John Irving - Hotel New Hampshire

JOHN IRVING HOTEL NEW HAMPSHIRE Przełożył Michał Kłobukowski ProszynsUi i S-ka Tytuł oryginału: THE HOTEL NEW HAMPSHIRE Copyright © 1981 by Garp Enterprises Ltd. Ilustracja na okładce: © Christopher Brown we współpracy z Transworld Publishers z grupy Random House Redakcja: Donata Lam Redaktor techniczny: Barbara Wójcik Łamanie: Grażyna Janecka Korekta: Jadwiga Przeczek ISBN 83-7337-300-4 Warszawa 2003 Wydawca: Prószyński i S-ka SA 02-651 Warszawa, ul. Garażowa 7

Mojej żonie Shyli, której miłość dała światło i przestrzeń pięciu powieściom Wiele zawdzięczając niżej wymienionym książkom, autor pragnie podziękować ich twórcom: tarłowi E. Schorskemu za „Fin-de-Siecle Vienna”; Fredericowi Mortonowi za „A Nervous Splendor”; Sydneyowi Jonesowi za „Vienna Inside-Out”; Davidowi Pryce-Jonesowi i wydawcom serii Time-Life Books za książkę zatytułowaną „Vienna”; Gaetano Donizettiemu za „Łucję z Lammermooru”, której libretto w przekładzie i ze wstępem Ellen H. Bleiler ukazało się w „Dover Opera Guide and Libretto Series”; oraz Zygmuntowi Freudowi za „Interpretację marzeń sennych”. Na osobne podziękowanie zasługuje Donald Justice. Również osobne podziękowania, a także szczególnie ciepłe uczucia kieruje autor pod adresem Lesley Claire i Okręgowego Ośrodka dla Kobiet Zgwałconych w Sonomie, działającego w Santa Rosa w Kalifornii. W dniu 18 lipca 1980 roku hotel „Stanhope” na rogu Osiemdziesiątej Pierwszej Ulicy i Piątej Alei zmienił kierownictwo, właściciela i nazwę. Obecnie nazywa się „American Stanhope”. Tej znakomitej instytucji nie nękają już trudności, z którymi borykał się opisany na kartach

niniejszej książki hotel „Stanhope”.

Niedźwiedź zwany Stanem Maine Tego lata, kiedy ojciec kupił niedźwiedzia, nikogo z nas nie było jeszcze na świecie; nie zostaliśmy nawet poczęci: ani Frank, najstarszy; ani Franny, najbardziej hałaśliwa; ani ja, następny z kolei; ani dwoje najmłodszych, Lilly i Jajo. Nasi rodzice wychowali się co prawda w tym samym miasteczku i znali się od małego, ale ich „pożycie”, jak je zawsze określał Frank, pozostawało kwestią przyszłości, kiedy ojciec kupował niedźwiedzia. - Pożycie, Frank? - drwiąco pytała Franny; Frank był wprawdzie najstarszy, ale wydawał się od niej młodszy; zawsze traktowała go jak niemowlaka. - Lepiej powiedz, że się wtedy jeszcze nie rypali. - Ich związek nie był jeszcze wtedy skonsumowany - oświadczyła przy jednej z takich okazji Lilly; chociaż najmłodsza (nie licząc Jaja), ku wiecznej irytacji Franny zachowywała się wobec nas wszystkich jak najstarsza siostra. - Skonsumowany? - zapytała Franny. Nie pamiętam, ile miała wtedy lat, ale Jajo był na pewno za mały, żeby słuchać rozmów w tym stylu. - Chodzi po prostu o to, że mama i tata odkryli seks dopiero po tym, jak nasz stary kupił niedźwiedzia. Właśnie niedźwiedź podsunął im ten pomysł, bo był przecież taki wielki i jurny. Ciągle chędożył drzewa, bawił się własnym ptaszkiem i próbował gwałcić psy. - Tylko czasem któregoś zmasakrował - z obrzydzeniem rzekł Frank - ale gwałcić nie gwałcił. - Ale próbował - upierała się Franny. - Znasz przecież tę historię. - Taty historię - powiedziała Lilly z nieco innym obrzydzeniem niż Frank, bo w nim odrazę budziła Franny, a Lilly brzydziła się tatą. Do mnie więc, czyli do średniego, a zarazem najmniej przemądrzałego dziecka należy uporządkowanie kronik - o tyle, o ile to w ogóle wykonalne. Ulubioną opowieścią naszej rodziny były dzieje romansu ojca i matki: historia o tym, jak ojciec kupił niedźwiedzia i jak nasi rodzice pokochawszy się spłodzili Franka, Franny i mnie, jedno za drugim („Ryp, ryp, ryp”, powiedziałaby Franny), nim po krótkiej przerwie przyszli na świat Lilly i Jajo („Korek i Bąbelki”, jak mawia Franny). W dzieciństwie opowiadano nam historię - my zaś opowiadaliśmy ją sobie nawzajem, dorastając - głównie z lat, o których nic wiedzieć nie mogliśmy, a teraz widzimy je tylko poprzez rozliczne wersje, jakie przedstawili nam rodzice. Samych rodziców widzę w tej zamierzchłej przeszłości wyraźniej niż w czasach, które naprawdę pamiętam, bo kiedy i ja byłem już na świecie, żyło nam się różnie - raz pod górkę, raz z górki - toteż i moje sądy o tej epoce są mocno zygzakowate. W sprawie słynnego niedźwiedziego lata i czaru zalecanek moich rodziców stać mnie na bardziej ugruntowaną ocenę. Za każdym razem, kiedy ojciec potknął się w opowiadaniu - kiedy się rozminął z wcześniejszą wersją albo opuścił któryś z naszych ulubionych epizodów - wrzeszczeliśmy na niego jak rozwścieczone ptaszyska. - Kłamiesz, a jeżeli nie, to znaczy, że kłamałeś poprzednim razem - stwierdzała Franny, jak zwykle najsurowsza z nas wszystkich. On jednak niewinnie kręcił głową. - Naprawdę nie rozumiecie? - dziwił się. - Po prostu dokładniej sobie tę całą historię wyobrażacie, niż ja ją pamiętam. - Idź po mamę - komenderowała Franny, spychając mnie z kanapy. Kiedy indziej Frank zdejmował Lilly z kolan i szeptał jej na ucho: - Idź po mamę. W ten sposób wzywaliśmy matkę, żeby poświadczyła prawdziwość opowieści, którą ojciec jak podejrzewaliśmy - zmyślał. - Chyba że specjalnie opuszczasz najbardziej soczyste kawałki - mówiła Franny. - Bo ci się wydaje, że Lilly i Jajo są jeszcze za mali i nie mogą słuchać o tym całym pieprzeniu się na prawo i lewo. - Nikt się wtedy nie pieprzył na prawo i lewo - odpowiadała matka. - Nie było takiej swobody

i niewierności, jak dziś. Jeżeli dziewczyna poszła z kimś na noc albo wyjechała na weekend, nawet rówieśnicy mieli ją za dziwkę, a może i coś gorszego. „Takie jak ona trzymają się razem”, mawialiśmy. Albo: „Woda zawsze dąży do zrównania poziomów”. W takich chwilach Franny - obojętne, czy miała osiem, dziesięć, piętnaście, czy dwadzieścia pięć lat - przewracała oczami i dawała mi kuksańca albo mnie łaskotała, a jeśli ja też ją połaskotałem, zaczynała się drzeć: - Zboczeniec! Maca rodzoną siostrę! Natomiast Frank - obojętne, czy miał dziewięć, jedenaście, dwadzieścia jeden, czy czterdzieści jeden lat - brzydził się rozmów o seksie i wygłupów w stylu Franny, więc szybko mówił do ojca: - Nieważne. Jak to było z motocyklem? - Nie, mów dalej o seksie - prosiła matkę Lilly bez śladu rozbawienia w głosie. Franny wtykała mi język w ucho albo przykładała usta do szyi i wydawała pierdliwy dźwięk. - No cóż - mówiła matka. - Myśmy w mieszanym towarzystwie nie rozprawiali o seksie. Owszem, były pocałunki, były pieszczoty, czasem ostrożne, a czasem ostre. Zwykle robiło się takie rzeczy w autach. Zawsze trafiło się jakieś ustronne miejsce do parkowania. Oczywiście piaszczyste drogi zdarzały się dużo częściej niż dziś, było mniej ludzi, mniej samochodów, a te nowoczesne małe autka też jeszcze nie zdążyły się pojawić. - Czyli mieliście gdzie się wyciągnąć - wtrącała Franny. Matka spoglądała na nią marszcząc brwi i dalej opowiadała własny wariant historii z dawnych czasów. Owszem, trzymała się prawdy, ale za to przynudzała; nie miała szans dorównać ojcu w gawędziarstwie, toteż zawsze w końcu żałowaliśmy, żeśmy ją wezwali, chcąc sprawdzić kolejną wersję. - Lepiej niech stary sam opowiada - mówiła Franny. - Bo mama to jest taka poważna - dodawał Frank, marszcząc się. - Frank, idź się pobaw własnym ptaszkiem - radziła Franny. - Od razu się lepiej poczujesz. Ale Frank tylko jeszcze bardziej się marszczył. Po chwili mówił: - Gdybyście zaraz na początku spytali tatę o motocykl, o jakiś konkret, lepiej by opowiadał, niż kiedy go zahaczacie o same ogólniki: ciuchy, zwyczaje seksualne i tak dalej. - Frank, lepiej ty nam powiedz, co to jest seks - proponowała Franny, ale wtedy ojciec ratował nas z opresji, mówiąc tym swoim rozmarzonym tonem: - Jedno wam powiem: w dzisiejszych czasach nie mogłoby się to stać. Pewnie wam się zdaje, że macie większą swobodę, ale prawo też jest bardziej rozbudowane. Taki niedźwiedź byłby dziś nie do pomyślenia. Byłby zakazany. W tym momencie milkliśmy. Nagle ustawały swary. Kiedy ojciec mówił, nawet Frank i Franny przestawali się żreć, choćby siedzieli tuż obok siebie, choćby się dotykali; ja też mogłem siedzieć całkiem blisko Franny, czuć na policzku muśnięcia jej włosów, opierać się nogą o jej nogę, ale póki ojciec mówił, nawet nie pomyślałem o niej; Lilly zamierała bez ruchu (jak tylko ona potrafiła) na kolanach Franka. Jajo - przeważnie za mały, żeby słuchać, a co dopiero rozumieć - był dzieckiem tak cichutkim, że nawet u Franny na kolanach leżał spokojnie. Kiedy ja go brałem na kolana, za każdym razem zasypiał. - Był to czarny niedźwiedź - mówił ojciec. - Ważył dwieście kilo i miał trochę zgryźliwe usposobienie. - Ursus americanus - szeptem wtrącał Frank. - Nieobliczalny. - Owszem - przytakiwał ojciec - ale raczej dobroduszny. Przeważnie. - Za bardzo już się postarzał, żeby dalej być niedźwiedziem - oświadczała Franny nabożnym tonem. Właśnie od tej kwestii ojciec zwykle zaczynał; od niej też zaczął, kiedy pierwszy raz za mojej pamięci opowiadał tę historię: - Za bardzo już się postarzał, żeby dalej być niedźwiedziem. Wysłuchałem tej wersji siedząc u matki na kolanach; pamiętam, że czułem się, jakbym raz na zawsze zastygł w tym, a nie innym czasie i miejscu: na matczynym łonie; obok mnie Franny na kolanach u ojca, Frank osobno, siedzi po turecku na wyświechtanym dywanie we wschodni deseń, wyprostowany, a u boku ma pierwszego w naszej rodzinie psa; pies wabi się Smutek i straszliwie pierdzi, za co pewnego dnia zostanie uśpiony. - Za bardzo już się postarzał, żeby dalej być niedźwiedziem - zaczął ojciec. Gdy patrzyłem na Smutka - głupawego, kochającego labradora - pies urósł w moich oczach do rozmiarów

niedźwiedzia, a potem się postarzał, osunął się u boku Franka, cuchnący i zmierzwiony, nim znów stał się po prostu psem (choć co prawda Smutek nigdy nie miał być „po prostu psem”). Nie pamiętam, żeby za pierwszym razem siedzieli z nami Lilly i Jajo; byli widać tacy mali, że jeszcze nie brali w tym udziału - przynajmniej świadomie. - Za bardzo już się postarzał, żeby dalej być niedźwiedziem - mówił ojciec. - Był na ostatnich nogach. - Ale innych nóg nie miał! - odpowiadaliśmy chórem. Frank, Franny i ja wykuliśmy na pamięć ten rytualny odzew; z czasem dołączyła do nas Lilly, a w końcu nawet Jajo, kiedy oboje poznali fabułkę w tę i z powrotem. - Niedźwiedź już nie lubił się popisywać przed publicznością - ciągnął ojciec. - Wykonywał tylko niezbędne ruchy, jak automat. Oprócz motocykla nie kochał żadnego człowieka, zwierzęcia ani przedmiotu na świecie. Właśnie dlatego razem z niedźwiedziem musiałem kupić i motocykl. Z tego samego powodu względnie łatwo rozstał się z treserem i poszedł za mną, bo motor znaczył dla niego więcej niż jakikolwiek treser. W późniejszych czasach Frank szturchał w tym momencie Lilly, która nauczona była pytać: - A jak miał niedźwiedź na imię? Frank, Franny, ojciec i ja krzyczeliśmy chórem: - Stan Maine! Nasz głupi niedźwiedź rzeczywiście wabił się Stan Maine, a ojciec kupił go latem trzydziestego dziewiątego roku (wraz z motocyklem firmy Indian wyposażonym w przyczepę, którą poprzedni właściciel sam zmajstrował) za dwieście dolarów i najlepsze ubranie, jakie miał w wakacyjnym kuferku. Ojciec i matka mieli wtedy po dziewiętnaście lat; urodzili się w dwudziestym roku i wychowali w Dairy w stanie New Hampshire. Przez całe dzieciństwo i wczesną młodość raczej się unikali. Logiczny zbieg okoliczności - jeden z tych, które bywają podstawą wielu dobrych scenariuszy - sprawił, że ku obopólnemu zaskoczeniu spotkali się w pensjonacie zwanym „Aburthnot-Na-Przymorzu”; mieli w nim pracować przez całe lato - z dala od domu, jak im się wydawało, bo (w tamtych czasach i w ich pojęciu) z Maine do New Hampshire był kawał drogi. Matka została pokojówką, ale wieczorami przebierała się we własną sukienkę i usługiwała przy kolacji; pomagała też podawać napoje pod namiotami na trawniku (odbywały się tam koktajle, na które przychodzono po tenisie, krokiecie czy golfie albo po wyścigach jachtów na morzu). Ojciec pracował jako kuchcik, dźwigał bagaże, ręcznie pełł pola golfowe, dbał, żeby białe linie autowe wokół kortów tenisowych były świeże i równe, a ludziom, którzy niepewnie trzymali się na nogach i w ogóle nie mieli prawa się znaleźć na jachcie, pomagał wejść na pokład lub wrócić zeń na keję tak, aby w miarę możności nie zrobili sobie krzywdy ani się nie zamoczyli. Rodzice naszych rodziców pochwalali ten rodzaj pracy na lato, ale matkę i ojca upokorzyło to, że się tam na siebie natknęli. Bądź co bądź po raz pierwszy w życiu wyjechali latem z Dairy w New Hampshire i mieli nadzieję, że w szykownej miejscowości wypoczynkowej oni także - nikomu nie znani - zdołają roztoczyć wokół siebie pewien urok. Ojciec skończył tej wiosny prywatną szkołę dla chłopców, znaną jako Szkoła Dairy; dostał się do Harwardu i mógł od jesieni zacząć studia, wiedział jednak, że pojedzie tam dopiero w roku czterdziestym pierwszym, bo postanowił sam zarobić na czesne; ale latem trzydziestego dziewiątego roku w pensjonacie byłby wolał dać do zrozumienia gościom i reszcie służby, że prosto stamtąd wybiera się na uczelnię. Obecność matki, znającej jego sytuację, zmusiła go do wyznania prawdy: mógł zacząć studia, zarobiwszy potrzebną na ten cel sumę. Oczywiście to, że czeka na niego miejsce na Harwardzie, samo w sobie było już sporym osiągnięciem, które zdumiało większość mieszkańców Dairy w stanie New Hampshire. Mój tata - Winslow Berry, syn trenera drużyny piłkarskiej ze Szkoły Dairy - nie całkiem spełniał wymagania stawiane dzieciom pedagogów: był przecież jedynym synem etatowego szkolnego osiłka. Jego ojciec, tak zwany Trener Bob, nigdy nie studiował na Harwardzie. Mało tego: panowało powszechne przekonanie, że nie zdoła wychować odpowiedniego kandydata dla tej uczelni. Robert Berry przybył na wschód ze stanu Iowa, kiedy żona umarła mu przy porodzie. Na to, żeby wejść w rolę samotnego ojca, wychowującego swoje pierwsze dziecko, był trochę za stary: miał trzydzieści dwa lata. Przyjechał do Dairy szukając szkoły, w której jego synek

mógłby zdobyć wykształcenie; w zamian gotów był się sprzedać, żeby odtąd przez wiele lat uczyć gimnastyki w najlepszej szkole średniej, jaka obieca przyjąć chłopca, gdy ten osiągnie stosowny wiek. Szkołę Dairy trudno było nazwać bastionem wykształcenia na poziomie licealnym. Swego czasu śniła być może o randze równej Exeterowi czy Andoverowi, ale w początkach dwudziestego wieku pogodziła się z tym, że przyszłość jej oparta będzie na kompromisie. Położona niedaleko Bostonu, wpuszczała w swe mury kilkuset chłopców odrzuconych przez tamte dwie szkoły i jeszcze setkę takich, którzy w ogóle nigdzie nie powinni byli się dostać. Program nauczania przyjęła standardowy, a zarazem mądry, ale stawiający i tak wyższe wymagania niż większość ciała pedagogicznego, nauczyciele jej bowiem też zostali przeważnie wcześniej odrzuceni przez inne tego rodzaju instytucje. Choć plasowała się wśród drugorzędnych szkół średnich Nowej Anglii, była znacznie lepsza niż okoliczne szkoły państwowe, a już zwłaszcza górowała nad jedyną konkurentką w samym mieście Dairy. Właśnie tego typu szkoły bywają skłonne pójść na układ - chociażby taki jak ten, który zawarto z Trenerem Bobem, angażując go w zamian za marną pensyjkę oraz obietnicę, że jego syn Winslow będzie mógł się uczyć w Szkole Dairy (i to za darmo), kiedy dostatecznie podrośnie. Żadna z układających się stron - ani Trener Bob, ani dyrekcja szkoły - nie przewidziała jednak, jak zdolnym uczniem okaże się mój ojciec. Win Berry zdał do Harwardu wśród najlepszych, lecz nie zabłysnął aż tak, żeby dostać stypendium. Gdyby skończył lepszą szkołę, zdołałby się zapewne wystarać o jakieś stypendium dla studentów filologii klasycznej; czuł, że ma talent do języków, i początkowo zamierzał wybrać rusycystykę. Mama jako dziewczyna nie mogła chodzić do tej samej szkoły, poszła więc do prywatnego seminarium dla dziewcząt w rodzinnym mieście. To także była drugorzędna szkoła, ale i tak lepsza niż państwowe liceum. Mieszkańcy Dairy nie mieli zresztą wyboru, jeśli nie chcieli, żeby ich córki uczyły się razem z chłopcami. W przeciwieństwie do Szkoły Dairy, dysponującej internatem, z którego korzystało dziewięćdziesiąt pięć procent uczniów, Liceum Żeńskie Ethel Thompson było po prostu prywatną szkołą dzienną. Rodzice matki, nie wiedzieć czemu jeszcze starsi niż Trener Bob, życzyli sobie, żeby ich córka przestawała wyłącznie z chłopcami ze Szkoły Dairy, zamiast z miejscowymi, ojciec jej bowiem był emerytowanym nauczycielem tejże szkoły (nazywano go Latin Emeritus), a matka - córką lekarza z Brookline w stanie Massachusetts, wydaną za absolwenta Harwardu; matka mojej matki miała nadzieję, że jej córce dane będzie pokusić się o podobny sukces. Nigdy wprawdzie nie skarżyła się na to, że jej własny harwardczyk wykradł ją z kręgów bostońskiej socjety i wywiózł do graj dołu, łudziła się jednak, że za to córka pozna któregoś z odpowiednich uczniów Szkoły Dairy i w ten sposób zajedzie z powrotem do Bostonu. Mama - czyli Mary Bates - doskonale wiedziała, że mój ojciec - czyli Win Berry - nie jest tym odpowiednim chłopcem ze Szkoły Dairy, o którego idzie jej matce. Harward Harwardem, ale Win był przede wszystkim synem Trenera Boba, a poza tym zostać przyjętym na uczelnię to jeszcze wcale nie to samo, co studiować - albo mieć na to pieniądze. Mojej matki jej własne plany - te, które miała latem trzydziestego dziewiątego roku - ani trochę nie nęciły. Staruszek Latin Emeritus dopiero co dostał wylewu; snuł się po swym domu w Dairy, zaśliniony i otępiały, trzęsąc się i mrucząc po łacinie. Żona umiała co najwyżej biernie martwić się o niego; lepiej działo się tylko wtedy, gdy młoda Mary mieszkała z rodzicami i opiekowała się nimi. Rodzice dziewiętnastoletniej Mary Bates byli starsi, niż zwykle bywają dziadkowie. Z poczucia obowiązku, choć niekoniecznie ze szczerej chęci, gotowa była zrezygnować ze studiów i zostać w domu, żeby się o nich troszczyć. Miała zamiar nauczyć się pisania na maszynie i znaleźć pracę w rodzinnym mieście. Posadę w pensjonacie „Arbuthnot-Na-Przymorzu” załatwiła sobie właściwie po to, żeby przeżyć coś na kształt egzotycznych wakacji, zanim się podda tej bliżej nie określonej mordędze, którą przyniesie jesień. Z góry sobie wyobraziła, że uczniowie Szkoły Dairy będą coraz młodsi i w końcu żaden nie zechce jej wykraść do Bostonu. Choć Mary Bates i Winslow Berry razem dorastali, przez cały ten czas co najwyżej kiwali sobie głowami albo robili miny na powitanie. - Tak jakbyśmy czekali na coś bardziej niedosiężnego. Sam nie wiem czemu - wyznał nam kiedyś ojciec. A jeśli w końcu sytuacja się zmieniła, to może dzięki temu, że po raz pierwszy przyjrzeli się sobie nawzajem z dala od rodzinnych, znanych na pamięć miejsc: pstrokatego

miasteczka Dairy i równie pstrokatej Szkoły Dairy z przyległościami. Ukończywszy w czerwcu trzydziestego dziewiątego roku Liceum Żeńskie Ethel Thompson matka uświadomiła sobie z bólem, że w Szkole Dairy rozdano już matury, a samą szkołę zamknięto na lato; co szykowniej si uczniowie (oczywiście przyjezdni) wrócili do domu między innymi kilku, jak ich nazywała, „narzeczonych”, co do których mogła mieć nadzieję, że jeśli nie ten, to tamten pójdzie z nią na bal maturalny u Ethel Thompson. Nie znała miejscowych licealistów, a kiedy jej matka wysunęła kandydaturę Wina Berry'ego, mama wybiegła z jadalni. - To może od razu zaproszę Trenera Boba, co? - krzyknęła do swojej matki. Jej ojciec, Latin Emeritus, podniósł głowę ze stołu, przy którym się zdrzemnął. - Trener Bob? - spytał. - Czyżby ten kretyn znów przyszedł pożyczyć sanie? Trener Bob, znany także jako Bob z Iowy, wcale nie był kretynem, ale z punktu widzenia Latina Emeritusa, który po wylewie miał trochę pogmatwane poczucie czasu, zatrudniany przez szkołę osiłek ze Środkowego Zachodu niezupełnie się mieścił w tej samej kategorii, co wykładający w tejże szkole akademicy. Przed wieloma laty, gdy Mary Bates i Win Berry byli mali, Trener Bob przyszedł pożyczyć stare sanie, wsławione tym, że niegdyś przez trzy zimy stały przed domem Batesów, ani razu nie ruszone. - Czy ten dureń ma konia, żeby go do nich zaprząc? - spytał żonę Latin Emeritus. - Nie, sam pociągnie! - odparła matka mojej matki, po czym rodzina Batesów zasiadła w oknie, żeby popatrzeć, jak Trener Bob sadza małego Wina na koźle, wyciąga ręce za siebie, chwyta orczyk i tęgo szarpnąwszy rusza z miejsca, a wielkie sanie wyjeżdżają z zaśnieżonego podwórza na śliską ulicę, którą w tamtych czasach zdobił jeszcze szpaler wiązów. - Sunęły tak szybko, jakby koń je ciągnął! - mawiała matka, wspominając to zdarzenie. Bob z Iowy był najniższym graczem środka pola, jaki się dostał do podstawowego składu którejkolwiek z drużyn pierwszej ligi futbolu amerykańskiego. Sam się przyznawał, że kiedyś w ferworze walki nie tylko powalił przeciwnika, ale i ugryzł. W Dairy oprócz piłkarzy szkolił kulomiotów i ciężarowców. W oczach rodziny Batesów był jednak człowiekiem nie dość skomplikowanym, aby dało się go traktować serio; Batesowie widzieli w nim tylko śmiesznego krępego siłacza, który wciąż biega truchcikiem po ulicach miasteczka, tak krótko ostrzyżony, że wygląda, jakby był łysy... - ... i jeszcze wkłada na czerep tę paskudną opaskę - dodawał Latin Emeritus. - Cóż za obrzydliwy kolor! Trener Bob żył tak długo, że my, dzieci, w końcu tylko jego zapamiętaliśmy z czworga dziadków. - Co to za hałas? - z niepokojem pytał Frank w środku nocy, kiedy Bob już z nami zamieszkał. Odkąd Trener Bob się do nas wprowadził, nie tylko Frank, ale cała rodzina często słuchała tych dźwięków: trzeszczenia podłogi, gdy starzec robił na niej (czyli na naszym suficie) pompki, i jego własnych stęknięć, kiedy ćwiczył siady z leżenia. - To Bob z Iowy - szepnęła raz Lilly. - Chce na wieki wieków utrzymać się w formie. W każdym razie to nie Win Berry zabrał matkę na bal maturalny. Tym, który łaskawie zechciał ją zaprosić, okazał się pastor mający pieczę nad rodziną Batesów, znacznie starszy od mojej mamy, ale za to kawaler. - Strasznie mi się dłużyła ta noc - wyznała nam matka. - Byłam załamana. Czułam się obca we własnym mieście. Ale ten sam pastor miał niedługo potem dać ślub waszemu ojcu i mnie! Ojciec i matka ani o tym myśleli, kiedy wraz z resztą sezonowej służby zostali sobie „przedstawieni” wśród nierzeczywistej zieleni wypieszczonego trawnika otaczającego pensjonat, w którym nawet służący zawierali znajomość w sposób nader sformalizowany: kobiety i dziewczęta stawały szeregiem, jedną z nich wywoływano po imieniu i nazwisku, a następnie przedstawiano jej chłopaka, wywołanego z takiegoż szeregu chłopców i mężczyzn. Dokonywano prezentacji, jakby ci dwoje mieli za chwilę ruszyć w taniec. - To jest Mary Bates, która właśnie ukończyła Liceum Żeńskie Ethel Thompson. Ma być u nas pokojówką, a prócz tego podawać do stołu. Lubi żagle. Prawda, Mary, że lubisz żagle? W ten sposób zostali sobie przedstawieni kelnerzy i kelnerki, kortowi i ci, co taszczą za graczami kije golfowe, załoganci z jachtów i kuchciki, majstrowie do wszystkiego, hostessy, pokojówki, personel z pralni, hydraulik i orkiestra. Dansingi były w owych czasach bardzo popularne. Do pensjonatów położonych dalej na południe - na przykład w Weirs koło Laconii

czy w Hampton Beach - ściągały latem słynne orkiestry. Lecz „Arbuthnot-Na-Przymorzu” miał własny zespół, imitujący w mroźnym stylu Maine brzmienie big-bandu. - A to jest Winslow Berry. Lubi, żeby na niego mówić Win. Prawda, Win? Jesienią zaczyna studia na Harwardzie! Ale ojciec patrzył tylko na matkę, która się uśmiechnęła i odwróciła głowę, wstydząc się za niego nie mniej niż za siebie. Nigdy przedtem nie zauważyła, jaki jest przystojny; miał krzepę Trenera Boba, ale ze Szkoły Dairy wyniósł sposób bycia, ubierania się i czesania na modłę bostończyków (a nie mieszkańców Iowy). Wyglądał, jakby już studiował na Harwardzie cokolwiek to wtedy znaczyło dla mojej matki. - O, sama nie wiem, co znaczyło - powiedziała mama. - Pewnie to, że ma trochę ogłady. Wyglądał na chłopaka, który umie tak pić, żeby nie zwymiotować. Miał ciemne bystre oczy, jakich nigdy w życiu nie widziałam, i za każdym razem, kiedy na niego patrzyłam, byłam pewna, że przed chwilą mi się przyglądał, ale nie mogłam go na tym przyłapać. Ojciec zachował ten dar do końca życia; zawsze czuliśmy na sobie jego uważne, tkliwe spojrzenie, choć gdy my z kolei na niego patrzyliśmy, jego wzrok skierowany był już całkiem gdzie indziej, a on sam wyglądał, jakby marzył albo snuł plany, głęboko się nad czymś zastanawiał lub myślał o sprawach niesłychanie odległych. Nawet już całkiem ślepy (na to, jak żyjemy i co knujemy) zdawał się jednak w pewien sposób nas obserwować. Była w nim jakaś przedziwna mieszanina wyniosłości i ciepła, którą matka po raz pierwszy poczuła na trawniku w Maine - na spłachciu jaskrawej zieleni, okolonym przez szare morze. Spotkanie zapoznawcze personelu: 16.00 Właśnie wtedy się dowiedziała, że i on tam jest. Kiedy wszyscy wszystkim zostali przedstawieni, a personelowi kazano się przygotować do pierwszego koktajlu, pierwszej kolacji i pierwszej wieczornej potańcówki, matka ściągnęła ojca wzrokiem. Podszedł do niej. - Dopiero za dwa lata będzie mnie stać na Harward - rzekł prosto z mostu. - Tak też myślałam - odparła matka. - Ale i tak wspaniale, że się dostałeś - dodała czym prędzej. - Niby dlaczego miałbym się nie dostać? - spytał tata. Mary Bates wzruszyła ramionami; był to u niej częsty odruch, który wziął się stąd, że nigdy nie rozumiała, co mówi jej własny ojciec (odkąd zaczął bełkotać po wylewie). Przed „spotkaniem zapoznawczym” włożyła białe rękawiczki i biały kapelusz z woalką; miała w nich podawać do stołu podczas pierwszego przyjęcia na świeżym powietrzu. Ojcu strasznie się podobało to, jak włosy otulają jej głowę nieco dłuższe na karku, wokół twarzy zaczesane do tyłu; kapelusz i woalka były do nich przytwierdzone w sposób tak prosty, a zarazem tajemniczy, że tatę bardzo to zastanowiło. - A ty co robisz jesienią? - spytał. Znowu wzruszyła ramionami, ale przez białą woalkę mógł chyba wyczytać z jej oczu pragnienie, żeby ktoś ją uratował od scenariusza, wedle którego - jak sądziła - miała się potoczyć przyszłość. - Wyraźnie pamiętam, że już przy pierwszym spotkaniu byliśmy dla siebie mili - powiedziała. - Oboje czuliśmy się samotni w nowym miejscu i wiedzieliśmy o sobie nawzajem rzeczy, których nie wiedział nikt inny. W tamtych czasach uważano to już pewnie za poufałość. - W tamtych czasach nie istniało coś takiego jak poufałość - twierdziła Franny. - Nawet kochanek przy kochance nie śmiał pierdnąć. W to, co mówiła, wkładała wiele przekonania, a ja często jej wierzyłem. Nawet w doborze słów przedwcześnie się rozwinęła - jak gdyby zawsze wiedziała, dokąd zmierza; nigdy za nią nie nadążałem. Tego pierwszego wieczoru orkiestra „Arbuthnotu-Na-Przymorzu” starała się jak najdokładniej podrobić brzmienie big-bandu, ale gości było niewielu, tancerzy zaś jeszcze mniej: sezon dopiero się zaczynał, a w Maine zaczyna się on ospale - tak tu zimno, i to nawet latem. Parkiet w sali tanecznej, wyfroterowany na wysoki połysk, zdawał się ciągnąć aż poza

skraj tarasów z widokiem na ocean. W czasie deszczu rozpinano nad tarasami markizy, sala była bowiem otwarta na wszystkie strony świata i kiedy zacinało, ulewa moczyła lśniącą klepkę. Pierwszego wieczoru orkiestra grała do późna specjalnie dla personelu, skoro gości było tak mało, a większość z nich wcześnie poszła do łóżek, żeby się rozgrzać. Ojcu i matce wraz z resztą służby pozwolono tańczyć przez godzinę z okładem. Matka na zawsze zapamiętała, że żyrandol był uszkodzony: nieregularne barwne plamy pstrzyły parkiet, który w tym kalekim świetle wydawał się miękki i lśniący jak z wosku. - Cieszę się, że jest tu ktoś, kogo znam - szepnęła matka; ojciec poprosił ją do tańca dość oficjalnie, a i tańczył raczej sztywno. - Przecież mnie wcale nie znasz - odparł. - Powiedziałem to - wyznał nam - bo chciałem, żeby znów wzruszyła ramionami. A kiedy spełniła jego ukryte życzenie, myśląc zarazem, że tańczy z nieprawdopodobnie trudnym rozmówcą - któremu zapewne nie dorównuje - ojciec uwierzył, że wcale nie za sprawą ślepego trafu zaczęło go do niej ciągnąć. - Ale chcę, żebyś mnie poznała - dodał. - I sam też chcę cię poznać. (- Brrr! - mówiła zawsze w tym momencie Franny.) Już od pewnego czasu orkiestrę zagłuszał ryk silnika, toteż wielu tancerzy zeszło z parkietu, żeby sprawdzić, skąd ten harmider. Matka odetchnęła z ulgą: nie miała ojcu nic do powiedzenia. Wyszli (nie biorąc się za ręce) na taras, z którego otwierał się widok na port; w świetle lamp kołyszących się na rozpiętych w górze drutach ujrzeli kuter wychodzący w morze na połów homarów. Z tego właśnie kutra przed chwilą wytoczono na nabrzeże motocykl ciemnej barwy; pojazd stał w miejscu, ale silnik chodził na wysokich obrotach - być może po to, żeby wydmuchać z rur i przewodów morską wilgoć. Motocyklista wyraźnie się uparł, że nastroi dudniący motor na odpowiednią nutę, nim włączy bieg. Pojazd miał z boku przyczepę, w której siedziała mroczna postać, zgarbiona i nieruchoma, pokraczna, jakby za grubo ubrana. - To Freud - powiedział jakiś głos z grupy hotelowej służby. Starsi zawołali: - Tak, to Freud! Freud i Stan Maine! Nasi rodzice pomyśleli, że Stan Maine to marka motocykla. Widząc, że publiczność się rozeszła, orkiestra przestała grać; niektórzy muzycy dołączyli do tancerzy stojących na tarasie. - Freud! - wrzeszczeli ludzie. Ojciec zawsze opowiadał, jak to z rozbawieniem wyobrażał sobie, że za chwilę Freud - ale ten prawdziwy - nienagannie żwirowaną alejką zajedzie na motorze pod sam taras i w świetle wysoko zawieszonych lamp przedstawi się zgromadzonym. Otóż i Zygmunt Freud we własnej osobie, pomyślał ojciec: z chwili na chwilę coraz bardziej się zakochiwał, wszystko więc wydawało mu się możliwe. Oczywiście nie był to prawdziwy Freud (umarł bowiem akurat w tamtym roku), lecz utykający na jedną nogę wiedeński Żyd o nazwisku nie do wymówienia, który każdego lata pracował w pensjonacie (począwszy od trzydziestego dziewiątego roku, kiedy to opuścił rodzinną Austrię); w końcu przylgnęło do niego przezwisko „Freud”, bo potrafił uwolnić od strapień personel i gości: zabawiał ich swymi występami, a ponieważ pochodził z Wiednia i był Żydem, jakimś cudzoziemcom o dziwacznym poczuciu humoru, którzy spędzali w „Arbuthnocie” wakacje, przydomek ten sam się nasunął. Wydawał się zresztą świetnie dobrany, gdy w trzydziestym siódmym roku w początkach letniego sezonu Freud pojawił się na nowym motocyklu marki Indian z przyczepą własnej konstrukcji. - Freud, którą weźmiesz na siodełko, a którą do przyczepy? - pytały pracujące w hotelu dziewczyny, kpiąc sobie z Freuda, pokrytego nie dziobami, ale wręcz szramami po ospie (twierdził, że to „dziury po czyrakach”), tak okropnymi, że nie mogłaby go pokochać żadna kobieta. - Ze mną jeździ tylko Stan Maine - odparł i ściągnął z przyczepy plandekę. W przyczepie siedział niedźwiedź, czarny jak spaliny, bardziej muskularny niż Bob z Iowy, ostrożny jak mało który bezpański pies. Freud przywiózł go z obozu drwali na północy Maine i przekonał dyrekcję hotelu, że zdoła wytresować zwierzę ku uciesze gości. Kiedy wyemigrował z Austrii i przypłynął do Boothbay Harbor statkiem z Nowego Jorku, miał przy sobie dokumenty, w których napisano wielkimi literami: FACHOWY TRESER I OPIEKUN ZWIERZĄT.

UZDOLNIONY MECHANIK, zaświadczając tym samym o jego przydatności do dwóch zawodów. W pensjonacie nie było akurat żadnych zwierząt, toteż Freud w sezonie naprawiał rozmaite pojazdy, a potem przenosił je w stan spoczynku na te miesiące, gdy nie przyjeżdżali turyści, on zaś odwiedzał obozy drwali i papiernie jako wędrowny mechanik. Przyznał się potem ojcu, że przez cały ten czas szukał niedźwiedzia. Twierdził, że na niedźwiedziach można zrobić forsę. Przybysz zsiadł z motocykla, zaparkowanego pod przyległym do sali tanecznej tarasem, a ojciec ze zdziwieniem słuchał radosnych okrzyków, które wznosili co bardziej doświadczeni członkowie personelu. Kiedy Freud pomagał tajemniczej postaci wysiąść z przyczepy, mama z kolei myślała, że przywiózł zgrzybiałą staruszkę - na przykład własną matkę (pasażer rzeczywiście przypominał starą kobietę owiniętą ciemnym kocem). - Stan Maine! - wrzasnął któryś muzyk i zadął w instrument. Matka i ojciec ujrzeli, że niedźwiedź zaczyna tańczyć. Stanął na zadnich łapach, tanecznym krokiem odsunął się od Freuda, opadł na czworaki i w paru susach okrążył motocykl. Freud stanął na siodełku i klasnął w dłonie. Niedźwiedź imieniem Stan Maine też zaklaskał. Matka poczuła, że ojciec bierze ją za rękę - żadne z nich bowiem nie klaskało - ale się nie wzbraniała, tylko na uścisk odpowiedziała takim samym uściskiem; oboje patrzyli z tarasu w dół, nie przestając śledzić popisów przysadzistego zwierza. Mam dziewiętnaście lat i moje życie dopiero się zaczyna, pomyślała matka. - Naprawdę tak się czułaś? - pytała Franny za każdym razem. - Wszystko jest względne - odpowiadała matka. - Ale rzeczywiście czułam, że życie właśnie się zaczyna. - Rany koguta - mówił Frank. - To ja ci się wtedy spodobałem czy niedźwiedź? - pytał ojciec. - Nie wygłupiaj się - mówiła matka. - Podobało mi się wszystko naraz. W jednej chwili zaczęłam żyć. Rzucało mnie to na kolana tak samo jak to, co ojciec mówił o niedźwiedziu („Za bardzo już się postarzał, żeby dalej być niedźwiedziem”). Kiedy matka oświadczała, że jej życie zaczęło się właśnie w tamtej chwili, zasłuchiwa-łem się i już nie mogłem się oderwać, jakbym zapuścił korzenie, jakbym na własne oczy widział życie mojej matki, które niczym motocykl od dawna chodziło na jałowym biegu, aby wreszcie zaskoczyć i nagłym zrywem pomknąć przed siebie. A co wyobrażał sobie ojciec, kiedy wziął ją za rękę tylko dlatego, że w jego życiu pojawił się niedźwiedź, przywieziony na kutrze poławiaczy homarów? - Wiedziałem, że to będzie mój niedźwiedź - powiedział. - Sam nie wiem skąd. I może właśnie ta świadomość (że ma przed oczami coś, co będzie do niego należało) skłoniła ojca, żeby sięgnąć także po moją matkę. Teraz już rozumiecie, czemu w dzieciństwie zadawaliśmy aż tyle pytań: jest to bardzo niejasna historia, z rodzaju tych, które najchętniej opowiadają rodzice. Tej nocy, kiedy po raz pierwszy ujrzeli Freuda i jego niedźwiedzia, ojciec i matka nawet się nie pocałowali. Gdy orkiestra zwinęła manatki, a personel rozszedł się po męskich i żeńskich sypialniach (mieściły się one w osobnych budynkach, trochę mniej eleganckich niż sam hotel), rodzice wybrali się do portu i patrzyli na wodę. Być może przy tym rozmawiali, ale jeśli tak, to nigdy nie powiedzieli nam, o czym. Na pewno było tam parę szykownych żaglówek, a ponieważ rzecz działa się w Maine, nawet w prywatnej przystani musiało stać kilka kutrów do połowu homarów. Pewnie był też jakiś bączek i może ojciec zaproponował, żeby go pożyczyć i chwilę powiosłować, na co matka zapewne się nie zgodziła. Fort Popham leżał wtedy w gruzach - nie stał się jeszcze taką atrakcją turystyczną jak dziś - lecz jeśli na wybrzeżu w jego okolicy paliły się światła, musiały być widoczne z „Arbuthnotu-Na-Przymorzu”. W szerokim ujściu Kennebecu przy Bay Point pływała oświetlona boja z dzwonem, a na wyspie Stage już w trzydziestym dziewiątym roku mogła stać latarnia morska: ojciec nie potrafił sobie tego dokładnie przypomnieć. Ale tak w ogóle, to w tamtych czasach na całym wybrzeżu musiały panować zupełne ciemności, więc kiedy nagle przypłynął ten biały siup - z Bostonu, może z Nowego Jorku, w każdym razie z południowego zachodu, z królestwa cywilizacji - matka i ojciec na pewno zobaczyli go bardzo wyraźnie i przyglądali mu się w skupieniu, póki nie przybił do kei.

Ojciec złapał cumę; zawsze potem twierdził, że był w tym momencie bliski paniki, tak dalece nie miał pojęcia, co z nią zrobić - uwiązać do czegoś czy gdzieś ciągnąć - wtem jednak z żaglówki zszedł mężczyzna w białym smokingu, czarnych spodniach i czarnych lakierkach, ze swobodą wspiął się po drabince i stanąwszy na nabrzeżu cisnął cumę z powrotem na pokład. - Jesteś wolna - zawołał, zwracając się do żaglówki. Ojciec i matka twierdzili, że na pokładzie nie było ani jednego marynarza, lecz mimo to łódź zaczęła odpływać; jej żółte światła oddalały się, jakby szkło tonęło wśród fal. Człowiek w smokingu powiedział do ojca: - Dziękuję za przysługę. Jesteś tu nowy? - Oboje jesteśmy nowi - odparł ojciec. Nienaganny strój przybysza ani trochę nie ucierpiał w podróży. Mężczyzna był bardzo opalony jak na początek lata; poczęstował rodziców papierosami ze zgrabnego płaskiego pudełeczka czarnej barwy. Żadne nie paliło. - Miałem nadzieję, że zdążę na ostatni taniec - powiedział - ale zdaje się, że orkiestra poszła spać? - Tak - rzekła matka. Ona i ojciec mieli po dziewiętnaście lat i po raz pierwszy w życiu widzieli taką postać. - Był nieprzyzwoicie pewny siebie - twierdziła matka. - Miał pieniądze - wyjaśniał ojciec. - Czy Freud z niedźwiedziem już przyjechał? - spytał nieznajomy. - Tak - odparł ojciec. - Z niedźwiedziem i z motocyklem. Mężczyzna w białym smokingu palił zachłannie, ale z klasą i patrzył na pensjonat; było tam już ciemno - tylko w nielicznych oknach się świeciło - lecz rozwieszone na dworze lampki, które oświetlały alejki, żywopłoty i przystań, rzucały blask na opaloną twarz przybysza; w ich świetle, odbitym w czarnej, ruchliwej powierzchni morza, jego oczy wydawały się wąskie. - Freud to Zyd - powiedział nieznajomy. - W samą porę wyjechał z Europy. Europa za chwilę przestanie być miejscem dla Żydów. Mówił mi mój agent. To poważne oświadczenie musiało chyba poruszyć mojego ojca, który rwał się na Harward czyli w świat - a nie zdawał sobie sprawy, że wojna na pewien czas pokrzyżuje mu plany. Właśnie człowiek w białym smokingu sprawił, że ojciec już po raz drugi tej nocy wziął matkę za rękę; matka znów odwzajemniła uścisk jego palców, kiedy oboje uprzejmie czekali, aż nieznajomy dopali papierosa, pożegna się albo powie coś więcej. On jednak powiedział tylko jedno: - A świat przestanie być miejscem dla niedźwiedzi! > Roześmiał się, ukazując zęby równie białe jak smoking, a ponieważ wiał wiatr, rodzice nie usłyszeli ani syku gasnącego papierosa, który wpadł w fale oceanu, ani tego, że siup znowu podpłynął do kei. Mężczyzna podszedł do drabinki i dopiero gdy żwawo zsunął się po szczeblach, Mary Bates i Win Berry uświadomili sobie, że łódka płynie mu na spotkanie. Człowiek w białym smokingu zdążył w samą porę, żeby zeskoczyć na pokład. Tym razem cuma nie przeszła z rąk do rąk. Siup o zwiniętych żaglach sapał niespiesznie, poruszany innym niż żagle napędem; skręcił na południowy zachód (zawracając do Bostonu, a może Nowego Jorku), bo podróż nocą widocznie była mu niestraszna. Ostatnie słowa, jakie nieznajomy wykrzyknął w stronę moich rodziców, zagubiły się w terkocie silnika, w klaskaniu kadłuba o fale i w szumie wiatru, gnającego po wodzie mewy (ptaki wyglądały jak balowe kapelusze z piórami, podskakujące wśród fal, w które cisnęli je pijani goście). Ojciec przez całe życie żałował, że nie usłyszał tych słów. To od Freuda się dowiedział, że rozmawiał z samym właścicielem „Arbuthnotu-NaPrzymorzu”. - Ja, to był on, we własnej osobie - powiedział Freud. - Tak właśnie przypływa, raptem kilka razy w ciągu lata. Kiedyś zatańczył z taką jedną dziewczyną, co tu pracowała. Ostatni taniec, i tyle ją było widać. W tydzień później jakiś inny facet przyjechał po jej rzeczy. - A jak on się nazywa? - spytał ojciec. - Może właśnie Arbuthnot? Ktoś mi mówił, że to Holender, ale nazwiska nigdy nie słyszałem. A Europę to zna na wylot - wiem, co mówię. Ojca strasznie korciło, żeby spytać o Żydów; poczuł, że matka daje mu kuksańca. Wszyscy troje siedzieli po pracy na krótko przystrzyżonym trawniku wokół dołka na polu golfowym. W świetle księżyca trawa wydawała się niebieska, a w dołku łopotała czerwona chorągiewka. Niedźwiedź imieniem Stan Maine, bez kagańca, usiłował się poczochrać o cienkie drzewce

chorągiewki. - Chodź tu, ty głupku! - rzekł Freud do niedźwiedzia, ale ten nie usłuchał. - Twoja rodzina została w Wiedniu? - spytała matka. - Mam tylko siostrę - odparł Freud. - Ostatni raz dała mi znać w zeszłym roku w marcu. - W zeszłym roku w marcu - zauważył ojciec - hitlerowcy zajęli Austrię. - Ja, ja, mnie to mówisz? Stan Maine, strapiony tym, że chorągiewka nie stawia dostatecznego oporu - czyli nie nadaje się do czochrania - trzepnąl ją łapą, aż poleciała na drugi koniec trawnika. - O Jezu - powiedział Freud. - Chodźmy stąd, bo jeszcze zacznie ryć jamy w polu golfowym. Ojciec wstawił z powrotem do dołka idiotyczną chorągiewkę z numerem osiemnastym. Matka, którą na ten wieczór zwolniono od podawania do stołu, miała na sobie strój pokojówki; pobiegła naprzód, wołając niedźwiedzia. Stan Maine rzadko biegał. Zwykle łaził niezdarnie, nigdy się zbytnio nie oddalając od motocykla. Czochrał się o niego tak często, że odarty z czerwonej farby błotnik lśnił, jakby był chromowany, a w stożkowatym czubku przyczepy od nieustannego szturchania zrobił się dołek. Zwierzak raz po raz parzył się o rury, bo zaczynał się czochrać, nim maszyna ostygła po jeździe, więc do dysz poprzywierały złowieszcze kępy niedźwiedzich kłaków, jak gdyby sam motocykl był wyliniałym, niegdyś włochatym zwierzem. Kępom tym odpowiadały wyskubane spłachcie w czarnym futrze niedźwiedzia, w miejscach, gdzie sierści albo całkiem brakowało, albo była sprasowana i przysmalona na mętny brąz suszonych wodorostów. To, czego właściwie treser nauczył niedźwiedzia, pozostawało tajemnicą dla wszystkich poniekąd nawet dla samego Freuda. Ich wspólny „numer”, wykonywany późnym popołudniem w czasie przyjęć na wolnym powietrzu, był cięższą próbą dla Freuda i motocykla niż dla zwierzęcia. Freud jeździł w kółko na motorze, a niedźwiedź siedział w odkrytej przyczepie i wyglądał jak pilot w otwartej kabinie bez tablicy rozdzielczej. W miejscach publicznych miał zwykle na łbie kaganiec konstrukcję z czerwonej skóry, zdaniem ojca podobną do masek, jakie czasem się wkłada przy grze w lacrosse'a (jest to skrzyżowanie hokeja z tenisem). Wydawał się mniejszy w kagańcu, który jeszcze bardziej miął mu i bez tego pomarszczoną paszczę, zarazem wydłużając nos. W sumie więc zwierzak tym wyraźniej się upodabniał do zapasionego psiska. Jeździli tak i jeździli, aż po którymś okrążeniu, na chwilę przedtem, nim znudzeni goście przestali zwracać uwagę na to dziwactwo i znów podjęli rozmowy, Freud zatrzymywał motocykl, zsiadał nie wyłączając silnika, podchodził do przyczepy i zaczynał lżyć niedźwiedzia po niemiecku - ku uciesze zgromadzonych, których co prawda śmieszył głównie sam niemiecki. Freud nie dawał za wygraną, póki nie dopiął tego, że niedźwiedź gramolił się pomału z przyczepy, wsiadał na motocykl i opierał przednie łapska na kierownicy, nie sięgając zadnimi do podnóżka ani do pedału tylnego hamulca. Wtedy Freud wsiadał do przyczepy i kazał zwierzakowi ruszać. Z początku nic się nie działo. Freud siedział w przyczepie i głośno się burzył przeciwko takiej inercji, a niedźwiedź z ponurą miną dzierżył kierownicę, podrygiwał na siodełku i wiosłował zadnimi łapami, jakby brodził w wodzie. - Stan Maine! - wołał ktoś w tłumie. Niedźwiedź kiwał łbem, jak gdyby dostojnie zakłopotany, ale z miejsca się nie ruszał. Miotając po niemiecku wściekłe obelgi, które publiczność uwielbiała, Freud wyłaził z przyczepy i podchodził do niedźwiedzia, żeby mu pokazać, jak się uruchamia motocykl. - Sprzęgło! - mówił, kładąc jedną łapę zwierza na rączce sprzęgła. - Gaz! - krzyczał i drugą łapą niedźwiedzia zwiększał obroty. Motocykl marki Indian, rocznik trzydziesty siódmy, miał przekładnię biegów zamontowaną obok zbiornika z paliwem, toteż motocyklista włączając albo zmieniając biegi musiał na jedną chwilę grozy zdejmować rękę z kierownicy. Przekładnia! - darł się Freud i nagłym szarpnięciem wrzucał bieg. Natenczas niedźwiedź-motocyklista ruszał na przełaj przez trawnik; z równomiernym warkotem silnika sunął w stałym tempie ku zadowolonym z siebie, pięknie odzianym gościom: mężczyźni - nawet jeśli dopiero co zeszli z boiska lub z kortu - mieli na głowach kapelusze; w pensjonacie „Arbuthnot-Na-Przymorzu” nie tylko damskie, ale i męskie kostiumy kąpielowe sięgały aż po szyję, choć w latach trzydziestych coraz częściej widywano

mężczyzn w samych kąpielówkach. Żakiety i marynarki miały wywatowane ramiona; mężczyźni ubrani byli w obszerne, workowate spodnie z białej flaneli; wśród kobiet sportsmenki nosiły dwukolorowe półbuty i króciutkie skarpeteczki, a elegantki lubiły suknie podkreślające talię, nierzadko z bufiastymi rękawami. W sumie powstawało więc nader barwne zamieszanie, gdy na taką grupę nacierał niedźwiedź, ścigany przez Freuda. - Nein! Nein! Ty durny miśku, ty! Z miną, z której gościom trudno było cokolwiek wyczytać przez kaganiec, Stan Maine jechał przed siebie, czasem tylko lekko skręcając, zgarbiony nad kierownicą. - Ty głupi zwierzu! - darł się Freud. Niedźwiedź zawsze przejeżdżał przez jeden z namiotów, w których się odbywało przyjęcie, lecz nigdy nie uderzył w słup ani nie zahaczył o białe płócienne obrusy, pokrywające suto zastawione stoły i bufet. Kelnerzy gonili za nim po rozległym trawniku. Tenisiści go dopingowali, ale kiedy się zbliżał, czmychali z kortów. Może wiedział, co robi, a może nie, ale nigdy się nie wtarabanił w żywopłot, nigdy zanadto nie dodał gazu, nie pojechał do przystani, nie próbował się dostać na pokład jachtu albo kutra poławiaczy homarów. Freud zawsze go doganiał i to akurat wtedy, kiedy wyglądało na to, że goście chyba już dosyć się napatrzyli. Wsiadał na tylne siodełko i przytulony do szerokiego grzbietu niedźwiedzia prowadził zwierzę - a wraz z nim motocykl marki Indian, rocznik trzydziesty siódmy - z powrotem między namioty. - Ah so, jeszcze tylko parę zagwozdek trzeba rozpracować! - wołał do tłumu. - Tu i ówdzie jeszcze zgrzyta, ale tak w ogóle to nie ma strachu! Misiek raz dwa się douczy! Tak zatem wyglądał popisowy numer. Nigdy inaczej. Freud tylko tego nauczył Staną Maine, który zresztą jego zdaniem niczego więcej nauczyć się nie mógł. - Mądry to on nie jest - zwierzał się ojcu treser. - Jak go kupiłem, był już za stary. Myślałem, że i tak się nada. Drwale oswoili go od maleńkości, ale niczego się u nich nie nauczył. Sami przecież w ogóle nie umieją się zachować. Zwierzaki, i tyle. Trzymali go w obozie ot tak, dla zabawy, żreć dawali akurat w sam raz, żeby się nie zrobił wredny, ale właściwie nic od niego nie chcieli. Mógł się obijać do woli, tak jak i oni się obijają. Coś mi się nawet zdaje, że go rozpili. Nie pije, bo mu nie daję, ale tak się zachowuje, jakby miał chęć się napić, wiesz? Ojciec nic nie wiedział: uważał, że Freud jest wspaniały, a motocykl marki Indian rocznik trzydziesty siódmy to najpiękniejsza maszyna, jaką widział w życiu. Kiedy on i matka mieli wolne, jeździli na wycieczki po nadmorskich drogach, przytuleni, owiewani chłodnym słonym powietrzem, ale nigdy sami: nie sposób było wyjechać z „Arbuthnotu” motocyklem, nie zabierając w przyczepie Staną Maine, ten bowiem dostawał amoku, jeśli motor odjeżdżał bez niego; puszczał się wtedy biegiem, czego nigdy poza tym nie robił. A niedźwiedzie biegają zdumiewająco szybko. - Dobra, spróbuj mu uciec - rzekł kiedyś Freud do ojca. - Ale nim zapalisz, wyprowadź motor aż na główną drogę. I przy pierwszej próbie nie zabieraj ze sobą biednej Mary. Grubo się ubierz, bo jeżeli cię dorwie, to całego zwyobraca tymi swoimi łapskami. Nawet nie ze złości, tylko z podniecenia. No, jazda. Próbuj. Ale jak się po paru kilometrach obejrzysz i zobaczysz, że jeszcze za tobą leci, zatrzymaj się i przywieź go z powrotem, bo inaczej dostanie zawału albo się zgubi, taki z niego głupek. Nie umie polować, ani nic. Jak mu nie dać żreć, nie poradzi sobie. To już nie prawdziwe zwierzę, tylko żywa maskotka. Jest może ze dwa razy mądrzejszy niż owczarek alzacki, a to za mało, żeby dać radę światu. - Światu? - pytała zawsze Lilly, wytrzeszczając oczy. Lecz ojcu świat latem trzydziestego dziewiątego roku wydawał się nowy i ciepły; sprawiały to nieśmiałe pieszczoty mojej matki, ryk motocykla i mocny odór niedźwiedzia, zimne noce w Maine oraz mądrość Freuda. Freud oczywiście dlatego utykał, że miał kiedyś wypadek na motocyklu i źle mu złożono złamaną nogę. - Dyskryminacja - twierdził. Był mężczyzną niskim, silnym, czujnym jak zwierzę, o osobliwej karnacji, przypominającej kolor zielonej oliwki gotowanej na wolnym ogniu, aż zbrązowiała. Miał lśniące włosy bruneta; dziwna jedwabista kępka rosła mu na policzku tuż pod okiem, tworząc plamę większą niż zwykły pieprzyk, co najmniej dorównującą rozmiarami przeciętnej monecie;

bardziej rzucała się w oczy aniżeli jakiekolwiek znamię, a z twarzą Freuda zlewała się tak samo naturalnie, jak mięczak ze skałą gdzieś w stanie Maine. - To przez to, że mam taki wielki mózg - tłumaczył Freud rodzicom. - Jest taki duży, że na głowie brak miejsca dla włosów, więc z zazdrości wypuściły kępkę, gdzie nie powinny. - Może to była niedźwiedzia sierść - rzekł kiedyś Frank z całą powagą, a Franny wrzasnęła i rzuciła mi się na szyję, aż przygryzłem sobie język. - Słowo daję, Frank to takie dziwadło! - zawołała. - Frank, lepiej nam pokaż, gdzie tobie samemu wyrosła niedźwiedzia sierść! Frank, biedaczysko, właśnie wkraczał w okres dojrzewania; dojrzewał przed czasem i bardzo się tego wstydził. Ale nawet Franny nie potrafiła nas wyrwać spod uroku opowieści o Freudzie i jego niedźwiedziu: ci dwaj zawładnęli nami tak samo jak naszymi rodzicami w lecie trzydziestego dziewiątego. Ojciec opowiadał nam, że wieczorami odprowadzał czasem matkę do drzwi sypialni i całował na dobranoc. Jeśli Freud już spał, tata odpinał łańcuch, którym Stan Maine przykuty był do motocykla, zdejmował kaganiec niedźwiedziowi, żeby ten mógł swobodnie jeść, i zabierał go na ryby. Nad motocyklem wisiała niby namiot z podniesionymi ściankami nisko rozpięta plandeka, chroniąca niedźwiedzia od deszczu; ojciec trzymał swój sprzęt wędkarski na takie właśnie okazje zawinięty w róg tej płachty. Tata i Stan Maine szli do przystani w Bay Point, przy której podskakiwało na falach mnóstwo łódek rybackich i kutrów do połowu homarów; po drodze mijali przystanie należące do hotelu i wreszcie siadali na skraju nabrzeża; tata łowił czarniaki na błystkę i jeszcze żywymi karmił zwierzę. Raz tylko się poróżnili. Ojciec zwykle łapał trzy albo cztery ryby, po czym obaj mieli dość i wracali do hotelu. Ale pewnego wieczoru czarniaki nie brały; gdy w ciągu godziny spławik ani drgnął, tata wstał, żeby zaprowadzić niedźwiedzia tam, gdzie czekał go łańcuch i kaganiec. - Chodź - powiedział. - Dziś w morzu nie ma ryb. Stan Maine nie chciał się ruszyć. - No, chodź! - powtórzył ojciec. Lecz niedźwiedź samego też nie chciał go puścić. - Żarł! - zaryczał z cicha. Ojciec usiadł i znów zarzucił wędkę. - Żarł! - zrzędził co pewien czas Stan Maine. Ojciec zarzucał raz po raz, zmieniał błystki, imał się wszelkich sposobów. Gdyby zszedł na błotnisty brzeg i nakopał robaków, mógłby złowić flądrę na podborę, lecz ilekroć próbował się oddalić, Stan Maine zachowywał się nieprzyjaźnie. Ojciec już się zastanawiał, czy nie skoczyć do wody i nie wrócić wpław; mógłby się zakraść do sypialni i zbudzić Freuda, po czym we dwóch wróciliby po niedźwiedzia i pojmaliby go, wabiąc przyniesionym z hotelu jedzeniem. Po jakimś czasie wczuł się jednak w nastrój wieczoru i powiedział: - Dobra. Ryb ci się zachciewa? No to złowimy rybę, do jasnej cholery! Nieco przed świtem na nabrzeże przyszedł właściciel jednego z kutrów, zamierzając wypłynąć w morze. Chciał wyciągnąć pułapki z homarami, a na ich miejsce spuścić nowe, ze świeżą przynętą - którą miał, niestety, przy sobie. Stan Maine ją zwietrzył. - Lepiej niech mu pan ją da - poradził ojciec. - Żarł! - wtrącił Stan Maine. Rybak oddał mu całą przynętę. - Zapłacimy panu - obiecał ojciec. - Przy pierwszej okazji. - Już ja wiem, co miałbym ochotę zrobić przy pierwszej okazji - odparł tamten. - Najchętniej wsadziłbym tego niedźwiedzia do pułapki zamiast przynęty i popatrzył, jak go zżerają homary! - Żarli - powiedział Stan Maine. - Nie radzę go drażnić - rzekł ojciec. Rybak przyznał mu rację. - Ja, ja, za mądry to ten niedźwiedź nie jest - powiedział Freud do ojca. - Mogłem cię właściwie uprzedzić. Miewa czasem dziwne zagrania, gdy chodzi o jedzenie. Drwale go przekarmiali. Żarł bez przerwy - byle co, aby tylko żreć. Teraz czasem ni stąd, ni zowąd a to strzeli mu do łba, że za mało jada, a to pić mu się zachce, a to jeszcze co innego. Pamiętaj, nigdy nie zabieraj się do jedzenia, póki jemu nie dasz. Bardzo tego nie lubi. Toteż Stan Maine zawsze najadał się do syta przed występem, bo stoły przykryte obrusami z białego płótna uginały się pod brzemieniem przystawek, rzadkich ryb podanych na surowo i pieczonego mięsa. Gdyby zatem niedźwiedź był głodny, mogłyby wyniknąć kłopoty. Lecz Freud przed każdym popisem pozwalał mu się opchać, ile wlazło, więc przeżarty zwierz

jechał na motocyklu najspokojniej w świecie, zrównoważony, wręcz znudzony, jakby nie miał potrzeb fizycznych - chyba żeby mu się zachciało grzmiąco beknąć albo opróżnić wielgachne niedźwiedzie kiszki. - Numer z miśkiem jest głupi, a ja dokładam do interesu - powiedział kiedyś Freud. - Nie dla mnie ten farmazoński hotel. Tylko snoby tu przyjeżdżają. Powinienem przenieść się gdzieś, gdzie naród jest trochę bardziej toporny. Salon gry w bingo, a nie tylko dansing. Powinienem sobie dobrać takie więcej demokratyczne towarzycho. Moje miejsce jest tam, gdzie są walki psów, a publika się zakłada, który którego zagryzie, wiesz? Ojciec nic nie wiedział, ale musiała go zdumieć nowina, że istnieją okolice dziksze niż Weirs koło Laconii, a nawet Hampton Beach. W takich miejscach więcej było pijaków i chętniej trwoniono pieniądze na honorarium dla niedźwiednika. Człowiek pokroju Freuda i niedźwiedź pokroju Staną Maine po prostu nie mieli szans u wyrafinowanej publiczności z „Arbuthnotu-Na-Przymorzu”, która przez to swoje wyrafinowanie nie umiała docenić nawet motocykla marki Indian, rocznik trzydziesty siódmy! Lecz ojciec rozumiał, że Freud wcale nie rwie się w świat, popychany ambicją. Spędzał sobie całkiem niefrasobliwe lato w pensjonacie i tylko niedźwiedź nie okazał się taką znów żyłą złota. Freud chciał po prostu wymienić niedźwiedzia. - Z takim głupim miśkiem - tłumaczył rodzicom - nie da się zgarnąć grubszej forsy, nawet próbować nie warto. A zresztą, jak się próbuje coś trafić w tych tańszych kurortach, to też są kłopoty, tylko że inne. Matka wzięła ojca za rękę i ścisnęła ją ostrzegawczo; może wyczuła, że on już sobie wyobraża te „inne kłopoty” i „tańsze kurorty”. Ale ojciec myślał raczej o czesnym, które miał płacić na Harwardzie; podobał mu się motocykl marki Indian, podobał mu się niedźwiedź imieniem Stan Maine. Jak tata zauważył, Freud ani trochę się nie przykładał do tresury, Win Berry należał zaś do chłopców, którzy wierzą w siebie; syn Trenera Boba wyobrażał sobie, że podoła wszystkiemu, co tylko sobie wyobrazi. Jeszcze niedawno zamierzał spędzić całe lato w pensjonacie, a jesienią pojechać do Cambridge, wynająć pokój i znaleźć pracę - może w Bostonie? Poznałby okolice uniwersytetu i postarałby się o posadę gdzieś w pobliżu, a gdy tylko uzbierałby dość pieniędzy na czesne, mógłby zacząć studia. Wyobrażał sobie, że w ten sposób może nawet uda mu się dorywczo pracować w trakcie nauki. Matce oczywiście podobał się ten plan, bo podróż z Bostonu do Dairy i z powrotem była drobnostką, a to dzięki kompanii kolejowej „Boston & Maine”, której pociągi kursowały regularnie. Już się mamie marzyło, jak to ojciec będzie do niej przyjeżdżał, żeby spędzać z nią długie weekendy - a może i ona raz na jakiś czas odwiedzi go w Cambridge albo w Bostonie (oczywiście z zachowaniem wszelkich zasad przyzwoitości)? - A co ty właściwie wiesz o niedźwiedziach? - spytała. - Albo o motocyklach? Nie podobał jej się także pomysł, że jeśli Freud nie zechce się wyrzec motocykla albo niedźwiedzia, ojciec może wraz z całą tą trójką objeżdżać obozowiska drwali. Win Berry był krzepkim chłopcem, ale nie miał w sobie nic wulgarnego, matka zaś wyobrażała sobie obozy drwali jako siedliska wulgarności, z których powróciłby nie ten sam - jeśliby w ogóle powrócił. Płonne to były jednak obawy. Całe lato wraz z jego zakończeniem objął plan znacznie bardziej rozległy i nieuchronny niż te błahostki, które moi rodzice potrafili sobie wyobrazić jako najbliższą przyszłość. Wszystko, co się działo w letnich miesiącach trzydziestego dziewiątego roku, było nie mniej nieuniknione niż wojna europejska (tym bowiem mianem zaczęto ją wkrótce określać), toteż wszyscy troje - Freud, Mary Bates i Winslow Berry - płynęli z prądem lata równie beztrosko jak mewy miotane porywistymi prądami w ujściu rzeki Kennebec. Zdarzyło się to pod koniec sierpnia. Matka podała gościom kolację i ledwo zdążyła się przebrać w dwukolorowe półbuty i długą spódnicę krokiecistki, gdy ojca wywołano z pokoju. Okazało się, że jest potrzebny do pomocy przy rannym. Przebiegł obok trawnika do krokieta, gdzie czekała na niego matka, trzymając na ramieniu drewniany młotek. Żarówki zawieszone na podobieństwo lampek choinkowych w gałęziach drzew zalewały trawnik światłem tak niesamowitym, że wyglądała - wedle słów ojca - „jak anioł z maczugą”. - Zaraz wracam - powiedział ojciec. - Ktoś miał wypadek. Matka pobiegła za nim. Popędzili wraz z paroma mężczyznami na przystań. Przy nabrzeżu

stał wielki statek pałający światłem lamp. Słychać było puls jego maszyn. Na pokładzie grała orkiestra ze zbyt liczną sekcją blachy. W słonym powietrzu odór spalin i ropy mieszał się z wonią owocowego miąższu. Pasażerom podano widocznie poncz z owocami w ogromnej wazie, oni zaś oblewali się trunkiem, a może chlustali nim na pokład. Przy samej krawędzi przystani jakiś mężczyzna leżał na boku i krwawił: wchodząc po drabince przystawionej do kei potknął się i rozharatał sobie policzek o słupek do cumowania. Był to kawał chłopa. Księżyc omywał błękitnym światłem jego rumianą twarz; kiedy ktoś go dotknął, ranny natychmiast usiadł. - Scheiss! - zaklął. Moi rodzice - świadkowie niejednego występu Freuda - wiedzieli, że po niemiecku znaczy to „gówno”. Paru krzepkich młodzieńców pomogło Niemcowi wstać. Miał on na sobie biały smoking - tak obszerny, że zmieściłoby się w nim dwóch mężczyzn - zalany imponującą ilością krwi; szeroki jedwabny pas w czarnym kolorze o niebieskawym odcieniu przypominał kotarę, a muszka tej samej barwy sterczała pionowo niczym skręcone śmigło. Ranny miał obwisłe policzki. Mocno zalatywało od niego owocowym ponczem. Kiedy ryknął na współpasażerów, z pokładu odpowiedział mu po niemiecku cały chór, a wysoka opalona kobieta w wieczorowej sukni zdobionej żółtymi koronkami czy może riuszą wspięła się po drabince na keję niby pantera w jedwabiach. Ranny uczepił się jej i tak ciężko się na niej oparł, że choć była krzepka i żwawa, zatoczyła się na mego ojca. Tata ją podtrzymał, a matka zauważyła, że tamta jest znacznie młodsza od swego towarzysza i podobnie jak on pochodzić musi z Niemiec; kobieta przemawiała do rannego łagodnie, jakby kwoktała, on zaś krwawił i wciąż obelżywie gestykulował w stronę chóru Niemców, nie ruszających się z pokładu. Rosła para zataczając się poszła wzdłuż kei, a po chwili skręciła w żwirowaną alejkę. U wejścia do hotelu Niemka spojrzała na mego ojca i powściągając wrodzony akcent powiedziała: - Pędzie poczepowal szwów, ja? Oczyfiździe macie tu lekasza. - Zawołaj Freuda - szepnął ojcu kierownik zmiany. - Szwy? - powiedział Freud. - Lekarz mieszka aż w Bath i rzadko kiedy bywa trzeźwy. Ale ja sam każdego dam radę pozszywać. Kierownik zmiany pobiegł do budynku, w którym mieściły się sypialnie, i krzyknął: - Wskakuj na motor i jedź po doktora Todda! Już my go otrzeźwimy. Tylko spiesz się, na miłość boską! - To potrwa z godzinę, jeżeli go w ogóle znajdę - odparł Freud. - Przecież wiesz, że umiem zakładać szwy. Daj mi tylko jakieś ciuchy, żebym wyglądał jak trzeba. - To nietypowa sprawa - rzekł kierownik zmiany. Moim zdaniem to nietypowa sprawa. Freud, ten facet to Niemiec, a w dodatku ranę ma na twarzy. Freud zdjął ubranie, obnażając dziobatą, oliwkową skórę, i zaczął przyczesywać wilgotne włosy. - Ciuchy - zażądał. - Przynieście ciuchy i już. Z doktorem Toddem za dużo zawracania głowy. - Freud, on ma skaleczoną twarz - powiedział ojciec. - I co z tego? - spytał Freud. - Twarz to też tylko skóra, ja? Taka sama jak na rękach albo nogach. A ile ja już nóg zeszyłem! Ci drwale to tacy durnie. Jak się nie ciachną siekierą, to piłą. Pozostali Niemcy taszczyli walizy i inne ciężkie bagaże najkrótszą drogą od przystani do hotelu, wiodącą przez trawnik wokół osiemnastego dołka na polu golfowym. - A to dopiero świnie - powiedział Freud. - Narobią dziur i piłeczki będą w nich potem utykać. Do pokoju Freuda przyszedł starszy kelner. Freud miał najlepszą sypialnię w budynku dla mężczyzn - nikt nie wiedział, w jaki sposób ją sobie załatwił. Starszy kelner zaczął się rozbierać. - Wszystko prócz marynarki, głąbie jeden - pouczył go Freud. - Lekarze nie noszą takich marynarek jak kelnerzy. Ojciec miał czarny smoking, mniej więcej pasujący do czarnych spodni starszego kelnera. Przyniósł go Freudowi.

- Mówiłem im tysiące razy - rzekł starszy kelner władczym tonem, dziwnie brzmiącym w ustach nagusa -że w hotelu powinien stale mieszkać lekarz. Freud całkiem się ubrał i oświadczył: - Przecież mieszka. Kierownik zmiany pobiegł przed nim do głównego budynku. Ojciec patrzył, jak starszy kelner z bezradną miną przygląda się porzuconemu ubraniu Freuda. Było niezbyt czyste i mocno cuchnęło Stanem Maine; starszy kelner najwyraźniej nie miał ochoty go wkładać. Ojciec wybiegł na dwór, żeby dogonić Freuda. Niemcy dotarli już na podjazd przed wejściem do hotelu i właśnie ze zgrzytem pchali po żwirze ciężki kufer; cóż, rano ktoś będzie musiał przegrabić żwir, żeby go wyrównać. - Sluszpy nie ma w tym hotelu, dży dzo? - wrzasnął któryś. Na nieskazitelnej ladzie w kredensie łączącym kuchnię z główną jadalnią leżał rosły Niemiec z rozpłatanym policzkiem, blady i bezwładny jak trup; głowę podparto mu jego własnym zwiniętym smokingiem, który nigdy już nie miał być biały; ciemna muszka przypominająca śmigło obwisła na podgardlu rannego, a szeroki jedwabny pas wydymał się, unoszony oddechem. - Topry doktor? - spytał Niemiec kierownika zmiany. Młoda olbrzymka w sukni z żółtą riuszą trzymała rannego za rękę. - Znakomity - uspokoił Niemca kierownik. - Szwy to jego specjalność - dodał ojciec. Matka trzymała go za rękę. - Coś nie za bardzo cyfilisofany ten hotel - zauważył Niemiec. - Przecież to supełna dzidź - powiedziała opalona atletka, zaraz jednak się roześmiała, odbierając własnemu oświadczeniu wszelką powagę. - Ale ta rana chyba nichts groźna dodała, zwracając się do moich rodziców i do kierownika zmiany. - Fienc chyba i doktor nie musi być za topry. - Byle nie Szyt - zastrzegł się Niemiec. Zakasłał. Nikt nie zauważył Freuda, który przyszedł już do kredensu i bezskutecznie usiłował nawlec igłę. - Na pewno nie Szyt - rzekła ze śmiechem opalona księżniczka. - Oni tu w Maine nie mają Szytów! Kiedy ujrzała Freuda, nie była już taka pewna. - Guten Abend, meine Dame und Herr - powiedział Freud. - Was ist los? Zdaniem ojca Freud w czarnym smokingu wyglądał jak ostatni kurdupel, w dodatku oszpecony bliznami po czyrakach, natychmiast więc budziło się podejrzenie, że skradł ubranie, i to co najmniej dwóm osobom. Był czarny od stóp do głów, aż po najbardziej rzucający się w oczy instrument medyczny: szpulkę czarnych nici, którą trzymał w palcach, osłoniętych rękawicami z szarej gumy, pożyczonymi od pomywaczek. Najlepsza igła, jaką udało się znaleźć w hotelowej pralni, w jego drobnej dłoni wydawała się nieproporcjonalnie wielka, jakby w pośpiechu chwycił jedną z igieł do szycia żagli. Może zresztą tak było. - Herr Doktor? - spytał Niemiec, blednąc. Wszystkim się wydało, że krwotok natychmiast ustał. - Herr Doktor Professor Freud - przedstawił się Freud. Podszedł do Niemca i łypnął okiem na skaleczenie. - Freud? - upewniła się kobieta. - Ja, ja - przytaknął Freud. Kiedy chlusnął na ranę pierwszą małpką whisky, alkohol spłynął Niemcowi do oczu. - Aj! - powiedział Freud. - Oszleplem! Oszleplem! - jął zawodzić Niemiec. - Nein, wcale żeś pan nie oślepł - odparł Freud - ale trzeba było zamknąć oczy. Wylał na ranę jeszcze jedną szklaneczkę whisky i wziął się do dzieła. Rano kierownik poprosił Freuda, żeby odłożył swój występ ze Stanem Maine do wyjazdu Niemców, którzy mieli wyruszyć, gdy tylko na ich ogromny statek zostaną załadowane pokaźne zapasy żywności. Freud nie chciał dłużej paradować w przebraniu lekarza; uparł się majstrować przy motocyklu, Niemiec zastał go więc w stroju mechanika. Motocykl stał za kortami tenisowymi, od strony morza - nie tak, żeby w ogóle nie było go widać z przyległych do hotelu trawników i boisk, trochę jednak na uboczu, dyskretnie. Pacjent, któremu ogromna twarz straszliwie spuchła pod bandażem, ostrożnie podszedł do Freuda, jakby w obawie, że

drobniutki mechanik dłubiący przy motocyklu okaże się groźnym bliźniakiem tego, kto nocą przedstawił się jako „Herr Doktor Professor”. - Nein, to ten sam - powiedziała opalona kobieta, uwieszona u ramienia Niemca. - Co też doktor Szyt naprawia z samego rana? - spytał Niemiec. - To moje hobby - odparł Freud, nie podnosząc głowy. Ojciec, który niby asystent chirurga podawał mu narzędzia, mocniej ścisnął w garści klucz francuski. Niemcy nie zauważyli niedźwiedzia. Stan Maine czochrał się o ogrodzenie kortu tenisowego: z rozmachem tarł grzbietem o metalową siatkę, stękając pod nosem i kołysząc się w rytmie cokolwiek onanistycznym. Matka dla wygody zdjęła mu kaganiec. - Nigdy nie słyszałem o takim motodzyklu - rzekł Niemiec krytycznym tonem. - To jakiś grat, ja? Co znaczy Indian? Pierwsze słyszę. - Warto, żeby się pan przejechał - powiedział Freud. - Masz pan chęć spróbować? Niemka nie była pewna, czy to dobry pomysł - sama nie miała najmniejszej ochoty na przejażdżkę - ale Niemca wyraźnie korciło. Stojąc tuż przy maszynie dotknął baku, przesunął dłonią po lince sprzęgła i pogładził gałkę przekładni biegów. Złapał za umieszczoną przy kierownicy rączkę dławika i ostro nią zakręcił. Pomacał miękką gumową rurkę, doprowadzającą paliwo do gaźnika; wśród całej tej masy żelastwa wyglądała jak jakiś niesłychanie ważny narząd, odsłonięty podczas operacji. Nie prosząc Freuda o zgodę otworzył zawór gaźnika, popstrykał, po czym wytarł o siodełko palce zmoczone benzyną. - Herr Doktor nie ma nichts przeciwko? - zapytał. - Nie, skąd - powiedział Freud. - Zrób pan sobie kółko. Takie właśnie było to lato trzydziestego dziewiątego roku: ojciec z góry przewidział zakończenie, ale w żaden sposób nie mógł zainterweniować. - Nic nie mogłem zrobić - mówił nam. - To, co się miało stać, nadciągało nieubłaganie jak wojna. Matka stała przy siatce otaczającej kort; zobaczyła, że Niemiec wsiada na motor. Pomyślała, że lepiej będzie z powrotem włożyć Stanowi Maine kaganiec, ale zwierz niecierpliwie potrząsnął łbem i zaczął jeszcze mocniej się czochrać. - Zwykły rozrusznik noszny, ja? - upewnił się Niemiec. - Daj mu pan kopa, to zaraz ruszy - powiedział Freud. Kiedy on i ojciec odsunęli się od motocykla, młodą Niemkę coś jakby nagle tknęło, bo też się cofnęła. - Raz kosie śmierdź! - zawołał Niemiec i kopnął rozrusznik. Ledwo silnik zaskoczył, nim jeszcze Niemiec zdążył po raz pierwszy zakręcić manetką, niedźwiedź stanął na dwóch łapach, oparty o siatkę, i jeżąc gęste, szorstkie futro na piersi spojrzał ponad środkowym kortem w stronę motocykla marki Indian, który dokądś się wybierał bez niego. Kiedy Niemiec wrzucił bieg i trochę nieśmiało ruszył po trawniku do najbliższej żwirowanej alejki, Stan Maine opadł na cztery łapy i zaszarżował. Rozpędził się na dobre, zanim jeszcze przeciął środkowy kort, przerywając debla: rakiety powypadały graczom z rąk, piłki rozsypały się po ziemi, a zawodnik grający przy siatce wczepił się w nią i zamknął oczy, gdy niedźwiedź przemknął obok jak burza. - Żarł! - zawołał Stan Maine, ale Niemiec nie usłyszał, ogłuszony rykiem motoru. Za to Niemka usłyszała. Wraz z ojcem i Freudem odwróciła się, podążając za dźwiękiem, i zobaczyła niedźwiedzia. - Gott! Co za dzidź! - zawołała i mdlejąc runęła w bok, prosto na mego ojca, który złapał ją zapaśniczym chwytem i delikatnie opuścił na murawę. Niemiec nie zdążył się zorientować w topografii, nim zauważył, że ściga go niedźwiedź; nie był pewien, gdzie jest szosa: gdyby się na nią wydostał, oczywiście umknąłby drapieżcy, lecz w labiryncie wąskich ścieżek i alejek wśród miękkich trawników i boisk hotelowego parku nie mógł się wystarczająco rozpędzić. - Żarł! - ryczał Stan Maine. Niemiec skręcił raptownie w stronę namiotów, w których właśnie nakrywano stoły, było bowiem tuż przed lunchem. Po niecałych dwudziestu pięciu metrach niedźwiedź dopadł motocykla i zaczął się niezgrabnie gramolić na tylne siodełko, jak gdyby pojął wreszcie freudowe nauki i postanowił dopilnować, żeby popisowy numer wykonano bezbłędnie. Tym razem Niemiec nie dał się pozszywać Freudowi, który zresztą sam przyznał, że byłaby to dla niego za duża robota. - Ale siekanina - rzekł do ojca. - Taka kupa szwów to nie na moje nerwy. Szyłbym i szył, a on

bez przerwy by się darł. Nie wytrzymałbym tych jego wrzasków. Ludzie ze straży przybrzeżnej przewieźli więc Niemca do szpitala w Bath. Stana Maine ukryto w pralni, żeby podtrzymać mit o „dzikim niedźwiedziu”. - Wyszedł z pużdży - powiedziała Niemka, gdy ją docucono. - Fidocznie go złościł hałas motodzykla. - To była niedźwiedzica z młodymi - objaśnił Freud. - O tej porze roku bywają sehr zdradliwe. Wiedział jednak, że dyrekcja hotelu nie pozwoli mu się tak łatwo wyłgać. - Wyjeżdżam, bo nie chcę znowu z nim rozmawiać - oznajmił ojcu i matce. Oboje wiedzieli, że ma na myśli właściciela pensjonatu, czyli człowieka w białym smokingu, pojawiającego się niekiedy przed ostatnim tańcem. - Już słyszę, jak mówi, ważniak jeden: „No, Freud, zdawałeś sobie sprawę z ryzyka. Przecież wszystko omówiliśmy. Ja się zgodziłem na to zwierzę, a ty się zgodziłeś wziąć za nie odpowiedzialność”. A jeżeli mi jeszcze powie, jakie to niby mam szczęście, że będąc Żydem wylądowałem w tej jego pierdolonej Ameryce, to poszczuję Stana Maine, żeby go zeżarł! Obejdę się bez niego i bez tych jego farmazońskich papierosów. Na diabła mi taki hotel! Niedźwiedź, zdenerwowany, że go zamknięto w pralni, a w dodatku zaniepokojony widokiem Freuda - który poczekał tylko, aż jego ubranie się upierze, i zapakował jeszcze mokre - zaczął mruczeć pod nosem. - Żarł! - wymamrotał. - Zamknij się! - wrzasnął Freud. - Na diabła mi taki niedźwiedź?! - Wszystko przeze mnie - pokajała się matka. - Niepotrzebnie mu zdjęłam kaganiec. - Drobiazg - odparł Freud. - To były miłosne ukąszenia i tyle. Najgorzej bydlak pazurami poharatał tego skurwiela. - Gdyby Niemiec nie ciągnął go za kudły - wtrącił ojciec - chybaby się aż tak źle nie skończyło. - Jasne! - przytaknął Freud. - Kto lubi, jak go ciągną za kudły? - Żarł! - poskarżył się Stan Maine. - Właściwie powinieneś się nazywać Żarł - zwrócił się do niego Freud. - Jesteś taki głupi, że w kółko tylko to jedno powtarzasz. - Ale jakie właściwie masz plany? - spytał ojciec. - Dokąd możesz pojechać? - Wracam do Europy - powiedział Freud. - Tam są mądre niedźwiedzie. - Owszem, ale są i hitlerowcy - rzekł ojciec. - Sram na nich, bylebym miał mądrego niedźwiedzia. - Zaopiekuję się Stanem Maine - obiecał ojciec. - Stać cię na więcej - powiedział Freud. - Możesz go ode mnie kupić. Dwieście dolarów i co tam masz z ubrania. Wszystkie moje ciuchy są mokre! - krzyknął, rzucając je na podłogę. - Żarł! - wtrącił strapiony niedźwiedź. - Licz się ze słowami, Żarł - zwrócił mu uwagę Freud. - Dwieście dolarów? - upewniła się matka. - To wszystko, co tu do tej pory zarobiłem - powiedział ojciec. - Wiem, ile zarobiłeś, i właśnie dlatego nie żądam więcej. Oczywiście wliczam w to motocykl. Chyba sam rozumiesz, dlaczego motor też będzie ci potrzebny? Stan Maine za nic nie wsiądzie do samochodu, bo w czasie jazdy zawsze rzyga. Raz jeden drwal uwiązał go na łańcuchu w furgonetce. Widziałem na własne oczy, jak ten durny niedźwiedź wyrwał z zawiasów tylną klapę, zbił szybę w okienku za szoferką i zmaltretował kierowcę. Więc chociaż ty nie bądź durniem. Kup motor. - Dwieście dolarów - powtórzył ojciec. - Chodźmy po twoje ciuchy - powiedział Freud. Swoje własne, mokre, zostawił w pralni na podłodze. Niedźwiedź chciał też pójść do pokoju ojca, ale Freud kazał matce wyprowadzić go na dwór i uwiązać do motocykla. - Biedak się denerwuje, bo wie, że wyjeżdżasz - zauważyła matka. - Nie, on tylko tęskni za motocyklem - rzekł Freud, ale pozwolił, żeby niedźwiedź też poszedł na górę, chociaż dyrekcja hotelu wyraźnie tego zabroniła. - Co mnie teraz obchodzą ichnie przepisy? - powiedział, przymierzając ubranie ojca. Matka stała w holu, rozglądając się na wszystkie strony, bo do męskich sypialń nie tylko niedźwiedzie, ale i kobiety nie miały wstępu.

- Wszystkie moje rzeczy są na ciebie za duże - rzekł ojciec, kiedy Freud się ubrał. - Ja jeszcze rosnę - odparł Freud, choć musiał już być po czterdziestce. - Gdybym dawniej miał ciuchy jak należy, byłbym teraz większy. Ubrał się w trzy pary spodni od garniturów mojego ojca, wkładając jedne na drugie; do tego dwie marynarki z kieszeniami wypchanymi bielizną i skarpetkami; trzecią marynarkę przewiesił przez ramię. - Po co sobie zawracać głowę walizkami? - powiedział. - Ale jak się dostaniesz do Europy? - spytała z holu matka. - Przez Atlantyk - wyjaśnił. - Chodź no tu - rzekł do niej; wziął rodziców za ręce i je połączył. - Jesteście jeszcze smarkaci, więc słuchajcie, co wam powiem: kochacie się. Niech to będzie wyjściowe założenie, ja? Rodzice nigdy wprawdzie nie czynili sobie takich wyznań, ale teraz, gdy Freud trzymał ich za ręce, skinęli głowami. - Dobra - powiedział Freud. - Wynikają z niego trzy rzeczy. Obiecujecie je wykonać? - Ja się zgadzam - rzekł ojciec. - Ja też - powiedziała matka. - Dobra - ciągnął Freud. - Po pierwsze, macie się pobrać, i to zaraz, nim jakieś głąby i kurwy wybiją warn to z głów. Jasne? Pobierzecie się, chociaż będzie was to co nieco kosztowało. - Tak - zgodzili się rodzice. - Po drugie - ciągnął Freud, patrząc tym razem tylko na ojca - pójdziesz na Harward, chociaż będzie to cię co nieco kosztowało. Obiecaj. - Ale przecież mam się żenić - powiedział ojciec. - Chyba mówię wyraźnie, że to cię będzie kosztowało, nie? - spytał Freud. - Obiecaj, że pójdziesz na Harward. Korzystaj z każdej okazji, jaka ci się trafia na tym świecie, choćby miało ich być chwilami za wiele, bo pewnego dnia okazje się kończą, wiesz? - Zresztą ja też chcę, żebyś poszedł na Harward - wtrąciła matka. - Chociaż będzie mnie to co nieco kosztowało - rzekł ojciec, ale zgodził się pójść na studia. - Zbliżamy się do punktu trzeciego - powiedział Freud. - Gotowi? Stanął twarzą do matki, a dłoń ojca puścił, wręcz odepchnął, więc już tylko matkę trzymał za rękę. - Wybacz mu - rzekł do niej. - Chociaż będzie to cię co nieco kosztowało. - Niby co miałaby mi wybaczyć? - spytał ojciec. - Wybacz mu, i tyle - powtórzył Freud, patrząc tylko na matkę. Wzruszyła ramionami - A ty! - zwrócił się Freud do Staną Maine, który węszył pod łóżkiem ojca. Znalazł tam piłkę tenisową i wziął ją w pysk. - Grdyk! - powiedział zaskoczony niedźwiedź i wypluł piłkę. - Ty - ciągnął Freud, zwracając się do niego - doceń wreszcie kiedyś to dobrodziejstwo, że cię wyzwolono z obrzydliwego świata przyrody! I to było wszystko. Ślub, a zarazem błogosławieństwo, jak twierdziła matka. Dobre, staroświeckie nabożeństwo w obrządku żydowskim, jak twierdził ojciec; Żydzi wydawali mu się nie mniej tajemniczy niż Chiny, Indie, Afryka - słowem, wszystkie egzotyczne krainy, do których nigdy nie dotarł. Ojciec przywiązał niedźwiedzia do motocykla. Kiedy rodzice całowali się z Freudem na pożegnanie, Stan Maine usiłował wepchnąć się w środek. - Uwaga! - zawołał Freud. Odskoczyli w popłochu. - Myślał, że coś jemy - wyjaśnił Freud. Uważajcie przy nim z całowaniem. On się na tym nie zna. Jak ludzie się całują, zawsze myśli, że coś jedzą. - Żarł! - wtrącił niedźwiedź. - I jeszcze jedno dla mnie zróbcie, bardzo was proszę. Mówcie na niego Żarł. On to w kółko powtarza, a Stan Maine to takie głupie imię. - Żarł? - spytała matka. - Żarł! - powtórzył za nią niedźwiedź. - Dobra - zgodził się ojciec. - Niech mu będzie Żarł. - Do widzenia, Żarł - powiedział Freud. - Auf Wiedersehen. Rodzice jeszcze przez długi czas patrzyli na Freuda, czekając na nabrzeżu w Bay Point, aż trafi się statek do Boothbay; kiedy wreszcie zabrał go kuter do połowu homarów, mieli takie wrażenie, jakby Freud wybierał się na nim do samej Europy, przez cały mroczny ocean - cho-

ciaż wiedzieli, że w Boothbay wsiądzie na większy statek. Patrzyli w ślad za kutrem, który terkotał i podskakiwał wśród fal, póki nie zmalał do rozmiarów rybitwy, może nawet brodźca; wtedy jednak nie było już słychać silnika. - No i co, czy właśnie tamtej nocy pierwszy raz wzięliście się do roboty? - pytała zawsze Franny. - Franny! - mówiła matka. - Przecież czuliście się jak po ślubie - przypominała jej Franny. - Mniejsza o to, kiedy był pierwszy raz - mówił ojciec. - Ale wzięliście się do roboty, tak? - nie dawała za wygraną Franny. - Mniejsza o to - wtrącał Frank. - Nie gra roli, kiedy - stwierdzała nasza dziwna Lilly. I miała rację: rzeczywiście nie grało roli, kiedy to zrobili. Nasi rodzice zostawili za sobą lato trzydziestego dziewiątego roku i hotel „Arbuthnot”, zakochani i - w swoim pojęciu zaślubieni. Bądź co bądź obiecali przecież Freudowi, że się pobiorą. Mieli jego motocykl marki Indian rocznik trzydziesty siódmy i niedźwiedzia, który od pewnego czasu wabił się Żarł. Wróciwszy do Dairy w stanie New Hampshire najpierw zajechali przed dom rodziny Batesów. - Mary wróciła! - zawołała matka mojej matki. - Na czym ona siedzi? Co to znowu za maszyna? - spytał stary Latin Emeritus. - Z kim przyjechała? - Z Winem Berry, na motocyklu! - odparła matka mojej matki. - Nie, ja nie o tym! - rzekł Latin Emeritus. - Pytam o tego drugiego! Starzec wpatrywał się w postać skuloną w przyczepie. - To pewnie Trener Bob - powiedziała matka mojej matki. - Ten kretyn! - rzekł Latin Emeritus. - Do diabła, co on ma na sobie w tę pogodę? Czy oni tam w Iowie nie umieją się ubierać? - Win Berry i ja bierzemy ślub! - oświadczyła moja matka, gdy tylko wbiegła po schodkach. To jego motocykl. Win będzie studiował na Harwardzie. A to... to jest Żarł. Trener Bob okazał więcej zrozumienia. Żarł od razu mu się spodobał. - Ciekawe, ile by wycisnął w leżeniu? - zastanawiał się dawny liniowy z ekstraklasy. - Ale czy nie można by mu przyciąć paznokci? Brać ślub po raz drugi wydawało się czystą głupotą; ojciec uważał, że obrządek odprawiony przez Freuda w zupełności wystarczy. Rodzina matki nalegała jednak, żeby moim rodzicom udzielił ślubu ten sam pastor kongregacjonalistów, który poszedł z mamą na bal maturalny; tak też się stało. Ślub byl skromny, bez żadnej pompy; Trener Bob wystąpił w roli drużby, a Latin Emeritus odprowadził córkę do ołtarza i tylko chwilami ni stąd, ni zowąd zaczynał bełkotać po łacinie; matka mojej matki płakała, wiedząc aż nazbyt dobrze, że Win Berry nie będzie tym harwardczykiem, który porwie Mary Bates do Bostonu - przynajmniej nie od razu. Żarł przez cały czas siedział w przyczepie motocykla, spacyfikowany krakersami i śledziami. Rodzice wybrali się - tylko we dwoje - w króciutką podróż poślubną. - Ale wtedy to już na pewno wzięliście się do roboty! - wołała Franny, lecz chyba się myliła: rodzice nigdzie nie zatrzymali się na noc. Wczesnym rankiem wsiedli w pociąg do Bostonu, a potem spacerowali po Cambridge, wyobrażając sobie, jak to pewnego dnia tam zamieszkają, a ojciec zacznie studia na Harwardzie. Wrócili do New Hampshire nocnym pociągiem i o świcie byli na miejscu. Za pierwsze łoże małżeńskie musiało im więc posłużyć wąskie łóżko w panieńskim pokoju mojej matki pod dachem Latina Emeritusa - gdzie zresztą matka będzie dalej mieszkała, gdy ojciec wyruszy na zdobycie fortuny, żeby opłacić czesne. Trener Bob żałował, że Żarł wyjeżdża. W jego przekonaniu niedźwiedzia dałoby się nauczyć gry na pozycji obrońcy, ale ojciec mu wytłumaczył, że zwierzak musi zarobić na utrzymanie nowo powstałej rodziny i opłacenie studiów. Toteż pewnego wieczoru (po zajęciu Polski przez hitlerowców), gdy w powietrzu czuło się pierwsze uszczypnięcia jesieni, matka ucałowała ojca na pożegnanie; działo się to na boisku Szkoły Dairy, ciągnącym się aż do drzwi kuchennych Boba z Iowy. - Opiekuj się swoimi rodzicami - powiedział ojciec - a ja niedługo wrócę i zaopiekuję się tobą. - Brrr! - wzdrygała się zawsze Franny, wyprowadzona z równowagi tym epizodem. Nie

wierzyła, że rodzice właśnie tak się pożegnali. Lilly też się wzdrygała i robiła miny. - Zamknij się i słuchaj dalej - mówił Frank. Ponieważ jestem mniej przemądrzały niż moje rodzeństwo, z łatwością sobie wyobrażałem, jak rodzice się całują: otóż całowali się ostrożnie; Trener Bob na pewno wciągnął niedźwiedzia w jakąś zabawę, bo jeszcze Żarł by pomyślał, że coś jedzą i nie chcą się z nim podzielić. Całować się przy tym zwierzaku zawsze było trochę niebezpiecznie. Matka wyznała nam, że nigdy nie wątpiła w wierność swego męża, bo gdyby ojciec pocałował inną, niedźwiedź by go zmasakrował. - A byłeś wierny? - pytała Franny, okropna jak zwykle. - No jasne - odpowiadał ojciec. - Jeszcze jak - mówiła Franny. Lilly robiła niespokojną minę, a Frank umykał spojrzeniem. Nastała więc jesień trzydziestego dziewiątego roku. Matka nawet nie wiedziała, że jest już w ciąży. Dzieckiem, które miało się urodzić, był Frank. Ojciec jeździł motocyklem po wschodnim wybrzeżu; badając koloryt nadmorskich hoteli - brzmienie big-bandów, publiczność salonów gry w bingo, kasyna - z upływem pór roku zapuszczał się coraz dalej na południe. Wiosną czterdziestego roku narodziny Franka zastały go w Teksasie; on i Żarł odbywali właśnie trasę z Orkiestrą Dętą Samotnej Gwiazdy. W Teksasie podobały się niedźwiedzie, ale w Fort Worth jakiś pijak próbował ukraść motocykl nie wiedząc, że Żarł sypia uwiązany do niego na łańcuchu. Zgodnie z prawem stanowym ojciec musiał zapłacić za leczenie szpitalne niedoszłego złodzieja, a potem jeszcze bardziej nadwerężył oszczędności, żeby przez pół Stanów dojechać na Wschód i powitać pierworodnego. Kiedy wrócił do Dairy, matka była jeszcze w szpitalu. Wybrali to a nie inne imię dla chłopca, bo ojciec postanowił, że on i matka wobec siebie i reszty rodziny zawsze będą szczerzy, a Frank znaczy właśnie „szczery”. - Brrr! - powtarzała Franny, ale Frank był nawet dumny, że ma imię o takiej etymologii. Ojciec został w Dairy akurat dość długo, żeby matka zdążyła znów zajść w ciążę. Zaraz potem wyjechał z Żarłem do Virginia Beach, a stamtąd do Północnej i Południowej Karoliny. Czwartego lipca wyrzucono ich z Falmouth na Cape Cod i wkrótce potem wylądowali w Dairy, żeby przy matce dojść do siebie po katastrofie: podczas defilady w Święto Niepodległości motocykl Indian rocznik trzydziesty siódmy zgubił łożysko i Żarł dostał amoku, kiedy jakiś strażak z Buzzards Bay próbował pomóc ojcu uruchomić niedomagającą maszynę. Strażakowi towarzyszyły niestety dwa dalmatyńczyki: rasa ta nie słynie z inteligencji, a ci akurat jej przedstawiciele bynajmniej nie zadali kłamu takiej reputacji - psy zaatakowały niedźwiedzia siedzącego w przyczepie. Żarł jednego gładko wymiśkował, drugiego zaś pogonił między maszerujące szeregi reprezentacji Osterville w baseballu mężczyzn, tam bowiem głupi pies szukał schronienia. Defilada poszła w rozsypkę, okryty żałobą strażak z Buzzards Bay odmówił dalszej pomocy przy naprawie motocykla, a szeryf miasta Falmouth ciupasem odstawił obu winowajców do granicy swego obwodu. Żarł nie jeździł samochodami, konwojowanie go okazało się więc niesłychanie żmudne, bo przez cały czas siedział w przyczepie motocykla, który trzeba było holować. Minęło pięć dni, nim ojciec skompletował brakujące części. Co gorsza, Żarł rozsmakował się w psach. Trener Bob usiłował wybić mu z głowy to upodobanie do masakry, ćwicząc z nim inne sporty: aportowanie piłek, przewroty w przód, a nawet siady z leżenia, Żarł osiągnął już jednak wiek starczy, a opatrzność nie dała mu tej wiary w dobroczynny wpływ intensywnych ćwiczeń fizycznych, którą opętany był Bob z Iowy. Niedźwiedź zdążył się przekonać, że psy można mordować bez biegania; jeśli tylko wykazał odrobinę chytrości - tej zaś mu nie brakowało - same do niego przychodziły. - A wtedy szast, prast, i po krzyku - mawiał Trener Bob. - Psiakrew, ale byłby z niego bramkarz! Ojciec przeważnie trzymał więc Żarła uwiązanego na łańcuchu i starał się pilnować, żeby zwierz miał na pysku kaganiec. Matka twierdziła wprawdzie, że Żarł jest przygnębiony, że popada w coraz głębszą melancholię, lecz ojciec był zupełnie innego zdania. - Myśli o psach, i tyle - mawiał. - Kiedy jest uwiązany do motocykla, niczego mu nie brak. Latem czterdziestego roku ojciec mieszkał w domu Batesów w Dairy, a wieczorami występował z Żarłem w Hampton Beach. Wyćwiczył z niedźwiedziem nowy numer. Nosił on tytuł „Szukam pracy” i miał tę dodatkową zaletę, że motocykl tak się przy nim nie niszczył.

W Hampton Beach Żarł i ojciec występowali na estradzie pod gołym niebem. Kiedy zapalały się światła, niedźwiedź już siedział w fotelu; miał na sobie stary garnitur Trenera Boba, gruntownie przerobiony. Gdy cichł śmiech, na scenę wchodził ojciec z kartką w ręku. - Nazwisko? - pytał. - Żarł! - odpowiadał Żarł. - Tak, Żarł, rozumiem - mówił ojciec. - A więc szukasz pracy, Żarł? - Żarł! - Dobra, wiem już, że się nazywasz Żarł, ale szukasz pracy, tak? Sęk w tym, że - jak wynika z kwestionariusza - nie umiesz pisać na maszynie, nie umiesz nawet czytać... tak tu jest napisane... a w dodatku zdrowo popijasz. - Żarł - przytakiwał Żarł. Z widowni czasem rzucano w niego owocami, ale ojciec przed występem zawsze karmił go do syta; publika w Hampton Beach była inna niż ta, którą pamiętał z „Arbuthnotu-NaPrzymorzu”. - No, jeżeli nic nie umiesz powiedzieć, tylko w kółko powtarzasz własne nazwisko - mówił to zaryzykuję stwierdzenie, że albo już się upiłeś, albo jesteś taki głupi, że nawet byś się sam nie umiał rozebrać. Żarł milczał. - No? - nalegał ojciec. - Zobaczymy, czy umiesz się rozebrać. Dalej, ściągaj ubranie. No, rusz się! Wyciągał niedźwiedziowi fotel spod siedzenia. Żarł robił fikołka, tak jak go nauczył Trener Bob. - Aha, umiesz zrobić przewrót - stwierdzał ojciec. - Też mi wyczyn. Ubranie, Żarł. Pokaż, jak zdejmujesz ubranie. Sam nie wiem czemu, ale trochę to jednak głupio, kiedy cały tłum ludzi patrzy, jak niedźwiedź się rozbiera; matka nie cierpiała tego numeru, w którym Żarła wystawiano na pośmiewisko nieokrzesanej, grubiańskiej hałastry; twierdziła, że niczym sobie na to nie zasłużył. Ojciec musiał mu zwykle pomagać przy zdejmowaniu krawata; bez tej pomocy niedźwiedź doprowadzony do rozpaczy niepowodzeniem darł krawat na strzępy. - Widzę, Żarł, że się nie patyczkujesz z krawatami - mawiał w takich razach ojciec, ku zachwytowi publiczności z Hampton Beach. Kiedy Żarł już się rozebrał, tata mówił: - No, dalej. Czemu przerwałeś? Ściągaj ten niedźwiedzi kostium. - Żarł? - pytał niedźwiedź. - Ściągaj niedźwiedzi kostium, mówię - powtarzał ojciec i leciutko pociągał Żarła za futro. - Żarł! - ryczał Żarł, a przerażona publiczność wrzeszczała. - O Boże, to ty jesteś prawdziwy niedźwiedź! – wołał ojciec. - Żarł! - ryczał Żarł ile sił w płucach i zaczynał gonić go wokół fotela; połowa publiczności uciekała w mrok, niektórzy brnęli przez miękki piasek plaży aż nad wodę, a jeszcze inni rzucali w stronę estrady owocami i papierowymi kubkami z letnim piwem. Nieco subtelniej szy popis - subtelniej szy zwłaszcza wobec Żarła - dawano raz na tydzień w kasynie w Hampton Beach. Matka, dzięki której niedźwiedź nabrał nieco poloru jako tancerz, na otwarcie wieczoru robiła z nim przy dźwiękach big-bandu rundę wokół pustego parkietu; inne pary otaczały ich ciasnym kręgiem i patrzyły ze zdumieniem, jak przysadzisty, zgarbiony niedźwiedź w garniturze po Bobie z Iowy ze zdumiewającym wdziękiem sunie na zadnich łapach za moją matką, która prowadzi w tańcu. W te wieczory Trener Bob zastępował Frankowi niańkę. Matka, ojciec i Żarł wracali na motocyklu drogą wzdłuż wybrzeża; w Rye, gdzie mieszkali zamożni ludzie, przystawali, żeby popatrzeć na spienione morze; fale, które w tym miejscu zalewały brzeg, powszechnie nazywano „grzywaczami”. Wybrzeże w Hampton Beach miało wygląd bardziej cywilizowany, choć zarazem bardziej obskurny niż w Maine, ale fosforyzujące grzywacze musiały rodzicom przypominać wieczory w „Arbuthnocie”. Opowiadali nam, że wracając do Dairy zawsze robili krótki postój w Rye. Pewnej nocy Żarł uparł się, żeby tam zostać. - Myśli, że go zabrałem na ryby - powiedział ojciec. - Popatrz, Żarł. Nie mam sprzętu. Ani przynęty, ani błystki, ani nawet wędki, ty głupku.

Mówiąc to, pokazywał niedźwiedziowi puste ręce; Żarł zrobił zdezorientowaną minę; rodzice zrozumieli, że jest prawie ślepy. Jakoś wybili mu z głowy wędkowanie i zabrali go do domu. - Jak to się stało, że tak się postarzał? - spytała matka. - Już nawet sika do przyczepy - powiedział ojciec. Matka była w mocno zaawansowanej ciąży (tym razem miała się urodzić Franny), kiedy jesienią czterdziestego roku ojciec wyjechał na Florydę, żeby zacząć zimowy sezon. Pierwsze wiadomości dotarły do matki z Clearwater, a potem z Tarpon Springs. Żarł nabawił się jakiejś dziwnej choroby skórnej - infekcji ucha wywołanej przez grzyb, pasożytujący tylko na niedźwiedziach - więc interesy kulały. Działo się to tuż przed narodzeniem Franny, która przyszła na świat pod koniec zimy czterdziestego pierwszego roku, kiedy ojca nie było w domu; nigdy mu tego nie darowała. - Pewnie wiedział, że się urodzi dziewczyna - mawiała z satysfakcją. Ojciec wrócił do Dairy dopiero latem i od razu matkę zapłodnił; tym razem przyszła kolej na mnie. Obiecał matce, że już nigdy jej nie opuści; w Miami przez pewien czas występował w cyrku i tak mu się powiodło, że odłożył dość pieniędzy, aby jesienią zacząć studia. Miał więc przed sobą spokojne lato: mógł występować w Hampton Beach, kiedy tylko by mu przyszła ochota, i nie częściej. Na wykłady do Bostonu zamierzał dojeżdżać z Dairy - chyba że zdołałby znaleźć tanie mieszkanie w Cambridge. Żarł starzał się w oczach. Codziennie trzeba mu było smarować ślepia bladoniebieską maścią o konsystencji mazi, którą pokryte są meduzy; ścierał ją, czochrając łbem o meble. Matka zauważyła z niepokojem, że w wielu miejscach brak mu futra, a cały się skurczył i zrobił się jakiś rozlazły. - Stracił sprężystość mięśni - martwił się Trener Bob. - Powinien podnosić ciężary albo biegać. - Spróbuj mu uciec na motocyklu - powiedział ojciec do swego ojca. - Wtedy pobiegnie. Ale gdy Trener Bob spróbował, uszło mu to na sucho: Żarł nie pobiegł za nim; był już całkiem zobojętniały. - Co spowszednieje, o to się i nie dba, jak powiada przysłowie - stwierdził ojciec. - Z Żarłem widać też tak jest. Dość długo i wytrwale pracował z niedźwiedziem, żeby wreszcie zrozumieć, czemu ten doprowadzał Freuda do rozpaczy. Rodzice rzadko rozmawiali o Freudzie: trwała przecież „wojna europejska”, z łatwością więc sobie wyobrażali, jaki los mógł go spotkać. W sklepach z alkoholem na placu Harwarda można było bardzo tanio kupić żytnią whisky „That's All” Wilsona, lecz ojciec nie należał do pijących. W barze „Oxford Grill” w Cambridge sprzedawano piwo z beczki, podawane w szklanych naczyniach w kształcie kieliszków do koniaku, ale prawie czterolitrowych. Kto potrafił opróżnić taki puchar w określonym a niedługim czasie, w nagrodę dostawał drugie tyle gratis. Ojciec jednak po całym tygodniu zajęć na uczelni wypijał zwykłe piwo i zaraz spieszył na Dworzec Północny, żeby złapać pociąg do Dairy. Starał się jak najszybciej zdawać kolejne egzaminy, bo chciał skończyć studia przed terminem; udawało mu się to nie dlatego, że przerastał inteligencją innych studentów (od większości z nich był wprawdzie starszy, ale wcale nie bardziej inteligentny), lecz dzięki temu, że niewiele przebywał z kolegami. Miał żonę w ciąży i dwoje małych dzieci: dla przyjaciół właściwie nie starczało już czasu. Opowiadał nam, że w tamtym okresie jedyną jego rozrywką było słuchanie transmisji radiowych z rozgrywek w zawodowym baseballu. Zaledwie w kilka miesięcy po mistrzostwach świata usłyszał w ten sposób wiadomość o ataku na Pearl Harbor. Urodziłem się w marcu czterdziestego drugiego roku; ochrzczono mnie imieniem John - po Johnie Harvardzie (Franny dano na imię Franny, bo to jakoś pasowało do Franka). Matka była okropnie zajęta: opiekowała się nie tylko nami trojgiem, ale i starym Latinem Emeritusem, a w dodatku pomagała Trenerowi Bobowi doglądać leciwego Żarła; ona też nie miała czasu dla koleżanek. Nim lato czterdziestego drugiego roku dobiegło końca, wojna zdążyła wszystkim dać się we znaki; nie była już jakąś tam „wojną europejską”. Motocykl Indian rocznik trzydziesty siódmy palił wprawdzie bardzo niewiele, lecz i tak poszedł w odstawkę i służył już tylko

niedźwiedziowi za mieszkanie. Jak kraj długi i szeroki, miasteczka uniwersyteckie ogarnęła mania patriotyzmu. Studenci dostawali kartki na cukier, ale przeważnie oddawali je swoim rodzinom. W ciągu trzech miesięcy wszyscy koledzy ojca z Harwardu albo zostali wzięci do wojska, albo sami zgłosili się na ochotnika. Kiedy umarł Latin Emeritus - którego śladem wkrótce podążyła żona, umierając we śnie - matka odziedziczyła skromny spadek. Ojciec dobrowolnie przyspieszył formalności i wiosną czterdziestego trzeciego roku dostał wezwanie na ćwiczenia - tak zwane „szkolenie podstawowe”; miał dwadzieścia trzy lata. Franka, Franny i mnie zostawił z matką w domu Batesów; zostawił także swego ojca, Boba z Iowy, powierzając mu nudne zadanie, jakim była opieka nad niedźwiedziem. Po pewnym czasie napisał do domu, że „szkolenie podstawowe” to w istocie kurs demolowania hoteli w Atlantic City. Codziennie szorowało się podłogi z desek, a potem maszerowało się drewnianą promenadą na wydmy, na ćwiczenia strzeleckie. W barach przy promenadzie kwitł interes, i to właśnie dzięki rekrutom - wszystkim oprócz ojca. Nie pytano, ile kto ma lat; rekruci, przeważnie młodsi od naszego taty, nosili na piersiach medale za wyniki w strzelaniu i pili jak starzy. W barach pełno było sekretarek z Waszyngtonu. Wszyscy palili papierosy bez filtrów - wszyscy oprócz ojca. Podobno każdy marzył, żeby przed wyprawą za ocean jeszcze ostatni raz „zaszaleć”, ale mało komu się to powiodło, chociaż wielu się chełpiło; ojciec w każdym razie „zaszalał” - z moją matką, w hotelu w New Jersey. Na szczęście jej nie zapłodnił, więc przez jakiś czas mieliśmy pozostać tylko we troje - Frank, Franny i ja. Prosto z Atlantic City ojciec pojechał na północ od Nowego Jorku i w budynku zajmowanym dawniej przez szkołę średnią zaliczył kurs szyfrowania depesz. Posłano go stamtąd do Chanute Field w okręgu Kearns w stanie Utah, a potem do Savannah w Georgii, gdzie niegdyś występował z niedźwiedziem w starym hotelu „De Soto”. Z Savannah pojechał do Hampton Roads. Tam wreszcie się zaokrętował i ruszył na „wojnę europejską” - z niejasnym przeświadczeniem, że w Europie być może uda mu się odnaleźć Freuda. W to, że sam wróci bez szwanku, ani przez chwilę nie wątpił, bo przecież zostawił w domu żonę z trójką potomstwa. Przydzielono go do lotnictwa - mówiąc ściśle, do bazy bombowców we Włoszech; z grożących tam niebezpieczeństw najgorsze było to, że się kogoś zastrzeli po pijanemu, że ktoś pijany człowieka zastrzeli albo że się wpadnie do latryny - również po pijaku; ta ostatnia przygoda rzeczywiście spotkała pewnego pułkownika, którego ojciec znał; nim go wyratowano, został parokrotnie obesrany. Poza tym groziło tylko to, że u włoskiej kurwy złapie się chorobę weneryczną. Lecz ojciec ani nie pił, ani się nie rżnął, mógł więc bez trwogi oczekiwać końca drugiej wojny światowej. Opuścił Włochy z morskim konwojem i przez Trynidad trafił do Brazylii; „to też Włochy, tylko przełożone na portugalski”, napisał w liście do matki. Wrócił do Stanów samolotem transportowym; pilot dostał na wojnie szoku od wybuchu, toteż z rykiem silników przeleciał wzdłuż najszerszej ulicy Miami. Ojciec rozpoznał z lotu ptaka pewien parking, na którym Żarł zwymiotował kiedyś po występie. Matka też na swój sposób brała udział w wojnie, bo pracując jako sekretarka w macierzystej szkole, czyli w Liceum Żeńskim Ethel Thompson, równocześnie zaliczyła - w drugiej turze kurs pielęgniarski zorganizowany przez szpital w Dairy. Raz w tygodniu odpracowywała pełną ośmiogodzinną zmianę jako młodsza pielęgniarka, a prócz tego często wzywano ją na zastępstwa, bo pielęgniarek wiecznie brakowało. Najchętniej pracowała na oddziale położniczym i w izbie porodowej; wiedziała, jak się czuje kobieta, która rodzi w tym akurat szpitalu, kiedy mąż jest daleko. Na takich to zajęciach upłynęły matce lata wojny. Tuż po zawarciu pokoju ojciec zabrał Trenera Boba na mecz piłkarski dwóch zawodowych drużyn w bostońskim Fenway Park. Kiedy szli potem na Dworzec Północny, żeby wsiąść w pociąg do Dairy, spotkali kolegę taty ze studiów i ten to kolega sprzedał im Chevroleta coupe rocznik czterdziesty za sześćset dolarów, czyli trochę drożej, niż sam zapłacił za nowe auto, było ono jednak w niezłym stanie, a benzyna kosztowała psie pieniądze, jakieś pięć centów litr; Trener Bob i ojciec podzielili się kosztami ubezpieczenia i w ten sposób nasza rodzina dorobiła się wreszcie samochodu. Kiedy więc ojciec kończył studia, matka miała czym wozić Franka, Franny i mnie na rozmaite plaże w New Hampshire, a pewnego razu Trener Bob zawiózł nas w Góry Białe. Franka okropnie pogryzły wtedy osy, bo Franny wepchnęła go

prosto w gniazdo. Na Harwardzie zaczęło się nowe życie: pokoje były przepełnione, zmienił się skład załogi wioślarzy, a studenci slawistyki twierdzili, że to dzięki nim Ameryka odkryła wódkę; z niczym jej nie mieszano: pito czystą, zimną - po rosyjsku, z małych kieliszków. Ojciec pozostał jednak przy piwie, przeniósł się natomiast na anglistykę; w ten sposób po raz kolejny usiłował przyspieszyć uzyskanie dyplomu. Big-bandów pozostało niewiele - nastąpił schyłek dansingu jako formy sportu i rozrywki - a Żarł był już zanadto zgrzybiały, żeby występować, toteż w pierwsze Boże Narodzenie po wojsku ojciec pracował w dziale zabawek domu towarowego Jordana Marsha. Prócz tego znowu zapłodnił matkę, więc Lilly doczekała się swojej kolejki. Za tym, żeby Frank miał na imię Frank, Franny - Franny, a ja - John, przemawiały dość konkretne powody, lecz ją ochrzczono tak, a nie inaczej bez wyraźnego uzasadnienia; gryzła się tym chyba bardziej, niż ktokolwiek przypuszczał; może aż do końca życia. Ojciec zrobił magisterium w roku czterdziestym szóstym. W Szkole Dairy akurat zmienił się dyrektor; nowy gruntownie tatę przepytał w Klubie Profesorów na Harwardzie i zaproponował mu posadę: ojciec miał uczyć angielskiego i prowadzić treningi w dwóch dyscyplinach sportu, za co na początek dostawałby dwa tysiące sto dolarów rocznie. Należy przypuszczać, że pomysł wyszedł od Trenera Boba. Ojciec, podówczas dwudziestosześciolatek, przyjął pracę, chociaż wcale nie czuł do niej powołania. Chciał po prostu zamieszkać wreszcie z żoną i z dziećmi w Dairy, w domu Batesów, blisko ojca i Żarła swego prastarego niedźwiedzia. Na tym etapie życia („na każdym etapie życia”, twierdziła Franny) własne marzenia z pewnością były dla niego ważniejsze od dalszej edukacji, może nawet ważniejsze niż my, dzieci, a już na pewno ważniejsze niż druga wojna światowa. Lilly urodziła się w roku czterdziestym szóstym, gdy Frank miał sześć lat, Franny pięć, a ja cztery. Ni stąd, ni zowąd okazało się, że mamy ojca - jak byśmy przedtem w ogóle go nie mieli. Zawsze za naszej pamięci albo wojował, albo się uczył, albo jeździł w trasy z niedźwiedziem. Był dla nas obcym facetem. Zaczął od tego, że jesienią czterdziestego szóstego roku zabrał nas do Maine, gdzie nigdy przedtem nie byliśmy, bo chciał odwiedzić „Arbuthnot-Na-Przymorzu”. Rodzice traktowali oczywiście tę wycieczkę jak romantyczną pielgrzymkę, wyprawę po wspominki. Lilly była za mała, żeby podróżować, a Żarł za stary, ale ojciec się uparł, że niedźwiedź też musi pojechać. - Na miłość boską, przecież on też jest z „Arbuthnotu” - tłumaczył matce. - Jechać tam bez starego Staną Maine to by nie było to samo! Lilly została więc z Trenerem Bobem, a matka siadła za kierownicą Chevroleta rocznik czterdziesty, w którym jakoś się zmieścił Frank, Franny, ja, wielki kosz suchego prowiantu i cała góra koców. Ojciec doprowadził do stanu używalności motocykl marki Indian, wsadził niedźwiedzia w przyczepę i pojechał. W ten sposób podróżowaliśmy - niewiarygodnie wolno, krętą szosą wzdłuż wybrzeża, na wiele lat przed zbudowaniem autostrady zwanej Maine Turnpike. Do Brunswick wlekliśmy się godzinami; kolejnej godziny potrzebowaliśmy, żeby minąć Bath i ujrzeć sine, wzburzone wody w miejscu, gdzie Kennebec wpada do morza. Dalej był Fort Popham i chatki rybackie, no i wreszcie łańcuch zagradzający alejkę dojazdową do „Arbuthnotu” oraz tablica z napisem: ZAMKNIĘTE! KONIEC SEZONU! Pensjonat był zamknięty od wielu sezonów. Ojciec musiał zdać sobie z tego sprawę, gdy tylko zdjął łańcuch i podjechaliśmy całą karawaną do starego hotelu. Doszczętnie wyblakłe budynki, bezbarwne jak stare gnaty, stały opuszczone, zabite deskami; wszystkie szyby w naszym polu widzenia wybito albo przestrzelono. Spłowiała chorągiewka, którą dawniej oznaczano osiemnasty dołek na polu golfowym, tkwiła w szparze między deskami podłogi na górnym tarasie; zwisała bezwładnie, jak gdyby oznajmiała, że warownię „Arbuthnot-NaPrzymorzu” wzięto przez oblężenie. - Jezu - powiedział ojciec. My, dzieci, zbiliśmy się w gromadkę wokół matki i natychmiast zaczęliśmy marudzić. Było zimno; była mgła; baliśmy się tego dziwnego miejsca. Powiedziano nam, że jedziemy do hotelu w miejscowości wypoczynkowej, ale przekonawszy się, jak wygląda to, co dorośli nazywają hotelem, od razu uznaliśmy, że to nie dla nas. Przez spękaną nawierzchnię kortów ziemnych przebiły się wielkie kępy trawy, a na boisku do krokieta wybujała aż po kolana - i to nie nasze, tylko ojca! - trawa bagienna o ząbkowanych

źdźbłach, jaka często rośnie nad słoną wodą. Frank skaleczył się o starą bramkę do krokieta i zaczął pochlipywać. Franny uparła się, żeby ojciec wziął ją na ręce. Ja uczepiłem się matki, ściskając ją w pasie. Żarł, któremu dokuczał artretyzm, nie chciał odejść od motocykla i narzygał w kaganiec. Kiedy ojciec mu go zdjął, niedźwiedź znalazł coś w piasku i od razu chciał pożreć; okazało się, że to stara piłka tenisowa. Ojciec zabrał mu ją i rzucił hen, w stronę morza. Żarł mężnie poderwał się do biegu, żeby zaaportować, ale wkrótce zapomniał, o co tu właściwie idzie, usiadł i mrużąc ślepia popatrzył ku przystani. Pewnie ledwo ją widział. Mola należące do hotelu były bliskie zawalenia. Wiatę, pod którą trzymano łodzie, huragan zmył w czasie wojny do morza. Deskami ze starych kei rybacy umacniali jazy sklecone obok przystani poławiaczy homarów w Bay Point; wydawało nam się, że stoi tam na straży jakiś mężczyzna albo chłopiec z karabinem. Matka trochę się go przestraszyła, więc ojciec musiał wytłumaczyć, że strażnik ma tylko strzelać do fok. Głównie z ich winy ten rodzaj rybołówstwa był w Maine z góry skazany na niepowodzenie: foki wdzierały się do jazów, najadały do syta i wyrywały z powrotem na wolność. Pożerały mnóstwo ryb, a w dodatku niszczyły sieci, toteż rybacy zabijali je przy każdej sposobności. - Oto przykład tego, co Freud nazywał „wstrętnymi prawami przyrody” - powiedział ojciec. Uparł się pokazać nam pokoje, w których on i matka dawniej mieszkali. My, dzieci, czuliśmy się po prostu niezręcznie i obco, ale dla naszych rodziców musiało to być przygnębiające przeżycie; matka bardziej się chyba jednak zmartwiła reakcją ojca na upadek świetnego niegdyś pensjonatu niż losem, jaki spotkał „Arbuthnot”. - Wojna niejedno zmieniła - powiedziała, demonstrując nam swoje słynne wzruszenie ramionami. - O Jezu - powtarzał ojciec. - Kiedy pomyślę, jak można było tu wszystko urządzić! Jakim cudem oni tak to spartolili? Za mało tu było demokracji - oświadczył swoim kompletnie skołowanym dzieciom. - Powinien być jakiś sposób na to, żeby prowadzić firmę z klasą, na poziomie, ale nie aż tak ekskluzywną, że koniecznie musi splajtować. Powinien istnieć złoty środek między „Arbuthnotem” a taką dziurą jak Hampton Beach. Jezu! - wołał raz po raz. - O Jezu! Łaziliśmy za nim wokół na wpół zrujnowanych budynków, po skołtunionych, rozszalałych zieleńcach. Znaleźliśmy stary autokar którym dawniej podróżowała orkiestra, i ciężarówkę, używaną niegdyś przez kortowych: leżał w niej cały stos zardzewiałych kijów do golfa. Freud regularnie naprawiał te auta i dzięki niemu jeździły, ale teraz nie było im to już sądzone. - Jezu - po raz kolejny rzekł ojciec. Z daleka dobiegło nas zawołanie Żarła: - Żarł! W oddali, na przystani w Bay Point, huknęły dwa strzały karabinowe. Chyba wszyscy od razu zrozumieliśmy, że strzelono do Żarła, a nie do foki. - Och, Win, tylko nie to! - powiedziała matka. Wzięła mnie na ręce i pobiegła. Frank obiegał ją wkoło, bardzo wzburzony. Ojciec też biegł, niosąc Franny na rękach. - Stan Maine! - wołał. - Zabiłem niedźwiedzia! Zabiłem prawdziwego niedźwiedzia! - krzyczał chłopak na przystani, ubrany w miękką flanelową koszulę i drelichowy kombinezon dziurawy na kolanach; jego włosy koloru marchewki były sztywne i lśniące od słonej piany morskiej; miał dziwny wyprysk na bladej twarzy, a zęby w fatalnym stanie; można mu było dać trzynaście, najwyżej czternaście lat. - Zabiłem niedźwiedzia! - wrzeszczał, ogromnie podniecony. Rybacy na morzu z pewnością zachodzili w głowę, o co ten krzyk. Nie mogli uchwycić słów, bo zagłuszał je ryk silników pracujących na wolnych obrotach i szalejący nad wodą wicher, pomału jednak skierowali podskakujące na falach kutry w stronę przystani, żeby zobaczyć, co się stało. Żarł leżał na kei, podwinąwszy pod siebie zadnie łapy, z wielgachnym łbem na zwoju smołowanej liny; przednie łapsko tylko kilka centymetrów dzieliło od wiadra z przynętą. Tak bardzo już niedowidział - i od tak dawna - że chłopiec uzbrojony w karabin musiał mu się pewnie pomylić z ojcem trzymającym wędkę. Może zdołał sobie mgliście przypomnieć czasy, gdy na tejże przystani obżerał się czarniakami. Kiedy zszedł nad samą wodę i zbliżył się do chłopca, zwietrzył przynętę, bo węch miał widocznie dość dobry. Chłopak strzegący

sieci przed fokami, zapatrzony w morze, musiał się wystraszyć powitania, które zgotował mu niedźwiedź. Był dobrym strzelcem, choć z tej odległości nawet kiepski strzelec by nie spudłował: dwa razy trafił Żarła w serce. - Jejku, nie wiedziałem, że on jest czyjś - powiedział do mojej matki. - Nie wiedziałem, że jest oswojony. - Oczywiście, że nie wiedziałeś - uspokoiła go matka. - Przepraszam, panie szanowny - rzekł chłopiec do ojca, ale ten go nie słyszał. Usiadł na przystani obok Żarła i wziął na kolana łeb martwego niedźwiedzia; tulił do brzucha paszczękę leciwego zwierza i płakał bez końca. Opłakiwał, rzecz jasna, nie tylko Żarła, lecz także „Arbuthnot”, Freuda i całe lato trzydziestego dziewiątego roku; my, dzieci, niepokoiliśmy się jednak, bo znaliśmy wtedy Żarła lepiej i dłużej niż własnego ojca. Bardzo nas to wszystko zbijało z tropu; za nic nie mogliśmy pojąć, czemu ten facet, który dopiero co wrócił z Harwardu, a przedtem z wojny, nagle rozpływa się we łzach, tuląc naszego starego niedźwiedzia. Wszyscy troje byliśmy właściwie za mali, żeby naprawdę znać Żarła, ale jego ciągła obecność (dotyk sztywnego futra, gorący, owocowo-błotnisty oddech, zwierzęcy odór, w którym mieszały się wonie zwiędłego geranium i uryny) odcisnęła nam się w pamięci wyraźniej niż, dajmy na to, duchy Latina Emeritusa i matki mojej matki. Naprawdę pamiętam tamten dzień na przystani przed zniszczonym hotelem. Miałem wtedy cztery lata i po dziś dzień trwam w przeświadczeniu, że to właśnie jest moje pierwsze autentyczne wspomnienie, w przeciwieństwie do wspomnień opowiedzianych, obrazów namalowanych na mój użytek słowami innych ludzi. Moim ojcem był mężczyzna o krzepkim ciele i kulturalnej twarzy, który niedawno się do nas wprowadził; siedząc na przegniłych deskach, na skraju niebezpiecznych wód, trzymał Żarła w ramionach i szlochał. Kutry z turkotem silników podpływały coraz bliżej. Matka przytuliła nas tak mocno, jak ojciec tulił niedźwiedzia. - Zdaje się, że ten głupi gówniarz zastrzelił komuś psa - powiedział mężczyzna stojący na pokładzie jednego z kutrów. Stary rybak w brudnożółtym sztormiaku wspiął się po drabince na nabrzeże; spod jego kępiastej, brudnosiwej brody przezierała nierówno opalona twarz. Chlupotało mu w butach z cholewami, a rybą cuchnął gorzej niż wiadro z przynętą, stojące tuż obok podwiniętych szponów niedźwiedziej łapy. Był tak stary, że na pewno uprawiał już swój fach w czasach, gdy „Arbuthnot-Na-Przymorzu” funkcjonował jako wytworny hotel. Rybak najlepsze lata też miał za sobą. Ujrzawszy martwego niedźwiedzia zdjął zydwestkę o szerokim rondzie i przytrzymał ją w dłoni, wielkiej i twardej jak osęk. - Rany gorzkie - powiedział z szacunkiem, jedną ręką obejmując za ramiona roztrzęsionego chłopca z karabinem. - Ukatrupiłeś Staną Mainego.

Pierwszy hotel „New Hampshire” Pierwszy hotel „New Hampshire” powstał w taki oto sposób: kiedy dyrekcja Szkoły Dairy zdała sobie sprawę, że szkoła musi przyjmować dziewczyny, bo inaczej nie przetrwa, Liceum Żeńskie Ethel Thompson wypadło z branży; wielki bezużyteczny obiekt pojawił się nagle na rynku nieruchomości w Dairy, na którym panował wieczny zastój. Nikt nie wiedział, co począć z ogromnym gmachem dawnej szkoły dla dziewcząt. - Należałoby ją spalić - powiedziała matka - i urządzić w tym miejscu park. Wokół budynku i tak było już coś w rodzaju parku - około dwóch akrów gruntu na wzniesieniu w podupadłym sercu miasta Dairy. Stare drewniane domy, dawniej zamieszkane przez liczne rodziny, obecnie wynajęte po kawałku wdowom, wdowcom i emerytowanym profesorom ze Szkoły Dairy, otoczone dogorywającymi wiązami, otaczały z kolei trzypiętrowe monstrum z cegły, nazwane imieniem Ethel Thompson. Patronka liceum była pastorem w kościele episkopalnym i aż do śmierci z powodzeniem udawała mężczyznę (występowała jako wielebny Edward Thompson, proboszcz parafii episkopalnej miasta Dairy, a słynęła z tego, że przechowuje na probostwie zbiegłych niewolników). W końcu odkryto jej płeć (wskutek nieszczęśliwego wypadku, przygniótł ją bowiem własny powóz, kiedy zmieniała koło), co zresztą ani trochę nie zdziwiło tych przedstawicieli męskiej ludności Dairy, którzy udawali się do niej ze swymi problemami, gdy była u szczytu popularności. Nie wiedzieć jakim sposobem zgromadziła znaczną sumę, lecz kościołowi nie pozostawiła ani centa: cały spadek przeznaczyła na prowadzenie liceum żeńskiego, „póki - jak napisała w testamencie - akademia dla chłopców, to wcielenie ohydy, nie ugnie się pod naporem konieczności i nie zacznie przyjmować dziewcząt”. Ojciec zgodziłby się z nią, że Szkoła Dairy to ohyda; chociaż my, dzieci, bardzo lubiliśmy się bawić na jej boiskach, wciąż nam przypominał, że nie jest to szkoła z prawdziwego zdarzenia. Cały obszar miasta należał niegdyś do mleczarni, toteż i na przyszłych boiskach pasły się krowy, gdy zaś w pierwszych latach dziewiętnastego wieku założono szkołę, starym oborom pozwolono stać obok dopiero co wzniesionych zabudowań szkolnych, a krowom - tak jak i

uczniom - wałęsać się po całym terenie. Spece od krajobrazu podrasowali wprawdzie z czasem boiska, ale pośród budynków centralne miejsce nadal zajmowały obskurne obory i równie obskurne domy, datujące się z początków istnienia szkoły, a w oborach wciąż stały nieliczne krowy, pozostawione tam jakby na pamiątkę. Obmyślony przez dyrekcję „gryplan” (określenie Trenera Boba) przewidywał, że uczniowie mają się zajmować bydłem, równocześnie chłonąc wiedzę, lecz tyle tylko z tego wyszło, że młodzież uczyła się po łebkach, a krowy były zaniedbane, więc jeszcze przed pierwszą wojną światową pomysłu zarzucono. Niektórzy pedagodzy - i to często właśnie ci młodsi, niedawno przyjęci do pracy - wciąż jednak uważali, że należy przywrócić tę krzyżówkę szkoły z farmą. Ojciec sprzeciwiał się zakusom, których celem było, jak twierdził, „eksperymentalne zastosowanie obornika w procesie kształcenia”. - Kiedy moje własne dzieci podrosną na tyle, żeby pójść do tej nędznej budy - wrzeszczał w obecności matki i Boba z Iowy - będą pewnie robić maturę z zakładania grządek! - A na studia zdadzą z szuflowania gnoju! - wtórował mu Trener Bob. Innymi słowy, szkoła była w trakcie poszukiwania własnej filozofii. Miała ugruntowaną drugorzędną pozycję wśród konwencjonalnych szkół średnich; program nauczania teoretycznie opierał się na idei, że uczniowie mają zdobywać wiedzę, lecz ciało pedagogiczne wpajało ją z malejącą skutecznością, a zarazem - co zresztą w tej sytuacji było nader wygodne - coraz mniej wierzyło w niezbędność owej wiedzy: chłonność młodych umysłów malała wszak z każdym rokiem. Ponieważ coraz mniej zgłaszało się kandydatów, stopniowo obniżano wymagania, aż w końcu Szkoła Dairy stała się jedną z tych szkół, do których prawie natychmiast może się dostać każdy, kogo właśnie wyrzucono z innej tego rodzaju instytucji. Niektórzy profesorowie (wśród nich mój ojciec) trwali w przeświadczeniu, że ludzie powinni jednak umieć czytać i pisać - a nawet stawiać znaki przestankowe - lecz stwierdzali z rozpaczą, iż większość uczniów i tak zmarnotrawi te umiejętności. - Perły przed wieprze - gardłował ojciec. - Równie dobrze moglibyśmy uczyć ich grabić siano i doić krowy. - W piłkę też nie potrafią grać - biadał Trener Bob. - Nie chcą kryć. - Nawet biegać - odpowiadał ojciec. - I nie chce im się nikogo uderzyć - dodawał Bob z Iowy. - Właśnie, że im się chce - wtrącał Frank, nieustannie zaczepiany przez piłkarzy. - Włamali się do szklarni i zniszczyli wszystkie rośliny - rzekła pewnego razu matka, przeczytawszy o tym zdarzeniu w szkolnej gazecie, zdaniem ojca redagowanej przez analfabetów dla analfabetów. - A jeden pokazał mi swój interes - oświadczyła Franny, żeby narobić zamieszania. - Gdzie? - spytał ojciec. - Za lodowiskiem do hokeja. - A coś ty właściwie robiła za lodowiskiem? - ze zwykłym niesmakiem spytał Frank. - Lodowisko ma całkiem krzywą nawierzchnię - zauważył Trener Bob. - Nikt nie dba o konserwację, odkąd ten... no, jak mu tam... przeszedł na emeryturę. - Nie przeszedł na emeryturę, tylko umarł - sprostował tata. Starcze objawy u własnego ojca często doprowadzały go do pasji. W pięćdziesiątym roku Frank miał dziesięć lat, Franny dziewięć, ja osiem, a Lilly cztery; Jajo dopiero co się urodził i trwał w niewiedzy, nie podzielał więc naszego przerażenia na myśl, że pewnego dnia my także będziemy musieli pójść do tylekroć piętnowanej Szkoły Dairy. Ojciec nie wątpił, że nim Franny podrośnie, szkoła przestawi się na system koedukacyjny. - Nie żeby nagle miała stać się taka postępowa, nic z tych rzeczy - mawiał - ale inaczej po prostu zbankrutuje. Nie mylił się. W roku pięćdziesiątym drugim poziom nauczania wydawał się już mocno wątpliwy; kandydatów ubywało, a kryteria oceny stały się gorzej niż wątpliwe. Wraz z malejącym naborem wzrastało czesne, co zniechęcało kolejnych uczniów, trzeba więc było zwolnić część nauczycieli, jeszcze inni zaś - ci, którzy mieli pewne zasady oraz niezależne od szkoły źródła dochodu - sami odeszli. W sezonie piłkarskim pięćdziesiątego trzeciego roku reprezentacja szkoły wygrała jeden mecz na dziesięć; Trener Bob podejrzewał, że dyrekcja nie może się doczekać, kiedy on z kolei przejdzie na emeryturę, bo wtedy będzie można całkiem dać sobie spokój z piłką, wymagającą jednak wielkich nakładów - zwłaszcza że absolwenci, którzy niegdyś wspierali

drużynę (a także cały program wychowania fizycznego), ze wstydu już nawet nie przyjeżdżali na mecze. - Wszystko przez te cholerne kostiumy - twierdził Bob z Iowy, a ojciec przewracał oczami i starał się udawać, że toleruje te objawy starczego zdziecinnienia, z którym najpierw zetknął się Żarł. Trzeba jednak przyznać, że Trener Bob nie całkiem się mylił, kiedy narzekał na kostiumy. Szkoła Dairy miała w barwach - inspirowanych, być może, maścią jakiejś rasy krów, która nie dotrwała do naszych czasów - ciemnoczekoladowy brąz i lśniące srebro, lecz z upływem lat tkaniny zawierały coraz więcej syntetycznych domieszek, a oba kolory przybierały odcień coraz bardziej mętny i smętny. - Barwy błota i chmur - mawiał ojciec. Uczniowie Szkoły Dairy, którzy się z nami czasem bawili - jeśli akurat nie pokazywali Franny swoich „interesów” - powiedzieli nam, że w szkole przyjęło się nazywać te kolory zupełnie inaczej. Pewien starszy chłopak, niejaki De Meo - Ralph De Meo, jeden z nielicznych gwiazdorów w drużynie Boba z Iowy, czołowy sprinter w prowadzonej przez ojca reprezentacji lekkoatletów - zdradził Frankowi, Franny i mnie, co naprawdę ma w barwach jego szkoła. - Szarość pobladłej twarzy nieboszczyka - rzekł. Miałem dziesięć lat i bałem się go; Franny skończyła jedenaście, ale wobec Ralpha De Meo zachowywała się, jakby była starsza; dwunastoletni Frank bał się wszystkich. - Szarość pobladłej twarzy nieboszczyka - wolno powtórzył De Meo, specjalnie na mój użytek. - I brąz, krowi brąz. Kolor nawozu. Nawóz to gówno, Frank. - Wiem - odparł Frank z naciskiem. - Pokaż mi go jeszcze raz - zażądała Franny, mając na myśli interes Ralpha. Dogorywająca Szkoła Dairy nosiła zatem w herbie śmierć i gówno. Uginając się pod brzemieniem takiej klątwy - jak również paru innych, których korzenie sięgały aż do epoki oborniczej we wspólnych dziejach szkoły i wcale nie nadobnej mieściny w stanie New Hampshire, gdzie szkołę tę ulokowano - rada nadzorcza postanowiła otworzyć podwoje dla dziewcząt. W ten sposób miał się przynajmniej zwiększyć nabór. - W ten sposób z piłką naprawdę będzie koniec - powiedział stary Trener Bob. - Dziewczyny zagrają w piłkę lepiej niż większość tych twoich chłopaków - odparł ojciec. - To samo i ja mówię - rzekł Bob z Iowy. - Ralph De Meo jest przecież dosyć szybki - powiedziała Franny. - Niby w czym jest taki szybki? - spytałem, a ona kopnęła mnie pod stołem. Frank, największy z nas wszystkich, z ponurą miną siedział naprzeciwko mnie, w niebezpiecznie małej odległości od Franny. - De Meo przynajmniej umie biegać - powiedział ojciec. - De Meo przynajmniej celnie strzela - rzekł Trener Bob. - No chyba - zgodził się Frank, którego Ralph parę razy strzelił w ucho. To Franny broniła mnie przed Ralphem. Pewnego dnia patrzyliśmy, jak zawodnicy malują na boisku poprzeczne pasy - co metr; byliśmy tylko we dwoje, Franny i ja; schowaliśmy się przed Frankiem (często to robiliśmy). Nagle podszedł De Meo i pchnął mnie na wózek do trenowania bloków. Był ubrany w kostium piłkarski: gówno i śmierć numer dziewiętnaście (akurat tyle miał lat). Zdjął kask i wypluł ustnik na bieżnię wysypaną żużlem, błyskając zębami w stronę Franny. - Szpulaj się - powiedział do mnie, patrząc na nią. - Muszę bez przyzwoitki pogadać z twoją siostrą. - Ale popychać go nie musisz - rzekła Franny. - Ona ma dopiero dwanaście lat - powiedziałem. - Szpulaj się - powtórzył De Meo. - Nie musisz go popychać - powtórzyła Franny. - Ma dopiero jedenaście lat. - Żebyś wiedziała, jak mi szkoda - oświadczył De Meo - że już mnie tu nie będzie, kiedy skończysz podstawowe. Zrobię tymczasem maturę. - O czym ty mówisz? - spytała Franny. - Zaczną przyjmować dziewczyny - wyjaśnił De Meo.

- Wiem - powiedziała Franny. - I co z tego? - To, że szkoda, i już - rzekł De Meo. - Szkoda, że mnie tu nie będzie, kiedy nareszcie dorośniesz. Franny wzruszyła ramionami; był to ładny gest, odziedziczony po matce - gest niezależności. Podniosłem z bieżni wypluty ustnik, lepki i upaprany żwirem. Rzuciłem nim w Ralpha. - Może weź go z powrotem do ust? - zaproponowałem. Byłem wprawdzie szybki w nogach, ale nie wierzyłem, że mógłbym pobiec szybciej od niego. - Szpulaj się - powiedział Ralph. Cisnął ustnikiem, starając się trafić mnie w głowę, ale się uchyliłem i ustnik gdzieś poleciał. - Co się stało, że nie trenujesz? - spytała Franny. Piętrowe ławki z szarych desek, szumnie nazywane w Szkole Dairy „trybunami”, zasłaniały boisko, z którego dobiegały odgłosy zderzających się kasków i miękkich naramienników. - Mam kontuzję krocza - odparł De Meo. - Chcesz zobaczyć? - Niech ci odleci - powiedziałem. - Uważaj, Johnny, bo cię złapię - rzekł, nie odrywając wzroku od Franny. Nikt nie mówił na mnie „Johnny”. - Z kontuzją krocza nie dasz rady - odparłem. Pomyliłem się: dopadł mnie akurat przy świeżo wymalowanej linii oznaczającej czterdziesty metr boiska, wepchnął twarzą w mokre wapno i ukląkł mi na plecach. Wtem usłyszałem, że raptownie wypuszcza powietrze i poczułem, że się ze mnie zsuwa; klapnął na bok i zwinął się w kłębek na żużlowanej bieżni. - Jezu - powiedział cichutkim głosikiem. Kiedy mnie obrabiał, Franny złapała blaszany ochraniacz na genitalia, który miał w spodenkach, i wcisnęła mu tę puszkę kantem we „wstydliwe”, jak je w owych czasach nazywano, części ciała. Po tym zabiegu każde z nas by go prześcignęło. - Skąd wiedziałaś, że go tam ma? - spytałem. - Znaczy, to urządzenie w majtkach? Ten blaszak? - Sam mi kiedyś pokazał - ponuro odrzekła Franny. Leżeliśmy bez ruchu na sosnowych igłach w gęstym lesie za boiskiem; co jakiś czas rozlegał się gwizdek Trenera Boba albo odgłos zderzających się ciał, ale nikt nie mógł nas stamtąd zobaczyć. Franny nigdy nie protestowała, kiedy Ralph De Meo bił Franka, więc spytałem, czemu nie dała zbić mnie. - Nie jesteś Frank - odpowiedziała zajadłym szeptem; zwilżywszy rąbek spódnicy o trawę na skraju lasu starła mi wapno z twarzy; zadarła przy tym spódnicę, aż widać jej było brzuch; zdjąłem z niego igłę sosnową, która tam przylgnęła. - Dziękuję - powiedziała Franny. Uparła się, że nie zostawi na mnie ani śladu wapna; zadarła spódnicę jeszcze wyżej, napluła w nią i dalej tarła. Twarz mnie piekła. - Dlaczego ty i ja lubimy się bardziej, niż lubimy Franka? - spytałem. - Lubimy się, i kropka - odparta. - Zawsze będziemy się lubili. Frank to odmieniec. - Ale jest naszym bratem. - No to co? Ty też jesteś moim bratem. Wcale nie dlatego cię lubię. - A dlaczego? - A bo tak. Zaczęliśmy się siłować, ale Franny coś wpadło do oka, więc pomogłem jej wyjąć. Spociła się i pachniała czystym brudem. Piersi jej były osadzone bardzo wysoko i jakby za daleko od siebie, przedzielone płaską klatką piersiową, ale sił miała dosyć. Zwykle dawała radę mnie zbić, chyba że ją przygniotłem całym ciężarem, wtedy jednak łaskotała mnie tak mocno, że lałem w portki, jeżeli z niej w porę nie zlazłem. A kiedy ona mnie przygniatała, nie miałem szans jej ruszyć. - Kiedyś będę taki silny, że cię zbiję - powiedziałem pewnego razu. - I co z tego? - spytała. - Tymczasem ci się odechce. Gruby piłkarz nazwiskiem Pointdexter wszedł w las, żeby zrobić kupę. Zobaczyliśmy go zawczasu i schowaliśmy się w paprociach, znanych nam od lat. Piłkarze też od lat srali w tym lesie obok boiska, i to chyba zwłaszcza ci grubi. Do klopa przy sali gimnastycznej mieli kawał drogi, a Trener Bob objeżdżał ich za to, że nie pamiętają, by opróżnić kiszki przed treningiem. Wyobrażaliśmy sobie, że grubasom

zawsze coś w kiszkach zostaje. - To Pointdexter - szepnąłem. - Przecież widzę - powiedziała Franny. Pointdexter był okropnym niezdarą; zdejmowanie ochraniaczy z ud zawsze szło mu strasznie opornie. Kiedyś musiał nawet zdjąć buty i wszystko od pasa w dół prócz skarpetek. Tym razem szarpał się tylko z ochraniaczami i spodenkami, które pętały mu nogi, tak że trzymał kolana niebezpiecznie blisko siebie. Dla równowagi kucnął lekko pochylony do przodu i oparł się rękami o kask leżący na ziemi. W rezultacie musiał wytrzeć nie tylko tyłek, ale i buty, bo je sobie obsrał od wewnętrznej strony. Franny i ja baliśmy się przez chwilę, że się podetrze paprociami, ale on - wiecznie zdyszany, stale w pośpiechu - podtarł się byle jak garścią klonowych liści, które zebrał na ścieżce i przyniósł z sobą do lasu. Rozległ się gwizdek Trenera Boba; Pointdexter usłyszał go równocześnie z nami. Kiedy wracał biegiem na boisko, Franny i ja zaczęliśmy klaskać. Zatrzymał się, nasłuchując, więc przestaliśmy; biedny grubasek stał w lesie i zachodził w głowę, skąd - akurat tym razem - taki urojony aplauz, ale po chwili pobiegł dalej, żeby wrócić do gry, choć zwykle spisywał się w niej jak ostatnia oferma i bywał srodze poniżany. Chyłkiem zeszliśmy ścieżką, którą piłkarze zawsze wracali do szatni. Była to wąska ścieżynka, cała podziobana kolcami butów. Trochę nas oblatywał strach, bo nie wiedzieliśmy, gdzie jest De Meo; podszedłem pod samo boisko i zacząłem filować, a Franny spuściła majtki i kucnęła na ścieżce; potem ona filowała, a ja kucałem. Przykryliśmy nasze dość żałosne bzdety cienką warstewką liści i wycofaliśmy się na z góry upatrzoną pozycję wśród paproci, żeby zaczekać, aż piłkarze skończą trening. Ale pod paprociami zastaliśmy Lilly. - Idź do domu - powiedziała Franny. Lilly miała siedem lat; Franny i ja zwykle uważaliśmy, że jest dla nas za mała, ale w domu byliśmy wobec niej mili; nie miała koleżanek, dała się za to oczarować Frankowi, który lubił ją rozpieszczać. - A kto mi każe? - odparła Lilly. - Lepiej idź - rzekła Franny. - Coś taki czerwony na twarzy? - spytała Lilly. - De Meo posmarował go trucizną - powiedziała Franny - a teraz się rozgląda, kogo by jeszcze nią natrzeć. - Jak pójdę do domu, to mnie zobaczy - z całą powagą oświadczyła Lilly. - Jeżeli od razu pójdziesz, to cię nie zauważy - powiedziałem. - Staniemy na czatach - obiecała Franny. Wstała i wyjrzała z paproci. - Droga wolna szepnęła. Lilly pobiegła do domu. - Naprawdę jestem taki czerwony? - spytałem. Franny przyciągnęła mnie do siebie i liznęła raz po policzku, raz po czole, raz po nosie i raz po wargach. - Nic nie czuję - stwierdziła. - Widocznie wszystko z ciebie starłam. Leżeliśmy razem w paprociach i wcale nam nie było nudno, minęło jednak sporo czasu, zanim skończył się trening i ścieżką nadeszli pierwsi piłkarze. Wdepnął trzeci: wychodzący obrońca rodem z Bostonu, który został w Dairy na roczny kurs pomaturalny - głównie po to, żeby jeszcze trochę zmężnieć, nim zacznie grać w piłkę w drużynie uniwersyteckiej. Poślizgnął się lekko, ale złapał równowagę i ze zgrozą spojrzał na to, co mu się wbiło między kolce. - Pointdexter! - wrzasnął. Pointdexter, bynajmniej nie szybkobiegacz, wlókł się w ogonie szeregu piłkarzy zmierzających pod prysznice. - Pointdexter! - wrzasnął wychodzący obrońca z Bostonu. - Pointdexter, ty gnoju! - Co ja takiego zrobiłem? - spytał Pointdexter, zdyszany i wiekuiście tłusty („tłusty aż po same geny”, mawiała Franny, kiedy już się dowiedziała, co to są geny). - Musiałeś nasrać akurat na ścieżce, ty dupku? - powiedział wychodzący obrońca. - To nie ja! - zaprotestował Pointdexter. - Wyczyść mi kolce, ty sralimóżdżku - rozkazał wychodzący obrońca. W takich szkołach jak Dairy liniowymi bywali zwykle chłopcy słusznego wzrostu, ale słabsi, grubsi i młodsi, często poświęcani dla dobra nielicznych wysportowanych kolegów; wysportowanym Trener Bob pozwalał biegać z piłką. Kilku znanych rozrabiaków, grających u Trenera Boba w ataku, otoczyło Pointdextera na ścieżce.

