Klara S. Meralda - Klara i jubiler

Klara S. Meralda Klara i jubiler

Czytelnik, Warszawa 1983

Gdy Katarzyna podeszła do przystanku, stały tam zaledwie dwie osoby. Dochodziła jedenasta, a więc pora, kiedy autobusy kursują o wiele rzadziej niż w godzinach szczytu. Czekanie na autobus czy tramwaj należało do tych czynności biernych, których Katarzyna nie cierpiała. Zawsze też z niejakim zdumieniem przyglądała się spokojnemu oczekiwaniu ludzi stojących w kolejce. Jedynym wypadkiem, kiedy znosiła bez szemrania uczestnictwo w najdłuższym nawet sklepowym ogonie, były zakupy dla Klary. Ale wszystko, co dotyczyło Klary, nie podlegało normalnej skali wartości i ocen. Teraz także, gdyby nie obecność Klary, poszłaby raczej piechotą, a nie wyczekiwała, Bóg wie jak długo, na przyjście autobusu. Ale Klara była już w tym wieku, że męczyło ją dłuższe chodzenie i należało ją oszczędzać. Słońce przygrzewało mocno. Po ostatnich zimnych i deszczowych dniach można było wreszcie uwierzyć, że zaczyna się lato. Kolejka przy przystanku stopniowo powiększała się, by po niedługim czasie urosnąć do pokaźnych rozmiarów. Żeby skrócić czas oczekiwania, Katarzyna pociągnęła za sobą Klarę w kierunku najbliższej wystawy „Jubilera”. Należała do kobiet, które na ogół nie zatrzymują się przed wystawą sklepu, o ile nie mają zamiaru czegoś w nim kupić. Z tej racji nie oglądała zazwyczaj wystaw z biżuterią. Nie lubiła na sobie żadnych błyskotek, które tak chętnie noszą kobiety. Teraz jednak, upewniwszy się, że autobusu na horyzoncie nie widać, z zainteresowaniem oglądała wyłożone na wystawie precjoza. Przeważały wyroby ze srebra, pierścionki, naszyjniki, broszki. Ubawiły ją złote męskie pierścienie w kształcie sygnetów z półszlachetnymi kamieniami w oprawie. Można by na nich wyryć WSS lub MHD - pomyślała, gdy w tym momencie coś się koło niej zakotłowało i niemal jednocześnie usłyszała przy sobie zduszony męski okrzyk. - Klara! - uprzytomniła sobie błyskawicznie i obejrzała się. O krok od niej i Klary schylony młody człowiek, podciągnąwszy nogawkę, oglądał zakrwawioną nogę. - Jak mogłaś! - jęknęła Katarzyna, patrząc z wyrzutem na Klarę. Ale spojrzenie ślicznych brązowych oczu Klary było tak rozbrajające w swej niewinności, a gest podawania lewej, jak zaw1

sze, łapki tak przepraszający, że Katarzyna czym prędzej odwróciła głowę, czując, że wszelki gniew i pretensje topnieją w niej bezpowrotnie. - Bardzo mi przykro, proszę pana - zwróciła się do młodego człowieka, który chusteczką wycierał krwawiącą łydkę - oczywiście, że to ureguluję, bo spodnie na pewno trzeba będzie... - ale jakby na dźwięk jej głosu mężczyzna momentalnie wyprostował się wpychając zakrwawioną chusteczkę do kieszeni, odwrócił się plecami i pobiegł do nadjeżdżającego właśnie autobusu. Mimo zaskoczenia Katarzyna okazała również szybki refleks. Złapała Klarę na ręce i po krótkim szturmie wylądowały obie w zatłoczonym wozie. Jak zwykle zresztą, najtłoczniej było przy wejściu. Ciągle trzymając Klarę na rękach przepychała się ku środkowi, próbując jednocześnie odszukać wzrokiem młodego człowieka, którego nie tylko noga, ale i spodnie musiały być w opłakanym stanie. W autobusie było wielu młodych ludzi, kłopot polegał na tym, że Katarzyna nie bardzo wiedziała, jak jej poszkodowany wygląda. Z króciutkiego momentu, w którym młody człowiek wyprostował się, nim się odwrócił i pobiegł do autobusu, pozostało jej niejasne wrażenie, że był szczupły, wysoki, chyba nie brunet, raczej w tym nieokreślonym kolorze, którym odznaczają się włosy znakomitej większości mężczyzn w naszym kraju. Musiał się bardzo spieszyć, skoro nie tylko nie zrobił jej awantury, jaką robią inni w podobnych przypadkach, ale nie chciał nawet słuchać o rekompensacie. Skwapliwość, z jaką Katarzyna za każdym razem pokrywała szkody wynikłe z agresywnego zachowania Klary, miała dość skomplikowane podłoże. Oczywiście płaciła, gdyż czuła się winna w stosunku do poszkodowanej osoby; a czuła się tym bardziej winna, że zawsze w takich wypadkach - wbrew wszelkiemu poczuciu przyzwoitości - świadomość zrobionej komuś krzywdy mieszała się jednocześnie z uczuciem dumy, że Klara potrafi ugryźć, że nie jest takim zwykłym domowym pieskiem, mimo tylu lat przeżytych u niej. Bo dzieciństwo i wczesna młodość Klary okryte były tajemnicą. Można się było jedynie domyślać, że rodzice jej nie stanowili zbyt dobranej pary. Krzywizna krótkich łap, sklepienie piersi, barwa, cechy psychiki nie pozwalały wątpić o jamniczym pochodzeniu jednego z nich; natomiast wielkość tułowia, wysoko osadzony ogon, ciemna pręga grzbietu i „kołnierze” karku świadczyły o tak zwanym wilku. Jedynie oczy nie były ani jamnicze, ani wilcze, ani w ogóle psie. Byty to piękne brązowe, ciemno okolone, najbardziej wymowne oczy, jakie można sobie wyobrazić, odbijał się w nich każdy Klarzyny nastrój i humor. Katarzyna bardzo lubiła swego dozorcę, który o Klarze mawiał z uznaniem „żerty'' piesek. Ale poza tym, że nie pozwalała nikomu obcemu ruszyć czegoś w domu, Klara była „żerta” w sposób nie dający się określić i przewidzieć. Mijały miesiące, czasem nawet rok bez konfliktów z kimkolwiek, a raptem spotykała kogoś, kto jej się nie podobał z jej tylko znanych przyczyn. I odbywało się to zwykle tak szybko, 2

nie poprzedzone żadnym symptomem, że nie sposób było temu zapobiec. Kaganiec, uważany przez laików za panaceum, nie wchodził w grę. Wiadomo było, że Klara w namordniku nie zrobi kroku, jej upór był bezwzględnie pochodzenia jamniczego. Pozostawało jedno: przepraszać i wyrównywać szkody. Teraz więc, stojąc w zatłoczonym autobusie ze zdrętwiałymi od ciężaru Klary rękami, przyglądała się bacznie wszystkim młodym ludziom, którzy by odpowiadali jej niejasnemu wyobrażeniu o ofierze psiej antypatii. Wreszcie go zobaczyła. Niemal o głowę wyrastający ponad współpasażerów, stał bokiem zwrócony ku oknu. Potrącając i uśmiechając się, przepchnęła się wreszcie do niego. - Najmocniej pana przepraszam... Młody człowiek oderwał spojrzenie od okna, omiótł nim Katarzynę i zatrzymał, zmarszczywszy brwi, na Klarze. -Jest szczepiona i zdrowa - dodała szybko. - Tak się pan spieszył, że nie zwrócił uwagi na spodnie, wymagają na pewno artystycznej cerowni... Wzrok młodego człowieka przesunął się szybko w kierunku spodni i zawisł z powrotem na Katarzynie. -Zwrócę panu koszty. Padające z góry spojrzenie na moment zastygło, po czym otaksowało ją uważnie. - Kup pani spodnie synowi - usłyszała. Mimo przekroczonej od kilku lat trzydziestki zachowała nieszczęsną skłonność do czerwienienia się. Poczuła, że fala gorąca ogarnia nie tylko jej twarz i szyję, ale nawet uszy. -Pomyliłam się, myślałam, że to pana u... - w tym momencie zdała sobie sprawę, że publiczne wyznanie, iż wiezie bez kagańca psa, który gryzie, wywoła jeszcze gorszy efekt. Nie dokończywszy więc zdania zamilkła, odwróciła głowę i zobaczyła rozbawioną minę stojącego tuż obok starszego pana. Nie patrząc już na nikogo, z determinacją próbowała przepchnąć się dalej. Na każdym przystanku tłok zdawał się powiększać. Katarzyna tkwiła zaklinowana w środkowej części. Było nieznośnie gorąco. Nagle, podjeżdżając do kolejnego przystanku, autobus ostro zahamował. Katarzyna, ciągle trzymająca Klarę na rękach, całym ciężarem ciała uderzyła w kogoś stojącego w pobliżu. Uderzenie musiało być silne, bo poszkodowany syknął i odruchowo obejrzał się. Gdy zobaczył Katarzynę, wydało się jej, że w oczach zamigotał mu popłoch. Jak mogłam się tak pomylić - przemknęło jej przez głowę - oczywiście, że właśnie tego, stojącego przy niej, człowieka ugryzła Klara. Poznała go od razu, choć zupełnie nie przypominał jej poprzedniego wyobrażenia; był średniego wzrostu, szatyn i nie taki młody, na pewno w okolicach trzydziestki. Zobaczyła także, że jego odstające uszy były śmiesznie szpiczasto zakończone. Ale 3

nim zdążyła cokolwiek powiedzieć, mężczyzna w nagłym pośpiechu, roztrącając wszystkich dookoła, przebijał się już do wyjścia i zdążył wyskoczyć niemal w momencie zamykania drzwi. Dlaczego się jej przestraszył? Bo Katarzyna była niemal pewna, że to jej osoba wprawiła tego człowieka w popłoch. Szok po ugryzieniu Klary? Z mężczyznami to nigdy nie wiadomo - próbowała znaleźć jakieś wyjaśnienie - należy pewnie do tych, którzy mdleją przy pobieraniu z palca kropli krwi do morfologii; szczęście, że nie zemdlał przed tym sklepem „Jubilera”, od razu znaleźliby się tacy, którzy by uważali, że Klara zagryzła go na śmierć. Przytuliła Klarę mocniej do siebie. - Okropnie gruba jesteś i ciężka, Klarusiu - szepnęła czule. Spojrzenie Klary świadczyło, że pozycja, w jakiej się znajduje, nie tylko nie sprawia jej przyjemności, ale jest wręcz niewygodna i zaczyna mieć tego dosyć. - Już się niedługo rozluźni i będziesz mogła stać - odpowiedziała jej półgłosem Katarzyyna. Rozejrzała się dookoła. Tyczkowaty dryblas sterczał teraz w końcu autobusu, widocznie szykował się do wyjścia tylnymi drzwiami. Pomyślała o Widze, której musi o tej scenie opowiedzieć. Był to przecież klasyczny przykład sytuacji bardzo niemiłej w czasie jej trwania, ale za to niesłychanie zabawnej, gdy się o niej potem opowiada. Gdybym miała więcej odwagi, powinnam mu posłać całusa, kiedy będzie wysiadał. Toby dopiero była pointa, szkoda, że nie mogę się na nią zdobyć - pomyślała z żalem.

Po powrocie do domu okazało się, że dalszy ciąg dnia szykuje Katarzynie nowe, niezbyt miłe niespodzianki. Już tkwiąca w drzwiach karteczka nie zapowiadała niczego dobrego. Kto, poza inkasentem czy listonoszem, zostawia w ten sposób wiadomość, jeśli nie gość z prowincji; a jeśli z prowincji, to oczywiście Zosia. Ta daleka kuzynka męża miała niewytłumaczony dar pojawiania się w najbardziej nieodpowiednich momentach. Jeśli domem wstrząsał jakiś kataklizm, jak na przykład generalne porządki, lub Katarzyna w ferworze kończyła terminową pracę, wtedy rozlegał się nieprzewidziany dzwonek, a za drzwiami stała Zosia z walizeczką. Jakiekolwiek uprzedzenie nie wchodziło w rachubę, każdy bowiem przyjazd Zosi był niespodzianką dla niej samej. Za każdym razem sploty okoliczności i zdarzeń wymagały jej nagłej obecności w stolicy. Tak, jak Katarzyna przypuszczała, karteczka była od Zosi. Zawiadamiała, że zostawiła walizkę u dozorcy i że przyjdzie, jak tylko załatwi sprawy na mieście. Zaraz potem zadzwonił Jerzy, że nie wie, kiedy wróci z posiedzenia, bo zmieniono porządek obrad i jego sprawa została przeniesiona niemal na koniec konferencji.

4

-Przyjechała Zosia - powiedziała lakonicznie i położyła słuchawkę. Rozejrzała się po mieszkaniu. Stosy maszynowego papieru, kalki, słowniki piętrzyły się na biurku, wokół na podłodze porozrzucane kartki brudnopisu, na stole otwarta maszyna do pisania. Mimo uchylonego okna wyczuwało się jeszcze zapach tytoniowego dymu. Jak zwykle, w ostatnim etapie roboty pracowała non stop, o drugiej po północy wyjęła z maszyny ostatnią przepisaną na czysto kartkę. Jadąc rano z Klarą do wydawnictwa, z radością myślała nawet o czekającym ją sprzątaniu, choć na ogół do zajęć domowych podchodziła raczej z poczuciem heroizmu. Poczuła nagłą nieusprawiedliwioną pretensję do męża. Będzie siedział sobie spokojnie na konferencji, a ona nie tylko cały dom ma doprowadzić do ładu, ale jeszcze hołubić Zosię. Kuzynka męża zjawiła się wczesnym popołudniem i Katarzyna przez dłuższy czas słuchała opowieści o ostatnich wydarzeniach w jej życiu i plotkach rodzinnych. -Słyszałaś - zapytała Zosia, gdy po obiedzie wyciągnięte wygodnie w fotelach piły herbatę - o kradzieży u nas we Wrocławiu w kościele świętego Marcina? Katarzyna potrząsnęła przecząco głową. - Jak to, przecież to było wtedy, kiedy Jerzy był we Wrocławiu na sesji historyków sztuki? Nic ci nie opowiadał? - Nie. - Widocznie zapomniał, każdy naukowiec to dystrakt. No więc, wpierw rozeszła się plotka, że ukradziono cenny stary obraz ze szkoły hiszpańskiej czy włoskiej, mówiono nawet który, ale nie pamiętam. Szczerze mówiąc, jak jestem w kościele, to na obrazy specjalnie nie patrzę. Raczej na znajomych, bo ostatnio pojęcia nie masz, jak często bywam na nabożeństwach żałobnych. Okropność - westchnęła. - W kwietniu na pogrzebie Zaleskiego, koło mnie stał stary Rotkiewicz, trzyma się dobrze, tylko ogłuchł solidnie. Jak huknął mi do ucha, że teraz z kolegami to bawi się wyłącznie w chowanego, to pół kościoła odwróciło się w naszą stronę. Ale wracając do kradzieży. Okazało się w końcu, że to nie żaden obraz, tylko jakieś niesłychanie zabytkowe naczynia kościelne. Prasa, ponoć, żeby nie spłoszyć złodziejów, początkowo nic o tym nie pisała, dopiero później była jakaś wzmianka, ale i tak ich nie złapano. Czegóż to ludzie nie kradną? - dodała filozoficznie - przecież takich rzeczy nikt nie kupi... - Można wywieźć - wtrąciła Katarzyna - na Zachodzie czy w Stanach ze sprzedażą takich skarbów nie ma kłopotów, zapłacą majątek. - Żeby coś takiego zrobić, to musiałaby być wyspecjalizowana szajka, a nie normalni złodzieje. Przecież to wymaga wiadomości z historii sztuki, nie mówiąc już o odpowiednich kontaktach i środkach. Czytałam, że są takie gangi na Zachodzie, tam kradną podobno na zlecenie dla gotowego odbiorcy. Kto u nas mógłby być takim prywatnym odbiorcą? Na pewno były to zwykłe złodzie5

jaszki, nie zdające sobie sprawy, że wartość tych przedmiotów jest wielokrotnie większa niż złota, które ważą. - Uważasz, że jesteśmy na tak niskim poziomie, tak nam daleko do osiągnięć Zachodu, że nie stać nas nawet na wykwalifikowanych przestępców? - roześmiała się Katarzyna. - Pewnie jednak masz rację - zgodziła się. Ale Zosia nie słuchała już ostatnich słów Katarzyny i nerwowo przetrząsała zawartość swej torebki. - Boże święty, chyba tego nie zgubiłam!... - Czego nie zgubiłaś? - Pierścionka Rotkiewiczowej... Och, jest! Chwała Bogu! - wyjęła z torebki owinięte w bibułkę pudełeczko. - Jak jechałam do Warszawy, to prosiła, żebym tu dała do reperacji do jej jubilera. - Rozpakowała pudełeczko i sprawdziła jego zawartość. - No, w porządku. Jest i pierścionek, i brylant, który się obluzował. Pomyśl, co by było, gdyby mi przez nieuwagę wypadło z torby, tyle razy dziś z niej wyjmowałam pieniądze i inne drobiazgi. I co ja teraz zrobię?! - zmartwiła się nagle. -Przecież nie zgubiłaś. - zdziwiła się Katarzyna. - Ale już nie zdążę tego załatwić. A zapisałam sobie w notesie razem z innymi sprawami i na śmierć zapomniałam! Nie zaglądałam do notesu, bo o wszystkim innym pamiętałam. - Spojrzała na zegarek. - Teraz żadną miarą nie zdążę, o szóstej jestem umówiona i nie mogę tego odwołać, a bilet z miejscówką na ranny pociąg mam już wykupiony... Katarzyna westchnęła. - Zostaw mi ten pierścionek i adres, jutro go tam zaniosę. - Dowiedz się, na kiedy może to zrobić i ile będzie kosztować, jeśli się pośpieszy, to załóż i odbierz. Za następnym pobytem odbiorę, tak zresztą umówiłam się z Rotkiewiczową. - To chyba na odcinku Wilczej między Kruczą a placem Trzech Krzyży - zastanowiła się Katarzyna notując adres... - Chwała Bogu, że nie Jelonki czy Koło... A nazwisko? - Zaraz... w notesie mam tylko adres. Rotkiewiczowa dała mi karteczkę, ale jej ze sobą nie wzięłam. Na imię ma na pewno Eugeniusz, to pamiętam, a nazwisko... chwileczkę, muszę sobie przypomnieć. Chyba Gwoździcki... nie, raczej Gwoździkiewicz... w każdym razie coś z przybijaniem. Ale masz przecież dokładny adres, to wystarczy. Powiesz tylko, że jesteś od Rotkiewiczowej, jak mieszkała w Warszawie, robił jej różne roboty, uważa, że to świetny stary fachowiec i dlatego nie chciała tego reperować we Wrocławiu. - Jakby tam brakowało jubilerów... Ale o cenę reperacji targować się nie będę - zastrzegła.

6

Jerzy wrócił późnym wieczorem. Katarzyna przywitała go cierpko. - Tylko Zosia mogła uwierzyć, że naukowe posiedzenia trwają do dziesiątej wieczór. Teraz przynajmniej zachowuj się cicho jak mysz, żeby jej nie obudzić. -Nie trzeba było mnie informować o jej przyjeździe - Jerzy przygarnął żonę do siebie. - Ale tak naprawdę, to musiałem jeszcze obgadać pewne sprawy przed wyjazdem. Bo wiesz, sprawa mego wyjazdu do Brukseli została załatwiona; jak zwykle nic nie było wiadomo do ostatniej chwili, nasze panie w sekretariacie mają większy talent do bałaganu niż ty... Wysunęła się z objęć męża. - Wynika z tego, że do Wierzchowic pojadę sama, tak? Przecież odwołać już pokoju nie można. Cudowna epoka planowania! Tylko nie próbuj mnie przekonywać, że dzisiaj łatwiej jest żyć niż sto lat temu. Jak moja babka chciała jechać do wód, to jechała wtedy, kiedy miała na to ochotę. -I pieniądze... Katarzyna machnęła ręką. - Niech ci będzie. Ale w lutym nie mogłeś wiedzieć, że cię zaproszą do Brukseli. A później niż w lutym złożyć podania o Wierzchowice nie można, bo potem wszystko zajęte. Więc jak, mam rację czy nie z tym planowaniem? - Masz, ale jeżeli możesz, zaplanuj oddanie do pralni moich piżam... - Raczej odbiór, chciałeś powiedzieć - rozchmurzyła się na chwilę. Przy ostatnim wyjeździe Jerzego okazało się, że zamiast piżam może włożyć do walizki jedynie kwit z pralni. Gdy leżeli już w łóżkach, gasząc światło Katarzyna powiedziała sennie: - Wiesz, Klarusia znów kogoś ugryzła...

Zgodnie z obietnicą nazajutrz Katarzyna poszła na Wilczą. Na liście lokatorów przy podanym przez Zosię numerze mieszkania figurowało nazwisko Eugeniusza Młotkowicza. Po stromych schodach weszła na drugie piętro. - Ładnie by wyglądało, gdybym zapytała o Gwoździkiewicza, Zosia jest bezkonkurencyjna stwierdziła, naciskając dzwonek przy drzwiach, na których nie było tabliczki z nazwiskiem. Mimo kilkakrotnego dzwonienia nikt jej nie otworzył. Stała chwilę, nasłuchując, czy nie usłyszy kroków z głębi mieszkania. Wyszedł, albo jest w pracy. Trzeba będzie przyjść tu jeszcze raz, wieczorem. Spróbuje wyciągnąć Jerzego na spacer w Aleje i po drodze wstąpią tutaj.

Niestety, projektowany wieczorny spacer spełzł na niczym, okazało się, że Jerzy miał już umówione spotkania na mieście. Jak często zdarzało się w dni przedświąteczne, Katarzyna dopiero 7

po południu zauważyła podstawowe braki w zaopatrzeniu i zostawiwszy Klarę w domu wyruszyła po zakupy. Sobotnie kolejki były dłuższe niż zazwyczaj i gdy wychodziła z Delikatesów, była już siódma. O tej godzinie mogła jeszcze nie zastać jubilera, ale powrót do domu już się nie opłacał. Na rogu placu Trzech Krzyży wstąpiła do kawiarni, którą starzy warszawiacy nazywają jeszcze nazwiskiem jej dawnego właściciela i gdzie stoliki z marmurowymi blatami pamiętają czasy sprzed pierwszej wojny. W ogródku zajmującym część szerokiego chodnika nie znalazła miejsca, we wnętrzu było duszno, gwar głosów zagłuszała muzyka z nastawionej na cały regulator grającej szafy. Zawahała się, czy nie wyjść, ale od stolika przy oknie podniosła się jakaś para. Usiadła więc i niespodziewanie zobaczyła przez szybę idącego od strony placu Romana. Roman z Jerzym w studenckich czasach mieszkali razem w Akademiku, ale na trzecim roku Roman ożenił się i zrezygnował z historii sztuki. W kilka lat później Jerzy spotkał go przypadkowo, Roman był już wówczas rozwiedziony i pracując zaocznie studiował handel zagraniczny. Jerzy zaprosił go do domu, byli wtedy z Katarzyną rok po ślubie. Od tamtej pory utrzymywali bliskie kontakty. Lepiej niż osobiste ułożyły się Romanowi sprawy zawodowe, był wicedyrektorem jednej z ważniejszych central handlu zagranicznego. Katarzyna pomyślała, że może przechodząc koło kawiarni zobaczy ją, da mu wtedy znać, żeby wstąpił. Ale Roman widać jej nie zauważył, przeszedł szybko koło okna i zniknął w Alejach. Trochę zawiedziona wyciągnęła gazetę i bez zainteresowania zaczęła ją przeglądać. Powietrze gęste było od tytoniowego dymu, dźwięki bigbitowej muzyki wwiercały się w uszy, na domiar złego kelnerka gdzieś się zawieruszyła i Katarzyna długo nie mogła doczekać się na rachunek. Wychodząc spojrzała na zegarek, było już dwadzieścia po ósmej. W Alejach panował jeszcze ruch, minęła SPATiF i skręciła w Wilczą. Tutaj było cicho i pustawo, mijali ją nieliczni przechodnie. Secesyjne fasady kamienic, mimo jarzeniowego oświetlenia, dawały złudzenie ulicy przedwojennej Warszawy, jaką znała tylko z fotografii; miało to coś z posmaku nierealności, jakby nagle znalazła się w innym czasie. Nawet sprawa, z powodu której tu przyszła, pasowała do tej scenerii: stary pierścionek, brylant i niedzisiejszy złotnik. Spróbowała wyobrazić sobie Rotkiewiczową jako młodą pannę i Rotkiewicza wręczającego zaręczynowy pierścionek, ale wyobrażenie sobie ich jako młodych ludzi, którzy, odkąd pamięta, byli starzy, przekraczało jej możliwości. Jak taki łysy żółw mógł wyglądać z młodzieńczą czupryną? Spostrzegła, że minęła dom, w którym mieszkał jubiler. Pospiesznie zawróciła. W bramie zatrzymała się jeszcze na chwilę, sprawdzając, czy na pewno ma przy sobie przekazany jej przez Zosię pakiecik. Przeszła podwórze i skręciła w oficynę.

8

Gdy dochodziła do półpiętra, usłyszała trzask zamykanych na górze drzwi, ktoś zaczął schodzić i nagle zatrzymał się, bo na moment zapanowała cisza, po czym kroki szybko zawróciły. Nim doszła na drugie piętro, kroki ucichły, nie słychać było nawet odgłosu otwieranych drzwi. Katarzyna jeszcze raz sprawdziła godzinę: dochodziło wpół do dziewiątej. Powinien już być i nacisnęła dzwonek. Ale tak samo jak przed południem, nikt nie kwapił się z otwieraniem. Może ogląda telewizję i nie słyszy? Przycisnęła dzwonek na dłuższą chwilę, po czym powtórzyła to kilkakrotnie. Bez rezultatu. Zawahała się, czy nie uzupełnić dzwonienia mocnym stukaniem, ale oceniła to jako bezsensowne. Jeśli nie otwierano jej na dźwięk dzwonka, dlaczego miano by usłyszeć stukanie, którym narobi tylko hałasu na klatce schodowej. Zadzwoniła raz jeszcze i nie odrywając palca od przycisku, przyłożyła ucho do drzwi. Usłyszała przytłumiony dźwięk dzwonka gdzieś w głębi mieszkania. Zrezygnowana zawróciła ku schodom. Nie zdążyła jeszcze postawić nogi na stopniu, gdy raptem na klatce zgasło światło. Nim otworzyła torebkę i znalazła zapałki, usłyszała nad sobą jakiś dziwny odgłos, jakby przeciągły szelest, ktoś nagle mocno ją potrącił i błyskawicznie zbiegł na dół. Nagłe potrącenie w ciemności przez kogoś, czyich kroków nawet nie słyszała, było tak niespodziewane, że serce skoczyło jej do gardła. Uspokoiła się dopiero na ulicy, kiedy przyszło jej na myśl, że najprawdopodobniej miejscowy chłopak zjeżdżał z góry po poręczy, w ciemności wpadł na nią i zwiał szybko, by uniknąć wymyślania. Gorsze było, że będzie musiała z tym nieszczęsnym pierścionkiem jeszcze raz tu przychodzić. Za skarby jednak nie wybierze się wieczorem! Stara ulica nie miała już żadnego uroku, pusta, ciemnawa. Mogli jej na tych schodach wyrwać torebkę z cudzym pierścionkiem! Odetchnęła, gdy skręciła w Aleje.

Chociaż zagraniczne wyjazdy Jerzego należały w ostatnich latach do normalnego toku ich życia i Katarzyna cieszyła się z naukowych sukcesów męża, wiadomość o jego wyjeździe pozostawiła osad niemiłego zaskoczenia. Na próżno próbowała siebie przekonać, że Jerzy nie ponosi tu żadnej winy, że niedorzecznością z jego strony byłaby rezygnacja z wyjazdu. Pamiętała jednocześnie, że swego czasu poinformował ją o zaproszeniu na cykl letnich wykładów do Brukseli jako o sprawie z góry nieaktualnej, choćby ze względu na zbyt krótki termin załatwiania formalności. Więcej też nie wspominał o tej sprawie i nie była brana pod uwagę jako możliwość zmiany ich wakacyjnych planów. Przy rozlicznych zajęciach Jerzego, częstych konferencjach w terenie i jej własnej, związanej z naglącymi terminami pracy, wyjazd do Wierzchowic miał być dla obojga wymarzonym wiejskim 9

wypoczynkiem. Przecież to Jerzy, gdy rozważała możliwości spędzenia urlopu nad morzem, wysunął projekt pobytu w Wierzchowicach, „prawdziwej wsi, gdzie się najwspanialej odpoczywa”. A teraz bez cienia żalu wyjeżdża w świat i zostawia ją na tej „prawdziwej wsi” samą. Przypomniała się jej żelazna maksyma Zosi, która zawsze na wiadomość o jakichś męskich grzeszkach czy wykroczeniach zwykła mawiać: A bo czego można się po mężczyznach spodziewać! - Zosia ma rację, Klarusiu - powiedziała kilka dni później, gdy przytaszczyła z pralni mężowskie piżamy. Jak zwykle w chwilach zmartwienia czy chandry, Katarzyna uważała Klarę za jedyną istotę, która ją zrozumie niezależnie od treści wypowiadanych słów. Nastroju Katarzyny nie poprawiły wspaniałe słoneczne dni, jakie teraz nadeszły. Od rana nad miastem rozpościerał się intensywny błękit, który płowiał dopiero pod wieczór, równie bezchmurny. Po szarej, chłodnej wiośnie ulice, place, domy zalewało ostre czerwcowe słońce, tworząc głębokie załamania świateł i cieni. W takich dniach w mieście, może przez kontrast jasnego nieba, słońca i ciepłego wiatru z betonem i asfaltem wąwozów ulic, Katarzyna najmocniej przeżywała radość z nadchodzącego lata. Teraz jednak nie umiała się z tego cieszyć. Jerzy był jeszcze bardziej zajęty swymi zawodowymi sprawami niż zazwyczaj. Wracał późno, rozmawiali o rzeczach błahych, starannie omijając sprawy związane z jego pobytem w Brukseli i jej samotnym urlopem w Wierzchowicach. Katarzyna również większość dnia spędzała na mieście. Jak zwykle przed wyjazdem, nagromadziło się wiele spraw do załatwienia. Dopiero pod koniec tygodnia wybrała się na Wilczą. Ale tym razem nie przekroczyła nawet progu bramy. Wisząca przy niej na murze klepsydra informowała dobitnie, że jubilera zastać już nie może. Katarzyna mimo woli spojrzała na datę śmierci. Umarł tego samego dnia, kiedy tu była. U dołu klepsydry widniały podpisy żony, córki z zięciem i wnuczka. A więc dlatego nie zastała wtedy nikogo w domu... Musi napisać do Zosi, co zrobić z pierścionkiem? Nie będzie przecież zabierać cudzej biżuterii do Wierzchowic, a jeśli zostawi w Warszawie, co będzie, gdy, nie daj Boże, mieszkanie zostanie okradzione i pierścionek starej Rotkiewiczowej padnie łupem złodzieja? Niepotrzebnie podjęła się załatwienia tej reperacji, powinna pamiętać, że Zosia zawsze narobi jakiegoś zamieszania...

Mimo że Katarzyna starała się nie okazywać Jerzemu rozgoryczenia z powodu jego wyjazdu, byle głupstwo wytrącało ją teraz z równowagi. Nawet tak drobny fakt, że podczas jej nieobecności zapakował walizkę, ukłuł ją boleśnie. Zawsze jego rola ograniczała się do podawania rzeczy, które ona starannie układała, aby dojechały w jak najlepszym stanie. Oczywiście, wytykała mu wtedy

10

brak samodzielności, ale gdy okazało się, że potrafi obejść się bez jej pomocy, sprawiło jej to nieoczekiwaną przykrość. Na zapytanie, dlaczego nie poczekał na nią, odpowiedział: -Przecież widzę, że jesteś zajęta, nie chciałem ci zabierać czasu. Nie chciał jej zabierać czasu! Traktuje ją jak obcą osobę! -rozżalona długo rozpamiętywała tę odpowiedź. W takim razie, żeby nie byli sami, na ostatni wieczór zaprosi Wigę z Adamem i Romana!

Wiga przyszła godzinę przed zapowiedzianym terminem, aby pomóc Katarzynie w przygotowaniach. Choć nie bywało między nimi kobiecych zwierzeń, orientowała się dobrze w przyczynach złego ostatnio nastroju przyjaciółki. - Zostaw mi sprawę stołu i wkładaj natychmiast nową szmizjerkę. I zrób się na bóstwo - zakomenderowała, widząc zgaszoną twarz Katarzyny. - Fantazja - rzekła z uznaniem, gdy Katarzyna zademonstrowała się w złotorudej kreacji. Gdybym nie siedziała z tobą w szkole na jednej ławce, gotowa bym pomyśleć, że jesteś o dziesięć lat młodsza. - Ale duszę mam dziś starszą o dwadzieścia... - Na szczęście jej nie widać. Pomyśl tylko, co by było, gdybyśmy naszych bliźnich oglądali razem z ich duszyczkami, wyobrażasz sobie ten widok? Zwabiona smakowitymi zapachami przydreptała do kuchni Klara. -Przynajmniej jeśli chodzi o Klarę, jestem pewna, że ma najpiękniejszą duszę, jaka tylko być może - i nim Wiga zdążyła zaprotestować, ogromny płat szynki z półmiska powędrował do pyszczka Klarusi. Ostatni przyszedł Roman, mocno spóźniony. - Ależ stół zastawiony, a narzeka się na braki w zaopatrzeniu. Wiga podsunęła mu półmisek. - Zawsze człowiekowi lżej, gdy sobie podje; Katarzyna chciała osłodzić Jerzemu przykry samotny wyjazd. -Wiesz, kogo spotkałem? - Roman zwrócił się do Jerzego. - Parzygębę. I ani rusz nie mogłem sobie przypomnieć, jak on się naprawdę nazywa. - Parzycha, Wacław Parzycha. - Ależ masz pamięć do nazwisk. Po tylu latach... - To nie pamięć, Jerzy jako konserwator ma kontakty z wieloma kolegami - wtrąciła Katarzyna.

11

- No więc Parzygeba zaciągnął mnie na kawę, chociaż mu tłumaczyłem, że jestem umówiony, szedłem właśnie do was. - Powiedziałeś mu to? - Nie, nie wiedziałem, że utrzymujesz z nim znajomość. -Nie utrzymuję, spotkałem go kiedyś przelotnie we Wrocławiu. -No, właśnie, opowiedział mi, że mieszka we Wrocławiu, pracuje w Desie i ma... - Pięcioro dzieci! - wypaliła Wiga. - Skąd wiesz? - zdziwił się Roman. -Z twojej miny - roześmiała się - ale prawdę mówiąc, to zażartowałam, nie znam go przecież ani nic o nim nie wiem. -Kiedy on naprawdę ma pięcioro dzieci i w takim układzie żona nie pracuje. - Zapracować na siedem osób to zupełnie nie jest śmieszne. - Pomyślałem to samo, gdy mi o tym powiedział. Ale widać musi sobie jakoś radzić. Przyjechał do Warszawy na konferencję dyrekcji Desy. - Mówił ci o niej? - zainteresował się Jerzy. - Ogólnikowo. W związku z tym, że do sklepów Desy trafiają dzieła sztuka z rozmaitych źródeł, często niewiadomego pochodzenia, a ostatnio była w tej branży jakaś głośna kradzież, zarząd Desy opracował czy opracowuje instrukcję, która ma umożliwiać identyfikację przedmiotów skradzionych. Jerzy wzruszył ramionami. - W praktyce nierealne. Desa to nie MO. - Podobno w Desie ludzie zarabiają - wtrącił Adam. - Chyba że handlują na własny rachunek. Była kiedyś taka afera i stąd pokutuje jeszcze ta opinia - wyjaśniła Katarzyna. - Nawet bez sprzedawania „na lewo” mają możliwości brania prowizji - zauważył Roman. - Inaczej mówiąc, łapówek. To chciałeś powiedzieć? - oburzyła się Katarzyna. - Nie zajmowałaś się nigdy handlem. W krajach kapitalistycznych prowizje są czymś zupełnie normalnym i oczywistym. - Ale nie u nas. Jeżeli za swoją pracę otrzymuje się wynagrodzenie, to branie dodatkowych pieniędzy od klienta, jak można inaczej nazwać, jak nie łapówką? -Z Katarzyną nie dasz rady, a ja chcę się wreszcie dowiedzieć o pięciorgu dzieciach Parzygęby - przerwała dyskusję Wiga. -Nie martw się o nie, ich tata nie wygląda na to, żeby je karmił własną piersią. Raczej robi wrażenie obrotnego. Gdy dowiedział się, że pracuję w handlu zagranicznym, wziął mój telefon, choć nie bardzo wiem po co, nigdy się nie przyjaźniliśmy. 12

-Z twoim stażem z historii sztuki powinieneś pracować w instytucji zajmującej się eksportem sztuki - zauważyła Wiga. -A tymczasem handluję maszynami - roześmiał się Roman. - Do eksportowania cepeliowskich laleczek, wbrew temu, co myślisz, znajomość sztuki jest niepotrzebna, wystarczy dobra znajomość handlu. A ta umiejętność nie jest ani łatwa, ani prosta, możesz mi wierzyć - Ja wierzę - wtrąciła Katarzyna. - Tam, gdzie trzeba coś liczyć, to ze mną koniec. Zawsze imponowały mi gosposie, którym rachunki zgadzały się co do grosza. - Gosposie potrafią jeszcze wiele innych rzeczy robić dobrze - westchnął Adam. - Dobry jesteś! -obruszyła się Wiga. - Trzeba było ci się ożenić z gosposią. -Kiedy jestem przezorny. Po małżeństwie z tobą mam zapewniony ciepły kąt w niebie u świętego Piotra. - To się spotkamy z tych samych powodów. Mogę zresztą wypić za miły pobyt w niebie podniosła w górę kieliszek. - Jak byłam małą dziewczynką, chodziłam z matką do kościoła na Koszyki. Zawsze ciągnęłam ją za rękę, żeby przejść koło filara, gdzie na czerwonym aksamicie wisiały wota, różnej wielkości złote serduszka... - I dziś można w kościołach zobaczyć wota. Wstąp kiedy do kościoła świętego Krzyża, to zobaczysz oszkloną gablotę ze złotymi serduszkami na czerwonym aksamicie. - Tamte nie były pod szkłem i nigdy nie zauważyłam, żeby ich ktoś pilnował. - Tak ci się wydawało, na pewno nie łatwo je ukraść. - Ale teraz słyszy się ciągle o kradzieżach w kościołach, w dzieciństwie o niczym podobnym nie słyszałam. - Co ukradli w kościele świętego Marcina we Wrocławiu? - Katarzyna spojrzała pytająco na męża. - Zosia mi powiedziała, że podobno jakieś niesłychanie zabytkowe cenne naczynia... - Nie pamiętam, zdaje się, jakieś kielichy czy pateny. - Przecież byłeś w tym czasie we Wrocławiu, a sprawa była głośna, skoro nawet Zosia o tym wiedziała. Jerzy wzruszył ramionami. - Zosia należy do osób, które ze wszystkiego robią sensację. Oczywiście, mówiono mi wtedy, ale później nie zaprzątałem sobie tym głowy, nie dotyczy to przecież terenu, którym się opiekuję. Może zresztą odnaleziono już te przedmioty. - Zosia mówiła, że sprawców nie złapali. - Podobno dla dobrego złodzieja nie ma zamków i zabezpieczeń, z którymi nie umiałby sobie poradzić - wtrąciła Wiga - dlatego ubezpieczam mieszkanie, Ale kościoła chyba ubezpieczyć nie można? I kto miałby to robić, proboszcz?

13

Myśl o proboszczu w zakładzie ubezpieczeń wpłynęła od razu na zmianę tematu rozmowy. Adam przypomniał jakiś brodaty kawał, Roman dorzucił drugi, a po wyczerpaniu tej serii poszły następne. Po opowiedzeniu kilku najnowszych, krążących ostatnio po mieście, Wiga dała hasło do odmarszu. - Odprowadzę was do przystanku, Klara uwielbia nieprzewidziane spacery. Noc była jasna i ciepła. Klarusia marudziła z powrotem, obdarzając zainteresowaniem każdy najmniejszy trawnik. Gdy wróciły, Jerzy już spał.

Od dawna utarł się zwyczaj, że Katarzyna nie odprowadzała męża na lotnisko. W żartobliwej wersji dla przyjaciół przyczyną tego miała być obawa spóźnienia, które groziło zawsze, ilekroć wybierali się gdzieś razem. Prawdziwy jednak powód wynikał ze skłonności Katarzyny do stwarzania sobie własnych małych przesądów. Kiedy Jerzy po raz pierwszy wyjeżdżał za granicę, samolot ze względu na mgłę miał kłopoty z lądowaniem, przy następnym wyjeździe postanowiła więc męża nie odprowadzać i od tamtej pory trzymała się tego zwyczaju uparcie. W pół godziny po jego wyjściu zadzwonił telefon. W słuchawce wpierw usłyszała jakieś trzaski, potem czyjś głos, jakby z bardzo daleka, którego nie mogła zrozumieć. Po kilku minutach telefon zadzwonił powtórnie. Tym razem, choć głos był równie przyciszony i niewyraźny, udało się jej wreszcie zrozumieć, że chodzi o Jerzego. - Kto mówi? - krzyknęła zdenerwowana. W odpowiedzi usłyszała coś, co brzmiało jak aayyyaaa. Odkrzyknęła, że Jerzego nie ma, na co głos coś odbuczał i rozmowa się przerwała. Przez chwilę wytrącona z równowagi zastanawiała się nad niezrozumiałym telefonem, gdy nagłym niepokojem uderzyła ją myśl, czy coś się Jerzemu nie stało. Kiedy więc znów odezwał się sygnał telefonu, z bijącym sercem chwyciła za słuchawkę i niespodziewanie usłyszała spokojny głos męża. Dzwonił z lotniska, prosząc o wysłanie listu, który leży na biurku i którego zapomniał wrzucić do skrzynki. Gdy poinformowała go o uprzednich telefonach, powiedział z lekka niecierpliwie: - Nie mogę dłużej rozmawiać, trzymajcie się! - i położył słuchawkę. Poprzedni niepokój ustąpił teraz miejsca fali irytacji i rozżalenia. Telefonował tylko po to, żeby wysłała jakiś list! Po południu spotkała się z Wigą i opowiedziała o porannym telefonie, który ją tak niepotrzebnie przeraził. - Zamiast się cieszyć, że Jerzy jest cały i zdrów, byłaś rozżalona i wściekła, nie ma kobiety, która by zareagowała inaczej. Gdy Adam się spóźnia, umieram o niego z niepokoju, ale gdy wreszcie wraca, robię mu, oczywiście, awanturę. A jeśli chodzi o niezrozumiały telefon, to mógł z auto14

matu dzwonić choćby Parzycha, najlepiej słyszy się samogłoski, stąd to aaayyyaa. Jest w Warszawie, jak mówił Roman, a przecież Jerzy go zna. Katarzyna przyznała przyjaciółce rację, choć długo potem zastanawiała się, czego ten Parzycha mógł chcieć od Jerzego. O kontaktach z dawnym kolegą nie mówił jej nigdy, a przecież tylu nieznanych jej osobiście ludzi, z którymi Jerzy współpracował, znała doskonale jedynie z jego opowiadań.

Kapitan Kotowicz po raz trzeci czytał raport porucznika Wrzoska. Mimo że dzień był słoneczny, niemal upalny, w pokoju panował chłód. Przez wysokie i wąskie okno nigdy nie zaglądało tu słońce, jesienią i zimą cały dzień paliły się lampy, pory dnia zdawały się nie istnieć. Przed laty, kiedy po raz pierwszy wszedł do tego pokoju, w którym miał odtąd urzędować, powiedział do kolegi „cóż to za nora!”. Od tamtej pory gabinetu kapitana nie nazywano inaczej; określenie, że ktoś jest w norze, oznaczało, że wezwany został do kapitana Kotowicza. Można też przypuszczać, że nazwa ta przyjęła się po trosze i ze względu na nazwisko kapitana, który w szkole nazywany był przez kolegów kotem, choć w Komendzie nikt by sobie na taką poufałość w stosunku do niego nie pozwolił. Otóż kapitan Kotowicz siedział w swej norze i ze ściągniętymi brwiami analizował sprawozdanie porucznika Wrzoska, dotyczące zabójstwa jubilera, Eugeniusza Młotkowicza. Według orzeczeń lekarskich zabójstwo dokonane zostało przez uderzenie ciężkim przedmiotem w podstawę czaszki, śmierć nastąpiła momentalnie. Denat, lat 64, był kierownikiem sklepu P.P. „Jubiler”. Przez pierwszych kilka powojennych lat prowadził mały własny warsztat złotniczy, od roku 1952 był pracownikiem wspomnianego przedsiębiorstwa. Ceniony jako dobry fachowiec, cieszył się nienaganną opinią. Mimo podeszłego wieku, odznaczał się doskonałym zdrowiem. W aktach personalnych z okresu ostatnich dziesięciu lat znajdowało się jedyne zwolnienie lekarskie na przeciąg dwóch tygodni, spowodowane złamaniem żebra w wypadku tramwajowym. Młotkowicz jako kierownik miał pieczę nad kluczami i do jego obowiązków należało otwieranie i zamykanie sklepu. W poniedziałek 10 czerwca pracownicy zastali sklep zamknięty. Dotychczas nigdy taka sytuacja się nie zdarzyła, Młotkowicz przestrzegał zawsze bardzo surowo dyscypliny pracy, każde spóźnienie pracownika brane było pod uwagę przy określaniu wysokości premii. Kiedy oczekiwanie przeciągnęło się, zastępca Młotkowicza, Józef Klimczak, doszedł do wniosku, że musiało zajść coś niespodziewanego. Nie brał pod uwagę awarii komunikacji, ponieważ Młotkowicz mieszkał niedaleko, na Wilczej, i do pracy chodził piechotą. Najprawdopodobniejszy wydał mu się fakt, że musiała nagle zasłabnąć żona kierownika, i w tej sytuacji, czekając na lekarza czy 15

pogotowie, nie może opuścić domu. Polecił więc pracownikom czekać i udał się na Wilczą. W mieszkaniu Młotkowiczów nie zastał nikogo, poszedł więc zasięgnąć informacji u dozorczyni. Od niej dowiedział się, że Młotkowiczowa przed paroma dniami wyjechała do córki, której niedawno urodziło się pierwsze dziecko. Pomyślał więc, że Młotkowicz również tam na niedzielę pojechał i zaszły jakieś trudności komunikacyjne przy powrocie. Z najbliższego telefonu t zawiadomił centralę przedsiębiorstwa o zaistniałej sytuacji. W kilka minut później przyjechał pracownik centrali z zapasowymi kluczami. Ku zdziwieniu wszystkich Młotkowicz nie zjawił się ani nie przysłał wiadomości do końca godzin urzędowania. Następnego dnia rano również nie zgłosił się do sklepu. W południe dwóch przedstawicieli centrali wraz z zastępcą Klimczakiem zrobili pobieżny remanent. Nie znaleziono żadnych uchybień ani najmniejszych śladów malwersacji. Wtedy po raz pierwszy Klimczak pomyślał, że Młotkowicz ma ponad sześćdziesiątkę, a w tym wieku, choćby człowiek był najzdrowszy, to nigdy nic nie wiadomo. Przekazał centrali wiadomość, którą uzyskał od dozorczyni, a z której wynikało, że w ostatnich dniach Młotkowicz był w domu sam. Pojechali wówczas na Wilczą urzędniczka z kadr i członek rady zakładowej. U Młotkowiczów w dalszym ciągu nikt na dzwonek i stukania nie odpowiadał. Mieszkanie Młotkowiczów mieściło się w oficynie. Urzędniczka kadr, wychodząc z podwórza, obejrzała się jeszcze i popatrzyła po oknach; zobaczyła wtedy, że lufcik w mieszkaniu Młotkowiczów jest otwarty. Zaalarmowała dyrekcję, żeby natychmiast zawiadomić MO, gdyż według niej z Młotkowiczem musiało się stać coś niedobrego, bo nikt nie wyjeżdża zostawiając w mieszkaniu otwarte okno. Po południu w asyście funkcjonariuszy MO wyważono drzwi do mieszkania jubilera. Młotkowicz leżał skurczony twarzą do ziemi niemal przy samych drzwiach prowadzących z pokoju do przedpokoju. W mieszkaniu panował ład, nie było widocznych śladów rabunku. Badania daktyloskopijne wykazały obecność dwóch rodzajów odcisków, z których jedne należały do denata, drugie - co potwierdzone zostało później - do jego żony. Sądząc z pozycji ciała, śmierć zaskoczyła go, gdy wychodził z pokoju. Według orzeczeń lekarskich morderstwo popełniono w sobotę 8 czerwca wieczorem lub w nocy. Ze względu na długi czas, jaki upłynął, nim odnaleziono denata, dokładniejsze sprecyzowanie godziny śmierci mogło być już tylko hipotetyczne. Ponieważ Młotkowicz tego dnia, jak zawsze, osobiście zamykał sklep, jako najwcześniejszy termin można było przyjąć godzinę 19.20. Ponieważ była to sobota, a jak wiadomo - był sam na gospodarstwie, prawdopodobniejsze było, że po zamknięciu sklepu robił jeszcze zakupy w pobliskich „Delikatesach”, otwartych do 21.

16

Większość sąsiadów znała Młotkowicza tylko z widzenia, nie wnieśli też niczego do sprawy. Jedynie lokatorka z trzeciego piętra, Stanisława Dobecka, osoba lat 70, wiedziała, że córka Młotkowiczów wyszła za inżyniera, który niedługo po ślubie dostał posadę w kombinacie płockim, i że Młotkowiczowa pojechała do nich zobaczyć wnuczka. Młotkowicz z nikim z pracowników nie utrzymywał towarzyskich kontaktów poza swym zastępcą, Klimczakiem, który dwa razy w roku, na imieniny szefa i jego żony, bywał na Wilczej. Nie były to więzy przyjacielskie, a wynikające raczej z bliskości stosunków służbowych. Stary jubiler u Klimczaka w domu nie bywał, na imieniny przynosił mu prezent do sklepu. Klimczak rozszedł się przed kilku laty z żoną i krępowałby się - jak zanotował jego słowa porucznik Wrzosek - prosić starszego o piętnaście lat szefa na kawalerskie przyjęcia, na których panowała dość swobodna atmosfera. Określił go jako człowieka starej daty i nie lubiącego się poufalić. Poprzez Komendę w Płocku w środę 12 czerwca ustalono nazwisko i adres zięcia Młotkowiczów, który, zgodnie z informacją ob. Dobeckiej, pracuje jako inżynier w tamtejszym kombinacie. Młotkowiczowa ze względu na późną porę, w której została zawiadomiona o śmierci męża, dowieziona została wozem płockiej MO w dniu następnym o godz. 12 prosto do Komendy Stołecznej. Według jej zeznań, denat był człowiekiem spokojnym, domatorem, nie miał wrogów. Interesów żadnych nie prowadził, pensję oddawał żonie. Trudno jej uwierzyć, że ktoś czyhał na jego życie. Kiedy ją zawiadomiono o śmierci męża, myślała, że zdarzył się wypadek, wpadł pod samochód lub tramwaj. Zapytana, czy mąż w domu wykonywał jakieś prywatne roboty, zaprzeczyła stanowczo. Jako kierownik sklepu zarabiał nieźle, prowadzili zresztą skromny tryb życia. Po przesłuchaniu Młotkowiczowa odwieziona została na Wilczą i przy niej mieszkanie zostało odpieczętowane. W obecności funkcjonariuszy MO stwierdziła, że w mieszkaniu nie brakuje niczego, co potwierdziła jeszcze następnego dnia. Kapitan Kotowicz schował raport do szuflady i odruchowo sięgnął do kieszeni po papierosy. Zamiast paczki ekstramocnych wyjął podłużny rulonik dropsów miętowych. Od kilku dni odzwyczajał się od palenia. Zerwanie z nałogiem nie przychodziło mu łatwo, ktoś poradził, jako środek zastępczy, cukierki. Westchnął i wyjął jednego dropsa. Po zjedzeniu cukierka chęć zaciągnięcia się papierosem stała się jeszcze dokuczliwsza. Dureń! - pomyślał o koledze, który zapewniał go, że cukierki zastąpią częściowo nikotynę. Wstał od biurka i zaczął chodzić po pokoju. Wobec braku papierosa w ten sposób łatwiej mu teraz było skoncentrować myśli. Najistotniejszym punktem - myślał - jest brak rabunku, najczęstszy powód, dla którego ludzie zabijają. Nikt nie zostaje zabity bez powodu, choćby dla ogółu ludzi powód ten był zupełnie niewspółmierny do skutku, jaki spowodował; w hierarchii skali wartości zabójcy posiadał wartość 17

nadrzędną. Poza rzadkimi wypadkami choroby psychicznej, nikt nie zabija „tak sobie”, Lafcadio, wyrzucający z pociągu nieznanego człowieka, był jedynie wyrafinowanym wymysłem literackim Gide'a. Chuligani wyrzucający w pociągu podmiejskim konduktora, wyrzucają w ich pojęciu dla „draki”, nie dla zabójstwa. Kapitan podszedł do okna. Przez moment zaskoczył go widok słonecznego nieba i zielonych drzew w dalekiej perspektywie ulicy. Zabójstwo w afekcie? - odpada. Cios zadany w ten sposób był ciosem wymierzonym z premedytacją. Pozycja zmarłego również wykluczała, by mogła mieć miejsce jakaś kłótnia, podczas której doprowadzony do ostateczności człowiek stał się zabójcą. Ludzie nie kłócą się do utraty panowania nad sobą, idąc jeden za drugim - o ile nie są parą zakochanych. A jeśli - kapitan odwrócił się od okna i ponownie zaczął chodzić po pokoju - jeśli jubiler był homoseksualistą? W tym kręgu ludzi szantaże są na porządku dziennym. Przyjaciel Młotkowicza byłby na pewno człowiekiem młodym lub wręcz chłopakiem. Tacy rekrutują się z najpodlejszego elementu. Ale na ogół zabija nie ten, kto szantażuje, ale ten, kto jest szantażowany. Równie nieprawdopodobne jest zabójstwo z zazdrości. To jubiler w takim przypadku mógłby być zazdrosny, odwrotność raczej wykluczona, w latach Młotkowicza w tej „branży” miłość otrzymuje się najczęściej za pieniądze. Poza tym, te sprawy w męskim zespole są nie do ukrycia; w zeznaniach pracowników sklepu, z wyjątkiem kasjerki, samych mężczyzn, musiałaby paść jakaś aluzja na ten temat, która nawet dla porucznika Wrzoska byłaby jednoznaczna. Podniósł słuchawkę telefoniczną. - Proszę poprosić do mnie porucznika Wrzoska - powiedział do sekretarki. - Gdyby go nie było, zostawić wiadomość, że będę u siebie do piętnastej. Porucznik Wrzosek zameldował się u kapitana po kilku minutach. Był to młody, dwudziestopięcioletni przystojny blondyn, niedawno ożeniony, i którego żona spodziewała się dziecka. Fakt bycia in spe ojcem napełniał go dumą, której nie potrafił ukryć, co dla młodszych lub nieżonatych kolegów było ostatnio częstym powodem do żartów. -Siadajcie. Przeczytałem wasz raport dotyczący zabójstwa na Wilczej. Kiedy go pisaliście? -Wczoraj rano oddałem do sekretariatu na maszyny. Kapitan skinął głową. - Dzień wczorajszy nie przyniósł nic nowego? -Nie, panie kapitanie. Kapitan znów skinął głową. - Taaak... A jaka jest wasza opinia w tej sprawie? - Morderstwo zostało popełnione w celach rabunkowych, ale zabójca został spłoszony w chwilę po dokonaniu zbrodni. - Według was, w jaki sposób został spłoszony?

