Kronika Wiganda z Marburga

s manli wzroMAszA puszwlczA

tib/mm xii/r wlx/w

o ho ft Slovanskd knihovna f SLovAMsxA mmovm 1

nimiumrtlluluinmiimmimimumaul

wigandi magnanmom Marbilrgensisy v

P

a

ks pourrls

PliAflllS onnlms flillfflMlSL lae

vv

.

. .-. l

hy i

. -.

ut-

1

. v

.

v

i

.

ft

diai-vl

pd

x

.

t tibi

wiganda . lillMlM z Marburga s

j x

rtj-irii

s

nycmnzA 1 mum zAkowu mmmncnmca .

i

. -/b

..

v

cv

. i ul

igri A

.1- vf

ga

.

mo er

wwwwaap .i i

t

tiqnx ut .- i

. .

L

in m

..

id

ennomcm snu AMMLliS

wigandi Marburgensisy maurus m munis onmms mmomcL

PlllMllM somnum

ioannes l/oigt

et

ladunt-dus comes llaczyaiskt

Posnanlae iutm

PuScleA Po

uanum

.

mmwmoszm

nzlmomsm PoLSlilbL

to jestz

li n o m l li Av wlSAlv-llAgz MAllllullSA . u a jji l

aversum i kAPLAMA zAxonu xnzvacxmao

l

um wezwanio mngosza z rymowzmej kroniki nicmieckiej na jczyk lacihski przellomaczonm

m roLsm nam rnzspoivp m

lillward llr. llaczyliskl wybAMA

dana l/olgta

i pdwarda llr. naczyiukiegm

Pozmui w liSlliSAan xbwaL

i

nam

1

o

.

-.M

chronica equitis ordinis vel sacerdotis ordinis wigandi Marburgensis qualia nobis servata sunty nunc primum prodeunt typis impressaj et profectoq ut persuasum habemusy gaudentibus omnibus-1 quicunque se duli sunt rerum Sorussiaey Poloniac et Lithuaniae indagatores. viu hoc gravissimum rerum gestarum monumentum pro deperdita habebatur-g

ex quo enim caspamsv Schiitzius oedani medio saeculo serta decimo chronicis his ad consummanda sua chronica usus eratj plane oblivione obruta erantj nemo ea unquam conspeæiL quicunque ea noverata no verat ex excerptis solis sane exilibus p quae Schiitzius memoriae tra dideraL verum vel ea p utut ieiunaj efecerung ut omnes rerum ge starum indagatozes studiosissime cuperenti ut totum opus aliquando in venireturg etenim praeter rerum p quas continere eredcbatury gravitatem lacunam etiama quam in monumentis historiae llorussiae et Lithuaniae explere poteratl omnes aegre ferebanL Mancae enim traditiones de

priore parte saeculi quarti decimia quas prisco illi socerdoti ordinig Petro viisburgioj debemusj atque mutilae et imperfectae narrationesl quas invenimus in primis capitibus annalium joannis Lindenblatti fin de ab anno laoog viæ adumbratam imaginem temporis praebuerunt illiusg quod in rebus gestis ordinis gravissimam est et cognitione per quam dignum lstam erilcm et mancam cognitionem clarissimi tempo

riti quo winrichus de liuiprode gloriam immortalem consecutus estj quam graviter omnes tulerinta adparet vel ex fraude literaria fin nek

keris Lineamenta historiae winrici de lfniprodey ordinis magistriL ad quam confugeruntg ut aetatis illius vividam haberent imaginem

dam ad monimenta rerum liac aetate gestarumg pertinent chro nica wigandi Marburgensis. naec in lucem protraæita qui nunc fungi tur munere a consiliis rerum scholasticarumg pro/essaris et directoris gymnasiiy lhx Lucasdv qui in peregrinatione iussu magistratus suscepta in monasterio llernhardinorum fhoruni ea invenita inventaque ex de

creto superiore in arc/tiva secreto liegimontii deposuit. Arotitiam libri ipsius manu soripti tradidit llr. Lucas in disputationeg quam primum in operez collectanea ad notitiam borussiae fli lL p. sea-soli typis excutiendum curavit.

ld potissimum agebaturi ut idoneis et ad persua

dendum aptissimis argumentis comprobareturj inventa illa chronica esse re vera ex toto argumenta chronica deperdita wigandi Marburgensisa id

quod vn Lucas luculenter atque ingeniose demonstravit. verumg quae reperta suntg non sunt illa antiqua versibus con stantia chronica wigandi Marburgensis fhaec enim aut plane interci

disse videntur aut latent fortasse abscondita in remota aliqua biblio thecajj sed continent gravissimam eius materiamg rerum ipsarum ar

argumentumj ex auctoritate historici Poloni joannis lllugosziiy qui iis ad condendum opus suum uti voluiti ab uno ex amicis eius ex germanicis elu-onieisp quae versibus constabant excerpta et in latinum sermonem conversa. Possumus igitur tantummodo de illis loqui ehronicis wigan di Marburgensisl quae hac forma nobis sunt servata. Antiquam illam formam et quaecunque cum ea eohaerebantg frustra desideramus. quod si artem magorum calleremusg libenter ea uteremur-yl ut monumentum illud ex tenebris remotae antiquitatis in lucem et vigentem rerum memoriam protraheremusu verum consolemur dolorem nostrum de formae jacturaj nam est iam res magni momentiy quod argumentum ipsum chronicorunn

gravissimus resp quas continebantg atque copiosam historiae materiam ab interitu servatam et in luce nunc positum esse videmus. Locupletunt illa mirum in modum annales llorusiaey Potoniae et Litlzuauiac ct qaae cunque tenebris obruta erant/oedisi nunc eornm ope collustranlun

c q

vl

. 11oc monimentum historiae nostra opera nunc primum publici

fit iuris. neddamus nunc publicej ut par esta de editione nostra ra lionerm cum iam vra Lucas in dissertationep quam supra commemo ravimus speciem externam libri manu scripti descripseritj id tantum

uolumusa hunc unicum fuisse librum scriptumj eæ quoi quem vulgo di cunty teætus chronicorum erant hauriendus. comparationem igitur cri ticam cum aliis codicibus non instiluimus. pfrodimus tantummodoy quod nobis unus liber manu scriptus 1 ab iniuria temporum vindicatusy prae buitg paucis tantum locis emendationes suscepimusj sententia nostraj utique necessarias.

iram etiam liber noster in universum male et pas

sim per notas scriptus estj in quibus explicandis multum temporis et laboris consumsimus. Paucis tantummodo locis opera nostra irrita eratj sed casu secuno factum esty ut intellectus atque ratiol qua se excipiunt loci huiusmodij in quibus singula haecl inexplicabilia vocabula legun tmg parum aut nihil damni contraæerint Paeterea opus hoc lolum ple num est lestinationis et pulveris atque in extremo capite auctor ipse se rem suam viginti duabus diebus confecisse dicit. vllanc festinalioneml cuius culpamj fortasse potissimum doannes vlugoszius sustinetj per fectioni

et absolutioni operis magnum adtutisse detrimenlum aucto

rem ipsum adeo non fugita ut in extremo opusculo ipse se hac de re

excuseL nicite v Anno vero libi colit-anicaj translata est in latinum rude 1 ut patet lcgentij et in se diebus complelalv primo aspectu eæem pluris et imo ne miratur quisj minus bene eam esse translatum et in latino corruplam propter exemplar-is imperfectionem et quorundam vo

cabulorum varietatemj

que merito debent translatorem excusareft Sic

licet quantum ad orationem adtinetj uerissime lioc ediæiL Scriptor enim hic mirum quantum in ea novavit et peccavit Modo commutat gennsy iungens e. c. vocabularh castrum cum is vel cum eum pronominej modokfatso casu utiturj vel temporeg modo plane constructione excidita ut paucis dicamus p oratio negligens est et incondila. Multa etiam redolent apud eum y quem dicimus vulgo germanismumj veluti creberrime positum vo

cabulum reysa et alia id genus. lvos et orationem immutatam reliqui musj ita ut eam in libro ipso invenimus j quippe cum tantum iuris no bis non sumserimztn ut orationem scriptoris emendaremus. routum modo dperta crrata paucis locis mulavimus et correximusu

verum utut

vu

scabrities ista orationis molesta est tegentibusg delectat contra illud sim plescl integrumg saepe herodoteum narrandi gennsy epitomator hic uti tur stilo et sono orationis. qui optimorum annalium conditorum pro

prius est g non nunquam cito et vividc oratio proceditj non nunquam lentius tardiusque serpitg ut ipsum iter bellicumg quod enarraty ventis

atque tempestatibus impedilum atque ad irritum cadens. Sed quaecun que eius est oratioj illa inquiela semper et tumultuosa itinera ordinis 1eutonici per deserta tocoruml ferum illud atque indefessum certamen pro fide et deorum sacrisg vastos illos clamores manu et ex equo pu gnantium nusquam invenimus cum maiore fide et vividius descriptaa nusquam imago certaminum equites inter et paganos. inter dominos no

russiae et fortissimam gentem Litlzuaniae tam graphice et cum tanto ve ritatis colore oculis nostris proponiturg quanto haec omnia scriptor nosterj particepsg certe testis certaminumg adumbraviL lloc certamen sententia eius permagni erat momenti g deum ipsum regere id sibi per suadet.

lieo invante equites victorias a paganis reperiant. fldeo dei

hoc est opusg quod magistri et equites ordinis ad mam-daia et stabi tiendam religionem christianum in gentilium terra perficiunL

At quanto magis etiam delectaret nos illa imago vitae equi-fumi si eam hac forma conspiceremusp qua eam wigandus Marbnrgensis in chronicis suis versibus et oratione vivida atque fiuente emplicavitl va nam igitur editio huius scriptoris novo sit incitamentog ut omne studium ad hoc conferamusdv ut chronica versibus scripta wigandig cracoviae

aut in alia quadam bibliotheca Poloniae delitescentiaq ex pulvere at que situ ad lucem protrahantiml i -

agatha-timis quem vulgo dicuntg scriptoris nostri singulis adnota tionibus instruendum esse putavimus. ivecessarium enim nobis videba tur citare frequenter voigtii historiam norussiae cum propterneag ut sic quanta fuerit praestantia et auctoritas scriptoris nostri ad inlelligendam

rationem temporum illorum universo ostenderemusg tum ut singilatim quo modo narrationes eius cum factis historiae cohaererenti accuratius exponeremus. fum etiam saepe notationem temporum addendam esse censuimusg cum ratio temporisg qua se singulae narrationes excipiuntf apud scriptorem hunc-mirum in modum confusa sit atque turbata. Pieri potestg ut fons ipsey poema chronicum wigandi Marburgensisl fuerit

vm

x

in culpag aut ut epitomator noster1 turbata serie factorum p temporum notationem haud suo loco interposueritj at utut est p facta toties perver se per annos erant digesta j ut emendatione ad usum virorum literato rum opus esse persuasum habuerimus. Saepe etiam auctor chronico fum peccavit in scriptura nominum locorum hominumque Peregrina et mire sonantia nomina manlium locorumque Lithuaniae et Samogitiae

aures auctoris nostri offendisse videnturj ita ut ea viæ scribendo red dere posseL Passim igitur corrupta et mutila leguntur. Praeterea de cursu temporum nomina geographica terrarum et locorum multis modis immutata sunt. liaec utraque res in indaganda apud auctorem recta scriptura locorum et terrarum p quas commemorat1 haud parvam eæita

vit difficultatemp maxime cum tabulis geographicis Lithuaniae et Samo gitiae fere plane careamus. At plerumque difficultates istas superavimusa pauca modo restant nomina locorumj quae hodie non exstant aut alio modo dicuntur 1 non extricata. verumy utut esta scriptor noster etiam

veterem geographiam Lithuaniae et Samogitiae iltustrat. liarius peccat in adpellandis hominibusi maxime magistratibus ordinisy quos noverat et quorum nomina in aures eius germanicusjl quodammodo facilius de

scendebant. verum etiam his aliquoties emendationes et interpretatio nes addendas esse putavimus. Momina magistratuum administrorumque ordinis y ubicunque hoc convenire videbatur et quantum fexpiscari po tuimusa in adnotationibus adiecizzhuslv haud praeter voluntatem ilut pu tamus a lectorurm Sic igitur hoc monimentum historiaei minus adhuc notum et diu turna oblivione obrutuma tradimus amicis studiorum gravioruma pleni persuasionisy nos pro viribus rem strenue gessissei ut veterem j nobilem

equitem wigandum Marburgensem non plane indotatum in novam lucem proferremusg donec fortasse casu secundo evenietl ut ipse cum poemate

suogchronico sit revicturus. wm gormanico in latinum sermonem convertit A. wannowskiy Projlj

Przedmowa. - nom

otoi kronika wiganda z Marburga rycerza i braia zakonu krzy iackiegoa ktdra teraz w ksztaleiea w jakim sic dochowala z druku po raz pierwszy wychodzh na ktdrem to wydimiua jak sobie pochlebiamyy znajomodc dziejdw Polskich. Litwy iPrus znacznie zylkm Przez dlugi czas uwaiano to waine zrddlo historyczne za straconeqbo od chwilia gdy go Saspar Schiitz Sdariszczanin w polowie va wieku do uzupelnienia swojej his

toryi byl uiyla rzeczonn kronika poszla calkiem w niepamigd i nikt jej odtqd niewidziah lita ja znnla znal iq tylko z niedostatecznych wyciquwa ktdre Schmz z niej porobilg wyciqgi te przeciei wzniecaty w bndaczach dziejiiwa tym mocniejsze zqdaniq aby odkryd cale dzieloy gdy prdcz wainoeici tredci jegoa miaio ono zapelnic wielkie szczerby w zrddlach historycznych Prus i Litwy.

Mezupelne wiudomoslcil jakie nam o pier

wszej polowie czternastego

wiekn w Prusiech podal Piotr lliisburg1

ornz niamkowe opisy pierwszych lat kroniki

dana Lindenblatta cod r.

issoa niewystnwialy wicrnego i prawdziwego obrazu wieku o .vego. ktory niezawodnie naleiy do najwainiejszej epoki panowania za konu krzyiackiegm lle byl bolesnem ow niedostatek wigdomoeici o czasiea w ktdrym iyi winryk liniprodea wskazujq udowodnione literackie fnlsszea ktdrych lleker uiyl do zarysow swoich hietdryi w. mis t r z a w i n r yc h n li n i p r o d ea w niedostatku irodel pewniejszych .

iit

Powstajo dzid wigo z dlugoletniego zapomnienia kronika wigundn z Marburgaa ktdrq winni jestedmy noktorowi Lucas. dzizi radzcy szkolnemu i dyrektorowi gymnasium uczony ten wynalnzi jq w klasztorze

nemurdyriskim w foruniu i rgkopism jej zloiyl w archiwum tajnem w lirdlewcug Sam rgkopism szczegdiowo opisany zostai przez niego w iego rozprawiea w ktdrei autor niewqtpliwemi dowodami okazaia ie znaleziony rgkopism jest istotnie kronikq wigandnll ngkopism

nasz

przeciei

kronika wspomnionego autorea

nie

jest

to pierwotna

rymowana

ktdra juk sig zdajep albo zupelnie iui

zaginglzu albo tei ukryta gdzied leiy w bibliotece jakiejg ale przeksztai coua i na laciniski jgzyk przelana jej kopia i tres-d najwaiuiejszaa spo

rzqdzona z polecenia slnwnego dzieje Polski pisalj

nnszego dana lllngoszaa w czasie gdy

przez bezimiennego jego przyjaciela.

o kronice

wigc iviganda z Marburga w tym ksztaiciea w jakim sig do naszych dochowala czasdw mowld tu tylko moiemyu Lubo zawsze nad utratzg pierwotnej kroniki wignnda ubolewad nam naleiya sqdzimy przecieia ie i toy co sic z niego pozostaloy to iest toa co dzisi ogiaszamyy godnem jesta aby na widok publiiczny wyszloa jako istotna tredi kronikia i jako bogaty historyczny materyala wysiwiecajqcy epokga w ktdrej niedawno ieszcze gruba pomroka panowalm ivydujqc po raz pierwszy zlddlo to historycznea kilka o nim slow

powiedzied nam naleiya a ie lin Lucas w wspomniondj wyidj rozprawie jui sam rgkopism opisaia tu wiec tylko na to uwnge czytclnika zwro

cimya ie gdy rzeczony rgkopism dotqda ile wiemya jest jedynyma prosta wae go wigc i nzupelniab nie moglislmya i to tylko czytelnikom naszym podad moiemgg co on w sobie zawicrah w niekldrych tylko miejscach zrobiliximy poprawkia ktdre nam sic nieodbicie potrzcbne bye zdnwaiy ngkopism nam jest w ogolnodci bardzo niedokladny i zawiera w sobie mnostwo skrdcelis ktdre odgadywsd naleimlm Sdzie niegdzie tylkos niepodobna bylo odgadnqb skracnne wymzyg sens przecieii zwiqzek malo albo nic wcale na tem nieszkodowalyu

rtj

vulieszczonq jest w dzielo pod lyluiemz

sme ibi-hoi von lin Lucam

nejtrage zur liunde Preuuens 11 vL neh b.

xl

rckopimu

naszego

nie bgdziey kto zwaiyc zecbcey ie tlomaczi e pitomat or kroniki prace swoqu jak sam wyznojea w dwudziestu dwdcb dniacb flomacz ow tak dobrze czuia ie pospiech tcni ktdrego moie nnjwigcci sam nasz lllugosza wiele uwlaczal jego pracyy ie

Mikt zapewne dziwid

sic

niedokladnosciom

wigands ukoliczyh winq byt uznat za

rzecz potrzebmg uniewiunic sic w tej mierze na koricu dziela w tych

slowachz nAnno vero illd-t translata est fchronicaj in latinum rudev ut patet legenti et in se diebus completaa primo aspectu exemplarisp et

imo ne miretur quisa minus bene eam esse translatum et in latino coro raptam propter exemplaris imperfectionem et quorundam vocabulorum rn

ritatema que merito debent translatorem excusarefi

yvyznanie to pod wzglgdem stylu i sposobu wyslowienia sic jest niestety ai nadto sprawiedliwem

natrafmmy albowiem w noszym kroni

kurzu wielkie pod temi wzglgdami blgdyg tu np. zmienia on rodzaj i po

wyrazie castrum kludzie zaimek w rodzaju mgzkimy tam uiywa fal szywie przypadku albo czasu. Miemuiej i skladnia icgo czgsto jest mylnq i styl bordzo niedbalya napotykamy nlbowiem wiele wyrazow nic

mieckichy ktorym nadol zakoliczenie lacinskie np. tylekroc powtarzany wyraz reysa i t. p. w wydaniu textu wiernie zostawilismy wszclkie usterki kroni

karza taka jakesmy ie w rgkopismie znalezliz widoczne tylko omytki ortograflcznc gdzie niegdzie sprostowaliSmy. z tem wszystkiem jakkol wiek te btgdy jezykowe obraiojq ucboa sposob przeciei opowiadania autora naszego wierny i prosty styl jego czgstokroc lierodota przypomi najqcyy mocno nas zaimowaly. Styl ten czgsto lest plynnya jgdrny i iywyg

vf innych zuowu

miejscscb wlecze sic jakby od niechcenia i opieszalea tak wlnsnie jnk opowiadana przez

niego wyprawa wojennaa ktdrq wiatry lub burze w

postgpie jej wstrzymaly. w ogolnosci trudno jest podobno znsleid gdzieindzicj wierniejszy

i iywszyobraz owychiwypraw rycerzy niemieckich przeciw Litwmomz i dzikiego ich eposobu iycia w srogich ich apostolskicb wyprawach wsrod lasow i pustyri iak w kronikarzu naszymy ktory Swiadkiem hyt ieieli nie uczestnikiem tycb bojow. wojny m te majo dla autera na

xu

szego niepojety urok. nosi on w duszy swojej to przekonimiea ie in eam

ndg w sprawie

zakonu walczya

i ie lidg daje zwycigztwa rycerzom

nad tlumami Pogang dle tego tei wszystkoo co wiclki mistrz zakonua co komandorowie lub bracia w krajach pogaiiskich czyniq dla utwier dzenia chrzescianstwm

jakoikolwiek

to okrutne

jest.

i nieludzkiea

w iego przekonaniu dzieiem jest samego nogm obraz tego iycia ry cerskiego bylby zapewne daleko iywszym jeszcze i dalekoby nns bardziei zojmowala gdybydmy go mieli przed oczyma w ksztaiciea w jakim go wigand z Marburga w kronice swojej rymowanej skresliL Mechaj wigc wydanieito nasze stanie sic nowq podnigtq i bodicem do

poszukiwania pierwotnej toi kroniki qui to w krakowie qui po innych bibliotekach kraju ntmzegoa aby jo jeieli byd moie olrzqanin

wynaleskia i z pyla

ssdzilismy byd rzecza potrzebnqa przydai do textu kronikarzn naszego niektdre uwagL czgste odsyiania czyteluika do llistoryi Prns voigta uwaialidmy za rzecz potrzebnqq razy nby tembardziej udowodnib jak wainem historycznem irddiem jest kronikn wigandag powtdre nby zwiiizek szczegolnych wypadkbw historycznych tem pewniei wywiesii eze sto toi niezbgduq potrzebig bylo sprostowai usterki chronologiczne. nastgp

stwo wypadkdw jest czgstokrod w naszym kronikarzu powikinneqa nieraz fal szywee qui to dla tego. ie origiuol jegop to jest kronika rymowana wiganda

z Marburga lakiei minis wadya qui teia ie nasz tidmacz i epitoma tor powikial cbronolog-iqy wsuwajqc daty wmiejscay do ktdrych nie ns leialy. Musielismy wigc takie daty sprostowsc konieczniea aby dzieio do historycznycb poszukiwaii usposobnitn llowniei czcsto blqdzi nasz kronikarz w pisowni nazwisk miejscn i osdb. licho jego nie iatwo przyj moivalo obce brzmienia nazwisk litewskich i imudzkichy oraz nazwisk missi i miasteczeka a przynajmniej niezrgcznie sic one z pidra iego wyo lewalyp lubo i to byc moiep ie po upiywie kilku wiekow nazwiska geo graiiczne w istocie calkiem sic w tych krajach zmienily.

okolicznosc ta

sprawila nam niemaio trudnosiciy gdysimy te pomylki prostowad clricielia zwiaszczns ne mappy Litwy i imudzia do kidrych sic w tym oelu uda walizimya bnrdzo dotqd sn niedoklndnm wszakic trudnoiici takowe po wigkszej czgSci przeiamalizimy i te tylko nuzwiska w niepewnoxici zo

-

i

- ei

xm stawiamya ktdre dzid jui wcale nie istniq albo tei zupelnie sa zmienio nc. z tem wszystkiem podchlebiamy oobiea ie wydanie to nasze przy czyni sic nieco do wyjasinienia staroiytnej jeografli Litwy i imudzL me tak czgsto blqdzi nasz autor co do nazwisk osdby mianowi

cic zasi tycha ktdre do zakonu naleialyq ktbre mu byly znajomsze i ktdre niemieckie jego ucho lepiej chwytac umialo.

Przeciei i tu musielieimy

prostowai uczynione gdzie niegdzie uchybienia. w tym wiec ksztalcie wychodzi dzisiaj na dwiat powainy nasz lvigandy tak jak sic do nsszych dochowal czasdw. me tmciemy na dzieiq ie nam ten autor kiedyd jcszcze w rymowanej swojej kronice na

widok wystqu

admotum-m

oan anrch

zvovA ruere/rulea micam

linoMA

nowA

anSliA. o

amioch zvo m Pliomnias il

sed in multis superfluis verbis descisap lnhoataque anno nos et tes-minata anno nos

Prologuss Ad instanciam venerabilis domini johannis plugosclb custodes wisliciensis elcq qui preter multarum probitalum insigniay qui bus claret. eciam communis boni lieipublice atque llegis Polonie profectum sitit et anhelati sequens oronica s. lvova Prutenica ad modum veteris de vulgari teutonico translata est lj in latinum xcerbis succinclis et incultis per quendam peccatorem predicti do ctorisy Amicum et servitorem sincerum

t

Anno homini 1sos. tempore conradi walrodefp magistri

generalis invocatione sanctissime frinitalis. virginis Marie et san cte lilisabelli premissa presens oronica per quendam xl in vulga ri sj rilmice confecta est. qui veniens in aduncz cum dicto Ma gistro. quendam reperit librum. originem ordinis et profectum i . n

chronica nova dicitur h. l. utpote contraria praeposilas ei ia Mscr. chronicac vcteriy quae est convcrta in latinum sermonem epitorne cbronicae sac versibus constanliso sacer

dotis missa anno latur gestis

ordinis-y leraschinzl ln eætrema hac epilome leguntur haect chronica prae sæordium sumpsit cum ordine hospitaliorum domus jerusaL seu cruci/brorum nos in obsidione Akyrsl et ter-minatur citra annos domini me et intilu cronica velut chuens vero avova appellatum et est etiam de diversis bellis ordinis prefati quae inc/mata est minor ut non nos et terminato a. iSSL

gi

interpres igitur nomen auctoris chronicae versi/ieuius ignorasse vide-twv h. l. enim erat

. in

occasio eius proferendt la vulgarij vel vulgaritcr apud scriptorem nostrum signf/icat i. q. germanics.

l

likleliA MSwA PlleliA ale z wielu zbytecznych sldw okrzesanay rozpoczetn r. nos o skoliczona r. mos

massa

ivstelh Ma iqdanie wielebnego dana nlugoszm kustosza wiSlickiego it. de ktdry oprdcz zalety z wielu cuait. jakiemi jaduieiea pragnie i dobra ogdlnego rzeczypospoliiej i krdla polskiego i za nim wzdychay nastepuizgca kronika nowa-lj pruskzh na wzdr starejy z gminnego

niemieckiego jezykaa przeloioua jest na iaciriskia slowami zwiezle mi iprostemia przez pewnego grzesznikaa przyjaciela iszczerego siugq wspomuiouego islyiej uczouegm lloku Paiiskiego mss za czasu lium-unda walroderm wiel kiego mistrza za wezwaniem Przenajdwigtszej ffrdjcyg Panny Ma ryi i Swietej lllibiety przerzeczona ta krouika. przez kogos aj wniemieckim jezykusj wierszem jest napisana. cow autorj przy bywszy do Sdariska z rzeczonym mislrzem. zualazl jaqu ksiaikq

n

llistoryo ta nnzywn sic kronika nowal aby ja rozrbiuid od tak nnzwandj chronica vetus

klbrq napisal wicrszami kupinn zukonu krzyiackiego leroschim

op

rnomnczq zdsjc siey ii nieznsl nnzwisku autera lbj kronilaii mialby byl bowiem tu spo

aj

wym vulga ris lingua . lub vulgari-iterl znnczy u nnszego kronilmrza jezyk niemieckL

sobnoib wymienienia go.

..d bella etc. continentemy quomodo videlicet per varia bella ordo ob tinuerit terram a paganisyn quos si non tanta strenuitate subju gassenty multos perturbassent cristianos. auare eciam multi cru ciferorum et alii principes et nobiles eis succurrentes pro tempo rali vita eternam mercati sunt. Sed et papa magnas ordini con cessit indulgentias in robur fidei et augmentunL bedit quoque ei crucem auream et cesar arma lmperih scilicet Aquilam. quam fert in veæitlo suo contra paganos dj et quidquid ab eis obtinerenh

ordini subiceretun victus eciam liber continebat a 1oo annis victorias or dinis et paganorum conversionem et crebram eorum aversionem. fandem tamen in Prussia et in Lgvonia Pides catholica exaltata est et divine laudes multiplicate. signanter virginis Marie. quas optat autor a deo perpetuari .

cAPlfPL ne nlectione karoli de myr in magistrunn et blandie mia sacramento facta et eiusdem vindicta in

.

campo Papelaukem x

vAnno domini nos Preccptores concorditer elegerunt in Magistrum Prussie 1farolum de fgr lj nobilema qui multa stre

nuitate contra Paganos et Lithwanos pugnavit.

liuius tempore

by fji roigt hst norum 11 lL SSL n carolus de Stfarh inci-iris natum ialL magister ordinis. intelligi vtæ potes-h qui scriptores annalium magistrum hunc a. um creatum esse dia-orinL

...s o pierwszym poczgtku zakonu i jego postepacm zawierajqca woj- v ne i tym podobne rzeczyq jakim sposobem przez raine wojny zakon zyskal kraj na poganaclh kldrych gdyby z fai dzielnoiciq niebyi ujarzmiala byliby oni wielu cbrzesbian trapili. nla tego ieiu wielu krzyziowcowa orai iuui ksiaigta ei szlachta w pomoc im idqc. za iycie sdoczesne wiecznego sic dokupili. Ale i papiei wiele za konowi nadal odpustdw nat wzmocuieuie wiary i postep onej. Madal mu takie krzyi zloty. acesarz herb ceszynl-stwaa to jestorlm kldry zakon nosi na cborzggwiij przeciwlko poganom. a coby kolwiek na nich zyskah to zakonowi podleglem byd mialo. vapomnioua takie ksiaika zawierala zwycigztwa zakonu

od stu lati nawracanie pogan i czqste ich odstepstwo od wiary. Mimo to jednak w Prusach i luflantach wiara katolicka wzniosia sie i chwala lloia sic pomnoziylaa mianowicie Panny Maryiq ktdra

to czeid. jak autor praguie. wieki.

niech od Soga bedzie ustalona ua

liozllzlAL o wyborze

l.

.

latu-iila z ffrewlru na mistrza i znlewa

dze Sakramentowi uczynlonizi i pomicie za nia nu

polli Papelaukem

o

lloku Paiiskiego liili dignitarze zgoduie obrali na mistrza

pruskiego liardla z frewiru lj szlachcicaa kldry zlwielka dzielno dciq pirzeciw poganom iLitwiuom wojowaL za jego czasdw wy

n n

l

Poriwnnj voigu histor-yci Prus l lL ntr. ibi linn-ol dc lletfart z fremit-m byl wielkim mislrzem w xu lSlL

km nasz mbgl go poloiylz pod rokiem ini

lhiwna jesu juk kroni

-s.. o

wgtan illa rere Lithwanorum cum suis et llutenis venit in Prus siamy per deserta et se diebus al devastabant terram et rapinam collectum non obtinuerunh quia in eorum reversione ordinis ve a-illa contra eos erecta sunt. primum llagnitarump commendata ris de 1nsterborg. witingorum AL sancti georgiia vex-illum virgi nis marie et cum aliis veaillis paganos straveruntg rex autem wgtan evasit et fratres cum letitia revertuntun captivos ducen tes rutenos et paganosp deo laudes decantantes. Post hec decursis xva annis SL tempore lmperatori

llinrieiy qui a quodam predicatore fuit intoæicatusy accidit mi randum et enorme. lierc wytan venit in Papilouken SL ubi multi cristianorum ad eum ducuntur . quos hylariter devidens compulita

ut sanctissimum cristi corpus asportarentg quo allato. ait .- omnes vos captivi mei modo debetis mihi adherere et mecum contra fi-x dem pugnare cristianam et ego subveniam vobis in omnibus . et hoc ideoy quia fides mea placita fiet vobisj vestra quoque est que dam delusioy nec curetis deum vestrum y cum sit impotens eten

quod probare voluity nam sacramentum ad terram projecit et suis pedibus non fuit veritus conculcare. dicens-r quid est quod adora

Slj

llfitemm ilie

ris-cas dure Magnm Lilhuaniae iam mortuus erat aetate caroli frena-iy

iam a. isz successor eius Putuverus regnabat in Lithuanig cuius jilio etiam no

men erat llyitenm

l/oigt 11 lii SS. Scriptor hunc intelligit ll/itenum.

ap

ln definiendo tempore peccatum cst. Scimus quidem. Lithuanos a. nam in fines jlla gnitarum et fitsae irrupissel sed moz etiam revertzssm l/oigt fl lll gi Scrfptor intelligit sine dubio incursionem ll/iteni a. iiilL verum per so dies Lithuani non a rant m Prussim l/otgh 11 ll/. aus-em

h

ne ll/ithingie qirn l/oigt 11 11L belk lii tum atque huius historiam de societate la certarum p. ill s

ab

lalL pro xxi/r annis hoc loco aperto esse oportebat xxi/1 diebusy nam priorem inter incursioncm Lithuanorum tempore antepaschatt iSlL a. atque alteram ineunte Apritt m. inter-tacent circa ib diva qf. l/oigt 11 lii MS- z1o.

op li/oplaakem l/oigt ltist. non 11 tk SStL vim hic erat prope liastenburgum

...rz.. tan m krdl litewski z poddanymi swymi i llusinami przyszedl do Prus. przez puszcze iprzez so dniaj kraj pustoszyla ale sic pfzy lupach zebranych nie utrzymah bo gdy sie wracali poganie. cho rqgwie zakouu ruszyly przeciwko nim. Pierwsza komandora lla gnitaudm komaudora zlnsterburgaa vir-tingdw dj Swietego lerze go. chorqgiew Panny Maryh i wspdluie z innemi chorzggwiami zniosly pogaugx krdl zad vvitan uszedl i bracia zradoSciq powrd cilia prowadzzgc jericdm liusindw ipogam i nogu chwate wySpie wujngy

Potem po zs latach m za czasu cesarza lienrykm kldry od pewnego kaznodziei zostal otruty. zdarzyla sig rzecz zadzi wiajzgca i straszna. lirdl vvytan przybyl do Papiloukenfja gdzie wielu chrzeScian do uiego przyprowadzonm z ktdrych wesolo szy dzqm rozkazah aby MajS-wietsze cialo chrystusowe przyniesionog ktdre gdy przyniesionm rzeklz wy wszyscy wiginiowie moi po winniScie do mnie przystad i zemnq przeciwko wierze chrze iciaxiskiej walczyd. a ja dopomogg wani wewszystkiema a to dlatego. ie wiara moja spodoba wam sica wisza zaS jest jako wemsii zludzeniemg ani dbajcie o noga waszegoa ktdry jest bez wladny i t. p. i chcial lo udowodnida gdyi hostya rzucil na zie

zj

czyli witeng ksiaie ten litewski jni nieiyl za cmsbw liarbla z rfrewirm iui okolo ro ku isz siedzinl na tronie litcwskim nnstqpca jego Putuweri klbrcga syn takie sic witcn nnzywaL voigt lll 1v. Sffn lirouikarz wiqc mbwi tu o tym drugim xvitcnitn

Sj

last tu blqd chronologiczny.

wicmy wprawdzie o wkroczeniu Litwindw w r. mm

do krniny hngnity i fyliyg nle to trwalo knitkof voigt 1 1v. gi lironikarz chce mdwid zapewnc o napndzie witcna w r. lilllq nle iten nie trwll so dni. czylaj voigta rom lv. S1S-111L . o v o wityngnch pisze voigt ill lll. stn mm 1v. Mi pisze o nich mkic w bistoxyi to warzystwn jaszcznrczego er. flii

sp

lamiast xva nnnis naleiy tu podobno czytad xva diebusa ponienni miedzy pier wszym napndcm Litwinbw okolo postu rokn lSlL a micdzy drugim na pocquku liwie tnia legoi roku jest wlngnie dni m Porbwnaj voigla lll 1v. 111-111

ep

wopelaukcnz voigt pruska historya. rrom 1v. zso. Micjsce to leialo blizko hnstenlmrgm

...g.. tisP nunquam panis potest esse deus. quare intuemini potentiam meum et convertatis vos an poganismunu lj yerum cristiani aj audita tanta blasphemia et suorum affliclione et martirioy divina ordinatione collecta exercitu forti pergunt die et nocte cum or dine veziltorum pretaclorum et cum ymagine virginis de llat land oj et ordinatis aciebus in fervore belli mane paganorum exer citum circumdederunt. quem ea- omni parte invadunh accidunt . et cupiunt lieæ eciam wfi/tan mata suscepit loL viæ fugiens in terfectus esset et capite truncatus manu cuius-dam fortis crucife ri 111 in vindictam malia quod pridie perpetravitg unde in campo Papelauken sic afflicti et captici cristiani soluti sunt. et in vindic tum blaSpliemie sacramento facie pagani interfecti sunt et cru deliter propria in sanguine inebriati auo peracto ul leti revertan tur in Prussiamj deum glorificantea a quo victoriam obtinuerunt et multos captivos secum duxerunt

SAPlfPlL ne freugis factit

Post breve intervallum lj facie sunt treugea et rezc uiti preceptoribusg unus e vobis. cuius caput ferream fuita molesta vit mea quem libens all/iue viderem illagister quoque destina

sega l-i

in

cjl hac de re alios fontes apud voigh 11 ll/. eam id est Magnus commondator ilenricuz de Plotzke et ejus copiam id est castellum ordinis borussico-lloltanm gravi vulnere in capite ajectua voigt 11 lll zsz. Alii auctores non dicuntl vitanum fuisse occzlrmm verumj ut ex sequentibus adparcly

nec noster scriptor hoc intelligi voluit im

id est post impetum in terram hostium factum. afl voigt m ll/. SSL

n . ut videtur h ian voigt m ll/. nos adnotat. s.

L-L

si

-..

mie i osimielilfsie nogami ja zdeptacg mdwiqcz cbi wy to czcicieP nigdy chleb Sngiem bye niemoie m dlatego zapatmjcie sie nalmoje polgge i nawrddcie sie do balwochwalstwm Ale chrzedcianie aj slyszqc takie bluiuierstwo i znajqc uiedole swoich i meczeristwo ich. za rozporzzgdzeniem lioskiem zebrawszy dzielne wojskm idq dniem i noczg z wszyslkiemi przerzeczonemi choraugwiami iiz oi brazem Majiwietszej Pauuy z nollandmoj

nszykowawszy wojsko

do boju w zapale wojennynn zrana wnjsko pogan otoczyln mi ktdre zewszqd nacierajm zabijajzg i w niewolzg biurq. lirdluwi wiitauowi ile sie powiodlo wjg ledwo cu zaczaj uciekada aliSci zabily zostali glowe nluluciigi jakisi odwainy lirzyiak uj na kare zloicigktd rej sie w wilia byl dopudcilg a tak na polu Papelauken chrzeScianie tra pieni i uwigzieni odzyskali wolnosleq ana zemsle bluinierstwa hostyi pn ganie iycie postradali i okrumie w wlaSnej krwi sie npoili. Spelniwszy to bracia y weseli uj powrdcili do Prus. chwalqc Pana nogm od ktdre go zwycieztwo byli otrzymali i wiele jefncdw z soba prowadzili.

n o z o z 1 iA L lL o llozejmach zawartylciltu Po krdtkim przeciqgu czasu lj zawalrto mzejmy. va krdl li

lewski rzelll do dygnitarzyz njedeu z wap1 ktbryfielazmt mial glowg lprzylbiccj..dokuczyl mis raqbymgo jcgzcze .xyidzisul. elislrz

n Sj

czytaj voigln 1 1v. str. asa fo jeul komaudor llenryk de Plotzke i jego hufcd.

. l

l- . l- x ll l

in Pruski lhllund znmek zaionm vim

zoslal albowicm ciciko w glowe raniony.

i voigl ffi ni aln est

i

in

Podlug innych irodcl niebyt witen zubltyml eo wyrozhmieb lnoinn z dalszbj oslowy kro niki nsszi-L l . il .

in n

Ale dopiero po nkobczcniu wyprawy w kraju uieprtyjuciclskim. voigta 1 nx slr. PSL lak sic zdaje w mku liili voigt lll 1v. sil-iwt noi b.

vit ei euim

fusemer dictum aL noui rere tuo acuto gladio me

quasi interfecissesy et ait z sic factum fuisset. si mei expectassetis. bictus eciam Magister fuit justitie propugnator et omnis mali extirpaton propterea ordo aput eum crevit mul/ium lvichi lominus a fratribus suspectus habebatur SL et consilia querunt. quomodo deponeretun visumque est eisp quomodo male regereh unde capitulum eongregant AL in quo lecta fuit cedula sj etju bebant eum of/icio renunciarey sigillum reddere et annulum au reum ej sine contradictionm quod sponte fecit guidum tamen prece/liores optabant. ut maneret in sua dignitateg quos prudens ter deprecabatun ut eum mittant in fgr a quo cum venireta es set quietus et sic posset oii-ere de relictis patris et matris sue et preceptores gauisi sunty unde humiliter licentia sumpta. re tento vero sigillo cum eo venit in fheutoniam ouod cum devenis set in noliciam vpreceptoruma qui premissi erant in reelectionem tilagistrh eum ibidem videntes et sigilluma dicuntz dominel Mos libenter parebimus tibi Sed afectus eius inclinatus fuit ad nata le eius solamfj auo preceptores venientes cum eo. cognoverunt honorem magistrh qui eidem ibidem propter suam probilatem a principibus et ceteris exhibebatur et reverentiam p eo quod in sua

dignitate se honori/ice habuerat Post hec dictus karolus convo cato capitularia nulla tamen invidia. quam contra eum habebam

v suos accusabaty qui in sua prudentia decepti erant Post hec m

lnlelligondame sit in l. posterior magister ordinis llenricus buscmrrus Arjbergmg scriptor in dubio relinquiL . cfn liofgt 1 lll am SilL

cæqulhuv v vyv

liili l-ozjgt 1 lii am yoigt 11 lii seo adnotaL S. quidlhoc ligavit-en docet iloigt m ll. iiim Augusta fre-virorum yoigt 11 1y. SSL cfn ifioi-gi 11 lii SSL adnotaL i i. e. a. 1S1S. cft l/oigt 11 lll SSL

11 pokaznl go krdlowL a nazywal sic rflusxemer iji ktbremu krol po wiebdziah twoim ostrym mieczem ledwoi mnie nie zubila aou rzekh takbynzeczony sie bylomistrz staioabyl sprawiedliwoici gdybysi mi byl obroucue dostaL a tgpicielem wszelh kiego ziegoydla tego zakon pod nim wznidsl sic bardzo. Mimo tego mistrzg podejrzanym stal siesj braciom. i rady zusiegujus jukbygo z urze du zloiytip i zdawalo im sies jakoby ile panowaL z tego pol wodu zebrala sig xapitula ija na ktdrej przeczytuno pisma urze dowe aj i kazali mu urzqd zloiydy oddae pieczed i piericiein zlo tyaj bez oporu. co dobrowoluie uczyniL Miektdrzy jednak dy guitarze pragneliq aby pozostnl przy swojem dostqjeustwiea ktd rym sie roztropnie wypraszula iqdajam aby go odesiali do ill-yivum gdzie przyjcchawszy. chcial byd spokojny i iyd z puicizuy po ojcu i matce i byli temu radzi dygnitarzeg pokoruie wiec pozwoo . lenie uzyskah ale zatrzymal prawdziwq pieczed i przybyi z nia

do Miemiee eo gdy doszlo do wiadomoeci dygnitarzya ktdrzy na przdd wyslani byli na nowy wybor mistrza. i gdy go tam widzieli et cum i pieczetL rzekliz Pauiel my chetuie tobie poslusznymi be dziemy. ale serce jego sk-lonilo sie ku rodziunej ziemi ab wtenczas

dyguitarze co z nim przyliylia poznali ile ksiaieta i wszyscy iuni czcili mistrza dla jego rzetelnoaici i ile go veizuuowuli dlategoa ie na swojem dostojeustwie zaszczytnie sie byl sprawowah Potem wspomniony liardl zwolawszy kapitule oj bez iaanej zawiSci ku tym. ktdrzy mu przeciwnymi byli. obwiuiai lych strounikdw swo 1j

czy tu jest mowa o pbinicjszym wielkim mistrzu ilenrykul lege me wyjninia krouilmrL czyluj voigtl 1 lv. str. alo-am w rokn ial1. voigt fom 1v. azu voigt 1 1v. str. am not. infl co lo znnczyg tiomaczy voigt 1 ll. sin liil no frewiru voigt fli lv. sua SSL voigt lrom lv. Strona SSL lin-aga 1 fo jest w roku liili voigl ufum lv. str. SSL

.

e-

le

-.n

adiit papamfoj a quo honori/iae et amicabiliter susceptqu enti trag etam- cum eo secreta cordis suiy qui eum confirmavit . nichilomi

nus tamen ordinem in hoc forefucto expurgavih tempore undique susceptus habebatun

ordo tamen eo

laudem tempore Poloni insidiabantur ordini.nj quocunque

modo pater-ana figmentis excommunicantes ordinem comperta ve ro veritate et injusta ordinis accusatione absoluli sunt ab imiua modi injusta inipetitionh

unde deo gracianlum

quod per pru

dentiam liaroli ordo fuerit justi/icatua.uj

ordinationeh Arckiepiscopi nigensisnl tempore dokannis pu pe. cuius adlaesione cardinalium et tocius curie disposueral. quod . ordo multipliciter vexabatun

in accusacionibus depositis coram

pdpa de parciulitate ordinis elaul

ctte gravuminu statim per

prudenciam Magistri liaroli sunt amota et ad gratiam tocius cu

rie ordo est restitutus. unde post hoc cito adpristinum Magiste rii sui dignitatem honori/iae reductus. lvec suos adversariosj qui

. ei pridem graves fuerunt . u dignitatibus detrusit. ymo destitutos ad dignitates pristinas et majores erexit sua pruden/i ordinacio ne. lft obiit in fgreug unde preceptores pro electione magistri in Prussiam breviter convenerunt. i .

ioy iSSPn lbfgt 11 lll S1S. in cflz l/oigL 11 ll/. SA1. seqq. Srrmo hfc mari/ne de lfphcopztv polonicin ill l/oigL 11 1v. liili-liil m Arc/zicpiscopus fridericus lffgcnsim in m l/ozgt m ll/. lin-liii m me votgt 11 ll/. S1SL

ich. na kldrych nie bylu zawiddL Potem odjechal du papieialoj od ktdrego zaszczylnie i przyjacielsko przngty zostaL wynurzajzgc mu sigl z lajelnnicmni serca swegos ktdry go pctwierdziL Miemniej przeciei onistrzj uniewinnil zakom ktdry wowyml czasie zewszqd

byl podejrzanyj

r

w tymie czasie Polacyuj zdrade przeciw zakonowiy jak tylko mngli kuowalh xi na yfalszacb sic zasæidzajqc lqutwg na za kon rzucali. Lecz gdy sic prawda okazala i niesluszne zakonu oslmrzeniet uwollnieni zostali od nieslusznej tego rodzaju napaicL za co bracia lioguv dzigki skladajaa ie zakou za przezomoicia xa rdla ul usprawiedliwkiuuy zostaL . za rozporzqdzeuiem arcybiskupa rygskiego uj za czasu jam papieiaa gdy sic arcybiskup dn jego strony przywiqzaL sklonil on kardynaldw i caly dwdn ie zakouowi czgslokrotnie-dokuczano.

w oskarzeniacb du papieia zauoszonych o samolubstwo zakouuuj lifdre lo oskarzenia przez rozlropnmltd liardla zaraz sa odsunigte

i zakon do laski calego dworu powrdcih dla czego potem prgdko do pierwomej godnosici mistrzostwa kardl zaszczytuie przywrd cony zostaL vvlenczas przeciwnikdw swoichy kldrzy mu dawniej byli dokuczyliy z dnsmjehstw nie oddalily owszem mztropnem jego rozpnrzzgdzeuiem ciy coje byli poslradaliy powrdcili do dawniejszych godnodci a nawet du wigkszyclu llmarl on w rfrewirzeuj skad dyguitarze na uowy wybdr mistrza do Prus spieszliie zjechali .

un in

lt iiigit voigt rom lv. er. S1S. / voigt lfom lv. str. liil fru jest szczvgalnivj mown o polskich biskupnch.

lzj

voigt rrom lv. slr. am -S11.

lin

Arcybiskup llygski Pryderylh

in

voigt rom lv. slr. sn-sn

lin

nolui lat voigl 1 lv. slr. S1g.

oAPvfllLv .

ne factis Magistri wernheri et magis Lokut et aliis.

vnde conventione facta in Marienburgy concorditer eligerunt wernerum de orsla. flic principatum tenuit in lllurienburg et omnia ordinis supposita ei paruerunt. Anno ipomini-iaesq quar tempore occidit papa johannes lj et lvicolaus electus est papafij lat nigenses in prejudicium cristianitatis vocaverant paganos mul tos in districtum liarkus. quos tamen preceptores eæpulerunts

Post hec rea- Polonorum al contraxit amiciciam cum rege wytanfj liberos suos coputantes in finem. ut pacifice simul re gna sua gubernarent. i Peinde llezcxPolonie cum conjuge sua postutavit terram Pomeranie. atque in ougaviam copiam hominum mis-ilii simili

ter ad papam. sed ordo huiusmodi mutavit tiuvavitjej et se ubique defendit. 11

Similiter in Prussia opponit se llegi

lioc tempore

dux illasovie lvanczke ej cum potentia sua fratribus adhesity eo

quod Poloni cum exercitu terram eius devastaverant.

ln cujus

munus fuit et abragatamg mortuus demum lSSL esse me ricolaus l/. anti-papæ

esse

ll/ladislaus Loktc/t. Sodominua l/oigt 11 ll/. boL Magnus dux ll/itcnrs iam liili a. occisus erat siqua acdiminus rex successu-at me vosz 11 ll/. SlL cfr. votgL 11 lll me odium a. Lectto est suspectus haec altera magis fortasse probanda. l/oigt 11 1v. sos-sok ll/enceslaus usum

...-1a

.. llilfhii

li o z p z-l

ft

l

ln

A

o czynaeh mlstrza ill-ernera l lll-dila Lokut fLoklet i -

kaj i lnnychL

i

Putem zlm uchwalzg w Malborgu uczynionahobrali zgodnie Mremeral de orslaq fluensrzgdy sprawowai w Malborgu i wszyst kie wiadze zakouu iemu posiusznemi byiy. llzinlo sie to roku paii skiego mea w laorym to czasie Papieiz jan lj zabity zoslah a papiei Mikolaj obrany jest papieiemgL a mieszkaxicy llyg na u szczerbek Achrzeeicimistwaxwezwali wielu-.pogau do powialu liar kus. kuirych jedliak dygnitarze wypgdzilh Potem krdl Polskiaj zawari przyjaiii z krdlem vvytanemlj i dzieci swoje poienili miedzy sobtb w celu aby Spokojuie krdle

slwami swemi rzzgdziiii n

l

. Potem icrol PolSki wraz iunii swojtg zapragual ziemi po iuorskiejt i dolliujaw illum ludzi wy-slalsjq podobniei i do papieia posltmq ule zakonl poradzil subieoj i wszedzie sig pbroniij Po.

dubuieiui- w P-r-usiech operi sic zakon krolowinrregoiiczasu lisia ie mazowielcki Mauczke aj q potcgq dswujiy do braci sie przylaczyta dla tego

Polacy z wojskiem kraj jugo splqdrowalL ...l.l.

n .

v

lloku leng zloiony z godnobci umnrl dopicro r. mu

.

in

-

ll

non

. -l .

Mszczqc .

1 .

iv

essesse

Mikolqi v. jnko arxli-papiei. wlndyshuv Lokielck

1 tx i .

--v. u-zu

n

M

cedymim voigt 1.lv.str. ML w. ksiqic wilcn byl jui-w r. iSiSl zlbitym a ccdymin z tyluiem krblcwskim po nim naslqlnL vaisi l w. cum SlL voigt 11 nc sua uwnga 1 fumi text wqtpliwym nam sic byb zdaje. - n. voigt 11 m sua soc-sol czyli Svaciam . l

-

i

..m.. vindictam fratres pertrasierunt wislarm ubi ducem aj noverunt et terram teutonorummj igne destruxean Anno sequenti lica- Pohemiaeuj proposuit intrare terram

Prussiej unde dux Lutzelburgensismj cum soo armiger-is et aliis cliristi fidelibus in protectionem fidei etc. venit. volens intrare Li tueaniamwj

Sed eo tempore dissensio erat inter ordinem et ter

. ram cracovienserm quare lieæ johannes ex prudentia sua ibi dem pacem statuerab quam putabunt perpetue duraturamuj quod ideo factum fuity quam simul cum ioooo Litivaniam invadere proponebant et eorum maliciam cum potencia infringere. ubi obu sidebant castrum Mcdwaglenzuj quo obtentoj magnam multitu dinem ibidem invenerunt quam magitter omnino perdere voluity sed teo lica- 1ohannes precibus suis sa laavit vitam eorum et per baplisma incorporantur fidei catholice in die virginis purificationisg

lit dederunt Magistro obsides in robur fidei . de negi np

quod placuit vat

Sed hyeme terminata ceperunt nauseum habe

re de baplisma et anhelare ad paganismunu

indicavit hoc esse verecunduma lriri posset.

vnde magister

quod ex pace firmata expe

Sed cum llege johanne expertus estp ex conditio-b

ne paganica pacem violarinj lat ideo erectis vex-illis potenti man nu transeunt contra liegem LokutleL qui pacem violaveratg un

de simul adjunctis multis electis viris vastant Poberinensem ter .

m lin

.

n

lll llj

Poederatum ducem Masoviae. e l/erbum hoc in exemplari ipso linea rubra est subuotatum. norum. cfr. voigt 11 1v. nos ioannes carolus ibohemiae Marchio bloravtaen v. yoigt 11 lii liili l

ne in

me yoigt 11 ne nh . h Sermo est tantum modo de inducit-su troie-t z lii ne adnotaL L

x

oportebat esses Poto v l t - i v.li vf -/

iiij

Medewangetn in finibus Medcniltensibus. yoigt li ly. AML adnotaL a

m

cfn yoigt 11 nc tum

in iSj

Serma est de pace a rege Potonorum rupta cfn yoigt l ly m lta vulgo scriptor regem Potonorum appetlaL

i

v l

r

-l

sic za niego braciu pi-zebyii male hum gnlzie wiediieli oupobycie ksiæieciaoj llokui nastepujqcego krajt uiemieckiloj krdl ogniem czeskiuj Aznisiczyih epodal lmyiL aby wnied do Prus. zkad ksizgie Lutzelburgskinyi trzemasty zbrojnymi me iumi i innymi cbrystusa wiiernymi na obrone wiary przybyL cbcqc wkroczye do Litwyml Ale wtenczas zakou nieporozumienie mial z krajem krakowskim z tego powodu krdl jan z przezor noici swojej skojarzyl miedzy niemi pokoj. o ktdrym rozumianm ie wiecznie trwalym bedzieuy co dla tego sie staloa ie inmiin rem w owczas bylo z loyooo ludzi na Litwe napaisd i zlodd Lit winow wraz z potegq ich ukrocieg oblegli wiec thraciaj w-tym

kraju zamek Medwagenlsjy ktory zdobywszyy wielkieitam mnostwo lndzi mulie-iiia a mistrz koniecznie ichbchcial w pieti wyciqda ale krol jan proibami swojemi iycie icllr ocallih a oni przez chrzest uczestuikami zostali wiary katolickieji w dzieb oczyszczenia Mnj iwietszej Panny. l dali misirzowi zakladuikdw jako- rekujmizg fprzyjetejj wiary. eo sie ban-dio krdlowi podobalouL ale gdy zi ma sie skoriczylaa iaczgli mied obrzydzenie do chrztu i wzdychad do pogainstwm

Szgdzil imi mistrz. ie sie tego lekad rlmleialos bo

z zawartego pokoju magn byl doewiadczyd i i krdlem lanem do Swiadczyh ie z powodu pogainstwa-pokoj gwalcononjli dlatego ruszywszy choragwie z poteinem wojSkiem idq na krdlamjy kmry

m Mazowieckiego. sprzymierzeinca swegm .. a ioy rfo slowo w oryginale jcst czerwono podkreilone rfrzcbn czylae Polonomm yoigt mu

in in m

nx str. mo lnn krol czeskL yoigt 1 lv. str. me Margrabin Mornwski fianiL u . ..lt me yoigl 1 m ill

. ..

.

.

io Mllo pneciei byio tylko zawieszenie broni.

f vut

lu

iiij

Mcdwaglen w krninie Miednickiej. vong rfom 1v. strona mih

m

yoigt for 1v. slrona um

-. . . -

. -

-

t i

in fru jcst mown o zerwaniu pokoju przez krola polskiego. czytaj voigla ron-nh sth-ASL im

rrak

zwyczajnie nnzywu kronikarz krdla polskicgn Lokielkm s

.

-1S

ram. nulli parcentes.. similiter in Masovia hinc inde igne etc. ter ram demoliendo et pertubati sunt et vindicta facta est fidei violate per magistrum et suos adherentesnl oppidum Plotczlc obsidentg illac/einas erigunb

quibus iacendo in opidum cives perturbanly

moenia murarum dejicientesx

.

fundem lleæ johannes compulit ducem nfaldenzoL quod

ab eo suscepit omagium et subjecit se perpetua Magister wernlzerus eciam voluit voluntatem suam laabere cum fratribus. hediens in Prussiam convocat preceptores in pro xima estatenL sumptu copia contra fratres in Livonia hostiliter se eæliibuinet castrumnl ei dederunt. go tempore multi pagani maiores de Medwalgennj tractant cum magistro p quod si eos a

furore et potencia regis Securare posseh omnes vellent ei obedire quia aliter non possent salvarig

ct abierunt pagani et revertan

tur in pristinam erroremy sicut canis rediens ad vomilunu

Modem annouj post pascha frater otto de Luterberguj

mira gessit in culmensi terra. curn prutenis obsedit Mosborguj et cum machinis et sagittis graviter invasig et subjectionem postulavit.

igj

lieliqua qfn apud yoigt 11 lii ul

om

ll/cnculauh l-oigt 1 m ut adnoL z. lum h.l. adparetl scripturam rectum nomi num a scriptores nostro regia-ga

in conventus hic ordinis habitus a. im yoigt 11 ll/. um m L e. arc mgem. m quem vtcum supra commemoravimmyMadwnglcm in nam yoigt 11 lla ASSL alo fum commendator regionis culmmnh iiij Mmborg.

....1g.. pokbj gwalciL i tak zizgczywszy sie z licznyml wyborem zbrojnego t ludu razem pustoszq ziemie dobrzyuska nikomu nieprzebaczajac podobuiei csie slaloj i w Mazowszua gdzie ogniem i tym podob nym aposobem kraj niszczzgii fmieszkaricbwj trapiqg i pomscil sic mistrz i jego stronnicy zgwalconego przymierzalol oblegli po tem miasto Piock. machiny wznoszzga z ktdrych pociski w miaslo rzucajqq mieszkaucbw trapizb warownie murdw burzq.

Pymczasem krbl jan przymusil ksizgiecia vvaldeuzojq ie mu przysiege wiernoici zloiyl i na zawsze mu sic poddaL Mistrz virernher chcial takie z bracizg przy swojej sic u lrzymad woli. gnitarzynl

Powracajuc do Prus zwolal na przyszle lato dy vvziqwszy wojsko przeciw braciom w lnfianlaciu po

uieprzyjacielsku im sie stawil i oddali mu zamekny Pegoi cza su wielu zuakomitych pogan z Medwalgennj ukladaju sual z mi strzem cw ten sposbbL ie gdyby od gniewu iwladzy krdla Lichj ubezpieczyd polrafih oniby wszyscy w posluszeustwo mu sie oddalia bo inaczej niemogliby byd bezpiecznymi l odeszli pogauielirpowracaja do pierwotnego bledua jak pies powracajqcy do nygania. . fregoi rokuuj po wielkiejnocy brat olto z Lulerbergauj dziwnych rzeczy w ziemi chelmitiskiej zPrusakami dokazaL

ob

legi on Mosborgnj machinami i strzalami mocno szlurmowal i i

iiij xoi

czytaj voiglm rom lv. str. isl wuclnwm voigt rom lv. kstrona tim uwags i z tego przekreceuia nozwisk przekona nie czytelnih ie un prawdziwoici uuzwisk w dzicle uaszego kronikarzn spuszczmi sic nie moinm

en

linpilula zakonu odbyla sie w lesicni roku mm voigt rom lv. stronn ua

gai fo jest znmek w nydzm

.

aaj lai sie o wm miejscu wyicj mbwilm in mu volgt rom lylifiih tsi hyl nalenczas komandorem chclminslim mii Mosberg.

v

oni 1superbe responderam putantes se beneeustoditom minas eius

non curantes. ranam frater alto cum prutenis hoslili aggressu castrum vicit . ea de maioribus interfectisg castrum quoque wi

schegrotzvj obtinuerunt fratres et totum destruxerunt .

et nullus

evasita ubi eoo viri fuerunt occisi sine niara et personaruma ac ceplione in die sanctilaeobiml

Post hec fratres in die sancti Alearii castrum lvakePoj cum impetu obtentumg igne consumunt cum incolisy preter capita neum llinricumy qui se dedit captivum Similiter carteus domus lbpiscopi que post S dierum inpugnationem in die Petri et Pauli hostiliter obtenta estaol

humor oriturp quomodo Lilhwani vellent impugnare cas trum Partensteinp unde in festo lfzealtacionis crucis factum est . capitulum in tiiarienburgalj et preceptores amaricati propter pa ganorum adventum et proponunt eis obviare. Sed mutaverunt pro positumq eo quod lieæ Lolcut cum vagaris et Polonis isoo et pluribus. Sic et capitaneus llenricusnj cum rege contrariatur fratribus ethmulti vngarorunn qui cum eo venerant in terram culmensem ultra numen ossam xlli diebus vastantes signanter villam aordgn here vero bohemie johannes et iyilhelmus princeps lingu rorumaaj pacem et unionem ordinaveruntj et omnis controversia est

a

castrumqll/isst-grod ad l/tstulam . quo loco lizura amnis in jlumen hoc se ea-oncraL

iiij lin

cfr. l/oigt 11 1v. im adnot. i. Ad jluvium lvoted

am

cfn yofgt 11 ML Arominis arcts n carleus- scriptura probanda esse videtur.

sn

voigt 11 niliil seqq.

am

in quo edita sunty quae dicuntan statuta ll/erneri de orselm quam supra diae-transi capitaneus Aiakelensia

aap

Secundum blugoszialm p

list hie ille clarisstmus in rebus Sorussiae conventus generalis-l

1ouo. Austriae duxi qfn l/oigt il lll MiL adnot. L

---

fPl

--o

chcialy aby sig poddaiiw oni-ihardo odpowiedzielh mnidmajqc sic bezpiecznymiy ni pogrdikit jego mniej sobie waiam lednak brat olto z Prusakami szturmemu zdobyl zameka i so iudzi z pomigdzy znaczniejszych zabiL zamek takie wyszogrddnj bracia odebralL icaly zburzyli inikt nie uszedfg gdzielzoo mgidw natychmiast za bitoa bez wrquczeuia osdb w dziefl Sw. jakdbaul Potem bracia w dzieb Swietego Alexego zamek uakiel

skiuj szlurmem zdobyli i spalilia lqczeuiem starosty

llenrylma

wraz z mieszkalicami zwyo

ktdry sig poddal w niewolzp

rPoi

sic stalo z zamkiem biskupim liarteusfv ktdry po oimiodzien nem oblgieniu w dzieri Swietego Piotra i Pawiasoj zdobyty zostaL . Pogloska sig rozeszla. ie Litwini chcieli zdobyti zamek liar tensteim w siwiqto wiec podwyiszenia lirzyia S zebraln sita ka

pitula w Malburgu Slj i dygnilarze rozthrzeni z przybycia pogan podali myila aby wyjid na przeciwko nicha ale zmienili zamysl dla tegm ie krdlLokut z vvggrami iw lsoo Polakdw iz innymia rdw nie jak starosta llenryknj wraz z krdlem sprzeciwiali sig braciom i wielu wregrdwy ktdrzy z krdlem przyszli do ziemi chehnixiskiej m rzekg essea ciwszyscy przez lzl dni pustoszyli lua-ja miauowi cie wieS Sordym lirdl zai czeaki i ivilhelmnj ksiaie wegierski pokdi izgo de skojarzyli iwszelka niejednosid jest uimierzonaa a bracia wza

in zsp e

wyuognid nad wist gdzie riekn Szuia do wisiy wpadaL voigt 11 1v. sua ziML uwaga l. Mld rzekn Soteciæy

aop voigt rom 1v. em LiL Muwisko lhræus zdnie sic byiz mylnm sn im aaj

voigt rom lv. str. ua nyiej wspomniony dowbdzca nam Podiug nlugosza m stronie iooo byl w ksiaig auslrylckL czylaj yoigln rrom 1v. utro uq ML uwngc l.

..ge... capita et in robur fidei fratres Prawenburg et wgssegrat Polonis presentarunt cum attinenciis iua-ta dictamen Polonorumul

Anno 1ss1.ss1 sequenti anno in die nativitatis Marie cir ginis lleze Lokut polonie concepit malum propositum vindicte cum aum-ilia aedemgny regis-ul Litlzwanorumy qui sibi condit-erant se pretacta die paratos esse. fandem lieæ aedemgn in potenti manu intrat cum paganis terram osterrodensem et igne vastat eam . ubi frater betmarus. magister piscatorumML cum lx est interfectus. Processeruntque pagani contra Lobow opidumssjp ubi cives erant inavisatiy pedestres impugnant opidum circum combu runtg sed dominus pres-creavit cives et civitas mansit intacta Advocatus lilpiscopi frater doli de PijrnL audita de dic ta obsidione et terre Loboviensis vastacione. in vindictam sumptis secum xL virisy invasit paganos. qui iussu regis sic impugnabant opidum etc. et ex eis plures crudeliter interfecib et tot equos acce

pit. quo tviæ poterant eos deportareg unde pagani putabant ma gnam copiam supervenissea demiserunt impugnacionem et abierunt. crastina die de predictis paganis cum llege aedemyno in tront terram lfurnigmL quam hinc inde subverterunt et combu

runt. Modem tempore idem rex transit flumen brybant-z in tef ragm illiclielawy ubi similiter obprobrio cristianos perturbavit us que prope Strosburg ad medium miliare. . iiij iiij

am an

Piltgentius haec describit yoigt m 1y. tibi - niliil 1sso. yoigt 1 ly. MSL lie temporum rationey quae sefaeta sequentia excipiung ofv-y z lii Mi1. adnot 1. Piyicilc esta nolotiolnes temporuma quae sunt apud hos anna lium scriptoresl in concordiam redigere. cediminus etiam in actis publicis nomen lfegis Lttttuanomm sibi vindicabaL Srat magistratus ordtnzs x

sep

Loebau.

m ioy

joannes villicusjlavirmh Spiseopi culmmin yofgl 11 ll/. ilii i liauerniofrevira ad Prewenz

....gg.. klad whry swojej lirawenberg i wyszogrod z przyieglodciami oddali Polakom podiug wskazania Polakowuy lloku nastepuegossj w dzieii Marodzenia Majsiwietszej Panny poiski Lokut powzial zloSliwy zemsty zamiar za pomocq ce. . krdl dymina krdla litewskiegoul zmowili sie oni. ie na dzieri iwy..

znaczony gotowi bedq.

yfymczasem krol Sedymina ze slabem woj

skiem wchodzi z poganami do ziemi ostrerodzkiej i ogniem ja pu stoszya gdzie brat lliiman mistrz rybolostwamj z dziewieciu innyi mi zabity zostaL Postapili potem poganie przeciw miasteczku Lo bowmja gdzie mieszkaricy nie mieli sie na bacznogci Piecbota u derza na miasteczkm pali do kolaa ale Pan mag ocalii mieszkafi cow i miasto zostalo nieuaruszone. . vvoit biskupaa brat jan z rPrewiruML usiyszawszylob tem obieieniu ispustoszeniu ziemi lobowskieja chcac sie pomicidy wziqi z sobq czterdziestu ludzi. napadl na pognny ktdrzy z rozkazu ki-ola tym sposobem miasta dobywali ikilku z nich okrulnie zamordowaly i tyle koni zabrala ie je ledwo mogli uprowmizichs ztad poganie wnoszqm ie wielkie nadciqgneio wqjskop poprzestali obleieliia i o deszli. w i w wilia dnia tego poganie z krolem Sedyminem wkracza ja do ziemi kurnikioL litora zniszczyli i spalilL w tymie cza sie tenie krol przebyl rzeke nrwece w ziemi Michaiowskiejy gdzie

tymie sposobem haniebnie chrzesician trapih ai o pol mili od liroduicy.

w iiij

czytaj o tej wyprnwie voigtn rom ly. slrona m - mm A raczej roku nam voise rom 1v. strona ASL wszyscy kronikarzo na to sic ip dznjq.

aen

Sedymin uiywnl takie w dyplomatach swoich tytuius llegis Lithuanorum

xm SSj

Pischmeister byi to unqd zakonu. Lobam

aen loj

hn z frewiru wojt biskupl chelminskiesm voigt rom lv. strona liil linncrnik nad non Prwecm

-f-v.

-.-

auo cognital lj Magister wernerus venit de Livonia cum fra tre wuluram de lvellenborgujy Magistro in reutonim animosa viro. cum multis electis viris in Strosburg. ubi sciam frater lll

berhardus de lirumaML magister Lgvoniensis visi suntg hii s magistri cum suis preceptoribus in Prussia in festo ltlæaltacimiis sancte crucisuj capitulum celebrantes. qui ut cognoverunt pa ganos in tanta multitudine terram vastantes igne etc.p Magister wernherus cum aliis convenit .

quod cum Potonis belligeraret

transiit cum suis cum magna fatiga flumen lii-ibantzy prope sta tionem lzithuaanoruim ubi magister presumpsit bellare. similiter et Poloni.

Sed tamen abierunt cum omnibus viris etc. duos ma

gister insequitur in terram Pobrinensenu ubi reperit llegem cum gravi excercitu Similiter wilhelmus omnes de vagaria ibidem fuit . ubi rex vngarie quadam peste suppressus nequivit interesse etc.ul

fres lieges erant hostes ordinis. Lokut rem Poloniey

aedemgn Lithwanie paganus et lieæ ltngariae Sodem tempore fratres castrum bobryn cum terra possi debantuj quod castrum hostiliter circumdatum cum machinis impugnatur. Sed et fratres fortiter se defendebanty quod eciam isti reges.castrum linquentes cum omni excercitu abierian l Post hec reos Lokut Potonie regem aedemynum petiitp ut cum eo in Prussiam transiret om responditz ego unatvice con dixi tecum. ut in die nativitatis Marie ibidem constitueremur. et

x

in lli

yocabulum in Mscr. obscurfus scriptumg sed scriptura certas yal/immitis de tvoeltenburg. 1 . . u- .

lin

Sberhardas de tiionhefm qf. index corporis hirton drizlomathivoniae fllq SSL lvcs cimusz cur apudinterpretis scriptoremlatinio annalium nomen sit de brumai hist ihocsine dubio erratum t liber/tardus i

tm

igitur d. M. Septcmbrts anno 1sao.

..l.l

m yoigt at m tum iiij

a

hu-l ..

..i. z

.

.

. v vu-

i

v

lie terra llobrinensi ab ordine occupata. vfm l/oigt fuit sit w-x ..- zz-u .-.

-

.w i

gea o czem dowiedziawszy sieuj mistrz vvemer przybyl zln iiant z bratem wulurem de Melleuberguj mistrzem w Miemczecbq meiem dzielnym. i z wielu dostojnemi meiami do iirodnicya gdzie takie brata liberharda de brumanj mistrza lnilandzkiego widzia no. Przoj ci mistrzowie z dygnitarzami swemi w Prusiech w Swieto podwyzszenia krzyza iwietegouj odbyli kapitulg A gdy sie do- t wiedzieliq ze pogauie wtakiej liczbie kraj ogniem niszczyliq mistrz werner z innymi na to siq zgodziL aby z Polakami wojne toczyd Przebyl wiec z wielkim znojem rzekg nrwece blisko stanowi ska Litwiudw. gdzie mistrz wnosila ze bitwa zajdzie.l Poz samo iPolacy fwnosiliL ktorzy jednak z calym ludem odeszli etc. Poszedl za nimi mistrz do ziemi idobrzyilskiejq gdzie znalazl krbla z wielkiem wojskiem. Podobniez byl tam wilhelm hrabia wggier skip ale krdl wegierski zarailiwa jakqei zioiony choroba uie mogl byd przytomnyuy Przech krdlow bylo nieprzyjacioi zakoum Lo kietek krolpolskL Sedymiu krdllitewski poganinq ikrol wegierski fegoz czasu bracia zamekldobrzyiiski wraz z ziemia po siadaliuja ktdrego to zamku otoczywszy goq machiuami wojennemi dobywano.

Ale i bracia mocno sie broniliq tak ze ci krdlowie od

zamku ustapiwszy z calem iwojskiem odeszli. Potem krol Lokietek krola Sedymiua prosiiq aby z nim do Prus poszedL Ale ten odpowiedziaL ja raz zmdwilem sic z tobzg abydmy ua dzieii Murodzenia Majswietszej Panny tam sie zebrali.

in

fo slowo w manuskripcie jest bardzo nieczytelnie pisane. ule sens wsknzujey ie inaczej

m m

xvolfram z Mollenbnrgm liberhard von Maoheimq index corporis historiae diplomaticae Livoniae vPom l. stn SSL

czytanem byb nie moie.

nh kronikarz lo nazwisko zmieniaa wiedzieb nie moinm lajpewuiej jest to hle dem czego iacinskiego przepisywaczt i

Mj A tatem daia M. wneinia roku lSSlL m

voigt rfam lv. nrona ibit

iiij wzslqdem objecia wposiadioiib ziemi bobrzybskiei. czymj vojgtaf 1 iv. slrona no. il

..ge... ego veni. tu vero nong unde nisi a diis meis protectus fuisseim

captivatus fuissem tradimenlm cum noverim lraditores. nam lvii/celum videns. quomodo rem Lokut paganos dus cere coluit contra cristianom dixit Si tu utique cis cum paganis cristianos impugmu-ea permitle. nos transire in l/ngarialm Sed si debeamus tecum transire . dimitte paganos ad sua et tecum pugnabimus voluntarie quam rex pugnam-muni commovetur cum suisy quod gratis vocatus fuisset et irati cogerunt regem Po lonie. sibi sata-ria in aumy argenloy panno et equis largiriy militet secundum sua merito et sic reversi sunt in immania fundem rear Lolcut cum llngaris. gravi exercitu. processit all Prussiam ad vadum LubitzuL ubi tres fratres cum tribus copiis cadum defendebanh quod nec/aibat per-transire func rex eum lfugaris castrametatur prope flumen brgbantm nec fuit pax inter partes. x diebus mutuis sagittis et jactibus se impugnantesh nee- vero consideraum quod pertransire nequiret agumm convertit se et ultra dao militaria vada guerin Pratres quoque putabanh regem domum ivisserl

et rear excogitavit astuciany quam complecih et

dimisit a se com unde fratres estimabantp quod procederet in

Seiebrowioj Post lzec cognita astucia eius. cum magno exercitu convertunt se ei obviam. jum-ta flumen brgbzmtz et opidum go lubai quo cognita rex iterum vertit se et pertransSit vadum cum multitudine copiosm et pensant fratres. an bellare vellentg con

cludzmtj et regi nunciant campum relinquere. et consilio habito dividunt eæercitum ad castra oulmensis terre. Alii veniunt ad in thrhminum lin lvotitiam factorum horum accurrattorem tali llikando debemtm igj Lubilsclni quod hodie dicitur Leibihclz ad brut enu jluviarm soy quem locum dixerit celebrow. incertum est. mazime cum scriptura recta nominis sit suspectus

usq i ja przyszedle. a ty nieg z tej przyczynyg gdyby mie moi bogo wie nie byli mieli w opiece. bylbym przez ziirade sie dostal w niewolaa znalem albowiem zdmjcom lisiaie viiilhelm widzzgca jak krol Lokietek pogan chciai prze ciwko chrzeSciaiistwn prowadzia rzekiz jeieli ly tak z poganami chcesz wojowad chrzeeeiana pozwoL abyslmy do vive-gier poszli Ale jeieli z tobq iiti mamy. odpraw pogan do ich krajm a my z tolta chotnie wojowati bedziemyn lii-iii wiec pogmiskinj poszedl ze swymil ktorzy bezplamie byli wezwanL

vraionymi atoli bgdzgq

przymusili krdla polskiegoa ie im dui nadgrode w zlociea Srebrze. sukniach ikoniach. kaidemu podlug jego zaslug i tak powrdcili do ojczyzuynl fyniczasem krdl Lokietek z wiegramiyz znacznem wojskiem poszedl do Prus do brodu pod Lubitan gdzie trzeeh braci z irzema oddziaiami wojska broniio brodu. klorego on nie

zdolal przebyd

vvteuczas krol z vvcgrnmi obozem sfawa blisko

rzeki nrweiicyy nie bylo isti pokoju miedzy stronamig przez dziesicd dui wiec nacierajig im siebie z strzahmi i pociskamh lirdi zae zwaiajam ie wody przebyd nie moie. zwrocil sie i przeszlo dwie mile szukni bmddvn nracia zali rozumielia ie krdi wracal do domua a krtil wymydil pndslgpa ktory do skutr ku przyprowndziil i mzpuicil soo ludzio zkzgd bracia wno liilia

ie zmierza

iego

pmielepa

do Selebrowawy zwracaja

Potem

wymiarkowawszy

sie z wielkiem wojskiem

naprzeciw

niemu nad rzeka nrwenca pod miastem Solubiem Poznawszy to krdL znown sic iwrocil i przeszedl przez brod z znacznym ludemi roznnyzilaja bracias czy chcied eliotknnim lposlano l

in cedymim LSj wigand nasz jest nnjlcpszym zrbdiem do znajomoici wymienionych zdarzefu m lhisi Lnbicz nad rzckq nrwencq. ioy Piiewiudomol klbre lo jest miejsoo. mbra tan honiknrz celcbmwem nnzywm

..gs.. castrum fiiov-um Sed illi de oristburg ad castrum Lippanj et ita secundum decretum magistri se in terra culmensi diuiseruntut

Post hec rea- circumdedit opidum Schonensee. ut prius volens impugnareg Schonensee obsideturg unde aliqui de suis ceciderunt in vallemy alii cum funiculis colliganturi

et capiuntur etcg non

valentes persistere in defensioney postea cum pressum conantur adire. unde mira acciderunt. lvam frater llermannus de oppinuj ibidem commendator virili animal nacione Saæoi Polonos invasib

et licet opidum vile fuerit. nunquam tamen valce ibidem fuerunt clause. lvam Pruteni exeunt et hostiliter sagittisy ictibus etc. Po lonos invadunt et tentoria eorum etc. mutuo pugnant in et diemg ita die lierc cum parvo honore abcessit. lat convertit se contra castrum Lippay ubi rear Lokut obsedit fratres multosy sc. Luthe rum de wonsdorffuL commendatorem terreML tiunt/ieram de

Swartzburg commendatorem de cristburg etc. et cum stricta ob sidione circumdedit castrum et fecit fieri machinasy arietes et hu iusmodi propugnaculm quibus graviter eos impugnat g unde et Po loni pro victualibus hinc inde in terra circuiunty quos fratres multipliciter perturbanh captivant et occidunt. ouare Poloni for tificantes victuarios suos. sic similiter et fratres fortius eis occur runtj repellunt et cogunt ad fugam p unde sic multipliciter dam pnificati. non habentes victualia seu pascua. esuriem gravem

bib Letpm sz l/oigt 11 nc AbL m Proprie llerrmannm do oppem

p

in qfn arlnoL apud yofgt f ll/ ilii quem h. l. tcriptor Luthcrum de ll/onsdorf intol lpæerih

difficile dtctu. St signi/icare voluit cmnmandatorem magnum othonsm de

lionsdorn praenoman carta non recte se habet

wili i krdlowi donoszqy ie z pola zchodzzg i zloiywszy rude roz puszezajq wojsko na zamki chelminskie. ledni ida do zamku Po ruriskiegoy inni z chrystburga do zamku Lippaul itak podlug roz kazu mistrza rozioiyli sic po ziemi chelmiriskiejuy Potem krdl obtoczyl miasteczko Schonensee. jakby pierwej bitwg chcial ztoczycia i oblegl SchonenSeg tam kilku z jego ludzi wpadlo w parowega innjrcha ktdrzylsie dluiej bronid nie mogli po wrozami polapano i powiazanoa potem gwaltownie usilowali sztur mowad i dziwne ztad staly sic rzeczy. dei ibrat llerman de oppinuj tameczuy kommandor rodem Sasy dzielnym umyslem ua Polakdw uderzyh a chociai miasteczko bylo liche. nigdy bramy zamkniete lnie byly. tadyi Prusacy wychodza i po nieprzyjaciel

sku strzalami ipociskami na Polakdw iua ich obdz uderzajæp Pak z sobq walczq przez cztery dni. Piqtego dnia krdl nie bar dzo zaszczytnie odszedL l zwrdcil hie przeciw zamkowi Lippa. gdzie krdl Lokietek oblegl wielu bracia jako to Luthera z wens dorfuj komandom ziemi. aunthera de Szwartzburg komandora z

chryslburga i innych. Scidle on- opasal zamek i kazal zrobid ma chiny. tarany i tego rodzoju narzgdzia wojennea ktdremi silnie na nich krecqg nacieraL Polacy tei wielokyrotniep dla iywnoicinapaulajaa z tego miejsca po bioræb kraju sie ktdrych bracia w niewole

i zabijajæ Polacy wiec wzniacuiaja tych co za iywnozicia jeidzilL wiec ibracia podobiniei mocniej na nich napadajq ido ucieczki znie walajq. fPak czestokrod o szwankl przywiedzeni nie majzgcl iyw

sn Leipe. fam

yoigt nam 1v. utronl ibi

iiij

whiciwie llennln z oppem

sn

voigt ron ht Mrona cum nuywm

lllrlldno odsldnnlz kogo lu kronikarz Lutrem z wonsdorh

...go smtulerunt. quod eciam fratres latuitul llezc vero tunc accersiri fecit de castro fratrem aischardumuL et fratrem lll/onem de LuterbergnL qui obtento salvo conductu veniunt Modem tempore frater Segehardus eommendator in arudentzssL quo Magister generalis iyernherus de orsla et Magister de feuthonia et fra ter ltfberhardus magister in Lyvonia in castra liraudentz emis

tunt. mittitur ad exercitum qui si llege Polonie amicabititer sus ceptue est et licet a multis annis hostiliter cum fratibas viæisseh tamen rex humiliter se habuit fandem frater Segehardus de Swartzburg cum rege dulciter fabulatur et ut Magieter ad

exercitum venirety de mutua ipace tractaturus. obtinuit Magis ter venit ad liegem sub salvo conductu a fratre Segehardo pe tito. lvam comes wilhelmus uita Mgo personaliter cum meis conducam a araudentz Magistrum ad liegem ioeondo animo. Statimque ibidem in die sancti johannis pare concepta estnl fandemyedeunt ad sua de cetero non reversuri ad dampna or

dinis et castra a Polonis non sunt devictm

oAPlffll/i ne Mclipei sua so annis lla ante dicta. xyll kaL Augustiy in die Aposto torumzja post vesperas ante completorium ectipsatus est sol. cu

ius forma destitit in multis viris ociosis. unde sol in medio prope iiij

iiij in ij

iyida/ar in sententia h. non deesse.

cfr. adnoL apud tbigt r ll/ tibi hegionis culmensis commendatam cfr adnot. apud Poigt 1 ly sos Sieghardus de Schourzburg erat commendator Pirgolauicnnh recepit u tamen postea crudentzianu iiij cfr. yoigt 1 in liil . ij oportebat esse anno. i. e. mo m Sic scriptor hic saepe numcrats quod tam essem--p

..g1.. noici ali dh ludziy ani dla koni cieiki glod ponosiliy co takie u braci . i . . . uj krol wtenczas wezwal z zamku brata Sisohar dauL brata ottona de Luterbergsilja ktdrzy glejt otrzymawszy przyszlL rfegoi cansa brut Segehard komandor w Smdzizgdzussj gdzie wielki mistrz vires-aer de orsla imislrz inlimltski przebywai poslany zostal do wojslma ktdrego krdl Polski lodzko przyjah a chociai od wielu lat po nieprzyjaciblsku iyl z braciah jednuk lmil skromnie sic Sprawih fymczasem brat Segehard de Szwarzburg uprzejmie z krdlem rozmawial iotriymal od niegoa aby mistrz przy byl do wojska w celu traktowania o pokdj Mistrz przybyl do krdla zn glt-jlema o ktdry brat Segehard byl prosiL lirabia albo wiem vliilhehn rzeklz ja osobiæicie z mojemi fludzmij mistrza z Srudziqdza do krola wesolym umyslem sprowadze i zaraz tam w dzieri S januaijL pokdj udwienm l kaidy powrdcil do swego. zresth nie powrocily sic zakonowi iego szkody.

nmkow nidzdobyli

a Polacy m

a

llozllzlAL 1v. o zacmlenlu Slolicm

Pnydzieici latlj co sic rzekloa dnia m Lipca w dzieri apo stolde po nieszporach praed godzina paciemyg mire completa zowiæh zadunilo nie sloixce a ta jego coiemnolaj pnzælala w glo SSj

fu oczywiicie w tekscie elegosc brnknie.

fifo

czytaj yniglu 1 lv slr. me

in nyl komnndorem ziemi chelmiriskiei SSj

czyluj yoigm 1 w stn me Sieghurd z Schwarcburgn byl komnmlocm vl nlrgelang lecz powrdcii w krotce do dlwnej swojej komandcryi w crudliadzm æj czyuj vojgla 1 ly sua liil h

liczwqtpicnia mu to sic rommici rokn me

ly

flk liczy czns anton jakeimy to jni widzielL

....ag.. interpositus lumine niger apparuit et extrema candida ut aurum et duravit in terciam unius liore. liiis temporibus .

cum so anni supputarenturzja gravis

copia Prutenorum et paganorum intrat terram oweren vulgariter dictam m in dominica.1leminiscere graviter vastantes et deprea dantesa multos utriusque sexus educentes et pueros Modem anno in die sancti ltenedictisjy inter fratres et cives lligenses facta concordia seu unio. dudum divisi fuerunt et inimici . unde cives cum omnibus suis civitatenu privilegia etc. Magistro subje cerunt. etcoL

Post iiec feria dta in die sanctorum me et Modesti fra ter ltiberlzardus Mgnlzeyr primum lapidem posuit ad fundamen tum domus in liijga apud sanctum spiritum et idem magister pri mus fundator eiusdem domus fuit Post hec anno 1SS11L xm lfaL Pecembris post vespe ras vigitie sancte Mlizabetli cepit Magister ordinate transiresyy more solitoa quem frater iohannes de SindorfoL ez- concepta ma licia. quam gessit dudum in corde suo. propter correctiones. quasx meritis suis ea-igentibus a magistro sustulerant. ductumL impulsu

maligni spiritus. cultello transfiæit caput eius in frons-ita lvec sp curlandim Pro nPrutenorum - legendum in librol liutenorum. cadebuseh AnnaL Livo niae fl uin etiam loquitur modo de inc-unione Lttthuanorum in curlandiam adum

ty

P. zL Marliig epistola placalionis edita die yeneris ante d. Palmaram llL SlL Martiiy im efi lttaerni hisL istam Livom et curland. ediL Aapienlry p. tio ubi autem dies m Martiiy falso citatas est. sy yoigt f ll/ sos o op Sberlxardus de Monheim y magister Livoniae. n im Picm mortis ll/erneri de orseln scriptor noster recta notasz dh l/ofgt 1 lii us adnoL 1. sp i. e. ex sacrario domi suam m doannes de indocti iioigt li ll/. m Mirum olt. quod tam mgandus vel certa intcr

ioy

pres eius falsum cvmmcmorat nomen acui-oris ll/emeri de onelm lisse oportebat .- d actum

l

--

Szl

ne

wach wieiu prdiuiakdm Slolice wiec w Srodlim gdy Sw-iallojego zaslonione bylo. czarnem sie pokazywalog a brzegi isfuily sie jek zloto i to trwalo okolo trzeciej czedci godziny. lismi czasamig gdy lat ao liczenoa znaczue wojsko Pru sakow aj i pogan w uiedziele reminiscere weszlo do ziemiq mora gmin cweren nazwa cieiko pustoszac i rabujzvgc iwiele osob o bojej pici zabierajrgc ioraz dzieci. Pagoi roku w dzieii liens dykiaqj miedzy bracia a mieszkalicami llygi zawarta jest ugodm czyli zwizgzeka lubo niedrawno niechgtuymi sobie byli i nieprzyja

cioimi w skutku tego mieszkaticy wraz z rodzinami swemi z uiiiu stem i przywilejami mistrzowi siq w posiuszeristwo poddali si Potem wg irode w dzieii isl imita iModesta brat lilberhard Mynheimoj pierwszy kamieii poloiyl na fundament domu czamkuj w llydze. obok i nucha itenie mistrz pierwszym byl zaloiycie-L lem tego domu. i h b . . Potem w roku 1SS1.1j duia m Listopada po nieszporacm w wiliq mlibietyy mistrz ruszyl sig z miejsca ej z orszakiem swoim wzwyczajnym porzadkuy ktorego bratblan de Sirsdorfgj z po wzietej zloScL litora dawno nosiizprzyczyny kara ktdre byl poriidsl od mistrzaq bo sobie byl nanie zasluiylea pobudzony poduszczeniem zlego dnchzy noiem przebil giowejegoy gdy przechodziL Sez zwloki . .

sitidil

y vl

si

in podobno znmiasl Prutenorum czytni incba lilitenomtmy czyli llusinbm cadnbnselh Lienslahrbuecher lit i str. liii wspomina tei ononalmdzie Lilwinbw na iiuriandqu r liililL

o

nnia il Marca. nokument sam byt wystawiony w Piatek pzzed Medziela kuielniq cau ercaj czytnj i liurlnudyi sL 1so. nam Poloiona tam historyzi przeciei Liwoniil dala 11. Sstonii Marca iest myinm wyhuq i pruz l Mapicrskicgo 1

. SdeS ii

voigh ill- lv. sos . i . . .l liberhnrd de Monheima mistrz lnflantskL . - x nam la iest dokiadna. czytaj voigta 1 1v. ui llwaga L fo icst z domowcj swojej kaplicy. lnn de Sndorll voigt 11 il MlL bziv na iesta ie wigand api-zynajmnicj lldmacz jego nie dokindnic poloiyi nazwisko znbojcg wcrncra de orselm r voigt rom lv. dli-ill v . usa v

un

s

....az1.. mora propter hoc forefactum incarceratur. ubi in dolore vitam terminavit fandem preceptores honorifice corpus magistri in Ma- . rienwerder. ut decuit. tumularuntul

cAPvPv. Luterus nagi-ater diffidit Polonis.

Post obitum dicti Magistri preceptores de Almanim lioma nia. Lijvonia conveniunt in Prussiam. Anno jsszm elegerunt

fratrem Luterum ducem 11runswicensem in Magistrum generaleng dominica lnvocavitzl Sub quo inter ordinem et Polonos gravis dissensio bellicosa orta est. Legatos enim suos misit in totam Al maniam. promittens salaria pingvia nolentibus ordini subveniresl fraxit quoque originem litigium tale. quia tempore wernlzeri dicti factum est grande convivium et fecit castrum lfirsmemeliL cum

multis probis viris comburi. quod cum multis expensis fuit con structumg unde unus fratrum . ut supra SL post eundem interfecih

dum exiret capellam juxta porticumol

Anno isat liaL dulii

difidatio facta est inter Polonos et ordinem in die sancti johan nis baptisteqjg unde liex iohannes de llo/iemia cum ordine con

silia querit. eo quod dictus magister cum liege Locukaja bellige

rare proposuita et in die exaltacionis sancte crucis condixerant convenire prope xaliæ Sed Magister domi mansit . mittens flie

a

SSSSS

roigz 11 m mum Anno iSSL cli yoigt fli llli A1S. vominica hwocavit incidit a mi in d. i1. Pebruarm igitur jam hoc tempore ordo mercenarios mos habebat christmemeL ceterum res ipsa ignota fortasse legendum .- u t o up ra p a tet. lioc loco narrabo rerum turbata em qfn yoigt m m lal Scriptor in scriptura nominis huiul sibi non constat

.

l

-.

ss

-A

za ten wystepek zostal uwieziony i tak w smulku iyciay dokonaL nygnitarze zad cialo mistrza ze czcim jak przystaloa pogrzebali w liwidzynieul

llozllzlAL

v.

Mlstrz Luter nleufa Polnkom.

Po zejiciu wspomuionego mistrzaa viguitarze z Miemiecg llomanii cvvlochj i lnflant zbieraja siq w Prusiech. lloku lSSllj w Miedzielg imzocavity obralizj wielkim mistrzem brata Lutra ksiqigcia bruuSwickiegm Pod kldrym miedzy zakonem a Pola kamh wielkie niesnaski i wojna sic wszczely wyprawil zai fmistrzj wyslaxicdw swoich do calych Miemieca obiecujzgc chojnq zaplate tyma kldrzyby chcieli zakonowi przyjid w pomoc ay Mialo zai to zajicie taki pocqueh ie za czasu wspomnionego cwyiejj viret-nem uczta sic wielka odbyla i kazal cmistrzj zamek liil-sme mel dj z wielu uczciwymi meiami spalitia kldry wielkim nakladem byl zbudowgny z tego powodu jeden z bracL iak sig wy idj rzekloa potem zabil go1 gdy wychodzil z kaplicy kolo krui ganku m lloku 1SSL duia 1. Lipca wypowiedzeuie wojny nasla

pilo miedzy Polakami a zakonem w dziein si lana chrzciciela ex z ktdrego to powodu jan krdl czeski z zakouem sic porozumiewal z tej przyczynh ie rzcczony mislrz z krdlem Lokukvj wojue to voigL 11 lv. tiu-fli lioku lSSL v czytay voigla 1 1v. anna niedziela invocavit przypadalu tego rokn na diieri l1Lungm SSSSSS . iui wicc w tym czasie minl zakon nujrmnych zolnierzy.

h uv nn v

chrislmemcL zdanenie to qudinad jvsl nieznautn

.

futaj text zdnje sic byd niezupelny czytaj yojgtu rom lv. stn ibi czyli Lokiclkiem lironikarz niczgadza sic saul z sobq w sposhbic pisania tego nnzwiska.

l

..gs.. odoricum de oidenburg gL marsclzalcunu odonem de Luterberg loL

etc. qui vices magistri suppleverat lvam et eodem tempore multi peregrini de Anglia advenerant flwmas de ofart comes etei tandem fratres cum copia trans urislam transeunt et multa mor talitatey incendia et vastacione terram consumunt et post breve tempus festinant ad opidum Prienstadp quod igne destruxerunt ivec descenderunt de equis-1 populum accidunt. capiunt et rapiunt predum magnam et Potonos in fugam convertunt castrum impu

gnantesa quod si obtinuerunty in quo senes et juvenes accidunt et captivant et igne consumunt. Post iiec ordinacione fratrum et ib nione eorum castrum unum cum ei opidis viccrunta

PijsoruL

cum Pengna nieinina l/rienstad et Strodama Pobeditz et Polesitzy nidgustiam 1111 fratres obtinuerunt et in huiusmodi con/tictu unus

sacerdos fuit interfectus per quendam regulunh de quo fore/acta gloriabaturg unde fratres cum infnita rapinap ipsis a deo lla/ra /estinant in liatisa

in cuius medios

in villa castrametati sunty

exercitus quidem eorum medium nxiliare occupatlaL fundem illar .sclzalcus mittit socm ut temptarentg si aliqua astucia castrum forte possent obtinere i qui cum menia vidissenb pedes/res viriliter impugnunta et rincunt in quo alit/uos accidunt et aliquos capiunt

llemum transiit marsclcalcus et statuit rex bolzemie dictam certam ante opidum lialisg quo cum mursclmlcus venisseta non

m

Ptetrfcus de .llllenblrrg. yoigt m 1v. riSS.

im ilj

lll/iam tum commendatur culmcnsim lllt/Sirf sit div-itur apud llermann. cor-norum p. lotis hodie Pyzdrg.

iiij

ljidgoscln ltrquua nomina corrllpta esse videntur.

.

1-1-

S1

-

czyd sobie zamierzyh i umdwili sile zelde sig pod kaliszem w dziefu podwyiszenia krzyia Swietegm Ale mislrz pozostal w domu i wyslal Peodoryka de oldenburg aj marszalka i oltona de Luter berg oj it.d.a ktdry mistrza zastepowaL bo w tymie lczasieiwielu pielgrzymdw z Anglii przybylo fjako toj fomasz de oifart lira bia i innig tymczasem bracia z wojskiem vvislg przebywajq i-wielu ludzi mordujacy palac ipustoszam kraj niszczq i po krdlkim

czasie spiesza

pod miasteczko

Prienstadn

ktdre

o

gniem zniszczylL z koni nawet niezsiedliy a lud zabijajq ichwy qu iwielkie lupy biorq i Polakdw do ucieczki przywodzq. zdo bywajq obdza ktdry szturmem bioræh w ktdrym starcdw i mlodziei zabijajaa w uiewola bioran oraz ogniem niszczzy

Potem zrozkazu

braci i w skulku jednodci onych wzieli zamek jeden i pied miaste czek. Pyzdryg Snim vvejuim cmoie winnaj krienstadfmoie liny winj i Srodea Pobiedziska i Polesitz cmoie Slesinj bracia zdo byli hydgoszcz w tym boju kaplan jeden zabity zostal przez jakiegoi lirdlikaa z czego sie tamten ychelpiL liracia wiec z nie zmieruemi lupami od floga sobie danemi pospieszaja do kalisza i w irodku miasta obozem stawajzh wojsko ich albowiempdl mili miejscn zajmowalm lem czasem mistrz poslal sono ludzia aby sic pokusilia czyliby jakim forlelem niemogli dobyd zamkg obron negoy ktdregm gdy warownie spoksztrzeglia piechota dzielnie naciera i zwycieim w ktdrym jednych zabitop drugich w niewolq wziqtm Poszedl potem do domu marszaleka a krdl czeski stanql przez czas niejaki pod miastem lialiszocma gdzie przyszedlszy mar

kj

llielrich z Allcnburga voigl 11 lv. nim.

w ligl w om-zns komnndorcm cbelmiflskinn

-SS-

.

invenit negem bohemie ut putabat . sed prestolabatur si diebus lSL

lnterim variam miliciam exercebanty nunc pedestres. nunc eque stres ibidem fratres. lat quia rear non venerata indignati sunt . fe stinant ad aneznam. ubi requiescit sanctus Adalbertus. auo marschalcus misit copiam hominum. ut occulte possent reli quias sanctus deportare. fratres quoque Summumuj intrantes. nec reliquias

invenientesy

quum

per canonicos alibi occultate

erantg unde fratres circumdant civitatem et altera die obtinent et omnes circumcirca ab eis sunt occisi et captivati ln lleinde occupant nocte lfongnul

exercitu venit . frater

otto

auo ere sorte liezc cum

ne cognovit ibidem fratrum exercitum

commendator terre

hoc percepit et

Sed et

cum mar

schalco et ceteris ob spem victorie festinat ad bellum et adhuc fuit dies clara. liezc vero Lolcutp cognita huius excercitua qui nec declinare a loco voluity ipse abiit et fugih curribus cum armis et

victualibus onustis relictis y quos nemo custodivity quos fratres potuissent rapuisse. nec aliquod bellum secum fuisset. nisi currus sic stetissenti tandem vincuntur.

Post hec commendator dictus cum Marschalko etc. transeunt juxta flumen lvettze liil liecc celeriter misit capitaneum suum exp lo rare. an per bellafralrum eæercitus posset molestari. Pratrum vero copia titansiit ad oppidum liedsegnjg dum dies oriretun frater otto et frater feodoricus dicti simul cognoverunt Lokut regis ma lum propositum. qui sequebatur fratresy quod non sperabant et per campos. silvas etc. fratres properant . proponentes obsidere

m in

l/oigt 11 ly. ASL adnot a. summa-mum m Summum legi/ur in Mscr. per notas quidem acriptum. sed satis

lin iiij in

yaigt 11 1v. in Locus ad ll/arlham sitasy eraPnlunflissimun lladzigjowy nunc liadstcjewm lroigL li lii ul

distincta ceterum sensus utriusque lectzbnts fera eodem redit

..gg.. ezalek nie zastal krola czeskiego jak mydlaly ale czekal na niego przez pied dni lal Pymczasem bracia rozmaite wojska tamie owi czyli do boju. to piecholga to znowu juzdea a ie krdl nieprzyby wala uraieni byli i pospieszyli do Snieznay gdzie spoczywa iw. wvojcieclL Poslal tam marszalek poczet ludzL aby skrycie starali sic relikwie iwietego uwieici liracia wioc wchodzac do kate dralnego nj koxiciolaa a relikwii nieznajdujqc. ktore byli gdzie in dziej ukryli kanonicy. otoczyli miasteczko i nazaiutrz je zdobyli i wszystkich do kola mieszkaricow wybili i w niewola wziqliul Polem wnocy obsadzajzg konin ujy krolprzypadkiem z woj skiem tam przybyla

a niewiedziala

aby tam bylo wojsko braci.

Ale i brat otio kommandor ziemi dowiedzial sic o tem i z mar

szalkiem i innymi w nadziei zwycigztwa pospieszyl do boju i je k szcze dzieti byl jasny. lii-ol zai Lokut dowiedziawszy sic o tom wojokua ktore z tego miejsca uslqpid niechcialm sam odszedl i n ciekL zostawiwszy wozy obciqione brouiq i iywnoicizga ktorych nikt niestrzegl i ktdre bracia mogliby byli zabrad i iadnejby o to walki niebyto. byle tylko wozy tak byly stalyy a przeciei zwy cigieni zoslalL

Potem wspomniony komandor z marszalkiem idzg po nad rzekq Moteciqa akrol wyslal staroste swego na wzwiady. czyliby nacierajqc. niemoina wojska braci trapid niojsko zas braci poe szlo do miasteczka ltcdseyuy de sic rozwidniloa rzeczeni bra cia otio i illeodorykg obaj poznali niebezpieczny zamiar krdla Lo kutaa

ktory tropem szedl za braomL

czego sic uiespodziewalL

im

Micjscc to w owym czasie bylo obronne.

in

Summum w aktach hpinllnych Poznnliskich znaczy frumy czyli katedralny koS-cioL

voigt fli 1v. sin LgL

in

voigt l lv. am LSL

m lionin nad wnrlny byi wten czas dobrze obwarowany. in

nadzicjom

czytaj voigta ill 1v. str. toll

lllvcgn S.

.....qo... Prisiklgl commotus vero ferre commendalor cum potenti exer citu in Srisig et Marschalkus duntaxat cum asa mansit cum multis prutenislgj 11ora autem terciurum surgunt nebule densis sime. in quibus Poloni sequentes illarschalkum et valdezpropin quantesiqconcurrunt et nemo de alio quidquam novit. sed et fra tres cognoscentes exercitum hostiliter insurgunt et Poloni retro cedunt et se bona quiete ad bella parant. Murschalkus ordinat fi vere-illa lleæ similiter solutis nebulis fi armavit vex-illa et fac tum est crudele bellum Anno iaoo lvonas becembrisML in die cosme et llamiuml Prater otto de Luterbergp dictus fheodoricus etc. hostiliter persequentes hostesp ubi frater ywannj cum veæillo ordinis corruitl quia equus eius telo transfiæusy nec quisquam poterat vex-illum levarea quia conclavatum fuit et grave et fit cla mor pro subsidiog unde Poloni huiusmodi videntes . putant carerc-i tum fratrum debitam et circumdant fratres forti copia et in tali conflictu sunt captivati ss fratres. qui sub bona custodia tenebantur

inter fossata a Polonis. lieæ querity qui essenti et aiuntz sunt de teutonicorum exci-vituy et lieæ dixitl ldxspoliate eos et trans/igitc omnes i et se fuerunt interfecti fheodoricus marschalkus capti catus fuit et ceteri captivi fuerunt interfecti . quos nominat historiæ sc. otio de Pyunsdor/f ML commendator magn-usi de ldlbingo com mendatam frater Albertus commendator de aduncz et ceteri tri butum mortis exolueruntul liasymirus tunc lunior new fugity cracoviamp narransy quomodo Poloni in bello succubuissent Post / a la

iiij

Mmc linum

m

con/n l/oigL 11 ll/. hgzL

1le

satis intelligiy nisi ex comparatione aliorum historiae fon1ium. lit annus et dict non recte traditus. Pugna commissa est ui die cos-muc el ba mia n i.