- Wiesz, Pointdexter, że na razie jeszcze nie przyjmują tu dziewczyn - powiedział wychodzący obrońca z Bostonu - więc tylko ty możesz wytrzeć mi buty z gówna. Pointdexter zrobił, co mu kazano; znał się już zresztą na tej robocie. Franny i ja poszliśmy w stronę domu, mijając po drodze pamiątkowe krowy w na wpół zawalonych oborach i kuchenne drzwi domku Boba z Iowy, obok których leżały zamiast skrobaczek do podeszew odwrócone spodem do wierzchu zardzewiałe błotniki motocykla Indian rocznik trzydziesty siódmy - jedyne pod gołym niebem doczesne szczątki Żarła. - Mam nadzieję, że zanim będziemy dosyć duzi, żeby pójść do tej szkoły - powiedziałem wyprowadzimy się z Dairy. - Nie mam zamiaru nikomu wycierać butów z gówna - oświadczyła Franny. - Wykluczone. Trener Bob jadał z nami kolacje; tego wieczoru biadał nad swoją koszmarną drużyną. - Słowo daję, ostatni sezon jestem trenerem - zapowiedział, ale co roku tak się odgrażał. Wyobraźcie sobie, Pointdexter nawalił dzisiaj kupę na ścieżce, i to w czasie treningu. - Widziałam Franny i Johna bez majtek - powiedziała Lilly. - Nieprawda - odparła Franny. - Na ścieżce - uzupełniła Lilly. - A co oni tam robili? - spytała matka. - To, co powiedział dziadek Bob - oznajmiła Lilly wszem i wobec. Frank prychnął z obrzydzeniem, a ojciec za karę wysłał Franny i mnie do naszych pokojów. Na górze Franny szepnęła: - Widzisz? Tylko my dwoje się rozumiemy. Lilly odpada. Frank też. - I Jajo - dodałem. - Ty głupku, przecież Jajo to jeszcze nie człowiek - powiedziała Franny. - Na razie jest nikim. Jajo miał dopiero trzy lata. - Teraz już oboje za nami łażą - ciągnęła Franny. - Lilly i Frank. - Nie zapominaj o Ralphie De Meo - powiedziałem. - Właśnie że o nim zapomnę, i to z łatwością - odparła. - Kiedy dorosnę, będę miała takich Ralphów na pęczki. Trochę mnie to przeraziło. Zamilkłem. - Nie martw się - szepnęła Franny, ale nie odpowiedziałem, więc zakradła się przez hol do mojego pokoju i wlazła mi do łóżka; drzwi zostawiliśmy otwarte, żeby słyszeć, o czym rozmawiają przy stole. - To nie jest szkoła dla moich dzieci - powiedział ojciec. - Wiem, co mówię. - No cóż - rzekła matka. - Tyle o tym rozprawiasz, że kogo jak kogo, ale dzieci na pewno już przekonałeś. Kiedy przyjdzie ich kolej, będą się bały tam chodzić. - Kiedy przyjdzie ich kolej - odparł ojciec - wyjadą stąd i pójdą do porządnej szkoły. - Nie zależy mi na porządnej szkole - powiedział Frank. Tym razem Franny i ja doskonale go rozumieliśmy; wprawdzie sama myśl o pójściu do Szkoły Dairy była nam nienawistna, ale perspektywa wyjazdu jeszcze bardziej nas niepokoiła. - Niby dokąd mielibyśmy wyjeżdżać? - spytał Frank. - Kto wyjeżdża? - zainteresowała się Lilly. - Cicho - powiedziała matka. - Nikt nie wyjeżdża. Nie stać nas na szkołę z internatem. Jeżeli twoja posada ma w ogóle jakąś dobrą stronę, to tylko tę, że dzieci będą miały gdzie się uczyć za darmo. - Nic niewarta taka nauka - upierał się ojciec. - Poziom i tak jest lepszy od przeciętnego - twierdziła matka. - Słuchajcie - oznajmił ojciec. - Zrobimy pieniądze. Była to dla nas nowina; Franny i ja leżeliśmy cicho jak trusie. Franka musiała widocznie zdenerwować perspektywa robienia pieniędzy. - Mogę wstać od stołu? - spytał. - Oczywiście, kochanie - powiedziała matka. - A w jaki sposób zrobimy pieniądze? - zwróciła się do ojca. - Na miłość boską, mnie pierwszemu powiedzcie - wtrącił Trener Bob. - Przecież to ja chcę przejść na emeryturę. - Słuchajcie - powtórzył ojciec. Zaczęliśmy słuchać. - Ta szkoła może i nie jest nic warta, ale

będzie się rozrastała. Niedługo zacznie przyjmować dziewczyny, pamiętacie? A nawet jak się nie rozrośnie, to na pewno nie zwinie manatków. Za długo istnieje, żeby się miała rozlecieć. Nastawiona jest wyłącznie na przetrwanie, więc przetrwa. Nigdy nie stanie się dobrą szkołą. Przejdzie tyle przeobrażeń, że chwilami trudno będzie ją rozpoznać, ale się utrzyma. Tego możecie być pewni. - No to co? - spytał Bob z Iowy. - To, że w Dairy będzie istniała szkoła - odparł ojciec. - W tym zatęchłym miasteczku będzie istniał prywatny ogólniak, a liceum żeńskie upadnie, bo dziewczynki pójdą do naszej szkoły. - Przecież wszyscy o tym wiedzą - zauważyła matka. - Mogę wstać od stołu? - spytała Lilly. - Tak, tak - powiedział ojciec. - Słuchajcie - powtórzył, zwracając się do matki i do Boba. Czy wy nic nie widzicie? - Franny i ja widzieliśmy tylko Franka, który właśnie się przekradał przez hol na piętrze. - Jak myślicie, co się stanie z tym starym gmaszyskiem po liceum żeńskim? Właśnie wtedy matka stwierdziła, że należałoby je spalić. Trener Bob był zdania, że można by je przerobić na więzienie okręgowe. - Jest akurat w sam raz duże - powiedział. Identyczny pomysł padł już zresztą na zebraniu rady miejskiej. - Też mi miejsce na więzienie - zaoponował ojciec. - W samym środku miasta. - Właściwie już teraz wygląda jak więzienie - stwierdziła matka. - Wystarczy dodać trochę krat - podpowiedział Bob z Iowy. - Słuchajcie - rzekł zniecierpliwiony ojciec. Franny i ja zastygliśmy, przytuleni. Frank czaił się pod moimi drzwiami, a Lilly gwizdała gdzieś niedaleko. - Słuchajcie, słuchajcie - mówił ojciec. - Miastu potrzebny jest hotel. Przy stole w jadalni zapadła cisza. Franny i ja wiedzieliśmy, że hotel to takie coś, co wykończyło starego Żarła. Ogromna rudera cuchnąca rybą, strzeżona przez człowieka z karabinem. - Po co hotel? - spytała w końcu matka. - Przecież zawsze mówisz, że to zatęchłe miasteczko. Kto by tu chciał przyjeżdżać? - Może i nikt nie zechce - odparł ojciec - ale znajdą się tacy, co będą musieli. Rodzice uczniów. Przecież i teraz odwiedzają synów, prawda? I wiecie co? Rodzice będą coraz bogatsi, bo czesne rośnie, a że stypendia się skończą, zostaną tylko uczniowie z zamożnych domów. Kiedy teraz ktoś przyjeżdża do dziecka, nie ma gdzie przenocować, więc musi jechać nad morze, bo tam jest dużo moteli, albo w stronę gór, czyli jeszcze dalej, ale w samym mieście zupełnie nie ma gdzie się zatrzymać na noc. Taki więc plan obmyślił nasz ojciec. Chociaż szkołę ledwo było stać na woźnych, nie wiedzieć czemu zakładał, że ściągnie ona klientelę dość liczną, aby w mieście zdołał się utrzymać hotel. To, że miasto jest całkiem byle jakie i jak dotąd nikomu nawet się nie śniło zakładanie hotelu, ani trochę go nie zniechęcało. W New Hampshire turyści ruszali latem na nadmorskie plaże, leżące o pół godziny drogi od Dairy. Godzina jazdy dzieliła miasto od gór. W góry jeździli narciarze; były tam też jeziora, w których kąpano się latem. Natomiast Dairy leżało w dolinie - w głębi lądu, a równocześnie zbyt nisko: dość blisko morza, żeby czuć morską wilgoć, ale za daleko, aby choć odrobinę skorzystać z dobroczynnego działania świeżej bryzy. Rześkość ciągnąca znad oceanu i od gór nie mogła się przebić przez mętną mgłę, spowijającą dolinę rzeki Squamscott; Dairy - tak jak i inne okoliczne miasta - zimą znosiło wilgoć i przenikliwy chłód, a przez całe lato parną duchotę. Nie była to nowoangielska wioska, piękna jak z obrazka, lecz miasteczko skupione wokół młyna nad zatrutą rzeką; nieczynny młyn sprawiał to samo wrażenie brzydoty i opuszczenia, co Liceum Żeńskie Ethel Thompson. Jedyną nadzieją całej mieściny była więc szkoła, do której nikt nie chciał chodzić. - Ale gdyby powstał hotel - powiedział ojciec - ludzie by się w nim zatrzymywali. - Tylko że hotel przerobiony z Liceum Żeńskiego Ethel Thompson byłby czymś potwornym rzekła matka. - To stara szkoła i nie da się z niej zrobić niczego innego. - Zdajesz sobie sprawę, jak tanio można by ją kupić? - spytał ojciec. - Zdajesz sobie sprawę, ile kosztowałaby przebudowa? - spytała matka. - Okropnie przygnębiająca myśl! - powiedział Trener Bob.

Franny zaczęła mi wykręcać ręce; była to jej wypróbowana metoda ataku: kiedy już mnie całkiem obezwładniła, zaczynała łaskotać podbródkiem wciskanym między żebra lub pod pachę albo gryźć w szyję - akurat na tyle mocno, żebym się nie ruszał. Oboje wierzgaliśmy nogami (to z nas, które zdołało ścisnąć nimi nogi przeciwnika, miało lepszy start) i właśnie zrzuciliśmy z siebie kołdrę, gdy do pokoju weszła Lilly; zgodnie ze swym dziwnym obyczajem zakradła się na czworakach, przykryta prześcieradłem. - Menda - powiedziała na nią Franny. - Przepraszam, że was tak wpakowałam - odparła Lilly spod prześcieradła. Ilekroć chciała przeprosić za to, że znów zakablowała, przykrywała się od stóp do głów prześcieradłem i przyłaziła na czworakach do któregoś z naszych pokojów. - Coś wam przyniosłam - dodała. - Żarcie? - spytała Franny. Ściągnąłem z Lilly prześcieradło, a Franny wyjęła jej z zębów papierową torbę. W środku były dwa banany i dwie ciepłe bułeczki z kolacji. - Nic do picia? - zapytała Franny. Lilly pokręciła głową. - Właź - powiedziałem. Wgramoliła się do łóżka. - Przeprowadzamy się do hotelu - oznajmiła. - Niezupełnie - rzekła Franny. Ale w jadalni na dole rozmawiano już chyba o czym innym. Trener Bob znów się wściekał na mojego ojca - o to samo co zawsze: o to, że ojciec nigdy nie jest zadowolony; że wciąż, jak mówił Bob, żyje w czasie przyszłym i bez przerwy obmyśla plany na następny rok, zamiast po prostu żyć z chwili na chwilę. - Przecież on nic na to nie może poradzić - powiedziała matka; zawsze broniła ojca przed Trenerem Bobem. - Masz wspaniałą żonę, wspaniałą rodzinę - łajał ojca Bob z Iowy. - Masz ten wielki stary dom, w dodatku odziedziczony! Nawet nie musiałeś za niego zapłacić! Masz pracę. Co z tego, że pensja marna? Na co ci pieniądze? I tak szczęściarz z ciebie. - Nie chcę być nauczycielem - rzekł ojciec półgłosem, co znaczyło, że znów jest zły. - Nie chcę być trenerem. Nie chcę, żeby moje dzieci chodziły do tej fatalnej szkoły. W chamowatym miasteczku jest szkoła, która ledwo, ledwo się trzyma, i do tej szkoły chodzą chłopcy z bogatych domów, zanadto uświadomieni jak na gust rodziców, którzy ich tu przysyłają w odruchu rozpaczy, żeby może jakoś przyhamować wzrost tego uświadomienia, zupełnie niepohamowanego, tak jak niepohamowana jest chamowatość szkoły i całego miasteczka. Dwa światy dają sobie nawzajem to, co każdy z nich ma najgorszego. - Może byś już teraz poświęcał dzieciom więcej czasu - cicho rzekła matka - a mniej się martwił o to, gdzie wylądują za kilka lat. - Znowu ta przyszłość! - powiedział Bob z Iowy. - On żyje w czasie przyszłym. Najpierw to całe podróżowanie, wszystko po to, żeby pójść na Harward. Kiedy już się tam dostał, uwinął się ze studiami, jak mógł najszybciej, żeby mieć je z głowy. Po co? Żeby wziąć tę posadę, na którą wciąż tylko narzeka. Dlaczego nie ma z tej roboty żadnej frajdy? - Frajdy? - spytał ojciec. - A ty masz frajdę ze swojej pracy? Doskonale sobie wyobrażaliśmy naburmuszoną minę dziadka, Trenera Boba; właśnie w ten sposób kończyły się zwykle jego spory z tatą, który był od niego bystrzejszy. Kiedy Bob czuł, że go przegadano, chociaż ma rację, zawsze się naburmuszał. Franny, Lilly i ja wyobrażaliśmy sobie roje szczególnego rodzaju much (nazywaliśmy je burmuchami), unoszące się wokół jego łysej, guzowatej czaszki. Rzeczywiście nie miał o Szkole Dairy ani trochę lepszego mniemania niż tata, wiedział jednak, że na coś się przynajmniej zdecydował; chciał, żeby nasz ojciec też poświęcił się temu, co akurat robi, a nie - jakby powiedział Bob czasowi przyszłemu. Bądź co bądź Trener Bob ugryzł niegdyś obrońcę przeciwnej drużyny, a u taty nigdy nie dostrzegł podobnego zaangażowania w jakąkolwiek sprawę. Pewnie martwiło go to, że syn nigdy się naprawdę nie zapalił do żadnego sportu, chociaż tata był wysportowany i lubił wysiłek fizyczny. Poza tym Bob z Iowy bardzo kochał moją matkę; dobrze ją poznał przez cały ten czas, który ojciec spędził z dala od domu - na wojnie, na uczelni i w podróżach z niedźwiedziem. Mógł uważać, że jego syn zaniedbuje rodzinę, a już na pewno uważał, że tata zaniedbał Żarła, gdy ten dożywał ostatnich lat. - Przepraszam - zabrzmiał nagle głos Franka. Franny ściskała mnie oburącz u podstawy kręgosłupa; usiłowałem zepchnąć jej podbródek ze swojego ramienia, ale Lilly siedziała mi

na głowie. - O co chodzi, kochanie? - spytała matka. - Co jest, Frank? - zapytał ojciec; po tym, jak krzesło nagle skrzypnęło, poznaliśmy, że się przechylił i wyciągnął rękę, próbując capnąć Franka; wciąż usiłował trochę go rozruszać i albo się z nim mocował, albo wciągał go w różne zabawy, ale Frank stawał okoniem. Franny i ja uwielbialiśmy, kiedy ojciec nas tarmosił, lecz Frankowi nie sprawiało to najmniejszej przyjemności. - Przepraszam - powtórzył Frank. - Nie ma za co, nie ma za co - powiedział ojciec. - Franny nie poszła do siebie do pokoju, tylko leży z Johnem w łóżku - rzekł Frank. - Lilly też jest z nimi. Zaniosła im jedzenie. Poczułem, że Franny się odsuwa; w jednej chwili wymknęła się z łóżka i wybiegła z pokoju; przeciąg ze schodów wydął jej flanelową koszulę nocną jak żagiel; Lilly złapała swoje prześcieradło i na czworakach wlazła do szafy. Stary dom Batesów był ogromny, pełen kryjówek, ale matka znała je wszystkie. Myślałem, że Franny biegnie do siebie do pokoju, lecz nagle usłyszałem jej kroki dudniące po schodach w dół, a potem wrzask: - Frank, ty szpiclu pokręcony! Smrodzie jeden! Ty gnoju w słoju, ty! - Franny! - powiedziała matka. Wybiegłem na schody i oburącz złapałem się poręczy; schody wyłożone były miękkim, puszystym chodnikiem, tak jak podłoga w całym domu. Zobaczyłem, że Franny wpadła do jadalni i szarżuje na Franka, żeby od razu założyć mu „krawat”. Szybko go sprowadziła do parteru: Frank był powolny i niezbyt sprawny fizycznie, a chociaż większy od Franny, nie mówiąc już o mnie, ruchy miał straszliwie niezborne. Rzadko się z nim biłem, nawet dla zabawy: w zabawowe bójki wdawał się niechętnie, a w walce na niby też potrafił zrobić krzywdę. Był dla mnie za duży, a choć tak się brzydził fizyczną stroną życia, siły mu nie brakowało. Zawsze umiał znaleźć sposób, żeby trafić łokciem w cudze ucho albo kolanem w nos; palce takiego zapaśnika same włażą ci w oczy, a głowa podskakuje niechcący i wali cię w podbródek, żebyś sobie przygryzł wargę. Niektórych ludzi własne ciało tak krępuje, że w kontakcie z cudzym nie potrafią uniknąć zgrzytu. Frank był właśnie taki, więc go nie zaczepiałem, i to nie tylko z powodu dzielącej nas różnicy dwóch lat. Franny co pewien czas ulegała pokusie, żeby go jednak sprawdzić, ale w takich razach prawie zawsze ktoś komuś robił krzywdę. Patrzyłem, jak ona i Frank przewalają się pod stołem w jadalni, zwarci w śmiertelnym uścisku. - Win, zrób coś! Niech oni przestaną! - powiedziała matka, ale ojciec uderzył się głową o blat, kiedy próbował wyciągnąć walczących na otwartą przestrzeń, żeby tam ich rozdzielić; Trener Bob wszedł pod stół z drugiej strony. - Cholera - zaklął ojciec. Poczułem przy biodrze coś ciepłego: to Lilly przyszła zerknąć spod prześcieradła. - Frank, ty szczurza srako! - wrzeszczała Franny. W tym momencie Frank złapał ją za włosy i rąbnął jej głową o nogę stołu; kiedy wbił jej kłykcie w pierś, samego mnie zabolało, chociaż nie miałem piersi. Musiała go wypuścić z „krawatu”, a wtedy owinął sobie wokół pięści jej włosy i jeszcze dwa razy trzasnął głową Franny o stołową nogę, zanim Trener Bob złapał ogromnymi łapskami trzy z czterech szamoczących się nóg i wywlókł oboje spod stołu. Franny jedną nogę miała wolną; wierzgnęła i dała Bobowi tęgiego kopa w nos, ale stary piłkarz z Iowy nie puścił. Franny zaczynała już popłakiwać, lecz choć Frank dalej trzymał ją za włosy, wyciągnęła się jak pies napinający smycz i zdołała wpić mu się zębami w policzek. Złapał ją za pierś i musiał chyba mocno ścisnąć, bo rozluźniła chwyt i wyrwał jej się szloch, który brzmiał jak przyznanie się do porażki - dźwięk tak straszny, tak kompletnie przegrany, że Lilly, wciąż przykryta prześcieradłem, pobiegła z powrotem do mojego pokoju. Ojciec strącił dłoń Franka z piersi Franny, jej zaś z kolei Trener Bob założył „krawat”, żeby nie mogła ugryźć brata. Ale Franny wolną ręką sięgnęła Frankowi między nogi; obojętne, czy kto piłkarskim zwyczajem nosił blaszany ochraniacz, same majtki czy też był całkiem na golasa, zawsze umiała się dobrać do wstydliwych narządów, jeżeli czuła, że już nie ma innego ruchu. Frank, nagle przemieniony w wirujące kłębowisko rąk i nóg, wydał żałosny jęk, od którego aż mnie ciarki przeszły. Ojciec dał Franny po twarzy, ale nie puszczała, i w końcu musiał rozprostować jej palce, jeden po drugim. Trener Bob odciągnął Franka na bok, żeby nie mogła go dosięgnąć, lecz ona

długą nogą wymierzyła na pożegnanie jeszcze jednego kopniaka w powietrze, więc ojciec musiał mocno uderzyć ją w usta. Na tym walka się zakończyła. Ojciec siedział na dywanie i trzymał Franny w objęciach, kołysał i tulił jej głowę do piersi; Franny płakała. - Oj, Franny, Franny - mówił ojciec łagodnie. - Dlaczego zawsze trzeba cię ranić, żebyś się opamiętała? - Pomału, synu. Oddychaj pomału - pouczał Franka Trener Bob. Frank leżał na boku, kolana podciągnął pod brodę, a twarz powlekła mu się szarością godną barw Szkoły Dairy. Stary Bob z Iowy umiał pocieszyć człowieka powalonego ciosem w jaja. - Trochę ci niedobrze, co? - dopytywał się łagodnie. - Oddychaj pomalutku i nie ruszaj się, to ci przejdzie. Matka sprzątnęła ze stołu i podniosła przewrócone krzesła; do wrodzonej brutalności swych najbliższych odnosiła się ze zdecydowaną dezaprobatą, nadającą jej twarzy wyraz goryczy, bólu i grozy; była to mina osoby, która milczy, bo nie ma wyboru. - Spróbuj głębiej odetchnąć - poradził Trener Bob; Frank spróbował i od razu zakasłał. Dobra - powiedział Bob z Iowy. - Jak tak, to jeszcze sobie płyciutko pooddychaj. Frank jęknął. Po twarzy Franny łzy lały się strumieniami, a z piersi raz po raz wyrywał się zdławiony szloch, jak spod knebla. Ojciec obejrzał jej dolną wargę. - Kochanie, chyba trzeba będzie ci założyć szwy - powiedział, ale Franny wściekle pokręciła głową. Chwycił ją oburącz za skronie i dwa razy pocałował tuż nad oczami. - Strasznie mi przykro, Franny - rzekł - ale co ja mam zrobić, co ja mam z tobą zrobić? - Obejdzie się bez szwów - odparła Franny zbolałym głosem. - Nie chcę szwów. Nie ma mowy. Nie chciała szwów, ale dolną wargę miała obrzmiałą i postrzępioną; ojciec podstawił dłoń pod jej podbródek i łapał kapiącą krew. Matka przyniosła lód zawinięty w myjkę. Wróciłem do swojego pokoju i jakoś namówiłem Lilly, żeby wyszła z szafy; chciała zostać u mnie, więc jej pozwoliłem. Zasnęła natychmiast, ale ja leżałem nie śpiąc i myślałem o tym, że odtąd ilekroć padnie słowo „hotel”, wyniknie z tego rozlew krwi i nagły smutek. Rodzice zawieźli Franny do szkolnego ambulatorium, żeby jej zszyto wargę. Ojcu, rzecz jasna, nikt nie miał niczego za złe, a już najmniej Franny. Oczywiście wiele miała za złe Frankowi; ja zresztą w tamtych czasach też często zwalałem na niego całą winę. Wiadomo było, że ojciec nie poczuje się winny, a w każdym razie szybko się tego uczucia pozbędzie, natomiast matka z niejasnych powodów jeszcze przez jakiś czas będzie miała do siebie pretensje. Kiedy się żarliśmy między sobą, ojciec zwykle krzyczał: - Zdajecie sobie sprawę, jakie to zmartwienie dla matki i dla mnie? Pomyślcie, co by było, gdybyśmy to my bez przerwy się żarli, a wy musielibyście to znosić? Ale czy my się kiedy żremy? No? A może chcielibyście, żebyśmy się żarli? Jasne, że nie chcieliśmy; zresztą nie żarli się nigdy - albo prawie. Toczyli tylko odwieczny spór o to, że ojciec „żyje w czasie przyszłym i nie cieszy się teraźniejszością”, ale tu akurat Trener Bob był bardziej zapalczywy niż matka, choć wiedzieliśmy, że ma ona to samo zdanie o naszym ojcu (a zarazem uważa, że ojciec inaczej nie może). Dla nas, dzieci, wszystko to były drobiazgi. Przeturlałem Lilly na bok, żeby się położyć na wznak, nie wtulając się w poduszkę jednym ani drugim uchem, bo chciałem posłuchać, jak Trener Bob delikatnie musztruje Franka, prowadząc go na górę. - Pomału, chłopcze - mówił. - Oprzyj się o mnie. Grunt, to oddychać jak należy. Frank zabełkotał płaczliwie, a Trener Bob rzekł: - Chłopcze, przecież jak łapiesz dziewuchę za cycek, to musisz się liczyć z tym, że oberwiesz po jajach, no nie? Ale Frank dalej się mazgaił: Franny okropnie się nad nim pastwi, nie daje mu spokoju, napuszcza na niego młodsze rodzeństwo, a on wciąż się na nią natyka, chociaż stara się ją omijać. - Za każdym razem, kiedy stanie mi się coś złego, ona w tym macza palce! - krzyknął. - Nie macie pojęcia! - stęknął chrapliwie. - Nie macie pojęcia, jak ona mi dokucza. Ja akurat miałem pojęcie, a Frank miał rację; sęk w tym, że był swoją drogą dość niesympatyczny, a Franny rzeczywiście traktowała go okropnie, ale sama przez się okropna nie była; natomiast Frank właściwie nikogo z nas okropnie nie traktował, tylko po prostu był

jakiś taki okropny i już. Leżąc w łóżku daremnie łamałem sobie nad tym wszystkim głowę. Lilly zaczęła chrapać. Jajo w swoim pokoju siąknął nosem; pomyślałem, że jeśli się obudzi i zacznie się drzeć, żeby matka przyszła, to nie wiem, jak Bob sobie z nim poradzi: i tak miał pełne ręce roboty z Frankiem, którego zaprowadził tymczasem do łazienki. - No, śmiało - mówił. - Pokaż, co potrafisz. Frank zaszlochał. - O! - zawołał Bob z Iowy, jakby zobaczył, że zawodnik stracił piłkę pod samą bramką. Widzisz? Ani kropli krwi, chłopcze. Same siki. Nic ci nie jest. - Nie macie pojęcia - w kółko powtarzał Frank. - Nie macie pojęcia. Poszedłem sprawdzić, czego chce Jajo; miał dopiero trzy lata, byłem więc pewien, że zachciało mu się czegoś nieosiągalnego, ale kiedy wszedłem do jego pokoju, stwierdziłem ze zdumieniem, że się uśmiecha. On też wyraźnie się zdziwił na mój widok, a gdy włożyłem mu z powrotem do łóżka wszystkie puszyste zwierzątka, które porozrzucał po całej podłodze, zaczął mi je kolejno przedstawiać: obszarpaną wiewiórkę, wielokrotnie obrzyganą; wyświechtanego słonia z jednym uchem; pomarańczowego hipopotama. Parę razy próbowałem odejść, ale zaraz się krzywił, więc go wziąłem do swojego pokoju i ułożyłem w łóżku obok Lilly. Potem ją z kolei zaniosłem do jej własnej sypialni, chociaż był to dla mnie z takim ciężarem kawał drogi; obudziła się i nim ją zataszczyłem do łóżka, zdążyła się rozzłościć. - Nigdy nie mogę zostać u ciebie w pokoju - powiedziała i natychmiast z powrotem zasnęła. Wróciłem do siebie i położyłem się obok Jaja; Jajo nie spał i wygadywał jakieś bzdury, ale był chociaż wesoły. Usłyszałem głos Trenera Boba; najpierw pomyślałem, że Bob rozmawia z Frankiem, ale on przemawiał do naszego starego psa, który wabił się Smutek. Widocznie Frank poszedł do łóżka spać, a przynajmniej się dąsać. - Śmierdzisz gorzej niż Żarł - mówił Bob, i rzeczywiście: Smutek cuchnął przeraźliwie; nie dość, że pierdział, to jeszcze z paszczy buchał mu smród, zdolny zabić nieostrożnego przechodnia. Odór starego czarnego labradora wydawał mi się jeszcze obrzydliwszy niż niedźwiedzie wyziewy, które tylko mgliście pamiętałem. - Co my z tobą zrobimy? - mruczał Bob do psa. Smutek przy posiłkach najchętniej leżał w jadalni pod stołem i przez cały czas popierdywał. Bob z Iowy pootwierał okna na parterze. - Chodź, stary - zawołał na Smutka. - Jezu - dodał półgłosem. Usłyszałem, że otwierają się drzwi frontowe; widocznie Trener Bob wygonił psa na dwór. Leżałem nie śpiąc; Jajo łaził po mnie, a ja czekałem na Franny; wiedziałem, że jeśli nie zasnę, po powrocie przyjdzie mi pokazać szwy. Jajo wreszcie usnął, więc go zaniosłem do jego pokoju i zwierzątek. Smutek był jeszcze na dworze, kiedy rodzice przywieźli Franny z przychodni; gdyby nie zaszczekał, przespałbym ich powrót. - No, no, całkiem, całkiem - mówił Trener Bob; widać uznał, że warga Franny nieźle się prezentuje po operacji. - Nie będzie śladu blizn. - Pięć szwów - powiedziała Franny trochę sztywno, jakby jej doszyto drugi język. - Pięć! - zawołał Bob z Iowy. - Wspaniale! - Pies znowu tu napierdział - rzekł ojciec tak znużonym i naburmuszonym tonem, jakby on, matka i Franny od chwili wyjazdu do szpitala nic nie robili, tylko gadali. - Och, ale taki jest kochany - powiedziała Franny; usłyszałem, że Smutek tłucze twardym ogonem o krzesło albo kredens: lup, łup, łup. Tylko Franny potrafiła leżeć godzinami obok Smutka, nie reagując na jego rozmaite fetory. Fakt, że chyba w ogóle była mniej wrażliwa na zapachy niż reszta rodziny. Zawsze bez oporów przewijała najmłodszego brata, a nawet Lilly, kiedy wszyscy byliśmy mali. A gdy Smutkowi na starość zdarzył się czasem wypadek, nigdy się nie brzydziła psiego gówna; wszystko, co mocne, budziło w niej radosną ciekawość. Najdłużej z całej rodziny umiała wytrzymać bez kąpieli. Usłyszałem, jak dorośli po kolei całują Franny na dobranoc, i przyszło mi do głowy, że na tym widocznie polega życie rodzinne: jatki, a za chwilę przebaczenie. Tak jak przewidywałem, Franny zajrzała do mnie do pokoju, żeby mi pokazać zoperowaną wargę. Czarne szwy, lśniące i jakby lekko kędzierzawe, podobne były do włosów między nogami, które Franny zresztą też już miała. Ja nie miałem. Frank miał, ale się ich brzydził. - Wiesz, do czego są podobne? - powiedziałem.

- Wiem - odparła. - Bolało? - spytałem, a ona kucnęła tuż przy moim łóżku i pozwoliła mi dotknąć piersi. - To nie ta, ty głupku - rzekła i odsunęła się. - Dałaś w kość Frankowi. - No. Dobranoc. - Wyszła do holu, ale wróciła i jeszcze raz zajrzała przez szparę w drzwiach. - A z tą przeprowadzką do hotelu to prawda - powiedziała. Po chwili usłyszałem, że wchodzi do pokoju Franka. - Chcesz zobaczyć moje szwy? - szepnęła. - No jasne - odparł Frank. - Wiesz, do czego są podobne? - Ohyda. - Tak, ale wiesz, do czego są podobne, no nie? - Wiem, ale to ohyda. - Przepraszam za jaja. - W porządku. Już mnie nie bolą. Przepraszam za... - Frank urwał, bo jeszcze nigdy w życiu nie powiedział „pierś”, a co dopiero „cycek”. Franny czekała; ja też czekałem. - W ogóle przepraszam - rzekł wreszcie. - No - powiedziała Franny. - Ja też. Potem usłyszałem, że sprawdza, co u Lilly, ale ta zasnęła tak twardo, że nie warto było jej budzić. - Chcesz zobaczyć moje szwy? - szepnęła Franny. -Śpij dobrze, mała - dodała po chwili. Oczywiście nie było sensu, żeby Jajo oglądał szwy. Pomyślałby, że to resztki jedzenia. - Podwieźć cię do domu? - spytał nasz ojciec swojego ojca, ale Bob z Iowy powiedział, że chętnie się przejdzie, bo ruchu nigdy nie za wiele. - Wprawdzie twierdzisz, że mieszkamy w pipidówie - dodał - ale za to można bezpiecznie chodzić po nocy. Kiedy wyszedł, znów zacząłem nasłuchiwać; wiedziałem, że rodzice zostali sami. - Kocham cię - powiedział ojciec. - Wiem - odparła matka. - Ja też cię kocham. Słychać było, że i ona jest zmęczona. - Chodźmy na spacer - zaproponował ojciec. - Nie lubię, jak dzieci zostają same - wzbraniała się matka, ale nie był to żaden argument: Franny i ja świetnie mogliśmy zadbać o Lilly i o Jajo, a Frank zawsze umiał dbać o siebie. - To potrwa niecały kwadrans - powiedział ojciec. - Przejdźmy się tam, żeby chociaż rzucić okiem. „Tam”, czyli oczywiście do Liceum Żeńskiego Ethel Thompson - monstrualnego gmaszyska, które ojciec chciał przerobić na hotel. - To była moja szkoła - odparła matka. - Znam ją lepiej niż ty i wcale nie chcę jej oglądać. - Kiedyś lubiłaś spacerować ze mną w nocy - rzekł ojciec. Po jej lekko kpiącym śmiechu poznałem, że matka wzrusza ramionami - specjalnie dla ojca. Na dole zapadła cisza; nie wiedziałem, czy się całują, czy wkładają kurtki (nadeszła już jesień i noce były wilgotne i chłodne), gdy wtem usłyszałem glos matki: - Na pewno nie zdajesz sobie sprawy, ile pieniędzy trzeba będzie wpakować w tę budę, żeby zaczęła chociaż trochę przypominać taki hotel, w którym zechce się zatrzymać przynajmniej jeden klient. - Nie musi chcieć - odparł ojciec. - Pamiętaj, że to będzie jedyny hotel w mieście. - Ale skąd weźmiemy pieniądze? - Chodź, Smutek - rzekł ojciec. Domyśliłem się, że idą do drzwi. - Chodź i zasmrodź całe miasto. Matka znów się roześmiała. - No, mów - zażądała, ale było to powiedziane z kokieterią; widocznie ojciec zdążył już ją przekonać - gdzieś, kiedyś, może wtedy, gdy Franny zakładano szwy (wiedziałem, że zniosła to ze stoicyzmem, bez jednej łzy). - Skąd weźmiemy pieniądze? - Przecież wiesz - powiedział ojciec i zamknął drzwi. Usłyszałem, że Smutek obszczekuje noc i wszystko, co się w niej kryje, wszystko i nic. I nagle zrozumiałem, że gdyby do zdobionego trelia-żami ganku przed starym domem Batesów przybił biały siup, rodzice ani trochę by się nie zdziwili. Nawet nie mrugnęliby okiem, gdyby powitał ich człowiek w białym smokingu, właściciel niegdyś egzotycznego

hotelu „Arbuthnot-Na-Przymorzu”. Jeśliby się pojawił równie opalony i nieskazitelny jak dawniej, z papierosem, i powiedział „Witamy na pokładzie”, bez chwili wahania wypłynęliby w morze białym słupem. Kiedy doszli Sosnową do Parku Elliota i skręcili za ostatnim szeregiem domów wynajętych wdowom i wdowcom, nieszczęsne Liceum Żeńskie Ethel Thompson musiało im zalśnić wśród nocy niby zamek, willa czy inna rezydencja, w której właśnie odbywałoby się wystawne przyjęcie dla osób sławnych i bogatych, choć nie świeciło się w ani jednym oknie, a w pobliżu nie było żywej duszy: tylko stary policjant mniej więcej co godzina przejeżdżał radiowozem, żeby spłoszyć czulące się parki nastolatków. Na całym skwerze paliła się tylko jedna latarnia; Franny i ja nigdy po zapadnięciu zmroku nie chodziliśmy tamtędy na bosaka, bo się baliśmy, że nadepniemy na szkło z butelek po piwie albo używane prezerwatywy. Lecz jakże inny obraz musiał odmalować przed matką ojciec! Prowadził ją pewnie szpalerem pieńków, pozostałych po wiązach, które dawno już uschły (szkło chrzęszczące pod butami z pewnością przypominało im obojgu zgrzyt kamyków na plaży), i mówił: - Wyobrażasz sobie? Prowadzilibyśmy hotel całą rodziną. Przez większość czasu mielibyśmy go tylko dla siebie. W te weekendy, kiedy do uczniów przyjeżdżałyby tłumy rodziców, zarabialibyśmy krocie, więc właściwie nie musielibyśmy się nawet specjalnie reklamować. No, najwyżej trochę. W dni powszednie wystarczyłaby sama restauracja i bar... ot, wabik na ludzi interesu i różnych takich bywalców. - Jakich znowu ludzi interesu? - mogła się w tym momencie zdziwić matka. - Jakich bywalców? Lecz nawet gdy Smutek spłoszył małolatów schowanych w krzakach, a policjant w radiowozie zatrzymał rodziców i spytał o nazwiska, słowa ojca musiały brzmieć przekonująco. - Aaa, to ty, Win Berry - powiedział zapewne policjant, stary Howard Tuck, kretyn cuchnący niedopałkami cygar, gaszonymi w kałużach piwa. Smutek z pewnością na niego warknął, oto bowiem pojawił się odór zdolny konkurować z wysoce dojrzałym fetorem naszego psa. Biedny Bob ma ciężki sezon - dodał prawdopodobnie Howard Tuck; wszyscy przecież wiedzieli, że mój ojciec jest synem Boba z Iowy; tata występował nawet jako rezerwowy rozgrywający w jednym z dawnych składów Trenera Boba - tych składów, którym jeszcze się zdarzało wygrywać. - To już któryś z rzędu ciężki sezon - zażartował pewnie. - A co wy tu w ogóle robicie? - ani chybi spytał rodziców stary Howard Tuck. Na co ojciec z pewnością rzekł: - Wiesz, Howard, między nami mówiąc, mamy zamiar kupić tę posesję. - Kupić? - Żebyś wiedział. Urządzimy tu hotel. - Hotel? - A tak. Z barem i restauracją. Jeden wstąpi na lunch, a kto inny, żeby się napić. - Jeden na lunch, a inny, żeby się napić - powtórzył pewnie Howard Tuck. - Już wiesz, o co chodzi. To ma być najlepszy hotel w New Hampshire. - Rany koguta! - musiała brzmieć odpowiedź policjanta. W każdym razie to Howard Tuck - policjant, który od lat noc w noc patrolował ulice Dairy spytał mojego ojca: - A jak go nazwiecie? Nie należy zapominać, że była noc, a ojciec właśnie nocą miewał przypływy natchnienia. W nocy po raz pierwszy ujrzał Freuda z niedźwiedziem; nocami łowił ryby ze Stanem Maine; jedynie nocą ukazał mu się człowiek w białym smokingu; zapadł zmrok, nim do „Arbuthnotu” przybył Niemiec ze swą orkiestrą dętą, żeby przelać nieco krwi; kiedy rodzice pierwszy raz poszli do łóżka, też musiało być ciemno; no i Europę Freuda spowijał gęsty mrok. W Parku Elliota, w świetle reflektorów radiowozu, ojciec patrzył na trzypiętrowy budynek szkolny, który rzeczywiście przypominał okręgowe więzienie: ze wszystkich stron po ścianach pięła się plątanina schodków przeciwpożarowych, niby rusztowania wokół gmachu usiłującego się przeistoczyć. Ojciec na pewno wziął matkę za rękę; w ciemnościach wyobraźnia hula, poczuł więc, że świta mu w głowie nazwa przyszłego hotelu, z którą miały być sprzęgnięte dalsze losy naszej rodziny.

- Jak go nazwiecie? - spytał stary gliniarz. - Hotel „New Hampshire” - rzekł ojciec. - Rany koguta - powiedział Howard Tuck. Nazwa „Rany koguta” byłaby może lepsza, ale sprawa już się rozstrzygnęła: nasza rodzina miała prowadzić hotel „New Hampshire”. Jeszcze nie spałem, kiedy wrócili rodzice; nie było ich znacznie dłużej niż kwadrans, więc się domyśliłem, że po drodze napotkali przynajmniej biały siup, jeżeli nie Freuda i człowieka w białym smokingu. - O Boże, Smutek - rozległ się głos ojca - nie mogłeś tego zrobić na dworze? Bez trudu sobie wyobraziłem ich powrót: Smutek prychał, wtykając nos w żywopłoty przed drewnianymi domkami, aż starsze osoby, które mają przecież lekki sen, zrywały się z łóżek. Myląc epoki, ci starzy ludzie wyglądali przez okna, a na widok moich rodziców, trzymających się za ręce, wracali do łóżek i mruczeli, nieświadomi upływu czasu: - Chłopak Trenera Boba znów łazi z córką Batesów i z tym starym niedźwiedziem. - Jednego nie rozumiem - rzekła matka. - Czy musimy sprzedać ten dom i się z niego wynieść, zanim będzie można się wprowadzić do tamtego? No bo oczywiście tylko w ten sposób ojciec mógł sfinansować przeróbkę szkoły na hotel. Wiadomo było, że miasto chętnie sprzeda mu Liceum Żeńskie Ethel Thompson, nawet za bezcen. Któż by chciał, żeby taka szkarada stała pusta, żeby dzieci narażały się na niebezpieczeństwo, wybijając szyby i łażąc po schodkach przeciwpożarowych? Ale koszt remontu miały pokryć pieniądze ze sprzedaży rodzinnego domu mojej matki, przepysznego domu Batesów. Może o tym właśnie myślał Freud, kiedy mówił, że matka ma ojcu przebaczyć. - Możliwe, że będziemy musieli go sprzedać, zanim się wprowadzimy do tamtego powiedział ojciec - ale niekoniecznie od razu trzeba będzie się wyprowadzać. Zresztą to są szczegóły. Tymi właśnie szczegółami (i wieloma innymi) zajmowaliśmy się przez całe lata, i z ich to powodu Franny - której dawno już zdjęto szwy, a pozostała po nich blizna tak wąska, że miało się wrażenie, jak gdyby można było strącić ją muśnięciem palca albo zetrzeć jednym mocnym pocałunkiem - w końcu stwierdziła: - Gdyby tacie się udało kupić nowego niedźwiedzia, toby nie musiał kupować hotelu. Lecz ojciec był ofiarą podwójnego złudzenia: że niedźwiedzie mogą wytrzymać ludzki tryb życia, a ludzie - hotelowy.

Zwycięski sezon Boba z Iowy W pięćdziesiątym czwartym roku Frank poszedł do pierwszej klasy Szkoły Dairy; wedle wszelkich oznak zmiana ta nie była dlań szczególnie wielkim wydarzeniem - tyle że jeszcze więcej czasu spędzał samotnie w swoim pokoju. Miał małą przygodę o lekko homoseksualnym zabarwieniu, lecz w sprawę zamieszanych było kilku starszych chłopców z internatu, mieszkających w jednym budynku, i w sumie uznano, że Frank padł ofiarą pospolitego psikusa z rodzaju tych, które często zdarzają się w bursach. Mieszkał przecież w domu, nic więc dziwnego, że koszarowy styl życia wyobrażał sobie dość naiwnie. W roku pięćdziesiątym piątym do tejże szkoły zaczęła chodzić Franny; był to pierwszy rocznik koedukacyjny, zaszła więc duża zmiana i nie obeszło się bez zgrzytów. W życiu Franny wszelkim zmianom towarzyszyły zgrzyty, lecz przy tej akurat okazji pojawiło się wiele nieprzewidzianych trudności, poczynając od sprawy osobnych ławek w klasach, a kończąc na tym, że w skrzydle sali gimnastycznej, które oddzielono przepierzeniem i oddano płci żeńskiej w użytkowanie, było za mało pryszniców. Nagłe przybycie nauczycielek sprawiło, że kilka małżeństw od dawna wiszących na włosku w końcu się rozleciało, natomiast wyobraźnia uczniów stokrotnie się wzbogaciła. W pięćdziesiątym szóstym roku przyszła kolej na mnie. Wtedy to szkoła kupiła Trenerowi Bobowi cały atak i trzech graczy liniowych: wiedziano, że Bob wkrótce przejdzie na emeryturę, a jak dotąd ostatni zwycięski sezon zdarzył mu się tuż po wojnie. Dyrekcja postanowiła wyświadczyć mu uprzejmość, uzupełniając skład drużyny kilkoma zawodnikami z bostońskich liceów o najsilniejszych reprezentacjach. Przyjęto ich do Szkoły Dairy na roczny kurs pomaturalny. Stary Bob nareszcie miał nie tylko atak, ale i w pierwszej linii trochę „miecha” do blokowania, a choć się zżymał na myśl o „kupionej” drużynie - o wykorzystywaniu tak zwanych (już w tamtych czasach) „najemników” - umiał docenić ten gest. Szkole chodziło jednak nie tylko o to, żeby Trener Bob mógł zwycięsko zakończyć karierę. Dyrekcja imała się wszelkich rozwiązań, byle wyciągnąć od absolwentów więcej pieniędzy i zwabić młodszego trenera. Bob wiedział, że po jeszcze jednym przegranym sezonie Dairy raz na zawsze da sobie spokój z piłką. Byłby wolał zwyciężyć na odchodnym dzięki drużynie tworzonej własnoręcznie, z roku na rok, ale - tak jak wszyscy ludzie przedkładał zwycięstwo osiągnięte niemal dowolnym sposobem nad porażkę. - A zresztą - twierdził - każdy potrzebuje trenera, nawet zdolniacha. Beze mnie ci chłopcy nie byliby tacy ostrzy. Drużyna musi mieć gryplan, no i kogoś, kto w razie czego wytknie kiksy. W tamtych latach Trener Bob miał memu ojcu mnóstwo do powiedzenia na temat kiksów i gryplanów. Utrzymywał, że remont Liceum Żeńskiego Ethel Thompson to zadanie „trochę jak gwałt na nosorożcu”. Potrwał on zresztą nieco dłużej, niż mój ojciec sobie wyobrażał. Bez trudu sprzedał rodzinny dom matki: był przepiękny i wzięliśmy za niego kupę forsy, ale nowi właściciele chcieli jak najszybciej się wprowadzić, płaciliśmy im więc bandycki czynsz, żeby pozwolili nam przemieszkać cały rok po spisaniu umowy. Pamiętam, że patrzyłem, jak robotnicy wynoszą z przyszłego hotelu „New Hampshire” setki starych ławek szkolnych; były przyśrubowane do podłogi, toteż pozostawiły w niej setki otworów; otwory te należało zaślepić kołkami albo przykryć chodnikiem. Ot, raptem jeden z licznych szczegółów, z którymi ojciec musiał jakoś sobie poradzić. W łazience na trzecim piętrze też czekała go niespodzianka. Matka powinna była zresztą pamiętać: na wiele lat przedtem, nim poszła do tej szkoły, dla ostatniego piętra przez pomyłkę sprowadzono nie takie umywalki i sedesy, jak należało. Zamiast urządzeń odpowiednich dla licealistów hydraulicy przywieźli i zainstalowali miniaturki, które miały trafić do przedszkola na północy stanu. Kosztowały mniej niż pierwotnie zamówione egzemplarze, dyrekcja machnęła więc ręką na to nieporozumienie. Całe pokolenia licealistek schylały się zatem i

obijały sobie kolana, myjąc się i robiąc siku: jeśli zbyt pospiesznie siadały, z rozpędu tłukły sobie pupy o sedesy dziecinnych rozmiarów, natomiast przy myciu maleńkie umywalki waliły je po łękotkach, a lustra wgapiały się w piersi. - Jezu - powiedział ojciec na ten widok. - Toż to wychodek dla krasnali. Zamierzał porozdzielać starą armaturę między osobne łazienki (miał dość rozumu, żeby wiedzieć, że klienci nie zechcą używać wspólnej, spodziewał się jednak sporo zaoszczędzić, wykorzystując zainstalowane już w budynku sedesy i umywalki). Bądź co bądź wyposażenie szkoły zwykle w niewielu punktach pokrywa się z wyposażeniem hotelu. - Ale możemy chociaż wykorzystać lustra - rzekła matka. - Powiesimy je wyżej, i już. - Umywalki i sedesy też się przydadzą - nie ustępował ojciec. - Niby komu? - spytała matka. - Może krasnalom? - wtrącił Trener Bob. - Będą w sam raz dla Lilly i dla Jaja - orzekła Franny. - Przynajmniej przez kilka lat. Należało jeszcze rozstrzygnąć sprawę przyśrubowanych do podłogi krzeseł, które stanowiły komplet z ławkami. Ich także ojciec nie chciał wyrzucić. - Całkiem dobre krzesła - powiedział. - Bardzo wygodne. - Dosyć szczególnie wyglądają wszystkie te nazwiska wycięte w drewnie - zauważył Frank. - Szczególnie, Frank? - spytała Franny. - Ale nie ustoją, jeżeli ich się nie przyśrubuje do podłogi - stwierdziła matka. - Czyli goście nie będą mogli ich przesuwać. - A niby z jakiej racji klienci mieliby w hotelu przestawiać meble? - zdziwił się ojciec. Przecież to my ustawiamy wszystko na swoim miejscu, nie? Zresztą tak czy owak nie życzę sobie, żeby mi przesuwali krzesła. Jak się przyśrubuje, to nie będą. - Nawet w restauracji? - spytała matka. - Człowiek lubi się odsunąć od stołu, jak się porządnie naje - powiedział Bob z Iowy. - Nie będzie żadnego odsuwania krzeseł - zadecydował ojciec. - Mogą sobie odpychać stoły. - A może i stoły byśmy przyśrubowali? - zaproponował Frank. - Szczególny pomysł - rzekła Franny. Powiedziała mi potem, że Frank, dręczony straszliwym poczuciem zagrożenia, najchętniej przyśrubowałby do podłogi cały świat. Najdłużej trwało oczywiście wstawianie ścianek działowych między pokojami i urządzanie osobnych łazienek. Z kanalizacji zrobiła się w końcu plątanina nie mniej zawiła niż tory na wielkomiejskiej stacji przeładunkowej: gdy spuszczano wodę w klozecie na trzecim piętrze, słychać było, jak strumień płynie przez cały hotel, szukając ujścia w dół. W niektórych pokojach wciąż jeszcze wisiały tablice. - A co to komu szkodzi? - zdziwił się ojciec. - Przecież są czyste. - No jasne - przytaknął Bob z Iowy. - Każdy gość będzie mógł zostawić wiadomość następnemu. - Na przykład: „Nie waż się tu nocować!” - powiedziała Franny. - Wszystko będzie dobrze - wtrącił Frank. - Ja tylko chcę mieć własny pokój. - W hotelu, Frank - rzekła Franny - każdy ma własny pokój. Nawet Trener Bob miał dostać pokój dla siebie; wiadomo było, że jako emeryt nie będzie mógł mieszkać w domku stanowiącym własność szkoły. Ostrożnie się zapalał do tego pomysłu i w końcu gotów był się przeprowadzić, kiedy i my dojrzejemy do przeprowadzki. Ciekawiło go, jaki los czeka urządzenia sportowe: poryte i spękane boisko do siatkówki, plac do hokeja na trawie, deski i obręcze do koszykówki (siatki dawno już doszczętnie zbutwiały). - Taka obręcz bez siatki to okropnie smutny widok - rzekł pewnego razu. - Obraz kompletnego opuszczenia. Któregoś dnia mężczyźni uzbrojeni w świdry pneumatyczne na naszych oczach skuli z powleczonej trupią bladością kamiennej fasady budynku napis LICEUM ŻEŃSKIE ETHEL THOMPSON, wpuszczony między cegły nad wielkimi drzwiami wejściowymi. Przerwawszy pracę pod koniec dnia zostawili - z pewnością celowo - „Li Ż ETHEL”. Był akurat piątek, więc resztka napisu tkwiła nad drzwiami aż do poniedziałku; rodziców to złościło, ale Trener Bob tylko się uśmiał. - A może byś nazwał ten swój cały hotel „Liż Ethel”? - zaproponował ojcu. - Wystarczyłoby ścieśnić litery. Był w dobrym humorze, bo jego drużyna wygrywała mecz za meczem, a on wiedział, że już wkrótce wyrwie się z nieszczęsnej Szkoły Dairy.

Ojciec może i był w złym humorze, ale rzadko kiedy to okazywał. (Wciąż tryskał energią i nas też bez przerwy upominał, że „energia rodzi energię”; nam wbijał to do głów przy odrabianiu lekcji, a zawodnikom ze swych drużyn w czasie treningów.) Nie rzucił posady w szkole; może nie miał odwagi, a może matka mu nie pozwoliła. Stopniowo popychał do przodu remont hotelu „New Hampshire”, ale równocześnie uczył angielskiego w trzech klasach i przygotowywał lekkoatletów do zimowych i wiosennych zawodów, więc to popychanie szło mu na pół gwizdka. Frank w szkole jak gdyby zniknął; w ogóle było z nim tak, jak z tymi pamiątkowymi krowami: po pewnym czasie przestawano go zauważać. Odrabiał (z pewnym trudem), co miał zadane, i chodził na obowiązkową gimnastykę, ale nie polubił żadnego konkretnego sportu i albo był za kiepski, albo po prostu nie starał się dostać do którejkolwiek z drużyn - rosły, silny i wciąż tak samo niezgrabny. Skończył dopiero szesnaście lat, ale cienki wąsik nad górną wargą znacznie go postarzał. Miał w sobie coś ze szczeniaka o oklapłych uszach, jakąś taką brylastą ociężałość chodu, można więc było przypuszczać, że pewnego dnia wyrośnie z niego dostojne psisko imponujących rozmiarów; musiałyby jednak minąć wieki, nim osiągnąłby tę równowagę wewnętrzną, bez której imponująco wielkie zwierzę nikomu nie jest w stanie naprawdę zaimponować. Z nikim się nie przyjaźnił, ale wcale nas to nie niepokoiło, bo i przedtem nie zabiegał o przyjaciół. Franny, rzecz jasna, miała ich całe tłumy - samych chłopaków, przeważnie starszych od siebie. Jednego nawet lubiłem; był to wysoki rudy maturzysta, krzepki milczek, pierwszy wioślarz w szkolnej ósemce. Nazywał się Struthers, wychował się w Maine i całej naszej rodzinie wydawał się zupełnie do przyjęcia - poza tym, że miał na rękach odciski, które smarował rdzawą benzoiną, żeby stwardniały, a czasem zalatywało od niego mokrą skarpetą. Tolerował go nawet Frank. Smutek na niego warczał, ale chodziło tu o konkurencję w sferze zapachów: Struthers zagrażał dominacji psa, jak dotąd pod tym względem niepodzielnej. Nie wiedziałem, czy Franny też ze wszystkich swoich chłopaków najbardziej lubi Struthersa, on jednak wyraźnie się w niej podkochiwał, a dla nas był bardzo miły. O paru innych nie dałoby się tego powiedzieć - na przykład o prowodyrze bostońskich najemników, ściągniętych do drużyny Trenera Boba. Prawdę mówiąc, Ralph De Meo był w porównaniu z nim święty. Ten nowy rozgrywający nazywał się Sterling Dove, czyli „gołąbek”, ale mówiono na niego Chip albo Chipper. Był to chłopak o okrutnym usposobieniu i kościstej budowie ciała. Skończył jedną z bardziej snobistycznych szkół na przedmieściach Bostonu. - Ten Chip Dove to urodzony przywódca - mawiał Trener Bob. Urodzony herszt tajniaków, myślałem w takich razach. Chipper Dove był przystojnym blondaskiem o nieskazitelnej, trochę pięknisiowatej urodzie; warto wiedzieć, że u nas w rodzinie wszyscy mieli ciemne włosy - wszyscy prócz Lilly, która cała była nie tyle jasna, ile wypłowiała; nawet włosy miała wyblakłe. Ciekaw byłem, jak radziłby sobie Chip Dove na pozycji rozgrywającego, gdyby go nie chronili doborowi gracze liniowi, a on musiałby zdobywać każdy punkt wieloma podaniami; lecz szkolna komisja egzaminacyjna zadbała o interesy Trenera Boba i piłkarska reprezentacja Dairy nie nawalała. Zdobywszy piłkę nigdy jej nie traciła, a Dove rzadko kiedy musiał podawać. Chociaż był to pierwszy zwycięski sezon za naszej dziecięcej pamięci, z boiska wiało nudą: zawodnicy Trenera Boba zdobywali teren metr po metrze, grając na czas, i w końcu strzelali gole z odległości paru kroków. Nie byli błyskotliwi, tylko po prostu silni, dokładni i dobrze przeszkoleni; obronę mieli trochę dziurawą, więc i oni czasem tracili bramki, ale nie za często, bo przeciwnikom prawie nigdy nie udawało się dorwać do piłki. - Potrafią się utrzymać przy piłce! - piał Bob z Iowy. - Pierwszy raz po wojnie mam drużynę, która nie traci co chwila piłki. Widząc, co się dzieje między Franny a Chipem Dove, mogłem się pocieszać tylko tym, że Chip powodowany męską solidarnością rzadko przebywał z moją siostrą bez asysty całego swojego ataku, niekiedy uzupełnionego paroma graczami liniowymi. Tamtego roku przybysze z Bostonu wałęsali się po szkole i przyległościach niczym złowroga horda, a Franny często widywano w ich obozie; Chipa wyraźnie do niej ciągnęło, jak zresztą chyba wszystkich chłopców oprócz Franka. W dziewczynach budziła ostrożność, bo je po prostu przyćmiewała, a myślę też, że może nie zawsze była dobrą koleżanką. Co chwila poznawała

kogoś nowego, a nieznajomi zanadto ją pewnie ciekawili, żeby mogła się zdobyć na tę lojalność, której dziewczyny oczekują od przyjaciółek. Zresztą, nie wiem dokładnie; w tych sprawach nie dopuszczała mnie do sekretu. Czasem załatwiała mi jakąś randkę, ale przeważnie z dziewczyną starszą ode mnie, więc nic z tego nie wychodziło. - Wszystkim się podobasz - powiedziała mi wreszcie - ale zrozum, że najpierw trzeba trochę porozmawiać. Nie możesz od razu się migdalić. - Ja wcale się od razu nie migdalę - zaprotestowałem. - Nigdy jeszcze nie doszedłem do migdalenia. - Nie doszedłeś, bo tylko siedzisz i czekasz, aż coś się stanie, chociaż i tak każdy głupi wie, o czym myślisz. - Może każdy głupi, ale nie ty. Przynajmniej nie zawsze. - Może nie wiem, co myślisz o mnie? - spytała. Nie odpowiedziałem. - Słuchaj, młody dodała. - Wiem, że za bardzo zawracasz sobie mną głowę, jeżeli to właśnie miałeś na myśli. Dopiero w szkole zaczęła na mnie mówić „młody”, chociaż był między nami tylko rok różnicy. Ku mojemu zawstydzeniu ksywka ta do mnie przylgnęła. - Wiesz, młody - powiedział Chip Dove, kiedy staliśmy pod prysznicami przy sali gimnastycznej. - Twoja siostra ma najładniejszą dupę w całej szkole. Czy ona może komuś daje? - Struthersowi - odparłem, chociaż miałem nadzieję, że to nieprawda. Struthers byłby w każdym razie lepszy niż Dove. - Struthersowi! - zawołał rozgrywający. - Temu pierdolonemu wioślarzowi? Temu kołkowi, co macha wiosłem? - Jest bardzo silny - powiedziałem i tu akurat nie minąłem się z prawdą: wioślarze w ogóle są bardzo silni, a Struthers był najsilniejszy. - Niech będzie, ale i tak kołek z niego - stwierdził Dove. - Przez cały dzień nic, tylko szarpie za wiosło! - rzekł Lenny Metz, wychodzący obrońca, który zawsze (pod prysznicem też) trzymał się tuż na prawo od Chipa, jak gdyby nawet przy myciu spodziewał się podania. Był tępy jak betonowy słup i tak samo nieczuły. - No, młody - rzekł Chipper Dove. - Powiedz Franny, że moim zdaniem ma najładniejszą dupę w całej szkole. - I cycki - zawołał Lenny Metz. - Też są w porządku - zgodził się Dove. - Ale tak naprawdę ekstra to ma dupę. - I ładnie się uśmiecha - dodał Lenny Metz. Chip Dove spojrzał na mnie porozumiewawczo, przewracając oczami, jakby chciał pokazać, że wie, co za dureń z tego Metza, podczas gdy on sam jest o wiele bardziej rozgarnięty. - Lenny, nie zapomnij się trochę namydlić, co? - powiedział, rzucając tamtemu śliskie mydło; Metz chwycił je niedźwiedzimi łapskami i odruchowo przycisnął do brzucha, jak przystało zawodnikowi, który nigdy nie upuszcza piłki. Zakręciłem prysznic, bo nagle stanął pod nim wraz ze mną ktoś znacznie ode mnie większy; wypchnął mnie całkiem na bok i znów puścił wodę. - Przesuń się, stary - rzekł łagodnie. Był to jeden z tych liniowych, którzy nie pozwalali przeciwnikom skrzywdzić Chippera Dove. Nazywał się Samuel Jones Junior, a mówiono na niego Junior Jones. Skórę miał czarną jak te noce, którym mój ojciec zawdzięczał chwile natchnienia. Junior grał potem w drużynie uniwersytetu stanowego w Pensylwanii, a jeszcze później przeniósł się do stanu Cleveland i przeszedł na zawodowstwo, w końcu jednak ktoś mu rozkwasił kolano. W pięćdziesiątym szóstym roku miałem czternaście lat, a Junior Jones był najpotężniejszą konstrukcją z ludzkich narządów, jaką w życiu widziałem. Zszedłem mu z drogi, ale Chipper Dove powiedział: - Coś ty, Junior, nie znasz młodego? - Jakoś się nie spotkaliśmy - odparł Junior Jones. - To brat Franny Berry - wyjaśnił Chip Dove. - Siemasz - rzekł Junior Jones. - Cześć - przywitałem się. - Wiesz, Junior, stary Trener Bob to jego dziadek - dodał Dove.

- Bardzo mi miło - powiedział Junior Jones. Nabrał do ust pełno piany z mydełka, które całkiem nikło w jego dłoni, przechylił głowę do tyłu i wypłukał usta, wypluwając mydliny w bijący z prysznica strumień wody. Pomyślałem, że może mu to zastępuje mycie zębów. - Właśnie rozmawialiśmy o tym - ciągnął Dove - co się komu podoba u Franny. - Mnie uśmiech - rzekł Metz. - Mówiłeś, że i cycki - sprostował Dove - a ja powiedziałem, że Franny ma najładniejszą dupę w całej szkole. Jeszcze nie spytaliśmy młodego, co mu się w siostrze podoba, bo uznałem, Junior, że przedtem wypada spytać ciebie. Junior Jones zużył tymczasem całe mydło; ogromna głowa ociekała mu białą pianą; właśnie się opłukiwał, stojąc po kostki w chlupoczącej kałuży mydlin. Wbiłem wzrok we własne stopy; czułem, że tuż obok stoją dwaj pozostali zawodnicy, należący w drużynie Trenera Boba do elity. Pierwszym był niejaki Chester Pułaski, chłopak o poparzonej twarzy, który miał na karku pełno czyraków, a na czole cały rój pryszczy, choć aż za wiele czasu spędzał pod kwarcówką. Grał głównie w obronie - wcale nie z wyboru, tylko po prostu dlatego, że biegał wolniej niż Lenny Metz. Był urodzonym stoperem, bo zwykle pędził wprost na przeciwnika, zamiast go ominąć. Drugi kręcił się przy mnie niczym uprzykrzony giez; był równie czarny jak Junior Jones, na tym jednak kończyło się całe podobieństwo. Grywał czasem na lewym łączniku, gdzie miał za zadanie wyłapywać długie piłki rozgrywającego, a jeśli wybiegał spod własnej bramki, to tylko po to, żeby przyjmować krótkie, ostrożne podania Chippera Dove. Nazywał się Harold Swallow, czyli „jaskółka”, i nie był wyższy ani mocniej zbudowany ode mnie, ale jakżeż fruwał! Naprawdę miał ruchy ptaka, któremu zawdzięczał nazwisko; gdyby ktoś wszedł w niego ciałem, Harold Swallow pewnie by się złamał na dwoje, ale to mu nie groziło, bo jeśli się akurat nie zrywał do niepohamowanego lotu, żeby przyjąć podanie, krył się w głębi pola, najczęściej za plecami Chestera Pułaskiego albo Juniora Jonesa. Otoczyli mnie wszyscy razem; pomyślałem, że gdyby w ten właśnie punkt między prysznicami trafiła bomba, skończyłby się zwycięski sezon Trenera Boba. Mnie jednego nikt by nie żałował - w każdym razie nie ze względu na wyniki sportowe; po prostu nie miałem tej klasy co zaciężny atak czy też olbrzymi liniowy zwany Juniorem Jonesem; w drużynie byli, rzecz jasna, także inni liniowi, ale Chipper Dove właśnie jemu zawdzięczał to, że ani razu nawet nie upadł na ziemię. Właśnie dzięki Juniorowi Jonesowi w szeregach przeciwników zawsze znajdowała się luka, przez którą Chester Pułaski mógł przeprowadzić Lenny'ego Metza; Jones robił we wrażej obronie takie wyrwy, że Chester i Lenny mieścili się w nich obaj naraz, biegnąc ramię w ramię. - No, Junior, pomyśl - rzekł Chip Dove; jego kpiący ton wydał mi się ryzykowny, bo wyrażał powątpiewanie, czy Junior Jones w ogóle myśli. - Co ci się podoba we Franny Berry? - Ma ładne stopki - powiedział Harold Swallow. Wszyscy na niego spojrzeli, ale on dalej skakał w strugach wody, na nikogo nie patrząc. - I piękną cerę - dorzucił Chester Pułaski, nieuchronnie ściągając jeszcze większą uwagę otoczenia na swoje pryszcze. - Junior - powtórzył Chip Dove. Junior Jones zakręcił prysznic. Przez chwilę stał bez ruchu, ociekając wodą. Czułem się przy nim jak Jajo sprzed lat, z czasów, gdy dopiero uczył się chodzić. - Dla mnie to taka sama biała dziewczyna jak wszystkie - odparł Junior Jones i zanim odszedł, na każdym z nas zatrzymał przez chwilę spojrzenie. - Ale chyba fajna - dodał na mój użytek. Z powrotem odkręcił prysznic, wepchnął mnie pod za zimny strumień i wyszedł z łazienki, zostawiając uchylone drzwi, od których ciągnęło chłodem. Nieźle mi to zaimponowało, że nawet Chipper Dove tylko na tyle sobie pozwala wobec Juniora Jonesa, ale mocniej poruszyła mnie myśl, że Franny jest w niebezpieczeństwie, a już najbardziej odczułem własną bezradność. - Ten śmieć Chipper Dove gada z kumplami o twojej dupie, o twoich cyckach, nawet o twoich stopach! - powiedziałem do Franny. - Lepiej z nim uważaj - O moich stopach? - zdziwiła się. - A co o nich mówił? - No, akurat o stopach mówił Harold Swallow. Wszyscy wiedzieli, że Harold Swallow ma świra; w tamtych czasach o ludziach do tego stopnia szajbniętych mówiło się, że świrują jak mysz w białym walcu.

- Co mówił Chipper Dove? - spytała Franny. - Tylko on mnie obchodzi. - Aha. A jego obchodzi tylko twoja dupa. Mówi o tym każdemu, kto się nawinie. - Wszystko mi jedno. Nie jestem aż tak zainteresowana. - Za to on jest zainteresowany. Trzymaj się Struthersa, i tyle. - Och, młody, żebyś ty wiedział - westchnęła Franny. - Struthers jest kochany, ale taki z niego nudziarz! Zwiesiłem głowę. Staliśmy w holu na piętrze domu, który teraz już tylko wynajmowaliśmy, chociaż dla nas był to wciąż ten sam dom Batesów. Franny rzadko kiedy przychodziła do mnie do pokoju. Lekcje każde z nas odrabiało u siebie, a jeśli chcieliśmy pogadać, spotykaliśmy się pod drzwiami łazienki, z której Frank chyba w ogóle nie korzystał. W holu przed drzwiami naszych sypialni matka ustawiała rosnące z każdym dniem piramidy walizek i pudeł: szykowaliśmy się do przeprowadzki, a nowym domem miał być dla nas hotel „New Hampshire”. - Poza tym nie rozumiem, dlaczego akurat ty musisz dyrygować kibicami, kiedy skandują powiedziałem. - Rzeczywiście zajęcie w sam raz dla ciebie. - Muszę, bo lubię - odparła. Właśnie po którejś próbie z kibicami spotkałem Franny niedaleko naszego miejsca wśród paproci (rzadko odwiedzanego, odkąd poszliśmy do szkoły) i oboje napatoczyliśmy się na najemników Boba z Iowy. Przy dybali kogoś na ścieżce przez las, którą szło się na skróty do szatni sportowców, i zabawiali się z nim w dużej błotnistej niecce, zrytej kolcami butów piłkarskich; błoto w tym miejscu wyglądało tak, jakby puszczono w nie serię z karabinu maszynowego. Kiedy Franny i ja zorientowaliśmy się, że to najemnicy i że właśnie dają komuś wycisk, pobiegliśmy w przeciwną stronę. Najemnicy raz po raz dawali komuś wycisk. Nim jednak przebiegliśmy dwadzieścia pięć metrów, Franny złapała mnie za rękę i przytrzymała. - To chyba był Frank - powiedziała. - Dorwali Franka. W tej sytuacji musieliśmy oczywiście zawrócić. Nim zobaczyliśmy, co jest grane, przez chwilę wydawało mi się, że jestem strasznie dzielny; kiedy Franny wzięła mnie za rękę, mocno ścisnąłem jej dłoń. Miała na sobie spódniczkę, w której zawsze chodziła na mecze i na próby z kibicami - taką krótką, że grzbietem dłoni musnąłem jej udo, ale ona wyrwała mi się z wrzaskiem. Zrobiło mi się zimno w nogi: byłem w spodenkach gimnastycznych. Frank miał na sobie mundur szkolnej orkiestry. Tamci zwlekli z niego spodnie koloru gówna (z trupioszarymi lampasami). Zostawili mu tylko majtki, a i te ściągnęli aż do kostek. Kurtkę mundurową miał podciągniętą do połowy klatki piersiowej; jeden srebrzysty naramiennik urwał się i pływał w kałuży tuż przy twarzy Franka, a takąż srebrzystą czapkę z brunatnym galonem, ledwie dającym się odróżnić od smugi błota, przygniótł kolanem Harold Swallow, który przytrzymywał wyciągniętą na całą długość rękę leżącego; drugą, tak samo wyprostowaną, trzymał Lenny Metz. Frank leżał na brzuchu, jajami w samym środku kałuży, a jego zdumiewająca goła dupa na przemian wyłaniała się z błota i znów się w nim zanurzała, bo Chipper Dove przydeptywał ją butem i zaraz trochę odpuszczał, żeby za moment znów przydeptać. Chester Pułaski, urodzony stoper, siedział Frankowi na nogach, przygniatając własnym ciężarem kolana od wewnętrznej strony, a pod pachami ściskał jego stopy. - No, rżnij! - powiedział do Franka Chipper Dove. Nadepnął mu na tyłek i znów wepchnął go głęboko w błocko. Kolcami butów porobił Frankowi na dupie białe dołki. - Dalej, jazda, ty błotorżniku, ty - dodał Lenny Metz. - Słyszysz, co do ciebie mówią? Rżnij! - Dosyć tego! - wrzasnęła Franny. - Co wy wyprawiacie? Najbardziej chyba spłoszył się Frank, chociaż nawet Chipper Dove nie potrafił ukryć zdumienia. - No, no, kogo my tu widzimy - powiedział, ale wyczułem, że na tym kończy mu się inwencja. - Dajemy mu to, co lubi - wyjaśnił nam Lenny Metz. - Frank lubi się dupczyć z błotem. Prawda, Frank? - Puśćcie go - zażądała Franny. - Nic złego mu nie robimy - rzekł Chester Pułaski. Wiecznie się wstydził swojej cery, więc mówiąc to wolał patrzeć na mnie niż na Franny; chyba nie mógł znieść widoku jej gładkiej skóry. - Wasz braciszek woli chłopców - powiedział Chipper Dove. - Prawda, Frank?

- No i co z tego? - spytał Frank, raczej wściekły niż przegrany; zanim uległ, zdołał pewnie tego i owego ugodzić w czułe miejsce - na przykład wetknąć palec w oko; nigdy się łatwo nie poddawał. - To świństwo, ładować chłopaków w dupę - stwierdził Lenny Metz. - To tak samo jak w błoto - rzekł Harold Swallow, ale z jego miny można było się domyślać, że wolałby biec gdzieś przed siebie niż trzymać rękę Franka. Zawsze wydawał się taki skrępowany, jakby właśnie przechodził przez ruchliwą jezdnię, w nocy, pierwszy raz w życiu. - Hej, przecież nic się nie stało - powiedział Chipper Dove. Zdjął but z dupy Franka i dał krok w naszą stronę. Przypomniałem sobie, co Trener Bob zawsze mówił o kontuzjach kolan; zastanawiałem się, czy zdążę przykopać Chipowi w kolano, zanim zrobi ze mnie mokrą plamę. Nie wiedziałem, o czym myśli Franny, wtem jednak powiedziała do Chipa: - Chcę z tobą pogadać w cztery oczy. Chcę zostać z tobą sama, ale już. Harold Swallow wybuchnął przeraźliwym śmiechem, który rzeczywiście brzmiał jak śmiech walcującej myszy, tak był nosowy i piskliwy. - Da się zrobić - rzekł Dove. - Jasne, możemy pogadać. W każdej chwili. - Teraz - zażądała Franny. - Teraz albo nigdy. - Teraz. Jasne, że teraz - odparł Dove. Oczami dał znak najemnikom. Chester Pułaski i Lenny Metz zrobili takie miny, jakby mieli umrzeć z zazdrości, ale Harold Swallow tylko zmarszczył brwi, wpatrując się w zieloną plamkę od trawy na swoim kostiumie. Poza tym był bez skazy - poza jedną jedyną plamką w miejscu, którym zawadził o trawę, frunąc zbyt nisko nad ziemią. A może dlatego się marszczył, że rozciągnięty w błocie Frank zasłaniał mu stopy Franny. - Puść Franka - powiedziała do Chipa moja siostra. - I niech tamci sobie pójdą. Do szatni. - Jasne, że go puścimy - odparł Dove. - I tak mieliśmy go już puścić, no nie? - rzekł tonem, jakim rozgrywający ustawia drużynę. Puścili Franka. Pozbierał się niezdarnie, usiłując zasłonić wstydliwe narządy, obrzmiałe i ubłocone. Ubrał się, nie mówiąc ani słowa, wyraźnie wściekły. Bardziej się w tym momencie obawiałem jego niż piłkarzy; ci zresztą robili, co im kazano, czyli truchcikiem biegli ścieżką do szatni. Lenny Metz obejrzał się i z obleśnym uśmiechem pomachał ręką. Franny pokazała mu figę w wersji dla dorosłych. Mokry Frank przepchnął się między nami dwojgiem i pomaszerował do domu. - Niczego nie zapomniałeś? - spytał Chip Dove. W krzakach leżały czynele. Frank przystanął - z taką miną, jakby bardziej było mu wstyd tego, że zapomniał o swoim instrumencie, niż wszystkiego, co działo się przedtem. Franny i ja nienawidziliśmy tych czyneli. Moim zdaniem to właśnie perspektywa paradowania w mundurze - obojętne jakim - zwabiła Franka do orkiestry. Wprawdzie nie był stworzeniem towarzyskim, lecz gdy dla uczczenia zwycięskiego sezonu Trenera Boba wskrzeszono w mieście orkiestrę dętą (która po raz ostatni maszerowała ulicami Dairy tuż po drugiej wojnie światowej), nie potrafił się oprzeć powabowi mundurów. Ponieważ nie umiał grać na żadnym instrumencie z prawdziwego zdarzenia, przydzielono mu czynele. Kto inny czułby się pewnie z nimi głupio, ale nie Frank. On właśnie lubił maszerować, czekając bezczynnie, aż nadejdzie jego wielka chwila i będzie mógł wreszcie zrobić BRZDĘK! Nie było to tak, jakbyśmy mieli w rodzinie muzyka, który ćwiczyłby bez przerwy i doprowadzał nas wszystkich do szału piszcząc, trąbiąc albo plumplając na swoim instrumencie. Frank nie robił niczego, co można by nazwać „ćwiczeniem”. Niekiedy - o na j dziwniej szych porach - za zamkniętymi drzwiami jego pokoju rozlegał się jeden jedyny gong; Franny i ja wyobrażaliśmy sobie w takich razach, że Frank przez kilka ostatnich minut maszerował w miejscu przed lustrem, pocąc się w mundurze, aż wreszcie nie mógł już dłużej znieść własnego sapania i postanowił tym dramatycznym gestem zakończyć sprawę. Gdy rozbrzmiewał ten potworny łoskot, Smutek szczekał, a pewnie i pierdział. Matka upuszczała to, co akurat miała w ręku. Franny biegła pod drzwi Franka i zaczynała w nie łomotać. Mnie dźwięk czyneli nasuwał jeszcze inne skojarzenia: ponieważ swą nagłością przypominał huk wystrzału, zawsze w pierwszej chwili myślałem, że odgłos, który właśnie poderwał nas na równe nogi, ma za przyczynę samobójstwo Franka. Na tej samej ścieżce, na której wpadł w zasadzkę najemników, Frank wyciągnął z krzaków zabłocone czynele i z blaszanym stukotem wetknął je sobie pod pachę. - Gdzie idziemy? - spytał Chip Dove, zwracając się do Franny. - Chodźmy gdzieś, gdzie

będziemy sami. - Jest jedno takie miejsce - powiedziała. - Niedaleko stąd. Znam je od wieków. Oczywiście miała na myśli paprocie - nasze paprocie. O ile wiedziałem, nie zaprowadziła tam nawet Struthersa. Skoro zrobiła tak wyraźną aluzję, to chyba tylko po to, żeby dać znać Frankowi i mnie, gdzie jej szukać, gdyby potrzebowała pomocy, ale Frank kroczył już ścieżką w stronę domu; nie odezwał się do Franny ani słowem, nawet na nią nie spojrzał. Chip Dove utkwił we mnie lodowate spojrzenie niebieskich ocząt i rzekł: - Zrywaj się, młody. Franny wzięła go za rękę i ściągnęła na bok ze ścieżki. W jednej chwili dogoniłem Franka. - Frank, jak rany - powiedziałem. - Gdzie idziesz? Musimy jej pomóc. - Pomóc Franny? - spytał. - Przecież ci pomogła, kiedy ci się dobierali do dupy. - I co z tego? - odparł i zaraz się rozpłakał. - Skąd wiesz, że ona w ogóle sobie życzy naszej pomocy? Może chce być z nim sama. Była to myśl niewiele mniej przerażająca niż moje własne fantazje, w których Chipper Dove robił z Franny coś, czego ona wcale nie chciała, złapałem więc Franka za jedyny ocalały epolet i powlokłem za sobą. - Przestań beczeć - powiedziałem; wolałem, żeby Dove nas nie usłyszał. - Chcę z tobą pogadać, tylko pogadać! - darła się Franny. - Ty szczurza srako! - wrzasnęła. Mógłbyś być taki miły, ale musiałeś się zachować jak ostatni gnój i wszystko popsuć. Nienawidzę cię! - krzyknęła. - Przestań! - rozdarła się. - Przecież ci się chyba podobam - rzekł Chipper Dove. - Mogłeś mi się podobać, ale już się nie podobasz. Nigdy mi się nie spodobasz. Z jej głosu znikł gniew. Nagle się rozpłakała. Kiedy Frank i ja weszliśmy między paprocie, Dove miał spodenki piłkarskie spuszczone do kolan i właśnie się szamotał z ochraniaczami ud. Dokładnie to samo zjawisko Franny i ja zaobserwowaliśmy przed laty, podglądając grubego piłkarza nazwiskiem Pointdexter w pozycji sralnej. Franny była wprawdzie ubrana, ale na moje oko dziwnie bierna: siedziała wśród paproci (w które Dove ją pchnął, jak mi później powiedziała), zasłaniając twarz dłońmi. Frank trzasnął tymi swoimi cholernymi talerzami z takim łoskotem, jakby w powietrzu nad nami zderzyły się dwa samoloty, i prawym czynelem rąbnął Chipa prosto w nos. Rozgrywający Trenera Boba jeszcze ani razu tak mocno w tym sezonie nie oberwał; czuło się, że nie jest przyzwyczajony. Spuszczone spodenki też mu oczywiście nie pomagały. Ledwo padł, rzuciłem się na niego. Frank dalej walił czynelem o czynel; myślałby kto, że zaczyna rytualny taniec, który zgodnie z obyczajem naszej rodziny zawsze należy wykonać przed zgładzeniem wroga. Dove strząsnął mnie z siebie jak stary Smutek, który wciąż jeszcze potrafił jednym potrząśnięciem olbrzymiego łba strącić małego Jajo, ale nieustanny łomot czyneli chyba go sparaliżował. Wyrwał natomiast Franny z odrętwienia, więc stosując swój niezawodny chwyt sięgnęła do wstydliwych narządów Chippera; Dove natychmiast zaczął wykonywać ruchy człowieka, który raz na zawsze odchodzi z tego świata; Frank z pewnością je rozpoznał, a ja oczywiście też je pamiętałem z czasów Ralpha De Meo. Chip leżał jeszcze na boku wśród sosnowych igieł, spętany w kolanach spodenkami, kiedy Franny bez żadnego certolenia się złapała go pełną garścią za blaszany ochraniacz, naciągnęła gumę do połowy uda i puściła, aż strzeliło. Oczom naszej trójki na sekundę ukazały się wstydliwe narządy Chipa Dove, małe i wystraszone. - Wielkie mi co! - wrzasnęła na niego Franny. - Taki z ciebie ważniak?! Potem oboje musieliśmy hamować zapał Franka, który gotów był bez końca walić czynelami; myśleliśmy, że od tego łomotu uschną drzewa, a małe zwierzątka pierzchną z lasu. Chipper Dove leżał na boku; prawą ręką trzymał się za jaja, a lewą szczelnie zatykał sobie ucho (drugie miał przyciśnięte do ziemi). W paprociach leżał jego kask; wziąłem go, kiedy opuszczaliśmy już Chipa, żeby pomału doszedł do siebie. Frank i Franny nabrali do kasku pełno błota ze znanej nam kałuży na ścieżce; zostawiliśmy rozgrywającemu jego hełm, z którego błocko aż się przelewało przez brzegi. - Gówno i śmierć - rzekła Franny posępnym tonem. Podekscytowany Frank wciąż pobrzękiwał czynelami;

było to silniejsze od niego. - O Jezu, Frank - jęknęła Franny. - Przestań, proszę. - Przepraszam - odparł Frank, a gdy się zbliżaliśmy do domu, dodał: - Dziękuję. - I ja dziękuję - powiedziała Franny. - Dziękuję warn obu - dorzuciła, ściskając mnie za przedramię. - Wiecie co, ja naprawdę jestem zboczony - wykrztusił Frank. - Chyba się domyślałam - rzekła Franny. - Nic się nie przejmuj, Frank - uspokoiłem go, bo i cóż innego pozostawało mi jako bratu? - Zastanawiałem się, w jaki sposób wam o tym powiedzieć - ciągnął Frank. - Znalazłeś dość szczególny sposób - stwierdziła Franny. Nawet Frank się roześmiał; usłyszałem jego śmiech chyba po raz pierwszy od dnia, gdy ojciec zobaczył sedesy w łazience na trzecim piętrze hotelu „New Hampshire” - w naszym „wychodku dla krasnali”. Czasem zastanawialiśmy się, czy w hotelu „New Hampshire” zawsze już będzie nam się tak żyło? Ważniejsze jednak było to, jacy nam się trafią klienci, kiedy już się przeprowadzimy i otworzymy interes. Im bardziej się zbliżała ta chwila, tym dobitniej ojciec formułował swą teorię hotelu doskonałego. Obejrzał w telewizji wywiad z dyrektorem szwajcarskiej szkoły dla kierowników hoteli; dyrektor oświadczył, że sekret polega na tym, aby jak najszybciej wypełnić kalendarz rezerwacjami. „Rezerwacje!” - napisał ojciec na tekturce wyjętej z koszuli i przylepił powstałą w ten sposób tabliczkę do lodówki w domu rodzinnym mojej matki, który niebawem mieliśmy opuścić. - Dzień dobry, Rezerwacjo - mówiliśmy sobie na powitanie przy śniadaniu, żeby trochę dokuczyć ojcu; on jednak podchodził do sprawy całkiem serio. - Śmiejcie się, śmiejcie - rzekł pewnego ranka. - A ja mam już dwie. - Co dwie? - spytał Jajo. - Dwie rezerwacje - odparł ojciec tajemniczym tonem. Otwarcie hotelu miało nastąpić w piątek przed meczem z Exeterem. Wiedzieliśmy, że to właśnie jest pierwsza „rezerwacja”. Nasza szkoła co roku kończyła nędzny sezon piłkarski wysoką przegraną z którąś z ważnych szkół, takich jak Exeter lub Andover. Jeśli graliśmy na wyjeździe, na cudzych zadbanych boiskach, bywało jeszcze gorzej. Na przykład w Exeter mieli prawdziwy stadion; piłkarze Exeteru i Andoveru występowali w ładnych kostiumach; obie te szkoły były wtedy szkołami męskimi; na lekcje przychodziło się w marynarkach i krawatach. Niektórzy chłopcy nawet na mecze tak się ubierali, ale i bez tego prezentowali się lepiej niż my. Okropnie nas męczył widok rówieśników, którzy byli tacy odpicowani i zadzierali nosa. Kiedy drużyna Dairy powłócząc nogami wychodziła na boisko, wyglądała dokładnie jak gówno i śmierć; tak też i my czuliśmy się po meczu. Exeter i Andover podawały nas sobie z rąk do rąk; obie te drużyny lubiły grać z nami przedostatni mecz sezonu, na rozgrzewkę przed finałem, który rozgrywały między sobą. Lecz w zwycięskim sezonie Boba z Iowy graliśmy u siebie i tym razem padło na Exeter. Wynik tego akurat meczu był nieważny, bo w sumie sezon i tak zakończyłby się zwycięsko, ale większość naszych - nawet ojciec i Trener Bob - uważała, że obecny skład ma szansę pójść na całość i zamknąć sezon bez porażki, wygrywając ostatni mecz z Exeterem, którego Szkoła Dairy nigdy jeszcze nie pokonała. Ponieważ zespół Trenera Boba kroczył od zwycięstwa do zwycięstwa, na mecz finałowy mieli przyjechać nawet absolwenci; na ten sam weekend wyznaczono odwiedziny rodziców. Trener Bob żałował, że nie ma nowych kostiumów, godnych zaciężnego ataku i Juniora Jonesa, ale z drugiej strony z przyjemnością sobie wyobrażał, jak jego obszarpańcy w barwach gówna i śmierci rozniosą po całym boisku graczy Exeter, ubranych w schludne białe uniformy ze szkarłatnymi napisami. Nasi rywale mieli zresztą nie najlepszy rok: ledwo wywalczyli pięć do trzech; prawda, że grali z groźniejszymi rywalami niż ci, których myśmy zazwyczaj oglądali, ale swoją drogą nowy skład Exeteru rzeczywiście nie należał do najsilniejszych. Bob z Iowy widział przed sobą szansę, a ojciec uznał cały ten sezon piłkarski za dobrą wróżbę dla hotelu „New Hampshire”. Na dzień planowanego meczu z Exeterem mieliśmy komplet rezerwacji: wszystkie pokoje

wykupione na dwie doby z góry, a restauracja hotelowa w sobotni wieczór zaklepana do ostatniego miejsca. Matka trochę się niepokoiła z powodu „kuchmistrzyni” - tak bowiem ojciec z uporem nazywał tę kobietę. Była to Kanadyjka z Wyspy Świętego Edwarda; przez piętnaście lat gotowała tam dla dużej rodziny żeglarzy. - Gotowanie dla rodziny to nie to samo, co gotowanie w hotelu - ostrzegała matka. - Ale to była duża rodzina. Ona sama tak mówi - rzekł ojciec. - A nasz hotel jest mały. - Jest mały, ale w ten weekend będzie pełny - nie ustępowała matka. - Restauracja też. Kucharka nazywała się Urick; do pomocy miała męża imieniem Max, który niegdyś pływał na statkach handlowych jako kuk; brakowało mu kciuka i palca wskazującego u lewej ręki. Była to pamiątka po wypadku w kambuzie „Panny Nieustraszonej” - tak przynajmniej powiedział nam, dzieciom, mrugając znacząco. Rzecz zdarzyła się w chwili roztargnienia, kiedy próbował sobie wyobrazić, co by mu zrobiła pani Urick, gdyby wiedziała, jak spędził czas z pewną rzeczywiście nieustraszoną damą w mieście Halifax. - Patrzę na stół - ciągnął opowieść (Lilly nie odrywała wzroku od jego okaleczonej dłoni) - a tu między zakrwawionymi marchewkami leżą dwa palce, a tasak rąbie, jak sam chce. Targnął szponiastą dłonią, jakby ją wyszarpywał spod ostrza; Lilly zamrugała powiekami. Miała dziesięć lat, ale nie było widać, żeby urosła, odkąd skończyła ósmy rok. Sześciolatek Jajo, mniej od niej wątły, zachował wobec opowieści Maxa niewzruszoną obojętność. Za to pani Urick niczego nam nie opowiadała. Godzinami wpatrywała się w krzyżówki, ale nawet nie próbowała ich rozwiązywać; kiedy prała rzeczy Maxa, rozwieszała je w kuchni urządzonej w pomieszczeniu, które za czasów Liceum Żeńskiego Ethel Thompson służyło uczennicom za szatnię, więc przez całe lata suszyły się tam skarpety i bielizna. Pani Urick i mój ojciec wspólnie uznali, że żaden jadłospis nie zwabi do hotelu „New Hampshire” tylu gości, co kuchnia domowa. Pani Urick określała w ten sposób posiłki oparte na dwóch rodzajach pieczystego do wyboru albo na potrawach w stylu nowoangielskim; prócz tego - również do wyboru - dwa pasztety, a w poniedziałki wielki wybór pasztetów mięsnych z resztek pieczeni. Na lunch miała być zupa i zimne dania mięsne, na śniadanie naleśniki i tak dalej. - Prosta, smaczna kuchnia, bez żadnych wymysłów - powiedziała pani Urick dość ponurym tonem; Franny i ja zauważyliśmy, jak jest podobna do naszej szkolnej dietetyczki, osoby niezłomnie przekonanej, że jedzenie wprawdzie nie należy do przyjemności, ale ma niewątpliwy sens moralny. Na myśl o kuchni ogarniał nas ten sam niepokój, co matkę (my też mieliśmy się przecież stołować w hotelu), ojciec był jednak pewien, że pani Urick da sobie radę. Kuchmistrzyni dostała osobny pokój w suterenie. - Wolę być bliżej kuchni - oświadczyła; uważała, że sagany powinny po całych nocach bulgotać na wolnym ogniu. Max Urick też dostał własny pokój - na trzecim piętrze. W hotelu nie mieliśmy windy, więc ojciec był zadowolony, że wykorzysta się jeden z pokojów na samej górze (tam właśnie mieściły się dziecinne sedesy i umywalki), ale Maxowi przez tyle lat zastępował łazienkę ciasny kącik nad kloaką „Panny Nieustraszonej”, że korzystanie z lilipucich urządzeń nie przynosiło mu ujmy. - To mi dobrze zrobi na serce - powiedział. - Całe to łażenie po schodach pompuje krew dodał, waląc się kaleką ręką w siwą żylastą pierś. Nam jednak się zdawało, że poszedłby na niejedno, byle tylko trzymać się możliwie najdalej od pani Urick; gotów był nawet się wspinać na trzecie piętro, sikać gdziekolwiek i myć się w lada czym. Miał pomagać pani Urick w kuchni, a w chwilach wolnych od kuchcikowania naprawiać zepsute urządzenia. - Wszystko nareperuję, od sedesu po zamek w drzwiach! - twierdził; cmokał przy tym, naśladując dźwięk klucza obracanego w zamku; umiał też wydać z siebie straszliwy poszum, podobny do odgłosów, jakie się rozlegały, gdy kibelki z trzeciego piętra hotelu „New Hampshire” słały swą zawartość w długą i przerażającą podróż. - A ta druga rezerwacja to na kiedy? - spytałem ojca. Wiedzieliśmy, że wiosną w któryś weekend Szkoła Dairy urządzi rozdanie matur, ale mogło też chodzić o ważny mecz hokejowy, w takim zaś razie najazd gości odbyłby się jeszcze zimą. Regularne, lecz rzadkie odwiedziny rodziców z pewnością rezerwacji nie wymagały- Matury, tak? - spytała Franny. Ale ojciec pokręcił głową.

- Wielkie wesele! - zawołała Lilly. Wszyscy na nią spojrzeliśmy. - Czyje wesele? - spytał Frank. - Nie wiem - przyznała Lilly. - W każdym razie wielkie, największe w Nowej Anglii. Nigdy nie wiedzieliśmy, skąd Lilly bierze te swoje pomysły; matka spojrzała na nią z niepokojem i rzekła do ojca: - Nie bądź taki tajemniczy. Co to za rezerwacja? Chcemy wiedzieć. - Mamy czas aż do lata - odparł ojciec. - Zdążymy się spokojnie przygotować. Na pierwszy ogień to, co najpilniejsze. Teraz musimy się skoncentrować na tym weekendzie, kiedy gramy mecz z Exeterem. - Ojciec chce pewnie urządzić zjazd ślepców - powiedziała Franny mnie i Frankowi, kiedy rano szliśmy do szkoły. - Albo klinikę dla trędowatych - dodałem. - Wszystko będzie dobrze - z niepokojem rzekł, Frank. Już nie chodziliśmy ścieżką przez las za boiskiem treningowym, tylko na przełaj przez boisko do piłki nożnej, gdzie po drodze rzucaliśmy czasem ogryzkami w bramki, albo główną alejką, dzielącą na dwie części teren przyległy do Szkoły Dairy. Zdecydowanie woleliśmy unikać zaciężnych napastników Boba z Iowy; żadne z nas nie chciało spotkać się sam na sam z Chipperem Dove. Nie powiedzieliśmy ojcu o naszej przygodzie, bo Frank prosił o dyskrecję. - Mama już wie - zwierzył nam się. - Znaczy wie, że jestem zboczony. Franny i ja przez chwilę byliśmy zaskoczeni, ale po namyśle uznaliśmy to za rzecz całkiem naturalną: jeśli miało się jakąś tajemnicę, wiadomo było, że matka jej dochowa; jeśli natomiast chciało się wszcząć demokratyczną debatę, dyskusję rodzinną wlokącą się godzinami, tygodniami, ba - może nawet miesiącami - szło się do ojca. Tata nie miał cierpliwości do tajemnic, chociaż w sprawie drugiej rezerwacji milczał dość wytrwale. - To będzie spotkanie wszystkich wielkich pisarzy i artystów z Europy - zgadywała Lilly, a Franny i ja kopaliśmy się pod stołem, przewracając oczami. Lilly jest szurnięta, Frank zboczony, a Jajo ma dopiero sześć lat. Jesteśmy w tej rodzinie całkiem sami, tylko we dwoje, mówiły nasze oczy. - To będzie cyrk - oświadczył Jajo. - Skąd wiesz? - warknął ojciec. - Och, proszę cię, Win! Tylko nie to - jęknęła matka. - To rzeczywiście ma być cyrk? - Tak, ale całkiem nieduży - powiedział ojciec. - A nie potomstwo P.T. Barnuma? - spytał Bob z Iowy. - Oczywiście, że nie - odparł ojciec. - Bracia King! - zawołał Frank; miał u siebie w pokoju plakat przedstawiający numer Braci King z tygrysami. - Nie, ten cyrk jest naprawdę malutki - zapewnił nas ojciec. - Powiedzmy: prywatny. - Czyli drugorzędny - sprecyzował Trener Bob. - Bez wybryków natury! - zawołała Franny. - Tego by tylko brakowało - rzekł ojciec. - A co to jest wybryk natury? - zaciekawiła się Lilly. - Koń, co nie ma wszystkich nóg - wyjaśnił Frank. - Albo krowa, której z grzbietu wyrasta drugi łeb. - A gdzieś ty widział takie zwierzaki? - spytałem. - Będą lwy i tygrysy? - zainteresował się Jajo. - Proszę bardzo, ale na trzecim piętrze - oświadczył Bob z Iowy. - Nie, wsadźcie je pani Urick do pokoju! - powiedziała Franny. - Win - rzekła matka - co to za cyrk? - Słuchaj, można im przecież wydzierżawić plac - zaczął jej tłumaczyć ojciec. - Namioty rozbiją na starym boisku, jeść mogą u nas w restauracji, a niektórzy może nawet zechcą zamieszkać w hotelu, chociaż zdaje mi się, że cyrkowcy przeważnie mają własne przyczepy. - A zwierzęta? - spytała Lilly. - No, zwierząt to chyba za wiele nie będzie - powiedział ojciec. - Bo to jest malutki cyrk. Może przywiozą parę zwierzaków. Oni zdaje się pokazują jakieś specjalne numery, ale co do zwierząt, to nie wiem nic pewnego. - Jakie znowu numery? - spytał Bob z Iowy.

- Już wiem - powiedziała Franny. - To będzie taki koszmarny cyrk z kozami, kurami i całą masą byle jakich zwierzaków, które wszyscy dawno widzieli. Jakieś głupie renifery, gadająca wrona i tak dalej. Żadnych dużych egzotycznych zwierząt. - Właśnie bez tych dużych i egzotycznych chętnie się obejdę - wtrąciła matka. - Jakie numery? - po raz drugi spytał Bob z Iowy. - No, nie wiem dokładnie - przyznał ojciec. - Może trapez? - Nie wiesz, jakie mają zwierzęta - powiedziała matka - ani jakie pokazują sztuki. Co ty w ogóle wiesz? - Wiem, że to mały cyrk. Chcieli zarezerwować tylko kilka pokoi i może jeszcze pół restauracji. W poniedziałki mają wolne. - W poniedziałki? - zdziwił się Bob z Iowy. - Na długo ta rezerwacja? - No... - zaczął ojciec. - Win! - powiedziała matka. - Hę tygodni tu będą? - Całe lato - rzekł ojciec. - Ekstra! - zawołał Jajo. - Będą cyrki! - Też mi cyrk - powiedziała Franny. - W sam raz dla szurniętych. - Głupie numery, głupie zwierzęta - dodałem. - Szurnięte numery, szurnięte zwierzęta - podpowiedział Frank. - Ty, Frank, w sam raz byś tam pasował - zauważyła Franny. - Przestańcie - powiedziała matka. - Nie ma powodów do niepokoju - rzekł ojciec. - To tylko mały prywatny cyrk. - A jak się nazywa? - spytała matka. - No... - zaczął ojciec. - Nie wiesz, jak się nazywa? - zdziwił się Trener Bob. - Jasne, że wiem! Nazywa się „Numer Fritza”. - Numer? - zdumiał się Frank. - Co to za numer? - spytałem. - No, wiecie - powiedział ojciec. - Przecież to tylko nazwa. Na pewno pokazują różne numery, nie tylko jeden. - Wygląda mi to na coś bardzo nowoczesnego - stwierdził Frank. - Nowoczesnego, Frank? - upewniła się Franny. - A mnie to wygląda na szwindel - oświadczyłem. - Co to takiego szwindel? - spytała Lilly. - Jakiś zwierzak? - zaciekawił się Jajo. - Mniejsza o to - rzekła matka. - Moim zdaniem powinniśmy się skoncentrować na tym weekendzie, kiedy gramy mecz z Exeterem - powiedział ojciec. - No i na przeprowadzce, waszej i mojej - uzupełnił Bob z Iowy. - Na rozmowy o lecie mamy jeszcze kupę czasu. - Ta rezerwacja jest do końca lata? - spytała matka. - Widzisz? - ucieszył się ojciec. - To dopiero znaczy mieć głowę do interesów! Mamy już załatwione całe lato, no i ten weekend, kiedy gramy mecz. Na pierwszy ogień to, co najpilniejsze. Tymczasem musimy tylko się wprowadzić. Działo się to na tydzień przed spotkaniem z Exeterem; wkrótce po tej rozmowie odbył się mecz, podczas którego zaciężna zbieranina Boba z Iowy uzbierała dziewięć goli, czyli tyle samo, ile dotąd odniosła zwycięstw, ani razu nie pokonana. Franny nie oglądała meczu: postanowiła dać sobie spokój z kibicowaniem. W tamtą sobotę ona i ja pomagaliśmy matce przewozić do hotelu „New Hampshire” resztki naszych rzeczy, których nie przetransportowała furgonetkami wynajęta ekipa. Lilly i Jajo pojechali z ojcem i z Trenerem Bobem na mecz; Frank oczywiście grał w orkiestrze. W trzypiętrowym hotelu było trzydzieści pokoi; nasza rodzina zajmowała siedem, na dwóch kondygnacjach w południowo-wschodnim narożniku. W suterenie jednym pokojem niepodzielnie władała pani Urick. Max miał swój cichy kącik na trzecim piętrze, dla gości pozostawały zatem dwadzieścia dwa pokoje. Ale główna kelnerka, pełniąca zarazem obowiązki głównej pokojówki, niejaka Ronda Ray, chciała mieć na pierwszym piętrze „pokój dzienny”, w którym - jak wyjaśniła ojcu - mogłaby się „zebrać do kupy”. Dwa pokoje w południowo-wschodnim narożniku na drugim piętrze, czyli tuż nad nami, zarezerwowano dla

Boba z Iowy. W sumie klientom pozostawiono więc tylko dziewiętnaście numerów, z których zaledwie trzynaście miało łazienki, natomiast w sześciu zainstalowano urządzenia dla karzełków. - To i tak więcej niż potrzeba - stwierdził ojciec. - Nasze miasteczko jest małe. I rzadko kiedy ktoś tu przyjeżdża. Potrzeby „Numeru Fritza” może istotnie byliśmy w stanie zaspokoić z nawiązką, lecz ogarniał nas lęk na myśl o komplecie gości w dniach meczu z Exeterem. Jeszcze tej samej soboty zaraz po przeprowadzce Franny odkryła system telefonów wewnętrznych, przez które można było rozmawiać z każdym pokojem z osobna, i nastawiła wszystkie na odbiór. W pokojach oczywiście nikt jeszcze nie mieszkał, ale próbowaliśmy sobie wyobrazić, że słuchamy, jak się wprowadzają pierwsi goście. Szczekaczkę (tak ojciec nazwał to urządzenie) odziedziczyliśmy po liceum żeńskim: dyrektorka mogła dzięki niej obwieszczać uczennicom w różnych klasach ćwiczebne alarmy przeciwpożarowe, a wychowawczynie słyszały z daleka, czy ich podopieczne nie rozrabiają. Tata orzekł, że jeśli zostawimy szczekaczkę na miejscu, obejdzie się bez zakładania telefonów w pokojach. - Goście mogą przecież wzywać służbę przez szczekaczkę - powiedział - a my będziemy ich w ten sam sposób budzić na śniadanie. Kto zechce zatelefonować, zatelefonuje sobie z recepcji. Szczekaczka miała jednak tę dodatkową zaletę, że można było przez nią podsłuchiwać gości w pokojach. - Można w sensie praktycznym, ale nie etycznym - powiedział ojciec, lecz Franny i ja po prostu nie mogliśmy się doczekać. W sobotę tuż po przeprowadzce nie działały telefony nawet w recepcji i w pokojach przeznaczonych dla naszej rodziny; zostaliśmy też bez bielizny pościelowej, bo firma, której zleciliśmy pranie hotelowej oraz naszej pościeli, była nieczynna aż do poniedziałku. Ronda Ray także zaczynała w poniedziałek, lecz gdy przybyliśmy do hotelu „New Hampshire”, już ją tam zastaliśmy: właśnie oglądała swój „pokój dzienny”. - Bez niego nie dałabym rady, rozumie pani? - powiedziała do mojej matki. - Przecież gdybym nie miała gdzie się wyciągnąć, nie mogłabym zmieniać rano pościeli po tym, jak już obsłużę gości przy śniadaniu i zanim podam lunch. A jeżeli między śniadaniem i kolacją na chwilę się nie wyciągnę, to czuję się, jakby mnie co oblazło od stóp do głów. Pani też by się nie chciało wracać do domu, jakby pani mieszkała tam, gdzie ja. Ronda Ray mieszkała w Hampton Beach. Obsługiwała tam letników, podając im do stołu i zmieniając pościel, ale szukała w branży hotelarskiej zajęcia na cały rok - zdaniem matki między innymi po to, żeby raz na zawsze wyrwać się z Hampton Beach. Była mniej więcej w wieku mamy i nawet twierdziła, że na własne oczy oglądała występy Żarła, kiedy się jeszcze produkował po kasynach. Nie widziała go natomiast w tańcu, pamiętała jednak estradę i numer „Szukam pracy”. - Ale nie wierzyłam, że to prawdziwy niedźwiedź - powiedziała, kiedy Franny i ja patrzyliśmy, jak w swoim pokoju rozpakowuje niewielką walizeczkę. - Znaczy, myślałam, że rozbieranie prawdziwego niedźwiedzia nikogo by nie rajcowało. Zastanawialiśmy się, po co wypakowuje koszulę nocną, skoro nie ma zamiaru nocować; Franny była zaintrygowana tą kobietą, a mnie wydawała się ona wręcz egzotyczna. Farbowała włosy - nie umiem powiedzieć, na jaki kolor; w każdym razie żaden z normalnych: ani rudy, ani blond, tylko jakiś taki plastikowy albo metalowy odcień; zastanawiałem się, jak się człowiek czuje z czymś takim na głowie. Wyobrażałem sobie, że Ronda Ray miała niegdyś ciało równie jędrne jak Franny, lecz po drodze utyła i wprawdzie wciąż jest mocna, ale wszystko już ją kosztuje trochę wysiłku. Niełatwo powiedzieć, czym pachniała; Franny próbowała określić tę woń, kiedy wyszliśmy od Rondy. - Dwa dni temu uperfumowała sobie nadgarstek - zaczęła. - Słuchasz? - Tak - powiedziałem. - Ale nie miała na ręku zegarka. Nosił go jej brat albo ojciec, w każdym razie jakiś facet. Pocił się jak nie wiem co. - Aha. - Potem Ronda sama włożyła zegarek, w tym miejscu, gdzie się przedtem uperfumowała, i nosiła go przez cały dzień ścieląc łóżka.

- Jakie łóżka? - spytałem. Franny namyślała się przez chwilę. - Łóżka, w których spali bardzo dziwni ludzie - oświadczyła. - Spał w nich cyrk „Numer Fritza”! - powiedziałem. - Właśnie! - przytaknęła Franny. - Całe lato! - zawołaliśmy chórem. - Właśnie - ciągnęła Franny. - A Ronda pachnie tak, jak jej pasek od zegarka... po tych wszystkich przejściach. Było to w miarę dokładne określenie, lecz ja uważałem, że Ronda pachnie troszkę ładniej niż ten pasek - ciut, ciut, ale zawsze. Pomyślałem o pończochach, które wieszała w szafie; miałem wrażenie, że gdybym mógł je powąchać w zgięciu kolana, uchwyciłbym samą esencję Rondy Ray. - Wiesz, czemu je nosi? - spytała Franny. - Nie - odparłem. - Jeden facet oblał jej nogi gorącą kawą. Specjalnie, żeby ją poparzyć. - Skąd wiesz? - Widziałam blizny. A zresztą sama mi mówiła. Poszliśmy do tablicy rozdzielczej, za pomocą której obsługiwało się szczekaczkę, wyłączyliśmy wszystkie pozostałe pokoje i zaczęliśmy podsłuchiwać Rondę Ray. Coś sobie nuciła. Potem usłyszeliśmy, że pali papierosa. Próbowaliśmy sobie wyobrazić, jakie by wydawała dźwięki, gdyby była z mężczyzną. - Głośne - orzekła Franny. Słuchaliśmy oddechu Rondy, na który się nakładały trzaski szczekaczki; było to przedpotopowe urządzenie napędzane akumulatorem samochodowym, tak jak sprytnie pomyślany elektryczny pastuch. Kiedy Lilly, Jajo i ojciec wrócili z meczu, Franny i ja wsadziliśmy naszego braciszka do windy kuchennej i woziliśmy w tę i z powrotem przez cztery piętra, póki Frank na nas nie naskarżył, a wtedy przyszedł ojciec i powiedział, że windą ma się wozić pościel, naczynia i inne rzeczy z pokojów, ale ludzi w żadnym razie. Twierdził, że to niebezpieczna zabawa: gdybyśmy puścili sznur, winda spadłaby z prędkością narzuconą przez przyciąganie ziemskie, czyli o wiele za dużą - może nie dla przedmiotów, ale dla człowieka na pewno. - Przecież Jajo jest taki leciutki - protestowała Franny. - Chyba nie myślisz, że mamy zamiar się bawić w ten sposób z Frankiem. - W ogóle macie się w to nie bawić! - rzekł ojciec. Potem prawie na godzinę przerwaliśmy rozpakowywanie, żeby odszukać Lilly, która gdzieś się zawieruszyła. Okazało się, że siedzi w kuchni z panią Urick. Kucharka zahipnotyzowała ją opowieściami o tym, jak była karana w dzieciństwie. Jeśli zapomniała się umyć przed kolacją, dla upokorzenia wycinano jej włosy kępkami; jeśli zaklęła, musiała stać boso w śniegu; ilekroć zwędziła coś do jedzenia, kazano jej zjeść łyżkę soli. - Jakbyście oboje wyjeżdżali, ty i mama - powiedziała Lilly do ojca - to nie zostawicie nas samych z panią Urick, co? Frank dostał najlepszy pokój; Franny sarkała, bo musiała mieszkać razem z Lilly. Z mojego pokoju do pokoju Jaja wchodziło się drzwiami bez drzwi. Max Urick rozmontował u siebie szczekaczkę: kiedy próbowaliśmy go podsłuchiwać, rozbrzmiewały tylko trzaski i szumy, jak gdyby stary marynarz wciąż żeglował po pełnym morzu. Z pokoju pani Urick dobiegało bulgotanie garnków stojących na blasze - odgłosy życia parkoczącego na małym ogniu. Nie mogliśmy się doczekać, kiedy przyjadą goście i hotel „New Hampshire” naprawdę zacznie działalność; wprost nie potrafiliśmy usiedzieć na miejscu. Ojciec urządził nam dwa alarmy przeciwpożarowe, żeby nas zmęczyć, ale tylko się jeszcze bardziej rozochociliśmy. Po zapadnięciu zmroku uprzytomniliśmy sobie, że elektrownia nie włączyła nam prądu, więc zaczęliśmy się bawić w chowanego, biegając ze świecami po pustych pokojach. Schowałem się na pierwszym piętrze, w pokoju Rondy Ray. Zdmuchnąłem świecę. Miałem wtedy taki węch, że bez trudu ustaliłem, w której szufladzie Ronda trzyma koszulę nocną. Z drugiego piętra dobiegł dziki wrzask: to Frank po ciemku dotknął ręką jakiejś rośliny; na schodach rozległ się echem czyjś śmiech - od razu poznałem, że to Franny. - Bawcie się, bawcie! - ryknął ojciec z naszego mieszkania. - Jak przyjadą goście, nie

będziecie mogli tak się wszędzie szarogęsić. Lilly znalazła mnie w pokoju Rondy Ray i pomogła mi odłożyć jej fatałaszki z powrotem do szuflady. Ojciec przyłapał nas akurat, gdy wychodziliśmy od Rondy, zabrał więc Lilly do naszego mieszkania i położył spać; był zły, bo właśnie próbował się dodzwonić do elektrowni, żeby złożyć zażalenie, i przy okazji stwierdził, że telefony też nie działają. Matka gotowa była pójść z Jajem na dworzec i stamtąd zadzwonić. Zacząłem szukać Franny, ale ona niepostrzeżenie przemknęła się do holu na parterze, przestawiła całą szczekaczkę na nadawanie i oto we wszystkich pokojach zahuczał komunikat: - Uwaga, uwaga! Wszyscy won z łóżek! Kontrola płci! - Co to może być kontrola płci? - zastanawiałem się, pędząc na dół do holu. Frank na szczęście przegapił to obwieszczenie: schował się w komórce na trzecim piętrze, w której nie było szczekaczki, toteż zamiast komunikatu usłyszał tylko niezrozumiały bełkot. Pomyślał pewnie, że to ojciec znowu zarządził próbny alarm. Kiedy wybiegał z komórki na korytarz, z pośpiechu wdepnął w wiadro i padając na czworaki walnął głową o podłogę, a ręką dotknął tym razem zdechłej myszy. Znów usłyszeliśmy jego wrzask; Max wyjrzał ze swego pokoju na końcu korytarza i zaryczał, jakby właśnie szedł na dno pośrodku oceanu: - Nie drzeć mi się tam, u Boga Ojca, bo wywieszę ze schodków przeciwpożarowych za małe paluszki! Usłyszawszy tę groźbę Frank stracił humor; oświadczył, że nasze igraszki to dziecinada, i poszedł do siebie. Franny i ja stanęliśmy w wielkim narożnym oknie pokoju F3; rozpościerał się stamtąd widok na Park Elliota. Pokój ten miał służyć Trenerowi Bobowi za sypialnię, ale Bob był jeszcze na bankiecie dla Wydziału Wychowania Fizycznego i świętował zwycięskie mecze - wszystkie prócz jednego, ten bowiem należało dopiero rozegrać. Park Elliota był jak zwykle wyludniony; na boisku od dawna nie używane przyrządy gimnastyczne sterczały niczym uschłe drzewa odcinające się płaskimi sylwetkami w blasku jednej jedynej latarni ulicznej. Wokół hotelu walały się jeszcze resztki sprzętu, stało kilka maszyn i barak dla robotników, ale sam hotel „New Hampshire” był już gotów. Należało tylko uporządkować otaczający go teren; ekipa remontowa od wielu dni używała jedynie koparki, która stała teraz przyczajona niby zgłodniały dinozaur obok chodnika z kamiennych płyt, wiodącego do drzwi frontowych. Trzeba było jeszcze wykarczować parę pieńków po uschłych wiązach, a na obrzeżu nowego parkingu tu i ówdzie zasypać doły. Z okien naszego mieszkania padał miękki blask: w jednym pokoju ojciec przy świecy układał Lilly do snu, w innym zaś Frank na pewno przeglądał się w lustrze, ubrany w mundur orkiestry dętej. Do parku wjechał samochód policyjny - niby rekin, ze słabą nadzieją na przekąskę krążący po swym rewirze zapomnianych wód. Franny i ja pomyśleliśmy, że może stary policjant, Howard Tuck, „zatrzyma” matkę i Jajo w drodze powrotnej ze stacji. Może widząc blask świecy w oknach uwierzy, że w hotelu „New Hampshire” straszą duchy uczennic Liceum Żeńskiego Ethel Thompson? On jednak zaparkował wóz za najbardziej rzucającą się w oczy stertą gruzu, po czym wyłączył silnik i reflektory. W ciemnym samochodzie koniuszek jego cygara jarzył się niby czerwone oko jakiegoś zwierzęcia. Policjant nie zauważył, kiedy matka i Jajo przeszli przez boisko. Wychynąwszy z ciemności pojawili się na chwilę w wątłym świetle, aby natychmiast znów zniknąć, jakby ich czas na ziemi upłynąć miał równie szybko i w takim właśnie półmroku; na ten widok aż mnie zakłuło, a i Franny się wzdrygnęła. - Chodź, zapalimy wszystkie światła - powiedziała. - We wszystkich pokojach. - Przecież nie ma prądu - przypomniałem jej. - Teraz nie ma, ty gamoniu. Ale jeżeli włączymy wszystkie lampy, to kiedy puszczą prąd, cały hotel naraz się zaświeci. Pomysł mi się spodobał, więc jej pomogłem; włączyliśmy nawet lampy w korytarzu przed drzwiami Maxa Uricka i reflektory na dworze - te, które miały pewnego dnia oświetlać przyległe do restauracji patio, teraz jednak mogły wydobyć z mroku jedynie koparkę i żółty metalowy kask zwisający na pasku z gałęzi drzewka, nie tkniętego łyżką maszyny. Wydawało się, że właściciel kasku nigdy już po niego nie wróci.

Porzucony kask przypomniał mi o Struthersie, tym nudnym siłaczu; wiedziałem, że Franny już od dość dawna z nim się nie widuje. Wiedziałem też, że nie wyróżnia żadnego nowego chłopaka; ona sama posępniała, ilekroć rozmowa schodziła na ten temat. Wciąż była dziewicą; zwierzyła mi się, że to wcale nie z wyboru, tylko po prostu w naszej szkole nie ma chłopaka, z którym - jak się wyraziła - „byłoby warto”. - Nie myśl, że mam o sobie takie fantastyczne mniemanie - powiedziała. - Ale nie chcę, żeby mi jakiś cham raz na zawsze wszystko popsuł albo się potem ze mnie nabijał. To bardzo ważne, John. Zwłaszcza za pierwszym razem. - Dlaczego? - spytałem. - Dlatego. Bo to pierwszy raz, i już. Na zawsze zostaje w pamięci. Nie bardzo w to wierzyłem; miałem nadzieję, że Franny się myli. Pomyślałem o Rondzie Ray: co dla niej znaczył ten „pierwszy raz”? Przypomniała mi się koszula nocna Rondy, pachnąca - trochę dwuznacznie - jak jej nadgarstek pod paskiem od zegarka, jak kolano w zgięciu. Kiedy Franny i ja włączaliśmy lampy, Howard Tuck wraz ze swym radiowozem trwał na posterunku. Wymknęliśmy się z hotelu, bo chcieliśmy zobaczyć, jak cały gmach buchnie potokami światła, gdy elektrownia wreszcie puści prąd. Wdrapaliśmy się na koparkę i zaczaili w szoferce. Howard Tuck siedział bez ruchu, jakby już tylko czekał emerytury. Trener Bob mawiał zresztą, że Howard zawsze wygląda jak człowiek stojący u progu śmierci. Kiedy policjant przekręcił kluczyk w stacyjce, cały hotel nagle rozbłysnął - na pozór za jego sprawą. Gdy zapaliły się przednie światła radiowozu, ożyły też wszystkie lampy w hotelu; samochód dał nura do przodu, po czym silnik zgasł, jakby kierowcy, oszołomionemu widokiem rozjarzonego budynku, zsunęła się stopa z gazu albo sprzęgła. W rzeczywistości kaskada świateł, które trysnęły z okien, skoro tylko Howard Tuck przekręcił kluczyk, okazała się ponad siły starego policjanta. Spędził on w Parku Elliota prawie całe życie, ale nigdy w aż takim blasku: najwyżej czasem udawało mu się wykryć czyjeś seksualne podchody, przygwoździć strugą światła reflektorów dwoje niewprawnych nastolatków albo wandala, któremu się chciało dokonać na szkodę liceum żeńskiego jakichś zupełnie nieciekawych zniszczeń. Pewnego razu chłopcy ze Szkoły Dairy ukradli pamiątkową krowę i uwiązali ją w bramce na boisku do hokeja na trawie. Howard Tuck włączył stacyjkę i w tejże chwili dostał szoku, ujrzał bowiem przed sobą wznoszący się na wysokość czterech kondygnacji słup światła: hotel „New Hampshire” nie inaczej by wyglądał, gdyby nań spadła bomba. Max Urick wrzasnął ze strachu, bo z jego radia ryknęła muzyka; w podziemnej kuchni pani Urick zaczął tykać elektryczny zegar sprzężony z piecykiem gazowym; Lilly krzyknęła przez sen; w głębi mrocznego lustra Frank zbudził się nagle do życia; Jajo, zaniepokojony pulsacją elektryczności, szumiącej w przewodach całego hotelu, zamknął oczy; Franny i ja (ukryci w szoferce koparki) zatkaliśmy sobie uszy, jak gdyby nagły widok takiej masy świateł musiał pociągnąć za sobą eksplozję. Howard Tuck poczuł zaś, że noga zsuwa mu się ze sprzęgła; w tejże chwili serce przestało mu bić i stary policjant odszedł ze świata, na którym hotele tak łatwo zrywają się ze snu. Franny i ja pierwsi dobiegliśmy do radiowozu. Widzieliśmy zwieszone na kierownicy ciało policjanta i słyszeliśmy ryk klaksonu. Ojciec, matka i Frank wybiegli z hotelu „New Hampshire”, jakby syrena policyjna obwieszczała kolejny próbny alarm przeciwpożarowy. - O Jezu, Howard, przecież ty nie żyjesz! - rzekł ojciec, potrząsając staruszkiem. - Myśmy nie chcieli, myśmy naprawdę nie chcieli - powtarzała Franny. Ojciec huknął Howarda pięścią w pierś, ułożył go płasko na przednim siedzeniu i znów rąbnął w klatkę piersiową. - Zadzwońcie gdzieś! - powiedział, ale w naszym nieprawdopodobnym domu nie działał telefon. Ojciec spojrzał na zagadkowy labirynt kabli, przełączników, słuchawek i mikrofonów na tablicy rozdzielczej radiowozu. - Halo? Halo? - rzekł do któregoś z urządzeń, równocześnie naciskając jakiś guzik czy prztyczek. - Jak to działa, do jasnej cholery?! - krzyknął. - Kto mówi? - zabrzmiał głos z którejś rury. - Przyślijcie karetkę do Parku Elliota! - zażądał ojciec. - Jakaś rozróba? - spytał głos. - We Wszystkich Świętych to normalka. Halo? Halo?

- Jezu, przecież dziś jest Wszystkich Świętych! - przypomniał sobie ojciec. - Cholerna głupia maszyna! - krzyknął, waląc pięścią w tablicę rozdzielczą; drugą ręką dość mocno uderzył w ogarniętą spokojem pierś Howarda Tucka. - Sami sprowadzimy karetkę! - oświadczyła Franny. - Szkolną karetkę! Pobiegłem z nią przez Park Elliota; między drzewami mżyło światło, lejące się olśniewającymi strugami z hotelu „New Hampshire”. - Rany gorzkie - powiedział Trener Bob, kiedy się na niego natknęliśmy przy wejściu do parku od strony Sosnowej; patrzył na rzęsiście oświetlony hotel, jakby myślał, że firma zaczęła działalność, nie czekając na niego. W tym nienaturalnym świetle wydał mi się nagle o całe lata starszy, chociaż pewnie wyglądał akurat na swój wiek: był przecież dziadkiem i trenerem, któremu przed emeryturą pozostał już tylko jeden mecz do rozegrania. - Howard Tuck dostał zawału! - krzyknąłem, po czym Franny i ja pobiegliśmy w stronę naszej szkoły, która też zawsze skora była do figli, mogących przyprawić człowieka o zawał. Zwłaszcza we Wszystkich Świętych.

Porażka Franny Jak zwykle we Wszystkich Świętych z komendy policji miejskiej posłano do Parku Elliota starego Howarda Tucka; prócz tego okolicę Szkoły Dairy patrolowały dwa auta policji stanowej, a w dodatku podwojono obsadę strażników zatrudnianych przez samą szkołę, która pomimo swej niezbyt długiej tradycji zdążyła zasłynąć zaduszkowymi psotami. Właśnie we Wszystkich Świętych w bramce na boisku Liceum Żeńskiego Ethel Thompson uwiązano krowę. Kiedy indziej któreś z tych pamiątkowych bydląt zaprowadzono do szkolnej hali sportowej i wepchnięto do basenu; krowi organizm gwałtownie zareagował na chlorowaną wodę i zwierzę utonęło. Również we Wszystkich Świętych czworo dzieci z Dairy zrobiło to głupstwo, że poszło zbierać fanty w internacie. Schwytano je i przetrzymano aż do rana, a jakiś uczeń przebrany za kata ogolił im głowy; jednemu dziecku na tydzień odebrało mowę. - Nie cierpię Zaduszek - powiedziała Franny; właśnie zauważyliśmy, jak niewielu zbieraczy fantów kręci się po ulicach: dziatwa z Dairy bała się Wszystkich Świętych. Gdzieniegdzie jakiś skulony maluch z papierową torbą albo w masce jeszcze bardziej się kurczył, gdy mijaliśmy go biegiem; widząc, że nadciągamy, czworo dzieci, z których jedno przebrane było za wiedźmę, jedno za ducha, a dwoje za roboty z nowego filmu o najeździe Marsjan, uciekło na jasno oświetlony próg czyjegoś domu. Tu i ówdzie stały samochody: siedzący w nich rodzice z niepokojem wypatrywali potencjalnych napastników, podczas gdy ich pociechy ostrożnie podchodziły do drzwi domów i dzwoniły, żeby się upomnieć o „fant dla franta”. Dorosłych trapiły zwykłe w takich razach obawy przed żyletkami w jabłkach i arszenikiem w ciasteczkach z czekoladą. Jakiś zaniepokojony ojciec puścił na Franny i na mnie snop światła z reflektorów, wyskoczył z zaparkowanego auta i ruszył za nami w pościg. - Hej, wy! - zawołał. - Howard Tuck dostał zawału! - krzyknąłem. To go powstrzymało: stanął jak wryty. Franny i ja wbiegliśmy na boisko Szkoły Dairy otwartą bramą, podobną do cmentarnej; przebiegając między dwojgiem jej skrzydeł ze spiczastych prętów spróbowałem ją sobie wyobrazić w dniu meczu z Exeterem, otoczoną mnóstwem stoisk z proporczykami, z kocami, no i z krowimi dzwonkami, w które będzie można łomotać podczas gry. W tej chwili wyglądała dość ponuro; minęliśmy się w niej z gromadką dzieci biegnących akurat w przeciwną stronę; pędziły co sił w nogach, a przerażone twarze kilkorga wywierały nie mniej wstrząsające wrażenie niż maski, które reszcie jakimś cudem nie spadły. Plastikowe kostiumy przebierańców - czarnobiałe albo w kolorze dyni - były podarte na strzępy, a maluchy wyły jak szpitalny oddział dziecięcy, głośno chlipiąc i krztusząc się ze strachu. - Jezu - powiedziała Franny; dzieci pierzchły przed nią: myślałby kto, że to ona jest przebrana, a ja mam na twarzy nie wiem jak groźną maskę. Złapałem jednego chłopczyka i spytałem: - Co się dzieje? Malec wił mi się w rękach, wrzeszczał i próbował mnie ugryźć w nadgarstek; był mokry, cały się trząsł i dziwnie od niego zalatywało, a jego strój kościotrupa rozleciał mi się w palcach na kawałki jak rozmiękły papier toaletowy albo zgniła gąbka. - Pająki olbrzymy! - wrzasnął nieprzytomnie. Puściłem go. - Co się dzieje? - wołała Franny, ale dzieci znikły tak nagle, jak się pojawiły. Przed nami ciągnęło się mroczne, puste boisko; za nim wznosiły się - niczym majestatyczne statki widziane przez zatokę osnutą całunem mgły - budynki internatu i inne gmachy Szkoły Dairy, skąpo oświetlone, jak gdyby wszyscy wcześnie poszli spać i tylko paru pilnych uczniów ślęczało po nocy. Ale Franny i ja wiedzieliśmy, że w naszej szkole pilnych uczniów jest niewielu i nawet oni w sobotę przed Zaduszkami raczej nie wkuwają, a ciemne okna wcale nie świadczą o tym, że ktokolwiek tam śpi. Uczniowie mogli pić po ciemku albo gwałcić jedni drugich - i pojmane dzieci - w mrocznych sypialniach. Może robiła wśród nich furorę jakaś nowo powstała religia, której rytuały należy odprawiać najczarniejszą nocą, a we

Wszystkich Świętych jej wyznawcy obchodzą sądny dzień? Coś w każdym razie było nie tak. Biała drewniana bramka na boisku do piłki nożnej - ta bliższa - wydawała mi się zanadto biała, chociaż patrzyłem na nią z najgłębszego mroku. Zbyt jawnie, zbyt bezczelnie rzucała się w oczy. - Szkoda, że nie ma z nami Smutka - powiedziała Franny. Smutek będzie z nami, pomyślałem, wiedząc o czymś, o czym ona nie wiedziała: tego samego dnia ojciec zawiózł nasze stare psisko do uśpienia. Pod jej nieobecność odbyliśmy na ten temat trzeźwą dyskusję, w której Lilly i Jajo też nie brali udziału; ojciec uprzedził tylko matkę, Franka i mnie - oraz Boba z Iowy. - Franny tego nie zrozumie - powiedział - a Lilly i Jajo są za mali. Nie ma sensu pytać ich o zdanie. I tak nie powiedzą niczego rozsądnego. Wyrok śmierci zmartwił nawet Franka, który nie był ani trochę przywiązany do Smutka. - Jasne, że Smutek okropnie cuchnie - rzekł Frank - ale to przecież jeszcze nie jest śmiertelna choroba. - Właśnie, że jest. Przynajmniej w hotelu - odparł ojciec. - Ten pies cierpi na wzdęcie w fazie schyłkowej. - No i jest stary - dodała matka. - Jak wy się zestarzejecie - oświadczyłem rodzicom - nie oddamy was do uśpienia. - A ja? - spytał Bob z Iowy. - Pewnie będę następny w kolejce. Muszę się pilnować, żeby przypadkiem nie pierdnąć, bo inaczej won do domu starców! - A toś mi pomógł - rzekł ojciec. - Tylko Franny naprawdę kocha tego psa. Ona jedna się zmartwi, a my tylko musimy jak najbardziej złagodzić szok. Uważał widocznie, że oczekiwanie to dziewięć dziesiątych cierpienia; jeśli nie pytał Franny o zdanie, to wcale nie z braku odwagi: znał je bez pytania, a wiedział, że Smutka tak czy owak trzeba się pozbyć. Zastanawiałem się, ile czasu minie od naszej przeprowadzki, nim Franny zauważy nieobecność starego pierdziela - nim zacznie niuchać tu i tam, szukając Smutka, bo wtedy ojciec będzie już musiał wyłożyć karty na stół. - No, Franny - zacznie pewnie. - Wiesz, że Smutek się starzał i robił się coraz bardziej nieporządny. Mijając trupiobiałą bramkę pod czarnym niebem wyobrażałem sobie reakcję Franny. - Mordercy! - wrzaśnie na nas, a my zrobimy skruszone miny. - Franny, Franny - będzie ją uspokajał ojciec, lecz ona urządzi straszliwą scenę. Współczułem wszystkim nieznajomym, których wyrwie ze snu całe bogactwo dźwięków, jakie Franny z siebie wydobędzie. Wtem zrozumiałem, czemu bramka tak dziwnie wygląda: zniknęła gdzieś siatka. Pomyślałem, że może sezon się skończył, ale nie: skoro pozostał jeszcze tydzień do końca rozgrywek futbolu amerykańskiego, to i z nożną musiało być tak samo. Przypomniałem sobie, jak to w poprzednich latach siatki wisiały na bramkach aż do pierwszego śniegu - jakby dopiero po pierwszej zamieci techniczni mogli się połapać, że o czymś jeszcze zapomnieli. Śnieg gromadził się w siatkach niby kurz w gęstych pajęczynach. - Na bramce nie ma siatki - powiedziałem. - Wielkie mi co - odparła Franny. Skręciliśmy w las. Nawet po ciemku umieliśmy odnaleźć ścieżkę, którą piłkarze chodzili na skróty, a wszyscy inni z tegoż powodu omijali. Jakiś kawał na Wszystkich Świętych? - zastanawiałem się. Dla zgrywy ściągnąć z bramki... w tej samej chwili oboje wpakowaliśmy się prosto w siatkę: omotała nas od góry i od dołu. Tkwiło już w niej dwóch więźniów: pierwszoklasista ze Szkoły Dairy nazwiskiem Firestone chłopak o twarzy krągłej jak opona i miękkiej niby ser - i jakiś mały fanciarz przebrany za goryla, choć z postury przypominał raczej kapucynkę. Maska przesunęła mu się na ciemię, więc od tyłu widziało się małpi pysk, a od przodu rozkrzyczaną twarzyczkę przerażonego chłopca. Sieć wyglądała jak pułapka w dżungli, a małpka dziko się w niej miotała. Firestone chciał się położyć, ale siatka rzucała nim we wszystkie strony: najpierw zderzył się ze mną i zaraz przeprosił, potem wpadł na Franny i powiedział „O Boże, najmocniej przepraszam”. Ja z kolei chciałem wstać, lecz siatka za każdym razem podcinała mi nogi albo od góry szarpała mnie za głowę i tak czy owak się przewracałem. Franny stała na czworakach i jakoś trzymała równowagę.

W sieci przewalała się razem z nami duża papierowa torba, z której sypały się zaduszkowe łupy malca przebranego za małpę: kukurydza w cukrze, lepkie, pękające pod butami grudy prażonej kukurydzy i lizaki w szeleszczącym celofanie. Dziecko w stroju goryla wrzeszczało histerycznie, do utraty tchu, jakby się miało lada chwila udusić. Franny objęła chłopca i zaczęła go uspokajać. - To nic, to nic. To tylko brzydki kawał - mówiła. - Zaraz nas puszczą. - Pająki olbrzymy! - darł się dzieciak, strzepując z siebie niewidzialne macki i wijąc się w uścisku Franny. - Nie, nie - mówiła ona. - To ludzie, nie pająki. Ale ja się domyślałem, co to za ludzie; już bym wolał mieć do czynienia z pająkami. - Czworo się złapało - powiedział jakiś głos; skądś go znałem: chyba z szatni przy sali gimnastycznej. - Czworo naraz, kurwa! - Jeden mały i troje dużych - dodał drugi; trudno było wyczuć, czy to głos pomocnika, czy obrońcy. Z kilku stron przyjrzały nam się latarki niby mrugające wśród nocy ślepia mechanicznych pająków. - No, no, kogo my tu widzimy - odezwał się głos prowodyra, głos rozgrywającego Chippera Dove. - Jakie ma śliczne stopki - powiedział Harold Swallow. - Jaką ma ładną cerę - powiedział Chester Pułaski. - Uśmiech też ma ładny - powiedział Lenny Metz. - I najlepszą dupę z całej szkoły - powiedział Chipper Dove. Franny osunęła się na kolana. - Howard Tuck dostał zawału! - krzyknąłem. - Musimy sprowadzić karetkę! - Puśćcie tę pierdoloną małpę - rozkazał Chip Dove. Siatka się przechyliła. Harold Swallow chudą czarną ręką chwycił malca przebranego za goryla, wyciągnął go z sieci i puścił w noc. - Fant dla franta! - zawołał. Gorylek znikł. - To ty, Firestone? - spytał Dove; światło latarki padło na uprzejmego chłoptasia o tym właśnie nazwisku; Firestone wyglądał, jakby usiłował zasnąć na dnie sieci: podciągnął kolana pod brodę niczym embrion, zamknął oczy, a usta zasłonił ręką. - Firestone - powiedział Lenny Metz. - Co robisz, pedale jeden? - Ssie kciuk - rzekł Harold Swallow. - Puśćcie go - zakomenderował rozgrywający; w świetle latarki wykwitło na moment zaognione oblicze Chestera Pułaskiego, który wywlókł z siatki uśpionego Firestone’a. Rozległo się niezbyt głośne klaśnięcie ciałem o ciało, po czym usłyszeliśmy, że przebudzony Firestone oddala się truchtem. - No i patrzcie, kto nam został - powiedział Chipper Dove. - Człowiek dostał zawału - rzekła Franny. - Naprawdę idziemy do szpitala po karetkę. - Chwilowo nigdzie nie idziecie - odparł Dove. - Hej, młody - zwrócił się do mnie, świecąc mi latarką w twarz. - Wiesz, co masz robić? - Nie - powiedziałem. Ktoś mnie kopnął przez siatkę. - Masz zostać, gdzie jesteś - ciągnął Chipper Dove. - W sieci pająków olbrzymów, aż jakiś pająk, czyli któryś z nas, pozwoli ci wyjść. Jasne? - Nie - powtórzyłem; znów ktoś mnie kopnął, tym razem trochę mocniej. - Miej rozum - poradziła Franny. - Właśnie - przytaknął Lenny Metz. - Miej rozum. - A ty, Franny, wiesz, co masz robić? - spytał Chipper Dove, ale Franny nie odpowiedziała. Masz mi jeszcze raz pokazać, gdzie możemy być sami. Pamiętasz? ‘ Próbowałem się przyczołgać do Franny, ale ktoś zaciskał wokół mnie siatkę. - Ona zostaje ze mną! - wrzasnąłem. - Franny zostaje ze mną! Padłem biodrem na ziemię; sieć zaciskała się wokół mnie, a w dodatku ktoś klęczał mi na plecach. - Zostawcie go - powiedziała Franny. - Pokażę warn to miejsce. - Nigdzie się nie ruszaj, Franny - zaprotestowałem, ale ona się nie opierała, kiedy Lenny Metz wyciągnął ją spod siatki. - Pamiętaj, co mi mówiłaś o pierwszym razie! - zawołałem. Pamiętasz? - To pewnie wszystko bujda - odparła płaskim tonem. - To pewnie nic ważnego. Potem próbowała widocznie rzucić się do ucieczki, bo usłyszałem w ciemnościach

szamotaninę i okrzyk Lenny’ego Metza: - Zbastuj! Och żeż ty w kurwę!... - Tu rozległ się znany mi już dźwięk uderzenia ciałem w ciało, a zaraz po nim głos Franny: - Dobra, już dobra! Ty fiucie. - Lenny i Chester pomogą ci pokazać mi to miejsce - powiedział Chipper Dove. - Zgoda, Franny? - Ty gnoju w słoju - odparła Franny. - Ty szczurza srako. Ciało znów uderzyło o ciało i Franny krzyknęła: - Dobra! Dobra. To Harold Swallow klęczał mi na plecach. Gdybym nie był cały omotany siatką, może nawet dałbym mu radę, ale nie mogłem się ruszyć. - Wrócimy po ciebie, Harold! - zawołał Chipper Dove. - Trzymaj się, Harold - dodał Chester Pułaski. - Doczekasz się swojej kolejki, Harold - obiecał Lenny Metz; wszyscy wybuchnęli śmiechem. - Nie chcę żadnej kolejki - powiedział Harold Swallow. - Nie mam zamiaru narobić sobie kłopotów. Lecz tamci już sobie poszli. Franny co jakiś czas klęła, ale klątwy te dobiegały z coraz większej odległości. - I tak będziesz miał kłopoty, Harold - powiedziałem. - Wiesz, co oni jej zrobią. - Nie chcę nic wiedzieć - odparł. - I nie będę miał żadnych kłopotów. Dość ich miałem. Właśnie po to przyjechałem do tej zasranej szkoły, żeby się ich pozbyć. - Ale znowu ich sobie narobisz, Harold. Przecież oni ją zgwałcą. - Każdemu może się zdarzyć, ale nie mnie. - Trochę się zaszamotałem pod siatką, ale bez trudu mnie przytrzymał. - Bić się też nie lubię - dodał. - Tamci uważają, że jesteś szurnięty czarnuch. Mają cię za świra, Harold, i właśnie dlatego oni są z nią, a ty zostałeś tu. Ale tak czy owak będziesz miał kłopoty. Tak samo jak oni. - Oni nigdy nie mają kłopotów. Nikt jeszcze na nich nie poskarżył. - Właśnie, że Franny poskarży - zaprotestowałem, ale zaraz poczułem, że kandyzowana kukurydza z jednej strony wgniata się w moją twarz, a z drugiej w wilgotną ziemię. Nie ma co, trafiła nam się kolejna noc Wszystkich Świętych warta zapamiętania; czułem się mały i słaby, jak nigdy w życiu, chociaż zawsze we Wszystkich Świętych, odkąd pamiętam, śmiertelnie się bałem starszych chłopców - bo za każdym razem trafiali się jacyś starsi chłopcy, którzy wpychali mi głowę do mojej własnej torby z fantami i trzęśli mną, aż wreszcie słyszałem już tylko chrzęst celofanu, póki torba nie trzasnęła mi koło uszu. - Jak oni wyglądali? - pytał ojciec za każdym razem. Lecz „oni” co roku wyglądali tak samo przebrani za duchy, goryle, kościotrupy i jeszcze gorsze maszkary; była to przecież noc przebierańców, więc nigdy nikogo nie przyłapano. Ani tych, co uwiązali Franka do schodków przeciwpożarowych największego z budynków internatu i tak zostawili, aż zmoczył się w spodnie: żadnego z winowajców nie schwytano. Ani tego, który rzucił we Franny i we mnie dwoma kilogramami zimnego, mokrego makaronu, krzycząc: - W nogi! Żywe węgorze! Padliśmy na chodnik i wiliśmy się w ciemnościach, cali oblepieni makaronem, okładaliśmy się pięściami i wrzeszczeliśmy na całe gardło. - Harold, oni mi zgwałcą siostrę! - powiedziałem. - Musisz jej pomóc. - Nikomu nie mogę pomóc - odparł Harold. - Jak nie ty, to ktoś inny. Moglibyśmy po kogoś polecieć. Harold, przecież wiem, jak ty biegasz. - Aha. Tylko kto ci pomoże załatwić tych kolesi? Na pewno nie Howard Tuck: co jak co, ale to wiedziałem. Kiedy od strony szkoły i miasta dobiegł ryk syren, domyśliłem się, że ojciec rozszyfrował wreszcie tablicę rozdzielczą w radiowozie na tyle, żeby przez krótkofalówkę wezwać pomoc. Czyli i tak nie dałoby się ściągnąć nikogo z władz miejskich, kto mógłby pomóc Franny. Rozpłakałem się. Harold Swallow poruszył się na moich barkach, przenosząc ciężar. Kiedy nastąpiła sekunda ciszy między głębokimi oddechami syren, usłyszeliśmy Franny. Ciałem w ciało, pomyślałem, choć tym razem brzmiało to inaczej. Nagle wydala dźwięk, który przypomniał Haroldowi o kimś, kto mógłby jej pomóc. - Junior Jones dałby im radę - powiedział Harold Swallow. - Jemu nikt nie zaszura.

- No! A Junior to twój kumpel, nie? Ciebie lubi bardziej niż tamtych, co? - On nikogo nie lubi - rzekł Harold Swallow z nutką podziwu, ale nagle przestałem czuć na sobie jego ciężar: oburącz szarpał sieć, żeby mnie z niej wyplątać. - Rusz dupę - powiedział. Coś mi się przypomniało. Junior kogoś jednak lubi. - Kogo? - spytałem. - Cudze siostry - wyjaśnił Harold, ale wcale mnie to nie uspokoiło. - Jak to, lubi cudze siostry? - chciałem wiedzieć. - Wstawaj! Junior Jones lubi cudze siostry, i już. Sam mi mówił. „Każda siostra to fajna dziewczyna. Wszystko jedno czyja”. Tyle mi powiedział. Nic więcej nie wiem, stary. - Ale co on przez to rozumie? - dopytywałem, ledwo za nim nadążając, bo Harold Swallow był najszybszą w Szkole Dairy konstrukcją z ludzkich narządów. Trener Bob miał rację, że Harold dosłownie fruwa. Pobiegliśmy w kierunku światła widocznego na końcu ścieżki; po drodze minęliśmy miejsce, z którego ostatnio słyszałem głos Franny - miejsce wśród paproci, gdzie najemnicy Trenera Boba ustawili się w kolejce. Przystanąłem; chciałem wbiec w las i odnaleźć Franny, ale Harold Swallow pociągnął mnie za sobą. - Stary, nic nie zrobisz tym kolesiom - powiedział. - Musimy lecieć po Juniora. Wcale nie rozumiałem, czemu Junior Jones miałby nam pomóc. Czułem tylko, że zanim się dowiem, wyzionę ducha, próbując nadążyć za Haroldem; myślałem też, że jeśli Jones rzeczywiście lubi „cudze siostry”, dla Franny niekoniecznie musi to być dobra wiadomość. - A jak on lubi te cudze siostry? - wysapałem. - Tak jak własną - odparł Harold. - Stary, co się tak wleczesz? Junior Jones też ma siostrę. Jacyś picusie ją zgwałcili. Kurwa, myślałem, że wszyscy wiedzą! „Wiele traci, kto nie mieszka w internacie”, mawiał Frank. - I co, złapali ich? - spytałem. - Tych kolesi, co zgwałcili siostrę Juniora? - Junior ich złapał, kurwa! - rzekł Harold Swallow. - Myślałem, że wszyscy wiedzą. - I co im zrobił? - nie dawałem za wygraną, ale Harold Swallow już wbiegał w drzwi budynku, w którym mieszkał Junior Jones. Popędził na górę, wyprzedzając mnie co najmniej o pół piętra. - Nie pytaj! - ryknął z góry. - Nikt nie wie, co im zrobił, stary. I nikt, kurwa, nie pyta. Gdzie mieszka Junior Jones, do cholery? - zastanawiałem się, mijając drugie piętro i wspinając się na trzecie. Płuca mi pękały, a Harolda nigdzie nie było widać. Po chwili okazało się, że czeka na podeście czwartego, czyli ostatniego piętra. Junior Jones mieszka w obłokach, pomyślałem, ale Harold zaraz mi wytłumaczył, że prawie wszyscy czarni sportowcy w naszej szkole dostali pokoje na ostatnim piętrze tego właśnie budynku. - Żebyśmy mniej się rzucali w oczy, kapujesz? Siedzimy tu jak te w dupę jebane ptaszynki na samych czubeńkach drzew. W tej zasranej szkole uważają, że lepsze miejsce się czarnym nie należy. Na czwartym piętrze było ciemno i gorąco. - Ciepło idzie do góry, kapujesz? - powiedział Harold Swallow. - Witamy w dżungli, kurwa jej mać. W pokojach nie paliło się ani jedno światło, ale grała muzyka; słychać ją było przez szpary w drzwiach; całe czwarte piętro przypominało zaułek pełen nocnych klubów i barów w mieście, w którym obowiązywałoby zaciemnienie; zza drzwi dobiegało szuranie stóp świadczące nieomylnie, że ktoś tam tańczy po ciemku. Harold Swallow załomotał w drzwi. - Czego? - przerażającym głosem spytał Junior Jones. - Chcesz umrzeć? - Junior, Junior - powiedział Harold Swallow, waląc mocniej. - Ty chyba naprawdę chcesz umrzeć, co? - stwierdził Junior Jones. Usłyszeliśmy, że po wewnętrznej stronie drzwi otwierają się liczne zamki - jak w więziennej celi. - Jeżeli jakiś kutas chce umrzeć - oświadczył Junior Jones - to ja mu zaraz pomogę. Rozległ się stukot kolejnych zamków; Harold Swallow i ja odsunęliśmy się od drzwi. - Który pierwszy chce umrzeć? - spytał Junior Jones. Z jego pokoju buchnęła pulsująca fala ciepła i dźwięków saksofonu; na biurku przykrytym niby trumna prezydenta amerykańską flagą stała świeca, której blask wydobywał z ciemności sylwetkę Juniora.

