Komar Z. - Sztuka inwestowania - The Art of Investing

ZENON KOMAR

SZTUKA INWESTOWANIA THE ART OF INVESTING

SPIS TREŚCI

CONTENTS Preface ..

10

Przedmowa .

INTROOUCTION .

16

WSTĘ P .

FINANCIAL INSTRUMENTS WITH NO RIS K ...

32

INSTRUMENTY FINANSOWE BEZ RYZY KA . . . . . . . . . •... 33

FINANC IAL IN STRUMENTS WITH A SMALL RIS K.

40

INSTRUMENTY FINANSOWE O

FINANCIAL INSTRUMEN TS WITH MODERATE RISK .

52

INSTR UMENTY FINANSOWE O UMIARKOWANYM RYZYKU .

FI NANCI AL INSTRUMENTS WITH THE MO ST RISK . . . .

66

INSTR UMENTY FIN ANSOWE O

11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . • .

MAŁYM

. .. 17

RYZY KU . . . . . . . . 41

NAJW IĘ KS ZYM

53

RYZY KU . . . . 67

PENSION PLANS .

72

PLANY EMERYTALNE .

73

INVESTMENT STRATEGIES .. . • • .•• •• . . .•.

88

STRAT EGIE INWESTYCYJNE .

89

BOND STRATEGIES .

98

STRATEGIE OB LIG ACJI

STOCK STRATEGIES .

104

STRATEGIE AKCJ I .

99 105

OPTION

STRATEG IES .

134

STRATEGIE OPCJ I . . . . . . . . . . . . . . . • • .

135

RIGHTS

STR ATEGIES .

172

STRATEGIE PRAWA POBORU . . . . . . . . • •• . .. .• .

173

WAR RANTS STRATEGIES .

182

STRATEGIE WARRANTÓW .

183

PRACTICAL ADVICE .

196

WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE .

197

HOW TO CREATE YOUR OWN INVESTMENT STRATEGY .

230

JAK STWORZVC WŁAS NĄ STRATE G IĘ INWESTYCYJNĄ? .

231

ALL ABOUT RISK .

242

WSZYSTKO O RYZY KU .

243

RISK TOLERANCE TEST .

268

TEST - OCEN SWOJĄZDO LNOSC DO PODEJMOWANIA RYZVKA

269

SUMMARY .

272

PO DSUMOWANIE .

273

BIBLIOGRAPHY .

282

BIB LI OGRAFIA .

282

GLOSSARY

284

SŁOWN I K

284

........... • .

PREFACE Following "The Art of Speculation" which sold over 50,000 copies in the first year, it is with co nsiderable satisfaction that I present 'The Art of lnvesting ". This book is a rev ised, expanded and updated editon of " How to Make Money" which was first published in 1989. In additon, the text is presented in both English and Polish to acquaint the Polish reader with English terminology. The sellout of my books, indicate the Polish people's desire for knowledge of the capita l markets. The tremendous popularity of my books also stem from the raglng bull market at the Warsaw Stock Exchange (WSE). In preemerging markets, Poland was number one in 1993, rising an astounding 1.100% in local currency, and over 800% in U.'S . dollars. However, in the first few months of 1994, the WSE dropped sharply and the state of euphoria quickly changed to a state of panie. The decline exceeded 50$, which on ly proves that the stock market is a two way street . As long as human nature stays the same, the world markets will be subjected to declines exactly as they did in the past.

1993 was a very goodyear not only for the WSE but for most of the world's exchanges and stocks. Growth stocks and va lue stocks. U.S. stocks and foreign stocks. The smal lest of the smalt stocks and the biggest of the big stocks. Perhaps one of the most important financial developments of the 1990s has been the recognition of the emerging markets as an asset class. Emerging markets have been among the best-performing asset categories in the last 50 years. As an asset class, they produced an average ann ual return of 18.5% versus 11.8% for the S&P 500. The force behind the emerging markets is privatization .

Privatization is a process through which the ownership and control of com pan i es or assets changes in w hole or in part from the public sector to the private sector. Through privatization a government or state divests or

10

PRZEDMOWA Po .książce „Sztuka Spekulacji ", która w pierwszym roku rozeszła się w 50 tys1ęczn~m nakładzie, oddaję do rąk Państwa następną pozycję pt. ''.S ztuka m~estowania". Sporą część materiału zawierała książka opublikowana kilka lat temu „Jak się robi pieniądze ". Książka , którą teraz przedstawiam została znacznie rozszerzona, uzupełniona i uaktualniona. Ponadto wspólnie z wydawnictwem postanowiliśmy ją wydać w wersji polsko-angielskiej, aby wiedza, którą książka zawiera, dała Czytelnikowi możliwość poznania specja listycznego, ekonomiczno-finansowego naze.w.nictwa angielskiego. Muszę z rado śc ią stwierdzić, ie jak dotąd udało m1.s 1.ę zdobyć bardzo duży krąg czytelników. Myślę, że popularność mych ks1ązek szczególnie wiąże s+ę z fantastyczną hossą, której doświadcza giełda wa rszawska. Polska w 1993 roku, odnotowała najlepsze wyniki na rynkach papierów wartościowych. Giełda warszawska zwyżkowała niesłychanie : 11 OO procent w złotówkach i ponad 800 procent w dolarach. W pierwszych miesiącach 1994 r. nastąpiło załamanie rynku. Zniżka przekroczy/a 50%, a stan euforii szybko przerodzi/ się w panikę . Dowodzi to tJ:lk~, że rynek jest ulicą dwukierunkową. Jak długo mamy do czynienia z naturą ludzką, tak długo pojawiać się będą załamania rynkowe. Rok 1993, był świetnym rokiem nie tylko dla giełdy warszawskiej, ale dla wię~s~ośc i giełd na świecie i dla większości akcji. Był to rok znakomity dla akci1 f1rm szybko rozwijających się, jak i akcji firm niedowartościowa­ nych; akcji firm amerykańskich jak i zagranicznych; akcji firm najmniej szyc h spośród firm o niskiej kapitalizacji, jak i firm największych spośród firm o ~ajwyższej kapitalizacji. Aktywne zainteresowa nie rynkami kapitałowymi państw rozwijających się jest największą zmianą lat dziewięć­ dziesiąt~ch. Rynki kapitałowe państw rozwijających się należą do ka~eg.on~ aktywów, które przyniosły najlepsze wynki .w ostatnich pięć­ dz1es1ęc1u l a~ach. Ogólny dochód tej klasy aktywów wynosi 18,5% w porównaniu z łąc znym dochodem 11 ,8% indeksu S&P 500. _Prywatyzacja jest procesem, poprzez który własność firm lub aktywów 1 kontrola nad nimi przechodzi w całości lub częściowo z sektora państwowego do sektora prywatnego. Skarb państwa sprzedaje całość

11

transfers alł or a portion of its interest in a state enterprise to same form of private ownership. In contrast, nationalization is the process through which a government or state assumes control of a privately owned enterprise. Privatization's may take the form of individually negotiated transactions, including trade sales or management buy-outs or a public offering of securities. Governments and states with established economies, includ ing, among others, France, Great Britain, Germany and ltaly, and those with developing economies, including, among others, Argentina, Mexico, Chile, lndonesia, Maleysia, Poland and Hungary, are currenty engaged in privatization.

lub część swoich udziałów w przedsiębiorstwach państw owych podmiotom prywatnym. W odróżnieniu od prywatyzacji, nacjonalizacja jest procesem odwrotnym, gdzie państwo przejmuje kontrolę nad przedsię­ biorstwami prywatnymi. Prywatyzacja przybiera różne formy, od indywidualnie wynegocjowanych transakcji, włączając zakup aktywów przez dotychczasowy zarząd i pracowników aż po emisje akcji w drodze oferty publicznej. Prywatyzowanie firm występuje zarówno w państwach z wysoko rozwiniętą gospodarką np. Francja, Wielka Brytania, Niemcy i Włochy, jak również w krajach szybko rozwijających się, jak Argentyna, Meksyk, Chile, Indonezja, Malezja, Polska i Węgry.

The equity securities of privatized companies offer investors opportunities for significantcapital appreciation. In particular, because privatization programs are an important part of a country's economic restructuri ng, equity securities that are brought to the market by means of initial equity offerings frequently are priced to attract in vestme nt in order to secure the issuer's successful transition to private sector ownership. In addition, these enterprises generally tend to enjoy dominant market positions in their loca! markets. Because of the relaxation of government controls upon privatization, these enterprises typically have the potentia! for significant managerial and operational efficiency gains, which among other factors, can increase their earnings due to the restructuring that accompanies privatization and the incentives management frequently receives.

Szczególne cechy charakterystyczne prywatyzowanych firm powodują , że ich akcje lub obligacje są podatne na z naczną zwyżkę kursów. Kon kretnie, ponieważ program prywatyzacji jest ważnym elementem

The emerging markets, home to 84% of the world population and 78% of the world's land mass continues to be compelling. The dramatic economic and politica l developments are sweeping across the developing nations of Asia, Latin America and Europe. These government are embrac ing policies of deregulation, capitalism and free markets. They are 1owering inflation, reducing budget deficits, setling off state-owned industries, reducing trade barriers and opening up to foreign investments. According to the World Bank, deve loping nations account for 47% of the world economy, yet represent only 7% of world stock market capitalization . lnvestors wo u Id be wise not to ignore that half of the world that is far outpacing the growth of the industrialized half. In addition, emerging markets offer superior growth potential at a va luation discount.

12

przebudowy gospodarki każdego z wymienionych krajów, emisje akcji przedsiębiorstw prywatyzowanych w drodze ofert publicznych są wycenione na tyle nisko, by zapewnić sukces w przekształcaniu firm na prywatne. W dodatku, przedsiębiorstwa te zajmują dominującą pozycję na rynkach lokalnych, a bardziej liberalna polityka rządu stwarza moż­ liwości osiągnięcia wyższej wydajności w zarządzaniu i operacjach przedsiębiorstw. Przebudowa przedsiębiorstw, która towarzyszy prywatyzacji i bodźce pienięż ne dla zarządu przedsiębiorstwa są silnym motorem prowadzącym do szybkiego podniesienia zysków sprywatyzowanych przedsiębiorstw. Rynki kapitałowe państw rozwijających się, które obejmują 84% ludności i zajmują 78% powierzchni lądu , fascynują. Dramatyczny rozwój

świata

wydarzeń gospodarczych i politycznych objął większość krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Europy. Rządy tych krajów wcielają w życie politykę dereg ulacji, kapita lizmu i wolnych rynków. Obniżają inflację, redukują

deficyt budżetowy, wyprzedają firmy państwowe, elim inują cla protekcyjne i otwiera ją drzwi inwestorom zag ranicznym. Według Banku Swiatowego, kraje rozwijające się stanowią 47% gospodarki św iata , ale reprezentują tylko 7% kapitalizacji rynku światowego. Inwestorzy powinni być na tyle mądrzy by nie ignorować tej części świata, która rozwija się znacznie szybciej od krajów uprzemysłowionych . W dodatku, firmy w krajach rozwijających się wzrastają szybciej, a jednocześnie ich akcje sprzedają się po stosunkowo niż szych cenach niż akcje ich odpowiedników w krajach up rzemysłowionych .

13

Historically, domestic investor demand, not foreig n demand, has bee n the force behind past performance of developing stock markets. In 1993, foreign equlty investment in developing stock markets amounted to $60 billion or less than 1% of the estimated total assets in the world. łn recent years there has been a sharp increase in investment in overseas markets in general and emerging markets in particular. But as głobal investors become aware of the tremendous opport unities in developing stoc k markets, the flow of new equity capital should increase eve n further.

Historycznie, popyt krajowy, a nie zagra niczny był silą wyznaczającą wy niki g i e łd państw rozwijających się. W 1993 roku , zagran iczne inwestycje w akcje krajów rozwijającyc h się wynosi ł y 60 mi liardów dolarów czyli mniej niż jeden procent aktywów na świecie. W ostatnich latach nastąpiło przyspieszenie inwestycji na rynka ch zag ran icznych w ogóle, a w szczególności w krajach rozwijającyc h się . Pi e n iądze w pływające na te rynki powinny rosnąć wraz z rozszerzan iem się ol brzymich możliwo śc i zysk u na giełdach państw rozwij a jących s i ę.

Bu t, how to invest7 When it comes to capital markets, you're essentially dealing w ith stocks and bon ds. Both imply differen t degrees of risk . lf you want to make a substantial retu rn on your money, invest in stocks. lf you want to make a return that is slight ly larg er than the bank , invest in bonds. As they say: "lf you wa nt to eat well, buy stocks, if you want to sleep well, buy bonds·.

Ale jak w tych warunkach najlepiej inwestować? Jeśli chodzi o rynki ka pitałowe sprowadza się to do inwestowania w akcje lub w obligacje. Te dwa podstawowe instrumenty fin ansowe repreze n t ują r óżne stopnie ryzyka. Jeśli chcecie Państwo zarobi ć powa ż ne pieniądze inwestujcie w akcje. Je ś li chcecie zarobić trochę więcej niż mo żecie uzys kać w banku inwestujcie w obligacje. Tak jak w przysłowiu : „ Jak chcesz dobrze spać , kupuj obligacje; jak chcesz dobrze jeść, kupuj akcje".

"The Art of lnvesting " describes stocks and bo nds but doesn't stop there. lt delves into a variety of market instruments from riskless to the most risky; covers stock, bond, option, right and warrant investment strategies; explains asset allocation, val ue and growth investment management styles; and stresses diverslfication as a means of risk reduction. Ultimately you, the investor, must make the decision about what's right for you. You have to know you rself to invest. You have to known what risk you can afford to take in order to ach ieve your financlal goals. Let's remember the markets are aven ues of possibi lities and not guarantees. Despite this forewarning, l stro ngly believe that stocks will continue to be the most important tools of wea lt h accum ulation.

Ks iążka „Szu ka inwestowa nia " opisuje akcje i obligacje, ale nie kończy na tym. Przedstawia ca łą gamę instrumentów finansowych, p ocząwszy od tych, które nie przeds taw iają żadnego ryzyka, aż do tych najbardziej ryzykownych; opisuje strategie inwestycyj ne do tycząc e akcji, obligacji, opcji, praw poboru i wa rrantów; t ł umaczy różne style zarządza ni a pieniędz mi , od sposobu lokowan ia aktywów, poprzez styl wartości do stylu wzrostu; p odkreś l a zróżnicowanie inwestycji jako narzędzia redukcji ryzyka. Ale w końcu inwestorzy muszą zdecydować, jaka in westycja jest dla nich odpowiednia. Żeby za robić pieniądze trzeba siebie zna ć. Inwestor musi wiedzieć jakie ryzyko może i chce podjąć, by osiąg ną ć swoje cele inwestycyjne. Należy pamiętać, że rynek jest ty lko areną możliwości, a nie gwarancji. Mimo tych zastrzeżeń spoś ród w ielu instrumentów finan sowych akcje są bez wątp ienia n ajważniejszym narzędz iem w procesie aku mulacji bogactwa.

Zenon Komar

Zenon Komar

14

15

INTRODUCTION

WSTĘP

Proper money management is the basis for reaching financial success. The most effective way to manage money is through smart investments. They enable one to reach life's goals and dreams faSter. Buying a home,

Umiejętność zarządzania własnymi pieniędzmi, czyli własnym kapitałem , jest podstawowym warunkiem osiągnięcia sukcesu finansowego. Najbardziej efektywnym sposobem zarządzania jest inwestowanie. Może ono przynieść nam korzyści, które pozwolą na szybszą i pełniejszą realizację takich życiowych planów i marzeń , jak kupno domu, założenie własnego interesu, wykształcenie dzieci czy zabezpieczenie własnej starośc i . Przemyślane inwestowanie może obniżyć także nasze świad­ czenia podatkowe. Brak elementarnej wiedzy i znajomości terminologii, przy ciąg łych zmianach warunków inwestowania, powoduje, że wiele osó b rezygnuje z tej tak bardzo korzystnej formy pomnażania swojego kapitału i poprzestaje na lokowani u oszczędności w banku .

establishing a business, educating children and having security for retirement are a few reasons for investing.lnvestments can also help lower personal taxes. Lack of elementary knowledge and investment terminołogy, combined with the constant evolution of investment conditions, causes many people to forsake the opportunities of in vestments, keeping savings in the bank.

investment game. I also answer same basie questions about investing and take into consideratlon the capita l and the degree of risk one assumes, in order to participate in particular investments.

W niniejszej książce zamierzam zapoznać czytelnika z zasadami gry inwestycyjnej. Książka też odpowiada na podstawowe pytania związane z wyborem instrumentów finansowych przy uwzględnieniu wielkości naszego kapitału oraz stopnia ryzyka, jakie jesteśmy gotowi podjąć.

Why Invest?

Po co inwestujemy?

People investto make more money than they can bysaving it in the bank. Most invest in "safe" financial instrumen ts, such as certificates of deposit (COs) which produce an income of under 10% a year. There is nothing wrong with this, but do you know how quickly money grows if you can compound it at 20% a year? Is the additional risk worth it, to obtain that goal? I believe it is because S10,000 grows to S174,494 after 30 years at 10%. At 20% it grows to $2,373,763. Tha t is a shocking difference of

Inwestujemy po to, żeby zyskać więcej pieniędzy , niż przyniosłaby nam lokata tego samego kapitału w banku. Większość ludzi inwestuje w instrume nty „bezpieczne", np. w certyfikaty bankowe, które przynoszą dochód niższy niż 10% w stosunku rocznym. Nie jest to z ły interes, ale czy w iecie, jak szybko będą rosły pieniądze, gdy zdecydujemy się powiększyć nasz roczny dochód do 20%? Czy warto ponieść w tym celu dodatkowe ryzyko? Tak, z bardzo prostego powodu. Zainwestowane dziesięć tysięcy dolarów na 10% po trzydziestu latach przyniesie 174 494S, a zainwestowane na 20% da 2 373 763S. Różnica jest szokująca i wynosi

My goal is to acquaint the reader with the basics and rules of the

82, 199,269.

2 199 269$. lnvesting comes down to two basie strategies. The first one takes advantage of the power of compounding in conjunction w ith the power of time. The second takes advantage of market knowledge. Albert Einstein called compounding interest the eighth wonder of the world.

16

Inwestowanie sprowadza się do dwóch podstawowych strategii. Pierwsza wykorzystuje silę procentu składanego w połączeniu z siłą czasu. Druga wykorzystuje znajomość rynku . Albert Einstein nazwał procent składa ny ósmym cudem świata.

17

With the first strategy, investments are long term in risk free financial instruments, like CDs, and annuities, or financial instruments with a small risk, such as bonds. Financial in struments w ith a sma ll risk are subjected to price fluctuations. However, by choosi ng them, interest accrues and grows faster because of higher interest rates .

Stosując pierwszą strategię, inwestujemy w instrumenty finansowe pozbaw ione ryzyka, np. certyfikaty bankowe, polisy emerytalne itd., albo w instrumenty o małym ryzyku, np. obligacje. Instrumenty finansowe o małym ryzyku naraż one są na wahania rynkowe swoich cen, ale zapew niają szybszy wzrost konta z racji wyższego oprocentowania.

Let's analyze togetherthe power of timewith t he power of compounding. Let's assume that CDs offer 8% annually. $10,000 invested in CDs will grow to $14,693 after 5 years and S100,627 after 30 years. This example illustrates the power of time. Ił on the other hand $1O.OOO is invested in bonds yielding 10%, the account w ill grow to $1 74.494 in 30 years, or $73,867 mare than before. Th is example illustrates the power of compounding. The same amount of mon ey w as invested ($10,000) for the same amount of time (30 years). The difference stemmed from higher interest rates (from 8% to 10%).

Przeanalizujemy wspólnie znaczenie czasu i znaczenie procentu składa­ neg o. Załóżmy, że certyfikaty bankowe przynoszą nam ośmioprocentowy dochód w skali rocznej. Jeżeli zainwestujemy 1O000$ w certyfikaty, stan na szego konta po pięciu latach wzrośnie do 14 693$, a po trzydziestu latach do 100 627$. Przykład ten pokazuje znaczenie czasu. Jeżeli te same 1O 000$ zainwestujemy w obligację dającą 10% rocznie, to po trzydziestu latach stan naszego konta wzrośnie do 174 494$, a więc będz iemy mieli o 73 867$ więcej , niż przy obraniu poprzedniej strategii. Pnyklad ten pokazuje silę procent u składanego, operujemy bowiem tym sa mym kapitałem (1 O 000$) w tym samym okresie (30 lat), a różnica polega jedynie na zmianie wysokości procentu (z 8% na 10%).

All other forms of investment are attempts to beat time. In other words, any strategy fOr buying stocks or bonds in a bull market and se lling them in a bear market or a strategy based on market indicators is an attempt to increase returns based on market kn owledge. This strategy is used by millions of individual investors. Same achieve wonderful resu lts. In my opinion, most of them w oul d be better off investing long term and taking advantage of compounding and the power of time.

Jakiekolwiek inne formy inwestycji są próbami pokonania czasu. Innymi słowy, każda strategia kupna akcji i obligacji w czasie hossy i spnedawani a ich w czasie bessy lub strategia oparta na wskaźnikach rynku są próbą szybszego wzbogacenia się na podstawie naszej wiedzy rynkowej. Str a t egię tę wybierają miliony inw estorów. Niektórzy osiągają olbrzymie sukcesy. Moim zdaniem większość inwestorów odnosiłaby jednak więk­ sze sukcesy inwestując długoterminowo, tj . przy wykorzystaniu siły czasu i siły procentu składanego zamiast prób pokonywania czasu .

Which of the two strateg ies do I use7 I use both strategies based on the needs of the client. A strategy based on compound ing is boring and requires patience, but it is certaln and becomes mare attractive w ith the passage of time. A strategy based on market ti ming is the most interesting and challenging , but req uires excellent market knowledge and the emotional makeup to deal with it.

Któ rą strategię wybieram? Stosuję obie w zależności od potrzeb klientów. Strategia oparta na sile procentu składanego jest nudna, wymaga cierp l iw ości , ale jest bezpieczna i staje się atrakcyjna w miarę upływu czasu i w zrostu stanu naszego konta. Strategia wyboru odpowiedniego czasu do inwestycji jest i nteresująca , ale wymaga dobrej znajomości wskaźnik ów rynku i silnych nerwów .

Table 1 shows how$10,000 grows at 5% to 26% in intervals of 1%after 5, 1O, 20 and 30years. Exami ne this tab le, the differences are enormo us and you can arrive at interestin g co nclu sions.

Tabe la 1 pokazuje wzrost inwestycji 10 OOOS przy założeniu, że oprocentowa nie może wynosić od 5 do 26% w skali rocznej, po 5, 10, 20 i 30 latac h. Jeżeli posłużymy s ię tabelą do analizy wcześniejszych przykładów, możemy dojść do interesujących wniosków.

18

19

Table 1. The Growth of $10,000 based on lnterest Rate and Time

Percent

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

5 Years

10 Years

12,763 13,382 14,025 14,693 15,386 16,105 16,851 17,623 18.424 19,254 20,114 21,003 21,924 22,878 23.864 24,883 25,937 27,027 28,1 53 29,316 30,518 31,758

16,289 17,908 19,671 21 ,589 23,674 25,937 28,394 31 ,058 33,946 37,072 40,456 44,1 14 48,068 52,338 56,947 61,917 67,275 73,046 79,259 85,944 93,132 100,857

20 Years 26,533 32,071 38,697 46,610 56,044 67,275 80,623 96,463 115,231 137,435 163,665 194,608 231,056 273,930 324,294 383,376 452,593 533,576 628,206 738,641 867,362 1,017,211

30 Years 43,219 57,435 76,122 100,627 132,677 174,494 228,923 299,599 391,159 509,502 662,118 858,499 1,110,646 1,433,706 1 ,846,7 53 2,373,763 3,044,816 3,897,579 4,979,128 6,348,199 8,077,936 10,259,267

Younger investors have the biggest gift of life - time. They can atford to use the compounding strategy. Older investors have less time, and have no option but to attempt to beat it. That means they should look for investments with the potentia! for producing mare than 10% a year. The question remains: "ls it easy to achieve that goal7" lt depends on the financial instruments and the degree of risk. Buying COs will not yield mare than 10% a year. The way to rea ch that goal is to buy stocks, bonds or the even mare dynamie but mare risky financial instruments, such as options and futures. I do recognize that every investor has different goals as well as a different ability to take risks. Below I describe types of American business organizations, types of investment companies, and some of the most important financial instruments offered by the investment banking firms.

20

Tabela 1. Wzrost inwestycji 10 OOOS w

Procent

10 11 12 13 14 15 16

17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

zależności

5 lat

10 lat

12 763 13 382 14 025 14 693 15 386 16 105 16 851 17 623 18 424 19 254 20114 21 003 21 924 22 878 23 864 24 883 25 937 27 027 28 153 29 316 30 518 31 758

16 289 17 908 19 671 21 589 23 674 25 937 28 394 31 058 33 946 37 072 40 456 44 114 48 068 52 338 56 947 61 917 67 275 73 046 79 259 85 944 93 132 100 857

od stopy procentowej i czasu

20 lat 26 32 38 46 56 67 80 96 115 137 163 194 231 273 324 383 452 533 628 738 867 1 017

533 071 697 610 044 275 623 463 231 435 665 608 056 930 294 376 593 576 206 641 362 211

30 lat 43 219 57 435 76 122 100 627 132 677 174 494 228 923 299 599 391 159 509 502 662 118 858 499 1 110646 1 433 706 1 846 753 2 373 736 3044816 3 897 579 4 979128 6 348 199 8 077 936 10 259 267

Inwestor młodszy ma więcej czasu i w związku z tym może pozwolić sobie na zastosowanie strateg ii procentu składanego. Inwestor starszy ma mniej czasu i pozostaje mu strategia prób pokonywania go. Oznacza to, że powinien on szukać takich inwestycji, które pozwolą mu zyskać więcej niż 10% w skali rocznej. Pozostaje pytanie, czy cel ten jest łatwy do osiągnięcia. Zależy to od wyboru instrumentu i zakresu ryzyka, jakie zdecydujemy się podjąć. Nie pomoże nam zakup bezpiecznych certyfikatów bankowych. Drogą do osiągnięcia celu jest zak up obligacji, akcji lub zastosowanie jeszcze bardziej dynamicznych instrumentów finansowych, które związane są jednak z większym ryzykiem . Zdaję sobie sprawę, że każdy z inwestorów rna inny cel i nie zawsze chce podjąć większe ryzyko. Poniżej przedstawia m niektóre ważniejsze instrumenty finansowe oferowane przez firmy inwestycyjne.

21

Types of Organizations There are two basie types of American business organizations: cor· porations and partnerships. A thorough knowledge of both types of organizations is helpful in understanding the financial instruments discussed below. A corporation has a legal identity of its own, pays taxes and assumes a broad range of legal and financial responsibilities. A corporation raises capital by issuing equity securities (stock) and debt securities (bonds). Stock is an equity security because it represents ownership of a corporation . There are two types of equity securities: common stock and preferred stock. All corporations issue common stock, but not all corporations have preferred stock as part of their capitalization. Bonds are debt securities because they represent loans to a corporation ratherthan ownership. The corporate organization is popular because the owner's (stockholder's) liability is limited. Ił a corporation goes into bankruptcy, creditors have recourse to the corporation's assets and not to the assets of individual own ers. The stockholders risk only the amount of their individual investments. In partnerships, the partners and not the stockholders own the business and the burden of many of these obligations falls on the individual owner, rather than the business itself. This is more of a risk than most passive investors would ever want to take. As a result, the concept of "limited" partnerships evolved , as opposed to '"general" partnerships. To anract capital from limited partners, general partners exempt them from same of the risks and responsibilities involved in the business. In return, limited partners genera11y agree to abide by whatever decisions general partners make. In limited partnership investments, the firm that organizes and sells the venture typically names itself as the sole general partner. lt then offers a piece of the action to the limited partners as " units". Same limited partnerships are referred to as "private". They are not registered with the Securities and Exchange Commission (SEC) and are sold to a small number of wea lthy investors. ''P ubli c" limited partnersh ips are registered with and revlewed by the SEC. Limited partnerships enjoyed tremendous popularity in the mid 1980's. The goal of the first established partnerships was to defer tax liabilities from generated income. After the tax law changes in 1986, the partnerships changed their emphasis. Today, same

22

Rodzaje organizacji Dwie formy organizacji w amerykańsk i ej gospodarce to spółka akcyjna i spółka komandytowa. Zrozumienie istoty tej formy organizacyjnej jest pomocne dla wyjaśnienia omawianych poniżej instrumentów finansowych. Spółka akcyjna jest osobą prawną, płaci podatki i ma wiele innych .prawnych i finansowych zobowiązań. Kapitał spółki akcyjnej pochodzi z dwóch podstawowych źródeł. Spółka tego rodzaju emituje akcje i obligacje. Właścicielami spółki akcyjnej są akcjonariusze. Akcje odzwie r ci edlają więc współudział w spółce. Są dwa rodzaje akcji: akcje zwykłe i uprzywilejowane. Wszystkie spółki akcyjne emitują akcje zwykłe, ale nie wszystkie emitują akcje uprzywilejowane. Obligacje odzwierciedlają pożyczki zaciągnięte przez spółkę. Akcjonariusze spółki mają ograniczoną odpowiedzialność prawną. Oznacza to, ie w przypadku bankructwa akcjonariusze tracą tylko kapitał, który wpłacili na zakup akcji. Pozostały majątek akcjonariuszy pozostaje nie naruszony. Istnieją także spółki komandytowe, których właścicielami są udziałowcy, a nie akcjonariusze. Ciężar zobowiązań takiej spółki spada na samych wspólników, a nie tylko na przedsiębiorstwo. Inwestorzy nie chcą jednak podej mować ryzyka, które przekracza kapitał zainwestowany w spółkę . Żeby uporać się z tym problemem, tworzy się dwie klasy wspólników: głównyc h , odpowiedzialnych bez ograniczeń (komplementariuszy) i komandytariuszy o odpowied z ialności ograniczonej. W zamian za wkład kapitałowy wniesiony przez komandytariusza, wspólnik główny zwalnia go od odpowiedzialności za zobowiązania spółki i ryzyka związanego z prowadzeniem interesu. I odwrotnie, komandytari usz którego odpowiedzia lnośc i ryzyko są ograniczone wyraża zgodę na wszelkie decyzje wspólnika głównego.

'.irma, która organizuje spółkę komandytową i sprzedaje jej udziały mwestorom (komandytariuszom - wspólnikom z ograniczoną odpowiedzia lnością) mianuje się zazwyczaj wspólnikiem głównym. Spółki

k~mandytowe dzielą się na prywatne i publiczne. Spółki prywatne nie są re1estrowane przez Komisję Papierów Wartościowych. Ich udziały sprzedaje się bogatym inwestorom. Komandytowe spółki publiczne są rejestrowane. Spółki komandytowe rozpowszechniły się w dekadzie lat osiemdziesiątyc h . Celem pierwszych tego typu przedsięwzięć było odraczanie podatków z tytułu dochodów z inwestycji. Obecnie, po zmianie Prawa podatkowego w 1986 roku, spółki tego rodzaju kładą nacisk na

23

partnerships offer extremely attractive income, while others are used to create pools for trading commodity futures. l'm convinced that in the future, many additional uses for limited partnerships may be devised.

uzyskanie jak najw iększego dochodu z inwestycji albo też na uzyskanie jak najw iększego zysku, np. niektóre z nich handlują towarami na giełdac h terminowych. Jestem przekonany, że w najbliższych latach powstan ą nowe typy spółek, które będą łączyć oba wymienione cele.

Types of Diversified Investment Products

Rodzaje funduszy inwestycyjnych

There are three types of diversified investment products which are an important element in today's market place; open-end funds, closed-end funds, and unit investment trusts. The open-end and closed-end funds are managed by management compa nies and the unit investment trusts are created by investment banking firms.

Trzy rodzaje funduszy inwestycyjnych, które odgrywają ważną rolę na dzisiejszym rynku, to fundusze otwarte, zamknięte i powiernicze. Fundusze otwarte i zamknięte prowadzone są przez firmy zarządzające, natomiast fundusze powiernicze przez firmy inwestycyjne.

Management Company

Firmy

A management company is a firm that for a management fee, invests the pooled funds of small investors in securities appropriate for its stated investment objectives. lt offers participants mare diversification, liquidity, and professional management service. There are two basie types of management companies; open-end, better known as a mutual fund, which has a floating number of outstanding shares and closed-end, also known as an investment trusts, which, like a corporation, has a fixed number of outstanding sha res that are traded like stock, often on the major exchanges. Bath open-end and closed-end investment companies charge annual management fees. typically ranging from 1/2% to 1% of the val ue of the investment.

Firmy zarządzające inwestują kapitał drobnych inwestorów, kupując papiery wartościowe zgodnie z deklarowanymi w prospekcie emisyjnym celam i inwestycyjnymi. Firmy te oferują uczestnikom większą różnorod­ ność portfela, płynność inwestycji i profesjonalne zarządzanie kapitałem. Firmy zarządzające dzielą się na otwarte, zwane również funduszami zbiorowymi i zamknięte, zwane funduszami powierniczymi. Firmy otwar· te em itują i umarzają jednostki uczestnictwa codziennie, natomiast firmy zamknięte, podobnie do innych spółek akcyjnych, mają stalą liczbę akcji. Akcjami tymi handluje się zwykle na jednej z giełd . Firmy zarządzające pobierają opiaty za zarządzanie funduszami inwestorów. Opłaty te wynoszą od 1/2% do 1% wartości funduszu.

The registration statement and prospecti of every investment company must state its specific investment objectives. Basically, the companies fall inte the following categories : diversified common stock funds; balanced funds (mixing bonds and preferred and common stocks); bond and preferred stock funds (featurin g fixed income); specialized funds (by industry, groups of industries, geography, size of company); income funds (high yield securities); performance funds (growth stocks); dual-purpose funds offering a chcice of dividend shares or capital gain shares; and money market funds (money market instruments).

Cele inwestycyjne funduszu wyszczególnione są we wniosku rejestracyjnym i prospekcie emisyjnym. W uproszczeniu, fundusze moż n a podzielić na następujące kategorie: zdywersyfikowany fundusz akcji; zbilansowany fundusz (kombinacja obligacji, akcji uprzywilejowanych i zwykłych); fundusz obligacji i akcji uprzywi lejowa nych (fundusz przynoszący stosunkowo wysokie oprocentowanie); fundusz wyspecja lizowany (w danej gałęzi godpodarki lub w grupie branży pokrewnych, geograficznie. pod względem wielkości firmy); fundusz o wysokim bieżącym dochodzie (obligacje o poprzedniej, niskiej jakości) ; fundusz akcji firm szybko rozwijających się; fundu sz pozwalający inwestorom wybrać jeden z dwóch komponentów - albo akcj e spółek dochodowych, albo wzrostowych; fundusze płynne (oparte na krótkoterminowych instrumentach finansowych) .

24

zarządzające

25

Open-End Funds (Mutual Funds) M utual fu n ds stand ready every business dayto sell new shares directly to investorsand to redeem old shares at their current net asset value (NAV). The NAV, the market va lue of a fund share, is calculated bytaking the tota l value of all securities owned plus all other assets such as cash, subtracting all liabilities, then dividing the result (total net assets) by ~he total number of shares outstanding. The number of shares outstanding can vary each day depending on the number of purchases and redemptions. NAVs are published daily in many financial publications.

fundusze otwarte Spółki zarządzające funduszami otwartymi emitują nowe jednostki uczestnictwa codziennie i umarzają stare po wartości aktywów netto przypad ającej na jednostkę uczestnictwa. Cenę jednostki uczestnictwa ustala się sumując wartości wszystkich papierów wartościowych pod koniec dnia dodając inrie aktywa np. gotówkę, odliczając zobowiązania i dzieląc tę sumę przez l iczbę wyemitowanych jednostek uczestnictwa. Liczba jednostek uczestnictwa waha się każdego dnia w zależności od emisji nowych jednostek uczestnictwa i umorzenia starych. Notowania tyc h wartości publikuje się codziennie w prasie finansowej.

w fundusze otwarte trzeba pamiętać o zasadzie, ie czym zainwestujemy kapitału, tym mniejsze będą opiaty. Właścicielami funduszy są wszyscy inwestorzy, których wkłady kapitałowe tworzą pulę inwestycyjną. Fundusze zarządzane są przez profesjonalistów, którzy lokują pieniądze z puli w akcje, obligacje i inne instrumenty finansowe. Inwest ując

When investing in mutual funds, the higher the amount of invested capital the lower the fees. The owners of the fu n ds are all investors whose

capital creates a pool of funds. Mutual funds are managed by profes · sionals who invest the money from the pool in stocks, bonds, and other financial instruments.

więcej

• •

The advantage of mutual funds is the possibility of purchasing stocks and bonds with a small sum of money. The minimal capital requirement typically starts at S2,000. Experienced investors buy the funds to reduce the ri sk of buying individual instruments.

•

Professional money management isn't cheap and these funds have relatively high fee structures. Some of the funds charge up to 51 / 2 % on the initial investment {load funds) , whi le some don 't charge any fees (no load funds} . Some of the funds also charge fees to liquidate the shares {up to 3%). Practically all of them charge a management fee of up to 1% of the money in the pool.

•

The aforementioned fees are important while selecting a fund. But mare pertinent is finding a fund whose investment goals, as well as performance statistics, are similar to your financial goals. In the years 1982·1993 some mutual funds based on stocks returned over 15%ayear.

Zaletą

funduszy jest możliwość zakupu akcji lub obligacji za Minimalny wkład kapitału wynosi zwykle 2 000$. inwestorzy korzystają z funduszy, by zmniejszyć ryzyko wiążące się z indywidualnym zakupem instrumentów finan· sowych . niewie lką sumę . Doświadczeni

•

Wadą tego rodzaju funduszy jest stosunkowo wysoka oplata za profesjonalne usługi . Czasem pobiera się wpisowe, które dochodzi do 5,5%. W niektórych funduszach nie stosuje się wpisowego. Niekiedy pobiera się również opłatę przy likwidacji jednostek udziałowych (3%). Prawie zawsze pobiera się opłatę za zarządzanie funduszem, która stanowi do 1% pieniędzy w puli.

•

Powyższe opłaty są istotne przy wyborze funduszu. Najważniejszy jednak jest wybór funduszu pod kątem celu inwestowania, jaki nas interes uje. Istotne są też wyniki funduszu z ostatnich lat. W latach 1982· 1987 fundusze oparte na akcjach przyniosły ponad 20% zysku od zainwestowanego kapitału w skali rocznej. Minimalny wkład kapitałowy wynosi 1 OOOS.

27

26

zamknięte

Oosed-Eud Funds

fun dusze

Closed-end funds are companies organized to pool their shareholder money and invest in a portfolio of stocks, bonds or both. Unlike mutual funds, however, closed -end funds do not continuously offer new shares to investors, nor do they sta nd ready to redeem shares for cash at any time of a shareholder's choosi ng. lnstead thei r shares are bought and sold on the stock excha nge or in the over-the-counter market asa ny other eq uity.

Fundusze za mknięte są firmami inwestującymi kapitał swoich akcjo nariuszy w portfel akcji spółek dochodowych albo wzrostowych; oblig acji gwa rantowanych przez państwo lub też obligacji ta ndetnych. Fu ndusze zamknięte róż ni od otwartych to, że w tym przypadku nie emituje się nowych jednostek uczestnictwa i nie skupuje się starych od inwest orów. Akcje tych funduszy sprzedawane są na giełdzie.

The share prices fluctuate either above (at a "prem ium") or below (at a " discount") the net asset val ues (NAV) of their portfolio. Trading

Ceny akcji tych funduszy podlegają si le podaży i popytu i oscylują powyżej lub poniżej wartości księgowej akcji (są premiowane lub dyskontowane) . Strategie inwestycyjne wykorzyst ują te aberracje rynkowe. Inwestorzy powinni kupować akcje funduszy zamkniętych , kiedy ich cena jest silnie dyskontowana i sprzedawać je, kiedy ich ce na jest premiowa na.

strategies are ai med at taking advantage of these fluctuations . lnvestors should buy them when their price is discounted and sell them when their price is above the NAV.

Some closed -end funds invest in a wide range of securities, others spec ialize in industrial sectors. Some buy stocks of foreign companies, or securities of a single country, e.g. J apan Fund, Korean Fund, etc. J apan Fund owns stocks in Japanese companies and Korea n Fund owns stocks in Korea n firms.

Część fund uszy zamkniętych inwestuje we wszystkie gałęzie gospodarki, a czę ść specjalizuje s i ę w jednej ga ł ęzi gospodarki. Inne in westują w akcje firm zagranicznych lub też w papiery wartościowe danego kraju np. Fundusz Japoński, Fundusz Koreański, itp. Fund usz Ja pońsk i zawiera portfel akcji firm japońskich , a Fundusz Ko reański - firm koreańsk ich .

Unit Invcsbnent Trust (Ull)

Powiernicze jednostki uczestnictwa

UIT is an investment vehicle created by investment banking firms and registered w ith the Securities and Exchange Commission that buy a fi xed portfolio of income producing securities, such as corporate, munic ipal, or government bonds, mortgage -backed securities, or preferred stock. Units in the trust, which usually cost at least $1 ,000, are so ld to investors by brokers for a load charge of about 4%. The portfolio of securities remains fi xed until all the securities mature and unit holders have recovered their principal . Most brokerage firms mai n ta in a secondary market in the trusts they sell , so that units can be resold if necessary. Since there is no active buying and setri ng of securities, there is no investment advisor and therefore, no management fee .

Powiernicze jednostki uczestnictwa są instrumentem finansowym tworzonym przez firmy in westycyjne i zarejestrowane przez Komisję Pa pierów Wartościowych . Firmy inwestycyjne kupują portfel wysoko oprocentowa nych papierów wartościowych, np. obligacje emitowa ne przez przedsię biorstwa , rząd federalny lub sta nów i miast, obligacje hipoteczne ~ub też akcje uprzywilejowane. Portfel ten sprzedawany jest następnie Jako jednostki uczestnictwa za około 1 000$ plus okoł o czteroprocentowy narzut z tytułu prowizji. Portfel jest stały, niezmienny; inwestorzy dostają stały miesięczny procent z puli , a także z czasem, kiedy przychodzi czas sp ła ty obl igacji, zwrot swojego kapitału . Większość domów inwestycyjnych utrzymuje rynek wtórny w ce lu zapewnienia płynności jednostek powierniczych. Ponieważ fi rma inwestycyjna nie zarządza portfelem aktywnie, nie ma żadnych opiat z tytu łu zarządzania .

28

29

Analysis of Financial lnstruments

Analiza instrumentów finansowych

In analyzing the advantages and disadvantages of financial instruments, one must take into consideration the following:

Anali zując wady i zalety instrumentów finansowych musimy brać pod

• • • • • • • •

features of the financial instruments,

uwagę:

, I

I

capital gains potential,

I I

income potential,

I

risk, I

tax considerations, minimum duration for the investment or liquidity, fe es, minimum investment required.

!

• •

cechy charakterystyczne instrument u finansowego,

•

potencjalny dochód,

• • • • •

ryzyko,

potencjalny zysk

korzyści

kapitałowy,

podatkowe,

minimalny czas trwania inwestycji, opłaty zw iąza ne

minimalny

z kupnem i sprzedażą,

wkład kapitału .

An investor obtains capital gains only when he sells financial instruments for more than he paid. The income obtained is in the form of periodically paid interest or dividends.

Zrealizowany zysk kapitałowy mamy wtedy, kiedy sprzedamy instrument finansowy po cenie wyższej od ceny zakupu. Dochód uzyskujemy w postaci okresowo wypłacanego procentu lub dywidendy.

For the reader's convenience, I have classified all the financial instruments we sha ll discuss into tour categories: no risk, small risk, moderate risk, and high risk.

łem

30

Dla wygody czytelników opisane n iżej instrumenty finansowe podzielina cztery grupy: instrumenty pozbawione ryzyka, o małym ryzyku, o ryzyku umiarkowanym i instrumenty o największym ryzyku.

31

FINANCIAL INSTRUMENTS WITH NO RISK

INSTRUMENTY FINANSOWE BEZ RYZYKA

Financial instruments with no risk are not subjected to price ftuctuations. These are the short-term instruments often guaranteed by the government and characterized by relatively low income, slightly exceeding the level of inflation. These instruments are sold without fees.

Pozbawione ryzyka instrumenty finansowe nie podlegają wahaniom cen rynkowych. Są to instrumenty krótkoterminowe, na ogól gwarantowane przez rząd. Potencjalny dochód z tej formy lokowan ia pieniędzy jest stosu nkowo niski, bo nie przekracza poziomu inflacji. Instrumenty te zwykle nie podlegają żadnym opłatom .

Money Market Instruments

Fundusze

Money market instruments are short-term fixed income securities (from 1 to 270 days) such as Treasury Bills, commerc ial paper (short-term corporate IOU's) , ba nker's acceptances, money market funds, and short-term loans by industrial corporations and banks.

Fundusze płynne są instrumentami, które przynoszą właścicielom dzienny procent. Są krótkoterminowe (od 1 do 270 dni) , ich bazę stanowią krótkoterminowe obligacje skarbowe oraz krótkoterminowe po życzki firm prze mysłowych i banków.

płynne

•

The goal of buying them is to " park" your money until the time long-term investments will yield a better tota l return.

•

Celem zakupu tych funduszy jest przechowanie pieniędzy do momentu, w którym uznamy, że inwestycje długoterminowe przyniosą nam większy zysk.

•

The adva ntage of these instruments is their liquidity and Jack o market risk. They compete with savings accounts whic h produce a similar income.

•

Zaletą tych instrumentów jest łatwość , z jaką można się ich pozbyć

The disadvantage of these instruments is a relatively small income Most of the investment banking firms don't charge any fees to bu them . They are co nsidered to be one of the safest investments. Th minimum capital required is S500.

•

•

(płynność) i brak ryzyka rynkowego. Ko nkur ują one z rachunkami oszczędnościowymi,

które zapewniają podobny procent.

Wadą jest stosunkowo niskie oprocentowanie. Większość firm

inwestycyjnych oferuje te fundusze inwestorom bez opłat. Fundusze płynne za liczamy do najbezpieczniejszych instrumentów finansowych. Minimalny wkład kapitałowy wynosi 500S.

Certificates of Deposit (CDs)

Certyfikaty bankowe (CDs)

CDs are term deposits in banks and thrift institutio ns. When buyin certificates of deposit an investment is frozen for a certain maturi~ spanning 30 days to 1 O years, and in return a fixed or variable yield is provided . ~

1

32

Certyfikaty bankowe są depozytami lokowanymi w bankach. Kup ując ~ertytikaty, zamrażamy pieniądze na okreś lony czas, od 30 dni do 1 O lat otrzymujemy ustalony procent lub procent zmienny.

33

•

The advantage of certificates of deposit is a guaranteed income which is higher than a savings account income by 2% to 3%. Certificates of deposit with longer maturlties produce higher income.

•

Zaletą certyfikatu bankowego jest gwarantowany procent, który przewyższa procent rach unku oszczędnościowego o 2-3 punkty procentowe. Certyfikaty o dłuższych terminach są wyżej oprocentowane.

•

The disadvantage of certificates of deposit is the lack of liquidity. Premature withdrawal of a certificate of deposit is usually penalized by a reduction in the income paid (usually 10%).

•

Wadą jest mniejsza płynność inwestycji, a przedwczesna likwidacja certyfikatu bankowego niesie ze sobą zwykle karę w postaci utraty pewnej części procentu (zazwyczaj 10%).

•

Certificates of deposit are considered one of the safest financial instruments.The minimum investment ranges from $500 to $5,000.

•

Certyfikaty bankowe należą do najbezpieczniejszych instrumentów fina nsowych. Minimalny wk ład finansowy waha się od 500$ do

5 000$.

Annuities

Polisy emerytalne

An annuity is a contract in which a sum of money is deposited for a specified period of time with an insurance company. The insurance company promises to pay interest which accumulates within the annuity without current income taxes. The n, at a predetermined date in the futu re, the insurance company returns, in full, payments of principal and interest. Annuities insure that we have money at our old age.

Polisa emerytalna jest rodzajem umowy międ zy towarzystwem ubezpieczeniowym a osobą prywatną. Towarzystwo ubezpieczeniowe gwarantuje dożywotni lub czasowo określony dochód w zamian za jednorazowy lub periodyczny wkład kapitałowy. Emerytury są instrumentem finansowym zabezpieczającym dochody na starość.

There are immediate and deferred annuities. Immediate annuities vest immediately and pay usually after 30 days. Deferred annuities pay at same point in the future. There are also fixed and variable annuities. With a fi xed annuity, the issuing lnsurance company guarantees a fixed interest rate for a specified period of time (generalły one to seven years). After this time, the interest rate is adjusted periodically. The varia ble annuity is similar to a mutual fund. The insurance companies invest in stocks, bonds, government and money market securities according to the wishes of the owner of the annuity. Although the return on these annuities vary, they have traditionally provided higher returns than fixed annuities. Even though the money is invested in stocks and bonds and thus subject to a market risk, the issuing insurance company guarantees the entire principal to the beneficiary in the event of annuitant death.

34

Emerytury dzielimy na natychmiastowe i odroczone. Emerytura natychmiastowa wypłacana jest zwykle po 30 dniach. Emerytura odroczona od jakiegoś momentu w przyszłości.

wypłaca na będzie

Emerytury dzielimy także na emerytury przynoszące stały dochód i takie, które przynoszą dochód zmienny. Emerytura o stałym dochodzie to taka, której procent zagwarantowany jest przez towarzystwo ubezpieczeniowe zwykle na okres od jednego do siedmiu lat. Po upływie określonego terminu procent dostosowuje się do poziomu ogólnej stopy procentowej. Emerytura o zmiennym dochodzie podobna jest do funduszy inwestycyj· nych. Towarzystwa ubezpieczeniowe inwestują kapitał w akcje, obligacje rząd u albo przedsiębiorstw, bądź w fundusze płynne na zlecenie emeryta. Emerytury te przynoszą większy zysk niż emerytury o stałym dochodzie. Inną korzyść stanowi nienaruszalność włożonego kapitału. W wypadku strat inwestycyjnych towarzystwo ubezpieczeniowe zwraca spadkobiercom włożony kapitał.

35

The main advantages of annuities are: •

Absolute safety of capital, which is guaranteed by .both the insurance company and the state government of the res1dence of

Jako

główne

zalety polis emerytalnych

można wymienić:

•

Absolutne bezpieczeństwo kapitału, gwarantowane przez towarzystwo ubezpieczeniowe i rząd stanu, w którym mieszka emeryt.

•

Odroczenie podatków od dochodów z włożonego kapitału do czasu wypłaty emerytury. Wypłata emerytury jest w części zwrotem włożonego kapi ta łu, a w części zwrotem akumulowanego przez lata dochodu z włożonego kapitału. Zwrot kapitału nie podlega opodatkowaniu, a dochód wypłacany podlega normalnym świadczeniom podatkowym.

•

Pozytywne oddziaływanie procentu składanego. Oznacza to, dochód z włożonego kapitału również przynosi dochód.

the annuity owner. Tax deferral on earnings until they are withdr.awn fro~ the annuity. The annuity payment is in part a return of capital and in part a return from the accumulated earnings throughout the years. The return of capital is not subject to taxes but the earnings are taxed.

•

•

Positive effects of interest rate compounding, i.e. the investor gets interest on interest. A high yield . To illustrate, let's compare a ~urchase of an a.nn~ity with a purchase of a certificate of depos1t of $40,000 y1eldmg 8.25%. After ten years, the tax deferred annuity will grow to $88,377, but the taxable certificate of deposit will grow to only $71 ,229 (with an assumption of a 28% taxable rate).

•

•

•

•

Wysoka stopa zwrotu. Dla ilustracji porównajmy zakup polisy emerytalnej z zakupem certyfikatu bankowego przy inwestycji 40 000$ i oprocentowaniu 8,25%. Po dziesięciu latach nieopodatkowana polisa emerytalna urośnie do 88 377$, natomiast opodatkowane certyfikaty bankowe wzrosną do 71 229$ (zakładając stopę podatkową 28%).

wynoszącej

Liquidity of investment. The investor may liquidate ?art or all of his annuity at any time. Once a year the investor may w1thdraw 10% of his pay-in capital without any penalty. lf he chooses to take mare, he will typically pay a penalty of 6% the first year, 5% the.second year, and 4%, 3% and 2% and 1 % after the third, fourth, f1fth and sixth year. There aren't any penalties after seven years.

•

Chcice of annuity payments. The owner of an annuity.may req~est a one time lump sum payment, a term annuity, or a hfe an ńu1ty.

•

In the case of a term annuity, the period fłuctuates between five and th irtyl years. After the end of a selected period, .ann uity payments st.op. lf the1 owner of the annuity dies during the penod of the term, the 1nsuran~~ company continues to pay the agreed upon installments to the annurty;

że

Płynność

inwestycji . In westor może w każdej chwili wycofać część Co roku można bezkarnie wyjdo 10% włożonego kapitału. Jeże li wyciągniemy więcej , zap łacimy karę w wysokości 6% po pierwszym roku, 5% po drugim i odpowiednio 4, 3, 2 i 1% po trzecim, czwartym, piątym i szóstym rok u. Po upływie siedmiu lat kar nie stosuje się. lub

całość włożonego kapitału.

mować

Wybór wypłaty emerytury. Inwestor może zażądać wypłacenia całej emerytury jednorazowo w określonym terminie lub wypłacania jej do końca życia emeryta.

Emerytura terminowa - okres emerytury waha się od 5 do 30 lat. Po zako ńczeniu wybranego terminu wypłata zostaje zako ńczona . Jeżeli emeryt umrze podczas okresu wypłaca nia emerytury, towarzystwo ubezPieczeniowe wypłaca ją da lej spadkobiercom.

owner's beneficiaries.

36

37

FINANCIAL INSTRUMENTS WITH A SMALL RISK

INSTRUMENTY FINANSOWE O MAŁYM RYZYKU

Financial instruments with a small risk are bonds and mutual funds which invest in bonds. Market risk exists with interest rate fluctuations and potentia! income usually exceeds the level of inflation by 2 to 4 %. The duration of these investments span from 1 to 40 years. The fees range fr om 1% for bon ds to 5 1 / 2% for mutual fu n ds. As a general rule, the bigger an investment, the smaller the fee. The minimum investments range from S2,000 (mutua l fund) to $25,000 (bonds).

Instrumenty finansowe o małym ryzyku to obligacje i fundusze, których bazą są obligacje. Ryzyko rynkowe istnieje w postaci wahań stopy procentowej, ale potencjalny zysk zwykle przekracza poziom inflacj i o około 2 do 4 punktów procentowyc h. Czas trwania inwestycji waha się od jednego roku do czterdziestu lat. Opiaty wahają s i ę od 1% w przypadku ob ligacji do 5,5% w przypadku funduszy. Przy inwestowaniu w fundusze obow iązuje zasada, że im wyższy wkład kapitałowy, tym ni ższe opłaty. Minimalny wkład kapitału waha się od 2 OOOS (fu ndu sze) do 25 000$ (obligacje).

Bonds

Obligacje

Bon ds are issued by the U.S. gove rnment and corpora tions. They bring their owners stable and fixed income in the form of a coupon. Buying a bond means lending money to a corporation. No ownership rights are received . As a lender, fixed incorne is guaranteed until the loan rnatures (is paid off). Bond maturities vary from 1 - 40 years.

Obligacje s ą papierami wartościowymi, emitowanymi przez ska rb państ ­ wa albo firmy, przynoszącymi posiadaczom obligacji sta ły, z góry określo ny dochód. Kupując obligacje, inwestor staje się pożyczkodawcą , a nie współw ł aścicie lem firmy. Jako pożyczkodawca ma prawo do stałego procentu do chwili likwidacji pożyczki, tj. do chwili jej spłaty. Okres s płaty pożyczki waha się od jednego roku do czterdziestu lat.

•

The advantage of buying a bond is relatively high income in comparison to savings accounts . U.S. governrnent bonds ar considered to be the safest. The income usually exceeds the level of inflation by 4 - 5 %. Corporate bonds vary from a safety point o view, and usually pay income 1 - 4 % mare than governrnent bonds at one time.

•

Zaletą obligacji jest stosunkowo wysoki dochód w porównaniu z tym, który przynoszą konta oszczędnościowe. Obligacje rządu USA uważane są za najbezpieczniejsze. Dochód z nich przewyższa zwykle poziom inflacji o 4-5 punktów procentowych. Obligacje firm różnią się pod względem bezpieczeństwa i zwykle zapewniają dochód wyi.szy o 1-4 punktów niż ob ligacje rządowe.

•

The issuers of bonds usually pay income twice a year. Even thoug h the income is fixed, the price of the bond fluctuates inversely with the price of in terest rates. The decline of interest rates causes the price of the bond to go up and vice a versa.

•

Emitent płaci stały, określony dochód dwa razy do roku. O ile dochód jest stały, o tyle wartość obligacji waha się wraz z wahaniami stopy procentowej. Spadek stopy procentowej powoduje wzrost wartośc i obligacji i odwrotnie.

Since bond prices flu ctuate, an investor may make or lo~e mone selling a bond before maturity. The face value of one bond 1s usuallYi

•

Wa hania rynkowe cen powodują, że inwestor może zyskać lub sprzeda swoje obligacje przed wygaś­ nięciem terminu pożyczki. Jedna obligacja opiewa zwykle na 1 000$, ale w praktyce trudno kupić jednorazowo mniej niż 25 sztuk.

•

1

$1 ,000, but in practice it is difficult to purchase less than 25 bonds at one time.

40

st racić pieniądze, jeżeli

41

Municipal Bonds Tax free municipal bond s are issued by the state and local governments and their agencies. Ta x free bonds are favored by investors in high income

tax brackets. •

An adva ntage of these ob ligations is that the income is not subject to tax by federal governments, and , in many cases by state and loca I governments.

•

A disadvantage is the market risk w hich investors must assume. lnvestors sho uld consult with their financial consultants before making a purchase.

•

Tax free bonds u sua lly yield the same income as savings accounts . The face value of o ne bond is usually $5,000, but it is difficu lt to buy less than 5 bo nds, or 525,000.

Unit Investment Trusts (UITs) UITs are created by lnvestment Banking firms which typically buy a portfolio of bonds with a fi xed maturity and the n resell them as units to individual investors. UITs are most commonly used to buy tax free bonds.

•

The adva ntage of UITs is the diversification of funds (pools typica lly consist of 25 - 30 bonds) and relatively small capital requirements. The investors receive income monthly from the pool and as individual bonds matu re, return of capital is provided.

•

The disadvantage is a relatively high fee (2 - 51 / 2 %). In addition investors typically mu st pay the liquidati on fee of up to 31 /2 % . T avoid the liquidation costs the investor should think about UITs a longer term investments ( 5 - 15 years)

•

Minimum investment is S1000.

Obligacje komunalne Obligacje komunalne emitowane są przez rządy poszczególnych sta nów i miast, a także przez agendy rządowe, a dochody z nich nie są opodatkowa ne. Obligacje nieopodatkowane są preferowane przez inwestorów , którzy płacą wysokie podatki. •

Za l etą tych obligacji jest nieopodatkowany przez rząd dochód, także często

zwolniony z podatku przez rządy lokalne i sta nowe.

•

Wadą tych obligacji jest ryzyko rynkowe, które podejmują inwestorzy. Powinni oni skonsultować ce l owość tych inwestycji ze swoim doradcą inwestycyjnym.

•

Obligacje o nieopodatkowanych dochodach przy n oszą zwykle taki sam procent jak rachunki oszczędnościowe . Jedna obligacja opiewa zwykle na 5 OOOS, ale w praktyce trudno kupić jednorazowo mniej niż 5 sztuk (25 000$) .

Fundusze inwestycyjne W odróż nien iu od innych funduszy, tworzą je firmy inwestycyjne, które kupują stały pakiet obligacji o ograniczonym czasie trwania, a następnie sprzedają udziały w tym pakiecie indywid ualnym inwestorom. Najczęś­ ciej używa się ich do inwestowania w obligacje nieopodatkowane. •

Zaletą funduszy inwestycyjnych jest zrównoważenie ryzyka (pula zawiera średnio 25-30 obli gacj i) i niski wkład kap itałowy. Inwestorzy dostają stały miesięczny procent z puli, a także z czasem, kiedy obligacje są wykupywane, zwrot swojego kapita ł u .

•

Wadą jest stosunkowo wysokie wpisowe, które wa ha się od 2% do 5,5% od włożonego kapita łu . Inwestor może pozbyć się swoich udziałów przed wygaśnięciem powiernictwa za dodatkową op łatą (3 1/2%). Aby uni knąć tych kosztów, musimy myś leć o fund uszu jako o inwestycji długoterminowej (5-15 lat).

•

Minima lny wkład kapitałowy wynosi 1 OOOS .

43 42

Zero Coupon Bond

Obligacje bez odsetek (kupon zero)

Zero coupon bonds pay no interest (the way the traditional bonds do), but grow in value over a period of years. An investment of $350, for instance, promises to return $1,000 in ten years. The profit is $650 (which is the difference between the cost and the redemption price). Zeros lock in fixed rates of return . Since there areno semi-annual interest payments to reinvest at future interest rates, the exact yield is known over the life of the bond.

Obligacje bez odsetek nie przynoszą regularnie wypłacanych odsetek, ale ich ce na rośnie wraz z upływem czasu. Na przykład inwestorzy mogą ulokować 350$ w tychże obligacjach z obietnicą, że dostaną 1 000$ po 1 O latach. Zysk wyniesie 650$, co stanowi różnicę między ceną zakupu a wartością nominalną obligacji. Kupon zero zapewnia stałą stopę zwrotu. Ponieważ oprocentowanie obligacji nie jest wypłacane co pół roku stopa zwrotu określona jest dokładnie w czasie trwania obligacji aż do terminu jej umorzenia.