.

Ararralio ccriptorix noytriy paulum turbatalv

at Septbn iSSL cha yoigt 11 m ngvn

fw nataliono anni 1aoo. adpa

ret. quam negligenter auctor harum annalium taapo rem tuam gerat

m m ab

.

non potest

llic oquex ordinis non est aliunde notus. alto de llonsdoc/l szu roigL 11 ly. mm ubi ceteri commendatores cilantuln

..M... bracia zad spiesza przez pola i lasy w zamiarze oblezenia lll-ze ddia kujawskiegm huszyl sie wiec komandor ziemi z potgznem wojskiem pod Srisig ula a marszalek z sso ludzmi izwiela Pru sakami iej w mieiscu pozostaL Potem okoio godzinyl zakonnych pacierzy ad terciam zwanych. wznosi sie bardzo gruba mgia wSrod ktcirej Polacy. idacy za marszalkiem i bardzo sie zbliiajzr

cy nacieraqu a jeden drugiego niewidzialy ale i bracia wiedzao o tem wojsku. wstgpnym bojem nacierajiy comu sig Polacy i spokojnie sic do boju przysposobiajq. Marszalek pied chortggwi szykujea podobniei i krdla gdy mgla sic rozeszim pied lchoragwi stawil do boju i wszczeia sig okrutne bitwa roku nihil dnia a Srudnia w dzietl liosmy i namiananj. lirat olto z Lu terberga i rzeczony feodoryh icigajqcycli wstepnym bojem nie przyjacidl fzatrzymalL gdzie brat lwan zehorzggwia zakonu iwraz

zgdrugimi polegL kotl jego albowiem strzalq zostai przeszytyi nikt choreggwi podnieid niemdgh gdyz byla rozwinieta i ciczka i wolqnoi otaczaia o pomoc. braci Polacy segdzilia ie wojsko braci lslabe w widzac znacznejtoasile i w takiem starciu sigbylo Sii braci w niewolzg wzietych zostalm ktdrych pod dobrzg strazq trzy mali Polacy migdzy rowami. lirdl spytal sign ktoby byli i powie dzieliy ze z wojska nieniieckiego i krdl powiedziala zewleczcie ich i wszystkich wyklujcie i Sficiu zabitych zostalo. Peodoryk pojmanya a inni iericy zostali zabici. ktdrych wymienio histo rya. fo jest olto de wruusduri lsj wielki komandora komandor

m

iirzeaifz linjawskh

iej

czymj vojgm 1 1v. slr. ASL klbry to wydarzenie zinnych inidel wyjnsnih bo ln jcst ciemue.

in Poloiom dam jest fnhzywm

lSj

1

y

bzieri bitwy byl w Swicto S. S. iiosmu i nnmiana tdnia

z1. wrzeS-uiaj loku lSSL czylnj vojgta l m sua me ltqd wirlziet mor/ium juk uie dokladnym czcsto kronikarz nasz bysz otio de lionsdorf.

..

de

-

hec terre commendatorul cum populo veniti dummodo adlouc nec ibidem maneret in loco belti. et dominus de Plawennj in subsi dium fratrum et fit novum bellum. in quo lieæ vi pulsus cum suis et commendato-re dicto retrogrediari fith finita bello exercitus li bens locum oblinuisset. llic est videnduma quod frater alto terre commendator redemit Marsclcalkum captivum a vinculis in curru detentum et eum sic salvavitg tandem venitp ubi dicti fratres denudati

et interfecti fuerantg quos sic videns contremuit et doluit. et in tali meroreqprecipitacit de equo horrida clamorey vindictam huius po stulans abomnibusordinem diligentibug ut nemini parcanL precipiens

omnesque inter/icianL Pruteni vero perturbati sunt . dicentes-c lvos volumus bene deducere captivos bonosa quibus nostros redi mamusy qui graviter sunt vinculath et respondit frater oltoz lve sitis in lioc sollicilb virosy

sed dominus bodie dabit nobis multos bonos

quibus ab omnibus hostibus nostris nostros liberare possi

musy sed omnes inter/icite.

vnde frater fbeodoricus dedit huius

modi verba . quod communitas cepit 1oo. viros bonos. cum quibus

omnes captivos suos redimerepoteranL

ln boc condictu de fratribus manserunt et Prutenis bene sso.. de Polonis ooo mortui y preter alios-1 qui numerari non po terant in campo ii miliare prope Prisikg ni quo peracto Matlzias

m commendatur culmensit oao do Luterberg. m llmricur de Plauerh advocahu ilptscopi Pomesaniendsg cf. l/oigt 11 lii igl adn. L zey yocabulum in libro scripta linea rubra subnotatum. sed non mutatunu in cfl adnotah apud l/oigt 11 lii ms Sctmetz p. m profert illa-gandi verba qua ede poemata chronica

/

..dg... /

mlblagay brat wojciech komandor z Sdaxiskn i inni dlug dmiercf wyplacili ub xazimierz w tenczas mlodszy krdL uciekl do lira kowm opowiadajacy jak Polacy poraikg odnieilh Pdlem komandor ziemi aaj przyszedl z ludema kiedy krdl jeszcze stal tam na pobo jowisku i przyszedl pau de Plawenzlj na pomoc braciom i nowa stoczono polyczkga w kldrdj krdl ze swymi odparty sita rze czonego komandora sie cofnmj. Po skobczonej/ bitwie wojsko che lnie plac boju obsadzilm mu trzeba wiedzieda ie brat olto ko maudor ziemig oswobodzil z wiczdw pnjmanego marszalka na wo zie lrzymauegoi tak go ralowaL Przyszedl lama gdzie przerzeczeni bracia obiiaieni i zabici byli. kldrych w takim stanie widzzgcy za drzal i uialil sic nad nimi i w takim smulku okropny krzyk zko uia wydala proszac dla nich o zemstg kaidegoa kloby zakon ko chal i rozkazujaca aby nikomu nieprzebaczouo i vyszystkicb zabi

jano. Prusasy zai znlrwoiylisiqj mdwiqcz my chcielibySmy uprowa dzid dobrych wiginiimy za kldrychbyiniy wymienili naszycha ktd rzyx obarczeni wigzami odpowiedzial zaswyda brat olto.cigikiemi Mietroszczcie sig oreato. bo nam Pan lidg dzid wimrece wielu dobryth nings klrirymibyimy mogli sic pozbyd wszystkich naszychbrat nieprzyjacidh alezakon wszystkich zabijcie. Powiedzial zasi lza te slowa feodor-1 gdy byl pojmal slu dobrych mgidwy kldrych mdgl wszyslkich swoich wymienid w tem spolkaniu braci i Prusakdw leglo dobrze aso ludzi. Polacy mieli soo zabilycm oprdcz innych. kldrych zliczyd niemo ium cnzialo sic lo zazij ua polu o dry mile od llrisik clirzes

m

Poniwnaj ynigln 11 lii llh iimii-gdzie inni komandorowie po nazwisku squmienienL

am liomnndor ziemi chelmiliskiej ollo z Luterberg. llll lleuryk Plawcniuu. rzyli de Plauen ubjl liiskupa Pomorskiegm Porommj vojgtn 1.lv. uli-una m L-wnga L

..

dat

m

Mpiscopus cujatiensisl pietatis opus agensy omnia corpora fecit numerari et ibidem sepeliri lntimavitque magistro Lutero banc suam pietatena. quam exercuit contra suos. quomodo scilicet azoo minus lii sepelivisseh quibus dominus miseratur. et ibidem construxit capellamy in qua pro defunctis deo oraciones por riguntun . ln festo sancti illartini liex joannes Pohemie. liex Polo nie adjunctis lingtlris proposuerunh per salvum conductum cum fratribus domus teutonicorum concordiam ordinare seu pacemy qua non ordinatay fratres cum concordi animo cum sotdatis suis. . sc.. domino Poppone de liokeritz et duce exercitus de bergownl et aliis statuunt transitum simul trans mum in Potoniam in feg

ria da infra octavas lftizabetlz et eam vastaverunt et in xm diebus revertantur Soldatzlnj Magistericum commendalore terre trans wislam in terram mittuntur soldati ad civitates .

s

-

Post nec anno sem Magister et preceptores comportant grandem exercitum inter quos capitanei fuerunt dominus de gergozm frater eunt/terns de Swartzburgflj dictus Poppe. qui transeunt in Prisih ubi usque ad diem Pascbe steterunt et tunc bora ves perarum graviter impugnant et hostilitery quod eciam inimici des perabunt et castrum cum opido fratribus tradiderunt aul .. a

Post bec transeunt in Leslawa

iej

quod eciam circumcirca

lll/a de Porgau y sic eum nominant mcmbranac johannis regis bohemiae erat dux mercvnariorun

Pgb

l/oigt 11 liil soo.

am

zlnnm- recte est notatus.

sn

fum hupinrius et commendatur chnstburgit

im

cli Poigt 11 lll ioL adnot L

uterque

r

v

qq-

1

vcia ub gdy sie to stalo. Maciej/ biskup kujawski dzielo milosier dzia czyuiqc. wszyslkie ciala kazal policzyd i lamie pogrzebati l oznajmil- mistrzowi .Lulrowi ten czyn poboinyi klory spelnil wzgledem swoicha ie ich pochowal cztery tysizgce dwiesrcie hez trzynastm nad ktorymi niech sic Pan clidgj zmiluje iposlawil cbi

skupj tamie kaplicqa w kloroj za umarlych do linga sie modlq. w Swiglo si Marciua. llan krol czeski i krol polski wraz z Mvogrami oiwiadczyli sio przez list ielaznya ie z bradmi zakonu niemieckiego zgode zawrzed choieli czyli pokdj. ktory. gdy do skutku nieprzyszedh bracia zgodnym umyslem z zaciqinymi iol nierzami swymh to jest z panenilPoponem de lfolceritz i z wo dzem wojska de ibergownj iinnymio postnnowiliprzejid przez wi sle do Polski w Srode w oklawo i lllibietgg ipustoszyli Polsko

i po czternastu dniach.

powrocili iolnierze zacieiniML

mistrz

z komandorem ziemi cwrocilj za vvislg do kraju swego.

a iolo

nierzy zacieinych rozeslano po miaslach Potem w roku sano mistrz i dignitarze zbierajq wielkie wojskoy w klorem przywodcami bylia pan de liergows brat cunler de Schwartzbnrguj przerzeczony Poppo. ktorzy sig udali do lin-ze icia. gdzie pozostali do duin vvielkanocuego i w lenczas o go dzinie nieszpomdjgzlurun dzielny przypuszczajq tak. ie nieprzyja ciele zwqtpieli o sobie i miaslo uraz z zamkiem braciom poddaliuy Potem przeszli-do Leslau.

na klore uu miasleczkoj ze

in

czytaj vwage n voigln 1 ly slr. sos Sclluclz slr fili przylnczn lu ulusne slowo wigandl

xliii

ot o de Sergouj jak go nnzywn diplum nam czcskiegn lamL

in

cerze byli ulowodcnmi nnjcmnych iolnierzgu voigl vf lv slr. blllL

z jcgo kronikL

.

obydua wspomnieni ry

aaj uynwczas nok ten jcst tu dokladnic poloiongu sznlny unam-ny znkonu i liomnndor w chrislhurgm -- .

tum P

voigt f ly slr. sol uwoga l.

-qs... impugnantes adeo. quod eciam se fratribus subdederunt.

lit sub

iecte terre iste servierunt Magistrm milites atque clientes etcasl

11ex Lvero. comportato grandi excercitu . pertransiit Masoviam trans . damen Pribantæ proponens intrare terram fulmensem cui Ma gistery icollecto magno eæercitug occurit et prohibuity quod nec transire nec fugere valuit func erant quidam pii et honesti lao minesML qui toto conaminey ne tantus sanguis e/funderetun uni onem inter partes statuerunt et deposita ira et omni rancore facti amici consenseruntque in arbitros ad pacem confirmandum manu stipulatay ordinacione divina. pacis datrice. secundum cuius pla citum bec facta sunt cum llege wladislao etc.y et noti/icata in do minica neminiscere anno 1sss. SSL

quod Lokut Polonie reay

qui hactenus amara spiritu fratribus dudum insidiabatur et occi dit et a suis cracovie est sepultus.

Post predicta eodem anno aaj in profesto sancte Margarete

tempore messis . dum- populus in cujaviaxsata meterety lzora ve sperarum fratres cum multitudine graci impugnat castrum Pa tost uli de quo aliqui retro deciderunta sed et fratres obtinuerunt

castrum tali condicione. quod capitaneus cum sua familia libere in eo permansity qui se dederat ad manus fratrum etfilium suum in obsidem promittens Magistro et preceptoribus fidem firmam et adloesionem perpetuam Post quod filius eius ul celsirnirus. nfa ctus rea- cracovie. /idem et pacem cum fratribus tenuit nec in vita sua arma contra eos movit usque ad magistrum winricum ul aaj cf. yoigt 11 ly. illa adnot. i. iiij cft yaigt 11 ll/. hoi adnat ih

aab q/z Poigt m lla solebam m im

/lnno im Palrolc lnouvraclaviam inter ct liarez-ynum.

alii

i. e. ll/iladttlai

liili

efi tz. t. potissimum Schuctz p. fii qui distincte ll igandtt chronica commemorat

..u... wszech stron lei nacierajq tak. ie iono braciom sic poddalm Pod danie sie ziem owycby toi ziolnierzyl i podwladnychnj uiytecznem bylo

mistrzowi

lirbl zai polski

zebrawezy wielkie wojsko

przeszedl przez Mazowsze za rzeke nrwence. majac zamiar wniski

do ziemi chclmibskiej. Mistrz zebrawszy wielkie wojskoi przebiegl naprzeciwko niego i pneszkodzih ie ani przebyd rzekia ani ucho dzid ueniogh zualeili sic w tenczas niektdrzy poboiui i ucz ciwi ul ludziea kldrzy wszelkiego doloiyli staraniay aby sic tyle krwi nieprzelewalo i zgode miedzy stronami postanowilig odio iywszy wiec gniew na strone i wszelka zawzietoszd i pojednaw azy sim zgodzili sic na sedziow polubownych do ustauowienia pokoju ireke sobie dali. za rozporzqdzeniem Pana nogay ktdry po

kdj daie i za jego wola stalo sic to z krdlem whdyalawem. i ogloszonoj to jest wMiedziele reminiscere roku mas sol A Lo kut krdl polski. ktdry dopiero co gorzkim umyslem na braci mista

wnly umarl i od swoich w lirakowie jest pochowany. Potem w wspomnionym roku ab w wilizg Swieta i Malgo

rzaty w czasie iniwzh gdy lud w liujawach zboie zbieral ogo dzinie nieszpomej bracia z mnostwem wielkim uderzajq na zamek Pakoid alsz z kldrego niektdrzy sie wynieiiliy ale i bracia dostali zamek pod takim warunkiem. ie starosta z rodzinq swojzg wolno w nim pozostah ktory siebie i syna swegohjako zakladnika w rece braci wydah przyobiecal on mistrzowi i dygnilarzom stalzg wieruose i podle gloid cwiecznql Potem syn jego ckrdla Lokietkaj liazimierz oglo szony krdlem w lirakowim dolrzymal wiary i pokoju z bradmi i w iy ciu swojem do broni sic przeciw nim niewziqL ai do mistrza winryka asl sz lgj

yojgl 1 lv sua sua llwngn 1. vojgt r w str. sos kuga 1

auy vojgt 1 ly str. so1-sos. an nolui im m Pnkoie migdzy lnowrochwi m a lh inem. m Porbwnqj tu Schiitzl na str. 1b. ktbry sic wyninie odwoluje na lironike wisandm

ung 1lem in eisdem annis mj prope carnisprivium de Lgconia multitudo magna populi venit in Prussiam et postea convertit se

contra paganos et cum eis Pruteni. Sed magister cum fratribus pen savity quod huiusmodi transitus de cetero non induceret profectum d lj Sequenli anno Magister Lgvoniensisuj cum copia gravi ciri liter paganos dictos Santcore ula quos vastaverat igne et cum ra pina revertens et pagani eos insequuntun sed cristiani convertunt se et de paganis ultra aoo occiderunt in octavas Laurenczli Anno mgado in die purificacionis fratresiLgconlienses cum fratribus de Prussia comportaverunt duas copias et terras

paganorum vastabant et dampna multa intulerunh in fugam con verterunt et dispersi sunt in silvas idem pagani Annoi mea civitas Parpt secundo igne consumptay Pra ter Lutlzerus de Prunswig Magister devotus in oracionibus et virtuosus multa memorie digna statuit et in bonis operibus finem clausit in cicero canonicorum in konigsbergujrdecimus octavus in ordine. Magister nobilisy quia dum Prunswicensis et prudens ecclesias frequentabam oulgares libros icomposuerat ul Sepius in choro cantaoah quum notas novit dulciter modulare et signan ter sanctissimam Mlizabetlz tanquam sibi specialem matronam dei votissimis obsequiis et laudibus ceneralzatun v

tw dh im

i. e. lSSS et lSSL l/oigt ill lii sua sua Sberlzardus de Monheim.

iiij m dij AM

quasnam paganos scriptor hoc vocabulo signgfcaverity incertum ut oportebat esse iSSL l/oigt 11 lii SlL adnoL i. i cfn yoigt 11 1v. SML Ml Ltbri vulgarcs sunt h. l. sine dubio carminay manica lingua ccriptm -

i

.

- lx

x

grr

...æ... Mienmiej w lychie latachl okolo postu Mj z lnflant lium wielki ludu przyszedl do Prus i potem poszedl na Pogani a z nimi iPrusacy. ale mistrn z bradmi myzilsiy te tego rodzaju wcdrowki aaj zkadinad korzystnemi niebyly. v w nastgpujqcym roku mistrz inflantskiaoj z znacznemwwoj lskiemg mpiuie cwojowalj Pogan zwanych SandkoremL kidrych oguiem niszcbzyl i wracal zdobyczzga a Poganie poszliuwwtrlop za nima lecz chrzeicianie czolo slawiajq i zabili pogan wiccej stio

kw oktawe si vvawrzyricæ

v

. h .. lh

w roku latia-afj w dzieri oczyszczenia mam noskiejj ybracia inflantscy z bracia pruskimi zebrali dwa wojskæi i plondro wali ziemie Pogan i wiele szkdd zrzqdzilia pierzchneli sie cii Poganie po lasaclL

rospgdzili icli iii-osl r i

w roku latia miasto norpat powtomym pozarem splouglq Prat Luter z Srunswika mislrz vpobozny w modlitwach i cnolliwjfa wiele rzeczy pamigci w godnycltrozporzqdzil w dobrych uczyn kach iycie zakohczyl chorze kanonikow wi lirdlewcuvagj mistrzk oimnasty z porzqdkm szlachetpy bo tksiqie brunsiwiclii i przezorny.

uczeszczal do koScioldw i ksiqiki wygininnym jezyku pisaldol czgsto w chorze Spiewah umiat albowiemlz not wdzicczgie nucid on przenajiwietszq lillibietca jako szcz-cgolloa pczcit poboznoilciq pochwalnemi limina-tliij v i i i swojq n . patronkg ..

v

t

it m aaj iiij an

wm

g

l-t-n

fo jest wilatachvissa i isse

mav-

ln 1- i

i

ulli

-..

1

a

h

voigt 1 lv sos hom -- x i -nerhard de Monlieinn r Miewindomoy jnkicin to pogan kronikurz pod lem nazwiskiem oznnczm

w i Ml- ut l t l .

v -

vojgt f lv slr. SM llwaga 1.

u

ys m

. ll- i

SSb ru nnleiy tck lSSl czytai ng

nh

l

i

.

L

x

top yojgt r lt slr. illi-ill Libri vulgarcs oczywiicie zuaczq tu dziola w niemieckim .n

jczyth

l-f

.

m

. -.-

1

. . lh

m .i-..-.. . h

j

t

i

.

.-.

n

.. www .

i

.

v

i ..m.l..r.

..n

1

c-Apvr

vl

neodoricus de Aldenlmrg eligitur in magistrum ldodem anno fio lvonas illug in die intencionis sancte cru cis lj frater fheodoricus de Aldenburg item eligitur in lllurschal lcum. Saæo nacione. Anno nec So liah ApriL idem fheodo ricus fit hlagister generalis ij llic merito cum fratribus deum lau davita quum tempore suo multi principes etc. ei subveniunty sc. Prundenburgensisy comes de lvamem similiter de llennenberg sjy quidam de Prancia et Austria et alii multi bene compositi in ar misy ultra eoo galeas habentesg unde Magister indominica liæ miniscere ij transiit cum eis in Lithvaniam impugnando castrum Pillenen in terra froppensL ad quod pagani plus quam aooo de zl terris confugerant Pagani exercitum videntes perterriti sunt a des perantes de castri observacione cli infinita bona in ignem projece runt. se ipsos occiderunt. ubi. ut agunt. quedam vetula paguna cum securi me ex eis acciderit et se ipsum post interemit. ln tali con/lictu pagani sic culnerati multi hinc equitabanh unde co mes de llennenberg ibidem bene se habuit in hoc castro v lledr Lithevanorum aj quesivit vindictam in Prutenosy qui ignemg lignis il

lioc esset d. S. hlai lSSL

sed habemus membr-anus de die Marcia fii Aprilj ilSSL

in quibus lliclerzcus de Allunburg iam Marschalcus ordinis nominatum creatus est igitur sine dubio prius1 quam scriptor hic tradit ne falsa hac temporis notatione dn i/oigt 1v lll SML Pietcricum de Allenburg d.

SSSSS a isl Al/g11.sti1SllS. creatum esu comtat. Marchio Ludovicus Srandmburgicnsixa comu Philippus de Alamuer et comes ber-thal dus de llonneberg. l/oigt 11 nx aas-sn d. ea Pebn nam

Prerzsimilitcr in Samogitia prope liossienam aquilonem versus cfl yoigl 11 m aas ad. i. c. conservacfone. qf. l/oigt 11 ll/. SS1. flic Lilthuanorum princeps dicitur Margen

l/otgt 11 lh nam x

llozllzlAL v1. ffendoryk z Aldenberga obrany mlstrzemc

regoi roku duia S. Maja w dzieri znaleziehia krzyia iwie tego lj brat feodoryk z Aldenburga rodem Sas. obmny zostal na marszalka. w roku 1aas. dnia ea Marcaa tenie feodoryk zostal wielkim mistrzem a Slusznie on z bradmi chwalil Pana liogaa gdy za jego czasu wielu ksizgiqt i innych w pomoc mu przyszlo. jako to cksiaigj brzmdenburgskia hndelMamem podobniei llenen bergski aL uiektdrzy fpielgrzymij z Prancyi i Austryi i wielu in nych dobrze w broli opatrzonych i majacych wiecej jak zoo zbroj nych w przylbicach. Mistrz wiec w Miedziele reminisceredj udal sic z nimi do Lilwy i w obwodzie froppen sj dobyl zamek Pillenem do ktdrego sie bylo ich ucieklo wiecdj uinii dry tysiace z czterech powintfmz Poganie widzqc w-ojskoa przestraszyli sign a zwqtpiwszy o zachowaniu zamku. niezmierne ruchomosbi w o gicil powrzucali i Siebie samych pozabijalia gdzie. jak mdwirb niejaka staruszka pogankaa siekiera stu ich zabilaa a potem sama sobie iycie odebrala. w takiem spotkaniu wielu pogan pora nionych konno z owego miejsca uszlo. hrabiemu zad de lleuen

lj roby byl dzieli S. Maja mu ule uicmy qudinad 1 ie w dzieli Sv Markn ei liwieL mu nilrich- Allenburg jui byl marsznlkicm znkonm Mominacya wisi-tx jego na marsznlknna m

stqpiln predzcjp jnk lu krouikarz pisze. llok ten falszywie jest podxmys jnk Swiadczy vojgt rli lv stm bill bytrych z Allenburgu

in

obrnny zoslnl dnia is Sierpnin mm Markgmf Ludwik Srandebnrskil llrnbia Pilip z namur i limbia Serthold z llenueherga

voigt 1 w sua SM-SSS. n

bnia ea Lupgo nam

si Pewnie nu znndzi na pblnocny wsch od kosienny mu ut

czyuj vnum l voigu fli lv.

et lapides in castrum et regem iactabant. llezc tamen a suis cli entibus ucum sclmtis protectus. tandem terrore concussus. fugit in quoddam latibuluni eticonjugem suam trans/iæit et in ignem jecit. Pagani in tanta af/tictione concussi inclinaverunt cervices suas et rex omnes occidit. lat sic in profectum Prutenorum et cliristianitatis castrum Polenen oj destructum est 1 de quo capti tos et rapinam ducunt magnam Post bec eodem anno dlagister fbeodoricus edi/icat lum-li enburg loj contra Paqanos in lnsula liomain inter welyn et lici sten llli quo constructoverezcit quoddam fortaliciumg et tunc tem poris flumen Memela poterat pertransiriy quia parmam ibique pa gani cum magno eæercitu steterunt contra copiam fratrum et vi pepuleruntl Magistrum de loco et sic domus mansit des-tracta et

non completa. . i i v . vAnno jetnk plurimi peregrini principes at nobilesg domi nus de liemuml cum filio fratris sui de llenegow et dominus de Pergow ul quidam eciam de Purgundiaaa Pranciay galicisuL liii

omnes milicie causa lnsuper infesto llpgplzanici lica- lio lzemorum cum filio venerunt. llinrici ducis bacarie fuit eciam ibidemfxldum lll/enmislaus filius llinrici ducis de Legenitzp lilius regis Pobenzoruim

gi ioy i in

Scriptor non constat sibi in scriptura nominis Pillznem

i

cadebusch AnnaL Livon. 11 l. ne perperam hoc intei-prelatum intelligant Martcn burgum in Livonim ifta ivotgt 11 11/. nam allnoL i ltomagn-lltcrder ad jba-ium Mimelam inter tirelun ct lii-artem yatgt 11 lii sim ubi ile-monstratum

esty

rcstilatam Marienbarg ad Mimclam sitam fuisse inter ll/ilionam

etllfanen 1 haud procul ab infi-cita Labissae in Mimelmm lal-r epistola lfftowdt patetl inde a ll/clun amplius dao milia passuum usque ad liomfn jilzlssesyloam sat-rami quae ilion/is dtccbalnrl quo eo magis eomprobaturg nomayn fuisse sanctam llooriavlhz

i iiij 1Sj

wfoj quem supra memmimun von bergam qf. icari 11 lll liii

w

v-i x in

ri -

calicia cstfortasse crratnm in scribendm tii-lv m

a

-

-SS

berg dobrze sic dzinlo w lym zamku el

lirdl litewski 11 szukal

pomsty na Prusakach kttirzy ogieiiy drzewo i kamienie ua zamekr i krola rzucali. lirdl lubo od domowuikdw swoich tarcza okrytyy przeciei trwogzg przemionya uciekl wisiqu kryjowkg iione swoje zaklul iw ogieii wrzuciL Poganie takiem przeraieni nieszczedciem sklonili karki swqjea a krol wszystkich pozabijaL A tak na ko rzyS-d Prusakdw i chrzedciaristwa zamek Polenem aj zburzony zo stala z ktorego jeiicdw i wielka zabierajzg zdobycz. Potem tegoi roku uiistrzdleodoryk zbudowol Marieuburg oj przeciwko Poganom na wyspie llomayn mh migdzy welin i bei sten. ktdry zbudowawszy wznidsi pewny zamelzy w tenczas zai maius bylo przebyd wbrod rzeke Miemenh bo woda byla mala i Poganie w tem miejscu z wielkiem wojskiem staneli przeciw od dzialowi braciii wstqpnym bojem odparli mistrzap z tego miejscua i tak zostal zburzony i niewykoxiczonyn . m t . tw u w roku isat bylo kilku pielgrzymujqcych ksiaiqt i szla chly. pan dellemund z siostrzeiicem swoim de llenegow i pan de nergow ul i uiektorzy jelzcze z burgundiæ/iy Prancyh Salicyiuy ei wszyscy przybyli dla wojowania fz Poganamiy Prdcz tego w glzimi trzech krokiw krdl ozeski z synem llenryka ksigcia ba warskiego jakie tam byly ksiqie hyaclaw syn lienryka ksiecia li x

x . ...-- - --

-.

esse czytaj voigm 11 1v. str. ilii lfen ksiaic litewski nnzywal sic Mnrgen

ioj

czylaj voigta 1 lv. str. am

lironikurz niezgudzn sic sum z soli-1 w spoSnbic pisania nazwisku tego zamkm undcbusch troczne dzieje inflantj. 11 i. im tm myli siqr gdy aqdziyie lu mowa o Mnlborgu w lnllanciech. czytaj voigla 1 1v. str. nam uwagu z. komayn wcrder nad Memlem rzekq miqdzy wiluniem i licjstenn czyuij voigm 1 lv. str. sua . klory dowodzi y ie nono wybudowany Mnlborg leiai nad wicmnem micdzy wi lionq i liownerny gdzie Lubiusa do Miemnn wpmlzL z lislu witolda poknzuje sie. ie o pol mili od wieluiiia ku nominowi byl lns poiwiccony zwnny vvinliera qud wnosic mo

inm ie nonium znnczyio nommch to jestv ie bylo jcdni-m zpoiwiecouych lasbw liuwskicho ln wyiejlwspomniony otto z liergam i m

voigl rli lv. slr. su

calicin w l-liszpaniiy jeieli to niejcst omylkq w rekopilmim

.-

sit

..

Marclzio Moravie ula lzic propter ulcera. que habuity nequivit ini

trare Prussiam nec in terram Paganorumy sicut optabat. Sed et lieæ bohemorum doleannes transiit ad coronationem conjugis sue. unde leti veniant in cugaviam in wtadislaviaim ubi flere hospi tes hilariter suscepit ul St ibidem a principibusvet dominis pax firmata est inter Locut liegeui cracoviensem et Magistrum et or dinem et facti sunt amici. litteris pax roboratun ut placuit llegi l/ngarorum in robur firmitatis ul Post liec. ut narratum Poloni tanquam per/idi pacem vi olarunt. Postea duzc llinricus ul rediit cum multis Prancigenis in Prussiam et aliis deo duce. -

lntrante anno mea lal frater flzeodoricus de Aldenburg.

dux Pavarie llinricus et alii multi navigio in magna copia veni

aut in Litlncaniam. in quandam lnsulam prope Pyelgm ula ubi circumsepiunt se. duas domos ibidem erigunty de quibus se de- . fendunh et aliam fortem domum aaj erexit prope. in cuius propug naculo 1oo bellicosos statum sed et m animosos

ratres cum to

tidem sagittariis ordinavit ad utilitatem domus. Multos quoque wytingos pro custodia et vigilia circum ordinat. preter lvatltan gos et Sambienses. fandem duo maliqni wytingenses cum aliis descenderunt . castrum calentes ipsum tradere in manus lle gis. de quibus unus mansit. in malo propositio . in castra vulga riter Peyorn vel lieyerem quod regi tradere coluit ldem dixit

in conatus Marchia Moraviaen lib bo ratione. qua haec cahacreanh qf. l/afgt m nc bib-mi ibi yoigt 11 lh bib-ill

L in ltenricug dux itavariam iSj

oportebat esse mm cauxas cur factæ quae sequuntun mazime æstractio castri ba

in zop

varici ad a. nam rqferenda cmlov invenimus apud voigt 11 lii sat adnot. L yelum fP/ilwnay Scnptor interlligit arcem aavaicum lh cita sian qf. hist 11 lll adnot. 1.

ill

....sa gniclmiegop syn krdla czeskiegoy margrabia Morawii ul

rPen dla

wrzodtiwa ktdre miaL niemdgl wnijski do Prus ani do ziemi Pagani jak sobie bylf iyczyly ale krdl czeski jan pojechal na korona cyq iony swojeja skqd weseli powrdcili do liujaw do vvloclawlma gdzie krdl goSci wesolo przyqu uj tamie lisiqigla i panowio po kdi skojarzyli migdzy Lokutem krdlem krakowskim i mistrzemi zakouem i przyjaih zawarlia sojusz ua piimie zatwierdzony zostal stdsownie do iqdauia krdla wegierskiego w rekojmiq pewnoici ul Polem mdwizga ie Polacy jako wiarolomni pokdj zgwalcili Potdm ksiqig lienryk iej z wielu Prancuzami i z innymi powrdcil do Prus za pomoca boskæp

Ma poczqtku 1SSS. rokunj brat feoderyk de Altenburg llenryk ksiqie bawarski i wielu innych w znaczndj liczbie na stalku udajzg sic do Litwya na wyspg jedne blisko virelym nh gdzie sig szaxicem opasali. nwa domy tamie stawiajzga aby z nich bronid i inny mocny domnj w pobliiu wznoszzh na kldrego obrone stu wojskowuych postanawiajaa lecz mistgz i czterdziestu odwainych brabi z tqui lucznikami rozporzadzil dla uiytecznosici zamku. wielu tamie wityngdw na strai i-czaty dokohh rozporzadzil oprdcz Ma tangdw i Samlanczykdm Pym czasem dwdch zloi-liwych wityn gdw wraz z iunymi zeszlo cz zamknjy

chcqc go wydad w rece

krdla. leden z nich pozostal w zloiliwym zamiarze w zamkup zwanym wjezyku niemieckim Seiom albo liejaren. ktdry to zamek l

lin

t.--.l

ik

ll-l

i

.-.ll... sn

lian marsrabia Mornwii.

Mj czg taj w tym przedmiocie voigul fli m mu SM-SM. ian

voigt lll 1v. sua sus-su

m nam ksiaie bawnrskL in

-x

l

Powinicn tu byd rok nan wyraiony. nowodh dh czego nnstcpne zdanenia. a oso bliwie bndownnie Snjerburga odnouq sic do roku mt przytuczn voigt lh 1v. au asl

m weluil cwilionaL m Podlugg kronihru muni to byd najerbmm tego miejacm

hist fl 1v. llr. sua vskuujo pando

i l

-ssg llegi Lithwanorunh

quomodo eadem domus esset ligneay

minus

bene compactata cum argilla etc. quod posset facititer vincere Socius que-dean

aijn meus exiet et eam succzndeL

quidam

probus vir cognovit huiusmodi tradimenta-y t flens adiit domum et eos avisavit. dicens de tradiloribus. unum esse in castro. ali

um in Litlcwanim llodem tempore in festo frinitalis dum domus dicta foret perfecta. llezc aedemgn concepit-huiusmodi sermonem traditoris et cum gravi excercitm maclainisi arietibus e1c. circum

dedit domum p jrle diebus fortiter impugnando nec vincere valuiL Accidit. quod quidam frater filemannus de Sunpach magister sa gittariorum aaj telo igneo verritlum combussit et statim post paga norum regem de fracken nj telo volnerat in collum inter scapu lusa et mortuus esta suscipiens partem cum dampnatis et ita poe gani post plurima dampna perpessm cum scandala abierunt in Pratres quoque exeunt et machinas et alia relicta dedu cunt ad castrump

et dominusdlenricus Pavarie ditavit castrum

cum armis et victualibus necessariisy veæillo et sigillo ul

i

mii a ifandem frater llinricus busvner marsclzalcus jussu ma gistri cum exercitu intrat terram wenduclcenuj-et hostiliter de vastat et occidit. bona rapuita mulieres . pueros etc. captivus edu

cendo. on --x i g m-Lx rv 1 - w v i ahud we- exu-x- Anno rasa einca festum Assumpcionis Marie forti manu Lithwani cum Samaitis intrant terram tribus diebus vastantean i i n -

in

qui xliv il .l

lntallzgendus iine dubio cediminus rexi-p lt lh asa admit 1.

..... .l.-

.

ui

li t f instru-r ilmul

n...-v

vsi-l u ini/xii

t l ul

. v. f .li.1 l-..af. quod est aliisawhnlbus paleL l/qigt -

-

-.

.l

i 1sz hac de narrationes ll/igandi l/oigt 11 lla asa-m ndnoL L -. c.. . ... ...-. m id e. seine lleerjfalme und sein PuerstensiegeL ...-. i i i eo

Medcnikam ut est rectius apud Sclmelz chr-om p. 1o. polest tamen qiiopziwlloctimc ll/enduclcm confici ll/iduklgh prope lionienam occasum ver-sun y. n

i

krdlowi choial wydatif

rlbveuze powiedzial krolowi litcwskiemua ie

ow zamek byl drewniany nienajlepiej spojony na gline etc. etc. talia zeby go mozna latwo zdobyei Powarzysz mdj jedcn. rzekly wyjdzie i zapali go. Pewny maz uczciwy dowiedziai sic o ta kowej zdradzie. zaplakany przyszedi do zamku i ostrzegl braci mowiac o zdrajcacho ze jeden byl w zainlma a drugi w Litwie. fegoz czasu w dzieii i Prdjcy. gdty wspomuiony dom juz byl u koiiczouyy krdl Sedymin powzigl wiadomoeid o slowach zdrajcy i z wielkiem wojskiemp z machinamia z laranami it. d. otoczyl za

mek. przez ez dui mocuo dobywaL aie dobye niepotrafiL

zda

rzylo aiel vvtenczasua ie brat jeden Pyleman de Sunpach przelo zony nad lucznikami pociskiem ognistym spalii chorzggiew i zaraz potem krdla pogatxskiego zrfrokow aaj pociskiem razilwszyje mig dzy lopatki. kuiry umama miedzy potepiouych poszedl i tak Poganie wiele szkdd ponidsiszya ze wstydem odeszlinl Sracia potem wychodzq i machiny i reszte co sie bylo zo stalo. uprowadzajq do zamkui i pan flenryk bawarski obdarzyi zamek bronia i poti-zeban iywnoL-iciqa chorqgwiq i pieczecia np.

Pymczasem brat lienryk buzemer z rozkazu mistrzaa z woj skiem wchodzi do ziemi vilendukenuL i po nieprzyjacielsku pustoszy ja i morduje.

zabiera dobytki i kobiety i dzieci i t. d. .

w niewolap

lloku lSsS. okolo Swieta wniebowziecia Panny Maryia Li twiui ze imudzinami w znaczuej liczbie wchodzq do kraju fza v

ioy

liyi to zapgwne krbl tiedymiua jnk sic z innych irtidei okaznje vaisi 11 ly. mu iii nwaga L t in voigt 1 1v. str. SSS-SSS. uwagn 1. m fo jcst choragiew swoje wojennq i sygnela czyli picczci iiij fo jest do Miednih jnk Schuoz w kronice stn 1o. pinn ule tei moie do widukly nu

uchbd od liosicnyu

a

Marsclcalcus dictus huiusmodi cognoscens. bellum cum paganis iniit in vigilia Assumpcionis in campo aatekoulren ul et fit acre bellunn in quo nec pagani sunt occisi. Anno isse iej in hgeme tunc valde frigida. magister flie odoricus obsedit castrum welgm in

et impugnat et propter te

dium fratrum reliquit domum et recessit cum palatino de neno et suis ul Sodem anno multas regsas fortes adornacit magister sepedictus. Anno 1S-11. ul dictus Magister in profectum terre Prusie tres fecit vias amplas in terram Litltwanorum cum fossalis. qui bus prohilmit tfacilemj aditum inimicis et exitum fandem tan quam providus vir proposuit mittere legatos in Almanniam et ro care soldatos. principes etc. contra fLit/nvanos et rutlzenos in eo rum derastacionem. ne de cetero prutenos in tantum turbarent. ln lioc proposito stetit per o septimanas-g sed idem Magister in tam arduis ceteris causis incolutus erat .

quod nequibat propositum

ducere in efectum Anno 1s1o. dictus iungister riteodoricusa dives in virtu tibus. cum consensu maiorum prelatorum . maturo consilio. eciam suorum preceplorum statuit celebrari festum beate virginis san cti/icacionis sive concepcionis. qua digna fuit concipere dominum llaesum cristunL lloc tempore construrit idem magister pontemxuuum trans numen Sogot prope Slarienburgy per quem pontem omnes tran tlii

Portwe liilkoly. prope media-i meridiem rerum

km in PSi

frmpus mte notatam. lrtlun fllbilionab iloigt 11 lll iii

nisi l in sse-san

in opor-hla m uno mm- nox scriptor quo hmn- annum nominat

se konuj pustoszqc go przez trzy dni. llzeczony marszalek dowie dziawszy sic o tem. stoczyl potyczkg z Poganami w wilia wnie bowzigcia cnaji panuyj na polu Salekuken ul i bitwa byla upor 1

czyway w ktdroj meo Pogan zabitych zostalo. w roku lamiij w zimie bardzo wlenczas ostrej mistrz feodoryky oblegl zamek welymuj i dobywal go. ale dla znie

chgcenia braci spuicil zamek i odjechal z Palatynem lienu ul i z swoimi. fegoi roku rzeczony wyiej mistrz wiele wypraw wojcnuych rosporzzgdzih w roku 1S11.nj mistrz na korzysid kraju pruskiego lrzy zrobil szerokie drogi do ziemi lilewskidj z rowamiv ktdremi za brouil lalwego przystepu uieprzyjaciolom i cofnienie sic conych u trudnill lednak jakot mali przezorny uczynil wniosek. aby wy prawid poslannikdw do Miemiec i wezwad tam zacieillych iolnie rzya ksiaiat i innych przeciw Litwinom i llusiuom na gngbienie onyclla aby zresth Prusakom nie tyle siq przykrzyli. Przy tom przedsingigciu obsfawal przez szeid tygodniy ule mislrz ten w tak trudne qudiuad sprawy byl zawiklanyq ie niemdgl przedsicwziccia tego przywieid do skulkm w roku 1Sdll. rzeczony mistrz feodoryk bogaty w cnoty za zezwoleuiem wyiszych pralaldw i za rozsqdna rada llygnita rzy swoicha umySlil obchodzid iwielo poczecia Matki najsiwiglszeja ktora godna byla byd matkzg lezusa chrystusa Pana. w nimie czusie wybudowal tenie mistrz most na rzece Mogat pod Malborgiem1 przez kldry to most wszyscy mogli do wolnie przechodzid i kouno przejcidiad in m Pewnie liuchony na poludnie od Miednikbwz zsy ru data jelt doklndnie poloionm im waw tweuionay in

voigl 1x nx m sse-m

vaisi m lv. slr. sn

ny fu rok byi powinien iam sum go krunikarz unvl tak poloiyu im

voigL

histor-yn Mnlborgn slr. m i ut

evo-a sire potuerunt libere et equitaresol Mdi/icavit eciam duo castra atlantzky Swetzm a fundamenta usque ad menia intra et extraul Anno mu non longe ante obitum Magistri fheoderici missi erant legati in fborun arege Locuk ad magistrum 1 sc. dux de Punslow ub

karolus et tercius venit de Arcbiepiscopo ane

znensi aaj adeuntque magistrum pro unione facienda

Sic et filius negis Polzomie johannisa marcliio in Moravia venit in Prusiamp cui in occursum venit Magister et benigne sus-v cepit et honoraviL qui eciam fuit in fborun et tardavit ibidem lat magister cepit graviter infirmaria et unio postposita fuit ad tempus. ltlt magister destinavit magnum commendatorem et alios fratres ad Marcbionem liarolum de Moravim ut vocarent cum ad se.

quema cum venisset. sedens in lecto. melioribus ves

tibus indutus peciit et ordinem commisit et fratres et rectinansse ad stratum bono spiritu obdormivit in domino in die sancti riti ul

Seputtus in capella sancte Annea plenusr/ue fuit virtutibus et sa pientia. ordinem ultra alios omnes exaltavit et promovih multa bona statuit et ordinavit pronus ad bona. tardus ad mala. dul cis erga suosa amarus inimicis. quos multis vulneribus perturba vity signanter Litlivanos et rutbenosn dlerita quoque eius digna omnibus laude di/fusa sunt per universum cui autor optat re quiem et premium cum beatis. sua

yotgl hist Marienburgenszs p. lSS-lSL

an m

l/oigt fli ll/. S1S. Sermo llic est tantum modo de jirmiore munitzone utriusque are-tiu nunzlau erat castellania et habebat suum castellanum. tvamen duce de bunclow

m

significatMarc/zto fortasse Moravtaoi Polaslaumet111. ducem Ligniciam carolus prepositus Antontas de llafj. plavias erat archiepiscopus gnesnensts

m

i

voigt 1 lii sem -

quo die revera abierit bietericus do Altenburgl docet yotgt li lii sat-ses

v

lara

..s1 vvystawil lakie dwa zamki w Sdarisku i w Swieciu od fundameuldsn ai do blankdw wewnqtrz i zewnqtrz sal w roku mu krdlko przed zechiem mistrza feodoryka wyprawieui zostali poslowie do foruiliao od krdla Lokuta do mi sim-1a to jest ksiaig de nuntzlau sua liardh a trzeci przybyl od arcybiskupa guieriuieliskiego iiij i udajq sic do mistrza-ldla zawar cia zgody. Podobniei i syn laus krdla czeskiego. margrabia morewski przybyl do Prusa naprzeciwko ktdrego wyszedl mistrz i dobrze go przyjaj iuczcily ktdry takie byl w fomniu itam sie zatrzymaL l mistrz zacqu cieiko chorowad ipokdj odloiony zostal do czasu. i mistrz wyznaczyl wielkiego komandora i innych braci do liardla margrabiego mox-awskiegoa aby go wezwali do niegog gdy przy szedl fksiajg imistrzj siedzqc na ldiku lepszemi sukuiami odzianyg z prodba sie do niego udal izakon ibraci onemui poruczyl i w znak

sie na poslanierkladam dobrym umyslem zaanl w liogu w dzieli si wiltaml Pochowany wkaplicy si Annyg byl pelen cnot ima drosrci1 zakon wiecej nad wszystkich innjrch wznosil ipopieraL wiele dobrego postanowil i rozporzadzih sklonny do dobregoy nie chetuy do ziegoa lslodki dla swoicha mzykryl dla nieprzyjacioh ktdrym wielewszelkiej dokuczylazaletya szczegdlnidj Litwinom i liusinoim jego godne rozgloszone sal po Swiecie zaslugi Autor zai iyczy mu pokoju i nadgrody z blogoslawionymi. aoy

voigt fli lv. str. S1S.

sn im

nunclau bylo tylko knsztelaniq i mialo knsztelanm Pod nnzwiskiem ksiniecia de nunz lnn rozumie sic tu pewnie Solesluw lll. ksiqie lignickL Mnrgnbia Morawii linn-ol PAnloni de llay. yoigt 11 lvi sua SSS. Arcybisknpem gnie

fu jest tylko mowa o wiqkszem wzmocnieniu obu zamkdw.

Sfij

o prawdziwym dniu imierci vylryclm Allenhurgnr czylaj voigm 11 1v. SSd-SSSL

inieriskim byl wtenczas lai-oniam

-

.

r

i

.cAPlf11vlL

Luterus lj natione Sawoa magnus commendatora eligitur in Magtstrum generalem Anno zsaa

fribus diebus ante epgplzaniam aj bic cum liege noleslao perpetuam pacem in cuiiacia fecit in presencia et per media no bilium et venerabilium patrum Arckiepiscopi sc. et lfpiscoporum iji/viadislaviensisa Poznanensis. warmiensis dicti 11ermanni. ex partes-ordinis si et aliorum nobilium P

llec pax juramentis et sigiltis perpetuata fuit et cum gra ciarum actione et laude dei ubique promulgata. Anno sequenti o idem magister cum wilhelmo comite llol landie aj intrat Litlzwaniama quam devastat duobus diebus et in multis dampni/icaty terra enim babunda fuit Sed propter inan dacionem eæ resolucione nicis et glaciei dissolute ortam compul sus est exire ol

t

ceterum in eodem tempore lilagister Luterus cum acces

su suorum preceptorum matura consilio castrum Peyerborg vul gariter dictum eæustum et continuo ad 1 miliare inferius aliud ere ctum. quod eodem vocabulm liegersburg sc. . est cocatum. sgtu dun

lj pro Ludolfau ill si

tempus non recta notatuml qf. Poigl 11 k lz-il lieas Polontae non dicebatur bo leslaug sed casimirus lll. qui regnabat inde ab a. nam Aderant etiam otto lptscopus cul/nonus et berthold Pomesamemm i

tum ji

s

x

qfh yoigt 1 y. il cuiltelmus lii comes llollandiae. lh tempore-v quo adorat audivimus comes notlandiacy efi l/oigt 11 il z1. adnot. L

nozllzlAL vu Luterll wlelkl komandor rudem Sas wyln-any jest

wlelkim mlstrzem roku lait rPrzy dni przxed Swietem Przech lkrdlow ij mistrz ten zkro lem Soleslawem wieczny pokoj w liujawacli zawarly w przytom noici i za poirednictwem szlachetuych i wielebnych ojcowa to jest arcybiskupa tgnieinieriskiegoj i biskupdw wroclatwskiegoa poznao skiegm oraz biskupa warmiiiskiegm rzeczonego lrlermaua ze strony zakonu ij i innej szlachty. Pokoj ten przysicgami i pieczgciami zatwierdzony zostal i z modlitwami i chwala boia wszedzie ogloszony.

. -.

lloku nastepujacego dj teuie mistrz z viiilhelmem brabiq llolandyi ij wcbodzi do Litwya nam pustoszy przez dwa dui i w wielu miastach szkody robia ziemia bowiem byla urodzajnas wszakie dla zalewow pochodzqcych z rozcieczy siniegu i lodowy przymuszony zostal fmistrzj wyjdd fz owego krajuj el z resth w tymie czasie mistrz Luter za doloieniem sio dygnitarzy swoich. i dobrze sic nad tem zastanowiwszyq zamek po niemiecku Seyrborg zwanya spalil i niebawnie putem o jedngr milg uiiej inny postuwila ktory- temie nazwiskiem. to jest neyers burg jest oznaczonya z odmiamg tylko posadyu no i lienryk ks.

..esse Lutherus nmiast Ludolfus. sv nam jesl falszywny porownnj voigla 11 v. str. nam nra palski nienazywnl sic bo leshw. nlc liazimierzy osiadl on na tronie w roku lSSPu

Syli takie przytomni biskupi ollo chelmiiiski i Serlhold Pomorski. nota lii-il czylaj voigla 1 v. sin 111

Syl to wilhelm 1v. hr. llolandyL

o culie bytnoici wilhelmn hr. llolmidyiy czytqj voigta ih v. un S1. nwnga L

..gd.. taæat curiata lvam et liinricus dux liavarie petiity ut tali vo- v cabulo denominaretur sc. Segerem quod factum est. ne translactone terre neveliensis a regno macte ad or

dinem et causa eiusdem. Anno igetii tempore magistri Luteriy dum neælbacie ad ltuc dominaretur in terra neveliensi etc. lllilites et clientes regis oneribus et fatigis incolas opprimebanb quod in gemitu et dolore nimio Magistro et fratribus querulabantun signanter illiy vulga riter dicuntur ystensesy osalgenses et ceteri vulgares fanta quoque fuit eorum violencia. quod uxores eorum debonestabanb virgines deflarabanh possessiones auferebantt et eis ut serois usi sunt guare ystensesy llargenses. osalienses insurgunt contra eos et mittunt ad regem. querentes. an eos a tantis oppressio nibus protegere velity quum pocius vellent morii quam sub tanto jugo degere et nisi absolverentura conqueri vellent deo et sanctis eius. Senes quidem et juvenes omnes super tanta violencia cla maverunt. victa quoque legacio protracta fuit . in quo populus est deceplusg unde multa mala orta sunt . occisiones militum t ser vorum. liberorum et omnium vl 1 z.-

-

Sodem tempore fuit in Lyvonia Magister Porgardus aj quir collegit cum suis magnam copiam. cum qua venit-lin liusiama vo-. lens oppugnare yserborg g1. auo audito liuteni exercitum gra vem contra ordinem collegerunt et fuit bellum inter eos. in quo ultra 1oo nuteni occisi sunt fandem Magister cum fratribus

n

l/oigt 11 l/. iS-1S.

Sj sp

Surchardus de preylebcm lsborsln yoigt li ii n liaramsin m lii zu-zm

-es.. llawaryi proeiL aby tem nazwiskicm hyl oznaczouy t i. llcyereng co sic lei slalm

. t

o przenleslenln ziemi llewalskiej od knvdlestwa nacyi do zakoml i o przyczynie tegm

lloku 1MS. za czasu mislrza Luterm gdy krol llaeyi jeszcze pauowal w ziemi llewalskiej etc. etc. wqjskowi i podwladni krdla lqu cieiarami i szawarkami mieszkatxcdw obciqialia ie oi inloaini

ir smutui z mistrzem i bradmi fzakonu iullanckiegoj mieli uzatargiy miauowicie zas ci. ktdrzy gmiunym wyrazem sie nazywajaga lsleri czykowie. ozelczykowie i inny gmiu. rPaka zas ich byla gwalto wuoid ckawaleriw mieczowychl ie iony ich owodzilia pauny psowalia nlathki zabierali i poslugiwali sie niemiy jakby niewolui kami. z tej przyczyny lsleliczykowiea llargensowiea ozelczyko wie. powstanie robia przeciw nim i posylajzg po krdlep pro szqc. czyliby ich od tylu uciskdw uiechcial zaslonida ie raczej umrzee wolaa nii pod takiem jarzmem jeczed i ie gdyby sie mogli uwoluiea toby sie poddali liogu i sywietym pariskim Slarcy zas i mlodzietlcy wszyecy ua takie gwalty gloziuu narzekali. wspo mnione zasl poselstwo poszlo w przewlokea na czem nan-od sic za widdL qud wiele zlego wyuikloa cto jestj zabicie lioluierzyy slug. dzieci i iwszystkichfj . w tymie czasie byl w luflantach mistrz llorgard aj ktory wraz z swymi frycerzamij iebfal wielkie wnjskm z ktdrem po szedl do llusia chcqc dobywad lserburga oj co poslyszawszy llusiuia wielkie wojsko przeciw zakonowi zebrali i stoczyli bitwgg w kldrej wiecej nii stu nusindw zabitych lcglm fymczasem n

Sloigt 11 v. slr. ls-lSL

Sj

llnrlmrd de preylebem

gk czytaj voigfa 1-.yv. str. m i liaramzynn 1 lv. aln ilie-ilii g

..ss... obsedit lisenborgloL oppugnat cum duabus Machinis s diebus ante festum Laurencii s diebus ul

Mirum tunc accidit tale in castra Mulier enim quedam animosa habuit ante se camisiam sanguine conspersam et exten sama nec aliquo telo vel sagitta poterat offendit tenens vertebrum in manu et fila involvit in eo. exercens sortilegia. donec Magi ster ibi staret. ifioi quoque tempore nece lignstut cum fratre Algarto ul per quendam prudentem nugarum udducunt s exercitus trans banubium lal Primus se convertit contra Lewardenses uj hos tililer vastandop depredando et captivandm gus llrkullenses uL ubi similia egerunty gus exercitusa ad nodenproyensesloj hostilia exercentes ultra s dies per captivitates. occisiones. rapinas. ne mini parcendo. mulieres cum pueris educentes de terra.

bic-ti reges audientes magistrum cum suis domum rediissey revertuntur trans 11anubium et cira festum assumpcionis in terram suam

lit interim quod magister erat in liussiay dicti laijstensem

llargenses etc.. protervo lanimoy longo exercitu oppidum lievele obsidebanh hostili crudelitate terram occisione etc. demolieruntnj

Magister Porgardus huiusmodi intelligens cum suis in magna multi

iob in m

Auctor scribit lscrborg et lsenborgn femper-is notatio cancordat cum iiararmtn 11 nc lii ln mribendis his nominibus scriptor jluclualum modo est liymtul tive llynstud. mo do Algart sive Algard. elc. m PuemL in quae hodie dlcitur Lenevaden ad llaenarm iiij quae hodie dicitur lfæhul ad buemnm

ibi llodie llodenpois septena-ionem versus prope lla-hall adjiumen lageL in yoigb 11 li zz-m cadebmeh 11 l. in

..s1.. misfrz z bracia obleglmj lsenbergy ktorego za pomoca dwbch ma chin dobywa przez osim uj dui. na piecdidui przed Swietem Swietego vvawrzyiicæ nziwna tez rzecz zdarzyla sie w zamkm to jest. ze ko bieta jedna odwazinth miaia przed sobq koszule krwia spryskana

i rozpieta i zaduym pociekiem ani strzaiq niemogla byd razionzh trzyniajqc wrzeciono w reku i nici na nie obwiiajqc. takie czary robilaa dopdki tam mistrz byl przylomny. mego takie czasu lmil liiustut z bratem olgierdem mj pod przewoduictweni jakowegosi przebiegiego Sojara przeprowadzajag . trzy wojska przez liunajnj Pierwsze obrciciwszy sie przeciwko Lewordczykomfij po uieprzyjacielsku pustoszyi rabuje icli kraL i w niewola bierze mieszkaticdm brugie przeciw vrkulczykoznuj gdzie podobuie sobie postqpionm rrzecie woisko fidziej na ke denproiszczykowdej i to podobniez po nieprzyjacielsku sobie po stigpiloa zabieraqu mordujac i rozbijajac przez trzy dui i nikomu nie przepuszczajac i kobiety i dzieci z kraju uprowadzajqf nispomnieni krolowie slyszam ze mistrz ze swymi wrdcil do domu. przehywale nuuaj i powracaizg do domdw swoich okolo

iwieta wniebowziecia hiaji Panny. a w czasie kiedy mistrz byl w llusi. wspomnieni mstexiczykowieg llargenczykowie zuchwalym umyslem z zuacznem wojskiem miaslo llewal oblegajq i wielkiem okru cieiistwem i morderstwy kraj zuiszczyli.l1j Mistrz liorgard. slysz1c

m

limnihrz piszc lserborg a w innem micjscn lsenhorg.

in

eum zgadza sic z podaniem iiarnmzyna rom lv. sua fiih

ill

anwiska zmienia kroniknrz samowolniel Alsart a drugi raz Algnrd i t. d.

lll

niwine.

raz piszc liynslnt drugi ran liynsluch ru

m nzisiejsze Lenewnden nnd biwinq. ibi bzisiejsze llxhul nad biwiuzh m nzisiejue liodenpnis niedaleko od llxhul nad nekq lach in yuigl 11 v. str. n-n lindebusch f l. slr. tibi

..

sg

..

tudinejlransiit prope nec-el . ut dictos paganos lal compesceret et con-l verteret. Sed in obstinacione per-manebant et proposito oppidum vastandzl vnde magister per interpretem guerin quare tanta mala egissent in interfectionibus etc. et ajunh querentes graciam mal gistril Magister querutabamur tibi defectus nostros et gravaminm que i a militibus et nobilibus talimas et injurias et imo pocius volumus omnes morij quam sic annickilari et surgimus in vindictarm quod nullo modo factam ess-elysi aliquam justitiam nobis exhibaisses Sed in terpres decepit dictos llargenses mendacia proponens magistro dicenda se respondisse. si non facis-sent lmiusmodiy adlmc vellent facere-g unde magister concorditer cum suis invasit eos et similiter

yslenses et ex eis ultra æooo sunt occisii cum tamen graciam magistri quesissent ul Anno

fata ima-gister liorgardus de Prelegen aoj cum

suis proposuit delere llargenses et misit Luterum Stecke advo- i catum derovensemnj de convenla wegsenstegnnj contra eos propter alias eciam ordinis causasg idem magister noli/icavit ma gistro Lutero Prussiaea quomodo dicti ystenses. llargensesa asa liensesp fidei persecutores. vellent totam Lgvoniam deoastarey quo modoque iam milites etc. occidissent et omnes sibi oecurentes. et modo vellent omnes christianos invadere ad diem statutam per easy sed mi

sericordia vei fuit aversum osalienses enim S diebus ante diem convenerant et non perfecerunt propositulm sicuti llargenses pre mediabantun illagister sermones hujusmodi audiens p misit exercitum

iiij

kstlzoncL

im zop

yoigL 11 l/. flil-SL ad/L 1. Pro vni/leben sive Prcijlewem

in

lerwcn a advocatim

m

litium ll/ittanstuim Secundam lndic. caro histon diplomaL Livoniae 11 ll. SSL ad

l

v

vocatiis lervcnsis et commendatur ll/itlensteinensis unus idemque erat magistratum

..sg.. toia poszedl ze swymi w lznacznejt liczbie pod newely aby rzeczo uych poganlsj ukorzyl i nawrocih ale oni obstawali w uporze i checi pustoszenia miasta. Mistrz wiec przez llomacza zapytal sie. czemu tyle ziego robili morderstwy i t. d. a oni rzekli1szi1kajqc iaski mistrzaz Mistrzul uialaliSmy sic przed toba o nasze dolegli woech cigiary i krzywdya jakie od iolnierzy i szlachty ponosiliei my. wolimy zad wszyscy umrzetSa nii tak byd niszczenijpowstajemy wiec. sznkajac zemsty. coby sie nigdy niebylo statim gdybyi nam jakaikolwiek prawiedliwozid byl wymierzyL Ale tiomacz oszukal tych lzlargensbw i klamslwa odnitisL mtiwiaca ie oni powiedzieli. ie chociaiby tego niebyli uczynilL jeszcze uczjnid chcieli. Mistrz wiec za wspolnem zdaniem swoich uderzyl na nichq oraz na ln stensdw i zabito icbi wtenczas wiecej nii 1zooo. kiedy oni iaski mistrza szukalifoj lloku laus mislrz liorgard de nrelegeunj ze swymi po dal myih aby wytepid llargensow i poslai Lutera Stecke woita jerowoskiegonj z klasztoru vvejsejszteiunj przeciw nim i dla innychtjeszcze spraw zakonm fenie mistrz douidsl mistrzowi Luterowi w Prusiech. jako rzeczeni istensowier liili-gensowiea ozalczykowie wiary przedladowcya chcieli cale lnflanty apladro wad. ijako juiv wojskowych i innych byli zabijali i kogo tylko napotkali i ie teraiz chcieii na wszystkich chrzesician uderzye na dniu wyznaczonym lecz ie za milosierdziem Soskiem zapobieglo sie temu. ozalczykowie bowiem oim dui przed dniem wyznaczo nym zebrali sie i nie wykonali zamiaru takajako go llargensowie byli

iSj lislobczykbm iiij voigt 11 t str. flii-at uwnsa l. im vreyleben albo nreylewem illj lerwcm

m czyli willensleim Stbsownie do dzieiaz -index coi-ln bislom diplomnh Livoniac rom lL slr. sal wbjt z ierwen byi ratem i komandoremrw wiuensteim x

..r1o.. ad magistrum Lgvoniensem cum roo equis optime expeditis. cum fratre llinrico commendatore Strosburgensi aaj dobannem lvotlcaft oommendatoremuj Pasemerumisj committens. ystensesj llarqen ses. osalienses. omnes fidei inimicosy una die vita privari com

mendator eciam de Mngelsburgul aus cum dictis missus est. ve niunt in liigam in medio mee. parati ad bellum liioisitque ma gister in tres partes exercitumg unam partem sibi elegiti frater vero liusmer cum suis mansit in castra lligend frater conradus Mj com mendator cum sua coborte missus est in castrum velimsz do

lzannes lvotlza/ft in wegsenstegn cum suis ad perficiendum com missanj Post spacium trium ebdomatum et post festum sancti Martini dictus magister liorgardus ordinavit exercitum cum Pru tenis missis. ea intencionep ut terram llargensium vastaret. se nes cum junioribus interpciendm quod et factum est. osalienses vero in profunda palude septo grandi circumdederunt se . babente s valvasy in quo erigunt fortaliciuvh forte de lignis conneæum

pro defensione sua. quod nec igne nec sagittis poterat vinci. Magister vero praevia consultacione misit preceptores ad duas valvas occupandas. a mane usque in noctem ipse vero vi in travit septa. in quibus zooo hominum sunt deleti et septa com busta. et acta sunt hec in die ante carnisprivium a mane usque ad vesperam lvam ante hec acta osalienses elegerunt de genere suo sibi liegem wesse dictum. qui ibidem captivatus fuit et stric tissime ligatus et juxta anclias suspensus. de cristianis eciam soo x

lin m m abb in m im

lionricus busmeri commendator Strasburgensæ func commendatar titrgalaniensin t. e. Pusemerm conradus de car-toum ne cartouu Aræ Patltm l/atgt 11 l/. li

...1l... nloiyli Siyszqc lo mistrzy poslal wojsko do mistrza inflanlskiego z mo koinni wybornie opatrzonemi z bratem llenrykiem kommau dorem nrodnickimfsj danem Molhaft kommandoremuj zalecajzgc lluzemerowL aby lsleusdwy llargensowa ozalczykow wszystkicb wiary uieprzyjaciol wjednym duiu iycia pozbawiL Miemniej ikom mandor z mangelsburgauj wraz z trzema wyiej poslany zostaL Przybywaja wiec do llygi w irodku lygodniaa klbry quadragesima zowizg gotowi do boju. Podzielil zas mistrz wojsko na trzy eze tSci.jedue czeSd sobie wybraL

brat nuamer zas ze swymi pozo

stal w zamku w kydzm fint liourad iej kommandor wraz z od dzialem swoim poslauy zoslal do zamku vvelinnja d an Mothaft zai dolvveysensteinu ze swymi dla wykonaixia zleceniafsj w przeciqgu trzech tygodui i po aiwiecie iw. Marcina. rzeczony mistrz llorgard rozporzadzil wojsko wraz z Prusakami nadeslanymi w celu. aby ziemie llargeusow pustoszyd i starcow mlodych zabijacL co sic i stalo. ozalczykowie zai w giebokiem lrzesawisku obgrodzili sig wielkim parkanem. w kldrym byly trzy bramy i wyslawili w nim ostrog mocny z drzewa zbity. dla obrony swojeja kloregoby ani ogniem ani strzalami przemodz niemuium Mistrz zad za poprze dnicza narada poslal dygnilarzy i innych dla zajecia dwdch bram od raua do nocy. Sam zai wsujpnym bojem przebil sie przez para kanj w ktdrym wycielo zooo ludzi i parkan spalono i dzialo sie to w dzieii przed wielkim postem od rana ai do wieczora. bo przedtem ozalejczykowie obrali sobie byli z rodu swego krola zwanego wessm ktdry tamie pojmany i jak najmocniej zwiqzany

m in

llenryk nnsmer komandor w Srodnicyu Syl wtedy komandorem w birgelam

m

lionrad autem

m z rodziny autem in isl

zamck PclliliskL vaisi vii v. stn llli

-

...qg /

fuerunt ante septa interfecti Postea preceptores in medio mee revertantur cum suis et in festo Pascbe soj veniunt in Prussiam de Lyvonia cum profectus lioc tempore ante hyemem all veniunt ini Prussiam donan nes rex bohemie

cum filio suo Marclzione de Moravim

llngariae cum multis.

comes llollandiaep ul

comes

rex

anum-us

de Swartzburg in numero eoo domini terraruma cupientes miliciam exercere contra inimicos cliristi cum quibus magi ster exiit in obsidionem

domus in magno comitatu et honores-ij

lit facta est quee/ioy an vellet procedere in terramg et noli/ica

tum fuit magistro per quandam animosam paganamz Segem Li tliuanorum comportasse magnam multitudinenh cum qua vel let terram Sambiensem devastarefuj vnde juxta consultacio nem principum magister revertitur cum ceteris ad protegendam suam terram

auo comperto rex Litlcuanorum aaj ivit potenter

in Lyvoniamy

ubi in absencia magistri multa querulosa peregit

unumque partem exercitus misit in terram vulgariter dlitow dic

tam.

a vocabulo castri sic dictip

quod obtinuerunb

et cum

hoc eciam Polen combusserunt . aaj et omnia vastata sunt. multi interfecti.

mutieres.

pueri captivati et deducti et infinita dam

pna fecerunt more paganorum fandem transeunt contra opidum nigense

Prater flieodoricus percipiens huiusmodi ab aliis fra

tribus. rogabat quendam adolescentem. ut liiqenses avis-aret et

sop lSLL an labi constat reges hos adfuisse biems a. leSh-lSiL cflu fotgt 11 l/. SL adn. L im Sutliclmus 1y. comes ltollandiae. i i aln

iaigl r. i Pl-SS Arx obscssa nusquam nominatum

im aaj ato

qfr. adnot in apud yofgt 11 id m lllgierdaxl atrx Pobleru prope Mttaviam ad occasum ad jtuvium hei-sc.

i

x

..qa.. iza biodra zawieszony byL chrzedcian zaei aoo przed parkanem za bito. Potem dyguitarze w irodku tygoduia quadragesima powra cajzg ze swymi i na Swieto wielkanocnezgj przybywaja do Prus z luiiaut z korzyiciq. w tym czasie przed zimq aoj przybywaja do Prus jan krdl czeski z synem swoim margrabia morawskim. krdl wggierski z wiel kim orszakiem. hrabia l-lollandyimj hrabia Sunther de Szwarz burg w liczbie zoo pandw. krajami wiadmgcycb i pragnacych wo jowad z uieprzyjaciolmi chrystusa A mistrz wyszedl z nimi z wielkim orszakiem i czcia ul na oblgienie zamku jednegm i za

szlo pytaniea czy wkroczyd w kraj fnieprzyjacielskil vvtouczas jakas poganka dobrze myailaca doniosla mistrzowL ie krdl litew ski zbiera wielka silg. z ktdrq chcial ziemie samlandzka pustoszydssj maczego wedle rady ksiqiagt mistrz powraca zswymi na obrone swojej ziemi. o czem dowiedziawszy sic krdl litewski. afj poszedl z silq poteina do lnflanty gdzie w niebytnoici mistrza wiele nieladu na robil i jedue czgsid wojska poslal do ziemi pospolicie zwa nej Mitowa od zamku tegoi hazwiska. zamek ten zdobyli Litwiui a przytem spalili i nolenssj i wszystko zniszczone zostalo. Po zabijauo wielu ludziakobiety i dzieci w uiewolq zabrauo i uprowadzo no i nieskohczone szkody obyczajem pogau zrzadzonm Potem poszli

pod miastollygg lirat feodoryk od innych braci o tem sic du wiedzimvszys prosil jedinego mlodzieiicm aby liygiiiczykow ostrzegl idonidsl im o przybyciu krola. lecz on przez plochoSd lekce so zgp noku mu soy

.

lloku im hytnoid rzeczonych krildw w zimie w r. mis-- ma nic podlega wtupli woicL

czylaj voigta in v. str. SL uwaga L

rm wilhelm. hrabia llollandyL

1 l

sep voigt 11 v. str.- ll. i 1S. jak sic ohleiony zmnek nazywnll znikml dnjii- nizmoinm SSj vczytqj u voigla in v. str. il i

sn olsienL m

.

ne

lunek lloblena na zachbd od Mitawy nad rzekq liii-siy

lo

..

vel

-.

p

regis adventum eis indicaretg sed ex levitate animi nec curavit quare frater rheodoricus eum per brachium fiait et compulit ad eundum. qui veniens clamore magno intimavit lligensibus regis ad. ventum

gai cum venissety circumcirca combussit molas avj et

vastans et quidquid ordinis fuitg venit tandem prope novum mo lendinums asl omniaque ibidem mane combussit et nemo evasit cir

cumstantibus cum gladiis. venis mercatom

Pestinans ad transitum occurrit ei ju

sarcinam mercandorum ferens.

volens intrare

oppidum lligense. nihil sciens de guerris. quem apprehenderuntp

ligaverunt paganiy ventrem eius sciderunt et circumducunt eum arbori. donec intestina eius omnia extrahereh deposueruntque eum de trunco. sanguinem eius sic sacri/icandoa in quo delectabantur emtltantes a ol

Pestinanter transierunt in terram vulgariter Segewallb quam vastabant et comburunh deducentes rapinam innumeram. mulieres simul cum pueris. Magister Luterusy audiens huiusmodi mala suis factay perturbatione motus demens ef/icitun lvee mi rums quum ambo reges bohemorum et lfngarorum asscribebant culpam magistro. quod cum voluntate talia forent facta. quodque gratis de suis regnis et terris cum aliis venissent et spe frustrati absque bello paganorum secederenty et sic varie detractiones ab

eis et aliis nobilibus contra magistrum sunt audite. Simlliter et fratres sui. guare desipuit in sermone et defecit in rationeyv qui pridem alti consiliia profundi sermonis etc. fueratsmj Prece ptores cogitabanh quomodo magistrum sub bona custodia serva Sib

aadcbusch AnnaL Livon. 1 l. aas commemorat h. l. res fortissimeigestas a pictori

SSj Sgl ioy

bas 1 quas scriptor noster ignorat. jveuermaelzlem yoigt 11 l/. asa-am vfm hac de re alios fontes apud llotgt m li sz-aa. sed ilfigandus rerum harum auctor praecipuum

-1.S-

.

bie waiyla dla czego brut Peodoryk uchwycil go za ramie i przy musiL abx poszedfa aprzyszedlszyy wielkim ki-zykiem uwiadomil llygiriczykdw oprzybyciu krdlaa ktdry gdy nadciqgnzgh popalil do kola mlyny aaj i niszczqm co tylko wlasnoicia bylo zakonua przy szedl do nowego mlyna aj i wszystko tamie z rana spalil i nikt nie uszedL gdyi do kola stali poganie z mieczami. Spotkal ich w po drdiy swojei spieszacy mlody kupiec. noszzgcy pakg towardm chcqc je zaeieS-d do miasta Poygig nic on nie wiedzial o wojniep a poga nie pochwycili go. przywiazali i brzuch mu rozerzueli i oprowa dzali w kolo drzewzh dopdki wszystkie wngtrznodci z niego nie wyszly. potem go od drzewa na ziemie poloiyli. krew jego tak ofiarujqc bogom i wykrzykuqu cieszyli sic z tegofoj

Spiesznie Litwini przeszli do ziemi pospolicie zwanej ze gewald. ktdrq zniszczyli i spalili. uprowadzajac lupy niezmierne i kobiety wraz z dziedmL Mistrz Luter slyszac o tycb klgskach/ zrzgdzonych poddanym swoinh sklopotnny oszalaL Ani dziw te muy gdy obaj krolowie czeski i wegierski przypisyyvali wing mi strzowi. ie siq to jakby zjego woli bylo stalo. i ie naprciino ze swoich lmileshv i ziem z innymi byli przybyli i ie w nadziei swo iej sic byli zawiedli1 ie z poganami nie wojowawszy odjecbad micelia a tak slyszano z ich ust rdine poiwirki na mistrza oraz i z ust innych szlachty. Podobniei czynili i bracia jego lirzyiacy z kuirego to powodu zmienila sic jego mowa i oslabl na rozumie on. kttiry dawniej trafuzg mial rade i powainzg mowgsgj nygnita

sep

cadebusch clndant historya fli l. slr. iam umieicil lu bohalenki czyl piekurczykbm o

kldrym nasz kronikarz nie wspominm im neuermuelem SSj voigt in v. asa-w in

Pordwnaj inne irtidln u voisla 1 y. slr. sa-ss. Azy winry.

wigzlnd przccici jcst tu najgodniej

i

-ve

renty ut vitam eius salvarentx sc. magnus commendatam fhezau rariusp llospitalarius etc. camerariusflj lit ordinant ei famulung

qui in omnibus eum inquietavity sc. oracionibusy vigiliis etc.g tan dem motus in iray cultro vulneravit servumi unde preceptores

petierunt eum propter lbeum ut oficio renunciaret etut consilia daret pro alio utili eligendog forte dono beiposset sensus et ra cionem recuperare. flic quoque Luterus cognomine rex fuit eo generalis magister in Prussiay nqui sic. ut premissum estf in suo

o zcio propter dolores etc. lumine racionis fuit privatus. eo quod curland vulgariter dictum. Peblennj et Mitow erant vastatay

imo et castra sic dicta ab inimicis victa sunt et sic destitutus a ratione ab oificio destituitur. lll in commendatorem in castrum angelinj ordinatum in quo vitam terminavit Plenum dedit quo que consensum in electionem llinriciwllusemera qui locum magistri tenuity qui in multis annis bene se habuit contra paganos. v

fandem preceptores conveniunt de Almanniay Lgvonia etc. in Marienburgg similiter frater Luterus rear ibidem licentiam pe ciit et absolutionem de o/ficio magisterii et obtinuit in die ldæalta cionis sancte crucis ul et electus est Pusmer dictus.

Post hec

frater Luterus recuperacit dono vei racionem et sermonem et sine aliquo defectu in devotione gratiam llei promeruit et occidit

et sepultus est in lilarienburgfsl

blj

lllirum est quod scriptor camerarium etiam h. l. commemoraty qui magistralus infe

fli

rior in eiusmodi causis haud magnas partes agere potuit Poblem i

iiij

Sngelsburg. voigt 11 l/. as de abdicattone munerisy facta ab Ludolfo rege de ll/et zau magistro generali qfn l/otgt 11 id adpendiaz lvo. l. in llc tempore cfr. l/oigt 11 l/. se adnoL S. tibi Allal diversa profert l/oigt 1 l/. S1. adnot. S. m

_77__ rze myśleli, jakimby sposobem mistrza pod dobrą strażą zachować, aby życie jego ocalić, a mianowicie wielki kommandor, podskarbi, szpitalnik etc. i podkomorzy 4o) i wyznaczyli mu sługç, ale ten we wszystkiem go niepokoił, jukoto: w modlitwach, w wiliach i t. p. On zas' gniewem uniesiony, nożem ranił sługę, z którego to powo du dygnitarze prosili go na Boga, aby urząd złożył iradę dał, kogoby innego z pożytkiem obrali, a może za łaską Bożą będzie

mógł zmysły i rozum odzyskać. Ten więc Luter przezwany kró lem, był dwudziestym wielkim mistrzem w Prusiech, który tak, jak się wyżéj rzekło, w urzędzie swoim ze zmartwienia i t. d. światło rozumu stracił dla tego, że ziemia pospolicie Kurlandyą zwana Deblen 41i) i Mitawa spustoszone zostaly, owszem i zamki tegoż nazwiska przez nieprzyjaciela zdobyte; a tak pozbawiony został i urzędu i kommandorem w Engelsburgu 42) mianowany, gdzie życia dokonał. Zezwolił on zupelnie na wybór Henryka Duzemera, który miejsce mistrza zastąpił i przez wiele lat w za kouie dobrze się sprawiał przeciwko poganom. Tymczasem dygnitarze zjeźdżają się z Niemiec, Inflant i t. d. >do Malborga, tam też brat Luter królem zwany, prosił o uwolnie siebie od urzędu mistrza i otrzymał ie wdzień Podniesienia Krzy ża Sgo 43) i obrany został wspomniony Duzemer. Potem brat Lu ter odzyskał za łaską bożą rozum i mowę i bez żadnego uchy bienia w pobożności zasłużył sobie na laskę Pana Boga i umarł i pochowany został w Malborgu M)

40)

Godną jest rzeczą uwagi , że kronikarz o podkomorzym wspomina, który przecież podrzę dne przy podobnych okolicznošciuch miał znaczenie.

41)

Doblen.

m m

o złożeniu urzędu przez wielkiego mistrza Ludolfa. Czytaj Voigta T. V. nota mo l. Co się téj daty tycze czytaj Voigta T. V. str. 36.

44) łuaczéj pisze Voigt T. Y. str. 31. W

...1s..

o A P viii

an

ninricus nusemer etectuffutt in Magtstrum generalem.

Anno larii in dietiLucie et in teodemj lj capitulo lecta fuit cedulay quomodo frater goswinus de nerkengj deberet esse

magister in Lgvonia et notum factum est fratribus ibidem eciam de magistro generali llinricm Post hec in brevi statuunt regsam in Lithwaniam in campum Angkenjsj sed revertuntun lit cito statuunt aliam in campum germedie il et eciam reoertuntun lvec plures consueverunt in hyeme servare reysasg quam a

Anno mus feria ita in ebdomada animarum sj Algard et liynstud ambo reges veniunt potenti manug intrant oppidum liastenburg. in quo capiunt et occidunt etc.j di eciam bonos vi

ros extra portas frustratim diviserunta opidum succendunh viros. mulieres et pueros deducunt captivos. llec vastacio duravit a meridie in noctemp in qua reges festinant ad patriam

vnde ad profectum patrie frater ll. Pusemer magister fecit edificare castrum johannis supra flumen Pissefj

lj

o

l/ocabulum ll. linea rubra subnotatumg interpres chronicorum ipse intellexi-tj hanc notationem repugnaro superiori in die exaltaL b. crucis ceterum dies-1 quo item-i cus Pusmer creatus esta recta iudicatum ln membranis comm de iieri/m ludere corporis histon diplom. Livoniae 11 l. p. sc. l/oigt 1 id /11. Sme dubio falso scriptum pro Augkeny sive Aukenl etiam oukaym in Samogitim l/oigt 1 y. LL 1y. m ubi plura de ha nominibus traduntur. litium regio Samogitiae. sp z. lvovcmbn

ep

Mmc jluviug ad quem situm est castrum joannisa

ill ap

l

dicitur Pyncln trecentiores anna

noznzlALvm llenryk llusemer ohrany zostal wielklm mlstrzem.

w roku larii w dzieii Stej Lueyi i na tejie kapitulelj od czytauo pismoa jakoby Soswiuus de llerken aj powiuieu byd mi slrzem w lnilantach. uwiadomiono oraz tamecznych braci o wybo rze wielkiego mistrza llenrykm wkrdtce potem umdwiono wy prawe do Lilwy w okolice Angken aj ale powrdcili i niebawnie illlltg wyprawe postanowili na rdwnine Sermedie ij i takie powrd

cilif wielu ichjak bylo. ktdrzy byli przywykli odbywae wiecej wy v praw w zimie dwie. lloku liili we czwartek w tygoduiu dnia bzaduszlnego aj obaj krdlowie olgard i liinstut nadciggaja z znacznem wojskiem wchodza do miasteczka hastenburga. w ktdrym zabierajq w.nie wolq mieszkaiicdw i zabijaiq etc. miedzy innymi czterdziestu pie ciu dobrycb po za bramami pojmali i podzielili sie kaidy po je dnemu. miasteczko zapalili i mezczyznyy kobiety i dzieci uprowa dzajg w niewolq. fo spustoszenie trwalo od poludnia ai do uocy. w ktdrej krdlowie pospieszajzg do ojczyzuy swojei. z tej przyczyny na uiytek ojczyzny brat llenryk llusemer mistrz kazal zbudowae zamek johannisberg nad rzeka Pissefj .

se..esse

nata jest doklndnm A raczij coiwin de iierikg czyuj index corporis histor. diplom. Livouiae i l. p. m yoigl 1 v. stn LL

.

Auglgem Aukenv albo oukayn nu zmudzL lh zmudzL nnin 1 Lislopadm fenz rzeknr nad ktbm leiy iohannisbnrg zowie sic PysseL

tiij ie johannisburg zuloiono w r. me

Pbiniejsi krouikarze twier

wisunda zdnnie wiccbj nm powngL

..

so

.

Anno ian deinde feria ita post invocavit ambo dicti re ges dyabolica suggestione iterum veniunt in llastenburg in car nisprivio et cum semine suo dyabolico multa intulerant cristianis mala occidendo etc. fandem intrant terram Parten et contra castrum airdowf/j ubi d villas bonas anniclzilabanta consequenter

in obsidionem castri Luenenborgfj sed a fratribus sic armatam fuit. quod nil ibi obtinuerunh suburbium cum ecclesia comburunt et multos captivosy eciam mulieres educentes.

convertentes se ad

villasg quibus similiter combustis eth redeunt in liastenburg et ad patriam se convertuut et in via transeunt inbdgocesin Mrme lensem juxta oppidum nesel et quidquid ibi inventum est. ut in aliis locis vastatum est. .

l

l.

auo audito llinricus basemerp quomodo sc. castrum Lue

nenburg invasissent et terram sic depredati fuissenh a castro dic to deposuit conoentuma censuum redditus propter terre devastacio nem.g1

lat statim postea deposuit conventum iii ynsterburg et

o/ficium commendatorie et multavit in o/iicium minoris auctorita tis vulgariter P/teger. l oj fempore eoiam dicti magistri reges prefati minabantur Sam biam intrare et omnia devaslare. quod prohibere conabaturg un

de cum magna multitudine lzinc inde vigilias et eæcubias contra terras paganorum ordinavit fellioque a/fecti sperabant regem abcessisse et revertantur ad terram quod cum pagani cognovis

Sj

liam scriptores-y veluti ile/ineberger p. ibit dicuntp eaalrumvloannic iam a. me con ditum eum Maior est ll/igandi auctoritas. l-M castrum cordauem n castrum Luenenburg ad jluvium cuben . / Sensus loci paulum mutilati hic est cum ob z-astationem terrae ccnsuum reditu de jit-erant

ioy

vyoigt 11 id SS. Membrnmu oomprabaat luterbargum-lu temporefactum esse qmczunh id uteuntdj pradecti vel lecgmn

_81 Potem roku 1Š47go w Czwartek po niedzieli invoca vit oba wspomnieni królowie, z szatańskiego' natchnienia znowu przychodzą do Bastenburga w post i zrodem swoim diabelskim wiele wyrządzili zlego chrześciaństwu, zabijając i t. d. Tym czasem wchodzą do ziemi Barten i przeciw zamkowi Girdow 7) stawają, gdzie cztery dobre wsie zniszczyli ze szczętem, potem 'posin do oblężenia zamku Luenenborg 8) który przecież od braci tak był uzbrojony, że tam niczego nie dokazali, przedmieścia je dnak z kościołem spalili, i wiele więźniów, nawet kobiety zabrali. Zwrócili się potem ku wsiom, które podobnież spaliwszy, powró cili do Rastenburga i do ojczyzny się cofają i po drodze wchodzą do dyecezyi warmińskiéj blisko miasteczka Resel, i co tylko tam zastali, to zniszczyli tak, jak winnych miejscach. Slysząc to Henryk Duzemer, mianowicie jak zamek Lue nenburg byli napadli ijak ziemię spustoszyli, klasztor krzy žacki z rzeczouego zamku usunął, nie wplynęly lbowiem byly czyn sze dla spustoszenia 9) ziemi, i zaraz potem zniósł klasztor w' In sterburgu i urząd komandora i zmienil tę posadę na niższy urząd wladzcy zwanego Pfleger. m Podobnież za czasów rzeczcuego mistrza wyżéj wspomnie ni królowie zagrozili, że wnijdą do Samlandyi, aby wszystko spu stoszyć. Starano się temu zapobiedz i dla tego mistrz z wielkiem wojskiem rozrządził ztąd straże i podsluchy przeciw ziemi pogan. Lecz gdy iml (Krzyżakom) się to sprzykrzylo, spodziewali się, że

7)

Zamek Gerdauen.

8) 9)

Luenenburg nad rzeką Gubcr. Sens tego peryodu jest, že dla zniszczenia kraju czynsze do skarbu uiebyły wpłynęły.

m Voigt T. Y. str. 56. Oryginalne dyplomem świadczą, žc lusterburg w tym czasie był pod zarządem przełożonego z tytułem Plłegcr. 1l

sent. statim persequuntur cristianos. sequentes eos.et intrant Sam biam in carnisprivio et terram devastanty depredantur et multum dampni/imm cum grandi rapina viros. mulieres etc. deducentes in gemitibus et planctu etc.111 fandem eodem anno ul idem reæ ve nit prope liagnetmm

igne et rapina etc.

ubi si diebus stetit et multos perturbavit

Postea per transiit grandem siluam lsj festi

nanter in terram ynsterborgensem. . ubi similia dampna fecerunt. ut supra. et in die sanctae Pidisl virginisuj venit in welaw mane sine ve fvin intrat opidum.

in quo omnia igne consumit

cum ecclesia. Post iiec in terram wolmensem lsj que eciam sic devastatum quod parum in ea derelictum est . viros cum mulie

ribus depellentes. lit sine mora in terram vulgariter mm dorff lal in qua fraterl wernlieras de llollandia cum xlllL fuit interfectus. preter alios multos occisos et captivus eductos.

Si

anili modo fecerunt in terra crvirdowensiz unde sic multipliciter aflicti sunt christiani a paganisj Anno igridnj magister hic busemer collegit exercitum magnum cum commendatoribus culmensis terre et Pomerame cum quibusdam Anglicis peregrinis et Prancigenis etc. contra Li tlcwanosa habens in exercitu dicto eoooo bene armatos virosfsj

ceti cum quibus convertit se contra paganos. llegsam tamenznon complevita sed mansit cum consensu suorum in ynsterbwg Pra

in l/oigt 11 i m im octobr. mense a. mh lSj Silva crat/dono tune demissimai qf. l/oigt 11 1y. SS. Mb ot oclobn iiij llegio famem-in m llegio ll/olznsdor/ia. ad meridiem prope Altenburgum. ubi hodie quoque est zvtcus hu

ms nomimln in m t

i n

t

liv-rar scribendi. oportebat esse mm qfh l/oigl m y. oo. qfn adnot. t apud iroigh a. a. o.

-da-

.

krdl sie byl oddalil i powrdcili do kraju cdo Prusji co gdy po ganie poznalial zaraz icignjq chrzesrciam w trop idqc za nimi i

weszli do Samlandyi w wielkim poScie i ziemig pustoszm pla drujq i wielkie szkody zrzadzajiga wielkiem lupiestwem zabierajzgc mezczyzu i kobiety w wzdychaniu iplaczmuj regni jeszcze roku uj tenie krol przybyl pod llagnitea gdzie trzy dni stali wiele pouiszczyl pozogq i rabunkiem etc.i Potem przebyl wielisi lasfaj spieszqc do ziemi lnsterburskieb gdzie podobne szkody zrzqdzil

jak wyzej i w dzieii Stej ldy pannyuj pnzjbyl do vvelawa gdzie zrana bez oporu wszedl do miasteczkay wktdrem wszystko ogniem zniszczyl wraz z koiciolem Potem wszedl do ziemi wolmehskiejfsj ktdra tak zniszczona zostalaa ze malo co w niej pozostalog bo zabral z niej meidw i kobiety i bez zwloki poszli do ziemi po spolicie vvunsdorf zwaneb wktdrej brat werner zllollandyi z lzt ludimi byl zabitya oprdcz wielu-innych zabitych iwniewolq wzig tyclL Podobnym aposobem postqpili sobie w ziemi Sirdowskiej i tak to poganie chrzesicianom wielokrotnie dokuczylL llolgu me nj mistrz ten nusemer zebral wielkie wojsko z komandorami ziemi chelmiiiskiej i pomorskiejy z nieklbrymi piel grzymami Anglikami iPrancuzami przeciwko Litwinom i mial w rze czonem wojsku doooo lsj dobrze uzbrojonych mgzbwl z kte rymi przeciwko poganom poszedL wyprawy iej przeciez nie wykonala ale za pozwoleniemlswoicll pozostal w lnslerburgm l

lh m iiij Ml m liil

voigt 1u v sua Sti. bnia S. Paidziernika r. iSsz . Lns tiraudcna wiwczas prawie nieprgebyty voigL i v. slr. se llnin ti. Paidziernikm limina women. limina wohnsdorf nn poludnlowy zachbd odjilltenburgus gdzie dulqd wios lege numi ska sic znajdnje. .

in nata jest niedokladnm Ma bytS rok 1S1S. yoigl l vg em m m

czytaj w tym przcdmiocie yoigm a. a. o. l

-sa ter Syfridus de . banveld ul marschalkus et frater wynricus

lingprode magnus commendator fuerunt in bello super Strebamnj fortiter pugnantesl intranteszterram in profesto conversionis Pauli. ubi jussu marschalci pagani utriusque sea-asfl senes cum juniori bus occisi sunt et terra igne vastata lieæ vero convocat ma gnum exercitump in quo vocati intererant liuteni de Lademer. de brisilcv wgtenberge. de Smalentæ vulgariter de Plosczkow. ill et . hii sequuntur marsvhalkumy dum revertitur et accidit in die . Puri/icationis Marie et conveniunt ad flumen Streben simul in

bellum letale. Pagani cum lanceis suisjecerunt in christianos. liu teni cum arcubus et telis . multos lvulnerantes viros et equos. auo facto fratres viriliter resistunt eis et multi fuerunt interempti. si gnanter commendator de aduncz nj et quidam advocatus episco pi Sambiensis johannes de Lovefsj cum quo L. fuerunt occisi

ijuæta vex-illum

Pagani subsidium fuga querebanta pulsi a chri

stianis ubi in dicto jtumine multi visi sunt mortui llutenorum et

aliorum in numero jsooojv quum domino placuit. ut christiani triumpharenh specialiter virgini dlariam cuius gmago in vex-illo hospitum eleganter depicta erat. de cuius intervencione venit victoria ista. lvoviteruj accidit p quod christiani ille-si pertransierunt gla ciem fragilem et sicco pede super occisis et submersis. et ita ter minutum est hoc bellum in Lithwania jum-ta lla/nen Strebem bi cta victoria ex speciali gratia indulta est christianis. . quum ma gister Pusemer cum preceptoribus voverat reddere peo laudes et iiij

Sigfrtdas do Palzenfeli jvomen cius vario scribitun i

zop

Slreba amnisa qui fluit ad meridiem respectu liil-liac et ab oriente incidit in dlimclam

in ini m in m

nunc Slrava divitum cr adnot. zL apud yoigt 11 li frt-dit fiat-amuli m 1y. cer/tardus da Slegem opirtcbat esses ioannes de Lonstetn. cfr. yoigt in l/. et bo pugna ad Strawam commissa qfn apend 1va. lh apud Lrgcndam forlassci Aiotantcin . i

... illa i .

. -. 1

adnot. lo l/otgt m id pr om .. .-... s . x .

l rt

..SS lll-at zyfrid de llauveld iej

marszalek i

brut wiuryk . linip

rnde. wielki komandora potykali sie z nieprzyjacielem nad rzeka Strebgymj gdzie dzielnie walczyli.

wrcszli oni do ziemi pogaxi

skie/h w wiliq uawroceuia Sgo Pawlaa gdzie z rozkazu marszal ka wybilo pogan obojej plci starctiw i mlodzieza a ziemie ogniem zuiszczonm lit-ol zasi zwolal wielkie wojsko. w ktorem powola niu stawili sig husini z wilodzimierzav zlirzeslcia1 zfiialojgdry. ze Smoleiiska i ze Pskowauj i ci poszli w pogori za marszalkiem gdy wraoat i zdarzylo sie w dziezi oozyszczenia Majdwietszej Panny. imam z sobq starli w pænydlnej bitwie. Poganie dzidy

swoje rzucali naxchrzesiciauy nusini lukami i strzalami wielu ludzi i koni rauilL

Sracia zad mezny im opor stawiajq iwielu wbylo zao

bityeha mianowicie komandor gdaiiskif-zj pewien wdjt biskupa sam lzmdskiegm jan de Lowefsj z ktdrym so byio zabitych przy cho rzggwh Poganie szukali schronienia w ucieczcea pai-li ich chrze zicianiea w rzeczonej wyiej rzece widziano wielu zabitych liu sindw i innych do lsoooig Podobaio sic wiec liogua aby chrze sicianie zwyciezylia mianowioie zasi Majdwietszej Paunic. kldrej wizerunek na ohorqgwi gotioiy ksztsltnie byl wymalowany. iveto wienie sic Matki noskidjy dalo to zwycieztwm

Miedawuo sie isl

zdarzylm ie chrzedcianie bez szwanku przebyli m alaby i suohq nogq po znbitych intopionycm ilak ukoxiczoua jest ta wojna wLi twie nad rzekg Strebem llzeczoue zwycicztwo zszozegoluej la ski noskiejy uadaue jest chrzeticianom gdy mistrz lluzemer z dy lgj non

Sygfryd de Pnhcnfeld. thwisko jego rozmninie piszlL llieka Slrebe. plynqca nn poludnie wilii wpada do Micmnug lcrlz jn Smmg nazywajm

in

czytnj voigta nota -i. lh y. illa cas-ss omz linramzyna in lv. un 11S.

in

lierhard dc Stesem

-

iiij anwisko whsciwe jest lnn Lonsteim czylaj voigm 11 v. sua ei noln L lo- o tiej bitwie nul Stan czytoj dodltek nm ll. n voigm 11 v. sua bibit lii Pewnie lepiij tu quzic czylad nolnnler nulth noviteln - l

..ss.. claustrum edi/icaref ut factum est in lionigsberg. ubi construæe runt claustrum virginuim redditibus ditantes juxta perstintemfoj

in quo virgines neo famulantur die et nocte secundum regulam sancti genedictinj auo perfecto in edi/iciis etcv idem magister cum suis prsceptoribus anno sequenti statuit claustrum in lyelow ad hei laudem. in quo fratres minores neo devote horis statutis

famulantun

x

Post lzec frater Sifridus banvelt marschalcus kostili po tenciu intrat terram Mroglenzsj in qua incole multipliciter sunt dampnati in interfectionibus et quia improvisi fugierunt ad rubeta. unde terra fuit vastatm iterum post tempora belli facti prope Streben tempore magistri busemer dictus marsclialcus et partes terrarum paganorum p sc. Pernare. liesowa Mroglen et Pustowfgl

in quibus stetit li diebus et noctibus. quas similitera ut praemissum est. devastavih nec cuiquam pepercit seæui aut etati.

Multi quoque Almanniy Anglici veniunt in Prussiama si gnanter flwmas de o/fert sol in obsequium virginis gloriose et re missionem suorum delictorum lioc tempore Si/fridus banvelt a liagnetm festinanter descendit illemilamy rediens a paganisy ve nitque cum toto excercitu juæta Pisten et welow alj castra felici ter cum profectu.

m

babet esses pres-tintum quod idem significat atque taberna argentarwim ya cabulum est rarissimum.

in

cfin l/oigt 11 y. ss.

i

zsp lit-gio firaga-l ad nobissam in Samogitizn nunc 1erago1ja. zgy ne ntu geographico rogionum harum cfl yoigt m lh SL sop comes fhomas de ojerL yoigt 11 m LSS. id eL Altt intelligebant comitem rhomam de odori iiij bistun et iratum lifelow h. L aperiam est eli-ratum scribendi pro lys/um hodie yiri liona q/l adnot. nro L apud yoigt m ii ei . ini o

..sq gnilarzami ilub uczyniL ie Sogu zloiy dzieki i klasztor postawig co sic tei stalo w krolewcuy gdzie postawili klasztor pauiena do chodami go opatrujqc na domu wexlarskimfaj wktdrym to kla sztorze panny sluia P. nogu we dnie i w nocy wedlug reguly Sgo lienedyktaflj rPego dokonawszy w budowlach it. d. tenie mislrz ze fswymi dygnitarzami w roku nastcpujqcym postawil klasztor -wwellow ua chwalg Pana liogaa wktdrym zakonnicy reguly Sgo Pranciszka nabozhie sluia liogu o godziuach wyznaczonyclL Potem brat Syfryd llunwelty marszaleka wszedl potnie przyjacielsku do ziemi lilroglengn w ktdrej mieszkalicy wielokrotne szkody ponieslliy przez mordy i dla tego znienacka pouciekali mig dzy zaroikh a ziemia zostala zniszczonzy Potem po czasie owij bitwy atoczondj pod Strebem za czasu mistrza llusemera rzeczony marszalek cztery ziemie pogaliskim to jestz Pemare. vae sow. mroglen i Pastow.uj w ktdrych sic zatrzymal przez szedd - dni i nocy zplqdrowal taky jak sic wyiej rzekloa nieprzepuszczajqc nikomua imitplciy ani wiekowi. . wiele takie Miemcdw i Anglikdw przybylo do Prus. mianowicie Pomas de ofert sol na sluibe Maji Panny i dla zyskauia odpuszczenia grzechdw swoich. w tym czasie Syfryd bauvelt od llagnity spiesznie sic spusicil rzekq lSliemnema wracajqe od pogan i przyszedl z calem

wojskiem szczgdliwie z korzySciq okolo Pistenizamku vvelowcnj

m

wynz prestintem znaezy dom wexlowy.

111

czyuj voigta fli- v. sua bib

sz m aoy

limina Sroglen nad lhbiuq nn zmudziv teraz lerngolich czytnj yoigta 11 lv. sua SL last to hrabia rfommxz oxford. czytuj voigta lh 1v. str. LSSL 1 t sua et

.

an

limen i welun zmek welom dzisi podobno willion.

czytqi voigtn 1 v. m. s1.

...gg... beinde frater llinricus magister dictum-cum potenti eæer citu circa festum Assumpcionis convertit se contra castrum we iun. ubi stetit cum preceptoribus suis fia-e et diebus Pagani hu iusmodi audientes perturbati sunt

quibus mittituranunciusy que-v

rensz an castrum welun dare velint in manus magistri et ordi

nis . quum sic salvare possent vitam suam. lluiusmodi sermones graves visi sunt paganis. cum deliberacione tamen magistro ca strum presentarunt ad omnimodam voluntatem suama ymo omnes

incole dederunt se captivos. senem juvenes etc. et fecit eummj omnino igne etc. usque ad fundamentum delere. auo peracta ac

cepit viros. mulieres et infantes etc.. quos divisit in terram suamfsj faciens eos baptizare in numero 1soo. nec invenitun an in fide permanebant. v fempore eciam dicti magistri multa miranda ei dolenda facta sunt in bellis et guerrisg in insula llodis multi christiani sunt occisi et turbati hiis diebus. . f i Anno 1sua venerabilis archiepiscopus Stephanus de lvicim ul de Armeniay cum quodam abbate ordinis basilii venit in Pome raniam. dicens. quomodo in veritateflmrci ante duos annos cum

potenti copia intrassent Armeniam1 ubi de fllhurcisosunt interfecti

ultra cooo. pre/er viros et mulieres. que non potuerunt nume rari de parte christianorunu

qui cum fuissent tributarii furca

ruma absoluti sunt a tributa m i. e. id casti-uma am i. e. in Sambia. iloigt i id s1. sn

ln annalibus oltoenstb. p. tii eadem legimus de hoc Arehiepzkcopo civicenensi Arehi episcopo Armcniay Abbatem nominanl ciriacum. fraditur ibi mooo christianos-um a furvis caesa fuisse atque tum additurz nemini cliristiani. qui remamerunty facti sunt tributarii corundem. idem etiam archiepiscopus in domo nostra ealices et orna tum benedixity ct ordines calebrando in adam/c quosdam fratres nostros ordinavit et ecclesias plures in Pomcrania consecraviL intimus etiam. quod idcm bominus in

celebratione Mssao et in signis et in articulis jidci secundum modum cst/idem lomus ecclesiae nobiscum totaliter concordavih

Poteln rzeczony brut lleuryk mistrza z mocnem wojskiem okolo Swigta wuiebowziecia Majiw. Panny zwrdcit sig przeoiw zamkowi vvelim gdzie sig zatrzymal z dygnitarzami swymi chiqi przez cztery dui. Slyszac to pogauiey zmieszali siea do ktdrych wy prawiono poslalica z zapytauiemy czyliby chcieli oddad zamek vvelin w rece mistrza i zakonu. boby tak mogli ocalid iycie swoje. Slo wa takie poganom przewainemi byd ssier zdaly. a naradziwszy qeim oddali zamek mistrzowi zupelnie do jego woli. i wszyscy mie szkaricy poddali sic wniewolala starcyy mlodziei etc. ikazal mistrz

zamek ogniem do szczetu zniszczyd co uczyniwszyg wzizgt mez czyznyy kobiety i dziecL ktdre rozdzielil po kmju swoim aaj i ka zal ich ochrzcid w liczbie 1soo. ale niewiadomo. czyli w wierze przetrwali. v za czasu tego mietrza wiele rzeczy dziwnych i poialowa nia godnych sic stalo na wojnachr- Mi wyspie nodis wielu temi dniami chrzezician zabito i trapiono.

lboku uda wielebny arcybiskup Stefan z Miceinj z Ar menii z pewnym opatem zakonu Sgo liazylegm przybyl do Pome rauiia mdwiaca jako w rzeczy sanlej blyloa ie ful-cy przed dwoma laty z poteinem wojskiem weszli do Armenib gdzie furcy zabili wiech jak oooo wojska. oprdcz meidw ikobieta ktdrych chrze Sciauie policzyd niemoglL a ie byli holdowuikami Purkdm przeto ich uwoluiono od haraczm im m

llo jest w SamhndyL voigt f v. slr. o1. Annlles olivenses p. ea to samo picta o tym nrcytlskupim liczbc ui pobitych od furkbw chrzcician na ioooo podnjq.

opntn nnzywnjq ciriacus. .

m

...go.. s-z

ljurc Ludovicus Savarieuj insurrea-it contra ecclesiam llo

manam et papam doleannem. qui eum excommunicavity ieiu qua inobedientia stetit imperator multis annisy una vice volens venari.

equus in quo sedit y cepit nutare. dua- vero gaudens in terram fre git collum et expiravituj - i . fempore legacionis predicte. feria et ante Pasclia ttlona clii in llli/va in Pamerania in mememoriam compasionis cliristi ea die intrant missam in augmentum castigacionis et bonorum ope rumg finita missa in refectorio aqua et pane juxta ritum ordinis volentes reficig famuli volentes cliaminum purgare cum stramine colligato multoy quo succenso primo dormitorium. deinde campa nale cum campanisi ecclesia et omnia igne in planum sunt can-q sumpta. so

mh .-. nz nvut

Prater llinricus busmen magister generalisa qui in multa liberalitate soldatos suos dotacit et fortiter cohtrrt-vl/itlzwanos -pu-. gnavih ordinem sublimavity pacem suis servavit act multa virtute clarens occidit et sepultus est in Marienbarg. ordine SLin nu mero magistrorum generalium .. l .-

lb

all

o A P v cr frater

ll/ynricus

1x.

