Langenfeld Piotr - Plan Andersa

Spis treści Prolog Rozdział I Rozdział II Rozdział III Rozdział IV Rozdział V Rozdział V I Rozdział V II Rozdział V III Rozdział IX Rozdział X Rozdział X I Rozdział X II Epilog

PIOTR LANGENFELD

PLAN ANDERSA

PROLOG Piekło. Takie było pierwsze słowo przychodzące na myśl każdemu, komu przed oczyma stawał ten upiorny widok, a nozdrza wypełniał nieopisany zaduch makabrycznej bitwy. Piękny i spokojny jeszcze niedawno krajobraz teraz napawał tylko lękiem. Niebo nad łagodnie opadającymi wzgórzami środkowej Belgii zasłoniły ciężkie chmury, wieszcząc nadchodzącą nieubłaganie burzę. Niżej nad ziemią unosiła się niemal nieprzenikniona ściana ciężkiego, smolistego dymu z setek okolicznych pożarów. Jaskrawe płomienie tańczyły za woalem dymu, znacząc miejsca śmierci i zniszczenia. Jak okiem sięgnąć, po sam horyzont, z lewa i prawa całą okolicę wypełniły setki wraków czołgów, aut i zestrzelonych samolotów. W oddali płonęły nędzne zabudowania kilku wiosek, których mieszkańcy na swoje nieszczęście znaleźli się pośrodku ogromnej, krwawej bitwy. Zielone niedawno pastwiska zmieniły się w przeoraną suchą skorupę, zakrytą szczelnie lejami po bombach, pełnymi pokaleczonych i puchnących w upale zwłok. Każdy, kto tu trafiał, musiał zakrywać nos i oczy. Smrodliwa mieszanka drażniących zapachów obezwładniała, ogłupiała swoją toksycznością i nie pozwalała myśleć. Do tego ludzi z obu ścierających się tu stron paraliżował potworny widok apokalipsy, przed którą nie było ucieczki. Wszyscy, Sowieci, Kanadyjczycy i Polacy, którym przyszło walczyć w tej największej od kilku lat bitwie pancernej, byli pewni, że nie uda im się ujść z życiem. Nawet najtwardsi, ostatni weterani nie potrafili pogodzić się z tym, czego tu doświadczyli. Nie mogli uwierzyć, że ludzie są w stanie z taką zwierzęcą brutalnością szlachtować siebie nawzajem, a mimo to trzymać

swoje pozycje albo iść do ataku. Ilości bomb i pocisków, jakie obie strony rzucały na wroga, by go zdominować, wręcz nie dawało się określić. Alianci wiedzieli, że tylko przewaga w samolotach i bombach, tak skuteczna w ostatnich tygodniach, może złamać albo przynajmniej spowolnić marsz czerwonych. Chociaż ci jak zaczarowani zdawali się nic sobie nie robić z hekatomby. Ich przewagą były rezerwy, ciągle duże rezerwy i nieludzkie wobec żołnierzy rozkazy żądające zwycięstwa. Tu, w Belgii, mocowały się dwa olbrzymy, z których żaden nie chciał ustąpić. Alianckie wojska były u kresu swych sił. Zmęczone, ciągle zszokowane faktem, że walczą tak krwawo i bez ustanku, zamiast wracać do domów, ale też pewne swego losu, jeśli odpuszczą. Porucznik Różewiecki okutany szczelnie, z wilgotną szmatą na nosie i ustach oraz z goglami na oczach, sterczał pochylony we włazie swego czołgu. Wszędzie dookoła prószył czarny śnieg, niesione wiatrem drobiny popiołu i palonej gumy. Jego czołg, brytyjski Cromwell, jeden z ostatnich, jakie ostały się w kompanii wraz z kilkoma Shermanami Firefly, miał strzec zburzonej niemal do ziemi wioski. Niewielkiej osady, która przetrwała wojnę z Niemcami, ale trzy dni temu zdmuchnęła ją nawała ognia i stali. Tysiące pocisków i bomb zmieniło to miejsce na podobieństwo tysięcy miast i wsi, jakie ostatnimi laty pochłonęły bitwy. Sama wieś, położona na zboczu lesistej niedawno góry, była mniej ważna niż droga biegnąca zboczem. Tę trasę wybrał jeden z sowieckich zagonów, który miał przebijać się do Mons i dalej do wybrzeża kanału La Manche. Po obu stronach płytkiej, zaśmieconej wrakami i pokrzywionymi ciałami rzeczki nadchodziły sowieckie ataki. Setki czołgów, wspartych piechotą, przy akompaniamencie haubic, katiusz i samolotów obu stron. Różewiecki sam już nie pamiętał, ile razy Polacy z ledwo dyszącej 1 Dywizji Pancernej, która miała blokować ten odcinek wąskiego frontu, odbijali te dymiące ruiny. Trzy, a może cztery. – Nie przylecą – zabrzmiało w uszach niczym krzyk. Porucznik