Though zeros don't pay cash interest, the lnternal Revenue Service taxes them as ił they did. (Tax-exempt municipal zeros being an exception.) That is why zeros are best suited for tax-deferred accounts such as IRAs or Keoghs, or for custodial accounts in the names of young children in low tax brackets.

Mimo faktu, że obligacje bez odsetek nie przynoszą oprocentowania, urząd podatkowy opodatkowuje je tak, jakby nastąpiło przypisanie części dochodu z tytułu oprocentowania przypadającego na dany rok. Dlatego kupony zero są najlepsze do lokowania na kontach emerytalnych i kontac h dzieci.

Since there is no money paid until maturity, an entire investment may be lost if the issuer defauhs before that time. For this reason, the most popularzeros are based on U.S. Treasury obligations, which are the safest securities. Also, prices of zeros tend to be volatile. Typically, market values of Jong-term zeros go up and down twice as quickly as those for coupon-paying bon ds. Th is is not a problem if zeros are held to maturity, but money can be lost if they are sold before the maturity date.

Ponieważ kupon zero nie generuje żadnych strumieni pieniężnych do czasu umorzenia kuponu , cała ta inwestycja może być stracona, jeśli emitent zbankrutuje przed terminem spłaty obligacji. Dlatego najbardziej popularne kupony zero oparte są na obligacjach skarbu państwa, tj. najbardziej bezpiecznego emitenta. Ceny tych obligacji charakteryzuje znaczna zmienność . Ceny obligacji bez odsetek wahają się przynajmniej dwa razy silniej od obligacji przynoszących okresowe oprocentowanie. Nie przedstawia to oczywiście żadnego problemu, jeśli są one trzymane do termi nu spłaty. Trzeba jednak pamiętać, że pieniądze można stracić w przypadku przedwczesnej sprzedaży.

Mortgage Backed Securities (MBS)

Obligacje hipoteczne

Mortgage-backed securities have become increasingly popular with investors seeking steady income. Most actively traded are Gin nie Mae (Government National Mortgage Association) certificates, which represent a share in a pool of government-guaranteed mortgages and, untike many other federal agency obligations, are backed by the full faith and credit of the U.S. government. A Ginnie Mae investor receives both interest and a partial return of capital each month, representing partiał repayments of principal on all mortgages in the pool. Although mort-

Wostatnich latach obligacje hipoteczne zyskały na popularności. Najbardziej znane nazywają się Ginnie Mae {nazwa pochodzi od Government National Mortgage Association ). Hipoteka jest zabezpieczeniem na nieruchomości roszczeń finansowych, zwłaszcza pożyczek. Obligacje hipoteczne stanowią udział w puli hipotek na nieruch omościac h gwaran~owanych przez rząd USA. Inwestorzy otrzymują co miesiąc procent 1 zwrot pewnej części kapitału stanowiącego element spłaty kapitału Wszystkich hipotek w puli. Obligacje hipoteczne są długoterminowe (25

44 45

gages typically run for 25 to 30 years, Ginnie Mae yietds are projected to have an average life of 12 years. Sometimes mortgages are prepaid and the life of the pool is shortened, increasing the yield . •

The advantage of mortgage backed securities is 1% to 2% higher income in comparison with government bonds.

do 30 lat), ale ruchliwo ść Amerykanów i ciągle przefinansowanie nieruchomości powoduje, że przeciętnie spłaca się je w ciągu 12 lat.

•

Zaletę

obligacji hipotecznych stanowi fakt, że dochód z nich z obligacji rządowych o 1 do 2 punktów

przewyższa korzyści

procentowych. •

The disadvantage is mortgage prepayment by borrowers forcing investers to reinvest at possibly lower rates.

•

Minimum investment in original Ginnie Mae certificates is about $25,000, although existing certificates can sometimes be purchased for less. Ginnie Maes can also be purchased through one of the many Ginnie Mae trusts and funds, with a minimum investment of about S1,000.

•

Wadą jest możliwość przedwczesnej spłaty obligacji hipotecznych przez pożyczkobiorców , co przy obniżeniu stopy procentowej powod uje, że inwestujący w obligacje hipoteczne zostają zmuszeni do wtórnej inwestycji kapitału . Otrzymują wtedy mniejszy procent.

•

Minimalny wkład kapita łowy w obligacje hipoteczne Ginnie Mae wynosi 25 000$. Można je również nabyć jako fundusz Ginnie Mae inwestując tylko 1 000$.

(pierwszeństwa)

Preferred stock

Akcje uprzywilejowane

łn

Europe and in Poland, preferred stocks carry a multiple of common stock vates. In the USA, preferred stock has very limited voting rights.

W Europie, w tym i w Polsce, akcje uprzywilejowane mają zwykle siłę glosu stanowiącą wielokrotność siły głosu akcji zwykłych. W USA akcje uprzywilejowane mają og raniczone prawo głosu.

Straight Preferred Stock

Akcje uprzywilejowane proste

Straight preferred stock is an equity security that has many of the same characteristics as fixed income securities. Most preferred stocks pay a fixed dividend rate in much the same way that traditiona l bonds pay fixed, predetermined interest payments. lt may be a geod chcice for investors who currently hold tax deferred and tax-adva ntaged accounts (such as IRAs) , or who have steady income requirements. lts advantages are:

Akcje uprzywilejowane są papierami wartościowymi posiadającymi cechy obligacji. Większość akcji uprzywilejowa nych wypłaca z góry ustaloną sta lą dywidendę podobnie jak obligacje wypłacają stale oprocentowa nie. Akcje te mogą być dobrym wyborem inwestycyjnym dla PClsiadaczy kont emerytalnych (np. IRA) lub też inwestorów preferują­ cych sta ły dochód. Do zalet akcji uprzywilejowanych n ależą:

•

fixed quarterly dividend rate,

•

stała

•

attractive yields compared to common stock equivalents,

•

dywidenda

46

kwartalna dywidenda, przewyższająca dywidendę

akcji

zwykłych,

47

jakości ,

•

high credit quality,

•

kredyt dobrej

•

low minimum investment,

•

niewielki wkład kapitałowy,

•

liquidity (most are listed on major stock exchanges).

•

duża płynność (większością

na

akcji uprzywilejowanych handluje się

znaczących giełdach) .

In addition to straight preferred stock, which pays a fixed dividend rate over the life of the equity, same preferred stock is structured with features that may be important ił an investor wants to participate in any rise in the stock market or take advantage of any favorable interest rate fluctuations.

Nieza leżnie od wyżej opisanej akcji uprzywilejowanej, która daje z góry ust aloną dywidendę, istnieją jeszcze dwa warianty akcji uprzywilejowanyc h o cechach, które mogą być ważne dla inwestorów. Pierwszy wariant wykorzystuje zwyżkę giełdy; drugi - wahania stopy procentowej.

Coovertible Preferred Stock

Akcje uprzywilejowane zamienoe

Convertible preferred stock has a fixed dividend rate; however, the stockholder has the option of converting the securities into a set number of common shares of stock according to terms set forth at issuance. lnvestors can then participate in any rise in the issuing company's stock, yet still receive some protection against any drop in the common stock price. An example of convertible preferred stock is a Preference Equity Redemption Cumulative Stock (PERCS).

Akcje uprzywilejowane zamienne również przynoszą kwartalną dywidendę. Właściciel może zamienić je na akcje zwykłe według wcześniej usta lonej formuły zamiany (konwersji). Zamienność akcji uprzywilejowanych daje mu moż l iwość uczestnictwa w zwyżce cen akcji zwykłych , a stały poziom dywidendy akcji uprzywilejowanych zabezpiecza go przed gwałtow nym spadkiem akcji zwykłych .

PERCS is a preferred stock issued by a company in order to raise capital without raising debt. lt is well-suited to equity investors who are willing to forego same upside appreciation in exchange for current income. Simply, a PER CS is a class of preferred stock that pays a higher dividend than the issuing company's common stock (dividend yield is dependent on market conditions and preva iling in terest rates at the time of the initial offering}, has a cap price above the common stock price(usua11y 30% -40% above the common stock price), and has a finite life span of approximately three years. The dividends are paid quarterly.

Fo rmą akcji uprzywilejowanych zamiennych są PERCS (Preference Equity Redemption Cumulative Stock) . Są one emitowane przez renomowa ne firmy chcące podnieść kapitał , a nie poziom zadłużenia. Preferuj ą je inwestorzy, którzy rezygnują z pewnej części potencjalnego wzrostu cen akcji w zamian za wyższy dochód z tytułu dywidendy. W uproszczeniu , PERCS są klasą akcji uprzywilejowanych, które dają wyższą dywidendę niż akcje zwykłe (poziom dyw idendy zależy od warunków rynkowych w dniu ich emisji} , posiadają próg zwyżki powyżej ceny akcji zwykłych (zwykle 30%- 40%) i mają określony term in zamiany na akcje zwykle (w przybliżeniu 3 lata ). Dywidenda jest wypłacana kwartalnie.

Ouring the life of the security, the issuing company has the right to redeem the PER CS. This could happen if the common stock price rallied to exceed the cap price. In this circumstance, the investor would receive the cap price in common stock in addition to the value of any uncollected dividends.

Firma zastrzega sobie prawo zamiany akcji uprzywilejowanych na zwykle Prted wygaś nięciem terminu umorzenia. Może się to zdarzyć w przypadku, kiedy ceny akcji zwykłych przekroczą określony wcześniej próg zamiany. W tej sytuacji inwestorzy otrzymają cenę prog u akcji zwykłej oraz jeszcze nie wypłaconą dywidendę.

48

49

At the termination date, if the price of the company's common stock is below the cap price, the preferred shares will convert to common stock on a one-for-one basis. Ił, however, the common stock is trading above th e cap price the investor will receive a fraction of one share or the equivale nt of the cap price divided by the stock price. For example, ił XYZ is trading at $20 at termination, the holder of XYZ PER CS with a cap price of S10. w ill receive one-half of a share of XYZ common stock. cap price (1 O) divided by stock price (20) for each preferred share. Th is formula ensures that the investor will receive the cap price for the preferred shares.

lt is important to note that because a PERCS eventually turns into common stock, it is subject to the risk that the price may decline. During the life of the PERCS, the downside risk is offset somewhat by the curre n income that the PERCS investor receives from the preferred dividend. However, the investor should be moderately bullish on the issuing company because the PER CS, which provides the current yield today will ultimately convert into the common stock of the issuing company Obviously, the most bullish investme nt is to invest directly in the commo stock of the issuing company.

Jeśli w dniu umorzenia ceny akcji uprzywilejowanych ukształtują się poniżej progu zamiany, akcje uprzywilejowane zamieniane są na akcje zwykłe w stosunku 1:1. Jeśli natomiast cena akcji uprzywilejowanych przewyższyła cenę progu, inwestor otrzyma ułamek jednej akcji zwykłej

lub ekwiwalent w wysokości określonej dzieleniem ceny progu przez akcji zvyykłej . I tak np. jeś li kurs XVZ wynosi 20$ w dniu umorzenia, posiadacz XYZ PERCS z progiem 1OS otrzyma 50% akcji zwykłych XYZ {próg 1OS podzielony przez 20S) za każdą akcję uprzywilejowaną . Inwestor ma więc gwarancję, że osiągnie próg cenowy akcji uprzywilejowanych. cenę

Należy "pamiętać, że akcje uprzyw ilejowane podlegają ryzyku rynkowemu, ponieważ w przyszłości będą zamienione na akcje zwykłe. Potencjalny spadek ich wartości jest w części rekompensowany wysokim poziomem dywidendy. Niemmniej jednak inwestorzy powinni oceniać firmę pozytywnie, bo choć akcje uprzywilejowane wypłacają wysoką dywidendę, zamie nione one będą na akcje zwykle. Oczywiście najbar dziej pozytywną oceną firmy byłby zakup akcji zwykłych.

Variable (Adjustable) Rate Prefcrred Stock

Akcje uprzywilejowane o zmiennej dywidendzie

Adjustable rate preferred stock has a dividend rate that is readjuste periodically according to predetermined guidelines. lnvestors have some assurance that their investment will benefit from any rise in interest rates but they also risk that their income will decrease if rates fali.

Wypłaca na kwartalna dywidenda podlega określonej adiustacji według wcześniej ustalonych kryteriów. Inwestor czuje się zabezpieczony przed nagłym wzrostem stopy procentowej, ale ryzykuje obniżeniem dywidendy w wypadku spadku stopy procentowej.

The minimum capital required ranges from S1500 to S2500.

Minimalny wkład kapitałowy mieści się w przedziale 1 500 • 2 500$.

50

51

FINANCIAL INSTRUMENTS WITH MODERATE RISK

INSTRUMENTY FINANSOWE O UMIARKOWANYM RYZYKU

Financial instruments with moderate risk have prices which are subjected to larger market fluctuations. The capital gains potentia! is limitless. The fees vary from 1% (stocks) to 6% {buying a house), and the duration of the investments vary from one day to several years. The minimu m investment varies from $1,000 {stock) to $25,000 (buying a house).

Instrumenty finansowe o umiarkowanym ryzyku podlegają większym wahaniom rynkowym. Zyski są nieograniczone. Opłaty inwestycyjne wahają się od 1% {akcje) do 6% (zakup domu). Minimalma inwestycja waha się od 1 000$ (akcje) do 25 000$ (zakup domu).

Stocks

Akcje

Stocks are being issued by corporations. Buying stock is buying part ownership in a corporation. The total return consists of two portions: capital appreciations and dividends, which the corporation pays. Losses stem from capital depreciation.

Akcje są papierami wartościowymi emitowanymi przez firmy. Zakup akcji jest równoznaczny z nabyciem części tytułu własności do danej firmy. Zyski inwestorów pochodzą z dwóch źródeł: ze wzrostu cen rynkowych akcji firmy oraz z dywidendy wypłacanej przez firmę . Straty wynikają z obniżenia cen rynkowych akcji.

There are four broad classes -of stock issues:

Akcje możemy podzielić na cztery kategorie:

•

Blue chip stocks: a history of paying dividends in geod times and bad.

•

Akcje firm ren omowanych. Firmy te wypłacają dywidendę zarówno w dobrych, jak i złych okresach gospodarczych.

•

Growth stocks: good potentia! for price apprec iation because sales and earnings are growing faster than average. These companies reinvest their earnings in resea rch, new plants, and expansion of markets.

•

Akcje firm szybko rosnących. Firmy te mają dobrą perspektywę na podniesienie kursu akcji, bowiem rozwijają się one znacznie szybciej niż cała gospodarka.

• •

Defensive stocks: historically have been relatively unaffected by the business cycle. Utility stocks are very often defensive issues.

Akcje firm defensywnych. Firmy te nie są specjalnie podatne na cyklicz ność gospodarki. Przedsiębiorstwa użyteczności społecznej należą do tej kategorii.

•

Special situation stocks: companies with unusual profit potentia! because of non-reoccurring circumstances, such as expected! recovery under new management, the discovery of a valuable\j' natura! resource on the corporate property or t he introduction ofi a popular new product.

•

Akcje firm w specjalnej sytuacji. Notowania akcji tych firm mają olbrzymi potencjał ze względu na nowo wytworzoną, rzadko zd arzającą się, specjalną sytuację. Może to być nagły, dynamiczny wzrost firm dzięki zmianie zarządu, odkrycie dużych zasobów mineralnych lub też wprowadzenie nowego, rewelacyjnego produktu.

52

53

Part of the corporation's earnings is usually paid out to stockholders i the form of divide n ds. Not all of the corporations pay dividends. The firm which grow the fastest, require tremendous amounts of capital f expansion and usually keep all of their earnings to expand.

Część zysków firmy wypłaca się w formie dywidendy. Nie wszystkie ·ec1nak firmy płacą dywidendy. Najszybciej ro zw ijające się firmy od-

~zuwają ogromną potrzebę kapitału i zwykle zatrzymują wszystkie zyski na swój dalszy rozwój. •

Zaletą inwestowania w akcje jest możliwość nieograniczonych zysków.

•

Wadą

An investor must decide not only which shares to buy, but ais when to buy. A very general rule is buy stocks in bull markets an sell them in bear markets. Generally, one should buy the shares tha grow taster than the Gross National Product (GNP).

•

Do decyzji inwestującego należy wybór firmy i czasu zakupu akcji. Obo wiązuje zasada kupowania akcji podczas hossy i sprzedaży podczas bessy. Przy zakupie akcji należy wybierać akcje tych firm, których wzrost ekonomiczny jest szybszy od wzrostu produktu narodowego brutto.

The minimum investments is S1,000.

•

Minimalny wkład kapitałowy wynosi 1 OOOS.

•

An advantage of buying stocks is the limit less pote ntia! for capital gains.

•

A disadvantage is assuming market risk. In the crash of 1987 the average stock dropped 24% - in one day.

•

•

inwestowania w akcje jest obecność ryzyka rynkowego. Podczas krachu w 1987 roku ceny akcji spadły przec iętn ie o 24% w c iągu jednego tylko dnia.

pierwszeństwa

Rights

Prawo

A right is an option to buy a new stock issue at a specified price fo a specified period of time (on issuer terms). An investor who owns a stoc when it goes ex-right automatically becomes a right holder. Once right are conveyed, stock can be sold and rights held. Rights can be exercise or sold until the last trading day. Because rights trade, some investors ar able to augment their stock position by additional rights purchases an other investors sell them in order to cash in and get some money back.

Prawo pierwszeństwa zakupu jest opcją kup na akcji nowej emisji po określo nej cenie w określonym czasie. Warunki sprecyzowane są przez emitenta. Inwestor, który w ostatnim dniu nabywa nia praw poboru jest posiadaczem akcji danej spółki , staje się automatycznie posiadaczem określone j liczby praw poboru. Po nabyciu prawa można sprzedać posiadane akcje, zachow uj ąc nabyte wcześniej prawa. Z prawa poboru można z kolei skorzystać (wykonać je) , bądź też sp rzedać , w wyznaczonym przez giełdę okresie handlowania tym instrumentem. Dzięki notowaniom prawa poboru jedni akcjonariusze mogą uzupełnić swój stan posiada nia tak, aby w pełni wykorzystać swoje możliwości , inni natomiast zbyć je, uzyskując za to odpowiednią sumę pieniędzy.

A subscription right is a privilege granted to existing shareholders o a corporation to subscribe to shares of a new issue of common stoc before it is offered to the public. Such a right, which normally has a life o two to tour weeks, entitles the holder to buy the new common stoc below the public offering price. To subscribe, the holder sends to the

Prawo pierwszeństwa zakupu (poboru) jest przywilejem akcjonariuszy. Otrzymują je dotychczasowi akcjonariusze firmy w przypadku podwyż­

54

zakupu akcji (prawo poboru)

szenia jej kapitału akcyjnego w drodze emisji nowych akcji. Prawo Poboru, które wygasa zwykle po kilku tygodniach, uprawnia akcjonariuszy do nabycia określonej liczby nowych akcji po cenach niższych niż

55

company or its agent the required number of rights plus the dollar price of the new shares. Rights are sometimes gran ted as a sha reholders protection from the effects of dilution. lf the current owner does not wa nt to exercise his rights, he can sell them. Rights are freely transfera ble and are traded on major exchanges.

w ofercie publicznej. By uczestniczyć w prawie poboru, akcjonariusz wysyła do firmy lub jej agenta dokument potwierdzający liczbę akcji, jaką może nabyć w wyn iku przysługującego mu prawa poboru wraz z opłatą za nowe akcje. Prawo poboru zabezpiecza akcjonariuszy przed rozwodnieniem ich procentowego udziału w firmie. Jeżeli dotychczasowy akcjonariu sz spółki nie ma zamiaru skorzystać z przysł u g ującego mu przywi leju pierwszeństwa zakupu, może swoje prawo poboru sprzedać innem u in westorowi. Prawa poboru są bowiem przedmiotem obrot u giełdo wego.

The techn ique of rights offering is as fellows. Once the stock goes ex- right, the right is sepa rated from the stock. On that day, the stockholders will own the number of rights as specified by an issuing company. Unti1 the day of rights expiration, the right holders ca n:

z

Sama technika obrotu prawem poboru wyg l ąda następująco . u pływem dnia ustalenia prawa poboru zostaje ono "oddzielone" od staryc h akcji. Akcjonariusz z upływem tego dnia będzie dysponował liczbą praw poboru ustaloną przez emitenta. W okresie do wygaśnięc i a terminu wykonywania prawa poboru będzie on mógł:

•

subscribe to new shares,

•

dokonać

zapisu na akcje nowej emisji,

•

sell all or a portion of right holding,

•

sp rzedać

wszystkie lu b

•

let them expire.

•

pozwol i ć

na

The disadva ntage of rights offering is an appearance of limited access of new investors to newly issued shares. This may create an impression of offered shares uniq ueness. From a psyc hologica l point of view they could be see n as more attractive. A be low market price of new ly offered shares attracts investors to buy them. h sho uld be realized, however, that a new issue of stock is not a gift to the ex isti ng stockho1ders because w hat is made price-w ise on the new shares is lost on the old ones.

The minimum investment is $1,000.

56

część

wygaśnięcie

praw poboru na

g i ełdz i e,

tych praw.

Wadą prawa poboru jest pozorne ograniczanie dostępu nowych inwestorów do nowych akcji. Może to sprawiać wrażenie unikalnośc i oferowanych akcji, co psychologicznie podnosi atrakcyjność emisji. Do zak upu dodatkowo zachęca cena emisyjna, zazwyczaj dość znacznie obniżona w stosunku do notowań gieł dowych. Emisja akcji z prawem poboru , nawet po znacz nie ob ni żonej cenie, nie jest żad n ym specjal nym prezentem od spółki dla swoich akcjonariuszy. Zasady ustalenia kursu odniesienia akcji na giełdzie po ogłoszeniu dnia poboru są bowiem tak ie, że to, co się zarabia na n iższej cenie emisyjnej nowych akcji, traci się na cenie rynkowej starych.

Minimalny wkład kapitałowy wynosi 1 OOOS.

57

Warrants

Warranty

A warrant is an option to buy a security at a specified price for a specifie period of time. The optioned security is usually common stock. However

Warrant jest opcją kupna papierów wartościowych po określonej cenie w określ onym czasie. Warranty są zwykle wymien ialne na akcje i emitowane jako część emisji akcji lub jako „os łoda " papierów wartościowych przynos zących stały dochód, np. obligacji l~b akcj i uprz~il_ejowany~h, by pomóc w ich rozprowadzeniu . Kwota 1aką trzeba u1ś c1ć za kazdy warrant, by otrzymać opcyjny papier wartościowy, nosi nazwę ceny rozliczenia (wykonania) .

warrants are also available to purchase preferred stock and deb instruments as well. The amount which must be surrendered with each wa rrant to receive a unit of the optioned security is known as the exercise price.

In contrast to rights, warrants, which atso represent the righ t to bu y common shares, normally have a subscription price higher than th market price at the time of issu ance and a life of 5, 1O, or 20 years or eve

to perpetuity, i.e. they never expire. A warrant is usually issued as a sweetener, to enhance the marketability of the accompanying fixe income securities, such as a bond or preferred stock .

wprzeciwieństwie do prawa poboru , warranty, które również reprezen-

tują prawo zakupu akcji, uprawniają ich właścicieli do nabycia określon~j liczby nowych akcji po cenach wyższych od cen rynkowych . Termin ważności warrantów jest zwykle ustalony na 5, 10 lub 20 lat. a dla

niektórych warrantów jest on wieczysty.

Warrants are freely transferable and are traded on the major exchanges. More wa rrants are trading now than at any point in history. The investment cl ima te - a strong stock market. frequen t merger activity, an interest in new issues, low interest rates, and a need for companies to clean up their balance sheets - are all conducive to the issuance of warrants.

Warranty są zbywalne, płynne i są przedmiotem obrotu giełdowego. Handel wa rrantam i osiągnął ostatnio nowy szczyt w historii. Klimat inwestycyjny - silnie zwyżkujący rynek, częste fuzje przedsiębiorstw , duże za interesowanie nowymi emisjami (rynkiem pierwotnym), stosunkowo niska stopa procentowa i potrzeba poprawy struktury kapitałowej przez firmy pomagają w emisjach warrantów.

The assumption is freguently made that if the stock is attractive, the warrant is automatically more desirable. Such a conclusion is not necessari ly justified. lt may be that the stock is the more attractive investment.

Inwestorzy często zakładają , że jeśli kupno akcji jest atrakcyjne, to kupno warrantów musi być automatycznie bardziej atrakcyjne. Tego rodzaju wniosek może się mijać z prawdą . Bardzo często zakup akcji jest bardziej atrakcyjny od zakupu warrantów.

Warrants originate in many ways . Most frequently they accompany ne debt or equity offerings because they facilitate the sa le while at the sam time satisfying needs of the buyer and seller alike. For examp le a company issuing bonds usually pays a !ower interest rate ił warrants ar attached to the issue. However, the company is not getting something fo nothi ng since the warrants, tike other options, have real val ue. In additio to their use in underwritings, warrants have been used as dividends t shareholders. They frequently are part of a package of securities preferre in mergers and aquisitions. Finally, warrants often appear in reorganiza tions or recapitalizations.

Warranty są emitowane z różnych powodów. Najczęściej ich emisja ułatwia sprze da ż innych papierów wartościowych jednocześnie zaspokajając potrzeby zarówno kupujących , jak i sprzedających . 1 tak np. Przedsiębiorstwo emitujące obligacje zwykle wypłaca mniejszy doch~d z tytułu obligacji, jeśli warranty są „ dol ączone" do obligacji. Przedsię­ biorstwo nie dostaje tej „ ulgi" za darmo, bowiem warranty, i~k __zresz~ą i inne opcje, mają swoją wartość . Występują one nie tylko w em1s11 . Sluz~ również jako wypłata dywidendy akcjonariuszom. Bardzo częs.to są tez częścią pakietu papierów wartościowych stanowiących częściową zaPiatę w fuzji czy kupnie przedsiębiorstw . W ~ońcu z warrantów korzysta się częs to w reorga ni zacji lub też rekapitalizacji przedsiębiorstw .

58

59

Warrants have many simi larities to ca ll options. However. there are also a few important basie differences. First, exercise of warrants requires a new stock issue which increases the number of shares outstanding. Therefore, exercise means that the firm's assets and profits are spread over a large number of shares; that is, dilution occurs. In contrast, call options do not change the corporate capital structure. There is no dilution.

Warran ty są podobne do opcji kupna, chociaż występuje między nimi kilka podstawowych różnic. Po pierwsze, zamia na warrantów na akcje wvmaga nowej emisji akcji, co naturalnie powiększa l iczbę wyemitowanych akcji. Zamiana oznacza więc, że aktywa i zyski przedsiębiorstwa przypadają na większą liczbę akcji, co z kolei prowadzi do rozwodnienia udzia łów dotychczasowych akcjonariuszy. W przeciwieństwie do warrantów, opcje kupna nie zmieniają struktury kapitałowej przedsiębiorst­ wa. Nie występuje więc żad ne rozwodnienie udział ów.

The other important difference between calls and warrants is the lifetime of th e option. Exchange traded options have a maximum life of two years. In contrast, warrants life span varies from five to twenty years. Same are perpetua!; that is, they never expi re.

I nną ważną różnicą między warrantami a opcją kupna jest ich czas wyga sania. Najdłuższy okres do wygaśnięcia w przypadku opcji wynosi dwa lata (do niedawna dziewięć miesięcy), a w przypadku warrantów od pięc iu do dwudziestu la t. Niektóre z nich są wieczyste. nigdy nie

Warrants are purchased by investors willi ng to tolerate high risk in return for poten tially high rewards. Warrants can also be used like options in conjun ction with other securities to alter the risk reward cha racteristics of a position. Finally, warrant price movements are intimately tied to another security and abberations occur in relative pricing. This mispricing permits hedging transactions to capita lize on undervalued or overval ued situations. The minimum investment is $1 .000.

Warranty kupowane są przez inwestorów to lerujących wysokie ryzyko w zamia n za potencjalnie wysokie zyski. Mogą być one jednak używane jak opcje w połączeniu z opcyjnymi papierami wartościowymi w ce lu zmiany profilu ryzyka i zysku. W końc u , ruchy cen warrantów są ściśle połączo ne z ruchem cen opcyjnego papieru wartościowego i często dochodzi do aberracji w wycenie warrantów. Pozwala to na przeprowadzenie transakcji asekuracyjnych, których celem jest wykorzystan ie niedowartościowanych i przewartościowanych warrantów. Mini· malny wkład kapitałowy wynosi 1 000$.

Real Estate One of the most popular terms of investment is real estate. 1t is popular because most real estate investments have beate n the rate of inflation over the years. •

60

lnvestment in real estate has an additional advantage from a tax liability point of view because the interest paid to the bank, the cost of operating the real estate and the real estate tax can be subtracted from one's gross income, which lowers the investor's overa ll ta bracket.

wvgasa ją.

Nieruchomości

!0 westycje w nieruchomości są bardziej popularne niż jakiekolwiek inne inwestycje. Jest to uzasadnione, gdyż dobrze wybrane nieruchomości Przynoszą zysk przekraczający straty wynikające z inflacji. •

Inwestowanie w nieruchomości ma dodatkową zaletę z punktu widzenia podatkowego, gdyż podatek od nieruchomości, procenty płaco ne bankom, koszt remontów nieruchomości i inne koszty odejmujemy od podstawy opodatkowania , co ba rdzo skuteczn ie chroni te inwestycje przed wysokimi podatkami.

61

•

The disadvantage of investing in real estate is the lack of liquidity {there is a problem se Iling it quickly), and the market risk. Since the prices do not advance automatically from year to year, the investor does not have any guarantee of appreciation.

There are different forms of real estate investment. •

First, one can purchase a house directly. Usually it is the most profitable method if an investor has time and knowledge to make a go od selection. The minimum investment depends on negotiation with the seller, as well as the bank financing the purchase.

•

The second form of investment is purchasing shares in Real Estate Limited Partnerships. In limited partnerships, the general partner buys the property and resells shares to limited partners. The advantage is the simplicity of purchasing real estate which is professionally managed. The disadvantage is the lack of liquidity. Partnerships are considered long.term investments spanning from 6 • 8 years. The minimum investment is $5,000.

•

Wadą

inwestowania w nieruchomości jest brak płynności inwes(możemy mieć kłopot z szybkim pozbyciem się nieruchomooraz obecność ryzyka rynkowego, gdyż cena nieruchomości nie wzrasta automatycznie z roku na rok i może spaść równie łatwo jak pójść do góry. Nie mamy więc żadnej gwarancji na coroczny zarobek. tycji ści)

Inwestowanie w •

nieruchomości mo że przybierać różne

formy.

Pierwszą formą

jest bezpośredni zakup domu. Na ogół jest to najbardziej atrakcyjna metoda, jeżeli założymy, że mamy czas i znamy się na rzeczy . Wkład kapitałowy zależy od negocjacji ze sprzedającym dom, a także od negocjacji z bankiem finansującym pożyczkę.

•

The third form of real estate investment is buying shares of a corporation that invests strictly in Real Estate - Real Estate lnvestment Tru st (RElT). The minimum investment is $1,000.

•

•

Drugą formą jest zakup udziałów w spółce komandytowej. W spół· ce głów ny wspólnik zakupuje nieruchomości odsprzedając udziały współudziałowco m . Zaletą tej formy jest prostota zakupu, a także profesjona lne zarządzanie nieruchomością. Wadą jest brak płynno· ści inwestycji. Dlatego inwestycja jest prawie zawsze długoter­ minowa - od sześci u do ośmi u lat. Minimalny wkład kapitałowy wynosi 5 OOOS. Trzecią formą

w

jest zakup akcji firm, które inwestują wyłącznie Minimalny wkład kapitałowy wynosi 1 000$.

nieruchomości.

Gold

Złoto

Ownership of gold is a classic defense against possible inflation and any type of monetary crisis, because go ld is considered real money. The disadvantage of owning physical gold is that it does not pay income.

Kupno złota jest klasyczną obroną przed inflacją i kryzysami, dlatego że jest ono uznawane za prawdziwy pieniądz na ca łym świecie. Wadą inwestycji w złoto jest to, że sam kruszec nie przynosi dochodu.

•

62

The easiest method of acquiring gold is through the purchase o gold coins or bars. The gołd coins weigh from 0.1 ounce to 1. ounce. The bars weigh from 0.5 ounces to several hundred ounces. The selling of bars requires further costs due to assay charges. Th minimum investment is the cost of the selected coin or bar an a small commission .

•

Najwygodniejszą formą inwestycji jest kupno monet i sztabek, z tym, że ponosimy koszta ich przechowywania. Monety ważą od O, 1 do 1 uncji, a sztabki od 0,5 do kilkuset uncji. Sprzedaż sztabek niesie ze sobą dodatkowe koszty związane ze sprawdzeniem prób złota. Minimalny wkład kapitałowy równa się cenie wybranej monety albo sztabki złota oraz niewielkiej marży.

63

•

The second method is purchasing shares of gold mining com· panies. The realization of potentia! mining income via dividends is an advantage of gold stocks over the gold commodity. However the life of gold mining companies usually does not exceecl 25 years. The minimum investment amounts to $1,000.

•

The third method is the most risky (see Futures below) because of the highly leveraged nature of the investment. lt is purcha.s~ng the gold contractvia the futures market. The gold contract spec1fles 1OO ounces. Let's assume that one ounce of gold costs S450, and the investor buys gold valued at $45,000. The investor must only pay $5,000. As a result he creates a leverage of 9 to 1. That is, he borrows money in order to increase his profit. Ił gold goes up by S50, the investor doubles his capital and ił it declines $50, he loses everything. The risk of this investment can be lowered by increasing the dow payment. Th is, of course wi11 lower the leverage. For example, th down payment of $22,500, will cause the leverage to drop to 2to 1 The investor's position is marked to market on a daily basis. lt is th cheapest way to buy gold but the investor has to remember th advantages and disadvantages of leverage. The fees va ry from S5 to $1 OO per contract . The minimum investment is SS.OOO.

64

•

Drugą formą jest zakup akcji indywidualnych kopalni złota. Zaletą tej formy jest potencjalny dochód z racji wypłacanej dywidendy. Z drugiej strony przec iętny okres produkcji złota w kopalni nie przek ra cza 25 lat. Minimalny wkład kapitałowy wynosi 1 OOOS.

•

Trzecią formą, najbardziej ryzykowną (patrz: „Kontrakty terminowe"), jest kupno złota na giełdzie towarowej. Jeden kontrakt złota opiewa na 1OO uncji.

Załóżmy, że

cena jednej uncji wynosi 4505 i inwestor dokonuje transakcji o wartOści 45 0005. Inwestor musi jednak wpłacić tylko 5 0005, a więc operuje dźwignią finansową 9 do 1, tj . pożyczonym kapita łem w celu zwiększenia zysku . Przy zwyżce cen złota o 50$ inwestor podwaja swój kapitał, a przy zniżce o SOS traci całość kap italu. Ryzyko tej formy inwestycji można z mniejszyć powięk· sza jąc wkład kapitałowy, co zmniejsza jednak silę dźwigni finansowej. Wpłacając np. 22 500S operujemy dźwignią finansową 2 do 1. Inwestor rozlicza się z firmą inwestycyjną codziennie. Jest to najtańsza forma inwestycji w złoto, pamiętać trzeba jednak o dob· rych i złych stronach dźwigni finansowej. Opłata za kontrakt wynosi 100$. Minimalny wkład kapitałowy wynosi 5 OOOS.

65

FINANCIAL INSTRUMENTS WITH THE MOST RISK

INSTRUMENTY FINANSOWE O NAJWIĘKSZYM RYZYKU

Financial instruments with the most risk are characterized by their use of leverage. Quite often investme nts in these instruments end with a 1 OO loss. On the other hand the money making possibilities are limitless. The investment fees are relatively small and span from $6 per option contra to 550 for a futures contract. The minimum investment ranges from $5 (the average cost of an option) to $5,000 (an average margin requireme

Instrumenty finansowe o n ajwiększym ryzyku to instrumenty, które z za ł oże nia wykorzystują dźwignię finansową, tzn. każdy dolar pracuje wielokrotnie. Bardzo często inwestycje w te instrumenty kończą się stuprocentową stratą. Z drugiej strony możliwości zysku są nieograniczone. Opiaty inwestycyjne są stosunkowo małe, od 6$ za kontrakt opcji do 50S za kontrakt na giełdzie towarowej . Minimalna inwestycja waha się od 500$ (przec i ętna cena kontraktu opcji) do 5 000$ (przeciętna cena kontraktu na giełdzie towarowej) , z tym, że konto inwestycyjne pow inno przekrac zać 25 OOOS.

for a futures contract) . However, an account which trades the instruments should exceed S25,000 in value.

Options

Opcje

Options are derived from other financial instruments, e.g. sto~ks (stoc options), bonds (investment rate options} , indexes (index opt1ons), an fu tu re contracts (gold, w heat options, etc) . There are two types options; CALL options, which give their owners the right to purchase th shares, and PUT options, w hich give their owners the right to sell sha r at a certain price . Options are risky, but can be used conservatively. F example, CALL options can be purchased in lieu of purchasing the shar of stock. PUT options can be bought to protect against the declinin prices of the portfolio. The illustration below is based on stock option

Opcje związane są z niektórymi instrumentami pierwotnymi, np. z akcjami (opcje akcyjne), z obligacjami (opcje procentowe), indeksami gieł­ dowymi (opcje indeksowe) i z kontraktami terminowymi (opcje złota, pszenicy, itp). Są dwa rodzaje opcji: opcje CALL- pra wo kup na i opcje PUT - prawo sprzedaży. Opcje są ryzykowne, ale można s ię nimi posługiwać ostrożnie. Na przykład , opcje CALL można kupować jako alternatyw ę dla zakupu np. pakietu akcji. Kupując opcje PUT, można je traktowa ć jako ubezpieczenie już posiadanego pakietu akcji przed obniżką cen rynkowych. Dalsze wyjaśnienia ograniczają się do opcji akcyjnych.

Options ca n also be sold . The selling of options is usually the mo profitable strategy. Selling of CALL options in conjunction. with pur chasing the underlying shares is less risky than purchas1ng sha.r outright. Selling of PUT options enables the purchase of the underly1n stock at a cheaper price.

Opcje można również sprzedać. Sprzedaż opcji zwykle jest najbardziej intratną strategią. Sprzedaż opcji CALL w połączeniu z kupnem akcji jest mniej ryzykow na niż samo kupno akcji. Sprzedaż opcji PUT umożliwia kupno akcji po niższej cenie.

•

66

A CALL option gives the owner the right to purchase 1 OO shares an underlying stock on or before the option's expiration dat ranging from 1 day to 2 years.

•

Opcja CALL (odwołania od wystawcy) daje inwestorowi prawo zakupu 100 akcji danej firmy po ustalonej cenie (cenie rozliczenia) przed wygaśnięciem terminu opcji od jednego dnia do dwóch lat.

67

•

An advantage of purchasing an option is the smaller investment required than in the purchase of the actual shares of stock. The investor buying a CALL option hopes that the price of the underlying shares will rise before the option 's expiration date so that he can sell his option for more money.

•

Zaletą kupna opcji jest ich znacznie niższa cena w porównaniu z ce n ą akcji. Inwestor kupujący opcję CALL ma nadzieję, że cena i:vnkowa akcji wzrośnie przed wygaśnięcie m terminu opcji na tyle, ze będz ie mógł przynajmn iej podwoić swoje pieniądze.

•

A PUT option is the ri ght to sell 1OO shares of the underlying stock at a specific price (striking price) on or before the options expiration date. Thus, the PUT option is the reverse of a CALL opt ion.

•

Opcja PUT (wstawienia) daje in westorowi prawo sprzedaży 100 akcji danej firmy po cenie rozliczenia przed wygaśnięciem terminu opcji. J est to instrum ent odwrotny do opcj i CALL

•

A disadvantage of purchasing options is the possibility of a complete loss of investment. Th is occurs when the price of the underlying stock is lower than the striking price of the option .

•

Wadą kupna opcji jest możliwość stuprocentowej straty na złej inwestycji. Następuje to wtedy, gdy cena rynkowa akcji spadnie po n iżej ceny naszego prawa kupna akcji.

•

The investor who buys PUTS , assumes that the prices of the underlying stock will declin e, and he wi ll, thus, make money.

•

Inwestor kupujący opcję PUT zakł ada, że cena rynkowa akcji spad nie i będzie mógł przynajmniej podwoić pieniądze.

•

Th e minimum investment could be as little as $1 OO, however an account va lue sho uld exceed $25,000.

•

Minimalny wkład kapitałowy wynos i 500$ z tym, że wysokość konta inwestycyjnego powinna przekraczać 25 000$.

przyszłościowe

Futures

Kontrakty

There are two types of contracts: futures and forwards. The contracts mentioned below are limited to futures category. Futures cover contracts of grains (wheat, corn, soybeans), metals (gold, silver, platinum, copper) tropica l products (sugar, coffee, cocoa, ora nge juice), currencies (De ut che Mark, Japanese Yen, Swiss Franc, Dollars) , and financial instruments (bonds, stock indexes), with the delivery of th ese products in the future. Every contract specifies the price, quantity and quality, as well as, the ti me of their future delivery.

Is tnieją dwa rodzaje kontraktów : przyszlościowe i terminowe. Kontrakty wymienione p o n iżej należą do kategorii kontraktów przyszlościowych.

•

68

Future contracts are highly leveraged. One borrows capital to increase the potentia! capita l gains. In order to purchase a expensive underlying contract, every dollar invested is leverage because future exchanges require relatively sma ll amounts o money to be deposited with them. The profits, as we ll as, loss could be enormous.

Na giełdzie towarowej zawiera się kontrakty: zbożowe (pszenica, kukurydza, soja), metalowe (złoto, srebro, platyna, miedź), dotyczące towarów tropikalnych (cukier, kawa , kakao, sok pomarańczowy), walutowe (marka zac hodnioniemiecka, jen japoński, frank szwajcarski, USD) dotyczące instrumentów fin ansowych (obligacje, indeksy akcji) itd. z dostawą tyc h produktów w przyszłości. Każdy kontrakt wyszczególnia cenę, ilość, jakość produktu, a także termin dostawy. •

~aletą giełdy towarowej jest możliwość posługiwania się dźwig nią finansową, tj. pożyczonym kapitałem w celu zwiększenia dochodu. Każdy zainwestowany dolar pracuje wielokrotnie, ponieważ przyszłościowe giełdy towarowe wymagają niewielkiej pierwszej w pła· ty w porównaniu z wielkością kontraktu. Zarówno strata, jak i zysk mogą być olbrzymie.

69

•

•

A disadvantage is the ditficulty of man ag ing the investment properly. Since the investment will constitute an average of only 10% of'the value of the underlying contract. a 10% rise in the va lue of the contract doubtes the investment. while a 10% decline causes a 100% loss. Futures speculation is done by the most dynamie and aggressive of individuals who buy and sell several times during the daytaking advantage of quick price changes. The speed of decision making often dictates the results of the transactions.

•

Most investors liquidate futures contracts and their ob ligation to deliver or receive the und erlying products before their expiration.

•

Wadą jest trudność w za rz ądzan iu pieniędzmi wynikająca z nadużycia s iły dźwigni finansowej. Inwestor rozlicza się z firmą inwestycyjną codziennie. Ponieważ pierwsza wplata wynos i przeciętn ie 10%, zwyżka cen o 10% podwaja kapitał , a zn iżka cen o 10% powod uje stup rocentową stratę. Na przyszłościowej giełdzie spekul ują najbardziej dynamiczni inwestorzy, którzy kupują i sprzedają kontrakty czasem nawet kilkakrotnie w ciągu jednego dnia wykorzyst ując dużą zmienność cen. Szybkość podejmowania decyzji decyduje o rezultatach transakcji. Wię kszość nięciem

•

70

The min imum capital requirement is $5,000 (depending on a speci fic commodity and its vo lati lity). The account should be fu nded a a minimum of S25,000.

4

inwestorów likwiduje kontrakty, a wraz z nimi swoje lub dostarczenia produktów, przed wygaś­ terminu dostawy.

zobow iązanie przyjęcia

•

Minimalny wkład kapitał owy wynosi średn i o 5 000$ (w za leżności od produktu i zmienności jego ceny), przy czym wysokość konta inwestycyjnego powinna przekrac zać 25 OOOS.

71

PLANY EMERYTALNE

PENSION PLANS One of the basie goals of investments is to bui1d a solid capital base which

ca n produce sufficient income at retirement. This i~ why Co~gress created social security in the public sector and pens1on plans m the private sector. In the last few decades Congress ex~a.nded th~se two basie forms of retirement plans by the legislation of lnd1v1dual Ret1rement A rrangements (I RAs) for all wo rkers, Keogh Accounts for self employed

individ uals, and 401 (K) p\ans for workers of companies which adopted this plan. The plans mentioned above are formal pension plans, i.e. investor1 dec lare their intentions to invest for retirement by opening an IRA, Keogh or 401 (K) account. Millions of other people save in thei r banks, buy real

estate, stocks and bonds and think about retirement without forma lly

Jednym z podstawowych celów inwestycyjnych jest zbudowanie solidnej bazy kapitałowej, która zapewni nam godziwy dochód z inwestycji, kiedy przestaniemy pracować. Z tą myślą zosta ły stworzone ubezpieczenia społeczne w sektorze państwowym i fundusze emerytalne w sektorze prywatnym . W ostatnich dekadach te dwie formy ubezpieczenia rozszerzone zosta ły prawnie przez Kongres, który u chwa lił plan IRA dla wszystkich pracujących , plan Keogh dla zatrudnionych we własnym przedsiębiorstwie i plan 401 (K) dla pracown ików firm, które przyjmą ten plan. Powyższe

plany są formalnym i planami emeryta lnym i, tj. inwestorzy swoje zamiary otwierając konto IRA, konto Keogh lub konto 401 (K). Miliony lud zi oszczędzają w banku, kupują nieruchomości , akcje i obligacje z myślą o emeryturze bez formalnych deklaracji emerytalnych. deklarują

declaring their goals. The popularity of retirement plans comes down t~ two t~x adva~tag.es: First, investors lower their current tax by deducting the1r contnbut1on from their gross income (see IRA exception). Second!~, t~e taxes Ołl in come or capital gains in these accounts are deferred unt1I w1thdrawa l d the capital from their account.

Most financial institutions from banks to credit unions to investmenl banking firms, advertise the advantages of opening retirement accountl with their firms. Banks offer their standard products: CDs and monef market accounts. lnvestment banking firms offer an entire range "' investment products from CDs, to bonds, to stocks, to options .. Ba nki investment firms and other financial institutions compete for ret1reme accounts because they are long-term accounts. lnvestors typica11y free their capital until retirement age because the premature Withdrawa l money carries a penalty of 10%.

72

Popularność kont emerytalnych wypływa z dwóch korzyści podatkowych, jakie się z nimi wiążą. Po pierwsze inwestorzy ob niżają swoje bieżące świadczenia odejmując równowartość wpłat na konto emerytalne od podstawy naliczania podatku (patrz: wyjątki z IRA) . Po drugie podatek od dochodu z inwestycji odracza się do momentu osiągnięc ia wieku emerytalnego, tj. do czasu wycofania kapitału z konta.

Większość instytucji finansowych-od banków, poprzez unie kredytowe, do firm inwestycyjnych - reklamuje swoje usługi zachwalając korzyści wynikające z otwarcia konta emerytalnego w ich oddzia ł ac h . Banki oferują swoje standardowe produkty, tj. certyfikaty bankowe i fundusze płynne. Firmy inwestycyjne proponują ca łą gamę instrumentów finan~~wych od certyfikatów bankowych do opcji. Banki, firmy inwestycyjne 1inne instytucje finansowe konkurują między sobą, by zdobyć klientów na konta emeryta lne, ponieważ są to konta długoterminowe. Otwierając te konta, inwestorzy zamrażają kapitał do momentu przejścia na emerytu rę, bo likwidacja konta przed termi nem pociąga za sobą karę w wysokości 10% przedwcześnie wycofanego kapitału.

73

lnvestors can purchase most of the financial instruments described in the previous chapters with the exception of the 401 (K) account, where the investment choices are regulated by employers. Since retirement ac countsdefer payment of taxes, some of the instruments with sim i lar goa ls, like tax free bonds, should not be purchased.

inwestorzy mogą kupow a ć większo ść instrumentów finansowych opisanych w poprzednich rozdziałach z wyjątkiem konta 401 (K) , które pod lega przepisom poszczególnych firm. Ponieważ konta emerytalne od r aczają świadczenia podatkowe, instrumenty finansowe o podobnych celac h nie są najlepszym wyborem inwestycyjnym .

Funds, which are withdrawn before reaching the age of 59 1 /2, are subject to norma I tax rates plus a penalty of 10%. The exception to this rule is premature death or disability. In case of prematu re death, the account is given to the beneficiaries. In the case of disability the withdrawal of money is not subject to any penalty. After reach ing the age of 591 /2, one can w ithdraw any amount of money without pen alty. After reaching the age of 70 1/ 2 an investor must start w ithdraw ing money according to actuaria l tables. Table 2 illustrates this rule.

Kap i ta ł wycofany przed o s iągnięciem wieku 59,5 lat podlega normalnemu opodatkowaniu i dolicza się jeszcze 10% kary. Jedynie wcze śniej ­ sza śmi e rć albo inwalidztwo stanowią tu wyjąt ki. W przypadku wcześ ­ niejszej śmierci sta n kon ta przechodzi na spadkobierców. W przypadku inwa lidztwa wycofanie kapitału nie podlega karze . Po osiągnięc i u 59,5 lat in westorzy mogą wycofać kapitał w dowolnych częściach bez ża d nej kary. Po przekroczeniu 70,5 lat inw estor zobowiązany jest do wycofan ia kapita ł u w edług tabel ubezpieczeniowych . Tabela 2 ilustruje powyższą regułę.

Table 2. An average length of life expectancy according to actuarial tab/el

74

Age

Men

70.5 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90

12.1 11.6 11.0 10.5 10.1 9.6 9.1 8.7 8.3 7.8 7.5 7.1 6.7 6.3 6.0 5.7 5.4 5.1 4.8 4.5 4.2

W omen 15.0 14.4 13.8 13.2 12.6 12.1 11.6 11.0 10.5 10.1 9.6 9.1 8.7 8.3 7.8 7.5 7.1 6.7 6.3 6.0 6.0

Tabela 2.

Przecię tna długość życia

Wiek

70,5 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90

wedlug tabeli ubezpieczeniowej

Mężczyźni

12.1 11 ,6 11 ,0 10,5 10,1 9,6 9,1 8,7 8,3 7,8 7,5 7,1 6,7 6.3 6,0 5,7 5.4 5,1 4,8 4,5 4,2

Kobiety

15,0 14,4 13,8 13,2 12,6 12.1 11,6 11 .0 10,5 10,1 9,6 9,1 8,7 8.3 7,8 7.5 7,1 6.7 6,3 6,0 6,0

75

The insurance table assumes that a man of 70 1 /2 will live another 12.1 yearsand a woman will live 1 5 years . Aman mustwithdraw a minimum of 12.1 % of his capita l and a woman must withdraw 15 % of her capital in the first year. In the second year a man must withdraw 11 .6 % of his capital and a woman 14.4 % etc.

Tabela ubezpieczeniowa zakłada, że mężczyzna w wieku 70,5 lat będzie iyl jeszcze 12, 1 lat, a kobieta 15. Mężczyzna musi więc wycofać przynajmniej 12,1 % swojego kapitału w pierwszym roku , a kobieta przynajmniej 15%. W roku nas tępnym mężczyzna musi wycofać przynajmniej 11 ,6%, a kobieta 14.4% itd.

Remember that the account still grows despite withdrawals. The income or capital gains may very well exceed the withdrawals.

Pamiętać należy, że kapi ta ł na koncie ma stalą te nd encję wzrostową mimo wycofania pieniędzy. Zysk z dobrze przemyślanych inwestycji powi nien przek raczać sumy okresowo wycofywanego kapitału.

Retirement accounts are not liquid . That is to say, their liquidation is subject to penalties. Their lack of liquidity is a disadvantage, particu larly for people who are quite far from retirement. The second disadvantage is that changes in the tax code may affect these accounts.

Konta emerytalne nie są płynne, bo ich likwidacja wiąże się z karą . Brak płynnośc i tych kont jest ich wadą, szczegó ln ie d la inwestorów, których dzieli od emerytury jeszcze wiele lat. Drugą ich wadą są ciągle zmiany w przepisach prawa podatkowego .

Despite these disadvantages, millions of Americans deposit the maximum all owed by law to take advantage of tax breaks afforded to them. The tax deferred feature of these acco unts allows them to grow much faster in co mpari so n with standard taxable accoun ts . For exa mple, if an investor pays 20% in co me tax, his contribution deduction means that, in effect, the U.S. government deposits 1 / 5 of his contribution.

Mimo tyc h wad mi liony Amerykanów korzystają z ulg podatkowych corocznie depon ując maksymalną kwotę, na jaką zezwala dane konto emerytalne. Odroczenie opodatkowania od dochodu z inwestycji pozwala na znacznie szybszy wzrost sta nu konta emerytalnego w porównaniu z tradycyjnymi inwestycjami. Je że li inwestor objęty jest 20% stopą podatkową, odjęcie od dochodów rocznej wp łaty oznacza, że rząd USA dokonuje 1 / 5 wpłaty za inwestora.

Individuał

PlanffiA

Retirement Arrangements (IRA)

The I RA plan was legislated by Congress in 1975. lt initially covered all workers w ho were not covered by pension plans in the private sec tor. The maximum contribution was $2,000 per worker, or S2,250 for a fami ly in which only one spouse works. In 1981 Congress expanded the coverage to all workers. This new law put a tremendous burden on the U. S Treasury. As a result. in 1986 Congress changed the law, removing th incentive to save for a majority of workers.

Until 1987, all workers who deposited S2.000 to an IRA account coul deduct the amount from their gross income. This provision directl reduced personal taxes and was a wonderful incentive to save.

76

Plan IRA został uchwalony w Kong resie w 1975 r. jako program emerytalny dla pracown ików, którzy nie byli objęci funduszem emerytalnym w sektorze prywatnym. Maksymalna roczna wyplata wynosi 2 000$ dla każdego pracującego albo 2 250$ dla rodziny, w której pracuje tylko ieden małżonek. W 1981 roku Kong res uchwa lił nowe prawo podatkowe rozszerzając możliwość oszczędzania na wszystkich pracujących. Realizacja tej ustawy obc iążyła skarb państwa tak poważnie, że Kongres zr:'1ienil prawo podatkowe w 1986 r. znacznie ham ując system premiowania oszczęd ności. Zmiana ta wyeliminowała jedną z zalet oszczędzania dla większośc i pracujących .

D~ 1987 r. każdy zatrudniony wpłacając 2 000$ na konto IR A mógł je ~Jąć od swojego dochodu, zmniejszając tym samym wymiar podatku. rawo to było znakomitym bodźcem do oszczędza nia.

77

Starting in 1 987, workers who are not covered by any pension plan ca n sti ll deduct their contribution as before. Others with pe nsion plans can deduct the contribution depending upon the ir gross income. Fami1ies whose income is below S40,000, and single people whose income is below S25,000 may deduct the contributed amount in its ent~rety. Fami lies whose income is between $40,000 and S50,000, and smg le people whose income is between $25,000 and $35,000 may deduct on ly part of their contribution .

Od 1987 r. pracown ik nie objęty jakimkolwiek funduszem emeryta lnym może nadal odejm ować swoje wp ł aty bez względu na wysokość dochodów. Natomiast pracownik objęty funduszem emeryta lnym może odejmować swoje wpłaty w zależności od wysokości dochodów. Rodziny, których dochody wynoszą poniżej 40 OOOS i osoby samotne. których dochody nie przekraczają 25 000$, mogą odjąć swoją wpłatę w całości. Rodziny, których dochody kształtują się pomiędzy40 0005 a 50 000$ oraz osoby sa motne o dochodach od 25 000$ do 35 000$ mogą odjąć tylko

For example, a single person whose sa lary is $30,000 may deduct $1:000. A family whose income is $42, 500 can deduct S1 ,500, S 1~00 1f the in come is $45,000, and $500 if the income is S47,500. A fam1ly whose income exceeds S50,000 and a sing le worker whose in come exceeds $35,000 ca n not deduct a penny.

Na przyk ład osoba samotna objęta funduszem emerytalnym j zarabiająca 30 000$ może odjąć tylko 1 0005. Rodzina może odjąć 1 5005, jeże li jej dochody wynoszą 42 000$; 1 0005, jeżeli wynoszą 45 OOOS; 500S, j eże li wynoszą 47 500$. Rodzina, której dochody przewyższają 50 OOOS, i osoba sa motna o dochodach powyżej 35 000$ nie mogą odejmować wpłaty od swojego dochodu.

Workers who change jobs and receive lump sum distributions can roll the proceeds over within a 60 day period, deferring all taxes. Most do so and this feature causes I RA's to remain popular.

Pracownicy, którzy przy zmia nie pracy wycofu j ą fundusz emerytalny od swojego dotychczasowego pracodawcy w postaci jednorazowego czeku, mogą w ciąg u 60 dni przelać ten czek na konto IRA odraczając opodatkowanie. Wielu pracowników zmieniających pracę korzysta z tej ulgi podatkowej. Jest to jeden z powodów dużej popularnośc i konta IRA.

The IRA fees vary depending on the institution selected . Some of th em charg e S15 - S25, white others charge fees exceeding S1OO to op~n .and close an account. These fees don 't cover the investmen t comm1ss1ons stemming fr om buying and selling securities in the accou nt.

Opiaty za opiekę nad kontami IRA ustala się indywidua lnie w poszczegó lnych in stytucjach. Niektóre pobierają niewielkie opiaty w wysokości od 15$ do 25$, inne żądają nawet powyżej 100$. Niekt óre instytucje ~ądają opłaty za założenie konta, jeżeli inwestor decyduje się na zmianę instytucji. Opłaty te nie dotyczą dalszego inwestowania kapitału zgromadzonego na koncie IRA np. w akcje, obligacje itp.

The Institute for Econometric Resea rch dramatized the strength of ea rl'ł and long-term investment using an 1RA account. The institute compa red two investors: 1nvestor A, who opened an account at the age of 19 depositing 52,000 annually for the next eight years, and lnvestor B w h opened an IRA account at the age of 27 and contributed 52,000 for th next 39 years until he reti red at the age of 65. The In stitute assumed 1 annua l income. Which of the two investors will be more rich retirement? Will it be lnvestor A, w ho earlier deposited $16,000 lnvestor B, who later deposited $78,000. The answer is shockin~ .. illustrated in Table 3, the account of l nvestor A w ill grow to over a m1l l10. dollars and the account of lnvestor B will be substantially less despite h much high er contribution . The table provides a simple co nclu sion. W h it comes to IRAs, the motto is, "the earlier the better".

Materiały Instytutu Badań Ekonometrycznych pokazują wyraźnie silę płynącą z wczesnego i długoterminowego inwestowania na koncie J RA. Instytut porównuje dwóch inwestorów: inwestora A, który w wieku lat 19 otwiera konto IRA i wpłaca 2 OOOS tylko przez następne 8 lat {w sumie 1~ OOOS) i zostaw ia te pieniądze na koncie IRA do momentu osiągnięc ia wieku 65 lat i inwestora B, który w wieku 27 lat otwiera takie samo konto Wpłacając rocznie 2 000$ przez następne 39 lat (w sumie 78 OOOS) do Przejścia na emeryturę. Który z inwestorów okaże się bogatszy? Qd~owiedź jest zaskakująca . Jak widać z tabeli 3, stan konta inwestora A, tórywp/acił 16 0005 wzrośnie do ponad miliona dolarów po osiągnięciu prz~z. niego w iek u 65 lat, a stan konta inwestora B będzie znacznie ~n ieiszy, pomimo tego że suma wpłat była prawie pięciokrotn ie wyższa. sada Wpłaty na konto IRA jest prosta i brzmi: „im wcześniej, tym lepiej".

78

część wpł aty.