18

- Przy dużym napięciu nerwowym, jakie zawsze bywa przy morderstwie z premedytacją, mógł to być nawet odgłos kroków na podeście kogoś schodzącego z wyższego piętra lub idącego w górę. Istotne jest, że zbiegło się to czasowo niemal z momentem zabójstwa, kiedy napięcie jeszcze nie opadło. Gdyby usłyszał te kroki dziesięć minut później, kiedy byłby już w stanie pewnego odprężenia nerwowego, odgłos kroków na schodach nie spłoszyłby go do tego stopnia, by zaniechał rabunku. Może zresztą był to odgłos dzwonka, może ktoś idący w odwiedziny do któregoś z lokatorów pomylił piętra lub oficyny... To była przecież sobota, wieczór, i jak to w sobotę panował ruch... - Mieszkanie było dokładnie sprawdzone, nim ustalono, że nic nie zostało zabrane? - Najdokładniej. Porządek w mieszkaniu mógł o niczym nie świadczyć w przypadku, gdyby zabójca pozostał w mieszkaniu wystarczająco długo, aby usunąć ślady. O ile wiem - porucznik na moment zaciął się - z literatury przedmiotu, nie zetknąłem się z tym osobiście, zdarza się to niezmiernie rzadko. Zabójca musi wówczas być człowiekiem niesłychanie odpornym nerwowo, pozbawionym pobudliwości emocjonalnej w stopniu niemal patologicznym, a jednocześnie człowiekiem o dużej inteligencji. Ale tu działał, jeśli mogę tak określić, morderca typowy, zwykły. Mieszkanie sprawdzał także Jankowski. - Tak, ten zna się na robocie. I nic? Żadnej skrytki, z której mogłoby być coś wyjęte? - Nic. Pracowaliśmy do piątej rano. Sprawdzono ściany, meble, wszystko. - Jeszcze jedno. Nie zaznaczyliście tego w raporcie, co denat miał przy sobie? - Typowe drobiazgi, dowód osobisty i portfel z ponad czterema tysiącami złotych. - Taaak... - Kapitan zamyślił się, jakby zapomniał o siedzącym naprzeciwko poruczniku Wrzosku, po czym nagle spojrzał na niego uważnie i zapytał: - Co w takim razie, według was, rabowałby morderca, gdyby się nie wystraszył? Zaskoczony porucznik na chwilę się stropił. - Poza wymienioną sumą, rzeczy wartościowe, jak zegarki, srebrne sztućce, futra, ubrania... - Czyli rzeczy, które normalnie kradnie zwykły mieszkaniowy złodziej? - przerwał mu kapitan... - I aż morderstwo? Przecież wystarczyłoby „obrobić” mieszkanie podczas nieobecności właścicieli. - Morderca mógł się spodziewać, że jubiler posiada kosztowności, biżuterię. Byłoby to zupełnie zrozumiałe ze względu na fach denata. - Jednym słowem prymitywny, choć strachliwy bandzior. Że też jednak nie skusiło go zajrzeć do kieszeni ofiary, ostatecznie miałby choć te cztery „patyki” plus zegarek, którego zdjęcie zajęłoby parę sekund. Historia mało opłacalna, ale zawsze lepsza niż nic. - Nawet dla bandyty własna skóra najcenniejsza. 19

- Na pewno... - potaknął Kotowicz i znów zamyślił się na dłuższą chwilę. - To macie z tym kłopot, tak? - Tak jest, panie kapitanie. Gdyby zdążył zabrać jakieś przedmioty, prędzej czy później trafilibyśmy na ich ślad u paserów. Ale tak... paskudna sprawa. Przekazanie sprawy ad acta będzie najbardziej gorzką pigułką do przełknięcia, ale patrząc realnie jestem przekonany, że tak się musi zakończyć, o ile nie pomoże niespodziewany przypadek. - Przypadek możecie wyeliminować. Praca w MO nie opiera się, niestety, na cudach i przypadkach - westchnął. - A jak wasza żona? - zapytał niespodziewanie. - Rodzina chyba niedługo się powiększy? - Dziękuję, tak, to już niedługo. -Lada dzień zaczną się upały. W mieście w tym stanie to niezbyt zdrowo, żona powinna chyba wyjechać trochę na wieś, na świeże powietrze? -Kiedy boi się wyjechać sama, a ja nie mam jeszcze wyznaczonego urlopu, przecież sprawa Wilczej nie jest zamknięta. Kapitan wstał od biurka. - Wystąpcie jednak o ten urlop. W tym wypadku zdrowie żony najważniejsze. Tak się składa, że w lipcu nie wyjeżdżam i mam teraz trochę luzu. Przejmę od was sprawę Młotkowicza. A wy zabierajcie żonę na wieś. Po wyjściu porucznika Wrzoska Kotowicz wyciągnął dropsy. Przez chwilę się wahał, po czym z pasją wrzucił je do kosza. Gdyby sprawa Wilczej wyglądała inaczej, nic by mnie nie obchodziło zdrowie żony Wrzoska - pomyślał niezadowolony z siebie. - Diabli mnie też skusili, że postanowiłem rzucić palenie. Po co mi to było? - z irytacją obracał w palcach długopis. Nagle zapragnął wyjść z tęgo ciemnego, chłodnego pokoju, znaleźć się na zalanej słońcem ulicy, choćby była najbardziej zatłoczona i pełna wyziewów spalin. Poszedł do znajdującego się po drugiej stronie korytarza sekretariatu. -Irenko - zwrócił się do młodej dziewczyny, układającej w szafie akta. - Jak tylko porucznik Wrzosek przyniesie podanie o urlop, nim przekażesz je majorowi Osuchowi, podrzucisz je natychmiast do mnie. Będziesz pamiętała? Dziewczyna odwróciła się z uśmiechem. - Chyba się nie zdarzyło, żebym zapomniała polecenia pana kapitana? - Kapitan Kotowicz, o czym zresztą nie wiedział, uosabiał dla niej ideał prawdziwego mężczyzny. Cóż z tego, że był niemal dwa razy od niej starszy. Widziała kiedyś w telewizji film „W samo południe”, gdzie wspaniały szeryf był jeszcze starszy, a wyszła za niego za mąż młoda, piękna kobieta. -Jesteś ideałem sekretarki - kapitan odpowiedział jej uśmiechem. - Teraz wychodzę. Gdyby ktoś o mnie pytał, powiedz, że będę jeszcze po południu, około szóstej. 20

Po wyjściu kapitana Irenka dłuższą chwilę się zastanawiała, po czym nakręciła numer sekretarki Osucha. -Słuchaj, jeśli masz coś pilnego na maszynę, to mogę ci to dzisiaj przepisać. Nie, nic mi się nie stało... Tylko... tak się składa, że idę dziś na piątą do kina i nie warto mi wracać do domu...

Na ulicy uderzyła Kotowicza fala ciepłego powietrza. Zapach rozgrzanego asfaltu, spalin i kurzu mieszał się z nikłym gorzkawym zapachem ziemi i trawy z pobliskiego skweru. Postanowił iść piechotą. Na rogu Marszałkowskiej i Królewskiej skusiły go parasole kawiarnianego ogrodu. Mimo że dochodziła dopiero trzecia, prawie wszystkie stoliki były zajęte. Przeważała młodzież. Długowłose i długonogie dziewczęta, kolorowo ubrane, swobodne, pewne siebie; chłopcy również młodzi, mimo poważnych bród i wąsów, równie kolorowo ubrani, rozpostarci niedbale na krzesłach, nonszalancko obejmowali ramieniem partnerki. Ich spojrzenia obojętnie przesunęły się po Kotowiczu szukającym wolnego miejsca. Znalazł je wreszcie i zamówił kawę z ciastkami. To przez ten brak papierosów - usprawiedliwiał się w duchu za ciastka. W oczekiwaniu na kawę przyglądał się młodzieżowej publiczności. Dziewczęta sączyły przez słomkę napoje z lodem, patrząc bez zainteresowania na uliczny ruch. Nie słychać było ożywionych rozmów ani wybuchów śmiechu, padały pojedyncze zdania, słowa. Wydało mu się, że mimo swoich trzydziestu ośmiu lat i bagażu doświadczeń z pracy w wydziale kryminalnym, bardziej cieszy się z tego letniego słonecznego dnia, z zamówionej kawy i tętniącego na ulicy życia, niż ci młodzi dziewczęta i chłopcy. Kelnerka przyniosła oczekiwaną kawę, zamówione ciastko okazało się ogromnym kawałem czekoladowo-orzechowego tortu. Za ten torcik - pomyślał zabierając się do pałaszowania - zapłacę pewnie tyle, co za obiad w kantynie. Do sąsiedniego stolika, od którego wstawała właśnie grupa młodych ludzi, podeszła szczupła wysoka pani z bardzo grubym, długim i niskim psem. -Ty, patrz, co za kundel! - wychodzący chłopak pociągnął za rękę dziewczynę. Obejrzała się i roześmieli się oboje. Właścicielka psa zignorowała uwagę, usiadła i rozejrzała się w poszukiwaniu kelnerki. Nie znajdując jej w polu widzenia wyjęła z torby papierosy, potem zaczęła szukać zapałek. Co chwila zagłębiała rękę w czeluściach przepastnej torby, wyciągając za każdym razem inny przedmiot. Po kilku minutach na stoliku piętrzyły się już gazety, książka, kosmetyczka, portmonetka, portfel, dowód osobisty, klucze i kwity. Wreszcie zaprzestała poszukiwań, włożyła z powrotem wyjęte rze21

czy, pogłaskała psa i powiedziała prosząco: - Poczekaj tutaj, Klarusiu, nie chodź za mną, pójdę tylko do bufetu kupić zapałki. - Ledwo jednak odeszła kilka kroków, gruba suczka z nadspodziewaną na tę tuszę żywością zerwała się i pobiegła za właścicielką. Pani zawróciła i powiedziała jeszcze łagodniej: - Niegrzeczna jesteś, proszę cię, poczekaj - i przywiązała smycz do nogi krzesła. Za chwilę sytuacja powtórzyła się, z tą tylko różnicą, że Klarusia ciągnęła za sobą krzesło, budząc ogólną radość. Pani zrezygnowana powróciła do stolika. Obserwujący tę scenę Kotowicz już wstawał, żeby przynieść nieosiągalne zapałki, kiedy zjawiła się kelnerka. -Z psami nie wolno - poinformowała dobitnie. -Dlaczego? - zdziwiła się właścicielka Klarusi. Kelnerka wzruszyła ramionami: - Takie rozporządzenie. - Przecież pies nie bywa pijany, nie pluje na podłogę, nie mówi brzydkich wyrazów, natomiast zje chętnie babkę śmietankową, tak samo jak ja. - Nic pani z psem nie podam. - Czy to rozporządzenie kierownika lokalu? - Tak. - A kierownik jest? - Nie ma. - Szkoda, mogłabyś go, Klarusiu, ugryźć - powiedziała pani i zabierając pupilkę opuściła kawiarnię. Kotowicz zapłacił rachunek i wyszedł również. Tort był nie tylko w cenie obiadu, ale z powodzeniem go zastąpił. Zrezygnował więc z pójścia do kantyny, wsiadł w tramwaj i pojechał na Wilczą. Jubiler mieszkał w starej, zbudowanej jeszcze przed pierwszą wojną światową kamienicy, z typowym dla tamtych czasów podwórzem zamkniętym z dwóch stron oficynami; trzecia oficyna musiała zostać zniszczona podczas ostatnich działań wojennych, jej miejsce zajmowały tyły nowo wzniesionego domu. Pośrodku podwórka, na mizernym okrągłym trawniczku, okolonym przy ziemi drutem, rósł rachityczny kasztan. Kapitanowi, chociaż nigdy przedtem tu nie był, podwórze wydało się doskonale znajome; na takim samym ciasnym podwórku - zamiast kasztana rosła tam akacja - bawił się z rówieśnikami w dzieciństwie. Tutaj nie było jednak gromady rozkrzyczanych dzieciaków, podwórze było ciche i puste. Drugą innowacją świadczącą o dzisiejszych czasach był fakt, że dozorczyni nie mieszkała w małej klitce-portierni przy bramie, lecz zajmowała lokatorskie mieszkanie na parterze w oficynie, 22

w której mieszkał Młotkowicz. Oglądała właśnie telewizję i wizyta kapitana Kotowicza przeszkodziła jej w tym zajęciu. -Nic nie wiem o Młotkowiczach poza tym, co zeznałam, spisali przecież, jak pan z milicji, to wie. A lokatorów to znam z widzenia, robię swoją robotę i nic mi do nich - oświadczyła, zerkając ciągle w stronę małego ekranu. - Wiem, że milicja ma prawo pytać, to niech przyśle wezwanie, mogę pójść zamiast sprzątać podwórze. Może sąsiedzi wiedzą więcej - dodała, chcąc jak najszybciej pozbyć się nieproszonego gościa. W tej sytuacji - w telewizorze śpiewała właśnie Maryla Rodowicz - kapitan dał za wygraną, obiecując sobie w duchu zakłócić jeszcze spokój pozbawionej ciekawości dozorczyni i przekonać się, czy rzeczywiście zna swych lokatorów jedynie z widzenia. Drewniane wydeptane schody od dawna nie widziały wody i szczotki, nie ulegało wątpliwości, że dozorczyni lubi oglądać telewizję nie tylko w godzinach popołudniowych. Idąc stromymi, niewygodnymi schodami ocenił zalety niskich kondygnacji nowego budownictwa; drugie piętro odpowiadało co najmniej obecnemu czwartemu. Drzwi mieszkania Młotkowiczów opatrzone były w solidne zamki i malutkie szklane oko „judasza”. Na pewno wewnątrz obite są blachą - pomyślał naciskając zdezelowany dzwonek. Z głębi mieszkania nie dochodziły żadne odgłosy, nikt na dźwięk dzwonka nie zareagował. Odczekał chwilę, potem trzykrotnie mocno nacisnął taster, zrobił pauzę i znów zadzwonił szybko trzy razy, w sposób robiący wrażenie umówionego sygnału. Wreszcie za drzwiami usłyszał szmer, w „judaszu” błysnęła źrenica, szczęknęły zasuwy, po czym drzwi uchyliły się na szerokość łańcucha. -Z Komendy Stołecznej - wyjaśnił. Drzwi przymknęły się, zadźwięczał o blachę spuszczony łańcuch, i uchyliły się szerzej. W korytarzu panował półmrok, zacierający rysy twarzy stojącej przy drzwiach kobiety. -Z Komendy Stołecznej do obywatelki Młotkowicz - powtórzył kapitan. Kobieta cofnęła się, robiąc przejście. W głębi na lewo, z półotwartych drzwi, sączyła się smuga dziennego światła. Wskazała na nie ręką. - Proszę. Pokój, do którego wszedł, był duży, o dwóch wysokich, wąskich oknach, między nimi odsunięty na szerokość krzeseł prostokątny stół nakryty serwetą. Kobieta usiadła przy nim zapraszając kapitana gestem do zajęcia miejsca. -Jestem Młotkowiczowa, słucham. ~ Robiła wrażenie dużo młodszej niż była w rzeczywistości. Doskonale zbudowana, choć nie szczupła, zadbana blondynka o jasnoniebieskich, jakby porcelanowych oczach, ubrana w jedwabny czarny kostium z popielatą bluzką.

23

Przestrzega żałoby - skonstatował Kotowicz; nim usiadła, zdążył zauważyć czarne pończochy na zgrabnych nogach Młotkowiczowej. Wyjaśnił, iż przejął śledztwo od prowadzącego je do tej pory kolegi i w tej sytuacji wizyta jego będzie chyba dla niej zrozumiała. Oczywiście, sprawa jest mu doskonale znana, zapoznał się najdokładniej z raportami, ale nawet najbardziej szczegółowy raport nie zastąpi osobistych kontaktów. Zdaje też sobie sprawę, że wobec tak tragicznego dla niej przeżycia wszelkie rozmowy na ten temat muszą być niesłychanie przykre i bolesne. Jednakże wykrycie i ukaranie sprawcy śmierci męża jest, w co nie wątpi, jej najgorętszym życzeniem. Słuchając tego popisu krasomówczego kapitana, Młotkowiczowa siedziała ze spuszczonymi oczami, bawiąc się frędzlami serwety. Gdy zaczął mówić o konieczności współdziałania, wstała, wzięła leżącą na małym stoliczku torebkę, wyjęła z niej paczkę carmenów i zapaliła. - Czego pan kapitan oczekuje ode mnie? - spytała spokojnie. - Gdybym znała sprawcę, wskazałabym go natychmiast. Nie znam go, mówiłam o tym pana koledze. - Źle mnie pani zrozumiała - odpowiedział szybko Kotowicz - od znalezienia sprawcy jesteśmy my. Zapytała pani, czego od niej oczekuję. Oczekuję od pani cierpliwości i zaufania. Pani nie zna sprawcy. Ale znała pani swego męża i tysiące drobnych spraw, które stanowiły otoczkę jego życia. Gdzieś wśród nich ukrywa się morderca. Na dźwięk tego słowa po twarzy Młotkowiczowej przebiegł leciutki skurcz. - Będę panią pytał o różne rzeczy, które mogą się pani wydawać zupełnie nieistotne, błahe i, być może, są rzeczy wiście błahe i nieistotne. Ale wśród nich może być coś, co jedynie jest błahe na pozór. Pani może tego nie zauważyć, nikt od pani nie może tego wymagać - odsunął się z krzesłem do tyłu - tego wymaga się ode mnie. - Ostatnie wyrazy wymówił wolno i dobitnie. - Dlatego oczekuję od pani nie tylko cierpliwości, ale i zaufania. Czy już się rozumiemy? Młotkowiczowa sięgnęła po następnego papierosa, mimo że przed chwilą zgasiła niedopałek w popielniczce. Nim zapaliła, ich spojrzenia na moment spotkały się. -Rozumiem - zaciągnęła się głęboko. - O ile potrafię, jestem gotowa odpowiadać na pana pytania. Spojrzał na jej ręce, białe, bez brunatnych plam, pojawiających się zwykle koło pięćdziesiątki. Długie, pociągnięte różowym lakierem paznokcie nosiły ślady częstych starań manicurzystki. -Pomaga pani ktoś w gospodarstwie domowym? - zapytał obserwując niewidoczną na pierwszy rzut oka, delikatną, ledwie zarysowaną sieć zmarszczek pod oczami. Podniosła na niego porcelanowe oczy. - Dlaczego? - To ja pytam - uśmiechnął się, akcentując leciutko zaimek. - W cięższych robotach pomaga mi dozorczyni - po ułamku za długo trwającej ciszy, zdanie wypowiedziane tonem zastępującym wzruszenie ramion. 24

Mam babę - pomyślał o miłośniczce telewizji z parteru. - Córka dawno wyszła za mąż? - Około pięciu lat. - Po ślubie młodzi mieszkali tutaj? Potrząsnęła głową. - Nie, mieszkanie jest dwupokojowe, byłoby za ciasno. Nim zięć dostał posadę w Płocku, mieszkali około roku w jego kawalerce na Mokotowie. - Córka pracowała? - Kończyła studia, trzyletnie studium języków obcych. - Po wyjściu córki z domu musiała się pani czuć osamotniona, nie pracowała pani przecież zawodowo? - Nie było potrzeby, zresztą mąż był człowiekiem starej daty, uważał, że żona powinna być w domu. Słowa te zadźwięczały w pamięci kapitana króciutkim sygnałem. -A pani też tak uważa? - zapytał szybko. - Zależy od warunków. - Póki są dzieci, dom jest zawsze, jak to się mówi, pełen, choćby to były dzieci dorosłe. Po ich wyjściu robi się pusto - wypowiedział to tonem filozoficznej refleksji. - W domu jest zawsze robota - odpowiedziała lakonicznie. - Tak, oczywiście, domowy kierat - westchnął - uciążliwa, niewdzięczna praca i przeważnie niedoceniana. - Spojrzał na nią uważnie. - Pani pewnie wyjedzie teraz na dłużej do córki? Chwila ciszy. - Nie... nie teraz. Wszystko spadło na mnie tak nagle... -Rozumiem, czasem w ciężkich chwilach człowiek woli być sam. - Niewyraźnie potakujący gest głową. Rozejrzał się po pokoju, przyzwoicie umeblowanym, o sprzętach solidnych, w miarę nowoczesnych. - Stare budownictwo ma swoje zalety - stwierdził nieoczekiwanie. - Duże pokoje, wysokie, powietrza nie brakuje, grube mury, przynajmniej nie słychać, kiedy sąsiedzi otwierają radio czy telewizor na cały regulator. Państwo się tu dawno wprowadzili? - W 1947 roku. - Kiedy poznała pani swego męża? - Zaraz po wojnie. - To znaczy? - Chyba w 1946 roku. - W jakich okolicznościach? Obrzuciła go uważnym, czujnym spojrzeniem, zaskakującym w porcelanowych oczach. 25

- Nie pamiętam dokładnie, zdaje się na jakiejś zabawie... - Pani jest warszawianką? - Tak... - I poznała pani męża w Warszawie? - Tak. - W 1946 roku miała pani dwadzieścia trzy lata, czy prawda? Potaknęła. - A więc nie była to zabawa szkolna. W dużych miastach nie bywa na ogół zabaw, zabawy urządza się na wsi, w Warszawie chodzi się bawić do lokalu, na dansing, na bal. Pani poznała swego męża w lokalu, tak? - Tak. - Konkretnie, gdzie? - Nie pamiętam, to było tak dawno... - Zgoda, dawno, ale w rok po wojnie było tak mało rozrywkowych lokali, że każdy warszawiak mógł je wyliczyć bez trudu. - Niestety, nie mogę sobie przypomnieć. - Wynika z tego, że z pani strony to nie była miłość od pierwszego wejrzenia. Zresztą trudno się dziwić - skłonił z galanterią głowę - była pani piękną dziewczyną, którą otaczało wielu chłopców i wielu innych mężczyzn starało się ją poznać. Lekki, niecierpliwy ruch dłonią. - Zamierzchłe czasy, nie warto przypominać. A poza tym... -Poza tym co? - kapitan nachylił się z lekka ku przodowi, jakby w ten sposób chciał sprowokować spojrzenie siedzącej naprzeciw kobiety. Nie podniosła jednak oczu. - Po prostu myślałam, tak jak pan kapitan powiedział na początku, że będzie pan pytać o rzeczy dotyczące męża. - Tak się zwykle składa, że żony dotyczą mężów najbardziej, czyżby w przypadku pani było inaczej? Czy istniała w życiu męża inna kobieta, która panią zastępowała? - Ach nie, nie o to mi chodziło. A zresztą - wzruszyła ramionami - wszystko jedno. - Chciała pani powiedzieć, że nie widzi pani związku moich pytań ze śmiercią męża, prawda? Niech więc pani to traktuje jako wstępną rozmowę, coś w rodzaju wieczorku zapoznawczego na wczasach - uśmiechnął się. - Ponieważ pani nie wyjeżdża, jak mylnie sądziłem, nie będę pani teraz zabierał więcej czasu. Chciałbym jeszcze rzucić okiem na mieszkanie, o ile nie zrobi to pani różnicy - i nie czekając na odpowiedź wstał. Młotkowiczowa podniosła się również i stanęła niezdecydowana.

26

-Jest nieposprzątane, a ja właśnie - spojrzała na zegarek - chciałam wyjść. Gdyby pan kapitan zechciał kiedy indziej.... - Nie będę patrzeć na nieporządek, zapewniam panią, chcę zobaczyć tylko rozkład mieszkania, żaden plan nie zastąpi autopsji - mówiąc to, Kotowicz otwierał już drzwi do sąsiedniego pokoju. Po chwili wahania Młotkowiczowa podążyła za nim. - Dwa pokoje w amfiladzie, typowe dla starego budownictwa - powiedział głośno, lustrując szybkim spojrzeniem pokój. Podszedł do okna, w pobliżu którego stała duża trzyskrzydłowa toaletka. - Pozwoli pani otworzyć i znów nie czekając na odpowiedź przekręcił okienną klamkę. Wychylił się, przez chwilę oglądając podwórze i oficynę naprzeciw, po czym nie zamykając okna odwrócił się w stronę pokoju. Była to sypialnia umeblowana garniturem mebli nie seryjnej roboty. - Piękne drzewo - powiedział nachylając się nad blatem toaletki, zastawionym różnej wielkości słoiczkami, flakonami i innymi akcesoriami kobiecej urody. - Czereśnia? Brzoza? - Zdaje się, złota brzoza. Po drugiej stronie korytarza obejrzał niewielką, nowocześnie urządzoną kuchnię i luksusowo wyposażoną łazienkę. -Zrobiła pani łazienkę kosztem zmniejszenia kuchni, prawda? O ile pamiętam, w oficynach starych domów nie bywało łazienek, posiadały je tylko mieszkania frontowe. Bardzo ładna łazienka - pochwalił - piękny kolor glazury, rzeczywiście morski. Jeśli pamięć mnie nie zawodzi, to dopiero od niedawna, bodaj od siedemdziesiątego drugiego roku importujemy z Włoch ładne łazienkowe akcesoria -co stwierdziwszy kapitan Kotowicz ruszył ku wyjściu. Młotkowiczowa skwapliwie odsuwała rygle. - Myślę, że wobec braku telefonu najwygodniej będzie, jeżeli w najbliższej przyszłości poproszę panią listownie o wizytę w Komendzie. Zbiegając ze schodów słyszał jeszcze szczęk zamykanych zamków. Do Komendy wrócił przed szóstą. Zaraz potem do nory zapukała Irenka, przynosząc podanie o urlop porucznika Wrzoska. Od ręki zrobił adnotację, oddając zapytał: - Jakich, Irenko, używasz perfum? Dziewczynie załopotało serce - „Poemat” - odpowiedziała speszona. - Jakiej to produkcji? - Firmy „Uroda”... - Gdybyś wyszła za jubilera, mogłabyś używać francuskich. Radzę ci, nie wychodź za milicjanta. I właściwie dlaczego tu jeszcze siedzisz o tej porze, w dodatku przy takiej pogodzie?

27

- Miałam zaległą robotę - odpowiedziała nie patrząc na niego. Zauważył jej posmutniałą nagle twarz i wyczuł, że niechcący dotknął jakiegoś bolesnego miejsca. Może któryś z młodych poruczników zawrócił jej w głowie, sam nie biorąc tego poważnie? - Na którą godzinę major Osuch wyznaczył jutro odprawę? - Na dziewiątą. - Będziesz najmilszą dziewczyną w Warszawie, jeżeli zdążysz przedtem poratować mnie kawą. - I chcąc zatrzeć poprzednią niezręczność dodał szybko: - Ale i tak jesteś najmilszą dziewczyną w Warszawie, choćbyś już nigdy więcej nie zechciała mi dać nawet łyka kawy. Gdy wyszła, pomyślał: Miła, ładna smarkata. Przypomniały mu się długowłose i długonogie dziewczyny z kawiarnianego tarasu. Tamte były na pewno bardziej frapujące, ładniejsze. Irenka była zupełnie inna. Ale ta inność działała na korzyść Irenki. Pierwszy raz zdarzyło się kapitanowi Kotowiczowi, że pomyślał o swej sekretarce bez żadnego związku z jej pracą.

Odprawa u majora Osucha miała się ku końcowi. Ostatnim referującym był kapitan Kotowicz. W końcowym wniosku prosił o przydzielenie mu dwóch pracowników. - Masz wymagania, jakbyśmy byli prywatną agencją detektywistyczną. Zapominasz, że jest lato i urlopy. Czy uważasz, że nasi ludzie nie mają prawa wyjechać w lecie nad morze czy jeziora? Przez dłuższy czas porucznik Wrzosek miał do rozporządzenia całą ekipę i co? Nic. I nie wiem, czy nie miał racji, że zabójca został spłoszony, stąd pozorny brak motywów i nieuchwytność śladów mordercy. Ale odesłanie niewyjaśnionej sprawy ad acta jest zawsze najgorszym zakończeniem i w tej chwili nie można tego zrobić, to jasne. Mówiąc krótko: jeden człowiek, poza normalnym aparatem, nie wystarczy? - Nie, musi być zmiennik. Osuch westchnął. - Zgoda, ale jeden warunek: nie dłużej niż dwa tygodnie. Teraz z kolei westchnął Kotowicz. - W takim razie chcę Lesińskiego i Barczaka. -Dobra, jeśli któryś z nich jest zajęty, zgadzam się na wymianę. Na tym zakończymy. - Major dał znak, że uważa odprawę za skończoną. Przez chwilę słychać było tylko szuranie odsuwanych krzeseł i stuk obcasów. Kotowicz wstał również, ale nie opuszczał pokoju, czekając, aż wszyscy wyjdą. -Masz coś do mnie? Znajomość z Osuchem datowała się od wczesnych lat młodzieńczych kapitana, zetknął ich ze sobą przypadek. Starszy o dwanaście lat Osuch był dla dorastającego wówczas chłopaka autorytetem nie lada, tym bardziej że popartym milicyjnym mundurem. Z biegiem lat mentor przeobraził 28

się w bliskiego przyjaciela. Jedynie w oficjalnych stosunkach służbowych Kotowicz zachowywał sposób bycia właściwy wobec zwierzchnika. - Nie wiem, czy będziesz mi mógł pomóc. Szkoda, że nie jesteś starszy. - Na moje potrzeby aż nadto, chętnie zrezygnowałbym z dziesięciu wiosen. - Kto u nas, zaraz po wojnie, pracował w obyczajówce? - Masz wymagania, chłopie, przecież to było trzydzieści lat temu! - Ale pracowałeś już wtedy w MO. - Ale nawet ja miałem wówczas dwadzieścia lat, śmieszne, prawda? Za młody byłem, żeby zajmować się taką robotą, do tego się bierze bardziej doświadczone wygi. A poza tym, w tym czasie Warszawa to była dżungla na ruinach. Życie wylewało się po brzegi, wszystko kipiało, kotłowało się, nieustanny ruch, zmiana, ludzie zjawiali się nie wiadomo skąd, potem znikali nie wiadomo dokąd. U nas w MO tak samo, jak gdzie indziej. Każdy chętny do pracy przyjmowany był z otwartymi ramionami, było potrzeba ludzi. I dziś giną milicjanci, ale wtedy to było naprawdę niebezpieczne zajęcie. Ilu było też takich, którzy przewinęli się tylko i przepadli - ginęli czy uciekali, często nie sposób było sprawdzić. Pomyśl, to był czas wyjątkowy, koniec wojny, koniec okupacji, wędrówki ludów, zniszczenia, ruiny, tworzenie nowych ram życia. Ty miałeś wtedy osiem czy dziewięć lat. A teraz chcesz, żebym ci powiedział, kto wtedy pracował w obyczajówce, tak jakby wystarczyło sobie przypomnieć, kto urzędował wówczas w tych a tych pokojach na drugim piętrze lewego skrzydła; jakby pałac Mostowskich nie był w tamtych czasach także ruiną. Nie wiem też nawet, czy wtedy, na początku, istniała obyczajówka jako odrębny zorganizowany wydział. Ale na pewno był jakiś odcinek pracy dotyczący tych spraw... - A archiwum? - Po trzydziestu latach, reorganizacjach, zmianach siedziby? Ale zawsze miałeś szczęście, próbuj. - Bo unikam zbędnej pracy. Wytęż więc swoją wiekową pamięć, kto z naszych, którzy odeszli na emeryturę, pracował już wtedy na początku? - To już rozsądniejsze pytanie. Kto? No, chociażby Cieślak... potem Racki. No i Zwoliński, ten ma chyba nawet siedemdziesiątkę z okładem. - Dziękuję ci, adresy znajdę za pośrednictwem kadr. Jak będziesz miał chwilę czasu za dwa, trzy dni, wpadnij do nory. Irenka na twoją cześć zrobi szatana, wykombinowała domowy ekspresik. Będę już może mógł ci coś więcej osprawie powiedzieć. - Wyglądasz jak młody wyżeł biegający w kółko w poszukiwaniu tropu. - Wyżeł w bardzo średnim wieku, ale ty zawsze widzisz we mnie szczeniaka. Natomiast u ciebie widać już nie „pierwszy siwy włos na twojej skroni”, powinieneś wreszcie pomyśleć o ro29

dzinnym gniazdku, ostatni dzwonek. No, i miałbym akurat coś dla ciebie, ciepła wdówka na chodzie. Została co prawda babką, ale zapewniam cię, że nie uczucia dla wnuka absorbują ją najbardziej. I najważniejsze: gniazdo całkowicie uwite; żebyś zobaczył łazienkę, w takiej nawet golenie musi być frajdą. Osuch wstał i klepnął Kotowicza po ramieniu. - Poczekam, aż tobie w U.C. zagrają marsza Mendelssohna. Zgodnie z ustaleniami, nazajutrz zameldowali się u kapitana Kotowicza sierżanci Lesinski i Barczak. Kapitan w kilku zdaniach zreferował im sprawę. Ich zadaniem - wyjaśnił - ma być ustalenie kontaktów Młotkowiczowej. Wydział kryminalny nie dysponuje jej zdjęciem, gdyż brak było przesłanek do sfotografowania jej urzędowo, będą więc musieli oprzeć się na rysopisie podanym przez niego. Poinformował ich również, że dość wygodnym miejscem początkowej obserwacji może być klatka schodowa oficyny naprzeciwko tej, gdzie mieszka Młotkowiczowa. Najważniejsze, że sprawa jest bardzo pilna i liczy, że w przeciągu trzech dni otrzyma od nich potrzebne informacje. Według jego przypuszczeń wdowa powinna zobaczyć się z osobnikiem płci męskiej, wiek nieustalony, raczej w granicach czterdziestki, choć może być i o połowę młodszy, w tych rzeczach nic nie wiadomo. Ważne są poza tym i inne, kontakty, nie pomijając kobiet, choć tamten ma największe znaczenie. Dlatego też, w razie takiego rozpoznania, chce mieć od razu dane personalne faceta. - Ale nam pan kapitan zadał - Barczak zafrasowany potarł dłonią spocony kark. - Nie mówię o robocie, a o terminie. Jak baba kuta na cztery nogi, to może być ciężki zgryz. Jak będzie chodzić tylko do sklepu i do kościoła? No, jakoś to musi być! - Zamknął notes, w którym zapisał dane o Młotkowiczowej. Sierżant Lesiński sprawdzał jeszcze notatki. - Panie kapitanie, ale jak już co, to wszystkie chwyty dozwolone, tak? Nie będzie czasu, żeby wziąć faceta na sznurek, jeśli pan kapitan chce od razu i dane personalne... Kotowicz roześmiał się. - Gdybyście, Lesiński, nie wstąpili do milicji, to zostalibyście największym zabijaką w waszej dzielnicy. Lesiński uśmiechnął się szeroko. - Musiałem wstąpić, bo gdzie bym tam dał sobie radę w życiu, taki Kajtek, jak ja. Przecież panu kapitanowi do ucha nawet nie sięgam. Lesiński, drobny, niepozorny, o twarzy nieśmiałego chłopaczka, na pierwszy rzut oka robił wrażenie niewyrośniętego osiemnastolatka. W Komendzie cieszył się zasłużoną opinią nie tylko doskonałego pracownika, ale również najlepszego dżudowca i boksera wagi piórkowej.

30

Próby skontaktowania się z pułkownikiem Cieślakiem i majorem Rackim spełzły na niczym. Cieślak od dłuższego czasu przebywał w podgórskim sanatorium, zaś Racki, jak poinformowała Kotowicza sąsiadka, wyjechał z Warszawy w połowie czerwca i nie powróci przed końcem sierpnia. Raczej dla spokoju sumienia zadzwonił jeszcze do Anina, gdzie według danych z kadr mieszkał dobiegający osiemdziesiątki pułkownik Zwoliński. Już sam wiek emerytowanego oficera wydał się Kotowiczowi wystarczającą przesłanką do negatywnego wyniku spotkania. Wnuczka, która przyjęła telefon, poinformowała, że dziadzio jeszcze śpi po obiedzie i za godzinę przekaże Kotowiczowi telefonicznie wiadomość, czy będzie mógł go przyjąć. Dochodziła godzina trzecia. Wściekły, że nie potrafił wyplątać się z niepotrzebnie nawiązanego kontaktu i skazany jest na godzinne jałowe oczekiwanie, zszedł do bufetu. Stojąc w kolejce gotów był złamać niedawne postanowienie zerwania z nałogiem palenia. Piętrzące się na półeczce za ladą paczki sportów, klubowych i ekstramocnych o wiele bardziej przyciągały jego wzrok niż nieokreślonego koloru sałatka i porcje kiełbasy w oszklonej gablocie. Patrząc na tandetne papierowe opakowania sportów wyobrażał już sobie niewysłowioną przyjemność zaciągnięcia się ostrym, mocnym dymem. Lepiej przestać palić na urlopie, bez takiego szarpania nerwów - usprawiedliwiał swoje nagłe załamanie woli. W tym momencie ktoś przyjacielsko klepnął go po ramieniu. Odwrócił się i zobaczył Osucha. - Rada by dusza do raju... - śmiał się Osuch. - Stoimy za kolegą z kapitanem Ziarnickim i widzimy, że kolega nie na bufecik spogląda, tylko na papieroski, ciągnie jeszcze, co? Tym bardziej pogratulować silnej woli. Ja już, niestety, nie umiałbym się na to zdobyć; choć prasa bez przerwy trąbi, że zawały i rak mają ścisły związek z paleniem, poniżej dwóch paczek dziennie nie schodzę. Toteż jestem dla kapitana z całym uznaniem, dobry przykład dajecie młodszym. - Kpiące spojrzenie Osucha jawnie zaprzeczało jego słowom. Kotowicz wydał nieokreślone mruknięcie i ostentacyjnie skierował uwagę na wędlinę. Po zamówieniu porcji kiełbasy miał ochotę krzyknąć Osuchowi, że wyprasza sobie traktowanie go jak smarkacza przyłapanego na gorącym uczynku, ale papierosów nie kupił. Jakby wszystkich niemiłych rzeczy było za mało, Osuch zaciągnął go do swego stolika, gdzie musiał wysłuchać opowiadania Ziarnickiego o świetnie i w rekordowym czasie przeprowadzonym śledztwie, dotyczącym zabójstwa dziennikarza. Sprawa z kryminologicznego punktu widzenia była bezspornie ciekawa, ale Kotowicz w nastroju, w jakim się znajdował, jak najdalszy był od możliwości sprawiedliwej oceny działań Ziarnickiego, tym bardziej, że jedyne przerwy w jego wartkim opowiadaniu powodowane były zapalaniem papierosa.

31

Chociaż do zapowiedzianego telefonu z Anina pozostawało jeszcze pół godziny, Kotowicz usprawiedliwił swoje odejście terminową rozmową. Jakby na potwierdzenie tego, ledwo wszedł do nory, otrzymał telefon, że Zwoliński oczekuje go dzisiaj. Postanowił jechać zaraz. Dwa niewypały z Cieślakiem i Rackim, a teraz zawracanie głowy ze starym Zwolińskim, jeśli coś pamięta, to pewnie czasy po pierwszej wojnie światowej, cały dzień zmarnowany - zżymał się w duchu, wsiadając do rozgrzanego autobusu.

Willa, w której mieszkał pułkownik Zwoliński, położona była w najstarszej części Anina. Zza drzew i okalającego posesję żywopłotu widać było jedynie górną partię domu z ukwieconym tarasem. Kapitan przeszedł kilkadziesiąt metrów wzdłuż żywopłotu, nim natrafił na kutą żelazną furtkę. Wysoki siwy pan o doskonale zachowanej sylwetce podniósł się z fotela za biurkiem, by przywitać gościa. - Zwoliński. Wnuczka powiedziała mi, że pan kapitan chciałby zasięgnąć ode mnie pewnych informacji. Miło mi będzie, jeżeli będę mógł w czymkolwiek pomóc panu kapitanowi - wskazał ręką głęboki skórzany fotel. - Proszę siadać. Basiu - zwrócił się do wnuczki - zajmij się podwieczorkiem i nie zapomnij, że o tej godzinie najwłaściwszym napojem jest koniak, co nie znaczy, że rezygnujemy z kawy. A może pan kapitan - spojrzał pytająco na Kotowicza - woli herbatę? - Jeśli można, kawę - przytaknął Kotowicz. - Po filiżance dobrej kawy świat jaśnieje, a myśli stają się cienkie i ostre, jakby w głowie zaczęła działać precyzyjna maszynka. Profesor Witwicki mawiał, że po kawie sądy się zmieniają. Zarówno otoczenie, jak i postać emerytowanego pułkownika i jego sposób bycia były zupełnie odległe od tego, co kapitan Kotowicz spodziewał się zastać. - Przywiodła mnie tutaj sprawa pewnego zabójstwa, które według mego poprzednika, prowadzącego śledztwo, popełniono z chęci rabunku, lecz morderca został spłoszony. Ja widzę tę sprawę nieco odmiennie, choć opieram się jedynie na wykoncypowanych przesłankach, nie popartych jeszcze konkretami. Na danym etapie interesuje mnie, jeśli można tak powiedzieć, warszawskie życie lokalowe w pierwszych powojennych latach. Starszy pan lekko potakującym ruchem głowy zdawał się aprobować opinię kapitana. - Wiąże się to w pewnym stopniu z moją ówczesną pracą. Zajmowałem się głównie sprawami czarnego rynku. W zrujnowanej Warszawie niektóre lokale były siedzibami trustów gospodarczego podziemia. Ustalano tam kursy, powodowano hossy i bessy, wydawano dyspozycje, opracowywano siatki nielegalnego handlu, organizowano transporty, zawierano transakcje. Prócz siedzib rekinów, były 32

też lokale ryb grubszych, średnich i zupełnych płotek. Dla przygodnego klienta, a nawet stałego bywalca lokalowego, były to sprawy niewidoczne. Człowiek, który przychodzi się bawić lub napić wódki czy kawy, ma wszelkie prawo przypuszczać, że znajdujący się tam ludzie przybyli w tym samym, co on, celu. - Wraz z powracającymi do Warszawy mieszkańcami, jak grzyby po deszczu, wyrastały najróżniejsze dziurki kawowe, barki, często liczące nie więcej niż trzy stoliki. Urządzano je gospodarczym sposobem, wystarczał barak, wypalony dom, którego stropy oparły się ogniowi, ocalały fragment parteru. Prosperowały wszystkie znakomicie, ruch był ogromny. Wojna skończona, ale wiele osób żyło jeszcze siłą rozpędu z dnia na dzień, inni odbijali stracone lata, i rzecz chyba najistotniejsza, dopiero ruszała odbudowa: ludzie gnieździli się w nieprawdopodobnych warunkach, prowizorki w wypalonych domach, wspólne wielorodzinne mieszkania, brak telefonów, tak że wszelkie kontakty, życie towarzyskie koncentrowało się niemal wyłącznie w lokalach. Tak by to przedstawiało się ogólnie. Sądzę jednak, że pan kapitan ma bardziej sprecyzowane zainteresowanie w tej materii? Kotowicz obracał w palcach pękaty kieliszek. - Zdaję sobie sprawę, że zachodzi przysłowiowa sytuacja szukania igły w stogu siana. Myśląc o zdobyciu pewnych informacji z tej strefy życia, traktowałem ją analogicznie do dzisiejszej, z tą tylko różnicą, że odległą w czasie. Dzisiaj lokale także nie są wyłącznie terenem rozrywki, jego skrawek zajmuje również element przestępczy, ale jest to dosłownie skrawek, w którym nie tak trudno się rozeznać. Ograniczę się więc do niewielu pytań. Czy pan pułkownik przypomina sobie nazwy lokali czysto rozrywkowych, typu nocnego? - W lewobrzeżnej Warszawie nie było ich wiele. Nie wyobraża pan sobie, jak w nocy wyglądało miasto, powroty bywały ryzykowne, pan chyba nie pamięta ruin? - Jakże bym mógł nie pamiętać, najlepsze zabawy były w ruinach i największe lania za to od matki. - Trudno mi sobie przypomnieć chronologicznie, ale chyba jednym z pierwszych tego typu lokali było „Piekiełko” na Poznańskiej, zdaje się w przerobionej suterenie, bo schodziło się po schodach w dół. Potem może „Dziedzilia”, „Canaletto”, ale nie wiem, czy były tam nocne dansingi, w „Europie” tańczono na pewno, był to zresztą lokal wysokiej klasy, choć wyposażony w ogrodowe krzesełka. No, tak, zapomniałem, była jeszcze „Polonia”, gmach hotelowy przecież ocalał. Niestety, podrzędnych knajp i spelunek nie potrafię panu wymienić, na Pradze musiało ich być sporo. Ale nocne życie i „piękności nocy” to nie był mój resort. Chociaż niektóre z nich, oczywiście nie te uliczne, zwane wówczas „gruzinkami”, lecz pracujące jako kelnerki czy barmanki, często stanowiły pośrednie ogniwko w łańcuszku spraw, o których przedtem mówiłem.

33

- Czy w sprawach, które pan pułkownik wówczas prowadził, nie zetknął się z nazwiskiem Młotkowicz? Jubiler z zawodu, po wojnie prowadził własny warsztat, rok urodzenia 1911? Starszy pan zamyślił się. - Nie, nie przypominam sobie. Był w tamtych latach karany? - Nie.. - Chodzi panu o to, czy był zamieszany w jakąś aferę, z której wyszedł obronną ręką? Kotowicz przytaknął. -Trudno mi dać głowę po tylu latach, choć pamięć do nazwisk mam jeszcze dobrą, fach jubilera też nie należy do najczęstszych, ale wydaje mi się, że na pewno nie był zamieszany w żadną ze znanych mi spraw. Kotowicz podniósł się z fotela. Przeprosił, iż zajął tyle czasu i podziękował za informacje. - Które, jak zdążyłem się zorientować, nie na wiele się przydadzą w rozwiązywanej łamigłówce. Zawsze najtrudniej dopasować pierwsze dwa fragmenty, potem już idzie. - Niestety, jeszcze wszystkie są potasowane. Do Warszawy kapitan Kotowicz wracał prawie pustym autobusem. Wysiadł przed Wisłą, przez most i wiadukt przeszedł piechotą. Niebo przed zmierzchem zszarzało, zasnute oparami. Pomyślał z leciutką zazdrością o anińskim ogrodzie starego pułkownika. Zamiast na przystanek skręcił w stronę placu Trzech Krzyży do Parku Kultury. Wybrał ustronną ławkę z zapleczem krzewów. Ledwie zdążył usiąść, alejka rozbrzmiała okrzykami i tupotem nóg watahy chłopców. Przez kilka minut obserwował ich z rozbawieniem: bawili się w złodziei i policjantów, odwieczną zabawę chłopców. On sam, gdy w to się bawił, należał zawsze do grupy ściganych, nigdy ścigających, bo było fajniej.

W przeddzień wyjazdu Katarzyny zadzwonił Roman z propozycją odwiezienia jej samochodem do Wierzchowic, którą nader chętnie przyjęła. Jazda autobusem PKS z Klarą i bagażem nie należałaby do łatwych przepraw, odpadała też konieczność punktualnego przybycia na dworzec, punktualność nie była specjalną cnotą Katarzyny. Tak jak za każdym razem, kiedy wyjeżdżała z Warszawy, gdy po długim i uciążliwym przejeździe przez miasto, zostawało wreszcie za nią, zaskoczył i zachwycił ją widok płaskich połaci pól, małych lasków na horyzoncie i udających łąki nieużytków z pasącymi się krowami. Nowa autostrada omijała osiedla przecinając czterotraktowym pasem podwarszawską równinę. Klara oparta łapkami o szybę również przyglądała się mijającym widokom; Katarzyna uznała to za przejaw aprobaty dla mazowieckiego pejzażu. - Obie jesteśmy Mazurki i szalenie nam się Mazowsze podoba - wyjaśniła Romanowi. 34

- Dotychczas myślałem, że jesteście warszawianki. - Warszawa leży na Mazowszu. - Racja, od dziś będę was traktować jako Mazurki z Warszawy. - A ty? - Ja? Ja jestem warszawiak z Rzeszowszczyzny, dlatego laski, piaski i karaski nie wzbudzają mego zachwytu. Ta droga nie różni się od stołu. - To chyba dobrze, łatwiej się jedzie. - Może, ale bez żadnych emocji. - Lubisz emocje? Nie posądzałam cię o to. - Życie pozbawione emocji staje się jałowe i nudne. - Wcale nie uważam, żeby moje życie było nudne, a nie znoszę różnych dreszczyków. Nie mogę nawet oglądać filmów kryminalnych, bo zaraz z wrażenia serce mi się tłucze i choćbym nie wiem jak sobie tłumaczyła, że to tylko film, w kulminacyjnych momentach muszę zamykać oczy. - Kryminałów też nie czytasz? - Oczywiście, że czytam, ale to zupełnie co innego. Jakdochodzi do zabójstwa, to wyłączam wyobraźnię, choć przyjmuję do wiadomości fakt, a w filmie każą mi na to patrzeć. - Czego oczy nie widzą, sercu nie żal? - Och, nie, żeby!... - znów ukłuła ją myśl o Jerzym. - Przeważnie odwrotnie - dodała. Gdy po trzech kwadransach z daleka na prawo od autostrady zamajaczyła w kępie drzew biała wieża wierzchowickiego kościoła, zjechali na małą boczną drogę i po kilku minutach byli na miejscu. Dom Pracy Twórczej i Wypoczynku mieścił się w odbudowanym po wojnie i adaptowanym do nowych potrzeb zabytkowym pałacu. Zainteresowanie Klary wzbudziły natychmiast rozległe trawniki, których soczystą zieleń utrzymywały rozpylające wodę obrotowe hydranty. Niepomna nawoływania Katarzyny, dopiero po dłuższym tarzaniu się w trawie i zostawieniu biletu wizytowego przy najbardziej eksponowanej rabacie ciemnoczerwonych róż, uznała, że może posłusznie podreptać ku swej pani. Scenie tej przyglądała się grupka osób siedzących nieopodal na ławce. - Weź ją lepiej na smycz - poradził Roman - wzbudziła już ogólne zainteresowanie. Czy jesteś pewna, że tu wolno przywozić psa? Katarzyna spojrzała na niego ze zdumieniem. - Znasz miejsce, gdzie wolno przywozić psa? Oczywiście, że na odwrocie skierowania nie omieszkali zaznaczyć, że psom, kotom i innym zwierzętom wstęp wzbroniony. Ale czy obowiązana byłam oglądać skierowanie na wszystkie strony? A poza tym Klara nie jest zwykłym psem. 35

- O, co do tego nie ma wątpliwości - przytaknął. - Ale kierownictwo Domu nic o tym nie wie. - No, to się dowie - jęknęła. - I proszę cię, nie zapeszaj. Czy wiesz, co ja zawsze przeżywam na początku, jak wyjeżdżamy z Klarą? Nigdy nie byłam z nią nigdzie, gdzie wolno brać psa. W Zakopanem była taka awantura, że w godzinę po przyjeździe taszczyłam z powrotem walizki do samochodu, a po miesiącu przy wyjeździe kierowniczka pytała, kiedy znowu Klarusia przyjedzie. Uklękła, usiłując nałożyć Klarze szelki. - Stój spokojnie, bo ci nigdy tego nie zapnę. - Powinna nosić obrożę - zauważył Roman. - Nie może nosić obróżki bo szyję ma grubszą niż łebek. - Wygląda rzeczywiście na niezwykłego pieska. - Zajęci Klarą nie zauważyli zbliżającej się do nich wysokiej tęgiej blondynki. Katarzyna podniosła się z ziemi. - Wszyscy uważają, że jest za gruba. - Tak samo jest ze mną - okrągła twarz przybyłej rozjaśniła się w uśmiechu - i pewnie dużo nie je. - Nie! - ucieszyła się z tej opinii Katarzyna. - Mamy skłonności do tycia - westchnęła tęga pani. - Pamelowa - przedstawiła się - jestem pracownikiem administracji pałacu. - Santecka - przywitała się Katarzyna. - Właśnie mój towarzysz krakał, że kierownictwo Domu może nie zgodzić się na pobyt Klarusi. Ale ona nigdy się ze mną nie rozstawała, w jej wieku nie przeżyłaby tego na pewno... - Sama jestem miłośniczką zwierząt, ale dyrektor surowo przestrzega przepisów. - Jest szalenie porządna - zapewniła gorąco Katarzyna i nagle odwróciła się do Romana. Wracaj, wiem, że się szalenie spieszysz, dziękuję ci bardzo za odwiezienie. - Odniosę ci jeszcze rzeczy do pokoju. - Wykluczone, nie możesz przecież spóźnić się na konferencję. Chciał zapewnić, że nie spieszy się na żadną konferencję, ale wymowne spojrzenie i wyciągnięta na pożegnanie ręka byty jednoznaczne. Odprowadziła go wzrokiem, gdy wsiadał do wozu i upewniwszy się, że zapuścił motor, spojrzała na panią Pamelową z rozjaśnioną twarzą: - Jakie szczęście, że jest pani miłośniczką zwierząt! Pani mi pomoże w sprawie Klarusi, prawda? - utkwiła w niej błagalne spojrzenie. - Bardzo bym chciała, ale przepisy są wyraźne. - Przecież to jest stara, schorowana suczka. Nie mogę jej zostawić nie tylko dlatego, że nie mam z kim. To była biedna bezdomna psina, takiego bezpańskiego kundla to każdy kopnie, pani wie, jak to jest. Żeby pani wiedziała, w jakim ona była stanie, jak ją wzięłam, serce bolało patrzeć! - tu Katarzyna nie uznała za stosowne nadmienić, że od tego momentu minęło dziesięć lat. - Nie 36

odstępowała mnie na jeden krok, nawet w mieszkaniu, tak się bała, żebym od niej nie odeszła. Czy pani to może sobie wyobrazić? - W oczach rozmówczyni czytała już rosnące współczucie. - Czy mogłabym teraz zostawić gdzie taką biedną psinę, wiedząc, że ją przez to zabiję? - Ach, nie - szepnęła pani Pamelowa. - Więc niech mi pani poradzi, co robić? Gdyby pani była tak dobra i porozmawiała z panem dyrektorem. Pani na pewno potrafi go przekonać i wyjaśnić, dlaczego z nią przyjechałam, że to nie ma nic wspólnego z przywiezieniem zwykłego rasowego psa, jakiego ludzie trzymają ze snobizmu, że to strasznie biedny kundel... Ostatnie zdanie było raczej niepotrzebne, bo pani Pamelowa automatycznie skierowała litościwe spojrzenie ku Klarze, która znudzona czekaniem rozłożyła się w całej okazałości. - A tak dobrze wygląda - wyrwało się jej jakby wbrew woli. - Za to, co przeszła, jakaś rekompensata za ludzkie okrucieństwo jej się należy - zripostowała natychmiast Katarzyna. Na miłej, otwartej twarzy pani Pamelowej widać było, że toczy ze sobą walkę. - Spróbuję pomówić z panem dyrektorem - powiedziała po dłuższej chwili. - Gdyby pani jeszcze zajęła apartament „A”... - Apartament? - zdziwiła się Katarzyna. - Na skierowaniu wymieniony jest pokój numer trzy. - Tak, wiem, ale pokoje mieszkalne znajdują się na drugim piętrze. Na parterze mamy dwa apartamenty z łazienkami. „B” i „A”. „B” jest od jutra zajęty, ale dostaliśmy dziś depeszę, że reżyser Jańczyk, który miał mieszkaćw „A”, odwołuje przyjazd z powodu choroby żony. Mogłaby pani zająć „A”, który ma drugie wyjście bezpośrednio do parku. Byłaby tylko różnica w cenie. - Duża? - zaniepokoiła się Katarzyna, dla której planowane uprzednio koszty pobytu w Wierzchowicach wydawały się aż nadto wysokie. - Przy dwóch osobach o połowę więcej, przy jednej prawie dwukrotnie. - Czy przypuszcza pani, że gdybym zajęła ten apartament z wyjściem do parku, pan dyrektor miałby mniejsze obiekcje co do pobytu Klary? - Chyba na pewno. Można by było wtedy zapewnić, że nie będzie wchodzić do pałacu i nikomu przeszkadzać. Katarzyna milcząc mnożyła w pamięci. Wynik był przerażający. - Wezmę to „A” i bardzo serdecznie pani dziękuję - uśmiechnęła się do pani Pamelowej ze szczerą sympatią, mimo świadomości ruiny finansowej. Zgodnie z zabytkowym charakterem pałacu, apartament „A” umeblowany był stylowo; największą jednak radość Katarzyny wzbudziła łazienka, której nie potrzebowała z nikim dzielić. - Łazienka jak w domu! Własna łazienka na wakacjach, rozumiesz, co to znaczy, Klarusiu!