poderwał się i rozejrzał nerwowo po czarnym od sadzy i pyłu pancerzu wieży. Przez sekundę nie wiedział, gdzie jest. – Nie przylecą, szefie… – powtórzył głos w słuchawkach. Oficer zrozumiał, że musiał odpłynąć w sen. Bili się już prawie pięćdziesiąt godzin, bez przerwy. W głowie mu się kręciło, jakby miał omdleć. – Michał! – ryknął radiooperator, wystawiając głowę w swoim włazie. Różewiecki zerwał chustę z twarzy, jakby chciał zaczerpnąć świeższego powietrza, ale szybko zrozumiał, że popełnił błąd. Cienka warstwa materiału chroniła całkiem nieźle przed odorem. Zemdliło go. Wyciągnął się daleko za krawędź kanciastej, zasłanej gałęziami wieży i zwymiotował. – Dasz radę? – złapał go za ramię ładowniczy, dopiero co awansowany na sierżanta szczeniak z uzupełnień z końca kwietnia. – Dam radę… – westchnął oficer, przecierając bladą, zmęczoną twarz. Spostrzegł ze zdziwieniem, że powinno mu być głupio, iż pozwolił sobie na chwilę słabości przy ludziach, ale nie było. – Nie przylecą – radiooperator, niski niczym dżokej czołgista w brudnym, przepoconym jak wszystkie inne kombinezonie, nie poddawał się. Różewiecki kiwnął głową, ale nic nie odrzekł. Złych wiadomości nie chciał słyszeć, choć dobrze wiedział, że w obliczu nadchodzącej nawałnicy nikt nie zgodzi się ryzykować drogocennych i coraz mniej licznych maszyn. Nawet jeśli lada chwila mieliby znów uderzać Sowieci. Od wschodu zaczęło błyskać. Wysoko w górze, u samego sklepienia płynących chmur. Różewiecki i siedzący obok ładowniczy popatrzyli po sobie niewesołym wzrokiem. Po wzgórzu rozszedł się głuchy grzmot. – Przygotować się – nadeszła informacja w słuchawkach. W tej samej chwili prosta niczym struna błyskawica przecięła niebo. – Zły omen – westchnął chłopak i schował się niemal cały za właz.

Różewiecki zakrył usta materiałem, uniósł lornetkę i zaczął rozglądać się po wsi. Chciał się upewnić, że wszyscy są tam gdzie trzeba. Ale raczej sam siebie oszukiwał. Sześć czołgów, skrytych pod osłoną z gałęzi i belek z rozbitych domów, rozmieszczonych w nieco tylko poszerzonych lejach rozsianych w obronie okrężnej, nie na wiele mogło się przydać przy kolejnym uderzeniu. Ich dzielny batalion stracił wiele maszyn, teraz czerniących się od dymów po obu stronach strumienia. Za nimi stało kilka kompanii ukrytej w głębokich okopach piechoty, którą oszczędzano i której starano się nie posyłać pod ogień katiusz. Saperzy położyli kilka min na skraju obrony, w miejsce tych zdetonowanych przez sowieckie czołgi lub artylerię. Jeszcze dalej na zachodzie klecono ponoć grupę pancerną, rodzaj straży pożarnej do łatania wyrw na froncie, ale ludziom niełatwo byłoby się przebić wąskimi, podziurawionymi drogami. Tu, czy zimą, czy latem, transport był utrudniony. Całą nadzieję pokładano w silnym i skutecznym lotnictwie. W samolotach, które bombami rozpaczliwie starały się zabijać tylu Sowietów, ilu było można, z myślą, że wreszcie przestaną przychodzić, wystraszeni ogromem strat. Teraz i samolotów miało zabraknąć. Burza przybierała na sile, z każdą chwilą bijąc coraz mocniejszymi gromami w umęczoną ziemię. Zerwał się wiatr, łagodząc nieco zaduch sierpniowego dnia. – Są – krótkie, przeraźliwe słowo zabrzmiało w słuchawkach. – Są – powtórzył radiooperator i podłączył odbiór do interkomu załogi. – Czołgi, mnóstwo czołgów… – wyrzucał z siebie spanikowany żołnierz ukryty gdzieś na ziemi niczyjej, w jakimś spalonym wraku służącym za wysunięty posterunek. To, co widział, naprawdę musiało przyprawiać go o spazmy. – Dziesiątki, setki… – bełkotał. – Dasz radę się zmyć? – spytał dla kontrastu opanowanym głosem oficer dowodzący tym dziwacznym oddziałem. Był kolejnym dowódcą w ciągu ostatnich kilku dni, więc Różewiecki nie zdołał zapamiętać jego nazwiska.