79

Tabela 3. Porównanie dwóch rachunków IRA (w dol) Table 3. Comparison of Two IRA Accounts lnvestor A

Conl~ution

AGE

„

$2,000 2000 2,000 2,000 2.000 2,000 2,000 2,000

20

2\ 22

" "

24 25 27

28 29

„

30

32 33 34 35

36 37

38 39

"" " 41

43 44 45

46 47

48 49 50 51 52

53 54

55

56 57

58

59 60 61

"63 "

64

LessToteJl11vasted Net Ea111i11g' Mo11ey Grew

o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o

Year-end Value 42,200 4,620 7,282 10,210 13.431 16,974 20.872 25,159 27.675 30,442 33,487 36,835 40,519 44.571 49,028 53,930 59.323 65,256 71.781 78.960 86.856 95,541 105,095 115,605 127.165 139.882 153,870 169.257 186,183 204,801 225.281 247,809 272.590 299.894 329.834 362,817 399,099 439,009 482.910 531,201 584,321 642.753 707,028 777,731 855,504 941,054 1.035,160

~

$1,019,160 64-fold

lnvestor B

co~r,fbution o o o o o o o o •2000 2000 2,000 2000 2.000 2.000 2.000 2,000 2000 2,000 2,000 2,000 2.000 2,000 2,000 2.000 2000 2,000 2,000 2,000 2,000 2.000 2000 2,000 2,000 2.000 2.000 2,000 2,000 2.000 2000 2.000 2.000 2000 2,000 2,000 2.000 2.000 2,000

Year-end Value

o o o o o o o o $2,200 4,620 7,282 10,210 13.431 16,974 20,872 25,159 29,875 35.062 40,769 40,045 53,950 61,545 69,899 79,089 89,198 100,318 112,550 126.005 140.805 157,086 174,995 194.694 216.364 240,200 266,420 295.262 326.988 361.887 400,276 442,503 488,953 540,049 596.254 658.079 n5,001 800.896 883.185

~

~

\1 -lold

Wiek 19 20 2\ 22

"24

25 26 27 28 29 30

Inwestor A Wplatana konto IRA 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000

„ 32 33 34 35

36 37

38 39 40 41

42 43 44 45

46 47

48 49

50 51

52 53 54 55 56 57

58 59 60

„

"... 63

65

Millui uinwe&iowena kwota

Dochód netto k1pitałwu
o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o

Wartość

na koniec roku 2200 4620 7282 10210 13431 16974 20 872 25159 27675 30 442 33487 36835 40519 44 571 49028 53930 59323 65256 71781 78960 86856 95541 105095 115 605 127165 139882 153870 169257 186183 204 801 225281 247 809 272590 299894 329834 362817 399099 439009 482 910 531 201 584321 642753 707028 777731 855 504 941 054 1 035160

~

1 019160$ 64razy

Inwestor B Wartość na Wplatana koniec roku konto IRA

o o o o o o o o 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2 ooo 2 ooo 2 ooo 2000 2000 2000 2 ooo 2 ooo 2 ooo 2 ooo 2 ooo 2000 2000 2000 2000 2000 2 ooo 2000 2000 2000

o o o o o o o o 2200 4620 7282 10210 13431 16974 20 872 25159 29875 35062 40 769 40045

53 950 61545 69899 79089 89198 100318 112 550 126 005 140 805 157086 174995 194694 216364 240200 266 420 295262 326988 361887 400 276 442 503 488 953 540049 596254 658079 726087 800 896 883185 (78 000) 8051855

"'1'1iiiZV

81 80

Keogh Plans

Plan Keogh

The Keogh Plan was passed by Congress in 1962. 1t covered se lf employed workers. In 1984, Congress put the Keogh Plan on eq ual footing with existing pension plans in the private sector. W?rkers~hoa re covered by pension plans in the private sector, and who, m add1t1on are self-emp loyed can open Keogh accounts. lnvestment income does not

Pla n Keogh został uchwalony przez Kongres w 1962 r. jako program em eryta lny dla ludzi pracujących we własnych przedsiębio rstwach. W 1984 r. Kongres zrównał ten plan z fund uszam i emerytalnymi dla pra cowników sektora prywatnego. Ludzie, którzy wp ł acają na fundusz emerytalny u pracodawcy i dodatkowo zarabiają we własnym przedsię­ biorstwie, np. jako konsultanci, artyści, dyrekto rzy firm itp., mogą otw ierać konto Keogh . Czerpanie dochodów z inwestycji nie jest uzn awane za pracę we własnym przedsiębiorstwie.

qualify as work income.

The maximum annual contribution amounts to $30,000, but it. can not exceed 25% of self--employed income. The Keogh Plan offers 1nvestors two tax advantages: 1) investors can deduct the contribution ~o Keogh accounts from their self -employed gross income, thus lowenng tax~ directly, and 2) taxes on investment income or capit?I gains accrued 1 the account can be deferred unti l retirement. The d1sadvan_tage of th_ Keogh account is its lack of liquidity. This means an early w1th.drawa l subject to penalties. The second disadvantage is that changes in the tax code may affect these accounts. Despite these disadvantages, se lf employed workers take advantage of tax breaks afforded to them by depositing monies in thei r Keogh accounts.

Maksymalna roczna wpłata na konto Keogh wynosi 30 OOOS, ale nie może p rzekraczać 25% dochodów z własnego przedsiębiorstwa. Plan Keogh oferuje oszczędzającym dwie korzyści podatkowe: 1) inwestorzy obn iżają swoje bieżące świadczenia podatkowe odejmując swoje wpłaty na ko nto Keogh od ogólnej sumy dochodów; 2) podatki od dochodu z inw estycji zostają odroczone do wieku emerytalnego, tj. do czasu wycofania kapitał u z konta . Wadą konta Keogh jest brak płynności. Dotyka to szczególnie ludzi, którym pozostaje jeszcze wiele lat do emerytury. Drugą wadą są ciągle zmiany w przepisach prawa podatkowego. Mimo tych wad, ludzie p racujący we własnych przedsiębiorst­ wach k o rzystają z ulgi podatkowej corocznie deponując kapitał na koncie Keogh.

40l(K) Plan

Plan 40l(K}

401 (K) Plans are named after Section 401 (K) of the lnternal ~evenu Service Code. This plan is generically known as a Sa1ary Reduct1on Pia lt covers workers of companies who have adopted this plan . Since on a small percentage of firms have se lected this plan, it is less popular tha the IRA, despite the fact that it's much better than the IRA. The 401 ( plan became more popular in the late eighties once it was adopted by t

Plan 401 ( K) wziął swoj ą nazwę od rozdziału 401 ( K) przepisów prawa podatkowego (Interna/ Revenue Sevice Code ) . Plan ten jest powszechnie znany jako plan redukcji dochodów na rzecz ulgi podatkowej. Plan 401 {K) podobny jest do innych planów emerytalnych, z tym że korzystać z niego m o gą jedynie pracowni cy firm, które plan ten przyjęły. Jest on mniej zna ny n iż plan IRA czy Keogh, mimo że potencjalnie wydaje się lepszy ni ż plan IRA. Plan 401 (K) pozostawał mało znany przede Wszystkim dlatego, że przez dłuższy czas większość firm nie przyjmowała Qo. Stał się bardziej popularny w połowie lat osiemdziesiątych, gdy Przyj ęły go n aj większe firmy amerykańskie .

biggest American firms.

82

83

Participants in a 401 (K) Plan typically reduce thei r sa1aries throug h automatic payroll withdrawal. This directly lowers their taxes. The taxes on investment income or capital gains are deferred un ti l retirement. In 1986 Congress limited the maximum contribution to $7 .OOO ann ually which compares fa vorably to the maximum contribution of $2,000 in an IRA. The maximum contribution level will be adjusted in future years based on inflation. For example, in 1994 the maximum contribution was $9,240. Another advantage of a 401 (K) is the potentia I for matching contributions by employers. Some emp loyers contribute $.50 for every dollar contributed by their employees.

Różnica między planem 401 (K) a innymi planami emerytalnymi polega na rym, że pracownik automatycznie przeznacza część swoich dochodów na konto 401 (K) , red u k u jąc w ten sposób swoje pobory, a zatem i świadcze nia podatkowe. Podatki od dochodów inwestycyjnych na koncie 401 (K) są odroczone. W 1986 r. Kong res ograniczył maksymalną wpłatę roczną do wysokości 7 OOOS, w porównaniu z maksymalną wpłatą 2 000$ na konto IRA. Wplata ta będzie podwyższana w latach następnych w zależnośc i od poziomu inflacji. Na przykład w 1994 roku maksymalna wpłata wynosi ł a 9 240$. Inn ą potencjalną korzyścią może być ewentualna wpłata pracodawcy. Niektóre firmy premiują oszczędności swoich pracow ników deponując np. 50 centów za każdego dolara oszczędzone­ go przez pracownika na koncie 401 (K).

Salary reduction plans differ amongst compa nies. For example, o~e company may off er a 401 (K) Plan restricting investments to shares of 1ts stock, while another may off er this plan allowing employees to invest i~ a selected number ot mutual funds . Yet another may allow the1r employees to invest as they wish . The features ot lowering current taxes, and a potentia! contribution from an employer in conjunction with tax deferral, make the salary reduction plan extremely anractive; proving a reduction in income can be afforded.

Plany 401 (K) różnią się znacznie w za l eżności od pracodawcy i dlatego nie mają odpowied niej reklamy i r ozgłosu. Na przykład jedna firma może proponować plan, który pozwala na inwestycje jedynie w akcje firmy oferującej wspomniany plan . Inne przedsiębiorstwo może proponować plan pozwa l ający na inwestycje tylko w fundusze inwestycyjne. Są firmy, które w ramach planu 401 (K) dają pracownikom wolny wybór decyzji inwestycyjnych. Plan 401 (K) zmniejsza bieżące dochody. Obniżenie stopy podatkowej, potencjalne wpłaty pracodawcy i odroczenie samych świadcze ń podatkowych czynią plan 401 (K) bardzo atrakcyjnym, jeżeli inwestor może sobie pozwolić na redukcję dochodów bieżących .

Table 4 com pares retirement p1ans on the basis of participation, maximu m contribution, maximum deduction from current income, latest date for establi shing an account. date of contribution, and investment po·

Tabela 4 porównuje konta emerytalne według następuj ących kryteriów: możliwości uczestniczenia w planie emerytalnym, maksymalnej rocznej wpłaty, maksyma lnego rocznego odpisu wpłaty od bieżących dochodów, terminu za łożenia konta, okresu wpłaty i moż liwo ści inwestycyjnych.

ssibilities. The best retirement account for the self-employed is the Keogh Plan. Self-employed individuals ca n deduct up to $30,000 annua11y. Thei contribution ca n be made until their submission of taxes, including extensions. Under this plan participants have the full freedom of choosing any investments.

Najlepszym kontem emerytalnym jest konto Keogh dla pracujących we własnym przedsiębiorstwie. Można w tym przypadku odjąć 30 000$ rocznie od swoich dochodów i zdeponować je do czasu złożenia deklaracji podatkowej zachowując pełną swobodę inwestowania.

The salary reduction plan a11ows participants to deduct up to S9,240( ") a year, but is limited to employees of companies who have adopted th 401 (K) plan. lnvestment freedom depends upon the employer. A 401 (K plan which allows emp1oyees a variety of investment chcice would be th most desi rable for employees of a company.

Kon.to 401 (K) pozwala odjąć od dochodów do 9 24osr) rocznie, ale obeimuje ono jedynie pracowników zatrudnionych w firmach, które ów Plan przyjęły. Możliwości inwestycyjne różnią się w zależności od planu ~aco~~wcy. Plan 401 (K), który pozostawia pracownikom swobodę ecvz11 inwestycyjnych, jest planem najlepszym.

84

85

While the IRA is the best known plan, it is the least attractive because o the contribution and ded uctibility limits. IR As cover, however, al workers, and as illustrated in Table 3, after years they can grow substa ntially.

Konto IRA jest najbardziej znane, ale mniej atrakcyjne pod wzg l ędem wvso kości wpłaty i m oż l iwości jej odjęcia od bieżących dochodów. J est ono jednak d ostęp ne dla wszystkich zatrudnionych i - jak ilustruje tabe la 3 - zainwestowany kapitał także w tym przypadku m oże wzrosnąć do poważ nej sumy. Tabela 4. Porównanie kont emerytalnych

Table 4. Comparison of Retliement Accounts Criteria

IRA

Keogh

41l1(K)

Kryteria

IRA

Keogh

Participants

All

Self employed

Employees of a firm which adopted this plan

Uczestnicy

wsz.ysc.y pracownicy

pracujący

Maksymal na wplata

2 OOOS lub 2 250S d la rodz in, w których pracuje tylko jedna osoba

25% zarobków, ale nie więcej niż 30 OOOS

9 24os·

Wpłata

w zależności od zarobków

ca ł ość wpłaty

ca łość w płaty

workers

41l1(K) we

własnym

pracownicy firm, które przyjęły plan

przedsiębiorstwie

Maximum contribution

$2,000 or S2,250 for families with only one spouse working

S30,000 or 25% Gross lncome

$9,240.

Contribution deduction

Oepends on Gross I ncome

Entire Contribution

Entire Contribution

Deadline for opening the account

April 15 of next year

December 31 of the current year

December 31 of the current year

Termin zaloienia konta

do 15 kwietnia następnego roku

do 31 grudnia b ież ą cego roku

do 31 grudnia bieżącego roku

Deadline

From January 1 of the current to April 15 of the next year

From January 1 of the current to the time of tax filing, including extensions

From January 1 to December 31 of the current year

Okres wpłaty

od 1 stycznia bieżącego roku do 1 5 kwietnia

od 1 stycznia bieżącego roku do czasu zleżenia deklaracji podatkowej

od 1 stycznia do 31 grudnia roku

większość

Same of the financial instruments

I n accordance with employers rui es

większość

Most of the financial instruments

instrumentów f ina nsowych

instrumentów f inansowych

w zależności od planu pracodawcy

fo• Contribution

podlegająca

odpisowi

następnego

roku

_Możliwości lnvestment Possibilities

• Maximum contribution for 1994

86

inwestycyjne

' Maksymalny

wkład

b ieżąceg o

w 1994 r.

87

INVESTMENT STRATEGIES

STRATEGIE INWESTYCYJNE

In the chapter "Typical Financial lnstruments" I discussed invest'.11ents ranging from no risk to those with the most risk. lnvestment strateg1es are supposed to answer two basie questions: what and when to buy or sell securit ies.

W rozdziale „ Typowe instrumen ty finan sowe" prze dst a wi ł e m przykłady instrumentów pozbaw ionych ryzyka i tych najbardziej ryzykownych. Strategie g i e łdowe sp r owadza ją się do odpow iedzi na dwa pytania : co i kiedy kupować lub sp rz e d a wać .

Risk free instruments do not call for any strategy beca use deposited capital is not subject to market fluctuatio ns. No matte r how low t~e income derived from the investment is, the account always grows m absolute terms. Perhaps the only decision to make is the selection of an investment fi rm from which to buy risk free instruments in order to protect yourself against a potentia! bankruptcy.

Instrumenty nie zaw i e rające ryzyka nie wymagają żadn ej strategii z tej prostej przyczy ny, że w łożo ny kapita ł nigdy nie jest nara ż ony na wahania rynkowe. Bez wzg l ęd u na to, jak niski jest procent od wło ż onego kapitału, zawsze roś n ie on w sensie absolutnym. J edyną ist otn ą dec yzją jest wybó r in stytucji, w której kupujemy owe instrumenty (ewentualność bank ructwa fi rmy).

Financial instruments whose prices fluctuate are cons idered risky. lnvestors must predict whether the instruments will go up or down and why. For example, future contracts and options are considered the most risky because they don't produce any income. To make money they mu be sold at a higher price than at wh ich they were bought.

Ryzykow ne in strumenty finansowe to te, których ceny poddawane są wahaniom ryn kowym. Inwestorzy mu szą prz ew idzieć , czy wybrane instrumenty będą m ia ł y t en de ncję do z wyż ki czy do obni ż ki cen i dlaczego. Na p rzyk ład kontrakty te rminowe na gi e łdach towarow ych i opcje są najbardziej ryzykowne, tj. może my na nic h za robić jedynie w tedy, jeżeli sprzedamy je za ce n ę wyższą od ceny zakupu.

In between these two extremes is the world of bonds, stocks, and mut~a funds. These instruments are evaluated in terms of tota 1 return, ~ hic comes from two parts. In the case of bonds, the two parts cons1st interest (coupon) and the price apprec iatio n/ depreciation .. In the case. stocks the two parts consist of dividends and the pnce apprec1a

Między tymi dwiema sk r ajnościami istnieje świa t obligacji, akcji i łun~ duszy opartyc h na ob ligacjac h i akcjach. P osługując się tymi instrumentami finansowymi musimy ki erować się ko n cepcj ą zysku łącz nego składającego się z dwóch częśc i . Przy obligacjach jest to oprocentow anie z obligacji pl us lub minus róż ni ca ce n obligacji. W przypadku akcji te dwi e części to dywidenda plus lub minus r óż n ica cen akcji .

tion/depreciation.

Table 5 shows the tota1 return from different investments and the level inflation (Consumer Price Index) over a period of 68 years. The avera return from stocks (10.3%) beats the average total return from corporat bonds (5.5%) by 4.8%; the average total return from Treasury Bon (4.8%) by 5.5%; and Treasury Bi1łs (3.7%) by 6.6%. The ave rage rate inflation equaled 3. 1%.

88

Tabela 5 przedstawia łączny zysk z różnyc h inwestycji i poziom inflacji na Przestrzeni 68 lat. W analizowanym okresie prz ec ięt ny o siągnięty zysk z akcji (10,3%) przewyższy ł p rzecięt n y zysk z obligacji firm (5,5%), 0 4,8%, z d ługoterminowych obligacj i rządowych ( 4,8%) o 5,5% i z krótkoterminowych ob ligacj i rząd owyc h (3, 7%) o 6,6%. Poziom inflacji WVnosił średnio 3, 1%.

89

fabefa 5. Ogólny zysk z różnych inwestycji w latach 1926-1993

Table 5. Total Returns on Various lnvestments from 1926 to 1993

Year

Stocks

(S&P 500 Plus Div.)

1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960

90

+11.6% +37.5 + 43 .6 - 8.4 -24.9 -43.3 - 8.2 +54.0 - 1.4 + 47.7 +33.9 -35.0 +31 .1 - 0.4 - 9.8 -11.6 +20.3 + 25 .9 +19.8 +36.4 - 8.1 + 5.7 + 5.5 +18.8 +31.7 + 24.0 + 18.4 - 1.0 +52.6 +3 1.8 + 6 .6 -10 .8 +43.4 +12.0 + 0.5

long-Term Gov't Bonds (lncl.lnt.)

+ 7.8% + 8.9 + 0.1 + 3.4 + 4.7 - 5.3 +16.8 - 0.1 + 10.0 + 5.0 + 7.5 + 0.2 + 5.5 + 5.9 + 6.1 + 0.9 + 3.2 + 2.1 + 2.8 +10.7 - 0.1 - 2.6 + 3.4 + 6.5 + 0.1 - 3.9 + 1.2 + 3.6 + 7.2 - 1.3 - 5.6 + 7.5 - 6.1 - 2.3 +13.8

long -Term Corp. Bon ds (lncl. Int.)

+ 7.4% + 7.4 + 2.8 + 3.3 + 8.0 - 1.9 +10.8 +10.4 +13.8 + 9.6 + 6.7 + 2.8 + 6.1 + 4.0 + 3.4 + 2.7 + 2.6 + 2 .8 + 4.7 + 4.1 + 1 .7 - 2.3 + 4 .1 + 3 .3 + 2.1 - 2.7 + 3 .5 + 3.4 + 5.4 + 0.5 - 6.8 + 8.7 - 2.2 - 1.0 + 9.1

u.s Treasury Bills

+ + + + + + + + + + + +

3.3% 3.1 3.2 4.8 2.4 1.1 1.0 0.3 0.2 0 .2 0.2 0.3 O.O

o.o o.o

+ 0.1 + 0.3 + 0.4 + 0.3 + 0.3 + 0.4 + 0.5 +o.a + 1.1 + 1.2 + 1.5 + 1.7 + 1.8 + 0.9 + 1.6 + 2.5 + 3.1 + 1.5 + 3.0 + 2 .7

Consu Price lndew;

- 1.5 - 2.1 - 1.0 + 0.2 - 6.0 - 9.5 -10.3 + 0.5 + 2.0 + 3.0 + 1.2 + 3.1 - 2.8 - 0.5 + 1.0 + 9.7 + 9.3 + 3.2 + 2.1 + 2.3 +18.2 + 9.0 + 2.7 - 1.8 + 5.8 + 5.9 + 0.9 + 0.6 - 0.5 + 0.4 + 2.9 + 3.0 + 1.8 + 1.5 + 1.5

Rok

Akcje 500# (plus dyw.)

~S &P

1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960

11.61% 37,5 43,6

-8.4 - 24,9 -43,3 -8,2 54,0 -1.4 47,7 33,9 -35,0 31,1 -0.4 -9,8 -11,6 20,3 25,9 19,8 36.4 -8.1 5,7 5,5 18,8 31,7 24,0 18.4 -1,0 52,6 31,8 6,6 -10,8 43,4 12,0 0,5

Dlugoterminowe obligacje rządowe

7,8% 8,9 0,1 3.4 4.7 -5,3 16,8 -0,1 10,0 5,0 7,5 0,2 5,5 5,9 6,1 0,9 3,2 2,1 2,8 10,7 -0,1 -2,6 3.4 6,5 0,1 -3,9 1.2 3,6 7,2

-1.3 -5,6 7,5 -6,1 -2,3 13,8

Dlugoterminowe obligacje firm

7.4% 7,4 2,8 3,3 8,0 -1,9 10,8 10.4 13,8 9,6 6,7 2,8 6,1 4,0 3,4 2,7 2,6 2,8 4.7 4,1 1,7· -2,3 4,1 3,3 2,1

-2.7 3,5 3,4 5.4 0,5 -6,8 8.7 -2,2 -1.0 9,1

Krótkoterminowe obligacje

Indeks inflacji

rządowe

3,3% 3,1 3,2 4,8 2.4 1,1 1,0 0,3 0,2 0,2 0,2 0,3

o.o o.o o.o

0,1 0,3 0,4 0,3 0,3 0.4 0,5 0,8 1.1 1,2 1,5 1,7 1,8 0,9 1.6 2,5 3,1 1,5 3,0 2,7

-1.5% -2,1 -1,0 0,2 -6.0 -9,5 -10,3 0,5 2,0 3,0 1,2 3,1 -2,8 -0,5 1.0 9,7 9,3 3,2 2,1 2,3 18,2 9,0 2,7 -1,8 5,8 5,9 0,9 0,6 -0, 5 0.4 2,9 3,0 1,8 1,5 1.5

91

1961

+26.9

1962

- 8.7

1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969

1970 1971 1972

1973 1974

1975 1976

1977 1978 1979

1980 1981

1982 1983 198 4 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 Average Value of investment

+22.B

+16.5 +12.5 -10.1 +24.0 +11.1 - 8.5 + 4.0 +14.3 +1 9.0 -14.7 -26.5 +37.2 +23.8 - 7.2 + 6 .6 + 18.4 +32.4 - 4.9 +21.4 +22.5 + 6.3 +32.2 +18.6 + 5.1 +16 .8 + 31 .5 - 3.2 +30.6 + 7.7 + 7.6

+ + + + +

1.0 6.9 1.2 3.5 0.7 + 3.7 - 9.2 - 0.3 - 5.1 +12.1 +13.2 + 5.7

-1.1

+ 4.4 + 9.2 +16.8

- 0.7 - 1.2 - 1.2 - 4.0 + 1.9 + 40.4 + 0.7 +15.4 +31.0 +24.5 - 2.7 + 9.9 +18. 1 + 6.2 +19.3 + 8.1 + 9.2

+ 4.8

+ 2.1

+a.o

+ 2.7 + 3.1 + 3.5

+ 2.2 + 4 .8 - 0.5 + 0.2 - 5.0 + 2.6 - 8.1 +18.4

+11.0 + 7.3 + 1.1 - 3.1 +14.6 +18.7 + 1.7 - 0 .1 - 4.6 - 2.6 - 1.0 + 43.8 + 4.7 +16.4 +30.1 +19.9 - 0.3 +10.7 +16.2 + 6.8 +19.9 + 9.4 +13.9

+ 3.9 + 4.8 + 4.2 + 5.2 + 6.6 + 6.5 + 4.4 + 3.8 + 6.9 + 8.0 + 5.8

1961

+1

+ 4.7 + 6.1

+ + + +

5.5

3. 3.4 8.8 +1 2.2

+ 7.0 + 4.8 + 6.8 + 9.0

1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972

1973 1974 1975 1976 1977

26,9 -8,7

22,8 16,5 12,5

- 10,1 24,0 11 ,1 -8,5 4,0 14,3 19.0 -14,7 -26,5 37,2

+14.7 +10.5 + 8.8 + 9.9 + 7.5 + 6.6 + 5.5 + 6.4 + 8.4 + 7.8 + 5.6 + 3.5 + 3.6

+ 13.3 +1 2.4 + 8.9 + 3.9 + 3.8 + 4.0 + 3.8 + 1.2 + 4.4 + 4.4 + 4.7 + 6.1 + 3.1 + 2.9 + 2.7

1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993

23.8 -7,2 6,6 18.4 32.4 -4,9 21.4 22,5 6,3 32.2 18,6 5,1 16,8 31,5 -3,2 30,6 7,7 7,6 10,3

+ 5.1 + 5.1 + 7.2 +10.4 + 11.2

1978 1979 1980 1981

+10.3

+ 4.8

+ 5.5

+ 3.7

+ 3.1

Średnia

$785.47

$24.24

$38.12

$11.82

$7.79

Wartość

after 68 years Source: Stocks, Bonds, Bills and lnflation, 1993 Yearbook. Chicago: /bbotson Associat 1994

92

1962

dolara

785.47

1,0 6.9 1,2 3.5 0,7 3,7 -9,2 -0,3 -5,1 12,1 13,2 5,7

-1.1 4.4 9,2 16,8 -0,7 -1,2

4,8

8.4 7.8 5,6 3,5 3,6

5,5

3,7

3.1

38,12

11,82

7,79

2.2 4,8 -0,5 0,2 -5,0 2,6 -8,1 18.4 11,0 7,3 1,1 -3,1 14,6 18,7

1.7

1,9 40.4 0,7 15.4 31,0 24,5 -2,7 9,9 18,1 6,2 19.3 8,1 9,2

-0.1 -4,6 -2,6 -1.0 43,8 4,7 16,4 30,1 19,9 -0,3 10.7 16,2 6,8 19,9 9.4 13,9

4,8

24,24

-1,2 -4,0

2,1 2.7 3,1 3.5 3,9 4,8 4,2 5,2 6,6 6,5 4,4 3.8 6,9 8,0 5,8 5.1 5,1 7,2 10.4 11,2

0.7 1,2 1,7 1,2 1,9 3,4 3,0 4,7 6,1 5,5 3.4 3.4 8.8 12,2 7,0 4,8 6,8 9,0 13.3 12.4 8.9 3,9 3.3 4,0 3,8 1.2 4.4 4.4 4.7 6,1 3,1 2,9 2,7

a.o

14,7

10.5 8,8 9,9 7,5 6,6 5,5 6,4

PO 68 latach

lród/o: Stocks, Bonds, Bills and /nllation, 1993 Yearbook. Chicago: lbbotson 4 ssociates, 1994

93

Table 5 excludes the average income from CDs because they were first introduced in the sixties. You can reasonablyassume, however, that since CDs don't carry a significantly greater rate of return over T • Bills, that they would have an average income of 4.0% in comparison with 3.7% for T. Bills. Stocks on the ot her hand had a total return of 10.3%, ove r 4% frorn dividends and over 6% from price appreciation.

Tabela 5 nie uwzględnia dochodu z certyfikatów bankowych dlatego, że wprowadzono je po raz pierwszy w połowie lat sześćdziesiątyc h. ponieważ ryzyko certyfikatów bankowych nie przekracza w sposób znaczący ryzyka krótkoterminowych obligacji rządowych (T - Bills), możernY założyć, że na przestrzeni 68 lat przyniosłyby one dochód rzędu 4,0% w porównaniu z dochodem 3,7% z krótkoterminowyc h obligacji rządowych. Akcje przyniosły ogólny dochód 10,3% rocznie; ponad 4% z tytu łu dywidendy i ponad 6% ze zwyżki cen akcji.

Table 5 also illustrates price fluctuations of stocks. In some years investors sustained large losses. In the years 1980, 1985, 1989 and 1991 investors made very handsome returns. These varied returns illustrate the risk associated with holding stocks. In the period of 68 years you ca n set that 48 years produced profits and 20 years produced losses. Ił you examine the years which produced profit, you can also observe that the profit varied quite a bit.

Tabela 5 pokazuje także wahania rynkowe cen akcji. W niektórych latach inwestorzy tracili pieniądze , nawet bardzo wiele pieniędzy . W latach 1980, 1985, 1989, 1991 inwestorzy zyskali bardzo dużo. Na tym polega ryzyko inwestycji w akcje. Analizując zysk z akcji obserwujemy, że 48 lat przy niosło dochód, a 20 lat-straty. Nawet jednak w latach zysku dochód z akcji różnił się znacznie.

Assume that an investor bought a portfolio of stocks which he held for ten years and which yielded an average of 10.3%. Let's further assume thai th is imaginary investor never had a year wh ich produced a loss. Even "' this situation the risk would be ever present because he would nevw know what return he was going to make in any given year. For example. his first year could produce a 20% return, his second year 1%, third 15%. fourth 3%, and so on. His profit would oscillate alo ng the average 10.3%, which means that there would be periods of time when the ret urn was under 10.3%.

Załóżmy, że

inwestor kupił akcje, które trzymał przez 10 lat i które 10,3% dochodu rocznie. Załóżmy dalej, że nasz wymyślo ny inwestor w żadnym roku nie poniósł straty. Nawet w tej sytuacji ryzyko byłoby c i ągle obecne, dlatego że w pierwszym roku zysk inwestora mógłby wynieść 20%, w drugim - 1%, w trzecim - 15%, w czwa rtym - 3% itd. Inwestor nie wiedziałby po prostu, jaki będzie jego zysk w danym roku. Zysk inwestora oscylowałby wokół przeciętnej 10,3%, co oznacza, że nasz inwestor straciłby część czasu mając zysk poniżej 10,3%.

The knowledge that stocks will yield 10.3% in comparison with 4.0% frolll CD's is a small comfort ił losses of 24.9% in 1930, 43 .3% in 1931 and mare recently 14.7% in 1973 and 26.5 in 1974 must be sustained.

Wiedza o tym, że inwestując w akcje zarobimy 10,3% rocznie w porów· naniu z 4,0% przy inwestycji w certyfikaty bankowe byłaby m ałą ~ociechą, gdyby czekały nas lata 1930 (- 24,9%) i 1931 (-43,3%) 'ostatnio lata 1973 (-14,7%) i 1974 (-26,5%).

Stocks are risky indeed. Much more risky tha n certificates of deposit. Let' compare, however, the tota l return of stocks with the CD 's income. total return in stocks exceeded the income of CD 's by 6%. Ił 6% doesn look like very much please return to Table 1 to better understand t implications. In the line that is labeled Value of $1 lnvestment After 68 Years, it is sho that $1 invested in the S&P 500 Stocks would appreciate to $785.47 a

94

przynosiły średnio

Akcje są ryzykowne. Są znacznie bardziej ryzykowne niż certyfikaty bankowe. Porównajmy jednak zyski z akcji i certyfikatów. Zysk z akcji był 6% wyższy od dochodu uzyskanego z certyfikatów bankowych. Jeżeli 6% różnica w dochodach nie wygląda na olbrzymią, proszę raz jeszcze Przeana lizować tabelę procentu składanego (Tabela 1). 0

Pozycja

ilustrująca „Wartość jednego dolara po 68 latach" pokazuje

Wielkość wzrostu jednego dolara do sumy 785,47$ w przypadku

95

would appreciate to $24.24, ił it were invested in long-term Governmen Bonds. This is a tremendous difference. However, what is even mor fantastic (which is not shown in Table 5) is that ił you invested over th same 68 year period in Small Capitalization Stocks (stocks of corporations that are under 500 million dollars in capitalization), whic appreciated 12.2%, $1 would grow to $2,5091 ln other words, th difference of 2% in appreciation between the S&P 500 Stocks at 10.3% and the Small Capitalization Stocks at 12.2%, resulted in a three fol increase on a $1 investment over a period of 68 years .

zainwestowa nia go w akcje reprezentowane indeksem S&P 500, a tylko do sumy 24,24$ w przypadku zainwestowan ia go w długoterminowe obligacje rządowe. Różnica jest olbrzymia. Byłaby ona jeszcze większa gdyby dolar ten był zainwestowany (czego Tabela 5 nie pokazuje) w akcje firm o niskiej kapitalizacji {po ni żej 500 milion ów dolarów). przecięt ny wzrost akcji tej grupy wyniósł 12,2% rocznie. W tym przypadku zainwestowa ny jeden dolar wzrósłby do sumy 2 509$. Innymi słowy, różnica 2% rocz ni e, które można było uzyskać in westując w akcje firm o niskiej kapita lizacj i, przyniosłyby aż trzykrotnie lepsze wyn iki w okresie 68 lat.

When in 1988 CD's yielded around 8%, an investor asked "Why should I risk anything7" The investment world is mare complicated than that. In the future, the total return from stoc doesn't have to be limited to 10.3% annually. The income fro CD 's most probably will atso change. For example, by 1994 the income from CD's dropped dramatically to 4%. l'm convinced tha the tota l return from stocks wi ll continue beating the income fro CDs in the future as we ll.

W 1988 roku certyfikaty bankowe przyniosły dochód w granicach 8%. Inwestorzy mogą się więc zapytać, po co mają podejmować ryzyko. $wiat jest jednak bardziej skomp likowa ny. Przyszły zysk z akcji nie musi być ograniczony do 10,3%. Podobnie dochód z certyfikatów bankowych prawdopodobnie ulegnie zmianie. I tak, na przykład , w 1994 roku dochód z certyfikatów ba nkowych spadł do 4%. Jestem przekonany, że w przysz łości zysk z akcji będzie znacznie przekraczał dochody uzyskiwane z certyfikatów bankowych.

96

97

BOND STRATEGIES

STRATEGIE OBLIGACJI

Bonds are issued by the government or by corporations. lnvestors buy bonds to obtain higher income from thei r capital. Most investors don 't think in terms of a total return, however. They are perfectly happy to receive just the percentage they opted for. ln come, however, is only the first part of a total return.

Obligacje emitowane są przez państwo lub firmy. Inwestorzy kupują obligacje, żeby uzyskać większy dochód od kapitału. Błędnie jednak inwestorów nie myśli o rachunku zysku ogólnego. Inwestorzy są zadowoleni z faktu, że instytucja emitująca obligacje wypłaca im z góry ustalony dochód. A przecież określony dochód to tylko część zysku ogólnego.

The second part comes from the appreciation of bond prices. This

Druga część zysku wynika ze zwyżki cen ob ligacji i może przekroczyć określo ny z góry dochód, może przynieść inwestorowi ogólny zysk rzędu 30% w skali rocznej, ale inwestorzy często o tym nie pamiętają albo nie wiedzą. Możliwe jest to w okresach kiedy spada stopa procentowa. W okresach zwyżkującej stopy procentowej możemy poprzestać na z góry określonym dochodzie. Okresy te powtarzają się z regularnością od trzech do pięciu lat.

appreciation may exceed the income received from bonds f_or a t~tal

return of 30% plus. This is possib1e during a period of substant1al decl1ne

in interest rates. When the interest rates rise you can limit yo ur total return just to the income from your bond investment. Th ese periods repeat themselves from three to five years. In order to take advantage of total returns, investors have to ~stablish the direction of interest rates. Are the interest rates going to go h1gher, !ower or are they going to be neutral? After you make this assessment. concentrate on which bonds to select. To explain, let's move ~ack to M~y of 1984. The Jong government bonds yielded 14%. The d1fference •. yields between the government bonds and bo~ds with interior cred• ratings was approximately 4%. Most of the bond~ 1n th~ secondary marke were selling at a substantial discount to effect1vely y1eld 14% to 18%.

Let's assume that you correctly predict a substantial drop in interest rat over the period of the next two years. What bond characteristics w ou you be interested in to take maximum advantage of your corre prediction7 Would you buy: short or long-term bonds? short or long duration bonds7 premium or discounted bonds7 high or low quality bonds7

98

większo ść

Zanim jednak posłużymy się rachunkiem zysku ogólnego, musimy ustalić kierunek wahań stopy procentowej i przewidzieć, czy poziom jej w następnych latach okaże się wyższy, niższy czy też nie ulegnie zmianie. Dopiero po zrobieniu takiej prognozy możemy podejmować szczegółowe działania związane z pakietem obligacji, jaki sobie wybierzemy. Aby to wytłumac zyć, wrócę do maja 1984 roku. Obligacje rządowe przynosiły wtedy 14% dochodu. Różnica między obligacjami firm najlepszych i podrzęd nych wynosiła 4 punkty procentowe, a zatem obligacje przedsiębiorstw najgorszych dawały do 18% dochodu. Większość obligacji sprzedawano z dużym dyskontem, by mogły efektywnie przynosić od 14% do 18% zysku rocznie. Załóżmy, że inwestorzy poprawnie przewidzieli spadek stopy procentowej o 6% w ciągu następnych dwóch lat. Jakie musiałyby być cechy obligacji, by przyniosły one jak największy zysk? Czy należaloby kupić obligacje:

o długim czy krótkim terminie wykupu? długim czy krótkim okresie ryzyka? zdyskontowa ne czy premiowane? o najlepszej czy podrzędnej renomie?

99

The correct answer is to purchase long -term, discounted bonds of lo ng: duration which are of low quality. The paragraph below discusses th correlation between bond prices and their characteristics.

prawidłową decyzją był zakup obligacji długoterminowych , zdyskontowa nych, firm podrzędnych , o długim okresie ryzyka. Poniżej przedstawiam, jaki wpływ mają cechy obligacji na ich ceny.

Bond Characteristics

Cechy obligacji

•

Maturity - maturity is the most important bond characteristic. Th long er the maturity the biggerthe price fluctuation of the under1yin bond. Maturity has the greatest effect on bond prices.

•

Termin wykupu (umorzenia) - jest to najważniejsze kryterium wyboru, ważniejsze niż kryterium poziomu cen i jakość kredytu firmy. Długoterminowe obligacje podlegają znacznie większym wa haniom rynkowym niż obligacje krótkoterminowe, dlatego że obligacje krótkoterminowe spłacane są w stosunkowo niedłu gim czasie.

•

Duration - duration is a key measure of the cash flo w the bon throws off, year after year, until it matures. For example, if a investor pays $1,000 for a 12%, 20 year junk bond from Tru m Casino, on day one the investor has $1,000 at risk . In six month he'll get a S60 semi-annual interest payment. Naw S60 of the S1,0 that was put at risk has been repaid. Each incrementa! inter payment further reduces the amount the investor has at risk. Aft 8 1/ 2 years, the investor has received $1,020 in interest, which · more than the $1 ,000 that was invested. The mat urity of the bon may be 20 years, but the duration is about 8 1/ 2.

•

Średni termin wykupu (okres ryzyka) - jest miernikiem corocznych wypłat aż do terminu spłaty obligacji . I tak np. jeśli inwestor zapłacił 1 000$ za dwudziestoletnią, 12-proc entową ob ligację firmy Kasyno Trumpa, ryzykuje on 1 000$ w dniu zakupu, ale po sześciu miesiącach, kiedy Kasyno Trumpa wypłaci mu 60S, ryzyko to zostanie pomniejszone o 60$. Każda kolejna wyplata dochodu obniża kwotę podlegającą ryzyku. Po 81 /2 latach dochód inwestora będzie wynosił 1 020$, co oczywiście jest s umą wyższą niż w łożony kapitał. Tak więc termin spłaty obligacji wynosił 20 lat, a okres ryzyka 8 1/ 2 roku .

Compare the 12%, 20 year junk bond wlth a 20 year zero-coupo bond, bought at a discount and paying nothing until it matures Because there is no cash fl ow from the zero, its maturity and it duration are the same; 20 years . The zero coupon figures to be mo than tw ice as volatile as the coupon issue and as such is the riski bond security an investo r can own. A 1OO basis-point (one percentage point) rise in rates on a 20 year zero will drop 20% of th va lue of the security. That's a huge change in the price of a secu ri with a fairly small overall change in interest rates. The same increa wi ll knock only 2% off a security with a two year duration. Th makes sense given the formula : Change in interest rates mulitpli by the duration equals change in price.

100

Porównajmy 12%, dwudziesto l etnią obligację podrzędnej firmy z 20- letnią, silnie zdyskontowaną obligacją bez odsetek. Ponieważ obligacja bez odsetek (kupon zero) nie przynosi żadnego bieżącego dochodu, termin spłaty i okres ryzyka jest identyczny i wynosi 20 lat. Dlatego też ceny tych obligacji wahają się przynajmniej dwa razy silniej od obligacji przynoszących dochód. Z punktu widzenia ryzyka rynku są one najbardziej ryzykownymi obligacjami . Zwyżka stopy procentowej o 1OO punktów (jeden procent ) powoduje zniżkę cen dwudziestoletnich obligacji bez odsetek o 20%. Jest to oczywiście olbrzymi spadek ceny przy stosunkowo niewielkiej zwyżce ogólnej stopy procentowej. Ten sam wzrost stopy procentowej spowodowałby dwuprocentową zniżkę cen obligacji z dwuletnim okresem ryzyka. Ma to sens, zważywszy na formulę: „Zmiana stopy procentowej pomnożona przez okres ryzyka równa się zmianie cen obligacji".

101

•

Price level - the price of the bonds appreciates as the interest ratt drops and vice versa. Bonds are first issued at Sl ,000 per bon (par). lfthe price of a bond declines below par (because the inter rates rose) they are discounted . Ił they rise above par, they are so at premium. The price of discounted bonds rise rapidly and fully participate in an advance as the interest rates decline. The price Of par bonds rise mare slowly and premium bonds the slowesi: because of the fear of bond redemptions.

•

Poziom cen - ceny obligacj i rosną wraz ze spadkiem stopy procentowej, a maleją, gdy stopa procentowa wzrasta. Początkowa cena obligacji wynosi 1 OOOS (wartość nominalna). Jeżeli cena obligacji spadnie poniżej wartości nominalnej (na skutek wzrostu stopy procentowej), obligacja jest zdyskontowana. Jeżeli cena obligacji wzrośnie powyżej wartości nominalnej, obligacja jest premiowana. Ceny obligacji zdyskontowanych rosną gwałtownie i uczestniczą w 100% zniżce stopy procentowej. Ceny obligacji równych nominałowi ros n ą wolniej, a premiowanych najwolniej ze wzg lędu na obawę przedwczesnej spłaty obligacji.

•

Quality - when interest rates are at their highest, investors are fearful about the economy and are seeking bonds of the high quality. This causes bonds of substandard quality to yield muc more in order for them to become attractive to mare ventureso investors. lt's not unusual that the spread between the bonds of th highest quality and lowest quality is 4%. When inte rest rates declin this spread narrows to approximately 1%.

•

Jakość firm - w okresach wysokiej stopy procentowej i złej koniunktury gospodarczej inwestorzy skłaniają się do zakupu obl igacji firm o najlepszej renomie. Firmy podrzędnej jakości mus zą ofe rować znacznie wyższą stopę procen tową, by zachęcić inwestorów do kupna swoich obligacji. Sytuacja taka powiększa dysproporcje między oferowanymi stopami procentowymi. Firmy o podrzędnej renomie mu szą płacić o 4% więcej niż przedsiębiorst­ wa najwyższej jakości. W okresach zniżki stopy procentowej, róż nica ta maleje do 1%.

Conclusions

Wnioski

lnvestors who correctly predicted the decline of interest rates in May 1984 bought long -term, long duration, discounted bonds of inferi quality. The income they made varied from 14% - 18 % and 18% - 2 from their price appreciation for a total return of over 32% annua lly. Wh should you do today7 lf you believe that the interest rates are likely to ri you should buy short-term, short duration par bonds of the high quality. The total return will be limited to only the income stream fro these bonds, however. Your bonds will be subjected only to minimu market fluctuation . In the future, if and when your forecast on inter rates changes, you 'll be ready to repeat the 1984 scenario and to b long -term, discounted, low quality bonds. Let's think in terms of to return .

Inwestorzy, którzy przewidzieli spadek stopy procentowej w maju 1984 i kupili długoter m inowe, zdyskontowane obligacje podrzędnych firm i długim okresie ryzyka zyskali 14· 18% stałego, z góry określonego dochodu i 18 -20% z tytułu wz ra stającycn ... eri. Ich łączny zysk wy n osił ponad 32% w stosunku rocznym . A dzisiaj? Jeżeli :>bawiamy się wzrostu stopy procentowej, powinniśmy kupić krótkotermim .we obligacje o wartości nominalnej; obligacje firmy najwyższej jakośc' i o krótkim okresie ryzyka. Nasz zysk ograniczy się jedynie do poziomu Lponu oferowanego Pł'Zez firmy. Niemniej jednak będzie to zysk bez. nadmiernego ryzyka rynkowego. Jeżeli nasza ocena kieru nku zmiany stopy procentowej ulegnie zmia nie, będziemy mogli powtórzyć scenariusz z 1984 roku kupując długoterminowe, zdyskontowC:tn~ oJliąacje o podrzędnym kredycie. Działajmy więc w oparciu o rachunf'k zrs11.r '1':z'1eQ"l.

102

103

STOCK STRATEGIES

STRATEGIE AKCJI

ln bond strategy a decision had to be made on the direction of interest rates. Stock strategies are mare complex. Complexity starts with the chcice of the company to invest in. Presently there are about 50,000 companies to choose from in 80 different industries. Which one sho uld

W odróżnieni u od świata obligacji, gdzie podstawową sprawą jest określe nie kierunku zmiany stopy procentowej, świat akcji jest bardziej skomplikowany. Problemy rozpoczynają się od w yboru firmy, w którą chcemy inwestować . Obecnie można nabywać akcje około 50 OOO różnych firm w ponad 80 gałęziach gospodarki. Którą firmę wybrać?

you choose? Every business has an owner. Ił the business is registered the sharehol~ ders of the business are the owners. Once the business gees public the company's shares are sold at a secondary market.

Każda firma ma właściciela. Jeżeli przedsiębiorstwo jest zarejestrowane jako spółka akcyjna, w ł aśc i cielami jej są akcjonariusze. Jeżeli akcje firmy udostępnia się wszystkim inwestorom, akcje sprzedaje się na rynku wtórnym.

The shares of the most prestigious companies are sold on t he New Yor Stock Exchange. The shares of less prestigious companies are sold on t American Exchange or one of the regional exchanges. The shares of th emerging companies (with many exceptions) are sold through a netwo of dealers - The National Association of Security Dealers (NASO). The shares which carry the most risk are penny stocks.

Akcje najbardziej renomowanych firm sprzedaje się na giełdzie nowojorskiej. Akcje przedsiębio rstw o mniejszej renomie sprzedaje się na giełdzie amerykańskiej w Nowym Jorku albo na giełdach regionalnych. Akcje firm najmniejszych, chociaż są liczne wyjątki, udostępnia się poprzez sieć kupców pracujących w instytucjach inwestycyjnych. Akcje najbardziej ryzykowne, o podrzęd n ej jakości , to tak zwane akcje groszowe.

The adva ntage of stock investments is the possibility of obta ining limitless profits. The history of the last sixty years shows that stock prices grew an average of 10% a year. These results were obtained despite two market crashes in 1929 and 1987, despite World War IL the Korean and Vietnam wars and many recessions which occur on the average of ev four years.

Zaletą

inwestowania w akcje jest możliwość nieograniczonych zysków. Historia ostatnich sześćdziesięciu lat pokazuje, że ceny akcji rosną około 10% rocznie. Wyniki te uwzględniają krachy giełdowe z 1929 i 1987 roku, drugą wojnę światową, wojny w Korei i Wietnamie, a także liczne recesje, które nawiedzają gospodarkę amerykańską średnio co cztery lata.

The most ditticult task before an investor is elimination of the years w hich bring him losses. Ił you can be successful in doing this, your total re~urn should significantly exceed an average of 10% a year. In the secuo below, the strategy of stock portfolio selection and several long a short-term strategies which exceeded an average gain by approximatel

Zadaniem do rozwiązania jest przewidzenie lat. które przyn i osą straty. Jeżeli uda nam się tego dokonać, ogólny zysk z akcji znacznie przekroczy dochód 10% uzyskany na przestrzeni lat. Poniżej przedstawiam długo­ i krótkotermi nowe strategie wyboru pakietu akcji, które przewyższyły ogólny zysk uzyskany z akcji o 6%.

6% are described.

104

105

Wybór pakietu akcji Portfolio Selection The strategy of stock portfolio selection resernbles the se1ection of a Christmas tree. When choosing a Christmas tree, you first select a tru nk. The trunk must be able to survive sudden changes in the investment climate. The companies which you select should have the same characteristics. You therefore choose blue chip stocks which cut across corporate America. The example of these companies are IBM , Exxon, General Electric, Ford, etc. lnvestors should invest between 30% to 40% in the trunk. Next you look at the branches. Brane hes represent industries which grow much faster than the Gross National Product (GNP). For example, if the GNP grows 5%, you should select branches which grow mare than 20% a year. Recently, the industries with a high growth rate incl uded pharmaceuticals, e.g. Merck, environment cleaning and protection; Waste Management and mass media; Reuter. lnvestors should invest

between 20% to 30% in branches.

Strategia wyboru pakietu akcji pawi . choinki. zdolny do przetrwania zawieruchy inwest c . . . . •.e mu:1 inwestycyjnego. Firmy, których akcje k ~ y1nei 0i ~o zmia.ny klimatu cechy. Wybieramy firmy 0 P v:'.mny te s?me przekrój gospodarki USA. Przykładami ~akicyh k prest1z~, reprezentujące General Electric, Ford itd Inwestorzy . o~panu są IBM, Exxon, 30-40% pieniędzy przezna~zonych na ak~~~1nm ulokować w "pień"

Wybierając choinkę najpierwn~:t:i~~~o:ai~~;ń d~~y~ję za~upu być więc

The rest of the capital shou1d be „parked" in money market fu n ds to awai market opportunities. The strategies described below are divided into long-term and short -tent\ for the reader's convenience.

mieć

Nk~stępnie patrzymy na gałęzie choinki. Gałęzie te to dziedziny amerykań s iego przemysłu, których rozwój znacznie rz k . ekonomiczny kraju p e racza wzrost rocznie, powinniśmy wyb~ać gałęzie ~~~ros~gospodarczy wynosi 5% w skali rocznej. W ostatnich latach do tej 20% farmaceutyczny, np. Merck przemy 1 . 1cza się przemysł naturalnego, np. Waste

całego

Jeżeli ogół

średni

k~~g;;r~a~~ prze~racza

M~nageme~t, ziw~~=~~s~ ~r~~~~! ś~odowiska p~e~ędazu np. Reuter. Inwestorzy powinni lokować w Ngałęzie"a;~~;JI~

pieni

A Christmas tree wo u Id not be a Christmas tree without ornaments. These ornaments are relatively new companies which have tremendous growth potentia! for the future, or are growing at 50% or higher. They promise new, dynamie products which will conquertheworld. lt can be promising a new drug which will eradicate diabetes like Alteon, or a new revolutionary building element such as K-DRON. lnvestors can make a tremendo us amount of money by investing in such companies, but most of these companies eventua11y go bankrupt. lnvestors should invest between 1O - 20% of their capital in ornaments.

najwiu~~~e~y,

zy przeznaczonych na zakup akcji.

Choinka nie byłaby choinką bez świec ącyc h ozdób. Nazwać tak można firmy stosunkowo nowe któ h w stosunku roczn m lub' te . ry~ "'":zrost ekonomiczny przekracza 50% zachwyci świat. Myoże to b ~ ~btcuią nowy, rewelacyjny produkt, który nowy rewolucyjny eleme:t ; ~r~wo ~a cu_krzycę, np. Alteon, bądź też w te firm . . u own1ctw1e, np. K-Dron. Inwestując bankrutuj:. 7no~~:t~~;;b~~ k~lo~a:n~ pieniądze.; al.e większość z nich więcej niż 10-20% . . d w1nm o ować w świecące ozdoby" nie pienię

zy przeznaczonych na akcje.

~esztę pieniędzy powinno się ulokować w funduszach warunki rynkowe.

przyszłości wykorzystać sprzyjające

płynnych,

by

Dla wygody · · · opisane · grupy· strat czyteln'kó . • w mze1 strategie podzieliłem na dwie We (kilkum~g1~ długoterminowe (wieloletnie) i strategie krótkotermino 1es1ęczne). -

107

d ługoterminowe

Long-term Strategies

strategie

Long-term strategies are based on three basie investment rules.

Długoterminowe

strategie

opierają się

na trzec h podstawowych za-

sadach. Fi rst, you have to declde whether you ca n invest at this moment of you life at all. You have to have an abi lity to withstand the market declines. The declines of today differ from the declines of the sixties and the seventies by the speed that they are occurring and thus seem mora painful. In the last seventy years the markets suffered forty declines of 10% or more. Ił you are not pre pa red to go through rapid declines, i ł ir pro babie that you'll be forced to sell after 20% or 30% dec1ine, you should not invest at all.

p0 pierwsze, musicie Państwo zdecydować, czy możec i e w ogóle inwestować w danym momencie życiowym. M usic ie m ieć zdo l ność przetrzymywa nia zniżek rynkowyc h. Dzisiej sze zniżk i róż ni ą s i ę od zniżek z lat sześćd ziesiątyc h i siedemdzies i ątych pod względe m szybkośc i , z jaką następują i dlatego wydają się bardziej bolesne. W końcu lat 70-tych mieliśmy 40 z ni żek przekraczających 10%. J eże li nie j esteśc i e przygotowani na gwałtowne zniżki , jeże l i istnieje duże p r awdopodobieństwo, że będziecie musieli sprzedać akcje, kiedy rynek spadnie nawet o 20 czy 30% - nie powinniście i n westować w te papiery wa rtośc i owe .

Second, you have to take a long-term approach. People dema nd

Po drugie, nauczcie się inwestować długoterminowo. Ludzie są przyzwycza jeni do natychmiastowej grntyfikacji. Tego rodzaju oczekiwania przynoszą gwarantowane straty. Zmia ny na rynku w perspektywie roku przypom inają rzut monetą. Może wyjść orze ł ek, może wyjść reszka. Prawdziwe pieniądze zarabiamy na zyskach firmy, której akcje znajdują się w naszym ręku. Zyski te rosną wraz z upływem czas u. Najwięcej pieniędzy zarabiają na akcjach ludzie, którzy inwestują pewną sumę pieniędzy systematycznie, przez długi czas. np. co miesiąc albo co kwartał. Ich punktem odniesienia jest zysk za 1O czy za 15 lat od dzisiaj; nie jest natomiast ważne, co przyniesie dzień jutrzejszy.

immediate gratification . Such an attitude guarantees losses. Year to year

performance of the markets resemble the flipping of a coin. Someti mes you'll get a head and sometimes a tail. The important money is made through the steady improvement of a company's earnings in which w e own stock. These companies will grow with the passage of time. The most amount of, money is earned by investors who invest a given amo unt of money systematica lly, over a long period of time, e.g. every month or every quarter. Tomorrow's market action is completely meaningless to them. They will be looking to benefit in 10 to 15 years from today. Third, do not try to predict the economy or market movements. These attempts are a complete waste of time. An ald proverb suggests that the economy depends on an economist in the same measure as the weather depends on the predictions of weather forecasters. The important money' is made by concentrating on the individual companies and not by concentrating on the economy or market. Despite boasting by ma ny, there is no one who can consistently and systematically predict short term market movements. Besides, since equities have a tendency to rise over a long-term, there is no need to predict anything and every day is a excellent day to begin long-term investing. Long-term strategies ara mechanical. They win and they don't require any market assessments.

108

Po trzecie, nie próbujcie nawet przewidzieć kierunku cen akcji albo kierunku rozwoju gospodarki. Próby takich przewidywań są ca ł kowitą stra tą czasu. Stare powiedzenie mówi, że gospoda rka zależy w takim samym stopni u od ekonomistów, w jakim pogoda zależy od przewidywań meteorologów. Du że pieniądze zarabiamy wtedy, kiedy koncentrujemy naszą u wagę na pojedynczych przedsiębiorstwach, a nie na analizie rynku czy całej gospodarki. Pamiętajmy, ie mimo licznej rzeszy chwalipiętów, nie ma człowieka, który wiedziałby i systematyczn ie mógłby przew idywać krótkoterminowe zmiany rynkowe. Zresztą nie ma PO temu potrzeby, skoro w długiej perspektywie notowania akcji charakte ryzują się tendencją zwyżkującą i każdy dzień jest dob r ą porą na długoterminowe inwestycje.

109

Periods of huge market fluctuations fru strate investors . lnvestors lose their con fidence and try to rely on investment truths which have survived th rough the years. In the stock market nothing is certain. You don't know what tomorrow w ill bring and you know that every rule has an exception, but below l'm listing several axioms:

Strateg ie długoterminowe to strategie mechaniczne, zwykle skuteczne i nie wymagające żadnej oceny rynku . Okresy dużej zmienno śc i cen rynkowych akcji frustrują inwestorów. Tracą oni pewność siebie i starają się kie rować regułami inwestycyjnymi, które wytrzymały próbę czasu. Na giełdzie nie ma pewników. Trudno jest przewidzieć, co przyniesie jutro, a każd a reguła inwestycyjna ma wyjątki. Kilka takich reguł warto jednak zapa miętać. Oto niektóre z nich:

•

Bull markets follow bear markets.

•

Po każdej bessie następuje hossa.

•

The period of mass capitulation is the best period to buy stocks cheap.

•

Okres masowej kapit ulacji inwestorów jest najlepszym okresem na kupno akcji.

•

Nobody ever bought at the lowest price, only 1iars can do it.

•

Nikt jeszcze nie kupił akcji po idealnie niskiej cenie. Tylko kłamcom to udaje.

si ę

•

You don't have to invest your entire capital in one day, week or month. The pa rti a! purchases make sense in a highly volati le market.

•

•

Leveraging down your purch ases eliminates a need to purchase at the cheapest price and works the best in a bear market.

•

Nie ma potrzeby, by inwestować cały kap itał w jedn ym dniu, tyg odniu czy miesiącu - na zmiennym rynku sensowny jest zakup częś ciowy .

Ku pno akcji po przecię t nej cenie elimi nuje potrzebę kupna po najn iższej cenie w danej chwili i daje najlepsze efekty w okresie bessy.

•

The probability of making money in the bull market is the highest ił you buy blue chip stocks.

The strategies described on the next page are based on these axioms.

DoUar Cost A "craging lf the long trend for equities is up, indeed the n every day is a good day to buy them. As an example, let's suppose that $5,000 was invested eve year over a 20 year period when the prices were at their highest and thl lowest in the period studied. The $5,000 invested at the best time eve year (the lowest prices) would grow to $779,000 or 18.5% com pound annually and $5,000 invested at the worsttime (the highest prices) wou grow to $620,800 or 16.7%. The reason for these results is dollar c averaging.

110

•

Prawdopodob ieństwo dużego zysku w czasie hossy będzie więk­ sze, jeżeli kupimy akcje firm o wysokim prestiżu i jakości.

Opisane poniżej strategie opierają się na tych regułach inwestycyjnych.

Zakup po przeciętnej cenie Je~li istotnie długoterminowy trend akcji jest trendem zwyżkującym,

~azd~ dzień jest dobrym dniem do ich zakupu. Jako przykład, założymy,

ze kazdego roku przez 20 kolejnych lat inwestowaliśmy 5 000$ w okresa~h najwyższych i najniższych rocznych notowań . Pięć tysięcy dolarów zainwestowa ne w najlepszym czasie (po najniższyc h cenach) urosłoby

do 779 000$ lub 18,5% rocznie, a pięć tysięcy zainwestowane w najgorszym ~kresie (po najwyższyc h cenach) uro słoby do 620 800$ lub 16,7% rocznie. Przyczyną tych wyników jest zakup po przeciętnej cenie.

111

Dollar cost averaging requires an in vestment of a fixed amount of ~ollars, e.g. $3 ,000 in the same stock of Merck, IBM or Exxon at the same mterval of time, maybe every three months or for many years.

strateg ia kupna akcji po przecięt n ej cenie wymaga inwestowania okreś­ lonej sumy pieniędzy np. 3 000$ w pakiet tych sa mych akcji. np. Merck, IBM i Exxon co pewien czas, np. co trzy miesiące przez szereg lat.

Regular investme nts of the same amount of capital. whether it's $3,000 every quarter or $10,000 every month, make it possible to purchase a greater number of shares when they are cheap and a low~r number of shares when they are dear. Th is stra tegyguarantees that the mvestor does not spend his entire capital in the least opportune momen t.

Regularne inwestowanie tej samej su my, czy to będzie 3 OOOS kwartalnie czy też 1O000$ miesięcznie, um oż li w i a zakup w i ększej liczby akcji wtedy, kiedy są one tanie i mniejszej liczby wtedy, kiedy są drogie. Pos ł ugu j ąc się tą strateg i ą nigdy nie zainwestujemy całego ka p ita łu w najm niej odpowiednim czasie.

Dollar cost averaging is a long-term strategy requiring tremendous patience. lnvestors must make sure that they'll have the requi~ed capital for successive purchases as well as a discipline to pursue th1s strategy over a long period of time.

Jest to metoda długote rmin owa wymagająca stoick iej cierp l iwości. Musimy więc być pewni, że będziemy mieli w kł ad kapitałowy na kolejne inwestycje, a także moż li wośc i inwestowa nia.

The advantage of this strategy is a complete elimi.nati?n of .marke assessment. The investor doesn't have to predict the d1rect1on of 1nterest rates, the dol lar, and the American economy, i.e. Is the economy ~oing to go through periods of inflation, deflation, recession , dep ress1~ n , etc. lnvestors need only the discipline to mechanically keep on buymg .

Pierwszą zaletą tej stra tegii jest całkowita eli minacja potrzeby oceny rynku. Inwestorzy nie muszą oce n iać kierunku zmi an stopy procentowej, klimatu polityczneg o i gospodarczego. Nie muszą zastanawiać się, czy gospoda rka pad nie ofiarą inflacji, deflacj i, recesji, depresji itd. Inwestorzy muszą zac h ować jednak dyscyplinę, by mechanicznie rea li zować kolejne transakcje.

The second advantage is overcoming the psychological barrier of not being able to purchase stocks when they are cheap. In fact, this .strategy al\ows the investors to pick the greatest number of shares dunng bear markets and a lesser number of shares during the bull market.