. -.l

if

eligitun

vfm

Prater wgnricus de lfnyprode. xle magister generalis-y post predictam in die ldpyplmnieilj electus ez- divina misericor

Sbj Slij in ij

i. e. Ludovicus lii lavant-usi imporaton t blanncrtz imperator Ludovicua nc p. au eadem narrat ex aliisfontibum item AnnaL oan p. lis-u Annales o1m. p. os. incertde hoc anno 1aso. accidisse dic-anti rem autem ipsam eodem modo narrant fempm minus recte notatumg cfr. l/oigt 11 ji S1.

...g1 lisigze Ludwik bawarskiuj podnidsl rokosz przeciwko ko ticiolowi rzymskiemu i papieiowi janowL klory go wyklah ce sarz przeiyl wiele lat w tem nieposluszeristwie llazu jednego chcqc polowatia koxi ua klorym iiedziala zacqu kiwad glowih ksizgig m upadl na ziemiegj zlamal szng i skonaLssj za czasdw wspomnionego poselstwa w Piatek przed-luwiel kanocib e zakonnicyp w oliwie w Pomeranih nav pamiqtkg passyi i chrystusowej tego dnia rozpoczynajq mszq na wigksze trapienie

ciala swego i ku dobrym uczynk-om Po skoliczonej mszy w re fektarzu chcac sig posiliti wodq ichlebem podlug przepismzakonm gdy sludzy chcieli komiu wyczysccid kupq zebranego slaiualmo to gdy sic zapaliloy najprzdd sypialuicai potem dzwonnica z dzwo-æ nami i koicidl ze wszystkiem. ogniem splonqLMj brat llenryk lluzmen wielki mistrza ktory z wielkq hojno ticis zolnierzy swoich opatrywal inuginie zLitwinami walczyh za kon uiwietnih pokoj swoim zachowaly wielzg cnotami jasoniejqcyy umarl i pochowauy zostai w Malborgua zlszy w porzzgdku wielkich mistrzouu .

noznzlAfL 1x. 1

llr a t

w l-nr y k quia in yo

llrat winryk z linyprodep gzgi widikihistrh po przerzelx czonym w dzietn Sw. Przech lirolilj obrany z lioskiego milo Slj

fo jesl cesarz Ludwik nx liawarczyh

iiij

Manerl w historyi cesnrza Ludwilm 11 1v. str. SSL opowiada z innych irddel toi suum mowia o tem niemnicij annales olivcns. p. tii

l t

fiih Annalcs olivcns. sua SS. piuq o tymie poiarze pod rokiom iam lecz lo samo o nim. mowizp

n

nam jesl fulszywny czylaj voigla f. v. str. S1.

v-

se

-.

diai qui tempore sui magisterii terram Prussie cum omnibus in colis optime rex-it. militesa clientesy burgenses ctc. in omni justitia

et konestate servang inimicos patrie viriliter cohorrens et hostili ter impugnttns.- eorum partes devastans. castra vero et opida Prussie tempore suo sunt forti/tenta muris et propugnaculziz-s clau stra quedam edi/icatm aliqua instauralag multa mira .

bella et

guerre in mundo fiunt ieuius tempestate dam vero clerus et vulgus inmites sibi plus faciunt violenciam quam justiciam. fem pore eciam dicti magistri fuerunt duo pape. lfrbanus nome-s cle mens in Avgnionafj unde in universo bellay lites. occisiones et

impietates multe fuerunt l

tl

Anno 1SSP.. anno sequenti. magister wgnricus xngpro de in primo anno sui magisterii ante carnisprivium cum potenti manu habens secum liorgravium lvurborgensem aj et dominum otgngensem ij intrat terram etesowz lfrogleny llosgegnysj poten ter devastansg et ibidem pernoctans. St revertitur per Pastaw festinans in lt-agnetam propter aeris intemperiem et liumiditaterm de qua in equis et aliis multa perpessus est. lit factus fuit tae diosusz quod regsam non perfecita prout voluit Mt quam cito domum rediit . reges Litliwanorum sequuntur eum ad Prussiam et nocte cum grandi multitudine juxta ailgamej et potenter festinant trans stagnum vulgariter lfurisclie llab. intrant terram. incolis non avisatisg in carnisprivio juxta navium vulgariterrcacuskenfj viscata

ul

llrbanus rL et clemens l/lL lpoigt 11 li gi Portassa comu Ladovicus major nata de octiagwu yltossiena in Samogitia. . i Plait ex Mimela in lacum curoncnsem. a lleclius onmis/rem nuncfossa prope lilampkcnl quae liracst vocatum

-ssp aierdzia. ktdry w czasie swego mistrzostwa ziemiq pmskq ze wszyst . kiemi jdj mieszkadcami wybornie rzqdziL utrzymujqc w sprawie dliwoici i uczciwoici wojskowycm podleglych mieszkaiicdm mie szczau i t. d. Mieprzyjacidi ojczyzny mginie karcqc i po nieprzy jacielsku na nich naslawaqu ziemiq ich pustoszzgca warownie zaai

i miasteczka pruskie za jego czasdw wzmnocnione zostaly murami . i basztami. Miektdre klaszlory wybudowane zostaly1 inne napra wioue. uriele podziwienia godnych bitew i wojeu ua siwiecie bylo w uwym czasie. liii bowiem ducbowieiistwn i gmin nieludzki wiqcej sobie waiyli gwaltownosli. iniieli sprasviedliwodd. za cza su takie rzeczonego mistrza dwdch bylo papieidw. urban w llzy nie i lilemens w Awinione aj z ktdrego to powodu wiele bylo na siwiecie wojen. wasinio zabdjstw i wiele niegodziwoici lloku nastepujacego ma mislrz virinryk linyprode w pierwszym roku urzqdowania swego przed postem. majac z sobq burgrabiego nuremberskiego aj i pana z ottingen ij z poteinem wojskiem na szedl ziemie Sesdwy lSroglena liosgejnfj gdzie gwaltowne czynil spustoszenia i tam noc przepedziL l pownicil do Pastawy spieszqc do llagnity dla niepogody powietrza iwilgoci. od ktdrej wkoniach i z innych wzgleddw wiele ucierpial i doznal tesknoty z powodu. ie wyprawy nie odbyl taka jak byl chciaL a skoro do domu po wrdciL krdlowie litewscy poszli za nim i wkroczyli do Prus i w nocy z wielka silq staueli nad Silgq ej i spiesza przez jezioro pospolicie zwane llurische llab. iwposicie wchodzq do ziemi. ktdu rej mieszkaiicy ostrzeieni niebyli po nad rzeka pospolicie zwanq .l ul auth-uuvvvvv

llrbnn vL i lilemens vu. voigt 1 v. str. gi

Pewnie hrnbil Ludwik sut-ny z odium-ll. llossiena un imudzL Plynie jul windomo z Sicmnn do znloki liurmiskieri

.

. u

.l

..gd in i s selparcientesy prius-vertunt se in terram Sclmclcemx quam depredantur et vastant. accidunta capiunt mulieres etc.. mo de

ducentes captivos. Alia pars convertit se ad ltuvium Sopusken et conatur cristianos invadere et convertunt se in terram Powun-z dem ubi eciam similia egerunt ut supra. lvertia pars. jussu re gis transeuntæ fluvium facie oj et intrant terram xagmenzmj quam comburunt et ut supra accidunt illa captivos mittentes ad pa triamz

quarta colaors transiit super fluvium negmeg ubi similia

agunt ut prius-y ubi a captivis ultra eoo educunt virorum et mu lierumz quinta pars juæta stagnumy seu vutgariter xurisclc liabe. solliei uj querensa quomodo per paladem grandem absque dam pno transierant ivempus quoque tunc erat fluidum sine gelu nec poterant pertransire etvrevertuntur cum fatigm

-l.

Post iiec rex de Smalentz mj festinant prope Labiow. ma ne ante septa veniens. . lfvrater vero llenningus chndeko/f uj ei fortiter resistens verberibus etc.a paganos e septis. vulgariter sle ge.uj repellensy et procedunt ad fluvium vulgariter Pegmea in quod ul retz- cecidit et fere fuisset submersus. ln quo tamen multi de suis suntcsubmersi numero sooanl qui /tu.cu aque ducti sunt in stagnum. vulgariler wilde liab nj dictus undeg rex temptans vada hinc inlle. viæ obiissetg ngaod comperiens frater llemzingus l

m

.

.

Sj gj ioy in ul iiij in iiij im in

.

.

e

1

ln

..........-t..

- rn

id esta in quinque partes.

t id l-l

.

imum .

v

list jluvim incidens in lacum curans-momy ad quem situs esl viam factam lvotus victa cagmm in via ad Labiau ducenle. l/ocabulum hoc in libro scripta vix legi potesL Prtnccps Patirlte Smolenskiuh liymtutttjiiliun l/oigt fl lh m commendator llenning Schindekog/l l/oigt 11 id gh adnota L Schlaege. id quod aggeres cli l/oigt m y. -11o. i. e. quum Schuotz p. 1L habet ihoth Mnmm hoc alibi non legiti/n

..gs... cakusken lj gdziensie mi pieci rozdzieliui.czeici.

Majprzod zwra

caja sic ku gziemi Schpckem ktdrq rahujq i uiszczaggtam mordujay porywaia knbiety iwt.-d.- i voo jedcdw Aw-xniewolzg zabierajq. luna czesid zwrdcilw sic do. rzeki Sopusken i usiiowahi chrzeician na paiti i ci sic zwracajzg do ziemi Powundenyx gdzie rowuie sobie poslqpili jak wyzej Przeci oddzial z rozkazu lmila przebywa rzeke rrame aj iwchodzi do ziemi liajmenfj imita pala i tak jak wyiej siq memop morduja i posylaja do ojczyznyn soo wieinidm czwarty oddzial przeszedl przez rzeke najme-o gdzie podobniez sobie postqpilh jak sie wyiej rzeklo. gdzie wiezuibw wiecei jak aoo uprowadzilia quczyzn i kobiet Piqty oddzial wzdluz jeziora. czyli iak mtiwia kurische habendam pilnieszukah jalgby to wiel kie jezioro Abez szkody przebyd hylaizaa wtenczas rozcieoz bez mrozu i przejdd uiemogli i powracajq z niczenh --s uiris-tw- u cv- 1 Potem krdl smoleiiski loj spieszy pod- Labiow i rano przecl ostrokoly przybywa. lll-at zaei lienniug Seyndekoiruj silny opor stawiajqc kijami it. p.a pogan odpiera od ostrokoldm ktore w gmin nym jezyku Schlagemj zowiqg udaja sic wiec poganie do rzeki llejme zwauej. w ktdrq krdepadl i ledwo sic nieutopiL .w. hde

rej to rzece jednak wielu jego ludzi sie utopiio w liczbio somni ktdrych ped wody zauiosl w jeziorora ktdre pospolicie zowia wil de llab.uj gdzie krdl szukajqc brodu. o malo co nie zginqu co

1j

A rnczizj camiskeny rzekc te leraz arist-ardua nazywajzp

ay gj

lest to necika wpadnjqca do zntoki linroriskiij . nad ktbra wici Paktau leiy. nobra nqdowe cnymm na drodze do Labiam

loj Palirkel ksiaiq smolexiskh syn liynstuta voigt 11 sua ol lll

liomlndor lienning Scbindekopf. voist lh v. sua gh uwaga nro 1.

lib

czytqj voigta 11 v. un no.

.

. l

l l

...

. i

.

. ..

in Schnetz p. it. pisze. ie sie isoo ludzi utopiim in

ro jezioro jest nam nieznnnm

l

...ge.. eætraxit regem de numine beim et in reda letus posuit eum et misit damum. volens regi xgnstute complacere eo. quod fuit fi lius. et eum ei pro magna presenta presentarey dum ductus fuis set in welow lal cuidam occisa pagano pudibenda fuerunt de truncata. quod pro mero ul quidem cidens in defuncto tantum im pietatem factama eum more paganorum incinerant.

Post predictam vastacionem terrarum predictarum fratres festinant domum interim reges erant in terra. quam pagani va stabant et properant redire ad reges. ad loca statutay quia dign stut stetit in liagmem Algard in terra Labiow vulgariter dicta. ubi conveniunt-v simul et in primo sompniozfestinant a loco cum captivis. rapina nimia. et transeunt sine dampna

lin n

Prater Scindekop sim-equinu- eos i et in r-stagno liuriscke

llab vulgariter captivavit ex eis lai bonos virosy preter eosg quos jussit occidi et submergi.

.

xli

.

Anno homini mas feria post lnvocavit Ambo reges pa ganorum ul summo mane festinanter cum magna comitatu veniunt

prope neseb ubi eircumquaque hostilia eæercebant operaa combu rendo. captivandog occidendog

ultra soc viros captivos educendo

preter mulieres et infantes Prater llinricus obart all advocatus episcopi et frater uinricus craniclzfelt ul invadentes exercitum sunt simul captivati et cum aliis captivisy mulieribus et pueris et rapina etc. in terram paganorum ducti et vinculati. q . Anno labi lignstutey Algard cum bus/oribus etc. festi

iSj igj

ll/ehlam Loctio vocabult incertar fortasse erat mororm

ioy

yoigt 1 v. ibit

ab

Shuets p. 1-i. nominat eum fridericum obartj nam recte fpcci-ill q/iu l/ofgt l 1oa. adn. a. cha l/oigt 11 id mt adnot. L Sclmetz et ll/igand lL l. diversa tradunt

ab

.

..gr1 widzac brat liengninga wyciqgnal krola z rzeki neym i uradowa ny na wozie go umieicil i poslal do domui chcqc sic krolowi tyn

stutowi przypodobadp bo to byl jego syn. i oddad mu go jakov wielki podarunek. de go odwieziono do vvolaw lsj ucicto czlouek wslydliwy zabitemu jakiemui pogauinowip co widzzgc z zgmzzg uiego dziwospditakq na umarlym spelnionzh obyczajem pogau go spalili. Po wsppmnionem Spustoszeniu ziem rzeczonychy bracia spie szq do domu.

Pymczasem krolowie byli w ziemi1 kldrzg pogauie

pustoszyli ti spiesza powrdcid do krolow na miejsce wyznaczone1 gdyi liynstut bawil w kajmem olgerd zas w ziemi pospolicie Labiow zwanej. gdzie sic zeszli i o godzinie pierwszego suu spieszq z tego miejsca z jexicamia z lupami ai uadto wielkiemi i uchodza bez szkody. i litat Scindekop idzie za nimi i w jeziorze kurische llab zwanem urwal im di dobrych mciom oprocz tycha ktdrych kazal zabid i potopici w roku pahskim labi-i po niedzieli invocavit obaj krolo

wie pogatxscy mj o dwicie z wielkim orszakiem lprzybywajzg pody llesela gdzie do koln po nieprzyjlacielsku sobie poslgplljnn palac wsiea jezicow zabierajqcimordujac i wigcej jak soo mgiow w nie-g

wolq uprowadzajqc xprocz kobiet i dzieci. llrat llenryk obartnj wojt biskupa i brat llenryk cranichfeld lsj napotkawszy wojsko pogan wraz z drugimi wzicci sa w niewolzg i z innymi jericamL

kobietamij dziedmh zdobyczzg i. t. d. do ziemi pogan zaprowadzeni i wiozami obarczeni. x lloku lanL liyustuh olgard z nojarami spiesza do war

m

wolxlam

iiij in

voigt 1 v. sua ioi Schuetz p. 1L nazywa go Pryderykiem obarL czy obart jest prawdziwem jcgo nazwi nkiem . o tem czytaj voigta fli v. sin 1oa. uwngn nro. lh czyuj o nim voista in v. sua me Schuetz i wigund niezgadijq sic ku z sobq

m

is

..gg.. nant in wartenburg in terram aunelaukenfsj quam hostia mo re y igne etc. devastant et nemo evasit manus eorum

Anno tibi tempore magistri wgnrici lfnyprode ante fe stum Puri/icationis frater Sijridus ul statuit regsam in terram llledenikefsj cum magna potencia et s diebus eam devastans di vertitque se in Mroglen et in wagken ul vulgariter dictas. quas similiter devastah et consequenter in alias partes paganorunh et ltec fuit ultima eius reysa. Post lioc castrum liagnite a proprio igne in/tammatum et funditus exustum faih ante festum lvativita tis xstel Magister vero statim reedi/icacit aliud in consimili et omnimoda disposicione post predicta festa. consequenter eodem anno ul inter pascha et peni/lecosten secundo omnino igne est con sumptum. ut prius. lit a dicto magistro cum suorum precepto rum consilio in spacio xl ebdomatum novum erectum et consumai tum in eodem loco. auo tempore frater liane de llattenstein ibidem fuit commendatonuj Sequenti anno ul dictus magister in die apostolorum Phi lippi et jacobi venit in llagnetam et in profectum fratrum edi/t cat castrum Sclialowis sol et fossam magnam medium mitiare jux ta stagnum vulgariter liagnite duciL illagister vero deambulans juxta dictam fossam. cepit nutare. fregit dextrum crus eius g unde omnes sui graviter perturbati sunt. et dolores graves tulit in or dinis labore et fatigan iiij in xay iej in

Locus huius nominis hodie non exstat ampltum Marsclaalkus ordinis Siegji-tdus de PalzcnfcltL Medentken in Samogitim liodic Pawlry prope lragotjanL Scrtptor intelligit a. mm hoc adparet em commemoratimze cunonts de lllattemtetnl i

SSS fin am an

commendatam liagnitaey nam usque ad a. labi erat hic advocatus Sambtao adhruy a. demum nam factus est commendator liagnitam vox-gt 11 ii lll iam Pamus Schalantcm biuarsa tradit ivoigl 11 v. ul adnot. 1

.-.ss teuberga w ziemi Sunelauken ul ktdrq nieprzyjacielskim obyczajem

ogniem niszcza i nikt qu ich nieuszedL lloku labi za czasu mistrza winryka linyprode brat Syf fryd zoj przed Swietem oczyszczenia Majdm Panny rozporzqdzil wyprawel wojenng z wielkiem wojskiem do ziemi Miednickiejnj a pnstoszywszy ja przez pied dnip zboczyl do ziemi zwanych lira glen i vvaykenanj ktorq podobniei zniszczyl i uastepuie i iune ziemie pogan i ta byla ostatnia jego wyprawa. Potem zamek lla gnitaa w ktdrym sie ogiein zaqu do szczetu pogorzal przed hoiem Marodzenienu Mistrz zas zaraz po rzeczonych Swiqtach odbudo wal inny zupelnie i w takim rozkladzie jak pierwszy. Mastepnie tegoz roku aaj miedzy vvielkqnocq i Swizgtkamh powtdrnym poia rem zamek ten aplonal tak jak pierwszya i od rzeczouego mistrza za rada jego dygnitarzy wjprzecizggu czterech tygodui z nowa wzniesiony i ukoriczony zostal w tem samem miejscm w ktdrym to czasie brat kunc de llattenstein Mj byl tam komaudorem w roku nastepnym ul rzeczony mistrz w dzieli SS. Apstn Pilipa i lakdba przybyl do lhgnity i na poiytek braci wybudowal zamek Schalowisuj i wybil rdw na pol mili.dlugi. nad jeziorem liagnite zwanem. Mistrz zati przechadzajqc sic nad rzeczonym ro wem. potknql sicy zlalnal prawe golenie. czem wszyscy sig przerazilig wiele on pouidsl lruddw i boledci w pracy zakonu sic tyczqcbyuj

tm Mewiadomoi jakie lo jest miejsce. eo Marszulek zakonu Sygfryd nnsenfeli

m Micdniki na imudzL m

feraz wisi lhwky pud 1erugoliq.

iiij Musialo sic to stud- w roku me nunc de nullenslein lnianownnym zoslal nlbowicm kommnndorem w llagnity w r. nam do kofmn zai roku nam byl wbjhsm samlamlzkim. in lib in in

voigt 11 y. str. lll noku nam Po niemieckn dus Schnluuiachc haus. czytlj o tym przedmiocic voigtn 11 t sua llSL

Sequentiiannosgj in danuario. in die sancte Agnetis. tres simul. lfgnstudy Algard et rea- Paterlty vulgariter de lfartenssl intrant terram Allenstegn cum potenti copia. terram dictam cir cumquaque vastanty et hostiliter occisione etc. destruunt in nume

ro villas 11 et generaliter omnem dictam terram. beinde con tra opidum llatenstadp ubi similia opera compleverunt et ad sua cum triumpho redierunt ab Anno nam Sifridus banvelt marsclcallcus cum precepto ribus et aliis multis nobilibus peregrinisy qui venerant in Prus siam in subsidium fratruma lfrancigenisg inter quos nobilis domi nus de liarkunfsj Anglicisa Alamannis. signanter Marcbio nu

renbergensisfsj intrant in terram Litlzwanorum festinanter et ve nit ad ltumen vulgari-ter llletoven avj dictum et consequenter simul transeunt in terram wagkenyssj quam devastant et per noctem in ea steterunt potenti manu ln crastinum summo mane prope-rant in terram vulgariter liogegneyaoj in qua steterunt secunda nocte.

ubi paganos ignea gladio cum terra consumunt. mea vero i mar sclzallcus cum ceterisustalim terras Subna et aalva iej intrave

runtp in quibus steterunt s noctibusg eas devastantes ut supra. A Pisten transeuntes in obsidionem welun et ibidem tetendunt tentoria sua fratres et nobiles supra dicti Sed etiam pagani pri caverunt eos cibo. potu et victualibus. redas fregerunt sive disse carunta occidenles ultra iso viros. Manticas et sarcinas cum

m

ma

aln

oportebat esse de aarlen sive crodnog ita eum scriptor infra nominat a. tibi

Sil Sil m

iioigt 11 ii llo-im cilix alln. apud iroigL 11 if lii fortasse fridericus linrggrouius Alortmbergcnsin

rm aaj sop

almnts lllitwaj qui incidit li idauy-anu iiawkg ad Lublssaim oportebat csse lfoseyncl ltossicnm

ioy

zltl meridiem prope liosstenarm

_101 W roku następnymn) w Styczniu, w dzień Stéj Agniszki, trzej królowie, Kynstud, Algardi Paterki od gminu Karteńskimn) zwany razem wchodzą z potężneni wojskiem do ziemi Allenstein, irzeczoną ziemię do kola plądrują i 17 wsi po nieprzyjacielsku. mordami niszczą i w ogól-ności cala ziemię.

Potem idą pod mia

x sto Gutstad, gdzie podobniesobie postąpili i do swego kraju z tryumfem powrócili.3°) Roku 1357. Sytfryd Danveld marszałek z dygnitarzami i wielu innymi pielgrzymami szlacheckiego stanu, którzy byli przybyli do Prus na pomoc braciom, to jest Francuzami, między którymi szlachetny pan de Barkunfil) z Anglikami i Niemcami, między którymi byl mianowicie margrabia nurembcrskifiz) wchodzi spiesz nie do ziemi litewskiej i przybywa do rzeki pospolicie Metowensa) zwanéj i daléj wspólnie idą do ziemi Waykcnfiü którą plądrnją

i przez noc w niéj'zabawili w znacznej sile. Nazajutrz o świcie idą do ziemi pospolicie zwanéj Regoynefiă) w której pozostali przez drugą noc, gdzie pogan i ziemię ich ogniem i mieczem ni szczą. Wspomnieni zaś marszałek i inni, zaraz weszli do ziemi Subna i Galwa,3°) w których stali przez 3 noce, niszczącĄ je jak wyźéj. Z Pisten idą'na oblężenie Welunia, tamże braciaiwzwyż rzeczeni szlachta rozbili namioty swoje, ale i poganie odjęli im

żywność i napój, wozy polamali lub porozrzucali, zabiwszy wię céj niż 150 ludzi, wiele worów i tlumoków z sprzętami pobrali do

28) 29) 30) 31) 32) 33)

\V roku nam To jest Grodziei'iski, cal-ten znaczy Groduo. Yoigt T. Y. str. iis-rm Czytaj Yoigla T. Y. str. na w nocie. Podobno Burgrsl' Fryderyk z Niirnbergn. Rzeka Mitwa wpada w Widuwç.

m

Wieś liawky nad rzeką Lubilsą.

35) Ma lo być Roseyne, czyli llosicna. m

Na południe Rosieny.

_

- '

l

'

--1oz suppellectili multa deportabant ad sua et partiti sunt inter sea et magna dampna christianis intulerant Multa jgne consumunt et convertunt ad terram suamflj Post lzec frater Sifridus mar sclzalkus. qui in multis ordinem promovit. vir multe probitatis et decocionis et sancte vilep

gregorib

clausit diem extremum in die sancli

neas sit misericors animefuj

Post lmnc ad festum

Pasclte frater llenningus Schindekop a magistro schalkum superioremy quum strenue et virtuose falnabatur et servus erat llei. Anno 1sco. dictus lienningus Sclzyndekop sclzalkumfaj erebi-ius jussu magistri hostiliter

eligitar in mar vile ab omnibus electus in mar in inimicos idei

in multis regsis forti manu invasit et perturbavil. transiitque na vigio in welun et cum eo comes de wirtlzeim lll et alii milites y qui

simul inpugnant castrum. et multa incommoda castro intulerant supra dicto. lnter festa Pasclie et Pentkecostesa magister wytt ricus in multa copia comportata in profectum ordinis novam ere zcit domumuj ex licentia ordinis in praejudicium paganorum dictam vulgariter wgnterburgfsj lll ambo exercitus pretacti steteruntv donec per/icerentur. et venit murmun quomodo Mymele castrum ex proprio igne omnino esset et funditus comlmstuma quare tria stantur. Scd etiam inarsclzallsus celeriter illuc misit aliquos fra tres cum-soc viris. ut palis circumsepirent ut aream castri . ut sal tim locum contra paganos retinerenthnj liil tandem nova domus ibidem edi/icatur. lnterim noti/icalur magislrm quomodo rere cra Mj yoigt fl li nfi im Mortaas est secandum Schuatzium p. 1s. d. gregorii m Martii nam Sed hoc falsum csL quando diem supremum abierit dicit lroigt 11 il liili ndm 1 iiij lloc profecto recte dila-it. in comes lludolfus de ll/crlheim yoigl m y. liili adn. L hb castrum lvenhaus ad defendendam hagnitam in regione Sclmlanennl iam ll/indenburg ad litus lacus curoncnsin in yoigl 11 id lSL

-

los

-

kraju swego i podzielili sic niemi i wiele szkody cbrzeicianom zrzqdzili wielo.popalili i powrocili do ziemi swojeinj Potem brat Syfryd marszaleka ktdry bardzo wzniosl zakom nagi wielkiej rzeteluosiciy poboinoici i Swizgtobliwego iycia zakoiiczyl dni swoje w dziexi Sgo Srzegorzm iiech Sdg sic nad duszq jego zlitujefsj Potem ua wielkanoc brat llenning Schiudekoph od mistrza miano wany zostal wielkiufmarszalkiema mial albowiem slawg powsze

chna iycia dzielnego i cnotliwego i slugzg byl noiym. lloku latia rzeczony llenning Schyndekopf obrany marszal kiemssoj cchciej z rozkazu mistrza po nieprzyjacielsku w wielu wyprawach na nieprzyjaciol wiary nacieral i onycb niepokoil i zno siL Poplynal on wodzg do welunia i znim hrabia de wertheimmj i- inni wojskowia ktorzy razem dobywaja zamku i wielce uszko dzili zamek rzeczony. Miedzy dwictem wielkanocnem i dwiqtka mi. mistrz vvinryk wiele zapasow przysposobiwszy na poiytek za konu nowy dom fzamekj wystawil wziemi Szalwenuilj Potem rzeczony marszalek iuny dom wystawil za pozwoleniem zakonu na uszczerbek pogany kldry pospolicie zowia vvinterburgnj i oba rzeczone wojska staly wpogotowim ai je ukoriczonm l rozeszla sic pogloskaa ie w zamku Mymele ogieti pie zajgl i ie do szczetu zgorzah

czem sic bracia zasmucilh

ale i marszalek spiesz

nie posial tam niektorych braci z suo ludimh aby kolami obgro dzili obwod zamku. aby przecie to miejsce od Pogau obronidfaj

im aaj

voigt r y. er. im llmarl podlus Schiitza w dzicii Sgo crzegorza ll. Marca im Podlnie to pneciei jmt

agi top in in iiij

nata jcst dokludnm hrnbia hudolf wertheim voigt 1 v. str. ne uwaga L zamek Muhaus dla obrony lhgnity w powiecie Sznlawskim lvindenburgy nad brzegiem liuroiiskiego hlfu. yoigt 1 v. aln lat

mylney prnwdziwy dzied Smieroi jego przytacza voigl 1 t slr. liil nota i

enu-e coviensis in potenti manu-et hostitiedificaret castrum nongartlsj ad terram suam. et litteris mandavit magister marscliatcoy quo modo reæ dictus in perniciem ordinis dictum castrum edi/icareb vnde marsc/ialcus statim cum commendatore de Palga igj et de liraudenburg sol et de advocato de Sambiauj et aliis bellieosis

convertit se contra Potonos. propellens eos hostiliter et edipcium funditus evertit et igne consumpsith Sodem anno duo castra sunt pro ordinis protectione edi/icatzh primum per commendatorem de lialgap liungenbrust dictum et ad placitum suum consumatumy secundum dictum arebgnj quod idem commendator consumavitfaj

Simititer eodem anno dictus marscliatcus proclamabat tempore aut/mmpnali exercitum ad regsam contra castrum welum quam etiam perfecit et cum eo multi conveniunt . signanter nobilis Lant gravius otto llassiafdj qui cum suis militibus multis transiit in pu gnam et fit clamor vulgariter llessenland et sine tedio pugnanA in qua pugna socius marsclaalcia cognomine de amnenberg ssj fuit telo interfectus. dominus misericors anime eius. fundem tran seunt fortiter ad ripam fluminis liodan aaj secundum placita sum

LSj

oportebat esse licigrodg membrana quaedam arcem ltogard nominati cfl yal-gi fl l 1Sti. tfaygrod situm est ad orientem prope Lyck in gxnibus ipsis regni.

bgj sop blj sn iiij

l/tricm Prus/m cuno de llattenstelm nudtgerus dc Slnen cr roigt L il tas-iam adnoL 1. haec narratio apud solum ilfig-undam tnvmttan Situs arctum harum non satis certus g non erant profecto magnae neque diu stabanL in rebus gestis vix commemorantur. in otio sagittariug Landgravius de llassim liommsl lttston llass. qi ll. 1sz-1as. non commemorat hanc expeditionem ottoms in borusstmm SSj ll/ernerus de cruenenborg. llunc socium etiam saepe in membranis inter testes nomi natum invenimuL

m

yidetur esse amnis parvus od occasum prope P/clun fli/ilionaj in Mimelam incidensy ubi nunc est liadonzka.

-1os tymczasem zae nowy dom w tem miejscu wzniesionm rfymczasem doniesiouo mistrzowh ze krdl krakowski z wielkq silq i w nie przyjaznym zamiarze wystawil zamek llongartuj ua granicy ziemi swojej i listowiiie donidsl mistrz marszalkqwh ie rzeczouy krdl na uszczerbek zakonu dw zamek wystawiL z ktdrego to powodu marszalek wraz z komandorem z lialgauj i z liraudeburgafoj z wdj tem nj samladzkim oraz iuuymi wojskowemL zwrdcil sie przeciw ko Polakom i po uieprzyjacielsku ichodpierajqq budynek z gruntu zburzyluj i spaliL rogo roku dwa zamki na zabezpieczenie za konu wybudowaue-zostalyg pierwszy przez kommaudora z lialgi llungenbrust zwany i sldsowuie. do jego upodobania ukoxiczony. nrugi uazwany Srebins ktdry rzeczony komandor z rozkazu mi strza ukoliczyL uj Podobniez tegoz roku rzeczony marszalek zwo lzil na jesieil wojsko ua wyprawe wejennq przeciw zamkowi we iurip ktdrq tei do skutku przywiddl i wielu sie z nim zlqczylm szczegdlnie szlachetny otto Landgrafwj haski. ktdry z wielu iul nierzami swymi poszedl do boiu za okrzykiem zwanym w gmiu nym jezyku liessenland i walczq ochoczog w kldrej to bitwie so cyusz marszalka nazwiskiem de cruenbergnj od pocisku zabitym zostaL Miech sienad ndgrzeke nad duszq zlituje. Makouiecswoich. wstep nym bojem poszli Poodanjego nj iplodlungamiardw in

Ma bye lhjgrody ktbry Memcy kogard zwali . czytaj mm 1 y. nm me lhjgrod lciy juk windomo na wschdd od Lick. und sumq granicq polsktL LSj lllryk Prickm i im liuns de llauensteim . tm nydygier lilnen ln i . LSj czytaj voigtn in v. str. 1SS-lStL uwngn L wignnd jcst zresth jedynem zrodlem w t vm przedmiocim tm Polozenie tych zamkdw jest niepewney podobno dh tego. ie byly niewielkie i niedlugo sunt . im oltoystrzelcem przezwany Landsraf lieskL kommel w historyi lleskiej vii lL sup iiz in in

liil nie wspomiua n tej wojennej jego wyprawic do Prus. werner Sriinenberg. iako souyuszn mursznlka czytnmy go electo yw urzqtlowych nktach pomsz iwindklml wymieniunegzg - a.. . r i i . lestto odobno mala neczka. ktdra na zachbd welnnin cwilionnj tio Memnanwpnda l nad ktorq dzii wiei nadomiki leiy. . . i j un

r

. -.-h.

i

i

..-.

viam

M

l-qu

cAPlffx s

Anno fatiL in hyeme marschalcus dictus de licentia ma gistri primam lj regsam hyemalem suam fecit cum subsidio pere grinorum multorum nobilium sc. margravii aj et suorum militum comitis de liatzenelbogen si comitis de lfeldentzfj qui omnes cum

comitiva obediunt marschalcm fortiter stantes sub veæilto sancti Seor-x gii. quod quidam nobilis miles dua-itp dictus johannes de lial mut. aj Sed quia pagani fuerunt avisaliy revertuntur. ln eadem hyeme frater llinricus de Schinigen oj bis transivit de llagneta contra paganos et hostilia excercuit operay gladioy igne et rapina et cum triumpho letus revertitum multos Lithwanos compescens. Sequenti annovj frater llenningus comportata multa copia de lon ginquisy tempore estivo convertit se cum suis militibus contra gar ten aj et proposuit transire vadum fluit-ih sed a paganis prepeditur quare retrocellih frustrata dius voluntate.

ln quo exercitu etiam

erat rhoncus Sprentzemoj qui semper strenue stetit in operibus suis.

lit quam cito domum sunt reversi . denuo marschalcus sta

luit reysam transiens de ynsterborg in lfawen mi et intulit pa

nub in cea rat-nilo v vvvv

qv non

Primamy quia plerumque duae expeditiones hieme contra Litlzuanm msclepiebanlun hlarctzfo lirandcnburgensis. fortasse comes ioannes ll. de liatzcnelbogcm comes jiannes l. mortuus est h. a. MSL comu tlenrzcus de yeldentzj foigt 11 ii p. ul oportebat esse sine dubio liulmund vel lialomund. conradus calemunzh sive calmund erat hoc ipso tempore socius magistri ordinin llenricus de Scheningen sive Schoening qfn yoigl 11 id m adn. L llic Schening vel Schoening eratfortaua frater conuentualis liagnitah vel etiam commendatam fortasse a ilmL verba ucqucnti anno- apud scriptorem nostrum non mul urgenda. carmen vel gradum v aut

vv

llic fortissimus equos aliunde non est notum

un

liaucny liownm

tab mihi bm

-1o1

noznzlAL x. w roku 1SSL w zimie rzeczohy marszalek za pozwole niem mislrza pierwszq swoje wyprawe lj wojennq zimowq odbyl za pomoca wielu pielgrzymdw szlacheluego rodu. jakoto margrabizj i jego iolnierzya hrabi de liatzeuelbogenfj hrabi de veldenlzfj ktdrzy wszyscy z orszakami swymi pod rozkazy idq marszalka i dzielnie sic stawili pod chorzggwiq Sgo lerzegoa ktdrq nosil szla chetny jeden iolnierz. zwany jan de lialmuta aj ale ie poganie o strzeieui zoslalia wicc sic powracajæp wtejie zimie brat flenryk de Siynigienaj dwa razy wyszedl z liagnely na pogan i po nie przyjacielsku postqpil sobieg trapiac ich mieczemp oguiem i mbun kiem i z tryumfem wesoly powrdcila wielu Litwindw zgromiwszy. lloku nastcpujacego o brat llenning przysposobiwszy zdaleka wielkie zapasy w lecie. udal siezioluierzami swymi przeciw cro dnu i ulnySlil przejid rzeke w brdd. ale mu pogauie przeszkodzili i dla tego sic cofqu nie wypelniwszy zamiaru swego. w lem woj sku sluiyl takie rPomasz Sprelzer ej ktory zawsze dzielnie sic w czynach swoich stawiaL

u-n-n viiv

A skoro tylko wrocili do domu. zno

Primxnny to jest pierwszq tego rokul gdy zwycznjnie dwie wojenne wypnwy przeciw

Lilwinom w knidcij zimie przedsiebranm Margrnbin brandenburskL Pewuie hrabia ian ll. z linlzenelbogem llmbia hu l. umart byl w lymie roku ilioL pavin vv lhabia lienryk veldenz yoigt 1 v. str. ue lesllo zapewne lialmund lub lialemund. lionrad lialmund lub iialemund byl w lym ensie socyuszem mistrzm nem-yk Scbeningen lub Scbiining. voigl in y. sua Ml nota L fenie Schening lnb Schli ning byl upewne lirzyiakiem w lingniuy albo komnndorem tejie komanderyL

11 Pewnie jeucze w roku iSSL wyrnienie lo sequenti anno icifla brunem byd nie main lj

o lyln ryeenu wiqccj nii- wspomina histor-pt

-

los

-

i i

ganis varias molestias. misitque prefectum de ynsterburgflj vul gariter P/tegera contra paganos et primum Socium suum ad ltu men Mimelei per quod nemo poterat transire cum profecta lit ita compulsi sunt ad reversionemy nec poterant regsam. prout pro posuerah terminare. vnde dictus Sprentzer stetit ibidem ad in tegrum annum in terra. nec revertebatur domum eo tempore. quo ilfgnstut fuit captivatus. l

Anno 1sc1. frater llinricus liraniclzfeldymj llinricus lle ler. Albertus llertzogfsj bii fratres strenui et famosi cum sse transeunt in llussgam in terram nelitcz ul nec poterant transva dere lvargamalsj revertantur et convertunt se in obsidionem ca stri lfckersberg iej in diebus Apostoli et steterunt ibi z diebus cum parvo exercitu Sed frater llinricus neler cum omnibus suis intrat castrum Letczenbormnj lit idem frater lfinricus lie ler pertransiit vadum et reperit vestigia paganorum et sov viros. inter quos fuerunt lfgnstud. Patirkg et Algard Misitque cele riter in Mclrersberg. noti/icans. se invenisse grandem exercitum paganorum circa stagnum vulgariter wobel lal dictumg frater llel drung eciam intimavit de magno excercitm sed eciam frater lieler tenuit custodiam et excubiasp petens Albertum predictum. ut cum

populo suo veniret y quum hostes in terram declinarent. lll llli m

Abmen ei erat llenricus de libert/tamem lf/leger sive praqfcclus ltastenburgit Albsrtas duæ Sazontae. postea praqfectus liaslenburgttl liotgt 11 li ibit

Ml iiij

fori-a Ltfhuanorum nam in Podlachia. liareun

Purc auo

.

iiij xlli lacum Sptrding. Scriptor id tantam significare voluitz stabant ad castrum lahen 1 e. ber-gp de obsidendo hoc castro no cogitandum quidam l/oigt 11 l/. MLL lll

Loclzcnburg.

lSi

Laeus ll/obeL jvuna hoc nomine non potest amplius inveniri Sttus autem erat tn con l/intis Lfthuarztae et terrarum ordtnzs. . g .

los wu marszaiek postanowil wojenna wypnwezvi- poszedl z lnster burga ku liownu i dokuczyl roinym sposobem pogauom i poslal rzadzcefj zlnsterburgaa ktory z urzedu swego Pneger sie nazy

waL puzeciwko poganom. oraz pierwszego socynsza swego do rzeki Miemnzh kuirej nikt z korzyiiciq dla siebie przebyd nie mogh l tak przymuazeni zostali do cofnienia sic i wyprawy wojeunej dokonad niemoglh jak sobie byli zamierzyli. z tego powodu rze czony Sprentzer mj pozostal tam caly rok w tej ziemi i nie wrd cii do domuia az kiedyvliinstut w niewolq wziety zostaL lloku latiL brat lienryk liranichfelddoj llenryk lieleny Al bert nam uj siawnitci i mezni bracia krzyiacy z zso ludzmi ide do llusi do ziemi lielitzyuj aie niemogli przebyd w brod Marwh wiec powracajq na oblezenie zamku nekersborg ul w dzieti Sgo Apostola i stali tam z malem wojskiem przez dwa daia ale brat llenryk lieler ze wszystkimi swymi ludzmi wchodzi do zamku Letzenberguj i tenze brat llenryk Seler przeszedl rzeke w brdd i traiiil na Slady pogalh ktdrych bylo pied seta a miedzy nimi liinstnty Palerky i olgerd. lposlal spiesznie do nekers berg z doniesieniem. ie napotkal wielkie wojsko pogan okolo je ziora zwanego pospolicie wobeLlsj brut lieldrung donibsl takze o wielkiem wqjskua ale i brat lieler rozstawil byl straie i czatyy proszqci przerzeczouego Alberta. aby z ludem swoim przybyL z powodu. ie uieprzyjaciel ku ziemi pruskiej zmierzaL wddz siyi

in

any wai sic lienryk Scuhausenv

ioy Pncioiony Plleger w hoslenburgm llj in iiij

Mhrecht ksiqic sanki 1 pbiuidj przeioiony Pneger w llastenburgm Litewski powiat bodlicki nu Podlnsim Phd jcziorcm Spirding. kronikarz rhcc bez wapieninvlu powicdziciv ie obozowlli pod

in lib

zmnkicm Sckcrsburgg obleieniu tego zamku mowy tu byi niemoim czykaj vpigui i v. strona no. Liilzenliurg. leziora tego nazwisku ter-ni nieznamy. Musido leieb na gramcy miedzy Litwq a Prusami.

--11o-. ditis huiusmodi sermonibusp statim venit cum suis. unde fratres

sequuntur vestigia inimicoruma donec mutuo con/luerent et fit bel lum letale et hostilis pugna parte ex utraquea et in tali condictu multi pagani ceciderunt in mortem in numero 1so. de christianis id interempti sunt. Pagani quoque. velut umentes timidiy fugie runt. lnter quos Paterkg. magno concussus terrore. fugit sicut vecors. conradus lloberg loj oibrata lancea sua eundem detru sit de equo in terram. lianlce de Mckersberg zoj lignstud capti vacit et tenuit . et audiens prefectus de Mckersburg deiectum de equo. dolens conatur eum relevare et lvicolao wgndekagm com misit regem custodie sue. dominum Lithwanorum. qui libens evasisset. Supercenit dux ul celeriter et regem tenuit captivum arta custodiay ducens eum in Marienburqg unde omnes . magister et sui gauisi sunt de tanta presentu temporibus istis a beo eis concessa. quia captivatus fuit in dominica Palmarumfgj lit in clusus in quadam camera a duobus fratribus custoditus diebus duntazcat et non in noctenj consideravita quod in muro fora meni

quod dilatavit et occultacit. lateres etc. per famulum de

portavit. lit quod diu animo concepity scilicet quomodo eoade ret . perfecit. quia in primo sompno pertransiit foramen camere et discedit in fosssam de consilio servitoris. scilicet Alpf dictifv qui licet esset christianus. origine tamen paganus erat. llic con solatus est llegemy ferens ei pallium album cum cruce nigra. u -..-.... ....q.

lin Ab aliis nominatur conradus de lfochbergn zop Antea camerarius LiebstadiL lis vera ei nomen erat joannes dc lichersbsrg. lvon era frater nam Secnndum Lindcnblatt p. u cepit eum praqfectus Sclsersbergensis llsnricus de liraniclgfeld litigandus tamen nominat praefectum tickersbergonsem lia m

damna Albsrtus dum Sasconiam

m

ltasc tradilio convenit cum Lindenblatl p. lt

zsy in

Alios fontes habet yoigt 11 ti MS -1tii. lioigt 11 ii MS. Alpf mali/ntum est pro xldolphusu l

-1ll szqc takie doniesienie. zarnz przybyl ze swymii qud potem bra cia idq iladem nieprzyjacielaa ai sie spotkali i wszczyna sic bitwa na zaboj i walka z obu stron i w tem spotkaniu. wielu pogan le glo w liczbie 1so.. chrzeician zasi 1L1. padlo. Pogauie m jako szaleni pierzchliwie uciekalia miedzy ktdrymi Paterka wielka prae raiony trwogq. uciekl jako szalony. lionrad llobergwj rzuciw szy oszczep swdj. zrzucil go z konia na ziemie. llanke de lilckers berg nj pojmal liiustuta i trzymaL przeloiony zai z mckersburga slyszam ie liiustut z konia zrzucony zostaL litujac sie nad uim.

staral sie go podnieini i pod strai Mikolaja de vvindekeim oddal krdla i pana Litwindwa ktdryby byl rad uszedL Madszedl ksiqienj spiesznie i krdla pojmanego trzymal pod Scislq straiq i zaprowa dzil go do Malborgag z tego powodu wszyscyy mistrz i jego bra cia cieszyli sic z takiego powodzenim ktdre im owego czasu liog udzielih pojmany albowiem zostalliinstut wMiedziele kwietniafoj l zamkniety zostal w pewnej izbie i strzeiony od dwdch braci. mianowicie we dniea nie zad w nocy. zoj Postrzegl on w murze otwdry ktdry rozzerzyl i zakryl cegly. zad inue materyaly przez sluge wyuosid kazaL A to. o czem dlugo przemyslliwata to jest jakby uciecy wykouaL bo w czasie pierwszego snu przebyl otwdr izby i spuecil sic wrow za radq slugia uazwiskiem Alfaflj ktory lubo byllchrzeslcianinem1 to przeciei pochodzil z pogam fen pocieszal krola i przyniosll mu plaszcz bialy z krzyiem czarnym.

m in

Albo llochberg. Pierwej komornik w Liebsladh lego whiciwe nnzwisko bylo jan Sckersberg Mcbyl on linyhkicm. Podlug Lindenblattn strona et wziql liinstum w niewolqlprzeloiony . Ptleger z lickersbursl llenryk lirauichfelt wigund nnzywa przeloionego z Sckershurgn

m lgj zop in

lhiqic Albrecht uskL fci samo date podgje Lindenbllu sin Mh czytaj voigu 1 v. un lis-um voist 11 v. un um Alf jul lkrbcenium imienia Adolt

llademarem

. m .

1 A

v

-

v-.

-llS l

sic sub habitu fratris equitaret celeriter vias suas in equis magni com mendatoris ei allatisa et letus evasil in huiusmodi habitu et equisu cui occurit quidam frater ordinis et mutuo fraterne se salulabant nec novityzsj sed postea reduxit ad cor. talem fuissey qui evase rat.

Pestinans intrat sileam prope Libenstadfsj inea in quadam

palude se occultavih dimissis equis istis honis. in qua mansit us que in noctem et cogitabaty quomodo tune in tenebris procederet. quod et fecit et venit prope numen llrgbantzp per nquod transna tavit.

celeriter venit in lllttsoviarn ad germanam suamflj ubi

stetit ad tempusg tandem transiit in Lit/iwanialm et nuncii sui presentes erant. iam secunda vice in Marienburg apud eum fuerant. qui in deserto eum prestolabautan ad quos cum pede ster venisset cum nec moram habuisseta fatigatus ex itinere et inquietus. lat regem imponunt equoy festinantes domum et omnes sui exhilarantes sunt gauisinj Post hec lignstud irapugnavit cum paganis castrum johan nis et incineracit usque ad profundum m notum factum fuit prefecto et college suo uj etc. se occultasse in privetag quare ne

cessarium impugnants eos capiuntg nomen prefectilloh lfollgnsoj Multas eciam molestias intulit rezc christianis ante dictum castrum vf

-. .. ua r-

/

ut

ceterum impugnavitalit-icersbergey a quod obtinuit g nomen prefecti llademan qui consideruns potestatem regisy fugit ad se

m

se. eum.

Liobmli

v

.

..r agr-l .-.-n.-

w/Mnl

L

w 1-

.l tt in

.

v

.

m l/zor eum Mamlaeb qui secundum infolentia-il p. autem geher lyncum np yoigt 11 ti im eiul altos fontesyl et dic-tty quivide fun-tt oaptiiml hie prfneepm mb- oportebat esses notum factum jum praqfeotum et collegam suum etu v h v vn

sop

cfn l/oigt fli li uli-ibi ubi in adnoL ll. eæplieinlur rfdendi ierrorallvzltorum scriptorum annaliunu olftgandasy qudml dllme migng talem twf-l i li ii .i11- f inilgfn hzuuut- . vii-ll.lhh

i .1.-. f fli f.l 1 intr- -

lati thl

xli dil ./

1

hilai

uli lt

--

us

-

itak w odzieiy krzyiaka konno jechal swojo droga ua kouiach wielkiego komoudorm kloreb mu przyprowadzonoy i wesoly uszedl w takiem odzieniu i na takim koniu. Spotkal go pewien brat za kouu i wzajemnie po bratersku sio pozdrowilia nieznal on go. ale potem przypomuial sobie. ie takim byl dw. co uciekL Spiesznie wiechat do lasu blisko Libenstad ul gdzie w baguie jednym sie ukryL pue Sciwszy owe dobre konie i zoslal w bagnie ai do nocy i mySzlaL jak w ciemuosicia co i uczynili przybyldonad rzeke lh-wencg litorapotemidd przeplynqL Potem spieszniel przybyl Mazowsza do sio

stryjnj gdzie niejaki czas bawilg potem udai sie do Litwyizuaj dowali sie tam poslowie jegoy ktdrzy jui po drugi raz u niego w Malborgu ibylis Poslowie ci w puszczy czekali na niego. do i ktorych gdy pieszo przybyl znuiony drogq iniespokojnya aby wigc czasu uie tracidy sadzaia krbla na konia iispiesza do domu i Li twiui wszyscy uradowani cieszyli sie z tegmuj

li

Potem liinstut zdobyl zpogauami johannisburg i w perzyne go obrocil do gmntu. ldowiedziauo sio pote-nia ie rzadzca zamku wraz z towarzyszem swoim ukryli sie byli wilamusiea klore to miejsce dobyto i ich wzietog nazwisko rzadzcy bylo janliolinPSj wiele przytem krol chrzedcianom przed wsponmionym zamkiem zlego narobiL . Potem dobywal krdl mckersburgm kldry izdnbyL Mazwi Asko rzzgdzcy flademara ktdry zwaiajzic pntggo krblaa schronil

in iiij

LiebslmL Malionka ksiccin mozowieckiego. podlug liojnlowicza sln ezr rcnic ksiaie byl iiinstula - ziecien

m voigt 1 v. stn iiii. ktory inne przytacza irbdlm dij

.

Porbwnaj w tym przedmiocic yoigm 1 v. stn 1A1-l/AS. Aulor len w uwadzc z. wy

jobnia lo. co inui kronikarze mylnie byli podolL wigand rzccz com wyjniuiL

is

llcl cretumfnl de quo se cum aliis viriliter defenditp propellens paga

nos et plures telis trans/ixit et sic evasit manus eorum. Peinde lignstud ordinat regsam super vulgari/er dictos wgsclierfzj pertinentes ad Prussiam lluiusmodi rei rumor ve nit ad prefectum in liastenbilrg.aa1

oni cum Sartensizij tran

siit vasta deserta . liinc inde latrocinantes.

liil conveniunt mutuo

cum Litliwanis in propinquoy quod eciam unus alterum non per cepita donec clamor oriretur. Advocati aaj concurrunt cum equis suis et transeunt ad locum stacionis. ubi sedebant volentes pran dere. Advocati pertransierunt rivulum et auwitio Pei veniunt in terramj in qua concurrunt ad bellumy in quo lixuras et verbera sus-ceperunt Litliwani in fugam se convertunt et christiani per sequuntur eos. ln quo con/tictu frater wernlierus dexwin dekeyn sol regem trusit de equo . qui resurgens accepto scuto et lancea tell equum prefecti transfizit lit in tali angustia Pogban volens invadere regemv sed equus eius precipitavit eum ad terram. lvicolaus wundekagmp cuius equus sequi nequiban stetit in arbore quadanh

qui licet vulneratus esset in manu. cucurit. et regem

impeciitj cupiens eum trans/igereg sed protectus armis. mansit ittesus et ait rex ad eum.- noti figerea et respondit .- quare non de

sn

Priuetay necessarium et secretum it. l. idem sigmyieant atque obsoletum ivo

cabutum tlansigl conclave secretum et munitum. cf. Lucas disputat de liii-gando mar

sep szn rm

burgensi. putd llquctzer hoc signi/heb est incertuma nec est hoc vocabatum distincte sertptumt jbrlasse est h. l. erratum. llcnricus liraniclgfelm llic prae/edas ltartemis non est aliunde notus.

s i Adoocali suntl qut vulgo dicuntur leegeri vel praefecti

aai

Scriptor mox nominat etiam Mieolaum ll/yndelraymy fortasse mindbeitrm detur fuine equos ordinis .

scriptor enim fratrem eum non diciL

llic non vi

ll/ernerus autem

de lll-indelreim erat frater ordintg scriptor dicit eum etiam ll/crnherus de ll/indelteynp eum nomen alterins saepd scribat tantum 1vtcolaus lliyndetmymg igitur non erat hic nobilin llrernerum de ll/indelraim seu lllingheim commemorat ut pmefseturm

l

-

ns

--

i

sie do lamuaufoj z ktorego sie z inuymi meinie broniL ploszqc pogan i kilku z nich pociskami przeszyl i tak uszedk ich qu. Potem liiustut rozporzqdzil wyprawe wojenna przeciwko wriszerom iiij naleiqcym do Prus. Pogloska otem przedsiewzieciu

doszla do rzzgdzcy wllastenburgufsj ktory zrzqdzczg z nat-ten ul przebyl obszerne puszcze. tu i owdzie lotrujzge l epotkali sie z Litwinami w bliskosbi takieija ie jeden drugiego nie sposirzegla ai sio zgielk zrobiL Starszyzua aaj przybywa na koniach swoich i udala sie na stanowisko tanh

jesid

gdzie byli siedzielia chcqc obiad

Starszyzna przebyla rzeczke i za pomona Soga dostala

sic na lqd. na ktorym uderzyli ua uieprzyjaciela bojem. w kld rym odebrali szlychy i eieciæ Litwinitylpodawajaaachrze Sciauie icigajq ich. wktdrem to spotkaniu brat vvemer de wm dekeimuj krola zepchnql z koniaa ktory powstawszy i uchwy ciwszy puklerz i oszczepy przebil konia rycerza. w takiej osto tecznodci lloyban chcial uderzyd na krola. lecz kori jego zrzucii go na ziemie Mikolaj windekajm. klorego koiilisid niemdgL stanaj na puiu jednym. ktory to Mikolaj lubo w reke byl raniouy. nadbiegl i ua krdln sie rzucill pragnzgc go przebid. lecz krbl zbrojeg oslonionya zostal nienaruszony i rzekl do uiegoz przestail ua mnie

iiij

Privtetol necessarium albo secretum. se in rhwno znnczace wyrazy i znaczq mocno opa

trzone wemne sklepienie. czytaj anas dysscrmq-q nad histor-yn wignndm in lle lib auy Slj

eo tu znaczy to slowo wyschen jcst niewiadomo. zresth slowo lo w rckopiimie jesl uiewyrainie napisane. henryk Sranichfeli Mizwisko tego przeloionego w Sarlen jest niewiadome. Advocati znaczy podobno przeloionych nad zamknmil po uiemieckn Pnegen lirouiknrz vspomina dnlej pewnego Mikolnja xvyudeknjmv pewnie wiodbeilm fen zdaje siey ie nie byl rycerzem zakonnl bo go kronilmrz nie oznaczn Prnten wcxner windekeim zai byl lirzyiakiem. nazywa go kronikarz wernherus de Svindekeilm a drugicgo ni tylko nicolaus windekeymg

ten drugi wicc nie byl pewnic szlnchciccnn

wcrnera de windckaim. lub windhcim nazywa przcluiouym Ptlegcru

wigand

-11S beo me vindicare in paganis. et iterum fia-it. besistel ego sum lfynstud

1terum rear dixitz

Sequere me et ditabo te i et noluita

dicensc domini mei plus mihi dabunt in una leorafvj quam tu omni tempore Mt peciit rear sibi presentare equumy quod fecit et insedens evam-may cui occurit quidam adolescens in equo et alium ducens manu. et rem inter ambos celeriter equitacity pre cipiens adolescentt ut cicius equitareh nec voluitr dicensr bene

sequar a longe

lvicotaus wyndekaym et dolu de llckersbergsgj

hostiliter insequuntur et regem ducunt captivum ad locum stacio nis et sub custodia eum ibidem tenentg populus successive super venitg prefectus de liarten culneratus in crastino occiditg frater eciam unus cum o ibidem fuerunt interfectii multi vulnerati sunty 1oo Litliuavi occisi manent et multi culneratiy zoo equi manenb quos cum multa preda cristiani deducunt .- unde obliti captivita tis lfynstuteny misitque magistrum suum calccareorum- in lia gnetam ad commendatoremfoj qui dicebat ei. quomodo reæ domi esset et magistro evasisset.sub forma fratris ordinis tleeutonicorum Prater llinricus de Sclceningenjussu et consensu preceptorum cum

maginisnj ei mis-sis ad experiendum et echlorandum spissitudinem profunditatem. et altitudinem domus et murorum liawen et ut fe

cerent machinas et arietes etc. et ut lcuiusmcdi mensuras reducerent ad magistrwm quum in futura hyeme pro/posuerunt lfawen impugnare. Sn SSp am din lglj

ita legendum est. non ut est apud voigt fli l/. MSL adnrt 1. quinta hora. Pactum est hoc aperte fraudel quam scriptor diligentius non describit qui modo dictus eratj ltankc de Sclrcrsbergy olim camerari11s. llcnricus dc Sclteningcn vel Sclzocning. Aiarrntio ipsa confusa ct turbatm yoigt at l/. MSL i/ocabutum min legi potes-tg poterat esse magistri-v aut intellige-uda sunt instrumenta metiendi-l quod indicare videntur eaa quae sequuntun

i

-

111

-

godzicg aon odpowiedzialz czemu sic na poganach micid niemami1 i znowu raz zadaL A krdl rzekl znowuz przestah. ja jestem kin stut. pdjdi za mnzga ja ciebieiobdarzeg a on uiechcial mdwiqcz

panowie moi wiecej mi etiam w jednej godzinienj hiieli ty po wszystkie czasy. i prosiL aby mu podano konia. co sic tez stalo.

a wsiadlszy na niegoq ujechaLssj zabiegl mu droge pewien mlo dzieniec jadqcy nan kouiu i prowadzacy drugiego na powodzie i krdl migdzy obiema spiesznie jechala rozkazujqc mlodziencowiq aby wieccj pospieszaL a on niechciala mowiacz dobrze ie z tylu po jade. Mikolaj de windekeim i jan de ilkersberg ul Scigajq krdla ipojmanego prowadzq na stanowisko i pod straiq go tam trzy majq. Lud powoli nadciqgm rzqdzca z liarten ranny nazajutrz umarh brat jeden takie wraz z dziewiecia zabity zostalq wielu bylo rannych. Stu Litwindw poleglo zabitych i wielu mieli ran nych. llwieScie koni pozostalm ktdre wrazi z wielkq zdobyczq cbrzeicianie zabrali.

Potem zapomniawszy o pojmaniu liinstutæ

poslal wodz mistrzm majacego dozdr nad tskladem obowiaq do

llagnety do komandoraquj

ktory mu powiedziah jakot krdl byl

w zakonnym domu w Malborgu i jako wielkiemu mistrzowi uciekl pod postacizg brata zakonu xrzyzackiego. lll-at lienryk de Sze ningen z rozkazu i zezwoleuia dygnitarzy wyslal rzemiesilnikdw do wybadania i poszukiwania gruboslcij glgbokosici i wysokoici zamku i murdw w liownieq tudziez zlecil ima aby zrobili machiny.

tarany i t. d. i aby te wybadane miary podali do wiadomoici mi strzna ktdry whastepnej zimie bylpowziql zamiar dobywad liownzn m

rfalli lnebn czylaca a nie jak u voigm i v. str. liil uwaga L

m S-ij iiij

Pewnie sic lo stnlu fortclem. o czem kronikarz nic wspomiua. wyiej wzmiankownny dawniejszy komornik llanke von Sekersberg. . flenryk von Schcningen lub Schiiniugz lfcxt w lem miegscu jest oczywiicie ciemny i wal pliwy. voist l v. str. liil m

-

llS

-

i

velqube -

Anno noa cawen castrum obstdeturi s

Sub fratre et magistro wynrico predicta in magna honore et digna laude stetit Prussia et sui preceptores. lioc anno fra ter Lupuslj de baldersheglm magnus commendatam llenningus Scindekopa summus marschalkus premeditantur insidias contra liawem unde frater ortolfus de fgr ij ldtbingensis commendatur hospitalarius ordinis . et presens trapenarius SL commendatores de cristburg. de lialgm frater l/rickofj frater lfun de llatten stet-afj ltothgerus de ltilner advocatus Sambiemisfl predicti cum subdilis suis electis. et magister cum potencia terre. sicuti pre

meditatus fuit. perrexit contra liaweny habens secum hospites de Angliaa litalia. Almannia et navigio prospero vento tanseunt Mi melamy pretereuntes silenter welum bistem descendentes infra liawenl ubi steterunt in s diemy facientes pontes adeuntque ter ram prope castrum in tertia dieij lignstud quoque cum gravi exercitu paratus venit in protectionem castri.. Sed christiani eum cum suis pepulerunt retrocederey et magister cum suis castrum circumdedit post lleminiscerefj feceruntque fossam a lverga flu

n

illati-ram Scrzptor hoc nomen et woli. saepe per lupus fnlcrprctulun

m

ortulfus de frenira

si o m by

ll/crnerus hamdorf erat ordinis tropiarium l/lricus Prtclxel commendatur lla/gum commendatur m-andeburgcnsin a ddoocatus ordtnw. non episcopi Sambiae.

n yofgt 11 k lbo-lSL ubi etiam nominatim commemorantur pauci ez hotpilibus brl/i.

si

Ltndenblatt p. ei dict/1 magistrum tempore antepasc/calt profectum eum

-

ne

-

llozllzlAL x1. llok lama oblgienle zamku w nownlm Pod rzadem przerzeczonego brata i mislrza urinrykm Pi-u sy i dyguitarze tego kraju w wielkiem byli powaieuiu i powinnej slawie. w tym roku brat Lupuslj de llaldersbajma wielki koman dora llening Szyndekopn wielki marszaleka przemyiliwali o fortei

lach ua liownm

Przerzeczeni wigc bracia ortholf z frewirugj

komandor elblqski szpitalnik zakonu i terainiejszy szatnik ftmpe nariusjy komandor aj z chrystburgzh z lialgL brat wrykofj brat linn de llattenszteinasj llodgier de limen wdjt samlaudzkiej z wyborem poddanych swoich i mistrz zpotggzg krajowa. tak jak byli umyililh udali sic na wyprawg przeciwko liownua majac zso bq godci z Angliia vvloch i Miemiec i stalkiem z pomys1nym wia trem przebyli Miemem plynac w cichosici pod weluniem i liistem wylzgdowali pouiidi liownay gdzie stali do trzeciego dnia. robiac

mosty i wysiedli na lqd o trzeciego dnia blizko zamku. iiin stut takie z wielkiem wojskiem w gotowodci przybyl na odsiecz zamkm Ale chrzeicianie przymusili goa zle z wnjskiezn sic cofmgl i mistrz ze swymi obtoczyl zamek po niedzicli renniniscereysj izro

lj m

Sronikarz tlomaczy imiona wolfram i wolfi nazywa ich Lupus. orlolf z rfrewirm

sp ij ij

Szatnym znkonu byl werner lhmdorh ljlryk Prickey komandor w lialgm liomnnrlor w Srnndenburgm

ej fo jest wdjt zukonm a nie wbjt biskupn umlandzkiegm n in

yoigt 11 v. str. iso-ML wymienia i innych obcych pielgrzymbw w iej wojennij wy prawim Lindenbhu str. zs. khdzie te wyprnwe wielkiego mistrza w czasie posllL

..m.. vio oj inferius in Mimelamy sepem fortem cum fortaliciis sive pro pugnaculis circumfodientes se. ut sibi mutuo astare possent ini micosque profugare. lblegerunt eciani pocius mori . quam disce dere de castro non devicto. Prater llenningus. marschalkus eau commissione magistri . ratione sui omci divisit exercituum cuilibet

statuendo locum suum. ordinavitque ad insulam exercituum qui naves eorum protegereh et tertium partem circa domum . auda

ciores vero circa sepem. fundem fecit machinas et alia instru menta loj erigere in altitudinem domus-y que multum alta erat et robusta. convertitque se. quia in castro erant sagitte multe. qui bus christiani graviter sunt o/fensi. func magister carpentario rum de Marienburg ul Marquardus con/ixit et construæit unam machinam sive arietemp vulgariter tumeleryuj quo mediante eje cit unum propugnaculum de acie castri contra Mimelam Simi liter magister Mattias. faber lignorum in lionigisbergglaj fecit omnino paremy cum quo disjecit prbpugnaculum usque ad fundumy quod stetit prope lvergamg similiter graviter impugnavit murum castri cum eodem institutauj lat Srosburgenses cum structuris suis graviter murum dirumpunt. consequenter dicti magistri li gnariia Marquardus scilicet de Marienburg erexit structuram equa lis altitudinis domus ad fossam domus. magister tllathius similiter de lblbingo ad orientemy tres de liagnita steteruntdeorsum ducens eum in locumi ubi fra i lleæ quoque lignstud in perturbuto animo cum ingenti multitudine stetit juxta Mimilamj Algard similiter cum suis nag gj

na nomine jluviiy qui sine dubio es ll/ilim cfr. adn. S. apud yoigt 11 lll ibgu

ioy

Pc tactu/mensis bellicis et machmis eapugnandi .

in

y. iSiL Lindenblatt p. m SL c/z l/oigt 11 y. ibi adn. L de magistro oarpentariorum efn liozgt 11 yL l11.

quibus ordo utebatury qf. l/oigt 11

in lin

Lindenblatt a. a. o. -. quem germanni dicunt Schnitzmeister vel zimmermeister c/i yaigt 11 yL b11.

in

Magis probandumz instrumentm

elm bili chrzeS-ciauie row do rzeki Merga oj poniiej Miemna i mocny zrobili zasiekp okopujac sic do kolaa z szaiicami czyli grodlmmia aby sobie mogli wznjemnie przijd w pomoc i nieprzyjjaciela gngbidu Postauowili raczej umrzed uiili odsiegpid od zamkuy nie zdobywszy go. Srat lleniug. marszalek z puleceuia mistrza i z obowizgzku urzedu swego rozdzielil wojskm wskazujzgc kaidemu jego slano wisko. wyznaczyltakze na wyspe wojskoa ktoreby slatkow swoich strzeglo i trzeciq czeSd postawil do kola zauiku liowieiiskiegm odwainiejszych zasi wj kolo zasieku. rPymczasem kazal machiny i iuue instrumenta wznieStSa iej wysokosici co zamekgwj ktory byl bardzo wysoki i mocny. Lecz zmienili chrzesiciauie stanowiskoy gdyz w zamku wiele bylo pociskowa ktoremi chrzesicianoni mocno dokuczaum vvtenczas Markward mistrz ciesielski w Malborgu llj zwiqzat i zbudowal machine czyli tsi-ania po niemiecku tumeler uj zwany. za pomoca ktdrego zrzucil jedne baszte ze Sciany zamko wej od strony Miemnm Podobniez mistrz Matyasz cieSla-z lircL lewcalsj zrobil zupeluie podobna machiney ktorq zburzyl baszte nad Mergsg i litora mocno tlukl mur zamkm tymie sposobem bro dniczanie cStrasburgensesj takie machinami swemi mocno mury kruszq. llzeczeni wigc cieSle miauowicie Markward z Malborga wystawil machine iej wysokoirci co zamek ai do rowu. Mistrz Matyasz takze lilblgianin od wscbudu na dol prowadzqc ja na sla nowiskm gdzie stali bracia z llagnityf lii-ol takze liinstut slrwozonym umyslem z wielkim bardzo tlumem swoich stal nad Miemnenn llyli tam i olgierdz swymi m mh

llzcka m iuno jnk wiliq byiz niemoiea czytuj voigla vl v. shz lii

in

o machionch wojennych uiywanych u lirzyinkom czymj voigtn 1 m slr. liil i Lin denblattn str. iii-lh p czytnj voigta 1 v. slr. lii nwoga L Mngister carpentnriorum zwnrsic po nicmiccku liurwnnshern czylaj w tym przedmiocie voigta 11 yL slr. ut czymj Lindcnlxlalta histor-yix w wielu micjscnclL

iiij

Suycerz albo cieilah czylnj voigtn 1 yL slr. -il1.

in -

iii

-

me

-

oribus et Smgrdens ul prope lvergam et consiliantur et disponunt se celeritera quomodo castrum ab hujusmodi imp-ugnationibus ab solverunL lnlerim magister wgnricus cum suis preceptoribus prudenter meditaturg quomodo proscriptores fidei et crucis com pescerel et domum funditus everterety et inito consilio fossam im plet et suppositis structuris eque altis.m per quas sui poterunt intrare xdomunu quod pagani considerantes. trabes extenderunt de muro ne pons cadensynj inferius situs yimpedireluin tllnde pagani die noctuque impugnamur tamen se defendebanl in quoque cum structuris et magna dampna cum telis

nec poterant habere quietemi fortiter cbristianorum prejudiciumg descendunt propugnaculum prope lvergam. de quo fecerunt y quamlsj magister Marquar

dus sic disiecit quasi folia tilie in nergam. et ita superbia eorum fuit distincta ei ul

fandem Pruleni et Almanni celeriter ve

niunt in propugnaculum quoddam et quandam domum succende l runt et ceperunt murum castri infringere. Superveniunthuoque pagani de muro castri in defensionem ante-muralefoj cum mu

rum christiani iam adeo debilitaveranh quod etiam cum paganis ruebat in terram et supervenerunl christiani eos. voluerunt et oc cidunt. anle-murale sic vincentes sicque compulsi sunt pagani ser pere in domum christiani etiam ibidem perierunt quidam cum paganis in domo et nemo erasit incidens p igne consumptia Almanni cum furore currunt in pressura et tunc adoocatus de Morun

m 1ij

quid Smyrdens tibi velitg incertmm yoigt fl l/. iaik adnot 1 suspicalun nomen hoc referri ad principem Patyrltel quem blagoss. p. llSS. commemoraL fum dicebant in lingua militari nlfbcn-lloehenug apud ll/igandum paulo antea SlrlL

clara equalis altitudinis damus. ih id est lugbruec/re. . m Aut legendum quoda aut vocabulum hoc lin marigine libri adiectumj eiiciendum. im yucabulum in libro male scriptumi sensus estc superbia hostium fracta erat im jllurus parchamil murus exieratis qui paro/lamam i. e. spatium inter cætemnm mu rum ulque arcem ipsam inoludiL

. -L

rss

-

Sojarami i Smyrdensuj nad Mcrga i naradzajq sic iszukajq spic szuie sposobdwy jak zamek od tego obleieiiia uwolnid Mislrz virinryk zai z swymi dygnitarzami vprzezornie rozmysllaa jakimby sposobem wiary i krzyia gromili nieprzyjacidh

ijakby zamek ze

szczqtem zburzylia u naradziwszy sig mistrm rdw wypeluiai wznosi

budowlglsj fganekj rdwnie wysokzg jak mur. aby po niej iolnie rze jego mogli wede do zamku cojzwaiajac poganie. belki wy suwajzg z muru aby przeszkodzid mostowi zwodzouemufej aby sig ua ddl nie spuszczziL Ma pngan wigc lirzyiacy dniem i uocig uacierajzg tak . ie odetchnzgd nie muglL Mocno sig oni jednak bro nili ze szkodq chrzeSciam Spuszczaja siq takie gankami do ba szly nad Mergzh zkzgd mocno pociskami chrzeziciau mia-h kstdre to zabiegi Litwiudw mistrz Markward tak zmidll do Mergh jak li Scie lipowego drzewa i pycha ich zostala upokorzona. yliy/moza sem Prusacy i Miemcy spieszuie przybywajzg do baszly jednej i dom jeden zapalili i zaczgli mur zamku kruszyd Madchudzzg tak ie poganie z zamkowego muru na obroue zewnglrznego muruanj kldry to mur clirzeScianie jui tak byli nadwzgllilia

ie nawet po

walil sig na ziemig i uderzali ua uich clnrzeScianieiraniq ich i za

bijajq i tak dubywaja przedmurze. i tak poganie przymuszeni zostali czolgad sic do domu. liilku takie chrzeician zginclo tam wraz z poga nami w tym domu i nikt nie uszedl klo sic tam dostah bo ich ogieii- pochhmah Miemcy z zapalczywokiq llocza sie do wylomu

My

iiij

cn tu to siowo Smyrdens mu znnczyd. jest wnlpliwem voigt f. v. str. lal uwugn iir wnnsL ie tu jest mowa o ks. Pnterkiy d klbrym mugosz na sua liil wzminnke czyni. w dwczcsndj niemczyznie nazywnno le machiny libcnhiihcnj jnkoi wigand nnzywa je po kilka razy structnm equalis altitudinis domu. fo jrst most zwodzouy.

in

Plrknn zmvuvgtrznyj to jvsl mum czyli warawnin zmngknjqca obwbl ankm

im

-1zzlgennj combustus fuit . dotL de czeno Almannus et duo fratresg

veæiltum de Mlbinge similiter combustum est. guidum etiam pe regrini ab igne sunt ofensi comes viro de Spanlzeimmj cum ve æitto suo viriliter aggreditur castrum. post tiunc sequitur veæil tum orttinis. comes afer/tardus de tyirneborg et duo de llontoctcmj cum aliis peregrinis comprimunta post lioc verittum sancti geor giiy quod tenuit georgius de 11irtenbergjuj qui sequebatur vesti-b giu-m llagnitorum

tifllrsc/mllius vero in officio sollicitusy omnia

sub bona servavit custodia . mactzinas etc. lfr ter illarquarilus novam maclcinam in primum erexit locump qua mediante murum castri jactitms horridis disscidity quod cepit caetera pdttetliati ta

men omnes fuerunt in exercitu de longa stacione at fatiga. que iam duraverat M diebus.1sj Magister vero cum consuttacione prece piarum proposuit cum impetu attemptare et aggredi lvamjuæta murum in ig-ne ordinati fuerunt murariiy qui ipsum fregeruntj lncole ab intra restauraverunh ab extra a christianis propulsiaul fan dem in die patmarum fratres castrum circumdederunt undique. sperantes posse pertransire forameni quod cum artificio suo ma gister illarquardus de illarienburg fregerah per quod cliristianis sagittis multa mala facta sunt . introitum quorum potenter defen ilerunt consultacione lmbita magister conatur foramen amplia /

im

illo/irungen habebat quidem semper advocatiis suos-g sed nonnunquam etiam praefecti Mohrlmgi in membranis cituntur.- lioc obicio junge-batur a. nam et fortasse etiam a. wffi liber/tardus do Mon/zeimp olim szoniac magisten m Portaxse comas joannes de Sponlmtlm . illa tyomitcs de ttt-neburg et de llohenlahc. zlmbo comites de lfohenlollc dicuntur Ludovb cas et certa-hum

.

m Praz-statz 11ertenberg. qfn ruigt m it. lSL litus ortus cæ gen/a Mixsnmsi ltcrtonberg rot llaertuibrrg vel ex bavarico ramo gentis lmtusy duth est. Sed ad alterutram familiam sine dubio pertinebaL . asa llo tempore tf liotgt 11 li no. adnol. l. ll/tgandus in tempore notanda sme dubio

1le

poet-aviti aut crr-ntum inc est r-pttomahrtn Pracstatr p r op u ts r.

1-

m

.

i wtenczas wdjt z Morungenfsj oraz jan ezeno Miemiec idwdch zakonnikdw sig spalilo. choragiew elblqska podobniei siq spalila. Miektdrzy lakie pielgrzymi sie poparzyli. llrabia zad de Spou heim lgj z cllorqgwizg swojq meillie nacierana zamek. za nim idzie

choragiew zakouu. za nia- cisnzg sie hrabia Serhard de wirne borkmj i dwdch de llonloch z innymi pielgrzymamiy putem chorag giew Sgo lerzegm niesiona przez jerzego de liirlembergflj ktd-i ry sz-edl za zuakieml liaguitandm Marszalek zni troskliwy wspra wowauiu urzedu wszystko zachowal pod dobrq straizh machiny it. il brat Markward nowq maching wznidsl tam. gdzie byla pierwsza i za jej pomoczg kruszy mur zamkowy okropnemi razami tak. ie zaczynal sic walid wszystekg przeciei wojsku jui sic bylo iprzykrzylo z powodu dlugiego pobytu i znojua ktdry trwal duinj .czternas1cie.

Mistrz zai zasigguzgwszy rady dygnitarzyy

uczyuil wniosek. aby wstgpnym bojem uderzyd na zamek i szturm przypuicid llo wzdlui muru w ogniu rozstqwieni byli mularze. ktdrzy tenie mur kruszyli. Mieszkalicy zzasz zamku wewnqtrz naprawiali go. od zewnglrznei strony odpierali ich chrzeS-ciauiei fymczasem wMie dzielg kwietnizg bracia zamek zewszqd ntoczylL spodziewajac sig ie

zdolajzg dostad sig przez wylom. ktdry mistrz Markivard zMalbor ga przemyslem swoim byl wybih przez ktdry chrzeS-cianom strza

iSj hlohrungeh. mialo wpruwdzie znwsze wdjlfnwy alc niekiedy i przeloionych anegerj i tak w ruliu tibi byl nim Plbcrhard Monhcillh dnwnicjszy mislrz inllanlski. im æop

Pewnie hdrabin jan Sponheim. llrabiowie werncburg i llohenlohe. llrabiom lioheulohe na imiq bylo Ludwik i cerlach.

in

A racztij llerlenberg voigt 1 v. slr. iaL lego pochodzcnic ozl Misnyjskich rodzin lit-r tenberg lub lliirlenberg albo tci od bawurskidj galqzi tejic familii jcst wzupliwcy lecz

in

co siq lij dnly tyczya czylaj voigln 1 v. slr. liil wigand widocznie mylnic jn poloiyh

pcwuie do jedui-j z tych familii naleinL A

-1zo re et die noctu jussit laborare usque in feriam sextum parascera quod cum lignstud vidissety vocavit magistrum. et sub mutuo sal vo conductu sibi. loquuntur. dixitque magistros Si ego essem in domoy nunquam eam obtineres cum omnibus tuis. cui magister responditz quare equitasti de domo. cum nos videres. et respon ditg quia mei non habebant caputi ideo mansi aput eos. et ait ma gisterr Si tibi opus fuerity accipe de tuis. quotquot vis et ascende liber domum. Speramus enim in domino i quod non poteritis eum protegere nec retinere lat lignstud aitz quomodo potero ascen dere. cum campus sit circumseptus et circmnfossatus.

cui ma

gis/ert promitte-mihip quod velis mecum bellare. volo planare terram et septa deponere. ivec respondit ad hec reæ. et magi sters si non habet rea- amplius verba nobiscum loqui . transeat ad custodiam suorum. a 11

interim quidam rutenus nomine Michael venit de domo.

adducens mensuram sagittarump vulgariter selpschosse lit quidam llagorum nomine ailgut aenehuttenj retulit. quomodo in castro angustias ferrent magnas et sine tedio fabricarent tela etc.. spe rantes domum defensaranj Magister cum suis habita consulta cione eque-altam structuram aaj posuerunt ad foramen net suc cendunt eam et carpentarius. rector operis levavit eum ad casum pereclitatim ad domum nec poterant exire proter acercum petra rum muri. et structure. que adeo arsit . quod nec extingui pote x --..-.- .......--..i..

in iiij m am

.....

ffn Scliuelz p. 11. ubi sunt verba illigandi ipsias. chcrpla nostra cum argumenta apud Schuetzium accurate conrordant. o lvomen aiigt/d inter tta/ores Lit/umniao saepe commemoratur. l/otgl 11 l/. liil adnot it. Sben-lloehe. bo machinis atque tormentzln quae lii-gaudiis commemorati cfrn adnoL ll. apud you-gr 11 ll. in

-1s1 lami wiele szkody zrzqdzili i przystepu dzielnie bronili. za od bylzg ratha mistrz usiluje otwor rozprzestrzenid i dniem inocq ka zal pracowad az do Srody w wielkim lygoduim co gdy xynstud spostrzegh zaprosil mislrza iza wzajemnym glejtem rozmawiajq z sobq i powiedzial mistrzowiz gdybym ja byl w zamku. nigdybyd go nie dostal z calym- twoim ludem. A mistrz odpowiedzial muz czemui z zamku wyjechalesra gdy nas widzialesl A on odrzeklz dla tego. ze moi glowly niemielL dla tego u nich pozostalenn A mistrz rzekh jeSli za potrzebne osqdzisz1 wez kogo chcesz z twego woj ska i wejdz do zamku do wolig Spodziewamy sigl albowiem w lio gu. ze go nie potraiiciea ani utrzymad aui zacbowad A liinstut rzeklz jak ja mogo sic tam dostath kiedy pole jest zasiekiem i ro wem obwiedzione. A mistrz na to odpowiedzialz llaj mi slowoa ie sic zemna bic bgdziesza aja ci zrdwnam ziemie i szaniec. Mic

ua to krdl nie odpowiedzial a mislrz rzeklz jezeli krdl niema nic wiecej nam powiedziecva niech powroci do straz swoichfzj Pymczasem pewien llusin uazwiskiem MichaL przyszedl z zamku i przyniosl iniare slrzala pospolicie selpszosse zwanychy pewny zad bojarzyn nazwiskiem Silgut ul Senehutte douiosL ze w zamku wielkiego Scisku doznajaa ale ze nie przykrzac sobie. robieg pociski i t. p. rzeczy w nadziei obrolliellia zamkust Mistrz uaradziwszy sic ze swymia postawil budowlo drewnianm rownie wysoka jak mur pod wylam i zapalajq ja icieila zarzzgdzca dziela pi-zysunql ja do domu. Miemogli wiecl wijtS Litwini dla ostroici kamieni muru i dla owej drewniaudj budowli. kuira sio tak roz

PM

Porownaj lu Schiilza p. 11. szigandenL

in m

Mazwisko Sirlgut czesto znajdujemy micdzy lilcwskiemi bojnrnmL vom fli v. mu in uwngn i

-1SS i

rat a paganis . quum dominus forte voluit. ut sic ea die moriei rentur. qua christus pro nobis passus est. ln vigilia Pasclie ordinatum est. quod dictus magister lignarius cum suis aliam structuram in eundem locum eque-altam ponereL quam com mendator de lirandenburggll locavit et alia opera cum suis custodi rit et vidit murum paulatim ruere de ictibus arietis et de structu ris. lionigisburgensis commendator mi cum eo viris custodierunt murum. quos nec voluit dare ad sortem . sed jussit eos fugere. ne murus in eos raeret. cecidit tamen dono vei sine periculo cliristianoruma qui sic sunt salvati Mæercitus huius casum vi dens leti concurruntg frater oraz/ny venit simul cum suis de

Prundenb-arg ad foramen et communiter omnes cum paganis in domo con/luunt. lit similiter venit marsclzalkus et revocat popu lum regredi propter foraminis arlitudinem. quum nemo potuit prohibentibus paganis. introire. Postea pagani. videntes nullum subsidium sibi advenirey cum cliristianis ligna et pynum compor tarunt. christiani ignem jecerunt in domum i quod etiam ul extin gui fpotcraoassj nec etiam christiani abire poterant. sed perierunt

ibi cum paganisg in tanto periculo mortis domus cecidit. Aliqui paganorum cucurrerunt ad portam contra lvergam sitaim ubi commendator de liagnita frater llinricus eis progressum pro/zi buit. frater vero liorgliardus de Mansveld aaj pugnat contra

sn cum de llattemteim m illigandua intelligit sine dubio vice-commendatorem licgimontit commendatorem ha buit licgimontium solum marachalcam ordinis. ilice-commendator erat lit-atrium de

Larom asy ao iiij aaj

ortalfas de fronti-iirj ordinis horpitalarirm Porlauo esse debebats nam yocabulum hoc subnolatam est ram socius marsohalci onian roigl 11 id istl adnoL L

-

leo

-

rzaiylaa ie poganie pozaru ugasid uiemoglL Panliog bowiem clicial moze. aby tym sposobem pomarli w iymie dniu. w kuirym chumx stus za nas umarL

w wiliq wielkanocy rozkazanm aby rzeczo

ny mistrz ciesielski z czeladziq iumg budowle rdwuie wysokqmj w tymze miejscu postawila ktorzg kommandor braudenburskiuj u.

miedcil i iune zaczepne budowle slrzegl swoim oddzialem ispo strzegla jak mur powoli upadal od pociskdw tarana i owych dre wnianych budowli. liomandor krdlewieckigsj z oSmdziesiqt uncia mi strzegl murua a niechcial ich na niebezpieczelistwo wystawida ale im kazal uciecqu sic ratowadj aby ua uich mur nie upadL

lipadl zasi ten mur z laski Sozej bez niebezpieczelistwa dla chrze Sciam ktdrzy sig tak ratowali. urojsko widzac upadek muru oeho cze nadbieglm Srat ortolfnj wraz ze swymi z liraudenburga ra zem do otworu przyszedl i wszyscy wspdlnie z poganami w zam ku sig zbiegajæ Podobniez przyszedl marszalek irozkazuje swo im ludziom cbfnqti sig dla ciasnodci wylamu. ktdrego bronilipoganie i nikt wejski weil nie fmdgL Potem poganie widzqca ze im zadna odsiecz nie przybywæh rtiwnie jak cbrzesrcianiel uanosili drzewa i luczywaj chrzeicianie ogieii wrzucili do zamkua ktdryaoj ugasiti moinauj bylo. aie icllrzedciauie wycofnaj sic niemoglia lecz zgi ueli tam wraz z poganamig w takiejfuiebezpiecznej dla zycia oko licznodci zapadl sig zamek.

Miekldrzy poganie zbiegii do bramy a -

d

m

m

liben lltiheg o wspomiplnych u wiganda machinach wojennych. czytaj note si u voigla 1 v. stn lal in liuna de linuensteim . im wigzlnd tu mbwi o komandorze zamku w iirblewcm liomnndorem samego lirdlewca byl muozalek zzlkonuj komandorem znkonu byl wtcnczas niti-ich Laram m

ortolf z frewirm

.

sop Pewnie tu incba slowo nec dodalz do teth . lib

fo slowo jest podkrcilone w rgkopiimici- xl

. l-h- v

. l w

--

11

-... .

- i

-lSll eos. quid e muro luaerunti quosque reperit occidit. preter wag dot filium lignsludamj qui captivatus est cum eo paganis. Stiam ooo sunt occisa-1 ceteri igne consumpth multique suffocati sunt in

castra et ita in numero sunt occisi ssooy de christianis zoogssj unde christiani ceperunt letanter cantare hoc laudabile carmen in vulgaris cristus surrexi-ita concludentes in vulgaris nos omnes volumus letari. pagani sunt in omni penaa iiirieL

llac tempestate ambo dicti reges erant in cacumine montisy omnia conspicientes cum merore. nec poterant prohibere. sed sup plicarunl magistrmm quatenus dignaretur captivus dare in scrip tis. quod cum marsclmllco factum est et per suum notarium re gibus numerum et nomina significavit et tantum in numero fue runt ss. unde reges magno dolore urgebantur et /letu.sg1 quum nec

unquam tanta dampna tulerant Magister vero cum suis multo gaudio perfundilur in laude divinm lleaz mj etiam territus fuit valde per aprum silvestrem in vigilia pasclle. ltem ad lzonorem magistri. marsclcalci et episcopi sambiensis quidam de paganis de stinavit m porcos pingues et unam vaccam macram in bono ani moj dicensz quod si domi fuisset. carnes ferinas suficientes de stinasset. et petiit . ut hec gratanter suscipiant. ln die pasc/le mane conveniunt ad missam.

quam celebravil dominus liartolo

meus . episcopus sambiensis. et fecit sermouj ad populum el lior

Sn

Lindenblatt p. zs. roigt ih il 1so. adnot. z. Accuratior lraditio de lfaydotoj filia lfynstultil est apud yoigt 11 lll iiz adnot. m ssy cft yoigt 11 id lis-lal adnot. z. ubi diversae tradztloncs scriptorum collatus sunt. aen quia exceptis se captivisj ceteri omnes erant interfecti llli ac captioi erant nqioreh im lfymluttusns an olgierdug non dicitut vo in

Sermonem.

-1Sl poloionej nad Mergq. gdzie komandor zlleguity brat lienryk usta pid im niedaly brat zai borgard de Manrfeld ul walczy z tymL ktdrzy z murow uciekajq i zabijaa kogo spotykæh procz wejdola aaj syna liinstutay ktdry w niewola wzietym zostal z trzydziestzg sze ieiu poganami. eoo me onych zabito. inni wpoiarze poginelis wie lu sie zadusilo w zamku. i tak w ogole zabito ich SSML a chrze Scian googsg cbrzeiciauie wiec zaczeli wesolo epiewae to czcigou dua pieSfi w gmiunym jezykuz chrystus zmartwychwstah koticzuc w gminnym jezykuz wszyscy weselimy sie. poganie sa wielce zmar twieuia liyrie eleysom w chwili tego szlurmu obaj wspomnieni krolowie byli na wierzcholku gory i w smutku sie wszystkiemu przyplatrywaliy a przeszkodzie nie mogli. ale blagali mistrzæh aby raczyl podad im nazwiska iexicow na pidmieg co z marszalkiem postanowionog on

zai przez swego pisarzn krolowi wskazal liczbe i uazwiska jetn cdw i uiebylo ich lylko Stip krolowie z tego powodu wielkiego doznali zmartwienia i plakali aaj z eum ie nigdy takowej straty uiebyli dozuali. Mistrz zasi ze swymi wielkq radoSciq przejety zo staL chwalqc P. Sogm lidile takie przestraszony zoslal bardzo od dzika w wllizi vvielkanocyn faliie na honor mistrza i marszal ka i biskupa samlandzkiego ktorys z pogan ofiarowal z dobrego serca dwauaicie wieprzy tlustych i jedue krowe chudaa mowizgcz ie gdyby byl w domu. bylliy podostatkiem zwierzyny ofiarowal i proszqca aby to uprzejmie przyjelL w dzieii wielkanocuy zrana. schodza sio ua mszaa ktorzg celebrowal nartlomiej biskup samlandzki

iiij aai

liyl wbwczas Socyuszem marszolka znkonm voigt 11 vy sua Lindeublatl stn ttt yoigt f. v. slr. 1th uwagu it. wiccej czyloj u vnigtu l t slr. ibi uwngu i iiij czytaj voigla 11 v. str. 1as-m. uwagn i gdzie odmienne iiij de prbcz owych ac jeiicliw i inni wszyscy zubici zosluli. owi filii llzy tiynslutv czy olgicrtly nicuiadomm

1SS. uwaga L o wnyducie synu kynstulu pollnnia kronikurzy zelrrane. se jcticy byli to bojurowie.

--1SStatur ad laudem Peii cantans more solito illius festi in magna letitia. lndulgentie quoque ordinis sunt pronunciate et communi cantur . suscipientes ab episcopo benedictionem Peinde quilibet in locum suum transiity in leticia manducantesy et peracto pran dio clangore buccinprum populo concitato. magister cum suis tran siit ad murosuj castri 1 qui adhuc in parte stetitj substratus li

gnisp que-m deducunt ad casum ea diea in feria secunda. Mar sclialkus fecit fossam deorsum in Mimilam ad insulam usque. Pa gani videntes recessum cliristianoruim currunt ad septa et con friugunt eai insequentes cristianos. sperantes posteriores posse molestareg sed divina protectione salvi abierunt i et pontem depo suerunt. qui supra naves factus erat fandem marsclzallcus pre cepto magistri cuilibet dedit navem suam. in qua completa missa. quilibet tute ambularetg unde peracto prandio in jubilo moverant

naves. Sed Pistenses et u/elinenses talia videntes et ceteri cir cumsedentes pagani concuciuntur terrore nimio. mirantes de tan ta victoria cristianis a Peo concessafsj

oAPll/P

xli

Anno nos lifgnricus magisten frater Lupus llelderslzegm magnus commendatam frater llenningus Scindekop marsclialkus. frater ortolfus de itura liii et ceteri peregrini pergunt ad insu

m

Mururru

m

11efozziszts. unde hum-imda est regni/to czpcdilionis contra liauem efi yoigt fl y. 1oo.

i

--lSS i mial kazanie do ludu i zachccal sluchaczy do chwalenia P. llo ga. ipiewajqc obrzedem zwyczajnym ne to Swieto z wielkiem we selem. ogloszouo takze odpusty zakonu i przystapili do liommu nii Sw przyjmujzgc blogoslawieristwo biskupzm Potem kazdy poszcdl do siebie wesolo jedzgca a Ppo obiedzie lud dzwiekiem trng zwo iawszya ze swymipodparty. udai sic ktdry na murto zamkuy ktdry jeszcze poczeici mistrz stal drzewem mudr wywrdcili tego duia w Pouiedziaiek

Marszalek wybii rdwl do Miemna1 kopizgc

go z wodq ai do wyspy.

Poganie widzzgca ie chrzeicianie sic

oddalajq. biegna- do zasiekdw i rozbijajq jea Scigajqc chmeiciaæ spodziewajqc sic szarpuzgd ostatnicb.

ale za noskzg pomoca uszli

oni nieuszkodzeni i rozebrali most. ktdry ua lyiwach byli zbudo wali. Pymczascm marszalek z rozkazu mistrza kazdemu dal iddL na ktdrcj po odbytei mszy kazdy bezpiecznie mdgijechad Po skoiiczonym obiedzie z radoiciq odplyuely statki. Ale Pistexiczy kowie i wrieluriczykowie i inni wkolo mieszkajzgcy poganie widzqc toa wielkq przeraieni zostali trwogzh palrzzgc ua takie zwycigztwo chrzeScianom od noga danefwj mnm-u

noznzlAL xiL w roku laos niistrz winryk. oraz brat Lupus naiderslieym wielki komandon brat flenning Scyndekop marszaleky brat ortolf z Prewiru i iuni pielgrzymi ida do wyspya klorzg zwyczajnie ao

xm

zrzbdla historyczne o wyprawie na liowno czylaj u yoigla L v. sin 1th

-1Szltam vutgariter aou-sn in qua lignstud fortalicium construxeraty

quod funditus igne demoliuntum similiter et pontem. Magister tandem cum exercitu de ivetun convertit se versus Pisten cu strum. quod penitus exussitg facto prandio navigio venit in welun septa ibidem eombussih ubi circumfodiunt se fortiter g muc/ninum erigit. qua impugnat impetuosis iactibus castrum et in quarta die vicit aastot ibidem capitaneus perturbatus optat loqui cum ma gistro et marschulkus dedit ei manum . dicensr nolo cutpari. si descendens percuciaris. et fuit percussus et multi paganorum ca pti quoque seo et vincutati.

quinta die revertitur de stacione

et quidquid ei occurrebat aut capitur aut occiditur.

ivec longe post magister cum predictis preceptoribus aliam regsam statuit cum ingenti copiay iniqua fuit liartolomeus episco pus sambiensis. dominus llupertus dux bavarie al et multi milites fortes etc.

lygnricus magister statuit stacionem suum in supe

riori locoy

dux dictus in medio in conspectum paganorum.

et

procedunt celeriter in terram Mroglen ad devastandum omnino eam. Sollicitudine inpiger marsclzat/sus preparaverut vias et in die sancte Agnelisaj intrant et inveniunt incolas avisatosg nec tu men postponunt ceptu. sed in quinta die fecit mursclzalkus intrare

ij

m

caussa-order ad thelam. castrum cotteswerdor hoc tempore nondum erat construc tum. l/igandus infra signi/iwt locuml ubi aottcswcrder conditam erat. verbisz ln thtlam in quodam angulo. list haec regio ad jlumen Mimo/am i inter amnes lvi-e wjesctta et ll/iltm comes Palatinlu lit/portus littenunusg adnoL it. apud lioigl 11 il ML ubi atti

ab

etiam fontes indicantan 11 PL ianuarii

-

ms

-

tislj zwano i na ktorej kinstut zamek byl zbudowal i zamek ten do szczetu oguiem zniszczylh rownic jak imost. Mistrz lym czasem z wojskiem z weluuia obrdcil sic ku zamkowi Pislem ktory do szczgtu spaliL zjadlszy obiad statkiem przybyl do we luniav tam zasieki spalila gdzie sig poganie mocno byli oszalico wali. Machine wystawila za pomocq ktordj mocnemi uderzeniami szturmowal do zamku i czwartego duin go dobyL Saslot tame czny starosta strwozony. pragnie mowid z mistrzem. a marsza lek. dal mu rekey mdwiqcc niechcga abyd mie o to obwiniah ze schodzzgm zabitym zostaniesz i zostal zabity i z nim wielu pogan. Pojmano zaS soo pogan i skrepowanm Piqtego dnia powrocono z wyprawy i kogokolwiek wojsko spotkalm ten wniewolq wziety i zabity zostaL Miedlugo potem mislrz z przerzeczonymi dygnitarzami innq wyprawe uchwalil z wielkiem wojskiem. w ktorem byl Sartlomiej biskup samlandzkh pan llupertl ksiazg bawarskizj i wielu dziel nych rycerzy. Mistrz winryk obral stanowisko swoje na wyiszem miejscu. rzeczony ksiqiq w Srodku w obliczu pogan icizggnq spic sznie do krainy liroglen dla zupelnego onej zniszczenia. Marsza iek pilny w urzedziey przysposobil byl drogi i w dzieli S. Agnie szkiaj wcbodzq i znajduja mieszkalicdw ostrzezonychg nieopuScili oni przeciez rozpoczetego dziela. ale duia piatego kazal marsza lek wkroczyd do kminy Parwernfj ktdra niebyla ostrzezouaa bo ij

coueswerdcr nah niemnem rzekq.

zamek colleswerdcr nie islninl jeszcze w tym czn

sim wigand oznacza poiniij miejsce. gdzic coueswerder znmek zbudnwany zostnL te mi slowys ln Mimilam in quodam aug-um jest to oknlica nad Memnemy micdzy rzecz kumi Piiewieszq n wilim

ab Palulyn llenu knprechtg czytnj uwagq i n voigta fli v. istn lliL gdzie inne irodla wymieuione. ay zL Styeznim dj limnikan wskuuje tu oczywiicie krgi Pernarei Pernarewo. ua pblnoc od hiejdam m zwisko jest tu zfdszownne 1 niezawsze to samo. tak jak u Scliitzn i lllugouuy p. vaisi fam v. slr. ifii

-

lati

-

terram Parvernfj que non fuit avisata. quum incola non credi

derant. quod in ita die tantum spacium pertransire pomis-sent Sodem tempore multi paganorum ceciderunt occisi et ca ptivatiy in quo con/lictu fuerunt de llagnitafj de osterode ej etc.

commendatoresu consequenter sursum ad se miliaria intrant ter riculama que fortiter circumsepta erat vepribus etc. et tamen fra tres septis destruclis comburunt et predantur terriculam sitam prope Labimo lj et revertantur ad magistrumy qui cum toto emer

citu convertit se ad vimm quam fratres de liagnita precesserann venitque super ticionesasj omnesque occurrentes sunt deleti et vao ria dampna paganis intulerant Post iiec intrant simul Labi mam ol terramp in qua pernoctant et cumburunt totama deducen tes viros et mulieres cum puerisy aliis interfectis. Sequenti ter cia die magister intrat terram dictam zeymen loj litlzwanicey quam similiter destrurciL ignis quoque. qui factus est in zynzen.uj visus est a fratribus Lyvoniensibusfgj qui eciam hostiliter lxi tlewaniam invaseranh

more predicto exercitibus tamen divisis.

Supervenit quidam famulus nomine llanke Pasclzedaclza qui licet fuerit christianus et ante tempora famulus marsclealclzi lyvonien sis . diverterat se tamen ad paganosu qui interrogatus de numero

lo

r ay

Scrfplor intelligit sine dubio terram iam saepius commemoratam Pernarel Parnareuvaz prope licydany ad septentrionem. lvomen ll. Lfalao scriptum et variat etiam apud Schuetz. ct lllugoss. cfr. yaigl 1 l/. lSL adn. S. ubi demanstratury quantrpcrc no men hoc a scriptoribus annalium corruptum. llenricut de Scheningcns

m

aiunt/uras de llohensloim

lj sp

La b u no praestat regio saepe dicitur Labuney hodie Labunow ad amnem Ayougfeschm yocabulum est correctuni neque distincte scriptum. quid utttiou h. L signgfcetl non satis liqucb t lv Labunam. . zeymen vel zcimi cstl quod hodie dicitur Sclneimy ad septentrionem liaumae et ad

gj loj

. - occidentem m-Labunowm

. in Adco celeriter variatrtcriptarm m

cfh l/oigt lt it. liil

v

..

.n

u n t - -c-- v

z -a.

t .

iv - l -

wi

t o

j

-1S1 mieszkmicy niesadzilh aby w pieciu dniach tak daleko zade byli mogli. rPegoz czasu wielu poganzabito i w niewolq wzietm w ktd rej to polyczce znajdowali sic kommandorowie z llagnity ij ioste rodyfj w skutku tego wzgdre idem o trzy mile weszli- na sta nowisko. ktore mocno bylo obwiedzione plotamh jednak bracia zasieki rozbiwszgg spalili i- zrabowali to miejgce blizko Labimofj i powracaja do mistrza1 ktory z calem wojskiem obrocil sie byl

ua drogea litora przodem byli poszli bracia z hagnity i przyszedl na pogorzeliskmsj liogo tylko spotkaum tego zabilo i rdzlne klg ski poganom zadano. Potem wchodzzg razem do kraiuy Labimaaoj w ktdrej przenocowali i cale spalili. uprowadzajzgc mcgzczyzny ko biety i dzieci. innych zad zabijajam Mastepujqcego duia trzeciegoq mistrz wchodzi do krainy zwanej po litewsku zajmenploj ktdrg podobniez zniszczyL Poiar zai wzniecony wtenczas wzymenuj widzieli bracia idantscyfzj ktorzy takze Litwe byli najechalh tym ie jak tamci sposobema ale z rozdzielonemi wojskami. Madszedl wtenczas iakii sluga. nazwiskiem llanke Paszedachj ktory lubo byl chrzeSciauinem i przedlaty stugzg marszalkalintiantskiegoy udai sic przeeiei byl na strone pogansady go sie spytano. wiele bylo

sp tib n Sj

nem-yt Scbcningcm ciinther llohensteim l stnno jeu bez wnlpienia lepiej. jest to dzisiejlze Lnbunow nad wiewieszm fo slowo jesl zepsute i niewyraiua rfelio znnczy poialy co przcciei krouiknrz przez to

m ioy

chce petiit-dzieci. jest ciemno. Labunm t zeymen lub zeimi jest dzisiejsze Szejmy na pblnoc od liowunl n na wschbd od Lubunowm

in m

Pak czeslo i talwo autor zmicnia nazwiskm czylaj voigm 11 y. str. liil

. .l r .