– Wyłącz to – rozkazał. – Ale… – próbował protestować chłopak przy radiu. – Gaś to, mówię – głos oficera nabrał jak najsurowszego tonu. – Co chcesz jeszcze wiedzieć? – spytał zły, czując, jak ziemia zaczyna z lekka drżeć. – Do boju! – rozkazał i kiwnął na sterczącego ciągle na zewnątrz młodego ładowniczego. Przycisnął lornetkę do zakurzonych, zaparowanych gogli i zaczął wyostrzać obraz. Zza ściany dymu buchającego z dziesiątków mniejszych lub większych pożarów i mieszającego się z ponurą ciemnością nieba zaczęły wyskakiwać kolejno kanciaste bryły czołgów. Szybko tu dotarły. Rwały do przodu, pędząc po nierównej, okaleczonej ziemi niczym rącze konie. Wyłaniały się z dymu, nie szukając schronienia w zagłębieniach ani za wrakami, jakby ich załogi zapomniały, że ktoś może stawiać im opór. Jeden, drugi i kolejne. Dziesięć, dwadzieścia. Różewiecki mocniej ścisnął lornetkę. – Przeciwpancernym – ledwo wykrztusił. Był bliski paniki. Dygotał przerażony, gubiąc się w rachunkach. Sowieci szli ławą niemal wprost na jego okopany wóz. – Nie strzelać, nie strzelać – prosił ktoś w słuchawkach – niech podejdą bliżej. Ktoś musiał wydać polecenie. Schylona i obładowana amunicją piechota rozsypywała się po okolicy, ale polski czołgista nawet tego nie zauważył. Polacy i Kanadyjczycy w swych płaskich hełmach, brudnych od kurzu i błota mundurach, z czarnymi, smutnymi czy raczej zmęczonymi twarzami szybko zaczęli pogłębiać swoje stanowiska, jakby naprawdę wierzyli, że to cokolwiek pomoże. – Nie mają osłony – przyszło olśnienie. – Ruscy nie mają piechoty! – krzyknął do radia Różewiecki. Zrobił to tak głośno, że aż kilku ludzi na ziemi zwróciło na niego oczy. – Dobra. Jedynka, uspokój się. Znaczy daliśmy im popalić albo… – lekko wystraszony głos dowódcy kompanii urwał się.

Huknął pierwszy strzał. Krótka lufa pędzącego przodem T-34 bluznęła ogniem. Pocisk spadł zaraz przy rzece. – Prowokują nas – zastopował swoich ludzi porucznik. – Czekać na komendę – rozkazał twardo, ciągle stercząc w wieży. Szło na nich stado kanciastych, pokracznych czołgów. Jedne z pierwszych modeli nieśmiertelnego T-34, z krótkim, siedemdziesięciosześciomilimetrowym działem. Wcześniej musieli wojować z większymi, nowszymi modelami czy przerażającymi IS-ami albo KW, których kilka kadłubów czerniało na przedpolu. – Nie mają już piechoty albo wiedzą, że nas garstka, i chcą rozjechać. Jednym walnięciem – dokończył myśl swego dowódcy porucznik Różewiecki. Czołgi wroga parły naprzód, podskakując na wybojach albo taranując co mniejsze zabudowania i płonące auta. Ich zielone zazwyczaj pancerze zakrywał kurz z wielu dni walki i marszów. Kierowcy nie oszczędzali maszyn. Pędzili, jakby się im śpieszyło na tamten świat. Pancerne wieże kręciły się we wszystkie strony, jak gdyby z wozów w tym całym oślepiającym dymie nie można było niczego dostrzec. Różewiecki truchlał z każdą ciągnącą się niczym wieczność sekundą. Słyszał porażający zmysły, narastający, charakterystyczny klekot gąsienic rozpędzonych Sowietów. Ta zgraja stalowych harcowników wyglądała jak ponury koszmar. Idąca linia wozów, wszechobecne zniszczenie i pierwsze długie błyskawice na nieboskłonie tworzyły przerażający obraz. Kolejny czołg wypalił, podskakując na jakimś fundamencie, a jego pocisk z wyciem poleciał daleko za polską formację. Różewieckiemu przestało na czymkolwiek zależeć. Mówili, że gdy człowiek żegna się z życiem, te przelatuje mu ono przed oczami. To prawda. Przeżył to już kilka razy. I teraz przebłysk wspomnień pojawił się w świadomości. Potem człowiek niczego się już nie boi. Przeżegnał się i chwycił mocniej laryngofon. Bolszewicy nieco zwolnili, jakby bali się pułapki. Ale na otwartym, opalonym do ziemi terenie nie było miejsca na zasadzkę. Tylko dobre maskowanie Polaków, dym i pogoda

zapewniały im ukrycie. – Celować dokładnie. Nie skrewić, panowie. Ognia – nadleciało ze słuchawek. – Cel! – krzyknął, przełamując drżenie głosu, Różewiecki. – Czołg na godzinie pierwszej. Wieża nieznacznie się obróciła. – Jest. Widzę – potwierdził działonowy. T-34 z numerem bocznym 212 podskakiwał na wybojach, mijając akurat dwa zniszczone wozy. Wysokiego Shermana sczepionego w pośmiertnym uścisku z IS-em. – Ognia! Krótka lufa odskoczyła. Dym oplótł wieżę, zdradzając pozycję. Pozostałe czołgi też gruchnęły jak na zawołanie. Dwa obłoki szarej ziemi wykwitły pośrodku formacji. Tylko Różewiecki i czołg numer dwa miały szczęście. Sowiet, którego wypatrzył porucznik, próbował zwrotu, jakby czuł, że ktoś bierze go na muszkę. Obrócił się bokiem, ledwo mijając wraki, i wtedy dostał pod ogon. Pocisk był niewielki, ale wbił się z błyskiem w osłonę silnika. Rzadko zdarzało się trafić za pierwszym razem. Ale czasu na gratulacje nie było. Polskie działa strzelały raz za razem, jakby ładowniczych napełniła nieznana moc. Czołgi i okopane działa tłukły jak opętane. Bolszewicy też nie próżnowali. Trochę już siedzieli w tym fachu. Czołgi z prawej, od strony Polaków, zatrzymały się raptownie. Strzelały wolno, kolejno, starając się trafić. Ich pociski nadlatywały jeden po drugim, rwąc się w pobliżu Cromwella. Różewiecki nakrył głowę rękami, jakby to miało go osłonić przed stukającymi o pancerz odłamkami, i zanurkował do wieży. – Jeszcze chwila i trafią! – rzucił do mikrofonu, niby to do siebie, niby do załogi. Nie słuchali go. Kierowca z rękami na drążkach, stukając stopą o podłogę, czekał w napięciu na rozkaz odboju. Radiowiec przy swym karabinie był zbędny, bo Sowieci nie rzucili tym razem hord piechoty.