- Musisz nam pomóc, Junior - powiedział Harold Swallow. - No chyba - rzekł Junior Jones. - Dorwali moją siostrę - powiedziałem. - Dorwali Franny. Właśnie ją gwałcą. Junior Jones wziął mnie pod pachy i podniósł, aż nasze twarze się zrównały, po czym delikatnie oparł mnie o ścianę. Wydawało mi się, że mam jakieś pół metra do podłogi; nie stawiałem oporu. - Mówisz, facet, że ją gwałcą? - spytał. - Tak, gwałcą, gwałcą! - potwierdził Harold Swallow, krążąc wokół nas jak pszczoła. - Stary, gwałcą mu siostrę. Słowo daję. - Twoją siostrę? - zapytał Junior i spuścił mnie po ścianie na podłogę. - Moją siostrę Franny - przytaknąłem; przez chwilę się bałem, że on znów powie: „dla mnie to taka sama biała dziewczyna, jak wszystkie”, ale Junior nic nie powiedział: Junior płakał; jego wielka czarna twarz była mokra i lśniąca niby tarcza wojownika pozostawiona na deszczu. - No? - rzekłem błagalnie. - Musimy się spieszyć. Lecz Junior Jones zaczął kręcić głową, aż spryskał łzami Harolda i mnie. - Nie zdążymy - powiedział. - Nie ma siły, żebyśmy zdążyli. - Jest ich trzech - poinformował go Harold Swallow. - Na trzy razy potrzeba więcej czasu. Zemdliło mnie: co chwila odbijało mi się Wszystkimi Świętymi, jakbym miał pełen brzuch słodyczy i innego chłamu. - A ja znam tych trzech, no nie? - domyślił się Junior Jones. Zobaczyłem, że się ubiera: dotąd nawet nie zauważyłem, że jest goły. Wciągnął na siebie szare workowate spodnie od dresu, wielkie bose stopy wbił w białe koszykarskie buty z wysoką cholewką, a na głowę włożył baseballową czapkę daszkiem do tyłu; na tym stroju zamierzał widocznie poprzestać, bo wyszedł za próg i krzyknął: - Czarne Ramię Sprawiedliwości! Tu i ówdzie otworzyły się drzwi. - Polowanie na lwy! - ryknął Jones. Czarni sportowcy zesłani na ostatnie piętro wyglądali z pokojów. - Brać dupę w troki - zakomenderował Junior Jones. - Polowanie na lwy! - wołał Harold Swallow, fruwając w tę i z powrotem po korytarzu. - Brać dupę w troki! Czarne Ramię Sprawiedliwości! Dopiero wtedy zdałem sobie sprawę, że wśród uczniów Szkoły Dairy nie znam ani jednego czarnego, który nie uprawiałby jakiegoś sportu. No jasne: nasza zasrana szkoła nie przyjęłaby ich, gdyby nie mieli się na nic przydać. - Co to jest polowanie na lwy? - spytałem Juniora Jonesa. - Twoja siostra to fajna dziewczyna - odparł Junior. - Wiem, co mówię. Każda siostra to fajna dziewczyna. Wszystko jedno czyja. W duchu oczywiście przyznałem mu rację, a Harold Swallow stuknął mnie pięścią w ramię i powiedział: - Widzisz, stary? Każda siostra to fajna dziewczyna. Pomknęliśmy schodami w dół zdumiewająco cicho, biorąc pod uwagę, ilu nas było. Harold Swallow biegł na czele; zatrzymywał się co pół piętra i czekał, zniecierpliwiony. Junior Jones okazał się zdumiewająco szybki jak na takiego kolosa. Mijając pierwsze piętro spotkaliśmy dwóch białych uczniów, którzy akurat wracali skądś do internatu. Na widok zbiegających z góry czarnych atletów uciekli korytarzem swojego piętra, wołając: - Polowanie na lwy! Czarne Ramię Sprawiedliwości, kurwa jego mać! Nie otworzyły się ani jedne drzwi, a w dwóch pokojach zgasło światło. Nagle znaleźliśmy się na dworze, zewsząd otoczeni nocą Wszystkich Świętych, i oto już biegliśmy do lasu - do tego miejsca tuż przy ścieżce, które miałem rozpoznawać i pamiętać do końca życia. Nie zdarzył mi się ani jeden taki dzień, żebym nie umiał trafić do tego zakątka wśród paproci, gdzie Franny i ja po raz pierwszy (i zawsze potem) byliśmy sami. - Franny! - zawołałem, ale odpowiedziała mi cisza. Poprowadziłem Juniora i Harolda w las; za nami czarni sportowcy rozciągnęli się szeregiem wzdłuż ścieżki, wbiegli w gąszcz i ruszyli wachlarzem, potrząsając drzewami i kopiąc sterty zeschłych liści; niektórzy nucili jakąś melodyjkę, a wszyscy (dopiero teraz to zauważyłem) mieli na głowach czapki do baseballa odwrócone daszkami w tył i byli bez koszul; dwaj włożyli maski, jakie noszą ci gracze, co w baseballu wyłapują lewe piłki. Gdy tak szli przez las, rozlegał się szum podobny do dźwięku

ogromnej kosiarki tnącej łan zboża. W ciemnościach mrugały latarki i wreszcie niby rój gigantycznych świetlików otoczyliśmy to miejsce wśród paproci, gdzie Lenny Metz, wciąż jeszcze bez spodni, ściskał kolanami głowę mojej siostry. Metz klęczał i przyciskał do ziemi ręce Franny wyciągnięte ponad jej głową, a Chester Pułaski - trzeci w kolejce - kończył rundkę. Chipper Dove już się ulotnił; oczywiście zaklepał sobie pierwszeństwo, no i jak to on ostrożny rozgrywający - uważał, żeby za długo nie przetrzymać piłki. - Oczywiście wiedziałam, co ze mną zrobi - dużo później powiedziała mi Franny. - Byłam gotowa. Nawet już sobie to od jakiegoś czasu wyobrażałam, właśnie z nim. Nie mam pojęcia skąd, ale zawsze wiedziałam, że będzie pierwszy. Tylko do głowy mi nie przyszło, że pozwoli tamtym choćby popatrzeć. Nawet mu powiedziałam, że nie muszą mnie trzymać, bo i tak mu dam. Ale kiedy mnie zostawił z tymi dwoma... No, na to ani trochę nie byłam przygotowana. Nawet sobie nie wyobrażałam. Czuła, że los kazał jej zapłacić zbyt wygórowaną cenę za psikusa z zapalaniem świateł w hotelu „New Hampshire” i za to, że niechcący pomogła Howardowi Tuckowi przejechać się na tamten świat. - O rany, ile to trzeba płacić za trochę ubawu - powiedziała. Ja natomiast czułem, że Lenny Metz i Chester Pułaski o wiele za mało zapłacili za swój „ubaw”. Metz puścił Franny, gdy tylko dostrzegł Juniora Jonesa: podciągnął spodnie i rzucił się do ucieczki, był jednak wychodzącym obrońcą, przyzwyczajonym do tego, że ma przed sobą sporo luzu, a w dodatku pomocnicy torują mu drogę. W mrocznym lesie ledwo widział ciemne sylwetki nucących atletów, a choć biegł co sił i nawet rozwinął niezłą prędkość, wtarabanił się prosto na drzewo grubości własnego uda i złamał obojczyk. Natychmiast go otoczono i zaciągnięto z powrotem na uświęcone miejsce wśród paproci, tam zaś Junior Jones kazał zedrzeć z niego ubranie, a samego przywiązać do hokejowego kija; nagiego jeńca zaniesiono w ten sposób do wychowawcy uczniów. Dopiero później się dowiedziałem, że kiedy łowcy lwów wydają zwierzchności swą ofiarę, zawsze robią to z polotem. Raz na przykład złapali ekshibicjonistę, grasującego w żeńskim internacie. Powiesili go za kostki na prysznicu w najbardziej uczęszczanej łazience, gołego, zawiniętego w przezroczystą zasłonkę z plastiku. Następnie zadzwonili do wychowawcy. - Tu Czarne Ramię Sprawiedliwości - powiedział Junior Jones. - Mówi szeryf czwartego piętra, kurwa jego mać. - Słucham, Junior, o co chodzi? - spytał wychowawca. - W babskim internacie znajdzie pan nudystę, w łazience na parterze, w prawo od wejścia oznajmił Jones. - Łowcy lwów złapali go na gorącym uczynku, akurat kiedy się obnażał. Tak więc Lenny’ego Metza zataszczono do wychowawcy. Chester Pułaski dotarł tam wcześniej. Kiedy w lesie zabrzmiał okrzyk Harolda „polowanie na lwy!”, a Lenny zerwał się z ziemi, oswobadzając ręce Franny, Chester Pułaski wyślizgnął się z mojej siostry i także rzucił się do ucieczki. Był jednak zupełnie nagi, biegł więc truchcikiem, żeby nie pokaleczyć stóp, i dzięki temu nie zawadził o żadne drzewo. Mniej więcej co dwadzieścia metrów wpadał w panikę, że za chwilę pochwyci go Czarne Ramię Sprawiedliwości, bo czarni sportowcy wśród świstu gałęzi i trzaskania patyków sunęli przez las, nucąc swoją melodyjkę. Chester Pułaski po raz pierwszy w życiu wziął udział w „pakowaniu całą paką”, a teraz bez reszty uległ atmosferze obrzędu odprawianego w dżungli: zdawało mu się, że w lesie zaroiło się raptem od dzikusów (czyli, jak sobie wyobrażał, ludożerców!), więc kuśtykał, skowycząc z cicha, zgięty w pół - ucieleśnienie moich z kolei wyobrażeń o praczłowieku: nie całkiem wyprostowanym, chodzącym przeważnie na czworakach. W takiej właśnie pozie Chester pojawił się w służbowym mieszkaniu wychowawcy uczniów. Odkąd Szkoła Dairy zaczęła przyjmować dziewczyny, dla wychowawcy uczniów skończyły się szczęśliwe czasy. Przedtem był po prostu wychowawcą; ten schludny, wysportowany mężczyzna, lubiący fajkę i wszystko, w co gra się rakietą, miał przebojową, wysportowaną żonę w młodzieńczym typie starościny kibiców, której wieku nie zdradzało nic prócz niepokojących worków pod oczami. Małżeństwo było bezdzietne. - Nie mam żadnych dzieci - mawiał wychowawca - prócz chłopców z naszej szkoły. Kiedy się pojawiły „dziewczęta”, jakoś nie bardzo umiał wykrzesać z siebie wobec nich tych samych uczuć, szybko więc wziął do pomocy własną żonę, przydzielając jej rolę

wychowawczyni uczennic. Cieszył się wprawdzie swym nowym tytułem wychowawcy uczniów, był jednak w rozpaczy, bo odkąd szkoła przeszła na system koedukacyjny, jego chłopcy raz po raz wpadali w tarapaty, o jakich dotychczas tu nie słyszano. - Och, tylko nie to - rzekł zapewne, kiedy usłyszał, że Chester Pułaski skrobie w jego drzwi. Nie cierpię Wszystkich Świętych. - Ja to załatwię - oświadczyła wychowawczyni uczennic i zaraz poszła otworzyć. - Wiem, wiem - powiedziała. - Fant dla franta! Na progu kulił się wychodzący obrońca Chester Pułaski, tryskający ropą z pryszczy i cuchnący seksem. Wychowawczyni uczennic obudziła podobno swym wrzaskiem cały parter i pierwsze piętro internatu, w którym mieszkali oboje wychowawcy, a nawet panią Butler - pielęgniarkę z nocnej zmiany, śpiącą przy biurku w ambulatorium. - Nie cierpię Wszystkich Świętych - zapewne powiedziała do siebie pani Butler. Podeszła do drzwi i zobaczyła na progu Juniora Jonesa, Harolda i mnie; ten pierwszy trzymał na rękach moją siostrę. Zanim wyszliśmy z paproci, pomogłem Franny się ubrać, a Junior próbował rozczesać palcami jej potargane włosy. Płakała bez przerwy. W końcu Jones spytał: - Pójdziesz na piechotę czy wolisz się przejechać? Kiedy byliśmy całkiem mali, ojciec pytał nas w ten sposób, czy wolimy iść pieszo, czy jechać samochodem. Junior oczywiście proponował, że poniesie Franny, a ponieważ tego właśnie chciała, wziął ją na ręce. Minęliśmy miejsce wśród paproci, gdzie Lenny’ego Metza przywiązywano do kija hokejowego przed jakże odmienną przejażdżką. Franny płakała bez ustanku, więc Junior w końcu powiedział: - Wiesz, fajna z ciebie dziewczyna. Możesz mi wierzyć, ja się na tym znam. Lecz ona dalej płakała. - Słuchaj - ciągnął Junior. - Jak ktoś cię ruszy, chociaż wcale nie chcesz, to takie ruszenie się nie liczy. Wiem, co mówię. Kogoś wtedy ruszają, ale nie ciebie. Nikt nie może się do ciebie dobrać wbrew twojej woli. Dalej jesteś swoja własna. Tej najprawdziwszej Franny nikt nie ruszył. Fajna z ciebie dziewczyna, wiesz? I wciąż jesteś swoja własna. Wierzysz mi? - Sama nie wiem - szepnęła Franny, nie przestając płakać. Wziąłem ją za rękę, zwieszoną bezwładnie obok biodra Juniora; ścisnęła moją dłoń, a ja odwzajemniłem uścisk. Harold Swallow bezszelestnie przemykał wśród drzew, prowadząc nas ścieżką, aż otworzył przed nami drzwi ambulatorium. - Co się tu dzieje? - spytała pani Butler, pielęgniarka z nocnej zmiany. - Jestem Franny Berry - odparła moja siostra. - Pobili mnie. Zawsze potem używała tego eufemizmu, chociaż nikt nie wątpił, że została zgwałcona. Przyznawała się tylko do „pobicia”, chociaż wszyscy wiedzieli, co się zdarzyło; w ten sposób nie można było jednak postawić winowajców przed sądem. - Raczej zgwałcili - uściślił Junior Jones, ale Franny uparcie kręciła głową; zrozumiawszy po swojemu to, co jej powiedział Junior, powodowany dobrocią (że nikt jej właściwie nie dotknął i dalej jest „swoja własna”), postanowiła widocznie uznać gwałt za przegraną bójkę. Szepnęła coś na ucho Juniorowi, a ten postawił ją na ziemi i rzekł do pani Butler: - No, niech będzie, że ją pobili. Pani Butler i tak wiedziała, jak to rozumieć. - Pobili i zgwałcili - powiedział Harold Swallow, przestępując z nogi na nogę, ale Junior Jones ostudził go jednym spojrzeniem i rzekł: - Harold, fruń stąd, co? Lepiej stąd fruń i poszukaj pana Dove’a. Haroldowi rozbłysły oczy. Pofrunął. Spróbowałem zadzwonić do ojca, nim sobie przypomniałem, że w hotelu „New Hampshire” nie działa telefon. Potem wykręciłem numer szkolnej straży i poprosiłem, żeby ojcu przekazano wiadomość: Franny i ja jesteśmy w szkolnym ambulatorium; Franny „pobito”. - Nie przejmuj się, młody - powiedziała, trzymając mnie za rękę. - To tylko jeszcze jedna noc Wszystkich Świętych. - Najgorsza noc Wszystkich Świętych, Franny - odparłem. - Jak dotąd - sprecyzowała. Pani Butler zabrała ją - między innymi po to, żeby jej zrobić kąpiel. Junior Jones zaczął mi

tłumaczyć, że jeśli Franny się umyje, nie będzie można udowodnić gwałtu, więc poszedłem za pielęgniarką, ale pani Butler właśnie tłumaczyła to samo mojej siostrze; Franny wolała jednak machnąć ręką na całą sprawę. - Pobili mnie - powtórzyła, lecz później sprawdziła za radą pani Butler, czy nie jest w ciąży (okazało się, że nie jest) i czy nie złapała jakiejś choroby wenerycznej (któryś chłopak zostawił jej na pamiątkę pewien drobiazg, ale udało się to wyleczyć). Zanim ojciec przyjechał do ambulatorium, Junior Jones i reszta odstawili Lenny’ego Metza do wychowawcy. Harold Swallow przeczesywał internat niby jastrząb ścigający gołębia, a ja siedziałem u boku swojej siostry w bieluteńkiej salce szpitalnej; Franny - świeżo wykąpana, z głową owiniętą ręcznikiem, z torebką lodu na lewym policzku, z obandażowanym palcem serdecznym (zdarła sobie paznokieć) - siedziała na łóżku, ubrana w białą koszulę szpitalną. - Chcę do domu - oznajmiła ojcu. - Niech mama mi tylko przyśle czyste rzeczy. - Kochanie, co oni ci zrobili? - spytał tata. - Pobili mnie - odparta. - A ty gdzie wtedy byłeś? - zwrócił się do mnie ojciec. - Sprowadził pomoc - odpowiedziała Franny. - Widziałeś, co się stało? - zapytał tata. - Nic nie widział - odrzekła. Chciałem powiedzieć ojcu, że widziałem akt trzeci, ale chociaż wszyscy wiedzieliśmy, co to było za „pobicie”, lojalnie pozostałem przy określeniu, którego używała sama Franny. - Chcę do domu i tyle - powiedziała, choć mnie wielki i obcy hotel „New Hampshire” wcale się nie kojarzył z domowym zaciszem. Ojciec pojechał jednak po ubranie Franny. Szkoda, że nie widział, jak czarni sportowcy niosą Lenny’ego Metza uwiązanego za ręce i nogi do hokejowego kija; zataszczyli go do wychowawcy niby nie dopieczony kawał mięsa na rożnie. Tata nie zobaczył też, niestety, ile talentu wykazał Harold Swallow, poszukując Chippera Dove: sunął jak cień od sypialni do sypialni, póki nie ustalił, że Chipper mógł się schować jedynie w żeńskim internacie. Z tą chwilą stwierdzenie, w czyjej sypialni kryje się rozgrywający, było już tylko kwestią czasu. Wychowawca uczniów okrył Chestera Pułaskiego tym, co miał pod ręką, czyli płaszczem z wielbłądziej wełny, należącym do wychowawczyni uczennic, i zawołał: - Chester, Chester! Dlaczego, mój chłopcze? Zaledwie tydzień przed meczem z Exeterem! - W lesie pełno czarnuchów - odparł Chester Pułaski płaczliwym tonem. - Teraz oni rządzą. Ratuj się, kto może. Wychowawczyni uczennic zamknęła się w łazience, a kiedy skrobanie i łomotanie powtórzyło się jak refren, zawołała do męża: - Tym razem sam otwórz te cholerne drzwi! - To czarnuchy! Nie wpuszczajcie ich! - krzyknął Chester Pułaski i trwożnie się otulił płaszczem wychowawczyni. Wychowawca uczniów mężnie otworzył drzwi; od dawna miał cichy układ z tajną policją Juniora Jonesa, pełniącą w Szkole Dairy rolę głęboko zakonspirowanego i bardzo sprawnego ramienia sprawiedliwości. - Na miłość boską, Junior - powiedział. - Chyba trochę przesadziłeś. - Kto to? - zawołała z łazienki wychowawczyni uczennic, gdy Lenny’ego Metza wniesiono do salonu i rozciągnięto tuż przed płonącym kominkiem; Lenny, któremu złamany obojczyk zadawał istne katusze, na widok płomieni pomyślał zapewne, że ogień przeznaczony jest właśnie dla niego. - Przyznaję się! - krzyknął. - No chyba - powiedział Junior Jones. - Zrobiłem to! - zawołał Lenny Metz. - Jeszcze jak - przytaknął Junior Jones. - Ja też to zrobiłem! - zawtórował Lenny’emu Chester Pułaski. - A kto zrobił to pierwszy? - spytał Junior Jones. - Chipper Dove! - śpiewnie zawołali młodzi piłkarze. - Dove zrobił to pierwszy. - No i ma pan - zwrócił się do wychowawcy uczniów Junior Jones. - Wszystko jasne? - Ale co i komu oni właściwie zrobili? - spytał wychowawca. - We trzech zerżnęli Franny Berry - odparł Junior Jones, akurat gdy wychowawczyni uczennic wychynęła z łazienki; ujrzawszy czarnych atletów, kołyszących się na progu jak afrykański chór, znów wrzasnęła i zamknęła się w łazience.

- Teraz przyniesiemy panu Chipa Dove - oświadczył Junior Jones. - Tylko delikatnie, Junior - zawołał wychowawca. - Na miłość boską, delikatnie! Zostałem z Franny; rodzice przywieźli jej ubranie do ambulatorium. Trener Bob siedział tymczasem w domu, niańcząc Lilly i Jajo - jak za dawnych czasów, pomyślałem. A gdzie był Frank? Ojciec zwierzył mi się tajemniczym tonem, że wysłał Franka z pewnym „zadaniem”. Dowiedziawszy się o „pobiciu”, tata ani przez chwilę nie wątpił, że stało się najgorsze. Wiedział też, że gdy Franny znajdzie się w domu, we własnym łóżku, przede wszystkim zawoła Smutka. - Chcę do domu - powie, a potem zażąda: - I niech Smutek śpi ze mną. - Może nie jest za późno - rzekł ojciec; jeszcze przed meczem zostawił Smutka u weterynarza. Jeżeli weterynarz miał tego dnia duży ruch, to może stary pierdziel siedzi żywy w którejś klatce? Frank podjął się sprawdzić. Skończyło się to jednak tak samo, jak misja ratownicza Juniora Jonesa: przybył za późno. Łomocząc w drzwi obudził weterynarza. - Nie cierpię Wszystkich Świętych - rzekł pewnie weterynarz, ale żona zaraz mu powiedziała, że to jeden z chłopców od Berrych pyta o Smutka. - Oj - zmartwił się weterynarz. - Przykro mi, chłopcze, ale twój pies usnął jeszcze po południu. - Chcę go zobaczyć - oświadczył Frank. - Oj - powiedział weterynarz. - Chłopcze, ten pies nie żyje. - Pochował go pan? - spytał Frank. - Ach, jak to ładnie - rzekła weterynarzowa do męża. - Niech sobie chłopiec sam pochowa pieska, skoro tak chce. - Oj - powiedział znów weterynarz, ale zaprowadził Franka na zaplecze psiarni i w ostatnim pomieszczeniu uraczył go widokiem trzech martwych psów zwalonych na kupę, obok której leżały również zwalone na kupę trzy martwe koty. - W weekendy nie zakopujemy - wyjaśnił weterynarz. - Który to Smutek? Frank natychmiast wypatrzył czarnego labradora; Smutek zaczął już sztywnieć, ale mój brat zdołał jakoś wepchnąć zwłoki starego śmierdziela do plastikowego wora na śmieci. Weterynarz i jego żona nie mogli wiedzieć, że wcale nie ma zamiaru pochować Smutka. - Za późno - szepnął ojcu na ucho, kiedy mama, tata, Franny i ja wróciliśmy do domu, czyli do hotelu „New Hampshire”. - Jezu! Dojdę sama, nie musicie mnie podpierać - powiedziała Franny, bo wszyscy staraliśmy się iść jak najbliżej niej. - Chodź tu, Smutek! - zawołała. - Noga! Matka wybuchła płaczem. Franny wzięła ją za rękę. - Nic mi nie jest, mamo - powiedziała. - Słowo daję. Do tej najprawdziwszej Franny nikt się nie dobrał. Ojcu też popłynęły łzy, więc i jego wzięła za rękę. Ja nie miałem już czym płakać, bo ryczałem chyba przez całą noc. Frank odciągnął mnie na bok. - Co jest, kurde? - spytałem. - Chodź, coś ci pokażę - odparł. Smutek w worku na śmieci leżał u niego pod łóżkiem. - O Jezu, Frank! - powiedziałem. - Wyszykuję go dla Franny - oświadczył. - Zdążę akurat na Gwiazdkę. - Na Gwiazdkę, Frank? Wyszykujesz? - Wypcham Smutka! - rzekł. W szkole najbardziej lubił biologię, której uczył według jakiegoś pokręconego programu wypychacz-amator nazwiskiem Foit. Frank przy jego pomocy wypchał już wiewiórkę i dziwnego pomarańczowego ptaka. - Rany koguta, Frank - powiedziałem. - Nie jestem pewien, czy Franny się ucieszy. - Być wypchanym to najlepsza namiastka życia - stwierdził. Miałem co do tego wątpliwości. Franny wybuchła rozpaczliwym płaczem: a więc ojciec powiedział jej o Smutku. Trener Bob oderwał ją na chwilę od tych lamentów, bo się uparł, że pójdzie i sam poszuka Chippera Dove; dopiero po dłuższej dyskusji wybito mu to z głowy. Franny chciała jeszcze raz się wykąpać. Leżałem w łóżku i słuchałem, jak leci woda do wanny. Wstałem, poszedłem pod drzwi łazienki i spytałem Franny, czy jej czegoś nie

przynieść. - Nie, dziękuję - odparła szeptem. - Przynieś mi tylko wczoraj i prawie całe dziś. Chcę je mieć z powrotem. - Nic więcej? - upewniłem się. - Tylko wczoraj i dziś? - Zupełnie wystarczy. Dziękuję ci. - Franny, dałbym ci te półtora dnia, gdybym mógł. - Wiem - powiedziała. Usłyszałem, że pomału się zanurza. - Nic mi nie jest - szepnęła. - Nikt, kurde, nie dobrał się do prawdziwej Franny. - Kocham cię - szepnąłem. Nie odpowiedziała. Wróciłem do łóżka. Usłyszałem, że Trener Bob w mieszkaniu nad nami robi pompki, a potem siady z leżenia na wznak; na koniec pomachał trochę hantlami (ich rytmiczne podzwanianie mieszało się ze wściekłym sapaniem starca); zacząłem żałować, że nie dano mu odszukać Chippera Dove, bo ten nie poradziłby sobie ze starym liniowym z Iowy. Poradził sobie, niestety, z Juniorem Jonesem i Czarnym Ramieniem Sprawiedliwości. Pobiegł prosto do żeńskiego internatu, do pokoju starościny kibiców, która nazywała się Melinda Mitchell (mówiono na nią Mindy) i miała bzika na jego punkcie. Naopowiadał jej o tym, jak to zrobił „kotłowanko” z Franny Berry, ale kiedy ona z kolei zaczęła „kotłowanko” z Lennym Metzem i Chesterem Pułaskim, poczuł do niej wstręt. - Podpuszczalska-niedawalska - powiedział o mojej siostrze, a Mindy przytaknęła. Od lat była zazdrosna o Franny. - Ale teraz Franny napuściła na mnie tę petardę smoluchów - ciągnął Dove. - To jej kumple, szczególnie Junior Jones, ten czarny lizus, kapusta wychowawcy. Mindy Mitchell otuliła go więc kołderką, a kiedy Harold Swallow zaszeptał pod jej drzwiami („Dove, Dove... Widziałaś go? Szuka go Czarne Ramię Sprawiedliwości”), powiedziała, że nie ma zwyczaju wpuszczać chłopaków do swojego pokoju i Harolda też nie wpuści. No i w końcu go nie znaleźli. Rano został wydalony ze szkoły wraz z Chesterem Pułaskim i Lennym Metzem. Usłyszawszy całą historię, rodzice gwałcicieli i tak byli wdzięczni, że nikt nie ciągnie ich synów przed sąd, więc dość łatwo się pogodzili z werdyktem dyrekcji. Niektórzy nauczyciele (a także większość rady nadzorczej) okropnie się martwili, że zajścia nie dało się utrzymać w tajemnicy przynajmniej do spotkania z Exeterem, ale zwrócono im uwagę, że wstyd byłby o wiele większy, gdyby szkoła zamiast pozbyć się najemników straciła samego Trenera Boba, który na pewno odmówiłby prowadzenia meczu z tymi trzema w drużynie. Sprawę wyciszono w myśl najlepszych tradycji szkół prywatnych: było to doprawdy podziwu godne, że tak prostacka szkoła umie czasem stosować dokładnie tę samą zasadę przemilczania niesmacznych incydentów, którą szkoły bardziej wyrafinowane opanowały niczym jedną z nauk ścisłych. Za „pobicie” Franny Berry (sugerowano, że jest to tylko szczególnie jaskrawy przykład ogólnego rozwydrzenia, do którego dochodzi w Szkole Dairy w noc Wszystkich Świętych) Chester Pułaski, Lenny Metz i Chipper Dove zostali relegowani. Moim zdaniem Dove wykręcił się psim swędem. Ale Franny i ja wcale nie na zawsze straciliśmy go z oczu, i bardzo możliwe, że moja siostra już wtedy o tym wiedziała. Nie zerwaliśmy też kontaktu z Juniorem Jonesem, który do końca pobytu w Dairy pozostał przyjacielem Franny, chociaż niezupełnie obstawą. Byli nierozłączni, i właśnie dzięki Juniorowi Franny znów poczuła, że jest fajna, bo ją o tym bez przerwy zapewniał. Nawet kiedy wyjechaliśmy z Dairy, nie zniknął nam z horyzontu, ale gdy po raz kolejny przyszedł Franny z odsieczą, znów zrobił to w ostatniej chwili. Junior Jones, jak już wiecie, ma grać w piłkę na uniwersytecie stanowym w Pensylwanii, a potem przejdzie na zawodowstwo u Brownów, aby wreszcie z rozwalonym kolanem zakończyć karierę. Zacznie wtedy studiować prawo i działać w nowojorskiej organizacji, która na jego wniosek przybierze miano „Czarnego Ramienia Sprawiedliwości”. Jak mawiała Lilly - i nie tylko mawiała, bo pewnego dnia udowodniła - „wszystko jest baśnią”. Rasistowskie koszmary nękały Chestera Pułaskiego przez większość życia, które dobiegło kresu w aucie. Policja stwierdziła, że Chester zamiast pilnować kierownicy musiał chyba obmacywać swoją pasażerkę. Kobieta też zginęła, a Lenny Metz przyznał się później, że ją znał. Kiedy tylko zrósł mu się obojczyk, Metz wrócił na boisko i zaczął ganiać z piłką; grał w drużynie uniwersyteckiej gdzieś w Wirginii i to on przedstawił Chestera Pułaskiego kobiecie,

którą Chester potem zabił w czasie którychś ferii bożonarodzeniowych. Metza nigdy nie wzięto do zawodowej drużyny, bo wyraźnie brakowało mu szybkości, wzięła go natomiast armia amerykańska, było jej bowiem wszystko jedno, czy jest szybki, czy wolny, i wreszcie zginął w Wietnamie, jakby niektórzy powiedzieli, za ojczyznę, chociaż nie padł od wrażej kuli ani nie nadepnął na minę. Legł na zupełnie innym froncie: otruła go prostytutka za to, że ją oszukał. Harold Swallow był i za szybki, i zanadto szurnięty, żebym za nim nadążył. Bóg jeden wie, jak się potoczyły jego dalsze losy. Powodzenia, Harold, gdziekolwiek się podziewasz! Może dlatego, że zdarzyło się to akurat we Wszystkich Świętych i moje wspomnienia o zwycięskim sezonie Boba z Iowy przesycone są atmosferą Zaduszek, wszystkie te osoby stały się dla mnie czymś na kształt widm, czarodziejów, diabłów i bajecznych stworów. Pamiętajcie też, że była to nasza pierwsza noc przespana - a raczej po większej części nie przespana - w hotelu „New Hampshire”. Pierwsza noc w nowym miejscu zawsze jest trochę niespokojna: łóżka inaczej skrzypią i trzeba się do tych dźwięków przyzwyczaić. Lilly budziła się zawsze z tym samym suchym kaszlem zgrzybiałej starowinki (a myśmy co rano się zdumiewali, że jest taka maleńka), teraz jednak po przebudzeniu zakasłała inaczej - jakby nie mniej niż matka zamartwiała się swoim słabym zdrowiem. Jajo nigdy się nie budził, jeśli go nie obudzono, a wtedy od razu tak się zachowywał, jakby nie spał już od wielu godzin. Lecz rankiem po Wszystkich Świętych ocknął się sam z siebie i był prawie spokojny. Od lat słuchałem, jak Frank się onanizuje u siebie w pokoju, ale w hotelu „New Hampshire” brzmiało to inaczej - może dlatego, że pod jego łóżkiem leżał Smutek w worku na śmieci, a ja o tym wiedziałem. Nazajutrz po Wszystkich Świętych patrzyłem na widoczny w porannym świetle Park Elliota. W nocy chwycił mróz; zobaczyłem, że Frank zmierza do pracowni biologicznej, depcząc ścięte mrozem łupiny zmaltretowanej dyni, porzuconej przez jakieś dziecko, a na ramieniu taszczy Smutka w worku na śmieci. Ojciec stał ze mną przy oknie i też go zauważył. - Do diabła, gdzie on idzie z tymi śmieciami? - spytał. - Widać nie znalazł pojemników - odparłem, żeby Frank miał czas się wymknąć. - No bo jak nie działa telefon i nie było prądu, to pewnie i śmietnika nie ma. - Jest - powiedział ojciec. - Pojemniki stoją przy wejściu dla dostawców. Patrzył w ślad za Frankiem, kręcąc głową. - Dureń idzie widać aż na wysypisko - rzekł. - Jezu, on jest jakiś pokręcony. Przeszły mnie ciarki, bo wiedziałem, że ojciec nie wie, że Frank jest zboczony, a nie tylko pokręcony. Kiedy Jajo wyszedł wreszcie z łazienki, ojciec spróbował się do niej dostać, ale Franny go wyprzedziła i znów sobie puściła wodę na kąpiel. - Nie waż się słowa jej powiedzieć - rzekła matka do ojca. - Niech się kąpie, ile chce. Odchodząc spod drzwi łazienki spierali się, a nieczęsto im się to zdarzało. - Mówiłam ci, że jedna łazienka nie wystarczy - powiedziała matka. Słuchałem, jak moja siostra puszcza wodę do wanny. - Kocham cię - szepnąłem, stojąc u zamkniętych drzwi. Ale małe były szansę, że Franny mnie usłyszy przez plusk uzdrawiającej wody.

Rok 1956: Wesołych Świąt! Resztę roku pięćdziesiątego piątego - od Wszystkich świętych do Bożego Narodzenia pamiętam jako czas, którego Franny potrzebowała, żeby przestać się kąpać trzy razy dziennie i znów polubić własną soczystą woń. Ja tam zawsze lubiłem jej zapach, chociaż bywał bardzo silny, ale w okresie od Zaduszek do Gwiazdki pięćdziesiątego piątego roku sama Franny go nie lubiła. Kąpała się więc, aż stała się całkiem bezwonna. Nasz klan zawładnął jeszcze jedną łazienką w hotelu „New Hampshire”, a poza tym wprawiał się w prowadzeniu pierwszego rodzinnego przedsiębiorstwa, założonego przez ojca. Matka zawiadywała pyszną i skłonną do fochów panią Urick oraz wytworami jej prostej, lecz smacznej kuchni; pani Urick zawiadywała Maxem, choć ten tak dokładnie schował się przed nią na trzecim piętrze. Ojciec wziął w swoje ręce - „ale nie dosłownie”, jak by powiedziała Franny - Rondę Ray. Ronda miała przedziwną energię. Umiała w ciągu jednego ranka zmienić pościel we wszystkich łóżkach; potrafiła obsłużyć cztery stoliki w restauracji, ani razu nie myląc zamówień i nie każąc nikomu czekać; mogła zastąpić ojca przy barze (otwartym do jedenastej wieczór prócz poniedziałków) i nakryć wszystkie stoliki przed śniadaniem (zaczynało się o siódmej). Ale kiedy już się zaszyła w swoim „pokoju dziennym”, zapadała w sen zimowy albo w głębokie osłupienie; zresztą nawet u szczytu energii - wtedy gdy ze wszystkim zdążała w porę - wydawała się rozespana. - Dlaczego to ma być „pokój dzienny”? - dopytywał się Bob z Iowy. - Znaczy, niby kiedy Ronda wraca do Hampton Beach, jeżeli w ogóle wraca? Znaczy, w porządku, niech sobie tu mieszka, ale dlaczego nie nazywamy rzeczy po imieniu? Dlaczego nie chce przyznać, że tu mieszka? - Przecież pracuje bez zarzutu - powiedział ojciec. - Ale mieszka w „pokoju dziennym” - rzekła matka. - A co to takiego pokój dzienny? - spytał Jajo. Widocznie wszyscy byli tego ciekawi. Franny i ja godzinami wsłuchiwaliśmy się przez szczekaczkę w brzmienie pokoju Rondy Ray, ale dopiero po kilku tygodniach dowiedzieliśmy się, co to takiego „pokój dzienny”. Późnym rankiem nastawialiśmy urządzenie na ten właśnie numer i przez chwilę słuchaliśmy oddechu Rondy, po czym Franny stwierdzała: - Śpi. A kiedy indziej:

- Pali papierosa. Gdy podsłuchiwaliśmy w nocy, mówiłem czasem: - Może czyta. - Chyba żartujesz - odpowiadała Franny. Znudzeni Ronda, przesłuchiwaliśmy inne numery, pojedynczo albo wszystkie naraz. Sprawdzaliśmy, jak brzmią zakłócenia elektrostatyczne u Maxa Uricka; przez trzaski i szumy słyszeliśmy czasem jego radio. Upewnialiśmy się, czy w suterenie u pani Urick na piecu bulgocą sagany. Pokój 3F zajmował Bob z Iowy; co pewien czas chwytaliśmy szczekaczką brzęk jego sztang, często wtrącając własne uwagi, na przykład: - Szybciej, dziadku! Machaj, machaj! Oj, coś zwalniasz. Gazu! - Cholerne bachory! - stękał Bob. Kiedy indziej stukał hantlą o hantlę tuż przy mikrofonie szczekaczki, a Franny i ja odskakiwaliśmy, zatykając uszy, bo aż nam w nich dzwoniło. - Ha! - wołał Trener Bob. - Dorwałem was? Co, sukinkotki? - Wariat w 3F! - nadawała Franny na cały hotel. - Zamykać drzwi. Wariat w 3F. - Ha! - stękał Bob z Iowy, wyciskając na leżąco, siadając z leżenia na wznak i machając hantlami. - Przecież to hotel dla wariatów! To właśnie Bob z Iowy mnie namówił, żebym podnosił ciężary. Przygoda Franny uzmysłowiła mi, że chciałbym być silniejszy. Nim nadeszło Święto Dziękczynienia, biegałem po dziewięć kilometrów dziennie, chociaż tor biegów przełajowych przy Szkole Dairy miał tylko trzy i pół kilometra. Bob przepisał mi końską dawkę bananów, mleka, pomarańczy i zupy z dyni. - Do tego makaron, ryż, ryby, mnóstwo zieleniny, gorących płatków na mleku i lodów powiedział. Dwa razy dziennie podnosiłem ciężary, a prócz dziewięciokilometrowych biegów co rano trenowałem sprinty w Parku Elliota. Z początku nic się nie działo - poza tym, że tyłem. - Odstaw banany - mówił ojciec. - I zupę z dyni - dodawała matka. - Nie, nie - protestował Bob z Iowy. - Potrzeba trochę czasu, żeby mięśnie się rozwinęły. - Mięśnie? - dziwił się ojciec. - Przecież on jest po prostu gruby. - Kochanie, wyglądasz jak cherubinek - mówiła matka. - Jak pluszowy miś - mówiła Franny. - Jedz, jedz, nic się nie przejmuj - mówił Bob z Iowy. - Zobaczysz, od tego biegania i machania hantlami twoje ciało lada chwila zacznie się zmieniać. - Zanim się rozpuknie? - upewniała się Franny. Szło mi na piętnasty, jak mawia lud; od Wszystkich Świętych do Bożego Narodzenia utyłem dziesięć kilo; ważyłem więc osiemdziesiąt pięć, ale wzrostu dalej miałem tylko metr sześćdziesiąt siedem. - Wiesz, stary - powiedział Junior Jones. - Gdyby pomalować ci twarz na czarno i zostawić koło oczu białe obwódki, tobyś wyglądał jak panda. - Lada dzień - obiecał Bob z Iowy - zrzucisz dziesięć kilo i zrobisz się cały twardy jak stal. Franny wzdrygnęła się ostentacyjnie i kopnęła mnie pod stołem. - Cały twardy! - zawołała. - Ohyda - powiedział Frank. - Wszystko ohyda. Całe to podnoszenie ciężarów, banany, bieganie z zadyszką po schodach w tę i z powrotem. Jeśli rano padało, nie chciało mi się trenować sprintów w Parku Elliota, więc biegałem w tę i z powrotem po schodach hotelu „New Hampshire”. Max Urick groził, że zacznie rzucać granatami w głąb klatki schodowej. W pewien dżdżysty poranek na podeście pierwszego piętra zatrzymała mnie Ronda Ray; była w koszuli nocnej i wyglądała jeszcze bardziej sennie niż zazwyczaj. - Czuję się, jakby w sąsiednim pokoju jakaś parka odwalała swoją robotę - powiedziała. Jej pokój był najbliżej schodów. Mówiła na mnie „John-O”. - Tupot mi nie przeszkadza, John-O - dodała - tylko nie wytrzymuję tego sapania. Nigdy nie wiem, czy akurat umierasz, czy usiłujesz się spuścić, ale mówię ci, kiedy tego słucham, to aż mi się włosy skręcają. - Nie zwracaj na nich uwagi - rzekł Bob z Iowy. - Ty pierwszy w tej rodzinie zająłeś się swoim ciałem jak należy. Musisz dostać na tym punkcie nieuleczalnej obsesji. Ale najpierw trzeba cię podtuczyć, żebyś miał z czego chudnąć.

Tak właśnie było i tak jest po dziś dzień: swoje ciało zawdzięczam Bobowi z Iowy, nieuleczalnej obsesji i bananom. Musiało minąć trochę czasu, zanim zrzuciłem te dziesięć zbędnych kilogramów, ale w końcu się ich pozbyłem, raz na zawsze. Odtąd całe życie ważę siedemdziesiąt pięć kilo. Dopiero kiedy skończyłem siedemnaście lat, urosłem o kolejne pięć centymetrów i na tym stanąłem. Oto ja: metr siedemdziesiąt dwa wzrostu i siedemdziesiąt pięć kilo żywej wagi. Cały twardy jak stal. Dobiegam czterdziestki, ale kiedy trenuję, jeszcze dziś wspominam okres Bożego Narodzenia pięćdziesiątego szóstego roku. Od tamtej pory wymyślono całą masę sprytnych urządzeń do podnoszenia ciężarów; zakładając talerze na gryf nie trzeba już dokręcać śrub, talerze nie zsuwają się ku środkowi i nie miażdżą palców ani nie spadają z końców gryfu prosto na stopy. Ale choćby nie wiem jak nowoczesna była siłownia czy sprzęt, którego akurat używam, wystarczy parę lekkich wyciśnięć i już mi się przypomina pokój Boba z Iowy: poczciwe stare 3F i wytarty wschodni dywan - dawne legowisko Smutka; Bob i ja ćwiczyliśmy na tym dywanie, a potem cali byliśmy w sierści po psim nieboszczyku. Kiedy sobie trochę popodnoszę i zacznie mnie przeszywać ten uporczywy, rozkoszny ból, umiem wydobyć z pamięci twarze wszystkich znajomych brudasów i wszystkie plamy, którymi upstrzone było płótno pokrywające materace z końskiego włosia w siłowni przy sali gimnastycznej Szkoły Dairy, gdzie zawsze musieliśmy czekać, aż Junior Jones skończy swoją kolejkę. Jones zakładał na jeden gryf komplet talerzy z całej siłowni, my zaś staliśmy z samymi gryfami w rękach i czekaliśmy bez końca. Grając w drużynie Cleveland Browns ważył sto czterdzieści dwa i pół kilo, a w leżeniu wyciskał dwieście dwadzieścia pięć. W czasach szkolnych nie był aż tak silny, miał jednak dość krzepy, żeby mi wskazać cel, do którego warto dążyć w wyciskaniu na leżąco. - Ile ważysz? - spytał. - Wiesz chociaż? Kiedy mu powiedziałem, ile ważę, pokręcił głową i rzekł: - Dobra, pomnóż to przez dwa. A gdy pomnożyłem, tak jak kazał, i wziąłem na gryf sto pięćdziesiąt kilo, powiedział: - Dobra, kładź się na wznak. U nas w szkole nie było ławek do wyciskania w leżeniu, więc się kładłem na materacu, a Junior Jones podnosił stupięćdziesięciokilową sztangę i delikatnie układał mi ją w poprzek szyi; zostawało akurat dość miejsca, żeby gryf leciuteńko uciskał jabłko Adama. Oburącz chwytałem sztangę i od razu czułem, że łokcie wbijają mi się w materac. - A teraz podnieś ją nad głowę - mówił Junior Jones i wychodził z siłowni napić się wody albo wziąć prysznic, a ja leżałem pod sztangą jak w pułapce. Kiedy próbowałem podnieść sto pięćdziesiąt kilo, po prostu nic się nie działo. Więksi ode mnie siłacze wchodzili do sali i widząc mnie uziemionego pod takim ciężarem pytali z szacunkiem: - Hm, dasz sobie z tym radę, co? - Aha. Niech no tylko odsapnę - mówiłem, nadymając się jak ropucha. Odchodzili, ale po pewnym czasie wracali. Junior Jones też zawsze wracał. - Jak ci leci? - pytał. Zdejmował ze sztangi dziesięć kilo, dwadzieścia pięć, sto. - Spróbuj teraz - powtarzał za każdym razem; odchodził i wracał, póki się nie wydostałem spod sztangi. Całymi swoimi siedemdziesięcioma pięcioma kilogramami nigdy oczywiście nie wycisnąłem na leżąco stu pięćdziesięciu, ale dwa razy w życiu dźwignąłem sto dziesięć i jestem przekonany, że podniesienie sztangi dwukrotnie cięższej ode mnie mieści się w granicach moich możliwości. Pod takim ciężarem wpadam w cudowny trans. Jeśli naprawdę pompuję na całego, to widzę, jak Czarne Ramię Sprawiedliwości nucąc swoją melodyjkę sunie wśród drzew, albo przypomina mi się woń trzeciego piętra w internacie Juniora Jonesa - dusznego klubu nocnego, podniebnej dżungli; z kolei w biegu gdzieś na trzecim kilometrze - czasem na czwartym, a bywa, że dopiero na szóstym - moje płuca żywo sobie przypominają, jak to jest, kiedy się próbuje nadążyć za Haroldem Swallow. Pamiętam też twarz Franny, otwarte usta zasłonięte pasmem włosów, jej kompletne milczenie, gdy Lenny Metz kolanami przygniata ją za ręce do ziemi, a głowę ściska potężnymi udami wychodzącego obrońcy. Widzę, jak leży na niej Chester Pułaski, zupełny automat. Licząc pompki („siedemdziesiąt pięć, siedemdziesiąt sześć, siedemdziesiąt siedem”) albo siady z

leżenia na wznak („sto dwadzieścia jeden, sto dwadzieścia dwa, sto dwadzieścia trzy”) czasem dokładnie powtarzam jego rytm. Bob z Iowy zrobił tylko tyle, że zapoznał mnie ze sprzętem; Junior Jones dodał do tego dobre rady i własny wspaniały przykład; ojciec już przedtem nauczył mnie biegać, a Harold Swallow pokazał, co to znaczy biec na całego. Z techniką i planem treningów - a nawet z dietą Trenera Boba - nie miałem problemów. Większości ludzi najtrudniej jest zachować dyscyplinę. Jak powiedział Trener Bob, trzeba się nabawić nieuleczalnej obsesji. Ale mnie i obsesja łatwo przyszła, bo wszystko to robiłem dla Franny. Nie mam zamiaru narzekać, ale naprawdę tak było, a ona o tym wiedziała. - Słuchaj, młody - powtarzała mi od Zaduszek do Gwiazdki pięćdziesiątego szóstego roku. Jak nie odstawisz bananów, to się porzygasz. A jeżeli nie przestaniesz jeść pomarańczy, dostaniesz hiperwitaminozy. Po cholerę tak się szarpiesz? Nigdy nie będziesz biegał jak Harold Swallow. Nigdy nie będziesz taki wielki jak Junior Jones. Młody, przejrzałam cię na wylot. Mówię ci, pierwszy i ostatni raz zdarzył mi się taki numer. A jeśli nawet się powtórzy, a ty rzeczywiście nabierzesz dosyć krzepy, żeby mnie wyratować, to skąd wiesz, że w ogóle przy tym będziesz? Jeżeli dojdzie do powtórki, będę wtedy daleko od ciebie, a zresztą dopilnuję, żebyś się nigdy nie dowiedział. Ręczę. Ale Franny miała zbyt dosłowne wyobrażenie o tym, po co trenuję. Pragnąłem stać się silny, wytrzymały, szybki - a przynajmniej móc się łudzić, że taki jestem. Za nic nie chciałem w któryś wieczór Wszystkich Świętych znów poczuć się kompletnie bezradny. Tu i ówdzie leżały jeszcze ślady zmaltretowanych dyń (resztki jednej walały się na krawężniku ulicy Sosnowej przy Parku Elliota, a druga - rzucona z trybun - roztrzaskała się na bieżni otaczającej boisko piłkarskie), gdy Dairy gościło drużynę Exeteru, aby z nią rozegrać ostatni mecz zwycięskiego sezonu Boba z Iowy. Woń Zaduszek wciąż unosiła się w powietrzu, chociaż Chipper Dove, Lenny Metz i Chester Pułaski już wyjechali. Rezerwowi napastnicy grali, jakby rzucono na nich urok: wszystko robili w zwolnionym tempie. Junior Jones wybijał luki we wrażej obronie, lecz nim inni zdążyli pobiec jego śladem, goście z powrotem zwierali szeregi; przy podaniach piłka leciała pod samo niebo, a potem mijały całe wieki, zanim spadła. Czekając na jedno z tych podań Harold Swallow tak oberwał, że stracił przytomność i Bob z Iowy już do końca tego długiego dnia nie wpuścił go na boisko. - Ktoś cię na dzisiaj wyłączył, Harold - rzekł do szybkobiegacza. - A gdzie ja niby mam wyłącznik? - zaczął zrzędzić Harold Swallow. - I kto mnie wyłączył? Co to za jeden? W połowie meczu Exeter prowadził dwadzieścia cztery do zera. Junior Jones, grający równocześnie w obronie i w ataku, miał kilkanaście ostrych starć z zawodnikami gości; trzykrotnie wyjmował tamtym piłkę z rąk i dwa razy doszedł do niej po stracie, ale rezerwowi napastnicy Dairy trzy razy po prostu ją upuścili, a w dodatku Exeter przechwycił dwa nasze przelobowane podania. W drugiej połowie meczu Trener Bob ustawił Juniora Jonesa na pozycji wychodzącego obrońcy, dzięki czemu poszliśmy o trzydzieści metrów do przodu, zanim tamci się połapali, w czym rzecz. Żeby się połapać, musieli tylko zrozumieć, że póki Junior Jones gra w obronie, a nie w linii, będzie się wypuszczał na akcje solowe. Bob z Iowy przeniósł go więc z powrotem na pozycję liniowego, bo zresztą tam Junior lepiej się czuł; jedyne nasze punkty (zdobyte pod sam koniec ostatniej ćwiartki) całkiem słusznie przypisano właśnie Jonesowi, który przedarł się między liniowymi Exeteru, odebrał obrońcy piłkę i wbiegł w końcową strefę, chociaż przez cały czas wisiało na nim kilku graczy przeciwnej drużyny. Próbował strzelać, ale strzał poszedł o kilka metrów w lewo od bramki, toteż ostateczny wynik brzmiał: Exeter czterdzieści pięć, Dairy sześć. Franny nie było przy tym, jak Junior zdobywał punkty: tylko ze względu na niego przyszła obejrzeć mecz i jedynie po to znów objęła funkcję starościny kibiców, żeby w czasie spotkania z Exeterem zdzierać sobie gardło dla Juniora Jonesa. Doszło jednak do zwady między nią a inną starościną, matka musiała więc odprowadzić ją do domu. Tą drugą była Mindy Mitchell - ta sama, u której Chipper Dove urządził sobie kryjówkę. - Podpuszczalska-niedawalska - powiedziała na moją siostrę. - Głupia szpara - odcięła się Franny i rąbnęła Mindy tekturową tubą nagłaśniającą w kształcie wielkiego stożka do lodów, pomalowanego na gówniany brąz i oznaczonego trupioszarą literą D (jak Dairy).

- D jak denat - mawiała Franny. - Prosto w cycki - powiedziała mi później trzecia starościna. - Franny trzasnęła Mindy tubą prosto w cycki. Po meczu oczywiście wytłumaczyłem Juniorowi, czemu Franny się nie stawiła, żeby go odprowadzić do szatni. - Ale z niej fajna dziewczyna! - rzekł Junior. - Powiedz jej ode mnie, że jest fajna, co? Oczywiście powiedziałem. Franny zdążyła tymczasem wykąpać się po raz kolejny i cała wystrojona pomagała Rondzie Ray podawać do stołów w restauracji; była w świetnym humorze. Zresztą humory dopisywały prawie wszystkim, chociaż zwycięski sezon Boba z Iowy zakończył się dość miażdżąco. Było to przecież otwarcie hotelu „New Hampshire”! Pani Urick przeszła samą siebie w smakowitej prostocie; nawet Max włożył białą koszulę i krawat, a ojciec za barem wręcz promieniał: butelki migoczące w lustrze widocznym pod jego ruchliwymi łokciami i nad ramionami świeciły jak to słońce, w którego wschód nigdy nie wątpił. Na noc miało zostać dwanaście par i siedmioro samotników oraz pewien rozwodnik, który przyjechał aż z Teksasu, żeby zobaczyć, jak jego syn gra w meczu z Exeterem; wprawdzie chłopak już w pierwszej ćwiartce skręcił nogę w kostce i zszedł z boiska, ale mimo to Teksańczykowi też dopisywał humor. Pozostali goście - zarówno pary, jak i samotnicy sprawiali przy nim wrażenie trochę onieśmielonych, bo nie znali się między sobą, a łączyło ich tylko to, że wszyscy mieli dzieci w Szkole Dairy; lecz gdy młodzież wróciła na noc do internatu, przybysz z Teksasu rozkręcił ogólną rozmowę w restauracji i w barze. - Mieć dzieci to wspaniała rzecz, prawda? - powiedział. - Boże, to niesamowite, jak one rosną, co? Wszyscy przyznali mu rację. - Wiecie co, przysuńcie się z krzesłami do mojego stołu, to wam postawię kolejkę! - rzeki Teksańczyk. Zaniepokojona matka wraz z panią Urick i z Maxem stanęła w drzwiach do kuchni; ojciec za barem miał minę czujną, ale pewną siebie. Frank wybiegł z restauracji; Franny wzięła mnie za rękę i oboje wstrzymaliśmy oddechy; Bob z Iowy wyglądał, jakby mu się chciało gromko kichnąć. Goście jeden po drugim wstawali z miejsc, pary na równi z samotnikami, i próbowali przysunąć krzesła do stołu Teksańczyka. - Moje chyba się jakoś zacięło! - powiedziała kobieta z New Jersey, która trochę za dużo wypiła; jej śmieszek, bezmyślny i piskliwy, kojarzył się z chomikiem syryjskim, przebiegającym w klatce całe kilometry po obrotowym kółku. Mężczyzna z Connecticut oblał się jaskrawym rumieńcem, kiedy usiłował dźwignąć krzesło. - Jest przybite do podłogi - zauważyła wreszcie jego żona. - Gwoździe przechodzą na wylot. Mężczyzna z Massachusetts ukląkł obok swojego krzesła. - Śruby - orzekł. - To są śruby. Po cztery albo i pięć na każde krzesło! Przybysz z Teksasu też ukląkł i przyjrzał się swojemu krzesłu. - Bo u nas wszystko jest przyśrubowane na mur! - krzyknął nagle Bob z Iowy. Nie odzywał się do nikogo od chwili, gdy po meczu powiedział trenerowi z Pensylwanii, który przyjechał na zwiady, że Junior Jones potrafi grać na każdej pozycji. Twarz miał niezwykle zaczerwienioną i lśniącą, jakby wypił o jeden kieliszek ponad normę albo jakby wreszcie do niego dotarło, że przeszedł na emeryturę. - Wszyscy płyniemy wielką łajbą! - powiedział. - W wielki rejs dookoła świata! - Juhuuu! - zawołał przybysz z Teksasu. - Wypijmy za to! Kobieta z New Jersey wczepiła się w oparcie swojego krzesła, przyśrubowanego tak jak i inne. Kilka osób usiadło. - W każdej chwili może nas zmyć z pokładu! - ciągnął Trener Bob. Ronda Ray szumiąc sukienką kursowała w tę i z powrotem między nim a rodzicami młodzieży licealnej z Dairy, którzy czujnie przycupnęli na solidnie umocowanych krzesłach; Ronda układała na stolikach podstawki i serwetki pod kieliszki, przejeżdżając mokrą ściereczką po kantach blatów. Frank zerkał z holu; matka i Urickowie stali na progu kuchni jak sparaliżowani; ojciec nie stracił ani krzty blasku, który chłonął wprost z barowego lustra, ale tak patrzył na swego ojca - starego Boba z Iowy - jakby się bał, że emerytowany trener powie za chwilę coś zupełnie szalonego. - No jasne, że krzesła są przyśrubowane! - mówił Bob, zamaszyście wznosząc rękę ku niebu: myślałby kto, że po raz ostatni wygłasza mówkę do zawodników w połowie meczu, który jest

w dodatku meczem jego życia. - Spoko! W hotelu „New Hampshire” nikogo nie zdmuchnie, nawet jak się gówno wkręci w wentylator! - Juhuuu! - znów zawołał mężczyzna z Teksasu, ale pozostałym dech zaparło. - Trzymajcie się siedzeń i tyle - powiedział Trener Bob - to nic wam się nie stanie. - Juhuuu! Dzięki Bogu, że krzesła są przyśrubowane! - zawołał wielkoduszny Teksańczyk. Wypijmy za to! Żonie mężczyzny z Connecticut wyrwało się głośne westchnienie ulgi. - Wygląda na to, że jak chcemy sobie pogadać i się zaprzyjaźnić, to musimy głośniej mówić, i już! - stwierdził przybysz z Teksasu. - Tak! - powiedziała kobieta z New Jersey, trochę zadyszana. Ojciec wciąż patrzył na Boba z Iowy, ale Bob czuł się znakomicie; odwrócił się i puścił oko do Franka, który stał w drzwiach do holu; potem dziadek ukłonił się matce i Urickom, a kiedy Ronda Ray znów przechodziła przez salę, szelmowsko pogłaskała starego trenera po policzku; Teksańczyk gapił się na nią, jakby całkiem zapomniał o krzesłach, ze śrubami czy bez śrub. Co to kogo obchodzi, że krzeseł nie da się przesunąć? –myślał sobie, bo Ronda Ray ruszała się z jeszcze większą inwencją niż Harold Swallow, a w dodatku jej także udzielił się nastrój inauguracji. - Juhu - szepnęła mi Franny prosto do ucha, ale ja dalej siedziałem przy barze i patrzyłem, jak ojciec miesza koktajle. Przedtem ani razu nie widziałem, żeby tryskał tak skoncentrowaną energią; narastający gwar otaczał mnie zewsząd i nigdy już nie miał ucichnąć: zapamiętam tę restaurację i bar w pierwszym hotelu „New Hampshire” jako miejsce, gdzie zawsze głośno się rozmawiało, choćby przyszło niewielu gości. Przybysz z Teksasu słusznie twierdził, że jeśli ludzie siedzą daleko od siebie, muszą głośniej mówić. Nawet gdy hotel „New Hampshire” funkcjonował już od tak dawna, że w wielu naszych klientach z miasta rozpoznawaliśmy stałych bywalców - tych, co przesiadywali w barze aż do zamknięcia (w ostatniej chwili pojawiał się stary Bob z Iowy, żeby wypić na dobranoc) - otóż nawet w te wieczory spędzane w gronie swojaków Bobowi udawała się ulubiona sztuczka. - Hej, przysuń no się z krzesłem - mawiał do tego czy owego i ten czy ów zawsze dawał się nabrać. Zapomniawszy na chwilę, gdzie się znajduje, trochę się wytężał, trochę postękiwał, na jego twarzy malował się wyraz zakłopotania i wysiłku, a Bob z Iowy parskał śmiechem i wołał: - W hotelu „New Hampshire” nic nie śmie drgnąć! Jesteśmy przyśrubowani na mur! Zaszajbowani na amen! Kiedy w noc inauguracji zamknięto bar i restaurację, a wszyscy poszli spać, Franny, Frank i ja spotkaliśmy się przy tablicy rozdzielczej i za pomocą jedynego w swoim rodzaju systemu szczekaczkowego zrobiliśmy kontrolę łóżek w kolejnych pokojach. Słyszeliśmy, kto śpi spokojnie, a kto chrapie; mogliśmy sprawdzić, kto jeszcze czuwa (i czyta). Ze zdziwieniem (no i rozczarowaniem) stwierdziliśmy, że żadna z par nie rozmawia ani się nie kocha. Bob z Iowy głucho turkotał przez sen - jak pociąg metra przemierzający pod ziemią milę za milą. Pani Urick zostawiła sagan na wolnym ogniu, a Max niczym radiostacja nadawał swoje trzaski. Małżeństwo z New Jersey czytało (a przynajmniej czytała któraś jego połowa): słychać było szelest wolno przewracanych kartek i krótki oddech kogoś, kto nie śpi. Para z Connecticut rzęziła, rżała i pohukiwała przez sen, zamieniając swój pokój w istną dźwiękową kotłownię. Massachusetts, Rhode Island, Pensylwania, Nowy Jork i Maine wydawały rozmaite odgłosy, zgodnie z przyjętym w każdym z tych stanów stylem wywczasów. Wreszcie włączyliśmy Teksańczyka. - Juhu - powiedziałem do Franny. - Patataj - szepnęła. Spodziewaliśmy się, że będzie tupał kowbojskimi butami; myśleliśmy, że usłyszymy, jak pije z kapelusza, śpi na końską modłę - wywija pod kołdrą długimi nogami w skróconym galopie albo wielkimi łapskami próbuje udusić łóżko. Nic jednak nie było słychać. - Nie żyje! - powiedział Frank takim tonem, że Franny i ja aż podskoczyliśmy. - Rany boskie, Frank - rzekła Franny. - Może po prostu wyszedł z pokoju. - Dostał zawału - upierał się Frank. - Za dużo wypił, a przecież ma nadwagę. Znów zaczęliśmy nasłuchiwać. Nic a nic. Ani konia, ani skrzypienia buciorów. Żeby chociaż sapnął. Franny przełączyła pokój Teksańczyka z odbioru na nadawanie.

- Juhu? - szepnęła. I wtedy nagle nas olśniło - wszyscy troje (nawet Frank) raptem się połapaliśmy. Franny potrzebowała mniej więcej sekundy, żeby przełączyć szczekaczkę na „pokój dzienny” Rondy Ray. - Frank, chcesz się dowiedzieć, co to jest „pokój dzienny”? - spytała. I oto rozległ się niezapomniany dźwięk. Bob z Iowy miał rację: bierzemy udział w wielkim rejsie dookoła świata i w każdej chwili może nas zmyć z pokładu. Frank, Franny i ja uczepiliśmy się krzeseł. - Oooooooooo! - wzdychała Ronda Ray. - Huu, huu, huu! - wołał przybysz z Teksasu. A potem oświadczył: - Ale frajda. - Akurat - rzekła Ronda. - Nie, naprawdę. Mówię serio - powiedział. Usłyszeliśmy, że sika; lał bez końca, zupełnie jak koń. - Nie masz pojęcia, jak trudno mi trafić w ten kibelek na trzecim piętrze - wyznał. - Jest taki niski, że muszę dobrze wycelować, zanim strzelę. - Ha! - zawołała Ronda Ray. - Juhuu! - rzekł Teksańczyk. - Obrzydliwość - stwierdził Frank i poszedł spać, ale Franny i ja zostaliśmy, póki w szczekaczce nie zapanowała cisza, którą mąciły jedynie odgłosy ludzkiego snu. Rano padało; ilekroć przebiegałem przez podest na pierwszym piętrze, uważałem, żeby wstrzymywać oddech, bo nie chciałem przeszkadzać Rondzie - wiedziałem już, co sądzi o moim sapaniu. Siny na twarzy minąłem Teksańczyka, który właśnie się wspinał z drugiego piętra na trzecie. - Juhuu! - powiedziałem. - Dzieńdoberek! - powitał mnie. - Dbasz o formę? Brawo! Ciało musi ci służyć aż do końca życia. - Tak jest, proszę pana - odparłem i jeszcze trochę pobiegałem w tę i z powrotem. Gdzieś przy trzydziestym nawrocie zaczęło mi się przypominać Czarne Ramię Sprawiedliwości i zdarty paznokieć Franny; właśnie sobie myślałem, ile bólu skoncentrowało się w tym skrwawionym czubku palca i że może ten ból odwracał uwagę Franny od reszty jej ciała, gdy na podeście pierwszego piętra zastąpiła mi drogę Ronda Ray. - Prrr, synu - powiedziała. Przystanąłem. Miała na sobie koszulę nocną, więc gdyby świeciło słońce, jego promienie prześwietliłyby tkaninę na wskroś i dokładnie bym sobie obejrzał Rondę. Ranek był jednak ponury, toteż w półmroku klatki schodowej ledwo mogłem ją dostrzec. Widziałem tylko, jak się rusza, no i czułem ten aromat, który tak mnie pochłaniał. - Dzień dobry - powiedziałem. - Juhuu! - I nawzajem, John-O - odparła. - Juhuu. Uśmiechnąłem się i zacząłem biec w miejscu. - Znowu sapiesz - rzekła Ronda. - Wstrzymywałem oddech, żeby pani nie przeszkadzać - wy dyszałem - ale już dłużej nie dałem rady. - Słychać, kurwa, jak ci serce bije - stwierdziła. - To zdrowo - powiedziałem. - Może dla ciebie, ale nie dla mnie. - Położyła mi dłoń na piersi, jakby chciała policzyć uderzenia serca. Przestałem biec w miejscu; w ustach miałem pełno śliny, ale nie mogłem splunąć. - John-O - powiedziała Ronda Ray. - Skoro lubisz tak sapać i czuć, jak ci serce łomocze, to na drugi raz wstąp lepiej do mnie, kiedy będzie padać. Przeleciałem się w tę i z powrotem po schodach chyba jeszcze ze czterdzieści razy. Pewnie już nigdy nie spadnie deszcz, myślałem. Przy śniadaniu byłem taki zmęczony, że nie mogłem nic przełknąć. - Zjedz chociaż banana - zaproponował Bob z Iowy, ale odwróciłem się z obrzydzeniem. - I ze dwie pomarańcze - dodał. Przeprosiłem i wstałem od stołu. Jajo siedział w łazience i nie chciał wpuścić Franny. - Przecież Franny i Jajo mogliby się kąpać razem! - powiedział ojciec. Jajo skończył sześć lat

i już za rok pewnie by się wstydził kąpać razem z Franny. Ostatnio polubił kąpiele, bo miał całą masę pływających zabawek; za każdym razem, kiedy wchodziło się po nim do łazienki, wyglądała ona jak plaża dla maluchów porzucona w czasie nalotu. Hipopotamy, łódki, płetwonurkowie, gumowe ptaki, jaszczurki, aligatory, rekin z nakręcaną paszczą, foka z nakręcanymi płetwami, upiorny żółty żółw - atrapy wszelkich dających się wyobrazić ziemnowodnych form życia ociekały wodą na dnie wanny, a gdy się stawało przed nią na chodniczku, z chrzęstem plątały się pod nogami. - Jajo! - darłem się. - Chodź posprzątać ten cały burdel! - Jaki burdel?! - wrzeszczał Jajo. - No wiecie co! Liczcie się ze słowami - raz po raz mówiła matka. Frank przyzwyczaił się obsikiwać rano śmietniki przy wejściu dla dostawców; twierdził, że nigdy nie może się dostać do ubikacji, kiedy mu się akurat chce. Ja chodziłem na górę i korzystałem z łazienki połączonej z pokojem Boba z Iowy, no i oczywiście tam też podnosiłem ciężary. - Czy ja muszę się budzić w takim hałasie? - utyskiwał stary Bob. - Nie myślałem, że tak to będzie na emeryturze. Dobre sobie, słuchać czyjegoś sikania i brzęczenia sztangą. To mi dopiero budzik! - Przecież i tak lubisz wcześnie wstawać - mówiłem. - Nie o to chodzi, kiedy się budzę - odpowiadał - tylko w jaki sposób. I tak mijał listopad; w pierwszej połowie miesiąca spadł wczesny śnieg - wybryk natury: byłem pewien, że powinien padać deszcz. No co jest, dlaczego nie ma deszczu? zastanawiałem się, myśląc o Rondzie Ray i jej „pokoju dziennym”. Trafił nam się suchy listopad. Jajo raz po raz dostawał jakichś chorób uszu i prawie stale niedosłyszał. - Jajo, gdzie wetknąłeś mój zielony sweter? - pytała Franny. - Co? - odpowiadał Jajo. - Mój zielony sweter! - wrzeszczała Franny. - Ja nie mam zielonego swetra - mówił Jajo. - To mój zielony sweter! - darła się Franny. - Wczoraj ubrał w niego misia, sama widziałam mówiła do matki. - i teraz nie mogę go znaleźć. - Franny nie ma misia - stwierdzał Jajo. - To mój miś. - Gdzie moja czapka do biegania? - pytałem matkę. - Wczoraj wieczorem leżała w holu na kaloryferze. - Pewnie miś Jaja ma ją na głowie - wtrącał Frank. - I trenuje sprinty przed domem. - Co? - pytał Jajo. Lilly też miała problemy natury medycznej. Tuż przed Świętem Dziękczynienia przeszliśmy doroczne badania i nasz domowy lekarz - stary dziwak nazwiskiem Blaze, który, jak stwierdziła Franny, już się pomału kończył - ustalił podczas rutynowego sprawdzianu, że Lilly przez cały rok w ogóle nie urosła. Nie przybyło jej ani pół kilo, ani centymetr wzrostu. Była dokładnie taka sama jak wtedy, kiedy miała dziewięć lat, czyli niewiele większa niż w wieku lat ośmiu, a nawet (co ustalono po sprawdzeniu treści karty) siedmiu. - Nie rośnie? - spytał ojciec. - Przecież od lat to powtarzam - rzekła Franny. - Lilly nie rośnie. Ona po prostu jest. Na Lilly wyniki analiz nie zrobiły wrażenia. - No i dobrze, jestem mała - powiedziała, wzruszając ramionami. - Wszyscy ciągle mi to powtarzają. Co w tym złego, że ktoś jest mały? - Nic, kochanie - zapewniła ją matka. - Możesz sobie być maleńka, jaka tylko chcesz, ale powinnaś jednak rosnąć, chociaż troszeczkę. - To będzie jedno z tych dzieci, co to nagle strzelają pod sam sufit - orzekł Bob z Iowy, ale nawet on miał powątpiewającą minę. Nie wyglądało na to, że Lilly kiedykolwiek „strzeli pod sam sufit”. Kazaliśmy jej stanąć plecy w plecy z Jajem; Jajo miał sześć lat, ale prawie doganiał dziesięcioletnią Lilly, a przy tym był wyraźnie solidniej zbudowany. - Nie ruszaj się! - powiedziała do niego Lilly. - Przestań się wspinać na palce! - Co? - spytał Jajo. - Przestań się wspinać na palce! - powtórzyła Franny. - To moje palce! - odparł Jajo.

- Może ja umieram - rzekła Lilly; wszystkim ciarki przeszły po plecach, zwłaszcza matce. - Nie umierasz - oświadczył ojciec surowym tonem. - Tylko Frank umiera - powiedziała Franny. - Nie - wtrącił Frank. - Ja już umarłem. A żywi zanudzają mnie na śmierć. - Przestańcie - rzekła matka. Poszedłem do pokoju Boba z Iowy popodnosić ciężary. Ilekroć z gryfu zsuwały mi się talerze, jeden walił w drzwi szafy, a te otwierały się i za każdym razem coś wypadało. Trener Bob miał w szafie straszny bałagan, bo wszystko wrzucał do niej byle jak. No i kiedy pewnego ranka upuścił kilka talerzy, jeden wturlał się do szafy, a wyturlał się z niej miś Jaja. Ubrany był w moją czapkę do biegania, zielony sweter Franny i pończochy matki. - Jajo! - wrzasnąłem. - Co? - wrzasnął Jajo. - Znalazłem tego twojego cholernego misia! - ryknąłem. - To mój miś! - ryknął Jajo. - Jezu - powiedział ojciec, i Jajo poszedł do doktora Blaze na drugie badanie uszu, a Lilly na drugie badanie wzrostu. - Skoro nie rośnie od dwóch lat - oświadczyła Franny - to wątpię, czy urosła przez ostatnie dwa dni. Lilly można było jednak poddać jakimś testom, a doktor Blaze widocznie próbował ustalić, jakim. - Lilly, za mało jesz - powiedziałem. - Nic się nie przejmuj, tylko postaraj się trochę więcej jeść. - Nie lubię jeść - odparła Lilly. No i nie padało - ani kropli! A jeśli nawet, to zawsze po południu albo wieczorem. O tej porze siedziałem w klasie, wkuwając algebrę, historię Anglii za panowania Tudorów lub początki łaciny, słuchałem, jak pluszcze deszcz, i pogrążałem się w rozpaczy. To znów leżałem w łóżku, było ciemno - u mnie w pokoju, w całym hotelu „New Hampshire”, w całym Parku Elliota - a ja, zasłuchany w bezkresny szum ulewy, myślałem sobie: a więc jutro! Ale rano zamiast deszczu albo znów sypał śnieg, albo w ogóle nie padało; mogło też być sucho i wietrznie. Trenowałem więc sprinty w Parku Elliota, a Frank mijał mnie, idąc do pracowni biologicznej. - Świr, świr, świr - zaczął raz gderać na mój widok. - Kto jest świr? - spytałem. - Ty jesteś świr. Franny też świruje. Jajo jest głuchy, a Lilly szurnięta. - A ty jesteś całkiem normalny, co? - powiedziałem, biegnąc w miejscu. - Przynajmniej nie bawię się własnym ciałem jak gumką recepturką - odparł Frank. Oczywiście bawił się własnym ciałem, i to jeszcze jak, ale ojciec już raz mnie zapewnił w trakcie jednej z tych swoich szczerych pogadanek o chłopakach i dziewczynach, że wszyscy się onanizują (bo onanizm od czasu do czasu bywa wskazany), postanowiłem więc traktować Franka życzliwie i nie nabijać się z tego, że tak ciągle wali konia. - Jak ci leci z wypychaniem psa? - spytałem. Natychmiast spoważniał. - No - zaczął. - Są problemy. Na przykład bardzo ważna jest poza. Jeszcze nie zdecydowałem, która będzie najlepsza. Ciało jest już po należytej obróbce, ale z tą pozą to naprawdę mam kłopot. - Z pozą? - zdziwiłem się. Próbowałem sobie przypomnieć, jakie pozy Smutek przybierał za życia. Wydawało mi się, że sypiał i pierdział w rozmaitych pozach, tyleż przypadkowych, ile niedbałych. - Widzisz - zaczął mi objaśniać Frank - w sztuce wypychania stosuje się szereg klasycznych póz. - Rozumiem - powiedziałem. - Jest na przykład poza „osaczenia”. - Frank nagle odskoczył w tył, podnosząc przednie łapy w obronnym geście i jeżąc sierść na karku. - Wiesz, o co chodzi? - O Boże, Frank - powiedziałem. - Do Smutka to by chyba nie bardzo pasowało. - Ale to jest forma klasyczna - odparł. - A oto - ciągnął, odwracając się do mnie bokiem i udając, że się skrada wzdłuż konaru; spoglądał przy tym przez ramię, szczerząc zęby. - Poza „czajenia”. - Rozumiem - powiedziałem, zastanawiając się, czy gdyby wybór padł na tę właśnie pozę,

nieszczęsny Smutek dostałby także gałąź, żeby miał się na czym czaić. - Ale pamiętaj, że to był pies, a nie puma. Frank się zmarszczył. - Osobiście - rzekł - najbardziej lubię pozę „ataku”. - Nie pokazuj mi - wtrąciłem. - Wolę mieć niespodziankę. - Nie bój się - uspokoił mnie. - Nawet go nie poznasz. Ale ja tego właśnie się bałem: że biednego Smutka nikt nie pozna, a już najmniej Franny. Frank tak dał się porwać samemu pomysłowi, że chyba zapomniał, po co w ogóle to całe wypychanie; miał dzięki tej operacji dostać trzy zaliczenia z biologii za samodzielne badania, toteż Smutek stał się dla niego czymś na kształt pracy semestralnej. Za nic w świecie nie mogłem sobie wyobrazić naszego starego psa w pozie „ataku”. - A może byś go po prostu ułożył zwiniętego w kłębek, tak jak zawsze sypiał zaproponowałem - z ogonem na pysku i z nosem w dupie? Frank spojrzał na mnie z obrzydzeniem - jak zwykle - a mnie już się znudziło bieganie w miejscu, więc zrobiłem parę sprintów przez Park Elliota. Usłyszałem, że Max Urick drze się na mnie ze swego okna na trzecim piętrze hotelu „New Hampshire”: - Ty cholerny głupku! Głos Maxa niósł się ponad zamarzniętą ziemią, nad uschłymi liśćmi, płosząc wiewiórki w parku. Ze schodków pożarowych na pierwszym piętrze od tej strony, gdzie mieszkała Ronda Ray, w szarym powietrzu łopotała bladozielona koszula nocna: a więc Ronda śpi dziś w niebieskiej albo w czarnej - a może we wściekle pomarańczowej. Bladozielona powiewała ku mnie jak sztandar; zrobiłem jeszcze parę sprintów. Kiedy poszedłem do 3F, Bob z Iowy już nie spał; ćwiczył właśnie mięśnie szyi, leżąc na wznak pośrodku wschodniego dywanu, z poduszką pod głową. Ćwiczył ambitnie, bo w wyprostowanych rękach trzymał nad głową sztangę, która musiała ważyć z siedemdziesiąt kilo. Stary Bob miał szyję grubą jak moje udo. - Dzień dobry - szepnąłem; przewrócił oczami w moją stronę, sztanga mu się przechyliła, a ponieważ nie dokręcił talerzy na gryfie, parę krążków stoczyło się z jednego, a potem z drugiego końca; Trener Bob zamknął oczy i aż się skulił, kiedy ciężarki zaczęły spadać na podłogę tuż przy jego skroniach i turlać się we wszystkie strony. Kilka zatrzymałem nogami, ale jeden wtoczył się do szafy, szafa oczywiście się otworzyła i wypadło z niej to i owo: miotła, koszulka gimnastyczna, buty do biegania i rakieta tenisowa z owiniętą wokół rączki opaską, którą Bob nosił czasem na głowie. - Jezu - zabrzmiał głos ojca w kuchni piętro niżej. - Dzień dobry - odpowiedział mi Bob. - Podoba ci się Ronda Ray? - spytałem. - O rany - rzekł Trener Bob. - Nie, serio - powiedziałem. - Serio? Lepiej idź i spytaj ojca. Ja już jestem za stary. Nie obejrzałem się za dziewuchą, odkąd ostatnim razem złamałem nos. Wiedziałem, że musiało się to stać w Iowie, podczas utarczki o piłkę, bo stary Bob miał nos nieźle pokarbowany. W dodatku nigdy przed śniadaniem nie wkładał sztucznych zębów, toteż jego głowa wczesnym rankiem wydawała się zdumiewająco łysa: przypominał jakieś dziwaczne bezpióre ptaszysko, gdy tak rozdziawiał pod krzywym nosem puste usta niczym dolną połówkę dzioba. Bob z Iowy miał ciało lwa zwieńczone głową gotyckiej maszkary. - No ale powiedz: myślisz, że jest ładna? - nastawałem. - W ogóle o tym nie myślę. - No to pomyśl! - Tak całkiem ładna to nie jest, ale dosyć apetyczna. - Apetyczna? - spytałem. - Seksowa! - powiedział czyjś głos przez szczekaczkę; była to oczywiście Franny, która jak zwykle podsłuchiwała przy tablicy rozdzielczej. - Cholerne bachory - rzekł Bob z Iowy. - Franny, ty cholero! - zawołałem. - Mnie trzeba było spytać - powiedziała Franny. - O rany - jęknął Bob z Iowy.

W końcu opowiedziałem Franny o niedwuznacznej propozycji, którą zrobiła mi na schodach Ronda, zaciekawiona moim oddechem i biciem serca - oraz o planie na deszczowy dzień. - No więc? Bierz się do roboty - rzekła Franny. - Tylko po co masz czekać na deszczowy dzień? - Myślisz, że ona jest kurwą? - spytałem. - Chodzi ci o to, czy bierze forsę? - sprecyzowała Franny. Akurat to nie przyszło mi do głowy, bo słowa „kurwa” używano u nas w szkole w sposób bardzo ogólnikowy. - Forsę? - powiedziałem. - A jak myślisz, ile bierze? - Nie wiem, czy w ogóle bierze - odparła Franny - ale na twoim miejscu spróbowałabym się dowiedzieć. Przełączyliśmy szczekaczkę na pokój Rondy i wsłuchaliśmy się w jej oddech. Brzmiał tak jak zwykle, gdy nie spała, tylko sobie polegiwała. Słuchaliśmy go przez dłuższy czas, jakby z samego tego dźwięku można było odgadnąć jej taksę. Wreszcie Franny wzruszyła ramionami. - Idę się wykąpać - oświadczyła. Na odchodnym zakręciła tarczą szczekaczki, po kolei przesłuchując puste pokoje. W 2A ani szmeru; w 3A też nic; w 4A nic zupełnie; w IB nic a nic; w 4B tylko trzaski i szumy Maxa Uricka. Franny odchodziła już od tablicy rozdzielczej, żeby sobie puścić wodę na kąpiel, więc sam zacząłem obracać pokrętłem: 2C, 3C, 4C, a potem szybko przełączyłem na 2E, 3E... (no, a tam!...) i dalej na 4E, skąd nic nie było słychać. - Czekaj no - powiedziałem. - Co to było? - spytała Franny. - Chyba 3E. - Spróbuj jeszcze raz - powiedziała. Pokój 3E znajdował się o jedno piętro nad Ronda Ray, w przeciwnym końcu holu niż jej „pokój dzienny”, naprzeciwko Boba z Iowy, którego akurat nie było w domu. - Mówię ci, spróbuj - powtórzyła Franny. Ogarnął nas strach. Nie mieliśmy w hotelu „New Hampshire” ani jednego klienta, ale w pokoju 3E ktoś piekielnie hałasował. Było niedzielne popołudnie. Frank zaszył się w pracowni biologicznej, a Lilly i Jajo poszli do kina. Ronda Ray siedziała w swoim „pokoju dziennym”, a Trener Bob gdzieś wywędrował. Pani Urick tkwiła w kuchni, natomiast Max Urick słuchał radia, które słyszeliśmy przez trzaski i szumy eteru. Włączyłem 3E. Rozległy się te same dźwięki co przedtem. - Oooooooooo! - zawodziła kobieta. - Huu, huu, huu! - pohukiwał mężczyzna. Ale Teksańczyk dawno już wyjechał, a w 3E nie mieszkała żadna kobieta. - Aj, aj, aj! - wołała nieznajoma. - Uff, uff, uff! - sapał mężczyzna. Całkiem jakby ich zmyśliła ta zwariowana szczekaczka! Franny mocno trzymała mnie za rękę. Chciałem wyłączyć albo przestawić na jakiś spokojniejszy pokój, ale mi nie dawała. - Iiiip! - pisnęła kobieta. - Nap! - powiedział mężczyzna. Na podłogę spadła lampa. Kobieta roześmiała się, a mężczyzna zamamrotał. - Jezu - powiedział mój ojciec. - Kolejna lampa - powiedziała moja matka, nie przestając się śmiać. - Gdybyśmy tu byli gośćmi - rzekł ojciec - musielibyśmy za nią zapłacić! Wybuchnęli takim śmiechem, jakby to był najlepszy żart na świecie. - Wyłącz! - rzekła Franny. Wyłączyłem. - Dziwna sprawa, co? - zaryzykowałem. - Muszą się chować po pokojach dla gości - stwierdziła Franny - żeby się od nas odczepić! Nie bardzo ją zrozumiałem. - Boże! - ciągnęła. - Ależ oni się kochają. Naprawdę się kochają! Sam nie wiedziałem, czemu dotąd uważałem to za rzecz oczywistą i czemu Franny tak się dziwi. Puściła moją dłoń i złapała się oburącz za ramiona, jakby chciała samą siebie utulić, obudzić albo rozgrzać. - A co ja mam zrobić? - powiedziała. - Jakie to będzie uczucie? I co potem? Nie umiałem aż tak wybiec w przyszłość. Właściwie nie sięgałem wyobraźnią poza chwilę

obecną; zapomniałem nawet o Rondzie Ray. - Miałaś się kąpać - przypomniałem Franny, bo wyglądała, jakby trzeba jej było o czymś przypomnieć albo coś doradzić. - Co takiego? - spytała. - Kąpiel - powtórzyłem. - Pytałaś, co potem, więc ci mówię, że miałaś wziąć kąpiel. - Ha! - zawołała Franny. - Do diabła z kąpielą! Czniam kąpiel! - oświadczyła. Trzymała się za ramiona i kołysała w miejscu, jakby tańczyła sama z sobą. Nie wiedziałem, czy jest szczęśliwa, czy się martwi, ale kiedy zacząłem dla zgrywu z nią tańczyć, popychać ją i łaskotać pod pachami, podjęła zabawę i wkrótce już razem tańczyliśmy, popychając się i łaskocząc, aż wreszcie zostawiliśmy szczekaczkę i wbiegliśmy schodami na podest pierwszego piętra. - Deszcz, deszcz, deszcz! - zaczęła się drzeć Franny, a ja okropnie się zawstydziłem. Ronda Ray otworzyła drzwi „dziennego pokoju” i popatrzyła na nas, marszcząc brwi. - To taniec deszczu - oświadczyła Franny. - Zatańczy pani z nami? Ronda uśmiechnęła się. Miała na sobie wściekle pomarańczową koszulę nocną. - Może kiedy indziej - powiedziała. - Deszcz, deszcz, będzie deszcz! - wołała Franny, odbiegając tanecznym krokiem. Ronda patrzyła na mnie, kręcąc głową, ale minę miała przyjazną. Zamknęła drzwi. Wybiegłem w ślad za Franny do Parku Elliota. Zobaczyliśmy, że nasi rodzice stoją w oknie 3E, przy schodkach pożarowych. Matka otworzyła okno i krzyknęła: - Przyprowadźcie z kina Jajo i Lilly! - Co robicie w tym pokoju? - zawołałem. - Sprzątamy! - odparła. - Deszcz, deszcz, deszcz! - wrzeszczała Franny. Pobiegliśmy do miasta, gdzie akurat się kończył popołudniowy seans. Jajo i Lilly wyszli z kina, a z nimi Junior Jones. - Przecież to film dla dzieci - powiedziała do niego Franny. - Co cię napadło, żeby na to pójść? - Ja też jestem dziecko, tyle że duże - odparł Junior. Kiedy całą piątką wracaliśmy do domu, trzymał ją za rękę; potem Franny poszła z nim na spacer przez boiska Szkoły Dairy, a Jajo, Lilly i ja dalej szliśmy w stronę hotelu „New Hampshire”. - Czy Franny kocha Juniora Jonesa? - z całą powagą zapytała Lilly. - W każdym razie go lubi - odparłem. - To jej przyjaciel. - Co? - spytał Jajo. Zbliżało się Święto Dziękczynienia i kilkudniowe ferie; Junior zamierzał spędzić je z nami, bo rodzice nie przysłali mu dość pieniędzy na podróż. Prócz niego świąteczną kolację miało zjeść u nas paru uczniów z zagranicy, którym nie opłacało się jechać do domu. Wszyscy się cieszyli, że Junior przyjdzie, ale to ojciec wpadł na pomysł, żeby zaprosić pozostałych, których nikt nie znał. Matka go poparła, mówiąc, że właśnie po to ustanowiono Święto Dziękczynienia. Bardzo możliwe, ale nas, dzieci, wcale taki najazd nie zachwycał. Dosyć nam było tego, że musimy jakoś tolerować gości hotelowych; znalazł się wśród nich słynny ponoć lekarz z Finlandii, który przybył w odwiedziny do córki, uczącej się w Szkole Dairy. Ona też miała zjeść z nami kolację. Był jeszcze pewien Japończyk, którego Frank poznał na zajęciach z wypychania i podobno odebrał od niego przysięgę, że tamten zachowa w tajemnicy sprawę rekonstrukcji Smutka, ale chłopak koszmarnie mówił po angielsku, więc nawet gdyby się wygadał, i tak nikt by go nie zrozumiał. Miały też przyjść dwie małe Koreanki, dziewczynki o tak zgrabnych rączkach, że Lilly przez całą kolację nie odrywała od nich wzroku i może właśnie za ich przykładem po raz pierwszy w życiu zainteresowała się jedzeniem, bo Koreanki całe mnóstwo potraw jadły paluszkami, a robiły to tak pięknie i delikatnie, że ona także zaczęła się bawić tym, co miała na talerzu, i w końcu trochę nawet zjadła. Jajo oczywiście przez cały dzień wykrzykiwał swoje „co?”, usiłując rozmawiać z Japończykiem, ten jednak odpowiadał mu w sposób tragicznie niezrozumiały. Junior Jones jadł, jakby nie mógł przestać, więc pani Urick o mało nie pękła z dumy. - To ci dopiero apetyt! - rzekła z podziwem. - Jakbym był taki wielki, też bym tyle jadł - powiedział Max. - Nieprawda - odparła pani Urick. - Jesteś niejadek. Ronda Ray nie przebrała się w strój kelnerki; siedziała przy stole razem z całą rodziną i tylko

co jakiś czas zrywała się, żeby sprzątnąć ze stołu i przynieść z kuchni następną potrawę; to samo robiła matka, Franny i dorodna Finka o włosach blond, do której przyjechał z wizytą sławny ojciec. Finka była olbrzymia; krążyła wokół stołu niczym złowrogie ptaszysko, aż Lilly się kuliła. Należała do typu rosłych narciarek w niebiesko-białych swetrach i co chwila obłapiała swego ojca, który należał do typu rosłych narciarzy w niebiesko-białych swetrach. - Ho! - wołał, ilekroć na stół wjeżdżała nowa potrawa. - Juhuu - szeptała Franny. - Rany koguta - mówił Junior Jones. Bob z Iowy siedział obok Jonesa; ze swojego końca stołu mieli najbliżej do telewizora umocowanego nad barem, więc przez całą kolację mogli śledzić przebieg meczu piłkarskiego. - Jak to ma być wślizg, to ja chyba zjem własny talerz - oświadczał Jones co jakiś czas. - Zjedz własny talerz - zgadzał się Trener Bob. - Co to takiego wślizg? - spytał sławny lekarz z Finlandii, ale myśmy usłyszeli: Sododakiego wźlisk? Bob z Iowy zaofiarował się, że zademonstruje wślizg na Rondzie, która była chętna, i owszem; Koreanki nieśmiało sobie chichotały, a Japończyk wciąż się z czymś borykał - a to z indykiem, a to z nożem do masła, a to z Frankiem, który coś mu bełkotliwie objaśniał, a to z Jajem, pokrzykującym bez przerwy „co? co?”... po prostu z całym światem. - Jak żyję, nie jadłam kolacji w takim hałasie - oświadczyła Franny. - Co? - zawołał Jajo. - Jezu - rzekł ojciec. - Lilly - powiedziała matka. - Proszę cię, jedz. Jedz, to urośniesz. - Co to ma znaczyć? - spytał sławny lekarz z Finlandii, ale myśmy usłyszeli: - Sodoma snadżyć? Fin popatrzył na matkę i na Lilly. - Kto tu nie rośnie? - zapytał. - O, to drobiazg - rzekła matka. - To ja - powiedziała Lilly. - Przestałam rosnąć. - Nie, kochanie, wcale nie przestałaś - zaprotestowała matka. - Wygląda na to, że jej dalszy wzrost uległ zahamowaniu - powiedział ojciec. - Ho, zahamowaniu! - rzekł Fin, wpatrując się w Lilly. - Nie rośniesz, co? - spytał. Skinęła głową po swojemu, czyli ciut, ciut. Lekarz oparł jej ręce na głowie i spojrzał w oczy. Wszyscy prócz Japończyka i Koreanek przestali jeść. - Jak się mówi?... - spytał doktor i powiedział do swojej córki coś, czego nie sposób byłoby powtórzyć. - Centymetr - podpowiedziała. - Ho, centymetr? - zawołał lekarz. Max Urick gdzieś pobiegł i wrócił z centymetrem. Fin zaczął mierzyć Lilly: zmierzył obwód klatki piersiowej, talii, nadgarstków i kostek nóg, barków i głowy. - Jej nic nie jest - powiedział ojciec. - To zupełny drobiazg. - Cicho bądź - rzekła matka. Lekarz zapisał wyniki pomiarów. - Ho! - zawołał. - Dokończ jedzenie, kotku - powiedziała matka do Lilly, ale ona wpatrywała się w cyfry, które doktor wypisał na serwetce. - Jak się mówi?... - zwrócił się do córki i znowu wymówił jakieś słowo nie do powtórzenia. Tym razem córka spasowała. - Nie wiesz? - zdziwił się Fin. Pokręciła głową. - Gdzie słownik? - spytał. - W moim pokoju - odparła. - Ho! - powiedział. - Idź po niego. - Teraz? - spytała, wpatrując się z żalem w spiętrzoną na talerzu dokładkę gęsi i indyka z nadzieniem. - Idź, idź! - nalegał Fin. - Oczywiście, że teraz. Idź! Ho! Idź! Dorodna dziewoja w niebiesko-białym swetrze narciarskim wyszła z restauracji. - To jest... jak się mówi?... stan patologiczny - ze spokojem oznajmił sławny lekarz z Finlandii.

- Stan patologiczny? - spytał ojciec. - Patologiczne zahamowanie wzrostu - wyjaśnił doktor. - Częste zjawisko, ale przyczyny bywają różne. - Patologiczne zahamowanie wzrostu - powtórzyła matka. Lilly wzruszyła ramionami i naśladując Koreanki obdarła ze skóry indycze udko. Dorodna zadyszana blondyna po powrocie stwierdziła z rozpaczą, że Ronda Ray już uprzątnęła jej talerz; bez słowa podała swojemu ojcu słownik. - Ho! - szepnęła do mnie Franny przez stół, a ja ją kopnąłem; oddała mi kopniaka, więc znów wierzgnąłem w jej stronę, ale niechcący trafiłem Juniora Jonesa. - Aj - rzekł Junior. - Przepraszam - powiedziałem. - Ho! - rzekł lekarz z Finlandii, wskazując palcem słowo, którego szukał. - Karłowatość! wykrzyknął. Przy stole zapanowała cisza; słychać było tylko, jak Japończyk boryka się z kremem kukurydzianym. - Więc twierdzi pan, że Lilly jest karlicą? - spytał ojciec. - Ho, tak! Karlicą - przytaknął doktor. - Sranie w banię - rzekł Bob z Iowy. - To nie żadna karlica, tylko dziewczynka! Dziecko, głąbie jeden! - Co to takiego „głąbie”? - spytał lekarz córkę, ale nie chciała mu powiedzieć. Ronda Ray podała paszteciki. - Nie jesteś żadną karlicą, kochanie - szepnęła matka do Lilly, która tylko wzruszyła ramionami. - A jeśli nawet, to co z tego? - rzekła mężnie. - Przecież jestem grzeczna. - Bania - oświadczył Bob z Iowy mrocznym tonem, i nikt nie wiedział, czy ma to być recepta na kurację („karmić ją zupą z dyni”), czy eufemizm od „srania w banię”. Tak wyglądało nasze Święto Dziękczynienia w pięćdziesiątym szóstym. W ten właśnie sposób mknąc ku Gwiazdce braliśmy kolejne wiraże: dyskutowaliśmy o tym, kto ma ile wzrostu, podsłuchiwaliśmy kochanków, rezygnowaliśmy z kąpieli, próbowaliśmy należycie upozować nieboszczyków... biegaliśmy, podnosiliśmy ciężary i czekaliśmy na deszcz. Pewnego ranka w początkach grudnia obudziła mnie Franny. W pokoju panował mrok; przez drzwi bez drzwi usłyszałem, że Jajo chrapie jak łódź podwodna: jeszcze spał. Z bliska słychać było inny oddech, bardziej powściągliwy i cichszy; uchwyciłem woń Franny - tę, której przez jakiś czas nie czułem: zapach soczysty, ale nie aż tak, żeby budził wstręt, lekko słony, trochę słodkawy, mocny, lecz niezbyt zawiesisty. Zrozumiałem w tych ciemnościach, że Franny nareszcie się wyleczyła z nałogu kąpieli. Przeszło jej, kiedy podsłuchaliśmy rodziców; to chyba od tamtej pory własna woń znów zaczęła jej się wydawać całkiem naturalna. - Franny? - szepnąłem, bo nie widziałem jej po ciemku. Musnęła ręką mój policzek. - Tutaj - powiedziała. Siedziała zwinięta w kłębek, wciśnięta w kącik między ścianą a wezgłowiem; nie mam pojęcia, jakim cudem się tam wśliznęła, nie budząc mnie. Obróciłem się twarzą do niej i poczułem, że umyła już zęby. - Posłuchaj - szepnęła. Usłyszałem bicie naszych serc, chrapanie Jaja, który nurkował w głębokiej toni przyległego pokoju... i jeszcze coś, dźwięk równie cichy jak oddech Franny. - To deszcz, ty głupku - powiedziała moja siostra, wwiercając mi pięść między żebra. - Pada deszcz. Młody, nadszedł twój wielki dzień! - Jeszcze ciemno - odparłem. - Jeszcze śpię. - Już świta - syknęła mi prosto do ucha; ugryzła mnie w policzek i zaczęła łaskotać pod kołdrą. - Przestań, Franny! - poprosiłem. - Deszcz, deszcz, deszcz! - zaśpiewała. - Nie bądź taki cykor. Frank i ja wstaliśmy godzinę temu. Powiedziała, że Frank siedzi przy tablicy rozdzielczej i bawi się szczekaczką. Wywlokła mnie z łóżka i zmusiła, żebym umył zęby i ubrał się tak, jakbym miał starym zwyczajem trenować sprinty na schodach. Potem zaprowadziła mnie do Franka; przy tablicy rozdzielczej oboje przeliczyli pieniądze i kazali mi je schować w bucie; dali mi gruby plik banknotów, głównie jedynki i piątki. - Jak mam biegać z czymś takim w bucie? - powiedziałem.

- Przecież nie będziesz biegać - przypomniała mi Franny. - Ile tego jest? - spytałem. - Najpierw się upewnij, czy ona w ogóle bierze forsę - poradziła Franny. - Potem będziesz się martwił, czy ci starczy. Frank przy tablicy rozdzielczej wyglądał jak obłąkany operator na wieży kontroli naziemnej bombardowanego lotniska. - A wy co będziecie robili? - spytałem. - Będziemy siedzieli na czatach - powiedział Frank. - Jeżeli zacznie wyglądać na to, że się całkiem skompromitujesz, ogłosimy alarm pożarowy czy coś w tym stylu. - Ekstra! - odparłem. - Obejdzie się. - Ty, młody - rzekła Franny. - Wyłożyliśmy szmal, więc mamy prawo posłuchać. - O rany - jęknąłem. - Pójdzie ci jak z płatka - uspokoiła mnie Franny. - Nie denerwuj się. - A jeżeli to jedno wielkie nieporozumienie? - powiedziałem. - Prawdę mówiąc podejrzewam, że właśnie tak jest - rzekł Frank. - W takim razie po prostu wyjmiesz pieniądze z buta i zaczniesz trenować te swoje sprinty po schodach. - Zamknij się, Frank - powiedziała Franny. - Lepiej zrób kontrolę łóżek, ty mendo. Pstryk, pstryk, pstryk, pstryk: Bob z Iowy znowu udawał pociąg sunący całe kilometry pod ziemią; Max Urick spał za zasłoną elektrostatycznych trzasków i sam też trzeszczał elektrostatycznie; pani Urick parkotała przy akompaniamencie kilku saganów; klientka w pokoju 3H - ponura ciotka chłopaka od nas ze szkoły, niejaka pani Bower - chrapała jak ostrzone dłuto. - Aaaa... dzień dobry, Rondo! - szepnęła Franny, gdy Frank nastawił w końcu przełącznik na właściwy pokój. Ach, jakie rozkoszne dźwięki wydawała Ronda przez sen! Jakby morski zefirek wiał przez jedwab! Aż się spociłem pod pachami. - Cholera, idź wreszcie na górę - powiedziała Franny - Zanim przestanie padać. Akurat, pomyślałem, zerkając w monumentalne okna klatki schodowej: w Parku Elliota trwała istna powódź, woda przelewała się przez krawężniki i żłobiła rowy między huśtawkami; z szarego nieba płynęła rzeka. Zastanawiałem się, czy nie obrócić parę razy w tę i z powrotem po schodach - niekoniecznie gwoli tradycji, tylko dlatego, żeby obudzić Rondę w najbardziej codzienny sposób. Stojąc w holu pod jej drzwiami czułem mrowienie w palcach i już dyszałem - nawet nie zdawałem sobie sprawy, jak mocno: Franny powiedziała mi później, że ona i Frank słyszeli mnie przez szczekaczkę, jeszcze zanim Ronda wstała i otworzyła drzwi. - Albo to John-O, albo wykolejony pociąg - szepnęła, nim mnie wpuściła; nie mogłem wykrztusić ani słowa. Brakło mi tchu, jakbym przez cały ranek biegał po schodach. W pokoju Rondy było ciemno, zauważyłem jednak, że ubrana jest w tę niebieską. Oddech miała rano trochę nieświeży, ale mnie się ten zapach podobał; w ogóle ładnie pachniała, chociaż potem sobie uświadomiłem, że jest to po prostu zapach Franny, tylko przefajnowany o kilka stopni. - Boże, ale zimne kolana! - rzekła Ronda Ray. - Wszystko przez te spodenki bez nogawek. Właź, to się rozgrzejesz. Jakoś się wykaraskałem z szortów, a ona powiedziała: - Boże, ale zimne ręce! Wszystko przez tę koszulkę bez rękawów. Wobec tego wymotałem się i z koszulki. Ściągnąłem też buty, wepchnąwszy plik banknotów w sam czubek buta, żeby się nie wydało. Bardzo możliwe, że to kochanie się pod szczekaczką raz na zawsze ukształtowało mój stosunek do seksu. Jeszcze dziś - chociaż dobiegam czterdziestki - mam skłonność do szeptania. Rondę też błagałem, żeby mówiła szeptem. - Miałam ochotę wrzasnąć „mówcie głośniej!” - zwierzyła mi się potem Franny. - Szlag mnie trafiał od tych idiotycznych szeptów! Było jednak parę rzeczy, które mógłbym powiedzieć Rondzie Ray, gdybym nie wiedział, że Franny słyszy. O Franku właściwie nie myślałem, choć odtąd zawsze - przez całe nasze życie, czasem wspólne, a czasem osobne - wyobrażałem go sobie w roli kogoś, kto stoi przy szczekaczce i podsłuchuje, jak inni się kochają. Widzę go, kiedy podsłuchuje kochanków, a na twarzy ma ten grymas

niezadowolenia, z którym robił prawie wszystko: rozsmarowany od ucha do ucha wyraz bliżej nieokreślonego niesmaku graniczącego z obrzydzeniem. - Szybki jesteś, John-O - stwierdziła Ronda Ray. - Bardzo szybki. - Błagam, szeptem - powiedziałem stłumionym głosem prosto w jej szaleńczo kolorową fryzurę. Właśnie przez tę inicjację jestem w sprawach seksu taki nerwowy: nigdy nie mogę się pozbyć uczucia, że muszę uważać na to, co mówię i robię, bo inaczej zdradzę Franny. Czy to właśnie z powodu tego przeżycia z Ronda Ray w pierwszym hotelu „New Hampshire” za każdym razem sobie wyobrażam, że podsłuchuje mnie starsza siostra? - Sądząc po odgłosach, wyszło raczej na pół gwizdka - orzekła później Franny. - Ale za pierwszym razem pewnie ma prawo tak być. - Dziękuję, że mnie nie dopingowałaś - odparłem. - Naprawdę myślałeś, że będę się wtrącać? - spytała, więc ją przeprosiłem, chociaż naprawdę nigdy nie umiałem przewidzieć, co jej strzeli do głowy. - Jak tam twój pies, Frank? - pytałem co pewien czas, bo Gwiazdka zbliżała się wielkimi krokami. - A jak tam twoje szepty? - pytał Frank. - Zauważyłem, że ostatnio ciągle pada. W tamtym roku tuż przed Gwiazdką wcale tak znów często nie lało, ale przyznam, że za coś w rodzaju deszczu pozwalałem sobie uznawać śnieg - śnieg, a czasem nawet tylko pochmurny ranek grożący ulewą lub śnieżycą. I właśnie tuż przed Bożym Narodzeniem - wiele dni po tym, jak oddałem Frankowi i Franny plik banknotów z buta - Ronda Ray spytała: - Czy wiesz, John-O, że kelnerce zwykle daje się napiwek? Załapałem, o co chodzi: później zastanawiałem się, czy Franny podsłuchała mnie tego akurat ranka – mnie albo szelest banknotów, który nieraz się potem rozlegał. Wszystkie moje pieniądze przeznaczone na Gwiazdkę pochłonęła Ronda Ray. Oczywiście kupiłem jakieś drobiazgi ojcu i matce. U nas w rodzinie nigdy się nie przesadzało z prezentami pod choinkę. Chodziło o to, żeby podarować jakieś głupstwo. O ile pamiętam, ojcu kupiłem fartuch, żeby miał się czym opasywać, stojąc za barem w hotelu „New Hampshire” - ot, taki sobie fartuch z wypisanym głupim sloganem. Matce dałem chyba porcelanowego miśka. Frank co roku kupował ojcu krawat, a matce apaszkę; matka zawsze oddawała ją Franny, która nosiła te apaszki na wszelkie możliwe sposoby, a ojciec oddawał krawat Frankowi, który lubił krawaty. Na Boże Narodzenie pięćdziesiątego szóstego roku wymyśliliśmy coś ekstra dla Boba z Iowy: powiększoną fotografię w ramkach, przedstawiającą Juniora Jonesa w chwili, gdy zdobywa jedyne punkty dla Dairy w meczu z Exeterem. Akurat ten prezent wcale nie był taki idiotyczny, ale wszyscy inni rzeczywiście dostali same głupstwa. Franny kupiła matce seksowną sukienkę; z góry było wiadomo, że matka nigdy jej nie włoży. Franny miała nadzieję, że ją dostanie z powrotem, ale mama za nic w świecie nie pozwoliłaby jej nosić czegoś takiego. - Może się w nią ubrać dla ojca, kiedy pójdą do tego swojego 3E - powiedziała do mnie Franny nadąsanym tonem. Ojciec kupił Frankowi mundur kierowcy autobusu, bo Frank kochał mundury; przebierał się potem za kierowcę, ilekroć odgrywał portiera z hotelu „New Hampshire”. Przy tych rzadkich okazjach, kiedy nocował u nas więcej niż jeden gość, Frank lubił udawać, że przed hotelem „New Hampshire” zawsze stoi portier. Mundur kierowcy był trupioszary (stara, poczciwa barwa Dairy), a czapka za duża, toteż mój brat wpuszczając gości miał złowieszczy wygląd podupadłego karawaniarza. - Serdecznie witamy w hotelu „New Hampshire”! - nauczył się mówić, ale nie brzmiało to szczerze. Nikt nie wiedział, co dać Lilly - na pewno nie krasnala ani elfa, żadnych małych stworzonek. - Dajcie jej coś do jedzenia! - zaproponował Bob z Iowy na kilka dni przed Wigilią. W zwykły cyrk z organizowaniem świątecznych zakupów moja rodzina też nie dawała się wpuścić. Wszystko zawsze odkładało się na ostatnią chwilę i tylko Bob z Iowy narobił szumu, bo pewnego ranka ściął w Parku Elliota choinkę - taką wielką, że się nie mieściła w restauracji i trzeba było skrócić ją o połowę. - Zrąbałeś to piękne drzewo w parku! - powiedziała matka. - Przecież to nasz park, może nie? - odparł Trener Bob. - Niby po co są drzewa?

Pochodził przecież z Iowy, a tam często aż po horyzont nie ma ani jednego drzewa. Najbardziej obsypany prezentami został Jajo, bo był akurat w odpowiednim wieku, żeby obchodzić Gwiazdkę, a przedmioty po prostu uwielbiał. Wszyscy znosili mu zwierzaki, piłki, zabawki do kąpieli i różne szpeje do wynoszenia na dwór - przeważnie szmelc, o którym wiadomo było, że jeszcze przed końcem zimy Jajo z niego wyrośnie, pogubi go, zepsuje albo pozwoli przysypać śniegowi. Franny i ja znaleźliśmy w sklepie ze starociami słoik pełen zębów szympansa; kupiliśmy je dla Franka. - Przydadzą mu się do tych jego doświadczeń z wypychaniem zwierząt - powiedziała Franny. Ja tam cieszyłem się, że Frank nie dostanie szympansich zębów przed Bożym Narodzeniem, bo jeszcze by je wstawił Smutkowi. - Smutek! - wrzasnął Bob z Iowy w pewną noc tuż przed Gwiazdką, a my ze zjeżonymi włosami usiedliśmy w łóżkach. - Smutek! - huknął starzec, a jego krzyk poniósł się echem w opustoszałym holu drugiego piętra. - Smutek! - Temu staremu durniowi śni się jakiś koszmar - powiedział ojciec, włożył szlafrok i głośno tupiąc wbiegł na górę. Wszedłem do pokoju Franka i tylko na niego spojrzałem. - Co się gapisz? - spytał. - Smutek jest w pracowni biologicznej, jeszcze niegotowy. Poszliśmy więc wszyscy na górę, żeby sprawdzić, co się stało Trenerowi Bobowi. Bob z Iowy oświadczył, że przed chwilą widział Smutka: najpierw przez sen poczuł jego odór, a kiedy się zbudził, Smutek stał na swoim ulubionym wschodnim dywanie. - Ale tak groźnie na mnie patrzył - rzekł stary Bob. - Jakby miał się rzucić. Frank tylko wzruszył ramionami, kiedy na niego spojrzałem. Tata przewrócił oczami. - Miałeś zły sen - powiedział do swego starego ojca. - Smutek tu był! - upierał się Trener Bob. - Ale wcale nie wyglądał jak Smutek. Miał taką minę, jakby chciał mnie zabić. - Cicho, cicho - powiedziała matka, a ojciec dał nam ręką znak, żebyśmy wyszli; usłyszałem, że mówi do Boba z Iowy takim samym tonem, jakim przemawiał do Jaja, do Lilly - do każdego z nas, kiedy byliśmy mali - i zdałem sobie sprawę, że często właśnie tak się zwraca do Boba: jakby własnego ojca uważał za dziecko. - To przez ten stary dywan - szepnęła matka. - Nalazło w niego tyle psiej sierści, że dziadek wciąż jeszcze nawet przez sen czuje zapach Smutka. Lilly miała wystraszoną minę, ale to było u niej częste. Jajo się zataczał, jakby spał na stojąco. - Smutek nie żyje, prawda? - spytał. - Tak, tak - rzekła Franny. - Co? - powiedział Jajo, tak głośno, że Lilly podskoczyła. - No dobra, Frank - szepnąłem na schodach. - Jak w końcu ustawiłeś Smutka? - W pozie ataku - odparł Frank, a ja się wzdrygnąłem. Pomyślałem, że stary pies z zemsty za straszliwą pozę, na którą go skazano, wrócił, żeby straszyć w hotelu „New Hampshire”. Wybrał pokój Boba z Iowy, ponieważ Bob miał jego dywan. - Połóżmy stary dywan Smutka w pokoju Franka - zaproponowałem przy śniadaniu. - Nie chcę tego starego dywanu - powiedział Frank. - Za to ja go chcę - rzekł Trener Bob. - W sam raz się nadaje do podnoszenia ciężarów. - Niezły sen miałeś dzisiaj w nocy - zaryzykowała Franny. - Jaki tam sen - ponuro odparł Bob. - To był Smutek, z krwi i kości. Kiedy stary trener powiedział „z krwi i kości”, Lilly tak zadrżała, że łyżka, którą jadła płatki na mleku, z brzękiem wypadła jej z ręki. - Co to jest krwikość? - spytał Jajo. - Słuchaj, Frank - powiedziałem w przeddzień Wigilii, kiedy staliśmy we dwóch w skutym mrozem Parku Elliota. - Lepiej zostaw Smutka w pracowni. Frank o mało sam nie przybrał pozy ataku. - Jest gotowy - oświadczył - i dziś wieczorem wraca do domu. - Bądź tak dobry, nie zapakuj go czasem w ozdobny papier z kokardką, co? - Z kokardką? - spytał, lekko tylko zbrzydzony. - Myślisz, że zwariowałem? Pozostawiłem to pytanie bez odpowiedzi, a on rzekł:

- Słuchaj, czy ty nic nie rozumiesz? Smutek tak mi się udał, że dziadek w proroczym widzeniu przeczuł jego powrót. Nigdy nie przestało mnie zdumiewać to, że Frank umie nadawać pozory logiki czystym idiotyzmom. No i tak dotrwaliśmy do Wigilii. Panował przysłowiowy święty spokój. Najmniejszego zamieszania, najwyżej w paru saganach. No i te wieczne trzaski Maxa Uricka. Ronda Ray siedziała u siebie w pokoju. W 2B mieszkał turecki dyplomata: przyjechał odwiedzić syna, który chodził do naszej szkoły i jako jedyny uczeń nie pojechał na święta ani do domu, ani do żadnego kolegi. Wszystkie prezenty starannie pochowano. Rodzinna tradycja nakazywała wykładać je rankiem w Boże Narodzenie pod niczym nie przystrojoną choinką. Wiedzieliśmy, że rodzice ukryli nasze prezenty w 3E; odwiedzali ten pokój często i z radością. Bob z Iowy schował podarki w jednej z maciupeńkich łazienek na trzecim piętrze, o których już się nie mówiło, że są „w sam raz dla krasnoludków”, odkąd u Lilly stwierdzono podejrzenie stanu patologicznego. Franny pokazała mi swoje prezenty dla całej rodziny, a nawet przymierzyła na mój benefis seksowną sukienkę dla matki. Ja z kolei pokazałem jej nocną koszulę dla Rondy Ray; Franny czym prędzej ją także zaczęła mierzyć i wtedy stwierdziłem, że właściwie powinien to być prezent dla niej. Koszula miała kolor śnieżnobiały, który jak dotąd nie występował w kolekcji Rondy. - Mnie trzeba było ją kupić! - powiedziała Franny. - Jest fantastyczna! W sam raz dla mnie! Ale ja nigdy nie mogłem w porę się połapać, co jest w sam raz dla Franny. - Zawsze będę cię wyprzedzała o rok, młody - mawiała. Lilly schowała swoje upominki w pudełeczku: wszystkie były malutkie. Jajo nic nikomu nie kupił, ale bez końca przeszukiwał hotel „New Hampshire”, tropiąc prezenty, które my kupiliśmy dla niego. Frank schował Smutka w szafie Trenera Boba. - Ale dlaczego? - pytałem go potem niezliczoną ilość razy. - To miało być tylko na jedną noc - odpowiadał. - No i wiedziałem, że Franny na pewno tam nie zajrzy. W pięćdziesiątym szóstym roku w Wigilię wszyscy wcześnie poszliśmy do łóżek, ale nikt nie spał: była to jeszcze jedna z naszych tradycji rodzinnych. Słyszeliśmy, jak w Parku Elliota jęczy lód pod śniegiem. Park Elliota potrafił czasem skrzypieć niczym trumna zmieniająca temperaturę... podczas spuszczania do ziemi. Czemu w tamtym roku nawet Gwiazdka miała posmak Zaduszek? Późną nocą zaszczekał jakiś pies, a chociaż nie mógł to być Smutek, ci z nas, którzy nie spali, przypomnieli sobie sen Boba z Iowy - czyli „prorocze widzenie”, jak nazwał je Frank. A potem nastał ranek Bożego Narodzenia - bezchmurny, wietrzny i zimny; zrobiłem czterdzieści czy pięćdziesiąt sprintów przez Park Elliota. Na golasa wyglądałem już mniej pulchnie niż w dresie do biegania; przynajmniej Ronda tak twierdziła. Część tych bananów, które pochłonąłem, zaczęła już twardnieć. A że plan treningów bez względu na święta pozostaje planem treningów, dołączyłem do Boba z Iowy, żeby trochę popodnosić, nim rodzina zasiądzie do świątecznego śniadania. - Pomachaj hantlami, a ja przez ten czas popodnoszę w leżeniu - powiedział Bob z Iowy. - Dobrze, dziadku - odparłem. Zrobiłem, jak kazał. Położywszy się stopami do siebie na dywanie Smutka zrobiliśmy siady z leżenia. Potem zwróciliśmy się głowami do środka i odbębniliśmy pompki. Mieliśmy tylko jedną długą sztangę i dwie krótkie hantle, ćwiczyliśmy więc nimi na zmianę; było to coś w rodzaju porannej modlitwy bez słów. - Ramiona, klata, szyja... te partie wyglądają całkiem, całkiem - powiedział dziadek Bob - ale nad przedramionami mógłbyś jeszcze trochę popracować. A jak robisz siady z leżenia, to przyłóż sobie na klatę płaską piętnastokilówkę, bo coś ci to za łatwo idzie. I zginaj kolana. - Aha - odrzekłem dysząc w sposób, który tak drażnił Rondę Ray. Bob sięgnął po sztangę; z dziesięć razy gładko ją podrzucił, a potem kilkakrotnie wycisnął; na moje oko ważyła jakieś osiemdziesiąt do dziewięćdziesięciu kilo. Wtem z jednego końca zsunęły się talerze; uskoczyłem, ale wtedy z drugiego zjechało trzydzieści albo i czterdzieści kilosów, a Bob z Iowy krzyknął: - Kurwa! Znowu to cholerstwo! Talerze poturlały się po podłodze. Z pokoju piętro niżej zaczął się na nas drzeć ojciec. - Jezu! - wrzeszczał. - Nauczcie się wreszcie dokręcać te śruby, szurnięci sztangiści! Jeden talerz potoczył się prosto w drzwi szafy; szafa oczywiście się otworzyła i wyleciała z

niej rakieta tenisowa, worek z brudnymi ciuchami Boba, rura odkurzacza, piłka do squasha, no i wypchany Smutek. Usiłowałem coś powiedzieć, chociaż pies wystraszył mnie prawie tak samo, jak musiał chyba wystraszyć Boba z Iowy; ale ja przynajmniej wiedziałem, co to za stwór: Smutek w wybranej przez Franka pozie „ataku”. Poza wyszła całkiem nieźle, a zresztą w ogóle Frank wypchał czarnego labradora znacznie lepiej, niż się spodziewałem. Smutek przyśrubowany był do sosnowej deski - bo jak powiedziałby Trener Bob, w hotelu „New Hampshire” wszystko jest przyśrubowane; w hotelu „New Hampshire” jesteśmy zaszajbowani na amen! Rozjuszone psisko ze sporą gracją wysunęło się z szafy i pewnie wylądowało na czterech łapach, gotowe do skoku. Jego czarna sierść lśniła, świeżo nasmarowana oliwką, a żółte ślepia zajęły się jaskrawym światłem poranka, które odbiło się także w starych żółtych zębiskach, na tę okazję wypolerowanych do białości ręką Franka. Futro na grzbiecie zjeżyło się bardziej, niż kiedykolwiek za życia zjeżył je starowina Smutek, a dziąsła połyskiwały ogromnie przekonująco, niby to zwilżone sztuczną śliną. Czarny nos wydawał się mokry jak u zdrowego psa; prawie czułem wstrętny odór, zionący z martwej paszczy. Ale na to, żeby pierdzieć, ten akurat Smutek wyglądał o wiele zbyt serio. Ten akurat Smutek nie miał zamiaru się patyczkować, więc nim wrócił mi oddech, nim powiedziałem dziadkowi, że to tylko prezent gwiazdkowy dla Franny - jeszcze jedna koszmarna robótka Franka z pracowni biologicznej - stary trener cisnął sztangą w psa, wściekle prężącego się do skoku, a sam dał susa w tył, waląc się na mnie całym ciężarem (widocznie chciał mnie osłonić swoim wspaniałym piłkarskim ciałem; na pewno taki miał właśnie zamiar). - Rany gorzkie! - powiedział dziwnie słabym głosikiem, a talerze z brzękiem obsypały Smutka. Pies niewzruszenie szczerzył kły i trwał przyczajony, gotów dać morderczego susa. A Bob z Iowy, którego ostatni sezon dobiegł właśnie końca, padł martwy prosto w moje objęcia. - Jezu, czy wy specjalnie rzucacie tymi sztangami? - wrzasnął z dołu ojciec. - Jezu! Zróbcie sobie dzień przerwy, co? Na miłość boską, przecież są święta. Wesołych Świąt! Wesołych Świąt! - Wesołych Świąt, kurde! - krzyknęła Franny z dolnego piętra. - Wesołych Świąt! - powiedziała Lilly, a potem Jajo i nawet Frank. - Wesołych Świąt! - łagodnie zawołała matka. Czy mnie słuch zmylił? Czyżby do chóru włączyła się Ronda Ray? I Urickowie, którzy nakrywali już stół do gwiazdkowego śniadania w hotelu „New Hampshire”? Usłyszałem też jakieś dźwięki nie do wymówienia - mógł to być Turek z 2B. Zdałem sobie nagle sprawę, że moje ramiona nabrały ostatnio sporo krzepy; trzymałem w nich byłego gwiazdora ekstraklasy, który tyle dla mnie ważył i znaczył, co nasz rodzinny niedźwiedź, i patrzyłem przed siebie, a o parę kroków od nas czaił się Smutek.

Freud pisze do ojca Prezent, który miał dostać na Gwiazdkę Trener Bob - powiększona fotografia w ramkach, przedstawiająca Juniora Jonesa w chwili, gdy zdobywa jedyne punkty dla Dairy w meczu z Exeterem - przypadł w udziale Franny; ona też odziedziczyła po Bobie z Iowy pokój 3F. Na Smutka w wydaniu Franka nie chciała nawet spojrzeć. Jajo zawlókł wypchanego psa do swojego pokoju i schował pod łóżkiem; matka znalazła go tam w parę dni po świętach i narobiła wrzasku. Wiedziałem, że Frank ma ochotę z powrotem wziąć sobie Smutka i wypróbować różne miny i pozy, ale odkąd na śmierć wystraszył własnego dziadka, trzymał się na uboczu i rzadko wychodził z pokoju. Bob z Iowy miał sześćdziesiąt osiem lat, kiedy umarł, ale był w pierwszorzędnej formie; gdyby Smutek go tak nie przeraził, stary piłkarz mógłby jeszcze pożyć z dziesięć lat. Robiliśmy, co w naszej mocy, żeby Franka zbytnio nie przytłoczyła odpowiedzialność za ten wypadek. - Przecież jego nic zbytnio nie przytłacza - twierdziła Franny, lecz nawet ona próbowała podnieść starszego brata na duchu. - Wiesz, Frank, sam pomysł, żeby wypchać Smutka, był przemiły - powiedziała. - Ale zrozum, że nie wszyscy mają twój gust. Mogła mu też powiedzieć, że wypychanie zwierząt - podobnie jak seks - jest sprawą bardzo osobistą, więc trzeba dyskretnie narzucać innym własne upodobania. O tym, że Frank ma poczucie winy - jeśli istotnie je miał - świadczyło tylko to, że separował się od nas, jak nigdy dotąd; co prawda zawsze najmniej z nas wszystkich zaznaczał swoją obecność w rodzinie, lecz teraz jego małomówność jeszcze się pogłębiła. Ale Franny i ja czuliśmy, że gdyby tak się nie dąsał, upomniałby się o Smutka. Tymczasem matka wbrew protestom Jaja kazała Maxowi Urickowi wyrzucić psa, a Max niewiele myśląc wetknął sparaliżowanego zwierza do śmietnika przy wejściu dla dostawców. Kiedy w pewien deszczowy ranek wyjrzałem z okna Rondy Ray, wzdrygnąłem się, bo z pojemnika sterczał mokry zad i ogon; bez trudu wyobraziłem sobie minę faceta, który przyjedzie śmieciarką, wzdrygnie się tak samo jak ja i pomyśli: Boże, ci z hotelu „New Hampshire” to dopiero mają zwyczaje! Jak im zwierzak kipnie, wyrzucają go do śmieci i tyle!

- Wracaj do łóżka, John-O - powiedziała Ronda Ray, lecz ja dalej patrzyłem w okno, za którym padał deszcz, potem deszcz ze śniegiem, a wreszcie śnieg: padał na stojące rzędem śmietniki pełne opakowań od gwiazdkowych prezentów, wstążek i cynfolii, butelek, pudeł i puszek z restauracji, kolorowych i burych resztek jedzenia, mogących zaciekawić ptaki i psy i na jednego martwego psa, który nie mógł zaciekawić nikogo. No, prawie nikogo: Frankowi serce by pękło, gdyby ujrzał na własne oczy, jak marny koniec spotyka Smutka; lecz patrząc na śnieg, pokrywający Park Elliota coraz grubszą warstwą, zobaczyłem jeszcze kogoś ze swojej rodziny, kogo Smutek wciąż żywo ciekawił: Jajo w narciarskiej kurtce i takiejż czapce ciągnął do wejścia dla dostawców sanki, zgrzytające płozami po żwirze. Żwawo maszerował śliską alejką, lekko tylko przysypaną śniegiem i upstrzoną kałużami. Wiedział, dokąd zmierza: rzuciwszy okiem w okna sutereny upewnił się, że jest poza zasięgiem badawczych spojrzeń pani Urick; na wszelki wypadek zerknął w stronę trzeciego piętra, ale Max nie pilnował śmietników. Okna pokoi zajmowanych przez naszą rodzinę nie wychodziły na tyły hotelu, więc Jajo dobrze wiedział, że tylko Ronda Ray może go zauważyć. Leżała jednak w łóżku, a kiedy łypnął w stronę jej okna, uskoczyłem, żeby nie zobaczył mnie. - John-O, jeżeli wolałbyś pobiegać po parku - stęknęła Ronda - to idź i sobie pobiegaj. Nim znów wyjrzałem przez okno, Jajo zniknął, a wraz z nim Smutek. Zrozumiałem, że to jeszcze nie koniec prób wskrzeszenia bestii; mogłem tylko zgadywać, gdzie się ona pojawi następnym razem. Kiedy Franny przeniosła się do pokoju po Bobie z Iowy, matka zarządziła ogólną przeprowadzkę. Mnie umieściła razem z Jajem w dawnym pokoju Franny i Lilly; za to Lilly dostała mój stary pokój, a w dodatku przyległy do niego pokoik Jaja, tak jakby jej rzekoma karłowatość wymagała nie tylko zacisza, ale i większej przestrzeni. Zaprotestowałem, ale ojciec powiedział, że pod moim wpływem Jajo „wydorośleje”. Frank zachował swoją sekretną kwaterę; sztanga też dalej leżała w pokoju Boba z Iowy, dzięki czemu miałem jeden powód więcej, żeby odwiedzać Franny, która lubiła patrzeć, jak podnoszę ciężary. Była całą moją widownią, ale trenując myślałem nie tylko o niej: jeśli się trochę bardziej wysiliłem, udawało mi się przywołać wspomnienie Trenera Boba. Podnosiłem więc za siebie i za niego. Myślę, że kiedy Jajo ratował Smutka przed nieuchronną podróżą na wysypisko, to chciał w jedyny dostępny sobie sposób wskrzesić Boba z Iowy. Pozostawało dla mnie zagadką, jak niby ma „wydorośleć” pod moim wpływem, ale mieszkać się z nim dawało. Najgorsze były jego ciuchy, a właściwie to, co z nimi wyprawiał: nie ubierał się, tylko stroił. Parę razy dziennie zmieniał kostiumy, a te, którymi akurat wzgardził, rzucał na środek pokoju; gromadziły się tam całymi dniami, póki matka nie wtargnęła jak furia, dopytując, czy nie mógłbym czegoś zrobić, żeby Jajo trochę sporządniał. Może ojciec to właśnie miał na myśli, mówiąc o wydorośleniu. Przez pierwszy tydzień wspólnego mieszkania to jego bałaganiarstwo dręczyło mnie jednak znacznie mniej niż zagadka, gdzie też Jajo schował Smutka. Nie chciałem znów dostać szoku na widok tego ucieleśnienia śmierci - choć kształty, które ona przybiera, zawsze chyba szokują (zresztą zgodnie z założeniem) i nawet jeśli człowiek odpowiednio się nastawi, nigdy nie jest na nią dostatecznie przygotowany. Tak przynajmniej było z Jajem i Smutkiem. W noc przed Sylwestrem - nie minął jeszcze tydzień od śmierci Boba z Iowy, a od chwili, gdy Smutek zniknął ze śmietnika, upłynęły dopiero dwa dni - leżeliśmy w naszym ciemnym pokoju; wiedząc, że Jajo nie śpi, szepnąłem: - No dobra. Gadaj, gdzie on jest? Ale do Jaja nie należało mówić szeptem. - Co? - spytał. Matka i doktor Blaze zauważyli u niego poprawę, lecz ojciec twierdził, że małemu nie poprawia się słuch, tylko głuchota, i że lekarz sam chyba musi być głuchy, skoro taki stan nazywa poprawą. Było to trochę tak, jak z karłowatością Lilly: doktor Blaze stwierdził poprawę, bo jego zdaniem nasza siostrzyczka ciut ciut urosła. Ale jej rodzeństwo zdążyło urosnąć o wiele bardziej, w sumie więc powstawało wrażenie, że ona też może i rośnie, ale w odwrotną stronę. - Słuchaj, Jajo - powiedziałem trochę głośniej. - Gdzie jest Smutek? - Smutek nie żyje - oparł Jajo. - Wiem, że nie żyje, ale gdzie jest, do cholery? Powiedz mi, Jajo, gdzie jest Smutek? - Smutek jest z dziadkiem Bobem - rzekł Jajo, no i oczywiście miał rację. Zrozumiałem, że choćbym nie wiem jak się przymilał, nie wydobędę z niego, gdzie się podziewa wypchana

zmora. - Jutro Sylwester - powiedziałem. - Kto? - spytał Jajo. - Sylwester! Będzie przyjęcie. - Gdzie? - Tu. W hotelu „New Hampshire”. - W którym pokoju? - W dużym. W największym. W restauracji, ty głupku. - U nas w pokoju nie będzie przyjęcia - rzekł Jajo. Sam wiedziałem, że wśród tych wszystkich porozrzucanych kostiumów nie byłoby gdzie wydać przyjęcia, ale nie odezwałem się. Prawie zdążyłem zasnąć, nim Jajo znów mnie zagadnął: - Jak się suszy mokre? Wyobraziłem sobie, w jakim stanie może być Smu-{ tek po Bóg wie ilu godzinach w śmietniku, na deszczu ; i śniegu. - A co jest mokre, Jajo? - spytałem. - Włosy - odparł. - Jak się suszy włosy? - Twoje włosy? - Wszystko jedno, czyje. Mnóstwo włosów. Więcej, niż ja mam. - Pewnie suszarką. - Suszarka to to, co leży u Franny? - Mama też ma swoją. - No. Ale ta u Franny jest większa. I chyba mocniej grzeje. - Masz widać całą kupę włosów do wysuszenia? - Co? - spytał Jajo, ale nie warto było go naciskać: jego głuchota miała to do siebie, że głuchł, kiedy mu było wygodnie. Rano patrzyłem, jak zdejmuje piżamę: miał pod nią ubranie, czyli w ogóle się nie rozebrał przed snem. - Lepiej być przygotowanym. Co nie, Jajo? - powiedziałem. - Niby na co? - spytał. - Przecież dziś nie ma szkoły. Są jeszcze ferie. - No to po co spałeś w ubraniu? Puścił moje pytanie mimo uszu, grzebiąc w kilku stertach ciuchów. - Czego szukasz? - zapytałem. - Przecież już jesteś ubrany. Lecz Jajo po prostu mnie ignorował, ilekroć wyczuwał w moim tonie kpinę. - Zobaczymy się na przyjęciu - powiedział. Hotel „New Hampshire” po prostu go zachwycał - może jeszcze bardziej niż ojca, którego oczarował przede wszystkim sam pomysł prowadzenia hotelu, natomiast tego, czy przedsięwzięcie rzeczywiście się powiedzie, tata był chyba z dnia na dzień coraz mniej pewny. Ale Jajo uwielbiał tę gmatwaninę pokoi i klatek schodowych dawnej szkoły dla dziewcząt, cały ogrom niczym nie zajętej przestrzeni. Ojciec wiedział, że ta przestrzeń trochę za często bywa nie zajęta, ale Jajo się nie przejmował. Goście przynosili czasem ze sobą na śniadanie dziwne przedmioty znalezione w pokojach. - Tak w ogóle, to w pokoju było bardzo czysto - mówili - ale ktoś zostawił... takie coś. I tu pokazywali prawą rękę gumowego kowboja; pomarszczoną, upłetwioną łapkę zasuszonej ropuchy; waleta karo z twarzą dorysowaną na twarzy; piątkę trefl z nagryzmolonym w poprzek słowem „Fuj!”. Skarpeteczkę z sześcioma kamiennymi kulkami. Cały kostium - strój baseballowy Jaja z przypiętym numerkiem policyjnym - wyjęty z szafy w 4G. W Sylwestra była odwilż: nad Parkiem Elliota rozpościerała się delikatna mgiełka, a wczorajszy śnieg zaczynał już topnieć, odsłaniając warstwę śniegu sprzed tygodnia. - John-O, gdzie się rano podziewałeś? - spytała Ronda Ray, kiedy poszliśmy do restauracji, żeby ją odpicować przed sylwestrowym przyjęciem. - Nie padało - zwróciłem jej uwagę, ale wiedziałem, że to słaba wymówka i że Ronda też o tym wie. Nie zdradzałem jej, gdzieżby tam (nie było przecież z kim), lecz wciąż marzyłem o jakiejś wyimaginowanej dziewczynie mniej więcej w wieku Franny. Prosiłem nawet siostrę, żeby mnie umówiła z jedną z koleżanek albo przynajmniej mi poradziła, z którą mam się spotkać, chociaż Franny twierdziła, że jej koleżanki są dla mnie za stare; znaczyło to, że mają szesnaście lat.

- Nie podnosisz dzisiaj ciężarów? - spytała. - Nie boisz się, że wyjdziesz z formy? - Robię rozgrzewkę przed przyjęciem - powiedziałem. Spodziewaliśmy się, że w hotelu spędzi Sylwestra paru uczniów ze Szkoły Dairy, którzy nieco wcześniej wrócili z ferii, a wśród nich Junior Jones (jako partner Franny) i jego siostra, chociaż ta wcale się w Dairy nie uczyła. Junior miał ją przywieźć specjalnie dla mnie; strasznie się bałem, że będzie olbrzymia tak jak on; paliła mnie ciekawość, czy to właśnie ta zgwałcona siostra z opowieści Harolda Swallow; przywiązywałem wręcz absurdalną wagę do tego, czy mam randkę z młodą zgwałconą olbrzymką, czy z młodą nie zgwałconą olbrzymką, bo w to, że tak czy owak jest ogromna, nie wątpiłem. - Nie denerwuj się - powiedziała Franny. Rozebraliśmy choinkę, a ojcu łzy stanęły w oczach, bo przecież ściął ją Bob z Iowy; matka musiała wyjść z pokoju. Pogrzeb wydał się nam, dzieciom, niezwykle cichy; zresztą innego pogrzebu nigdy w życiu nie widzieliśmy, bo byliśmy za mali, żeby pamiętać, co zrobiono po śmierci z Latinem Emeritusem i matką mojej matki; niedźwiedziowi imieniem Stan Maine w ogóle nie wyprawiono pochówku. Wobec zgiełku, jaki towarzyszył śmierci Boba z Iowy, spodziewaliśmy się chyba, że i na pogrzebie będzie głośniej. - Powinny przynajmniej dzwonić spadające sztangi - powiedziałem do Franny. - Trochę powagi - odparła. Wyraźnie jej się zdawało, że dorośleje znacznie szybciej ode mnie, a ja obawiałem się, że właściwie ma rację. - Czy to ta zgwałcona siostra? - spytałem nagle. - Znaczy, którą siostrę Junior z sobą przywiezie? Ze spojrzenia, jakie rzuciła mi Franny, wywnioskowałem, że tym pytaniem też wzniosłem między nami barierę kilku lat. - Ma tylko jedną - powiedziała, patrząc mi prosto w oczy. - Czy to dla ciebie takie ważne, że była zgwałcona? Oczywiście nie miałem pojęcia, co powiedzieć: że ważne? Że ze zgwałconą nikt nie będzie rozmawiał o gwałcie, w przeciwieństwie do nie zgwałconej, z którą wolno już od pierwszej chwili zapuścić się w ten temat? Że zależnie od tego, z kim ma się do czynienia, można szukać trwałych blizn w psychice albo też nie szukać? Że takie blizny z góry uważa się za oczywistość i rozmawia ze zgwałconą jak z inwalidką? (Czyli jak?) Że wcale nieważne? A właśnie, że ważne. Dobrze zresztą wiedziałem, dlaczego. Miałem czternaście lat i w tych zielonych latach (a w sprawach gwałtu na zawsze miałem pozostać zielony) wyobrażałem sobie, że zgwałconej dotyka się trochę inaczej, trochę mniej; może nawet wcale. Wreszcie przyznałem się Franny do tych myśli. Znów na mnie popatrzyła. - Nie, to nie tak - powiedziała tonem, którym mówiła czasem do Franka: „Jesteś skończony dupek”. Poczułem, że chyba już zawsze będę miał czternaście lat. - Gdzie jest Jajo? - ryknął ojciec. - Jajo! - Jajo nigdy nic nie robi - powiedział Frank tonem zrzędy, bez sensu zmiatając choinkowe igły z kąta w kąt restauracji. - Frank, przecież Jajo jest mały - rzekła Franny. - Ale mógłby trochę wydorośleć - oświadczył ojciec. A ja (czyli ten, pod czyim wpływem Jajo miał dojrzewać)... ja wiedziałem, czemu mały nie może słyszeć tej rozmowy: siedzi w którymś z pustych pokoi hotelu „New Hampshire” i kontempluje złowrogą mokrą bryłę, czarnego labradora zwanego Smutkiem. Kiedy z hotelu „New Hampshire” wymieciono i wywleczono ostatnie ślady Gwiazdki, zaczęliśmy się namyślać, jak by tu najlepiej udekorować salę na Sylwestra. - Nikt nie jest w szczególnie sylwestrowym nastroju - powiedziała Franny. - Najlepiej w ogóle nie dekorujmy. - Przyjęcie to przyjęcie - mężnie rzekł ojciec, chociaż podejrzewaliśmy, że z nas wszystkich właśnie jemu najmniej Sylwester w głowie. Wiadomo było przecież, kto pierwszy rzucił pomysł przyjęcia: Bob z Iowy. - I tak nikt nie przyjdzie - powiedział Frank. - Mów za siebie, Frank - rzekła Franny. - Do mnie przyjdzie parę osób. - Choćby przyszła i setka ludzi, ty i tak siedziałbyś u siebie w pokoju, Frank - stwierdziłem. - Idź zjeść jeszcze jednego banana - odparł Frank. - Albo przeleć się sprintem na księżyc. - Ja tam się cieszę, że będzie przyjęcie - rzekła Lilly. Wszyscy na nią popatrzyliśmy, no bo

oczywiście nikt jej nie zauważył, póki się nie odezwała: taka już się zrobiła maleńka. Miała prawie jedenaście lat, ale wydawała się znacznie mniejsza niż Jajo; ledwo sięgała mi do pasa, a ważyła niecałe dwadzieścia kilo. W tej sytuacji wszyscy zmobilizowaliśmy się, bo skoro Lilly z radością wyczekiwała przyjęcia, gotowi byliśmy nastroić się na odpowiednią nutę. - No to powiedz, Lilly, jak mamy udekorować restaurację? - rzekł Frank; mówiąc do niej zwykle się pochylał, jakby paplał bez sensu do bobasa w wózeczku. - Nic nie dekorujmy - odparła Lilly. - Wystarczy, że będziemy się dobrze bawili. Zamarliśmy na miejscach, usłyszawszy werdykt, który zabrzmiał dla nas jak wyrok śmierci, ale matka powiedziała: - Świetny pomysł! Zadzwonię do Matsonów! - Do Matsonów? - spytał ojciec. - I do Foxow, i może jeszcze do Calderów. - Tylko nie do Matsonów! - rzekł ojciec. - A Calderowie sami już nas zaprosili. Przecież co roku urządzają Sylwestra. - No to zaprosimy tylko trochę znajomych - odparła matka. - Stali klienci też przyjdą - powiedział ojciec z taką miną, jakby wcale nie był tego pewien. Taktownie nie patrzyliśmy mu w oczy. „Stali klienci” tworzyli tak niewielką grupkę przyjaciół, przeważnie zresztą kompanów, z którymi Trener Bob lubił wypić kielicha. Nie byliśmy pewni, czy w ogóle jeszcze się pokażą, a co dopiero w Sylwestra. Pani Urick nie wiedziała, ile przygotować jedzenia; Max łamał sobie głowę, czy odgarnąć śnieg z całego parkingu, czy jak zwykle tylko z kilku miejsc. Ronda Ray wyraźnie miała ochotę po swojemu uczcić Sylwestra; dokładnie mi opowiedziała, w co się ubierze. Znałem już tę seksowną sukienkę: Franny kupiła ją matce na Gwiazdkę, a matka oddała Rondzie. Bałem się, czy Ronda w ogóle się w nią wciśnie, bo przecież widziałem Franny w tej sukience. Matka ściągnęła zespół, który miał grać na żywo. - Na półżywo - powiedziała Franny, bo słyszała już kiedyś tę kapelę. Latem grywała ona dla wczasowiczów w Hampton Beach, ale przez resztę roku większość muzykantów chodziła jeszcze do szkoły średniej. Na gitarze elektrycznej grał pewien żul z ogólniaka, niejaki Sleazy Wales; jego matka Doris grała na gitarze akustycznej i śpiewała; była to hałaśliwa, dorodna baba, o której Ronda Ray mówiła z ogniem w oku per „ta dziwa”. Zespół nazwano albo na jej cześć, albo gwoli upamiętnienia dosyć łagodnego huraganu sprzed kilku lat, ochrzczonego tymże imieniem. Kapela nazywała się oczywiście „Huragan Doris”; w jej skład oprócz Sleazy Walesa i jego matki wchodziło dwóch szkolnych kolegów gitarzysty: kontrabasista i bębniarz. Wszyscy trzej chłopcy pracowali chyba po lekcjach u mechanika samochodowego, bo na estradzie występowali w kombinezonach pomocników z tego samego warsztatu; na piersi wyszyte mieli własne imiona obok znaku firmowego koncernu GULF. Nazywali się więc Danny, Jake, Sleazy... GULF. Doris na występy ubierała się, jak chciała, czyli w sukienki, które zgorszyłyby nawet Rondę Ray. Frank oczywiście uznał „Huragan Doris” za „obrzydlistwo”. Zespół najchętniej grywał przeboje Elvisa Presleya. - Głównie wolne, jeżeli przyjdzie dużo zgredów - oznajmiła matce przez telefon Doris - a jak trafi się młodsza publika, to lecimy szybkimi numerami. - Jejku - powiedziała Franny. - Umieram z ciekawości, czy Juniorowi spodoba się „Huragan Doris”. Upuściłem kilka szklanych popielniczek, które miałem porozstawiać na stołach, bo umierałem z ciekawości, czy się spodobam siostrze Juniora Jonesa. - Ile ona ma lat? - spytałem Franny. - Wiesz, młody - odparła kpiącym tonem. - Przy dobrych układach będzie miała ze dwanaście. Odstawiając do komórki na parterze miotłę i zmywak na kiju, Frank napotkał trop Smutka. Była to drewniana podstawka, na której Smutek niegdyś się czaił w pozie ataku, przyśrubowany za łapy. Zostały w niej cztery równiutkie otwory po śrubach, a na wierzchu ślady pazurów. - Jajo! - wrzasnął Frank. - Złodziejaszku jeden!

A więc Jajo zdjął Smutka z cokołu i może właśnie go przerabiał, żeby upozować naszego starego psa tak, jak sam go pamiętał. - Całe szczęście, że Jajo nie dorwał się do Staną Maine - powiedziała Lilly. - Całe szczęście, że Frank się nie dorwał do Staną Maine - stwierdziła Franny. - Nie będzie gdzie tańczyć - rzekła Ronda Ray znużonym tonem. - Nie da się zsunąć krzeseł pod ściany. - Możemy tańczyć slalomem między krzesłami! - zawołał ojciec, wieczny optymista. - Zaszajbowani na amen - powiedziała Franny, wprawdzie szeptem, ale tata i tak usłyszał, a jeszcze nie dojrzał do tego, żeby mu przypominano stare odżywki Boba z Iowy. Wyraźnie go to zakłuło; umknął spojrzeniem. Sylwestra pięćdziesiątego szóstego roku pamiętam jako czas, kiedy wszyscy raz po raz zamiatali oczami podłogę. - O, cholera - szepnęła do mnie Franny i (rzecz niebywała) wyraźnie się zawstydziła. Ronda Ray uściskała ją w przelocie. - Musisz jeszcze trochę podrosnąć, kochanie - rzekła. - Musisz się sama przekonać, że dorosłym nie jest tak łatwo się pozbierać jak dzieciom. Z klatki schodowej dobiegało wycie Franka, który wołał naszego najmłodszego braciszka. Pomyślałem sobie, że Frankowi też wcale nie jest tak łatwo się pozbierać, ale on właściwie nigdy nie był dzieckiem. - Nie drzeć mi się tam! - huknął Max z trzeciego piętra. - Obaj macie zaraz tu przyjść i pomóc nam szykować salę! - zawołał ojciec. - Dzieciarnia! - zaryczał Max. - Co on może wiedzieć o dzieciarni? - zrzędliwym tonem powiedziała pani Urick. Harold Swallow zadzwonił z Detroit. Stwierdził, że jednak nie wróci do Dairy przed końcem ferii, więc na przyjęciu też nie będzie. Poza tym przypomniał sobie, że w Sylwestra zawsze ma chandrę, prędzej czy później wali się na fotel i ogląda całą hecę w telewizji. - Równie dobrze mogę ją obejrzeć w Detroit - powiedział. - Nie muszę lecieć samolotem do Bostonu, a potem tłuc się wozem z Juniorem Jonesem i z resztą załogi tylko po to, żeby w jakimś głupim hotelu oglądać w Sylwestra telewizję. - Nie włączymy telewizora - obiecałem mu. - Zresztą i tak fonia gryzłaby się z kapelą. - No to straciłbym cały program - odparł Harold. - Już lepiej zostanę w Detroit. Z Haroldem Swallow rozmawiało się niezbyt logicznie; nigdy nie wiedziałem, co mu właściwie odpowiedzieć. - Smutna sprawa z tym Bobem - rzekł Harold. Podziękowałem mu za te kondolencje i powtórzyłem rodzinie treść rozmowy. - Paskuda też nie przyjedzie - powiedziała Franny. Paskuda mieszkał w Bostonie i był chłopakiem Ernestyny Tuck z Greenwich w stanie Connecticut, przyjaciółki Franny. Wszyscy prócz mojej siostry i Juniora Jonesa mówili na Ernestynę „Ciutka”. Widocznie jej matka pewnego straszliwego wieczoru powiedziała do niej „Kruszynko”, „Ociupinko” czy coś w tym rodzaju, no i tak już zostało. Ernestynie chyba nie przeszkadzało to przezwisko; tolerowała je nawet w wersji Juniora Jonesa: miała cudowne piersi, więc Junior mówił na nią „Cycka”, a Franny przejęła ten zwyczaj. Ciutka Tuck darzyła moją siostrę bezgranicznym uwielbieniem, zniosłaby więc od niej wszelkie obelgi; co się tyczy obelg Juniora Jonesa, to w tamtych czasach wydawało mi się, że wszyscy ludzie na świecie chcąc nie chcąc muszą je znosić. Ciutka Tuck była bogatą, ładną i w ogóle fajną osiemnastką, tylko że strasznie dawała się nabierać. Jechała do nas na Sylwestra, bo - jak twierdziła Franny - „lubiła zabalować”, a w dodatku jako jedyna szkolna koleżanka przyjaźniła się z moją starszą siostrą. Chociaż skończyła dopiero osiemnaście lat, zdaniem Franny miała w sobie mnóstwo finezji. Junior Jones i jego siostra jechali z Filadelfii własnym samochodem; zamierzali wstąpić do Greenwich po Cyckę Tuck, a później do Bostonu po jej chłopaka, Petera („Paskudę”) Raskina. Ale - jak twierdziła Franny – Paskudzie rodzina nie pozwoliła nigdzie jechać, bo na weselu u jakichś krewnych obraził jedną z ciotek. Cycka postanowiła jednak mimo wszystko wybrać się do nas z Juniorem i z jego siostrą. - Czyli będzie jedna dziewczyna więcej. Akurat dla Franka - ucieszył się ojciec, jak zwykle pełen dobrych intencji, a nam nad głowami bezszelestnie przemknęła śmierć w kilku różnych postaciach. - Byleby dla mnie nie było dziewczyny - powiedział Jajo. - Jajo! - wrzasnął Frank, aż wszyscy podskoczyliśmy.

Nikt nie zauważył ani kiedy Jajo przyszedł, ani tego, że w ogóle się pojawił w nowym przebraniu. Kręcąc się po restauracji udawał wielkie zaaferowanie i niby to ustawiał wszystko na miejscach, tak jakby przez cały dzień pracował razem z nami. - Jajo, mam ci coś do powiedzenia - rzekł Frank. - Co? - spytał Jajo. - Nie krzycz na Jajo! - powiedziała Lilly i typowym dla siebie irytująco macierzyńskim gestem wzięła malca na bok. Zauważyliśmy, że odkąd ją przerósł, postanowiła mu matkować. Frank poszedł za nimi w kąt sali, sycząc na Jajo niby beczka pełna węży. - Wiem, że go masz - syknął. - Co? - spytał Jajo. Frank nie śmiał przy ojcu wymówić imienia „Smutek”, a nikt z nas nie pozwoliłby mu pomiatać Jajem; mały dobrze wiedział, że nic mu nie grozi. Ubrany był w polowy mundur piechoty; Franny twierdziła, że Frank sam chyba marzy o takim kostiumie i dostaje szału, ilekroć Jajo wkłada któryś ze swoich licznych mundurów. Namiętność do uniformów u Franka wydawała się dziwna, ale u Jaja była całkiem na miejscu; starszy brat z pewnością nie mógł mu tego darować. Spytałem Franny, jak siostra Juniora Jonesa wróci do domu po Sylwestrze, kiedy w naszej szkole znów zaczną się lekcje. Zrobiła zakłopotaną minę; wytłumaczyłem jej, że Junior raczej nie zawiezie siostry samochodem aż do Filadelfii, aby potem w ten sam sposób wrócić do Dairy i jeszcze zdążyć przed końcem ferii; poza tym nie wolno by mu było trzymać samochodu na terenie szkoły: nie pozwalał na to regulamin. - Chyba sama pojedzie - odparła Franny. - Przecież to jej samochód. Tak mi się przynajmniej zdaje. Wtedy właśnie zaświtała mi myśl, że skoro siostra Juniora Jonesa ma własny wóz, to na pewno jest w takim wieku, żeby móc już prowadzić. - Musi mieć co najmniej szesnaście lat! - powiedziałem. - Nic się nie bój - pocieszyła mnie Franny. - Ile lat twoim zdaniem ma Ronda? - spytała szeptem. Wystarczająco onieśmielała mnie sama myśl o starszej dziewczynie, nawet jeśli sobie nie wyobrażałem, że ta starsza dziewczyna jest ogromna: większa ode mnie, starsza i zgwałcona. - Rozsądek podpowiada, że jest i czarna - rzekła Franny. - A może to ci też nie przyszło do głowy? - Akurat to mnie nie rusza - odparłem. - Och, wszystko cię rusza. Cycka Tuck ma osiemnaście lat i rusza cię jak diabli. Ona też przyjeżdża. Rzeczywiście: Cycka Tuck przy ludziach stwierdzała z wyżyn swojego dostatku, że jestem „milutki”. Ale nie mam jej tego za złe. Właściwie była całkiem fajna - tyle że w ogóle nie zwracała na mnie uwagi - najwyżej po to, żeby ze mną pożartować; onieśmielała mnie tak, jak onieśmiela ktoś, kto nigdy nie pamięta naszego nazwiska. - Tak to jest - zauważyła raz Franny. - Jeżeli usiłujesz sobie wmówić, że nie sposób cię zapomnieć, zawsze znajdzie się ktoś, kto nie będzie pamiętał, że już cię gdzieś spotkał. W tym dniu, kiedy przygotowywaliśmy się do Sylwestra, w hotelu „New Hampshire” panowała istna huśtawka nastrojów: pamiętam przytłaczającą atmosferę, którą odczuwało się jeszcze wyraźniej niż codzienną przeplatankę głuptactwa i melancholii - tak jakby chwilami do nas docierało, że prawie zupełnie zaniedbaliśmy żałobę po Bobie z Iowy, ale w przerwach między tymi przebłyskami czuliśmy, że naszym głównym zadaniem (nie pomimo śmierci Boba, lecz właśnie ze względu na nią) jest dobrze się bawić i mieć z tego frajdę. Chyba po raz pierwszy sprawdzaliśmy na sobie maksymę, którą naszemu ojcu przekazał stary Bob z Iowy, a ojciec raz po raz wbijał nam do głów. Znaliśmy ją na pamięć, więc ani myśleliśmy jej się sprzeniewierzyć, aczkolwiek dopiero znacznie później przekonaliśmy się, czy naprawdę w nią wierzymy. Maksyma ta związana była z teorią Trenera Boba, stwierdzającą, że wszyscy znajdujemy się na pokładzie wielkiego statku - „płyniemy w wielki rejs dookoła świata”. I mimo groźby, że w każdej chwili może nas zmyć z pokładu (a może właśnie ze względu na nią), nie mamy prawa do chandry czy melancholii. To, jak urządzony jest świat, wcale jeszcze nie usprawiedliwia totalnego krytycyzmu ani młodzieńczego czarnowidztwa; dla mojego ojca i dla Boba z Iowy porządek świata - a raczej nieład - był jedynie zachętą, aby prowadzić żywot

celowy i niezłomnie godziwy. - Radosny fatalizm - tak w wiele lat później nazwał tę filozofię Frank; jako młodzieniec nękany rozlicznymi niepokojami nie należał do jej wyznawców. Pewnego wieczoru w hotelu „New Hampshire” gapiliśmy się w zawieszony nad barem telewizor. Akurat szedł jakiś żałosny melodramat. - Nie chcę oglądać do końca - powiedziała nagle matka. - Lubię szczęśliwe zakończenia. Na co ojciec: - Nie ma szczęśliwych zakończeń. - Racja! - zawołał Bob z Iowy; w jego chropawym głosie euforia dziwnie mieszała się ze stoicyzmem. - Śmierć jest straszna, nieodwołalna i często przedwczesna. - I co z tego? - spytał ojciec. - Racja! - zawołał Bob z Iowy. - Dobre pytanie: i co z tego? Rodzinna maksyma stwierdzała więc, że nieszczęśliwe zakończenie wcale nie musi odbierać życiu bogactwa i energii. Podstawą jej była wiara, że coś takiego jak szczęśliwe zakończenie po prostu się nie zdarza. Matka wzbraniała się przyjąć to do wiadomości, Frank robił ponure miny, ale Franny i ja wyznawaliśmy chyba tę religię, a jeśli czasem zdarzało nam się zwątpić w Boba z Iowy, życie zawsze podsuwało taki czy inny dowód prawdziwości objawień starego piłkarza. Nigdy się nie dowiedzieliśmy, w co wierzy Lilly (oczywiście w nic wielkiego, no i skrycie), a Jajo na zawsze miał pozostać tym, za którego sprawą powraca Smutek - pisany raz dużą, raz małą literą. Odgrzebywanie Smutków i smutków też może zastąpić religię. Złowieszcze wydało mi się to znalezisko Franka - deska ze śladami psich pazurów i z czterema dziurami po Smutku, niczym porzucony krucyfiks czworonogiego Chrystusa. Namówiłem Franny na kontrolę łóżek, chociaż ona twierdziła, że Frank i ja po prostu świrujemy, bo Jajo na pewno zatrzymał sobie tylko deskę, a psa wyrzucił. Szczekaczka oczywiście niczego nie wykryła, bo Smutek - wszystko jedno, wyrzucony czy schowany - już nie oddychał. Z 4A (w przeciwnym końcu holu niż trzaski i szumy Maxa Uricka) słychać było dziwny szum, jakby ciągły podmuch, ale Franny uznała, że to wieje z otwartego okna: Ronda Ray posłała tam łóżko dla Ciutki Tuck i widocznie otworzyła okno, bo było duszno. - Dlaczego daliśmy Ciutce pokój aż na trzecim piętrze? - spytałem. - Bo mama myślała, że Ciutka przyjedzie z Paskudą - wyjaśniła Franny - i że jak ich upchnie na trzecim, to wy, bachory, nie będziecie im deptać po piętach. - Powiedz raczej: my bachory. A gdzie śpi Junior? - W każdym razie nie ze mną - ostro odparła Franny. - Junior i Sabrina mają osobne pokoje na pierwszym piętrze. - Sabrina? - Żebyś wiedział. Sabrina Jones! - pomyślałem, i raptem zaczęło mnie rozpaczliwie dławić w gardle. Ma siedemnaście lat i dwa metry wzrostu. Waży pewnie z dziewięćdziesiąt kilo, nawet goła i wytarta do sucha, a wyciska setkę na leżąco. - Już są - Lilly podeszła do tablicy rozdzielczej i wątłym głosikiem oznajmiła nam nowinę. Na widok takiego kolosa jak Junior Jones zawsze zapierało jej dech. - Duża jest? - spytałem, ale w oczach Lilly wszyscy oczywiście byli ogromni; musiałem poczekać, aż sam zobaczę Sabrinę Jones. Frank pozwolił sobie na chwilę jawnego pozerstwa: przebrał się w mundur kierowcy autobusu i odegrał portiera z hotelu „New Hampshire”. Właśnie taszczył do holu bagaż Ciutki Tuck - bo Ciutka była jedną z tych dziewczyn, co to podróżują z dużym bagażem. Miała na sobie garnitur jakby męski, ale dopasowany do kobiecej figury, i nawet coś w rodzaju frakowej koszuli z kołnierzykiem przypinanym na guziczki, no i krawat, a zresztą w ogóle nosiła się po męsku. Zdradzały ją tylko piersi, które (jak zauważył Junior Jones) rzeczywiście były niesłychane: najbardziej męski strój nie zdołałby ich ukryć. Z impetem wmaszerowała do holu tuż za Frankiem, który pocił się, dźwigając jej bagaż. - Cześć, John-John! - powiedziała. - Cześć, Cycka - odparłem. Ta ksywka wymknęła mi się niechcący, bo tylko Junior i Franny mogli tak mówić do Cycki, nie popadając w niełaskę. Obrzuciła mnie spojrzeniem pełnym potępienia, minęła w rozpędzie i porwała Franny w objęcia, wznosząc dziwne, piskliwe okrzyki, jakie tego rodzaju dziewczyny wydają chyba od chwili narodzin. - Frank, te walizy pójdą do 4A - powiedziałem.