37

Klara, której łapa nigdy dobrowolnie nie przekroczyła progu łazienki, do kąpieli trzeba ją było wnosić, obdarzyła Katarzynę spochmurniałym spojrzeniem. - Gniewasz się na mnie za to, co opowiadałam pani Pamelowej? Przecież dobrze wiesz, że to nieprawda, że to ja cieszyłam się, że chciałaś ze mną zamieszkać. Gdy spotkałyśmy się, byłaś tylko trochę za chuda, co zdarza się samotnym młodym suczkom. Ale musiałam przecież jakoś wzruszyć tę miłą panią i nakłonić do ominięcia głupich przepisów. Byłaś zawsze najpiękniejszą suczką na świecie, ile razy ci to mówiłam? - przytuliła Klarę do siebie. Klara kilka chwil znosiła cierpliwie te karesy, po czym uspokojona, że nie grozi jej kąpiel, wyswobodziła się z objęć Katarzyny i rozpoczęła lustrację nowego locum, obwąchując wszystkie meble i kąty, z pominięciem, oczywiście, łazienki. Katarzyna zabrała się do rozpakowywania rzeczy. Jako osoba daleka od pedantyzmu stosowała w takich sytuacjach pracę od podstaw. Polegała ona na bezładnym wyrzuceniu zawartości walizek i toreb, po którym następowało żmudne segregowanie i szukanie odpowiedniego miejsca na każdy drobiazg. Kiedy już wszystkie meble pokryte byty poszczególnymi częściami garderoby, a Katarzyna klęcząc na podłodze układała akcesoria toaletowe, rozległ się gong wzywający na obiad. Wejście do jadalni prowadziło przez barek i przylegający doń malutki pasażyk z owalnym witrażowym okienkiem; ustawiona pod nim kanapka zajmowała całą szerokość tego pomieszczenia. Jadalnia w Wierzchowicach mieściła się w dobudowanym parterowym przejściu, łączącym główny korpus pałacu z wieżą, i tworzyła jakby rodzaj galerii oszklonej od strony parku, do którego było bezpośrednie wyjście. Gdy przyszła, prawie wszystkie stoliki były zajęte, przeważały dwuosobowe. Katarzynie wskazano stolik z jednym nakryciem, co świadczyło, że przestrzegano tu zasady nie łączenia przy posiłkach obcych sobie ludzi. W jej sąsiedztwie jedli obiad starsi państwo, ci sami, których widziała po przyjeździe siedzących na ławce i którzy obserwowali harce Klary na trawniku. Ilekroć spojrzała w ich kierunku, widziała, że siwa pani przyglądała się jej z zainteresowaniem. Nie zwracałaby na to uwagi, gdyby nie konieczność napełnienia Klarusinej miseczki, którą w torbie przyniosła ze sobą. Umyślnie marudziła z jedzeniem w nadziei, że jej obserwatorka wcześniej opuści jadalnię. Niestety, po zjedzonym obiedzie starsi państwo zamówili kawę i zanosiło się na to, że spędzą tu następne pół godziny. Wyjęła więc pod stołem miskę i trzymając ją na kolanach błyskawicznie zsunęła do niej pół zawartości talerza. Ku swemu zdziwieniu zauważyła, że uszło to uwagi jej sąsiadki. Spostrzegła natomiast, że siedzący kilka stolików dalej sześcioletni chłopiec pokazuje ją

38

palcem matce. Skupiła więc całą uwagę na kompocie, rezygnując z dalszych lustracji współbiesiadników. Uporawszy się z obiadem, postanowiła wrócić do „A” nie drogą pałacową, lecz od strony tarasu. Wyszła szklanymi drzwiami, otwartymi na park. Na ławkach rozstawionych przy biegnącej wzdłuż pałacu alejce sporo osób odbywało poobiednią sjestę. Tarasik narożnego „A” znajdował się przy końcu budynku. Zaraz po wyjściu dogonił ją ów mały chłopiec z jadalni w towarzystwie trochę starszej od niego dziewczynki. Kilka kroków towarzyszyli jej w milczeniu i Katarzyna, nie nawykła do rozmów z dziećmi, zastanawiała się, co powiedzieć, kiedy dziewczynka złapała ją za rękę i zatrzymała: - Marek mówił, że pani pół sznycla i buraczki wyrzuciła sobie z talerza na kolana, ale on buja, bo pani ma czystą suknię, a buraczki okropnie plamią... - Wyrzuciła, bo widziałem! - zaprotestował chłopiec. - Jakby wyrzuciła, toby miała poplamioną suknię, a niema! - odkrzyknęła dziewczynka - i nie wyrzuca się jedzenia na ubranie, chyba że spadnie niechcący, prawda? A pani nie spadło, bo pod stołem też nic nie było, sprawdziłam. - Widziałem! - zaperzył się Marek. Na ławkach ucichły rozmowy, wszyscy z zainteresowaniem patrzyli na przechodzącą trójkę. - Bujasz! - wrzasnęła dziewczynka. Chłopiec doskoczył do niej z pięściami. Katarzyna wbrew niejasnemu przekonaniu, że nie powinna dopuścić do bójki, ucieszona, że czynny konflikt między dziećmi uwolnił ją od ich towarzystwa, przyspieszyła kroku i z westchnieniem ulgi przekroczyła progi swego apartamentu. Klara, osamotniona oczekiwaniem w obcym miejscu, przywitała ją z wyjątkową u niej wylewną czułością, po czym zwróciła swe zainteresowanie w kierunku torby. - Dzieci się przez ciebie pobiły - poinformowała ją Katarzyna wyciągając miseczkę ze sznyclem i buraczkami. Następnego dnia rano pierwsze swe kroki skierowała do biura pałacu. Pani Pamelowa przywitała ją z rozjaśnioną twarzą. - Pan dyrektor wyjątkowo wyraził zgodę na pobyt Klarusi. On też, chociaż musi przestrzegać przepisów, lubi zwierzęta, sam ma u siebie kotka. Katarzyna serdecznie ucałowała panią Pamelowa w oba policzki, wbrew zasadzie, że nigdy nie całuje się z kobietami. Wracając, zauważyła, że na czyste dotychczas niebo od zachodu napływają chmury. Przed południem zaczął padać deszcz. Nie była to gwałtowna ulewa, po której w lecie szybko następuje wypogodzenie. Z zasnutego szarego nieba padał deszcz drobny, jednostajny, nie wróżący rychłego końca. 39

Parter wierzchowickiego pałacu, poza dwoma apartamentami, zajmowały stylowo wyposażone pomieszczenia użyteczności ogólnej. Na pierwszym piętrze, na które wiodły rozwidlone marmurowe schody, nie uczęszczane przez wczasowiczów, mieściły się sale muzealne. Z hallu na lewo prowadziły drzwi do pokoju o charakterze przejściowym; poza obrazami i pięknymi sztukami zabytkowych mebli zwracało uwagę biurko z rozłożoną na nim księgą pamiątkową; wpisywali się do niej co znamienitsi goście, jak i szkolne wycieczki zwiedzające pałac. Stąd na prawo przechodziło się do pokoju konferencyjnego, którego środek zajmował niespotykanej wielkości okrągły stół z krzesłami, mogącymi pomieścić ze dwa tuziny osób. Na lewo znajdował się barek; jego najważniejszym wyposażeniem był telefon i z tej racji, mimo braku zaopatrzenia w alkohol, cieszył się stałą frekwencją. Dalej z barku można było przejść przez pasażyk do jadalni, jak również na schody prowadzące do pokojów mieszkalnych na drugim piętrze; u nasady schodów były drzwi do apartamentu „B”. Na prawo od konferencyjnego znajdował się pokój kominkowy, gdzie w głębokich fotelach i na kanapach palacze mogli bezkarnie oddawać się nałogowi, czego nie wolno im było robić w sąsiadującej z nim bibliotece, będącej jednocześnie pokojem telewizyjnym. Ten ostatni łączył się z tak zwanym pokojem brydżowym, w którym jedne drzwi prowadziły do „A”, drugie zaś wychodziły na główny hali, po prawej stronie marmurowych schodów. W ten sposób można było obejść dookoła cały parter. Dla Katarzyny, nie mającej zupełnie zmysłu orientacji w terenie, topografia pomieszczeń pałacowych wydawała się niesłychanie zawiła. Kiedy postanowiła przed obiadem zaopatrzyć się w książki, zamiast po wyjściu z „A” od razu skręcić w prawo, poszła w kierunku hallu. Z pokoju konferencyjnego zajrzała do barku. W głębi za ladą, ktoś schylony nad aparatem prowadził telefoniczną rozmowę. To przypominało jej, że mogłaby zadzwonić do Wigi, która w najbliższym czasie wyjeżdżała na urlop do Kazimierza. W oczekiwaniu na wolny telefon siadła przy okrągłym stole, podziwiając stojący na nim wazon wypełniony ogrodowymi łubinami wszelkich odcieni fioletu. Po paru minutach wyjrzała ponownie, ale telefon w dalszym ciągu był zajęły, rozmawiający zajął tylko dogodniejszą pozycję rozsiadając się na barowym stołku. Był to mężczyzna trzydziestoparoletni, z brodą i w okularach. To, czego nie przykrywał bujny zarost, pozwoliło Katarzynie stwierdzić, że telefonujący odznacza się bardzo męską, trochę chmurną urodą. Postanowiła dać mu do zrozumienia, że czeka na wolny telefon. Lekko odwrócony, gdy weszła, obrzucił ją szybkim spojrzeniem, po czym zrobił obrót w jej stronę i zlustrował uważnie taksującym wzrokiem. Wynik

40

oględzin wypadł widać pozytywnie, bo odpowiadając monosylabami swemu rozmówcy, nie odrywał już od Katarzyny nieco bezczelnego spojrzenia. Speszona podeszła do okna, patrząc na przysłonięty deszczem park. Dobiegały ją słowa: „Tak, jak się umawialiśmy. .. Jak będzie możliwe, to wcześniej”... Potem słyszała już tylko z rzadka monotonne: „tak... tak”. Zrezygnowała z dalszego czekania, postanawiając zadzwonić do Wigi wieczorem. W poszukiwaniu biblioteki przeszła do pokoju kominkowego. Ktoś zdążył już tu rozpalić ogień, od płonących szczap rozchodziło się miłe ciepło. Refleksy ognia zabarwiały twarze trojga młodych, siedzących wprost na podłodze przed kominkiem. Dziewczyna opierała się plecami o ramię długowłosego chłopaka. Obok wpółleżący blondyn z wąsami a la Gadocha palił w milczeniu fajkę. Większość foteli i kanap była zajęta, prowadzono przyciszone rozmowy... Katarzyna z przelotnego rekonesansu pamiętała, że pokój biblioteczny powinien być gdzieś w pobliżu. Po chwili wahania przeszła dalej, otwierając drzwi, i nim zdążyła się zorientować, wpadła na jakieś krzesło, jednocześnie dobiegły ją ze wszystkich stron zduszone okrzyki: - Drzwi! Zamykać drzwi! - W zaciemnionym storami pokoju, wypełnionym rzędami krzeseł, jaśniał zapalony telewizor. Wycofała się w popłochu. - Nie jest pani zwolenniczką telewizji? - siedząca na pobliskiej kanapce siwowłosa sąsiadka z jadalni z uśmiechem wskazywała na wolne obok niej miejsce. - Niezbyt, szczególnie na wakacjach. Starsza pani wyciągnęła rękę. - Romankiewiczowa, jesteśmy z mężem pani sąsiadami w jadalni. Zauważyłam to aż nazbyt dobrze - odpowiedziała w duchu Katarzyna, wymieniając półgłosem swoje nazwisko. - Przepraszam, nie dosłyszałam - Romankiewiczowa, trzymając rękę Katarzyny, nachyliła ku niej głowę. Katarzyna powtórzyła głośniej, myśląc jednocześnie, że dokonuje swej prezentacji wszystkim zebranym w pokoju. Jakby na potwierdzenie tego, dziewczyna siedząca przed kominkiem odwróciła w jej stronę głowę, po czym nachyliła się i szepnęła coś do swego towarzysza. - Czy jest pani może krewną Jerzego Santeckiego? - Żoną. Starsza pani popatrzyła na nią, o ile to było możliwe, jeszcze uważniej. Nie wiadomo czemu, Katarzyna poczuła się nagle zdenerwowana. Przez chwilę miała ochotę zapytać, skąd zna Jerzego, ale wyglądałoby na to, że chce się o Romankiewiczowej czegoś bliższego dowiedzieć. Ostatecznie Jerzy stykał się w swoim zawodzie z tyloma ludźmi, nie ma więc zna41

czenia, kiedy i gdzie poznał starszą panią. Musiała to być chyba znajomość dla Jerzego nieważna, o ważnych przecież wiedziała. - Chciałam zaopatrzyć się w jakąś lekturę - wyjaśniła - nie wiedziałam, że jest tam telewizor. - Biblioteka dziś wyjątkowo nieczynna, normalnie wydają książki co dzień po obiedzie. Nie ma pani nic do czytania? - Niestety, nie. - Mogę pani pożyczyć, ale pewnie nie czytuje pani kryminałów? - Ależ czytuję. - To dziwne, wygląda pani młodo. W młodości nie brałam do rąk kryminałów, szkoda mi było na nie czasu, uznawałam tylko tak zwane dobre książki. Później przekonałam się, że wszystkich dobrych książek i tak nie zdążę przeczytać. Wyciągnąć się wieczorem w łóżku z dobrym kryminałem, to duża przyjemność... W ogóle - starsza pani w zamyśleniu pokiwała głową - pojęcie rozrywki związane jest z wiekiem starszym, młodzi w gruncie rzeczy tego pojęcia nie znają. Cokolwiek robią, jakimkolwiek czynnościom się oddają, traktują to po prostu jako życie, tak samo kucie do egzaminu, jak i potańcówkę. Prawdziwy sens rozrywki odkrywa się o wiele później. Dlatego przypuszczałam, że pani nie czytuje kryminałów, bo poza oderwaniem się nie dają nic, po kilku godzinach nie pamięta się ich treści. - Wynikałoby z tego, że może odkryłam już sens rozrywki - Katarzyna uśmiechnęła się niewyraźnie. - Pani przyjechała sama? Znów to niewytłumaczone uczucie spłoszenia. - Tak... chociaż niezupełnie sama, bo z pieskiem. Mąż wyjechał służbowo za granicę. - Ostatnie zdanie powiedziała jakby wbrew sobie, zła na siebie, że poddała się cenzurowanemu starszej pani. Romankiewiczowa wstała. - Niedługo obiad, przyniosę pani książkę do jadalni. Po jej odejściu Katarzyna wyjęła papierosy i z ulgą zapaliła. Jestem infantylną idiotką stwierdziła z przekonaniem. - Wścibskie, ciekawe babsko, a ja tylko dlatego, że ona nie pali, krępowałam się zaciągnąć, jakby dym z mojego papierosa mógł jej sprawić większą przykrość niż palących tuż obok. Jednocześnie czuła, ze w stosunku do starej Romankiewiczowej odczucia jej nie są jednoznaczne; na pewno jest ciekawa i wścibska, a jednocześnie było w niej coś, co wzbudzało sympatię czy raczej podziw; może był to rys szczerości lub bezkompromisowości, Katarzyna nie potrafiła tego sprecyzować, a co przejawiało się i w tym, że Romankiewiczowa nie ukrywała swego zainteresowania jej osobą. I nawet to obserwowanie Katarzyny, które u innych byłoby dowodem braku wychowania, nie odnosiło się - chociaż Katarzyna nie wiedziała dlaczego - do starszej pani.

42

Niepotrzebnie mówiłam o wyjeździe Jerzego, jakbym musiała wytłumaczyć jego nieobecność - nie mogła się pozbyć uczucia niezadowolenia z siebie. Czuła jeszcze spojrzenie bystrych starych oczu, przed którymi trudno coś ukryć. Zgodnie z zapowiedzią Romankiewiczowa przyniosła do jadalni kryminał poczytnej autorki. Deszcz padał ciągle i po obiedzie Katarzyna z radością pogrążyła się w lekturze, śledząc losy wytwornego mecenasa i pięknej aktorki wmieszanych w zagadkową zbrodnię. Mecenasa zdobiła falująca srebrna czupryna, nieskazitelnie skrojone ubranie, ponadto na co dzień stołował się w „Bristolu”; zaś artystka miała ogromne zielone oczy i wspaniałe nogi. Doczytawszy do szczęśliwego happy endu - złapania zbrodniarza i połączenia dorodnej pary, Katarzyna z żalem zamknęła książkę. Pomyślała o autorce z uznaniem, że potrafiła połączyć zgrabną zagadkę z miłą bajką na miarę naszych czasów i warunków, gdzie dawnych książąt i hrabiów zastąpił wzięty adwokat, heroinę pracująca aktorka, a Côte d'Azure - „Bristol”. Któraż z zapracowanych, wiecznie spieszących się kobiet, pichcących obiad po powrocie z pracy lub jadających w zatłoczonych stołówkach, nie czyta zachłannie o wypielęgnowanych kobietach, luksusowych lokalach i wykwintnych daniach serwowanych przez usłużną obsługę - szczególnie co do tego ostatniego Katarzyna nie miała wątpliwości, sama gotowała w domu.

Gdy po kolacji poszła do barku, by zatelefonować do Wigi, okazało się, że jest jedną z wielu osób, które przybyły tu w tym samym celu. Ze znajomych jej już z widzenia była młoda dziewczyna w buromelanżowym golfie i szykownie wytartych dżinsach, młody człowiek z wąsami a la Gadocha, drugi młody długowłosy, brodaty okularnik, który przed obiadem okupował telefon i obydwoje Romankiewiczowie; ponadto przystojna wiotka blondynka, okręcona nieprawdopodobnej długości szalikiem, w towarzystwie zażywnego szatyna, oraz łysawy jegomość w tabaczkowym wdzianku. Na widok Katarzyny brodaty okularnik uśmiechnął się do niej porozumiewawczo. Mimo woli odwzajemniła uśmiech, po czym zdała sobie sprawę, że pozwoliła od razu temu przystojnemu brodaczowi na nawiązanie komitywy. Starała się potem więcej w jego stronę nie patrzeć. Energiczna pani w średnim wieku, potrząsając grzywą mahoniowych włosów, ustalała kolejność telefonujących i domagała się od blondynki kategorycznego stwierdzenia, czy przyszła po Romankiewiczach, czy przed nimi, na co pytana ani jej towarzysz nie potrafili dać jednoznacznej odpowiedzi. - W każdym razie ja jestem ostatnia - pospieszyła wyjaśnić Katarzyna.

43

Temu zapewnieniu zaprzeczyło wejście jeszcze dwóch pań. W pierwszej Katarzyna rozpoznała matkę małego Marka, druga, lat około trzydziestu, którą widziała po raz pierwszy, uderzała urodą. Miała ogromne, wilgotnobrązowe oczy, gładkie ciemne włosy, ściągnięte na karku w węzeł, opinały jak lśniący hełm kształtną głowę; przywodziła na myśl łanię. Gdy weszła, wszystkie spojrzenia skierowały się ku niej. Zarówno ładna dziewczyna w dżinsach, jak i przystojna blondynka w szaliku - jakby zszarzały, zmatowiały, stały się nijakie wobec tego rozkwitu dojrzałej kobiecości nowo przybyłej. Była typem kobiety, przy której wszystkie inne stają się nijakie i, niestety, od razu mają tego świadomość. Facet w tabaczkowym wdzianku poderwał się i w ukłonach podbiegł do Diany, jak od razu nazwała ją w myśli Katarzyna. - Jakże mi miło panią powitać! To wspaniale, że zdecydowali się państwo przyjechać do Wierzchowic! Podała mu rękę królewskim gestem, obdarzając równie królewskim uśmiechem. - Mąż musiał zostać jeszcze w Warszawie, przyjedzie później. Wszyscy mimo woli patrzyli na nich; jedynie energiczna pani nie uległa ogólnej fascynacji i nie zwracając uwagi na powitania i reweranse łysawego jegomościa podeszła do nowo przybyłej i oświadczyła dobitnie: - Jest pani trzynasta do telefonu i ostatnia, gdyby ktoś po pani przyszedł, proszę go o tym poinformować, każdy musi pilnować porządku - potrząsnęła mahoniową grzywą i podbiegła do aparatu telefonicznego. - Jeszcze zablokowany - ze słuchawką przy uchu poinformowała zebranych. - Ale niech pan jako pierwszy - wskazała palcem brodatego okularnika - pilnuje, bo za minutę może być już czynny, w czasie deszczu zawsze blokuje się i odblokowuje na przemian - wyjaśniła. Brodacz zajął miejsce na wysokim stołku przy telefonie, reszta towarzystwa ruszyła do pokoju konferencyjnego. - Co za piękna kobieta! - szepnęła Katarzyna do idącej obok Romankiewiczowej, pokazując oczami Dianę. - Najnowsza żona Bokata, wynalazł ją wśród statystek swego ostatniego filmu, jest córką piekarza z Garwolina. Fakt, że Romankiewiczowa jest tak dobrze poinformowana, nie wywołał zdziwienia Katarzyny. To, że starsza pani wie wszystko o wszystkich, przyjęła już za pewnik. - A Tabaczkowe Wdzianko? - Branżowe zero, wieczny drugi reżyser. Nie pamiętam nawet nazwiska, Kreski, Krącki, czy coś podobnego. 44

Zajmowano miejsca przy okrągłym stole, niektórzy zabierali krzesła i lokowali się po kątach lub przy oknach. Mimo zabiegów Tabaczkowego, by zaanektować Dianę wyłącznie dla siebie, ta usadowiła się przy stole obok Romankiewicza; wobec czego szybko zajął miejsce z jej drugiej strony, uprzedzając zażywnego szatyna, który od momentu pojawienia się Bokatowej zdawał się zupełnie zapominać o obecności wiotkiej blondynki. Ta, jeszcze staranniej obandażowując szyję szalikiem, ostentacyjnie wycofała się pod okno, widząc jednak, że szatyn nie zwrócił na to uwagi, z wyjaśnieniem: - Nie mogę patrzeć na ten deszcz - usiadła obok niego. - PHIM zapowiada pogodę - pośpieszył pocieszyć Romankiewicz. - Jak PHIM zapowiada pogodę, to można być pewnym, że będzie lało - stwierdził bezlitośnie obiekt zainteresowań blondynki. - Do tej pory była piękna pogoda, to pani przywiozła deszcz - zwróciła się z pretensją do Bokatowej organizatorka kolejki telefonicznej. - Ależ skądże znowu! - zaprotestował Tabaczkowy. - Właśnie od przybycia pani Bokatowej pada już mniejszy. - Nie znoszę deszczu - powtórzyła żałośnie blondynka. - Mnie tam wszystko jedno - wzruszył ramionami szatyn. - Jak będzie padać, utniemy sobie brydżyka, prawda? - rozejrzał się zachęcająco po obecnych. Nagle dało się słyszeć głośne: - Halo! Halo! - po czym jeszcze głośniejsze: - Cholera, psiakrew! - i do pokoju wszedł brodaty okularnik. - Odstępuję swoją kolejkę, miałem połączenie i przerwano mi. Z kąta wysunął się długowłosy młodzian i zniknął w barku. - Jak pani piesek? - niespodziewanie zwróciła się do Katarzyny Romankiewiczowa. - Pan dyrektor był na tyle miły, że poszedł mi na rękę. - Pani przyjechała z psem? Jakiej rasy? - zapytał okularnik. - Mieszanej. - My także mamy psa, boksera - wtrąciła siedząca cicho do tej pory matka Marka - ale został w domu, bo na skierowaniu zaznaczono, że psów przywozić nie wolno. Katarzyna pospieszyła wyjaśnić, że w wypadku Klary zaszła sytuacja zupełnie wyjątkowa, nie wyjaśniając przy tym, na czym ta wyjątkowość polegała. Miała w duchu za złe Romankiewiczowej, że spowodowała tę rozmowę, ale panie, z wyjątkiem pięknej Diany, wykazały nagłe zainteresowanie psim tematem. Wiotka blondynka zaczęła przytaczać znane jej przykłady psiego oddania i posłuszeństwa, co nasunęło Katarzynie podejrzenie, że opowiadająca nigdy w życiu nie miała psa.

45

- To wynika tylko z instynktu stadnego psa, który swego pana uważa za przewodnika stada, stąd posłuszeństwo wobec niego - uznał za stosowne objaśnić Tabaczkowy. - Zdaje się, że zapomniała pani poinformować swoją suczkę, że jest pani przewodnikiem stada - powiedział do Katarzyny Romankiewicz. - Teraz jest już za późno - roześmiała się. - Pani suczka nie jest posłuszna? - zdziwiła się wiotka. - Ależ jest - zapewnił za Katarzynę Romankiewicz - ma tylko niezależny charakter, prawda? W trakcie rozmowy do pokoju wszedł długowłosy, obwieszczając, iż aparat działa. Zaraz zerwała się dziewczyna w dżinsach, co oburzyło brodatego okularnika, utrzymującego, że odstąpił kolejkę tylko jednej osobie. - Niezależny charakter? - dziwiła się w dalszym ciągu blondynka - jak to się objawia? - Pan Romankiewicz troszkę żartował - Katarzyna rzuciła starszemu panu wymowne spojrzenie. - Poza tym uważam, że nie trzeba psu okazywać swojej władzy. Może dlatego, że w ogóle nie lubię okazywania władzy, a już podkreślanie jej wobec kogoś, kto jest od nas zależny... - z dezaprobatą potrząsnęła głową. - Ha, ha, tia... - ucieszył się zażywny szatyn. - To jak pani zawoła na swego pieska: pójdź do nogi!, to albo przyjdzie, albo nie... - Myli się pan - powiedziała Katarzyna zimno. - Nie ma żadnego albo, moja suczka nie przychodzi do nogi, bo ja jej do nogi nie wołam. - Żeby tak rozczulać się nad psami! - żachnęła się pani z mahoniową grzywą. - Mam znajomą w ciężkich warunkach materialnych, ale jak jej pies zachorował, to kilka tysięcy wydała na weterynarzy i lekarstwa, czyste wariactwo. Albo osoby takie jak pani, zamiast psa, mogłaby pani biedne dziecko nakarmić. - Wątpię, żeby biedne dziecko chciało jeść resztki mego obiadu czy kolacji i czy by mu to starczyło. Myślę również, że kierownictwo Domu Dziecka miałoby zastrzeżenia co do tej formy dożywiania ich podopiecznych. - Ale na pewno wydaje pani pieniądze na swego psa! - Owszem, wydaję, podobnie jak pani na kolor włosów u fryzjera. Chociaż Katarzyna użyła słowo kolor zamiast farba, strzał był śmiertelny. Nawet w czasach, kiedy barwa włosów uzależniona jest od nakazów mody i kiedy ich malowanie traktowane jest przez młode dziewczęta niemal jako forma rozszerzonego makijażu - wytknięcie tego publicznie kobiecie, która farbuje włosy, aby nie pokazywać siwych - musi być ugodzeniem w serce. Spojrzenie, jakie otrzymała Katarzyna, zawierało ładunek wiązki bomb, wyrzuconych mimo świadomości, że nie są w stanie wybuchnąć. 46

Zmuszona do wycofania się z placu boju pani z mahoniową grzywą powróciła natychmiast do działalności organizacyjno-telefonicznej. Od razu wyszło na jaw, że kolejność została zakłócona, zamiast Tabaczkowego wymknęła się uprzednio do telefonu pani Romankiewiczowa, a po niej matka Marka, choć była przedostatnia. Zrobiło się małe zamieszanie, każdy w inny sposób interpretował przywrócenie porządku. Przy Katarzynie znalazł się nagle brodaty okularnik. - O dziesiątej będę czekać na panią w hallu, tu wszyscy chodzą spać z kurami - powiedział cicho nachylając się ku niej. Tego się nie spodziewała. Nie miałaby nic przeciwko temu, żeby przystojny okularnik ją emablował, poprawiłoby to znakomicie jej samopoczucie, ale podejście brodacza zbyt odbiegało od jej pojęcia o nadskakiwaniu. Postanowiła dać mu nauczkę. - Nie przypominam sobie, aby mi ktoś pana przedstawił. - Aaa, zapomniałem... - wyciągnął ku niej rękę. - Hańczak! - ton nie pozwalał wątpić, że traktuje to jako śmieszną formalność. - Chciałem zaproponować pani spacer po parku. - Dziękuję, ale dziś i ja pójdę spać z kurami. Może kiedy indziej. - Trudno - słowo poparło lekkie wzruszenie ramion. Wycofał się równie szybko, jak się zjawił. Do Katarzyny podszedł Romankiewicz. - Niepotrzebnie wspomniałem o niezależnym charakterze pani suczki - przyznał ze skruchą. - Ależ to świetne określenie i całkowita prawda, ona ma niezależny charakter - w głosie Katarzyny zadźwięczała nutka dumy. - Obrzydliwość, jak ludzie podchodzą do zwierząt: człowiek - pan i władca, zamiast przyjaciel i towarzysz. Takie choćby tresowanie psa z kładzeniem kawałka kiełbasy na nosie: nie rusz, nie wolno, a potem łaskawe: bierz! Nie uczyłam Klary nawet podawania łapki, ale sama podaje zawsze lewą, gdy coś zbroi albo kogoś ugryzie. - Gryzie? Wygląda tak łagodnie. - Bo gruba. Ale gryzie, ma swoje niewytłumaczone antypatie. Gdyby nasza organizatorka kolejki telefonicznej wiedziała, ile już wydałam na reperację spodni rozerwanych przez Klarę, dopiero byłaby zgorszona! Niedługo przed przyjazdem tutaj wydarzyła się taka historia - i tu Katarzyna opowiedziała o fatalnym zachowaniu się Klary przed sklepem „Jubilera”. Mimo działalności mahoniowej grzywy, nie udało się utrzymać ustalonej kolejności telefonowania. Często numer nie odpowiadał lub był zbyt długo zajęty, czy nie zastawano rozmówcy w domu, co powodowało ciągłe przesunięcia i stary ruch między barkiem a pokojem konferencyjnym. Katarzyna dostała połączenie wcześniej, niż przypuszczała. Podała Widze dokładny adres wierzchowicki i poinformowała, że Klarusia jeszcze nikogo nie ugryzła.

47

Tego wieczora, choć zgodnie z tym, co powiedziała brodatemu okularnikowi, położyła się wcześnie, jeszcze długo czytała dostarczony jej przez panią Romankiewiczową następny kryminał. Usnęła z książką w ręku przy zapalonej lampce. Obudziło ją nagłe szczeknięcie Klary. - Cicho bądź, już gaszę. - Rozespana wyciągnęła rękę w kierunku nocnej lampki i natrafiła na ścianę. Uprzytomniła sobie, że nie jest w domu i że lampa jest po lewej ręce. Odwróciła się więc w drugą stronę i w szparze nie zsuniętych stor zobaczyła za oknem niewyraźną plamę ludzkiej twarzy. Szybko wyłączyła światło i podbiegła do okna. Przypałacowa alejka odcinała się jasnym pasmem od czarnych postrzępionych sylwet rosnących pod oknem tui. W martwym świetle przebłyskującego wysoko między chmurami księżyca rysowały się wyraźnie kontury parkowych drzew. Nie było nikogo. Zasunęła szczelnie zasłony. Na wszelki wypadek sprawdziła jeszcze, czy drzwi tarasu są dobrze zamknięte, poszła nawet do przedpokoju upewnić się, czy nie zapomniała przekręcić klucza w drzwiach prowadzących z „A” do pokoju brydżowego. Stała jeszcze dłuższą chwilę nasłuchując. Wszędzie panowała cisza. Przywidziało mi się, to księżyc wypłynął zza chmur. - Uspokojona wróciła do łóżka.

Wbrew przewidywaniom, a zgodnie z oficjalną prognozą, nazajutrz zrobiła się pogoda. Zaraz po śniadaniu ze schowka w wieży zaczęto wyciągać leżaki i pojedynczo lub grupkami szukać najdogodniejszych miejsc do słonecznego far niente. Największym powodzeniem cieszyły się najbliższe okolice rozległego stawu, którego strome brzegi zarastały krzewy. Bardziej wyrobieni sportowo krzątali się już koło przystani, gdzie zacumowane były dwa kajaki i łódka. Koło taszczącej leżak Katarzyny przeszedł Hańczak i ostentacyjnie udał, że jej nie widzi. Zniechęciłam go zupełnie - pomyślała i niemal nie roześmiała się głośno. Brodaty okularnik pasował jak ulał do starego dowcipu o „dansorach”. Katarzyna, która źle znosiła „smażenie się” na słońcu, uzbrojona w plażowy kapelusz wielkości młyńskiego koła, ulokowała się z Klarą w półcieniu samotnej sosny na łące z widokiem na staw. Po niebieskim niebie przepływały białe obłoczki, odbijając się w spokojnej powierzchni wody, od lekkich podmuchów ciepłego wiatru kołysały się liście i czubki traw. Pomyślała o Jerzym, będącym teraz gdzieś w dalekim tłocznym świecie, westchnęła i zabrała się do czytania. Ale tym razem kryminalna intryga nie mogła jej jakoś zaabsorbować. Co chwila odkładała na kolana książkę, patrząc przez półprzymknięte powieki na płynące po niebie obłoki, na drzewa i staw, po którym sunęły kolorowe kajaki, ciągnąc za sobą smugi rozciętej wody.

48

Przybiegł mały Marek i usiadł koło leżaka. - Mama powiedziała, że pani Klara to kundel, a nasz Bingo dostał złoty medal na wystawie. - Nie jego zasługa, że podobał się sędziom. - A Klara umie sztuczki? - Nie. - Nasz był na kursie tresury, wszystko umie, nawet drzwi na rozkaz otwiera. - Ale nie jada razem z tobą? - Nie... A Klara z panią jada? - Jada. - Z jednego talerza? - Uhm... - Surowe mięso, jak Bingo? - Oczywiście! Zamilkł na dłuższy czas. Katarzyna zadowolona wróciła do lektury. - Nasz Bingo strasznie szybko zjada, Klara też? - Też - odpowiedziała nie przerywając czytania. - A pani zdąża? - Co? - oderwała oczy od książki. - Pytam, czy pani zdąża, bo jak Klara tak szybko je jak Bingo, to jak jecie? Ona jeden kęs i pani jeden? - Uhm... Ale nie przeszkadzaj, widzisz, że czytam. Odbiegł w podskokach. Po odejściu Marka w pobliżu roztasowała się piękna Diana w towarzystwie drugiego reżysera, który pozbawiony tabaczkowego wdzianka zdawał się bardziej łysy i zupełnie bezbarwny. Zaraz potem zjawił się zażywny szatyn z nie odstępującą go blondynką przyodzianą w niebieskie bikini. Wzrok szatyna, jak i drugiego, nie odrywał się od Bokatowej, ubranej w białą plażową sukienkę, odsłaniającą jedynie idealne w rysunku, przysłowiowo toczone ramiona i kolumnę szyi. Kostki równie zgrabnych, równie jakby toczonych, nóg oplatały rzemyki białych sandałów. Katarzynie zrobiło się żal wiotkiej blondynki, jej bezsporny dotychczas atut: zgrabna chudość figury modelki, przestał przy Bokatowej istnieć. Klara, obudzona przez Marka i nowo przybyłych, zaczęła buszować w gęstej trawie, tropiąc jakieś ślady. Katarzyna próbowała wrócić do lektury, ale przeszkadzały jej głośne odgłosy rozmowy i śmiechów sąsiadów. Głównie słychać było synogarlicze gruchania pięknej Diany i jej opowieści o męczącym życiu filmowców, wyjazdach zagranicznych i sławnym mężu. Wysłuchawszy wbrew swej woli o uwielbieniu, jakim darzy swą piękną 49

żonę, i jego zazdrości, przez którą jest gotów złamać stojącą przed nią karierę filmową, Katarzyna doszła do wniosku, że musi poszukać takiego miejsca, gdzie nie będzie jej już grozić żadne niepożądane sąsiedztwo. To, że piękna kobieta może być tak beznadziejnie nieciekawa, niemal Katarzynę zirytowało, jakby błyskotliwa inteligencja musiała siłą rzeczy towarzyszyć wielkiej urodzie. Umie się jednak ubrać, i to bezbłędnie - przyznała obiektywnie, starając się zmniejszyć swą niechęć do Bokatowej, choć pewna była, że ta umiejętność nie wynika z dobrego gustu czy wyszukanego smaku, ale z instynktu; piękna Diana instynktownie podkreślała ubiorem swoją wspaniałą kobiecość. Otaczający pałac angielski park z rozległymi trawnikami, malowniczymi grupami drzew i krzewów, z ławkami przy wygracowanych alejkach, kończył się w miejscu, gdzie ogromny staw zwężał się; dalej za wyspą na stawie rozciągał się obszar „dzikiego” parku. Tam po południu zawędrowała Katarzyna z Klarą w poszukiwaniu bezludnego miejsca. Teren miejscami był rzeczywiście dziki, pełen chaszczy, zbitej plątaniny krzewów i roślin. Przed kilkudziesięciu laty musiał stanowić dalszą część pałacowego parku; świadczyły o tym ślady drugiego zarośniętego stawu, okazy ogromnych drzew, porośnięte trawą wąskie, długie polanki, pozostałości dawnych parkowych alei. Jedną z nich Katarzyna uznała za idealne miejsce samotnego wypoczynku. Była to dość spora przestrzeń otoczona ścianą krzaków i drzew. Nie dochodziły tu żadne odgłosy, słychać było tylko brzęczenie owadów i cichy poszum poruszanych przez wiatr liści. Na miejsce przyszłego biwaku wybrała podnóże starego drzewa i jako znak rozpoznawczy wbiła w ziemię gałązkę; Klara z zainteresowaniem natychmiast zaczęła ją obwąchiwać. - Od jutra będziemy tu przychodzić z leżakiem - wyjaśniła jej Katarzyna. - Wytworni wierzchowiccy goście wolą wygracowane alejki i strzyżone trawniki, nikt nam tu nie będzie przeszkadzał. Usiadła na trawie, Klara położyła się obok, opierając łebek na jej kolanach. Pogłaskała uszka przypominające w dotyku atłas. Ukośne promienie nisko stojącego już słońca nadawały wszystkiemu mocniejszą barwę, nasycając jednocześnie krajobraz ciepłym, przedzachodnim kolorytem. - Wracamy, Klarusiu, niedługo kolacja. Gdy przechodziły koło przystani, Klara nagle zaczęła ostrzegawczo warczeć. Katarzyna rozejrzała się; w nadbrzeżnych krzakach w pobliżu pomostu zobaczyła odwróconą tyłem sylwetkę mężczyzny uzbrojonego w ogromną wędkę. - Nie warcz, bo spłoszysz ryby - ofuknęła pupilkę.

50

W pobliżu pałacu spotkały nieznajomego pana, który na ich widok zatrzymał się. - Ach, więc to jest ten biedny piesek! - powiedział spoglądając na Klarę. Katarzyna domyśliła się, że ma przed sobą dyrektora Szczytowskiego. - Santecka - wyciągnęła rękę na przywitanie. - Klarusiu, przedstaw się. Klara chciała panu dyrektorowi podziękować, że umożliwił nam spędzenie tu wakacji. Bardzo nam w Wierzchowicach dobrze. - Miło mi to słyszeć. Muszę jednak uprzedzić, że Mieszko Pierwszy lubi spacerować o tej porze. Jasno pręgowany - dodał wyjaśniająco. - Będziemy bardzo uważać. Jeśli spotkamy, potraktujemy go z całą atencją należną gospodarzowi tych włości - zapewniła. Po kolacji niespodziewanie zobaczyła wchodzącego na tarasik jej „A” Marka. - Przyniosłem dla was befsztyki. - Co?! - Bingo ze mną nie jada, chciałem zobaczyć, jak to jest - wyjął z papierka dwa surowe befsztyki. - Skąd to wziąłeś? - Z kuchni. - Natychmiast idź oddać. Potrząsnął przecząco głową. - One już są niepotrzebne, byty potrzebne na obiad. Zjecie zaraz, dobrze? - Nie - odpowiedziała ponuro Katarzyna. - Dlaczego? - Nie jesteśmy głodne. Patrzył z żalem na pociemniałe kawałki mięsa. - Nawet troszkę nie możecie teraz zjeść? -Nie!... Chociaż... ostatecznie Klara może to dla ciebie zrobić, połóż to w jej miseczce. Klara połknęła mięso w okamgnieniu. - I żebyś więcej z kuchni dla nas nie kradł. - Dlaczego? - Bo... kradzionego nie jadamy! - odpowiedziała akcentując ostatnie dwa słowa.

- Co pani dziś robi przed południem? - zapytała Katarzynę następnego dnia Romankiewiczowa, kiedy wychodziły po śniadaniu z jadalni. - Oddaję się leżakowemu lenistwu. Chyba nie jestem wyjątkiem? 51

- Robi pani to samo, co wszyscy. My natomiast nie przepadamy za leżakową bezczynnością, chodzimy na długie spacery. Dziś wybieramy się pięć kilometrów do lasu. Nie wybrałaby się pani z nami? - Bardzo dziękuję za zaproszenie, ale nie mogę zostawić Klarusi samej, a dla niej to, niestety, za daleko; to już niemłoda suczka i łatwo się męczy. I tak zrobi duży, jak dla niej, spacer do dzikiej części parku. Znalazłam tam świetne miejsce, ślicznie i nie grozi niepożądane, sąsiedztwo i słuchanie wbrew woli cudzych rozmów. - To jednak jest pani wyjątkiem, ludzie na ogół bardzo chętnie słuchają cudzych rozmów. Wydaje mi się też, że pobyt tutaj traktuje pani bardziej pod kątem Klarusi niż swoim, w ogóle łatwo daje się pani tyranizować... - Za każde kochanie się płaci - westchnęła Katarzyna. - Tak... za kochanie się płaci... Ale czasem okazuje się, że cena jest za wysoka - w głosie Romankiewiczowej zabrzmiał jakiś ostry, twardy akcent. - No, to miłego lenistwa - dodała już zwykłym tonem. Katarzyna popatrzyła za odchodzącą szybkim krokiem starszą panią. Odniosła wrażenie, jakby jej ostatnia uwaga wypowiedziana została w formie przestrogi. Przestrogi czy ostrzeżenia? Myślała jeszcze o tym, kiedy obie z Klarą ulokowały się u stóp starego drzewa w dzikiej części parku. Tłumaczyła sobie, że Romankiewiczowa jest po prostu apodyktyczną starszą panią, która całe życie dyrygowała swymi najbliższymi, a co pozornie robi wrażenie silnej, nieprzeciętnej indywidualności. Ale znów myślała o Jerzym i jego zachowaniu w ostatnim okresie przed wyjazdem. Skąd Romankiewiczowa zna Jerzego? Uwaga, że daje się łatwo tyranizować, nie odnosiła się chyba do Klary? Przebiegła pamięcią dni od pamiętnego przyjazdu Zosi, kiedy to Jerzy zaskoczył ją wiadomością o swym wyjeździe do Belgii. A może żal, jaki odczuwała wówczas do Jerzego, nie wynikał ze zranienia jej miłości własnej, jak wtedy sama siebie przekonywała, może intuicyjnie wówczas czuła, że coś się zmieniło, zaszło coś, o czym nie wie? Klara, która ułożywszy się koło leżaka zasnęła, obudziła się nagle i niespokojnie zaczęła węszyć. Po chwili zerwała się i zniknęła w krzakach. Pewnie wyczuła jakiegoś zwierzaka - pomyślała Katarzyna. - Byle tylko za daleko nie odeszła. Jakby na potwierdzenie tego przypuszczenia po kilku minutach usłyszała odległe poszczekiwanie. Zaniepokojona wstała i nawołując zaczęła przedzierać się przez zarośla w kierunku, z którego dobiegało ujadanie. Wreszcie wydostała się z gęstwiny krzaków. Szczekanie nagle umilkło. - Klara! Klarusiu! - wołała prawie biegnąc. - Wracaj! Znów natknęła się na zbitą masę krzewów. Zatrzymała się, szukając jakiejś luki w gąszczu gałęzi i pnączy. Co jest za tym? Przypominał się jej zarośnięty trzciną dawny staw, może jest tu 52

blisko? Nigdy nie potrafiła dobrze orientować się w terenie. Przeraziła ją myśl, że Klara w pogoni za zdobyczą wpadła w to grzęzawisko. - Klarusiu! - krzyknęła rozpaczliwie. Usłyszała chrzęst gałązek i z krzaków wychynęła zziajana Klara. - Och, jesteś! - nachyliła się i z bijącym jeszcze z emocji sercem przytuliła ją do siebie. Klara podniosła łebek i ku zaskoczeniu Katarzyny różowy ciepły język przesunął się po jej policzku. Taki objaw uczucia był czymś zupełnie wyjątkowym, Klara nie należała do suczek wylewnych. Radość, że Klarze nie stało się nic złego, poprawiła Katarzynie humor na całą resztę dnia. Wieczorem, idąc z nią na spacer, przezornie założyła smyczkę mimo Klarzynego niezadowolenia. - To dlatego, że obudziły się w tobie instynkty myśliwskie - tłumaczyła, zapinając ciaśniej szelki. Wieczór był ciepły i bezwietrzny. Nie tylko Katarzyna i Klara wybrały się tego wieczoru na późną przechadzkę. Niestrudzona Romankiewiczowa okrążała samotnie przypałacowe trawniki; starszy pan, widać zmęczony wyprawą do lasu, nie towarzyszył, jak zwykle, żonie. U wylotu alei, wiodącej nad staw, minęła Katarzynę wiotka blondynka, uczepiona ramienia zażywnego szatyna. Wytrwałe dążenie do celu, bez względu na przeciwności, przynosi wyniki - pomyślała Katarzyna. Doszły do stawu. W wieczornej poświacie wydawał się jeszcze większy, ledwo majaczyły w mroku zarysy drugiego brzegu. Ciemna, nieruchoma powierzchnia wody wyglądała nieprzyjaźnie i groźnie. Katarzynie zrobiło się nagle zimno, od stawu ciągnęło wilgotnym chłodem. Wracały okrężną drogą, obchodząc szerokim łukiem park. Klara, pogodzona już ze smyczką, szła z nosem przy ziemi, pilnie obwąchując sobie tylko znane ślady. Zza drzew zaczęły już migotać światła pałacowych okien, kiedy Katarzyna zobaczyła jeszcze jedną parę wieczornych spacerowiczów. Stali w cieniu pod drzewem i byłaby ich nie zauważyła, gdyby nie gwałtowny gest mężczyzny, jakim ujął kobietę za ręce, wychylając się na chwilę z ciemnego tła. Usłyszała krótki, gardłowy śmiech, przypominający gruchanie, i przyciszony głos Bokatowej, mówiącej: - Śmieszny jesteś... Katarzyna dyskretnie odwróciła głowę i pociągając za sobą Klarę, przyspieszyła kroku. Choć sylwetkę mężczyzny widziała przez krótki moment, zdążyła spostrzec, że nie przypominała sylwetki drugiego reżysera. Mężczyzna towarzyszący pięknej Dianie był szczuplejszy i wyższy, ale kto to był, nie wiedziała. Przy śniadaniu mimo woli zerknęła w stronę stolika Bokatowej. Piękna Diana, jak zwykle, siedziała sama. Napotkawszy wzrok Katarzyny, uśmiechnęła się promiennie, pozdrawiając skinieniem głowy. Za chwilę takim samym uśmiechem obdarzyła przechodzącą dziewczynę w dżinsach i matkę małego Marka. Pod koniec śniadania do Bokatowej przysiedli się Tabaczkowy i blondynka z szatynem. 53

Po kilku dniach pobytu Katarzyna znała już większość wierzchowickich gości, teraz jednak po raz pierwszy uważnie zlustrowała wzrokiem siedzące w jadalni osoby. Kto wczoraj wieczorem towarzyszył pięknej Dianie? Może to był Hańczak? Ale nie, niemożliwe, zobaczyłaby wczoraj charakterystyczny zarys jego brody. Od drugiego wieczoru po przyjeździe, kiedy to tak obcesowo próbował ją poderwać, nie przejawiał już żadnego zainteresowania Katarzyną. Troszkę nawet żałowała, że nie wykazał wtedy więcej taktu czy subtelności, mały flirt byłby pewną rekompensatą za jej samotny tutaj pobyt. Niestety, okazał się typowym gruboskórnym facetem i nawet jego uroda nie byłaby w stanie przesłonić tych mankamentów. Z pewnym jednak zadowoleniem stwierdziła, że to nie on obejmował wczoraj pod drzewem Bokatową. Więc kto? Chyba ktoś, kogo dotychczas nie zauważyła. W rzędzie stolików pod ścianą siedziała z rodzicami dziewczynka, która pobiła się z Markiem w dniu przyjazdu Katarzyny. Matka ciemna, niska, okrąglutka, ojciec - szczupły, ale też niewysoki, więc nie on. Nieco dalej siedział łysy starszy pan o krzaczastych brwiach, mocno zgarbiony; przy jego poręczy wisiała laska, jego sylwetka przypominała wędkarza znad stawu. Z osób, które dotychczas uszły jej uwadze, zauważyła w środkowym rzędzie dwie panie w nieokreślonym wieku i tak nie wyróżniające się zewnętrznie niczym szczególnym, że miałaby kłopoty z rozpoznaniem ich na ulicy. Niedaleko nich siedział mężczyzna o wyglądzie intelektualisty, o szczupłej twarzy, w szkłach w cieniutkiej złotej oprawie; mógł mieć lat równie dobrze trzydzieści pięć, jak i dziesięć więcej. O ile poprzednie osoby po prostu nie zwróciły przedtem uwagi Katarzyny, to w tym przypadku pewna była, że go do tej pory nie widziała. Musiał przyjechać do Wierzchowic poprzedniego dnia wieczorem, albo tego rana. Jednakże typ fizyczny, jaki sobą przedstawiał, nie kojarzył się jej z widzianą w parku sylwetką. Zaczynam być wścibska jak Romantaewiczowa - pomyślała - choć bez jej śledczych talentów. Gdyby to ona ich spotkała, na pewno nie miałaby już wątpliwości who is who. - Kogo pani tak wypatrywała? - usłyszała za sobą głos Romankiewiczowej. Katarzyna poczuła się jak złapana na gorącym uczynku. - Przyjrzałam się współwczasowiczom, dotąd niektórych nie znałam nawet z widzenia. Jestem niespostrzegawcza... - Z tą niespostrzegawczpścią to przesada. Ale i pani się przyglądano. - Mnie? Kto? - Ogólnie mówiąc, mężczyźni, ostatecznie można na panią popatrzeć. Chętnie też dowiem się o wynikach pani obserwacji, ale teraz się śpieszę. Mąż przeforsował się trochę wczorajszą wycieczką i dziś odpoczywa. Korzystam z tego i robię wyprawę do najbliższego miasteczka spene54

trować sklepy, w takich dziurach łatwiej coś kupić niż w Warszawie. Spotkamy się po obiedzie i porozmawiamy, może dorzucę coś do pani spostrzeżeń o tutejszych gościach - kiwnęła znacząco głową i odeszła szybkim, długim krokiem, jakim na ogół nie chodzą starsze panie. Mimo rannej godziny słońce grzało już mocno, zapowiadał się upał. Kiedy dobrnęła z Klarą i leżakiem pod swoje drzewo w dzikiej części parku, osłonięta polanka już nie wydawała się jej idealnym miejscem. Przy takiej pogodzie brak było przewiewu, rześkiego powietrza, jakie niesie bliskość wody. Mimo że leżak stał w cieniu drzewa, cień ten nie przynosił ochłody. Rozwiązała tasiemki swego wielkiego plażowego kapelusza i zsunęła go z głowy; nawet cieniutka kretonowa materia zdawała się ogrzewać. Na domiar tego Klara, zamiast ułożyć się koło leżaka, niespokojnie dreptała wokół niego, ciągnąc co chwila smyczkę. Ziejąc z gorąca, uparcie ignorowała wszelkie perswazje i prośby Katarzyny, ani na chwilę nie pozostając w spokoju. Po półgodzinnych bezcelowych próbach jej uspokojenia, Katarzyna zdecydowała się odprowadzić Klarę do domu. Ku jej zdziwieniu decyzja ta przyjęta została radosnym merdaniem ogona. Pozostawiła na miejscu leżak i kapelusz, jego wielkie, płaskie rondo wystawało poza krawędzie oparcia. Klara, jakby chcąc zatrzeć swoje uprzednie niesforne zachowanie, dreptała raźno, bez żadnych przystanków i chęci tropienia czegokolwiek. Pałac wydawał się zupełnie opustoszały, nawet przypałacowe ławki świeciły pustką. W „A” okazało się rozkosznie chłodno. Klara ułożyła się na swojej poduszce i natychmiast zasnęła. Katarzyna poczuła się zmęczona upałem, nie nęciła jej perspektywa powrotu do parku. Żałowała, że zostawiła tam leżak i kapelusz, po które będzie musiała iść. Postanowiła przedtem wypenetrować w kuchni, czy uda się jej o tej porze dostać kawę. Wracając do jadalni z filiżanką w ręce, usłyszała dobiegający z barku dzwonek telefonu. Widać komuś, kto dzwonił, zależało na połączeniu, bo sygnał powtarzał się raz za razem. Postawiła kawę na stoliku i podeszła do aparatu. Jakiś męski głos chciał mówić z panem Hańczakiem. Katarzyna wyjaśniła, że nie ma go w pobliżu, ale jeśli trzeba przekazać jakąś wiadomość, może to zrobić, gdy spotka go na obiedzie. Mężczyzna dłuższą chwilę nie odpowiadał - myślała już, że połączenie zostało przerwane, po czym rzucił szorstko: - Nie, nie trzeba! - i usłyszała trzask odkładanej słuchawki. Wypiła nie spiesząc się kawę, potem zajrzała jeszcze do pokoju biblioteczno-telewizyjnego, przerzuciła tam wczorajsze gazety, wreszcie, poddając się urlopowemu obowiązkowi wykorzystywania pogody, zdecydowała się na ponowne wyruszenie do parku. Słońce stało już w zenicie, nad trawnikami i rabatami róż powietrze zdawało się drżeć i falować. W okolicy pałacu nie spotkała nikogo. Pewnie wszyscy siedzą nad wodą - pomyślała. Ona również chętnie by teraz położyła się gdzieś w cieniu na brzegu stawu. Na myśl o chłodnych po-

55

dmuchach idących od wody zgodziłaby się nawet na sąsiedztwo dziesięciu paplających kobiet w rodzaju Bokatowej. Trzeba było jednak przynieść leżak i kapelusz. Mimo upału postanowiła nadrobić drogi i przejść koło stawu. Staw, który wieczorem wyglądał tajemniczo i nieprzyjaźnie, w świetle dnia urzekał Katarzynę. Na wyspie miała gniazdo para łabędzi, które godzinami majestatycznie sunęły po wodzie, bezbłędne w rysunku, jak na kolorowej pocztówce. Na gładkiej powierzchni wody kładło się ich odbicie na tle nieba, podobnie jak nadbrzeżnych krzewów i drzew, przybierających w wodzie odcień malachitowy. Cieszące się niesłabnącym powodzeniem dwa kajaki, żółty i czerwony, tworzyły ruchliwe, kolorowe akcenty w tym niebiesko-zielonym krajobrazie. Ze względu na dużą głębokość kąpiel w stawie była zabroniona; Katarzyna pływała słabo, więc kąpiel jej nie nęciła, natomiast kusiły kajaki. Od rana jednak przy pomoście przystani bywało tłoczno. Pieczę nad sprzętem wodnym sprawował emerytowany ogrodnik, Tureń, on urzędowo miał klucze od zacumowanych kajaków i łodzi; w praktyce ograniczało się to do rannego wydania tychże kluczyków pierwszej trójce amatorów wodnego sportu, potem kluczyki przechodziły z rąk do rąk, aż do wieczora, kiedy to wędrowały z powrotem do Turenia. Gdyby siedziała na przystani od rana, pewnie udałoby się jej trafić na moment, gdy ktoś wysiada z kajaka. Wiedziała jednak, że Klara za żadne skarby świata nie wejdzie na otoczony wodą, chyboczący się pomost, a cóż dopiero do kajaka! Musiałaby więc na dłuższy czas zostawić ją w pokoju, a na tak oczywiste okrucieństwo nie umiałaby się zdobyć... Doszedłszy do tego wniosku Katarzyna westchnęła, jeszcze raz rzuciła okiem na staw i skręciła w stronę dzikiego parku. Uderzył ją duszny, błotnisty zapach, w powietrzu wirowały roje malutkich muszek. Ścieżka szła brzegiem zarośniętego trzcinami dawnego stawu, potem rozwidlała się; jedna z odnóg skręcała w prawo w głąb zarośli. Po dziesięciu minutach Katarzyna zaniepokoiła się, czy nie poplątała ścieżek i nie idzie w niewłaściwym kierunku, już chyba powinna być na miejscu. Stanęła rozglądając się. Nie, chyba nie pomyliła, pamięta przecież te zbite krzaki tarniny, spośród których wyrasta niespodziewanie brzózka samosiejka, musi więc być już niedaleko i jej polanka, tylko podchodzi do niej z drugiej strony, z tej, z której przywędrowały tu z Klarą po raz pierwszy. Przeszła jeszcze kilkadziesiąt kroków i - nareszcie! - Jest ściana krzewów i drzew jej polanki! I nagle... Katarzyna zaskoczona stanęła: nie ma leżaka! W miejscu, gdzie powinien być, u stóp starego wiązu, leżał, a raczej sterczał ogromny konar. Z bijącym sercem podeszła bliżej. Poprzez masę listowia nic nie było widać, dopiero gdy nachyliła się i rozsunęła gałęzie okrywające potężny pień konara, zobaczyła wystający spod niego strzępek kolorowego płótna.

56

W pierwszej chwili nie pomyślała nawet, jak to się stało. Miała jedynie ogłuszającą świadomość, że stało się to w czasie jej nieobecności, że gdyby Klara leżała spokojnie, a nie wierciła się i nie ciągnęła bez przerwy smyczki... Na myśl o tym Katarzyna poczuła, że robi się jej miękko w kolanach; odwróciła głowę i szybko wyjęła z torby papierosy. Automatyczna czynność zapalania przywróciła jej opanowanie. Dopiero teraz zastanowiła się, jak to się mogło stać? Podeszła do starego drzewa i zaczęła je starannie oglądać. W miejscu, gdzie jeszcze dziś rano odgałęział się najniższy i najgrubszy konar, nie widać było śladów złamania, poza niewielkim odcinkiem przy samym pniu. Od ciemnej kory drzewa odcinała się jasna plama gładkiej okrągłej powierzchni. Próbowała obejrzeć dokładniej zwalony konar. To, co zobaczyła, wydawało się jej niemożliwe, wyglądał, jakby był odcięty czy odpiłowany przez prawie całą szerokość przekroju. Może ktoś kiedyś go odpiłowywał i nie dokończył roboty? Ale jak to się mogło stać, że nie złamał się od razu, że trzymał się do dzisiaj i właśnie dziś, kiedy nie było nawet wiatru, podczas gdy wczoraj, gdy siedziałyśmy tu z Klarą był wiatr... Jedynym wytłumaczeniem było to, że nie zna się na fizyce i prawie ciążenia, widać mógł się utrzymać do pewnego momentu i ten moment nadszedł, kiedy właśnie się oddaliły... Poczuła, że serce znowu bije jej mocniej. Odejść stąd jak najszybciej! Wracała szybkim krokiem najkrótszą drogą, nie czując już palącego słońca i nie zwracając uwagi na otoczenie. W pobliżu pałacu spotkała dziewczynę w dżinsach ze swymi towarzyszami. Jeden z nich, zobaczywszy ją, leciutko gwizdnął. Weszła do pałacu głównym wejściem. W hallu wpadła na brodatego okularnika, który właśnie wychodził. Katarzyna spostrzegła, że niemal podskoczył, gdy nagle stanęli naprzeciw siebie. Muszę wyglądać jak wariatka - pomyślała. Nie zauważyła już, że siedzący w sąsiednim pokoju pan o wyglądzie intelektualisty uniósł na jej widok brwi i patrzył na nią, póki nie zniknęła w drzwiach swego „A”. Katarzyna, która uważała, że zawsze potrafi się opanować i na swe znajome zażywające środki uspokajające patrzyła z odrobiną pobłażliwego politowania, żałowała teraz, że nie ma przy sobie tego rodzaju specyfiku. Ciągle miała przed oczami zwalony konar i wystające spod niego strzępy kolorowego płótna. Na próżno mówiła sobie, że zamiast trząść się jak galareta, powinna skakać z radości, że uniknęła śmierci lub ciężkiego kalectwa. Wraz z nią zginęłaby Klarusia. Klarusia, dzięki której żyje, bo gdyby nie jej niesforne zachowanie... A może było to psie przeczucie? Musi o tym komuś powiedzieć, wyrzucić z siebie tę niesamowitą historię! Pomyślała o Romankiewiczowej. Dzięki inicjatywie starszej pani, była ona jedyną osobą, z którą nawiązała tu jakiś bliższy kontakt. Na pewno pomoże jej wyjaśnić ten niesamowity wypadek. Z niecierpliwością oczekiwała gongu wzywającego na obiad. Gdy tylko zobaczyła Romankiewiczów wchodzących do jadalni, podeszła do nich. 57

- Co się stało? - zapytała Romankiewiczowa. - Pani już wie? - zdziwiła się Katarzyna. - Szła pani do mnie tak, jakby chciała biec, musiało więc coś się wydarzyć. - Tak, i chciałam pani o tym powiedzieć, ale to dłuższa historia... - Spotkamy się w takim razie po obiedzie na ławce przed pałacem.