Reszta wypatrywała celów, wsłuchując się w ogłuszające, ale nierobiące już na nikim wrażenia grzmocenie armaty. Coraz więcej błysków zasłaniało działo okopane w płytkiej transzei. Radiowiec skierował na moment peryskop w tamtą stronę. Ktoś się zachwiał i padł przy kolejnym wybuchu. Druga grupa Sowietów zjechała do płytkiej dolinki rzeki i osłaniana przez resztę obchodziła Polaków. Przynajmniej próbowała. Eter wypełnił gąszcz rozkazów, przekleństw i krzyków. Różewiecki nie zwracał na to uwagi. Uwziął się na Sowieta ukrytego za ścianą wielkiej stodoły. Armata strzelała tam dwa razy, aż za trzecim podmuch zwalił konstrukcję. Osłona czołgu zniknęła w kurzawie i Sowiet musiał szukać innej kryjówki. Polacy na to czekali. T-34 ruszył kilka metrów i nim załoga zorientowała się, kto właściwie do nich strzela, dwa pociski Cromwella i Fireflya ugodziły czołg w bok, pod wieżą. Włazy podskoczyły jak pokrywki na kipiących garnkach. Biały płomień strzelił w niebo, lekko unosząc kanciastą wieżyczkę. Idąca od boku grupa czołgów, osłaniająca się prawie jak piechurzy w ataku, też miała szczęście. Droga była otwarta. Tam min nie kładziono. Trzy T-34 podeszły blisko okopanego Fireflya, który dopiero co zniszczył drugiego już w tej potyczce Sowieta. Strzeliły razem. Znad ziemi sterczała tylko okrągła wieża. Dwa pociski rozerwały się w piachu, trzeci trafił w sam środek. Na początku nic się nie wydarzyło. Nawet ktoś z załogi zdążył prysnąć. Dopiero po chwili trzasnęła eksplozja, unosząc czołg wysoko, jakby ważył tyle co zabawka. Wozy parły przed siebie. Minęły ofiarę, mieląc szerokimi gąsienicami ziemię, i weszły w polską formację. Pierwszy tank wziął na cel czołg Różewieckiego. Strzelił, ale ku wielkiej uldze Polaka nie trafił. Zanim Cromwell obrócił wieżę, szarżujący bolszewik stanął dęba, po czym zaraz opadł. Wieża skręciła w bok i z włazów zaczęli wyskakiwać odziani na czarno Sowieci. Jeden padł na wieży, niemal od razu. Reszta dotarła dalej, ale i ci zostali skoszeni wściekłymi seriami polskich Stenów drużyny

przeciwpancernej, która trafiła Piatem czołg. Chłopaki leżeli płasko, śląc po kilka pocisków. Załoga drugiego wozu chyba zrozumiała, że wpadła w sam środek mrowia kręcącej się piechoty. Bez wsparcia fizylierów było to bardzo niemądre. Próbowali się cofać, ale z tyłu jechał kolejny wóz. Kilka sekund wahania, wymiany poleceń i bluzgów między Sowietami wystarczyło Polakom. Dwie czekające w ukryciu na takie okazje drużyny odpaliły swoje Piaty. Poprawiły dla pewności, strzelając w czarne obłoki dymu i błyskawicznie przeładowując. Trzy wozy paliły się, ogień błyskał jaskrawo z każdej szczeliny. Piechota zaraz jednak musiała czmychać. Ludzie kulili się, ścigani smugowymi seriami kolejnych wozów wdzierających się przez otwartą flankę pozbawioną polskiego Shermana. Sowieci z przodu nie próżnowali. Teraz oni ruszyli przed siebie. Różewiecki wskazał kilka celów, ale działonowego opuściło szczęście albo panikował. Polskie pociski szły bokiem, czasem tylko ocierając pancerze bolszewików. Ostatni w tym żałosnym ugrupowaniu Firefly radził sobie średnio. Długa armata cofała się przy wystrzale, podpalając jeszcze dwa wozy. Jeden stracił wieżę, drugi pancerną płytę silnika. Coś grzmotnęło i czołgiem Różewieckiego zatrzęsło. Pokręcił peryskopem. W miejscu, gdzie stała niedawno pięćdziesiątkasiódemka, ziała ciemna dziura z porozrzucanymi ciałami zabitych artylerzystów. Różewiecki widział dużo, ale tym razem go zemdliło. Zdawało mu się, że czuje smród palonego mięsa. Działonowy, nie bacząc na dowódcę, sam wybierał cele. Trafił kolejnego T-34, ale nie widać było efektu. Za to inni bolszewicy siekli coraz bliżej, aż trzęsło wieżą. Stal odłamków grzechotała o kadłub. Huk wystrzałów mieszał się z coraz głośniejszymi grzmotami piorunów. Zaczynało wreszcie padać, co jeszcze bardziej utrudniło patrzenie przez peryskopy. Nitowany Cromwell chwiał się, jakby poruszała nim wielka