- O Jezu! Nigdzie nie pójdą. Przynajmniej nie tak zaraz - jęknął Frank i upuścił bagaż Ciutki na podłogę. - Trzeba będzie zanieść je w kilku. Może ty i jacyś inni durnie tak się napalicie na Sylwestrze, żeby je dla rozrywki zataszczyć na górę. Cały hol przytłoczył nagle swym ogromem Junior Jones; wyglądał, jakby mógł jednym ruchem cisnąć bagaż Ciutki Tuck w górę przez wszystkie trzy piętra, a razem z bagażem i Franka. - Nadchodzi rozrywka - rzekł. - Mam tu tę twoją rozrywkę, stary. Pokręciłem szyją, usiłując zobaczyć, kto stoi za nim w drzwiach. Przez jedną straszną chwilę mierzyłem nawet wzrokiem w jakiś punkt nad głową Juniora, spodziewając się ujrzeć tym sposobem zwalistą postać jego siostry Sabriny. - Hej, Sabrina - powiedział Junior Jones. - Masz tu swojego sztangistę. W drzwiach stała smukła Murzynka mniej więcej mojego wzrostu - i to w butach na obcasach; wysoki kapelusz z miękkim rondem mógł jej dodawać kilka centymetrów. Ubrana była w damski kostium, tak samo elegancki, jak strój Cycki Tuck; pod żakiet włożyła kremową jedwabną bluzkę z szerokim kołnierzem, odpiętą pod szyją, tak że w głębi dekoltu widać było sam rąbek czerwonego stanika; na wszystkich palcach nosiła pierścionki, a na rękach bransoletki, miała cudowną skórę koloru gorzkiej czekolady, wielkie, promienne oczy i szerokie, roześmiane usta z całą masą zębów - trochę dziwnych, ale ładnych; roztaczała tak miłą woń - i na taką odległość - że przy tym aromacie nawet wrzaski Ciutki Tuck dawało się jakoś wytrzymać. Oceniałem ją na dwadzieścia osiem do trzydziestu lat: chyba się lekko zdziwiła, kiedy przedstawiono jej właśnie mnie. Junior Jones, szybki jak na takiego wielkoluda, czym prędzej zostawił nas samych. - To ty jesteś ten ciężarowiec? - spytała Sabrina Jones. - Skończyłem dopiero piętnaście lat - skłamałem; bądź co bądź niedługo właśnie tyle miałem skończyć. - Rany koguta - powiedziała Sabrina Jones; była taka ładna, że po prostu nie mogłem na nią patrzeć. - Junior! - wrzasnęła, ale Junior Jones dokładnie się przed nią schował (choć niemało miał do chowania). Oczywiście musiał jakoś dojechać z Filadelfii, więc nie chcąc sprawić Franny zawodu (bo byłaby przecież rozczarowana, gdyby się nie pokazał w Sylwestra) zmobilizował starszą siostrę i jej samochód, a na wabia obiecał jej randkę ze mną. - Powiedział mi, że Franny ma starszego brata - żałośnie rzekła Sabrina. Racja, że Junior mógł mieć na myśli Franka. Sabrina Jones była sekretarką w zespole adwokackim w Filadelfii; skończyła dwadzieścia dziewięć lat. - Piętnaście lat - syknęła przez zęby, które w przeciwieństwie do zębów jej brata nie lśniły bielą; w sam raz odpowiedniej wielkości, idealnie równe, miały jakiś dziwnie perłowy odcień. Nie wydały mi się brzydkie, ale tylko one wyróżniały się na tle jej nieskazitelnej urody. Byłem tak nieśmiały, że po prostu musiałem je zauważyć. Czułem się jak kawał głąba („bania bananów”, powiedziałby Frank). - Kapela będzie grała na żywo - pochwaliłem się, ale zaraz pożałowałem. - Ekstra! - powiedziała Sabrina Jones, ale i tak była dla mnie miła. - Tańczysz? - spytała z uśmiechem. - Nie - przyznałem się. - Nie szkodzi - odparta; naprawdę starała się być równa. - Rzeczywiście podnosisz ciężary? - Nie aż tyle co Junior. - Chętnie bym mu spuściła na głowę parę hantli. Frank szedł przez hol, słaniając się pod ciężarem kufra pełnego zimowych ubrań Juniora Jonesa; nie dał rady ominąć bagażu Ciutki Tuck, leżącego u stóp schodów, więc tam właśnie upuścił kufer; Lilly, która siedziała na najniższym schodku i przyglądała się Sabrinie Jones, aż się wzdrygnęła. - To Lilly, moja siostra - powiedziałem do Sabriny. - A tamten to Frank - dodałem, wskazując plecy Franka, który odchodził chyłkiem. Skądś dobiegały wrzaski Franny i Ciutki Tuck; wiedziałem, że Junior Jones pójdzie złożyć ojcu kondolencje z powodu śmierci Trenera Boba. - Serwus, Lilly - przywitała się Sabrina. - Jestem karlicą - oświadczyła Lilly. - Już nigdy większa nie urosnę. Rozczarowana wiadomością o tym, ile mam lat, Sabrina Jones uznała chyba, że wszystko się

zgadza: nie wydawała się zbulwersowana komunikatem Lilly. - Ciekawa historia - odparła. - Właśnie, że urośniesz, Lilly - wtrąciłem. - Chociaż ciut, ciut. I wcale nie jesteś karlicą. Lilly wzruszyła ramionami. - A co mi tam - powiedziała. Przez podest półpiętra szybko przemknęła postać z tomahawkiem w ręku, przystrojona wojennym malunkiem i prawie naga, tylko w biodrach owinięta czarną przepaską wyszywaną kolorowymi paciorkami. - To był Jajo - oznajmiłem, wpatrując się w olśnione oczy Sabriny Jones, w piękne usta, które rozchyliła, jakby usiłowała coś powiedzieć. - Przecież to mały Indianin - rzekła wreszcie. - Dlaczego mówicie na niego „Jajo”? - Ja wiem dlaczego - wtrąciła Lilly; siedząc na schodku podniosła rękę, jakby w szkole zgłaszała się do odpowiedzi. Byłem zadowolony, że akurat się napatoczyła; nie lubiłem wyjaśniać obcym ludziom, czemu Jajo to Jajo. Mówiło się tak o nim od samego początku, odkąd mama była z nim w ciąży. Pewnego dnia Franny spytała, jak damy na imię kolejnemu dziecku. - Na razie to jeszcze nie dziecko, tylko jajo - rzekł Frank mrocznym tonem; jego znajomość biologii zawsze nas wszystkich szokowała. W miarę zatem jak matce rósł brzuch, my też z rosnącym przekonaniem mówiliśmy o jej jaju per „Jajo”. Rodzice mieli nadzieję, że urodzi się trzecia dziewczynka, bo poród wypadał w kwietniu, a im podobało się dziewczęce imię April; co do imienia dla chłopca nie byli zdecydowani; ojciec nie przepadał za własnym imieniem, a matce pomimo całej sympatii do Boba z Iowy niezbyt podobał się pomysł, żeby mieć w rodzinie Roberta Juniora. Zanim się wreszcie okazało, że jajo jest chłopcem, zaistniało ono u nas w rodzinie jako Jajo, no i właśnie to imię - że się tak wyrażę - przylgnęło. Jajo naprawdę nie miał innego. - Na początku był jajem i dalej nim jest - wyjaśniła Lilly. - Rany koguta - powiedziała Sabrina Jones, a ja zapragnąłem, żeby w hotelu „New Hampshire” zdarzyło się coś bardzo absorbującego... coś, co by mnie pochłonęło bez reszty i zagłuszyło wstyd na myśl o wrażeniu, które (tak mi się zawsze wydawało) nasza rodzina musi robić na osobach z zewnątrz. - Widzisz - tłumaczyła mi Franny po latach. - My wcale nie jesteśmy ekscentryczni czy dziwaczni. Dla siebie nawzajem jesteśmy najzwyklejsi w świecie. Miała rację: w rodzinie wydawaliśmy się sobie normalni i mili jak zapach chleba - ot, rodzina i już. Bo wśród najbliższych nawet przesadę odbiera się jako coś całkiem zrozumiałego, jako przesadę doskonale wyważoną. Lecz kiedy wobec Sabriny ogarnęło mnie zakłopotanie, w końcu zawstydziłem się za nas wszystkich, nawet za ludzi spoza rodziny. Zawsze zresztą tak było: wstydziłem się za Harolda Swallow, ilekroć z nim rozmawiałem, bo wciąż się bałem, że ktoś zacznie się z niego nabijać i go zrani. W wieczór sylwestrowy w hotelu „New Hampshire” było mi na przykład głupio, że Ronda Ray chodzi w sukience, którą Franny kupiła dla matki; wstydziłem się nawet za naszą półżywą orkiestrę, za tę koszmarną kapelę rockową, zwaną „Huraganem Doris”. Od razu poznałem, że Sleazy Wales to ten sam gówniarz, co parę lat wcześniej nastraszył mnie w kinie podczas sobotniej popołudniówki. Ulepił wtedy kulę z chleba, szarą od oleju i mazi, których nie brak w życiu mechanika samochodowego, i podetknął mi ją pod nos. - Ty, młody, chcesz to wszamać? - zapytał. - Nie, dziękuję - odparłem. Frank zerwał się i pobiegł do przejścia między rzędami, ale mnie Sleazy Wales chwycił za rękę i przytrzymał w fotelu. - Nie ruszaj się - powiedział. Obiecałem, że się nie ruszę, a on wyjął z kieszeni długi gwóźdź i przebił nim kulę z chleba. Potem zacisnął wokół niej pięść, tak że gwóźdź groźnie sterczał między środkowym a serdecznym palcem. - Mam ci, kurwa, wykłuć oczy? - spytał. - Nie, dziękuję - powtórzyłem. - No to wypierdalaj! - powiedział, a ja zawstydziłem się za niego. Poszedłem szukać Franka; kiedy się czegoś przestraszył w kinie, zawsze stawał przy kranie z wodą do picia. Przez niego też często było mi wstyd. W tę sylwestrową noc w hotelu „New Hampshire” od razu się zorientowałem, że Sleazy Wales mnie nie poznał. Dzieliło nas zbyt wiele przebieganych kilometrów, zbyt wiele hantli i

bananów; gdyby mnie teraz postraszył gwoździem w chlebie, mógłbym go po prostu uściskać na śmierć. Chyba ani trochę nie urósł od tamtego sobotniego popołudnia w kinie. Był cherlakiem o szarej skórze, z twarzą koloru brudnej popielniczki; pochylał do przodu ramiona okryte koszulą z napisem GULF i miał taki chód, jakby każda jego ręka ważyła pięćdziesiąt kilo. Na oko nie mógł ważyć więcej niż sześćdziesiąt, i to razem z kluczami francuskimi i jeszcze paroma ciężkimi narzędziami. Z łatwością bym go wycisnął pięć razy w leżeniu. Chłopcy z „Huraganu Doris” nie wydawali się zbytnio rozczarowani brakiem frekwencji, a może nawet byli zadowoleni, że prawie nikt nie widzi, jak włóczą swoją tandetną, błyszczącą aparaturę od gniazdka do gniazdka, żeby ją podłączyć. Pierwsze słowa Doris Wales, jakie usłyszałem, brzmią - - Jake, cofnij mikrofon i w ogóle nie bądź dupek. Facet grający na kontrabasie akustycznym (czyli Jake - jeszcze jeden flejtuchowaty cherlak w koszuli z napisem GULF) kulił się przy mikrofonie, jakby żył w nieustannej trwodze, że prąd go kopnie - no i że wyjdzie na dupka. Sleazy Wales czule szturchnął w nerki czwartego muzykanta, grubego perkusistę imieniem Danny; chłopak przyjął szturchańca z godnością, chociaż wyraźnie go zabolało. Doris Wales miała włosy koloru słomy; pomyślałem, że pewnie się skąpała w oleju kukurydzianym i zanim wyschła, wciągnęła na siebie sukienkę. Sukienka wczepiała jej się, w co tylko mogła, dla odmiany zapadając się i flaczejąc w zagłębieniach; jakiś namiętny kochanek pokąsał wokalistce szyję i dekolt (Franny mówiła na takie ślady „cmokutaski”); wyglądało to jak ostra wysypka, jak obrzmiałe pręgi od razów bata. Doris miała usta umalowane szminką koloru śliwki, i nie tylko usta, bo zęby też trochę. Spytała Sabrinę i mnie: - Lubicie numery z czadem czy wolne przytulanki? A może jedne i drugie? - Jedne i drugie - odparła Sabrina Jones, nie mrugnąwszy okiem, ale ja wiedziałem, że choćby świat przestał się delektować wojnami, klęskami głodu i innymi niebezpieczeństwami, człowiek człowieka zawsze zdoła zawstydzić na śmierć. W ten sposób samozagłada zajmie nam może trochę więcej czasu, ale będzie równie gruntowna. Doris Wales pierwszy raz usłyszała „Heartbreak Hotel” Elvisa Presleya w kilka miesięcy po huraganie, któremu nadano imię jej patronki; była wtedy zresztą w hotelu. Zwierzyła się Sabrinie i mnie, że doznała przy tym przeżyć religijnych. - Wyobrażacie sobie? - spytała. - Leżę z takim jednym w wyrze, i to w hotelu, a tu nagle przez radio leci ta piosenka. Od razu zrozumiałam, co mam czuć. To było jakieś pół roku temu. Od tamtej pory jestem nie ta sama. Pomyślałem o „takim jednym”, który leżał z nią wtedy w wyrze; gdzie też się podziewa? I czy aby jest ten sam? Doris Wales śpiewała wyłącznie piosenki Elvisa Presleya, w stosownych momentach zmieniając „jego” na „ją” (i odwrotnie); z powodu tej swobody interpretacji (a także dlatego że - jak zauważył Junior Jones - „czar na to ona nie była”) ledwo dawało jej się słuchać. Junior Jones zaprosił Sabrinę do pierwszego tańca, żeby ją udobruchać; „Huragan”, jak pamiętam, grał „Baby, Let’s Play House”, a Sleazy Wales w trakcie tego numeru parę razy zagłuszył swoimi kilowatami głos własnej matki. - Jezu - powiedział ojciec. - Ile my im płacimy? - Nieważne - odparła matka. - Grunt, że wszyscy dobrze się bawią. Brzmiało to niezbyt przekonująco, chociaż na przykład Jajo chyba dobrze się bawił; ubrany w togę i ciemne okulary matki omijał szerokim łukiem Franka, ten zaś czaił się wśród wolnych stolików i krzeseł, na skraju strefy światła, i bez wątpienia zrzędził pod nosem, dając wyraz swemu obrzydzeniu. Przeprosiłem Ciutkę Tuck za to, że wymknęła mi się „Cycka”. - W porządku, John-John - odparła z udawaną albo co gorsza szczerą obojętnością. Lilly poprosiła mnie do tańca, ale zabrakło mi śmiałości; potem zaprosiła mnie Ronda Ray, a ja nie miałem śmiałości odmówić. Lilly zrobiła urażoną minę i odrzuciła rycerskie zaproszenie ojca. Ronda Ray miotała mną po parkiecie. - Wiem, że cię niedługo stracę - powiedziała. - Dam ci dobrą radę: jak chcesz się urwać kobiecie, to ją najpierw uprzedź. Miałem nadzieję, że Franny odbije mnie Rondzie, ale Ronda specjalnie wtarabaniła się razem ze mną w Juniora i Sabrinę, wyraźnie skłóconych.

- Zmiana! - zawołała radośnie i porwała Juniora. Z miażdżonych instrumentów i ze ściśniętego gardła wokalistki chlusnęły bezładne dźwięki: „Huragan Doris” wykonał niezapomniane przejście i uraczył nas własną wersją „I Love You Because”; była to wolna przytulanka, którą przetańczyłem, drżąc w mocnym uścisku Sabriny Jones. - Nieźle ci idzie - stwierdziła Sabrina. - Może byś zastartował do tej małej Tuck? To koleżanka twojej siostry, prawda? Jesteście mniej więcej w tym samym wieku. - Ona ma osiemnaście lat - powiedziałem - a ja nie umiem startować. Miałem ochotę zwierzyć się Sabrinie, że mój stosunek z Ronda Ray jest wprawdzie cielesny, ale niezbyt pouczający: seks zaczyna się i kończy na genitaliach, bez żadnych wstępów. Ronda nie pozwalała się całować w usta. - W ten sposób roznosi się najgorsze zarazki - zapewniała mnie. - Przez usta. - Nie umiem się nawet całować - oświadczyłem ku zdumieniu Sabriny Jones, zaskoczonej takim (w jej rozumieniu) non sequitur. Franny nie spodobało się to, jak Ronda Ray tańczy z Juniorem wolny numer, więc wcięła się między nich, a ja wstrzymałem oddech, mając nadzieję, że Ronda mnie nie dopadnie. - Rozluźnij się - powiedziała Sabrina Jones. - Cały jesteś spięty. - Przepraszam - odparłem. - Nigdy nie należy przepraszać osób płci przeciwnej. W ten sposób nikt jeszcze do niczego nie doszedł. - A niby do czego miałbym dojść? - Do czegoś więcej niż całowanie. - Nawet do całowania jeszcze nie doszedłem. - Nic trudnego. Żeby dojść do całowania, musisz tylko udawać, że umiesz się całować, i w końcu któraś pozwoli ci zacząć. - Ale ja nie umiem. - Nic trudnego. Musisz tylko poćwiczyć. - Nie mam z kim - odparłem, ale przelotnie pomyślałem o Franny. - Spróbuj z Ciutką Tuck - ze śmiechem szepnęła Sabrina. - Ale najpierw trzeba wyglądać jak ktoś, kto umie się całować. A ja nie umiem. - Wróciliśmy do punktu wyjścia. Za stara jestem, żebyś ze mną ćwiczył. Ani tobie, ani mnie nie wyszłoby to na zdrowie. Ronda Ray krążyła po parkiecie, aż za wolnymi stolikami wypatrzyła Franka, on jednak uciekł, nim zdążyła go zaprosić do tańca. Jajo już wcześniej gdzieś znikł, więc Frank pewnie czekał, aż się nawinie okazja, żeby gdzieś osaczyć malca, kiedy będzie sam. Lilly po stoicku tańczyła z panem Matsonem, przyjacielem rodziców, mężczyzną jak na nieszczęście wysokim - choć nawet gdyby był niski, i tak by ją znacznie przerastał. Ich wspólny taniec przypominał jakiś niezdarny cyrkowy numer ze zwierzętami - może jeden z tych, o których się nie mówi przy paniach. Ojciec tańczył z panią Matson, a matka stała za barem i rozmawiała z pewnym starym znajomym; był to pan Merton, który dawniej pijał z Trenerem Bobem, a i teraz prawie co wieczór przychodził do hotelu „New Hampshire”; pracował w tartaku jako majster. Ten zwalisty chłop o rozłożystych barach i potężnych, nabrzmiałych łapskach, trochę kulawy, słuchał matki jednym uchem, z żałobną miną: nie mógł przeboleć, że zabrakło Boba z Iowy; pasł oczy widokiem Doris Wales, ale jego spojrzenie mówiło, że jeszcze nie pora na orkiestrę, bo przecież Bob dopiero co odszedł - już nie na emeryturę, tylko w zaświaty. - Rozmaitość - powiedziała mi na ucho Sabrina Jones. - W tym cały sekret całowania. - Mam sto tysięcy powodów, żeby cię kochać! - zawodziła Doris Wales. Wrócił Jajo przebrany za koguta, ale po chwili znikł. Ciutka Tuck wyraźnie się nudziła; chyba nie mogła się zdecydować, czy odbić mojej siostrze Juniora, a miała zbyt wiele (jak by powiedziała Franny) finezji, żeby swobodnie rozmawiać z Ronda Ray, która właśnie nalała sobie drinka przy barze. Zauważyłem, że Max Urick stoi w drzwiach do kuchni i głupio się gapi. - Trzeba leciutko kąsać i troszkę pracować językiem - powiedziała Sabrina Jones - ale najważniejsze to dużo ruszać ustami. - Masz ochotę się napić? - spytałem. - Przecież jesteś dorosła. Dla nas, małolatów, ojciec postawił w śniegu przy wejściu dla dostawców skrzynkę piwa. Powiedział, że nie może nam

pozwolić pić przy barze, ale tobie wolno. - Zaprowadź mnie do wejścia dla dostawców - odparła Sabrina Jones. - Napiję się z tobą piwa. Tylko sobie za dużo nie pozwalaj. Zeszliśmy z parkietu; szczęśliwie zdążyliśmy, zanim Doris Wales z hukiem przeszła na „I Don’t Care If the Sun Don’t Shine”; tempo było takie, że Ciutka Tuck w końcu odbiła Franny Juniora na jeden taniec. Ronda rzuciła w ślad za mną ponure spojrzenie. Sabrina i ja spłoszyliśmy Franka, który obsikiwał śmietniki przy wejściu dla dostawców. Z właściwą sobie niezręcznością zaczął udawać, że pokazuje nam, gdzie jest piwo. - Masz otwieracz, Frank? - spytałem, lecz on już znikł we mgle zasnuwającej Park Elliota, w tej wiekuiście smętnej mgle, która u nas zimą rzadko kiedy ustępowała miejsca innej pogodzie. Sabrina i ja otworzyliśmy sobie po piwie w holu koło recepcji; Frank zawiesił tam kiedyś na gwoździu kawałek szpagatu z kluczem do butelek, żeby w czasie dyżurów przy telefonie mieć czym otwierać pepsi-colę. Usiadłem obok Sabriny na kufrze z zimowymi ciuchami Juniora, ale byłem przy tym tak niezdarny, że oblałem piwem bagaż Ciutki Tuck. - Mógłbyś wkraść się w jej łaski - mówiła Sabrina - gdybyś zaproponował, że zaniesiesz jej do pokoju te wszystkie walizy. - A gdzie są twoje? - Na jedną noc nie zabieram walizki. I nie musisz mnie odprowadzać do pokoju. Sama trafię. - No to co? I tak mogę cię odprowadzić. - Dobrze. Poczytam książkę. Daruję sobie ten bal. Mam kawał drogi do Filadelfii. Właściwie mogę już zacząć się szykować. Poszedłem z nią na pierwsze piętro. Ani przez chwilę się nie łudziłem, że do niej - jakby to ona powiedziała - zastartuję; nie miałbym odwagi. - Dobranoc - wymamrotałem przy drzwiach jej pokoju i nic nie zrobiłem, żeby ją zatrzymać. Znikła, ale nie na długo. Nim zszedłem na schody, otworzyła drzwi. - Hej - powiedziała. - Jak się nie postarasz, to do niczego nie dojdziesz. Nawet nie spróbowałeś mnie pocałować. - Przepraszam - odparłem. - Nigdy nie przepraszaj! - rzekła Sabrina. Stanęła w drzwiach, tuż przy mnie, i pozwoliła się pocałować. - Zacznijmy od podstaw - powiedziała. - Masz miły oddech. To dobry początek. Ale przestań się trząść i nie pchaj się od razu z zębami. I nie taranuj językiem. Spróbowaliśmy od nowa. - Ręce w kieszeniach - przykazała mi Sabrina. - Ostrożnie z zębami. Trochę jakby lepiej orzekła. - Ręce stale w kieszeniach; obie nogi na podłodze. Zatoczyłem się w jej stronę. Zderzyliśmy się zębami, i to raptownie; targnęła głową w tył, jak najdalej ode mnie, a kiedy na nią spojrzałem, zobaczyłem rzecz niewiarygodną: Sabrina trzymała w ręku własne przednie zęby, cały górny rząd. - Cholera! - zaklęła. - Mówiłam, ostrożnie z zębami! Przez jedną straszliwą chwilę wydawało mi się, że to ja wybiłem jej górne jedynki i całą resztę, ona jednak i odwróciła się tyłem i powiedziała: i - Nie patrz na mnie. Mam sztuczne zęby. Zgaś światło. Zgasiłem. W pokoju zrobiło się ciemno. - Przepraszam - jęknąłem, straciwszy wszelką nadzieję. - Nigdy nie przepraszaj - szepnęła. - Byłam kiedyś zgwałcona. - Aha - przytaknąłem; od początku nie wątpiłem, że ten temat znajdzie się na tapecie. - Tak samo jak Franny. - Coś mi się obiło o uszy - rzekła Sabrina Jones. - Ale jej nie wybili zębów rurą. Dobrze mówię? - Dobrze - zgodziłem się. - Właśnie o to cholerne całowanie wszystko się zawsze rozbija - powiedziała Sabrina. - Jak tylko zaczyna mi być dobrze, to albo górny mostek sam się obluzuje, albo jakiś żłób za mocno naprze zębami. Tym razem nie przeprosiłem; wyciągnąłem rękę, żeby dotknąć Sabriny, ale ona powiedziała: - Ręce w kieszeniach. - Podeszła tuż, tuż i oświadczyła: - Pomogę ci, jeżeli i ty mi pomożesz. Nauczę cię wszystkiego o całowaniu, ale musisz mi za to powiedzieć coś, co zawsze mnie nurtowało. Dotąd nikogo nie odważyłam się spytać. Nie chcę, żeby się wydało. - Dobrze - zgodziłem się, przerażony, bo przecież nie miałem pojęcia, na co się zgadzam.

- Chcę wiedzieć, czy jak wyjmę te swoje cholerne zęby, to jest lepiej - powiedziała Sabrina czy obrzydliwie. Zawsze myślałam, że faceci by się brzydzili, więc nigdy nie próbowałam bez zębów. Poszła do łazienki, a ja czekałem w ciemnościach, wpatrując się w świetlną kreskę wokół drzwi, aż wreszcie światło zgasło, a Sabrina znów stanęła koło mnie. Jej usta, ciepłe i ruchliwe, były jaskinią w samym sercu świata. Język miała długi i obły, a dziąsła, choć twarde, ani razu nie sprawiły mi bólu, kiedy mnie leciutko podgryzała. - Trochę mniej wargami - zabełkotała - a więcej językiem. Nie, nie aż tak. Obrzydliwość! O, właśnie, bardzo miło, kiedy tak leciutko pogryzasz. Bardzo przyjemnie. Ręce do kieszeni. Mówię serio. Przyjemnie ci? - Jeszcze jak - powiedziałem. - Naprawdę? Naprawdę tak jest lepiej? - Tak jest głębiej! Zaśmiała się. - Ale czy lepiej? - spytała. - Cudownie - przyznałem. - Ręce z powrotem do kieszeni - powiedziała Sabrina. - Trochę dyscypliny. Zachowuj się. Aj! - Przepraszam. - Nie przepraszaj, tylko nie gryź tak mocno. Ręce w kieszeniach. Serio. Nie pozwalaj sobie. W kieszeniach, mówię! I tak dalej, aż wreszcie Sabrina orzekła, że moja inicjacja się dokonała i mogę stawić czoło Ciutce Tuck i reszcie świata, po czym odesłała mnie z pokoju 2B. Wychodząc z rękami w kieszeniach zawadziłem o drzwi. - Dziękuję! - zawołałem do Sabriny, a ona odważyła się do mnie uśmiechnąć: w holu, przy świetle, bez zębów, posłała mi różanobrunatny, różanoniebieski uśmiech, o ileż milszy od tej dziwnej perlistości sztucznych zębów. Nim odszedłem, powiedziała mi, że specjalnie ssała moje wargi, żeby nabrzmiały, wszedłem więc z odętymi ustami do restauracji hotelu „New Hampshire”, świadom potęgi swej jamy ustnej, gotów wraz z Ciutką Tuck dokonać epokowych czynów na polu całowania. Lecz „Huragan Doris” boleśnie stękając brnął przez kolejne zwrotki „I Forgot to Remember to Forget”; Ronda w stanie kompletnego odrętwienia zwisała ze stołka przy barze. Nowa sukienka matki podjechała aż do splotu muskułów na jej biodrze, na którym widniał siniak pozostawiony przez czyjś kciuk. Merton, czyli majster z tartaku, gawędził z moim ojcem: wiedziałem, że opowiadają sobie historyjki o Bobie z Iowy. - Zapomniałam, że mam pamiętać, żeby zapomnieć - jęczała Doris Wales. Biedna Lilly, która nigdy nie czuła się dobrze na balach, bo była za mała - ale przez całe życie z góry się cieszyła na każdy bal - poszła już do łóżka. Jajo w zwyczajnym ubraniu siedział nadąsany na przyśrubowanym krześle; twarzyczkę miał szarą, jakby nie posłużyło mu jedzenie, jakby się zawziął, że nie uśnie przed północą... jakby stracił Smutka. Frank pił pewnie na dworze zimne piwo, zostawione w śniegu przy wejściu dla dostawców, sączył jedną za drugą pepsi-colę w holu obok recepcji albo słuchał przez szczekaczkę, jak Sabrina Jones czyta książkę i nuci swymi cudownymi ustami jakąś melodyjkę. Matka wraz z Matsonami bez żadnych zahamowań gapiła się na Doris Wales. Z tancerek tylko Franny była do wzięcia - Ciutka Tuck kręciła się po parkiecie z Juniorem Jonesem. - Zatańcz ze mną - powiedziałem, łapiąc Franny. - Przecież ty nie umiesz tańczyć - odparła, ale dała się zaciągnąć na parkiet. - Za to umiem się całować - szepnąłem i spróbowałem ją pocałować. Odepchnęła mnie. - Zmiana! - zawołała do Juniora i Ciutki Tuck. Ciutka wylądowała w moich objęciach i natychmiast zaczęła się nudzić. - Pamiętaj, że masz z nią tańczyć, kiedy wybije północ poradziła mi na górze Sabrina Jones. - O północy każdy całuje dziewczynę, z którą akurat tańczy. Jak już ją pocałujesz, połknie haczyk. Żebyś tylko nie sknocił za pierwszym razem. - Upiłeś się, John-John? - spytała Ciutka. - Usta masz całe spuchnięte. Doris Wales, zachrypnięta i spocona, uczęstowała nas piosenką „Tryin’ to Get to You”; był to jeden z tych nieporęcznych numerów, co to nie są ani wolne, ani szybkie, więc Ciutka chcąc nie chcąc musiała zdecydować, czy mamy tańczyć przytuleni, czy w półdystansie. Nim się namyśliła, z kuchni wyskoczył Max Urick w marynarskiej czapce, ściskając w zębach sędziowski gwizdek; zadął weń tak przeraźliwie, że nawet Ronda Ray lekko drgnęła przy barze.

- Szczęśliwego Nowego Roku! - wrzasnął Max, i oto Franny wspięła się na palce i pocałowała Juniora Jonesa najsłodziej jak umiała, a matka pobiegła szukać ojca. Merton, majster z tartaku, spojrzał przelotnie na drzemiącą Rondę Ray, ale szybko się rozmyślił. Znudzona Ciutka Tuck wzruszyła ramionami i uśmiechnęła się do mnie z wyższością, a ja wspomniałem soczysty przepych otchłannych ust Sabriny Jones i, że tak powiem, zastartowałem. Leciutko zębem o ząb, ale bez nachalstwa; mój język wniknął za jej zęby, ale nie pchał się dalej, tylko zamerdał koniuszkiem; zębami przejechałem po wewnętrznej stronie górnej wargi. Cudowne, tylekroć omawiane piersi Ciutki Tuck niby dwie miękkie pięści odpychały moją pierś, lecz ja ręce trzymałem w kieszeniach i do niczego jej nie zmuszałem; mogła się w każdej chwili odsunąć, ale najwyraźniej nie miała ochoty przerwać kontaktu. - Rany koguta - zauważył Junior Jones, a Ciutka Tuck na moment się rozkojarzyła. - Cycka! - powiedziała Franny. - Co robisz mojemu bratu? Ale ja jeszcze troszkę przytrzymałem Cyckę Tuck, zamarudziłem na jej dolnej wardze, skubnąłem język, który nagle aż zanadto mi udostępniła. Przez chwilę było trochę niezręcznie, akurat kiedy wyjmowałem ręce z kieszeni, bo Ciutka uznała, że „Tryin’ to Get to You” jednak się nadaje na przytulankę. - Gdzieś ty się tego nauczył? - szepnęła, gdy jej piersi jak parka ciepłych kociąt przytuliły się do mego torsu. Zeszliśmy z parkietu, nim „Huragan Doris” zdążył zmienić tempo. W holu był przeciąg, bo Frank zostawił otwarte drzwi dla dostawców; słyszeliśmy z dworu, że wśród mroku i pluchy obsikuje - z wielką mocą - blaszany śmietnik. Podłoga pod otwieraczem do butelek wiszącym na pycie uplecionej ze szpagatu zasypana była kapslami od piwa. Podniosłem bagaż Ciutki Tuck, a ona spytała: - Dasz radę za jednym zamachem? Usłyszałem przenikliwe beknięcie Franka - prymitywny gong, obwieszczający, że przełom roku mamy już za sobą; mocniej złapałem walizki i ruszyłem pod górę przez cztery piętra, a Ciutka za mną. - Jejku - westchnęła. - Wiedziałam, John-John, że silny z ciebie chłopak, ale skoro tak całujesz, to mógłbyś przecież dostać posadę w telewizji. Zastanawiałem się, jak ona to sobie właściwie wyobraża: moje usta w jakiejś reklamie? Miałbym obśliniać kamerę - językiem w soczewkę? Dzięki tym rozważaniom zapomniałem o bólu w krzyżach i jakoś zataszczyłem walizy Ciutki Tuck do pokoju 4A, winszując sobie, że rano nie odbębniłem codziennego wyciskania na ławce i machania hantlami. Okna były otwarte, ale nie słyszałem tego szumu powietrza, który przed paroma godzinami dobiegał ze szczekaczki; pomyślałem, że widocznie ustał wiatr. Kiedy upuściłem bagaż, poczułem się tak, jakby jakiś wybuch wyrwał mi go z rąk: stały się nagle lżejsze o dziesiątki kilogramów. Ciutka Tuck zmyślnie manewrując skierowała mnie w stronę łóżka. - Zrób mi to jeszcze raz - powiedziała. - Zakład, że nie potrafisz. Na pewno tylko za pierwszym razem tak ci się udało, jak to początkującemu. No więc ją pocałowałem, ale tym razem już trochę śmielej pchałem się z zębami, a i językiem wyprawiałem większe bezeceństwa. - O Jezu - wybełkotała Ciutka Tuck, dotykając mnie. - Wyjmij ręce z kieszeni! - zażądała. Oj, czekaj, muszę iść do łazienki. Kiedy zapaliła tam światło, powiedziała: - O, jak to ładnie, że Franny zostawiła mi suszarkę! Dopiero wtedy poczułem w pokoju jakiś zapach, bardziej wyrazisty niż zapach bagna dziwnie mokry odór spalenizny, ognia z wodą w niemiłej kombinacji. Zrozumiałem, skąd pochodził szum powietrza, który słyszałem przez szczekaczkę: z suszarki do włosów; nim jednak zdążyłem pójść do łazienki i zapobiec temu, żeby Ciutka Tuck dokładniej ją zwiedziła, dziewczyna powiedziała: - Co to tam leży zawinięte w ceratę od prysznica? Aaaaaaaaaa! Jej wrzask uziemił mnie w pół kroku między łóżkiem a drzwiami łazienki. Musiała go usłyszeć nawet Doris Wales, która o cztery piętra niżej jękliwie wyśpiewywała „You’re a Heartbreaker”. Sabrina Jones powiedziała mi później, że książka po prostu wyfrunęła jej z ręki. Ronda Ray, oklapnięta przy barze, poderwała się i co najmniej na jedną ulotną sekundę usiadła wyprostowana; Sleazy Wales pomyślał, że to jego wzmacniacz tak ryknął (wiem to od Juniora Jonesa), ale nikt prócz niego nie dał się nabrać.

- Cycka! - krzyknęła Franny. - Jezu - westchnął ojciec. - Rany koguta! - powiedział Junior Jones. To ja wyciągnąłem Ciutkę z łazienki. Kiedy zemdlała, osunęła się bokiem na dziecinny sedes i uwięzia pod dziecinną umywalką. Wanna dla dorosłych była do połowy napełniona wodą. Ciutka spojrzała w jej stronę, wkładając sobie pesarium - nader w owych czasach skomplikowane urządzenie. W wannie pływała ceratowa zasłona od prysznica; Cycka schyliła się i uniosła ją na tyle, żeby zobaczyć szarobury, na wpół zanurzony łeb Smutka; wypchane zwierzę wyglądało jak ofiara mordu, psi topielec; z pyska zaczynał mu już spływać grymas upiornej zajadłości, z którym Smutek warcząc wściekle po raz ostatni stawił czoło śmierci. Znalazca zwłok rzadko uchodzi cało. Na szczęście Ciutka miała młode, zdrowe serce; widziałem, jak łomocze jej pod piersią, kiedy ją kładłem na łóżku. Chcąc ocucić dziewczynę, a zarazem odzyskać jej zaufanie, pocałowałem ją; na jedną promienną chwilę uniosła powieki, ale wrzasnęła jeszcze głośniej niż przedtem. - To tylko Smutek - powiedziałem, jakbym spodziewał się wszystko w ten sposób wyjaśnić. Do pokoju 4A najprędzej dobiegła Sabrina Jones, bo z pierwszego piętra miała najbliżej. Łypnęła na mnie wściekle, jakby nie wątpiła, że dopuściłem się gwałtu, i powiedziała: - Musiałeś jej zrobić coś, czego cię wcale nie uczyłam! Na pewno myślała, że Ciutka padła ofiarą nieumiejętnych pocałunków. Oczywiście to Jajo był wszystkiemu winien. Kiedy w łazience Ciutki potraktował Smutka suszarką do włosów, straszliwe psisko zajęło się ogniem. Jajo wpadł w panikę, wrzucił płonącą bestię do wanny i zalał wodą. Ugasiwszy pożar pootwierał okna, chcąc wywietrzyć z pokoju woń spalenizny, a potem zmęczony do cna, tuż przed północą - w dodatku przerażony, że go dopadnie Frank, niestrudzenie grasujący po domu - przykrył truchło zasłoną od prysznica, bo nasiąknięty wodą pies był za ciężki, żeby malec dał radę ruszyć go z miejsca; potem Jajo poszedł do naszego wspólnego pokoju i przebrawszy się w zwykłe ubranie jął oczekiwać nieuniknionej kary. - Mój Boże - posępnie rzekł Frank na widok Smutka. - Chyba jest nieodwracalnie zniszczony; chyba nic już z niego nie będzie. Nawet chłopcy z „Huraganu Doris” ściągnęli do łazienki Ciutki, żeby oddać hołd przerażającym szczątkom Smutka. - Ja tylko chciałem, żeby znowu był miły! - szlochał Jajo. - Bo przecież kiedyś był miły. Chciałem, żeby zrobił się taki jak dawniej. Frank sięgnął nagle do ukrytych zasobów litości i chyba wreszcie zrozumiał, o co idzie w sztuce wypychania. - Jajo, Jajo - perswadował rozełkanemu dziecku. - Już ja coś wymyślę, żeby znowu był miły. Trzeba było mnie o to poprosić. Ustawię go, jak tylko zechcę. Poradzę sobie, chociaż jest w takim stanie. Chcesz, żeby był miły? Już ja to tak urządzę, że będzie miły. Lecz Franny i ja z powątpiewaniem patrzyliśmy w głąb wanny. Owszem, Frank umiał z nieszkodliwego, pierdzącego labradora zrobić zabójcę; ale żeby z powrotem złożyć do kupy to wstrętne cielsko, sfilcowane, przypalone, napęczniałe w wannie? Wymagałoby to cudu perwersji, którego naszym zdaniem nawet Frank nie mógł dokonać. Ojciec był, jak zwykle, optymistą; uważał, zdaje się, że cała ta sprawa wywrze na Franka zbawiennie „terapeutyczny” wpływ, a Jajo, rzecz jasna, jeszcze bardziej dzięki niej wydorośleje. - Synu, jeśli uda ci się odrestaurować psa, tak żeby znów był miły - oświadczył ojciec uroczystym tonem, całkiem nie na miejscu - wszyscy bardzo się ucieszymy. - Moim zdaniem trzeba go wyrzucić - rzekła matka. - Wyjęłaś mi to z ust - powiedziała Franny. - Przecież próbowałem - poskarżył się Max Urick. Ale Jajo i Frank zaczęli płakać i wykrzykiwać. I może ojciec uznał, że restaurując Smutka Frank ma szansę odkupić winę; ratując szczątki naszego psa mógł odzyskać poczucie godności; a gdyby w dodatku ustawił Smutka w takiej pozie, żeby Jaju sprawić przyjemność - gdyby mu nadał miły wyraz - to kto wie (myślał ojciec), czy nie odzyskalibyśmy jakiejś cząstki Boba z Iowy. Ale - jak w wiele lat później powiedziała Franny - „miły smutek” po prostu nie istnieje; smutek z definicji nie bywa miły.

Czy mogę mieć do ojca pretensję, że się starał? Albo do Franka, że wzbudził w nim ten żałosny optymizm? Jaju, oczywiście, nic nie można było zarzucić; nigdy niczego nie mieliśmy mu za złe. Tylko Lilly przespała całą aferę; może już wtedy żyła w świecie nie całkiem takim jak nasz? Doris Wales i Ronda Ray nie przebiegły wprawdzie przez trzy piętra, żeby obejrzeć trupa, ale kiedy natknęliśmy się na nie w restauracji, były prawie trzeźwe, chociaż wszystko dotarło do nich z drugiej ręki. Kiedy umilkła muzyka, Junior Jones stracił wszelką nadzieję, że zdoła uwieść, a niechby i pouwodzić Franny: ucałowała go na dobranoc i poszła do swojego pokoju. Ciutka Tuck, chociaż moje pocałunki ją upoiły, nie potrafiła zapomnieć chwili, gdy Smutek i ja tak brutalnie pogwałciliśmy jej prawo do odosobnienia w łazience. Najgorsze chyba było dla niej to, że znalazłem ją w pozie tak pozbawionej wdzięku - „zemdloną w trakcie instalacji pesarium!”, jak później powiedziała Franny. Zostałem sam z Juniorem Jonesem przy wejściu dla dostawców; piliśmy zimne piwo, patrząc w głąb Parku Elliota, skąd mogli się wyłonić jeszcze jacyś sylwestrowi rozbitkowie. Sleazy Wales odjechał z resztą muzykantów; Doris i Ronda zwisały przy barze, nagle połączone jakimś niejasnym koleżeństwem. - Nie ubliżając twojej siostrze, stary, okropnie mi stoi - powiedział Junior Jones. - Wyjąłeś mi to z ust - odparłem. - Nie ubliżając twojej siostrze. Od strony baru doleciał śmiech kobiet. - A może byśmy spróbowali zaliczyć te panie? - zaproponował Junior. Nie śmiałem się przyznać, że czuję wstręt na samą tę myśl (bo jedna z pań już mnie zaliczyła), potem jednak miałem wyrzuty sumienia, uświadomiwszy sobie, jak szybko i ochoczo zdradziłem Rondę Ray: powiedziałem Juniorowi, że zaliczyć ją może bardzo łatwo i że to tylko kwestia pieniędzy. Pijąc kolejne piwo słuchałem, jak Junior taszczy Rondę w stronę schodów w przeciwnym końcu holu. Wypiłem jeszcze parę piw. Samotna Doris Wales zaśpiewała a cappella „Heartbreak Hotel”, ale niektóre słowa tej swojej modlitwy pozapominała, a reszta zlewała dźwięki świadczące się chwilami w niezrozumiały bełkot. Na końcu rozległy się niedwuznacznie, że solistka rzyga do zlewu. Po pewnym czasie odnalazła mnie w holu, przy otwartych drzwiach dla dostawców; zaproponowałem jej ostatnie zimne piwo. - Jasne, czemu nie? - powiedziała. - Po piwie mniej mi się flegma zbiera. Ten cholerny „Heartbreak Hotel” - dodała. - Zawsze się przy nim rozkrochmalam. Na nogach miała kowbojskie buty po kolana, a zielone pantofelki na wysokich obcasach, z cienkimi paseczkami, niosła w ręku; w drugiej ręce hołubiła swój płaszcz z tweedu w smętne ciapki, ozdobiony kusym futrzanym kołnierzem. - To tylko piżmak - powiedziała, głaszcząc mnie futerkiem po policzku. Ręką, w której trzymała buciki, chwyciła szyjkę butelki i wypiła prawie do dna. Ślad ukąszenia na jej przechylonym gardle wyglądał jak odcisk pięciocentówki rozgrzanej do czerwoności. Upuściła flaszkę na ziemię i kopniakiem wyrzuciła ją za drzwi, a butelka potoczyła się w stronę śmietników. Doris podeszła bliżej, wcisnęła mi udo między kolana i pocałowała mnie w usta, ale całus ten nie miał nic wspólnego z naukami Sabriny Jones: poczułem się tak, jakby wepchnięto mi miękki owoc między zęby i w samo gardło, aż zacząłem się dusić; pocałunek Doris Wales miał posmak wymiotów i piwa. - Wstąpię teraz po Sleazy’ego na jedną taką balangę - powiedziała. - Masz chęć się przejechać? Przypomniało mi się, jak to Sleazy w kinie chciał mnie na siłę nakarmić gulą chleba albo wykłuć mi oczy. - Nie, dziękuję - odparłem. - Zasraniec - stwierdziła Doris i przenikliwie beknęła. - Dzisiejsze małolaty nie mają za grosz ikry. Porwała mnie w objęcia i z rozmachem przycisnęła do piersi twardej jak u mężczyzny oprócz cycków, które przetaczały się między nami jak dwie świeżo złowione ryby w luźnych workach; chlasnęła mnie językiem po szczęce, a potem wsunęła mi go w ucho. - Ty szurnięty lalusiu - szepnęła i odepchnęła mnie. Upadła w błocko przy wejściu dla dostawców, ale kiedy pomogłem jej wstać, pchnęła mnie między blaszane śmietniki i o

własnych siłach ruszyła w głąb mrocznego Parku Elliota. Odczekałem, aż minie smugę mroku i wejdzie na chwilę w krąg bladego światła jednej jedynej latarni. Kiedy przechodziła pod latarnią, zawołałem: - Dobranoc, pani Wales! Dziękujemy za muzykę! Pokazała mi figę dla dorosłych, poślizgnęła się, o mało znów nie upadła, chwiejnym krokiem wyszła z kręgu światła i zaczęła kląć, napotkawszy coś (albo kogoś) w ciemnościach. - Co jest, kurwa? - powiedziała. - Odknaj się, dobra? Odwróciłem głowę i zrzygałem się do pojemnika, w którym było najmniej śmieci. Kiedy znów spojrzałem w stronę latarni, jakaś postać akurat brała pod nią wiraż; pomyślałem, że Doris Wales wraca, bo chce mnie znów zmieszać z błotem. Był to jednak ktoś, kto wracał z innego Sylwestra, a i mieszkał gdzie indziej. Nieznajomy mężczyzna (albo w miarę wyrośnięty nastolatek) co prawda się zataczał, spowity oparami alkoholu, ale po stopniałym śniegu poruszał się nieco pewniej niż Doris Wales. - Sama się pani odknaj! - zawołał w ciemność. - Zasraniec! - odkrzyknęła Doris z mrocznej dali. - Kurwa! - wrzasnął mężczyzna, stracił równowagę i usiadł w błocku. - Gówno - powiedział chyba gdzieś w przestrzeń, bo nie mógł mnie widzieć. Wtedy zauważyłem, jak jest ubrany. Miał na sobie czarne spodnie i buty, szeroki czarny pas z jedwabiu, czarną muszkę... i biały smoking. Oczywiście wiedziałem, że to nie ten człowiek w białym smokingu; brak mu było nieodzownego dostojeństwa, a podróż, którą odbywał - albo właśnie przerwał - nie mogła być podróżą egzotyczną. W dodatku rzecz działa się w Sylwestra, a w Nowej Anglii nie jest to sezon na białe smokingi. Przybysz był nieodpowiednio ubrany, ale ja wiedziałem, że nie kryje się za tym żadna ekscentryczność ani chęć wyróżnienia się. W Dairy w stanie New Hampshire mogło to jedynie oznaczać, że kretyn poszedł do wypożyczalni smokingów dopiero wtedy, kiedy wszystkie czarne smokingi już rozchwytano. Może zresztą nie wiedział, jaki strój wieczorowy wkłada się u nas w mieście latem, a jaki zimą; musiał to być młody ciemniak, który wracał ze szkolnej potańcówki, albo ciemniak nieco starszy, wracający z potańcówki dla dorosłych (imprezy równie żałosnej i niepotrzebnej jak wszystko, co ma swój początek w ogólniaku). Nie był to nasz człowiek w białym smokingu, ale mi go przypominał. Wtem zobaczyłem, że wyciągnął się w błocku pod latarnią i zasnął, a lada chwila mógł ścisnąć mróz. Nareszcie poczułem, że w tym całym Sylwestrze o coś jednak chodzi: że mój udział w tej hecy nie jest chyba bezcelowy, lecz ma cel, i to bardziej dalekosiężny niż zaspokojenie cielesnych żądz - niejasnych, a zarazem konkretnych. Dźwignąłem z ziemi człowieka w białym smokingu i zataszczyłem go do holu; łatwiej się go niosło niż bagaż Ciutki Tuck; niewiele ważył, choć w końcu okazał się nie nastolatkiem, ale mężczyzną, chyba nawet starszym od mojego ojca. Kiedy grzebałem mu po kieszeniach, szukając dokumentów, okazało się, że zgadłem, jak to było z tą wypożyczalnią ubrań: napis na etykietce przyszytej do białego smokinga głosił: CHESTER. ODZIEŻ MĘSKA. Mężczyzna wyglądał wprawdzie dość dystyngowanie - przynajmniej jak na Dairy w New Hampshire - ale nie miał przy sobie portfela; nosił za to w kieszeni srebrny grzebień. Pomyślałem, że może Doris Wales po ciemku oskubała go z fantów i dlatego oboje tak się darli. Ale nie: Doris nie zostawiłaby mu srebrnego grzebienia. Uznałem, że wytnę niezły numer, jeżeli ułożę człowieka w białym smokingu na kanapie w holu, żeby z samego rana zrobić rodzicom niespodziankę. Mógłbym na przykład powiedzieć: „W nocy przyszedł jakiś facet. Chciał zdążyć na ostatni taniec, ale się spóźnił. Czeka na was w holu”. Uważałem, że to fantastyczny pomysł, ale byłem pijany, więc koniecznie chciałem obudzić Franny i pokazać jej człowieka w białym smokingu, leżącego spokójniutko na kanapie, kompletnie nieprzytomnego; Franny by mi powiedziała, czy mój pomysł nie jest przypadkiem zły. Byłem jednak pewien, że jej też się spodoba. Poprawiłem człowiekowi w białym smokingu czarną muszkę i złożyłem mu ręce na piersi; zapiąłem biały smoking na guzik w talii i wygładziłem jedwabny pas, żeby śpiący nie wyglądał jak flejtuch. Brakowało mu tylko opalenizny, czarnego pudełka z papierosami i białego slupu przed „Arbuthnotem-Na-Przymorzu”. Wiedziałem, że za oknami hotelu „New Hampshire” słychać nie szum morza, tylko odgłosy,

które wydaje śnieg w Parku Elliota, zamarzający, topniejący i znów zamarzający; że to nie mewy krzyczą, lecz psy, bezpańskie psy skomlą wyszarpując jadalne kąski ze śmieci, których wszędzie jest pełno. Dopiero kiedy ułożyłem człowieka w białym smokingu na kanapie, dostrzegłem całą nędzę naszego holu - uświadomiłem sobie, że gmachu ani na chwilę nie opuściło widmo szkoły żeńskiej: atmosfera ostracyzmu, bolesne przeczucie dyskryminacji płciowej, przedwczesnych małżeństw i innych rozczarowań, które niesie przyszłość. Mężczyzna w białym smokingu - prawie elegancki - w hotelu „New Hampshire” wyglądał jak przybysz z innej planety; nagle poczułem, że ojciec nie powinien go zobaczyć. Pobiegłem do restauracji po zimną wodę; na bufecie walały się okruchy szklanki, którą stłukła Doris Wales, a pod stołem stały robocze buty Rondy Ray, dziwnie bezpłciowe; widocznie szurnęła tam nimi w tańcu, kiedy startowała do Juniora Jonesa. Wtem uświadomiłem sobie jedną rzecz: jeśli zbudzę Franny, to jeszcze się połapie, że Junior jest z Ronda, i będzie cierpiała. Stojąc przy schodach i nasłuchując poczułem nowy przypływ zainteresowania Ciutką Tuck (pomyślałem, że warto byłoby zobaczyć, jak śpi), lecz gdy nastawiłem szczekaczkę na jej pokój, dziewczyna chrapała grubym głosem, jakby to świnia chrząkała, tarzając się w błocie. W książce rezerwacji nie widniało ani jedno nazwisko: stronice były puste - aż do lata, kiedy miał przyjechać cyrk zwany „Numerem Fritza”, żeby nam się ukazać w całej swej ohydzie. Stojąca na biurku w recepcji skrzynka z drobnymi nie była nawet zamknięta na klucz; Frank tak się nudził dyżurując przy telefonie, że ostrym końcem otwieracza do butelek wyrył swoje imię w bocznym oparciu drewnianego fotela. W szarym, posylwestrowym zaduchu noworocznego przedświtu poczułem, że muszę ojcu oszczędzić widoku człowieka w białym smokingu. Przyszło mi na myśl, że gdybym tylko zdołał nieznajomego dobudzić, mógłbym po prostu ściągnąć Juniora Jonesa, żeby go przepłoszył, ale wstydziłem się zawracać Juniorowi głowę, kiedy był z Ronda Ray. - Hej, wstawaj pan! - syknąłem na człowieka w białym smokingu. - Frask! - prychnął głośno przez sen. - Ak! A to kurwa! - Cicho! - szepnąłem zajadle. - Gik? - stęknął. Objąłem go w klatce piersiowej i ścisnąłem. - Ouf! - zajęczał. - Boże, ratunku. - Nic panu nie jest - powiedziałem. - Ale musi pan stąd wyjść. Otworzył oczy i usiadł wyprostowany. - O, jakiś młody bandzior - rzekł na mój widok. - Gdzieś ty mnie zaciągnął? - Padł pan na dworze, więc przyniosłem tu pana, żeby pan nie zamarzł. Ale teraz musi pan wyjść. - Muszę iść do łazienki - oświadczył z godnością. - Proszę stąd wyjść. Może pan chodzić? - Oczywiście - rzekł. Ruszył do drzwi dla dostawców, ale przystanął w progu. - Na dworze jest ciemno - powiedział. - To pułapka, co? Ilu ich tam czeka w krzakach? Zaprowadziłem go do drzwi frontowych i zapaliłem światło nad zewnętrznymi schodkami. Chyba właśnie ono zbudziło ojca. - Dobranoc - powiedziałem do człowieka w białym smokingu. - Szczęśliwego Nowego Roku. - Przecież to Park Elliota! - krzyknął z oburzeniem. - Owszem - przytaknąłem. - Czyli trafiłem do tego dziwacznego hotelu - stwierdził. - Skoro tak, proszę pokój na jedną noc. Wolałem mu nie mówić, że jest bez pieniędzy, więc tylko powiedziałem: - Mamy komplet. Brak wolnych miejsc. Człowiek w białym smokingu potoczył wzrokiem po naszym nieszczęsnym holu, po pustych przegródkach na listy, i wreszcie wytrzeszczył oczy na kufer z zimowym ubraniem Juniora Jonesa, porzucony u stóp szaroburych schodów. - Macie komplet? - spytał tonem kogoś, kto po raz pierwszy uzmysławia sobie jakąś prawdę o życiu w ogólności. - Rany koguta - powiedział. - Przecież wasza firma podobno bankrutuje. Nie były to słowa, które chciałem usłyszeć. Znowu pokierowałem nim w stronę frontowych drzwi, lecz on schylił się, podniósł z ziemi pocztę i podał mi ją; w takim pośpiechu szykowaliśmy się do przyjęcia, że przez cały dzień nikt nie podszedł do głównego wejścia i nie pozbierał listów, wrzucanych przez wycięcie w

drzwiach. Nieznajomy odszedł tylko kawałek i zaraz wrócił. - Chcę zamówić taksówkę - oznajmił. - Tam jest niebezpiecznie - dodał z takim gestem, jakby znowu chodziło mu o życie w ogólności; nie mógł mieć na myśli Parku Elliota: przynajmniej nie teraz, kiedy Doris Wales już sobie poszła. - Nie ma pan pieniędzy na taksówkę - powiedziałem. - O - rzekł mężczyzna w białym smokingu. Usiadł na schodkach, spowity zimną mgłą. - Daj mi jeszcze minutę. - Na co? - spytałem. - Muszę sobie przypomnieć, dokąd się właściwie wybieram. - Może do domu? - podsunąłem, ale tylko machnął ręką. On myślał, a ja tymczasem przejrzałem pocztę. Jak zwykle rachunki, jak zwykle żadnych listów od nieznajomych, którzy rezerwowaliby pokoje. Jeden list wyróżniał się spośród reszty. Miał na kopercie ładne zagraniczne znaczki z napisem Ósterreich i z paroma innymi egzotycznymi szczegółami. Przyszedł z Wiednia, a zaadresowany był do mojego ojca - w przedziwny sposób: Win Berry Absolwent Harwardu Rocznik 194? USA Długo trwało, nim dotarł do adresata, ale na poczcie znalazł się w końcu ktoś, kto wiedział, gdzie jest Harward. Ojciec miał potem powiedzieć, że ten list to najbardziej uchwytna korzyść, jaką zawdzięcza studiom w Harwardzie: gdyby studiował na mniej znanej uczelni, nie dostałby listu z Wiednia. - Czyli powinniśmy żałować - mawiała potem Franny - że nie studiował na mniej znanej uczelni. Jednakże absolwenci Harwardu tworzą rozległą i sprawnie działającą sieć. Wystarczyło nazwisko ojca wraz z informacją „Rocznik 194?”, aby stwierdzono, że idzie o rok 1946, i ustalono aktualny adres. - Co się tam dzieje? - krzyknął ojciec; wyszedł z naszego mieszkania na pierwszym piętrze i z podestu schodów wołał do mnie przez pół klatki schodowej. - Nic! - odparłem i równocześnie pijakowi, który siedział przede mną na schodkach, dałem lekkiego kopniaka, bo znów zasypiał. - Dlaczego pali się światło przed hotelem? - krzyknął ojciec. - Zjeżdżaj pan! - powiedziałem do człowieka w białym smokingu. - Miło, że się spotkaliśmy! - odparł serdecznym tonem. - Chyba już sobie pójdę! - Dobrze już, dobrze - szepnąłem. Lecz zaledwie nieznajomy zszedł na najniższy schodek, znów obezwładniła go zaduma. - Do kogo mówisz? - zawołał ojciec. - Do nikogo! To tylko pijak! - Jezu! Przecież pijak to też ktoś! - Dam sobie radę! - Czekaj, tylko się ubiorę! O Jezu. - No dalej jazda! - wrzasnąłem na człowieka w białym smokingu. - Do widzenia! Do widzenia! - zawołał, radośnie machając mi ręką z dolnego schodka przed hotelem „New Hampshire”. - Wspaniale się u was bawiłem! List był oczywiście od Freuda. Wiedziałem o tym i chciałem najpierw sam go przeczytać, a dopiero później pokazać ojcu. Chciałem porozmawiać o liście z Franny, przegadać parę godzin z nią i nawet z matką, nim go pokażę ojcu. Ale nie zdążyłem. List był krótki i węzłowaty. Skoro to czytasz, znaczy poszłeś na Harward, TAK JAKŻEŚ MI OBIECAŁ (pisał Freud). DOBRY CHŁOPAK! - Dobranoc! Wszystkiego najlepszego! - wołał człowiek w białym smokingu. Nie chciał jednak wyjść poza krąg światła; przystanął tuż przed strefą mroku spowijającego Park Elliota i machał ręką.

Zgasiłem światło, żeby ojciec nie zobaczył zjawy w wieczorowym stroju, jeśli zejdzie na dół. - Nic nie widzę! - zawył pijak, więc z powrotem zapaliłem światło. - Zjeżdżaj stąd, bo dostaniesz wpierdol! - ryknąłem na nieznajomego. - Nie tak się to załatwia! - wrzasnął ojciec z góry. - Dobranoc, wszelkiej pomyślności! - wołał człowiek w białym smokingu; stał jeszcze w kręgu światła, ale kiedy je znowu zgasiłem, już nie zaprotestował. Pozostawiłem go w ciemnościach. Doczytałem do końca list od Freuda. MAM WRESZCIE MĄDREGO NIEDŹWIEDZIA (pisał Freud). OD RAZU WSZYSTKO INACZEJ WYGLĄDA. MIAŁEM NIEZŁY HOTEL, ALE SIĘ ZESTARZAŁEM. MOŻNA BY JESZCZE WSPANIALE ROZKRĘCIĆ INTERES, JAKBYŚ PRZYJECHAŁ RAZEM Z MARY I POMÓGŁ MI GO PROWADZIĆ. MAM MĄDREGO NIEDŹWIEDZIA, ALE JEST MI JESZCZE POTRZEBNY MĄDRY CHŁOPAK PO HARWARDZIE TAKI JAK TY! Ojciec w kapciach i w szlafroku wpadł jak burza do obskurnego holu, potknął się o butelkę po piwie i kopnął ją; szlafrok łopotał na wietrze, wiejącym z otwartych drzwi. - Poszedł sobie - powiedziałem. - Pijak i tyle. Lecz ojciec raptownie przekręcił kontakt, włączając lampę nad wejściem - i oto na skraju strefy światła ukazał się człowiek w białym smokingu. Machał ręką. - Do widzenia! - wołał z nadzieją. - Do widzenia! Powodzenia! Do widzenia! Efekt był piorunujący: człowiek w białym smokingu zrobił krok poza strefę światła i znikł bez śladu, jakby wypłynął na morze - a ojciec z rozdziawionymi ustami patrzył za nim w ciemność. - Halo! - wrzasnął. - Halo! Wracaj pan! Halo! - Do widzenia! Powodzenia! Do widzenia! - dobiegał z mroku głos człowieka w białym smokingu, ojciec zaś stał, wpatrzony w ciemność, aż zaczął się trząść, bo w samym szlafroku i kapciach zmarzł na wietrze, i dał mi się zaciągnąć do środka. Jak każdy gawędziarz, tak i ja władny byłem uciąć zaczętą opowieść. Nie zniszczyłem jednak listu Freuda; dałem go ojcu, póki wizja człowieka w białym smokingu miała go w swojej mocy. Wręczyłem mu list Freuda, wiedząc - jak każdy gawędziarz - dokąd nas to mniej więcej zaprowadzi.

Kolejne trafienie Smutka Sabrina Jones nauczyła mnie, jak się całować, a ja na O zawsze pozostanę pod urokiem przepastnych i ruchliwych ust tej dziewczyny; znalazła w końcu mężczyznę, zdolnego zgłębić tajemnicę jej znikających zębów, i wyszła za niego; był to prawnik z zespołu adwokackiego, w którym pracowała jako sekretarka; urodziło im się troje zdrowych dzieci („Ryp, ryp, ryp”, jak by powiedziała Franny). Ciutka Tuck (zemdlona w trakcie instalacji pesarium), której cudowne piersi i nowoczesny styl życia miały mi się z czasem wydać dużo mniej niepowtarzalne, jakoś przeżyła spotkanie ze Smutkiem; słyszałem nawet ostatnio, że nie wyszła za mąż i wciąż lubi balować. Niejaki Frederick Worter, mający wzrostu nieco ponad metr dwadzieścia czterdziestojednolatek, bardziej znany w naszej rodzinie jako „Fritz”, który dla swego cyrku zwanego „Numerem Fritza” zarezerwował pokoje na lato, zawczasu budząc w nas ciekawość z domieszką grozy - zimą pięćdziesiątego siódmego roku kupił od ojca pierwszy hotel „New Hampshire”. - Pewnie dla swojego syna - powiedziała Franny. My, dzieci, nigdy się nie dowiedzieliśmy, za ile ojciec sprzedał hotel „New Hampshire”; ponieważ nie mieliśmy na lato żadnych

rezerwacji oprócz „Numeru Fritza”, tata napisał do Wortera, uprzedzając miniaturowego króla cyrku, że przeprowadzamy się całą rodziną do Wiednia. - Do Wiednia? - mruczała matka i kręcąc głową patrzyła na ojca. - Co ty w ogóle wiesz o Wiedniu? - A co wiedziałem o motocyklach? - odpowiadał ojciec. - I o niedźwiedziach? Albo o hotelach? - A czego się w końcu dowiedziałeś? - pytała matka, on jednak nie poddawał się najmniejszym wahaniom. Freud napisał przecież, że z mądrym niedźwiedziem wszystko od razu inaczej wygląda. - Wiem przynajmniej, że Wiedeń to nie Dairy w New Hampshire - rzekł do matki; usprawiedliwiając się przed Fritzem z „Numeru Fritza” zawiadomił go równocześnie, że ma zamiar wystawić hotel na sprzedaż i w związku z tym cyrk będzie może musiał poszukać innej kwatery. Nie wiem, czy „Numer Fritza” zaproponował korzystną transakcję, była to jednak pierwsza oferta i ojciec ją przyjął. - Wiedeń? - powiedział Junior Jones. - Rany koguta. Franny może i by się sprzeciwiała przeprowadzce, bojąc się, że będzie tęsknić za Juniorem, ale przekonawszy się o jego zdradzie (w Sylwestra z Ronda Ray) traktowała go chłodno. - Stary, wytłumacz jej, że po prostu mi stanął - poprosił mnie Junior. - Franny, jemu po prostu stanął - powiedziałem. - No chyba - odparła Franny. - Ty przecież doskonale wiesz, co to znaczy. - Wiedeń - powiedziała Ronda Ray, wzdychając pode mną (zapewne z nudów). - Sama chciałabym pojechać do Wiednia. Ale chyba będę musiała tu siedzieć i albo zostać bez roboty, albo pracować u tego łysego kurdupla. Łysym kurduplem był właśnie Frederick „Fritz” Worter - karzeł, który odwiedził nas w pewien śnieżny weekend; największe wrażenie zrobiło na nim wyposażenie łazienki z trzeciego piętra - i Ronda Ray. Oczywiście Lilly była przede wszystkim pod wrażeniem Fritza. Górował nad nią wzrostem tylko ciut, ciut, ale my staraliśmy się przekonać ją (zwłaszcza zaś samych siebie), że będzie dalej rosła - choćby pomalutku - a jej twarz nigdy nie nabierze tak nieproporcjonalnych rysów. Lilly była ładna: maleńka, ale pełna wdzięku. Natomiast Fritz miał głowę o parę numerów za dużą w stosunku do ciała; mięśnie przedramion obrzydliwie mu zwisały - jak zwiotczałe łydki przeszczepione na niewłaściwe członki; jego palce były podobne do kiełbasek; stopy miał jak u lalki, a spuchnięte kostki nóg przypominały opadające skarpetki z pękniętymi gumkami. - Jaki jest ten pański cyrk? - śmiało spytała go Lilly. - Pokręcone numery, pokręcone zwierzęta - szepnęła mi Franny do ucha, a ja się wzdrygnąłem. - Małe numerki, małe zwierzątka - mruknął Frank. - Prowadzimy nieduży cyrk - powiedział Fritz znacząco. - Znaczy - stwierdził Max Urick po jego odejściu - że wszyscy razem akurat się zmieszczą na tym pierniczonym trzecim piętrze. - Jeżeli wszyscy są tacy jak on - rzekła pani Urick - to niewiele będą jedli. - Jeżeli wszyscy są tacy jak on! - przewracając oczami powiedziała Ronda Ray, ale dalszy ciąg postanowiła przemilczeć. - Moim zdaniem jest milutki - orzekła Lilly. Natomiast Jajo po wizycie Fritza z „Numeru Fritza” miał koszmary: darł się na całe gardło, aż mi od tych jego wrzasków sztywniał grzbiet, a w mięśniach szyjnych trzeszczało; zadając ciosy na oślep grzmocił pięścią w lampkę nocną i wymachiwał nogami pod kołdrą, jakby tonął w pościeli. - Jajo! - wołałem. - To tylko sen! To wszystko tylko ci się śni! - Co mi się robi? - wrzeszczał. - Śni! - ryczałem. - Karły! - krzyczał Jajo. - Wlazły mi pod łóżko! Wszędzie łażą! Pełno ich, gdzie tylko spojrzę! - wył. - Jezu - mówił ojciec. - Czemu on tak się nimi przejmuje, skoro to tylko karły? - Cicho bądź - odpowiadała matka, która wiecznie się bała, że ktoś zrani filigranowe uczucia Lilly. Ja natomiast co dzień rano leżałem pod sztangą, podglądałem Franny, kiedy wstawała - albo się ubierała – i myślałem o Bobie z Iowy. Co by powiedział o podróży do Wiednia? I o hotelu

Freuda, w którym nie wiedzieć czemu potrzebny jest mądry chłopak po Harwardzie? Albo o tym, czy obecność mądrego niedźwiedzia rzeczywiście coś zmienia - a zwłaszcza czyjekolwiek widoki na sukces? Podnosiłem ciężary i rozmyślałem. - Nieważne - powiedziałby Bob z Iowy. - Wszystko jedno, czy pojedziemy do Wiednia, czy zostaniemy tutaj. Przytłoczony sztangą tak właśnie sobie wyobrażałem jego odpowiedź. - Czy tu, czy tam - oświadczyłby - jesteśmy zaszajbowani na amen. Nasz hotel zawsze będzie dziełem i własnością ojca - tak samo w Wiedniu, jak w Dairy. Czy w ogóle cokolwiek jest w stanie dodać lub ująć egzotyki naszej rodzinie? Zastanawiałem się nad tym, coraz wyżej podnosząc sztangę rozkosznie naprężonymi rękami i kątem oka podglądając Franny. - Na miłość boską, zabrałbyś gdzieś te swoje sztangi - powiedziała kiedyś. - Żebym się chociaż czasem mogła ubrać bez świadków. - Franny, a co ty właściwie myślisz o tym wyjeździe do Wiednia? - spytałem. - Myślę, że to bardziej finezyjny pomysł niż siedzenie w Dairy - odparła. Już ubrana, jak zawsze pewna siebie, patrzyła na mnie z góry, gdy wytężałem wszystkie siły, żeby pomału i równolegle do ziemi opuścić wyciśniętą sztangę. - W Wiedniu może nawet dostanę pokój bez sztangi - dodała. - Może nawet bez sztangisty. Leciutko dmuchnęła mi pod lewą pachę (a lewą rękę miałem słabszą) i zaraz się odsunęła, bo z gryfu zsunęły się talerze - w lewo, a potem w prawo. - Jezu! - zawołał z dołu ojciec, a ja pomyślałem, że gdyby Bob z Iowy był jeszcze wśród nas, nie zgodziłby się z Franny. Obojętne, czy Wiedeń jest bardziej czy mniej finezyjny niż Dairy, obojętne, czy u Franny w pokoju leży sztanga czy koronki, bo i tak przeprowadzamy się tylko z jednego hotelu „New Hampshire” do drugiego. Hotel (którego niedoskonały wizerunek przekazano nam pocztą lotniczą) nazywał się „Gasthaus Freud”; z listów Freuda nie wynikało, czy Freud Pierwszy kiedykolwiek w nim mieszkał. Wiedzieliśmy tylko, że hotel ma, jak twierdził stary przyjaciel rodziców, „centralną lokalizację - w Pierwszej Dzielnicy!” - ale na czarno-białej, a właściwie równomiernie szarej fotografii, którą dostaliśmy w liście, ledwie wypatrzyliśmy stalowe dwuskrzydłowe drzwi między dwiema witrynami jakiegoś sklepu, chyba cukierniczego. KONDITOREI, głosił jeden szyld; ZUCKERWAREN, stwierdzał drugi; SCHOKOLADEN, obiecywał trzeci; a nad tym wszystkim - większe od napisu, anonsującego wyblakłymi literami GASTHAUS FREUD widniało słowo BONBONS. - Co? - spytał Jajo. - Bonbons - wyjaśniła Franny. - O jejku. - Które drzwi prowadzą do sklepu ze słodyczami, a które do hotelu? - zainteresował się Frank, bo na wszystko patrzył z punktu widzenia portiera. - Chyba trzeba tam trochę pomieszkać, żeby się zorientować - rzekła Franny. Lilly wzięła lupę i odcyfrowała nazwę ulicy, wypisaną jakąś dziwną czcionką pod numerem posesji na dwuskrzydłowych drzwiach hotelu. - Krugerstrasse - orzekła w końcu; przynajmniej zgadzało się to z nazwą ulicy w adresie Freuda. Ojciec kupił w biurze podróży plan Wiednia. Znaleźliśmy na nim Krugerstrasse - w Pierwszej Dzielnicy, tak jak obiecał Freud; jej lokalizacja wydawała się istotnie nader centralna. - Tylko parę przecznic od opery! - z entuzjazmem zawołał Frank. - O jejku - powiedziała Franny. Na planie zielonymi plamkami oznaczono parki, a czerwonymi i niebieskimi kreseczkami linie tramwajowe; gdzieniegdzie widać było ozdobne budynki - nieproporcjonalnie wielkie w stosunku do ulic - wskazujące miejsca godne zwiedzenia. - Trochę jak plansza do gry w monopole - stwierdziła Lilly. Zauważyliśmy kilka katedr, muzea, ratusz, uniwersytet i parlament. - Ciekawe, gdzie się zbierają gangi - powiedział Junior Jones, który wraz z nami oglądał plan. - Gangi? - spytał Jajo. - To znaczy kto? - Twardziele, stary - wyjaśnił Junior Jones. - Tacy kolesie, co mają spluwy i kosy. - Gangi - powtórzyła Lilly. Patrzyliśmy na plan, jakbyśmy oczekiwali, że wskaże nam on najbardziej mroczne zaułki. - Wiedeń leży w Europie - z obrzydzeniem rzekł Frank. - Może tam nie ma gangów.

- Przecież to też miasto, no nie? - powiedział Junior Jones. Ale mnie Wiedeń na planie przypominał miasteczko dla lalek, ozdobione miejscami godnymi zwiedzenia i zielonymi plamami wszędzie tam, gdzie dla ludzkiej przyjemności wyznaczono miejsce przyrodzie. - Pewnie w parkach - rzekła Franny, zagryzając dolną wargę. - Gangi zbierają się w parkach. - O kurde - powiedziałem. - Nie będzie żadnych gangów! - zawołał Frank. - Będzie muzyka! I torty! Wszyscy tam ciągle się kłaniają i ubierają się całkiem inaczej! Spojrzeliśmy na niego, chociaż wiedzieliśmy, że zaczytuje się książkami o Wiedniu; pierwszy się na nie rzucił, kiedy ojciec zaczął je znosić do domu. - Torty, muzyka i co chwila ukłony? - spytała Franny. - Tak tam wygląda życie, Frank? Lilly oglądała plan przez lupę - jakby się spodziewała, że na papierze pojawią się miniaturowe ludziki i albo będą się kłaniać w swoich „innych strojach”, albo całymi gangami krążyć po mieście. - No cóż - powiedziała Franny. - Możemy przynajmniej być pewni, że nie spotkamy tam czarnych gangów. Wciąż jeszcze miała Juniorowi za złe to, że się przespał z Ronda Ray. - Kurwa - zaklął Junior Jones. - Na waszym miejscu raczej bym sobie życzył, żeby tam były czarne gangi. Nie ma lepszych, stary. Białe gangi mają kompleksy, a gang z kompleksem niższości to najgorsze, co może być. - Z czym? - spytał Jajo. Był widać przekonany, że kompleks niższości to rodzaj broni; bo chyba czasem rzeczywiście tak bywa. - A ja myślę, że będzie fajnie - ponuro oświadczył Frank. - Tak, na pewno - powiedziała Lilly podobnym tonem. - W ogóle tego nie widzę - z całą powagą rzekł Jajo. - Nic nie widzę, więc nie wiem, jak tam będzie. - Będzie dobrze - orzekła Franny. - Może nie genialnie, ale da się wytrzymać. O dziwo chyba właśnie ona najbardziej uległa wpływom filozofii Boba z Iowy - którą ojciec poniekąd uznał za swoją. Było to dziwne, bo Franny często zwracała się do taty bardziej sarkastycznym tonem niż ktokolwiek z nas i mówiła o jego planach z największą ironią. Ale kiedy została zgwałcona, ojciec wyznał jej rzecz moim zdaniem niewiarygodną - mianowicie to, że ilekroć jemu samemu trafi się gorszy dzień, stara się uznać go za najszczęśliwszy w życiu. - Może to jest właśnie twój najszczęśliwszy dzień - powiedział; zdumiewało mnie, że takie rozumowanie na opak widocznie odpowiada Franny. Zbierała różne smaczne kąski ojcowskiej filozofii i powtarzała je jak papuga. - Ot, jedno drobne zdarzenie wśród wielu innych - rzekła raz do Franka; chodziło jej o to, że na śmierć wystraszył Boba z Iowy. Natomiast ojciec powiedział kiedyś o Chipperze Dove: - Jest pewnie w życiu bardzo nieszczęśliwy. A Franny mu przytaknęła! Znacznie bardziej od niej denerwowałem się na myśl o podróży do Wiednia, a poza tym zauważałem u siebie pewne uczucia, które ona nie do końca podzielała - bo akurat mnie zależało na tym, żeby z nią się nie rozstawać. Wszyscy wiedzieliśmy, że zdaniem matki cały ten pomysł z wyjazdem jest zwariowany, ale w żaden sposób nie mogliśmy przełamać jej lojalności wobec ojca. - Nie będziemy rozumieli języka - powiedziała Lilly do matki. - Czego? - spytał Jajo. - Języka! - powtórzyła Lilly. - W Wiedniu mówi się po niemiecku. - Pójdziecie do szkoły z wykładowym angielskim - obiecała matka. - W takiej szkole będą same dziwadła - powiedziałem. - Wszyscy z zagranicy. - To my będziemy z zagranicy - rzekła Franny. - W szkole z wykładowym angielskim - stwierdziłem - będzie pełno nieprzystosowańców. - I małolatów z rodzicami na rządowych posadach - dodał Frank. - Dyplomaci i ambasadorowie posyłają do takich szkół swoje dzieci. One mają strasznie nasrane do głowy. - Frank, a kto może mieć bardziej nasrane do głowy niż małolaty ze Szkoły Dairy? - spytała Franny. - Chwila! - zawołał Junior Jones. - Mieć nasrane do głowy to jeszcze pół biedy. Gorzej, jak

ktoś taki wyjedzie za granicę. Franny wzruszyła ramionami; matka zrobiła to samo i powiedziała: - Przecież dalej będziemy rodziną. Wasze życie będzie się toczyć przede wszystkim w rodzinie, tak jak i teraz. Wszystkich chyba to uspokoiło. Zajęliśmy się książkami, które ojciec znosił z wypożyczalni, i folderami biur podróży. Raz po raz czytaliśmy od nowa komunikaty Freuda, krótkie, lecz ekstatyczne: DOBRA, ŻE PRZYJEŻDŻACIE! ZABIERZCIE WSZYSTKIE DZIECIAKI I ZWIERZAKI! PEŁNO MIEJSCA. CENTRALNA LOKALIZACJA. DZIEWCZYNKI (ILE ICH MACIE?) BĘDĄ SOBIE ROBIĆ ZAKUPY, A CHŁOPCY I ZWIERZAKI MOGĄ SIĘ BAWIĆ W PARKACH. PRZYWIEŹCIE PIENIĄDZE. MUSZĘ ODREMONTOWAĆ - PRZY WASZEJ POMOCY. POLUBICIE NIEDŹWIEDZIA. Z MĄDRYM NIEDŹWIEDZIEM WSZYSTKO OD RAZU INACZEJ WYGLĄDA. TERAZ ZROBIMY WRAŻENIE NA AMERYKAŃSKIEJ PUBLICZNOŚCI. A JAK PODRASUJEMY KLIENTELĘ, BĘDZIEMY DUMNI Z NASZEGO HOTELU. WASZ ANGIELSKI WCIĄŻ JEST DOBRY, MAM NADZIEJĘ. HA, HA! WARTO SIĘ NAUCZYĆ TROCHĘ NIEMIECKIEGO, PAMIĘTAJCIE, CUD NIE STAJE SIĘ Z DNIA NA DZIEŃ, ALE PRZEZ PARĘ DNI NAWET Z NIEDŹWIEDZIA MOŻNA ZROBIĆ KRÓLOWĄ. HA, HA! ZESTARZAŁEM SIĘ - W TYM SĘK. ALE TERAZ WSZYSTKO SIĘ UŁOŻY. POKAŻEMY TYM SUKINKOTOM SKURWYSYNOM WMORDEPLUTYM HITLEROWCOM, CO TO PORZĄDNY HOTEL! MAM NADZIEJĘ, ŻE DZIECI SIĘ NIE PRZEZIĘBIAJĄ. PAMIĘTAJCIE ZASZCZEPIĆ ZWIERZAKI. Jedynego naszego zwierzaka - czyli Smutka - trzeba było wprawdzie poratować, ale na pewno nie zaszczepić, zastanawialiśmy się więc, czy Freud myśli, że mamy jeszcze Żarła. - Nie, oczywiście, że nie - rzekł ojciec. - To tylko takie ogólne rady. Chce nam pomóc. - Frank, pamiętaj zaszczepić Smutka - powiedziała Franny, chociaż Frankowi już jakby mniej odbijało na tym punkcie; czasem mogliśmy nawet trochę pokpić z kolejnej reanimacji, czyli z tego, że Frank nie szczędząc trudu przerabia Smutka, próbując mu nadać radosny wyraz, którego zażyczył sobie Jajo. Oczywiście nie pozwalał nam śledzić przemian ohydnego psiska, ale sam wracał z pracowni biologicznej z radosnym wyrazem twarzy, mieliśmy więc nadzieję, że tym razem Smutek naprawdę będzie „miły”. Kiedy ojciec przeczytał książkę o austriackim antysemityzmie, zaczął mieć wątpliwości, czy Freud dobrze zrobił, że nazwał hotel „Gasthaus Freud”, i czy Austriacy w ogóle lubią Freuda Pierwszego. No i wciąż się zastanawiał, kim są „sukinkoty skurwysyny wmordepluci hitlerowcy”. - A ja wciąż się zastanawiam, ile Freud może mieć lat - powiedziała matka. Rodzice ustalili, że jeśli w trzydziestym dziewiątym miał czterdzieści parę, to jest dopiero po sześćdziesiątce. Lecz zdaniem matki ton jego listów sugerował dużo bardziej podeszły wiek. CZEŚĆ! POMYSŁ NAPRĘDCE: MOŻE BY PRZYDZIELIĆ KAŻDEJ BRANŻY OSOBNE PIĘTRO? MIEĆ INNĄ KLIENTELĘ NA TRZECIM, A INNĄ W SUTERENIE? MYŚLICIE, ŻE TAKA DYSKRYMINACJA TO DELIKATNA SPRAWA? NA RAZIE DZIENNA I NOCNA KLIENTELA MA ROZBIEŻNE - ŻE NTE POWIEM „SPRZECZNE” - INTERESY. HA, HA! PO REMONCIE WSZYSTKO SIĘ ZMIENI. NO I JAK WRESZCIE SKOŃCZĄ SIĘ TE PIERDOLONE WYKOPKI NA ULICY. PODOBNO JESZCZE TYLKO KILKA LAT ODBUDOWY ZE ZNISZCZEŃ WOJENNYCH. ZOBACZYCIE, JAKIEGO MAM NIEDŹWIEDZIA: NIE DOŚĆ, ŻE JEST MĄDRY, TO W DODATKU MŁODY! ALE BĘDZIE Z NAS EKIPA! CO ZNACZY „CZY NAZWISKO FREUD JEST W WIEDNIU LUBIANE?” Chodziłeś na harward, czy nie??!! Ha, ha.

- Niekoniecznie musi być bardzo stary - stwierdziła Franny - ale pisze jak szurnięty. - Nie najlepiej zna angielski - wyjaśnił ojciec. - To nie jego język. Uczyliśmy się więc niemieckiego. Franny, Frank i ja chodziliśmy w Szkole Dairy na kurs i przynosiliśmy do domu płyty z nagraniami, żeby Lilly też mogła posłuchać. Matka próbowała uczyć Jajo. Na początek chciała go trochę oswoić z nazwami ulic i miejsc wartych zwiedzenia, widocznych na mapie. - Lobkowitzplatz - mówiła.

- Co? - pytał Jajo. Ojciec miał niby sam się uczyć, ale wyglądało na to, że robi najsłabsze postępy. - Wy, dzieci, musicie się nauczyć niemieckiego - mawiał. - Nie ja będę chodził do szkoły, poznawał nowych kumpli i tak dalej. - Kiedy mamy chodzić do szkoły z wykładowym angielskim - przypomniała mu Lilly. - Nie szkodzi - odparł ojciec. - Niemiecki będzie ci bardziej potrzebny niż mnie. - Przecież masz prowadzić hotel - zwróciła mu uwagę matka. - Przede wszystkim spróbuję ściągnąć amerykańską publiczność - rzekł ojciec. - Pamiętasz chyba, że nastawiamy się na amerykańską klientelę? - No to amerykański też lepiej sobie podszlifujmy - powiedziała Franny. Frank najszybciej z nas wszystkich uczył się niemieckiego, bo język ten wyraźnie odpowiadał jego temperamentowi: każdą sylabę należało starannie wymówić, czasowniki padały na końcach zdań niby kartacze, a umlauty przypominały dodatki do kostiumu; to, że słowa mają rodzaj, czyli aspekt płciowy, też bardzo musiało się Frankowi podobać. Pod koniec zimy paplał już okropnie pretensjonalną niemczyzną, celowo zbijał nas z tropu, poprawiał, kiedy usiłowaliśmy odpowiadać, i jeszcze pocieszał, że nie musimy się przejmować niepowodzeniem, bo się nami zaopiekuje, kiedy już „tam” wylądujemy. - O jejku - mówiła Franny. - Właśnie o to najbardziej trafia mnie szlag. Żeby akurat Frank miał nas odprowadzać do szkoły, rozmawiać z szoferami w autobusach, zamawiać obiady w restauracjach, przyjmować telefony. Jezu, nareszcie jadę za granicę i nie chcę być zależna właśnie od niego! Za to Frank podczas przygotowań do wyjazdu rozkwitał w oczach. Na pewno podbudowało go to, że pozwolono mu wykonać jeszcze jedno podejście ze Smutkiem, ale niezależnie od tego ze szczerym zainteresowaniem uczył się o Wiedniu wszystkiego, czego się tylko dało. Po kolacji czytywał nam na głos wybrane fragmenty - czyli, jak je nazywał, „rodzynki” - z dziejów Wiednia; Ronda Ray i Urickowie słuchali razem z nami; dziwne to było, bo przecież wiedzieli, że donikąd nie jadą, a ich przyszłość u boku Fritza z „Numeru Fritza” jest niepewna. Po dwóch miesiącach lekcji historii Frank przepytał nas z ciekawych postaci, które żyły w Wiedniu, gdy następca tronu popełniał samobójstwo w Mayerlingu (o samobójstwie przeczytał nam wcześniej, z wszelkimi szczegółami; Ronda Ray wzruszyła się do łez). Arcyksiążę Rudolf stawał się pomału idolem Franka - „przez to, że tyle miał ubrań”, twierdziła Franny. Frank powiesił u siebie w pokoju portrety Rudolfa: portret w stroju myśliwskim przedstawiał ogromnie wąsatego młodzieńca o wąskiej głowie, odzianego w masę futer, z papierosem grubości palca; na drugim, w mundurze z Orderem Złotego Runa, następca tronu miał niemowlęco delikatne czoło, a brodę kanciastą jak łopata. - O, właśnie, Franny. Coś dla ciebie - zaczął Frank. - Genialny kompozytor, kto wie, czy nie największy organista na świecie, był poza tym prostakiem z pipidówy, absolutnym ćwokiem w cesarskiej metropolii, i miał ten głupi zwyczaj, że zakochiwał się w młodych dziewczynach. - A co w tym głupiego? - spytałem. - Cicho - powiedział Frank. - Kompozytor był głupi, a pytanie jest do Franny. - Anton Bruckner - rzekła Franny. - A że był głupi, to się owszem zgadza. - Bardzo głupi - dodała Lilly. - Twoja kolej, Lilly - powiedział Frank. - Kogo nazywano „flamandzką wieśniaczką”? - Oj, daj spokój - rzekła Lilly. - To za łatwe. Niech Jajo odpowie. - Dla niego to za trudne - stwierdziła Franny. - Co za trudne? - spytał Jajo. - Flamandzką wieśniaczką nazywano księżniczkę Stefanię - oświadczyła Lilly znużonym tonem - córkę króla Belgii i żonę Rudolfa. - Teraz tata - zarządził Frank. - O jejku - westchnęła Franny, bo ojciec był prawie tak samo kiepski z historii, jak z niemieckiego. - Czyja muzyka budziła tak powszechny zachwyt, że nawet chłopi ze wsi strzygąc brody wzorowali się na kompozytorze? - O Jezu, Frank, aleś ty dziwny - powiedziała Franny. - Brahms? - spróbował zgadnąć ojciec, a my jęknęliśmy chórem.

- Brahms sam nosił chłopską brodę - sprostował Frank. - Czyją brodę naśladowali chłopi? - Straussa! - Lilly i ja ryknęliśmy unisono. - Tego smutasa - powiedziała Franny. - Teraz na mnie kolej, żeby przepytać Franka. - Strzelaj - zgodził się Frank, zaciskając oczy i wykrzywiając się. - Kim była Jeanette Heger? - spytała Franny. - „Słodyczką” Schnitzlera - odparł Frank, rumieniąc się. - A co to znaczy „słodyczka”, Frank? - pytała dalej Franny; Ronda Ray parsknęła śmiechem. - Przecież wiesz - odrzekł Frank, nie przestając się rumienić. - A ile aktów miłosnych odbył Schnitzler ze swoją „słodyczką” w latach 1888 i 1889? nastawała Franny. - Jezu! - powiedział Frank. - Mnóstwo! Zapomniałem ile. - Czterysta sześćdziesiąt cztery! - zawołał Max Urick; bywał na wszystkich odczytach z historii i nigdy niczego nie zapominał. On i Ronda Ray nie mieli żadnego wykształcenia, toteż lekcje Franka przyjęli jako wielką nowość i uważali na nich bardziej niż ktokolwiek z nas. - Jeszcze pytanie do taty! - rzekła Franny. - Kto to była Mitzi Caspar? - Mitzi Caspar? - spytał ojciec. - Jezu. - Jezu - powtórzył Frank. - Franny pamięta tylko to, co ma związek z seksem. - Frank, kim ona była? - spytała Franny. - Ja wiem! - oświadczyła Ronda Ray. - To była „słodyczka” Rudolfa; spędził z nią noc, nim się zabił z Marią Vetsera w Mayerlingu. Ronda zarezerwowała w pamięci i w sercu specjalne miejsce dla „słodyczek”. - Ja też jestem słodyczka, no nie? - spytała mnie, kiedy Frank już nam przedstawił życie i dzieło Artura Schnitzlera. - Najsłodsza słodyczka - odparłem. - Akurat - powiedziała. - Gdzie mieszkał Freud, kiedy żył ponad stan? - rzucił Frank pytanie, licząc, że ktoś z nas wyrwie się na ochotnika. - Który Freud? - upewniła się Lilly, a my wybuchnęliśmy śmiechem. - W Suhnhausie - rzekł Frank, rozwiązując własną zagadkę. - A co znaczy Suhnhaus? Dom Pokutny. - Ugryź się w dupę, Frank - zaproponowała Franny. - Nie wiedziała, bo to nie ma nic wspólnego z seksem - powiedział do mnie Frank. - Kto ostatni dotknął Szuberta? - spytałem go; zrobił podejrzliwą minę. - O co ci chodzi? - zapytał. - Przecież słyszałeś. O to, kto ostatni dotknął Szuberta. Franny parsknęła śmiechem, bo już słyszała ode mnie tę historyjkę; byłem prawie pewien, że Frank jej nie zna, skoro wyrwałem mu z książki odpowiednie strony. Historyjka była zupełnie chora. - To ma być żart? - spytał Frank. Szubert nie żył już od sześćdziesięciu lat, kiedy w obecności Antona Brucknera, tego nieszczęsnego prostaka, otwarto jego grób. Tylko Brucknerowi i kilku uczonym pozwolono być przy tym. Urzędnik z magistratu wygłosił mowę, w której bez końca rozwodził się nad upiornymi szczątkami Szuberta. Sfotografowano czaszkę nieboszczyka; w protokole ekshumacji sekretarz odnotował, że ciało Szuberta ma kolor pomarańczowy, a stan zębów jest lepszy niż u Beethovena (którego wcześniej wywołano zza grobu, aby dokonać podobnych studiów). Zapisał też wyniki pomiarów puszki mózgowej. Po niemal dwóch godzinach „naukowych” badań Bruckner nie mógł już się powstrzymać: chwycił głowę Szuberta i przytulił do piersi, a oddał dopiero wtedy, kiedy tego zażądano. Czyli to on ostatni dotknął Szuberta. Anegdota była właściwie w stylu Franka, więc się wściekł, że sam jej nie wyszperał. - Też Bruckner - cicho powiedziała matka, zdumiewając tym Franny i mnie; szliśmy przez życie przekonani o jej kompletnej ignorancji, aż tu nagle się okazywało, że mama wie wszystko. Już wcześniej odkryliśmy, że potajemnie uczy się przed podróżą do Wiednia; pewnie zdawała sobie sprawę, jak bardzo ojciec jest nie przygotowany. - Ależ błahostka! - stwierdził Frank, kiedy zdradziliśmy mu rozwiązanie. - Ależ błahostka, słowo daję!

- Dzieje ludzkości to jedna wielka błahostka - rzekł ojciec, dopuściwszy w sobie do głosu dziedzictwo Boba z Iowy. Ale Frank sam najczęściej serwował nam błahostki, zwłaszcza związane z Wiedniem; był w tym niezrównany. Jego pokój wypełniały rysunki przedstawiające żołnierzy w mundurach pułkowych: jak nie huzarów w obcisłych różowych pantalonach i dopasowanych kurtkach barwy jeziora zalanego słońcem, to oficerów Strzelców Tyrolskich, odzianych w poranną zieleń. W roku tysiąc dziewięćsetnym na Światowej Wystawie w Paryżu Austria zdobyła nagrodę za najpiękniejszy mundur (artyleryjski); nic dziwnego, że Franka tak oczarował wiedeński fin de siecle. Niepokojące wydawało się tylko to, że był to zarazem jedyny okres, o którym Frank rzeczywiście wiele się nauczył, przy okazji ucząc i nas. Inne epoki znacznie mniej go interesowały. - Rany boskie, przecież dzisiejszy Wiedeń to nie „Mayerling” Litvaka - szepnęła do mnie Franny, kiedy podnosiłem sztangę. - To już nie te czasy. - Kto był mistrzem pieśni jako formy muzycznej? - spytałem. - Ale brodę miał wyskubaną do żywego mięsa, bo ze zdenerwowania wciąż się za nią szarpał. - Hugo Wolf, ty dupku - odparła Franny. - Czy ty też nic nie rozumiesz? Wiedeń już taki nie jest. CZEŚĆ! - napisał Freud. CHCIELIŚCIE ROZKŁAD POMIESZCZEŃ? NO, MAM NADZIEJĘ, ZGADŁEM, O CO WAM CHODZI. BIULETYN INSTYTUTU STOSUNKÓW WSCHÓD-ZACHÓD ZAJMUJE PIERWSZE PIĘTRO (REDAKCJA PRACUJE W DZIEŃ), A PROSTYTUTKOM ZOSTAWIAM DRUGIE, BO W TEN SPOSÓB SĄ NAD REDAKCJĄ, A TAM W NOCY NIGDY NIKOGO NIE MA, WIĘC NIKT NIE NARZEKA (ALBO PRAWIE NIKT). HA, HA! PARTER JEST NASZ, CZYLI NIEDŹWIEDZIA I MÓJ, A JAK PRZYJEDZIECIE CAŁĄ RODZINĄ, TO BĘDZIE I WASZ. ZNACZY DLA GOŚCI ZOSTAJE TRZECIE I CZWARTE. WTEDY KIEDY SĄ GOŚCIE. ALE CZEMU W OGÓLE PYTACIE? MACIE JAKIŚ PLAN? PROSTYTUTKI MÓWIĄ, ŻE PRZYDAŁABY SIĘ WINDA, ALE ONE CIĄGLE KRĄŻĄ TAM I NAZAD. HA, HA! CO ZNACZY, ILE MAM LAT? PEWNIE ZE STO! ALE LEPIEJ ODPOWIEDZIEĆ PO WIEDEŃSKU: „JESZCZE MIJAM ZDRÓW OTWARTE OKNA”. TO STARY KAWAŁ. BYŁ TAKI JEDEN BŁAZEN ULICZNY, NAZYWALI GO „MYSDCRÓL”: TRESOWAŁ GRYZONIE, STAWIAŁ HOROSKOPY, POTRAFIŁ UDAWAĆ NAPOLEUNA, UCZYŁ PSY PIERDZIEĆ NA KOMENDĘ. PEWNEJ NOCY WYSKOCZYŁ Z OKNA RAZEM Z PUDŁEM, W KTÓRYM ZAMKNĄŁ WSZYSTKIE SWOJE ZWIERZĄTKA. NA PUDLE BYŁ NAPIS: „ŻYCIE JEST SERIO, A SZTUKA DLA FRAJDY”. PODOBNO JEGO POGRZEB ZAMIENIŁ SIĘ W OGÓLNE BALOWANIE. ULICZNY SZTUKMISTRZ SIĘ ZABIŁ. PRZEDTEM NIKT MU NIE POMAGAŁ, ALE KIEDY GO ZABRAKŁO, WSZYSCY TO POCZULI. KTO PO JEGO ŚMIERCI KAŻE PSOM MUZYKOWAĆ, MYSZOM SAPAĆ? MÓJ NIEDŹWIEDŹ TEŻ TYLE WIE: TRZEBA WIELE PRACY I OGROMNEJ SZTUKI, ŻEBY ŻYĆ MNIEJ SERIO. TO SAMO WIEDZĄ PROSTYTUTKI. - Prostytutki? - spytała matka. - Co? - spytał Jajo. - Kurwy? - spytała Franny. - To w tamtym hotelu są kurwy? - spytała Lilly. Czyli po staremu, pomyślałem. Max Urick tylko jeszcze bardziej sposępniał wobec tej perspektywy, że musi zostać w Dairy; Ronda Ray wzruszyła ramionami. - Słodyczki! - powiedział Frank. - Jezu! - rzekł ojciec. - Wyrzucimy je i już. - Wo bleibt die alte Zeit und die Gemutlichkeit? - podśpiewywał Frank. Gdzie są dawne czasy? Gdzie jest Gemutlichkeit? Piosenkę tę na Balu Fiakrów śpiewał Bratfisch, ulubiony dorożkarz arcyksięcia Rudolfa, hulaka o groźnej powierzchowności, wiecznie z biczem w garści. - Wo bleibt die alte Zeit? Pfirt di Gott, mein schönes Wien! - ciągnął Frank. Bratfisch śpiewał tę piosenkę po tym, jak Rudolf zamordował kochankę i palnął sobie w mózgownicę. Gdzie są dawne czasy? Bywaj zdrów, mój piękny Wiedniu!

CZEŚĆ! - napisał Freud. NIE PRZEJMUJCIE SIĘ PROSTYTUTKAMI. ONE TU DZIAŁAJĄ LEGALNIE. ZAWÓD JAK KAŻDY INNY. BARDZIEJ TRZEBA UWAŻAĆ NA TĘ PACZKĘ OD STOSUNKÓW WSCHÓD-ZACHÓD. ICH MASZYNY DO PISANIA DRAŻNIĄ NIEDŹWIEDZIA. WCIĄŻ NA COŚ NARZEKAJĄ I BEZ PRZERWY WISZĄ NA TELEFONACH. DO CHOLERY Z POLITYKĄ, Z INTELEKTUALISTAMI, Z INTRYGĄ. - Z intrygą? - zdziwiła się matka. - Trudności językowe - wyjaśnił ojciec. - Freud słabo zna angielski. - Wymień antysemitę, którego imię nosi cały plac, ein Platz, w mieście Wiedniu - zażądał Frank. - Chociaż jednego. - Chryste! - westchnął ojciec. - Nie - odparł Frank. - Doktor Karl Lueger - powiedziała matka tonem tak martwym, że Franny i mnie aż zmroziło. - Bardzo dobrze - orzekł Frank, wyraźnie pod wrażeniem. - Kto powiedział, że Wiedeń to jedna wielka maska, przesłaniająca realia seksu? - spytała matka. - Freud? - zaryzykował Frank. - Ale nie nasz - powiedziała Franny. Nasz Freud napisał do nas: WIEDEŃ TO JEDNA WIELKA MASKA, PRZESŁANIAJĄCA REALIA SEKSU. WŁAŚNIE DLATEGO PROSTYTUCJA JEST TU LEGALNA. WŁAŚNIE DLATEGO POLEGAMY NA NIEDŹWIEDZIACH, KONIEC KOMUNIKATU. Pewnego ranka u Rondy Ray myślałem ze znużeniem, jak to Arthur Schnitzler zerżnął Jeanette Heger czterysta sześćdziesiąt cztery razy w ciągu mniej więcej jedenastu miesięcy, gdy wtem Ronda spytała: - Co jest właściwie z tą „legalnością”? Co to ma znaczyć, że prostytucja jest „legalna”? O co temu facetowi chodzi? - To znaczy, że nie jest sprzeczna z prawem - powiedziałem. - Widocznie w Wiedniu prawo nie zakazuje uprawiania prostytucji. Ronda zapadła w długie milczenie; niezręcznym ruchem wysunęła się spode mnie. - A czy tu jest legalna? - spytała; widać było, że nie żartuje - miała wystraszoną minę. - W hotelu „New Hampshire” wszystko jest legalne! - wygłosiłem tekst w stylu Boba z Iowy. - Nie pytam, czy w hotelu, tylko czy tu! - rzekła gniewnie. - W Ameryce. Jest legalna, czy nie jest? - Nie - odparłem. - Przynajmniej nie w New Hampshire. - Nie? - zawołała. - Czyli jest zakazana? Prawda? - No, ale tak czy owak istnieje. - Dlaczego? - ryknęła Ronda. - Dlaczego jest zakazana? - Nie wiem - przyznałem. - Lepiej sobie idź - powiedziała. - Jedziesz do Wiednia, a ja mam tu zostać? - dodała, wypychając mnie za drzwi. - Lepiej już sobie idź. - Kto pracował dwa lata nad jednym freskiem i zatytułował go „Schweinsdreck”? - spytał mnie Frank przy śniadaniu. - Schweinsdreck znaczy „świńskie łajno”. - O Jezu, przecież jemy śniadanie - powiedziałem. - Gustaw Klimt - rzekł Frank, zadowolony z siebie. W ten sposób minęła zima pięćdziesiątego siódmego roku: wciąż podnosiłem ciężary, ale zmniejszyłem dawkę bananów; dalej odwiedzałem Rondę Ray, ale śniłem już o cesarskiej metropolii; wkuwałem czasowniki nieregularne i poznawałem fascynujące błahostki z historii; usiłowałem sobie wyobrazić cyrk „Numer Fritza” i hotel „Gasthaus Freud”. Matka była wyraźnie zmęczona, ale niezmiennie lojalna; ona i ojciec tak jakby trochę częściej podpierali się wizytami w pokoju 3E, bo tam różnice zdań (i nie tylko zdań) okazywały się pewnie łatwiejsze do przeskoczenia. Urickowie zrobili się czujni; ich ostrożność brała się chyba stąd, że czuli się porzuceni -„na łasce karła”, jak

mawiał Max (lecz nie przy Lilly). A któregoś ranka wczesną wiosną, gdy ziemia w Parku Elliota stawała się już gąbczasta, choć była jeszcze na wpół przemarznięta, Ronda Ray nie przyjęła pieniędzy - ale mnie owszem. - To nielegalne - szepnęła z goryczą. - Nie jestem przestępczynią. Dopiero później się połapałem, że gra o większą stawkę. - Wiedeń - wyszeptała. - Co ty tam zrobisz beze mnie? Miałem milion pomysłów i prawie tyle samo wizji przyszłości, ale obiecałem Rondzie poprosić ojca, żeby się zastanowił, czy nie można by jej zabrać. - Jest bardzo pracowita - powiedziałem. Matka zmarszczyła brwi. Franny zaczęła się krztusić. Frank mruknął coś na temat wiedeńskiej pogody. - Tam ciągle leje - rzekł. Jajo spytał oczywiście, co jest tematem rozmowy. - Nie - odparł ojciec. - Ronda nie jedzie. Nie stać nas na to. Wszyscy jak gdyby odetchnęli - przyznam, że ja też. Zawiadomiłem Rondę, kiedy polerowała blat baru. - Chyba nic nie szkodziło zapytać, prawda? - powiedziała. - Nie szkodziło - przytaknąłem. Ale gdy nazajutrz rano trochę posapałem pod jej drzwiami, przekonałem się, że chyba jednak zaszkodziło. - Biegaj dalej, John-O - rzekła Ronda. - Bieganie jest legalne. Bieganie nic nie kosztuje. Miałem potem krępującą i niejasną rozmowę z Juniorem Jonesem o żądzy; trochę się pocieszyłem, bo Junior tak samo jak ja nie rozumiał tych spraw. Obu nas złościło, że Franny ma na ten temat aż tyle sądów, których nie podzielamy. - Ach, kobiety - rzekł Junior Jones. - Są całkiem inne niż ty czy ja. Oczywiście skinąłem głową. Franny tak jakby przebaczyła Juniorowi, że dał upust żądzy z Ronda Ray, wciąż jednak trzymała go trochę na dystans; przynajmniej z zewnątrz nie było widać, że w ogóle ją obchodzi wyjazd do Wiednia i rozstanie z Juniorem. Może nie chciała zbytnio tęsknić za Juniorem Jonesem, a na spotkanie przygody, którą mógł się okazać Wiedeń, pragnęła wyruszyć z pełnym optymizmu spokojem. Kiedy o to pytałem, robiła obojętną minę; tej wiosny częściej musiałem się zadowalać towarzystwem Franka, który dla odmiany działał na wysokich obrotach. Jego nerwowo rozedrgany wąsik przywodził na myśl mimiczne ekscesy nieboszczyka arcyksięcia Rudolfa, chociaż Franny i ja woleliśmy nazywać Franka Mysikrólem. - Oto nadchodzi! - wołałem. - Psy pierdzą na jego rozkaz! Któż to taki? - Życie jest serio, a sztuka dla frajdy! - wykrzykiwała Franny. - Oto idol ulicznych kuglarzy! Nie dopuszczajcie go do otwartych okien! - Mysikról! - wydzierałem się. - Szlag by was trafił - odpowiadał Frank. - Jak ci leci z psem, Frank? - pytałem; to go zawsze rozbrajało. - No - mówił, i od razu zaczynał trząść wąsikiem, bo w jego wyobraźni ożywała na moment taka czy inna wizja Smutka. - Jajo chyba będzie zadowolony, chociaż dla reszty rodziny Smutek może się tym razem okazać za potulny. - Wątpię - odpowiadałem. Patrząc na Franka potrafiłem sobie od biedy wyobrazić, jak zasępiony następca tronu zmierza do Mayerlingu, gdzie zamorduje kochankę i popełni samobójstwo - ale starszy brat bardziej mi się jednak kojarzył z kuglarzem ulicznym Freuda, wyskakującym przez okno z pudłem pełnym zwierzątek pod pachą: Mysikról sięgnął bruku, a miasto, które niegdyś go ignorowało, nosi po nim żałobę. Frank pasował mi do tej roli. - Kto każe psom muzykować, a myszom sapać? - pytałem go przy śniadaniu. - Idź i parę razy podnieś sztangę - odpowiadał. - A potem spuść ją sobie na głowę. Tak więc Frank znów wędrował do pracowni biologicznej; psy pierdziały na komendę Mysikróla, ale za to mój brat kazał Smutkowi żyć w więcej niż jednej pozie, może więc był jednak kimś w rodzaju arcyksięcia - jak Rudolf, Następca Tronu Austriackich Cesarzy, Król Czech, Król Transylwanii, Margrabia Moraw, Książę Oświęcimia (że wymienię tylko niektóre tytuły). - Gdzie jest Mysikról? - pytała Franny. - U Smutka - mówiłem. - Uczy go pierdzieć na rozkaz. Kiedy mijaliśmy się w korytarzach hotelu „New

Hampshire”, czasem ja mówiłem do Lilly, a czasem Franny do Franka: - Mijaj otwarte okna. - Schweinsdreck - odpowiadał Frank. - Pozer - odcinała się Franny. - Sam jesteś świński gnój, Frank - mówiłem. - Co? - darł się Jajo. A pewnego ranka Lilly spytała ojca: - Uda nam się zobaczyć „Numer Fritza”, czy wyjedziemy, zanim się tu wprowadzą? - Mam nadzieję, że nam się nie uda - powiedziała Franny. - Ale czy nie będziemy tu równocześnie z nimi chociaż przez jeden dzień? - zdziwił się Frank. - Przynajmniej żeby przekazać klucze i w ogóle? - Jakie klucze? - spytał Max Urick. - Do jakich zamków? - spytała Ronda Ray, której drzwi pozostawały dla mnie zamknięte. - Może zderzymy się z nimi na dziesięć czy piętnaście minut - rzekł ojciec. - Chcę ich zobaczyć - z powagą oświadczyła Lilly. Spojrzałem na matkę; była zmęczona, ale wyglądała przyjemnie, taka łagodna i potargana. Ojciec wprost uwielbiał jej dotykać. Ciągle wtulał twarz w jej szyję, kładł dłonie na piersiach albo ją obejmował od tyłu, a ona tylko udawała (przy dzieciach), że tego nie lubi. Ojciec zachowywał się przy niej jak taki pies, co bez przerwy kładzie człowiekowi pysk na kolanach i w poszukiwaniu ukojenia szturcha nosem pod pachą albo między nogi; nie było w tym nic prostackiego: on tylko stale pragnął kontaktu, przytulał się do niej i nie odstępował na krok. Oczywiście Jajo robił to samo, i Lilly też ciut, ciut, chociaż ona miała więcej godności i bardziej trzymała się na dystans, odkąd jej niski wzrost zaczął być taką kwestią. Całkiem jakby nie chciała zachowywać się zbyt dziecinnie, żeby nie sprawiać wrażenia jeszcze mniejszej osóbki. - Lilly, przeciętny Austriak jest o siedem do dziesięciu centymetrów niższy od przeciętnego Amerykanina - poinformował ją Frank, ale chyba jej to nie obeszło, bo tylko wzruszyła ramionami, powielając gest matki, ładny i niepodległy. Franny i Lilly każda na swój sposób odziedziczyły to wzruszenie ramion. Jeszcze tej samej wiosny miałem okazję zobaczyć ten ruch w wykonaniu Franny: z wdziękiem wzruszyła ramionami, jeden jedyny raz, mimo woli okazując, że trochę ją to zraniło, kiedy Junior Jones powiedział nam o piłkarskim stypendium z uniwersytetu stanowego w Pensylwanii, które miał dostać jesienią. - Będę do ciebie pisać - powiedziała Franny. - No jasne. A ja do ciebie - odparł Junior. - Ale nie tyle, ile ja - rzekła Franny. Junior spróbował też wzruszyć ramionami, ale mu nie wyszło. - O, kurwa - zaklął, kiedy w Parku Elliota rzucaliśmy kamieniami w drzewo. - Co ta Franny właściwie chce ze sobą zrobić? Niby co ma jej się tam przytrafić? Tak właśnie mówiliśmy o celu naszej podróży: „tam”. Wszyscy z wyjątkiem Franka, bo on nauczył się tymczasem wymawiać słowo „Wiedeń” z niemiecka. - Wien - mówił. - Wiin - powtarzała Lilly, wzdrygając się. - Coś takiego mogłaby powiedzieć jaszczurka. Zagapiliśmy się na nią, czekając, aż Jajo po swojemu spyta: - Co? A potem w Parku Elliota wzeszła trawa i którejś ciepłej nocy, kiedy byłem pewien, że Jajo śpi, otworzyłem okno; patrzyłem na księżyc i gwiazdy, słuchałem świerszczy i żab, aż tu nagle Jajo powiedział: - Mijaj zdrów otwarte okna. - Nie śpisz? - spytałem. - Nie mogę usnąć. W ogóle nie widzę, dokąd jadę. Nie wiem, jak tam będzie. Mówił takim tonem, jakby miał się zaraz rozpłakać, więc powiedziałem: - Coś ty, Jajo. Będzie ekstra. Jeszcze nigdy nie mieszkałeś w wielkim mieście. - Wiem - przyznał, lekko siąkając nosem. - Tam będzie można robić więcej różnych rzeczy niż tutaj - obiecałem mu. - Ja i tu mam co robić.

- Ale tam będzie całkiem inaczej. - Dlaczego ludzie skaczą z okien? - spytał. Wytłumaczyłem mu, że to była tylko taka sobie zmyślona historyjka, ale nie jestem przekonany, czy zrozumiał przenośnię. - W tamtym hotelu są szpiedzy - powiedział. - Szpiedzy i kobiety niskiego charakteru - mówiła Lilly. Pewnie myślała, że „kobiety niskiego charakteru” będą niskie tak jak ona. Chciałem uspokoić Jajo, że mieszkańcy hotelu Freuda wcale nie są straszni; powiedziałem, że ojciec wszystkim się zajmie - i wyraźnie usłyszałem milczenie, którym obaj skwitowaliśmy tę obietnicę. - Jak się tam dostaniemy? - spytał Jajo. - To tak daleko. - Samolotem. - Też nie wiem, co to takiego - powiedział. (Właściwie nie samolotem, ale dwoma samolotami, bo ojciec i matka za nic nie chcieli lecieć jednym; wielu rodziców miewa takie obawy. To także próbowałem małemu wytłumaczyć, ale on wciąż tylko powtarzał: „Nie wiem, jak tam będzie”.) Wreszcie mama przyszła do nas do pokoju, żeby utulić Jajo; rozmawiali sobie, a ja tymczasem zasnąłem; obudziłem się akurat, kiedy matka wychodziła; Jajo już spał. Mama podeszła do mojego łóżka i usiadła przy mnie; włosy miała rozpuszczone i wyglądała bardzo młodo; po ciemku była właściwie ogromnie podobna do Franny. - Ma dopiero siedem lat - powiedziała. - Powinieneś więcej z nim rozmawiać. - Dobra - obiecałem. - A powiedz, chcesz jechać do Wiednia? Oczywiście wzruszyła ramionami, uśmiechnęła się i rzekła: - Wasz ojciec to taki dobry człowiek. Wtedy po raz pierwszy naprawdę zobaczyłem, jak wyglądali latem trzydziestego dziewiątego roku, kiedy ojciec obiecywał Freudowi, że się ożeni i skończy studia, a Freud prosił matkę tylko o jedno: żeby ojcu wybaczyła. Czy właśnie tę podróż miała mu wybaczyć? Czyżby to, że postanowił wyrwać nas z okropnego miasteczka Dairy, z nieszczęsnej szkoły Dairy i z pierwszego hotelu „New Hampshire”, też w końcu nienadzwyczajnego (chociaż nikt by tego o nim głośno nie powiedział), rzeczywiście było taką niegodziwością? - Lubisz Freuda? - spytałem. - Właściwie go nie znam - odparła matka. - Ale ojciec go lubi. - Lubi, ale właściwie też go nie zna. - Jak myślisz, jaki będzie ten niedźwiedź? - Nie wiem, do czego jest potrzebny, więc nie mam pojęcia, jaki może być - szepnęła. - A do czego mógłby być potrzebny? - spytałem, ale matka znowu wzruszyła ramionami; może przypomniał jej się Żarł i teraz próbowała sobie uzmysłowić, jaki właściwie był z niego pożytek. - Z czasem się dowiemy - rzekła i ucałowała mnie. Była to odżywka w stylu Boba z Iowy. - Dobranoc - powiedziałem i też ją pocałowałem. - Mijaj zdrów otwarte okna - szepnęła, a ja natychmiast zasnąłem. Przyśniło mi się, że matka umarła. - Nigdy więcej niedźwiedzi - oświadczyła ojcu, ale on pomyślał, że to pytanie. - Jeszcze tylko jeden - rzekł. - To już ostatni. Słowo daję. Uśmiechnęła się i pokręciła głową, zanadto zmęczona, żeby wyjaśnić nieporozumienie. Ledwo, ledwo spróbowała wzruszyć ramionami w swym słynnym geście, którego cień mignął też w jej spojrzeniu; wtem przewróciła oczami, aż znikły źrenice, i ojciec zrozumiał, że wziął ją za rękę człowiek w białym smokingu. - Dobrze! Nigdy więcej niedźwiedzi! - obiecał, ale matka wypływała już w morze na białym słupie. Jaja nie było w moim śnie, był za to w pokoju, kiedy się obudziłem; jeszcze spał, a ktoś nad nim siedział i przyglądał mu się. Poznałem gładki, czarny grzbiet o gęstej, krótkiej i lśniącej sierści; kwadratową potylicę łba, który zawsze się tarabanił, gdzie nie trzeba, i uszy niewarte uwagi, ni to oklapłe, ni to postawione na sztorc. Smutek siedział na własnym ogonie, jak to miał za życia w zwyczaju, zwrócony przodem do Jaja. Frank zrobił mu pewnie uśmiechnięty, a przynajmniej bezmyślnie zdyszany pysk; psy miewają taką stukniętą minę,

kiedy co chwila upuszczają człowiekowi pod nogi piłkę albo kij, a potem proszą, żeby im rzucić. Ach, ci nasi debilni, ale szczęśliwi słudzy! Stary Smutek był właśnie sługą - i pierdzielem. Po cichu wylazłem z łóżka, żeby spojrzeć na zwierzaka od strony Jaja. Natychmiast stwierdziłem, że Frank przeszedł samego siebie, tak się starał, żeby Smutek był „miły”. Pies siedział na ogonie, trzymając przednie łapy jedną przy drugiej i skromnie zasłaniając nimi krocze; w ślepiach szklił mu się wyraz skretyniałego szczęścia, a język idiotycznie zwisał z boku paszczy; czuło się, że Smutek gotów jest pierdnąć, zamerdać ogonem albo głupkowato przeturlać się na grzbiet; wyglądał, jakby umierał z ochoty, żeby ktoś go podrapał za uszami; sprawiał wrażenie zwierzęcia beznadziejnie zniewolonego, wiecznie spragnionego tkliwej uwagi. Chociaż już nie żył i nie sposób było zapomnieć jego wcześniejszych zmartwychwstań, wydawał się całkowicie nieszkodliwy: nawet za życia nigdy nie mógł wyglądać łagodniej. - Jajo? - szepnąłem. - Obudź się. Była sobota, a Jajo w soboty sypiał do późna, w dodatku zaś wiedziałem, że tej nocy spał źle albo w ogóle tylko troszeczkę. Zobaczyłem przez okno nasz samochód, który jeździł po grząskim parku, sunąc między drzewami wolniutkim slalomem; znaczyło to, że za kierownicą siedzi Frank: miał od niedawna prawo jazdy i lubił ćwiczyć zakręty wokół drzew w Parku Elliota. Franny chciała pójść w jego ślady i właśnie dostała tymczasowe zezwolenie na kierowanie autem, a Frank ją uczył. Poznałem, że to on prowadzi, bo samochód statecznie płynął wśród drzew, z szybkością limuzyny, jeśli nie karawanu; Frank zawsze jeździł w ten sposób. Nawet gdy jechał z matką po zakupy, wyglądało to tak, jakby wiózł trumnę królowej przez tłum okryty żałobą, pragnący po raz ostatni ujrzeć władczynię. Kiedy prowadziła Franny, skowyczał i kulił się na siedzeniu obok kierowcy, bo Franny lubiła szybką jazdę. - Jajo! - powiedziałem głośniej. Trochę się poruszył. Z dworu dobiegło trzaskanie drzwiczkami: nastąpiła zmiana szoferów; poznałem, że Franny siedzi za kierownicą, bo samochód zaczął brać wiraże w ostrym przechyle, obficie bryzgając spod kół wiosennym błotem; Frank, ledwie widoczny na tak zwanym Todplatzu, dziko wymachiwał rękami. - Jezu! - ryknął ojciec z któregoś okna. Zamknął je i zaczął się pieklić na matkę o to, że Franny tak ostro prowadzi wóz i że trzeba będzie na nowo posiać trawę w Parku Elliota, a błoto z auta skuwać dłutem. Dalej patrzyłem, jak Franny pomyka między drzewami, aż tu Jajo otworzył oczy i zobaczył Smutka. Tak się rozdarł, że wczepiłem się palcami w parapet i przygryzłem sobie język. Matka przybiegła do naszego pokoju, żeby sprawdzić, co się stało, i sama wrzasnęła na widok Smutka. - Jezu - rzekł ojciec. - Dlaczego Frank musi co chwila znienacka komuś podrzucać tego cholernego psa? Mógłby przecież zwyczajnie powiedzieć: „A teraz pokażę wam Smutka” i wnieść to cholerstwo do pokoju dopiero wtedy, kiedy bylibyśmy przygotowani. Na miłość boską! - To Smutek? - upewnił się Jajo, zerkając spod kołdry. - Tak, Jajo, to tylko Smutek - uspokoiłem go. - Prawda, że miły? Jajo ostrożnie się uśmiechnął do psa, który siedział z przygłupią miną. - Rzeczywiście wygląda całkiem przyjemnie - z nagłym zadowoleniem rzekł ojciec. - Uśmiecha się! - zawołał Jajo. Przyszła Lilly i objęła Smutka; usiadła na podłodze i oparła się o niego plecami. - Patrz, Jajo - powiedziała. - Można się o niego oprzeć. Do pokoju wszedł Frank, pękając z dumy. - Coś fantastycznego, Frank - pochwaliłem go. - Naprawdę miło wygląda - przytaknęła Lilly. - Świetna robota, synu - orzekł tata; Frank promieniał, nie odzywając się ani słowem. Kiedy nadeszła Franny, jej głos usłyszeliśmy już z korytarza: - Słowo daję, Frank w aucie zachowuje się jak skończony cykor - mówiła. - Myślałby kto, że mnie uczy powozić dyliżansem! W tym momencie ujrzała Smutka. - Ekstra! - zawołała. Właściwie dlaczego tak cichutko czekaliśmy na to, co powie? Nie miała jeszcze szesnastu lat, a cała rodzina uważała ją za najwyższą instancję, do której należy ostatnie słowo. Obeszła Smutka dookoła, jakby go obwąchiwała psim zwyczajem. Położyła dłoń na ramieniu Franka;

czekał na jej werdykt, okropnie spięty. - Mysikról wykonał arcydzieło - oznajmiła wreszcie; po pełnej niepokoju twarzy Franka przemknął spazmatyczny uśmiech. - Kurde, Frank - powiedziała Franny. - Udało ci się. To naprawdę jest Smutek. Kucnęła i poklepała psa - tak jak dawniej: przytuliła się do łba i podrapała Smutka za uszami. Jajo, uspokojony tym widokiem, bez śladu zahamowań zaczął się tulić do Smutka. - Wiesz, Frank, w samochodzie może i jesteś dupek - dodała Franny. - Ale Smutek wyszedł ci absolutnie pierwsza klasa. Frank wyglądał, jakby miał zemdleć albo przynajmniej upaść; zaczęliśmy mówić wszyscy naraz, walić go po plecach, a Smutka szturchać i drapać, lecz nagle zauważyliśmy, że matka nie podziela naszego entuzjazmu: stała przy oknie i patrzyła na Park Elliota. - Franny? - powiedziała. - Tak? - odparła Franny. - Franny - rzekła matka. - Żebyś mi nigdy więcej w ten sposób nie jeździła po parku. Zrozumiano? - Dobra - powiedziała Franny. - Możesz pójść do drzwi kuchennych, i to zaraz - ciągnęła matka - i poprosić Maxa, żeby ci pomógł znaleźć szlauch. Potem weźmiesz kilka wiader z gorącymi mydlinami i zmyjesz błoto z samochodu, nim zaschnie. - Dobra - powtórzyła Franny. - Sama popatrz, jak ten park wygląda - rzekła matka. - Zupełnie wydarłaś z ziemi młodą trawę. - Przepraszam - powiedziała Franny. - Lilly? - ciągnęła matka, wciąż wyglądając przez okno; sprawę Franny uważała za załatwioną. - Tak? - spytała Lilly. - Twój pokój, Lilly. Co mam o nim powiedzieć? - Wszystko poprzewracane do góry nogami. - Tak, równo od tygodnia. Bardzo proszę, nie wychodź dziś z niego, póki nie będzie widać poprawy. Tata oddalił się chyłkiem wraz z Lilly, a Franny poszła myć samochód. Frank nie mógł uwierzyć, że jego chwila triumfu trwała tak krótko! Z wyraźną niechęcią porzucał Smutka, którego zdołał wreszcie na nowo stworzyć. - Frank? - rzekła matka. - Tak! - zgłosił się Frank. - Skoro już się uporałeś ze Smutkiem, to może i ty byś posprzątał u siebie w pokoju? - Jasne - powiedział Frank. - Przykro mi, Frank - ciągnęła matka. - Przykro ci? - zdziwił się Frank. - Przykro mi, Frank, ale Smutek mi się nie podoba. - Nie podoba ci się? - Nie podoba mi się, bo nie żyje. Jest całkiem jak żywy, ale nie żyje, a mnie nie bawi to, co martwe. - Przykro mi - rzekł Frank. - Jezu! - powiedziałem. - A ty - zwróciła się do mnie matka. - Będziesz łaskaw uważać, jak się wyrażasz? Twój słownik jest nie do przyjęcia. Zwłaszcza że masz wspólny pokój z siedmiolatkiem. Żebym więcej nie słyszała tych twoich „ja pierniczę” i „ja pierdzielę”. Tu jest dom, a nie szatnia sztangistów. - Tak - powiedziałem, zauważając równocześnie, że Frank gdzieś znikł: Mysikról wymknął się ukradkiem. - Jajo - rzekła matka, zniżając głos o pół tonu. - Co? - spytał Jajo. - Smutek ma być stale u ciebie w pokoju. Nie lubię denerwujących niespodzianek, więc jeśli Smutek stąd wyjdzie i natknę się na niego gdzieś, gdzie nie będę go się spodziewała, czyli gdziekolwiek poza tym pokojem, zrobię z nim koniec. Zniknie raz na zawsze.

- Zgoda - powiedział Jajo. - A mogę go wziąć do Wiednia? Znaczy, jak już pojedziemy, to czy Smutek może pojechać razem z nami? - Chyba będzie musiał - rzekła matka. W jej głosie brzmiała ta sama nuta rezygnacji, którą usłyszałem we śnie, kiedy powiedziała „Nigdy więcej niedźwiedzi” i z wolna odpłynęła na białym słupie. - Rany koguta - powiedział Junior Jones, ujrzawszy Smutka, siedzącego u Jaja na łóżku; Smutek miał szyję owiniętą matczynym szalem, a na głowie baseballową czapkę Jaja. Franny przyprowadziła Juniora do hotelu, żeby zobaczył, jakiego cudu dokonał Frank. Razem z Juniorem przyszedł Harold Swallow, ale po drodze się zgubił, bo na pierwszym piętrze źle skręcił i zamiast trafić do naszego mieszkania, wędrował po całym hotelu. Siedziałem przy swoim biurku i próbowałem wkuwać: uczyłem się do egzaminu z niemieckiego, w miarę możności bez pomocy Franka. Franny i Junior Jones poszli szukać Harolda, a Jajo stwierdził, że kostium Smutka mu się nie podoba, więc rozebrał psa do naga i zaczął od początku. Właśnie wtedy Harold Swallow trafił do naszych drzwi i zobaczył Jajo i mnie - no i Smutka, który siedział rozebrany na łóżku. Harold nigdy przedtem nie widział naszego psa - martwego ani żywego - więc spróbował go przywabić. - Chodź tu, piesku! - zawołał od progu. - Do nogi pies! Do nogi! Smutek dalej siedział i uśmiechał się do Harolda, a ogon aż go świerzbiał, tak mu się chciało merdać - lecz ani drgnął. - Noga! Chodź tu, piesku! - wołał Harold. - Dobry pies, dobra psina! - Nie wolno mu wychodzić z tego pokoju - rzekł Jajo. - Aaa - powiedział Harold i imponująco przewrócił oczami w moją stronę. - No, to musi być bardzo grzeczny. Nie ruszy się na krok, co? Zaprowadziłem Harolda na dół do restauracji; szukali go tam Junior i Franny, a nie było po co mu mówić, że Smutek jest nieżywy. - To twój braciszek? - spytał Harold. - Tak - powiedziałem. - Psa też macie fajnego - stwierdził. - O, kurwa - zaklął Junior Jones, ale to już było trochę później; staliśmy przed budynkiem sali gimnastycznej, który dyrekcja Szkoły Dairy usiłowała przyozdobić jak gmach parlamentu, bo rocznik Juniora w najbliższy weekend odbierał dyplomy. - O, kurwa - powtórzył Junior. - Martwię się o Franny, serio. - Dlaczego? - spytałem. - Coś ją gryzie. Nie chce ze mną spać. Nawet na pożegnanie. Ani razu nie chce się ze mną przespać! Czasem sobie myślę, że mi nie ufa. - No, wiesz - powiedziałem. - Ma dopiero szesnaście lat. - Jak na szesnastkę wcale nie jest taka młoda - zauważył Junior. - Weź z nią pogadaj. - Ja? - zdziwiłem się. - Niby co mam jej powiedzieć? - Spytaj, dlaczego nie chce się ze mną przespać - poprosił Junior Jones. - O, kurwa - powiedziałem, ale spełniłem jego prośbę, kiedy Szkoła Dairy opustoszała, kiedy Junior pojechał na lato do domu (żeby popracować nad formą, bo przecież miał grać w piłkę na uniwersytecie stanowym w Pensylwanii), kiedy wśród starych budynków internatu, a zwłaszcza na ścieżce, którą piłkarze chadzali przez las, Franny i mnie przypomniały się dawne czasy - oddalone, zdawałoby się, o całe lata. - Dlaczego nigdy się nie przespałaś z Juniorem Jonesem? - spytałem. - John, ja mam dopiero szesnaście lat - odparła Franny. - Jak na szesnastkę wcale nie jesteś taka młoda - stwierdziłem, chociaż sam nie bardzo wiedziałem, co mówię. Franny oczywiście wzruszyła ramionami. - Spójrz na to z innej strony - powiedziała. - Na pewno jeszcze się z nim kiedyś zobaczę. Będziemy do siebie pisać i w ogóle. Zostaniemy przyjaciółmi. Potem będę starsza i jeśli nasza przyjaźń przetrwa, może rzeczywiście się okaże, że spanie z Juniorem to jest to, o co mi chodzi. Wolę go sobie zostawić na później. - A dlaczego nie miałabyś się z nim przespać dwa razy? - spytałem. - Nic nie rozumiesz - odparła. Przyszło mi na myśl, że może ma to coś wspólnego z gwałtem, ale ona zawsze umiała mnie przejrzeć na wylot. - Nie, młody - powiedziała. - Gwałt nie ma tu nic do rzeczy. Spać z kimś to zupełnie co

innego. Pod warunkiem, że to spanie w ogóle coś znaczy. Tylko że ja nie wiem, co by znaczyło spanie z Juniorem. Przynajmniej na razie nie wiem. A poza tym - dodała z ciężkim westchnieniem i na chwilę umilkła. - Poza tym, chociaż nie mam za dużo doświadczenia, wydaje mi się, że jak dziewczyna się odda chłopakowi... no, może nie z każdym musi tak być... ale jak dziewczyna się odda, to chłopak przeważnie się ulatnia i potem nie daje znaku życia. Miałem wrażenie, że teraz to już na pewno mówi o swoim gwałcie; trochę zgłupiałem. - O kim mówisz, Franny? - spytałem. Zagryzła usta, a po chwili powiedziała: - Dziwię się, że Chipper Dove w ogóle się do mnie nie odezwał, ani słowem. Wyobrażasz sobie? Tyle czasu minęło i ani słowa. Wtedy to już naprawdę zgłupiałem; w głowie mi się nie mieściło, że Franny spodziewała się wiadomości od Chippera Dove. Nie wiedziałem, co powiedzieć, więc tylko zażartowałem z głupia frant: - Co chcesz, przecież ty chyba też do niego nie pisałaś. - Dwa razy - odparła. - To chyba dosyć. - Dosyć?! - ryknąłem. - Po kiego grzyba w ogóle do niego pisałaś? Zrobiła zdziwioną minę. - Jak to? Żeby wiedział, jak się czuję, co porabiam i w ogóle. Patrzyłem na nią bez słowa; w końcu spuściła oczy. - John, ja go kochałam - szepnęła. - Franny, Chipper Dove cię zgwałcił - powiedziałem. - Dove, Chester Pułaski i Lenny Metz. Posunęli cię całą paką. - Nie musisz mi przypominać - warknęła. - Rozmawiamy o Chipie. Tylko o nim. - On cię zgwałcił - powtórzyłem. - Kochałam go - rzekła Franny, stojąc tyłem do mnie. - Ty tego nie rozumiesz. Kochałam go i może nawet dalej kocham. No i co - spytała pogodnym tonem. - Masz ochotę przekazać to Juniorowi? Myślisz, że sama powinnam mu powiedzieć? Byłby pewnie zachwycony, co? - Nie. - No właśnie. Więc pomyślałam sobie, że po prostu się z nim nie prześpię. Jasne? - Jasne - zgodziłem się, ale chciałem ją jeszcze przekonać, że Chipper Dove z całą pewnością jej nie kochał. - Nie musisz mi mówić - odparła. - Nie musisz mi mówić, że mnie nie kochał. Sama się domyśliłam. Ale wiesz co? Kiedyś może się jeszcze we mnie zakocha. I wiesz, co wtedy będzie? - Nie. - Jeżeli to się stanie, jeżeli rzeczywiście się we mnie zakocha, to może zdążę przedtem się odkochać. A wtedy naprawdę dałabym mu w kość, co? - spytała. Patrzyłem na nią w milczeniu. Junior Jones miał rację, że jak na szesnastkę wcale nie jest młoda. Nagle poczułem, że im szybciej pojedziemy do Wiednia, tym lepiej, bo wszyscy potrzebujemy czasu, żeby dorosnąć - i zmądrzeć (jeżeli jedno z drugim rzeczywiście idzie w parze). Nie miałem szans prześcignąć Franny, ale chciałem przynajmniej spróbować ją dogonić, a czułem, że potrzebny mi jest do tego nowy hotel. Nagle pomyślałem, że Franny może traktować wyjazd do Wiednia podobnie jak ja: chce dzięki tej podróży zmądrzeć, okrzepnąć i (w pewien sposób) dorosnąć, żeby sprostać światu, którego żadne z nas dwojga nie rozumie. - Mijaj zdrowa otwarte okna - powiedziałem, bo na nic więcej w tamtej chwili nie umiałem się zdobyć. Patrzyliśmy na krótko strzyżony trawnik boiska, wiedząc, że jesienią cały będzie pokłuty kolcami butów piłkarskich, ubity kolanami, zryty rozcapierzonymi palcami - a nas tym razem zabraknie w Dairy i ani nie obejrzymy treningów, ani nie będziemy się starali uniknąć ich widoku. Całkiem gdzie indziej miały się rozegrać takie same - albo podobne wydarzenia, a my mieliśmy im się przyglądać albo brać w nich udział, bez względu na to, jakie będą. Wziąłem Franny za rękę i poszliśmy ścieżką piłkarzy; tylko na chwilę zatrzymaliśmy się przy znajomym zakręcie: to z niego szło się w las, do paproci; nie musieliśmy ich nawet oglądać. - Do widzenia - szepnęła Franny na pożegnanie świętemu miejscu świętokradztwa; ścisnąłem jej dłoń; odwzajemniła uścisk, ale zaraz wyrwała rękę; przez całą drogę do hotelu „New

Hampshire” usiłowaliśmy rozmawiać tylko po niemiecku. Bądź co bądź niedługo miał to być nasz nowy język, a znaliśmy go kiepsko. Wiedzieliśmy, że musimy się podciągnąć, jeśli chcemy mieć Franka z głowy. Kiedy wróciliśmy do Parku Elliota, Frank akurat robił swoją karawaniarską rundę między drzewami. - Chcesz poćwiczyć? - spytał Franny, a ona wzruszyła ramionami; potem matka kazała im coś załatwić, więc razem pojechali: Franny prowadziła, a Frank u jej boku modlił się i trząsł. Kiedy w nocy kładłem się spać, stwierdziłem, że Jajo ułożył w moim łóżku Smutka, ubranego w mój strój do biegania. Zanim wyciągnąłem psa z pościeli i wygarnąłem z niej sierść, całkiem się rozbudziłem. Zszedłem do restauracji, żeby poczytać. Max Urick popijał, siedząc na przyśrubowanym krześle. - Ile razy stary Schnitzler załadował Jeanette Jak-Jej-Tam? - spytał. - Czterysta sześćdziesiąt cztery - odparłem. - To jest coś! - zawołał. Kiedy się gramolił po schodach do swojej sypialni, słuchałem, jak pani Urick chowa garnki do szafy. Rondy Ray nigdzie nie było widać: wyszła do miasta, a może siedziała u siebie w pokoju - mało mnie to obchodziło. Po ciemku nie dałoby się biegać, a Franny już spała, więc nie mogłem podnosić ciężarów. Smutek wygryzł mnie z łóżka, więc zamiast spać, próbowałem czytać. Miałem przed sobą książkę o epidemii grypy z tysiąc dziewięćset osiemnastego roku - o wszystkich znanych i nieznanych ludziach, których unicestwiła. Był to chyba jeden z najsmutniejszych okresów w historii Wiednia. Umarł wtedy Gustaw Klimt ten, co uczył Schielego, a swoje własne dzieło zatytułował „Świński gnój”; Schiele z kolei stracił żonę imieniem Edith, a potem sam bardzo młodo umarł. Przeczytałem cały rozdział o obrazach, które mógł namalować, gdyby go nie dopadła grypa. Właśnie zaczynałem mgliście sobie uświadamiać, że cała książka jest o tym, czym mógłby stać się Wiedeń, gdyby nie epidemia, kiedy obudziła mnie Lilly. - Dlaczego nie śpisz u siebie? - spytała. Powiedziałem jej, co Jajo zrobił ze Smutkiem. - A ja nie mogę zasnąć, bo w ogóle sobie nie wyobrażam, jak tam będzie wyglądał mój pokój - odparła. Opowiedziałem jej o grypie z tysiąc dziewięćset osiemnastego roku, ale słuchała bez zainteresowania. - Boję się - wyznała. - Boję się brutalności. - Czyjej brutalności? - W hotelu Freuda. Tam dojdzie do przemocy. - Dlaczego, Lilly? - Będzie seks i przemoc. - Chodzi ci o kurwy? - I ten ich klimat - powiedziała Lilly. Siedziała na przyśrubowanym krześle, taka ładniutka, lekko się kołysząc; oczywiście nie sięgała stopami do podłogi. - Kurewski klimat? - spytałem. - Klimat seksu i przemocy. Tak mi się to całe miasto kojarzy. Popatrz, taki Rudolf: zabił swoją dziewczynę, a potem się zastrzelił. - Lilly, to było w zeszłym stuleciu - przypomniałem jej. - Albo ten, co czterysta sześćdziesiąt cztery razy przedmuchał kobietę. - Schnitzler. Prawie sto lat temu, Lilly. - Teraz jest pewnie jeszcze gorzej. Tak jak prawie ze wszystkim. Wiedziałem, że to Frank naopowiadał jej takich rzeczy. - I jeszcze ta grypa - ciągnęła Lilly. - I wojny. No i ci Węgrzy. - Powstanie? - spytałem. - Powstanie było w zeszłym roku. - I tyle gwałtów w sektorze rosyjskim. Znowu zgwałcą Franny. Albo mnie - dodała Lilly. Jeżeli mnie dopadnie ktoś nie za duży. - Okupacja już się skończyła. - Klimat przemocy - powtórzyła Lilly. - Tyle stłumionego seksualizmu. - To już z nie naszego Freuda, Lilly. - A co będzie robił niedźwiedź? Też mi hotel, z kurwami, niedźwiedziami i szpiegami. - To nie są żadni szpiedzy, Lilly - powiedziałem. Chodziło jej oczywiście o ludzi od stosunków Wschód-Zachód. - To chyba zwykli intelektualiści - próbowałem ją uspokoić, ale niezbyt skutecznie, bo pokręciła głową.

- Nie znoszę przemocy - powiedziała. - A Wiedeń aż nią cuchnie. Miałem wrażenie, że przestudiowała plan miasta i wyszukała wszystkie rogi ulic, na których zbierają się ulubione gangi Juniora Jonesa. - Całe miasto aż krzyczy od przemocy - ciągnęła. - Po prostu nią ocieka. Zupełnie jakby brała do ust każde słowo, żeby je pocmoktać: cuchnie, krzyczy, ocieka. - W samym pomyśle, żeby tam jechać, aż kipi przemoc - powiedziała Lilly i zadrżała. Przycisnęła szczupłe uda do siedzenia przyśrubowanego krzesła i majtała nóżkami, zaciekle wachlując nimi podłogę. Miała dopiero jedenaście lat, więc się zastanawiałem, skąd wzięła wszystkie te słowa i dlaczego jej wyobraźnia wydaje się znacznie starsza od niej samej. Czemu wśród kobiet z naszej rodziny są tylko mądre niewiasty (takie jak matka), „niemłode szesnastki” (na przykład Franny według Juniora Jonesa) i takie dziewczynki, jak Lilly: drobne i delikatne, ale bystre nad wiek? Dlaczego tylko one mają rozum? - zastanawiałem się, myśląc o ojcu; chociaż oboje rodzice skończyli trzydziesty siódmy rok, on wydawał się o dziesięć lat młodszy - „i o dziesięć lat głupszy”, dodawała Franny. A kimże ja jestem? zadałem sobie pytanie, bo przy Franny - a nawet wobec Lilly - czułem, że zawsze będę piętnastolatkiem. Jajo rozwijał się pomału - w ósmym roku życia zachowywał się jak pięciolatek. Frank był Frankiem - czyli Mysikrólem, zdolnym wskrzeszać psy, opanować obcy język i wykorzystać do osobistych celów historyczne osobliwości, ale podejrzewałem, że pomimo tych oczywistych talentów w wielu innych dziedzinach działa na poziomie umysłowym czterolatka. Lilly siedziała ze zwieszoną głową, majtając nóżkami. - Lubię hotel „New Hampshire” - powiedziała. - Uwielbiam. Nie chcę się stąd wyprowadzać. Jak było do przewidzenia, w oczach stanęły jej łzy. Objąłem ją i wziąłem na ręce; dałbym radę przez okrągły rok podnosić Lilly zamiast sztangi. Zaniosłem ją do jej pokoju. - Spójrz na to z innej strony, Lilly - powiedziałem. - Po prostu wprowadzimy się do drugiego hotelu „New Hampshire”. Nic się nie zmieni oprócz kraju. Ale Lilly nie przestawała ryczeć. - Wolałabym już zostać z „Numerem Fritza”! - zaszlochała. - Wolałabym zostać z nimi, chociaż nie mam pojęcia, co oni właściwie robią w tym swoim cyrku! Oczywiście mieliśmy się tego szybko dowiedzieć. Aż za szybko. Było już lato i zanim się spakowaliśmy - nim zdążyliśmy choćby zarezerwować bilety na samolot - złożył nam wizytę studwudziestocentymetrowy czterdziestojednolatek nazwiskiem Frederick „Fritz” Worter. Trzeba było podpisać jakieś dokumenty, a poza tym kilka osób z „Numeru Fritza” chciało rzucić okiem na swój przyszły dom. Pewnego ranka Jajo spał u boku Smutka, a ja spojrzałem przez okno na Park Elliota. Z początku nie zauważyłem niczego dziwnego - ot, grupka mężczyzn i kobiet wysiadała z mikrobusu Volkswagena. Wszyscy byli mniej więcej tego samego wzrostu. Wciąż jeszcze prowadziliśmy hotel, pomyślałem więc, że to pewnie klienci. Wtem zdałem sobie sprawę, że pięć kobiet i ośmiu mężczyzn całkiem wygodnie zmieściło się w jednym mikrobusie, a kiedy spostrzegłem wśród nich Fredericka „Fritza” Wortera, dotarło do mnie, że wszyscy są tego wzrostu co on. Max Urick właśnie się golił, wyglądając przez okno na trzecim piętrze; wrzasnął i zaciął się w podbródek. - Kurwa, mikrobus wyładowany kurduplami - powiedział nam później. - To nie jest widok, którego człowiek się spodziewa z samego rana. Nie sposób zgadnąć, co zrobiłaby albo powiedziała Ronda Ray, gdyby ich zobaczyła, ale wylegiwała się jeszcze w łóżku. Franny leżała u siebie w pokoju, a z nią moja sztanga (obie nietknięte); Frank może marzył, może się uczył niemieckiego, może czytał o Wiedniu, ale tak czy owak przebywał we własnym świecie. Jajo spał ze Smutkiem, a ojciec i matka zabawiali się w swoim 3E, czego zresztą było im potem wstyd. Wbiegłem do pokoju Lilly, pewien, że będzie chciała zobaczyć przynajmniej ludzi z „Numeru Fritza”, jeśli nie cały cyrk, ale ona już wstała i właśnie przyglądała im się przez okno; miała na sobie przedpotopową koszulę nocną, którą matka kupiła jej w sklepie ze starociami; Lilly tonęła w fałdach koszuli, a do piersi tuliła szmacianą lalkę. - To rzeczywiście nieduży cyrk. Pan Worter powiedział prawdę - szepnęła z uwielbieniem. Patrzyliśmy, jak w Parku Elliota karły krążą wokół mikrobusu; przeciągały się i ziewały,

jeden stanął na rękach, a jakaś karlica zrobiła gwiazdę. Któryś zaczął chodzić na czworakach jak szympans, ale Fritz karcąco klasnął w ręce. Wszyscy stanęli w ciasnym kółku niby miniaturowa drużyna piłkarska (z dwoma dodatkowymi zawodnikami), ustalająca taktykę, i ruszyli w ordynku do drzwi hotelu. Lilly zeszła na dół, żeby ich wpuścić; zacząłem nadawać przez szczekaczkę. Na przykład do 3E: - Przyjechali nowi właściciele, trzynastka w komplecie. Koniec komunikatu. A do Franka: - Guten Morgen! „Numer Fritza” ist Mer angekommen. Wachs du auf! I do Franny: - Karty! Idź obudzić Jajo, bo jeszcze się przestraszy, jak pomyśli, że mu się przyśniły. Powiedz, że przyjechało trzynaścioro karłów, ale spoko! Pobiegłem do pokoju Rondy Ray; jakoś zawsze zręczniej mi było zawiadamiać ją osobiście. - Już są! - szepnąłem zza drzwi. - Biegaj sobie, biegaj, John-O - odparła Ronda. - Jest ich trzynaścioro - powiedziałem. - Tylko pięć kobiet i aż ośmiu mężczyzn. Co najmniej trzech dla ciebie! - Jaki rozmiar? - To ma być niespodzianka. Chodź i sama zobacz. - Biegaj sobie dalej - rzekła Ronda. - Wszyscy biegajcie sobie dalej. Urickowie schowali się w kuchni; byli tak onieśmieleni, że nie bardzo chcieli dać się przedstawić, ale ojciec wyciągnął ich z ukrycia, żeby zawarli znajomość z karłami. Karły przedefilowały przez kuchnię, a pani Urick zademonstrowała im swoje sagany i całą prostotę smakowitych woni. - Owszem, są mali - stwierdziła później - ale jest ich cały tłum. Coś przecież muszą jeść. - Nie sięgną do kontaktów - powiedział Max Urick. - Będę musiał wszystkie obniżyć. Bardzo niechętnie wyprowadził się z trzeciego piętra. Było jasne, że karły chcą je zająć dla siebie. - Bo tam wszystko w sam raz pasuje do tego ich my-ju-myju i psi-psi - gderał (ale nie przy Lilly). Zdaniem Franny złościło go tylko to, że musi się przenieść bliżej pani Urick, chociaż zbliżył się zaledwie o jedno piętro, bo zamieszkał na drugim, gdzie (jak sobie wyobrażałem) po wsze czasy miał nad nim wisieć niczym klątwa tupot maleńkich stopek. - A gdzie zamieszkają zwierzęta? - spytała Lilly pana Wortera. Fritz wyjaśnił, że cyrk ma zamiar korzystać z hotelu „New Hampshire” tylko latem; zwierzęta zostaną na dworze. - A co to za zwierzęta? - spytał Jajo, kurczowo przyciskając Smutka do piersi. - Żywe - odparła któraś karlica, sama mniej więcej wzrostu Jaja; wyraźnie intrygował ją Smutek: wciąż go poklepywała. Z końcem czerwca karły przemieniły Park Elliota w wesołe miasteczko; płócienne chorągiewki - niegdyś jaskrawe, lecz tak już spłowiałe, że przybrały odcienie pasteli łopotały nad malutkimi straganikami, otaczały karuzelę, pięły się po kopule wielkiego namiotu, w którym miały się odbywać najważniejsze występy. Z miasta Dairy nadciągnęły dzieci; całymi dniami kręciły się po naszym parku, ale karły bez pośpiechu zmontowały stragany, a potem trzy razy przestawiały karuzelę i nie chciały podłączyć do niej silnika, choćby na próbę. Pewnego dnia przywieziono skrzynię wielkości stołu z jadalni; pełno w niej było kolorowych biletów zwiniętych w szpule wielkie jak koła ciężarówek. Frank ostrożnie jeździł autem po zatłoczonym parku; okrążając kilka małych namiotów i jeden wielki, mówił raz po raz dzieciom z miasta, żeby zeszły z drogi. - Otwarcie czwartego lipca, dzieci - oznajmiał z nachalną skwapliwością, zwieszając rękę za okno samochodu. - Przyjdźcie czwartego. Miało już nas wtedy nie być w hotelu; chcieliśmy, żeby przynajmniej zwierzęta przyjechały, zanim wyjedziemy, ale wiedzieliśmy, że przegapimy inaugurację. - I tak zdążyliśmy już zobaczyć wszystkie ich sztuczki - powiedziała Franny. - A zresztą oni i tak głównie popisują się tym, jacy są mali - rzekł Frank. Lilly zapłonęła oburzeniem. Zaczęła wymieniać rozmaite numery: stójkę na rękach, żonglerkę, taniec ognia i wody, piramidę z ośmiu mężczyzn, śmieszną grę, będącą skrzyżowaniem baseballa z ciuciubabką; najmniejsza karliczka twierdziła, że jeździ na psie, i to na oklep.

- Pokażcie mi tego psa - powiedział Frank. Był skwaszony, bo ojciec sprzedał Fritzowi nasz samochód i Frank musiał teraz pytać o pozwolenie, jeśli chciał się przejechać po parku; co prawda Fritz chętnie się zgadzał, ale Frank nie cierpiał prosić. Max Urick uczył Franny prowadzić hotelową furgonetkę; lubiła te lekcje, bo były kuk nie bal się pozwalać jej na szybką jazdę. - Do dechy - zachęcał. - Wyprzedź frajera. Spoko, zmieścisz się. Franny wracała z takiej lekcji dumna, że objeżdżając podium dla orkiestry zdarła trzy metry gum, a skręcając na skrzyżowaniu Front i Court - aż cztery. W Dairy w New Hampshire określenie „drzeć gumy” znaczyło, że ktoś zostawił na jezdni czarną smugę, hamując z piskiem opon. - Obrzydliwość - twierdził Frank. - Niszczy się sprzęgło, niszczą się opony. Szpanu jesz jak głupia małolata i tyle. Narobisz sobie kłopotów. Zobaczysz, zabiorą ci pozwolenie na naukę. Maxowi też odbiorą prawo jazdy, co mu się chyba zresztą należy. Przejedziesz komuś psa albo małe dziecko, jakaś głupia łobuzeria zacznie się z tobą ścigać na światłach albo przyjedzie za tobą pod sam dom i stłucze cię na kwaśne jabłko. A jak nie ciebie, to mnie, tylko za to, że cię znam. - Jedziemy do Wiednia, Frank - odpowiadała Franny. - Masz ostatnią okazję, żeby zaszumieć w Dairy. - Zaszumieć! - mówił Frank. - Obrzydliwość. CZEŚĆ - napisał Freud. JUŻ PRAWIE TU JESTEŚCIE! DOBRA PORA NA PRZYJAZD, DZIECI SPOKOJNIE ZDĄŻĄ SIĘ PRZYSTOSOWAĆ, NIM PÓJDĄ DO SZKOŁY. WSZYSCY BARDZO WAS TU WYGLĄDAJĄ, NAWET PROSTYTUTKI! HA, HA! KURWY SIĘ CIESZĄ, ŻE BĘDĄ MOGŁY MATKOWAĆ DZIECIOM. SERIO! POKAZUJĘ IM WSZYSTKIE ZDJĘCIA. LATO DOBRY CZAS DLA KUREW: PEŁNO TURYSTÓW, WSZYSCY W DOBRYCH HUMORACH. NAWET TE DUPKI OD WSCHODU-ZACHODU JAKBY ZADOWOLONE. LATEM MNIEJ ZAJĘCI - RANO NIE PISZĄ NA MASZYNIE, DOPIERO OD JEDENASTEJ. POLITYKA TEŻ MA WAKACJE. HA, HA! DOBRZE TU. DOBRA MUZYKA W PARKACH. DOBRE LODY. NAWET NIEDŹWIEDŹ W LEPSZYM NASTROJU - CIESZY SIĘ, ŻE PRZYJEŻDŻACIE. AHA, NIEDŹWIEDŹ MA NA IMIĘ SUSIE. POZDROWIENIA OD SUSIE I ODE MNIE, FREUD. - Susie? - zdziwiła się Franny. - Żeby niedźwiedź miał na imię Susie? - powiedział Frank. Złościło go, że zwierzak nie wabi się z niemiecka, a może to, że okazał się samicą. Chyba zresztą większość z nas była zawiedziona: jeszcze nie wyjechaliśmy, a tu takie rozczarowanie. Ale tak to już bywa z przeprowadzkami. Najpierw podniecenie, później niepokój, a w końcu zawód. Na początek obkuliśmy się z Wiednia i z dużym wyprzedzeniem zatęskniliśmy za starym hotelem „New Hampshire”. Potem zaczął się czas oczekiwania; okropnie nam się dłużył, ale chyba zahartował nas, żebyśmy lepiej znieśli nieuchronne rozczarowanie w dniu wyjazdu, a zarazem lądowania w nowym miejscu - bo dzięki wynalezieniu odrzutowca takie wyczyny są w dzisiejszych czasach możliwe. Pierwszego lipca pożyczyliśmy od „Numeru Fritza” mikrobus. Zamiast pedałów, hamulca i gazu miał on różne dziwne przekładnie ręczne, bo karły nie sięgały nogami do podłogi. Przez chwilę ojciec i Frank spierali się, który z nich zręczniej poprowadzi tak niezwykły pojazd. W końcu Fritz zaproponował, że sam zawiezie na lotnisko pierwszą turę. W jej skład wchodził ojciec, Frank, Franny, Lilly i ja. Z matką i Jajem mieliśmy się spotkać nazajutrz w Wiedniu; Smutek leciał razem z nimi. Ale rankiem w dniu wyjazdu Jajo wstał przede mną. Siedział na swoim łóżku, ubrany w elegancką białą koszulę, najlepsze spodnie, czarne lakierki i białą płócienną marynarkę; przypominał jednego z karłów występujących w burlesce o kelnerach-inwalidach z wykwintnej restauracji. Czekał, aż się zbudzę i pomogę mu zawiązać krawat. Obok niego na łóżku siedział Smutek, uśmiechnięte psisko z paszczą zastygłą w idiotycznie rozradowanym wyrazie, jaki miewają prawdziwi szaleńcy.