- Przejdziemy się po parku - oznajmiła Romankiewiczowa, gdy spotkały się w umówionym miejscu. Katarzyna opowiedziała jej przebieg dzisiejszego przedpołudnia, jak poszła z Klarą do dzikiego parku, jak Klara nie chciała usiedzieć pięciu minut spokojnie i bez przerwy ciągnęła smyczkę, więc zdecydowała się odprowadzić ją do domu, i co zastała po powrocie na polankę. Ku swemu zdziwieniu, zamiast spodziewanego „Ach!” czy „Coś podobnego!” ze strony Romankiewiczowej, usłyszała spokojne: - A dlaczego trzymała pani w parku Klarę na smyczy? - Bo wczoraj, jak tam siedziałyśmy, musiała wytropić jakieś zwierzę, zerwała się nagle i zniknęła w gąszczu. Przestraszyłam się, że może zabłądzić albo wpaść w bagno zarośniętego stawu. - Widziała pani to zwierzę? - leciutki uśmieszek towarzyszył temu pytaniu. - Nie, tropiła, jak zwykle, jakieś ślady... - Rozumiem, że tak mogła pani myśleć wczoraj... - Dlaczego dziś miałabym myśleć inaczej? Starsza pani zatrzymała się i spojrzała na Katarzynę zmrużonymi oczami. - Bo dziś, o mały włos, byłaby pani zabita... Katarzyna mimo woli wzdrygnęła się. - Tak, gdyby nie Klara... I gdyby nie to, że to jest niemożliwe, pomyślałabym, że ktoś chciał mnie zabić. - Dlaczego niemożliwe? Katarzyna spojrzała na nią ze zdumieniem. - Po cóż ktoś miałby to robić? Nie wyrządziłam nikomu nic złego, nie mam majątku, któż mógłby mieć powód? - Nie zrobienie niczego złego i brak majątku nie oznacza braku powodu. - A jakiż mógłby być inny? - Można na przykład stać komuś na przeszkodzie... - Nigdy nikomu nie stałam na przeszkodzie! - Interesy, dążenia i pragnienia ludzkie są tak różnorodne, że muszą ze sobą kolidować. 58

- Oczywiście, ale ja konkretnie dla nikogo nie jestem przeszkodą. Od dziesięciu lat mam męża i nie chcę zabierać innej kobiecie jej mężczyzny. A gdyby mój mąż miał mnie dosyć, wie, że natychmiast zgodziłabym się na rozwód... Nawet nie pracuję na etacie, więc nie mam możliwości awansu, który mógłby komukolwiek zagrażać. Czy naprawdę pani myśli, że ktoś chciał mnie zabić? Starsza pani kilka kroków szła w milczeniu. - Rozpatruję sprawę teoretycznie. - A już myślałam, że chce mi pani udowodnić, za co powinnam zostać zamordowana - westchnęła. - O to mnie pani nie pytała. - Nie! - roześmiała się. - Myślałam natomiast, że mi pani wyjaśni historię z tą gałęzią, trudno nawet tak ją nazwać, ma grubość prawie normalnego drzewa. Jak niemal zupełnie odpiłowany konar mógł się tyle czasu utrzymać i nie runął natychmiast po odpiłowaniu? - Skąd pani wie, że był odpiłowany? - Tak wyglądał... - Dużo pani widziała konarów odpiłowanych? - No nie... ale prawie cała powierzchnia załamania była zupełnie gładka. - Może pani tylko tak się wydawało? Może to była próchnica, może toczyło go jakieś robactwo? Może też kiedyś ktoś go nadpiłował i nie skończył roboty. Przecież to świetny teren dla leśnych złodziei. Tyle wspaniałych drzew i, nawiasem mówiąc, nikt tego nie pilnuje, przez siatkowe ogrodzenie przejść łatwo. Dla okolicznych chłopów musi to być pokusa nie lada, w dodatku przy dzisiejszych kłopotach z drewnem. Może złodziej spłoszył się przy tej robocie i uciekł, reszty dokonał czas... Nie powinna już się pani nad tym więcej zastanawiać. Liczą się ostatecznie wyniki, a ten jest jeden-zero dla pani. - Trudno mi to traktować jako wygraną, wygrywa się z kimś, to była sprawa losu. - Los, czyli nie wiadomo co, słowo, które nic nie oznacza - starsza pani wzruszyła ramionami. - Ludzie najchętniej zwalają wszystko na los, poddają się potulnie przeciwnościom, zamiast z nimi walczyć. - Ale ja przecież przypadkiem postawiłam leżak pod tym właśnie drzewem; jak można walczyć z przypadkiem? - Tak, jak czasem zdarza się w walce i jak pani zrobiła: przez unik. - Nie było przeciwnika, dlatego więc mówię, że to los. - Pani przeciwnikiem byty komiki, które przegryzły konar, czy też próchnica zmieniająca substancję tkanek lub, jak pani chce, ktoś, kto nadpiłował go... swego czasu. - Cóż to za przeciwnik, który jest niewidzialny?! 59

- Ale wystarczająco realny, skoro leżak został zmiażdżony... - Jest to w takim razie zwycięstwo mimo woli - Katarzyna uśmiechnęła się nikło - albo, używając pani terminologii sportowej, fuks... - Pani nie uprawiała sportu, prawda? - Nie! - potwierdziła żywo. - Choć swego czasu chodziłam oczywiście na ślizgawkę, grałam trochę w tenisa, nie licząc namiętności do siatkówki w czasach szkolnych, ale trudno to nazwać uprawianiem sportu w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. - Uprawianie sportu jest uprawianiem sportu, tak samo dziś, jak czterdzieści lat temu. - Zajmowała się pani sportem? - Pewnie to trudno sobie pani wyobrazić, ale w tych zamierzchłych czasach, kiedy byłam młoda, dziewczyny także uprawiały sport. Byłam w sekcji lekkoatletycznej AZS-u. - Zauważyłam pani sprężysty chód... - I dziwiła się pani, że nie drepczę? - machnęła ręką. - Nie mówmy już o tym. Wracając do pani historii, mówiła już pani o tym komuś? - Nie, tylko pani. Muszę jednak zawiadomić panią Pamelową o zniszczonym leżaku. - Wcale pani nie musi. Jak opowie pani o tym w biurze pałacu, dowiedzą się wszyscy. Ludzie uwielbiają każdą sensację, będą panią pokazywać palcem jako osobę cudem uratowaną. Chyba że lubi pani być ośrodkiem tego rodzaju zainteresowania. Katarzyna zaprzeczyła. - A o leżaku zdąży pani powiedzieć wyjeżdżając, mogło się to stać równie dobrze na dzień przed pani odjazdem, prawda? Katarzyna potaknęła bez przekonania. Zatajenie zniszczenia leżaka wydało się jej niezbyt etyczne, trochę tak, jakby nie chciała się przyznać, że zbiła szybę. Romankiewiczowa obserwowała ją spod oka. - No, i jak? Posłucha pani mojej rady, nikomu ani słowa na ten temat? - Posłucham - skapitulowała - choć z tym leżakiem trochę mi głupio. - Co będzie pani nosić zamiast swego kapelusza? Pytanie było niespodziewane. Katarzynie zdawało się, że nie wspomniała o zostawieniu kapelusza na leżaku. - Nie wiem jeszcze, nic innego na głowę nie wzięłam. Bardzo go lubiłam, znakomicie osłaniał przed słońcem. - Można już było z daleka panią po nim poznać. Może dostanie pani jakieś nakrycie głowy w miasteczku. Sklepiki są całkiem nieźle zaopatrzone, zdążyłam to sprawdzić. - Tak, może. Jeszcze o tym nie pomyślałam... 60

Zbliżały się z powrotem do pałacu. Resztę drogi szły w milczeniu. - No, to do kolacji - pożegnała się Romankiewiczowa. Katarzyna przysiadła jeszcze na ławce i zapaliła papierosa; przebiegła w myśli odbytą rozmowę. Dobrze, że pierwszej opowiedziała o tym Romankiewiczowej, na pewno ma rację, żeby nikomu o tym nie mówić, bo zrobi się ogólna sensacja. Kapitalna starsza pani, choć czasem można się jej troszeczkę bać, jak czarownicy... Klara przywitała ją z wyraźnymi objawami wyrzutów. - Nie gniewaj się, czy wiesz, że zwyciężyłaś jeden-zero z kornikami czy diabli wiedzą z czym. Stwierdziła to stara Romankiewiczowa, a ona wszystko wie. Nie patrz tak na mnie, już biegnę do kuchni przynieść ci jeść... W godzinę później Katarzyna wybrała ze schowka na leżaki najbardziej zniszczony i zataszczyła go na tarasik swego „A”. Chociaż słońce grzało jeszcze mocno, tutaj docierało go niewiele, boki tarasu otaczały kolumny, na których opierał się balkon pierwszego piętra, tworząc osłonę z góry. Wyciągnięta na leżaku obserwowała Klarę drepczącą na skraju trawnika. Było to typowe letnie popołudnie, słoneczne i ciche, niosące ze sobą nastrój sennego rozleniwienia. Przymknęła oczy, po przebytych emocjach zaczynała wreszcie odtajać. Pod powiekami miała obraz ciemnozielonej przestrzeni zamkniętej w oddali drzewami okrężnej alei. Potem, nie wiadomo kiedy, trawnik przekształcił się w jakieś nieznane mieszkanie pełne obcych ludzi. W pobliżu jej i Jerzego stoją mężczyzna i kobieta i rozmawiają o niej, Katarzynie. Jerzy słucha tego z napięciem, do niej słowa nie docierają, wie jednak, że mówią coś przykrego, widzi to po wyrazie twarzy Jerzego. Bardzo chce, żeby tego nie słuchał, ale stoi przy nim bezradnie. - Tym razem jej się udało - słyszy teraz wyraźnie, co mówi kobieta. Zna ten głos, choć twarz kobiety jest zupełnie obca. - Następnym razem nie będzie miała tyle szczęścia. - Nie rozumiem, dlaczego się tym tak przejmujesz. Skończy się w wiadomy sposób, takie rzeczy zdarzają się przecież i tylko na początku jest sensacja, po pewnym czasie nikt już nie pamięta... - To mówi mężczyzna. Nagle robi jakiś dziwny ruch, jakby podskok, i schyla się ku Klarze, która szczeka i szarpie mu nogawkę spodni. Katarzyna chce się ruszyć i nie może; wie, że jeśli temu nie zapobiegnie, ten człowiek zabije Klarusię... Z największym wysiłkiem stara się przemóc bezwład, wreszcie udaje się jej i... otwiera oczy. Przed nią znów rozpościera się zielona przestrzeń trawnika. Uprzytamnia sobie, że spała, i to chyba długo, na trawniku nie ma już słońca, które schowało się za drzewami. Spostrzega też oddalających się alejką Romankiewiczów. Nie, Romankiewiczową, ale nie z mężem, Romankiewicz nie chodzi przecież z laską... Towarzyszy jej chyba starszy pan spod ściany jadalni, którego laska wisi zawsze za nim na krześle. 61

Katarzyna podnosi się z leżaka i jednocześnie słyszy zajadłe szczekanie Klary z drugiej strony pałacu. Sen był proroczy, szarpie komuś spodnie - przeraziła się. Po chwili odetchnęła z ulgą. Znalazła swą pupilkę przed głównym wejściem, poszczekującą jeszcze, ale samą. Osoby, która wywołała tak żywą jej niechęć, już nie było. Zobaczywszy Katarzynę, warknęła raz jeszcze w kierunku drzwi, po czym uważając, że zrobiła wszystko, co do niej należy, zawróciła ku swej pani. Zadowolona, że obawy jej okazały się płonne, Katarzyna ograniczyła się do łagodnej perswazji: - Rozumiem, że można kogoś nie lubić, ale to nie jest powód, żeby zaraz ujadać i chcieć poszarpać spodnie, bo założę się, że miałaś takie zamiary. Gdyby każdy, komu się ktoś nie podoba, zachowywał się w ten sposób, wszyscy chodziliby z pogryzionymi nogami... Klara, która podobnie jak niektóre dzieci, ostre wymówki przyjmowała niechętnym spojrzeniem spode łba, uspokojona łagodnym tonem, cierpliwie słuchała tej tyrady. Zaniepokoiła się dopiero, gdy Katarzyna przed wyjściem na kolację zamknęła drzwi od tarasiku. - To już przechodzi wszelkie pojęcie! - oburzyła się Katarzyna. - Patrzysz na mnie, jakbym ci zrobiła Bóg wie jaką krzywdę. Czy to ja się awanturowałam przed pałacem? Nie wiem, kto ci się nie podobał, może ta osoba będzie tędy przechodzić, zamknęłam drzwi, żebyś za nią nie pobiegła... - po czym wyszła wyjściem przez pokój brydżowy z poczuciem, że zostawiła biednego, skrzywdzonego psa. Z tej też racji kolacyjne parówki wylądowały w torbie, aby znaleźć się nieco później w Klarusinym brzuszku. Porcja była duża, nawet jak na łakomstwo Klary. Objedzona i senna wieczorny spacer ograniczyła do trawnika. Wracając, bez zainteresowania obwąchała jedynie położone przez kogoś na tarasiku ochłapki mięsa.

Po wczorajszych emocjach Katarzyna obudziła się w sobotę z bólem głowy. Od rana panował nieznośny upał, bez cienia wiatru. Drzewa stary nieruchome pod spłowiałym niebem. Marek, który przez dwa dni był zupełnie niewidzialny, od śniadania zmaterializował się niemal w dwójnasób. W opasce z piór na głowie biegał alejką przy pałacu wydając wojenne okrzyki Siuksów na przemian z buczeniem i hurkotem mającym imitować jadący czołg. Przy zakręcie, który przypadał koło tarasu Katarzyny, odgłosy te, prawidłowo jak na wirażu, przybierały na sile. Przy którymś nawrocie Katarzyna nie wytrzymała: - Uważaj - krzyknęła - gąsienica ci spadła! Przeraźliwe buczenie ucichło. Sokole Oko normalnym krokiem wszedł na tarasik. - Co pani powiedziała? - Że gąsienica ci spadła, musisz odprowadzić czołg do garażu. Nie zauważyłeś? 62

Chłopiec obejrzał uważnie wyimaginowany wehikuł. - Ma pani rację, muszę go dać do warsztatu. Po niedługim czasie przybiegł ogromnie przejęty. - Znaleziono martwego kotka niedaleko pałacu! - Czy to nie Mieszko Pierwszy? - Nie, Mieszko Pierwszy jest puszysty, jasno pręgowany, a ten ciemnoszary i bardzo chudy, gruby ma tylko brzuszek. On był dziki. - Skąd wiesz? - Bo go kilka razy w krzakach widziałem i nigdy nie dał się złapać. Widziała pani, jak kot umiera? - Nie, dlaczego pytasz o takie rzeczy? - Bo ja też nie widziałem i muszę znaleźć kogoś, kto widział. I nim Katarzyna zdążyła zareagować, wybiegł. Zziajany zjawił się znowu przed obiadem. Katarzyna, której mimo zażytych proszków nie przeszedł ból głowy, leżała na sofie z zimnym okładem na czole. - Okropnie się nabiegałem - oświadczył, sadowiąc się w fotelu obok Klary. - Ona jest gruba i zajmuje za dużo miejsca - stwierdził po chwili. - To usiądź w innym fotelu. Zastanowił się chwilkę: - No, to posiedzimy razem, chociaż za gruba - zgodził się. - Zbiegałem się, ale znalazłem, wie pani? - Co znalazłeś? - Osobę, która widziała. A już myślałem, że nie znajdę, wszystkich pytałem i nikt nie widział. Dopiero, jak znalazłem tego pana, co łowi ryby, to on powiedział, że widział. Ale to było bardzo dawno, kiedy ten pan był jeszcze chłopcem i koledzy złapali kota, i coś mu zrobili, i ten kot nim umarł, ruszał łapkami i przeraźliwie miauczał. Pewnie dlatego ten pan łowi ryby, że one nigdy nie piszczą. A ogrodnik powiedział, że ten kotek, co go znaleziono, to musiał zjeść jakąś truciznę, bo go wzdęło. I wczoraj wieczorem widział, jak sobie biegł, on wieczorami myszkował koło pałacu. Może zjadł truciznę na szczury? Katarzyna zsunęła kompres z głowy i usiadła. Uprzytomniła sobie, że położonych przez kogoś na tarasiku wieczorem okrawków mięsa, które objedzona parówkami Klara jedynie obwąchała, rano, gdy wyprowadzała Klarę, już nie było. Nikt nie sprzątał o tak wczesnej porze tarasu... - Ogrodnik obiecał wykopać w parku grób i go pochowamy. Po obiedzie będzie pogrzeb, przyjdzie pani? Katarzyna poważnie skinęła głową. Zapomniała o migrenie, mimo upału zrobiło się jej bardzo zimno. 63

Po obiedzie niebo przybrało kolor blachy. Wszystko jakby zastygło w nieruchomym, dusznym powietrzu. Marek i Katarzyna szli brzegiem stawu w kierunku dzikiego parku. Wyczuwało się zbliżającą się burzę, choć najmniejszy powiew nie poruszał jeszcze liści i traw. Gdy minęli wyspę, zobaczyli Turenia siedzącego na brzegu obok wbitej w ziemię łopaty. Dalej przy ścieżce leżało owinięte w papier zawiniątko. Po krótkiej naradzie wybrali miejsce pod krzakiem berberysu. Ceremonia nie trwała długo, kilka machnięć łopatą i zawiniątko znalazło się w ziemi. - Cosik musiał zeżreć trującego - skomentował Tureń, przyklepując łopatą ziemię. Kiedy stary ogrodnik odszedł, obłożyli to miejsce gałązkami. Gdy wrócili do pałacu, spodziewana burza ciągle jeszcze nie nadchodziła. W jadalni, zwykle pustej o tej porze, kilka osób piło kawę. Uwagę Katarzyny zwróciła piękna Diana, siedząca w towarzystwie męża. Trzy stoliki dalej nad filiżanką kawy promieniała wiotka blondynka w asyście zażywnego szatyna i drugiego reżysera; nie ulegało wątpliwości, że w tej sytuacji obaj panowie są do jej wyłącznej dyspozycji. Katarzyna znała Bokata jedynie z fotografii prasowych, znakomity reżyser robił na nich wrażenie, jeśli nie bardzo przystojnego, to w każdym razie interesującego mężczyzny. Zobaczywszy go zdziwiła się, że mimo podobieństwa rysów, tak odbiega od swych fotograficznych podobizn: nieatrakcyjny mężczyzna o banalnej twarzy i krępej sylwetce. Mówił, marszcząc czoło, nachylony ku żonie, ona nie spuszczała z niego swych pięknych brązowych oczu łani, potakując w milczeniu. Niedługo wyszli. Po drodze Bokat zdawkowo kiwnął głową w kierunku drugiego reżysera, na co ten błyskawicznie się poderwał z głębokim ukłonem. Piękna Diana nie widząc nikogo dookoła, szła za mężem. Katarzyna rozejrzała się po sali. Odprowadzały ich spojrzenia wszystkich obecnych. Nawet wiotka blondynka straciła triumfującą minę i z mimowolnym podziwem patrzyła za Bokatową. Nijakie panie, jak je nazwała Katarzyna, przestały mówić, zażywny szatyn aż odchylił się z krzesłem. - To śmieszne, jak wszyscy się na nich gapią - przy stoliku Katarzyny stała pani z mahoniową grzywą. Niespodziewanie nawiązana rozmowa zaskoczyła Katarzynę, od pamiętnego wieczoru energiczna organizatorka kolejki telefonicznej udawała, że jej nie widzi. - Piękno i sława zawsze przyciągają wzrok - odpowiedziała uprzejmie. Mahoniowa grzywa wydęła usta, ignorując wypowiedź Katarzyny. - Może weźmie to pani dla swego kundelka? - w ręku trzymała talerzyk, na którym leżał kawałek sznycla. 64

Katarzyna w mgnieniu oka cała zamieniła się w czujność. - Dziękuję, ale już ją nakarmiłam. Zdaje się, że to pani przyniosła wczoraj na taras jakieś smakołyki dla niej? Mahoniowa grzywa zafalowała wraz ze wzruszeniem ramion. - Nie przyszło mi do głowy dożywiać pani psa. Jak teraz panią zobaczyłam, to pomyślałam, że mógłby to zjeść, bo nie lubię marnotrawstwa. Nie zjadłam tego sznycla na obiad, zupełna podeszwa, ale zostawiłam na wszelki wypadek, bo nigdy nie wiadomo, czy na kolację nie będzie czegoś gorszego. Ale jest za duży upał, do wieczora nie wytrzyma... Katarzyna z napięciem wpatrywała się w oczy rozmówczyni, próbując dotrzeć do głębi jej duszy; ale w okrągłych, paciorkowatych oczkach nie udało się jej zobaczyć nic więcej prócz podobieństwa do indyczki. Po wyjściu z jadalni, w barku, podeszli do niej dziewczyna w dżinsach i jej dwaj nierozłączni towarzysze. - Wszędzieśmy pani szukali, bo tylko pani potrafi to załatwić. Ma pani fory u dyrektora, zgodził się nawet na pani psa. Chodzi o to, żeby cofnął ten głupi zakaz kąpieli w stawie, wściec się można, że przy takiej pogodzie nie wolno wejść do wody i popływać. Przecież upał nie do wytrzymania i na pewno pani też marzy o kąpieli... - Ale tylko w brodziku - roześmiała się Katarzyna - bo moje umiejętności pływackie równają się zeru, wszelkie próby utrzymania się na wodzie nie przekraczają dwóch minut i to pod warunkiem, że woda nie sięga mi wyżej pasa. - Moglibyśmy panią holować... Przez pasażyk i barek wychodzili z jadalni pozostali wczasowicze. - Nauczymy panią pływać... Byleby pani przekonała dyrektora - molestowała jeszcze dziewczyna w dżinsach. - Nie, nie ma co, trudno - zawyrokował chłopak z wąsami a la Gadocha. Długowłosy dotknął ramienia dziewczyny i lekko popchnął ją ku wyjściu. Osoba Katarzyny przestała ich już interesować. Jeśli nie mahoniowa grzywa, to kto? - całe popołudnie głowiła się nadaremnie, próbując dociec, kto z wczasowiczów mógłby chcieć zgładzić Klarę? Po drobiazgowych roztrząsaniach doszła do wniosku, że nikt, że to niemożliwe, po prostu przypadek. Ktoś z gości, a może pokojówka lub kelnerka, położyły dla niej najzwyklejsze reszteczki mięsa; równie dobrze mógł je w nocy zjeść Mieszko Pierwszy, jak i inne zwierzę, może nawet i dziki kotek, który poza tym żerując w śmietniku zjadł jeszcze coś, co go zabiło. Przypadek, że stało się to tego samego wieczora.

65

Ale znowu przypadek? Czy i w przypadkach działa prawo serii? Jakieś fatum, które zawisło nad jej głową? - A może - przestraszyła się - tak się zaczyna mania prześladowcza, początki obłędu? Wtedy wieczorem przywidziała się jej przywarta do szyby twarz, a przecież za oknem nie było nikogo... Ból głowy, który po obiedzie nieco się uspokoił, powrócił ze zdwojonym nasileniem. W „A”, zazwyczaj chłodnym nawet podczas upału, było teraz duszno, powietrze zdawało się być naładowane elektrycznością. Niechby już przyszła ta burza - myślała zdenerwowana. Sama nie wiedząc dlaczego, nie miała ochoty opowiedzieć o swoich niepokojach nikomu, nawet Romankiewiczowej. Myślała też z niechęcią o spotkaniu w czasie kolacji, obawiała się, że starsza pani po jej minie pozna, że coś jest nie w porządku. Obawy te okazały się płonne. Romankiewiczowie zjawili się na kolacji w towarzystwie dość przystojnej pani w wieku mniej więcej Katarzyny. Romankiewiczowa tak była nią zajęta, że nie zwracała najmniejszej uwagi na otoczenie. Natomiast piękna Diana znów rozdawała uśmiechy; jadła kolację samotnie, widać Bokat wpadł do Wierzchowic tylko na parę godzin.

Burza przyszła dopiero wieczorem. Ledwo zapowiedziały ją pomruki dalekich grzmotów, zerwała się wichura. W ciągu kilku minut wieczorny poblask nieba pochłonęła atramentowa ciemność. Katarzyna, która zawsze bała się burzy, przy pierwszych podmuchach wiatru zamknęła okna i drzwi tarasu, uspokajając Klarę nerwowo drepczącą po pokoju. Wichura przybierała na sile, gdzieś z góry dobiegł brzęk stłuczonej szyby. Po nawisłej ciemności nieba raz po raz przetaczały się przeciągle grzmoty coraz głośniejsze i bliższe. Wreszcie lunął deszcz i niemal jednocześnie z jego pierwszymi kroplami zgasło światło. W pokoju zrobiło się ciemno, że oko wykol. - Tego brakowało! - jęknęła Katarzyna. - Klarusiu, gdzie jesteś? Po chwili poczuła przy nodze Klarciny nosek. - Uważaj, żebym cię nie nadepnęła, idę po jakąś świecę. Po omacku, pomagając sobie zapałkami, przeszła przez pokój brydżowy, hall i dobrnęła do barku, gdzie już paliły się świece. Słychać było trzaski otwieranych na piętrze drzwi, dobiegały zaniepokojone głosy. Po chwili z góry zeszła pokojówka. - W czasie burzy elektrownia czasem wyłącza prąd, a może trafiło gdzieś w przewody - poinformowała. Katarzyna poprosiła ją o świecę. - We wszystkich pokojach zawsze są świece na wypadek awarii, może pani nie zauważyła? Chyba że poprzedni lokator wypalił, a koleżanka zapomniała dać nowych.

66

Drogę powrotną odbyła z zapaloną świecą. Przy otwieraniu drzwi do „A” podmuch powietrza zgasił płomień, nim zapaliła ponownie, zamknęła za sobą drzwi; zrobiła dwa kroki i nagle zobaczyła przed sobą wykrzywioną w jakimś niesamowitym grymasie twarz pana z laską. - Co pan tu robi?! - zawołała wystraszona. Po wykrzywionej twarzy przebiegł skurcz. - Trzyma mnie - wycharczał przez zaciśnięte zęby. Omiotła światłem świecy sylwetkę mężczyzny. Łydkę podkurczonej nogi trzymała Klara. - Puść - powiedziała odruchowo i w tej samej sekundzie pomyślała, że dopóki jest w zębach Klary, może się go nie bać. Ale Klara zwolniła już uścisk, bo mężczyzna zrobił krok do przodu. Niech się pan nie rusza! - krzyknęła. Znieruchomiał. Katarzyna odsunęła się pod ścianę gorączkowo myśląc, co robić dalej. Klara, zdezorientowana dziwną sytuacją i brakiem wymówek, nie ruszała się również, cicho warcząc. Nagle pokój rozświetlił się światłem błyskawicy i niemal jednocześnie strzelił piorun. Katarzyna przysunęła się mocniej do ściany. Nikt nie usłyszy, gdybym zaczęła krzyczeć o pomoc - przemknęło jej przez myśl. Ulewa ze zdwojoną siłą siekła w szyby. - Chcę wyjść... - niespodziewanie usłyszała zduszony głos. - Niech... pan... idzie... - Łomotanie serca zdawało się zagłuszać jej słowa. Znów strzelił piorun. Klara krótko szczeknęła. Mężczyzna w dalszym ciągu stał nieruchomo. Katarzynie wydało się, że dłużej tego nie wytrzyma. Rozjaśniające pokój raz po raz błyskawice oświetlały doskonale jego sylwetkę. - Dlaczego pan nie wychodzi? - krzyknęła. - Boję się, że znów złapie... może ją pani przytrzyma, i upadła mi laska. Katarzyna poczuła nagły przypływ odwagi. - Czego pan tutaj szukał? - Szedłem na telewizję, zgasło światło i pomyliłem drzwi... Jeśli mnie nie ugryzie, to pójdę... laskę odda mi pani później! Katarzyna w jednej chwili była przy Klarze. - Laski poszukam, gdy będzie światło, i zostawię w jadalni. - W odpowiedzi usłyszała odgłos zamykanych drzwi. Dopiero przekręcając klucz w zamku poczuła, że ma całe ręce oblane stearyną. W łazience krany okazały się puste. Rozebrała się pospiesznie i położyła, nasuwając kołdrę na oczy, by nie widzieć niebieskawego światła błyskawic. Burza, powracając nawrotami, przeciągnęła się do późnej nocy.

67

Niedzielne rano przywitało Katarzynę intensywnym błękitem nieba. Nigdzie nie było widać śladów wczorajszej burzy, może tylko zieleń trawy i liści była bardziej soczysta, obmyta niedawnym deszczem. Przeżycia wieczoru wydawałyby się zupełnie nierealne, gdyby nie laska, którą zobaczyła leżącą przed progiem łazienki. Gdyby wiedział, jak się go przestraszyłam! - myślała - sam musiał być jeszcze bardziej wystraszony, kiedy w ciemności wpakował się pod zęby Klary, nieźle go musiało boleć, w każdym razie całe szczęście, że nie narobiłam krzyku, co to znaczy sceneria i nastrój. Dopiero gdy odnosiła laskę do jadalni, przyszło jej do głowy, że wczorajszy nieproszony gość szedł na telewizję zgoła okrężną drogą. Przecież schody prowadzące z pokojów mieszkalnych na drugim piętrze wychodzą na barek, z którego jest proste przejście przez pokój konferencyjny i kominkowy; on natomiast szedł przez główny hall. Drogę tę musiał odbywać już po ciemku, minęło przecież dobrych parę minut od jej wyjścia z pokoju do powrotu ze świecą. Chyba że początek burzy złapał go na dworze i wszedł do hallu w chwilę po jej przejściu. Ale światła już nie było, czy nie zdawał sobie sprawy, że i telewizor jest wtedy nieczynny? W jadalni panowało niecodzienne ożywienie i ruch. Przy wielu stolikach pojawiły się dodatkowe nakrycia. Oczekiwano przyjazdu krewnych, odwiedzających w niedzielę wczasowiczów, i jednodniowych gości. Bliskość Warszawy i atrakcyjność Wierzchowic powodowała ten niedzielny napływ przyjezdnych, przeważnie z kręgu ludzi sztuki, ich protegowanych i znajomych. Od dziesiątej zaczęły zajeżdżać samochody. Nad stawem i w parku zrobiło się rojno i gwarno jak w modnym kurorcie. Coraz można było spotkać znanych tego świata; w niepozornym mężczyźnie w przydługich szortach i płóciennej czapeczce rozpoznawało się znanego aktora, w odzianej w wiejską chustkę, pozbawionej makijażu dziewczynie popularną piosenkarkę, w opalającym owłosiony tors i nogi grubasie występującego w telewizji krytyka. Około południa ku zdziwieniu Katarzyny zjawił się Roman. Przeprosił za niezapowiedzianą wizytę, wyjaśniając, że w sobotę nie mógł dostać telefonicznego połączenia z Wierzchowicami. Zostawiła go na przypałacowej ławeczce i poszła do kuchni zamówić dodatkowy obiad. Gdy wróciła, zastała Romana zajętego rozmową z mężczyzną o wyglądzie intelektualisty, który zjawił się w Wierzchowicach pamiętnego dla niej dnia katastrofy pod starym wiązem. Na jej widok ukłonił się głęboko, przechylając nieco głowę na bok, co robiło wrażenie eks-arystokratycznej maniery. - Pozwól, że ci przedstawię naszego dawnego kolegę, Wacka Parzychę - Roman dokonał prezentacji. Zestawienie wytwornego pana w okularach w złotej oprawie z ojcem mającym na utrzymaniu żonę i pięcioro dzieci było tak zaskakujące, że niemal musiała ugryźć się w język, by nie powiedzieć, że zupełnie inaczej go sobie wyobrażała. Natomiast nie mogła powstrzymać się od zapytania, czy to on telefonował do Jerzego w dniu jego wyjazdu. 68

- Tak, chciałem dać mu pewien adres w Paryżu. - W Paryżu? Mąż przecież pojechał do Belgii. - Oczywiście, ale w krajach Beneluxu kontakty z sąsiadami nie przedstawiają problemu. Katarzyna spojrzała na niego uważnie. Jedyny żywiciel licznej rodziny, wypoczywający w komfortowych Wierzchowicach, który gotów był obarczyć Jerzego podróżą z Belgii do Paryża jako drobnostką, zaczynał ją irytować. - Miał pan kłopot z szukaniem kogoś innego, kto by wykonał to polecenie? - Mogła być mowa tylko o propozycji, łaskawa pani - słowom tym towarzyszyło boczne skłonienie głowy; jednocześnie oczy zza szkieł wytrzymywały z wyzwaniem spojrzenie Katarzyny. - Sam tam jadę za parę dni. Czekam właśnie na wizę - ostatnie zdanie skierowane było do Romana. - Na długo jedziesz? - Jak się da - padła wymijająca odpowiedź. - Miglanc - określiła go krótko Katarzyna, gdy Parzycha odszedł - a ty w Warszawie mówiłeś o nim jako o biednym ojcu licznej rodziny. - Mówiłem tylko, że ma pięcioro dzieci i nie pracującą żonę, co jest prawdą. I mówiłem też, że robi wrażenie obrotnego. Ale w przypadku ojca pięciorga dzieci kobiety operują stereotypami, muszą wyobrażać go sobie jako zahukanego biedaka. Roześmiała się. - Masz rację. Ale mimo wszystko ojciec pięciorga dzieci nie powinien tak wyglądać. - Powinien być małym, wyniszczonym człowieczkiem w spodniach wypchanych na kolanach, którego czepia się drobna dziatwa z okrzykami: tatusiu, jeść! - Kiedy go tutaj zobaczyłam, zrobił na mnie wrażenie typowego intelektualisty. - Na pewno jest bystry, ale ambicji naukowych nie okazywał nawet na początku studiów. Znam natomiast pisarza o twarzy gamonia, zaś mój mistrz, profesor światowej sławy, ma aparycję urzędnika na poczcie w małym miasteczku. Parzycha jako pracownik Desy jest na pewno dobrym fachowcem. - W każdym razie zadowolona jestem, że nie zastał już wtedy Jerzego w domu. - Kiedy Jerzy wraca? - Mniej więcej za miesiąc, wyjechał na sześciotygodniowy letni kurs wykładów. Przeszli nad staw. Na przystani zastali grupkę młodych ludzi w pewexowskich i ciuchowych wdziankach oraz brodatego okularnika. Dopiero po chwili zobaczyła stojącego pana z laską. Młodzi machali rękami w kierunku podpływającej lodzi, w której siedziała dziewczyna w dżinsach, tym razem tylko w towarzystwie chłopaka z wąsami a la Gadocha, długowłosego blondyna nie było. 69

- Piękny staw - stwierdził Roman - dobrze, że możesz korzystać z kajaków i łodzi. - Kiedy tak się składa, że nie korzystam. - Dlaczego? - Są stale zajęte, trzeba czekać na przystani, aż ktoś wysiądzie. Wiesz, jak Klara nie znosi wody, łapy w kałuży nie zamoczy, z nią nie ma mowy, musiałabym ją na dłuższy czas zostawiać w pokoju, szkoda mi psa. - Czy od świtu jest tylu chętnych? - Nie, emerytowany ogrodnik, który zajmuje się przystanią, dopiero po śniadaniu wydaje kluczyki. - Cóż prostszego, jak wziąć kluczyki wieczorem i raniutko do śniadania popływać, o ile wiem, nigdy nie wyprowadzałaś Klary zbyt wcześnie. - Masz rację, to jest pomysł, dziś wieczorem poproszę Turenia. - Zatelefonuję i zapytam, jak ci się pływało... Łódka z dziewczyną i jej towarzyszem przybiła do przystani witana okrzykami. - Wracamy po Klarę i przejdziemy się po parku - zdecydowała Katarzyna. - Czy na okres urlopu nie możesz oddawać Klary gdzieś na przechowanie? - Nie przyszło mi to nawet do głowy, jej też potrzebne są wakacje, z nikim zresztą bym jej nie zostawiła... - Czy nie przesadzasz trochę? Zdarzają się przecież różne okoliczności, a gdybyś tutaj na przykład... zachorowała? - Nie ma obawy, czuję się świetnie. W jednym tylko wypadku ktoś musiałby się nią zaopiekować, przynajmniej do powrotu Jerzego, i myślę, że to byłbyś ty - gdybym nagle umarła. Roman schylił się i zerwał trawkę. - Daj spokój... - mruknął. - Dobrze, postaram się, żeby ewentualność opieki nad Klarą cię ominęła. Przy obiedzie niemal przy wszystkich stolikach było tłoczno. Romankiewiczowie wraz z towarzyszącą im od wczoraj panią przyszli nieco spóźnieni. Ku zdziwieniu Katarzyny Roman ukłonił się im. - Znasz Romankiewiczów czy ich towarzyszkę? - Całą trójkę. Chciała zapytać, czy znajomość była wspólna z Jerzym, ale machał już ręką do kogoś, kto siedział w dalszej części jadalni za plecami Katarzyny. - Znasz tu więcej ludzi niż ja... - Prowadzę dość ruchliwy tryb życia, o znajomości wtedy nietrudno...

70

Niedługo po obiedzie Roman wyjechał i po raz pierwszy Katarzyna poczuła się trochę osamotniona. Dopiero późnym popołudniem goście zaczęli się rozjeżdżać. Przed kolacją poszła do Turenia na przystań. Do jej prośby odniósł się podejrzliwie. Powiedział, że jest odpowiedzialny za sprzęt, kluczyki przez noc można „zapodziać”, a goście mogą korzystać z łódki i kajaka od śniadania do kolacji i że byli już tacy, co chcieli urządzać nocne przejażdżki, ale dyrekcja nie pozwoliła. Dopiero gdy zapewniła go solennie, że panicznie boi się ciemności i nie ma najmniejszego zamiaru pływać nocą, a chce do tego celu wykorzystać wczesny ranek, po dłuższym molestowaniu dał jej wreszcie kluczyk do łódki. - Do kajaka nie dam, bo to wywrotne, a rankiem na stawie nikogo nie ma. Bez gości jadalnia ze stałymi wczasowiczami wydała się Katarzynie niemal pusta. Po kolacji większość osób przeszła do pokojów parterowych. Po dniu pełnym ruchu i rozgwaru, kiedy każdy zajęty był swymi gośćmi, znów nawiązywano codzienne kontakty, łączono się w grupki, rozmawiano. Romankiewiczowa, która od sobotniego popołudnia nie zwracała na Katarzynę najmniejszej uwagi, teraz zatrzymała ją przy wyjściu z jadalni, namawiając, aby przyszła na pogawędkę do pokoju kominkowego, a potem obejrzała z nimi telewizję. Wymówiła się planowaną ranną wycieczką, z powodu której musi wcześnie iść spać. Niedługo potem wywołano ją z „A” do telefonu. Dzwonił Roman z pytaniem, czy nie zapomniała poprosić przystaniowego o kluczyk; odpowiedziała, że kluczyk do łodzi już ma, choć dostała go od Turenia z wielkim trudem, podejrzewał, że chce sobie urządzić nocną pływającą randkę, nim wreszcie uwierzył, że chodzi o samotną ranną przejażdżkę. Po godzinie dwudziestej trzeciej obudziło ją pukanie do drzwi. Narzuciła szlafrok i nie otwierając spytała: - Kto tam? - Bokatowa. Zaskoczona otworzyła drzwi. Piękna Diana również była w szlafroku, jeśli tak nazwać można jedwabno-koronkowy peniuar. - Mam do pani prośbę - szepnęła składając ręce jak do modlitwy. Katarzyna coraz bardziej zdziwiona poprosiła ją, żeby usiadła. Piękna Diana osunęła się na fotel. - Błagam, niech mi pani nie odmawia - przechyliła się ku Katarzynie, wpatrując się w nią swymi pięknymi oczami. - Nie odmówi mi pani? - Kiedy nie wiem jeszcze, o co chodzi? - Planuje pani wczesnym rankiem przejażdżkę po stawie, prawda? Katarzyna potaknęła.

71

- Wiem, że Tureń dał pani kluczyki do łodzi. Przyszłam prosić, żeby mi pani tę jutrzejszą przejażdżkę odstąpiła... Bardzo panią o to proszę... - W tej chwili robiła wrażenie nie pewnej swej urody kobiety, ale małej proszącej dziewczynki. Katarzyna postanowiła się bronić. - Przykro mi pani odmówić, ale to dla mnie jedyna możliwość skorzystania z łódki. Z wielkim trudem dostałam kluczyk. Do Pięknej Diany wyjaśnienie jakby nie dotarło. - Tureń na pewno jutro wieczorem także da pani kluczyk. Dla pani to będzie różnica tylko jednego dnia... a dla mnie... to ma takie znaczenie. Jak mam panią prosić? - znów złożyła błagalnie ręce. Katarzynę ogarnęła złość, wiedziała już, że nie potrafi jej odmówić. Do obrony pozostawały jeszcze zastrzeżenia Turenia. - Dałam słowo Tureniowi, że nie będę korzystała z łodzi nocą. - Przysięgam, że nie chodzi mi o nocną wycieczkę. Pojadę raniutko sama. Takiego wyznania się nie spodziewała. I chociaż nie pasowało ono do obrazu Bokatowej, uwierzyła jej, pewna była, że piękna Diana jej nie okłamuje. Oczy tamtej ciągle wpatrywały się błagalnie w Katarzynę. Jedynym sposobem uwolnienia się od tego spojrzenia było oddanie kluczyka. Podniosła się, wyjęła go z torebki i szorstkim ruchem, bez słowa, podała Bokatowej. - Och, dziękuję pani bardzo, wiedziałam, że mi pani nie odmówi. Nie było już proszących oczu małej dziewczynki, naprzeciw Katarzyny znów stała piękna kobieta, świadoma swego uroku, któremu nikt nie potrafi się oprzeć. - Oddam pani kluczyk przy śniadaniu... Przy drzwiach odwróciła się i zatrzepotała ręką: - Pa!... - i znikła. To pożegnalne „pa!” zirytowało Katarzynę najbardziej. Położyła się z powrotem, ale senność minęła jej zupełnie. Zasnęła, kiedy niebo zaczynało szarzeć.

Gdy w poniedziałek mocno spóźniona weszła do jadalni, zrobiło się ogólne poruszenie. W jednej chwili otoczyło ją grono osób z panią Pamelową na czele, wszyscy wykrzykiwali jednocześnie: - To cudowne! Chwała Bogu! Jak to się stało?! Oszołomiona powiedziała, że nie wie, o co chodzi. Wtedy pani Pamelowa wyjaśniła, że przed kilkoma minutami przybiegł do niej przerażony Tureń z wiadomością, że na stawie zobaczył wywróconą dnem do góry łódź, do której dał wczoraj kluczyk jakiejś pani na jej usilne prośby. Z tego, co mówił, nie mogła zorientować się, o którą z wczasowiczek chodzi, przybiegła więc do jadalni, aby skonfrontować te wieści i tu dowiedziała się, że tą osobą była Katarzyna. Poinformowała ją o

72

tym pani Romankiewiczowa! i potwierdziło kilka osób, które słyszały, jak Katarzyna mówiła komuś przez telefon, że dostała od Turenia kluczyki i wybiera się na ranną przejażdżkę. Katarzynie huczało w głowie; wraz ze słowami pani Pamelowej ogarniało ją uczucie, że zapada w koszmarny sen. - Późnym wieczorem wzięła ode mnie kluczyk pani Bokatowa - wykrztusiła wreszcie. Na moment zapanowała cisza. Wszystkie głowy zwróciły się w stronę pustego stolika Bokatowej. - Biegnę telefonować na milicję - zawołała wybiegając Pamelowa. Powstało zamieszanie. Po chwili zjawił się dyrektor Szczytowski. Katarzyna opowiedziała mu o niespodziewanej nocnej wizycie Bokatowej i jej prośbach o odstąpienie kluczyka do łodzi. - Czy miała pani wrażenie, że chce się wybrać na nocną przejażdżkę? - Nie, na pewno nie, zapewniała, że wypłynie raniutko sama, według mnie mówiła prawdę. Potwierdziły to oględziny apartamentu „B” zajmowanego przez piękną Dianę. Na rozesłanym tapczanie, noszącym ślady przespanej nocy, leżała piżama i peniuar. Wszyscy też poza nią byli na śniadaniu, wyglądało więc na to, że rano wypłynęła samotnie. Mimo pięknej pogody, większość wczasowiczów nie opuszczała pałacu lub ulokowała się na pobliskich ławkach, oczekując przybycia MO. W półtorej godziny po zawiadomieniu przyjechał radiowóz holujący przyczepę z motorówką. Kiedy zobaczono ekipę techniczną, co niektórzy ciekawscy pośpieszyli w kierunku stawu, zaraz jednak wrócili; okazało się, że wstęp do części parku okalającej staw został na czas trwania prac milicji zamknięty dla osób postronnych. Zgromadzeni na tyłach pałacu wsłuchiwali się w dochodzący od stawu nierówny, przerywany warkot motorówki. Nikt nie kwapił się do głośnej rozmowy, półgłosem wymieniano pojedyncze zdania. Czasem, kiedy głos motoru cichł na dłużej, pełną napięcia ciszę załamywał dramatyczny szept: - Znaleźli! - Ale kiedy znowu rozlegał się charakterystyczny odgłos silnika, potrząsano przecząco głowami, wiadomo już było, że poszukiwania trwają nadal. Nikt nie zauważył przyjazdu milicyjnego fiata Komendy Wojewódzkiej, który zatrzymał się przed budynkiem administracyjnym. Katarzyna od chwili wiadomości o wypadku była jakby w stanie półogłuszenia, koszmarny sen trwał ciągle i nie było sposobu, aby się z niego obudzić. Kiedy do „A” przyszła pani Pamelowa z wiadomością, że przybyli dwaj oficerowie milicji, są właśnie w gabinecie dyrektora i niedługo będą chcieli z nią porozmawiać, przejęła się zmizerowanym wyglądem Katarzyny. - Wygląda pani jak własny cień, tak nie można. Kieliszek koniaku postawi panią na nogi - i energicznym ruchem zagarnęła Katarzynę, która potulnie pozwoliła się zaprowadzić do jadalni i równie potulnie wypiła szczodrze nalany pękały kieliszek. 73

- Jeszcze kawa - zadecydowała pani Pamelowa. - Już zaczyna pani wyglądać podobnie do ludzi - stwierdziła, gdy Katarzyna posłusznie piła kawę - jak przyszłam, była pani koloru ściany, jakby miała za chwilę zemdleć. Zgodnie z przewidywaniami po koniaku i kawie Katarzyna poczuła się o wiele lepiej, nieznośny szum w uszach ustał. Jednego wszakże nie przewidziała dobra pani Pamelowa. Kiedy wezwano Katarzynę do gabinetu dyrektora, oddanego teraz do dyspozycji milicji, już przy wymienianiu personaliów do czułego organu powonienia oficera prowadzącego śledztwo dotarła woń nieszczęsnego alkoholu i niejako automatycznie zdwoiła się jego zawodowa czujność. Na wstępie zaznaczył, żeby odpowiadała zwięźle, ścisłe, wyłącznie na postawione pytania. - Dlaczego wieczorem prosiła pani przystaniowego Turenia o klucz do łodzi? - Chciałam rano popływać łódką. - Dlaczego nie wzięła pani od niego klucza rano? - Bo przystań jest czynna dopiero po śniadaniu. - Dlaczego chciała pani korzystać z łodzi przed otwarciem przystani? - Bo w normalnych godzinach nie mogę z niej korzystać. - Co pani nazywa normalnymi godzinami? - Od śniadania do kolacji, kiedy przystań jest czynna. - Co stało na przeszkodzie, żeby korzystała pani z łodzi w tych godzinach? - Mam psa, który nie lubi wody. - Spojrzenie, jakim obrzucił ją oficer, uprzytomniło Katarzynie, że popełniła błąd. Czuła też, że powinna mu to jakoś wytłumaczyć, ale nie miała siły. - Dlaczego oddała pani kluczyk do łodzi Krystynie Bokat? - Bo mnie o to prosiła. - Przed chwilą powiedziała pani, że wzięła wieczorem od przystaniowego kluczyk, gdyż chciała rano popływać łodzią. - Tak. - A jednak oddała pani kluczyk Krystynie Bokat? Potrząsnęła potakująco głową. - Proszę odpowiadać wyraźnie. - Tak. - Tylko dlatego, że panią o to prosiła, czy też były jakieś inne powody? - Nie, tylko dlatego, że mnie o to prosiła. - Więc, chociaż sama pani miała ochotę na ranne pływanie, oddała jej chętnie kluczyk. - Nie, niechętnie, ale oddałam. - Musiał więc być powód, dla którego pani to zrobiła. 74

- Bo nie umiałam odmówić, powiedziała, że jej bardzo na tym zależy, bardzo prosiła. - Czy pani zawsze ulega, gdy ktoś panią o coś prosi? - Przeważnie - odpowiedziała odruchowo i znów zdała sobie sprawę, że wyszło to idiotycznie. Przez dłuższą chwilę oficer w milczeniu obserwował Katarzynę. Ściśle określony zakres pytań połączony z chłodnym, uważnie taksującym spojrzeniem nasunęły Katarzynie skojarzenie z badaniem preparatu pod szkłem mikroskopu. - Pani dobrze znała Krystynę Bokat? - Nie, prawie wcale. - Gdzie ją pani poznała? - Tutaj. - Nie spotkała jej pani nigdzie przedtem? - Nie. - Według pani, dlaczego Krystyna Bokat wzięła od pani kluczyk? - Powiedziała, że jej bardzo zależy na tej przejażdżce. - Mogła przecież, tak jak pani, poprosić przystaniowego o klucz? - Może prosiła, ale kluczyk był już u mnie, nie wiem. - Tureń zeznał, że nie zwracała się do niego. - To znaczy, że go nie prosiła... - Prosiła więc tylko panią... - Cóż ja mogę na to poradzić! - wykrzyknęła niemal. - Nie skończyłem pytania. Czy fakt, że prosiła o kluczyk wyłącznie panią, nie wydaje się pani zastanawiający? Katarzyna przez dłuższą chwilę nie odpowiedziała. - Nie przyszło mi to dotychczas do głowy, nie wiem - powiedziała w końcu bezradnie. Oficer milczał wyczekująco. - Może chęć rannego popływania nasunęła, spowodowała wiadomość, że to ja w tym celu dostałam kluczyk od Turenia - odpowiedziała bez przekonania. - A więc tłumaczy to pani nagłym kaprysem? - Nie! Nie wiem, naprawdę nie wiem! - Uprzednio zeznała pani, że Krystyna Bokat bardzo prosiła panią o odstąpienie jej kluczyka do łodzi. Określiłaby to pani jako usilne naleganie? - Tak. - W jakiej formie? 75

- Powiedziała, że na pewno Tureń się zgodzi dać mi jeszcze kluczyk nazajutrz, że dla mnie będzie to tylko różnica jednego dnia, a dla niej to ma takie znaczenie. - Czy według pani, osoba kierująca się nagłym kaprysem mogłaby w ten sposób nalegać? - Nie! - odpowiedziała szybko i wydało jej się, że w tym momencie spojrzenie oficera straciło nieco ze swej badawczej nieufności. - Ale dlaczego zwróciła się do mnie, pomijając Turenia, nie jestem w stanie zrozumieć - dodała. - Prosiłem odpowiadać wyłącznie na pytania - powiedział oficer, ale ton tej uwagi zabrzmiał prawie łagodnie. - Była pani wczoraj ostatnią osobą, która rozmawiała z Krystyną Bokat? - Przypuszczam, że tak. Przyszła do mnie po dwudziestej trzeciej, była już w negliżu, w szlafroku - poprawiła. - Dlaczego spóźniła się pani na śniadanie? - Zaspałam, wizyta pani Bokatowej wybiła mnie ze snu, długo nie mogłam zasnąć. - Na razie wystarczy, dziękuję. Odetchnęła z ulgą w sposób widoczny, co nie uszło uwadze oficera. Zamknął leżący przed nim notatnik i dopiero teraz Katarzyna zdała sobie sprawę, że w czasie przesłuchania nie zanotował w nim jednego słowa. Wyciągnął na pożegnanie rękę i ku jej zdumieniu uśmiechnął się. - Drugi kieliszek czegoś mocniejszego nie zaszkodzi - usłyszała już przy drzwiach. Odwróciła się i zobaczyła go wyjmującego z otwartej szuflady kasetę magnetofonu. Po przesłuchaniu Turenia i Katarzyny kapitan Ziarnicki odbył jeszcze rozmowy z panią Pamelową, pokojówką sprzątającą apartament „B” i stróżem nocnym. Według zeznań tego ostatniego, w ciągu nocy obchodził wielokrotnie pałac, jak ma to przykazane przez pana dyrektora, i nie zauważył nic podejrzanego. Około północy wszystkie okna pałacowe były już ciemne. Od wschodu słońca siedział już „cięgiem” na ławce przy bramie, tak jak zwykle; brama jest przy drodze prowadzącej do szosy i za dnia trzeba tu uważać. Nikomu ani w nocy, ani po wschodzie słońca bramy nie otwierał aż do godziny siódmej trzydzieści, kiedy przychodzą pracownice kuchenne i kierowca, który rano jeździ do miasteczka po pieczywo. W czasie kiedy kapitan Ziarnicki prowadził przesłuchania, wyłowiono ciało Bokatowej. Znaleziono je niedaleko wyspy, zagłębione w grząskim mule dna. Oględziny łódki nie pozostawiły wątpliwości co do przyczyny wypadku: dość duże przecięcie w tylnej części dna musiało spowodować przedostanie się wody do wnętrza. Jej szybki nabór od strony rufy przyczynił się najprawdopodobniej do przechyłu łodzi. Denatka, siedząca przodem do dziobu, mogła nie zauważyć przecieku wody prawie do momentu, aż jej poziom nie sięgnął ławki grodzącej łódź. Prawdopodobnie 76

też, gdy zorientowała się w sytuacji, jak człowiek nagle przestraszony, zareagowała gwałtowną zmianą pozycji. To wystarczyło, by nierównomiernie obciążona łódka przewróciła się. Może też próbowała się z niej wydostać przytrzymując się burty i spowodowała wywrotkę łodzi, która nakryła ją, uniemożliwiając wypłynięcie. Dokładniejsze zrekonstruowanie przebiegu wypadku mogło nastąpić dopiero po przeprowadzeniu sekcji zwłok i ustaleniu przyczyn uszkodzenia łodzi. To ostatnie porucznikowi Gruli, dowodzącemu ekipą techniczną, nie nastręczyło trudności. Przebicie dna miało kształt podłużnej nieregularnej dziury długości ośmiu centymetrów, o brzegach nierównych, postrzępionych. Faktura powierzchni przecięcia i układ drzazg nie pozostawiały wątpliwości, że przebicie nastąpiło od dołu. Pozostało do ustalenia, w jakich okolicznościach i na skutek czego nastąpiło. Indagowany Tureń zeznał, że nie tylko w sądzie, ale i w kościele przysiąc może, że wieczorem, gdy cumował łódkę, nie było w niej żadnego przecieku, a przed sezonem sam ją nawet smołował. Pytanie Turenia na okoliczność przecieku było zresztą tylko zwykłą formalnością. Gdyby przeciek już był, nim denatka wsiadła do łódki, na podstawie wielkości dziury i wynikającej stąd szybkości napełniania się łódki wodą, nie mogłaby tego nie zauważyć. Przebicie dna musiało nastąpić później. Jako pierwszą ewentualność porucznik Grula uznał, że można teoretycznie wziąć pod uwagę moment wejścia do łódki, zakładając, że nie wchodziła z pomostu, a podciągnęła ją do brzegu, co byłoby zresztą niepotrzebnym utrudnieniem. Przebicie musiał spowodować przedmiot nie tylko ostry, ale odpowiednio twardy. Jaki tego rodzaju przedmiot mógł znajdować się przy brzegu w najbliższym otoczeniu pomostu? Mimo zapewnień Turenia, że nic takiego być tu nie może, gdyż niejednokrotnie wyciągał kajaki i łódkę na brzeg, nie tylko po sezonie, ale nawet w lecie, kiedy zapowiadały się dłuższe deszcze, porucznik zlecił spenetrować dokładnie brzegi koło przystani. Bez rezultatu. Zresztą katastrofa miałaby wtedy miejsce w pobliżu pomostu. Wynikało z tego, że Krystyna Bokat po wypłynięciu z przystani i odbyciu dłuższej lub krótszej przejażdżki przybiła do któregoś z brzegów. Sądząc z położenia łódki, równie dobrze mógł być to brzeg wyspy, jak i inny. Może zmęczyło ją wiosłowanie, choć w takim wypadku mogła spokojnie złożyć wiosła i odpocząć, a może - i to porucznikowi Gruli wydało się najprawdopodobniejsze zmusiła ją do tego konieczność „pójścia w krzaczki”, a nie chciała jeszcze wracać do pałacu. Podpłynęła więc do brzegu, gdzie podciągnęła łódkę tak, aby zastąpiło to cumowanie. Wówczas, jak i przy późniejszym spychaniu na wodę, łódka szorowała częściowo po ziemi brzegu, częściowo po dnie przybrzeżnym. Wystarczyło, by natrafiła w ziemi czy mule na kawałek starej motyki, szpadla czy na ostry kant jakiegoś nieruchomego kamienia - by namoknięte drewno używanej dziesięć lat łodzi zostało przedziurawione. 77

Skoro więc przyczyną śmierci Krystyny Bokat był ewidentny wypadek, żmudne przeszukiwanie centymetr po centymetrze brzegów wyspy, stawu i przybrzeżnego dna, w poszukiwaniu przedmiotu, który mógł spowodować uszkodzenie łódki - wydało się porucznikowi Gruli z punktu widzenia śledztwa na okoliczność śmierci Bokatowej czynnością zgoła zbędną. Tym bardziej, że grząskie, muliste dno stawu nie gwarantowało pomyślnego rezultatu takich poszukiwań. Po zreferowaniu wyników pracy ekipy technicznej, porucznik przedstawił tę opinię kapitanowi Ziarnickiemu. Kapitan przytaknął. - Pokrywa się to z wynikiem moich przesłuchań. Choć na początku jedna okoliczność sugerowała podejrzenie poza nieszczęśliwym wypadkiem: - i Ziarnicki poinformował porucznika o poprzedzających wypadek okolicznościach. - Ale Santecka jest w porządku. Gdyby maczała w tym palce, trzymałaby się wersji nagłego kaprysu Krystyny Bokat, a scenę nalegań o kluczyk tłumaczyłaby zdolnościami aktorskimi denatki. Potwierdzają to i wasze wyniki badań, że łódź została przebita od spodu. Żeby to mogła zrobić Santecka, musiałaby mieć nie tylko ekwipunek i umiejętności płetwonurka, ale i odpowiednie narzędzia. - A jak pan kapitan tłumaczy przyczynę, dla której denatka zabrała Santeckiej łódkę? Ziarnicki wzruszył ramionami. - Może miała z kimś randkę nad brzegiem stawu i nie chciała, żeby Santecka ją nakryła... - Skoro wiedziała, że tamta ma rano wypłynąć, mogła zawiadomić swego partnera, że z randki nici. - O ile partner nie spędza tu wczasów z własną żoną, a może żal się jej zrobiło randki. A poza tym, i osobiście przychylam się do tego, mógł to być naprawdę kaprys. - Jak to? Przecież wyjaśnienie zabrania łódki kaprysem denatki według pana kapitana obciążyłoby Santecką? Ziarnicki roześmiał się. - Oczywiście. Bo żeby to naprawdę przypuszczać, trzeba być takim starym wygą jak ja. Jak się tyle lat żyje z wykrywania przestępstw, różne możliwości psychiki ludzkiej są oczywiste. Z rozmów z administratorką i pokojówką, jak i plotek towarzyszących ostatniemu małżeństwu Bokata, zaryzykowałbym określenie denatki jako osoby pewnej siebie, sprytniutkiej, lecz labilnej emocjonalnie, ze skłonnością do histerii; wielka uroda ułatwia rozluźnienie hamulców. Ale czy powodem wypłynięcia był kaprys, czy randka, przy wypadku nie ma znaczenia - kapitan Ziarnicki wstał. - Kończymy robotę. Powinna już być karetka do przewiezienia ciała. Przed dziesięcioma minutami dano mi znać, że Bokata uchwycili wreszcie telefonicznie w wytwórni filmowej w Łodzi. Niedługo powinien być w Warszawie, nie było sensu ściągać go teraz tutaj.