dłoń. W uszach huczało i załoga w napięciu czekała na ten przeznaczony dla nich pocisk. Amunicja schodziła szybko. Bili się do końca, a przynajmniej taki mieli zamiar. Różewiecki zaczął ronić łzy. Nawet tego nie zauważył. Ogromny stres, któremu był poddany od tak długiego czasu, przechodził już chyba w obłęd. Wreszcie uderzyło coś tak potwornie, że porucznik przywalił głową o sufit. – Jezu – pisnął młody ładowniczy. Ale to nie był jeszcze ich czas. Żyli. Drugi wstrząs sprawił, że kierowca nie wytrzymał. Zwymiotował. Polska albo brytyjska artyleria waliła na najbliższym, niebezpiecznym dystansie. Piechurzy nurkowali nosami w nasiąkającej wodą ziemi, kuląc się i szukając ukrycia. Co mniej doświadczeni myśleli, że to w nich strzelają. Wał ognia zaporowego powędrował lasem eksplozji i tumanem mokrej ziemi w stronę sowieckich pojazdów. Ich działa umilkły. Wozy zasypały tony ziemi, części wraków i domostw. Uchodzili. Nieśmiało, wolno, jakby bali się nie tyle artylerii, co swoich. Stracili na razie tylko połowę stanu, więc mieli obowiązek nacierać. Tak wojowali bolszewicy. Różewiecki, nieco tylko spokojniejszy, przywarł do peryskopu. Pot zalewał mu oczy. Wizjer drgał od wybuchów. Wszędzie wokół tylko dym i ogień. I nagle coś mignęło. „Zjawa?” – pomyślał porucznik. Nie, nie zjawa. Daleko między dymami i strugami deszczu widać było kolejne nadjeżdżające czołgi. Tym razem oblepione całymi pęczkami skulonej piechoty. Było ich o wiele więcej niż przed chwilą. Reszta chłopaków też to zauważyła, ale dobre wyszkolenie albo ściskający krtań strach sprawiły, że nie zaczęli wrzeszczeć. – Ładuj – rozkazał cierpko Różewiecki, wiedząc, że złudna chwila ulgi przechodzi w niebyt i zaraz zginie. Ładowniczy bez słowa wykonał zadanie. I wtedy stał się cud. – Do wszystkich. W tej chwili spieprzać. Brać piechotę na pancerz i wiać. Pójdzie na wasze pozycje ogień… Różewiecki nie słuchał dłużej.

– Odchodzimy! – krzyknął do swoich, otworzył właz i w ponurym krajobrazie piekielnej krainy zaczął wypatrywać ludzi, których mógłby jeszcze zabrać. Coś mu jednak mówiło, że to nie koniec walki tego dnia. *** Liche światło lampy po kilkunastu godzinach pracy w ciasnym i dusznym pomieszczeniu bardziej męczyło, niż pomagało. Zawalone teczkami pełnymi meldunków, skoroszytami i poskładanymi mapami biurko wyglądało, jakby pracował przy nim rozchwytywany buchalter, a nie wódz naczelny. Generał Władysław Anders kreślił kilka ostatnich słów na dużej kartce. Coraz gorzej mu to szło. Odkąd brytyjski premier, osoba być może nie najmilsza w obyciu, ale też człowiek trzeźwo i realnie myślący, zażądał planu, który zmieni niewesołą sytuację w Europie, Anders i jego sztab zabrali się do pracy. Siedział tu już dobrych kilka dni, zasypywany zamówionymi opracowaniami i danymi wywiadów. Schudł, pobladł, mało co wiedział o sytuacji w swoich dywizjach, ale opłacało się. On, szef sztabu i inni recenzenci uznali, że to, co wspólnie opracowywali, szybko, bez większości informacji, licząc na łut szczęścia, wyglądało całkiem interesująco. – Starczy – szepnął Polak. Odłożył pióro i przeciągnął się, aż przyjemnie zatrzeszczało w stawach. Przerzucił kartkę w kalendarzu. Był 15 sierpnia. Dzień Wojska Polskiego, wielkiego zwycięstwa, dzień Maryjnego święta. Wiele wspomnień. Tylko wspomnień. Do zwycięstwa w tej wojnie wydawało się niezmiernie daleko. Przetarł łysą głowę i z lękiem zerknął na dużą mapę, wiszącą na stojaku przy drzwiach szarego pokoju. Sytuacja była fatalna. Sowieci wznowili natarcie na zachód, jakby bojąc się, że stracili za dużo czasu, babrząc się w Bawarii i Austrii. Albo też przerazili się nowej broni użytej w Japonii. Podobno byli już we Francji, wikłając się w walki w Wogezach, ale szli do przodu. Belgię przecięli na dwie części, prąc na zachód i ku Antwerpii. Niemal zgnietli Amerykanów i rozrośnięty II Korpus w Bawarii i