- Jajo, ty jedziesz jutro - powiedziałem. - My jedziemy dzisiaj, ale ty i mama dopiero jutro. - Wolę być gotowy - odparł z niepokojem. Zawiązałem mu krawat, żeby się poczuł dopieszczony. Właśnie ubierał Smutka w odpowiedni na tę okazję strój lotniczy, kiedy zniosłem swój bagaż do mikrobusu Volkswagena. Jajo razem ze Smutkiem zszedł za mną na dół. - Jeżeli jest jeszcze miejsce - powiedziała matka do ojca - to niech któreś z was weźmie tego psiego trupa. - Nie! - zawołał Jajo. - Smutek ma zostać ze mną! - Możecie go oddać na bagaż razem z walizkami - rzekł ojciec. - Nie musicie przez cały czas wlec go ze sobą. - Może siedzieć u mnie na kolanach - uciął dyskusję Jajo. Kufry wysłano przed nami. Załadowano podręczny bagaż. Karły pomachały nam na pożegnanie. Na schodkach pożarowych przy oknie Rondy Ray wisiała pomarańczowa koszula nocna niegdyś szokująca, dziś spłowiała jak płócienne chorągiewki „Numeru Fritza”. Pani Urick i Max stali przy wejściu dla dostawców; pani Urick oderwała się widocznie od mycia garnków, bo była w gumowych rękawicach, a Max trzymał w ręku kosz z liści. - Czterysta sześćdziesiąt cztery! - zawołał. Frank się zaczerwienił; pocałował matkę. - To na razie - powiedział. Franny pocałowała Jajo. - To na razie - powiedziała. - Co? - spytał Jajo. Rozebrał tymczasem Smutka do naga. Lilly płakała. - Czterysta sześćdziesiąt cztery! - bezrozumnie darł się Max Urick. Nie zabrakło też Rondy Ray. Miała na sobie biały kostium kelnerki z plamką od soku pomarańczowego. - Biegaj sobie dalej, John-O - szepnęła, ale tym razem życzliwie. Pocałowała mnie, tak jak zresztą wszystkich oprócz Franka, który się wgramolił do Volkswagena, żeby się z nią bliżej nie zetknąć. Lilly wciąż płakała; jeden z karłów jeździł na jej starym rowerze. Właśnie wyjeżdżaliśmy z Parku Elliota, kiedy przywieziono cyrkowe zwierzęta. Ukazały się długie przyczepy, klatki, łańcuchy. Fritz musiał na chwilę zatrzymać mikrobus; zaczął biegać tam i sam, wydając polecenia. Z naszej własnej klatki - czyli z Volkswagena - patrzyliśmy na zwierzęta; od dawna nas ciekawiło, czy i one będą z karłowatych ras. - Kucyki - powiedziała Lilly, nie przestając się mazać. - I szympans. W klatce z wymalowanymi na ścianie czerwonymi słoniami jakby wziętymi z tapety w pokoju dziecinnym przenikliwie pokrzykiwała wielka małpa. - Całkiem zwykłe te zwierzaki - stwierdził Frank. Pies eskimoski biegał wokół mikrobusu i szczekał. Jedna z karlic go dosiadła. - Nie ma tygrysów - z rozczarowaniem powiedziała Franny. - Ani lwów, ani słoni. - O, widzicie? Niedźwiedź - rzekł ojciec. W szarej klatce bez żadnych malunków siedziała mroczna postać, kołysząc się w miejscu, kiwając się do taktu jakiejś smutnej melodii, którą w sobie słyszała; miała za długi nos, za szeroki zad, za gruby kark, żeby zaznać szczęścia w życiu. - To naprawdę niedźwiedź? - spytała Franny. W jednej klatce było pełno gęsi, a może kur. Trzon zwierzyńca stanowiły kucyki i pies, z małpą i jednym marnym niedźwiedziem na okrasę: namiastka niezdolna zaspokoić naszego pragnienia egzotyki. Kiedy Fritz wrócił do mikrobusu i powiózł nas dalej, spojrzałem wstecz na cały ten kram w Parku Elliota i zobaczyłem, że Jajo wciąż trzyma w objęciach najbardziej egzotyczne ze wszystkich zwierząt. Lilly płakała, siedząc obok mnie, a ja sobie wyobraziłem (wśród bezładnej bieganiny karłów, wyładowujących zwierzęta) cyrk, który nazywałby się „Smutek”, a nie „Numer Fritza”. Matka pomachała nam ręką, a pani Urick i Ronda Ray poszły za jej przykładem. Max Urick coś wrzeszczał, ale nie słyszeliśmy słów. - Czterysta sześćdziesiąt cztery! - szepnęła Franny w takt ruchów jego warg. Frank znowu

czytał słownik niemiecki, a ojciec, który nie należał do tych, co oglądają się za siebie, siedział z przodu obok Fritza i gadał jak najęty, ale o niczym. Lilly popłakiwała, lecz był to płacz nieszkodliwy jak deszcz. Wreszcie Park Elliota zniknął nam z oczu: rzuciwszy za siebie ostatnie spojrzenie zobaczyłem, że Jajo przedziera się wśród karłów, próbuje biec, wznosząc nad głową Smutka niby posąg bożka - zwierzę, któremu wszystkie te inne, zwyczajne zwierzęta powinny oddawać cześć. Jajo darł się na całe gardło, podekscytowany, więc Franny szepnęła w takt ruchów jego ust: - Co? Co? Co? Fritz zawiózł nas do Bostonu. Franny musiała tam kupić nową bieliznę - „wielkomiejską”, jak powiedziała matka; Lilly szła od stoiska do stoiska z fatałaszkami, nie przestając szlochać; Frank i ja jeździliśmy ruchomymi schodami. Przybyliśmy na lotnisko grubo przed czasem. Fritz przepraszał, że nie może z nami czekać do samego odlotu: musiał się zająć zwierzętami, więc ojciec życzył mu wszystkiego najlepszego i z góry dziękował za podwiezienie matki i Jaja na lotnisko. Franka „zaczepiono” w męskiej toalecie przy sali odlotów linii międzynarodowych, ale nie chciał powiedzieć Franny ani mnie, co się właściwie stało, i tylko w kółko powtarzał, że go „zaczepiono”. Był oburzony, a Franny i ja wściekaliśmy się, że nie chce zdradzić szczegółów. Ojciec kupił Lilly na pociechę plastikową torbę lotniczą, którą mogła zabrać ze sobą do kabiny; nim się ściemniło, wsiedliśmy do samolotu. Wystartowaliśmy chyba między siódmą a ósmą: w ten letni wieczór w Bostonie paliła się tylko co druga lampa i zostało jeszcze dość światła dziennego, żeby wyraźnie było widać zatokę. Po raz pierwszy podróżowaliśmy samolotem i ogromnie nam się to podobało. Od zmierzchu do świtu lecieliśmy nad oceanem. Ojciec przespał całą podróż. Lilly nie chciała spać; wpatrywała się w ciemność i podobno zauważyła dwa statki. Ja na przemian zapadałem w drzemkę i się budziłem; zamknąwszy oczy zobaczyłem, jak Park Elliota przemienia się w cyrk. Miejsca, które porzucamy w dzieciństwie, potem najczęściej powszednieją, a nie odwrotnie. Wyobrażałem sobie własny powrót do Dairy i zastanawiałem się, czy dzięki „Numerowi Fritza” sąsiedztwo naszego domu podciągnie się czy zejdzie na psy. Wylądowaliśmy we Frankfurcie kwadrans przed ósmą rano. A może kwadrans przed dziewiątą. - Deutschland! - obwieścił Frank. Poprowadził nas przez całe lotnisko, bo mieliśmy jeszcze przesiadkę do Wiednia. Po drodze czytał na głos wszystkie napisy i przyjacielsko zagadywał do cudzoziemców. - Przecież to my jesteśmy cudzoziemcy! - szeptała Franny. - Guten Tag! - pozdrawiał Frank każdego, kogo mijaliśmy. - Frank, to byli Francuzi - powiedziała za którymś razem Franny. - Jestem pewna. Ojciec o mało nie zgubił paszportów, więc przyczepiliśmy je dwiema mocnymi gumkami do nadgarstka Lilly, a ja wziąłem ją na ręce, bo całkiem osłabła od płaczu. Wylecieliśmy z Frankfurtu kwadrans przed dziewiątą, a może dziesiątą, i wylądowaliśmy w Wiedniu koło południa. Lot trwał krótko, a samolot był mniejszy od poprzedniego, więc zdrowo nas wytrzęsło; Lilly przestraszyła się na widok jakichś gór; Franny miała nadzieję, że matce i Jaju trafi się nazajutrz mniej wietrzna pogoda; Frank dwa razy zwymiotował. - Powiedz to po niemiecku, Frank - zaproponowała Franny, ale on czuł się tak okropnie, że nawet się nie odgryzł. Mieliśmy cały dzień, noc i ranek na to, żeby przygotować „Gasthaus Freud”, nim przyleci mama z Jajem. W sumie spędziliśmy w powietrzu jakieś osiem godzin - sześć czy siedem z Bostonu do Frankfurtu i jeszcze około godziny do Wiednia. Samolot matki i Jaja miał wystartować z Bostonu nieco późniejszym wieczorem nazajutrz po naszym odlocie i udać się do Zurychu; tam powinni byli się przesiąść i potem lecieć jeszcze mniej więcej godzinę; ich lot nad oceanem na trasie Boston-Zurych obliczano w przybliżeniu na siedem godzin, podobnie jak nasz do Frankfurtu. Ale matka i Jajo - a z nimi Smutek - nie dolecieli do Zurychu. W niespełna sześć godzin od Bostonu trzasnęli pod ostrym kątem w Atlantyk, na wysokości tej części Europy, którą nazywają Francją. Kiedy potem to sobie wyobrażałem, trochę mnie pocieszała (wbrew logice) świadomość, że nie spadali po ciemku i może nawet dodawał im otuchy widok stałego lądu w oddali (chociaż w końcu do niego nie dotarli). Jajo na pewno nie spał, chociaż wszyscy tak byśmy właśnie woleli: jak go znałem, przez całą drogę nie zmrużył

oka, a Smutek podskakiwał mu na kolanach. Jajo oczywiście siedział przy oknie. Powiedziano nam, że kraksa - cokolwiek ją spowodowało - nastąpiła szybko, ale na pewno dość było czasu, żeby rzucić do mikrofonu parę rad - nie wiadomo, w jakim języku. Matka na pewno zdążyła pocałować Jajo i uściskać go, a on zdążył spytać: - Co? Chociaż przenieśliśmy się do miasta Freuda, muszę stwierdzić, że z tymi snami to gruba przesada: mój sen o śmierci matki był niedokładny i nigdy w żadnej formie się nie powtórzył. Mocno gimnastykując wyobraźnię można by owszem uznać, że winowajcą jest człowiek w białym smokingu, ale matka nie odpłynęła śliczną białą żaglóweczką - o nie. Śmignęła z nieba prosto na dno morza, a jej syn siedział obok i darł się na całe gardło, przyciskając Smutka do piersi. Kiedy przybyły samoloty ratownicze, najpierw oczywiście zauważono Smutka. Gdy szukano zatopionych szczątków, czekając, aż na powierzchni ukaże się w szarym świetle poranka jakikolwiek ślad po katastrofie, ktoś zauważył pływającego psa. Dokładniejsze oględziny utwierdziły ekipę w przekonaniu, że ma przed sobą ofiarę tragedii; nikt nie ocalał, a niby skąd ratownicy mieli wiedzieć, że pies od dawna jest martwy? My, którzy pozostaliśmy przy życiu, ani trochę się nie zdziwiliśmy, że ekipa ratunkowa w ten a nie inny sposób natrafiła na ślad zwłok. Wiedzieliśmy od Franka, że Smutek wrzucony do wody zawsze wypłynie na wierzch. To Franny później nas ostrzegła, że trzeba się przygotować na kolejną wizytę Smutka - nie wiadomo, w jakiej postaci się ukaże, ale musimy się nauczyć rozpoznawać go w rozmaitych pozach. Frank w milczeniu rozmyślał nad odpowiedzialnością, jaką akt wskrzeszenia nakłada na wskrzesiciela; zawsze było to dlań sprawą niejasną, a teraz stało się męką. Ojciec musiał zidentyfikować zwłoki; zostawił nas pod opieką Freuda i pojechał pociągiem. W późniejszych czasach rzadko mówił o matce i o Jaju; nie zwykł spoglądać wstecz, a to, że musi się nami zajmować, też chyba nie pozwalało mu nurzać się w tak ryzykownych refleksjach. Jeszcze by mu przyszło do głowy, że Freud prosząc w jego imieniu matkę o wybaczenie przewidywał taki właśnie rozwój wypadków. Lilly popłakiwała, bo przecież wiedziała od początku, że życie w cyrku „Numer Fritza” mniej by ją przytłaczało swoim ogromem i w ogóle byłoby łatwiejsze. A ja? Straciwszy matkę i Jajo - nie wiedząc, jaką pozę czy maskę przybrał tymczasem Smutek - zrozumiałem, że naprawdę znaleźliśmy się w obcym kraju.

Smutek na wierzch wypływa Ronda Ray, która po raz pierwszy uwiodła mnie przez szczekaczkę swym oddechem - ta, której ciepłe, silne i ciężkie dłonie jeszcze dziś czuję czasem przez sen - nigdy nie porzuciła pierwszego hotelu „New Hampshire”. Pozostała przy „Numerze Fritza” i służyła mu wiernie, a kto wie, czy z wiekiem nie stwierdziła, że podawanie karłom do stołu i słanie im łóżek w sumie znacznie bardziej jej odpowiada niż usługi, które świadczyła lepiej wyrośniętym osobnikom. Pewnego dnia umarła - „we śnie”, jak napisał nam Fritz. Franny stwierdziła, że to bardzo stosowny zgon dla Rondy Ray, ale ja po stracie matki i młodszego brata w niczyjej śmierci nie widziałem niczego stosownego. W każdym razie śmierć Rondy wydawała się bardziej stosowna niż pechowe zejście Maxa Uricka, który rozstał się z tym światem w wannie na drugim piętrze hotelu „New Hampshire”. Pewnie do końca życia się złościł, że kazano mu się pożegnać z ulubioną kryjówką i ze zminiaturyzowanym wyposażeniem łazienki na trzecim piętrze. Wyobrażam sobie, jak go dręczyła świadomość, że nad głową drepczą mu karły - nawet jeśli nie słyszał tupotu. Zawsze potem byłem przekonany, że Maxa załatwiła ta sama wanna, która o mało nie wykończyła Ciutki Tuck: ta, w której Jajo usiłował schować Smutka. Fritz nie podał nam jednak numeru pokoju; napisał tylko, że stało się to na drugim piętrze; Max dostał widocznie zawału w kąpieli i utonął. Pani Urick ubolewała, że stary żeglarz, który tyle razy wracał zdrów z podróży nad morską topielą, skończył w wannie; jego śmierć wcale nie wydawała jej się stosowna. - Czterysta sześćdziesiąt cztery - mawiała Franny, kiedy mowa była o Maxie. Pani Urick do dziś dnia kucharzy dla „Numeru Fritza”; dowodzi to zapewne, że jeść i w ogóle żyć należy „prosto, ale smacznie”. Na któreś Boże Narodzenie Lilly posłała jej wykaligrafowany tekst anonimowego poety, przetłumaczony ze staroangielskiego: „Kto żyje w pokorze, temu aniołowie niebiescy niosą męstwo, siłę i wiarę”. Amen. Fritzem z „Numeru Fritza” na pewno opiekowali się tacy właśnie aniołowie. Po przejściu na emeryturę osiadł w Dairy, w hotelu „New Hampshire”; odkąd przestał jeździć z młodszymi karłami w zimowe trasy, mieszkał tam przez okrągły rok. Lilly na myśl o nim smutniała, bo wprawdzie z początku największe wrażenie zrobił na niej sam jego wzrost, ale potem myśląc o Fritzu zawsze wyobrażała sobie, co by było, gdybyśmy zamiast jechać do Wiednia zostali w hotelu „New Hampshire”, sprzedanym dyrektorowi cyrku. Jakże inaczej wyglądałoby nasze życie, jeślibyśmy nie stracili matki i Jaja! „Aniołowie niebiescy” nie zjawili się w porę, żeby uratować tych dwoje. Lecz oczywiście nie mieliśmy jeszcze takiej wizji świata, kiedy po raz pierwszy ujrzeliśmy Wiedeń - „freudowski Wiedeń”, jak mówił Frank, a myśmy wiedzieli, o którego Freuda mu chodzi. W całym mieście (w pięćdziesiątym siódmym roku) pełno było wyrw między domami, domów zawalonych lub mniej czy bardziej ażurowych - domów pozostawionych w takim stanie, do jakiego doprowadziły je bomby. Czuło się, że na niektórych parcelach zasypanych gruzem, często sąsiadujących z opuszczonymi przez dzieci placami zabaw, drzemią

niewypały ukryte w schludnie przygrabionym rumowisku. Jadąc z lotniska na peryferie miasta minęliśmy rosyjski czołg umocowany na betonowym postumencie jako pomnik. Z pokrywy włazu puściły się kwiaty, długa lufa udrapowana była flagami, czerwona gwiazda wyblakła i upstrzyły ją ptaki. Czołg stał zaparkowany raz na zawsze przed budynkiem, który wyglądał jak poczta, ale nasza taksówka przemknęła tak szybko, że nie byliśmy pewni. Smutek wprawdzie zawsze na wierzch wypływa, ale my dotarliśmy do Wiednia szybciej niż zła nowina i skłanialiśmy się ku ostrożnemu optymizmowi. W miarę jak zbliżaliśmy się do centrum, ślady zniszczeń wojennych stawały się bardziej dyskretne; gdzieniegdzie przez misterne gmachy przeświecało słońce. Z krawędzi dachu chylił się nad nami szereg kamiennych amorków o brzuszkach poznaczonych ogniem cekaemów niby dziobami po ospie. Przechodniów było więcej niż na peryferiach, te bowiem przywodziły na myśl stare zdjęcia w kolorze sepii zrobione o tej porze dnia, kiedy nikogo nie ma na ulicy, bo wszyscy jeszcze śpią - albo wszystkich już zabito. - Ale tu niesamowicie - ośmieliła się powiedzieć Lilly. Ze strachu przestała wreszcie płakać. - Wszystko takie stare - dorzuciła Franny. - Wo ist die Gemutlichkeit? - radośnie zaśpiewał Frank, rozglądając się za odrobiną Gemutlichkeit. - Mamie powinno się tu podobać - stwierdził ojciec optymistycznym tonem. - Ale nie Jaju - powiedziała Franny. - On przede wszystkim niczego tu nie usłyszy - rzekł Frank. - Mamie też się tu nie spodoba - oświadczyła Lilly. - Czterysta sześćdziesiąt cztery - podsumowała Franny. Szofer powiedział coś, czego nikt z nas nie zrozumiał. Nawet ojciec poznał, że to nie po niemiecku. Frank usiłował się dogadać z kierowcą; po chwili ustalił, że jest to Węgier, przybyły po niedawnym powstaniu. W lusterku wstecznym i w tępych oczach szofera szukaliśmy śladów nie zagojonych ran, i nawet jeśli ich nie dostrzegliśmy, umieliśmy je sobie wyobrazić. Z prawej mignął nam park, a potem budynek piękny niczym pałac (bo też był to pałac); z bramy prowadzącej na dziedziniec wyszła pogodna tłuścioszka w stroju pielęgniarki (oczywiście niańka), pchająca przed sobą podwójny wózek dziecinny (widocznie komuś urodziły się bliźnięta!), a Frank przeczytał z głupiej broszury dla turystów idiotyczne wyniki statystyk: - Wiedeń jest miastem niespełna półtoramilionowym, ale do dziś dnia ma z górą trzysta kawiarń! Z okien taksówki przyglądaliśmy się ulicom, spodziewając się, że cale będą splamione kawą. Franny otworzyła okno i pociągnęła nosem: nie pachniało kawą, tylko cuchnęło europejskimi spalinami z ropniaków. Wkrótce mieliśmy się dowiedzieć, po co są kawiarnie: po to, żeby w nich przesiadywać godzinami, żeby odrabiać lekcje, rozmawiać z kurwami, rzucać lotkami do tarczy, grać w bilard, pić kawę i nie tylko, snuć plany - czyli (w naszym przypadku) obmyślać ucieczkę - no i oczywiście cierpieć na bezsenność, a także śnić na jawie. Lecz tego pierwszego dnia olśniła nas fontanna na Schwarzenbergplatz, a potem przecięliśmy Ringstrasse, po której jeździły wesołe tramwaje, i szofer zaczął nucić pod nosem: „Krugerstrasse, Rrugerstrasse”, jak gdyby dzięki powtarzanemu w ten sposób zaklęciu uliczka ta mogła sama wyskoczyć nam naprzeciw (co się i stało), po czym kierowca zaintonował: „Gasthaus Freud, Gasthaus Freud”. Ale „Gasthaus Freud” jakoś nie wyskoczył nam na spotkanie. Taksówka minęła go wolniuteńko, a Frank wbiegł do „Kaffee Mowatt”, żeby zapytać o drogę; wskazano nam budynek, którego sami nie zauważyliśmy. Sklepu ze słodyczami już nie było (szyldy dawnej Konditorei - BONBONS i tak dalej - stały w środku, oparte o szybę wystawy). Ojciec myślał, że Freud przygotowując się na nasz przyjazd zaczął realizować plan rozwoju firmy i wykupił sklep cukierniczy. Po dokładniejszych oględzinach stwierdziliśmy jednak, że starą Konditorei zniszczył pożar, który musiał przynajmniej na chwilę zagrozić też mieszkańcom pobliskiego „Gasthaus Freud”. Weszliśmy do mrocznego hoteliku, mijając nową tabliczkę z napisem przy wejściu do wybebeszonej cukierni; Frank przetłumaczył nam treść napisu: NIE DEPTAĆ CUKRU. - Nie deptać cukru, Frank? - upewniła się Franny. - Tak tu jest napisane - odparł, no i rzeczywiście: ostrożnie wchodząc do holu poczuliśmy, że podłoga „Gasthaus Freud” trochę się lepi (pewnie przez tych, którzy przed nami

przespacerowali się po cukrze, a raczej po ohydnym syropie ze słodyczy stopionych w pożarze). Przytłoczył nas upiorny odór spalonej czekolady. Lilly weszła pierwsza, trochę się zataczając pod ciężarem swoich walizeczek, i wrzasnęła. Byliśmy przygotowani na spotkanie z Freudem, ale zapomnieliśmy o niedźwiedziu. Lilly nie spodziewała się zobaczyć go w holu, spuszczonego z uwięzi. Żadne z nas nie przewidziało, że będzie leżał na kozetce przy biurku w recepcji, skrzyżowawszy krótkie zadnie łapy, z piętami na krześle; wyglądało na to, że czyta gazetę (widocznie Freud miał rację, że to mądra bestia), ale spłoszony wrzaskiem Lilly upuścił kartki; wziął się jednak w garść i zaczął się zachowywać, jak niedźwiedziowi przystało. Zeskoczył z kozetki i bez pośpiechu ruszył w stronę biurka; szedł trochę bokiem, właściwie na nas nie patrząc. Dopiero wtedy zobaczyliśmy, jaki jest mały - przysadzisty, ale krótki; nie dłuższy i nie wyższy od labradora (wszystkim nam przyszło do głowy to samo porównanie), lecz znacznie bardziej nabity, gruby w pasie, z wielkim zadem, tęgi w barach. Stanął na dwóch łapach i straszliwie grzmotnął w dzwonek na biurku: tak w niego huknął, że głuchy łoskot zwierzęcej łapy stłumił cichutkie „dzyń!”. - Jezu! - powiedział ojciec. - To ty? - zawołał ktoś. - Win Berry? Niedźwiedź, zniecierpliwiony guzdralstwem Freuda, gwizdnął dzwonkiem przez cały hol; dzwonek huknął w drzwi, wydając taki dźwięk, jakby ktoś rąbnął młotkiem w największą piszczałkę organów. - Przecież słyszę! - krzyknął Freud. - Jezu! To ty? Wszedł do holu, szeroko rozpościerając ręce; nam, dzieciom, wydał się postacią równie dziwną jak niedźwiedź. Dopiero wtedy zdaliśmy sobie sprawę, że tata właśnie od niego nauczył się wykrzykiwać raz po raz „O Jezu!”, ale to spostrzeżenie nijak nam się nie zgadzało z powierzchownością Freuda, który w przeciwieństwie do ojca nie miał w postawie ani w ruchach nic z atlety. Gdyby Fritz pozwolił swoim karłom głosować, może przyjęłyby naszego gospodarza do cyrku, był bowiem od nich tylko odrobinę wyższy. Ciało Freuda, jak gdyby porażone czymś, co nazwałbym „wyciągiem z dziejów jego niegdysiejszej mocy”, stało się po prostu masywne i zwięzłe. Krucze włosy, o których nam opowiadano, posiwiałe i długie, były rozczochrane jak wąsy żytniego kłosa. W ręku trzymał laskę podobną do maczugi albo baseballowego kija - potem zresztą się okazało, że to naprawdę kij baseballowy. Dziwaczna kępka włosów na policzku wciąż miała rozmiary przeciętnej monety, ale zszarzała, przybierając nieokreśloną barwę ulicy, przez nikogo nie kochany kolor miejskiego chodnika. Wśród oznak starości najważniejsze było jednak to, że Freud oślepł. - To ty? - zawołał przez cały hol, zwracając się nie do ojca, ale do staroświeckiej żeliwnej tralki u dołu poręczy. - Tu jestem - cicho rzekł ojciec. Freud szeroko rozłożył ręce i po omacku ruszył za jego głosem. - Win Berry! - krzyknął, a niedźwiedź pomknął ku niemu, szorstko wziął go łapą za łokieć i popchnął w stronę naszego taty. Hekroć Freud zwalniał, bojąc się zderzyć z krzesłem stojącym nie na swoim miejscu albo potknąć o czyjeś nogi, niedźwiedź od tyłu szturchał go pyskiem. Pomyśleliśmy, że jest nie tylko mądry, ale i wytresowany na przewodnika niewidomych. Czyli Freud znalazł sobie niedźwiedzia, który za niego widzi. Nie ma co, z takim niedźwiedziem rzeczywiście wszystko od razu inaczej wygląda. Patrzyliśmy, jak ślepy gnom obejmuje naszego ojca. Patrzyliśmy, jak we dwóch wykonują niezgrabny taniec w zapuszczonym holu „Gasthaus Freud”. Kiedy zniżyli głosy, z drugiego piętra usłyszeliśmy stukot maszyn do pisania: to radykałowie muzykowali po swojemu, lewacy pisali własną wersję świata. Pewność siebie słychać było nawet w klekocie ich maszyn: skłócone z innymi, mniej doskonałymi wersjami, niezachwianie wierząc w swoją rację wklepywały każde słowo we właściwe miejsce; towarzyszył temu klekot, który przypominał bębnienie zniecierpliwionych palców po stołach, odmierzające czas między przemówieniami. Ale czy nie było to i tak lepsze niż przyjazd w nocy? Owszem, w łagodnym, skąpym świetle, w pobłażliwym półmroku hol wydałby nam się pewnie mniej zaniedbany. Ale czy dla nas, dzieci, nie lepiej było w końcu, żeśmy usłyszeli stukot maszyn i zobaczyli niedźwiedzia, niż gdybyśmy mieli słuchać (albo się domyślać) sprężynowania łóżek, tupotu prostytutek

kursujących w tę i z powrotem po schodach, zmieszania w głosach ludzi, witających się i żegnających w holu (co chwila, przez całą noc)? Niedźwiedź wszedł między nas i zaczął niuchać. Lilly trochę go się bała (był przecież od niej większy), mnie onieśmielał, Frank próbował go sobie zjednać, przemawiając doń po niemiecku, ale niedźwiedź nie zauważał nikogo oprócz Franny. Przycisnął jej do talii swój szeroki łeb i szturchnął ją pyskiem między nogi. Franny podskoczyła i roześmiała się, a Freud spytał: - Susie! Jesteś grzeczna czy rozrabiasz? Niedźwiedzica imieniem Susie obróciła się w jego stronę, w paru krokach podbiegła do niego na czworakach i pchnęła go paszczą w brzuch, aż starzec upadł. Ojciec chciał chyba zainterweniować, ale Freud wstał o własnych siłach, podpierając się kijem baseballowym. Trudno było wyczuć, czy rzeczywiście chichocze, czy tylko tak nam się zdaje. - Oj, Susie! - powiedział nie w tę stronę, co trzeba. - Popisuje się, i tyle. Nie znosi krytyki. No i woli dziewczynki od mężczyzn. Właśnie, gdzie są dziewczynki? Rozłożył ręce. Franny i Lilly podeszły do niego; niedźwiedzica Susie nie odstępowała Franny na krok, czule szturchając ją od tyłu. Frank, opętany nagłą chęcią zaprzyjaźnienia się ze zwierzakiem, pociągnął go za szorstką sierść i wydukał: - Eeee, ty na pewno jesteś niedźwiedzica Susie. Wiele o tobie słyszeliśmy. Mam na imię Frank. Sprechen Sie Deutsch ? - Nie, nie - powiedział Freud. - Tylko nie po niemiecku. Susie nie lubi niemieckiego. Rozumie za to po waszemu - rzekł mniej więcej w stronę Franka. Frank jak ostatni dureń pochylił się nad niedźwiedzicą i znów ją pociągnął za futro. - Podasz mi łapę, Susie? - spytał, jeszcze bardziej się schylając, ale zwierzę obróciło się do niego przodem i stanęło na dwóch łapach. - Ona chyba nie rozrabia, co? - zawołał Freud. - Susie, bądź grzeczna! Nie rozrabiaj. Kiedy niedźwiedź stał na zadnich łapach, był niższy od każdego z nas - oprócz Lilly, no i Freuda. Pyskiem sięgał Frankowi do podbródka. Przez chwilę stali twarzą w twarz; zwierzę przestępowało z łapy na łapę, trochę jak bokser. - Jestem Frank - powtórzył Frank, zdenerwowany, wyciągając dłoń; następnie oburącz schwycił niedźwiedzia za prawą przednią łapę i spróbował ją uścisnąć. - Ręce przy sobie, synu - powiedział niedźwiedź i szybkim, krótkim uderzeniem roztrącił splecione dłonie Franka. Ten zatoczył się w tył i potknął się o dzwonek z recepcji, który odpowiedział prędziutkim „dzyń!”. - Jak się to panu udało? - spytała Franny Freuda. - Jakim cudem zmusił ją pan do mówienia? - Mnie się nie zmusza, kotku - odparła niedźwiedzica Susie, czochrając się pyskiem o biodro Franny. Lilly znowu wrzasnęła: - Niedźwiedź mówi, niedźwiedź mówi! - Bo to mądry niedźwiedź! - zawołał Freud. - Przecież wam pisałem! - Niedźwiedź mówi! - darła się Lilly, bliska histerii. - Ale przynajmniej się nie drę - rzekła niedźwiedzica Susie i wyzbywając się wszelkich pozorów niedźwiedziowatości ponuro wróciła na dwóch łapach do kozetki, na której siedziała czytając dosyć stary numer „Time’a”, kiedy pierwszy wrzask Lilly zakłócił jej spokój. Usiadła, skrzyżowała zadnie łapy i oparła je na krześle. - Susie pochodzi z Michigan - powiedział Freud takim tonem, jakby uważał, że to do końca wyjaśnia sprawę. - Ale studiowała w Nowym Jorku. Jest bardzo mądra. - Studiowałam u Sarah Lawrence - rzekła niedźwiedzica - ale rzuciłam to w cholerę. Elitarne zasraństwo - dodała, mając na myśli uczelnię. Niecierpliwie przejechała łapami po papierowym świecie czasopisma. - To dziewczyna! - powiedział ojciec. - Dziewczyna przebrana za niedźwiedzia! - Kobieta - sprostowała Susie. - Licz się pan ze słowami. Był dopiero rok pięćdziesiąty siódmy, ale niedźwiedzica Susie wyprzedzała epokę. - Kobieta przebrana za niedźwiedzia - rzekł Frank, a Lilly uczepiła się mojej nogi. - Mądre niedźwiedzie nie istnieją - oświadczył Freud złowieszczym tonem. - Chyba że takie. Ponad naszym zdumionym milczeniem rozlegał się kłótliwy jazgot maszyn do pisania. Patrzyliśmy na Susie: była mądrym niedźwiedziem, bez dwóch zdań, a w dodatku

przewodniczką niewidomego. Gdy dowiedzieliśmy się, że nie jest prawdziwą niedźwiedzicą, urosła w naszych oczach i zyskała nową moc. Pomyśleliśmy, że może być nie tylko okiem Freuda, lecz także jego sercem i umysłem. Tata rozglądał się po holu, a jego stary ślepy mentor wspierał mu się na ramieniu. Zastanawiałem się, co też ojciec tym razem widzi. Jaki zamek, jaki pałac - jaka wizja luksusu rosła mu przed oczyma, gdy sunął spojrzeniem po zapadniętej kozetce z niedźwiedzicą, po pseudoimpresjonistach (różowe, krowiaste naguski obalone między świetliste kwiaty) gryzących się z tapetą w kwietny wzór? Do tego fotel z eksplodującą wyściółką (kojarzyła mi się z bombami, których należało się domyślać pod rumowiskiem na peryferiach) i lampa stojąca z żarówką tak słabą, że nie sposób było przy niej czytać. - Szkoda, że cukierniczy się spalił - powiedział ojciec do Freuda. - Szkoda? - zawołał Freud. - Nein, nein, nicht szkoda! Właśnie, że dobrze się złożyło. Już po sklepie, a właściciel nie był ubezpieczony. Możemy odkupić lokal, i to tanio! Urządzimy sobie taki hol, że nareszcie będzie go widać z ulicy! - wykrzykiwał Freud, chociaż sam niczego już oczywiście widzieć nie mógł. - Bardzo fortunny pożar, świetnie skoordynowany z waszym przyjazdem - powiedział, ściskając ojcu ramię. - Pożar wręcz genialny! - dodał. - Znać łapę mądrego niedźwiedzia - powiedziała niedźwiedzica Susie, z całym cynizmem przedzierając się przez stronice starego numeru „Time’a”. - To pani podłożyła ogień? - spytała Franny. - No jasne, słodka dupciu - odparła Susie. Otóż była raz sobie kobieta, którą też zgwałcono, ale kiedy jej opowiedziałem o przygodzie naszej siostry i o tym, jak to według mnie Franny uporała się z całą sprawą - może właśnie dzięki temu, że się nią w żaden sposób nie zajmowała albo że wyparła ze świadomości wszystko, co najgorsze - ta kobieta oznajmiła mi, że Franny i ja tkwimy w błędzie. - W błędzie? - zdziwiłem się. - No chyba - powiedziała. - Franny została zgwałcona, a nie pobita. I wbrew temu, co nabzdurzył wasz czarny koleżka, te skurwysyny „dobrały się do prawdziwej Franny”. Co on w ogóle może wiedzieć? Tylko dlatego, że ma siostrę, uważa się za speca od gwałtów? Twoja siostra sama pozbawiła się jedynego bata, jaki miała na tych gnoi: ich własnej spermy. I nikt jej nie zabronił się umyć, nikt jej nie zmusił, żeby stawiła czoło sytuacji, no i teraz będzie się borykać z tą sprawą do końca życia. Właściwie od razu zgodziła się na fałsz, bo się nie broniła przed napastnikami, a ty - (mówiła do mnie ta kobieta) - dla własnej wygody zbagatelizowałeś gwałt na siostrze i zafałszowałeś jego sens, bo pobiegłeś po bohatera, zamiast zostać na miejscu i samemu sobie poradzić. - To gwałt ma sens? - spytał Frank. - Pobiegłem po pomoc - powiedziałem. - Zrobiliby ze mnie mokrą plamę, a Franny i tak by zgwałcili. - Muszę pogadać z twoją siostrą, kotku - oświadczyła wiadoma kobieta. - Trzyma się swojej własnej amatorskiej psychologii, a to nic nie da, możesz mi wierzyć: znam się na gwałtach. - Prrr! - powiedział raz Bob z Iowy. - Cała psychologia to amatorszczyzna. Freud i cała reszta tej bandy są do dupy! - Przynajmniej Freud Pierwszy - dodał mój ojciec. A ja po latach pomyślałem: może i ten nasz? W każdym razie znawczyni zagadnień gwałtu stwierdziła, że reakcja Franny na jej własny gwałt to jeden wielki pic, a ponieważ wiedziałem, że Franny ciągle pisuje do Chippera Dove, dało mi to do myślenia. Według znawczyni przedmiotu prawdziwy gwałt miał wyglądać zupełnie inaczej i wywoływać zupełnie inne skutki - wcale nie takie, jak u Franny. Twierdziła, że wie, co mówi. Ją samą też to spotkało. Na studiach wstąpiła do klubu zgwałconych, którego członkinie dokładnie ustaliły, czym dla kobiety jest gwałt i jak należy na niego reagować. Nim jeszcze zaczęła rozmawiać z Franny, zauważyłem, jak rozpaczliwie hołubi swoją osobistą udrękę i jak bardzo jest przekonana, że tylko jej własny sposób przeżywania gwałtu zasługuje na wiarę. Jeśli ktoś na podobny akt przemocy reagował odmiennie, w jej pojęciu znaczyło to jedynie, że i przemoc musiała w tym przypadku wyglądać trochę inaczej. - Ludzie tacy już są - powiedziałby Bob z Iowy. - Muszą uogólniać swoje najgorsze przeżycia. Jakoś się tym widać podpierają. I czy można mieć im to za złe? Tylko że szlag człowieka trafia, kiedy z takimi rozmawia;

ponieważ spotkało ich coś, co odczuli jako odczłowieczenie, chodzą po świecie, odmawiając innym ludziom prawa do odmiennego człowieczeństwa, a przecież w rozmaitości wyraża się tyle samo prawdy o człowieku, ile w jednakowości. Biedaczka. - Musi być bardzo nieszczęśliwa w życiu - powiedziałby Bob z Iowy. No i rzeczywiście była w życiu bardzo nieszczęśliwa: ta znawczyni zagadnień gwałtu to niedźwiedzica Susie. - „Jedno drobne zdarzenie wśród wielu innych?” „Najszczęśliwszy dzień w moim życiu?” Co to za bzdury? - spytała Susie moją siostrę. - Te zbiry chciały cię nie tylko przerżnąć, ale przy okazji odebrać ci twoją siłę, a ty im pozwoliłaś. Każda kobieta, która tak biernie się godzi z pogwałceniem własnej kobiecości... Jak możesz twierdzić, że wiedziałaś, że Chip Dove będzie „tym pierwszym”, kochanie? Zbagatelizowałaś potworność tego, co cię spotkało, żeby trochę łatwiej było ci to znieść. - Czyj to w końcu jest gwałt? - odparła Franny. - Ty masz swój, a ja swój. Wiem, co mówię: nikt się nie dobrał do prawdziwej Franny. Myślisz, że tym facetom zawsze się udaje? - No jasne, słodka dupciu. Gwałciciel używa kutasa jako broni. A jak ktoś się do ciebie dobiera z bronią, to nie ma siły, żeby mu się nie udało. Powiedz mi na przykład - zażądała niedźwiedzica Susie - jak teraz wygląda twoje życie seksualne? - Ona ma dopiero szesnaście lat - wtrąciłem. - W tym wieku wcale nie powinna prowadzić szczególnie bujnego życia seksualnego. - Wiem, co jest co - powiedziała Franny. - Seks to jedno, a gwałt całkiem co innego. Niebo i ziemia. - To dlaczego wciąż twierdzisz, że Chipper Dove był „tym pierwszym”? - spytałem półgłosem. - No właśnie. O to chodzi - powiedziała niedźwiedzica Susie. - Słuchajcie - zaczęła Franny; Frank z zażenowaną miną stawiał pasjansa i udawał, że nie słucha; Lilly śledziła naszą rozmowę jak mecz w ważnym turnieju tenisowym, w którym każdej piłce należy się respekt. - Słuchajcie - ciągnęła Franny - chodzi o to, że mój gwałt należy do mnie. Jest mój. To moja własność. Poradzę z nim sobie po swojemu. - Ale ty nie próbujesz sobie z nim radzić - powiedziała Susie. - Nigdy nie poczułaś tyle złości, ile powinnaś. A musisz ją poczuć. Musisz się wściec o to, co ci zrobiono. - Musisz się nabawić na tym punkcie nieuleczalnej obsesji. - Frank przewrócił oczami, cytując starego Boba z Iowy. - Mówię poważnie - rzekła niedźwiedzica Susie. Była rzeczywiście aż zanadto poważna, ale też bardziej sympatyczna, niż nam się z początku wydawało. Po jakimś czasie doszła do ładu z całą tą sprawą gwałtu. W późniejszych latach otworzyła znakomity ośrodek dla zgwałconych kobiet przechodzących kryzys i w pierwszych słowach poradnika adresowanego do ofiar tego rodzaju przemocy napisała, że zagadnienie „czyj jest gwałt” to kwestia najważniejsza. Ostatecznie zrozumiała, że choć jej gniew mógł wpłynąć na nią samą w gruncie rzeczy dobroczynnie, podobna reakcja niekoniecznie musiałaby się okazać najzdrowsza w przypadku Franny, i to w tamtym akurat momencie. „Pozwól ofierze gwałtu się wydyszeć” - tę właśnie mądrą radę zawarła w swym biuletynie, w którym dalej pisze: „Nie mieszaj własnych problemów z problemami ofiary”. W późniejszym okresie niedźwiedzica Susie stała się prawdziwą znawczynią zagadnień gwałtu; to ona sformułowała słynne zalecenie: „Uwaga: nie zawsze sedno gwałtu tkwi tam, gdzie ty je widzisz. Zechciej łaskawie przyjąć do wiadomości, że mogą istnieć różne sedna”. A wszystkim opiekunom zgwałconych, działającym pod jej kierunkiem, radziła: „Przede wszystkim należy zrozumieć, że ofiary różnie reagują na kryzys po zgwałceniu i różne znajdują sposoby, żeby się pogodzić z tym, co je spotkało. Czasem stwierdza się u nich wszystkie zwykłe objawy, czasem taką lub inną kombinację objawów, a czasem żadnego: może to więc być poczucie winy, wyparcie, gniew, dezorientacja, strach lub jakiś całkiem inny symptom. Problemy mogą się pojawić w tydzień, w rok, w kilka lat po gwałcie albo i nigdy”. Szczera prawda; Bobowi z Iowy niedźwiedzica Susie tak samo przypadłaby do serca, jak Żarł. Chociaż fakt, że w pierwszych wspólnie spędzonych dniach rzeczywiście się z nami żarła, ilekroć na tapecie pojawiał się temat gwałtu - i nie tylko wtedy. Pod naciskiem okoliczności powstała między nią a nami wręcz nienaturalna zażyłość, bo nagle się okazało, że musimy traktować Susie jak przybraną matkę (skoro naszej własnej

zabrakło); zaczęliśmy się do niej zwracać z coraz to nowymi sprawami. Ta mądra, choć szorstka niedźwiedzica prawie od razu wydała nam się bardziej „wszechwidząca” niż ślepy Freud, więc już od pierwszej doby spędzonej w nowym hotelu właśnie ją o wszystko pytaliśmy. - Kto to są ci, co tak piszą na maszynach? - pytałem. - Ile biorą prostytutki? - dociekała Lilly. - Gdzie dostanę dobrą mapę? - chciał wiedzieć Frank. - Najlepiej taką z zaznaczonymi trasami pieszych spacerów. - Pieszych spacerów, Frank? - upewniała się Franny. - Susie, pokaż dzieciom ich pokoje - polecił Freud swojej mądrej niedźwiedzicy. Nie wiadomo dlaczego poszliśmy najpierw całą gromadą do pokoju Jaja; był najgorszy ze wszystkich - z dwojgiem drzwi, za to bez okien: sześcian, z którego jednymi drzwiami wchodziło się do pokoju Lilly (lepszego tylko o jedno okno), a drugimi do holu na parterze. - Jajo nie będzie się tu dobrze czuł - orzekła Lilly, ale ona w ogóle przewidywała, że małemu nie spodoba się przeprowadzka i wszystkie inne zmiany. Pewnie miała rację; kiedy teraz przypomina mi się czasem Jajo, zwykle widzę go w tym jego pokoju w „Gasthaus Freud”, którego nigdy nie widział: Jajo w dusznym pudle bez okien jak w maleńkiej pułapce, w samym sercu obcego hotelu - w pokoju nie nadającym się dla gości. Typowy przykład rodzinnej tyranii: najmłodsze dziecko zawsze dostaje najgorszy pokój. Jajo nie czułby się dobrze w „Gasthaus Freud”. Zresztą chyba żadne z nas nie mogło być tam szczęśliwe, choć co prawda na samym starcie zostaliśmy pokrzywdzeni. Minęła zaledwie doba, a już przygniotła nas wiadomość o matce i o Jaju. Niedźwiedzica Susie stała się również i naszą przewodniczką w ciemnościach, a ojciec i Freud w duecie zaczęli marzyć o swoim hotelu, mając nadzieję, że będzie on jeśli nie znakomity, to przynajmniej opłacalny; może nie wspaniały, ale chociaż w miarę przyzwoity. Już w dniu przyjazdu zaczęli układać plany. Ojciec chciał przenieść prostytutki na czwarte piętro, a Instytut Stosunków Wschód-Zachód na trzecie, żeby pierwsze i drugie zwolnić dla gości. - Czemu goście, którzy przecież nam płacą, mają się wspinać aż na trzecie i czwarte piętro? spytał Freuda. - Prostytutki - zwrócił mu uwagę Freud - też nam płacą. Nie musiał dodawać, że co noc robią po kilka kursów z dołu na górę i z powrotem. - A niektórzy ich klienci są za starzy, żeby wdrapywać się tak wysoko po schodach - dorzucił. - Jak już nie mają siły się wdrapywać - powiedziała niedźwiedzica Susie - to i na świństwa są za starzy. Lepiej niech któregoś wygnie na schodach, niż miałby wykorkować w łóżku na jakiejś dziewuszce. - Jezu - rzekł ojciec. - To może oddajmy prostytutkom pierwsze piętro, a tych cholernych radykałów przenieśmy na samą górę. - Intelektualiści - stwierdził Freud - są notorycznie w złej formie. - Radykał to niekoniecznie zaraz intelektualista - powiedziała Susie. - A kiedyś w końcu i tak powinniśmy założyć windę. Lepiej niech kurwy zostaną niżej, a myśliciele niech się wspinają. - Tak, a gości wstawimy w środek - zadecydował ojciec. - Jakich znowu gości? - zdziwiła się Franny. Ona i Frank przejrzeli książkę meldunkową: w „Gasthaus Freud” nikt się ostatnio nie zatrzymywał. - Wszystko przez ten cukierkowy pożar - wyjaśnił Freud. - Wykurzył nam gości. Jak tylko urządzimy hol, zwalą się klienci! - I w nocy nie da im spać to całe dupczenie, a rano będą ich budzić maszyny - powiedziała niedźwiedzica Susie. - Hotel w stylu cyganerii - rzekł Frank tonem optymisty. - A co ty wiesz o cyganerii, Frank? - spytała Franny. W pokoju Franka stał manekin krawiecki, niegdyś własność prostytutki, która stale mieszkała w hotelu. Był tęgawy, zwieńczony poobijaną głową innego manekina - skradzioną w jednym z domów towarowych na Karntnerstrasse, jak twierdził Freud. Ładna, ale dziobata twarz, peruka na bakier. - W sam raz do tych twoich przebieranek, Frank - rzekła Frartny. Frank z ponurą miną powiesił na manekinie swój płaszcz.

- Ale śmieszne - powiedział. Pokój Franny sąsiadował z moim. Mieliśmy wspólną łazienkę z przedpotopową wanną, tak głęboką, że można by w niej ugotować wołu. Ubikacja była trochę dalej, a wchodziło się do niej prosto z holu. Jedynie ojciec miał własną łazienkę i ubikację. Susie kąpała się chyba w tej samej wannie, co Franny i ja, chociaż mogła wchodzić do łazienki tylko przez któryś z naszych pokojów. - Nie pękajcie - uspokoiła nas. - Ja się tak znów często nie myję. Wiedzieliśmy bez gadania. Nie można powiedzieć, że cuchnęła akurat niedźwiedziem, ale był to ostry, słony, zawiesisty odór, a gdy zdjęła niedźwiedzi łeb i po raz pierwszy zobaczyliśmy jej ciemne, przepocone włosy, bladą twarz pokrytą licznymi dziobami i cierpiętnicze, nerwowe spojrzenie, stwierdziliśmy, że w sumie wolimy, kiedy chodzi przebrana za niedźwiedzia. - Macie przed sobą - oświadczyła - obraz spustoszeń dokonanych przez trądzik, utrapienie mojej młodości. To właśnie o mnie pierwszej powiedziano: „Nawet obleci, jeżeli założyć jej worek na głowę”. - Nie przejmuj się - powiedział Frank. - Jestem homoseksualistą. Mnie też nie czeka taka znów ekstra młodość. - Ale ty jesteś chociaż przystojny - odparła niedźwiedzica Susie. - Wszyscy u was w rodzinie są przystojni - dodała, obrzucając nas złym spojrzeniem. - Może ci grozić dyskryminacja, ale wierz mi, nie ma gorszej dyskryminacji niż to, co ludzie wyprawiają z brzydalami. Byłam brzydkim dzieckiem i z dnia na dzień brzydnę, kurde, coraz bardziej. Kiedy tak stała przed nami w niedźwiedzim kostiumie, nie mogliśmy od niej oczu oderwać. Oczywiście ciekawiło nas, czy naprawdę jest tak potężnie zbudowana, czy to kostium wywołuje takie wrażenie. A gdy zobaczyliśmy, jak się poci w koszulce i spodenkach gimnastycznych, ćwicząc przysiady i skłony przy ścianie w gabinecie Freuda, żeby się rozgrzać, nim radykałowie wyjdą z dziennej zmiany, prostytutki wrócą na nocną, a ona znów będzie musiała grać swoją stałą rolę - przekonaliśmy się, że ma w sam raz odpowiednie warunki fizyczne do naśladowania tego akurat zwierzęcia. - Ale jestem nabita, co? - spytała mnie. „Za dużo bananów”, powiedziałby Bob z Iowy; i za mało ruchu w terenie. Ale prawdę mówiąc, trudno było wymagać, żeby Susie dokądkolwiek chodziła inaczej niż w stroju i w roli niedźwiedzia. A w niedźwiedzim kostiumie niełatwo jest się gimnastykować. - Nie mogę dać się zdekonspirować, bo byłoby z nami krucho - powiedziała. Bo i jakżeż bez niej Freud utrzymałby ład? To niedźwiedzica Susie strzegła porządku. Sama twierdziła, że kiedy rozrabiacy z prawicy utrudniają życie radykałom, kiedy jedni i drudzy przekrzykują się w holu i na schodach, kiedy ten czy ów neofaszysta zaczyna się wydzierać: „Nic za darmo! Nic za darmo!”, a jakiś tłumek manifestuje w holu pod transparentem wypraszającym Instytut Stosunków Wschód-Zachód dalej na wschód - wtedy właśnie się okazuje, jak jest Freudowi potrzebna. - Wynoście się, bo niedźwiedź będzie zły - krzyczał Freud. Jeśli to nie wystarczało, Susie musiała ryknąć i przypuścić krótką szarżę. - Dziwna sprawa - mówiła nam. - Właściwie wcale nie jestem aż taka silna, ale z niedźwiedziem nikt nawet nie próbuje walczyć. Ledwo kogoś złapię, zwija się w kłębek i zaczyna jęczeć. Wystarczy, że chuchnę na takiego skurwiela, że go ciut, ciut nacisnę. Jak jesteś niedźwiedziem, to nikt z tobą nie zaszura. Ponieważ radykałowie byli wdzięczni za tę niedźwiedzią ochronę, bez problemu udało się przenieść ich wyżej. Pewnego popołudnia ojciec i Freud po prostu im wytłumaczyli, w czym rzecz. Ojciec wielkodusznie oświadczył, że poprzenoszę maszyny, zacząłem więc taszczyć je do pustych pokojów na czwartym piętrze. Maszyn było sześć plus powielacz, prócz tego zwykłe w takich miejscach materiały biurowe, a telefonów chyba aż za wiele. Przy trzecim czy czwartym biurku poczułem lekkie zmęczenie, ale z powodu podróży miałem zaległości w treningu, więc nawet mi było na rękę, że trochę sobie podźwigam. Spytałem kilku młodszych radykałów, gdzie można kupić sztangę, ale odnosili się do nas z widoczną podejrzliwością, bo byliśmy Amerykanami, i albo nie znali angielskiego, albo po prostu woleli mówić w swoim języku. Pewien starszy radykał przez chwilę protestował przeciwko przeprowadzce, wdawszy się w ożywioną dysputę z Freudem, ale niedźwiedzica Susie zaczęła pojękiwać, kołysząc

łbem tuż przy kostkach jego nóg, jakby chciała wytrzeć nos w mankiety spodni staruszka, więc się uspokoił i poszedł na górę, choć przecież wiedział, że to nie prawdziwy niedźwiedź. - Co oni tak piszą? - spytała Franny niedźwiedzicę. - Jakieś broszury, propagandę? - Po co im tyle telefonów? - spytałem ja z kolei, bo przez cały dzień ani razu nie usłyszeliśmy, żeby ktoś do nich dzwonił. - Sami ciągle dzwonią na miasto - wyjaśniła Susie. - Chyba z pogróżkami. A broszur nie czytam. Nie zgadzam się z ich poglądami politycznymi. - Ale jakie oni właściwie mają poglądy? - zaciekawił się Frank. - Wszystko chcą zmienić, kurde - powiedziała Susie. - Zacząć od zera. Wymazać całą przeszłość. Rozegrać partię od nowego rozdania. - Ja też tak chcę - rzekł Frank. - To chyba niezły pomysł. - Można się ich przestraszyć - wyznała Lilly. - Patrzą człowiekowi nad głową, a nawet jak spojrzą prosto na niego, to i tak go nie widzą. - No, ty akurat jesteś nieduża - powiedziała niedźwiedzica Susie. - Na mnie patrzą, i to jeszcze jak. - A jeden patrzy na Franny, i to jeszcze jak - dodałem. - Nie o to mi chodzi - rzekła Lilly. - Oni nie widzą ludzi, nawet kiedy na nich patrzą. - Bo przez cały czas myślą o tym, że wszystko mogłoby być inaczej - stwierdził Frank. - Ludzie też, Frank? - spytała Franny. - Czy oni twoim zdaniem myślą, że ludzie też mogliby być całkiem inni? Uważasz, że mogliby? - No - przytaknęła niedźwiedzica Susie. - Na przykład wszyscy moglibyśmy być martwi. Żałoba zbliża ludzi; okryci żałobą po matce i Jaju zżyliśmy się z radykałami i z kurwami, jakbyśmy ich znali od zawsze. Dla kurew byliśmy półsierotami, a w radykałach budziliśmy współczucie, bo nasz promienisty brat poniósł śmierć. Żeby więc zrekompensować nam naszą niedolę, spotęgowaną panującymi w „Gasthaus Freud” warunkami, radykałowie i kurwy traktowali nas całkiem nieźle. A choć rzeczywiście różnili się od siebie jak noc i dzień, zarazem bardziej byli do siebie nawzajem podobni, niż im samym mogłoby się wydawać. Obie grupy wierzyły w potencjał rynkowy nieskomplikowanej idei: obie wierzyły, że pewnego dnia nastanie dla nich „wolność”. Obie uważały własne ciała za przedmioty, które spokojnie można poświęcić dla dobra sprawy (a po trudach, które pociąga za sobą to poświęcenie, doprowadzić do poprzedniego stanu albo wymienić). Nawet imiona jednych i drugich były podobne - choć z różnych powodów. I tu i tam używano jedynie kryptonimów albo przydomków, a jeśli czasem padło prawdziwe imię, to nigdy z nazwiskiem. Dwoje wręcz nazywano tak samo, ale nie dochodziło do pomyłek, bo radykał był mężczyzną, a kurwa kobietą, i nigdy nie pojawiali się w „Gasthaus Freud” o jednej porze. Ich wspólny przydomek brzmiał „Billig”, co po niemiecku znaczy „tani”. Na najstarszą kurwę mówiono „Stara Billig”, bo stosowała ceny poniżej normy obowiązującej w jej rewirze - a chociaż Krugerstrasse należała do Pierwszej Dzielnicy, tamtejsze kurwy (nawet młodsze) plasowały się niżej od tych, które opanowały Karntnerstrasse, zaczynającą się tuż za rogiem. Skręcając z tamtej ulicy w nasz zaułek, człowiek czuł się tak, jakby schodził w świat pozbawiony światła (przynajmniej przez kontrast tak się wydawało), bo raptem o jedną przecznicę od Karntnerstrasse traciło się z oczu blask hotelu „Sacher” i wspaniałe lśnienie Opery Państwowej, natomiast zauważało się, że tutejsze kurwy mocniej malują oczy, że od długiego stania mają nogi w kolanach odrobinę wykrzywione na zewnątrz, a w kostkach do wewnątrz, i że w talii są jakby grubsze - podobne do manekina z pokoju Franka. Otóż Stara Billig przewodziła kurwom z Krugerstrasse. Jej imiennikiem wśród radykałów był ten właśnie starszy pan, który najzacieklej spierał się z Freudem o przeprowadzkę na czwarte piętro. Zyskał miano „taniego” dzięki temu, że żył niemal o chlebie i wodzie, a także z racji swojej przeszłości, dał się bowiem poznać jako „radykał wśród radykałów”. Za bolszewizmu był bolszewikiem, kiedy zaś zmieniły się określenia, on też na nowo się samookreślił. Trwał na pierwszej linii każdego ruchu, ale tak się jakoś składało, że gdy ruch padał pastwą obłędu albo śmiertelnej choroby, Stary Billig przechodził do straży tylnej i dyskretnie znikał wszystkim z oczu, czekając, aż znów się pojawi jakaś pierwsza linia. Obecni w gronie młodych radykałów idealiści odnosili się do Starego Billiga podejrzliwie, zarazem jednak podziwiali jego upór i umiejętność przetrwania. Koleżanki dosyć podobnie odnosiły się do Starej Billig. Starszeństwo budzi równocześnie szacunek i niechęć tak w społeczeństwie, jak i poza jego

nawiasem. Stara Billig - podobnie jak jej radykalny odpowiednik - najwytrwalej spierała się z Freudem o to, czy przeprowadzka rzeczywiście jest konieczna. - Ale przecież wy się przenosicie piętro niżej - tłumaczył Freud. - Będziecie miały mniej chodzenia po schodach. W hotelu bez windy pierwsze piętro jest lepsze niż drugie. Niemczyzna Freuda była dla mnie czytelna, ale odpowiedzi Starej Billig już nie zrozumiałem. Frank powiedział mi, że kobieta opiera się, bo ma za dużo „suwenirów” do przeniesienia. - Popatrz na tego chłopca! - powiedział Freud, szukając mnie po omacku. - Przyjrzyj się, jakie ma muskuły! Sam oczywiście „przyjrzał” im się w ten sposób, że je pomacał; szczypiąc i szturchając pchnął mnie w stronę starej kurwy. - Pomacaj go! - zawołał. - Da radę przenieść wszystkie twoje suweniry. Jakby było trzeba, w jeden dzień przeniósłby cały hotel! Frank znów przetłumaczył mi odpowiedź Starej Billig. - Nie potrzebuję macać niczyich muskułów - rzekła kurwa do Freuda. - Psiakrew, po nocach mi się śni, że je macam. Jasne, niech poprzenosi suweniry. Tylko żeby mi się nic nie stłukło. I tak to z największą ostrożnością zacząłem przenosić suweniry Starej Billig. Był wśród nich cały zbiór porcelanowych niedźwiadków, niemal dorównujący kolekcji matki (po jej śmierci Stara Billig wpuszczała mnie do swojego pokoju - za dnia, kiedy wychodziła z „Gasthaus Freud”, bo miała wolne; siedziałem więc tam sobie cichutko, sam na sam z niedźwiadkami, wspominając zbiory matki, które przepadły razem z nią). Stara Billig lubiła też rośliny, toteż cały ich gąszcz nieledwie wyskakiwał z doniczek w kształcie zwierząt i ptaków: kwiaty wyrastały żabom z grzbietów, paprocie oblazły flamingowy gaj, drzewko pomarańczowe wypuściło pędy z łba aligatora. Jej koleżanki przeprowadzały się właściwie tylko z ubraniami na zmianę, kosmetykami i lekarstwami. Uderzyła mnie myśl, że w „Gasthaus Freud” kurwy mają „pokoje nocne”, a Ronda Ray miała „pokój dzienny”, czyli pokojów „dziennych” i „nocnych” używa się do podobnych celów. Poznaliśmy się z kurwami zaraz pierwszego wieczoru, kiedy pomagaliśmy im w przeprowadzce z drugiego piętra na pierwsze. Na Krugerstrasse były cztery kurwy, no i Stara Billig. Nazywały się Babette, Jolanta, Czarna Inga i Annie Syrena. Babette nazwano Babette, bo tylko ona znała francuski; do niej też najczęściej trafiali klienci z Francji (dla Francuzów mówienie w jakimkolwiek języku poza francuskim zawsze jest okropnie delikatną sprawą). Była drobną kobietką - a więc ulubienicą Lilly - o szelmowskim wyrazie twarzy, która w ponurym świetle, panującym w holu „Gasthaus Freud”, widziana pod pewnymi kątami niemile przypominała pyszczek gryzonia. W późniejszych latach zacząłem przypuszczać, że Babette miała prawdopodobnie anoreksję, chociaż nic o tym nie wiedziała, bo też w roku pięćdziesiątym siódmym nikt z nas nie wiedział, co to takiego anoreksja. Bez względu na porę roku nosiła wybitnie letnie sukienki w kwiaty. Czasem sprawiała zabawne wrażenie, że jest przesadnie upudrowana i jeśli ktoś jej dotknie, porami skóry buchnie obłoczek pudru. Kiedy indziej miewała woskową cerę i wtedy z kolei się wydawało, że gdyby jej dotknąć palcem, zostałby dołek. Lilly zwierzyła mi się później, że dzięki filigranowości Babette sama zdołała dojrzeć pod pewnym ważnym względem, bo zrozumiała, że małe osóbki naprawdę mogą się kochać z dużymi ludźmi i niekoniecznie im to grozi całkowitym unicestwieniem. Tak właśnie o tym mówiła: „niekoniecznie całkowite unicestwienie”. Jolanta nazwała się Jolantą, bo twierdziła, że to polskie imię, a ona lubiła kawały o Polakach. Miała kanciastą twarz i mocną budowę ciała; była równie dorodna jak Frank (i tak samo niezdarna); w jej jowialności wyczuwało się fałsz - tak jakby opowiadając pyszny kawał mogła w pół słowa zrobić kwaśną minę i wyciągnąć z torebki nóż albo wgnieść komuś kieliszek w twarz. Była kobietą o szerokich ramionach, ciężkich piersiach i masywnych nogach, ale bez śladu otyłości: miała dziarski wdzięk chłopki, dziwnie zdeprawowanej szczwaną miejską przemocą; wydawała się seksowna, ale i niebezpieczna. Przez kilka pierwszych dni i nocy w „Gasthaus Freud” właśnie z myślą o niej najczęściej się onanizowałem; z nią też najtrudniej mi było rozmawiać - nie dlatego, że była najbardziej nieokrzesana, tylko przez to, że budziła we mnie największy lęk. - Po czym się poznaje Polkę prostytutkę? - spytała kiedyś. Frank musiał mi przetłumaczyć. Po tym, że to ona ci płaci, żebyś ją rżnął - wyjaśniła Jolanta. Zrozumiałem bez pomocy

Franka. - Kapujesz? - spytał Frank. - O Jezu. No jasne - odparłem. - No to się śmiej - powiedział Frank. - Dobrze ci radzę. Popatrzyłem na ręce Jolanty: miała nadgarstki wieśniaka i knykcie boksera. Roześmiałem się. Czarna Inga nie była śmieszka. Życie ułożyło jej się wyjątkowo nieszczęśliwie. Co ważniejsze, zdążyła dopiero przeżyć bardzo niewielką jego część, bo miała zaledwie jedenaście lat. Była Mulatką urodzoną z matki Austriaczki i ojca Murzyna - szeregowca armii amerykańskiej. Przyszła na świat w początkach okupacji. Ojciec wyjechał razem z wojskami okupacyjnymi, a jego opowieści o traktowaniu czarnych w Stanach Zjednoczonych wcale nie zachęciły Ingi ani jej matki do tego, żeby mu towarzyszyć. Czarna Inga najlepiej ze wszystkich kurew mówiła po angielsku i kiedy nasz tata pojechał do Francji, żeby zidentyfikować ciała matki i Jaja, głównie z nią spędzaliśmy bezsenne noce. Była mojego wzrostu, chociaż miała dopiero tyle lat co Lilly, a ubierano ją tak, że wyglądała jak rówieśniczka Franny. Gibka, piękna i czekoladowa, w pracy jedynie jako „podpuszczalska”, czyli tak naprawdę to się nie kurwiła. Pozwalano jej spacerować po Krugerstrasse tylko z którąś z dorosłych kurew - chyba że spacerowała po tej ulicy z niedźwiedzicą Susie; kiedy jakiś mężczyzna chciał ją mieć, mówiono mu, że może najwyżej na nią popatrzeć i pobawić się sam ze sobą. Czarna Inga była za młoda na to, żeby mężczyzna ją tknął, więc żadnego nie zostawiano z nią sam na sam w pokoju. Jeżeli któryś chciał z nią posiedzieć, niedźwiedzica Susie dotrzymywała im towarzystwa. System był prosty, ale skuteczny. Jeśli wyglądało na to, że facet będzie próbował dotknąć Czarnej Ingi, niedźwiedzica Susie odpowiednimi dźwiękami i ruchami sygnalizowała atak. Jeżeli żądał, żeby dziewczyna za bardzo się rozebrała albo żeby patrzyła, jak on się onanizuje, niedźwiedzica Susie robiła się niespokojna. - Niedźwiedź zaraz będzie zły - ostrzegała Czarna Inga, a gość wychodził albo onanizował się na chybcika, podczas gdy Mulatka patrzyła w inną stronę. Każda kurwa wiedziała, że niedźwiedzica Susie w kilka sekund może dotrzeć do jej pokoju. Wystarczał krzyk bólu, bo Susie - tak jak wszystkie starannie wytresowane zwierzęta - znała na pamięć całą gamę ich dźwięków i bez trudu rozpoznawała cichutki nosowy skowyt Babette, gwałtowny ryk Jolanty, szczęk tłuczonych „suwenirów” Starej Billig. Lecz nas, dzieci, najbardziej ze wszystkich klientów przerażali ci mężczyźni o zawstydzonych minach, którzy się onanizowali, podniecani skromnie odsłanianą nagością Czarnej Ingi. - Chyba nie dałbym rady się zbranzlować w jednym pokoju z niedźwiedziem - oświadczył raz Frank. - Powiedz lepiej, że nie dałbyś rady się zbranzlować w jednym pokoju z Susie - rzekła Franny. Lilly się wzdrygnęła, a ja razem z nią. Póki ojciec siedział we Francji - przy tych ciałach, które znaczyły dla nas najwięcej - do handlu ciałem w „Gasthaus Freud” podchodziliśmy z dystansem charakterystycznym dla osób w żałobie. - Jak już będę dosyć duża - zwierzyła nam się Czarna Inga - zacznę brać forsę za prawdziwe numery. My, dzieci, ze zdziwieniem dowiedzieliśmy się, że „prawdziwy numer” kosztuje więcej niż walenie konia i patrzenie na Ingę. Matka Czarnej Ingi zamierzała wycofać ją z interesu, zanim córka „będzie dosyć duża”. Jeszcze niepełnoletnią chciała przenieść na emeryturę. Matką Czarnej Ingi była piąta z księżycowych dam działających w „Gasthaus Freud” - ta, którą nazywano Annie Syrena. Zarabiała więcej niż jakakolwiek kurwa z Krugerstrasse, bo postanowiła dorobić się szacownej emerytury (dla córki i dla siebie). Komu się chciało wątłego kwiatka i odrobiny francuszczyzny, wybierał Babette. Komu zależało na doświadczeniu i na tym, żeby było tanio, szedł do Starej Billig. Kto lubił igrać z niebezpieczeństwem i nie stronił od brutalności, mógł spróbować z Jolantą. Kto się wstydził samego siebie, mógł popatrzeć ukradkiem na Czarną Ingę. A ten, kto pragnął absolutnego fałszu, szedł do Annie Syreny. Bo Annie Syrena miała to, co niedźwiedzica Susie nazywała „najlepszym udawanym orgazmem w całej branży”. Udawany orgazm Annie Syreny wyrywał Lilly z najbardziej koszmarnych snów; Frank siadał

w pościeli na baczność i wył ze zgrozy na widok majaczącej w nogach łóżka ciemnej sylwetki krawieckiego manekina; ja, wydarty z otchłani najgłębszego snu, nagle kompletnie trzeźwy, stwierdzałem, że mi stoi, albo chwytałem się za gardło, żeby sprawdzić, czy mi go przypadkiem nie poderżnięto. Moim zdaniem, sama Annie Syrena była wystarczającym argumentem przeciwko temu, żeby kurwy zajmowały piętro tuż nad nami. Nawet ojcem umiała tak poruszyć, że się otrząsał z żałoby - i to zaraz po powrocie z Francji. - Jezu - mówił, po czym kolejno podchodził do naszych łóżek, żeby nas ucałować i przekonać się, czy nic nam nie grozi. Tylko Freud się nie budził. - Kogo jak kogo, ale Freuda udawany orgazm nie omami - mawiał Frank. Własne powiedzonko (coraz bardziej wyświechtane) wydawało mu się ogromnie inteligentne, bo oczywiście miał na myśli Freuda Pierwszego, a nie naszego ślepego hotelarza. Annie Syrena umiała czasem wprowadzić w błąd nawet niedźwiedzicę Susie, która mruczała wtedy z niechęcią: - Boże, ten to już musi być prawdziwy. Co gorsza, udawany orgazm brała czasem przez pomyłkę za wołanie o pomoc. - Rany boskie, to nie żadne szczytowanie! - ryczała, a mnie przypominała się Ronda Ray. Tam kogoś mordują! Z rykiem pędziła przez korytarz pierwszego piętra, rzucała się całym ciałem na drzwi Annie Syreny i przeraźliwie warcząc szarżowała w stronę skotłowanego łóżka, a partner Annie Syreny uciekał, mdlał albo cały się kulił. - Nie, nie, Susie - łagodnie mówiła Annie Syrena. - Nic się nie stało. Ten pan jest miły. Wtedy jednak często się okazywało, że już się nie da doprowadzić mężczyzny z powrotem do formy, bo w najlepszym razie zostawała z niego skurczona kupka strachu. - Wyrzuty sumienia w stanie stężonym - mawiała Franny. - Facet już, już ma się spuścić, a tu wpada niedźwiedź i zaczyna go obrabiać. - Wiesz, kochanie - odpowiadała Susie - ja myślę, że niektórzy właśnie od tego się spuszczają. Czyżby wśród klientów „Gasthaus Freud” naprawdę zdarzali się tacy, co mogli dostać orgazmu tylko wtedy, kiedy napastował ich niedźwiedź? Zastanawiałem się nad tym. Byliśmy jednak za młodzi; pewnych tajemnic tego hotelu nigdy nie odkryliśmy. Klientela „Gasthaus Freud” nigdy nie stała się dla nas całkiem rzeczywista, tak samo jak upiory każdej z minionych nocy Wszystkich Świętych. A już na pewno nie kurwy i ich klienci - i nie radykałowie. Stary Billig co dzień przychodził pierwszy. Mawiał podobnie jak Bob z Iowy, że jest za stary, żeby resztkę życia marnować na spanie. Zjawiał się tak wcześnie, że czasem mijał się w drzwiach z kurwą, która wychodziła ostatnia. Była to zawsze Annie Syrena: obsługiwała najgorsze godziny, bo chciała zapracować na swoje i córki wybawienie. Wczesnym rankiem niedźwiedzica Susie zawsze odsypiała zarwaną noc. Od świtu na kurewskim froncie panował spokój - jak gdyby światło dzienne dawało gwarancję, że ludzie będą bezpieczni (choć niekoniecznie uczciwi) - a radykałowie zaczynali się kłócić dopiero w późnych godzinach porannych. Większość z nich sypiała do późna. Po całych dniach pisali swoje manifesty i miotali groźby przez telefon. Wzajemnie pastwili się nad sobą -„z braku bardziej namacalnych wrogów”, jak mawiał ojciec. Ostatecznie był przecież kapitalistą. Któż inny umiałby sobie wyobrazić hotel doskonały? Któż jak nie kapitalista, z natury przeciwny sianiu zamętu, zgodziłby się mieszkać w hotelu, kierować tak zupełnie nieprzemysłową gałęzią ludzkiej działalności, a jako produkt sprzedawać sen, nie zaś pracę? Zamiast produktu sprzedawać formę wypoczynku, jeśli nie wręcz rozrywkę? Ojcu radykałowie wydawali się bardziej komiczni od kurew. Śmierć matki pozwoliła mu chyba odczuć, jaki zamęt tworzy w człowieku żądza z samotnością pospołu; może nawet urządzało go to, że w hotelu kwitnie „interes” - bo tak kurwy mówiły o swojej pracy. Mniej miał zrozumienia dla zmieniaczy świata, dla idealistów, pragnących przerobić wszystko, co w ludzkiej naturze jest nieprzyjemne. Teraz mnie to dziwi, bo on sam wydaje mi się po prostu nieco innego rodzaju idealistą, chociaż zawsze nastawiony był raczej na to, żeby przetrwać nieprzyjemności niż je usuwać. Fakt, że nie chciał się nauczyć niemieckiego, także wznosił barierę między nim a radykałami; kurwy lepiej od nich mówiły po angielsku.

Stary Billig znał po angielsku jedno jedyne zdanie. Lubił czasem połaskotać Lilly albo dać jej lizaka i tak się z nią przekomarzając mawiał czule: - Jankesi do domu. - Uroczy stary pryk - stwierdzała Franny. Frank usiłował nauczyć go jeszcze jednego angielskiego zwrotu, który, jak sądził, mógłby Staremu Billigowi przypaść do gustu. - Pies łańcuchowy imperializmu - mówił Frank, ale Billigowi beznadziejnie się to myliło z „hitlerowską świnią” i w sumie zawsze wychodził jakiś dziwoląg. Najlepiej mówiąca po angielsku lewaczka występowała pod kryptonimem „Fehlgeburt”. Frank mi powiedział, że znaczy to „poronienie”. - Tak jak „poroniony pomysł”? - spytała Franny. - Nie - odparł Frank. - Nie pomysł, tylko dziecko. Fraulein Fehlgeburt, jak ją nazywano - my, dzieci, mówiliśmy o niej „Panna Poronienie” - nigdy nie była w ciąży, więc i nie poroniła; studiowała na uniwersytecie, a swój przydomek zawdzięczała temu, że jedyna prócz niej kobieta w Instytucie Stosunków Wschód-Zachód miała kryptonim „Ciężarna”. Ta dla odmiany rzeczywiście zaszła raz w ciążę. Fraulein Schwanger - bo schwanger znaczy po niemiecku „ciężarna” - była kobietą trochę starszą, mniej więcej w wieku ojca, która dzięki niegdysiejszemu zapłodnieniu zyskała sławę w kręgach wiedeńskich radykałów. Napisała całą książkę o ciąży i drugą - coś jakby dalszy ciąg - o tejże przerwaniu. Po zapłodnieniu nosiła na piersi jaskrawoczerwony znaczek z napisem „ciężarna” - SCHWANGER! Pod spodem widniało pytanie, wypisane literami tej samej wielkości: CZY TO TY JESTEŚ OJCEM? Wyszła z tego sensacyjna okładka, a Fraulein Schwanger ofiarowała wszystkie honoraria na różne radykalne cele. Kiedy potem zrobiła sobie zabieg - o którym także napisała książkę stała się postacią nie tylko znaną, ale i kontrowersyjną; jeszcze za naszych czasów tłumy ściągały, żeby słuchać jej przemówień; wciąż też lojalnie zrzekała się zysków. Książka Fraulein Schwanger o aborcji, wydana w roku pięćdziesiątym piątym, równo z końcem okupacji, uczyniła wydalenie tego niechcianego dziecka symbolem wyzwolenia Austrii spod władzy okupujących ją mocarstw. „Ojciec - pisała autorka - mógł być Rosjaninem, Francuzem, Anglikiem albo Amerykaninem, lecz dla mojego ciała - i w moim pojęciu - był intruzem”. Schwanger łączyły zażyłe stosunki z niedźwiedzicą Susie; te dwie kobiety miały całe mnóstwo wspólnych teorii na temat gwałtu. Ale później Schwanger zaprzyjaźniła się także z moim ojcem, który po stracie matki chyba właśnie od niej doznał największej pociechy - nie żeby „coś między nimi było”, tylko dlatego, że spokojny ton jej głosu o zrównoważonej, miękkiej kadencji najbardziej ze wszystkich ludzkich dźwięków rozbrzmiewających w „Gasthaus Freud” wydawał się podobny do głosu matki. Schwanger tak jak i matka stosowała metodę łagodnej perswazji. - Jestem po prostu realistką - mawiała, i brzmiało to bardzo niewinnie, chociaż jej nadzieja, że uda się rozegrać partię od początku, stworzyć świat od podstaw, była nie mniej żarliwa niż płomienne marzenia reszty radykałów. Nas, dzieci, zabierała kilka razy dziennie na kawę z mlekiem, cynamonem i bitą śmietaną, do „Kaffee Europa” na Karntnerstrasse albo do „Kaffee Mozart” na Albertinaplatz Zwei, zaraz na tyłach Państwowej Opery. - Może nie zdajecie sobie sprawy - powiedział nam Frank za którymś razem i potem już wciąż to powtarzał - że właśnie w „Kaffee Mozart” nakręcono „Trzeciego człowieka”. Schwanger nie zdradzała najmniejszego zainteresowania tą wiadomością; spośród stukotu maszyn do pisania i z żaru dyskusji wywabiała ją tylko bita śmietana, tylko spokój kawiarni ją nęcił. - Jedyna wartościowa instytucja w naszym społeczeństwie. Szkoda, że kawiarnie też będą musiały zniknąć - oświadczała wobec Franka, Franny, Lilly i mnie. - Pijcie, skarbeczki! Zamawiając bitą śmietanę prosiło się o Schlagobers i jeśli radykałowie tłumaczyli kryptonim „Schwanger” słowem „ciężarna”, dla nas, dzieci, znaczył on właśnie Schlagobers, jedynie Schlagobers. Ta lewaczka mająca słabość do bitej śmietany matkowała nam, a myśmy ją szczerze lubili. Natomiast młoda Fraulein Fehlgeburt, która zamierzała zrobić na Uniwersytecie Wiedeńskim magisterium z literatury amerykańskiej, wprost ubóstwiała Schwanger. Wydawało się nam, że

jest wręcz dumna ze swego kryptonimu, znaczącego „poronienie” - może przez to, że według nas po niemiecku mógł on zarazem znaczyć „aborcja”, tak samo jak po angielsku. Na pewno tak nie jest, ale przynajmniej w słowniku Franka „poronienie” i „aborcję” tłumaczono tym samym słowem - Fehlgeburt; cała ta historyjka dowodzi, jak dalece nie wyczuwaliśmy radykałów, jak ich kompletnie nie rozumieliśmy. Jądrem każdego nieporozumienia jest zerwanie więzi językowej. Nigdy właściwie nie zdołaliśmy pojąć, o co idzie tym dwóm kobietom - krzepkiej, macierzyńskiej Schwanger, która mobilizowała rozliczne moce (i spore sumy) na rzecz spraw plasujących się w naszym dziecięcym odczuciu na lewo od rozumu, ale potrafiła ukoić nasze lęki swym łagodnym głosem o niesłychanie logicznym brzmieniu, no i tą swoją Schlagobers, oraz zbłąkanej sierotce, nieśmiałej, zacinającej się studentce literatury amerykańskiej - Pannie Poronienie, która czytała na głos naszej Lilly (nie tylko po to, żeby pocieszyć dziecko pozbawione matki, lecz i dla doskonalenia własnej angielszczyzny). A czytała tak znakomicie, że Franny, Frank i ja też prawie zawsze słuchaliśmy. Lubiła nam czytać w pokoju Franka, miało się więc takie wrażenie, jakby manekin też się przysłuchiwał. Właśnie w „Gasthaus Freud” z ust Fraulein Fehlgeburt po raz pierwszy usłyszeliśmy (ojciec akurat pojechał do Francji, a matkę i Jajo dopiero co wyciągnięto z zimnego morza, spod boi, którą był Smutek) całego „Wielkiego Gatsby’ego”; Lilly ogromnie przeżyła finał, odczytany ze śpiewnym austriackim akcentem Panny Poronienie. - „Gatsby wierzył w zielone światło, w orgiastyczną przyszłość, która rok po roku ucieka przed nami. Wymknęła się nam wówczas, lecz to nie ma znaczenia - czytała podniecona Fehlgeburt. - Jutro popędzimy szybciej, otworzymy ramiona szerzej...” - czytała Panna Poronienie. - „I pewnego pięknego poranka...” - urwała; oczy miała jak spodki, olśnione zielonym światłem, które widział Gatsby, a może także wizją orgiastycznej przyszłości. - Co? - bez tchu spytała Lilly, i oto w pokoju Franka zagościło wśród nas maleńkie echo Jaja. - „Tak oto dążymy naprzód - zakończyła Fehlgeburt - kierując łodzie pod prąd, który nieustannie znosi nas w przeszłość”. - Czy to już? - spytał Frank. - Już koniec? Zacisnął oczy, aż się cały zmarszczył. - No jasne, że tak - powiedziała Franny. - Coś ty, Frank? Nie umiesz sam poznać, kiedy jest koniec? Fehlgeburt wyglądała, jakby z niej uszła cała krew; zmarszczyła dziecinną twarzyczkę w smutnym grymasie dorosłej kobiety, a pasmo cienkich, prostych włosów blond nerwowym ruchem zarzuciła za czyściutkie różowe ucho. Wtem Lilly podniosła lament i w żaden sposób nie mogliśmy jej powstrzymać. Było późne popołudnie, kurwy jeszcze nie przyszły, ale kiedy Lilly podniosła lament, niedźwiedzica pomyślała, że to Annie Syrena w cudzym pokoju udaje orgazm. Susie wdarła się do pokoju Franka, przewróciła manekin i tak wystraszyła biedną Fraulein Fehlgeburt, że ta aż pisnęła. Lecz nawet to najście nie powstrzymało Lilly. Płacz uwiązł jej w gardle, jak gdyby żal przybrał namacalny kształt, którym prędzej czy później musiała się udławić; nie mogliśmy uwierzyć, że takie ciałko może z siebie wydobyć tyle dygotu, zorkiestrować tyle dźwięków. Wszyscy pomyśleliśmy to samo: że oczywiście nie cała książka tak nią wstrząsnęła, tylko fragment o „nieustannym znoszeniu w przeszłość”. To nasza własna przeszłość tak ją wzrusza, myśleliśmy; matka, Jajo, no i świadomość, że nigdy nie zdołamy ich zapomnieć. Ale kiedy już ją uspokoiliśmy, Lilly nagle wypaliła, że płacze nad ojcem. - Tata to Gatsby! - zawołała. - Już wiem! Tata to Gatsby! Wtedy my z kolei podnieśliśmy glos, wszyscy naraz. - Lilly, nie przejmuj się tymi bzdurami o „orgiastycznej przyszłości” - rzekł Frank. - Bob z Iowy niezupełnie to miał na myśli, kiedy twierdził, że ojciec „żyje w czasie przyszłym”. - Tu chodzi o trochę inną przyszłość, Lilly - zauważyłem. - Lilly - powiedziała Franny. - A zielone światło? Co jest dla ojca zielonym światłem? - Widzisz, Lilly - ciągnął Frank lekko znudzonym tonem - Gatsby nie tyle już kochał Daisy, ile samo wyobrażenie, że ją kocha. A ojciec nie ma swojej Daisy. Franka ścisnęło w gardle, bo pewnie dopiero wtedy sobie uzmysłowił, że tata żony też już nie ma. Ale Lilly powiedziała: - Człowiek w białym smokingu to ojciec, ojciec to Gatsby. „Wymknęła się nam wówczas, lecz to nie ma znaczenia...” - zacytowała Lilly. - Czy wy nic nie rozumiecie? - zaskrzeczała. Zawsze coś nam się wymknie, za każdym razem. Zawsze nam ucieknie. A ojciec się nie zatrzyma. Będzie gonił za tym czymś i nigdy nie dogoni. O, cholera! - zawyła, tupiąc nóżką. -

Cholera! Cholera! Znów ją poniosło: zawodziła i nie sposób było jej powstrzymać; mogłaby iść o lepsze z Annie Syreną, która odgrywała tylko orgazm, podczas gdy Lilly - nagle zdaliśmy sobie z tego sprawę - umiała odegrać samą śmierć. Jej rozpacz była tak prawdziwa, że wcale bym się nie zdziwił, gdyby niedźwiedzica Susie zdjęła łeb i jak człowiek okazała trochę szacunku, ale ona całkiem po niedźwiedziemu przelazła przez pokój Franka i z łomotem wypadła za drzwi, zostawiając nas, żebyśmy sami ukoili ból Lilly. Ból, a raczej Weltschmerz, jak nazwał go potem Frank. - Czasem nas coś boli - powiedział. - Czasem żre nas żal, czasem cierpimy - ot, zwyczajnie. Ale Lilly ma prawdziwy Weltschmerz. Nie należy tego tłumaczyć jako „zmęczenie światem”, bo to nazbyt łagodne określenie jak na jej stan. Weltschmerz to raczej „zranienie światem”, całkiem dosłownie, bo Welt znaczy świat, a Schmerz ściśle rzecz biorąc oznacza ból, prawdziwie fizyczną dolegliwość. Lilly to kliniczny przypadek zranienia światem - z dumą konkludował Frank. - Weltschmerz to coś takiego jak smutek? - pytała Franny. - No nie, Frank? - Tak jakby - odpowiadał kamiennym tonem. Smutek nie był już jego przyjacielem: po prostu przestał się zaliczać do tego kręgu. Śmierć matki i Jaja - przy której Smutek asystował siedząc na kolanach małego, a potem wyłonił się z otchłani i wskazał grób - w ogóle przekonała Franka, że nie da się odpowiednio upozować zmarłych: nawet nie warto próbować; porzucił więc zajęcie wypychacza i w żaden sposób do niego nie wracał. Poniechał sztuki wskrzeszania we wszelkich jej formach. - Łącznie z religią - oświadczył, bo jego zdaniem religia to tylko jeszcze jeden sposób wypychania nieboszczyków. Ponieważ Smutek tak go zwiódł, Frank zrobił się okropnie surowy wobec wszelkich wiar. Stał się większym fatalistą niż Bob z Iowy, gorszym niedowiarkiem niż Franny i ja. Jako ateista gotów nieomal posunąć się do przemocy, wierzył wyłącznie w Los - w przypadkowy uśmiech fortuny i równie przypadkowe nieszczęście, w loterię, na której można wygrać farsę albo smutek. Wygłaszał tyrady przeciwko wszelkim rodzajom kitu, jakie kiedykolwiek sprzedawano: w każdej sprawie, zaczynając od polityki, a na religii kończąc, był po stronie opozycji, a mianem tym określał „siły sprzeciwu”. - Frank, ale czemu właściwie te siły się sprzeciwiają? - spytała go raz Franny. - Trzeba się po prostu sprzeciwiać wszelkim przewidywaniom - odparł. - Ktoś jest za czymś, ty bądź przeciw. Skoro wsiadasz do samolotu i nie ma kraksy, znaczy, że dobrze wybrałaś samolot. I tyle. Więcej nic. Innymi słowy, Frank odleciał. Kiedy matka i Jajo odeszli, on odszedł jeszcze dalej, odjechał nie wiadomo dokąd i poświęcił się religii jeszcze bardziej wypranej z powagi niż religie powszechnie uznane; całkiem jakby wstąpił do sekty totalnej odmowy. - A może sam ją założył - powiedziała kiedyś Lilly. Miała na myśli sektę wyznającą nihilizm, anarchię, trywialną głupotę i pogodę ducha w obliczu ponurości, miała na myśli to, że depresja regularnie jak noc przytłacza nawet najradośniejsze, najbardziej beztroskie dni. Frank wierzył w wielkie BUM! Wierzył w niespodzianki. Wciąż atakował z doskoku i zaraz się wycofywał, z wybałuszonymi oczami, z głupkowatą miną maszerował równym krokiem, zataczając się w nagłym blasku słońca, potykając się na pustkowiu zasłanym trupami pozostawionymi przez ciemność, która tylko co ustąpiła. - Po prostu zwariował - twierdziła Lilly, a ona się na tym znała. Bo Lilly też zwariowała. Śmierć matki i Jaja odebrała, zdaje się, jako wymierzoną osobiście karę za to, że dotknięta jest jakąś głęboką skazą, toteż postanowiła się zmienić. Między innymi postanowiła urosnąć. - Chociaż ciut, ciut - rzekła z ponurą determinacją. Franny i ja niepokoiliśmy się o nią. Wydawało się niepodobieństwem, że uda jej się urosnąć, a oboje nas przerażał wysiłek, który Lilly, jak sądziliśmy, zamierzała włożyć w to swoje rośniecie. - Ja też chcę się zmienić - powiedziałem do Franny. - Ale żeby Lilly... sam nie wiem. Lilly to Lilly, i już. - Wszyscy to wiedzą - odparła Franny. - Wszyscy, tylko nie Lilly. - No właśnie. A ty jak masz zamiar się zmienić? Znasz lepszy sposób niż rośniecie?

- Nie. Lepszego nie znam - powiedziałem. Byłem zwykłym realistą w rodzime małych i dużych marzycieli. Wiedziałem, że nie urosnę. Wiedziałem, że nigdy naprawdę nie wydorośleję; wiedziałem, że nigdy się nie odczepię od swojego dzieciństwa i nie stanę się na tyle dorosły - na tyle odpowiedzialny - żeby sprostać wymaganiom świata. Świat, ten cholerny Welt, jak by powiedział Frank. Nie miałem szans dosyć się zmienić i wiedziałem o tym. Mogłem tylko uczynić coś, z czego matka byłaby zadowolona. Mogłem przestać kląć, zrobić czystkę w swoim słownictwie, którym mama tak się martwiła. I to właśnie zrobiłem. - Czyli nigdy już nie powiesz „ja pierdzielę” ani „gówno”, ani „w mordę jeża”, ani nawet „wsadź sobie” czy „och, ty w torbę”? Nigdy w życiu? - spytała Franny. - Zgadza się - przytaknąłem. - Ani nawet „dupek”? - No. - Ty dupku jeden - powiedziała. - To tak samo mądry pomysł, jak każdy inny - dowodził Frank. - Ty głupi kutafonie - podpuszczała mnie Franny. - Moim zdaniem to szlachetne postanowienie - stwierdziła Lilly. - Małe, ale szlachetne. - Mieszka taki w drugorzędnym burdelu razem z ludźmi, którzy mają zamiar całkiem od nowa umeblować świat, i nagle zachciewa mu się przepielić własne słownictwo - powiedziała Franny. - Piździelcze jeden. Nieszczęsny pierdoło. W nocy trzepiesz konia i marzysz o cyckach, ale chcesz się kulturalnie wyrażać, tak? - Franny, daj spokój - rzekła Lilly. - Odczep się, gnojówo - powiedziała Franny. Lilly .zaczęła płakać. - Franny, musimy się trzymać razem - oświadczył Frank. - Te wymyślania nie prowadzą do niczego dobrego. - Frank, jesteś stara spedalona ciota - odparła Franny. - A ty coś za jedna, kotku? - spytała niedźwiedzica Susie. - Myślisz, że masz tyle ikry? - Nie mam tyle ikry, ty głupia niedźwiedzico. Jesteś zwykłą pryszczatą brzydulą... nawet nie pryszczatą, tylko całą w bliznach od pryszczy, całą w szramach, więc wolisz być głupią niedźwiedzicą niż człowiekiem. Wydaje ci się, że do tego potrzeba ikry? Być niedźwiedziem jest łatwiej, no nie? Być niedźwiedziem i pracować u ślepego staruszka, który myśli, że jesteś mądra, a pewnie i piękna. Ja nie mam aż tyle ikry, ale jestem mądra, owszem. Dam sobie radę. Mało tego: zdobędę, co zechcę... jak tylko się dowiem, czego właściwie chcę - dodała. Widzę, jak sprawy stoją na tym świecie. A wy - zwróciła się do wszystkich, łącznie z biedną Panną Poronienie - wciąż czekacie, aż świat sam się przekabaci. Ojciec też na to czeka. Myślisz, że nie? - spytała mnie nagle. - On żyje w czasie przyszłym - powiedziała Lilly, dalej pochlipując. - Jest tak samo ślepy jak Freud - ciągnęła Franny. – Albo niedługo będzie. A wiecie, co ja zrobię? Nie przepielę sobie języka. Będę nim mierzyć, w co tylko zechcę. To moja jedyna broń. Dorosnę też dopiero wtedy, kiedy będę gotowa albo kiedy przyjdzie pora - rzekła, zwracając się do Lilly. - I nigdy nie będę taka jak ty, Frank. Nikt nigdy nie będzie taki jak ty dodała z czułością. - nie będę niedźwiedziem - rzekła do Susie. - Pocisz się jak świnia w tym idiotycznym kostiumie i okropnie cię to rajcuje, że ludzie się ciebie boją, ale to tylko dlatego, że sama boisz się być sobą. Ja jestem sobą i wcale mnie to nie przeraża. - No to masz szczęście - stwierdził Frank. - Tak, Franny, masz szczęście - powiedziała Lilly. - Co z tego, że jesteś ładna? - spytała Susie. - Ładna, ale ścierwo. - Od tej chwili jestem przede wszystkim matką - oświadczyła Franny. - Mam zamiar wam matkować, skubańce. Tobie, tobie i tobie - powiedziała, kolejno wskazując palcem Franka, Lilly i mnie. - Bo mamy już nie ma, a Boba z Iowy też dawno zabrakło. Zabrakło wykrywaczy kitu, więc ja będę go wykrywała. Odtąd to ja mówię, gdzie kto wciska kit. Taka moja rola. Ojciec nie wie, co jest grane - rzekła Franny, a my skinęliśmy głowami: Frank, Lilly, ja, nawet niedźwiedzica Susie. Wiedzieliśmy, że to prawda: ojciec albo już był ślepy, albo właśnie tracił wzrok. - Obejdę się bez twojego matkowania - powiedział Frank, ale minę miał nietęgą. Lilly podeszła do Franny i położyła jej głowę na kolanach, żeby się wypłakać; wydawało mi się, że ma tam bardzo wygodnie. Franny wiedziała oczywiście, że ją kocham - beznadziejnie i aż za bardzo - więc nie musiałem robić żadnych specjalnych gestów ani nic mówić.

- Nie potrzebuję, żeby mnie jakaś tam szesnastka rozstawiała po kątach - powiedziała niedźwiedzica Susie, ale przedtem zdjęła niedźwiedzi łeb i teraz trzymała go w łapach, więc zniszczona cera, zranione spojrzenie i za małe usta burzyły wszelką iluzję. Z powrotem włożyła łeb, bo tylko w nim mogła przemawiać władczym tonem. Pannie Poronienie - poważnej, pełnej dobrych intencji studentce - brakowało słów. - Sama nie wiem - powiedziała. - Sama nie wiem. - Mów po niemiecku - zachęcił ją Frank. - Wykrztuś to z siebie, jak potrafisz - rzekła Franny. - No bo - zaczęła Fehlgeburt - weźmy ten fragment. To piękne zakończenie „Wielkiego Gatsby’ego “.Właśnie o nie mi chodzi. - Do rzeczy, Fehlgeburt - nagliła Franny. - Kawa na ławę. - No, właściwie nie rozumiem dlaczego - ciągnęła Fehlgeburt - ale jak przeczytałam ten fragment, to zachciało mi się pojechać do Stanów. Ja wiem, że ustrój waszego kraju jest sprzeczny z moimi poglądami politycznymi. Ale zakończenie, cały ten akapit... takie to piękne. Aż mi się zachciało tam pojechać. To zupełnie bez sensu, ale chciałabym znaleźć się teraz w Stanach Zjednoczonych. - Więc wydaje ci się, że chciałabyś tam być? - powiedziała Franny. - A ja żałuję, żeśmy w ogóle wyjechali. - Franny, a możemy tam wrócić? - spytała Lilly. - Musimy spytać ojca - rzekł Frank. - O jejku - westchnęła Franny. Wiedziałem, że już sobie wyobraża, jak by to było, gdyby udało nam się przemycić odrobinę rzeczywistości w świat marzeń taty. - Darujcie, ale wasz kraj - oświadczył inny radykał (mówiono na niego po prostu „Arbeiter”, czyli po niemiecku „robotnik”) - wasz kraj to jeden wielki kryminał. Darujcie, ale wasz kraj stanowi szczytowy przykład triumfu działalności korporacyjnej, czyli włada nim zespołowe myślenie korporacji. Te korporacje są kompletnie zdehumanizowane, bo nikt osobiście nie odpowiada za to, jaki użytek robią ze swojej władzy; każda korporacja przypomina komputer czerpiący energię z zysku i zyskiem napędzany. Darujcie, ale Stany Zjednoczone to moim zdaniem zdecydowanie najgorszy kraj dla humanistów. - Mam w dupie twoje zdanie - odparła Franny. - Ty dupku szajbnięty. Sam gadasz jak komputer. - Rozumujesz jak skrzynia biegów - powiedział Frank do Arbeitera. - Cztery biegi do jazdy w przód przy zawczasu ustalonych prędkościach. Jeden wsteczny. Arbeiter gapił się na nas w milczeniu. Jego angielszczyzna była trochę mozolna, a umysł - z czego później zdałem sobie sprawę - mniej więcej równie wszechstronny jak maszynka do strzyżenia trawników. - I równie poetyczny - mawiała niedźwiedzica Susie. Nikt nie lubił Arbeitera - nawet Panna Poronienie, tak łatwo ulegająca wrażeniom. Radykałowie poczytywali jej za słabość umiłowanie literatury, a zwłaszcza tych romansideł, które się składają na literaturę amerykańską („To twoje głupie magisterium, kochanie”, pokpiwała z niej Schwanger.) Ale z naszego, dziecięcego, punktu widzenia pociąg Fehlgeburt do książek był jej siłą. W nim wyrażała się romantyczna część tej osobowości, nie całkiem martwa, nie do końca umarła. Przyszedł jednak czas, kiedy (Boże, odpuść) pomogłem dobić i tę cząstkę. - Literatura to coś dla marzycieli - powtarzał Stary Billig nieszczęsnej Fehlgeburt. Stara Billig w przeciwieństwie do niego lubiła marzenia; zwierzyła się Frankowi, że nie lubi niczego prócz własnych marzeń i „suwenirów”. - Studiuj ekonomię, kochanie - wciąż słyszała Fehlgeburt od Schwanger, Panna Poronienie od Panny Ciężarnej. - Przydatność ludzi - pouczał nas Arbeiter - pozostaje w bezpośrednim związku z tym, jaki procent populacji uczestniczy w podejmowaniu decyzji. - W sprawowaniu władzy - poprawiał go Stary Billig. - W podejmowaniu władczych decyzji - mówił Arbeiter. Przypominali dwa kolibry, wspólnie dziobiące kwiatuszek. - Sranie w banie - stwierdzała Franny. Arbeiter i Stary Billig tak kiepsko znali angielski, że można było co chwila mówić im na przykład „hak ci w smak”, a oni nic nie rozumieli. A chociaż przysiągłem nie rzucać mięsem, srodze mnie kusiło, żeby im czasem trochę

nawrzucać; musiałem poprzestać na tej zastępczej przyjemności, że słyszę, jak Franny im bluzga. - Kiedy w Ameryce wybuchnie wreszcie wojna na tle rasowym - obwieszczał Arbeiter - jej powody zostaną mylnie zrozumiane. Będzie to w istocie wojna na tle podziałów klasowych. - Słuchaj, Arbeiter, czy jak pierdzisz, to foki w zoo przestają pływać? - pytała Franny. Pozostali radykałowie rzadko brali udział w naszych dyskusjach. Jeden poświęcał wszystkie siły maszynom do pisania; drugi - jedynemu samochodowi, stanowiącemu wspólną własność Instytutu Stosunków Wschód-Zachód: ledwo się w nim mieścili całą szóstką. Mechanikiem, który wiecznie się trudził przy zdezelowanym, wiecznie szwankującym aucie (przypuszczaliśmy, że na nic by się nie zdało w czasie ucieczki, a zdaniem ojca nikt by go w razie nagłego alarmu nawet nie próbował uruchomić) był młody ponurak o twarzy umazanej smarem, noszący kombinezon i granatową czapkę motorniczego tramwaju. Należał do związku zawodowego tramwajarzy i po całych nocach obsługiwał główną linię Strassenbahn na Mariahilfer Strasse. Codziennie był zły i zaspany i bez przerwy brzęczał narzędziami. Dlatego też nazywano go „Schraubenschlüssel”, czyli „klucz nasadowy”. Frank lubił się popisywać tym, że potrafi ugnieść językiem ten przydomek, ale Franny, Lilly i ja obstawaliśmy przy angielskiej wersji i nazywaliśmy mechanika po prostu „Kluczem”. - Cześć, Klucz - zagadywała go Franny, kiedy leżał pod samochodem i klął. - Mam nadzieję, Klucz, że ci nie chodzą po głowie żadne świństwa, co? Klucz nie znał angielskiego, a o jego życiu prywatnym wiedzieliśmy tylko tyle, że pewnego razu chciał się umówić na randkę z niedźwiedzicą Susie. - A ze mną przecież właściwie nikt się nie umawia - powiedziała Susie. - Co za dupek. - Co za dupek - powtórzyła Franny. - Wiecie, że on mnie nigdy nawet nie widział - dodała Susie. - A czy w ogóle wie, jakiej jesteś płci? - spytał Frank. - O Jezu, Frank - westchnęła Franny. - Byłem po prostu ciekaw - powiedział Frank. - Ten Klucz to istne dziwadło, zaraz widać - rzekła Franny. - Susie, lepiej się z nim nie umawiaj na żadne randki - poradziła niedźwiedzicy. - Chyba żartujesz? - zdziwiła się Susie. - Kochanie, ja się nigdy nie umawiam. Przynajmniej z facetami. Wyznanie to sfrunęło do stóp Franny i tam jak gdyby przycupnęło, ale ja widziałem, że Frank przygląda mu się z niewyraźną miną, a potem cofa o krok. - Franny, Susie to lesbijka - wypaliłem, kiedy zostaliśmy we dwoje. - Tego nie powiedziała - odparła Franny. - Ale ja myślę, że jest lesbijką. - No i co z tego? Kim niby jest Frank? Supersamcem? A i tak obleci. - Franny, ty lepiej uważaj z tą Susie - poradziłem. - Za dużo o mnie myślisz - powiedziała mi po raz któryś z rzędu. - Odczep się, co? Ale właśnie tego w żaden sposób zrobić nie potrafiłem. - W każdym akcie seksualnym biorą właściwie udział przedstawiciele czterech albo i pięciu różnych płci - oznajmił nam szósty członek Instytutu Stosunków Wschód-Zachód. Tak w tym stwierdzeniu wykoślawił teorię Freuda (Pierwszego), że musieliśmy błagać Franka o drugi przekład, bo za pierwszym razem nie zrozumieliśmy. - Tak właśnie powiedział - zapewnił nas Frank. - W każdym akcie seksualnym uczestniczą właściwie osoby kilku różnych płci. - Czterech albo i pięciu? - upewniła się Franny. - Robiąc to z kobietą - ciągnął tamten - mężczyzna zarazem robi to z sobą samym - takim, jakim się dopiero kiedyś stanie, i z sobą samym z dzieciństwa. No i, ma się rozumieć, z tą osobą, którą będzie w przyszłości jego kochanka, i z jej dziecięcym „ja”. - Ma się rozumieć? - upewnił się Frank. - Więc przy każdym dymaniu zasuwają cztery osoby albo i pięć? - zdziwiła się Franny. - To musi być cholernie wyczerpujące. - Energia zużywana na życie płciowe to jedyny rodzaj energii, której zasobów społeczeństwo nie potrzebuje odnawiać - powiedział szósty radykał, chyba po trosze marzyciel. Frank usiłował jakoś to przetłumaczyć. - Sami odnawiamy swoją energię płciową - rzekł lewak, patrząc na Franny w taki sposób,

jakby właśnie wygłosił najgłębszą sentencję świata. - Co ty powiesz - szepnąłem do Franny, ale ona była bardziej zahipnotyzowana, niż moim zdaniem powinna. Bałem się, że jej się ten radykał podoba. Na imię mu było Ernst. Po prostu Ernst. Miał normalne imię chrzestne, a dalej nic. Nie wdawał się w spory. Produkował oderwane, nonsensowne zdania, recytował je półgłosem i znów siadał nad maszyną. Kiedy późnym popołudniem radykałowie wychodzili z „Gasthaus Freud”, grzęźli na całe godziny w „Kaffee Mowatt”, zaraz naprzeciwko; był to mroczny lokal ze stołem bilardowym i tarczą do rzucania lotkami, w którym wiecznie przesiadywali rzędem amatorzy herbaty z rumem i uroczyście grali w szachy albo czytali gazety. Ernst rzadko chadzał z kolegami do „Kaffee Mowatt”. Bez przerwy coś pisał. Jeśli spośród kurew ostatnia szła do domu Annie Syrena, to Ernst wychodził jako ostatni z radykałów. Annie Syrena nierzadko mijała się w drzwiach za Starym Billigiem, gdy ten stawiał się rano do pracy, ale równie często natykała się na Ernsta, który dopiero wtedy wstawał od roboty. Miał w sobie coś niesamowitego, wręcz nie z tej ziemi; kiedy rozmawiał ze Schwangerką, oboje tak ściszali głosy, że w końcu prawie za każdym razem zniżali je aż do szeptu. - Co ten Ernst pisze? - spytała Franny niedźwiedzicę Susie. - Pornografię - odparła Susie. - On też chciał się ze mną umówić, chociaż wie, jak wyglądam. Na chwilę odebrało nam mowę. - A jakiego rodzaju pornografię? - ostrożnie zapytała Franny. - A ile jest rodzajów, kotku? - odrzekła niedźwiedzica Susie. - On pisze tę najgorszą. O zboczeniach. O przemocy. O upodleniu. - O upodleniu? - zdziwiła się Lilly. - To nie dla ciebie, skarbie - rzekła Susie. - Powiedz mi - poprosił Frank. - Za dużo tam zboczeń, żebym chciała opowiadać - wyłgała się Susie. - Frank, przecież znasz niemiecki lepiej ode mnie. Spróbuj sam poczytać. Niestety, spróbował; zaczął dla nas przekładać pornografię Ernsta. Spytałem go potem, czy właśnie od tej pornografii zaczęły się prawdziwe kłopoty - czy gdybyśmy jakimś cudem zdołali ją zignorować, to i tak wszystko by się obsunęło? Ale w tamtym okresie nowa religia Franka (a raczej antyreligia) odpowiadała już w jego imieniu na wszelkie możliwe pytania. - Czyby się obsunęło? - powiedział. - No, przecież poślizg w dół to naturalny finał wszystkich spraw, bez względu na okoliczności. Gdyby nie było pornografii, pojawiłoby się co innego. Sęk w tym, że prędzej czy później musimy się stoczyć. Wymień chociaż jedną rzecz, która się wtacza pod górę? Nie ma znaczenia, od czego taki zjazd się zaczyna - rzekł Frank z właściwą sobie irytującą nonszalancją. - Spójrz na to w ten sposób - pouczał mnie. - Dlaczego pozornie musi minąć więcej niż pół życia, nim człowiek się doczeka tych swoich nędznych nastu lat? Dlaczego dzieciństwo ciągnie się bez końca, póki jest się dzieckiem? Czemu się wlecze przez dobre trzy czwarte tej całej zabawy? A kiedy się kończy, kiedy nagle trzeba spojrzeć w oczy rzeczywistości... No powiedział mi całkiem niedawno temu. - Sam wiesz, jak było. Póki mieszkaliśmy w pierwszym hotelu „New Hampshire”, zdawało nam się, że do końca świata będziemy mieć trzynaście, czternaście i piętnaście lat. Do końca tego pierdolonego świata, jak by powiedziała Franny. Ale odkąd się stamtąd wyprowadziliśmy, życie dwa razy szybciej miga nam przed oczami. Tak to już jest - z zadowoloną miną stwierdził Frank. - Przez pół życia masz piętnaście lat. Pewnego dnia kończysz dwadzieścia, a nazajutrz wali cię po karku trzydziestka. Następna dycha mija jak weekend spędzony w miłym towarzystwie. I nim się spostrze-żesz, myślisz o tym, żeby znów mieć piętnaście lat... Powiadasz, że wszystko się obsunęło? Najpierw jest długa wspinaczka, żeby wreszcie skończyć te swoje czternaście, piętnaście, szesnaście. No a jak się je skończy, to rzeczywiście zaczyna się jedna długa obsuwa. A każdy przecież wie, że z góry na dół jedzie się szybciej niż z dołu do góry. Czyli najpierw podjazd: do czternastego, piętnastego, szesnastego roku życia. A potem z górki na pazurki. Spływamy jak woda. Jak piasek. Frank miał siedemnaście lat, kiedy tłumaczył nam z niemieckiego pornografię; Franny miała szesnaście, a ja piętnaście. Jedenastoletnia Lilly była za mała, żeby słuchać. Upierała się jednak, że jeśli mogła słuchać „Wielkiego Gatsby’ego”, to i na pornografię Ernsta nie jest za młoda. (Annie Syrena z typowo wiedeńską hipokryzją nie pozwoliła Czarnej Indze posłuchać

ani kawałka.) Oczywiście „Ernst” znany był pod tym imieniem tylko w „Gasthaus Freud”. Jako autor powieści pornograficznych występował pod całą masą nazwisk. Nie mam ochoty streszczać jego książek. Niedźwiedzica Susie twierdziła, że Ernst prowadzi na uniwersytecie cykl wykładów pod tytułem „Dzieje erotyzmu w literaturze”, ale jego pornografia wcale nie była erotyczna. Fehlgeburt chodziła na te jego wykłady i nawet ona przyznała, że własne utwory Ernsta ani trochę nie przypominają literatury prawdziwie erotycznej, bo ta nie ma nic wspólnego z pornografią. Od pornografii Ernsta bolały nas głowy i zasychało nam w gardłach. Frank twierdził, że przy czytaniu wysychają mu nawet oczy; Lilly przestała słuchać już po pierwszej sesji, a ja dostawałem dreszczy w tym pokoju, w którym martwy manekin niczym dziwnie bezstronna dyrektorka szkoły podsłuchiwał deklamację Franka: marzłem od stóp w górę. Czułem, że coś zimnego wpełza mi od dołu w nogawki spodni, sączy się przez szpary w starej posadzce, przez fundamenty, przez glebę, wiecznie odciętą od światła, w której, jak sobie wyobrażałem, musiały pewnie tkwić kości mieszkańców starożytnej Vindobony, popularne wśród tureckich najeźdźców narzędzia tortur, bicze, maczugi, języgnioty i sztylety, komnaty grozy, modne w okresie Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Bo tematem pornografii Ernsta nie był seks, lecz ból bez nadziei ulgi, śmierć bez choćby jednego jasnego wspomnienia. Po takiej sesji niedźwiedzica Susie z hukiem pędziła do łazienki, żeby wziąć kąpiel, Lilly (oczywiście) wybuchała płaczem, ja rzygałem (przy dwóch czytaniach), a Frank cisnął raz w manekin książką (jakby to kukła była autorem) pod tytułem „Dzieci na statku do Singapuru”; oczywiście żadne z nich do Singapuru nie dotarło - ani jedno. Za to Franny tylko się przy tej lekturze marszczyła. Słuchając, jak Frank czyta, myślała o Ernście i wreszcie któregoś dnia zaczepiła go i spytała - na początek - czemu pisze takie rzeczy. - Dekadencja wzmaga postawy rewolucyjne - powoli zaczął Ernst, podczas gdy Frank łamał sobie język, żeby dokładnie przetłumaczyć. - Wszystko, co dekadenckie, przyspiesza proces, nieuchronną rewolucję. Na obecnym etapie należy wytwarzać wstręt. Wstręt polityczny, ekonomiczny, wstręt wobec naszych nieludzkich instytucji oraz wstręt moralny, wstręt wobec nas samych - takich, jakimi pozwoliliśmy sobie się stać. - Mówi za siebie - szepnąłem do Franny, ale ona tylko się marszczyła; za bardzo się na nim koncentrowała. - Sam autor pornografii budzi oczywiście największy wstręt - ciągnął Ernst monotonnym głosem. - Ale widzicie, gdybym był komunistą, jakiemu rządowi życzyłbym władzy? Najbardziej liberalnemu? Nie. Pragnąłbym rządów możliwie najbardziej represyjnych, najbardziej kapitalistycznych i antykomunistycznych, bo dopiero wtedy mógłbym rozwinąć skrzydła. Gdzież podziałaby się lewica, gdyby nie pomoc prawicy? Im głupszy i bardziej prawicowy ustrój, tym lepiej dla lewicy. - Jesteś komunistą? - spytała Lilly. Z Dairy w stanie New Hampshire wyniosła tę wiedzę, że być komunistą to kiepskie rozwiązanie. - To był po prostu niezbędny etap - odparł Ernst, mając na myśli siebie i komunizm, a powiedział to takim tonem, jakby wszystko łącznie z nim samym, z komunizmem i z nami, dziećmi, stanowiło dawne dzieje, jakby coś ogromnego sunęło naprzód, wlokąc nas za sobą albo wydmuchując w postaci spalin. - Pisuję powieści pornograficzne - przyznał Ernst - bo służę rewolucji. Osobiście - dodał z wiotkim gestem ręki - jestem estetą: rozmyślam nad zagadnieniem erotyzmu. Schwanger biada nad kawiarniami, żałuje tej swojej Schlagobers, którą także musi pochłonąć rewolucja, a ja biadam nad erotyzmem, bo on też jest skazany na zagładę. Kiedyś, po rewolucji westchnął Ernst - erotyzm może znów się pojawić, ale już nie ten sam. W nowym świecie nie będzie aż tyle znaczył. - W nowym świecie? - powtórzyła Lilly, a Ernst zamknął oczy, jakby słyszał refren ulubionego utworu muzycznego, jakby oczyma duszy widział już ten „nowy świat”, zupełnie inną planetę zamieszkaną przez nowiuteńkie istoty. Wydawało mi się, że jak na rewolucjonistę ma dość delikatne ręce; smukłe palce pewnie dobrze mu służyły, kiedy pisał na maszynie, wygrywając na niej niby na pianinie melodie ze swojej opery gigantycznych przemian. Jego granatowy garnitur, tani i z lekka wyświechtany,

był zwykle czysty, ale trochę wymięty, białe koszule starannie uprane, ale nigdy nie prasowane; nie nosił krawata; ilekroć włosy zanadto mu urosły, ścinał je dla odmiany za krótko. Miał twarz o rysach niemal atletycznych, wymytą, młodzieńczą, pełną determinacji, po chłopięcemu przystojną. Niedźwiedzica Susie i Fehlgeburt twierdziły, że Ernst tuzinami łamie serca swoim studentkom. Według Panny Poronienie wykłady z dziejów erotyzmu w literaturze wygłaszał namiętnie, a nawet posuwał się do żartów; nie przemawiał wtedy tym chwiejnym, zgaszonym, leniwie znużonym, gnuśnym (a przynajmniej sennym) tonem, który znaliśmy z jego wypowiedzi na temat rewolucji. Był dość wysoki, niezbyt masywnie zbudowany, ale i nie wątły. Kiedy się garbił i stawiał kołnierz marynarki, szykując się do wyjścia z „Gasthaus Freud” po całym dniu pracy, która jego samego z pewnością przygnębiała i napawała odrazą, uderzyło mnie to, że z profilu niesłychanie przypomina Chippera Dove. Tamten też nie miał typowych dłoni rozgrywającego: były za delikatne. Pamiętałem, jak rutynowym wzruszeniem ramion przesuwał do przodu ochraniacze barków i biegł kłusem na miejsce, gdzie drużyna zbijała się w gromadkę, żeby odbyć krótką naradę przed następnym zagraniem; myślał o kolejnym sygnale, rozkazie, komendzie - a jego dłonie niczym parka ptaków śpiewających spoczywały na ochraniaczach bioder. Oczywiście zrozumiałem, kim jest Ernst: był wśród radykałów rozgrywającym - tym, kto rzuca hasło, mrocznym twórcą planów, tym, wokół którego gromadzą się inni. Zrozumiałem też, co Franny w nim widzi: nie tylko fizyczne podobieństwo do Chippera Dove, ale i tupet, powiew zła, niszczycielską nutkę, chłód urodzonego przywódcy; posiadacz tych cech mógł zakraść się do serca mojej siostry, zawładnąć prawdziwą Franny, pozbawić ją sił. - Chcemy wrócić do domu - oświadczyłem ojcu. - Do Stanów. Wolimy Amerykę. Tu nam się nie podoba. Lilly trzymała mnie za rękę. Znowu zebraliśmy się u Franka, który ze zdenerwowania boksował manekin; Franny siedziała na łóżku i wyglądała przez okno. Miała stamtąd widok na „Kaffee Mowatt” po drugiej stronie Krugerstrasse. Był wczesny ranek; ktoś właśnie wymiatał niedopałki papierosów za drzwi kawiarni, przez chodnik i wreszcie do rynsztoka. Radykałowie nie należeli do nocnych bywalców „Kaffee Mowatt”; nocą wstępowały tam kurwy - ot, żeby zejść na chwilę z ulicy, odpocząć, pograć w bilard, wypić piwo albo kieliszek wina, znaleźć klienta - a wieczorem ojciec pozwalał Frankowi, Franny i mnie rzucać tam lotkami do tarczy. - Tęsknimy za domem - powiedziała Lilly, starając się nie rozpłakać. Lato jeszcze się nie skończyło, a od śmierci matki i Jaja minęło za mało czasu, żebyśmy znosili dłuższe wałkowanie słowa „tęsknić”. - Tato, tutaj nic nam się nie uda - rzekł Frank. - Wygląda na to, że wpakowaliśmy się w niemożliwą sytuację. - I właśnie teraz jest pora wyjechać - powiedziałem. - Bo potem zaczniemy chodzić do szkoły i każde z nas uwikła się w jakieś swoje zobowiązania. - Ale ja już mam zobowiązania - cicho odparł ojciec. - Wobec Freuda. Mieliśmy ochotę wykrzyczeć pytanie, czy stary ślepiec jest tak samo ważny jak my, ale ojciec nie dał nam dłużej roztrząsać kwestii swoich zobowiązań wobec Freuda. - Franny, a ty co o tym sądzisz? - zapytał, lecz ona dalej patrzyła przez okno na ulicę. Był wczesny letni ranek. Stary Billig (radykał) właśnie przyszedł, Annie Syrena (kurwa) właśnie wyszła. Oboje wyglądali na zmęczonych, ale będąc prawdziwymi wiedeńczykami bardzo przestrzegali form, więc każde zdołało wykrzesać z siebie dziarskie powitanie, które usłyszeliśmy przez otwarte okno. - Słuchaj, tato - powiedział Frank. - Rzeczywiście mieszkamy w Pierwszej Dzielnicy, ale Freud zapomniał nam powiedzieć, że Krugerstrasse to jedna z najgorszych ulic w tym rejonie. - I to jeszcze ślepa - dodałem. - Nie ma tu gdzie parkować - wtrąciła Lilly. Nie było gdzie parkować, bo furgonetki z dostawami podjeżdżały od kuchni do szykownych lokali na Karntnerstrasse i tarasowały całą Krugerstrasse. Na naszej ulicy mieściła się też rejonowa poczta - smętny, obskurny budynek, który raczej nie miał szans zwabić do hotelu potencjalnej klienteli.

- No i te prostytutki - szepnęła Lilly. - Wszystko drugi sort - podsumował Frank. - Bez żadnych perspektyw. Raptem jedna przecznica dzieli nas od Karntnerstrasse, ale nigdy nie dociągniemy do tej lepszej ulicy. - Nawet z nowym holem - powiedziałem. - Choćby nowy hol dobrze się prezentował, nie będzie komu go zobaczyć. No i ciągle się upierasz, żeby wpuszczać klientów między kurwy a rewolucję. - Między grzech a niebezpieczeństwo, tatusiu - dorzuciła Lilly. - Oczywiście na dłuższą metę to chyba i tak wszystko jedno - powiedział Frank, a ja o mało go nie kopnąłem. - No bo skoro tak czy owak się staczamy, to nie gra roli, kiedy stąd wyjedziemy. Jasne jest tylko to, że kiedyś na pewno ten hotel się stoczy. Możemy wyjechać, zanim pójdzie na dno albo dopiero jak już całkiem się pogrąży. - Ale my chcemy wyjechać teraz, Frank - przypomniałem mu. - Tak, wszyscy chcemy wyjechać - poparta mnie Lilly. - Franny? - rzekł ojciec pytającym tonem, ale ona wciąż wyglądała przez okno. W wąskiej uliczce karetka pocztowa usiłowała wyminąć furgonetkę. Franny patrzyła, jak karetka przywozi pocztę i jak potem odjeżdża; czekała na listy od Juniora Jonesa - a pewnie i od Chippera Dove. Ciągle pisała do jednego i do drugiego, ale tylko Junior Jones odpisywał. Frank z wciąż tą samą filozoficzną obojętnością powiedział: - Możemy na przykład wyjechać, kiedy się okaże, że kontrola lekarska nie przepuściła ani jednej kurwy, kiedy Czarna Inga będzie wreszcie dosyć duża, kiedy Schraubenschlüssel wysadzi w powietrze ten swój samochód, możemy wyjechać, kiedy zaskarży nas do sądu pierwszy klient - albo ostatni... - Ale my nie możemy wyjechać - przerwał mu ojciec - póki hotel nie zacznie działać jak należy. Wszyscy na niego spojrzeliśmy - nawet Franny. - No bo - ciągnął - kiedy zacznie nam się powodzić, będzie nas stać na wyjazd. Nie możemy ot, tak sobie wyjechać, akurat kiedy zrobiliśmy klapę - tłumaczył całkiem rozsądnie - bo po prostu nie będziemy mieli za co. - Mówisz o pieniądzach? - spytałem. - To znaczy, że zdążyłeś już utopić forsę w tej budzie? - sprecyzowała Franny. - Przed końcem lata ekipa zacznie przebudowę holu - powiedział ojciec. - Czyli nie jest za późno! - zawołał Frank. - Prawda? - Tatusiu, wytop z powrotem pieniądze! - poprosiła Lilly. Ojciec dobrodusznie się uśmiechnął i pokręcił głową. Franny i ja patrzyliśmy przez okno na Ernsta: autor powieści pornograficznych z miną wyrażającą szczery wstręt mijał właśnie „Kaffee Mowatt”. Przechodząc przez jezdnię kopnął jakiś śmieć, który mu się zaplątał pod nogami. W ruchach miał tyle determinacji, ile ma jej kot goniący za myszą, ale na jego twarzy malowało się wiekuiste rozczarowanie samym sobą, bo oto znów przyszedł do pracy później niż Stary Billig. Musi z siebie wycisnąć przynajmniej trzy godziny pornografii, nim wyrwie się na lunch, nim wygłosi na uniwersytecie wykład (czyli odbędzie swoją „godzinę estetyzmu”, jak sam to nazywał), a potem stawi czoło zmęczonej, wrednej porze późnego popołudnia, które, wedle własnych słów, przeznaczał na „ideologię”, czyli pisanie artykułów dla biuletynu Stosunków Wschód-Zachód. Ależ czekał go dzionek! Widać było, że na samą myśl o tym dniu już kipi nienawiścią. A Franny oczu nie mogła od niego oderwać. - Powinniśmy zaraz wyjechać - powiedziałem do ojca. - Obojętne, co zdążyłeś utopić czy wytopić. - Nie mamy dokąd - rzekł ojciec z czułością i podniósł obie ręce, prawie jakby wzruszył ramionami. - Lepiej pojechać donikąd niż tu zostać - stwierdziła Lilly. - Też tak uważam - powiedziałem. - Wyrażacie się nielogicznie - rzekł Frank, a ja popatrzyłem na niego z wściekłością. Ojciec spojrzał na Franny. Przypomniało mi się, jak czasem spoglądał na matkę; teraz znów usiłował sięgnąć wzrokiem w przyszłość, zawczasu szukając przebaczenia. Chciał, żeby mu wybaczono wszystko, co może się stać. Jak gdyby jego marzenia miały tak żywą moc, że

kazały mu dosłownie odgrywać każdą przyszłość, jaką tylko sobie wyobrazi; prosił nas o wyrozumiałość, bo musiał na pewien czas wymeldować się z rzeczywistości, a może i z naszego życia. Tym właśnie jest „czysta miłość”: przyszłością. I to właśnie ojciec wyraził spojrzeniem, które posłał Franny. - Franny? - powtórzył pytającym tonem. - Co o tym wszystkim sądzisz? Zawsze czekaliśmy, aż Franny powie, jakie ma zdanie. Patrzyła w to miejsce na ulicy, gdzie przed chwilą stał Ernst - twórca pornografii, esteta erotyzmu, pożeracz serc. Widziałem, że Franny (i to ta najprawdziwsza) jest w tarapatach; z jej sercem było już coś nie w porządku. - Franny? - cicho spytał ojciec. - Myślę, że powinniśmy zostać - powiedziała Franny. - Powinniśmy się przekonać, jak tu jest - dodała, stając twarzą do nas wszystkich. My, dzieci, umknęliśmy przed nią oczami, ale ojciec uściskał ją i pocałował. - To rozumiem! - rzekł. Franny specjalnie dla niego wzruszyła ramionami: gest ten odziedziczyła po matce i zawsze umiała nim przemówić do ojca. Podobno Krugerstrasse jest teraz prawie całkiem zamknięta dla aut, są tam aż dwa hotele, restauracja, bar i kawiarnia, a nawet kino i sklep z płytami. Podobno zrobiła się z niej bardzo elegancka ulica. Aż trudno uwierzyć. Ja w każdym razie nigdy nie chcę już oglądać Krugerstrasse, choćby nie wiem jak się zmieniła. Mówiono mi, że na Krugerstrasse też są teraz szykowne lokale: butik i fryzjer, księgarnia i sklep z płytami, salon sprzedaży futer i salon sprzedaży urządzeń łazienkowych. Zdumiewające. Mówiono mi, że poczta wciąż działa. Kursują listy. Prostytucja na Krugerstrasse też utrzymała się do dziś dnia; nikt nie musi mi mówić, że prostytutki wciąż tamtędy kursują. Nazajutrz rano obudziłem niedźwiedzicę Susie. - Żarł! - powiedziała, walcząc ze snem. - Co jest, kurwa? - Musisz mi pomóc - odparłem. - Musisz ratować Franny. - Franny jest cholernie silna. Piękna i silna - dodała niedźwiedzica Susie, przewracając się na drugi bok. - I mnie nie potrzebuje. - Imponujesz jej - powiedziałem; było to optymistyczne kłamstwo. Susie miała tylko dwadzieścia lat, raptem o cztery lata więcej niż Franny, ale dla szesnastki cztery lata różnicy to dużo. - Lubi cię. - Tu akurat nie minąłem się z prawdą. - Jesteś przynajmniej od niej starsza, trochę jak starsza siostra, wiesz? - Żarł! - powtórzyła niedźwiedzica Susie, nie wypadając z roli. - Wprawdzie dziwoląg z ciebie - stwierdził Frank - ale masz na Franny silniejszy wpływ niż my. - Przed czym trzeba ją ratować? - spytała niedźwiedzica Susie. - Przed Ernstem - powiedziałem. - I przed pornografią - dodała Lilly, wzdrygając się. - Pomóż jej odzyskać tę najprawdziwszą Franny - poprosił Frank. - Zwykle nie zawracam głów małolatom - powiedziała Susie. - Masz jej pomóc, a nie zawracać głowę - poprawiłem ją, ale tylko się uśmiechnęła i usiadła w pościeli. Jej kostium leżał rzucony byle jak na podłogę, a włosy na głowie przypominały niedźwiedzie futro, tak były sztywne i potargane we wszystkie strony świata; zacięta twarz nad dekoltem złachmanionej bluzki wyglądała jak otwarta rana. - Pomagać i zawracać głowę to jedno i to samo - stwierdziła. - Spróbujesz? Proszę cię, spróbuj - powiedziałem. - I jeszcze mnie pytasz, kiedy się naprawdę zaczęły nasze kłopoty - mówił mi potem Frank. Moim zdaniem wcale nie od pornografii. To oczywiście nie ma takiego znów wielkiego znaczenia, ale ja wiem przynajmniej, od czego się zaczął twój własny kłopot - powtarzał. Nie chciałem streszczać pornosów Ernsta, więc i tego wolę nie opisywać, lecz Frankowi i mnie mignęła w przelocie króciuteńka scenka - ot, ledwie mgnienie, ale i tak więcej, niż było nam trzeba. Zaczęło się to pewnego sierpniowego wieczoru, tak upalnego, że Lilly obudziła Franka i mnie i jak małe dziecko poprosiła o szklankę wody; przy tym skwarze mężczyznom z Krugerstrasse nie w głowie były kurwy, więc w „Gasthaus Freud” panował spokój. Annie Syrena nie wyła pod żadnym klientem, nikomu się nie chciało pochrząkiwac w duecie z

Jolantą, skowyczeć z Babette, dobijać targu ze Starą Billig czy choćby patrzeć na Czarną Ingę. Było za gorąco, żeby pójść do „Kaffee Mowatt”, więc kurwy siedziały na schodach w chłodnym, mrocznym holu „Gasthaus Freud”, który właśnie przebudowywano. Freud leżał w łóżku i oczywiście spał, bo nie zauważał upału. Ojciec, który widział przyszłość wyraźniej niż bieżącą chwilę, też spał. Poszedłem do pokoju Franka i chwilę się poboksowałem z manekinem. - Jezu - powiedział Frank. - Znalazłbyś wreszcie gdzieś sztangę i dał spokój mojemu manekinowi. Ale on też nie mógł zasnąć, więc zaczęliśmy we dwóch tarmosić kukłę. Dźwięków tych nie mogła wydawać Annie Syrena ani żadna inna kurwa. Nie miały nic wspólnego ze smutkiem; niosły tyle światła, że nie czuło się w nich ani odrobiny smutku: zbyt wiele zawierały w sobie muzyki wód, żeby mogły się skojarzyć Frankowi i mnie z dupodajstwem za pieniądze czy w ogóle z żądzą; w takich strugach światła i wodnej muzyki dla żądzy nie ma miejsca. Frank i ja nigdy przedtem nie słyszeliśmy podobnych odgłosów; nawet i dziś nie mogę odnaleźć w pamięci (a jest to pamięć czterdziestolatka) innego nagrania tamtej piosenki; nikt nigdy mi nie zaśpiewał dokładnie tej samej melodii. Piosenkę tę zaśpiewała Franny, kiedy dostała się w łapy niedźwiedzicy Susie, która zawsze chodziła do łazienki przez pokój naszej siostry. Ta sama łazienka służyła Frankowi i mnie, tylko że myśmy do niej wchodzili z mojego pokoju; mogliśmy więc przez szparę w drzwiach zajrzeć do sypialni Franny. Z początku zaniepokoiliśmy się, ujrzawszy niedźwiedzi łeb na dywanie przy łóżku; wyglądało to tak, jakby Susie ucięto głowę, kiedy się wdarła do pokoju. Ale co innego najbardziej przykuło naszą uwagę. Zwabiły nas dźwięki, które wydawała Franny przenikliwe, a zarazem miękkie, miłe jak głos matki, radosne jak okrzyki Jaja. Prawie nie czuło się w nich seksu, chociaż właśnie seks był tematem tej melodii, bo Franny leżała na łóżku, odrzuciwszy w tył głowę, a za nią ręce. Między jej długimi, lekko dygoczącymi nogami (którymi przebierała, rozpierana” energią), tuż przy ciemnym łonie mojej siostry (którego nie powinienem był oglądać) leżał bezgłowy niedźwiedź - leżał i coś tam chłeptał, jakby pożerał świeżo ubitą zwierzynę, jakby pił z samego serca kniei. Franka i mnie ogarnął strach. Nie wiedząc, co z sobą zrobić, bez powodu, całkiem bezmyślnie (a może właśnie z natłokiem myśli w głowach) poczłapaliśmy do holu. Tam powitały nas kurwy, które w komplecie siedziały na schodach; tak je zmęczył upał, nuda i bezczynność, że ucieszyły się na nasz widok wprost nadzwyczajnie, chociaż właściwie zawsze były nam życzliwe. Tylko Annie Syrena zrobiła rozczarowaną minę: może łudziła się przez chwilę, że nadchodzi „towar”. - Hej, załoga, macie takie miny, jakbyście zobaczyli ducha - powiedziała Czarna Inga. - Chłopcy, a może zjedliście coś, co wam zaszkodziło? - zagadnęła nas Stara Billig. - Już późno, powinniście leżeć w łóżkach. - Tak wam stoi, że nie możecie zasnąć? - spytała Jolanta. - Oui, oui - zanuciła Babette. - Przyjdźcie z tym do nas! - Przestańcie - rzekła Stara Billig. - I tak jest za gorąco, żeby się pierdolić. - Nigdy nie jest za gorąco - oświadczyła Jolanta. - Ani za zimno - dodała Annie Syrena. - Macie ochotę pograć w karty? - spytała Czarna Inga. - W makao? Ale my niby dwa nakręcane żołnierzyki wykonaliśmy kilka niezgrabnych zwrotów u podnóża schodów, zmieniliśmy kierunek marszu i zawróciliśmy do pokoju Franka, a stamtąd jak przyciągani magnesem ruszyliśmy prosto do ojca. - Chcemy wracać do domu - oświadczyłem. Ojciec zbudził się i wciągnął nas obu do swojego łóżka, jakbyśmy byli jeszcze mali. - Tatusiu, wracajmy do domu - szepnął Frank. - Wrócimy, jak tylko zacznie nam się tu powodzić - obiecał ojciec. - Jak tylko staniemy na nogi. Słowo daję. - Czyli kiedy? - syknąłem, ale on zapaśniczym chwytem wziął mnie w krawat i pocałował. - Niedługo - obiecał. - Nasz hotel lada chwila wystartuje. Czuję to. Mieliśmy jednak zostać w Wiedniu aż do roku sześćdziesiątego czwartego: w sumie siedem lat.

- Zdążyłam się tam zestarzeć - mawiała potem Lilly. Skończyła osiemnaście lat, nim opuściliśmy Wiedeń. „Wyjechała starsza, ale niedużo większa, niż przyjechała”, twierdziła Franny. Smutek zawsze na wierzch wypływa. Wiedzieliśmy przecież o tym. Nie powinniśmy więc tak się dziwić. Ale tej nocy, kiedy Franny za sprawą Susie zapomniała o pornografii - tej nocy, kiedy moja siostra tak pięknie śpiewała, dostawszy się w łapy niedźwiedzicy - Frank i ja zauważyliśmy u kogoś podobieństwo bardziej uderzające niż to, które łączyło Ernsta od pornosów z Chipperem Dove. Leżeliśmy potem u Franka w pokoju, manekin krawiecki barykadował drzwi, a myśmy szeptali w ciemnościach. - Widziałeś niedźwiedzicę? - spytałem. - Owszem, ale bez łba - odparł Frank. - No. Susie tak jakoś przycupnęła, że właściwie widać było tylko kostium. - Czemu go nie zdjęła? - A bo ja wiem. - Pewnie dopiero zaczynały - domyślił się Frank. - A zauważyłeś, jak wyglądała? - spytałem. - Znaczy, niedźwiedzica? - Aha - szepnął Frank. - Zjeżyła sierść i cała jakby się skuliła. - Wiem, wiem - powiedział Frank. - Lepiej już przestań. Leżeliśmy po ciemku; obaj wiedzieliśmy, kogo nam przypomina niedźwiedzica Susie; obaj zauważyliśmy to podobieństwo. Franny zawczasu nas przecież ostrzegła, żebyśmy uważali, bo Smutek będzie się pojawiał w nowych pozach, w nowych przebraniach. - Smutek - szepnął Frank. - Niedźwiedzica Susie to Smutek. - W każdym razie tak samo wyglądała - powiedziałem. - Ona i Smutek to jedno. Jestem pewien. - No, może akurat w tym momencie. Chwilowo. - Smutek - powtarzał Frank, póki nie zasnął. - To Smutek - mamrotał. - Nie sposób go zabić bełkotał. - Bo to Smutek. A on zawsze na wierzch wypływa.

Drugi hotel „New Hampshire” Ostatnie udoskonalenie świeżo przerobionego wejścia do „Gasthaus Freud” wymyślił ojciec. Wyobrażam sobie, jak stoi rankiem przed pocztą na Krugerstrasse i patrzy w głąb zaułka, podziwiając nowy hol: sklep cukierniczy został całkowicie zaanektowany, a stare szyldy niczym karabiny zmęczonych żołnierzy stoją oparte o rusztowanie, które robotnicy właśnie rozbierają. Napisy głoszą: BONBONS, KONDITOREI, ZUCKER-WAREN, SCHOKOLADEN i GASTHAUS FREUD. Bo ojciec stwierdził nagle, że wszystkie szyldy są do wyrzucenia: koniec ze sklepem cukierniczym, nigdy więcej „Gasthaus Freud”. - Hotel „New Hampshire”? - zdziwiła się Annie Syrena, która zawsze przychodziła pierwsza (a wychodziła ostatnia). - Zmieniaj się wraz z epoką - rzekł Stary Billig. - Turlaj się tam, gdzie cię popychają cudze piachy, i z uśmiechem dźwigaj się na nogi. Hotel „New Hampshire”? Mnie się podoba. - Kolejny etap, kolejny etap - powiedział Ernst od pornografii. - Genialny pomysł! - zawołał Freud. - Pomyślcie, jaki to haczyk na amerykańską klientelę! I nareszcie będzie koniec z antysemityzmem - podsumował starzec. - Czyli żaden potencjalny klient nie ominie naszego hotelu powodowany niechęcią do freudyzmu - domyślił się Frank. - Kurde, a co sobie wyobrażałeś, że niby jaką ojciec wymyśli nazwę? - spytała mnie Franny. Przecież to jego hotel, no nie? Zaszajbowani na amen, jak by powiedział Bob z Iowy. - Moim zdaniem to milutka nazwa - stwierdziła Lilly. - Uroczy akcent. Mała rzecz, a milutka. - Milutka? - zdziwiła się Franny. - O jejku, marne nasze widoki: Lilly uważa, że to milutka nazwa. - Sentymentalna - orzekł Frank filozoficznym tonem - ale i tak wszystko jedno. Czułem, że jeśli jeszcze raz powie „wszystko jedno”, rozedrę się na całe gardło. Gdyby Frank powtórzył swoje „wszystko jedno”, mógłbym odstawić coś lepszego niż udawany orgazm. Ale niedźwiedzica Susie znowu wyratowała mnie z opresji. - Słuchajcie, dzieci - powiedziała. - Wasz stary zrobił krok w stronę praktycyzmu. Zdajecie sobie sprawę, ilu turystów ze Stanów i z Anglii uzna, że ta nazwa budzi zaufanie? - Rzeczywiście - przytaknęła Schwanger miłym tonem. - Dla Anglików i Amerykanów Wiedeń to wschodnie miasto. Już sam kształt niektórych kościołów, tych potwornych cebulastych kopuł, sugeruje świat niepojęty dla człowieka Zachodu. Ktoś, kto się wychował o setki kilometrów na zachód stąd, nawet w Europie Środkowej może dostrzec Wschód. Nazwa

„New Hampshire” zwabi nieśmiałe duszyczki - orzekła Schwanger takim tonem, jakby właśnie układała fragment kolejnej książki o ciąży i jej przerywaniu. - Zabrzmi im znajomo i skojarzy się z rodzinnymi stronami. - Świetnie - powiedział Freud. - Pozwólcie nieśmiałym duszyczkom przyjść do nas - dodał z westchnieniem i wyciągnął ręce, żeby pogłaskać głowy najbliżej siedzących. Natrafił na głowę Franny i pogłaskał ją, ale niedźwiedzica Susie miękkim łapskiem strąciła jego dłoń. Z czasem miałem przywyknąć do tej zaborczej łapy. Na tym świecie rzeczy, które z początku wydają się groźne, mogą tak spowszednieć, że w końcu zaczynają nam dodawać otuchy. Z kolei to, co dodaje otuchy i uspokaja, może nabrać złowrogich cech; musiałem jednak przyznać, że niedźwiedzica Susie wywiera na Franny korzystny wpływ. Skoro potrafiła trzymać ją z dala od Ernsta, winien byłem jej wdzięczność - i czy naprawdę robiłem sobie zbyt wielkie nadzieje, łudząc się, że Franny pod wpływem Susie przestanie pisać do Chippera Dove? - Powiedz, Franny, wydaje ci się, że jesteś lesbijką? - spytałem pewnego wieczoru w bezpiecznych mrokach na Krugerstrasse, w chwili gdy ojciec usiłował się uporać z neonem, który raz za razem błyskał różowo: HOTEL NEW HAMPSHIRE! HOTEL NEW HAMPSHIRE! HOTEL NEW HAMPSHIRE! - Nie sądzę - cicho powiedziała Franny. - Chyba lubię tylko Susie. Oczywiście przychodziło mi na myśl, że skoro Frank zdaje sobie sprawę z własnego homoseksualizmu, a Franny zadała się z niedźwiedzicą Susie, to może pozostaje tylko kwestią czasu, żebyśmy Lilly i ja odkryli u siebie podobne skłonności. Ale Franny po raz kolejny udowodniła, że czyta w moich myślach. - To nie tak - szepnęła. - Frank co do siebie ma pewność, a ja o niczym nie jestem przekonana. Może najwyżej o tym, że w ten sposób jest mi łatwiej. Przynajmniej teraz. To znaczy łatwiej mi kochać osobę tej samej płci. Nie trzeba aż tak się angażować, mniej się ryzykuje. Przy Susie czuję się bezpieczniej. To chyba wszystko wyjaśnia. Mężczyźni są tacy inni. - Kolejny etap - powtarzał Ernst; mówił tak o wszystkim. Tymczasem Fehlgeburt, zachęcona przyjęciem, które zgotowaliśmy „Wielkiemu Gatsby’emu”, zaczęła nam czytać „Moby Dicka”. Po tym, co się stało z matką i z Jajem, trudno nam było słuchać opowieści o oceanie, ale jakoś to przeżyliśmy; koncentrowaliśmy się na wielorybie, a jeszcze bardziej na rozmaitych harpunnikach (każde z nas miało wśród nich swojego faworyta), i bacznie obserwowaliśmy Lilly, czekając, aż utożsami ojca z Ahabem. - A może dojdzie do wniosku, że biały wieloryb to Frank - szepnęła raz Franny. Ale Lilly nie ojca rozszyfrowała na użytek nas wszystkich, tylko Freuda. Pewnego wieczoru, gdy manekin krawiecki stał na baczność, a monotonny głos Fehlgeburt brzmiał jak morze, jak przypływ, powiedziała: - Słyszycie go? Ćśśśś! - Co? - spytał Frank jak duch; wszyscy wiedzieliśmy, że to samo powiedziałby w tym momencie Jajo. - Przestań, Lilly - szepnęła Franny. - Nie, posłuchajcie - upierała się Lilly. Przez chwilę wydawało nam się, że leżymy gdzieś pod pokładem na swoich żeglarskich kojach i słuchamy, jak nad naszymi głowami Ahab niespokojnie się przechadza, stukając protezą nogi. Drewniane dudnienie, kościany łomot. Ale to tylko Freud tak hałasował swoim baseballowym kijem, gdy piętro wyżej szedł do jednej z kurew, kuśtykając po omacku. - Do której chodzi? - spytałem. - Do Starej Billig - odparła niedźwiedzica Susie. - Idź stare do starego - powiedziała Franny. - A moim zdaniem to całkiem milutkie - stwierdziła Lilly. - Chciałam powiedzieć, że akurat dzisiaj idzie do Starej Billig - sprostowała niedźwiedzica Susie. - Widocznie jest zmęczony. - To on to robi z nimi wszystkimi? - spytał Frank. - Z wyjątkiem Jolanty - powiedziała Susie. - Boi się jej. - Ja też jej się boję - przyznałem. - Z Czarną Ingą oczywiście też nie - dodała Susie. - Przecież jej nie widzi. Nie przyszło mi na myśl, żeby chodzić do kurew - do wszystkich albo do którejś wybranej.

Ronda Ray nie była właściwie taka jak one. Z nią człowiek po prostu się pieprzył, a należność płacił jakby mimochodem; natomiast w Wiedniu z seksu zrobiono przemysł. Mogłem się onanizować, wyobrażając sobie Jolantę: to mnie wystarczająco podniecało. A jeśli idzie o... no, o miłość, to zawsze pozostawały mi rojenia o Franny. Fehlgeburt też pomagała mi wypełnić czymś letnie noce. „Moby Dick” okazał się tak monstrualną przygodą czytelniczą, że Panna Poronienie zaczęła przesiadywać u nas do późna. Frank i ja odprowadzaliśmy ją do domu. Wynajmowała pokój w zaniedbanej kamienicy za Ratuszem, niedaleko uniwersytetu, i nie lubiła sama chodzić nocą po Karntnerstrasse ani przez Graben, bo czasem brano ją za kurwę. Ci, co brali Fehlgeburt za kurwę, musieli mieć ogromną wyobraźnię: każdy przecież widział gołym okiem, że jest studentką. Nie o to chodzi, że była nieładna, ale jej wdzięki nic a nic nie znaczyły - dla niej samej. Pospolitą urodę, której nikt by jej nie odmówił, maskowała albo zaniedbywała. Włosy miała rozczochrane, przeważnie brudne, a jeśli nawet zdarzało się, że je myła, i tak nie troszczyła się o nie. Nosiła dżinsy i sweter z golfem albo sportową koszulkę; wokół ust i oczu osiadło jej to zmęczenie, które znaczy twarze ludzi zbyt wiele czytających, piszących, myślących - poświęcających za dużo czasu sprawom większym niż ciało, jego potrzeby i przyjemności. Miała chyba tyle samo lat, co Susie, ale była o wiele za poważna, żeby się przedzierzgnąć w niedźwiedzicę, a obrzydzenie, jakie budziła w niej nocna działalność hotelu „New Hampshire”, niewątpliwie graniczyło z tym wstrętem, o którym wspominał Ernst. Kiedy padało, Frank i ja odprowadzaliśmy ją tylko do przystanku tramwajowego na Ringstrasse koło opery, ale w pogodne noce przecinaliśmy razem z nią plac Bohaterów i szliśmy przez Karl-Lueger-Ring w stronę uniwersytetu. Wszyscy troje stawaliśmy się w takich chwilach dziećmi, które dopiero co przestały myśleć o wielorybach, a teraz idą ulicą w cieniu wielkich domów miasta, zbyt starego dla całej trójki. Przeważnie czułem się tak, jakby Franka wcale z nami nie było. - Lilly ma dopiero jedenaście lat - mawiała Fehlgeburt. - To cudowne, że tak kocha książki. Może one ją uratują. Ten hotel to nie miejsce dla niej. - Wo ist die Gemiitlichkeit? - śpiewał Frank. - Masz z Lilly świetny kontakt - powiedziałem raz Pannie Poronienie. - Chciałabyś kiedyś założyć rodzinę? - Czterysta sześćdziesiąt cztery! - zaśpiewał Frank. - Teraz nie chcę mieć dzieci. Dopiero po rewolucji - posępnie odparła Fehlgeburt. - Myślisz, że podobam się Fehlgeburt? - spytałem Franka, kiedy wracaliśmy do domu. - Poczekaj, aż zacznie się szkoła - poradził mi. - Znajdź sobie jakąś miłą dziewczynę, ale żeby była w twoim wieku. Choć więc mieszkałem w wiedeńskim burdelu, moje życie seksualne niczym się zapewne nie różniło od życia seksualnego większości Amerykanów, którzy w pięćdziesiątym siódmym roku mieli piętnaście lat; po nocach męczyłem gruchę, wyobrażając sobie, że robię to z niebezpiecznie brutalną prostytutką, a wieczorami wciąż odprowadzałem do domu młodą „starszą” dziewczynę, wyczekując dnia, gdy wreszcie się odważę ją pocałować, a może nawet wziąć za rękę. Spodziewałem się, że „nieśmiałe duszyczki” - czyli goście, których (wedle przewidywań Schwangerki) miała zwabić nazwa „New Hampshire” - będą trochę do mnie podobne. Nic z tych rzeczy. Czasem klienci przyjeżdżali autokarami; były to grupy wycieczkowe o przedziwnych składach, a niektóre programy wycieczek okazywały się równie dziwaczne jak uczestnicy. Bibliotekarze z Devonshire, z Kentu i z Kornwalii; ornitolodzy z Ohio (nim odwiedzili Wiedeń, obserwowali bociany w Rust). Prowadzili tak regularny tryb życia, że zawsze szli spać, nim kurwy zaczęły pracę; spokojnie przesypiali nocny rejwach, a rano często ruszali dalej w trasę, chociaż Annie Syrena jeszcze się nie uwinęła z ostatnim orgazmem, chociaż nie nadszedł jeszcze Stary Billig, którego leciwą duszę opromieniała wizja nowego świata. Wycieczkowicze bywali roztargnieni; Frank czasem zarabiał coś na boku, urządzając im „pieszy spacer”. Łatwo im było dogodzić - nawet członkom Narodowego Chóru Męskiego z Japonii, którzy jak jeden mąż odkryli obecność kurew i równie zespołowo ich używali. Cóż to był za dziwny i hałaśliwy okres - tyle dupczenia, tyle śpiewów! Japończycy mieli nieprzeliczone mnóstwo aparatów fotograficznych i wszystkim robili zdjęcia, nie wyłączając rodziny Berrych. Frank zawsze potem żałował, że jedyne nasze fotografie z pobytu w Wiedniu zawdzięczamy wizycie Narodowego Chóru Męskiego z

Japonii. Jest na przykład zdjęcie Lilly z Fehlgeburt - no i oczywiście z książką; wzruszająca fotografia dwojga Starych Billigów (Lilly powiedziałaby, że wyglądają jak para „milutkich” staruszków). Jest i Franny, oparta na krzepkim ramieniu niedźwiedzicy Susie, trochę wychudzona, ale widać, że nie brak jej sił ani tupetu (zdaniem Franka była w tamtym okresie „zdumiewająco pewna siebie”). Zachowało się też dziwaczne zdjęcie ojca z Freudem. Wyglądają na nim tak, jakby chcieli równocześnie zamachnąć się tym samym kijem baseballowym albo jakby go sobie wyrywali; można by sądzić, że awanturowali się o to, czyja kolej, i tylko na moment przerwali szamotaninę, żeby fotograf zdążył pstryknąć. Ja stoję razem z Czarną Ingą. Pamiętam, jak Japończyk poprosił, żebyśmy stanęli obok siebie; graliśmy w makao, ale turysta powiedział, że światło jest za słabe, więc musieliśmy wstać. W sumie wygląda to dość nienaturalnie; Annie Syrena siedzi przy stole, w miejscu, gdzie było dosyć światła, a przesadnie upudrowana Babette szepcze coś do Jolanty, która stoi trochę odsunięta od stołu, założywszy ręce na swych imponujących piersiach. Jolanta nigdy nie zdołała się nauczyć, jak się gra w makao. Na tym zdjęciu wygląda tak, jakby miała za chwilę rozpędzić graczy. Japończycy też jej się bali - może dlatego, że była od nich znacznie potężniej zbudowana. Fotografie te (będące jedyną dokumentacją naszego okresu wiedeńskiego, czyli lat pięćdziesiąt siedemsześćdziesiąt cztery) mają to do siebie, że na każdej z nich obok znanych nam osób musiał się zmieścić w kadrze co najmniej jeden Japończyk, co najmniej jeden kompletnie nam nieznajomy osobnik - nawet na zdjęciu Ernsta od pornosów, opartego o stojące przed hotelem auto. Wraz z Ernstem o maskę wozu opiera się Arbeiter. A co z nogami, sterczącymi spod osłony chłodnicy starego Mercedesa? Należą do człowieka zwanego Kluczem; Schraubenschliissel tylko nogi zdołał wpasować w obrazek. Wokół auta tłoczą się Japończycy - obcy ludzie, których już nigdy w życiu nie mieliśmy spotkać. Czy mogliśmy wtedy odgadnąć, gdybyśmy uważniej się przyjrzeli fotografii, że nie jest to zwyczajny samochód? No bo kto to słyszał, żeby Mercedes, niechby i stary, wymagał tak nieustannych napraw? Herr Klucz wciąż albo leżał pod autem, albo się przedzierał wśród jego wnętrzności. I czemu to jedyny samochód Instytutu Stosunków Wschód-Zachód wymagał aż tyle starania, skoro tak rzadko nim jeżdżono? Gdy patrzę na to zdjęcie... hmmm, teraz sprawa jest oczywista. Patrząc na tę fotografię trudno nie zauważyć, czym naprawdę był stary Mercedes. Bombą. Nieustannie składaną i przerabianą, w każdej chwili gotową do użytku. Cały samochód był po prostu bombą. A Japończycy o twarzach nie do rozpoznania, zaludniający nasze unikatowe fotografie... no cóż, teraz widać gołym okiem, że ci obcy przybysze, ci układni cudzoziemcy symbolizują nieznanych aniołów śmierci, którzy mają towarzyszyć autu. Pomyśleć, że całymi latami my, dzieci, stroiłyśmy sobie żarty z tego, jak kiepskim mechanikiem musi być Schraubenschüssel, skoro bez przerwy dłubie przy tym swoim Mercedesie! A on nie był patałachem, tylko istnym majstrem! Pan Klucz, majster od bomb; dzień w dzień przez prawie siedem lat utrzymywał bombę w gotowości. Nigdy się nie dowiedzieliśmy, na co czekali - kiedy uznaliby, że sytuacja dojrzała, gdybyśmy sami nie zmusili ich do pośpiechu. Możemy się oprzeć tylko na zdjęciach Japończyków, z nich zaś wyłania się mroczna historia. - Frank, co pamiętasz z Wiednia? - spytałem, a właściwie ciągle pytam. Frank poszedł w końcu do któregoś pokoju, żeby trochę pobyć ze sobą, a po powrocie wręczył mi krótki wykaz: 1. Franny z niedźwiedzicą Susie. 2. Kupowanie twojej cholernej sztangi. 3. Odprowadzanie Fehlgeburt. 4. Dziedzictwo Mysikróla. Oddał mi spis i powiedział: - Oczywiście znalazłoby się tego więcej, ale nie chcę się zbyt głęboko zapuszczać w te sprawy. Rozumiem go, no i oczywiście pamiętam, jak poszedłem kupić sztangę. Poszliśmy wszyscy razem. Ojciec, Freud, Susie i my, czyli dzieci. Freud poszedł z nami, bo wiedział, gdzie jest sklep sportowy. Susie poszła z nami, bo Freud mógł jej przypomnieć, jak trafić do sklepu; przypominanie to polegało na tym, że w tramwaju co chwila się wydzierał: - Minęliśmy już punkt zaopatrzenia szpitali na Mariahilfer? Jeżeli tak, to teraz w drugą albo w trzecią na lewo.