78

Przyjazd karetki zebrał przed pałacem niemal wszystkich wczasowiczów. W milczeniu żegnano wzrokiem leżący na noszach szczelnie okryty obły kształt, który wczoraj jeszcze był piękną Krystyną Bokatową. Atmosfera sensacji, jaka wytworzyła się na wieść o wypadku i utrzymywała jeszcze w czasie poszukiwań ciała, ulotniła się zupełnie, ustępując miejsca dominującej powadze wobec majestatu śmierci. Gdy karetka i wozy milicyjne zniknęły za bramą, również w milczeniu zaczęto się rozchodzić. Do stojącej jeszcze w zamyśleniu Katarzyny przytulił się niespodziewanie Marek. - Mama kazała mi zostać w pokoju, ale uciekłem. To było straszne z tymi noszami, dlaczego przykryli prześcieradłem? - Trzeba było posłuchać mamy i nie przychodzić tutaj. - Pewnie powinienem, bo to było straszne... A panią Bokatową dwa razy widziałem z jednym panem, raz się kłócili, a raz całowali... - Co ty pleciesz! - Wtedy, jak zabrałem dla was z kuchni te surowe befsztyki, to musiałem potem schować się w magazynku, żeby mnie kucharka nie zobaczyła. Tam jest okienko z siatką, przez które łatwo wyjść, z alejki nie widać, bo zasłaniają krzaki. Jak wyszedłem, to musiałem przeczekać, bo oni stali i kłócili się... - Bardzo brzydko, że podsłuchiwałeś. - Wcale nie chciałem, nie mogłem wyjść przez te befsztyki. - Ale drugi raz nie musiałeś. - Musiałem. Mama położyła się po obiedzie, a ja miałem się bawić przed pałacem sam, bo Jola z rodzicami już wyjechała. Było nudno i pobiegłem trochę dalej w stronę dzikiego parku, przy tej alei na prawo jest taka masa krzaków i drzewa, widziała je pani? - Widziałam. - I była tam pani? - W krzakach? Po co? - Bo te krzaki są tylko naokoło, w środku jest wbity w ziemię stolik i dwie ławeczki, ale tam nikt nie chodzi, bo ciemno i wilgotno i trzeba przedzierać się przez krzaki. I ja w tych krzakach urządziłem sobie kryjówkę, z której widziałem i alejkę, i stolik z ławkami; jakbym siedział na ławce, to bym nie widział alejki, bo krzaki zasłaniają. I siedziałem na czatach, pani wie, co to są czaty? - Wiem.

79

- Okropnie długo nikt nie przechodził, tutaj po obiedzie wszyscy śpią. I już znów zaczynało mi się nudzić, aż tu ktoś z drugiej strony zaczął się przedzierać do środka, to był ten pan od kłótni. Katarzyna przez sekundę miała ochotę spytać się, kto to był, ale zaraz zawstydziła się tej myśli. - Trzeba było wtedy wyjść z kryjówki. - Jak się jest na czatach, to nie można. A zaraz potem alejką przeszła pani Bokatowa, ale nie weszła w krzaki, tylko poszła dalej, a potem przyszła z tej samej strony co on, musiała obejść naokoło. Od razu zauważyła, że ławki wilgotne, i powiedziała, że nie usiądzie, ale on ją posadził na kolanach i zaczęli się całować, tak długo, że aż mi noga ścierpła. Bałem się, że mama już wstała i zacznie mnie szukać, i będzie awantura. Wreszcie pani Bokatowa spojrzała na zegarek, coś tam mu mówiła do ucha, wstała i poszła. Ten pan jak na złość jeszcze trochę siedział, jak sobie poszedł, to nie mogłem na tej ścierpniętej nodze stanąć. Na szczęście mama jeszcze nie zaczęła mnie szukać i nie miałem awantury. - Ale teraz na pewno się o ciebie niepokoi, więc wracaj!

Nazajutrz po wizycie w Aninie kapitan Kotowicz zatelefonował rano do sekretariatu zawiadamiając Irenkę, że w Komendzie zjawi się prawdopodobnie koło południa i żeby, o ile jej się uda, zamówiła na trzynastą Jankowskiego. Wspaniała pogoda utrzymywała się. Mimo rannej godziny słońce przygrzewało już mocno, gdy kapitan, ubrany w cywilny letni garnitur, minąwszy Dom Partii, skręcał w stronę Muzeum Narodowego. Zatrzymał się przy pierwszej bramie, prowadzącej do wejścia dla pracowników; zwykle idąc do muzeum mijał ją nie zauważoną. Sprawdził raz jeszcze godzinę, dochodziła dziewiąta. O tej porze nawet pracownicy kultury powinni już być przy pracy. W przedsionku wyjaśnił pełniącej funkcje cerbera woźnej, iż chciałby się widzieć z kustoszem działu sztuki zdobniczej. Okazało się, że kustosz doktor Bączek jest na urlopie. -W takim razie chciałbym się zobaczyć z jakimś pracownikiem tego działu. Spojrzała na niego podejrzliwie. - W jakiej sprawie? - Chodzi mi o pewne informacje. - Dowód osobisty proszę. Położył przed nią służbową legitymację. - Sprawa, która mnie tu sprowadza, nie ma nic wspólnego z muzeum - wyjaśnił. Spojrzała na niego prawie z żalem. - Drugie piętro, prosto. Idąc po szerokich schodach zerkał na obrazy zdobiące ściany klatki schodowej. Schody kończyły się hallem, gdzie na stylowej kanapce grupka pań w nieokreślonym wieku, paląc papierosy, 80

pogrążona była w ożywionej rozmowie. Zawahał się na moment, nim pchnął dwuskrzydłowe drewniane drzwi. Za nimi na prawo i lewo ciągnął się szeroki korytarz, zagracony obrazami opartymi o ściany. Zdezorientowany, na chybił, trafił, ruszył w lewo i niespodziewanie znalazł się w dużym, dziwnym pomieszczeniu, pełnym wolno stojących półek, zapełnionych najróżnorodniejszymi przedmiotami ze szkła i porcelany. Po chwili zza półek wyłoniły się dwie panie ubrane w burogranatowe fartuchy. Wyjaśnił im cel swego przybycia. Wysłuchały go z zainteresowaniem, po czym oświadczyły, że gotowe są mu udzielić wszelkich informacji w zakresie szkła i porcelany zabytkowej, natomiast złotnictwo, czym wydawały się bardzo zmartwione, nie jest ich specjalizacją; po wyrażeniu żalu z powodu nieobecności doktora Bączka doszły do wniosku, że z pomocą pani Isi z biblioteki mógłby uzyskać interesujące go informacje. Po czym nieco oszołomionego kapitana zaprowadziły do muzealnej biblioteki i oddały w ręce bibliotekarki. Pani Isia, mimo mocno siwiejących włosów i zmarszczek, miała w swym wyglądzie, podobnie jak panie z pracowni sztuk zdobniczych, coś, co przypominało nagle postarzałą młodą panienkę. - Jaki okres w złotnictwie pana interesuje? Pospieszył wyjaśnić, że nie zastał kustosza, od którego spodziewał się otrzymać trochę informacji, i że jest w zakresie sztuki złotniczej laikiem. Młoda starsza pani bardzo szybko wyraz zaskoczenia zastąpiła kolejnym uśmiechem, przepraszającym za jej uprzednie nietaktowne zapytanie. Po czym na chwilę zafrasowała się, nim znów z rozjaśnioną twarzą pofrunęła w kierunku półek, by po kilku minutach położyć przed kapitanem stos książek i jedną broszurę w kartonowej oprawie. - Radzę zacząć od ilustracji, najlepiej metodą porównań można zobaczyć różnice stylistyczne form i motywów. Kotowicz odruchowo wziął do ręki broszurkę, przerzucił kilka stron, z zainteresowaniem oglądając rysunki. - Technika i technologia w dawnym złotnictwie, odbitka na kserografie do użytku bibliotek, wypełniła dotkliwą lukę z zakresu znajomości pracy i narzędzi złotników... - Czy mógłbym to wypożyczyć? Tak się składa, że mam w tej chwili bardzo niewiele czasu... Znów wyraz zaskoczenia ustąpił miejsca uprzejmemu uśmiechowi. - Wychodzi pan ze słusznego założenia, ze materiał i narzędzie warunkują kształt dzieła... Zasadniczo książki wypożyczamy tylko pracownikom muzeum, ale panu jako znajomemu doktora Bączka nie mogę odmówić, będzie pan tylko musiał wypełnić rewers. Doktor Bączek pierwszego wyjechał na urlop. - Wydawało mi się, że wyjeżdża dopiero piętnastego - skłamał w mgnieniu oka Kotowicz.

81

Nie było jeszcze dziesiątej, kiedy wychodził z Muzeum. Wizyta ta spowodowana była pewnym zwyczajem kapitana Kotowicza. Rozpoczynając śledztwo w sprawie zabójstwa, niejako na marginesie swych urzędowych czynności, starał się zawsze w jakimś stopniu zaznajomić z zawodem denata. Wychodził z założenia, że uprawiany zawód nie tylko kształtuje psychikę człowieka, ale wpływa zarówno na jego sposób bycia, jak i na nawyki. Na tym tle relacje świadków, rodziny i sąsiadów nabierały innego ciężaru gatunkowego. Był to niejako jego prywatny sposób „poznania denata”, który miał mu ułatwić znalezienie „motywu ofiary”. Bo kapitan uważał, że tak jak istnieje zawsze motyw zbrodni, istnieje też negatyw tego pojęcia, motyw ofiary i często oba motywy są ze sobą ściśle związane. Dzięki temu podejściu w ciągu wieloletniej pracy Kotowicz zdążył zgromadzić sporo wiadomości z najróżnorodniejszych dziedzin, najzupełniej sobie obcych, którymi czasami zaskakiwał kolegów. W Komendzie poza majorem Osuchem nikt nie wiedział o metodzie „poznawania denata”. Osuch zresztą często z tej metody przyjaciela podkpiwał radząc, aby zdobyte wiadomości zużytkował w układaniu krzyżówek. Rzeczywiście nie zawsze okazywały się potrzebne do rozwiązania sprawy, dla której je gromadził. Zagłębienie się w nieznaną sobie domenę pełniło może raczej rolę rytuału, wytwarzającego specyficzny klimat, intensyfikujący zdolności dedukcyjne kapitana. Żałował teraz, że nie zastał kustosza, obiecywał sobie sporo po rozmowie z nim. Wyobrażał sobie, że starszy pan (kustoszami nie zostają młodziki), zamiłowany w swej dziedzinie (któż bowiem poświęcałby życie takim sprawom, jeśli nie byłyby jego pasją), chętnie wprowadzi go w świat przedmiotów ze złota, srebra i szlachetnych kamieni, że dowie się od niego wszystkiego, co jest dla tego zawodu najistotniejsze. Przecież tworzywo złotnika nie uległo zmianie, choć używane jest w innej skali i nadaje mu się inne formy; praca osiemnastowiecznego członka cechu i dwudziestowiecznego jubilera musi w swej istocie wyglądać podobnie. Pewien był, że jedno spotkanie z kustoszem dałoby mu więcej niż informacje, które może uzyskać w pracowni jubilerskiej. Nikt przecież nie uwierzy, że kapitana MO mogą naprawdę interesować arkana tego zawodu, jego pytania potraktowane by były jako zakamuflowane śledztwo. Pewnym pocieszeniem było wypożyczenie broszury, pokaże rysunki narzędzi Jankowskiemu. Może w czasie oględzin mieszkania Młotkiewicza przedmioty takie nie zwróciły jego uwagi, mógł je potraktować jak zwykłe rupiecie. Przyjmując nawet, że Młotkiewicz nie wykonywał po cichu w domu żadnych prywatnych robót, jak stwierdziła jego żona - to, czy likwidując swego czasu warsztat, pozbywałby się nawet narzędzi? Czy lekarz przechodzący na emeryturę wyrzuci słuchawkę? Na pewno nie, choć i bez tego przyrządu może w razie potrzeby, osłuchując uchem, zbadać chorego. Natomiast jubiler bez narzę82

dzi przestaje być jubilerem, pozbycie się ich to niemal rezygnacja z kwalifikacji i zawodu. Mógł przestać go uprawiać, jako kierownik sklepu związany był z nim tylko biernie, ale wydawało się kapitanowi nieprawdopodobne, aby były właściciel warsztatu odżegnywał się od dawnej praktyki tak ostentacyjnie. W tej kwestii nie udzieli mu wyjaśnień Młotkowiczowa, tak jak nie wyjawi prawdy o ich dochodach. Skąd mieli pieniądze? Ileż kosztuje chociażby takie urządzenie łazienki... Gdyby ją o to zapytał, odpowie, że z oszczędności; równie dobrze może oświadczyć, że wygrali w Toto-Lotka czy na loterii, można przecież grać na okaziciela, prawnie nie ma możliwości zahaczeń. Każdemu wolno mieć pieniądze pod warunkiem, że nie pochodzą z przestępstwa i nie ich właściciel musiałby to udowodnić, a ten, który by go o to oskarżał. Czy Młotkowicz miał nielegalne dochody ze sklepu? Kontrole w tej branży są bardzo skrupulatne, przez tyle lat cieszył się nienaganną opinią mimo zmian personalnych, które w tym czasie musiały następować zarówno w dyrekcji, jak i w aparacie kontroli. Ale gdyby nawet tak było, czy wówczas nie przechowywałby w domu całego zestawu narzędzi potrzebnych do wykonywania jubilerskich robót? W przypadku podejrzeń pełniłyby rolę alibi, że nie potrzebował kraść, bo dorabiał sobie w domu; lepiej być posądzonym i odpowiadać za nielegalne wykonywanie rzemiosła, niż za nadużycia na rzecz skarbu państwa. Rozważania kapitana przerwał ostry dźwięk milicyjnego gwizdka. Dopiero teraz zauważył, że wszedł na jezdnię przy czerwonym świetle. Speszony cofnął się, ale przedstawiciel służby drogowej już był przy nim. - Zakochał się obywatel czy co, że światła koło siebie nie widzi? Pana szczęście, że ci, co nadjeżdżali, zdążyli się zatrzymać. Przyda się mandacik na przestrogę. - Zamyśliłem się - przyznał ze skruchą Kotowicz i sięgnął po portfel. Ta skwapliwość poniesienia kary wywarła odwrotny skutek. Drogowiec machnął ręką. - Na przyszłość niech pan uważa. Zapaliło się zielone światło. W nadchodzącej z przeciwka fali przechodniów Kotowicz zobaczył Martę, jak zwykle elegancką, zadbaną. Zdążyła się już opalić - stwierdził i nagle zdał sobie sprawę, że po raz pierwszy od zerwania jej widok nie wywołał już żadnej emocji. Nie czuł nawet zażenowania, że musiała widzieć, jak wszedł na jezdnię, i scenę z milicjantem. Nic, jakby zobaczył zupełnie obcą osobę. Czy rzeczywiście była mu kiedykolwiek bliska? To, co na początku wydawało mu się zakochaniem, było tylko fascynacją jej urodą. Kiedy już przyzwyczaił się do tej urody, zaczęty się między nimi rozdźwięki. Ciągnęli to jeszcze niepotrzebnie długo, nim wreszcie doszli do wniosku, że dłużej nie ma sensu. Teraz przypadkowe spotkanie Marty, chociaż nie wywołało już żadnych uczuciowych reakcji, przywróciło wygasające już ostatnio pragnienie zapalenia papierosa. Jeżeli po miesiącu będzie mnie jeszcze też ciągnęło, wracam do palenia - postanowił. Pociecha, że może nie do końca życia 83

będzie pozbawiony tej przyjemności, złagodziła nieco głód nikotyny. Doszedłszy do ronda przy Marszałkowskiej, podziemnym przejściem wyszedł na przystanek. Po przyjściu do Komendy, nim zdążył Irenkę o to zapytać, zameldowała, że wiadomości od Barczaka i Lesińskiego nie było. Do przyjścia Jankowskiego starannie przewertował otrzymaną w muzealnej bibliotece „Technikę i technologię w dawnym złotnictwie”. Jankowski uważnie obejrzał tablice z rysunkami narzędzi. Po czym oświadczył, że ani „anki”, ani „babki”, ani „fajnkluby”, „bociana”, „cajzyna”, „sztychla”, „cycęgów”, „kuli”, „kledełka”, „drajla” i „gesztelki” nie widział. Owszem, w szufladzie kuchennego stolika były narzędzia, ale zwykłe: młotek, obcęgi, dłuta, klucze do otwierania konserw itp., jednym słowem takie, które znajdują się w każdym domu. Dopiero na końcu, gdy Kotowicz pokazał mu wizerunek stołu złotniczego, Jankowski zmarszczył brwi, przyglądając się ilustracji. - Chyba to to - powiedział po chwili - stało w kącie, ni to stolik, ni biurko, nieduże, ale i nie takie małe, z grubym blatem, otoczonym z trzech stron krawędziami, jak stolnica, z przodu półkoliste wycięcie. Tego wycięcia nie było na oko widać, bo na blacie położony był luzem drugi cienki ze sklejki, bez wycięcia, zabejcowany na ciemno, jak i te wystające krawędzie i nogi; na tym serweta, lampa i drobiazgi. Pomyślałem nawet, że to jakiś stary grat, którego nie wyrzucono, często tak bywa, bo jeszcze się przydawał jako stolik. Wszystkie inne meble były porządne, fornirowane. Ale przy tym wycięciu nie było podpiętego „fartucha” ze skóry, jak na tym rysunku... I obie szuflady były puste, zapamiętałem, bo rzadko kiedy w jakimś domu zdarza się widzieć pustą szufladę. Kotowicz wciągnął haust powietrza, jakby zaciągał się papierosem. Nareszcie! Chociaż zdawał sobie sprawę, że rozpoznanie przez Jankowskiego złotniczego stołu mogło nie mieć żadnego znaczenia, to jednak stanowiło pierwszy malutki wyłom w kapitanowej nieznajomości Eugeniusza Młotkowicza, zabitego u siebie w domu przez nieznanego sprawcę. A więc stary jubiler, pozbywając się narzędzi, zatrzymał jednak warsztat, przy którym kiedyś pracował. I Jankowski się mylił. Nie dlatego zostawił go, że z nałożonym blatem ze sklejki mógł pełnić funkcje stolika pod drobiazgi. Wyposażenie mieszkania świadczyło, że jubilera stać było na porządne meble. Ludzie przechowują często stare rupiecie, drobiazgi zupełnie im niepotrzebne tylko dlatego, że miały związek z jakimś okresem życia, stanowią realny dowód istnienia minionego czasu. Młotkowicz chyba dlatego zostawił stary stół złotniczy, a może i liczył, że okaże się kiedyś potrzebny... Po wyjściu Jankowskiego do nory wsunęła głowę Irenka. - Dzwonił pan major Osuch. Chciałam przełączyć, ale powiedział, żeby pan kapitan zadzwonił, kiedy będzie wolny, ma do obiadu trochę luzu. I że słyszał od pana kapitana, że robię dobrą kawę... - I coś odpowiedziała? 84

- Że jak pan major przyjdzie, postaram się zaparzyć jak najlepszą. - Lepszą niż dla mnie? - zapytał z żartobliwym oburzeniem. Odpowiedziała niespodziewanie poważnie: - Lepszej już nie potrafię, ale taką samą. Popatrzył na nią. Trwało to odrobinę za długo. Ile ta dziewczyna ma wdzięku! - Bardzo ładnie dziś wyglądasz - powiedział mimo woli i natychmiast zaczął przeglądać leżące na biurku papiery.

- Ależ miły chłodek w tej twojej norze! - westchnął z zadowoleniem Osuch, rozsiadając się wygodnie - u mnie patelnia, słońce wali prosto w okno, nawet zasłona nie pomaga. Zawsze masz szczęście - stwierdził, gdy Irenka przyniosła kawę - żyjesz tu sobie jak król, ja u siebie dostaję fusy z wodą, i to nie zawsze... I Helena nie patrzy we mnie jak w obraz - dodał po wyjściu sekretarki. Kotowicz obruszył się. - Co też ci przychodzi do głowy? - Mnie? Nic, ale gdybym był na twoim miejscu, toby mi przychodziło... - Zaczynasz być starym satyrem, czy wiesz, ile Irenka ma lat? Dwadzieścia dwa! - Piękny wiek dla kobiety - mruknął Osuch zapalając papierosa. - A poza tym to dobra i porządna dziewczyna - wypalił z niespodziewaną dla niego samego gwałtownością Kotowicz. Osuch z powagą pokiwał głową. - No, a jak twój trop, złapałeś? - zapytał zaciągając się głęboko dymem. - Nnnie... - odpowiedział wolno Kotowicz, przechylając się z krzesłem do tyłu - jeszcze nie... - Z tego wynika, że Lesińskiego i Barczaka nieprędko mi oddasz? - Nie wiem - krzesło kapitana raptownie powróciło do normalnej pozycji - szukam amanta apetycznej wdówki, choć według mnie musiałby mieć specjalny powód, aby pozbawiać życia męża swej przyjaciółki. Przy żyjącym warunki miał idealne: nie musiał się żenić, dostarczać pieniędzy, a w perspektywie mógł wziąć nogi za pas, gdy znudzi mu się to gruchanie, czego chcieć więcej? Chyba że... - Pieniędzy - dokończył za przyjaciela Osuch. - Otóż to... A jeśli chciał pieniędzy i dlatego zrezygnował z dotychczasowej tak wygodnej sytuacji, uziemiając męża, to wynika z tego niezbicie, że ów dobry mąż takowe posiadał. W tym przypadku mogą mieć miejsce dwie ewentualności: albo stuknąwszy męża owe pieniądze - a raczej zasoby, bo wątpię, żeby zacny jubiler bogacił się zbierając tylko nasze banknoty - zabrał natychmiast, albo wystarczało mu, że współwłaścicielka tych zasobów zostaje wdową i będzie mógł z nich korzystać. W pierwszym przypadku jubiler musiałby trzymać swój skarb w mieszkaniu w 85

miejscu, które było żonie znane. W drugim wariancie majątek byłby poza mieszkaniem. Zarówno w jednym, jak i w drugim byłoby ukartowane wspólnie. Stąd zrozumiałe zeznanie wdowy, potwierdzające brak rabunku. - Nie bierzesz, mając na uwadze amanta jubilerowej, takiej ewentualności, że tenże amant zabił męża po prostu z zazdrości, że miał dosyć takiej sytuacji. - Oczywiście, że biorę, choć prawdopodobieństwo wydaje się niewielkie. Musiałby to być bardzo młody chłopak, w wieku, w którym jeszcze nie zarabia się kokosów, nieprzytomnie zakochany. Nim zdobyłby się na taki czyn, molestowałby przedtem jubilerową, by przeprowadziła rozwód, na co, rzecz prosta, jako trzeźwo myśląca kobieta, a zapewniam cię, że nią jest, nie chciałaby się zgodzić. Dopiero stuknąłby starego, doprowadzony do rozpaczy. W teorii możliwe, ale raczej nierealne. Młotkowiczowa uznałaby potem, że młody amant jest zbyt szalony, żeby ryzykować kontynuowanie tego związku, a już na pewno, póki śledztwo nie zostanie definitywnie zamknięte. Nie siedziałaby po zabójstwie na miejscu, lecz wyjechałaby do córki, co w jej sytuacji byłoby najwłaściwsze. Fakt, że została w Warszawie, świadczy według mnie o tym, że jej przyjaciel w niczym nie przypomina młodego chłopca, o którym mówiliśmy. Musi być na tyle dojrzały i sprytny, że potrafi powodować tą kobietą. Dojrzały, nie znaczy tu starszy, może być jeszcze młody, ale nie smarkacz, przynajmniej w okolicach trzydziestki. - Skoro tego amanta odnajdziesz, będziesz uważać, że jesteś na właściwym tropie? Kotowicz wzruszył ramionami. - Nie wiem. Po prostu zgodnie z klasycznymi regułami rozpoczynam od sprawdzenia najbliższych ofiary, dopiero po wyeliminowaniu ich, mogę szukać dalej. - Wrzosek zastosował inną metodę? - Najzupełniej tę samą. - I nie rozpracował amanta? - Nie bierzesz pod uwagę, że to młody chłopak. Z personaliów wiedział, że wdowa liczy sobie pięćdziesiąt dwa lata, dla niego to przecież zgrzybiała starość, mogłaby być jego matką. Mając dwadzieścia pięć czy sześć lat, posądzenie o amory kobietę w tym wieku, bez rzucających się w oczy przesłanek, wydaje się groteskowe, choć jako milicjant niejedno już widział. On nie przesłuchiwał Młotkowiczowej jako takiej, a przesłuchiwał starszą, zbolałą wdowę w żałobie. Osuch uniósł brwi. - Nosi żałobę? To dziś rzadkie. - Całkiem gustowną, potrafi się ubrać. - Znalazłeś, czego szukałeś u naszych starych pracowników? Osuch zapalił następnego papierosa, bezceremonialnie wypuszczając kłęby dymu w stronę Kotowicza.

86

- Nie, raczej ogólny obrazek z przeszłości. Interesujący mnie fragment będę musiał sam znaleźć, o ile w ogóle to mi się uda. Ale warto było poznać Zwolińskiego, wspaniały typ! - Swego czasu nazywany był popularnie „lordem”, wszystkie dziewczyny w Komendzie się w nim kochały. Po cywilnemu brano go przeważnie za „bezeta”. - Za bezeta? - O rany, zapominam, że jak się wojna skończyła, byłeś gnojkiem. Bezetami nazywano byłych ziemian od pierwszych liter; be zet. Dziś nikt nie powie o kimś, że to były ziemianin, tylko wymieni zawód, który tenże w Polsce Ludowej uprawia - spojrzał na zegarek. - Zasiedziałem się. Podziękuj Irence za kawę. Wstał duży, masywny, ociężały; tylko jego ramiona pochylone nieco do przodu przywodziły na myśl pokolenia ciężko pracujących chłopskich przodków. Mimo uchylonego okna pokój był pełen dymu. Po wyjściu Osucha Kotowicz podszedł do okna i otworzył je na całą szerokość. Opłynęła go fala ciepłego powietrza, jakby wszedł do ciepłej kąpieli.

Kilka minut po trzeciej dostał telefoniczny meldunek od Barczaka. Przez dwa dni Młotkowiczowa poza robieniem zakupów i odwiedzinami licznych sklepów z obuwiem z nikim się nie spotykała; w dniu dzisiejszym wyszła dopiero w południe i udała się do zakładu fryzjersko-kosmetycznego „Polleny” na tyłach Ściany Wschodniej, gdzie przebywa do tej pory. Barczak, którego właśnie zwolnił Lesiński, telefonował z Poczty Głównej na Świętokrzyskiej. Schodząc do stołówki, Kotowicz pogwizdywał stary przebój z filmu „Rifififi”. Zadowolony był, że Młotkowiczową pilnuje teraz Lesiński, ten ma łeb na karku i nie pozwoli się wykiwać. Wreszcie będzie wiadomo, dla kogo Młotkowiczowa podejmuje zapobiegliwe starania o podtrzymanie swej urody. Zjadł w błyskawicznym tempie obiad i o piętnastej trzydzieści wysiadał z autobusu przy domach towarowych Centrum. Pospiesznie wymijał ludzi na zatłoczonym chodniku, dopiero gdy znalazł się w pasażu na tyłach „Sawy” i „Warsa”, zmienił krok na spacerowy. Tłok tu był nieco mniejszy niż od strony ulicy; kamienne ławki i obramowania kwietników okupowała młodzież. Doszedł do ostatniej wystawy „Warsa”, wypatrując nadaremnie Lesińskiego. Trzeba będzie czekać na wiadomości do jutra - pomyślał zły, że się spóźnił. Na wszelki jednak wypadek zawrócił i jeszcze raz uważnie lustrował stojących przy wystawach ludzi. Przeszedł na drugą stronę i po kilku krokach o mało nie parsknął śmiechem. Na obrzeżeniu wielkiej kamiennej misy z kwiatami siedział Lesiński, obejmując jakąś dziewczynę o gołych plecach. Odpięta koszula, dżinsy i włosy zaczesane na 87

grzywkę tworzyły sylwetkę typowego bywalca śródmiejskiego pasażu, jakich się tu włóczą dziesiątki. Kiedy minął obejmującą się parę, usłyszał: - Poczekaj, laleczko, ten facet jest mi winien „brudasa”. Kotowicz ostentacyjnie przyspieszył kroku i skręcił do „Warsa”, gdzie w drzwiach dopadł go Lesiński. - Jak zobaczyłem pana kapitana, w trymiga musiałem skombinować odzywkę, nie ma mi pan kapitan za złe? - Bezbłędna - ocenił Kotowicz. - Jak tylko będziesz coś wiedział, natychmiast dasz mi znać. Do dwudziestej przekazuj na dyżurnego, potem na dom - sięgnął do wewnętrznej kieszeni, wyjął portfel, długopis i kartkę. Napisał na niej swój domowy telefon, po czym wyciągnął z portfela setkę i wraz z kartką podał mu tak, żeby było widoczne dla czekającej przy trawniku dziewczyny. - O kurczę! - wyrwało się Lesińskiemu. - Zgodnie z odzywką, choć nie całkiem. Laleczka będzie ci towarzyszyć? - Iii skąd! Zorganizowałem ją na miejscu tylko na czas, nim odświeżona wdowa nie opuści zakładu, potem spławiam. - Daj też znać, gdyby się przeciągnęło i ktoś byłby ci jeszcze potrzebny. Kotowicz pchnął szklane drzwi i wszedł do wnętrza domu towarowego. Obejrzał kilka stoisk, w dziale perfumeryjnym, kupił paczkę „polsilverów” i wyszedł następnym wyjściem. Zerknął w stronę trawnika, na obrzeżeniu kamiennej misy nikt już nie siedział. Dwadzieścia metrów dalej przy wystawionych na trotuarze stolikach baru kawowego zobaczył samotną „laleczkę”. Jak on to zrobił? - pomyślał z odcieniem podziwu o Lesińskim.

O tej porze w sklepie „Jubilera” panował największy tłok. Tłum klientów zasłaniał kontuary, nad którymi wyłaniały się i schylały na przemian postacie sprzedawców. Kapitan przybrawszy pozę cierpliwego oczekiwania obserwował ludzi, którzy mimo pięknego letniego popołudnia tłoczyli się tutaj w celu kupna przedmiotów nie pierwszej przecież potrzeby, tych ludzi, choć nie tych samych personalnie, widywał codziennie Młotkowicz. Kolejka zbliżała się do kontuaru. Sprzedawcy mieli twarze spocone, szybko odpowiadali na pytania klientów, wyjmowali z gabloty wskazane przedmioty, równie szybko wypisywali paragony. Gdy klient okazywał wahanie, zwracali się do następnego. Młotkowicz jako kierownik sklepu miał dozór i „oko” na wszystko, jeśli nawet sam nie obsługiwał klientów, na pewno wracał do domu solidnie zmęczony. Sądząc po umeblowaniu mieszkania i latach, w jakich uczył się zawodu, musiał raczej cenić solidną robotę, pewnie też z niesma88

kiem patrzył na dzisiejsze pierścioneczki o lichej próbie, w których wartość kruszcu jest niewielka i robota nie wykazuje kunsztu. Kolejkowy poprzednik otrzymywał już paragon. Kotowicz zlustrował szybkim spojrzeniem gablotę i stwierdziwszy, że nie ma złotych bransolet, zapytał o takową. - Czekamy na towar, niech pan się dowie jutro - usłyszał w odpowiedzi. Podziękował i z westchnieniem ulgi wyszedł na ulicę. Było tu nie o wiele przewiewniej niż w sklepie. Od nagrzanych w ciągu dnia murów biło gorąco, upał intensyfikował wyziewy benzyny i spalin. Na przyszły rok, choćby się paliło i waliło, biorę urlop w lipcu - postanowił, jakby nie pamiętając, że podobne przyrzeczenia składał również w latach poprzednich. Spojrzał na zegarek, dochodziło wpół do szóstej, za wcześnie na wiadomości od Lesińskiego. Na przekór temu stwierdzeniu wstąpił do najbliższej budki telefonicznej. Tak, jak przewidywał, Lesiński nie przekazał jeszcze żadnego meldunku. Właściwie mógł już jechać do domu. Myśl o chłodnym prysznicu wypierała powziętą uprzednio decyzję o przeprowadzeniu rozmowy z dozorczynią Młotkowiczów. Przecież i tak dalsze postępowanie będzie uwarunkowane tym, czego się dowie od wywiadowcy, a dozorczyni nie zając, nie ucieknie... Ale jeśli Lesiński zadzwoni dopiero wieczorem? Długie i bezczynne oczekiwanie w domu na telefon też nie wydało się Kotowiczowi frapującą alternatywą. Przed otwartą wystawą kawiarni, gdzie sprzedawano lody, stała kolejka chętnych. Wszedł do środka, lokal był prawie pusty. Szybko zjadł lody i pojechał na Wilczą. W mieszkaniu dozorczyni zastał co prawda telewizor otwarty, ale widać program nie zyskał aprobaty, gdyż fonia była ściszona. Kapitan odniósł też wrażenie, że na jego widok cień niepokoju przemknął po twarzy wielbicielki XI muzy. Niemniej przybrała od razu postawę opryskliwie defensywną. - Znowu kogoś zadźgali, że milicja człowiekowi spokoju nie daje? - Gdyby tak było, pani pierwsza powinna o tym wiedzieć - odpowiedział uprzejmie. - Tego by brakowało, żebym wścibiała nos w nie swoje sprawy. Nie mnie za to płacą, tylko wam. - Pani też dostaje pieniądze i przy okazji przygląda się tym cudzym sprawom. - Dostaję za dozorcostwo, a nie za szpiclowanie. Postanowił wziąć babę za kark. - Dlaczego nie podała pani w kadrach Zarządu Budynków Mieszkalnych, że ma pani inne prace? - Przecież to moja jedyna posada. -Państwowa. Urząd skarbowy nie będzie zachwycony, że ukrywała pani przed nim inne zarobki. Bluff z urzędem skarbowym poskutkował. 89

- Jakie zarobki? Jak czasem tam komuś pomogę sprzątnąć… - Sprawdzono, że ma pani stałe prace w postaci usług - użył na wyrost liczby mnogiej. - To nie wolno człowiekowi kilku złotych dorobić uczciwą pracą?! Inni bez harowania wyciągają grube tysiące i nikt się ich nie czepia. Ma niejedną posługę i wie dobrze, kto tu na czym siedzi - zreasumował. - Wątpię, żeby uczciwa praca polegała tylko na braniu pensji, a w czasie, w którym za tę pensję, nie mówiąc już o służbowym mieszkaniu, powinna pani pracować, wykonuje pani robotę gdzie indziej. Nic dziwnego, że dom zaniedbany, a klatki schodowe brudne, aż się prosi o komisję sanitarną. - A bo to można ludzi upilnować, żeby nogi wycierali, każdy tylko leci!... - No, lokatorzy, to chyba wycierają, nikt nie chce wnosić błota do mieszkania. - Może lokatorzy - wzruszyła ramionami - ale mało tu się różnych innych kręci, człowiek nie nadążyłby szorować... - Taki ruch w tej kamienicy? Spojrzała podejrzliwie. - Co ma nie być? Jak w każdej innej. - No, to nie jest tak źle, jak myślałem - poprawił się na krześle i ostentacyjnie odwrócił głowę w stronę telewizora, na ekranie pojawiły się akurat czołówki kryminalnego filmu. - Pewnie, że sprzątam, tylko śmiecą. W administracji dotąd nie mieli pretensji. Przechylił się ku niej. Musiał ją wystraszyć, bo zamiast spoglądać na ekran, na którym szedł film, patrzyła na niego. - Administracja nie miała pretensji, bo nikt jej dotychczas o brudach nie zawiadamiał. Mówiąc, że nie jest tak źle, co innego miałem na myśli: że chociaż pani zaniedbuje porządki, to jednak ma dozór na dom, wie, kiedy kręcą się obcy.. Połknęła haczyk i przytaknęła. Pewien był, że w tej ocalałej z pożogi wojennej śródmiejskiej kamienicy, gdzie mieszkania zajmowane były bezpośrednio po wojnie, skład lokatorów musi być specyficzny. Poza pracownią krawiecką, której szyld widział w bramie, mieszka pewnie i po cichu szyjąca krawcowa, nie zarejestrowany chałupnik pracujący dla prywaciarza, stara nauczycielka dająca jeszcze lekcje, a może również „emerytowana” prostytutka wynajmująca pokój na godziny swym młodszym koleżankom. Egzystencja każdej z takich osób uzależniona jest od kontaktów z ludźmi. - Na której klatce ruch jest największy? Zawahała się. - Czy ja wiem?... na wszystkich chyba taki sam.. - Rozumiem, każdy chce żyć, prawda? - Ano pewnie... 90

- Młotkowicz też chciał, ale dostał w czapę - powiedział ostro. Dozorczyni odruchowo się wzdrygnęła. - Aż strach pomyśleć, tyle ludzi naokoło i nikt nie słyszał. - Nie zdążył krzyknąć - wyjaśnił, zadowolony z nawiązanej komitywy. - Wiadomo już, kto go tak urządził? - Jeden z takich obcych, co przychodzą - odpowiedział wymijająco. - Do Młotkowiczów mało kto przychodził. I nie żadni tacy ani łapserdaki, co by mogli obrabować, tylko porządni goście... - Gdy w grę wchodzi duża forsa, porządny gość może przestać być porządnym. Wiadomo, że Młotkowicz do biednych nie należał. - Pewnie, że nie, ale inni też mają. Gdyby każdego, kto ma forsę zabijali, ilu by ludzi trzeba nazabijać - odparła z filozoficznym sceptycyzmem. - Forsa a forsa - odpowiedział. - Młotkowiczowa i teraz jeszcze ma na dostatnie życie. - Co ma nie mieć - wzruszyła ramionami. - Jak ktoś ma, to wszystkiego w domu nie trzyma, głupi by był... Ale żeby Młotkowiczowi coś takiego mogło się przytrafić, do głowy by mi nie przyszło, taki solidny gość... Prędzej już bym pomyślała... - nagle umilkła. - Że może się to przytrafić innym lokatorom, prowadzącym bardziej ożywione interesy - odpowiedział. Pewnie tu mieszka jakiś „cinkciarz” - dopełnił w myśli listę przypuszczalnych lokatorów. - Ale życie, a raczej śmierć płata niespodzianki - dorzucił niepotrzebnie, bo dozorczyni znów robiła wrażenie nastroszonej. - Nie będę już pani zabierał czasu. Ta rozmowa przekonała mnie, że jest pani bardzo inteligentną i spostrzegawczą osobą. Nie dziwię się lokatorom, że nie wnoszą pretensji o porządki, wiedzą, że pod pani opieką dom jest bezpieczny, nic się przed pani czujnym okiem nie ukryje... Patrzyła na niego zdezorientowana, zbita z tropu, choć jeszcze nieufna. Postanowił kuć żelazo, póki gorące. - Zabójstwo Młotkowicza jest specjalnym przypadkiem, nie zapobiegłoby mu nawet stu dyżurujących tu milicjantów - zawiesił głos, jakby przekazywał jej ważną tajemnicę. Gdy zobaczył, że wyraz nastroszenia ustępuje miejsca ciekawości, spojrzał przelotnie na telewizor. - Nie obejrzała pani przeze mnie kryminalnego filmu, ale co to znaczy filmowy kryminał w porównaniu z prawdziwym, w którym pani uczestniczy. Przy pani spostrzegawczości nie dziwiłbym się, gdyby odkryła pani jakieś rewelacje, zresztą wszystko, co pani zauważy, może mieć duże znaczenie... - To nie znacie jeszcze zabójcy? - zdziwiła się nader przytomnie.

91

- Mamy poszlaki - wyjaśnił enigmatycznie - kilka tropów, rozumie pani? - ton był co najmniej konfidencjonalny. Otworzyła usta, na moment jakby znieruchomiała w tej pozie, po czym usta zamknęły się ponownie. Było aż nadto oczywiste, że ścierają się w niej dwie przeciwstawne chęci. Jedna wynikała z popartej życiowym doświadczeniem postawy, by unikać wszelkich urzędowych spraw, jeśli bezpośrednio nas nie dotyczą, jak i z przekonania, że kontakt z milicją nic dobrego nie wróży. Było to w jawnej sprzeczności z chęcią udziału w sensacyjnej sprawie, kto wie czy nie w ważnej roli, czym ją kusił wścibski milicjant. Kotowicz niepewny, czy życiowa praktyka i rozsądek nie wezmą góry, uznał za stosowne interweniować: - Założyłbym się, że w ostatnich dniach coś pani zauważyła. - Nie... Nic. tylko od dwóch dni chodzą tu tacy dwaj, ale na inną klatkę, myślałam, że to do tej, co ma męża w sanatorium... Lesiński i Barczak - pomyślał ubawiony. Potrząsnął przecząco głową. - Jak mąż w sanatorium, to do niej, na pewno się pani nie myli. Ale niech pani na wszystko patrzy, każda informacja może mieć znaczenie, warto też wiedzieć, co myślą o tym inni lokatorzy, tylko nikt nie powinien domyślać się powodów, dla których panią interesuje ta sprawa. Dopiero byłaby sensacja, gdyby w „Expressie” ukazał się artykuł: „Dzielna gospodyni domu na tropie bandytów” albo „Dzięki dzielnej gospodyni domu ujęto mordercę”. Po czym zostawił jej swój telefon w Komendzie i wyszedł z równie ambiwalentnymi uczuciami, jakich uprzednio doznawała jego rozmówczyni. Manipulowanie czyjąś próżnością i zmysłem sensacji wywoływało niesmak, a jednocześnie rad był, że manipulacja się udała, że oczy i uszy opryskliwej miłośniczki telewizji dowiedzą się wszystkiego, co możliwe. Psia praca - myślał idąc do tramwaju - w takiej Francji, dzięki konsjerżkom, policja ma zawsze ułatwione zadanie, a u nas dozorcy, jak wszyscy inni, byle dalej od milicji. Tylko jak nie uda się złapać złodzieja czy bandyty, krzyk, że milicja do niczego. Stwierdziwszy to, gdzieś w głębi duszy miał niejasną świadomość, że w gruncie rzeczy więcej jest warta harda warszawska dozorczyni niż jakaś tam bojąca się władzy paryska konsjerżka. Z domu zatelefonował do Komendy. Dyżurny przekazał mu wiadomość: osobnikiem, z którym spotkała się Młotkowiczowa, był Józef Klimczak, były zastępca, a obecnie kierownik sklepu „Jubiler”. Tego się nie spodziewał.

92

Kiedy przyszedł nazajutrz rano do Komendy, Lesiński czekał już na korytarzu przed norą. Na widok kapitana błysnął zębami w szerokim uśmiechu. Kotowicz domyślił się od razu, że przy wczorajszej robocie nie odmówił sobie „draki”, w której czuł się jak ryba w wodzie. - Na ile fajerek była awantura? - zapytał, gdy weszli do gabinetu. - Najwyżej na jedną, panie kapitanie, i to niecałą. - Opowiadajcie - Kotowicz miał słabość do Lesińskiego. Cenił w tym niepozornym młodym człowieku bystrość, spryt i cięty dowcip warszawskiego chłopaka, którego w dzieciństwie głównie chowała ulica. Lesiński miał też niezaprzeczony talent mimiczny i kapitanowi trudno było utrzymać powagę przy słuchaniu wartkiej opowieści ilustrowanej gestami i mimiką sierżanta. Według tej relacji, po wyjściu z zakładu „Polleny”, Młotkowiczowa pojechała do restauracji „Grand Hotelu”, ale nikt tam na nią nie czekał. Lesiński szczęśliwie znalazł stolik poza polem jej widzenia. Ledwo usiadł, jak na złość zjawił się kelner, więc zamówił coś z karty, czego cena była niższa niż innych potraw, a co okazało się odrobiną sosu z kawałeczkami mięsa, podanym w kamionce wielkości spodeczka, i po zjedzeniu czego poczuł nagle ogromny apetyt, choć obiad jadł przed objęciem służby. Młotkowiczowa nie jadła nic, tylko małymi łykami pociągała jakieś wino z kieliszka i nie odrywała wzroku od wejścia. Osoba, na którą czekała, nie zjawiała się i Lesinski denerwował się jeszcze bardziej niż Młotkowiczowa, bo miseczka po sosie była już pusta, a w pobliżu kręcił się znów ten nieprawdopodobny kelner, gotów do usług niczym w filmie produkcji zachodniej. Ceny w karcie były straszliwe, nazwy potraw jeszcze bardziej, ale jak minęło pół godziny, to zamówił jakieś mięsne danie, bo nie mógł wytrzymać tego widoku kelnera i jedzących naokoło gości. Od razu też zażądał rachunku, na wypadek, gdyby zawiedziona w swych nadziejach wdowa zrezygnowała z dalszego czekania. W obawie przed tym bardzo szybko pałaszował, aż mu żal było tak prędko jeść, bo było wyśmienite, ale wolał połknąć w pośpiechu, niż w razie czego zostawić niedojedzone. Wreszcie Młotkowiczowa zaczęła coś u kelnera zamawiać, kiedy zjawił się oczekiwany facet. A że usiadł twarzą do tej części sali, gdzie siedział Lesinski, sierżant przeniósł się do hallu, gdzie czekał, aż tamci zjedzą obiad. - Wyszli jak para gołąbków, aż mi żal było przerwać to gruchanie... - Zrobiłeś drakę na miejscu? - zaniepokoił się kapitan. - Jaką tam drakę... - skrzywił się Lesinski - małą wymianę zdań. Musiałem, bo o taksówkę przed „Grandem” nietrudno, jakby mi wsiedli, to klops, a pan kapitan nakazał dostarczyć od razu metrykę i świadectwo szczepienia ospy faceta... Więc jak czekałem w tym hallu, to zadzwoniłem sobie do dyspozytora, żeby kolesie z radiowozu, jak dostaną wezwanie z „Grandu”, nie okazali się ćmokami i nie mrugnęli okiem, że jestem z branży. - Wolałbym nie wiedzieć, jak było dalej - zupełnie nieurzędowo westchnął Kotowicz. 93

- Poszło jak po maśle - z zadowoleniem zapewnił Lesiński. - Wziąłem go za faceta z Łodzi, którego w czerwcu poznałem w Sopocie i któremu na plaży pożyczyłem „Practicę”, żeby obfotografował swoją laleczkę, a on ulotnił się z plaży z aparatem. Facet początkowo zamienił się w barana, za to nieżałobna wdowa z punktu się wściekła. „Od słowa do słowa potoczyła się rozmowa” na wspomnienie tej rozmowy twarz Lesińskiego rozjaśniła się w uśmiechu. - Kiedy zażądałem milicji, facet, galancie już wkurzony, uznał to za najlepsze wyjście. A kiedy się wyjaśniło, że nie jest łodzianinem, ani nie był w czerwcu na urlopie, co od razu sprawdzono telefonicznie w sklepie „Jubilera” - byłem skruszony jak świąteczny zając. Ale nastrój do gruchania to mógł im minąć - zakończył refleksyjnie. Po wyjściu sierżanta Kotowicz wyjął teczkę z napisem „Tombak” i przewertował starannie protokoły zeznań pracowników sklepu, potem z raportu porucznika Wrzoska uwagi dotyczące zeznań Klimczaka. Gdy trafił na zdanie: „zastępca określił denata jako człowieka starej daty”, zobaczył, podobnie jak w filmie następuje czasem przenikanie się obrazów, solidnie umeblowany pokój i siedzącą przy stole kobietę o porcelanowych oczach, wymawiającą te właśnie słowa. Czy on od niej przejął to określenie, czy też ona od niego? - zastanawiał się przez chwilę, choć to nie miało przecież żadnego znaczenia. Istotniejszą sprawą był sposób wezwania Klimczaka na przesłuchanie. Po dłuższym namyśle postanowił zrezygnować z poczty. Poprosił Irenkę o połączenie z Komendą Wojewódzką w Płocku. W materiałach zebranych przez Wrzoska znalazł lakoniczną adnotację: „Jacek Lelich - zięć; sprawdzony”. W rozmowie telefonicznej major Kołatko z Płockiej Komendy Wojewódzkiej wyjaśnił, że ósmego czerwca w sobotę praca w kombinacie szła normalnie i, jak sprawdzono na zlecenie porucznika Wrzoska, na drugiej zmianie od 14 do 22 inżynier Lelich miał dyżur. Kotowicz poinformował Kołatkę, że śledztwo trwa w dalszym ciągu i w związku z tym, chociaż wie, że zawaleni są robotą, prosi Płock o dalszą współpracę, co natychmiast zostanie potwierdzone oficjalnym pismem. Zależy mu na informacjach dotyczących kręgu znajomych rodziców Lelichowej, może spróbują od niej i jej męża wydostać jakieś wiadomości na ten temat, jak również wysondować, jakie stosunki panowały w tej rodzinie. On sam, niestety, nie może w tej chwili wyrwać się z Warszawy i liczy bardzo na informacje uzyskane przez nich. Jego rozmówca z Płocka nie omieszkał zaznaczyć, że wobec urlopów przysporzy im to sporo trudności, ale zgodnie z poleceniem stolicy - zaakcentował te dwa słowa - zrobią, co będą mogli. - Mają kompleks prowincji - pomyślał Kotowicz - ale też i mają prawo być wściekli za dodatkową robotę. Na odprawie u majora Osucha wystąpił w sprawie pisma do Płocka, poza tym zameldował tylko, że sierżant Lesiński wykonał swą robotę i nie jest mu w tej chwili personalnie potrzebny, nie 94

może jednak zrezygnować z pomocy dwóch wywiadowców, gdyż będą mu niezbędni po przesłuchaniu osobnika, który jest związany z wdową po Młotkowiczu. Wyrecytowawszy to jak najbardziej urzędowym tonem, wytrzymał bez mrugnięcia oka ostre, pytające spojrzenie Osucha. Nie został też, jak to bywało w zwyczaju, na pogawędce po zakończeniu odprawy. Postanowił nie informować przyjaciela przed przesłuchaniem Klimczaka; satysfakcja, że nie mylił się, co do istnienia kochanka Młotkowiczowej, byłaby trudna do ukrycia przed Osuchem, zaś pierwszy ślad, na jaki wreszcie natrafił w tej sprawie, mógł się okazać fałszywy; dopiero by sobie major podkpiwał, że Kotowicz cieszył się jak dziecko z wytropienia Bogu ducha winnego amanta. Po odprawie, w drodze do nory, zajrzał przez uchylone drzwi do sekretariatu. Zobaczył stojącą na parapecie okiennym Irenkę, która wyciągniętymi ku górze rękami usiłowała zaczepić zwisającą częściowo zasłonę, ale próby dosięgnięcia wysoko umieszczonych zaczepek spełzały na niczym. Na tle okna figurka jej rysowała się nader dokładnie, pod światło widać było poprzez sukienkę zarys szczupłych, nieco dziecinnych jeszcze nóg. Dopiero po dłuższej chwili zdał sobie sprawę, że stoi i podgląda. Głośno chrząknął i podchodząc do okna powiedział: - Poczekaj, pomogę ci. Zaskoczona, odwróciła głowę. Na jego widok upuściła trzymany w ręku materiał i w pośpiechu zeskoczyła, na tyle niezręcznie, że zdołał zobaczyć w całości owe dziecinne nogi z nieco spiczastymi kolanami. I właśnie na widok tych spiczastych kolan ogarnęła go nagła fala tkliwości. - Zaraz to zaczepię - powiedział może nieco zbyt głośno. Wszedł na parapet i w pół minuty zlikwidował zasłonową awarię. Dziewczyna w dalszym ciągu speszona podziękowała, nie patrząc na niego. Z nory zatelefonował do sklepu „Jubilera” prosząc do aparatu Klimczaka. Poinformowano go, że kierownik wyszedł i będzie nie wcześniej niż o siedemnastej. Zdecydował więc, że wezwie go do Komendy jutro rano; w ten sposób będzie miał cały dzień dla sprawdzenia jego alibi. Wobec zmiany planów powstała perspektywa wolnego popołudnia. Nic nie stało na przeszkodzie, aby spotkał się z którąś ze znajomych dziewczyn. Nie wiedzieć jednak czemu, ta możliwość nie wydała mu się nęcąca, doszedł do wniosku, że lepszy będzie zupełny relaks. Pojedzie do klubu nad Wisłę, wykąpie się i poleży nad wodą. Postanowił, że zaraz po obiedzie skoczy tylko do domu po kąpielowe spodenki i pruje nad Wisłę, Ale gdy wrócił z obiadu, Irenka przekazała mu wiadomość, iż telefonowała niejaka Zofia Brusek i nie chciała wyjaśnić, w jakiej sprawie dzwoni, tylko powiedziała, że pan kapitan dał jej telefon i skoro go teraz nie ma, zadzwoni jeszcze raz o szesnastej. 95