Drugą zaletą tej strategii jest pozbycie s ię ba riery psychologicznej, która nie pozwa la inwestorom na kupno akcj i wtedy, kiedy są one ta nie. Strategia ta umożliwia zakup większej il ości w czasie bessy i mniejszej ilośc i podczas hossy.

For example, lefs assume you buy shares of ABC every quarter for S1,000. You don't care what the investment climate is. In the first quarter, when the price of ABC shares are sell ing at $1 O, you buy 1 OO shares. In the: second quarter, when the pri ce of ABC shares rises to S12.50, y~u buy8 shares. In the third quarter, w hen the price of ABC shares declmes t~ SS you buy 125 shares. Let's assume that later the price of ABC ~ises aga 1~ to S1 O. lt looks like you are breaking even , i.e. you are not makmg anythin or losing anything. lt is only an illusion, how ever, because during thł three periods you brought 305 shares for $3,000 which naw have a v~ lu of $3,050. The effect of dollar cost averaging becomes greater as t1 progresses and shares are more volatile.

Zalóżmy, że kwarta lnie kupujemy akcje firmy ABC za

112

1 OOOS bez względu na klimat inwestycyjny. W pierwszym kwarta le, kiedy cena akcji wynosi

10S za sztukę, kupujemy 100 akcji. W drugim kwartale, kiedy cena ta równa się 12,5$, nabywamy 80 akcji. W trzecim kwartale, kiedy cena spada do 8% kupujemy 125 akcji. Za ł óżmy, że ni ed łu go potem cena wzrasta do 10$. Wyg l ąda na to, że jesteśmy w punkcie zerowym, tzn. niczego nie traci my i niczego nie zarabiamy. Nie jest to jednak prawda, bo Podczas trzech transakcji kupiliśmy 305 akcji, których wartość wynosi 3. 050$. Efekt tej strategii zwiększa się wraz z ilością inwestowa nych Pieniędzy, zmiennością cen rynkowych akcji i okresem, w którym Poslugujemy się tą strategią.

113

The only possibility of losing money when using the dol lar cost averaging strategy would be the bankruptcy of the firm in which you accumu latec1 the shares. You eliminate this possibility by buying blue chip stocq which a1ways participate in bull markets.

straty pieniędzy byłoby bankructwo firmy, której akcje nabywamy. Eliminujemy to niebezpieczeństwo kupując akcje firm wysokiej renomie, których ceny z reguły uczestniczą w ogólnej zwyżce 0 cen rynkowych .

I know from experience that rich peop1e always invest long-term in the best companies not paying much attention to the market fluct uation occurri ng from year to year. Probably the best example of such invest ments are pension plans managed by professionals in better compan ies and /or employee stock purchase plans. In the last 15 - 20 years. employees of IBM, Eastman Kodak, Sears, etc. easily accumulated sever hundred thousand dollars by buying shares in the companies they worked for by automatically and systematically investing 1O -15% of th · wages annually. I, personally, participated in sucha plan at lrvi.n? Tr for ten years. I remember that my installments were rather tnv1al a amounted to $2,000 in the first year, $3,000 in the second year, etc. When I lełt Irving Trust in 1986, my capita l rose we11 above $100,000 . Some companies encourage their employees to purchase their sha res by giving them matching contributions. Ił you happen to work in sucha prestigious company, take advantage of such an otfer and buy the maximum that is offered to you. The worst results are obtai ned by daily traders. E decline excites them. They're 1acking belief, emotional fortitude and t discipline to buy in an advantageous moment.

zdośw iadczenia wiem, że bogaci ludzie inwestowali zawsze długoter­

The described strategy passed the test of the depression in the 1930' The crash of 1929 followed by the depression caused the Dow lnd ustri Index to decline 89% in the next three years. Th e Dow didn't reach its Io 1929 levels until 1954 or 25 years later. lnvestors using the dollar c averagi ng method started making money in 1934, or 5 years after t crash .

114

Jedyną możliwością

minowo, systematycznie, w renomowane przedsiębiorstwa, nie myśląc nawet o wahaniach rynku z roku na rok. Najlepszym przykładem takich inwestycji są plany emerytalne zarządzane przez profesjonalistów w wię­ kszych firmach, a także kupno akcji przez pracowników dużych firm. obserwacji wiem, że pracownicy takich firm jak: Irving Trust, IBM , Eastman Kodak, Sears itd., zgromadzili średnio po ki lkaset tysięcy dolarów w ciąg u ostatnich 15-20 lat, odkłada jąc 10-15% swoich zarobków co roku i kupując systematycznie akcje . Osobiście uczestniczyłem w takim ochotniczym oszczędzaniu przez 1 O lat w firmie Irving Trust. Pamiętam, że mój pierwszy wkład był trywialny i wynosił 2 000$ w pierwszym roku, 3 000$ w drugim itd. W 1986 roku , kiedy opuściłem bank, mój kapitał urósł grubo ponad 1OO000$. Niektóre przedsiębiorstwa zachęcają swoich pracowników do kupna ich własnych akcji dając bonifikaty. Jeżeli pracujecie w renomowanych firmach , nie traćcie okazji, kupujcie maksimum Wam oferowane. Najgorsze wyniki osiąga j ą inwestorzy, którzy handlują codziennie. Podniecają się każdą nawet najmniejszą zniżką. Nie mają wiary ani odporności psychicznej, brakuje im dyscypliny, by kupić więcej w korzystnym momencie.

z

Opisana strategia zdała egzamin podczas kryzysu lat trzydziestych. Krach

w 1929 r. i późniejsza depresja spowodowały przeciętny spadek akcji 30 największych firm przemysłowych w USA o 89% podczas następnych trzech lat. Na poziom cen akcji z 1929 r. inwestorzy musieli czekać następne 25 lat, do 1954 r„ ale inwestorzy posługujący się strategią kupna akcji po przeciętnych cenach zaczęli zarabiać już w 1934 roku, a więc 5 lat po krachu.

115

Dividend Rcinvestmcnt Plan

Strategia reinwestowania dywidendy

Ił

Albert Einstein thought that compounding interest was the Ei ghth Wonder of the World, the n the dividend reinvestment plan has to be the ninth. The dividend reinvestment plan is presently offered by all mutual funds, hundreds of industrial firms and most utilities, such as electricar and gas utilities, telephone companies, etc.

Jeśli Albert Einstein myślał, że procent składany jest ó.smym cudem świata, to rei nwestowanie dywidendy musi być dziewiątym. Plan reinwestowania dywidendy oferują fundusze inwestycji zbiorowych, a takie przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, np.: gazowni e, elektrown ie, kompanie telefoniczne oraz setki innych firm z różnyc h gałęzi gospodarki.

The attraction of savings accounts is their automatic reinvestment interest. The dividend reinvestment plan uses the same prlnc ipl lnvestors automatically reinvest dividends by buying more shares of t underłying company.

Oszczędzanie pieniędzy w banku jest atrakcyjne ze względu na automatyczne reinwestowanie procentów otrzymywa nych od ulokowanego kapitału. Plan reinwestycji dywidendy działa na podobnej zasadzie, tj. inwestorzy zgadzają się na automatyczne kupno akcji za sumę n ależną im z tytułu dywidendy.

Long-term investors love this plan because it altows them to accum ulat a substantial number of shares from the dividendS wh ich they w ould spend elsewhere. This plan is arso quite popular with investors of mod means because they can accumulate shares without paying any fees. Same companies allow their investors to buy additiona l shares for cash. In add ition others rewa rd their investors by offering them shares li a modest discount to the market prices. Th is promotes goodwill, buildl investor loyalty, and gives the company access to a steady and relati cheap sou rce of capital.

Plan reinwestycji dywidendy przyjęty zosta ł z entuzjazmem przez inwestorów, którzy inwestują długoterminowo. Plan ten pozwa la inwestorom ~a zg~omadz~nie dużej lic~by akcji zakupionych z dywidendy, którą macze1 wydaliby. Plan te n 1est szczególnie atrakcyjny dla inwestorów dysponującyc h stosunkowo niewielkim kapitałem. Pozwala on bowiem n~ kupno niewielkiej liczby akcji z unikn ięc iem opiat. Niektóre przedsię­ biorstwa pozwalają uczestni kom planu na dodatkowy zakup akcji za gotówkę. Inne oferują ma łe dyskon to w cenie akcji w porównaniu do ich cen rynkowych, zachęcając akcjonariuszy do dalszych inwestycji. Firma nagradza w ten sposób lojalność inwestorów, korzystając przy tym z dostępu do stałego i taniego kapitału.

The dividend reinvestment plan does not change the probabilities of t stock prices going up or down. This plan has two characteristi however, which substantially increase the probability of success. Fi the plan employs compound1ng, 1 e $10,000 1nvested at 12% doubles sixyears. Second, the plan automatically allows the investorto buy shar using the dollar cost averaging method.

Reinwestowa nie dywidendy nie zmienia prawdopodobieństwa zwyżki bądź zniżki rynkowych cen akcji. Plan ten ma jednak dwie cec hy, które znacz~ie podwyższają prawdopodobieństwo zysku. Po pierwsze, poZ...Vafa inwestorom wykorzystać legendarną siłę procentu składanego, np. 10 000$ zainwestowane na 12% podwaja się po sześciu latach. Po drugie, plan ten automatycznie umożliwia inwestorom realizację plan u kupna akcji po przeciętnej cenie.

lnvestors must, of course, believe that the future of the company w ho shares they're accumulating is bright, because with the passage of ti the potentia! reward, as well as risk, grow. Thi s plan does not have a value to short-term investors.

Inwestorzy korzystający z tego planu, muszą oczywiście wierzyć w przySl/ość firmy, której akcje kupują. W miarę upływu czasu rośnie bowiem Potencjalna nagroda, ale rośnie też nasze ryzyko. Plan ten nie ma żadnej Wartości dla inwestorów, którzy chcą szybko za~obić pieniądze.

116

117

Down 10% -

Buy, Up 30% -

SeU

Strategia IO-procentowej

zniżki

i JO~procentowej zwyżki cen akcji

This strategy was created by Eugene Brody. lt sig nals a purchase only w hen the market. as measured by the Standa rds & Poor's 500 or the ~ow Jones Industrial average - declines 10% from the sa me date the prev1ou1 year. Conversely, it signals sale of stocks when the market increases 30% over the prior year.

Strategia ta , opracowana przez Eugene Brody, polega na kupnie akcji, kiedy Dow (wskaźnik cen akcji 30 największych kompanii w USA) spada o 10% w porównaniu z ceną sprzed 12 miesięcy i na sprzedaży akcji, kiedy oow z wyżkuje o 30% w porównaniu z ceną sprzed 12 miesięcy.

Th is is a long-term strategy wh ich doesn't guarantee purchase at the best possible time. lt also keeps one out of stocks and in money ~ark~t funda for long periods of time. A buy signal occurs only a few t1mes m. each decade. In the last 25 years investors were able to buy stocks only m the

Strategia ta jest strategią długoterminową; nie gwarantuje, że kupimy akcje w absolutnie najlepszym momencie. Strategia ta zmusza nas do sprzeda ży wszystkich akcji i lokowania kapitału w funduszach płynnych (równo wartość gotówki) przez długie okresy. Przy tej strategii dogodne momenty zakupu zdarzają się jedynie kilka razy w ciągu dziesięciolecia. W ostatnich 25 latach inwestorzy mogli kupować zgodnie z tą zasadą

years 1962, 1967, 1970, 1973, 1974, 1978, 1982 and 1984.

w latac h: 1962, 1967, 1970, 1973, 1974, 1978, 1982i1984. lnterestingly the day the market crashed in October 1987 didn't signal pu rchase of' stocks beca use the market had not decli~ed 10% from October 1986. Conversely, the 30% rise in stocks preva1led for severa months in 1987 suggesting their selling.

stanowi fakt, że 19 października 1987 r. (dzień krachu na był dniem kupna dlatego, że Dow nie był o 10% niższy października 1986 roku. Przez kilka miesięcy przed krachem natomiast Dow był o 30% wyższy niż 12 miesięcy wcześ niej , co powinno skłonić do s przedaży akcji.

Table 6 shows buy and sell points in the Dow spanning 15 months fro January 1988 to March 1989. In January 1988 the Dow was at 1958 a a buy point was at 1942. In February the Dow was at 2023 and a b point was below 2001. Finally, in March the Dow was at 1988 and a point was below 2074. Therefore, long-term investors should ha bought stock at the end of March.

Tabela 6 pokazuje momenty kupna i sprzed aży akcji od stycznia 1988 do marca 1989 r. (okres 15 miesięcy ). W styczniu 1988 r. Dow wynosił 1958, ws kaźnikiem kupna był Dow poni żej 1942. W lu tym Dow osiągnął 2023, a wskaźnikiem kupna był Dow poniżej 2001 i w końcu, w marcu Dow wynosił 1988, a wskaź nik iem kupna był Dow poniżej 2074. Posług ując się tą strategią in westorzy pow inni byli kupić akcje w ostatnim dniu marca 1988 r.

118

Cieka wostkę

giełdzi e)

nie

w po równaniu z dniem 19

119

Tabela 6. Strategia kupna akcji po 10-procentowej 30.procentowej zwyżce cen

Table 6. Down 10% up 30% Strategy

Month

January February March April

May June July August September October November Oecember January February March

Dow in the last day of the month 1987-1988 2158 2223 2304 2286 2291 2418 2572 2662 2596 1993 1833 1938 1958 2023 1988

Dow 12 months later Sell Point Buy Point (+30%) (-10%) 1942 2001 2074 2057 2062 2176 2315 2396 2336 1794 1650 1744 1762 1821 1789

2805 2890 2995 2971 2978 3143 3343 3460 3374 2590 2382 2519 2545 2630 2584

This strategy eliminates the ever present emotions of fear and hope. these emotions are major obstacles to your stock market success, th a market strategy that avoids the use of emotion and relies instead a tested mechanical formula, should produce superior results.

120

Miesiąc

Dow w ostatnim dniu miesiąca 1987-1988

Styczeń

2158 2223 2304 2286 2291 2418 2572 2662 2596 1993 1833 1938 1958 2023 1988

luty Marzec Kwiecień

Maj Czerwiec lipiec Sierpień Wrzesień Październik

listopad Grudzień Styczeń

luty Marzec

zniżce

i

sprzedaży

po

Dow 12 miesięcy pófniej Punkt kupna Punkt sprzedaży (-10%) (30%) 1942 2001 2074 2057 2062 2176 2315 2396 2336 1794 1650 1744 1762 1821 1789

2805 2890 2995 2971 2978 3143 3343 3460 3374 2590 2382 2519 2545 2630 2584

Wyżej opisana strategia eliminuje emocje strachu i nadziei związane z kupnem i sprzedażą akcji. Jeżeli strach przed utratą kapita łu i nadzieja większego zysk u istotnie przeszkadzają w skutecznym inwestowaniu na rynku, to strategie oparte na sprawdzonych matematycznych zasadach powinny przynosić dobre rezultaty.

121

DOW 10, DOW 5 and DOW 1 Strategies lf stocks are the best investment in the world and Dow represe nts t market, is there any way to beat the market, Le. the Dow? Th e answer is yes. The strategies for constructing a stock portfolio described below Dow 1 O, Dow 5 and Dow 1 are based on the hlghest yie lding Dow stoc (Dow Jones Industrial Average). Dow 10 strategy is the best known.

Strategie DOW 10, DOW 5 i DOW 1 Jeśli akcje stanowią n aj lepszą in westycję na świec i e , a śred ni a Dowa reprezentuje giełdę , czy istnieje jakaś strateg ia dzięki której m oż na „ pobić" rynek (Dow)? Okazuje się , ie tak . P o niżej przedstaw ion e strateg ie konstru kcj i portfela inwestycyjnego, Dow 1O, Dow 5 i Dow 1, korzy sta ją z zestawu akcji w średniej przemysłowej Dow'a (Dow J ones Industrial Average) i z wartościowania rynk u na podstawie wyp łacanej dywidendy. Do najbardziej znanych n a l eży teoria Dow 1O.

Tabela 6A. Porównanie stopy zwrotu

Table 6A. Comparison of Total Returns

Rok

Year

10 Highest

Yielding DJIA

d ającyc h

the DJIA

najwyżs11t

1975 1976 1977 1978

1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1/1/93 6/30/93 Average

122

- 1 .02% - 8.95% 56 .73% 34.80% - 0.83% 0 .19% 12.38% 26 .37% 7.35% 25.46% 38.45% 6.89% 28.42% 29.87%

6 .97% 21.60%

30 akcji Dowa

d ywidendt

Stocks

1973 1974

10 akcji Dowa

30 Stocks of

-13.12% -23.14% 44.40%

22.72% -12.71% 2.69% 10.52%

21.41% - 3 .40% 25.79%

25.68% 1.06% 32.78% 26.91% 6.02% 15.95%

27.22%

31.71%

- 7.94%

33 .54%

- 0.57% 23.93%

8 .26%

- 7.34%

18.17%

8.00%

16.58%

11.04%

1973 197 4 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1/ 1/ 93 6/ 30/ 93

- 1,02% - 8,95% 56,73% 34,80% - 0,83% 0,19% 12.38% 26,37% 7,35% 25.46% 38,45% 6,89% 28.42% 29,87% 6.97% 21 ,60% 27.22% - 7,94% 33,54% 8,26% 18,17%

8,00%

Śr ednia

16.58%

11.04%

-13,12% -23,14% 44,40% 22.72% -12,71% 2,69% 10,52% 21.41 % - 3,40% 25,7 9% 25,68% 1,06% 32.78% 26,91% 6.02% 15,95% 31 ,71% - 0,57% 23.93% - 7.34%

123

The Dow 1O strategy calls for buying the 1Ostocks with the highest yielda among the 30 Dow industrials and holding these positions for one year Historically, these 1O issues have slgnificantly outperformed the avera as a whole. lnvestor selects 1 O highest yielding stocks disqualifying th other 20. The onlyselection criteria is the high yield . After one year a new list is constructed; stocks whic h didn't make a new list, are sold . Stocks both lists are kept and stock which are on the new list and weren't on th old one are boug ht. The Dow 1 O strategy has been fine-tuned by money manager Mich O'Higgins, an early proponent of this approach . For those who prefer to buy few stocks, he has developed a 'Dow 5' theory and a ' Dow .1 · theory With Dow 5, on ce you determine the 1Ohighestyields, buy the flve stocki with the lowest prices . Low-pri ced stocks tend to outperform high et'priced issues. The li st should be adjusted every year. The Dow 1 approach is to buy on ly one stock, the second cheapest among the Dow 5. This attempts to elimin ate a stock w hich may have financial problems, rather than bei ng a stock that is simply out of favor. This stock should be held for one year. After one year investor buys the second cheapest stoc among the Dow 5.

In the 19 years through 1991, the 30 Dow stocks had a total return of 516%. Using the Dow 1 O, the total return was 1,923%, the Dow 5, was 3,293% and the Dow 1 was 9,919%. Be low are the Dow 1 O, as of Octobet 1, 1993. The fi ve lowest-priced issues are in bold . The Dow 1 stock is Merck.

Stock Chevron Du pont Eastman Kodak Exxon Merck Phillips Morris Texaco Union Carbide United Tech no1ogi es Woolworth

124

Symbol

CHV DD EK

XDN MAK MD TX UK UTY

w

Price

Yield

98 46 59 66 31 46 69 20 56 34

3.6% 3.8% 3.4% 4.4% 3.6% 3.7% 4.7% 3.9% 3.2% 3.3%

Według

tYlko

st rategii Dow 1 O, portfel a~cji powinien być sko ~struowany spośró?. tr~ydz1estu ~orzących ś r ed.n~ą przemys-

z dziesięciu.akcji

łową. Historyczme, te 1 O akq1 miało znaczme lepsze. wynik~

W. porów.~

·aniun z wynikami średniej Dewa. Inwestor wybiera dziesięć. akc11

~~ynoszących najwyższą dywidendę, dyskwa~~fikując d.wadzieśc1a p~­

zostałyc h akcji. Jedyne kryterium wyboru akCJI st~now1 wysoka dyw!denda. Akcje trzyma rok, po rok u ustala ~ową hstę . ~kc1 e, które me znalazły się na liście, sprzedaje, pozostawia te, które się utrzyma ł y na liście i dokupuje te, które weszły na listę.

Strategia Dow 10 została zmodyfikowana przez M ichaela O 'H i ggins~. ·ecJnego z pierwszych zwolenn ik ów starateg ii Dow 10. W oparciu

~strategię Dow 1O zbudował on strategię Dow 5 i Dow 1 dla tych, którzy wolą kupić mniejszą liczbę akcji.

Z dzi~sięci u akcj i . wyb ~a n yc~ na podstaw ie wypłacalnej dywiden~y gracz g~eld.o'""'.y wy~1era pięć naitań­ szych akcji. Strategia Dow 5 baz~ ie na zalozen1 u, ze akcie na1.tańsze będą zwyżkować silniej niż akcje drozsze. Inwestor trzyma te . ~kcie przez rok, po roku konstruuje nową li stę. W końc u według. te.om Dow 1, gra cz giełdo wy wybiera d r ugą najtań szą akcję spoś ró ? p 1 ęc 1~ dy~~utowanych wcześ niej. Wybór drugiej najtańszej zamiast na1 ta ńsze1 akCJI dyktowany jest próbą wyeliminowan ia firmy, która mo że mieć problen:w ~inansowe. Inwestor trzyma wybraną a kcję przez rok, po roku kup uje mną drugą najta ńszą z listy pięciu. Podczas dziewiętnastu lat kończących s ię 31 grudnia 1991 r. zysk łączny (zwyżka cen plus dywidendy) średniej przemys ł owej 30 akcji wynosił 516%. W tym samym czasie zysk łączny Dow 1 O wyniósł 1 923%, Dow 5-3 293%, a Dow 1-9919%. Poniżej wymieniam 10 akcji ś r ed n iej Dow'a wybranych 1 października 1993 r. Akcje wyróż ni o n e tłustym drukiem są wyborem teorii Dow 5. W końcu , firma Merck jest wyborem na następne dwanaście miesięcy . Akcja Chevron Dupont Eastman Kodak Exxon Merck Phi llips Morris Texaco Union Carbide United Technologies Woolwort h

Symbol

Cena

CHV DO EK XON M RK MO TX UK UTY W

98 46 59 66 31 46 69 20 56 34

Stopa zwrotu 3,6% 3,8% 3,4% 4,4% 3,6% 3,7% 4,7% 3,9% 3,2% 3,3%

125

Short-term Strategies

Strategie krótkoterminowe

''To everything there is a season. A time to be bom and a time to die. A time to plant and a time to sow." I would add there is a time to buy and

„ Wszystko ma swój czas i każda sprawa pod słoń cem ma swoją porę ... " - powia da Księga Kaznodziei Sa lomona. „ Jest czas rodzenia i czas umierania. Jest czas szukania i czas gubienia". Dod ałbym - jest czas kupowania i czas sprzedawania.

a time to sell stocks. The goal of short-term strategies is to synchronlze your investments w ith market direction. These strategies demand constant assessment of the economy, political climate, the direction of interest rates, the dol1ar, etc. For this investor, the most important decision is market timing, and less important is the selection of the company in which to invest. The strategy suggests buying in the bull market and selling in the bear market.

Celem strategii krótkoterminowych jest synchronizacja naszych in westycji z tendencj ami na rynk u. Wymaga to ciągłych ocen stanu gospodarki i klimatu politycznego, a także kierunku zmiany stopy procen towej , kursu dolara itd . Do naj waż ni ejszych decyzji inwestującego na leży wybór czasu zakupu i sprzedaży akcji. Mniej waż n y jest wybór samych firm. Obowią­ zuje tu zasada kupowania akcji w czasie hossy i sprzedaży ich w okresie bessy.

In a bull market investors get 100% invested in stock and in a bear market

W czas ie hossy 100% naszego kapitału lokujemy w akcjach, a w czasie bessy w funduszach płynnych { ró wnowartość gotówki). Bardziej dynamiczn i inwestorzy pożyczają pieniądze od firmy inwestycyjnej na dalsze zakupy akcji w czasie hossy. Pożyczają też akcje w czasie bessy, by je wtedy sprzedawać posługując s ię kontem pożyczkowym. Poniżej przedstawia m dwie krótkoterminowe strategie inwestycyjne, które przyniosły roczny zysk powyżej 15%.

the investor buys money market funds. The most aggressive investors use margin in bull markets (borrow money from investment firms), and sel short in bear markets. Two short-term strategies which produced over 15% annually foltow .

Don't Fight The Fed

Nic walcz z bankiem fede ralnym

This strategy was created by Martin Zweig . Zweig follows the prime rate as an indicator of buy and sell signals. The prime rate is the rate w hich commercial banks charge their best customers. lt's easy to follow on the radio, newspapers or television and it changes once a month on the average. Most of the time the prime changes, by 1/ 4% or 1/ 2%.

Martin Zweig stworzył krótkoterm in ową strategię inwestycyj ną w oparciu o wskaźnik monetarny podstawowej stopy procentowej prima. Stopa prima, którą banki pobierają od swoich najlepszych klientów zmienia się średnio raz na miesiąc. Zmiany stopy prima następują po 0,25% lub 0,5% i ł atwo je śledz ić w radio i telewizji.

The prime rate indicator allows the investor to fellow the direction of interest rates which is controlled by the Federal Reserve Bank. At an given time investors seek the most competitive yields to invest thei money in. Stocks compete with bonds, etc. When the interest rates a falling the investments in stocks are more attractive and vice versa. F example, investors who bought 2 year CDs yielding 12% are more likelyt seek another haven for their money ił the bank offers to roll them over f another 2 years at 7%.

126

Wskaźnik stopy prima pozwa la inwestorom obserwować ogólny kierunek zmian stopy procentowej, którą kontroluje bank federalny. Inwestuje się zawsze w najbardziej atrakcyjne w danym okresie instrumenty !inansowe. Akcje konkurują więc z obligacjami, certyfikatami bankowymi ltd. Jeżeli stopa procentowa spada, inwestycje w akcje stają się bardziej atrakcyjne i odwrotnie. Na przykład inwestor, który kupił dwuletnie ~ertytJkaty bankowe przynoszące 12% rocznie, jest skłonny szukać Innych inwestycji, jeżeli bank proponuje odnowienie kontraktu na następne dwa lata na 7%.

127

Zweig considers prime rate at 8% and over, to be high and below 8% low In the 33 yea rperiod of hi sa nalysis (1954-1986), Zweig observed 19 buy points and 18 sell points. 16 buy poi nts or 89% brought profit and 3 bu-v points ended up with a moderate loss. 12 se ll points or (67%) brough profit and 6 se ll points (33%) brought losses. The total annua l gain was 17 .9% in comparison to a 9.10% gai n for buy and hold investors.

zweig arbi tralni e założył, że stopa prima wynosząca 8% lub więcej jest stop ą wyso ką, a poniżej 8%- niską . Analiz uj ąc stopę prima za okres 33 lat (1954 - 1986) , Zweig zaobserwował 19 sygnał ów do kupienia akcji i 18 sygnałów do ich sprzedaży. Z 19 syg n a ł ów kupna 16 (89%) przyn i osło zvsk, a trzy przyniosły niew ielkie straty. Z 18 sygnałów sprzedaży 12 (67%) syg n a ł ów przyniosł o zysk, a 6 (33%) - straty. Og61ny roczny dochód wyniósł 17,9%, w porów naniu do 9,1 % przy zastosowaniu strategi i kupna i trzymania akcji.

The following are the rules for buying and selling securities.

Poniżej opisuję r eguły

Rules for Buy points

Rcguly kupna akcji

•

•

Ił

the prime rate is below 8%, the buy point is triggered after its first decline. For example, if the prime rate increased from 6% to 6 1/2% and then to 7 1 /2%, its decline to 7% triggers a buy.

•

lf the prime ra te is above 8%, a buy poi nt is given either after a one time full point decline or two subseq uent declines. For example, if the prime rises from 8 1 / 2% to 9% and subsequently decłi n es to 8 1 / 2% th is is not sufficient to trigger a buy po int . The subsequent dec line to 8% would trigger a buy point.

•

Rulcs for Sell Points

ku pna i sp rz edaży akcji.

Jeże li

stopa prima kształtuje się poniżej 8%, sygna ł do zakupu akcji po pierwszym jej obniżeniu. Na przykład , jeże li stopę prima z 6.0% do 6,5% i n astępnie do 7,5%, jej ob ni że ni e np. do 7% sygna li zuje kupno akcji. nastą pi

podwyższono

Jeże li stopa prima wynosi powyżej 8%, sygnał do zakupu akcji na stęp uje po jej jednorazowym obniżeniu o cały procent bądź po dw6ch kolejnych obniżkach . Na przykład , jeżeli stopę podwyż­ szono z 8,5% do 9,0%, a następnie ob niż o n o do 8,5%, nie jest to zmiana wysta rczają ca. Następna obniżka do 8,0% jest sygna łem do kupna akcji.

Rcguly sprzedaży akcji

•

lf the prime rate is 8% or higher, a sell point is triggered after its first increase. For example, if the prime dropped from 11 % to 1O 1 / 2 and subseq uently to 10%, its first increase to 1O1 / 4% signals a sell.

•

Jeżeli stopa prima wynosi 8,0% lub więcej , syg n a ł do sp rzedaży akcji nastąpi po jej pierwszym podwyższeniu. Na przyk ład , jeżeli stopa spad ł a z 11 ,0% do 10,5%, a następnie do 10%, jej podwyż ­ szenie do 10,25% sygnalizuje sprzedaż akcji.

•

Ił the prime rate is below 8%, a sell point is given either after a one point increase or two subsequent rises. For example, if the prime dropped from 71 / 2% to 7% and subsequently increased to 71 / 2%, it is not sufficient to trigger a sell point. Th e next increase to 7 3/4%: wou ld signal a sell point.

•

Jeże li

128

stopa kształtuje się po n iżej 8,0%, sygnał do sp rzedaży po jej każdorazowym podniesieniu o cały procent bądź po dwóch kolejnych podwyżkac h . Na przykład, jeżeli stopę obniżo no z 7,5% do 7,0%, a n astęp n ie p odwyższono do 7,5%, nie jest to podwyższenie wysta rc zające. Następna podwyżka do np. 7,75% jest sygnałem do sprzedaży akcji. następuje

129

Don't Fight the Tapc

Nie walcz z trendem rynku

This strategy was created by Ned Davis. Davis follows the stock mark action (the tape itself) to create his buy and se11 signals. Davis observec:i that market strength leads to greater strength and vice versa. Hence th saying: the trend is your friend.

0

Ned Davis stworzył krótkoterminową strategię inwestycyjną w oparciu uend rynku . Podstawowe jego założenie strategiczne mówi, że hossa wiedzie do większej siły rynku, a bessa prowadzi do większej słabości. Stąd powiedzenie: trend jest twoim przyjacielem.

The market trend allows the investor to see gen era I price directions. Dav' uses the Value Line Index to measure the market action. The Valu e Line Index is comprised of approximately 1700 stocks. lts value is publish daily in all financial papers. Davis uses the weekly close price for his buy and sell signa ls. These readings are published in Barron 's and Sunday'1 New York Times .

Trend rynkowy pozwala obserwować ogólny kierunek cen rynkowych. przy pomia rach trendu Davis posługuje się indeksem Val ue Line (nazwa firmy). Indeks Value Line jest wskatnikiem cen akcji około 1700 firm. Wskazania tego indeksu publikowane są w fachowej prasie codziennej i tygodniowej. Sygnały kupna i sprzedaży oparte są na wartościach rygodniowych i można je łatwo znaletć w publikacji Barron's albo w niedzielnym wydaniu New York Times.

Davis belleves that a 4% change in the Va lue Line Index signals the trend change. During the 20 years of his market analysis (1966 · 1985) , Davis observed 42 buy points and 42 sell points. 20 buy points (48%) resu lted in an average profit of 15.3% and 22 sell points (52%) resulted in a average loss of 3.9%. lnvestments were held at an average of 94 daVS: bringing an annual return on 17.9%.

Davis arbitra lnie założył. że zmiana indeksu cen w wysokości 4% sygnalizuje zmianę trendu . Analizując trend rynku za okres 20 lat {1966- 1985), Davis zaobserwował 42 syg nały kupna akcji i 42 sygnały . ich sprzedaży. Z 42 sygnałów kupna 20 (48%) przyniosło zysk, a 22 (52%) stratę. Sred ni zysk wynosił 15,3%, a średnia strata - 3,9%. Sredni okres przetrzymywania akcji wynosił 94 dni, co przyniosło roczny dochód 17,9%.

22 sell points (52%) turned profitableand 20 (48%) produced losses. The average profit amounted to 8.9% and the average loss was 3 .6 lnvestments (short positions) were held an average of 70 days, bringing an annual return of 16.4%.

Z 42

A 4% rise in the Value Line Index signa ls a buy point and a 4% decline signals a se ll point. Let's assume that the Value Line Index closed at 200 on Friday (weekly close) . Ił the index rises to 208 a buy point wo uld be signaled.

Czteroprocentowa zwyżka indeksu cen w oparciu o jego ostatnią tygod ni ową wa rtość sygnalizuje zakup akcji, a czteroprocentowa zniżka wartośc i syg nalizuje ich sprzedaż. Na przykład, jeżel i w p i ątek (koniec tygod nia) wartość indeksu va lue line wynosi 200, zwyżka do 208 sygnalizuje kupno akcji.

Let's assume that w ithin two weeks the index rose to 209. The invest buys stocks and holds them until the index drops by 4%.

Załóżmy, że po dwóch tygodniach wartość indeksu zwyżkuje do 209. Inwestor kupuje akcje i trzyma je dopóty, dopóki wartość indeksu nie spadnie o 4%.

Let's further assume that after a buy signal the index continues to rise to 240 and after reaching this level it starts to decline. lnvestors wou ld their portfoli o of stocks and go short ił, and only ił, the index declines t 230.40.

Załóżmy dalej. że po kupnie akcji wartość indeksu zwyżkuje do 240 i po Osiągnięc iu tego pułapu zaczyna spadać. Sygnał sprzedaży akcji będzie w momencie, kiedy indeks spadnie poniżej 230,40.

130

syg nałów sprzedaży

akcji 22 (52%)

przyniosły

zysk, a 20 (48%)

stratę. Sred ni zysk wynosił 8,9%, a średnia strata - 3,6%. Sredni okres sprzedaży pożyczonych przynoszą c

akcji (patrz kon to 16,4% w stosunku rocznym .

pożycz kowe) wy nosił

70 dni,

131

The advantage of this strategy is the ease of watching the market, anct a guarantee of staying invested on the right side of the market. ltg disadvantage is the multitude of transactions.

zaletą tej strategii jest łatwość w ś l edzeniu wahań rynkowych i gwarancja, że inwestorzy "grają z trendem". Wadą jest duża częstotliwość transakcji.

According to Ned Davis, market history suggeststhat mostdips (declinea of 5%) in the Dow Jones Industrial Average don't turn into anything serious. But once the Dow lndustrials are down 10%, there is an almost even chance the total damage will be 15% or more. The table below summarizes all Dow Industrial declines of 5% or more in the last fil years.

Wedł ug

Neda Davisa, historia rynku pokazuje, że większość pięcio­ procentowych zniżek średniej prz emysłowej Dowa nie prowadzi do poważ niejszego spadku rynku. Jeśli jednak Dow zniżkuje o 10%, to jest prawie 50% prawdopodobieństwo, że nastąpi dalsza 15% lub większa zniżka. Poniższa tabe la podsumowuje wszystkie ponad pięcioprocen10we zniżki Dowa na przestrzeni ostatnich 50 lat.

Table 5C. The Anatomy of Stock-Market Declines

Tabela 6C. Anatomia

Dip {5%or more)

Moderato Correctio n {10%or morel

Severe Correction {15%or more)

Number oftimes in past 50 years

127

33

16

How often to e)(pect this

More than twiceayr

Bear Market (20% or more)

zniżek

rynku

liczball1iżekw

Głęboka

(5% lub

Umiark. korekta (10% lub

korekta (15% lub

Bessa (20% lub

więcej)

więcej)

więcej)

więcej)

127

33

16

Zniżka

ostatnich 50 fatach

Abouttwice every 3 yrs

About once every 3 yrs

About once every 5 yrs

Last time it happened

August 1992

August 1990

August 1990

October 1990

Average loss, by the time the decli ne ra n its

9%

18%

24%

30%

Chancesofdecline going on to next stage·

26%

48%

56%

NA

Więcej niż

Owa razy

Raz na

dwa razy w roku

wciągu

trzech lat

"'' lata

pięć

spodziewa ć

Ostatnia ll1iżka miejsce

Sierpień

Sierpień

Sierpień

1992

1990

1990

Paidziernik 1990

9%

18%

24%

30%

26%

48%

56%

ND

Jak

często można

się zniżki

miała

Sredni spadek przed osiągn ięciem punktu zw rotnego tynku

Prawdopodob ieństwo Osiągnięcia następnego

stadium·

NA - Not Appłicable ·eg. The chan ce of a 10% decline turning inio a 15% decline.

NO o: Nie dotyczy ' np. prawdo podobieństwo, że 10% zniżka zamieni się na 15% zniżkę.

Sou1ce: Ned Davis Resea1ch Inc.

ltódlo: Ned Davis Research Inc.

132

Raz na lat

133

OPTION STRATEGIES

STRATEGIE OPCJI

The first forma! option market was established in 1973 in Chicago. The popularity of options picked up dramatically in the last 15 years. Why are they so popular? Let me give you an example. In the first week of July 1989, the United Airlines closed at $140 a share and three mont h Calt options sold for $1 O. In the next two months, the share prices of Unit doubled, and the option appreciated fourteen fold. The doubling of share prices in a short time is rare, but the share appreciation of 10% to 20% occurs often . Th is appreciation causes the option price to go up 100%to 200%. This fact convinces a multitude of speculators to participate in the dangerous game of option trading. They simply want to double or triple their capital quickly. The fact that most of them lose 100% of their capita in a short time is a testimony of how d angerous this game is.

Koncepcja opcji jest stara jak świat , niemniej jednak pierwszy formalny rtnek opcji został założony w Chicago w 1973 r. W ostatnich piętnastu latach opcje stały się bardzo popularne i gracze giełdow i bardzo często kupują opcje zamiast akcji. Skąd bierze się ich popularność? Żeby odpow iedzieć posłużę się przykładem. W pierwszym tygodniu lipca 1989r. akcje linii lotniczych United Airlines kosztowały 140$, a trzymiesięcz na opcja zakupu jednej akcji po cenie 140$-10$. Dwa miesiące później cena akcji United podwoiła się, a cena opcji wzrosła 14-krotnie. Wzrost cen akcji o 100% w krótkim czasie jest rzadkim wydarzeniem, natom iast wzrost cen akcji o 10 czy 20% zdarza się bardzo często. Taka zwyżk a zwykle oznacza zwyżkę cen opcji o 1 OO do 200%. Ten fakt przemawia do setek graczy i wciąga ich w niebezpieczną grę opcjami. Są to gracze, którzy chcą szybko podwoić łub potroić swój kapitał. Fakt, że większo ść z nich traci 100% kapitału w krótkim czasie, dowodzi jak niebezpieczna jest to gra.

One of the ma in advantages with options is their flexibility. An investor can buy or sell individual options or their combinations allowi ng an adjustment between the risk taken and an expected reward.

Jedną

Described be low are strategi es for trading options which have the highest probability of success and the common mistakes that option traders make. I hope that by understanding the pitfalls, you can become mora successful in option trading. In the examptes, I will use opt ions based on stocks.

Opisane poniżej strategie handlu opcjami dają największe prawdopodobieństw o sukcesu. Wymieniam również błędy popełniane w spekulacji opcjam i w nadziei, że po zaznajomieniu się z nimi inwestorzy będą odnosi li w iększe sukcesy. W przykładach posługuję się opcjami akcyjnymi (opartymi na akcjach) .

Definitions

Definicje

There are two kinds of options; a CALL option - the right t o buy a stock.. and a PUT option - the right t o sell a st ock.

Są dwa rodzaje opcji: opcja CALL - praw o kupna akcj i i opcja PUT - prawo s przed a ży akcji.

•

A Call option gives the invest or the right to buy 1 OO shares of an underlying stock at a specific price (striking price) before t~ option's expiration date • from one day to two years. For example, an investor buys one ABC May 110 Call for $5, that means he bought th e right t o buy 1 OO shares of A BC at $11 O, before th expiration dat e in May ( see Table 7) .

a

134

z

stosow ać

głównych

zalet opcji jest ich elastyczność. Opcje można pojedynczo lub w zestawach pozwalających tworzyć strategie wzajemny stosunek ryzyka i korzyści.

korygu jące

•

Opcja CALL (od wo łania od wystawcy) daje inwestorowi prawo kupna 1 OO akcji danej firmy po określonej cenie (wykonania) przed terminu opcji (od jednego dnia do dwóch lat) . Na przy kład kupno 1 opcji CA LL ABC 11 O maj za 5$ oznacza, że jesteśmy posiadaczami prawa kupna 100 akcji ABC po 110$ przed wyg aśnię c iem o pcji w m aju (patrz tabela 7). wy gaśnięciem

135

•

A Put option gives the investor the right to sell 1OO shares of a11 und erlying stock at a specific price before the expiration date. For exampl e. if the investor buys one ABC May 110 Put for $3 3/ 8, that means he boughtthe right to sell 1 OO shares of ABC at $11 O before the expiration date in May (see Table 7).

•

Opcja PU T (wstawienia) daje inwestorowi prawo sprzedaży akcji danej firmy po cenie wykonania przed wygaśnięciem terminu opcji np. kupno 1 PUT ABC 110 maj za 3 3/ 8$ oznacza, że jesteśmy posiadaczami prawa sprzedaży 1 OO akcji ABC po 11 OS przed wygaśnięciem opcji w maju (patrz tabela 7).

•

Exercise Price - In the case of a Call option, the exercise price is the price at which the buyer of the option has the right to purchase the underlying stock. In the case of a Put option the exercise price is the price at whic h the buyer of the option has the righ t to sell the underlying stock.

•

Cena rozliczenia -w przypadku opcji CALL, jest to cena wykonania, po której posiadacz opcji ma prawo kupić akcje. W przypadku opcji PUT jest to cena wykonania, po której właśc i c ie l opcji ma prawo sp rzedać akcje.

Options have a few strike prices close to th e actual market price of the stock. A stock, whose market price is in the range of $5 to $25, has i options listed in intervals of $2.50. Stocks above S25 have their options listed at intervals of $5. For example, if the market price of a stock is $ 2 ~ an investor can buy (or s:ell) options with a striking price of $20. $22.50, $25, etc. Jf the market price is $49, the investor can purc hase options with a striking price of 545, 550, $55, etc.

Tab le 7 shows option prices based on ABC stock prices, whose ma rket price is $112. An investor can buy options with a striking price of 595, $1OO, $105, $11 O, $115, and $120 depending on the risk that he wants to take and the amount of capita l he wants to invest.

Table 1. Option prices based on ABC stock for the months of April May and J u

Stock

Striking

Price

Price

112 112 112 112 112 112

95 100 105 110 115 120

136

April 17 1/2

12 1/4 7 7/8 2 13/ 16 5/8 1/8

CALLs May 18 13 9 2 1/2

PUTs July

Aprll

May

19 14 1/ 2 10 1/8 3/8 1/8

1/16 1/ 16 1/ 8 7/8 3 5/8 7 3/4

1/8 3/4 1 3 3/8 6 1/8 11

Ceny wykonania, po których możemy nabyć albo zbyć akcje, są do ceny rynkowej i podlegają standaryzacji. Dla akcji o cenie rynkowej w przedziale 5-25$ ceny ustala się standardowo w odstępach co 2,50$, dla akcji o cenie rynkowej powyżej 25$, ceny ustala się standa rdowo w odstępach co 5S. Na przykład, j eże li cena rynkowa akcji wynosi 22$, in westor może kupić bądź wystawić opcje na akcje z serii ustalonych cen: 20$, 22,505, 25$ itd . Jeżeli cena rynkowa akcji wynosi 495, inwestor może kupić opcje za jedną z serii cen rozliczenia: 45$, 505, 555 itd. zb liżone

Tabe la 7 ilu struje ceny opcj i opartych na cenach akcji ABC. Cena rynkowa tyc h akcji wynosi 11 2S. Inwestor m oże kupić opcje z serii ustalonych cen 955, 100$, 1055, 11 OS, 115$ i 120$ w zależ n ości od ryzyka, które chce podjąć i wkładu kapitałowego, który chce przeznaczyć na kupno opcji. Tabela 7. Ceny opcji opartych na cenach akcji ABC wygasających w kwietniu, maju i lipcu Cena

J uly

31• 1 5/8 7/8 3/4 7 1/8

13

Cena

akcji rozliczenia Kwiecień 112 112 112 112 112 112

95 100 105 110 115 120

17 1/2 12 1/4 7 7/8 2 13/16 5/8 1/8

CALLs Maj 18 13 9 2 1/2

PUTs Lipiec 19

14 10 7 5

1/2 1/8 3/8 1/8

Kwiecień

Maj

Lipiec

1/16 1/1 6 1/8 7/8 3 5/ 8 7 3/4

1/8 3/4 1 3 3/8 6 1/8 11

3/ 4 5/ 8 7/8 4 3/4 7 1/8 13

137

•

•

•

138

Expiration Data - the last date on which an option ca n exercised. lf it is not, the option expires worthless. That is, tht option buyer no longer has any rights, the option writer (se lłer) n longer has any obligations, and as a result the option no longer ha1 any value. The expiration date for all stock options is the Saturday immediately following the third Friday of the expiration month. Table 7 shows options expiring in April, May and July.

•

Premium - the price thatthe buyer of an option pays and the sellef (writer) of an option receives for the rights conveyed by the opti on, e.g. a buyer of May Call 11 O option has to pay $500 ($5 times 100 shares). Premiums are subject to continuous change in response to such variables as the relationship between the exercise price and the current market value of the underlying stock, the volati lity Of stock, the amount of time remaining until expiration, current interest rates, the effect of supply and demand in the options market and the underlying stock. To simplify, it's useful to treat the va lue of an option as consisting of two components: intrinsic value and time value.

•

lntrinsic value - the difference between the exercise price of an option and the market value of a stock. For example, at a time w hen the current market price of ABC stock is $112 a share, an ABC 1OO Call would have an intrinsic value of S12 a share (112-100,.. 12). lf the market price of stock were to decline to say $108, the intrinsic value of the Call wou ld be only $8. Shoułd the price of the stoc drop to $1 OO or below, the Call would no longer have any intrinsic value. In the case of Put optlons, at a time w hen the current market price of ABC stock is $112 an ABC 120 Put option would have a intrinsic value of $8 a share. lf the market price of ABC stock were to increase to $120 or above, the option to sell shares at $120 would no łonger have any intrinsic value.

•

Termin wygaśnięcia opcji to ostatni dzień, w którym opcja może być zrealizowana. Jeżeli nie została wykorzystana, to kupujący nie dłużej prawa zakupu, a wystawiający nie ma obowiązku sprzedaży, czyli opcja traci wartość. W przypadku opcji akcyjnych , termin ten przypada w sobotę po trzecim piątku miesiąca wygaś­ nięcia opcji. Tabela 7 ilustruje opcje wygasające w kwietniu, maju i lipcu. ma

Premia lub cena opcji jest ceną, którą kupujący płaci , a wyotrzymuje za opcje, np. kupujący musi zapłacić 500$ (5$ razy 1 OO akcji) za opcję CALL 110$ wygasającą w maju. Premia zmienia się w czasie na skutek działania różnych czynników. Wymienić należy przede wszystkim relację ceny rozliczenia opcji do bieżącej ceny rynkowej akcji oraz czas pozostały do jej wygaśnięcia. Inne czynniki, które mają wpływ na zmianę ceny opcji, to stopa procentowa oraz ogólny popyt i podaż na rynku opcji i rynku akcji. Dla uproszczenia można powiedzieć, że cena opcji równa się sumie wartości wewnętrznej opcji i wartości czasu opcji. stawiający

Wartość wewnętrzna

opcji odzwierciedla różnicę między ceną akcji a ceną wykonania (rozliczenia) . W przypadku opcji cena rynkowa akcji ABC wynosi 112$, wartość wewnętrzna opcji 100 wynosi 12$ (112- 100 = 12) . Jeżeli cena rynkowa akcji spadnie do 108$, wartość wewnętrzna opcji obniży się do SS, a jeżeli spadnie poniżej 100$, nie będzie miała żadnej wartości wewnętrznej. W przypadku opcji PUT, jeżeli cena rynkowa akcji ABC wynosi 112$, wartość wewnętrzna opcji 120 wynosi 8$ (120-112 = 8). Jeżeli cena rynkowa akcji wzrośnie powyżej 120$ opcja utraci jakąkolwiek wartość wewnętrzną . rynkową

CALL,

jeżeli

139

•

T i me value - that part of a stock option premium that reflects the time remaining on an option contract before expiration. lt is the value the option has in add ition to its intrinsic value. and reflects whata buyer woutd be wi lling to pay for the option in the hope that at some time prior to expiration its value will increase because Of a favorable cha nge in the price of the underlylng stock. For exa mple, at a time when the market price of an ABC share is $112, and an ABC 11O Ca ll sells for $5, its intrinsic value equats S2, and its time val ue eq uals $3 (S5 - S2 = $3). Please note that an ABC J uly 115 Call eq uals 5 1/8 (see Table 7). This is entirely time va lue and reflects the expectation of same investors that, prior to expiration, the price of ABC stock will increase by an amount sufficient to enable them to sell or exercise the option at a profit. Time passes bV quickly, however, and with its passage the time value of options drops. The most successfut strategies recognize this axiom.

•

Wa rtość czasu op cji , która jak wc z eśniej powiedziano jest częścią premii (ceny opcji) odzwierciedla cenę jaką kup ujący jest gotowy zapłacić za n adzieję, że ce na opcj i wz r ośni e w wyniku korzystnych zmian cen akcji na rynku. Na przyk ł ad, w czasie kiedy cena rynkowa akcji ABC wynosi 112$, a cena opcji 110 wygasają­ cej w maju, wynosi 5$, wartość wew n ętrz n a opcji wynos i 2$, a wartość czasu - 3$ (5 - 2 = 3). P r oszę zau ważyć, że cena opcji CA LL 115 wygasającej w lipcu wynosi + 5 1/8$ (patrz tabe la 7). Cena ta odzwiercied la całkowicie wartość czasu opcji, tj. nie ma żadnej wartości wewnętrznej. Inwestorzy spodz i ewa j ą się, że przed wygaśnięciem opcji cena akcji ABC pójdzie w górę na tyle, że będą mogli sprzedać opcje z zyskiem. Czas niestety u p ływa , a w raz z nim maleje wartość czasu opcji. Najbardziej zyskow ne strategie handlu opcjami wykorzystują ten fakt.

•

Dee p i n t he money - an option contract whose exercise price is: wet! below the market price of the underlying stock, in the case Call and we Uabove the market price in the case of Put. The premiu for buying a deep-in-the money option is high, since the holder has the right to purchase the stock at a striking price considerably betow the curre nt price of the stock or to sell the stock at a striking price considerab ly above the current market price. For example, if XYZ were selling for S50, a Call option on XYZ at a striking price of 40 and a Put option on XYZ at a striking price of 60, would be dee in the money.

•

Opcja z wysoką wartością wew n ętrz n ą to opcja zakupu, której cena wykonania jest znacznie pon i żej ceny rynkowej akcji lub opcja sprzedaży, której cena wykonania jest znaczn ie powyżej ceny rynkowej akcji (opcja jest w cenie). Premia jest wysoka, ponieważ właśc iciel opcji posiada prawo zakupu akcji znacznie po ni żej jej ceny rynkowej. l tak np. jeśli cena akcj i XYZ wynosi 50$, to opcja zakupu akcji po 40$ i opcja sprzedaży po 60S m aj ą wysoką wartość

•

In t h e m o ney - an option contractwhose strike price is below the market price of the underlying stock, in the case of Call and above the market price in the case of Put option. For example, if XYZ were selling for $50, a Call option on XYZ at a striking price of 45 an a Put option on XYZ at a striking price of 55, would be in the money.

•

•

Atthe money - an option contractwhose exercise price is equal or is near the current price of the underlying stock. For example, if XY were selling for $50, a Call option on XYZ at a striking price of 50 and a Put option on XYZ at a striking price of 50, would be at the money.

•

wewnętrz ną .

Opcja z wartością wewnętrzną (opcj a „jest w ce nie" ) to opcja zakupu, której cena wykonania jest poniżej ceny rynkowej akcji lub opcja sprzedaży, której cena wykonania jest powyżej ceny rynkowej. I tak np. jeśli cena akcji XYZ wynos i 50$, to opcja zakupu akcji po 45$ i opcja sprzedaży akcj i po 55S mają wartość wewnętrzną.

140

Opcja na granicy wartości wew n ętrz n ej (o pcja „jest po cenie") to opcja zakupu lub sprzedaży, której cena wyko nania równa się lub jest bardzo blisko ceny rynkowej akcji. I tak np. j eś li cena akcji XYZ wynosi 50S, to opcja zakupu akcji po 50$ i opcja sprzedaży akcji po 50$ są na granicy wartości wewnęt rznej.

141

•

Out of the money - an option contract whose strike price for a stock is either higher than the current marketvalue, in the case of a Call, or Iower, in the case of a Put. For example, if XYZ were selling for $50, a Call option on XYZ at a striki ng price of 55 and a Put option on XYZ at a striking price of 45, would be out of the money.

•

•

Deep out of the money- an option co ntractw hose exercise price is well above the market price, in the case of Call or well below the market price, in the case of Put option. The premium for buying a deep-out-of-the-money options is very sma ll since the option may never be profitable. For example, if XYZ were selling for $50, a Call option on XYZ at a striking price of 60 and a Put option on XYZ at a striking price of 40, wo uld be deep-o ut -of-the -money.

•

Opcja bez wartości wewnętrznej (opcja „niejestwcenie") to opcja zakupu, której cena wykonania jest powyżej ceny rynkowej akcji lub opcja sprzedaży, której cena wykonania jest poniżej ceny rynkowej akcji. I tak np. j eśli cena akcji XYZ wynos i 50$, to opcja zakupu akcji po 55$ i opcja sprzedaży akcj i po 45$ jest bez wartości wew nętrzn ej .

Table 1A. Jntrinsic Value Terminology Sto ck Price

50 50 50 50 50

Terminology Deep in the money In the money At t he money Out of the money Deep out of the money

Opcja z bieżącą ceną akcji bardzo oddaloną od wartości to opcja zakupu, ktorej cena wykonania jest znacznie powyżej ceny rynkowej akcji lub opcja sprzedaży, której cena wykona nia jest zn acznie poniżej ceny rynkowej akcj i. Premia tyc h opcji jest niewielka, p onieważ prawdopodoblenstwo zarobienia pieniędzy jest znikome. I tak np. j eśli cena akcji XYZ wynosi 50$, to opcje zakupu akcji po 60$ i opcje sprzedaży akcji po 40$ są bardzo odda lone od granicy wartości wewnętrznej. we wnętrznej

Tabela 7A. Terminologia Striking Price

Call

Put

40 45 50 55 60

60 55 50 45 40

Cena

wartości wewnętrznej

Termin ologia opcji

akcji

50 50 50 50 50

z wysoką wartością wewnętrzną z wa rtością wewnętrzną na granicy wartości wewnętrznej bez wartośc i wewnętrznej lmirooddaloraodw.rto!ri-

Cena wyko nania opcji za kupu s prz edaży 40 45 50 55

60 55 50 45

60

40

How Call Options Function

Jak funkcjonuje opcja CALL?

Let's assume you want to purchase a house w hich the owner is wi lling to seU for $100,000. You wa nt more time before making a final decision SO you ask the owner to grant you an option to buy the house for $100,000 for one month. The owner ag rees and grants you the optio n ob ligatinG himself to se ll hi s house but asks $1,000 for his obligation. For th e next mon th you are the owner of a Call option. lf yo u decide to go ahead wi the purchase of the house, its owner wil l sell it for $101,000. Ił not, thl owner pockets S1,000 and you lose $1,000. lf the price of the house wen up rapidly to say $105,000 you can se ll yo ur option to another investorfot $5,000 ($105,000 market price of the house-$100,000 exercise price). IA this case, you"d make $4,000 or 400% on you r investment.

Załóżmy, że chcemy kupić dom, który kosztuje 1OO 000$. Chcemy zdobyć jednak trochę w ięcej czasu przed podjęciem ostateczn ej decyzji.

142

Prosimy więc właścici e la domu o prawo (opcję) kupna domu za 100 000$ w ciągu na stępnego miesiąca. Właściciel się zgadza, zobowiązując się do sprzedaży swojego domu, ale żąda za to zobowiązanie 1 000$ (premia) . Przez następny miesiąc jesteśmy wlaścicielami opcji CALL. Jeżeli kupimy dom, właściciel domu sprzeda go w rezultacie za 101 000$, a my stracimy 1 000$. Jeżeli cena rynkowa domu Wzrośnie w ciągu miesi ąca do 105 000$, możemy sprzedać naszą Opcję innemu inwestorowi za 5 000$ (105 000$ -100 000$) . W tym Ptlypadku zyskamy 4 000$ na naszej opcji, czyli 400%.

143

How

Le~erage

Functions

Leverage is a means of enhancing return or value without increasing investments. You use leverage when you invest in real estate or buy securities on margin, i.e. you borrow money to increase your potentia! for income or capita l gains. For example, w hen you buy a house you typically put down 20% and finance the other 80% of the purchase price. lf the price of the house gees up 20% you double your equity.

Jak funkcjonuje

dźwignia

finansowa?

ofwignia finansowa jest narzędziem poprawiania stopy zwrotu lub warto ści bez powiększania inwestycji. I nwestując w nieruchomości czy kupują c papiery wartościowe korzystamy z lewarowania, to znaczy pożycz amy pieniądze, by powiększyć dochód z inwestycji. Na przykład , kupuj ąc dom zwykle wpłacamy 20% jego wartości pożyczając pozostałe SO procent. Jeżeli cena domu wzrośnie o 20% podwajamy nasz wkład kapita łowy.

Rights, warrants and option contracts provide leverage, not involving borrowings but offering the prospect of high return for little or no investment. A good levera ge allows you to double your money when the underlying financiał investment goes up 10% in price. A poor leverage requires a 30% advance. Options, rights and futures as short term financial instruments carry add itiona l risk because not only their prices have to move up, but they have to do it before their expiration.

Prawa poboru, warranty i opcje zawierają dźwignię finansową bez pożyc za n ia pieniędzy, oferując potencja/ dużych zarobków za grosze lub też bez ż a d n ej dodatkowej inwestycji. Dobrą dźwignią jest podwojenie wkład u kapita ł owego przy z wyżce cen instrumentu finansowego o 10%.

Ten sam rezultat przy zwyżce o 30% wskazuje na słabą dźwignię . Opcje, prawa poboru i kontrakty terminowe jako instrumenty krótkoterminowe zawierają dodatkowe ryzyko, bo ważna jest nie tylko zwyżka ich wartości, ale ta kże moment owej zwyżki.

Let's assume that at a time w hen the market price of IBM stock is S75 a share, an IBM Call costs SS. U the price of IBM stock subsequently rises to $85 a share, the option will rise to $1 O so you'll double your mon Please note that you never have to buy IBM shares to realize profi lnstead you can simply sell your option to another investor.

Załóżmy, że kupujemy opcję na 100 akcji IBM po cenie 75$ za 5$ w chw ili, gdy cena rynkowa tych akcji jest taka sama. Jeżeli cena akcji IBM wz roś n ie do 85$, zyskamy 10$ na każdej akcji minus koszt naszej opcji 5$, razem 500$. Ponieważ zainwestowaliś m y tylko 500$, zarobimy na tej transakcji 100%. Nie musimy również kupować akcji IBM. Wystarczy sprzedać opcję komuś innemu.

Table 8 compares profits and losses of an investor who invested in IB stock and IBM options. For example, if you would purchase IBM shar outright you would have to invest $7,500 and after selling them at $8 a share you'd make 14% on your investment. By buying an IBM Ca option you had to invest only 5500. The option would become wort h l ~ if IBM shares would be selling at 575 or below. Your loss would be to but it would be limited to 5500.

Tabela 8 porównuje zysk i stratę inwestora, który lokuje pieniądze w opcje i akcje, przyjmując powyższe założenia. Gdybyśmy na początku kupili 100 akcji IBM po 75$, musielibyśmy zainwestować 7 5005 i przy sprzedaży akcji po 85$ zyskalibyśmy 14%. Z drugiej strony, kupując opcję inwestujemy tylko 500$. Jeżeli cena akcji spadnie poniżej 755, opcja Stanie się bezwartościowa . Stracimy wówi::zas 5005, ale nie więcej i na tvm polega nasze ograniczone ryzyko.

144

145

Table 8. How Leverage Functions? Tabela 8. Jak funkcjonuje diwignia finansowa? Price of IBM

Dol/ar Gain/ lo• Stock Opti o n

-$1 5 • 10 . 5 +o +5 + 10 + 15

$60 65 70 75 80 85 90

Option

Selłing

·•5 . 5 . 5 -5 +O +5 +10

Percenuge Gain/ lon Stock Optio n

_„

· 20

-7 o +7 +14 +21

Cena IBM (w$)

Zysk/st rata

%Zysku/straty

właściciela

w laścicie la

akcji

opcji

akcji

opcji

-1 5 · 10 •5

.5 .5 .5 -5

-20 -14 .7

-100 -100 -100 -100

-100

-100 -100 -100

+100 + 200

Strategies

Option selling strateg ies cover the greatest probability of success. These strategies rely on statistics whic h indicate that four out of five opf buyers łose money. We can therefore conclude that the sellers of options have an 80% probability of a winning trade. You have to remembet however that these strategies carry unlimited risk, and at the same time carry a limited profit potentia!.