- Żarł! - odpowiadała Susie, wyglądając przez okno. Konduktor z wagonu Strassenbahn, którym jechaliśmy, ostrzegał Freuda: - Mam nadzieję, że jest niegroźny. Nie uwiązał go pan. Mówię o niedźwiedziu. Zwykle nie pozwalamy wozić niedźwiedzi tramwajem, jeżeli nie są uwiązane. - Żarł! - powtórzyła Susie. - To mądry niedźwiedź - uspokoił konduktora Frank. W sklepie sportowym kupiłem talerze ważące w sumie sto pięćdziesiąt kilo i dwie hantle. - Proszę je zawieźć do hotelu „New Hampshire” - powiedział ojciec. - Ten sklep nie ma własnego transportu - rzekł Frank. - Nie ma transportu? - zdziwiła się Franny. - Przecież nie będziemy sami tego wszystkiego taszczyć! - Żarł! - powiedziała Susie. - Susie, bądź grzeczna! - krzyknął Freud. - Nie rozrabiaj! - Nasz niedźwiedź byłby naprawdę bardzo wdzięczny, gdyby jednak zechcieli państwo odesłać ten sprzęt pod wskazany adres - oświadczył Frank sprzedawcy ze sklepu sportowego, ale to też nie podziałało. Już wtedy powinniśmy byli się zorientować, że niedźwiedzia moc maleje i coraz mniej spraw układa się po naszej myśli. Rozdzieliliśmy sprzęt między siebie, jak się dało. W każdą rękę wziąłem po jednej hantli, a na niej czterdzieści kilo. Ojciec, Frank i niedźwiedzica Susie siłowali się ze sztangą, na której umocowałem resztę, czyli siedemdziesiąt kilo. Franny otwierała przed nami drzwi i torowała nam drogę, gdy szliśmy chodnikiem, a Lilly trzymała Freuda za rękaw, zastępując mu niedźwiedzia-przewodnika. - O Jezu! - jęknął ojciec, kiedy się okazało, że nie wolno nam wsiąść do wagonu Strassenbahn. - Przecież w tamtą stronę pozwolili nam jechać! - powiedziała Franny. - Nie chodzi im o niedźwiedzia - wyjaśnił Freud - tylko o tę długą sztangę. - Niesiecie ją w taki sposób, że wygląda jak jakieś niebezpieczne narzędzie - rzekła Franny. - Gdybyś dalej trenował ciężary tak jak Bob z Iowy - powiedziałem do ojca - to sam byś ją udźwignął. Nie byłoby widać, że jest taka ciężka. Lilly zauważyła, że Austriacy pozwalają wozić tramwajem niedźwiedzie, ale nie sztangi; przypomniała też sobie, jak są pobłażliwi dla tych, co wożą narty. Zaproponowała więc, żebyśmy kupili pokrowiec od nart i schowali w nim sztangę: konduktor pomyślałby, że to jakiś wyjątkowo ciężki sprzęt narciarski. Frank zaproponował, żebyśmy posłali kogoś po samochód Schraubenschlüssela. - On nigdy nie jest na chodzie - powiedział ojciec. - Teraz chyba już musi być na chodzie - rzekła Franny. - Przecież ten dupek reperuje go od lat. Ojciec wskoczył do tramwaju i pojechał do domu, żeby spróbować pożyczyć auto. Czy natychmiastowa odmowa radykałów nie powinna była nam uświadomić, że przed naszym nowym hotelem zaparkowano bombę? Uznaliśmy to jednak za jeszcze jeden przejaw grubiaństwa lewaków i zataszczyliśmy do domu nasze brzemię, idąc pieszo. W końcu musiałem zostawić resztę ekipy razem ze sztangą przy Kunsthistorisches Museum. Tamtejszy personel też nie chciał wpuścić sztangi - ani zresztą niedźwiedzia. - Breughel nie miałby nic przeciwko temu - rzekł Frank. Musieli jednak poczekać na rogu ulicy. Susie trochę potańczyła, Freud wybijał rytm baseballowym kijem, a Lilly i Franny zaśpiewały amerykańską piosenkę: zabijając czas zarobili co nieco jako uliczni kuglarze, specjalność miasta Wiedeń - „dziedzictwo Mysikróla”, powiedziałby Frank. Zrobił wśród widzów obchód z kapeluszem, a właściwie z czapką od munduru kierowcy autobusu, który dostał od ojca; kiedy w hotelu „New Hampshire” odgrywał portiera, wkładał tę samą czapkę, przywodzącą na myśl podupadły zakład pogrzebowy. W Wiedniu nosił ją przez cały czas nasz Mysikról Samozwaniec. Często wspominaliśmy smutnego tresera nikomu niepotrzebnych gryzoni, który pewnego dnia przestał mijać zdrów otwarte okna i dał susa, zabierając z sobą biedne myszki. ŻYCIE JEST SERIO, A SZTUKA DLA FRAJDY! Wreszcie wygłosił swoje motto. Przez tyle lat mijał otwarte okna, aż w końcu go wciągnęły. Pobiegłem do domu, dźwigając osiemdziesiąt kilo. - Cześć, Klucz - przywitałem się z lewakiem, który leżał pod samochodem. Wróciłem biegiem do Kunsthistorisches Museum, a potem z trzydziestoma pięcioma

kilogramami przeleciałem się truchcikiem do hotelu „New Hampshire”. Ojciec, Frank, niedźwiedzica Susie, Franny, Lilly i Freud przynieśli drugie trzydzieści pięć. Nareszcie miałem sprzęt, nareszcie mogłem wskrzesić pierwszy hotel „New Hampshire” - i Boba z Iowy; wiedeński posmak obcości częściowo się ulotnił. Musieliśmy oczywiście pójść do szkoły. Była to szkoła amerykańska, położona niedaleko zoo w Hietzing, obok pałacu Schönbrunn. Początkowo niedźwiedzica Susie co rano jeździła z nami tramwajem i odbierała nas po lekcjach. To, że z domu do szkoły i z powrotem jeździmy pod eskortą niedźwiedzia, wspaniale nas ustawiało wobec innych małolatów. Ale razem z Susie musiał jeździć ojciec albo Freud, bo niedźwiedziom nie wolno było wsiadać do tramwaju bez kogoś, kto by ich pilnował, a szkoła mieściła się tak blisko ogrodu zoologicznego, że mieszkańców przedmieścia widok niedźwiedzia denerwował bardziej niż ludzi z centrum miasta. Wtedy jeszcze sobie tego nie uświadamiałem, ale wszyscy razem oddaliśmy Frankowi niedźwiedzią przysługę przez to, że w ogóle nie zauważyliśmy, jaki jest dyskretny w sprawach seksu. Przez siedem lat spędzonych w Wiedniu nic nie wiedzieliśmy o jego chłopcach; sam nam się przyznał, że poznaje ich w amerykańskiej szkole, a ponieważ był z naszej czwórki najstarszy i chodził na kurs niemieckiego dla najbardziej zaawansowanych, często zostawał po lekcjach dłużej niż my. To, że mieszkał w drugim hotelu „New Hampshire”, w tym siedlisku rozpusty, musiało wyrobić w nim upodobanie do dyskrecji - tak jak ja nauczyłem się szeptać, dostąpiwszy inicjacji u zradiofonizowanej Rondy Ray. Franny miała chwilowo swoją niedźwiedzicę - no i gwałt do odchorowania (tak przynajmniej twierdziła Susie). - Już go odchorowała - powiedziałem kiedyś. - Nawet ty go jeszcze nie odchorowałeś - odparła Susie. - Nie możesz zapomnieć Chippera Dove. Ona tak samo. - Czyli musi się jeszcze rozprawić z Chipperem Dove. Gwałt ma już przerobiony. - Zobaczymy - rzekła Susie. - Mądra ze mnie niedźwiedzica. Co jakiś czas przyjeżdżały nieśmiałe duszyczki, chociaż nie można powiedzieć, żeby waliły hurmą; zresztą nieśmiałe duszyczki walące hurmą to chyba sprzeczność. Nawała gości byłaby wprawdzie pożądana, ale i tak mieliśmy lepszą frekwencję niż w pierwszym hotelu „New Hampshire”. Wycieczki były łatwiejsze w obsłudze od klientów przyjeżdżających w pojedynkę. Nieśmiała duszyczka chodząca samopas ma to do siebie, że lęka się o wiele bardziej niż cała grupa takich duszyczek. Nieśmiałe duszyczki podróżujące samotnie i nieśmiałe stadła (którym czasem towarzyszyły nieśmiałe dzieci) najłatwiej wpadały w popłoch wobec dziennych i nocnych działań, pomiędzy którymi upływał ich stroskany żywot gości hotelowych. Ale w ciągu pierwszych trzech czy czterech lat w drugim hotelu „New Hampshire” tylko raz ktoś rzeczywiście się poskarżył - tak nieśmiałe były to duszyczki. Zażalenie zgłosiła pewna Amerykanka. Podróżowała z mężem i z córką mniej więcej w wieku Lilly. Wszyscy troje pochodzili z New Hampshire, ale nie z okolic Dairy. Kiedy się wmeldowywali, było późne popołudnie, już po lekcjach; za biurkiem w recepcji siedział Frank; zauważył, że kobieta od razu zaczęła wykrzykiwać, jak to tęskni za „czystością i zwyczajnością, za staromodną, zbożną przyzwoitością”, która widocznie kojarzyła jej się ze stanem New Hampshire. - Aha. Prosto, ale smacznie. Znów te zasrane dyrdymały - powiedziała Franny, wspomniawszy panią Urick. - W całej Europie co chwila nas okradają - oznajmił Frankowi mąż kobiety z New Hampshire. Ernst siedział akurat w holu, objaśniając Franny i mnie co bardziej udziwnione pozycje „tantrycznego zespolenia”. Z trudem za nim nadążaliśmy, bo mówił po niemiecku. Franny i ja pod względem znajomości języka nigdy nie dorównaliśmy Frankowi (tylko Lilly już po roku konwersowała prawie równie swobodnie jak on), oboje sporo się jednak nauczyliśmy w amerykańskiej szkole. Oczywiście nie wykładano tam zagadnień stosunku płciowego. W tym specjalizował się Ernst, a mnie wprawdzie ciarki przechodziły na jego widok, ale nie mogłem ścierpieć, że rozmawia z Franny sam na sam, więc starałem się podsłuchiwać, ilekroć go na tym przyłapałem. Niedźwiedzica Susie też chętnie przysłuchiwała się tym rozmowom, dotykając mojej siostry tu czy tam miłym łapskiem - tak żeby Ernst widział. Ale tego dnia,

kiedy wprowadzili się Amerykanie z New Hampshire, niedźwiedzica Susie siedziała akurat w klozecie. - No i te włosy w łazienkach - powiedziała do Franka nowo przybyła. - Nie uwierzyłby pan, jaki brud musieliśmy znosić. - Wyrzuciliśmy wszystkie przewodniki - dodał jej mąż. - Nie można im wierzyć. - Teraz wierzymy tylko własnemu instynktowi - ciągnęła kobieta, rozglądając się po holu. Zatrzymujemy się tam, gdzie wyczuwamy coś amerykańskiego. - Nie mogę się doczekać, kiedy wrócimy do domu - pisnęła jak myszka ich córeczka. - Mam dwa ładne pokoje na drugim piętrze - powiedział Frank. - Połączone drzwiami - dodał, zastanawiając się z niepokojem, czy to jednak nie za blisko kurew: raptem jedno piętro różnicy. - Ale za to - ciągnął - widok z trzeciego piętra jest ładniejszy. - Mniejsza o widok - rzekła kobieta. - Bierzemy te dwa pokoje na drugim. Tylko żeby mi tam nie było żadnych włosów - dodała z groźbą w głosie, akurat gdy niedźwiedzica Susie powłócząc łapami weszła do holu, a ujrzawszy córeczkę przybyszów na pokaz machnęła łbem, sapnęła po niedźwiedziemu i prychnęła. - Patrzcie, niedźwiedź - krzyknęła dziewczynka, czepiając się nogi ojca. Frank potrząsnął dzwonkiem: rozległo się przenikliwe „dzyń!”. - Bagażowy! - ryknął. Musiałem się oderwać od opisu tantrycznych pozycji, którym raczył nas Ernst. - W grupie vyanta rozróżniamy dwie zasadnicze pozycje - mówił chłodnym tonem. - Kobieta schyla się, aż dotknie dłońmi ziemi, a mężczyzna bierze ją od tyłu, na stojąco. Jest to dhenuka-vyanta-asana, czyli pozycja krowy - objaśniał Ernst, mierząc Franny wodnistym spojrzeniem. - Pozycja krowy? - spytała Franny. - Żarł! - z przyganą rzekła Susie, kładąc łeb na kolanach Franny; odgrywała niedźwiedzicę przed nowymi gośćmi. Ruszyłem z bagażem na górę. Dziewczynka nie mogła oczu oderwać od niedźwiedzia. - Mam siostrę w twoim wieku - powiedziałem jej. Lilly zabrała Freuda na spacer: prowadziła go, a on z pewnością opisywał jej wszystkie widoki, jemu samemu niedostępne. Właśnie w ten sposób pokazywał nam Wiedeń. W jednej ręce trzymał baseballowy kij, a z drugiej strony podpierał go ktoś z naszej czwórki albo Susie. Prowadząc starca przez miasto na kolejnych skrzyżowaniach wykrzykiwaliśmy nazwy ulic. Freud był nie tylko ślepy, ale też stopniowo głuchł. - Jesteśmy na Blutgasse? - wołał. - Czy to już Krwawy Zaułek? Któreś z nas - Lilly, Frank, Franny albo ja - odpowiadało, drąc się na całe gardło: - Ja! Blutgasse! - No to w prawo - dyrygował nami Freud. - Jak już będziemy na Domgasse, dzieci, to musimy znaleźć numer piąty. Tam jest wejście do domu Figara, w którym Mozart napisał „Wesele Figara”. Frank, podaj datę? - wołał. - Tysiąc siedemset osiemdziesiąt pięć! - odkrzykiwał Frank. - A jeszcze ważniejsza od Mozarta - ciągnął Freud - jest pierwsza wiedeńska kawiarnia. Dzieci, czy wciąż jesteśmy na Blutgasse? - Ja! W Krwawym Zaułku - odpowiadaliśmy. - Szukajcie numeru szóstego. Tam właśnie jest najstarsza z wiedeńskich kawiarni! Nie wie tego nawet Schwangerka. Chociaż tak przepada za tą swoją Schlagobers, jest taka sama jak wszyscy ci politykierzy. Nie ma za grosz zmysłu historycznego. I rzeczywiście: od Schwangerki nie dowiedzieliśmy się niczego z historii. Zaraziła nas namiętnością do kawy, popijanej wodą z małych szklaneczek; polubiliśmy też dzięki niej ten miękki brud, który gazety pozostawiają na opuszkach palców. Franny i ja codziennie wyrywaliśmy sobie z rąk jedyny egzemplarz „International Herald Tribune”. Przez siedem lat, które spędziliśmy w Wiedniu, zawsze były w niej wiadomości o Juniorze Jonesie. - Trzydzieści pięć dla Pensylwanii, sześć dla marynarzy! - czytała na głos Franny, po czym wszyscy wznosiliśmy triumfalny okrzyk. Potem było dwadzieścia osiem dla Cleveland Browns, czternaście dla New York Giants. Dwadzieścia jeden dla Baltimore Colts, siedemnaście dla nieszczęsnych Brownów. Wprawdzie Junior w swych rzadkich listach zwykle przekazywał Franny dokładnie te same

nowiny, ale czuliśmy pewien specjalny posmak w tym, że dowiadujemy się czegoś o nim tak okrężną drogą, z parodniowym opóźnieniem - poprzez wyniki meczów piłkarskich ogłaszane w „Herald Tribune”. - Na Judengasse w prawo zwrot! - komenderował Freud. Szliśmy więc Żydowskim Zaułkiem do kościoła Świętego Ruprechta. - Jedenasty wiek - mruczał Frank, bo uważał, że im co starsze, tym lepsze. Potem schodziło się nad Kanał Dunajski, do pomnika u podnóża pochyłości na Franz-JosefsKai; Freud często prowadzał nas do tej marmurowej płyty, upamiętniającej ludzi pomordowanych przez Gestapo, które miało w tym miejscu swą główną kwaterę. - To tu! - wrzeszczał, tupiąc nogą i waląc kijem w ziemię. - Opiszcie mi tę płytę! - wołał. Nigdy jej nie widziałem. Jasne, że nie widział, skoro właśnie w obozie stracił wzrok. Przeprowadzono tam jakiś nieudany eksperyment z jego oczami. - Nie, to nie był obóz letni - powiedziała Franny do naszej młodszej siostry. Lilly zawsze się bała wyjazdu na obóz, toteż bez zdziwienia przyjęła do wiadomości, że uczestnicy takich imprez bywają torturowani. - Lilly, Freud nie był na obozie letnim, tylko w obozie zagłady - sprecyzował Frank. - Ale Herr Tod jakoś mnie nie dopadł - rzekł Freud do Lilly. - Nigdy nie było mnie w domu, kiedy Pan Kościej o mnie pytał. Właśnie od Freuda dowiedzieliśmy się, że akty w fontannie na Neuer Markt, zwanej Fontanną Opatrzności albo (od nazwiska twórcy) Fontanną Donnera, to kopie, a nie oryginały, te bowiem przechowywano w Dolnym Belwederze. W zamyśle projektanta miały przedstawiać wodę jako źródło życia, ale Maria Teresa je potępiła. - Suka jedna - powiedział o niej Freud. - Założyła Komisję Czystości Moralnej. - A co ta komisja robiła? - spytała Franny. - A co mogła robić? - spytał z kolei Freud. - Co tacy w ogóle mogą? W żaden sposób nie potrafili wybić ludziom z głów seksu, no to zrobili wielkie halo o parę wodotrysków. Już za czasów Freuda Pierwszego Wiedeń osławił się tym, że tamtejsza zwierzchność nijak nie może wybić ludziom z głów seksu, lecz wiktoriańskie odpowiedniki Komisji Czystości założonej przez Marię Teresę mimo wszystko próbowały. - W tamtych czasach - z nutką podziwu rzekł Freud - kurwom wolno było załatwiać interesy na widowni w operze. - W antraktach - dodał Frank na wypadek, gdybyśmy o tym nie wiedzieli. Ze wszystkich wycieczek z Freudem najbardziej lubił spacer do Cesarskiej Krypty, zwanej Kaisergruft; mieściła się ona w katakumbach Kapuzinekirche. Od tysiąc sześćset trzydziestego trzeciego roku chowano w niej Habsburgów. Tam właśnie leży Maria Teresa, stara cnotka. Cała oprócz serca. Trupy w tych katakumbach nie mają serc, bo te przechowywane są w innym kościele; trzeba do nich chodzić z osobną wycieczką. - Historia wszystko w końcu dzieli - grzmiał Freud wśród grobów bez serc. Żegnaj, Mario Tereso; żegnajcie - Franciszku Józefie, Elżbieto, żegnaj i ty, nieszczęsny Maksymilianie Meksykański. Oczywiście jest tam też faworyt Franka: dziedzic tronu Habsburgów, biedny Rudolf samobójca; on także z nimi spoczywa. Frank właśnie w katakumbach zawsze najbardziej posępniał. Franny i ja najbardziej posępnieliśmy wtedy, kiedy Freud prowadził nas przez Wipplingerstrasse do Futtergasse. - Zwrot! - wołał, a kij drżał mu w ręku. Szliśmy na Judenplatz, dawnej dzielnicy żydowskiej. Już od trzynastego wieku było tam coś w rodzaju getta; po raz pierwszy wygnano z niego Żydów w tysiąc czterysta dwudziestym pierwszym roku. O najnowszym wygnaniu wiedzieliśmy niewiele więcej niż o tamtym. Ledwo wytrzymywaliśmy, bo ten akurat spacer nie miał tak wyraźnego charakteru wyprawy w głąb dziejów. Freud wołał w stronę jakichś mieszkań, które przestały być mieszkaniami. Rozpoznawał całe budynki, ale one już nie istniały. Jego znajomych z żydowskiej dzielnicy też już nie było. Na tym spacerze zwiedzaliśmy niewidzialne miejsca, doskonale widoczne dla Freuda; on bowiem wciąż widział rok trzydziesty dziewiąty i lata poprzednie - czas, gdy po raz ostatni znalazł się na Judenplatz, mając dwoje sprawnych oczu. Tego dnia, kiedy przyjechała trzyosobowa rodzinka z New Hampshire, Freud zabrał Lilly na

Judenplatz. Łatwo się tego domyśliłem, bo po powrocie była przygnębiona. Akurat zdążyłem zaprowadzić Amerykanów do ich pokojów na drugim piętrze i zanieść im bagaże, i też byłem przygnębiony. Idąc na górę przez cały czas myślałem o tym, jak Ernst opowiada Franny o pozycji krowy. Walizy nawet niespecjalnie mi ciążyły, bo sobie wyobrażałem, że to Ernsta niosę aż na czwarte piętro hotelu „New Hampshire”, a kiedy już będę na samej górze, wyrzucę go przez okno. Kobieta z New Hampshire szybko przejechała dłonią po poręczy. - Kurz - powiedziała. Na podeście pierwszego piętra minął nas Schraubenschlüssel. Ręce miał całe w smarze, od czubków palców aż po bicepsy, a na szyi niczym stryczek zwój miedzianego drutu; oburącz dźwigał jakąś skrzynkę czy coś w tym guście, wyraźnie ciężką, podobną do olbrzymiego akumulatora (dopiero znacznie później uświadomiłem sobie, że taki akumulator byłby o wiele za duży dla Mercedesa). - Cześć, Klucz - przywitałem się, a on mijając nas chrząknął w odpowiedzi; w zębach trzymał (z wielką jak na siebie delikatnością) jakiś malutki bezpiecznik czy też zapalnik w szklanej obudowie. - Hotelowy mechanik - powiedziałem, bo to było najprostsze wyjaśnienie. - Czystością nie grzeszy - stwierdziła kobieta z New Hampshire. - Trzymacie auto na ostatnim piętrze? - spytał jej mąż. Kiedy skręciliśmy w korytarz drugiego piętra i zaczęliśmy szukać w półmroku właściwych pokoi, na czwartym otworzyły się jakieś drzwi i dobiegł nas jazgot maszyny do pisania - jak zwykle o jedenastej; może to Fehlgeburt kończyła manifest albo pisała pracę magisterską o tym, że istotą amerykańskiej literatury jest romans? Nagle Arbeiter wrzasnął w głąb klatki schodowej: - Kompromis! Niczego nie reprezentujesz z taką mocą, z jaką reprezentujesz kompromis! zaskrzeczał. - Każda epoka ma swoje prawa! - odkrzyknął Stary Billig. Skończył już pracę i właśnie wychodził; jeszcze się szamotałem z bagażem i z kluczami, kiedy przeszedł przez podest drugiego piętra. - Lecisz, dokąd cię wiatr poniesie, dziadygo! - ryknął Arbeiter, oczywiście po niemiecku, więc nie znającym tego języka Amerykanom jego okrzyk mógł się wydać bardziej złowrogi, niż był w istocie. Nawet jak dla mnie zabrzmiał dosyć złowieszczo, chociaż wszystko zrozumiałem. - Zobaczysz, dziadygo - podsumował Arbeiter - że pewnego dnia po prostu cię zdmuchnie! Stary Billig przystanął na podeście i wrzasnął do Arbeitera: - Ty wariacie! Wszyscy przez ciebie zginiemy! Nie masz za grosz cierpliwości! Gdzieś między drugim a czwartym piętrem pojawiła się nasza dobra Schwanger o łagodnych kształtach, którym liczne porcje Schlagobers nadały bujny zarys, i cicho stąpając spróbowała ich obu ułagodzić; zbiegła o kilka stopni w dół do Arbeitera, ale musiała trochę podnieść głos, żeby ją usłyszał. - Zamknij się! - szczeknął. - Lepiej znów zajdź w ciążę. Idź i każ sobie zrobić jeszcze jedną skrobankę. Każ sobie podać jeszcze jedną Schlagobers - zadrwił. - Zwierzę! - zawołał Stary Billig i zawrócił na górę. - Można mimo wszystko pozostać człowiekiem kulturalnym, ale ty tego nie potrafisz! - wrzasnął na Arbeitera. - Nie jesteś nawet humanistą! - Bardzo was proszę... - próbowała ich udobruchać Schwangerka. - Bitte, bitte... - Schlagobers ci się zachciewa? - ryknął na nią Arbeiter. - A ja bym chciał, żeby Schlagobers zalała całą Karntnerstrasse - rzekł obłąkanym tonem. - Niechby płynęła, aż na Ringu ustałby ruch. Niech się leje Schlagobers i krew. Zobaczysz, że tak będzie. Wszystko w nich utonie. Całe ulice! Całe miasto w Schlagobers i we krwi. Wpuściłem nieśmiałych Amerykanów z New Hampshire do ich pokojów. Wiedziałem, że wkrótce zapadnie zmrok i piętro wyżej skończą się przekrzykiwanki. Za to piętro niżej rozlegną się jęki, skrzypienie rozhuśtanych łóżek, ciągły chlupot wody spuszczanej w bidetach, człapanie niedźwiedzicy patrolującej pierwsze piętro i łoskot drewnianej pałki, gdy Freud zacznie chodzić z pokoju do pokoju. Czy Amerykanie pójdą do opery? Czy po powrocie zobaczą, że Jolanta wlecze jakiegoś

dzielnego opoja na górę - albo spuszcza ze schodów? Czy w holu ktoś zacznie miętosić Babette niczym ciasto, gdy ja będę grał w karty z Czarną Ingą, opowiadając jej o bohaterskich czynach Juniora Jonesa? Inga lubiła słuchać o Czarnym Ramieniu Sprawiedliwości. Twierdziła, że kiedy już „będzie dosyć duża”, zarobi trochę szmalu i pojedzie do ojca, żeby się osobiście przekonać, jakie ciężkie życie mają czarni w Ameryce. O której godzinie Annie Syrena zamarkuje pierwszy orgazm, aż córuchna z New Hampshire czmychnie drzwiami w ścianie działowej do pokoju rodziców? Czy wszyscy troje skulą się w jednym łóżku i tak doczekają ranka, słuchając marudnych targów u Starej Billig albo wrednego łomotu, kiedy Jolanta zacznie kogoś ubijać na miazgę? Annie Syrena uprzedziła mnie, co mi zrobi, jeżeli choćby dotknę Czarnej Ingi. - Nie dopuszczam do niej facetów z ulicy - powiedziała. - Ale niech jej się nie daj Boże nie zacznie wydawać, że jest zakochana czy coś w tym stylu, bo to jeszcze gorsze. Wiem, co mówię. Dopiero wtedy dziewczyna dostaje pierdolca. Nie pozwolę, żeby ktoś zrobił to z nią za pieniądze, teraz ani nigdy, i nie dam ci się wkręcić za frajer. - Przecież ona ma dopiero tyle lat, co moja siostra Lilly - odparłem. - Przynajmniej dla mnie. - A kogo to obchodzi, ile ona ma lat? - spytała Annie Syrena. - Ja się tobie przyglądam, a nie jej. - Jesteś już na tyle duży, że czasem ci stoi - wtrąciła Jolanta. - Zauważyłam. Mam w tych sprawach wyrobione oko. - Jak dostajesz stójki, to jej nie marnuj - poradziła mi Annie Syrena. - Ale powtarzam, z Czarną Ingą nie zaczynaj, bo jak spróbujesz dobrać się do niej tym swoim interesem, to go stracisz. - Właśnie - przytaknęła Jolanta. - Przychodź do nas, a małej nie ruszaj. Jak się do niej dobierzesz, to cię wykończymy. Możesz mieć nie wiem jakie wyniki w podnoszeniu ciężarów, ale ty też przecież czasem sypiasz. - I kiedyś obudzisz się bez kutasa - powiedziała Annie Syrena. - Rozumiesz? - spytała Jolanta. - Jasne - odparłem. Jolanta pochyliła się w moją stronę i pocałowała mnie w usta. Jej pocałunek tchnął taką samą złowrogą martwotą jak noworoczny całus Doris Wales, aromatyzowany wymiotami. Pod koniec nagle się odsunęła, ściskając zębami moją dolną wargę, aż wrzasnąłem, a wtedy od razu puściła. Poczułem, że ręce same mi się podnoszą tak jak po półgodzinnym machaniu hantlami, lecz Jolanta cofała się bardzo czujnie, z dłońmi w torebce. Patrzyłem na jej ręce i na torebkę, póki nie wyszła z mojego pokoju. Annie Syrena wciąż nie odchodziła. - Przykro mi, że cię ugryzła - powiedziała. - Naprawdę jej nie kazałam. Sama z siebie jest wredna, i tyle. Wiesz, co ma w torebce? Nie chciałem wiedzieć. Annie Syrena oczywiście wiedziała. Żyła przecież z Jolantą - mówiła mi o tym Czarna Inga. Powiedziała, że nie tylko jej matka i Jolanta to psiapsiółki-lesbijki, lecz i Babette żyje z kobietą (kurwą, pracującą na Mariahilfer Strasse). Jedynie Stara Billig woli mężczyzn, ale jest taka stara, że nie ma ochoty z nikim się zadawać - prawie nigdy. Moje stosunki z Czarną Ingą pozostały zatem absolutnie bezpłciowe; prawdę mówiąc, nawet by mi do głowy nie przyszło, że mogłoby być inaczej, gdyby jej matka sama nie zaczęła o tym mówić. Zadowalałem się rojeniami o Franny i o Jolancie, no i oczywiście tymi nieśmiałymi, kulawymi zalecankami do Fehlgeburt, naszej lektorki. Wszystkie dziewczyny z amerykańskiej szkoły wiedziały, że mieszkam „w tym hotelu na Krugerstrasse”, nie byłem więc Amerykaninem tej samej kategorii, co one. Podobno w Ameryce większość ludzi w ogóle nie ma instynktu klasowego, ale znając swoich rodaków mieszkających za granicą wiem, że to, jakiego rodzaju są Amerykanami, jest dla nich obłędnie ważne. Franny miała niedźwiedzicę, no i podobnie jak ja wyobraźnię, a także Juniora Jonesa i jego piłkarskie wyniki; musiała chyba strasznie się wysilać, żeby go sobie wyobrazić poza boiskiem. Podpierała się też korespondencją z Chipperem Dove i dość jednostronnymi o nim rojeniami. Susie głosiła własną teorię na ten temat. - Ona się go boi - twierdziła. - Przeraża ją sama myśl, że go jeszcze kiedyś zobaczy. Właśnie ze strachu pisze te listy. Bo skoro może się do niego zwracać normalnym tonem, skoro może udawać, że łączy ich jakaś normalna więź, no to... to on przestaje być gwałcicielem, nic jej

nie zrobił, a ona nie musi się rozprawiać z faktem, że jednak ją zgwałcił. Bo się boi podsumowywała Susie -że Dove albo ktoś do niego podobny znów ją tak potraktuje. Dawało mi to do myślenia. Susie może i nie spełniła oczekiwań Freuda, ale na swój sposób była jednak mądrym niedźwiedziem. Pamiętam, co powiedziała o niej Lilly: - Można wyśmiewać Susie, bo się boi po prostu być człowiekiem i, jak by sama powiedziała, „rozprawiać się” z innymi ludźmi. Ale ile osób czuje się dokładnie tak jak ona, tylko brak im wyobraźni, żeby jakoś temu zaradzić? Może to i głupota, spędzać życie w skórze niedźwiedzia - stwierdziła Lilly - ale nie da się ukryć, że potrzebna jest do tego wyobraźnia. Dla nas wszystkich życie wyobraźnią było oczywiście chlebem powszednim. Ojcu świetnie się wiodło w świecie wyobraźni; była jego prywatnym hotelem. Freud widział tylko oczyma wyobraźni. Franny, w sferze teraźniejszości taka niby opanowana, też wybiegała myślą w przyszłość - a ja prawie zawsze patrzyłem na starszą siostrę, oczekując sygnału, ważnego znaku, wskazówek. Najbardziej sprawną wyobraźnię miał chyba Frank: zmyślił swój własny świat i trwał tam w odosobnieniu. Lilly w Wiedniu odkryła swoją misję i to jej na pewien czas zapewniło bezpieczeństwo: postanowiła urosnąć. Wszystko musiało się dokonać w wyobraźni, bo zmian fizycznych zauważyliśmy u niej niewiele. Otóż Lilly zaczęła pisać. Czytanki Fehlgeburt wywarły na nią głęboki wpływ. Lilly postanowiła zostać ni mniej, ni więcej, tylko pisarką, a my ze wstydu nawet nie robiliśmy jej wyrzutów, chociaż wiedzieliśmy, że ciągle pisze. Sama też okropnie się tego wstydziła, pisała więc po kryjomu. Ale myśmy wiedzieli, że Lilly coś pisze. Pisała bez przerwy niemal przez siedem lat. Rozpoznawaliśmy dźwięk jej maszyny: różnił się od stukotu maszyn radykałów, bo Lilly pisała bardzo wolno. - Co robisz, Lilly? - pytaliśmy, pukając do jej wiecznie zamkniętych drzwi. - Staram się urosnąć - odpowiadała. Wszyscy z czasem przyswoiliśmy sobie ten eufemizm. Osobiście uważałem, że jeśli Franny może mówić o pobiciu, chociaż w rzeczywistości ją zgwałcono, jeśli taki wykręt uchodzi jej na sucho, to Lilly ma prawo mówić, że „stara się urosnąć”, chociaż wszyscy wiedzą, że stara się pisać. Toteż dowiedziawszy się ode mnie, że przybysze z New Hampshire mają córeczkę akurat w jej wieku, odparła: - No i co z tego? Muszę dzisiaj jeszcze trochę urosnąć. Może po kolacji pójdę się przedstawić. Przekleństwem ludzi nieśmiałych (kiedy mieszkają w kiepskim hotelu) jest między innymi to, że własna nieśmiałość często uniemożliwia im nawet wyprowadzkę. Są tak nieśmiali, że nie mają odwagi się poskarżyć. Z nieśmiałością idzie u nich w parze swego rodzaju uprzejmość; chociaż w końcu wyprowadzą się dlatego, że Schraubenschlüssel wystraszył ich na schodach, że Jolanta pośrodku holu ugryzła kogoś w twarz, że słuchając wycia Annie Syreny otarli się o śmierć - i tak będą przepraszać, nawet jeśli znaleźli niedźwiedzie futro w bidecie. Ale kobieta z New Hampshire była inna. Miała więcej ikry niż przeciętny nieśmiały klient. Jakoś przetrzymała wczesny wieczór - czyli porę, kiedy kurwy wracają z pierwszego podrywu (widocznie cała trójka zjadła kolację na mieście). Minęła północ, a Amerykanie wytrwali bez słowa skargi; nawet nie zadzwonili do recepcji, żeby spytać, co się właściwie dzieje. Frank uczył się w asyście krawieckiego manekina. Lilly starała się urosnąć. Franny siedziała za biurkiem w recepcji, a niedźwiedzica Susie patrolowała hol, bo przy niej klienci kurew zachowywali się tak samo potulnie, jak u siebie w domu. Mnie za to ogarnął niepokój (targał mną od siedmiu lat, ale tej nocy osiągnął wyjątkowe nasilenie). Poszedłem do „Kaffee Mowatt” i z Czarną Ingą i Starą Billig rzucałem lotkami do tarczy. Stara Billig znowu miała zastój. Chwilę po północy Annie Syrenie trafił się klient, który przeszedł przez Karntnerstrasse i skręcił w Krugerstrasse. Czekałem, aż przyjdzie moja kolej, żeby rzucić lotką, kiedy do „Kaffee Mowatt” zajrzała Annie Syrena, prowadząc swego płochliwego towarzysza; zobaczyła Czarną Ingę ze mną i ze Starą Billig. - Już po północy - powiedziała do córki. - Idź się przespać. Jutro znowu szkoła. Poszliśmy więc mniej więcej wszyscy razem do hotelu „New Hampshire”. Annie Syrena i jej klient trochę nas wyprzedzali. Czarna Inga i ja wzięliśmy w środek Starą Billig, która opowiadała nam o dolinie Loary we Francji.

- Chciałabym tam zamieszkać na starość - mówiła - albo pojechać na przyszłe wakacje. Czarna Inga i ja wiedzieliśmy, że Stara Billig każde wakacje - a właściwie każdy wolny dzień - spędza z rodziną swojej siostry w Baden. Jeździła tam autobusem albo metrem z przystanku naprzeciwko opery; na starość też zawsze miała bliżej do Baden niż do Francji. Kiedy weszliśmy do hotelu, Franny powiedziała, że wszyscy goście już wrócili. Rodzina z New Hampshire poszła spać mniej więcej przed godziną. Dwoje młodych Szwedów położyło się jeszcze wcześniej. Staruszek z Burgenlandu przez cały wieczór nie wychodził z pokoju, a przybyli z Anglii entuzjaści rowerów wrócili pijani, dokładnie sprawdzili, czy zamkniętym w suterenie jednośladom nic nie grozi, spróbowali się poprzekomarzać z niedźwiedzicą Susie (przestali, kiedy zawarczała) i pewnie zdążyli już paść w swoich sypialniach. Poszedłem do siebie, żeby trochę popodnosić; po drodze minąłem drzwi Lilly - akurat w tym magicznym ułamku sekundy, kiedy gasiła światło; widocznie postanowiła już więcej nie rosnąć tej nocy. Chwilę poćwiczyłem ze sztangą, żeby wzmocnić bicepsy, ale bez większego zainteresowania - pora była na to za późna. Ćwiczyłem wyłącznie z nudów. Usłyszałem, jak manekin krawiecki grzmotnął w ścianę dzielącą mój pokój od pokoju Franka; widocznie Frank odrabiając lekcje wpadł w złość i zaczął ją wyładowywać na manekinie - a może po prostu nudził się tak jak ja. Zapukałem w ścianę. - Mijaj zdrów otwarte okna - powiedział Frank. - Wo ist die Gemutlichkeit? - zaśpiewałem bez przekonania. Usłyszałem, że Franny i niedźwiedzica Susie chyłkiem przemykają obok moich drzwi. - Czterysta sześćdziesiąt cztery, Franny! - szepnąłem. Piętro wyżej rozległ się ciężki stukot: Freudowi wypadł z łóżka kij baseballowy; wiedziałem, że musi to być łóżko Babette. Ojciec jak zwykle spał smacznie i na pewno miał błogie sny, ciągnące się bez końca. Na podeście pierwszego piętra szorstko zabrzmiał męski głos, a potem usłyszałem odpowiedź Jolanty, czyli dudnienie schodów, po których staczał się mężczyzna. - Smutek - mruknął Frank. Franny śpiewała tę piosenkę, której nauczyła ją Susie, więc usiłowałem się skupić na bójce w holu. Zorientowałem się, że Jolanta świetnie sobie radzi. Tylko mężczyzna krzyczał z bólu. - Masz chuja jak mokra skarpeta i jeszcze mi wmawiasz, że to moja wina? - mówiła Jolanta. Zaraz potem usłyszałem, że mężczyzna przyjął cios - zadany wewnętrzną stroną nadgarstka w bok żuchwy? Tak mi się zdawało, ale trudno było wyczuć; w każdym razie znowu upadł - ten akurat dźwięk był nie do pomylenia. Coś powiedział, ale jakimś zdławionym głosem. Zacząłem się zastanawiać, czy Jolanta go dusi? Może by przerwać Franny jej piosenkę? Czy aby niedźwiedzica Susie nie powinna się wmieszać w to, co się dzieje w holu? Właśnie wtedy usłyszałem głos Annie Syreny. Było go chyba słychać na całej Krugerstrasse. Niektóre osoby spośród eleganckiego towarzystwa, które obejrzało spektakl w operze, a teraz wychodziło z „Sacher Baru” i szło do domu po Karntnerstrasse, też musiały słyszeć Annie Syrenę. Pewnego listopadowego dnia w sześćdziesiątym dziewiątym roku - pięć lat po naszym wyjeździe z Wiednia - w nagłówkach porannych gazet znalazły się dwie pozornie nie związane ze sobą wiadomości. Po pierwsze ogłoszono, że od siedemnastego listopada prostytutkom nie będzie wolno kursować po Graben i Karntnerstrasse ani po przecznicach tej ostatniej - z wyjątkiem Krugerstrasse. Kurwy władały tymi ulicami przez trzysta lat, ale po roku sześćdziesiątym dziewiątym zostawiono im tylko Krugerstrasse. Moim zdaniem wiedeńczycy już wcześniej spisali na straty nasz zaułek. Moim zdaniem właśnie ten nibyorgazm, który odegrała Annie Syrena, kiedy rodzina z New Hampshire zatrzymała się u nas na noc, przesądził o decyzji władz. Zgubą Krugerstrasse stał się ten akurat udawany orgazm. W tym samym dniu sześćdziesiątego dziewiątego roku, w którym austriaccy urzędnicy obwieścili, że prostytutkom z Karntnerstrasse odbiera się swobodę ruchów poza Krugerstrasse, gazety doniosły, że właśnie pękł nowy most nad Dunajem, w kilka godzin po ceremonii przecięcia wstęgi. Oficjalna wersja obarczała odpowiedzialnością Bogu ducha winne słońce. Moim zdaniem jest ono poza wszelkim podejrzeniem. Tylko od wycia Annie Syreny mógł pęknąć most - nawet całkiem nowy. Widocznie pracowała przy otwartym oknie. Jestem przekonany, że niby-orgazm Annie Syreny poderwałby z grobowców pozbawione serc trupy Habsburgów.

Kiedy nocowała u nas ta nieśmiała rodzinka z New Hampshire, Annie Syrena strzeliła nibyorgazmem klasy super, bijąc wszelkie rekordy udawanych orgazmów z całego naszego pobytu w Wiedniu. Był to orgazm siedmioletni. Tuż po nim rozległ się urwany skowyt jej towarzysza, a ja leżąc w łóżku sięgnąłem ręką i chwyciłem się sztangi. Usłyszałem, jak w pokoju Franka manekin z impetem odbija się od ściany, a sam Frank niezdarnie lezie do drzwi. Piękna melodia Franny urwała się w połowie glissanda w górę; byłem pewien, że niedźwiedzica Susie gorączkowo szuka swojego łba. Choćby Lilly nie wiadomo jak urosła, zanim zgasiła światło, musiało jej ubyć kilka centymetrów w tej jednej jedynej sekundzie, kiedy się skuliła, usłyszawszy straszliwy wrzask Annie Syreny. - Jezu! - zawołał ojciec. Mężczyzna, którego Jolanta biła w holu, nagle znalazł w sobie dość sił, żeby jej się wyrwać i wyskoczyć za drzwi. Prostytutki kursujące po Krugerstrasse musiały ujrzeć swój zawód w całkiem nowym świetle. Kto pierwszy powiedział, że nasz fach to „delikatne rzemiosło”? zastanawiały się pewnie. Słychać było czyjś skowyt. Czy był to głos przerażonej Babette, która wypadła ze wspólnego z Freudem rytmu? Czy to Freud tak jęczał, szukając kija do baseballa, swojego oręża? A może Czarna Inga w końcu się przestraszyła własnej matki? Nie jestem pewien, ale zdawało mi się, że u radykałów - hen, na czwartym piętrze - któraś maszyna do pisania sama zsunęła się ze stołu i gruchnęła w podłogę. Nim minęła minuta, wszyscy wpadliśmy do holu i ruszyliśmy na pierwsze piętro. Nigdy przedtem nie widziałem, żeby Franny była aż tak wstrząśnięta; Lilly podeszła do niej i uczepiła się jej biodra. Frank i ja maszerowaliśmy ramię w ramię niby żołnierze, bez słowa, zwabieni tym druzgocącym krzykiem. Tymczasem zapadła cisza - prawie tak samo jak ryk Annie Syreny mrożąca krew w żyłach. Jolanta i niedźwiedzica Susie szły na czele, niczym para wykidajłów nacierająca z ponurą zawziętością na beztroskich rozrabiaków. - Będą kłopoty - mruczał ojciec. - Czuję, że będą kłopoty. Na podeście pierwszego piętra napotkaliśmy Freuda, który szedł z kijem baseballowym, wspierany przez Babette. - Musimy zrobić z tym koniec - mówił. - Żaden hotel czegoś takiego nie wytrzyma, obojętne, jakiej klasy miałby klientelę. Co za dużo, to niezdrowo. Po prostu nie do zniesienia. - Żarł! - powiedziała Susie i zjeżyła sierść, gotowa do bójki. Jolanta znowu włożyła ręce do torebki. Wciąż było słychać czyjś skowyt. Nagle sobie uświadomiłem, że to Czarna Inga tak pojękuje, zanadto przerażona, żeby sprawdzić, czemu jej matka wydała z siebie ten nieprawdopodobny wrzask. Kiedy dotarliśmy do drzwi Annie Syreny, stwierdziliśmy, że rodzinka z New Hampshire nie jest aż tak nieśmiała, jak się z początku zdawało. Owszem, córeczka była ledwie żywa ze strachu, ale stała prawie o własnych siłach i tylko lekko się opierała o drżącego ojca. Ten, w piżamie i szlafroku w czerwone i czarne prążki, trzymał za trzon lampę, owinąwszy kabel wokół nadgarstka; wykręcił z niej przedtem żarówkę i zdjął abażur - pewnie po to, żeby móc skuteczniej nią się posłużyć w starciu. Kobieta z New Hampshire stała najbliżej drzwi. - To stąd było słychać - obwieściła, wskazując je palcem. - Już przestali. Na pewno nie żyją. - Odsuń się - polecił jej mąż. Trzęsła mu się ręka, w której trzymał lampę. - Na pewno nie będzie to widok dla kobiet ani dzieci. Jego żona z wściekłością spojrzała na Franka - pewnie dlatego, że właśnie on jako recepcjonista oficjalnie ją wmeldował do tego domu wariatów. - Jesteśmy Amerykanami - rzekła wyzywającym tonem. - Pierwszy raz w życiu spotyka nas coś równie ohydnego, ale wejdę tam, jeżeli nikt z was się nie odważy. - Wejdzie pani? - spytał ojciec. - Popełniono morderstwo, jasna sprawa - powiedział Amerykanin. - Trudno o coś bardziej oczywistego - dodała jego żona. - Nożem - uzupełniła córeczka. Skuliła się, dygocząc mimo woli, i przysunęła bliżej ojca. Na pewno nożem. Mężczyzna upuścił lampę, ale zaraz ją podniósł. - No? - powiedziała kobieta do Franka, ale niedźwiedzica Susie przepchała się na pierwszą linię. - Wpuśćcie niedźwiedzia! - zakomenderował Freud.

- Nie zawracajcie gościom głowy, tylko wpuśćcie niedźwiedzia! - Żarł! - powiedziała Susie. Bojąc się, że niedźwiedzica zaatakuje jego samego, żonę albo córkę, Amerykanin pogroził jej lampą. - Oj, bo niedźwiedź będzie zły! - ostrzegł Frank. Przybysze z New Hampshire cofnęli się. - Uważaj, Susie - powiedziała Franny. - Morderstwo - szepnęła kobieta z New Hampshire. - Ludzkie pojęcie przechodzi - rzekł jej mąż. - Nożem - dodała córka. - To był, kurwa, zwykły orgazm - powiedział Freud. - Na miłość boską, nigdy nie mieliście orgazmu, czy co? Z ręką na grzbiecie Susie pokuśtykał przed siebie, uderzył kijem w drzwi i zaczął po omacku szukać klamki. - Annie? - zawołał. Zauważyłem, że Jolanta idzie za nim jak cień, większy niż jego własny, a groźne piachy trzyma w torebce. Susie bardzo przekonująco prychnęła w szparę pod drzwiami. - Orgazm? - powtórzyła kobieta z New Hampshire, a jej mąż odruchowo zasłonił córeczce uszy. - Boże - powiedziała później Franny. - Gotowi byli wprowadzić córkę do pokoju, w którym popełniono morderstwo, ale nie chcieli dać jej choćby posłuchać o orgazmie. Jak słowo honoru, Amerykanie to dziwni ludzie. Kiedy niedźwiedzica Susie pchnęła barkiem drzwi, Freud stracił równowagę; koniec jego Lagi z Louisville zaczął się ślizgać po podłodze, ale Jolanta podtrzymała starca i oparła go o futrynę. Tymczasem Susie wdarła się do pokoju. Annie Syrena - goła, jeśli nie liczyć pończoch i paska do podwiązek - schylona nad kompletnie nieruchomym mężczyzną, który leżał do góry brzuchem na jej łóżku, paliła papierosa i dmuchała dymem w twarz klientowi; ten ani drgnął, nawet nie zakasłał. On też był goły: miał na sobie tylko krótkie ciemnozielone skarpetki. - Nie żyje! - westchnęła kobieta z New Hampshire. - Tod? - szepnął Freud. - Powiedzcie mi! Jolanta wyciągnęła obie dłonie z torebki i wbiła pięść w podbrzusze mężczyzny. Kolana leżącego same skoczyły do góry. Mężczyzna zakasłał i znów się wyciągnął jak długi. - Żyje - orzekła Jolanta i utorowała sobie drogę na korytarz. - Zemdlał mi ni stąd, ni zowąd - ze zdziwioną miną powiedziała Annie Syrena. Ale ktoś, kto uległ złudzeniu, że Annie Syrena ma orgazm, musi stracić albo rozum, albo przytomność. Z dwojga złego chyba bezpieczniej było zemdleć niż przez cały czas kontaktować, a za to wrócić do domu jako wariat. - Czy to kurwa? - spytał mężczyzna z New Hampshire; tym razem to jego żona zatkała córeczce uszy, próbując zasłonić jej i oczy. - Ślepi jesteście, czy co? - zdziwił się Freud. - Jasne, że kurwa! - My tu wszystkie jesteśmy kurwy - powiedziała Czarna Inga, która pojawiła się jakby znikąd i zadowolona, że matce nic się nie stało, uściskała ją. - Co w tym złego? - Dobra, dobra - rzekł ojciec. - Jazda do łóżek! - To pańskie dzieci? - spytała kobieta z New Hampshire; sama nie była pewna, kogo z nas wskazać palcem przy tych słowach. - Owszem, niektóre - przyjaźnie odparł ojciec. - Wstydziłby się pan - powiedziała Amerykanka. - Naraża pan dzieci na kontakt z tą całą ohydą. Ojcu pewnie nawet do głowy nie przyszło, że nas naraża (zwłaszcza na coś zdecydowanie ohydnego), a kobieta z New Hampshire mówiła też zupełnie innym tonem niż matka. Ale mimo wszystko zarzut chyba nagle do niego dotarł. Podobno Franny na widok jego szczerze zdumionej miny - która za chwilę stała się niemal skruszona, jak nigdy przedtem ani potem poczuła, że choćby jego marzycielstwo sprawiło nam nie wiedzieć ile smutku, zawsze będziemy go woleli rozmarzonego niż skruszonego; niechby już sobie był taki nieprzytomny; mniej byśmy go lubili, gdyby naprawdę się wszystkim przejmował, gdyby umiał się zdobyć na tę „odpowiedzialność”, która podobno cechuje ojców.

- Lilly, nie powinnaś na to patrzeć, kochanie - powiedział, odsuwając małą od drzwi. - Też mi się tak wydaje - stwierdził mężczyzna z New Hampshire; usiłował zasłonić swojej córce oczy i uszy równocześnie, ale sam nie mógł się oderwać od rozgrywającej się przed nim sceny. - Frank, proszę cię, zaprowadź Lilly do jej pokoju - rzekł ojciec łagodnie. - Franny, co u ciebie? - W porządku - uspokoiła go Franny. - Przykro mi, Franny - powiedział ojciec, prowadząc ją w głąb korytarza. - Przepraszam za wszystko - dodał. - Jemu jest przykro! - komicznym tonem zawołała kobieta z New Hampshire. - Naraża własne dzieci na kontakt z całym tym wstrętnym plugastwem i jeszcze mówi, że mu przykro! Ale Franny zaraz na nią naskoczyła. Nam wolno było krytykować ojca, lecz nikt inny nie miał prawa. - Ty strupieszała pizdo - zaczęła Franny. - Franny! - powiedział ojciec. - Ty cipo nieorana - ciągnęła moja siostra. - Ty smętny mięczaku - zwróciła się do mężczyzny. - Znam faceta, który by wam najlepiej pokazał, co jest naprawdę „wstrętne”. Aybha, czyli gajasana. Wiecie, co to takiego? Ja wiedziałem. Poczułem, że ręce mi się pocą. - Kobieta leży na wznak - mówiła Franny - a mężczyzna kładzie się na niej i wypychając lędźwie w przód wygina się w łuk do tyłu. Kiedy padło słowo „lędźwie”, kobieta z New Hampshire spuściła powieki, a jej biedny mąż usiłował zasłonić oczy i uszy równocześnie całej swojej rodzinie. - Jest to pozycja słonia - powiedziała Franny, a ja zadrżałem. Pozycja słonia była jednym z dwóch głównych wariantów (obok pozycji krowy) w grupie vyanta; właśnie o niej Ernst mówił z największym rozmarzeniem. Myślałem, że się porzygam, a Franny nagle się rozpłakała. Ojciec szybko poprowadził ją dalej korytarzem; niedźwiedzica Susie zaniepokojona, ale wierna swej roli drapieżcy - ruszyła za nimi, pojękując. Klient, który zemdlał, kiedy Annie Syrena wbijała gwóźdź do trumny Krugerstrasse, odzyskał przytomność. Okropnie się zawstydził, stwierdziwszy, że patrzy na niego całe zgromadzenie: Freud, ja, rodzinka z New Hampshire, Annie Syrena, jej córka i Babette. Pomyślałem, że i tak ma szczęście, bo ominęło go spotkanie z niedźwiedziem i z resztą mojej rodziny. Wtem weszła Stara Billig; spóźniła się jak zwykle, bo spała. - Co się tu dzieje? - spytała mnie. - Annie Syrena cię nie obudziła? - zdziwiłem się. - Annie Syrena już mnie nie budzi. To ci cholerni budowniczowie świata z czwartego piętra. Spojrzałem na zegarek. Dochodziła druga rano. - Ty chyba jeszcze śpisz - szepnąłem do Starej Billig. - Za wcześnie na radykałów. - Wcale nie śpię. Niektórzy radykałowie w ogóle nie poszli na noc do domu. Czasem zostają do samego rana. Zwykle siedzą cicho, ale widocznie Annie Syrena ich zdenerwowała, bo coś upuścili, a kiedy zaczęli podnosić, syczeli jak stado węży. - Było powiedziane, że mają nie zostawać na noc - rzekł Freud. - Nie chcę już więcej oglądać tej ohydy - powiedziała kobieta z New Hampshire, bo widocznie poczuła, że nie dość zwraca się na nią uwagę. - Ja już całą obejrzałem - odparł Freud. - Całą ohydę, jaka jest. Z czasem człowiek się przyzwyczaja. Babette oświadczyła, że ma dosyć jak na jedną noc, i poszła do domu. Annie Syrena położyła Czarną Ingę z powrotem do łóżka. Zawstydzony partner Annie Syreny próbował wymknąć się niepostrzeżenie, ale rodzinka z New Hampshire śledziła każdy jego krok, póki nie wyszedł z hotelu. Stałem z Freudem i Starą Billig na podeście pierwszego piętra. Dołączyła do nas Jolanta. Wsłuchiwaliśmy się w ciszę klatki schodowej, ale radykałowie - jeśli rzeczywiście byli na górze - nie dawali o sobie znać żadnym dźwiękiem. - Za stara jestem na łażenie po schodach - oświadczyła Stara Billig - i za mądra, żeby wtykać nos gdzieś, gdzie mnie. nie proszą. Ale oni tam są. Sami zobaczcie. To powiedziawszy, wyszła na ulicę, wracając do swego „delikatnego rzemiosła”. - Jestem ślepy - rzekł Freud. - Przez pół nocy drapałbym się po schodach, a i tak nic bym nie zobaczył, nawet gdyby oni rzeczywiście tam byli.

- Daj mi ten swój kij - powiedziałem. - Pójdę sprawdzić. - Lepiej weź mnie - zaproponowała Jolanta. - Po chuj ci kij. - Zresztą jest mi potrzebny - dodał Freud. Jolanta i ja powiedzieliśmy mu dobranoc i ruszyliśmy na górę. - Jeżeli rzeczywiście coś będzie nie tak - rzekł Freud - obudźcie mnie i mi powiedzcie. A zresztą rano możecie mi powiedzieć. Jolanta i ja nasłuchiwaliśmy przez chwilę, stojąc na podeście drugiego piętra, ale słyszeliśmy tylko, jak rodzinka z New Hampshire wszystkimi możliwymi meblami barykaduje drzwi swojego pokoju. Młoda para ze Szwecji przez cały czas spokojnie spała, widocznie nawykła do takich czy innych orgazmów (albo morderstw). Starzec z Burgenlandu mógł nawet i umrzeć u siebie w pokoju, zaledwie się wmeldowawszy. Angielscy rowerzyści mieszkali na trzecim i byli chyba zanadto pijani, żeby się obudzić; tak mi się przynajmniej zdawało, ale kiedy Jolanta i ja przystanęliśmy na podeście ich piętra i znów zaczęliśmy nasłuchiwać, czy radykałowie się nie ruszają, spotkaliśmy tam jednego z cyklistów. - Cholernie dziwna sprawa - szepnął. - Co mianowicie? - spytałem. - Wydawało mi się, że słyszę jakiś cholerny wrzask - powiedział. - Ale jakby z dołu. A teraz słyszę, że włóczą trupa po podłodze, ale na górze. Cholernie dziwna historia. Popatrzył na Jolantę. - Czy ta dziwka zna angielski? - spytał. - Ta dziwka jest ze mną - powiedziałem. - Może by się pan z powrotem położył? Miałem wtedy osiemnaście czy dziewiętnaście lat; już wcześniej zauważyłem, że efekty podnoszenia ciężarów zaczynają robić na ludziach wrażenie. Angielski rowerzysta wrócił do łóżka. - Jak myślisz, co się tam dzieje? - spytałem Jolantę, wskazując ruchem głowy czwarte piętro, na którym panowała kompletna cisza. Wzruszyła ramionami - wcale nie tak, jak matka czy Franny, ale jednak po kobiecemu. Wsunęła łapska do swojej śmiercionośnej torebki. - Nie mój interes - powiedziała. - Mogą sobie zmieniać świat - dodała, patrząc w górę. - Mnie i tak nie zmienią. Jakoś mi to dodało otuchy. Poszliśmy razem na czwarte piętro. Nie byłem tam ani razu, odkąd przed trzema czy czterema laty pomagałem nosić maszyny do pisania i wszelaki sprzęt biurowy. Nawet korytarz wyglądał teraz inaczej. Stało tam całe mnóstwo pudeł i słojów - z chemikaliami, a może z winem? W każdym razie jeśli były to chemikalia, radykałowie mieli większy ich zapas, niż potrzeba do jednego powielacza. Zresztą nie wiem - może trzymali w tych słojach jakieś płyny do samochodu. Postąpiłem naiwnie: zapukałem do pierwszych drzwi, przed którymi stanąłem z Jolantą. Otworzył nam Ernst. Uśmiechał się. - Co się dzieje? - spytał. - Nie możesz zasnąć? Za dużo orgazmów? - Zauważył Jolantę, stojącą tuż za mną. - Szukacie zacisznego kącika? Zaprosił nas do wnętrza, z którego prowadziły drzwi do dwóch sąsiednich pokojów - a nie do jednego, tak jak wtedy, kiedy ostatnio tam byłem; wystrój też się wyraźnie zmienił, chociaż przez wszystkie te lata ani razu nie widziałem, żeby wniesiono czy wyniesiono jakiś większy mebel - tylko różne drobiazgi; sądziłem, że Schraubenschlüssel potrzebuje ich do remontowania samochodu. Schraubenschlüssel też tam był, no i Arbeiter, wieczny pracuś. Kiedy Stara Billig i ja usłyszeliśmy łoskot, musiała chyba spaść ze stołu jedna ze skrzynek w kształcie akumulatora, bo maszyny do pisania stały w innej części pokoju; najwyraźniej nikt ostatnio ich nie używał. Na stołach leżały rozpostarte mapy, a może jakieś plany czy schematy, i walało się trochę gratów, przywodzących na myśl warsztat samochodowy, ale na pewno nie biuro: aparatura chemiczna i elektryczna. Starego Billiga, który nawymyślał Arbeiterowi od wariatów, nie było w pokoju. Moja słodka Fehlgeburt, jak przystało pilnej studentce literatury amerykańskiej, poszła już do domu - czytać albo spać. Zostali tylko ci radykałowie, których uważałem za czarne charaktery: Ernst, Arbeiter i Klucz. - Cholernie mocny był ten dzisiejszy orgazm! - powiedział Schraubenschlüssel, uśmiechając się lubieżnie do Jolanty. - Jeszcze jedna zmyłka - odparła Jolanta.

- Może ten akurat był prawdziwy - rzekł Arbeiter. - Marzyciel - powiedziała Jolanta. - Łazi za tobą ta najostrzejsza, co? - zwrócił się do mnie Ernst. - Włóczysz za sobą twardą sztukę. - Ty tylko umiesz o tym pisać - odcięła się Jolanta. - Pewnie ci nawet nie staje. - Znam jedną pozycję w sam raz dla ciebie - rzekł do niej Ernst. Nie chciałem, żeby ją opisywał. Bałem się całej tej zgrai. - Idziemy - powiedziałem. - Przepraszam, że wam przeszkodziliśmy. Nie wiedzieliśmy, że ktoś tu jest o tej porze. - Musimy czasem siedzieć do późna, bo inaczej robią się zaległości - wyjaśnił Arbeiter. Powiedzieliśmy im dobranoc. Wyszedłem, mając u boku Jolantę, która silnymi dłońmi ściskała to coś, co zawsze ukrywała w torebce. Ale kiedy już wychodziłem, w półmroku najdalszego pokoju amfilady mignęła mi jeszcze jedna postać, i wcale nie było to przywidzenie. Ona też miała torebkę i właśnie coś z niej wyjęła, lecz tylko po to, żeby wymierzyć ten przedmiot w Jolantę i we mnie. Zobaczyłem ją tylko przelotnie - ją i jej pistolet, zanim cofnęła się z powrotem w cień, a Jolanta zamknęła drzwi i w ogóle nie zauważyła tamtej, bo przez cały czas patrzyła na Ernsta. Ja jednak widziałem, że nasza dobrotliwa, macierzyńska lewaczka, nasza Schwanger, stoi z bronią w ręku. - Co ty właściwie masz w tej torebce? - spytałem. Jolanta wzruszyła ramionami. Powiedziałem jej dobranoc, ale ona wsunęła mi w spodnie od przodu wielkie łapsko i złapała mnie pełną garścią. Wyskakując z łóżka, szybko wciągnąłem na siebie, co było pod ręką, i nie traciłem czasu na wkładanie bielizny. - Mam znowu iść na ulicę? - spytała. - Przed fajrantem chcę odstawić jeszcze tylko jeden numer. - Dla mnie już za późno - powiedziałem, ale ona czuła, jak twardnieję jej w ręku. - Jakoś nie czuję, żeby było za późno - odparła. - Chyba zostawiłem portfel w innych spodniach - skłamałem. - Zapłacisz mi później. Mam do ciebie zaufanie. - Ile? - spytałem, kiedy mocniej ścisnęła. - Tylko trzysta szylingów, jak dla ciebie - powiedziała. Wiedziałem, że to jej normalna stawka. - Za drogo - odparłem. - Jakoś nie czuję, żeby było za drogo - powiedziała i mocno mnie szarpnęła. Zabolało, bo byłem już wtedy straszny kogut. - Boli - powiedziałem. - Przepraszam, ale nie mam ochoty. - Masz ochotę, i to jaką - rzekła Jolanta, ale mnie puściła. Spojrzała na zegarek i znowu wzruszyła ramionami. Oboje zeszliśmy do holu. Jeszcze raz powiedziałem jej dobranoc. Kiedy zawracałem do swojego pokoju, a ona wychodziła na Krugerstrasse, z ulicy weszła Annie Syrena z kolejną ofiarą. Leżąc w łóżku zastanawiałem się, czy zdążę zasnąć dość twardym snem, żeby mnie nie obudził następny niby-orgazm, bo wtedy już bym chyba nie usnął; czekałem więc, nie śpiąc, aż Annie się rozedrze i potem - jak dobrze pójdzie - będę mógł wyspać się do syta. Ale tym razem musiałem czekać wyjątkowo długo; w końcu zacząłem sobie wyobrażać, że już się przewaliło, że się zdrzemnąłem i nie usłyszałem wrzasku, i wreszcie - nie inaczej niż w życiu - uwierzyłem, że to, co ma się dopiero stać, stało się, i już po krzyku; ledwo pozwoliłem sobie zapomnieć o nadciągającej groźbie, to, czego wyczekiwałem z taką obawą, zwaliło się na mnie znienacka. Z najgłębszego snu - tego, w który zapada się tuż po zaśnięciu - wyrwał mnie udawany orgazm Annie Syreny. - Smutek! - zawołał Frank przez sen, niczym nieszczęsny Bob z Iowy, strwożony „proroczą” wizją zwierza, który miał go ukatrupić. Przysięgam, że poczułem, jak Franny przez sen cała się napina. Susie parsknęła, a Lilly spytała: - Co? Hotel „New Hampshire” zadrżał wśród ciszy, jaka zwykle następuje po uderzeniu pioruna. Może trochę później - właściwie już przez sen - usłyszałem, że ktoś niesie coś ciężkiego po schodach, przez hol i wreszcie do samochodu Schraubenschliissela. Z początku myślałem, że to Jolanta tak ostrożnie stąpa, taszcząc na ulicę martwego klienta, ale ona nie zawracałaby sobie głowy troską o ciszę. Tylko tak mi się zdaje, pomyślałem w półśnie, gdy wtem Frank zastukał w ścianę. - Mijaj zdrów otwarte okna - szepnąłem. Spotkaliśmy się w holu. Pa-

trzyliśmy przez okno, jak radykałowie ładują coś do auta. Nie wiedzieliśmy, co to takiego, lecz na oko wydawało się ciężkie i nieruchome; najpierw pomyślałem, że wynieśli zwłoki Starego Billiga, ale gdyby to rzeczywiście był trup, nie obchodziliby się z nim tak ostrożnie. Musieli ustawić ten niewiadomy przedmiot pionowo na tylnym siedzeniu, między Arbeiterem i Ernstem. Potem Schraubenschlüssel siadł za kierownicą i samochód odjechał, uwożąc zagadkowy ładunek. Przez okno odjeżdżającego auta Frank i ja zobaczyliśmy w zarysie tajemniczy przedmiot, który trochę się opierał o Ernsta, sięgając wyżej niż jego głowa, a zarazem odchylał od Arbeitera; ten obejmował bagaż jedną ręką, w beznadziejnym geście kogoś, kto daremnie usiłuje na nowo znęcić kochankę, choć ona skłania się ku innemu. Z pewnością nie człowiek siedział pośrodku tylnego siedzenia, sylwetka ta miała jednak w sobie coś dziwnie zwierzęcego. Teraz oczywiście już wiem, że była to czysto mechaniczna konstrukcja, ale wtedy, w odjeżdżającym aucie, jej kształt wydawał się dziwnie zwierzęcy - jak gdyby Ernst od pornografii i Arbeiter wieźli między sobą niedźwiedzia albo wielkiego psa. Frank, ja i cała reszta przekonaliśmy się później, że był to po prostu kolejny transport smutku, ale zagadka ta przez pewien czas nie dawała nam spokoju. Próbowałem opisać ojcu i Freudowi to, co zobaczyłem razem z Frankiem (a przedtem z Jolantą na czwartym piętrze). Usiłowałem wytłumaczyć Franny i niedźwiedzicy Susie, jak się wtedy czułem. Ale najdłużej rozmawiałem z Frankiem o Schwangerce. - Na pewno tylko ci się zdawało, że ma broń - orzekł Frank. - To do niej niepodobne. Mogła rzeczywiście tam być. Może się schowała, żebyś jej nie kojarzył z tymi facetami. Ale niemożliwe, żeby miała broń. A już na pewno nie celowałaby w ciebie. Przecież sama mówiła, że jesteśmy dla niej jak rodzone dzieci! Znowu masz przywidzenia. Smutek na wierzch wypływa; siedem lat w znienawidzonym miejscu to bardzo długo. Ale grunt, że Franny była bezpieczna, a przynajmniej tak mi się zdawało; jej bezpieczeństwo zawsze stawiałem na pierwszym planie. Ostatnio trwała w zawieszeniu. Żyła sobie pomalutku, zabijając czas z niedźwiedzicą Susie, więc i mnie donikąd się nie spieszyło. Lilly i ja postanowiliśmy zrobić magisterium z literatury amerykańskiej (wiedzieliśmy, że Fehlgeburt bardzo się ucieszy). Lilly wybrała ten kierunek oczywiście dlatego, że chciała zostać pisarką - czyli urosnąć; dla mnie był to jeszcze jeden sposób, żeby opłotkami zalecać się do wzniosłej Panny Poronienie; wydawało mi się to ogromnie romantyczne. Franny wybrała magisterium z teatrologii: cóż, zawsze wybijała się spośród nas i nigdy nie mieliśmy jej doścignąć. Frank za radą Schwangerki - tyleż macierzyńską, ile radykalną - zdecydował się na ekonomię. Widząc, co wyprawiają ojciec i Freud, rozumieliśmy, że ktoś w tej rodzinie musi zostać ekonomistą. Po latach to właśnie Frank nas wszystkich uratował, a ekonomia zaskarbiła sobie naszą wdzięczność. Właściwie studiował dwa fakultety naraz, chociaż dyplom zrobił tylko z ekonomii. Mogę chyba zdradzić, że drugim jego kierunkiem było religioznawstwo. - Poznaj wroga twego - mawiał z uśmiechem. Przez siedem lat wszyscy dryfowaliśmy i zawsze jakoś wypływaliśmy na wierzch. Uczyliśmy się niemieckiego, ale między sobą rozmawialiśmy tylko w ojczystym języku. Studiowaliśmy literaturę, teatr, ekonomię, religioznawstwo, lecz na widok lagi Freuda serca pękały nam z tęsknoty za krainą baseballu (choć żadne z nas zbytnio nie interesowało się tym sportem, obraz Lagi z Louisville wyciskał nam z oczu łzy). Dowiedzieliśmy się od kurew, że poza śródmieściem najbardziej owocnym łowiskiem dla księżycowych dam jest Mariahilfer Strasse. Wszystkie twierdziły, że wycofają się z branży, jeżeli zostaną wyrugowane do dzielnic położonych za Westbanhof, do „Kaffee Eden”, na Gaudenzdorfer Gurtel, gdzie trzeba się pierdolić na stojaka za sto szylingów. Od radykałów dowiedzieliśmy się, że prostytucja wbrew naszemu przeświadczeniu wcale nie jest legalna; że istnieją wprawdzie rejestrowane kurwy, które przestrzegają reguł gry, zgłaszają się na badania lekarskie i urzędują w określonych dzielnicach, ale są i takie, co działają po piracku - nigdy się nie rejestrują albo w jakiś czas po rejestracji zwracają licencję, zwaną Buchl, lecz dalej trzymają się fachu; że w początkach lat sześćdziesiątych w mieście było zarejestrowanych prawie tysiąc kurew, a dekadencja narasta w tempie w sam raz odpowiednim, aby wkrótce wybuchła rewolucja. Jaka mianowicie, nigdyśmy się nie dowiedzieli. Nie dam głowy, czy wśród samych

radykałów wszyscy byli tego pewni. - Masz przy sobie swoją Buchl? - pytaliśmy się nawzajem w drodze do szkoły, a potem na uniwersytet. Było to nasze drugie porzekadło obok refrenu z piosenki Mysikróla: „Mijaj zdrów otwarte okna”. Ojciec po stracie matki jak gdyby stracił zarazem osobowość. W ciągu siedmiu lat stał się dla własnych dzieci raczej żywą obecnością niż postacią. Owszem: był czuły, niekiedy wręcz sentymentalny, lecz jako ojciec wydawał się tak samo dla nas stracony, jak matka i Jajo; chyba przeczuwaliśmy, że nim odzyska osobowość i znów się upostaciuje w takim sensie, w jakim postaciami byli Jajo czy Bob z Iowy, musi się jeszcze mocno nacierpieć, i to z jakichś konkretnych powodów. Chwilami wydawał mi się jeszcze mniej uchwytną osobowością niż Freud. Przeżyliśmy siedem lat tęskniąc za ojcem, jak gdyby on też poleciał do Europy tym drugim samolotem. Czekaliśmy, aż tkwiący w nim bohater nabierze kształtu, choć może trochę powątpiewaliśmy w ostateczny wynik tej przemiany, bo skoro Freud służył mu za wzór, nasuwało się pytanie, gdzie ojciec ma oczy. Pod koniec pobytu w Wiedniu skończyłem dwadzieścia dwa lata; Lilly, rosnąc ze wszystkich sił, skończyła osiemnaście. Dla Franny, która miała lat dwadzieścia trzy, Chipper Dove wciąż pozostawał „tym pierwszym”, a niedźwiedzica Susie „tą jedyną”. Frank w wieku lat dwudziestu czterech zapuścił brodę. Było to dla nas prawie równie żenujące jak pragnienie Lilly, żeby zostać pisarką. Moby Dick miał zatopić „Pequoda” i tylko Izmael za każdym razem wychodził cało i opowiadał swoje dzieje pannie Fehlgeburt, która z kolei opowiadała je nam. Kiedy byłem na studiach, wciąż jej się naprzykrzałem, żeby mi poczytała na głos „Moby Dicka”. - Nie umiem sam czytać tej książki - błagałem. - Muszę jej słuchać w twoim wykonaniu. Tym sposobem zdołałem wreszcie się dostać do ciasnego pokoiku Fehlgeburt; panował w nim wieczny nieład. Panna Poronienie mieszkała za Ratuszem, niedaleko uniwersytetu. Czytywała mi wieczorami, a ja próbowałem od niej wyciągnąć, czemu niektórzy radykałowie wolą nocować w hotelu „New Hampshire”. - Wiesz - mawiała Fehlgeburt. - Jedyny element, którym literatura amerykańska różni się od reszty literatury światowej, to jakiś taki trzpiotowaty, nielogiczny optymizm. Łączy ona znaczne wyrafinowanie techniczne z ideologiczną naiwnością. Powiedziała mi coś takiego, gdy ją odprowadzałem do domu. Frank wreszcie się połapał i przestał nam towarzyszyć, ale potrzebował na to prawie pięciu lat. Lecz to nie wtedy, kiedy mi oznajmiła, że „literatura amerykańska łączy znaczne wyrafinowanie techniczne z ideologiczną naiwnością”, pierwszy raz spróbowałem ją pocałować. Tuż po tej „ideologicznej naiwności” pocałunek byłby chyba trochę nie na miejscu. Pierwszy raz pocałowałem Fehlgeburt pewnej nocy u niej w pokoju. Dopiero co przeczytała mi o tym, jak kapitan Ahab odmówił dowódcy „Racheli” pomocy w poszukiwaniu zaginionego syna. Fehlgeburt nie miała mebli, za to książek w nadmiarze, a prócz nich tylko rzucony na podłogę materac (zastępujący jednoosobowe łóżko) i jedną jedyną lampę do czytania, która także stała na podłodze. Było to smutne wnętrze, oschłe i zatłoczone niczym słownik, równie wyprane z życia jak logiczne wywody Ernsta, ale ja przechyliłem się na niewygodnym łóżku i pocałowałem Fehlgeburt w usta. - Przestań - powiedziała, lecz całowałem ją, póki nie zaczęła odwzajemniać pocałunku. Musisz się stąd wynieść - powiedziała, kładąc się na wznak i ciągnąc mnie ku sobie, aż się na niej położyłem. - Teraz? - spytałem. - Nie, akurat teraz nie ma takiej potrzeby - odparła. Usiadła i zaczęła się rozbierać: tak jakby wsuwała zakładkę między kartki Moby Dicka, czyli bez śladu zainteresowania. - No to zaraz potem mam wyjść, tak? - zapytałem, zdejmując ubranie. - Jak chcesz - powiedziała. - Chodziło mi o to, że powinieneś się wynieść z hotelu „New Hampshire”. Razem z całą rodziną. Wyprowadźcie się. Wyprowadźcie się, nim się zacznie sezon jesienny. - Jaki znowu sezon jesienny? - zdziwiłem się. Byłem już zupełnie goły. Przyszedł mi na myśl sezon jesienny Juniora Jonesa w drużynie Cleveland Browns. - Sezon operowy - rzekła Fehlgeburt. Ona też zdążyła wreszcie rozebrać się do naga. Była chuda jak nowelka, drobniutka jak najkrótsze opowiadanka, którymi zabawiała Lilly. Miałem

wrażenie, że książki z jej pokoju żywią się nią i w końcu ją zjadły, zamiast nakarmić. - Jesienią zacznie się sezon operowy - ciągnęła. - A wy do tej pory musicie całą rodziną wynieść się z hotelu „New Hampshire”. Obiecaj mi, że się wyniesiecie - powiedziała, zatrzymując mnie ruchem ręki, bo już byłem gotów przykryć sobą jej wychudłe ciało. - Dlaczego? - zapytałem. - Proszę, wynieście się - powtórzyła. Kiedy w nią wszedłem, z początku myślałem, że to z podniecenia stanęły jej w oczach łzy, ale powód był inny. - Jestem pierwszy? - upewniłem się. Fehlgeburt miała dwadzieścia dziewięć lat. - Pierwszy i ostatni - odrzekła z płaczem. - Masz jakieś zabezpieczenie? - spytałem, nie wychodząc z niej. - Wiesz, coś takiego, żebyś nie zaszła, żebyś nie była schwanger. - To i tak wszystko jedno - powiedziała irytującym tonem Franka. - Dlaczego? - spytałem, starając się poruszać ostrożnie. - Dlatego że umrę, zanim dziecko się urodzi - odparła. Wyszedłem z niej. Podniosłem ją i posadziłem u swego boku, ale przyciągnęła mnie ze zdumiewającą siłą, żebym się na niej znów położył, wzięła mój członek do ręki i wsunęła z powrotem w siebie. - No! - powiedziała niecierpliwie, ale w jej niecierpliwości nie było pożądania, tylko coś całkiem innego. - Zerżnij mnie - dodała obojętnie. - Potem zostań na noc albo idź do domu. Wszystko mi jedno. Ale proszę, wynieście się wszyscy z hotelu „New Hampshire”. Zwłaszcza Lilly niech się wyniesie, dopilnuj tego - rzekła błagalnym tonem. Rozpłakała się na całego i straciła nawet tę odrobinę zainteresowania seksem, którą z początku zdradzała. Leżałem bez ruchu, kurcząc się w niej. Było mi zimno - czułem ciągnący spod ziemi chłód, tak jak wtedy, kiedy Frank po raz pierwszy czytał nam pornograficzne opowiadania Ernsta. - Co oni robią w nocy na czwartym piętrze? - spytałem. Fehlgeburt wgryzła mi się w ramię i pokręciła głową, z całej siły zaciskając oczy. - Co zamierzają? Skurczyłem się całkiem i w końcu z niej się wyślizgnąłem. Czułem, że drży, i sam też dygotałem. - Chcą wysadzić w powietrze operę - szepnęła. - W czasie jednego z głównych przedstawień. Chcą wysadzić „Wesele Figara” albo coś równie popularnego. A może jakiś poważniejszy spektakl, nie jestem pewna. Sami jeszcze nie zdecydowali. Ale zrobią to przy pełnej widowni. Wysadzą całą operę. - Zwariowali - powiedziałem, nie poznając własnego głosu. Przypominał głos Starej Billig albo Starego Billiga. Fehlgeburt gwałtownie kręciła głową, smagając mnie po twarzy włosami w strąkach. - Proszę cię, zabierz stamtąd swoją rodzinę - wyszeptała. - Zwłaszcza Lilly. Małą Lilly chlipnęła. - Ale przecież hotelu chyba nie wysadzą? - spytałem. - Wszyscy będą w to wmieszani - rzekła złowieszczo. - Wszyscy muszą wziąć udział, bo inaczej nic z tego. W jej słowach pobrzmiewał głos Arbeitera, a może wszechogarniająca logika Ernsta. Etap, niezbędny etap. Wszystko: Schlagobers, erotyzm, Opera Państwowa, hotel „New Hampshire” - wszystko za burtę, bo zżarte jest dekadencją. Jakbym słyszał ich rytualny zaśpiew. Wszystko budzi wstręt. Za ich sprawą całą Ringstrasse zaścielą trupy miłośników sztuki, staroświeckich idealistów, którzy są do tego stopnia głupi, że lubią coś równie błahego jak opera. Radykałowie urządzą powszechne bombardowanie i w ten sposób wreszcie udowodnią to czy owo. - Obiecaj - szepnęła mi do ucha Fehlgeburt. - Wyprowadzisz ich stamtąd. Całą rodzinę. Wszystkich. - Wyprowadzę - obiecałem. - Jasne, że tak. - Nie mów nikomu, że to ja ci powiedziałam. Proszę, wejdź we mnie. Chcę to poczuć, chociaż raz - dodała. - Dlaczego tylko raz? - spytałem. - Rób, co mówię - powiedziała. - Zrób mi wszystko. Zrobiłem jej wszystko. Teraz żałuję; nigdy nie pozbędę się poczucia winy; był to seks tak samo rozpaczliwy i wyprany z radości, jak całe życie płciowe w hotelu „New Hampshire”. - Jeżeli myślisz, że umrzesz, nim zdążysz choćby urodzić - powiedziałem później - to dlaczego nie chcesz się wynieść razem z nami? Czemu nie chcesz uciec, zanim oni wykonają

swój plan albo przynajmniej spróbują? - Nie mogę - odparła z prostotą. - Dlaczego? - spytałem. Ilekroć była mowa o radykałach z hotelu „New Hampshire”, wciąż musiałem zadawać to pytanie. - Bo to ja mam prowadzić samochód - wyjaśniła. - Mam być kierowcą. Samochód to główna bomba. Ta, która uruchomi całą resztę. I ktoś go musi prowadzić, a tym kimś jestem ja. To ja kieruję bombą - zakończyła Fehlgeburt. - Dlaczego właśnie ty? - zapytałem, usiłując wziąć ją w objęcia, żeby przestała dygotać. - Bo jestem najbardziej zbędna - powiedziała, a ja znów usłyszałem martwy głos Ernsta i echo procesów myślowych Arbeitera, podążających torem maszynki do strzyżenia trawników. Uświadomiłem sobie, że skoro Fehlgeburt w coś takiego uwierzyła, nawet nasza dobrotliwa Schwangerka musiała ją o tym przekonywać. - A dlaczego nie Schwanger? - spytałem Pannę Poronienie. - Jest zbyt ważna - odparła Fehlgeburt. - Jest cudowna - dodała z podziwem. Wyraźnie się sobą brzydziła. - A dlaczego nie Klucz? Widać, że świetnie zna się na samochodach. - Właśnie dlatego. Jest niezbędny. Trzeba będzie jeszcze skonstruować wiele samochodów, wiele bomb. Nie podoba mi się tylko sprawa zakładników - wypaliła znienacka. - Są niepotrzebni, przynajmniej tym razem. Potem trafią się lepsi. - A co to za zakładnicy? - Ty i twoja rodzina. Jesteście Amerykanami, więc zauważą nas nie tylko w Austrii. Taka jest główna idea. - Czyja? - spytałem. - Ernsta. - Czemu Ernst nie może prowadzić auta? - Bo to on tworzy idee. Wszystko obmyśla, każdy szczegół. Rzeczywiście wszystko, pomyślałem. - No a Arbeiter? Nie umie prowadzić samochodu? - Jest zbyt lojalny. Nie możemy stracić tak lojalnego człowieka. A ja nie jestem aż taka lojalna - szepnęła. - Sam przyznaj! - zawołała. - Przecież ci to wszystko mówię, prawda? - A Stary Billig? - spytałem, pomału zmierzając do końca. - Nie można mu ufać. On nawet nie zna planu. Jest zbyt śliski. Myśli o tym, żeby wyjść cało. - A to źle? - zapytałem, odgarniając jej włosy z twarzy umazanej łzami. - Na tym etapie to źle - powiedziała Fehlgeburt, a ja zdałem sobie sprawę, kim jest: lektorką, tylko lektorką. Cudze historyjki czytała wprost przepięknie; szła we wskazanym kierunku, podążając za przywódcą. Jeśli chciałem, żeby mi czytała „Moby Dicka”, to z tego samego powodu, dla którego radykałowie wyznaczyli jej rolę szofera. Zarówno oni jak i ja wiedzieliśmy, że spełni żądanie, że nie zatrzyma się w połowie drogi. - Zrobiliśmy już wszystko? - upewniła się Fehlgeburt. - Co? - spytałem i aż się skrzywiłem; przez całe życie miałem się tak krzywić, słysząc to ulubione pytanie Jaja, choćby z własnych ust. - Mówię o seksie. Czy to już? Już wszystko? Przez chwilę szukałem w pamięci. - Chyba tak - powiedziałem. - Chcesz jeszcze coś zrobić? - Nieszczególnie - odparła. - Chciałam tylko raz wszystkiego spróbować. Skoro przerobiliśmy całość, to możesz iść do domu. Jeśli chcesz - dodała, wzruszając ramionami. Nie był to gest matki, Franny ani nawet Jolanty, lecz ruch niezupełnie ludzki - nie tyle skurcz mięśni, ile elektryczna pulsacja, mechaniczne targnięcie spiętym ciałem, mętny sygnał. Trudno o coś bardziej mętnego, pomyślałem. Sygnał ten mógłby oznaczać: „Nie ma mnie w domu; wyszłam; nie dzwoń - czekaj, aż zadzwonię”. Było to tyknięcie zegara - a może bomby zegarowej. Fehlgeburt raz jeszcze mrugnęła powiekami, patrząc na mnie, i zaraz usnęła. Zebrałem z podłogi swoje ubranie. Zauważyłem, że w „Moby Dicku” nie ma zakładki: nie pofatygowała się, żeby ją wsunąć. Ja też się nie pofatygowałem. Było już po północy, kiedy minąwszy Rathausplatz, Ringstrasse i Dr.Karl-Renner-Ring zagłębiłem się w Volksgarten. W ogródku przed piwiarnią studenci wymyślali sobie po

przyjacielsku; pewnie byli wśród nich jacyś moi znajomi, ale nie wstąpiłem na piwo. Nie chciałem rozmawiać o artystycznej stronie tego czy owego. Nie chciałem się wdawać w kolejną dyskusję o „Kwartecie aleksandryjskim” - o tym, która część tetralogii jest najlepsza, a która najgorsza i dlaczego. Nie chciałem słuchać, kto odniósł z korespondencji większą korzyść - Henry Miller czy Lawrence Durrel. Jako temat rozmowy nie interesował mnie nawet „Die Blechtrommel”, chociaż lepszego tematu nie było - wtedy, a może i nigdy. Nie chciałem jeszcze jednej dyskusji o stosunkach między Wschodem a Zachodem, o socjalizmie i demokracji, o długofalowych skutkach zabójstwa prezydenta Kennedy’ego - a także o tym, co jako Amerykanin sądzę o kwestii rasowej. Kończyło się lato sześćdziesiątego czwartego roku; nie byłem w Stanach od pięćdziesiątego siódmego i wiedziałem o własnym kraju mniej, niż wiedzieli o nim niektórzy wiedeńscy studenci. Podobnie jak o Wiedniu. Sporo wiedziałem o swojej rodzinie, o naszych kurwach, o naszych radykałach; w tym, co dotyczyło hotelu „New Hampshire”, byłem ekspertem, ale w każdej innej sprawie amatorem. Przeszedłem przez cały Heldenplatz - plac Bohaterów - i stanąłem w miejscu, w którym tysiące wiwatujących faszystów pozdrawiały niegdyś Hitlera. Pomyślałem, że fanatycy zawsze znajdą sobie publiczność; jedyne, na co być może mamy wpływ, to liczba ich słuchaczy. Pomyślałem też, że muszę zapamiętać to spostrzeżenie i wypróbować je na Franku, który je sobie przywłaszczy, sparafrazuje albo wytknie mi błąd. Ach, gdybym czytał tyle co on; gdybym tak się starał urosnąć jak Lilly. Bo Lilly wysłała już owoc swojego wzrastania pewnemu nowojorskiemu wydawcy. Nie miała zamiaru nam o tym mówić, ale musiała pożyczyć od Franny pieniądze na znaczki. - To powieść - rzekła ze skruchą. - Ciut, ciut autobiograficzna. - Co to znaczy „ciut, ciut”? - spytał Frank. - No, właściwie to taka autobiografia z wyobraźni - przyznała Lilly. - Czyli powieść cholernie autobiograficzna - powiedziała Franny. - Ojej. - Nie mogę się doczekać - oświadczył Frank. - Założę się, że wyszedłem w niej na kompletnego świra. - Nie - rzekła Lilly. - Wszyscy tam są wielkimi bohaterami. - My wszyscy? - zdziwiłem się. - No, w moich oczach naprawdę jesteście bohaterami - powiedziała Lilly. - Więc i w książce też. - Nawet ojciec? - upewniła się Franny. - No, on jest najbardziej wzięty z wyobraźni - rzekła Lilly. Pomyślałem, że ojciec istotnie musi być najbardziej „wzięty z wyobraźni”, bo jest najmniej rzeczywisty - najmniej (z nas wszystkich) chodzi po ziemi. Chwilami wydawał się bardziej nieobecny niż Jajo. - Kochanie, jaki tytuł ma twoja książka? - zapytał. - „Wzrastanie” - przyznała Lilly. - I co jeszcze o niej powiesz? - spytała Franny. - Dokąd ją dociągnęłaś? - zaciekawił się Frank. - Czym się kończy? - Katastrofą lotniczą - powiedziała Lilly. - Taki jest koniec. Koniec rzeczywistości, pomyślałem: według mnie idealnym zakończeniem byłaby chwila tuż przed rozbiciem się samolotu. - Będzie ci potrzebny agent - oświadczył Frank. - A zostanę nim ja. I rzeczywiście został agentem Lilly; a także agentem Franny, agentem ojca, ba - w końcu nawet i moim. Nie na darmo zrobił magisterium z ekonomii. Ale ja nic o tym wszystkim nie wiedziałem w tamten wieczór u schyłku lata sześćdziesiątego czwartego roku, kiedy zostawiłem Fehlgeburt, biedną Pannę Poronienie, pogrążoną we śnie (niewątpliwie śniła o swoim jakże efektownym poświęceniu). Gdy tak stałem samotnie na placu Bohaterów, dostrzegałem w Fehlgeburt właściwie tylko jej naturę istoty zbędnej; równocześnie wspominałem, jak to Hitler zdołał wpoić ogromnej tłuszczy wyznawców prawdziwej wiary przekonanie o zbędności całego mnóstwa ludzi. W ten cichy wieczór nieomal słyszałem bezrozumny zgiełk: Sieg Heill Nieomal widziałem, jak Schraubenschlüssel nakręca mutrę z podkładką na sworzeń tłoka, a z jego miny łatwo można wyczytać, że jest w najwyższym stopniu przejęty swoją rolą. Ciekawe zresztą, co jeszcze nakręcał oprócz mutry? Widziałem, jak Arbiter z oczami szklącymi się poświęceniem wypowiada się wobec dziennikarzy na

temat swojego aresztowania, będącego zarazem triumfem; jak mateczka Schwanger popija Kaffee mit Schlagobers, a bita śmietana zostawia jej miły wąsik na porośniętej puszkiem górnej wardze. Widziałem, jak Schwangerka splata włosy Lilly w warkoczyk, nucąc tym pięknym włosom piosenkę - nie inaczej, niż nuciła im matka; jak mówi mojej starszej siostrze, że ma najpiękniejszą skórę na świecie i najpiękniejsze ręce. (Mnie zawsze przekonywała, że mam pościelowe oczy, i ostrzegała, że kiedyś będę niebezpieczny, ale tuż po wyjściu od Fehlgeburt nie czułem, żebym mógł komukolwiek jakoś szczególnie zagrozić.) Pocałunki Schwangerki zawsze niosły z sobą lekki posmak Schlagobers. Franka uważała za geniusza; ach, gdyby tylko wnikliwiej myślał o polityce! Obsypywała nas tyloma dowodami tkliwości - a w torebce przez cały czas nosiła broń! Chciałem ujrzeć Ernsta w pozycji krowy z krową! I w pozycji słonia - sami wiecie, z jakim stworzeniem! Stary Billig miał rację, że to wariaci i że wszyscy przez nich zginiemy. Szedłem przez Dorotheergasse w stronę Graben. Wstąpiłem do „Hawelki” na Kaffee mit Schlagobers. Przy sąsiednim stoliku jakiś brodacz opowiadał młodej dziewczynie (młodszej od siebie) o śmierci malarstwa realistycznego; opisywał pewien konkretny obraz, w którym cały ten nurt dokonał żywota. Nie znałem tego obrazu. Pomyślałem o pracach Schielego i Klimta; Frank pokazał mi je w Albertinie i w Górnym Belwederze. Żałowałem, że Klimt i Schiele nie mogą pogadać z brodaczem, ale on tymczasem zajął się śmiercią rymu i metrum w poezji; wiersza, który podawał jako przykład, też nie znałem. Kiedy przeszedł do zagadnień powieści, uznałem, że pora zapłacić i wyjść. Mój kelner był zajęty, musiałem więc wysłuchać dziejów konania fabuły i charakterystyki postaci. Wśród wielu śmierci opisanych przez brodacza znalazła się i śmierć współczucia. Pomału dochodziłem do wniosku, że i we mnie ono obumiera, gdy kelnerowi udało się wreszcie podejść do mojego stolika. Przyszła kolej na śmierć demokracji, która pojawiła się i znikła, zanim kelner zdążył wyjąć drobne z kieszeni. Nim się namyśliłem, ile dać napiwku, odszedł z tego świata socjalizm. Patrząc na brodacza miałem ochotę podnieść sztangę; czułem, że jeśli radykałowie chcą wysadzić w powietrze operę, powinni wybrać taki wieczór, kiedy będzie tam tylko brodacz. Pomyślałem, że chyba znalazłem kogoś, kto może zastąpić Fehlgeburt za kierownicą. - Trocki - rzekła znienacka młoda dziewczyna, siedząca z brodaczem przy jednym stoliku. Powiedziała to takim tonem, jakby mówiła „dziękuję”. - Trocki? - spytałem, pochylając się nad ich stolikiem. Był on mały, a blat miał kwadratowy. W tamtych czasach podnosiłem jedną ręką trzydziestopięciokilogramową hantlę. Stolik ważył dużo, dużo mniej, więc dźwignąłem go ostrożnie i potrzymałem nad głową - w jednej ręce, jak kelner niosący tacę. - Otóż poczciwina Trocki - zacząłem - powiedział: „Jeżeli zależy wam na łatwym życiu, to źle wybraliście sobie stulecie”. Myśli pan, że miał rację? - spytałem brodacza. Nie odpowiedział, ale kiedy dziewczyna dała mu kuksańca, lekko się ożywił. - Ja myślę, że miał - rzekła dziewczyna. - No jasne - powiedziałem. Czułem, że zdenerwowani kelnerzy obserwują szklanki i popielniczkę, jeżdżące mi po blacie nad głową, ale nie byłem Bobem z Iowy i kiedy dźwigałem sztangę, talerze nigdy nie spadały z gryfu - te czasy już minęły. W podnoszeniu ciężarów prześcignąłem Boba. - Trockiego zabito oskardem - ponuro oświadczył brodacz, siląc się na obojętność. - Ale nie umarł, co? - spytałem jak wariat, uśmiechając się. - Tak naprawdę to nic nie umiera. Nie umarło ani jedno jego słowo. Obrazy, na które patrzymy, też nie są martwe. Bohaterowie książek nie umierają, kiedy przerywamy lekturę. Brodacz siedział z wzrokiem utkwionym w punkcie, w którym powinien stać jego stolik. Zrozumiałem, że zachowuje się naprawdę godnie, a ja w napadzie złego humoru czepiam się ludzi, którzy nic mi nie zrobili. Poczułem się jak gburowaty osiłek, co lubi siać terror, i zrobiło mi się wstyd. Oddałem dwojgu nieznajomych ich stół; nic się nie wylało. - Rozumiem! - zawołała za mną dziewczyna, kiedy wychodziłem. Ale ja wiedziałem, że nikogo nie uratowałem od śmierci, teraz ani nigdy: nie ocaliłem widzów z opery, bo przecież siedziała wśród nich ta postać, którą Frank i ja widzieliśmy w odjeżdżającym aucie, między Ernstem i Arbeiterem - ta śmierć o zwierzęcych kształtach, ten mechaniczny niedźwiedź, psi łeb o chemicznym rodowodzie, elektryczny ładunek smutku. Trocki nie żył, bez względu na to, co powiedział; matka, Jajo i Bob z Iowy też nie żyli - bez względu na to wszystko, co w życiu zdążyli powiedzieć, bez względu na to, ile dla nas znaczyli. Wychodząc na Graben

coraz bardziej czułem się jak Frank, przeciwny całemu światu. Przestawałem nad sobą panować. A to źle, kiedy ciężarowiec traci panowanie nad sobą. Pierwsza napotkana prostytutka nie była jedną z naszych, ale znałem ją z widzenia - z „Kaffee Mowatt”. - Guten Abend - powitała mnie. - Pierdol się - odparłem. - Kij ci w oko - powiedziała, bo na tyle znała angielski. Poczułem się jak szmata. A więc znowu zacząłem bluzgać. Złamałem słowo dane matce. Powiedziałem sobie, że to pierwszy i ostatni raz. Miałem dwadzieścia dwa lata, ale się rozpłakałem. Skręciłem w Spiegelgasse. Stały tam kurwy, ale nie nasze, więc przeszedłem obojętnie. Na ich Guten Abend odpowiedziałem tak samo: Guten Abend. Mówiły jeszcze to i owo, lecz już się nie odezwałem. Poszedłem na skos przez Neues Markt; samym sobą poczułem pustkę w piersiach Habsburgów, którzy leżeli w grobowcach. Jakaś kurwa zawołała do mnie: - Ty, nie płacz! Do czego to podobne, żeby taki duży, silny chłopak płakał! Ja jednak łudziłem się, że płaczę nie tylko nad sobą, ale nad wszystkimi i wszystkim po trochu. Nad Freudem, wywołującym na Judenplatz litanię nazwisk, chociaż ci, co je niegdyś nosili, nigdy już nie mieli mu odpowiedzieć; nad tym, czego ojciec nie dostrzegał. Nad Franny, bo ją kochałem i chciałem, żeby była mi równie wierna jak niedźwiedzicy Susie, którą też opłakiwałem, bo Franny mi udowodniła, że Susie wcale nie jest brzydka, i nawet ją samą prawie o tym przekonała. Nad Juniorem Jonesem, bo właśnie po raz pierwszy nabawił się kontuzji kolana - jednej z tych, które w końcu kazały mu porzucić drużynę Cleveland Browns. Nad Lilly, bo tyle się starała, i nad Frankiem, bo tak się oddalił (rzekomo po to, żeby być bliżej życia). Nad Czarną Ingą, bo skończywszy osiemnaście lat oświadczyła, że jest już „dość duża”, i chociaż Annie Syrena upierała się, że wcale nie, Czarna Inga i tak jeszcze przed końcem roku uciekła z mężczyzną. Był czarny jak jej ojciec i zabrał ją do Niemiec, do miasteczka, w którym stacjonowała amerykańska jednostka wojskowa. Potem się dowiedziałem, że Inga została w tym miasteczku kurwą. Annie Syrena zawyła wtedy trochę innym głosem. Opłakiwałem ich wszystkich! Moją Fehlgeburt, nieodwołalnie skazaną, a nawet tę kłamliwą Schwangerkę, i dwoje Starych Billigów - dwoje optymistów, porcelanowych niedźwiadków. Wszystkich prócz Ernsta, prócz Arbeitera, prócz pewnego klucza w kształcie człowieka, prócz Chippera Dove: tych nienawidziłem. W przejściu otarłem się o kilka kurew, które próbowały mnie ściągnąć z Karntnerstrasse. Wysoka, oszałamiająco piękna kurwa (całkiem innej kategorii niż nasze, te z Krugerstrasse) stojąc na rogu Annagasse posłała mi pocałunek. Minąłem wylot Krugerstrasse nawet nie spojrzawszy w głąb uliczki: nie chciałem widzieć żadnej z osobna ani wszystkich naraz - nie chciałem, żeby do mnie machały. Minąłem hotel „Sacher”, któremu hotel „New Hampshire” nigdy nie miał dorównać. Wreszcie dotarłem do Staatsoper, do domu Glucka (z lat 17741787, natychmiast wyrecytowałby Frank); stanąłem przed Operą Państwową, która była domem Mozarta, domem Haydna, Beethovena i Schuberta - a także Straussa, Brahmsa, Brucknera i Mahlera. Pewien autor literatury pornograficznej ten właśnie dom chciał wysadzić w powietrze, pod samo niebo. Budynek był ogromny; przez siedem lat ani razu do niego nie wszedłem; wydawało mi się, że nie dorastam do jego klasy, a zresztą nigdy nie przepadałem za muzyką tak jak Frank, ani tak jak Franny za teatrem (ci dwoje bardzo często bywali w operze; zabierał ich tam Freud. Uwielbiał słuchać muzyki, a Franny i Frank opowiadali mu, co się dzieje na scenie). Lilly też ani razu nie poszła do opery; twierdziła, że gmach jest dla niej za wielki i ją przeraża. Za to teraz przerażał mnie. Rzeczywiście jest za wielki! - pomyślałem. Wiedziałem jednak, że tamci chcą przede wszystkim wysadzić w powietrze publiczność, a ludzi łatwiej jest niszczyć niż budynki. Chcieli urządzić widowisko. Chcieli tego, o czym krzyczał Arbeiter do Schwangerki: Schlagobers i krwi. Na Karntnerstrasse naprzeciwko opery miał swoje stałe miejsce handlarz kiełbasek; sprzedawał z przyczepy rozmaite rodzaje Wurst mit Senf und Bauernbrot - kiełbaski z musztardą i z żytnim chlebem. Nie chciałem takiego hot doga. Wiedziałem, czego chcę. Chciałem dorosnąć, i to jak najprędzej. Wstając z łóżka Fehlgeburt powiedziałem: „Es war sehr schón”, ale minąłem się z prawdą. Wcale nie było „bardzo przyjemnie”. Skłamałem: było po prostu nijak, a mnie pozostał niedosyt. Równie dobrze

mogłem przez cały wieczór podnosić ciężary. Zanim skręciłem w Krugerstrasse, postanowiłem, że pójdę z pierwszą, która mnie zaczepi, nawet ze Starą Billig, ba - choćby i z Jolantą: podjąłem tę męską decyzję. Już mi nie zależało; myślałem, że może nawet spróbuję z każdą po kolei. Mogłem zrobić wszystko to, co i Freud, a on robił naprawdę wszystko - i ten nasz, i Freud Pierwszy; obaj szli na całość. W „Kaffee Mowatt” nie zastałem ani jednej znajomej osoby; nieznajoma wydała mi się też postać, stojąca pod różowym neonem, który obwieszczał: HOTEL NEW HAMPSHIRE! HOTEL NEW HAMPSHIRE! HOTEL NEW HAMPSHIRE! Babette, pomyślałem z lekką odrazą, ale to tylko mdląco-słodka woń spalin ropy skojarzyła mi się w tę ostatnią letnią noc z rzekomą Francuzką. Kobieta dostrzegła mnie i ruszyła w moją stronę; w jej chodzie wyczułem agresję i jakby głód. Byłem pewien, że to Annie Syrena; ogarnął mnie przelotny lęk, czy aby się nie rozsypię, kiedy dostanie tego swojego słynnego niby-orgazmu. Może - skoro tak lubię szepty - zwyczajnie ją poproszę, żeby nie udawała; mogłem po prostu powiedzieć, że znam się na jej gierkach i że nie musi specjalnie dla mnie niczego udawać. Kobieta była za szczupła jak na Starą Billig, ale - stwierdziłem po chwili bardziej masywna niż Annie Syrena. A więc to Jolanta, pomyślałem; nareszcie się dowiem, co trzyma w tej swojej złowrogiej torebce. Niebawem mogło się nawet okazać, że będę musiał się posłużyć tajemniczym przedmiotem z torebki (choć wzdrygnąłem się na samą tę myśl). Ale nadchodząca kobieta wydawała się bardziej wiotka niż Jolanta, za to w innym sensie lepiej zbudowana: ruchy miała płynne, młodzieńcze. Podbiegła i na ulicy porwała mnie w ramiona, taka piękna, że aż dech mi zaparło. Była to Franny. - Gdzieś ty się podziewał? - spytała. - Nie ma cię cały dzień, cały wieczór - zaczęła mnie besztać. - Nie mogliśmy się doczekać, kiedy wreszcie się znajdziesz! - Dlaczego? - zdziwiłem się. - Lilly wyda książkę! Jakiś wydawca z Nowego Jorku kupi jej książkę! Serio! - Za ile? - spytałem; miałem nadzieję, że za tyle, ile trzeba: że Lilly opłaci nasz wyjazd z Wiednia, zafunduje nam wszystkim ten bilet, na który dochody z hotelu „New Hampshire” w życiu by nie wystarczyły. - Jezu! Twoja siostra odnosi literacki sukces, a ty pytasz „za ile”? Całkiem jak Frank. Spytał dokładnie o to samo. - Dobrze zrobił - powiedziałem. Jeszcze nie przestałem dygotać. Szukałem prostytutki, a znalazłem rodzoną siostrę. Franny też nie wypuszczała mnie z objęć. - Gdzieś ty się podziewał? - spytała po raz drugi, odgarniając mi włosy z czoła. - Byłem z Fehlgeburt - przyznałem ze skruchą. Nigdy bym nie okłamał Franny. Zmarszczyła brwi. - I jak poszło? - zapytała. Dalej mnie dotykała, ale już zwyczajnie, po siostrzanemu. - Nieszczególnie - powiedziałem, unikając jej spojrzenia. - Okropnie - dodałem. Objęła mnie i pocałowała. Celowała w policzek (jak to siostra), ale zwróciłem się twarzą do niej, chociaż próbowałem odwrócić się bokiem, i nasze usta się spotkały. Nic więcej, ale to wystarczyło. Lato sześćdziesiątego czwartego roku dobiegło końca i nagle zaczęła się jesień. Miałem dwadzieścia dwa lata, a Franny dwadzieścia trzy. Długo się całowaliśmy. Nie była lesbijką, nie przestała pisywać do Juniora Jonesa - i do Chippera Dove - a ja nigdy nie byłem szczęśliwy z inną kobietą: nigdy przedtem i nigdy potem. Wciąż staliśmy na chodniku, poza zasięgiem światła padającego od neonu, żeby nie zobaczył nas nikt z hotelu „New Hampshire”. W pewnym momencie musieliśmy przestać się całować, bo na ulicę wyszedł chwiejnym krokiem klient Jolanty, a potem jeszcze raz, kiedy usłyszeliśmy Annie Syrenę. Jej oszołomiony interesant niebawem sobie poszedł, ale Franny i ja zostaliśmy na Krugerstrasse. Po jakimś czasie poszła do domu Babette, a potem Jolanta, zabierając z sobą Czarną Ingę. Annie Syrena wychodziła i wracała, wychodziła i wracała, jak przypływ. Stara Billig przeszła przez ulicę do „Kaffee Mowatt” i tam zdrzemnęła się z głową na stoliku. Zaprowadziłem Franny na Karntnerstrasse i dalej do opery. - Za dużo o mnie myślisz - powiedziała, ale nie zadała sobie trudu, żeby dokończyć. Znów zaczęliśmy się całować. - Chcą ją wysadzić w powietrze - szepnąłem do siostry. - Operę. Chcą ją wysadzić. Nie protestowała, kiedy ją objąłem. - Strasznie cię kocham - powiedziałem. - Ja też cię kocham, cholera jasna - odparła.

W powietrzu czuło się jesień, ale nam to nie przeszkadzało strzec opery, aż się rozwidniło i na ulicę wyszli prawdziwi ludzie, ruszając do pracy. Nigdzie nie było dla nas miejsca, nie mieliśmy nic a nic do roboty. - Mijaj otwarte okna - szepnęliśmy sobie nawzajem. Kiedy wreszcie zawróciliśmy do hotelu „New Hampshire”, opera wciąż stała na swoim miejscu - bezpieczna. Przynajmniej na razie, pomyślałem. - Bardziej bezpieczna niż my - powiedziałem do Franny. - Bardziej bezpieczna niż miłość. - Wiesz co, młody - odparła Franny, ściskając moją dłoń. - Wszystko jest bardziej bezpieczne niż miłość.

Noc w operze: Schlagobers i krew Słuchajcie, dzieci - powiedział ojciec. - Musimy bardzo uważać. Chyba znaleźliśmy się w punkcie zwrotnym. Mówił to takim tonem, jakbyśmy wciąż mieli osiem, dziewięć, dziesięć lat i tak dalej, a on opowiadałby nam o spotkaniu z matką w hotelu „Arbuthnot-NaPrzymorzu” - tej nocy, gdy oboje po raz pierwszy ujrzeli Freuda i Staną Maine. - Człowiek zawsze znajduje się w punkcie zwrotnym - filozoficznie zauważył Frank. - Dobra, niech ci będzie - rzekła Franny, zniecierpliwiona. - Ale dlaczego twierdzisz, że właśnie my akurat teraz w nim się znajdujemy? - Aha - mruknęła niedźwiedzica Susie, obrzucając Franny bacznym spojrzeniem; ona jedna zauważyła naszą całonocną nieobecność. Franny powiedziała jej, że poszliśmy na prywatkę gdzieś niedaleko uniwersytetu, z jakimiś ludźmi, których Susie nie znała. A czyż dziewczyna może być bardziej bezpieczna niż wtedy, kiedy za obstawę ma rodzonego brata, i to w dodatku ciężarowca? Zresztą Susie nie lubiła prywatek ani przyjęć; jeżeli chodziła na nie w niedźwiedzim przebraniu, nie mogła z nikim rozmawiać, a jeśli się wybierała bez kostiumu, nikt się nie palił do rozmowy z nią. Teraz miała naburmuszoną, złą minę. - Tak jak ja to widzę, czeka nas przewalanie całej kupy gnoju, i to w pośpiechu - powiedziała. - Właśnie - przytaknął ojciec. - Typowy punkt zwrotny. - Tym razem nie możemy zawalić sprawy - rzekł Freud. - Chyba już niewiele hoteli dałbym radę założyć. Pomyślałem, że może to i lepiej; starałem się przy tym nie patrzeć na Franny. Siedzieliśmy u Franka, którego pokój od dawna służył nam za salę konferencyjną - jak gdyby manekin

krawiecki samą swą obecnością łagodził nastroje, niczym milczące widmo matki, Jaja czy też Boba z Iowy: podobno nadawał jakieś sygnały, a my rzekomo je wyłapywaliśmy (tak przynajmniej twierdził Frank). - Frank, ile możemy zarobić na tej powieści? - spytał ojciec. - To książka Lilly - powiedziała Franny. - Nie nasza. - W pewnym sensie i wasza - rzekła Lilly. - Najdokładniej - oświadczył Frank. - A o ile ja się znam na branży wydawniczej, Lilly już nie decyduje o jej losach. Teraz jest taki moment, że albo damy się wyrolować, albo zgarniemy grubą forsę. - Ta książka mówi po prostu o dorastaniu - powiedziała Lilly. - Aż się trochę dziwię, że w ogóle nią się zainteresowali. - Ich zainteresowanie jest warte raptem pięć tysięcy dolarów, Lilly - zwróciła jej uwagę Franny. - Musimy zdobyć piętnaście do dwudziestu tysięcy, żeby móc stąd wyjechać - stwierdził ojciec. - Jeżeli po powrocie do kraju chcemy mieć szansę coś zrobić z tymi pieniędzmi dodał. - Pamiętajcie, że za ten hotel też coś dostaniemy - rzekł Freud tonem człowieka odpierającego zarzut. - Nic nie dostaniemy, jak zakapujemy tych zasranych bombardierów - powiedziała Susie. - Wybuchnie taki skandal - rzekł Frank - że nie znajdziemy nabywcy. - Przecież warn mówiłem: jeżeli ich zakapujemy, to sami ściągniemy sobie na kark policję powiedział Freud. - Jeszcze nie znacie tutejszych gliniarzy. Nie wiecie, jacy to gestapowcy. Na pewno uznają, że w tym naszym układzie z kurwami też coś jest nie tak. - Rzeczywiście, z całym mnóstwem spraw coś jest nie tak - stwierdziła Franny. Ona i ja nie mogliśmy na siebie patrzeć; kiedy mówiła, wyglądałem przez okno. Widziałem, jak Stary Billig przechodzi przez jezdnię. Widziałem, jak Annie Syrena wlecze się do domu. - Kiedy nie ma sposobu, żebyśmy ich nie zakapowali - powiedział ojciec. - Skoro uważają, że mogą wysadzić operę, to nie ma z nimi rozmowy. - Z nimi nigdy nie było rozmowy - rzekła Franny. - Myśmy od początku tylko słuchali. - Zawsze byli szurnięci - powiedziałem do ojca. - Nie wiedziałeś o tym, tatusiu? - spytała Lilly. Ojciec zwiesił głowę. Miał czterdzieści cztery lata i w ciemnych, gęstych włosach na skroniach zaczynała mu się srebrzyć dystyngowana siwizna; nigdy nie nosił baczków, a strzyc się kazał równo jak pod garnek, tak żeby włosy nigdy nie cieniowane - sięgały do połowy ucha i do połowy czoła, z tyłu lekko zachodząc na kark. Czesał się z grzywką jak mały chłopiec; fryzura ta była niesamowicie dopasowana do kształtu jego głowy, toteż z daleka czasem nam się zdawało, że ojciec włożył hełm. - Bardzo mi przykro, dzieci - powiedział, kręcąc głową. - Wiem, że to nic przyjemnego, ale najwyraźniej znaleźliśmy się w punkcie zwrotnym. Znowu pokręcił głową; wyglądał, jakby się całkiem pogubił, i dopiero później przypomniałem sobie, że siedząc na łóżku Franka, w pokoju, który cały wydawał się taką samą atrapą, jak manekin krawiecki, ojciec prezentował się nawet dość przystojnie i sprawiał wrażenie, że panuje nad sytuacją. Zawsze umiał stwarzać takie pozory - na przykład wtedy, kiedy tresował Żarła. Nie podnosił ciężarów tak jak Bob z Iowy albo ja, ale zachował sylwetkę sportowca, a już na pewno chłopięcość („aż za dużo tej pieprzonej chłopięcości”, mawiała Franny). Przyszło mi do głowy, że musi mu dokuczać samotność; przez siedem lat nie miał ani jednej randki! Jeżeli korzystał z kurew, robił to dyskretnie - a kto w hotelu „New Hampshire” byłby do tego stopnia dyskretny? - Niemożliwe, żeby do którejś chodził - powiedziała kiedyś Franny. - Na pewno bym wiedziała. - Mężczyźni są cwani - stwierdziła Susie. - Nawet ci sympatyczni. - Ustalmy raz na zawsze, że się bez tego obchodzi - rzekła Franny. Niedźwiedzica Susie wzruszyła ramionami, więc Franny ją uderzyła. Ale w pokoju Franka to właśnie ojciec zaczął mówić o kurwach. - Musimy je uprzedzić, jakie mamy zamiary wobec tych zwariowanych radykałów powiedział - nim zawiadomimy policję. - Dlaczego? - zdziwiła się niedźwiedzica Susie. - Jeszcze nas któraś zakapuje.

- Niby po co miałyby kapować? - spytałem. - Musimy je uprzedzić, żeby zdążyły coś zaplanować - rzekł ojciec. - Będą musiały się przenieść do innego hotelu - powiedział Freud. - Bo nasz ta cholerna policja zamknie. W tym kraju każdy, kto się zadaje z winowajcą, też jest winny! - zawołał. Spytajcie pierwszego lepszego Żyda! Wystarczy spytać Freuda Pierwszego, pomyślałem. - Ale wyobraźmy sobie, że zostalibyśmy bohaterami - powiedział ojciec. Wszyscy spojrzeliśmy na niego. Pomyślałem, że byłby to rzeczywiście przyjemny wariant. - Tak jak w książce Lilly? - spytał Freud. - Powiedzmy, że policja uznałaby nas za bohaterów, bo odkryliśmy plan podłożenia bomby? ciągnął ojciec. - Policja w ten sposób nie rozumuje - stwierdził Freud. - Ale jesteśmy przecież Amerykanami - upierał się ojciec - więc powiedzmy, że zawiadomilibyśmy amerykański konsulat albo ambasadę, a ktoś stamtąd poinformowałby władze austriackie, jak w jakiejś supertajnej intrydze pierwszej klasy. - Wiesz, Win Berry, za to właśnie cię kocham! - zawołał Freud, stukając baseballowym kijem w takt jakiejś melodii, która brzmiała mu w głowie. - Prawdziwy z ciebie marzyciel. To nie jest intryga pierwszej klasy, tylko drugorzędny hotel. Nawet ja to widzę, a nie wiem, czy zauważyłeś, że jestem ślepy. Ci cali terroryści to też druga liga. Nawet samochód im ciągle nawala, chociaż niczego mu nie brak! - krzyknął. - Co do mnie, to nie wierzę, że w ogóle umieliby wysadzić w powietrze operę! Prawdę mówiąc uważam, że nic a nic nam nie grozi. Nawet gdyby mieli bombę, toby pewnie razem z nią spadli ze schodów! - Cały samochód jest bombą - wtrąciłem. - A przynajmniej główną bombą, cokolwiek to znaczy. Fehlgeburt mi powiedziała. - Spytajmy Fehlgeburt - zaproponowała Lilly. - Ja jej ufam - dodała, nie bardzo jednak rozumiejąc, jakim sposobem dziewczyna, która przez siedem lat pełniła na dobrą sprawę obowiązki jej guwernantki, zdołała wyrobić w sobie taką żądzę samozagłady. (Jeśli Fehlgeburt była wychowawczynią Lilly, to Schwangerka służyła jej za niańkę.) Lecz nie mieliśmy już nigdy zobaczyć Fehlgeburt. Z początku przypuszczałem, że tylko mnie unika, ale inni ją widują. W końcu lata sześćdziesiątego czwartego roku - kiedy na horyzoncie majaczył „sezon jesienny” - robiłem wszystko, żeby nigdy nie być sam na sam z Franny, a ona ze wszystkich sił starała się przekonać niedźwiedzicę Susie, że wprawdzie nic się między nimi nie zmieniło, ale powinny poprzestać na przyjaźni. - Susie tak zupełnie nie wierzy w siebie - tłumaczyła mi Franny. - Widzisz, naprawdę jest milutka, jak by powiedziała Lilly, ale usiłuję puścić ją kantem, nie pozbawiając jej tej odrobiny dobrego mniemania o sobie, którą być może mi zawdzięcza. Wiesz, właśnie zaczynała się sobie podobać. Prawie ją przekonałam, że nie jest brzydka; ale odtrącona przeze mnie z powrotem niedźwiedzieje. - Kocham cię - powiedziałem, zwiesiwszy głowę. - I co my teraz zrobimy? - Będziemy się kochali - odparła - Ale nie zrobimy nic a nic. - Nigdy, Franny? - spytałem. - W każdym razie nie teraz - rzekła Franny, lecz jej ręka sama powędrowała przez własne uda, przez ciasno złączone kolana aż na moje udo i ścisnęła je tak, że aż podskoczyłem. - W każdym razie nie tutaj - płomiennie szepnęła Franny i puściła moje udo. - Może to tylko pożądanie - dodała. - Masz ochotę wypróbować je na kimś innym, żeby zobaczyć, czy to, co jest między nami, samo się nie ulotni? - A czy w ogóle istnieje ktoś inny? - spytałem. Było późne popołudnie; siedzieliśmy w pokoju Franny. Nie odważyłbym się zostać tam po zapadnięciu zmroku. - O której myślisz? - spytała. Wiedziałem, że chodzi jej o kurwy. - O Jolancie - przyznałem się; ręka sama skoczyła mi w bok i potrąciła abażur, aż się przekrzywił. Franny wstała i odwróciła się do mnie tyłem. - Wiesz, o kim ja myślę, prawda? - powiedziała. - O Ernście - rzekłem, szczękając z zimna zębami. - Podoba ci się ten pomysł?

- O Boże, nie - szepnąłem. - Znów te twoje cholerne szeptanki. No cóż, mnie też się to nie podoba, żebyś ty miał być z Jolantą. - Więc nie będziemy z nikim - powiedziałem. - Obawiam się, że będziemy - odrzekła. - Ale czemu, Franny? - spytałem, ruszając ku niej przez pokój. - Nie, stój! - krzyknęła i stanęła tak, że rozdzieliło nas biurko z kruchą lampą na blacie. W wiele lat później Lilly przysłała nam wiersz. Kiedy go przeczytałem, zadzwoniłem do Franny, żeby spytać, czy ona też dostała egzemplarz; oczywiście dostała. Autorem był Donald Justice, świetny poeta; pewnego dnia w Nowym Jorku usłyszałem, jak recytuje swoje utwory. Wszystkie mi się podobały, ale siedziałem z zapartym tchem, bo trochę miałem nadzieję, że przeczyta wiersz, który Franny i ja dostaliśmy pocztą od Lilly, a trochę się tego bałem. W końcu nie przeczytał, a ja nie wiedziałem, jak się zachować po imprezie. Jacyś ludzie rozmawiali z autorem, ale wyglądali na jego znajomych - a może sami też byli poetami. Lilly twierdziła, że poeci zawsze sprawiają takie wrażenie, jakby wszyscy byli między sobą zaprzyjaźnieni. Ja w każdym razie nie umiałem się zachować; gdyby była tam ze mną Franny, podeszlibyśmy tanecznym krokiem do Donalda Justice, a jej widok pewnie całkiem by go powalił - tak jak wszystkich. Pan Justice wyglądał na prawdziwego dżentelmena i wcale nie twierdzę, że zaraz pchałby się do Franny z łapami. Wyobrażałem sobie, że byłby podobny do swoich wierszy, czyli szczery, a zarazem przestrzegający form, surowy, nawet posępny - ale otwarty, a nawet wielkoduszny. Kogoś takiego jak on można by poprosić o wygłoszenie elegii na cześć osoby, którą się kochało; myślę, że umiałby napisać rozdzierający utwór o Bobie z Iowy; widząc go po tym wieczorze autorskim w Nowym Jorku, otoczonego wytwornymi wielbicielami, zapragnąłem, żeby napisał albo wyrecytował elegię dla matki i Jaja. Właściwie Jajo w pewnym sensie stał się bohaterem elegii; mówię o wierszu pod tytułem „Przyjaciołom zmarłym w dzieciństwie”; przeżyłem go bardzo osobiście, jako elegię na cześć Jaja. Frank i ja jesteśmy nią zachwyceni, ale Franny twierdzi, że to dla niej za smutne. PRZYJACIOŁOM ZMARŁYM W DZIECIŃSTWIE Nie ujrzymy, jak w niebie zapuszczają brody, Jak się opalają wśród łysych piekielników; Najwyżej o zmroku na odludnym boisku Staną kołem, albo może połączą dłonie W zabawie, której nazwa już nic nam nie powie. Pójdź, pamięci, odnajdźmy ich tam, pośród cieni.

Ale kiedy zobaczyłem pana Justice w Nowym Jorku, myślałem głównie o Franny i o „Miłosnych machinacjach”, czyli o wierszu, który oboje dostaliśmy od Lilly. Nawet nie wiedziałem, jak się odezwać do pana Justice. Byłem zbyt zakłopotany, żeby chociaż podać mu rękę. Gdyby nie to, pewnie powiedziałbym, jak bardzo żałuję, że nie przeczytałem „Miłosnych machinacji”, kiedy Franny i ja mieszkaliśmy w Wiedniu, a lato sześćdziesiątego czwartego roku kończyło się ślepą uliczką. - Ale czy to by cokolwiek zmieniło? - spytała mnie potem Franny. - Czybyśmy wtedy uwierzyli, że wiersz mówi prawdę? Nawet nie wiem, czy Donald Justice napisał „Miłosne machinacje” przed rokiem sześćdziesiątym czwartym, ale myślę, że nie mogło być inaczej; jest to wiersz jakby stworzony dla Franny i dla mnie. Zresztą i tak wszystko jedno (cytuję Franka). W każdym razie po latach Franny i ja dostaliśmy w listach od naszej kochaniutkiej Lilly „Miłosne machinacje” i pewnej nocy przeczytaliśmy je sobie przez telefon. Przy tekstach, które warto było recytować na głos, przeważnie zaczynałem szeptać, ale Franny czytała głośno i wyraźnie. MIŁOSNE MACHINACJE Choć tak się strzegą dotyku rąk, Zwodzą i kluczą,

Choć lawirują, żeby zająć wzrok Rzeczą w miarę obojętną (Jeszcze pomni na to, o czym honor poucza), Dźwigają zguby piętno. Silniejszej trzeba tu kuracji. Sami już widzą, Że mimo wszelkich machinacji Nadciąga zguba, Choćby światło odebrano ich źrenicom, A ręce ucięto w przegubach.

Rzeczywiście potrzeba było mocniejszych leków. Gdyby to nam ucięto ręce w przegubach, Franny i ja dotykalibyśmy się kikutami: tym, co by nam zostało - wszystko jedno, porażeni ślepotą czy nie. Ale tego popołudnia u niej w pokoju uratowała nas niedźwiedzica Susie. - Coś tu się święci - powiedziała, gdy tylko weszła, powłócząc łapami. Franny i ja odczekaliśmy chwilę: myśleliśmy, że Susie mówi o nas; baliśmy się, że już wszystko wie. Lilly oczywiście wiedziała. Widocznie jakoś odgadła. - Pisarze wiedzą wszystko - oświadczyła kiedyś. - A przynajmniej powinni. To ich obowiązek. Bo jeżeli nie, to lepiej niech się nie odzywają. - Lilly musiała chyba wiedzieć o nas od samego początku - powiedziała mi Franny w rozmowie międzymiastowej, tej nocy, kiedy odkryliśmy „Miłosne machinacje”. Połączenie mieliśmy fatalne; na linii wciąż trzeszczało, jakby Lilly podsłuchiwała. Lilly albo Frank - który, jak już mówiłem, był wprost stworzony do tego, żeby podsłuchiwać kochanków. - Słuchajcie, coś tu się święci - powtórzyła niedźwiedzica Susie z groźbą w głosie. - Oni nie mogą znaleźć Fehlgeburt. - Jacy „oni”? - spytałem. - Król pornosów i ta jego zasrana banda - powiedziała Susie. - Pytają, czy ją ostatnio widzieliśmy. A w nocy wypytywali kurwy. - To nikt jej nie widział? - spytałem, czując, że w nogawki spodni znów wpełza mi od dołu ten coraz bardziej znajomy chłód, trupi zefirek z grobowców, w których leżą Habsburgowie bez serc. De dni czekaliśmy, aż ojciec i Freud przestaną się sprzeczać, czy należy znaleźć kogoś, kto kupi hotel „New Hampshire”, nim zakapują niedoszłych bombardierów? Ile zmarnowaliśmy nocy, kłócąc się, czy lepiej zawiadomić konsulat amerykański lub ambasadę, żeby ktoś stamtąd dał znać austriackiej policji, czy też bezpośrednio skontaktować się z policją? Kiedy człowiek kocha się we własnej siostrze, traci z oczu świat rzeczywisty. Ten cholerny Welt, jak by powiedział Frank. - Na którym piętrze mieszka Fehlgeburt? - spytał tym razem. - Przecież widziałeś jej mieszkanie. Czy to wysoko? Lilly jako pisarka z miejsca go wyczuła, ale ja nie zrozumiałem pytania - przynajmniej nie od razu. - Parter - powiedziałem. - Raptem kilkanaście schodów. - Za nisko - stwierdziła Lilly, a do mnie nareszcie dotarło, w czym rzecz. Za nisko, żeby wyskoczyć oknem. Jeśli Fehlgeburt w końcu postanowiła nie mijać już więcej otwartych okien, musiała znaleźć inny sposób. - No właśnie - rzekł Frank, chwytając mnie za ramię. - Jeżeli odstawiła Mysikróla, to pewnie wciąż tam jest. Przeciąłem plac Bohaterów, a potem ruszyłem przez Ring w stronę Ratusza; dostałem więcej niż lekkiej zadyszki, bo to kawał drogi, kiedy się biegnie sprintem, ale byłem w formie. Trochę się zadyszałem, nie da się ukryć, lecz bardziej doskwierało mi okropne poczucie winy - chociaż nie mogło tu chodzić wyłącznie o mnie; cała ta sprawa ze mną nie mogła nawet być głównym, a co dopiero jedynym powodem, dla którego Fehlgeburt przestała mijać otwarte okna. Potem stwierdzono, że wedle wszelkich oznak po moim wyjściu już prawie nic nie robiła. Może trochę poczytała „Moby Dicka”, bo skrupulatni policjanci zanotowali, między którymi stronami tkwiła zakładka. A ja przecież wiem, że kiedy wychodziłem, nie było tam

żadnej zakładki. Dziwna rzecz: Fehlgeburt zaznaczyła to samo miejsce, w którym przerwała, kiedy czytała mi na głos - tak jakby powtórzyła lekturę całego wieczoru, zanim wybrała opcję okienną. W jej przypadku opcja okienna zrealizowała się dzięki schludnemu pistolecikowi; nawet nie wiedziałem, że go ma. List pożegnalny był prosty i bez adresata, ale nie wątpiłem, że przeznaczony jest dla mnie: Tej nocy, kiedy widzieliście Schwanger, nie widzieliście mnie. Ja też mam pistolet! „Tak oto dążymy naprzód...”

W podsumowaniu Fehlgeburt zacytowała ulubiony finał Lilly. Nigdy więcej jej nie zobaczyłem. Zatrzymałem się w korytarzu przed jej drzwiami i czekałem na Franka. Był w gorszej formie niż ja, więc chwilę potrwało, nim mnie dogonił. Do pokoju Fehlgeburt prowadziło osobne wejście z tylnych schodów, których lokatorzy tej starej kamienicy używali tylko wtedy, kiedy wynosili śmieci i odpadki. Pewnie myśleli, że to właśnie czyjeś śmieci i odpadki tak śmierdzą. Frank i ja nawet nie otworzyliśmy drzwi, bo już w korytarzu cuchnęło tak, jak nigdy nie cuchnął nawet Smutek. - Przecież mówiłem wam tyle razy - powiedział ojciec. - Dotarliśmy do punktu zwrotnego. Jesteśmy gotowi? Widać było, że nie bardzo wie, co robić. Frank odesłał kontrakt Lilly do Nowego Jorku. Oświadczył, że jako jej agent nie może przyjąć tak niewiążącej oferty, skoro książka jest widomym dziełem geniuszu - „i to geniuszu rozkwitającego”, dodał, chociaż jeszcze nie zdążył przeczytać „Wzrastania”. Podkreślił, że Lilly skończyła dopiero osiemnaście lat. „Będzie jeszcze długo rosła”, skonkludował. Każdy wydawca postąpiłby roztropnie, jeśliby do tej gigantycznej budowli literackiej, którą Lilly miała wznieść zdaniem Franka, „wszedł, póki stoi dopiero parter”. Zażądał piętnastu tysięcy dolarów oraz gwarancji, że drugie tyle pójdzie na reklamę. „Drobnostki natury ekonomicznej nie powinny nam wchodzić w paradę”, dowodził. - Skoro wiemy, że Fehlgeburt nie żyje - dowodziła Franny - to i radykałowie się o tym dowiedzą. - Zwąchają bez trudu - rzekł Frank. Nie odezwałem się. - Prawie znalazłem kupca - powiedział Freud. - Ktoś chce kupić hotel? - zdziwiła się Franny. - Chcą go przerobić na biurowiec - wyjaśnił Freud. - Ale Fehlgeburt nie żyje - rzekł ojciec. - Musimy zawiadomić policję i wszystko opowiedzieć. - Dziś wieczorem - zaproponował Frank. - Lepiej zawiadomić Amerykanów - wtrącił się Freud - i to dopiero jutro. Dziś wieczór powiedzmy wszystko kurwom. - Tak, dzisiaj uprzedźmy kurwy - zgodził się ojciec. - Wobec tego rano, ale naprawdę z samego rana - podsumował Frank - idziemy do konsulatu amerykańskiego albo do ambasady. Co wybieramy? Zdałem sobie sprawę, że nie wiem, od czego jest konsulat, a od czego (albo dla kogo) ambasada. Po chwili wszyscy zrozumieliśmy, że ojciec też tego nie wie. - No, jest nas w końcu spora gromadka - rzekł ze skruchą. - Część może zawiadomić konsulat, a reszta ambasadora. Zrozumiałem wtedy, w jak nikłym stopniu nasza rodzina opanowała sztukę życia w obcym kraju: nie wiedzieliśmy nawet, czy ambasada amerykańska i konsulat mieszczą się w jednym budynku; wręcz nie byliśmy pewni, czy między konsulatem a ambasadą jest jakakolwiek różnica. Zrozumiałem też, co przez te siedem lat stało się z ojcem: stracił całą determinację, która musiała chyba nim kierować, gdy nocą w Dairy w stanie New Hampshire zabrał matkę na spacer po Parku Elliota i rozsnuł przed nią oszałamiającą wizję przerobienia Liceum Żeńskiego Ethel Thompson na hotel. Najpierw stracił Żarła, który zapewnił mu wykształcenie. Straciwszy Boba z Iowy wyzbył się też odziedziczonych po nim odruchów. Tymczasem Bob

z Iowy nauczony był rzucać się na każdą bezpańską piłkę, a jest to nader cenny odruch zwłaszcza w branży hotelarskiej. Dopiero teraz zobaczyłem, ile ojca kosztował smutek. - Piątą klepkę - mawiała potem Franny. - Miał nierówno pod sufitem - mawiał Frank. - Wszystko będzie dobrze, tatusiu - pocieszyła go Franny tamtego popołudnia w dawnym „Gasthaus Freud”. - No jasne, tato! - poparł ją Frank. - Już jesteśmy w domu, i to za darmo. - Zarobię miliony, tatulku - obiecała Lilly. - Chodźmy na spacer, tato - zaproponowałem. - A kto zawiadomi kurwy? - spytał, zbity z tropu. - Wystarczy powiedzieć jednej, to wszystkie się dowiedzą - rzekła Franny. - Nie - zaoponował Freud. - Czasem miewają przed sobą sekrety. Ja zawiadomię Babette. Babette była jego ulubienicą. - Ja powiem Starej Billig - obiecała niedźwiedzica Susie. - A ja Annie Syrenie - rzekł ojciec; wyglądało na to, że jest trochę oszołomiony. Nikt nie powiedział, że zawiadomi Jolantę, więc sam się zgłosiłem. Franny popatrzyła na mnie, ale jakoś zdołałem umknąć przed jej spojrzeniem. Zauważyłem, że Frank wpatruje się w manekin, oczekując wyraźnych sygnałów. Lilly poszła do swojego pokoju; nagle wydała mi się taka maleńka - i nic dziwnego, bo przecież rzeczywiście była tycia. Pewnie poszła do siebie, żeby postarać się jeszcze trochę urosnąć, czyli znów pisać bez końca. Kiedy w drugim hotelu „New Hampshire” odbywaliśmy nasze rodzinne konferencje, ojciec chyba zapominał, że Lilly ma osiemnaście lat, bo widział tylko to, jaka jest malutka; czasem brał ją na kolana i bawił się jej warkoczem. Nie miała nic przeciwko temu; powiedziała mi, że gdy jest się taką małą osóbką, ma to jedną jedyną dobrą stronę: ojciec wciąż obchodzi się z nią jak z dzieckiem. - Nasze piszące dziecko - mawiał o niej Frank, jej agent. - Chodźmy na spacer, tato - powtórzyłem, bo nie byłem pewien, czy usłyszał za pierwszym razem. Przeszliśmy przez hol; ktoś wysypał zawartość popielniczki na kanapę o zapadniętym siedzeniu, stojącą naprzeciw recepcji; tego dnia sprzątanie holu należało do Susie, która miała wprawdzie jak najlepsze chęci, ale była z natury niechlujna; po jej dyżurach zostawał potworny syf. Franny stała u podnóża schodów i patrzyła w górę. Nie zauważyłem, kiedy się przebrała w sukienkę, ale nagle wydała mi się wręcz wystrojona. Wprawdzie nie była z tych, co w kółko noszą tylko dżinsy i bawełnianą koszulkę (lubiła bluzki i luźne spódnice), ale w sprawie ciuchów nie przesadzała. Tym razem włożyła śliczną zieloną sukienkę z wąskimi ramiączkami. - Jest już jesień - powiedziałem. - To letnia sukienka. Zmarzniesz. - Nie wychodzę na dwór - odparła, wciąż zadzierając głowę ku górnym piętrom. Mnie samego przeniknął chłód, kiedy przyjrzałem się jej nagim ramionom. Było późne popołudnie, ale oboje wiedzieliśmy, że Ernst jeszcze sobie nie zrobił fajrantu: siedział cztery piętra nad nami i dalej pracował. Franny ruszyła na górę. - Tylko go uspokoję - dodała, nie patrząc na mnie ani na ojca. - Nie bójcie się, nie powiem mu, że już wiemy. Udam głupią. Spróbuję tylko wyczuć, ile on wie. - Franny, przecież ten facet to ostatnia menda - powiedziałem. - Owszem - odrzekła. - A ty za dużo o mnie myślisz. Wyprowadziłem ojca na Krugerstrasse. Dla kurew było jeszcze za wcześnie, ale roboczy dzień dawno już się skończył: ci, co dojeżdżali do pracy, zdążyli już spokojnie wrócić do domków na przedmieściach i tylko elegancki świat przechadzał się ulicą, zabijając czas przed kolacją - albo przed spektaklem w operze. Przeszliśmy przez Karntnerstrasse aż do Graben i sumiennie pogapiliśmy się na Świętego Stefana. Skręciliśmy w Neuer Markt i popatrzyliśmy na nagie rzeźby z fontanny Donnera. Zdałem sobie sprawę, że ojciec nic o nich nie wie, przedstawiłem mu więc w krótkim zarysie historię bezwzględnych posunięć Marii Teresy. Chyba go to szczerze zaciekawiło. Minęliśmy lśniące szkar-łatnozłocistym przepychem wejście do hotelu „Ambasador” od strony Neuer Markt; ojciec omijał wzrokiem „Ambasadora”, a może po prostu przyglądał się gołębiom, które obsrywały fontannę. Poszliśmy dalej. Do zmroku było jeszcze trochę czasu. Kiedy mijaliśmy „Kaffee Mozart”, ojciec powiedział:

- Przyjemny lokal. Chyba dużo milszy niż „Kaffee Mowatt”. - Masz rację - odparłem zdumiony, że nigdy tam nie był. - Muszę tu kiedyś wstąpić - dodał. Usiłowałem poprowadzić go inną trasą, ale znaleźliśmy się przed hotelem „Sacher”, akurat gdy niebo zaczynało gasnąć, a w hotelowym barze włączano światła. Przystanęliśmy, żeby popatrzeć, jak zapalają się kolejne lampy; pomyślałem, że cudowniej szego baru nie ma nigdzie na świecie. In den ganzen Welt, jak powiada Frank. - Wejdźmy napić się czegoś - rzekł ojciec, no i weszliśmy. Trochę mnie niepokoił jego strój. Ja wyglądałem w sam raz, bo zawsze tak wyglądam. Lecz ojciec nagle wydał mi się odrobinę zaniedbany. Jego spodnie, nigdy nie tknięte żelazkiem, miały nogawki jak rury od piecyków tyle że workowate. W Wiedniu zdążył stracić na wadze. Schudł, odstawiony od kuchni domowej, a na domiar złego miał za długi pasek - w dodatku, jak zauważyłem, pożyczony od Franka. Włożył tego dnia bardzo spłowiałą koszulę w szaro-białe prążki; raptem sobie uświadomiłem, że to moja stara koszula, którą on po mnie donasza, bo dzięki sztandze mój tors przeszedł ostatnio zasadnicze przeobrażenia i już bym się w niej nie zmieścił; była jednak całkiem niezła, tylko spłowiała i trochę wymięta. Sęk w tym, że ojciec włożył prążkowaną koszulę do marynarki w kratę. Bogu dzięki nigdy nie nosił krawata: wzdrygnąłem się na samą myśl, co to byłby za krawat. Lecz wtedy właśnie zdałem sobie sprawę, że w całym „Sacherze” nikt nam nie podskoczy, bo po raz pierwszy w życiu zobaczyłem, jak mój ojciec naprawdę wygląda. Otóż wyglądał jak bardzo ekscentryczny milioner, jak najbogatszy człowiek świata, który po prostu wszystko olewa. Jego aparycja kojarzyła się z wielką zamożnością, wspaniałomyślnością i nieporadnością; obojętne, co by na siebie włożył, i tak sprawiałby wrażenie kogoś, kto ma w kieszeni milion dolarów, choćby ta kieszeń była dziurawa. W „Sacher Barze” siedziało sporo osób znakomicie ubranych i wyraźnie bogatych, ale kiedy my dwaj weszliśmy, wszyscy ci ludzie spojrzeli na ojca z zazdrością i widać było, że aż im się serca krają. Ojciec chyba to zauważył, chociaż mało co zauważał w świecie rzeczywistym; na pewno bardzo naiwnie zrozumiał spojrzenia tamtych kobiet. Niektórzy goście „Sacher Baru” przed wyjściem z domu stroili się dłużej niż godzinę, ale mój ojciec spędził w Wiedniu siedem lat i w sumie nie poświęcił na kupowanie ubrań nawet kwadransa. Nosił to, co kupiła mu matka, a resztę pożyczał od Franka albo ode mnie. - Dobry wieczór, panie Berry - powitał go barman, a ja zdałem sobie sprawę, że ojciec jest w tym lokalu stałym bywalcem. - Guten Abend - odrzekł, wyczerpując w ten sposób prawie całe swoje niemieckie słownictwo. Umiał jeszcze powiedzieć Bitte, Danke i Auf Wiedersehen, no i wspaniale się kłaniał. Zamówiłem piwo, a ojciec „to, co zawsze”, czyli jakiś okropny ulepek, który miał wprawdzie za podstawę whisky albo rum, ale w sumie przypominał melbę. Ojciec nie był „pijący”: lubił pociągnąć łyczek, a resztą bawił się całymi godzinami. Nie po to przychodził do lokalu, żeby pić. Do „Sacher Baru” zachodzili najelegantsi ludzie z całego Wiednia; wstępowali tam też hotelowi goście, żeby uzgodnić plany albo spotkać znajomych, z którymi zamierzali zjeść kolację. Barman oczywiście nie miał pojęcia, że ojciec mieszka w tym okropnym hotelu „New Hampshire”, oddalonym o parę minut drogi wolnym spacerkiem. Ciekawe, gdzie właściwie zdaniem barmana tata miał mieszkać. Pewnie na jachcie, a już co najmniej w „Bristolu”, „Ambasadorze” albo w „Imperialu”. Uświadomiłem sobie, że ojciec i bez białego smokinga zawsze świetnie pasował do tej roli. - Wiesz co, John - rzekł cicho, kiedy tak siedzieliśmy w „Sacher Barze”. - Wiesz co, John, jestem po prostu nieudacznik. Zawiodłem was wszystkich. - Wcale nie - odparłem. - Pora wracać do krainy ludzi wolnych - powiedział ojciec. Zamieszał swój wstrętny napój palcem wskazującym, który potem oblizał. - I koniec z hotelami - dodał półgłosem. - Będę musiał pójść do jakiejś pracy. Powiedział to takim tonem, jakby mówił, że musi się poddać operacji chirurgicznej. Ciężko było patrzeć, jak rzeczywistość zapędza go w kozi róg. - A wy będziecie musieli pójść do szkoły - ciągnął ojciec. - I na studia - rzekł z rozmarzeniem. Zwróciłem mu uwagę, że wszyscy czworo zdążyliśmy skończyć i szkołę, i studia. Frank,

Franny i ja zrobiliśmy już nawet dyplomy; a po cóż Lilly miałaby pisać pracę magisterską z literatury amerykańskiej, skoro sama napisała już powieść? - O - powiedział ojciec. - No to pewnie wszyscy będziemy musieli pójść do pracy. - W porządku - odparłem. Spojrzał na mnie i uśmiechnął się; pochylił się w moją stronę i pocałował mnie w policzek. Wyglądał nienagannie, więc w całym barze nikomu nawet by na myśl nie przyszło, że jestem młodym kochankiem tego starszego pana. Był to pocałunek ojcowski. Wszyscy spojrzeli z jeszcze większą zazdrością niż ta, którą ściągnął na siebie (nie tyle zresztą on sam, ile wyobrażenie, jakie o nim mieli), kiedy tylko wszedł. Minęły całe wieki, nim skończył zabawę z kieliszkiem. Wypiłem jeszcze dwa piwa. Wiedziałem, że ojciec napawa się atmosferą „Sacher Baru”; chciał po raz ostatni napatrzyć mu się do syta; oczywiście wyobrażał sobie, że sam jest właścicielem i właśnie tu mieszka. - Twoja matka - powiedział - byłaby zachwycona. Ledwo, ledwo poruszył ręką i znów ją oparł o udo. Czym właściwie byłaby zachwycona? - pomyślałem. Hotelem „Sacher” i jego barem - na pewno. Ale czym jeszcze? Tym, że Frank, pierworodny, zapuścił brodę i usiłuje odczytać matczyne sygnały - jej przesłanie - z krawieckiego manekina? Że Lilly, najmłodsza córeczka, stara się rosnąć? Że Franny, najstarsza córka, żądna jest całej wiedzy autora pornosów? A ja? Czy byłaby zachwycona synem, który wprawdzie przestał rzucać mięsem, ale nade wszystko pragnie kochać się z własną siostrą? A siostra też tego chce! I oczywiście tylko dlatego poszła do Ernsta. Ojciec nie mógł wiedzieć, czemu się rozpłakałem, ale i tak trafił w samo sedno. - Nie będzie tak źle - pocieszył mnie. - Ludzie są nieprawdopodobni. Do czegóż to my nie potrafimy przywyknąć! Gdybyśmy nie umieli czerpać sił z tego, co tracimy, za czym tęsknimy i czego bezskutecznie pragniemy, to nigdy nie mielibyśmy ich dosyć, prawda? No bo cóż innego daje nam siłę? Wszyscy w „Sacher Barze” patrzyli, jak płaczę, a ojciec mnie pociesza. Chyba między innymi dlatego jest to najcudowniejszy bar na świecie, że człowiek może tam być tak nieszczęśliwy, jak tylko chce, i nie poczuje się niezręcznie. Zrobiło mi się lepiej, kiedy ojciec mnie objął. - Dobranoc, panie Berry - powiedział barman. - Auf Wiedersehen - odrzekł ojciec: wiedział, że nigdy już nie wstąpi do „Sacher Baru”. Na dworze wszystko się tymczasem zmieniło. Zapadła ciemność. Była już jesień. Pierwszy przechodzień, który nas minął, szedł spiesznym krokiem, ubrany w czarne spodnie, czarne lakierki i biały smoking. Ojciec nie zauważył człowieka w białym smokingu, ale ja poczułem się nieswojo, ujrzawszy ten omen, to memento; wiedziałem, że człowiek w białym smokingu tak się wystroił, bo idzie do opery. Widocznie się spieszył, żeby zdążyć na czas. Fehlgeburt słusznie ostrzegała, że nadciąga „sezon jesienny”. Czuło się go w powietrzu. W sześćdziesiątym czwartym Nowojorska Opera Metropolitalna wystawiła na otwarcie sezonu „Łucję z Lammermooru” Donizettiego. Znalazłem tę wiadomość w jednej z książek Franka poświęconych operze, ale zdaniem mojego brata jest mało prawdopodobne, że sezon w Wiedniu też rozpoczęto „Łucją”. Frank twierdzi, że wystawiono by tam raczej utwór wyraźniej kojarzący się z Wiedniem. - Tego ich ukochanego Straussa albo ukochanego Mozarta - powiada. - A choćby i Wagnera, Szwaba jednego. Nawet nie wiem, czy tej nocy, kiedy widzieliśmy człowieka w białym smokingu, rzeczywiście nastąpiło otwarcie sezonu. Pewne było tylko to, że Opera Państwowa znowu działa. - Włoska wersja „Łucji” z tysiąc osiemset trzydziestego piątego roku miała wiedeńską premierę w tysiąc osiemset trzydziestym siódmym - powiedział mi Frank. - Oczywiście wystawiano ją potem w Wiedniu jeszcze nieraz. Najbardziej godna uwagi była chyba inscenizacja z wielką Adeliną Patti w roli głównej, a zwłaszcza ten wieczór, podczas którego jej suknia zajęła się ogniem, akurat gdy solistka zaczynała śpiewać arię obłąkanej. - Jaką arię obłąkanej, Frank? - spytałem. - Trzeba by to zobaczyć na własne oczy, żeby uwierzyć - odparł. - A i wtedy rzecz wydaje się niewiarygodna. Ale suknia Patti zapłonęła dokładnie w chwili, kiedy śpiewaczka zaczynała arię obłąkanej. W tamtej epoce scenę oświetlano palnikami gazowymi, a ona widocznie za blisko do nich podeszła. I wiesz, co zrobiła wielka Adelina Patti? - spytał Frank.