L

li

l

ut

iS

-1SS interfectorum de lfawem et in veritate respondits duntaxat sse

lvec processit Magister post quartum diem. sed perstitit in loco. ubi comparuit co-mmendalor de liraudenburg cum a captivis di xitque. quomodo Lgeonienses essent in propinquoa et supervenit marschalkus Lgvoniensis eum cemitlis. referensa quomodo in tri

bus diebus fuisset aput magistrumguj qui in propinquo cum grandi exercitu maneret. cui mandavit ul ut in profectum ordinis re niret ad eum.

et conveniunt ad cenum. ubi in secreto prudenti

consilio tractanty quomodo terras paganorum devastare possent et ab invicem decesseruntp placui/que Lgvoniensi in continenti terram desolare. Sed magister noluit manereg proposuit enim in trare aliam terram paganorum et nisi d noctibus in terra mane re voluit Post hec commendalor de lirlgnita duæit supradictum fa mulum llanlee ad magistrum Lgvoniensemg quem cum intuitus esta in ira dixit commendatori. ut eum secundum merita sua ju

dicaret llanke peciit. utinonjudicarelun quum vellet eos ducere in locum. in quo possent invenire multos ad occidendum virorum et mulierumg sed tempus fuit nimis serotinum et jussit magister eum inter/toi fandem Lgvoniensis magister a magistro Prusie conver tit se ad exercitum suum amicabiliterp quem multi hospites de copia magistri sequuntur in Lgconiam oninia die processit ma gister et preceptores in terram Swilone et ad aliam dictam Se tenuj juxta lvergam sitas. et capiunt ibi quendam sanctum ci rumfoj qui promisit eisy se velle ducere in locum. in quo inve

iiij 1le iii

llagixter Livontae Arnoldus de yfattnglmji sc. Magister generalis. . l/el Snttn. furtzmefquod hodie dicitur Schaly ad Abeljam. sega Swilonel apud Sehuetz. Schweilow. inde non plus duo millia passuum erat remota. Potgt r. id ML

im

Sacerdos paganorum.

_139 zabitych w Kownie, powiedział tak, jak było w istocie, że ich było 350. Niemazył się z miejsca mistrz po upłynionym czwartym dniu, ale pozostał w miejscu, gdzie się też ukazał komandor z Branden burga z ăciu więźniami, który powiedzial, że inflantscy kawale rowie byli blizko i nadszedł marszałek z áciu chorągwiami, dono sząc, że przed pięcią dniami byl u mistrzafia) który z wielkiem wojskiem bawił w pobliżu. l wskazał u) do niego, aby dla dobra zakonu przyszedl do niego i zebrali się na wieczerzę, przy któ' réj w tajnéj i przezornéj radzie układają, jakby kraj pogan ni szczyć, i znowu się rozjechali. Zdalo się zaś' lnflantczykowi, aby natychmiast kraj niszczyć, ale mistrz niechciał się zostać, mial albowiem zamiar wkroczyć do innego powiatu poganityłko cztery nocy chciał w tym kraju przepędzić. Potem komandor z Ragnity zaprowadził przerzeczonego sługę Hankę do mistrza intłantskiego, który gdy na niego spojrzał rzekł do komandora: aby go osądzono tak, jak sobie był zasłużył. Han ke prosił, aby go pod sąd nie oddawano. Chciał ich albowiem za prowadzić na miejsce, na któremby można zabić wielu mężczyzn i kobiet, ale czas był zbyt późny, i kazał go mistrz zabić. Tymczasem mistrz inflantski udał się do mistrza pruskiego, do swego wojska w sposób przyjacielski, za nim wiele wojska mistrza udało się do lnflaut. Piątego dnia udał się mistrz i dygni tarze do ziemi Sfilone i do innéj ziemi zwanej Seten 15) nad rze lug Nergą położonych. Ipojmali tam jakiegoś pobożnego męża,'°) który 'im obiecał, że ich zaprowadzi na miejsce, w którcm znajdą 13)

Mistrz intłantski Arnold Wietinghotf.

H)

Wielki mistrz.

15)

Pewnie dzisiejsze SchntşI nad rzeką Abelią.

žałl pół mili dnléj, m

wrozbita jakiś pogański.

nmina swilonev u senaua summum-1 le.

--uo nirenl paganos multos de tribus terris collectos in unum copiamg

unde lllagister cum consilio preceptorum ordinat commendatorem de liagnilthnj advocatum sambiensem lal et multos commendata res culmenses. ut festinarent illo. quo dictus sanctus eos duceret.

Posl lzec sexta die in vigilia Assumptionis procedunt ductu viri in terram warlowwj ubi in silva vasta inveniunt populum de tri bus villis. qui illuc de dicta terra fugeraL Avisatusque fuit ma gister et preceptores de populo sic fugilivop de prima villa ad pa ludem et vepres. unde villa est combusta. Proposuerunt tamen missi retrocedere et verti. Sed commendator llinricus Scenigengoj de liagnita et frater Porglcardus lilansveld 1 lj animosus consilian tur et sequuntur virum sanctum et alii simuli et festinant inde - per medium miliare. inveniuntque duas villas.

profugi facti sunt in eadem terræ

de quibus incole

Simililer de quadam alia vil

la. ut viderunt Post liec duxit eos in loculm in quo invenerunt fugitivos paganos. et disperserunt se hinc inde equitantesa quod tantum s viri manebant iuxta insignia ragnitarumy et capiunt virosy mulieresa pueros. et alios occidunty illos vero deduxerunt

lll veniunt dicti preceptores missi ad magistrum nocte. qui tristis erat propter tarditum reditum eorum. .unrle omnes eæliilarati sunt de reditu predictorum . t

Posl dictu magister et preceptores transaunt in Stagtennj

in m

llearicvs Scheniagcnl lluctigcrus fiinera

m llegio ll-crtatu Schuclz p. 1S. Secundum alios auo/ores sita erat inter iviewlesclzam et fines llfil/iomiritlv ubi nunc etiam est silva vus-tm im in aaj

lla nomen hoc scriptum in lllscr. func all/mo socius marschalci ordiniu Apud Schuctz p. his regio dicitur Seytem

s .

i lit haec procul dubio eadeny atque quae

supra commemorata est Selvnj Sclin vel Schaly.

-M1L wielu pogan z trzech powiatow w jedne kupe zebranych Mistrz wiec zasiqguzgwszy rady dygnitarzyg rozkazuje komandorowi z liagnityanj wojlowi lsj samlandzkiemuiwielu komandorom obel mitiskimp aby sie pokwapili tama gdzie ich rzeczony Swiqty za prowadzi. Potem dnia o w wilia wniebowziecia idzg meiowie do ziemi warlo um gdzie w obszeruym lesie znaidujzg mieszkaxi edw z trzech wsidwv ktdrzy sie z rzeczonej ziemi tam byli schro nili. liwiadomiono zaai mistrza i dygnitarzy. ie ten lud byl uciekl z pierwszej wioski nad blotem i krzakami poloionejg wiesi te wiec spalono. lladzili potem poslaflcyg aby sie cofuqe i nazad zwrdcid Ale gdy zasiegnieto rady komandora lleuryka Scenigen z lla guityzoj i brata Surghardal Mausfeld ul walecznego meiay poszlo wojsko za Swielym czlowiekiem i inni znimispieszq ztamtqd przez pol mili i znajdujq dwie wsiei z ktorych mieszkaxicy pouciekali byli z tej okolicy. Podobniei z innej jakiejd wsi. iak sie poka zalo. Potem bzakprowadzil ich na miejsce. na ktdrem znaleili zbie glych pogana a ci co no koniach byli. rozbiegvli sie ztad tak da lece. ie tylko Smiu mgidw zostalo przy chorqgwi liagnitandw. ichwytajq mezczyzna kobiety idziecia tamtyeh zabijajap tych upro wadzajzp l przybyli w nocy owi dygnitarze ua bwyprawe wy slani do mistrzay ktory uiespokojny abyl z powodu zpdinniouego o nych powrotu i wszyscy sie ucieszyli z powrotu ich. . Potem mistrz i dygnitarze yprzeuoszzg sic do Stayteu nj

in m

llenryk Szeningem niiliger Slnen

r

iiij limina wcrlum Schiilz p- 1S. Podlug innych geogrnficznych podmi mnsialn loielz miedzy Siewicszq n powiutcm wilkomirskima gdzle clzii jcszcze znnjdujq sic wielkie lasyy fsilm vasta p

zop

rPak sloi w quopieimie

in

wtedy socyusz marszalka zakonm

m

u Schijtzn p. 1S. nnzywa sic kraina Seylem ne Seteny Setin lub Schaty.

Pevnie to nie inszm jak wyiij wymienio

-lde cum exercitu. deinde descendunt prope Mergam in villam lfalan ten in terra Pastowenfsj in qua steterunt et hostiliter se habu erunt y villam dictam incinerantesi penitus desolantes.

Peinde in

octava die totus exercitus transiit in terras Pastowem aesowem trans Mimilam cum terroreg et in locoj ubi Pisten et lyelun

pridem steterunty pernoctabant inferius aliquantum iuxta defendi culum vulgariter liense. et simul obsident castra.

nilque ibidem

egerunt lvona die transeunt in locum. in quo victualia sua re liqueruntp quum dominus eos multiplicibus spoliisa captivis viroruma mulierum etc. misericorditer ditaverat lvec scitur nume rus occisorumy sanique sunt reversiy ducentes secum Lithuanos ac rutenas.uj . ln hgemali hac intemperie dominus de llanouaaaj intrat Lgvoniazm llemum in mea marschalcus convocat copiam de longin quis in obsidionem aarteny temptans eciam super rutenas. Angli cinj quoque cum eo et dominus de lianov reversus est de Lgu vonia propter dictam regsam. ad quam Anglici veniunt erecto veæillo sancti Seorgiig unde de llanow indignatus eos invadere voluit. sed fratres non permiserunt et committunt vex-illum fheu tuno domino lfun de llattensteinnj et ita uniti transeunt simul cum hospitibus in gai-ten castrum et terram inavisataim quam inhu

m

llaec saepe eommemorata regio Pastow erat prope lirogeL calanlen aperte idem est locuti quem scriptor noster infra culan/en et dallandtam dicitj fortasse quod hodie nominatur cailjanzo prope ll/illromirs ad occasum et Scheimy ad septentrionein cu. piae igitur descendebant ex Schaty. quod sic hodie dicimus ad coit/lama

m

Schuetz p. 1S. refert hanc eæpeditimem ad a. isat

m Portasse xl/tricas lii de llanaug qer yoigt 11 fl 1os. adn. fu km lh

cx adnot. L apud lloigt 11 ii ML ubi etiam Scoti participes fuisse dicuntun quod h. l. confuse et obscure scriptor significat de privilegio usa-illi sancti tleorgizl explicatur in adnoL ih apud l/oigt 11 l/. ibi-ibi Lis in eo vertebaturl ut non britannos neque altus peregrinusa sed tantum modo eques germanicus camillum hoc portareL

.. . .

ua

.. l

z wojskiem. potem udaja sie nad rzeke Mergei do wsi lialantyna

w ziemi Pastoweujuj w ktdrej sie zalrzymali i po uieprzyjacielsku sobie postapilip rzeczona wiesi paiqc i do szczetu niszczqm Po tem duia S. cale wojsko przeszlo do powiatdw Pastowen i ce sowen za Miemem postrach rzucajqc i w miejscu gdzie da wniej byly zamki Pisten i weluii przenocowalii nieco niiejeblisko szariczyka zwanego pospolicie llense i razem oblegli zamkiy ule nic tami niedokazali. llziewiatego dnia przechodzq w miejsxcep w ktdrem byli zostawili iywnoski swoje. a Pan big z milosierdzia swego obdarzyl ich wieloraka zdobyczzh pojmanymi mezczyzuamij kobie tami i t. d. Ani wiedzianm ile bylo zabitychy oni zaai zdrowi po wrdcili. prowadzac z sobq Litwimiw i llusindw pojmanyclnuj

w iej zimowej slocie pan de llauow ul wchodzi do lntlanh Potem wMiedziele quadragesimaa marszalek powoluje woj sko z opodal na obleienie fii-odaea majqc i na llusiny zamysly. Anglicy takie iej z nimi poszli i pan de llanow powrdcil zluflant dla rzeczonej wyprawyt na ktdra i Angliey idzh rozwiesiwszy chorqgiew Sgo lerzegm nozgniewany tem de llanowa chcial na nich uderzyd. ale bracia niepozwolili na toa i powierzajg cbon giew- niemieckiemu panu liun de liattenszteinæo itak polqczeni wraz z goidmiy idq na zamek grodziexiski i ua kraine te nieostrze m

m zsp m in

limina ta Pastow leinia byla blizko SrogeL linlanlcn pewnie jL-st to samoy co kroniknrz gdzie indiiej calenten albo collundia nnzywa. pewnie dzisieisze cnilinnzc nu zachbd od vilyilkolnirzaa a na pblnoc od Szein. vvojsko wicc ciqgnqlo od Scbat do dzisiejszcgo cai lianze. Schiitz p. 1S. khdzie te wyprawe wojennq pod r. lei. Pewnie lllryk lv. z flauum czytaj yoigln lt v. str. liil uwngu S. P. uwnga i. n yoigta f. v. str. qu gdzie lei mbwi o uczestuictwie nieklbrych Szkolbm co lu kronikarz tylko mimojnzdem wspominn o przywilejucb chorqgwi Sgo lerzegm to zntjduje objuinienie w uwadze i n voigtatli y. str. ilii-ilii Sprzeczkn o to hyla. ie nie Anglik lub inny jaki endzoziemieq ule Miemiec tylko mbsl nosib chorqsiew Sgo lenegm

.-

nu

--1

maniter decus-tant vnde rex dictus Patrikenj loquitur cum mar sclialco. adducens secum mulieres cum pueris-1

cerecisiam cum

medone propinantes more llutlienorumfgj .. Sequenti anno lfynstud dedit eisoj aliam terram. quia a

micus fuerat ordinis . in terra llussiefnj

lna nocteque visus est

gener xynstud intrare castrum cum soo. quos in deserta desti naverat ad latrocinandunu

jllarsclmlcus retrovertituri oastans

circumcirca et permedium ul convertens ad Prussiamg quo dum salvi venerunt i

cuptivos etc. dioiseruntg

tem suam.

quilibetx suscepit par

a-

. p

oAPvrr

xlllsi ni

i

eli

trartenberg quomodo reedificaturf

l

Ab nativitute cristi 1StM. in- nativitate johannis bapti ste lj johannes Scriferod episcopus aj reedi/icavit opidum war- i tenbergyaj personaliter cum preceptis suis stans in loco restaura cionis. fidelesque consiliarii sui et secundo reedi/icatum est et per fectum. circumque sepivil polis vel roboribus cum fortaliciis ac propugnaculis fortioribus pristinis. Similiter quidquid ezcustum sz

ldam. quem scriptor aliis locis Patirlm nominat lfynstutti filiusv Prtnccpt Smolenskiun yotgt 111 y. gi t i m lrgfra legimus apud scriptorem nostrumi magnum ducem Lithuaniaa equitibus ordinis ccrevisiam et pomum ut signa pacis-y obtulissm

aoy

Principi Palir/ce.

.

.. ..

.

an Secundum liaramsin 11 li 1S. orechowo licmholnt et olii.

1 l . .

.

num 1

.- .. r- . . l

gl

am Pmem est in Mscri quid vocabulum hoc signi/iuy non liqwuetu .ll.lnll . ll lj ny oportebatfortasn Spisqopus llfarmiensilg esse Svangelirteu joanneslStrpi/rocb iyyoigt g liili mm l .. mnm g . .... .u..- m .. sp

l/rbs dicitur proprie ll/artenbcrg.

-

.. - ..

_145 żoną, którą uieludzko niszczą. Zlego powodu król nazwany Pa trykefis) mówił z marszalkiem, przyprowadził on z sobą kobiety i dzieci, piwem irmiodem częstując, obyczajem Rusiiiów.2“) Następującego roku Kynstut dał mu 30) inszą krainę w Rus kiéj ziemifil) bo był przychylnym zakonowi. W nocy widziano jak zięć Kynstuta wchodził do zamku z trzema sty ludzi, któ rzy mieli w puszczy rozbijać. Marszałek powrócił pustosząc kraj do koła i poszedl przez środeknj do Prus, gdzie bez szwanku stanąwszy, podzielili między siebie jeńców itym podobne rzeczy; każdy odebral swoję część.

ROZDZIAŁ XIII. Jak Warteuberg odbudowany został.

Od narodzenia Chrystusa Pana roku 1364. w dzień naro dzenia Sgo Jana Chrzciciela,') biskup Jan Skryferodf) odbudo wał miasteczko VVartenbergfi) sam w osobie swojéj z dygnita rzami swymi stojąc na miejscu odbudowauia; stali i~wierni jego radzcy i po raz drugi miejsce to jest odbudowane i skończonei do kola ogrodzil je biskup parkanem, czyli palisadami z basztami 28)

Ten sam, którego kronikurz Patirke nazywa, syn liynstuts, T. v. str. om

ksiqžę smoleński.

Voigt

29) Późniéj czytamy u naszego kroniknrza, že w. książę litewski rycerzom zakonu dawał miód i chleb, jako znak pokoju. am Księcin Pntirke. sn Podług Karnmzyna T. Y. str. 73. Orechow, Iicxholm i inne. 32) „Pmem” sloi w rękopismie, wątpliwą jest rzeczą, co to ma znaczyć. i) Podobno ma być Ewangelisty. 2) Biskup warmiński JunWartcnburg Streil'rock. sic Voigt T. V. ltr. mm 3) To miasto właściwieI nazywa.

xa

--

llli

-

fuerat. fecit reformari. claustrum quoddam edi/icavit ordinis mi norum fratribusfj Post dicta intervalla temporum lignstut edi/icavit castrum in insula vulgariter iyyrgalle in opposita lvowesen ij vutgariten quod Litliwani appellaverunt lvovum cawem pontemque trans Mi melam. quem diligenter custodiebanl.

lllagister vero. audito hu

iusmodi rumore. convocat preceptores. dicens. quomodo Lilhwani reedi/icant castrumlcaweng quod videtur vobis faciendum P et aguntc

placet nobisa ut restaurata penitus subvertantur. Precepitque ma gister convocari copiam . qua collecta tempore aut/iumpnali intrant per lllimelam in Lit/iwaniam et cum eis dominus Sartolomeus episcopus sambiensis veniuntque prope frappen si et magister consilio suorum fecit naves fossatis circumfodi et venientes in lo cum. ubi rerc edi/icaverat et Pei dono pagani cito abierunt et ita cristiani insulam obtinuerunt in longum et in latum. celeriter concludunh domum velle vincere et victam incinerare.

liabebant

quoque duo propugnacula pagani in ponte in lllimelar de quibus proponebant se defensare g verum commendator de llagnita 11 navigio cum potentia venit. volens probibere paganisy ut non possent fugere de propugnaculis quod videntes relinquunt propugnacula et fugiunt et ita castrum illico cum propugnaculis fuit eæustuzm crastino marsclial

lcus absque fatiga mane succendit castrum et funditus est excu stum aj et paganorum insidie sunt frustrate. Magister cum suis dj sp

b

mul vv

l. e. ll/crtenburgzi Schuetg p. 1S. yolgt il yL 1iig. insula lll/erderj ll.yrgallcy contra ivawcsey ad orientem a lviewieschay postea nomen gcrmamcum cotteswerder accepissc videtur. iroigt 11 ll. men ln liac certe regione conditam est tiotlcsuwrderl id quod adnotatio superior doceL llanc regionem commemorat etiamLindenblatt p. li sed quae ibidem in adnotationa tradantury falsa sunt Szc membranis enim a. iiiSS adpareg fruppen fuisse insulam ill/erderj prope tveriancv ll/iltzam et blimelam. Sic in membrana situs loci signi/ica tur. lnsulam eam commemorat etiam scriptor nostera in ea erat lvovo-ifauem llenricus de Sehcningcm

ega zojgt 1 yi lllL adnot. L Sclmebn commendatori llagnitae hominum anie a scri t .

-v

lzlf

-

i szafncami mocniejszemi od pierwszycln Podobniei co spaloue bylo

kual odbudowad zbudowal takie klasztor jakid zakounikom re guly Sgo Pranciszkm dj Po wspomniouym przeciqgu czasu. kinstut zbudowal za mek nu wyspie pospolicie vvyrgallesj zwamija naprzeciwko miej sca pospolicie Mowessen zwanego. ktdre Litwini Mowem liowuem nazwalig zbudowal oraz most przez Miemena ktdrego pilnie slrze gli Litwini. Mistrz m gdy go ta wiedd doszlaa zwoluje dygni tarzy. mdwiacz jak Lilwini budujq na uowo zamek w liowuie i dodaL ctii wam czynid sig zdajeP a oni rzekliz iyczeniem iest na szem. aby to co ua uowo wzniedlh ze szczetem zniszczoue bylo. nozkazal wiec mistrz zwolad wojskm kldre gdy siq zebralo w cza sie jesiennym. wdhodza przez Miemen do Litwy i z nimi biskup samlaudzki Sartlomiej. i przybywaja blizko rrapeu oj i mistrz za rada swoich kazal statki rowem obwieid i przyszli na miejsce. gdzie krdl budowal zamek i ut laskq Pana lioga poganie wnet odeszli i tak chrzeiciauie opanowali wyspg na dlui i na szerz i predko nie na to zgadzajzga

ie zamek chcieli zdobyd1 a zdobyw

szy go spalid Mieli takie poganie dwa szarice nad mostem na Miemnie. w ktdrych sic bronid chcieli. ale komandor z llagnity v na statku z wojskiem przyszedl w celu zabronienia poganom od wrotu z baszlg

cn widzaca opuicili basth i uciekli i tak zamek

wnz z basztami zostal spalony. Mazajutrz marszalek bez tru dnosici zrana zapalil zamek i spalony zostal do szczetuaaj a pogan in

ro jrsl w xxvax-lelllxux-gu Schiitz p. 1S. voigt in yL sua iiig

bj

iic-pa u/yrgalln nnprzcciw dzisiejszi-j Mewieszy poloionaa zdaje sita ii pbinidj otrzymala niemieckic luznisko-aoueswerden voigt in v. sua ldtL w lej bowiem wlaS-nie oku licy slnl zamek cnlLsuerden jak sic wyielej rzeklo. m re nkolicc fulmen wymienia tmkic Lindenblalt str. 1S. lecz podania ich sq filszywm z dnkulnvnmw z r. 1SSS. dokladnie sic oknzuje. ii fmppen hyh wyspa finaulaj w oko licy Meagiy wilii i Memnm fnk sic z dokumenlfrw oknzuje. kronikarz nuz nawet wspomina o frappenl jnk o wyspiel i mbwi i Mowe liowno ua nisz wybndowane bylo. usa llenryk Schcningcm . vv

czytaj volgta 11 v. str. 11o. uwnga L Schiitz przypisuje spalenie zamku komandnrowl lhgnilgu

-1AlS transivit de loco. venit lfglistut merens propter huiusmodi dam pna. Prater vero llinricus Sclieningem commendator de llagnitm fuit presensg a quo rex intellexit y interrogansy quod vellent cum

exercitu ire in Pisten et lyelung unde lfgnstut festinus transiit in dicta castra Magister cum preceptoribus et tota communitate descendunt fllimelam commendator de liagnitm cum ibi venis set. accluuiavit llegi. dicensz date vos captivum in manus magi stri . dubi/que vos super manum oj liiis auditis-1 pagani dixeruntr

non poterimus eis resislerea et responderunt commendatoriz lvos . volumus descendere . nos quoque cum omnibus possessionibus dare in manus magistrh umores. liberos etc. et de cetero non insidiari

sed fidem suscipere

commendator vero statuit eis diem delibe-l

racionisy in qua reciperet responsum finale Post hec sepedictus commendator de liagnita transiit ad magistrum navigio. ubi erant alii preceptores. quorum nomina vocat lcistoria et sunt prius sepe nominatir eui omnes dimittunt regem cum paganis et pre/iabito

consilio navigio descendunty volentes in -Pisten et welun lit mit tunt commendatae-em de llagnita in Pisten. scrutari debiter an

vellent domum dare.

Postulaoitqueml capitaneumy a quo querit

responsumg qui dici-ih nescio intentionem eorum Statimque visi sunt discedere omnes et fugeren lit statim accessit commendatam domum funditus in cinerem vertit lit revertitur ad magistrum . lit simul veniunt in Pyelum ubi steterunt x diebusy fitque machi naj quam marsclzalkus convertit in latus suburbiL commendator

Slbingensisuj cum zl arietibus inferius et frater ortolf impugnan tes suburbium et maclzine transeunt sequenti nocte et planant sub urbium dejicientesz jllarsclzalkus suasit cupitaneo. ut ordini se in im

captivus dare in manus idem significat quod ea conditione et hoc promisso obligatos dimtttercg fore ut se postea constituto tempore ad redemtioncm sistarenL Sc. commendator.

in

commendatur elbingcnsis et ordinis hospitalariua ortulfm da

frevirisy quem scriptor moæ ipsc nominat

-/1z1s

-

chytroiiz zawiedzionzi zostala. Mistrz ze swymi miojsce to opu SciL Przybyl potem liynstut zasmucony z takowej szkody. nrat zai llenrykl Szeningena komandur z llagnity byl przytomnym. ktdrego krol badaqu wyrozumial z uiego. ze chcieli z wojskiem isid do Pisten i do wfielunim xynstut wiec spiesznie udai sie do rzeczonych zamkdw. Mistrz z dyguitarzanii i calem zgromadze niem iplynal Miemnem wodæ liomandor z liagnity stanqwszy na miejscua zawolal do krola mdwizgcz nPoddajcie sie na rece mi strza oj i on was wypusci na siowoa ze sic wykupiciefi llslysza wszy dzieli damy niego

lo. rzekli poganiez Miemozemy sig im oprzed i odpowie komandorowiz My zejdziemy ize wszystkiema co mamy. pod sic mislrzowi i z zonamiy dziedmi i t. d. iniebgdzieuny na zasadzek czynitia ale na slowo sio poddajemy. liomandort

naznaczyl im dzieil do namyslua w ktdrymby otrzymal stanowczq odpowiedi Potem przerzeczony komandor z llagnity udal sie statkiem do mistrzay gdzie byli inni dyguitarzlea ktorych uazwiska wspomina historya i ktdrzy wyzoj ea wymienienL a wszyscy pu szczajq krdla z poganamia a pierwoj radq odbywszy. wysiadaiq ze statkuj chcqc sio udad do Pislen i wielunia i posyiajzg koman dora z llagnityy aby jak sio nalezy wybadah czyli chca zamek poddacL i spytal sig loj starostyg od ktorego zgdal odpowiedzi. a starosta mu odpowiedzialz Mie znam ich zamiardm zaraz potem widziano a jak wszyscy zeszli i uciekli. lzaraz przystapil komau dor i zamek do szczetu w perzyng obrociL lwrocil do marszalka irazem poszli do vvieluniaa gdzie dziesied dui pozostali i tam zrobiono machinqgp litora marszaiek obrocil ku bokowi przedmie Sciainiiby zaS komandor elblqzki nj ze czlerema tarauami stauql m

Poddaiz sic na rccc czyje. znzlczyio poddmi sic z wnrunlmmi stnwienin sio w cznsie wy

in

znaczonym din wykupu. iol liomandon i hlmuinik orderu i komnndor elblqzki orlulf z irrewirul ktorego kroniknrz znrlz snm wymienim

-

lso

-i

subderent paganh nec recepit responsag sperabant enim. se pos se defendere nie tercia. dum videreut suburbium destructum. cucurrerunt celeriter et ercscidunt ante-murale uj et injiciunt ignemg Mlbingenses in alio ungula succendunt partem domus-. et fiammaiascendit cum venio et crevit in inmensumSaj

aas-tot ul capitaneus acclumans marsclialkuim fratrem llemzingum Scindekoln ut ab bonorem et lauderm sicut deceret. eum captivum accipere dignaretun quod fecit et misit eum in ten torium suum. llcercitus vero aastot interfecitfaj quod valde displicuit marscloalko. et cepit querulari de occisione eius. Mec quisquam poterat domum juvare etc. Pagani petunt discessum a domo. quia nec patuit eis locus lugeg unde ibidem sunt occisi in numero 1oo cum sclaulisa qui in ea manebant et defenderanb vultumque sal/fodiunt et disperyunL interim lfynstut intrans Prus siam. et cum venisset in desertwm a piscatoribusa quos captiva verat. intelleæih magistrum cum suis duo castra lyelun et Pi sten omnino destruxisse et iam cum animi letitia domum redisse.

nec voluit credere reæg verum cum victoria et captivis leti omnes sunt reversi

ln eodem anno in quadragesima lfynstut venit circa lur genburg ad partes episcopi iej et incolis non avisatis pagani b

in iiij in

l. o. parclmm. ile ratione-1 qua culmcrel narratio haec lligandi cum Schuetio et blugonuqfn foigt fl h i1o-l1L ada m . Pe nomine hocv rnoaz omnia vel aai-toti mozr calami vel aashldh qfn yoigt 11 y. 11L castowd secundum mombranas scribi debeL x

m Alios fontes commemorat voigt 1i y. 111 adn. l. lSj licgio Soorganburgsruis erat prasdium episcopi Sambiac. intelligitur enim lleorgenbnrg prope lnslcrburgunh

--lbli brut ortolf dobywajqc przedmieæiciag machiny zad duin nastepu jqcego w nocy przeprowadzono i i ziemiq rbwnajq iburza pried missi-eia Marszalek radzil staroiciæ aby sie poganie poddali za konowi. ale odpowiedzi nie odebraL spodziewali sic albowiema ie

sie bronid poti-atim nuia trzeciegm gdy widzieli przedmiedcie ini szczonea nadbiegli lirzyiacgg apiesznie wycieli przedmurze uj na rzucali oguia. liilblzgianie winnym naroiniku podpalaja czeid zam ku . i plomiein wznidsl sie z wiatrem i uieskoiiczenie sie pomnoiyL lsj Sastot uj starosta zawolal na marszalka brata llenninga Scyn dekopy aby go dla cici i upowaienia jak przystalo raczyl przyjzgd za jeinca1 co tei uczynil i poslal go do swego namiotm Lecz

wojsko zabilo Sastotaauj co bardzo sie niepodobalo marszalkowi tab ie sic zaczal wadzid ozabiciejegm Mikt zai zamku nie mogl wesprzed Poganie proszzb aby im wyjid pozwolonozzamkuy bo nie mieli gdzie sic schronid. z tego powodu zabito ich tam stn z pu klerzamia ktorzy w nim mieszkali i ktdrzy go bronilL szaniec zai rozkopujq i rozrzucajq. Pymczasem liynstut wkroczyl do Prus. a gdy wszedl do puszczy. dowiedzial sie od rybakom ktorych poj maL ie mistrz ze swymi zupelnie zburzyl dwa zamki. virieluil i Pistelu i ie wesolo jui -byl do domu powrociL Miecbcial temu lmil wierzydy przeciei zwyciezcy lirzyiacy z jeilcami wszyscy wesolo powrdcilL w tymie roku wMiedziele quadragesima. liynstut przybyl okolo jurborka do wloici biskupafoj a mieszkmicy niebyli ostrze in

rPak nnzwany pnrkam

iiij

Porbwnnj w tym przedmiocie wignndap Schijtzay lllugosza i voigta i v. sua 11o-i1l.

in

Mozwiskmto piszq raz custoldy drugi raz castoty albo castnud albo castudh czytsj voigtu 1M v. str. 111. Sastowd jcst wlaiciwe nazwiskm czytqj w tym przedmiocie yoigta 11 v. str. ill uwngn L limina okolo ceorgenburga nnleiah do biskupa enmlnndzkiegm Mown tu jest o acci-gen burgu pod lnsterburgicm

uwnga i

iSj iiij

-.

lsz

e /

hylares

transeunt in Probestwatde ul vulgari/en

so capti

vos deducunt et plura dampna faciunt christianisz Post haec in hyeme frater liinricus lal convocavit a longe. quos voluit. in trans desertus more latronumylgj infestat paganos cursu sub/iii et occurrentes paganos captivavit signanter quendam liayorem no

mine wayden et spoliavit eos in multim Peinde iz Sclzalwengol de nagnita intrant sotitudinemg eo tempore kynstud ordinaverat mo Lit/cwanos de villa Scko lowen vulgariten pro custodia viarum. quos dicti ie cum clamore invadentes terruerunt et convertunt in fugam. plures ex eis vut nerando. spoliantes eos sclmtisnj et lanceis. Mstimabant enim ma gnam adesse turbam

ceterum llinricus de p Scheningen intrat

terram Samaytarum non avisataim quam igne et vulnere vastans.

ln reversione pagani pedestres et equestres insequuntur eum et angustiati fratres rapinam reliquerunt et captivati sunt fratres et dampni/icati per vindictam. Anno 1SSS. xynstut intrans desertumnj venitque prope An gerborg nec invenit domi prefectum vel eius socium et impugnans castrum vicit et captivavit duntaxat s viros. qui eumnj defen dere debebant.

lfodem anno commendator de nagnitaul advo

catus sanabiensis isl et peregrini presentes intrant lfroglen et ter

in llic locus Propstwalde non exstat amplim. im Scrtptor intelligit commendatorem ltagnitac item-toum de Schcningcm im Struterl expedita latronum manusy cfr-1 yolgt 11 id fli im Schalvenj Sclzatauer erant famutt in arctbus ordimls-a quem admodum llfilhingzl Saepe commemorantur in recenm cdparitorum et nonnunquam etiam armabantur ad bella

in ab

gerenda. Pro scutis. intelligit scriptory quam dicunt ll/ildntsa

m ld ccastrumj ab iiij

commendator liagnitae a. ubi erat aur/tardus Maaneld llucdigcrus de llnen

alas ieni. Poganie weseli udali sic na miejsce gminnem nazwiskiem Probestwaldenj zwanea ao jeticdw uprowadzajq i raine szkody chrzesbiauom zrzqdzajzp Potem w zimie brat llenryklsj powolal zdaleka ochotuikdm wszedl do puszczy jakby z zgrajq rabusiom szybkim pedem napastowali pogan i kogo napotkali wzigli w uie wolæh miauowicie jakiegoi bojara nazwiskiem waydem i wiele rzeczy zlupili. . x Potem dwuuaslu Szalwetxczykdwnj z llaguity weszlo do puszczy. w tynrie czasie liynslut rozporzqdzil lbo Litwindw z wioski gminnie Szalowen zwamij ha strai drcha ktdrych wspo mnieni dwanasicie z krzykiem napadlszyg trwogq przerazili i do

ucieczki zmusili. ranialc kilku z nich i zabierajac im ich puklerze i kopief

Sqdzili bowiem. ie wielka ich jest liczba. zresztzg lien

ryk de Scbeningen wehodzi do imudzi uieostrzeionyg litora ogniem i mieczem pusloszyj a gdy sig cofnqu poganie pieszoi konno Scio gajq gna si SciSnieni bracia zdobycz zostawiaja i w niewolq sa pojmaui i zemszczono sie nad nimia a oui szkode ponieilL lloku laos liynatut wchodzi do pustynifoj przybywa bliz ko Angerburga i nieznalazl w zamklu zarzadzcjg ani jego socyu sza i dobywaja zamkug zdobyl go kynstut i pojmal osiniu meidm ktdriy go broniti mieli. regni roku komandor z llagnilynj wdjt samlandzki nj i przytomni pielgrzymi wcbodza do nroglen i ziemi

in m

Miejscn Propstwulde dzii nicznamy. lironiknrz mowi tu o lienryku Scheningen komnndorze llagnity. o mkich opryszknch pi nze yoigt 1 v. slr. lll t

igy

Schalwcnczykowig w zamkach zakonnych trzymani byli jako stuiacyy rbwnic i wityn gowie. czqsw o nich jcst mown w konwcntnch zakonul czesto ich tei na wojuq uiywaum

æop

rPyln wyrazcm oznaczn kronikarz krainc lnsem zarnsxla1 po niem. wildniss.

in liomandorem nagnity hyl w r. mss liurhnrd Mansmm im hiidiger fllucn

.-

liil

-

ram Paslowensem tribus diebus molestantes. interficiendm ca ptivando et spoliando ei rapinam deducunt magnam. commenda tor fuit de inansveldy liotlwherus de lflner advocatusy comes de wrlirwiguj qui etiam per annum stetit in Prussia cum suis. Peria Sta ante dominicam qurge d reges sci lfgnstud. Algarty Paterkg de aarlenzvl et rea-q Alea-ander aaj in gravamen cristianorum intrant terram Sclialweram in tribus exercitibus cum aooo et vicerunt duo casti-aul et incineraverunh caustriten etc.. captivos

educentes viros et muliereso festinantque ad stagnum vulgariter iiuriscln-llab. in quo piscatores captivarunta xm etiam equos commendatoris deduci-erunty festim redeunt ad regem prope lla gnitam leti . sacri/icantes diis sanguinem tltauri. et quendam vo cabulo liensel lveuwenstegn sol in ignem projiciunt et saczi/icant Alius frater devastavit terram Sclmlwisclicensem et populus inibi dedit se Lit/iwanis numero sooj quos omnes captivos sexus utri usque secum duxerunt et ita redeunt ad patriamflj Post liec wgnricus magister cum preceptoribus et collecta copia in die Assumpcionis intendens castrum nonem obtinere. pertranseuntesque flumen vulgariter lvergnefsj in quo antequam vadum linvenirenty camerarius magistri Sanderus est submersus. lntrantque terras Popparter et Slawegenjuj quos duobus diebus im comes britannicus fhomas de ll/arwtclnr yoigt 11 yL ni in Patirlre dum crodnensin iam saepe commemoratus jiltus lfynstutti m Apud liojalowtcz p. aaa. dicitur lioriatoviciusg secundum blugouu p. ilSlL erat nji lius dlic/melas alias lioriath ducis Lit/zuaniaa et nepos olgycrdi et lieystutliomsw m ln LindenbL p. SSL arces Sclzalauicacy dicuntur Splftten et Laustritem Sitae erant prope filsam et liagnitam llaud procul ab illa urbs hodie etiam est locus Splitlcm am Pucritna hic tiens-el lveumstein equos ordinis-1 non dicitur. Scriptor noster eum non videtur pro equite habet-m an cfn l/oigt 11 id 11S. adn. i i m Sic vulgo scriptor lll-ilnam dtctL Stiam in LindenbL p. m commemoratur haec sæpe dtlzo in llli-imum aaj

Msryna est h. l. nam ll/ilim

so llodis regiones Slowiln et Poparlinyy ad meridiem oppidorum johannisburg et deor genburg.

-1SS Pastoweriskiej i przez lrzy dui pustoszsh zabijsjq. w niewolq poj mujzg i rabujzg iwielkie lupy zabierajip

liomandorem byl Mansfeld.

wojtem hotoher de minem- i hrabia de vvarwigfaj ktory takie ze swymi rok caly bawil w Prusiech. w Piqtek przed Medzielzg llzlurgea czterech krdlfmg to jestz liinstuta AlgartL Paterkiuj z Srodna i krdl Alexanderisj wchodzq na szkode chrzeician do ziemi Schalveran z trzema wojskaminw cztery tysizgce ludzi izdo byli dwa zamkifoj spalili je. liaustriten i iuneg a w niewolzg pnj mali mezczyzuy i kobiety i pospieszyli do jeziora gminuym wyra zem liurishaf zwauegm non ktdrym pojmali rybaktiw czternastuii konie komandora uprowadzili i weseli spiesznie powrdcili do krdla blizko liagnity i podwiqcaja Sogom krew byka i jeiica jeducgm zwanego lleusel Meuensteinnjtw ogieri na oiiarg wrzucajæp luny brat spustoszyl ziemie Szalwiszmiskzga alud w niej poddal sic Lil winom w liczbie dsimiuseta kldrych to jeiicdw obu plci wszystkich z sobq uprowadzili i tak powrdcili do ojczyzuyfsj Potem winryk mistrz z dygnitarzami i zebranem wojskiem w dzieii vvniebowziecia M. Panny. pragnqc zamek wilelskiuj zdobyd. przebyl rzekga gmiunym wyrazem Meriucaaoj w ktdrej pierwej brdd byli znaleilL Sanderus. komoruik mistrza utopii sim l wchodzeg do krainy Poparter i Slawegenflj ktdra przez dwa iiij

ilrnbia angiclski nmmas ivai-wicln voigt in vl. stn 111

in zsp zoy

Palirkc ksiqic grodzieriskiy syn liynslulm u iiojaiowicza p. ass. nnzywm on sic Alexandi-r iiorinloviciusj podiug mugosza p. iiim byi Pilius Michaclisp alias liorialh ducis Lilhunnizle et nepos olgyerdi el licystuthonis. Lindcnblntt str. m wymienia obydwn Schnlawyjskie znmki Spliuen iliausltilem Leialy

in

czy ten llcnscl Mzuenslein byl krzyiakiem niewimlomm zdajc siq ie niev podlug nnszc

gen esu

czylaj voigta fli v. slr. 11a. uwaga ih vfalli kronikurz zwycmjnie nazywn wilno. Lindenblnlt str. m wspomiua o liej wyprawic

one niedalcko ilvyliy i llagnilyu .wiei Splitten jeszcze sic pod Pryiizl znajrluje. go kronikarzm

l

-

do wilnn.

sol neryne nekaz jest lo yci-ga czyli wilin. Slj

-

lhisiejsze powinty Slowiki i Popm-linyy un poludnie od Seorgenburga i iohannisburgm

-1SS devastabant et venientes ad tilimilama facientes pontem. per quem transierunty portantes res suasp equos vero transnarunty descen dunt tandem Mimilam ad locum navium et victualium et ascen dunt terram. Accidih quod quidam de paganis rex- Putaw dic tus mi cum lfgnstut esset in expedicione. domi maneret et cum bagoribus suis et aliis et fratre suo Sarwillo ul intraret deser tumasvj conductorem suum mittentes in lionigisberqy nomine Pirz sunefsj sed postea doluerunh quum filium regis singulis nocti bus in cippum inclusity qui postea Lithwaniam rediit. butaut rex cum suis venit in lnsterburg. quem prefectus hilariter suscepith fundem llinricus Scheningen duxit eos ad tilagistruma a quo omnes letanter sunt suscepti et honorati ab incolis Prussiea et veniunt in illarienburgp convocanturque precep tores et tractant simul. quando baplisma suscipere debeant. St statuunt locum in lfonigisberg magis congruum propter hospites Anglicosy comitem de u/arwicqy fhomam de o/fartg quidam eciam Almanni presentes erant. qui omnes letantur de horum conver sione. convocati eciam fuerunt johannes episcopus warmiensis et nartholomeus sambiensis et multi sacerdotes etc. Multi quo que variis donis regem honoraveruntfoj ouibus peracta-sp Magi ster cum rege et preceptoribus parant se ad regsam in die As sumptionis. Pemundatum etiam fuitp quod quilibet victualia fer ret pro 1 mense ad minusa et ita intrant Lithwaniam in festo ssp

ne nomine et gente huius rogis butaw cf/n yoigt f ll. ne atllL i. blac dl-kqurszliono

colligi potesg hune buelaw vel Puetaut liynstutti fuisse litmml fratrem vel uiimm i Sbj cfrn iroigt l. l. im llesertuml id est ll/ildutsL aaj rm sup

ltic vii-nune erat tiynslutti centurio tcapitaneusj ll/ilnae. lla hac narrationo cf yoigt 11 v 111. Lfberius haec narrat lioigt 1 il 111-11S.

Surviluncm autem k i

-1S1 dui pladrowalia a przyszedlszy nad Miemena zrobili most. po kto rym przeszzliy niosac na sobie ruchomoici swoje. konie zad wplaw przeszlyg i plyneli Miemnem z wodq na miejsce. gdzier byly statki i iywnogd i tam na lqd wysiedlL zdarzyio sica ie kldryd z po gan nazwany krol liutaffzj gdy liynstut byl na wyprawie. wdo mu byl pozostal iz Sojarami swymi i z bratam swoim Surwilloasj weszli w puszczajuj przewodnika zasi swego nazwiskiem nir suue asj poslali do lirdlewcaa ale potem ialowali tego. gdy syna krdlewskiego co noc w grobie zamykah ktdry potem do Litwy wrdciL lirdl butaut przybyl do lnsterburgaa a rzadzca tamtejszy uprzejmie go przyquuj Pymczasem lleuryk Scheningen zaprowa dzil icll do misstrzaa ktory ich wszystkich wesolo .przyquiuczczeni byli od mieszknricdw Prus i przybywajq do Malborga i zwoluja dyguitarzy i ukladaja micdzy sobtb kiedyby chrzest przyjeli iusta nawiaja miejsce w xrdlewcu jako sposobuieiszym dla goSci An glikdvn hrabiego de vvarwicky rlionmsza de oifartg byli tam takie niektdrzy Miemcys ktdrzy wszyscy cieszyli sic z nawrdceuia ich. wezwano takie dana biskupa wanniiiskiego i bartlomieja Sam laudzkiego i wielu duchownych i t. d. wielu takie lirzyiakdw uczcilo krdla rdinemi daramifnj iltorwypeiuiwszy mistrz zkrolem i z dygnitarzami gotujq sic ua wyprawq woiennq w dzieri wnie bowziecia M. Panny. llozkazano takiea aby kaidy iywuoSd mial z sobq uajmniej iiajeden miesiqc i mk wchodzq do Litwy wiwieto llli

o genealogii tego kroln fiumwny czylnj uwage i. n yoigla 11 v. slr. ut lvnositi nllr

leiyy ie ten llutaw lub Sutuut byi syuem liynsluula Surwill zas bratem jegoa lub bliz kim krcwnym. aai

iiij

czytnj voigm histor-yn prusluL

aaj sep

rfen ilii-sunt byl dowtvdzca liynsznlla w wilnie. czytaj w tym przedmiocie voigln tik v. sua i11.

wspomniona pookilka rnzy puszcza. po uiem. wildniss.

g an o tem zdarzeniu nytaj voigm lll v. un 111-11S.

-1SS dicto

lit cum exercitu intrant terram augmwa pertranseunt

tes grandem silvamj veniunt in terram Labuno non avisatalm oc

cidentes et capientesy intrant tandem curiam cuiusdam bagoris no mine ywanuj juxta ilumen lvawoseny in quo erat vadumv juxta

quod exercitus stetit. dictusque ywan per litium clamore magno a marschalco peciity curiam suam salvari. ut marschalkus in ea

in reditu possit hospitarig qui responditr antique structure debent cremari et nove erigi. fundem pagani 1 audito huiusmodi respon so. festinant ad curiam. sperantes evadereg cristiani vero cum arcubus etc. yvanum captivant. paganos occidunt. Magister cum exercitu intrat ngen terramynl que a cristianis igne consumpta est. consequenter contra Swintoppensehuj quos similiter molesta bant et Mirgenses eciam etc. fundem veniunt ad castrum wilte evocantque capitaneum. putantes sic castrum obtinere Magister quoque ait suist de cetero a longe accedere volumutsy ne decipia mur neque ofendamury et circumbussit domunq rediens ad exer

citum.

ne mane surgentes veniunt in terram Labuuemuj ubi

omnia sunt vastata Ad noctem el iservi regis liutavi cum equis evaserunt et paganis propositum cristianorum noti/icaverunt. Post quintam diem procedunty se parcientes juxta Mergamuj Magia ster cum marschallco regsam fecerunt in digna-laude ortol/usni commendator ellzingensis. wernherus ul de cristburg paganos

iiij

yal Sessowp ut est alzbt apud scriptorum regio saepe commemorata ad nobiscum l-Luc bissamL m Aliunda setmuzl lwanum hunc ilium Patyrlroms fuissei cfa roigt m iva-im Por tasse junonia nostrae aetatis erat olim ara lvaml iiij ladcm regioy quam scriptor antea dixit zeymen hodie Sclxeimyo propo linum ad se ptcntriunen

im tibi tibi

Ad Swintoppam. llodia dicitur Swento. ln LindenbL p. ti1. dicitur etiam Swintoppm igitur empcditto redibat in Samogittam Alibi lverioy zvcrigo illiilliay .

in de

ortuffus dc rravirzin ll/l-rnerus de liumllor/l

-1ss przerzeczone.

A gdy- woisko wkracza do ziemi Saysowaej prze

bywszy las wielki. wchodzzg do ziemi Labuno uieostrzeioneb za biiajq tam i uiewolnikow bidrzg i wchodzq do dworca jakiegod bo jara nazwiskiem lwana Mj nad rzeka Mawosem w ktdrbj byl brdd.

nad kldrym wnjsko stanglo i rzeczony lwan przez syna swego wielkim krzykiem prosil marszalkaa aby ocalil jego pomieszkauiea aby w uim marszalek mdgi za powrotem stauzgd. ale on odpowie dzialz Miech sio stare budowle palqa a nowe wznoszq. fymcza sem poganie slySzac takzg odpowiedza epieszq do dworcm spodzie wajqc sic vjsa chrzedciauie zas iukami i innqtbronia lwana biora w niewolzb a pogan znbijaitp Mistrz zwojskiem wcbodzi do ziemi Symenfoj ktdra od chrzeician ogniem jest zniszczonay potem idq przeciwko Swintopeuczanomahj ktbrych podobniez trapiah toi i Mirgensow i innychg tymczasem przychodzq pod zamek wilexiski i wywolujzg staroste. rozumiejacyze tak uzyskaja zamek. Mistrz zai rzekl do swoichz ztem wszystkiem zdaleka przystqpimgg abyi my sie nieoszukali i szkody nie poniesilh i okolo zamku popalil wszystko i wrdcii do wojskm z rana wstawszn przychodzq do ziemi Labunenynj gdzie wszystko zniszczone zostalo. z wie czora czterech slug krdla Sutawa z koiirni ucieklo i pogan uwia domilo o zamiarze chmeiciam Po upiynieuiu dnia piqtego ida da lej wygodnie nad Mergzguuj Mistrz z marszalkiem odbyli wypra

aaj czyli cessom kninn nld nobissnr o ktbrbj czesto wzminnkn byim am zkad inad wiemyy ie ten lwnn synem byl PatirkL yoigk 11 y str. 11S-11g.. byd maie ie dzisiejsze hswoin dworem tego lwana bylo. nim fa uma kminm ktbrq kronilmrz piemdj nazywnl zejmcna dzisiejlze Szejmy na pbi noc ud liownm . bib Mad Swintoppa rzeliay teraz sie ona Swientq nazywm Lindenblntt un o1. wspomina o niej pod nnzwiskiem Swintopy. in Powrbcili wieo znowu na mudi. m ivec-gh neriga lo jeu wilim

imo molestaverunt Sambienses cum viris episcopi transierunt contra castrum Masgallenfgj de quo et alio sol similiter pagani cum vere-r cundia fugieruntp relinquentes ea et dederunt et in cinerem re dacta sunt cum omni suppellectilifll

Madem die dicti exercitus e ad noctem procedunty in fa die terras devastant circumquaque veniuntque ad pontema cuius transitum pagani prohibebant et sequuntur cristianos et pons inci neratus fuitg unde pagani letabantury sed in vanum. cristiani e nim assumunt equos suos. et occurrentibus soc paganisy eos commendator ad captivitatem invitata ut vitam salvent. et cum so viris eos invadit et in fugam vertit. m revertitur nocte-ad ma gistrumy qui de eius reditu eæbilaresciL St continuo in s die cum exercitu descendit juxta lvergam et varia dampna igne etc. fecerat. lvonamj per longum spatium terras flamma consumuntg decima magister et marsclialkus etc. mane inleoassen sal intrat

quam etiam exurumt Post iiec imponunt sellas navibus. leti per transeuntes navibusy equos transnantesg tandem quilibet compre henso equo suo et sella imposita. ignorantibus paganisy redeunt domum cum letitia.uj Post iiec pagani comportant exercitum et circa lvordenburg in longum et latum igne vastantg inavisati qui dem erantg suburbium subvertunh pecora trans/igunt telis et ui tra so captivaverunh equos educentesz multi eciam sunt occisi. Sic et pre/ectus de ldattensteim isl et procedunt per sitvam tigj

litium Mezlugalleny hodie Meschigola li/ilnam inter et aiel-notat

Sin in

lisrnoug Schuelz p. 1g. cfn rotgt 11 il ium-liil

iiij in

in

Sc. die.

l/el Slav nam ut est apud seriptoreml fortasse Slobodka apud Afewjescham. ne tempore huius cæpeditionis cfl yoigt 11 y. iSiL adn. L LindcnbL p. lg. traditl expeditionem hanc per la hebdomades darasseg Schuatzius contray quod est etiam probabiliusj undeviginli diebus eam conjectum esse dicit SSj cunc de ltatemtein non erat tum praefectus Aiordenburgcnszh

d-

lel

u

we goduzg zalety. omnth komandor elblazkia wernertsj z chryst burga. trapili pogam Samlandzki wdjt z ludimi biskupa poszedl przeciw zamkowiMasgalenfoj z ktdregoy aprzytem i ziuszegonj poganie banie-bnie uciekli. zostawiwszy je i podduwszya i w pe rzyne je obrdcono ze wszelkim sprzetemfsj Pegoi dnia dwa rzeczone wojska idzg ai do nocyg siddmego daia kraj pustoszq i zewszgd przychodzq do mostu. ktdrego przej Scia poganie bronili i ide ze chrzcicianami i most spalony zostaL z czego sic poganie cieszylis lecz napniinoa chrzeicianie albowiem biorzg konie swoje. a gdy im soc pogau zaszlo droge. komandor wezwal icha aby sie poddali i tak iycie swoje ocalili. i i pieciu dziesiqt-ludimi uderza na nich i do ucieczki ich zniewalai po wraca w nocy do mistrza. ktory sie z jego powrotu cieszy. leia gle do dnia Sgo z wojskiem idzie nad Merga i roiue szkody ogniem i tym podobnym sposobem zrzqdziL bziewiqtego dnia poiogzg kraj w znacznym obwodzie zniszczylg dziesiqtego dnia mistrz i mar szalek ziemi wchodzq do Sloassenjnj ktory takie palip Potem siodl-a klada na stalki i weseli przebywaja rzeke etatkamL konie zaS- przeplynelyv putem kaidy wzinwszy koniu swego i okulba czywszy go mimo wiedzy pogana weselisoj powracaia do domu. Potem Pogauie zbieraja wojsko i wkolo Mordenburga wzdlui i wszerz oguiem kraj niszczay bo mieszkaricy byli nieoslrzeieuh przedmiesicie niszczaj bydlo pociskami zabijajq i wiecej jxak so lu dzi w uiewolq biorzh uprowadzajq konie. wielutakie zabitych zo-i in

orlulf z rfrewirm

ibi

Albo Mcissgallena pewnie dzisiejsza Moszigola niedaleko wvilnzh

tibi

werner hnmdorli

in

ro jest liernowzh jak iwiadczy Schiitz str. 1g.

ASj

czylnj voigta iii v. iis-iii

m

Lub Slawosenl jak je toi kronikan nazywæ zapewne Slobodka nad Mcwieszq.

bib

o chronologii tej wyprawy wojennij czyuu yoigta fli l sua leL uwage L Lindcnblalt

ntrzymuje. ie trwnln lii lysodnL Schiilz ubi ie tylko m dniy co tei daleko wicctii do prawdy jest podobncm.

m

-

me

-

lfgrizenwj contra Leskezi mi et nil perpcientes convertunt ad domum. r o ldodem anno lignstute fortiter impugnat castrum dolean nisssj et obtinuity prefectusque ibidem evasit ad cloacam cum suisg naves eciam steterunt ibidemy cum quibus dampna intule ranth

quas cum pino ei ligno conclavant.

incendunt et sub

cloacam ducuntz per ventum vero ignis elevabatur in altum. Pre fectus autem johannes collintsoj se cum suis tractatibus salva vit de castro et igne comburunth Proposuitque reæ terram air

daiven sal depredare etc. denburg venita

Sed prefectus cum iz equis in lvor

habentes scuta et lanceasa

galeas et erant eo

Lithwani fantel inter vaccasfsl qui ut noverunt prefectunh fu giunt ad regem et in veritate dicuntz se armatos vidisse. fiatuit que rex-y terras esse avisatas et rediit in Angerborgi festinans domum.

Prefectus rediens narravit p

ploratores.

se in deserto vidisse ex

Prefectus nomine lllricus lllegnegerfuj

Modem anno archiepiscopus rigensis. nomine Privoldusfsj optavit perscripta a magistro Prussie. ut convenire possent ad . tractandam de causa inter eum et magistrum Lgvoniensemfej

iiij in iiij ng tim iiij

ln membr-unis dicitur vulgo licrnem. bar repetita injra narratione adpareti tegendam esse Loetzem castrum ordinis lohanmlsburgy ad meridiem lacus Spirdtnp Sc. pagani c lla nomen ll. tu Mscrn scripturay alibi col/im Supra etiam nos-tcr scriptor habet lfollgm alia l/olgt l l/. 1S1L llacc narratio cst repetitio col-cnm quae iam lcgimas. ferte simillima est noi-rationi de eodem praefecto supra tradi-lal quae incidit in a. iSliL om liegio ceram-imm ltuias regionis praqfcchna a. llllifn ignoramusg a. iam erat mu neri huic praepositus llenricus llabm s exp quae scriptoris sit sententiaa via- liquet. Mj m ll/eyncgem A-omcn in hla-cn est correctunu iiij lvomen archiepircapi erat Prommholtl de l/y/huscn vel nyhuscm litiamilh l. mlparctlv quam corrupte leguntur apud scriptorem nostrum nomina tibi ne rc ipsa cll lloigt ll. y. leo-im

-

lSS

-

stalo. wraz z przeloionym z llatteusteinuj i przechndzzg przez las liyrnennj ku Leskenjssj i nic nie sprawiwszyv powracajzg do domu. lPegoi roku kyustut mocno dobywa johannisberga Sij i do byl goa rzadzca zas ze swymi uciekl kloakzp liyly tei tam statkh za pomocq kldrych szkode zrobili Litwini. bo je drzewem i smolzg pozabijali i pod kloake zaprowadzilia wiatr zaS ogietn wzniosl do gory. Przeloiony dan collth bsj wraz z swymi ralowal sic z zamku i spalili gofej vmyilil krol zrabowad ziemig Sirdaweu avj ale przeloiony w dwanasizie koni przybyl do Mor denburga majqc puklerze. konie i szyszakia a bylo dwudziestu Litwinowna przodzie miedzy krowamifsj ktorzy pozuawszy prze ioionegoa zbiegli do krola ipowiedzielL ie w istocie zbrojnych byli widzielL l zlqkl sic kroly ie kraj jest ostrzeiony i wrdcil do Augerborgæ spiesz-qc do domu. Przeloiony powrdciwszgg opo wiedziala ie widzial byl w puszczy idacychuna zwiady. Przelo ionego zasi nazwisko jest lilryk Majnegerfgj regni roku arcybiskup llygski nazwiskiem Privold sol pro sil na pisymie mislrza pruskiegm aby sie zjechad mngli dla unui wienia sic w Sprawie migdzy nim fbiskupemj a misirzem inflaut in

liuna de llattenstcin niebyl wtenczns przeloionym fllnegerj w nordcnburgul bo w lem

miejscu nigdy ich niebywalor im Pospolicie liernen zwane Sin kez wqtpieuia to ma byi Liitzen. jak sic uiiij okaie. in

znmek zakouu lolmnnisburgg na poludnic od jczinm Spix-dillg.

m

fnk w quopiimie jesl nupisnuoj iuaczej zuwszc collim nan-nili jui nasz kronikarz sum pisze iiollylL . czytaj voigtn li l str. iStL lesuo prawic powlinrzenie legnl co sic wprzody powie dzialo. Przynajmnilej obn zdurzenia wiele mnjq do siebie podobieilslwm Picrwsze jest z roku MSL limina Serdauem Siemamy przeloioncgo jij w roku tibi w roku me byl nim llcn ryk nulla Prndno lu odgadmli myil nqtorzh Lub Svcynrgcn fo nnzwisko jesl w rekopiimie poprawione. Arcybiskup nazywak sic Promhold von yyfhuscm widai- i tu jak nasz krouikarz nazwi skn przcquca. -

irfp

in SM rm ooy

-

lfM

-

oue cum a magistro et preceploribus in adano cij tractata esset. sed non termi-nataij archiepiscopus Privoldus obtinuit a papa urbano litteras ad prelatos et clerum. in quibus magister lyco niensiij informabatum ut secum arcbiepiscopo paci/icaret et si nollet lmiusmodi ammonicionem suscipere et sequi . extunc papa excommunicationibus etc. vellet eum gravare et artare.

guare

magistri conveniunh litteras huiusmodi tractanl et examinant Arc/iiepiscopus eciam. comparuit ibidem vol cum episcopo llo Parpt nomine dobannesfl lj de Lubekanj cum aliis multis episcopis et no bilibus/aj aai inter partes pro concordia laborabant. Primo lli gensis opposuit contra magistrumguj et respondit magister ex parte ordinis. Sed magister wgnricus partes equavil et pacavit i sigillis et litteris con/irmantes. lit quod tunc placuit magistro at que arc/ziepiscopoy lnterim crebrius est violatamy quum liigensis Antistes non vivit sine lite-isl

Mo tempore dux de Montenj erat

cum multis in terra. ad cuius nutum fit regsa navigio. et veniunt in lnsulam vulgariter aotisynj in qua cum non possent explere voluntatem suam. nec compescere paganosg transeunt in gallan diam isl et pagani confluunt et impediunt recursum eorum ad na ves. Prefectus de airdowen cum suis lvassutis nj comprimit ad

dh

csdanuml ut est etiam in LindenbL p. gi

cap lies ipsa incidit in ver a. ms yoigl 11 li ise Sgi cuilielmus de Preimorslzeim. roy cedaniy qfr. l/oigt l. l. 111 i. e. joannes ll. m lpzscopus bertramus Lubeccnszh m ex l/oigt l. l. m

i. e. magistrum Livoniae.

illa

fji de hac paci/icatione yoigt 1. l.

m Puæ cuilislmus de bergk 11j cottemerderl de cuius situ supra dtrputavimun 1Sb llegto Samogitiasp fortassey quie hodie dicitur cailianzm Scriptor infra scribit calan ten. Supra erat lfalantem

m lvassutaei scaphae fluvtattlcg ut saepius in Prussia dicuntun

-1SS skimflj

Sprawe te mistrz i dyguitarze rozpoznawali wadaiiskln

ale jej nie byli ukoliczyliuj Arcybiskup Prisold otrzymal byl od papieza urbaua listy do praiatdw i duchowieristwaa w ktdrych mistrzowi iniiantskiemu aaj osiwiadczanoa aby sic z arcybiskupem

zgodziis a gdyby niechcial takiemu napomuieniu byd powolnym i poslusznym. papiez natychmiast kligtwa by go obiozyl i ukaraii z tego powodu mislrzowie zjechali sic i te listy rozlrqujm Ar cybiskup takze stawal tani Mj z biskupem norpatskim danem cij z Lubekiuj z wieluinnymi biskupami i szlachtzbmj kidrzy usi luja strouy pogodzid Majprzod llygeiiczyk przelozyl zaskarzenia swoje przeciw mistrzowiyssj a mistrz odpowiedzial od zakonu. ale mistrz winryk pojednal strony i uiagodzilje. stwierdzajzgc to pieczeciami i pismem. i podobalo nie to mistrzowi i arcybiskupo wi. Pymczasem zgode te czesto gwalconoa gdy arcybiskup ry geiiski bez spordw iyd niemdgLMj fegoi czasu ksiaie nerguvoj z wielu znajdowal sic w kraju pruskim. Ma zqdanie jego odbyla sie wyprawa wodzb i przybyli ua wyspe. ktdrq gmin Sotisnj na zywa. na ktdrej gdy niemogli woli swojej zadosyd uczynich ani wojowad z xpoganamh przeszli do Sollandyinj a poganie zbiegli sig i przeszkadzaja powrotowi ich na statki

Przelozoiiy z aier

Slj

czyuij w ttij spmwie voigla in v. lSS-1SiL

bib aaj

fe negocyacye przypudaja na wiosne n ubi vom 1 il llr. lStL wilhelmowi Preimershein

iiij

w cdarisku p. voigt a. a. o.

tibi

fo jest hnem ll.

libi

Sisknp Serlram z LubekL

lin

czytaj mm

dsi

lnilantskiemm

egi Szczegbly o tem znnjdzie czylelnik u voignL lin llli im

lisiqie ivilhelm z Sergm cotteswerdery o ktbrcgo poloieniu wyiej sic lnizwiim limina w lmudzij pewnie dzisiejsze unilianzm lircnikarz pisze je pdinicij calantem wy

itij liulnnteu zwane.

-1SS uavenh

cui occurrunt sol cum 1o lanceis. bipennis et multis pe

lris atque bambucis contra prefectuuu manus eorum .

Auxilio tamen bei evasit

Accidit in Autliumpnoflj quod rex cracoviensis aaj visus est in lllarienbury aput magistrum ad experiendum patrie statumg Magisterque eum. ut decuit negeuh suscepit . bonoravit et aperuit cellaria. coquinas et ministravit ei necessaria et equis suis. lit stetit ibidem tribus diebus et letanter simuh et peciit Mayistrum pro magnm quod nec dominiij displicuitg libenter enim comitescisset domum supra cameras etc. et magister fecit aperiri omnia accepto colle-qusb suo jussit eum cum llege ire et omnia contem plari. ouibus visisy seriose dixit blagistroz domine . viæ trazlitus fuissem et nosco traditores. debebam vobiscum litigare. dicentes-1 vos victualibus carere. Sed modo video oppositum et babundanc tiam rerum etc.. nec volo vobiscum litigarep nec mei poterant lill iusmodi crederej quod vidi in hoc castro preter aliay que non

vidi victualibus plena

Acceptar/ue licentia a magistro venit do

mum et amicitiam ordinis obtinuitp donec vixiLssj Puzc auliacensis sal cum multis in Prussiam venit et in

multis bonoralus fuitg lit reg/sa propter ordinis necessitatem in terram Mroglem in qua per noctem steteruntj bellantes cum Sa

sos Slj

Sc. Pagani. . /l. mss LindcnbL p. m Secmzdum alios a. utili LindanbL t. l. ipse utrumque an num citaL szy conmirm lll. SSj l. at dominis ordinis filiam LilulonbL p. m tlemonslralj oqnilm ordinis tum saepe dominos dictos fuisse-m i tm Socizu magistri ganeralim im llo adventu hoc regis Poloniac lllarfenburgum vfm yoigt 11 ll. lSS adm L Sm Puzc audivimus ll. luliclænsin Si/zs dubio simul arlvcnil cum duco cuilclmo licrgenst

-lfi1 dowen ze swemi rzecznemi statkaminj wciska sig do statkm zbiegaja sio przeciw uiemu poganie z dziesiecia kopiamia zstrza lami o podwbjuych pibmcm z wielu kamieuiami i narzedziami wojskowemivprzeciwko przelozouemm za pomona jeduak lloga qu ich uszedL zdarzylo sie w iesienifijie krol liazimierzmj zjechal do Malborga do mislrza dla wypatrzenia stanu kraju. Mislrz przyjigl go jak przystalo na krolaa uczcil i otworzyl piwniceq kucbniq

i szafowal mua co bylo potrzeba i koniom jeko lizostal tam trzy dui i razem sic cieszyli i prosii mistrza wysoko to ceniac i jeSliby sie to panom vej podobalm ie radby byl obejrzal zamek po nad mieszkauiem cz gbryj i t. d. Mistrz na to kazal wszystko otwo rzyda wezwawszy socyusza swegm kazal mu z krdlem i wszy stko pokazad obejrzawszy to krtila powiedzial mistrzowiz nPa- nie o malo zdradzonym nie zostalemq ale znam tych nzdrajcbwg mialem z wami wojowad. bo mdwilh ie wam schodzi na ziywuosicL Ale teraz widze. ie wcale jest inaczej i widze obfitoso wszyst kiego i t. d. i wojowad z wami niechcm moi nie mogli temu wieo rzydvcom widzial w tym zamkm oprocz tego com nie widziaia ze peleu jest ziywnoScLu Poiegnawszy wiec mistrza pojechal do do mu. i pdkiziyiy pozyskalsobie przychylnosid zakonulij id lisiazg luliaceiiskivaj z wieiu przybyi do Prus i bardzo byl uczczony. zrobil on wyprawe w sprawie zakonu do ziemi lirogleuy w ktorej przez uoc. stadia wojujzgc z zmudzinamia zosta

iiij in

Missutcny stntki rzeczncq pod tem nnzwiskiem czqsto o nich- w Prusoch jcsl moqu w r. nos Lindenblatt str. m Podlug innych w r. liililL Lindenblatt w innych micju

m iiij ln 1S1

scach obie dnty kladzie. linzimiem llL wielkL ro jest knwalerom krzyiackim Podlug Lindenblatln czqu icta nazywono vdie iieri-cm o lych odwiedzinnch krbla polskiego w Mnlborgu piszc voigt 11 v. stn 1sa. uwagn i. lisiqie wilhclm ll. wspblczesnyl jak sic zdnje ksiqieein wilhelmn z net-xm

--lSS magtis. relictis victualibus in flumen noddanfsj reversique inre nerunt ablata victualia a welunensibus ln crastino properant in llagnilam p in continenti post in ynsterburg festinantes ad Prus siamg Mimila enim fuit degellitus.asj

o A/ P lf r

x1v.

Anno etc. isse llenningus Scindekop statuerat dietam cum lignstut consciis suis. Marschallcus dictus cum preceptoribus in parva copia et cum prefecto de Pnsterburg venit in llagnitamy au diens. regem lignstut cum grandi comitiva venisse in ynsterborg et a prefecti vigiliis Lithwani sunt visi. qui cum in campo es senty premissi Lithwani grandem thaurum silvestrem telo fixeranh qui festinavit ad exercitum in furoreg quem cum lfgnstut vidisset.

dixit bagoribus suist in campo sunt armati y et celeriter se ar mat cum suis. et die et noctea quietis impaciens venit in cam mow lj inavisatus. festinans in ynsterburg. Pratres adhuc in cena sedentes. cognoscunt regis adventum et viæ pontem ereæe erunt liezc vero considerans caballos accepit et domum dua-it et occidit et so captivos vina-it etc. etc et properavit ad marschal hum ad dictam preordinatamfj llezc vero cum suis sedens in im SSl lj

Ptuvius hoc nomine dictus in Samogitia non amplius isxvenitun Scriptor noster salus expeditionem hanc memoriae tradzdtL Locus non amplius exstaL fortasse scribendum est fammau vel fammom quod olim

aj

quo modo haec narratio h/igandi cum btugoss. p. ma sit com-iliandaj ell roigl 11 y. iSS. lvarratio haec ll/igondi aperto est turbata.

opulentus erat vicus prope imterburgumg etiam noster scriptor eum saepe eonnnemorah

-1eo wili pai iywnoie na rzece nodananj a powrbciwszyg znaleilL ze weluilezykowie zabrali oret Mazajulrz spieszzg do llagnity i nie bawnie potem do lnsterburgaa spieszzgc do Prus. Ma Miemuic al bowiem lody juz byly pusicilyfth l

llozllzlAL x1v. lioku mss lienning Scindekop za wiadomosicizg swoich postanowil zjecllae sie z liynstutenn llzeczony marszaiek z dy gnitarzami swymi w malej liczbie i z przelozonym z lusterburga przybyl do llsgnityy slyszam ie krdl kynstut z wielkg komitywq przybyl doblnsterburgag i ie czaty przelozonego zlnsterburga byiy Litwinbw widzialy. A gdy Litwini w polul bylia pierwsze ich straze tum wielkiego pociskiem zabilyg ktdry rozjuszony pedzil na wojskoa a gdy go widziai liynstuta rzekl do bnjardw swoichz zbrnjni zoliiierze sa wpolug i prqdko ze swymi sie uzbraja idniem

i nocq niecierpliwy i niespokojny przybyi do liamdwfj niedawszy o sobie znad i spieszzgc do lnsterburga. laraciau wieczerzy jeszcze siedzacyg poznali krdla i ledwie most podiniezili lirbi zai spo sirzeglszy kolniey zabral jeido domn zaprowadzilizabil je i pige dziesiqt jeiicow pojmalji l. d i pospieszyl do marszalka na zjazd 1g1 sm

nzeki tego nazwiskn nicznnmy lcrnz ns imudzh ivasz kronikarz w tem zdnrzeniu jedynem jest irbdlem llislorycznem

lj Miejsca tego znalciiz nicmoinm Pewnie tei to nazwisko mylnie jesl nnpisang moie byi. ie ma to hyb pud lnsterburgiem rfnmau lub fallva w bwezus hnaczne miojscev olklb rem nasz krouikarz wyitij wspominm

l

i zz

--

no

-

equis prefecti et prefectus aijty quod nec sperasset lmiusmodifj lit flexi tales sunt qualitates temporum modo t in eodem anno prefectus dictus equitavit ad desertaij con tra paganos posuitque insidiasy premittens s viros ad experien dum vias.

Pilius birsumen aj cum eo concurrit cum cristianis.

qui inliumaniter tractantur et captivantur ab eis quod eciam pauci evaserunt.

beinde lfgnstut cum vcoorte improvisus venit in lvorden burg et cepit vindictanz. percutit et capit so. suburbium combus sit .- pecora trans/ixit et equos eduxit lvomen prefecti linn de liattenstegny et festinat per siluam magnam. venitque cum suis in Letczem ubi parum profecit et festinat domum. qui nulli pe percerat cristianofj Magister cum lpreceptoribus suis concepit. in profectum patrie edi/icare castrum prope Mimilam in terray sub vocabulo Mergenborgvl areamque contemplatur et sepe ej cir cumfodit eam. ubi populus contra paganos vigilaret. lfynstut quo que voluit probibere nec potuit cum populo illuc missa Srant eciam multi peregrini in terra. dominus gemunt et lvortz vewa

si o i sb

id e. ob receptum diem placitoram. i c. contra nam siteaml quae dicitur ll/ildmin qui sit intelligendus ftios birsumen non liquctg fortasse significatur iam supra com memoratae birzsune intuens-im life birzsune liynstutti capitaneus lliilnae fuisse dici

tur. lii-at igitur filius huius capitaneij qui specutatoribus praefecti lnsterburgi oc currih ex repetitio superioris narrationis. lnveneritne cam interpres apud ll/igandum non liquet. Sst haec fortuna culpa oscttationic eius. t n Marienlmrgs intcr lfauen et deorgenburg cfl voigt 11 ii wi. adn. L Lindenblatt p. SiL traditi Marianburguln nufder dlymmelu ut dicity anno demum nos exstruc tum esse

si

Sepe vel sepes etiam h. l. id quod mpimenh/ml fessa etnchnm quod esset praesidim

umbwidnyij

111

-

lirdl zavi ze swymi siedzial na zabranych koniach

przeloionego zamku i przeloiony rzeklz ie sie tego niebyl spo

dziewam A krdlz takie to teraz czasy.

/

fegoi roku rzeczony przeloiony pojechal konno ku pu szczy lj przeciwko poganom i zasadzkg na nicb zrobilg posylajq nnjprzdd S ludzi dla wybadania drdg. Syn llirsumellsj z dwu dziestu ludzrmiiistarl sic z chrzeiciauamig z ktdrymi sic nieludzko obeszli i pojmali ich tak. ie ich malo co nszlo. Potem liinslut z oddzialem znienacka przybyl do Morden burga i pomicil- sic za swnje i ranil i wziql ao jerictmg przedmie Scie spalih bydlo pozabijalli konie zabraL Przeloiony zwnl sic linn de liattenstein i spieszy przez wielki las i przybyl ze swy mi do Letczem gdzie malo sic zatrzymal i pospieszyl do domuy i iadnemu nieprzepuicil chrzeslcianowLoj Mistrz z dygnitarzami swymi umys1il na poiytek kraju zbudowad zamek nad Miem nem w Prusiech. pod uazwq Mergenborgflj miejsce opatrzyli parkanemsj je obwiddh gdzieby lud przeciw pogauom minl sic na bacznoch liynstut zaei chcial temu przeszkodziti. ale niemdgl z wyslanym w to miejsce oddzialem liylo bowiem wowczas wie m

hk to podanie wigandn z mugoszem p. nam pogodzii moimla wsknzuje voigl lii v

in

ro jest. wzglcdem umbwionego zjnzdm

ay

fo jestl ku puszczy po niemiecku xvilduiss zwnndj.

slr. lSS. rcxl xvignnda jest tu niewatpliwio rozerwany.

fo lite byl bw filius viz-sumem trudno powicdzieb. Moie lo bgl wyibj wspomniony nirza sunelz wilua.

klbry jak qud inqd wiemyy wodzem byl fiynslula w wiluie.

liyl tu

moie syn tego wodzm m

Powtbnenie dawnicjszcij powieicL czy llomacz znaluzl jc w kronicc wigandaj jest nie

in

Mergenburg czyli Marienburg micdzy Sownem i dcorgeuburgiclm

sp

slr. lgL uwuga L Liudenblatt sua so. dowodzh ie budowanie Malburgzl nad Micmnem rlnpicro w nam r. nasmpilm z Sepey lub sepes jest to mocny parium rowem obwiedziony dln obrony

pewno. czylaj voigla r y.

-11zter Anglicusfj qui cum suis eciam ibidem fueruh donec comple tur opusg tandem magister cum suis convertit se in Prussimm ad

quam salubriter venit. et laudes cum jubilo decantubant. Anno tibi dominica Sslomilzi venit rumom quomodo lien ningus Scindekop marsclmlkus jntravisset partes superiores loj cum exercitu copioso inprocisor in tres pur/es exercitum divis-ia qui in terra hostiliter agunt incendiis. occisionibus infrunomina tas terras . vulyariter Slucoseni Pawundenynj wartotm Swy narenr cilleynaudem Salwisowe pro/ie vetus castrum caymh cu

lewystem ul donec perveniatur prope novum cuwem ubi captivabzmt ultra soo equiriciam vulgari/er Stud laj et quidquid occurrebat ad utilitatem g equiriciam in Lerdentrag accepity que erat regi-si qui est motus in iramz ducunt eos ul in terram ln terra urit-sicen cum incendia steterunt primam noctem lioc tempore dum dictus marsclmlkus esset in terra hostiuma quidam traditores et latro

nes noverunh qui fenum equorum succenderunt et coml/urunt lainc inde ul et sani revertantur in Prussiamy adducentes liutbenos et

paganosu

Modem anno in die nativitatis virginis lilarielsj ma

gister wynricus et preceptores cum eæercitu forti veniunt ante m

lvum scriptor haec nomina recte scripserig dubitamusy cum negligentmm cius in scri bendis nominibus compertum habeamus. Pominus gemunt potest essev

qui in rebus

gestis brittannorum huius aetatis saepe laudatur Pominus lc gcwmonh quid sfbi ve

lit Arorlz yevaterl ignoramusg nomen sine dubio corruplum. m

Sc. Samailarurm

in

Powundcn significat virum ad paludcm vel lacum siium. lfiusmodi vic-um Powondia ny invenimus ad lacum prope Porny m Samogitim Srant vero plures cognominos.

in

cum nostrae tabulae geographzcaa Samogtttae sunt valde mancae et imper/actam dif ficile estf situm horum locorum dig/intra lvomina etiam valde temporis decursu immu

tata sunt Slawosen et ll/arlow cognita sunt qfn roigt 11 ll. nisi quid Sclquetz p. SSL commemorat Selim est aperte Scllaly ad .-lboljam. cetera loca sunt nobis igno/m iSl 11 e. Staterczl Mb Sc. equos. im ltcs cst obscura et narratio turba/ch m igitur d. S. Septcmbrlh

-11S lu pielgrzymdw w krajm

Pan nemunt i Mortz vewatter oj An

glik. kldry ze swymi tei tam byl. dopdki sie dzielo nieskoriczylm Mistrz zai ze swymi powrdcil do Prus. gdzie zdrdw przybyli z radoiciq ipiewano chwalc P. llogm lloku 1S11go w Miedziele lllstomihb rozeszla sine po gloskah jakoby llenuing de Scindekom marszaleky byl wszedl znieuacka do gdrnej czeici zmudzi z licznem wojskiem. Podzie lil to wnjsko na trzy empch ktdre po nieprzyjacielsku dzialaa pa lac i mordujqc w kraimmha ktdre po niemiecku zowia sic Slawoo sem Pawuudenfoj vvailow. Swynarem lialenauden Salwisowe

blizko starego zamku liaynea kalewystemnj ai przybyli blizko nowego liownaa gdzie zdobyli wiecej jak suo konL czyli stndnine i co tylko napotkali douuiytku zdamegm Staduine takie w Ler dentrag zdobqu ktdra byla krdlewskæh a krdl siyl o fo rozguiewaL

vprowadzajq zai te stadnine do kraju swegm wobwodzie vvir swena ktdry spalilL zatrzymalisig pierwszanom wtymie czasieygdy rzeczony marszalek byl w kraju nieprzyiacielskiam niektdrzy zdrajcy ihultaje dowiedzieli siq o tema podpalajzg siauo koni i puszczajaz dy mem. uj zkad zdrowi powracajzg do Prus 1 prowadzq z sobq llusiudw i

pogam fregoi roku w dzieli Marodzellia M.Pmmy.uj mislrz vvinryk .

gj

czy krouikarz te nazwiska dnbrLc wypisala

jest rzeczq watpliwm znamy nlbowicm jego

niedbalogfz w pisnnigu nazwisk bominus gemunt mbgl bycf ivwwangielskii-j histor-yi znany wLenczns nominus le lewmonlg klo ui bw Mortz vcwnunsr byh fo nnzwisko oczywiiscie myluie jest poloionm im in

zgaduzui niepodobnm

Puwnnden znnczy micjsce lcince nad blommij czyli jeziorem. rakie Powondjauy znajdu iemy nad jeziorem pod lvornami na imndziy bylo przecici wiele miejsc tego nazwiskaL Przy niedokludnoiai karl imudzkich1 truduo jest zunlcid poloienie rzeczoncgo miejscm admit-nuy sic tei noczcici nnzwiskm Shwosen i warlow sq znnneg czylaj voigla 11 v. aln wm Selin o kuirym Sclliilz wspoming jest niemylnie Szaty nad Abeliqg innych miejlo

hliiij oznaczyd niemoicmy.

in

Sens w telu- miejscu jesl zawlly.

in

Azutem duin S. wrzcsnin.

q.1M welung

-

quod percipientes in castra liagores et ceteri cepe

runt timere et solinj domum cum omni continentia concremabant

et proficiscitur consequenter magister cum vexillis suis ante no vum cawen et ibi stetit ti diebus et devastat igne lcroglen et alius terras. fundem pertransiit illagister cum suis desertum juxta quoddam nemus grandeylsj quod circuiunt in longum et in latum. in quo multos paganos occiderunt . captivaverunt viros ac mulieres quos ducunt ad Magistrum et leti redeunt domum. lvec mora aliam statuunt regsam. Mt Magister commisit marsclzalko et ce teris preceptoribus eam. qui citra Mimilam vastant et occidunt multosg ut obsideant cawen novum g dominus enim dedit marsclaal ko intexlum. tlegj quod pridem navigio populum duxit in iva wesen ante aliam domump intrantque ibidem terram et paganos repugnantes vertunt in fugam etpersequunturg castrum Slrebenzoj obsidenL obtinent et uruntg multi quidem de castro dederunt mae nus. multi tamen virorum et mulierum sunt occisi.ul lit eodem

anno marsclialkus vustat terram Seldwisclzennj in longum ignei occisione. llodem tempore dominus de Mansveldul in llamag ne ul terra talia etiam egit. Mquitans de liagneta in aotiswer der vulgariter similia in paganos per/iciunt et domum remeatur. octo de coorte marsclialc/ii errantes in via venerunt in aotiswer der et a paganis interrogantura an marsckalkus longe sit et loco et aguntz se ignorareg et sequuntur commendatorem in nagnitam et cum marscllalko veniunt feliciter domum anno 1scs. lh m lin nof in m æay m

Sojli apud scriptorem nostrum saepe id est. quod sua sponte vel ipszl Ad orientem dei-agebam hodie quoque magna silva ad lviewiescham. Portasse intellectumg vocabulum in Mscn urit legi potesL Situm huius arcts non possumus accuratius definit-m fortasse signi/iratum quae hodie dicitur Strawenikg od occasum lliizlnam . yoigt 11 li nos yidetur esse. ut supra lerra Schalwuchccnszln baro/tardus de Mansfeldy commendator lfagnitam llomegne transtum liomowej hodie dictum liornyna prope lieydang ad septentrionoml ad lviewiescham. m

_175 i dyguitarze z mocnem wojskiem przyciągnęli pod Welun, co wi~ dząc bojarowie w zamku,

i inni zaczęli się lękać i sami zamek

ze wszystkiem co w nim było, spalili;“) a zatem mistrz z chorą gwiami swemi poszedł pod nowe Kowno i tam stał przez sześć d'ni i ogniem zniszczył Eroglen i inne krainy. Tymczasem szedł mistrz ze swymi przez puszczą po nad jednym wielkim lasem,'5) który przebyli w dluź i w szerz, i wielu w nim pogan zabili i w niewolą wzięli',

męzczyzn i kobiety, których zaprowadzili do

mistrza i weseli powracają do domu. Niezwłocznie zaś inną ukla dają wyprawę. I mistrz polecił ją marszałkowi i innym dyguita rzom, którzy z téj strony Niemau kraj pustoszą i wielu zabijają; oblegają oraz nowe Kowuo, a Pan Bóg dal marszałkowi pomysl, że dawniéj statkiem byl ludzi posłał do Nawessen przed inny za mek i wchodzą do tego kraju ido ucieczki przywodzą pogan, opór stawiających i ścigają ich. Zamek Streben lo) oblegają, doby wają i palą. Wielu w zamku ludzi pomagało im, wiele jednak męzczyzn i kobiet zabito.") Tegoż roku marszałek wzdłuż pu

stoszy ziemię Seldwischen l5*) ogniem i mieczem.

Tegoż czasu

pan de Mausfeld '9) w krainie Ramayne 20) toż samo uczynił. Ja dąc konno z Bagnity do miejsca Gotiswerder 'po niemiecku zwa nego, toż samo poganom czynią i do domu wracają. Ośmiu ludzi z orszaku marszałka bląkając się po drodze, przybyli do Gotiswer der i spytali ich się poganie, czy marszałek daleko, a oni powie dzieli, że nie wiedzą i poszli za kommandorem do Ragnity i zmar szalkiem do domu szczęśliwie wrócili r. 1368. H)

Soli u naszego dziejopisa znaczy częstokroc': przez się samo, albo oni sami.

15)

Doląd na wschód od Jeragolii o szerna puszcza się rozciąga nad Niewiazą.

16) 17) m 19)

Położenie tego zamku jest nieznane. Pewnie to dzisiejsze Straweniki na zachód od Wilna. Voigt T. Y. str. 205. Pewnie to nazwisko fałszywie jest napisane, zamiast przerzeczonéj Terra Schulwiscbcenris. Burbard Mansł'eld, komandor łłagnity.

20) Romayne (święte Ramowe) dzisiejsze Romyu na północ od h'iejdaa, blizko Niewiazy. ln

-111i

oAPvav. Anno 1scs. ex precepto Magistri preceptores cum pere grinis intrant Litliwanimm in qua proponunt incole erigere no vam domum iam incbaatam per 11egem. superveniuntque precep tores et totam structuram destruxerunt . lateres quidem etc. de portant fratres et in Mimita in quodam angulo lj erigunt domumy ubi totus exercitus stetitz ad mensem continue edi/icant.

heri/ue

ait magistroa quod in vindictam edi/icaret in terra sua 11 et si posset . vellet pro/libere llesponditque Magisten dicensz ldeo veni musy nec lleæ potuit pro/ubere completaque omang veæilla impo mmty cibant ad annum. m magister ibidem commendatorem statuit lfun de 11attenstein cum eo fratribus et aliis sagittariis etc. ap pellantes eam aotiswerder in vulgari Post penthecostem fungi ster et ceteri domum revertantunsl

circa festum Assumpsionisbj Litkwani moti . quia in terra eorum dicta domus fuit erecta. conveniunt et consilianlan quw modo eam infringautg et potenti eæercitu cum muc/cinis variis die et nocte impugnant eamfi machinam eciam eque-altam si rex ad duxity fossam equavilg unde cristiani angustiati nec poterant man

li vna-xv

utth

llaec verba significem situm arcis cottuwcrdcrg quem supra deserti/sinum lilagnus dux igitur regionem hanc suam esse putabaL cfn adnot. L apud l/oigt 11 id eos-mm Lindeublatt p. fii dicitz auctumno tempovc Lilhuanos arcem obtediua quae germantcc dicitur .. llbenlcoeheft

-1l11

noznzlAL xlvii w roku latia z rozkazu mistrza dygnitarze z pielgrzymami wchodzzg do Litwy. w ktdrej mieszkaflcy zannyilaja wystawid nowy zamek jui rozpoczety przez krdla. Madchodzq dygnilarze i calq budowe zburzyliy a bracia cegly i tympodobne rzeczy zabralii nad Miemnem w jakimsii zakacielj stawiajg zameky gdzie cale wojsko stalo przez miesziegca a wciqi budowali. lin-sil zaszrzekt mistrzowia ie na zlodd wystawia ile ie w swoim krajuyzj a on uiech przeszkodzi jeieli potraliy a mistrz odpowiedziah ie po to przychodzip a krdl uiemdgl przeszkodzid llkoizczywszy zamelg . przyozdobili go. chorzggwie postawili iua rok w iywhoid opairzylL a mistrz postanowil tam komandorem liuna de llattenstein z dwu dziesta bradmi ri innymi lqcznikamini nazwali go w uiemieckim je

zyku Sotiswerden Po- zielonych Swiqtkach mistrz i inni do do mu powracajqu . okolo dwieta vvniebowziecia M. Pannyij Litwiui uraienia ie wich kraju rzeczony zamek byl postawioujg zbjerajq sic i ob radujaa jak go zburzyd i z-mocuemk wojskiem z rdinymi machinami dzieli i noc go dobywqjq g krdli przyprowadzil takiemachine rdwnie wysokq aj i-rdw wypelniL Strwoieui tem chrzeScianie ani ieid

lj

z tych slbw dorozumiewamy sit-af ii to byl zamck aotiswcrdcr nad Memnelm tak jnk

to qui wyidj pzwiedzieliimyz SSSS wielki ksiqic uwaial wicc ten krnj jnko smSj. czyhj uwnge 1. u voigta 1 v. str. gas-raotu Lindenblatt slr. SL mbwL ie w jesieni nnpndli Lilwini nn znmck.

nbwno-wysoh machinn do obloinmial o khbrdj jui nie wyieij wspomnialog Memcy m ali jq eine Sbenhiihm bv .

ea

-

lis

-

ducare cum quiete. nec in s septimanis quiescereg tandem vi vi cerunt eum et tenuerunt cum potenciafl donec magister cum suis. quia ei et toto ordini displicuih cum rege tractaret. quomodo ca ptiros suos bonos et malos per commutationem solveret. Mar sclzalkus veniens ad regem totam diem tractantr donec alii prece ptores supercenissenh et iterum tractantes manserunt inimici. nea-que commotus ait bayoribus suiss huiusmodi protraæionem sibi displicerejj Marsclmlkus interim rediens missis sagittariis in subsidium populi Marsclmlkus tulit victualia de lieieren aj ne cessaria exercitui et processerunt ad castrumfj llex de eo nun ciat marschalko displicentianu qui seriose accessib vicit et ar mavit cum custodia cum viris Magistriwj Mt revertitur in lla gnitamg equos transnalando in angustia et panis penurim

lleæ

festinans alloquitur Marsclzalkuim dicensz dic capitaneo. quod

velim cito revincere domum Marsclialkus vero ordinat murato res ad demoliendum murum celeriter. succenditque et vento et llante igne omnino destructa est et revertitur. auo audito rem cum magna turba venit. cupiens a marscballco precibus obtinere. ut saltim caperet populum tantis flammis circumdatum lvec vo luit marsclzalkus. ut aliquis regi res-ponderet in tantis angustia tum. unde ioy viri sunt combustiflj capitaneus-que simul preter occisosg a rege sic perturbata transit Marsclcalkus ad casulam suam. llex vero ad suos mortuos. fandem marsclzalkus legit

dij

SSS

in

Lindenblatt p. SL llo rationep qua haec mutila et confum narratio cum Schuotio et vlugosn conciliu da eiti qfrn yoigt 11 lh noe-mm lipitome lyigandi ln l. profecta valde est mancm list haec arx viæ alial quam quae supra dicitun arx baieruburg yoigt 11 k z1o. l. e. castrum 11aiernburg. castrum hoc iterum captum cssig dicit etiam Lindenblatt p. SL sed tradit factum id esse ab ipso magistro gencrali. Secundum Schuatz p. m incendia hoc goo homines consimili tum afl-y yoigt at in llL adnol. L

-

m

-

spokojnie nie moglip ani przez pied tygndni spoczad jeduakze silq przemogli i utrzymali sie potegq swojq oj ai mistrz przybyl ze swymi A gdy sic to jemu i calemu zakonowi niepodobaloy ukla dal sic z krolem. jakimby sposobem jeiicow swoich zuakumitych i gminnych przez zamiaue uwolnid Marszalek przybywszy do krdla przez caiy dziezi ukladal sie az nadeszli inni dygnitarzei znowu sie ukiadaqu alo sig przy wojnie zoslalm A krbl poru szony rzekl do bojardw swoich. ie tego rodzaju przewloki jemu aiel uiepodobaiy. Marszalekij tymczasem powroiciwszy poslal iucz nikow na pomoc swoim ludziom. Marszaiek wziql zywnoid po trzebnq dla wojska z zamku liajern ej i poszli ku zamkowifj lirbl o tem donibsl marszalkowL ie mu sic to uiepodobalm ktdry zbroi nie przystapiia zwycieiyl i opatrzyl w zaloge ludzmi inistrza.loj l powracaiq do llagnitgg konie ledwie przeplynely. a byl niedo statek cbleba. lii-ol spieszqc sica qrzekl do marszaikaz Powiedz starodcig ze chce co predzej odzyskad zamek. Marszalek zaS wezwal mularzy do predkiego zburzenia muru i zapalil go. a ze czas byl wietrznyy ogieil go do szczetu zniszczyla a bracia po wrocilL co uslyszawszy krbL z wielkim tlumem przyszedla pra gnqc prodbami na marszalku wymodz. aby zabral ludzi wirbd ta kich plomieui znajdujacycb sign Ale marszalek uiechciah aby kto kolwiek odpowiadal krcilowia ktory tylu troskami byl zuqkauya dlatego los mezdw uj sic spalilo. a przy nich slarosug prbcz iu

sta comvvv vv

Liudenblnlt slr. sn lak to podanie pogodzib z Schiilzem imaginem czytnj voigm l y. str. eos-m

wycing z wignndn jest tu oczywibcie dekatowy.

n

lll

niemoie byf inny zumek jak przerzeczony liuierburm fo jest linierburg. o powtbrnem zdubyciu zlmkn wspominn llkie Lindenblan sua laL lccz je mislrmwi wielkiemu przypisuje. Podlng Scbiitu p. SLL zgingio ooo ludzi w ozosniul czylaj voigla 1 id sua alL eum l.

a-

lso a-A

nomina captivorum regi. quorum vocabula novitg statuunt diem plaicti pro captivorum salutea veneruntque captivi de u/ilnay de fraken ad redempcionema quo peracto quilibet ordinavit capti vos in exercitum suum. .

x

lleæ lfgnstut minabatur dlarscbalkm quomodo in legeme vellet esse hospes eius futuri anni y et responditruj ordo obvia bit et conteret caput tuumg et ita abiit Marsclzalkuslsj ln lege me venit memor-in Prussiam et etiam in ngoniami quomodo reges Litkwanorum intenderent cum hospitibus multis invadere terram dlagister lliynricus commisit ducatum exercitus magni illarsclzalko Scindekopg qui in die purificationiij inavisatam ter ram intratg ciros. mulieres et pueros capit et occidit omnes. Aliqui de captivis referunt Marsclialkoc quomodo reges se ar marent contra cristianosy stetitque ibidem per noctem. llo eciam tempore convocat late suos-y iterum invadit paganos et stetit in Pasten ul quintam noctem vastans etc..- de mane progreditur cum suis. quandam domum ul circumdat et- dampnis perturbat. orto sole insurgunt nebule densissime usque prandium durantes. Mt marsclialkus consultatione suorum navigio intrat terram pistibusnj expertem. quam circumveniunty fuitque ibidem pons fragilisfper Mimilamy fuerunt eciam nebule et compulsi applicant ad terram juxta insulam omnes prefecti.. qui fuerant in desertisy transeunt

iej

Sc. marsclmlkun

iSj

liesponsum paullo aliter sonat apud sic/munitumj diu lbigt fl f SlL

t

in

lioc factum esset hieme a. iii-los sed hoc aperte falsum cstg neque est scrip/ori in de finiendo tempore jdes habenday din yoigt lt il filii adnoL L iiij Sacpc commemoratum Pastoun im

infra dicit scriptL et ori h. tola narratione sermonem esse de arccszas-low.

in

Pislisl Puta id mt cas-al tuguriltnu pergulag lla Pt-es ne illos-san

--lSl nych. ktdrych zabitm od krdla tyle strapionego marszalek udal sig do chaty swojej. krdl zad do swoich umarlyclL Potem mar gz-aiek czytal krdlowi nazwiska jeilcdw. ktorych znaL l postano wili dzietl zjazdu dla wykupna jetlcbwg i przybyli iericy z wilna i z frokow dla wymianya co dopelniwszya vkaidy odeslal jelicow do wojska swegm . / . lin-ol liynstut grozil marszalkowia lze w zimie nastepnego roku odwiedzi goi a on odpowiedzialznj zakon zaradzi w to i zetrze glowe twioje. i tak odszedl marszaleklsj wzimie wieid gruchngla w Prusach i lndantachy ze krblowie litewscy mieli za miar z wielu przybyszami napasli kraj pruski. Mistrz winryk po yvierzyl dowddztwo wojska wielkiemu marszalkowi Scyndekop. ktdry w dziei oczyszczgnia Maji Pannyuj niespodzianie wszedt do kraju litewskiego i wszyslkich mezczyzn i kobielyidzieci poj mal lub wybiL Miektbrzy z jericow donoszq marszalkowi. ie kro lowie sio uzbrajajq przeciwko chrzedcianom i stal tam przez noc. Pego takze czasu- powoluje on swoich zdaleka i znowu napada na pogan i stal w Pasten lsj przez piam noc pustoszac it.d. zra na postgpnje on ze swymia oblega pewny zamek lej iszkody tanize zrzqdzm osmego dnia wznoszzg sic mgly bardzoj ggste. ktore trwaly ai do obiadu. l marszalek za radzg swoich woda przyby wa do kraiuy chataminj okrytqa ktdrq ohannsz byl tam sluby most przez Miemen i byly takze mgly i przymuszeni byli stanqd na brzegu pod wysptp wszyscy lprkzelozenia ktdrzy byli w pusz

. m lin m lin

fo jest mnrsznlek . odpowiedi nicco odmicnnzl czylnj u Scbiitzay czylnj i voigta f v. slr. lll. Mnsinlo sic to wicc sunt w zimie mm co pewuo jest mylnema bo- co sic dat lyczy1 lo kroniknrzowi nnszcmu wierzyb tmdno. czytaj voigtn fli v. slr. llli uwagn l. czcsto wspomnione Pastow. v .

m ln

lak kronikarz pbinibj olmzujea jest m mown o Pastom Pislis. Pisla. lo jest co casaa tuguriumy pergula ichthy ezytaj bufresnc Slounm

-1ez ad foramem quare Lit/iwani suburbium relinquunt intrantes ca strum. babui/que castrum eciam forameng quod cum cristiani con speæissenty cum impetu aggrediuntun ubi commendator de llagni ta laj jactu ofensus. quod cum quidam sibi auxiliaretur. fuitjactu interfectusy sic et advocatus Sambiensis liutclierus de lflner of fensus cecidit in profundum fossam. u qua mortuus delatus est. johannes Sclionevelt ul etiam o/fensus fuit et plures ulii. durante huiusmodi con/lictu alter.alterius querit o/fensamg pontem quo que domus altum pagani projecerunt in fossmm valva clausag juxta quam erat quoddam foramen ad transitum unius g quum ad quod quidam frater considerans festinah veæilliferum liortans ad cele riter sequendum per quoddam truncum introeunt et alii eos se quebantur. Pagani lioc videntes. territi retrocedunt. compressi manus dederunt et sunt captivati et ita domus est victa. nec ali quis dimissus est. capitaneus airdow nomine fugit ad pontem trans mimilam factum. sperans. se in propugnaculo tueri. frons caduntzoj mimilam et veniunt ad marsclzatlcumg comprebendunt

que ibi duas naves Litlzwanas vulgariter Promenyuj quas cum pyno et lignis aridis conclavant et incenduntl cum quibus conse quenter propugnuculum incenderunty ventusque vertit se ad orien tem contru propugnaculum et ita capitaneus angustiatus optat lo qui Marsc/mlkm dans ei manum y quem cum suis captivum susce

pit p alios decapitare fecitnj lvomen castri Pasten culgariter dico tum est et domum leti revertuntur simul advocati et preceptores nutu divino. l

iSb bar/tardus de Mans/eldg crat modo graviter vulnera/usl non accisuæ m joannes de Scboenfeld erat equus ordfntsy postea socius magistri generaltlh 1 zoy Sc. pagani. l m Prahmenl quod hodie quoque significat 1embum. in yaigt m l/. all ubi traditiones aliorum collatae sunL m

-1SS czy. wychodza z nioj przez otwdn

Litwini albowiem opuszczajq

przedmieicie i wchodzq do zamkuy miat zan izamek otwcira ktory gdy chrzeicianie spostrzeglia gwaltownie przystgpujzga akomaudor z llagnity lsj pociskiem zostal ugodzonyg a gdy kaidy osobie ra dziL pociskiem byl zabityg podobniez i wojt samlandzki autcherus de lillnen ktdry raniony upadl w row glebokh z ktorego go wy uiesiono bez duszy. jan Scbiinfeld uj takie byl ranny i kilku in nycb. Podczas tdj potyczki jeden na drugiego godzila most zai tak wysoki jakby dom jaki poganie zrzucili wrow i zamkugli bra mg. a byl obok niej otwon rkldrym pojedyliczo moina bylo prze chodzid. co spostrzeglszy jeden z braci. pospiesza napomiuajqc

chorqiegm aby spiesznie szedliwchodza przcz jakisi puiak idru dzy za nimL Poganie widzqc to. strwozeni sie cofaiaa a przy nagleui poddaja siq i idql w niewoh i tak zamek zdobyty zostal i nikogo woluo nie puszczono. Starosta zwany Sirdowy ucieka na most przez Miemen zrobiony. spodziewajac sim ie sic uratujq w szaricm Przebywaja ioj w brod Miemen i przychodza do mar szalka i znajdujzg tam dwa stalki litewskie po niemiecku Promer. zwaneflj ktpre smolnemi drzazgami isuchem drzewem zabijaja i zapalajzb ktoremi wiec zapalili i basxztga a wiatr obrocil sic prze ciw baszcieg i tak starosta strwozionyy pragnie mdwid z marszal kiem. podajqc mu reke. ktorego on wraz z jego ludimi przyqu w niewolcga innym zasi w piexi wyciqd kazahnj Mazwisko zamku w niemieckim jezyku jest Pastem a bracia weseli z woli noiej powracaja do domu. oraz wojci i dygnitarze. m m zo.