Selling Call Options The sel ler of a Call option obligates himself to sell the underlying stock a specific price for a specific period of time. He gets the premium fron! a buyer of his option. An investor ca n sell covered or uncovered (naked) Calls.

60 65 70 75 80 85 90

10 15

o

„ 10

21

100 200

Strategie wystawiania opcji Strategia, która daje największe prawdopodobieństwo zysk u, to wystawianie (a nie kupno) opcji CALL i PU T. Strategia ta opiera się na danych statystycznych, które mówi ą, że nabywcy opcji tracą pieniądze w czterech przypadkach na pięć. Wynika z tego, że wystawiający opcje ma SO-proce ntowe prawdopodobieństwo wygranej. Musimy jednak pamiętać, że strategia ta pociąga za sob ą ryzyko nieograniczonej straty oprócz wysokiego, chociaż ograniczonego zysku.

Wystawianie opcji CALL

Wystawiający opcję CALL bierze na siebie zobowiązanie, że sprzeda akcje po cenie rozliczenia w ustalo nym czasie. Za to zobowiązanie Otrzymuje premię od kupującego. In westor może wystawić opcję CALL Posiadając akcje, tj. „z pokryciem" albo nie posiadając akcj i, tj. „bez Pokrycia".

146 147

•

•

148

Selling covered Calls

•

Wystaw ienie opcji zakupu z pokryciem

The strategy of se lling covered Calls is used by investors whose market views are mildly bullish. This strategy carries a limited profn potentia! with an unlimited risk. lf an investor owns at least the amount of the underlying stock that is deliverable upon exercise Of the Call he has so ld (written) he is said to be a covered Call writer.

Strategia wystawienia opcji zakupu z pokryciem jest stosowana przez inwestorów, którzy oceniają rynek jako łagodnie zwyżkujący. Inwestorzy stosujący tą strategię przyjmują ograniczony, ale wielce prawdopodobny zysk, zgadzając się na nieograniczone ryzyko. Inwestor wystawia opcję CALL z pokryciem będąc właścicie lem akcji, które zobowiązuje się sprzedać po cenie rozliczenia przed terminem wygaśnięcia opcji.

An investor that buys Call options hopes that the stock price will rise. An investor who sells Call options is more cautious. He believea that the pricewill go up, (otherwise he wouldn't be an owner of the shares), but that they wi ll rise moderately. Ił he's forced to sell his shares, he'll sell them with a profit.

Inwestor kupujący opcję CALL ma nadzieję, że cena akcji znacznie wzrośnie. Inwestor sprzedający opcję CALL jest w tych przewidywan iach bardziej ostrożny. Wierzy, że cena akcji wzrośnie, inaczej nie byłby ich właścicielem, ale wzrośnie umiarkowanie. Jeżeli zostanie zm uszony do sprzedaży akcji , zrobi to z zyskiem.

Let's assume tha t IBM stock sells for $70 a share and an investor buys 1OO shares of IBM. At the same time he sellsan IBM 75 Ca ll for $5. lf the price of IBM stock risesabove$75, the investorwill haveto sell his IBM stock at S75 a sha re. He'll make S1O pershare (or 14%), S5 from the stock appreciation and $5 from the option premi um he received .

Załóż my, że

inwestor kupuje 100 akcji IBM po 70$ i w tym samym czasie wystawia opcję CALL 75 za 5S, zQbow iązując się do swoich 100 akcji po 75$ w ciągu następnych 90 dni. Jeżeli cena rynkowa akcji IB M przekroczy 75$, inwestor będzie musia ł sprzedać akcje po 75S. Zarobi na każdej akcji po 10$, czyli 14%, 5$ na różnicy między ceną kupna i sprzedaży akcji IBM i 5$ jako premię za wystawienie opcji.

Ił the price of IBM stock is be low $75 a share he would not have to sell his shares and his profit will be S5 from an option premium he received from the option buyer. After the option has expired he can repeat this transaction by selling another Ca ll option. Should one he forced to sell one would make a profit.

cena rynkowa akcji spadnie poniżej 75S, nie będzie zmuszony akcji i zyska 5S premii, które otrzymał od kupującego opcj ę. Po wygaśnięciu zobowiązania inwestor może powtórzyć transakcję wystawiając opcję CALL jeszcze raz.

Selling Uncovered or Naked Call

sp rzedaży

Jeżeli

do

•

sprzedaży

Wystawienie opcji zakupu bez pokrycia

The strategy of selling naked Calls is used by investors w hoSlł assessment of the market is bearish. This strategy carries a limit profit potential with an unlimited risk.

Strategia wystawienia opcji zakupu bez pokrycia jest stosowana przez inwestorów, którzy oceniają rynek jako silnie zniżkujący. Inwestorzy stosujący tę strategię przyjmują ograniczony, ale wielce prawdopodobny zysk, zgadzając się na nieograniczone ryzyko.

The objective of uncovered Call writing is to gain premium ince. without the necessity of having an investment in the underlyin

Inwestor sprzedaje opcje CALL nie posiadając akcji, które zobowią­ zuje się sprzedać po cenie rozliczenia przed termi nem wygaś nięcia opcji. Inwestor zakłada , że cena rynkowa akcji, które zobowiązał się

149

stock. The potentia! loss is unlimited. Specifically the uncovered Call writer's loss, if he incurs a loss, will be whatever ~mou~t the market price of the underlying stock is above the exerc1se ~n ce of the Call, less the premium received for writing a Ca.li. Anythm~ that may cause the price of the underlying stock to nse dra~at1cally, such as the announcement of a tender offer for an underly1~g stock at a substantial premium above the prevailing ~arket pu~e, ca n cause large losses for un covered Call writers. Th1s strategy is used by investors whose assessment of the market is pessimistic (see

Ta ble 9). Let's assume that when IBM stock is selling at S70 a sha re an investorsells an IBM 75 Call for SS. Hedoesn't own any IBM shares and is bening that the price of stock will not exceed S?S .a share pri0r to the stock expiration. lf he's right, his profit will be l1m1ted to S500. He won't lose any money if the IBM shares sell for S~O or less. However, he carries a potentia! for an unlimited los.s, 1f the .IBM stock jumps quickly over $80 a share. For example, his loss w~ ll be $2,000 at the time IBM stock rises to $1 OO a share and $7 ,OOO 1f the IBM stock rises to $150 a share. Sełling

Uncovered Put Options

The strategy of selling uncovered Put options is used b.V inve.st~rs whose assessment of the market is bullish. This strategy cames a hm1ted Pf?frt potentia! with an unlimited risk. Se11ing Puts is a method of purchas1ng the stock cheaper and should be used exclusively by investors wh o w~nt to purchase the underlying stock. The se ller of a Put option bears the r~sk of loss ił the value of the underlying stock declines below the exerc1se price. Let's assume that IBM stock is selling at $70 a share and an investorsel one IBM 70 Put at $5. He receives a premium of SSOO. lf the IBM st 1 declines below $70 a sha re, he'll be forced to purchase IBM stock at S a share. Since he received $500, his IBM stock will cost him $65 a s~ rather than $70. lf on the other hand I BM stock sells above $70 a share I . before the option expires, he can pocket his $500 premium and repeatth process again.

sprzedać, spadnie•. a wtedy osiągnie zysk, bo przejmie premię, którą ot~~mał ~d kupującego. Jego strata, jeśli straci w ogóle, będzie r6~n1cą m1ęd.zv ceną rynkową akcji powyżej ceny wykonania opcji mmus premia, ..którą otrz~mal wystawiając opcje. Dramatyczny wzrost ~en akc11 z tytułu nieoczekiwanej fuzji firm może przynieść olbrzymle straty. Strategię tę stosują inwestorzy, którzy dostrzegają negatywne tendencje na rynku (patrz tabela 9).

Załóżmy, że cena akc~i IB:v1"'.ynosi70$, inwestor wystawia opcję CA~L 75 za 5$ zobowiązując się do sprzedaży 1OO akcji IBM po 75$ w ciągu następnyc~ 90 dni. Inwestor nie jest właścicielem akcji IBM'. ale zakłada, ze cena tych akcji nie przekroczy 75$ przed ~erm mem wy?aśnięcia opcji. Jeżeli opcja wygaśnie bez wartości, mwes~or moze maksymalnie zyskać 500$ i na tym polega jego ograniczony zysk. Inwestor jest zabezpieczony przed wzrostem ceny do 8~s •. ale nie więcej i na tym polega jego nieograniczone ryzyko. Jezeh cena akcji wzrośnie szybko do 100$, inwestor straci 2 000$, przy cenie 150$ straci 7 000$ itd.

Wystawianie opcji sprzedaży bez pokrycia ~trategia wystawienia opcji sprzedaży bez pokrycia jest stosowana przez mwe~orów, ktorzy oceniają rynek jako łagodnie zwyżkujący. Inwestorzy stosu1ący tę ~trat~gię prz.yjmują ?graniczony, ale wielce prawdopodobny zysk, z~ad~aJą~ się ~a nieograniczone ryzyko. Wystawiający opcję PUT zobow1ązu1e ~1ę ku?1ć akcje po cenie rozliczenia w okreś lonym terminie. Za t~ z?bow1~zanie dostaje premię od kupującego opcję PUT. Wysta"""._1eme OPCJI PUT jest metodą taniego kupna akcji i powinni poslug1wać się nią wyłącznie inwestorzy, którzy chcą kupić te akcje.

~~:ny, ż: inwestor chce kupić. akcje IBM

i cena rynkowa wynosi 70$, . a .OPCJ I PUT IBM 70 wynosi 5$. Inwestor wystawia opcję zobowią­

zuiąc.s1ę do zakupu 1OO akcji IBM po 70$. Za to zobowiązanie otrzymuje Premię 500$ (5$ za każdą akcję). Jeżeli cena rynkowa akcji IBM ~ekro~zy 70$, ~ikt nie zaoferuje wystawcy opcje PUT akcji J BM po 70$. a~c~eda1ący opcJ.ę PUT.~a~obi więc 500$. Jeżeli natomiast ce na rynkowa k J. IBM. spadnie pomzeJ 70$, wystawiający opcję PUT będzie musiał in~lć akcie l~.M po 70$. P?nieważ premia, którą otrzyma ł, wynosiła 5$, estor obn1zy koszt swn1ego zakupu akcji IBM do 65$.

150

151

Selling Straddle

Strategia siadania okrakiem

The strategy of selling straddle is used by investors who assesa the market as stable. This strategy carries a limited profit potentiar with an un limited risk. The objective of this strategy is to capture the premium from both a Call and a Put. A straddle consists Of purchasing or writing both a Put and a Call on the same underlying stock, with the option having the same exercise price and expiration date.

Strategi a siadania okrakiem jest stosowana przez inwestorów, którzy oceni ają rynek jako ustabilizowany. Inwestorzy stosując y tę strategię przyj mują og rani czony, ale wielce prawdopodobny zysk, zgadzając się na nieograniczone ryzyko. Celem tej strategii jest przejęcie premii z wy· stawienia opcji zakupu i sprzedaży. Siadanie okrakiem obejmuje wy. stawienie opcji zakupu i opcji sprzedaży z takim samym terminem wyga śnięcia i tą samą ceną wykonania.

Let's assume that an ABC stock sells for $112 a share, and an AB C JLY 115 Call sells for S5 1 /8 and an ABC JLY 115 Put sells for $7 1 /8 . An investor sells both a Call and Put receiving a tota l premium of $121/4 (7 1 / 8 + 51 /8). As long as the price of the ABC stock fluctuates between breakeven points of S102 3/4 (115 - 12 1/4) and 5127 1 /4 (115 + 12 1/ 4), an investor will make money with an optimum profit being realized when the ABC stock sells at Sl 15 at the option's expiration da te.

Załóżmy, że

cena rynkowa akcji ABC wynosi 112 S i że opcja ABC 115 CA LL wygasająca w lipcu kosztuje 5 1/8S, a opcja ABC 115 PUT wygasająca w lipcu kosztuje 7 1/8$. In westo r wystawia 115 CALL i 115 PUT ot rzymuj ąc razem 12 1/4$ {7 1/8 + 5 1/8). Jeżeli cena rynkowa akcji ABC będzie kosztowała pomiędzy 102 3/4$ (115 - 12 1/4) a 127 1/4$ (115 + 12 1/ 4), inwestor zyska . Są to punkty zrówniania ceny akcji i kosztu opcji (progi rentowności). Największy zysk osiągnie, gdy cena akcji ABC wyniesie 115$.

Option Purchase Strategies

Strategia kupna opcji

When you buy options you deal with predetermined risk and unlimited profit potentia!. You know, for example, that in the worse situation you lose 100% of your capital. but the loss will be limited to the premium paid for options which is a fraction of money required to purchase stocks outright. The probability of a winning trade heavily favors the se ller optlo ns rather than a buyer. In fact, available statistics suggest that a buyer of options loses tour out of five times. One of the reasons for thisis that most investors pay heavily for the time premium of options and only rarely pay for the intrinsic value.

Z kupne m opcji zw iąz ane jest ograniczone ryzyko straty i nieograniczone możliwości zysku. Nawet jeżeli strata wynosi 100%, sprowadza się do ceny jednej opcji, a nie akcji. Prawdopodobieństwo wygranej nabywcy opcji jest niewielkie. Dane statystyczne mówią , że na pięć transakcji cztery kończą się stra tą. Inw estorzy zwykle kupują niewlaściwą opcj ę placąc jedynie za wartość czasu, a rzadziej za wartość wewnętrzną opcj i. Czas niestety upływa, a z jego upływem maleją także ceny opcj i.

Poniżej przedstawiam ogó lne zasady kupna opcji w celu zwiększenia

The section below describes the strategies aimed at increasing the probabilities of success including "spread" combinatio n.

prawdopodobieństwa

Purcbase of the proper option

Kupno wlaściwej opcj i

Option purchases are done by investors whose assessment of the marke is eitherstrongly bullish, in the case of Call purchases, or strongly bearish,

Kupno opcji jest stosowane przez inwestorów, ktorzy oceniają rynek jako silnie zwyżkujący, w przypadku nabyci a opcji zakupu, lub silnie zniż-

152

wygranej oraz strategię rozkładania ryzyka.

153

in the case of Put purchases. This strategy carries an unlimited profi potentia! with a limited risk.

1<.ujący, w przypadku zakupu opcji sprzedaży. Inwestorzy stosujący tę strategię przyjmują ograniczone ryzyko w zamian za możliwość nieogra-

niczonego zysku. The biggest problem an investor has to solve is the purchase of a proper option. Let's assume that IBM stock sells at $75 a share and you can bu„ the following IBM July Calls: IBM 70 (in the money), IBM 75 (at the money) and IBM 80 (out of the money). Whlch option should you buy? An investor always wants to pay the cheapest price. The cheapest Call will be IBM 80, the most expensive Call will be IBM 70. When it comes to options. the cheapest price, however, usually means a total loss. You have to answer the question, "How many cents will the price of the optio increase for every one dollar increase in price of the underlying stock?"

Największym problemem do rozwiązania, jaki stoi przed inwestorem, jest kupno właściwej opcji. Załóżmy, że cena rynkowa akcji I BM wynosi 75$ i że można kupić opcje CALL 70 (z wartością wewnętrzną), 75 (na granicy wartości wewnętrznej) lub 80 (bez wartości wewnętrznej). Która z tYCh opcji powinna być kupiona? Pamiętajmy, że kupujący opcje chce zapłacić jak najmniej. Najtańszą opcją CALL będzie opcja IBM 80, najdroższa będzie IBM 70. Inwestorzy popełniają błąd kup ując najtańszą opcję. Musimy bowiem odpowiedzieć na pytanie, o ile centów wzrośnie cena opcji przy wzroście ceny akcji o 1$.

In the case described above, an IBM 70 Call will increase $0.75, an IBM 75 will increase $0.50 and an IBM 80 Call will increase S0.125. These flgures also represent the probability of success. In other words an IBM 70 Call has the 75% probability of success, IBM 75 50% and IBM 80 12.5%. Therefore, its elear you sho uld be buying the most expensive option (IBM 70) as it givesyou the highest probability of success at75%.

W powyższym przykładzie cena prawa kupna akcji I BM po 70$ wzrośnie 0 0,75S, przy 75$ o 0,50S i przy 80$ o 0,125$. Jest to również prawdopodobieństwo wygranej. Kiedy kupujemy opcję CALL IBM 70, prawdopodob ieństwo wygranej wynosi 75%. Kiedy kupujemy opcję CALL IBM 75 lub 80, prawdopodobieństwo wygranej spada odpowiednio do 50% i 12,5%. Powinniśmy więc kupić opcję, która daje nam prawo zakupu akcji IBM po 70S, dlatego że tylko ta opcja daje wysokie prawdopodobieństwo wygranej (75%).

Spread Strategy

Strategia

The spread strategy is used by investors whose assessment of the market is mildly bullish, as in the case of Call spread, and mild!y bearish, as in the case of Put spread. This strategy carries a limited profit potentia! with a limited risk.

Strategia rozkładania ryzyka jest stosowana przez inwestorów, którzy oceniają rynek jako łagodnie zwyżkujący, w przypadku nabycia opcji zakupu, lub łagodnie zniżkujący, w przypadku kupna opcji sprzedaży. Inwestorzy, stosujący tę strategię, przyjmują ograniczony zysk zgadzając się na ograniczone ryzyko.

A spread involves being both the buyer and writer of the same type of option (Puts or Calls) on the same underlying stock with the options having different exerclse prices and and / or expiration dates. The tw most commonly used spread strategies are called vertical and ca lendar spreads. The vertical spread strategy takes advantage of the relationship between the stock and strike prices. The calendar spread takes advantage of the time component in option pricing. lnvestors "buy the difference" when the option premium paid is larger than the option premium received (debit

154

rozkładania

ryzyka

Strateg ia rozkładania ryzyka obejmuje jednoczesne kupno i sprzedaż opcji tego samego typu, tj. opcji kupna lub opcji sprzedaży. Najczęściej stosowane są: gra na różnicę pionową i gra na kalendarz. Strategia gry na różnicę wykorzystuje powiązanie między ceną akcji i cenami rozliczenia, natomiast strategia gry na kalendarz podkreśla znaczenie czynnika czasu. Inwestorzy „kupują różnicę", gdy zapłacona Premia jest wyższa od otrzymanej (debet), a „sprzedają różnicę", gdy

155

transaction) . Th ey „sell the difference„ when the option premiu received is larger than the premium paid (credit transaction) . lnvestor make a profit when the premium difference:

otrzymana premia jest wyższa od zapłaconej (kredyt). Inwestor osiągnie ztsk jeśli różnica między premiami:

- expands, in the case of "buying the difference",

-

- sh rinks, in the case of "selling the ditterence".

- zmaleje, w przypadku

Practica lly all calendar spreads start as a debit transaction beca use an in vestor establishes a short position in options expiring nearb and a long position in options expiring further out. As already discussed the premium for fu rther out options is always larger than for the premium for nea rby options. The premium difference betwee n the two should expand as the time premium of options approaching expiration evaporates much more rapidly than the options which still have severa! months of life in them.

wzrośn i e,

w przypadku „kupna

różnicy",

„sp rzedaży r ożnicy".

Niemal wszystkie systemy kalendarzowego rozłożenia ryzyka zaczynają się debetem, ponieważ inwestor dokonuje krótkiej sp rzedaży opcji z bliższym terminem wygaśnięcia i kupuje, w długiej transakcji, opcje z dłuższym terminem ważności. Premia za opcję o dłuższym terminie ważnośc i jest zawsze wyższa niż za opcję wygasającą wcześniej. Różnica między obydwiema premiami powinna się zwiększać w miarę upływu czasu, ponieważ opcja dobiegająca daty wygaśnięc ia traci wartość związaną z czasem znacznie szybciej niż ta, której pozostało jeszcze kilka miesięcy „życ ia ".

The example below illu strates a calenda r spread. In setting up a ca lendar spread , the advantage is taken of the fact that an option nearing its expiration loses the time prem iu m much taster than an option which has severa l months of " life„ in it. Let's assume that at the beginning of May IBM trades for $70 a share and the July and October Calls with a strike price of $70 trade for $4 and $6 respectively. An investor sets up a cale ndar spread by setli ng one July Call and buying one October Call for a debit of $2. ln the nexttwo months, the July Call will fetch $0.50 and the Octobe1 Call $4 provlded the prices of IBM do not change. An investor will unwind the spread with a 53.50 credit by simply repurchasing short July Call and selling long October Call. The profit is equated to $1.50 or 75%.

Poniżej przedstawiam przykła d gry na kalendarz. W grze tej wyko rzystuje się fakt szybszej utraty wartości związanej z czasem przez opcję o bliskim terminie wygaśnięcia, niż przez opcję, której pozostało jeszcze kilka m i esięcy „życia". Załóżmy, że na początku maja kurs akcji JBM wynosi 70$ i ta ka jest cena rozliczen ia opcji CALL. Z ałóżmy dalej, że cena opcji CALL wygasającej w lipcu wynosi 4$, a wygasającej w październik u 6$. Grając na kalendarz dokonujemy jednoczesnej operacji wystawie nia opcji wygasającej w lipcu i kupna opcji z terminem październikowy m. Jest to transakcja debetowa, ponieważ per saldo musimy zapłacić 2$. Jeśli kurs akcji IBM nie zmieni się podczas następnych 2 miesięcy, cena lipcowej opcji CA LL będzie wynosiła 0,5S, a październikowej 4$. „ Prostujemy" więc transakcję poprzez odkupienie opcji lipcowej z jednoczesnym wystawieniem opcji październikowej w wynik u czego uzyskujemy kredyt w wysokości 3,5$. Różnica pomiędzy obydwiema transakcjami stanowi nasz zarobek i wynosi 1,5$ lub 75%.

The advantage of doing a spread is the price reduction of the resulting entity, as well as the vast improvement in the probabitity of success. The disadvantage of this strategy is a limited, even though quite huge profit.

Zaletą rozkładania ryzyka jest ogólna redukcja ceny opcji, a także znaczne Podniesienie prawdopodobieństwa wygranej. Wadą jest ograniczenie zvsku , choć i tak wysokiego, a także potencjalna trudność w zamknięci u transakcji sprzedaży opcji (wyprostowaniu) przed terminem jej wygaś ­ nięcia.

The following is an example of vertica l spread. Lefs assume that w hen an ABC stock is selling at $1 12 a share, an ABC May 105 Call sells at $9 and an ABC May 115 Call selts at $2 1/2. The intrinsic value of ABC 105 Call equals $7 and an ABC 115 Call doesn't have any intrinsic value. The

156

Kolejny przykład dotyczy gry na różnicę. Załóżmy, że cena akcji ABC Wynosi 112$ i że cena opcji CALL 105 wygasającej w maju wynosi 9$, a cena opcji 115 wygasającej w tym samym terminie wynosi 2,50$. Wartość wewnętrzna opcji 105 wynosi 7$, opcja 115 nie ma żadnej

157

proper strategy w ould be to purchase an A BC 105 Ca ll for $9 an simultaneously sell an ABC 115 Ca ll for $2.50. Th e net cost of a sprea would be $6.50 or $0.50 bel ow the intrinsic va lue of an ABC Ca ll.

wart ości wewnętrznej. Kupujemy więc opcję CALL 105 za 9$ i w tym samym czasie sprzedajemy opcję CALL 115 za 2,50$. Nasz ogólny koszt wvnosi 6,50$, a więc pół dolara poni ż ej warto ś ci wew n ęt rzn ej opcji 105.

lf the price of the ABC stoc k doesn't change you wo uId make $0.50 on the transaction. The most you cou ld ever make would be at the time w hen your ABC stock sells at $115 or above. You would make $3.50 on your investment of $6.50 or a 1ittle mare than 50%. You would start losing money at the time the ABC stock declines below S11 1.50 a share ($105 + $6.50 = $111.50). You would lose 100% of your capital w ith an ABC stock declining below $105 a share. lf you would buy just an AB C 105 Call instead of doing a spread strategy, your option wou ld cost you $9 or almost 50% mare than a sprea d and your ABC stock wo u Id have to sell at $114 to break even. On the ot her hand you r profit potentia! wo uld b8 unlimited. An investor, depending on his market assessment, may choose va rious strategies of trade option s w hich are show n in Table 9.

Jeż eli cena rynkowa akcji ABC nie zmieni się przed terminem wygaś­ nięc ia opcji, zarobimy pól dolara. Naj w iększy zysk o si ą g n ie my, jeżeli kurs akcji ABC osiągnie 115S lub więcej , zarobimy bo wiem 3,50$ za zainwestowanie 6,5$, a w i ęc ponad 50%. Zaczynamy tra cić , kiedy cena akcji ABC spadnie poniżej poziomu 111,5$ (1 05 + 6,5 = 111 ,5). Stracimy 100% naszego kapitału, gdy akcje spadną pon iżej 105S. G d y b yś my nie rozkłada li ryzyka, ale poprzestali na kupnie opcji CALL 105 po 9$, cena rynkowa akcji musiałaby przekroczyć 114$ (próg ren towności), nim zaczęlibyśmy cokolwiek zarabiać. Z drugiej strony nasz potencjalny zysk nie miałby żadnych ograniczeń.

Tabela 9 zestawia strategie handlu opcjami w przez inwestora.

zależności

od oceny rynku

Tabela 9. Strategia handlu opcjami

Table 9. Matrix of Trading S ttategies Market View

Po1ition

Ris k

Reward

Strongly BuUish

Buy CALL

Lim ited

Unlimited

Mildly Butlish

Sell PUT Buy CA LL SPfead

z„,

Oce na rynku

Wldciwapozycja

RyzykQ

S~ nia

Kup CALL

Og111nic1Qne

Nieograniczon y

Nieog raniczone Ograniczone Og ran ic:.ont

Og ranicw ny Ograniczony Ograniczony

Ogra n bony

iwyil:uj4cy

Sełl P UTSprud

Lim ited Li mi ted

Umi1ed Umi1ed Uml1ed

Ugodnie r.vytt uj4cy

Wvstr.wPUT Kup CALL RR Wystr.w PUT RR

Stable

SellS treddle (Siii CALLa11d PUT)

Unlimi ted

Limi ted

Usta bitim wany

INvstr.wSO {Wystr.w CALL i PUT)

Nieograniczone

Volatile

BuyStraddle ( BuyCA LL andPUT)

Limi ted

U n limi ted

S~n ie

Kup SO (K up CALL i PUT)

Ogran ia.oni

Nieograniczony

Mildly Baariah

Stll CALL Stil CAL L Spreed Buy PUT Spread

Unlimited Li mi ted Limi ted

Limited Umiu1d Limi1ed

Łagod nie Vliżkuj ~

Wystr.w CALL Wvst•w CALL RR KupPutRR

Nie ogr1n ia.one Ogran iczone Ogranic:.one

Ogr1niczony Ogrania.ony Ograniczony

Strongly Bearish

Buy PUT Sell Naked CALL

Lim ited Unlimi ted

Un!imi ted Limi1ed

Sij nle

Kup PUT Wystaw CALL bez pokrycia

Ogr1niczone Nieog raniczony

Ni1og1aniciony Ograniczony

wałllj4cy1i4

tniikuj ~

RR - rozkledan ieryzyka;

In the section above, the option strategies descri bed aim at increasi ng the probability of success. W e11 thoug ht ou t investments in options cou ld indeed be very profitable. They req uire discipli ne, patience and sizable capital.

158

SO - sia danit ok rakiem.

Powyżej przedstawiłem kilka strategii inwestowani a w opcje, które mają ~ a celu podniesienie prawdopodobieństwa wyg ranej. Dobrze pomyślane inwestycje powinny przynieść roczny dochód w granicach 50%. WymaQa ją one dyscypliny, odpowiedniego kapitału i cierpliwości.

159

Mistakes that Option Traders Make

O błęd ach

popełnianych w

spekulacji opcjami

poniżej opisuję dziew i ęć błędów popełnianych

The section below describes nine mistakes most opti on traders make, I hope the familiarization with this materia I will go a long way toward their eliminat ion. Here they are:

przez większość graczy opcjami. Mam n adzieję, że zaznajomienie się z nimi pomoże w ich eliminacji. Oto one:

Komplikowanie strategii Bogging Down in Complexity Most people think that options are too complicated. lf true, it's oni because they make them complicated . lf you dabble in ex ot ie hedges and

elaborate arbitrage schemes you 'll find options complicated all right. You 'll also find these "techniques " strictly theoretical and useless. You must reduce the pro blem to straig ht - forward wins and losses, i.e. red uce it to simple elements which aJJ ow you to salve the problem. Try adding 862 / 1293 to 548/ 1644 in yo ur head. You can 't because it's too complicated . 8 ut red uce the frac tions to 2/ 3 and 1 /3 and yo u do not have any problems, do you?

Overplaying Leveragc Leverage is one of the two principal adva ntages of optio ns. You can make ten times more in option trading than in stock trading . But unless yo understand how to use it, it wi ll work againstyou even morethan foryou. let's assume you have $2,000. Yo u do n't want to put the w hole S2,000 into an option for the sim ple reaso n that you might lose the w hole thing The pro per w ay is to buy $200 w orth of options. By buying $200 worth options you have the sa me profit potentia! as $2 ,000 worth of stock. The other $1,800 can stay in the bank, or it ca n be used t o diversify your risk.

Większość ludz i uważa, że opcje należą do najbardziej skompli kowa nych

instrumentów finansowych. Obco brzmiąca term ino log ia, różnorodność strategii i metod handlu opcjam i niepotrzebnie komp li kują przedmi ot dyskusji. Wi ę k szość teorii zw i ązanych z opcjami ni e ma żad n e g o zastosowan ia w praktyce i jest wobec tego bez u żytecz na . Musimy u prościć problem do alternatywy „wygrana-przegrana", a w i ęc do elementów, które możemy rozwiązać. Spróbuj d odać szybko w pamięci 862/1293 do 548/ 1644. Nie potrafisz, bo jest to dosyć skom plikowane. Uprość to zadanie i spróbuj dodać 2/3 do 1 /3, a nie masz żadnych problemów z rozwiązaniem, ni eprawdaż? Nadużywa nie siły

przebicia

Wykorzysta nie siły przebicia jest jedną z dwóch zasad niczych korzyśc i opcji. Sp eku lując opcjami możemy za r ob i ć dz i esi ę ć razy w i ęcej n iż jest możliwe w hand lu akcjami. Nie wo ln o na m jednak na d u żyvv ać s iły przebicia. Za ł óżmy, ż e posiadamy kap ita ł 2 OOO do larów. Czy m oże my zaryzykować ca ł e 2 OOO dolarów kupu j ąc opcje? Nie, z prostej przyczyny, że szybko m ożemy stracić całe 2 OOO dolarów. Właściwym rozwią zani e m jest kupno opcj i np. za 200 dolarów. Kup ując opcje za 200 dolarów kupujemy tak i sam potencjał zarobkowy jak kupując akcje za 2 OOO dolarów, nie n arażając jednak zupełnie pozosta łych 1 800 dolarów.

Failing to Exploit Risk Reduction

Niewykorzystanie redukcji ryzyka

The seco nd principa l adva ntage of option trading is reduced risk in a absotute sense. A n optio n flu ct uates in an intimate rela tionship w ith its underlying stock but only dow n to a po int. By the time the stock ha dropped a few points be low the st rikin g price, the option will have su nk t virtually zero . Th e stoc k ca n continu e go ing down, but the option ca n no lt is at the bottom and nothing can go !ower than zero. Ił yo u w ere hold in

Drugą zasadniczą korzyścią opcji jest redukcja ryzyka w sensie absolu t-

160

nym. Cena opcji waha się wraz z waha niam i ceny akcji, ale tylko do 1>ewnego pu nktu, tj. jeśli cena akcj i spadnie kilka dola rów po n iżej ceny, Po której możemy kupić akcje (ceny wykonania), cena opcji spa dnie Prawie do zera, ale nie dalej. Cena akcj i może da lej i. n iżkować, ale cena Opcji nie może spaść poniżej zera . Innymi słowy, będąc właścicie l e m akcj i

161

the stock, yo u would continue to lose money as it declined. But you ca hold the option without losing any mare money. After it has reached that certain point, the risk is "reduced". This is to say that you can't lose an more than you paid for the option. But this works only in the practica( sense ił you didn't pay mare for the option than you can afford to lose Lets consider again the hypothetical question of $2,000 for a stock versus $200 for an option. lf you buy the stock, you stand to lose $2,000. Yo u, of course, would sell before things got that bad. But you might easi ly lose $ 200, $300 or$ 400. And after having sold you wo u Id be out of it. Should the stock make a comeback, you wouldn't getto participate in the profit Th is is not true ił you were holding the option. No matter how far the stock may sink, you stand to \ose only $200. And should it come back, you are still in it. The option not only reduces your risk but sometimes offers you a second chance. However, this is only true if you didn't pay mare than you could afford to lose. Otherwise, you might be forced to sell ił the trade goes against you losing both part of your capital and your positio n.

naraża my się na dalsze straty, będąc właścicielem opcji „ redukujemy" da lsze straty. W praktyce wykorzystujemy redukcje ryzyka tylko wtedy, kiedy spekulujemy sumą , którą możemy stracić.

porów najmy spekulacje 2 OOO dolarów w akcjach ze spekulacją 200 dolarów w opcjach. Przede wszystkim nasze ryzyko wynosi odpowiednio 2 OOO i 200 dolarów, a więc speku lując opcjami podejmujemy wyraźnie mniejsze ryzyko w sensie absolutnym. W praktyce zniżka ceny akcji 0 kilka dolarów zmusi nas do ich likwidacj i (jeśl i gramy poprawnie), tj. sprzedamy akcje po stracie 200, 300 lub 400 dolarów. Wraz ze sprzedażą akcji tracimy nie tylko część kapitału, ale również pozycje, tzn. jeśli cena akcji nagle zacznie zwyżkować nie będziemy uczestniczyć w tej zwyżce. Będąc właścicielami opcji nie boimy się dalszych strat, możemy więc dalej utrzymać naszą pozycję, co niejednokrotnie da nam drugą szansę wygranej. Oczywiście jest to możliwe tylko wtedy, jeś l i spekulujemy kapitałem , który możemy stracić . Jeśli spekulujemy „ na wyrost", nie wykorzystujemy redukcji ryzyka oferowanej przez opcje i jesteśmy w identycznej sytuacji jak przy kupnie akcji, tj. musimy zlikwidować opcje tracąc nie tylko część kapitału, ale i pozycję.

Failure to Control Your Capital

Brak kontroli nad

As should be elear, option trading is an alternative to stock trading. The two principal advantages of options - leverage and reduced risk - only become practical realities ił you control your capital properly. Yo u may decidethat you can afford to put$ 2,000 into a stock. This does not mean that you can alf ord to put $2,000 into the option in the hope of a gran ki lling. lf you do, you will sacrifice both leverage and reduced risk. You offset the positive power of leverage by making yourself vulnerable to itS negative power, e.g. your entire $2 ,000 may disappear so fast, it'll leave you gasping. As an option trader, you should think about monev: differently than you wou ld as a stock trader. You invest money in a stock; you bet money on an option. When you make a bet, you expect to wi n « lose it all. You must be a systematic speculator. With our hypothetical $200, you can lose ten bets in a row before you lose S2,000. On same of those bets, though, you may double, triple, or quadruple your money. As a result, betting a limited, controlled amount of capital at a time is act uall'( a conservative approach to speculation. lt may be safer than so~called investing. In order to control yo ur capital, set up a fund of high ~ risk capital

Z teg o, co zostało powiedziane wyżej wynika, że spekulacja opcjami jest alte rnatywna do spekulacji akcjami. Dwie wyżej wymienione korzyści spekulacji opcjami - u życie siły przebicia i redukcja ryzyka -mają praktyczne zastosowanie tylko wtedy, kiedy potrafisz kontrolować kapitał. t tak np., jeśli możesz zaryzykować 2 OOO dolarów na spekulacje akcjami. nie znaczy to, że możesz zaryzykować te same 2 OOO dolarów speku lując opcjami w nadziei szybkiego wzrostu kapitału . Jeś l i tak myślisz, nie korzystasz z redukcji ryzyka i eliminujesz pozytywną siłę Przebicia narażając się na jego negatywne działanie, np. twoje 2 OOO dolarów może wyparować dosłownie w jednej chwili, nie pozwa l ając ci na złapanie oddechu. Zacznij myśleć innymi kategoriami. Kupując akcje inwestujesz kapitał , kupując opcje robisz zakład (spekulujesz) kapitałem. Robiąc zakład możesz spodziewać się wygranej lub stuProcentowej straty. Systematyczna spekulacja opcjami, np. po 200 dolarów, pozwala ci na przegranie całej sumy dziesięć razy po kolei. Niektóre z tych zakładów przyniosą ci zysk rzędu 1OO, 200 czy 400%, w rezultacie czego podejmowanie ograniczonego ryzyka może się

162

kapitałem

163

- money you can genuinely do without. Divide by te n. That's about how much you can afford on any one bet. As your capital grows, increase the increment proportionately. A lways leave yourself room to lose ten in a row. lncidentally, you can makesome money on all of thoseten separate bets simultaneously.

oka zać

znacznie bezpieczniejsze niż tzw. konserwatywne inwestowanie. Mus isz zacząć od ustalenia kapitału , bez którego możesz żyć. Podziel ten na dziesięć. Sumę, którą uzyskasz, możesz zaryzykować jednorazowo. W miarę upływu czasu i uzyskiwania pozytywnych rezultatów pod wyższ stawkę, ale zawsze zostaw sobie miejsce na dziesięć porażek po ko lei. Oczywiście, możesz zrobić wszystkie dziesięć zakładów w tym samym czasie. kap itał

Fear of Time Premiums

Strach przed

Depending on the price of the stock, an option has an intrinsic va lue. I the stock is 3 points above where you have an option to buy it, the option isworth $3.00. However, the option may actually sell for mare than that. lf it sells for $4.00, it would be selling for a "time premium" of $1.00. The speculators lose an enormous amount of time trylng to find options with the lowest time premium. They think, the lowest they pay for the time premium the better option they've gat. Actuall y, to a trader, time premiums are virt ually irrelevant. What you are looking for is leverage. Contrary to popu lar wisdom, time premiums tell you nothing about leverage and have little to do with it. Leverage is the movement you can expect on a move in the options as compared to a specific move in the stock. Thus, if it can be calcu lated that a 10% move in a stock would produce a 100% move in one of its options, you have good leverage. lf, on the other hand, a 10% stock move wou ld produce a 50% option move, you have mediocre leverage. Geod leverage alone does not co nstitute a geod trade.

W zale żności od ceny rynkowej akcji, opcja ma swoją wartość wewnętrz­ ną . I tak np. jeśli cena rynkowa akcji jest wyższa od ceny naszego prawa kupna akcji o trzy dolary, wartość wewnętrzna opcji wynosi trzy dolary. Cena rynkowa opcji wynosi jednak więcej. Je ś l i wynosi cztery dolary, to różn ica jednego dolara odzwierciedla premię (lub wartość) za czas do wyg aś nięci a opcji. Gracze giełdowi tracą niewspółmiernie dużo czasu w poszukiwaniu opcji o najmniejszej premii za czas. Uważają, że im mniejsza premia za czas, tym lepsze jej kupno. Premia za czas nie jest jed nak waż n ym elementem w selekcji opcji. Ważniejsze jest dobre przebicie. I tak np. jeśli cena opcji zwyżkuje 100% przy wzroście ceny akcji o 10%, operujemy dobrym przebiciem; jeśli natomiast cena opcji zwyżk uje tylko o 50%, operujemy słabym przebiciem. Samo przebicie nie jest jednak wysta rczającym elementem do oceny opcji.

du żą premią

za czas

Spekulowanie bez przyczyny Trading \Vithout a Reason The speculator must find a satisfactory blend of both the stock and the optlon . Same novice traders like a stock, so they assume one of its options must be satisfactory. Another will find a well leveraged option and neglect an evaluation of the stock. Ultimately, the success of a trade be largely due to an ad va n ce by the stock. In another case, the leverage of the option may be the mare important factor. But in every case the ruling reason will be a blend of the two.

mav

164

Gracz giełdowy musi umieć ocenić związek między akcją i opcją. Ocena jednostronna jest niewystarczająca, tj. nie wystarczy znaleźć akcję, która będzie zwyżkować, bez zastanowienia się, która z opcji jest najbardziej Odpow iednia. Z drugiej strony, nie wystarczy znalezienie opcji z dobrym Przebicie m bez analizy kursu cen akcji. Nowicjusze poprzestają zwykle na ocenie tylko jednej strony równania. W większości przypadków zwyżka cen akcji decyduje o sukcesie spekulacji; w innych przypadkach znalezienie opcji o właściwym przebiciu jest ważniejszym elementem sukcesu. Zawsze jednak mieszanka obu czynników ma decydujący wpływ na sukces.

165

Failing to Enluatc a Logical Risk-Rcward Ratio

srak logicznego stosunku ryzyka do zysków

Once you understand the intertwining relationships of leverage, ris reduction, control of capital, and the vital ba lance between the outloo for a stock and the available leverage of its options, you have the necessary tools to specu late. However, you must have clear·sight tactical objectives in mind or it will all be for naught. lt is not enough to eva luate a trade. You must set minimum standards. You must know w ha you are looking for and develop the patience to wait for it. Good traders expect to take losses. The key to success in trading involves keep ing losses small and profits large. Good money management and reduced risk in option trading al low you to take ten losses in a row before you lose all of your money.

Jeśl i zrozumiałeś

dwie korzyści opcji - siłę przebicia i redukcję ryzyka - pojąłeś koncepcję kontroli kapitału i potrafisz zbalansować przyszłą cenę akcji z przebiciem opcji, dysponujesz wiedzą pozwalającą ci na pierws zą speku l ację. Musisz jednak wiedzieć, ile chcesz zarobić i mieć cierp liwość, by czekać na te zarobki. Szacunek samej tra nsakcji nie wystarczy. Musisz przyjąć jaki ś minimalny standard. Musisz wiedzieć czeg o szukasz i mieć cierpliwość . Dobrzy gracze giełdowi liczą się ze strata mi. Kluczem do zysków jest akceptacja małych strat i dużych zarob ków. Umiejętne zarządzanie kapitałem i redukcja ryzyka opcji pozw alają ci aż na dziesięć kolejnych porażek przed całkowitą stratą

But what about profits? Ił you want large gains, you must go for large gains. There has to be minimum standards. You can set it up 100%, 200% or more! lf you set it up at 100% it means a doub ting of the option. Don't trade, ił you can't see at least a doubling potentia!. Don't think that you can always be doing something. Two or three good buying opportunities a yea r can make a very good. year. Don't expect more. Often there wi ll be less. Profits come in spurts and there will be long dry spells. There will be whipsaws and they wear most people down. When the opportunities final arise, people have usually given up.

Ale co z zarobkami? Musisz ustalić minimalny poziom wygranej. Może to być 100%, 200% lub więcej . Jeśli wybierzesz 100%, oznacza to po· dwojenie cen opcji. Nie spekuluj, jeśli twoja analiza wskazuje, że cena opcj i się nie podwoi. Poczekaj, nie musisz spekulować każdego dnia. Dwie, trzy okazje w roku pozwolą ci zarobić dużo pieniędzy. Nie oczekuj więcejl Często jest ich mniej. Zyski i straty mają to do siebie, że przych odzą falami. Ten stan rzeczy przygnębia większość graczy do tego stop nia, że poddają się przedwcześnie , nigdy nie dając sobie szansy na wykorzystanie prawdziwie dobrej okazji.

Ił you have patience and persevere, every now and then you'll hit a real big one. lt can make up for a lot of losses and then some. This is the reałi that defeats most people. Ił you need a monthly check to keep your confidence up, get a nice government job. Or apply for social sec urity. You don't have to be brilliant to be successful. But you must be systematic, patient and tenacious.

Jeśli masz cierpliwość i wytrzymałość, od czasu do czasu będziesz miał olbrzy mią wygraną. Wygrana ta znacznie przewyższy serie małych strat.

kapita łu .

Fakt te n jest trudny do przyswojenia i zrozumienia. Jeśli potrzebna ci jest comies ięczna wyplata by zachować pewność siebie, by utrzymać rodzinę - prac uj dla rządu , NIE SPEKULUJ . Znajdź sobie przyzwoitą pracę lub Złóż podanie o ubezpieczenie spoleczne i nie spekuluj opcjami. Jeśli chcesz spekulować. pamiętaj, że nie musisz być geniuszem, by odnosić ~ukcesy. Musisz jednak być zdyscyplinowany, systematyczny, cierpliwy 1 mieć od porność psychiczną .

166

167

największej słabości

Underrating the Greatest Disadvantage of Optioos

Niedocenienie

The big enemy of options is time. You can buy a stock and hold it for the rest of yo ur life. But options expire and become worthless. When you buy a security, it can go up, down or just sit there. Two of thesethings are bad for you as an option trader. You can afford to wait only so long. lt is amazing how option trade rs fai I to face up to this difficult reality. A mant or two may seem like a long time, but it isn't. There is only one way to minimize the time disadvantage, and it is an obvious one. But most pe opłe choose not to face up to it. Buy the furthest out options that you canl This is simple enough but difficult to carry out because far-out options invariablycost a bit mare. They carry larg er time premiums. The leverage is never as high as the close-in options, so people jump at what looks like the better deal. They greatly underrate the value of time. They don't like to pay for it. After all, time is abstract and price is tangib le, easier to comprehend. Believe me, extra time is worth paying for. Ił you are patient enough to be trulyselective, you'll find plenty of opportunities in options that have five, six, even nine months before expiration. Ił you set a six month mini mum, you are virtually certain to do better. You'll get second and third cha nces that you never expected. Conversely, short term options expire quickl and the traders don't get a second chance to make money.

Największym wrogiem opcji jest upływ czasu. Akcje możesz trzymać cale

lf you take it option fellow, forgive

can find a six month option projected to at least double. - even though what appears to be a much better leveraged is available for the same stock. This is advice that few will but those who do will be glad they did. This alone will mare errors than anything you can do.

Playing an Option likc a Stock lt should be elear by now that an option is not a stock. The two big advantages, leverage and risk reduction, are not inherent in stock trading. The big disadvantage, limited time, is not characteristic o stock trading. Most people approach options as if they we re loW

168

opcji

iycie. Opcje wygasają po pewnym czasie i stają się bezwartościowe. Cena akcji może zwyżkować, utrzymywać się na tym samym poziomie lub zniżkować. Pojawienie się dwóch z tych trzech możliwości powoduje spadek cen opcji. Ten fakt frustruje graczy. Miesiąc czy dwa wydaje się wystarczająco długim okresem, ale nie jest. Jedynym sposobem przezv.1yciężenia tej słabej strony opcji jest kupno opcji, które wygasają jak najpóźniej. Jest to oczywiste, choć trudne do zrealizowania. Za dodat· kawy czas trzeba dodatkowo płacić, a więcej płacąc obniżamy silę przebicia. Większość graczy, chcąc zachować lepsze przebicie, popełnia błąd kupując opcje o najkrótszym terminie. Bagatelizują oni w ten sposób upływ czasu. Ich zachowanie jest jednak o tyle zrozumiałe, że czas jest pojęcie m abstrakcyjnym, a ceny nie. Warto jest jednak zapłacić więcej. Znajdź opcję, która wygasa za pięć, sześć czy nawet dziewięć miesięcy. Gracze giełdowi, którzy kupują opcje sześcio miesięczne odnoszą większe sukcesy niż ci, którzy kupują opcje krótkoterm inowe. Dzieje się tak między innymi dlatego, że mają oni więcej czasu, a z nim drugą, a czasami trzecią i czwartą szansę na zaro bienie pieniędzy. Natomiast opcje krótkoterminowe wygasają za wcześ nie i nie dają graczom tej szansy. Jeśli znajdziesz sześciomiesięczną opcję, która ma potencjał stuprocentowego zysku, kup ją zamiast opcji o krótszym terminie z większą dźw ignią finansową. Zdaję sobie sprawę z tego, że mało kto posłucha tej rady. Ale ci nieliczni, którzy jej posłuchają , będą zadowoleni ze swojej decyzji, bowiem decyzja kupna opcji długoterminowej wybawi ich z kłop otów wynikających z niedocenienia największego wroga opcji - upływu czasu.

Spekulowanie opcjami jak akcjami Ustaliliśmy już, że spekulacja opcjami różni się od spekulacji akcjami. Dwie korzyści opcji-siła przebicia i redukcja ryzyka, jak również ich słaba Strona- wygasaniewartości z upływem czasu, są nieobecne w spekulacji

akcjami. Większość graczy traktuje speku lacje opcjami jako namiastkę

169

priced stocks. They buy them and se ll them when they sta~ to go a~ainst them. An experienced and wise spec ul ator looks at opt1on trading as. a horse race and does not use stop loss orders of any kind . lt is not an investment, it is a bet. Nothing is mare ridiculous than a trader w ho has. bought an option for $1 OO and sold it quickly for S75. At the horse races one loses an enti re $1 OO.

spekulacji tanimi akcjami. Do świadczo n y gracz giełdowy traktuje spekulację opcjami jak zakład na wyścigach konnych i nie akceptuje małych strat. Najbardziej zadziwiającym błędem jest akceptacja małych strat i kupno opcji np. za 100 dolarów i ich szybka sprzedaż za 75 dolarów. Na wvśc igach konnych przegrywa się cale 100 dol arów.

Of course, after you have a good profit running, it is another matter. ~ou don't wa nt to let that profit slip away. As a rule of thumb, after an optton has met the minimum objective, I advise not letti ng more than 25% of the profit slip away. But before a profit positio n is. establ ish~d ~ forget it. lt's just like a horse race . Enjoy it, sit back and s1p on a mint iulep.

Oczyw iście sytuacja wygląda inaczej, je ś li cena opcji zwyżkuje. Reguła duże go palca sugeruje likwidację spekulacji po osiągnięciu założonego przez nas minimalnego poziomu wygranej (np. 100%) i późniejszej zniżki zysków o 25%. Nim jednak osiągniemy ten cel, grajmy jak na wyścigach kon nych. Cieszmy się , siedźmy spokojnie i sączmy mię towe go drinka.

170

171

RIGHTS STRATEGIES

STRATEGIE PRAWA POBORU

Right strategies presented here can be summarized to buying the rights when their price is heavily discounted and sel ling t hem w hen their price ia above the theoretical right va lue. lf the investor is able to purchase rig hts

Prze dstawioną poniżej strategię można sprowa dzi ć do zakupu praw poboru, kiedy są niedowartościowane i ich sprzedaży, kiedy są przewartośc iowane . Giełda , gdzie działa proste prawo popytu i podaży, daje inwestorom możliwości jej stosowania. Jeśli inwestor kupi prawa poboru „ta nio" , będzie miał możliwość sprzedaży ich drożej na następnych sesjach. Jeśli jednak ceny nie pozwolą na sprzedaż z zyskiem, wykona praw a poboru i później sprzeda akcje. Oczywiście końcowy wynik spekulacji będzie zależał od ceny jaką osiąg ną akcje spółki po wprowadzeniu nowej emisji na giełdę, a to z kolei za l eży od klimat u panującego na g i ełdzie , jak również od wydarzeń dotyczących samej spółki. Niemniej jed nak warto pamiętać , że prawa poboru otwie rają nową drogę inwestowania na giełdzie.

cheaply enough he 'll have two opportunities: either to sell them with a profit in a few days or exercise his rights, get the shares and sell them later. Obviously, the final results will be directly related to the stock price after t he new emission takes place. The prices will, in tum, depe nd o n the

general market condition as well as events related to the issuing company. lt should be noted, however, that rights, as a financial instruments open new opportunities in the market.

Efekt, a Polish company, w hose rights were the first ones to trade on the Warsaw Stock Exchange w ill be used in the examples that fellow. Table 9A shows Efekt stock and right prices in the period from February 1 to February 28 , 1994. Two rights were needed to purchase one share of common stock. The offering price was set at 250,000 zloty per share, which was four t imes cheaper than 1,040,000 zlotych , which was the price Efekt closed at on February 1, 1994 with right atta ched to it (zp). The next day Efekt went ex-right (bp) and the price was ad justed to

775,000 zlotych.

W p rzykładach posłużę się da nymi spółki Efekt, której prawo p oboru było pierw szym na giełdzie wa rszawskiej. Tabela 9A przedstawia kurs akcji spółki Efekt w okresie od 2 do 28 lutego, 1994. Oo zakupu jed nej akcji Efektu potrzebne były dwa prawa poboru. Cenę emisyjną nowych akcji ustalono na 250 OOO złotych (cena wykonania), a więc czterokrotnie mniej niż kurs 1 040 OOO złotych ustalony na sesji 1 lutego, 1994. Był to ostatni dzień handlowania akcjami Efektu z prawem poboru (zp). Następnego dnia akcje Efektu handlowały s ię bez prawa poboru (bz), wobec tego adiustowano cenę z 1 040 OOO złotych do 775 OOO

i prawa poboru

złotyc h .

The ex-right adjusted price was ca lculated according to the follow ing

Adi ustację przeprowadza się według następującej formuły:

formula: (O · L)

A-

172

+ (N · E)

T

w he re:

A = ex -right adjusted price O = number of old shares L = stock last closing price with right attached 10 · N = number of new shares E = new issue price T = number of total shares

A~

(O · L) + (N

T

E)

gdzie:

A = cena adiustowana (bez prawa poboru) O = liczba starych akcji L = kurs ostatniej sesji N = liczba nowych akcji E = cena nowej emisji T = liczba wszystkich akcji

173

Substituting symbols with Efekt data,

podstawienie do

o - 750,000 L = 1,040,000 zlotych

o= 750 ooo

N= ET• R•

formuły

danych

spółki

Efekt:

L = 1 040 OOO złotych N = 375 OOO E = 250 OOO złotych T = 1 125 OOO

375,000 250,000 zlotych 1,125,000 2

R= 2

gives a value of A equaled to 776,660 w hich is rounded to 775,000.

Otrzymujemy

adiustowaną cenę

776 660, co

zaokrąglamy

do 775 OOO

złotyc h .

The theoretical right va lue (V) is calculated as fellows:

Teoretycz ną wartość

V= (S -E) / R where :

według formuły:

V • (S - E) / R gdzie:

V = S= E= R=

theoretical right va lue stock price new issue price number of rig hts needed to get one new sha re V = (800,000 - 250,000)/2 V = 550,000/2 V= 275,000

In the above example, a closing price of 800,000 zlotych, as of February 17, was selected. The theoretica l val ue that day equaled 275,000 zlotych

174

prawa poboru (V) obliczamy

V• S= E= R ""

teoretyczna wartość prawa poboru kurs akcji cena nowej emisji liczba praw potrzebna do zakupu jednej akcji V = (800 OOO - 250 000) / 2 V= 550 000/ 2 V = 275 OOO

I tak, na przykład , w dniu 17 lutego, kiedy kurs akcji wynosił 800 OOO zlotych, teoretyczna wartość prawa poboru wynosiła 275 OOO złotych .

175

Table 9A. Efekt company: stock and rights prices and theoretical values

Tabela 9A. Teoretyczna wartość prawa poboru; kurs akcji i prawa poboru Efekt

spółki

Da t e

2-01 -94 2-03-94 2-08-94 2-10-94 2-14-94 2-15-94 2-17-94 2-21-94 2-22-94 2-24-94 2-28-94

Stock Price

1,040,000 700,000 820,000 740,000 800,000 820,000 800,000 725,000 745,000 750,000 750,000

% Change

zp + 9,9 bp- 9,7 + 7,2 -9.8 +8,1 + 2,5 -2.4

-9.4 +2.8 +0.7

Right Price

% Change

300,000 250.000 270,000 255,000 200,000 100,000 150,000

- 16.7 + 8.0 - 5.6 - 21.6 -50.0 +50.0

Right Value

245,000 275,000 285,000 275,000 237,000 247.000 250,000

P remiurn Discount

+ 22,4 -9,1 - 5,2 -7,3 -1 5,6 - 59,5 -40,0

Kurs akcji 1 040 ooo 700 ooo 820 ooo 740 ooo 800 ooo 820 ooo 800 ooo 725 ooo 745 ooo 750 ooo 750 ooo

Zmiana Kurs prawa poboru % zp + 9,9 bp-9,7 + 7,2 -9,8 300,000 +8,1 250,000 + 2,5 270,000 -2.4 255.000 -9,4 200,000 +2.8 100,000 +0,7 150,000 0,0

Zmiana %

-1 6.7 + 8,0 -5,6 -21,6 -50,0 +50,0

Wartość

prawa

245 275 285 275 237 247 250

ooo ooo ooo ooo ooo

ooo ooo

Prem ia/ Dyskonto

+ 22,4 -9,1 -5,2 -7,3 -15,6 -59,5 -40,0

o.o

As shown in Table 9A, the rights market price varied wide ly from its theoretical value. In the first day, rights were trading at a premium of 22,4%, between day two to five they were trading at a modest discount (-9,1%, - 5,2%, - 7,3%, i -15,6%), and in the final two days co ll apsed to a huge discount of 59.5% and 40% respectively. This was high ly unusua l situation. During this period of seven days, Efekt commo n was rather stable. lts average price over a period eq ualed 768,57 1 zlotych, so it did decline approximately one percent, a measly drop from an adjusted price after rights offering. Rights prices fluctuated widely between 300,000 and 100,000 zlotych during this period and ultimately showed a 50% loss. This onły confirmed a rule developed for closed end funds: " '.he sha.~e prices fluctuate either above (at a "premium") or below (at a "d1sco ~nt ) the net asset va lues (NAV) oftheir portfolio. Trad ing strategies are a1med at taking advantage of these fluctuations. lnvestors should buy them w hen their price is discounted and se1l them w hen their price is above the NAV." lt's a similar situation when it comes to rights. An investor should sell them when their price is above the theoretical va lue and buy them when their price is heavily discounted (20%+).

176

oa ta 2·01-94 2.03-94 2·08-94 2-10-94 2·14-94 2-15-94 2-17-94 2-21-94 2-22-94 2-24-94 2·28-94

Jak pokazuje Tabela 9A, rynkowa cena prawa poboru różni ł a się znaczni e od jej teoretycznej wartości. Na pierwszej sesji cena prawa poboru zawierała pre m ię w wysokości 22,4% (prawo pobor u był o p rzewartoś­ ciowane); między drugim a piątym dniem prawo poboru hand l owało się z umiarkowanym dyskontem (-9, 1%, - 5,2%, -7,3%, i - 15,6%), a w dwóch ostatnich dniach jego cena gwałtownie spadła i hand l owało się z ol brzymim dyskontem odpowiednio 59,5% i 40,0% (prawo pobo ru było niedow artośc i owane). Sytuacja ta była o tyle niezwykła, że ceny akcji Efektu w r ozważanym okresie siedmiu dni zachowywa ły się raczej stabilnie. W okresie tym średn i kurs akcji Efektu wynosił 768 571 zł otyc h , a więc spadł o mniej niż jeden procent w stosunku do ceny ad iustacji. Ceny praw poboru wahały się natomiast pomiędzy 300 OOO a 1OO OOO złotych i w końcu spadły o 50%. Sprawdz iła się tu zasada dotycząca funduszy zamkniętych: „ Ceny akcji funduszy zamkniętych podlegają sile podaży i popytu i oscylują powyżej lub poniżej wartości księgowej akcji (są premiowane lub dyskontowane). Strategie inwestycyjne wykorzystują te aberracje rynkowe. Inwestorzy powinni kupować akcje funduszy zamkniętych, kiedy ich cena jest silnie dyskontowana i sprzedawać je gdy ich cena jest Premiowana." Podobnie jest z prawami poboru. Inwestor powin ien je sprzedać, kiedy ich cena kształtuje się powyżej teoretycznej wa rtośc i Prawa poboru, a kupić w okresie silnego dyskonta (20% i więcej).

177

Let's assume, an investor wants to buy Efekt stock with a 20% discount, Twenty percent of the adjusted price of 775,000 equals 620,000 zlotych. An investor has two choices. He can place an order to purchase Efekt a~ 620,000 or place an order to buy rights at 185,000 (185,00Q x 2 + 250,000 = 620,000). As Table 9A shows, an investor who plac an order to buy rights got very 1ucky because his order got triggered on February 22, 1994. He bought Efekt rights for 100,000 zloty instead of 185,000 zlotych. His effective price per Efekt share was 450,000 zlotych, instead of 620,000 zloty. What's more, he could have sold his rights the next day with a 50% profit. At the end of March Efekt shares weretrad ing at approximately 700,000 zloty a share. Not a bad transaction, indeed.

Załóżmy, że

inwestor życzył sobie kupić akcje Efektu z dyskontem 20%. Odej mując 20% od ceny adiustacji (775 000) mógł zapłacić co najwyżej 620 OOO złotych za jedną akcję. Inwestor miał dwie możliwości. Mógł złożyć zlecenie kupna akcji Efektu po 620 OOO lub też zlecenie kupna prawa poboru Efekt u po 185 OOO (185 OOO x 2 + 250 OOO = 620 000).

z tabel i 9A wynika, że inwestor, który złożył zlecenie kupna

na prawa poboru, mógł się czuć szczęściarzem, bowiem jego zlecenie zostało zrea lizowane 22 lutego, po 1OO OOO złotych zamiast 185 OOO złotych. Stało się tak ze względu na notowania w jednolitym kursie dnia. Efektywne kupno Efektu nastąpiło więc po 450 OOO złotych, a nie po 620 OOO złotych. Poza tym na nas tęp nej sesji inwestor mógł sprzedać swoje prawa poboru z 50% zyskiem.