- Nie wiem - przyznałem. - Zdarła z siebie płonącą suknię i dalej śpiewała. Tu, w Wiedniu. To były czasy! W jednej z książek o operze, które zgromadził Frank, przeczytałem, że „Łucję” z Adeliną Patti w roli głównej chyba sam los skazał na tego rodzaju zakłócenia. I tak to w Bukareszcie słynną scenę obłędu przerwał jeden z widzów, bo wpadł do fosy orkiestrowej i przygniótł sobą kobietę; wśród ogólnej paniki rozległ się krzyk: „Pali się!” Lecz wielka Adelina Patti zawołała: „Nie pali się!” i śpiewała dalej. Z kolei w San Francisco jakiś odmieniec rzucił bombę na scenę, a nieustraszona Patti po raz kolejny zdołała przygwoździć publiczność do foteli. Pomimo to, że bomba wybuchła! - To była mała bomba - uspokoił mnie Frank. Lecz ta, którą obaj widzieliśmy, kiedy jechała do opery, tkwiąc między Arbeiterem a Ernstem, wcale nie wydawała się mała; była ciężka jak Smutek, wielka jak niedźwiedź. Należy też wątpić, czy w wiedeńskiej Staatsoper wystawiano „Łucję” Donizettiego akurat tej nocy, gdy ojciec i ja powiedzieliśmy Auf Wiedersehen hotelowi „Sacher”. Cieszy mnie myśl, że mogło tak być - mam po temu swoje powody. W operze tej (nawet jak na gust Franka), leją się całe potoki Schlagobers i krwi, a szaleńcza historia o bracie, który doprowadza rodzoną siostrę do obłędu i w końcu do śmierci, narzucając jej związek z niekochanym mężczyzną... no cóż - wiadomo, dlaczego właśnie to ujęcie wątku Schlagobers i krwi szczególnie do mnie przemówiło. - W każdej z tak zwanych poważnych oper Schlagobers i krew leją się strumieniami powiedział mi Frank. Za mało wiem o operze, żeby móc to osądzić. Ale według mnie tej nocy, kiedy ojciec i ja wracaliśmy spacerem z hotelu „Sacher” do hotelu „New Hampshire”, Wiedeńska Opera Państwowa powinna była wystawiać „Łucję z Lammermooru”. - To naprawdę bez znaczenia, która to była opera - powtarza Frank, ale ja lubię myśleć, że właśnie „Łucja”. Lubię sobie wyobrażać, że ojciec i ja wróciliśmy do hotelu „New Hampshire”, nim się zaczęła słynna scena obłędu. W holu siedziała niedźwiedzica Susie (bez niedźwiedziego łba!) i płakała. Ojciec minął ją nie zauważywszy, jak jest zdenerwowana (i że nie ma na sobie kostiumu!), ale on był przyzwyczajony do nieszczęśliwych niedźwiedzi. Poszedł prosto na górę, żeby podzielić się z Annie Syreną złą nowiną o radykałach, złą nowiną dla hotelu „New Hampshire”. - Pewnie ma klienta albo jest na ulicy - powiedziałem, lecz odparł, że poczeka przed jej drzwiami. Usiadłem obok Susie. - Ona jeszcze z nim jest - załkała. Wiedziałem, że jeśli Franny tak długo została z Ernstem od pornografii, to nie poprzestali na rozmowie. Nie było już po co udawać niedźwiedzia. Ująłem oburącz niedźwiedzi łeb, włożyłem go sobie na głowę i zdjąłem z powrotem. Nie mogłem tak siedzieć w holu i czekać, aż Franny załatwi sprawę z Ernstem jak jakaś kurwa i zejdzie na dół; z drugiej strony w żaden sposób nie mogłem im przeszkodzić. Jak zwykle bym się spóźnił. Tym razem nie było pod ręką nikogo, kto dorównałby szybkością Haroldowi Swallow; nie mogłem wezwać Czarnego Ramienia Sprawiedliwości. Junior Jones miał wprawdzie jeszcze raz wyratować Franny z opresji, ale nie zdążył jej ocalić przed Ernstem - i ja też nie zdążyłem. Gdybym został w holu z Susie, tylko byśmy razem beczeli, a ja już się dosyć napłakałem. - Powiedziałaś Starej Billig? - spytałem. - Powiedziałaś jej o bombie? - Tak. Martwi się tylko o te swoje zasrane miśki z porcelany - odparła Susie i znów zaczęła płakać. - Ja też kocham Franny - powiedziałem, obejmując ją. - Ale nie tak jak ja! - odparła, zdławiwszy krzyk. Owszem, tak jak ty, pomyślałem. Ruszyłem na górę, ale Susie źle zrozumiała moje zamiary. - Są gdzieś na drugim piętrze - powiedziała. - Franny zeszła po klucz, ale nie zauważyłam numeru. Spojrzałem na biurko w recepcji; widać było, że dyżur ma niedźwiedzica Susie, bo na biurku panował straszliwy bałagan. - Szukam Jolanty, a nie Franny - poinformowałem ją. - Powiesz jej, co? - spytała Susie. Ale Jolanta nie była ciekawa.

- Muszę z tobą porozmawiać - powiedziałem, stojąc pod jej drzwiami. - Trzysta szylingów - odparła, więc wsunąłem pieniądze przez szparę nad progiem. - Dobra, możesz wejść - rzekła Jolanta. Była sama; klient chyba dopiero co wyszedł, bo siedziała na bidecie, tylko w staniku. - Cycki też chcesz zobaczyć? - spytała. - Za cycki należy się jeszcze sto szylingów. - Chcę ci coś powiedzieć - przypomniałem jej. - To też kosztuje stówę - oznajmiła, podmywając się bezmyślnymi i apatycznymi ruchami gospodyni zmywającej naczynia. Dałem jej kolejne sto szylingów. Zdjęła stanik. - Rozbieraj się - zakomenderowała. Spełniłem polecenie, mówiąc: - Chodzi o tych głupich radykałów. Wszystko popsuli. Chcą wysadzić w powietrze operę. - No i co z tego? - spytała Jolanta, patrząc, jak się rozbieram. - Ciało masz zupełnie nie takie, jak trzeba - oświadczyła. - Mały facecik z wielkimi muskularni. - Może będę musiał od ciebie pożyczyć to, co nosisz w torebce - powiedziałem - póki policja nie zajmie się całą sprawą. Jolanta puściła to mimo uszu. - Lubisz na stojaka, pod ścianą? - spytała. - Chcesz na stojaka? Jeżeli wolisz w łóżku, na leżąco, to kosztuje o sto szylingów więcej. Oparłem się o ścianę i zamknąłem oczy. - Słuchaj, Jolanta - powiedziałem. - Oni nie żartują. Fehlgeburt nie żyje. A ci wariaci mają bombę, wielką bombę. - Fehlgeburt urodziła się nieżywa - stwierdziła Jolanta; uklękła i wzięła mój członek do ust. Potem założyła mi prezerwatywę. Usiłowałem się skupić, ale kiedy stanęła przede mną i wepchnęła mnie w siebie, z rozmachem przypierając do ściany, z miejsca oświadczyła, że nie możemy tego zrobić na stojąco, bo jestem za niski. Zapłaciłem jej kolejne sto szylingów i spróbowaliśmy na łóżku. - Teraz znowu za słabo ci stoi - z niezadowoleniem orzekła Jolanta, a ja nie byłem pewien, czy to niedociągnięcie nie będzie mnie przypadkiem kosztowało następnych stu szylingów. - Nie wygadaj się przed radykałami, że wszystko wiesz - poprosiłem. - A poza tym byłoby chyba dla was lepiej, gdybyście się stąd na jakiś czas wyniosły. Nikt właściwie nie ma pojęcia, co się stanie z hotelem. My wracamy do Ameryki - dodałem na zakończenie. - Dobra, dobra - odparła, spychając mnie z siebie. Wstała, przeszła przez pokój i znowu usiadła na bidecie. - Auf Wiedersehen - powiedziała. - Przecież nawet nie zdążyłem się spuścić - zaprotestowałem. - A czyja to wina? - spytała, dokładnie się podmywając Gdybym się spuścił, pewnie by mnie to kosztowało dodatkowe sto szylingów. Patrzyłem na szerokie plecy Jolanty, która kiwała się nad bidetem - z trochę większym rozmachem niż wtedy, kiedy leżała pode mną. Była odwrócona tyłem, więc sięgnąłem po jej torebkę leżącą na szafce nocnej i zajrzałem. Torebka w środku wyglądała tak, jakby zatroszczyła się o nią niedźwiedzica Susie. Była tam tubka jakiegoś balsamu, z której spadła zakrętka; całe wnętrze torebki lepiło się od kremu. Walała się w nim obowiązkowa szminka, obowiązkowe paczki prezerwatyw (tu zauważyłem, że zapomniałem zdjąć swoją), obowiązkowe papierosy, jakieś pigułki, perfumy, chusteczki higieniczne, bilon, wypchany portfel oraz słoiczki z wszelakim paskudztwem. Nie znalazłem noża, nie mówiąc już o pistolecie. W torebce Jolanty nie było nic: pusta groźba, czysty blef; Jolanta sprzedawała kit, niby-seks, a teraz okazało się, że jej mordercze zapędy też są tylko na niby. Wtem namacałem słoik sporo większy od pozostałych, tak duży, że aż nieporęczny. Wyjąłem go i zacząłem oglądać; Jolanta odwróciła się twarzą do mnie i wrzasnęła: - Moje dziecko! Odłóż moje dziecko na miejsce! O mało nie upuściłem słoja. W ciemnej, mętnej cieczy pływał ludzki płód, maleńki embrion zwinięty w kłębek - jedyny owoc żywota Jolanty, uszczknięty w kwiecie. Czy był to nibyoręż, który tak samo podnosił ją na duchu, jak strusiowi dodaje otuchy to, że chowa głowę w piasek? Czy kiedy w trudnych chwilach wkładała ręce do torebki, sięgała właśnie po ten słój? Czy właśnie jego w takich razach dotykała? A jeżeli tak, to w jaki niepojęty sposób czerpała z tego pociechę? - Odłóż moje dziecko! - krzyknęła po raz drugi, idąc w moją stronę; była całkiem goła i

ociekała wodą z bidetu. Ostrożnie położyłem zawekowany płód na jej poduszce i uciekłem. Akurat gdy otwierałem i zamykałem za sobą drzwi pokoju Jolanty, Annie Syrena obwieściła rzekome zdobycie szczytu. Pomyślałem, że ojciec właśnie przekazuje jej złą nowinę. Usiadłem na podeście pierwszego piętra, bo nie chciałem znów oglądać niedźwiedzicy Susie, która wciąż siedziała w holu, a nie miałem odwagi pójść piętro wyżej na poszukiwanie Franny. Ojciec wyszedł z pokoju Annie Syreny, oparł mi dłoń na ramieniu, powiedział dobranoc i ruszył schodami w dół, żeby się położyć. - Powiedziałeś jej? - zawołałem w ślad za nim. - Chyba jej to w ogóle nie obeszło - odparł. Podszedłem do drzwi Annie Syreny i zapukałem. - Już wiem - powiedziała na mój widok. Ale ja nie dałem rady się spuścić przy Jolancie; za to kiedy stałem przed drzwiami Annie Syreny, opętało mnie całkiem nowe uczucie. - Od razu trzeba było tak mówić - rzekła Annie Syrena, bo uparcie milczałem. Wprowadziła mnie do pokoju i zamknęła drzwi. - Jaki ojciec, taki syn - powiedziała. Pomogła mi się rozebrać; sama była już rozebrana. Zrozumiałem, dlaczego musi tak harować: nie znała systemu Jolanty, która za wszystko kazała sobie płacić ekstra. Annie Syrena odstawiała cały numer za jedne czterysta szylingów. - A jeżeli się nie spuścisz - oświadczyła - to będzie moja wina. Ale nie ma mowy, żebyś się nie spuścił. - Jeśli ci to nie robi różnicy - powiedziałem - to nie miej orgazmu, bardzo cię proszę. Znaczy, nie udawaj. Zależy mi na cichej końcówce - mówiłem błagalnym tonem, ale ona już leżała pode mną i zaczynała wydawać jakieś dziwaczne odgłosy. A potem rozległ się dźwięk naprawdę przerażający. Nigdy nie słyszałem czegoś podobnego od Annie Syreny; nie była to też pieśń Franny, urabianej przez niedźwiedzicę Susie. Przez jedną straszną chwilę (ponieważ dźwięk ten wyrażał taki bezmiar bólu) myślałem, że to Franny śpiewa pod Ernstem od pornografii, ale potem zdałem sobie sprawę, że to ja sam, że to mój własny nieszczęsny baryton. Annie Syrena zaśpiewała razem ze mną, a w rozwibrowanej ciszy, która zapadła, kiedy umilkł nasz straszliwy duet, usłyszałem głos, będący niewątpliwie głosem Franny; jej wrzask dobiegał z tak bliska, że musiała chyba stać na podeście pierwszego piętra. - Jezus Maria, uwińcie się z tym wreszcie! - krzyknęła. - Dlaczego to zrobiłaś? - szepnąłem do Annie Syreny, która dyszała pode mną. - Co? - spytała. - Dlaczego udawałaś orgazm. Przecież prosiłem. - Niczego nie udawałam - odparła szeptem. Nim zdążyłem sobie uświadomić, że to chyba jednak poniekąd komplement, dorzuciła: - Nigdy nie udaję. Za każdym razem mam prawdziwy orgazm. Do diabła, co ty sobie wyobrażasz? Niby od czego byłabym taką ruiną? No i rzeczywiście; bo niby dlaczego tak bardzo nie chciała, żeby jej czarna córka weszła do branży? - Przepraszam - szepnąłem. - Niechby wysadzili w powietrze operę - powiedziała Annie Syrena. - Niechby rozwalili hotel „Sacher”. Niechby wykończyli całą Karntnerstrasse. I Ringstrasse, i wszystkich, którzy tam będą. Wszystkich mężczyzn - szepnęła Annie Syrena. Franny czekała na podeście pierwszego piętra. Wyglądała nie gorzej niż ja. Usiadłem przy niej i przepytaliśmy się nawzajem, czy wszystko w porządku. To, co mieliśmy do powiedzenia, nie brzmiało zbyt przekonująco. Kiedy spytałem, czego się dowiedziała od Ernsta, aż się wzdrygnęła. Objąłem ją jedną ręką i razem oparliśmy się o balustradę schodów. Powtórzyłem pytanie. - Chyba wszystkiego - szepnęła. - Co chcesz wiedzieć? - Wszystko - powiedziałem. Zamknęła oczy, oparła mi głowę na ramieniu i przytuliła twarz do mojej szyi. - Jeszcze mnie kochasz? - spytała. - Tak, oczywiście - szepnąłem. - I chcesz wiedzieć wszystko? Wstrzymałem oddech, a ona powiedziała: - Na przykład o pozycji krowy? Tuliłem ją do siebie, nie mogąc wykrztusić ani słowa. - I o pozycji słonia? - pytała dalej. Poczułem, że drży. Bardzo się starała nie wybuchnąć

płaczem. - Mogłabym ci powiedzieć to i owo o pozycji słonia - ciągnęła. - A przede wszystkim, że jest bolesna - dodała i w końcu jednak się rozpłakała. - Mam mówić dalej? - spytała. - Tak, ale nie o tym - odparłem. - Jeszcze mnie kochasz? - Nic na to nie poradzę. - Biedaczku. - Biedulko. Zakochani mają jedną okropną cechę - mam na myśli ludzi naprawdę zakochanych, a nie takich, którzy są po prostu kochankami: nawet kiedy niby to cierpią i nawzajem się pocieszają, umieją się rozkoszować każdym dotykiem w taki sposób, żeby ich to podniecało; nawet kiedy powinni trwać w żałobie, umieją się sobą nawzajem podniecać. Franny i ja po prostu nie mogliśmy już dłużej tak się tulić na tych schodach; nie sposób było dotykać się chociaż odrobinę i nie chcieć dotknąć wszystkiego naraz. Powinienem chyba być wdzięczny Jolancie, że nas rozdzieliła. Akurat szła na ulicę, żeby poszukać kolejnej ofiary. Widząc, że siedzimy we dwoje na schodach, specjalnie trafiła mnie kolanem w goleń. - Och, przepraszam! - powiedziała. - Nie zadawaj się z nim - dodała, zwracając się do Franny. - Nie umie się spuścić. Franny i ja bez słowa ruszyliśmy na dół - mniej więcej śladem Jolanty, ale ona wyszła przez hol na Krugerstrasse, a my przystanęliśmy, żeby sprawdzić, co słychać u niedźwiedzicy Susie, która spała na kanapie zasypanej petami z popielniczki; jej twarz miała wyraz bez mała pogodny - Susie wcale nie była taka brzydka, jak sobie ubrdała. Wiedziałem od Franny, że kiedy Susie przedstawia się żartem jako pierwsza dziewczyna, o której powiedziano: „Obleci, jeżeli wsadzić jej torbę na głowę”, to nie ma w tym nic śmiesznego, bo dwaj gwałciciele rzeczywiście zakryli jej głowę torbą. - To po to, żebyśmy nie musieli na ciebie patrzeć - wyjaśnili. Każdy mógłby się przedzierzgnąć w niedźwiedzia, gdyby go spotkało takie okrucieństwo. - Gwałt to coś, czego naprawdę nie rozumiem - zwierzyłem się w jakiś czas później niedźwiedzicy Susie - ponieważ jest to moim zdaniem najbardziej brutalny akt przemocy ze wszystkich, które ofiara w ogóle może przeżyć. No bo nie da się przeżyć na przykład mordu. Gwałt to najbardziej brutalny akt przemocy, jaki sobie wyobrażam, bo nie mieści mi się w głowie, żebym ja sam mógł kogoś zgwałcić, żebym tego chciał. Właśnie dlatego widzę w gwałcie coś tak zupełnie mi obcego, i chyba przez to wydaje mi się tak strasznie brutalny. - A ja owszem, wyobrażam sobie, że mogłabym kogoś zgwałcić - odparła Susie. - Na przykład tych skurwieli, co mnie zgwałcili. Ale to dlatego, że w ten sposób po prostu bym się zemściła. A i tak nic by to nie dało, bo gwałcony facet pewnie miałby z tego frajdę, skurwiel jeden. Niektórzy mężczyźni podejrzewają, że my, kobiety, lubimy być gwałcone. A nie myśleliby tak, gdyby im się nie zdawało, że sami mieliby przyjemność, jakby ich ktoś gwałcił. Ale wtedy, w szarym jak popiół holu drugiego hotelu „New Hampshire” Franny i ja próbowaliśmy tylko pomóc niedźwiedzicy Susie jakoś się pozbierać; chcieliśmy ją namówić, żeby poszła spać do własnego pokoju. W końcu postawiliśmy ją na nogi, znaleźliśmy jej łeb i otrzepaliśmy z kudłatego grzbietu stare pety, w których się wylegiwała. - No, Susie, bądź grzeczna. Wyskakuj z kostiumu - zachęcała ją Franny. - Jak mogłaś? - wybełkotała Susie. - Z Ernstem? A jak ty mogłeś - zwróciła się do mnie - z kurwami? Nie rozumiem was. Za stara jestem na takie rzeczy. - Nie, Susie, to ja jestem za stary na takie rzeczy - łagodnie rzekł ojciec do niedźwiedzicy. Nie zauważyliśmy, że stoi w recepcji; myśleliśmy, że już poszedł spać. Nie był zresztą sam. Towarzyszyła mu lewaczka o macierzyńskich instynktach, nasza droga Schlagobers. Nasza kochana Schwanger trzymała w ręku pistolet i właśnie nim dała nam znak, że mamy wrócić na kanapę. - Bądź tak dobry - powiedziała do mnie. - Idź po Lilly i Franka. Obudź ich delikatnie dodała. - Nie za szorstko, nie za gwałtownie. Frank leżał w łóżku z manekinem krawieckim u boku. Nie spał, więc nie musiałem go budzić. - Czułem, że lepiej nie zwlekać - powiedział. - Trzeba było ich od razu zakapować.

Lilly też nie spała, tylko pisała. - Czeka cię nowe przeżycie, Lilly - zażartowałem, prowadząc ją za rękę do holu. - Będziesz je mogła opisać. - Mam nadzieję, że nie będzie dla mnie za duże - odparła. Wszyscy czekali na nas w holu. Schraubenschlüssel w mundurze motorniczego wyglądał bardzo oficjalnie. Arbeiter przyszedł ubrany jak do pracy, ale tak przy tym wytworny, że jego strój nawet w operze byłby całkiem na miejscu: miał na sobie smoking, czarny od stóp do głów. Był tam też rozgrywający - Ernst od pornosów, Ernst gwiazdor: kapitan pojawił się, żeby poprowadzić drużynę do ataku. Brakowało tylko Starego Billiga. Jak zauważył Arbeiter, stary radykał zawsze frunął, dokąd niósł go wiatr: zwietrzywszy kres kolejnego ruchu rewolucyjnego roztropnie się wycofał, żeby móc wziąć udział w następnym przedstawieniu. Ernst, Arbeiter, Schraubenschlüssel i Schwangerka szykowali się do galowego występu, który mógł być zarazem ostatnim. - Lilly - rzekła Schwanger. - Idź po Freuda, kochanie. On też jest tu potrzebny. Lilly znów wystąpiła w roli niedźwiedzia-przewodnika niewidomych i sprowadziła starca, który ślepo wierzył w swoją gwiazdę. Nadszedł stukając w podłogę Lagą z Louisville, ubrany tylko w jedwabny szlafrok w kolorze szkarłatu, z czarnym smokiem na plecach (Nowy Jork, dzielnica chińska, rok trzydziesty dziewiąty! - powiedział nam kiedyś). - Co to znowu za sen? - spytał. - Gdzie się podziała demokracja? Lilly posadziła go na kanapie obok ojca, którego Freud czym prędzej rąbnął pałą w goleń. - Oj, przepraszam! - zawołał. - Czyja to anatomia? - To ja, Win Berry - cicho rzekł ojciec; niesamowite było to, że my, dzieci, tylko przy tej jednej jedynej okazji usłyszeliśmy, jak wymawia własne imię i nazwisko. - Win Berry! - krzyknął Freud. - Ha! Tam, gdzie jest Win Berry, nic strasznego stać się nie może. Widać było po minach, że tylko on żywi to przekonanie. - Wytłumaczcie się! - zawołał Freud w ciemność, którą miał przed oczami. - Wszyscy tu jesteście - dodał. – Czuję wasz zapach. Słyszę każdy oddech. - Niewiele tu jest do tłumaczenia - cicho powiedział Ernst. - Elementarna sprawa - dorzucił Arbeiter. - Naprawdę elementarna. - Potrzebujemy kierowcy - rzekł Ernst spokojnym tonem. - Kogoś, kto poprowadzi auto. - Ono jeździ jak marzenie - z nabożeństwem powiedział Schraubenschlüssel. - Mruczy jak kociak. - Wiesz co, Klucz? Sam nim pokieruj - zaproponowałem. - Nie odzywaj się, kochanie - rzekła Schwangerka; spojrzałem tylko na jej pistolet, żeby się upewnić, czy we mnie celuje. - Ty, ciężarowiec, nie odzywaj się - rzekł Klucz; z przedniej kieszeni spodni wystawało mu krótkie, masywne narzędzie, na którym opierał dłoń jak na kolbie pistoletu. - Fehlgeburt miała masę wątpliwości - powiedział Ernst. - Fehlgeburt nie żyje - powiedziała Lilly, nasza rodzinna realistka, rodzinna pisarka. - Fehlgeburt była nieuleczalnie chora na romantyzm - ciągnął Ernst. - Wciąż kwestionowała dobór środków. - A przecież cel zawsze uświęca środki - wtrącił Arbeiter. - Elementarna zasada, naprawdę elementarna. - Debil jesteś, Arbeiter - powiedziała Franny. - A taki przy tym pewny własnej racji jak najgorszy kapitalista! - dodał Freud. - Ale przede wszystkim debil - rzekła niedźwiedzica Susie. - Naprawdę elementarny debil. - Właściwie to niedźwiedzica nadałaby się na kierowcę - stwierdził Schraubenschlüssel. - Ugryź się w dupę - powiedziała Susie. - Jest taka zła, że nie można jej ufać - nader logicznie orzekł Ernst. - Żebyś wiedział - przytaknęła Susie. - Ja też umiem prowadzić samochód - powiedziała Franny do Ernsta. - Nie umiesz - wtrąciłem się. - Nawet nie zrobiłaś prawa jazdy. - Ale prowadzić potrafię - upierała się. - Frank mnie nauczył. - Prowadzę lepiej od ciebie, Franny - zauważył Frank. - Jeżeli któreś z nas będzie musiało usiąść za kierownicą, ja się do tego lepiej nadam. - Nie, właśnie że ja - rzekła Franny.

- Wiesz, że naprawdę mnie zadziwiłaś, Franny - powiedział Ernst. - Znacznie lepiej, niż sądziłem, spełniałaś polecenia. Świetnie umiałaś korzystać ze wskazówek. - Nie ruszaj się, kochanie - powiedziała do mnie Schwangerka, bo ręce zaczęły mi podrygiwać tak jak wtedy, kiedy zdrowo pomacham sztangą, a potem ją odłożę. - Co to ma znaczyć? - spytał Ernsta ojciec, który wciąż bardzo kiepsko władał niemieckim. Jakie znowu polecenia, jakie wskazówki? - On mnie zerżnął - wyjaśniła Franny. - Siedź i się nie ruszaj - rzekł Klucz do ojca i z dłonią opartą na tym swoim narzędziu podszedł bliżej. Ale Frank musiał posłużyć ojcu za tłumacza. - Nie ruszaj się z miejsca, tato - powiedział. Freud machał kijem baseballowym jak kot ogonem i pukał nim ojca w nogę: raz, dwa, trzy. Wiedziałem, że ojciec chętnie przejąłby kij. Świetnie umiał się posługiwać Lagą z Louisville. Kiedy Freud ucinał sobie drzemkę, tata zabierał nas czasem do Stadtparku i wystawiał nam piłki, żebyśmy je wyłapywali z ziemi. Wszyscy lubiliśmy „zgarniać ziemniaki”, więc chętnie rozgrywaliśmy krótkie mecze starego dobrego amerykańskiego baseballu, gdy ojciec wywijał kijem i puszczał w naszą stronę płaskie piłki. Nawet Lilly lubiła z nami grać. Nie trzeba być wielkoludem, żeby wyłapać piłkę toczącą się po ziemi. Najgorzej szło Frankowi; Franny i ja dobrze sobie radziliśmy, bo w ogóle pod wieloma względami byliśmy prawie identyczni. Kiedy przychodziła jej albo moja kolej, ojciec nie oszczędzał nas, tylko grzmocił, ile wlazło. Lecz teraz Freud trzymał kij w garści i próbował uspokoić nim ojca. - Franny, to ty spałaś z Ernstem? - miękko spytał ojciec. - Tak - szepnęła. - Przykro mi. - Zerżnąłeś moją córkę? - spytał ojciec Ernsta. Ernst potraktował to pytanie jak kwestię metafizyczną. - Był to niezbędny etap - powiedział, a ja poczułem, że mógłbym zrobić to co Junior Jones, czyli wycisnąć w leżeniu sztangę ważącą dwukrotnie więcej niż ja sam; zapompowałbym nią może ze trzy albo cztery razy, i to szybko, a w dodatku bez wrażenia. - Moja córka stanowiła niezbędny etap? - upewnił się ojciec. - Emocje nie mają tu nic do rzeczy - stwierdził Ernst. - Jest to kwestia czystej techniki dodał, ignorując ojca. - Nie wątpię, Franny, że świetnie byś sobie poradziła za kierownicą, ale Schwanger prosi, żebyśmy oszczędzili dzieci. - Nawet ciężarowca? - spytał Arbeiter. - Tak, on też jest moim pupilkiem - rzekła Schwanger, mierząc we mnie promiennym spojrzeniem i lufą pistoletu. - Jeżeli zmusisz mojego ojca, żeby poprowadził samochód, to cię zabiję! - wrzasnęła nagle Franny na Ernsta. Klucz podszedł do niej ze swoim narzędziem; gdyby jej dotknął, coś by się stało, ale on tylko stanął obok niej. Freud miarowo stukał kijem. Ojciec miał zamknięte oczy. Tak mało rozumiał, kiedy mówiono po niemiecku. Na pewno marzył o twardych piłkach baseballowych, posyłanych celnymi uderzeniami między graczy. - Widzisz, Franny, Schwanger prosi - cierpliwie tłumaczył Ernst - żebyśmy nie odbierali wam ojca, skoro nie macie już matki. Nie chcemy zrobić krzywdy waszemu ojcu. I nic mu nie zrobimy, jeżeli znajdziemy innego dobrego kierowcę. W holu drugiego hotelu „New Hampshire” zapadło zdumione milczenie. Skoro my, dzieci, byliśmy pod ochroną, a niedźwiedzica Susie nie zasługiwała na zaufanie, to czyżby Ernst zamierzał posadzić za kierownicą jedną z kurew? Komu jak komu, ale im z pewnością nie można było ufać. Każda myślała tylko o sobie. Podczas gdy Ernst od pornosów wygłaszał do nas dialektyczne kazanie, kurwy chyłkiem przemykały przez hol: jedna po drugiej wyprowadzały się z hotelu „New Hampshire”. Załoga rozumiejąca się bez słów, przyjaciółki na dobre i złe, zżyte jak złodziejska szajka, pomagały Starej Billig wynosić porcelanowe niedźwiadki. Wyprowadzały się, zabierając swoje maści, szczoteczki do zębów, pigułki, perfumy i prezerwatywy. - Jak szczury z tonącego okrętu - wspominał potem Frank. Wolne od romantyzmu, który zgubił Fehlgeburt, zawsze były tylko kurwami, niczym więcej. Opuściły nas bez słowa pożegnania. - No to kto ma być kierowcą, ty gnoju zafajdany? - spytała Ernsta niedźwiedzica Susie. - Kto jeszcze został, do diabła? Ernst uśmiechnął się z obrzydzeniem - do Freuda. Freud nie mógł widzieć tego uśmiechu, ale

nagle wszystko zrozumiał. - To ja! - krzyknął, jakby wygrał na loterii; z podniecenia zaczął dwa razy szybciej stukać kijem. - To ja mam być kierowcą! - Tak, ty - potwierdził Ernst, straszliwie zadowolony. - Genialny pomysł! - zawołał Freud. - Robota w sam raz dla ślepca! Wymachiwał kijem, jakby dyrygował orkiestrą - Wiedeńską Orkiestrą Operową Freuda! - Kochasz Wina Berry? Prawda, Freud? - łagodnie spytała Schwangerka. - No jasne! - ryknął starzec. - Jak rodzonego syna! - Oplótł ojca rękami, trzymając kij w mocnym uścisku kolan. - Więc jeśli poprowadzisz wóz jak należy - powiedział Ernst - Winowi Berry nic się nie stanie. - A jak spieprzysz sprawę - rzekł Arbeiter - to ich wszystkich zabijemy. - Po jednym - dodał Schraubenschlüssel. - Wy kretyni, jak niewidomy ma prowadzić samochód?! - wrzasnęła niedźwiedzica Susie. - Schraubenschlüssel, objaśnij mechanizm - spokojnie polecił Ernst. I oto nadeszła wielka chwila Klucza, ta, którą od dawna żył, miał bowiem teraz opisać każdy wypieszczony detal swej ukochanej maszyny. Arbeiter był chyba trochę zazdrosny. Schwangerka i Ernst słuchali z dobrotliwymi minami nauczycieli dumnych z prymusa. Ojcu oczywiście umknęły niektóre szczegóły, bo za słabo znał niemiecki. - Nazwałem to urządzenie „bombą sympatyczną” - zaczął Klucz. - Genialny pomysł! - zawołał Freud i zachichotał. - Sympatyczna bomba! O Jezu! - Zamknij się - powiedział Arbeiter. - Właściwie są dwie bomby - ciągnął Schraubenschlüssel. - Pierwsza to samochód. Cały samochód - rzekł z chytrym uśmieszkiem. - Wystarczy go zdetonować w pewnej odległości od opery, ściśle mówiąc, bardzo blisko gmachu. Jeżeli samochód wybuchnie w promieniu kilkuset metrów od opery, ukryta w niej bomba też eksploduje, można by powiedzieć: „z sympatii” do pierwszej. Właśnie dlatego jest to „bomba sympatyczna” - dodał Klucz jak skończony kretyn. Ten akurat fragment jego przemowy zrozumiał nawet ojciec. - Najpierw samochód wylatuje w powietrze, a jeśli stanie się to dostatecznie blisko opery, eksploduje większa bomba, ukryta w gmachu. Ładunek w samochodzie to tak zwana bomba stykowa, a styk mieści się w przedniej tablicy rejestracyjnej. Kiedy ta zostanie wgnieciona, cały samochód wzbije się pod samo niebo. Kilka osób znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie też wzbije się pod samo niebo. - To nieuniknione - wtrąci! Arbeiter. - Bomba ukryta w operze - z tkliwością w głosie ciągnął Schraubenschlüssel - jest dużo bardziej skomplikowana od bomby kontaktowej. Zawiera ładunek chemiczny, ale żeby zadziałała, potrzebny jest bardzo delikatny bodziec elektryczny. Zapalnik większej bomby reaguje z niebywałą wrażliwością na detonację o ściśle określonych parametrach, która nastąpi w jego zasięgu. To prawie tak, jakby bomba z opery miała uszy - powiedział Schraubenschlüssel i zaśmiał się z własnego dowcipu. Po raz pierwszy usłyszeliśmy jego śmiech; brzmiał obrzydliwie. Lilly zaczęła się krztusić, jakby miała zwymiotować. - Tobie nie stanie się nic złego, kochanie - kojącym tonem rzekła Schwangerka. - Wystarczy, że wsadzę Freuda do auta i podjadę przez Ringstrasse pod samą operę powiedział Schraubenschlüssel. - Oczywiście muszę uważać, żeby o nic nie zawadzić. Znajduję bezpieczne miejsce przy krawężniku, parkuję wóz i wysiadam. Wtedy Freud siada za kierownicą. Nikt nie każe nam ruszyć, póki nie będziemy gotowi. W Wiedniu motorniczemu nie zadaje się pytań. - Wiemy, Freud, że umiesz prowadzić samochód - rzekł Ernst do starca. - Byłeś przecież mechanikiem, prawda? - Byłem - odparł Freud, wyraźnie zafascynowany. - Stoję tuż przy Freudzie i mówię do niego przez okienko od strony kierowcy - ciągnął Klucz. - Czekam, aż zobaczę, że Arbeiter wychodzi z opery i idzie na drugą stronę Karntnerstrasse. - Na bezpieczną stronę! - dodał Arbeiter. - Wtedy każę Freudowi policzyć do dziesięciu, a potem gazu! - powiedział Schraubenschlüssel. – Samochód będzie już skierowany we właściwą stronę. Freud da tylko gaz do dechy, żeby nabrać jak największej prędkości, no i prawie od razu rąbnie w coś z

rozpędu, wszystko jedno, gdzie skręci. Jest przecież ślepy! - z entuzjazmem zawołał Klucz. Czyli musi w coś rąbnąć. A wtedy będzie po operze. Bomba sympatyczna odpowie na sygnał. - Sympatyczna bomba - rzekł ojciec z ironią. Nawet on zrozumiał, kiedy była mowa o sympatii. - Znaleźliśmy dla niej idealne miejsce - powiedział Arbeiter. - Leży tam od dawna, więc mamy pewność, że nikt o niej nie wie. Jest ogromna, ale nie sposób jej znaleźć. - Leży pod sceną - dodał po krótkiej pauzie. - Jest wmontowana w scenę - sprecyzował Schraubenschlüssel. - Dokładnie tam, gdzie na końcu wychodzą, żeby składać te swoje pierdolone ukłony! powiedział Arbeiter. - Oczywiście nie pozabija wszystkich - rzekł Ernst z całą prostotą. - Zginą wszyscy na scenie i pewnie prawie cała orkiestra, no i większość widzów w pierwszych rzędach. Za to reszta obejrzy sobie z bezpiecznej odległości niezłą operę, spektakl zaiste wymowny. - Schlagobers i krew - powiedział Arbeiter, żeby dokuczyć Schwangerce, ale ona tylko się uśmiechnęła, błyskając zębami i lufą pistoletu. Lilly zaczęła wymiotować, a Schwangerka schyliła się, żeby ją uspokoić. Mogłem chyba wyrwać jej broń, ale za duży miałem mętlik w głowie. Arbeiter wyjął kobiecie z ręki pistolet, jak gdyby - o, wstydzie! - myślał jaśniej ode mnie. Lilly wciąż wymiotowała, chociaż Schwangerka i Franny ją uspokajały. Ernst nie przestawał mówić. - Kiedy Arbeiter i Schraubenschlüssel wrócą tu i zameldują o powodzeniu przedsięwzięcia, będziemy wiedzieli, że nie musimy krzywdzić naszej cudownej amerykańskiej rodziny powiedział. - Amerykańska rodzina - przejął pałeczkę Arbeiter - to instytucja, na której cześć Amerykanie popadają w skrajny sentymentalizm. Rozpieszczają ją tak samo jak idoli ze świata sportu albo gwiazdy filmowe. Trzęsą się nad nią jak nad niezdrową żywnością. Amerykanie mają po prostu bzika na punkcie rodziny. - A kiedy już wysadzimy w powietrze operę - rzekł Ernst - kiedy zniszczymy instytucję, którą wiedeńczycy wielbią do obrzydliwości, tak samo jak kawiarnie i w ogóle przeszłość... no więc kiedy wysadzimy operę, będziemy mieli w ręku zakładników, czyli właśnie amerykańską rodzinę. I to nie byle jaką, bo tragiczną. Matka i najmłodsze dziecko zginęli już w wypadku. Amerykanie uwielbiają wypadki. Podobają im się katastrofy. Oto ojciec boryka się z losem, samotnie wychowując czworo ocalałych dzieci. I cała ta piątka będzie u nas w niewoli. Ojciec nie bardzo za tym wszystkim nadążał. Franny spytała Ernsta: - Czego żądacie? Skoro jesteśmy zakładnikami, to jakie są wasze żądania? - Nie mamy żadnych żądań, kochanie - odparła Schwangerka. - Niczego nie żądamy - rzekł Ernst z niezmienną cierpliwością. - Niczego więcej nie będziemy potrzebowali. Kiedy wysadzimy operę, mając was w niewoli automatycznie zyskamy wszystko, czego nam potrzeba. - Publiczność - wtrąciła Schwanger prawie szeptem. - I to bardzo liczną - dodał Ernst. - Międzynarodową. Nie tylko europejską, tę od Schlagobers i od krwi, ale i amerykańską. Cały świat wysłucha tego, co mamy do powiedzenia. - O czym? - spytał Freud. On także zniżył głos do szeptu. - O wszystkim - odparł Ernst, jakże logicznie. - Zyskamy publiczność, gotową wysłuchać wszystkiego, co będziemy mieli do powiedzenia, wszystkiego o wszystkim. - O nowym świecie - rzekł Frank półgłosem. - Właśnie! - przytaknął Arbeiter. - Terroryści przeważnie ponoszą klęskę - dowodził Ernst - bo biorą zakładników i tylko grożą przemocą. Ale my zaczynamy od przemocy, więc od razu wiadomo, że jesteśmy do niej zdolni. Dopiero potem bierzemy zakładników. Dzięki temu każdy nas wysłucha. Wszyscy patrzyli na Ernsta, który oczywiście za tym przepadał. Ten autor powieści pornograficznych gotów był zabijać i masakrować - nie dla sprawy, co samo w sobie wydawałoby się dostateczną głupotą, lecz po to, żeby podbić widownię. - Kompletnie zwariowałeś - powiedziała do niego Franny. - Jestem tobą rozczarowany - odparł Ernst. - Co takiego? - krzyknął ojciec. - Coś ty powiedział?

- Powiedział, że jest mną rozczarowany, tato - wyjaśniła Franny. - Jesteś nią rozczarowany! - zawołał ojciec. - Rozczarowany moją córką! - wrzasnął na Ernsta. - Uspokój się - rzekł Ernst, sam spokojny. - Rżniesz moją córkę, a potem jej mówisz, że jesteś nią rozczarowany! - zawołał ojciec. Wyrwał Freudowi kij. Zrobił to bardzo szybko. Chwycił Lagę z Louisville, jakby jego ręce znały ją od urodzenia, zatoczył nią poziomy łuk i wkładając w to cały rozmach ramion i bioder poszedł za ciosem; było to nienagannie wykonane uderzenie jakby w płaską, niską piłkę, która przeleciawszy przez środek boiska jeszcze by się wznosiła. Ernst od pornosów zrobił unik, ale za długo zwlekał i w końcu wstawił głowę akurat w hipotetyczną trajektorię tej idealnie rzuconej piłki, mknącej naprzeciw rekordowemu młyńcowi ojca. Trach! Takiego „ziemniaka” nie wyłapałaby ani Franny, ani ja. Ojciec przywalił Ernstowi od pornosów Lagą z Louisville prosto w czoło, równo między oczy. Najpierw uderzyła o podłogę potylica Ernsta, a za nią pięty, jedna po drugiej; miałem wrażenie, że od chwili, gdy Ernst walnął głową w podłogę, minęła cała sekunda, zanim ciało wreszcie wylądowało na deskach. Między oczami wyrósł fioletowy guz rozmiarów baseballowej piłki, a z ucha wyciekło trochę krwi, tak jakby eksplodował któryś z ważnych, lecz małych narządów - na przykład mózg albo serce. Ernst miał szeroko otwarte oczy: zrozumieliśmy, że widzi wszystko to, co i Freud. Wystarczyło raz trzasnąć kijem do baseballa, żeby wyleciał przez otwarte okno. - Nie żyje? - zawołał Freud. Gdyby nie to, Arbiter chyba pociągnąłby za cyngiel i zabił ojca. Ale kiedy usłyszał okrzyk Freuda, jego ospałe myśli ruszyły widać innym torem. Wetknął lufę mojej małej siostrzyczce w ucho. Lilly zadrżała - nie miała już czym wymiotować. - Błagam, nie rób tego - szepnęła Franny do Arbeitera. Ojciec mocno ściskał kij, lecz ręka nawet mu nie drgnęła. To Arbeiter miał teraz w garści najpotężniejszą broń, a ojciec musiał czekać na serw. - Ma być spokój - powiedział Arbeiter. Schraubenschlüssel nie mógł oczu oderwać od fioletowej piłki na czole Ernsta, ale Schwangerka wciąż się do wszystkich uśmiechała. - Spokój, spokój - nuciła kojąco. - Tylko spokój. - I co teraz zrobicie? - spokojnie spytał ojciec Arbeitera. Zadał to pytanie po angielsku, więc Frank musiał przetłumaczyć. Tłumaczenie zajęło mu następnych kilka minut, bo ojciec chciał dokładnie wiedzieć, co się dzieje. Był bohaterem; tak jak dawniej stał na kei „Arbuthnotu-Na-Przymorzu”, tylko że teraz to on miał na sobie biały smoking i trzymał w ręku ster. - Oddaj kij Freudowi - polecił mu Arbeiter. - Freud nie może się obejść bez kija - powiedziała do ojca Schwangerka, dosyć głupio zresztą. - Tato, oddaj kij - rzekł Frank. Ojciec zwrócił Freudowi Lagę z Louisville i usiadł obok niego; objął go jedną ręką i powiedział: - Wcale nie musisz prowadzić tego samochodu. - Schraubenschlüssel - rzekła Schwanger. - Zrobisz tak, jak zaplanowaliśmy. Bierz Freuda i ruszaj. - Ale mnie nie ma w operze! - powiedział Arbeiter, ogarnięty paniką. - Jeszcze mnie tam nie ma, a przecież muszę sprawdzić, czy jest antrakt, czy nie. Schraubenschlüssel musi zobaczyć, że wychodzę z opery. Dopiero wtedy się upewni, że wszystko gra, że jest odpowiedni moment. Radykałowie patrzyli na martwego przywódcę, jakby się spodziewali, że powie im, co mają robić; wciąż go potrzebowali. - To ty idź do opery - rzekł Arbeiter do Schwangerki. - Lepiej od ciebie radzę sobie z bronią, więc zostanę tutaj, a ty idź do opery. Jak już sprawdzisz, że nie ma akurat antraktu, wyjdź przed operę, żeby cię Schraubenschlüssel zobaczył. - Kiedy nie jestem odpowiednio ubrana - zaprotestowała Schwanger. - To ty jesteś ubrany w sam raz do opery. - Nie musisz się stroić, żeby spytać kogoś, czy jest antrakt, czy nie! - ryknął na nią Arbeiter. Prezentujesz się na tyle dobrze, że cię wpuszczą i sama sprawdzisz, co z tym antraktem. Na miłość boską, jesteś przecież starszą panią, a starszych pań nikt się nie czepia o to, co mają na

sobie. - Uspokój się - mechanicznie poradził mu Schraubenschlüssel. - No, wiesz - powiedziała nasza łagodna Schwanger. - Właściwie to jeszcze nie jestem starszą panią. - Spierdalaj! - wrzasnął na nią Arbeiter. - Ruszaj się. No idź, i to szybko! Damy ci dziesięć minut. Potem Freud i Schraubenschlüssel startują. Schwanger stała oszołomiona, jakby sama nie wiedziała, czy lepiej napisać jeszcze jedną książkę o ciąży, czy raczej o jej przerywaniu. - No rusz się, pizdo głupia! - rozdarł się Arbeiter. - Nie zapomnij przejść na drugą stronę Karntnerstrasse. I rozejrzyj się, gdzie stoi nasz samochód, zanim przejdziesz przez jezdnię. Schwanger wyszła z hotelu „New Hampshire”, usiłując odzyskać równowagę i nadać własnej twarzy najbardziej macierzyński wyraz, na jaki w tych okolicznościach potrafiła się zdobyć. Nigdy więcej jej nie zobaczyliśmy. Pewnie pojechała do Niemiec; może kiedyś napisze kolejną książkę o symbolach, a może stanie się matką nowego ruchu - gdzieś za granicą. - Freud, nie musisz prowadzić tego auta! - szepnął ojciec. - No wiesz, Win Berry! Oczywiście, że muszę! - radośnie zawołał Freud. Wstał i postukując kijem ruszył do drzwi. Całkiem nieźle się orientował jak na niewidomego. - Siadaj, stary durniu - powiedział Arbeiter. - Mamy jeszcze dziesięć minut. Nie zapomnij wysiąść z auta, ty idioto - rzekł do Schraubenschlüssela, ten jednak wciąż się gapił na zwłoki rozgrywającego. Ja też się na nie gapiłem. Przez bite dziesięć minut. Nareszcie zrozumiałem, kim jest każdy terrorysta. Moim zdaniem terrorysta to tylko inny rodzaj speca od pornografii. Facet, który produkuje pornografię, udaje, że własna praca budzi w nim obrzydzenie; terrorysta udaje, że obojętny mu jest dobór środków. Rzekomo interesują go wyłącznie cele. Ale obaj kłamią. Ernst ubóstwiał swoją pornografię. Ernst ubóstwiał środki. Ani tu, ani tam nie liczą się cele - tylko środki. Terrorysta i facet od pornosów robią swoje wyłącznie dla środków. One są całym ich życiem. Podmuch eksplozji, pozycja słonia, Schlagobers i krew ci faceci przepadają za takimi rzeczami. Ich intelektualny dystans to blaga; ich obojętność to poza. Jedni i drudzy łżą, że przyświecają im „wyższe cele”. W rzeczywistości terroryzm to pornografia. Frank przez dziesięć minut usiłował przemówić Arbeiterowi do rozumu, nie bardzo jednak miał do czego przemawiać. Zdołał chyba tylko namącić mu w głowie. A już z całą pewnością namącił w głowie mnie. - Wiesz, Arbeiter, co dziś dają w operze? - spytał. - Muzykę - odparł Arbeiter. - Muzykę i śpiew. - Ale ważne jest też, która to opera - skłamał Frank. - Widzisz, dziś wieczór nie będzie kompletu. Mam nadzieję, że zdajesz sobie sprawę. Nie myśl, że się zwaliły tłumy wiedeńczyków. Co innego, gdyby dawano Mozarta czy Straussa, albo chociaż Wagnera. - Wszystko mi jedno, co dziś grają - powiedział Arbeiter. - Pierwsze rzędy będą pełne. Zawsze są pełne. A ci durni śpiewacy wyjdą na scenę. Orkiestra też musi się stawić. - Ale dziś grają „Łucję” - rzekł Frank. - Pustki na widowni. Nie tylko wagnerzyści wiedzą, że Donizettiego nie warto słuchać. Przyznam, że sam jestem poniekąd wagnerzystą - przyznał Frank - ale nawet tym, którzy nie podzielają zdania publiczności niemieckojęzycznej na temat włoskiej opery, Donizetti wydaje się po prostu mdły. Wyświechtane harmonie, brak wątków dramatycznych odpowiednich do tej muzyki. - Zamknij się - powiedział Arbeiter. - Kataryniarskie melodyjki! - ciągnął Frank. - Mój Boże, wątpię, czy w ogóle ktoś przyjdzie tego słuchać. - Owszem, przyjdzie - rzekł Arbeiter. - Lepiej poczekajcie, aż trafi się jakiś strzał z grubej rury - poradził mu Frank. - Wysadźcie gmach kiedy indziej. Zaczekajcie na jakąś ważną operę. Jeżeli wysadzicie „Łucję” - dowodził Frank - wiedeńczycy będą bili brawo! Pomyślą, że wasz protest wymierzony był przeciwko Donizettiemu, albo jeszcze lepiej: przeciwko operze włoskiej! Okrzykną cię zbawcą kultury, a nie tym czarnym charakterem, którym chciałbyś zostać. - A jak już zdobędziecie publiczność, to kto do niej przemówi? - spytała niedźwiedzica Susie. - Wasz mówca nie żyje - wtrąciła Franny. - Bo chyba ci się nie wydaje, że ty sam mógłbyś przykuć uwagę tłumów, co? - zapytała

Arbeitera niedźwiedzica Susie. - Zamknij się - powtórzył Arbeiter. - Jest jeszcze taka możliwość, żeby niedźwiedzica przejechała się razem z Freudem. Wszyscy wiemy, że Freud ma słabość do niedźwiedzi. To całkiem ładny pomysł, żeby w ostatniej przejażdżce towarzyszyła mu niedźwiedzica. - Nie zmieniajmy planu. Już za późno - rzekł Schraubenschlüssel zdenerwowanym tonem. Według planu - dodał, spoglądając na zegarek - zostały dwie minuty. - Idźcie już - powiedział Arbeiter. - Chwilę potrwa, zanim ślepiec wyjdzie z hotelu i wsiądzie do auta. - Może inny, ale nie ja! - krzyknął Freud. - Traf ię bez trudu! Przecież to mój hotel. Wiem, gdzie są drzwi - mówił starzec, kuśtykając o kiju ku drzwiom. - A wy od lat parkujecie ten cholerny wóz stale w jednym miejscu! - Idź z nim, Schraubenschlüssel - rzekł Arbeiter do Klucza. - Weź starego skurwiela za rękę. - Obejdzie się! - odparł Freud radosnym tonem. - Żegnaj, Lilly! - zawołał. - Już więcej nie rzygaj, kochaniutka! No i duża rośnij! Lilly znowu zaczęła dygotać i krztusić się; Arbeiter odsunął pistolet o jakieś pięć centymetrów od jej ucha. Wyraźnie brzydził się rzygowin, chociaż Lilly zdołała z siebie wycisnąć tylko malutką kałużę; nawet kiedy wymiotowała, to tylko ciut, ciut. - Trzymaj się, Frank! - wołał Freud na cały hol. - Niech ci nikt nie śmie powiedzieć, że jesteś pedał! Jesteś książę, Frank! Lepszy od Rudolfa! - wrzeszczał Freud. - Masz w sobie więcej majestatu niż wszyscy Habsburgowie razem wzięci! - wołał, żeby Franka podbudować. Frank nie mógł słowa wykrztusić, taki był zapłakany. - Franny, moja miła, moje serce, jesteś cudna - miękko rzekł Freud. - Nie potrzeba oczu, żeby wiedzieć, jaka jesteś piękna. - Auf Wiedersehen, Freud - powiedziała Franny. - Auf Wiedersehen, atleto! - krzyknął do mnie Freud. - No, uściskaj mnie - poprosił, wyciągając ręce; w prawej dłoni trzymał Lagę z Louisville niczym miecz. - Chcę poczuć, jaki jesteś silny. Podszedłem do niego i go uściskałem. Właśnie wtedy szepnął mi na ucho: - Kiedy usłyszysz wybuch, zabij Arbeitera. - No, chodźże wreszcie - powiedział zdenerwowany Schraubenschlüssel. Złapał Freuda za ramię. - Kocham cię, Win Berry! - zawołał Freud, ale ojciec miał twarz ukrytą w dłoniach; na nikogo nie chciał spojrzeć, tylko siedział wciśnięty w róg kanapy. - Przepraszam, że cię wciągnąłem w to całe hotelarstwo - rzekł do niego Freud. - I niedźwiednictwo - dodał. Żegnaj, Susie! Susie wybuchła płaczem. Schraubenschlüssel wyprowadził Freuda za drzwi. Prawie naprzeciw nich stał Mercedes - samochód-bomba, zaparkowany tuż przy krawężniku. Wokół wychodzących zawirowały drzwi obrotowe. - Obejdę się bez twojej pomocy! - mówił Freud do Schraubenschlüssela tonem zrzędy. Niech tylko namacam wóz. No, podprowadź mnie do błotnika. Sam znajdę drzwi, daj mi tylko namacać błotnik. Arbeiter tak długo już się pochylał nad Lilly, że zaczęły mu sztywnieć plecy. Wyprostował się odrobinę; zerknął na mnie, żeby sprawdzić, gdzie stoję. Potem zerknął na Franny. Zakołysał trzymanym w dłoni pistoletem. - Jest, mam go! - dobiegł z ulicy radosny okrzyk Freuda. - To przedni reflektor, tak? - spytał starzec. Ojciec odsłonił twarz i spojrzał na mnie. - No jasne, że reflektor, ty stary durniu! - ryknął Schraubenschlüssel. - Pakuj się do środka, ale już! - Freud! - wrzasnął ojciec. Widocznie zrozumiał. Podbiegł do drzwi obrotowych. - Auf Wiedersehen, Freud! - zawołał. Stojąc w progu prześledził całe zdarzenie. Freud macał dłonią reflektor i sunął w kierunku chłodnicy Mercedesa, a nie do drzwiczek. - W drugą stronę, kretynie! - pouczył go Schraubenschliissel. Ale Freud nie potrzebował wskazówek. Wyrwał rękę, za którą trzymał go Klucz, i zamachnął się Lagą z Louisville, celując oczywiście w przednią tablicę rejestracyjną. Niewidomi mają ten dar, że umieją dokładnie zlokalizować każdy przedmiot, który dawno nie zmieniał położenia. Ojciec na zawsze zapamiętał, że Freud wcelował już w trzecim podejściu. Pierwszy cios poszedł

odrobinę za wysoko i kij odbił się od kraty chłodnicy. - Niżej! - wrzasnął ojciec przez drzwi obrotowe. - Auf Wiedersehen! Drugie uderzenie trafiło w przedni zderzak trochę na lewo od tablicy rejestracyjnej. - Bardziej w prawo! - krzyknął ojciec. - Auf Wiedersehen, Freud! Potem nam powiedział, że Schraubenschlüssel już wtedy uciekał. Nie zdążył jednak odbiec dość daleko. Trzeci cios Freuda trafił w dziesiątkę. Po trzecim ciosie rozległ się wielki huk. Ileż ta Laga z Louisville przeszła w ciągu jednej nocy! Nigdy jej nie odnaleziono. Freuda też nie, przynajmniej nie całego, a Schraubenschlüssela owszem, ale rodzona matka by go nie zidentyfikowała. Tatę podmuch eksplozji odepchnął od obrotowych drzwi, ciskając mu w twarz lawinę białego światła i szkła.- Franny i Frank pobiegli na pomoc, a ja, gdy tylko wybuchła bomba, oplotłem rękami Arbeitera - tak jak mi kazał Freud. Arbeiter w czarnym smokingu, wystrojony do opery, był ode mnie trochę wyższy i cięższy; wparłem podbródek między jego łopatki i oburącz ścisnąłem klatkę piersiową, przygniatając mu ręce do boków. Kiedy strzelił z pistoletu w podłogę, pomyślałem, że może mnie trafić w stopę, ale za nic bym mu nie pozwolił unieść broni wyżej. Lilly była poza polem rażenia. Oddał jeszcze dwa strzały w podłogę. Ściskałem go tak mocno, że nie wiedział nawet, gdzie jest moja stopa, a miał ją tuż za własną piętą. Czwartą kulę wpakował sobie samemu w stopę; zaczął wrzeszczeć i upuścił broń. Usłyszałem, jak stuknęła o podłogę, i zauważyłem, że Lilly natychmiast ją podniosła, ale nie zwracałem szczególnej uwagi na pistolet. Bez reszty pochłaniało mnie ściskanie Arbeitera. Jak na kogoś, kto dopiero co postrzelił się w nogę, bardzo szybko przestał krzyczeć. Frank powiedział mi potem, że Arbeiter przestał krzyczeć, bo nie mógł oddychać. Na jego krzyk też nie zwracałem zbytniej uwagi. Pochłaniało mnie samo ściskanie. Wyobrażałem sobie największą sztangę świata. Nie wiem dokładnie, co z nią robiłem w wyobraźni - podnosiłem od ud do ramion, wyciskałem w leżeniu, dźwigałem martwym ciągiem czy po prostu przyciskałem do piersi. Nieważne; skupiałem się na samym ciężarze. Byłem nim naprawdę pochłonięty. Natchnąłem swoje ramiona wiarą w siebie. Gdybym tak mocno ścisnął Jolantę, pękłaby na pół. Gdybym tak mocno ścisnął Annie Syrenę, nie wydałaby głosu. Pewnego razu śniło mi się, że z taką właśnie siłą obejmuję Franny. Podnosiłem ciężary, odkąd ją zgwałcono, odkąd Bob z Iowy pokazał mi, jak to się robi, więc kiedy trzymałem Arbeitera w ramionach, byłem najsilniejszy na świecie. - Bomba sympatyczna! - wrzasnął ojciec. Wiedziałem, że go boli. - O Jezu! Macie pojęcie? Sympatyczna bomba, kurwa jej mać! Franny podobno od razu zrozumiała, że ojciec stracił wzrok. Wpadła na to nie tylko dlatego, że stał tuż przed progiem, kiedy samochód wyleciał w powietrze, ani z powodu szkła, które podmuch cisnął mu w twarz, strzaskawszy obrotowe drzwi; i nie dlatego, że gdy otarła mu oczy na tyle, żeby zobaczyć, co się właściwie stało, ujrzała płynącą z nich krew. - Jakoś wyczułam - twierdziła później. - I to zanim zobaczyłam jego oczy. Zawsze wiedziałam, że jest tak samo ślepy jak Freud, a jeżeli nie jest, to będzie. Skądś wiedziałam, że oślepnie. - Auf Wiedersehen, Freud! - wołał ojciec. Usłyszałem, że Lilly mówi: - Nie ruszaj się, tatusiu. - Właśnie, stój i się nie ruszaj - powiedziała Franny. Frank od razu pobiegł przez Krugerstrasse na Karntnerstrasse i skręcił za róg w stronę opery. Oczywiście musiał się przekonać, czy bomba sympatyczna zareagowała na pierwszy wybuch, ale Freud okazał się dostatecznie dalekowzroczny: przewidział, że Mercedes zaparkowany przed hotelem „New Hampshire” stoi za daleko od opery, żeby w niej wzbudzić sympatię. Schwanger poszła chyba, gdzie ją oczy poniosły. Może została do końca przedstawienia; może lubiła tę akurat operę; może chciała popatrzeć, jak przy opadającej kurtynie wykonawcy składają ostatnie ukłony nad ukrytym w podłodze niewypałem. Frank twierdził później, że kiedy wybiegał z hotelu „New Hampshire”, chcąc sprawdzić, czy opera wciąż stoi, Arbeiter był jaskrawokarmazynowy; podobno jeszcze ruszał palcami - a może nie ruszał, tylko same mu drgały - i trochę jakby wierzgał. Lilly powiedziała mi, że po wyjściu Franka Arbeiter z karmazynowego zrobił się szaroniebieski. - A właściwie sinofioletowy - sprecyzowała. Była w końcu przecież pisarką. - Taki sam kolor ma ocean w pochmurny dzień. Wiem od Franny, że zanim Frank wrócił z rekonesansu, Arbeiter kompletnie znieruchomiał i

powlókł się martwą bielą - z jego twarzy znikły wszelkie kolory. - Był perłowy - orzekła Lilly. Przede wszystkim był jednak martwy. Zmiażdżyłem go- Możesz już puścić - musiała mi w końcu powiedzieć Franny. - Już dobrze, wszystko będzie dobrze - szepnęła, znając moje zamiłowanie do ściszonych głosów. Pocałowała mnie w policzek i dopiero wtedy puściłem Arbeitera. Od tamtej pory mój stosunek do podnoszenia ciężarów radykalnie się zmienił. Dziś też uprawiam ten sport, ale bardzo powściągliwie; nie lubię się forsować. Ot, leciutkie dźwiganko - tyle, żeby się dobrze poczuć. Nie lubię się wysilać; jakoś mi przeszedł zapał. Z kól urzędowych dowiedzieliśmy się, że „bomba sympatyczna” miała szansę mimo wszystko wybuchnąć, gdyby samochód stał trochę bliżej. Eksperci od bomb sugerowali, że jakakolwiek eksplozja w pobliżu opery mogła uruchomić ładunek; kolega Schraubenschlüssel nie byl widocznie aż tak dokładny, jak mu się zdawało. Na temat tego, o co właściwie szło radykałom, napisano całą masę głupot. Niewiarygodne mnóstwo bzdur wypisano o „deklaracji”, którą rzekomo zamierzali złożyć poprzez swój czyn. Natomiast za mało miejsca poświęcono Freudowi. Wspomniano mimochodem o jego ślepocie i o tym, że był swego czasu w obozie koncentracyjnym. Nikt słowem nie napomknął o lecie trzydziestego dziewiątego roku, o Stanie Maine, o pensjonacie „Arbuthnot-Na-Przymorzu”, o marzeniach ani o Freudzie Pierwszym i o tym, co być może miałby on na ten temat do powiedzenia. Wygłoszono masę idiotyzmów o stronie politycznej całego zdarzenia. - Polityka to zawsze jakiś idiotyzm! - powiedziałby Bob z Iowy. Za mało też mówiono o Fehlgeburt - na przykład o tym, w jak rozdzierający sposób czytała zakończenie „Wielkiego Gatsby’ego”. Uznano rzecz jasna bohaterstwo mojego ojca. Uprzejmie przemilczano reputację, jaką nasz drugi hotel „New Hampshire” cieszył się „w swym zaraniu” - tak bowiem Frank określał później ten podły czas. Po powrocie ze szpitala tata dostał od nas upominek. Franny specjalnie pisała do Juniora Jonesa, żeby nam go przysłał. Junior Jones przez siedem lat zaopatrywał nas w piłki baseballowe, więc Franny wiedziała, że będzie umiał wybrać nowy kij dla ojca. Niech ojciec nareszcie ma swoją własną Lagę z Louisville. Wiedzieliśmy przecież, że jest mu teraz potrzebna. Chyba wzruszył go podarunek - a właściwie troskliwość Franny, bo to ona wpadła na taki pomysł. Wyciągnął ręce, a my włożyliśmy w nie kij. Zdaje się, że trochę sobie popłakał, kiedy po raz pierwszy poczuł go w dłoniach. Ale nie widzieliśmy, czy rzeczywiście płacze, bo oczy miał jeszcze zabandażowane. Frank, który zawsze służył ojcu za tłumacza, teraz też musiał mu to i owo objaśniać. Kiedy zespół Staatsoper dał koncert na naszą cześć, Frank siedział u boku ojca i szeptem opowiadał, co się dzieje na scenie. Zresztą tata sam całkiem nieźle nadążał za muzyką. Nie pamiętam, którą wtedy wystawiono operę. Na pewno nie „Łucję”, tylko jakiś szczególnie farsowy utwór, bo Lilly kategorycznie oświadczyła, że nie życzymy sobie Schlagobers ani krwi. Bardzo to było ładnie ze strony Wiedeńskiej Opery Państwowej, że zechciała nam podziękować za ocalenie, ale nie mieliśmy zamiaru patrzeć, jak Schlagobers i krew leją się strumieniami: ten spektakl już widzieliśmy. W hotelu „New Hampshire” szedł na okrągło przez siedem lat. Kiedy więc zaczynała się ta pogodna farsa (nie pamiętam tytułu), dyrygent, muzycy i wszyscy śpiewacy wskazali palcami mojego ojca, który siedział w pierwszym rzędzie: uparł się, że chce siedzieć właśnie tam. - Muszę przecież wszystko dokładnie widzieć - powiedział. Wstał i złożył ukłon, a kłaniać się umiał wspaniale. Pomachał publiczności kijem do baseballu; wiedeńczykom strasznie się podobała rola, jaką w całej historii odegrała Laga z Louisville, więc kiedy ojciec pomachał swoją, ze wzruszenia długo bili brawo. Byliśmy wtedy z ojca bardzo dumni. Często się zastanawiam, czy ten nowojorski wydawca, który chciał kupić książkę Lilly za pięć tysięcy dolarów, uległby żądaniom Franka, gdyby cała nasza piątka nie stała się sławna gdybyśmy nie ocalili opery i nie pomordowali terrorystów, a wszystko to w wypróbowanym, rodzinnym stylu staroamerykańskim. - A co to kogo obchodzi? - mawiał Frank z chytrą miną. Bo Lilly nie podpisała umowy na pięć tysięcy dolarów. Frank zagrał o wyższą stawkę. A kiedy wydawca zdał sobie sprawę, że Lilly Berry to ta sama osóbka, której przystawiono do głowy pistolet, że mała Lilly jest

najmłodsza (a z pewnością i najmniejsza) wśród pozostałych przy życiu członków rodziny Berry - tych, co to rozgromili terrorystów i ocalili operę - no, wtedy agent Frank miał oczywiście w ręku wszystkie atuty. - Moja autorka pracuje już nad nową rzeczą - oznajmił wydawcy. - Wcale nam się nie spieszy. A co do „Wzrastania”, to przyjmiemy najkorzystniejszą ofertę. Oczywiście musiał zbić na tym kabzę. - To znaczy, że będziemy bogaci? - spytał nasz niewidomy ojciec. Kiedy stracił wzrok, w początkowym okresie często niezdarnie wychylał głowę do przodu, jakby spodziewał się dzięki temu coś zobaczyć. Laga z Louisville była jego wiecznie niespokojną towarzyszką, jego instrumentem perkusyjnym. - Możemy zrobić, co tylko zechcemy, tato - powiedziała Franny. - To znaczy, ty możesz dodała. - Wszystko, o czym pomyślisz, może być twoje. - Co ci się tylko zamarzy, tatusiu - rzekła Lilly, ale nadmiar możliwości jak gdyby ojca oszołomił. - Naprawdę wszystko? - zapytał. - Powiedz tylko słowo - zapewniłem go. Znów stał się dla nas bohaterem; nareszcie był naszym ojcem. Choć niewidomy, trzymał w ręku ster. - No, będę musiał się zastanowić - rzekł ostrożnie, wystukując Lagą z Louisville najrozmaitsze rytmy; w jego dłoniach stawała się ona instrumentem równie złożonym, jak cała orkiestra. Wprawdzie nigdy w życiu nie zdołał narobić kijem baseballowym tyle hałasu, co Freud, wydobywał jednak dźwięki tak urozmaicone, że tamten mógłby o nich najwyżej marzyć. Opuściliśmy więc dom, w którym przez siedem lat byliśmy bezdomni. Frank sprzedał drugi hotel „New Hampshire” za śmiesznie wysoką sumę. Targując się obstawał przy tym, że budynek ma, bądź co bądź, wartość historyczną. - Wracam! - napisała Franny do Juniora Jonesa. - Wracam! - napisała także do Chippera Dove. - Franny, po jaką cholerę? - spytałem. - Po jaką cholerę piszesz do Chippera Dove? Ale ona nie chciała o tym rozmawiać, tylko wzruszyła ramionami. - Przecież ci mówiłam - rzekła niedźwiedzica Susie. - Franny prędzej czy później musi się rozprawić z tą historią. Oboje musicie się rozprawić z Chipperem Dove - dodała - i z sobą nawzajem. Spojrzałem na nią, jakbym nie wiedział, o co jej chodzi, ale Susie powiedziała: - Przecież nie jestem ślepa. Jeszcze mam oczy. No i mądra ze mnie niedźwiedzica. Wcale zresztą nie próbowała nas straszyć. - Wy dwoje macie poważny problem - powiedziała nam w zaufaniu. - Sratytaty - odparła Franny. - Jesteśmy bardzo ostrożni - uspokoiłem niedźwiedzicę Susie. - Ale jak długo ludzie mogą być aż tak ostrożni? - spytała. - Tu i ówdzie zostało jeszcze trochę niewypałów. Między wami dwojgiem leży niezła bomba. Musicie być więcej niż ostrożni. Ta bomba między wami może zdmuchnąć was oboje z powierzchni ziemi. Franny wyjątkowo nie miała nic do powiedzenia; wziąłem ją za rękę, a ona odwzajemniła uścisk. - Kocham cię - powiedziałem, kiedy zostaliśmy sami, na co zresztą nigdy nie powinniśmy byli sobie pozwolić. - Bardzo mi przykro - szepnąłem - ale cię kocham, naprawdę. - Kocham cię straszliwie - rzekła Franny. Tym razem uratowała nas Lilly; wprawdzie wszyscy mieliśmy niby być już spakowani i gotowi do wyjazdu, ale ona wciąż pisała. Słysząc stukot maszyny wyobraziliśmy sobie rączęta naszej siostrzyczki migające nad klawiaturą w tak obłędnym tempie, że prawie ich nie było widać. - Skoro mają mi wydać książkę - oświadczyła przy jakiejś okazji - to muszę się rozwinąć. Muszę wciąż rosnąć - dodała lekko zdesperowanym tonem. - Boże, druga książka musi być większa od pierwszej. A następna jeszcze większa. W jej głosie brzmiała nutka rozpaczy, więc Frank powiedział: - Trzymaj się mnie, mała. Kiedy masz dobrego agenta, to tak jakbyś cały świat złapała za jaja. - Ale chodzi o to, że teraz już nie mogę przestać - biadoliła Lilly. - Wciąż będę musiała pisać.

No bo teraz wszyscy się spodziewają, że jeszcze urosnę. Właśnie ten stukot, świadczący, że Lilly ze wszystkich sił stara się urosnąć, zdekoncentrował Franny i mnie: odsunęliśmy się od siebie. Wyszliśmy do holu, bo było to miejsce bardziej publiczne, więc i bardziej bezpieczne. Niedawno padły tam dwa trupy, ale nam dwojgu groziło w tych czterech ścianach mniej niebezpieczeństw niż w naszych własnych pokojach. Kurwy zniknęły. Nie obchodzi mnie, co się z nimi dalej działo. Im też było wszystko jedno, co się z nami stanie. W opustoszałym hotelu groźne mnóstwo pokoi wabiło Franny i mnie. - Pewnego dnia - powiedziałem - będziemy jednak musieli. Dobrze o tym wiesz. A może coś się zmieni, jeżeli przeczekamy? - Nic się nie zmieni - odparła Franny. - Ale może kiedyś się nauczymy, jak sobie z tym radzić. I może nie będzie nam się to wydawało takie niebezpieczne jak teraz. Ja jednak przewidywałem, że nigdy nie będzie dość bezpiecznie, i mało brakowało, a byłbym zaczął ją przekonywać, żebyśmy od razu zrobili, co mamy do zrobienia, żebyśmy wykorzystali drugi hotel „New Hampshire” zgodnie z jego przeznaczeniem; mielibyśmy wreszcie rzecz z głowy - wiedzielibyśmy, czy czeka nas zatrata, czy też po prostu czujemy do siebie perwersyjmy pociąg... ale tym razem naszym wybawcą okazał się Frank. Wszedł ze swoimi walizami do holu i wystraszył nas jak wszyscy diabli. - O Jezu, Frank! - krzyknęła Franny. - Przepraszam - wymamrotał. Jego bagaż był równie nienormalny jak on sam: dziwaczne książki, osobliwe stroje, no i krawiecki manekin. - Frank, zabierasz tę kukłę do Ameryki? - spytała Franny. - To lżejszy bagaż niż to, co wy dwoje stąd wywozicie - odparł. - I znacznie mniej niebezpieczny. W ten sposób zrozumieliśmy, że Frank też wie o wszystkim. Wtedy jeszcze wydawało nam się, że Lilly niczego się nie domyśla, a ze ślepoty ojca byliśmy wobec naszego dylematu nawet zadowoleni. - Mijajcie zdrowi otwarte okna - rzekł Frank, niosąc na ramieniu ten swój cholerny manekin jak niezbyt ciężką kłodę. Kukła budziła jednak niepokojące skojarzenia; Franny i ja zauważyliśmy przede wszystkim jej sztuczność, fałsz bijący z poob tłuki wane j gipsowej twarzy, z peruki, która nikogo nie mogła oszukać, ze sztywnego, bezcielesnego biustu dostrzegliśmy sztuczne łono, zastygłą pierś, nieruchomą talię. W słabo oświetlonym holu łatwo poddaliśmy się złudzeniu, że to kolejne wcielenie Smutka, chociaż tak naprawdę nie widzieliśmy niczego nadzwyczajnego. Ale czy Smutek nie nauczył nas mieć się na baczności, rozglądać się na wszystkie strony? On umie przybrać dowolny kształt. - Ty też mijaj zdrów otwarte okna, Frank - odparłem, starając się nie przyglądać zbyt uważnie manekinowi. - Musimy się trzymać razem - powiedziała Franny, kiedy ojciec zawołał przez sen: - Auf Wiedersehen, Freud!

Miłość do Franny; rozprawa z Chipperem Dove Miłość też na wierzch wypływa. A skoro tak, to między nią a Smutkiem są pewnie i inne podobieństwa. Do Nowego Jorku polecieliśmy jesienią sześćdziesiątego czwartego roku, ale już jednym samolotem: zgodnie z wolą Franny trzymaliśmy się razem. Stewardesę trochę niepokoił kij baseballowy, w końcu jednak pozwoliła ojcu trzymać go między kolanami: żeby być człowiekiem, trzeba iść na ustępstwa wobec niewidomych, nawet wbrew przepisom. Junior Jones nie mógł wyjść po nas na lotnisko. Właśnie rozgrywał ostatni sezon z drużyną Brownów - w szpitalu w Cleveland. - Stary - rzekł do mnie przez telefon - powiedz ojcu, że oddam mu własne oczy, jeżeli da mi swoje kolana. - A co ja dostanę, jeżeli dam ci swoje kolana? - spytała Franny, kiedy przejęła słuchawkę. Nie usłyszałem, co jej na to odpowiedział, ale uśmiechnęła się i puściła do mnie oko. Mogliśmy polecieć do Bostonu; Fritz na pewno by po nas wyjechał i pozwoliłby nam mieszkać u siebie za darmo. Lecz ojciec powiedział, że już nigdy nie chce oglądać miasta Dairy ani pierwszego hotelu „New Hampshire”. Oczywiście tak naprawdę to niczego by nie zobaczył, choćbyśmy tam zostali do końca życia, ale zrozumieliśmy, o co mu idzie. My też nie strawilibyśmy widoku Dairy ani wspomnień z tych lat, kiedy mieliśmy rodzinę w komplecie, a każde z nas patrzyło na świat dwojgiem oczu. Nowy Jork był terytorium neutralnym, a Frank nie wątpił, że wydawca Lilly na jakiś czas załatwi nam hotel i zadba o wszelkie wygody. - Bawcie się dobrze - powiedział Frank. - Możecie kazać sobie podać do pokoju, co tylko chcecie. Ojciec bawił się jak dziecko: zamawiał potrawy, których potem nawet nie tykał, i te swoje napitki nie do picia. Nigdy przedtem nie mieszkał w hotelu z taką obsługą i teraz zachowywał się, jakby do Nowego Jorku też przyjechał pierwszy raz w życiu, bo wciąż narzekał, że służba mówi po angielsku nie lepiej od wiedeńczyków; no i nic dziwnego, skoro byli to imigranci. - To sto razy gorsi cudzoziemcy niż wiedeńczycy! - wykrzykiwał. - Sprechen Sie Deutsch? ryczał w słuchawkę. - Jezu, Frank, zamów nam porządny Frühstiick, dobrze? Ci ludzie nie rozumieją, co do nich mówię. - Tatusiu, to jest Nowy Jork - powiedziała raz Franny. - Tato, nowojorczycy nie mówią ani po niemiecku, ani po angielsku - wytłumaczył ojcu Frank. - No to po jakiemu, do diabła? - spytał ojciec. - Zamawiam kawę z rogalikiem, a przynoszą mi herbatę z grzanką! - Nikt nie wie, co to właściwie za język - rzekła Lilly, wyglądając przez okno.

Jej wydawca ulokował nas w hotelu „Stanhope” na rogu Osiemdziesiątej Pierwszej Ulicy i Piątej Alei; Lilly chciała mieć blisko do Metropolitan Museum, a ja do Central Parku, żeby biegać. No i rzeczywiście biegałem dookoła największej sadzawki: dwa razy dziennie po cztery okrążenia; na ostatnim kółku przeszywał mnie rozkoszny ból, głowa latała mi na boki i miałem wrażenie, że walą się na mnie nowojorskie drapacze chmur. Lilly wyglądała przez okna naszego apartamentu na dwunastym piętrze. Lubiła obserwować rzekę ludzką, przelewającą się w drzwiach muzeum. - Chyba chciałabym tu zamieszkać na stałe - powiedziała kiedyś cichutko. - Czuję się, jakbym patrzyła na zamek, w którym królowie kolejno obejmują rządy - szepnęła. - Widać stąd, jak przebarwiają się liście w parku. Kiedy będziesz do mnie przychodził, to za każdym razem obleć dookoła największą sadzawkę, żebyś mógł mnie potem uspokoić, że jeszcze nie wyschła. Nie chcę jej oglądać z bliska, nigdy w życiu - dodała niezbyt zrozumiale, jak to ona - ale będę spokojniejsza, jeżeli przyjdziesz i mi powiesz, czy woda jest zdrowa, czy wiele osób biegało w parku i ile końskiego gówna leży w alejce do konnej jazdy. Pisarka musi wiedzieć takie rzeczy. - Wiesz, Lilly - powiedział Frank - chyba będziesz mogła sobie pozwolić na to, żeby mieć tu stały apartament, ale przecież możesz zamiast tego wynająć mieszkanie. Nie musisz mieszkać w hotelu, Lilly. Może byłoby praktyczniej, gdybyś się urządziła we własnym mieszkaniu. - Nie - odparła Lilly. - Skoro mnie na to stać, wolę mieszkać tutaj. Kto jak kto, ale moja rodzina powinna rozumieć, dlaczego mam ochotę mieszkać w hotelu. Franny wzdrygnęła się. Już przedtem mi powiedziała, że nie chce mieszkać w hotelu. Mimo to na jakiś czas została u siostry; nawet kiedy wydawca przestał płacić rachunki, Lilly nie wyprowadziła się z narożnego apartamentu na dwunastym piętrze, a Franny dotrzymywała jej towarzystwa. - Tylko po to, żebyś nie została bez przyzwoitki - pokpiwała. Ale ja wiedziałem, że to jej potrzebna jest przyzwoitka. - Sam wiesz najlepiej, przed kim ma mnie chronić - powiedziała mi kiedyś. Role moich przyzwoitek grali Frank i ojciec; tata i ja wprowadziliśmy się do Franka, który znalazł sobie iście królewskie mieszkanie na Central Park South. Tam także mogłem biegać: przemierzyć cały Central Park, skontrolować w imieniu Lilly największą sadzawkę, ociekając strugami potu zjawić się w hotelu „Stanhope”, opowiedzieć zdyszanym głosem o tym, jak ma się woda, pokazać się Franny - i chociaż na nią zerknąć. Franny, ojciec i ja zmieniliśmy z czasem adresy, ale Frank i Lilly powiększyli szeregi nowojorczyków, którzy przywiązują się do tej czy innej części Central Parku i nigdy się od niej zbytnio nie oddalają. Lilly do końca życia mieszkała w hotelu „Stanhope”, pisząc bez przerwy, starając się dorosnąć do poziomu dwunastego piętra - mala, lecz ambitna. Jej agent Frank kombinował i motał, nie wychodząc z wyposażonego w sześć telefonów mieszkania na Central Park South 222. Oboje byli straszliwie pracowici; spytałem kiedyś Franny, co jej zdaniem ich różni. - Mniej więcej dwadzieścia przecznic i zoo w Central Parku - odparła. W ten sposób określiła dystans między Lilly a Frankiem, twierdziła jednak, że to nie tylko odległość, ale i różnica: całe zoo i ponad dwadzieścia ulic. - Franny, a czym my się różnimy? - spytałem wkrótce po przyjeździe do Nowego Jorku. - Głównie tym, że ja z ciebie jakoś wyrosnę - powiedziała. - Taka już jestem: wszystko umiem przechorować, z wszystkiego w końcu wyrastam. Więc i z ciebie też. Ale ty ze mnie nie wyrośniesz - dodała ostrzegawczym tonem. - Znam cię, mój bracie, mój ukochany. Nie wyrośniesz ze mnie. A już na pewno ci się to nie uda bez mojej pomocy. Oczywiście miała rację; Franny zawsze miała rację i zawsze wyprzedzała mnie o krok. Kiedy wreszcie zgodziła się ze mną przespać, sama wszystko zorganizowała. Zresztą wiedziała dokładnie, dlaczego to robi: żeby spełnić złożoną matce obietnicę, że będzie nam matkować, skoro matki zabrakło; tylko w ten sposób umiała zaopiekować się nami; tylko tak umiała nas ratować. - Oboje potrzebujemy ratunku, młody - powiedziała. - Zwłaszcza ty. Wydaje ci się, że jesteśmy zakochani, a zresztą może i mnie się tak wydaje. Najwyższy czas udowodnić ci, że wcale nie jestem taka znów nadzwyczajna. Pora przekłuć bańkę, nim sama pęknie. Tak jak niegdyś z własnego wyboru postanowiła nie iść do łóżka z Juniorem Jonesem - „żeby

coś zostało na później” - tak i teraz sama wybrała chwilę. Zawsze miała swoje plany i swoje powody. - Rany koguta! - zawołał przez telefon Junior Jones. - Stary, powiedz swojej siostrze, żeby przyjechała do Clevelandu odwiedzić nieszczęsny ludzki wrak. Kolana mam rozwalone, ale reszta działa bez zarzutu. - Kibicowanie już mnie nie interesuje - oznajmiła mu Franny. - Jak chcesz się ze mną zobaczyć, to bierz dupę w troki i przyjeżdżaj do Nowego Jorku. - Stary! - zawył Junior Jones, kiedy znów z nim rozmawiałem. - Powiedz jej, że nie mogę chodzić. Obie nogi wsadzili mi w gips, a taki ze mnie byk, że nie dam rady łazić o kulach. I jeszcze jej powiedz, stary, że znam Nowy Jork, to skurwysyńskie miasto. Jeżeli tam pojadę i wyjdę o kulach na ulicę, zaraz jacyś cwaniacy spróbują mnie obrobić! - Powiedz mu, że jak wyrośnie z tego cholernego futbolu, to może znajdzie dla mnie czas rzekła Franny. - Oj, stary - westchnął Junior Jones. - Czego ona właściwie chce? - Chcę ciebie - szepnęła mi Franny przez telefon, kiedy się wreszcie zdecydowała. Siedziałem na Central Park South 222, usiłując odbierać po sześć telefonów naraz. Ojciec całymi dniami słuchał radia i narzekał, że telefony zakłócają odbiór, ale Frank nie chciał zaangażować sekretarki, a tym bardziej wynająć prawdziwego biura. - Po co mi biuro - mówił. - Wystarczy adres pocztowy i kilka telefonów. - To może przynajmniej kup automatyczną sekretarkę - poradziłem mu, a on niechętnie uległ, ale dopiero wtedy, kiedy ojciec i ja wyprowadziliśmy się. W początkach naszej nowojorskiej kariery to ja służyłem Frankowi za automatyczną sekretarkę. - Chcę ciebie, i to straszliwie - szepnęła mi Franny przez telefon. Była sama. - Lilly poszła na obiad z jakimiś literatami - powiedziała. Pomyślałem, że może Lilly w końcu urośnie, skoro tyle jada tych obiadów literackich. - Frank kombinuje i mota - dodała Franny. Jest razem z nią na obiedzie. Będą uwiązani przez dobrych parę godzin. A wiesz, młody, gdzie ja jestem? Leżę w łóżku. Całkiem goła. Na dwunastym piętrze. Aż mi się kręci w głowie. Przez ciebie - szepnęła. - Pragnę cię. Rusz dupę i przyjdź do mnie. Teraz albo nigdy, młody. Póki nie skosztujemy, nie dowiemy się, czy możemy bez tego żyć. Odłożyła słuchawkę. Już od pewnego czasu dzwonił któryś z pozostałych telefonów. Nie odebrałem. Franny chyba wiedziała, że mam na sobie dres; byłem gotów natychmiast wybiec za drzwi. - Idę pobiegać - uprzedziłem ojca. - Nieprędko wrócę. Z takiego biegu to może nawet nigdy! pomyślałem. - Nie przyjmę ani jednego telefonu - rzekł ojciec naburmuszonym tonem. Wciąż nie mógł podjąć decyzji, co właściwie chce robić. Przesiadywał we wspaniałym mieszkaniu Franka w towarzystwie Lagi z Louisville i krawieckiego manekina, rozmyślając po całych dniach. - Wszystko, co zechcę? - do znudzenia pytał Franka. - Mogę robić absolutnie wszystko, co zechcę? Mówisz szczerze? Zadawał to pytanie średnio pięćdziesiąt razy na tydzień. - Wszystko, tato - odpowiadał Frank. - Już ja ci to załatwię. Załatwił już kontrakt na trzy książki Lilly. Wynegocjował wstępny nakład „Wzrastania” - sto tysięcy egzemplarzy. Wytwórnia Warner Brothers kupiła prawa do ekranizacji, a z Columbia Pictures Frank zawarł osobną umowę na oryginalny scenariusz o tym, co się działo, nim przed drzwiami drugiego hotelu „New Hampshire” wybuchła bomba, a w operze odkryto sławny niewypał. Lilly zaczęła już pracować nad tym scenariuszem. Frank dobił też targu w sprawie serialu telewizyjnego o pierwszym hotelu „New Hampshire” (również i ten scenariusz musiała napisać Lilly), opartego na „Wzrastaniu”; serial miał wejść na ekran dopiero po premierze filmu. Ustalono, że film nosić będzie tytuł „Wzrastanie”, a serial „Pierwszy hotel «New Hampshire»“ (co zdaniem Franka pozostawiało otwarte pole do negocjacji w sprawie dalszych kontraktów). Ja jednak zastanawiałem się, czy ktokolwiek się ośmieli nakręcić serial telewizyjny o drugim hotelu „New Hampshire”? Franny miała wątpliwości, czy ktoś w ogóle zechce. Podczas gdy Lilly urosła tylko ciut, ciut (dzięki temu, że stworzyła „Wzrastanie”), Frank

urósł w dwójnasób - i to za nas wszystkich (dzięki temu, że sprzedał owoc jej trudu). A trud był to niemały - dobrze o tym wiedzieliśmy. Martwiliśmy się, że Lilly tak ciężko pracuje, że tyle pisze - że z taką ponurą zaciętością stara się rosnąć. - Wolnego, Lilly - powtarzał jej Frank. - Twoje wpływy gotówkowe rosną jak szalone. Wspaniale się upłynniasz - mawiał nasz ekonomista. - Przyszłość wygląda różowo. - Odpuść sobie na jakiś czas, Lilly - powtarzała Franny, ale Lilly poważnie traktowała literaturę, nawet jeśli literatura jej samej nigdy nie miała potraktować z całkowitą powagą. - Wiem, że mi się tylko poszczęściło. Dopiero teraz muszę zapracować na ten łut szczęścia mawiała nasza siostrzyczka. I jeszcze bardziej się starała. Ale pewnego zimowego dnia w sześćdziesiątym czwartym, tuż przed Gwiazdką, Lilly była na literackim obiedzie, a Franny powiedziała mi, że teraz albo nigdy. Dzieliło nas tylko dwadzieścia przecznic i całkiem nieduże zoo. Każdy przyzwoity średniodystansowiec potrafi w bardzo krótkim czasie przebiec z Central Park South na róg Piątej Alei i Osiemdziesiątej Pierwszej Ulicy. Było mroźnie, ale pochmurno. Z nowojorskich jezdni i chodników sprzątnięto śnieg, powstała więc nawierzchnia w sam raz odpowiednia do szybkiego, zimowego biegu. Śnieg w Central Parku wydawał się stary i martwy, ale ja miałem w piersi żywe, łomoczące serce. Portier z hotelu „Stanhope” mnie znał - cała rodzina Berrych jeszcze przez wiele lat była tam mile widziana. Kiedy czekałem na windę (a windy w tym hotelu jeżdżą dosyć wolno), recepcjonista - bystry, pogodny facet o brytyjskim akcencie powiedział mi „dzień dobry”. Ja też powiedziałem mu „dzień dobry”, szurając po dywanie butami. Od dawna obserwowałem, jak recepcjonista z roku na rok łysieje, wcale nie tracąc pogody ducha. Nie tracił jej nawet wtedy, kiedy musiał stawić czoło klientowi, przychodzącemu ze skargą (na przykład temu gościowi z Europy, którego Lilly i ja widzieliśmy pewnego ranka, jak się wściekał przy recepcji: zażywny jegomość w szlafroku w biało-czerwone prążki, od stóp do głów umazany gównem. Nikt go nie uprzedził o jednej ze specjalności hotelu „Stanhope” - mianowicie o słynnych klozetach chlustających w górę. Strzeżcie się ich, gdybyście kiedykolwiek tam się zatrzymali. Załatwiwszy się, roztropnie jest zamknąć klapę i odsunąć się na sporą odległość: przy spuszczaniu wody radzę naciskać dźwignię nogą. Zażywny Europejczyk musiał widocznie się pochylić nad własnymi nieczystościami - chciał pewnie popatrzyć, jak spływają z prądem - lecz wyrzucone nagle w górę oblały go całego. Wiecznie pogodny recepcjonista o brytyjskim akcencie spojrzał zza biurka na obsranego klienta, miotającego klątwy, i powiedział: - Ach, jej! Troszkę powietrza w rurach, co? Pytał tak za każdym razem. - Troszkę powietrza w rurach? - ryknął zażywny Europejczyk. - Pełno gówna w moich włosach! zawył. Ale to było kiedy indziej). W dniu, w którym przybiegłem do hotelu, żeby się kochać z Franny, winda za długo kazała mi na siebie czekać. Postanowiłem wbiec na dwunaste piętro, a gdy tam już wbiegłem, musiałem chyba mieć bardzo ochoczą minę. Franny leciutko uchyliła drzwi i spojrzała przez szparkę. - Brrr! - powiedziała na mój widok. - Musisz wziąć prysznic! - Dobra - zgodziłem się. Kazała mi przytrzymać drzwi lekko uchylone, póki nie wróci pod kołdrę; nie chciała mi się pokazać nago - przynajmniej nie od razu. Słyszałem, jak pędzi przez cały apartament i wskakuje do łóżka. - Już! - krzyknęła. Wszedłem, powiesiwszy na klamce tabliczkę PROSZĘ NIE PRZESZKADZAĆ. - Wywieś PROSZĘ NIE PRZESZKADZAĆ! - Już wywiesiłem - odparłem. Stałem w sypialni i patrzyłem na Franny. Leżała pod kołdrą, tylko trochę zdenerwowana. - Nie musisz brać prysznica - powiedziała. - Lubię, jak jesteś cały spocony. A przynajmniej jestem przyzwyczajona.

Ale ja też byłem zdenerwowany i tak czy owak poszedłem pod prysznic. - Pospiesz się, ty dupku! - ryknęła Franny. Jak najszybciej wziąłem prysznic i bardzo ostrożnie skorzystałem z toalety, która mogła przecież chlusnąć w górę. „Stanhope” to wspaniały hotel, zwłaszcza jeśli ktoś lubi biegać po Central Parku i patrzeć, jak przez drzwi Metropolitan Museum przelewa się rzeka zwiedzających, ale z toaletami trzeba tam bardzo uważać. Wywodząc się z rodziny nawykłej do dziwacznych klozetów (mam na myśli sedesiki dla krasnoludków z pierwszego hotelu „New Hampshire”, te maleńkie muszle, których karły Fritza używają po dziś dzień), do toalet w hotelu „Stanhope” odnoszę się dosyć wyrozumiale, chociaż znam takich, co mówią, że nigdy więcej nie wezmą tam pokoju. Ale cóż znaczy

odrobina powietrza w rurach, a nawet pełno gówna we włosach, wobec miłych wspomnień? Z łazienki wyszedłem goły; Franny na mój widok schowała się z głową pod kołdrę i powiedziała: - Jezu. Wślizgnąłem się do łóżka i położyłem obok niej. Odwróciła się do mnie tyłem i zaczęła chichotać. - Masz zupełnie mokre jaja - stwierdziła. - Wytarłem się - powiedziałem. - Ale zapomniałeś o jajach. - Nie ma to jak mokre jaja - odparłem. Zaczęliśmy się śmiać jak dwoje świrów. Bo przecież mieliśmy świra. - Kocham cię - usiłowała powiedzieć Franny, ale tak się śmiała, że nie mogła słowa wykrztusić. - Chcę ciebie - powiedziałem, ale ze śmiechu aż kichnąłem, i to dokładnie w połowie wyznania, że jej pragnę, więc znowu zaczęliśmy ryczeć jak szaleni. Śmialiśmy się, póki Franny leżała do mnie tyłem; w tej stereotypowej pozycji zakochanych musieliśmy chyba wyglądać jak łyżeczki w szufladzie. Ale kiedy się odwróciła przodem, położyła mi się piersiami na torsie i oplotła mnie nogami - wszystko się zmieniło. Jeśli początkowo cała sprawa zanadto nas śmieszyła, to teraz zrobiła się aż nazbyt poważna; po prostu nie mogliśmy przestać. Za pierwszym razem kochaliśmy się w pozycji mniej więcej konwencjonalnej („tylko bez przesady z tantrą, bardzo proszę”, powiedziała Franny na samym początku). Kiedy skończyliśmy, stwierdziła: - No, fajnie było. Może nie wspaniale, ale całkiem fajnie. - Dla mnie nawet więcej niż fajnie - wyznałem - ale żeby aż wspaniale, to też nie powiem. - Też nie powiesz - powtórzyła Franny. Potrząsnęła głową, muskając mnie włosami. - Dobra szepnęła. - No to się szykuj, bo teraz będzie wspaniale. W pewnym momencie chyba za mocno ją ścisnąłem. - Nie zrób mi krzywdy - poprosiła. - Nie bój się - powiedziałem. - Tylko troszeczkę się boję. - Ja nawet bardzo - przyznałem. Nie wypada opisywać, jak człowiek się kochał z własną siostrą. Czy wystarczy, jeśli powiem, że w końcu zaczęło być wspaniale i robiło się coraz wspanialej? Potem oczywiście było gorzej, bo już się zmęczyliśmy. Gdzieś o czwartej po południu Lilly dyskretnie zapukała do drzwi. - Pokojówka? - zawołała Franny. - Nie, to ja - odparła Lilly. - Nie jestem pokojówką, jestem pisarką. - Przyjdź za godzinę - powiedziała Franny. - Dlaczego? - spytała Lilly. - Bo ja teraz coś piszę. - Wcale nie piszesz. - Staram się urosnąć! - Dobra - powiedziała Lilly. - Mijaj zdrowa otwarte okna - dodała na odchodnym. Oczywiście Franny w pewnym sensie naprawdę coś pisała; była autorką kształtującą nasz związek i po macierzyńsku biorącą zań odpowiedzialność. Posunęła się za daleko, zbyt wiele się ze mną kochała. Uświadomiła mi, że to, co dzieje się między nami, przekracza wszelkie granice. - Wciąż ciebie chcę - mruknęła półgłosem. Było pół do piątej po południu. Kiedy w nią wszedłem, skrzywiła się. - Boli? - spytałem szeptem. - Jasne, że boli! - odparta. - Ale nie waż się przestać. Zabiję cię, jeżeli przestaniesz. Potem zdałem sobie sprawę, że wcale nie żartowała. Gdybym się nie odkochał, w pewnym sensie rzeczywiście by mnie zabiła; zabilibyśmy się nawzajem. Ale ona po prostu przesoliła, a przy tym dokładnie wiedziała, co robi. - Lepiej już dajmy spokój - szepnąłem. Dochodziła piąta. - Nie, nie dawajmy - powiedziała zajadle. - Ale przecież cię boli - zaprotestowałem.

- Jeszcze za mało. A ciebie boli? - zapytała. - Trochę - przyznałem. - Ma cię boleć jak diabli. Idziesz na wierzch czy pod spód? - spytała posępnie. Kiedy Lilly znów zapukała do drzwi, niewiele brakowało, żebym zaczął naśladować Annie Syrenę; gdyby był gdzieś w okolicy nowy most, od mojego wrzasku pękłby na dwoje. - Przyjdź za godzinę! - wrzasnęła Franny. - Jest siódma - powiedziała Lilly. - Nie było mnie trzy godziny! - Idź z Frankiem na kolację! - zaproponowała Franny. - Jadłam z nim obiad! - No to kolację zjedz z ojcem! - Wcale mi się nie chce jeść. Muszę pisać. Pora, żebym znów trochę urosła. - Weź sobie wychodne na jedną noc! - Na całą noc? - Daj mi jeszcze trzy godziny - powiedziała Franny, a ja jęknąłem z cicha. Nie czułem się na siłach wytrzymać tak długo. - Franny, nie chce ci się jeść? - spytała Lilly. - Zawsze mogę coś zamówić do pokoju - odparła Franny. - A zresztą nie jestem głodna. Była jednak nienasycona; miała na mnie apetyt, który uratował nas oboje. - Franny, już dosyć - rzekłem błagalnym tonem. Musiało chyba być koło dziewiątej. Zrobiło się tak ciemno, że nic już nie widziałem. - Przecież mnie kochasz? - spytała. Jej ciało było jak bicz, jak sztanga nie na moje siły. O dziesiątej szepnąłem: - Franny, na miłość boską. Musimy z tym skończyć, bo zrobimy sobie krzywdę. - Nie, kochany - odparła szeptem. - Wszystko, tylko nie krzywdę. Nic złego nam się nie stanie. Będziemy żyli szczęśliwie - powiedziała, wpuszczając mnie w siebie po raz kolejny, ale nie ostatni. - Franny, już nie mogę - wyszeptałem. Ból dosłownie mnie oślepiał; byłem ślepy jak Freud albo jak ojciec. Ją musiało chyba jeszcze bardziej boleć. - Właśnie, że możesz, kochany - odpowiedziała takim samym szeptem. - Jeszcze tylko raz. Wiem, że dasz radę. - Franny, jestem wykończony - powiedziałem. - Prawie wykończony - poprawiła mnie. - Zrobimy to jeszcze raz, a potem koniec. Nigdy więcej. To już ostatni raz, kochany. Tylko sobie wyobraź, że mielibyśmy spędzać w ten sposób każdy dzień - powiedziała, przytulając się do mnie tak mocno, że aż mi dech zaparło. Zwariowalibyśmy. Nie sposób żyć z czymś takim - szepnęła. - No, dokończ, co zacząłeś powiedziała mi do ucha. - Jeszcze tylko raz, kochany. Ostatni raz! - krzyknęła. - Dobrze! - zawołałem. - Szykuj się. - Tak, tak, kochany - powiedziała. Poczułem, że kolanami ściska mi kręgosłup. - Witaj i żegnaj, kochany - szepnęła. - No! - zawołała, czując, że drżę. - No, no - rzekła kojącym tonem. - Już dobrze. Koniec, kropka. Nic więcej nie napisała - mruknęła. - Koniec. Jesteśmy wolni. Zrobiliśmy swoje. Pomogła mi dojść do wanny. Kiedy wszedłem do wody, zapiekło, jakby mnie natarto spirytusem. - To twoja krew, czy moja? - spytałem Franny; skoro my sami byliśmy już uratowani, usiłowała ratować łóżko. - Nieważne, kochany - odparła radośnie. - Tak czy owak się zmyje. „Jest to baśń - napisała potem Lilly - o całym życiu naszej rodziny”. Zgadzam się z nią. Bob z Iowy też by się zgodził. - Całe życie to jedna wielka baśń! - powiedziałby. I nawet Freud przyznałby mu rację. Obaj Freudowie. Bo rzeczywiście wszystko jest baśnią. Lilly przyszła akurat wtedy, kiedy pojawił się barek na kółkach, popychany przez mocno zdezorientowanego cudzoziemca; świeżej daty nowojorczyk przywiózł nam kolację z wielu dań i kilka butelek wina - o jedenastej wieczorem. - Co to za święto? - spytała Lilly. - John właśnie skończył długi bieg - ze śmiechem odparła Franny. - John, nie powinieneś nocą biegać po parku - rzekła Lilly, zaniepokojona. - Biegłem Piątą Aleją - powiedziałem. - Nic mi się nie mogło stać.

- Nic ci się nie mogło stać - powtórzyła Franny i znów parsknęła śmiechem. - Co jej jest? - spytała Lilly. - To chyba mój najszczęśliwszy dzień - odparła Franny, nie przestając chichotać. - A dla mnie to tylko jedno drobne zdarzenie wśród wielu innych - powiedziałem. Franny rzuciła we mnie bułką. Oboje się roześmialiśmy. - Jezu - rzekła Lilly. Zdołaliśmy doprowadzić ją do rozpaczy, a widok takiej masy jedzenia budził w niej odrazę. - A przecież życie mogło nam się tak nieszczęśliwie ułożyć - powiedziała Franny. Wszystkim, całej rodzinie! - dodała, atakując palcami sałatkę; otworzyłem pierwszą butelkę wina. - Mnie tam jeszcze się może nieszczęśliwie ułożyć - odparła Lilly i zmarszczyła brwi. - Jeżeli mi się trafi więcej takich dni jak dzisiejszy - dodała, kręcąc głową. - Lilly, siadaj i wcinaj - rzekła Franny; sama usiadła przy barku i zabrała się do ryby. - Właśnie, Lilly, za mało jesz - przytaknąłem, częstując się żabimi udkami. - Jadłam dziś obiad - oświadczyła Lilly. - Dosyć zresztą obrzydliwy. To znaczy jedzenie było niczego sobie, tylko porcje za duże. Jeden posiłek dziennie zupełnie mi wystarcza. Usiadła jednak przy barku i patrzyła, jak jemy. Z sałatki, którą pałaszowała Franny, wybrała szczególnie cienki strączek zielonej fasolki i zjadła połowę, a resztę odłożyła na mój spodeczek z masłem; wzięła do ręki widelec i zaczęła nim szturchać żabie udka na moim talerzu, ale wiedziałem, że to tylko ze zdenerwowania, bo w rzeczywistości wcale jej się nie chce jeść. - No to co dzisiaj napisałaś, Franny? - spytała. Franny miała pełne usta, lecz nie wahała się ani chwili. - Całą powieść - odparła. - Była potworna, ale musiałam ją napisać. Zrobiłam swoje i od razu wyrzuciłam. - Wyrzuciłaś? - zdziwiła się Lilly. - Może warto było zachować chociaż część. - E tam, gówno od początku do końca - powiedziała Franny. - John przeczytał kawałek, ale zaraz kazałam mu oddać, bo chciałam wszystko wyrzucić. Zadzwoniłam po pokojówkę i kazałam jej zabrać ten szajs. - Nie wyrzuciłaś sama, tylko kazałaś pokojówce? - spytała Lilly. - Brzydziłam się wziąć to świństwo jeszcze raz do ręki - wyjaśniła Franny. - A ile było stron? - zaciekawiła się Lilly. - Za dużo - odparła Franny. - A tobie jak się podobało? - spytała mnie Lilly. - Tandeta - stwierdziłem. - Mamy w rodzinie tylko jedną pisarkę. Lilly skwitowała to uśmiechem, ale Franny kopnęła mnie pod stołem; ku jej rozbawieniu ulało mi się trochę wina. - Miło, że we mnie wierzysz - powiedziała Lilly - ale za każdym razem, kiedy czytam finał „Wielkiego Gatsby’ego”, zaczynam wątpić w siebie. To taki piękny kawałek. Skoro nie potrafię napisać doskonałego zakończenia, to i zaczynać właściwie nie ma po co. Nie ma sensu pisać powieści, jeżeli się z góry zakłada, że „Wielki Gatsby” i tak jest niezrównany. Chociaż każdy ma prawo, żeby mu się noga powinęła. Jeżeli gotowa książka z jakichś powodów nie jest wybitna, no to trudno. Ale nim się zacznie, trzeba wierzyć, że może być wybitna. A to cholerne zakończenie „Wielkiego Gatsby’ego” czasem po prostu mnie rozkłada, nim usiądę do maszyny. Lilly zaciskała piąstki. Franny i ja zauważyliśmy, że tłamsi w rączce resztkę bułki. Nie lubiła jeść, ale zawsze znalazła sposób, żeby sponiewierać jedzenie i ani trochę się przy tym nie posilić. - Lilly, wciąż tylko się zamartwiasz - powiedziała Franny. - Rób swoje i tyle. Mówiąc „rób swoje” znowu kopnęła mnie pod stołem. Kiedy wracałem na Central Park South 222, czułem się jak kaleka. Właściwie dopiero po naszej monstrualnej kolacji zdałem sobie sprawę, że absolutnie nie dam rady przebiec dystansu, wyznaczonego przez dwadzieścia parę przecznic i zoo; ba, ledwo mogłem chodzić. Wstydliwe narządy przeszywał mi dotkliwy ból. Kiedy Franny wstała i sięgnęła po torebkę, zauważyłem, jak się skrzywiła; ona też boleśnie odczuwała skutki naszych ekscesów - zgodnie zresztą z własnym planem: przecież sama chciała, żebyśmy jeszcze po kilku dniach chodzili obolali. Dzięki temu bólowi mieliśmy pozostać przy zdrowych zmysłach; miał on

uświadomić nam, że jeśli nie przestaniemy uganiać się za sobą, sami ściągniemy na siebie zagładę. Franny pogrzebała w torebce i dała mi pieniądze na taksówkę, składając na moim policzku ogromnie cnotliwy, siostrzany pocałunek. Do dziś dnia nie ma między nami miejsca na inne pocałunki. Całujemy się tak, jak zazwyczaj się całują bracia i siostry. Może to i nudne, ale w ten sposób przynajmniej jakoś się mija otwarte okna. Wychodząc ze „Stanhope’a” w tę noc tuż przed Gwiazdką sześćdziesiątego czwartego roku, po raz pierwszy czułem się naprawdę bezpieczny. Byłem przekonany, że i reszcie mojej rodziny nic nie zagraża ze strony otwartych okien - że uszliśmy cało. Teraz wydaje mi się, że Franny i ja myśleliśmy tylko o sobie, że rozumowaliśmy trochę zanadto egoistycznie. Franny uważała chyba, że jej własna odporność jest zaraźliwa - bo ludzie uczuciowo odporni przeważnie tak myślą. A ja starałem się w miarę możności czuć to samo co ona. Koło północy złapałem taksówkę do śródmieścia i Piątą Aleją pojechałem na Central Park South; chociaż wstydliwe narządy zadawały mi katusze, byłem pewien, że do samego mieszkania jakoś dojdę. Przedtem chciałem jeszcze tylko obejrzeć świąteczną dekorację przed hotelem „Plaża”. Przyszło mi do głowy, żeby trochę nałożyć drogi i popatrzeć na zabawki w witrynach F.A.O. Schwarza. Jajo oszalałby na ich widok. Nigdy nie był w Nowym Jorku. Ale z drugiej strony pewnie przez całe życie wyobrażał sobie znacznie wspanialsze wystawy zawalone większymi stosami zabawek. Pokuśtykałem więc wzdłuż Central Park South. Numer 222 wypada między wschodnią a zachodnią częścią Manhattanu, ale właściwie bliżej wschodniej; uświadomiłem sobie, że to chyba miejsce w sam raz dla Franka i dla reszty naszej rodziny, bo wszyscy jesteśmy przecież uciekinierami z Instytutu Stosunków Wschód-Zachód. Istnieje fotografia Freuda Pierwszego, zrobiona w jego wiedeńskim mieszkaniu na Berggasse 19. Jest rok tysiąc dziewięćset czternasty; twórca psychoanalizy skończył pięćdziesiąt osiem lat. Jego spojrzenie zdaje się pytać: „A nie mówiłem?”; mina wyraża niezadowolenie, a zarazem troskę. Freud na tym zdjęciu ma w sobie tyle zdecydowania, co Frank, i tyle samo niepokoju, co Lilly. Wojna, która wybuchnie w sierpniu, unicestwi monarchię austrowęgierską; Herr Professor Doktor Freud utwierdzi się dzięki niej w przekonaniu, że jego diagnoza na temat agresji i skłonności do samozniszczenia drzemiącej w psychice człowieka była całkowicie słuszna. Patrząc na to zdjęcie łatwo można sobie wyobrazić, skąd wziął mu się pomysł, że ludzki nos to „twór genitalny”: prosto z lustra, jak twierdzi Frank. Freud musiał chyba nienawidzić Wiednia; trzeba mu jednak oddać sprawiedliwość, że nasz Freud podzielał tę nienawiść. Franny pierwsza to zauważyła; ona też nienawidziła Wiednia: na przykład w swej pogardzie dla obłudy seksualnej na zawsze pozostała rasową freudystką. Frank był freudystą w tym sensie, że nie cierpiał Straussa - to znaczy Straussa Pierwszego, czyli Johanna, wiedeńczyka w każdym calu, autora tej głupiej pieśni: „Szczęśliwy, kto zapomina o tym, czego zmienić nie może” („Die Fiedermaus”)- Ale obaj Freudowie byli chorobliwie opętani wszystkim, co zapomniane; obu interesowało to, co stłumione, to, o czym tylko śnimy. Pod tym względem bardzo odbiegali od wiedeńskiego szablonu. W dodatku nasz Freud nadał Frankowi tytuł księcia i powiedział, że nikt nie ma prawa nazwać go pedałem; Freud Pierwszy też zaskarbił sobie wdzięczność Franka, bo kiedy jakaś matka napisała do poczciwego doktora, błagając, żeby wyleczył jej syna z homoseksualizmu, szorstko odpowiedział, że homoseksualizm to nie choroba, więc i leczyć nie ma czego. Niejeden wielki mąż był homoseksualistą - oświadczył wielki Freud. - Strzał w dziesiątkę! - wykrzykiwał Frank. - Spójrzcie choćby na mnie! - No i na mnie - mawiała niedźwiedzica Susie. - Czemu nie wspomniał o wielkich kobietach? Jakby mnie kto pytał, to ten Freud jest trochę podejrzany. - Który Freud, Susie? - pytała Franny, żeby ją podrażnić. - Obaj - odpowiadała niedźwiedzica. - Do wyboru, do koloru. Jeden chodził z baseballowym kijem, a drugi miał coś na wardze. - Nie coś, tylko raka, Susie - zwrócił jej raz uwagę Frank nieco sztywnym tonem. - Jasne - odparła. - Ale mówił, że „coś mu się zrobiło na wardze”. Unikał słowa „rak”, a twierdził, że wszyscy inni boją się prawdy. - Za bardzo się go czepiasz, Susie - powściągnęła ją Franny. - Przecież to mężczyzna, no nie? - powiedziała niedźwiedzica.

- Za bardzo się czepiasz mężczyzn - rzekła Franny. - Właśnie, Susie - wtrącił Frank. - Powinnaś z którymś spróbować! - To może z tobą? - spytała, a Frank spąsowiał. - Nnnno - wyjąkał - prawdę mówiąc, nie bardzo mi po drodze. - Myślę, Susie, że siedzi w tobie ktoś, kogo nie znamy - powiedziała Lilly. - Ten ktoś chce się z ciebie wydostać. - O jejku - stęknęła Franny. - Może to niedźwiedź! - Może mężczyzna! - podsunął Frank. - A może po prostu miła kobieta, Susie - rzekła Lilly. Jako pisarka zawsze chciała w nas wszystkich widzieć bohaterów. W tamtą noc tuż przed Gwiazdką sześćdziesiątego czwartego roku szedłem noga za nogą po Central Park South, cały obolały; kiedy zacząłem myśleć o niedźwiedzicy Susie, przypomniała mi się inna fotografia Freuda - Sigmunda - którą też lubiłem. Na tej drugiej Freud ma osiemdziesiąt lat; za trzy lata umrze. Siedzi przy biurku na Berggasse 19; jest rok trzydziesty szósty: hitlerowcy wkrótce wygnają go z tego starego gabinetu w starym mieszkaniu i w ogóle z Wiednia, jego starego miasta. Bezkompromisowe okulary z powagą przycupnęły mu na nosie, na tym tworze genitalnym. Freud nie patrzy w obiektyw - skończył osiemdziesiąt lat i ma niewiele czasu; wzrok utkwił w swym dziele, a dla nas nie marnuje ani chwili. Ale ktoś na tym zdjęciu jednak patrzy w naszą stronę. To ulubiony pies Freuda, chowchow imieniem Jofi. Psy tej rasy przypominają zdegenerowane lwy; ten akurat ma szklane spojrzenie, zwykłe u psów gapiących się w obiektyw. Smutek też tak spoglądał; oczywiście po wypchaniu gapił się w aparat za każdym razem, kiedy robiono mu zdjęcie. Smutny piesek starego doktora Freuda znalazł się na fotografii, żeby przepowiedzieć najbliższą przyszłość, chociaż i bez niego moglibyśmy wyczytać smutek z kruchości bibelotów, napierających taką ciżbą, że dla ich właściciela zaczyna dosłownie brakować miejsca w gabinecie, w mieszkaniu na Berggasse 19, a wreszcie i w Wiedniu (mieście, którego nienawidził i które tę nienawiść odwzajemniało). Hitlerowcy nakleili mu potem swastykę na drzwiach: to cholerne miasto nigdy go nie lubiło. Czwartego czerwca trzydziestego ósmego roku osiemdziesięciodwuletni Freud przybył do Londynu; miał przed sobą rok życia - w obcym kraju. Naszego Freuda tylko jedno lato dzieliło wtedy od ostatecznego przesytu Żarłem; czekał go powrót do Wiednia, akurat gdy wszyscy niedoszli samobójcy, którzy w czasach Freuda Pierwszego tłumili swe popędy, zaczęli się przeistaczać w morderców. Frank pokazał mi esej profesora historii z Uniwersytetu Wiedeńskiego - bardzo mądrego człowieka nazwiskiem Friedrich Heer. Otóż Heer tak właśnie określa mieszkańców Wiednia z epoki freudowskiej (a definicja ta może się chyba zresztą odnosić do wiedeńczyków współczesnych obu Freudom): „samobójcy, którzy mieli niebawem stać się mordercami”; ludzie pokroju Fehlgeburt usiłujący przemienić się w Arbeiterów; Schraubenschlüsselowie podziwiający autora pornograficznych opowieści. Ludzie gotowi dać posłuch wskazówkom zaczerpniętym z pornograficznych snów. - A wiesz, że Hitler - chętnie przypomina mi Frank - panicznie się bał syfilisu. Jest w tym pewna ironia - stwierdza mój brat, stary nudziarz - zważywszy, że pochodził z kraju, w którym od wieków kwitnie prostytucja. Powiem warn, że w Nowym Jorku też kwitnie. Pewnej zimowej nocy stałem na rogu Central Park South i Siódmej Alei, patrząc w mrok, w stronę śródmieścia; wiedziałem, że są tam kurwy. Czując bolesne świerzbienie w członku, nadwerężonym przez natchnione wysiłki Franny, która uparła się ocalić mnie - a zarazem siebie samą - wiedziałem też, że nareszcie nic mi z ich strony nie grozi; że jestem bezpieczny, bo nie zagraża mi ani Franny, ani jej skrajne przeciwieństwo, czyli kurwy. Jakiś samochód trochę za szybko skręcił na rogu Siódmej Alei i Central Park South; minęła już północ i jedynym autem w moim polu widzenia było właśnie to, zanadto rozpędzone. Siedziała w nim cała zgraja ludzi, którzy słuchali radia i śpiewali do wtóru. Radio grało tak głośno, że bardzo wyraźnie usłyszałem fragment piosenki, chociaż okna w samochodzie zamknięto, bo noc była mroźna. Poznałem, że to wcale nie kolęda, i jakoś mi się ta muzyka wydała nie na miejscu w świątecznie udekorowanym Nowym Jorku, ale gwiazdkowe dekoracje to tylko sezonowy wystrój, a zasłyszany urywek pochodził z jednej z tych ponadczasowych melodii country, przy których serce się kraje. Piosenka wyrażała w sposób wyświechtany, lecz prawdziwy jakąś wyświechtaną prawdę. Od tamtej pory wciąż

nasłuchuję, czy aby nie doleci mnie ta melodia; czasem mi się zdaje, że ją słyszę, ale zaraz się okazuje, że to niezupełnie to samo. Franny pokpiwa, że był to pewnie szlagier „Do nieba tylko jeden grzech”. No i właściwie pasowałaby tu ta piosenka; prawie każdy numer w tym stylu by się nadał. No więc był ten strzęp piosenki, gwiazdkowe dekoracje, zima, ból we wstydliwych narządach - i ogromna ulga, że nareszcie jestem wolny i mogę żyć własnym życiem. I właśnie wtedy przemknął obok mnie ten zanadto rozpędzony samochód. Kiedy ruszyłem przez jezdnię na drugą stronę Siódmej Alei, bo rozejrzałem się i stwierdziłem, że już można, podniosłem głowę i zobaczyłem parę idącą w moim kierunku. Ci dwoje szli wzdłuż Central Park South z zachodu na wschód, w stronę hotelu „Plaża”. Potem doszedłem do wniosku, że nasze spotkanie pośrodku Siódmej Alei akurat w tę noc, kiedy Franny i ja odzyskaliśmy wolność, było nieuniknione. Tamci wydali mi się podpici - w każdym razie dziewczyna musiała wypić co nieco, bo opierała się o mężczyznę, tak że on też szedł trochę zygzakiem. Była młodsza od niego; przynajmniej w sześćdziesiątym czwartym roku powiedziałoby się o niej właśnie „dziewczyna”, a nie „kobieta”. Śmiała się, uwieszona na ramieniu chłopaka, który wyglądał jak mój rówieśnik, ale był starszy. Tamtej nocy w sześćdziesiątym czwartym dobiegał trzydziestki. Ostry śmiech dziewczyny roztrzaskiwał w kawałki lodowate powietrze; brzmiało to tak, jakby cieniutkie sople spadały z okapów domu zakutego w zimowy pancerz. Byłem oczywiście w świetnym humorze, więc chociaż drażnił mnie zimny śmiech nieznajomej, jak na mój gust trochę przeintelektualizowany, trochę za mało płynący z trzewi, i chociaż bolały mnie jaja i piekł kutas, spojrzałem na tę przystojną parę i uśmiechnąłem się. Rozpoznaliśmy się bez trudu, ten facet i ja. Nigdy bym przecież nie zapomniał tak typowej twarzy rozgrywającego, chociaż nie widziałem go od tamtej nocy Wszystkich Świętych, kiedy spotkaliśmy się na ścieżce, którą chadzali piłkarze - i którą należałoby im oddać w wyłączne użytkowanie. Podnosząc ciężary słyszałem czasem jego głos: - Ty, młody. Twoja siostra ma najładniejszą dupę w całej szkole. Czy ona komuś daje? - Owszem, mnie - mógłbym mu odpowiedzieć wtedy w nocy na Siódmej Alei. Ale się nie odezwałem, tylko stanąłem przed nim i stałem tak, póki nie nabrałem pewności, że wie, kim jestem. Nie zmienił się od tamtej pory; na moje oko wyglądał tak samo jak zawsze. Ja sam chyba się zmieniłem (tak mi się wydawało, bo wiedziałem, że od podnoszenia ciężarów zmieniło się przynajmniej moje ciało), ale przypuszczałem, że dzięki listom, którymi zasypywała go Franny, nasza rodzina musi trwać jak żywa w pamięci (choć niekoniecznie w sercu) Chippera Dove. Chipper Dove też przystanął pośrodku Siódmej Alei. Po paru sekundach rzekł półgłosem: - No, no, kogo my widzimy. Wszystko jest baśnią. Spojrzałem na dziewczynę Chippera Dove i powiedziałem: - Uważaj, bo jeszcze cię zgwałci. Dziewczyna wybuchła tym swoim nerwowym, wymuszonym śmiechem o dźwięku pękającego lodu, trzaskających sopelków. Dove też trochę się pośmiał. Staliśmy we trójkę pośrodku Siódmej Alei; taksówka jadąca do śródmieścia skręciła z Central Park South i o mało nas nie zabiła, ale tylko dziewczyna się wzdrygnęła - Chipper Dove i ja staliśmy nieporuszeni. - Stoimy na środku jezdni - powiedziała dziewczyna. Zauważyłem, że jest wyraźnie młodsza od Dove’a. Przebiegła na wschodnią stronę Siódmej Alei i tam czekała, ale my ani drgnęliśmy. - Miło, że Franny do mnie pisze - rzekł Dove. - Dlaczego ani razu nie odpisałeś? - spytałem. - Hej! - krzyknęła dziewczyna. Kolejna taksówka skręcająca w stronę śródmieścia wyminęła nas, trąbiąc głośno. - Franny też jest w Nowym Jorku? - zapytał Chipper Dove. W baśniach tak już bywa, że nie wiadomo, czego ludzie chcą. Z upływem lat wszystko się zmieniło. Nie wiedziałem, czy Franny chce się zobaczyć z Chipperem Dove. Nie miałem pojęcia, co mu pisze w listach. - Owszem, jest tutaj - powiedziałem ostrożnie, myśląc sobie, że Nowy Jork to wielkie miasto, więc niczym nie ryzykuję. - Powiedz, że chętnie bym się z nią spotkał - rzekł Dove i zrobił krok, żeby mnie ominąć. -

Muszę lecieć, dziewczyna czeka - szepnął tonem spiskowca i nawet mrugnął porozumiewawczo. Chwyciłem go pod pachy i zwyczajnie podniosłem; jak na rozgrywającego ważył niewiele. Nie stawiał oporu, ale szczerze się zdziwił, że z taką łatwością go dźwignąłem. Nie bardzo wiedziałem, co z nim dalej robić; zastanawiałem się przez jakąś minutę (przynajmniej dla niego musiała to być minuta), a potem go odstawiłem na ziemię. Po prostu go postawiłem przed sobą, pośrodku jezdni. - Zwariowaliście? - zawołała jego dziewczyna. Dwie taksówki, które chyba się ścigały, minęły nas - jedna z lewej, druga z prawej; kierowcy długo nie zdejmowali dłoni z klaksonów, pędząc w stronę śródmieścia. - Mów, po co chciałbyś się zobaczyć z moją siostrą - powiedziałem. - Po drodze chyba trochę pomachałeś hantlami - odparł Chipper Dove. - Trochę - przytaknąłem. - Po co chcesz się widzieć z moją siostrą? - No, żeby ją przeprosić, między innymi - wymamrotał; komu jak komu, ale jemu nigdy bym nie uwierzył; w lodowatobłękitnych oczach miał ten swój lodowatobłękitny uśmiech. Moje mięśnie chyba tylko trochę go onieśmielały; było w nim tyle arogancji, ile nie pomieściłoby serce ani umysł normalnego człowieka. - Mogłeś przynajmniej raz odpisać - powiedziałem. - Mogłeś przeprosić w liście, w każdej chwili. - No... - odparł, przestępując z nogi na nogę, jak rozgrywający, kiedy się ustawia, szykując się do przyjęcia piłki. - Wiesz, to tak trudno powiedzieć - rzekł, a ja o mało go na miejscu nie zabiłem; mogłem ścierpieć od niego prawie wszystko, tylko nie prawdomówność; kiedy się tak szczerze odezwał, ledwo to zniosłem. Poczułem, że chętnie bym go uściskał jeszcze mocniej niż Arbeitera, ale na szczęście dla nas obu zmienił ton. Widocznie zacząłem go niecierpliwić. - Słuchaj - powiedział. - Według ustawy o przedawnieniu jestem czysty, chyba żebym popełnił morderstwo. Pewnie wiesz, że gwałt to niezupełnie morderstwo. - Niezupełnie - odparłem. Kolejna taksówka o mało nas nie przejechała. - Chipper! - krzyknęła dziewczyna. - Mam wezwać policję? - Słuchaj - powtórzył Dove. - Powiedz Franny, że bardzo chętnie bym się z nią zobaczył. Nic więcej. Wygląda na to - dodał, a w jego głosie pojawił się ten sam błękitny chłód, który miał w oczach - wygląda na to, że ona też chciałaby się ze mną spotkać. Przecież tyle razy do mnie pisała. Prawie narzekał - jakby listy od mojej siostry właściwie go nudziły! - Jeżeli chcesz się z nią widzieć, to sam ją zawiadom - powiedziałem. - Zostaw jej wiadomość i niech sama zadecyduje, czy chce się z tobą spotkać. Zostaw wiadomość w „Stanhopie”. - W hotelu? - spytał. - To ona jest tu tylko przejazdem? - Nie, stale tam mieszka. Jesteśmy przecież rodziną hotelarzy. Już zapomniałeś? - Racja! - przyznał ze śmiechem. Czułem, że myśli, jaki to wielki skok: przedtem hotel „New Hampshire” (wszystko jedno, pierwszy czy drugi, chociaż on oczywiście nie znał drugiego), a teraz „Stanhope”. - No, no - dodał. - Więc Franny mieszka w „Stanhopie”. - Kupiliśmy „Stanhope’a” - oświadczyłem. Nie mam pojęcia, dlaczego tak skłamałem, ale po prostu musiałem jakoś mu dołożyć. Zrobił trochę oszołomioną minę, sprawiając mi co najmniej umiarkowaną przyjemność; zielone auto sportowe minęło go z tak bliska, że jego szalik załopotał w nagłym podmuchu powietrza. Dziewczyna znów odważyła się wejść na jezdnię Siódmej Alei i ostrożnie do nas podeszła. - Chipper, proszę cię - rzekła miękko. - Macie prócz tego jeszcze jakieś hotele? - spytał Dove, siląc się na opanowany ton. - Należy do nas pół Wiednia - powiedziałem. - I to ta ważniejsza połowa. A tutaj „Stanhope” to tylko początek długiej serii. Zawładniemy całym Nowym Jorkiem. - A jutro światem? - w jego głosie odezwał się ten sam lodowatobłękitny zaśpiew. - Najlepiej spytaj Franny - poradziłem. - Uprzedzę ją, że się z nią skontaktujesz. Zacząłem odchodzić, bo jeszcze bym mu coś zrobił, ale usłyszałem, że jego dziewczyna pyta: - Co to za Franny? - Moja siostra! - krzyknąłem. - Twój przyjaciel ją zgwałcił! On i jego dwaj kumple zerżnęli ją po kolei! Tym razem nie roześmiał się ani Chipper Dove, ani jego dziewczyna. Zostawiłem ich

pośrodku Siódmej Alei. Gdybym wtedy usłyszał pisk opon i hamulców, a potem głuchy łomot ciał walących o blachę albo o chodnik, nawet bym się nie obejrzał. Dopiero kiedy poczułem, że to naprawdę mnie samego tak bolą wstydliwe narządy, zdałem sobie sprawę, że za daleko zaszedłem. Dawno minąłem Central Park South 222 i właśnie krążyłem po Rondzie Kolumba, musiałem więc zawrócić na wschód. Kiedy znów się znalazłem na Siódmej Alei, nie było tam już Chippera Dove ani jego dziewczyny. Przez chwilę nawet się zastanawiałem, czy mi się to całe spotkanie nie przywidziało. Tak bym chyba zresztą wolał. Byłem niespokojny o to, jak Franny sobie poradzi z tą historią, jak się z nią (wedle określenia Susie) „rozprawi”. Nawet się bałem jej powiedzieć, że spotkałem Chippera Dove. No bo na przykład jak by to przeżyła, gdyby Dove w końcu jednak się do niej nie odezwał? Wydawało mi się to niesprawiedliwe, że akurat w noc naszego triumfu musiałem się napatoczyć na gwałciciela Franny i zdradzić mu jej adres. Wiedziałem, że sytuacja mnie przerasta, że straciłem grunt i pod nogami mam głębię. Nie potrafiłem odgadnąć, czego chce Franny. Potrzebowałem rady eksperta od gwałtów. Frank już spał, a zresztą nie znał się na gwałtach. Ojciec też spał w pokoju, który z nim dzieliłem. Spojrzałem na leżącą przy jego łóżku Lagę z Louisville i odgadłem, co by mi doradził w sprawie gwałtu: jakiekolwiek byłoby to zalecenie, nie dałoby się go spełnić bez machania Lagą. Zdejmując buty niechcący zbudziłem ojca. - Przepraszam - szepnąłem. - Śpij, śpij. - Ależ długo biegałeś - stęknął. - Musisz być wykończony. Oczywiście byłem wykończony, lecz ani trochę nie chciało mi się spać. Podszedłem do biurka i usiadłem naprzeciw sześciu telefonów Franka. Etatową rzeczoznawczynię od spraw gwałtu (tę z drugiego hotelu „New Hampshire”) dzieliła ode mnie zaledwie długość kabla; źródło porad, których potrzebowałem, przeniosło się do Nowego Jorku: niedźwiedzica Susie mieszkała w Greenwich Village. Podniosłem słuchawkę, chociaż była pierwsza w nocy. Problem nareszcie się zmaterializował. Fakt, że zbliżało się Boże Narodzenie sześćdziesiątego czwartego roku, nie miał znaczenia, bo myśmy się cofnęli do nocy Wszystkich Świętych w pięćdziesiątym szóstym. Był już najwyższy czas, żeby wszystkie listy Franny pisane w próżnię doczekały się odpowiedzi. Czarne Ramię Sprawiedliwości dowodzone przez Juniora Jonesa oddało potem Nowemu Jorkowi wielkie usługi, ale w tamtym okresie sam Junior dopiero wracał do zdrowia, nadszarpniętego przez ten bandycki sport, jakim jest amerykański futbol; trzy lata poświęcił studiom prawniczym, a przez następnych sześć lat organizował CRS. W końcu jednak przyszedł mojej siostrze z odsieczą, ale zrobił to po swojemu, czyli trochę późno. A problem Chippera Dove nie chciał czekać; Dove wyszedł z kryjówki, chociaż Harold Swallow go nie odnalazł, ja zaś wiedziałem, że Franny ma szansę z nim się rozprawić tylko przy pomocy mądrego niedźwiedzia. Nasza poczciwa niedźwiedzica Susie sama jest jedną wielką baśnią. O pierwszej w nocy skoczyła do telefonu tak jak bokser rzucony na liny zrywa się do kolejnego ataku. - Dureń pierdolony! Nocna menda! Zboczeniec! - ryknęła. - To ja - powiedziałem. - Jezu - odparta Susie. - A już myślałam, że to jakiś świński telefon. Kiedy jej opowiedziałem o spotkaniu z Chipperem Dove, uznała, że jest to jednak świński telefon. - Moim zdaniem Franny wcale się nie ucieszy, że mu podałeś jej adres - oświadczyła. - Moim zdaniem wszystkie te listy pisała właśnie po to, żeby nigdy więcej nie usłyszeć od niego ani słowa. Susie mieszkała w Greenwich Village, w potwornej okolicy. Franny chętnie ją odwiedzała, Frank też czasem do niej wpadał, jeśli akurat był w pobliżu (tuż za rogiem jej domu mieścił się bar w sam raz w guście Franka), ale Lilly i ja nie cierpieliśmy tej dzielnicy. To Susie do nas przyjeżdżała. W Greenwich Village mogła sobie być niedźwiedzicą, kiedy tylko miała ochotę, bo niektórzy jej sąsiedzi wyglądali gorzej niż niedźwiedzie. Ale przyjeżdżając do nas musiała wyglądać normalnie: w niedźwiedzim kostiumie nie wpuszczono by jej do „Stanhope’a”, a na Central Park South jakiś policjant mógłby ją zastrzelić, myśląc, że uciekła z zoo w Central Parku.

Nowy Jork to nie Wiedeń; Susie co prawda próbowała wyleźć z niedźwiedziej skóry, ale w Greenwich Village spokojnie wracała do nałogu i nikt tego nawet nie zauważał. Do spółki z dwiema innymi kobietami wynajmowała mieszkanie, które za całą łazienkę miało sedes, zlew i kran z zimną wodą; przyjeżdżała do nas, żeby się wykąpać, ale wolała to robić u Lilly w „Stanhopie” niż w ociekającej przepychem łazience Franka na Central Park South 222; podejrzewam, że potencjalne zagrożenie ze strony klozetów chlustających wzwyż sprawiało jej dodatkową przyjemność. W tamtym okresie usiłowała zostać aktorką. Obie jej współlokatorki należały do grupy zwanej Warsztatem Ulicznym. Był to warsztat dla aktorów, kształcący ulicznych klownów. Frank twierdził, że gdyby Mysikról jeszcze żył, to mógłby dostać tam etat. Ale ja uważałem, że jeśliby w Wiedniu istniało coś w rodzaju Warsztatu Ulicznego, to może Mysikról dożyłby naszych czasów. Potrzebne są takie miejsca, w których można się uczyć tańców ulicznych, sztuki naśladowania zwierząt, pantomimy, jazdy na jednokołowych rowerach i terapii krzykiem, a także odgrywać sceny upodlenia - ale tylko na niby. Susie twierdziła, że Warsztat Uliczny przede wszystkim uczy ją odnajdywać bez niedźwiedziego kostiumu tę pewność siebie, którą ma, kiedy występuje jako niedźwiedzica. Nie ukrywała, że idzie to pomału; tymczasem kazała jednak specowi od zwierzęcych kostiumów z Greenwich Village przerobić swój niedźwiedzi strój - ot, na wszelki wypadek. - Powinieneś go teraz zobaczyć - powtarzała. - No bo jeżeli ci się zdaje, że przedtem wyglądałam jak prawdziwy niedźwiedź, to jeszcze niewiele wiesz! - Rzeczywiście nieźle się prezentuje - powiedział mi Frank. - Paszcza wygląda nawet, jakby była wilgotna, a ślepia są po prostu niesamowite. No i te kły - rzekł Frank, wielbiciel kostiumów i mundurów. - Kły są wspaniałe. - Ale przecież my chcemy, żeby Susie wreszcie wyrosła z niedźwiedzicy - stwierdziła Franny. - Chcemy, żeby wylazł z niej ten niedźwiedź, co w niej tkwi - rzekła Lilly, a my zaczęliśmy chrząkać wszyscy naraz i wydawać różne inne obrzydliwe dźwięki. Lecz kiedy opowiedziałem Susie, jak to Franny i ja uratowaliśmy się nawzajem przed sobą tylko po to, żeby znów się napatoczyć na Chippera Dove - podeszła do tego ogromnie rzeczowo; dla swoich bliskich zawsze była niezastąpioną przyjaciółką, gotową służyć im w ciężkich czasach za niedźwiedzia. - Jesteś u Franka? - spytała. - Tak - odparłem. - Zaraz tam będę. Wytrzymaj chwilę, młody. Uprzedź portiera. - Mam mu powiedzieć, żeby wpuścił niedźwiedzia czy ciebie? - Jeszcze się kiedyś zdziwisz, kotku, jak zobaczysz najprawdziwszą Susie - powiedziała. I rzeczywiście pewnego dnia mnie zadziwiła. Ale nim dotarła na Central Park South 222, zadzwonił jeden z sześciu telefonów Franka. Była to Lilly. - Co się stało? - spytałem. Dochodziła druga w nocy. - Chipper Dove - szepnęła Lilly wystraszonym głosikiem. - Dzwonił tu! Chciał mówić z Franny! A to skurwiel, pomyślałem. Żeby do dziewczyny, którą zgwałcił, dzwonić w nocy i ją budzić! Chciał się widocznie upewnić, że Franny mieszka w „Stanhopie”. No, to już wie. - Co mu Franny powiedziała? - zapytałem. - Nie chciała z nim rozmawiać - rzekła Lilly. - Nie mogła. Nie była w stanie poruszyć ustami. Słowa nie chciały jej przejść przez gardło. Powiedziałam, że Franny wyszła, a on na to, że jeszcze zadzwoni. Lepiej do nas przyjedź. Franny się boi - szepnęła Lilly. - Nigdy jeszcze nie widziałam, żeby się bała. Nie chce nawet z powrotem się położyć, tylko wciąż wygląda przez okno. Pewnie myśli, że on ją znowu zgwałci. Poszedłem do Franka i go obudziłem. Siadł wyprostowany, zrzucając z siebie kołdrę i odtrącając krawiecki manekin. - Dove - szepnąłem. To wystarczyło. Zaledwie powiedziałem „Chipper Dove”, Frank zbudził się, jakby przez wszystkie minione lata ani na chwilę nie przestał walić w czynele. Nagraliśmy ojcu wiadomość na magnetofon przy łóżku. Powiedzieliśmy tylko tyle, że jesteśmy w „Stanhopie”. Ojciec całkiem nieźle sobie radził z telefonem: po prostu liczył dziurki w tarczy. Mimo to często się mylił, i tak go to złościło, że za każdym razem krzyczał na tego, kto z drugiej strony podniósł słuchawkę - zupełnie jakby to tamta osoba zawiniła.

- Jezu! - wrzeszczał. - Sam pan jesteś pomyłka! W ten sposób on i jego Laga z Louisville na miarę swoich skromnych możliwości sterroryzowali część Nowego Jorku. Kiedy Frank i ja wychodziliśmy z domu na Central Park South 222, w drzwiach spotkaliśmy się z Susie. Musieliśmy pobiec po taksówkę aż do Ronda Kolumba. Susie nie miała na sobie niedźwiedziego kostiumu, tylko stare spodnie i trzy swetry włożone jeden na drugi. - Jasne, że Franny się boi - powiedziała, kiedy pędziliśmy w stronę „Stanhope’a”. - Ale musi się w końcu rozprawić z tą historią. Strach to jeden z pierwszych etapów, moi drodzy. Jeżeli uda jej się wyjść z tej cholernej fazy, to wejdzie w stadium gniewu. A jak poczuje gniew, to już będzie w domu, nareszcie wolna. Spójrzcie tylko na mnie. Frank i ja spojrzeliśmy na nią, nic nie mówiąc. Wiedzieliśmy, że pod nogami mamy głębię. Franny owinięta kocem siedziała na krześle przysuniętym do samego grzejnika i wyglądała przez okno. Gmach Metropolitan Museum stał w przedświątecznym chłodzie niby zamek porzucony przez króla i królową - tak opuszczony, jakby spoczywała na nim klątwa; omijali go nawet wieśniacy. - Jak ja teraz wyjdę na ulicę? - szeptem spytała mnie Franny. - Wszędzie mogę go spotkać. Nie odważę się wyjść. - Franny, Franny - powiedziałem. - On cię nigdy więcej nie dotknie. - Nie trzeba jej o niczym zapewniać - przerwała mi Susie. - Nie tędy droga. Trzeba zadawać pytania. Spytajcie, co by chciała zrobić? - Franny, co byś chciała zrobić? - spytała Lilly. - Zrobimy wszystko, co zechcesz - powiedział Frank. - Zastanów się, co byś chciała, żeby się stało - rzekła do Franny niedźwiedzica Susie. Franny zadrżała, szczękając zębami. W apartamencie można było się udusić, ale ona przemarzła do szpiku kości. - Chcę go zabić - powiedziała półgłosem. - Nic nie mów - szepnęła mi do ucha niedźwiedzica Susie. I tak zresztą nie miałem nic do powiedzenia. Przesiedzieliśmy w ten sposób jakąś godzinę. Franny wciąż wyglądała przez okno. Susie rozmasowała jej plecy, żeby ją trochę rozgrzać. W pewnej chwili pochyliłem się, bo Franny chciała mnie o coś spytać. - Jeszcze cię boli? - szepnęła z lekkim uśmieszkiem. Ja też się uśmiechnąłem i skinąłem głową. - To tak jak mnie - odparła i znów się uśmiechnęła, ale zaraz znów wyjrzała przez okno i rzekła: - Chciałabym, żeby już nie żył. Po krótkiej pauzie powiedziała: - Po prostu nie jestem w stanie wyjść na ulicę. Jeść mogę i tutaj, ale któreś z was musi przez cały czas być ze mną. Obiecaliśmy jej to. - Zabijcie go - zażądała, kiedy nad parkiem zaczęło się rozwidniać. - On może być wszędzie dodała, patrząc w jaśniejące niebo. - Skurwysyn! - wrzasnęła nagle. - Chciałam go zabić! Dyżurowaliśmy przy niej przez kilka dni. Na użytek ojca zmyśliliśmy historyjkę o tym, że Franny ma grypę i leży w łóżku, bo chce wyzdrowieć przed Gwiazdką. Uznaliśmy, że to rozsądne kłamstwo. Ostatecznie Franny już wcześniej okłamała ojca w związku z Chipperem Dove, kiedy powiedziała, że ją tylko „pobito”. Nie mieliśmy żadnego planu: nie wiedzieliśmy, co Franny chce zrobić, jeśli Chipper Dove rzeczywiście zadzwoni po raz drugi. - Zabijcie go - powtarzała w kółko. Kiedy staliśmy we dwóch w holu „Stanhope’a”, czekając na powolną windę, Frank powiedział: - Może rzeczywiście powinniśmy go zabić. Byłoby po sprawie. Franny zawsze nam przewodziła, a kiedy się gubiła, gubiliśmy się wszyscy. Zęby ustalić plan działania, musieliśmy zasięgnąć jej opinii. - Może on już nigdy nie zadzwoni - powiedziała Lilly. - Przecież jesteś pisarką - rzekł Frank. - Powinnaś się znać na tych sprawach. Oczywiście, że zadzwoni. Było to jedno z tych jego stwierdzeń, wymierzonych przeciwko całemu światu; Frank wyrażał w nich swój przewrotny pogląd, że w każdej sytuacji musi się zdarzyć akurat to,

czego najmniej sobie życzymy. Ten jego Weltanschauung w pewnym momencie udzielił się Lilly jako pisarce. Ale co do Chippera, to Frank się nie pomylił: Dove zadzwonił po raz drugi i właśnie Frank odebrał telefon. Kosztowało go to sporo nerwów; słysząc lodowatobłękitny głos aż się wzdrygnął na kanapie: tak był wstrząśnięty, że trzepnął ręką w lampę, która stała obok. Abażur zaczął wirować i Franny od razu się połapała, kto dzwoni. Z krzykiem wybiegła do sypialni Lilly, bo była to najbliższa kryjówka. Niedźwiedzica Susie i ja pobiegliśmy za nią. Rzuciła się na łóżko Lilly, a my przytrzymaliśmy ją i próbowaliśmy uspokoić. - Hmmm, nie ma jej w tej chwili - rzekł Frank do Chippera Dove. - Może zostaw swój numer, to do ciebie zadzwoni? Chipper Dove podał Frankowi swój numer, a nawet dwa: telefon domowy i drugi do pracy. Na myśl o tym, że on ma jakąś posadę, Franny nagle oprzytomniała. - Gdzie pracuje? - spytała Franka. - Nooo... - zaczął Frank. - Powiedział mi tylko, że pracuje w firmie swojego wuja. Wiecie, jak ludzi to rajcuje, kiedy mówią „firma”. Zawsze jakaś pierdolona „firma”, cokolwiek się za tym słowem kryje. - To może być wszystko i nic, Franny - powiedziałem. - Firma produkcyjna, firma handlowa. - Albo firma gwałcicieli - podsunęła Lilly, a Franny się roześmiała: pierwszy dobry znak od kilku dni. - Dzielna dziewczynka - pochwalił ją Frank. - Ten gnój, ten zasraniec nad zasrańcami! - wrzasnęła Franny. - Dzielna dziewczynka - pochwaliła ją z kolei niedźwiedzica Susie. - Ten kutas pracuje w jakiejś pierdolonej firmie swojego wuja! - powiedziała Franny. - Zgadza się - przytaknąłem. W końcu Franny oświadczyła: - Nie zależy mi na tym, żeby go zabić. Chcę go tylko nastraszyć. Przerazić - dodała z nagłym dreszczem i rozpłakała się. - On mnie naprawdę przestraszył! - zawołała. - Rany boskie, do tej pory się go boję! Więc nastraszę skurwiela! Teraz moja kolej. - To rozumiem - powiedziała niedźwiedzica Susie. - Nareszcie zaczynasz się rozprawiać z tą historią. - Zgwałćmy go! - zaproponował Frank. - Ale kto by chciał? - spytała Lilly. - Dla dobra sprawy bym się podjęła - rzekła Susie. - Ale jemu chyba nawet ze mną byłoby dobrze. Pod tym względem każdy facet to straszna menda. Może być wściekły, że baba ma tyle ikry, ale jego chujowi jest dobrze. - Nie możemy go zgwałcić - zadecydowała Franny. Pomyślałem, że wróciła do siebie, skoro znów sięga po przywództwo. - Możemy zrobić, co nam się żywnie podoba - twierdził Frank, wieczny agent i organizator. - Choćbyśmy nawet wymyślili, jak go zgwałcić - powiedziała Susie - choćbyśmy mu dobrali idealnego gwałciciela, to i tak nie byłoby to samo, bo ten jebus znalazłby jakiś sposób, żeby jednak mieć trochę przyjemności. I wtedy głos zabrała Lilly, nasza pisarka. Nasza mała twórczyni, z nas wszystkich obdarzona największą wyobraźnią. - Nie miałby przyjemności, gdyby myślał, że gwałci go niedźwiedź - powiedziała. - Sodomia! - zawołał Frank, klaszcząc w ręce, jakby dzwonił tymi samymi czynelami, którymi niegdyś potraktował Chippera Dove. - Załatwimy skurwysyna po sodomsku! - Chwilę, kurwa! - powstrzymała go niedźwiedzica Susie. - On może sobie myśleć, że to niedźwiedź, ale ja będę wiedziała, że to on. Wprawdzie dla dobra sprawy jestem gotowa do wszelkich poświęceń - powiedziała, zwracając się do Franny. - Dla ciebie zrobię wszystko, kotku, ale daj mi czas do namysłu. - Przecież chyba nie musiałabyś go naprawdę gwałcić - odparła Franny. - Myślę, że samym udawaniem napędziłabyś mu dość strachu. - Mogłabyś udawać niedźwiedzicę w czasie rui - podsunęła Lilly. - Niedźwiedzica w rui! - z rozkoszą zawył Frank. - To jest to! - wrzasnął dziko. Niedźwiedzica w rui dostaje amoku! Mogłabyś wziąć jaja tego skurwysyna w swoją straszliwą paszczękę! Pomyślałby, że niedźwiedź obciąga mu druta! Raz a dobrze, i nigdy więcej! - dodał Frank.

- Mogłabym go doprowadzić do granic wytrzymałości - powiedziała niedźwiedzica Susie. - Ale nie dalej - ostrzegła Franny. - Chcę go tylko nastraszyć. - Przerazić na śmierć - rzekł Frank, wyczerpany. - Niezupełnie - sprostowała Lilly. - Prawie na śmierć. - Niedźwiedzica w rui - powiedziałem. - Genialny pomysł, Lilly. - Dajcie mi tylko jeden dzień - poprosiła Lilly. - Na co? - spytała Susie. - Na ułożenie scenariusza. Zajmie mi to cały dzień. - Jesteś kochana - powiedziała Franny i uściskała Lilly. - Będziecie musieli bezbłędnie zagrać swoje role uprzedziła nas Lilly. - Rany boskie, przecież ja się uczę na aktorkę! - ryknęła Susie. - A żeby było lepiej, to przyprowadzę jeszcze dwie osoby. Przydadzą ci się, Lilly? - Owszem, jeżeli to kobiety - rzekła Lilly, marszcząc brwi. - No jasne, że kobiety! - odparła Susie oburzonym tonem. - A dla mnie znajdzie się rola? - spytał Frank. - Nie jesteś kobietą, Frank - zwróciłem mu uwagę. - Może Lilly chce mieć czysto damski skład. - Jestem pedałem - z urazą rzekł Frank. - A Chipper Dove o tym wie. - Mogę załatwić świetny kostium dla Franka - powiedziała Susie, zwracając się do Lilly. - Naprawdę? - spytał Frank, podekscytowany. Od dłuższego czasu nie miał okazji się przebierać. - Dajcie mi to trochę dopracować - poprosiła pracowita Lilly; zawsze ciut, ciut zanadto przykładała się do pracy. - Wszystko musi być idealnie zgrane - dodała. - Zęby całość wyszła wiarygodnie, wszystko musi być na swoim miejscu. - Czy ja też będę musiała grać? - spytała nagle Franny. Widać było, że wolałaby tego uniknąć, a przynajmniej boi się wziąć udział w takim przedstawieniu; chciała, żeby nasz zamiar się spełnił, chciała przy tym być, ale nie wiedziała, czy sama zdoła wkroczyć do akcji. Wziąłem ją za rękę. - Będziesz musiała do niego zadzwonić - powiedziałem. Znów przeszedł ją dreszcz. - Wystarczy, że go tu zaprosisz - dodała Lilly. - Jak już go tu ściągniesz, to potem możesz się prawie nie odzywać. Nic nie będziesz musiała robić, obiecuję. Ale sama musisz do niego zadzwonić. Franny znów wyjrzała przez okno. Pomasowałem jej ramiona, żeby ją rozgrzać. Frank pogłaskał ją po głowie; miał ten irytujący zwyczaj, że okazywał ludziom uczucia głaszcząc ich, jakby byli psami. - No, Franny - powiedział. - Dasz radę, zobaczysz. - Musisz dać radę, kotku - łagodnie rzekła niedźwiedzica Susie, po przyjacielsku kładąc łapę na ramieniu Franny. - Teraz albo nigdy, Franny. Pamiętasz? - szepnąłem. - Miejmy to nareszcie z głowy, żeby każde z nas mogło znów się zająć resztą swoich spraw, resztą własnego życia. - Reszta własnego życia - z zadowoleniem powtórzyła Franny. - Dobra - szepnęła. - Jeżeli Lilly potrafi napisać scenariusz, to ja potrafię wykonać ten pierdolony telefon. - No to wynoście się wszyscy - zarządziła Lilly. - Muszę się brać do roboty - dodała stroskanym tonem. Pojechaliśmy całą czwórką do Franka, żeby razem z ojcem urządzić jubel. - Ojcu ani słowa - powiedziała Franny. - Jego do tej sprawy nie włączajmy. Ja tam wiedziałem, że tata prawie przez cały czas jest wyłączony ze wszystkiego, co się wokół niego dzieje. Ale nim znaleźliśmy się u Franka, ojciec podjął wreszcie pewną drobną decyzję. Mając do wyboru nieskończoną liczbę wariantów nie zdołał ułożyć niczego, co Bob z Iowy nazwałby „gryplanem”; wciąż nie wiedział, czego właściwie chce. Uśmiech losu był dla niego wariantem nowym i nieznanym. Lecz nim w balowych nastrojach wkroczyliśmy do mieszkania, udało mu się podjąć przynajmniej jedną drobną decyzję. - Chcę mieć psa-przewodnika - oświadczył. - Przecież masz nas, tato - odparł Frank. - Zawsze jest pod ręką ktoś, kto może cię zaprowadzić, dokąd tylko zechcesz - powiedziałem. - To nie załatwia sprawy - rzekł ojciec. - Muszę mieć przy sobie jakieś zwierzę. - O jejku - powiedziała Franny. - Może byś wziął Susie do tej roboty?

- Susie musi przestać być niedźwiedzicą - odparł. - Nie powinniśmy jej wodzić na pokuszenie. Wszyscy zrobiliśmy skruszone miny i tylko Susie promieniała. Ojciec nie widział naszych twarzy. - A zresztą - dodał - Nowy Jork to straszne miejsce dla niedźwiedzia. Obawiam się, że minęły czasy niedźwiedzi - westchnął. - Za to poczciwy pies-przewodnik... No bo widzicie - rzekł prawie zawstydzony, że musi przyznać, jak bardzo jest samotny - miałbym przynajmniej do kogo mówić. Każde z was ma własne życie, a jeżeli nie ma, to będzie miało. Naprawdę chcę tylko psa, nic więcej. A że przy okazji będzie przewodnikiem, to już mniej istotne. Chciałbym po prostu mieć jakąś miłą psinę. Mogę? - Jasne, tato - powiedział Frank. Franny ucałowała ojca i obiecała, że dostanie psa na Gwiazdkę. - Tak szybko? - zdziwił się. - Psa-przewodnika chyba nie można kupować na łapu-capu. Gdyby się trafił źle wytresowany, byłyby problemy. - Wszystko jest możliwe, tato - rzekł Frank. - Już ja się tym zajmę. - Na miłość boską, Frank - powiedziała Franny. - Pies będzie od nas wszystkich, jeśli pozwolisz. - Jeszcze jedno - powiedział ojciec. Niedźwiedzica Susie położyła mi łapę na ręce, jakby nawet ona wiedziała, co za chwilę usłyszymy. - Jeszcze tylko jeden szczegół - rzekł ojciec. W zupełnym milczeniu czekaliśmy na dalszy ciąg. - Pies nie ma prawa być podobny do Smutka. To wy musicie go wybrać, skoro macie oczy. Tylko żeby w żaden sposób nie przypominał Smutka. Lilly napisała baśń na zamówienie, a my zagraliśmy swoje role. Doskonale wcieliliśmy się w baśniowe postacie. W ostatni dzień roboczy przed Bożym Narodzeniem sześćdziesiątego czwartego roku Franny wzięła głęboki oddech i wykręciła numer „firmy” Chippera Dove. - Cześć, to ja! - rzekła promiennie. - Muszę zjeść z tobą lunch bez przyzwoitki, ale to koniecznie. Tak, mówi Franny Berry. W każdej chwili możesz po mnie wstąpić. Tak, w „Stanhopie”. Apartament 1201. Tu Lilly wyrwała jej słuchawkę i zrzędliwym tonem, jaki wydobyłaby z siebie mało która pielęgniarka, spytała na tyle głośno, żeby Chipper Dove usłyszał: - Do kogo znowu dzwonisz? Było powiedziane, że masz nigdzie nie dzwonić! Odłożyła słuchawkę. Zaczęło się czekanie. Franny poszła do łazienki i zwymiotowała. Kiedy wróciła, czuła się lepiej. Wyglądała okropnie, ale wymagał tego scenariusz. Ucharakteryzowały ją dwie facetki z Warsztatu Ulicznego, a takie specjalistki potrafią czynić cuda: wzięły w obroty piękną kobietę i zrobiły z niej ruinę. Franny miała trupią cerę, bladą jak kreda; jej usta przypominały otwartą ranę, a oczy kłuły jak dwie igły. Ubrana była na biało, niczym panna młoda. Baliśmy się, że scenariusz Lilly może się okazać trochę zanadto teatralny. Frank stał przy oknie i wyglądał na ulicę. Ubrany był w czarny trykot i długą zielonkawą szatę. Miał leciuteńko umalowane usta. - Sam nie wiem - rzekł z niepokojem. - A jeżeli on nie przyjdzie? Były z nami dwie przyjaciółki Susie, skrzywdzone kobiety z Warsztatu Ulicznego. Wiedzieliśmy od Susie, że skrzywdzili je mężczyźni. Czarna miała na imię Ruthie i wyglądała jak wierna kopia Juniora Jonesa. Ubrana była w jaskrawozielone „dzwony” i kożuchową kamizelkę. Brzuch zwisał jej nad talią spodni, a w szaloną gęstwę włosów zatknęła srebrny gwóźdź, niewiele krótszy niż gwoździe od podkładów kolejowych. W wielkiej czarnej dłoni trzymała długą skórzaną smycz, a na niej Susie w stroju niedźwiedzicy. Żaden zwierzęcy kształt zrodzony z wyobraźni nie przewyższyłby tego kostiumu. Pysk, jak słusznie zauważył Frank, był szczególnie udany; zwłaszcza kły o wilgotnym połysku. No i ten smutny obłęd w ślepiach (tak naprawdę, to Susie patrzyła przez paszczę). Szpony też stanowiły miły akcent: były prawdziwe, tak zresztą jak całe łapy; Susie z dumą zwróciła na to naszą uwagę. Wszystko nabierało jeszcze bardziej rzeczywistego posmaku dzięki temu, że na pysku miała kaganiec. Kupiliśmy go w sklepie z akcesoriami dla psówprzewodników; on też był prawdziwy. Termostat grzejnika odkręciliśmy do oporu, bo Franny narzekała, że jej zimno. Susie chwaliła sobie taki upał - zlana potem bardziej się czuła niedźwiedziem; wiedzieliśmy, że w swoim kostiumie jest cała mokra i rozpalona.