Surhard Mnnsfeld byl cieiko rnniony. nie zabity. jan Schiinfeld byl rycerzem order-ul poinioS-j socyuszem wielkiego mistrza. ro jest poganim l

m

Prahmeny promyg statki un neknch.

m voigt 11 v. str. in porownywa inne irddh i podania hlstoryczne w tem zdarzenim m

.--1Sd

SAPvP

-

va

Anno mo dominica Szvurge lj ambo reges aj cuni inim manis exercitibus veniunt in dampnum cristianorumg vigilesal lou

iusmodi percipiunt clamorem paganorum audientes-g et festinanter equitantesy frivole pertranseuntes stagnum in oppositum Sambiensi ten-efl consiliantes dividant copiam in partesg Pagores et li bertini terram vastant igne etc. die prenominata. et in villa liu dow aj faciunt staoionemp viriliter domum impagnantes. Magister nfgnricua videns paganos sic suos molens-tarep surgit viriliter con tra tantum exercitum. dicensz videtis. quantus est iste exercitusl Prater Lupus el magnus eommendaton Scindekop 1l1arsclealkus. digni laudey cum peregrinis niilitious. burgensibus et villanis erant

cum magistro et hostiliter invadant paganos in occisione gladii et pagani econtra. ln quo con/tiam xxi/1 fratres sunt occisi et ioo oiri. signanter Scindekop 1narsclcalkus. lium de lfallensteiny 11 nimio-us de Stoclcem aj commendator et vicecommendaton frater Petzolt de liorwitz oj et plures aliiv qui a multis speciali/er con

n ll. l. tempus accurate concordat tum LindmbL p. san

. a

a ay dj sp m

olgierd ct lfynstuttm ne viribus hostium qfn l/oigt 11 ii p. ztz Speculatoresp eæptoratorexa ut est in LindenbL l. L Lacus curoncnszh l/icus notissimus lladau in Sambim - ut llblframus de baldertheirm

lib

commendatur nrandcnburgenszky distinguendus a cognomine commendatam in cotta

Sj w

werdcr et postea lfagnilam llonricus de Stoclrheims vico-commondalor Srandenburgensia Petzoldus de linn-wm commendator lihedormln non Labiauiemiy yt Lucat bat-id 11 ylL Sl . dicit

illozlllzlAL xv1. lloku mm w Miedziele lilxurgefj obaj krblowiezj z nie slychanemi wojskami przychodza na nieszczgdcie chrzeiciam cza ty aj dowiadujq sic otem. slyszac wrzask pogan. ispieszag konnoa nieroztropnie przebywajqc jezioro naprzeciwko samlandzkiej krai nyfj l naradziwszy siey dziela wojsko na czgsici liojarowie i wyzwolericy ogniem kraj niszczq i t. d. w duiu wyznaczouym we wsi lludofsj zatrzymujq sica meinie zamku dobywajam

Mistrz

urinryk widzac pogan tyle szkdd mieszkaiicom lzrzgdzajqcycby po wstal lmeinie przeciw tak wielkiemu wojsku. mdwiqcz vilidziciep

tak wielkie jest to wojsko. litat wolm wielki komandor i Scyn dekop marszaleky godui zalety z pielgrzymami wojskowymiy miej skiemi milicyaini i z wiedniakami byli z mistrzem. ipo uieprzyja cielsku napadajq na pogam mieczem ich zabijajqc i poganie toi

samo czynili.

w ktdrej to bitwie ea braci poleglo i stu mgibwu

mianowicie Scyndekop marszalek1 xun de llatteosteiu vj flenryk de Stockheim ej komandor i vicekomandon brat Petzolt de lior

sac SSSS

fu kroniklrz co do daty zgndza sic z Lindeublnttem na str. am olgierd i liypsluL czymj co do sily nicprzyjaciela voigln f. v. str. illi Po niem. Spiiher czyli Spcchty jnk mbwi Liudeublath to jest ipiæir albo wyslabcc dla wybadauia nieprzyjacielm

liuryjskn mluogm lnann wiei liudnu w SnmlandyL xvolfrnm linldersheim liomandor SrnndenbnrskL klbrego rozrbinid trzcba od komandora w coueswc rderi a po tem w llagniciey klbry tegoi byl nazwiskm Sj lienryk Stockhcimi komnndor z zamku brandenburgm

m

-1SS querulabantur.

Ad mitte fuerunt interemptimj

lfgnstut talia

videns cum omnibus cessit celeriter in fugam. in qua multi sunt occisi paganorum lvec convertit se lfgnstudy donec veniret in terram suam. Algart autem in silva circumsepivit se dissectis ar boribus. Sed crisliani invadentes posteriorum custodiams quare rear timens cepit fugam cum sibi commissisy celeriter exuens se a sil vaa timens se occidi. quem frater lienningusnl persequitur et in tantis angustiis regis. a quodam dictus frater telo in faciem per cutitur et cadens pro temporali vita mercatur eternam. fandem pagani in fugam dispergunturi et multi vulneribus. multi frigore et fame perierunn et ita cum scandala repatriuntur. liil optat historia requiem et beatitudinem defunctis cristianislzj

Alia pars belli sequitunuj Prater .Mansvelt. commenda tor de llagnita. ad mentem reduxit ignemg quem pagani in Prussia succenderanh scripsi/que magistro in lfonigisberg. misit que idem commendator in subsidium suorum a/flictorum servum cum m viris . qui cito revertiturcuj annunciansy quomodo paga ni fecissent 1z vias vulgariter Slogeuj et quomodo stacionem munirent ul et idem significalum est magistrm et in nocte subve nit clamor in lfonigisbergg et mane cum omnibus preceptoribuæ .

m cha lyotgt 11 it. em

-

in m

id est marschaleus ordinis llenningus Schindakopji dceurattorem de pugna hac notitiam tradit l/otgt 11 in ea seqq.

liil in

Seriptor his verbis quodammodo secundum pugnae descriptionem exorditun convenienter cum LindenblatL p. SL Servus hic illic dicitur nSpcc/ztu

iSj

Schlavgol in Mscn est distincte Slogei non potest igitur signi/icare germanorum Stege dn l/oigl 11 v ms adu. a.

m t. e. castra ctativa manu-erit

-

1S1.

-

witz-oj i wielu innychq ktdrych wielu szczegdlniej oplakiwalo llo tysiaca przytem zabitychloj widzgc to liyustut ze wszy stkimi spieszuie uszedL wktdrej to ucieczce wielu pogau zabito. xynstut ani sic obejrzah ai przyszedl do kraju swego. Algard zad w lesie zasiek zrobil ze ecietych drzew. Ale chrzescianie postepowali za tylng strataa dh czego krdl uciekl wraz z podwladnymi swymi . spiesznie uchodzigc z lasm bo sic baly aby niebyl zabityq a brat llenningnj gonil go i wta kiej trwodze krdla. rzeczony brat od kogosc w twarz pociskiem jest raionyy i upadlszy na ziemicb za iycie ydoczesney dokupil sic wiecznego. Pogauie zazi rozbiegli sic w ucieczce i wielu ich po ginelo od ran. a wielu od zimna i tak ze wstydem do ojczyzny powrbcilL llistorya zas poleglym chrzeicianom pokoju i wiecznej

szczedliwoici iyczy.

.

feraz uastgp-uje inna czesrd wojnyfsj

. Srat Mansfeld. ko

mandor z llagnitya stdsownie do myili swojej skierowal poian ktory poganie w Prusach byli wzniecili. Pisal tenie komandor do mistrza w lirblewcu i poslal na pomoc stroskauych swoich. sluge swego z dziesieciq ludimL Spiesznie powrbcil slugaddj donosnzacia iej poganie zrobili dwanaicie szlzlkdwa po niemiec ku Sloge Mj i ie stanowisko swoje wzmocniliileji i toi samo doniesiono mistrzowL i w nocy roznioslo sic po lirdlewcu i zrana m

ioy in in

Pelzold z liorwics komandor w kheden a nie w Labiam jnk pisze Lucas bavid lll yiL stronn SL czytqj voigla 11 v. str. em fo jest marszalek zakonn llenning Schiudekopf. Svtaiciwe opisauie bitwyj o klbnS-j lu tylko wzmianke zuujdujemyy l y. str. ill

czytaj u voigtl

m limnihrz daia tu poczeici dmgie opisonie bilwy. in

zgadza sic z Lindenblnuem sua SL

iSj

gacz lub szpiegz w rekopiimie sloi wyrninie Sloge. niemoie wiec znnczyd ieieikiy Slcge

m czyli obbz osnbcowanyz

ow sluga jcst to Specbl u Liudcnblaltn . dostrze

--

les

-

civibus et rusticis magister surgity veniens in auedenowfll ad

montem ignem vidit g marsc/mlkus cum eo viris eziens. ut exer citum pensaret et captivavit quendama qui ductus est ad exerci tum et dixit magistrar quomodo reges starent in nudow et parati essent ad bellum.

lfgnstut eciam una vice transiit in ortels

bergfaj ubi inavisatos cristianos occidit et capit quasi omnes ibi dem inventos et oombussit circumquaquev domuuunj Accidit eo tempore 1 quod dux Lupoldus de Austria Mj cir ca festum illartini veniret in Prussiaim adducens lmultos princi pes-1 qui omnes in exercicium .miticie et fidei protectionem vene runt et steterunt in lfonigisberm sed quia hyems talis fuit inabi

lis ad regsasp hospites dicti tristesa similiter dux Predericus cum fratre suo Steplcano ul cum dicto Lupoldo etc. rivertuntur domum laudem anno magister wgnricus consensu preceptorum construæit in honorem Peia virginis Marie et salutem cristi fide lium claustrum ante opidum vulgariter liilgebyly in quod statuit fratres medicantes ordinis sancti Augustiniy libris. ornatibus. ca licibusque dotavit et litteris con/irmaviLnl Post nec marschalkus

notkerus de Mtner ul convocat eæercitum magnum contra Sa-P mag/tas et cum eo preceptores veniunt in liagnitanh ubique divi dunt exercitum Magister ascendit Mimitam contra Labengir in l/icus quedenau prope liegzmontium cfr. yoigt 11 y. lll adnl i iSp dli-orum tradittoues cfr. apud voigt fl id SlL adn. L im imaginem pugnae ad liudau commissae scriptor noster viz adumbraviL additamenta quaedam sunt descriptionis pugnae tft yoigt l. l. i

quae tradidit

zop in m

Leopoldas duæ Austriaey frater Albcrti lll. ducis Austriazh Pridcricus et stephanus duces bavariam yoigt l y. aai-ms Monasterium ante urbem lletligeubeil conditam in mmorimn victoriae ad nudau re portataa yoigt 11 y. 1th l/L 1ii1.

iiij

Arovus Marschalcus ordinis.

-1SSmitrz ie wszystkimi dyguitarzamh obywatelami i wiesiniakami wstal i przybyl dolquedenowuj i pod gdrzg widzial ogieiL Mar szalek z eo mgiami wyszedlq aby wojsku zaplacid i pojmal czloo wieka. ktdry zaprowadzony do wojskm powiedzial mistrzowip ie krdlowie byli w liudow gotowi do bitwy. kynslut tei iednego razu poszedl do ortelsbergafsj gdzie nieostrzeionych chrzesiciau pozahijali i w niewolq pobral uiemal wszystkicha ktdrych tam zna lazl i dokola wszystkie domy popaliij zdarzylo sio tego czasuy ie ksiqie Lupold austryackimj okolo Swigta Sgo Marcina przybyl do Prusy przywodzqc z sobq wielu ksiagiqta ktdrzy wszyscy d-la wojowaniaiobrony wiary przy byli i zatrzymali sig w lirdlewcug ale ieta zima niesposobna byla

do wyprawy wojemuija wspomnieni przeto godcie byli smutnii uie mniej i ksiaie Pryderyk z bratam swoim Szczepanemuj i prze rzeczopym Lupoldem wraz z innymi powrdcili do domu. fegoi roku Mistrz winryk za zezwoleniem dygnitarzya zbudowal na ozedd P. liogav Pauny Maryi i ku zbawieniu wier nych chrystusowych klasztor pod miasteczkiem zwanem po nie miecku llilgebih w ktdrem umieicil braci iebrzacych zakonu Sgo Augustynzh opatrzyl ich ksiqikamh apparatamh kielichami i przy wilej im dal na pidmiefzj Potem marszalek llolherus de Slnerfsj

zwoluje wielkie wojsko przeciwko zmudzinom i dygnitai-ze przy bywajq do llagnityi tam pod wode przeciw Labengirgenuj prze ifj iSj igb fol in in m im

wiei quedenau blizko lirolewcm czytnj voigla 1 m zm uwaga i czytaj podnnia z innych irodel czerpane u voigtn f. v. Sl-L uwagn l. o bltwie pod lludnu niemoina z nnszeso kronikarzl dokladneso powziqilz wyobrnicnia lego podanie jcst tylko jnkby przydntkiem do opisnniu iiij bitwyy czylaj yoiglm Leopnld ksiaio nuslryncki brnL Albem llL lisiqieta Pryderyk i Szczepan bawnrscy voigt i v. m i--æs. lillszlor pod miaslem lleiligenbeil wybudowuny zostnl na podzickownnic P. llogu za zwy ciczlwo ppd kudam voigt rP. v. flfllL yL mt nowy mnrsnlek zukonm M1 byi Labcgirrem leiave und Memnem n widawq na pmnoc od coorgenburgm

.

-1so

gemuj transfretans cum preceptoribus multis ibidem in terram Promedien ul dictam vulgariten erecto oeæillo hostiliter inoadit incolas non avisatos et nemini pepercit.

Marschalkus vero intra

vit terram lfalctenefel quam avisatam invenitg cristiani enim a

liqui in ea de liarten et de airdimeuj dispersi erant et erra banty unde quidam lfristzche de lyunsdorfisj interfectus est a paganis-y et cum eo plures alii . quidam eciam sunt captivati g dua et profectus de liastenburgnj vulneratus est. ln crastino exer citus conveniunt et intrant terram wagkem tertia nocte in lius

sgnfoj quarta in Sroglem quinta in aogsow all et undique mo lestant paganos et occidunty sexta nocte intrant anlantenfzj ubi magister et sui vastant et similiter in Pasten et Sc/togengasj nul libi enim pagani pacem poterant habere. sed acciduntur et capiun

tur et revertantur fratres domum in quiete.

ln authumpno eiusdem anni lfgnstut intrat eogelanken ul

m

oportet esse Labegirrcns quod situm erat inter Mimzlam et ilii-dazvianyv propo coar genburg.

lib iiij in tlSj ogy soj im azy aai ab

oportet esse Pomedscnl saepe in ilinerariis commemoratuml hodie Pomzlwy inter dli malam et ll/idawjam. yulgo liallcncn dic-tium fortima quod hodie dicitur licitinjany ad 1uram. tingi 11 il flfllL adn. l. . oportet fortasse esse oordauem Pritzc de ll/ohnsdor/L ez vico nobilium prope Przcdland. Praqfeclus llastenbw-gi erat ltudolphus de Ayusplingem aut intelligitur successor eius Albertus Saatoy quod vocabulam nduxu signi/icare videtun oportet esse hocsienm oportet esse oesowy ut est etiam aliis locis apud scriptorem nostrum Portassq quod hodie dicitur laswoin ad xviewiescham. Supra nomi-novit hanc regionem Samogttiae scriptor collandia et italantenl hodie coit/larum in hoc regione non invenimus locum huius nominis-1 nam de Schaakjany ad omnem ll/indau ne cogitandum quidem. oportebat fortasse esse lodlauken propo lnslerburgum ad meridiemg cfn l/oigl 11 il

in adnot. L

-

iwl

-

plynal na druga strong rzeki. przeprawil sig wraz z wielu dygnita rzami i udai sic tamie do krainy po uiemiecku Promedienuj zwanejp a podnidslszy sztandan ponieprzyjacielsku uderzyl namiesz kaiicdw nieostrzeionych i nikomu nieprzepudcih Marszalek zai wszedl do ziemi lialktenefsj ktdra zastal ostrzeionqg niektdrzy

albowiem chrzesbianie z liarten i z Sirdime avj rozproszeni byli i tam sig biqkalig z tego powodu pewny Pritsche de wuusdorfzsj

zabity zostal od pogam a z nim wielu innych. niektdrzy takie pojmani zostalL

lisiqie zai i przeloiony z llastenburganj rany

odnieSlL Mazajutrz wojska sig zebraly i.weszly do ziemi wojkeuy trzeciej nocy do llassyn aaj czwartej do Mroglem piqtej do Soy edw alj i zewszqd trapiq pogan i zabijajm szdstej nocy wchodzq do Salantenfzj gdzie mistrz i jego wojsko pustosza kraj i podo bniei w Pasten i Scbogensaj i nigdzie poganie spokojnymi byd niemogli. lecz wszedzie w pieni wycinani i w/niewolq zabierani i bracia spokojni powracajq do domu. w jesieni tegoi rokuy liynstut wchodzi do Sogelankeu Mj

. m am

Ma byd Pomedicn . terainiejsze Pometiwy micdzy niemnem a widawq. zwyczajnie lialtenen zwaney voigtn 11 v. vil uwagn 1.

in Ma byi podobno cerdnuem sz eo

nqipewniej dzisiejsze iioltyniany na rzukq lurtb czytagi

.

soy Sij

Pritze z wohnsdorf z szlacheckiej posiadlofci blizko Priedlandm Przeloidnym Pfleger w lhstenburgn byl kudolf nauplingem albo jego nastqpcn ksiqiq Albert saskh co oknzuje slowo dlx. / Mylnie napisnne zamiast hossienm o Mylnie znmiast cesow1 jak to miejsce sam kronikarz czcsto nazywm lestto pewnie dzi

m

wyiij nazywai krnnikarz tg ziemie nu imudzi Sollandia i linlantcny jestto dzisiejsze

sep

cailianzm Miewindomo. jakie to miejscel poniewai trudno. aby to byio Schnukjnny nad rzekq wm

siejszy laswuin nad nekq niewiaizp

v

dawq pololonm sn

Pewnie omylone zamiast lodlaukem ktbre na poiudnie od lnsærburgu leiy. czytad yoigtn 1 v. lll uwnsl L 1

s

d-lsz

inavisatam terramy ubi castrum viciti captivavitque ibidem unuim qui de suburbio exieratj a quo omnes intellexit insidias et ita op

tinuit suburbium occiditque virosy uxores. juvenes et multa fecit ibidem et abiit a

Prater wygandus de lietdersbegm. pre/actus in ynster burg. convocat suos et statuit primam suam reysam in Litlzwa

niam. transfretacit Mimilam et pedester intrat ibidem quandam

villam . in qua interfectus est capitaneus et alii plures et sa ca ptivati. quos cum magna rapinu dux-it ad navesg per quas vene rat et revertitur in ynsterburgfsj Anno islit filius birsunenasl cum coorte sua intrat de

serta . depredari volens. captivans fratrem dobannem Sclaoneveld prefectum in fammow avj et quendam eonductorem. qui pridem

erat probus et postea nequam factus a qui se dedit regi. et in qua

dragesima duarit exercitum ini castrum fummam de quo ortus fuitj castrum vicity senes et iuvenes occidit cum multis fratribus

ordinis et multa intulit malas mater quoque eius fuit interfectm sui etiam amici p

qui in deserto manebant

idemque obviantibus

sibi vindicare querens. a quibus injuriam susceperat et declina vit ponens se ad sepem quietis causa . ubi a suis amicis est inter fectus. traditarque dictus.

lbodem anno c viri cum conjugibus suis sociant se paga nis in præjudicium grave cristianorum. quia noverunt vias-g unde liynstut cum copia convocata de longinquis intrant Sgstenfsl x

aaj

a am im

cjl yoigt 11 l/. ut adnot. 1

cfn quod supra dictum est de hoc filio Pirsunem yotgt 1 y. SSL adnot. L quo loco confluunt llissa ct Angerappl prope lnstei burgum ad orientem. joannes de Schoenfetd esti qui postea fuit socius magistri generalisz iam supra commemoratur.

aaj

castrum ordinis Scesten inter linein et bischqkburæ

alga krainy uieostrzeziontija

gdzie zamek zdobyL

pojmal takie czlo

wiekas co z przedmiedcia wychodzila od ktdrego sig dowiedzial wszystkich forteldw i tak wziql przedmieaicie i wyoiql wnim mgz czyzm iony. mlodzielicdw i wiele rzeczy dokazal i odszedL brut wigand z Seldersbeim. przeloiony zlnsnterburgaa po wolal swoich i urzqdzik pierwsza swoje wyprawq na Litwe. Przebyl on Miemen i piechotq wchodzi do jakidjd wsi. w ktdrej slarosta zabily zoslal wraz z kilku innymi i pieciudziesiqt ludzi pujmanoa kldrych z wielka zdobycza zaprowadzil na slalki. ua kldrych byl przybyl i powrdcil do lnsterburgafsj koku 1s11. syn llirsunen aaj z oddzialgm swoim wszedl do puszczya cheqc rozbijad i pojmal braia laua Schonefeldp przeloiog nego w rPammow ul i jakiegog przqwodnikay ktdry pierwej byl uczciwy. a potem sie zhultaiL iprzeszedl do krdla i w Mie dziele quadragesima zaprowadzil wojsko pod zamek fammom z kldrego byl rodemg zamek zdobyly starcdw i mlodych pozabiial wraz z wielu bradmi zakouu iwiele narobil zlegoa malka jego na wet zabitzg zostala. oraz przyjaciele jegoa ktdrzy na puszczy mie szkali. fenie chcac sie pomicid ua niektdrycha co naprzeciwnie go byli wyszli i od ktdrych byl doznal krzywdy i ktdrych chcial uniliqu poloiyl sig pod plot dla spoczynkus itam rzeczony zdrajca od swoich przyjacidlv zabity zostaL rPegoi roku szesiciu ludzi z ionami swemi ztowarzyszajq sic z poganami na wielki uszczerbek chrzeiciang znali bowiem drogi. xynstut wiec z wojskiem zwolanem zdaleka wchodzi do aaj

czytni voigln 11 v. an uwngn L

iiij an

Porfywnajy co sic wyii-j o lym synu birsuncn powicdzinlm voigt 1 v. PSL uwaga L Phd ziqczeniem rzek Pissy i Angerappy un wscluid od lnsterburgm lan Scbiinfeld jestto wspomniony wyidj socynsz nielkicgo mistrzng

i

SS

l

-lSM suburbium incineravit et terram vastavit . occidit cristianos. capti cavit et multa dampna fecit. sol wgnricus illagister eciam eodem anno cum preceptoribus suis et peregrinisj forti exercitu intrat terram weducten mi erecto teæillo suo et vi oppressit paganos . pernoctrms ibidem Alia nocte

juxta flumen aresaudefrj tercia in ltlroglem quarta in alex/solop quinta in aolanten ul et convertit se in Pastow ul devastam terrasa captiros lintenos paganos ducit domum. nux de griga cum suis fuit in patria. ut paganos perturbat-en similiter domi nus Sistel Mj cum fratre. ln aut/mmpno frater fbeodericus de tiinerde statuit reg sam in liusiann qui fuit colega commendatoris in lialga. prefec tusque de liarten et de liirllowenauj qui simul veniunt in castrum brewikfv impugnautqae circum vastantes totam noctem et rede unt domum. i . consequenter in bgeme frater wggandas supradictus . frater etiam linn de llattensteim pre/lectus in airdowlfaj peregrini quoque johannes de gistel cum suis etc. ordinis veæiltum erigitur igj et alia similiter beate virginis quod ferebat iohannes de Strose. sol quod leo spites sequunturi intravit terram birsunen non avisatam. vastantes. .

l

ng

cft llrotgt 11 y. SSL alln. vL

-

x

m xili

llollio ll/idultly ad orientem prope fluvium Selxetchuway ad occidentem liosstenanu Pluvias huius nomi/us ignotas esL quam-cntias est inter lividuk/g et dcragoliam tpris

dij

cnm frugi-lh ubi est omnia dictas bebirwm liegio supra eomnzomoratm coit/lama .

din in

lnde adparels Pasliw et Pastcn non differre intcr sa. Pe eo c/iu yoigt 11 l/. illa adn. L

dio

tum vice-commendatur Salyam Scriptor noster erraty dicens eum collegam tsoctumy commendataris bulgaes aut vocabu/nm ncollegan accipienda/n hoc loco pro vico-cum 1ncndalare. l

.

am tjfrz rar-gi 11 id am lin

Silus arois huius-p stncidabio in coit/iniol non liv/inith acrnraltus.

m

cym rui-gi yn l/. nam aduaL z.

un

Pro erigunt

auy

fortasse Slrausg gms antiqua Pamcrania e.

.

-

-lSS Systenfaj przednnieicie spalil ikraj spustoszyL mordowal onchrze eciam w niewolq ich zabieral i wiele szkod zrzqdziLsgj cMistrz wiuryk takie tego roku z dygnitarzami swymi i pielgrzymami z mocuem wojskiem wchodzi do ziemi vverduklenwj podnioslszy chorqgiew swqjea zmogl pogau i tam przenocowah brugiej nocy nad rzekq Sresaudeanj trzeciej w lilroglena czwar iej w Sajsow. piqlej w Solanteuuj i ztamtqd obrbcil siebdo Pa stowanj pustoszqc kraj ijeiicow pogauikusiuow zaprowadzil do domu. lisiqie de Sriga ze swymi byl w Prusieclu aby pogan gne bich podobniei pau Sistel z bratemuj swoim. Ma jesieii brat feodoryk de lillneriuj postanowil odbyd na lino wyprawea byl on socyuszem komandora zlnalgm przeloionym z cai-ten i z Sirdowenfej ktorzy razem przybywajxi do zamku nrewik uj i dobywajq goy pustoszqc go do kola przez calq noc i wracajq do domu. . Potem w zimie wyiej rzeczony brat uiigand i brat linn de llatlenstein przeloiony w Sindoffsj oraz pielgrzymi dan de cislel wrazf z podwladnymi swymi podnoszag chorzggiew zakonu oraz iin ne jako toz Maijietszej Pannya ktorq nosil dan de Strosegmj pod litora goicie sluiylL

SSb ng

ioy ei

wchodzq oni do nieoslrzeiouej ziemi ner

lumek zakonu Sccstcn miechy nheiu i liishofsblirgicuL czylnj yoigla 11 y. SSL uwugn xt

llzisiejSze widoldy nn zachod od lloslicnp nzeka tego nazwiskn jest nieznnnm szukabby jbj trzelm miqdzy winduklami i terns-ilia dawnem tirogeny gdzie w istocie plynie rzlczkzh Sebirwn zwamL

m wyioj wspomnione Salnnlenl Snilinnzm liil zkad sic oknzuje1 ie Pastow i Puslen jcst to sanum iiij lii

czylaj o nim voigm 11 v. slr. liil uwaga L . Svowczas kemnndor zamku w iialgzn xasz lu-oniknrz bladzh gcly go socyuszmu meuudo ra lialgi nazywzll chybn ie komzindura zamku socyusrcm komnndcryi nuzywm iiij voigt 11 y. str. eum . in Poloienie tego zamkuy pcwnie nad granicm nicdoklndnin- wskazunc. m yoigl 11 v. ut uwngn io ligl Pollobno Strauss. stnra pomnrska l-ndzina.

-lSS occidentes etc. castrum etiam birsunen ul vicertmt et in terra weygownj preter occisoea doo eaplivabanla mulieribus et pueris non sllppullllls et cum multa rapina revertantur

oAPlfrP

xwL

wygandus dictus anno nra cum 1oo electis intrat de sertai rapiendi gratia et molestandi paganosx llescenderunt de equis in Suppefj manducant et bibunty surguntque et lranseunt Mimilamy intrantes 1 villas non avis-alas et in primo sompno. quidquid occurrebata gladio perdideruntj virost cum mulieribus et pueris. comburunt totunh captivos eum grandi rapina deportanti victus prefectus de ynslerburg iterum comporlat suos ad reysam in ant/mmpnoa pertransiens lllimilam in villam liraiste kayme aj non avis-altum

quam rasit igne totam.

depredatur et

deducit commendator de galga aj convocat anno 1S1S. regsam in paganos. quam commisil flieoderico ide lflnerfj qui convertit se cum suis in llusiam et venit in terram llolisken aj

non avisatam

lll tota nocte impugnat castrum g post medium noctis quilibet ad

vvv albania-lir v v v v

cfr adnot. L apud yolgt ll. y. ut birsuncn hodie llurschimklry ad lllimelatm llodie illalgewe ad lllimelulrzj ubi Slrawa in jlmncn hoc incidit Szeszuppm Porlmse hodie lira/nzky ad jllmclaml ad orientem a ll/flizmm col/rledus de LinderL ilice-commendatur ltalgaa Sjelizay de nomine et situ atlnot L apud liofgl ll. l/. illia-gem ivomfml huius castri aliorumque apud scripturam valde corruptm

_197 sunen sol i tam pustoszą, mordują i t. d. Zdobyli także zamek Dirsuneu, a w ziemi Wajgowă') oprócz zabitych pojmali cztery sta jeńców, nie licząc w to kobiet i dzieci i z wielką zdobyczą powracają.

ROZDZIAŁ XVII. VVyz'éj rzeczony Wigand w r. 1372. ze stu dobranymi ludź mi wchodzi do puszczy dla rabunku i dla trapienia pogan. Zsie dliiz koni w Suppef) jedząi piją, i powstają i przebywają Niemen i wchodzą do czterech wsi nieostrzeżonych, których mieszkańcy w pierwszym śnie byli i co tylko napotkali, to mieczem wycinali, męzczyznzkobietami i dziećmi, i wszystko palą„.ajeńców z wiel-y ką zdobyczą zabierają. Rzeczony przełożony z Insterburga znowu zbiera swoich do wyprawy w jesieni. Przebywa on Niemen we wsi Krajste kejme 2) nieostrzeżouéj, którą zniszczył całą ogniem, zrabowal i

zdobycz zabrał.

.

l

Komandor 3) z Balga w r. 1373. powołuje ludzi na wy prawę przeciw poganom, którą poruczył Teodorykowi de Êlnerf) który obrócil się ze swymi na lBuś i przybył do uieostrzeźonéj krainy Bolisken."') I przez całą noc dobywa zamku, po północy \ _

50) sn

Czytaj uwagę l. u Yuigta T. Y. en Dirsunen jest teraźniejsze Durschyuiski nad Niemnem. Tcraźniejsze \Va_jgcwe und Niemnem, nad ujściem rzeki Strawy do tej rzeki.

i)

Szežupu.

2)

Pewnie dzisiqfsze Hrukizky null Niemnem, na wschód od Wiłiony.

3)

Gottl'ried Linden.

o

Komandor w Baldze.

'

5) Bielice; o nazwisku i położeniu jéj czytaj uwagę l. u Yoigta T. v. 268 cessa Nazwi ska tych i innych zamków, są u tego kronikurzu bardzo mylnie podawane.

lSS equum suum et celeriter intrant terram lamenta si non avisatam succendunta accidunti liincinde deducunt 1oo captivus-1

tauros

quoque ti sexagenas. que omnia domum salubriter ducunt

ln eodem aut/mlan naidc/inte 11 demit prefectum de lin sterlmrg eum sibi con/identibus in deserta. gratia rapiendig quos sequuntur eo viri llincinde Paulcinte conduclor dugcit eos pro pe Mimilamy ubi in pascuis invenerunt caballos birsunensesfj

quos capiunt et domum redeunt. lfynstud in quadragesima cum potentia venit in terram airdolwensemp in villam llibersteyn gl nocte nec profecit in suo propositog terra quidem erat avisatm villam tamen combussit et fugit lviclzilominus paraverat insidias cum paganis commen dator de lirandenburg mj et prefectus de airdowllj sequuntun venientes in locum planuma detiberant. timentes insidias et con vertunt se in domum Anno 1S11. frater x wygandus supradictus. profectus in ynsterburg1 statuit reysam et cum eo frater wernherus. cot lega nj advocati sainbiensis. cum eva Sambitisg vastantque wey gow inavisatam terram lal igne et occisione. deducunt eciam co

cum multa rapind captivosp in quo con/tictu frater wernloerus retin ger graviter vulneratus in ynsterburg animam deo commendavituj

in n sp

liamionkm yoigt l. l. lfumionlia ad orientem rei-sus prope cradnm Mzmen ductor-ix viarum. ordo tum eiusmodi viarum ducesy qui confinia bene novcranl mercede condueere salobaL lgitur caballos vel equos e.r Pursehiniselz/cy prope 1llimelam.

in

llodie meus hic dieitur biberstein in via e.v llarten ad lierdauen duce-nnn

m in

duenlherus de llohensteim l/lricus de llliertlieim. .

in

ld e. soeiusa nomen ei erat ll/erncrus de Slvettingen fpostca erat marsclral/ms ordinsz

liii in

llodie lfmgewe ad jlimelaim lncidit hoc factum in initium a. ilii itemm-ua de hltingen non est mor/uum

-

-.1ss

-

kaidyvbierze sie do konia swego ispiesznie wchodzq du ziemi liamenz ej nieostrzeionej i tam palm zabijajag i uprowadzajq thd etu jelicowy oraz szesid kop bykow. co wszystko bezpiecznie do domu prowadzzp w tejze jesieui llankinte 1j zaprowadzil przeloionego zlu slerburga wraz z tymi. ktdrzy mu zawierzalh w puszczag dla ra bnnkua .a poszlo za nim so meidw. ztzgd llaukinle zaprowadzil ich nad Miemena gdzie na pastwisku napotkali konie 11irsunskie.s p i zabrali je i wracajq do domu. . liynstut w Miedzielq quadragesimn z wojskiem przybyl do ziemi Sirdowskiej do wsi llibersteiu oj w nocya ale nie obstawal on przy swojem przedsiangieciuy bo kraj byl ostrzezonyg wiezi je dnak spalil i uciekL Miomniej jednak porobil on z poganami za sadzki. komandor z liraudeuburgaloj iprzeloiony z Sirdowuj po szli za nim. ale gdy na rbwnem miejscu staneliy zloiyli radea a lekajzgc sie zasadzeka wracajzg sio do domu. . . w roku lin-t przerzeczouy brat vvigand przeloiohy wln sterburgua uloiyl wyprawga a z nim brat wernenuj socyusz wojta eamlandzkiqgoa z dwdma sty samlanddzykami i pusloszq oguiemimieczem nieostrzeionrg kraing wajgo.v.uj zabierajzg tak ie so jelicdw z wielka zdobyczaa

w ktorem lo spotkaniu brat

wiemer fetiinger cigikorannyv Sogu llucha oddalwlnslerburgmuj l

m

liamionkn na wschbd od dlodnzL

n

anwisko przewodnika jcdncgm graniczne goS-cilice i krainy.

zakon trzymul lnkich przbwodnikbm klbrzy zuali po i . .

sp labor wicc byl koni z purchschiuischek nad Mcmnelm in boum istuic wiei bieberslein nu drodze z Sartcn do Serdauem ioy

Siinter llohensleim

in in iiij in

lilryk wcrlhcim. l j. socyusy nnzywnl sic wemer z fcuingcny pbinidj byl marszalkiem zakonm feraiuiejsze waigcwo nad Miemnem fo siq stalo na poczqtku roku mi werner fcttingen nie umarL

--zoo act/ridas de filia isl Marschalcus primam reysam suam statuit et cum eo commendatores de lillbingm de cristburg. de lialga et de hrandenburg. quilibet cum potentia sua. Mutli quo que peregrini intererant et cum jso aateis intrantes terram paga norum fortiter. vocabulo birsungenSSj Srectis vest-illis pernoc tant in wegorwynj avisatis incolis. proceduntque consequenter in frackenfsj in qua steterunt in nocte ante castrum Mane surgunt et s diebus paganos perturbant igne. occisione. roo quo que captivos in Prussgam deducentes in letitiu et exultatione Accidit in eadem hyeme. quod camerarius regis Prancie dominus noesteyn de Premellis wj asportaret magnam partem crucis benedictea in qua redempti sumus. quam rex Magistro pro presenta. cum auro decenter ornatam Magister vero in gaudio suscepit et magna honore revereturfoj oferens deo grates ora cionibus suis semper devotis. ln mea anno 1S1S- reysa convocatur. in qua wggan dus predictus prefectus de ynsterburg fuit capitaneus. transiit ad locuma ubi pridem exercitus magnus in birsungen intrat y non avi satam terram. rapinay occisione et capti-vitate perturbat et do mum rediit. llo tempore in mea commendatur de Palga et cum eo

iSj iiij i1j iSj iiij

ootlofredus de Linden inde a occambn nu a. Marschalhus ordinis Sæpeditja inci dit in initium a. iS1iL cli yoigt m k asa licgio birsunensisr de situ eius c/r. yal-gi l id liil adnot AL ct gem Supra commemoratum ll/cygowl lyatgeu-Lu llodie frolnl lluius equitis nullam habemus notitiann

om yoigt 11 id SSSL

-

zol

-

v Sottfried de filia uj marszaleh rozporzadzil pierwszq wy-w prawe swoiey a z nim komandorowie z liilblzggaa z chrystburgæ z Salgi i z llrandenburgm kaidy ze swojem wojskiem wielu takie pielgrzymow przytomnych bylo ize liil szyszakami dziel nie napndaja ua kraine pogana zwana llirsungemmj Podnidslszy choragwim przenocowali oni we wiegownj ale mieszkaiicy byli ostmeienia wiec ida dalej do nonam gdzie stali przez noc pod zamkiem zrana wstaja i przez dziewied dnipogan turbujzgy oguiem iwielkiej mieczem. Siedmset takzie jeiicow do Prus prowadza-xy radoici i uniesieuim v zdarzylo sic tejie zimyy ie komomik krdla francuzkiego pan lloestein iej de Premellisa przywiozl znaczny kawal krzyia iwigtegm nai ktorym odkupienie nasze speinionem zostaio. ktory krdl poslal mistrzowi yw podaruukur abyl ksztaltnie w zloto opra wny.

Mistrz z radoScia go odebral i wielkim uczcil honoremamj

oiiarujzgc Sogu wdziqczne i zawsze poboiue modiy swoje. w Miedziele quadragesima roku liili wypmwe postano wiono. ktdrej przywodzil przerzeczony vvyganm przeloiony w lu sterburgug udal on sie ua miejsce. gdzie dawniej wielkie wojsko do llirsungen byio weszlo i trapil kraj nieostrzeiouy rabunkieng mordamia

omz lzabierauiem mieszkaliciiw w niewole i do domu

powrociL rPegoi czasu w Miedziele quadragesima komandor zlialgia

lib m

aollfricd Lindcn byi od Srudnia r. iaik marsznlkiem znkonm wyprawa ta wojcnna jest z r. liili-n czytaj voigu l v. eum limina birsurq o poioicuiu jdj czylaj voigla f. v. slr aai uwngzl L i 1 eum

111

Svyiuij wymicnione weygowov waigowe/

m

o tym rycerzn nic wiqrej wyhndnd nic mdglcm

m voigt 1 v. SSSL s

-zoz frater flieodericm de l/ilnernj cum multis hospitibus collecta co pia terras paganorum ad/mc non desertus intrare volentes. ve niunlque lam.

in

Parlam ni

qui redeunt

quod

et premiltunt eæploratores ad Mimi

dicentesp

Mimilam

degelalumv et clarum

placuit paganis. . cristiani vero turbati

munn

revertantur do

Post pascha sepedictus wygandus equitat in deserta. ut

rapiab

cornu.

dumque cum suis

veniret in beuaediskenfsj

audivit

unde premisit quosdanh quibus occurrunt tres pagani

de

quibus

nes

duos

duos

captivanh

molosos.

et dicuntr

deserto istoy

querunt

tertius erasih

inoeniuntque

ab istis captivis z..

cuiusdam bayoris

vocabulo

wuydely

cuius

ca sinl.

venantis in

et liii duo ducunt eum tempore noctis in locum.

quem cum pagani considerassenh convocant se clatmorey et eba

dantg eciam flumen fuit tum magnuma quod cristiani non pote rant transnadareg

ivit

eo nichilominus equos accepit eis et domum

Slatim prefectus de liastenburg ul misit quendam in lia

bilu ordinis cum eo viris vocabulo Lupus Leo et hic iussu com mendatoris de lialgauj in desertum rapine causag oigiles huius modi percipientes. annunciaverunt lioc in castrum llarlem

capi

taneus celeriter insequitur eos in locis sibi coquitis. per qua re

m

Aut rem non recte intellexit scnptory aut erravit in notati-one tempor-isp- id quod pro babilius esse videtur. A. 1S1S. enim erat littericus de illncr ipse commendalor balgac non poterat igitur esse collega alterius commendatam galgam yidetur igitur expedi tio haec rqferenda esse ad an. miq quo liottafredus de Linden erat commendator Salgac et vitarit-us de lflner autem l/ice-commcndatura Munera sua mutarunl demum

autumno a. im ilium tradit Lindcnblatt p. as. a. im nullam expeditionem in liil/moniam susceptam ossa m llodic Pcschclom ad Mirrielaml ad septentriones urbis llrodnoy vel Puchelai ad meri . diem aliltaeg sed hoc videtur esse priscum Perlar vel Parlayuz quod lligandus etiam

eommemoraL l/oigt 11 l SSS adn. L

r

m

infra ad a. liiSL scriptor reg/onem hanc vclcampum dicit bowidiskcng est hoc nau diskeny ubi postea foedus ictum est inter lege/ionem et ordinem llSSM Prope erat ingens silva. v

in

Puæ Albertus Sazoniam

m

bilertcus de Slnen

-zoa a z nim brat feodoryk de rmlnerzoj z wielu gosdzni zebrawszy wojsko ichcac najechad ziemie pogan dotzgd niespusloszonqg przy bywajq do Parlaflj wysylajq naprzcid na wzwiady do Miemnm a owe przeduie straie powmcajzgl mdwiam ie Mnemeu puicil i ie kra na nim nieidzie. co sig podubaio poganom. chrzeicianie zai frasobliwi powracajq do domu. Po wielkiej nocy przerzeczony cztgsto ilfig-anda jedzie do puszczy dla rabunkm a gdy ze swymi

przybyl do llewediskenfij uslyszal trabienie ua rogu. poslal wivc kilku naprzch kldrym zabieglo truech pogana z nich wiec dwdch pojmalh trzeci uszedL i zualeili tam dwa brytauy i pytajq sig owych dwdch jeilcdwg czyjeby byly. a oni rzekliz pewnego bojara nazwiskiem wajdeh polujqcego w owej puszciy. a owi dwaj pro wadzzg go w nocy na miejscm ktdrego gdy pogauie spostrzeglL obwolali sie aby uszlig rzeka tak byla wielka. ie chrzeivianie przeplynzgd jej uiemoglis niemuidj czterdziesici im jeduak koni zao brat i de domu poszedL zaraz polem przeloiony z llastenburganj wyslal kogos w odzieniu zakounem zwanego Luym Lwa z trzy dziestzg ludimh

a ten z rozkazu komaudnra z lialgiuj zaszedl

na puszczq dia rabunku. co widzzgc straie. doniosly o tem do zamku grodziexiskiegm Starosta spiesznie poszedl za nimi w po

mi

fu zachodzi nieporozumienim albo raczej omylka kromkarzm w r. iiim victrich Slner

byl komnudorem w Snlgas niemxigi wieo byti townrzyszem ium-go komnndura z Salgh zdnje sic wiec. ie in wypmwa jesl z roku iwty kiedy Sottfried de Linden byl je szcze komandorem w Sulgm n victi-ich de liluer komandorem tamtejszeso zamkm Po lnieniali sic om na urzedy swoje dopiero w jesivni r. iaik Mbwi takie Lindenblalt sua iiim ie w r. 111a1 iatlnych wypraw wojcnnynh do Litwy nie przedsiqwzielm zn

lhisiejsze Peszalom und Miemnemr

lll

slr. tibi nota lh Paiiniej w r. lliSL nazywa krouikarz to miejsce nowidiskem lest to niemylnie naudis ken. gdzie pbinifq trahat micdzy lagieilq i zakonem zawarty zostni w r. lSSlL Le.

iy w blizkozici wielkicj puszczy. liii in

lisiqiq Albrecht saski. nietriech Slnen

albo Pcszelaj na poludnie od olily. vuigl 1 v.

..gM.. dibant domumc insurgit in eos inavisatos cum clamore vulgari illusseng frater iste capitur et vulneraturg quidam eciam inter/i ciunturg in tanta angustia prefectus captiva/un conductor re vertitur et mala refert fratribusy sc. quomodo capitaneus esset captivatus et aliqui servorum interfecti et quomodo ipse di/ilgisset. ln eadem estate in profesto sancte frinitatisisj visi sunt rem Algart et rear kgnstut et Swerdegken cum eis fortiter cum copiis suis intrare lverwgkitenvj vulgariterg diviserunt- . que exercitum in s partes. lignstut intrat raplankenfsj in tendens in welow. Algart per pontem in lverwgkiteng vastans terram lvadrawfgj Swerdegke in ynsterburg et ubique inve niunt inavisatos. faplouken in reditu impugnatura cumque cepis sent equos de pascua. premittunt paganos. qui incendia invade rent castrum cum pugna consequenten

Prater vero johannessoj

cum suis non erat negligens in defensioneg sed dum aqua ei de fecerat -ad compescendum flammasa salva vita sua et suorum de dit manus et domum et captivatus est et sui Swerdeke acceptis equis prope lnsterburgy omniaque combussit nec quisquam evasit processit que et suburbium prope fammow incinerasih divertitque se in mm ltenows lj et per septa arborum consectarumnj duas vias fecit et pon tem. per quem rear transiit fammowenses persequuntur eum per se

pta dicta. cum clamore terrentes paganos in fugam. xvi equos

iiij

me

in

nic-l-wckittem hodie Snrtzillen in Lilthuama

isl

oportet esse rapida/rem nunc dici/ur rapta/rem Moæ est in Mscn faplonlun Ltnden blalt p. Sl

ul tvadrauem sui

quinam fuerit tac loannn. num intelligatur prac/lium iraplet/konng non satis liquet

Slj mi

Palkcnam Locus huius nominis non exstat amp/tmn vfm lyoigt 11 y. p. SllL adnot. L

--

nos

-

grati przez znane sobie miejsca. kldrcdy wracali do domu. uderzyl na nich znienackazkrzykiem wlaiciwym ausinom ow brat wziety w niewola zostal i ranny. kilku takie ludzi zabitog w takiem za mieszaniu przeloiony w niewolq byl wzigty. Przewodnik powrd cil i zlzg wiadomoid braciom donidsla to jesh jak starosta zostal pojmanya sludzy niektdrzy zabici a on jak uciekL fregoi lata po Swigcie Stej rPrdjcy ny widziano krdla ol r gierda i liynstutap a z nimi Swerdejkenag z jakq sila z wojskiem swojem weszli do miejsca Merwykiten iej po niemieckuy i po-v ldzielili wojska na trzy czeich liynstut wszedl do rPaplankenfnj

zmierzajqc do welawy. olgard poszedl po modcie do Merwyki ten. pustoszqc kraiue Madrawfsj Swerdejke do lnsterburgaa gdzie mieszkaricdw znalazl nieostrzeionych Powracajzgm dobywajzg liap lnken. a gdy zdobyli konie z pastwiskay naprzdd wyslali pogam ktdrzy poiar wznieciwszya uderzaja na zameka a potem przyszlo do bitwy. brat zasi jan iej ze swymi niebyl niedbaly w obronie. lecz gdy mu wbdy doigaszeuia plomieni niestaloy wymdwiwszy sobie iycie swojc i iycie podwladnych swoich poddal sig wraz z zamkiem i pbjmany zostal on i ludzie jego. Swerdeke zabraw szy kouie pod lnsterburgielm wszystko qalil taka ie sig nikt nie ratowalg iposzedl dalej iprzedmiedcie pod rammow spaliL izwrd cil sic do vvalkenowsoj z galezi podciuanych drpewalj dwie drogi zrobil i most po ktdrym krdl przeszedl fomowczykowie w pogoli

in iam m nerwekitteny dzisicjsze norkilten w Litwie. in

Przez omylke nnpisane zamiast raplaukem Porfywnnj Lindenblalla suy S1.

fio m

Phdrnuem niewiadomo klo byl ten lum moie ie byl przclnionym w rhplaukeny dokladuic tego wyw

jainilz nicmoinm an

lrnlkennuv miejscn tego nicznnmy.

sn

czymj o lem voigtn 1 v. slr. em uwnga L

-zoo auferebant et aliquos christianos redimebant. Post moram tempo ris cristiani ascendunt dictos equos et inter septa dicta percuciunt in paganos et 1 occizlantg ga vice iterum alterutram se percuciunt

pagani quoque parant cliristianis insidias. qui compulsi sunt fu gere in septa et equos relinquere. quos pagani deduxeruntg pre fectus ibidem est interfectusy cuius anima sit in pace. Similiter ooo capti et occisi a paganis. preter eos. qui per jlammas sulfu cvabantur et ita pagani prospere revertuntunssj

Anno jara in die Processi et Martiniani. frater aer/iar dus. commendator de llagnitafuj cum fratribus in copia suf/i cienti transiit . rapiens et comburens et captivans viros. 1nulieres. Similiter frater fbeodoricus mi cum parvo exercitu o diebus ste tit in liussia et secure abiit a fratres deportabant in numero 1so viros et mulieres in Prussiam de liutenis

o A P o r xan bellua-is annis dictis anno 1s1c. frater wgnricus Magi ster de longinquis partibus convocat exercitum duplicelm intrant Szj

ve tempore fac/ortum horum cf. yoigl 11 l ilii-ilii LindenblatL refert p. lll. tmna

m

intelligitur aer/tardus dc Lensen. Scd res ipsa pertinet procul d.1bio ad a. mm nam

expeditionem in a. lliifu a. 1S1S. hic commendatur iam mortuus atque liuna de llattenstcin successerat ei lla gnitae. yoigl 11 y. asa adn. l. aai vitericus de lium commendator balgaa

-zo1 za nim idq po owych gaciachy krzykiem straszqc pogana aby u ciekli. lii koni zabrali i niekldrycll chrzedciau z niewoli uwoluilL Po hiejakim czasie ichrzieScianie siadajq na owe kouie i miedzy wspomniouemi gaciami uderzajq na pogan i czterech zabijaja i po lrzeci raz jeszcze obie strony sic Scierajzy A pogauie sposobia za sadzki ua chrzesiciana ktdrzy przymuszeni zostali uciekad na ga cie i zostawid konie. ktdre poganie zabralL Przeloiony takie zabity tam zostaL ktdrego dusza niech w llogu yspoczywm Podo bniei poganie soo ludzi zabili ei wniewolq wzigliy prdcz iycba ktd rzy w plomieuiacb sig podusilia i tak poganie z pomyilnym skut kiem powrdcilL lloku 1S1S. w dzieli Sgo kProcessa i Martiniana. brat aer

ard komandor z ilagnity aaj z bradmi swyrpi w liczbie doslatecz nej poszedl na pogam rabujqc i palqci zabierajqc w niewolzg mez

czyzu i vkobiety.

Podobniei brat feodoryk aaj zmalem wojskiem

przez ti dni byl w ruskim kraju i bezpiecznie sio wrdcilg bracia lio liusindw mgzczyzu i kobiet do Prus zabralL

nozbzlAL xvm Po uplynionych wspomnionych latach w r. 1S1e. brut vvin ryk. mistrz z odleglych slron zwolul pmlwdjue wojsko i wszedl iiij

o cbronologii tego zdarzeuiu czyluj voigla fli y. slr. ess-am Lindenblatt str. a1.

m

liyl to Serbard vnn Lense n. Lecz lo zdarzcnie uuleiy bez wapienia jeszcze do r. fliit

mbwi o leij wyprnwie wojennirj pod r. iiim bo w im komnndor ten jui byl uman liuno de haltenslcin jego nostepca byl w lh gnicim

ab

yoigt rit v. str. nam uwaga L

nietrich v. Slnen kommnndor w balgm l

eos que Medenikemuj occidentes quidquid non erat cliristi. succen

sis locis atque vastatis. quina

lievertentes exercitus terras ywanorum

subverteruntp parumque ibi reliquerunty sed et omnia deduxerunL

SimiliterArwi.sten.a11 Mroglem liosgegnenfj aesowenz et Pastowensem. unde o partes terrarum sunt devaste penitus ra

pina et igne.

Mugister quoque stetit ultra S dies in bac stacione

et cum suis processit contra castrum cawem vidensque castrum

armatum abiit. unde multi de fratribus ibidem in die sancte Scbo lastice dj corrueruntg requiescant in pace.

aotfridus de Linda. Marscliallcusa lludigerus de limen magnus commendatam principes exercituum cum multis precepto ribus et nobilibus culmensibus et peregrinis in numero x milium divisi in partes . liraudenburgenses. ldlbingenses in parte dextray

de lionigisberg et Palga in leva parte ultra fracken 1 miliare vastant cum festinacione. proceduntque contra Pawundenfj ubi

per diem et noctem Sudowenses ej igne et interfectione vex-aban tury intrantque villam magnam nglikenflj similiter annicliilantg orto die Marsc/tal/ms cum suis festinat in lyillmm nec obtinuit ut voluit. ln reversione intendens in frackem in curia cuius

dam Pagoris stetit per totam noctemg nomen liaioris nfgrdulg incinerantque fratres cui-imm et convertunt ad descensum Mimile et in utroque latere curiam. domum etc. igne consumunt. rapi .. - - -..i..

ib

i. e. regionem Samogitiae Modenikon tii/omyy

n

oportet esse zlrislrem Sie nomen hoc legitur in ilinerarik ceterum apud nostrum scriptorem meæ nomen hoc Arwist scriptum invenimug fortasse etiam hoc nomen pro

ay in in

m

Pro llossienen fliassienay ne tempore qfr. roigt 11 ii usa adm 1 Propo lacum ad fre/ni lie commemorata iam deriralione invenitur nomen Pomuuden m Litliuaniay Samogilia et Sambial et signi/icety quod iam diaeimusl meum ad pata dem situm cft iioigt 11 li SSL adnot. L

1j

llodio Sumelulny prope Arovo-llroki ad occasum l/oigt l. l. adnol. i

baud/um

-zos do Medenikeuylj zabijajac kaidegna

kto niebyl chrzesiciauinem

palqc ikrai pustoszqm wojska pawracaqu zuiszczyly ziemic lwa now. malo co tam zostawilia ale wszystko z soba zabrali. Podobniei Arwistenfj mroglem liosgeynenfj Sesowen i Pastowena tym sposobem szeid powiatdw zniszczone sa zupeluie rabunkiem i ogniem. Mislrz takie zatrzymal sic wiecj jak S dni w tem slanowiskm i ze swymi poszedl przeciw zamkowi w lio wuiea ale widzgc zamek uzbrojonyy odszedL z tego powodu w dzieri Stej Scholaslykilj leglo tam wielu z braci. . Miech spo

czywajq w nogul

-

t

aolfried de Linda marszalek. lluedigor de mllen wielkir komandory wodzowie wojsk z wielu dyguitarzami i szlachta chel

mibska i pielgrzymami w liczbie loooo podzielili sic ua oddzialyg Sraudenburczykowieli lillblqczykowie staugli po prawej stronie. lu dzie z lirdlewca i z halgi po lewej. Przyszedlszy za froki je dne milg pustoszzg co predzejy potem idzg przeciw Pawunden aj gdzie wprzez dziexi i przez noc Sudowczykdwej ogniem i mieczem trapiq. i wchodzq do wsi wielkidj Symlikenvj i podobniei iq niszczq. de sie rozwiduiloa marszalek ze swymi pospiesza do vvilnaa ale go niewziqL

jak chciaL vvracajzgc i zmierzajqc do ylirokdwg we dworze pewnegn bojara zabawil noc caraa nazwisko bojara bylo wvyrduka bracia pala dwdly i zwracajzg siq ku dolowi do Miemnay i po obuistro

n

fo jest w kminc zmudqu Miednickm uvorny zwnnq.

m

Mylnie zamiast Ariskem irnk sloi to nazwisko w marszrutach krzyiackich zrcsth zuaj dziemy u naszego kronikarzn to miejsce pod nazwiskiem ArwisL

ay n Sj

luminsl knyssicnen mussienaj w lym przvdmiocie czymj voigta 1 v. str. asa uwnga 1 Lcinlo nad jcziorcm pod vfroktlmL nazwisko lo znnczyg jnk jui windomoy miejsce leiqce

/

nad jeziorcm lub bugucm. ej voigt 11 v. str. iii-k mvngn L n- nziliejsze Sumeliskil na zachbd od nowych frokdm voigt n. a. o. uwaga 1

av

-e1o nam innumeram a paganis deferentesa leti repatriando cum ca ptivis lla/enis et paganist Anno domini jam in die martyrum cosme et bamianioj

orti sunt dolores atque merores. lfynstut in ardore spirilus et astuciaa ut cristianos turbaret et molestareb prope Soldow intrat Prussiamy pertransiens illasoviam sine resistencia in latum et in

lougunh velut stolidi et amentes veniuntque ad vadum. per quod pedestres et equestres transierunt sine tedio et statim vastant ter ras inavisatasj dividantque se in e partesy vulnerantes et occi denles circumquaquej una pars in villis longe late/lue hostilia agen tes opera usque ad opidum Soldow. Mt in redilu nec umquam maior meror visus est . quam tuncr quem inimici cliristi exercue runt in mulieribus . pueris etc.g anmes enim profugos e silvis et rubetis capiunb virgines stuprantes et violantes. lfgnstut cum suis vastabat mque in lvi/denburgp ubi vidit castrum viriliter lar matum divertitque se cum rapina grandh deducit eciam per pa ganos soo bominesy senes-y juvenes vi. in magna merore. qui omnes ioptaverunt sibi mortem Multi eciam ibidem sunt flammis

eæushl lit reeertuntur- per tilasoviam ad sua . dividantque spo lia iuxta merito cuiuscunque. suscep/is mulieribus et pueris intx

artam servitutema incarcerantes quasdamp sic et cirosfoj vrater liorglzardus dum in cis-ilacione esset in lverbeki tenflj audiens in collacione huiusmodi tribulaciones et eemj cliri stianoruma in maxima cordis af/lictionq manuum consti-ictione

Sj gj ioy

ne tempora huius expeditionis cfl yaigt 11 id est adn. S. incidit in a. iam nc SL Septembn Sccundum alios auctores tts/n l/oigt 11 il SSSL adn. Lj pertinet luzuc expeditio ad a. lStL llaec expeditio prcdalorla eæ Lindenblalh p. Sfu pertinet sine dubio ad a. iaiL qf. yoigt fli id eam adn. L

in

commemoratum iam jvcrwylciteny hodie Arorkitlem

m

yocabulum hoc apud scriptorem nostrum signyicat eiulatuml lamentationu.

-z11 nach dwon dom i t. d. paqu zdobycz- niezliczona poganom odbie

rnjzh i weseli wracaja do kraju z jebcamh llusinami i poganamifj

lloku Paziskiego 1S1li. w dziexi mgczennikow kosma i ns miana oj powstal smutek i trwoga. liynslut w zapale umyslu i przebieglozicia aby chrzesician trapid i nekada wszedl do Prus blizko llzialdowag przebyl on Mazowsze bez oporu. wzdluiiszerz ijako glupi i szaleni przychodza do brndu jednegoa przez kldry piesii konni przechodzzg bez mozolua i zamz pustoszq kmi nieo

strzeionyy i dzielig sic na trzy czgicL raninc i zabijajzgc do kolag je dna czgS-dipo wsiach wzdlui i szerz po nieprzxjacielsku dzialalas ai do miasteczka nzialdowaq a gdy wracalh nigdy witgkszego jak wtenczas nie widziano zialua klbrym nieprzyjaciele chrystusa przerazili kobiety i dzieci i t. d. wszystkich bowicma kldrzy ucie kali z iasdw izaroSli chwylajzg ipanny zniewaiajq igwnicq. xyn stut ze swymi posloszyl kraj ai pod Mcidenburg. gdziewvidziai zamek dzielnie obronny i .zwrdcil-siq z wielkq zdobycqui upro wadzil gwaltem z poganami soo ludzia starctiwa mlodycha w wiel kim smulku. ktdrzy isobie wszyscy simierciiyczylh wiele ich takie w plomieuiach sie spalilm l powracaja przez Mazowsze do domu idziela lupy migdzy siebie podlug zaslug kaidegm kobietyi dzieci biorig w cigikzg niewolaa iiiektdre nawet zamykajzg 1 toi i mgzczyzm loj

lirat llorgarda gdy w dzieli Marodzenia Majim Panny byt w Merbekiten np i slyszal w czasie wieczerzy o takiem strapie niu i ie chrzesicianie biadauj wolzilia wolal do Soga w najwiekszym

si gi

o cznsie tbj wojenmij wyprawy czytaj voigla 1 v. gem nwagq it. nzialo sic w r. liili bnin 11. wrzeinim Lecz podlug iunych wiadomaici lll. voigt 1 y. sua tibi uwagn lj

lin

fen napad podlug Lindenblnltn sua as zdarzyl sic r. 1S1L p. voigt 1 y. zsm uw. L

in in

wyiij wymienionc nerwykitem dzisicjsze ivorkittcm .we. -- u nnszego krouikarzn znaczy lamentl surge

dzialo sic lo w roku iSM-

l

-z1z clamavit ad dominurm dicensz o domine. propter mortem tuam etc. respice llmnc aflictionemy quam impijssimi infideles tuis fide libus inferantl i in vigilia sancti 1acobi. rear wgtanuj primam regsam suam fecit cum suis. venitque in frunmow inavisatam. urens et rapiensg consequenter prope lvnsterburg. et so occisi sunt amessoribus et eorum equi delati et redeunt ad suafv Prater johannes de Lorclce. advocatiis Sambiensis statuit

reysam in aut/mmpno contra paganos magnam et cum prefectis de ynsterburg ilfiganllofsj de tlirdowp de fapiowgmj liii in trant desertal fabricantque ibidem naviculas. quas per alterum medium miliare trahunt per terram in Pristen ul et terra ista erat avisatag parvelsj quidem erant. quare o viros in una na vicula mittunt sursum Mimilam. ubi in alio flumine inveniunt e naves. quarum quelibet pro co viris erat. quas adducuntg un de prefectus de ynsterburg cum

zoo transfretacit et cum eo

Pranko collega magis/rani impugnantes castruim a quo impulsi sunt. guidum de fratribus ictu arietis o/fensus est et in seplo delatus in Prussiam et sic a domo descendunt ad naves. ln ul timanamj quidem intrant quasi xL viri. quos pagani persequen

-.

lin luvmu dum Litlzuanorum ll/itowdusl llynstnttn jiliua in

yoigt tt id z1o. LinrlcnblatL p. S1. refert hanc incursioncm ad a. isti

ibi m lll

ll/igandus de baldarsheim. non de lleldrungenl ut est apud Schuctz p. SL conradus de liunseclrm lioc Pristen signmcat profecto brcstc vel bresc ad Sugumg llmtc enim scriptura an tiquior pro ltrzesm infra scriptor dicit Priskm t

m m

Sc. naviculam collegii magistri non potest significare somium magistrij nam ambo socii magistri gc

zol

Sc- naverm

neralis dicebantur a. liili cuno de Liebclutcin et joannes de Solloenfeld. intelligitur

lh l. aperte joannes Pranlrcg quem scriptor postea dicit praefectum cirdaxziensem i

-

alat -

smutku serca i rece zalamawszya mdwiqcz o Panie przez meke

rPwojcg czaklinam ciejy spojrzyj ua te nieszczgsiliwobicia ktdre naj

bezboiniejsi niewierni zrzzgdzajzg wiernym eroiuu w wiliq Sgo 1akdba. krbl viritanuj pierwsza wyprawe swoje zrobil ze swymi i przyszedl do rfammovig miejsca nieustrze zouegoy potem pod lnsterburg. ipigddziesiægt zniwiarzy zabito iko uie ich zabrauo i powrdcili do swoicluuj i litat jan de Lorche. wbjt samiaudzkh przedsiqwzial wiel kq wyprawe w jesieui przeciwko pogauom. a to z przeloionymh wigandemuj z lnsterburgay z Sirdowa i z rfapiowfej vvcho dza oni na puszcza i tam budujzg czolenkm ktore przez pol mili ciqgna po ziemi do Pristen nj ale ta kraina byla ostrzeionm czolenka zasi male bylya dlatego wigec szesiciu meidw w jednem czoieukua posylaja gdrq ua Miemem gdzie w drugiej rzece znaj dujzg dwa staikia z kttirych kaidy byl ua dwudziestu iudzi. kldre przyprowadzajzp Przeioiony wigc z lusterburga z eo ludzi prze plynql przez rzeke. a z nim Prankm socyusz mislrzalsj doby wajqc zamku. od ktdrego ich odpartm

leden z braci uderzeniem

tarana raniony zostah kldrego na macie odivieziouo do Prus. i tak od zamku na lodzie powsiadalida na ostatnizgnj wsiadlo prawie do ludzie za ktdrymi poganie jada i na nich uapadajig iikopij wbie

m

Mlody litewski ksinie witowd syn liynstula

Mj

voigt 1 v. slr. z1o. Lindenblnlt slr. S1. dowodzij ie siq lo sinio w r. 1a1o.

lij

ivignud v. Snldersheim nie v. llcldrungenj jak go Schiilz p. Sl unzywm

isl

lium-ad v. liunseckm

in

Pristeu znaczyiz tu ma bez watpieniu lix-csse lub limosi-ir nad liugiom. iircsse jest to wy rnz sui-y zamiast Srzeicim Pbinilej nazywn kronikurz to miejsce Priske.

iSy

collegii magistrip nicmoie byti socyuszem wielkiego mistrzay poniewai oba socyusze jcgo w r. nam byli liuna de Liebenstein i jan v. Schiiufeld. Pewnie tu mowa o llnie Prnnke.

labi-ego kronikarz pbiniij bratam szpitnluym z Serdaueu nuzywa. iiij

Stateh

--zlzl tes invadunta lanceas c infigentes in navim. jacientes cum lium bucis etc.g tamen manus eius evaserunt.

Prater flieodericus de Mlner commendator de nalga in die omnium sanctorum cum magno exerciluy adiunctis aliis fra tribusy intrat llussiamglj in obsidionem castri Seliagynj ubi per

noctem steterunt in numero sua

ln crastino fratres accelerant

per siluam grandenh intrant terram bonam caminentzefnj quam ubique devastanL

in terra Samayturum nolnerunt stareg cogno

verunt eos esse arma/asf quare intrantes terram lfaltenarunnuj quam rapina. ignea occisione perturbant virorum. mulierum et pueroruma quorum numerus emistimare non potesta quos cum rapina immensa deduxerunL Pagani huiusmodi considerantes intrant silvamy in qua ribus erat. quem fratres transvolant et per siluam

properant

Sed et pagani celeriter in eos injiciunt lanceas. pe

tras. lcambucasr letaliter vulnerandoy non obstantibus galeis aut loricis etc.

guare fratres descendunt de equis

et lit bellum

acerrimump in quo ei cruci/eri cesi sunt in mortemi preter mul tos nobiles. quendam fratrem captivatum alligabant ad arborem et lanceolis suis multis vulneribus occisum diis oblulerunt. cuius anima cum ceteris deo sit commissa.

lib-ater vero gerharduszsl

misericorditer a deo fuit preservatus. . illagister convertit se ad terram ain reditu ad exercitumb in lialankeny quam succendunt et spoliant et salubriter discedunbul

m l tm

Scriptar repetit lz. l. iam supra a. im commemoratam narrationcm da expeditione bitorici da lit/gen Pertlnet ad a. met quo eam etiam Sc/melz p. SL rqferL l/oigl 11 y. SSSL quod antea scriptor notis/ten nominaviL cfn l/oigt 11 li abl adn. L

zabvln Mscn hamantz supra scriph1m. nunc dicitur lfamiunltm

in aaj

quam nunc dicunt lfultinjany ad amnem luram. Si hic llerhardus est cer/cantus de Lenscny commendalor llagnztae pertineat necesse est rcs ipsa ad a. 1S1L nam hoc anno mortum uti

m

vel annus mortis non roclo tra

ditus. lioc rnuntiatum ab inlerprete confuse ex media narrationc exemplum esse videtur-l at que-v ut nunc legilurj intellectu eareL lfulanlicn videtur signifi-are dato-arum

-z1s-

tx

jaja w statek. rzucajq oraz pociskami z kuszj przeciez qu icb uszli krzyiacy . lirat feodoryk de lilnen komandor z lialgi w dzieri wszy slkich Swietych z wielkiem wojskiem zlqczywszy siq z innymi bradmi wchodzi w kmj ruskizoj na oblgienie zamku lieliagflj gdzie przez noc krzyzacy stali w liczbie aou Mazajutrz bracia pospieszajq przez wielki las. gwchodzzg do zyznej kraiuy liamen tzeynj litora zewszad pusloszq.

w ziemi zmudzkiej niechcieli

zostad. bo wiedzieliv ie mieszkahcy so pod brouiaa dlatego we szli wlialteuczykdw aaj kraing. ktorq niszczyli rabunkiemy ogniem.

mordami mgzczyzn i kobiety i dzieciv ktdrych liczby policzyd nie mozinaa uprowadzali wraz z uiezmiernemi lupami. Pogauie widzac to. wchodza do lasu. w ktorym byi slrumietla przez ktory bracia przcbiegajsg i przez las pospieszajip Ale i poganie skwapliwie na nich rzucajæg pociski. kamienie istrzaly z kusz. kaleczqc icha mimo przylbic-i pancerzy. lllatego bracia zsiadajig z koni i bitwa sic wszczela uajuporczywsza. w ktidrej m krzyiakdw polegloa prdcz wielu szlacllty. brata jednego przywiqzali poganie do drzewa i malemi dzidami swcmi wiele mu ran zaduwszy1 zabilia klorego dusza wraz z innymi niech w llogu spoczywa. lll-ata zai aer

harda ul lith miloS-ciwie ocaliL Mistrz wracajac do krnju swegoy powrdcil do wojska wlia

lauluxena ktdrq to wiesr podpalili. zrabowali. a sami szczeiliwie uszlifsj

soy/ limnihrz powlarzn luy co jui wyicij w r. ma byl powiedzial o wyprawie wojcnncj nytrychn v. Slnen Przypadn ona w r. me i tnk o niej Schiitz p. Sl wspominn yoigl i v. slr. eam . m czyli Soliskem jnk jq kronikarz wyiej nazwnL Por. yoigtn fl v. stn asa uwnga L m wyiej linmentz nuncy dzii sic liamionkn nnzywm m hzisiejszc liollyninny nad rzeka lux-m in leieli ten cerhnrd byl owym berllardcm v. Linsen. komnndorcm nagnity musinlo sic to dzials u r. 1au.. bo on w lym roku umallg chybnby ta data jugo Smierci byla futszywm in

fuit w tem miejscn zdnje sic byc defektowynn frudno zrozumicc mySl autor-m linlnn ten zdaje sic byd cuilizmzey o kllu-cm wvioij mowa bylm

-z1o z liladem anno lfgnstut et Algart cum s exercitibus intrant terram lvadower 111 inacisatam. vigites sublevantes et circumcirca ynsterburg castrum comburunt iomnia. viros. mulieres cum in genti rapina et equos fratrum deduxerunL Alius eæercitus bostili incursione in lverwelsitem ubi vastant ut suprafg tandem in ter ram fapelalcen et lvadrower vulgariter suf/icientem rapinam etc. deferentesa gus in terram iyelowem per quam discurrunty villasy

ecclesias et omnia comburentes et vastantesg occidentes et capien tes. Similiter terram canonicorum in lionigisbergy Salowzsl dic

tamr viros et mulieres educentes. consequenter festinant contra domum episcopi durgenburg etc.uj ln die sancti Steplaani frater liuny frater wggandus aaj supra dicti cum ooo viris intrant prope Slaosefnj invadentes paganos non avisatos et soo viros et mulieres captivabanty de quibus eos ducti sunt ad terram et custodoti et xL. occisi

cAP vir

x1x.

. ln die nativitatis cristi ylL lfaL ianuarii frater fbeode ricus de lflnera commendator in nali/m cum coo intrat Pelit-zylj aln

oportet esse lvadrower livadraucnj LindenblatL p. S1. refert hanc expeditionem lll.

SSj iiij

a. isti liodic dicitur Salauy tum possessio capituli episcopalis Sambiaen Sadem fere. paucis tantummodo rebus lcvioribus mutatisy legimus iam supra apud scriptorem nostrum a. liili qfr. yoigt ll. ii aes-wm

auy m ij

cum de llattenstein commendator lingnztao et ll/igandus de Salderslxeimi lnslcrburgn Portassel ut iam supra dlltimuh Slobod/ra ad Aljewjoscham. jam supra commemorata litelidm a scriptora etiam Seliag dic-tm

prae/com

-z1i regni roku xynstut i olgard z trzema wojskami wchodza do ziemi Madoweruj nieostrzeiondL zabierajqc czaty i do kola zamku lnsterburga wszystko palzb i mtgzczyzn i kobiety wraz z niezmiernym lupem omz konxie braci uprowadzajm lhugie wojsko napadlo na Merwekitem kldre spustoszyli tak. jnk sic wyzej rze kloy potem uprowadzili dosid wielkzg zdobycz do ziemi zwauezj po niemiecku fapelaken i Madrowen Przecie wojsko wkroczylo do ziemi vilelowens przez litora przebieglh palzgc i niszvczac wsie. koiciolya i wszystko zabierajzgc i w uiewola pojmuqu

Podobuiez

postapili sobie we wsi kanonikdw krdlewieckichj nazwanej Sa

lowfb qud uprowadzajq mgzczyzu i kobiety. Potem pospie szajq przeciw zamkowi biskupa blizko jurgenborgafsj w dzieti S. Szczepana wyzej rzeczeni1 brut liunfoj brat

urigand z soo ludzmi wkraczaja blizko Sloase sol llapadajqc po

gan nieoslrzeionych i pojmali soo ludzi i kobiety z ktbrych eos zaprowadzono do kraju. i pod straia ich trzymanm a eo zabito.

noznzlAL x1x. w dzieli bozego narodzeniaav gi Srudnnia. vbrat feodoryk

de lilluen komandor z Salga z eoo ludimi wchodzi do Pelitzglj m in sz m am lj

Mylnie znmhst Pladrnwer twndrauenj Lindenblatt mu S1. pisze o tij wyprawie pod ro kiem nam nzisiejsze Salaua ktfn-o wtedy dn knpilnly lmledralnij snmlandzkibj naleiatm hst lo prawic to samo podanitu klbreimy w kronikurzu nuszym jui w r. 1S1S. czymliy tylko z niektbremi dodnlkamh czylnj foigla fli y. iuo-em liuna de ualtensteim komnndor z liagnily i wigaud de lhldersheim przeloiony cPflcgcrl w lnsterburgm . hk sic wyilej rzeklm pewnie Slobodh nad ulcwinim wyieij wspomniona bieliiay ktbrq kronilmrr i neliag nnzywm

o l

-zlS ubi stetit e diebus et noctibus. capitaneus castri ibidem oidliter se defendebat ln cuius con/tictu multi liutenorum ceciderunt viri. mulieres et pueri capitim ij ducuntur cum magna rapi-nm zoo de captivis etc. lterum frater lfun de llattenstein cum 1so statuit reg sam in terram ltanaynfj in qua captivavit viros. mulieres. pue

ros et occidit multos. Simile egit in Pastow. Magister wgnricus etc. scrutans loca pro castro edi/ioan do in desertis pro conservatione patrieg quibus compertisa fecit murare liartenburg et Pemrgnfj . Post iiec frater aotfridus marsclialkus et frater notkerus de limen magnus commendator Merker et Algten al terras va stant . in quas mane intrabant. quatuor eciam copie vise sunt in terrisa que multis occisis paganorum et captivis ductis salubri ter rever-tantam

ldodem anno ei magister wynricus validus paganorum sup plantator/j ad quem cum venisset dominus Albertus dux Au strieej cum ce militibus et nobilibus oj in Prussiam pro fidei am plificacione. honori/icequei ut decet principesy est susceptus et trac tatusfol statuitque reysam. unde omnes dicti peregrini leti se

lj

oportet ocuu captivn

si oportet esset liomaym nunc dictum lfomyn ad M-ewjescham. n oportet me ll/artenburg et ltheim ojh yoigt 11 ii am adn. 1. na ipsa incidit m a. 1S11. ij

esse

i

Ambo erant sita ad Mimelam Alytcn est quod nunc dicitur olittat prope Serrcy ad septentrioncm cfn yoigt 11 id me Merken fuerit fortasse quod nunc nominatur gila zi/ranzyg certe necesse est situm fuerit in victnim 1S11. Sc. eraL

Albertus lll. dux Austriam fuit in Sorussiam vero in lii-m c/n yoigt 11 ii im m

adnot. L Plares nominati sunt apud yoigt 11 l/. ris-em

ioy ojn quae bae de re secundum Suchenwirt habet roigt l. l.

-z1s gdzie zostal dwa dni i dwie nocy. Starosta zamku tamie meiuie sicl bronilg w tem spotkaniu wiele Pmsiuow leglo. Pojmanych w nie wolq mgzczyzn oraz dzieci ikobiety zabierajq z wielkiemi lupami. lexicdw bylo zoo.

l znowu brat linn de liattenstein z liil ludimi postanowil wyprawe do krainy lianainfj w ktdrbj pojmal mgzczyzna kobietya

dzieci i wielu pozabijah rPoi samo uczynil w Paslow. Mistrz winryk szukajqc miejsca ua zbudowanie zamku w puszczyy dla bezpieczeiistwa ojczyzny. znalazl je i kazal muro wad liarleuburga nemrymaj . Potem brat Sotfried marszalek i brat llotter de mlnerq wielki

kouumdora lpustosza krainy Merken i Alitenfj do ktdrych zrana byli weszli.

viridziano takie w tych okolicach cztery oddzialy

wojskay kldre zabiwszy wielu pogan i niewolnikdw zabrawszy. bezpiecznie powrdcily. regoi roku ij do mistrza viriurykay dzieluego pogan po gromcys przybyl pan Alberts ksiqie austryackiej zfiz wojskowymi i szlachla do Prus na czedd wiarya i przngty zoslal i podejmo mowany zaszozytniey jak przystoi na ksiqigtafj Postauowiolm wiec zrobid wyprawg i wszyscy przerzeczeni pielgrzymh weseli

m in

Mylnie zamiast komnyna dzisiejszy llomyn nnd Mewiaiq. anwislm te sa mylnie podaneg czytaj voigta 1 y. le z1e. uwagn L Sama zai necz

o

odnosi sic do r. 1S11. ubie krainy leinly nad Memuelm Alyten jest dzisiejsza olilta na pdlnoc od Serrey. Porbw. voigla ik y. str. em Merken moie jcst dzisiejsze lilarzilmnzyl musialo przy

sp

najmniij ieieci w hliskoicL lloku liili

ess iisiqic Albert lll. austryackh

Przybyl on do Prus na wiosne r. 1a11. p. voisl 1 y.

am uwaga L wielu z pomicdzy nich wymienia voigt 11 v. slr. em -111.

o tem stbsownie do podari Suchenwirln czylaj voigta histor-va Prus

-

preparant una cum magistro in arma contra paganos. compro

mittuntque in quendam nobilem teutonicum obedienciam tanquam in capitaneum. veniuntque in terram lfaltanenense-lmuj iussu magistri veæillum ordinis elevabatun Similiter duar Austrie cum suis in spiritu militari g in qua terra magister et dum steterunt diebus z et totam igni tradunt. virosy mulieres et pue ros depulerunt nec quisquam evasit manus eorum. Post hec in terra lyenducke ul in multiplici dampna steterunt x diebus et redeunt domum adducentes liutenos et paganosdsj

1n capiiulo in Marienburg anno ian zlo liaL liecembn in vigilia Andree frater lyinricus Magister generalis statuit que dam festa colenda in terraa Mbriste ul et borotheam sc. et fe stum Marie sub duplici celebritate. ut cristianis impetret coronam . eternam

ipeinde frater llo/fridus predictus marschalkus cum potenti exercitu in terram lignstut properat prope fractien plus quam cum izoooglsj divisusque est exercitus in te partes et contra

fiierkenpilalsj ubi multam congregant rapinam ynsterburgensemg tunc cum peregrinis accelerant contra novam domum in terra fractum ubi fit gna fugat/ue populi n/elaw 111 opidum ciam eiusy quod icristiani feceruntvpro m in

castra. signanter contra vastacio et succensio ma igne consumit preter ter salute Mt in sortem re

liegio lialtenensisj nunc nollinjany ad fur-ann yulgo ll/educlcn vel ll/isdukelna hodie iyiduklyj ad orientem jluvti sionem-humay ad oc

casum liossienae. lin liberius et copiosius describit hanc ezpeditionem Suchonwirtp cfl l/oigt 1 k gem seqq. in yocabulum hoc subnotatumg procul dubio planc erat e teætu eiiciendum. iii Sa-peditio haec secundum LindenblatL p. SSL die pan/icaL blariac 1S11. a. susceptm iiij Prope fre/ti urbem. cum n piln idem signi-jina quod castruml Merkcnpit videtur ju isse castrum primariam in regione Merlwnszl

lie Merlsen supra diximusy quae sufu

licianL

in

oportet esse ll/iltamj i. e. lfilnamg ll/ilnam enim incensam fumi-1 comperimus et rclatfone magistri gcneralin cfl l/oigt 11 li ut etiam Lindenblath p. SSL eadem tradiL

.

--

zzl

-

i

wraz z mistrzem zbrojno sie na nig sposobia przeciwko poganom. i zapisujq signa posluszeiistwo jakiemud szlachcicowi uiemieckiemm jako wodzowi i przybywajtg- do krainy lialtanenagj gdzie z roz kazu mistrza rozwinieto choragiew zakonua podobniei ksizgie au stryacki ze swymi w duchu wojennym sobie postapil . w ktbrej ziemi mistrz i ksiqiie zostali dwa dui i cale spzililip mezczyzn zai kobiety i dzieci zabrali i nikt nie uszedl ich resin Potem w ziemi wenduke loj rozliczne szkody robich pozostali przez dnijdziesied i powracajg do domui prowadzac z sobq llusindw i pogam ul

Ma kapitule w Malborgu w r. 1S11. d. zsg Listopada wwi lia Sgo Andrzeja brat vvinryky wielki misirzy postanowih aby nie ktdre Swieta Swigcono w krajua to jestz lilbristeanj Sw. noroty i iwieto Matki lloskiej z podwojnq uroczystozicim aby chrzeicianom uprosila wiecznq korone.

s

Potem brat Sottfried. przerzeczony marszaleka z poteiuem wojskiem wkracza do kraiu liynstuta pod Proki i bylo wiecej jak izooo ludzilaj i podzielono wojsko na trzy czeSci iprzeciwko zamkowi Merkenpibuj gdzie wielkq zabrano zdobycz z lnster bnrga. wraz z pielgrzymami wiec spieszq przeciwko zamkowi. mianowicie przeciwko nowemu zamkowi w ziemi llirockiejy gdzie bylo pustoszenie i poioga wielke i lud sic rozbiegL Miasto we lawuj spalone zostalo oprdcz trzeciej jego czeScip co chrzesbianie m iiij in m

lii-aj linllenem teraz lioltinjany und rzekq lux-m zwyczajnie weduklen lub wedukeln dzisiejszo ividnklyy na wschdd rzeki Szeszuwy na zachbd liossiengu llaleko dokladniizj opisnje Suchenwirt te wypmwefczylaj voigtn lll. v. sua zso. lfo slowo jesl czcrwono podkreilone. mialo zapewne z textu byci wypuszczone.

iSl lib

Svyprawa odbyla sic podlug Lindenblntu mm w dzieii oczyszczenia PL Pnnny r. 1S11. w hlizkoici 1rokbw. cdy slowo Pil w dawnym jqzyku niemicckim znuczylo zamekl Merkenpil wiec znaczyd sic zdaje glbwny zamek w krainic Mcrkem o Merkcn jui sic

ibi

oczywiicie znaczy willnq to jest wilnog o poiarze nlbowiem w wilnie wlenczns wiemy z doniesicnia wielkicgo mislrzng czytnj voigta 1 il str. 11L Lindenblatt simam toi samo mbwL

wyiej mbwilm

- v

.-

zzz

-

gisg Algard qui cum huiusmodi sentiret. vocat Marschalkum commendalorem magnum. ut in honorem eius gustarent cibum at

que potum suum. Atque cum eis eunterus de lloensteinfaj de omnes lfatzenelbogen curiam commendabant. comes llberlmrdus postwj liecmultique redeunt in aliiPrussiamfoj nobiles.

Post hec dux Albertus de Lotringen venit in Prussiam cum m galeisflj

Ad cuius honorem reysa ordinatur.

cum

Marsclzallco equitat dum etc. in terram paganorum et devastanl et inde revertuntur. fandem frater fum commendator de nagnita cum copia transit in Prevanfaj intrans terram in die sancli johannis ba

ptiste. in qua dormientes invenit et inavisatosg de Pervan peryit in Labunow intendens in Pedyn et in Arwist et cum polencia eæercitus vertens se in Pastewyn et in via recta contra lfroglen et Perwaren inavisatasfsj invenitque eo onusta plaustru. quo acsepiL auo cum venisset p ante dilicrlum surrexit et processit vias directas. multos eciam tam senes quam juvenes percussit neminique pepercit. Pertransit eciam grande nemus in bona or dinacione longum et miliaribus et cum divina gratia salubriter re versus est cum suis.

iSj cucnlherus comes de llohenslaim im Sberhardus comes dc lfalzenelbogenl commemoratur eliam m LindenblatL l. l. zoy cf. yoigt 11 l/. 11L . l in llaec expeditio bellica incidit in a. 1S1S. cha voigl 1 l/. PSS. Lindenblalt p. a A in vlvomen hoc aperte falso scriptum estg moæ Pervan scribitun llaec regio sita erat ad Lubissarm iiij lac lzis traditi-ouibus adparelj omnes luu terras sitas fuisse inter amnes Lubixsam et iwewjesclzamy vel saltem prope con Pervan et Pervaren fortasse timet-anti Pervaren vero sine dubio est Parnarewo propo lfeidany ad tcplcmtnlonesl nam scriptura nomi enu huius mirum quantum variaL cyotgt fli li iSL adn. so Arwistm uti quod lu pra commemoravimmy Arhkeni Paslawyn est Paslow vel Pastowem

-zza uczynili dla bezpieczeristwa swego i na szkode krdla.

olgierd

slyszac toa wzywa marszalka wielkiego komandm-aa aby mu te czeid wyrzadzili i skosztowali jedzeuia i napoju jego. a z nimi Sunter de flohenstein iej z liatzenelbogem hrabia liberhard nj i

wielu iunych szlacbty. ktdrzy wszyscy dwdr zaszczycilh poczem powrdcili do Prus.1sj Potem bksizgie Albert z Lotaryngii przybyl do Prus z vo ludimi zbrojnymi w przylbice.nj Ma czeid jego wyprawe roz porzqdzonm lisiqie jechal konno z marszalkiem w kraj pogaliski i pustoszq go i powracaja z niego. Pymczasem brat lium komandor zliagnity zwojskiem udai sic do Prewanfoj wchodzac do tej krainy w dzieri Sgo jana chrzcicielm w ktdry znaleili mieszkafncdw dpiqcych i nieostrie ionyclL z Perwan udai sic do Labuuow. daiqc do Pedyn i do Arvist i z gldwnem wojskiem zwrdcit sie ku Pastewin i prostq drogq poszedl przeciwko liroglen i Perwarenflj ktdre nieostrze ionemi byly iznalazl czterdzieici wozdw obladowanycm ktdre zabraL ram gdy przybyl przed dwitem wstal iprostemi drogami uaprzdd poszedl i wielu tak starcdw jak mlodziezk pozabijal i ni komu nieprzebaczyh Przeszedl takie przez wielki las w dobrym porzqdkuy a las ten byl dlugi na cztery mile i z boiej laski bez szwanku ze swymi powrociL iiij

llrnbia cunther z liohensleim

p

in

llrabia libcrhard z lintzenelbogem ktbrego i Lindenblatt wspominm

im

czytaj voigu 11 v. sln an

m

rn wojennn wypmwa odbyla sic w r. 111S. voist 1 y. sin SSS. Lindcnblatt slr. dik

l

zoy nuwisko jest lu pewnie lnlszywie nnpisane. okolicu ta leied musilh nad Lubissq. in Poklzuje sic eum ie wszystkie te wymienione kraiuy leinly migdzy rzekami Lubissa i Mewiaim albo w blizkoici nich. Pervan i Pervaren m to moie dwa odmieune micjscty lecz osmtnie jest bez wqtpienil Parnnrewo nu pblnoc liiejdam Sposbb pisnnia tego nn zwiskn czcsto sic zmienia noigt in v. lliL uwngl aq Arwisleu jast wyiij wynie uione Ariskeng Paslewyn jest lo Pasbow lub Pukowem

-eu Alia reysa precepto Magistri per Marsclialkum ordinatur cum fratribus. sc. goffrido de Lynda multisque peregrinis et pre ceptoribus. Magnus quoque commendator nudigerus de lillner potenter interfuit et tota potencia terre. omnes festinant contra paganos in Pyrsungenfdj prima nocte steterunt inityeygowy ea in Simoliskenfsj Sa prope fracken . dalin kudemynnegnj de mane properant contra initum hea- loquitur cum marsclmlko in certis casibusg donec marsclzalkus ei manum daret et statim ascendit pontem. preceptores comprimunt post eum cum feutonis et rem indignanter ait Marsclialkoz fibi soli prebui manum et alii eciam convenienter veniant et addidit t unum preceptorem libenter

viderem . sc. de lloensteymnj rium suum

lat marsclcal/iusz est aput lugu

lieæ veros volo ut mecum commedatg et Marsckal

kusr ordinabo lioc sub salvo conductu fransiitque ad exercitum

juxta aquam vutgariter wokefsj ubi pernoctabant . vocatque fra trem de lloensteim

qui ad vatum regis venit ad castrum. ubi a

rege honori/ice est susceptus et letatur icum eanj

lvocte rediit

ad exercitum orto sole erectis vexillis cum clamore castrum tyille obsident. visumqne fuit paganis inleoneste actum. llora ve

sperarum rear cum Marsclmlko laudato faciunt pacem. lieæ vero preceptores vocat ad prandiwm comitem llberlzardum et fbeode ricum de xatzenelbogen singulariten vltra iiec rem dedit pre ceptoribus medonem cum pane suficienlerfoj

Parcque stetit per

noctem Petiit tamen rex. quod dimitterent medietatem civitatis.

in iiij iiij in SSS - m

ltodic Purcluohtnisehky ad Mimelanu liodie Sumelislril prope k/ilnam ad Africum silunL Portasso quod hodie dicitur Paradomim prope ll/ilnam ad Africum. cuerit/torus de ltohemteiny tum commendator brandenburgemtn Amnis ll/alraj lyilnam inter et fru/ny qui haud procul a lyilna in ll/iliam fnjluiL cft l/mgt 11 ii eva-au ltiam secundum LindcnblatL p. ag. haec expeditio a. 1S11. tuscepla fuih sob Signa pacta v

--SSSbrugq wyprawg z rozkazu mislrza rozporzqdzil marszalek z braciq t.j. Sotlfriedem de Lindai wielu pielgrzymami i dygnitarzamh wielki takie komandor llydygier de lilner potgiuie do tego do pomdgl z cala potegq krajm wszyscy spieszzg przeciwko poga nom llyrsungemnj Pierwszzg noc przepedzili we wajgow. drugzg w Simoliskenyuj trzecisg pod rProkamL czwartq w lludemineguj

zrana spieszzg ku wilmL lirdl mdwi z marszalkiem o pewnych okoliczuoiciach ai mu marszalek rgke dal i zaraz wchodzi na mosta a dygnitarze tlumem idzg za nim z Miemcamiy akrdl oburzo ny mdwi do marszalkaz mobie samemu dalem rtgkea a olo inni kung idad a potenp dodah radbym tei widziall jeduego dygnitarzaa to jest liohensteiua.uj A mnsrszalek odpowiedzialz jest w swoim szllasieg a krdl rzeklz chce aby jadl ie mnzb annarsznlek to roz

porzadzil za glejtem i poszedl do wojska nad wodzh zwanq po niemiecku wokesuj gdzie przenocowali i wola brata liohensteinzg ktdry na iqdanie krdla przybyl do obozua gdzie krdl go ze czciq przyqu i cieszyli sig razenuuj w nocy powrdcil do wojska. o wschodzie sioxica rozwinawszy chorqgwie z okrzykamL oble gajæ zamek wilefnskia a zdalo sic to poganom rzeczq byd nierze telnzy o godzinie nieszpornej krdl z wspomnionym marszalkiem

zawieraja pokdj. lirdl zasr dygnitarzy zdprosil ua obiad. mianowi cie hrabiego lilberharda i feodoryka de liatzenelbogem oprdcz tego krul dat dygnitarzom podostatek miodu z chlebennnj wno cy stanzgl pokdj. Prosil jednak krdla aby opuScili polowe miastai m in

nzisiejsze nurszyniszki nad Siemnenn nzisiejsze Sumcliskil nn poludniowy zachbd od wilmL

lib m in

ciinther de llohensleim wtedy komandor w Srandenburgm llzelm wakap micdzy wilnem i frokamiy klfxm niedaleko wilnn do wilii wpada. czylaj voigta 1 v. stm ars-au uiemnifzj i podlug Lindenblnlta Slr. SSL wyprawn la wojennn odbyln sic w r. 1S11. zm pokoj-L

m

SS

in quo sibi complacere possent

sze lveglectum tamen fuit. quum me

dietatem cristiani exurebantc unde doluit marschalkusg quum pre

dixerat eis. Pruteni enim voluntatem suam computaverunta et ste terunt in terra xl diebus et convertunt caput domum. wgtant mi cum soo processit et victualia eorum annicbi

tabul et persequitur eos usque in fammoam in quo magna esu rie afflicti sunt cum equis sting quidam enim in ti diebus non vi derunt panem etc.g tamen revertuntur domum cristiani ab basti

bus suis.ssj lnter Pasclsa et Pentbecosten ul wigandus de lielders

beym prefectus in fapiaw cum multis regsam facit super Mimi lam. transmisitque duos. qui furantur d naves-1 quas celeritert transportabant. Aliud excogitat et misit fratrem Al/f et prefec tum de ynsterburg in wgrstekagmfsj quibus xxx occurrunti

quos accidunt et captivanh quia villa inavisata erat et revertuntun Sodem tempore aottfridus de Lynda in terras circa Pa stow pertransiens. eam usque Mergam una die vastando ad d

miliaria.

littera pergit ad naves . in quibus victualia et arma

habebant et in crastino pertransiens damen lviwese iej et paganos erc utraque parte stantes occidih plagat et in multis perturbat et revertitur adducentes liutenos et paganos.

sn im

juvenis princeps u/ttowdusi quem scriptor supra ll/ytan nominavil. liei huius etiam memor est LindenblaL p. SSL

aai ltaec narratio lla-gandi de expeditionibus adhuc commemorans comput-aher cum aliis fontibus apud l/oigt 1 ll. ars adn. ll. m asy

Anno ms yicus hic non invenitur amplius. lral sooo passuum remulus ab urbe lfauerL Scrip tor nominat eum infra llfynslc/iaym et situm cum esse dicit ad lfaimu

sep

ivame

-ez1ktoraby im sic podobalay a niepowiedzianm jakq polowg chrze icianiel mieli palidg bolalo zasi to marszalkaa bo im to byl przepo wiedziaL Prusacy jednak wykonali swojq wola i zostali w kraju jedenaicie dui. ac potem zwracaja sio do domu.

vvytanduj w soo ludzi przodem poszedl i iywnosii ich zniszczylaoj i Scigal ich ai do rrammowy gdzie wielkiego glodu wraz z korimi swymi doznaliy uiejeden albowiem przez li dui chleba nie widzialy powracajq jeduak chrzedciauie do domu od nieprzyja ciol swoichfuj Miedzy wielkanoca a zielonemildwiqtkamifæj vvigaud de Seldersheim przeloiony w rPapiaw z wielu ludzmi wyprawe uczy nil nad lxiiemena poslal on dwoch ludzi na drugq strone. ktorzy ukradli cztery stalki i one spieszuie przyprowadzili. wymyilil on jeszcze co iinnego i poslal do vvyrslekaymssj brata Alfa i przelo ionego z lusterburgag ci napotkali ao ludzi. ktorych zabiliiwuie wolq wziolia bo wiei uieostrzeiona byiar potem zasrw powrdcilL fegoi czasu Sotfried de Linda. poszedl w kraj pogariski kolo Pastow i spustoszyl go at do rzeki Mergi wjednym duiu na d mile. lll-nga slrona udai sio do statkdw. na ktorych krzyiacy

mieli iywnoid i broxi i ua drugi dzieix przebyli rzeke Miwesze ul a Sotfried de Liuda pogan po obu brzegach mieszkajacych zabi jaL ranil i w wielu wzgledaoh trdpih powrocii prowadzqc z sobq liusinow i pogam ioy sup an

Mlody ksiaiq wnowd. hor-ego kronihn pierwej wymnem nuywnL wspomina o tem Lindenblutt slr. SSL Porbwnnj to podanie wignnda z innemi irodhmi u voisla l v. str. llli uwam 1

am

w roku 1S1S.

aaj

Miejsca tego znnleid nie moinm

Mj

Mawesm

i

Leialo o milo od iiownm

inidj wynstckaym i mcSwi ie pod liownem leialm

kronikaiz nnzgwa je pti

-SSS

cAPvaPL Magister Lgvoniensiss lj senciens llutenos in obsidione Ploc

lrowfl congregata copia properabat illucg sed llufcni attediati tribus diebus ante eius adventum aboesseranh invadensque linte nos. suos sal-cavit lluteni tandem occurrunt magistro in amicicim

ferentes munera preciosa et liberaliter distribnerunt eciam inter preceptores et fit unio inter partesy jurantque per crucem. quod de cetero llatenos molestare non velint jurant quoque liuteni per honoreim quod ordini velint adherere et placere .Magister cum suis sustulit famem et sitim s diebus in stacione. transiitque ad opidum Ploskowa ubi nuteni a magistro petunt sibi regem da re g unde consilio preceptorum dedit eis Andream de Semine regio ortum in regem auo facto convertit se ad patriam cum prece ptoribus suisa ad quam venerunt cum saluteg Post lcec aottfridus dictus marsclcalkus et frater lfun de llattenstegn al intrant terram Labune dictam vulgariter et avisa tam non vastant eama sed predantur rapina magna Steterunt-quoque

juxta flumen lvergiam devastantes. descenderunt prope lvergam usque in Mgullen ij incendiis etc. pertranseunt eciam liomagnensj usque ad flumen lvowesepel ubi inventis navibus de terra pagano

11 zy ay

cuilielmus de Preimersheim. Ploslrowl ut est infra apud scriptorem. lium commendalor liagnitacu

m

oportet esse nomayncnl ftamym

m

ivavcscp Ajewjoschm

oportet esse lii-agatur aut intelligendum Sgollem oppidam hodie zmlina dicturm

av

-SSS-a

nosz-lAL

xx

Mistrz inflantski lj slyszqca ie llusini oblegajg Plockowpzj zebrawszy wojsko pospieszyh ale llusini zniecheceni odstapili ua trzy dui przed jego przybyciem. uderzajac wigc na ltusintiwa oca lil swoich. nusini zai iyczliwie zabiegaja drogg mistrzowi. pio sac podarki kosztowney ktdre hojnie rozdali miedzy dygnitarzy i vi staneh ugoda miedzy stronami i przysiggaja na krzyL ie odtiid llusinow trapid nieibediy llusini zai przysiggaja na honora ie sic

do zakonu skloniq. aby mu sig przypodobati Mistrz ze sviyini znosil gldd i pragnienie przez trzy dui w tem atanowisku i prze tszedi do miasteczka Ploskdwa gdzie llusini prosza misxtrzap aby im dal krbla. za radq wigc dygnitardg ildai im Andrzeja z redu krdlewskiego za krola. eo nczyniwszya zwrocil tiie z dygnitarza mi swymi do ojczyznyg gdzie szczeSliwie powrociL in i Potem rzeczonyb marszalek Solfried i brat linn de llatten slein ij wchodza do ziemi Labune zwanej. ktdrej nie pusibszib ale zabierajq w niej zdobycz wielkzy zatrzymali sie oui nad rzekq

hiergan pustoszzgc lkraj. potem zeszli nad Merga ai do lilgulleiigzj palac kraja-potem przeszli do liomaynenfj ai do rzeki Mowlesseoj

gdzie znalazlszy statki. oddalili sic od ziemi pogariskiejs jednakie .ouhu1onv v v

wilhelm v. Preimersheim. Ploskow1 jak nieco dulci-j kruniknm pisze.

1

leszcze wtenczas komandor w llagnicim

Pewnie sio ma limglen nazywaizy ulbo rei jest ligollenp dzisiejuo miuteczko ziulina.

Mylnie. zamiast liomnyneni iiomym Mgweun niewicszm

i

--zso rum se aoertentes.

tandem in terra Pastow incolas innumeris

perlurbant dampnis. educentes virosy mulieres et puerosi ven et merore a/flictos et salvi redeunt domum. bemum frater aott/ridus sepedictus cum parva potencia ita die ante carnisprioium intrat terram paganorum g sed iactus infirmitate cammisit exercitum fbeoderico commendatori de lialgm qui procedens in terram vaslat et comburita tercia die revertitur ad sua. Ante predicta in die Sclzolastice Magister Lyvoniensis in trat terras Azarenefl Medeniken oj et alias seæ terras. quas penitus devastavib in quibus nec una domus mansit intacta. aoo

equos deducens de quadam equiricia. salubiterque est reversusy preter xxi/1 lviros. quos perdideratfoj Ante carnisprivium ul frater Sorgkardus Mansvelt com

mendator de osterode collecta copia intrat liussiam et diebus z et noctibus terram camentz uj igne etc. devastabat planel et pre ter occisos. zoo captivos cum totidem equis etzl sexagenis fimu

rorum domumzdeducens consequenter eodem annomj in die Pentliecostes pagani in magna copia castrum Mimel funditus destruæenmh beinde prima dominica post Petri et Pauli Scliirgal reo/aul filius Algardis. cum m famulis venit in Prussiam et a magi stro lwnmi/ice susceptus liberaliter dotatusg proposuit deinde vi

n l. e. lamentationesl cit/latum sy lluiue nominis regio nobis est tgnota. m ne situ Medenilren fli/omyj q/i yoigt f lii aoL odn. L im liane expeditionem commemorat etiam Lindenblatt. p. tit lll A. im LindenblatL p. iit in quae hodie dicitur lfamionlrm yotgt 11 y. SSS.

in A. mm LindenblatL p. lib yoigt 11 f eum in

lh Skirgalo et ceteris filiis olgicrdi fqui mor-tuut ut a. mm mh yoigt 11 il zso

liaranuin zz x ss1.

t

vigil w ziemi Paatow mieszkalicdw niezliczonemi trapiq szkodamh upra wndzajqc mezczyznp kobiety i dzieciy ktdrzy wolali biada ij i i strapieni bylia oni zad bezpieoznie wracajq do domu. Potem rzeczony brat Sotfriem z malem wojskiem na cztery dui przed Popielcem wchodzi do ziemi pogam ale chorobq zloio ny. zdal wojsko feodorykowh komaudorowi z lhilgaa ktdry idac naprzdd w kraj poganskig pustoszy go i pali a trzeciego dnia po wraca do domu. Pierwdj jeszcze w dzieli Sidj Scholutykiy mistrz inilantski wchodzi do krainy Azarene aj Miedniki oj i innycb szedciu kminr ktdre ze szczetem spusloszyh w ktdrych ani jednego domu nie uamszonego nie zostalo iuprowadzaja mo koni z jakiejsii stadniny i zaraz powrdcil oprdcz eo meidwy ktdrych utraciij Przed pestem nj brut Semhard Mansfeld komandor z osten-ndn zebrawszy wojsko. wchodziwkraj liusindw przez dwa dni idwie nocy liamentz ul ogniem i t. d. spustoszyl do szczetm i prdcz zabitych zoo wiginidw uprowadzila tylei koni i d kopy bykdm Potem tegoi roku nj w dzieii zielonych iwiqteh poganie v znacznej bedqcy liczbie. zamek Memel do szczetu zbnrzyli. Potem w pierwszq Miedzielg po Swigtym Piotrze i Pawle krdl Schirgaluj syn olgarda ze ao slugami przybyl do Prus i od mistrza z czciq pmxjety zostal i banie udarowany.

n

llmydlil on

- woc w bwczemym laciihkim jqzyku znlczy lamentl skargL

sp lininy tego nnzwish nie znamy. gk o poloienin Medeniken twornyj czylaj u voigta 1 lv. SSL nwnga L ioy o iiij wyprnwie wspomina Lindenblntt sua it. in w r. 1S1g. Lindenblnu str. il in lnk sio rzeklo. dzisiejszn liamionkm m w r. iam Lindenblntt sth ll. voigl lll. v. un m.

m o Skirgaln i innych synach olsicrdnl ktbry iS11. marti czyhj yoigta 11 v. aln nam linrmzyn lh v. mu san

m sitare regem tangut-ia tandem papam llrbanumg a quo si absol veretur a peccatis . fidem kathoticam susciperet etc. ln estate proxima frater linn commendator in llagnita in die sancte Margaretlie cum exercitu sua et terras igne etc. de vastabanL Autliumpno ul frater flieodericus commendator de lialga feria da ante bominici intrat liussiam. stetit juxta fluvium lvur l dictumgloj preltabila cum fratribus consultacione. complevit pro positum suum. Priske ul et cament-z devastando.