Nazwisko Brusek nie kojarzyło się Kotowiczowi z żadną konkretną osobą. Dopiero po dłuższej chwili uprzytomnił sobie, że ochrzciwszy ją mianem miłośniczki telewizji, nie zwrócił uwagi na nazwisko dozorczyni z Wilczej. Zajrzał do protokołów Wrzoska. Zgadzało się; dozorczyni, lat czterdzieści sześć, nazywała się Zofia Brusek. Widać argumenty jego trafiły jej do przekonania i zrezygnowała z oglądania telewizji, choć w tym momencie kapitan wolałby, żeby nigdy nie odchodziła od szklanego ekranu i nie psuła mu dzisiejszej plaży. Ale z drugiej strony babsko rzeczywiście mogło się czegoś ciekawego dowiedzieć. Nie było rady, musiał czekać na jej telefon. Zadzwoniła dopiero przed siedemnastą. Od razu zgłosiła pretensję, że nie może tak ciągle latać do budki z telefonem, skoro jej polecił, żeby miała na wszystko oko. Po czym zakomunikowała, że wczorajszego dnia Młotkowiczowa, jak wyszła w południe, to wróciła przed samym zamknięciem sklepów i była jakaś dziwnie zdenerwowana, bo przeszła koło niej, jakby jej nie widziała. O dwudziestej pierwszej przyszedł pewien gość, którego zna z widzenia, jak przychodził do Dobeckiej, co to mieszka piętro wyżej nad Młotkowiczami. Tylko że tym razem on wcale nie poszedł do Dobeckiej, tylko zadzwonił do drzwi Młotkowiczów. Wpierw myślała, że się facet omylił o piętro, może przez zamyślenie, albo że był pod gazem, choć na to nie wyglądał. Dzwonił i dzwonił, i nikt mu nie otwierał, chciała już wejść na półpiętro i powiedzieć mu, że dzwoni na drugim, a nie na trzecim, ale wtedy Młotkowiczowa otworzyła drzwi i powiedziała: - Dlaczego przyszedłeś? Przecież prosiłam... i wpuściła go do mieszkania. Poleciała więc zaraz na górę, ale musieli przejść do pokoju, bo za drzwiami było zupełnie cicho, gdyby byli w przedpokoju, toby słyszała, bo słuch ma dobry. Gość wyszedł po jakichś piętnastu minutach. - Jak wyglądał? - zapytał Kotowicz. - Postawny, przystojny mężczyzna. - Młody? - Koło czterdziestki. Chciała wiedzieć, czy przekazała ważne informacje, zamiast odpowiedzi zapytał ją, czy ci dwaj młodzi, o których wspominała, jeszcze się kręcą? Odpowiedziała, że już drugi dzień, jak przestali. Podziękował za wiadomości i prosił o dalsze obserwacje. Nazwisko Dobeckiej figurowało już w raporcie porucznika Wrzoska. To ona poinformowała, że córka Młotkowiczow wyszła za mąż za inżyniera i mieszka w Płocku. W swoim planie działania projektował wybadanie Dobeckiej dopiero po rozpracowaniu amanta Młotkiewiczowej. Po informacji dozorczyni zmienił plan. Plażę i tak diabli wzięli, nic nie stało więc na przeszkodzie, aby od razu pojechać na Wilczą. Wychodząc zostawił w pustym już sekretariacie kartkę do Irenki, żeby rano „zaklepała” jakiś wóz i zastrzegła, że może być potrzebny przez cały dzień. 96

Tym razem podwórze na Wilczej nie było tak ciche i puste. Koło ogrodzonego trawniczka z rachitycznym kasztanem dwójka dzieci grała w kometkę. Z otwartych okien płynęła mieszanina dźwięków. Radiowy koncert życzeń przebijał przez bigbit z adapteru. Nim zdążył wejść na pierwsze piętro, usłyszał otwieranie drzwi w mieszkaniu dozorczyni. Odwrócił się i przechyliwszy się przez poręcz zobaczył wyglądającą ku górze Brusek. Położył palec na ustach i kiwnął uspokajająco głową, poczekał też, aż z powrotem zniknie w mieszkaniu. Na drugim piętrze przystanął i chwilę nasłuchiwał. Z mieszkania Młotkowiczowej nie dochodziły, podobnie jak i od jej sąsiadów, żadne odgłosy. Usłyszał natomiast cichy szczęk drzwi na parterze. Zwerbowana do służby śledczej miłośniczka telewizji nie zrezygnowała z ustalenia celu wizyty kapitana. Na trzecim piętrze na drzwiach mieszkania Dobeckiej znajdował się stary kręcony dzwonek. Takie same były kiedyś w „jego” kamienicy i służyły do specjalnych wśród chłopaków zawodów: który potrafi zbiec z najwyższego piętra, przekręcając na każdym dzwonek, zanim gdziekolwiek zdążą otworzyć drzwi. Bardzo rzadko się udawało, przeważnie, gdy się było na pierwszym, z góry dobiegały już wymyślania. Energicznie przekręcił dzwonek dwa razy. Niepotrzebnie, bo drzwi otworzyły się niemal natychmiast. Nie było za nimi przedpokoju, prowadziły bezpośrednio do kuchni. Czuć było zapach cebuli i rosołu, na przenośnej maszynce gazowej, ustawionej na płycie kaflowej kuchni, stał parujący garnek. Właścicielka tego mieszkania była osobą drobną, szczupłą, szczupłością, jaką odznaczają się niektóre stare kobiety, o kruczoczarnych włosach, ze śladami makijażu na porysowanej zmarszczkami twarzy. Gdy się przedstawił, nie robiła wrażenia ani zaskoczonej, ani zaniepokojonej. Zmniejszyła gaz pod buzującym garnkiem i poprosiła go do pokoju. O ile mieszkanie Młotkowiczów umeblowane było w miarę nowocześnie, choć solidnie, o tyle tutaj królowały szydełkowe serwetki, haftowane poduszki, nie brakowało nawet pierrota i kolombiny. Na parapetach okien stały doniczki z fuksją i pelargoniami, w rogu pokoju na postumencie okazały oleander. We wgłębieniu bufetu figurowały porcelanowy pies i rząd złotych metalowych słoni. Okrągły stół zdobiły czerwone plastikowe róże w wazonie z tęczowego szkła. Dobecka podsunęła mu krzesło i wyszła do kuchni, skąd przyniosła fajansową popielniczkę z firmowym napisem Haberbusch i Schiele. Postawiła ją na stole przed kapitanem i usiadła, spoglądając na niego bacznie ciemnymi, głęboko osadzonymi oczkami. 97

- Dawne czasy - wskazał na nadruk popielniczki. - Nie palę - dorzucił wyjaśniająco. - A dym ze sporta panu kapitanowi nie zaszkodzi? Wzięła z bufetu paczkę sportów. Nim zapaliła, stuknęła kilkakrotnie papierosem o brzeg popielniczki, automatycznym ruchem palacza. Miała duże wypukłe paznokcie, pociągnięte ciemnym lakierem, które ostro kontrastowały ze starczą ręką, naznaczoną sznurkami żył. - Domyśla się pani, co mnie tu sprowadza? Ciemne oczka na moment przysłoniły powieki, po czym w zdziwieniu zamrugały i popatrzyły pytająco. - Myślę, że mi pan kapitan wyjaśni - słowa wspierał towarzyski uśmiech. - Sprawa zabójstwa pani sąsiada z dołu, Eugeniusza Młotkowicza. Nie zareagowała najmniejszym ruchem ani słowem, wyczekująco patrząc na niego. - Z pani zeznań wynika, że utrzymywała pani z Młotkowiczami bliższe stosunki... W milczeniu potaknęła głową. - Bo, widzi pani, czasem to, czego nie dostrzegają najbliższe osoby z otoczenia, nie ujdzie uwadze sąsiadów. - Ano, bywa i tak. - Liczę, że to, czego dowiem się od pani, może to potwierdzić, rozumiemy się? - Jeśli tylko będę mogła w czymś panu kapitanowi pomóc... Jej reakcja zupełnie odbiegała od powszechnych w takich wypadkach zachowań; zazwyczaj ludzie w obawie „ciągania na świadka” odpowiadają na pytania milicji niechętnie lub w taki sposób, żeby mieć później święty spokój. - Oblatana, chyba musiała miewać do czynienia z milicją - precyzował w myśli pierwsze spostrzeżenia. - Nie odmówi pan kapitan kieliszeczka nalewki domowej roboty? - Dziękuję, ale nie. - Wiem, że na służbie nawet kapitanowi nie wolno, ale przecież pan kapitan nie całkiem służbowo, nie zapisuje nawet, co mówię. A przy kieliszku łatwiej sobie pewne rzeczy przypomnieć... Miał już kategorycznie odmówić, ale przy ostatnich słowach zmienił taktykę. - Skoro mnie pani tak namawia, a nalewka własnej roboty... Zakrzątnęła się prędko, przynosząc kieliszki i karafkę. Nalała wódkę do kieliszków szybkim, sprawnym ruchem. Skąd zna ten wprawny ruch ręki trzymającej butelkę?... Oczywiście! Takim ruchem barmanki napełniają stojące na ladzie kieliszki. Na chwilę znikła w kuchni i przyniosła talerzyk z fistaszkami. Zamiast solonych migdałków, jak w nocnej knajpie - pomyślał. - Jest pani już na rencie? 98

- Czyżby po mnie nie było tego widać? - zmarszczki na twarzy ułożyły się w uśmiech. - Bardzo pan kapitan uprzejmy. - Pracowała pani, zdaje się, w gastronomii... - Pracowałam - podniosła kieliszek. - Prosit! Pociągnął nalewki. Była doskonała, wytrawna, choć o wiele za ciepła. - Smakuje? - Wyśmienita. - Mąż mnie nauczył robić, był fachowcem w swej branży. Dziś kończą technika gastronomiczne i aż dziw bierze, że ludzie jedzą te paskudztwa robione według receptury. - Mąż dawno nie żyje? - Od wojny. Jak wybuchło powstanie, to mąż nie wychodził z lokalu, mieliśmy na Złotej restaurację, i z zapasów karmił powstańców. Obsługi już nie było, tylko ja pomagałam mężowi. Akurat poszłam do mieszkania, mieszkaliśmy dwa domy dalej na Sosnowej, jak na Złotą upadły bomby, cała kamienica poleciała, nie było nawet czego szukać. - Po wojnie prowadziła pani własny zakład? - Do takiego interesu potrzebny mężczyzna. Pracowałam u innych. - Jak zaraz po wojnie, to chyba w „Piekiełku”, a może w „Dziedzilii”? - przypomniał sobie nazwy lokali wymieniane przez Zwolińskiego. - W „Piekiełku”, współwłaścicielem był znajomy męża. Zadowolony, że „strzelił w dziesiątkę”, wypił resztę nalewki. Nim zdążył zaprotestować, Dobecka ponownie napełniła kieliszki. - Potem pracowałam już na państwowym, trzeba było myśleć o rencie... - Wracając do Młotkowiczów. Długotrwałe sąsiedztwo albo wytwarza wrogość, albo przyjacielską zażyłość. Od jak dawna sąsiedzka znajomość przekształciła się w bliższe stosunki? - Co się miała przekształcać, Renię, czyli Młotkowiczową, znałam jeszcze jako panienkę. Zaskoczyła go. Podniósł kieliszek, aby zyskać na czasie. - Nie piłem tak dobrej „smorodiny”. Ale nie poproszę o przepis, bo szanuję tajemnice firmowe - wypił łyk. - Myślałem, że to tylko przyjaźń sąsiedzka, ale tym lepiej. A może jest pani krewną? - Żadna krewna, poznałam ją po powstaniu w obozie pruszkowskim, dziewczyna była sama, przylgnęła do mnie, razem uciekłyśmy potem z transportu. Jak się wojna skończyła, pomogłam jej trochę się urządzić. - Zaprotegowała ją pani do „Piekiełka”?

99

- Ano właśnie, wyrobiłam jej posadę kelnerki, to była wtedy dobra posada, nie to co dziś. Z samych napiwków miała najmniej dwa razy tyle, co z należnych procentów, dziewczyna była jak lalka. - Zdecydowała się jednak wyjść za Młotkowicza. - Kobieta powinna wyjść za mąż, im później, tym gorzej. Sama ją do tego małżeństwa namawiałam. Młodość i uroda nie trwają wiecznie. - Był od niej grubo starszy. - Źle jej za nim nie było - ucięła krótko. Ile lat nie słyszał takiego zwrotu! „Poszła za niego” mówiły sąsiadki matki o znajomej, która wyszła za mąż. - Teraz jej będzie gorzej. Ale trzeba przyznać, że bardzo dzielnie zniosła ten cios, kobiety w takich wypadkach najczęściej załamują się. - Czekał z uwagą, co odpowie. - Na śmierć i rozpacz nie pomoże. Nie puści farby - ocenił. - Ma pani rację - powiedział. - Nic nie pomoże, ale mimo to musimy dojść sprawcy. Chyba pani zastanawiała się, kto to mógł zrobić? - A jakże, zastanawiałam się, i co z tego? Tyle wiem, co i inni, że na pewno bandyta. - W stosunku do nikogo nie ma pani podejrzeń? - Chyba pan kapitan żartuje, znajomości wśród bandytów nie mam. - Źle mnie pani zrozumiała. Każdy ma ludzi sobie wrogich i niechętnych. - Pewnie, że ma. A pan kapitan nie zna nikogo, co by go chętnie w łyżce wody utopił? Ludzka rzecz lubienie i nielubienie. Stąd do zabijania daleko. - Według pani Młotkowicza zabił bandzior. Nie wydaje się pani dziwne, że popełnił to morderstwo bez rabunku? - Kto to może wiedzieć... - Mieszkanie nie było splądrowane, wdowa potwierdziła, że nic z mieszkania nie zginęło. - Pewnie, mebli ani futer nie wzięli. - Co pani ma na myśli? - zapytał ostro. - Może Gienek, to jest Młotkowicz, miał przy sobie jakąś większą gotówkę... - I żona wolała to z pewnych względów przed milicją zataić? Jeśli tak zrobiła, to źle, bo sprawy finansowe nas nie obchodzą. - Nachyliła się nieco przez stół w jego stronę. - Sam pan kapitan powiedział, że sąsiedzi widzą czasem więcej niż najbliższa rodzina. Renia mogła o tym nie wiedzieć, zeznała, co wiedziała. Który mężczyzna nie ma swoich zaskórniaków? Może Gienek trafił akurat szóstkę w Toto-Lotka i podpatrzyli, jak odbierał wygraną? - Grał w Toto-Lotka? 100

Wzruszyła ramionami. - Czy ja wiem? Przysiąc nie mogę. Może robił zakłady na konie? Czy jeszcze coś inszego. Stara jestem i wiem, że każdy mężczyzna lubi w coś pograć i woli, żeby żona o tym nie wiedziała, bo wygrywa się rzadko, a narzekań w domu z tego powodu co niemiara. Według mnie mogło tak być... - Rozmawiała pani o tym z Młotkowiczową? - A po co? Wystarczy jej, że straciła męża. - Mieliście dużo wspólnych znajomych? Po raz nie wiadomo który jej twarz pokryły bruzdy uśmiechu. - Zapomina pan kapitan o różnicy wieku... - Między panią a Młotkowiczem różnica była niewielka, o ile w ogóle była - dodał szarmancko. - Ale żonę miał młodą, to sam przy niej czuł się młodszy. Za stara byłam dla nich i ich znajomych. Wywinęła się zręcznie. Gdyby nie telefon dozorczyni, mógłby pomyśleć, że mówi prawdę. Jednak pewien był, że dzisiejszej informacji Brusek nie wyssała z własnego palca. - Pozostaje mi tylko zrobić później krótki protokół z naszej rozmowy i poprosić panią o podpisanie go. Może - zastanowił się - pojutrze o dziesiątej rano w Pałacu Mostowskich. Powie pani dyżurnemu w biurze przepustek, że jest pani ze mną umówiona. Proszę tylko nie zapomnieć dowodu osobistego, potrzebny będzie do wypisania przepustki. Kiedy wyszedł na ulicę, miało się już ku zmierzchowi. Po upalnym dniu ulice o tej porze roiły się od spacerowiczów. Zdecydował się wrócić do domu piechotą. Zmęczenie, a może dwa kieliszki nalewki, spowodowały niemiły ucisk w skroniach. Na domiar nie mógł oderwać myśli od Dobeckiej. Czy sugerowanie, że Młotkowicz został obrabowany - nad czym się sam przecież zastanawiał - miało na celu podsunięcie fałszywego tropu? Czy też na odwrót, wspominając o grze, chciała dać do zrozumienia, że było to coś więcej, że jubiler był hazardzistą? W tych kręgach zdarzają się różne rzeczy, nie wyłączając zabójstw. Jedno nie ulegało wątpliwości, że nie powiedziała niczego, czego by nie chciała powiedzieć. Jakie interesy łączyły ją i Młotkowiczową z facetem, o którym mówiła dozorczyni? W domu ucisk w skroniach zmienił się w regularny ból głowy. W nocy śniło mu się, że chodzi po jakichś krętych, pustych uliczkach i nagle spotyka Lesińskiego, który mu mówi, żeby się śpieszył, bo Irence grozi straszne niebezpieczeństwo. Zaczyna więc biec, ale nogi ma jak z ołowiu, z wielkim trudem odrywa je od ziemi. Wie, że Irenka jest za zakrętem tej ulicy, ale kiedy wreszcie udaje mu się do niego dobrnąć, widzi przed sobą ślepy mur. Obudził się spocony i z bijącym sercem. 101

Twarz człowieka, który siedzi naprzeciwko kapitana Kotowicza, ma wyraz zupełnego zaskoczenia. Kotowicz po raz drugi powtarza pytanie: - Czy wiedział pan, że Irena Młotkowiczową siódmego czerwca wyjechała do córki do Płocka? - Nie - mówi wreszcie Klimczak. Zaskoczenie nadaje jego zdrowej, pełnej twarzy, o ciemnopiwnych oczach, prostym mięsistym nosie i wyraźnie wykrojonych ustach, nieco gapiowaty wygląd. - Co pan robił ósmego czerwca od godziny dziewiętnastej do rana dnia następnego? - Ósmego czerwca? - Ósmego czerwca w sobotę od zamknięcia sklepu do niedzielnego rana, w którym to czasie został zamordowany Eugeniusz Młotkowicz - głos kapitana jest cichy, pozbawiony intonacji. Z przystojnej twarzy Klimczaka znika wyraz zdziwienia, robi teraz wrażenie człowieka, który niespodziewanie napadnięty koncentruje się i spręża do walki. - Wezwano mnie tu dla dodatkowych wyjaśnień, a traktuje, jakbym był podejrzany! - mówi z oburzeniem. - Przybył pan tu dla wyjaśnień, ale na drugie pytanie jeszcze ich pan nie udzielił. Czekam. - Nie zabiłem Młotkowicza! Takie podejrzenie jest bezpodstawne! - Zamiast o tym mówić, ma pan natychmiastową możność udowodnienia wyjaśniając, co pan robił w tym czasie. - Jak można pamiętać, co się robiło miesiąc temu! - Można sobie przypomnieć, gdy zachodzi konieczna potrzeba. Tym bardziej, że nie chodzi o dzień powszedni, a o sobotni wieczór i noc. Ale czy i kiedy pan to sobie przypomni, to pana sprawa, nie będę w tej chwili naglił. Teraz natomiast chcę usłyszeć odpowiedź na pytanie, co do którego nie ma obaw, aby pamięć pana zawiodła. A mianowicie, czy Młotkowicz wiedział lub domyślał się, co łączy pana i jego żonę? Klimczak zacisnął pięści i pochylił głowę do przodu, zdawało się przez moment, że rzuci się na Kotowicza. Nawet protokolant odłożył długopis, gotów do interwencji. Przesłuchiwany opanował się jednak. - To są moje prywatne sprawy - wyrzucił przez zaciśnięte zęby. - Wobec czego obecne przesłuchanie uważam za skończone - zatrzymał ruchem ręki Klimczaka, który poderwał się z krzesła. - Co nie oznacza, że pan może stąd teraz wyjść. - Czy to znaczy, że jestem zatrzymany? - Do czasu złożenia wyjaśnień, o których była mowa. 102

- Jakim prawem?! - Dość tego! - zareplikował ostro Kotowicz. - Takim, że jako kochanek żony mógł pan mieć powody, żeby go się pozbyć. Bo to, że utrzymuje pan bliskie kontakty z Ireną Młotkowicz, jest nam dokładnie wiadome, a może pan i temu zaprzeczy? Klimczakowi krew odpłynęła z twarzy. - Nie, tego nie zaprzeczę, ale protestuję przeciwko oskarżaniu mnie o morderstwo, nie ja zabiłem jej męża! - Nie jest pan oskarżony, a podejrzany, i jeśli wykaże pan swoje alibi, przestanie nim być. Myślę, że dwie godziny wystarczą panu do przypomnienia sobie przebiegu wieczoru i nocy z dnia ósmego na dziewiątego czerwca... Zadzwonił po funkcyjnego i polecił zaprowadzić Klimczaka do pokoju dla przesłuchiwanych. Gdy wyszli, wytarł spocone czoło. Powietrze było parne i ciężkie, zbierało się na burzę. Był zmęczony, chociaż dochodziła dopiero dwunasta. Od rana miał „młyn”. Ledwo przyszedł telefonował Płock, z którego raportu nic nie wynikało dla sprawy i czym się zirytował, niesłusznie klnąc w duchu kolegów z Płocka za niedołęstwo. Miał również kłopoty z połączeniem się z pułkownikiem Zwolińskim w Aninie, stracił prawie godzinę, nim się dodzwonił. Na domiar wszystkiego była jeszcze awantura z komórką transportu, mieli pretensje, że chce rezerwacji wozu na nieokreślony czas. Wreszcie udało mu się jakiś dostać i wysłać o jedenastej z wezwaniem po Klimczaka, a teraz wóz stoi i czeka, bo ten dureń nie raczył podać swego alibi, które by już można zacząć sprawdzać. Uczucie irytacji zdawało się dziś być permanentnym stanem kapitana Kotowicza. Bo to, czego dowiedział się od Zwolińskiego, mogło mieć jakieś znaczenie lub nie, na dwoje babka wróżyła. Stary pułkownik pamiętał, że z „Piekiełkiem” związana była afera walutowa, w którą zamieszany był personel. Sprawa zresztą rozeszła się po kościach, bo główny macher, o pseudonimie „Szafir”, pozostał nieuchwytny, a reszta zwalała winę na niego. Szczegółów pułkownik nie pamiętał, ani dokładnego czasu, w którym się to działo, czy był to rok 1946 czy 1947, czy jeszcze później. Możliwość, że Dobecka w dalszym ciągu zajmuje się handlem walutą, wydała się Kotowiczowi mało prawdopodobna. Musiałaby być notowana w „dewizówce”, taka działalność przez trzydzieści lat jest nie do ukrycia. Trzeba będzie to sprawdzić. Gdyby miał pewność, że sprawa, o której mówił mu Zwoliński, toczyła się w czasie, kiedy niezamężna jeszcze Młotkowiczowa pracowała tam jako kelnerka, wówczas stare powiązania ze światem „cinkciarskim” mogłyby odegrać w morderstwie jubilera jakąś rolę. Gdyby znalazł wreszcie w tej okropnej sprawie jakikolwiek punkt zaczepienia! Ślad, którym by mógł ruszyć na poszukiwanie innych. Ale wszystko tu było bezkształtne, obłe, nie dające się uchwycić; wyskakujące z rąk jak śliskie mydło. Trafność tego określenia nie wiedzieć czemu zmniejszyła irytację kapitana. 103

Kiedy Irenka przyniosła do nory kawę, dał jej kartkę z danymi Dobeckiej i poprosił, aby przekazała to „dewizówce” do możliwie szybkiego sprawdzenia. Nim minęło dwie godziny, zameldowano mu, że Klimczak prosi o przesłuchanie. Ledwo wszedł, widać było zmianę jego postawy. Usiadł ciężko na wskazanym krześle. - Przepraszam, że się uniosłem, ale być posądzonym o morderstwo to straszna rzecz - nieco wypukłe oczy szukały zrozumienia w oczach siedzącego naprzeciwko Kotowicza. Widać było, że się poci. Z otwartego okna nie docierał najmniejszy powiew, było duszno nawet w pozbawionej słońca norze. Kotowicz przez chwilę miał ochotę poprosić Irenkę o zorganizowanie coca-coli czy jakiegokolwiek płynu do picia, ale zrezygnował. Nie może Klimczakowi pomagać w odzyskaniu dobrego samopoczucia. Mimo, że jest w tym rys okrucieństwa, w śledztwie załamanie psychofizyczne ma często decydujące znaczenie dla otrzymania prawdziwych zeznań. - Od jak dawna łączy pana bliższa znajomość z Ireną Młotkowicz? - Będzie około sześciu lat. Rok, nim zacząłem pracować w „Jubilerze”. Pracowałem przedtem w komisie, w dziale niekonfekcyjnym: aparaty, zegarki, kalkulatory itp. Tam ją poznałem. - Pracowała w komisie? - Nie, często coś kupowała z konfekcji. Kiedyś zabrakło jej kilku złotych do pantofli. Już przedtem zwróciłem uwagę, że przystojna i szykowna kobieta, ale dopiero, jak przymierzała te pantofle, przyjrzałem się dokładniej. Nie jestem z tych, co znali mało kobiet, ale taką klasę nóg rzadko spotkać. Założyłem za nią tę setkę czy coś, co jej brakowało, tak się zaczęło. - Przez nią dostał pan posadę zastępcy kierownika „Jubilera”? - Tak, ale on do końca niczego się nie domyślał. - Jest pan tego pewny? - Jestem. Poderwałem mu żonę, ale mu jej nie zabrałem. - Jeśli przypomniał pan już sobie przebieg tego sobotniego wieczoru, to słucham. - Wyszedłem z pracy trochę przed zamknięciem sklepu. Były imieniny kumpla, trzeba było kupić jakąś wódeczność i pojechać do domu się przebrać. - Dokładnie. O której wyszedł pan z „Jubilera”? - Było około osiemnastej. Po drodze wstąpiłem do „Delikatesów”, kupiłem radziecki koniak, coś tam na ząb na niedzielę i pojechałem do domu. - O której był pan w domu? - Co do minuty nie powiem, ale przed zamknięciem sklepów, bo z SAM-u koło domu wychodzili jeszcze ludzie i nawet chciałem kupić kefir bo następnego dnia po kielichu dobrze robi, ale pomyślałem, że sobota, to pewnie nie ma, więc nie wstąpiłem. 104

- Pan mieszka sam? - Sam. - Czy po drodze lub na klatce schodowej spotkał pan kogoś z sąsiadów? - Może i spotkałem, ale co dzień się jakichś sąsiadów na schodach spotyka, czy wtedy też, żeby mnie kto zabił, nie pamiętam. - Jak pan długo był w domu? - Może godzinę, może więcej. Tyle, ile potrzeba, żeby się ogolić, umyć w wannie i zmienić garnitur. - Gdy pan wychodził z domu, było jeszcze jasno czy zmierzch? - Jasno... chyba jasno - przez chwilę zastanawiał się - a może się już zmierzchało... Gdyby był wieczór, pewnie bym zwrócił uwagę, że już ciemno... - Imieniny odbywały się gdzie i u kogo? - U Bolesława Zdańskiego, Stawki jeden, mieszkania dwa. - Proszę teraz opowiadać wszystko po kolei, nie za szybko, żeby protokolant mógł dokładnie notować. - Tempo od razu było ostre, solenizant był za słomianego wdowca, żona z dziećmi wyjechała już na letnisko, wybierał się do nich na niedzielę do Urli. Więc... jakby to powiedzieć... taki bardziej kawalerski wieczór. - Zabawa trwała do której? Klimczak podrapał się w głowę. - Jezusie, żebym wiedział, że to będzie potrzebne... do głowy mi nie przyszło patrzeć na zegarek. Towarzystwo było mieszane, pan kapitan rozumie? - Rozumiem. Co było dalej? - Która to była godzina, nie wiem... Ktoś dał projekt, żeby zmienić lokal i zabawić się jeszcze w „Kongresowej” i żeśmy wyszli... - Wszyscy? - Trudno powiedzieć, towarzystwo było dwójkowe. Męsko-damskie, znaczy się, pary. - Kto był pana towarzyszką tej zabawy? - Taka Mariola... - Był pan z nią w „Kongresowej”? - Tak, pojechaliśmy taksówką. - Pamięta pan, przy którym stoliku siedzieliście? - Od razu poszliśmy do cocktail-baru, liczyłem, że pokręcimy się trochę i pojedzie do mnie. - Czy nosił się pan z zamiarem zerwania z Ireną Młotkowicz?

105

- Widzi pan kapitan, jakby to powiedzieć... Po kilku latach takiej bliskiej znajomości, to człowiek trochę jak żonaty i nie od tego, żeby nie skoczyć na boczek, i też trzeba cholernie uważać, żeby nie wyszło na jaw. W soboty ani w niedziele nigdy się z Renią nie widywaliśmy, od początku tak było ustalone, ze względu na niego. No, i jak w sobotę albo w niedzielę zdarzyła się jakaś okazja, to się czasem z niej po męsku korzystało. - No i poszło według planu? - Film mi się urwał. Obudziłem się o pierwszej po południu z regularnym kacem, głowy podnieść nie mogłem, tak mi łupała. - Gdzie się pan obudził? - W domu, w łóżku. - W jakim momencie ten film się urwał? - Pamiętam jeszcze, jak tańczyliśmy w „Kongresowej”, dalej nie, czarna taśma. - Czy w barze lub na parkiecie widział pan kogoś z uczestników imieninowej zabawy? - Może i widziałem, nie pamiętam. - Zna pan nazwisko tej dziewczyny, Marioli? - Nie znam. - Może pan opisać jej wygląd? - Nieduża, zrobiona na rudo. Kapitan w zamyśleniu bębnił palcami po biurku. - No, cóż. Dziękuję. Pozostaje nam teraz sprawdzić fakty przez pana podane. Klimczok wyprostował się gwałtownie. - Pan kapitan mi nie uwierzył? - Moja wiara nie ma tu nic do rzeczy, postępowanie śledcze nie opiera się na wierze, a na sprawdzonych faktach. I dopóki ich nie sprawdzimy... - Będę tu zatrzymany? - wlepił wystraszone oczy w Kotowicza. - Myślę, że nie potrwa to długo - spojrzał na zegarek. - Gdzie pracuje Bolesław Zdański?

Maszyna została puszczona w ruch. Dodatkowym utrudnieniem był okres urlopowy. Gospodarz imieninowej zabawy przebywał już na wczasach; po ustaleniu poprzez zakład pracy letniskowego adresu w Urlach, kapitan Kotowicz wysłał po niego nazajutrz rano samochód z Barczakiem. Było to uzasadnione po części koniecznym pośpiechem, a po części męską solidarnością; przewidywał, że wezwanie do Pałacu Mostowskich zaniepokoi nie tylko adresata, ale i jego żonę, która snadnie wydedukuje, że okres słomianego wdowieństwa męża obfitował w nieznane jej zdarzenia. Tak więc, aby zapobiec małżeńskiej burzy, Barczak miał podać wersję wezwania Zdańskiego jako 106

świadka w sprawie dotyczącej zakładu pracy. Z zadania tego wywiązał się tak dobrze, że Zdańska, zmartwiona jedynie możliwością nie zjedzenia przez męża obiadu, zaopatrzyła go na drogę w pieczonego kurczaka. Dowiedziawszy się na miejscu w Komendzie o prawdziwej przyczynie wezwania, czerwcowy solenizant znalazł się w kłopocie przy wymienianiu składu uczestników imieninowej zabawy. O ile gośćmi rodzaju męskiego byli bliscy koledzy, których nazwiska i adresy podał natychmiast, o tyle damy rekrutowały się z koleżanek pewnej znajomej, z którą to znajomość miała raczej charakter incydentalny i związany z okresem letnim, kiedy to żona wyjeżdżała z dziećmi na wieś. Znajoma ta, imieniem Jola, pracowała ostatnio jako kelnerka w jednej z kawiarenek na Starym Mieście. Czas przybycia Klimczaka na ulicę Stawki Zdański określił na około dwudziestą, nie był tego jednak zupełnie pewien. Pamiętał natomiast, że przyszedł jako ostatni z gości, którzy zaczęli się schodzić od godziny osiemnastej trzydzieści. O dalszym przebiegu zabawy w „Kongresowej” nie mógł udzielić żadnych informacji, ponieważ pozostał w domu, gdzie dotrzymała mu towarzystwa wspomniana Jola. Na jej poszukiwanie Kotowicz wyruszył osobiście, natychmiast po przesłuchaniu Zdańskiego. Chociaż dochodziło dopiero południe, w staromiejskim malutkim lokaliku, o ścianach wyłożonych ciemną boazerią, na stolikach paliły się lampki. Powietrze gęste było od dymu mimo uchylonych okien, z których odblask dziennego światła padał tylko na przyokienne parapety. Między gęsto ustawionymi stolikami z trudem przeciskały się kelnerki z tacami pełnymi filiżanek kawy i kieliszków wina. Nie znalazłszy wolnego miejsca, Kotowicz wycofał się do szatni. Za barierką, na tle pustych wieszaków, przy gablocie z papierosami siedział stary człowiek, który sądząc z postawy wyglądał na emerytowanego boksera. Poprosił go o wywołanie pani Joli, wzmacniając prośbę dziesięciozłotówką. Po chwili szatniarz przyprowadził przystojną brunetkę w stroju udającym ubiór dawnej mieszczki. Obrzuciła kapitana zdziwionym spojrzeniem. - Pozdrowienia od pani znajomego, Bolesława Zdańskiego. - Jest w Warszawie? Kiedy pan z nim się widział? - Jeśli mnie pani gdzie ulokuje, wszystko wyjaśnię. Zaprowadziła go do służbowego stolika. - Poproszę koleżankę, żeby mnie na kilka minut zastąpiła. Kapitan podczas zeznań Zdańskiego ocenił jego sezonową znajomą jako typ w rodzaju znanych milicji dziewczyn, ocierających się o pogranicze prostytucji, z którymi niełatwo dać sobie radę. Na podstawie doświadczenia wiedział, że jeżeli ją spłoszy, słowa od dziewczyny nie wydobędzie, zaprze się nawet znajomości ze Zdańskim. 107

Po kilku minutach wróciła do służbowego stolika. Jej przystojna twarz nosiła już ślady zniszczenia i Kotowicz pomyślał, że pewnie ma mniej lat, niż na to wygląda. - Bolek w Warszawie czy nie? - ponowiła pytanie. - Wpadł na krótko, ma kłopoty i liczy na pani pomoc. Zaskoczona odchyliła się nieco do tyłu. - On? Co takiego zmalował? - Osobiście nic, ale być może zrobił coś jego kolega i jest w to zamieszany. Patrzyła czujnie spod ściągniętych brwi. - Co za draka? O co chodzi? - Chce mu pani pomóc? - Dlaczego sam nie przyszedł? Chyba nie siedzi? - Jeszcze nie, to zależy od pani. - Skończ pan z tą ciuciubabką. Co mam zrobić? - Pamięta pani imieniny u niego w domu, ósmego czerwca? - Pamiętam, i co dalej? - Tego wieczora czy nocy wykończono pewnego faceta. Milicja sprawdzając kontakty nieboszczyka natrafiła na Zdańskiego. Potrzebny mu dowód, że z zabójstwem nie ma nic wspólnego. Wzruszyła ramionami. - Pewnie, że nie ma, był wtedy u niego ochlaj na sto dwa. Dobra, mogę pójść na milicję i zaświadczyć. - Jedno takie zeznanie to mało. Muszą to potwierdzić i inni goście, a on nie zna nazwisk ani adresów dziewczyn, które były na tych imieninach. Powiedział, że pani je zna. - Adresy może nie wszystkie, ale mogę podać, gdzie którą można spotkać lub gdzie pracuje... Notował na wziętej ze stolika serwetce, przezornie nie wyjmując notesu, po czym złożył ją starannie i schował do kieszeni. - Zmykam, żeby dostarczyć, gdzie trzeba. Dziękuję. - Nie ma za co. Trzeba było od razu powiedzieć, o co chodzi, a pan kręcił dookoła Wojtek prawie jak glina... Uśmiechnął się do niej: - Taki mój los...

Według otrzymanych od Joli informacji, poza nią, było siedem uczestniczek imieninowej zabawy na Stawkach, tyleż nazwisk kolegów podał Zdański. Kotowicz wystąpił do majora Osucha o zwiększenie dochodzeniowej ekipy. Mijały dwie doby od zatrzymania Klimczaka, powyżej czterdziestu ośmiu godzin obowiązywał nakaz aresztowania. Natychmiastowe zatrzymanie eliminowało możliwości sfabrykowania fałszywego alibi; z drugiej jednak strony Kotowicz zdawał sobie sprawę, że rzutuje ono niekorzystnie na dotychczasową, dobrą opinię Klimczaka i może spowodować późniejsze kłopoty w 108

pracy. Jednakże przesłuchanie wszystkich imieninowych gości Zdańskiego okazało się niemożliwe. Mimo zwiększenia ekipy, odnalezienie kogoś, kto wędrował po Mazurach czy zaszył się na głuchej wsi nie podając adresu, wymagało nie tylko pracy wielu ludzi, ale również czasu. Nie udało się zidentyfikować miejsc pobytu pięciu osób, dwóch mężczyzn i trzech kobiet, w tym koronnego świadka, towarzyszki Klimczaka z tego wieczora, Marioli. Przydzielony znów do kapitana Kotowicza Lesiński spenetrował miejsca, gdzie bywała. Drogą informacji łańcuszkowych wywiedział się w końcu tyle, że prawdopodobnie wyjechała nad morze. Ostatnio nie pracowała nigdzie, nie udało się też ustalić jej miejsca zamieszkania w Warszawie. Szukanie nad morzem dziewczyny, której jedynym znakiem rozpoznawczym było imię i „włosy zrobione na rudo”, miało szansę podobne, jak znalezienie igły w stogu siana. Przeczesanie Sopotu, Międzyzdrojów i innych miejsc, ściągających w lecie chcące się zabawić i zarobić dziewczyny, nie wchodziło w grę. Nie była podejrzaną o udział w morderstwie, a jedynie świadkiem mogącym ewentualnie potwierdzić alibi podejrzanego. Prawdopodobieństwo, że wróci do Warszawy przed końcem sezonu, wydawało się niewielkie. Zeznania osób, z którymi udało się skontaktować, nie wniosły do sprawy nic nowego poza tym, że ustalono godzinę przybycia Klimczaka na godzinę 19.45-19.50. Nikt nie potrafił natomiast stwierdzić, jak długo przebywał on w „Kongresowej”. W tym stanie rzeczy Kotowiczowi nie pozostawało nic innego, jak wystąpić o nakaz aresztu tymczasowego. Zaskoczeniem dla Kotowicza był popołudniowy telefon od Brusek, dozorczyni z Wilczej, która poinformowała go, że wczesnym rankiem widziała Młotkowiczową, jak wychodziła z domu z walizką i dużą torbą podróżną. Wiadomość ta zdecydowanie źle wpłynęła na humor kapitana. Zżymał się sam na siebie, że nie przewidział takiej ewentualności i nie potrafił jej zapobiec. Pomijał przy tym fakt, że nie miał żadnych podstaw prawnych do zatrzymania Młotkowiczowej w Warszawie, Zawiadomiony o tym Płock po godzinie przekazał telefonicznie wiadomość, że Młotkowiczowej u córki nie ma. Nazajutrz zlecił błyskawiczne sprawdzenie list uczestników wycieczek zagranicznych. Efekt był nadspodziewany: na liście odlatującej samolotem poprzedniego dnia do Hiszpanii wycieczki „Orbisu” figurowało nazwisko Młotkowiczowej. Ale nie tylko. Niedoszłym jej uczestnikiem był również Józef Klimczak. W biurach „Orbisu'' ustalono, że zgłoszenia tych dwóch osób wpłynęły na początku czerwca, po normalnym terminie zapisów, na skutek zgłoszonej rezygnacji dwóch innych zapisanych wcześniej kandydatów. Była to okoliczność obciążająca Klimczaka. Niemniej, gdy po odprawie Osuch zagadnął Kotowicza, jakie wrażenie wywarł na nim Klimczak, kapitan chwilę zastanawiał się, nim powiedział: Byczek, zwykły byczek. 109

- Z tych, co potrafi się rozjuszyć? Kotowicz skrzywił się. - Nie wiem. Równie dobrze byczek Fernando, „który lubił kwiatki, stokrotki i bławatki i w ciche wieczory letnie chodził pod drzewo stuletnie”, chociaż ten w letnie wieczory woli dziewczynki. - Według ciebie większą frajdę powinien znajdować w ukatrupianiu mężów swych przyjaciółek i ułatwić ci pracę. Tym bardziej, że poza tym podejrzanym nie widać na horyzoncie podejrzanego numer dwa. Kotowicz chodził jak przysłowiowa gradowa chmura. Z „dewizówki” dano znać, że Dobecka nie figuruje w ich kartotekach. Tak więc ten punkt zaczepienia urzędowo odpadał. Jednakże osoba byłej bufetowej nie dawała Kotowiczowi spokoju. Informacje przekazane przez Brusek o wieczornej wizycie znajomego Dobeckiej w mieszkaniu Młotkowiczowej, świadczyło o powiązaniu tej trójki. Ale jakiego rodzaju mogło być to powiązanie, Kotowicz biedził się bezskutecznie. Czy dotyczyło bezpośrednio zabitego jubilera? Jeśli - jak sugerowała Dobecka - był on hazardzistą, to osobnikiem, który odwiedził Młotkowiczową mógł być ktoś z tego kręgu i tajemnicy zabójstwa należy szukać w tej strefie życia Młotkowicza. Z drugiej strony dozorczyni określiła tegoż osobnika jako znajomego Dobeckiej, kogoś, kto odwiedzał przedtem tylko emerytowaną bufetową. Wyciągając z tych przesłanek dalsze wnioski, mogłoby to oznaczać, że mieszkanie Dobeckiej mogło być meliną gry. Ale czy w takim przypadku, gdyby jej mieszkanie było meliną, czy naprowadzałaby na trop hazardu jubilera? Czy była na tyle pewna, że ustalenie, w co i gdzie grywał Młotkowicz, jest nie do wykrycia? Tu kapitan uczciwie stwierdzał, że gdyby nie informacja dozorczyni, rzeczywiście mogło nie być do wykrycia. Poza tym wszystkim zachodziła jeszcze dość istotna okoliczność, że kapitan nie mógł się pozbyć zasadniczej wątpliwości, czy Dobecka nie chciała go naprowadzić na fałszywy trop. A wówczas cała tak pięknie wydedukowana historyjka nie miała żadnego sensu. Mógłby to stwierdzić jedynie poprzez rewizję w mieszkaniu bufetowej. Jeżeli u niej grywano, znajdą się dowody rzeczowe, tego był pewien. Ale tak samo był pewien, że wniosku o rewizję, opartego na takich przesłankach, żaden prokurator w PRL nigdy nie wyda. Kiedy wstąpił do sekretariatu, żeby poprosić Irenkę o kawę, zastał tam podporucznika Olacha, który niedawno zaczął pracować w Komendzie. Sądząc z ożywienia, rozmowa, którą prowadzili, była interesująca dla obydwu stron. Kapitan zdążył też zauważyć, że Olach najwyżej dobiega ćwierćwiecza i jest bardzo przystojnym chłopakiem, co dotychczas uchodziło kapitanowej uwadze. Zamiast prośby o kawę, zakomunikował Irence, że wychodzi i już dziś do Komendy nie wróci.

110

Popołudnie spędził na przystani nad Wisłą. Woda była mętna i ciepła, kąpiel nie przyniosła zwykłego orzeźwienia. Leżał potem na pomoście i patrzył na ciemny nurt Wisły, ogarnięty totalnym zniechęceniem do siebie i świata. Co go może jeszcze w życiu czekać, poza pracą i zwykłymi wulgarnymi flirtami? Tej pracy miał już dosyć, dosyć po same uszy, tej wiecznej szarpaniny, której końcowym efektem bywa w najlepszym wypadku ujęcie jakiegoś bandziora. Może, gdyby zmienił pracę... Ale co można w jego wieku zaczynać od nowa? Z zaocznie przed dziesięciu laty ukończonym prawem, mógłby co najwyżej przejść do prokuratury i w kółko pichcić akty oskarżenia. Po wyjściu z przystani wstąpił do Małej Kameralnej i przy bufecie wypił dwie setki. Nie wpłynęło to na poprawę samopoczucia, ale jeszcze je pogorszyło. Wspomnienie Irenki i nadskakującego jej przystojnego Olacha powróciło z całą natarczywością. W domu otworzył trzymaną w żelaznej rezerwie na wypadek gości „Soplicę” i nie ochłodziwszy jej nawet, golnął solidną porcję. Bezsens obecnej pracy i życia był już absolutnym pewnikiem. Nieważne, co będzie robić potem, jutro zrezygnuje z prowadzenia sprawy Młotkowicza i złoży podanie o zwolnienie z pracy w MO... Postanowił zaraz zawiadomić o tym telefonicznie Osucha. - Doszedłem do wniosku, że muszę zmienić pracę - powiedział uroczyście, gdy usłyszał głos majora. - Dawno powinieneś to zrobić. Takiej reakcji przyjaciela się nie spodziewał. - To dlaczego dopiero teraz mi to mówisz?! - Bo teraz nie chcę słuchać twych jęków i zgrzytania zębów, że śledztwo nie idzie ci jak po maśle. Oglądam film, dopiero się zaczął. Otwórz telewizor, western z Marlonem Brando, cześć! Kapitan Kotowicz chwilę siedział ze słuchawką w ręku, wreszcie odłożył ją na widełki i chwiejnym krokiem poszedł otworzyć telewizor.

Rano po obudzeniu pierwszą myślą Kotowicza była konieczność przeszukania mieszkania Dobeckiej. Wystarczyłoby otrzymanie anonimu, że była bufetowa handluje dolarami. Wobec jej zażyłych stosunków z Młotkowiczami taka poszlaka powiązań i ewentualnych porachunków denata z podziemiem gospodarczym powinna prokuratorowi wystarczyć do wydania nakazu rewizji. U majora Osucha zjawił się kilka minut przed rozpoczęciem odprawy i oświadczył, że ma przeczucie, iż otrzyma donos informujący o handlu walutą u Dobeckiej i który to anonim umożliwi mu przetrząśnięcie jej mieszkania. Osuch popatrzył przekornie na przyjaciela. - A jeśli twoje przeczucie się nie sprawdzi?

111

- Musi się sprawdzić, rozumiesz? Jedyna możliwość. Chyba że jesteś, wiesz co, nie przyjaciel... Anonim wpłynął pół godziny po odprawie. Przyniosła go do nory Irenka z wiadomością, że Halina, sekretarka majora Osucha, przyniosła jej ten list adresowany do kapitana, który omyłkowo trafił do rąk majora. Następujące potem intensywne zabiegi o nakaz przeprowadzenia rewizji w mieszkaniu Stanisławy Dobeckiej przyniosły rezultat jeszcze tego samego dnia. Nazajutrz o godzinie ósmej kapitan Kotowicz w asyście starszego sierżanta Jankowskiego i dwóch funkcjonariuszy zjawili się na Wilczej. Jednakże na dźwięk dzwonka nikt w mieszkaniu Dobeckiej nie zareagował. Indagowana dozorczyni poinformowała, że Dobecka pojechała gdzieś na działkę do swojej znajomej i pewnie nie wróci przed wieczorem. Usłyszawszy to Kotowicz zmełł w ustach przekleństwo, wściekły na siebie, że nie postąpił zgodnie z rutyną, według której z nakazem rewizji przybywa się o świcie. Chciał starej kobiecie oszczędzić tak przykrego obudzenia, skąd mógł przypuszczać, że babsko na emeryturze o ósmej rano będzie już poza domem. W tej sytuacji miał do wyboru albo odłożenie rewizji, albo przeprowadzenie jej w obecności dozorczyni. Zdecydował się na to ostatnie i powiedział Brusek o jej funkcji świadka. Z twarzy byłej miłośniczki telewizji nie trudno było wyczytać jaką satysfakcją napawa ją ta rola. Gdy wynikła sprawa uporania się z zamkami, przyniosła zaraz pęk różnego rodzaju kluczy, za pomocą których otworzono dwa zamki, tylko do trzeciego trzeba było użyć milicyjnego „piórka”. Poszukiwanie rozpoczęto od kuchni. Nie pomijano niczego, łącznie ze sprawdzeniem torebek mąki, kaszy, cukru i innych artykułów spożywczych. Oczy Brusek śledziły każdy ruch rąk funkcjonariuszy; na moment nie odrywała wzroku od ich czynności i kapitan nie założyłby się, czy przy pierwszej nadarzającej się okazji gorliwa pomocnica służby śledczej nie zechce wypróbować podpatrzonych tu umiejętności. Przed rozpoczęciem rewizji Kotowicz poinformował Jankowskiego, żeby nie przeoczył ewentualnych akcesoriów gry, takich jak sztony, kostki, karły, bloczki do zapisywania itp., jednakże dokładne zrewidowanie kuchni nie przyniosło żadnych rezultatów. Kiedy zaczęto przeszukiwać pokój, Kotowicz sam zajął się przeglądaniem szuflady stołu. Prócz drobiazgów i kwitów, w pudełku po czekoladkach znalazł fotografie. Powtarzały się w nich zdjęcia przystojnej brunetki, w której kapitan z trudem dopatrywał się rysów Dobeckiej. Sądząc z ubioru i uczesania, zdjęcia były robione pod koniec okupacji lub niedługo po wojnie. Na jednej z fotografii, mimo zabawnie dziś wyglądającej fryzury i długiego wywatowanego w ramionach ża-

112

kietu, od razu poznał młodą Młotkowiczową. Zajęty oglądaniem fotografii nie zauważył, jak podszedł do niego Jankowski. - Panie kapitanie, niech pan kapitan zobaczy... Z wyciągniętej spod kanapy walizki, pod skórzanym „fartuchem” od warsztatu złotniczego, w drewnianym pudle leżały narzędzia, których rysunki oglądał w wypożyczonej z Muzeum broszurze. Oprócz nich w walizce znajdowała się jeszcze owinięta niezbyt porządnie w gazetę średniej wielkości paczka. Jankowski już po nią sięgał, kiedy Kotowicz wstrzymał go ruchem ręki. - Zabezpieczcie ślady. Zaintrygowanej do najwyższego stopnia zawartością walizki dozorczyni omal oczy z orbit nie wyszły, kiedy rozpylano na paczkę daktyloskopijny proszek, zaś błysk flesza przy fotografowaniu śladów wyrwał z jej ust zduszony okrzyk. Po zdjęciu gazety okazało się, że paczka opakowana jest jeszcze w kilka warstw szarego papieru. Znów powtórzyła się procedura zabezpieczania śladów. Gdy wreszcie zaczęto odwijać papier, nastrój napięcia udzielił się wszystkim. Spod warstw papieru Jankowski, pracujący w gumowych rękawiczkach, delikatnie wyjmował owinięte w kawałki flaneli nieregularnego kształtu przedmioty. Wyłuskiwane ze szmat niespodziewanie zabłysły złotem. Po chwili na stole stały trzy wspaniale rzeźbione złote kielichy. Kotowicz pochylił się nad nimi. Czarę jednego pokrywał misterny ażur, zaś podstawę zdobiły medaliony z figurami. Drugi, o bardziej smukłym kształcie, miał trzon sześciokątny, wzmocniony pierścieniowatą obręczą z romboidalnych sześcianów, jego szeroką sześciolistną stopę pokrywały ryte wizerunki świętych. Trzeci kielich, pokryty niemal w całości wypukłym reliefem, zakrywała od góry półkolista przykrywa z krzyżykiem. - Chyba kościelne? - Jankowski spojrzał pytająco na Kotowicza. Kotowicz w zamyśleniu potaknął. Nie ulegało wątpliwości, że miał przed sobą wspaniałej roboty zabytkowe naczynia kościelne. Gdyby go jednak spytano, co to jest? - odpowiedziałby bez namysłu: motyw zabójstwa Eugeniusza Młotkowicza. Jankowski również zdawał sobie sprawę, że cel rewizji został osiągnięty. - Kończymy robotę czy jeszcze pracujemy dalej? - Musimy ciągnąć do końca - westchnął Kotowicz. Zszedł na dół do budki telefonicznej, by poinformować Osucha o niespodziewanych wynikach rewizji. Osuch natychmiast przekazał tę wiadomość Komendzie Głównej MO.

113

Zidentyfikowanie znalezionych u Dobeckiej przedmiotów zajęło niespełna cztery godziny. Były to dwa kielichy, szesnasto- i osiemnastowieczny oraz siedemnastowieczna puszka, skradzione w kwietniu w kościele świętego Marcina we Wrocławiu. Zatrzymana tego samego dnia Stanisława Dobecka oświadczyła, że walizka jest własnością Eugeniusza Młotkowicza, który ją u niej przechowywał. Zawartością walizki nie interesowała się i nie wie, co w niej było. Dopiero wobec groźby oskarżenia jej o udział w rabunku kościoła wrocławskiego zeznała, że Młotkowicz robił po cichu w domu roboty jubilerskie, wolał jednak nie trzymać stale u siebie narzędzi. Przechowywał je u niej i brał, kiedy mu były potrzebne. O tym, że poza narzędziami w walizce była paczka i jaka była jej zawartość, przysięgała, że nie wie. Jubiler zamykał zawsze walizkę na kluczyk i dostępu do niej nie miała. Badania daktyloskopijne potwierdziły prawdomówność jej zeznań. Ani na opakowaniach, ani na samych naczyniach odcisków jej palców nie znaleziono. Rozróżniono na nich dwa rodzaje linii papilarnych; z tych jedne należały do Eugeniusza Młotkowicza, drugich nie udało się zidentyfikować. Porównanie z odciskami palców Józefa Klimczaka wypadło negatywnie. Sprawdzono również w starych kartotekach dowodów osobistych odciski palców Młotkowiczowej. Wynik był również ujemny. Niezidentyfikowane ślady musiał zostawić człowiek, który pośrednio lub bezpośrednio brał udział w obrabowaniu wrocławskiego kościoła i według Kotowicza był zabójcą jubilera. Jaką rolę w tej kradzieży odegrał Młotkowicz, człowiek „starej daty”, fachowiec ceniący solidną robotę, w którego posiadaniu znalazły się zabytkowe sakralne naczynia, pochodzące z kradzieży? Paser? Członek bandy? Zabity w wyniku złodziejskich porachunków za przywłaszczenie łupu? Jakkolwiek by jeszcze mnożył te pytania, kapitan Kotowicz wiedział, że odpowiedzi na nie mieć nie może, dopóki zabójcy Młotkowicza nie będzie miał w ręku. Dzień, w którym efekty rewizji u Dobeckiej okazały się tak niespodziewane, przyniósł Kotowiczowi jeszcze inne emocje. Po zakończeniu rewizji wrócił do Komendy. W drodze do nory nie wstąpił jednak jak zwykle do sekretariatu, nie poprosił również telefonicznie Irenki o kawę. Do późnego popołudnia miał „młyn” związany ze znalezionymi wrocławskimi kielichami, przegapił nawet obiad w kantynie i przegryzł tylko coś naprędce w bufecie. Nie chciał rezygnować z natychmiastowego przesłuchania Dobeckiej , choć mógł je przełożyć na dzień następny. Przesłuchanie starej bufetowej przeciągnęło się do siódmej. Dopiero po jej wyjściu poczuł, że jest zmęczony. Kiedy wychodził, zobaczył światło z uchylonych drzwi sekretariatu, ledwo je minął, usłyszał dźwięk przekręcanego klucza i szybkie kroki Irenki. Również przyśpieszył kroku. Wolał nie pytać, 114

dlaczego tak późno wychodzi, skoro nie dał jej żadnej dodatkowej pracy. Oczywiste, że musiała zostać dłużej, jeśli w ciągu dnia marnuje czas na flirty z tym przystojnym bałwanem Olachem... Ze schodów zbiegł po dwa stopnie, oddał w portierni klucze i wtedy, jak na złość, zatrzymał go kierownik transportu, tłumacząc długo i zawile, że kapitan zapomniał podpisać zlecenie na samochód, którym Barczak jeździł do Urli. Zapewniając, że jutro z samego rana naprawi niedopatrzenie, zauważył, że Irenka zdążyła już oddać swój klucz dyżurnemu. Razem minęli strażnicę. Gdy tylko znaleźli się na ulicy, Irenka, zamiast się pożegnać i pójść w swoją stronę, powiedziała: - Tak się pan kapitan spieszył, że ledwo mogłam dogonić. W ciągu dnia nie chciałam przeszkadzać, skoro pan kapitan nie miał czasu nawet kawy wypić, a mam taką nowinę do powiedzenia... - przy ostatnich słowach buzia jej rozjaśniła się w uśmiechu. - Nie wiem, czy pan kapitan zauważył, że przedwczoraj, jak wychodził z Komendy, był u mnie w sekretariacie podporucznik Olach? Kotowicz poczuł dziwny, niemal bolesny skurcz serca. - Nie zwróciłem uwagi, ale jak mi pani przypomniała... - Kto? - Irenka zatrzymała się, patrząc na niego szeroko rozwartymi oczami. - Dlaczego pan kapitan powiedział do mnie pani?! Speszył się. Nie zdawał sobie sprawy, że w obawie, by niczego po sobie nie okazać, przestał ją „tykać”. - Bo... poza pracą... poza Komendą... właściwie nie powinienem inaczej... - Dlaczego?! Czy tu, na ulicy, jestem inna niż w norze i sekretariacie? - ciągle patrzyła mu w oczy ze zdziwieniem, które teraz stało się trochę żałosne. - Byłoby mi bardzo przykro, gdyby pan kapitan nie mówił mi po imieniu - dodała odwracając głowę. Przez chwilę szli w milczeniu. - Teraz to już nie wiem, czy powinnam o tym mówić... Bo może dla pana kapitana ludzie pracujący z panem są tylko częścią tej pracy... Jeśli poza pracą nic pana nie obchodzą... - Dlaczego tak myślisz? - Bo przecież po wyjściu nie chciał pan kapitan mówić mi po imieniu i gdybym nie poprosiła... - Głuptas jesteś - powiedział przez zaciśnięte gardło. - Powiedź wreszcie, co chciałaś mi powiedzieć... Spojrzała na niego, szedł patrząc uważnie pod nogi. - Otóż podporucznik Olach przyszedł wtedy prosić mnie, żebym była świadkiem na ich ślubie, to znaczy Heleny i jego. Bo oni już chodzili ze sobą od paru lat, tylko że on był w Poznaniu, a ona tu. Wreszcie udało mu się dostać przeniesienie, Helena za skarby nie chciała rzucać Warszawy, ma tutaj zresztą z matką niezłe mieszkanie, a on w Poznaniu koczował w hotelu milicyjnym. Data 115

ślubu już jest ustalona, pierwszego września. Helena jest okropnie szczęśliwa, cieszę się z nią. Dobra nowina, prawda? - Wspaniała! - Odpowiedź zresztą była zbyteczna. Wyraz twarzy kapitana Kotowicza nie pozostawiał wątpliwości, jak bardzo ucieszyła go wiadomość o ślubie podporucznika Olacha z sekretarką majora Osucha. Byli już niedaleko skrzyżowania z ulicą Świerczewskiego. Na prawo, nad kawiarnią oddzieloną od ulicy pasem zieleni, zapaliły się neony, chociaż słońce jeszcze nie zaszło. Kotowicz zatrzymał się: - Co byś powiedziała, żebyśmy tę nowinę uczcili lodami? - wskazał w kierunku neonu. Usiedli w kawiarnianym ogródku. Irenka z ożywieniem opowiadała o sprawach związanych ze ślubem Heleny, co nie przeszkodziło jej ucieszyć się zupełnie po dziecinnemu, gdy kelnerka postawiła przed nią ogromną porcję lodów z kremem. Jadła je wolniutko. - Takie dobre, że szkoda szybko zjeść - wyjaśniła. Zaś kapitanowi wydawało się, że mógłby tak w nieskończoność patrzeć na jedzącą lody Irenkę i słuchać jej opowiadania, wszystko jedno o czym. Nadciągał wieczór. Z pobliskiego kina zaczęła wypływać fala ludzi, wychodzących po skończonym seansie. - Wieki nie byłem w kinie - powiedział i pomyślał, że za piętnaście minut rozpocznie się nowy seans. - Lody były dla uczczenia miłej nowiny, co byś powiedziała o pójściu do kina jako o zasłużonym odpoczynku po trudach pracy? - mimo żartobliwego tonu, zadał to pytanie z niepokojem: może jest gdzieś wieczorem umówiona, ma randkę? Ale Irenka przyjęła propozycję z tak samo naturalną radością, z jaką przedtem cieszyła się lodów. Szybko uregulował rachunek. Kupując bilety uprzytomnił sobie, że nie spojrzał nawet na afisze i nie wie, na jaki film idą, nie miało to dla niego najmniejszego znaczenia. Zauważył, że Irenki również to nie zainteresowało, ale dopatrzył się w tym znowu znamion dziecinności: stała w pobliżu kasy i z niepokojem patrzyła, czy uda mu się kupić bilety, jak uczniak, który nie jest jeszcze pewien, czy uda mu się wymknąć na wagary. Wszystko to świadczyło, że traktuje go jak dobrego, starszego wujaszka i w tej roli musi się utrzymać. Nie może być zresztą inaczej, jest młodsza od niego o szesnaście lat! Podczas projekcji filmu nie mógł się jednak opanować, żeby na nią nie patrzeć; jej czysty profil miał w sobie siłę magnesu. Po kinie, kiedy Irenka chciała wracać piechotą do domu, tonem mentora powiedział: - Wykluczone, musisz się wyspać - i odwiózł ją do domu autobusem.