- Jeszcze nigdy tak się nie wczułam w niedźwiedzia jak dzisiaj - oświadczyła, przechadzając się na czworakach po pokoju. - Dziś cała jesteś niedźwiedziem, Susie - powiedziałem. - Nareszcie wylezie z ciebie ten twój niedźwiedź - rzekła Lilly. Franny w sukni panny młodej siedziała na kanapie; na stole tuż obok niej stała świeca, rzucająca chorobliwe światło. Wszędzie zresztą płonęły świece, a okna zasłoniliśmy kotarami. Frank zapalił kadzidło, więc cały apartament cuchnął przeokropnie. Druga kobieta z Warsztatu Ulicznego była blada, pospolita i bardzo dziewczęca; jej włosy miały kolor słomy. Wystąpiła w konwencjonalnym uniformie hotelowej pokojówki, kubek w kubek takim samym, jak uniformy wszystkich pokojówek ze „Stanhope’a”; do tej nudnej profesji idealnie dopasowała znudzone spojrzenie bez wyrazu. Nazywała się Elizabeth Jakaśtam, ale w Greenwich Village miała ksywkę „Zgniłka”. Była najzdolniejszą absolwentką Warsztatu Ulicznego, królową artystów produkujących się w parku przy Washington Square. Prowadziła tak skuteczną terapię krzykiem, że nawet krety nauczyłyby się przy niej wrzeszczeć na całe gardło, aż robaki same wyskakiwałyby z ziemi. Według Susie była „pierwszorzędną histeryczką najwyższej klasy”. - Nikt lepiej niż Zgniłka nie odstawi histerii - powiedziała nam Susie, toteż Lilly napisała dla blondynki pierwszorzędnie histeryczną rolę najwyższej klasy. Na razie Zgniłka po prostu siedziała z zapalonym papierosem, bez życia, jak kloszardka na ławce w parku. Ja stałem na środku pokoju i bawiłem się sztangą. Frank i Lilly nasmarowali mnie całego oliwą; byłem śliski od stóp do głów i pachniałem jak jakaś sałatka, ale chodziło o to, żeby oliwa uwydatniła moje muskuły. Miałem na sobie tak zwany singlet - staroświecki, wybitnie skąpy strój zapaśników i ciężarowców, który wygląda jak jednoczęściowy kostium kąpielowy. - Masz być rozgrzany - zakomenderowała Lilly niczym trener. - Podnoś sztangę co jakiś czas, żeby napompować żyły. Kiedy on tu wejdzie, powinieneś mieć cały układ krwionośny na wierzchu. - Jeżeli w ogóle przyjdzie - burknął Frank. - Przyjdzie - cicho rzekła Franny. - Jest już bardzo blisko - dodała, zamykając oczy. - Wiem, że jest blisko. Gdy zadzwonił telefon, wszyscy podskoczyliśmy - wszyscy prócz Franny i pierwszorzędnej histeryczki najwyższej klasy, zwanej Zgniłką; te dwie ani drgnęły. Franny odczekała, aż telefon zadzwoni kilka razy. Lilly wyszła z sypialni, wystrojona w schludniutki kostium pielęgniarki; mniej więcej przy czwartym dzwonku skinęła głową; na ten znak Franny podniosła słuchawkę, ale się nie odezwała. - Halo? - powiedział Chipper Dove. - Franny? Wszyscy słyszeliśmy jego głos. Franny wzdrygnęła się, lecz Lilly wciąż kiwała głową, dając jej znaki. - Chodź, ale już - szepnęła Franny do słuchawki. - Przyjdź, zanim wróci moja pielęgniarka! syknęła i odwiesiła słuchawkę. Zabulgotało jej w gardle, aż pomyślałem, że znów będzie musiała pobiec do łazienki i zwymiotować, ale zwalczyła ten odruch i doszła do siebie. Lilly poprawiła na głowie obcisłą peruczkę z koczkiem, szarą jak mysz. Przypominała starą pielęgniarkę z przytułku dla karłów; charakteryzatorki zrobiły jej z twarzy suszoną śliwkę. Schowała się do szafy w ścianie przy samych drzwiach apartamentu i zamknęła się w niej. Patrząc z salonu łatwo można było pomylić tę szafę z drzwiami wejściowymi. Zgniłka z naręczem czystych prześcieradeł wyszła do holu. - Pięć do siedmiu minut po jego przyjściu - powiedziałem. - Nie musisz mi, kurwa, przypominać - odparła z urazą. - Sama usłyszę zza drzwi, kiedy przyjdzie moja kolej. W końcu to mój fach. Susie zwierzyła mi się, że kobiety z Warsztatu Ulicznego łączy jedno wspólne wspomnienie: wszystkie zostały zgwałcone. Zacząłem podnosić sztangę, i to szybko, żeby do mięśni napłynęło dużo krwi. Niedźwiedzica Susie zwinęła się w kłębek na podłodze przy kanapie, udając, że śpi. W drugim końcu kanapy siedziała Franny. Susie podwinęła pod siebie łapy i pysk z kagańcem; od tyłu wyglądała jak śpiący pies. Czarna olbrzymka imieniem Ruthie, wierna kopia Juniora Jonesa, klapnęła pośrodku kanapy, obok Franny. Kiedy zachrapał niedźwiedź, pogrążony w zimowym śnie, Frank zdjął swoją szatę i powiesił ją na klamce drzwi; ubrany tylko w czarny trykot poszedł

do sypialni Lilly i puścił płytę. Z salonu przez otwarte drzwi sypialni widać było łóżko. Frank zaczął na nim tańczyć, gdy zabrzmiała muzyka, którą sam wybrał. Nie miał z tym najmniejszych trudności: jego wybór od razu padł na scenę obłędu z „Łucji” Donizettiego. Spojrzałem na Franny i zobaczyłem, że kilka łez wypłynęło z tych otworków, którymi charakteryzatorki zastąpiły jej oczy, i wyżłobiło rowki w zakrzepłym makijażu; wyglądało to bardzo niechlujnie. Franny splotła ręce na kolanach, a ja lekko zapukałem w drzwi szafy i powiedziałem: - Arcydzieło, Lilly. Pod każdym względem arcydzieło. - Tylko się nie kropnijcie w dialogach - szepnęła Lilly. Kiedy zapukał Chipper Dove, miałem tęgo nabrzmiałe bicepsy - tak jak chciała Lilly - a i przedramiona nieźle się prezentowały. Ociekałem potem i oliwą, a w sypialni właśnie zaczynała się wydzierać Łucja. Frank skakał po łóżku - tak pokracznie, że ledwo mogłem na niego patrzeć. - Wchodź! - zawołała Franny do Chippera Dove. Widząc, że się rusza klamka, złapałem za drzwi od swojej strony i pomogłem Chipperowi wejść - i to piorunem. Chyba nawet trochę przesadziłem, bo Dove przeleciał przez próg, jakby go ktoś popchnął, a w dodatku na czworakach. Wywiesiłem tabliczkę NIE PRZESZKADZAĆ i zamknąłem za gościem drzwi. - No, no, kogo my widzimy - rzekła Franny najbardziej lodowatobłękitnym tonem, na jaki umiała się zdobyć. - Rany koguta! - krzyknął Frank, zawisły w zenicie nad rozhuśtanym łóżkiem. Potoczyłem sztangę pod drzwi, ale Chipper Dove wstał z dosyć nawet opanowaną miną. Na ustach miał ten swój nieśmiertelny uśmiech - przynajmniej jak dotąd nieśmiertelny. - Franny, co to wszystko ma znaczyć? - spytał lekkim tonem, ale Franny już powiedziała, co miała do powiedzenia. Skończyła swoją kwestię. (Według scenariusza jej udział w dialogu sprowadzał się do jednego jedynego zdania: „No, no, kogo my widzimy”.) - Będziemy cię gwałcić - oświadczyłem Chipperowi Dove. - Zaraz, zaraz - powiedział. - Ta stara sprawa to właściwie nie był gwałt. Przecież ci się podobałem - rzekł do Franny, ale ona już się przestała odzywać. - Przepraszam cię za tamtych dwóch, Franny - dodał, lecz moja siostra miała oczy jak łebki od szpilek i niczego z nich nie można było wyczytać. - O, kurwa! - zaklął Dove, odwracając się w moją stronę. - Niby kto ma mnie zgwałcić? - Na pewno nie ja! - wrzasnął z sypialni Frank, podskakując coraz wyżej. - Najchętniej rżnę bajorka. Dupczę je bez przerwy! Chipper Dove nawet i teraz zdołał się uśmiechnąć. - No to może ta, co siedzi na kanapie? - spytał mnie chytrze. Gapił się na olbrzymią Ruthie, która wpatrywała się w niego bez słowa; wspomniał pewnie Juniora Jonesa, ale mimo to zdołał jej posłać głupawy uśmieszek. - Nie mam nic przeciwko czarnym kobietom - rzekł, zwracając się do nas obojga. - Prawdę mówiąc, lubię raz na jakiś czas przespać się z Murzynką. Ruthie lekko uniosła pośladek i z jej wielgachnego tyłka wydobył się tęgi pierd. - Mnie rżnął nie będziesz - powiedziała. Wtedy Dove całą uwagę skupił na mnie. Już się prawie nie uśmiechał, bo chyba zaczynał podejrzewać, że to ja mam go zgwałcić, a wcale nie był zachwycony taką perspektywą. - Nie, to nie on, dupku jeden! - wrzasnął z sypialni Frank, który skakał coraz wyżej, okropnie zdyszany. - On lubi dziewczyny, tak samo jak ty! Wstrętne, wstrętne, wstrętne dziewczyny! ryczał Frank. Spadł z łóżka, ale zaraz się pozbierał i podjął swój dziki taniec. Łucja darła się jak prawdziwa wariatka. - Nie powiesz mi, że to pies ma mnie zgwałcić? - spytał Chipper Dove. - Myślisz, kurwa, że będę stał i czekał, aż pies mi się dobierze do dupy? - warknął na mnie. - Stary, jaki znowu pies? - zdziwiła się Ruthie. Jej uśmiech był tak samo straszny jak uśmiech Chippera Dove. - O, ten - rzekł Dove, wskazując palcem niedźwiedzicę Susie, która leżała zwinięta w kłębek, zwrócona kudłatym grzbietem do Chippera, i chrapała; łapy podwinęła pod siebie, a łeb pochyliła. Ruthie oparła na jej kroczu wielką bosą stopę i zaczęła nią miętosić niedźwiedzicę. Susie zajęczała. - Stary, to nie żaden pies - z uśmiechem powiedziała Ruthie, sprośnie międląc niedźwiedzicę

stopą. Wtem ostro nią zakręciła między zadnimi łapami Susie, aż ta obudziła się, rycząc głośno, błyskawicznie obróciła się przodem do Murzynki i kłapnęła w jej stronę zębami. Dove widział, że kaganiec tylko trochę ją krępuje, widział, jak Ruthie odskakuje, żeby uniknąć ciosu długich szponów. Murzynka rzuciła smyczą w ślepia Susie i odbiegła w przeciwległy kąt pokoju. Niedźwiedzica wyglądała, jakby była gotowa ją zaatakować, ale Franny wyciągnęła rękę i zaledwie dotknęła drapieżnicy, ta natychmiast się uspokoiła. Złożyła łeb na kolanach mojej siostry, mrucząc z cicha. - Żarł! Żarł! - pojękiwała. - Przecież to niedźwiedź - zdziwił się Dove. - Miej go w dupie, stary - odparła Ruthie. Frank wzbijał się coraz wyżej, dośpiewywał drugi głos do arii Łucji i nagle - jakby wznosząc się jeszcze o szczebel ponad jej szaleństwo - zawrzasnął: - Niedźwiedź w rui! - Ten niedźwiedź chce właśnie ciebie - oświadczyłem Chipperowi Dove. Kiedy Dove znów popatrzył na Susie, Franny trzymała rękę dokładnie tam, gdzie niedźwiedź powinien mieć wstydliwe narządy. Rozmasowywała to miejsce i zwierzę nagle ogarnął figlarny nastrój: zaczęło kolebać łbem, wydając najobrzydliwsze dźwięki, jakie można sobie wyobrazić. Warsztat Uliczny dokonał cudu: Susie zawsze była mądrą niedźwiedzicą, ale teraz stała się zwierzem, przed którym należy znać mores. - Ten niedźwiedź to taki jebaka - powiedziała Ruthie - że nawet mnie by przeleciał. - Ty, słuchaj - zwrócił się do mnie Chipper Dove. Ze wszystkich sił czepiał się złudzenia, że przynajmniej ja w całym tym towarzystwie jestem przy zdrowych zmysłach. Tak mu się w tamtym momencie wydawało; byłem jego ostatnią nadzieją. Doprowadziliśmy go dokładnie do takiego stanu, jakiego życzyła sobie Lilly, kiedy Zgniłka, czyli pokojówka, zapukała do drzwi. Cisnąłem sztangę, jakby nic nie ważyła. Targnąłem klamką, otwierając drzwi z takim impetem, że Zgniłka wpadła między nas jeszcze mniej statecznie i godnie niż Chipper Dove. Niedźwiedzica Susie, która nie lubiła zamieszania ani raptownych ruchów, powitała ją warkotem, a przerażona pokojówka spojrzała na mnie z podłogi. - Wyraźnie było napisane NIE PRZESZKADZAĆ, ty kretynko! - ryknąłem. Jednym szarpnięciem postawiłem ją na nogi i rozdarłem z przodu jej kostium. Natychmiast zaczęła histeryzować. Podniosłem ją za kostki nóg i potrząsnąłem. Frank wył, zachwycony. - Czarne majtaski, czarne majtaski! - piszczał, skacząc po rozhuśtanym łóżku. - Jesteś zwolniona - oświadczyłem rozmazgajonej pokojówce. - Jak na drzwiach wisi tabliczka NIE PRZESZKADZAĆ, to się nie wchodzi. Ale ty nawet tego nie możesz się nauczyć, więc trzeba cię wylać. Trzymając służącą za nogi podałem ją Murzynce. Susie mówiła mi, że Ruthie i Zgniłka już od roku ćwiczą ten numer. Przypominał on taniec apaszów, taniec kobiety gwałcącej drugą kobietę. Ruthie na oczach Chippera Dove zaczęła Zgniłkę dosłownie maltretować. - Co mnie obchodzi, że to wasz hotel! - z płaczem wołała Zgniłka. - Jesteście straszni, wstrętni! Nie będę więcej sprzątać po niedźwiedziu, nie będę, nie będę! - jęczała, a potem leżąc pod Ruthie dała wręcz oszałamiający popis konwulsji, dławiąc się, wymiotując i bełkocząc. Zanim Murzynka dała jej spokój, zrobiła z niej skurczoną, jęczącą kupkę nieszczęścia, co chwila wstrząsaną mrożącym krew w żyłach spazmem. Ruthie wzruszyła ramionami i powiedziała do mnie: - Wiesz, stary, musicie się postarać o bardziej odporne pokojówki. Ile razy niedźwiedź kogoś zgwałci, ta biała hołota zupełnie nie umie sobie poradzić. Po prostu nie wiedzą, jak do tego podejść. Spojrzałem na Chippera Dove i zobaczyłem, że lodowaty błękit wreszcie spełzł mu z twarzy. Chipper utkwił spojrzenie w niedźwiedzicy Susie, która coraz mocniej reagowała na dotyk Franny. Ruthie podeszła i zdjęła jej kaganiec; Susie błysnęła kłami w uśmiechu. W tym niepowtarzalnym spektaklu naszej siostrzyczki była prawdziwsza od wszystkich niedźwiedzi; nawet żywy niedźwiedź dałby się przekonać, że to niedźwiedzica w rui. Nie mam pojęcia, czy niedźwiedzie w ogóle miewają ruję, ale to wszystko jedno, jak by powiedział Frank. Grunt, że Chipper Dove uwierzył. Ruthie zaczęła ostrożnie drapać Susie za uszami. - Widzisz tego faceta? - spytała ze słodyczą. - O, tam. Widzisz go? Niedźwiedzica Susie zaszurała łapami, zakołysała się na boki i z zadartym nosem ruszyła w

stronę Chippera Dove. - Ty, słuchaj - rzekł Dove, ale nie dałem mu skończyć. - Tylko bez nagłych ruchów - powiedziałem. - Niedźwiedzie tego nie lubią. Dove zamarł. Susie bez cienia pośpiechu zaczęła go obwąchiwać. Frank leżał na łóżku w sypialni, kompletnie wyczerpany. - Dam ci dobrą radę - rzekł do Chippera Dove. - Pokazałeś mi uroki bajorek, więc ci poradzę, jak się obchodzić z niedźwiedziami. - Proszę cię - cicho powiedział do mnie Chipper Dove. - Najważniejsze - ciągnął Frank - to się nie ruszać. Nie stawiaj najmniejszego oporu. Niedźwiedziowi nie w smak, kiedy napotyka jakikolwiek opór. - Po prostu się otwórz na to, co się stanie - rzekła Ruthie marzycielskim tonem. Podszedłem do Dove’a i rozpiąłem mu pasek od spodni; usiłował mnie powstrzymać, ale powiedziałem: - Żadnych raptownych ruchów. Gdy tylko spodnie Dove’a cicho klapnęły o dywan, niedźwiedzica Susie wraziła mu pysk w krocze. - Na twoim miejscu wstrzymałbym oddech - doradził Frank z sypialni. Był to sygnał dla Lilly, że ma wejść. Dove musiał pomyśleć, że własnym kluczem otworzyła sobie drzwi z korytarza. Wszyscy zagapiliśmy się na pielęgniarkę-karlicę; Lilly miała niezadowoloną minę. - Tak coś czułam, Franny, że znowu się zabawiasz po swojemu - rzekła do pacjentki. Franny zwinęła się w kłębek na kanapie, tyłem do nas. - Jesteś jej pielęgniarką, a nie matką - warknąłem. - Przecież to jej szkodzi! - krzyknęła na mnie Lilly. - Ciągle tylko gwałty, gwałty i gwałty! Dom wariatów! Za każdym razem, kiedy ten cholerny niedźwiedź dostaje rui, wciągacie tu, kogo chcecie, i gwałcicie. Mówię wam, że to jej szkodzi. - Ale to jedyna przyjemność w życiu Franny - z irytacją odparł Frank. - Nie powinno jej to sprawiać przyjemności - rzekła Lilly tonem upartej, ale sumiennej pielęgniarki, którą zresztą naprawdę była. - Oj, daj spokój - powiedziałem. - Dzisiaj mamy nie byle kogo. To ten, co ją zgwałcił! krzyknąłem. - A mi kazał dupczyć bajorko! - zaskowyczał Frank. - Jeżeli pozwolisz nam zgwałcić tego faceta - rzekłem błagalnie - to raz na zawsze zrobimy koniec z gwałtami. - Obiecanki cacanki - powiedziała Lilly i założyła rączki na piersiątkach. - Słowo honoru! - krzyknął Frank. - Jeszcze tylko raz. Jeden jedyny. - Żarł! - prychnęła Susie, a Dove zrobił taką minę, jakby miał nie zemdleć, ale od razu paść trupem. Niedźwiedzica potężnie parsknęła mu prosto w krocze, jakby chciała powiedzieć, że także i ją ten akurat gość szczególnie interesuje. - Nie! Proszę, nie! - zaczął wrzeszczeć Dove. Susie zbiła go z nóg i całym ciężarem legła mu na piersi. Jedną łapę - a była to prawdziwa niedźwiedzia łapa - położyła mu akurat na wstydliwych narządach. - Proszę was! - rzekł Dove. - Proszę, nie róbcie mi tego! Błagam! Nic więcej Lilly nie napisała. Mieliśmy się zatrzymać właśnie w tym miejscu. Skończyliśmy swoje kwestie - wszyscy prócz samej Lilly. „Pielęgniarka” miała jeszcze powiedzieć: „Nigdy więcej gwałtów, nigdy. Koniec, kropka”. A ja miałem podnieść Chippera Dove z podłogi i wyrzucić na korytarz. Lecz Franny wstała z kanapy, odepchnęła wszystkich i podeszła do Dove’a. - Susie, już wystarczy - powiedziała; niedźwiedzica zeszła z leżącego. - Wciągaj spodnie, Chipper - rzekła Franny. Dove wstał, ale zaraz upadł; w końcu dźwignął się na nogi i włożył spodnie. - A jak je następnym razem zdejmiesz, wszystko jedno, dla kogo - ciągnęła Franny - to pomyśl o mnie. - Pomyśl o nas wszystkich - dodał Frank, wyłaniając się z sypialni. - Zapamiętaj nas - powiedziałem do Chippera Dove. - A jakbyśmy się jeszcze kiedyś spotkali, to lepiej zawróć i idź w drugą stronę - poradziła olbrzymka Ruthie.

- Każde z nas może cię zabić, stary - dodała takim tonem, jakby to była najoczywistsza rzecz. Susie zdjęła niedźwiedzi łeb; nigdy już potem nie musiała go wkładać, chyba że dla zabawy. Spojrzała Chipperowi Dove prosto w oczy. Pierwszorzędna histeryczka najwyższej klasy, zwana Zgniłką, wstała z dywanu i też podeszła do Chippera, żeby mu się przyjrzeć. Patrzyła na niego, jakby chciała go sobie dokładnie zapamiętać; w końcu wzruszyła ramionami, zapaliła papierosa i spojrzała gdzie indziej. - Żebyś ani jednego otwartego okna zdrów nie minął! - krzyknął Frank w ślad za Chipperem, gdy ten odchodził korytarzem, trzymając się ściany. Nie mogliśmy nie zauważyć, że zlał się w portki. Chipper Dove szedł tak, jakby szukał toalety na oddziale szpitalnym dla osób z zaburzeniami orientacji; wlókł się chwiejnym krokiem kogoś, kto nie jest pewien, jakie przeżycie czeka go w toalecie, i nawet nie bardzo wie, co powinien zrobić, kiedy stanie przy pisuarze. Już wtedy mieliśmy jednak pierwsze przebłyski tego rozczarowania, które należałoby odnotować w każdym rzetelnym elaboracie na temat zemsty. Wszystko, co zrobiliśmy Chipperowi, okazało się w sumie mniej straszne niż krzywda, którą on wyrządził Franny - bo gdyby szale się zrównały, dla nas samych byłoby tego za wiele. Przez resztę życia czułem się tak, jakbym wciąż trzymał Chippera Dove pod pachami, kilkanaście centymetrów nad jezdnią Siódmej Alei. Właściwie nic się z nim nie dawało zrobić - można go było najwyżej odstawić na ziemię. I tak już miało zostać. Każdy ma swojego Chippera, którego wiecznie tylko podnosi i odstawia z powrotem. No i zdawałoby się, że po sprawie. Lilly pomyślnie przeszła próbę, bo napisała prawdziwą operę, autentyczną baśń. Niedźwiedzica Susie wygrała się do końca, wyczerpując wszelkie możliwości, jakie nastręczała ta rola; postanowiła jednak zachować niedźwiedzi kostium trochę przez sentyment, trochę po to, żeby zabawiać dzieci, no i oczywiście na Wszystkich Świętych. Ojciec miał dostać na Gwiazdkę psa-przewodnika - pierwszego z wielu. Zyskawszy słuchacza ustalił wreszcie, co chce zrobić z resztą własnego życia. - No, to zaczynamy resztę własnego życia - oświadczyła Franny tonem, w którym wzruszenie mieszało się z nabożnym lękiem. - O, kurde! Nareszcie własne życie. Kiedy Chipper Dove wyszedł z hotelu „Stanhope” i wrócił do swojej „firmy”, wyglądało na to, że wszyscy ocaleliśmy - ci z nas, co jeszcze zostali; myśleliśmy, że jednak nam się udało. Franny mogła swobodnie szukać własnego życia, Lilly i Frank już sobie wybrali kariery - a może to one ich wybrały. Ojciec musiał jeszcze tylko trochę pobyć ze zwierzęciem, które w nim tkwiło, żeby podjąć wreszcie decyzję. Co do mnie, to wiedziałem, że dyplom z literatury amerykańskiej zdobyty na austriackiej uczelni niewielkie otwiera przede mną widoki, ale cóż właściwie miałem do roboty prócz opieki nad ojcem - prócz tego, żeby w miarę możności i w razie potrzeby zdejmować brzemię z ramion brata i sióstr? Wśród bombek i świątecznych przygotowań, podnieceni rozprawą z Chipperem Dove, zapomnieliśmy o tym straszydle, które prześladowało nas od początku. I jak to zwykle w baśniach bywa, kiedy człowiek myśli, że już się wydostał z najgorszej gęstwiny, nagle odkrywa jej nowy obszar; zdaje mu się, że wyszedł na otwartą przestrzeń, ale okazuje się, że wciąż jest w lesie. Jakżeż mogliśmy tak szybko zapomnieć lekcję Mysikróla? Jakim cudem zdołaliśmy upchnąć do szafy towarzysza dziecięcych zabaw, nasze stare psisko zwane Smutkiem? Przyszło nam to z taką samą łatwością, z jaką Susie złożyła w kostkę niedźwiedzi kostium i oświadczyła: - No to tyle. Po sprawie. Gramy nowe rozdanie. Piosenki śpiewane na cześć pierwszego wina w sezonie wiedeńczycy nazywają Heurigen. W wiedeńskich pieśniach raz po raz mowa jest o pragnieniu śmierci, co zresztą typowe dla tych ludzi, których Freud tak świetnie rozumiał. Sam Mysikról na pewno śpiewał niegdyś jedną z nich: Verkauft’s mei G’wand, I fahr in Himmel. (Sprzedajcie moje stare ciuchy, idę do nieba.) Niedźwiedzica Susie wróciła z przyjaciółkami do Greenwich Village, a Frank, Franny, Lilly i ja po staremu zadzwoniliśmy do recepcji i kazaliśmy sobie przynieść szampana. Kiedy smakowaliśmy ledwie wyczuwalną słodycz zemsty nad Chipperem Dove, własne dzieciństwo ukazało nam się niby przejrzyste jezioro, rozpościerające się gdzieś za naszymi plecami. Czuliśmy, że smutek nie ma już nad nami władzy. Lecz jedno z nas nawet wtedy musiało

widocznie śpiewać tę piosenkę, potajemnie nucić jej melodyjkę: ŻYCIE JEST SERIO, A SZTUKA DLA FRAJDY! Mysikról zginął, ale pozostał żywy w pamięci jednego z nas. Nie jestem poetą. Nawet prozaikiem był u nas w rodzinie kto inny. Literackim herosem stał się w oczach Lilly Donald Justice: zaćmił wszystko, łącznie z cudownym finałem „Wielkiego Gatsby’ego”, który siostrzyczka aż nazbyt często nam czytała. Właśnie Donald Justice z największą precyzją sformułował pytanie, jakby wyjęte z ust moim krewnym, miłośnikom hoteli: „Jakżeż mówić mam o zatracie - zwłaszcza zaś o naszej - jeśli nie tak jak o czymś całkiem pospolitym?” Dopiszmy więc na końcu listy zatratę. Rzeczywiście jest to rzecz „całkiem pospolita”, szczególnie w życiu rodzinnym. Smutek na wierzch wypływa; takoż i miłość; koniec końców okazuje się, że dotyczy to także zatraty. Ona też zawsze się w końcu wynurza z głębiny.

Syndrom Mysikróla; ostatni hotel „New Hampshire” Otóż i epilog, bo bez niego przecież się nie da. Tam, gdzie miłość i smutek zawsze wypływają na wierzch, istnieje wiele epilogów i czasem wloką się one w nieskończoność. W świecie, na który raz po raz spada zatrata, zdarzają się też krótkie epilogi. - „Sen to zamaskowane spełnienie stłumionego pragnienia” - oznajmił nam ojciec podczas wielkanocnej kolacji, którą w sześćdziesiątym piątym roku jedliśmy w nowojorskim apartamencie Franka. - Znów cytujesz Freuda, tato - powiedziała Lilly. - Którego? - automatycznie spytała Franny. - Sigmunda - wyjaśnił Frank. - Interpretacja marzeń sennych, rozdział czwarty. Właściwie też powinienem umieć zlokalizować ten cytat, bo wieczorami czytywałem ojcu na zmianę z Frankiem. Ojciec poprosił, żebyśmy mu przeczytali całego Freuda. - No to co ci się dzisiaj śniło, tato? - zapytała Franny. - „Arbuthnot-Na-Przymorzu” - odparł ojciec. Suka-przewodniczka podczas wszystkich posiłków trzymała mu łeb na kolanach; ilekroć sięgał po serwetkę do ust, wyczekująco unosiła paszczękę, a on wkładał jej tam jakiś kąsek. - Nie powinieneś jej karmić przy stole - karciła go Lilly, ale tak naprawdę to wszyscy lubiliśmy psa. Był to mocno podpalany owczarek alzacki; szerokie rudozłociste zakola wyjątkowo intensywnej barwy wcinały mu się w czarne umaszczenie grzbietu; taka sama sierść porastała niemal cały pysk o łagodnym wyrazie, wybitnie podłużny, z wystającymi kośćmi policzkowymi - zwierzę w niczym więc nie przypominało labradora. Ojciec chciał dać suce na imię „Freud”, myśmy jednak uznali, że już i tak dość powstaje nieporozumień, bo raz po raz mowa jest o Freudzie, ale nie wiadomo, o którym. Przekonaliśmy ojca, że jeśli pojawi się trzeci Freud, wszyscy po prostu zwariujemy. Lilly zaproponowała imię „Jung”. - Co? Ten zdrajca? Ten antysemita? - oburzył się Frank. - Kto to słyszał, żeby istota płci żeńskiej nazywała się tak jak on? Tylko Jung mógłby na coś takiego wpaść - rzekł i zaraz się naburmuszył. Wtedy Lilly wymyśliła imię „Stanhope”, bo bardzo się przywiązała do swojego dwunastego piętra; ojcu podobał się pomysł, żeby pierwszy pies-przewodnik w jego życiu nazywał się tak jak hotel, ale wolał go ochrzcić mianem hotelu, który naprawdę lubił. Zgodnie zadecydowaliśmy więc, że suka ma się wabić „Sacher”. Frau Sacher była przecież kobietą. Sacher miała tylko jeden brzydki narów: ilekroć ojciec siadał do jedzenia, kładła mu łeb na kolanach; ale tata sam ją do tego kusił, czyli właściwie to on był znarowiony. Poza tym Sacher zachowywała się jak wzorowy pies-przewodnik. Nie rzucała się na inne zwierzęta, więc ojciec nie musiał pędzić za nią jak szalony, nie wiedząc dokąd; szczególnie sprytnie rozeznawała obyczaje wind: własnym ciałem blokowała drzwi, żeby się nie zamknęły, póki jej pan przez nie nie przejdzie. Szczekała na portiera w hotelu „St. Moritz”, ale przechodniów na ulicy traktowała przyjaźnie, choć może nieco z dystansu. W Nowym Jorku nie obowiązywał jeszcze wtedy przepis, że jeśli pies napaskudzi na ulicy, to właściciel ma po nim sprzątnąć, więc ojciec nie musiał wypełniać tego upokarzającego zadania - które, jak dobrze wiedział, byłoby dla niego prawie niewykonalne. Bał się, że taka ustawa wejdzie w życie, choć miało jeszcze minąć wiele lat, nim ktokolwiek o niej napomknął. - No bo jeżeli Sacher nasra pośrodku Central Park South - mawia! - to jak ja w ogóle znajdę jej gówno? Zbierać je z ziemi to tak czy owak żadna przyjemność, ale dla ślepca po prostu mordęga. Nie mam zamiaru! - krzyczał. - Niech no tylko jakiś prawy obywatel do mnie zagada, niech się ośmieli chociaż zasugerować, że powinienem uważać, gdzie mój pies paskudzi, to mu przyłożę lagą! Nic mu jednak z tej strony nie groziło - przynajmniej przez jakiś czas; nim zaś wydano dekret

o psim gównie, wynieśliśmy się z Nowego Jorku. Gdy w pogodne dni Sacher i ojciec przechadzali się tylko we dwoje między „Stanhope’em” a Central Park South, tata wiedział, że spokojnie może pozostać ślepy na to, gdzie suka sra. W mieszkaniu Franka sypiała na dywanie między łóżkiem ojca a moim; czasem zastanawiałem się przez sen, czy to tata, czy jego przewodniczka wydaje we śnie te odgłosy, które słyszę. - Czyli śnił ci się „Arbuthnot-Na-Przymorzu” - powiedziała Franny. - A poza tym co nowego? - Nie, nie - odparł ojciec. - To nie był żaden z tych moich starych snów. Nie śniła mi się matka ani to, że znów jesteśmy młodzi. Nic z tych rzeczy. - Człowiek w białym smokingu też się nie pokazał, tato? - spytała Lilly. - Nie, nie. Byłem już stary. We śnie byłem jeszcze starszy niż teraz - rzekł ojciec, który miał wtedy czterdzieści pięć lat. - W tym śnie szedłem plażą razem z Sacher. Spacerowaliśmy po całym terenie, dookoła hotelu. - Powiedz lepiej, że dookoła ruin - sprostowała Franny. - No, wiesz - odparł ojciec chytrym tonem - właściwie nie widziałem wyraźnie, czy „Arbuthnot” to wciąż taka rudera, ale raczej miałem wrażenie, że go odnowiono, że jest po kapitalnym remoncie. Zmiatał jedzenie z talerza, zgarniając część sobie na kolana - i w paszczę Sacher. - Hotel był nowiuteńki - rzekł szelmowsko. - Założę się, że należał do ciebie - powiedziała Lilly. - Frank, przecież obiecałeś, że będę mógł zrobić, co tylko zechcę? - upewnił się ojciec. - Śniło ci się, że masz na własność „Arbuthnot-Na-Przymorzu”? - spytał Frank. - I to gruntownie wyremontowany? - Czynny tak jak każdego lata, tato? - dodała Franny. - Czynny jak co roku - przytaknął, kiwając głową; Sacher też kiwnęła łbem. - I to jest właśnie ten twój pomysł? - spytałem ojca. - Chcesz mieć na własność „ArbuthnotNa-Przymorzu”? - No... - powiedział tata. - Oczywiście musielibyśmy zmienić nazwę. - Oczywiście - przytaknęła Franny. - Trzeci hotel „New Hampshire”! - zawołał Frank. - Lilly! Sama pomyśl, drugi serial! - Właściwie nie zaczęłam jeszcze pracować nad pierwszym - z niepokojem odparła Lilly. Franny uklękła obok ojca i oparła mu dłoń na kolanie; Sacher polizała jej palce. - Znowu to samo? - spytała Franny. - Chcesz zacząć od początku? Przecież chyba rozumiesz, że już nie musisz. - Franny, a co ja właściwie mam do roboty? - z uśmiechem zapytał ojciec. - Ostatni raz, słowo honoru - oświadczył wszem i wobec. - Jeżeli nie uda mi się zrobić z „Arbuthnotu-NaPrzymorzu” czegoś ekstra, dam za wygraną. Franny spojrzała na Franka i wzruszyła ramionami; powtórzyłem jej gest, a Lilly tylko przewróciła oczami. - Chyba łatwo się dowiemy, jaka byłaby cena i kto jest właścicielem - powiedział Frank. - Nie chcę go widzieć na oczy, jeżeli to ciągle ten sam właściciel - zastrzegł się ojciec. - Nie chcę skurwysyna widzieć na oczy. Raz po raz oznajmiał, że tego czy tamtego „nie chce widzieć na oczy”, a my - chociaż nas korciło - zwykle umieliśmy się oprzeć pokusie i nie wypominaliśmy mu, że i tak niczego nie zobaczy. Franny też nie chciała oglądać człowieka w białym smokingu, a Lilly powiedziała, że bez przerwy widuje go w snach i ma już dosyć. W końcu więc nikt inny, tylko Frank i ja wynajęliśmy samochód i pojechaliśmy aż do Maine; Frank po drodze nauczył mnie prowadzić wóz. Znów zobaczyliśmy, w jaką ruinę obrócił się „Arbuthnot-Na-Przymorzu”, i stwierdziliśmy, że ruiny niewiele się zmieniają: cała ich zdolność do zmian zazwyczaj wyczerpuje się w procesie gruntownych przeobrażeń, bez których ruina nie stanie się ruiną. Lecz kiedy już wejdzie w to stadium, pozostaje wciąż mniej więcej taka sama. Zauważyliśmy ślady wandali, ale demolowanie ruiny to chyba średnia frajda, więc posiadłość wyglądała prawie tak jak jesienią czterdziestego szóstego roku, gdy całą rodziną zjechaliśmy do „Arbuthnotu-Na-Przymorzu”, żeby popatrzeć, jak Żarł umiera.

Bez trudu rozpoznaliśmy keję, na której zastrzelono leciwego Staną Maine, chociaż przystań tę - tak jak i sąsiednie - przebudowano, a na wodzie unosiło się sporo nowych łodzi. Sam „Arbuthnot-Na-Przymorzu” przypominał miasteczko widm, ale dawna wioska rybaków i poławiaczy homarów, tak niegdyś pełna wdzięku, stała się obskurną mieściną, żyjącą z turystów. W małym porcie wynajmowano łodzie i sprzedawano robaki na przynętę. Z prywatnej plaży „Arbuthnotu” widać było kamienistą plażę publiczną. Pozostawiona bez dozoru plaża prywatna też właściwie straciła wszelkie cechy prywatności. Kiedy Frank i ja tam dotarliśmy, dwie rodziny akurat urządzały sobie na niej piknik; jedna przypłynęła żaglówką, ale druga wjechała autem aż na plażę - tą samą drogą, co Frank i ja: „prywatną” alejką, przy której wisiała tabliczka z wyblakłym, ale wciąż jeszcze czytelnym napisem: ZAMKNIĘTE. KONIEC SEZONU. Ktoś dawno już zerwał i ukradł łańcuch, który niegdyś zagradzał dojazd. - Trzeba by wydać majątek, żeby dało się tu choćby mieszkać - stwierdził Frank. - Jeżeli właściciel w ogóle zechce sprzedać - powiedziałem. - Rany boskie, a komu by zależało na tej ruderze? - spytał Frank. Biuro handlu nieruchomościami w Bath w stanie Maine poinformowało nas, że człowiek w białym smokingu dalej jest właścicielem „Arbuthnotu-Na-Przymorzu” i wciąż żyje. - Chcecie kupić posiadłość starego Arbuthnota?! - zapytał wstrząśnięty urzędnik. Byliśmy zachwyceni, że w ogóle istnieje ktoś taki jak „stary Arbuthnot”. - Mam kontakt tylko z jego adwokatami - dodał biuralista. - Od lat usiłują wcisnąć komuś tę ruderę. Stary Arbuthnot mieszka w Kalifornii, ale ma całą sieć adwokatów. Ten, z którym najczęściej załatwiam interesy, mieszka w Nowym Jorku. Z początku myśleliśmy, że wystarczy po prostu zawiadomić nowojorskiego adwokata, jakie mamy zamiary wobec tej posiadłości, ale kiedy wróciliśmy do Nowego Jorku, prawnik oznajmił nam, że Arbuthnot chce się z nami widzieć osobiście. - Musimy jechać do Kalifornii - rzekł Frank. - Stary Arbuthnot jest chyba tak zdemenciały, jakby był jednym z Habsburgów, ale hotelu nie sprzeda, póki się z nami nie zaznajomi. - Jezu - westchnęła Franny. - Wydawać tyle pieniędzy na podróż tylko po to, żeby się z kimś raz spotkać! Frank poinformował ją, że Arbuthnot pokrywa koszta naszej podróży. - Pewnie chce wam się zaśmiać w nos - domyśliła się Franny. - Pewnie chce poznać jeszcze większych wariatów niż on sam - rzekła Lilly. - Nie wierzę własnemu szczęściu! - zawołał ojciec. - Pomyśleć, że nikt mi go nie sprzątnął sprzed nosa! Frank i ja nie widzieliśmy powodu, żeby mu dokładnie opowiadać o stanie ruiny i o tym, jakie tandetne zagłębie turystyczne wyrosło wokół jego ukochanego „Arbuthnotu-NaPrzymorzu”. - I tak przecież nic nie zobaczy - szepnął Frank. Ojciec na szczęście nie mógł też zobaczyć starego Arbuthnota, dożywotnio przykutego do łóżka w hotelu „Beverly Hills”. Kiedy Frank i ja wylądowaliśmy na lotnisku w Los Angeles, po raz drugi w ciągu jednego tygodnia wynajęliśmy auto i pojechaliśmy na spotkanie z leciwym Arbuthnotem. W apartamencie wyposażonym we własną palmiarnię starzec miał pielęgniarkę, przybocznego adwokata, który prowadził jego kalifornijskie interesy - oraz rozedmę płuc (w stadium nieuleczalnym, jak się potem okazało). Siedział we frymuśnym łóżku szpitalnym, oparty o poduszki, i oddychał z wielką ostrożnością, a obok niego stał cały rząd klimatyzatorów. - Lubię Los Angeles - sapnął. - Mniej tu Żydów niż w Nowym Jorku. A może w końcu się na nich uodporniłem. Wtem zgiął się w pół, poderwany kaszlem, który zaatakował go znienacka (i jakby z mańki); brzmiało to tak, jakby się dławił całą nogą indyczą; wydawało się niepodobieństwem, że przeżyje ten paroksyzm - wszystko wskazywało na to, że jego uporczywy antysemityzm wreszcie go zabije (Freud na pewno by się z tego ucieszył), lecz atak kaszlu ustał równie nagle, jak się zaczął. Arbuthnot spokojnie rozparł się wśród poduszek, które pielęgniarka na nowo mu ubiła, adwokat zaś położył starcowi na piersi jakieś dokumenty (widać było, że są ważne) i wyjął pióro, a Arbuthnot ujął je drżącą dłonią. - Umieram - oznajmił Frankowi i mnie, choć ujrzawszy go nie wątpiliśmy w to ani przez

chwilę. Ubrany był w białą piżamę z jedwabiu; wyglądał na jakieś sto lat i nie mógł ważyć więcej niż dwadzieścia pięć kilo. - Twierdzą, że nie są Żydami - poinformował go adwokat, wskazując palcem Franka i mnie. - To dlatego chciał się pan z nami spotkać osobiście? - spytał Frank. - O naszą narodowość mógł się pan wywiedzieć przez telefon. - Może i umieram - odparł starzec - ale Żydzi mnie nie wykupią. - Mój ojciec - powiedziałem - blisko przyjaźnił się z Freudem. - Nie z tym, o którym pan myśli - wyjaśnił Frank, lecz starzec znów się rozkasłał i nie usłyszał jego słów. - Z Freudem? - spytał, charcząc i plwając. - Ja też znałem kiedyś niejakiego Freuda! To był Zyd, treser z zawodu. Ale Żydzi nie mają ręki do zwierząt. One czują pismo nosem. Zawsze się połapią, jeżeli z człowiekiem coś jest nie tak. Freud, którego znałem, to był prawdziwy dureń. Usiłował wytresować niedźwiedzia, a ten go zeżarł! Arbuthnot zawył z rozkoszy i znów zaczął kasłać. - Czyli niedźwiedź okazał się antysemitą? - spytał Frank i tak tym rozśmieszył starca, że wątpiłem, czy Arbuthnot przeżyje kolejny atak kaszlu. - Z premedytacją usiłowałem go zabić - przyznał mi się potem Frank. - Chyba zwariowaliście, skoro chcecie kupić tę posiadłość - rzekł Arbuthnot. - Nie wiecie, gdzie leży Maine? Na kompletnym odludziu! Nie ma tam przyzwoitych połączeń kolejowych ani lotniczych. Jechać samochodem to koszmar: daleko i z Nowego Jorku, i z Bostonu. A na miejscu się okazuje, że woda jest za zimna, a komary i muchy w godzinę mogą człowieka wykrwawić na śmierć. Żeglarstwo z jaką taką klasą też się tam skończyło - z klasą, czyli z forsą. W Maine zupełnie nie ma na co wydawać pieniędzy! Brak tam nawet kurew. - Nam się i tak podoba - powiedział Frank. - To chyba nie Żydzi, co? - spytał Arbuthnot swojego adwokata. - Nie - uspokoił go prawnik. - Na oko trudno wyczuć - rzekł Arbuthnot. - Kiedyś z miejsca umiałem rozpoznać Żyda. Ale teraz umieram. - Szkoda - powiedział Frank. - A Freuda wcale nie zeżarł niedźwiedź - oświadczyłem Arbuthnotowi. - Właśnie, że zeżarł. Przynajmniej tego, którego ja znałem - odparł starzec. - Nieprawda - zaprotestował Frank. - Freud, którego pan znał, był bohaterem. - On? Na pewno nie - zajadle odrzekł Arbuthnot. Pielęgniarka złapała serwetką strużkę śliny, która mu ciekła z podbródka; wytarła go z takim roztargnieniem, jakby odkurzała stół. - Freud, którego obaj znaliśmy - powiedziałem - uratował Operę Państwową w Wiedniu. - W Wiedniu! - zawołał Arbuthnot. - Pełno tam Żydów! - ryknął. - W Maine też jest ich więcej niż kiedyś - rzekł Frank, żeby go podrażnić. - Nawet w Los Angeles - dodałem. - Ja tak czy owak umieram - powiedział Arbuthnot. - I chwała Bogu. Podpisał dokumenty, które leżały mu na piersi, a adwokat nam je podał. I tak to w roku sześćdziesiątym piątym Frank kupił „Arbuthnot” wraz z dwudziestoma pięcioma akrami gruntu na wybrzeżu Maine. - Za bezcen - stwierdziła potem Franny. Arbuthnot miał na twarzy znamię prawie tak błękitne jak niebo, a uszy pomalowano mu jaskrawofioletową gencjaną - staroświeckim środkiem grzybobójczym. Wyglądał, jakby ogromny grzyb wyżerał go od wewnątrz. - Chwileczkę - powiedział, kiedy już wychodziliśmy. Własny głos odbił mu się w klatce piersiowej wodnistym echem. Pokojówka znów ubiła poduszki; adwokat zatrzasnął teczkę; od pomrukujących klimatyzatorów ciągnął chłód, który sprawiał, że Frank i ja czuliśmy się jak w Kaisergruft - w wiedeńskim grobowcu Habsburgów bez serc. - Jakie macie plany? - spytał Arbuthnot. - Co u diabła chcecie zrobić z tą posiadłością? - Urządzimy tam obóz szkoleniowy dla izraelskich komandosów - oświadczył Frank. Adwokat błysnął zębami w uśmiechu tak szczególnym, że Frank i ja sprawdziliśmy potem w dokumentach, które nam wręczono, jak prawnik się nazywa. Otóż nazywał się Irving Rosenman, a chociaż pochodził z Los Angeles, byliśmy pewni, że jest Żydem. Stary Arbuthnot nie błysnął zębami w uśmiechu. - Dla izraelskich komandosów? - upewnił się.

- Ratta-tat-tat-tat-tat! - zawołał Frank, naśladując stukot karabinu maszynowego. Myśleliśmy, że Irving Rosenman rzuci się między klimatyzatory, byle się tylko nie roześmiać. - Niedźwiedzie dobiorą im się do skóry - niezbyt zrozumiale stwierdził stary Arbuthnot. Niedźwiedzie prędzej czy później wykończą wszystkich Żydów. Z twarzy wyzierała mu bezmyślna nienawiść, staroświecka i jaskrawa jak gencjana na uszach. - Miłego umieranka - rzekł Frank. Arbuthnot rozkasłał się; usiłował coś powiedzieć, ale nie mógł opanować kaszlu. Gestem wezwał pielęgniarkę, która bez większego trudu zrozumiała, co znaczy ten kaszel: była przyzwyczajona. Wyprosiła nas z pokoju, a potem wyszła na korytarz i powtórzyła nam, co powiedział Arbuthnot. - Powiedział, że obstaluje sobie najlepszą śmierć, jaką można kupić za pieniądze oświadczyła. Stwierdził też podobno, że Frank i ja mamy przed sobą gorsze widoki. Frank i ja nie wiedzieliśmy, jaką odpowiedź przekazać przez pielęgniarkę staremu Arbuthnotowi. Wystarczyło nam, że pozostawiamy go sam na sam z wizją izraelskich komandosów stacjonujących w Maine. Pożegnawszy się z pielęgniarką i z Irvingiem Rosenmanem polecieliśmy z powrotem do Nowego Jorku. Frank miał w kieszeni trzeci hotel „New Hampshire”. - I tam też powinieneś go trzymać - rzekła Franny. - W kieszeni. - Nie uda ci się na nowo urządzić hotelu w tej ruderze - powiedziała Lilly do ojca. - Jej czas minął. - Zaczniemy skromnie - odparł ojciec. Mówiąc „my” miał na myśli siebie i mnie. Obiecałem mu, że pojadę z nim do Maine i pomogę rozkręcić interes. - To znaczy, że zwariowałeś tak samo jak on - stwierdziła Franny. Ja jednak miałem pewien pomysł, którego nigdy ojcu nie zdradziłem. Jeśli według Freuda w każdym marzeniu sennym ziszcza się jakieś życzenie, to (wedle tegoż Freuda) ta sama zasada dotyczy żartów: w nich także spełniają się życzenia. Postanowiłem więc spłatać ojcu figla, no i płatam go już od ponad piętnastu lat. Ponieważ ojciec ma sześćdziesiątkę z okładem, mogę chyba spokojnie powiedzieć, że figiel mi się udał: tata niczego nie zauważył. Ostatni hotel „New Hampshire” wcale nie miał być hotelem i nigdy nim nie będzie. I to jest właśnie ta psota, którą wciąż na nowo płatam ojcu przez ostatnie lata. Na „Wzrastaniu”, czyli na pierwszej książce Lilly, zarobiliśmy dość pieniędzy, żeby gruntownie wyremontować „Arbuthnot-Na-Przymorzu”, a kiedy potem nakręcono film, zgarnęliśmy taką forsę, że moglibyśmy w dodatku odkupić z powrotem „Gasthaus Freud”. Może nawet stać by nas było na „Sacher”, a już przynajmniej na „Stanhope’a”. Ale ja nie widziałem najmniejszej potrzeby, żeby w trzecim hotelu „New Hampshire” rzeczywiście urządzać hotel. - Dwóch pierwszych - mawiał Frank - też nie można nazwać hotelami z prawdziwego zdarzenia. Prawda jest taka, że ojciec albo był ślepy od urodzenia, albo ślepota Freuda okazała się zaraźliwa. Kazaliśmy sprzątnąć z plaży cały chłam. Jako tako uporządkowaliśmy przyległy teren, czyli na nowo przystrzygliśmy trawnik i nawet trochę zadbaliśmy o korty tenisowe. W wiele lat później zbudowaliśmy basen, bo ojciec lubił pływać, a ja się denerwowałem, kiedy pływał w oceanie: zawsze się bałem, że źle skręci i wypłynie na pełne morze. Budynki, w których dawniej mieszkał personel - czyli między innymi matka, ojciec i Freud - poszły do rozbiórki; sprowadziliśmy ekipę i kazaliśmy je usunąć. Miejsce po nich zniwelowano i ułożono chodnik. Ojcu powiedzieliśmy, że jest tam parking, chociaż niewiele aut do nas przyjeżdżało. Cały wysiłek włożyliśmy w główny gmach. W dawnej recepcji urządziliśmy bar, a w holu ogromny salon gier. Wspominaliśmy przy tym tarczę do lotek i stoły bilardowe z „Kaffee Mowatt”, więc Franny ma chyba rację, że przerobiliśmy hol na wiedeńską kawiarnię. Prosto stamtąd wchodziło się do dawnej restauracji, a dalej do kuchni; wyburzyliśmy kilka ścian i z wszystkich tych pomieszczeń zrobiliśmy - jak stwierdził architekt - „coś na kształt wiejskiej kuchni”. - Ogromny kształt - powiedziała Lilly. - Dziwaczny kształt - stwierdził Frank. To właśnie on rzucił pomysł, żeby wyremontować salę taneczną. - A nuż kiedyś zechcemy wydać wielkie przyjęcie? - powiedział, chociaż wiadomo było, że

nigdy nie wydamy przyjęcia tak hucznego, żeby goście nie zmieścili się w tak zwanej wiejskiej kuchni. Zlikwidowaliśmy wiele łazienek, na najwyższym piętrze urządziliśmy magazyn, a na pierwszym bibliotekę, ale mimo to wciąż jeszcze mieliśmy gdzie przenocować trzydzieści parę osób - to znaczy mielibyśmy, gdybyśmy doprowadzili sprawę do końca i kupili dosyć łóżek. Z początku ojciec nie rozumiał, czemu w hotelu jest tak cicho. - Gdzie są goście? - dopytywał się zwłaszcza latem, przy otwartych oknach, kiedy należało się spodziewać leciutkich, wysokich głosików dziecięcych, niesionych wiatrem od morza wraz z krzykiem rybitw i mew. Tłumaczyłem ojcu, że zimą w ogóle zamykamy hotel, bo nas na to stać, skoro w ciągu lata robimy tak wspaniałe interesy, ale właśnie w miesiącach letnich pytał mnie czasem, dlaczego wszędzie wokół panuje taka cisza, zinstrumentowana jedynie równomiernym rytmem morskich fal. - Tak na moje ucho, to możemy mieć najwyżej paru gości - mawiał - chyba że nie tylko oślepłem, ale i ogłuchłem. Myśmy mu jednak tłumaczyli, że prowadząc naprawdę pierwszorzędny pensjonat nie musimy właściwie mieć kompletu; pobieramy tak wyśrubowane opłaty, że nawet przy słabej frekwencji zbijamy kabzę. - Fantastyczna sprawa, co? - odpowiadał. - Wiedziałem, że w tym miejscu coś takiego musi się udać. Trzeba było tylko znaleźć odpowiednią proporcję szyku i demokracji. Zawsze wiedziałem, że da się tu urządzić coś ekstra. Moja rodzina była oczywiście wzorem demokracji: Lilly zarobiła pieniądze, Frank umiał nimi obracać, toteż w hotelu „New Hampshire” przesiadywało całe mnóstwo gości - za darmo. Staraliśmy się ściągać jak najwięcej ludzi, bo ich obecność, ich głosy, czasem radosne, kiedy indziej skłócone, pomagały nam utwierdzić ojca w przekonaniu, że nareszcie mamy metę z klasą i bez trudu wychodzimy na swoje. Co jakiś czas przyjeżdżała Lilly i zostawała z nami, póki mogła wytrzymać. Nie lubiła pracować w bibliotece, chociaż oddaliśmy jej do dyspozycji właściwie całe pierwsze piętro. - Za dużo tam książek - mawiała, mając na myśli bibliotekę; kiedy w niej zasiadała do pisania, czuła, że wobec całego księgozbioru karleją jej i tak już filigranowe osiągnięcia. Próbowała nawet pisać w sali tanecznej, wśród bezmiaru przestrzeni, która zdawała się oczekiwać muzyki i wdzięcznych stąpań. Lecz choć bez końca dziobała paluszkami w klawisze maszyny, cichuteńki stukocik nie mógł wypełnić ogromu sali - pomimo wszelkich starań. Ach, jakżeż ona się starała! Franny też nas odwiedzała, żeby zejść z oczu tłumom; w trzecim hotelu „New Hampshire” zawsze mogła spokojnie się pozbierać. Bo Franny zdobyła sławę, i to chyba niestety jeszcze większą niż Lilly. W filmowej wersji „Wzrastania” zagrała samą siebie. Bądź co bądź to właśnie ona jest główną bohaterką wydarzeń z pierwszego hotelu „New Hampshire”. W filmie rzeczywiście tylko Franny wydaje się prawdziwa. Z Franka zrobiono szablonowego pederastę, który grzmoci w czynele i wypycha zwierzęta; Lilly miała być niby „milutka”, ale myśmy nigdy nie widzieli niczego milutkiego w tym, że jest taka maleńka. Nikły wzrost naszej siostrzyczki zawsze był chyba dla nas dowodem, że Lilly daremnie tak się wysila, i ani ta szamotanina, ani jej wynik milutko nam się nie kojarzyły. Jajo wyszedł mocno przerysowany, istny wy ciskacz łez - rzeczywiście milutki. Do roli Boba z Iowy dobrano pewnego weterana z epoki westernów (Frank, Franny i ja tysiące razy widywaliśmy, jak tego starego niedojdę celnym strzałem strącano z siodła), który podnosił ciężary z taką miną, jakby zmiatał z talerza całe stosy naleśników: nie wydawał się ani trochę przekonujący. No i oczywiście nie było żadnego rzucania mięsem. Franny wręcz usłyszała od jednego z producentów, że wulgarne wyrażenia świadczą o ubogim słownictwie i o braku wyobraźni. Frank, Lilly, ojciec i ja zaczęliśmy się dopytywać, jak odpowiedziała producentowi. - Och żeż ty obszczymurze w dupę rżnięty! - usłyszał podobno producent. - Hak ci w smak! Lecz Franny nawet z ocenzurowanym słownictwem zagrała przekonująco, chociaż Junior Jones sprawiał wrażenie nadętego pozera, starającego się o posadę w zespole jazzowym, rodzice wypadli mdło i blado, a aktor, który miał niby wcielić się we mnie... Jezu! Lecz Franny błyszczała na przekór wszystkiemu. Kiedy kręcono film, miała dwadzieścia parę lat, ale była taka ładna, że bez trudu zagrała szesnastkę.

- Pan reżyser pewnie sobie wymyślił - powiedziała mi - że ten grzdyl, co gra ciebie, ma emanować kompletnie martwą mieszanką słodyczy z głupotą. - Bo ja wiem? Czasem właśnie czymś takim emanujesz - dokuczał mi Frank. - Zrobili z ciebie ciotkę-starą pannę, tyle że podnoszącą ciężary - orzekła Lilly. Lecz przez tych pierwszych kilka lat, kiedy w trzecim hotelu „New Hampshire” opiekowałem się ojcem, mniej więcej tak właśnie się czułem: jak stara panna podnosząca ciężary. Ale miałem tylko magisterium z literatury amerykańskiej, i to zrobione w Wiedniu, więc mogło mi się trafić gorsze zajęcie niż pielęgnowanie ojcowskich mrzonek. - Znajdź sobie jakąś miłą dziewczynę - powtarzała mi Franny przez telefon; jej głos dobiegał z Nowego Jorku, z Los Angeles, z wyżyn wschodzącej gwiazdy. Frank twierdził, że może raczej powinienem znaleźć sobie miłego faceta, ale ja byłem ostrożny. Zupełnie wystarczało mi to, że organizuję ojcu jego urojony świat. Szczególnie lubiłem czytać mu wieczorami - zgodnie z tradycją, którą zapoczątkowała nieszczęsna Fehlgeburt; lektorowanie to też doczesna przyjemność. Zdołałem go nawet zainteresować podnoszeniem ciężarów. Do tego nie potrzeba wzroku. Rankami ojciec i ja świetnie się bawimy w starej sali tanecznej. Wszędzie porozkładaliśmy materace i postaraliśmy się nawet o prawdziwą ławkę do wyciskania w leżeniu. Sprowadziliśmy sobie sztangi i hantle na wszelkie okazje, a do tego mamy jeszcze wspaniały widok na Atlantyk. Ojciec nie widzi morza, ale leżąc pod sztangą czuje przynajmniej powiew bryzy. Wspominałem już, że odkąd uściskałem Arbeitera, nie wkładam aż tyle serca w podnoszenie ciężarów, a ojciec jest dziś na tyle zaawansowanym ciężarowcem, że wyczuwa moją rezerwę; trochę z niej pokpiwa, ale ja i tak lubię z nim potrenować - ot, na rozgrzewkę. Najcięższe sztangi zostawiam jemu. - Wiem, że wciąż jesteś w formie - mówi, żeby mnie podrażnić - ale daleko ci do tego atlety, którym byłeś w lecie sześćdziesiątego czwartego. - Nie można przez całe życie mieć dwudziestu dwóch lat - przypominam mu, no i podnosimy dalej. Zanim słońce wypali resztkę mgły nad Maine, wilgoć ciągnąca od morza osiada nam na skórze i wtedy bez trudu potrafię sobie wyobrazić, że to dopiero początek podróży. Wszystko zaczyna się od nowa: leżę na dywaniku, na którym lubił się wylegiwać Smutek, a obok leży Bob z Iowy i to on mnie szkoli, a nie ja szkolę własnego ojca. Byłem już dobrze po trzydziestce, gdy spróbowałem pomieszkać z kobietą. Na trzydzieste urodziny Lilly przysłała mi wiersz Donalda Justice. Podobało jej się zakończenie; uważała, że osobiście mnie ono dotyczy. Byłem wtedy o coś zły, więc ekspresem wysłałem jej kartkę z pytaniem: „Kto to taki ten Donald Justice i dlaczego wszystko, co on napisze, musi nas dotyczyć?” Ale zakończenie wiersza rzeczywiście jest ładne i dobrze oddaje mój nastrój z trzydziestych urodzin. Od dziś trzydziestka. Drzewa rozbłysły Jak świece na torcie, Gdy słońce się zniżało. Zaledwie mgnienie, lecz zdążyłbym Nim światło zgasło Pomyśleć życzenie, gdybym wiedział, Czego chcę, Bo dawniej chyba wiedziałem, Pochylając się nad czystym obrusem W blasku świec, Aby zdmuchnąć je za jednym zamachem.

Kiedy Frank skończył czterdzieści lat, posłałem mu z życzeniami urodzinowymi wiersz Donalda Justice „Czterdziestoletni mężczyźni”. Czterdziestoletni mężczyźni Umieją już cicho zamykać Drzwi pokojów, do których nigdy Nie wrócą.

Frank ekspresem wysłał mi kartkę: napisał, że tylko dotąd doczytał ten cholerny wiersz. „Sam

sobie zamykaj drzwi!”, rąbnął bez ogródek. „Tobie też niedługo stuknie czterdziestka. Ja tam trzaskam drzwiami, a potem i tak wracam, gdzie mi się, kurwa, spodoba!” Brawo, Frank! - pomyślałem. Zawsze mijał zdrów otwarte okna, bez cienia lęku. Tak jak wszyscy wybitni agenci: w ich ustach najbardziej niewiarygodna i nielogiczna rada brzmi rozsądnie; dzięki nim nieustraszenie idziemy do przodu i dlatego zdobywamy to, czego chcemy - dokładnie to, albo chociaż w przybliżeniu, chociaż coś; w każdym razie człowiek nie zostaje w końcu z niczym, kiedy nieulękle kroczy przed siebie, kiedy głową naprzód skacze w ciemność, jak gdyby szedł za najroztropniejszą radą na świecie. Kto by pomyślał, że Frank wyrośnie na takiego sympatycznego faceta (jako małolat był przecież nie do wytrzymania)? Wcale go nie oskarżam, że narzucił Lilly za ostre tempo. „Sama to sobie zrobiła”, twierdzi Franny. Kiedy tym cholernym recenzentom spodobało się „Wzrastanie” - kiedy raczyli obsypać ją najwyższymi pochwałami, stwierdzając, że wprawdzie Lilly Berry (ta ze słynnego klanu ratowników opery) jest tylko tym, kim jest, ale w sumie to „niczego sobie pisarka”, „całkiem obiecująca” - kiedy bajdurzyli bez końca, rozpływając się nad świeżością jej głosu, dla samej Lilly znaczyło to tylko tyle, że pora serio wziąć się do roboty. Ale nasza mała Lilly pierwszą książkę napisała właściwie przypadkiem; jej pierwszy utwór był w gruncie rzeczy namiastką wzrastania, lecz utwierdził swą autorkę w przekonaniu, że jest pisarką, choć była raczej tylko wrażliwą i rozkochaną w literaturze czytelniczką, której się zdawało, że sama też chce pisać. Chyba właśnie pisanie ją zabiło - bo od pisania naprawdę można umrzeć. Wypaliła się do cna przez swoje pisarstwo; była za mała, żeby tak się żyłować - żeby wytrzymać to ciągłe łupanie drzazg z samej siebie. Kiedy dzięki filmowej wersji „Wzrastania” Franny zyskała sławę, a telewizja nadała serial „Pierwszy hotel «New Hampshire»“ i Lilly Berry zbłądziła pod strzechy, mała zapragnęła chyba „już tylko pisać” bo takie wyznanie prędzej czy później składa przecież każdy autor. Przypuszczam, że chciała wreszcie móc swobodnie napisać naprawdę własną książkę. Sęk w tym, że druga powieść nie wyszła jej najlepiej. Nosiła tytuł „Wieczór nad umysłem”, wzięty z wersu, który Lilly podkradła swojemu guru, Donaldowi Justice. Oto wieczór zapada nad umysłem. Świetliki drgają we krwi...

...i tak dalej. Lepiej by zrobiła, gdyby tytuł i temat zapożyczyła z innej linijki tego samego poety: Na cięciwie czasu drga strzała nieuchronnej klęski.

Mogła wybrać tytuł „Nieuchronna klęska”, bo taki właśnie los spotkał jej książkę. Za wysoko ustawiła sobie poprzeczkę i nie podołała. Tematem powieści była śmierć marzeń, ich trudne konanie. Powstała z tego odważna książka, bo Lilly odeszła w niej od wszystkiego, co pozostawało w jakimkolwiek bezpośrednim związku z wcześniejszą autobiografijką - odeszła jednak do obcej sobie krainy, której sama nie potrafiła ogarnąć; wydała mętną powieść, zdradzającą, że autorka pisze nie swoim językiem - że w gruncie rzeczy tylko zwiedza jego obszar. A kto pisze mętnie, ten zawsze się wystawia na ataki. Lilly była bezbronna, kiedy wzięli ją w obroty ci cholerni recenzenci, te podstępne, ociężałe kujony. Zdaniem Franka (a on rzadko co do niej się mylił) Lilly musiała znieść jeszcze i to upokorzenie, że napisała niedobrą książkę, którą w dodatku dość wpływowa grupa kiepskich czytelników przyhołubiła i uznała za dzieło heroiczne. Mętniactwo „Wieczoru nad umysłem” wręcz nęciło pewien typ analfabetów, spotykany wśród studentów; ludzie ci przekonali się z ulgą, że absolutna niejasność nie tylko nie uniemożliwia publikacji, ale najwidoczniej daje się utożsamić z powagą. Według Franka niektórym studentom podobało się w tej książce dokładnie to, czego sama Lilly w niej nienawidziła: autoanalizy wiodące donikąd, brak fabuły, bohaterowie raz po raz tracący ustalony, zdawałoby się, charakter, nieobecność uchwytnych wątków. Dla pewnych kręgów uniwersyteckich wyraźna niezdolność do jasnego wysławiania się jest dowodem, że temu, co w oczach każdego durnia jest oczywistym grzechem, sztuka może nadać pozory cnoty.

- Jak te cholerne małolaty w ogóle wpadły na taki pomysł! - gderała Franny. - Tylko niektóre małolaty - precyzował Frank. - Ja pieprzę, oni wolą rzeczy wysilone, wymęczone i arcytrudne od bezpośrednich, płynnych i zrozumiałych! - krzyczała Franny. - Co jest, kurwa, z tymi ludźmi? - Tylko z niektórymi, Franny - łagodził Frank. - Tylko z tymi, którzy poronione dziełko Lilly wynieśli do rangi świętości? - pytała Franny. - Z tymi, co słuchają swoich wykładowców - odpowiadał Frank zadufanym tonem: po staremu zjeżony na cały świat, czuł się w tym stanie ducha bardzo swojsko. - No bo jak myślisz, Franny, od kogo studenci uczą się takiego rozumowania? Od wykładowców. - Jezu - odpowiadała Franny. Nie starała się o rolę w „Wieczorze nad umysłem”; i tak zresztą nie sposób było sfilmować tej książki. Z o ileż większą łatwością Franny została gwiazdą niż Lilly pisarką! - Bo gwieździe jest łatwiej - twierdziła. - Nie musi nic robić: wystarczy, jeśli będzie sobą, całkiem na luzie, i uwierzy, że ludziom właśnie to się spodoba; że zobaczą ją taką, jaka jest naprawdę. Wystarczy się rozluźnić i mieć nadzieję, że najprawdziwsze „ja” samo się ukaże. U pisarza najprawdziwsze „ja” wymaga pewnie bardziej pożywnej gleby, żeby mogło wychynąć na powierzchnię. Zawsze chciałem napisać w tej sprawie do Donalda Justice, ale chyba wystarczy, że go kiedyś zobaczyłem na własne oczy - tylko raz, w dodatku z daleka. Nie byłby znakomitym poetą, gdyby to, co w nim jest najlepsze i najbardziej klarowne, nie zawierało się w jego wierszach. A ponieważ rzeczywiście tchną dobrocią i siłą, spotkanie z nim musiałoby się pewnie skończyć rozczarowaniem. Nie chcę przez to powiedzieć, że wyszedłby na kogoś, kto się podszywa. Jest pewnie wspaniałym facetem. Ale nie ma mowy, żeby w życiu osiągnął tę samą precyzję, co w wierszach, bo są one tak dostojne, że sam autor po prostu musi rozczarowywać. W przypadku Lilly nie autorka, tylko twórczość sprawiała zawód - a nasza siostrzyczka o tym wiedziała. Zdawała sobie sprawę, że to, co pisze, podoba się mniej niż ona sama, wolałaby zaś, żeby było odwrotnie. Franny uratowało nie tylko to, że łatwiej jest być gwiazdą filmową niż pisarką. Ocalała także dlatego, że nie musiała być gwiazdą w pojedynkę. Jak dobrze wie Donald Justice, pisarz sam jeden musi być pisarzem, niezależnie od tego, czy w życiu jest samotny, czy nie. Nigdy byście mnie nie poznali. To moja twarz zakwita w zawilgłych Lustrach publicznych toalet, Gdy po omacku zapalacie światło. Moje oczy mają ten sam wyraz, Co zimne źrenice posągów Patrzących, jak gołębie wracają Znad karmy rozsypanej waszą ręką.

- Jezu - powiedziała raz Franny. - A kto w ogóle chciałby go poznawać? Ale Lilly miło było znać - każdemu, tylko może nie jej samej. Chciała pięknie pisać, ale słowa odmawiały jej posłuszeństwa. Ciekawe, że Franny i ja widzieliśmy dawniej we Franku Mysikróla; zupełnie go nie wyczuliśmy. Od początku nie docenialiśmy naszego brata. Dopiero kiedy zaczął wypisywać nam wszystkim czeki i dyktować wydatki, zdaliśmy sobie sprawę, jakim zawsze był bohaterem. Rolę Mysikróla dostała Lilly. - Jak mogliśmy nie zauważyć! - bez końca rozpaczała Franny. - Ona była po prostu za mała! Tak więc straciliśmy Lilly. To ona była tym smutkiem, którego nigdy w pełni nie rozumieliśmy; jej rozmaite kostiumy zmyliły nas. Może za mała urosła, żebyśmy ją naprawdę dostrzegli. Zostało po niej jedno jedyne arcydzieło - sama nie zdawała sobie sprawy, jak wspaniałe. Napisała scenariusz filmu, w którym główną rolę zagrał Chipper Dove: była zarazem autorką i reżyserem tej opery, wiernej świetnym tradycjom Schlagobers i krwi. Pisząc ją wykazała wiele umiaru i dopiero „Wieczór nad umysłem” nie spełnił jej oczekiwań. Potem usiłowała zacząć od początku, pisząc książkę pod ambitnym tytułem „Wszystko po dzieciństwie”. Nie jest to nawet cytat z Donalda Justice; Lilly sama wymyśliła ten tytuł, ale i tak nie sprostała

zadaniu. Kiedy Franny za dużo wypije, wścieka się, że Lilly była tak opętana Donaldem Justice; czasem kompletnie się upija i wtedy całą winę zwala na nieszczęsnego poetę. Ale Frank i ja pierwsi twierdziliśmy, że to wyśrubowane wymagania zabiły nam siostrzyczkę - na przykład koniec „Wielkiego Gatsby’ego”: cudzy, a niedosiężny. Pewnego razu Lilly powiedziała: - Szlag by trafił tego Donalda Justice! Sam napisał wszystkie dobre zdania, a innym nic nie zostawił! Może napisał i to ostatnie, które w życiu przeczytała? Frank znalazł jej egzemplarz „Światła nocą” otwarty na dwudziestej stronie; kartka od wielokrotnego czytania miała pozawijane rogi, a na samej górze wokół jedynej linijki Lilly porobiła całe mnóstwo obwódek, raz przy razie - jedno kółko szminką, a potem kilkoma kolorami tuszu z kilku różnych długopisów i wreszcie skromnym ołówkiem: „Finał chyba nie może być udany”. Może to właśnie zdanie przeważyło szalę. Stało się nocą, w lutym. Franny była na Zachodnim Wybrzeżu; nie mogła uratować Lilly. Ojciec i ja siedzieliśmy w Maine; Lilly wiedziała, że wcześnie chodzimy spać. Tata dorobił się tymczasem trzeciego psa-przewodnika. Sacher nie żyła, bo padła z przejedzenia. Płowej suczki, co tak dziarsko ujadała - tej samej, którą potrącił samochód (lubiła, niestety, gonić auta - na szczęście nie wtedy, kiedy ojciec wisiał u drugiego końca smyczy) - też już nie było na świecie; tata nazwał ją Schlagobers, bo z usposobienia przypominała bitą śmietanę. Trzeci z kolei przewodnik pierdział, lecz tylko pod tym względem niemile kojarzył się ze Smutkiem; był to znowu owczarek alzacki, ale pies, a nie suka; ojciec uparł się, żeby nazwać go Fred. To samo imię nosił zatrudniony w trzecim hotelu „New Hampshire” majsterklepka - emerytowany poławiacz homarów, mocno przygłuchy. Hekroć ojciec wołał psa (wszystko jedno, czy była to Sacher, czy Schlagobers), majster-klepka Fred - choćby akurat pracował w najodleglejszej części hotelu - odpowiadał wiecznie tym samym okrzykiem: - Co?! Ojca okropnie to złościło (żaden z nas o tym nie wspominał, ale w takich momentach przypominał nam się Jajo), groził więc, że następnego psa nazwie Fred. - Skoro ten stary dureń Fred i tak zawsze się odzywa, kiedy wołam psa, to wszystko jedno, jak zwierzak będzie się wabił! - wykrzykiwał. - Jezu, skoro on ma bez przerwy krzyczeć „Co?”, to równie dobrze można dopasować do niego imię. Dlatego też pies-przewodnik numer trzy wabił się Fred. Miał tylko jeden zły nawyk: usiłował zdupczyć córeczkę sprzątaczki, ilekroć oddalała się od matki choćby na krok. Z głupkowatą miną przygważdżał ją do ziemi i zaczynał chędożyć. - Nie! - darła się mała. Sprzątaczka grzmociła owczarka ścierką, miotłą - tym, co akurat miała pod ręką - i wrzeszczała: - Dosyć tego, Fred! Słysząc ten harmider tata od razu wiedział, co się dzieje. - Fred, ty cholerny erotomanie! Szlag by cię trafił! - wydzierał się. - Do nogi, Fred! Rusz dupę! Głuchy majsterklepka, emerytowany poławiacz homarów, czyli Fred Pierwszy, wołał: - Co?! Co?! Musiałem chodzić do niego (bo ojciec nie chciał), żeby mu powiedzieć: - NIC TAKIEGO, FRED! TO NIE DO CIEBIE! - Aha - odpowiadał, znów zabierając się do roboty. - Zdawało mi się, że ktoś wołał. Lilly nie miała więc po co do nas dzwonić. Mogliśmy najwyżej krzyknąć parę razy w słuchawkę „Freud! Freud!”, a poza tym niewiele byśmy jej pomogli. Próbowała natomiast dodzwonić się do Franka. Mieszkał dość blisko i mógł jej pomóc. Czasem mu wymawiamy, że wtedy też miał tę szansę, ale sami wiemy, że zatrata tak samo jak smutek nieuchronnie na wierzch wypływa. Lilly nie dodzwoniła się do Franka, tylko do jego automatycznej sekretarki. Frank zastąpił swój żywy sekretariat maszynką i nagrał na nią jeden z tych tekścików, które zawsze doprowadzały nas do szału. Cześć! Tu frank, a właściwie wcale nie tu. (Ha ha!) Właściwe to wyszedłem, chcesz nagrać wiadomość? Poczekaj na dzyndzyk i gadaj do woli.

Franny nagrywała mu wiele wiadomości, o które miał później pretensje. - Frank, idź wypierdolić ciastko z dziurką, co? - wrzeszczała, słysząc w słuchawce komunikat nienawistnej maszynki. - Ty chyba masz nasrane do głowy! Za każdym razem, kiedy odzywa się to pierdolone ustrojstwo, muszę płacić za rozmowę. Jestem, kurwa, w Los Angeles, ty debilu, ty gnoju w słoju! Na koniec wydawała całe mnóstwo pierdliwych dźwięków i wilgotnych cmoknięć. Frank po powrocie dzwonił do mnie, jak zwykle zniesmaczony. - Słowo daję - mówił. - Zupełnie nie rozumiem Franny. Przed chwilą nagrała mi na sekretarkę wybitnie obrzydliwy tekst! Ona oczywiście uważa, że to strasznie śmieszne, ale czy nie zdaje sobie sprawy, że wszyscy dosyć się nasłuchaliśmy tych świńtuszeń? Jest już w takim wieku, że przestało jej być z tym do twarzy, jeżeli w ogóle kiedykolwiek było. Mogłaby wreszcie trochę się wysilić i za twoim przykładem zrobić czystkę w swoim słownictwie. I tak dalej. Wiadomość od Lilly musiała przerazić Franka, kiedy tuż po jej telefonie wrócił z wieczornej randki; włączył sekretarkę i słuchał kolejnych nagrań, myjąc zęby przed pójściem do łóżka. Dzwoniono głównie w sprawach zawodowych. Tenisista, którego interesy prowadzi Frank, wpadł w tarapaty przez jakąś reklamówkę dezodorantu. Pewien scenarzysta narzekał, że reżyser nim „manipuluje”; Frank szybko sobie zakonotował, że ten sfrustrowany literat właśnie potrzebuje manipulacji, i to bardzo intensywnej. Słynna choreografka pracując nad autobiografią ugrzęzła w dzieciństwie. Frank słuchał tych wyznań i mył zęby. Kiedy wypłukał usta i zgasił światło w łazience, usłyszał głos Lilly. - Cześć, to ja - rzekła przepraszającym tonem (do maszynki). Nieustannie za wszystko przepraszała. Frank uśmiechnął się i podniósł róg kołdry; nim wlazł do łóżka, zawsze układał w nim krawiecki manekin. Sekretarka umilkła na dłuższą chwilę; Frank pomyślał, że urządzenie się popsuło, bo rzeczywiście często nawalało. Wtem jednak Lilly powiedziała: - To tylko ja. W jej głosie czuło się tak szczególne zmęczenie, że Frank spojrzał na zegarek i odtąd słuchał z lekkim niepokojem. Pamięta, że w trakcie kolejnej pauzy coś powiedział. - Mów dalej, Lilly - wyszeptał. Wtedy zaśpiewała swoją pioseneczkę, a właściwie krótki urywek jednej z piosenek zwanych Heurigen; była to głupia, smutna przyśpiewka z repertuaru Mysikróla. Frank oczywiście znał ją na pamięć. Verkauft’s mei G’wand, I fahr in Himmel. (Sprzedajcie moje stare ciuchy, lecę do nieba.)

- Lilly, rany koguta - szepnął Frank w stronę sekretarki i szybko zaczął się ubierać. - Auf Wiedersehen, Frank - powiedziała Lilly, gdy pioseneczka dobiegła końca. Frank jej nie odpowiedział. Pobiegł do Ronda Kolumba i złapał taksówkę, która właśnie wyjeżdżała z centrum. Chociaż biegacz był z niego żaden, jestem pewien, że tym razem miał niezły czas; sam bym się lepiej nie postarał. Wciąż mu powtarzam, że nawet gdyby siedział w domu, kiedy Lilly zadzwoniła, i tak nic by to nie dało, bo nie sposób minąć dwudziestu przecznic i całego zoo szybciej, niż się spada z trzynastu kondygnacji (akurat tyle ich jest między pewnym oknem narożnego apartamentu w „Stanhopie” a chodnikiem u zbiegu Osiemdziesiątej Pierwszej Ulicy i Piątej Alei). Lilly miała przed sobą krótszą podróż, więc musiała pierwsza znaleźć się na mecie, żeby nie wiem co; Frank był bezsilny. Twierdzi, że mimo to nawet w duchu nie powiedział „Au/ Wiedersehen, Lilly”, póki mu nie pokazano jej drobnego ciałka. Zostawiła lepszy list niż Fehlgeburt. Nie była przecież wariatką. Pożegnała się jak poważna samobójczyni: „Przepraszam. Jestem po prostu za mała”. Najbardziej utkwiły mi w pamięci dłonie Lilly: nigdy nie uleżały spokojnie na jej kolanach, kiedy mówiła coś głębokiego (bo przecież zawsze była osobą głęboką). - Za mało miała w sobie śmiechu, stary - twierdził Junior Jones. Dłonie Lilly nie potrafiły się opanować; tańczyły w takt jej własnej, urojonej muzyki - może tej samej, której rytm wybijał

swoją lagą Freud, a którą teraz słyszy ojciec, gdy u jego znużonych stóp lekko i wdzięcznie porusza się baseballowy kij. Mój ojciec, ślepy łazik: wszędzie chodzi piechotą, codziennie godzinami łazi po całym terenie, należącym do hotelu „New Hampshire”, zimą i latem. Najpierw prowadzała go Sacher, potem Schlagobers, a po niej Fred, ale kiedy owczarek nauczył się zabijać skunksy, musieliśmy się go pozbyć. - Ja naprawdę lubię Freda - oświadczył ojciec - ale przez to jego pierdzenie i smród skunksów stracimy klientelę. - Na razie klienci nie narzekają - odparłem. - Są po prostu uprzejmi. Chcą pokazać, jacy są kulturalni, ale to obrzydliwość. Naprawdę nie można wymagać, żeby znosili coś takiego, a jak Fred jeszcze raz przy mnie rzuci się na skunksa... to go zabiję. Słowo daję, załatwię go lagą. Znaleźliśmy więc miłych ludzi, którzy szukali psa podwórzowego; w rodzinie tej nie było ślepców, ale też nikomu z jej członków nie przeszkadzało, że Fred puszcza bąki i śmierdzi skunksem. Ojciec spaceruje więc z psem-przewodnikiem numer cztery. Znudziło nam się wymyślanie psich imion, a w dodatku po śmierci Lilly w tacie znów osłabł pociąg do igraszek - słownych i nie tylko. - Po prostu nie jestem w stanie nazwać kolejnego psa - przyznał bez ogródek. - Wyręczysz mnie tym razem? Nie czułem się na siłach. Franny kręciła jakiś film we Francji, a Frank, którego najmocniej trzepnęło odejście Lilly, złościł się na każdą wzmiankę o psach. Zbyt głęboki dręczył go smutek, żeby chciało mu się wymyślać psie imiona. - O Jezu - powiedział. - Nazwijcie go Numer Cztery. Ojciec wzruszył ramionami i zadecydował, że pies ma się wabić po prostu „Cztery”. I gdy teraz o zmierzchu szuka swojego towarzysza spacerów, słyszę, jak drze się na całe gardło: - Cztery! Cholera jasna, Cztery! A stary majsterklepka Fred pyta jak dawniej: - Co?! Ojciec zaś w kółko powtarza: - Cztery! Cztery! Cztery! Brzmi to tak, jakby sobie przypomniał dziecinną grę, w której rzuca się piłką i wywołuje czyjś numer, a wywołana osoba ma złapać piłkę, nim ta spadnie na ziemię. - Cztery! - woła ojciec, a ja wyobrażam sobie dziecko biegnące z wyciągniętymi rękami do piłki. Czasem dzieckiem tym bywa Lilly, a czasem Jajo. Cztery przybiega wreszcie do ojca i wtedy widzę przez okno, jak go ostrożnie prowadzi do przystani; w słabnącym świetle dnia łatwo jest wziąć tatę, siedzącego na pomoście przystani z psem-przewodnikiem, za znacznie młodszego mężczyznę - może w asyście niedźwiedzia - i pomyśleć, że łowią czarniaki. - Łowienie ryb to żadna frajda, kiedy człowiek nie widzi, jak je wyciąga z wody - zwierzył mi się ojciec. No i nie łowi, tylko siedzi na kei z psem u boku, witając nadchodzący wieczór, póki zajadłe plemię komarów z Maine nie zapędzi go z powrotem do hotelu „New Hampshire”. Mamy nawet szyld z napisem HOTEL NEW HAMPSHIRE. Ojciec uparł się, że bez tego ani rusz, a chociaż nie widzi szyldu i by nie zauważył, gdybym tylko udawał, że go wywiesiłem, chętnie idę na takie ustępstwo, mimo że miewamy przez to kłopoty. Zbłąkani turyści trafiają czasem do nas i myślą, że naprawdę prowadzimy hotel. Objaśniłem ojcu wielce skomplikowany system, na który nas stać dzięki sukcesowi odniesionemu w branży hotelarskiej. Otóż kiedy zbłąkani turyści chcą wynająć pokój, pytamy, czy mają rezerwację. Oczywiście mówią, że nie, ale rozglądają się dokoła, czują atmosferę ciszy i spokoju, wręcz opuszczenia, którą stworzyliśmy w trzecim hotelu „New Hampshire”, i pytają: - Ale chyba musicie państwo mieć wolne miejsca? - Brak wolnych miejsc - odpowiadamy. - Bez rezerwacji nie ma miejsc. Czasem ojciec zaczyna się ze mną spierać. - Jestem pewien, że znajdzie się dla nich jakiś kąt - syczy. - Wydają się bardzo mili. Są z nimi dzieci, bo słyszę, jak się kłócą, a matka mówi takim znużonym tonem. Pewnie za długo

jechali autem. - Musimy trzymać poziom, tato - upieram się. - Co by powiedzieli inni goście, gdybyśmy w tej sprawie pozwolili sobie na zbytni luz? - Ale ten system jest taki ekskluzywny - szepcze z zadumą. - Wprawdzie zawsze wiedziałem, że to niezwykłe miejsce, ale nawet mi się nie śniło, że kiedyś naprawdę... - Tu zwykle urywa w pół zdania i uśmiecha się. Po chwili dodaje: - Ależ wasza matka byłaby tym wszystkim zachwycona! Zataczając łuk baseballowym kijem ojciec pokazuje matce „to wszystko”. - Na pewno, tato - odpowiadam najzupełniej neutralnym tonem. - Może nie każdą minutą - dodaje ojciec z zastanowieniem. - Ale przynajmniej tym czasem. Przynajmniej finałem. Co do finału Lilly, to staraliśmy się, żeby odbył się on możliwie najciszej, i nawet nieźle nam się udało - zważywszy, ilu i jakich wyznawców zdobyła sobie jej twórczość. Trochę szkoda, że nie ośmieliłem się poprosić Donalda Justice o elegię, ale z drugiej strony pogrzeb miał charakter tak rodzinny, jak tylko było to możliwe. Przyjechał Junior Jones; siedział obok Franny, a ja nie mogłem nie zauważyć, że wręcz nienagannie trzymają się za ręce. Czasem dopiero na pogrzebie człowiek zdaje sobie sprawę, kto ze znajomych się postarzał. Spostrzegłem, że Juniorowi przybyło koło oczu kilka łagodnych zmarszczek; wyrósł na bardzo zapracowanego prawnika: kiedy zdał na studia, niemal przestał się do nas odzywać; kompletnie wsiąkł w podręczniki, zniknął prawie tak, jak na boisku znikał pod stosem kolegów z drużyny Cleveland Browns. Studia prawnicze i gra w piłkę mają chyba tę wspólną cechę, że przyprawiają człowieka o swoistą krótkowzroczność. Junior zawsze twierdził, że gra w obronie przygotowała go do studiów: jedno i drugie wymaga ciężkiej pracy, ciężkiej i okropnie nudnej. Ostatnio Junior dowodził Czarnym Ramieniem Sprawiedliwości, a ja wiedziałem, że Franny mieszka u niego, ilekroć bawi w Nowym Jorku. Oboje zostali tymczasem gwiazdami i może wreszcie czuli się ze sobą swobodnie. Ale na pogrzebie przyszło mi do głowy tylko to, jak bardzo Lilly by się cieszyła, widząc ich razem. Ojciec siedział obok Susie; kij baseballowy wziął między kolana, oparł grubszym końcem o podłogę i leciutko nim kołysał. Chodził wsparty na ramieniu dawnej niedźwiedzicyprzewodniczki Freuda; w drugiej ręce godnie dzierżył Lagę z Louisville, jakby to była zwykła laska - tyle że gruba. Susie, chociaż kompletnie rozbita, na czas pogrzebu wzięła się w garść - pewnie ze względu na ojca. Darzyła go uwielbieniem od chwili, gdy jednym cudownym zamachem kija bajecznym, instynktownym ruchem - wykluczył z gry Ernsta od pornosów. Zanim Lilly popełniła samobójstwo, niedźwiedzica Susie zdążyła się trochę pokręcić po kraju. Ze Wschodniego Wybrzeża pojechała na Zachodnie, potem jednak wróciła na Wschód. Przez jakiś czas prowadziła komunę w stanie Vermont. - Przeze mnie całe to zasraństwo poszło w rozsypkę - powiedziała nam później ze śmiechem. Założyła w Bostonie zespół poradnictwa rodzinnego, aby z czasem przekształcić go w oddział dzienny (bo na takie oddziały było większe zapotrzebowanie), a potem (gdy powstało całe mnóstwo oddziałów dziennych) w ośrodek dla kobiet przechodzących ostry kryzys po zgwałceniu. W Bostonie ośrodek ten nie cieszył się sympatią, ale Susie sama przyznaje, że wrogość ta była poniekąd wzajemna. Oczywiście nigdzie nie brakowało ludzi, którzy wielbili gwałt, nienawidząc kobiet, i rozmaitych durni, chętnie przyjmujących założenie, że kobiety zatrudnione w ośrodku dla zgwałconych to na pewno „wojujące lesbije i gotowe do rozróby feministki” (własne słowa Susie). Bostończycy zgotowali jej pierwszemu ośrodkowi wiele ciężkich chwil. Kilku nawet zgwałciło jedną z jego pracownic - pewnie po to, żeby się jednoznacznie zdeklarować. Lecz nawet Susie nie ukrywa, że w tamtych pionierskich czasach niektóre kobiety z tego typu ośrodków istotnie były „wojującymi lesbijami i gotowymi do rozróby feministkami”: rzeczywiście powodowała nimi wyłącznie nienawiść do mężczyzn, toteż źródło przynajmniej części problemów tkwiło w samej instytucji. Wiele z jej pracownic wyznawało filozofię zwróconą przeciwko wszelkim systemom - tę samą co Frank, lecz bez jego poczucia humoru; jeśli więc ci, w których rękach spoczywało prawo, byli wrogo nastawieni do kobiet domagających się, żeby gwałcicielom zaczęto wreszcie wymierzać sprawiedliwość, to z kolei kobiety były wrogo nastawione wobec prawa w ogólności, a samym

ofiarom gwałtów nikt tymczasem zbytnio nie pomagał. Bostoński ośrodek Susie rozpędzono na cztery wiatry po tym, jak grupa aktywistek pałających nienawiścią do mężczyzn wykastrowała domniemanego gwałciciela na parkingu w Back Bay. Susie znów zamieszkała w Nowym Jorku i zajęła się poradnictwem rodzinnym. Specjalizowała się w sprawach maltretowanych dzieci, za każdym razem „rozpracowując” jak sama to określała - i dziecko, i sadystę, ale miała już po uszy Nowego Jorku (twierdziła, że to żadna frajda mieszkać w Greenwich Village, jeśli się nie jest niedźwiedziem), a poza tym była przekonana, że jej przyszłością jest pomaganie zgwałconym kobietom. Ponieważ widziałem na własne oczy, jaki popis dała w sześćdziesiątym czwartym roku w hotelu „Stanhope”, nie mogłem z nią się nie zgodzić. Franny zawsze twierdziła, że nawet ona nigdy żadnej postaci nie zagra tak wspaniale, a jest przecież świetną aktorką. To, że się w końcu nie rozsypała, kiedy rozpracowywaliśmy Chippera Dove, i bezbłędnie odegrała swą prawie niemą rolę, musiało ją widocznie natchnąć wiarą w siebie. W późniejszych filmach wciąż na nowo wskrzesza ten stary tekst: „No, no, kogo my tu widzimy”. Zawsze znajduje jakiś sposób, żeby przemycić to zdanko. Oczywiście nie występuje pod własnym nazwiskiem. Prawie wszystkie gwiazdy używają pseudonimów. Zresztą Franny Berry to niezupełnie ten rodzaj nazwiska, które by się rzucało w oczy. Jej nazwisko z Hollywood jest wam dobrze znane. Opowiadam tu dzieje naszej rodziny, byłoby więc nie na miejscu, gdybym mieszał do tego wszystkiego pseudonim artystyczny swojej siostry. Wiem jednak, że ją znacie. Franny to ta, której pragniecie. Jest najlepsza, nawet jeśli akurat wciela się w czarny charakter; zawsze gra tę prawdziwą główną bohaterkę, nawet gdy w finale ginie z miłości - albo co gorsza na wojnie. Jest najpiękniejsza, najbardziej niedostępna, ale zarazem najbardziej bezbronna - i najtwardsza. (To ze względu na nią idziecie do kina i dla niej siedzicie tam do samego końca.) Wyzwoliła mnie: nie muszę już o niej marzyć w sposób aż tak wyniszczający jak dawniej; teraz robią to inni. Z tym, co mi się roi na jej temat, jakoś daje się żyć, ale wśród kinomanów na pewno są i tacy, którym marzenia o niej przeszkadzają w życiu. Bardzo łatwo oswoiła się z własną sławą. Lilly nigdy by się tak nie przystosowała, ale Franny zrobiła to bez najmniejszego trudu, bo przecież u nas w rodzinie zawsze była gwiazdą. Przywykła do tego, że jest gwoździem programu i skupia całą uwagę otoczenia, że to na nią czekamy i jej słuchamy. Urodziła się od razu w roli głównej. - A ja, kurwa, urodziłem się po to, żeby zostać nędznym agenciną - ponuro rzekł Frank po pogrzebie Lilly. - Wszystko zorganizowałem, nawet sam finał - dodał, mając na myśli śmierć Lilly. - Była taka mała, a ja dałem jej tyle gnoju do przewalenia! - rzekł posępnie i wybuchnął płaczem. Próbowaliśmy go pocieszać, ale on tylko powiedział: - Zawsze, kurwa, muszę być tym, który kombinuje i mota, czyli sprawcą. Jasna cholera! To właśnie ja wszystko urządzam. Choćby taki Smutek! - zawył. - Kto go wypchał? Przez kogo zaczęła się cała ta historia? Jestem agent i skończony dupek - mazał się Frank, lejąc potoki łez. Lecz ojciec wyciągnął w jego stronę baseballowy kij, tę swoją antenę, i rzekł: - Frank, Frank, mój chłopcze. Nie ty jesteś sprawcą nieszczęść Lilly. Powiedz, kto jest u nas w rodzinie głównym marzycielem? Wszyscy spojrzeliśmy na niego. - Przecież to ja - podjął przerwany wątek. - Właśnie ja wszystko wymarzyłem. A Lilly po prostu więcej marzyła, niż mogła zdziałać. Odziedziczyła to cholerne marzycielstwo. Po mnie. - Ale ja byłem jej agentem - powtórzył Frank jak ostatni głupek. - Owszem, Frank, ale to bez znaczenia - wtrąciła Franny. - Jesteś też moim agentem i to akurat ma znaczenie. Naprawdę cię potrzebuję, Frank. Ale być agentem Lilly to zadanie, któremu nikt by nie podołał. - To i tak wszystko jedno, Frank - powiedziałem mu, bo i on w kółko mnie o tym przekonywał. - Wszystko jedno, kto byłby agentem Lilly. Nic by się od tego nie zmieniło. - Ale to ja byłem jej agentem - powtórzył. Jego upór mógł człowieka doprowadzić do furii! - O Jezu, Frank - jęknęła Franny. - Już łatwiej się rozmawia z twoją automatyczną sekretarką. Dopiero to go otrzeźwiło. Przez pewien czas musieliśmy znosić obecność żywej ściany płaczu złożonej z lamentujących czcicieli; byli to ci spośród wyznawców Lilly, którzy otoczyli jej samobójstwo wręcz

religijną czcią, widząc w nim ostateczny manifest i dowód tego, że wszystko, co pisała, traktowała z najwyższą powagą. Miało to posmak ironii, bo Frank, Franny i ja wiedzieliśmy, czym było samobójstwo w jej własnym pojęciu: ostatecznym przyznaniem, że jest za mało poważna. Ale czciciele uparli się kochać w niej akurat to, co ona sama kochała w sobie najmniej. Cała ich grupa napisała nawet list z prośbą, żeby Franny objechała wszystkie miasteczka uniwersyteckie, czytając fragmenty utworów Lilly i grając rolę pisarki. Wielbiciele zwracali się do Franny jako do aktorki; chcieli, żeby zagrała swoją młodszą siostrę. My jednak pamiętaliśmy jedyny występ Lilly jako pisarki-rezydentki na uniwersytecie; znaliśmy jej opowieść o jedynym posiedzeniu rady wydziału anglistyki, w którym wzięła udział. Otóż komisja odczytów poinformowała zgromadzonych, że uniwersytet stać najwyżej na to, aby zaprosić dwóch w miarę znanych poetów albo jednego sławnego pisarza lub poetę, ale zamiast tego można wydać wszystkie pieniądze na wizytę pewnej kobiety, która jeździ z uczelni na uczelnię i „przedstawia” Wirginię Woolf, pobierając słone honoraria. Chociaż Lilly jako jedyna z całej anglistyki włączyła książki Wirginii Woolf do cyklu swoich wykładów, właśnie ona i tylko ona sprzeciwiła się temu pomysłowi kierownictwa wydziału, żeby sprowadzić kogoś, kto wciela się w pisarkę. - Sądzę, że Wirginia Woolf wolałaby przeznaczyć te pieniądze dla żyjącego autora oświadczyła. - Dla prawdziwego pisarza. Ale dziekanat koniecznie chciał wydać całą sumę na wizytę lektorki, „przedstawiającej” Wirginię Woolf. - W porządku - powiedziała w końcu Lilly. - Zgadzam się, ale pod warunkiem, że ta kobieta zagra całą rolę. Aż do końca. Zapadło milczenie. Ktoś spytał, czy Lilly mówi poważnie - czy naprawdę ma aż tyle „złego smaku”, że proponuje lektorce samobójstwo na terenie uczelni. - Mój brat Frank powiedziałby, że to po prostu wstrętne - odparła. - Wykładacie na uniwersytecie literaturę, a wolicie zapłacić komuś, kto udaje zmarłą pisarkę (chociaż w swoich wykładach nie wspominacie o jej książkach), zamiast przeznaczyć te same pieniądze dla jakiegoś żyjącego pisarza, którego prawdopodobnie nigdy nie czytaliście. Zwłaszcza że ta, której utworów się nie wspomina, a osobę udaje, wręcz obsesyjnie śledziła różnice między prawdziwą wielkością a pozerstwem. I wy chcecie płacić aktorce, strojącej się w jej pozy? Powinniście się wstydzić. Ściągnijcie tu tę kobietę. Sama dam jej kamienie, żeby je sobie włożyła do kieszeni, i zaprowadzę ją nad rzekę. Tak samo odpowiedziała Franny tej grupie, która chciała ją wysłać w objazd po miasteczkach uniwersyteckich, upozowaną na Lilly. - Powinniście się wstydzić - oświadczyła. - A zresztą jestem o wiele za wysoka, żeby grać Lilly. Moja siostra była naprawdę bardzo niska. Ci, którzy tak się podniecali samobójstwem Lilly, uznali to za dowód nikłej wrażliwości Franny, a prasa, radio i telewizja rozciągnęły ten pogląd na całą naszą rodzinę, twierdząc, że śmierć Lilly widać mało nas obeszła, skoro nie chcemy uczestniczyć w planowanym pozerstwie. Sfrustrowany Frank postanowił na ochotnika „przedstawić” Lilly podczas wieczoru literackiego, wypełnionego utworami poetów i prozaików, którzy zginęli śmiercią samobójczą. Żaden oczywiście nie stawił się we własnej osobie; zaangażowano lektorów, utożsamiających się z twórczością nieboszczyków - albo co gorsza z ich stylem życia, czy też raczej (w niemal wszystkich przypadkach) „stylem śmierci”. Lektorzy mieli czytać utwory samobójców w taki sposób, jakby sami byli zmarłymi autorami, przywróconymi do życia. Franny w tej imprezie też nie chciała maczać palców, ale Frank sam się zgłosił. Odmówiono mu. - Podobno jestem „fałszywy” - powiedział nam. - Uznali, że działam „z fałszywych pobudek”. No jasne, kurwa! - zaklął. - Im samym należy się śmiertelna dawka fałszu! Junior Jones ożenił się z Franny - nareszcie! - Wszystko jest jedną wielką baśnią - powiedziała mi Franny w rozmowie międzymiastowej ale Junior i ja doszliśmy do wniosku, że jeżeli będziemy dalej tak oszczędzać, to za jakiś czas nie zostanie nam nic, co warto byłoby zostawić sobie na później. Franny dobijała do czterdziestki. Czarne Ramię Sprawiedliwości i Hollywood łączyło przynajmniej jedno: Schlagobers i krew. No właśnie: przewidywałem, że w Nowym Jorku i w

Los Angeles Franny i Junior Jones zaliczeni zostaną do „śmietanki”, ale często mi się wydaje, że tak zwana „śmietanka” to po prostu ludzie okropnie zagonieni. Zarówno Franny, jak i Juniora zżerała praca, toteż każde z nich pozwalało sobie na ten luksus, żeby osiągnąwszy stadium wyczerpania co pewien czas padać w ramiona tego drugiego. Szczerze się ucieszyłem z ich małżeństwa i tylko jednego żałowałem: oboje uprzedzili, że na dzieci nie starczy im czasu. - Nie chcę mieć dzieci, skoro nie będę mogła się nimi zajmować - oświadczyła Franny. - Wyjęłaś mi to z ust, stara - rzekł Junior Jones. Pewnego wieczoru niedźwiedzica Susie wyznała mi, że też nie chce mieć dzieci, bo byłyby brzydkie, a ona za nic nie sprowadzi na świat brzydkiego dziecka - za żadne skarby; nie sposób zafundować dziecku życia bardziej okrutnego niż to, co każdy brzydal musi ścierpieć ze strony otoczenia. - Ależ, Susie, ty wcale nie jesteś brzydka - zaprotestowałem. - Trzeba się tylko do ciebie trochę przyzwyczaić. Jak już koniecznie chcesz wiedzieć, to moim zdaniem jesteś całkiem pociągająca. Naprawdę tak uważałem; dla mnie niedźwiedzica Susie była bohaterką. - Ty chyba jesteś chory - odparła. - Mam profil jak siekiera, jak pryszczate dłuto. Moje ciało w dotyku jest jak papierowa torba. Papierowa torba z zimną owsianką. - A ja myślę, że jesteś bardzo przyjemna - powiedziałem zupełnie szczerze. Franny uzmysłowiła mi, ile uroku ma Susie. Poza tym słyszałem przecież tę piosenkę, której moja siostra nauczyła się od niedźwiedzicy; miałem całą serię ciekawych snów o tym, że Susie uczy mnie podobnej pieśni. Powtórzyłem więc: - Myślę, że jesteś bardzo przyjemna. - Skoro tak, to sam masz zamiast mózgu papierową torbę z zimną owsianką - oświadczyła. Musisz być ciężko chory, jeżeli ci się wydaje, że jestem bardzo przyjemna. Pewnej nocy, akurat kiedy w hotelu „New Hampshire” nie mieliśmy żadnych gości, usłyszałem przedziwny dźwięk: jakby ktoś się skradał. Ojciec mógł się kręcić po hotelu równie dobrze nocą, jak za dnia, bo dla niego oczywiście zawsze była noc, ale wszędzie taszczył Lagę z Louisville, wlokąc ją za sobą albo szturchając nią po omacku; im bardziej się starzał, tym wyraźniej jego chód upodabniał się do chodu Freuda - jak gdyby ojciec stał się kuternogą na tle psychologicznym, zaznaczając w ten sposób pokrewieństwo łączące go ze starym interpretatorem snów. Poza tym pies-przewodnik numer cztery nie odstępował go na krok, a ponieważ nie dbaliśmy o to, żeby Czteremu w porę przycinać pazury, asystując ojcu robił niezły harmider. Stary majsterklepka Fred miał pokój na drugim piętrze, a sypiał twardo jak kamień na dnie morza, jak porzucone jazy, które najpierw zniszczyły foki, a teraz na przemian pochłania błoto mielizn i omywa przypływ. Stary Fred chodził spać z kurami i zrywał się bladym świtem; twierdził, że skoro i tak jest głuchy, po zmroku woli spać. Noce w Maine zwłaszcza latem wibrują całą masą dźwięków - przynajmniej jeśli je porównać z dniami w Maine. - Akurat na odwrót niż w Nowym Jorku - mawiał Frank. - Na Central Park South cicho bywa tylko o trzeciej nad ranem. Za to w Maine trzecia rano to jedyna pora, kiedy coś się dzieje. Nagle ożywa cała ta pierdolona przyroda. Stwierdziłem, że właśnie jest mniej więcej trzecia rano - letnia noc, a wśród niej roje owadów; głosy ptaków morskich brzmiały dość spokojnie, ale morze jak zwykle nie dawało za wygraną. No i ten przedziwny dźwięk, jakby ktoś się skradał. Z początku nie mogłem wyczuć, czy dobiega zza otwartego okna zasłoniętego siatką, czy raczej z korytarza. Drzwi też były otwarte - i te na korytarz, i wejściowe, prowadzące na dwór; tych ostatnich nigdy nie zamykaliśmy, bo było ich za wiele. Pomyślałem, że to chyba szop pracz. Wtem jednak coś znacznie cięższego od szopa pracza zaszurało łapami po gołej posadzce podestu schodów, a potem człapiąc cicho po miękkim chodniku ruszyło korytarzem w stronę moich drzwi; czułem ciężar tego stworzenia: jęczały pod nim klepki. Nawet morze jakby trochę ucichło, nawet morze jakby się wsłuchało w te kroki niewiadomego pochodzenia; kiedy nocą zabrzmią takie dźwięki, nieruchomieją fale przypływu, a ptaki (te, które nigdy nie fruwają w nocy) wzbijają się w niebo i zawisają jak namalowane. - Cztery? - szepnąłem, sądząc, że może to on tak się wałęsa, ale niewiadome stworzenie zanadto się wahało, żeby mógł nim być pies-przewodnik numer cztery, który nieraz już

chadzał tym korytarzem, nie przystawałby więc pod każdymi drzwiami. Pomyślałem o baseballowym kiju, którym zwykle podpiera się ojciec, ale gdy niedźwiedź dał nura w drzwi, zrozumiałem, że w całym hotelu „New Hampshire” nie znalazłbym oręża zdolnego obronić mnie przed tym intruzem. Leżałem bez ruchu, niby to śpiąc twardym snem, ale oczy miałem szeroko otwarte. W płaskim, mętnym brzasku, miękkim niby flanela, niedźwiedź wydawał się ogromny. Zajrzał do pokoju i niczym stara pielęgniarka robiąca obchód w szpitalu zagapił się na moje znieruchomiałe łóżko; starałem się nie oddychać, ale niedźwiedź mnie wyczuł. Mocno pociągnął nosem i z dużym wdziękiem wszedł na czworakach do pokoju. Właściwie czemu nie? - pomyślałem. Baśń o moim życiu zaczęła się od niedźwiedzia, więc to całkiem na miejscu, że niedźwiedź położy jej kres. Zwierzę pochyliło mi nad twarzą ciepłą paszczę i zaczęło wdychać otaczające mnie wonie; wziąwszy jeden zdecydowany niuch zrekapitulowało cały mój życiorys i w geście bez mała współczującym położyło mi na biodrze ciężkie łapsko. Noc była dość ciepła jak na Maine, spałem więc nago, tylko pod prześcieradłem. Niedźwiedź miał gorący oddech, lekko zalatujący owocami (może dopiero co najadł się leśnych jagód?), ale zdumiewająco przyjemny, choć nie pierwszej świeżości. Ściągnął ze mnie prześcieradło i zaczął mi się przyglądać, a ja poczułem lekki strach - zaledwie powiew zgrozy, jaka musiała pewnie ogarnąć Chippera Dove, kiedy uwierzył, że niedźwiedź w rui pała do niego pożądaniem. Lecz okaz, z którym teraz miałem do czynienia, dokonawszy oględzin tylko prychnął lekceważąco. - Żarł! - powiedział, po czym pchnął mnie dość bezceremonialnie, robiąc sobie miejsce u mego boku, i wgramolił mi się do łóżka. Dopiero kiedy mnie objął, a ja rozpoznałem najwyraźniejszy składnik jego dziwnej i mocnej woni, zacząłem podejrzewać, że nie jest to zwykły sobie niedźwiedź. Ponad owocowy oddech i musztardową zieleń potu wyciśniętego przez letni skwar wybijał się niewątpliwy zapach naftaliny. - Susie? - spytałem. - Już myślałam, że nigdy nie zgadniesz - odparła. - Susie! - zawołałem i obróciwszy się twarzą do niej porwałem ją w objęcia. Nigdy w życiu tak się nie ucieszyłem na jej widok. - Cicho - zakomenderowała. - Nie budź ojca. Cały ten pieprzony hotel oblazłam na czworakach, zanim cię wytropiłam. Najpierw znalazłam twojego ojca, potem kogoś, kto przez sen pyta: „Co?”, a wreszcie napatoczyłam się na absolutnie debiłnego psa, który w ogóle się nie połapał, że jestem niedźwiedziem, tylko zamerdał ogonem i natychmiast z powrotem zasnął, skurczybyk. Niezłego macie w nim stróża! To ten pierdoła Frank powiedział mi, jak tu trafić. Nie potrafiłby chyba wskazać drogi nawet do nędznego stanu Maine, a co dopiero do tego dziwacznego zakątka. Rany koguta - rzekła Susie. - Chciałam się z tobą zobaczyć, zanim się rozwidni, chciałam do ciebie zdążyć, póki ciemno. Jezus Maria, wyjechałam z Nowego Jorku wczoraj, chyba gdzieś koło południa, a teraz już prawie świta. O kurwa! Jestem na ostatnich nogach - dodała i zaraz się popłakała. - Pocę się jak świnia w tym głupim, pierdolonym kostiumie, ale tak śmierdzę i jestem tak strasznie brzydka, że nie mam odwagi go zdjąć. - Zdejmij go - powiedziałem. - Wcale nie śmierdzisz. Bardzo ładnie pachniesz. - Akurat - odparła, nie przestając płakać. Jakoś jednak ją namówiłem, żeby zdjęła przynajmniej łeb. Łapami rozmazała sobie łzy na policzkach, ale ja zacząłem tulić te łapy w dłoniach i całować ją w usta. Chyba się nie pomyliłem co do tych jagód; Susie smakuje mi właśnie leśnymi jagodami. - W smaku też jesteś bardzo miła - dodałem. - Akurat - wymamrotała, ale pozwoliła, żebym pomógł jej ściągnąć resztę kostiumu, z którego buchały kłęby pary niczym z sauny. Zdałem sobie sprawę, że Susie ma naprawdę niedźwiedzią budowę; była śliska od potu, całkiem jak niedźwiedź tuż po kąpieli w jeziorze. Dotarło do mnie, ile mam dla niej podziwu - za jej niedźwiedziowatość, za jej skomplikowaną odwagę. - Bardzo cię lubię, Susie - powiedziałem, kiedy zamknąłem drzwi pokoju i wróciłem do łóżka. - Pospiesz się, bo niedługo się rozwidni - rzekła Susie - a wtedy zobaczysz, jaka jestem brzydka. - Już teraz cię widzę - odparłem. - Jesteś śliczna.

- Będziesz musiał zdrowo się napracować, żeby mnie o tym przekonać - oświadczyła niedźwiedzica Susie. Już któryś rok z rzędu przekonuję niedźwiedzicę Susie, że jest śliczna. Dla mnie to oczywiste, a gdy minie jeszcze kilka lat, sama pewnie przyzna mi wreszcie rację. Niedźwiedzie są uparte, ale całkiem przytomne; gdy już raz komuś zaufają, przestają się go bać. Z początku Susie była tak opętana myślą o własnej brzydocie, że stosowała wszelkie możliwe środki ostrożności, byle nie zajść w ciążę; wydawało jej się, że najgorsze, co mogłoby się stać, to gdyby pozwoliła przyjść nieszczęsnemu dziecku na ten okrutny świat i skazała je na los, jaki bliźni zazwyczaj gotują brzydalom. Kiedy zaczęliśmy ze sobą sypiać, stosowała słynną Pigułkę, a oprócz tego zakładała pesarium umazane wielką ilością plemnikobójczej galaretki, miałem więc nieodparte wrażenie, że popełniamy mord nie tylko masowy, ale i (na każdym plemniku z osobna) wielokrotny. Żebym łatwiej mógł się uporać z tą akurat fobią, kazała mi w dodatku używać prezerwatyw. - To właśnie mój główny kłopot - mawiała. - Zanim się ośmielę odstawić numer z facetem, uzbrajam się po zęby i czasem w końcu zapominam, o co idzie w tej całej zabawie. Ale ostatnio jest spokojniejsza. Uważa, zdaje się, że zupełnie wystarczy zapobiegać ciąży w jeden tylko sposób. A jeśli jednak zdarzy nam się wypadek, to mimo wszystko mam nadzieję, że będzie dzielna i się z tym pogodzi. Oczywiście nie naciskałbym, gdyby sama nie chciała dziecka; trzeba być potworem, żeby zmuszać do posiadania dzieci kogoś, kto wcale ich nie pragnie. - Ale choćbym nawet nie była za brzydka - protestuje Susie - to i tak jestem za stara. Po czterdziestce zdarzają się najrozmaitsze komplikacje. To, że brzydkie dziecko przyjdzie na świat, to jeszcze drobiazg. Mogę w ogóle nie urodzić dziecka, tylko na przykład coś w rodzaju banana! Po czterdziestce jest duże ryzyko. - Bzdury wygadujesz, Susie - odpowiadam. - Doprowadzimy cię do formy. Wystarczy, że trochę pomachasz hantelkami i pobiegasz. W głębi duszy jesteś młoda, Susie - zapewniam ją. - Ten niedźwiedź, co w tobie tkwi, to właściwie wciąż tylko niedźwiadek. - Przekonaj mnie - mówi ona, a ja już wiem, co to znaczy. Używa tego eufemizmu, ilekroć mamy na siebie ochotę. Oznajmia znienacka: - Trzeba mnie utwierdzić w przekonaniu. Kiedy indziej to ja zaczynam: - Susie, coś mi się wydajesz niezbyt przekonana - mówię. A czasem ona po prostu powiada: - Żarł! Od razu wiem, o co jej chodzi. Gdy na naszym ślubie przyszła jej kolej, żeby powiedzieć „tak”, też ryknęła z cicha: - Żarł! - Go? - spytał pastor. - Żarł! - powtórzyła Susie, kiwając głową. - Powiada, że owszem - przetłumaczyłem. - „Żarł” znaczy „tak”. Chyba nigdy się do końca nie wyleczymy z miłości do Franny, ale ta miłość nas łączy - a mało która para ma ze sobą aż tyle wspólnego. Poza tym Susie zastępowała dawniej Freudowi oczy, a ja w ten sam sposób pomagam teraz ojcu, więc dodatkowo wiąże mnie z nią odziedziczone po Freudzie widzenie świata. - Stary, to wasze małżeństwo to po prostu marzenie - powiedział mi kiedyś Junior Jones. Tego ranka, kiedy po raz pierwszy kochałem się z niedźwiedzicą Susie, trochę się spóźniłem na spotkanie z ojcem w sali tanecznej, w której codziennie podnosimy ciężary. Kiedy zataczając się wszedłem do sali, ojciec podnosił już pełną parą. - Czterysta sześćdziesiąt cztery - powiedziałem, tak bowiem się zawsze witaliśmy. Ogromnie nas to śmieszyło, że dwaj mężczyźni żyjący bez kobiet na powitanie wspominają Schnitzlera, tego starego hultaja. - Czterysta sześćdziesiąt cztery, akurat! - stęknął ojciec. - Czterysta sześćdziesiąt cztery, sratytaty! Przez pół nocy musiałem słuchać waszych wrzasków. Jezu, jestem co prawda ślepy, ale słuch jeszcze mi dopisuje. Według moich obliczeń z czterystu sześćdziesięciu czterech zostało ci w zapasie tylko jakieś czterysta pięćdziesiąt osiem. Do diabła, co to za jedna? Nawet sobie nie wyobrażałem, że może istnieć takie zwierzę! Lecz na wieść, że przed chwilą byłem z niedźwiedzicą Susie i mam wielką nadzieję

zatrzymać ją na stałe u nas w domu, wpadł w zachwyt. - Tego właśnie nam brakowało! - zawołał. - Doskonale. Nie zrozum mnie źle: trudno marzyć o lepszym hotelu niż ten. Moim zdaniem świetnie sobie radzisz w branży hotelarskiej! Ale potrzebny jest nam niedźwiedź. Tak jak każdemu! Wystarałeś się dla nas o niedźwiedzia, John, czyli swoje już zrobiłeś. Dopisałeś szczęśliwe zakończenie. Pomyślałem, że chyba niezupełnie. Ale wiedziałem, że uwzględniając wszystkie okoliczności - smutek, nieszczęście, miłość - sprawy mogły się potoczyć znacznie gorzej. No to czego jeszcze brakuje? Chyba tylko dziecka. Potrzebne jest dziecko. Chciałem je mieć i wciąż chcę. Ponieważ z Jajem i z Lilly stało się to, co się stało, tęsknię już tylko za dziećmi. Może jeszcze przekonam niedźwiedzicę Susie, ale pierwsze niemowlę dostanę w prezencie od Franny i od Juniora Jonesa. A o to dziecko nawet niedźwiedzica Susie się nie martwi. - To będzie śliczności bobas - powiada. - Zmajstrują go Franny i Junior, a oni nie mogą nie trafić w dziesiątkę. - Ale przecież my też nie możemy nie trafić w dziesiątkę - zapewniam ją. - Zobaczysz, że będzie piękne od urodzenia. - Ale sam pomyśl, co za kolor - odpowiada niedźwiedzica Susie. - Kurwa, dziecko zrobione przez Franny i Juniora Jonesa będzie miało skórę w przepysznym kolorze, prawda? Ale ja wiem od Juniora Jonesa, że dziecko jego i Franny może mieć dowolny kolor skóry. - Gdzieś między czarną kawą a mlekiem - mawia Junior. - Mniejsza o to, Susie. Każdy kolor będzie przepyszny - mówię. - Dobrze o tym wiesz. Ale ją trzeba dalej przekonywać. Kiedy wreszcie zobaczy dziecko Franny i Juniora Jonesa, pewnie sama też zapragnie urodzić. Taką mam przynajmniej nadzieję, bo dobiegam czterdziestki, a Susie już ją przekroczyła, więc jeśli myślimy o dziecku, to lepiej nie zwlekać. Niemowlę, które Franny urodzi, powinno przekonać Susie; co do tego przyznaje mi rację nawet ojciec - ba, nawet Frank. I czy nie jest to dokładnie w stylu Franny, że tak wspaniałomyślnie obiecała urodzić dziecko specjalnie dla mnie? Odkąd w Wiedniu obiecała, że się nami zaopiekuje, że będzie nam matkować, przez cały czas dotrzymuje słowa, nigdy nie zawiodła: jej najprawdziwsze „ja” wciąż bohatersko dźwiga ciężar; udźwignęłoby tyle sztang, ile się mieści w sali tanecznej. Zeszłej zimy akurat po tej wielkiej śnieżycy zadzwoniła i powiedziała mi, że urodzi dziecko specjalnie dla mnie. Miała wtedy czterdzieści lat; powiedziała, że kiedy urodzi dziecko, to będzie tak, jakby zamykała za sobą drzwi pokoju, do którego nigdy już nie wróci. Zadzwoniła skoro świt, więc Susie i ja pomyśleliśmy, że to gorąca linia, czyli telefon dla zgwałconych, i Susie wyskoczyła z łóżka, przekonana, że za chwilę będzie miała pełne ręce roboty z jeszcze jedną zszokowaną kobietą - ale to tylko Franny wykręciła nasz prywatny numer, telefonując aż z Zachodniego Wybrzeża. Ona i Junior zasiedzieli się do późna, bo sobie we dwójkę urządzili małe przyjątko; jeszcze nie poszli do łóżka, bo w Kalifornii wciąż była noc. Mówili, jakby byli lekko pijani, czyli trochę głupio, więc Susie oświadczyła ze złością, że tak wcześnie dzwonią do nas tylko zgwałcone dziewczyny, i oddała mi słuchawkę. Musiałem złożyć Franny rutynowe sprawozdanie z tego, co się dzieje w ośrodku leczenia stanów pozgwałceniowych. Bądź co bądź ofiarowała na ten cel sporo pieniędzy, a dzięki Juniorowi trafiliśmy w Maine do dobrych prawników. Tylko w zeszłym roku ośrodek Susie udzielił pomocy lekarskiej i prawnej oraz wsparcia psychologicznego dziewięćdziesięciu jeden ofiarom gwałtów i podobnych rodzaju aktów przemocy. - Całkiem nieźle, jak na Maine - twierdzi Franny. - Stary, w Nowym Jorku i w Los Angeles będzie chyba z dziewięćdziesiąt jeden tysięcy ofiar rocznie - mawia Junior Jones. - Ofiar wszystkiego po trochu, nie tylko gwałtów - dodaje. Bez trudu udało się przekonać Susie, że z mnóstwa wolnych pokoi w hotelu „New Hampshire” można zrobić jakiś użytek. Mamy aż za dużo miejsca na ośrodek dla zgwałconych, a Susie przeszkoliła kilka kobiet z college’u w Brunswicku, więc zawsze któraś z nich siedzi przy gorącej linii i odbiera telefony. Susie przykazała mi, żebym pod żadnym pozorem nie podnosił słuchawki, kiedy dzwoni gorąca linia. - Ostatni dźwięk, jaki chce usłyszeć zgwałcona kobieta, kiedy dzwoni po pomoc oświadczyła - to głos mężczyzny, kurwa jego mać. Oczywiście z ojcem sprawa jest trochę bardziej skomplikowana, bo on nie widzi, który telefon akurat dzwoni, więc nauczył się wołać, ilekroć dzwonek zaskoczy go znienacka:

- Telefon! Drze się tak, nawet jeśli stoi tuż przy aparacie. Chociaż wciąż myśli, że hotel „New Hampshire” naprawdę jest hotelem, o dziwo całkiem nieźle sobie radzi z doradztwem pozgwalceniowym. Wie przecież, że Susie pracuje w tej branży, i tylko nie zdaje sobie sprawy, że to nasza jedyna branża, więc czasem wszczyna rozmowę z ofiarą gwałtu, która przyjechała do hotelu „New Hampshire” na kilka dni, żeby dojść do siebie, a ojciec przez pomyłkę bierze ją za „klientkę”. Może się natknąć na ofiarę, gdy ta akurat siedzi na przystani i próbuje dojść ze sobą do ładu; ojciec nadciąga, stukając Lagą z Louisville w deski pomostu, a kiedy Cztery zamerda ogonem, tata domyśla się, że w pobliżu jest ktoś trzeci, i pyta lekkim tonem: - Halo, kto tam? Ofiara gwałtu może na przykład odpowiedzieć: - To tylko ja, Sylvia. - Ach tak, Sylvia! - powiada ojciec, jakby ją znał całe życie. - No i jak się pani podoba nasz hotel? Biedaczka myśli, że „hotel” to taki uprzejmy eufemizm, oznaczający ośrodek dla zgwałconych, i podejmuje grę. - O, ten pobyt bardzo mi pomógł - mówi. - No bo strasznie potrzebowałam z kimś porozmawiać, ale nie chciałam czuć się do tego zmuszona, póki nie dojrzeję, a tutaj właśnie to jest miłe, że nie ma żadnych nacisków, nikt mi nie narzuca uczuć ani zachowań, a mimo to człowiek dociera do własnych emocji łatwiej, niż gdyby sam się z nimi szarpał. Nie wiem, czy pan mnie rozumie. Na to ojciec: - No pewnie, że rozumiem, moja droga. Od lat jesteśmy w branży, a porządny hotel właśnie tym się odznacza, że stwarza tylko przestrzeń i atmosferę, żeby goście sami zrobili z nich taki użytek, jaki zechcą. W porządnym hotelu cała przestrzeń, cała atmosfera tchnie wielkodusznością i sympatią. Porządny hotel, rzec by można, dotyka gościa albo obdarza go dobrym słowem akurat wtedy, kiedy gość tego potrzebuje - mówi ojciec i macha baseballowym kijem, dyrygując pieśnią, do której sam na poczekaniu układa słowa. Porządny hotel zawsze jest do dyspozycji klienta, ale nigdy nie bywa nachalny. - Aha. Chyba o to właśnie chodzi - odpowiada Sylvia, Betsy, Patricia, Columbine, Sally, Alice, Constance albo Hope. - W tym waszym hotelu wszystko jakoś tak samo ze mnie wyłazi, ale nic się nie dzieje na siłę. - Otóż to, moja droga: nic na siłę - przytakuje ojciec. - W porządnym hotelu niczego się nie robi na siłę. Jest tylko przestrzeń, którą ja nazywam „przestrzenią sympatyczną” - powiada tata, nigdy nie zdradzając, że zawdzięcza ten termin Schraubenschlüsselowi i jego bombie sympatycznej. - I wszyscy są tu tacy mili - dodaje Sylvia. - Tak, właśnie to mi się podoba w porządnych hotelach! - przyświadcza ojciec podekscytowanym tonem. - Wszyscy są tam mili. W naprawdę znakomitym hotelu - oznajmia Sylvii czy komukolwiek innemu, kto go akurat słucha - klient ma prawo wręcz tego oczekiwać. Moja droga, przyjeżdżając do nas jest pani (proszę mi darować to określenie) jak gdyby po wypadku, a my panią leczymy i pielęgnujemy. - Tak, dokładnie tak jest - zgadza się Sylvia. - Znakomity hotel ma to do siebie, że człowiek może przyjechać w kawałkach, kompletnie rozbity - niezmordowanie ciągnie ojciec - a wyjedzie cały, zrośnięty. My po prostu składamy klienta z powrotem do kupy, ale dokonuje się to w sposób bez mała mistyczny (i tu właśnie widać działanie tej przestrzeni sympatycznej, o której wspomniałem), bo na siłę nic się w tej sprawie nie wskóra. Każdy musi się pozrastać po swojemu. My tylko udostępniamy przestrzeń - powiada ojciec i baseballowym kijem błogosławi zgwałconej, jak gdyby Laga z Louisville była czarodziejską różdżką. - Przestrzeń i światło - dodaje niczym święty błogosławiący świętą. Bo też według Susie tak właśnie trzeba się obchodzić z ofiarami gwałtu: te kobiety są święte, należy je więc traktować tak, jak w znakomitym hotelu traktuje się każdego gościa. W znakomitym hotelu każdy klient jest gościem honorowym, a w hotelu „New Hampshire” każda klientka to gość nie tylko honorowy, ale i święty.

- Całkiem dobra nazwa dla ośrodka leczenia stanów pozgwałceniowych - przyznaje Susie. Hotel „New Hampshire”! To naprawdę brzmi. I tak to dzięki poparciu władz powiatowych i pomocy wspaniałej organizacji lekarek, działającej pod nazwą Stowarzyszenia Medycznego Kobiet „Kennebec”, w naszym hotelu z nieprawdziwego zdarzenia założyliśmy prawdziwy ośrodek dla zgwałconych. Susie twierdzi czasem, że z całej jej kadry najlepsze wyniki osiąga ojciec. - Jak któraś ma naprawdę zdrowo popierdolone w głowie, to ją posyłam do przystani, żeby sobie pogadała z niewidomym i z psem-przewodnikiem numer cztery. Nie wiem, co on im mówi, ale fakt, że jakoś to na nie działa - stwierdza Susie. - W każdym razie jak dotąd żadna nie rzuciła się w morze. - Mijajcie zdrowi otwarte okna, moi drodzy - powtarza ojciec mniej więcej każdemu, kto się nawinie. - To w życiu najważniejsze. Mówi to wielce autorytatywnym tonem, który pewnie zawdzięcza Lilly. Zawsze świetnie umiał nam doradzać, nawet jeśli nie miał zielonego pojęcia, w czym problem. - Może właśnie najlepiej mu idzie, kiedy nie ma zielonego pojęcia - twierdzi Frank. - No bo popatrzcie: do tej pory się nie zorientował, że jestem pedał, i raz po raz udziela mi dobrych rad. To się nazywa mieć smykałkę! - Dobra, dobra - powiedziała Franny przez telefon; było to zeszłej zimy, tuż po wielkiej śnieżycy. - Nie po to dzwonię, żebyś mi opowiadał ze wszystkimi szczegółami o każdym gwałcie w Maine. Przynajmniej nie tym razem. Słuchaj, młody, czy dalej chcesz mieć dziecko? - No jasne - odparłem. - Dzień w dzień przekonuję Susie. - A co byś powiedział na moje dziecko? - Ależ, Franny, przecież ty nie chcesz mieć dziecka - przypomniałem jej. - O co ci chodzi? - Chodzi o to, że Juniorowi i mnie zdarzyło się drobne niedopatrzenie, ale zamiast postąpić jak dwoje nowoczesnych ludzi, pomyśleliśmy, że chyba wiemy, skąd wziąć idealnych rodziców. - Zwłaszcza w dzisiejszych czasach, stary - wtrącił przez osobną słuchawkę Junior Jones. Rozumiesz, może się okazać, że Maine to ostatnia kryjówka. - Każdy małolat powinien się wychowywać w jakimś zwariowanym hotelu, nie uważasz? powiedziała Franny. - A ja uważam, stary - rzekł Junior Jones - że każdy małolat powinien mieć przynajmniej jedno z dwojga rodziców, które by nic nie robiło. Bez obrazy, stary, ale jako stróż jesteś po prostu idealny. Rozumiesz, o co mi chodzi? - Chodzi mu o to, że wszystkimi się opiekujesz - ze słodyczą wyjaśniła Franny. - Że to tak jakby twoja rola. Jesteś idealnym ojcem. - Albo matką, stary - wtrącił Junior. - A jak Susie będzie miała w domu dziecko, to może i ona przejrzy na oczy - powiedziała Franny. - Może zbierze się na odwagę, żeby też wreszcie strzelić z grubej rury - rzekł Junior Jones. Za przeproszeniem, stary - dodał, a Franny zawyła. Jasne było, że musieli wspólnie wysmażyć plan tej rozmowy, i to dość dawno. - Hej! - powiedziała Franny do słuchawki. - Z wrażenia język sobie odgryzłeś, czy co? Jesteś tam jeszcze? Halo, halo! - Coś ty, stary? - powiedział Junior Jones. - Zemdlałeś? .- A może niedźwiedź odgryzł ci jaja? - spytała Franny. - Mów zaraz, chcesz moje dziecko, czy nie? - Stary, my nie pytamy dla żartu - rzekł Junior Jones. - Gadaj, młody: chcesz czy nie chcesz? - nastawała Franny. - Wiesz przecież, że cię kocham. Wiesz, że nie urodziłabym dziecka byle komu. Ale ja zaniemówiłem ze szczęścia. - Kurde, jestem gotowa ofiarować ci dziewięć miesięcy życia! Pomyśl, młody: moje piękne ciało przez dziewięć miesięcy może pracować dla ciebie - prowokowała mnie Franny. - Bierz albo nie, twoja sprawa! - Stary! - zawołał Junior Jones. - Twoja siostra, której ciała pragną miliony, chce dla ciebie zmienić figurę. Kurwa, ona gotowa jest upodobnić się do butelki po coca-coli, bylebyś ty miał dziecko, stary. Jeszcze nie wiadomo, jak ja to zniosę, ale przecież oboje cię kochamy.

Dobrze o tym wiesz. Co ty na to? Bierz albo nie bierz, w razie czego twoja strata! - Kocham cię, John! - z pasją rzekła Franny. - Chcę ci dać to, czego potrzebujesz. Ale niedźwiedzica Susie wyjęła mi z ręki słuchawkę. - Rany boskie - powiedziała do tamtych dwojga. - Budzicie nas z samego rana, ja oczywiście zaraz myślę, kurwa, że znowu którąś zgwałcili, a teraz ten ledwo z wami chwilę pogadał, cały się zrobił czerwony i nie może słowa wykrztusić! Co jest, do kurwy nędzy? - Jeżeli Juniorowi i mnie urodzi się dziecko, to czy ty i John nim się zaopiekujecie? - spytała Franny. - No jasne, słodka dupciu - odparła moja poczciwa niedźwiedzica Susie. W ten sposób sprawa została rozstrzygnięta. Ciągle jeszcze czekamy. Franny jak zwykle się guzdrze. - To ja się guzdrzę - twierdzi Junior Jones. - To będzie ogromny bobas, więc musi posiedzieć w piekarniku dłużej niż większość. Chyba ma rację, bo Franny nosi moje dziecko już prawie od dziesięciu miesięcy. - Waży tyle, że dostałaby się do pierwszej drużyny Brownów - narzeka Junior Jones; dzwonię do niego co wieczór, a on nadaje komunikaty. - Jezu - mówi do mnie Franny. - Po całych dniach leżę w łóżku i czekam, kiedy mnie wreszcie rozsadzi. To takie nudne! Och, najdroższy, ile ja dla ciebie muszę wycierpieć powiada; oboje się śmiejemy, ale tylko my wiemy, z czego. Susie wciąż podśpiewuje: Lada dzień, lada dzień, a ojciec podnosi coraz cięższe sztangi; ostatnio trenuje po prostu jak w amoku. Jest przekonany, że dziecko będzie urodzonym ciężarowcem, więc chce dojść do formy, żeby sobie poradzić z takim bachorem. Wszystkie zgwałcone mają dla mnie bezmiar cierpliwości - zwłaszcza gdy dzwoni telefon (obojętne który), a ja rzucam się do słuchawki. - To tylko gorąca linia - mówią. - Spoko. - Kochanie, to na pewno kolejny gwałt, nic więcej - uspokaja mnie Susie. - To jeszcze nie twoje dziecko. Nie denerwuj się. Wcale nie w tym rzecz, że chcę się czym prędzej przekonać, czy mamy chłopca, czy dziewczynkę. Po raz pierwszy gotów jestem przyznać Frankowi rację: wszystko jedno. Oczywiście w dzisiejszych czasach przeprowadza się te różne testy (zwłaszcza jeśli kobieta ma tyle lat, co Franny), więc już wiadomo, jakiej płci będzie dziecko; w każdym razie ktoś tam wie. Na pewno nie Franny, bo ona nie chciała wiedzieć z góry. Kto chciałby zawczasu odkrywać taką tajemnicę? Któż nie rozumie, że cud oczekiwania to połowa przyjemności? - Obojętne, co się urodzi, będzie się w życiu nudzić - mawia Frank. - Nudzić! - wyje Franny. - Frank, jak śmiesz twierdzić, że moje dziecko będzie się nudzić? Ale Frank wyraża po prostu typowo nowojorski pogląd o dorastaniu w Maine. - Dziecko wychowane w Maine nieuchronnie czeka nuda - powtarza z uporem. Lecz ja zwracam mu uwagę, że w hotelu „New Hampshire” nigdy nie bywa nudno. Ani w pierwszym, tak beztroskim, ani w tym mrocznym śnie, uchodzącym za drugi hotel „New Hampshire”, ani w trzecim - w znakomitym hotelu, który wreszcie udało nam się otworzyć. Nikt się u nas nie nudzi. Nawet Frank po namyśle przyznaje mi w końcu rację; przecież też tu często przyjeżdża i zawsze jest mile widziany. Obejmuje wtedy rządy w bibliotece na pierwszym piętrze, tak samo jak Junior Jones potrafi zawładnąć sztangami w sali tanecznej, a Franny umie swoją urodą pobłogosławić każdy pokój, przez który przechodzi, i zdrowe powietrze stanu Maine, i zimne morze u jego brzegów; na wszystkim spoczywa błogosławieństwo Franny. Wcale się nie zdziwię, jeżeli jej dziecko zacznie wywierać taki sam dobroczynny wpływ. Na pociechę usiłowałem przeczytać Franny przez telefon wiersz Donalda Justice „Do dziecka noszonego dziesiąty miesiąc”: Guzdrało, któż z nas Miałby ci za złe to wahanie. Wzniósłszy rękę, żeby zapukać Do drzwi tak obcych jak te, Któż by się nie cofnął?

- Stop - przerwała mi Franny. - Bardzo proszę, nigdy więcej Donalda Justice, kurwa. Nasłuchałam się tylu jego wierszy, że mogłabym od nich zajść w ciążę, a przynajmniej

nabawić się niestrawności. Ale Donald Justice jak zwykle ma rację. Któż by się nie zawahał przed przyjściem na ten świat? Któż nie odwlekałby możliwie najdłużej początku tej baśni? Sami widzicie, że dziecko Franny już teraz wykazuje rzadką wrażliwość, wybitną intuicję. Wczoraj spadł śnieg; w Maine człowiek nabiera do pogody osobistego stosunku. Susie pojechała do Bath, żeby zbadać okoliczności domniemanego gwałtu na kelnerce, a ja się bałem, jak będzie prowadziła auto wśród zamieci. Wróciła jednak bez przygód, nim się ściemniło; rozmawialiśmy o tym, że ta zamieć bardzo nam obojgu przypomina wielką śnieżycę z zeszłej zimy - ten dzień, gdy Franny zadzwoniła, żeby zapowiedzieć prezent. Ojciec bawi się w śniegu jak dziecko. - Dla ślepca śnieg to istny cud - powiedział wczoraj, kiedy wszedł do kuchni cały biały; chwilę przedtem dosłownie tarzał się w zaspach z psem-przewodnikiem numer cztery, więc obaj wrócili dokładnie oblepieni śniegiem. Sypało po prostu nieprzytomnie; już o wpół do czwartej musieliśmy zaświecić wszystkie lampy. Rozpaliłem w dwóch piecach i wciąż dokładałem szczap. Jakiś ptak oślepiony śniegiem wybił szybę i wlatując do sali tanecznej skręcił kark. Cztery znalazł go na podłodze obok sztang i z ptakiem w pysku obiegł wszystkie pokoje, nim Susie zdołała mu odebrać znalezisko. Śnieg, który ojciec wniósł na butach, stopniał, więc podłoga w kuchni zrobiła się śliska. Tata sam się poślizgnął w kałuży i walnął mnie w żebra Lagą z Louisville, bo zawsze wymachuje nią po wariacku, kiedy traci równowagę. Doszło z tego powodu do drobnej scysji. Ojciec nigdy nie otrzepuje butów ze śniegu, zanim wejdzie do domu - całkiem jak dziecko. - Przecież nie widzę śniegu! - skarży się dziecięcym tonem. - To jak mam go, kurwa, strzepnąć? - Cicho bądźcie - fuka na nas niedźwiedzica Susie. - Przy dziecku będziecie musieli się oduczyć tych wrzasków. Wyjąłem zgrabną maszynkę do ciasta, którą Frank przywiózł z Nowego Jorku, i zrobiłem trochę świeżego makaronu; ta maszynka rozprasowuje ciasto na płask i wycina je w dowolne kształty. Kiedy się mieszka w Maine, ważne jest, żeby mieć takie zabawki. Do makaronu Susie przyrządziła sos z małży. Ojciec wyręczył ją w krajaniu cebuli, bo jego przy tym nie pieką oczy. Cztery zaszczekał, a my pomyśleliśmy, że znów znalazł jakiegoś nieszczęsnego ptaka. Wtem zobaczyliśmy mikrobus Volkswagen przedzierający się wśród śnieżycy alejką do hotelu; wóz ślizgał się i zarzucał. Kierowca albo był bardzo podniecony („Znowu gwałt, kurwa”, rzekła Susie, wiedziona instynktem), albo pochodził spoza granic Maine. Pomyślałem, że żaden tubylec nie miałby aż takich trudności z jazdą po śniegu, ale z drugiej strony sezon turystyczny w naszej okolicy dawno się skończył. Mikrobus ugrzązł w pewnej odległości od parkingu, na tyle jednak blisko, że odczytałem tablice rejestracyjne z Arizony. - Nic dziwnego, że nie umieją prowadzić wozu - powiedziałem; mieszkańcy Maine przeważnie tak właśnie mówią o przyjezdnych. - Wiesz co - odparła niedźwiedzica Susie - ty sam na pustyni w Arizonie wyszedłbyś pewnie na idiotę. - Co to takiego pustynia? - spytał ojciec, a Susie parsknęła śmiechem. Kierowca mikrobusu z Arizony szedł w naszą stronę; nie umiał nawet chodzić po śniegu, bo co chwila się przewracał. - Hen tam, w Arizonie dokonano gwałtu - powiedziałem. - A ty, Susie, zrobiłaś się taka sławna, że ci ludzie z nikim innym nie chcą rozmawiać. - Nie wiedzą, że tylko w sezonie prowadzimy pensjonat, czy co? - spytał ojciec poirytowanym tonem. - Zaraz im powiem, że dopiero na wiosnę otwieramy interes. Przybysz z Arizony wysłuchał tego z żalem. Wybrał się w góry, na narty (ani on, ani jego rodzina nigdy przedtem na nich nie jeździli), ale kiedy pytał o drogę, wprowadzono go w błąd, a może sam zabłądził wśród zamieci - w każdym razie zamiast w góry trafił nad ocean. - Nie w porę - zwrócił mu uwagę ojciec. Człowiek z Arizony wiedział o tym bez gadania. Robił sympatyczne wrażenie, ale był potwornie zmęczony. - Przecież mamy gdzie ich upchnąć - szepnęła do mnie Susie. Wcale nie chciałem nagle otwierać hotelu dla gości; jeśli tak pokochałem trzeci hotel „New Hampshire”, to prawdę mówiąc głównie dlatego, że goście istnieli jedynie w wyobraźni ojca. Lecz kiedy zobaczyłem, jak dzieciarnia całą kupą gramoli się z Volkswagena i zaczyna się

bawić w śniegu, zmieniłem zdanie. Matka tych dzieci też była potwornie zmęczona sympatyczna, ale zmęczona. - Co to takiego? - wrzasnęło któreś dziecko. - Chyba ocean - odparła matka. - Ocean! - krzyknęły dzieciaki. - A plaża też tu jest? - zawołał jeden. - Pewnie tak, pod tą masą śniegu - rzekła matka. Zaprosiliśmy więc tego faceta z żoną i czworgiem małych dzieci w gościnę do hotelu „New Hampshire”, chociaż było rzekomo „po sezonie”. Łatwo jest dogotować więcej makaronu; rozcieńczyć sos z małży to też nic trudnego. Ojciec trochę się zakałapućkał, odprowadzając gości do pokojów. Nigdy przedtem tego nie robił w trzecim hotelu „New Hampshire”, więc kiedy przekopywał bibliotekę, szukając bielizny pościelowej, zdał sobie sprawę, że nie ma pojęcia, gdzie co leży. Oczywiście musiałem mu pomóc; udawałem przy tym, że to ja od początku istnienia hotelu odprowadzam gości do pokojów, i nawet nieźle mi poszło. - Muszą nam państwo wybaczyć odrobinę amatorszczyzny - oświadczyłem sympatycznemu ojcu młodej rodziny. - Po sezonie trochę wychodzimy z wprawy. - I tak bardzo miło, że nas państwo w ogóle wpuścili - odparła sympatyczna młoda matka. - Dzieci były wprawdzie rozczarowane, że nie zobaczyły narciarzy, ale oceanu też nigdy nie widziały, więc mają frajdę. A na narty mogą pojechać jutro - dodała. Była chyba dobrą matką. - Ja też spodziewam się dziecka - wyznałem jej. - Lada dzień. Susie dopiero potem zwróciła mi uwagę, jak dziwnie musiało to zabrzmieć, skoro nawet po niej gołym okiem było widać, że nie jest w ciąży. - Pomyśl, kretynie, co tamci musieli sobie wyobrazić! - powiedziała. Ale wszystko świetnie poszło. Dzieciaki miały doskonały apetyt, więc po kolacji zademonstrowałem im, jak się piecze szarlotkę, a kiedy już się piekła, zabrałem je na mrożący krew w żyłach spacer po plaży smaganej zamiecią, aż do zasypanej przystani; pokazałem im, jak spienione fale przelewają się przez lodową koronkę, okalającą brzeg; zobaczyły, że ocean podczas sztormu to szary bezmiar wezbranych wód, przetaczających się wiekuiście. Mój ojciec, rzecz jasna, dokładnie opowiedział młodym małżonkom z Arizony o bajkowej przestrzeni sympatycznej, którą zapewniają gościom wszystkie naprawdę znakomite hotele; Susie twierdziła, że opisał tym sympatycznym ludziom z Arizony nasz hotelik w taki sposób, jakby to nie był hotel „New Hampshire”, tylko „Sacher”. - Ale przecież dla niego to właśnie jest „Sacher” - powiedziała moja ciepła niedźwiedzica, kiedy nocą wziąłem ją w ramiona; na dworze wciąż szalał sztorm i sypał śnieg. - Masz rację, najdroższa - przytaknąłem. Cudownie było leżeć rano w łóżku i słuchać dziecięcych głosików; dzieciaki odkryły sztangi w sali tanecznej i ojciec akurat udzielał im wskazówek. Przyszło mi na myśl, że Bob z Iowy świetnie by się czuł w trzecim hotelu „New Hampshire”. Właśnie wtedy obudziłem Susie i poprosiłem, żeby włożyła niedźwiedzi kostium. - Żarł! - odparła zrzędnym tonem. - Za bardzo się już postarzałam, żeby dalej być niedźwiedzicą. Moja droga Susie wczesnym rankiem trochę się jeży. - Nie daj się prosić, Susie - nalegałem. - Zrób to dla dzieci. Sama pomyśl, jakie to dla nich będzie przeżycie. - Co takiego? - spytała. - Chcesz, żebym je straszyła? - Nie, nie, Susie. Nie chcę, żebyś je straszyła. Chciałem tylko, żeby się przebrała w niedźwiedzi kostium, wyszła na dwór i pochodziła po śniegu koło hotelu, a ja bym nagle zawołał: - Patrzcie! Niedźwiedzi trop na śniegu! I to całkiem świeży! Przybysze z Arizony - duzi i mali - wyszliby przed hotel i zaczęliby się zdumiewać, że trafili w taką głuszę, jakby wyśnioną, a ja bym krzyknął: - Patrzcie! Niedźwiedź! O tam, obok sągu! Susie przystanęłaby (może nawet dałaby się namówić, żeby na pokaz parę razy zdrowo ryknąć: „Żarł! Żarł!”), a po chwili zniknęłaby za sągiem, człapiąc po niedźwiedziemu;

wślizgnęłaby się do hotelu którymś z tylnych wejść, wyskoczywszy z kostiumu weszłaby do kuchni i powiedziała: - Skąd nagle tyle gadania o niedźwiedziu? Teraz już rzadko widuje się w tych stronach niedźwiedzie. - Mam wyjść na dwór, w ten pierdolony śnieg? - spytała. - Susie, zrób to dla dzieci - poprosiłem. - Taką by miały frajdę. Najpierw ocean, a potem niedźwiedź. Każdy powinien przynajmniej raz w życiu zobaczyć niedźwiedzia. Oczywiście w końcu się zgodziła - wprawdzie wstała z łóżka naburmuszona, ale dzięki temu jej rola wypadła jeszcze bardziej przekonująco; Susie zawsze grała ją wprost nadzwyczajnie, a teraz w dodatku nabiera przekonania, że jako człowiek też jest urocza. Na drogę podarowaliśmy więc nieznajomym z Arizony wspomnienie niedźwiedzia. Gdy odjeżdżali, ojciec pomachał im z sali tanecznej, a potem rzekł do mnie: - Niedźwiedź, akurat! Susie na pewno zaziębiła się na śmierć, a już co najmniej złapała zapalenie płuc. Nikt z domowników nie powinien być chory ani nawet lekko przeziębiony, kiedy przyjedzie dziecko. Pamiętaj, że znam się na dzieciach lepiej niż ty. Niedźwiedź powtórzył, kręcąc głową, ale ja wiedziałem, że przybysze z Arizony dali się przekonać; co do przekonywania, to niedźwiedzica Susie nie ma sobie równych. Niedźwiedź, który przystanął obok sągu, osnuł mroźny poranek mgłą oddechu i pozostawił w nietkniętym śniegu miękkie odciski łap, był przekonujący w każdym calu - jak gdyby na Ziemi przysypanej pierwszym śniegiem właśnie się pojawił pierwszy z niedźwiedzi. Lilly miała rację: wszystko jest baśnią. Wciąż więc marzymy. Wciąż zatem zmyślamy własne życie. Do roli matki wybieramy świętą, a z ojca robimy bohatera; czyjś starszy brat i starsza siostra też stają się dla nas bohaterami. Zmyślamy to, co kochamy, i to, czego się boimy. Nie obejdzie się w tej historii bez dzielnego utraconego braciszka i małej siostrzyczki, również utraconej. Marzymy dalej: najlepszy hotel, rodzina doskonała, życie w miejscowości wypoczynkowej. Marzenia wymykają nam się z rąk, prawie tak żywe, jak tylko potrafimy je sobie wyroić. W hotelu „New Hampshire” jesteśmy zaszajbowani na amen - ale cóż znaczy odrobina powietrza w rurach, a choćby i kupa gówna we włosach wobec miłych wspomnień? Mam nadzieję, że to odpowiednie zakończenie dla ciebie, matko - i dla ciebie, bracie Jajo. Pisząc je wzięto pod uwagę styl twojego ulubionego finału, Lilly - tego, do którego sama nigdy nie dorosłaś. Może za mało jest tu sztang jak na wymagania Boba z Iowy, a dla Franka nie dość fatalizmu. Ojciec i Freud uznaliby, że natura tego zakończenia powinna być bliższa naturze snów. Dla Franny jest ono pewnie za mało elastyczne, a dla niedźwiedzicy Susie nie dość brzydkie. Junior Jones wolałby chyba, żeby było większe; na pewno jest o wiele za spokojne jak na gust niektórych naszych dawnych przyjaciół i wrogów; Annie Syrena chyba by go nie zaszczyciła nawet słabym jękiem (któż wie, gdzie i pod kim ona teraz wyje?). Nic, tylko marzymy, bez końca, a nasze mrzonki wymykają nam się z rąk - prawie tak żywe, jak tylko potrafimy je sobie wyroić. Tak już jest, czy się to komu podoba, czy nie. A skoro nie chce być inaczej, wiecie, czego każdy z nas potrzebuje? Dobrego, mądrego niedźwiedzia. Niektórzy ludzie są na tyle sprawni umysłowo, że mogą żyć sami, bo ich umysł służy im za dobrego, mądrego misia. Chyba Frank jest kimś takim: własny umysł zastępuje mu dobrego, mądrego niedźwiedzia. Z początku wziąłem Franka za Mysikróla, ale się pomyliłem. Franny ma dobrego, mądrego misia, który się wabi Junior Jones. Poza tym nauczyła się trzymać w szachu smutek. Z kolei ojciec ma swoje złudzenia, wystarczająco potężne. To one są dla niego dobrym, mądrym niedźwiedziem - wreszcie napotkanym. Mnie wobec tego pozostaje niedźwiedzica Susie, jej ośrodek dla zgwałconych i mój hotel z bajki, więc i u mnie wszystko gra. U kogoś, kto spodziewa się dziecka, musi wszystko grać. Trener Bob zawsze znał tę prawdę: trzeba się nabawić nieuleczalnej obsesji. I bez obawy mijać otwarte okna.

Spis treści Niedźwiedź zwany Stanem Maine

Pierwszy hotel „New Hampshire” Zwycięski sezon Boba z Iowy Porażka Franny Rok 1956: Wesołych Świąt! Freud pisze do ojca Kolejne trafienie Smutka Smutek na wierzch wypływa Drugi hotel „New Hampshire” Noc w operze: Schlagobers i krew Miłość do Franny; rozprawa z Chipperem Dove Syndrom Mysikróla; ostatni hotel „New Hampshire”