The above example was taken from the Warsaw Stock Exchange (WSE). The uniqueness of the WSE combined with the format used to receive newly issued shares exacerbate the tendency for rights mispricing. This uniqueness includes a fixed quotation system (one quote per session}, lack of short se lling and a relatively long time one must wait to receive new shares. The best example of rights mispricing can be observed by looking at the prices of Efekt common stock and right on February 14, 1994 when the stock rose 8.1% and the right went down by 16.7%.

Przedstaw iony wyżej przykład dotyczył giełdy warszawskiej. Unikalność tej gi ełdy i sposób przekazywania nowych akcji z pewnością spowoduje wię ksze aberracje cenowe praw poboru niż na giełdach bardziej roz· win iętych. Do unikalności należy jednolity kurs dnia, brak możliwości krótkiej sprzedaży i stosunkowo długi okres wyczekiwania na nowe akcje. Zróżnicowanie sil popytu i podaży na akcje w porównaniu z prawem poboru najlepiej dostrzec obserwując wydarzenia z dnia 14 lutego 1994 roku, kiedy cena akcji Efektu zwyżkowała o 8, 1%, podczas gdy cena prawa poboru Efektu zniżkowa ła o 16,7%.

Unavailability of short se lling disallows hedge transactions which eliminate mispricing. These transactions are described in detail in 'Warrant Strategies". Finally, the long waiting period for new shares, unnecessarily increases the time an investor is at risk because he can't sel securities that he paid for, but doesn't have.

Brak możliwości krotkiej sprzedaży powoduje brak możliwości wykona· nia transakcji asekuracyjnych, które szybko doprowadzają do względnej równowagi cen instrumentów pochodnych. Transakcje asekuracyjne opisane są w „Strategiach warrantów". W końcu, zbyt długi okres wyczekiwania na nowe akcje powoduje niepotrzebny okres wydłużone· go ryzyka, ponieważ nie można zbyć czegoś czego się nie ma.

In summary, rights transactions are similar to Call option transaction where an investor has a right to purchase a stock for a specified price within a certa in, specified time. To be successful, both a right and a C~ll buyer assumes the underlying stock appreciation. As I ałready wrot~ in the chapter entitled ··option Strategies", the biggest enemy of an opt1on buyer is time. An investor can buy a stock and hold itfor the rest of his life. But options expire and become worthless. The security can go up, doW~ or just sit there. Two of these things are bad for an option trader. lt iS

178

Podsumowując, transakcje dotyczące prawa pierwszeństwa zakupu przyp ominają

transakcje opcjami zakupu, czyli prawa do kupna akcji po

okreś lonej cenie (cenie rozliczenia) w określonym czasie. Podobnie jak

Przy zakupie opcji zakupu (opcji Call) , inwestor kupując prawo poboru Zakłada wzrost kursu akcji, bo tylko wtedy transakcja jest korzystna. Jak iuż pisałem w rozdziale „Strategie opcji", największym wrogiem opcji jest Upływ czasu. Inwestor może trzymać akcje cale życie. Opcje wygasają po Pewnym czasie i stają się bezwartościowe. Cena akcji może zwyżkować,

179

worse for a right trader because the time is limited to a few weeks only Neverthe less rights do provide leverage. ft should be rememberect howeve r, that rights do trade with a discount but options never do.

180

utrzymywać się na tym samym poziomie lub zniżkować. Pojawienie się dwóch z tych trzech możliwośc i powoduje spadek cen opcji. Ponie waż prawa poboru wygasają w ciągu kilku tygod ni, upływ czasu, podobnie do opcji, jest ich wrogiem. Trzeba jednak pamiętać, że prawa poboru sprzedaje się z dyskontem, a opcje nigdy.

181

W ARRANTS STRATEGIES

STRATEGIE WARRANTÓW

One goal any investment strategy is the identyfication of undervalued and overvalued situations. A consistent program involving purchase and sale of such issues should allow an investor to outperform the market over the long term . Since the wa rrant's price value is inextricably tied to the st ock price 1ocating aberrations in the warrant versus stock price relationship is an excellent means of identifying mispriced warrants. That may happen because warrants are infłuenced by different supply and demand factors than the common stock. For example, certain institutions cannot or will not hold warrant positions. Nevertheless, they may aquire a position unintentionally as would be the case ił the stock they own declares a warrant dividend. The disposal of these warrants sometimes causes tremendous selling pressure not reflected in the price of the common stock. An alert investor can capitalize on these situations.

Jednym z celów każdej strategii inwestycyjnej jest identyfikacja momentów niedowartościowania lub przewartościowania papierów wartoś­ ciowych, a stały program kupna i sprzedaży w tych momentach powinien pozwo lić inwestorom na „pokonanie" rynku w dłuższych przedziałach czas u. Wczesne uchwycenie aberracji cenowych pozwa la na wyłapanie źle wycenionych warrantów jako, że ich ceny są ściśle związane z cenami akcji. Zdarza się, że warranty podlegają innym siłom popytu i podaży ni ż akcje, gdyż istnieje możliwość wejścia w ich posiadanie inaczej niż drogą kupna. Na przykład, inwestorzy, którzy nie mogą lub nie chcą trzymać w swym portfelu warrantów, mogą stać się ich posiadaczami gdy firma, której są akcjonariuszami wypłaci dywidendę właśnie w ich postaci. Mimowolne wejście w posiadanie tego instrumentu i związa na z tym sprze daż kreuje niesłychaną podaż nie mającą odzwierciedlenia w cenie akcji. Czujny inwestor może wykorzystać takie sytuacje.

ln theory, warrants should trade somewhere between the two extremes of minimum and maximum value. When the stock is zero the warra nt is worthless. As the stock increases in value so does the option to buy the stock. In addition, the warrant ass umes a speculative value over and above its intrinsic value known as " premium". The maximum premium occurs when the stock price equals the exercise price . For higher stoc prices the warrant price will continue to increase, but the premiu m ~iii diminish reaching zero when the common stock sells at about three to f1ve times the exercise price.

W teorii warranty powinny się handlować w przedziale minimalnej i maksymalnej wartości. W czasie kiedy, cena akcji wynosi zero warrant jest bezwartośc iowy. W trakcie wzrostu cen akcji wzrasta również cena opcji kupna. W dodatku, warranty przyjm uj ą spekulatywną wartość, która kształtuje się powyżej wartości wewnętrznej. Jest to tzw. premia. Premia osiąga swój maksymalny poziom, kiedy cena akcji osiąga cenę wykonania. Podczas dalszego wzrostu cen akcji wzrasta również cena warrantów, ale premia zdąża ku zeru . Premia wynosi zero z chwilą, kiedy cena akcji jest trzy do pięciu razy wyższa od ceny wykonania.

Speculating The attractiveness of warrants for speculation is self-evident. They art highly leveraged and often marginable. They are available for man less-than-blue-chip stocks, exactly those issues which have the great.est likelihood of making major moves. Speculators will not genera lly f1nd listed options on these stocks, and warrants are an idea! substitute. Th• leverage which a warrant possesses permits spectacular gains when th underlying stock makes a major move.

182

Spekulowanie A~rakcyjność warrantów jako instrumentu spekulacji powinna być oczywista . Charakteryzuje je duża dźwignia finansowa, można je kupić na ~redyt. Emitują je zwykle przedsiębiorstwa o mniejszej renomie, a więc firmy, po których można się spodziewać dużych ruchów cen akcji. w.arranty tych firm są idealnym substytutem opcji, tym bardziej, że Większość z nich nie ma opcji. D źw ignia finansowa związana z warrantami pozwa la na osiągnięcie spektakularnych zysków w okresie dużej l'wyżki cen akcji .

183

One spectacular warrant often referred to in investment litera tu re is thatof the R.K.O. Company. In the four-tear period between 1942and1946 the stock advanced form a low of 2 1/ 2 to a high of 28. At the same time, the R.K.O. wa rrantsadvanced from 1/ 16 (61 /4c) to 13. AS500 invesment in the stock would have grown to S5,600. The same S500 invested in the warrants wou ld have grown to $104,000.

Dobrym przyk ładem spektakularnych wyników często opisywanym w literaturze jest warrant firmy R.K .O. W okresie czterech lat pomiędzy rokiem 1942 a 1946 akcje tej firmy zwyżkowały z poziomu 2,505 do 285 w szczycie. W tym samym czasie warranty R.K.O. zwyżkowały z 0,06 (6,25 centa) do 13$. Pięciusetdolarowa inwestycja w akcje tej firmy wzrosł a do sumy 5 600$, a inwestycja w warranty do sumy 104 000$.

\Varra nt hedging

Asekuracja z warrantami

Locating undervalued warrants is not necessari ly the complete answer to an investment problem. Warrants are vo1atile securities, and the risk in establishing positions (either long or short) is extremely high • usually higher than most investors are wi1Jing to assume. The risk ca n be mod ified by combining the warrants position with an offsening position in a related security. Such a combination is a called a hedge, and there are two primary types: the convertible hedge and the reverse hedge.

Identyfi kacja niedowartośc i owanych lub przewartościowanych warrantów nie jest pełną odpowiedzią na rozwiązanie problemu inwestycyjnego. Wa rranty podlegają silnym wahaniom i ryzyko kupna lub sprzedaży jest tak d u że, że zwykle przekracza chęć i możliwości inwestorów. Ryzyko to można znacznie zmniejszyć , jeśli kupno lub sprzedaż warrantów połączy się ze sprzedażą lub kupnem akcji opcyjnej. Takie kombinacje noszą n azwę transakcji asekuracyjnych. Istnieją dwa rodzaje tych transakcji: asekuracja zamienna i asekuracja odwrotna.

•

Convertible hedges

•

Asek uracja zamienna

This strategy involves the purchase of undervalued warrants combined with the sale of options, sto ck, or other related secu rities. The objective is to capitalize on a mispriced security while maintaining contro l of risk with the short position. Grossly underva lued warrants {20% +)do not occur frequently, but they are available with sufficient regularity so that th e list is worth monitoring continually.

Transakcja ta polega na zakupie niedowartościowanych warrantów z jed noczesną sprzedażą pożyczonych akcji (sprzedaż krótka) . Celem tej strateg ii jest wykorzystanie elementu niedowartościowania warrantów, a w tym samym czasie kontrola ryzyka poprzez krótką sprze daż . Głęboko niedowa rtościowa n e warranty (20% +) nie zdarzają się zbyt często, jednak że pojawiają się na tyle regularnie, że należy je ciągłe monitorować.

In its classic form the warrant convertible hedge is constructed using common stock for a short position. However if an option are availab le for the underlying common stock, the hedge outcome may be superior if Ca11s are sold rather than the stock.

W klasycznej formie asekuracji zamien nej stosowana jest krótka sprzedaż akcji. Sprzedaż opcji (jeśli taka istnieje) w miejsce akcji może się okazać korzystniejsza.

To illustrate a convertible hedge the Warner Communications warrants have been selected. The Warner Communications warrants were issued in January 1981 and trading was begun immediately on the American Stock Exchange. In the early months of 1981 the stock advanced sharplt but the warrant did not appreciate proportionately. At that time the recommended strategy was to purchase the warrant or, because its volatility was probably unacceptable to most investors, to hedge Ian positions with stock or Call options. The opportunity to close the hed carne within a month.

Zostały one wyemitowane w styczniu 1981 roku i od razu zaczęto nimi

Poniższy przykład

184

zawiera warranty firmy Warner Communications.

handlować na giełdzie amerykańskiej. Mimo stosunkowo dużej zwyżki

akcji warranty nie zwyżkowały proporcjonalnie. Silnym nakazem chwili było więc oczywiście kupno warrantów. Jednakże, ze względu na trudne do zaakceptowania przez większość inwestorów silne wahania tych instrumentów, kolejnym posunięciem było przeprowadzenie transakcji asekuracji zamiennej tj. zakup warrantów z jednoczesną krótką sprzedażą akcji Warner Communications. Jak się okazało, transakcje można było zlikwidować z zyskiem już po miesiącu.

185

\n January 1981 Warner Commun ications common stock traded abo..,., $40 and the wa rrant above S15, which was above its normal va lue curve In late February 1981 the common dropped to S34, a decline of 15%. At the same time the warrant dropped to SS, a decline of nearly 47%. Th wa rrant traded consid erably below its normal value curve. This was the sig nal to imp lement a convertib le hedge. Table 98 shows profit profile calc ulations for a warrant position hedged with common stock sold sho The short position, 300 shares of common, was selected through trial and error until the hedge outcome produced a favorable risk/ reward tradeoff. In this co nfiguration the bottom line shows that, even after commissi ona. the hedge had much of the potentia I of the stock at a fraction of exposure to loss. By March 1981 the warrant had returned to its norma I value curve and the hedge was liq uidated. The stock moved from 34 to 43 and the warrant advanced from 8 to 14. The outcome was essentia lly as predicted, a return exceed ing 30 percent after commiss ions on a pos itior\ entailing minimal risk.

W styczni u 1981 roku akcje Warner Communications

teoretycznej wartości 40S za akcję, a warranty powyżej 15$, co teoretycznej wartości warrantów. Pod koniec lutego cena akcji spadła do 34S, a więc o 15%, natomiast cena warrantów do SS, a w ięc o 47%. Po spadku warranty handlowały się znacznie poniżej ich wart ośc i teoretycznej. Sygnalizowało to kupno warrantów w kombinacji z kr ó tką sprzedażą akcji. Tabela 98 ilustruje kalkulacje zysku. Drogą prób i błędów wybrano krótką sprzedaż 300 akcji. Był to najbardziej optymalny wvbór poddania pewnej kwoty zysku w zamian za ase kurację przed stratą . Jak dowod zą kalkulacje, w tej konfiguracji transakcja asekuracyj . na mia ła prawie te n sa m potencja/ zysk u jak w przypadku zakupu samych akcji, z jednocze śnie diametralnie obniżonym poziomem ryzyka (nawet po opłac eniu dodatkowych prowizji z tyt ułu transakcji). W marcu ceny warra ntów wróciły do ich teoretycznej wartości co pozwoli/o na likwida· cję transakcji. Cena akcji zwyżkowała z 34S do 43$, a cena warrantów zwyżkowa ła z 8S do 14S . Końcowe wyniki pokrywały się z prognozą tj. osiąg nęły zysk netto 30% przy minimalnym poziomie ryzyka. było powyżej

Table 98. Convertible Warrant/Stock Hedge Warner Communications February 1981

Tabela 98. Transakcja asekuracji zmiennej: warranty-akcje, Warner Communications Luty 1981

Position:

Pozycja :

Buy 1,000 WCI warrants at 8.00 Sali short 300 WCI common at 34.00 Commissions Net lnvestment

= S 8,000 = 10.200 =$

Kupno 1 OOO warran tów WCI a 8,00 Sprz edaż 300 akcji WC l a 34,00

415 8.41 5

Prowizja Inwestycja netto

186

-25% 25 1/2 6 1/2 (1.750) 2,550 (102) (708) (82) -1.0%

+25%

34 8

o (102) (850) (952) -11.3%

= 8 000$ "" 1 O 200S 415$ = 8 415$

Analiza zysku -ryzyka (zakładając okres 6 mi esięcy)

Risk/Reward Analysis (assuming 6-month holding period) Stock price change Stock price Estimated warrant price Profit (loss) warrant Profit (loss) stock Oividends paid Commissions Net Profit Percent return for 6 months

handlowały się

powyżej

42 1/2 14 1/2 6,500 (2.550) (102) (950) 2,8 98 +34.4%

+S
Zmia na ceny akcji Przyjęte ceny akcji Teoretyczna wartość warrantów .Zysk (strata) na warrantach .Zysk (strata) na akcjach Dvwidenda Prowizja .Zysk netto

+ 56.6%

.Zysk po sześciu m iesi ącach

-25% 25 1/ 2 6 1/ 2 (1 7 50) 2 550 (102) (708) (82) · 1,0%

+ 25%

34

+ 50%

(102) (850) (952)

42 1/ 2 14 1/ 2 6 500 (2 550) (102) (950) 2 898

(5 100) (102) (1,035) 4 763

· 11 ,3%

+ 34,4%

+56,6%

o

51 19 11

ooo

187

No formulas have been derived to determine how much stock or hovmany options should be sold short in conjunction with a given warrant position. Selecting the long/ short ratio is basically an interactive procesa. The outcomes for various ratios are examined until an acceptable profrt profile is obtained . The short position is increased until the investor il satisfied with the downside protection received in exchange for the upside potentia\ sacrificed.

•

Reverse hedges

r rzeba pamiętać, że nie ma żadnych formuł dotyczących liczby akcj i sprzedawanych w powiązaniu z daną liczbą warrantów. Wybór stosunku ku pna warrantów do krótkiej sprzedaży akcji jest operacją wielokro t ną , a w yniki kolejnych wyborów porównuje się aż do momentu os i ą g nięcia satv sfakcjonującego zysku . Poziom krótkiej sprzedaży podwyższ a się do czasu uzyskania przez inwestora poczucia, iż zabezpieczenie przed ewe ntualną stratą stało się adekwatne do podanego, potencjalnego zvsku . •

Asekuracja odwrotna

This strategy involves the short sale of overpriced expiring warra ntt combined with the purchase of the underlying common stock. The warrant is a wasting asset, and this hedge captures the premium while at the same time provides a wide band in which the stock can trade włthout causing a loss in the position.

rra nsakcja ta polega na krótkiej sprzedaży przewartościowanych i wyga sając ych warrantów z jednoczesnym kupnem akcji. Warranty jako aktywa top nieją wraz z upływem czasu, a transakcja asekuracji odwrotnej wvlapuje premię (za czas), pozwalając jednocześnie na stosunkowo d u że wahania cen akcji bez narażania się na straty.

The basie strategy is straightforward; common stock is purchased and overpriced expiring warrants are sold short. When the number warrants sold short equals the number of stock purchased, the hedgei is similiar to covered Call writing . The number of warrants shortened compared to the number of common shares purchased is called the hedge ratio . lncreasing the ratio has three effects: it lowers the downside breakeven point, it lowers the upside breakeven point, and it increaS81 the return in the case where the stock is at the exercise price when the warrant expires. A 2:1 ratio is frequently a good starting point for determing the hedge ratio. In calculating the profit profiles it is helpful to know that they are always triangular in shape (except when the hed~ ratio is 1:1 ), and that the maximum profit always occurs at the exerc•• price, and that the profiles have a common intersection.

?odstawowa strategia jest prosta: zakup akcji z jednoczesną krótką wa rrantów . Jeśli liczba krótko sprzedanych warrantów równa s ię liczbie zakupionych akcji, transakcja jest podobna do sprzedaży opcji z pokryciem . Wzrost asekuracji wyrażonej stosunkiem liczby krótko sprzedanych warrantów do liczby kupionych akcji obniża poziom dolnego i górnego progu asekuracji oraz powiększa zyski w przypadku zrów nania ceny akcji z ceną wykonania w chwili wygaśnięcia warrantów. Stos unek 2:1 jest zwykle dobrym początkiem w poszukiwaniu odpowiedniej proporcji dla asekuracji. Kalkulując zysk warto pamiętać , że profi l zysku zawsze przyjmuje kszt ałt trójkąta . Wyją tek stanowi asekuracja 1 :1. Maksymalny zysk zawsze następuje przy cenie wykonania .

188

sp rze dażą

189

Figure 9C. Affect of Hedge Ratio Changes on the Profit Profile

Rysunek 9C. Wpływ stosunku asekuracji na zyski

Exercise Price

Cena wykonania

z

p R

o

y

F I

s

T 3:1

K

3:1

STOCKPRICE Two simple formulas assist in rapid determination of the upside and downside breakeven points:

CENA AKCJI Dolny i górny próg asekuracji ustala się wed ług dwóch prostych formuł: A= S- RW

A = S-RW B =

where

R (W+ E) -S R- 1

gdzie: A ""' downside breakeve n S "" stock price W "" warrant price B "" upside breakeven E "" exercise price A - hedge ratio

Beginning in Decem ber 1992, the common stock suffered e~re~e ~ellinG pressure as unanticipated bad news unfolded and the pubhc hqu1~at shares with aba nd on. The warrant price, although sharply lower, d1d fali as much as might be expected under the circumstances. The warra was overva1ued, the primary requirement for a succesful hedge, and t~ impending expiration insured that the warrant would be forced to intrinsic va lue within a known time frame.

190

B =

R (W + E) - S R -1

A - dolny próg asekuracji B "" górny próg asekuracji R - stosunek asekuracji

S ::: cena akcji W = cena warrantu E "" cena wykonania

W grudniu 1982 roku, na skutek nieoczekiwanych złych wiadomości dot.yczących spółki, akcje Warner Communlcations doświadczyły maso·

:ei ~ypr~edaży.. Cena warrantów, mimo ich znacznej zniżki, nie spadła k nisko 1ak mozna byłoby się spodziewać. Warranty stały się wyraźnie Przewartościowa ne. Przewartościowani e stanowi pierwsze kryterium sukcesu tra nsakcji asekuracji odwrotnej. Zbliżający się czas wygaśnięcia Warrantów daje gwarancję, że cena warrantów wróci do teoretycznej Wartości w określonym czasie.

191

A preliminary analysis showing the lower and upper breakeven poin and the ma xim um profit for various hedge ratios is shown in Table 90

Tabela 90 ilustruje wyniki racji.

Table 90. Profit Profiles for various Hedge Ratios

Tabela 90. Zysk przy

Hedge Ratio

Lowe r Breakeven

20

10

o

o
t11 The

Uppe r Breakeven 0(1)

100 83 77

Maximum Profit

Stos unek asekuracji

$3,500 5,500

0121

6,500

profit profile is horizontal and thus never enters negative territory.

(il

różnych

analizy

operując

stosunkc:imi aseku·

stosunkach asekuracji

Dolny próg Górny próg Maksymalny asekuracji asek uracj i zysk

20 10

4,500

wstępnej

Ohl

100 83 77

3 500$ 4 500$ 5 500$ 6 500$

Profil zysku jest horyzontalny i stąd nigdy nie osiągni e obszaru strat.

Zysk jest osiąg nię ty nawet przy spad ku ceny akcji do zera, bowiem prawdziwy próg asekuracji wynosi - 1OS.


A profit occurs if the stock price is SO. True breakeven would be hypothetical - S1 O.

(ll

In this data a hedge ratio of 2:1 was selected because it provided protection well in excess of price extremes anticipated for the Warnl!I Communications commo n prior to expiration of the wa rra nt. A detailed analysis of the 2:1 reverse hedge is shown in Table 9E and the resu ltinf profit profile is s.hl'.JWn graphically in Fig ure 9F.

Z analizy danych wyb rany został stosunek asekuracji 2: 1 jako najbez· pieczniejszy z punktu w idzenia spodz iewanych progowyc h wa rt ośc i wahań wa rrantów przed ich wygaś ni ęciem. Szczegółową analizę aseku · racji odw rotnej wy rażonej stosunkiem 2:1 przedstaw ia tabe la 9E , a rysu· nek 9F zawiera ilustrację graficzną profilu zysku .

A year later the stock was trad ing at the 23 level with the warrants near 2 1/ 2. Before commissions, this represented a $7,000 loss on the common and a S15,000 profit on the warra nts. When a hedge matures nlcely as this one has dane, the hedge should be reevaluated in terms~ its rema ining potentia!. lf the hedge is attracti ve as a new position il shou ld be retained ; otherwise, it should be c1osed .

Rok póź ni ej ce na akcji spadła do 23$, a warrantów do 2,5S. Oznacza ło to stratę 7 000$ z tytułu posiadania akcji i zysk 15 000$ z tytu łu s przed aży Warrantów (nie li cząc prowizji) . Kiedy tran sakcja asekuracyjna przebiega Według za ł ożenia inwestora , powinna być zweryfikowa na w św i et l e dalszego jej potencjału . J eśli transakcja jest ciągle atrakcyjna powinna być zatrzymana; jeśli nie - powinna być zamknięta.

192

193

Table 9E. Reverse Warrant Hedge - Warner Communications December 1982

Tabela 9E. Asekuracja odwrotna - Warner Communications Grudzielt 1982

Position

Pozycja

Buy 1,000 WCl common at 30.00 Sell 2.000 WCI warrants at 1O.OO

= $30,000 = 20,000

Kupno 1 OOO akcji zwykłych WC I a 30$

= $30,920

30

55

20,000 3,500

25.000 20,000 3,500

10

Assumed stock price Estimated warrant price

o (20.000) 20,000 3.500

Profit (loss) stock Profit (loss) warrant lncome received Commissions Total gain (loss) Return on investment

100 45 70,000 (70.000) 3,500

o

o

o

(1,170) 2.330

(1.395) 22,105

(1,535)

7.5%

71.2%

151 .9%

Margin interest

46,965

o (2,675) 825 2.7%

21 .2%

2.2%

(3 .36 years)

45.2%

0.8%

Figure 9F. Warner Communications Reverse Hedge (2:1 Hedge Ratio)

T

u R N

Przyjęta

Cena akcji

10

Zysk (strata) na warrantach Dochód z dywidendy Prowizja Łączny zysk (strata) Stopa zwrotu

(3,36 lat)

Rysunek 9F.

50%

z y

30%

s

20%

](

NTRY

10%

PRICB

L

10 20

30 40

E.XEROSE PRICE

30

55

151,9%

100 45 70 ooo (70 000) 3 500 (2 675) 825 2,7%

45,2%

0.8%

o (20 000) 20 ooo 3 500 (1 170) 2 330 7,5%

20 ooo 3 500 (1 395) 22 105 71,2%

2.2%

21.2%

25 ooo 20 ooo 3 500 (1 535) 46 965

Warner Communications - asekuracja odwrotna (Stosunek asekuracji 2:1)

50% 40% 30% 20% 10%

L

50

60 70 80

90

100 110

STOCK PRICE AT EXPIRATION 194

"' 30,920$

Teoretyczna wartość warrantów Zysk (strata) na akcjach

40%

o

lnwesry~ja netto

Roczna stopa zwrotu

Analyzed ROI

E

• 30 000$ • 20 000$ 920$

os

Analiza zysku i ryzyka

Risk/ Reward Analysis

R

Prowizja

Sprzedaż 2 OOO warrantów WCI a 1

~

Commissions Net lnvestment

10 20 30 40

50

60 70

80 90

100 110

CENA AKCJI W OKRESIE WYGAŚNIĘCIA 195

PRACTICAL ADVICE lnvestment Advisors lnvestors seeking investment information and advice, as well as a place to purchase or sell financial instruments, go to an investment advisor in an investment banking firm .

WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE Doradcy inwestycyjni Na _zachod~ie inwestor, który szuka informacji, porady i miejsca, gdzie ~oz na ku~1ć lub sp~ed.ać_instrumenty finansowe, zwraca się do doradcy inwestycyjnego w f1rm1e inwestycyjnej. Oo podstawowych zadań doradcy należy:

An investment advisor's basie responsibilities are: • • • •

establishing a client's profile with regard to expectation, return, tax obligations and risk tolerance, determining the financial goals of a client, advising the client, providing investment information,

•

executing a client's transactions,

•

reviewing a client's needs when changes occur i.e. retirement, inheritance, etc.

Brokers represent the investor in investment markets. Finding a good investment advisor is similar to finding a good doctor, dentist, lawyer or accountant. We know from experience that in every profession there are a few outstanding individua1s, some very good, but most very average. Some professionals are just incompetent. Serious in vestors seek an investment advisor who is going to make money for them and who will match their investment objectives with th financial instruments and investment strategies that will withstand the

•

ustalenie ~~of ilu inwes~cyjnego klienta, a w szczególności pozio:~:~:ateg11 ryzyka, świadczeń podatkowych i spodziewa nej stopy

• • •

poznanie celów inwestycyjnych klienta , udzielanie porad, dostarczanie informacji na temat inwestowania realizacja zleceń, ' adiustacja potrzeb klienta w przypadku zmian, np. przejścia na emeryt urę , otrzymania spadku, itd.

•

Dora dcy reprezentują inwestorów na rynku inwestycyjnym. Znalezienie dobrego doradcy jest nie mniej trudne nii znalezienie dobrego lekarza dentysty, a_ d wokata czy księgowego. Z doświadczenia wiemy, że częśĆ ludzi ~ kazdym zawodzie jest wybitna, część bardzo dobra, większość przec iętna, a część wprost niekompetentna. Pow_ain.i in~estorzy szukają doradcy, który „zarobi" dla nich pieniądze, wyb1e r.~ jąc instrumenty finansowe i strategie inwestycyjne w ła ściwe dla sytuacj i na rynku.

test of time.

W~bitn i doradcy poświęcają swój czas inwestorom dysponującym duz~m kapitałem . Pracują na własny rachunek, u trzymując się z opiat

The best investment advisors manage the money of wealthy individuals. lnvestment advisors werk for themselves, getting a percentage of a transaction in commissions. They do not share in the success of individual tra nsaction s. The financial success of investors is, however, important to investment advisors. The success leads to management o greater amounts, increasing number of clients, as well as a geod feel inQ· The lack of financial results usually leads to losing the client base.

rbieran_ych od zrealizowanych transakcji, niezależnie od tego, czy P~ńczą s1_ę one suk~esem. Sukces inw~stora jest w_ażnytakże dla doradcy, o~adz1 o~ bowiem. do zarządzania coraz większym kapitałem , do Pow1ększema grona klientów poprzez rekomendacje, a takie do dobrego samopoczucia. Brak sukcesów inwestycyjnych prowadzi na ogól do Utraty klientów.

197 196

Good investment advisors make a substantial amount of their mon during bull markets. Portions of their earnings come from the fees they receive from clients and the rest from astute investments they make fo their own accounts. Active trading of financial instruments costs the investor a substantial amount in commission fees. These fees are a part of doing business. A ful service brokerage firm charges a higher commission in comparison with firms which do not provide any investment advice.

Dobrzy doradcy zarabiają bardzo dużo, zwłaszcza w okresach, kiedy kli mat inwestycyjny jest przychylny do inwestowania. Podstawowym zarobkiem doradcy jest część opłat pobieranych od inwestorów, resztę po biera firma inwestycyjna, dla której doradca pracuje. Dynamiczny ha ndel instrumentami finansowymi oznacza dla inwestora konieczność ponoszenia znacznych kosztów prowizji. Zarabianie na giełdzie wiąże się z opiatami. Firmy oferujące pełną gamę usług inwestycyjnych pobierają zwykle większe opłaty niż firmy, które nie pomagają inwestorom w planowa niu inwestycji.

lnvestors who make their own decisions and want to save money on thei commissions can open their accounts with discount brokers, bu government securities directly from the U.S. Treas ury, or take advantage of the dividend reinvestment plans.

Inwestorzy, którzy sami podejmują decyzje i chcą zaoszczędzić na kosztach transakcji, mogą korzystać z usług dyskontowych domów maklerskich, kupować obligacje państwowe bezpośrednio od rządu albo też k upować akcje bezpośrednio od firm, które oferują plan reinwestycji dyw idendy.

Discount Brokers

Dyskontowe domy maklerskie

lnvestment firms started competing for clients after May 1, 1975. Unti that time, all investment banking firms charged the same commissions There was no distinction between investors making thei r own investmen decisions, and investors heavi ly relyi ng on the research and advice of a brokerage house.

Firmy inwestycyjne zaczęły konkurować ze sobą o klienta po pierwszym maja 1975 roku . Do tego czasu wszystkie firmy pobierały identyczne opłaty od realizowanych transakcji bez względu na to, czy inwestor decydował sam o swoich transakcjach, czy też firma inwestycyjna poma gała mu w planowaniu inwestycji.

After May 1, 1975, the fees charged to the biggest clients, like institutions, dropped rapidly. lndividual investors, however, st ill pa relative1y high commissions per transaction. This led to a new business· discount brokerage. These firms advertise their fee structures as being anywhere from 50%, 75% or even 90% below the fees charged by ful service brokerage firms. In order to do so profitably, discount brok don't offer any investment advice.

Po pierwszym maja 1975 roku opiaty pobierane od najpoważniejszych klientów spadły . Indywidualni inwestorzy musieli jednak nadal płacić stosu nkowo wysokie opiaty od przeprowadzonych operacji. Ten stan rzeczy spowodo wał rozwój firm dyskontujących prowizję. Firmy te rekla mują swoje usługi obiecując dyskonto opłat o 50%, 75% lub nawet 90%; żeby to osiągnąć i zac hować zysk, firmy te nie udzielają żadnych porad inwestycyjnych.

The brokers working at a discount brokerage firm receive salaries. This contrasts with brokers at full service firms, who support themselves o fees received from their clients.

Maklerzy tych firm mają stałą pensję w przeciwieństwie do doradców inwestycyjnych z firm oferujących całą gamę usług, kt órzy utrzymują się z opiat pobieranych od klien tów.

The overt goal of using a discount broker is to red uce the transaction cost lnvestors must make their own investment decisions. Of course, low transaction costs are a small comfort if those decisions are fau lty. A

Korzysta nie z usłu g domów maklerskich nie udzielających porad inwestycyjnych ma na celu obniżenie kosztów transakcji. Wszystkie decyzje należą do indywidualnego inwestora . Rzecz jasna, obniżenie opiat jest

198

199

remember that investors can, and do, negotiate fees with full service brokerage houses.

ma łą pociechą , jeżeli decyzje inwestora nie są tra fne. Pamiętajmy rów nież, że inwestorzy mogą negocjować opłaty z firmami inwestycyj nymi bez względu na to, czy są to firmy oferujące całą gamę usług , czy też dyskontowe biura maklerskie.

Simila r to full service brokerage firms, the discount brokers discount their fees the most for their biggest clients. Th is is logical because all firms have their fixed cost of executing transactions whether they buy 1Oor1 O.OOO shares of stock. The minimum transaction cost charged by a discount broker runs around $50.

Podobnie jak firmy wielouslugowe, dyskontowe biura maklerskie obniż ają opłaty przede wszystkim swoim najlepszym klientom . Jest to log iczne w tym sensie, że każda firma inwestycyjna ponosi koszt stały zwi ązany z przeprowadzaniem transakcji bez względu na to, czy kupi 1O czy 1O OOO akcji danego przedsiębiorstwa. Dlatego minimalna opłata za rea lizację transakcji w firmach dyskontujących opiaty wynosi 50$.

Types of Accounts

Rodzaje kont

Using the ownersh ip criteria investors can open the following accounts:

Konta, które mogą na:

tworzyć

inwestorzy,

dzielą się według

kryterium

włas ności

•

lndividu al Accounts,

•

Joint Accounts,

•

Corporate Accounts,

•

Unincorporated Acco unts,

•

•

indywidualne,

•

wspól ne,

•

firmowe,

•

stowarzyszeń ,

•

op i ekuńcze.

Fiduciary Accounts.

Using the fun ction criteria investors can open the following accounts: •

Cash Accounts,

•

Margin Accou nts,

Konta, które mogą otworzyć inwestorzy, dzielą się według kryterium funkcji na: •

•

200

gotówkowe,

•

pożyczkowe,

•

skonso lidowane.

Central Assets Acco unts.

201

Indhidual Accounts

Konto indywidualne

Before an individual can open his acco un t his broker has to check his financia l references. In addition, he has to get acq uainted with his financial situation and learn about his financial needs. An investor provides this information by fillin g out the application for opening an account. The application contains the follow ing data:

Za n i~ konto zostanie_o~warte, makler musi sprawdzić referencje kredytO· we inwestora . Powinien sprawd z ić także jego potrzeby finansowe i _s~ uację finansową . Inwestor dostarcza niezbędnych danych wypeł· m a1ąc stosowny formularz z pro ś bą o otwarcie konta . Formularz zawiera nas tę pujące dane:

imię,

last and first name,

•

nazwisko i

•

address and telephone number of his residence, as well as place of employment,

•

adres i numer telefonu w domu i w pracy,

•

social security number,

•

•

numer ewidencyjny,

•

~awód inwest~ra, _nazwę zatrudniającej go firmy i branżę, w której firma prowadzi działalność produkcyjną lub u sługową,

•

obywatelstwo,

•

investor's professio n and name of emp loyer,

•

citizenship,

•

financial resources i.e. assets, income.

•

środki finansowe, tj. majątek , poziom dochodu.

•

bank and other financial institution references,

•

referencje banku i innych firm inw estycyjnyc h,

•

how the account was acq uired, e.g. referral, wa lk·in, radio, newspaper ad or TV advertisement,

•

~zasadnienie w yboru firmy inwestycyjnej (reklama, rekomendacje

itd.) ,

Joint Accounts

Konto wspólne

A joint account has two forms • Joint Tenants Agreement with the Right of Survivorship (JWROS) and Tenants in Common Agreement. AJWROS is used al most exclusively by husbands and wives. A deceased tenant's fractional interest in the account is reta ined by the surviving tenant(s). A Tenants in Common Agreement is used by two sibli ngs or close friends. lf one tenant dies, the fractional interest in the account łs retained by his estate.

~onto wspólne występuje w dwóch formach: z prawem przejęcia konta t bez prawa przejęcia konta. Ko nto z prawem przejęcia gwarantuje

202

współwłaśc i c ielow i, który przeżył zmarłeg o wspólnika, przejęcie stanu konta w całości. Formę tę wyb ieraj ą małżo nkowie. Konto bez prawa ~rzejęc ia gwarantuje podział sta nu konta pomiędzy spadkobierców 1 w~p61~\l'łaścicieli ko~ta po śmierci jedn ego z Właśc icieli . Formę tę WVb1 era1ą zwykle przyiaciete, braci a, siostry itd.

203

Corporate Accounts

Konto firmy

A corporate account is opened in the name of a _co rp o r ~tion. !he_broker must ensure that the person with whom he 1s deahng w 1 t~ rs fully authorized to buy and sell secur ities on behalf of the corporat1on.

Unincorporated Accounts

Konto firmy zawiera listę pełnomocników, którzy mają prawo podejmować decyzje co do realizacji tra nsakcji. Musi być poświadczone przez sekretarza firmy. Sekretarz firmy musi również wypełnić rezo lucję stwierdzającą, że statut firmy nie jest sprzeczny z inwest owaniem kapitału .

Konto stowarzyszenia

Unincorporated accounts include partnerships, charitable organizations, schools, churches, hospitals, investment ctubs a_nd hedge_ fu~d s. ~he investment firm must receive copies of resolut1ons nommatmg mdividuals who can place orders in the account.

Fiduciary Accounts Fiduciary Accounts are opened by any person. legally app~inted an_d authorized to represent and act in another person s be.h~ lf. Th1 s person IS called a fiduciary. This term in cludes executors, .adm1n1str.ators, trustees (under any type of tru st) , guardians, and comm1ttees for 1ncompetent~. The fiduciaries are usually nominated by a. co~rt and the court s documents must be submitted to an investment firm m order to open such an account.

Cash Accounts

Ko nta stowarzyszeń tworzone są przez: organizacje charytatywne, szkoły, kościoły, spółki, kluby inwestycyjne itd. Maklerowi należy dostarczyć kopię statutu stowarzyszenia i jego przepisów oraz rezolucję upoważ­ niającą indywidualne osoby do podejmowania decyzji finansowych w imieniu stowarzyszenia.

Konto opiekui1cze Ko nto opiekuń cze obejmuje powiernictwo nad osobami niepełnoletnimi lub niepełnosprawnymi, likwi dację lub administrację kont osób zmarłych itd. Opiekunów wyznacza zwykle sąd. Dokumentacja sądowa jest ko nieczna do otwarcia takiego konta.

Konto gotówkowe

A cash account is an account in which a client purchases securities and pays for them in full.

Margin Accounts

Konto gotówkowe wymaga uiszcze nia strumenty finan sowe.

pełnej sumy za zakupione in -

Konto pożyczkowe

A margin account enables an investor to buy or ~~li stocks o~ .cred!~ lnvestors mu st sig n a margin agreement which spec1f1es the cond1t1o ~s. obtain loans. lt arso enables an investment firm to lend the sec.unt~~ belonging to one investor to ot her investors. In th_e case ~f purchas rng credit, the investo r Jeaves purchased securities wrth the f1r~ _as co llate;~~1 In case of selling on credit, the investor borrows secunt1es from ank investment firm leaving cash as col lateral. The Federal Reserve ~ regulates the maximum amo un t that an investor can borrow. In 1 ' investors co uld borrow up to 50% of the stock va lu e.

94

Konto pożyczkowe umożliwia inwestorom zakup lub sprzedaż akcji na kredyt. Inwestor otwierając konto pożyczkowe mu si podpisać umowę Pożyczkową. Umowa ta określa warunki udzielania pożyczek, a także Pozwala firmie inwestycyjnej pożyczyć papiery wartościowe należące do iednego inwestora innym inwestorom. W przypadku kupna akcji na kredyt inwestorzy pożyczają akcje od firmy inwestycyjnej, dając w zastaw kapitał. Bank federalny reguluje poziom maksyma lnej pożyczki, która rnoże być zaciągnięta przez inwestora. W 1994 r. inwestorzy mogli Pożyczać kapitał do 50% wartości akcj i.

204 205

•

Buylng Stocks on Credit

•

Kupno akcji na kredyt

When an investor buys on credit he borrows part of his capital from the brokerage firm. The loan is collaterahzed by purchased securities.

Kupno akcji na kredyt polega na pożyczeniu części kapitału od firmy inwestycyjnej. Pożyczka ka pita/u ubezpieczona jest wartością akcji.

Let's assume that an investor buys 1 OO shares at $20, in the amount of $2,000, and borrows 50% of his capital. or $1,000 from a br~ker. Let's also assume that the price of the purchased shares qu1ckly gees up to S30 a share and the investor se.lis them for $3,000. He repays his broker $1,000 and his account is now worth S2,000.

Załóżmy, że inwestor, który ma do dyspozycji konto pożyczkowe, kupuje 1OO akcji po 20$ za sumę 2 OOOS pożyczając 50% kapitału od firmy inwestycyjnej. Wkład kapitałowy inwestora wynosi 1 000$. Załóżmy, że cena akcji szybko wzrasta i inwestor sprzedaje je po 3 OOOS. Inwestor spłaca firmie inwestycyjnej pożyczony 1 000$ i stan jego konta wzrasta do 2 000$.

The investor who had a cash account had to put in $2,000 and ma~e $1,000 or 50%. The investor who had a .margin account put in

$l,OOO, made $1,000or100% (leverage 2.1). Let's assume, however, that the price of the stock dropped to s1.s a share. A cash account investor would lose. 25% and a. marg1n account investor would lose 50%. The margm accou~t mvestor wo u Id also have lost 100% of his capital if the stock declmed to $1O a share. The above example does not include transaction co.sts, the inter~t rate charged on the loan (which is re latively low ~mee th.e l oa ~ li collateralized) , as well as the potential for a marg1n ~all , in ':"h i~ case extra funds must be deposited in case of a big declrne in securities. lf an investor could not deposit the additional capital, federa overnment regulationsand investment banking firm rulesforcethe advisor to sell a sufficient number of shares to loan va lue. The old axiom advises to "never answer a margm ca .

~nvestment

c~ver ~;

Inwestor operujący kontem gotówkowym wpłaca 2 000$ i zarabia 1 000$ a więc 50%. Inwestor operujący kontem pożyczkowym wplaca 1 000$ i zarabia 1 000$, a więc 100% (lewarowanie 2 do 1 ).

Zalóżmy jednak, że cena akcji spada i inwestor sprzedaje je po 15$. Inwestor operujący kontem gotówkowym straci 25% , a inwestor

operujący kontem pożyczkowym straci 50%. Przy spadku cen akcji do 10$ inwestor operujący kontem pożyczkowym straci 100%

swojego kapitału .

Powyższy przyklad pomija koszt transakcji, oprocentowanie poży­ czki {procent jest niski dlatego, że pożyczka ubezpieczona jest wartością akcji}, a także pomija możliwość zażądania przez firmę dodatkowego wkladu kapitałowego w przypadku dużego spadku cen akcji. Jeżeli inwestor nie jest w stanie zdeponować dodatkowego kapitału, przepisy państwowe i giełdowe, a także regulamin firmy inwestycyjnej zmuszają maklera do sprzedaży takiej ilości akcji, która zabezpieczy wartość pożyczki. Stara reguła inwestycyjna radzi, by nie deponować dodatkowego kapitału, ale sprzedać akcje

przynoszące stratę.

206

•

•

Sprzedaż

akcj i na kredyt

(sprzedaż

krótka)

Short Selling "Buy low, sell high" is not the most helpful a~d accurate ~dvice on Wall Street. Th is statement assumes that our fust transact1on has to be a purchase of securities followed by their sa le. Let's assume, however, that our market assessment suggests an imminent decline in the market prices. lnvestors can, of course, wait until it happens or conversely can " sell high buy low". This strategy is used by professionals who know that prices drop much faster than they increase. . Let's assume that an investor who has a margin account borrows 1OO shares from his broker and sells them for S20 a share or S2000. He deposits S1 ,OOO as collateral with his b~oker (~0% of stock value). Let's assume the price of stock dechnes qu1ckly and the investor purchases it back at S1 O a share or $1 ,OOO. He returns 1OO shares to his broker and his account doubles from S1 ,OOO to S2,000. Let's further assume, however, that our investor is less fortu nate and after he sells 1OO shares for S2,000 their price rises to S25 a share at which price he repurchases it. He'd lose 50% of his capital and at S30 he'd lose 100% of his capital. . Setling short is considered mare dangerous than purchasing on credit because, theoretically, the prices can only drop to zero.~ut can rise i nd efinitely. In other words, an investor who buys secunt1es on credit for $2,000 can only lose S2,000, but an investor who sells them on credit for S2000 has an unlimited risk. He can lose, for example, S3 ,000 ił the stock rises to S50 a share, SS,000 ił the stock rises to $100 a sh are, and so on .

„Kup tanio i sprzedaj drogo" - to dewiza ni ezbyt pomocna na Wall Street. Zakłada ona, że pierwszą transakcj ą jest zawsze kupno akcji, po czym na stępuje ich sprzedaż . Załóżmy jednak, że nasza ocena rynku wskazuje, że ceny akcji są wygó rowane i że spadną w przyszłości. Możemy - rzecz jasna - czekać do momentu, gdy to nastąpi lub też „sp rzedać drogo i k up ić ta nio". St rategię tę stos ują profesjona li ści , którzy wiedzą , że ceny spadną znacznie szybciej w czasie bessy, niż rosną w czasie hossy. Załóżmy, że inwestor operujący kontem pożyczkowym pożycza 1OO akcji od firmy inwestycyjnej i sprzedaje je po 20$ za s umę 2 OOOS. Wkład kapitałowy inwestora wynosi 1 OOOS, czyli 50% wartości akcji. Zał óżmy, że cena akcji szybko spada i inwestor kupuje je po 10Sza s um ę 1 OOOS. lnwestoroddaje firmie inwestycyjnej pożycza. ne 1OO akcji i stan jego konta wzrasta z 1 OOOS do 2 OOOS. Załóżmy, że po sprzedaży 1OO akcji po 20$ cena akcji wzrosła i inwestor kupuje je po 25$. Inwestor straci 50% swojego wkładu kap i tał owego. Przy wzroście ce n do 30S inwestor straci 100% swoich pieniędzy . Sprzedaż akcji na kred yt jest bardziej ryzykowna ni ż ich kupno na kredyt dlatego, że ce na akcji spaść może tylko do zera, a wzrastać moż e teoretycznie w nieskońc zo n ość. W powyższyc h przykładac h inwestor operując kontem pożyczkowym i kupujący 1OO akcji po 20$ m oże maksymalnie stracić 2 OOOS, natomi ast sprzedający pożyczone akcje podejmuje nieograniczo ne ryzyko. Na przykład przy zwyżce ceny akcji do 1OOS straci 8 OOOS itd.

Konto skonsolidowane Central Asset Accounts Merrill Lynch int rod uced a central asset acco unt in the late seventie:. !his account became an immediate success and is currently used by m1\11ons of investors. Brokerage firms off er these accounts under different nam~~ e.g. Merrill Lynch offers a Cash Management Account (CMA), ~m1~ Barney offers a Financial Management Account (FMA) , and K1dd Peabody offers Premium Accounts.

Firma inwestycyjna Merrill Lynch wp rowadziła konto sko nso lidowane Pod koniec lat siedemdziesiątych. Konto to spotka ł o się ze szczegó lnym zainteresowaniem i obecnie korzystają z niego miliony inwestorów. Oferowa ne jest ono przez większość firm inwestycyjnych pod róż nymi nazwami. Na przykład Merrill Lynch oferuje Cash Managemen t Account (CMA), Smith Barney oferuje Fin anc ial Management Accou nt { FMA), Kidder Peabody oferuje Premium Account itd.

209 208

A central asset account allows investors to conduct a multitude Of different transact ions which are consolid ated and presented in one monthly statement. This account allows the investor to buy and sen stocks, bonds, and options, and automatically sweeps free reserves into a money market account. lt also allows the investor to access money via free checking accounts or t hrough debit cards. lnvestors can also borrow money or buy securities on margin. lnvestors should decide how useful these features are and whether they are worth the an nual fees.

Konto skonsolidowane pozwa la inwestorom na przeprowadzenie ró ż no ­ rakich transakcji, które wyszczególnia się w jednym miesięcznym zestaw ieniu. Konto to pozwala na handel akcjami , obligacjami i opcjami. U moż liwia automatyczne in westowa nie pieniędzy w funduszach płyn­ nych, pozwala na dostęp do pieniędzy poprzez wystawienie czeku lub użyc ie karty obciążaj ącej rachunek, a także umożliwia otrzymanie kredytów . Inwestorzy powinni zastanowić się, czy konto takie będzie dla nich użytec zne w przyszłośc i i czy warto im płacić roczną opłatę za tego rodzaju usług i.

The fees for central asset accounts vary from $40 to $125 per year. The advantage of this account is an automatic reinvestment of cash, an ease in transaction monitoring , free checking account and a simple way of getting credit.The minimal capital requirement varies from $10,000 to

Opłata za konto skonsolidowane waha się od 40$ do 125$ rocznie . Zaletą tego konta jest automatyczne inwestowan ie pieniędzy w funduszach pły nnych, co podnosi roczny doch ód; łatwość w śledzeniu wszystkich transakcji; bezpłatne konto czekowe i łatwość w otrzymywaniu kredytów . Minimalny wkład kapitałowy waha się od 10 000$ do 100 000$.

$1

oo.ooo.

zleceń

Types of Orders

Rodzaje

An investor ca n leave one of the fol lowing orders with his broker; market order, limit order, stop order, sto p limi t order, and a fili or kill order (FOK). The market order is executed immediately. The three ot her types of orders depend on market co nditions but usually are delayed until later. An investor can specify the duration of his order. For exa mple, he can leave a DAY order or Good Till Can cel (G TC ) order.

Inwestor ma do wyboru następujące rodzaje zlece ń : kup no -s przeda ż po aktua lnym kursie, kupno- s przedaż z limitem ceny, kupno-sprzeda ż stop, ku p no- sprzedaż stop po ustalonej ce nie, WAN - Wszystko Albo Nic. Rea lizacj a zlecenia kupna-sprzedaży po cen ie rynkowej na stę puje na tychmiast. Realizacja trzech pozostałych z l eceń uzależniona jest od wa hań rynkowyc h i zwykle ulega opóźnieniu . Inwestor może określić czas trwa nia swojego zlecenia, np. z l ec ić dokonanie swojego polecenia w ci ąg u jedneg o dnia lub do odwołania.

• ~:r~~;~~:~:~re

executed immediately after reaching the floor of the Exchange. The advantage of these orders is the quickness. of executio n. Their disadvantage is the uncertainty of the execut1on pri ce. lf IBM se lls at $110 a share, the investor will probably pa'/ $11 o if he uses a market order but he may also purchase these shares for 109 7/8 or 110 1/8.

210

•

Kupno - sprzedaż

po aktualnym kursie tego zlecenia wykonuje się po najlepszej możliwej do cen ie w chwili, gdy zlecenie dotrze na giełdę. Zalet ą tego zlecenia jest pewność jego natychmiastowej rea lizacji. Wadę sta now i niepewność co do ceny, jeżeli np. ce na rynkowa akcji IBM wynosi 110$, inwestor najprawdopodobniej kupi je po 110$, ale może je również nabyć po 109 7 / 8$ lub 11 O 1 / 8$. Realizację

osiągnięcia

211

•

Limit order

•

Th is order will only be executed at a price specified by the investor_ For example, ił you want to buy IBM at S1 1 Oa share, the broker can pay $11 O or lower. Ił you want to sell them at $11 O a share a broker can sell them at $11 O or higher. The advantage of this order is the certainty of the price. The disadvantage is the uncertainty of the time it will be executed.

•

•

Stop order

z limitem ceny

tego zlecenia wykonuje się po ce nie ustalonej przez inwestora lub korzystniejszej . Na przykł a d , jeżeli inwestor chce k upi ć akcje firmy IBM po 11 OS, to agent może je nabyć po 11 OS lub tan iej. Jeże li inwestor chce sprzedać akcje firmy IBM po 110$, to agent może je sprzedać po 11 OS albo drożej. Zaletą tego zlecenia jest pewność co do ceny, a wadą - ni epewność co do terminu jego wykonania. •

Kupno-sprzedaż

stop

Stop orders change to market orders, ił, and only ił, the price specified by the investor is touched du ring the market fluctuation. For example, let's assume that ABC sells at $25, and the investor issues an order to sell ABC at 23 7/ 8 stop. Ił ABC indeed sells at 23 7/ 8 or lower the stop order changes to market order and will bEi executed at the best possible price. The executio n price may be different from the 23 7/8.

Zlecenie stop automatycznie zmienia s ię w zlecenie po aktualnym kursie, jeżeli w trakcie wahań cen cena rynkowa zrówna się z ceną us ta l oną przez inwestora. Załóżmy, że cena rynkowa akcji ABC wynosi 25S. Właściciel akcji ABC może wydać polecenie sprzedaży tych akcj i po 23 7 /8$ stop. Jeżeli cena akcji spad nie do 23 7/ 8$ lub niżej, zlecenie stop zmienia się w zlecenie po aktualnym kursie. Cena transakcji może róż nić się od ceny 23 7/8$.

The investor may also wish to purchase ABC stock when the price reaches $26. In this case he would leave an order to buy ABC at 26 stop. When ABC rises to $26 a share, the stop order wou ld become a market order.

Inwestor może również z lecić kupno akcji firmy ABC, kiedy ich cena rynkowa osiągnie 26$. Jeże li cena rynkowa akcji ABC wzrośnie do 26$, zlecenie automatycznie zmien ia się w zlecenie po aktualnym kursie, tj . będzie realizowane po najlepszej możliwej do osiągnięcia cenie.

The advantage of stop orders is the certainty of the transaction execution after the prices reach certain levels. Th e disadvantage is the uncertainty of the price the investor would get.

Zaletą

Stop limit order

Stop limit orders function similarly to stop orders with the exceptio that the stop limit order can only be executed at the price specified. In the example above ił the stock price starts declining rapidly to S23 7 /8, $23 3/4, S23 5/ 8 etc., the stop limit order will not be executed at 23 7 / 8. For this order to be executed, the prices would have t.o move back to at least 23 7 /8. The adva ntage of the stop limit order is the certainty of the price. The disadvantage is the uncertainty of the time of execution.

212

Kupno-sprzedaż

Realizację

tego zlecenia jest pewność realizacji po osiągnięciu okreś­ lonego poziomu cen. Inwestorzy u żywają tego zlecenia, by zminipotencjalne straty. Wadą zlecenia jest n iepew ność co do cen i terminu realizacji . malizować

•

Kupno-sprzedaż

stop po ustalonej cenie

Zlecenie to funkcjonuje podobnie do zlecenia stop z tym, że nie będzie zrealizowane po cenie niekorzystnej dla inwestora. Operując powyższym przykładem, zlecenie stop- limit sprzedaży akcji ABC po 23 7/8$ nie zostanie zrealizowane, jeżeli cena spadnie do 23 7 / 8$, 23 3/4S, 23 5/ 8$ itd. Aby realizacja tego zlecenia stała się możliwa, cena rynkowa musi wz rosnąć przynajmniej do 23 7/8$. Za l etą zlecenia jest pewność co do ceny, wadą - niepewność co do terminu wykonania.

213

•

•

Fi ll or kill ord er (FOK)

In Poland it's u sed by smalt investors who don't want to experience partia l order executions due to reductions in share purchases or sales. When placing the above orders, the following advice is offered: •

Bu y slo w ly, se ll q uickly

Rady praktyczne: •

Don 't use round numbers Most investors issue orders using round numbers. e.g. 25, 50, etc. However, stocks trade in 1 / 8 of the dollar rather than one dollar. lf an investor wants to buy, he should issue an order just above the rou nd number, e.g. 25 1/8 or 50 1 /4, because the investor expects demand to come at 25 or 50. Ił the investor wants to sell. he should issue an order und er the ro und num bers. For example, sell at 24 1/8

Kupuj powoli, sp rzedawaj szybko l~westorzy, którzy mają zamiar kupić akcje lub inne instrumenty

lnvestors, who are contemplating new investments can afford to leave limit orders which are placed for example 5% or 10% below the market price. Conversely, investors who have already invested and wa nt to liquidate their investme nts should use either market or stop orders. •

W szystko albo n ic (WAN) Zlec_enie WAN jest zleceniem kupna lub sprzedaży okreś l onych papierów wartościowych. Jeżeli transakcja nie może być zrealizowa na ~atych ~ ia~t, zlecenie jest wycofane. W USA tego rodzaju zle~e~1 a stosuje się w przypadku, kiedy klient chce kupić okreś l o n ą, duzą i l ość ok reślonych papierów wartościowych po określonej ce~ie. Jeś l i zlecenie nie może być zrealizowane, np. dlatego, że tak duzy zakup mógłby mieć niekorzystny wpływ na ceny na giełdzie, zlecenie jest wycofywane. W Polsce tego typu zlecenia są najczęściej stosowa ne przez drobnych inwestorów, którzy zainteresowani są większym zakupem, ale chcieliby uniknąć kupowania akcji partiami, co często musi być stosowane ze względ u na stosowane redukcje zakupu lub sprzedaży.

Fill or kill order is an order to buy or sell a particu lar security wh ich, if not exec uted immediately, is canceled. In the USA. fi ll or ki ll orders are placed when a client wants to buy a large quantity of shares Of a partic ular stock at a pa rticular price. lf the order is not executed because it will significantly upset the market price for that stock, the order is withdrawn.

f~nansowe,. mogą sobie pozwolić na wydanie zleceń z limitem ceny, tJ. po cenie 5% czy 10% niższej od ostatniej ceny rynkowej. Inwestorzy, którzy mają zamiar sprzedać akcje, powinni wydawać zlecenia po aktua lnej cenie rynkowej albo zlecenia stop.

•

Pr zy wydawa ni u z l ec e ń nie używaj liczb o k r ąg łyc h Więks~ość inwestorów wydaje zlecenia kupna (popyt) albo sprzedaży (podaz) operując liczbami okrągłymi, np. 25,50 itd. Handel akcjami odbywa się jednak według cen, które zmieniają się co 1 / B dolara. Jeże l i chcemy kupić akcje, powinniśmy operować cena mi powyżej

24$, np . 241 / 8$ albo

powyżej

50$, np. 50 1/4$.

or 50 1/ 4.

Statistics Just as a cook who uses his recipe book or a traveler w ho uses his map, serious investors use financial newspapers such as the daily Wall Street Journal or the weekly Barron's to gather pertinent in • formation. They look at stock or bond tables. Daily flnanc ial ne wspapers review major markets of a previous day and week lies o a previous week.

214

Dane statystyczne Podobnie jak kucharz, który korzysta z przepisów kulinarnych, albo jak ~odróż ny, który posługuje się mapą , poważni inwestorzy czytają gazety frnansowe, z których mogą szybko zaczerpnąć wiele informacji. Tabele akcji: ob~igacji i innych instrumentów finansowych publikowa ne są Codz1enn1e np. w Wall Street Journal i co tydzień np. w Ba rron's. Dzienniki przynoszą przegląd finansowy dnia poprzedniego, a tygodniki Poprzedn iego tygodnia.

215

Stock Tables

Tabela Akcji (Stock Tables)

An exa mple below is taken from Barron 's (a weekly financial pubłication). Let's take a look at information on International Business Machines (IBM). IBM is traded on the New York Stock Excha nge (NYS E).

Po niższy przykład zaczerpnięty jest z tygodnika Barron's. Popatrzmy na informacje dotyczące akcji In ternat ional Business Machines (IBM ). Akcje firmy IBM można kupić na giełdzie nowojorskiej.

GIEŁDA

NEW YORK STOCK EXCHANGE WeeQ Name & Seles Yield P/E WHks Net Hig h L.ow Oividend 100s Pel Ratio High Low Las! Chg

175 100 18M4.40 57461 4.0

•

12

112

108109 -7/8

Interim

1.53

Year L..atest Rec0
1.30

175 100 IBMUO

Oividend'

1.10

5-1 1

6-10

52 weeks high and low - means the highest price (175) and the lowest price (1OO) reached in the last 52 weeks.

•

Name and Dividend - means a short name and an annuat dividend (S4.40). Dividends are usua lly paid on a quarterly basis.

•

Sales 1OO - means the number of shares sold in the last week (5,746,100). Note that the number in the table was multipl ied

Yield PCT - means an income from the dividend in relation to the price of a sha re of stock expressed as a percentage. The dividend can be computed by dividing the value of the yearly dividen

57481

4.0

12

112

108

109

-7/B

1.53

1.30

1.10 5·11 6·10

Maksymalny i minimalny kurs 52 tygodn i oz nacza najwyższą (175) i n ajniższą cenę (1 OO) akcji I BM w okresie ostatnich 52 tygod ni. Spółka

i dywidenda oznacza skrót firmy (IBM) i roczną dywidendę wypł aca się kwartalnie.