Czechosłowacji. Po wielu wahaniach wkroczyli do Danii. Były też jednak sukcesy. Nowa taktyka i użycie ciężkich bombowców spowalniały marsz czerwonych, zadając im wielkie straty. Takiego atutu, silnego lotnictwa skrytego w odległych bazach, Stalin nie posiadał. Akcja specjalnego oddziału i pochwycenie sowieckiego generała pokazały, jakie są prawdziwe cele bolszewików. Waszyngton otworzył oczy. „Ale czy nie za późno?” – generał był zły, że niemal nikt wcześniej go nie słuchał. Sowiecka agentura, prasa, ale i oficerowie bajdurzyli o tym, że Sowieci chcą tylko Niemiec. Ba, wielu było gotowych im te Niemcy dać. Bez względu na straty, byle zapanował pokój. Słowo obrzydliwe w uszach generała. W tej chwili kojarzące się ze zdradą i nieopisaną wręcz krótkowzrocznością. Bo co oznaczał pokój dla Polski? O to niewielu pytało i trzeba było im tę kwestię przypominać. Pokój oznaczał niewolę i zupełną anihilację Polski i polskiego narodu. Wchłonięcie kraju, do którego wódz naczelny tak chciał wracać, w Związek Sowiecki. To byłaby śmierć dla milionów, milionów ludzi. Jednak nowy atak na Zachód otrzeźwił wielu i złudzenia prysły. Nawet zwykli ludzie w Paryżu, Londynie czy Nowym Jorku zaczynali się obawiać, choć nie potrafili tego wyrazić jak wrzeszczący na ulicach lewacy. Generał zamknął teczkę i włożył ją pod pachę. Zerknął jeszcze na mapę. „Z bożą pomocą do tego nie dopuścimy. Z bożą i George’a Pattona” – pomyślał i uśmiechnął się pod wąsem. Zgasił światło i ruszył do wyjścia.

ROZDZIAŁ I Wioska Fiss, południowa Austria 15 sierpnia 1945 Słońce ostro przypiekało, jak przystało na upalny letni dzień. Jednak mało kto z tego powodu narzekał. Tu, w pobliżu włoskiej granicy, panował zupełnie inny klimat. Zarówno jeśli chodzi o pogodę, jak i spokój psychiczny mieszkających tu ludzi. Daleko na północy i w samej Austrii gorzała kolejna na tym kontynencie wojna. Swoim bestialstwem nieodbiegająca od poprzedniej. Niszczyła życie i ludzkie losy. Tymczasem w małym Fiss było słońce i błękitne niebo stanowiące tło dla urokliwych, ale majestatycznych gór, dobre jedzenie i spokój. Spokój niepojęty dla tych, którzy walczyli na froncie, oraz cudowna cisza przerywana czasem śpiewem ptaków. Rozległy taras piętrowego budynku wzniesionego z kamienia wychodził na trzy niemal równe szczyty górskie. Zimą zaścielone śniegiem, były miejscem szaleństw fanów narciarstwa. Teraz te wspaniałe cuda natury w połowie porastały soczyście zielone trawy pastwisk. Dopiero wyżej ostrymi krawędziami pięły się w niebo skalne szczyty. Daleko w dolinie dwie małe wioseczki odcinały się od otoczenia bielonymi ścianami i ustawionymi w oknach doniczkami pełnymi kwiatów. Dom wczasowy usytuowany na skraju niedużej miejscowości, który jak głosiła plotka, jeszcze rok temu zapełniali oficerowie nazistowskich Niemiec, a wcześniej armii włoskiej, był niemal pusty. Urządzony schludnie, acz skromnie, na wzór górskiego schroniska, budynek zapewniał wygodę, dobrą opiekę medyczną i doskonałą kuchnię. Inna plotka mówiła, że Niemcy prowadzili tu burdel, ale tego

nikt nie potrafił potwierdzić. Miejscowi zaś udawali, że nie wiedzą, o co chodzi. Na wielkim tarasie z płaskich, wyślizganych przez lata kamieni spośród kilkunastu przykrytych obrusami stolików tylko jeden był zajęty. Zasiadali przy nim dwaj polscy oficerowie – kapitan Jan Węgliński i major Alojzy Wójcik. Ubrani w cywilne, sportowe spodnie, jasne, uprasowane nienagannie koszule, lekkie obuwie i noszący na nosach czarne okulary w okrągłych oprawkach, wyglądali jak przedwojenni turyści w zakopiańskim Bristolu. Takie właśnie mieli robić wrażenie. W dyskretnie, choć dobrze pilnowanym przez całą dobę sanatorium nie mogło być śladu wojska. Sowieckie łapy sięgały daleko, nawet, jak sądzono, i tu. W zapadłą dziurę między Alpami. Obaj panowie przeglądali gazety. Głównie polskie, wojskowe. Po inne nie sięgali. Wójcik nie znał obcych języków, no, może trochę mówił po niemiecku i rosyjsku. Węglińskiemu nieobcy był angielski, ale informacje w prasie zagranicznej porażały strachliwością i pobłażliwością piszących wobec Sowietów. Obaj żołnierze humory mieli dobre. Zjedli syte, dość późne śniadanie, a teraz popijali kawę i koniak, który przysłał Wójcikowi któryś z jego towarzyszy z 7 Dywizji Piechoty. Było dość wcześnie, ale przecież musieli uczcić swój dzień, święto Wojska Polskiego. Taras co kilka chwil wypełniał ich gromki śmiech. Odreagowywali miniony czas. Moment odprężenia działał lepiej niż najlepsza terapia, zwłaszcza na przemęczonego i bijącego się z myślami Węglińskiego, który wciąż pamiętał, jak jeszcze na wpół przytomnego poddano go kilkugodzinnemu przesłuchaniu, a kiedy odzyskał nieco sił, kazano spisać raport. Każdy szczegół był na wagę złota. Obaj Polacy umilkli, a kapitan uniósł głowę, słysząc wysokie buczenie. Przysłonił oczy dłonią, wpatrując się w niebo. Kilkanaście wąskich, białych smug przecinało nieboskłon od południa na północ. Leżąca na stoliku dłoń oficera zaczęła nerwowo podskakiwać, stukając w porcelanową filiżankę. – Doskwiera ci ból fizyczny czy psychiczny? – w głosie