Misit eciam fratrem doleannem Sclzonenvelt laj et Arnoldum de Purgen ni

cum me in vrowitzgoj et revertantur in Metnilcennj in pro fectum capitanei y qui omnibus suis precepih ut in bona custodia vigilarenL Post iiec in feria ita fbeodericus de Mlner pertran siit inavisatam terram Progewitz in magna comitiva in obsidionem castri Melinken nj premisitque duos fratres et postea divertit se in terram camentz ul in 11ussia. que juxta flumen bug vastata est et revertitur prope Melinken castrum

commendator eciam

considerans ltuvii quantitatem. equos suos transvadavit et venit domum Peinde flieodericus de Mlner terram Pilse ul totam deva

m A. iam Schuetz p. si roigt m ii zso. commendatur hic est llilericus de fluet iiij lvur est lvareuh in linum rf. vlugoszn p. lt A iSb Socius magistri gencralh. Arnoldus dc kuergelnl postea commendalor Salgaeu top cor-rupta scriptura nominis vrohzczyny veljortasse brewtlcy sed blugosn p. AL prio rem urbem intelligere vxdetun Melnick ad Sugurm cfr. iroigt adn. S. 11 y. zsu.

m m m m

. ita scriptum est hoc nomen in Mscr. lfamanez ad septemtriones oppidi bruti Litewslri. llodie bisk/g ad soptsmtrionom propo brzum Schuetz l. l. falso hoc opptdum dicit Pricszlm

-zss byl odwiedzid krola wcgierskiegoa pulein papieia llrbaua-a ktdry gdyby mu dal rozgrzeszenim mial wiarq katolicka przyjzgd i t. d. w nastepnem lecie brat liuua komandor z llagnity w dziezi Stej Malgorzaty z wojskiem swnjem spustoszyl ogniem i tym po dobuemi aposobamhcztery powiaty. w jesienilsj brat feodoryk komandor z lialgay w Srodq przed Stym llominikiem wszedl na liusx stanal nad rzekzi Murmj znioslszy sic pierwej zbratimb nskutecznil swdj zamiara pustoszzgc Priske nj i xameuln Poslal takie brata dana Sclionefeld iej i Arnolda de Surgen nj w sto ludzi do llrowitzfoj powrgzcaja na

Melnikenzlj na rozkaz starostya ktdry wszystkim byl zaleciL aby / sig dobrze ua ostroinodci mieli. Potem we czwartek feodoryk de lcluer przeszedl z wielkim orszakiem przez kraine llrogewitz nieoslrzeionq. na tibleiinie zamku Melinkena poslal naprzod dwdch braci i potem udai sig do ziemi xamentz ny wllusia ktdra spusto szonq zostala po nad rzekq hugiem i powraca pod zamek Meliu ken. liomandor takie zwaiajzgm jak woda wielka bylaj konie swoje w brod przeprowadzil i wrdcil do domu. .

iSj m in iSj igl m

Potem feodoryk de mlner cula ziemig bilseuj spustoszyL

in

w r. 1S1g- Schuetz p. SL voist 1 v. str. zgo. komnndoreru tym byi llileryk lilnen Mir znaczy nan-em . Srzeifz podiug mugoszn p. LL Socyusz wielkicgo mistrza. Arnold lliirgelm pbiuibj komnndor w linlgm zepsnty sposbb pisunia nnzwlska nrohiczyna albo nrewih blugosz p. u popiera pierw sze pndunie. . Melnik nad liugieim Por. voigm uwagq it yt v. slr. ego

ill aai m

rnk nnzwisko to w quoliiimie stoi. linmieniec na pblnoc od lirzebcia litewskiegm . bzisiejszy bielsky Schiitz nnzywa go mylnic Pzieszkm Miejsce to lciy na pbinoc od

Snebcim

1 ao

esu stabah procedens cum exercitu suo vulgariter in liusen- lirisilcuj castrum in cl miliaribus vastansg

vocavitque commendatorem de

osterode et peregrinosj prefectum premittens cum sua latum nem de Lewem qui villas circum devastanzn venit in obsidionemy

inavisatis incolis. Multi tamen fugiunt in castrum. de quibus ali qui fuerunt occisi. alii captivati et omnino spoliati insequitur eciam cum 1oo bominibusn dlii quoque sequuntur eum preter postremam custodiam

lit obsedil domum lirisilc commendatam

Prater rbeodericus huiusmodi cognoscens in terram non avisa tam ordinat Prutenos.

qui circum ad d miliuriu eam vastabant

et in nocte redeunt ad commendatorem Prandenburgensem non reversum. Postea tamen conveniuntmj Sed frater f/zeodoricus lmbilo consilio convertit se et terram kartenmj vulgariter vastat et succendit Similiter alias terras et trans flumen vulguriter lvar ul salubriter revertitur cum evo captivis. pecoribus etc. multis. i oj

cAPvaxL ln 1S1S. anno reysa indicitur contra paganos. in qua mur scbalkus aotfridus dictus et commendatormagnum frater fiat/z gerus capitaneig dux quoque de Lotbringen cum militibus et pe

m hrseiv litem-ki iiij Lindenblath pag. nii-n dij iej iiij

lll supra apud scriptorem nostrum erat lieæ Poterlry de tim-ten pro cal-tltan tamdnoj. sic etiam h. 1. ivai-em lll/1 de hac ezpedilione Poigt 11 ii eum

-

PSS

-e-l

poslepujqc z wojskiem swojem do zamku lluseu-briseknj pusto szoc o cztery mile w kolo i powolal komandora z osterodyi pielgrzymdw i poslal dana de Lewen przodem wsoo ludzi. ktdry wsie do kola spusloszyl i przyszedl na oblgzenie zamkua ktdrego mieszkaiicy ostrzeieni niebyli. wielu jednak ucieka do zamkm iz ktdrycb niektorych zabito. innych wniewola poimano i do szczgtu zlupiouoy on potem w isto ludzi poszedh iuui zai idq za nim jako tylua strai i komandor oblegi zamek w Srzeiciw Smt feodoryk dowiedziawszy sie o tema wyprawii Prusakdw do ziemi nieostrze izoneijl ktdrzy w kolo na cztery imile jq spustoszylb a w nocy powracajig do komaudora bramlcnburskiegoa ktdry jeszcze niebyi powrdciL Potem zaS sic schodzqfaj Ale brat feodoryk zebraw szy nido odmieuil swoj kieruuek i ziemie liartennj pustoszyl i paliL foi zrobil i w innych kraiuach i bezpieczuie powrdcil za rzekg zwanq lxi-arnn ze aoo iexicami1 z irzodami i wielu iuuemi rceczamiuj

llozllzlAL xxL w roku 1S1S. uchwalouo wyprawe przeciw poganony w km rej dowddzcami byli rzeczouy Sotfried marszalek i brat llotgier wielki komandor. byl takie przytomny ksiaie Lolaryizski z wielu

aaj z an SSj

nrzeM litewski. Lindcnblnlt str. il lironikorz jnk pierwizj lnki leraz pisze nox Pulerky de lium-tena zamiast carmenl crodnm noi-em i i

i

czylnj o lbj wyprawic yoigia 1 t slr. ego

-

-SSS regrinis multis intererant lj et simul sub obedientia Marsclzalclzi reniunt in terram Lillow. in tres parcienles exercitumi premissis vex-illis lerrus invadunt et in nocfe conveniunt et procedenles mul tos accidant paganorum usque in crastinum et tunc intrant vil lam Parlaynfl in qua slelerunl e diebus in bona custodia

Mi

sit eciam Marsclialkus commendalorem de osterode aj et prefec tum de ait-datur fratrem johannem Prankefl ut vic/ualia cu stodirenty ne ab inimicis spoliareniura velut factum est anno elapso lt quia airisalus fuit ordo. marsclcalleus consultis preceptoribus eciam misit commendalorem de bulgasj ad custodiam victualiumy que Lillncuni vi auferre proponebant liii vero custodes ex sorte mullos captivabant si et occiderunt et pauci evaserunt de paganisz filane/aulicus consullucione kabila cum duce pre-dictæ postquam o diebus etc. paganos molestassenh redeunl salvi in Prussiamdj Prater wygandus de Pelders/zeym prefeclus in ynsfer burg cum suis intrat infra liawen villam Pyyaslekuym aj 1 mi liarey nec profecih quia avisalus populus eraL Sodem anno dum Lupoldus de Aus/ria oj cum multis a co mes de cum similiter erant iniPrussirL Ad quorum vola lila gisler indiæil exercitum g in quo personaliter ad honorem doraina

n

litium Lindenblatt. p. dik adfuisse dicit a. 1S1S. ducem Lotharingiaeg igitur non est

m

l/el Perluyi quod nunc dmilar Prschelai ad fluvium Merislsclianlialv ad meridiem ad

dubium. quin ll/igandus tempus recte definiveriL olilhnm baro/tardus de illam/elit chronicorum scriptor eum nominavit iram-m Scd praefecit/s cerdaaienxis a.. ms erat Arnoldug cuius nomen genlile nobis non esl amplius nolum. sp vitarit-us de llnen m LindenblatL p. a dicit de teplingenlzk captiva n l/oigl m y. asa SL-ngupra vic-um hunc scriptor ll/yntekaym dic-it. oj Pe praesentia Leopoldi ducis Austriae cilia adn. 1. apud yoigl 11 ll. PSSL ay nil

ioy

comes de cleo vel cum qfh l/oigl l. l. cens haec ecl ex regione rhenanm

-SS1 iolnierzamiipielgrzymami lj irazem pod rozkazami marszalka przy bywajavdo krainy Litfowa i na trzy czgici dzielq wojskoa a cho

rqgwie naprzod wyslawszy. nachodzn kraj. i w nocy sio skupiajab ci zasi co naprzdd wyslani byli1 zabijajn wielu poganv ai do dnia uastepujacegm a wlenczas wcbodzq do wsi Parlaynfj w klorej pozostali dwa dui. wszelka zachowujqc ostroinoszd

Poslal takie

marszalek komaudora z osterodewj i brata dana Pmnke ij prze ioionego w cii-dom dla pilnowania iywnosioia aby jej nieprzyjaciel nie zabrah jak sio to bylo slalo roku zeszlegm

A ie zakon byl

ostrzeiony. marszalek zasizggnqwszy rady dygnilarzyg poslal takie komandora z Salgisj na strai ziywnoScia litora Litwini zamydlali zdobyd ci zaS. ktorzy ua slrai wyslani byliy przypadkowo na lraiiwszy wielu pogan pozabijali i pobrali w niewola ej i malo ich uszlo.

Marszalek uaradzil sio z przerzeczonym ksiqigciem. agdy

przez szedd dui byli pogan trapilL bezpieczni powrocili do Prusfj litat vvigand de lieldersheima przeloiony w lnsterburgu wohodzi ze swymi w kraj nieprzyjacielskh po niiej liowna do wsi wynstokaym.s j aleledwie nuilo uszedlg bo lud byl oslrzeiongn megoi roku ksiegiq Leopold auslryackioj bardzo dworno byl w Prusiecba toi i hrabia de lileegmj na iyczeuie ich mistrz

powolal wojsko i sani osobiScie z nim poszedl dla uczczenia tych

av

Lindcnblnlt takie stn nil wspomina o bylnoici ksiecin Albcrln z Lolaryngii w r. lS1S. nata wicc wigunda jcsl dokiadnxL

ess SSSSSS Albo Perlnyy jcsl dzisicjszy Przelni uanl rzekq Mereczunlnq nu poiudnie olilty. b

Surchard Munsfcld. lironiknrz nnzywal go pierwoj Prancm Przeloionym1 Pilegen hyl w cerdnucn r. ms pewien Arnold1 ktbrcgo nnzwiska nieznnmy. v men-ich lilnen Lindenblatt na stn n mbwi o mo jebcaclh voigt l y. slr. 1SS.

wyielj kronikarz to miejsce wyrsteknym nazywm

.

.o bylnobci ksigcia Leopolda nuslryackiego czylnj uwnge L u voigta 11 t llh nam llrlbia mee lub lileen p. voigtm Pamiliu lilee nad kenem jest osildim v l

-SSS rum et patria profectum intererant et veniunt in lll/educleml lj qui cum ibidem paganos percepissenta premissis vexillis sancti geor gii. deinde ducis . omnes paganos occursitantes occiderunt . com ple/is w noctibus revertantur ad Mimilam prope gallanten ul et frumen invenientes naves redeunt in Prussiam cum paucis captivis. Modem eciam anno frater wigandus dictus contra paga nos se vertit . intrans deserta in die sancti Martini causa rapine et captivavit quendam bagorem vocabulo Maldem meliorem proc visorem regis 1fgnstud. cum 1S virisa qui proposnerant dampna inferre crista-anisj quos indempnis dua-it in Pnsterburg et hoc fe cit cum eo viris. ceterum precepto Magislri illarsclzalkus dictus cum multis venit in deserta prope Stagnum vulgariter lignge dictumfaj ubi propter infirmitatem marsclzalkus revertitun 1ilzeoderico de ldlnen commendatore in lialga pro capitaneo ordinato. qui convertit se ad paganos . victualia relinquens in flumine Ansejuj premisitque

prefectores de ynsterburg et liastenburg ad explorandum ca strum Perlam ul quo cum venissenh celeriter multos accidunt et

capiunt in suburbio et in pontea de quo eciam quidam frater cadens captivatus est g nic/zilominus alii processeruntg Litlewani vero se convertunh verberibus et incendiis cupientes ire in Saltze nikemmj noverunt quidem conductores errasse

lll intrant ter

.

in tik

llodie Pidalrlgj prope llossienam ad oceanum llodie caittianzm ne varianta scriptura nominis supra iamy quae necesaria erantj com memoravtmus.

iiij Portasse lacus prope llgia ad meridiem olitlalu in flumen hoc nomine dictum non invenimus hodie. lbj Portassa eadem arxy quam scriptor villam Parlayn nominavitg potest essay quam ho die dicimus Prschelat aut Prsslum ad Mimclaml ad scptcmtriones versus prope llrodnm Mj t liegio hodie dicitur Saleeohnilri ad ouronotam propo fre/cij olim fru/rem

-gag pandw na korzyid ojczyzny i przychodzq do weduklenflj gdzie gdy sposlrzegli pogaim poslali naprzod chorzggiew Sgo lerzegm potem chorzggiew ksigcia i pozabijali wszyslkich pogana kldrych napotkalL Po uplynieniu li nocya powracajq do Miemua blizko ca lantenuj i rPromen . a znalazlszy stadiia powracaja do Prus z mala liczbg wiqznioviz rliegoz ruku rzeczony brat vvigand poszedl ua pogau i wszedl na puszczig w dzieii Sgo Marciua dla rabuuku i pojmal pewnego boiara nazwiskiem Maldeus jeduegozlepszych szafarzy krola liynu sluta z 1S ludzmi. llyli oni sobie zamierzyli szkodzid chrzevicia noma i bez slraty przypruwadzil ich do lnslerburgag zrobil to zaai na czele co ludzi. zreszta z rozkazu mistrza rzeczony marszalek z wielu ludzmi przybyl na puszczig blizko jeziora po niemiecku Synge wj zwa uego. tam dla slaboici zdrowia marszalek powrdciL mianowawszy

wodzem vPeodoryka de Pllnerp komandora z llalgm men obrdcil sio na pogam zoslawiwszy zywnosid nad rzekq Ansefij i poslal naprzdd przelozonych z lnslerburga i z hasteuburga na zwiady pod zamek Perlafsj iram gdy przybyli spieszniea wielu pojmali i pobili w przedmiedciu i na moslciea z ktbrego przeciez brat jeden spadlszyy wniewolq sic dostala niemuiej jednak inni uaprzdd poszli. Litwini zaS obracajg sigy pragnqc ulordami i pozugq iiti do Sal tzenikem iej wiedzieli bowiemg ie przewodnicy byli zbladzilh l wcho

Mj m iiij Mj 1Sj

nzisiojsze widukly na zachbd nouienyu bzisiejsza Snilinnzh wyiiij jui sic mowiio o rozmaitym sposobie pisania tego nnzwiskzL

Pewnie jczioro pod llga na poludnie od omm iizeki tego nazwiskn nia znamy. Pewnie ten sum uum-kp klory kronikarz villa Parlnyn nnzyway mbgl Lo bytS dzisiejszy Przelom nad uiemnemj un pbinoc od Srodnm iiij nzisiejsza kraina Solesznikia na poiudniowyywschbd od rfrokbwj suroiytnego rrakenf

--

zao

-

ram Meiken ul et in li diebus deoastant. deinde ascendunt Mi

milam et cum salute intrant Prussiam. x ln estate proxima Magister wgnricus cum preceptoribus suis circuivit terram usque ad lienumfsj navigio venit in castrum johannis suscipiens cictualia. descenditque usque ad flumen iva re uj et in ufisla per Polaniam et cum preceptoribus suis ascen dit in fliorum Post pentbecosten iej lignstut linzcit se infirmum in dolos post breve tempus cum soc venit prope lackersberg ct castrum impugnat non avisatum et incendia turbacitg unde castrum incole exhibebant regia prefectus eciam nomine doleannes Surbaclc dedit se captivum. quem pagani diis sacri/icare voluerunt quia ab eo multipliciter erant o/fmsig sed rex noluit et in eo laudavit huius modi acta et demum in patriam revertantur inimici cristi

Prater aottfridus sepediclus obiit anno baftl feria ita post jacobi-fo in hoc eciam anno frater liun de llattenstegn cum ad cocato pSiambiensip prefectis de l/vri.s-terllu11qa ek airrlow atque de rttpiow conveniunt in regsam et cas/ant terram vulgariter Arwi stenpuj in qua multi sunt occisi et igne vastati. sanique cilo re vertuntur.

in

llodte Mfednikzy prope Soleschlliki ad septemtrioncm.

m

Arzc ordinis lilzeim

igj lin ab

lvarcun A. im yoigt 11 x ML fempus hoc mortis marschalci ordinis cottofredi de Linden recte est troditum. Lifa iroigt fl l/. zoo. adnot. 1

zzy

intelligitur Samlogitiae regio Arislwny prope Srogeln et liossienom. supra prolatas.

an adnotationes

-zdl dzq do ziemi Majkenflj ilprzez ii dui pustoszq jeb i potem ide w zgdro Migmnem i szczedliwie wracajq do Prus. w nastqpujacem lecie mistrz winryk z dygnitarzami swymi zwiedzil kraj ai do lienfsj lodziq przybyl do zamku dana. za

bierajqc z sobq iywnodd i poplynai mistrz ai do rzeki Mareloj i wislq przez Polske i z dygnitarzami swymi udai sic do foruuia. Po zielonych Swiatkach liynstutioj przez chytroid uczy nii sic chorym. a po krotkim czasie z aoo ludimi przybyl blizko mkersberga i oblegl zamek nieostrzeiony i ogieii tam podioiyL mieszkalicy wiec poddali zamek krdlowig przeloiony nazwi skiem jan Surbach poddal sie w niewolq. poganie zaæi llogom go poiwiecid chcieli. bo im sie czesto byl dal w zuakia ale krdl tego niechcial i tym sposobem pochwalil takowe postepowaniea po tem zad nieprzyjaciele chrystusa powracajq do ojczyzuy. czesto wzmiankowany brat fiotfrieda umarl roku lafggo

w czwartek po Stym lakdbieflj

i

w tym takie roku brat linn de liattenstein z wojtem sam landzkim. z przeloionymi z lnsterburga z Sirdowa i z rPapiow uma wiaja sic na wyprawe i pnstosza kraine zwamg po niemiecku Ar wistenænj w ktorej wielu zabito i ognipm apostoazono i zdrowi wnet powracajq.

in nzisiejsze Mieduiki na pblnoc od Soleunih m zlmek zakonu libeim im naer zop w roku 1a1g. voigt 1 v. str. sz in nm Smierci murszllkn zakonu Sottfrieda v. Lindru jest doklndnm voigt 11 v. str. ego nwaga 1 l m lest to powiat Arisken nu imudzi w bliskoici iiossieny. czytaj o lem polnnednie noty.

at

-zz1e lnterim dum esset in reysa linn de lllattenstegna eligitur in Marschalkum ul consilio Magistri wynrici et preceptorumy qui novit paganos compescere. quod eodem anno probavit. Sus cepto ayido suo cum attinenciis in terram Sersden ul non avism tam intravit. occiditg igne. rapinaque turbavitg de mane surgens properavit in antiquum lfawuj supra lvergmm ubi stabatg et venit ruinam quomodo lfgnstut in alia parte veniret. oni opta vit loqui cum Marschalko et conveniunt in lvergm simul loquen tes. donec marschalkus transmiserat commendalorem de balga ul

et fhomam Surwillennj interpretemg jussu regis ponitur scham pnum tapetis stratum et interposuit se rex predictisy tractans ea. que hic non sunt notata.n1 lnterim exercitus disponit se et ad

patriam venit cum salule.nj ne Prusia venit lapis-sopus lbrmelensis. dominus llinricussoj ad cesarem liamlumg a quo cesar iquerita ubi sit commendatur aunterus de lloenstegnP et respondit episcopusz list commendator in lirandenburg lit cesarz hic cum esset commendator in Swe lzayml tot et tanta exhibuit beneficia et favoresy quod eciam nun quam delebuntur a memoria meav ymmo paratus sum. ei exhibere

favorem et honorem iit lbpiscopus aili nomine ces-an unum munus poteritis ei dare. de quo multum gratularetur in vita nec melius optaret pro presentay scilicet de reliquiis sancte lfatharine l e

m

l/oigl 11 l/. zso. llectus cst mense Augusto a. iic-il

in

infra a scriptore Persin dictum. ut apud Schuctzl erat procul dubio situm prope La bunow in Samogilia rgfn yoigt 11 yi in fretus liauem liownm

iiij zbj m asa

l

Pitericus de tainen . fhamas et ioannes Survtllep commemorantur saepe in timet-artis ut viaram ductores et inlerpreles. i i. e. interpres argumcntum non invenit in chr-antris ll/igandil

tm

roigt 1 ys aga

in

A. liii erat commmdator Schwezensm a. ms commendator oslerodensm

am

tioni-imis llL

r-

us

-

Pymczaseni gdy na wiprawie byl liun de llatteustein wy brany zostal na marszalkanj z rady mistrza lvinryka i dygnila rzy. umial albowiem vwojowad pogam colegoi roku w skutku okai - zal.. oquwszy urzad swdi z przynalezytoSciami jego. wszedl do krainy beisden ul nieostrzeioneja zabijal i ogniem i rabunkami ja trapiL z rana wstawszyg pospieszyl do starego kaw zsj nad Mergqv gdzie stans-il i ruzuiosla sie pogloska. ie kynslut z drugiej strony t nadciagah zadal on mciwid z marszalkiem. zeszli sie w Mergu i mdwili z sobq.

ai marszalek poslal komsndora z Salga iej

tlomacza Pomasza Surwillenguj z rozkazui krdla postawiono iawe kobiercem okryta i krdl stamgl miedzy obu wspomnionymi lirzyia kami. ukladajac z nimi to. co sic tu nie wyraiafsj Pymczasem wojsko stanelo w porzqdku i do ojczyzny bezpiecznie poszlmuj z Prus przybyl biskup warmiiiski lienrykaoj do cesarza

liardlzh ktbrego sie cesarz pytaL gdzieby byl komandor cautel de liohenstein i odpowiedzial biskup. ie jest komandorem w lirau denburgm a cesarz rzeklz kiedy byl komandurem w Swieciuuj v to. mi tyle i tak wielkq okazal iyczliwoid i uprzejmosim ie tego uigdy nie zapommh owszem gotdw jestem. laske mu okazati

uczcid go.

A biskup rzeklz Panie cesarzua moglibysicie mu dad

podarunek. z ktbrego by sic w tem zyciu ucieszyl i lepszegoby nie zqdal daru. lo jeslt czqslke relikwiiiS liatarzyny krdl rzeklz

in in

voigt 11 v. str. am wybmny zostal w Sierpniu r. nam llcrsdrih klbre konikarz pbiniej nnzywn Pemiinl mnsinlo leiei w blizkoici Lnbunown na

in

Sure lhwno fliauenL

imudzL voigt 1x v. str. me zsy

victi-ich v. filnen

in

o rPoinsszu ilnnie Surwille czeslo jest lumeny jako o przcwodnikach i tiomnczach znkonlL

PrSj Miewildomo co tu wignnd chcial powiedzicb. un voigt 1 v. str. eos soy llenryk lll . iiij

liyl komnndorcm w Snicciu w r. nii

.

w roku ui nam w oslerodcn

-zzlzl particulam.

neas ait .- Parlicula est parvap quam habemus. lipi

scapus ad hecz cum revertemini in Pragam. eæ meritis sancte katherine poterit augeri hespandit casam oras dabimus re sponsum salva vitap dabimusque vobis particulam de reliquiis sun cte katherine. quam preseutabitis fratri aunthero de Saensteyn in Prussia cum honore g quod et factum est per dictum ainricum episcopum anna sequenti auo suscepto frater euntem-us ex car de iocunda gratulatur de tanta danay quod cum gratiarum actione ex gratia karoli cesaris sibi misso suscepit i fecit fieri ymaginem de argenta. auro superductam virginis katherine cum lapidibus preciasis oæornatamg quam sibi elegerat in sponsam et amicamg ymagine sic ornata circumdata palia preciosa sub pedibus iacebat Maæencius ftmdem- frater auntherus vacabat ad diem statutum Spiscapos. preceptoresnet sacerdotes. qui in veneranda proces sione numero zza sacerdotum dictam ymaginem cum reliquiis sic ornatam in honorem sancte katherine per manus ltlpiscopi lii rici in Prundenburg est portatagmj inter quos eciam fuit flaco dericus episcopus Sambiensis etc.g in jubila ibidem suscepta. mis saque ad honorem virginis katherine per lfinricum episcopum dictum celebrata est et populo nati/icatumy quomodo huiusmodi illa venisset. completa missa dictus lipiscopus cum processiona

salempniter et cantu tulit ad castrum in capellam loca cangrua ad hoc preparatafwj

im Sio saepe scriptor hic consti-actionem turbaL sep LindenblatL p. hi qf. yaigl hislmn Marienburg pag. 111-111 ejusdem lusL nima

11 lh M1-SLS.

--MS czaslka kttirq mamy. jest mala. A biskup na toz gdy powrocicie do Pragi przy zaslugach Stej liatarzyny bedzie moiua pomnoiyd dan odpowiedzial cesarzz jutro jeieli dozyjemy. damyx odpowiedz i damy wam czzgstke relikwii Stej lilatarzyuya litora ze czcia be dziecie oiiaro-wali bratu Sinterowi de liohensteing co tez rzeczony biskup lienryk uczynil roku nastqpujzgcegm odebrawszy ten po dorunek brat Sfmter wesolem sercem. cieszyl sic z tak wielkie go dama ktory wraz z podziekowaniem z laski liardla cesarza odebral i kazal zrobid srebrua wyzlacanq figure Stcj katarzyny Panny. ozdobionq drogiemi kamieniamh litora to Swietq byl sobie obral za oblubienicq i przyjaciolkg

Pod nogami obrazu tak ozdo

biouegm obiozonego piaszczem koscztownyma leial Maxenciusm ffymczasem brat Simter powolal ua dzieii naznaczony biskupdm dygnitarzy i ksieiyg ktdrzy w uroczystej processyiw liczbie dwdch set dwudziesm kaplanow rzeczony obraz tak przystrojony z reli kwiami zanieili do liraudenburga na czesid iwietej jiatarzynjg za poirednictwem biskupa llenrykæ Miedzy tymi duchownymi byl takie Peodoryk biskup samlandzki i iuni. Przyjeto tamze ten obraz i msza na czeid Sw. katarzyny panny przerzeczony llenryk bi skup odprawil i podano do wiadomoici ludowi. jak sic to tam byio

doatalm Po odprawionej mszy dvviigleja rzeczony biskup w pro cessyi i z ipiewami zanibsi obraz do zamku do kaplicy na miejsce przyzwoite. w tym celu przysposobionanj

im

Lindonbhlt slr. m porbwnqi voistn historyq Malborsa str. m-mx i legoi aulora historyq prulkq 1 y. un exu-ais

m

-uo

oAPvr

xle

iAccidit post iiec in estate. quod liynstut cum copia venit vi prope ynsterburg cum baioribus suis juxta Porodiskem lj stu cionem tenens. premittens quendam grande vocabulo comductorem cum Lx qui in terram fammow inavisatamfj ubi x captivac-iti

alii evaserunt. lllt unus conductom nomine Lappo. cum eis ve nit ad exercitum . qui interrogatus de dispositione patrie. respon ditc nemo scit de te. reary aut de populo tuog et properat rex in ynsterburg. urens et vastans. ibique frater Prisclze est accisusg presenciam tamen cito cognoverunt paganoruah unde minora dam pna fecerunt . quam sic fecissent. Prater aenod de Pelderslieim aj erat presens. teo quando exercitus reversus est.

o

jussu Magistri frater ilfun Marsclmlkus reysam perfecit

anno jason et cum eo commendator magnus convertit se in terram wygow aj bostili incursu per medium noctis discurrentes et stantes. Postea in lvaupilten ol veniunt. ubi preequites multos viros occiderunt

uuu vvv

Subsequiturque exercitus et opponpnt se castro

llodio non novimus virtum huius nominis prope lnslerburgmm Sc. se convertit i jvomen llenod sine dubio mutilatumi intelligendus est llligandus de ltaldersheimy rom mendator liagnilum i

eta-s vvv

quo tempore revera bellum hoc gestum fuet-it. docet yaigt 11 ll. SSSL adn. in libi lliam dictum lycigowy llfaigewe ad Mimelam prope liauen ad euronotum. lvaupilla vel fvawenpille situm crat ad lllimclumi fortassej quod ho ie dieitur Abwa pallzyt nam crat sine dubio situm ll/afgow inter et Purchxchinisclzlm yoigt ll. ln

_247

BOŻDZIAŁ XXII. ____

Potem się w lecie zdarzylo, że Kynstut z wojskiem ze swymi bojarami zbrojne przyszedl pod lnsterburg i stanowisko za jął .niedaleko od Dorodiskenfi) Poslal on: naprzód przewodnika imieniem Grandezszes'ciudziesiąt ludźmi, do ziemi Tammow, któraI byla nieostmez'ona, tam dziesięciu ludzi w niewolą zabrał, inni zaś uciekli. Jeden przewodnik nazwiskiem Lappo, przyszedl z ui mi do wojska i zapytany, coby się w kraju jego dzialo, odpowie

dzial: o Tobie i ludu Twoim, nikt królu niewie; król więc posu nąl się dalej do Insterburga, wszystko niszcząc i paląc, tu brat

Frische zabitym zostal. Ale się wnet Prusacy dowiedzieli 0 by tności pogan i ztąd mniejsze oni zrządzili szkody, jakby bez tego byli zrządzili. Byl tam i brat Genod 2) de Baldersheim, kiedy się wojsko wróciło. Z rozkazu mistrza, brat Kun marszałek wyprawę wojenuą do skutku przyprowadzil w r. 1380. a znim i wielki komandor.3) Obrócil się ku krainie VVygow,4) nachodzil on po nieprzyja cielsku tg krainę przez połowę nocy i znowu potem stal w miej scu. Potem do Naupillen 5) przybywają, gdzie przednie straże

nsv

manu vvv

Teraz nieznamy žadnego miejsca tegož nazwiska w okolicy lnsterburga. Nazwisko Genod jest ocsziście pomylką; w roku albowiem, o którym autor mówi, Wi gund 7 Baldersheim komandorem byl w Ruguicic. Prawdziwy czas téj wyprawy wskazal Voigt T. V.. str. 353. nota 5. str. 358. Czyli wcigowy Waigewe nad Niemnem na południowy wschód od Kowna. Noupille lub Nawenpille ležalo nad Niemnem; jest to pewnie dzisiejsza wieś Nownpnnzy. Voigt T. Y. str. 358. wielki mistrz nazywa to miejsce w liście jednym anenpil, Lin

denblllt ltr. 47. nazywa je Nawenpille

..

usq

bombarden 11 advolventesz crastina die sagittis impagnanb multi quoque paganorum perterriti sunty quam ante lzec tempora non asportabant bombardas contra paganos-a unde subdiderunt se cum conjngibus et pueris. perpetua ordini adherere promittcntes. ln Sa die exercitus mane surrexit et preequestres venientes in viam Litlzwanorumi ubi multi sunt occisi. lbxercitus vero venit ad Mi

milam prope domum Pirsunenysj quam pagani solioj incinaverant. fugientes de castro. totusque exercitus venit domum cum salute adducentes captivos sooo bene valentes.1o1

Post bec wigandus commendator in llagnita cum exera citu et peregrinis intrat Sclzalwen uj prope Pastow. terram vastat et succendih occidunturque viri et mulieres . preter eos. qui cap tivi ducti sunt

et tandem repatriant.

novemque ibidem faciunt

milites lzonore dignas et unum Persevantmj nomine bartholomeus l x

wygandus frater eo tempore pedester cum ess festinus

transiit ultra o miliaria prope Pastow et Pvillas combussit. con vertuntque se cum soo virisy qui prius pedestres et eq-uestres missi erant et multos cum hospitibus paganis intulit molestias. aliquos

aas Magilter generalis locum hunc in epistola dicit lvuwenptli Lindenblall p. i1. lva wsnpille. lveustadt ad Szcszuppaml quae est sententia LindenblatL in adnot. h. l. non potest intelligi

n

quae a comanis dicanturz grobes gefdjileg vocabulum hoc apud scriptorem hanc eae po legitun

im l. intclhgendus esl primus eorum usus contra Lithuonos.

Sb burschtnischkt ad Mimelaim gj t. e. ipszl o ioy l/oigt ik id SSS-SSS. ilj Aat regio Schalauical Sclzalwicai aut locus Schalwcm Situs erat sine dubio inter ostta Lubtssae et llliewtesclmel qui tluvii in Mimelam se exonerant. illi Sina dubio equos jrancogallicus ex gente Porcivauæ vel Percivall quae gem clarissi ma maximo hoc tempora jlaruib

-S1Skonne wielu mgzczyzn pomordowalyg

Mgdcizggnglo wojsko i sta

uelo przeciw zamkowi i przyprowadzili z sobq dziaiafj

llnia

nastepujqcego strzaly rzucaqu wielu takie pogau trwogabsig prze raziloa gdy dawuiej krzyiacy nie prowadzili z sobq narzgdzi do rzucania pociskow przeciwko poganom. ztego wigc powodu podi

dali sio z ionami i dzietimL obiecujac wieczne postubzeixstwo za kouowi. nnia ago wojsko zrana ruszylo i przednie straie kon.. ne przeszly na drogg. ktorq szli Litwiui. gdzie wielu zabito. vvoj sko zaei przybylo nad Miemen pod zamek llirsuneuflj ktory po ganie sami spalili. uciekajac zzamku i cale wojsko powrocilo bez piecznie do domua prowadzac z sobq dooo zdrowych jeilcowfj 1 Potem wigand komandor z llagnity z wojskiem i pielgrzy mami wchodzi Pdo Schalwen oj blizko Pastom kraiug te pustoszy i paliy i ginq mozczyzui ikobiety oprocz tycha ktorych wxniewolzg uprowadzajq. oni zad do kraju swego wracaja i dziewieciu tam passujzg rycerzy godnych tego zaszczytu i jeduego z rodziny Per . sewaut loj imieniem Sartlomiejm brat wigand tego czasu piechotq z zso ludzi spieszuie po szedl daloj nii na szeeid mil ku Pastow i s wsi spaliL vl powra cajq z trzema sty ludzi. kldrzy pierwej pieszo ikonuo wyslaui byli. i z pielgrzymami. Poganom wiele szkod zrzqdzilia brat wi

esed

liomburda znaczy tu nrmntg wyrnz ten czytnmy czqslo w nuszym kranikarzm mowa o pierwszem uiycin armat przeciw LitwinonL nurszyniszki nad uiemnem l voigt 11 v. slr. asa-aas

fu jcst

Miejscc to leid- musiulo mis-dq njicicm Lubissy i ujiciem Mewicszy do Micmnm lln

Pewnie to byl ryccr-z francuzki z sumiylnij famiiii Percivaux. czyli PercivaL nom ten w tym czasie barlzo slynql we PrnncyL

se

-

zso

x

de virisa mulieribus et pueris fecit occidi et cum eo equis omnes salvi revertuntur.. lt

Peinde eodem anno marsclialkus cum preceptoribus maio ribus pertransierunt cum magna exercitu terram aesowem divi dentes se in partes. commendatur de llalganj cum suis venit in terram Labunem Marsclialkus cum Slbingensi commendatore vastant Persin ul et steterunt ibidem s diebus et noctibusa inve nerunlque eos dormientes et non avisatosg mo captivabanty pre ter occisos. littera die progressi sunt ad lvergam . vastantes et urentes et inveniunt regem lfgnstuag

qui cum marscliallco lo

quitur super captivisy quos marscballcus in arta tenuit custodia ret servavit p descenditque marscballcus in domum lilgollen ul ve nitque cum suis prope flumen lvawese ul et cum inventis ibidem navibus transfretarunt et festinant cum exercitu. veniunt in ter

ram Pastowensem et vulgariter Manenborgnj castrum exeuntque prope Mergenborg.ls1 ne hinc frater lfun de llattenstegnj liohtgerus de lflner magnus commendator cum aliis principalioribus intrant Litlzwa niam in die valentinifn Lekeniskenioj intrant terram et con

sequenter ante lvawenpil vulgariter et bombardis impugnant castrum sui unde pagani treugas optant et tractatum cum mar sclialko. in quo se dederunt captivos sponte.

iiij lin m m in iSj am

relicto castro non

brelericus de Slnon tandum vicuml quem scriptor supra dixit dandam fortasse leragoljag tum nomen in msrr. lirgollen vel lrogeln esse debebat. Sed po test etiam intelligi oppidurm quod hodie dicitur latuit-na in provincia lfilnonul hjiewiaschm lvum Maniscllanzy ad Miewjeschaml Portasse nomen hoc male scriptum est

ld estl ut in vulgus notum est. Maricnburg. iiij A. iSSL fortasse male seriptum pro Laukis/iem quod ut itinerariis saepe commemoratur ad Mimelam. yotgt 11 id am in Lindenblath p. tii-f

cau-gilv gond kazal byl zabid niektdrych mezczyzm kobiety i dziecig wszy scy zdrowo powracajq z ao kolimi zdobyczy. o Potem tegoi roku marszalek z wiekszymi hyguitarzami prze byli z wielkiem wojskiem kraine Sesowen i podzielili sic na od dziaiy. komandor z Salgi nj ze swymi poszedl do krainy Labu nen. Marszalek z komandorem elblaskim pustosza Persinnj istali tam przez trzy dni i lrzy nocy i zastali Litwindw ipiacych inie ostrzeionych. uso poimali w niewolæb oprdcz zabitych. llrugiego duia postnpili ai do Mergi. pustoszqc i palqc iznaiduja krbla liyn stuta. ktdry z marszalkiem mdwil ojeiicach. ktbrych marszalek pod icislq trzymal straia w niewolL i poszedl marszalek do zam

ku lilgollen nj i przyszedl ze swymi nad rzeke Mawescuj i na znalezionych tam statkach przebyl ja i pospieszajqc z wojskiem przybywajq do ziemi Pastow i do zamku gminnym wyrazem Ma nenburguj zwauego i wychodzq blizko Mergenborgmmj ztamtzgd brat linn de llattensteim llotger de minem wielki komandor wraz z innymi znakomitszymi lirzyzakami wkraczajq do Litwyg w dzieii Sgo walentegognj wchodza do krainy Lekenis kenynj la ztamtqd pod miejsce od gminu Mawenpil zwanego i szturmujq z dzial do zamkulgj xPoganie wiec rnzejmu pragng i traktatu z marszalkiemy klbrym sie dobrowolnie w niewola pod l

m

victrich lilnelz

fli iiij in

latio to samo miejscc. ktbre kronikarz picrwej nersden nazywah Moie lerugolim albo lei i miasteczko Ljulina w gubernii wileiiskiei hliemeszm

lin

Moie Mauiszkanzy nad iiiewiesqu albo lei nnzwisko w rekopii-mie mylnir jesl napisaue.

iiij in le

fo jest Marienbur-p w r. iSSL Pewnie to ma byLl- Lnukisken nad Mcmncmq mowzn vanl 1 it. slr. nam

lin

Lindcnbinll sit si

o kliircm w zlLtacli zakonu czcslo bywn

-SSPpugnalm in numero sooonj

.

Aliqui eciam fuerunt occisi et ste

terant in terra o diebus g dictum castrum succenderunh nec fra

tres aliquod dumpnum ibidem perpessi sunt

.

ne dicto castro wawenpil festinantes ei miliurihus lranseunt comburendo Suneepil ul vulqariter dictum ln eadem eæ/iedicioite Murchio de liadem qui in terram Prussie vocatus eratj nolicium contraxit cum paganis. ubi suscepit insignia militaria et deinde ver/ebat se ad sumuj .

Puerunt eciam ibidem domini de Lecke et de revenburtqfsj dum vusturetur terra Laukiskenfoj et castrum lvawpih de quo. ut premissum est. sooo utriusque sexus atque etatis deduxerunL ln dicta ecium expeditione erat Magisler urynricun collegauj eius Stephanus dictus de Amen. lfo tempore in hyeme lfynstut de lvawenpillennl intrat terram ordinis prope weluw non avisutama vustans et ocoidensp consequenter in fapiow. deinde in wonesfoj quibus magna dam

pna intulit ante noctem soo homines captivos deduæiL vmum ad huiusmodi clamores con/tuunt frater johannes de Lorche sol

in

ltepetitio super-foris narrahonis.

l/oigt 11 f SSSL odn. 1 zvamerus captivorum ulcm

etiam traditur apud Lindenblatlium h. L

i

m

Sic vel Sunerpil nomen hoc in Mscn scribitur-1 alias dicitur SunncnpiL

llodis nullus

go m

exstat locus similis nominis. yoigt 11 11 SSSL Alominn haec valde cor-rupta esse videnturg non potest igitur diciy quarum gentium

m in

v. supra. quis hic naoi/egan magis/rt generalis dicaturl non liqueL

viri hi fuerint

km

lgj

col/ega apud scriptorem

hunc aliis locis id csll quod sonius-1 kompam Sed uterque socius magistri a. u1o-1ss1. erant ioannes de Schoenfcld et ccrhardus ytschnzsck Signi/icat eum ex xvawenpflle profectum eum l/oigt 11 y. sem bo tempore huius incursiomll in norunt-am scri/liores diversa tradunt. qfr l/oigt l./ l. adn. i Secundum Lindenblatt p. AS. incidit hoc in ianuam i nam lfegio ll/ohnsdotgf lionslaken prope fapiaug Lak vel Lauk additamentum i significat campum. am relvelLorich.

-SSS dalig porzucili oni zamek bez oporu. a bylo ich aooowj ludzi. Miekldrych takie zabito. a stali lirzyiacy w tej krainie przez fi dni. Potem zapalono ten zamek i bracia tam iadnej szkody nie poniedli od rzeczonego zamku Mawenpil pospieszyli s mil iprzybyli do miejsca zwanego od gminu Sunepilnj i spalili je. w tejie wyprawie margrabia liadeiiskia ktdry wezwany byl do Prus. po .znal co to seg pogauie. i passowauy zostæil rycerzem i potem po wrdcil do siebiefij llyli tam takie panowie deyLeke i de jewenburgnj kiedy pustoszono kraine Laukisken ul i zamek Mawpih z ktdrego jak sic wyiej rzekloy zabrali sooo ludzi obojej plcii rozmaitego wieku. w rzeczonej wyprawie byl takie mistri miinryka socyusz jego Szczepanfsj ktdrego de Amen zwano. regoi czasu w zimie liynstut wchodzi w Mawenpillenfoj do nieostrzeiouego powiatu zakonu pod vvelaw i niszczyl i mor dowah potem poszedl do rrapiowy potem do wonesf-lj czem wiele szkdd zrzadzil przed noca i soo ludzi w niewola uprowadziL ai na pogloske o tym napadzie zbiegaja sic brat jan de Lorchefsj ...

am

lesuo powtbrzenie poprzeduiej relncyL czyuu voigta fli v. str. asa Liczba jcticlnw zgn

ill

rak to nazwisko stoi w rgkogiimiey dle dziS- lakivgo miejsca w uij okolicy nie znnmy.

dza sic z podnniem Lindenblatta.

m ivnigtm v. aln am aai

ilie nnzwiska sn mylnic pismuev niewindomo wiqgca do jnkich familii nspomuieni rycerzo

in

nalcielL czylnjy co sic wyz-dj o lem miejscu rzcklm

SSj

lilo byl ten locyusz wiclkiego mistrzn niewiadumm

Socyuszumi jugo w r. lMiL i 1SSL

byli lnn Schiinfcld i Scrhard vischnisch m

dcnblall pium ie sic lo dzialo w Slycznin r. lati-i gh im

p

ntia-jnpisowie nie zgadujq sicy w klbrym cznsie Litwini wlenczns dn Prus wpadlL

Liu

czylnj w lym pnedmiocie yoigtm

Autnr mdwi o okolicy pml wohnsdorfl uzyli Snnslakcn pod fupinm Slowo Lnk lub Lauk jest plzydulkowcln i zuaczy polc. x czyli LoriclL

-zsz1 advocatus Sambiensis et frater Al/f profectus in fapiows lj et prefectus de lynsterburg et sequuntur inimicos usque in villam culmenfgl adveniente nocte. acceperunt mandatum aMarschalko

quod non amplius sequerentur et ita quilibet revertitur ad sua. Anna 1SS1. veniunt in Prussiam comes Starke de Mar chia comesque clevenensisfaj Marschalkus conaocata copia cum preceptoribus et supradictis ducibus conveniunt citra lvnsterborg et venit rumor. quomodo duo ul se divertissent de navibus ad

Lithwanas et quia tempus fuit intemperahmh recertuntun kgnstut cum suis baiaribus et paganis mulotis facit pontem trans vulgariter ynsterpiskenfsj ut intraret Laulrisken. et alia pars exercitus in lvadrawguj unus vero profugus fecit avisionem unde Marschalkus cum multis ruit in arma prope kuleynfnl erecta vex-iam dispanit se ad pugnam guidum cristianus venit de exercitu kynstut vocabulo cruse. qui natus fuit Prutenis et noti/icavit facta kgnstutensim auo compertog convertit se sal cum

exercitu sua celeriter in llagnitam in die penthecostes. et hoc tempore inundatio erat duviarum Marschallcus mittit festine pre fectum de ynsterburg cum 1oa de Sambia. qui veniunt in flumen lhause. ubi inveniunt s paganas. quos captivanh alii quidem per

Slj m

ln membranis praefecti rapiunt-enses a. lSSfL commemorantar bcrthaldus de Milhnft et Porthaldus de Moltlawam ljlerquc 1mum munus h. a. cammutaviL . 1ve cogitandum quidem de vicis culmea prope Picltlllpiillnen in regione filii/eunt

m

lvon clemensp ut est l/aigl 11 id am adn. L

an

ll. L aliquid deesse videtuh

iiij tim

risus lustcrpitlrcn hodie non inveni/mu lvadrauem v

iiij

Locm huius nominis non invenitur hodig for/asm- latet in nomine vici cto/men ad fluv

m

viam huic-n Sc. Marschalln/L

Ahus locus cognominis in Lithuama non invonitun

yidetur nl-ts litis-xe m finibuL

--SSSwdjt saullandzki i brat Alif przelozony w fapiow iej i przelozony z lusterburga i dcigajq nieprzyjaciela az pod wiei liulnen sol o gdy sic zmierzchalo odebrali rozkaz od marszalka. aby dalej nie dcigali i tak kaidy do siebie powrbciL

w roku 1SSL przybyli do Prus hrabia Starke z Marchii i hrabiu lileweneiiskinj Marszalek zwolawszy wojsko z dygni tarzami i wspomnionymi wyzej wodzamia laczy sic z inimi pod ln

sterburgiem. gdy wiesii gruchnela . . quj ze dwoch z statkbw przeszlo do Litwimiwa aie pora roku niebyla sposobua. wiec po wrdcilL liyustut z bojarami swymi i wielu poganami zrobil most przez rzeke pod lnsterpiskenfnj aby wniSd do Laukiskem a inna czqdd wojska iiti miaia do Madrowfij o czem ostrzegl zbieg je den. Marszalek wiec w znacznoj sile z rozwiuieta chorqgwiq pospieszyl pod liuleyn ul i sposobi sic do bitwy. Pewny chrze bciauin nazwiskiem liruse przybyl od wojska liynstutaa ktdry znany byl Prusakom i douiosl o czynnodciach kinstutm llwiadomiony marszalek zwrdcil sic z wojskiem spieszuie do nagnity w dziexi zielonych iwiqtekg tegoi czosu rzeki wezbraly. Marszalek wy slai spieszniee przeloionego z lnsterburga z stu ludzmi z Sam landyi. ktbrzy przybyli do rzeki llrause. gdzie napotkali trzech

m

lizadzca w fapiau w r. 1z1o.. jak wspbiczesne akto iwiaduza byl lienhold nothaft i lierthold v. Molhowem obydwl w tym roku no iuno sic przenieili unedyu

am uiemoie to byii wiei liulmon przy Picklupiihnen pod fylirh

innego ub miejsca te

an im aaj iiij

go nozwiska w Litwie niemh zdaje siey ii nad sronicq leiolm A nie clemens. jak yoigt ill v. str. StilL uwaga l. poloiyL ru czegoii w lexeie brakuje. rogo miejsco dzii nigdzie nie znamy. lhdrnuem v . p

aaj

Miejsca tego nazwiska dzii niemtg cbyba to byh wiei lilohnen nad rzekq lnsten

-SSS transibanb

tanta quoque mundatio in desertis erat.

quod eum

fatiganj parva numina cumpulsi sunt transnare. nem dageldoj hoc tempore per nuncios obtinet a Magistro wyrtricm ut ad eum dirigeret fratres ad venationem in llowidis kencuj habita consultacione missi sunt Magnus commendator de Mlbing vriclcefzj advocatus de byrsow uj etc. auo facto la gel adduxit duos ducesly sc. witautuj et ywlmuj vulgariler dic

tos et waydelen Paiorem ul etc.

quae omnes Magnus commen

dator vocatos ad prandium in deserto regaliter tractaL Si militer fecit in tercia dies anle prundium venabanturg peracto prandioa tractatus mutuos habebant et inter regem et ordinem pax facta est ul et in ita die redeunt a stacione. lioc anno lleæ Algart obiitlsj et filius eius luget erigitur in regem et hic opposuit se gennana patris sui liynstut. quod displicuit eifoj Misitque legatos ad Magistrum wynricum. qui obtinuerunt a Magistrofoj et consultacione preceptorum misit Ma

gister commendatorem liraudenburgensem de lloensteyn cogno minefll advocatumque de llirsow de Luclctenbergfal quorum

am ll. h. non deesse videiun din yoigl 11 l asa MSL quod sequitury pertinet ad a. lSSlL ut membranac comprobanL m ln regione baudzslrensig dn yoigt 11 li aas-asa adn. it. in lllricus Pricke. tm Alborlus de Luchtenberg. in an yoigt adn L 11 k asa im lwanus dicitur dux de llabchany uzor eius erat soror ll/itowdzl ofo ve hoc amzco lagali qfl- l/oigl lll y. SSL ln membranis plerumque ilie-itur lll.aydelm m ASb

cft de hoc paclo conventm alius exempla xtd/mc eau-tanti roigt 11 lll SML lh tempore mortis olgierdi diversa tradunt scriptoresi sunt qui cum ut a. lS11. inci

tim

nam copiosius enarrat vol-gi fl l/. am seqq.

disse dicantg cfr yoigt f

y. earn adn. l

suy

ll. t. deest verbum unum fn Mscr.

in sz

jam saepe commmorahzs cuentherus de llohensteim Albertns de Luchtanberg.

..

a-zsv

pngam ktorych poljmalia inni zasi przebrnelh

faka zad byla po-A

wodi w puszczy. ie z niemalym trudem przeplywati musieli przcz rzeki naw-et male. lirdl jagiellouj tego czasu przez posldw uzyskal to od mistrza winrykaa ie mu braci przyslal na lowy do llowidiskenuj zebrawszy rudea poslano wielkiego komandora z mlblqva vrickeaaj wojta z Pczewa nj i innycb. co uczyniwszy lagiellm wziall z sobq dwoch ksiath. to jest witoldnmj i lwanauj i bojara vvajdelenuj i innyclh ktdrych viszyslkicb wielki komandor we zwal na obiad w puszczy i po krolewsku uraczyL frui i trze ciego duia uczyniL Przed obiadem polowanm po obiedzie rokowa niem sic zajetoipokdj stanzgluj miedzy krolem a zakonem i pia lego dnia rozjechali sie wszyscy z tego stauowiska.

megoi roku olgierd umarluj i syn jego jagiello na kro lestwo wyniesiony zostala okazal on sie przeciwnym stryjowi swe mu liynstutovwia bo mu sig niespodobaLuj lwyprawil do Mistrza winryka posldwg ktorzy otrzymali do Mistrza . . iej i za radgldy gnitarzy poslal mistrz komandora brandeburskiegoa nazwiskiem de llohensteinnj i wojta z rfczewaisj Luchtenbergay ktorych tlo

am sn aaj Sgp m in m m in dij m in

voigt f v. slr. ass-soo. fo co nostepuje dzialo sic w roku 1sso.. jnk dowodzi akl ungduwy w arehiwach zakonu krzyiackiego dotnd znchowany. w krainie naudiskem czytaj voigta 11 v. str. asa-sse w uwadzc 1 llllyk Pricke Albrecht v. Luchtenberg. Pnrownaj uwoge L u voigla 1-.v. sua SML fen lwan byl ksiqieciem lilewskim i minl za sobq sioslre wiloldm ljlubicniec ten jagielly w aklach urzcdowych znkonu znuny jest pod nazwiskiem uraj dyly. czytaj voigla histor-yn Pruskq. o zawarciu lgo przymierzm klbre sic domd w oryginale znchownlm czylaj voigln 1x v. sua liili czas Smiorci olgierdn roinie rhini podnjzh podlug niuklorych dziejopisow minl umrzee w mku 1-a11. czylsj voigm lll v. sua asa uwagn t czytaj w lym przedmioeie voigtn f v. slr. SblL fu czegozi w rckopiimie niedoslnje. t urspomniany po kilkn rnzy lliinlhcr llohensteim riSj

Albrecht ven l.nrhlcuberg. SS

-SSS interpres fuit dominus flromas Surwille. paganus origine et re niunt in Litlzwaniam ad fru/tenfaj et arege. ut decuit. regali

ter sunt suscepti et amicabitiler traclati. m rex ait eommendatoriz compatery que est causa adven tus vestriP et responditz libenten si fieri posset. ordinaremus. ut eos et patruus vester cum ordine convenith in unum et ut captiei absolverentm- et ut ex amicitia cum episcopo wariniensi et ter ris osterrodey ortelsburg et aarten pacem haberetisa similiter l tota hassia in dextra parte sita et ut hec firmarentun Post lzec transeunt in iyidame ubi steterunt Sdielms etSnoctibus. cum

liege luget secreta tractantes et revertuntur in Prussiamul

lieæ dagel misit ad Magistrum wynricum. voluit con/ir mare tractatm cristianus fieri et de cetero ordini non nocere in evumfoj

l

Magister Lyvoniensis in copia transit in Samaitarum ter ram. Medeniken dictam. quam vastat. occidit etc. viros. mulie res et pueros. in numero roo eduxit uooo equos ul sellatos

similiter in profectum suum . Pagani cum copia intendunt in Prussiam et concurrunt et inveniunt equos sellatos alligatos rubis. quos receperunt sibi in profectum Post nec eodem anno wigandus de lielderslaeym de lla gnita cum paucis transit in terram vulgariter Piclcegaltenfsj aaj in

oportet esse frackeng convenerunt emm propo rito/ri vel yilnann Ad marginem esit nil/flint vulgari-lenit bsj foigt 11 y. SSfL

iiij

ne hac allem pue-tione cum lagalo gl. yoigt 11 l/. aas atim rL Pidetur tantummodo esse repetittm tvon dicitur in pactionel lagalam promisiney se baplisma accepit/rum cum Ltndenblalt p. il dil-it lantum de uoo equi-xs numerum captivorum etiam tuo lradiL lit-gio haec antiquum nomen sine dubio mutat-ih

m ij

-SSS maczem byl pan fomasz Surwille. z pochodzenia poganing i przy bywajq do Lilwy do rfralten nj i od krola1jak przystalop po kro lewsku znstali przyjoci i po przyjacielsku sobie z nimi postqpioum A krol rzeki do komaudoraz jaki jest powod przybycia twe gog a on odpowiedzialz chetlliebyilny sio uloiyli. gdyby moina iuby icie i wy krblu i wasz stryj zj zakonem sic porozumieli li aby jeizcow ua wolnoS-d puszczono i abyScie uloiywszy sic z biskupem warmiiiskim i z powiatami oslerode. ortelsburg i Sartelh pokoj mielia omz cula kusi na prawym brzegu Miemna poloioum i aby sio to zatwierdzilm Potem udali sio do Mvilnm gdzie sic zatrzy mali trzy dui itrzy noce. ukladajqc lajemne zkrdlem sprawy i po wracili do Prusfoj

krdl jagiello poslnl do mistrza vivinryka

cincial on trak

taty potwierdzid. chrzeScianiuem zostativ a zresth nigdyuj zako nowi nieszkodzici Mistrz inflantski z wojskiem wszedl do krainy imudzkicijs .zwanej Miedniki. litora spladrowalg mordowal on moz czyznyg kobiety i dzieciv zabral ich wliczbie voo i wzizgl w zdo byczy laooo koni pod siodlofzj i Poganie z wojskiem zmierzajq do Prus i znajduja konie osio dlauey przywiqzane do debowa ktore na swojg korzyid zabrali Potem legiti roku wigand de lleldersheym z llagnily z ma lym oddzialem wszedl do kraiuy zwanej gminnym jozykiem Picke

im Podabno lu czytniby naleialo rfrakenl nie irrnltenq spolhnie to bowiem zdurzylo sic bliz ko frokimg lub pod wilnelm t . voigtfli v. str. ilii o tem powtdrnem przymierzu z hgiclh czylnj voigla 11 v. aln liil uwnga i o przyu rzeczeniu przecici lngiclly. ie sic dn nchrzciiy wzmianki w lymie trnklucie nicmzL in Lildenblalt lin ii nimi lyllm o imo koniarhq jube-im- minlo byi 1oo.

soy in

x

-1eos

m

quam combussit et 1oo viros captivavit preter occisosp similiter . eoo equos eduxit cum captivis..

cAP cr

xan

t o

beinde frater lfun de llattensteyn Marschallcus cum ltege lignstut de nutu utriusque diem placiti statuunt lj lnterim liezv misit filium suum wgtaudum navigio cum multis signanter ad lo cum stacionis prope Mergenburg et durgenburgij vulgaritera tem ptansy si quis descenderet Mimilam Pratres eciam de Mergen burg mittunt vellerarium cum a witigenses vulgaritizr dictisg qui cum veniunt ad stationem paganorurm quorum adventum cum cognovissent. querunt a vellerariop qua velit . et agtz in castrum

liegerengsj consequenter querunt de castri qualitate et habitm et responditz veritatem fatearc pauci sunt ibidem fratres sani Sezc eciam missi sunt in liagnitam pro victualibusg unde pauci modo sunt in castra fratrum wgtaut huiusmodi annunciat patri lfynstub lfynstut continenter dagel regi et festinant omnes milites cum liaributo ij fratre regis in obsidionem liago eren in tribus partibus fortiter impugnantes. fossata imple veruntp

suburbiumque volunt combureres sed de castro viriliter

cfn tvoigt li ii SSL adn. z. hi

SSSv Ad lllimslamiy utraque erat orat ordinis. laici-burg. i Propric fiavist princeps cheriensisq legati/ratem lioigt 11 te tibi adn. 1

-SSl gallenfaj lum-q to okolice poiogg zniszczyl i loo mgidw w nie wolq pojmalp prdcz zabityclh podobniei zoo koni uprowadzil wraz z jencami

noznzlALxan Potem brat liun de llattensteiu marszalek z wzaiemnej z kro lem liynstutem checi naznaczyli dzieh zjuzdufj rPymczasem krol poslal syna swego vvitolda lodzizg z wielkimorszakiem szczegdlnie na stanowisko miedzy Mergenburgiem i lurgerburgiemfj aby wy badaL czy kto Miemnem z gdry nie plyuie. nraeia takie z Mer genburga posylajq piwniczegn z liciu viritigensamis jak ich gmin nie nazywajqa ktdrzy gdy przybyli na stanowisko pogam o ktdrych przybyciu gdy sig dowiedzielh pytajq sio Litwini piwuiczegov dokad idziea a on rzekL do zamku lleierem sf Potem wypytujzg sim wjakim stanie byl zamek i coby sie wnim dzialm aon odpowiedzialz Po wiem prawde. Malo tam jest braci zdrowych.- Szesiciu takie wy alano do llagnity po iywnoid idlalego malojest teraz braci wzam ku. wvitold donosi to ojcu kynslutowig kynstut za-raz krdlowi lagielle i poSpieszajzg wszyscy wojenni z synem liorybutemfj bratem krdlewskim na obleienie zamku lieieren i z trzech miejsc silnie go dobywajm zapelnili onirowy i przcdmieicie chczg zapalid

m lj n in o

limina m zmienila podobno lo swojc nazwiskor podobnego ulbowiem dzii nieznnmy. czylnj voigla 1 v. sua SSL uwagn i Mad Sicmnemg ohm te zamki wtenczns byly wlnsnoiciq zakonu. linjcrburg. . Mrlniciwie liariebnti brnl lusit-iha yoigt lll. 11 slr. sea uwasn 1

-SSP resistunt et propellunt paganos. cognoveruntque fratres. quod im potentes essent ad defendendam suburbiumy imo soli aj succendunt ipsum et damma angustiabat fratres. quia secretum domus igne consumptam fuit duoque fratres in terra ante in exercitum. pre ceptores ambm cum igne nacta dieque sagittabant et telis sine in

termissione. Sed cristiani quantum poterant ex utraque parte se defendebant ab igne. lieges quoque cam tanto exercitu steterunt ibi a Sabbato in feriam Stam. in qua odio deposita pax facta estfj laterim Marschalkus precessit ad diem statutam cum fratribusy qui erant tunc cum equis in liagnitag duos eciam wy tingenses mittunt fretare sursum. qui pridem venerunt deorsum qui viderunt paganos equitaates et cito revertantur in llagnitmm com mendatori dicentes de exercitu paganorum grandh unde frater iyi gandus de Peldershegm cum Schalwensibus lj venit cito in lleg

ereny cuius adventum pagani percipientes descendunt sine bella

Ante tempora narrabatun quomodo filius Algardi esset rezc in Ploskowfj nuteni vero putabant in nullo eventu habere regem paganum et vi empalerunt eum. Postea Schirgal oj cum magno eæercitu intrat llassiam. proponens obtineri vi Ploskowg sed liu teni opidum defendehanh unde Schirgal mittit legatos Magistro Ly voniensimocans eum.1o1 promittens ordini dare terriculam perpe tuo possidendaml utleciam festinaretp quia liuteni cum potentia resisterent ei nec curarent multitudinem suamy imo supplicat

Sj lj m

i. e. ipszl lib pol-gi 11 y. as1-aos. cum suis Schaluvtsg de htlr qfr. adn. supra. ilndreag algtord jiliuu jralcr non germanus logaliy erat princeps Polotskensis. ramsin 11 y. m SL 1S. iloigt 11 l illi

in

Slrirgoly algierdijliug logali frater gsrmanusg dicitur etiam Skirgailm

loj

id est ouætlio vocans.

iia

-SSS ale z zamku mocuy odpdr stawiaja i odpierajq pogam lecz bracia poznali. ie niezdolui bylibronid przedmiedcias owszem sami je za palajqa aplomieii dokuczal bracionh bo skarbiec zamkowy ogniem splonqlg wiec dwaj bracia lirzyiacy z tego obwoduj ktorzy da wniej w wojsku byli sluiyli oba dygnitarzm pomimo ognia dniem inoczg strzalami i pociskami bez ustanku sic odstrzeliwali. Ale chrzedcianie ile mogli z obu stron cbronili sie od ognia. lirdlowie lakie ztak wielkiem wojskiem stali tam od Soboty do czwartkm w ktorym to dniu gniew z serca zloziywszyfj pokdj zawarli. Pymczasem marszalek poszedl naprzod na dniu wyznaczouym z braemh ktorzy wtenczas byli z korimi w liaguicie. dwocb takie willengensdw posylaja. aby plyngli wzgorcb ktorzy w wilia byli przybyli z gorya ktorzy byli widzieli jazde pogan i spiesznie po wracajq do flagnitgg opowiadajqc komandorowi o wielkiem wojsku pogam z tego powodu brat vvigand de Seldersheim ze Szalwezi czykanii oj przybyl spiesznie do Sayerem ktorego przybywajacego gdy spostrzegli pogauie. odstepujq bez bitwy. Przed pewnym czasem opowiadanm jak syn olgierda byl krolem w Polocku/j llusini zas mniemaliy ie im ua iaden sposob nie naleialo mied krdla pogauina i gwaltem go wypedzili Potem Szyrgalsj z wielkiem wojskiem wchodzi na nus zamyilajqc do byd Polocka. ale llusini bronili miastag z tego powodu Szyrgal wyprawil poslow do mistrza inflantskiego. wzywajac gooj i obie cujqc dad zakonowi maly obwdd ziemi na wieczue posiadaniq byle sie pokwapily bo llosini mocno mu sie opierali-i mniej sobie wa

sl m n Sj in

voigt n y. lth salvam fo jest mieszhiicami Szalwown czytaj co sic w tym przedmiocie wyiej rzeklm Andrzej syn olgicrda byl kslqieciem Polockiml ezytqi linnmzynl 11 v. slr. az-sz i 1S. voigln 11 v. str. us Szirgnl syn olgierda byl bratcm hgiellyy nazywaja go toi Skirnjlem fo jesty wczwnl so na pomum l

-ztizl subsidium a dlagistrm qui cum preceptoribus suis cum magna exercitu venit in Ploslcow.- pugnans contra paganos et stetit xL diebus ante Ploskou1. nec valuit abcedere.nl

Schirgal in canti

nenti Magistro terram promissum presentacih in qua Magister edi/icavit domum neminem lzj advertentem. lnterim rumor ortus est a quomodo kynstut perturbare vel let cum exercitu terram Samagtarum dledengk dictam. dixitque

hiis . quos canvocaverat. quomodo proponeret intrare Polaniam vel in terram liartensemfaj pertransiens quoque Mimilamg decepii que paganos . qui cognoverunt astuciam suam. cum non comple

visset promissa. lliis diebus a sabbato in dominicam post festum sancte Luce castrum osterrade novum cum antiquo plene eæustum estuj

consequenter hiis temporibuslsj feria aa in die sancti va lentini Magister cum preceptoribus suis. specialiter cum Marsclzal ko. fratre kan de llattenstegn. Magna commendatare llotchero

de Mtner in hoc conveniunh ut cum duobus exercitibus terras oastarenh szu Salseniken iej cum una et fracta-en cum alia. Sed

propter aure distemperanciam et nuviorum inundationem proposi tum mutaverunt ferrum tamen unam intrant. quae eciam fuit avisatafvj ita quod iussu regis populus mobilia sua portabat ad castra. quam circuibanh vastabant in decimum diem et cremabant. lierc kgnstut misit filium suum cum sco in Perlam ul

in im m in m

yoigt 11 11 aai-ses ilium Lindenblalt p. l1. rem commemoraL Leclio incertag vocabulum enim valde corruptum. ln universum duo extrema verba ut in Mscn leguntun intellectu carent. Partasse oportebat enti nomina adverlente. llegia bartemin yoigt 11 li SSL hoc factum est a. nam im -

iiij

Soleschnilti. yoigl 11 y. aer

in iiij

LindenblalL p. lll. Prschelom ad Mimclaml prope crodna snptcntriones versuafoigt 11 li lii/h adn fu

.-

SSS

-

iyli jego sileq biagal onnawet usilnie opomoc mislrzaa aten zdy guitarzami swymi i zwielkiem wojskiem przybyl pod Poloclg wal cznc z poganami i przez jedenaicie dui stal pod Polockiem i odstapie niechcinhmj-l Szyrgal niebnwnie mistrzowi nddal obiecany obwoda w ktorym mislrz wystawil zamek bez oporu uiczyjego. rPymczasem rozeszla vie pogioskna rie liynstut chcial naje chad z wojskiem ziemie zsmudzkoa Mieduiki zwamh i powiedzial lym. ktdrych pod brmi byl zwolals ie mial zamiar wkroczyc do. Polski albo do ziemi liartem przebywszy pierwej lviemeng i tak oszukai poguna ktorzy pozuali jego zdrudes gdy uieuiicil obiotnioy.

femi dniami z Suboty na Medzieie po iwiecie ngov Luka sza zamek osterode nowy wraz zetarym ze szczetem pogorzalllj Potem temi czasami we wtorek wdziefi Sgo vvalentegonj mistrz z dygnitarzami swymi. mianowicie zmarszalkiem bratam linn de flauenoteim wielkim komandorem llotherem de liilner umowili siea ze z dwoma -wojslmmi kraj nieprzyjacielski beda plqdrowaa lo jest. z jednem wojskiem Salseniki ul a z dmgiem llli-au Ale

dio niepogody i wylewu rzeky zmieuili przedpiewziecie dnej przeciez ziemi weszli.

llo je

ale ta byla ostrzeionauj tak.

ie

z rozkazu krdla ind ruchomoici swoje byl uniosl do zumktiwa zie

mie te do kola obeszli. pustoszyli ja przez dzieeied dui i palili. lii-ol liynstut postal syon swego in suo lqdzi do Perli ul

lin voigt lll olr. aou-sos Lindenblnu ula il o tem wspolllin ul-Lx

in ill in llo iiij

1

h

.

.

l.

t

-

voigl 1t v. slr. tibi fo sic dzillo w roku iasi w roku liiSl SolesznikL yoigt 11 v. llr. tibi Lindenblolt str. tS. l g l r 1 -.. Przeloln nad wiemnem oa pblnoc od crodnzL vfroigl 1 v. str. eo in uwtga b. -

lM

-SSti contra cristiauos. et relatum est regi. quomodo prefectus de liar ten et de liastenburgnj cum commendatore de osterrodemj essent in custodiag unde rear in continenti revocat filium suum prohibens ne procedat et ita n/ytaudus rediit ad patrem et pertransiens terras. vidit exercitum cristianorum et cepit invadere eumg quod advocatus episcopi nj videns cum erecto vearitto irruit cum xm

in eos et captivatur et cum eo Aleæandennl fitque clamor in exercitm quomodo pagani cristianos invadunt occidann altare Marsclzalkus cum suis insurgit contra eosg ipsi vero fuge presi diam quesierunty in qua fuga multi occisi sunt et captivatig in brevi enim e pertransibant miliaria nec equi cristianorum fatigafi poterant sequi llezc quoque dedit Marsclmlko captivos libere et orat Marscbatkns regum ut permitteret structuram in vallo in violatum et ita redeunt domum r. e Prater liubinus de Pils ny Magister Lyvoniensis cum suis preceptoribus hiis temporibus uj intrat terram Samaitarmm hoc stiti incursu uttstuns M diebus et preter occisos. seo viros cum magna equorum preda ante festum corporis cristi deducit. om suis nobilibus sc perdidita multi quoque de bayoribus sunt occisi wygandus commendutor de liagnita predictus vastabat in longum et tatum terram inavisatam nomeyen ul dictam ignes vi

rorum. mulierum et puerorum occisione zoog

so vero captivi

lin

Praqfectus llastenburgensis m iasi erat cotta/redu de lfuelen Praefectus bat-tenus a. nam erat doanna de Schtrstem f zox liuna de Liebensteim m AdL-ocatus Mpiscopi itarmicnsin m . m

quis hie Alcrrander fuerig neseimum ltobmus de Slz aut eum anteoæstly guillelmus de fretum-tineturs mortuus est a. lSS-L

- m A. nam rargc 11 n suis. m c/n yaigt 11 v. aes

.

. .. .. .. . .... -.

-SS1 przeciwko chrzeieianom i doniesiono krdlowh ie przeloiony w bar ten i w llastenburgu uj wraz z komandorem z oslerodejnj mieli sie na bacznoicig krtil wiec niebawnie odwolal syna swegm za

kazujqc imu. aby dalej nieszedl i tak witold wrocil do ojcal a i dqc przez kraj widzial wojsko cbrzesciaoskie i zacqu nacierad na nieg co widzac wojt biskupalsj z rozwinigtq chorqgwia i trzy nastu ludimi uderzyl na nich i pojmany zostal i z nim Aiexzul derloj i wszcqu sic rozruch w wojsku. ie poganie na chrzeS-cian nacierajq i onych zabijajav Marszalek wiec ze swymi uderzyl na uicha oni zai szukali ocalenia w ucieczce. wktdrej wielu ich za bilo i pojmanm w krdtkim czasie uszli oni dwie mile. a znuzoue chrzeician konie quzyc niemogly. lirdl zai oddal nmrszalkowi jelicdw wolnych i prosil marszalek krolm aby nie przeszkadzal budowie zaunku w dolinie i tak powrdcili do domu. litat llubiuus de missio mistrz iuflantski ze/ swymi dygni tarzami wszedl temi czasynj po nieprzyjacielsku do ziemi zmu dzinow i pladrowal ja przez M dni. i prdcz zabitych zabral sso

mezow z wielkq zdobycza w koniaich. ktdrych przed dwielem llo zego ciala uprowadziL Stracil zai ze szlachty swojej SS ludzL wielu takze bojartiw zabitycb zostalo. Przerzeczouy vvigandq komandor z llagnityg pusloszyl wzdlui i w szerz ogniem nieoslrzezonq krainc llomayengnj ubil on dwicdcie mgzczyzlu kobiet i dziecig zabral zas w niewolzg ao jeidzcdw z wicl 1Sj .

Przeloionym w nnstenlyurgu byl w roku lSS-L Sollfried von der liiilc. w lhrten byl w roku lliSSL ian v. Scbirslem

in m ioy ioy

liuno v Liebenslcim wbjl biskupn warmidskicgm lite byl ten Alnander. nicwiadomo nobin v. lilz. jugo poprzcdnikiem byl wmmm Pa-cinersheim. vv r. iSSL umarL w roku livii flzylaj vnigln 1 v slr. MS. vaisi 11 v. slr. iiliS. s

in im

llrzeloionnn v

lator-y przccici dilllicro

.-.-

eos

cam preda pecorum et equorum multa deducta. ferrum quoque vulyariler wytte multipliciter devastaviL luget rex vicit mum castrumg quod cum natanduij cognovissea in vindictam cum forti emercitu veniti speruns castrum dictum recuperarei unde rezc luget exiit ad eum et invasit et ulv tra iooo hominum in occisione ceciderunt et ita Sutuudus fugit et cum scandala in longas processit patrias. llec acta sunt eo tempore. quo kynstut in liussia fuerat et cum scandala eæpulsus a liutenis. qui de suis soo occideraah veniettsque domum invenit terram suam devastatum lieperit quo que castrum Sgollennj combustum et ita liynstut multis dampnis fuit ltagellatus et hystoria vulgariter optat ei ve et maledictio nem reproborum ttlarsclzallcus indiæit reysam contra Lit/uoanos anno isse tempore frigoris et nivis. cumque terre approximareh turbam in se divisit. prima cohors transiit in castrum ltrisciuj sed cito ab scesserah ea in terra Punnow aaj visa est a Sa in Atiten sol erec

tis vexillis hostilia exercebant opera undiquaqueg in nocte simul conveniunta quiescentes in Samenilce all prope Slagnum. in qua nocte pascuarii a paganis a/ltiguntun ouorum paganorum capi taneus n/ytaut fuitp qui cum soo eos invasit et aliquos occidit signanter 1 famososg advocatus episcopi captivatun in cuius viu dictam Marsclcatkus misit celeriter ves/illum wytingorum cum certis

tm

kalendas - intelligitur ll/itowdus cfr. yotgl 11 y. aes adn. L

Mj m auy sn

l/t tam supra diximug oppidum Ljulina in provincia tri/ncmi yoigt 11 ii SllL adn. z. brzeuu m llodie Punie prope olittam ad septentrioncm. olttta ad Mimelarm cum reetoc nominum scripturae apud hunc scriptorem jidem habere non possimusl locus hic certius dq/iniri non potest fortasse intelligitur Simno oppidum. ad otit lam occasum verum quod situm est ad lacum

v

--MiS lug zdobyczq w trzodach i koniach. limine takie gminnym jezy kiem wille zwamg po kilkakroluie spustoszyL lii-ol lagiello zdobyl zamek wileilskia o ezem gdy sie liu tand dowiedzialfaj przybyL szukajigc zemsty i w nadziei od zyskania rzeczonego zamku.

lirol jagiello wiec wyszedl uaprzeo

ciwko niemu i stoczyl bitweg

w tem spotkaniu wiecej nii looo

ludzi trupem leglo i tak liutand uciekl i ze wstydem w dalekzg

udal sie ojczyzne.

i

lllo sie dzialo w czasie.

kiedy kynstut w liusi bedqcyg

hauiebnie wypedzony zostal od llusindw. ktdrzy mu soo ludzi za bili. Przybywszy on do domu. znalazl kraj swoj spustoszony. znalazl takie zamek mgollenuj spalony. i tak kynstut wielu nie szczoSciami dotknietylzostah a historya iyczy mu nieszczeicia i

przeklestwa nieenotliwych. Marszalek nakazal wyprawe wojennq przeciwko Litwinom w roku 1SS1. w czasie zimna i duiegom de sio do tego kraju zbliionoa podzielil on wojsko na trzy ezgch Pierwszy oddzial

poszedl pod zamek lirzeid lecz wkrotce odstqpilg drugi widziano w ziemi Punnowfsj lllrzeci rozwinqwszy oborzggwie w ziemi Aliten ul ze wszech strou po nieprzyjacielsku sobie postepowah w nocy te oddzialy sie polqczylyi spoczely w Samenike nad je zioremflj wktorej to nocy ci. oolmnie potili od pogan uapadnieci zostalL Pogan tycb wodzem byl vvitold1 ktory w aoo ludzi na nich uderzyl i niektorych zubila mianowicie czterech znakomitych

iiij

nutand znaczy tu witoldm Porbwnqj z yoiglem fli v. slr. sua. llistoryi Prus.

m lak sie jui wyiej meum

jest to d1isiejsze minsteczko Liulina w gubcruii wilcilskiei

voigt 11 v. atr. s1o. nota m m nzisiejsze Punie na pblnoc od olilly. iiij olitta nad Pliemnem. in cdy kronikurz nasz nie zawsze nnzwiska dokladnie podnjm przelo miejscc to wskazai ijest lrudnm Moie lo jesl Simno na zncbbd od oliuy nad jcziorcm paloione.

-svo preceptoribus et peregrinis. qui paganos vin fuga persequebantur et multi occiduntur. wgtaut vero et quidam miles evaseruntg multos eciam equos abstulerunt ei sani in nocte ad stacionem sunt reversi ne mane iterum ad expeditionem procedunt. in nocte stantes et frater aotfridus prefectus ul et frater johannes de Strose missi. inveniuntque Lithwanos in villa fortiores seg unde veæillum wgtingorum in fugam convertitun johannes de Stro seuj vulneratun quidam frater occiditur etc. Ad huiusmodi cla moreimfestinant veæilla fratrum et profugos paganos persequ-untur usque prope rracken et post vastacionem lx dierunn antequam redierenh ad locum victualium cum eoo captivis et preda innnmera veniunt in Prussiam

Post pascha navigio per Mimilam descendit lis/natat cum bombardis ante lurgenburg vulgariten quod eous-itidem frater johannes de rPfirt ul cum tot witingensibus. quot due navicula ferre poteranty paganos presentes ibidem convertit in fugam. oc

ciditque multos et ea ducit in captivitatem

commendator vero

domus frater johannes defMeldingen huiusmodi exercitum vidensg suburbium funditus incineravitj Sa die pagani impugnant castrumy sed cristiani virili resistentia convertunt eos retrofsj ut quia rex cum marschalko constituerat diem placitia abcessit multis ibidem amissis.

sn m

cotta/redue de liuele praqfeclus llaslenburgrl jam supra commemoratae equos ordinte ioannes de Slraie vel Slraumpyoigt 11 li ut

an

laannu do Pjirt vel Phrdt dicitur in membrana socius manchelct ordinis a. iiigitu

m

nigri r y. sem

.

r

--

en

-

meibw. wojt biskupa pojmany zostaL Aby sic zaniego pomicid i marszalek wyslal spieszuie choragiew wityngow z pewuymi dy gnitarzami i pielgrzymamh ktorzy za poganami w pogmi poszli i wielu z pomiedzy nicb pozabijalL witold zad i iolnierz jeden uszli. wiele takie koni im zabrano i w nocy bezpiecznie a sta nowisko powrbcilt llauo znowu na wyprawe wychodzqv w nocy

nad w miejscu stojq i wyslali brato Solfrieda aaj przeloionego i bratu dana de Strosefoj

napotkali oni we wsi Litwindw mo

cuiejszycb od siebieg z tego powodu chorqgiew wityngdw pierz chla. dan de Strose raniony zostah brat jeden zabity i t. d. ro gdy sic roznioslm pospieszajq chorqgwie braci i w pogoin idq za poganami ai pod Proki i pustoszyli kraj przez g dni. nim powrb cili na miejsce. gdzie iywnodd ich byla. i przybywajq do Prus z coo wieiniami i niezliczonq zdobyczap .. ..--.x Po wielkiejuocy liynstut z uarzedziami do rzucania pocis kbw przyplynql na statku iMiemnem pod durgenburga co widzgc brat dan de Pfirtfoj z lylu vvityngamis ile ich sic na dwie lbdki zmieicid moglo. zmusil do ucieczki przytomnych tam pogam wielu pozabijal i eo w niewolzg zabraL liomandor zazi domu brut dan de Meldingem widzac takieawojskm spalil przedmieicie ze azcze terna rfrzeciego dnia pogauie dobywaja zamkm ale chrzedcianiez meinym oporem przy muszajq ichdo odwrotmuj Aie krdl z mar szalkiem dzieri zjazdu umdwilij cofugl sic wiec kyustuh utraciw szy wielu ludzi. 1

df

.l

m colth liucle przeloiony w naslenburgut m

ih .

v

aln

fen to jest hu von Strnae czyli Slrauss. o ktbrym sic jni wyit-j minwihL czytnj voigln 1 v. sth in i x hn de Plirt czyli Plirdt byl w r. mss socyuszem marsznlkaszaknnm

an

yoigt 11 v. slr. sem

-svz llex et Marsclmllcus conveniunt et sine fae receduntg in hac eciam dieta erant commendatae-es de balgm frater liotthe rus de lirandenlmrgy wygandus de Pelderslceymfoj commiserat quoque marsclcalkus prefecto de ynsterburgy ut quam cito pax terminaretun se diverteret ad desertav

qui acc

ceptis eo viris. predatur in czuppa vulgari-tenui venit ad Sta

gnum Saleidem ubi invasit 1s viros. de quibus id captivavity 11 occisoy sed decimus octavus pedester currit ad rubetag sed omnium equos depretavity cum quibus se convertit domum in

ln estote sequenti xynstut vicit castrum

suis armavit.

wille et cum

lagel vero celeriter post revicit ipsum

lioc

modo wytaut veniens ad vallum belli graciag lagel vero obtinuit

triumphumg sed et utraque parte sco sunt occisi. lluius rei rumor venit ad aures marsclcalkh qui ea Magistro inti mavitfsj hi enim presencia frater linn de llattenstein stans a magistro ticenciam petens. ut ipse possit llegi luget subito-vg nire. Magister cum preceptoribus suis habita consultacione cele riter misit Marschallcum. commendatorem de lialgrh fratrem liotlzgerum sol commendatorem de brandenburg. qui fuit duxiol et plures alios. qui cum vescillo Marsclmlci intrant terram pagano rum in auxilium regis lugelgnj venientes quoque prope Sgolteny

aaj

wigandim errat h. l. in prodendic nominibus commendatorum. huedigerm de Slnor

erat anno iSSL magnus commendatam- sed vitam-cus de Slner commendator llatgaey mortuus die ranam ante Matlltaei a. usa commendatw Srandanburgensis ueque ad hiemem a. iSSL erat Albertui dux Saæoman ll/tgandilu de Saldtrsheim erat tum

commendator liagnitam an

Szuzuppm Lacuz Salaidcn non invenitur antpliuL

m ng

yaigt 11 y. SSSL victoriam de Slnen

m

Alberlus dux Saxomaæ

in

l/fn yotgt 11 lla am

.- leva

a

lii-ol i marszalek zjeidiajq sic i polem sie rozjeidiajq. Ma lym zjeidzie przytonmymi byli komandor z llalgia brat llotgier z llraudeuburgaa vvigandnj de llaldersheim zlecil byl takie Marszalek przeloionemu zlnsterburga. aby skoro tylko pokoj zawartym zostanie. on sic udal na puszczq. fen ie wzizgwszy z sobq eo ludzir

rabowal w miejscu zwanem od

gminu czuppa aaj i przybyl do jeziora Salajdeih gdzie napadl na 1S ludzL z klorych wzizgl wniewola szesnaslm siedmnaslego za

bilq ale oimnasty pieszo pobiegl migdzy krzakig konie jeduak wszy stkie zabral przeloiony krzyiacki. z kldremi sic udai do domu. w nastqpujacem lecie liynstut zdobyl zamek wiletiski i swoim go ludem obsadziL Ale lagiello wkrdtce potem uapowrot go odebraL

wilold przybyl pod waly dla spotkaniu situ

lagiello

przeciei zwycieztwo otrzymaL ale z obydwoch slron aoo ludzi zabilm Pogloska o tem doszla do uszu marszalkaq ktory-to mi strzowi doniosLMj Srat linn de liattenstein przytomnym tam be dqm prosil mislrza o pozwolenie. aby mogl iiti na pomoc krolowi dagielle Mistrz zasiagnawszy rady dyguitarzy swoich. spiesznie wyslal marszulkaa

koumndom zlialgi braia hotgicrafwj komano

dora z liraudenburgm klory dowodztwo otrzymaluj i wielu imlych. klorzy z chnrzggwizg marszalka wchodza w kraj pogariskh na po moc krolowi jagiellegmj idac zad blizko ligolleuy lirzyiacy nde Au

x

iiij

uyignnd myli sic tu co do nnzwisk wspomnionyeh komnndonim niidygicr de fiiner- byl w r. nam wielkim komandorem w llalgnl nlc umurl lin-wiosne r. livii Mnslcpcq jcgo hyl Albrecht ksiqie saskL wyignnd de boltlersheim byl wlcnczns jcszczc komnndorcm w nagnicim

Slj

Szeoznpm Siewiadnmo dzisiuj gdzie jrziorn Salsillcn lciaht

im tvoigt ill v. slr. acer

iiij - aai im

llietrich de Slnerz lisiqie Albrycht snskL Porownaj voigln 1 y. sit am

-

illd

-

castrum inimicorum impugnunt et succenduntyul et in continenti pagani domum dederunt et descenderunt continuo transeuntuj ad llegem dagel in obsidionem fracken vexillis eætensis. ouibus visisa rex retro abiit in planiciemy ignorans an amici vel inimici essent quod cum cagnavisset per nuncios mar schalci ipsos sibi in auxilium venisse. omnes pagani injubilo letabun tur. Misitque dagel rex Schirgal ad marsclmlkum et amiciciam mu

tuum solidabantuj Statim Marschallcus stacianem suam prope stagnum statuit

dagel vero in pristinum locum.

quare in ca

stra terrore concussi propter feutonicorum succursum sequenti

tercia die domum dederunt et terram canjacentem. que lugel con tinuo dedit Schirgah qui transiit ad latus paganorumfsj

ken.

Poinde rear kynstut cum grandi excercitu venit prope frac lieæ dagel vero occurrit ei. nec fugit cui Magister Ly

voniensis soo destinaverat in succursum kynstut similiter occurrit ei ad bellum. qui cum cognavisset. Lyvonienses venisse in succursum

lagel regi. kynstut cum filio intrat exercitum et peractis placi tis. proposuit redire ad suum exercitum et agt dagelz nec hoc placet mihig et sic in dolo ibidem kgnstut cum filia captivatur et ita ambo exercitus discedunt et procedunt in wylle vulgariter. kgn stut in captivitate strangulatun wgtaut oinculaturg matrem autem submerguntul ouibus peractis. oritur rumor merore plenusy quomo

Læ lal rm

Lindenblalt p. StL Sc. fratrem ordo accepit pro hac re assignati-onem terrae bubissam inter fines lorussiaei qfn Lin denblatt p. ao. adn. L l/oigt 1L t litt m cfn descriptionem apud yoigt lt lh evo-an ilii Scriptor h. L breviter et concisa res narrat cfn descriptioaem factorum horum m

aliis fontibus apud l/oigt m y. evo-am

-S.1Srzyli na nbdz nieprzyjacielski i spalili gonj i niezwloczuie poga nie zamek poddali i oddahli sig. niezwlocznie potem z rozwiniqtemi chorqgwiami ida krzy iacy do krdla hgielly na obleienie Prokdm llo spostrzeglszy krdh cofual sic ua plaszczyzng niewiedzzgc czy to przyiacieley czy nieprzyiaciele byli. A gdy sic dowiedzial od goiicow marszal km ie mu na pomoc przychodzzga ucieszyli sic bardzo wszyscy pogania lirdl lagiello poslal takie Szyrgala do marszalka i wspdlna przyjaizi ustalilifoy zaraz wiec marszalek stanowisko zaqu nad jeziorelm lagiello zasi ua dawniejszem miejscu stanaL w zamku m zaloga przejela trwogq z powodu posilkdw Miem cdw. trzeciego dnia zamek poddala wrazz przylegla kraimh nam

hgiello zarazddal Szyrgalowh ale on przeszedl na strone poganfoj Polem krol liynstut z wielkiem wojskiem przybyl pod Proki lirdl lagiello wyszedl naprzeciwko niego i tylu nie podah a mistrz in ilantski postanowil poslad mu flagiellej aoo ludzi wposilku. kynstut - itakzie poszedl naprzeciw ko niemu dla spotkania siev ktdry poznawszy ie lnliantczykowie przyszli na pomoc krdlowi dagiellea liynstut z sy nem udai sic do wojska lagielly li po dokonanem rokowauiua umy Slil do swego powrdcid woiska. ale lagiello rzeklz ntego ja nie chceu i tak kynstut wraz z aynem swoim podechiem tam w nie wolq wzieci zostalh itak oba wojska sic rozchodzzg i idq do wilnm liynstut w niewoli uduszony zoslaL wilold uwigziony np

aai

Lindenblnll un blL

sen

zakon otrzymal u to znpis na krainc lciqca iniedzy rzeka nubiuq i granicq prnsho czytnj Lindenblalln slr. SlL note L volgtn 1 v. slr. nu. Porbwnnj z tcm. co w tym przedmiocie Msze voigt 11 v. am-m

im

-S.1S-o do optimus Magister wynricus lfnyprode esset dre/unctus S. liat dulii in die nativit

johannis bapdnj laora terciarumg confessusa

contritus et optima racione procuratus et unclns. qui ei et me dio annis Magisterii generalis principatum in Prussia tenuit. er gracia divina speciali . in optimo statug preceptores quoque in ma æima decencia tenuit et ordinis fratres in sancta religione. mili tes atque clientes in justicia per suam prudencimm cives et ru sticos laudabiliter gubernando. viduis et orplmnis compaciendoy terras eciam Litlzwanorum in longum et latum emartavita incinera cita diversis bellis perturbavit et eciam multa loca instauravity ca

stra inibi edificarity quedam innovavit in longa distanciay ut notum est paganis Pauca bella incordine tempore suo erant ivec or do extra vel in terra difamabatum sed trunquillitas tota fuit fempore eciamsuo frater llinricus vusmer ctaustrum monialium in lfonigsberg edi/icacit et redditibus dotavity quod Magister wyn ricus consumavitfsj

lll./v inductu eciam probissimorum suorum

preceptorum largissimas etemosinas statuih jejunim veniez ora ciones lacrimose et disciplina multiplicate sunt tempore suani quotiens indicia fuerat aliqua regsa in laudem dei et vir ginis binarie contra paganos i tociens muttiplicate sunt oratio nesa

staciones.

missarum solempnia.

signanler de sancta tri

nitate. de omnibus sanctis et de beata virgine in salutem transeuncium ad agones et bella sol et omnibus ecclesiis eciam uillarum.

omnesque cocati sunt ad interessentlum

sti/ideles in orationis

divinis

cri

devocione ne quis hostis i ordini nocere ill

ll

in m

convenit accurate cum aliis foutibus. cfn l/oigt 11 l/. suis. roigt 11 ll. SSL

din sop

yotgt 11 id SSSL lltc legimus ad marginem illam/scriptis inota hie diligcnter dc gloriosa racionc Magt llri ll/ynricip optima cius ordinat-fane in spiritualibus exerctcitlr et terrenisv

-zw malke zasi topiaflj fo gdy sig stalo. rozchodzi sic wieid ialoinæ ie najlepszy mistrz winryk linyprode umarl dnia u czerwca w dzieii narodzenia Sgo jano chrzciciela nj o godziuie trzecich pacierzy. wyspowiadawszy sig skruszonya i jak najlepiej na imierd przysposobiony i olejem Stym namaszczonya ktory Sl lat i pdl sprawowal jak uajlepiej wladze monarszq wielkiego Mistrza w Pru siech za szczegolnq laska non obchodzil on sic z dygnitarzami z najwigksza przystojnoicia io-liraci zakonu w Stdj religii lutrzy mywaL iolnierzy zad i podwladnych w sprawiedliwoici przez prze zornoid Swojg Mieszczanami i wieduiakami chwalebnie rzqdziL nad wdowami i sierotami sic litowah kraj takie litewski wzdlui i szerz pustoszyl i palilg roinemi wojnami nieprzyjaciol trupila wie le takie osad wystawih zamki tamie zbudowah niektdre wzno wil w znacznej odlegloiciy jak pogauie wiedzay zakon niewiele iwojen mial za jego czasdwa ani zagranicq mii w kraju i ile o za konie nie mdwiouoy spokojuodd owezem byla zupelna. za czasdw jego takie lll-at llenryk lluzmer zbudowalklasztor Mniszekwlird lewcu i dochodami go uposaiyly co mislrz vviuryk dokoualdnj z porady takie najpoboiuiejszych dygnilarzy syoich wyznaczyl hojne jalmuiuyg pomuoiyl oraz za czasdw swoichujbpostx odpu slyq inlobne naboielistwa i dyscypliny. lle razy zapowiedziano wyprawe jakq na chwalc Pana Soga i Panuy Maryi przeciwko poganom. tyle razyprzymnoiono modlitm stacyh mszy uroczystycly mianowicie do frui-ioy PrzexnajiwigtszdL do wszystkich Swietych i do Majsiwietszej Panny za dusze giuacych i konajacych na woj

Ln

lironihrz niodoslatcczme rzccz te wyjnS-niay czylaj w lym przcdmiocie voish vl v.

im

aln SM-Ml fuit i ioni dziejopisowie pium czylaj voigln 1 v. ann isl

m in

yoigt 11 v. stn ego voigl l v. un SSSL

- ne

-

presumat. Pama eciam nominis sui difusa est per universum nec tanta benemerita digna laude ab alio Mayietro amquam sunt audita.

cai optat lcisloria a deo. sancta trinitate et per invoca

cionem omnium sanctorum longo sermone ul vitam et requiem sem piternam

oAA

P

lj 11

xxnc

linn de lfattensteyn Marschathus cum preceptorilius prin cipalioribua in magna excercitu proponit castrum fracken superare pro utilitate ordinis et tocius christianitatis. nam vero rector

omnium et origo dedit ei cor et intellectum. et ivit in Mgolten castrum lL quod totum cum eo viris est delatanu Pridem tamen duos captivaverat bayores magnosx lie mane pertransiit celeriter Stoasser aj vutgariter terram. tetenditque tentoria sua in plano terre huma-inker SL

tandem procedunt ad navium Strebe fL ga

die prope magnum stagnum steterunt e diebus juxta fractum Advenilque Sclzirgat et amicabititer loquitur cum marschalko ver

slj n

l. e. in chronica ll/igandn agi/ten hoc anno nam a Manchalko iam erat ilico/mum parte modo repetita videtun

v

Situm erat sine dubio ad llilnam septentrionet venab

Sj o

llodie llamschtshy ad Memalam prope lfaucn orientem vei-mu flumen hodie Strawa dicitur-a

Mrrmtto igitur lu l. ex

l

-S.1S-a nieg we wszystkieh takie koiciolach wiejskicb wzywano wszyst kich wiernych chrystusowycm aby byli przytomni obrzadkom iwig tym w poboinych modlitwach. aby zasi jaki nieprzyjaciel szkody zakonowi nie zrzqdziL Slawa jego imienia rozlala sie po calem iwiecie i iiigdyoiadnym mislrzu nieslyszauo lyle dobrego i chluby godnegm ktdremu historya przydluiszemi slowyuj iyczy od liogap od S. Prdjcy i za wstawieniem sie wszyslkich Swiglycb iycia i wiecznego odpoczynkm

noznzlALxxm avu

liun de llatlenstein marszalek z znaczniejszymi dygnita rzami wniosek uczynih aby zdobyd zamek froki na uiytek zako nu i calego chrzedciafislwm Sdg zad poczqtek i rzqdzca wszyst

kiegm dat mu meztwosi rozum i poszedl do zamku llgolleuplj ktdry calki zniszczono z do ludimL w wiliq zai tego duia pnj mal dwdch wielkich bojardm zrana przebyl spieszuie kraing zwa na gminnem nazwiskiem Sloasser aj i rozbil namioly swoje na rd wninie llumsinkergsj lymczasem idq naprzdd do rzeki Strebefj fneciego dnia slaneli nad malem jeziorem. a w dwa dui potem pod 1rokami. Przybyl Szyrgal i po przyjacielsku mdwil z mar

huio noo yvv vv

fo jest w kronice Svig-inda. ligolleu w lymie rolm nam jui od marszalkn bylo spaloney kroniknrz wiec powtarza in

eo jui byl powiedziaL Miejsce lo mulialo leiei na pblnoc od wilnm bzisiejue knmszyszki nad Miemnemy na wschbd od liownno nzisicjsza rzeh Strawm

e-SSlls-e ba . que bic aj non habentun lit rediit in Prussiam cum suis Marsclialkus adducensgcaptivos llutenos etc.

.

Mo tempore si in Magistrum generalem eligitur frater con radus czolner de llo/tensteym es in ordine et concordi precep torum voce sublimatur. liadeptaque dignitatis sue potestatey previa consultatione precepit preceptoribus reysam necessarianu sicut et ceteri fecerant. - cujus tempore varii eventus ordini occurrebanL Signanter in llagnita commendator 11 contra paganos necesse ha buit sollicite vigilare et pugnare. villas planare. virosa mulieres etc. delere. similiter in terra Prussie tempore hgemali et rigido disponere regsasg pluviosis vero temporibus ej tristes domi resi

debant.

. .

i-

Schirqal oj noti/icuvit paganis. quomodo marschalkus pro poneret omnino eos devastare et quomodo Sgollen jam destruzcisseta incolas occidisset et igne suffocassetg unde pagani perturbati sunt et tractant consilio. quid sint acturi.

Schirgal suasit eis. ut da

rent castrum loj luget regii quum marsc/ialkus nollet quiescerea donec eum ul optineret et vos deleret. Peliberandi quoque tem pus eis dedit in ustuciay dicens-c se interim velle loqui cum mar

schalko. ut in reditu responsum ei darent. cessit marschalkum ad tractatam ul

beinde Schirgal ac

lit simul cum quibusdam

preceptoribus veniunt ad castrum et alloquitur capitaneum Mar

sp ln chronica ll/igandzl m bic S. oclobn usa 1. n llhganduu de baldersheiim Sl Lindanblatt p. SL in lvuuc dux Pralnmk . ioy l. e. fru/rem lyh roigt 11 h iliiv ubi narratio paulum contorla et obscura serip torie huius illaslratan lll Pro idy sc. castrunh nl yoigl 11 y. ill and. 1

tszalkiem slowa.

SSl

-

ktdrych tu niemaszfj

l wrdcil marszalck ze

swymi do Prusa prowadzqo jericdw nusindw i t. d. fegoi czasuaj brat lionrad czolner de hottensteim obrany zostal wielkim mistrzem. llwudziesly trzeci w zakonie. wynie sionyiest zgodnemi glosamidygnitarzy. oquwszy on wiadzq urzgdu swego za zloionq poprzednio radzh nakazal dygnitarzom potrze bna wyprawea tak jak i inni byli czynili. ia czasu jego rozmaite zakouowi zdarzyly sie wypadki. Mianowicie w liagnicie koman dor vj czul potrzebe czuwania starannie nad poganami i walcze nia z nimi. i niszczenia wsi i wycinania mezczyzn i knbiet Podobniei w Prusiech sqdzono byci necza dogodua w porze zimowej i mrozhndj wyprawy rozporzadzada w czaSacb zadsj didiy stych kawalerowie smutni w domu pozostawalif Szyrgal oj oznajmil poganomg ie marszalek mialzamiar kraj ich uiszczyd i ie jui byl ziemie lilgollen zuiszczyh mieszkaii edw wybil i w ogniu podusilg ozem sic poganie zmieszali i obra

dujq coby mieli czynid Szyrgal rndzil ima aby-zamiak oddaliyloj krdlnwi dagielle. marszalek albowiem spoczqd niechciah dopdkiby go nie zdobylllj a was nie zniszozyL l ehytrze imi dal czas do namyslm nuiwiaca ie lym czaem clmial mdwid z marszaikiemy a te mu za powrotem jego mieli odpowiedzied Potem Szyrgal udai sie do marszalka dla traktowania z nim. l wraz z kilku dygnita rzami przychodzq do zamkui a marszalek odezwal sic do starosly il iej commi vvvv

1o jelt w krouice wiglndm nnia S. Paidziernikn nam wigand de Saldersheim Linglenblau slr. it. byl on wbwczas ksiqieciem frockilm

p-b

fo jest 1roki. Pordwnnj voigla l v. mu na.. ktbry podlnio to nieco cienne boni karza nuzego wyjainim

in

czylaj voiglo 1 ll. aln ill uwngu S.

se

--lSS sclmlkus. ut domum daret ordini. antequam igne consumaretur tota. iit respondit capitaneus vice paganorumg se cum suis pociusl velle inori. quam domum dare. filane/aulicus ad lioc diæits deli beretis aditum an ordini vel regi luget eam dare velitisg adje citque loquensz amice. quod per noctem deliberarent et in crasti num responsum darent. nequaquam enim discedere vellet. nisi dom-um ad usum ordinis optineret. lit illico accesit ad regem dagel et colloquuntur. lagel abiit ad exercitum euum. fere-ia die marsclzalkus cum parte eæercitus processit ad castrum frackeng Sclzirgal vero precessit et loquitur cum paganis volens. ut respon derentu

ani distincte responderunt . dicentesz Si daremus domum

ordini. nequiret nos protegere et statim marschalkus bene et ami cabiliter responditt placet et mihi. ut se regi subjiciant ob loci vicinitatemy saltim ei bajoribus eciam placeret Scbirgalque debe

ret loqui cum germano.