(4,40S). Dywidendy •

Wolumen obrotów oznacza liczbę akcj i {5 746 100), które zmieniły w ubiegłym tygodniu. Proszę zauważyć , że wartość pomnożyliśmy przez 1 OO.

właścic i eli

by 100. •

NOWOJORSKA

Kurs 521 Akeja I Wolumen Stopa eh Kurt tygodnia Zmiana Zyski Dywidenda Max Min Dvwid. obrotów zwrotu Max Min osi. netto Kwart. Role osi. Dala Dala wcześniej kw . 11jes1. wypl .

E.11rn ing11

•

Stopa zwrotu oznacza dochód z dywidendy wyrażony w procentach {4%) . Dochód z dywidendy można obliczyć dzieląc wartość rocznej dywidendy 4,40S przez ostatnią cenę 109$ tj. 4.40:109 "" 4,0%.

($4.40) by the last price (S109) , i.e. S4.40/ S109 = 4.0%. • •

•

216

P/ E Ra tio - means the Price (P)/ Earn ings (E) ratio (12) w hich reflects the investors willing ness to pay S12 for every dollar ea rned per IBM share. Week's high.low.last - means the highest (112), the lowest ( 1~8) and the last price (109) reached by IBM stock in the week 1ust passed.

Cena / zysk oznacza stosunek (12) ceny akcji IBM do części zysku na każdą akcję, w danym wypadku inwestorzy 12$ za każdego dolara wypracowanego przez

przypadającego

skłonni są zapłacić firmę

•

IBM .

Maksymalny, minimalny i ostatni kurs tygodnia oznacza najwyższą {112), najniższą (108) i ostatnią cenę (109) akcji IBM . Ceny te pochodzą z ostatniego tygodnia.

217

•

Net change means a change in the IBM stock quotation ( •7 /8) from the previous week to the last week.

•

Zmiana oznacza sprzed tygodnia.

•

Interim or Fiscal Earnings - means the earnings of IBM during the last three months ($1.53) in comparison to the same time period last year ($1.30). The trend in earnings seems to be positive.

•

Kwartalny zysk oznacza zyski I BM podczas ostatnich trzech miesięcy (1,53) w porównaniu z zyskami z trzec h miesięcy w ubiegłym roku (1,30) . Trend w zyskach firmu IBM wyg l ąda więc pomyślnie.

•

Latest Dividend, Dividend Record Date and Dividend Payment Date • means that the investor who was an owner of IBM stock before May 12 will receive$1 .10 pershare of IBM stockon June 10.

•

Dywidenda, data w rejestrze spółki i data wypłaty - to informacje dywidendy. Inwestor, który był właścicie lem akcji IBM przed 12 maja, otrzyma 1,1OS za każdą akcję , a wypłatę otrzyma 1O czerwca.

zmianę

ceny akcji (-7/8) w porównaniu z

ceną

dotyczące

Bond Tables

Tabela obligacji (Bond Tables)

Bond ta bies ditfer from stock tabl es. Bond ta bies may repeat the na me of the source corporation severał times as they issued bonds at va rious periods of time in the past. These issues typically carry different coupons rates, and mature in ditferent years. Bond maturity is abbreviated to the lasttwoyears, e.g. 07 means the bond will mature in 2007. Bond prices are expressed as a percentage of S1,000 which was the nominal price of the bond at the time of issue. Bond prices fluctuate at 1 / 8 of a dollar with the exception of government bonds which fluctuate at 1/ 32 of a dollar.

Tabela obligacji różni się od tabeli akcji. Tabela ob lig acji powtarza kilkakrotnie nazwę tej samej firmy z racji wielokrotnych emisji obligacji. Em isje te różnią się od siebie wysokością stałego, rocznego, z góry okreś lonego dochodu i terminem wykup u, wyrażanym skrótowo liczbą dw ucyfrową oznaczającą rok spłaty, np. 07 oznacza spłatę obligacji w 2007 roku . Cena obligacji przedstawiona jest jako procent od 1 000$ (p ierwotna wartość pożyczki). Ceny obligacji podobnie jak ceny akcji wahają się w odstępach 1 / 8 dolara z wyjątkiem obligacji rządowych, któryc h ceny wahają się w odstępach 1/ 32 dolara.

NEW YORK BONDS 52Weeks High low

95 3/4 81

Neme& Coupon

A1T8 5/ 8 507

Current Yld 9.6

Sales $1 .000

479

GIEŁDA

High

90 3/ 8

Weekly low Last

89

89 3/4

Net Chg

Kurs 52 tygodni Max Min

-3/4

95 3/ 4

81

Obligacja i kupon

ATT8 5/ 8 507

NOWOJORSKA

Stopa zwrotu

Wolumen 1 OOOS

Kurs tygodnia Max Min ostatni

Zmiana

9.6

479

90 3/ 8 89 89 3/ 4

-3/4

•

52 weeks high and low - means the high est ($957 .50) and the lowest ($81 O) bond price in the last 52 weeks.

•

Maksymalny i minimalny kurs 52 tygodni oznacza najwyższą (957,50$) i najniższą (81 OS) cenę obligacji w okresie ostatnich 52 tygodni.

•

Name and coupon - meansan abbreviated name of the issuer (ATI) and an annual coupon ($86.25), i.e. fixed income from the bond.

•

Obligacja i kupon zawiera skrót nazwy firmy emitującej obligacje (ATT). i roczny kupon (86,25$), tj. stały dochód z obligacj i.

218

219

Stopa zwrotu oznacza bieżący dochód z ob ligacji (9,61 %). Dochód ten możemy obliczyć dzieląc wartość kuponu przez cenę obligacji (86,25 : 897,50 ~ 9,61 ).

•

Current Yield - means current yield from the bond (9.61%). This income can be calculated by dividing the value of the stated coupo n by the last price of the bond , e.g . ($86.25/ $897.50 = 9.61%).

•

•

Sales S1,000 - means quantity of bonds changing hands in the last week.

•

•

Weekly high, low, last - means the highest ($903.75), the lowest ($890) and the last ($897 .50) price of the bond in the last week.

•

Maksymalny, minima lny i ostatni kurs tygodnia oznacza najwyższą (903,75$), najniższą (890$) i ostatnią (897,50$) cenę obligacji w ostatnim tygodniu.

•

Net Change - means the change in the bond price (S7.50) in comparison to the price in the previous week.

•

Zmiana netto oznacza zmia nę ceny obligacji (7,50S) w porównaniu z ceną sprzed tygodnia.

Wolumen obrotów oznacza wartość obligacji zmieniających właścicieli w ostatnim tygodniu.

Market lndicators

Wskaźniki

Market lndicators allow investors to "time" the market and to decide on the best course of action based on this reading. lndicators can be further grouped as monetary, market valuation, bull, bear and market sentiment.

Wskaźniki rynku pozwalają na wyczucie optymalnego momentu podejmowa nia najlepszych decyzji. Wskaźniki dzielą się na monetarne,

rynku

wa rtościowania rynku, hossy, bessy

i nastroju.

Monetary indicators

Wskaźniki

These indicators help to establish the demand and supply for money and finally, the direction of interest rates which influence the stock market movement. At any given time, investors always pick the most attractive financial instrument. Hence, stocks compete with bonds, certificates of deposit, etc. The stock market investment becomes more attractive in periods when the interest rates drop, and less attractive when interest rates go up.

Wskaźniki moneta rne pomagają w ustaleniu kierunku stopy procentowej, która ma wpływ na ceny akcji. Inwestorzy inwestują bowiem w najbardziej atrakcyjne instrumenty finansowe w danym czasie. Akcje konkurują więc ~o bligacjami, lokatami terminowymi itd. Jeśli stopa procentowa spada, inwestowa nie w akcje staje się bardziej atrakcyjne i odwrotnie.

Market Valuation Indicators

Wskaźniki wartościowania rynku

The relationship of price and value is obvious. Stockmarket prices tend to oscillate near marketvalue. Thisvalue, however, is difficultto measure. To facilitate valuation and come up with a better decision making process, a market analyst will use a few market valuation indicators. To simplify market decisions, you should buy in periods of market underva luation

220

monetarne

Współzależność cen i wartości jest oczywista: ceny oscylują wokół Wartości, którą jednak trudno jest zmierzyć. Analitycy wymyśl iii więc kilka

Wskaźników pomocnych w ocenie wartości akcji, co pozwala na łatwiejsze powzięcie decyzji inwestycyjnych. Operujemy tu prostą zasadą: kupujemy w okresach niedowartościowania rynku, a sprzedajemy

221

and sell du ring periods of market overva luation. There are three indicators which are helpful in assessment of market value: dividend income, price/earning ratio and book va lue.

w okresach przewartościowania rynku. Do wskaźników wartościowania rynku nale żą: dochód z dywidendy, cena/zysk i wartość księgowa .

Divldends have the same meaning to stockholders that interest carries to bond holders or owners of certificates of deposit. Dividend payment is in co nflict, however, with quickly growing firms, since profit keeping is the cheapest source of firm financing. Dividends which are paid, disappear forever from the corporation assets. Thus, the return s from a stock price appreciation and dividends should be considered jointly by the stockholder.

Dochód z d~idendy jest dla akcjonariusza tym samym, czym oprocentowanie dla posiadacza obligacji lub rachunku oszczędnoś­ ciowego. Dywidenda jest częścią zysku spółki przeznaczoną na wypłaty dl a akcjonariuszy. Dla rozwijających się firm wypłata dywidendy jest sprzeczna z interesem spółki . Zatrzymanie przez spółkę zysku jest najtańszym źródłem pozyskiwania środków finansowych, natomiast raz wy płacona dywidenda znika na zawsze z majątk u firmy.

Price/ earnings ratio represents a rat io of current market pric~ to earnings per share. The lower the ratio the more attractive the stock 1s to the stockholder. In mature markets, the P/ E ratios fluctuate between 8 to 18. lt mu st be remembered, however, that the ratios represent the past earnings that already were announced and not future income.

Cena / zysk oznacza stosunek ceny rynkowej akcji do zysku netto przypadającego na jedną akcję . Im niższa jest jego wartość, tym bardziej atrakcyjna jest spółka dla inwestorów. Na rozwiniętych rynkach kap itałowych jego wartość waha się między 8 a 18. Trzeba pamiętać , że ws kaźnik ten bierze pod uwagę już wypracowane zyski spółki , a nic nie mówi o przyszłych dochoda ch.

Book value represents the va lue a stockholder would receive the corporation were \iquidated . lf the cu rrent stock prices are below book value of the corporation, it's said that the stocks are undervalued and should be bought. lf the stock prices are over book value, they should be sold.

Bull Market Indicators An early recognition of a bull market is easier to accomp1ish and it's a more profitable undertaking tha n a recogniti on of shorter, mare dynamie price movements. An ear ly stock/ price exp!o.sion resembles a rocket ta king off to the moon. A rocket has to have su fflc1ent momentu'." to break through the atmosphere into space. The stock markets behave 1n the same man ner. The first stock market rise has to have sufficient forc~to co ntinue. lf it has, it changes the market psychology from excessive pessimism to moderate opti mism. This, in t~me, invites inv~stors ~ho missed the first rise . The two indicators w h1ch are helpful 1n spotting a new bull market are market breadth and vo lume breadth.

222

Wartość księgowa określa wartość majątku firmy przypadającą na jed ną akcję . Wartością księgową należy kierować się między innymi w przypadku likwidacji spółki. Jeśli cena rynkowa akcji kształtuje się po niżej jej wartości księgowej, akcje są niedowartościowane i należy je

kupić; jeśli cena rynkowa akcji kształtuje s ię powyżej jej wartości księ gowej , akcje są przewarto śc i owa ne i należy je sprzedać. Wskaźniki

hossy

Wczesne rozpoznanie hossy jest łatwiejszym zadaniem i z pewnością bardziej zyskownym przedsięwzięciem niż rozpoznanie krótszych, szybszych waha ń dnia powszednieg o. P oczątkowa eksplozja cen akcji na nowo zwyż kującym rynku przypomina wystrza ł rakiety na księżyc. Rakieta musi mieć wystarczający zryw i rozmach, żeby przebić się przez atmosferę w przestrze ń . Rynek zachowuje się podobnie. Pierwsza zwyżka musi ":'ieć olbrzymią silę, żeby mogla być kontynuowana. Jeśli jest wystarczająco silna, zmienia psychologię rynku z nadmiernego pesymizmu do umiarkowanego optymizmu i wciąga graczy, którzy w niej nie uczestniczyli. Do Wskaźników hossy należą wskaźniki szerokości rynku i wolumenu rynku.

223

Market breadth is expressed by a ratio of an advancing stocks volume to a dec lining stocks. A ratio of 2:1 in any given day indicates a strong market but if it happens over 1O days in a row, which is rare indeed, it indicates an unusually strong momentum. lf you notice sucha reading. buy without a delay.

Sze rokość rynku wyrażona jest stosunkiem akcji rosnących do spa dających. Stosunek powyżej 2:1 w danym dniu jest oz naką bardzo sil nego rynku, a w ciągu dziesięciu kolejnych dni jest niezmiernie rzadkim zjawiskiem i oznaką silnego zrywu rynku. Jeśli zaobserwujesz podobną syt uację w przyszłości - kup niezwł ocznie.

Volume breadth is expressed by a ratio of an advancing stocks vol ume up/ down value of 9:1, which reoccurs w ithin three months of the first reading , indicates an extremely strong momentum and signals a massive buying panie. lf you notice such a reading - buy without a delay.

W olumen rynku wyrażony jest stosunkiem obrotów akcji ros nących do obrotów akcji spadających . Stosunek obrotów 9:1 powtórzony w ciągu trzech miesięcy jest oznaką bardzo silnego zrywu rynku i sygnałem masowego kupna akcji. Jeśli zaobserwujesz podobną sytuację w przyszłości - ku p niezwł ocznie.

to a declining stocks volume. An

Bcar Market lndicators

Wskaźn iki

Analysts define a bear market as a period when the stock market drops at least 15%. Each one of these periods is accom panled by at least one of the three following factors : de flatio n, negative yield curve or market overva luatlon. Overva luation was described in Market Valuation above.

Analitycy definiują bessę jako okres spadku kursów papierów wartoś­ ci owyc h o co najmniej 15%. Każdej bessie towarzyszy przynajmniej jeden z trzech wskaźników bessy: deflacja, ujemna krzywa procentowa lub prz ewartościowanie rynku. O przewartościowaniu rynku już pisałem powyżej mó wiąc o wskaźnikach wartościowania rynku.

Deflation, the general price drop of products and services, is measured by the Producer Price Index (PPl). lf the PPI drops over 10% or more in any period of six months, we are experiencing very serious deflation. lt should be noted that deflation didn 't occur in the last sixty yea rs.

Deflację, czyli ogólny spadek cen, mierzymy używając Indeksu Cen Wytwórców . Jeśli indeks spadnie o 10% lub więcej podczas kolejnych sze ściu miesięcy, jesteśmy świadkami bardzo poważnej deflacji. Sytuacja taka nie zdarzyła się w ciągu ostatnich sześćdziesięciu lat.

A negative yield curve is experienced either during a serious financial crisis or du ring the periods of huge money demand. Both alternatives are quite negative for the stoc k market future. In a well func tioning economy the tong term bonds yield mare then short term bonds. A negative yield curve signifies just the opposite. That is the short term obligations yield mare than the long term bonds.

Ujemna krzywa procentowa oznacza zwykle kryzys finansowy łub też olbrzymi popyt na pieniądze . Każda z przedstawionych alternatyw ma neg atywny wpływ na przyszły kurs akcji. W dobrze prosperującej gospodarce długoterminowe obligacje przynoszą większy procent niż ob ligacje krótkoterminowe. Ujemna krzywa procentowa określa sytuację odw rotną, tj. obligacje krótkoterminowe przynoszą większy procent.

&ntiment lndicators

Wskaźniki nastroju

Sentimen t is an important element in predicting the fu ture stock market price moveme nt by the investors. These indicators include the cash level kept by the institutional investors, the op inions of the investment advisors, the odd- lot index, and the short sa les ratio.

Do wskaźników nastroju należy poziom gotówki towarzystw inwestycyjnych, opinie doradców inwestycyjnych, indeks obrotu niepełnymi pakietami i sprzedaż akcji na kredyt.

224

bessy

225

The cash level kept by the institutional investor is at its lowest when investors buy securities and at its highest when they sell them. The statistical data of the last thirty years indicate that the institutional investors are wrong. lnvestors should selt stocks when the cash level of the institutional investors drops below 5% and they should buy them when the cash level exceeds 10%.

poziom gotówki towarzystw inwestycyjnych spada, kiedy zafunduszami kupuje akcje i wzrasta, kiedy je sprzedaje. Dane statystyczne ostatnich trzydziestu lat wskazują, że zarządzający się mylą. Inwestorzy powinni sprzedać więc akcje, kiedy gotówka towarzystw spada poniżej 5% i kupić je w okresach, kiedy gotówka wzrasta powyżej 10%.

The opinions of investment advisors are always divided into bulls, bears, and neutral. In the periods of absolute and extreme one-sidedness of opinion (either bullish or bearish) , you should become a contrarian and play against their opinions.

Do radcy inwestycyjni dzielą się na tych, którzy uważają, że rynek bę dzie zwyżkować , stać w miejscu lub zniżkować . Ważnym elementem w opiniach doradców inwestycyjnych jest absolutna i krańcowa zgod no ść ich opinii. W takich sytuacjach powinniśmy zagrać „ pod prąd ".

Odd-lot index is a ratio of odd -lot sales to purchases. In stock trading any purchase or sale of less than 1OO shares is considered an odd- lot. The ratio of 2.5 is interpreted as a signal of a rising market. The odd-lot investor is considered to be an amateur and guilty of bad timing. Hence, the profits can be made by acting contrary to odd-lot trading patterns.

Indeks obrotów niepełnymi pakietami akcji wyrażony jest stosunkiem nie pełnych pakietów sprzedanych do niepełnych pakietów kupionych. Poziom wskaźnika powyżej 2,5 odczytyvvany jest jako sygna ł nadchodzącej zwyż ki. Obrót małymi pakietami akcji przeprowadzany jest przez amatorów, których przewidywania co do przyszłych trendów na giełdzie są sprzeczne z diagnozami doświadczonych inwestorów.

The short sale ratio is ca lculated by dividing the number of borrowed shares by their daily vo lume of sales. For example, ił three hundred mi Ilion shares were borrowed and their daily volume equaled 200 million, the ratio would be 1.5. On the other hand if only 1OO million shares were borrowed, the ratio would equal 0.5. Generally, the ratio of 1.5 and higher is interpreted positively, i.e. a market rise is expected. The ratio of 1.5 to 1.0 is interpreted as mildly bull ish and the ratio of under 1.0 is interpreted as a possibility of a market decline.

Sprze daż akcji na kredyt {sprzedaż krótka) wyrażony jest stosunkiem akcji pożyczonych do ich dziennego obrotu. Jeśli np. zostały pożyczone 300 milionów akcji, a ich dzienny obrót wynosi 200 milionów, to stosunek pożyczonych akcji do obrotu wynosi 1,5, jeśli natomiast pożyczonych akcji jest tylko za 1OO milionów, to stosunek wynosi 0,5. Generalnie, stosunek 1,5 i wyższy interpretujemy pozytywnie, tj. ceny akcji będą rosły . Wynik 1,5 do 1,0 odczytujemy jako umiarkowanie pozytywną prognozę, a wynik poniżej 1,0 jest ostrzeżen i em przed

rz ądzający

moż l iwością zniżki.

giełdowe

Stock Indexes and Other Tables

Indeksy

The Stock lndexes, the Most Active Stock, The New Highs and New Lows Tables are frequently analyzed to predict market trends.

Warte analizy są indeksy giełdowe i tabele najbardziej aktywnych akcji i tabe le najwyższych i najniż szych notowań.

The Dow Jones Industrial average is the most popular stock index and reflects an average price of the 30 biggest industrial firms in the USA The others are:

Najbardziej znanym indeksem jest Dow Jones Industria l Average {indeks cen akcji 30 największych firm przemysłowych w USA). Inne indeksy to:

226

i inne tabele

227

•

The Standard and Poor's 500 Index is an average price of the 500 biggest corporations in the USA,

•

•

The New York Composite In dex reflects the average price of alł stocks listed on the New York Stock Exchange and

•

The Value Line represents an average of approximately 1700 stocks.

•

•

Standard and Poor's 500 (indeks cen w USA) ,

pięciuse t największych

firm

New York Composite Index (indeks cen wszystkich akcji na nowojorskiej) ,

giełdzie

Value Line (indeks cen 1700 akcj i) .

The increase in these indexes does not guarantee an automatic increase in the price of your shares and vice versa . These indexes measure the general price movement of various exchanges .

Zwyżka wartości tych indeksów nie oznacza automatycznej zwyżki cen akcji poszczególnych firm i odwrotnie. Indeksy te pozwalają mierzyć ogólny trend, są barometrem giełdy .

A stock table of the most active issues is composed of compa nies' na mes whose shares traded in large quantities the day (or week, ił weekly) just passed. Th is table fascinates investors who seek a golden key to unlock stock market success. Th e most active stock list does not necessarily contain the most popular na mes. For example, this list contains the na mes of stocks which may trade actively because of dividend capture programs, etc. The New High and the New Low Tables list companies whose shares reached the highest or the lowest quotations in the last 52 weeks.

Ta bela najbardziej aktywnych akcji zawiera li stę firm, których akcjami obraca się w największych ilościach danego dnia czy tygodnia. Tabela ta fascynuje inwestorów, którzy chcą zna l eźć zloty klucz do osiągnięcia su kcesów inwestycyjnych. Tabela n ajwyższych notowań zawiera listę firm, których akcje osiągnęły najw yższe ceny w porównaniu do danego czasu, np. ostatnich 52 tygodni . Tabela najniższych notowań zawiera list ę firm, których akcje osiągnęły najniższe ceny w porównaniu do ostatnich np. 52 tygodni .

I would like to wish that your shares are always present in the New High Table.

Życz ę państw u ,

228

by wasze akcje zawsze znajdowały się na liście najwyższych

not owań .

229

JAK STWORZYĆ WŁASNĄ

HOW TO CREATE YOUR OWN INVESTMENT STRATEGY

STRATEGIĘ INWESTYCYJNĄ?

In the previous chapters, I introduced the reader to the world of investments. This information, your own experience as well as infor. mation from other sources should be the basis for making good investment decisions. Fortunately, you don't have to be a financial ge nius to make sound investment decisions and be successful in the field. You do, however, have to continue with your education, ask questions, observe life. You have to stay flexible. Economic conditions change as does the investment climate.

Na poprzednich stronach wprowadziłem czytelnika w świat instrumentów fi nansowych udzielając informacji, które, wraz z wł asnym doświadczeniem i informacjami z innych źródeł, powinny być pomocne w wyborze dobrych inwestycji. Na szczęście nie musimy być geniuszami, by odnieść su kcesy na polu inwestycyjnym. Mu simy się jednak ciągle uczyć, zadawać pytania, obserwować życie. Również konieczna jest elastyczność myśl enia . Warunki ekonomiczne ulegają ciągłej zmianie. Klimat inwestycyjny także.

The variety of investment possibilities and the entire range of financial instruments can easiły discourage most investors. I do have good news however. Most of these financial instruments don't pass the test in wealth'. creation and as such are not worthy of thorough study. In otherwords, an investor doesn't have to master options or future markets or computers to be successful. He doesn't have to follow every piece of news on the radio, TV or become an expert in reading financial tabtes. When it comes to investing, too much information quickly becomes a burden and may be worse than a lack of information.

Olbrzymia ilość możliwości inwestycyjnych, cala gama instrumentów fina nsowych z pewnością onieśmiela niejednego z nas. W tym miejscu chciałbym podzielić się dobrą wiadomością. Większość tych instrumentów w ogóle nie zdaje egzaminu w osiągan iu bogactwa , nie jest więc warta dogłęb nego poznania. Innymi słowy, żeby odnosić sukcesy na giełdzie, nie musimy poznawać tajników posługiwania się opcjami, gry na terminowej giełdzie towarowej, handlu przy pomocy komputerów itd. Nie musimy rów nież niewolniczo śledzić wiadomości w radio, telewizji czy zostać ekspertem od czytania tabel giełdowych. Jeżeli chodzi o inwestowanie, nadmiar informacji szybko staje się obciążeniem i może okazać się gorszy niż ich niedostatek.

Let's sell investments which show losses. Let's buy investments wh ich carry a better probability of success. A steady, above average income can make you a winner. The chcice of an investment advisor who unders· tands the investment world as well as the investor's needs should be the first step to create your own investment strategy. Your investment advisOf will guide you to balance the most productive investment strateQY possible with the specific level of risk you are comfortable assuming.

Nie trzyma jmy się długo inwestycji, które przynoszą straty. Sprzedajmy je inwestując w instrumenty, które są bardziej obiecujące. Stały, wyższy od przeciętnego dochód z inwestycji powinien zapewnić nam sukces finansowy. Wybór doradcy, który rozumie nie tylko świat inwestycyjny, ale także potrzeby inwestorów powinien być pierwszym krokiem do stworzenia własnej strategii inwestycyjnej.

Before investing even a single dollar, you mu st answer some fundamental questions about your financial situations:

Nim zainwestujecie jednego dolara, powinniście odpowiedzieć na podstawowe pytania określające Waszą sytuację finansów . Oto one:

•

230

What are your overall investment objectives?

•

Jakie są Wasze cele inwestycyjne?

231

•

What time horizon is most appropriate for you?

•

Jaki jest Wasz horyzont czasowy?

•

How much curren t income, if any, do you need from your investments?

•

Czy potrzebujecie poziomie?

•

What is your risk tolerance?

•

Jaka jest Wasza tolerancja ryzyka?

•

What types of securities do you prefer?

•

Czy macie prefere ncje co do typu papierów wartościowych?

•

What investment style is best for you?

•

Jaki styl inwestycyjny Wam odpowiada?

czerpać

z inwestycji

bieżące

dochody i na jakim

The following discussions under the topie headings lnvestor, All Abo ut Risk , Risk / Return Scala, and the Risk Tolerance Test (last page of the book) will help you find the answers to these questions. Your responses will help to identify the particular financial situation, needs, goals and tolerance for risk.

Tematy te poruszam na n astęp n ych stronac h z nadziej ą, że ich przestudiowanie pozwoli Wam odpow ied zieć na zadane pytania. Wasze odpowiedzi pozwolą Wam określić waszą sytuację finansową, potrzeby, cel e inwestycyjne i tolera n cję do podejmowania ryzyka.

Investor

Inwestor

Every investor is different. Goals, age, tax bracket, available capital, knowledge, and temperament all take part in deciding on an investment plan. The first problem an investor faces is the chcice of the fina ncia l instrument. Knowledge of one's individual characteristics and cond itions will help make this decision.

Inwestorów róż ni ą cele finansowe, wiek, gru pa podatkowa, i l ość gotówki, a takie temperament. Wybór inwestycji jest pierwszym problemem do ro związania. Znajomość własnych cech, predyspozycji i warunków, pomaga nam w wyborze instrumentów finansowych, którymi będz iemy

Investment Goals

Cele fin ansowe

In many ways one's investment goals will determine the chcice of the financial instruments. Ił, for example, an individual wants to double their capital in a year and is emotionally capa ble of assuming a considerable risk, the chcice shou ld be options or futures.

Wybór instrumentów finansowych zależy w dużej mierze od naszych celów. Jeżeli chcemy, na przykład, podwoić nasze pieniądze w ciągu roku i jesteśmy psychicznie predysponowa ni do podjęcia dużego ryzyka, wła ściwym wyborem będą opcje albo terminowa giełda towarowa .

lf, on the other hand, saving money for a down payment on a house is the investment goal, then the chcice should be CDs (certificates of deposits) or stocks of prestigious firms (blue chip stock) .

Jeżeli jednak chcemy odłożyć pien i ądze na pierwszą ratę. by kupić dom, najlepszym wyborem będą certyfikaty bankowe albo akcje renomowa nych firm .

232

op erować .

233

OOO Wall Street Journal readers with I that 47% of affluent Resultsfromarecentstudyamong 5 , household incomes of .s7~,~00 and mor~ r=~~~hser 43% say they are clients are "conservat1ve mvestors an "moderate" in their risk-taking tolerance.

Ostatni sondaż przeprowadzony przez Wall Street Journal wśród 5 OOO czytelników zarabiających ponad 75 000$ rocznie pokazał, że 47% zasobnych inwestorów jest konserwatywnymi inwestorami, a następne 43% uważa się za „ umiarkowanych" w kategorii tolerancji do podejmowania ryzyka.

When asked their main investment objectives, th~ top re~pons~s wer~ n -term rowth and capital appreciation (75%), mea~ or.ret1remen Io g g f . . I (48%) and staying ahead of mflat1on (48%}. (72%), ~fety o pnnc1p: 12% rate of return on their investments and Overall, investors e~~ec ·navestments lf an investment is appreciating, a 20'.*i .return .on ns Y I the ~ould hold it until it had increased in a ma1onty of chents (60%) say however they project more cautious

Spytani o cele finansowe odpowiedzieli następująco: długoterminowy wzrost kapitału (75%), wystarczający dochód z chwi lą przejścia na emeryturę (72%), bezpieczeństwo kapitału (48%) i stopa zysku przewyż. szająca poziom inflacji (48%). W ogólności, inwestycje powinny zarobić 12% rocznie, a bardziej ryzykowne inwestycje 20% rocznie.Jeśli inwestycja przynosi zysk, większość bogatych klientów (60%) jest skłonna je trzymać do czasu, kiedy inwestycje te przyniosą 50%. Jeśli jednak inwestycja traci, bogaci są bardziej ostrożni. 14% sprzedałoby ze stratą 5% wartości inwestycji, 31 % sprzedałoby ze stratą 10%, a 27% inwestorów uciekłaby z inwestycji przy stracie 20%. Jest więc przejrzystym, że tolerancja potencjalnej straty jest znacznie słabsza niż zysku.

.J

:'~=v~~~e~~~~~~ ~:I~ ~~:c~is~ine~ investm~nt if it d~clinedd5~~ :~~~

~;i~~~~ti;;:~~! ~1°: ~;~·~~:,~~-u~::~:::~: ~~.~=~:;~:~oss is weaker than that for gainl

Horyzont czasowy Time horizon All equity investors should keep at least the three tod~~:::ra~o~;e~ horizon. Ił you buy the cheapest stocks, you g.et re~ar n You periods In a short time you never know whats g01ng.to hapr ·. don"t k.now more than other people a~d can·~ pred1ct stoc pnces. Therefore, the only safety net is the holding period.

Wię kszość inwestorów inwestujących w akcje powinna myśleć w kategoriach od trzech do pięciu lat. Jeśli kupicie tanie akcje, zosta niecie . nagrodzeni w dłuższym okresie. W krótkim okresie nigdy nie wiadomo co się stanie. Nie jesteście mądrzejsi od innych ludzi i trudno jest przewidzieć kurs akcji. Jedyną siatką bezpieczeństwa jest więc długoterminowe inwestowanie.

Wiek

Age Age is important when considering an investmen.t decision.f l~so~r 1

twenties we lear~ about i~v~stments and ~~~~o:~ ;;s~~r=n~i~ch~~t, ·we our thirties, fort1es and f1fties, when ou . r d to make long-term consider higher risk investments and are. inc ine oal is to investments for the future. After we pa.ss s1xt~ y~ap~nor~:i;i~~ut~~ highest , secure the money we have made for retuemen . possible monthly income is important.

Nasz wiek ma duży wpływ na wybór inwestycji. Po dwudziestce uczymy się inwestować i dokonujemy pierwszych transakcji. Między trzydziestką a pięćdziesiątką, kiedy zarabiamy najwięcej, chętnie podejmujemy znaczne ryzyko i inwestujemy w instrumenty długoterminowe z myślą o przyszłości. Po sześćdziesiątce naszym celem staje się stopniowe zabezpieczenie zarobionyc h pieniędzy z myślą o emeryturze. Po przejściu na emeryturę chcemy otrzymać jak największy dochód miesięczny i długoterminowe inwestycje schodzą na plan drugi.

235 234

Świadczenia podatkowe

Taxes

ates of return to competing mvestment opportun1ues. exceeds $30,000, free financial in struments such as municipal bonds must be considered . lf annual income e~ci;eds S50,000, an attractive form of investment could be to purchase a hm1ted. partn~rs­ hi Limited partnerships allow deferred payrnent of taxes un t1I the time income will be less significant. Taxes will the n be reduced.

Wraz ze wzrostem naszych dochodów rosną nasze świadczenia podatkowe. W ostatecznym rachunku dopiero nasz dochód po zapłaceniu podatków wskazuje, ile zostaje nam na życie . Podobnie jak z dochodem z instrumentów finansowych . Jeżeli nasz roczny dochód przekracza 30 000$, powinniśmy się zainteresować instrumentami finansowymi, z których dochód nie podlega opodatkowa niu. Jeżeli nasz dochód przekracza 50 OOOS, atrakcyjną formą inwestycji mogą okazać się udziały w spółce komandytowej, które pozwalają przełożyć świadczenia podatkowe na przyszłe Jata, kiedy zm niejszą się nasze dochody. W rezultacie nasze świadczenia podatkowe także ulegają zmniejszniu.

Capital Available

Dość pieniędzy

Capital availabłe for investments atso deterrnines the choice of appro~­ riate investments Some investments, like real estate or fu t ures ,hreq ~~re a considerable ca~ita l investment ($10,000 + ). Some funds. o~ t ebo I er hand, require only a $1 OOO investment. lf, for example, one as e ow $10,000 the best choice would be a mutual fund .

Ilość pieniędzy przeznaczonych na inwestycje również określa wybór instrumentów finansowych . Takie inwestycje, jak nieruchomości albo terminowa giełda towarowa, wymagają dużej gotówki (ponad 1 O OOOS), inne, na przykład fundusze, wymagają mniejszego kapitału (1 OOOS). Kiedy mamy mniej niż 1 O OOOS, fundusze inwestycji wspólnych są najlepszym wyborem.

·n

me increases, tax rates mu st be factored in to

~~~scoUltimately,

i~ v~stm~nt.deci­

afler-ta x profits are th.e only reahstrc crrterra

f~;

.

~~~~~ri~n~;me

w~~n

Knowlcdge The degree to which one is familiar with financial operations wil~ a~~~ . e the choice of your financial instrument. To understa.n.

~::~;~~~d characteristics of all financial instruments :•of co~~~~ 1~~1!'~:i:j

Even more difficult, is to gain the ab1l.1ty of · pr~ct1ca us~so butatwaysin instruments. In time one can add new f~nanc1a mstrumen , cooperation with an experienced adv1sor.

Poziom wiedzy Poziom naszej wiedzy powinien mieć także wpływ na wybór instrumentów fina nsowych. Zrozumienie istoty wszystkich instrumentów finansowych jest sprawą trudną . Jeszcze trud niejsze jest osiągnięcie biegłości w posłu giwa niu się tymi instrumentami. Dlatego właśnie w naszych poczyn aniach inwestycyjnych powi nniśmy się ogra niczyć do kilku najlepiej znanych instrumentów. Z biegiem czas u możemy rozszerzać działal ność o dalsze instrumenty finansowe, konsultując się z doświad ­ czo nym maklerem.

Temperament

Temperament

·ng ·nvestments. Temperament also plays an important role w hen~ h oos~·on~ al low us to Self-understanding, knowledge and awa reness o emo•

Nasz temperament ma duży wpływ na wybór inwestycji. Znajomość sa mych siebie, naszych emocji i rea kcji pozwoli nam na większą harmonię

236

237

function more smoothly in the world of investments. Our task here is to determine the degree of risk we are willing to assume, and make it work for us, rather tha n against us. The degree of risk we are willing to assume depends only on our persona lity - on the capital we are willing to risk and, also, on our ability to deal with risks.

ze świate m inwestycji. Naszym zadan iem jest określenie stopnia ryzyka i wykorzystanie go jako środk a pracującego dla nas, a nie przeciwko nam. Stopień ryzyka, jakie gotowi jesteśmy podjąć, za leży wy łą c znie od nas. Zależy to od naszego kapitału finansowego i naszej odpo rno ści psych icznej.

Analyze the three types of "risk takers" and determine which one of the three is closest to your own type.

Spróbujmy spojrzeć na trzy typy „ ryzykantów" i odpowiedzmy na pytanie, który z nich jest najbardziej do nas podobny.

•

Risk Avoidar

•

•

Moderata Risk Taker

High Risk Taker A high risk taker wishes to double his money from year to year. ~e believes that risk is a part of everyday life. He is not interested in limited risk with limited gain. He invests in short-term financial instruments • optlons and futures. He operates with considerable financial capital and emotional strength. He can deal with bi losses, but on the other hand, realizes he can expect large gains on his investment.

238

ryzyka

mieć mały,

ale pewny dochód n iż ryzykować najmniejszą swojego kapitału , bo wówczas „spala się" psychicznie. Jeżeli ma do wyboru zakup akcji albo certyfikat u, kupi zawsze certyfikat. Wie, że każdą stratę albo mierny rezu ltat inwestycji okupi szeregiem nieprzespanych nocy i świadomość ta para li żuje go. część

•

Umiarkowany ryzykant Zadowala s ię zyskiem nieznacznie przewyższaj ącym straty z tytułu infl acji. Wie, że aby to osiąg n ąć , musi za ryzykować część kapitału . Inwestuje w instrumenty d łu goterminowe , zwyk le kupuj ąc pakiet akcji i obligacji. Zdaje sobie sprawę, ie straty od czasu do czasu są nieuniknione i każdy inwestor musi się z nimi l iczyć . Nigdy jednak nie wybiera instrumentów finansowych, które chociaż mogą przy n ieść ogromny zysk, wiążą się też z dużym ryzykiem .

A moderate risk taker is satisfied with a gain that slightly exceeds inflation. He knows that to achieve this goal he has to risk part of his capital. He makes long-term investments usually by buying a portfolio of bonds and stocks. He understands that an occasional loss is unavoidable and constitutes part of the investor's life. But he never chooses financial instruments which can make him rich or force him to take large risks. •

Unikający

Woli

A risk avoider prefers to receive a small but safe income rather than to risk even the smallest part of his capital. Ił there is a choice to purchase a stock or CD , he will buy a CO. He is very well aware of his inability to assume losses and the possibility of sleepless nights due to a loss in his investments. He is aware that he has a small tolerance for risk taking .

•

Wielki ryzy kant Chce podwajać swoje pieniądze co roku . Sądzi, że ryzyko jest w życiu codziennym czymś oczywistym i naturalnym. Nie interesuje go ograniczone ryzyko z ograniczonym zyskiem. Inwestuje w instrumenty krótkoterm in owe, opcje albo na terminowej giełdzie towarowej . Posiada odpowiedni kapitał finansowy, a także odporność psychiczną, co pozwa la mu podjąć ryzyko dużyc h strat, w nadziei na duże zyski.

239

These three categories of risk takers are obvious. Th ere is also a fourth category which is not clea rly understood. This is a group of in vestors without the basie knowledge of the investment world . They assume big financial and emotio nal risks without the proper background. The result of their actio ns often constitutes a financial loss, and someti mes, a financial and emotional disaster.

Można z rozumieć ludzi należących do każdej z tych grup. Są jednak i tacy, których zrozumieć nie sposób. Mam tu na myśli inwestorów, którzy podejmują duże ryzyko nie mając odpowiedniego przygotowania fi nansowego i wystarczającej odpo rn ości psychicznej, nie posiadając ża dnej wiedzy o regułach gry inwestycyjnej. Rezultatem są poważne straty finansowe, a czasem klęska materialna i załamanie psychiczne.

On the last page of this booklet I have enclosed a test which determines risk tolerance. Before investing, I would strongly advise readers to take into account their ability to assume risks.

Na końcu książki umieściłem test, który pomoże ocenić zdolność do podej mowania ryzyka. Inwestorom radzę zawsze brać to pod uwagę.

240

241

ALL ABOUT RISK Risk is the ce ntral concern when deciding upon investments. Ou r personal attitude towa rd risk has a tremendous in fluence over our ch c ice

of financial instruments.

Risk can not be avo ided. A risk free investment is an ill u sio n. For example, investors believe government bonds are the safest investments. T hey are, bu t even they aren't safe from the ravag es of inflation. The buying power

WSZYSTKO O RYZYKU Ryzyko jest centralnym problemem do rozwiązani a we wszystkich decyzjach inwestycyjnych. Ponieważ nie da s ię g o wyeliminować, stopień naszej odpornoś ci psychicznej będ z ie miał decydujący w pływ na wybór inst rumen tów. Inwestycja pozbawiona ryzyka jest iluzją . Na przykład , wielu inwestorów uważa, że obligacje rządu są najbezpieczniejsze. Obl igacje nie chronią

of an investmen t may be significan tly lower in the future than it is today. And it defin itely w ill be if the retu rn from the government securlties is lower tha n the level of infłation. This is a hidden risk.

nas jednak przed ryzykiem inflacji polegającym na tym, że siła nabywcza do lara może się zmniejszyć w przyszłości . Stanie się tak, jeżeli procent, który uzyskamy z rządowych obligacji będzie niż s zy niż inflacja. Jest to ryzyko ukryte.

Ta ble 1 O shows the decline in purchasing power conside ring different leve ls of inf lation over a period of 40 years. For example, if we assume 3% infl ation the buying power of $1,000 will decline to $863 (first ro w) after five years (second co lumn ) and 744after 1 O years (second row) . For the peri od 1970 to 1 985 t he leve l of inflation was an average 6.8%. Let' s take a look at the 7% level of inflation (column 4) wh ich is close to 6.8%. The purchasin g power of $1,000 declined to $7 1 3 after fi ve years and S258 after 20 years, which is just a bit over 25% of your origi nal $1,000.

Tabela 1 O pokazuje spadek wartości 1 OOOS przy r óż nych poziomach in flacji na przestrzeni 40 lat . Na przykład w przypadku trzyprocentowego poziomu inf lacji (kolumna druga) , siła na bywcza 1 000$ spada do 863$ po pięciu latach ( pierwszy wiersz), a po dziesięciu (d rug i wiersz) - do 744$. W ciągu 15 lat poziom infl acj i w USA wynosił 6,8%. Popatrzmy na poziom inflacji 7% (czwarta kolumna) . Siła nabywcza 1 OOOS spada do 713$ po pięciu latach, a po 20 Jatach -d o 258$. Po upływie 20 lat zostaje nam zatem niewiele w ięcej niż 25%sily nabywczej początkowego kapitału. Tabela 10. Spadek wartości dolara na skutek inflacj;

Table 10. Do/lar Depreciation due to lnl/ation

Year

10 15 20 25 30 35 40

242

3% $863 744 642 554 478 412 355 307

5%

7%

$784

$713

614 481 377 295 231 181 142

508 362 258 184 131 94 67

10% $621

386 239 149 92 57 36 22

Lata

3%

5%

7%

10%

15%

10 15 20 25 30 35 40

863 744 642 554 478 412 335 307

784 614 481 377 295 231 181 142

713 508 362 258 184 131 94 67

621 386 239 149 92 57 36 22

497 247 123 61 30 15

15% $497

247 123 61 30 15

243

Risk Management

Ryzyko kontrolowane

Professional investors seldom agree on how much risk an individual

Nawet zawodowi inwestorzy rzadko zgodni są w ocenach stopnia ryzyka w poszczególnych inwestycjac h. Sądzą jednak, że należy próbować je przewidzieć i ocenić, chociaż nigdy nie da się tego zrobić precyzyjnie. Zdrowy rozsądek mówi nam, że inwestycje, które okazały się dochodowe w przeszłośc i , nie muszą wcale dawać zysków w przyszłości. Lata sied emdziesiąte, na przykład , charakteryzowały się wysoką inflacją. Dobrymi inwestycjami były wtedy nieruchomości i metale szlachetne.

investment carries. They agree, however, that investors mu st try to predict

the future and forget about the past. Of course, nobody ca n predict the future with certai nty, but common sense dictates that the investments which were successfu l in the past are not certa in to work in the future. For example, the seventies were characterized by relatively high infl~tion.

Real estate and precious metal investments performed very well m an inflationary environment. The stock market happened to be the best investment from August 1982 to August 1987. And the years ahead? No one knows for sure. lnvestments are a probability game. Risk can be controlled, however. Before investing, answer the following questions:

Od sierpnia 1982 do sierpnia 1987 najlepszą in westycją były akcje. Aw latach następnych? Nie ma na świecie człowieka , który wiedziałby to na pewno. Inwestycje to gra oparta na prawdopodobieństwie. Ryzyko można jednak kontrolować. Przed podjęciem decyzji o rodzaju inwestycji trzeba przeprowadzić dokładną analizę odpowiadając na następujące pyta nia:

•

What co nditions wou1d have to exist for the investment to work?

•

What would be a reasonable profit?

•

How mu ch money am I willing to lose in case the investment doesn't work?

•

How long must I freeze my money?

•

Na jak długo zamrozimy nasze pieniądze?

•

How easy or difficult is it to dispose of the investment?

•

Jak łatwo (trudno ) będzie można sprzedać naszą inwestycję?

•

Do I understand and am 1 prepared to take the risk?

•

Czy rozumiemy nasze ryzyko i czy jesteśmy psychicznie przygotowani na podjęcie go?

Knowledge of risk management helps in its reduction . We build our knowledge through experience. As time goes by we develop a sixth sense about the ri sk we can afford to take. One of the techniques which reduces risk is diversification. For example, never invest more than 10% of your total money in the shares o f one company. Some investment advis~rs recommend two to four percent. Ił investing in a cl ass of financial instruments with the highest degree of risk, such as options or futures, never exceed 20% of your total capital. In addition, if investing to pro~ect against inflation, invest in instruments w hich carry a low risk to inflauon,

244

•

W jakich waru nkach rozważana inwestycja będzie opłacalna, a w jakich - nie?

•

Jaki

•

Ile stracimy w przypadku niepowodzenia?

będzie przeciętny

zysk z inwestycji?

Um iejętność kontrolowania ryzyka sprzyja jego redukcji. Potrzebne jest do tego doświadczenie. W miarę upływu czasu zdobywamy przysłowiowy szósty zmysł, który pozwa la ocenić, na jakie ryzyko nas stać. Jedną z możliwości zmniejszenia naszego ryzyka jest lokowa nie pieniędzy w zróżnicowane instrumenty finansowe. Przy tej metodzie nie wolno nam nigdy lokować więcej niż 10% naszych pieniędzy w akcje jednej firmy. Niektórzy doradcy zalecają dwa do czterech procen t. Jeżeli inwestujemy w instrumenty o wysokim ryzyku, np. opcje, nie powinny one przekraczać 20% naszego kapitału . Ponadto, jeżeli chcemy zabezpieczyć się przed

245

such as real estate or precious metals. Balance those investments with financial instruments carrying low risk of liquidity and bankruptcy, like government securities.

in flacją , kupujemy te instrumenty, które cechuje małe ryzyko infl acyjne, np. nieru chomości albo metale szlachetne i r ównoważymy ryzyko tych inwestycj i, np. za kupem ob ligacji rządowych, które w iąż ą się z niewielkim ryzyk iem braku płynności i bankructwa.

Diversification

Zróżnicowanie

Oid you ever have a problem with an insuran ce company that didn't want to lnsure your expensive car, say a Porsche7 lf you did, it was because of the insurance company's policy wh ich prefers to insure five $20,000 cars rather than one $100,000 car. They want to reduce their risk and know that the probability of five accid ents is much lowerthan one. lnvestments should be approached similarly. Diverslfication not only helps insure an accoun t against adversity, but also atlows one to take a higher risk in individual in vestments. This strategy ca n in tum provide much larger returns.

Czy ktoś z Państwa miał jakieś kłopoty z ubezpieczeniem drogiego sa mochodu takiego jak Porsche? Jeżeli tak, wynikało to z po lityki towarzystwa ubezpieczeniowego, które woli ube zp iec zyć pięć samochodów po 20 000$ niż jeden za 1OO 000$. Polityka ta ma na celu zmniejszenie ryzyka, ponieważ prawdopodobieństwo zniszczenia pięci u samochodów je st znacznie mniejsze niż jednego. Podobnie jest z inwestycjami. Zróżnicowanie inwestycji nie tylko zabezpiecza nas przed katastrofą fin a nsową , ale pozwa la także na podjęcie większego ryzyka w poszczególn ych transakcjach, co z kolei prowadzi do osiągan i a lepszych rezultatów inwestycyjnych.

Let's analyze the results of three investors, all of whom invest $100,000. Let's assume that lnvestor A does not diversify and invests his entire $100,000 in 7% CDs. ln vesto rs B and C divide their $100,000 into Jive $20,000 investments of varying types.

Przeanalizujmy rezu ltaty trzech in westorów, z których każdy inwestuje 100 000$. Załóżmy, że inwestor A nie róż nicuje swoich inwestycji i kupuje certyfikaty bankowe oprocentowane na 7% za wszystkie pie niądze. Inwestorzy Bi C dzielą natomiast swój kapitał na pię ć różn yc h inwestycji po 20 000$.

lnvestor A does not subject his capita l to market risk and his account grows to $386,968 after 20 years. lnvestor B takes a moderate risk and invests in blue chip stocks, real estate and precious metals. Let's assume that he loses one of his investments entirely and doesn't make any money on his second investment, but his third, fo urth and fifth investments produce annua li zed returns of 5%, 10% and 15%. Hisaccountwitlgrowto $534,997 after 20 years.

Inwestor A nie naraża swojego kapitału na wahania rynkowe i stan jego konta po dwudziestu latach wzrasta do 386 968$. Inwestor B podej muje umiarkowane ryzyko l inwestuje w akcje firm o najlepszej renomie, w nieruchomości i metale szlachetne. Załóżmy, że traci jedną ze swoich inwestycji w całości, nie zarabia niczego na drugiej, ale zyskuje 5%, 10% i 15% rocznie odpowiednio na trzeciej, czwartej i piątej inwestycji. Po dwudziestu latach stan jego konta wzrośnie do 534 947$.

lnvestor C takes the highest risk and invests in growth and emerging cornpanies and speculates in fu tures and options. Let's assume that four of his investments are total losses, but the fifth investment produces a 20% return annua lly. His account w ill grow to $766,752 after 20 years .

Inwestor C podejm uje największe ryzyko i in westuje w akcje firm szybko w opcje i kontrakty terminowe. Załó żmy, że cztery inwestycje kończą się stuprocentową stratą, ale piąta przynosi mu roczny zysk wysokości 20%. Po dwudziestu latach stan jego konta wzrośn ie do

inwestycji

rozw ijających się,

766 752$. Table 11 summarizes the results of ou r hypothetical investors, A, B, and C after 20 years.

246

Tabela 11 ilustruje rezultaty inwestorów A, B i C po 20 latach.

247

Table 11. Summarized Resu/ts ol lnvestors A. B. and C alter 20 years lnvestor Balance

lnvested Capital

Pro fit / Loss

lnvestor A

$100,000

7%

$386,968

lnvestor B

$ 20,000 20,000 20,000 20.000 20.000

loss 0% 5% 10% 15%

$0 20.000 53,066 134,550 327,331

lnvestor C

$ 20,000 20,000 20.000 20,000 20,000

loss loss loss loss 20%

Account Value Afte r 20 Years $386.968

kapitał

100 000$

A

c

o $766,752

Another rea son for diversification is to ass ure that the overall portfolio will move in the same direction as the market As shown in Table 12, you must have at least eight stocks to eliminate 81 % of the risk of not performing as well as the market In addition, these stocks must be in different industry gro ups. Closely related stocks, such as two stocks in one industry group, should be viewed as a sing le issue.

Zysk I strata

Zainwestowany

Inwestor

$534,947

$0

766.752

Tabela 11 . Podsumowanie wyników inwestorów A. 8 i C po 20 latach Stan konta po 20 latach

na 7%

386 968$

386 968$

20 20 20 20 20

000$ 000$ 000$ 000$ 000$

strata na 0% na 5% na 10% na 15%

0$ 20 000$ 53 066$ 134 550$ 327 331$

534 947$

20 20 20 20 20

000$ 000$ 000$ 000$ 000$

strata strata strata strata na 20%

0$ 0$ 0$ 0$ 766 752$

766 752$

Inną przyczyną zróżnicowania

inwestycji jest zdobycie pewności, że wartość portfela inwestycyjnego będzie odzw i ercied l a ła wahania rynku. Jak pokazuje Tabela 12, musisz mieć przynajmniej osiem akcji, aby wye l iminować 81% ryzyka, że Twoje wyniki mogą być gorsze niż rynku. W dodatk u akcje te muszą reprezentować różne gałęzie przemysłowe. Akcje pokrewne, np. dwie akcje w tej samej grupie przemysłowej, powinny być traktowane jako jedna akcja.

Table 12. Diversification and Reduction of Risk Tabela 12. Zróżnicowanie inwestycji a redukcja ryzyka

248

Numbe r of Stocks In Portfolio

Percentage of Risk Eliminated

16 32 64 500 All Stocks

46% 72% 81% 93% 96% 98% 99% 100%

Liczba akcji w portfelu

16 32 64 500 Wszystkie akcje

Wyeliminowany procent ryzyka 46% 72% 81% 93% 96% 98% 99% 100%

249

Different T ypes of Risk

Rodzaje ryzyka

Knowledge of different types of risk helps in choosing fi nancial in-

Zn aj o mość

struments. In general, many investors perceive risk in very simple terms -

" What's the cha nce 1'11 lose my money?" But risk is much mare complicated than si mple fea r an investment may lose m oney. In today's complicated fi na ncia l world there are several di tterent types of risk you should be intimately famili ar w it h before se tect ing any investment option. lt sho uld a ł so be remembered that each different asset class carries its

own specia l bra nd of risk. Ultimately, yo ur ab ility to understand the vario us types of risk associated w ith investments and thei r pote ntia I effect on results wi ll be the deciding factor in the success or fai lure of your portfolio. The following section mentions a few of t hem.

rodzajów ryzyka r ów n i eż okazuje się pomocna w wyborze instrumentów inwestycyj nych . Większość inwestorów rozw aża ryzyko zadaj ąc sobie proste pytanie: „ Jaka jest szansa , że stracę pieniądze?" Ryzyko jest jed nak bardziej skompl ikowane niż zwykły strach przed utratą kapi ta łu . W dziesiejszym skomplikowanym świecie finansów mamy do czynienia z kilkoma rodzajami ryzyka, które powinniśmy poznać nim zdecydujemy s ię na inwestycję. Należy również pamiętać , że każdej klasie aktywów tow arzyszy ryzyko z nią związane. W ostateczności , zdolność oceny rodzajów ryzyka , które t owarzyszą każdej inwestycji i ich poten cja lnego w pływu na w yniki inw estycyjne będzie decydującym elementem sukcesu lub p o raż ki portfela . Poni żej przedstawiam kilka rodzajów ryzyka.

Business Risk

Ryzyko biznesu

There is a risk that the busin ess wi ll beco me obsolete, ove rrun by competitors, or misma naged into ba nkruptcy. Wh ile it's difficult to eliminate this risk completely it ca n be controlled by investi ng in fundamenta lly sou nd businesses run by competent, honest, experienced managers. By stickin g to relatively simple busi nesses, yo u ca n eliminate the risk of owning a stock you don·t understand. A simple rule of th umb: "lf you don't understa nd what a business does, it's not for yo u."'

Od nos i s i ę ono do zdeaktualizowania produktów lub usług oferowanych przez firmę, prześcignięcia przez konkurencyjne firmy lub też doprowadzenia fi rmy d o bankru ctwa przez zarzą d . O ile trudno wyeliminować ten rodzaj ryzyka w ca ł ośc i , m oże być ono kontrolowane poprzez inwestowanie w renom owa ne firmy za rządzan e przez kompetentnych , uczciwych i dośw ia d czo nyc h m e n e d ż er ów. Trzymając się zasady kupowania akcji spó ł ek prowad zą cy c h wz g l ędnie zrozum i ałą działalno ść , inwestor może zre du kować t en rodzaj ryzyka. Inwestor powinien się kierować prostą zasadą: „J eś li nie potrafisz wyt łum a czyć nikomu, co ta firma robi , nie kup uj akcji."

Credit Risk

Ryzyko kredytu

Th is risk is related to business risk in that the credit quality of a company is re lated to its success as a business . The only way to reduce this risk is by investing in companies with financial strength, low debt. and strong and growing cash flow.

Ryzyko to podobne jest do ryzyka biznesu w tym sensie, że jakość kredytu firmy jest wy nikiem sukcesu biznesu . J e d y ną met od ą obniżenia ryzyka kredytu jest in westowa nie w papiery wa rtośc iowe firm silnych finansowo, z ma ły m zad łu że ni e m , siln ymi i wzrastaj ąc ymi przepływami finansowymi.

250

251

Reinvestrncnt Risk

Ryzyko reinwcstycji

The risk has two sides to it; what's the chance an investment will be calied Ł>E:fore it matures and, conseq uently, how attractive are the optio ns for re1nvestment at the time the investment is ca lled? Th is risk ca n be reduced by spreading out the portfo lio's maturities so they aren 't all due at the same time.

Ma ono dwie strony. Dotyczy pytania jakie jest p rawdopodobień stw o ~ego, że obl'.gacja będzi e umorzona przed terminem s płaty i w konsekwencji, Jak atrakcyjn e będą wa runki in westowania w ch w ili przedw czesnego umorzen ia obligacji. Ryzyko to m oże być o b ni żo ne poprzez z r óżni c o wanie termin ów spł aty obligacji, aby nie nastą p ił a ko n iec zn ość reinwestycji caleg o kapitalu w tym samym czasie .

Prcpayment Risk

Ryzyko

This risk relates to mortgage-ba cked securities and is similar to rein vestment risk. W hen rates drop, mare people refinance their homes. This causes in vestments in these securities to face premature repayment of principa l and interest. That ma kes these securities much risk ier than con ventional corporate bo nds or treasury notes.

Dotyczy ono obligacji hipotecznych i jest podobne d o ryzyka reinwestycji. W okresac h zn iżk i stopy proce ntowej więcej ludzi refin ansuje zadłużenia na n ieruchom ościach , co powoduje przedwczes n ą spłatę pożyczonego kapitału i oprocentowania. Z tego powod u obligacje hipoteczne uważa ne są za bardziej ryzykow ne od konwen cjonalnyc h obligacji prze ds iębiorstw lub ska rbu państwa .

prz ed płaty

Regulatory Risk

Ryzyko regulacji

Nothing ca n kill a successful busin ess or in dustry faster than a change in government po licy. ldentifying firms that aren't overly bu rdened w ith the heavy hand of government is likely to resu lt in finding companies more profitab le and rewarding for sha rehold ers and, by definition, less risky.

Nic nie m oże sk uteczni ej zniszczyć dobrego biznesu lub ga łęzi gospodarki szybc iej niż zm iana pol ityki rząd u . Zid entyfikowanie przedsi ębiorstw, które nie są zależne od po lityki gospodarczej rząd u, pozwa la zn a leźć prz ed s i ęb iors twa bardziej zyskow ne, a przez to przyspa rzaj ące ko rzyści akcjonariuszom z prostej definicj i „ mniejszego ryzyka ".

Currcncy Risk

Ryzyk o wa luty

Changes in currency values can affect the market value of fo reign in vestmen ts relative to U.S. in vestments . ldeally, currencies should remain stable between countries, thereby elimina ting mu ch of this risk, bu t they aren 't. Today, any company w ith sig nifica nt overseas sa les faces currency risk . The smart companies recognize th e risk and hedge their curren cy exposu re. Currency risk is ha rd to elimi nate. lt shou ld be remembered that the cha nges in currency va lues may have either positive or negative im pact on the fore ign securities portfolio. As an example, the Warsaw Stock Exchanges' rise of approximate ty 1,100% in Polish zloty was "only'· about 800% in US dollars. Conversely, the Nikkei average rose mare in US dollars than in the Japanese Yen due to the strength of J apanese currency.

Zmiany w wartościach wa lut mają istotny wpł yw na wartość portfela w dolarach USA. W świecie doskonałym waluty powinny być stabilne mi ędzy krajami eliminu jąc ryzyko wa luty, ale nie są. W dzisiejszych czasac h każde przed s iębiorstw o ze znacząc ą sprz edażą za g ra nicą podlega ryzyku walutowemu . Dobrze za rządzane przedsiębio rstwa ro zpoznają to ryzyko i starają się zabezpieczyć poprzez transakcje aseku racyjne na rynku walutowym. Ryzyko to jest trudno wye l imin ow ać. Na leży pamiętać, że zmiany w wartościach walut mogą działać pozytywnie lub negatywnie na wartość portfela . I tak np. w 1993 r. giełda warszawska zw yżkowa ł a ponad 1 100% w złotówkach , ale „tylko" ponad 800% w dolarach amerykańsk ich . Z drugiej strony, indeks Nikkei wzrósł więcej w dolarach n iż jenach dz ięki zw yżce jena w stosunku do dolara.

252

253

Ryzyko strukturalne Structural Risk Risky derivatives such as futures. options, warrants or rights can negatively impact the market value of a stock. Price changes in the fu tu re markets can occasionally cause problems in the financial markets. This risk is only a problem if you need to setl during these panics.

Ryzykowne instrumenty pochodne, tj. kontrakty przyszłościowe, opcje, warranty i prawo poboru, mogą mieć negatywny wpływ na kurs akcji. Gwałtowne zmiany cen kontraktów przyszłościowych na indeksy giełdowe mogą wpły n ąć negatywnie na cały rynek. Ryzyko to jest problemem tylko wtedy, kiedy inwestor jest zmuszony do sprzed aży w okresach paniki.