zerkającego na tik kolegi Wójcika słychać było życzliwą ironię. – Raczej frustracja. – Jan splótł palce, lekko zawstydzony. – Dokąd lecą tym razem? – starał się zmienić temat, ciągle wpatrzony w niebo. – Doskonale cię rozumiem, chłopie – westchnął Alojzy i sięgnął po butelkę koniaku. Nalał odrobinę i zaraz chwycił kieliszek. – Za naszych na froncie – wzniósł kolejny toast. Wypili. – Dobre. – Wójcik długo smakował brązowy płyn. Jan nie podejrzewał go nigdy o tak wysublimowany gust. Alojzy zresztą też go dopiero odkrywał. Węgliński nie mógł się nie zaśmiać, widząc cmokającego z uznaniem, wpatrzonego w szkło majora. Aż zabolało pod uciskającym bandażem. Pocisk amerykańskiego czołgu rozerwał się bardzo blisko, ale jakimś cudem go nie zabił. Podmuch cisnął nim o ziemię, łamiąc trzy żebra. Dwa obijając. Lekarze bali się odmy, pękniętego płuca, ale skończyło się na strachu. No i kilku odłamkach, ciętych ranach i stłuczeniach. – Zawołać kogoś? – Alojzy z trudem podsunął się bliżej. Węgliński pokręcił głową. – Nic takiego. Jak boli, znaczy, że żyję. Alojzy opadł na krzesło, zatroskany. Z nim było gorzej. Przeszedł szpitale, rekonwalescencję godną bohatera, od Pilzna aż tutaj, w południowe Alpy. Rany nóg, które z początku były niegroźne, przez ten cały kołowrót z ciągłymi przenosinami, naloty i ostrzały zaczęły się jątrzyć. Alojzy kuśtykał stale o dwóch kulach, czując ból, zwłaszcza kiedy zmieniała się pogoda. Do tego był słaby jak niemowlę. Jeszcze wierzył, że wyzdrowieje na dobre. Beztroski nastrój gdzieś uleciał. Obaj odpłynęli w rozmyślania o tym, czego byli świadkami i co jeszcze miał im przynieść los. – Nie dam rady – zaczął pod nosem Węgliński. – Po prostu nie wytrzymam tutaj. – Uderzył dłonią w blat. – Co zrobisz? – prychnął Wójcik, obracając kieliszek w palcach. – Pokiereszowany i ja, i ty. Na niewiele się zdamy. – To denerwuje najbardziej, stary. Ale nie mogę – nakręcał się

kapitan. Wstał ostrożnie i lekko sycząc przy każdym kroku, ruszył do balustrady. – Siedzimy jak dwaj emeryci, a tam… – Wyciągnął dłoń przed siebie. Zrobił to chyba zbyt gwałtownie, bo aż pobladł z bólu. Chciał udowodnić sobie i kumplowi, że wraca do sił, mimo że odkąd tu przyjechał, minął ledwo tydzień. – Jestem jak więzień w złotej klatce. Wyrzut sumienia Demela – mówił szybko. – Ten stary wyjadacz doskonale zdaje sobie sprawę, że to przez niego tylu chłopaków padło. A ja nawet nie wiem, czy to miało jakiś sens. – Musiało, Janek, musiało. – Wójcik wpatrywał się w górskie szczyty. – Jaką mam pewność? – Przecież twoi mówili, że udało się uzyskać doskonały materiał… Jan machnął ręką. – Mogą sobie mówić. Byli we dwóch, Demel i ten goguś z korpusu, Grzymko. Opowiadali bajki choremu, odizolowanemu oficerkowi, którego już spisali na straty. Skoro tyle udało się zyskać, to co to jest? – Wrócił w kilku bolesnych krokach do stolika i uniósł pierwszą gazetę. – Czerwony idzie na Paryż. Bijemy się w Bawarii i niewiele tam dobrego… – Uspokój się, chłopie. Jesteś w szpitalu. – Wójcika nużył kolejny wybuch kolegi oficera. Osoby, jak się zdawało, bardzo żywotnej, nawet po kontakcie z czołgowymi pociskami. – Co zrobisz? – spytał. – Kazali ci siedzieć, to siedź. Czekaj, odpoczywaj… – Nie po to traciłem tylu ludzi – przerwał bezceremonialnie Węgliński – żebym siedział w sanatorium. – Czerwieniał na twarzy. – Cholera mnie bierze. Ludzie walczą – wskazał na rozpływające w oddali smugi kondensacyjne na niebie – a ja tu gnuśnieję. Teraz, kiedy wszystko się waży. Boję się myśleć, co się stanie, jeśli… – Kapitanie – Wójcik z trudem zdobył się na służbowy ton – zrobiliście swoje. Teraz obaj musimy czekać i nic na to nie poradzisz.