116

Odnalezienie zrabowanych we wrocławskim kościele przedmiotów uznane zostało za duży sukces kapitana Kotowicza. W związku z powiązaniem afery wrocławskiej z osobą zabitego jubilera, śledztwo w jego sprawie przejęła Komenda Główna MO - dokąd oddelegowany teraz został Kotowicz. Major Osuch szczerze ucieszył się z tego nieformalnego awansu przyjaciela. Zdawał sobie sprawę, że rozwikłanie tej sprawy pomóc może bardzo w dalszej karierze kapitana. Inni, jak zwykle w takich przypadkach, patrzyli na niego z domieszką niechętnej zazdrości lub określali go z przekąsem mianem szczęściarza. Natomiast uczucia Irenki byty zupełnie niekonsekwentne. Była z niego dumna i ogromnie cieszyła się tym sukcesem, a jednocześnie martwiła się jego skutkami, jako że oznaczały one nieobecność kapitana w Stołecznej Komendzie przez czas nie wiadomo jak długi. Sam Kotowicz po pierwszej radości, że natrafił wreszcie na „nitkę prowadzącą do kłębka”, miał świadomość, że równie daleki jest od zidentyfikowania zabójcy, jak był i przedtem. Gdyby jeszcze nie przegapił możliwości wyjazdu za granicę Młotkowiczowej, przedmioty znalezione w walizce jubilera mogłyby być w stosunku do niej mocnym atutem. Ostatecznie obowiązuje u nas małżeńska wspólnota majątkowa i zadbana wdowa wie o tym dobrze. Najprawdopodobniej zdecydowałaby się mówić wszystko, co jej było wiadome, byle zostać wyłączoną z tej sprawy. Pod jednym wszakże warunkiem: że sama nie maczała palców w zabójstwie męża. Jej planowany wspólnie z Józefem Klimczakiem wyjazd za granicę mógł mieć charakter typowego wyjazdu kobiety zamężnej z kochankiem, ale mógł mieć i inne podłoże, oznaczać wspólną ucieczkę. Owym osobnikiem, który według informacji dozorczyni odwiedził Młotkowiczową wieczorem, był najprawdopodobniej Klimczak. Dobecka zeznała, że bywał u niej, za życia jubilera jej mieszkanie służyło czasem jako miejsce spotkań. To, że Klimczak mógł być zamieszany w rabunek wrocławski kapitan dla zasady przyjmował jako teoretyczną możliwość, aby nie odrzucić żadnej ewentualności, choć wydawało mu się to najmniej prawdopodobne. I jeżeli posunął się aż do zabójstwa, dlaczego walizka pozostała w dalszym ciągu u Dobeckiej? Czy on i Młotkowiczowa chcieli przeczekać, aż śledztwo zostanie umorzone? Rudowłosa Mariola nie powróciła jeszcze do Warszawy. Choć Kotowicz skłonny był przypuszczać, że wieczór i noc z ósmego na dziewiątego czerwca Klimczak spędził tak, jak zeznał w śledztwie, był zbyt doświadczonym milicjantem, by w pracy polegać na subiektywnym odczuciu czy intuicji. Tak, jak powiedział Klimczakowi podczas przesłuchania, mógł jedynie oprzeć się na sprawdzonych faktach. Z tej racji, dopóki towarzyszka krytycznej nocy nie potwierdzi jego alibi,

117

lub nie okaże się, że zabójcą Młotkowicza był kto inny, nie mógł wyeliminować Klimczaka z kręgu podejrzanych.

Trudno było Katarzynie uwierzyć, że od jej przyjazdu do Wierzchowic upłynęło tak niewiele dni, miała wrażenie, że jest tu bardzo długo. Tydzień pobytu „na prawdziwej wsi, gdzie się najlepiej odpoczywa”, obfitował w zbyt wiele emocji. Od dnia wypadku zmieniła się atmosfera Wierzchowic. Nazajutrz wyjechali nagle Romankiewiczowie, nie żegnając się z nikim ze współwczasowiczów, co niemile dotknęło Katarzynę. Od pani Pamelowej dowiedziała się, że starsza pani jako powód wyjazdu podała złe samopoczucie męża, wymagające powrotu do domu. Zaraz po nich wyjechał Parzycha, a pod koniec tygodnia uderzył Katarzynę widok szeregu pustych stolików w jadalni. Nie zauważyła, kiedy zniknęli dziewczyna w dżinsach i jej towarzysz z wąsami a la Gadocha, długowłosy, brodaty okularnik, pan z laską i energiczna pani z mahoniową grzywą. Nowi wczasowicze jeszcze nie nadjechali i Wierzchowice sprawiały wrażenie opustoszałych. Nikt nie krzątał się przy przystani, gdzie teraz kołysały się zacumowane przez cały dzień kajaki. Choć już nic nie stało na przeszkodzie, żeby zostawiwszy Klarę na godzinkę w pokoju, popływała kajakiem po stawie, jego widok zbyt przypominał śmierć pięknej Diany, by Katarzyna miała ochotę na taką przejażdżkę. Mimo utrzymującej się słonecznej pogody nie rozstawiano leżaków w pobliżu jego brzegów, lecz zaszywano się w głębi parku. Poza godzinami posiłków Katarzyna niemal nie spotykała nikogo prócz Marka i jego matki, pani Borzyckiej, która teraz na krok nie puszczała chłopca od siebie. Na domiar wszystkiego zaniepokoiła Katarzynę zmiana upodobań Klary. Przy każdym wyjściu wybiegała za bramę na drogę prowadzącą do wsi i nie zdradzała najmniejszej ochoty powrotu do parku, zmuszając ją do spacerów wśród wiejskich opłotków. Przyczyna takiego zachowania się pupilki wyjaśniła się niebawem. Widok trzech dorodnych kundli, wyczekujących cierpliwie w parku niedaleko pałacu, nie pozostawiał wątpliwości, że owe spacery związane były z Klarusinymi planami matrymonialnymi na najbliższą przyszłość. O ile w Warszawie, gdzie na ogół psy prowadzone są na smyczy, mogła, choć z trudem, zapobiec nie wskazanym już w tym wieku małżeństwom Klary, to tutaj przedsięwzięcie jakiejkolwiek akcji eugenicznej skazane było z góry na niepowodzenie. Zalecającej się do Klarusi sfory wiejskich kundysów nie będzie w stanie odpędzić. Zdawała sobie sprawę, że nie może do tego dopuścić, nie tylko ze względu na dobro Klary, ale i ze względu na tutejsze otoczenie. Najprostszym rozwiązaniem byłby powrót do Warszawy, lecz wówczas wypadało jej zapłacić za cały planowany 118

pobyt, aby nie narażać Ośrodka na straty; była to suma niebagatelna, przekraczająca sporo normalny domowy budżet, a poza tym nie miałaby już w tym roku wakacji. Najchętniej podporządkowałaby się czyjejś decyzji, ale Jerzy był daleko, zmuszając ją do samotnego borykania się z nieprzewidzianymi kłopotami. Przy czym zdawała sobie sprawę, że jej rozżalenie z tego powodu jest całkowicie bezzasadne i że jego obecność nie wpłynęłaby w najmniejszym stopniu na ukrócenie matrymonialnych zapędów Klarusi. Poza tym w ich małżeństwie, jak w większości innych, mąż był stroną podporządkowującą się przeważnie decyzjom żony. Nie umniejszało to jednakże rozgoryczenia z powodu nieobecności Jerzego. Postanowiła zatelefonować do Wigi, o ile ją jeszcze w Warszawie złapie, i opowiedzieć o swoich kłopotach. Wbrew opinii Adama o żonie, Wiga wykazywała czasem zadziwiająco zdrowy rozsądek. Wieczorem w barku było cicho i pusto, Katarzynie udało się od razu dostać połączenie. Ucieszyła się usłyszawszy w słuchawce głos przyjaciółki; okazało się, że nazajutrz wyjeżdżają z Adamem do Kazimierza. Wysłuchawszy o oczekujących Katarzynę miłosnych perypetiach Klary, Wiga po krótkim namyśle oświadczyła: - Sprawa jest do rozwiązania, mam pomysł, ale „nie na telefon”. Po drodze do Kazimierza wpadniemy na dziesięć minut do Wierzchowic. - Oszalałaś, przecież Wierzchowice nie leżą na drodze do Kazimierza! - Nie szkodzi, pojedziemy trochę okrężną drogą, czekaj na nas jutro przed południem. Reakcja przyjaciółki zaskoczyła i zaintrygowała Katarzynę. Jaki sposób na amory Klarusi wymyśliła Wiga, że nie może tego wyjaśnić telefonicznie? Adamowie przyjechali nazajutrz przed dziesiątą rano. - Nie protestuj, nie zemdlej i nie urządzaj scen - uprzedziła Wiga natychmiast po przywitaniu. - Zabieramy Klarę ze sobą do Kazimierza. Będziemy mieszkać „na Górach”, a więc prawie na bezludziu. Adam nie znosi bezczynności, będzie miał przez dwa tygodnie zajęcie z pilnowaniem Klarusinej cnoty, a ty raz w życiu będziesz miała urlop dla siebie. Zaskoczenie Katarzyny było kompletne, a Wiga nie pozwoliła jej dojść do słowa: - Wiem, że nigdy się z Klarą nie rozstawałaś, ale raz się rozstaniesz. Przy największej miłości dwa tygodnie rozłąki wspaniale robi. I możesz się nie bać, potrafimy zadbać o twą pupilkę, obiecuję solennie, że będę się nią opiekować jak własnym dzieckiem, gdy było małe. Zabieramy Klarę natychmiast, zapakuj tylko jej miski i poduszki. - Ależ Klarusia ode mnie nie odejdzie! - udało się Katarzynie wreszcie zaprotestować. - W samochodzie położysz mi ją na kolanach i ewentualnie przemówisz jej do rozsądku, zresztą zbyt lubi jazdę samochodem, żeby przejęła się twoją nieobecnością, jestem tego pewna. A 119

poza tym lubi nas i znamy się tyle lat, ile jest u ciebie, i proszę cię, nie rób już histerii, spójrz, jak merda ogonem, gdy Adam ją głaszcze. - Klarusiu! - jęknęła Katarzyna. Ale Klara przechyliła właśnie łebek, z zadowoleniem poddając się pieszczocie drapania za uchem. - A więc widzisz, sama przesądziła sprawę. Wiesz, że w tym stanie zostać tutaj nie może, a byłabyś bez serca, skazując ją na powrót do Warszawy, kiedy może hasać w Kazimierzu... - Wiem, że w Kazimierzu miałaby lepiej niż w Warszawie, ale... - Żadne „ale”, jedyny sposób, żebyście obydwie miały wakacje, zramolałaś doszczętnie, jeśli tego nie rozumiesz. A teraz dawaj szybko Klary bambetle, bo obiad twoja suczka zje już w Kazimierzu. - To mówiąc Wiga wstała z fotela, oszołomiona Katarzyna również. Ze ściśniętym sercem patrzyła, jak Klara bez oporu pozwala Adamowi nałożyć sobie szelki i raźno drepcze z nim do samochodu. Tu wszakże przystanęła, patrząc wyczekująco na Katarzynę. - Tylko bez scen - komenderowała Wiga - kładź mi ją zaraz na kolana i powiedz, żeby była grzeczna, ostatecznie możesz ją raz pocałować. I przestań wyglądać jak Niobe - dodała taksując twarz Katarzyny. - Włos jej z ogona nie spadnie, słyszysz? Katarzyna przytuliła policzek do łebka Klarusi i pożegnanie trwałoby zapewne jeszcze długo, gdyby nie brutalna interwencja przyjaciółki. Dopiero gdy samochód zniknął w kurzu drogi, Katarzyna powróciła do pałacu. Czuła się okropnie nieszczęśliwa. Co by było, gdyby wiedziała, że w tym czasie Wiga dokonuje heroicznych wysiłków, żeby uspokoić i przytrzymać wyrywającą się z jej objęć Klarę. Wchodząc do hallu natknęła się na grupkę z ożywieniem rozmawiających wczasowiczów. Była tu wiotka blondyna w towarzystwie nieodłącznego już teraz zażywnego szatyna, drugi reżyser oraz dwie nijakie panie. Jedna z nich podbiegła do Katarzyny. - Słyszała pani? - O czym? - zdziwiła się Katarzyna. - Okradziono kościół wierzchowicki! Ta wiadomość na chwilę odsunęła sprzed oczu obraz odjeżdżającej Klarusi. - Kiedy? - Nie wiadomo dokładnie, podobno już wczoraj czy przedwczoraj była milicja. - Lepiej, że obrabowano kościół niż pałac - wtrącił zażywny szatyn. - Skąd można wiedzieć, że nie będzie teraz napadu na nas? - zareplikowała wiotka blondynka. - Rabunki w kościołach mają na celu kradzież dzieł sztuki - wyjaśniła Katarzyna. - Na wiosnę okradli z zabytkowych naczyń kościół we Wrocławiu. - Widać, że interesuje się pani tymi sprawami - zauważył drugi reżyser. 120

Zdziwiona spojrzała na niego, ale jego bezbarwne oczy patrzyły poza nią. - Chciałam panią uspokoić - zwróciła się do wiotkiej blondynki - że ci, co okradli kościół, nie będą łakomić się na rabunek pałacu - dokończyła. - Ależ tutaj też są dzieła sztuki i jeżeli tych złodziei to właśnie interesuje... - zaniepokoiła się pierwsza nijaka. - Mebli nie zabiorą, musieliby zajechać wozem meblowym - uśmiechnęła się Katarzyna. - A jeśli chodzi o obrazy, zbyt wiele ludzi tu mieszka, żeby mogli ryzykować. - A w dodatku mieszka tu czujny piesek, który by zaraz do nich się dobrał. Co prawda pani suczka nie wygląda na milicyjnego wilczura, ale może to tajniak, a raczej psia tajniaczka? - zarechotał zażywny szatyn. Zawtórowały mu śmiechy. Katarzyna spojrzała z pogardą na zażywnego i skinąwszy zebranym sucho głową poszła do swego „A”.

- Sama nie wiem, co robić? - zwróciła się do Katarzyny pani Borzycka. - Po tym wypadku pani Bokatowej Wierzchowice wydają mi się niebezpieczne. A teraz jeszcze ten rabunek w kościele... Marka tak trudno upilnować, nie mogę go cały czas trzymać za rękę, a odkąd wyjechała mała Jola, nie ma tu dla siebie towarzystwa. - Wydaje mi się, że jest zawsze w pobliżu pani. - Ale w każdej chwili może gdzieś pobiec, nim zdążę się zorientować. Zaczynam już cierpieć na bezsenność... - Co słyszała pani o kradzieży w kościele? - zapytała Katarzyna, chcąc odwrócić uwagę Borzyckiej od jej matczynych problemów. - Opowiedziała mi pani Pamelowa, która jest stałą mieszkanką Wierzchowic, że właściwie nie wiadomo, kiedy ta kradzież miała miejsce. Bo złodzieje wyjęli obraz z ram, a na to miejsce wsunęli jakąś reprodukcję i nikt tego od razu nie zauważył. W czwartek proboszcz obchodził z kościelnym ołtarze przed zapowiedzianą na niedzielę wizytą biskupa i wtedy dopiero zwrócił uwagę, że obraz się zmienił, choć ramy pozostały te same. Musiało się to stać po poprzednim piątku, bo w piątek proboszcz spowiadał, a obraz wisi naprzeciwko konfesjonału, więc jak zwykle na niego spoglądał i wszystko było w porządku. - Sprytnie zrobione - przyznała Katarzyna. - Nie wie pani, jaki to był obraz? - Tylko tyle, że przywieziony w XVIII wieku przez ówczesnego właściciela Wierzchowic do nowo zbudowanego kościoła.

121

- To rzeczywiście szkoda, może jednak milicja go odnajdzie - ale pomna opowieści Zosi o kradzieży wrocławskiej dodała - chociaż z tymi złodziejami dzieł sztuki to bardzo trudna sprawa. W poniedziałek po śniadaniu zapukała do, ,A” pokojówka zawiadamiając Katarzynę, że w biurze administracji czeka na nią listonosz z jakimś listem. - Od Jerzego - pomyślała ucieszona. Nie był to jednak list od Jerzego, lecz wezwanie z Wojewódzkiej Komendy MO do podpisania protokołu jej zeznań, dotyczących śmiertelnego zejścia Ireny Bokat. - Wezwanie do podpisania protokołu - wyjaśniła pani Pamelowej. - Jutro o dwunastej mam się zgłosić w gmachu KWMO na Puławskiej. - Ma pani przed dziesiątą autobus, zdąży pani bez specjalnego pośpiechu. - Chwała Bogu, nie będę musiała się zrywać skoro świt, nigdy nie czułam się skowronkiem, raczej nietoperzem. - Widziałam odjazd Klarusi - niespodziewanie powiedziała pani Pamelowa. - Co się stało? - Okres małżeński, którego jeszcze się nie spodziewałam. Gotowa już byłam wracać z nią do Warszawy, ale przyjaciółka zabrała mi ją siłą po to, żebym tu mogła zostać. - To się nazywa przyjaźń… - Czy są jakieś podejrzenia co do sprawców tej kradzieży w kościele? - przerwała Katarzyna ten zbyt bolesny dla niej temat. - W stosunku do stałych mieszkańców na szczęście nie, milicja indagowała o przyjezdnych. - Włożenie w ramy reprodukcji opóźniło wykrycie kradzieży, a tym samym pomogło zatrzeć ślady. Co za genialny pomysł! - Znakomity - zgodziła się pani Pamelowa - ale lepiej gdyby go nie było.

Gdy Komenda Wojewódzka MO przekazała Komendzie Głównej meldunek o kradzieży zabytkowego obrazu z kościoła w Wierzchowicach, Kotowicz niemal się ucieszył. Potwierdziło to jego przeświadczenie, że Klimczak stoi poza bandą złodziei kościelnych dzieł sztuki. Sprawa kradzieży w wierzchowickim kościele dołączona została do sprawy wrocławskiej i zabójstwa Eugeniusza Młotkowicza. Zarówno miejsca kradzieży, jak i fakt, że w obu przypadkach ulegały rabunkowi sakralne zabytki, sugerowały, iż dokonywała ich ta sama szajka. Wertowanie akt wrocławskich zajęło Kotowiczowi sporo czasu. Ostatecznym rezultatem tej czynności była sporządzona przez niego lista osób występujących w protokołach i zeznaniach. Początkowo zastanawiał się, czy nie pojechać do Wrocławia i nie próbować na miejscu weryfikować wyników śledztwa. Doszedł jednak do wniosku, że czas, jaki upłynął od tamtej kradzieży, przekre122

śla szansę tego przedsięwzięcia. A poza tym następna kradzież w kościele wierzchowickim dawała możliwości znalezienia świeżych jeszcze śladów, które mogłyby go zaprowadzić do zabójcy jubilera, jak i afery wrocławskiej. Całą więc energię postanowił skupić na sprawie wierzchowickiej. Wstępne śledztwo prowadził tam kapitan Ziarnicki i Kotowicz był pewien, że zrobił to jak najbardziej skrupulatnie. Świadczyły o tym wnikliwie prowadzone przesłuchania świadków. Najistotniejsze były zeznania kościelnego, który „przyparty do muru” przyznał się, że w poniedziałek rano, a więc na trzy dni przed odkryciem kradzieży, zastał odrzwia kościelne nie zamknięte na klucz. Wystraszył się, czy coś nie zginęło, ale w kościele wszystko było w porządku. Nie zameldował o tym proboszczowi, bo się bał.. Poprzedniego dnia, w niedzielę, były dwa śluby, jeden po sumie, a drugi o szesnastej. Ten wcześniejszy był ślubem córki jego sąsiada i „nijak nie mógł odmówić, żeby nie wypić zdrowia panny młodej”, ledwo się wyrwał z tego wesela, żeby kościół do drugiego ślubu przygotować. Sam nie wie, jak to się mogło stać, że nie przekręcił kluczy, bo przecież po tym drugim ślubie zaniósł je, jak zwykle, księdzu proboszczowi na plebanię. Jak wynikało z dalszych akt, kapitan Ziarnicki o zeznaniach kościelnego nie poinformował proboszcza, który skłonny był przypuszczać, że złodziej w środę ukrył się pod ławką przed zamknięciem kościoła, w nocy wyciął płótno z ram i na jego miejsce włożył reprodukcję innego obrazu, po czym doczekał rana, kiedy to kościelny, otworzywszy kościół, poszedł do zakrystii pomóc proboszczowi przy ubieraniu się do mszy. O ukradzionym obrazie wiedział tylko tyle, że był bardzo stary, przywieziony z Włoch przez fundatora kościoła, oraz, że interesowali się nim często różni przyjezdni. Poinformował też, że innych specjalnie starych dzieł sztuki w kościele nie ma, gdyż w XIX wieku wnętrze strawił pożar, tylko ten obraz jakoś cudem wówczas ocalał, a może zdołano go wynieść. Obraz inwentaryzowany przez historyków sztuki figurował w katalogu zabytków tego powiatu jako dzieło z pierwszej ćwierci XVIII wieku, pochodzące z pracowni włoskiego malarza Gianbattista Tiepola. Z oględzin drzwi kościelnych wynikało, że zamki były dobrze naoliwione, nie zauważono śladów zadrapań, jakie czasem zostawiają wytrychy. Teczka nie zawierała notatek Ziarnickiego, ani dotyczących planu dalszego śledztwa, ani żadnych uwag, które zwykle nasuwają się w trakcie przesłuchania i mają często wpływ na dalszy tok pracy. Kotowicz był ciekaw opinii Ziarnickiego, którego Osuch uważał za jednego z najzdolniejszych pracowników Komendy Wojewódzkiej. Umówił się z nim telefonicznie na spotkanie u siebie w norze w Pałacu Mostowskich. Szczerze mówiąc kapitan źle się czuł w gmachu przy Puławskiej, chociaż pokój, w którym pracował, był przestronny i słoneczny, a przy tym ze względu na okres urlopów miał go chwilowo wyłącznie do swojej dyspozycji. 123

Dopiero w swojej ciemnej norze poczuł się we własnej skórze, tym bardziej, że w sekretariacie przywitała go rozjaśniona Irenka, nie kryjąca radości z powodu jego przyjścia. Gdy tylko zjawił się Ziarnicki, przyniosła kawę i pijąc ją, Kotowicz miał głębokie przekonanie, że nigdzie na świecie nie dostanie takiej kawy, jak ta, którą parzy mu Irenka. - Wygląda na to, że wszystko było dobrze przygotowane. Żadnych śladów dodatkowych manipulacji przy otwieraniu kościelnych odrzwi, według mnie posługiwano się dorobionymi kluczami - Ziarnicki jak zwykle mówił poprzez kłęby dymu z papierosa. - Należy więc poszukiwać w niedalekim otoczeniu? - Nie, uważam tylko, że rzecz była zrobiona z głową. W swoim czasie zaaranżowano sytuację, w której można było wziąć odciski kluczy, - Przyjezdni chcący obejrzeć zabytkowy obraz? - Właśnie. Niejednokrotnie proboszcz musiał w tym celu otwierać kościół, takie przyjazdy zdarzały się i w porach, kiedy bywał zamknięty. Oglądanie jednego obrazu trwa krótko, na te kilka minut klucze pewnie zostawały w drzwiach, równie dobrze ksiądz mógł je kłaść na pierwszej lepszej ławce w pobliżu obrazu i wątpię, żeby na moment nie spuszczał z nich oczu. - Sądząc z zeznań kościelnego, kradzież miała miejsce w nocy z niedzieli na poniedziałek? - W myśl zasady, że najciemniej czasem bywa pod latarnią. - Nie rozumiem. - W Wierzchowicach jest Dom Pracy Twórczej i Wypoczynku. Na niedzielę przyjeżdża tam masa gości, ruch, w dzień powszedni łatwiej zauważyć obcego. I pomyśleć, że w poniedziałek przed południem byłem tam z całą ekipą w związku z wypadkiem Bokatowej... - Czytałem nekrologi. Tu miała wypadek? - Tu. Utopiła się. - Samobójstwo? - Nie, przeciek łodzi i wyjątkowy pech. - Dla mnie szczęśliwy traf - zauważył makabrycznie Kotowicz - bo macie pewno listę osób przebywających tam wtedy na wczasach? - Oczywiście. Jeśli was to interesuje, jutro o dwunastej wezwałem świadka do podpisania protokołu zeznań. - Nie zrobi wam różnicy, jak wpadnę? Ziarnicki wzruszył ramionami. - Skądże. Rad jestem, że sprawę kradzieży tego obrazu mam z głowy. Musiałbym działać zupełnie po omacku, a wy już jesteście na tropie... - Ładny mi trop, znalazłem tylko motyw zabójstwa człowieka, który, jak się okazało, miał powiązanie z kościelnymi złodziejami dzieł sztuki. 124

- Według powszechnej opinii najważniejsze jest znalezienie motywu, złapanie potem przestępcy to fraszka - roześmiał się Ziarnicki. - No, cóż, czeka was ciężka robota, nie zazdroszczę.

Z listy udostępnionej Kotowiczowi przez kapitana Ziarnickiego jedynie nazwisko Wacława Parzychy figurowało w aktach sprawy wrocławskiej. O ile kapitan pamiętał, przesłuchiwany był jako kierownik czy zastępca kierownika sklepu tamtejszej „Desy”. Kończył właśnie wypisywać nazwiska wierzchowickich wczasowiczów, kiedy przyszła Katarzyna Santecka. Miał dobrą pamięć wzrokową i pewien był, że już się z nią kiedyś zetknął. Teraz jednak daremnie starał się sobie przypomnieć okoliczności, w jakich to miało miejsce. Zamieniła kilka zdań z Ziarnickim i głos jej upewnił Kotowicza, że się nie myli. Gdyby przesłuchiwał ją kiedyś jako świadka, fakt ten zarejestrowany by był w jego pamięci. Skąd ją znał? Z tramwaju, autobusu, ze sklepu? Zerknął do adnotacji zrobionych przez Ziarnickiego przy liście nazwisk. Przy jej nazwisku przeczytał: pracuje jako tłumacz na zlecenia, lat 37, mężatka. Mąż historyk sztuki, konserwator wojewódzki, obecnie od dwudziestego piątego czerwca za granicą, w Belgii. - Pani pozwoli, że się przedstawię, kapitan Kotowicz - zwrócił się do Santeckiej, gdy podpisała już protokół. - Jeżeli wraca pani teraz do Wierzchowic, służę miejscem w samochodzie. Prowadzę śledztwo w sprawie kradzieży zabytkowego obrazu w tamtejszym kościele. - To już druga kradzież tego rodzaju, o której niedawno słyszałam, można tylko się pocieszać, że podnosi się poziom kultury, skoro złodzieje coraz częściej łakomią się na dzieła sztuki. A z miejsca w samochodzie chętnie skorzystam. - O jakiej drugiej kradzieży, podobnej do wierzchowickiej, słyszała pani niedawno? - spytał, gdy byli już na korytarzu. - O kradzieży we wrocławskim kościele świętego Marcina O! jaki piękny! - zawołała niespodziewanie. Spojrzał na nią zdziwiony. - Kto? - Pies! - mijał ich właśnie funkcjonariusz prowadzący na smyczy niemieckiego owczarka. Lubi pan psy? - Lubię. - To dobrze - nie wiedzieć czemu ucieszyła się Santecka. - Nie uważa pan, że ludzie, którzy nie lubią psów, są dziwni? - Uhm - chciał powrócić do sprawy wrocławskiej, ale okazało się to niemożliwe. - Okropnie lubię psy - stwierdziła, gdy wsiedli do samochodu - a Klarę zwyczajnie kocham. - Kogo pani kocha? - zapytał mimo woli, zaskoczony niespodziewanym obrotem rozmowy. 125

- Klarę, moją suczkę - wyjaśniła. Kotowicz, jak za dotknięciem różdżki czarodziejskiej, zobaczył kawiarniany taras w gorący czerwcowy dzień, szczupłą panią szukającą w czeluściach przepastnej torby zapałek i grubą suczkę, która nie pozwoliła jej od siebie odejść. - Widziałem kiedyś panią w kawiarni z jej suczką. - Widział pan Klarusię?! Po kilku minutach żałował, że się do tego przyznał. Nic nie mogło powstrzymać Katarzyny, kiedy zaczynała mówić o swej pupilce. Przejechali już połowę drogi do Wierzchowie i Kotowicz dowiedział się o przyzwyczajeniach, upodobaniach i zaletach Klary, daremnie czekając odpowiedniego momentu, żeby móc skierować rozmowę na inne tory. - Nigdy nie wiem, kiedy i kogo ugryzie - zwierzała się, informując z kolei o Klarusinych przywarach. - Na przykład przed wyjazdem ni stąd ni zowąd ugryzła jakiegoś faceta przed sklepem „Jubilera”. Nazwa sklepu wywołała odruchowe zainteresowanie Kotowicza. - Może nie zauważył jej i nadepnął na łapkę? - Nie zauważyć Klary? - oburzyła się - to niemożliwe. - Raczej niemożliwe - przyznał. - Chciałam zapłacić za rozdarte spodnie, ale facet był tak zszokowany, że skoczył jak oparzony do autobusu. - Przed którym sklepem „Jubilera” to miało miejsce? Katarzyna wymieniła sklep, którego kierownikiem był Młotkowicz. - Kiedy to było? - W czerwcu. - Czy może pani sobie przypomnieć dokładną datę? Popatrzyła na niego zdziwiona. - To było niedługo po pierwszym, chyba siódmego czerwca, w każdym razie w piątek, bo tego dnia odnosiłam tłumaczenie do wydawnictwa. - Czy ten człowiek wychodził ze sklepu? - Nie wiem. Chyba sklep nie był jeszcze otwarty. A może już była jedenasta, bo bardzo długo czekałyśmy na autobus. Pierwszy raz mi się wtedy zdarzyło, żeby ktoś nawet słuchać nie chciał o odszkodowaniu. - Opowiedziała o niefortunnych próbach odnalezienia w autobusie poszkodowanego i jak na jej widok uciekł. Zaskoczyło ją troszkę, że Kotowicz nawet się nie uśmiechnął. - Skąd pani wie o kradzieży w kościele świętego Marcina we Wrocławiu. - Opowiadała mi o tym kuzynka męża, która tam mieszka. Zresztą mąż był też w tym czasie we Wrocławiu i o tym słyszał. Była również podobno jakaś wzmianka w gazetach. 126

- Nie w warszawskich, tylko w lokalnych. Katarzyna miała ochotę dowiedzieć się, czy wykryto sprawców, ale oficer nagle zamilkł i siedział zasępiony, jakby znudziła go jej obecność. Odezwał się dopiero po dłuższym czasie. - Czy tego człowieka, którego ugryzła Klara, nie spotkała pani przypadkiem w Wierzchowicach? - W Wierzchowicach? Nie! W ogóle nigdy więcej go nie widziałam. - Chciała dodać, że to nie był ktoś ze środowiska, które tu bywa, ale bała się, że zabrzmi to snobistycznie i głupio. - Na niedzielę przyjeżdża podobno do Wierzchowic sporo gości, czy poprzedniej niedzieli także? - O, tak, było tłoczno - Może mi pani coś o tych ludziach powiedzieć? Dezorientował ją swymi pytaniami. - Czy chodzi panu o to, kto wtedy przyjechał? - Potaknął. - Poza rodzinami czy przyjaciółmi, którzy przyjechali odwiedzić wczasowiczów, z osób znanych byli - wymieniła kilka nazwisk ze świata aktorsko-artystycznego - i poza tym paru ludzi z telewizji. - Nie wie pani kto? - Nie. - Nic ponadto, że pracownicy telewizji? - Tego też nie wiem na pewno. - Powiedziała pani przecież, że przyjechało parę osób z TV. - Tak przypuszczam. - Na czym opiera pani to przypuszczenie? - Myślę, że byli to ludzie z TV sądząc po ich ubraniach... - Nie bardzo rozumiem. Czym różnią się ubrania pracowników telewizji od ubrań, dajmy na to, dziennikarzy? Stropiła się. - To trudno dokładnie określić: jakieś wdzianka, fularki, czapeczki, jak nie dżinsy, to pantalony... - Co? - zdziwił się szczerze Kotowicz. - Nasuwa się taka nazwa, bo nie wyglądają na zwykłe spodnie... - Długo jest pani w Wierzchowicach? - Wydaje mi się okropnie długo, choć w poniedziałek będzie dopiero dwa tygodnie. - Tak się pani nudzi? - Wręcz przeciwnie, zbyt dużo emocji, i to przykrych. - Mówi pani o nieszczęśliwym wypadku Krystyny Bokat?

127

- Tak. Ciągle mam uczucie, że ona utopiła się za mnie, bo to ja miałam tego ranka wziąć łódź, odstąpiłam tę przejażdżkę na jej prośbę. A dwa dni przedtem przypadkiem uniknęłam kalectwa albo śmierci, miałam też przywidzenie, że ktoś chciał otruć Klarę. I to wszystko w ciągu tygodnia... - Cóż to był za przypadek, który uratował panią przed kalectwem? Opowiedziała historię z konarem, który niespodziewanie zwalił się na leżak. - Ocaliła mnie Klara, a właściwie nas obie, bo ją na pewno też by przygniotło. Samochód skręcał już z autostrady na drogę wierzchowicką. - Mam coś do załatwienia na plebanii, ale chciałbym potem zabrać pani jeszcze trochę czasu. Na przykład o szesnastej nie będzie pani zajęta? I gdzie bym mógł panią znaleźć? - Mieszkam w tak zwanym „A”, wejście z pokoju od głównego hallu na prawo, na drzwiach jest tabliczka z literą. Będę o szesnastej czekała - odpowiedziała nieco zaintrygowana, czego kapitan Kotowicz chce się od niej dowiedzieć? Zgodnie z zapowiedzią Kotowicz o czwartej po południu zjawił się w pałacu i od razu zaproponował spacer po parku. Katarzyna nie tak wyobrażała sobie milicyjną wizytę. Przyjmując niespodziewaną rolę gospodyni, oprowadzała go po wierzchowickim ośrodku, nieco speszona brakiem chęci rozmowy z jego strony. Szedł obok niej w milczeniu, rozglądając się uważnie, jakby chciał zapamiętać wszystkie szczegóły tutejszego krajobrazu; obejrzał równie dokładnie przystań, po czym zwrócił się, żeby mu pokazała miejsce leżakowej katastrofy. Od tamtego czasu nie była w dzikiej części parku. - Wolałabym tam nie chodzić - przyznała szczerze. - Pokaże mi tylko pani z daleka, gdzie to jest. Stanowczo nie zachowywał się jak gość i miała ochotę mu odpowiedzieć, niech sam sobie idzie i szuka, jeśli mu na tym zależy, ale nawyk uprzejmości okazał się silniejszy. - Stąd idzie się trochę okrężną drogą, wracać będziemy krótszą - objaśniła. Wąską ścieżką przy zarośniętym stawie trzeba było iść „gęsiego” i milczenie kapitana wreszcie pasowało do sytuacji. Toteż zaskoczyło ją wypowiedziane za jej plecami: - Jak tu ładnie! Kiedy zobaczyła krzaki tarniny z wyrastającą spośród nich brzózką samosiejką, serce zaczęło jej bić mocniej. Naprawdę nie miała ochoty oglądać zwalonego konara i wystającego spod niego strzępu kolorowego płótna. - To już zaraz - powiedziała szybko, odwracając się w jego stronę. Zatrzymał się. - W takim razie proszę tu na mnie poczekać. O! jest tu miejsce, gdzie może pani usiąść - wskazał na ścięty pień. Wyjął z kieszeni gazetę i starannie ją na nim rozłożył. Katarzyna posłusznie usiadła. 128

Wydało jej się, że czeka już bardzo długo, kiedy wreszcie ukazał się z powrotem. - Chyba nie marudziłem? - ton jego głosu wydał się Katarzynie niemal wesoły. - Z zegarkiem w ręku dziesięć minut. - Widział pan? - zapytała niezbyt sensownie. - Trudno było nie zauważyć - niespodziewanie uśmiechnął się do niej. - Na leżaku został mój plażowy kapelusz - powiedziała żałośnie - bardzo go lubiłam, był tak duży, że zastępował parasolkę... - Proszę go nie żałować. I co by pani powiedziała na propozycję wypicia kawy? Zdążyłem się przedtem dowiedzieć, że pałacowa kuchnia dysponuje tym płynem. Metamorfoza zachowania kapitana Kotowicza była zupełna. Teraz on ją, Katarzynę, traktował jak swego gościa. W drodze powrotnej bawił ją opowieścią, co niedawno na temat czarnej kawy opowiadał mu pewien starszy i uroczy pan. A gdy już siedzieli w pustej o tej porze jadalni, mając przed sobą filiżanki kawy, nachylił się ku Katarzynie i łagodnie powiedział: - A teraz chciałbym, żeby pani spróbowała opowiedzieć dokładnie, dzień po dniu, o swoim pobycie tutaj, nie pomijając żadnego, nieistotnego według pani szczegółu, i starając się przypomnieć sobie wszystkie rozmowy, z kim i o czym pani mówiła... I proszę się nie spieszyć. Jeżeli coś się pani później przypomni, powie mi pani jutro rano, mam w pałacu załatwiony nocleg.

Tego wieczoru Katarzyna nie mogła usnąć. Spowodowały to zapewne i dwie filiżanki kawy, bo kapitan zamówił jeszcze kawę po raz drugi, i wysiłek pamięci towarzyszący odtwarzaniu dni spędzonych w Wierzchowicach - ale główną przyczyną odpędzającą sen z powiek były myśli o Jerzym. Dlaczego Kotowicz tylekroć nawracał do jego osoby? Począwszy od wypytywania o jego pobyt wiosną we Wrocławiu, poprzez bardzo delikatne, ale przecież dla niej wyraźne zainteresowanie ich wzajemnymi relacjami, a także jego obecnym wyjazdem za granicę. Dlaczego pytał, czy Jerzy już do niej pisał? Skłamała, że nie czeka na list, znając wstręt Jerzego do epistolografii. Nie mogła przecież przyznać się temu miłemu zresztą oficerowi milicji, jak bardzo dręczy ją brak listu od męża. Może Jerzemu przydarzyło się za granicą coś złego, o czym wie ten Kotowicz i z jakichś względów jej tego jeszcze nie mówi? A może... Jerzy zainteresował się kimś innym, z kim tam teraz jest i odmówił powrotu do kraju? Na myśl o tym usiadła na łóżku i zapaliła lampkę. Zasnęła, gdy był już biały dzień. Obudziła się po dziesiątej z ciężką głową i niewyspana. Kiedy w pośpiechu kończyła się ubierać, zobaczyła przez okno odjeżdżający radiowóz. 129

- Znowu była milicja - poinformowała ją kelnerka podając spóźnione śniadanie. - I ten pan, który jest od wczorajszego popołudnia, podobno też z milicji - dodała poufnym szeptem. Pierwszą osobą, którą spotkała po wyjściu z jadalni, był Kotowicz. - Jak się spało? - Dziękuję, fatalnie. - To źle, powinna pani się cieszyć. - Ja? Czym? - Tym, że chyba się pani w czepku urodziła. Ma pani szczęście. Mimo woli roześmiała się. - Dziwne, że jakoś tego nie zauważyłam. - Ale ja stwierdziłem to dziś rano z całą pewnością. Uniknęła pani zamachu na swoje życie. Nie od razu dotarł do niej sens tych słów. Popatrzyła na niego w osłupieniu. - Czy to znaczy, że ktoś chciał mnie zabić? - Wszystko na to wskazuje - odpowiedział najnaturalniejszym w świecie tonem. - Ale dlaczego?! I kto?! - Tego jeszcze w tej chwili dokładnie nie wiem. I ten człowiek mówił jej to wszystko z całkowitym spokojem! - Czy to się może jeszcze... powtórzyć? - wykrztusiła. - Postaramy się, żeby do tego nie doszło. Proszę się nie obawiać. Dopiero teraz ogarnął Katarzynę strach. - Kiedy właśnie zaczęłam się bać - przyznała szczerze. - Niepotrzebnie. Myślę, że najgorsze już minęło. - Czy ta złamana gałąź, to było... to? - To. Ekipa techniczna, która tu była rano, znalazła na miejscu dowody. - A... przebicie... łodzi? - patrzyła na niego w napięciu, z poszarzałą nagle twarzą. - Przecież pani wie, śledztwo stwierdziło nieszczęśliwy wypadek. Łódź została przedziurawiona w czasie, użytkowania. Bokatowa zrobiła sobie przerwę w przejażdżce i łódź trafiła na coś ostrego przy wyciąganiu jej na brzeg lub spychaniu na wodę - mówiąc to patrzył jej w oczy. Z ulgą zauważył, że jej twarz przybiera normalny wygląd. Gdyby wiedziała, że od godziny głowi się nad sposobem sprawdzenia pewnej hipotezy... - Co pani ma zamiar teraz robić? Dobry sobie! Co można robić po nieprzespanej nocy i otrzymaniu takich wiadomości! Wbrew pana sugestii jakoś mi się nie chce skakać ze szczęścia. Wezmę proszek od bólu głowy i pójdę się położyć. Nie położyła się jednak. Skulona w fotelu, z zamętem w głowie, paląc papierosa za papierosem, bezskutecznie próbowała opanować obrzydliwe, dławiące uczucie lęku. Przedtem przynajm130

niej nie wiedziała o grożącym niebezpieczeństwie i gdyby się jej coś stało, uniknęłaby chociaż strachu, z którym teraz na próżno walczy... Usłyszała pukanie do drzwi i serce skoczyło jej do gardła. Nie otworzę - pomyślała - ale jeśli mimo to ten ktoś wejdzie? - Kto tam? - krzyknęła. - Tu Pamelowa, podobno pani źle się czuje... Od razu serce wróciło na swoje miejsce. Pobiegła otworzyć. Pani Pamelowa trzymała w ręku kieliszek i patrzyła na nią zatroskana. - Kapitan Kotowicz powiedział mi o pani niedyspozycji wyjęła z torby butelkę winiaku. - Doszliśmy do wniosku, że odrobina alkoholu postawi panią na nogi. - Boję się, że nic mnie nie postawi na nogi - westchnęła Katarzyna. - Ale bardzo jest pani miła. - Nie protestowała jednak, gdy pani Pamelowa napełniła kieliszek. A może zalać się w trupa? Zastanowiła się i myśl ta wydała się jej nęcąca. Lepiej leżeć pijana niż szczękać zębami ze strachu. Przyniosła z łazienki szklankę, przelała do niej zawartość kieliszka i ponownie go napełniła. - Niech się pani ze mną napije - poprosiła. - Ja? - zdziwiła się pani Pamelowa. - Kiedy ja doskonale się czuję i nigdy nie piję alkoholu. -To wypiję za panią - oświadczyła Katarzyna, wlewając do szklanki zawartość drugiego kieliszka, po czym wypiła duszkiem. Trochę nią wstrząsnęło. - Widzę, że naprawdę źle się pani czuje... Potaknęła i wyciągnęła rękę po butelkę, ale pani Pamelowa okazała się szybsza. - Więcej może zaszkodzić. - Obiecuję upić się na spokojnie - zapewniła prosząco. - To już innym razem, bo teraz proszona jest pani do gabinetu dyrektora. Poza dyrektorem Szczytowskim i kapitanem Kotowiczem zastała Katarzyna w gabinecie młodą kobietę o spokojnej, nie rzucającej się w oczy powierzchowności. Po dokonaniu wzajemnej prezentacji dyrektor Szczytowski wyjaśnił, że na prośbę kapitana Kotowicza zwraca się do Katarzyny z zapytaniem, czy zgodziłaby się na dokwaterowanie do apartamentu „A” obecnej tu panny Witko, współpracującej z kapitanem przy dochodzeniu w sprawie kradzieży obrazu w tutejszym kościele. Zaistniała bowiem sytuacja, że w związku z jutrzejszym przyjazdem nowych gości, ośrodek nie dysponuje wolnym pokojem. Katarzyna zdezorientowana spojrzała na Kotowicza. Pospieszył wyjaśnić, że przypadkowo dowiedział się, że dwuosobowy apartament „A” zamieszkuje jedna osoba; stąd prośba do niej, która, jak sądzi, ze względu na dobro śledztwa nie odmówi, za co jej z góry dziękuje, tudzież dziękuje panu dyrektorowi, że zechciał mu pomóc. Po czym, nie dopuszczając Katarzyny do głosu, wyraził 131

natychmiastową gotowość pomocy przy rozlokowaniu się panny Witko i ruszył ku drzwiom, niemal wypychając obie panie. Kiedy niespodziewana współlokatorka ulotniła się, by przynieść swe rzeczy, zirytowana Katarzyna szykowała się już, żeby wypalić Kotowiczowi, co myśli o jego sposobie postępowania, ale kapitan ją uprzedził: - Panna Jola nie zastąpi pani Klary, to pewne. Ale bardzo proszę, żeby od dziś stanowiły panie parę papużek-nierozłączek. Poza dyrektorem Szczytowskim nikt nie wie, że Witko jest pracownicą MO, a i dyrektor, jak pani słyszała, jest niezbyt prawdziwie poinformowany o przyczynach jej tutaj obecności. Nie wydaje mi się, aby jeszcze groziło pani niebezpieczeństwo, ale, jak mówi ludowe przysłowie, strzeżonego przez milicję pan Bóg strzeże i złodziej nie okrada... - Nie mógł mi pan tego wcześniej powiedzieć? Dziękuję. Dziękuję też za przysłanie winiaku, choć pani Pamelowa nie okazała się szczodra. - Ale chyba lepiej się pani czuje? - Lepiej. W każdym razie nie trzęsę się jak barani ogon, zaczęłam już jako tako myśleć. I uważam, że należą mi się z pana strony pewne wyjaśnienia. Pan kapitan prowadzi przecież śledztwo w sprawie kradzieży w kościele i przez przypadek zajął się moją skromną osobą. Gdybym nie opowiedziała o historii z leżakiem, nie odwiedziłby mnie pan wczoraj tutaj i... - Myli się pani - przerwał jej. - Przyszedłbym niezależnie od tego. - Przepraszam, ale nie bardzo wiem, po co? - Była tu pani wystarczająco długo, żeby mogła mi udzielić informacji o ludziach, którzy tu byli przed okradzeniem kościoła. Z tej racji pytałem nawet panią o jednodniowych gości niedzielnych. Złodzieje planujący kradzież muszą mieć rozeznanie w terenie. Pani opowiadanie o Klarze i przygodach, które tu panią spotkały, nasunęły mi pewne podejrzenia... - Jakie, na litość boską? - Są zbyt rozproszone, by można o nich mówić. Poza tym niedobrze by było, gdyby pani czymkolwiek się sugerowała. Bo chcę właśnie prosić, żeby pani sobie spokojnie zanalizowała zachowanie, sposób bycia każdej ze spotkanych tu osób, a potem podzieliła się swymi opiniami ze mną. I gotów jestem nakłonić panią Pamelową do powtórzenia winiakowej kuracji... - Sama ją mogę sobie zaaplikować, jest w wiosce sklep Geesu - obruszyła się Katarzyna. - Proszę tylko nie robić tego teraz i w samotności, przemawia przeze mnie osobiste doświadczenie. Gdy sprawy się wyjaśnią, urządzimy to, co w milicyjnych raportach nazywa się libacją...

132

- To niesamowite, jak, okazuje się, łatwo jest podejrzewać - mówiła wieczorem Katarzyna do kapitana Kotowicza, gdy skończyła opowiadać swe wrażenia na temat wierzchowickich gości. Kiedy zaczęłam sobie dokładnie przypominać, co kto kiedy mówił i jak się zachowywał, ani jednej osoby nie mogłam wyeliminować z podejrzeń. Nawet pani Borzyckiej, matki Marka, choćby tylko z tej przyczyny, że winnym przeważnie okazuje się osoba, do której nie miało się żadnych zastrzeżeń. - To tylko w powieściach kryminalnych, w życiu bywa akurat na odwrót, winna jest zwykle jedna z podejrzanych osób. - Uważa więc pan, że matki Marka można nie brać pod uwagę? - Na pani miejscu bym nie brał. Żartobliwy ton kapitana działał na Katarzynę niemal jak lekarstwo pani Pamelowej. W takim ujęciu temat rozmowy nieoczekiwanie tracił swą grozę. Toteż zmartwiła się, gdy powiedział, że najbliższe dni spędzi w Warszawie. - Ja też bym najchętniej wróciła do Warszawy. - Niepotrzebnie, przecież tu są wspaniałe warunki do prawdziwego wypoczynku. W towarzystwie panny Joli może mieć pani pełny relaks. - Powiedział pan kapitan prawie dosłownie jak mój mąż. Kiedy myślałam o wyjeździe nad morze, przekonywał mnie, że Wierzchowice są prawdziwą wsią, na której się najwspanialej odpoczywa. I rzeczywiście - roześmiała się - miałam szansę odpocząć na amen. Kotowicz odpowiedział jej uśmiechem, ale oczy jego pozostały poważne.

Panna Jola okazała się wyjątkowo niekrępującą towarzyszką. Przede wszystkim nie wykazywała specjalnej chęci do rozmowy, poza konieczną wymianą zdań, dotyczącą spraw konkretnych. Gdy tylko rozlokowała się, wyjęła z torby robotę na drutach i usadowiwszy się w fotelu przy oknie dziergała zawzięcie non stop. Gdyby nie ledwo słyszalne brzęczenie drutów, Katarzyna mogłaby zapomnieć o jej obecności. W poniedziałek przyjechali nowi wczasowicze, wyjechali zaś dotychczasowi poza Markiem i jego matką. Jednocześnie zaczęła psuć się pogoda. Po niebie słonecznym przez tyle dni płynęły teraz kłęby szarych chmur, zrobiło się wietrznie i chłodno. Katarzynie ta zmiana aury nawet odpowiadała. Od czasu rannej rozmowy z kapitanem Kotowiczem niechętnie by teraz przebywała poza pałacem, mimo opiekuńczych skrzydeł panny Witko. Większość czasu spędzały więc w „A”, Katarzyna czytając, panna Jola zajęta swym dzierganiem.

133

We wtorek przed obiadem przybiegła pani Pamelowa z wiadomością, że w biurze czeka listonosz, który ma dla Katarzyny depeszę z zapłaconą odpowiedzią. Drżącymi ze zdenerwowania rękami Katarzyna rozerwała blankiet i przeczytała: „Klara wyszła za mąż. stop. Co robić? stop. Wiga”. Z uczuciem szalonej ulgi odpisała: „Już nic. stop. Może wychodzić dalej. stop. Ucałuj ode mnie” i zdumionemu treścią depeszy listonoszowi wepchnęła w rękę dziesięć złotych. Przejęta niespodziewanym małżeństwem Klary podzieliła się tą wiadomością z panną Witko. Panna Witko, chociaż, jak się okazało, w dzieciństwie posiadała tylko kota, wykazała całkowite zrozumienie dla problemu małżeństwa suczki w starszym wieku. Wyraziła nawet gotowość udzielenia Katarzynie lekcji dziergania, by na zimę osłabionej macierzyństwem Klarze mogła zrobić wełniane wdzianko. I kiedy następnego wieczoru wrócił do Wierzchowic kapitan Kotowicz z wiadomością, że opieka panny Joli nie jest dalej potrzebna, Katarzyna nie przyjęła tego z entuzjazmem. Oczywiście, ucieszyła się bardzo, że nie ma już powodów do obaw, ale perspektywa samotnego pobytu w Wierzchowicach, w dodatku przy marnej pogodzie, niezbyt jej się uśmiechała. - W takim razie nic już nie stoi na przeszkodzie, abym pojechała po Klarę. - Wolałbym, aby się pani stąd nie ruszała. - Ale dlaczego? Sam pan kapitan powiedział, że nic mi już nie grozi. - Zgadza się, jestem pewien, że nic tutaj pani nie grozi, nie mam jednak stuprocentowej pewności, czy gdzie indziej nie mogłoby się coś zdarzyć. Co prawda byłby to zupełny przypadek, ale przypadki istnieją. - Nic z tego nie rozumiem... I chcę wreszcie wszystko wiedzieć. Przecież to chodzi o mnie, mam więc do tego prawo! - Proszę mnie zrozumieć: dopóki śledztwo nie zostanie zamknięte, nie mogę jeszcze udzielić pani wszystkich informacji, które ma pani prawo znać... - Ale to jest nie do wytrzymania! Jakby pan czuł się na moim miejscu?! Przy takim podejściu do mnie byłoby lepiej, gdybym o niczym nie wiedziała! - głos Katarzyny podejrzanie się załamał. A zresztą wszystko mi jedno, jadę po Klarę i już, mam tego dosyć!... - W takim razie po Klarę pojedziemy razem - powiedział spokojnie Kotowicz. - O ile uda mi się dziś jeszcze załatwić telefonicznie samochód, możemy jutro o szóstej rano wyjechać i na obiad będzie pani z powrotem. Reakcja Katarzyny zaskoczyła kapitana. - Nie, nie zabiorę jutro Klary z Kazimierza, wykluczone. Najwcześniej za dwa, trzy dni... - Dlaczego? 134

Zaczerwieniła się. - Bo, skoro już wyszła za mąż, to niech ma tego męża, dopóki... chce go mieć.