Super quibus marsclialkus eonsiliatun

concludens cum preceptoribus. quod favere vellent possessionem regi lageL fandem venit Schirgal cum fratre et cum senioribusg uniti sunt. quum omnium voluntas erat . quod potius subici vellent regi. quam ordini et presentarunt ei domum etc. ceterum illar sclzalkus venit et lagel cum eo dicuntque pagani marsclzalkm si ei placeret. potius regi . quam ordini vellent parere. nemque per-i misit abire incolas. domum firmans cum paganis. llos vero. qui abibantg captivavit et tenuit secundum amborum dictamen. lit ita Marsclcalkus separatur a rege vocatoque exercitu bambardasy quas adduæerat ad vincendas terras in dei laudem et virginis Ma rie . dedit regi. nec ullam deduxib fitque clamor in exercitu. quod

nemo de cetero vim debeat facere paganis. sed et captivi debe rent daririn absolucionem et leto corde et sani rever-tantum

--SSS aby zamek zakonowi poddaL nimby go ze sz/czetem spalono. A sta rosta odpowiedzial imieniem pogam ie raczdj wraz z swymi wo lal umrzed. niieli zamek poddad Marszalek na to powiedzialz naradicie sic jeszcze. czy go zakonowt czy krdlowilagielle pod dad chcecie. i dodal z uprzejmodcia mdwizgcz aby przez noc obra dowali. anazajutrz odpowiedzielia bo niechcial sic oddalida dopdki by zamku na uiytek zakonu nie dostaL l ztamtad przystqpil de krdla jagielly i rozmawiaja z sobq jagiello oddalil sic do woj ska swego. frzeciego dnia marszalek z czgsiciæg wojska poszedl pod zamek trockig Szyrgal zas wszedl do zamku i mdwi-z poga nami. chczgc. aby mu odpowiedi dali. Aoni wyrainie sic tiSwiad czyli. mdwiqcz gdybyimy poddali zamek zakonowia toby iras bro nid nie mdglg a marszalek na to zaraz odpowiedzial dobrze i uprzejmie dodah zgadzam sic na to. abyscie sic krolowi poddali dla blizkoici miejsc. byle sic to bojarom podobizlog minl wiqc Szyr

gal mdwid o tom z bratem.

obradowal o tem jeszcze marszalek

i poroznmial sic z dygnitarzamh ie sic na to zgodzilh aby go krdl jagiello oquL jrymczasem przybyl Szyrgal z bratem i ze starszyznq i zgodzili sic na to. bylo to albowiem wolq powszech mh aby sie racsz poddad krdlowi nii zakonowL i poddali muiza mek. zresth przybyl marszslelg a z nim jagiello i mdwiq paga nie do marszalkaa ie gdyby mu sie to podobalm oni raczej lmiio wi niieli zakonowi poslusznymi byd chcieli. lirdl pozwolil odejsd mieszkafxcom i wraz z poganami zamek wzmocniL yliycblzasu ktd rzy wychodzilb wziql w niewolq i trzymal ich w pojmaniu podlug woli obydwoch l tak marszalek rozstal sic z krdlem. wezwa wszy ivojsko swojev machiny m do rzudania pociskdm ktore byl przyprowadzil dla zawojowania kraju na chwalg Pana bnga i i Majeiwietszej Panny. darowal krdlowi i iadnej nie uprowadziL i powstal ztgd krzyk w wojskm ie sig nikomu niegodzilo sil doda

-

ess

lat repetitur laic. quod obmissum erat de lfynstutuj llo quidem tempore ul wgtaut rediit de llussim ad quam

fugerat et cum Lubarhuj qui a patre vocatus fuit. ad sortem eius. lignstut quoque audiens castrum iej amissum. statim tran siit in aarteng cognita vero. quod non posset in terra permanere sine pena nec in domibus suis. intrat lucos et se occultans timens que ambos patruos suos. transiit in Samagtamlvj

convocatis de

Medeniken vulgariter et Samaitasa prudenter querens consilia ab eis. quia doleret de dampnis sibi illatis.

cui responderunt cum

distinctione dicentesa lagel conptemur dominum nostrum. a quo non discidemus sub tali condicione. si dagel valuerit manere in ritu paganorum et origine sua g si vero velit christianus fieri. non

obediemus ei. Mt mittunt legatos. querentesr si vellet ritum ori ginis retinere . in omnibus velint ei obedire i sin vero cristiauus fieri

velint lfynstut in regem suum sublimare llli Samaite simul tran seunt cum lignstut in numero sooo virorum proponentes frac lcen vincere. nec poterant.ls1 vnde huiusmodi rumor venit in Prussiam ad aures Marschalci. qui precepit per totam Prussiam sub favore sua. quod parati essent et ad o septimanas victualia prepararenb proposuitque subvenire regibus ul et paganos de oba sidione propellere et terras delere.

Sed divina ordinavione Mao

iiij flau- verba in Mscr linea rubra subdgnata sunt. in quae sequuntur igitur pertinent ad superius tempus anni iSSl lib Princeps Lilhuanicus Ltubarg lfgnstutlt fraten m jm- Prakenl quae eius superiore tempore erat punuim in l/oigt m ii a1o. isl roigt l. l.

igi l. s. lagal et SldrgaL

-SSS wad poganom i iejeiicow dawad naleialo ua wykup swoioh. i tak wesolem sercem i zdrowi powracajay l powtarza sic tu to. co sie o liynstucie bylo opuicilm fegoi czasunj witold powrdcil z liush do ktbroj byl uciekl i z Lubarlemdsj ktorego ojciec byl wezwal do jego dziel nicy. liynstut zad siyszaca ie zamekuj stracono. udai sic zaraz do Sroduag poznawszy zai ie mu trudno bylo pozostad w krajui w do mach swoich bezkaruios wszedl wlasy i ukrywal sica hqjqc sic obu stryjow swoichi poszedl do imudzi i powolal imudzindwuj z po wiatu Miedniki zwanegoa ostrdiuie rady ich iqdajaq bo mu isl bylo szkody. jakq byl ponidsh a oni mu z uszanowauiem odpowie dzielij mowiacz jagielle uznajemy za pana naszegm od ktorego nie odstepujemyg jeieli legiello pozostad zechce przy obrzqdkach poe gaoskich i plemieniu swojem. jeieliby zaii chcial chrzcicianinem zostad. wtenczas mu postuszexidtwo wypowiemy. lposylajq posldw. oaiwiadczajac mm ie jeieli zechce pozostad przy obrzqdkach ple mienia swegm to mu beda we wszystkiem powolni. gdyby m chcial chrzedciauinem zostad. ytoby oni liynstuta na krolestwo wy- i nieSlL l zmudzini ratem zxynstutem poszli wliczbie sooo ludzi wzamiarze zdobycia frokdm ale naproinm Pogloska otem przy szla do Prus do wiadomoici marszalkaa ktdry po calycb Prusiech pod laskq swojq dal rolzkam aby wszyscy w pogolowiu byli i ua szeid lygodni iywuodd przysposobiliizamierzyl sobie przyjic kro

flj

fo co tern nastcpuje odnosi sic wiec do lut dnwniejszych od r. im

iiij

liliqic litewski Luburh brutem byl liinslulm

in fo jest znmek 1rocki. klory do nii-go naleiaL m iiij

voigt f v. sua a1o. fo jest legielle i SkirgnjlowL

--

SSS

-

gister Lyvoniensis frater wilhelmus de lieyersloeym ul intravit Samagtarum terram cum potenciaa multa dampna igne. occisione etc. faciens convertitque se vastans contra lvergam llcet vero huiusmodi intelligensx venit ad magistrum et pertranseunt lvergam et veniunt in terram fracketu Marschallcus vprocessit prope fracken et invenit lfgnstut ibidem cum potencia nec sciebant quid de eo. lignstut boc cognoscens. videns llegem cum magistro Ly voniensi. lfynstut et wgtaat statim occurrunt Magistro. wgtaut querens graciam. adivit regem et animo premeditato subiciunt se regi. dederuntque so captivos ul et petunt pro reliquo populo. ne perdatun lagel rear movit Magistrum ad misericordiam. et sus ceperunt sooo hominum captivos. qui omnes promittunt regi dac gel fidem et subjectionem perpetuamg quam tamen quidam infide les pridem minime servabantnj Statimque lleæ ul libertatem de dit cuilibet ire in sua. yerum lignstut et wytaut captivos dumil in castrum nfyllw Magister vero conduæit liegem ad locum dictum amicabiliten deinde.sunt divisi

fransiitque magister per

Lit/maniazm nemini nocumentum inferenda lica- quoque dagel in arta custodia et vinculis lfynstut et wytaut servum-tui .o

a

bominus de ysenburg ul milicie gracia et ad honorem dei et virginis marie cum duobus militibus et uno nobili et famulis ve nit in Livonianh sed magister iam erat in terra paganorumg

zop lll m Pij fio

Suiliclmm do Premmrslzenm tqui domum a. 1SSL obit-ty quod quo modo factum fuerit yiigt 11 S1o-S1L Ltndonblath p. st breviter tan tummodo rom commemorat Poigt 11 l/. S1L in lagaL quae alii do caphvilate hac tradong exposuit yotgt l. L yoigt 11 ll. ML

-

SS1

-

lomuj w pomoc l popu od obleienia rProkdw odeprzed i kraj

spustoszyd Lecz z woli lloskiej mistrz inflantskia brat wilhelm do lieyersheimdllj wszedi do krsju zmudzinbw z wielkq pottggq i wiele szkdd zrzqdzil ogniem i mieczem i t. d. i zwrocil sie pu stoszqc kraj ku rzece Merdzm lii-ol zai widzqc toi przybyl do mistrza i przebyli Merge i przyszli do ziemi trockiej. Marszalek poszedl naprzod pod froki i znalazl tam liynstuta z wielka silæga a oni o nim nie wiedzieli. liynstut widzac to. i widzqc krola z mistrzem iutlanckim wraz z witoldem zaraz poszedl na . przeciw mistrza. witoldiiadal przebaczenia przystqpil do krola i z rozmyilna uwagq poddali sic krolowi i poszli do niego dobrowolnie w niewolqwj i prosili za reszlq ludua sby go nie

gubionm lirol jagiello pobudzil mistrza do milosierdzia i wzieli sooo ludzi wniewolq. ktdrzy wszyscy przyrzekli holowi hgielle wiernodd i wieczne poddafnstwo. lubo jej niektdrzy poganie pierc wej niebyli dochowalifoj i nam waz pozwolil kaidemu iiti do domu. liyututa zai i witoldo pojmanych zaprowadzil do mku

wileiiskiegm Mistrz mi uprzejmie krdlatodprowadzl na mpomnio ne miejsoo i fiotem sic rozjechali l mistrz przebyl Litwe. nikomu ezkody nieczyniam mel mil legiello kynstuta i witolda w eci slej niewoli i wigzach zatrzymahnj Pan de lsenburg ny w checi wojowania i na czeid Pana boga i Mqiiwietszej Panny z dwoma wojskowymi. z jednym szlu

cbcicem i ze slhgami przybyl do lunam alo millrz jui byl w zie

ln iiij

wilhelm de Pnimersheim klbry dopiero w r. iSSL umsrL llk sig tohlolnie dzinlo opisuje l/oigt f. v. str. S1o-S1L Lindenblsu sua so. w kraL

im Soj in m

voigt 11 v. sua S1L logicum i voigt z innych irbdel doklndniij te rzccz opisuje. vom fli v. slr. S1L

koiel tylko rzecz przyuczm

.

..ggg dictus vero dominus cum suis festinat in wyllaim veniens ad de serta. occurrit ei magister in reditug videns quoque dictus domi nus potenciam magistri tam parvam. svasit ei . quod reverterelur cum eo. non enim dixit se curare mortem.

et veniunt ad me

dium miliare prope willam et misit dominumuj Polmescln ad regem pro salvo conductm dicensz quomodo quidam milesauj qui alfectaret videre eum

nespondit llez-a

stulte postulah

quia

christiani dampna intulerunt mihi. non conducam eumg tate res

ponsum Potmesch dedit consodatibus suis. qui steterunt pleni an gustiis in quadam stuba veteri. nobis mortem. parum curamus.

Pominus vero aitz et si minatur fransi et secundo pete regem.

forte omnia succedent in bonum. botmescb festinat ad regemi quem invenit in bono animo et accepit responsum. ut faceret ve nire militem cum sociis suis et boni animi esse.

auo audito abiit

et a rege benigne est susceptus et in magna veneralione in mensa regia s diebus honoratus est et ctenodiis ei datis et cum gracia rum actione obtinuit conductorem et per deserta convertit se in Prussiamul interea Scliirgal diæit lignstut in captivitatem in lfrewennj

et rediit in willamg post et dies- Schirgal revertitur. volens vi dere palruum suum in vinculis et invenit eum mortuunu Sed quo modo obierit. nemo umquam cognovitfol ltlt dua-it eum in wit tam . ubi in cinerem est redactus. Mt miraculose in terra vorago visa profunda in longitudinem unius viri et medii. fabsorbens cine res. quod a multis visum est et nemo vitam de astantibus emen

Mb m tm soy

oportet eues dominug intelligitur magn-fer Livomaer vel dominus lnmburgal oc. adeneL PSb roigt 11 ii S1L Sine dubio lirewgq prope osclzmjonam ad euronoluml ubi erat arx munmL farine scriptorum hac de re narrationes oro/legit l/oigt 11 l/. 111

--SSSmi pogaiiskiiah rzeczony zad pau ze swymi poupieszyl ku mm i de byl w puszczyi zaszedl mu droge mistrz powracajqcy

llze

czony zad pan. widzac sile mistrza tak matth radzil mu. aby znim

powrdcil i powiedzial lnlly ie o iycie nie stoi i przybyli o pol mili od wilna i poslal dw pannj tldmacza do lmilaa iqdajzgc glejtu.

jakoby byL -ktdryby iadal widzied krolæ A lmil odpowiedzialz nierozsqdnie z proibzg sic udaje. bo mi cbrzedcianie szkody zrzq dzili. nie dam mu wicc glejtm lfukq odpowiedi przyniosl owltlo macz towalzyszom swoima ktdrzy frasobliwi zuajdowali sic w ja kimsid starym domkm A pan ow rzeklz jeieli nam dmierciq grozi. mniej o to dbamy. ldi i drugi raz proi krtilaa moie wszystko na dobre sic obrdci rPlomacz spieszy do krdla. ktorego wesolego i znalazl i odpowiedziano mu. aby przyprowadzil iolnierza z towa rzyszami jego i aby dobrej byl mys1i. lislyszawzy to odszedl i od krola iaskawie przngty zostal i w wielkiem powaieniu go na dworze krolewskim przez S dui czczono i dano mu klejuoty. i zpoo dziekowaniem olrzynml przewodnika i przez puszczq zwrdcil sic do Prusfij

Pyiviczasem Szyrgal zapliowadzil liynstuta jako niewoluika do lirewenuj iopowrdcil do virilnm Posczterech dniach Siyrgal powrdcila praguac widzied krewnego swego w okowach i znalazl go nieiywegm Ale jak umariv tego nikt nigdy nie wiedziaLuj l zawidzl go do wilna1 gdzie cialo jego spalone zostalm l cu qowuym sposobem widziano w ziemi otchlari na pdltora czlowiekaa kldra pochlongla popioly liynstutap co wielu widzialo. ale nikt z przy

iiij m ilii iiij

in podobno czytad nalciy dominus nie dominum. Mown mi jest o mislrzu inihntskimr albo o panu z lsenburga. voigt 1 v. str. S1L Podobno lii-ewyl na poluduiowy wschbd nd oszmianl gdzie byl zamck obronny. czyhj w lym wzglcdzie lfoigm 11 v. sua im . in

..ggo.. davitg equi. vestimenta. arma etc. omnia fuerunt incineratag aves

atque canes venatici cum eo incinerantur. wytaut captivus ductus est non longe a willa ad castrum quoddamflj lygtaut peciit. ut rere dignarelur ei dimitterey que juris sui essent et a parentibus derelictisy vellet enim ab eo oma gium suscipere et esse vir eius-ful liogat eciam Magistrunh ut intercedat pro eo. ut aaj ei daret ea . que hereditario jure merito possideret et hoc sepius fuit attcmptatum

Petivit eciam pro con

juge et liberisyrqui postea venerunt ad eumv ut linigarent dolorem

eius. lll habito consilio cum uæore et ipsa consenciente induit ve stimenta viri . ipse vero conjugis et antequam custodes huiusmodi cognoscerent. wytaut evaserat venitque ad germanam suam in Masoviauj ldodem anno in die sancti iii/ventzeslais aj in bona racione

obiit frater lfun de llattensteim supremus marschalkusg requie scat in pace. - Post spacium xllll dierum tempore Magistri proxime dicti frater conradus walrodenuj genere nobilis. in Marschalkum

superiorem sublimattm

..

ioAPvr

xxn

wytaut post hec misit legatos ad illagistrumfj conradum walroden petens amiciciam eius et lavorem et in ynsterburg l

an m alo am n

etiam lii-ovem im Poigt 11 ih ms lc. lagaL m Alioe fontes invenies apud yoigt 11 ii hoi adm z vie m Septcmb. iSSL mortua/e est pendentia correptum conradus de ll/allenrom interpres nonnunquam marichaloum ordinis dicit magistrum

:_291 tomnych życia niepoprawil. Konie, suknie i oręże spalono, oraz ptaki i psy łowcze wraz z nim spalono. Witold pojmany, zaprowadzony zostal niedługo z Wilna do jakiegoś zamkn.“) Witold prosil, aby król raczył mu wydać to co było jego własnością i co mu rodzice byli zostawili, chcial al bowiem hołd mu złożyć i być jemu poddanym.“) Prosił także

mistrza, aby się za nim wstawił, aby 'mu Jagiełło dał to, co ma siç prawem spadkowem słusznie należało i o to częściej się upo minal. Prosil także oźonę i dzieci, które potem przybyły do nie go, aby złagodzić smutek jego, a poradziwszy się z żoną, gdy ona na to przystała, wzięła na siebie odzienie męża, on zaś odzie

nie żony, i nim straż to spostrzeglaa Witold uszedl i przyszedl do siostry swojéj w Mazowszu.") 'l'egoż roku w dzień Sgo Wacławaw) umarł przy zupeł néj przytomnos'ci brat Kun de Hattensztein, wielki marszałek; niech w Bogu spoczywa. Po uplynionych 14 dniach za czasu mistrza, któregośmy o statniego wsponmieli, brat Konrad Walroder szlacheckiego rodu, trzymał urząd wielkiego marszałka. o

ROZDZIAŁXXV. Witold potem wyprawił posłów do mistrza l) Konrada 'Wal roder, prosząc o jego przyjaźń i łaskę w Insterburgu, podał rękę

27) m 20) aou I)

Takže do Krewów. voisl T. v. str. wm Czytaj co z innych źródeł pisze vaisi T. \'. str. aum 28. Września r. ł38'3. umarł na morowe powietrze. Tłomacz uzywa czasem wyrazu Magister, aby oznaczyć marszałka zakonu.

-SSS dedit Magistro manum. dicensc sivolueritis milci adjuvare in ami

cicia. serviam ordini de bonis meis et dabo me ordini Mt Ma gister ait .- quare prius non venisti. cum haberes castrum wme etc.g nec modo habes homines neque lerrus. Attamen magister suscepit eum ad graciam sub spe bona. wgtaut misit ad Samai tas dicensy quomodo fuisset in Prussia pro auxilio nec volebant credere. Post hec solus il comparuit et univit se cum eis . ut ei auxiliarentun si lterum dj illagister propter ordinis necessitatem convocavit copiam. suscepitque Samaitas in succursuuh donans eis armu.

equos et vestes et proficiscuntur de Mgmila cum Marschalco con tra paganos et veniunt ad lvergam et pertranseunt sine versi ve æillum quoque magistri precesserat et alia subsequuntun et ambo exercitus venerunt prope rracken hostili incursione. Magister cum suis in una. wgtaut in alia parte. bombardas adducentes et va riis sagittis murum infringunt et in pulverem redigunt votantem quasi folium tilie. crastino vero assumpcionisoj cum impetu aggrediuntur et

primis obsistunt celeriter ubique. frater wgnter de liedingenll

est interfectus et plures alii sunt ojfensi liil consequenter altera die prehabito consilio dederunt domum ad manus magistri. salvis corporibus atque rebus eorum consequenter Magister ibidem de dit castrum wgtaudo ej el regratiatur ei concedere viros. quum

uu vv

l

e. ipse

.

Ljfr. l/oigt 11 y. lll quod vlugon p. d1. colloquium hoc cum magistro generali factum sua traditl id inde explicetur quia intcr-pra ll/igandi marschalkum ordinis tu L magistrum appellat. caula-ovov v i. e. a. me germanicet obm æeftbmrbn

a. list iliSPn antiqua hclvctica gente de lleding vcl iklieding yoigt 11 li dil

--

ess

-

mistrzowi mowiacs jeieli mi iyczliwie zechcecie dopomodm sluiyd hede zakonowi i w podwladnoid mu sic oddam. A mistrz rzeklz czemu predzdj nie przyszedles. kiedys mial zamek wileiiskia teraz zati niemasz ani ludziq ani ziemL Mistrz przeciei przyqu go do laski swojej. dobre mu czymiqc nadzieje. wilold poslal do zmu dzinow mowiqcy jako byl w Prusieoh dla uzyskania pomocy. ale oni wierzyd niechcieli. Potem sam przybyl i polqczyi sio z nimi. aby mu w pomoc przyszlifj Potem mistrz dla potrzeby zakonu zwolat wojsko i przyjal zmudzinow w pomoc i dal im broin kouie i odziei. iwyszli z Me- l mla z marszalkiem przeciwko poganom iprzychodza do rzeki Mer gi i przebywajq ja bez trudnoicig chorqgiew mislrza szla nanprzcidp a inue za niay i oba wojska przyszly pod Proki w nieprzyjaciel skiej wyprawie. Mistrz ze swymi szedl po joduej slronie. a witold po drugiej i przyprowadzili narzedzia do rzucauia pociskow i ro inemi pociskami mur krusza i w proch obracaiah niby lieicie lipo wego drzewa. Mazajutrz po wniebowzieciu aj szturm przypuszczajzy Pier wszym nacierajqcym opor stawiajq wszedzie z pospiechem. lirat wynter de lledingeu dj zabity zostal i wielu iunych raniouycb. Potem dnia nastepuizgcego rade zloziywszyq poddali zamek w rcce i mistrza. wymowiwszy sobie wolnodd iycia i majatkdw swoicb. w skulku tego mistrz dal zamek vvitoldowifj ktciry podziqkowal

vvvv

ulme

Porbwnoj voigtn 1i v. slr. tali lloku iaSl z dnwnij familii sumjvnrskivl-j llcllihg voigt fli v. slr. fiih

-

SSM

impotens esset. ipsum servare . . . . fj sorte et Magister conces sit ei Lx viros . fratrem johannem liawe mj pro capitaneo. fra trem liinricum de clue ducem ul pro collegag unde gavisus est wgtaudus Altera die exercitus festinat prope witlam et premisit Ma gister dcammendatoresa-sa de Mlbingo. de batgm de liranden burg et liirstburgynj ut civitatem rutenicam incinerarent modo quo possent. et fit ibidem con/tictus in ponte. Lithwani quidem multi forte christianos proputerunty sed et econtra christiani pa ganos in multis ptagis et verberibus. ita vice pagani confortant se hostiliten christianos repeltentes. unusque frater trans/imus est telo in mortem. altert vulneratus. civitas exusta est

vominus

lluport de Sendendor/f vere-illum sancti Seorgiii ferebat .- post ter ciam magister cum peregrinis multis surgit et venit in lvergam di visique sunt exercitus. christiani festinant ad naves. de quibus absentes erant xl diebus et simul salubriter cum magistro intrant Prussiam. ul

Anno lSSaL wgtaut obtinuit prece succursum a commen datore de liagnita Mj contra Lithwanos. qui misit ei Marquar dum Sottzbach ul vice commendatorem cum xL viris et veniunt

m llj

neest verbum m iirat a. ms vice-cammcmlator christburgzi Mlm intelligendus sit dux llinricas de clava non satis constaL Atiis locis non com memoratun Portasse est equos ordinis cet gente Suevica de aloe vel ltleeg sed eur tum additur nducemPu yoigt 11 id ill adn. 1 infra nominat eum scriptor llenricum

in iiij

lllricus Mcke Slbingensig Marquardus de Lorloeim Satgensisy Prillericus de ll/endsn nrandenburgensig aurum dans de ll/eberstchen fhristburgensim iioigt 11 id lll.

in m

ll/igandius de baldersheiml Sulzbachi a imi commemoratar hic Marquardus de Sulzbaeh ut dominus illa/tingu

de cleeny eommendatorem Mariae-lnsulae.

rum liagnttae et Phitippus de lilebcrg erat vtee-rommendaton

-SS.S mistrzowi za honor i za dobrodziejstwm i prosil mislrza. aby ru czyl mu dui ludzi. gdy niebyl w stanie zachowad gooj . . . i mislrz dal mu eo ludzi oraz brata dana llawe 11 na dowodzco i braia llenryka de cluo ksiqieciafj za socyusza. iucieszyl sic z tego

vvitoli

l

nnia nastepuiacego wojsko spieszy pod wilno i mislrz wy syla naprzod czterech komandorow z lillblqgal z llalgia z liraude burga i liirstburga oj aby miasto llusindw spalilip jakby mogli. i ta

kiez spotkanie statu sio na modcia

de Lilwiuow wielu bylov

dzielnie wiec chmeician odparliy ale ichrzeScianie uawzajem pogan orezem i drqgami sparli. za trzeciq razq poganie wzmagajq sic silnie. odpierajgc chrzesiciang jeden brat przeszyiy zostal pociskiem na dmierth inny ramnyp a miasto spalone zostalo. Pan lluport de Sandendorf nosil choragiew Sw. lerzega Po godzinie trzecie w uocy mistrz z wielu pielgrzymami wstal i przyszedl do nergi i rozdzielily sic wojska. chrzeicianie spieszq na stalkia od ktd rycii sio przez 11 dni byli oddalili i pospolu zdrowi wraz z mi strzem wracaja doszrusloj wroku nec vvitold uprosil sobie pomoc przeciwko Litwi nom od komandora z llagnityauj klory mu poslal Markwarda Soltz

bachnj vicekomandora z czterdziestu ludzmh

costa vvv

i przybywajq do

fu hraknje siowuy klorego odczylnc niemoinn w rckopiismim fen lhwe byl w r. lSSS. komandorem zamku w chryslburgm 1

Piiewimlomol czy ln ma byci ksic lienryk z liliwiiy albo rycerz z familii szwnbskiij clce lub lilecj ule din czegoi autor poloiyl tylui duci-mi yoigt 1 11 slr. in nam 1 Po iuiej kronikarz wspomiua tegoi iienryka de clee i nazywa go liomondorem w liwidzynie. gk lllryk Pryke z lillblasni Marquard de Lorbeim z lialgil Pryderyk de wundcn w manden burgoa llenryk cens von weberstelen w chrislburgm illa vaisi 1 y. ann su in

wiglnd de lialdersbeim

in

Sulzbacb. w r. ms mowa lei jest o Marqunrdzie de Sulzbacha jako dowodzcy w lla gnicie. liilip de lileebcrg byi wlcnczas komandorem znmkm

-SSS in Mergenburg. ubi cognoverunt wgtaudum. qui dedit eis capita neum. nomine vulgari lvartant cum me et festinant in l/illzwa niam capiuntque quendam sibi occurrentemy cui dicunt a se velle ire in wepperenguj et captivus aits vidi regem cum eoo in cu stodia et respondentz videbimus eos-g in ortu solis viriliter insur gunt in eos et accidunt no ex eis. capitaneum cum S captivant et cum eoo equis et magna preda revertuntur paganis invitis. Madem estate cum populo wgtaut transeunt in wundeia gel terram ul non avisatam. ubi Litlewani stant ante edes sacras

videntque preequestres. et putant eos esse de numero eorum .- fu giunt tamen ad edes sacrasy quas cireumdederunt cum vex-illisi

vice commendator cum familia sua de una accepit sc viros. Mar quardus de alia co preter mulieres et pueros et post terre deso tacionenn occisionem hominum cum preda ingenti abierunL

Mar

quart de sorte sua soo captivos eduxit preter eos. qui erant de eorte wytaudilsj

.

Magister cum preceptoribus suis et multis peregrinis ul e diccit regsam magnam contra paganos aoj et intrantes terram ere ctis vexillis. primo sancti v georgit deinde sequuntur peregrini post liec vex-illum beate virginis. vex-illum quoque ordinis cum aqui la et cruce ei veniunt ad flumina magna sc. Mimilam. et navigio intrant terram et consequenter ad et miliaria ad lvergamp in quo m

Aut llliepri ira-tiam inter at Mimelaml prope liauem vel ll/ieprzey prope ll/ilkomierz

v in

Situs regionis huius est incertw. lvomen sine dubio mutilatumi commemoratae a scri plore aedes sacrae locum sacratum significare vidcnfun cum eyllaba nil/andeu

magis aquilonem verqu

indicare videatur vocabulum lithuanicum swente clacrumjy fortasse in nomine ll/ande

im

iagel nomen urbit chnzjany latet. liil etiam in vicinia oppidum Swinty. indicans regionis canet-tatem et prope Swenziany ad occamm est ltfulina thollenj toties ab equitibus ordinis vezalm le yoigt 11 id reo-m commemoralur apud poigt l ti ul

Poj

llaec carpe-ditia incidit in manu AugusL a. iSSfL LindcnblatL p. s1.

-

egi

-

.Mergenburga. gdzie spotkali witolda. kldry im oddal dowbdzee zwauego gminnym jezykiem Martant z lbo ludimi ispiesza do Li lwy i chwylajq czlowieka jednegoa ktdrego spolkali i mdwia do niegoa ie iiti chczg do vveperenfaj ajeniec mowiz uridzielem krdla zdoo lodziina straiyg a oni odpowiadajaz zobaczymy ich. o wscho dzie sloilca meinie nacieraja na nich i trupem klada no ludzij a

sleroste zdimiu ludimi wniewole biora i zzoo koizmis i z wielkg zdobyczq wbrew poganom powracnjæ .

regni lata witold z ludem przechodzi do ziemi vvande jagiel ul nieostrzezionejj gdzie Litwini staliprzed boinicami swe mi i widza konnych na przodzie. i sadzm alie w rdwuej z nimi byli liczbie. vciekajq wicc do boinicp klore lirzyiacy z choru gwiami obstepujag vicekomandor z domownikami swymi z jednej strony zabral se ludzi. Markward zdrugiej szeiciu dziesiqt wziqh procz kobiet i dzieci i spustoszyszy kraj i ludzi zabiwszgg z uie zmiernemi lupami odeszli. Markward na swoj udzial soo jeiicdw wyprowadzih oprocz tych. ktorzy sic witoldowi w udzial dostalidsj Mistrz z dygnitarzami swymi i wielu pielgrzymami iej na znaczyl wyprawe przeciw poganom nj i weszli do kraju ich zroz winietemi chorzggwiami Pierwsza byla iurietego deniegoa potem szli pielgrzymh potem chorqgiew Majdw. Pamm i choragiew za konu z orlem i krzyiem i przybyli do wielkich rzek. jako to do Miemna i po lodziach wchodza do ziemi litcwskiej i potem po czte iiij

Albo to sn wiepry miedzy wilia i niemnem nledaleko iiowxmy albo lei wiepne nie daleko wilkomierzm

in Poloienie tij kminy jut niepewncg to nazwisko zapewne jest. mylnie pisone wyrnz ten sedes sacrae oznacza miejsce Swiete Litwinom a ie wyraz wnnde nm niejakie po dobieristwo z litewskim wyrazem Swenle fiwictcyy moina wicc sic domyilnia ie wende jagel ma byi miasteczko Swencinny.

m in

lilizko lege miejsca leiy inne zwune Swintya qud

takie wnosiiz moiuay ie tu Litwini miejsce poiwieconc mieli. Pia zachbd od Swenzjnn leiy Liulina tligollenj o ktbrej tak ezesto w lem dziele jcst mowm voigt l v. str. ine-nr iiij wyszczcgolnin ich voigt 11 v. str. ut lh wyprawn odbyh sic w Sicrpniu r. im czymj Lindenblnun slr. ifL

SS l

-SSS quidam fuerunt submersi. de quibus unus famosas nobilis. stre nuas et virtuosus fuit comes willcelmus de cattzenelbogen et eciam johannes de Sclzonebergenl et plures alii . quia vadum erat cla

vatumg ymo et pagani resistebant. lvicltilominus cristiani invale scentes navigio transeunt etc.. hostiliter eos invadunt premissis veæillis Magistro et in longum vastant terras l/L transeuntes quocunque tendebant et ante inedenicken ul exercent miliciam in

honorem sancli georgio Steteruntque et septimanis invitis paga nis de Assclcemgnneguj ad lllgmilam sunt reversi in quo preter

alios multos et famosi milites sunt submersir unde post agones et con/tictus et triumphos habitas cum paganis sine eorum reni tencia trans flumen cum Magistro per solitudines vastas ul in Prussiam transierunt z aj

Magister consultacione preceptorum anno isse cibavit castrum .Mergenburg. presentavitque ipsum iii/glaudm ut ambas terras vastaret. ouare Litlcwani et Samaite confugiunt ad eum adientes et abeuntes. Magister preceptoresque cum wylaudouj duce conveniunt in structuram nove domus in profectum ordinis econtra cawen in quadam insula et in continenti lateres etc. necessaria duxerunt de Prussia. imponentes ei vocabulum Mergenwerdennj Prehabita consultacione Magister misit

in

l/oigt 11 li L1L

in

Miednikt in provincia ll/ilnennl

wggandum comy

m Aeehmynney hodie oeehmianq ad llljednilri meridiem verum m i. e. germanicer burdg bic milbnik lii m hec expeditime plura v. apud yoigt 11 il iiz-fli m Secundum LindenblotL p. SSL accidit hoc iam autumno a. ubi m Arx Mariemverder dedi/icari rupta est circa pentecosten a. lSSL Lindenblatt p. fuit

-SSS rech milach do lSiergia gdzie eiirr kilka ludzi utopilo. a miedzy nimi lllai szlachehm dzielny i cnotliwy. hrabia de liatzenelbogena oraz dan de Schoneberg iej i kilku iunycb. bo brdd byl ghgbokij a po ganie tei opor stawiali. Miemniej jeduak chrzedcianie wzmocniw szy sioa przebywaja rzekg na lodzi i po uieprzyjacielsku na Li twindw nacierajzb poslawszy naprzod mistrzowi choragwie i szezid nus-cic ziem na wzdlui pustosza i idq. gdzie tylko im sig podobalo i przed Miednikaminj dwiezenia wojenne odbywajq na czeiti Sw. lerzegm lpozostali przez cztery tygodiiie pomimo oporu pogan z oszmiauy i powrdcili ku Miemuowh w klorym procz wielu in nych czterech slawnych wojownikdw utonelog a tak po niespokoj noiciach i bitwach i zwycieztwacb odniesionych na pogauacha bez oporu z ich strouy za rzeke wraz z mistrzem przez obszerne pu szcze do Prus powrdciligoj Misirz za radq dygnitarzy w roku mss opatrzyi w iy wnoid zamek Mergeuburg i dat go witoldowiauj aby obie zie mie pustoszyl. z tego powodu Litwini i imudzini zbiegali sio do uicgo i przycbodzili i odchodzili. P Mistrz i dygnitarze z ksiqigciem witoldem zgodzili sic na lo. aby wybudowao nowy zamek na korzyid zakonu uaprzeciw liowum na jakiejsis wyspie i zaraz cegly i inne rzeczy potrzebne przywieili z Prus i uazwali go Mergenwerdennj za poprzednicza raqu mislrz poslal vviganda komaudora

iiij m m in in

voigt 1 v. slr. in Miedniki w gubernii wileliskidi llqkladniejuq wiadoumizi o 1ch wyprnwic znajdzic czytelnik u historgi vnigla f Sl slr. i z-us Podiug Lindenblslla slr. il dzinlo sic to w jcsicui r. tibi lnmek Mnrienwerdcr zoslal/ zbudowany w r. lii-it Lindenblall slr. fiih lironikelrz nesz dosyiz dokiadnic oznaczo poloienie jcgm

-r

aoo

-.

mendatorem de liagnita aaj cum bolh cum quibus capitaneus wg taudi Sudemunt et veniunt in wylkenberg ul et inveniunt paga nos inavisatos. populum sn Schirgal in terre custodia stantesp de quibus eciam aliis plures occiderunt et revertantur ad patriam venientibus quoque in terram cutmen sol commendator co lens ibidem quiescere. misit equos suas ad gramina et maior exer citus cessit votensque manducare et ecce pagani eo nesciente su perveniunh solum ipsum inveniunt et occidunt. similiter et signi ferum.

qui iam amputatis manibus vescillum non dimisih donec

lransfiæus rueret. comes lieneck Mj tetl Marquardus captivun tur. lieliqui cristiani cum vex-illisi simul stantes proposnerant re verti et cum paganis bellare. sed cognoverunt tantam esse eorum

potenciam et quomodo commendator etc. esset occisus. cuius ani ma requiescat in pace . propositum mutaverunt. Prater wggan dus de Peldershegm tunc diverterat se ad Magistrum

bisk

commemoratio huius commendar/oris ta.

tim

a. nec tl/illies vel ll/iltrenberg erat prope llli-limulv haud procul a liernow et bozortlien tnune

lSS-L occisa etiam indicat rem pertinere ad

Poporsta quindecim millia passuum a Swinluppag diligentius rem hanc tractal yoigl

auy

11 id tim quaenam haec terra tfulmen regio huius nominisz fortasse oenstn fam intelligendo esset ad orientem et prope lanowo

intelligatum dubium esta prope tl/iliam non invenitur /l. l. etiam nomen est corruptum et esse oportebat cul regio lectt qui hodie dicitur cutwa. prope bmigolam ad septentrionem. ad mite-ann ceterum campusl ubi

commendator occisus fuitj llli/hoe adpellotur dn lioc-yt l. l. sn

lluno comitem de neineck invenimus etiam ul equitem ordinisy testem in membronis anni ngL infra docet nos scriptort eum dictum fuisse Marquordum comitem de tisi nectr. ceterum gens haec nobilis est satis nota.

i

-

sol

-

-z llagnity nj w pigdset ludzi. z ktdrym Sudemunt starosta wvitol day i przybywaja do wilkeubergauj i znajdujq pogan nieostrzeio nych. zastali oraz lud mianowicie Szyrgala na obroue kraju stojacyy z pomiqdzy klorych oraz i innychizabijajq kilku ludzi i do ojczy zny powracajap

.

A gdy przyszli do ziemi liulmemuj

liomandor chcac lum

spoczada poslal konie swoje na zboia na paszct a wicksza czesid wojska spoczelay chczgc jeski alidci poganie znieuacka go nnchodzq

i samego zuajdujzg i zabijaqu podobniei i chorqziegoj ktdremu gdy jui rece byli obcielia on chorqgwi niewypudcil ai zakluty upadL llrabia henek ul i Marquard w uiewolzg pojmani zostalL lle szta chrzedcian z chorqgwiami stojac w kupie. postanowila po wrocid i spotkad sic z poganamiy ale poznaliy ie potega ich zbyt byla wielkaa a gdy komandor i inni byli zabici. ktdrego dusza niech w liogu spoczywaa zmienili przedsiqwziecie Srat vvigaud de Saldersheim udai sic wleuczas do doistrzm

m

wymienienio tego komandora. ktory w r. lliSL poleslv dowodzL ie toi co tu kronikarz mowi. dzialo sic w roku iSSL

lib

wilken lnb wilkenberg leialo blizko wilnav niedlleko liernown i liozsrlhen iter-iz Pn

1Sj

porze. o tny mile do Swins1uppyj. Porownujy co o tem pisze voigt 1 v. aln LSL frudno jest docieca co tu autor mbwi o terra culmem lirainy tego nnzwiska niemasz nad wiliah pole zain na klorem komnndor znbitym zosnL nazywa sic williiey czytaj yoigtL

byd ukie moig ie to slowo mylnie jest nnpisane i ie nie culmen alc culven czylnc nl leiy. w takim rnzie byloby to linlwn ns polnoc od lanowa nad wiliq poloionm m fen hrabia de neinek byl ryeerzem lnrzyiackimy zuajdujemy go jnko Swiadkn w unedo wym akcie z r. ngL w inuem miejscu kroniknrz nnsz imig jego przyucn inazywa go Marqulrdem brnbia de neineh nodzinn hrabiow de heinek jest bnrdzo znlkomitq.

v-sosm

c A

P

lf 1

xva

lium wgtaudus coguoscens insidias suas completas. et nisi sic factum fuisset . ut postea expertum fuit . peiores excogitaverat

parare insidiasg proposuit equidem preceptores vocare ad pran dium et tunc eos omnes in dolo captivare. 11 nm quoque luget debuisset ibidem interfuisse et hec fuit prima tradicio per eum occulte facta.

Pomo constructazj lllagister domum revertitur.

lll/glau

dus ibidem manet r trudimenta concepta postea consumans. scrip sitque litteras. Marscltalco signifzcans. quomodo Sclcirgal trans fretasset in prejudicium cristianorum et hoc omnino traditorie fecit. ut se armdret et fusterburg aj optineretg veniens ad ea strum. fratres eum susceperunh quum licenciam a Magistro llli buit ire quo vellet. in quo fuerunt decepti

Prater johannes de

Aldenlio/ffj suscipiens eum. a Sudemundo aj cum bipenni in ca put vulneratur et hasta fac-us est in mortemg multi eciam sagitta

rii sunt occisil vicecommendator captivatur cum x fratribus. me odericus de crus/efl depredata domo funditus incinerata est n m ab

ne hac proditione tiitowdiy quam scriptor hic non satis dilucide narratp accuratius egit yoigt 11 y iam sequ. Marienwerden oportet esse sine dubio llurgenlmrg quem-gemtam-mp ut est etiam apud LimlenhlatL p. SL cfl yoigt 11 y. ibi adn. il. ubi cxa alio vetere fonte etiam ticorgcnburg non lu sterburg commemoratur. fortasse commendatam lloigt l. 1.

avva vvv

Sudemundus erat levir ll/itowdi ct princeps ll/exislcensin LindenblatL p. SL ilice-commendatam cha yoigt l. l.

- sos -

noznz-lAL xva lisiaie witold poznaia ie knowane jego podstepy byly u zupelnioney a gdyby sic tak niebylo stalog jak poiniej sic staloa to on gorsze byl wymydlil zdrady. Powzial on zamiar zaprosid dy gnilarzy na obiad. apotem ich wszyslkich podstepnie pojmad wnie

wolqu Mial takie byd i krdl jagielloa

a to byla pierwsza jego

zdrada tajemnie knowana. . Mistrz postawiwszy ij zamek. do domu powrociL

liawil

tam witold. ktory poinicj dokonal knowane podstepy i pisai listy i marszalkowi donidsh ie Szyrgal byl sieiprzeciw chrzedcianom sklonil i de to wcale podstepnie byl uczynih i ie sic uzbrajala aby lnsterburgasj dostati de przybyi do zamkuylbpracia go prznglL mial albowiem pozwolenie od mistrzna iiti gdzieby chcialy na czem ile wyszli. lii-at jan de Aldenhofp ktdry go przyjala ranny zostal w glowc od Sudemunda ij dwupiorna strzaia iwlocznia na imierd przeszytyg wielu takie lucznikow zabitoa a vicekommandor wnie wola wziety wzostal z dziesigcia bradmi i feodorykiem de lim stefj zrabowawszy zamek. do szczetuj spalili go.

witold zdraj

yoigt fli y. slr. tm dokhdniejsze daje wiedomoici o tem podcjiciu witolda.

hilai-b vvv

Marienwerdern liezwqtpienia nm to byo Surgenburg tceorgenburgy jak pisze Lindenblatt slr. SL Poro wnej yoigta 1 v. str. ut nots z. ty Sudemund byl szwngrem xvitoldm jak pisze Lindenblntt etc. SL sb liyl on komandorem zamku lczylnj voigtay

--

uos

P

celeriter wgtaut traditur cum captivis et preda in blergenborg est reversus-1 ibique cristianos captivans omniaque rapiens et do mum comburens. transiit in Lithwaniam Sed antequam huius modi dolos perfecisseb ut ampliorem haberet inter cristicolas con/i denciamy baptizari se fecit in fappiowg Magisterque wggandusv supra dictus et Schultecissa de fappiow eum ad fontem baptis matis tenuerunt fradimento huiusmodi facto cum captivis transiit in wyt lam. liegem quoque dagel induxitg qui cum interrogaret eum. an Mergenburg. posset vincere. leti ait.- tu habens terras et po pulum apporta bombardas etc. cito obtinebimus eumlj cum poten cia nostraa et ait rezcz forte magister invadet noss et responditr nec in uno mense valebit . et interim complebimus voluntatem no stram ouidquidf vero in et ante hanc domum factum est. sequi tur. ln feria alta in die sancti Mathei succenderunt eamfj Mi milam armaverant. quod nemo poterat per eum lrunsire. ln pri ma tamen vespera factus est con/tictus etiezc utraque parte aliqui ceciderunt Acceduntque ad castrum loj et commendator llinri cus de cleen ut ad suos aitc quod videtur vobis de isto excercituP et responderunta plures pridem fuerunt nec obtinuerunti sed quia Mimitam custodia armaverunb grave erit nobis crastina die su

pervenit rex Schirgal cum copia magna et duabus machinis et mul tis vicibus iniciunt in castrum Altera die dagel et ufytaudt maiorem

n

quis est hic Magister ll/ygandusf Scribere sine dubio lcriptor voluitr commendator ll/ygandus supra dictus i igitur ll/fgandus de baldersheim modo commemoratuL tri towdus in baptismate ab eo accepit nomen llli-grani Poigt 11 id Sw. .

Sj i. e. id. lcastrum Maricnburgd m LindenblatL p. ii yoigt 11 ih ut toi Scriptor h. l. intelligit arcem Marienwerdery ut ea- aliis fontibus apparety ell foigg 11 ii ML adn. i. Lzndenblath p. Sb. in cjr. de eo. quod supra adnotavimus.

-sos a spiesznie z jexicami i zdobycza powrbcil do Merlgrenburgua gdzie cbrzeicihn pojmali wszystko zlupil i zamek spaliwszyv udal sig do Litwy. Lecz nim te zdrady do skutku przywiddL chcqc wieksze u chrzeician mied zaufaniey dat sig ochrzcid w rPapiovsz wgand mistrz oj wyiej wspomniony i wojtowa w fapiow trzymali go do chrztu. fakowq radg spelniwszy witolda poszedl z jericami do wilna. namdwil takie krdla giagiellga kldry gdy go sig zapytaL czylilby mdgl Mergenburg zdobyd. on rzeklz rPy majzgc kraje i lu dzi przyprowadi armaty i t. p. rzeczya a wnet go zdobcdziemy vj potcgq naszag a krdl rzeklz Moie mistrz nas napadnieg a on od powiedzialz ani za miesiægc niezdolm a tymczasem speluimy wole naszga co sig zai w tym zamkui przed zamkiemi dzialm to teraz sig powie. we Srode w Swieto S. Mateuszaa zapalili Litwini za mekfj Miemen obsadzili tak. ie go nikt przebyd niemdgL Pod wieczdr zaraz przyszlo do potyczkia w ktdrdj z obu- siron po kil ku ludzi leglo. Litwiui przystgpujq pod zamekagj akomandor lien ryk de cleen rzekl do swoichz co wam sig zdaje o tem wojskm A oni odpowiedzieliz iui icb tu wielu bylo. a jednak go nie zdo

bylia ale ie Miemen straiq obsadzilia to nam bgdzie cieikog Ma zajutrz nadszedl krdl Szyrgal z wielkimv wojskiem z dwoma ma chinami i gestemi wystrzalami rzucajzg pociski na obdz.

ay

comua vvv

Ma drugi

Pliewiadomoa kto to byl ten Mngister wygundusi lironikarz zapewne chcial powiedzied commendatur Svygandus nupradictnsg byl to wicc wisnnd de naldcrsheiml o kldrym wh slnic bytn mowm od tego to njca chrzesnego podobno wilowd na cbrzcie imiq lo ode braL yoigt 1 v. slr. ML fo jcsl zemek Marienburg. Lindenblau slr. SS. yoigt 11 v. sua tat fironikarz mdwi tu o znmku Murienwerdera jek sic z innych dowodbw wykazujef czyta voigta fli v. str. ML nota l. Lindcnblatt aln si

ao l /

w .

-

soo

maclainam adductam erigunh pro qua traditor equitaverat cele riterque trans Mimilamwfaciunt pontem cum propugnaculih cepeo runtque fossare contra domumy unus pro altera Magister bom lmrdarum ul de castro aptavit/ magnam bombardalm sagittans post maclzinam maiorem vacuo ictu. ea vice tetigit et pendicu lum eius quasi avum est dis-fractum llle omni quoque parte cum piæibus invaserunt et multos occiderunt paganorum Maior eciam maclzina in continenti instaurata estf sed frater llermannus ut pridem eam confregit. Post lzec fit concursus partium et lll Li tliwani interempti sunt et in perniciem cristianorum septa et fos sata sunt destructa et fugantur pressura ad castrum. Postquam in obsidione stetissent llll septimanasnj et multa exercicia belli ca et agones explessenty liiagister hermannus ad foramen quod dam castri statuit bombardam contra paganos. qui eciam unam in oppositum ordinacerant et magistrum dictum in castro occide runt ictu lapidng Scliirgal perturbatus alloquitur suos etuj inve nit vicecommendatorem. qui multis ictibus et sorte predictam ma clzinarum disrupit ln dominica Marsclialkus de aotiswerdery

ubi cum suis

pernoctabat. misit commendatorem de ltagnita uj ad experiendum quomodo se liaberent in castroloj

gai petivin unum aut plures

fratres mil/in ut disceret. quod marsclaalco responderetg quod in castro letati sunt. sed supervacue. Miserunt quidem fratrem

in

comanorums æleibenmcfftm rum tormentorurm

litium LindenblatL p. hi dtcft de usu frequenti var-im -.

lin in lhl

opugnalto durabat in totam amplius scr hebdomadam-1 ut est apud LindcnblalL l. L ll. l. enuntialum decus videtur-l aut legcndumz inve/iiti proni invenit liil-gaudia de Salderslzeilm

lin

Sccundum LimlenblatL p. hS-ML venit marsclmlcusr ut domum crbarcL

-

sov

-

dziein jagiello i vvitold stawiajq wiekszig machimgy kldrq byliprzy

prowadzili i po kldrq zdrajca cpodobuo vvitoldj byl ieidziL Spie sznie robizg most przez Miemen z basztami i zaczeli przykopy rol bid przeciw zamkowh idqc z sobq o lepszry

Przeloiony nad na

rzgdziami wojennemilojlw zamkn urzqdzil wielka maching i rzu cil pocisk przeciw wickszej machinie foblqielicdwj i chybiL za druga razzg trafih i pion jej jakij jaje zgruchotane zoslalm l ze wszech slron zbroniq palnq natarli i wielu pogan pozabijalh wm ksza machina natychmiast naprawioua zostalay ale brut llerman zgruchotal ja taka jak pierwszy raz. Poæm starly sig obiel strony

i szeiciu Litwindw iabitm i ua szkodg chrzeician parkany i rowy zepsuto i w natloku uciekli do zamkm Po czlerntygodniowem obleieniunj gdy wiele wojennych szluk inieSpokojnoStL-i doznali mistrz llerman w jakimsiS otworze zamku postawil nmchinc do

pociskdw przeciwko poganom. ktdrzy naprzeciwko niej podobuzg urzadzili i rzeczonego mistrza w zamku zabili rzuconym kamie niem. Szyrgal strapiony mowg mial do.swoichuj i uderzyl na vice-kommandoma kldry przerzeczonq machine wielu pociskami szczgiliwie zgrucllotah w Miedzielc Marszalek Sotiswerden gdzie zc swymi byl przeuocowah poslal komaudqra z llagnityfaj aby sig dowie dzieda co sic dzialo w zmnkulij komandor uprosila jednego lub kilku braci i poslal ichp aby sic dowiedzielh coby marszalkowi odpowiedzied cieszono sig z tego w zamkm lecz uadarenmie.

loj

llb llli

o ktbrym sic wyidj mbwilm ktdrcgo wbwclus llleidenmeislcr zwnum Lindcnblult na slr. hi mbwi takie o uiycin w tem zdarzcuiu rozmnitych nnrzcdzi uojeunych to jcsl hzoni palndjy kusz i lukdm oblcienie trwalol jnk Lindenblnu mbwL przcszlo szeif lygodnL fru zdaje sicy ie slowa jakicgoi w orygiualc hrnkujc.

lin wigund dc baldersheixm x in Podlug Lindcnblnlla str. binas przyhyl marszalckr aby znmck w ityn-rxqu npnlrzyi

-sos johannem de Strose. qui Marschalko dixit omnem castri habi tudinem. quomodo multi fratres vulneribus afjiicti invalidi essent ad protectionemg marschalcus melius sperabat fore. Adjunazitque fratert Si possetis exercitum propellere de castro i et responditz consiliari desuper volumus . ln/irmos deposuerunt de castro et sonos in locum ordinaverunt cum duobus peregrinis.nj inter quos

iohannes liuchholtz venit ad castrum. lnterim dum marschalkus staret in loco dicto 1 vidit lapidem proici de machina et caput com mendatoris amputarig frater de Lorchelsj venit de castro donan nes Marschalcus vero diæitz se nolle quiescere. donec domum ab huiusmodi impugnacione absolvat. quod nec factum fuiL ln ab sencia vero Marschalci pagani letantur et faciunt pontem in Mi mila. cum duobus propugnaculisj duosque arietes. quibus sine in tervalla impugnant castrum . quod nec quidem soli pacifice pransi sunt. parentque insidias. mittentes quendam Lithwanum. qui vi cecommendatorem evocarety dicentem cul se habere uxorem et li

beros in liagnita. si placeret ut scribereh quam diu domum servare posset et eam illuc portaretg litteram accepit regique presentavitg astantibus lecta esta quomodo ad id dies eam servare possent lit placuit omnibusp circumdederunt eam im

pugnantes sagittis arietum et in die sancti fhome Sizoj sagit tis huiusmodi hostiliter quassant inhabitantes. ln ita die se quenti comportant pinum et ligna ad fossas sequentes et in domi nica sequenti in diluculo sonitu buccinarum excitantur ad pugnam et hostiliter inqiagnant usque ad meridiema unde tristes in castrog frater Stobus occiditur. fratri fechewitz detruncatum est crus -.

in ny

Liadcnblatt p. fiti eadem narraL advocatue Sambiatn iiij lieferlur ad missum Lithuanum.

im

igitur d. ih Pecembn iSSL

_309 Poslałi zaś brata Jana de Strose, który opowiedział marszałkowi wszystkie okoliczności w zamku, jako wielu braci ranionych było i niezdatnych do obrony, Marszałek rozumiał, że rzeczy lepiéj stały, odrzekł na to brat: gdybyście mogli wojsko odpędzić od zamku,

a on odpowiedział: obradować o tem będziemy. Chorych wynie siono z zamku, a zdrowych na to miejsce rozporządzono z dwo ma pielgrzymami, między którymi Jan Buchholz 15J dostal się do zamku. Tymczasem, gdy marszałek stał w owem miejscu i wi dział, jak zmacbiny rzucono kamień, który głowę uciął komando rowi; brat Jan de Lorche przybył ze zamku, marszałek zaś rzekł, że spocząć niechciał, dopókiby zamku od tego oblężenia nie uwol

nił, co się jednak nie stało.

W niebytności zaś marszałka cie

szyli się poganie i zrobili most na Niemnie z dwoma szańcami i zrobili dwa tarany, któremi bez ustanku biją w zamek' tak, że ani spokojnie obiadu jeść nie mogli, i gotują fortele i wysyłają jakie goś Litwina, a ten wezwał do siebie vicekomandora i rzekł, że miał żonę i dzieci w Ragnicie") i że gdyby się podobało, toby kommandor mógł napisać, dlugoby zamku mógł bronić, a onby ten list tam do Ragnity zaniósl. Wziął więc list i królowi (Li twinów) go wręczyłi przeczytany zostal przytomnym, jako się za mek czternaście dni mógł bronić i podobało się to wszystkim; oto czyłi więc dom, szturmując do niego biciem taranów i w dzień Sgo Tomasza roku 84.17) tego rodzaju pociskami po nieprzyjaciel sku dokuczają mieszkańcom. Następującego czwartego dnia zno szą i drzewo wzdłuż rowu, i w następującą Niedzielę 0 świcie dźwiękiem trąb zagrzewają się do bitwy, i wstępnym bojem wał

ł5) Lindenblatt str. m łož samo mówi. m m

Ściąga się to do wysłanego Litwina. Azalem dnia 2|. Grudnia 138i.

-s1o lapide et similiter multi in eo perierunh vicecommendator proje ctus est in fossamt suburbium viceranb cristiani vero intrant tur rums propugnaculis undique disjecit-sa nec domum inferius defende re ullo modo valuerunt. consiliantum an domum velint dare sal

--vis animabusn Picecommendator ascendit castrum prospiciens. de bitis in brachiis et dorso. quem rex videns aitz commendator da

domum vel comburemus vos cum ea. llesponditr si volueritis no bis manum dare salva vita. captivi tamen vestri erimus sine pe na.

lieæ aitz sic.

livenientibus ad valvamp rex dedit manum vi

cecommendatori et aliis similiten Litlzwani ascendunt et quendam fratrem latitantem invenerunt et desuper eum ejecerunt et incau tum quendam baiorem interemitg tempore tamen vivus manebat in tali casuy cui nomen llinricufSuælbornPS Promissa vero male servata fuerunt llex enim personam supplevit speculatoris ul amputans caput fratri flægartg quidam eciam misere sunt occisi de fratribus. Sic tradimeuta facta sunt de domibus lieyeren et Merienwerdennj commendator de lla-animali subjectas-est et sa fratres simul tradimentis sunt captivali dinobilibus ordinis fratribus. l .

m ktt

iussu Magistri Marschalcus convocato emercitu a. meam contra Lit/zwanos venit ad vadum quoddanh premittens aliquos ad

in m iiij m asa

Srat hic llinricus Swelborn o. me vice commendator negimontin Postjnde ab a. uoz munere commendatoris in urbe Mewe fungebatuh Speculator h. l. significat i. q. cerni/etc. tortor-l cfn du Presnv classmn s. h. tu cn adn. L apud l/oigt 11 h ML ubi haec repugnantia nat-rationis nostri comme ymoratun i. e. Mgandus de baldersheim. ne a. im scriptor nihil tradere videtun lluc autem pertinet carpcdiliay quam sciptar iam supra commemoravih cll lrroigt 11 11 AM ct Llndenblatt p. S1. Portatse etiam

.-r

su

.

aut si do poluduia. z czego smutek w zamku. Srat Stobus za bily zoiitaly bratu fechewic kamieri golenie urwaL i wielu takie w zamku pogiuclmcbrzedcianie vicekomandor w rdw wrzucony zostaL zdo byli przedmieS-cim zasi scbronili sie do wieiyy bo szaxi-l ce zewszzgd byly pozwalane i dolndi czedci zamku iadnq miarq iui bronid uiemoina bylo. obradujzg wiec. czyliby zamek poddalL bezpjeczeiistwo spbie iycia zastrzegajqc. wicekommandor wszedl na szczyt zamkui patrzqc dokola slaby nagamiona i na krzyiel ktdrego krdl widzacp rzeklz komandorze. poddaj zamelg bo was

spalimy wraz z nim. A on odpowiedzialz jeieli chcecie nam iy cie zareczytb bez wstrgtu zostaniemy jericami waszygnL lirdlrzeklz bobrze. A gdy przyszli do wrdh krdl dal reke vicekommando rowi oraz i innym. Litwini weszli edo zamku i ktdregos brata zna leili cbm-ego w ldiku i z gdry go na ddl zrzucilil a on zabil nie ostroinego jakiegos hojam sam zasi wtenczas iywy pozostaL a a nazywallsig llenryk Swelborm lsj Ale obietnic nie dobrze do trzymano.

gartowi.

lirdl sam niby katem zostal i glowe uciql bratu re

Miektdrzy takie z braci nqdznie zabici zostalL

Pak

zdradziecko tei postqpiono sobie w zamkach najeren i Marieu werdenuj liomandor z liagnityzoj zwycigiony zostal i ab braci zdradq razem w niewolq wzieto zpomigdzy szlachty braci zakonu. z rozkazu mistrzap gdy marszalek zwolal wojsko w roku 1SSSPS przeciwko Litwiuom. przyszedl do brodu jednego i wy

iSp igj im in

huic nenryk de Swelborn w r. noa byk homlndorem zamku w lirblewcm Polem od r. nom piastowal urznd komnndom w cniewim . Pprbwnaj voigta 1 y. aln ML note i. nby sic przekconznil ie lu kronikarz sun z sobq sic niczgadzzn ro jest wigand dc Snldcrshcim zdaje sigy ie kronilmrz tu nic nie wsl-ominn n wydarzeninch z roku iSSS. wyprawn pneoiei o ktfmij pierwej wspomninll w tymie sic rokn odbylm voigt 11 v. slr. ML i Lindenblatt slr S1. Podubno i to co tcrnz pnwiedzinl do tego roku sic Sciagal Linden

p

-S1S .. ad experiendum. quomodo amicus ordinis se trabeati huiusmodi vero virum mortaum invenerunt occasione regis Scliirgah rever

sique in occursum illarsclialci et exercitusy exponunt omnia ibi dem gesta et acta minus bona.

ln flumine vero Sudena matura

previa meditacione se cum suis retrovertiL .. liex astucia inventa misit marsclzalko filium oiri. quem oc cideret. ut perderet memini quem frater walroder perdidit in continenti.

liumor eciam oritun quomodo rex misisset in omnem

regionem suam et in 11ussiam. dicensz

quomodo Marschalkus

modo non haberet populum in terra sua . sed sepulti essent cum

cutibus suis1 quo audito magister per totum Prussiam post re ditum in vindictam predictorum. convocat exercitum. cum tquo venit ad lvergum invenitque Scbirgal in vallo prope antiquam xaw in custodia terre cum populo suo. stetitque in vallo domus cum innu merisibolmbardis et telis ordinatis in exercitum Magistrij vadum cum constipaveratg super quo multum sperabah invasitque exercitum Ma

. gistri cum sagittis bombardarumg unde Magister misit fratrem lium penlceymfvj commendatorem de liagnitm fratrem johannem de Lorclzey advocatum Sambiemtem et.fratrem Al/f. qui sciam ante

tempora in agoniis multis paganos molestaverat. qui processerunL lvunc concludit lioc cronica . sed datuj premissus sermo con/ictus ul

uti in brevi intellexi-ii imo postpono eum et reincipio subsequentem

quae h. l. nan-anima ad a. liiSfL referenday nam LfndenblatL p. SSL dicity a. usa nullam expeditione susceptam fuisscm. At narratio eius de expeditione anni ms ma liil in

gnam partem cum nostro scriptor-e concordaL litium alii scriptores hanc rem copiosius non explicanh ioannes de liumpcnlzeiml successor llftgandi de baldenheim Pagnitam

m

valdicit.

iiij

Post cvnfictus in lla-cru rubro liquore scriptor-la cst ium-positum cstg sensus semper obscurum r

-SlS alat uaprzdd kilku ludzi. aby sie dowiedzielia co porabial strbnnik jeden zakonm ale tego czlowieka umarlego zastali z przyczyny krdla Szyrgala. Powrdcili wigc naprzeciw marszalka i wojska i sprawiaja sie ztegoa co sie tam bylo dzialm a to uiebardzo bylo dobrq z po nad rzeki Sudena witgcj za poprzedniczym glgbokim rozmyshivma cofnql sie marszalek wraz z swymi.

lirdl podstcp wymyiliwszya poslal marszalkowi syna czlo wiekay ktdregoby zabil dla zgdbienia onegofij ktdrego brat vval mder niebawnie zgubiL Pogloska sie rozuioslaa jakoby krdl byl porozsylar po calym swoim kraju i do liush mdwiacy jakoby mar szalek teraz niemial ludzi w kraju swoimy ale jakoby byli pomarli i pogrzebani w skdrach swoich zostali. co uslyszaxyszy mistrz pomimwrocie marszalkaa powolal wojsko po calych Prusieclu na poistzg wyiej rzeczonyzzm Aprzybyl z nim nad Mergg znalazl on Szyrgala w dolinie. blizko etarego liowna. stojqcego na straiy kraju wraz z ludem swoim. Stal w doliuie zamek zniezliczbnemi narzedziami do rzucania pocgkdwg istrzalami wylflierzonemi ku wojsku mistrza. de w brdd wstepowala na czem Szyrgal wiele

nadziei pokladaL uderzyl strlzalaini na wojsko mistrzaa z narzedzi do rzucania iociskdm Mistrz zad poslal brata llumpenheimfsj komandora z liagnityy bratav lana de Lorchea wdjta samlandzkiegm i braia Alfa. ktdry przed czasy uieznoSnie w wielu zdarzeniach

byl trapil pogam bci posozli naprzddg tu sig koflczy kronikaa ale

oblau ulbowiem in illa m ulde ie w w roku iiiStL nie przedsicwzicto mm wyprn wy. Przeciwnie zni tov co rzeczony antonio wyprawie wojenmSj z r. 1ass. piszcv zgrl dza sie w wielu wzglednch z podnniem nnszego kronikarzm

in Sliiszego objainienia o tym wypndku nigdzic nieznnjdujemy. m lan de numpenheim zostnl komandorem w nagnicic po wigandzie de flaldershoim do

mam

Anno novaj per illarsclealkum convocatur reysa ma gna contra paganom Prater conradus walroder transiit in Li tlewaniam castrum Meysclægallen ul incinerans ad fundamentum jam captivos deducens de eo in Prussiam. preter easy qui in igne perierant. . hey/se quedam ediete in hyeme erant. sed non consumate propter aure izitemperiem. que quidem propter peregrinos erant mandatenl Multa quidem ad detractionis opprobrium evitan dum attemptantum quae ut sic non fterenh licet non semper lea beant finem adoptatum cuilibet enim lzabet sensum suum Pa gani raro bonum faciunt post . sigillo wytaudi falsi/icato sicut et parentum suorum

c A

P

lf rP

xxwL

Anno isse Magister et preceptores statuunt reysam fra ter Snyel/eart llawe lj Marsclzalkus. et magnus commendator aj

aop Sib

Sacundum Lindcnblatt p. et h. a. non est suscepta expeditiov etiamsi hoxpites bellici advcnaranL l/aigt 11 id LSSL Metszgallen vel Maugallergy quod nunc dicitur Moschigola inter liarnbw et lll-thura

m ij m

l/oigt 11 id SStL Lindenblatt p. et lvomen hoc in Msch est subsignatum. Sngeltzardus liabe a. lSS1. manchalkuc ordimi et conradua do llpallenrod Magnm vommendator creatus eraL

-SlSto co sic wyiej rzekim wspomina opotyczcea jak po krdtce wy wyrozumialem. ja zad to niiej nam a zaczynam znowu od na stepnych wydarzei lloku lSSluj marszalek rozporzqdzil wielkq wyprawe przeciwko poganom Srat koni-ad vvalroder poszedl do Litwy i spalit ze szczetgm zamek Meyszegallennj i liilo jeiicdw zniego uprowadzil do Prusy procz tych. lktdrzy w ogniu pogineli zapowiedziauo wyprawy ua zime. ale nie przyszlo do nich dla niepogodyg te zai wyprawy dla pielgrzymdw bylynj zapo wiedziane. vviele takie przedsingigtm aby uniknqd zarzutui obmowyg oby sie to niebylo staloa bo nie zawsze byl cel stdso wny. Lecz kaidy ma zdanie swoie. Poganie rzadkdco dobrego czyniqp a potem zfalszowano pieczed witolda i krewnych jego.

l

lt o z ll le AL xxvlL lloku 1SSS. mistrz i dygnitarze postanowili wyprawgn lii-at lingelhard llawefj marszalek i wielki komandor wellodzq do Li

in

Podhg Lindenbintta tmn ego wypruwy wojennej iadnej w tym roku niebylm lubo picl grzyml z ohcych krajow din odbycia jl-j byli przybylL voigt fli v. str. ltSSL

in

Meissgallen lnh Massgalen jest to dzisiejszn Mcnignla miqdzy lieruowem i wilnem. yoigl 11 v. sua sac Lindenblult str. et .

m ij

Sngelherd nube minnownnym zolul w roku mar marszaikiem zakonuy a lium-ad wal lem-od wlelkim komnndorem t

--SlS intrant Litlowaniamy terram ltomanye aj per pratum ad castrum lyyssewalde ij obsidendum. in quo dux Scleirgal tunc temporis manebat a qui cum bombarda contra cristianos ordinata multos occideratg quare exercitus retrocessit ad locum. quo non poterat tangi Marsclzatcus in primo sompno excogitavit et totus exer citus processit in castrum lyitkenbergfj Pagani eæercitum vi dentes. sati oj castrum combusserunL

auo compertoi Sclairgal

venit ad lvergami ubi ut optavit cum marsclzalco tracta/um lla buit et cum commendatam magnm demum exercitus in reditu multa dampna incendia et predacione feceratjj n/ytaudus vero visus est in campis et cristiani convertunt se ad naves et ad pllirimn. Post pascha Marsclzatcus misit consortem suum fratrem

Al/f de ozudendor/fsj ad predandum in solitudinibus. ubi al pi scatores captivabant et revertuntur. Pelzinc dux aelrensisfj proponens ire contra paganosy in terra Stolpensi cum suis per lfckardum de lyalde captivatur et

vinculatur in castra vatkeizborg.m1

donec in vindictam huius

ordo dictum Mckardum devastaret etauj

Magistri precepto Marschalkus et commendator magnus

tum vv

oportet esse komayrml nunc liomym Secundum itineraria erat haec aræ sita propo fluvium viii-am vel Mrieg hodie plane ignoraturn Portassoj ut est apud Lindenblatt p. 1b. intelligendum ll/iszuny ad ll/ilianL

sp m iam dici-mag propo il/iliam haud procul a list-nom Lindonblatt p. SL op i. e. tpszl n cfn yoigt 11 y. non ubi etiam plura de pactionol lz. L obiter tantum cornmcmorala invenimus. Lindenbiath l. c. sp Atfus de czudendoigf a. 1SS1. erat Praefectus lncterburgnl m cuiliclmus duæ de celderm ioy castrum joannisi Marchionis llrandenburgmk in Plura hac de rc leguntur apud l/osgt 11 l sos-am

twy. aby ziemie llomanie ij obtoczyc przez iqke od zamku wys sewaldefj w ktdrym ksiaie Szyrgal wdwczas przebywal. lisia zg ten z machiny do miotania pociskdw wymierzonej przeciw chrzezicianom wielu z nich pozabijalg dlatego wojsko cotuglo sic na miejsce . gdzie go dosiadz niemozna bylo. Marszalek w pierwszym iuic to wymydlil i cale wojsko udalo sic do zamku wilkenberkij Poganie widzqc wojskm sami zamek spalili. o czem dowiedziaw szy sic Szyrgah przybyludo Mergiy gdzie jak sobie iyczyla uklad zrobil zmarszalkiemiwielkim komandorema wojsko przeciei wpo wrocie swoim wielkie szkody porobilo ogniem i lupieztwem ra bujqc i palqcfj vvitolda zas widziano na polacha a chrzeScianie powrocili do lodzi swoich i do ojczyzny. Po wielkiejnocy marszalek wyslal socyusza swego Alfa de czudendorfej na rabunek na puszczgaa gdzie czterech rybakdw

pojmali i powrocili

.

Potem ksiqze Seldrski ij chcqc iiti na pogan. pojmany zo stal ziemi sztolpeflskiej wraz z towarzyszami swymi przez mkarda de walde i w kajdany okuiy w zamku walkenborgyaj ai zakon mszczac sic za niego mkarda zuiszczyLoj z rozkazu mistrzaa

marszalek i wielki komandon wyiej

est Myluie napisane komanie zaminst komuyng dzisicjszy komym

esse e if

Podhzg wykazbw drogowych musici ten zamek leiec nad uel-ga czyli wilim alc niewiado mo gdzie. Moie to sq dzisiejsze wilzuny nad wilim jak pisze nota u Lindenblalta na stronie 1fi. lak sic jui wspomaialo blizko Svilii niedalcko liernowm Lindenblatt slr. et

Porownnj voigtn lh 1 str. so1.. ktbry przytoczyl szczcgoly tego zdarzenial ktln-e tu kronikarz tylko impomknajj Lindenblnth

Allf de czudcndorf byi r. 11S1. przeloionym w lnslerburgm lvilhelm ksiqie celdryL lamek luna mngrabiego bmndenburskiegm flzytoj voigtn 1 v. stn sos SlL

.

-S1S predicti cum aliis preceptoribus. cum peregrinis vicerunt valle-en borg vi. ducuntque ducem sic absolutam in Prussiam.ul

Murus quoque in parte in lioslgn depositus ordinis prece -pto propter excessum quendam incolarumuj

Suspectus tamen

quibusdam habebatur Magistem qui a paganis et cristianis non modicas habuit impugnaciones. cum tamen pro ordine die et no cte vigilareh continencia laude digna. oracionibusy jejuniisy vigi

liis et.ceteris operibus virtuosis

obiitque anno usum in bona

racione. sacramentis munitus. et sepultus est in Merienburgi cu

ius anima sitvcum crista convenerunt deinceps preceptores et elegerunt magnum commendatorem ul in locum tenentem Magistri. qui a media e state usque ad meam vices Magistri supplevihuj interim oritur odium inter fratres. quum aotfridus de lfu len nj prefectus in 11astenburg. et johannes de Strifen prefec tus in liartenfsj qui intrant deserta contra paganos conductor vero eorum in ftuvio convertit se ad paganos. lvicliilominus idem captivabant aliquos. a quibus audiunh Litliwanos in magna co pia transire in Prussiam. et querunt ab alio conductore. quomo do possent eis approæimare et duæit eos ad vestigium eorum et persequntur plures occidendm sequendo die et nocte. donec ve niunt ad stagnumy quod contiguum fuit terre Prussie. ubi 1e

in deauratam rei exposttionem invenies apud yoigt L c. m cfn yoigt 11 SlL m Ayon recta se habetg maguter ordinis generalui conradus liillner dc nolenstein mor tuus est demum a. mm cf. Poigt 11 ii p. fuit in ibi

conradus de ll/allenroi cfn l/oigt 11 id sen

in ln membranis cottofredus de lius/en isy lii-al scoundum membranasl in quibus joannes de Strezfcn divitum a. nam vicecom mondator llagimontisl

-Slg wspomnieni z inuymi dygnitarzami i z pielgrzymami zdobyli sztur

mem walkenborga iksiaiecia tym sposobem oswobodzonego przy prowadzili do Prus.mj Mur takie w liodlinie w czeici zniesiony zostal zrozkazu zakonu dla przewinienia jakiegoi mieszkaiicdwllj Mieli takie niektorzy w podejrzeniu mistrzaa na ktdrego i poganie i chrzedcia nie nie malo nastawalig on przeciei czuwal nad zakonem dniem i noca godzien zalety z wstrzemigiliwoich modlovn postdw. czu waniay zachowania wilii. i innych poboinych uczynkdw. iumarl w ro ku lasauj zupelnie przytomnyy aakramentami opatrzony. pocho wany w Malborguy ktdrego dusza niech bedzie z chrystusem . zebrali sio potem dygnitarze i obrali wielkiego komaudo rauj zastepca mistrzaa ktdry od polowy lata ai do Miedzieli quadragesima mistrzg zastgpowahuj Pymczasem wszczela sie nieched miedzy bradmi z powodu liolfryda de liulen ul przeloionego wllastenburgu i jana de Stri fen. przeloionego w Sartenfcj weszli na puszczzg przeciwko po ganom. Przewodnik zai na rzece udal sic do pogan niemniej je dnak pojmali oni kilkua od ktdrych sic dowiedzielia ie Litwini w zna cznej liczbie ida na Prusy i pytajq sic drugiogo przewodnika. jak by sie ku nim zbliiyd mogli i zaprowadzil ich na trop Litwinow

i icigali ich przez nastepujqcy dziexi i noc i kilku zabilia ai przy szli nad jeziorm ktdre dotykalo granic pruskichg gdzie iz Litwi

top in

wieceij o tem pisze yoigh yoigt fli v. aln ML

in Podanie to jest mylne. wielki mistrz lionrad liillner de nolenstein umarl dopiero w ro m in

ku iam tczytaj yoigta 11 v. mu bibo iimu-ad de wnllenrod. czylaj voigtn i v. sua sem

ibi

oryginalne dokumonta nazywaja go Sotlfried von der liiilm

ibi

fen Streifen w r. nam byl komnndorem w lirblewcm lmie mu bylo tum

-

seo

-

ex eis occiderunt et unus evasity duos tamen piscatores Litvwani captivaverant ante ea. a quibus audiunt. cristianos in propinquo esse cum copia magnm guare convertunt se ad sua et occur runt eis cristiani. a quibus multi sunt occisi vulnerati in equis et preda magna dampni/icatig captivi quoque ducti. lbodem tempore commendator de llagnitay preceptores de ynsterburg ul de fapiow ul etc. proficiscuntur cum viris de lium penheym all in Samaitarum terram. intrantes in lvyntegeten vul gariter non avisatam capiuntque et accidunt in numero ultra sed conveniuntque in montem lfrumpste lialwe et sani revertantur

preter unum. qui captiva/us fuitfil ln illo quoque temporezsj Magister Lyvoniensis cum et commendatoribus venit in Merienburg et fit ibidem capitulum uj et de communi consilio et consensu eligunt infMagistrum genera lem fratrem oonradum walroder divina misericordia 1 qui pri

dem erat Marsclaalcus. similiter Magnus commendatur et in omni bus semper se bene habuerat ln Magisterii eciam dignitate con

stitutus multas tulit impugnaciones. -Matura quoque meditacione ccyitah quomodo paganis atque Polonis resistere possit. qui mul tipliciter a fratribus erant dampni/icati. . 1n hyemezsl frater Marquardus commendator ul et fra ter xunul advocatus Sambiensis cum suo collega et ceteris a igj

Prasfoctus lnsterburgi erat Al/ut de czudendorf

m Praqfectus fapiauiensis erat Penz fruppurliu in L a. joannes de llumpcnhsim commendator liagnitae m ilaec videtur esse expeditioa cuius meminit Lmdenblalt. p. o1. inde verisimile nh terram hyntegeten et montem lirumpslc-lialwe cvol potius lirumstegalo situm fuisse prope lfaltenen llfoltinjanyj ad furtum llegio haec montuosa. m Mense Martio a lagL

in lh 1z. Martti a. ngL m liasc expeditio pertinet sine dubio ad a. iSSSL qirn Lindonblatt p. fi1. m ld. est Marquardus de llaschaul commendator urbis Mimilam in cunc de Lichtcnstein advocatiis ordinis Sambiam

now zabilh a jeden uszedL

am

-

Litwiui zad pierwdj pojmali dwoch

rybakdw. od kiorych uslyszelig zc sio cbrzesicianie wznacznojlicz bie zbliialL ma tego powrocili do swoich granici zaszii im dro ge chrzeicianie. z ktdrych wieiu zabitoa poranionov na koniach i wielkioj zdobyczy uszzkodzonoa jeiicdw zasi uprowadzono. fegoz czasua komandor z llagnitya przeloieui z lnsterbur

gafij z fapiow lsj i t. d. idzg wraz z ludzmi z liumpeuheimnj przeciw zmudzi. wchodza do miejsca gminnym jezykiem Minte

geten zwanego nieostrzeionego i zabili i wzieli w niewolq wiec ccj jak soo ludzi i zebrali sic na gorze lirdmpstekalwe i zdrowi powracajq prdcz jediiegm ktory sic w niewola dostahmj w tym takze czasienj mistrz inilantski z czterema koman dorami przybyl do Malborgaynj i zebraia sic tam kapituiay i za wspolnq naradzgi przyzwoleuiem obierajq na wielkiego mistrza z mi iosierdzia Soskiego brata konrada vvalrodera ktory dawniej byl marszaikiem oraz wielkim komandorem1 i ktoremu we wszystkiem zawsze dobrze sie bylo powodzilo. wyniesiony na urzqd wielkiego mistrzaa wielu on przeciez doznal przykroicig on zai dokladnie rozmyiliwal gigbokq rozwagq. jakby sic mogi oprzed poganom i Polakoma ktdrzy licznemi podstgpami na zakon nastawalh pomimo

tego. ze czestych od biaci szkod byli doznali. w zimie ul brat Markward komandoruj i brat liubnuj wojt samlandzkh z socyuszem swoim i z innymia od Miemna udali in 1Sj

Przeioionym w lnsterburgn byl Alf de czudendoril Przeioiony w rapinu nnzywai sic Pentz rfruppux-L

m zoy flii m

fo jest luna de knmpenheim komnndora w llagnicim fa to podohno byia wyprawal o ktdrej Lindenblatt na str. o1. wspominn. w Marcu ngL llnia m Mnrcn mL i

lai lh wyprnwaa jak Swiadczy Lindenblau na sua fi1. odbyh sic w roku lSSS. lii fo jest Marquard de iianchau komandor z Memlm

at

dana Mgmila transeunt in terram Medenik ul non avisatam.

quam

igne et preda devastant Litbwani vero sequuntur eorum vesti giai persequntllr eos usque ad quandam paludem non gelatam. Plaæimeque erant nivesy ubi commendator de Mgmila lvicolaus cassow nj captivatun Lillzwani vero juxta errorem suum pro posuerunh unum cristianum oferre diis. ceciditque sors super di ctum commendatorerm impositum/lue equo suo cremare voluerunt qui per/usus cruore ex vulneribus rubicundus apparuitr alligant que ad d vibices cum manibus et pedibus et circumposito igne sufocalus est.ao1 cuius anima requiescat etc. petit cronica longo sermoner et aliorum eciam occisorumy puta wygandi de Margborg fratris guervertmj etc.y qui cum eo est occisus sal et eciam ultra ro nobile g eciam zoo equos pagani obtinuerunt. Signi/erum de Sambia capiunt vocabulo Mericus Alii revertun tur ut poterant ad patriam ln hyeme ul conveniunt prefectus de 1nsterburg. frater Al/f de czudendorfa collega commendatoris de lialga cum pre fecto de fapiow in copiam et pertranseunt desertum usque ad flumen Prause asl vulgariter et pauci occurerunt eis. de quibus captivant aliquam

alii evaserunh

et ductu racionis revertantur

ad sua cum parvo profectu

.

im m

llegio Samogiliae illarnyp etiam Mjedmlul Ayomen commendatam falso scriptum. Lindcnblath p. c1. lwbetz Marquardus da liaschnow. yerum nomen ests Marquardul de hasc/mm iroigt 11 li fila adnot L

sob

sat etiam LindenblatL p. SS. yoigl m id sua

m m

l/erba in Mscn subsignata rubro 1iquore. im comes de puerfurt. eques ordimih Pc emendatione huius loci et recta eius intspretations c/r. Lucas tractatam de chro nicis ll/igandt filarburgcnsfsa secundum quem ita esse debebitis cuius amma requie scat etc. petit cronica longo sermone puta ll/igandi de Marborg - et aliorum el oc ctsorum fratris ausi-verg qui cum eo est occisus et etiam ultra 1o nobiles et eos aqua pagani obtinuorunts m A. nam

ln memi/ramis nomen cius adhuc non potuit inveniri.

san suus nutus jtumtnis ignotus. m

-SSS sic do ziemi miednickiej aaj nieostrzeioneh kldrq ogniem i rabun kiem zuiszczyli. Litwiui zasi poszli w trop za nimip ai do irzgsa wiska jakiegoi ktdre niebylo zamarzlm Sniegi byly wiellznicp gdzie komardor z Memlaa Mikolaj liassofnj w niewolzg wzigty zostaL Litwini podlug blgdnej wiary swojej umySlili clxrzeicialxilla jedne go Sogompiiarowaa i los padl na rzeczonego komandoray i wsa dziwszy go ua jego konia. spolid go cbcielia a on oblany krwiq z ran swoich. caly sic czerwony wydawaL i przywiqzawszy mu rgce i nogi do czterech vibicesa ogien do kola naloiyli i tak

go udusili iej vvieczny odpnczynek duszy jegoa kronika o to diu giemi slowami prosi P. Sogm oraz idla innych poleglyclxs jakoto vviganda de Margborg. brata guerverd nj i t. dq klbry z szezid dziesiqt ludimi zabity zostal sol i przeszlo vo szlachtyg pnganiez takie zdobyli zoo koni. choraiego takie samlandkiegoa nazwi skiem Merika pojmalL luui powrocili jak mogli do ojczyzugn w zimie all zebrali sic przeloiony z lusterburgaa brat Alf de czuldendorfa socyusz komaudora z lialga z przeloionym z rra

piow w znaczuej liczbie i przebyli puszczq si do rzeki w gmin nym jezyku llrauze nj zwanej. i malo kogo spotkali z pomigdzy ktdrych kilku w niewolq wziglia inui uszli. oni rozsadku sic ra

dzqm powrdcili do domu z mala korzySciq.

oii

liuna de Lichleusteiu wbjl zukonu w SmnlaudyL

ab in

lirnln imudzka worny czyli Miedniki. . Mazwisko tego komandorn jcsl mylnie nnpisane Lindcnblalt sh- b1. lviszc Marqunrd hus

S

unqdowych nazwisko jego dolychcus sic nieznalazlm fo samo pisze Lindenblatl atra bS. votgt li v. slr. bill

lin aou

l-lrabiu z querfurtm knwaler zakouu lirzyiakbwz anas w dyssertacyi swojizj o kronico urigonda de Marhurg micjsce lo n yjaiuim

sihnow. Prnwdziwe nazwislm jest Marqunrd v. nolebam voigt fli v. slr. fili w aktneh

im

w roku nam

m

Pololcnic iiij rzcki jnrsl nicuiadomm

g-P-M l

-.

-SSA

o A

P

lj f

xxan

nux Sclairgal misit quendam dictum vulgariter oranden anno noa cum eo viris inveniuntque castrum Sweygruwen 11 inavisatum. ad quod profecti erant . ubi suburbium incinerandm

vim castro intulerunL unum occiderunt et s captivabant et re grediuntur domum cum prefectus de ynsterburg cum SS per sequitur usque in terciam diem et orto sole et ex eis occiderat duos conductores similitera alios vero captos per talos suspende rat. omnem quoque eorum rapinam cum xvi equis detulerat in terram Prater -Mglmrdus11 llawe Marscliallcus statuit reysam ve niensque in ynsterburg propter temporis et aure intemperiem re diit domum. veinde temporis qualitate arridente commendator de lia gnita cum aliis a Marsclmlco ei in succursum missis. sc. prefe ciis de ynsterburg et de Sirdow intrantque inavisatam terram lialtanenenfl ubi ultra doo occiderat atque captivaverata aliis

evadentibus et in reversione Lithwani sequuntur cristianos et ex eis d perdiderunt et cum gracia domum redierunt. Meodem tempore divulgata est diversitas animorum inter lll/ytaud et ScleirgaL ll/ytaud petit graciam magistria ad quam

post consultacionem factam eum suscepitfl

vvvv

huio

Situs huius arc-ts igneam Pra .- lingolharduh lam saepe commemoratum lioltinjany. Lindenblath p. 11 rofgt 11 SSL seq.

comes de lienekey

-SPS

noznzlALxxvm lisizgie Szyrgal wyslal czlowieka gminnym jezykiem aram den zwanegoa w roku 1aso. z so ludzrmip iznajdujq zamek Swaj gruwenlj nie ostrzeiouea do ktorego zmierzalL gdzie przed mieicie spalili ina zamek uderzylia jednego cziowieka zabiliy sze ieiu pojmali i wracaja do domu. Przeloiony z lnsterburga w SS ludzi poszedl za nimi w pogori ai do trzeciego dniaj i o wscho dzie sioxica czterech zpomiodzy nich zabih podobniei dwdch prze woduikow. innych zai pojmanycha za nogi obwiesiig calq zai ich

zdobycz wraz z m koximh do kraju odprowadziL litat mkhard ij llawe. marszaleh postanowil wyprawe i przybyl do lnsterburga.

ale dla niewczasu i niepogodys

wnioil

do domu. Potem. gdy sic czas wypogodzih komandor zllagnity z in nemia ktorych mu marszalek w pomoc przyslala to jest z przelo

ionemi z lnsterburga i z crit-domia wchodza do nieostrzeionej krainy lialtanenenfj gdzie wiecej jak aoo ludzi wybil i w nie wola pojmalg inni uszli. a w odwodzie Litwini dcigajo chrzeS-cian i z pomiedzy nich d zabilia inui szczeiliwie do domu wrbcilL Pegoi czasu objawila sio nie jednosid miedzy witoldem i

Szyrgalem witold udai sio do iaski mistrza. do ktorej go po od bytej naradzie przyjetofj flrabia de lienek. brat Markwarh w poj SSSS Poioienie tego zamkn jese nisznqjomm A raczij angelhnrm

wspomnione po kilh razy liollyninnyn Lindenblau str. 11 voise lll v. sua hilai

-.

ses

a

-

frater Marquart in captivitate detineturysj qui ex parte Scliirgut

wytaud manum dederat. Suaseruntque ei et inducunt ad cristi anismunuej

Marquardus dictus intimavit magistrm quomodo per

astucia wille castrum posset vinci Sudemunt/j talia sencieng celeriter adiit regem liariboh avisans eum dicens. quomodo wy taud cum cristianis nfiltam vincere velletg unde armata iam ca stro. wytaud venit et v fratres ei occurrunh quos suscepit ve nitque in Prussiam. a captivitate quidem eos deduziL cumque venisset in aartym misit fratrem suum ywanum et du cem Andream cum litteris sigiltatis ad magistrum aj dicens-c omnia que dudum promisissety firmiter velle tenere. Magister vero remisit ei Arnoldum liorgeler oj commendatorem de lgalgal fratrem illar

quardum Saltzbaclhmj dominum fliomam Surwilte. prefectum de liastenburg nj et veniunt in aarten per interpretem liomotuj czolner dictuma ut commissa Magistri wytaudo proponaut. lit conveniunt prope flumen vutgariter Licke et faciunt ibidem im ter lyitaudum et ordinem perpetuam pacennwj guo factoa Magister de longinquis vocat suas ad reysam contra Litltwanosg unde Marsclcatkus predictus precepto Magistri de carten proficiscitur per lvergam in Litlcwaniamg witaud cum suis venit eis in succursum. transeuntes in litora Litlcanico et vi

no cius captivitale iam supra dixit scriptura lie ln l. adparctl comitem hunc fuisse equitem ordinis de yerba haec refer-untur ad lliiowdurm lP-itoædi levir et capitaneus intima ln mcmbranis apud roigt 11 ii sit dicitur fuisse familiaris principis liariebuh si cft yotgt fli ih aas adn. 1. 1 fratrem ll/iton-di Lindenbtatius Sigismundun qh pellat. hion est cum eo eonfundcndusy qui supra commemor-atury lwanus dua- aab

iiij lib

schanomis. ll/itowdi levir. m Arnoldus de lium-gelm Marquardus de Sulzbacli tm iSSL vicecommendator legimontiiL Proefsctus llaslenburgi erat tum fortasse liottnjivedus de lfucley nam etiam a. iSSl

m

munere hoc fungebalun m Portasse falso scriptum pror liomalL ofn testimonia apud iioigt 11 id sos adn. ih

-SS1

-

mnuiu trzymany zostalfj ktdry od Szyrgala z writoldem byl sie quednaL

oni go namawiali i naklonili do chrzesiciabstwafj lize

czony Markward douidsl nnistrzowia jakby podstepem mdgl zdo byd zamek wileinskL Sudemuntvj slyszzgc toa spiesznie udai sier do krdla liaribolap douoszzgc mu imdwiaca ie vvitold z chrzesbia nami ulilno chcial zdobyci Agdy juz zamek byl wstanie obron nyma vivitold przyszedl ib braci zaszlo mu drogea ktdrych on przy

qu i przyszedl do Prus. uwolnil ich wiec od niewoli. A gdy przybyl do cartyn cemamy poslal brata swego lwa na i ksiqiecia ledrzeja z zapieczetowanemi listami do mistrza sj mdwiaca iz wszystko1 co byl kiedy przyrzekh iciSle chcial do trzymad. mistrz zas poslal mu napowrdt Arnolda liorgeleryoj ko mandora z llalga. brata Marquarda Salcbachfoj P. rPomavza Sur wille. przeloionego w nasteuburgu ul i przybywajq do Srodna i przez tlomacza nazwiskiem liomot uj ozelnera oznajmiaja lvitol dowi zlecenia mislrzm

l schodzq sic nad rzeka Likie zwana i

tam zawierajq wieczny pokdj migdzy zakonem a witoldemlsj lPo uczyniwszy mistrz. z dalekich stron powoinje swoioh do wyprawy przeciwko Litwinomg przerzeczony wiec marszalek z rozkazu mistrzaa z arodna przez Merge idzie na Litwcp wi told ze swymi przybywa im na pomocy idqc granicq litewikai

ij o jego wziqciu w niewolq mbwil jui dawnitij kronikarL z tego lu miejscl widzimyl ie hyl kawalercm zakonm m

ro sic sciqga do wiloldn.

v i

n Szwsgier witolds dowodzqcy w wilnie potitus yoigta ih v. un SSL Syl on powierui Sj gk m in in iiij

kiem ksiccia liaricbulm Porownnj z voigtem in v. str. aas nota L i 1 Arnold v. liusgelm Marquard v. Sulzbach magn komandorem w lirblewcm Przeloionym w lhstenhurgu byl jcucze pewnie wtenuno cotlfried de liiihh bo nin byl jcszcze w r. lSSSL Pewnie omylka znmiast lionrauL czyloj voigta 11 v. str. SStL uwagu z.

.

-SSS cerunt Meiscliengallen ul et deinde liernouu quod Litliwani soli ul succenderant et abierunt Multi quoque ordinis et hospi tum sunt occisig eciam paganorum multi in captivitatem ducuntur et convertunt se ad Prussiam. vex-illum sancti georgii tenuit dominus Appil voclis de Plankensuj comes de Morse ul vulga riter et domicellus de Marka vulgariter insignia militaria susce perunt. deque paganis eooo portarunL wgtaud cum fratre Marquardo lal venit in castrum aar

ten et loquitur cum capitaneis. qui discordes antea erant 1 et di cunt ei . quod si vellet eis dare Marquardum dictum in capita neum. tunc vellent bene tenere et wgtaud loquitur cum eo. ipse vero amore et honore ipsius sponte suscepit. wytaud recessit

Marquardus vero permansitg dum vero abcessit. domum non po terant retinere. quum Marsclialkus accepit eum de castro.n1 ln mea fit regsa et ducunt secum victualia in plaustrum.

quod antea non fuit visum. ltlo tempore commendator de Palga fratrem wilhelmum fecit ert-periit

an aarten adhuc staret vel

non. misitque cum eo xxx virosg domus vero post vl ebdoma

darum circulum quibus obsessa fuerat. llegi dagel fuit pren tentatafol

in Mischogolm Lindenblatt. p. 1S. lib ipsi m infrm ubi narrantur res anni im scriptor hunc Appel Puclu Prancum esse dicit igitur pro ndo Plankenn esse debetr de Prankem tret oriundus gente franconicm quae ex arce sua llornheim etiam nomen Puclns de bornheim accepiL Plura ex hac gente nobiles gerunt nomen Apallinarisl quod h. l. contractum est in AppeL qf. Span gmberg Adehpieg p. L in illa gente clara comitum de Miire ad nkenurm lSj Marquardus de Sulzbaclu m Plura din apud Poigt 11 l sas. ioj Lindenblalt. p. 1L. l. l.

--SSS zdobyli Majszengalemuj a potem liemowy ktdry Litwiui sami za palili i odeszli.

wielu z pomiedzy braci i z goici zabito. wielu

takie pogan w uiewola wzieto i zwracajq sic ku Prusouu

Pan

Apil Poks de Plankien uj nosil choragiew Sgo jerzegm llrabia de Morseuj zwyczajnie zwany ipauicz de Markay odebrali o znaki wojskowe i dwa tysiace pogan wzielL

wyitold z bratem Markwardem nj przybyl do zamku w cro duie i mowil z dowddzcamh ktorzy dawniej w niezgodzie z so bq iyli i powiedzieli mu. ie gdyby im dat rzeczonego Markwarda ua dowodzcm wtenczasby sic dobrze trzymali i mdwil z nim wi told. A on powodowany przywiazaniem i czcia ku niemu. zaraz przyjah witold odjechaL a Markward zosxtala ule gdy on sic od dalih przy zamku utrzymad sig niemoglil bo go marszalek wzizgl ze zamkulsj wMiedzielg quadragesima odprawila sic wyprawa iwzigli z sobq iywnospd na wozie. czego dawniej nie widzianm regoi czasu komandor z Salga bratu wilhelmowi kazal sio dowiedzieti czy Sroduo jeszcze stoi lub nie i poslal z nim so ludzi. Lecz zamek. po szeiciu tygodniowem obleieniuy oddany zostal krdlowi 1agielle. l oj

in

Miszegola Lindenbhtt str. 11

lin

Pbiniij nasz kronikorz mbwh

ie ten Appel Puchs byl rudem z Prankonih wicc zamiast

de Plankcn czytuc trzeba de Prankcm Pochodzil on z frankoliskiego domul ktbry od znmku nornheim nosi nazwisko Puchs v. nornheim. wielu z tej szlacbeckidj familii no szq imiq Apollinnrim l ten tutaj sic w skrbceniu Appel nazywm czytaj Spangenbcrg sua i iiij

z znnkomitij rodziuy Miirs nad kenem.

in Marquard v. Snlzbacln m

czytaj voigla li v. str. SSS.

. m Lindenblau slr. M. voigL i

/ te

-sso beintlenj per Marsclmllmm predictam fit reysa et cum multis peregrinis. xsignanter cum filio Anglici ducis Lankastensis comes de fer/pi ni etc. wytaudus dux interfuit et Samayte ascen dunt citra Mimilam buæ vero Scleirgal stetit parte ex altera prope antiquam lfawem ut prohiberet transitum cristianis. nec po

tuit. quum vadum invenerunt et pertransierunt et quam cito ter ram tetigerunh pagani in fugam se dederuntp quos cristiani per

sequuntur et multos occiderunt.

falesfsj quos duces ducunt

capticos cum multa preday quam ab eis abstulerunt. Pelzinc veniunt prope nfi/tama primumque hagnitarum ve æillum pertransivit aquam. ubi quidam miles johannes de Lu tam ul fuit occisus g impugnantes castrum ligneum cito cicer-anta

ubi inter multos occisos quidam rex nomine liarigal ul inter/uit.

m accipiunt cristiani multa bona in castra Pons /it trans lvergam et multi cum negociis veniunt ad exercitum de paganis et ut cristiani mutuo negociantun Puaz conradus-aaj cum telo occiditur-g

steteruntque v septimanis in

continuo ayone. nocte dieque et pugnm et ex utraque parte multi sunt occisig dumque se converterent ad partes. captivati et occisi sunt ultra vooo pro majori parte paganorum g lit Lyvoniensisuj

in in iiij in sz iiij

in

Memi Azlgmto a. mm comu llenricus de Porbyl ducis joannis de Lancaster fliux natu maximusl poslea rex- liritanniag llenricm lii yoigt 11 li SAL adnot. P. ln Mscn extr faec vel caen lioc significat quos duces esse putabantl cum magna praz-da abducebanL Puisse inter eos ducat testatur foigt 11 y. sn adn. L Aromen sine dubio co1-ruptam. carigal erat unus ez jilitx olgierdty igitur lagali et Sltfrgalifraten ln baptismate accepit nomen castmirun yoigt 11 k SiS. sui adnoL i. Aron lrztowdi frater ll/igandmgy qui in baptismate nomen conradus acceperaly sed illctowdi frater folnvyl inter caesos fuisse dicitut foigl 11 v. MS. adn. L igitur etiam huic nomen conrado eum nocens erat Mgandi lfitowdifratnh Ltndenblatt p. SSL etiam a. nam lllagister Lironiac hobinm de fflm

meminit

-SS1

-

Potem aaj rzeczony marezaiek zrobii wyprawe z wielu piel .grzymami. mianowicie ze synem angielskiego ksiaiecia Lankaste nu. hrabiq de rferpinj i iuuymi. lisiqie viritold byl przytomny.

fiyli ivimudzini z tej strouy Miemnm ksiqie zas Szyrgel sial z drugiej strony blizko starego kowna. aby chrzescianom przej scis zabronidg ale naproinm bo zualeili brch i przeszlia a skoro

sic ziemi dotkuelia poganie tyl podali. ktdrych cbrzesbianie ecigali i wielu zabili Pych. ktorych za ksiqiqt mielia wzieli w niewolq wmz z wielkq zdobyczaa tum im odebrali.

ztamtzgd przychodzzg lpod wilnop chorqgiew kagnitnnow pierwsza przez wode przesziag tam ioinierz jeden jan de Lutannj zabitym zostaiy dobywajqc zamek drewniauya predko go zdobylL gdzie miedzy wielu zabitymi byi i krdl jakis nazwiskiem liari gaLnj l wzieli chrzezicianie z-naczny dobytek w zamkm zrobiono most przez liiergea tam wielu pogan dla handlu

przybyiozdo wojska i wspoinie z chrzesicianami ze sobq hnndliijq. xsiaie lionradzij zabity zostai pociskiem ipozostali przez piee ty godni w nieustaunej niespokojnoici i walce we dnie i w nocy i z obu stron wielu ich zabito. a gdy sie kaidy w swojq slrone obrocih pojmano w niewolq i zabito wiecej jak vooo ludziy po

ioy m

w Sierpniu roku ngtL llrsbia lienryk berbyg stnrszy syn ksiecin luna z Lancnsteru zostui poinidj krolem u sielskimfpod imienieln lienryh m yoigt 11 v. nm SiL uwnga i

filii Mlzwisko to pudobno nie jest wiaiciwm zajlkarigal byi synem olgiesdsa aiatem bralem ingieiiy i Skirgulai odebrai on nn chrzcie imie lilzimierz voigt 11 v. sua bis-iii uwnga l. w Miedzy zabitymi wspomnionymi jest Pokwyi brut wilowdal u nic wigancL drugi brut witolday ktory na chrzcie byi olrzymai imic iiant-ai cum voisu 11 y. slr. in uwaga L iemu wiec musiaio byd takie ns imie lionrad. o ivissndzie bracie witoldu wspominl Lindeublait mu ac jeszcze pod rokiem iwt

-sss

e

qui huiusmodi facta fecerat ad sua. wytaud et Samayte et Pru

teni quilibet in terram suam rediere.uj Post hec ul Mredericus Marchio sol cum multis comitibus nobilibus etc. venit in Prussiam ad pugnandum contra infideles et a Magistrm ut decuit. honori/ice suscipitur et tractetur1 se cundum omne posse suum. 1n estatemj mandatur reysa. lnte rimque fit dissencio ex parte Anglicorum et Schotorum. Alam dominus wilhelmus de buclos Schotus ul interfectus fuit in ponte juxta summumfaj qui cum uno pede ad foramen corruerat et viriliter se defendit . cideretur.

ut eciam unus de familia sua cum eo oc -

Post hec exercitus proficiscitur omnesque sequuntur ordinis veæillum

Magister vero cum eis in prima sua lieysa et omnia

bene erant ordinata in victualibus g de ordine veæillorum diversi

tas fuit. ynsterburgenses volebant precedere. deinde ven-illum sancti georgiiy post hoc Missenensium. et intrant terram in lo cum. ubi quondam antiquum cawen stetitg in quo loco Magister mensam honoris preparari mandavitfij sedentque in armis man ducantes et bibentes.

et a magistro optime tractati sunt.

quod

eciam anullo alio magistro auditum estuj Properantes in frah lcen domumy quam Schirgal eæussitg deinde proficiscuntur in wu

esp im sop

liectarn temporuml quibus haec accidet-ian notationem invenimus apud l/oigt 11 id ita adnotat. L lvarrationem. que sequitur y ad a. ngL perti-nerea docet Llfndcnblattv p. SL Pridericus Marchio Missnensts comites eius commemorat l/oigt 11 y. ilii

iiij

commemorati hospites belltct advenerunt circa diem s. ioannis a. 1SM.

am yofgt r. id nos LindenbzatL p. SL m xvomen legi vzlv potest. iiij LiadenblatL p. sz. iiij l/oigt 11 y. bgl

..

wieksztij czeici pogam

asa

..

lnflantczykuj takze po skodczonej iej

wyprawie. poszedi w swoja etu-oney witold i imudziui i Prussacya poszli kazdy do kraju swegofej Potemuj Margrabia Pryderyk iej z wielu brabiami i t. d. przybyl do Prus dla walczenia z niewiernymia i od mistrza ze czcizh iak przysntaloa przyjety zostai i podejmowany podlug jego moinosici w lecienj zapowiedziano wyprawgu Pymczasem zaszia niezgoda miedzy Anglikami i Szkotami. adyz pan wilhelm de llucloss Szkotfioj zabity zostal na moiiciea niedaleko koeicioia tcinlskiegoa klory jednzg nogig wpadl w dziurg i meinie sio broniiy i jeden z jego siuiqcych takze z nim zabity zostaL Potem wezystko poszlo naprzod. wszyscy ida za choru gwia zakonu i mistrz z.nimi w toi swojej pierwszoj wyprawie. -i wszystko bylo dobrze rozporzqdzone co do iywnoici lidinica jednak zaszla co do porzqdku chorqgwi lnsterburczykowie chcieli iiti przodemg potem choragiew Sw. derzegm potem Missenczykdw iwchodzq w kraj nieprzyjacielski na miejsce. gdzie bylo stare liownm w kldrem to miejscu mistrz kazal przysposobid stdl hono rowynj u ktdrego siedzieli w zbrojacba jedzac i pijqc i od mi strza jak najlepioj podejmowani byliy co o iadnym mistrzu dawniej nikt nigdy nie slyszaLMj udali sic do zamku Srockiegm ktdry

iii

Mistrz lnthncki llobin v. lilz.

m Pruwdziwq chronologia lych wydarzeli podajc voigt 11 y. slr. aut non l. in

Piestqpujace wypldki srl z r. iSSL jnk Lindenblnlt wskazujc.