Ryzyko rynku Market Risk This refers to price fluctuations. lf an investor is forced to liquidate his investment prematurely, he'll lose a portion of his investment ił, in the meantime, the price of the investment has declined. Fu tures and options carry the highest market risk. Real estate, bonds and stocks carry moderate risk, and annuities and savings accounts carry the 1owest risk.

Odnosi się do wahań cen rynkowych. W sytuacji, w której inwestor jest zmuszony do przedwczesnej likwidacji swojej inwestycji, traci część pieniędzy, jeżeli cena instrumentu w momencie sprzedaży jest niższa od ceny zakupu. Terminowa giełda towarowa i opcje niosą za sobą najwyższe ryzyko; nieruchomości, obligacje i akcje-ryzyko umiarkowane, a renty i konta oszczędnościowe - ryzyko najmniejsze.

Ryzyko bankructwa Bankruptcy Risk Bonds and stocks of bankrupt firms are usually wit hout any va lue. lnvestors will lose part, or all of their money. Emerging companies carry the highest risk of bankruptcy. Government securities and savings accounts carry the lowest bankruptcy risk.

Ob ligacje i akcje bankrutujących firm stają się zwykle bezwartościowe. Inwestorzy tracą cz ęść albo całość swojego kapitału , nawet jeżeli ni e byli zmuszeni do przedwczes nej likwidacji swojej inwestycji. Papiery wa rtościowe nowych firm obciążone są najwyższym ryzykiem bankructwa, a ryzyko ob ligacji rządowych i kont oszczęd n ościowych uważa się za najmniejsze.

Ryzyko inflacji

Inflatioo Risk The purchasing power of aur money declines ił the income or capital gains from an investment does not exceed the rate of inflation. Here. savings accounts carry the highest risk, bon ds carry moderate risk and real estate and precious metals carry the lowest risk. Looking for investments that grow their income streams at a rate faster than inflation is the only way to reduce this risk.

S iła nabywcza kapitału zmniejsza się , jeżeli dochód z inwestycji nie pozwoli wyrównać wzrostu kosztów utrzymania; konta oszczęd n ościowe c harakte ryzuj ą się najwyższym ryzykiem inflacji; z wysoko oprocen· towanymi obligacjami wiąże się umiarkowanie ryzyko tego rodzaju, a nier uchomości , akcje i meta le szlachetne charakteryzują się najmniejszym ryzykiem inflacji.

255

254

Liquidity Risk Plynność

This refers to the ease and speed of converting an investment to cash. Some investments are not liquid. lf we want to sell them immediateły, we receive lower prices or can not convert them to cash. Real estate, stamp collections, and coin collections are examples of low liquidity; CDs, and speculative shares possess a moderate liquidity. Checking , savi ngs accounts and blue chip stocks have the highest liquidity.

Table 13 summarizes the financial instruments using the criteria of risk and the income or capital gains potentia I. The risk category spans from no risk to the high est risk. The income potentia I depends heavily on the level of inflation. Since in the last decade inflation spanned from 3% to 13%, the income potentia I is show n as a level of inflation (I) plus the additional return above inflation. This avoids using absolute figures and gives an indication of what aur income would be using risk free financial instruments. For example, CDs are marked as I + (2% - 3%) . lt means you can obtain an income of 7% to 8% if the inflation is 5% and 12% to 13% ił the inflation is 10%. Capital gains do not depend on inflation and are shown without (I). They just indicate a capital gains potential . In practice even the smallest market risk can result in losses.

inwestycji

Płynność wyraża łatwość likwidacji inwestycji. Niektóre inwestycje nie są płynne . Jeżeli chcemy je zlikwidować, uzyskujemy zwykle niższą cenę.

Czasami nie możemy w ogóle pozbyć się naszej inwestycji. Przykładem niskiej płynności są nieruchomości, kolekcje znaczków, monet; średnia płynność cechuje certyfikaty bankowe, spekulatywne akcje i długoter­ minowe obligacje; najlepsza płynność charakteryzuje konta czekowe i oszczędnościowe oraz większość akcji sprzedawanych na zorganizowanych giełdac h . Tabela 13 podsumowuje rodzaje ryzyka wyżej opisanych instrumentów finansowych, a także przedstawia możliwość zysku . Skala ryzyka waha się od 1 (całkowity brak ryzyka) do 1O (najwyższe ryzyko) w każdym z wymienionych rodzajów ryzyka. Ponieważ możliwość zysków wiąże się ściślej z poziomem inflacji, a poziom ten nie jest stały (w ostatniej dekadzie wahał się od 3% do 13%), zysk przedstawiono jako poziom inflacji (I) plus spodziewany dodatkowy procent. Tak przedstawiony zysk unika cyfr absolutnych i pozwala zorientować się, ile można zarobić za pomocą instrumentów pozbawionych ryzyka. I tak na przykład certyfikaty bankowe okreś lone jako I + (2% do 3%) przynoszą zysk 7-8% przy poziomie inflacji wynoszącym 5%, a 12-13% przy inflacji równej 10%. Zysk przedstawiony bez uwzględnienia poziomu inflacji jest zyskiem potencjalnym. W praktyce nawet najmniejsze ryzyko rynkowe może przynieść straty.

256 257

Table 13. Comparison of Financial lnstrument 's Risks and Profit Potentia/ Fin ancia l l nstrumen t s

Fee M ini mum Time lnvestment Durat io n %

Instrume nty fi n ansowe

1+(1 -2)

BRA K RYZYKA Fundusze płynne

1+(2-3)

Certyfikaty bankowe

1+(2-3)

Renty

NO RISK Money Market lnstruments Certificate of Deposits Annu ities

500 5.000 5005,000 500 -

Mi nima ln a Czas in westycja t rwania 5005 5005 500-

ooo ooo

1,000 100,000 1.000100.000 Mortgage - Backed Securities 1,00025.000 300+ Zero Coupons

Corporate Bonds

UITs

5.000 25,000 1,000

Preferred-Stock

1.500

1 Day 30 Years 1 Day40 Years 1 Day12 Yea rs 1 Day30 Yea rs 1 Day30 Years 1 Day30 Years 1 Day+

1+(2-3) 1+(2-3)

1+(2-4)

1+

1+(3-6)

Obligacje firm

1+

1+(2-4)

Obligacja hipoteczne

1+

1+(2-4 )

Kupon zero

300+

1+

1+(1 -2)

Obligacje bezpodatkowe

1+

1+(2-4)

Pule powiern icze (UITs)

5 OOO25 1

1+

1+(3-5)

Akcje- Preferred

1 500

ooo

1

dzień+

1+

20+

ooo

1 dzień4 tygodn ie 1 dzień+ 1 rok+ 1 dzień+

1+

10+

1+ 6 1+

50+ 1+10 1+ 10

ooo oo ooo

1 1 1 OOO-

, oo ooo , ooo25 ooo

ooo ooo

1,000

1 Day+

1+

20+

Rights

1,000

1+

10+

Rig hs

1

Warrants Real Estate Gold

1.000 10.000 1,000 -

1 4 1 1 1

1+ 6 1+

50+ 1+10 1+10

Warranty

1 10 1 OOO-

1 Day+

1+

50+

Opcje

1 Day+

.1+

50+

Giełda

258

1+(1-2)

1 dzień 270 dni 30 dni 10 lat 30 dni

1+

UMIARKOWAN E RYZYKO Akcje 1

Futures

Zysk

RYZYKO Obligacje rządowe

MODERATE RISK Stocks

H IGH RIS K Options

O płaty

%

MAŁ E

LOW RISK Government Bonds

Municipal Bonds

1 Day 270 Days 30 Days 10 Years 30 Days

Tabela 13. Ryzyko instrumentów finansowych w porównaniu z zyskiem

Pro f it

DayWeeks Day+ Year+ Day+

Nieruchomoś ci Złoto

ooo ooo

1 dzień 30 lat 1 dzień40 lat 1 dzień12 lat 1 dz ie ń30 lat 1 dzień30 lat 1 dzień30 lat 1 dzień+

1+

1+(2-4)

1+

1+(3-6)

1+

1+(2-4)

1+

1+(2-4)

1+

1+(1-2)

1+

1+(2-4)

1+

1+(3-5)

DU ŻE RYZYKO

50025.000 5.00025,000

50025 5 OOO25

1

dzień+

1+

50+

1

dzień+

.1+

50 +

ooo

towarowa

ooo

259

The Risk/Return Scale

Skala zysku i ryzyka

To ·manage risk effectively, it is important to understand the relationship between risk and return. Generally, the mare risk you are willing to assume, the higher the potentia! for reward . Therefore, establishing realistic expectations for return is an integral part of assessing your risk

Żeby

tolerance.

podejmowanego ryzyka.

The risk Risk/ Return Chart below compares the historical risk vs. performance relationship of the capital markets. The vertica l axis in~ dicates rates of return , and the horizontal axis indicates risk. The further right your portfolio falls, the mare volatility it is likely to undergo in period ie returns. The closer to the top of the graph your portfolio is, the higher the return . The relationships indicated here generally reflect a complete market cycJe.

Przedstawiony poniżej rysunek Skali Zysku i Ryzyka porównuje historyczny zysk w odniesieniu do ryzyka rynków kapitałowych. Oś rzędnych reprezentuje zysk mierzony w procentach zwrotu , a oś odciętych ryzyko mierzone w odchyleniu standardowym wahań rynkowych. Z rysunku wynika, że wartość portfela ustawionego bardziej na prawo skali podlega znacznie większym wahaniom. Podobnie, wartość portfela położonego w górnej części rysunku ma większy wzrost. Współzależność tę odzwierciedlają wyniki podczas typowego cyklu rynku.

A volatility number is the percentage change expected to contain the annual move in a stock or an index, two-thirds of the time. A volati lity number of 17 for a stock or index means that two years out of three, the stock or index may fall as much as 17%, or perhaps in the same year, rise 17% fr om where it is no w.

Wskaźnik (cyfra) zmienności wyraża procentowo wielkość odchyleń (w

260

efektywnie zarządzać ryzykiem , musimy rozumieć współzależność podejmowanym ryzykiem a osiągniętym zyskiem. Generalnie, im

między

większe podejmujemy ryzyko, tym większy potencjał zysku. Dlatego też, ustalenie stopy zysku jest in tegralną częścią szacunku tolerancji

górę lub w dól) cen akcji lu b wskaźnika giełdowego w dwóch na trzy rozpatrywane przypadki. Na przykład wskaźnik zmienności 17 oznacza, że w dwóch na trzy lata możemy oczekiwać, że wskaźnik giełdowy wz rośnie lub obniży się o 17%.

261

Figure 14. Risk/ Return Chart

Rysunek 14. Skala zysku ; ryzyka

Z y

F

1

S

D

.s:..A

B

K

A

M

~-

AĄ~driej

dynruniorny

=tk•

S&P500

umiarkowany

~onserwatywny

najbardziej konserwatywny

RYZYKO

RISK Portfel instrumentów

~~s:::~ch

Fixedlncomc:

o

stałym

/

._p_'"'_'_"_°'___ / ~-----

Portfel zbilansowany (akcje, obligacje, gotówka)

Balancc:d Portfo!ios(stocks, bonds&cash c:quivalents)

Eqwty

•

Capital apprc:ciation orientc:d e Minimal income nec:ds • lncrcasingc:quity cxposure and portfolio volatlity • Longcr time horizon atlc:ast amarkctcyclc (fivcycarsormorc:)

• Agrcssivc: growtJi oriented • No current income considc:ration • Grcatc:r volatility than broad stock market • Longcst time horizon (ten ycarsor morc)

As the Risk / Return Chart illustrates, the rela tionship between risk and return that characterizes specific investments can be quantified. By measuring your risk tolerance and return objectives, your investment advisor can help you choose the type of investment style and securities most closeły attuned to your needs and ri sk tolerance.

262

-->

~P,-rt-fol-,k-,J-.i

Portfoli~ )

'-------•

• Capital prcsc:rvation oric:ntc:d • Total return oric:ntc:d butmay havc highcr current income • Suitable for &bort time horizon (thcree to live ycars)

>

•

1.achowanie Wysoki

kapitału

bieżący

• Wzrost •

dochód •

Horyzont czasowy:

•

3 do 5 lat

kapitału

Minimalny dochód

bieżący

S:.:ybki wuost

kapitału

e Brak bieżącego dochodu

Horyzont c:.:asowy: przynajmniej jeden

•

cykl T)1lkowy

• Wahania portfela

(5 lat plus) •

•

Akcje

stanowią

większość

Horyzont czasowy: ponad I O lat przekracująe<:

wahania r}1lku

portfela;

większa zmienność cen '----~---__,

Rysunek Skali zysku i ryzyka ilustruje wymierność wspó łzależności ryzyka i zysku danego portfela. Poznając cele inwestycyjne i tolerancję ryzyka klienta, doradca finansowy może dobrać sty l inwestycyjny i instrumenty finansowe, które najbliżej odzwierciedlają potrzeby i tolerancję ryzyka klienta.

263

lnvestor A uses the most conservative instruments, i.e. mainly investment grade bonds and cash equivalents, such as money market funds and Treasury Bills. As previously discussed, these instruments have a low market risk and , unfortunately, a tow return. lnvestor A is definitely oriented toward capita l preservation and is a risk avoider.

Inwestor A kupuje najbardziej konserwatywne instrumenty finansowe, tj. dobrej jakości obligacje i ekwiwalenty gotówki (fundusze pieniężne i krótkoterminowe obligacje rządowe). Z poprzednich rozważań wynika, że instrumenty te należą do grupy o małym ryzyku rynkowym, ale niestety przynoszą małe zyski . Inwestor A należy wyraźnie do grupy inwestorów unikających ryzyka, którym bardziej za l eży na zachowaniu kapitału niż na zarobkach.

lnvestor B diversifies investment risk by investing in a balanced combination of stocks, bonds and cash equivalents, such as money market funds and Treasury Bills. The balanced approach seeks to reduce volatility and maximize total return, the combination of capital appreciation and income.

Inwestor B dywersyfikuje ryzyko inwestycyjne balansując swój portfel i ekwiwalentów gotówki, tj. fundusze i krótkoterminowe obligacje rządowe. Styl balansowania aktywów jest jego stylem inwestycyjnym. Zróżnicowanie inwestycji ma na celu redukcje wahań portfela i maksymalizację zysku łącznego, tj. kombinacji zysku kapitałowego z dochodem.

lnvestor C, an asset allocator, seeks to maximize returns by active ly adjusting the portfolio's mix of stocks, bonds and cash equivalents in anticipation of trends and stock market direction. At any given time the portfolio may be 100% invested in a sing le asset class that the asset allocator believes will perform best.

Inwestor C stara się zmaksymalizować zyski inwestując w klasę aktywów, która, według jego przewidywań, będzie najbardziej intratna w danych warunkach rynkowych . Styl lokowania aktywów jest jego stylem inwestycyjnym. Przez klasę aktywów rozumiemy akcje, obligacje lub gotówkę. Niektórzy inwestorzy l okują 1OO procent zarządzanych pieniędzy w pojedynczą klasę aktywów, która wed ług ich zdania będzie najbardziej zyskowna ; inni, aktywnie adiustują mieszankę akcji, obligacji i ekwiwalentów gotówki.

lnvestor O uses stocks of the Standard and Poor (S&P 500) companies predominately, but may also use cash equivalents to reduce portfolio volatitity. The S&P 500 are large capitalization issues which are typically, mare than two billion dollars, i.e. value of the firr'n is calculated by multiplying the number of shares issued and outstanding by their latest market price. lnvestor O uses a value style. Value investors anempt to identify companies whose inexpensive stock prices do not refłect their potentia! values. By buying and holding such stocks , value-oriented investors hope to sell them when their stock prices become fully vaIued or even overvalued. The value approach is considered a conservative strategy; whife these stocks tend to lag in strongly advancing markets, they often outperform in declining markets.

Inwestor O, umiarkowany ryzykant, kupuje akcje firm reprezentowanych w indeksie S&P 500, trzymając również część portfela w gotówce w celu redukcji jego wahań . Firmy te charakteryzują się wysoką kapita lizacją rynkową (ponad dwa miliardy dolarów), tj . wysoką wartością firmy, okreś l oną ceną emitowanych wcześniej akcji. Obliczamy ją mnożąc licz bę emitowanych akcji przez ich c enę rynkową. Inwestor O stosuje styl wartości. Inwestorzy ci próbują wyłowić firmy, których ceny akcji ks ztałtują się poniżej potencjalnej wartości wynikającej z finansowej analizy firmy. Inwestorzy ci kupują akcje firm S&P 500, kiedy są one tanie (n iedowartościowane) i sprzedają je wtedy, kiedy ceny akcji tych firm w pełni od zwierciedlają ich wartość lub są nawet przewartościowane. Styl wartości uważany jest powszechnie za strategię konserwatyw ną, tj. wzrost wartości portfela jest mniejszy w silnie zwyż kującym rynku, ale za to wyniki są lepsze w rynku zniżkuj ącym .

264

kupując kombinacje akcji, obligacji pieniężne

265

lnvestor Eis aggressive and uses stocks exclusively by investing in large and medium core growth stocks (capitalization of $500 million to $2 billion) . lnvestor E uses a growth style. Growth -oriented investors favor companies and industries that have experienced above-average growth in sales and earnings and are expected to contin ue a high pace of profit growth in the fu ture. When selecting specific investments, growthoriented investors try to determine whether a company's shares are reasonably priced in relation to its future potentia!. Growth stocks te nd to pay low dividends and, therefore, are generally inappropriate for income-oriented portfolios.

Inwestor E jest inwestorem rzutkim i kupuje akcje firm o średniej kapitalizacji rynkowej {od 500 milionów$ do 2 miliardów$), z przewag ą kupna dobrze znanych akcji firm rozwijając ych się szybciej od przeciętnej. Styl wzrostu jest jego stylem inwestycyjnym. In westorzy ci faworyzu ją firmy i gałęzie przemysłowe, które doświadczyły wzrostu sprzedaży i zarobków znacznie powyiej przeciętnej i które spodz iewają się konty nuować ten rozwój w przyszłości . Wybierając kon kretne firmy, inwestorzy próbują określić , czy ceny akcji rozpatrywanych firm nie są zawyżone w stosunku do ich poten cjału w przyszłości. Firmy szybko rozwijające się wypłacają zwykle niską dywidendę. Z tego powodu nie są odpowiednie do lokowania ich w portfelu, którego celem jest czerpanie dochodów z tytułu dywidendy.

lnvestor F is the most aggressive and invests in small capitalizatio n companies, i.e. up to $500 million. He remains fully invested under all market conditions in companies believed to be growing rapidly. These companies are relatively small and new to publicły traded markets. Aggressive growth stocks are most often listed on the over-the-cou nter exchanges, such as NASDAQ. These companies tend to pay low or no dividends and are inappropriate for income oriented portfolios. Aggressive growth portfo lios are most suitable for long-term investors who ca n tolerate huge price fluctuations. lnvestors using this style believe that the rewards of aggressive growth investing will be commensurate with its risks over the long -term.

Inwestor F jest inwestorem podejmującym duże ryzyko i kupuje akcje najszybciej rozwijających się przedsiębiorstw. Są to firmy o stosunkowo niskiej kapitalizacji rynkowej (do 500 milionów dolarów). Inwestorzy szybkiego wzrostu inwestują w akcje firm najbardziej dynamicznych, które są stosunkowo małe , nieznane i nowe w obrocie publicznym. N a jc zęśc iej handluje się nimi poza parkietem giełdy np. NASDAQ. Firmy najszybciej rozwijające się zwykle nie wypłacają żadnej dywidendy. Z tego powodu nie są odpowiednie do lokowan ia ich w portfe lu, którego celem jest czerpanie dochodów z tytułu dywidendy. Portfel najszybciej rozwijających się firm jest odpowiedni dla długoterminowych inwestorów, którzy tolerują znacznie większe wahania rynkowe tych akcji. Inwestorzy ci u ważają, że znacznie większe zyski uzyskane w dłuższych okresach czasu są warte dodatkowego ryzyka.

Equity oriented investors (i nvestors C through F) sometimes include in their equity portfolios international securities. In such cases they buy securities in international markets, including Europe, Asia, South Ameri· ca, etc.

Inwestorzy inwest ują cy w akcje (Inwestorzy C-F) czasami kupują akcje firm z różnyc h częśc i świata, włączając Europę , Australię, Daleki Wschód, Południową Amerykę itd.

266

267

RISK TOLERANCE TEST

TEST - OCEŃ SWOJĄ ZDOLNOŚĆ DO PODEJMOWANIA RYZYKA d u ży jest

1. What is your investment capital?

1 . Jak

More tha n $100,000, write 3,

powyżej

$30,000 to $100,000, write 2, below S30,000, write 1.

twój

kapitał inwestycyjny?

1OO OOOS, 3 punkty, 30 000$ do 1OO OOOS, 2 punkty, poniżej 30 0005, 1 punkt.

2. How far in time is your most important financial goa l?

2. Kiedy chcesz osiągnąć najważ niejszy cel finansowy?

More than 1O years, write 3,

po upływie 1O lat, 3 punkty, w ciągu 5 do 1O lat, 2 punkty. przed upływem 5 tat, 1 pu nkt.

5 to 1 O years, write 2, under 5 years, write 1. 3. Is your assessment of the USA economy for the next 2 years positive?

lf yes, write 3, don 't know, w rite 2, no, w rite 1.

3 . Czy przewidujesz pomyś ln y rozwój gospodarki USA w następnych 2 lat?

ciągu

tak, 3 pu nkty, nie jesteś pewien , 2 punkty, nie, 1 punkt.

4 . How tong could you live on you r savings?

4. Jak długo mógłbyś żyć z posiadanych oszczędności?

Over 6 months, w ri te 3, 3 to 6 months, write 2, under 6 months, write 1.

ponad 6 miesięcy, 3 punkty, 3 do 6 miesięcy , 2 punkty, poniżej 3 miesięcy, 1 punkt.

5. What financial investments are part of your portfolio?

5. Jakie instrumenty finansowe stanowią większość twojego portfela inwestycyjnego?

Bonds, stocks, write 3, real estate, w rite 2, CD's, write 1.

268

akcje, 3 punkty, obligacje i nieruchomości , 2 punkty, certyfikaty bankowe, 1 punkt.

269

ciągu

6. How many transactions do you have in a year?

6 . Ile transakcji przeprowadzasz w

More than 5, write 3, two or more, write 2, one or less, write 1 .

ponad 5, 3 punkty, 2 do 4, 2 punkty, jedną lub wca le, 1 punkt.

roku?

7. How old are you?

7. Ile masz lat?

30 to 55, write 3, below 30 or between 55 and 62, write 2, over 62, write 1.

30 do 55, 3 punkty, poniżej 30 lub między 55 a 62, 2 punkty, powyżej 62 , 1 punkt.

8. How much capital could you lose trying to make more than 20% without a feeling of depression?

8. Ile kapitału mógłbyś stracić starając się utraty dobrego samopoczucia?

Over 25%, write 3, 10% to 25%, write 2, below 10%, write 1.

ponad 25%, 3 punkty, 1O do 25%, 2 punkty, poniżej 10%, 1 punkt.

lf you get over 20 points you can take the highest ri sk, between 16 -20 moderate risk, between 12 - 15 small risk, and under 12 no risk.

Jeżeli

zarobić

ponad 20% rocznie bez

suma punktów przekracza 20, możesz podjąć największe ryzyko, 16 a 20 punktów - umiarkowane ryzyko, pomiędzy 12 a 15 małe ryzyko, a poniżej 12 punktów - najmniejsze ryzyko.

pomiędzy

pu nktów -

270

271

SUMMARY The investment strategies presented in this book have the same applicabi lity to emerging capita l markets in the world as they do to the U.S. markets. Jt may be hard to believe, but even with the U.S. stocks setting record highs in 1993, your mon ey would have performed even better almost anywhere else in the world . In 14 of the last 23 years, foreig n stocks have outpaced their U.S. counterparts. lndeed, the U.S. market ranked last among the world's 22 largest markets in performance in 1993. The U.S. market was the only major global market that failed to show

PODSUMOWANIE Strategie inwestycyjne przedstawione w tej książce mają identyczne zastosowanie do rynków rozwijających się jak i do giełd w Stanach Zjednoczonych. Trudno uwierzyć, ale nawet p~y rek~rdowy~ h notowa niach giełdy nowojorskiej w 1993 roku , moghbyśc1e zarobić Pańs~o znacznie więcej pieniędzy gdziekolwiek indziej na świecie . Giełdy świata pobiły giełdę nowojors ką w czternastu spośród ostatnich dw udziestu trzech łat . Jest również faktem, że wyniki giełd w Stanach Zjednoczonych były najgorsze z 22 największych giełd na świecie w 1993 roku .

double-digit gains in 1993. Table 15. Globa/ Stock Markets in US Do/fars

INDEX

12/ 31 / 92 12/ 31 / 93 2814 5907 203 421 45 B2 1494 2472 57 92 747 1076 571 B01 116 162 B5B 1163 690 516 273 207 709 933 670 881 749 977 1617 B03 150 1B9 '"~ 139 Spain 111 2773 Japa n 2225 U. Kingdom 532 642 The World 497 59B Be!gium 5BB 702 France 539 642 31B 366 Ca nada 435 USA 407

Hong Kong Malaysi1 Finland Singapore New Zealend Switzerlend Norwey lreland Sweden Gemieny Australii Oenmark Nethetlands E.A.F.E." Austria

% CHG

109.9 107.3 81 .3 65.5 62.6 44.0 40.3 38.9 35.6 33.6 32.0 31.7 31.5 30.5 26.7 26.6 25.7 24.6 20.6 20.4 19.4 19.0 15.1 7.0

52 WEEK RANGE First O 1993 - 1994 3/ 31 / 94 % C HG .34 4512 6083 - 3040 315 -25 441 210 106 . +17 47 96 -12 2562 - 1520 2167 .7 105 61 B6 +1 1186 - 74B 1091 +7 932 637 B63 12B 161 o 1B4 +5 1216 1362 - B32 -2 677 707 536 .3 211 264 30B +7 737 1001 1035 -1 B69 724 923 +3 1070 1008 BOB .4 1052 799 9BO + 2.6 149 239 217 114 141 o 156 + 16 3219 3502 - 2526 ·B 674 526 590 o 641 526 600 +2 714 740 614 .3 674 543 622 . 4 352 394 327 .4 450 404 416

• Europe, Australia, Far East Index

Source: Morgan Stanley lntflfnational Perspective. Geneva

272

Tabela 15. R ynki akcji w dolarach 52 TYGODNIE

1 Z/ 31 / 92 1 Z/ 31 / 93 INDEKS 5907 2814 Hong Kong 421 203 Malezja B2 45 Finlandia 2472 1494 Singapur 92 57 N. Zelandia 1076 747 Szwajcaria 801 571 Norwegia 162 116 Irlandia 1163 B5B Szwecja 690 516 Niemcy 273 207 Australia 933 709 Dania 881 670 Holandia 977 749 E.A.D.W." 1617 803 Au stria 189 150 Wiochy 139 111 Hiszpanie 2773 2225 Japonia 642 532 Wlk.Brytania 59B 497 Swiat 702 5BB Belgia 642 539 Francja 366 31B Kanada 435 407 USA • Europa, Austral ia, Daleki Wschód

1993 6083 441 106 2562 105 1186 932 184 1362 707 30B 1035 923 1070 1052

%Zm. 109.9 107,3 81,3 65,5 62,6 44,0 40,3 38,9 35,6 33,6 32,0 31,7 31.5 30,5 26,7 26,6 25,7 24,6 20,6 20.4 19,4 19,0 15,1 7.0

217

156 3502 674 641 740 674 394 450

I kwarta ł

- 1994 3/ 31/ 94 4512 - 3040 315 210 96 . 47 2167 - 1520 B6 61 1091 74B 863 637 161 12B 1216 - 832 677 536 264 211 1001 737 889 724 1008 BOB 9BO 799 239 149 141 114 3219 - 2526 590 526 600 526 71 4 614 622 543 352 327 416 404

%Zm. . 34 -25 + 17 -12 .7 +1 +7

o

+5 -2 -3 +7 -1 +3 .4 +2,6

o

+ 16 ·B

o

+2 -3 .4 .4

.

liódfo: Morgan Stanfey International PerspectJve, Geneva

273

lndeed, 20 markets gained more than 20%, and fourteen rose more tha n 30%. The top three were Hong Kong. up 110%; Ma laysia, up 107%; an d Fi nland, up 81 %. In preemerging markets, Poland was number one in 1993, rising an astounding 1,100% in zloty, and over 800% in U.S. dolla rs. Following a stellar showing in ca lenda r 1993, many non-U.S. markets suffered sharp setbacks in the first quarter of 1994. The biggest losses were seen in the Pacific Basi n. Hong Ko ng dropped 34%. Malasia 25% and Singapore 12%. Tokyo was t he only standout as it rose 16%. Eu rope fared mu ch better w ith Milan and Helsinki advancing 26% and 17% respectively, but London , Paris and Frankfurt finished lower.

Stany Zj ednoczone były jedynym rynkiem, których zysk nie pr ze kroczył 10% w 1993 roku . Porównawczo, 20 kra jów doświadczyło zwyżki przekraczją cej 20%, a cztern aście wzrosło powyżej 30%. Trzy n ot ując e najwyższy wzrost to Hong Kong, 11 0%, Malezja, 107% i Finlandia, 81%. Z krajów rozwijających się, najlepsze wyniki odnotowała Polska, której giełda zwyżkowała niesłycha ne 1 1OO % w złotówkach i ponad 800 procent w dola rach. Po świetnych rezultatach uzyskanych w 1993 r., większość rynków mocno spadła w pierwszym kwartale 1994 r. Największe straty mo ż na było zaobse r wować w krajach Basenu Pacyfiku. Rynek w Hon g Kongu spa dł aż 34%, w Malezji 25%, a w Singapurze 12%. Tylko Tokio zwyżkowało o 16%. Europa miała lepsze wyniki, Mediolan i Helsinki zwyżkowały odpowiednio o 26% i 17%, ale Londyn, Paryż i Frankfurt zarejestrowa ły straty.

Table 16. Emerging Markets in US Dol/ars

Tabela 16. Rynki krajów szybko 52 W EEK RANGE

INDEX Turkey lndonesia Sti lanka Thailand Pakislan Phitippines Brazif Taiwan lndia Peru Columbia Argentina Maxico Greece Chile Portugal Korea Isra et Venezuela Jordan

12/ 31 / 92 12/ 31 /93

74 320 83 316 84 300 256 150 79 73 76 975

233 648 165 627 161 527 448 259 133 125 128

1,209

1,521 1,741

163 519 50 115 89 72 85

218 682 65 149 113 87 100

%C HG + 215 + 102

+99 +98 +92 + 76 + 75 + 73 + 72 + 71 +68 + 56 + 44 + 34 + 31 +30 + 29 +27 + 21 + 18

%CH G

73 318 83 313 84 227 240 140 76 73 76 879

88 547 198 467 181 457 636 234 147 160 176

-62 -16 +20 -26 +12 -13 +42 -10 +10 + 28 + 38 -8 -1 4 +6 +1 +17 +2 -1 4 +7 +6

193 -

541 727 -

291 165 172 -

181 1833 1925 266 869

- 1035 - 159 - 460

77 176 119 107 119

-

Sou1ce: Mo1gan Stanley International Pe1spective, Geneva

274

First a

3/ 31 / 94

231 651

49 102 89 72 85

1324 1499

231 689 76 152 97 93 106

(w dol.)

52 TYGODNIE

1993 - 1994 305 689 -

rozwijających się

INDEKS Tu rcja Indonezja Sri lanka Tajlandia Pakistan Filipiny Brazylia Tajwan Indie Peru Kolumbia Argentyna Meksyk Grecja Chile Portugalia Korea Izrael Wenazuela Jordania

12/31 / 92 12/ 31 /93

74 320 83 316 84 300 256 150 79 73 76 975

233 648 165 627 161 527 448 259 133 125 128

1 209

1521 1 741

163 519 50 115 89 72 85

218 682 65 149 113 87 100

%Zm. + 215 + 102

+99 +98 +92 +76 + 75 +73 +72 + 71 + 68 + 56 +44 +34 +31 + 30 +29 +27 +21 +18

1993 • 1994

305 669 231 651 193 -

541 727 -

291 165 172 -

181 1833 1925 266 869

- 1035 - 159 - 460

77 176 119 107 119

73 318 83 313 84 227 240 140 76 73 76 879

-

49 102 89 72 85

I

kwartał

3/31/94

%Zm.

88 547 198 467 181 457 636 234 147 160 176

-62 -16 +20 -26 +12 -13 +42 -10 +10 +28 +38 -8 -14 +6 +1 + 17 +2 -14 +7 +6

1324 1499

231 689 76 152 97 93 106

bódlo: Mo1g1n Stanley lntemational Perspective. Geneva

275

The emergi ng marketsa re growing fasterthan their rich-country counterparts and offer, on average, higher returns than stock markets in the ind ustrial countries. Market by market, these returns are riskier. Taken as a group, however, and used in combination with rich-country equities, the emerging markets actually offer investors higher returns w ith less risk. This is because the ups and downs of emerging markets are only weakly correlated with the ups and downs of rich-country markets. This allows investors to diversify their portfolios of eq uities and improve the balance that must be struck between profit and risk.

Gieldy państw Trzeciego Świata rozwijają się szybciej niż gieldy najbogatszych państw i o ferują, przeciętnie rzecz b iorąc, większe zyski, niż można je uzyskać na gie łdac h krajów u przemysłow i onyc h . Rozważaj ąc każdy z rynków Trzeciego Świata z osobna, uzyska ne zyski są bardziej ryzykowne. Jako grupa jednak, a w szczegó l ności w połączeniu z rynkami krajów uprzemysłow ionych . giełdy rozwijającyc h się państw oferują inwestorom wyższy zysk z jed no cześnie zmniejszonym ryzykiem. Przyczyną tego stanu rzeczy jest słaba korelacja między ruchami cen papierów wartościowych krajów Trzeciego $wiata a papierami wa rtościowymi krajów uprzemysłowionych. Pozwala to inwestorom nie tylko na zróżnicowanie inwestycji, ale również polepszeniu bilansu między zyskiem a ryzykiem.

Betwee n 1987 and 1991 American investors held less than 0.5% of their eq ui ty portfolios in emerging stock markets. Ca l c u łat i ons by economists at the World Bank show that ił those investors had held 20% of their portfolios in such stocks, their average returns would have been roughly one percentage point higher, and the risk of their combined portfolio would have been not higher, but substa ntially lower. The rule that risk is the price that must be paid for a higher return is still true. On the basis of these returns, however, even the most risk-loathing investor should prefer to hold 20% of his portfolio in the emerging markets, for that is the risk minimizing mix.

W latach 1987-1991 amerykańscy inwestorzy mieli tylko pół procent swo ich pie ni ędzy zainwestowanych w akcjach krajów ro zwi jających się. Kalkulacje ekonomistów Banku $wiatowego p okaz ują, że gdyby inwestorzy ci zainwestowal i 20% swych pieniędzy w akcje krajów rozwijających się, ich przeciętny zysk byłby jeden procent wyższy od uzyskanego. Co więcej, ryzyko portfela zo sta łoby poważ ni e zmniejszo ne. Reguła , że ryzyko jest ceną, którą trzeba zap ła c ić za wyższy zysk, ciągle się potwierdza. Niemniej jednak inwestujący w akcje powinien preferować trzymanie 20% swych pieniędzy w akcjach krajów rozw ijających się, bowiem ten poziom jest optymalną kombin a cją zysku i ryzyka.

lnvestors, willing to take on some risk in exchange for a better return, should prefer to hold even more tha n minimum in emergi ng -market shares. All of this suggests that the scope for flows of equity investment to developing countries is very large. While U.S. investors can invest directly in most foreign markets, it's not necessary to delve into non-familiar territory for global diversification. Many non-U.S. companies trade in American Depository Shares (ADS), making it as easy to buy Telefonos de Mexico or Daimler Benz as it is to buy AT&T. More than half the world's 100 largest firms are outside the U.S. and many industry leaders are outside the U.S. Seven of the 10 largest auto makers, eight of the 1O largest electronics compa ni es, seven of the 1O big gest chemical businesses, and the 1O largest ban ks are headquartered in other countries. To ignore foreign markets is to literally ignore two-thirds of the world markets and its potentia! profits.

276

Inwestorzy, którzy mogą podjąć większe ryzyko w zamian za obietnicę zysków, powinni trzymać więcej niż minimum akcji krajów się. Powyższe r ozważan ia suge ruj ą przepływ bardzo poważnych sum pieniędzy na rynki kapitałowe tych krajów.

większych

rozwijających

O ile inwestor amerykański nie m oże i n westować w większości rynków zagranicznych bezpośrednio, o tyle nie ma żadnej potrzeby, by sięgał po nieznane tereny w celu zróżnicowania swoich zag ranicznych inwestycji. Większość nieamerykańskich firm można kupić w postaci Am eryka ńskich świadectw Depozytowych (ASD) , które pozwalają nam kupić Telefonos de Mexico lub Daimler Benz równie łatwo jak AT& T. Więcej niż polowa 1OO największych firm na świecie mają swoje kwatery poza granicami Stanów Zjednoczonych, i wie lu liderów przemysłu znajdu je się poza granicami USA. Siedem z dziesięciu największych koncern ów samo chodowych, osiem z dziesięciu największych firm elektronicznych, siedem z dziesięciu największych firm chemicznych i dziesięć najwięks zych banków ma swoje siedziby w innych krajach. Ignorowanie takieg o stanu rzeczy równa się ignorowaniu dwóch trzecich rynku światowego i potencjalnych zysków.

277

The global cornparison is not in tended to suggest that investors abandon domestic equities. lt simply suggests, that in addition to real estate and domestic stocks, a portfolio should be globally diversified. Catastrophes occur in all nations; if you diversify, you won't get hurt as much. Meanwhile, on average there are two major bear markets every 12 yea rs in major nations. They do not occur at the same time. There are a number of co untries that have experienced bear markets of 50% or mare in the past few years, including England, lnd ones ia, łtal y, Portugal. Spain, Taiwan and Turkey. In Greece and New Zealand , there have bee n 70% declines.

Tabela 17. Giefdy Europy Srodkowej w końcu 1993 r.

Table 17. Central European Stock Exchanges at the end of 1993 Stock Exchange

Globalne porównanie nie namawia do wyzbycia się akcji rodzimego kraju . Sugeruje ono jednak, że portfel inwestycyjny powinien zawierać akcje zagraniczne oprócz nieruchomości i akcji firm kraju, w którym mieszkamy. Katastrofy zdarzają się we wszystkich pa ństwach. Jeśli zróżnicujesz swoje inwestycje, katastrofa nie dotknie Cię tak boleśnie. W tym czasie, każdy z wysoko rozwin iętych rynków przechodzi średnio przez dwie bessy w okresie dwunastu lat. Na szczęście, nie trwają one wszędzie w tym samym czas ie. W ostatnich kilku latach Wielka Brytania, Wiochy, Portugalia, Hiszpania, Ta iwan i Turcja doświadczyły zn i żk i cen przek ra czających 50%. W Grecji i Nowej Zelandii zniżki przekroczyły 70%.

P/E Ratio

Skumuło-

Średni

wany wolumen

wolumen

giełdy

22

3 228

3 873

32,6

801,6

40X

28

762 20 OQQ(al

180 17(>)

2,8

46,5

20X

0,3

114,4!•!

45X

556

NA

NA

3.3C•l

6X

43

0,3

NM

(7,0){ł)

2X

Numbe r of Market Capital. Stock ($Million) Usted (Total)

Cumulative Average Pert. Trading Daily us$ Volume {Sm) Trading Volume(SM)

Warsaw

22

3.228

3.873

32.6

801.6

40X

Warszawa

Budapest

28 31950hl

762

180

2.8

Budapeszt

17t>J

0.3

46.5 114.4(>)

20X

20,ooo<»

45X

Praga

3/95Qhl

15 0/65(•)

556

NA

NA

3.3{•)

6X

Bratysława

43

0.3

NM

(7.0J!•l

2X

Wilno

15 0/65(•)

Prague Bratislava Vi!nius

Giełda

Liczba notowanych akcji

Kapital izacja

co

950 Unłisted.

ł•l

950 akcji notowanych poza

(l)

Estimate of listed and unlisted trading; no officia! statlstics available.

(l)

Szacunek obrotu notowanych akcji na

Srednia wszystkich akcji, brak oficjalnego indeksu.

gie/dą. giełdzie

i poza.

w

Simple average of most traded listed and unlisted shares; no officia! index available.

!Jl

Simple average of listed companies; no officia! index available.

<-1 Srednia notowanych akcji, brak oficjalnego indeksu.

111

65 on „Current List" only; none officially listed.

<-J

65 firm na

l•l

Grey market only; non-companies officially listed.

{Il

„Szary rynek"; akcje nie notowane.

Source: Reuters/Amhold and S. Bleichroeder estimates.

278

Cena/

''"'dol.) (w

l•l

liście:

Zysk/ strata

akcje nie notowane.

bód/o: Szacunki Reutera, Amholda i S. Bleichroedera.

279

I emphatically believe that the trend toward a capita lism -based world is immutable. Th is is a trend of glacial proportions that, like a glacier, once started cannot be stopped . Concurrent with the worldwide expansion of capitalism and the growing interdependence of world economies is a growing recognition by investors that investment opportunities exist beyond the scope of any one country's borders. Few companies in today's world, and even fewer in tomorrow's, will be able to thrive by limiting their focus to the continental U.S. The fall of communism, the growth of the Pacific Rim, the rapid growth of /esser-developed na tions, and the intertwined relationship of Europe and America demand that today's corporations view their markets globally. Likew ise, today's investors must view their portfolios in light of the potentiał new world order. Yes, the re is increased risk w hen you invest outside your " famitiar" territory. But there is also sig nificant potentia!.

Osobiście mocno wierzę, że trend ku kapitalizmowi nie da się zatrzy mać, tak jak się nie da zatrzymać lodowca. Wraz z rozwojem kapitalizmu i rosnących współzależności gospodarek krajów świata, rośnie świadomość faktu , że największa sposobność zarobienia pieniędzy znajduje się poza granicami rodzimego kraju. Nieliczna grupa dzisiejszych firm, a jeszcze mniejsza ich liczba w przyszłości , będzie się mogla szybko rozwijać ograniczając swe możliwości do Stanów Zjednoczonych. Upadek komunizmu, rozwój krajów Pacyfiku, aktywizacja krajów mało rozwiniętych, splatająca się współzależność Europy i Ameryki wymaga, by firmy patrzyły na świat globalnie. Podobnie dzisiejszy inwestor musi patrzeć na swój portfel inwesycyjny w świetle tych zmian i potencjalnego nowego porządku na świecie. Jest prawdą. że inwestowanie poza „ znanym" terytorium zwiększa ryzyko, ale jest również prawdą , że przedstawia ono znacznie większy potencjał zysków.

To sum up, the future seems to look more rosy than the past. The positive changes in Central Europe will cause military expenditures to drop and international trade to improve. We will be able to in vest g1obally with reduced risk. lt seems that the human race is entering its best eve. This, of course, doesn't mean that the crashes, recesslons, or bear markets are forever repealed. As long as human nature stays the same, the world economy and markets will be subjected to declines exactly as they did in the past. Let's remember the markets are avenues of possib ili ties and not guarantees. Oespite this forewarning , equities will continue to be the most important tools of wealth acc umulation.

Reasumując , przyszłość wygląda bardziej ró ż owo niż przeszłość. Bardzo pozytywne zmiany w Europie Srodkowej spowod ują zmniejszenie wydatków zbrojeniowych i wzrost nakładów przeznaczonych na rozwój handlu światowego. Będ z iemy mogli in westować na rynku światowym z mniejszym ryzykiem. Wydaje mi się, że wkraczamy w najlepszy okres historii ludzkości. Nie oznacza to oczywiście, że nie doświadczymy już bessy, recesji czy krachu . Wydarzeń tych niestety nie da się uniknąć. Jak długo mamy do czynienia z naturą lu dzką, tak długo pojawiać się będą załamania gospodarcze i rynkowe . Będą one dokuczały inwestorom w przyszłości, tak jak dokuczały dotychczas. Proszę pamiętać , że rynek jest tylko areną możliwości , a nie gwa rancji. Mimo tych zastrzeżeń akcje są bez wątpienia naj ważniejszym narzędziem w procesie akumulacji bogactwa spośród wielu instrumentów finansowych.

Overall. with all the great opportunities in the world, whyworry where the next bear market will start? Ju st buy where the last one ended.

280

Patrząc na olbrzymie możliwośc i zarobienia pieniędzy w różnych częściach po co się zbytnio zamartwiać , gdzie rozpocznie się następna bessa? Kupujmy tam, gdzie się ona skończył a.

świata,

281

SŁOWNIK

Dochód (income) - wszelkie wpływy, zarówno w formie pieniężnej, jak też w naturze, jakie dany podmiot gospodarczy (np. osoba fizyczna, przedsiębiorswo, państwo) otrzymuje w pewnym okresie. Dow (Dow Jones Industrial Average) największych kompanii w USA.

Akcja (stock) - papier wartościowy, dokument stwierdzający prawo uczestnictwa w spółce akcyjnej. Akcja imienna (registered stock) - akcja wystawiona na nazwisko akcjonariusza, które jest również wpisane do księgi akcyjnej. Akcja opcyjna (optionable stock) kon trakt opcyjny.

akcja, na którą został wypisany

Akcja uprzywilejowana (prefered stock) - akcja pierwszeństwa, daje korzystniejsze uprawnienia ni ż akcja zwykła; może przyznać prawo do większej dywidendy, prawo do większej li czby głosów (np. 3 głosy za jedną akcję), przywilej pierwszeństwa spłaty przy likwidacji spółki. Akcjonariusz (stockholder) przedsiębiorstwa akcyjnego.

posiadacz akcji, współwłaścicie l

Akcyjny kapitał (capital) - kapitał, którym rozporządzają spó łki akcyjne; określony statutem kapitał za kładowy spólki akcyjnej, który powstaje w wyniku emisji i sp rzedaży akcji. Bankructwo (bankruptcy) - sądownie ogłoszona upadłość; częś­ ciowa lub całkowita niewypła calność lub zawieszenie wypłat na rzecz wierzycieli. Bessa (bear market) - spadek kursu papierów wartościowych lub cen towarów na giełdzie. Certyfikat bankowy (certificate of deposit - CDs) - czasowy terminowy depozyt w banku przynoszący właśc i cielowi stały lub zmienny procent.

284

Dyskonto (discount) ob liczania dyskonta.

wskaźnik

wskaźnik

procentowy

cen akcji 30

będący podstawą

do

Dyskontowa polityka (discount policy) - ustalanie wysokości stopy dyskontowej przez bank centralny; jej podniesienie utrudnia ekspansję gospodarczą (zmniejsza zapotrzebowanie na kredyt), obniżenie zachęca do rozszerzenia inicjatywy gospodarczej. Dyskontowa stopa (discount rate) -wskaźnik procentowy podstawą do podziału między akcjonariuszy.

będący

Dyskontowanie (discounting) - technika sprowadzania sum pieniężnych pochodzących z r óżnyc h okresów do jednego okresu w celu umożliwienia ich porównania. Dywersyfikacja (różnicowanie} portfela {portfolio diversification) - działanie inwestora polegające na tworzeniu portfela papierów wartościowych przez uwzględnianie akcji o ujemnej (lub niskiej dodatniej) korelacji, w celu zmniejszenia ryzyka, a jednocześnie uzyska nia pożądanej stopy zysku. Firma (firm) -

przedsiębiorstwo

handlowe lub produkcyjne.

Fundusz powierniczy (mutual fund) - instytucja, której zadaniem jest zarządzanie funduszami powierzonymi przez indywidualnych inwestorów, w szczególnośc i lokowa nie ich w papiery wartoś­ ciowe. Fundusze płynne (money market instruments) - krótkoterminowe (1 - 270 dni) papiery wartościowe, które przynoszą posiadaczowi dzienny procent.

285

Giełda

(exchange) - forma rynku, miejsce, w którym odbywają się transakcje papierami wartościowymi (giełda pieniężna), standardowymi masowymi towaram i (g iełda towarowa) i innymi (giełdy frachtowe, ubezpieczeniowe).

Hipoteka (mortgage} - zabezpieczenie zapłaty długu na nierucho mości wpisane do księgi wieczystej, skuteczne wobec każdego następnego właściciela nieruchomości.

Hossa (bull market) - zwyżka kursu papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. Inflacja (inflation} - proces ekonom iczny po leg a j ący na zwiększaniu ilości pieniądza w obiegu w stopniu większym od wzrostu masy towarowej; przejawia się we wz roście cen. Konto pożyc zkowe (margin accou nt) - umożliwia inwestorom zakup lu b sp r zedaż akcji na kredyt. W przypadku kupna akcji na kredyt inwestorzy pożyczają część kapitału od firmy inwestycyjnej, dając w zastaw kupione akcje. W przypadku sprzedaży na kredyt in westorzy pożyczają akcje od firmy, dając w zastaw kapitał. Kontrakty przyszłościowe (futures contracts) - umowy kupna lub sprzedaży określonej ilo ści towaru na rynku towarowym po ustalonej na nim cenie i w określonym dniu w przyszłości . Na rynku kapitałowym wystawiane są kon trakty finansowe na papiery wartościowe, walutę lub indeksy giełdowe. Kontrolny pakiet akcji (controlling inte rest) - liczba akcji umoż ­ l iwiająca kontrolowanie działal ności spółki akcyjnej; w praktyce, przy rozproszeniu akcji wś ród drobnych akcjonariuszy, wystarcza w tym celu mniej niż 50% akcji. Kurs akcji (stock quotation) -

cena

giełdowa

akcji.

Makler (broker) - osoba zajmująca się zawodowo pośrednictwem w transakcjach kupna-sprzedaży papierów wartościowych, instru mentów finansowych, towarów i usług handlowych w zamian za prowizje .

286

NAV (Net Asset Value) - wartość wszystkich inwestycji danego funduszu dzielona przez ilość wypuszczonych akcji tego funduszu. Obligacja (bond) - papier wartościowy przynoszący posiadaczowi stały, z góry określony dochód. Obligacje bez odsetek (kupon zero) (zero coupon bond) -forma obligacji, która nie przynosi właścicielowi bieżącego dochodu, ale jej cena rośnie wraz z upływem czasu. Obligacje komunalne (municipal bonds) - papiery wartościowe emitowane przez rządy poszczególnych stanów i miast oraz przez ich agentury. Obligacje hipoteczna (mortgaga-backad securities - M BS) - papiery wartościowe stanowiące udział w puli hipotek na nieruchomościach gwarantowanych przez rząd USA. Inwestorzy otrzymują co miesiąc stały, z góry określony dochód i zwrot pewnej części kapitału stanowiącego spłatę kapitału wszystkich hipotek w puli. Opcje akcyjne (stock options) - posiadacz ma prawo kupić (lub sprzedać) określoną liczbę akcji po kursie określonym w opcji. Opcja CALL (CALL option) - prawo kupna 1 OO akcji danej firmy po cenie rozliczenia (striking price) przed wygaśnięciem term inu opcji - od jednego dnia do dziewięciu miesięcy (expiration date}. Opcje indeksowe (index options) ustalonej wartości indeksu giełdy.

opcje dotyczące rozliczenia

Opcje procentowe (interest rate options) - posiadacz opcji ma prawo kupić (lub sprzedać) określoną il ość oprocentowanych papierów wartościowych (przede wszystkim obligacji) po cenie określonej w opcji. Opcje rozkładania ryzyka (spread options)- jednoczesny zakup i sprzedaż opcji tego samego rodzaju (CALL lub PUT), np. inwestor kupuje jedną opcję i w tym samym czasie sprzedaje inną opcję różniącą się od pierwszej ceną rozliczenia lub terminem wygaś­ nięcia opcji.

287

program emerytalny dla pracujących we własnym Maksymalna roczna wplata na to konto wynosi może przekroczyć 25% dochodów z własnego

Opcja siadania okrakiem (straddle options) - jednoczesny za kup lub jednoczesna sprzedaż opcji różnych rodzajów, np. inwestor sprzedaje lub kupuje opcje CALL i PUT o tej samej cenie rozliczenia i tym samym wygasającym terminie.

Plan Keogh -

Opcja terminowa (futures option)-opcja dotycząca sprzedaży lub zakupu finansowego kontraktu przyszłościowego .

Plan 401 (K) - program emerytalny dla pracowników firm, które go przyjęły; zwany planem redukcji dochodów dla celów ulgi podat· kowej. Maksymalna roczna wpłata wynosi 7 627S.

Opcje walutowe (currency options) - posiadacz opcji ma prawo kupi ć (lub sp rzedać) określoną il ość waluty innego kraju po kursie określonym w opcji. Opcji, cena rozliczenia (wykonania) (striking or exercise price) - w przypadku opcji CALL jest to cena, po której kupujący ma prawo nabyć akcje; w przypadku opcji PUT jest to cena, po której kupujący ma prawo sprzedać akcje. Opcji, premia lub cena (premium) - cena, któ rą kupujący płaci, a sprzedający otrzymuje za opcję. Cena opcji równa się wartości wewnętrznej opcji i wartości czasu opcji. Opcji , termin wygaśnięcia {expiration data) - jest to miesiąc , w którym opcja wygasa . W przypadkach opcji akcyjnych, termin ten przypada w sobotę po trzecim piątku w miesiącu wygasa nia opcji. Opcji ,

wartość

czasu (time value) - odzwierciedla wartością wewnętrz ną a ceną rynkową opcji.

Opcji ,

(intrinsic value) - odzwiercied la rynkową a ceną rozliczenia akcji.

Otwarte fundusze inwestycji zbiorowych {mutual funds} - ro· dzaj firmy inwestycyjnej, która emituje nowe i odkupuje stare akcje codziennie; właścicielami funduszy są wszyscy inwestorzy, których indywidualne wkłady kapitałowe tworzą pulę inwestycyjną . Plan IRA (lndividual Retirement Account) - program emerytalny dla wszystkich pracowników. Maksymalna roczna wp ła ta wynosi 2 OOOS dla każdego pracownika a 2 250$ dla rodziny, w której pracuje tylko jeden małżonek.

288

przedsiębiorstwa.

Płynność

inwestycji (investment liquidity) - odnosi się do możliwości likwidacji inwestycji; najlepszą płynność mają konta czekowe i oszczędnościowe oraz większość akcji, średnią płynność mają certyfikaty bankowe, akcje firm szybko rozwijających się i długoterminowe obligacje; niską płynność mają nieruchomości , kolekcje znaczków i monet.

Podatek (tax) - przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pobierane przez państwo. Podaż

{supply) - ilość dóbr oferowanych w celu sprzedaży w okreś­ lonym czasie.

Polisa (polisy) - dokument stwierdzający zawarcie umowy o ubez· pieczeniu, emeryturze itp.

różnicę między

wartość wewnętrzna

różnicę mi ędzy ceną

przedsiębiorstwie.

30 OOOS, ale nie

Polisa emerytalna (annuity) - umowa między towarzystwem ubez· pieczeniowym z indywidualną osobą. Towarzystwo ubezpieczeniowe gwarantuje dożywotni lub określony dochód osobie w za· mian za jednorazowy lub okresowy wkład kapitałowy. Polisa ubezpieczeniowa na życie (life insurance) - umowa między towarzystwem ubezpieczeniowym a indywidualną osobą. Towarzystwo ubezpieczeniowe gwartantujejednorazową lub okre· sową wypła tę kapitału spadkobiercom ubezpieczonego w zamian za jednorazowy lub okresowy wkład kapitałowy. Popyt (demand} lonym czasie.

zapotrzebowanie na dobra ekonomiczne w okreś­

289

określonej

Ryzyko bankructwa (bankruptcy risk) - możliwość upadku firmy; obligacje i akcje bankrutującej firmy są zwykle bezwartościowe.

2. dodatkowe wynagrodzenie

Ryzyko inflacji (inflation risk) - zmniejszająca się siła nabywcza kapitału; dochód z inwestycji nie dotrzymuje kroku we wzroście kosztów utrzymania.

Prawo poboru (right) -opcja kupna akcji nowej emisji po cenie (cenie rozliczenia) w określonym czasie. Premia (premium) - 1. cena opcji; np. za wartość czasu opcji.

Procent (interest)-jedna setna dowolnej wielkości, np. 3% od 200$ równa się 6$; odsetki, wynagrodzenie (zapłata) za korzystanie z wypożyczonych środków pieniężnych w ciągu pewnego czas u. Procent prosty (simple interest) -

sposób oprocentowania wypo-

życzonych środków pieniężnych , przy którym roczny dochód z tytułu oprocentowania środków pieniężnych nie jest doliczany w roku następnym do kwoty stanowiącej podstawę jego naliczania.

Procent składany (compound interest) - sposób oprocentowania wypożyczonych środków pieniężnych, przy którym roczny dochód z tytułu oprocentowania środków pieniężnych jest doliczany w roku następnym do kwoty stanowiącej podstawę jego naliczania. Prospekt emisyjny (prospectus) - dokument ukazujący w sposób prawdziwy i rzetelny sytuację ekonomiczną i prawną eminenta oraz

Ryzyko okresu posiadania (holding period risk) - ryzyko związane z inwestowaniem w obligacje; powstaje ono wtedy, gdy posiadacz obl igacji sprzedaje ją przed termi nem wykupu, co przy zmianach cen obligacji powoduje r ównież zmia ny stopy zysku obligacji. Ryzyko rynku (market risk) - wahające się ceny rynkowe; przedwczesna (przymusowa) likwidacja inwesycji może spowodować stratę.

S&P 500 Index -

wskaźnik

cen akcji 500

największych

firm w USA.

Spółka

akcyjna {coprporatlon, joint-stock company) - spółka, której podstawą działalności jest kapitał wniesiony przez wspólników w formie ud zia ł ów (akcji); współczesna forma organizacji większych przedsiębiorstw kapitalistycznych.

wyczerpująco charakteryzujący projektowaną emisję. Spółka kapitałowa

Przeb ici e (leverage) - stosunek wzrostu cen opcji do ceny akcji w określonym czasie. Przedsiębiorstwo

(enterprise, business) -jednostka gospodarcza pod wzg l ędem ekonomicznym, organizacynym i prawnym. Prowadzi działa ln ość w celu osiągnięcia zysku.

wyodrębniona

Pula powiernicza (unit investment trust - UITs) - papiery wartościowe tworzone przez firmy inwestycyjne, które kupują stały pakiet obligacji o ograniczonym czasie trwania, a następnie sprzedają udziały w tym pakiecie indywidualnym inwestorom. Najczęś­ ciej używa się ich do inwestowania w obligacje bezpodatkowe. Rynek (market, exchange) - ogół sprzedawców i nabywców, których decyzje kupna i sprzedaży kształtują popyt i podaż oraz wpływają na poziom cen.

(capital organisation) - rodzaj spółki, dla której istnienia istotny jest określony w umowie kapitał złożony z udziałów lub akcji (spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzial-

nością).

Spółka

komandytowa (limited parnetship), spółka handlowa, w której przynajmniej jeden ze wspólników odpowiada całym swoim majątkiem bez ograniczeń, inni natomiast jedynie do oznaczonej wysokości swojego wkładu kapitałowego (s umy komandytowej).

Stopa dywidendy (dividend yie ld) -stosunek wielkości dywidendy do ceny akcji. Spółka

z ograniczoną odpowiedzialnością (limited company) - rodzaj spółki kapi ta łowej, w której wspó lnicy odpowiadają wobec wierzycieli tylko do wysokośc i imiennych udziałów w spółce.

290

291

Stopa podatkowa (tax bracket) - procentowy stosunek sumy płaconej z racji podatku do dochodu brutto. Stopa procentowa (interest rata) - procentowy wskaźnik okreś­ l ający stosu nek sumy płaconej za u żytkowanie wypożyczo n ych środków pieniężnyc h do wielkości tych środków. Stopa zysku (profit margin) -

procentowy stosunek zysku do i zmiennego.

wartości zaa nga żowanego kapitału stałego

Stopa zysku pozbawionego ryzyka (risk-free rate} - stopa zysku papieru wartościowego, który nie jest obarczony ryzykiem, z reguły określona jako stopa zysku ob ligacji emitowanych przez rząd . Termin wykupu (maturlty) - termi n, po zobowiązany wykupić ob ligacj e.

upływie

którego emitent jest

Przyszłościowa giełda

towarowa {futures exchange) - miejsce, gdzie odbywają s i ę transakcje kontraktami zbożowymi (pszenica, kukurydza i in .), metali {złoto, srebro, platyna , miedź i in.), produktów tropikalnych {kakao, cukier, kawa, sok pomarańczowy i in .), instrumentów finansowych (obligacje, indeksy akcji i in.) z dostawą w przyszłości . Każdy kontrakt wyszczególnia cenę, ilość i jakość produktu, a także temin jego dostawy.

Value Line Ind ex firm w USA.

wskaźnik

cen akcji około 1 700 największych

Wolumen (volume) -wielkość, wyso kość np. eksportu wzajemnych dostaw, sprzedanych akcj i itd . Wpłata

jednorazowa (lump-sum payment) - jednorazowe wypolisy ubezpieczeniowej lub emerytalnej .

pł acenie

Warranty (warrants) - opcje kupna papierów wartośc i owych po określonej cenie (cenie rozliczenia) w określonym czasie. Wystawiający opcję

(writer) - osoba wystawiająca papier wartoś­ ciowy stwierdzający prawo do nabycia lub sprzedaży innego papieru wartościowego (lub instrumentu finansowego) .

292