Przy nawale roboty upały dały się Kotowiczowi mocno we znaki. Ochłodzenie, które teraz nastąpiło, powitał z ulgą. Po „zdjęciu” z Wierzchowic Joli Witko oraz uciążliwym załatwianiu formalności związanych ze wznowieniem badań technicznych wypadku Bokatowej, jedynym wypoczynkiem, na jaki sobie pozwolił, był wypad do nory na spotkanie z majorem Osuchem. Chociaż dochodzenie oficjalnie nie było już związane z Pałacem Mostowskich, dawnym zwyczajem referował majorowi wyniki swej dotychczasowej pracy. - A więc dowód usiłowania zabójstwa miałem już w ręku - kończył relację z przebiegu śledztwa w Wierzchowicach - ale kompletny galimatias z dopasowaniem go do konkretnych osób. Nic nie trzymało się kupy. Tylko kontakt z zewnątrz mógł wskazać na jakiś ślad. Wziąłem się do sprawdzenia wszystkich rozmów telefonicznych, które stamtąd prowadzono. Diabli nadali automatyczne centrale, gdyby, jak w dawnych dobrych czasach, zamiejscowe łączyły telefonistki, miałbym od razu bez pudła rejestr przeprowadzonych rozmów. A tak, trzeba było na podstawie wpisanych przez wczasowiczów w zeszycie numerów, ustalać nazwiska abonentów, aby uniemożliwić ewentualne uzgadnianie treści telefonicznych wypowiedzi. Z tychże przyczyn trzeba było zatrudnić masę ludzi, przepytywanie rozmówców musiało grać w czasie. Swoją drogą, pojęcia nie masz, o czym ludzie przez telefon rozmawiają, co za cholerne duperele! - Wiem, telefonują czasem w pijanym widzie, żeby się zwierzyć, że mają dość swej pracy mruknął złośliwie Osuch. - Pijany wid usprawiedliwia - odparował szybko Kotowicz - ale na urlopie ludzie nie mają nic do roboty i, jeśli jest telefon pod ręką, telefonują. Czasami aż chciało mi się śmiać, jak wyduszałem treść tych rozmów; jakby dopiero w trakcie przesłuchania oceniali to telefoniczne ględzenie. Konfrontując te wypowiedzi z tym, co zeznali ich rozmówcy, martwiłem się już, że nic tą drogą nie znajdę, tak wszystko się zgadzało. Na szczęście z wyjątkiem jednego przypadku. Numery telefonów wpisane przez jedną osobę okazały się wyssane z palca: albo nieistniejące, albo należące do ludzi, którzy tej osoby nie znali lub też, co sprawiło najwięcej kłopotu, instytucji, której pracownicy odżegnywali się od jakichkolwiek kontaktów z ową osobą. - Mam więc już punkt zaczepienia, choć w obecnym stadium śledztwa skierowanie w tym kierunku podejrzeń może mieć charakter jedynie poszlakowy. Fakt, że ktoś w zeszycie, w którym goście są obowiązani zapisywać swe rozmowy telefoniczne z podaniem miejscowości, do której dzwonią, numeru telefonu i czasu trwania rozmowy, podawał zawsze numery telefonów niezgodne 135

z prawdą - nie może być materiałem dowodowym, że ta właśnie osoba popełniła przestępstwo. Tym niemniej, jestem pewien, że zrobiono to z przezorności, aby rozmówca pozostał nieznany i w przyszłości nie do rozszyfrowania. I dopóki tego rozmówcy nie znajdę, klops. - Masz zamiar na tym stwierdzeniu poprzestać? - Jeżeli mi na kilka dni nie dasz Lesińskiego, nie widzę innego wyjścia... - Dobryś sobie - żachnął się Osuch - masz tam przecież ludzi na miejscu w KG... - Ale znam Lesińskiego i jego pracę, i wiem, że na nim mogę polegać. Chciałbym, żeby wywiedział się o ludzi, z którymi moja „poszlaka” miewała kontakty. Bez tego nie ruszę dalej. - Nie liczysz na zeznania jako na wynik „skruszenia” tej osoby w areszcie śledczym? - Nie ten typ psychiczny, mogę cię zapewnić, tam główka pracuje. To mnie właśnie utwierdza w podejrzeniu, bo sposób, w jaki chciano skończyć Santecką, był przemyślany nieźle: odpiłowany niemal zupełnie najniższy gruby konar starego drzewa, podtrzymywany, sądząc ze śladów, stalową linką przeciągniętą kilkadziesiąt metrów do innego drzewa, przy którym wystarczyło linkę przeciąć, by konar runął, gdzie trzeba. Santecka przez przypadek uniknęła śmierci, bo głowę by miała raczej zmasakrowaną. Więc jak z Lesińskim? Bo chciałbym, żeby jutro zabrał się do tej roboty... - Zmuszasz mnie do popełnienia nieformalności. Sam mogłeś przez KG o to wystąpić. - I trwałoby tydzień. Osuch westchnął. - Wiem, i dlatego idę ci na rękę. Wyniki badań technicznych przystani upewniły Kotowicza, że obrał właściwą linię śledztwa. Pod spodem pomostu, niedaleko jego krawędzi, natrafiono na przytwierdzony tam duży kołowrotek wędkarski z odkręconą grubą żyłką, która ginęła gdzieś w głębi wody. Choć głębokość na ogół nie przekraczała trzech metrów, ze względu na grząskie muliste dno, powodujące ciągłe zmącenie wody, trzeba było użyć ekwipunku płetwonurka. W odległości pięćdziesięciu metrów od pomostu odnaleziono wreszcie koniec żyłki. Obciążona grudką ołowiu zaszyta była w mule wraz z umocowanym do niej ośmiocentymetrowym kawałkiem drewna o nieregularnych kształtach. Kształt ten zgadzał się dokładnie z opisem wyrwy w uszkodzonej łodzi, sporządzonym przez porucznika Grulę w jego protokole dotyczącym przyczyn technicznych śmiertelnego wypadku Krystyny Bokatowej. Tak więc kapitan znów miał w ręku rzeczowe dowody, nie miał jednak jeszcze możliwości udowodnienia ich związku z osobą, którą podejrzewał. Zdawał sobie sprawę, że decydującym momentem w tej rozgrywce będzie ujęcie wspólnika. Fakt współdziałania tutaj przynajmniej dwojga ludzi był dla niego bezsporny.

136

Lesiński zorientował się, że robota, którą mu kapitan zlecił, nie jest jakąś zwykłą rutyniarską robótką, a kiedy dowiedział się, że Kotowicz wybrał jego zamiast funkcjonariusza KG, wziął sobie za punkt honoru, aby wywiązać się z niej jak najlepiej. Wbrew też utartym zwyczajom, swego raportu nie urozmaicił plastycznym opowiadaniem, które - jak doskonale wiedział - bawiło zawsze kapitana. Wykaz ludzi, z którymi osoba podejrzewana przez Kotowicza utrzymywała kontakty, choć zawierał sporo nazwisk, siłą rzeczy musiał być fragmentaryczny, Kotowicz co do tego nie miał wątpliwości. Dalsze informacje trzeba będzie zdobywać drogą łańcuszkową. Przewidywał żmudną i ciężką pracę, do której wstępem było „rozpracowanie'' osób figurujących na liście, dostarczonej przez Lesińskiego. Toteż zaskoczył go fakt, że w trakcie tego „rozpracowywania”, a więc niemal na pierwszym etapie roboty, jeden kontakt okazał się niemożliwy do sprawdzenia. I w miarę, jak wszystkie ślady prowadzące do tego człowieka okazywały się już nieaktualne, kapitan nabierał pewności, że ów „nieuchwytny Smith” jest poszukiwanym przez niego wspólnikiem. Nie wiedział, jak długo będzie go musiał szukać, najistotniejsze było, że wiedział już kogo szukać. W dniu wyjazdu po Klarę do Kazimierza od wczesnego rana padał deszcz. Katarzyna obawiała się, czy nie spowoduje to odłożenia przez kapitana Kotowicza wyjazdu, ale zgodnie z umówioną godziną zajechał przed pałac wysłużony moskwicz, wypożyczony od Osucha. Kotowicz przyjechał sam, wolał zrezygnować ze służbowego kierowcy, a na karcie drogowej jako cel wyjazdu wpisał tylko kryptonim prowadzonego śledztwa. - Będziemy jechali trochę dłużej niż normalnie, bo ślisko - poinformował, gdy wyjechali na autostradę, i były to jedyne słowa, które wypowiedział przez najbliższe dwie godziny. Katarzyna niewyspana, przejęta zbliżającym się końcem rozłąki z Klarą, ze swej strony także nie próbowała nawiązać rozmowy. Gdy minęli Dęblin, zza chmur ukazało się słońce. Od Puław jechali szosą wysadzaną drzewami, przy niebie rozpogodzonym już na dobre. Katarzyna z uwagą śledziła nazwy mijanych miejscowości... Parchatka, Bochotnica, aż wreszcie z okrzykiem: Już! przywitała pierwszy kazimierski spichlerz. Wolno przejechali zatłoczone autokarami uliczki, rynek, nim skręcili przy kolegiacie w stromo biegnącą drogę na „Góry”. Po kilku minutach byli na miejscu i Katarzyna wyskoczyła z samochodu, wołając: - Klara! Klarusia! - które to okrzyki wywołały zarówno Klarę, jak i Wigę z Adamem. Dopiero po przywitaniach przypomniała sobie o Kotowiczu, który pozostał w wozie. - Przywiózł mnie tutaj kapitan Kotowicz, który się mną opiekuje, bo ktoś w Wierzchowicach chciał mnie zabić - powiedziała między jednym a drugim pocałunkiem w Klarusine czółko. 137

- Oszalałaś chyba!... - Nie, chociaż w tej chwili nie jestem tego pewna, tak się cieszę. Opowiem wam wszystko w Warszawie, bo kapitan się strasznie spieszy z powrotem. Chcę jeszcze tylko wiedzieć, jak wyglądał mąż Klary? - Z dobrego domu basset, spędzający tutaj wakacje. Cośmy się namartwili, nim przyszła twoja odpowiedź! - W każdym razie to nie Klara została uwiedziona - wyjaśnił Adam - właściciele basseta mieli nam strasznie za złe, bo ich psiak jest ponoć za młody na ożenek, ale Klara jest bardzo doświadczoną suczką... - Naturalnie, że jest! - potwierdziła z dumą Katarzyna. Z „Gór” jechali na wyłączonym silniku. Katarzynie nie zamykały się teraz usta, rozmawiała na przemian z Klarą i kapitanem, i Kotowicz nie zawsze wiedział, czy to, co Katarzyna mówi, skierowane jest do niego czy jej pupilki. - Muszę wziąć benzynę - powiedział, gdy wjeżdżali na rynek. - Stacja benzynowa jest chyba niedaleko poczty i przystanku PKSu. Zatrzymał samochód przed kawiarenką w podcieniach i spojrzał na zegarek. - Zdążylibyśmy jeszcze wypić kawę... Oba malutkie pokoiki kawiarenki były zapełnione, ale szczęśliwie trafili na moment zwalniania stolika. Kelnerka nie zaprotestowała, widząc sadowiącą się przy krześle Klarę. - Odkąd Brandys przyjeżdżał tu ze swoim Albinem, respektują psią obecność - wyjaśniła Katarzyna, gdy kelnerka przyjąwszy zamówienie odeszła. Kapitan wypił swą kawę szybko. - Może poczeka pani tutaj, a ja pojadę po benzynę i wrócę. - Och, nie, przejdziemy się z Klarą wolno po rynku i „doszlusujemy”, przecież to dwa kroki. Klara, pamiętna rozstania, dreptała bez smyczki tuż przy nodze Katarzyny. Wymijały grupki wycieczkowiczów, oglądające rynek i kamieniczki pokryte manierystycznymi płaskorzeźbami. Przy aptece skręciły w uliczkę prowadzącą do poczty, przystanku PKS i stacji benzynowej. Tu także na obu chodnikach było tłoczno, niczym w południe na Nowym Świecie w Warszawie. Katarzynie przypomniały się dawne pobyły w ślicznym, cichym Kazimierzu, kiedy nie przewalały się jeszcze tutaj tabuny turystów i letników. - Wszystko się zmienia, Klarusiu - powiedziała i nagle zauważyła, że Klary przy niej nie ma. Przestraszona stanęła, wołając: - Klara! Klara! Kotowicz regulował już rachunek za benzynę, kiedy usłyszał wołanie. Chowając po drodze portfel, szybko do niej podszedł. - Co się stało? 138

- Przed chwilą była przy mnie, nie zauważyłam, jak odbiegła... - Zaraz się znajdzie, niech się pani nie denerwuje. - Może chciała wrócić na „Góry”? Rozglądając się uważnie zawrócili w stronę rynku. Z daleka u wylotu uliczki zobaczyli oddalającą się truchcikiem Klarę. Katarzyna puściła się pędem, za nią, chcąc nie chcąc, Kotowicz, przechodnie zatrzymywali się patrząc na biegnącą parę. Gdy dobiegli do rynku, koło apteki widać było jakieś zamieszanie, słychać było głosy oburzenia: - To skandal puszczać takiego psa bez kagańca! - Jak ci, kundlu, przyłożę, to ci się odechce gryźć ludzi! - zawtórował pierwszemu typowy sznaps-baryton. - Niech się pan nie waży uderzyć mego psa! - Katarzyna jak czołg wtargnęła w grupkę ludzi otaczających Klarę. - Dobre sobie! - rozsierdził się gruby posiadacz sznaps-barytonu. - A gryźć wolno?! Dam kopniaka, to popa mięta!... W tym momencie kapitan Kotowicz położył mu rękę na ramieniu. - Wolnego, kolego, spokojnie... - Najlepiej na milicję! - rzucił ktoś z boku. - Słusznie, na milicję! - Odechce się jej psa... - To skandal, żeby człowiek nie mógł spokojnie przejśćulicą... Przy tym akompaniamencie Klara zdążyła przysiąść przy nogach Katarzyny, wyciągając do niej, swoim zwyczajem, lewą łapkę. - Chętnie pójdziemy na milicję. Kto z państwa jest poszkodowany? - zapytał Kotowicz. Przez chwilę nikt nie odpowiadał. - Kogo z państwa pies ugryzł? - ponowił pytanie. W grupie dotychczas skonsolidowanej w oburzeniu dała się wyczuć wyraźna konsternacja. Po czym zaczęły się odzywać poszczególne głosy: - Przecież przed chwilą tu był... - Może poszedł do apteki? - E, apteka w niedzielę zamknięta... - Nogę mu rozszarpała, widziałem, jak krew trysnęła... Jednocześnie krąg ludzi rozluźnił się. Kilka osób wobec braku głównego bohatera i perspektyw rozwinięcia się awantury odeszło. Reszta, rozglądając się za poszkodowanym, rozstępowała się powoli. 139

- Odszedł, to odszedł, a ja, jak Bóg na niebie, zaświadczę na milicji, że pies pogryzł mu nogę na fest - sznaps-baryton nie ulegał widocznemu już rozprężeniu grupy. - Kto może to jeszcze na milicji potwierdzić? - głos kapitana był teraz niemal urzędowy. - Wszyscy widzieli, że pies ugryzł - odezwał się ktoś stojący dalej. - Poświadczy pan, że widział, na własne oczy fakt pogryzienia przechodnia przez psa? - Dokładnie nie widziałem, ale musiał ugryźć, bo facet aż wrzasnął... - Nikt z państwa nie zna poszkodowanego? - A niby skąd?... Przechodził i tyle, tak samo, jak my... Kotowicz spojrzał na zegarek. - Jesteśmy przejazdem i czas mamy ograniczony. Jesteśmy gotowi wraz ze świadkami udać się na milicję, ale wobec braku poszkodowanego, potrzebnych jest co najmniej dwóch świadków. Jeżeli nikt więcej z państwa nie zdecyduje się świadczyć, sprawa z milicją odpada. Nikt nie wyraził chęci, aby sprawiedliwości stało się zadość. Zirytowało to grubego sznaps-barytona. - Do jasnej cholery z takimi świadkami, pies im mordę lizał, obejdzie się. Ten facet był tu, zanim wyście nadbiegli, nie rozpłynął się przecież w powietrzu. Z taką nogą szybko nie może iść. - Rozpychając ludzi, wybiegł na jezdnię rynku wypatrując uważnie na wszystkie strony. - O! krzyknął - chyba on, bo kuleje, idzie w stronę Nadrzecznej - pokazał ręką w kierunku klasztoru. - Zaraz go zatrzymam, a wy idźcie za mną - zwrócił się do Katarzyny i Kotowicza i puścił się niezdarnym kłusem człowieka o sporej nadwadze i nienawykłego do biegania. Katarzyna zmartwiona incydentem zdawała sobie sprawę, że opóźnienie powrotu musi być kapitanowi bardzo nie na rękę. Przed nimi sznaps-baryton skręcał już w Nadrzeczną. Po chwili zobaczyli go, gdy gestykulując rozmawiał, jego potężna sylwetka zasłaniała rozmówcę. W pewnym momencie odwrócił się i zobaczywszy w oddali Katarzynę i Kotowicza zrobił w ich kierunku przynaglający ruch ręką, przyspieszyli więc kroku. Katarzynie odsłonięta na chwilę osoba rozmówcy wydała się znajoma i nagle ze zdumieniem powiedziała: - Boże święty! Przecież tego człowieka Klara już raz ugryzła przed sklepem „Jubilera”... Ledwie to zdążyła powiedzieć, gdy Kotowicz prawidłowym sprintem ruszył w tamtym kierunku. W tym samym momencie człowiek zatrzymany przez sznaps-barytona szarpnął się do tyłu i skoczył między najbliższe opłotki w głębi za kamienicą Celejowską. - Łap pan! - krzyknął w biegu do grubasa Kotowicz. Ale sznaps-baryton stał zdumiony na środku uliczki, zdezorientowany zarówno nagłą ucieczką, jak i pogonią.

140

Natomiast na okrzyk kapitana zareagowała natychmiast Klara, której krótkie nóżki wyciągnęły się w kurtz-galopie. Wtedy do pościgu dołączyła Katarzyna, co zobaczywszy Kotowicz, zaklął. Jeżeli tamten ma broń, ładną zapewniłem jej opiekę - przeleciało mu przez głowę. - Stać i czekać, aż wrócę! - krzyknął w stronę Katarzyny. Wyciągnął z kieszeni pistolet i odbezpieczył. Klara była już przy nim. - Szukaj, Klarusiu, szukaj - powiedział półgłosem. Zwolnił kroku i ostrożnie przedzierał się przez opłotki, za którymi znikł uciekinier. Była to jakaś zapuszczona posesja, krzaki i drzewa zasłaniały widoczność. Kotowicz ponownie zaklął. W tych warunkach pościg mógł skończyć się fiaskiem, o ile nie gorzej. Skąd mógł wiedzieć, czy facet nie zaczaił się i nie czeka, aż ścigający podejdzie mu na cel? Ale Klara z nosem przy ziemi biegła już dalej i Kotowicz pochylony biegł jej tropem pomiędzy gęstymi krzakami agrestu i porzeczek. W pewnej chwili Klara zatrzymała się, węsząc dłuższą chwilę przy ziemi, nim znów ruszyła przed siebie. Kapitan, schylając się, zobaczył na trawie wyraźny ślad krwi. W tym stanie nie może długo uciekać - pocieszył się - o ile nie ma gdzie blisko meliny... Klara dobiegła teraz do ogrodzenia od strony Wisły, przeczołgała się spodem, aby po przebiegnięciu kilkunastu metrów przedostać się znów na teren posesji. Kotowicz przepychał się ponownie między żerdziami ogrodzenia, kiedy zobaczył, że suczka nagle zatrzymała się przed zagonem zdziczałych malin i zaczęła głośno ujadać. - Jest w tych malinach, jeśli teraz do niej nie strzeli, to znaczy, że nie ma broni... Chyba, że czeka, abym ja podszedł bliżej - ocenił sytuację. Czoło miał mokre od potu. W promieniu dziesięciu metrów nie było drzewa ani krzewu, który mógłby służyć za jakąkolwiek osłonę. - Wychodzić z rękami do góry, bo przejadę serią po malinach! - powiedział nienaturalnie głośno, po czym niespodziewanie dla samego siebie wrzasnął: - Klara, do nogi! Jakimś ułamkiem świadomości zarejestrował zdumiewające posłuszeństwo suczki. Po czym rozległa się cisza rozciągających się w nieskończoność sekund, nim wreszcie usłyszał głos: - Jestem ranny, nie mogę wstać... - To się czołgaj, liczę do pięciu. Raz, dwa... Maliny zafalowały. Kropla potu spłynęła z czoła kapitana wzdłuż nosa i zatrzymała się na wargach, poczuł jej słony smak. Z gąszczu łodyg wychyliła się głowa i ramiona, po czym wyczołgała się reszta postaci. Kotowicz stał wyprostowany z pistoletem w ręku i palcem na cynglu. - Nie mogę wstać - powtórzył żałośnie leżący. Był mniej więcej w wieku kapitana, miał pospolitą nijaką twarz, przy której uwydatniały się spiczasto zakończone uszy. - Dotychczas biegłeś jak zając, wstawaj! - Niech mi pan pomoże - poprosił Uszaty, jak go od razu nazwał Kotowicz. 141

- Dobra, pomogę - odpowiedział zgoła dobrodusznie, obrzucając bacznym spojrzeniem ręce leżącego. Nie uszło jego uwagi, że prawy rękaw robi wrażenie dłuższego. Zrobił krok w kierunku tamtego. - Rzuć nóż! - huknął niespodziewanie. Z prawego rękawa wyleciał na ziemię nóż. - Teraz wstawaj! - leżący posłusznie się podniósł. Na ten widok Klara zaczęła warczeć. - Odwróć się i naprzód marsz, teraz w lewo! Szybciej! Idący przed nim człowiek rzeczywiście kulał, a rozdarta nogawka spodni nasiąknięta była krwią. Kotowicz nie byłby w stanie określić, ile czasu upłynęło od momentu, gdy zaczął gonić Uszatego do chwili, kiedy znalazł się znów na Nadrzecznej, gdzie czekała w najwyższym stopniu zdenerwowana Katarzyna w towarzystwie ciągle oszołomionego tym zajściem grubego sznapsbarytona. - Idziemy na posterunek - wyjaśnił mu kapitan - choć niezupełnie w tym celu, w którym pan to chciał zrobić. Żeby jednak nie budzić na ulicach sensacji, proszę, żeby z najbliższego dostępnego telefonu zawiadomił pan posterunek, że kapitan Kotowicz z Komendy Warszawskiej prosi o przysłanie wozu i bransoletek dla zatrzymanego tu delikwenta. - Dla kogo? - nie zrozumiał grubas. - Dla poszukiwanego przez MO Jana Śliwaka, złapanego przez pana i mnie - wyjaśnił. Na kazimierskim posterunku MO popłoch wywołało żądanie kapitana użycia kajdanków. Chociaż według regulaminu powinny znajdować się w wyposażeniu każdej milicyjnej placówki, ale od niepamiętnych czasów nie były tu używane i przetrząśnięto wszystko od góry do dołu, nim wreszcie znaleziono je wciśnięte gdzieś w głębi żelaznej szafki z aktami. Sporo też czasu zajęło kapitanowi uzgodnienie z komendą puławską konieczności natychmiastowego przewiezienia zatrzymanego do Puław i odstawienia go stamtąd nazajutrz do Warszawy. Przez cały czas urzędowych działań Kotowicza Katarzyna z Klarą czekały siedząc w milicyjnej poczekalni. Dochodziła szósta po południu, gdy zakomunikował im, że gotów jest do drogi. - Jesteśmy okropnie głodne - zaprotestowała Katarzyna. - Racja, zapomniałem. Ja też. O tej porze na tarasie „Berensa” można już było dostać wolny stolik. Gorzej przedstawiała się sprawa wyboru dań. - Jeszcze może być tylko brizol z pieczarkami - zakomunikował kelner. - W takim razie trzy razy brizol - zgodził się skwapliwie kapitan. - Kiedy Klara nie lubi pieczarek - zmartwiła się szeptem Katarzyna. 142

- Dwa razy z pieczarkami, raz bez - poprawił zamówienie. Niebo było jeszcze jasne, choć od Góry Zamkowej kładł się już cień, gdy wyjeżdżali z Kazimierza. Katarzyna usadowiła się w kącie tylnego siedzenia, które prawie w całości zajęła Klara, opierając jedynie łebek na kolanach swej pani. Kapitan całą uwagę skoncentrował na jeździe. Klara zasnęła i Katarzyna bała się poruszyć, żeby jej nie obudzić. Jechali w milczeniu przy akompaniamencie miarowego chrapania Klarusi.

Dzień był szary i mglisty z rzadkimi przebłyskami słońca, rozjaśniającymi na krótko jednostajną szarość nieba. Mimo że przesłuchanie trwało dopiero dwie godziny, kapitan Kotowicz czuł się zmęczony, jakby przepracował całą noc. Śliwak przyznał się do kradzieży w kościele świętego Marcina we Wrocławiu i przekazania Młotkowiczowi skradzionych przedmiotów. Kotowicz nie przypuszczał nawet, że tak łatwo pójdzie. Miał co prawda w ręku dwa zasadnicze atuty: odciski palców Uszatego na opakowaniach wrocławskich kielichów i Zenona Hańczaka w areszcie śledczym. Rozpoczynając przesłuchanie uprzedził, że wspólnik ten wcześniej już został aresztowany i w zeznaniach stara się przerzucić główny ciężar winy na Uszatego. Zastosowanie tej najprostszej metody w stosunku do osobnika tak prymitywnego, jak Śliwak, przyniosło rezultaty. Widać było, że Śliwak się boi. Robił wrażenie osaczonego zwierzęcia, które zdaje sobie sprawę, że chodzi o jego życie. Ten strach siedzącego naprzeciwko człowieka sprawiał Kotowiczowi niemal fizyczną przykrość. Wstał od biurka i podszedł do okna. Zdziwił się, że na dworze jest jeszcze dzień, w norze od rana paliły się lampy. Przez dłuższy czas patrzył przez okno milcząc. - Musiałeś zabijać Młotkowicza? - zapytał nagle cicho, odwracając się w stronę Śliwaka. - Myślałem, że chce mnie sypnąć - odpowiedział równie cicho Uszaty. - Zrobiłeś to ze strachu, tak? - Tak... Myślałem, że wcześniej was zawiadomił i chce dać cynk, żeby mnie zaraz zdjęli... Chyba większość zabójców to tchórze - pomyślał Kotowicz - gdyby ich ofiary wiedziały, że są zabijane ze strachu... I ten też tchórz, dlatego tak szybko się załamał. - Będzie najlepiej, jak opowiesz wszystko od początku - powiedział zmęczonym głosem. Pomogę ci pytaniami. „Skok” na kościół wrocławski „nadał” Uszatemu Hańczak. Znali się jeszcze z podstawówki, tyle że tamten poszedł dalej do technikum, a on na ślusarkę do zawodowej. Jak mu Hańczak zaproponował tę robotę, to powiedział tylko tyle, że to dla jednego gościa z zagranicy i że można kupę forsy zarobić. Ale forsy za to nie dostał, bo gość chciał jeszcze, żeby te kielichy przeciąć wzdłuż na dwie części, bo mu do jakiejś tam skrytki w samochodzie nie pasowały. Trzeba było szukać do tego 143

fachowca. Wtedy przypomniał sobie ojca znajomka, który swego czasu miał warsztat złotniczy na Pradze, jako mały chłopak często tam chodził, ojciec posyłał go z różnymi rzeczami, które tamten kupował jako surowiec. - Tata paser - skwitował w myśli Kotowicz. - Ojciec mówił o nim zawsze „Szafir”, choć nad drzwiami warsztatu wisiała tabliczka z nazwiskiem, które zapamiętał. Więc przez Biuro Ewidencji Ludności odnalazł jego adres, przypomniał mu się i zapytał, czy przyjąłby robotę przecięcia trzech złotych kieliszków, które kupił tu sobie zagraniczny gość i boi się, że mu na granicy odbiorą. „Szafir” zgodził się. Kiedy to było? We wtorek czwartego czerwca, a następnego dnia przyniósł paczkę, stary wziął i nawet do niej nie zajrzał. Umówili się co do ceny i terminu, obiecał zrobić w ciągu trzech dni. Kiedy Śliwak nadmienił, że lepiej, żeby tego nikt poza „Szafirem” niewidział, tamten odpowiedział, że nie ma obawy, bo żona wyjedzie. W piątek miał się dowiedzieć, czy gotowe, ale Młotkowicz nie chciał, żeby przychodził do niego do domu i umówili się o w pół do jedenastej niedaleko sklepu „Jubilera”. Jak się spotkali w ten piątek, to stary zmienił nagle front, powiedział, że nie jest zdecydowany, czy tę robotę weźmie. Wydał mu się jakiś dziwny, zaczął podejrzewać, że „Szafir” waha się, czy nie opłaci się mu dać cynku na MO. Umówili się przedtem na dwa tysiące i przewidywał, że stary, jak zobaczy towar, podniesie cenę. Zaproponował więc wyższą stawkę, niby na konto dawnych czasów, na co „Szafir” odpowiedział, że dawne czasy przedawnione i że mu nie chodzi o pieniądze. To go utwierdziło w podejrzeniu, powiedział więc tylko, żeby się namyślił do jutra, to znaczy do soboty, bo dla niego sprawa pilna. Tak, właśnie wtedy ugryzł go ten cholerny pies, zaraz potem, jak odszedł od Młotkowicza i udawał, że interesuje go wystawa. W sobotę czekał na „Szafira” trochę dalej od sklepu, ale rozmowy już między nimi nie było, tyle że „Szafir” powiedział, że roboty nie zrobi, na co on, że jak nie, to nie, i że w niedzielę przed południem przyjdzie zabrać paczkę. Pewien już był, że stary zwąchał się z milicją i dlatego przyszedł na Wilczą jeszcze tego samego dnia. Nie, wtedy jeszcze nie był zdecydowany, gdyby mu stary oddał towar, toby nie zabijał. Odważnik wziął ze sobą na wszelki wypadek. Tak, zabrał go ze sklepu warzywnego na Żurawiej. Na Wilczą przyszedł przed siódmą wieczór, z podwórza zajrzał, że okna zamknięte, czyli, tak, jak mówił „Szafir”, żona wyjechała. Czekał na niego prawie do ósmej w bramie naprzeciwko po drugiej stronie ulicy. Jak mu „Szafir” otworzył drzwi, to jakby się zdziwił, że go widzi, i powiedział, że umawiali się na jutro przed południem i że on tego u siebie w domu nie ma. Na co odparł, że niech go nie uważa za frajera, i że się nie ruszy, póki tego nie dostanie z powrotem, stali w przedpokoju i on mówił to głośno, więc stary chciał, żeby przeszli do pokoju, i przeszli. Widać było, że „Szafir” zastanawia się, co robić, w końcu powiedział, żeby w takim razie poczekać na niego kilka minut, a on po to pójdzie i przyniesie. Jasne było, że chce iść dzwonić na milicję. Skoro tak, to on nie miał in144

nego wyjścia i jak stary wychodził z pokoju, to go stuknął. Sam sobie „Szafir” winien, mógł przecież oddać. Kiedy Kotowicz poinformował Uszatego, że Młotkowicz tej paczki naprawdę nie trzymał w swoim mieszkaniu, lecz u sąsiadki, wiadomość ta poraziła Śliwaka. Poszarzały, przełykając raz po raz ślinę, patrzył przerażonymi oczami na kapitana. Kotowicz odwrócił wzrok i udał, że sprawdza coś w leżących na biurku papierach. Spodziewał się takiej reakcji, co nie zmniejszyło obrzydliwego poczucia własnego okrucieństwa. Informacja, której udzielił, pozbawiła Śliwaka przekonania, że nie miał innego wyjścia, ukazała całkowity bezsens popełnionej zbrodni, za którą będzie odpowiadał. Dalszy ciąg przesłuchania przebiegał tak, jak przewidywał Kotowicz. „Ugotowany” Śliwak odpowiadał teraz na pytania niemal automatycznie, robił wrażenie człowieka, dla którego to, co dzieje się koło niego, dzieje się już poza nim. Hańczakowi nie powiedział od razu o zabójstwie Młotkowicza, bał się, ze go posądzi o opędzlowanie towaru na własną rękę, powiedział tylko, że robota nie gotowa, bo gość chory. Dopiero jak ukazał się w gazecie nekrolog, pokazał mu i powiedział, co i jak. Hańczak był wściekły, że towar przepadł, że muszą teraz kombinować co innego, bo zagranicznik czeka, ale długo czekać nie będzie. Zaraz potem kazał mu jechać ze sobą do Wierzchowic, że tam w kościele jest obraz, który się nada. Nie, nie wie, skąd Hańczak o tym wiedział, ciągle jeździł, to mógł się o tym dowiedzieć. Udali turystów, Hańczak rozmawiał z księdzem, a on zdjął odciski kluczy, które ksiądz położył na ławce. Hańczak ułożył taki plan, że załatwi sobie wczasy w tamtejszym pałacu, a jemu kazał znaleźć sobie kwaterę w sąsiedniej wsi, udawać wczasowicza-wędkarza i wtedy zrobią ten kościół. Dlaczego chcieli zlikwidować Santecką? Bo byli pewni, że jest nasłana przez MO, żeby ich rozpracować. Jak został ugryziony przed sklepem „Jubilera”, to skoczył do autobusu, bo wolał, żeby go nie zapamiętano, dopiero jak Santecka dopadła go w tym autobusie, to przeraził się, że „Szafir” już sypnął i babka jest tajniaczką. Bo „Szafir” nazwiska Śliwaka nie znał, jak swego czasu ojciec przez niego przysyłał towar, to mówił tylko, że przynosi to od „Kozaka”, tak ojca nazywali. I jak przyszedł „Szafirowi” zaproponować tę robotę, to przypomniał mu się jako chłopak od „Kozaka”. Wtedy w sobotę, jak wychodził z mieszkania „Szafira”, to usłyszał, że ktoś z dołu wchodzi na schody, skoczył więc szybko na górę i za chwilę usłyszał, jak do „Szafira” ktoś się próbuje dodzwonić. Zajrzał ostrożnie przez poręcz, to była ta sama, co przed sklepem i w autobusie, tyle że bez psa, miał więc rację, że „Szafir” sypnął. Nie miał czasu do namysłu, na górze była otwarta szafka z korkami, wykręcił jak leci i żeby było ciszej, zjechał po poręczy, nie wiedział, że ona stoi już przy schodach. Jak wpadł na nią, to potem zbiegł na łeb na szyję, byle wydostać się z tego domu przed nią. Musiała być ze starym umówiona, jak nie przed drzwiami, czekałaby przed domem. 145

Santecka przyjechała do Wierzchowic na kilka dni przed ich zaplanowaną robotą, Hańczak usłyszał coś, co do kogoś mówiła, i dał znać zaraz, żeby przyszedł zobaczyć, czy to nie ta sama, o której mu opowiadał. Pokazał mu ją przez okno, wieczorem, to była ona. Przestraszył się i namawiał Hańczaka, żeby zrezygnowali z tego kościelnego obrazu, ale Hańczak nie chciał i powiedział, że babę załatwi. Jak, to początkowo nie mówił. Dzień czy dwa później kazał mu przywieźć kilkadziesiąt metrów stalowej linki i piłkę do drzewa. Tak, pomagał w zawieszeniu tej linki i podpiłowaniu gałęzi. Z tą łodzią też. Czy się nie bał? Bał, ale Hańczak przekonał go, że albo oni ją, albo ona ich, trzymał go zresztą w garści tą sprawą z „Szafirem”. W niedzielę późnym wieczorem Hańczak sam do niego przybiegł i powiedział, co i jak zrobią. Nie, na teren pałacu nigdy przez bramę nie wchodził, mieli takie przejście w starym parku. Czy była już tam uszkodzona siatka, czy Hańczak ją przeciął, tego nie wie. Tak, byli pewni, że tym razem z Santecką się uda. Tej samej nocy dostali się do kościoła. Obraz wyjęty z ram zabrał ze sobą Hańczak do pałacu, a on miał nazajutrz zlikwidować się z tej wiejskiej kwatery. Umówili się za dwa dni w Warszawie, wtedy dowiedział się, że zamiast Santeckiej utopiła się jakaś inna. Hańczak dał mu forsę i kazał pryskać w Polskę. Był już w kilku miejscowościach, nim przyjechał do Kazimierza... To, co na ogół uważa się za ostateczny sukces śledztwa: zeznania podejrzanego, w których przyznaje się do popełnionego przestępstwa, dla Kotowicza było fazą pracy, której najbardziej nie lubił. Oczywiście, nieczęsto osoba zeznającego wzbudzała w nim taką odrazę pomieszaną w sposób dla niego samego niejasny z uczuciem litości, jak w tej chwili. Przesłuchiwał często podejrzanych inteligentnych, zimnych, którzy prowadzili z nim grę jak równy z równym. Ale i wtedy kiedy wpadali wreszcie w pułapkę zręcznie podstawionych pytań, nie odczuwał nigdy satysfakcji. Nie przyznawał się do tego nikomu, nawet Osuchowi. Szczerze mówiąc w takie dni, po pracy wieczorem, najchętniej szukał okazji, żeby pójść na wódkę. Szara, zmięta twarz Śliwaka błyszczała od potu. Kapitan zadzwonił do sekretariatu, żeby Irenka przez któregoś z funkcjonariuszy przysłała coś do picia. Przyniesioną do nory „Mazowszankę” Uszaty wypił łapczywie. Ile dostał od Hańczaka pieniędzy? Piętnaście patyków i to, jak powiedział mu Hańczak, tylko dlatego, że musiał znikać w Polskę, bo inaczej za to, że zmarnował wrocławski towar, grosza by za Wierzchowice nie dostał. Nie, nie mieli się już kontaktować, jak sprawa przycichnie, miał gdzieś w listopadzie wrócić do Warszawy. Gdyby nadarzyła się robota, to Hańczak miał mu dać znać sam, zabronił przychodzić do niego do pracy. Tak, przedtem przychodził wielokrotnie. Nawet Hańczak przed tym Wrocławiem namawiał go, żeby wziął w telewizji posadę ślusarza, bo jak ma się stałe miejsce pracy, to

146

człowiek nie podpada. Tak, złożył nawet podanie w kadrach, ale nic z tego nie wyszło, bo nie miał świadectwa ukończonej zawodówki. Po wyprowadzeniu Śliwaka kapitan Kotowicz siedział parę minut zupełnie bezczynnie. Wreszcie schował notatki, wyjął z magnetofonu taśmę, zabezpieczył ją w pancernej szafce i zszedł piętro niżej do pokoju Osucha. Zastał majora zajętego pisaniem raportu. - Nie przeszkadzaj sobie. Chciałem ci tylko powiedzieć, że sprawa Młotkowicza i Wierzchowic w zasadzie skończona. Daj mi papierosa... Osuch bez słowa podsunął mu paczkę ekstramocnych.

Kilkakrotnie przesłuchiwany przez kapitana Kotowicza zatrzymany w areszcie śledczym Zenon Hańczak, lat 36, wykształcenie techniczne średnie, pracownik działu transmisji TV, w dalszym ciągu uparcie powtarzał, że z Wierzchowic telefonował do poznanej przed wyjazdem kobiety imieniem Dorota, której nazwiska nie znał. Możliwe, że źle zapisywał w zeszycie numer telefonu, nakręcał bowiem z kartki, którą od niej dostał, zapisywał zaś potem z pamięci. Uważał wówczas, że nie ma to żadnego znaczenia, ponieważ ewidencja prowadzonych rozmów miała na celu jedynie późniejsze uregulowanie należności za korzystanie z telefonu. Numeru tego, niestety, nie jest w stanie sobie przypomnieć i traktuje jako pech, że przed wyjazdem z Wierzchowic zgubił kartkę z owym telefonem. Za każdym razem powtarzał to samo, spokojnie, bez cienia jakiegoś zdenerwowania czy niepokoju. Trudno było cokolwiek wyczytać z jego przystojnej twarzy, okolonej ciemnym zarostem, i z oczu przysłoniętych okularami. Kotowicz zdawał sobie sprawę, że nawet obciążające zeznania Uszatego nie zmienią obranej linii postępowania Hańczaka, że będzie konsekwentnie zaprzeczał jakiemukolwiek udziałowi w przestępstwach. Ale tym będzie się już martwił prokurator, dla przekazania mu sprawy wystarczą zebrane w śledztwie dowody rzeczowe, poparte zeznaniami Śliwaka.

Irenka przyniosła do nory kawę i obrzuciła niespokojnym spojrzeniem Katarzynę. Osoba rozpostarta w fotelu i rozmawiająca tak swobodnie z kapitanem nie mogła przyjść tutaj w sprawie urzędowej. Dopiero, gdy usłyszała: - Irenko, to jest pani Santecka, właścicielka Klary, która wytropiła za mnie bandziora - odetchnęła z ulgą i jednocześnie speszyła się.

147

- Bożykówna - przedstawiła się Katarzynie. - Pan kapitan opowiadał o pani piesku. Jeżeli kawy będzie za mało, zaraz zaparzę następną - dodała szybciutko, wycofując się z pokoju w obawie, aby kapitan nie zauważył jej zmieszania. Kotowicz, zgodnie z tym, co obiecał, wyjaśniał Katarzynie splot przypadków, jakie spowodowały, ze została przez Uszatego i Hańczaka wzięta za funkcjonariuszkę MO i którą w obawie o własną skórę postanowili przed planowanym skokiem na kościół wierzchowicki sprzątnąć. W tej relacji pominął jednakże milczeniem drugi zamach, zakończony śmiercią Krystyny Bokatowej. Niespodziewanie dla niego Katarzyna natychmiast wykryła lukę w logice postępowania przestępców: - No, ale w końcu ukradli ten obraz, zostawiając mnie żywą. - Pewnie planowali coś na ten poniedziałkowy ranek, ale pokrzyżowała im plany, śmierć Bokatowej i przyjazd milicji - wykręcił się ze zręcznością, która jemu samemu sprawiła satysfakcję. - To znaczy, że uratowała mnie śmierć tej biednej Bokatowej, pięknej Diany, jak ją nazywałam? - Co do tego nie ma najmniejszej wątpliwości - w jego głosie Katarzyna wyczuła szczere przekonanie. - Kiedy pan kapitan zaczął podejrzewać, że człowiek, którego przed sklepem „Jubilera” ugryzła Klara, jest tym poszukiwanym przez pana? - Zaraz po tym, jak pani opowiedziała o jego zachowaniu, choć co prawda był to wówczas tylko błysk podejrzenia. - A gdyby wtedy, w Kazimierzu, Klara go nie odnalazła? - Myślę, że mimo znanych nam już personaliów szuka libyśmy go jeszcze dość długo. A teraz ja jeszcze panią o coś zapytam. Dlaczego w swych relacjach o współwczasowiczach ani słowem nie wspomniała pani o flircie Bokatowej? - To przecież była najzupełniej jej osobista sprawa i gdy już nie żyła... - W stosunku do milicji prowadzącej śledztwo nie może obowiązywać dyskrecja. Mogła przecież być i taka możliwość, że ów amant z tych czy innych względów przyczynił się do jej śmierci i trzeba było najpierw taką ewentualność sprawdzić, nim się ją wyeliminowało. Zastąpiła jednak panią Zofia Romankiewiczowa i według jej opinii Bokatowej udało się cudem, że mąż w ten piątek, kiedy przyjechał, nie złapał jej in flagranti... I znów Katarzyna miała ochotę spytać, kto był amantem pięknej Diany, ale nie zapytała. Zamiast tego powiedziała: - Mam jeszcze do pana kapitana prośbę... Otóż panna Witko, gdy dowie-

148

działa się o małżeństwie Klarusi, była tak miła, że wyraziła chęć nauczenia mnie roboty na drutach i gdyby była jakaś możliwość skontaktowania się z nią... Na próżno usiłując dociec związku między zamążpójściem Klary, a nauką roboty na drutach, kapitan obiecał przekazać pannie Witko telefon Katarzyny.

Jeżeli czasem śledztwo można porównać do układanki, gdzie różnego rodzaju kształtki przy prawidłowym ich zestawieniu tworzą określony wzór, to kapitanowi Kotowiczowi nie udało się jeszcze dopasować pewnego peryferyjnego elementu, co zresztą nie psuło efektu dobrze ułożonego wzoru. Tak więc, po powrocie Młotkowiczowej z orbisowskiej wycieczki do Hiszpanii - chociaż nie miało to już żadnego znaczenia dla sprawy i wystarczyłoby oficjalne zawiadomienie o ujęciu zabójcy jej męża - kapitan Kotowicz jeszcze raz poszedł na ulicę Wilczą. O dziesiątej rano na starym podwórku było cicho i pusto, jak za pierwszym razem, gdy tu przyszedł. Zauważył też, że liście rachitycznego kasztana straciły już kolor ciemnej zieleni. Drzwi otworzył mu Klimczak. - Reniu, pan kapitan Kotowicz - zawołał w głąb mieszkania. Młotkowiczowa w efektownym jasnofiołkowym szlafroku wyglądała znakomicie, robiła wrażenie jeszcze młodszej, niż gdy ją poznał, emanowała z niej radość kobiety szczęśliwie zakochanej. Na czas rozmowy Klimczak dyskretnie usunął się z pokoju. Kapitan w sposób dość oględny poinformował ją o przyczynach zabójstwa męża i aresztowaniu mordercy. Słuchała tego spokojnie, patrząc przed siebie, jakby trochę nieobecna. - Mogę tylko żałować - powiedział po zakończeniu tej urzędowej relacji - że nie okazała nam pani więcej zaufania. Nam ułatwiłoby to pracę, a pani i panu Klimczakowi oszczędziło niepotrzebnych przykrości. Chyba wiedziała pani, jaką robotę przyjął mąż do domu? -Nie. Nigdy nie wtajemniczał mnie w swoje sprawy zawodowe. Uważał, że zarabianie jest wyłącznie męską sprawą, mężczyzna daje pieniądze, a kobieta ma robić to, co on chce. Zawsze taki był... - Zdecydowała się pani jednak wyjść za „Szafira”... Oczy jej na moment straciły porcelanową barwę. - Wtedy w czerwcu kazał mi wyjechać na kilka dni do córki. Mogłam się tylko domyślać, że wziął jakąś robotę, o której woli, żebym nie wiedziała. - A jak pani myśli, dlaczego nie wykonał tej roboty, na którą przecież początkowo się zgodził?

149

Sięgnęła do leżącej na stole paczki carmenów, ale nie zapaliła, obracała tylko papierosa w palcach. - Bo, ja wiem... Myślę, że pewnie zrobiło mu się żal tych rzeczy. Takie przecięcie na pół kielichów byłoby popsuciem kunsztownej roboty złotnika, który kiedyś te rzeczy zrobił. On naprawdę cenił fachową, solidną robotę. Chyba było mu szkoda ją zepsuć... Kotowicz pożegnał się z nią niemal serdecznie, a uścisk dłoni, jaki zamienił z Klimczakiem, zastąpił w pewnym sensie gratulacje. To, czego dowiedział się od Młotkowiczowej, sprawiło mu nareszcie satysfakcję: jego metoda „poznawania denata” nie zawiodła! Była to rzecz prosta satysfakcja pozostająca w sferze nie znanych nikomu doznań kapitana Kotowicza. Natomiast zarówno losy skradzionego z Wierzchowic obrazu, jak i rozszyfrowanie przestępczych powiązań Hańczaka, nie spędzały mu snu z oczu. Istnieje przecież prokuratura, a on miał świadomość, że swoją robotę wykonał dobrze.

Kiedy akta z kryptonimem „Tombak” powędrowały do Prokuratury i kapitan Kotowicz miał wreszcie wziąć urlop, wyszła na jaw afera w Zjednoczeniu Przemysłu Futrzarskiego. Wyjechał dopiero w połowie września. Był w Komendzie pierwszy dzień po urlopie i po przywitaniu się na dole z Osuchem, wszedł do sekretariatu, gdy zadzwonił telefon. - Telefonuje pani Santecka, czy przełączyć na norę? - spytała Irenka, zakrywając ręką mikrofon. Potrząsnął przecząco głową i wyciągnął rękę po słuchawkę. - Tu kapitan Kotowicz... - Dzień dobry, panie kapitanie, dzwonię z bardzo ważną sprawą. Przed piętnastoma dniami Klarusia urodziła dwa szczeniaczki, ale jeden był martwy. Na szczęście z drugim okazało się wszystko w porządku. Suczka, z dnia na dzień robi się coraz bardziej podobna do Klary. Śliczna, na imię ma Florentynka. Muszę znaleźć dla niej odpowiedniego właściciela, za miesiąc, najdłużej za pięć tygodni będzie do wzięcia. Więc pomyślałam, że może pan kapitan miałby ochotę wziąć córkę Klarusi... A jeżeli nie, to może zna kogoś, komu można by bez obawy Florentynkę powierzyć? - Jeżeli podobna do mamy, to na pewno będzie wspaniałym pieskiem, a raczej chciałem powiedzieć suczką. Boję się jednak, że w moich warunkach wychowywanie szczeniaka byłoby trochę za trudne. Ale wobec Klary mam przecież zobowiązania, obiecuję rozejrzeć się i w najbliższych dniach dam znać. 150

- Lubisz pieski? - zwrócił się do Irenki, gdy skończył rozmowę. - Bardzo. I w ogóle wszystkie zwierzęta. - I masz w domu psa? - Nie, nigdy nie miałam. Ciocia nie chciała się zgodzić. - Mieszkasz z ciocią? - Tak, wychowała mnie. Chciał zapytać, czy straciła rodziców, ale zaraz pomyślał, że czasem i w innych przypadkach ciotki chowają dziecko siostry czy brata. - Mama zginęła w katastrofie kolejowej, gdy miałam sześć lat, a ojciec niedługo potem się ożenił. Wyobraził ją sobie, małą, drobną dziewczynkę z warkoczykami. - Nosiłaś warkoczyki? Uśmiechnęła się. - Nosiłam. Niespodziewanie zdał sobie sprawę, jak mu jest bliska. Kurczątko, małe kurczątko - myślał i w tym określeniu zawarty był cały zapas czułości, który kapitan Kotowicz zgromadził w ciągu trzydziestu ośmiu lat swego życia. Nie wolno mu było jednak tego okazać, przecież na upartego mogła być jego córką... Z poczuciem heroizmu powrócił do psiego tematu: - I jesteś pewna, że ciocia na pieska się nie zgodzi? Potrząsnęła żałośnie głową. Jakże miała wyrazistą buzię, była w tej chwili uosobieniem smutku. Natychmiastowe pragnienie, aby utulić ten smutek, zdusił jak niecną hydrę. - W takim razie ja wezmę tego szczeniaczka do siebie, będzie u mnie, ale to będzie twój piesek, rozumiesz? Będziemy się nim razem opiekowali, dobrze? - Och, dziękuję! - była teraz samą radością. Zaraz zadzwonił do Santeckiej, że bierze Florentynkę. Wobec możliwości, że Irenka będzie przychodzić do psa, że będzie ją widywać poza pracą, wolał nie zdawać sobie sprawy, że tak mężnie zduszona przed chwilą hydra zaczyna odzywać... Gdyby uczucie Irenki ograniczyło się tylko do radości z pieska i owego „dziękuję”, być może kapitan Kotowicz w dalszym ciągu zachowywałby się mężnie. Niestety, spojrzenie Irenki utonęło w oczach kapitana i było tak wyraziste, że dalszy ciąg potoczył się błyskawicznie. Nie wiedział nawet, jak to się stało, wszelkie myśli wyparowały mu z głowy. Być może też, że nim objął Irenkę, ona już zdążyła przytulić się do niego. W takich sytuacjach szczegóły są zresztą zupełnie nieistotne.

151

Dopiero uporczywy sygnał telefonu wyrwał Irenkę z jego ramion. Dzwoniła z polecenia majora Osucha jego sekretarka, żeby dowiedzieć się, dlaczego kapitan Kotowicz nie przychodzi na odprawę.

Przez pewien czas Kotowicz razem z innymi po skończonej odprawie opuszczał gabinet Osucha. Wreszcie pewnego dnia starym zwyczajem został na pogawędce. Przez dłuższy czas opowiadał o zupełnie błahych sprawach, związanych z pracą, aż wreszcie major zapytał: - Masz coś jeszcze istotnego do omówienia, bo nie mam czasu? - Postanowiliśmy się pobrać z Irenką. - To świetnie! - ucieszył się Osuch. - Nic nie wiedziałem, to dlatego unikałeś mnie jak ognia. - Wszystko stało się nagle... Próbowałem sobie przedtem tłumaczyć, że nie wolno mi zawracać w głowie dziewczynie młodszej ode mnie o szesnaście lat. I... nie wiem, czy nie jestem śmieszny, ja, stary koń, i takie kurczątko... Osuch schylił głowę i szybko zapalił papierosa. - Nie, skądże znowu, co ci przychodzi do głowy... Po wyjściu Kotowicza powtórzył ubawiony: - Kurczątko! Do szczętu chłop stracił głowę. A swoją drogą ma szczęście. - Bo, jak znał się na ludziach, to owo kurczątko nie wygląda na to, żeby zmieniło się potem w gdaczącą kwokę...

Zdolności dydaktyczne panny Joli Witko okazały się nieprzeciętne. Katarzyna, mająca antytalent do wszelkich ręcznych robótek, kończyła właśnie dzierganie zimowego wdzianka dla Klary, kiedy Jerzy przyszedł do domu na obiad. - Wyobraź sobie, był u mnie dzisiaj jako interesant Borzycki, podobno byłaś z jego żoną w Wierzchowicach. Po załatwieniu swej sprawy zwekslował na tor towarzyski, o tym i owym, skończył na psach, mają jakiegoś medalistę. Powiedział, że ma teraz kłopoty z synkiem, który chce koniecznie jadać razem z psem. Katarzyna z uwagą zaczęła oglądać swą robótkę. - Ich sprawa, oni wychowują dziecko. - Tak, ale słuchaj dalej. Otóż Borzycki zapytał, czy nie mogłabyś jakoś wpłynąć na chłopca, bo podobno mały twierdzi, że ty mu powiedziałaś, że jadacie z Klarą z jednego talerza. - A nie jadamy? - Czyś ty oszalała? Co ty pleciesz?! - No więc? - utkwiła w nim niewinne spojrzenie - co mu odpowiedziałeś? 152

- Że, oczywiście, nic podobnego, że mały fantazjuje. Odpowiedział mu głośny wybuch śmiechu Katarzyny. - Ach, więc to tak, ładne rzeczy!... Ale muszę ci powiedzieć, że jak mi o tym opowiadał, to od razu ukłuła mnie myśl, że to do ciebie podobne... - To było strasznie zabawne, jak mały ukradł z kuchni surowe befsztyki, żeby zobaczyć, jak ja z Klarą będziemy je wspólnie wcinać - śmiech tamował jej słowa. - Czy zdajesz sobie sprawę, że już pewnie pół Warszawy mówi, że jadamy z psem z jednej miski? - Ojej, „wielkie miasto Łowicz”. A gdyby na przykład od tego zależało życie Klarusi, nie jedlibyśmy z nią z jednego talerza, aż uszy by nam się trzęsły? No, nie miej już takiej nieszczęśliwej miny. Skoro przypomniałeś Wierzchowice, powiedz mi lepiej, skąd znasz panią Zofię Romankiewiczową? - To bardzo stare dzieje... - Gdy ją poznałam, pytała, czy nie jestem twoją krewną. To nie była chyba urzędowa znajomość? - Nie... Widzisz... w czasie studiów sympatyzowałem z Ewą Romankiewiczówną, jej córką. Wydawało mi się nawet, że to coś więcej niż sympatia, dopóki nie poznałem pewnej bardzo szczupłej panienki o imieniu Katarzyna... - Ach, więc to tak... Czy ta Ewa Romankiewiczówna wyszła za mąż? - Nie wiem, zdaje się, że nie. Nie widziałem jej od tamtych czasów. Roman mówił mi, że spotkał ją z rodzicami, gdy był u ciebie w Wierzchowicach. Katarzyna westchnęła. - Teraz rozumiem zainteresowanie starszej pani moją osobą... Czułam, że to ma jakiś związek z tobą. A w dodatku ten brak wiadomości od ciebie, co ci strzeliło do głowy, żeby wysyłać listy na adres warszawski? - Nie zapisałem wierzchowickiego kodu, a pewny byłem, że zorganizowałaś przesyłanie sobie warszawskiej poczty, jak to zawsze robimy na czas urlopu. - Tyś to zawsze załatwiał, nie ja. Nawet o tym nie pomyślałam. I jeszcze jedno... Co chciał od ciebie w Paryżu Parzycha? Telefonował w pół godziny po twoim wyjeździe. - Chciał, żebym wpadł na któryś weekend do Rogalskiego. To nasz kolega, który urządził się na stałe w Paryżu i u którego miał mieszkać Parzycha podczas swojego tam pobytu. Znaleźli mnie telefonicznie w Brukseli. - I pojechałeś? - Nie. Ale widzę, że po tym wplątaniu się w kryminalną aferę, zaczynasz przeprowadzać regularne śledztwo niczym ten twój kapitan Kotowicz. 153

Katarzyna zerwała się z fotela. - Dobrze, że mi przypomniałeś, nie powiedziałam ci najważniejszej rzeczy: mam dla Florentynki doskonałe miejsce. Weźmie ją kapitan Kotowicz. Flora Kotowiczówna, to brzmi doskonale, prawda? - Bój się Boga, Katarzyno, chyba mu tego nie powiedziałaś? Katarzyna potrząsnęła przecząco głową. - Ludzie dzielą się na tych, co mają psy, i tych, którzy ich nie mają. Kapitan Kotowicz należy już do tych pierwszych. Po cóż więc miałaby mu mówić? Sam to zauważy. To naprawdę bardzo inteligentny człowiek.

Pamięci Klarusi...

„Czytelnik”. Warszawa 1983. Wydanie I. Nakład 100320 egz. Ark. wyd. 10,8; ark. druk. 19. Papier offsetowy, U. VII, 60 g, 93 cm. Oddano do składania 4 IU 1B82 r. Podpisano do druku 20 VII 1982 r. Druk ukończono w lutym 1983 r. Zakłady Graficzne „Dom Słowa Polskiego” w Warszawie. Zam. wyd. 380; druk- 937/83. Z-81. Printed in Poland Okładkę i kartę tytułową projektował ZBIGNIEW CZARNECKI Copyright by S. Meralda, Warszawa 1982 ISBN 83-07-00783-6

154