SSi Pryderyk Margrabia Misnii voigl wymicnia rycerzyy kuirzy mu lowarzyszylL voigl 11 v. etr. sem

m wymienieni goicie przybyli koio Sgo lana lSSL lioi vaisi 1 v. m. Sgbg Liudenblnta slr. SL sn Sflj

Lindenblau slr. SfL voist in v. . str. iiti

..sa11.. kenbergfol quam peregrini vicerunt et wgtaud dedit eis paga

norum triumphum consequenter Magister etc. obtinent wyswal de vl vi. quam devastant. Multi eciam ex utraque parte sunt oc cisi et signanter frater Algardus comes de lloenstegnfej llitterswerder eodem tempore edificatur ul ecium in eadem expedicione infra antiquum cawem Magister convertit se ad Prussiam cum multis captivis. liutenis. paganis diversarum lin guarum.

facco de Polanis.

et dicunt deo laudes de transitu

tam salubri.

oAPurxxlx .

fundem lj dux wytaut precatur subsidia a Magistro con

tra Litliwanosy unde .Magister. cum suis preliabita consultacione.

misit ei commendatorem de liagnita johannem liumpenlcegim ad vocatum sambiensem. conradum Liclitenstegn 11 prefectum de ln

sterburg aj cum peregrinis teutonicis nobilibus iet virtuosis. quorum

sep c/in supra notata. LindenblatL l. l. im Ad ll/iliam vel jveriam situm. yicus hic alibi etiam dicitur lnsscwaldm Ad cum erat transitus per A-criamg plura supra dizimum SSj Alius in annalibus ffi/lh yoigl m k bill adn. m hic comes de llohenslein ad ll/il

am vvv ura

nam a. mu telo hostium occisus esse dicitun comes gessisse fertur qfn l/oigt l. l. Lindenblatt p. SS. lloigt fl l SgiL

ne nomine Alard vel Algarth quod

quae sequitur narratiot incidit in a. mil quod demonstrat Ltndenblatt p. SS. yal cunc de Lichtensteim joannes cospud vel covpota

fungebutuln

qui

munera praqfscli lnsterbvrgensts etiam a.

im

-SSS Szyrgal byl spaliL

Potem udali sic do wilkexlbergafsj ktdry

pielgrzymi zdobyli i witold dal im zwycieztwo nad poganami Po tem mistrz wzial szturmem wryswoldefij ktdry zuiszczyli. wielu takie z obu stron zabitm a mianowicie brata Algarda lin de llo hensteimasj Pegoi czasu takie w owej wyprawie zbudowano llitters werdenuj po niiej starego liowna. Mistrz udai sic do Prus zwielu jericami llusinamij poganamia wielorakimi jezykami mdwia eymi. z Polakdw byl facco ri dziekujq Panu llogu za tak szcze

iliwy pochdd.

noznzilAL xx1x. rfymczasem lj ksiaie witol prosil mistrza opomoc przeciw Litwinom. Mistrz wiec za poprzedniq z swymi naradzh poslal mu komandora z hagnity jana llumpenheimy wdjta samlandzkiegoj lionrada aj Lichtensteim przeloionego z lnsterburga aj z pielgrzy mami Miemcami szlachetnymi i cnotliwymh ktdrych nazwiska opu lv

.

L-

.

..

i

1. ul

aaj Pordwnaj poprzedzajace wiudomoici u Lindenblaltm

sn und Pieria cwnm leiace czyli wissenwaldm hyl tam wygodny brod przez wiliqg wiv aaj

cij jui o lem miejscu wyidj sig powiedzialm Podlug innych wiadomoici tvoigt rlh v. sua MS. nota eo ten hrnbin de uohenstein pod

wilnem znbity zostaL co sic tyczy nazwiska Aland lub Algarlh ktbre lll-nbnii minl no

uguwsvv

sii. czytaj voiguL f l Lindenblalt sua Sl yoigt 1 l/. str. sem . x co teraz nnstcpujey nnleiy do historyi roku mi jak Lindenblnlt strg SS. pisze. czyli liuno de Lichtensleim . jan cospud czyli conpoh ktbry przcloionym byl w lnsterburgn jeszcze w roku me

-SSfinomina dimitto llabebant quidem inter se bellum propter vex-il lum sancti georgzi quod ex antiquo uni teutanorum committi so lebat. licet multi resistebantg commissumque fuit domino liuperto de Sclioclcendor/ildj

Anglici eciam extenderunt vexillum per do

minum nobilem de Perfefj quod teutoni prohibere contendunt et fitiudissencim donec sopiretur per wgtaudum et conjugem suam et cessavit parcialitas. Mt proficiscuntur intrantes Algtencj cum verillis capiuntque et accidunt eooo wgtaut interfuit cum po tencia sua. crastino invadunt liaribot regemfj Albertus kar sow capitaneus cristianorum invasit eos hostiliter. omnia arma eorum auferebat cum multa preda. occisione et captivitate. Post iiec simul redeunt domum cum salute

Marschallcus luget/tardus llaw cum preceptoribus anno nam cum exercitu festinat in paganos. wgtaud similiter cum exercitu ascendens Mimilam premittuntque fratrem Marquar dum ij cum soo in obsidionem domusg post eam diem Marschal kus cum multis preceptoribus et fiunt varii con/tictus bombarda rum . sagittaciones diverseg deinde domus succensa est. unde pagani

terrore concussi domum. quum vocati erant. dare noluerunt. fandem cum Marsclialco libenter tractatam habuissentg nec vo

luit wytaud tamen prece obtinuity ut ab hominibus ignis extin gueretur et domus maneret Marschalcus tamen omnes suscepit

ii lquu hic ignotas est. si

sp

Perfc vel Persa estfortasse llenricus Pervyl filius comitis de Aforthumberland yofgt m id nos adnot. l.

olitta. Secundum Lindenblatt. p. et exercitus Lydam prope ll/ilnam meridiem versus prqfecus est.

n Lindenblatt p. Si sp gi

lisse oportet im Marquardus do Sulsbach.

-.-SS1szczaum Miezgodni oni byli miedzy sobq wzgledem ichorqgwi Sgo 1erzego1 ktdrq od dawnosici byl zwyczaj powierzadjednemu z Mem edwa chociai sie temu wielu sprzeciwiloa poruczona wiec zostala Panu llupertowi de Szokendorffj Anglicy rozwincli takie chorq

giewke w reku szlachcica pana de Persepsj co Miemcy zabronid chcieli i byly thd niesnaskb dopdki ich nie uimierzyl witold i jego iona i ustaly rozterkiy i idzg naprzdd i wchodzq z chorq gwiami do Aliten oj i biora w niewolq i zabijajq zooo ludzig byl i witold przytomny z wojskiem swojenn Mazajutrz uderzajq na krdla karibotafj vvojciech liarsof dowddzca chrzesiciana uderzyl na nichg cala ich broli im zabral wraz z wielkq zdobycza i wielu

pozabijal i w niewolq pojmaig potem bez uszczerbku razem do do mu wracajq.

Marszalek lingelhard llaw z dygnitarzami w roku 1SS1.Sj z wojskiem spieszy na pogam Podobniei i vvitold z wojskiem idzie nad Miemnem pod gdre i wysylajq naprzdd brata Markwar da oj w soo ludzi na obleienie zamku.m1 Po trzecim dniu mar szalek przybyl z wielu dygnitarzami i po kilka razy bylo strzela nie z narzcdzi do rzucania pociskdwg strzelano rdinie i strzalamL

potem zamek zapalonop ale poganie trwoga przeraienh niechcieli poddad zamku. gdy ich o to wezwanog tymczasem byliby z mar szalkiem chetnie sie ukladalia ale on uiechciaL witold jeduak u

prosii to. aby ludzie poiar gasili i aby dom sic ostaL Marszalek

Svæde se o tym rycerzu nic wiecdj niewiemy. fen Perfe lub Perse. jest to zupewne iienryk Percijy voigt it v. sua eos. nwnga l.

syn lirubiego Morlhumberlandm

olitta. Lindenblatt str. SSL

Ma byti rok mm ua

Mnrquurd de Sulzbuch.

o ktbrym zamku tu nomi niewiadomm Pewnie to byl Mnriehburg. Lindenblnu slr m

AS

..ags... captivos. inter p quos fuerunt Poloni. qui fuerunt decollati. oui dam vero ex eis dederunt manus wgtaudo. et ab eo sus cepti sunt ad graciam Alios Marsclzalcus dua-it captivosg do mus eciam presentata fuit ad manus ordinisy qui consequenter eam nfi/laudo presentavit et tenuit eam ad temps et revertantur simul domum liladem anno wj wgtaudus terram Merlenike nj inavisatam

invasit et frater Marquardus cum eo. steteruntque in ea s no ctibus. visa quoque sunt veæilla teutonorum de llitterswerder etc ln estate sequenti filagister conradus walroder convenit cum suis. ut edi/icarent duas domus contra paganos 1 unam per fratrem Pyemberum fetingem commendatorem de cristburg in locum econtra garten sub eodem vocabulanj

Palga comes de ligborg ul iuvit ad structurazm

commendator de

Prockel factus

est ibidem prefectus et armata fuit victualibus etc. Aliam voca bulo Metenbor ful frater johannes de Sclionenvelh commenda tor de 11randenburg. cum subvencione Marsclialci edi/icavit et ad medium annum cibata.r prefectus ibidem fuit johannes de wi scleowglsj preceptores dicti redeunt ad sua. structuris consumatis.

i/ifgtaudus misit populum in Litliwaniam et veniunt in ivet

sanen mi constituitque Marquardum in capitaneuma dux ywanus interfuit et profecti sunt de liitterswerderg inveniunt terram non avisatam et vastant eam cum occisione etc. et cum multa preda revertantur.

ioy in

A. mm LindenblatL p. StL lll/iednikiy propo ll/ilnam ad euronotum.

lii m in

lvaugartlien cft l/oigt li ii eos adnot. 1. ubi de eodem aedekcio sermo est. conradus comes de liyburg. . Methenburg. nomen traxit ajluvio diatim ad quem situm erat Pfh Poigt 11 li oos. adn. L LndenblatL p. Sti. doanna do Pischam

ibi

iiij Mmc wellzanyl prope lacum ad lioltinjany ad flumen Schoimana voi latinum

..gag.. jednak zabral wszystkich jeucdw. miedzy ktbrymi byli Polacy. ktdrym glowy ucicto. Miekldrzy z nich przeciez poddali sio wi toldowi i od niego do laski przyigci zostali. lnnycb marszalek za prowadzil wniewolæb zamek zas oddany zostal zakonowia ktdry go potem dal witoldowi. rfen go dzierzyl do czasu i razem po wrdcili do domu. regoz roku uj vvitold napadl nanieostrzeionzg ziemig Mie duickihuj a z nim brat Markwart i stali tam przez oSm nocy.

widziano tam takze chorqvwie uiemieckie z hyterwerda

w na

stgpujqcym lecie mistrz lionrad vvalroder zgndzil sio na to ze swymiy aby dwa zamki zbudowad przeciwko poganomg zbudowzll jeden bratu wvemer fetingeny komandorz chrystburga naprzeciwko Srodua pod lymie nazwiskiemalsj liomandor z lialgap hrabia de liiborg ul pomdgl do budowy. Srokel mianowauy zostal rzqdzca jego i opatrzony zostal w iywnoid i l. d. llrugi zamek Meten borg lsj zbudowal brat jan Szonenfelda komandor z liraudeuburga i na pdl roku go w zywnosrd opatrzylg przelozonym jego zostal jan de wiszoflmj Przerzeczeni dygnitarzet dokoflczywszy owych budowlia powrdcili do siebie. viritold poslal ludzi na Lilwe i przybywajsg do vvelsa men ul i dowodch mianowal Markwarda. lisiaie lwau byl przy tomny i wyszli z Psyterwerderg zastali ziemie uieostrzeionq i spu sloszyli jzb zabijajzgc i t. d.a i z wielkq zdobycza powrdcilL

in

iiigl Linduublnll lux sc.

m le

Miedniki nu poludniowy wschod od williu nangarthem Porbwnnj voigla rL y. slr. nos uwugu l. gdzie mowa jcst o tejiu budowie.

Ml

lionrud hrnbia de fiyburg.

iiij

zamek Melhenburg odebrul swojc nazwisku od rzcki Mclhcl

iiij in

y. str. sos uwagn l. Lindcnblalt str. SS. hu de Pisclmm llzisicjszc wellzavly nad jeziorcm pud liollyniannmi nad nds-1 Scheimana lub Scimanm

nad klbrrq lcinL

vnigl 11

-Stlo ldpiseopus Pobrinensis.nj frater llucisse Masoviensisy ex una parte tendens in Litlewaniam venitlsj ad commendatorem de lialga et de oristburg. a quibus honoratur multo et mittunt eum in llitterswerder ad lygtaudum ml pretendens facere unionem inter Polonos et ordinem. sed tradicionem querebat. sic et wy tauda qui ab ordine ad paganos se convertitg stetitque tribus se ptimanis in llitterswerden petens in conjugem sororem nfytaudizoj et dedit eam ei. ibidem nupciis celebratis. quod ab alio episcopo nunquam est auditum n/gtaud veniens ad paganos ampliora pretendens tradimentm llortabatur quidem fratrem Marquardum de Saltzbaclzflj ut eum sequeretmy promittens ei castra etc.g

sed recusabah asserens se diciorem eo.

Multi eciam negociato

res erant ibi et peregrini nobiles. sc. dominus Perse ul de An glia etc.yqui proponebant ire in llitterswerder in succursum wy taudi. quos remisit ad sua. cum venissent ad fzuppamfaj dicensz se non egere auxilio eorum i quia convertisset sex et revertantur

in lfonigsberg llo tempore dux johannes vinaut ul tenuit domum vice lys/laudi dictam Pegerem quam ordo cum aliis cireumjacentibus instauraverat et misit nuncios ad eum. ut relicta domo cum con

juge et rebus veniret ad eum in liitterswerder et obedivit et se

quitur lygtaudum. a quo dolo circumventus est.

ib

llenrirus Spiwopuc Plotzceneisl filius fratris ducis lllasoviensis Semavilag frater ger manus Annasy ll/itowdi urorin Mondum erat episcopng sed praepositus ecclesias ca thedralisu llSj lloo accidit a. mm LindenblalatL p. S1.

lin

cfn lloigt 11 ii sos adn. 1.

ioy

LindenblatL p. S1. hanc sororem llli-towdi llemigal diciL

lll

Sulzbach.

in

ll. l. in Mscr. est distincte Persa.

m

lh hoc duce doanna l/inaut nihil compertum habemuh

tibi Szeschuppm i

. l

-SdlSiskup nobrzyflski lsj brat ksiginy mazowieckieis z jeduej slrony daiqc do Litwy przybylfgj komandora z balgi i chryst burgaa ktdrzy go bardzo uczcili i poslali go do llyterswerder do vvitoldafoj alosil on. ie chcial skojarzyd zgode migdzy Pola kami i zakouemg ale szukal zdrady. tak jak i witoldy ktdry od zakonu ku poganom sie skloniL nawil on trzy tygodnie w liy terswerdery iqdajqc za ieue siostre witoldanj i dal mu ja i tam sic Slub odprawily co nigdy o iadnym biskupie nie slyszauo. wi told przybyl do pogama o wiekszych zamyilajqc zdradaclu nakia nial on brata Markwarda de Salczbachfij aby z nim poszedlp obie cujac mu zamki i tym podobne rzeczyg ale on odmdwily zapewnia jaca ie tak szczedliwszy Sylo tei tam wtenczas wielu kupcdw i szlachty pielgrzymdm jako to pan Persegaj z Anglib ktdrzy za mierzyli sobie iid do llyterswerder na pomoc witoldowia alo gdy przybyli do quppy ul odeslal icb do domua mdwiacy ie ich po mocy niepotrzebowala gdy zmienit zamiary swoje i powrdcili do

do lirdlewcæ owego czasu ksiqie jan winautuj dzierzyl zamek llaje ren w miejscu witolda. ktdry zakon wraz z iunymi okolicznemi byl naprawil i wyprawil do niego poslaxicdm aby opudciwszy za mek z iona i ruchomoiciamiy przybyl do niego do llyterswerderp

a on usluchal i poszedl do witoldm kldry z nim zdradziecko so bie postapiL

m igj zoy

lienryk biskup plocki bratunck ziemowiln ksiaiccin mazowieckiego rodzony bral io ny witoldm Miebyl on wtenczas biskupemy lecz proboszczem katedralnym piockim ro sic dzialo w roku mm Lindenblnu slr. S1. voigt 1 v. mu eum uwagn 1.

m zzp iiij

Lindcublntt slr. S1. nnzywa tg siostrq wilolda nemignL Sulzbach. w rckopiimic stoi wyruinie nuzwisko Pcrse.

in lib

Szesznppe. o tym ksiqcin janie vinaul nic wigcl-j nie wiemy.

-r

-

aas

-

lleæ cracoviensis misit nuncios lygtaudm qui dicerent. ut domum retinqueret et funditus concremaret. velletque ei terram dare cum castro wyttefsj et misit wgtaud dicens capitaneo. ut novam aartenuj preservaret quocunque modo posset g transfre tant Mgmitazm domum per tradimenta vicerunt. capitaneusque ait cristianisz mala damus pro bonisg necesse tamen habemus do mini nostri favorem et graciam conservare. Purggravius tunc

temporis erat in Litlzwaniag ut compararet necessaria domusy qui a familia wgtaudi est dire vinculatus. reliquas in castra cum rebus suis miserunt domi g de antiqua aarten sine intermissione cum bombardis sagittantes. probantes eius firmitatem nec nocue. runt et ita eam igne incinaverunt usque ad fundamentum. sicut eciam fecerunt liitterswerden llec de wytaudo sunt relatafnj ln aut/cumpno anno moesto Marsclzalcus frater lcngel lzart liawe cum muttidine magna fratrum et peregrinorum festi nat in castrum sancti 1okannis. parata ibidem mensa honoris per

Marscltalcumg dominus Appil ilac/as de Prankenfol veæillifer ve æitli sancti georgih tenuit sedem dignioremt veniuntque in Schi razen soj et ad spacium stadii de domo descenderunt ad paludem acceduntg pagani vero Marsclzalco domum presentabanh in qua inventus est gener wgtaudiflj de mane procedunt et si tardius processissenta episcopum captivassenh et revertantun

m Ltndenblalt p. Sb. S1. m Ahugartlnem in lie hac narrationev quae apud scriptorem nostrum paulo est con/asiam accuratius agit

yoigt 11 ii big-fili 1Sj m am sn

concordat cum LindonblatL p. so. iam supra a scriptorc commomoratm vegctllgfer ves-illi sancli acorgiiy Apolltnaric Puclun Lindonblalt. p. oo. dicits nSarasinj das tam in liuna-nfi list castrum Surau ad flu vium lvaram l/oigt 11 ii on om adn. L Supra commemoratum lionricmn Spiscopum Plolzcemem.

..

agis

-.

krdl krukowski wyprawil poslaxicow do viiitoldaa aby mu powiedzieli. izby zamku odstapil i do szczetu go spalily krol zad chciai mu dad kraj zzamkiem wilexiskim ul i poslal witold z roz kazem staroicie. aby wszelkimi sposobami utrzymai sie przy no wym crodnieflj i przebywajq Miemen i zamek podstepem zdo byli. A starosta rzekl do chrzesiciana odpiacamy sic ziym za do bre. ale sqdzimy rzeczq potrzebna zachowad sobie iaskg i przy chylnodd Pana naszegm Surgrabia w owym czasie byi wLi twiep aby kupici rzeczy potrzebne do zamkug domownicy witolda srogo go zwiqzalh innych zai w zamku z ich rzeczami odesiali do domu. l z starego Srodna bez ustanku strzelali z narzedzi do rzucania pociskow. dodwiadczajqc trwaloiici budowliy alo joj nie uszkodzili i tak ja spalili do gruntlh i tak tez zrobili w llii terswerden ro o witoldzie mdwi kronikafsj w jesieni roku mam marszalek brat lingelhard llawe z wielkq liczbq braci i pielgrzymow pospieszyl do zamku Sgo lanay gdzie Marszaiek stdl honorowy przysposobiL Pan Apill vochs de Pranken sol noszacy choragiew Sgo lerzegoy trzymal pierwsze miejsce i przybywaja do Szirazennj i o staje od zamku zsiedli z koni do boju i przez trzesawisko podstepujm poganie zasi zamek marszalkowi oddalia wktdrym znalezli szwagra ivitoldamj zrana idq dalej. a gdyby byli sio zatrzymalip byliby pojmali bi skupa i powrdcili

tibi m

Lindenblalt slr. Sb- S1. in Mmgnrthcm voigt f v. slr. liil-filiy wyjniuia to podanie kronikarza naszegm ktbre nie jest jnsnenn

im

zgodne z Lindenblattem slr. ML

aou

chorqiy chorqgwi Sgo lerzegm Apollinaris Pochls o klbrym jui wyicij bylo mowo.

au

Liudenblou slr. glL nazywu jer nSnmsin na liusiyu jest to zamek Sernsz nad nan-wm

m wymieniony wyiej ilenryk biskup plocLL

.

-SzM liegsa lzgemalis ordinacione magistri et suorum fin m qua Marsclialcus statuit capitaneum fratrem wernlzerum fetingernj

et cum eo magnus commendator sal et alii preceptores atque pe regrinii premissis el veæillis sc. sancti georgih aelrenciumyuj 11ollandinorum. itum Prancigenarum sal et alia quam plura ve æilla steterunt ante gartem ad quod per deserta aaj transeuntes venerunt et impugnant cum lapidibus bombardarum castrum et in tercia die victum est et bene sooo sunt captivum de quibus ali qui per invidiam sunt occisi.

succensa domo. per deserta sunt

reversi in Prussiam. in gaudio cum captivisy laudes dicentes deo.

a quo omnia etcfnj

-

Modem tempore ordinacione magistri cum exercitu veniant et castrum Stramel funditus subvertuntfs Post iiec ad magnam dietam venit magister in terram bo brinensemysol quam ad ordinis profectum suscepit et protectionem suam die ac nocte et omni hora praevia et matura premeditacione.

m ll/erncrus da fctttngen inde a Avovlm a. ian iam erat marschalcus ordinisg videtur igitur legendum esse in terlo Marschalcuma nam etiam secundum Lindanblath p. sc. crat ordinis marschalcus duæ summus huius ezpoditionis htomalia yoigt

11 in eam aaj m abb abb

cuilialmus dc llelfensteim Pracsens erat duas de aeldsrn qf. yoigl 11 id esu larum meminit etiam Lmdenblatt p. glL i. e. per solitudincm.

an

c/. yoigt 11 r. est adn. S.

aaj

lisse opor-tate veniunt ad castrum Stramol ct funditus subvortunL Sæ LindsnblatL p. glL SL adparett hanc expeditionem incidam demum in a. ms Stramel est quod nunc dicitur Stramehl prope aras-borkenhagom ad meridiem a llugcnwalds et erat

ng

possesio Mazkonis de bar/n yoigt 11 y. fiiit cfn voigt 11 y. MS.

_-

845

_i

Odbyla się wyprawa zimowa z rozkazu mistrza i jego do' radzców, w któréj marszałek wodzem postanowil Wernera Tetin

gerşu) byl z nim i wielki komandor 34) i inni dygnitarze i piel grzymi; poslali naprzód cztery chorągwie, to jest: Sgo Jerzego, Gieldryjczykówfiö) Holendrów i czwartą Francuzówfifi) i wiele innych chorągwi stanęło pod Grodnem, pod które to miejsce pod stąpili, idąc przez puszcze a") i dobywają obóz i kamienie na nie go rzucają z machin,

i trzeciego dnia zdobyty zostal i wzięte

w nim do 3000 ludzi, z których niektórych przez zawiść zabito. Spaliwszy zamek, powrócili przez puszczą do Prus weseli z jeń cami, dzięki czyniąc Bogu, od którego wszystko i t. das) Tegoż czasu z rozkazu mistrza zwojskiem przystępują pod zamek Stramel i do szczętu go burzą.“) Potem mistrz przybył na wielki zjazd do ziemi Dobrzyń skiéjfio) który byl powolal na korzyść zakonu, i zajął się tem we

dnie i w nocy io każdéj godzinie za poprzednią i głęboką rozwagą.

33)

Werner de Tetingen, byl od roku 1392. marszalkiem zakonu. Podlug Lindenblatln strona 90., marszałek zakonu był naczelnym wodzem téj zimowéj wyprawy. Voigt T. V. strona 637.

w

Wilhelm de llcifenstein.

85) Książę Geidryi był na téj wyprawie. Czytaj Yoigta T. Y. str. em 36) “'spomina o nich i Lindenblalt str. 90. 37) To jest przez puszczą. 38) Porównzü Voigta T. V. str. 637. notę 3. am Podobno tu text jest niedokładny. Z Liudeublatta str. 90--91. się pokazuje, ie ta wy prawa odbyła się. w r. 1303. Strumel jestto dzisiejsza wieś Stramehi pod Gros-Borken-' hagen na południe od Regenwalde i należało do rodziny Borków. Yoigt T. Y. slr. on 40)

Czytaj w tym przedmiocie Voigtn T. V. str. 018.

-Sclfi

chPlfoxx. wytaud restauravit aarten anno 1sos.. unde Magister

Marsckalco frati wernlcero fetinger mandavitr ut cum exercitu illo festinareL et cum navibus de lieno descendit fiumen Pis in lvaramfj de quo ascendunt in Leberaj vulgariter et intrant Sta gnumy per quod transfretant celerius et cum plaustris naves S miliaribus ducunt in Mymilami sperabantque ibi invenire vadum.

quod quesivit commendatur de Palga nec invenita comes conra dus de lii/borqu advocatus de Sambya dj cum commendatore in alio loco temptanty sequentes conductorem. ubi multi per/iu vii inundacionem sunt absorpti preter alios o fratres.

Advocatus

vero Sambyensis cum armis et structuram destruæit et incine ravit omninofj

Pagani sequuntur et conveniuntg

duo quoque

peregrini interfuerunL dominus johannes Subener miles. tenens vex-illum sancti georgii in terra inimicorum. donec alii superve niunt et in nomine domini transnatabanh in magnis tamen peri culis -et veniunt ad Marsclmlcum.

qui cum exercitu venit in

Prussiam. lhiude clamor venit . quomodo Magister conradus wal roder obijsset eo sc. anno sue dignitatisp ordine vero M ei et se

Plumen Pyssch in fluvium lvareun l SSSSSv oportet este in liii brs nam arc jluvio Mzrew naves in libr tramibanh la erat lum commendator in Salgm conradut de Lichtamtcim

yoigt 11 li SML babet nsez ex ordine vicesimru quartus magis-tcr ordinis gencrum

llozllzlAL

xxx

wilold odbudowai Srodno wr. ma wskutku tego mistrz rozkazal marszalkowi bratu wernerowi Pelingeh aby tam pospie szyl z wojskiem i lodziamia jakoz ten od zamku hein spuScil sic rzeka Pis do Marwyfj qud krzyzacy ida w gorg rzeka Leberzj

zwanzg i wcbodzq na jeziorm po ktdrem spieszniej plynq i statki na wozach przez odm mil prowadza do Miemna i spodzie wali sic znaleid tam brdd. ktdrego szukui komandor z lialgap hra bia lium-ad de liiborgfj alo go nie znalazL wojt samlandzkih z komandorem szukaja go w innem miejscul idac za przewodni

lkiem. w tem zdarzeniu wielu potouglo z powodu wezbrauia rzeki. amiedzy innymi szeiciu braci. wojt zaS samlandzki z wielu innymi przebyl rzekey przybyl zbrojny i budowg zburzyl i ze szczetem spaliL Poganie poszli za nimi istarli sig zsobag bylo takze dwoch pielgrzymdw. pan jan Subeuer wojskowya noszqcy chorqgiew Sgo Serzego w kraju nieprzyjacielskima az inui nadeszli i w imie lio skie przeplyneli przez wodq z wielkiem jeduak niebezpieczeiistweim i przybyli do marszalka. ktdry z wojskiem wszedl do Prus. Potem sic pogloska rozniosla. ze mislrz lionrad vvalroder

umarl w Scim roku swego dostojeristwm w zakonie zai iiij i

autem vvvv

kzeh Pysaeliy nam do Mnrwi wpndn. Ma to byb bezwapienin Mbry gdy z vai slnlki nn rzckc nbbr weszly.

llyl on wdwczus komnndorcm w nulgm lionrud de Lichtensleim fo

fo jcst z porzqdku SL wiclki xniilrL

insis pullus est in Marienburg. cui cronica 11 optat sempiternam re

quiem in longo sermone. . ltiodem tempore si Marscbalcus cum preceptoribus et do mino de wgrtenberg oj in magna exercitu i premissa veæillo san

cti cieorgiia quam w tenuit dominus johannes lvideckerloj Pran cigena et consequenter vex-illo beate virginis etc. veniunt ad graa den ul vulgariter planantes transitumfij quia via profunda. et ad Mimilam. in quo invenerunt naves suas cum victualibus. trans fretantes intrant siluam profundum et inviam et veniunt in terram inavisatam Samagtarumfsl preceduntque wgtingensesflj conse quenter de liagnitaa de ynsterburg. deinde vex-illum sancti ae orgii. deinde ordinis et tota die usque ad vesperam in gladio et igne vastantes cum paganis belligerandop de quibus plures occisi et captivati sunt . juvenes cum adultis . et prima nocte statuunt quie

tem sub bona custodia inter inimicos ad quandam aquamg liabe bant tamen multos clamores in silvis. lie mane surgunt in vindictam paganorum et statuunt insidias super-venientesque Samaite ut predan tum et insidias tenentes insurgunt in eos. n ex eis occidentes. alii vero

evaseruntg totam diem in ocisionea incendia etc. alii deducunt us

que in noctem. in qua quieverunt in liosittemul sub custodia in ter inimicos.

lie mane pergunt ad naves in Mimilcn ibique inve

1j

l. o. chronica illigandt da Marburg. rarius traditiones de morte conradi de li/atlen

oj

rod invenies apud yoigt fi li ML adn. L Sj A. iiigit comes Sbarhardue id de ll/irtenberg Lindenblatt p. gi iioigt yL 1

iiij ioannes de ivaideck Prancigenm in Saltus inagnue ad Mimelam. in lvecesse erat. viam sibi antea patqfacerent et munirentt quod in intinerarits saepe occurrit m comperimus ex Lindcnblatt. p. Sw. hanc ompeditionem profectum esse in regionem Pa medien et lionienae inter durum et Lubinam. Pomedicn saepe in itinerariil comme moraturl ut locus magnae auctoritatem hodie Pomitwy dicitur. in ll/ithingi levem equitatum e/jicere solebanty et utebantur iis ad speculandum et vali tandum.

-sæspdchowany jest w Malborgm ktdremu kronika ej dlugiemi slowy wiecznego iyczy pokojm megoi czasu 11 marszalek z dygnitarzami i panem de wyt tenberg aj z wielkiem wojskiem wyprawiwszy naprzdd chorqgiew Sgo 1erzego. ktdrq nosil pan jan Midecher oj frankonczyh a za niq wyprawiwszy chorqgiew Majim Panny. przybywaiq do miej sca zwykle Sranden mj zwanegoa torujac sobie droge ul bo byla gleboka i ztamtqd do Miemna. na ktdrym znaleili lodzie swoje z iywnoiciag przebywszy rzekcp weszli do lasu obszernegoi bez drdinegoiprzybywaja do ziemi uieostrzeionej zmudzindmuj Przo dem szli witigensowiefsj za nimi ludzie z flagnity i z lnster burga. potem choragiew Sgo jerzegm potem chorqgiew zakonu i przez caly dzieb ai do wieczora lpustoszono krai ogniem i mio

czem i potykano sie z poganami. ktdrych wiclu zabito i pojmano tak mlodycha jak wiekiem dojrzalych i przez pierwsza noc pod dohra straiq staneli nad jakad wodq drdd nieprzyjacidl dla spo czynku. Slyszano przeciei wielki zgielk po lasach. z rana po wstajq. chcqc sie pomicid na poganach i czyniq zasadzkig nacho dza zmudzini dla rabunkm a stojqcy na zasadzkach napadli na nich. dwonastu z pomiedzy nich zabili. inni zad uszli. lirzyiacy

calq noc strawili na poiogach i mordach it. d. inni ida ai do no Sj

fo jeat kronih wigauda de Marburg o imicrci hom-ada de willenrocL czytnj vom 1 v. mu Mt note L n leszczo w roku iiigit m llberhard v. hrabia wirtemborskh Lindenblntt sua oa. yoigl 1 vL uti-pl in lin uaidek z PrankoniL ioj wielkn puszcu w okoliey Memlm in Musieli wprzody drogo sobie torowliSl co sic czesto wdwczas zdarzalm

m

wyczytujemy z Lindenblnttn str. m ie linyiaoy wleucznl wkroczyli w okolico Pomew dien i nouicnyn Pomedien nnzywa sic dzisiaj Pomitwyz

m

withingpwic akladali zwyczajnie lekka jazdog uiywnno ich do nnnkierownnin i do pod jazdfmn

-SSo niunt victualia et in pace pernoctant. ne mane descenderunt per Mimilam in Prussiam cum exultacione. adducentes dao capti

vos ul Samaitarum bene valentes. Multos quoque paganorum de lluckenj vulgariter etc. Anno multo frater conradus dunginger nobilis genere

per capitulum concorditer eligitur in Magistrum generalem La cum vero magistri tenuerat frater . . . . ul de llelfensteyn magnus commendator et nobilis etc. lleysa in latum edicitur hiis temporibus gal wernlaero fe tinger Marsclcalko commissm ad quam venerant Prancigene. feu toni. preceptores et prefecti . qui cum marsclialco in rigida leye

me veniunt prope aai-tem

Per Mimilam pertranseunt non ad

profectum paganorum . venientes ad Mergam. vertunt se contra lveugartenflj vieque erant male propter rigorem hyemisg sed marco/catcus parum huiusmodi curabat. cum pagani sentirent. cristianos esse in propinqum castrum incinerant et abieruntg pro cesserunt quoque in Lyden ul vulgariten quod similiter invene runt incineratum

in

m in 1Sj lgj zop in in zay

convertentes se in Merkenfsl quod eciam a

ian est intelligendum quod hodie dicitut-1 lioatltcn in lvehringia curonemu lii-at aut loeus Samogitiaq qui hodie hoc nomine non amplius caritati autfabo scribitur in Mscn pro lionienag hanc certe Lindenblatt. L L nominaL Saeundum Lindenblatt. ooo yoigt 11 l/L S. S. liegio vel lacus fluc/te plane ignotun yidetur nomen faho scriptuml fortasse pro lirolnl ilie annua non recte notatusy quamquam est etiam apud hac/tem chronologn Magietri generalium p. SS. Slectus est magister d. so. jvovbn iiigit LindenblalL p. et Praenomen in Mscn omiuum est. Magnus commendator nominatur auth-almus dc litt fensteim liacc cæpcditla incidit in initium a. ngL yoigt 1 yL lL adnot L Lindenblatt p. gL Lindenblatt p. u habetz hllein-jvaugarthen tivowogrodelry llodio Lyda in provincia arodnennl ne hoc loco qfn l/oigt 11 yL M. adn. i Si roputamm nobiscum iter arpcditionis secundum Lzndcnblatt. p. et Merkcn hoc intra Lydam ot Solcnhniktsitum fuinc crediderimun

..

asl

..

cy. w ktdrej spoczeli w llossittenuj pod mm wirdd nieprzy jacioL zraua przychodzq do statkdw na Miemnie i tam zuajdujq zywnoid i spokojnie noc przepedzajep zrana z radodcia spuicili sic Miemnem do Prus i przyprowadzili aoo jericdw uj zmudzkich zdrowych. wielu takze pogan z krainy zwanej pospolicie fluckerj w roku memo brat tioni-ad junginger z szlacheckiego

rodu zgoduie obrany zostal od kapituly wielkim mistrzem. Miejsce zas jego zastepowal byl brat . . . . ul de lielfensteim wielki ko mandor i szlachcic.

i

obszerna wyprawa zapowiedziana zostala temi czasynj i poruczona marszalkowi wernerowi rfetingerowia na ktdra przybyli Prancuzh dygnitarze i przeloienil ktorzy z marszalkiem w ostrq zime przybywaja pod crodnog po trzy razy przechodzq oni przez Miemen na uszczerbek pogan i przychodza do Mergi i zwracajq sicl ku Mowogrodkowifoj lll-ogi byiy zle dla ostrodci zimy. ale marszalek malo dbal o to. A gdy poganie posslyszelia ie chrzeicia nie sa blizko. spalili obdz i odeszli. i udali sic chrzeicianie po tem ku Lidzieflj ktdra rdwnie znalezli spalomp zwrdcili sie po tem ku Merkemnj ktdre takie spalili poganie. Potem zlqd sio

Mj

Siemoie to hyui dziliejsze nosilten nad oduogq liuryjskq fcurilches linlfjlv bylo wiec al bo micjsce na imudzi. dzii pod tem nuwiskiom nieznanei albo jut mylnie w texcie ua zwane. rhk sqdzi LindenblatL

lib

Podlug Lindeublatta bylo ooo jeiicbm Portiwnnj volgta 11 vL m. z-aæ

m limina czyli wiei liucke jeat nam nieznqiomm Ma to byfz zapewne osadl lirokL in

fen rok jest fahzywiopoloiony wybor odprawil sic duin SiL Listop. roku liili Lin denblatt mu M. v

lSj lmie to jest wrekopilmie opuszczone. wiolki komlndor nnzywal sic wilhelm v. liolfensteim m km

fa wyprawl odbyh sic na poczqtku roku mt voigt 11 vL sua ih Lindenblatt str. M. Lindenblatt str. SL nazywa to miejuce lilajnoueurthen fuowogrodoky

zn bzisicjsza Lidl w gubernii grodzieliskitii in

o tem inivjscu czytaj uwlge z. u voigta fli vL sua ll. zwaiajac kieruncky jaki wojsko wziqlo podlug Lindenblaltay zdajc sim ie lo Merken leied munialo miedzy Lida i Sole szniknmL

-SSS paganis est eæustum beinde hinc inde equitanh vastant et per turbant nec ante umquam ab aliquo marschalco tam distans reg sa fuit attemptatm in qua reysa interfuerunt comes de Linin genfdl Pekvortuj Anglicus et Prancigene etc.g veæillo enim sancti Seorgii non peperceruntg adducunt in Prussiam captivos innumeros virorumi mulierum ac puerorumfoj de quibus super sunt in Prussia in hodiernum et longe post et ebdomadas sunt reversinj

lteinde Magister cum Marschalco in reysam mittunt fra trem lllricum iunginger advocatum Sambiensem cum precepto ribus et peregrinis et simul pergunt in Lithwaniam. veniuntque in terram liositten aaj vulgariter ibique annunciatum fuit eis. ut domum redeant . quum wgtaut venisset contra durgenborg cum gravi exercitu per nemora multum longa. . lnterim commendator de Palgm comes conradus de lii borg. cum potencia porreæit in Progtzennj non avisatam terram liussie et viriliter eam vastabat igne. gladio. plures interimens. Mduæit quoque validos liutenos captivos soo et dseæagenas thau rorum preter aliam predam magnam et cum gracia revertuntun nux Masovie sol volens dilatare terminos suos contra or

dinem novam. erexit domum vulgariter Stoterie dictam ad ripam Areflj quare Magister misit comitem hadol/ilm commendata m

Lsintngem

iiij Mals scriptum pro bat/iura dum da bat/iwt m cfn l/oigt 11 irL ih im cft traditionss scriptorum apud yoigt 11 yL iL adn. 1. aaj Aut erratum est pro llossisway aut regio hodie ignota in Samogtttm m Lindenblath p. iit nominat regionem llrogacsiny mprovincia crodnenszl cum autem h. l. distincte de terra nautae sermo sst. fortasse illud Proytzsn signi/icat oppidum nrohiczyn ad jlumsn bugum am ioannes duas Masovias.

ui oPorM fortalte me iare-uu in illam est nam sed delo-tum et post hoc vocabzltum Are scriptum.

--S.SS porozjeidiali i pustosza i uiszcza i nigdy przedtem iaden marsza lek tak dalekidi uiebyi przedsiewzial wyprawya na ktlirej przylomni byli hrabia de Liuingenamj Sekwort ul Auglik i lPrancuzil i nie szczedzili chorqgwi Sgo jerzegog przyprowadzili do Prus niczli

czonych jeiicdwg mezczyzm kobiet idziecifaj zktdrych wielu je azcze jest w Prusiech do dzii dnia. i zabawiwszy wiecej nii czte ry tygodnim powrdcilifoj

Potem mistrz z marazalkiem wyslali na wyprawe viryka jungingen wdjta samlandzkiego z dygnitarzami i pielgrzymamh i razem ida do Litwy i przybywajzg do ziemi zwauej pospolicie lio sitiennj i tam im douiesionm aby do domu powrdcilL gdy witold przeciw lurborgowi z wielkiem wojskiem ciqgnal przez bardzo diugie lasy. Pymczasem komandor z lhilgia hrabia lionmd de liiborg z wielka sila udai sio do nieostrzeionej ruskiej ziemi hmj tzeu aaj i meinie spustoszyl ja ogniem imieczem i wiele ludzi pon zabijaL wyprowadzil takie dzielnych llusimiw jeiicdw sooicztery kopy bykdm oprdcz inuej wielkidj zdobyczyi szczgdliwie powrdcilh lisiaie mazowieckinj chcqc rozszerzyd granice swoje od krajdw zakonua nowy wystawil zamekg gminnie ziotoryq zwany nad rzeka Arefoj Mistrz wicc poslal hrabiego lludolfah koman

fin in

Leiningem Mylnie pisnnej zamiast Sclforh

m voigt ut vlL str. u. im

Pnrownnj podauia kronihrzy u voigu 11 vL sua lL uwnga L

in Albo tu jest omylka i mn byd nossienay albo tei jest mowa o nieznajomem dziS miejscu sz zoy auy

nu imudzL Lindenblnlt slr. SL wspmninn o kruinic brojeczym klbra nie znajduje w gubernii gro dziciiskilzjl ule maie tu jcst mowa o Prohiczynie nad liugienL lnn ksiqio mazowieckL Pewnie to mn byfz Marewg w rcknpiimie stalo naret nlc to llowo jcst podkrcilonc i na pisnnc Arc. .

AS

-ASS1

-

rem de lialgale fratrem walroder sal commendatorem de lleno

cum populo multoy qui in furore suo Polonos exputerunt de ca stro. usque ad fundamentum ipsum igne destruentes. nux johannes Masoviensis genere uj ibidem captivatura

quem ducunt usque ad lvare ul flumen et habita consultacione ad manum permittunt et predicta structura fuit violatm Post lzec Magister vocavit dictum ducem. ut absque dilacione Magi stro se presentet et ita reversi sunt . Polonosin merore relictomuj Audivi ab antiquis. quomodo pre/ectus de ynsterburguj misit ei ad latrocinandum in desertis circa penthecostem quos Litlcwani

forti manu persequuntur et convertunt ad flumen lfirsefnj ubi manducabanb quod habebant

Lithwani vero sequuntur-g quae

cum percepissenh occultabant se ad miliare in deserto et veniunt ad aggerem. ubi iterum eos cognoverunt et Salice sol eos invene runta qui cum evadere nequirent. ceperunt se defendere unde s de Litlzwanis descendunt de equis et in mutuo con/tictu duo de Litlnvanis sunt occiszl Atii vero fugierunh transeuntque conse

quenter ad czuppamfoj unusque sedit in equo. qui fuerat Lillz wanorum et superveniunt d Litlzwani et sedens in equo clamavit Litlzwani veniunt et ita fugiunt et veniunt in Pnsterburg et inveniunt fratrem lfyntzel xatabuchfll qui paganos sepe perturbavih

an

sep m im sep am un ln

quis hic comet lludolfas fuerttj non satia constat Sedl videtur h. l. ana arratum m ccribendm fortasse intelligit scriptor comitem conradum de lfyburgy commendata rcm de ltalgd Pridericur de il/allmrocL eo l/el legendum gramm zvareun sep Pror Polunzlr in merare relicta-m joannes cotputL flumen hinc ignotumg jortane ut parvus l/luviusy ad quam vicm Mrsna citus sc. prope lialwary ad luronotum lioc verisimile jit ex situ locorurm list fortasse Szauliszlrtl ad orientem a Pilwuzlrt prope Prenm A. Szaultnlri venerunt occasum vcnus ad jluvtum Szeuuppam life frater ordinis ignotm est m

-Siibdora z nalghslj braia vvalroder aaj koximndora w lieiu z wielkin ludem. ktdrzy w zapalczywodci swojej Polakdw wypgdzili zzam ku i ogniem go zniszczyli ai do grumm jan ksiaic mazowiecki tei tam pojmany zostaL ktdrego prowadza at do rzeki Mareasj i za poprzednicza naradq za re kojmiq go puszczanjaa i powyisza budowa zostala zniszczona. Po tem mistrz wezwal do siebie rzeczonego ksiaigciav aby mu sie bez odwloki przedstawil i tak powrdcilL zostawujac Polakdw w smutkm Slyszalem oddawnaa ie przeloiony z lnsterburga ul wyslal szeiciu ludzi na rabunek w puszczy okolo Swiajeh kto rych Litwini zbmjno Scigaliizwracaja ich do rzeki liirse uj gdzie jedli co mieli. Litwini poszli za uimi. ktdrych gdy apostrzeglL skryli sic o milg w puszczy i iprzybywajzg do grobliy gdzie ich

znowu poznalh i w Salicesej ich znalezrlia ktdrzy gdy ujid nie mogli. zaczeli sic wieo bronid i dlatego dimiu Litwiudw zsiadlo z koni i w spolkaniu dwdch Litwiudw zabito. lnni zati uciekli i potem przychodza do czuppyguj jeden z uich siedzial nn koniu. ktdry byl litewski i nadeszlo czterech Litwindw. a siedzacy na

koniu zakrzyknqh Litwini nadeszli i tak uciekli i przybywajq do lnsterburga i znajduja brata llyntzla kalsbuchfsj ktdry czesto byl pogan ploszyL i i

an

iiij SSb m liil libi an asa

fila byl ten comes nudolfus jest rzeczq wapliwq. ldaje sic-1 ie tu pomylkn zaclmdzi w texoie. Pewnie kronikarz chcial powiedziedz comitem com-adum de liyhm-ge commendna talem de Salgm Pryderyk de vvallenroi narum jan cosme ilzeka liirsu jest nieznnjomm chybaby to byla mala rzeczkny nad nam lciy iiim-un na poludniowy wschod od lialwaryL Miejscowoid mlpnwiedzinhhy osnowie lcth Mnjq to byd pcwnie Szauliszki na wschbd od Pilwiszkdw blizko Premim z Sznuliszkiyw poszli mul Szeszupph mitra na zachod od tego miejsm plyuim o tym kuwalcrze znkonu nic wiqcej nie wiemy. m

c A

P

lf 1

xxxL

Magister dictus prebabita consultacione cum preceptoribus statuit reysam anno nam ad reedificandum de fortissimis li gnis liitterswerder in locum pristinum. proponebantque pergere in wgllamp collecta grandi copia suorum et.peregrinorum de Prancia et Almannia etcPl- vocaverat etiam lllagister sagitta rios de aenewel aj iiim cum quibus dominus il/ceodoricus de Lo

gendor/rij susceptis ibidem insigniis militaribus navigio venit in Prussiam.

aliqui eorum nati erant de Prancia. maior pars de

Seneweh et veniunt in justa hora ad impugnandum infideles Ma gister tandem porrexit in lioniqsberg et post hec in Labyo si cum preceptoribus. Supervenit Marsclaalcus cum peregrinis de Labio. ma gnus commendator etc. navigio transeunt in rei/sum cum pe regrinis. committentes commendatori de lblbingofj ut equos mit teret post eos et veniunt in stagnum vulgariler liuriscb-llab et tempestate valido ingruente sunt turbati. cristburgenses amise runt ibidem arma et alii plures et cum periculo veniunt in ail gam 11 et ascenderunt in hoc flumine in Mgmilami tendentes in

deauratamvvvvvvv

llaoc expeditio incidit in d. lacobl a. ngL secundum Lindenblall p. gL yoigt m l/L il . l Alomcn patriae tagitlariorum Surgundicorum. nim-em de Logendovjf erat equos lloruuiczm yoigl l yL MSL Anv ordinis Labtaw Siegfrtdm lyalpot de llassenhcilm Pluvius tii/ga

eam

noznzlAL

xxxi

llzeczony mislrz za poprzednizg nan-ada z dygnitarzami rozo porzadzii wyprawg lj w roku iiigit dia odbudowauia na dawuem miejscu zamku llitlerswerder zmocnego bardzo drzewaa i umyS-lili iiti ad do vviluaa zebrawszy znaczne wojsko z swoich ludzia oraz pielgrzymdw z Praucyi i Miemiecfj viresz takze mistrz lbo iucznikdw z SeneweL z ktorymi wodq przybyl do Prus pan fe odoryk de Logendorfaj rycerzem tam pasowany. Miektdrzy z.nicb rodem byli zPraincyig wieksza czgizd z Senewel i przyszli na sam czas dla wojowania z uiewiernymi. Mislrz zaei udai sic do kro lewcaa a potem do Labiow ij z dyguitarzami

Madszedi marszalek z pielgrzymami z Labiow. wielki ko mandor wodq sic udai na wyprawe z pielgrzymamia poleciwszy komandorowi lilblqgaysj aby za nimi konie przysial i przybywajzg na jezioro gminuie zwane kuriscli-llab. gdzie ich poturbownla nawaiuodda ktdra powstala. christburczykowie stracili tam bron swojg i kilku innychg i z niebezpieczeiistwem przybyli do Silgioj i pod wode ta rzekzg piynoli do Miemnæy dazqc do lhgnitys przy

a se

fa wyprawa nastqpih podiug Linilenblalta slr. w voigt ill vL str. m

na Sly lakinb r. iSSL

M xu v

victrich de Logendorf byl knwnlcrcln zakonm voigl iii vL slr. ngL cauth vvv

znmck krzyincki Lnbiau. Sicgli-icd wnlpot de llassenhcim lizckn cum

-SSS liagnitalm venientes quoque ante Suppam. ubi Samagte eos co gnoverunt et wgtaudo detulerunt lit ceteri navigio Magisler cum suis ascendens Mimilam. descendit in liillerswerdem stans

in et diebus et audivit . quomodo wytaud superveniret cum magno exercitu et venit ad terram sicut prius in dolo et cum bombar dis suis impugnat tentoria Magistri. dlarsclzalciy maxime tento rium commendatoris de lialgafj Similiter magister ordinavit piæides in bostes suos in pari formafj fundem Magister et uig taut colloquunturploj sed pare empiravit. et iterum ut prius mu tuo se invaduntg unde duo sub wgtaud sunt occisi per sagitta rium lifagistria duo in aquis similiter quam lapides volitabant. llinc et inde Lit/iwani fortiter armatia quietis impaeientes cum bombarda per quendam aenewel sunt turbatiuj

Multi quoque Polonorum erant presentes cum wytaado contra eristianos bellantes. de quo postea possent penitere aut sui successores propter presumpcionem et superbiam eorum. mu taudusque liabuit in suo eæercitu isooo equestrium armatorum. furba magistri parva fuit cul preceptores cum peregrinis erant in bono anima Magister quoque confortans suos et animansy in numero armatorum viæ habens dom nec desperabunt aggredi tantam multitudinem neque formidabant innumeras sagittas etc.uj Magister bombizrum ul airke se ipsum negligenter occidity An dreas vero dicto auxilio in insula se protexi-nul si gh lin in

Lindenblatt p. gS. llofgt 11 yL as Lindanblatt L l. i. c. per burgundicum tagittarium

in

ludem sunt apud Lindcnblalt p. os

m in

cjih l/oigt fi yl. SL adn. L germanicus bleidmmeistot

ibi

lierba haec sunt obscurcu fortasse hic Andrcas erat alter magister bombarmm

-SSS byli przed Szuppga gdzie ich zmudzini poznali i witoldowi o nich doniedlL l na lodzi predko plynacej mistrz z swymi plynal pod wode Miemnenh wyszedl w nitterswerden zostal tam blizko cztery dni i slyszal jak witold nadciagal z wielkiem wojskiem. i przybyl do tego kraiu jak dawniej w podstqpnych zamiarach i z narzgdziami do rzucania pociskdm Strzelal on do namiotdw mistrzaa marszalka a najwiecej do namiotu komandora z lialgi/j Podobuiei mistrz rozkazal dziala swoje w tenie sposdb aj wyce lowad na nieprzyjacidl swoiclL rllymczasem mistrz z witoldem oj maja rozmowea ale gdy uplynelo zawieszeuie bronia znowu jak pierwej wzajemuie na- siebie nacierajm i tak dwdch ludzi z pod wilolda zabil lucznik mistrza. dwdch takie zabito w wodzie. po ktdrej kamienie lataly. rPu i owdzie Litwiuom mocno uzbrojonym i boju ciekawym Senewexiczyk mj jeden z kusza dal sie we znaki wielu takze Polakdw bylo przytomnych z witoldem i wo jowalo przeciw chrzesiciauom ezego im polem moglo byd zal albo ich nastepcom dla zarozumialodci i ich pychy. witold mial w woj sku xsooo zbrojuej jazdy. vvojsko ul mistrza bylo maleg dygni tarze wraz z pielgrzymami byli dobrej mySlL Mistrz takie za cbecajqc ich. i odwagi im dodajegca lubo niemial zbrojnych jak le dwo eooy przeciez chrzeicianie niewahali sie uderzyd nataka licz luga ani sic niezliczonych strzal nielekalLuj Przelozony nad na rzedziami wojeunemilaj fiiirkea eam sic przez nieoslroinodd zabiL Andrzej zad za taka pomoca na wyspie sie zabezpieczyhuj n Lindenblatt sin os. Sj m loj

voigt ill yL ann m LindenhhlL fo jesti burgundski lucznih

ln

foi pisze Liudenblntt nu stronie m

m iiij

Porbwnuj voigtn rP. vl sua lt uwaga 1. czyli tnk nazwany meidenmeislen v

in

Stowa le sq nie wyrainiu pisnney pewnic lo byl inny mislrz wojcnnych narzcdzL

-aco beinde Magister mandauit mane/talem ut celeriter addu

ceret exercitum et omnes ad arma valentes cum equis.

auo au

dito nfi/tandum convertit se cum exercitu suo ad Litliwaniamfsj et statim supervenit exercitus brandenburgensisflj et multi alii ab

hostibus fuerunt interempti. multique captivati et vinculati. litter citus veniens ad insulamg et postquam Magister ibi lx stetisset dies a dimissa structura festinant in antiquum oawen lsL acceptis

de navibus cibariis imponunt plaustris. stans ibidem duobus die bus . precepit. ut quilibet sibi provideret victum ad v septimanam

proposuit viam breviorem ad wgllamloj

guidum Litlzwanus

ibidem deprehensus est. a quo audiunt . wytaudum stare in ne more intra septa succisorum arborum et armatum- vlll vallis cum truncis et roboribus conclavatis cum bombardis et telis innu-l meris et Samaitis cum potencia sua.

ouibus auditis Magister

cum suis habita consultacione attemptavit ire per aliam viam. que

ducit ad sinistram manum. circuiens per deserta. qualis nunquam a prutenis fuit perambulata. dilantando viam fol inveniunt palu des multos. per quas pontes fecerunt vnam noctem stetit magi ster in quadam vasta silva. in qua parum quietis habuih in qua nec pabula pro equis etc. inventa sunL Altera die invenerunt necessariag quendam captivant bayorem vocabulo Lendenærak de Stewagnj dimisso wytaudo procedunt in Papartennj et quie

scunt juxta stagnum

m in

lbi Sedemunt captivatur vulgariter Me

concordat Lin.lenblatt. p. SS. Szcercilus commendatur-is grandsnburgsnsig joannis de Strcifem quem scriptor infra commemoraL

iSb yaigt 11 yL M. adn. l ndimissa structurau i. o. destttit a municnda arce limen iiij im in

werder. Lindenblalt. l. c. via iis crat patefacicndm . lvomen vix rectc scriptum m xllibi dictum liopartrm nunc Pnltorzh prope lllilimm

eam

-

Potem mistrz nakazal marszalkowh aby czem predzej woj

sko przyprowadzil i wszystkich do boju zdatuych z koiimL co uslyszawszy ivitold. udai sic z wojskiem swojem do Litwylsj l zaraz uadeszlo wojsko z liraudeburgaymj iwielu innych od nie przyjaciol zostalo zabitycha wielu wzietycb w niewolzg i powiqza nych. wfojsko przyszlo na wysngpa a mistrz pozostal tam przez dziewied dnig opusiciwszy zas- budowlega spieszq do starego lio wnaflj a wziqwszy ze statkbw ziywnosrtia wlozyli jq na wozyg a gdy tam przez dwa dui stalia rozkazal mistrz. aby kazdy sobie przy Sposobil zywnosid na picd tygodniiwskazal krdtsza droge do wil nalsj vvzigto tam Litwina jednegoa od ktorego uslyszelia ie vvitold stal w lesie miqdzy zasiekami w dSmiu dolinach i ze byl kazal pnie i deby pozbijad i ze miai narzgdzia do rzucania poci skbw i niezliczone pociskiy i de w wojsku swojem mial zmudzi ndw. co uslyszawszy mistrz. po miauej ze swymi naradziea od wazyl sig iiti innq drogaa ktdra prowadzi na lewq rgkg. ko lujzgc przez puszczagp ktdia to drogq nigdy Prusacy niebyli chodzilia i droge sobie torujq i znajduiq wiele trzesawiska przez ktore zro bili mosty. Mistrz stal przez jedne noc w jakimsisr wielkim lesie. w ktdrym malo mial spokojnosbi i w ktorym i paszy dla konii t. d. nie znaleziono. brugiego duia znalezliy co potrzeba i wzigli w nie lwola bojara nazwiskiem Lendenrak de Stewa.nj opuSciwszy wi tolda. ida do Papartenmj i spoczywaja nad jeziorem. fam wzieto

lib Lindenblalt un gS. zgadza sic un to. m liuliec wojsh komnndora bmndeburskiego ian-1 v. Streifom o klrirym kronikarz pbinicij wspominm ih vnigt r. vL sua u m m

Lindenblalt slr. iiS. co do dokladnoici nnzwish trndno jest spuicits sig ll naszcgo kropikarzm

m

czyli notatu-leni dzisiejsze Paporzc blizko wiliL dc

-SSS samni et magistro presentatun qui eum consilio suorum propter eius tradimenta per talos suspenditfij quia dolosus sepius inven tus inter ordinem et paganos. Sequenti die statuunt insidias et procedunt et gener wgtaudi cum duobus captivatur et unus oc cisus est. convertuntque se ad wgllalm ubi invenerunt necessa ria pro equis . et in ordine veæillorurm ut superius patuit. sancti georgii titum in ordinefsj tenuit dominus llber/tardus de lantzen berg. asl beate virginis dominus lius-petzeler avj Prancigenm de

inde sequitur dlagistri et aliorum cristianorum. ln sabbato cir cumdederunt castrumg quidam de Prancigenis cum equis tectis accesserunty quorum quidam telis trans/igri sunti sic et equi qui dam de nostrisy percurruntque per paludem et cum cristianis sa gittis mutuo se invadunt et comprimunt per longum tempus. Post hec exercitus pertransiit fluvium iygllamuj et statuit stacionem retro castrzam exeuntque et in loco antiqui castri in monte viri liter invadunt cristianos. donec Magistri ordinacione sagittarii de -Senewelmj eos a monte in forti alterna pugna propellerent ad castrunh quibusdam interfectisa nec post presumebant descedere. Sagittarii tunc occupant montem contra inimicosy deinde compor

tata sunt protecticula bombarde etc.a quibus multipliciter domus impugnaturg varii eciam contigerunt con/fiduss in quibus Litlswa

m

in ibi

Sudcmundusl iam supra comrnernoratufSojarusa familiaris principis lianebuta quid llleu-en h. l. stgnificctl nescimus. LindenblatL p. gS. ceterum etiam levir ll/itowdt dicitur Sudemundug princeps ll/esislccnsin l/el ut Lindcnblatt dicit p. gS.z nSudcmund wart mtt den hcssen ojgehangimu

ibi

St hoc signyicatr voa-illum sancti georgii in ordine vezmllorumj quartam tenuisse lo cum - certe non semper sic eraL aln yotgt id ilii adm p. zeo. adn. 1 rerum in initio chronicorum vers-illum sancti Seorgti rs vcra in quarto ordine commemorat/un c/r. irozgt 11 yL as adn. L

in

Mm constatp sttnc hoc nomen recte scriptunn lfon legitur sic scriptum aliis locis

iiij

ll/itim

im -

llic sunt sagittas-ii burgundtcny quos merccnarios habuit magister ordinis secundum LtndenblatL p. SS. quaeriturj num nomen Swmwet signi/icet cenotvam.

---

SSS

se

w niewola Sademuntm pospolicie Mewenuj zwanego i przedsta wiono go mistrzowi. ktdry go za radq swoich. za jego zdrady obwiesil za nogi. bo sic byl czgsto podstopnym okazal w spra wach miedzy zakonemipoganami Maslgpujacego daia stawiaja za sadzki i ide naprzdd i pojmany zostal szwagier uiiiolda z dwoma innymia ajeden zostal zabity. lzwracajq sic ku virilum gdzie zua lezlh co bylo potrzeba dla konia a w porzqdku choragwip jak sie wyiej okazalm Sgo jerzego chorqgiew byla czwumpmj Mosit

ja pan liberhard de liutzenbergamj Majsrwiqtszej pauny choragiew uosil paulluspentzellerguj Praucuz. potem szla chorqgiew mislrza iinnych chrzeS-ciam w Sobotc otoczyli zamek uiektdrzy Prau cuzi. przystqpili z koiimi okrytemi pudobno w zbroje zelazum zktd nrych uieklbrzy Prancuzi pooiskami przebici zostaih podobuieiinie .ktdre uasze konie. ktore biegajzg przez blota. z chrzeicianami zas Litwini nawzajem do siebie strzalami slrzelajqiwalczq przez diu-gi czas. Potem wojsko przebylo vililia i stanelo obozem w tyle za zamkiem i wychodza i na miejscm gdzie byl stary zamek na gd rzea meiuie uderzaja na chrzedciam dopbki z rozkazu mistrza lu cznicy z Seneweluj w dzielnej z obu stron walce nie spcdzili ich z gbry do obozm kilku vz nich zabiwszy i wiecej juz polem nieodwazyli sic schodzid Lucznicy wtenczas osadzaja gere prze

Sij

Sudemund wyiej w-zpomniany linjarv powiernik ksiccin liorybulm co tu ma znaczytS siue wo Mewen. niewindomo. cLindcublatl slr. gas lresth szwagier witolda unzywnl nie

illi

leieli chorqgiew Sgo lcrzego znbierah tu czwarte miejsce w szyku cborqgwir to wspo

takie Sudemund. mnienS nnleiyy ie nie zawsze tak bywalm czytqjtvoigla ill v. slr. ilia-n i slronnicg reso m

Ma pocquku kroniki przccici nntor chorqgiew Sgo ierzego lnkie w Myxu szyku stawia. czytaj voigta fli vL slr. zs.

in czy to nazwisko nie jest faluywie napisanep znpewnici nie moiuaa nigdzie go tak nie czylaliimp dij m

Sq lo owi burgundzcy lucznicyg ktbrych podlug Lindenblntln slr. os wielki mislrz wzini nu ioldg rzeczq przeciei jul niepewnm czyli m dowo Senowcl odnoai liq du miasm aenea-y

bassa ni vulnerati et captivati fuerunt. unus mansit in wylla de cri stianis. cuius causa polonis soldatis impugnatur. qui sepe pastu arios invaserunh capiunt et occiduntg sol unde Magister cum con silio suorum misit vex-illum marsalci cum multis-g

nichilominus

multi vitam perdiderunb ut assolet in talis modi negociis. Sa gittarii habita consullacione transeunt de castro. ut posteriores compellant. Peinde Magister consilio preceptorum premisit ve scillum episcopi sambiensis. deinde comitem liudolfum all de lii borg commendatorem in lialgay de brandenburgfzj o et fratrem Marquardum de Soltzbach commendatorem de lienm vicecom mendatorem de lionigsberge ul ad insidiandum et invadendum wgtaudmm quiper suos speculatores seu vigiles avisatun dicentes ei. inimicos esse in propinquo in parva potencia. interim cristiani pertransibant silvam celeriter et veniunt ad paludemy in quo co gnoverunt liostes cum potencia in duplici turma. in una Samayte cum nutenisy in alia wgtaud cum suis. fortiter sibi adlierentesp partibus in duabus. lvec de cristianis quis primus presumebat intrare paludem. donec eligerentur melioresa considerantes inimi corum ducem. turmam sinistram invadunt viriliter et dei dono

liuteni fugiunb quos comes de czolrer mi cum parte populi lio stiliter persequitur. lzortaturque populum ad pugnam et bono ani mo surgunt contra nfgtaudunh et lit grande bellum wgtaud primo fugit. ut pluries fecerat et alii consequunturg unde occisi

zop m sn aaj

cx Lindenblatt p. gS.-M. etiam h. l. esse debetc conradunL doanna de Streifem lllurquardus de Sulzbaeh a. im erat t-ice-commcndator lie-gunomizl commendator de lfhein erat tum Pridericus de ll/allenrott l/erba igitur superiora sic construi de bentr Marquardum de Soltzbach vicacommendatorem de libenigsbergej commendata rem de lienm im flic comes Prtdaricm de zollern a. isghfungebatur munere socii marschalix ordinis usque

ad a. me fum advocatas in vil-schavia factus ut usque ad a. uozg postea commen

-SSS ciw uieprzyjacioloma potem przyniesiono pociski do kusm ktdremi gesto strzelauo do zamkug rdime takie zaszly spotkanim w ktd rych Litwini rany poodnosili i w niewoleg pojmani zostali. jeden z chrzeician zostal w vwilnieia z jego powodu walcza z iolnie rzami polskimia

ktdrzy

czgsto pasterzy byli napadaliyuj

za

bierali i zabijalip z tego powodu mistrz za radq swoich poslal cho ragiew marszalka z wielu ludimig niemniej jednak wielu ich iycie straciloj jak zwyklo bywad wpodobnych sprawach Lucznicy ua radziwszy siev wychodzq z zamkm aby Scigad tyclh ktdrzy byli na tyle. Potem mistrz za radq dygnitarzy poslal naprzdd chorqgiew biskupa samlandzkiego. potem hrabiego liudolfanj de liiborg ko mandora z nalgay z Srandeburgazsj i brata Markwarda de Solz bacha komandora zncnm vice-komandora zlirolewca ul i poslal je na zasadzkep

tudziei aby uderzyd na vvitoldaa ktbremu jego

straie czyli Spiegowie donoszeh mowizgc mm ie nieprzyjaciele byli blizko w malej liczbie. Pymczasem chrzeiicianie przeszli spiesz nie przez lasiprzychodzq nad bloto. wktdrem rozpoznali nieprzy jaciela w znaczncj sile w dwdch oddzialachg w jednym byli imu dzini z liusiuamia w drugim witold z nwymia a te dwa oddzialy mocno sobie dopomagaly. Mikrtbz chrzeician nie odwaiyl sig wuijski pierwszy na blotsoa dopdki lepszych nie wybranm Majzgc wzglad na wodza nieprzyjacielskiegog uderzyli meinie na lewe skrzydlo i za laskq Soiq liusini pierzchnelg ktdrych hrabia de czolrer sol

m

Porbwnaj Lindonblatla mu gS-SSL

in fu tnkie powiuuo stac lionrad zamiast hudolh PSj

jan de Slreifem

iiij Marqunrd de Sulzbach byl w roku mc komandorem zamku w lirblewcm liomandorem zumku khein byl jelzcze Prydcryk wallenrod.

non

wspomniouy hrabizl Pridrich lollern byl socyuuom marszsllm zakouu od r. ms do me Polcm zoslal wbjtem w fczewim w r. uoz oqul komenderyn w nnsnicil

--

ses

sunt soc viri armati sub vex-illo wgtaudi. quod eciam vi apten tum est g unus quoque captivatus duæ sc. ywanus de liilsaul et multi occisi. Preceptores reduæerunt vexilla sua vn ad magi strum prope wvgllama presentantes dictum ducem Magistrm et omnes gratulantur de huiusmodi paganorum multorum occisio ne. lie nocte eoo descenderunt de castro. ut sagittarios leva rent et piæidesfol qui dormierunt. Sed frater doleannes de Strif

fen commendator de grandenburgy qui excubias temptavin ab eis est nislth unde sagittis hostiliter eum invadunta donec ad clamo

rem balgenses commendatori subvenirent. lit sic pugnant noctefnj Post stacionem dierum S et post varia bellorum exercicia lilagi ster Lgvoniensis aaj venit ad lvergam et posteri sui sequenti die. 1th Magister Prussie occurrit ei . invitat et amice tractat ul cum militibus suis et preceptoribus. ut decuitj in babundancia victua

lium etc. lvona die exercitus surgit et ad inferiorem civitatem se ponity ubi variis ictibus. sagittis etc. cristiani a Litlzwanis turban tur non sine vindicta.

Lgvoniensis Magister statuit sessionem ad

lvergam infra domunn fecitque duos pontes et singulis diebus e quitant sui pro predrh una vice co ex eis sunt captivati. tres teutoni et unus dominorumg innumeri nichilominus Litlzwanorum

dator liagnitaa.

atque inde ab a. nos oommondator tu lhlerodm

A. Mlo. creatus

est commendatur de ilalga et advocatus ivatangtam inter/ait pugnae innnenbergcn st et rettnuit munus suum usque ad a. liil quo armo magnus commendator creatus

futti munera hoc se abdicavit a. wm et suscepto munere cominendatoris in fingi-ls burgy mortuus est ibi poste correptum

m sep

lltc lluæ lwanus de ntim est dum ywanm de belcnp cuius scriptor tam supra memi nit Ltndsnblath p. Sii. dicit eum ywan von der helszh v Pia-tdes n significat comanorum liuecluena et nqui dormieruntu rqfertur ad tav gittarion

an

quae quomodo cohaereantz docet yoigt m PL lii lac scripton nostro viæ colligi po

SSb

ll/ennemaras de bruoggenoye cft yoigt r. yL 1 1S. adnot. L liac verbis scriptdrts adparuita magistrum Livoniac demum diebus octo post initium oppugnattanis ante

testy quae fuerit factorum ratio et progressus.

ll/ilnam adventum

m

uu eum.

--SS1 z czcsiciq ludu icignjacy gromil i zachgcal lud do boju i dobrq myS-iq uderzaja na uiiiolda i wszozela sic wielka bitwa

uritold

pierwszy uciekL jak to byl yczeiciej- uczynih s inni za nim. za bito wigc soo ludzi zbrojnyoh z pod chorqgwi vvitoldap co wste puym bojem wykonauos jednego wzigto w uiewolq. to jest lisia iecia lwana z Sielskahj i wielu zabito. nygnitarze odprowa

dzilisiedm chorqgwi slwoicb do mistrza pod wilno

przedstgiwili

mistrzowi rzeczonegu ksiaiecim i wszyscy winszujzga ie tylu po

gan zabitm

w nocy aoo ludzitzeszlo ze zamkur aby podejid

lucznikdwp kidrzy spali. oraz i dzialmuj

Ale spostrzegli brata

luna de Szlrifem komandora z Srandebnrga. ktdry na zwiady byl wyszedlg wigc strzalami po inieprzyjacielsku go raiqy ai na krzyk ludzie z llalgi przychodzzg w pomoc komandorowL l tak w nocy walczzgfsj Pozoslawszy tam oSm dui i po rdinych woi skowych obrutachy mistrz inflantskiuj przyszedl nad Mergey pod wladui zaS jego dnia nastepujqcegm Mistrz pruski poszedl naprie ciwko niegm zaprosii go i uprzejmie prgyjai z jego rycerstwem i dyguitarzamia jak przystulm przy obfitej iywnodci i t. d. nnia SL wojsko sig ruszyio i pod niiszym stanglo miastemp gdzie rozmai iemi pociskamh slrzalami i tym podobuemi Litwiui trapia chrze

w roku non komendcryq w osterodcg

r. MllL iiomendcryq w lialgn ornz urzqd wdjm

matungii i ua tym urzedzic bgdqc. walczyl w bitwie pod funucbergiem w r. liil zo slal wielkim komnndoremg zloiyl te godnoid w r. 1Slti.. oqul komenderya w liugcls

burgu i nimie nn powictrze uman in o tym ksiaicciu lwnniey krouikarz jui wyidj wspomniaL Lindenblau mu SS. nazywn go lwan von der lielse.

1

ni

Pixidcs znaczy tu broli palnq.

im

czytnj w lym przedmiocie yoigta iii vL slr. m Podanie naszego kroniknrza jesl przy

im

wennemnr de bruggenqu porbwnnj voigtn 1 vL stn S.. 1S. note du widae zlqu io

cicmne.

mistrz inlluntski przybyl dopicro w lydzicfn po rozpocquem ohlqieniu wilna. i

-SSS sunt occisi et captivati

Magisteri eciam Prussie fecit erigi pro

teclicula et xpiæidesg cum quibus die noctuque sagittatun donec cho rea/ioj Lithwanorum. quam inbponte habere salebant.deponeretur. clauserunt quoque ad s dies. depositis pontibus. portasa firma bant cum multo labore et fatiga continua g turris castri sagittis

dirumpituruj et in aquam ruit lieedi/icant vero structuram li gneam et similiter ut pulvis deicitur. lix uno eciam lapidis im pulsu multi corrueruntg unde castrenses huiusmodi considerantesy ligneam structuram et turrim succenderunt. Peinde pizcides sta tuuntur contra murum. qui crebris lapidum impulsibus pulveri satur. furris eciam minor destructa pari modoi postea pruteni faciunt pontem trans lvergam in perniciem Lithwanorump per quem adduæerunt necessaria exercitui linum quoque tugurium a proprio igne in/lammatum est. de quo alia tuguria multap si militer plures homines fuerunt incinerati Plandrenses ul vero et Prancigene maiora dampna in victualibus etc. tulerunt. Pue runt quidem tuguria tecta cum frondibus habitibus ad incendium et dif/icilibus ad extinguendum Post hec ordinant bombardam contra turrim inferiorem et injectione lapidum quassata et in pul verem redacta est. lnterim singulis diebus nova fabricaverunt protecticula et propugnacula. que eciam Magistro cum bombardis parum pro/iciebant.

volebant eciam aquam per nova fossata deducere ul et in

in

choraa i. q. ambitul ohm-iy

qui in variis capella plcrumque consistiti ln l. valet in

pontem m Lindenblall p. Sw. iloigt n 1g.

..

m

Sagiltarii liurgundict

m

lluc spectat annotatio Lindenblattii p. om aquam in fessa valde adcicviun

-SSS iciam ale nie bez zemsty. Mistrz intlantski zaqu stanowisko nmi Mergq poniiej zamku i zrobil dwa mosty. i co dzieix wyjeidiajzg jego ludzie za zdobyczzy dednego razu so z pomiedzy nich poj manych zostalo. frzecb Miemcow i jeden kawalen uiezliczonych przeciez Litwinow zabito ipojmano. Mistrz pruski kazal wzniesid szaixcc i dziesieti dzialek. z ktorych we dnie i w nocy strzelaL ab zrzucil porgczfsj

ktdrq Litwini na mostach miewad zwyle

rPak sio dzialo przez oim duip zrzuciwszy mosty i bramy wzma cniali sig z wielkzg pracq i nieustannymotrudem mm zamku po ciskamisoj zburzonq zostala i w wode upadla. odbudowali ja z drzewa. ale ta podobniei jak proch sig rozpadla. dednym po ciskiem kamienia wielu zabitm widzac to. zamkowi zapalili dre wniana budowe i wieie. Potem dziala postawili przeciw murowL ktory w procb obrocony zoslal od czestych pociskdwkamienh Mniejsza takie wieia tymie sposobem zburzonq zostala. Potem Prusacy robiq most przez uel-gej na uszczerhek Lilwiudwg przez

ktbry przeprowadzilia co bylo potrzebne wojskw deden takie sza las z wewnqlrz sie zapalih od klorego wiele innych szalaszow i

kilku ludzi sie spalilo. Plandryiczykowienj zaSiPraucuzi wieksze szkody w iywnoici ponieSlL Szalasy albowiem byly pokryte ga leimi latwemi do zapeleniaia atrudnemi do ugaszenizn Potem roz porzadzaja machiny do pociskdw przeciwko uiiszej wieiy i rzu cajac wniq kamieniea zburzono ja i na proch obrocono. yfymcza sem co dzieix nowe robili szailce i basztya alo sio one mistrzowi nie ua wiele przydaly przeciw machinom do rzucania pociskom cbcieli takie wode nowym rowem odprowadzidfaj i ko

Sij chnrcn ma lu znaczyti to. co ambitus chorig tu jeSt mown o moicim sea im

Lindclblnu stn gSL voigt illi vL ltr. m foL ses. llurgundzcy luczniqu v

m

llo rogo siq odnosi uwaga LindenbL st. ggq ie mdl wrowie bnrdzo wysuko sic poduosilm ln

-avo huiusmodi labbre fodiendi multi prutenorum sunt o/fensi et ideo postponunt labores tales. relinquentes fossasi quales ante erant.. confringunt ul quoque in muro foramem per quod more hgrundinum evolant net intrant et lanceir et gladiis cristianos fi gunt et restaurant etc.

lnsidias machinantun quibus exercitum

incitanlg currerunt enim ad protecticulafsj quasi volentes ea con

cremare et iam tetenderunt pixides ad sagittandum in cristianosg uni quippe domino ambo crura fuerunt detruncata. alter vero occisus est a paganis et ita a lapidibus atque telis cristicole plu rimum sunt turbati et oifensh populum cogentes retroire. lluius modi exerciciis xu diebus centinuatis ul preter priores S Magi ster Lgvoniensis cum suis vertit se ad Lgvoniamflj wglaud continuo tractat cum Magistro Prussie. nec invenitun quid tra ctaverintfsl

. .

.

l

l Prancigene volebant cum Polonisuj equitare pro armis et equisg sed magister intercepit propter melius et marschalcus ll/ernherus fetinger aitz neminem honorem contingerea qui cum eis equitarety cum sint fidei impugnatores Proæima dominica lllagisler surgit a stacioney prehabito tractatui quod curia regis post hec non debeat cremari sol etita transeunt l/l miliaria in die et veniunt in fraclcem ubi post quietem noctis in crastino tendunt ad silvani malanu Magisler et totus exercitus . in qua steterunt sub custodia audiuntquer ibi dem a quodam Lithwano captivato. lys/tandum dixisse quibusdam

in in m in ASj m sup

se. hostui ll. 1. i. q. tentoria quam diu duraverit oppugnaliol cfr. Lindenblatt p SS. cfr quod nil/gen p. uo. cl liojahwicz p. id de proditians llo/agnorunt narranL cfn cum hac narrations de oppugnations ll/ilnaiu yoigt 11 yL zs-sm lll/iitowdum magna excercitu ex Polonia adjulum fmltnl dicit etiam blugvm p. uo. ne his pan-tionibus aliunde nihil compertum habcmun l

-

sn

-

piqc takowy. wiele Prusakdw ranionych zostaio i dla. tego zanie chali iej pracya zostawiajqc rowya jnkie dawniej byly. wybijaja takie otwdr wmurze. przez ktdry jak gdyby ja skdlki wylstujq i powracaiq i kopiami i mieczami chrzedcian prze bijajq i znowu mur przebity naprawiajzp

linowaja ta-kie podstepy.

ktdrpmi wojsko drainiah biegli bowiem du szalasdm jak gdyby je clmieli palid i jui ustawilij dziala do strzelauia na chrzeiciaiL le dnemu kawalerowi oba goleuia odciete zostalyy inny od pogan za bity zostal i tak od kamieni i pociskdw wiele chrzeaicianie ucier pieli i wojsko do cofnienia sic przymuszone zostatim Po takich obm tach przez dni dwauasicienj prdcz dSmiu poprzeduich mislrz in flaulski ze swymi zwrdcii sic go lntlautfoj viritold ciagle trak .tuje z mistrzem pruskimg. ale uieznajdqjemy w krouice tegop

o

czem traktowalillj Praucuzi chcieli z Polakami uj ua ostrze gdnid o zbroje i konie. ale mistrz sadzil byd dogodniejszem zabronid legoi Mar szalek vtreruer fetinger rzekiz ie to uikomu nie zrobi zaszczytm ktoby z nimi na ostrze goniL albowiem seg to nieprzyjacieleiwiary Ma Miedziele nastepujch mistrz ruszyi ze stanowiskm zrc biwszy pierwej uldada ie dwdr krdlewski uiemial byd odtqd pa r lonymflj i tak uszli w jednym dniu szedd mil i przybywaja do pfrode gdzie po nocnym spoczyuku nazajutrz mistrz i cale wujo sko udaje sie do niebezpiecznego lasu. w ktdrym zosialiy majqc sic na osiroinoici i slyszzg tam od pojmanego jednego Litwinay io

auy ioy llj fli iiij

o dlugnici oblqicnin czyluj Liudeublauu slr. om Pordwnaj co blugosz lp. noa i liojalouicz o tem oivlgicuiu indus-x . lforizwnuj vnigla 11 yL sua iS-SiL le Polnry wilnlda posilkouniiy lo i lliugusz nu str. ne. pium o lem rokowuuiu znikqtl iunyrh niemnmy wiudumuSuL

-svz ut/iæe starent prope terre defensionem vulgari/er Lantwere. s lj et ipse post tergum persequi vellet eos. nec possent evadereg unde angustie sunt undique cristianis. donec iin una parte de Sanzaitis eso fuerant occisiynj cristiuni tunc seorsum . sed et sagitarii de aenevel pre

cesserunt hostiliterfaj et dominus Stobelyu Prancigena cum qui busdam fratribus insurgunt in eos et obtinent terre defensionem fortiorenh quam unquam visa fuit ab actore ul huius cronicae.

Mutta plaustra a peregrinis et fratribus sunt dissectu et ita in ma nu vatida siluam pertransibant lvec perceperunt wytaudi exer citum retrog

in crastino prope Slusam veniunt ad Mimitamyuj

per quem commendator de ltartem aaj primo transfretavit cum suis. consequenter de liagnitafvj prefectus de lnsterburg sal et captivorum innumerh donec super-venirent preceptores. qui occi derunt et predam equorum magnam portant. Magister venit prope antiquum cawen ad naves. equitans trans lvergam prope Sumay turum terranb descendens infinitum infra lurgenburzm donec to tus eæercitus pertransisset cum omnibus equis etc. Mt consequen ter de Suppa sol convertunt se ad Prussiamg Magister navigio cum

Slj

Siusmodi defensionem vcl anmtwercu passim in jinibns terrae. qui facilem erant aditu exstructas arant. constabant ex fossis et vallis vel sepibus. quantum fert poterat mu nthln litus-modi uLandwe/zreu a. mm magister ordinis a lilitia usque ad thilam prope lfauen cæstruijussitg cfn yoigt 11 h m-1ss. Stiam Lfndenblatt p. gtL huiusmodi mutationes commemorat.

rm aai

ljfn Plugossz p. uo. ti c. ut impetum facerent in Samogitasn

etiam Lindenbtatt t. t. commemorat virtu

em sogittariorum burgundtcorum.

in

oportet sine dubio esses aucto rc. yotgt 11 lPL SL

fubj

Locus Slusa ad Mimatam non invenitur amplius-g situs crat prq/eclo inter Strcbom fStrawamj et lfauon.

im

johannes de lleidockg non erat autem commendatam sed praefectum

in

cono do Licltlcnstefm

bap iej

ioannes fospmt Szuznppm

.

-

i x

-S1S witold powiedzial niektziryma aby mocno stali przy nadgranicznych okopach. czyliLandwereyuj a onztylu-chciai ich dcigach tak. aby niemogli im uidi thd chneaicianie w wielkiej sa niespokojnodcb ai w jednem miejscu zabito zso zmudzindwfsj wienczas chrze Scianie osobno.

a iucznicy

z Sienewel naprzdd szli obron

niefoj a pan Stobelym Prancum z niektdrymi bradmi uderza na

nich i utrzymali sie przy nagranicznym szaticu.mocniejszyiu. jak go kiedykolwiek byl widzial autor iej kroniki. Pielgrzymi i bra cia wiele wozdw porozbierali i tak w zuacznej sile przeszli przez

lusa ale ani widzieli na zadzie wojska viritoldm Mazajutrz przy szli blizko siluzyuj do Miemna. przez ktbry pierwszy przepiynaj komaudorzliartenfsj wraz ze swymia potem z llagnilypnj prze loiony z lusterburga Mj i niezliczeui jedcya ai przybyli dygnitarze ktdrzy byli zabijali i wielkq zdobyoz w koniach przyprowadzili Mistrz pod starem liownem przybyl do lodzi przeplynql ua koniu przez Mergm blizko imudzkiej ziemi poplynal z wodq Miemnem potiiiej durborgag ai cale wojsko przeszlo ze wszystkiemi koiimi i t. d. l potem ze Suppyujzwracajq sic do Prus. Mistrz zpiel

tib

faliie okopy leiaiy w rbinych miejlcach na granicach. Skladaly sic z rowu i czancag wielki mislrz kazai mki okop usypad w r. nam od wilii do Miemna blizko liownm wspomina o nim voigt 11 y. slr. iiz-ibit i Linvlenblau slr. ML

m iiij

Porbwnaj magosza p. uo. fo jcsty ie przedniq strai skhdali w iiij wypmwiu i Lindcublall wupomina o waleoznov Sci burgundzkich iucznikbm

in

Miejsca zwnncgo Slnza nad Miemnem wskazud dzii niemoinm Musiaio lcici miqdzy rze kn Strebq tStrawxn i liownem.

iiij ian v. lieirlek. Siebyl on przeciei komandoremy iylko przeioionym tprefeciusy tib

liuna de Lichtenstcim

nou

ian iiospuiL

fin

Szeuuppm

x

peregrinis trans arlludenfoj dimissis post se plus quam eum qui multos occiderunt incredulos et ita exercitus reverlilur domum et optat salutem cronica crislianis. aliis vero misericordiam eternamo lj

S

o ji P v r

xxle

Accidil in absencia Magislri. quod vice-commendatur in gai-ten cum eoo intraret terram brawelenlj inacisalunh

de

vaslans sine resislencia aliqual pernoclans in ea et de kalenia in lerfecil ultra 1oo et captivos llutenos xL et totidem equos. el quoque sexagenas l/iaurarum et sani sunt reversi ln absencia eciam Magislri Lyvoniensis sui inslancias habuerunlg domus enim dicta liabelieaj cum clamore circumdata est suburbium eæuslum

et circum vaslalum quidquid est inventum y domus lzec sita est in deserto in Lyvonica Lil/zwani maclainanlur insidias et cum sonarmaiis de gar ten villam prope wysel decasfrmt non longe de Penlsintzenfj occisis hominibus in cinerem redacfa est cumque de liarlen dam pna eis inlulissetg in vindiclam sequuntur et veniunt in wesen avisalam et ante cas/rum duos captivabantfp unam eciam mulierulam dj

volebant quoque ponlem succentlisse ante castrmm sed in defensio ne duos accidunt et multi vulneranlur telis et lanceis. unde cir eoy blj

Sflva ad Mimelaml crauden dictæ l bo ftmlibuarj quod adlinet ad hanc etpedilioncm. fji lioigt 11 fL SL adn. i quaenam regio ute-rm brawelenu inlellzgalun

dffcile est diclu. eum in regionej

quae illa aelalc ad meridiem a lohanburg humo dicebatur locm huius vel iimili-t nominis non invenialun uua bvvv

Arz bobcln vel lioblm ad ber-sonu Locm imita nomi-nisl baud dubie male scri/lll ad fistulam non ini-onnum Scd men lio yzlrlulaa lll/ycclj h. l. plane imp/m lfliam h. l. gu-ographicae notati-nnn haud rel-le sc habenL nc yixlula filii/sab lermo esse non polcsL l.ol-nm curium uult/il sine dubio oppillum ll/esen cum arca mrL lloc

-S1Sa grzymami udai sic statkiem ai za Sraudelhuj rozpuiciwszyzn sobq wigcej jak doo ludzi. klorzy zabili wielu niewiernych. itak wnjsko powrdcilo do domua kronika zas iyczy chmedcianom szcze sciayiinnym zns wiecznego milosierdziafsj

noizllzlAL xxle zdarzylo sig w niebytnosici mistrzaa ie wice-komandor w barteu z zoo ludimi wszedl do nieoslrzeionej ziemi llrawe tendj pustoszac bez iadnego oporu i tam przenocowal i llusinow wiech nii slo zabil i jeiicowr ruskich eo i tylei koni i d kopy bykdw zabral i zdrowi powrdcilL w niebytllodci takie mistrza inflantskiego podwladui iego mieliniepokojei zamek albowiem zwa ny nebelieaj z krzykiem otoczouoa przedmiedcie spalono i dokola spustoszono wszystkoa co znalezionm zamek tenipoioiony jest

na puszczy w lnilantaclL

1

i

Litwiui knujq podstepy i zbo zbrojnymi z Srodna pustoszq wies blizko wvissela niedaleko Pontsiuzenfj a zabiwszy ludzi w perzyne wies obrbcilL

A gdy im ludzie z Sarten szkody byli

zrzqdzilL chcqc sie pomzicida idau dalej i przychodzq do ostrzeionej wsi vivessen iprzed zamkiem dwoch ludzi wzigli w niewola ije

dno kobiecine.

chcieli takie zapalid most przed zamkiem.

alo

w obronie dwoch zabitoi wielu raniono pociskami ispisamh zte inuuo uv nunc

vvvvv

Puszcza tego nazwislm nad uiemncm o iej wyprawie czytaj yoigtn 11 vL str. SL uwsgn 1 frudno wslmzmia gdzie leiai iiw nraweteng micjscs tego nszwiska w tiij okolicyv dziS nie znajdujemy. zlmek bobeln lub noblen nad rzekn ikum Miejsca tego nnzwiska dzib nie znajdnjemy. uiewiadomo nnwetv w jakiem tu znuczeniu siowo niinia lwysseh jest poioione.

-S1S cumquaque igne et gladio vadant predam multam cum xL equis deportant in Lit/awaniam liec acta sunt in absencia magistri. dum esset ante willam lterum commendator de llagnita tj misit et ad deserta la lrocinarh quidoccidunt Litlzwanos bellicosoea unum juvenem ca

piunt cum 1 equis. quos domi detulerunt in salute

cAPlfoxxllL Predicta cronicafl intelligefj in vulgari teutonico et ri gmis lj confectzn finita est anno nam in vigilia uooo virginum

et in medio anno consumaltn Si quid vero corruptani inventum luerit. vicio scriptorie ij annotetun lit quicunque eam legerint etc. veniant ad dextram dei vivi Amen. Anno vero islbisz translata est in latinum rude. ut pa tet ol legenti. et in se diebus completa. primo ij aspectu exem plaris et imo aj ne miretur quis. minus bene eam esse translatum

et in latino corruptam propter exemplaris imperfectionem et quo rundam vocabulorum raritaterm que merito debent translalorem excusare lnlzoata anno mea et terminata mee materia ea historiarum franci-lata vero et transsumpta anno lllSzL non potui em aliud quam iliis-na vel ll/izna adjluvium ivarawg nam non talum ha bcbat arcem cl/oigt 111 1y. lofn r. amo sed dicebatur etiam antiquis temporibut mm iyoigt fl lii illio yortsimillimum igitur estj vicum commemoratum situm fu iece prope ll/ysen rpro ll/ysclp rimis Pcnisinlzen qui in vicinia fuisse dict/um non

l

invenitur ampliuL

ij m

m

cuno de Lichtensteim

quae sequuntur in Mscn rubro liquore sunt subsignatm ln Mscn hoc vocabulum per notas seriptum eivai ut dicuntj abbreviatumy non potest signi/icare nautem quon cat ert apud Lucat L ng signi/llcet potius intelligep vel

o

id est. Sj Pro rillamis vcl rhythth Posnnnus legere scriptor-is et scriptorumg scriptor chronicorum

slv vv

bit syllabas ris et rum eodem modo. Przor leclio magis convenire m etur. Mm ubi ut est apud Lm-as l. l. m Mm inde ut prob-xly ut utapad-bucas l. 1.

jvon pim m lmeas legit LL

m

m idcm

nam

or nolax scri

i

-

-sw go powodu do kola ogniem i mieczem pustoszg i zdobycz wiel kq ze eo koiimi uprowadzaja do l.itwy. fo sie dzialo w nieby inci-ci mistrza. kiedy byl pod vvilnem Potem komandor z naguity dj poslal czterech ludzi lotrowad po puszczya ktorzy zabili czterech wojakdw litewskich i pojmali mlodego ze siedmia korimij ktdrego bezpiecznie do domu zaprowadzili.

noznzlALxxan Przerzeczona kronika napisana wniemieckim jezykui wier szami. skoriczona jest roku non w wiliq Swieta uooo panieni po pdlroczne pracy. jeSli zaæi sic co znajdzie w niej uicdosko nalegoa niech sic lo bledowi pisarza przypisze. A ktokolwiek iq czytad bcdzie. niech zasiedzie na prawicy Soga iywegm Amen. lloku zai usa lj przellomaczona jest ua laciriski jezyk po prostup jak sio czytelnik przekona i ukoriczona w zz dniachy na pierwszy rzut oka na exemplarz oryginalny i niech sie kto nie dziwuje. ie mnidj dobrze jest tlomaczona i po lacinie zepsuta dla niedokiaduodci i dla braku niektdrych sitiwa co slusznie powinno

wymowid tlomacza. zaczeta r. mea askoiiczona lsgzt w pried miocie historyi.

Przellomaczona zaS i przeloiona r. MSL

o

filmo de Lichlenueim

ii

me ni w r. nam jak Lucu pium

AS

corrigenll

Png.

Pæwg m. subjngaisent l. subjugnsseL . ub ult. ilevidens l. deridens.

Png. m s

an paganismum l. ad pogonismnm. .nb ult. ..Post hecu incipit a cu-

lii s s

1

L

im P

pinn omgg u mun

aliqui-np

....

s

susceplus l. suspeclus. pertransierunt l. perlransierunL

ab ult. lloberinensem l. nobrinensem .ab ult. quo hix l. quod vim ab ult. demiscrunt l. dimiscrunL trudimentu l. tradimeutm

lc m

ab ult. Post hec cognita l. Post hec framana . uin p

et

illi MtL m.

lPlL lSlL lSS. s

s

fratibas l. fratribus.

s

v

v tra .o id

liil ilii milt

ne l. necL

s

mm ul e-uu-v

ibidem l. idem. oecurit l. occurrit

lal llo

.

vnluit l. voluit.

l1i.

.

et depositur l. et sic deposita

11S. lSlL

.

lSL lSS.

iiiL vulgariler l. illia qui vul-

liii

garilez . fici-iu fieri. .nb ult. occureules l. oecurrenles. ab ult. fecerunt l. feecruuL nb ult. nee l. uee. ab ult. anno bene l. annis in ordine

aou nos illlL

lllL bene. tlllL ab ult. multavit l. mulavit. eli .nb ult. ei l. eL am mememoriam composionis l. me- l eum morinm comr-acionis. me in se l. in Se. SSL nnn-owen ab ult. festinnnt L festinaL 111L v

quid l. qui. fublchMlP-nrlæg-m-uwmsa

iot

bischurdum l. SischurdnuL

ab ult. impugnnt l. impugnanL ab ult. ul l. et. .ub ult. propositio L propositm

oo.

nh

tres coguitm

joeondo L jucundo. zucmæmuvl-nzce c.-ao ab ult. Mynheyr l. Myuheylm .ub ult. sustuleram 1l. sustuleraL

a

liill illi

oecnril l. occurriL ult. preslolubunmr l. prestolabuntur occurit l. occurrit ult. Lituunvi l. LithwanL ult. fecerunt l. facerent ult. huiusmodi l. huiusmodL olflci l. oiiiciL lt absolverunl l. absolverenh ilL ub ull. et l. et. m ab ult. proter l. propten

ab ult. dictus unde l. dictum nndc. ab ult. fiunc l. iiune.

em

tres simul l. tres reges simuL

tum

ab ult. domum ex l. domum in terra

SSPL

Schnlvem

bein dictus Mar-

eum

cum vexillis l. cum a vexillis. Paslovensem l. Pastowensen ei.l. eL . ilulhohcrus L numerum ult. qnos l. quas. ult. wnrwicq l. ivai-wieh eil l. el. do L de. ult. violatum l. violatunL ult. dictum l. dietam..

improvisus l. improvismus. ult. flamayne l. ilameynm ult. venio ei flanle l. venio dante.

plaicti l. plueilL .

. rar iir-1

Szimbiensi l. Snmbiensis. ult. lnedicnntes l. mendicantem ult. iutrantl intinL ult. rex Magislro l. rex misit Mn gistrm devaste lv devastata il l. a. exislilunre l. existimarL ult. eustodoti l. custoditL ult. Morker l. Mcrkem ult. hemine L Semiem devastatum L devastabaL ult. multos l. multis. ult. iion l. iiurL

equos nbslulærunt ei sani l. e eqnos ab eis abstulernnt el saul . ult. ult. ult. ult.

gistro honoris et bendiciil pe

schalcus alium erexit domum ex. .ab ult. circumsepirent ut arcum l. eir

cumsepirent nreanL

eum

et de ailvoealo l. et ndvocuo.

sua

leusl ut dignnretur ei. ult. ei l. cL

frater . . . Mnrschnlcus L fru ter johannes de Lnrche venit de eustro. MnrsnhnleuL reditum in l. reditum morschal ri in.

commendatur consnmavit L com

mendulor jussu Magislri cou sumaviL .ab ult. uuo llussia- l. ollo de liassia. ab ult. dius l. eilL

lS. l. 1i. .nb ult. u l. ut.

rcdierent l. redii-eum oonduelorem l conductionem dixit l. duxiL regi-utimur ei l. regmlialur Mn

illi

SlL Slfk nam

un

ult.

reysnm fruler istum lii-uenx l-iSSL l. illiibe .

ult. qui mullipliciter l.

qui multi

l Pug. vela

Pag. ven

am L an S. SS/L S. aas a. a m ll. ab ulh S. ab ult. i

plici dolo ordinem perturbunty non obstante. quod multiplicitriu l

i ab ult. illi puludem L ad pugnam et

nstuciu l. astuciaL

1. frali l. fratrL ih nh ulL cum armis l. cum multis pec Lrunsivit venitque cum armis. quibus supersunt L quibus plus in

liredericus l. Pretlericus. fuco l. vivacem tcmps L tempus. inciunverunt l. incineruveruuh multidiuc L multitudine.

per puludenL s

tibi

res aupcrsuuL

ln mnnotutlonihum unn. Psg. zL StL Sti. AL 1o. SL

i

m

wolframius dc noeltenburg l. wolfrumus de Scllenburgn hegiouis l. terram commendutor culmcnsis l. commendator terrae culmensim SL Prnpinrius l. lfrupinrium z-L nirgcluniensis L liirgeluvicnsis ltL tlnymm l. cuymem ao Schalauica 1. Schalauicm S1. 1o.

llli ifh illL LS. iotL L mm l1. iitL s et

Pag. unn. tim 1S. iluetigerus l. nalcdigerus. l1S. ll. cognomincs l. cognominis. tttlb lh iS1i. l. um etc. 11. Piadrower LSudrowcm unn. L ms l. tm MlL 11 prulatas l. prolnlas. P1ti. SSL spiritualium L spiritualibus. iwt il weberstcheu l. wcberstetem SltL il nostri l. uoshae.

Schalanensi l. SchulaueusL

llli

ei

expeditione susceptam fuisse l. expe

situm L situnL susciepiebantur l. suscipiebnntun Loelzcnburg l. Loetzcnburp Alpf l. Alf.

all rm

n as

ditioucm susceptam liuisse. inguina l. ihgniklm kossicwa l. hossicnm

daem

jmtpr pzologp fup t i

eximii fabmf- ecc/ am ofuf lydbtm- admittan ge mutabile

em- enmml www

m damma aha

mi

r

elli mixtim

acuti tmm tat

qua a rm

l

uq

g

m

iyd tamna mitjatwa dq

. m . in