Węgliński zagryzł zęby, odsunął gwałtownym gestem krzesło i wrócił na miejsce. – Czekać – westchnął. – Naskrobałem list z prośbą o przywrócenie mnie do służby – wyznał cicho, jakby się wstydził. Alojzy pokręcił głową, zasłaniając twarz dłonią. – Tobie naprawdę się nudzi, naprawdę. Rany jeszcze niezabliźnione, a ty… Ech… – Sięgnął po butelkę i polał raz jeszcze do kieliszków. Już miał unieść szkło, rozmyślając nad kolejnym toastem, kiedy zza pleców doleciał głośny, ale aksamitny głos. – Panowie! – ktoś zwracał się do nich po angielsku. Obaj Polacy obrócili głowy i zaraz zerwali się na równe nogi. Wójcikowi zabrało to nieco więcej czasu, ale i on prężył się jak uczeń przed strofującym go nauczycielem. Raczej nauczycielką. U wejścia na taras stała apetyczna blondwłosa pielęgniarka w stopniu porucznika armii USA. Nie widzieli jej tu wcześniej. Na pierwszy rzut oka wyglądała na dwadzieścia dwa, może trzy lata, więc nie była dużo młodsza od Polaków. Jednak oni przy tej opalonej na złoto dziewczynie prezentowali się naprawdę żałośnie. Postawni, ale Jan z odciśniętym na twarzy życiem frontowca, a Wójcik ciężko pracującego chłopa. Cali w bliznach i siniakach, o zszarzałej cerze. Stali, starając się zapamiętać każdy szczegół tego bóstwa, które zstąpiło na ziemię. Biały uniform wypełniały krągłości, które mogłyby przyprawić mężczyznę o zawrót głowy. Zwłaszcza takiego, który od bardzo dawna nie był z kobietą. – Czy panowie oszaleli?! – Szczuplutka jasna twarz błyszczała rozzłoszczonymi zielonymi oczyma. – Doktor Kraft chyba zabronił… tego. – Wyciągnęła palec, pokazując na butelkę. I ruszyła zaraz sprężystym krokiem. Oficerowie skupili się na zgrabnych nogach przemierzających taras w butach na niewysokim obcasie. Alojzy chciał coś powiedzieć, obronić się, ale od razu znalazł się na przegranej pozycji. W gardle zaschło, serce tłukło. Jego angielski mimo wielu starań i trudów ograniczał się do kilku

podstawowych zwrotów. – Proszę wybaczyć. – Jan szybciej otrząsnął się z oszołomienia. Uśmiechnął się nawet niczym przedwojenny amant i teatralnym gestem zdjął okulary. – Z kolegą… – mówił spokojnie. – Dziś święto polskiej armii i… Zgrabna pielęgniarka nie słuchała. Chwyciła za butelkę tak gwałtownie, jakby chciała nią cisnąć za balustradę. Cudowny zapach jej perfum o mało nie powalił obu oficerów. – Proszę pozwolić – skłonił się Jan – nalać sobie lampkę i wypić za polskie wojsko. – Please – Wójcik wykrztusił jedyne słowo, jakie zrozumiał z wywodu kolegi. Chwiał się nieco na ciągle słabych nogach, ale do głowy mu nie przyszło chwycić za kule. – To zabronione – rzuciła głosem nieznoszącym sprzeciwu pielęgniarka, oficer służby medycznej, i wcisnęła butelkę pod pachę. Jan pojął, że jego propozycja i tak nie miała sensu, bo na stoliku stały tylko dwa kieliszki. Ktoś musiałby pić z butelki, co wypadłoby bardzo nietaktownie, zwłaszcza podczas próby podrywu. Widać atak spadł zbyt niespodziewanie, by nawet taki orzeł jak Węgliński mógł wymyślić coś mądrzejszego. Próbował jeszcze coś powiedzieć, ale wybąkał tylko kilka niezrozumiałych wyrazów. Zerknął w oczy dziewczyny i ze zdumieniem ujrzał oprócz złości iskierkę rozbawienia. Przyszło mu na myśl, że musiał wyglądać żałośnie, prosząc o litość albo… Albo miał jeszcze szansę. Obaj stali w milczeniu, wpatrzeni jak nastolatkowie w kołyszące się biodra Amerykanki, póki nie zniknęła za drzwiami. – I po wszystkim – westchnął Wójcik, opadając ciężko na krzesło. – Kto to był? – Patrzył rozmarzonym wzrokiem na drzwi, licząc, że dziewczyna znów się tam pojawi. – Nie wiem, stary. – Janowi też zaschło w gardle. – Zrozumiałem właśnie – przyszła smutna myśl – że ja już to wszystko… – kiwnął głową w nieokreślonym kierunku, jakby miało to cokolwiek tłumaczyć – zapomniałem.

Alojzy tylko uśmiechnął się pod nosem. – Tak… Jesteśmy jak trupy. Za długo poza normalnym światem. – Idę się czegoś dowiedzieć. – Jan poprawił spodnie, przygładził fryzurę, włożył okulary za kieszonkę i ruszył do budynku. – Idź, idź, w końcu jesteś wywiadowcą – zaśmiał się Alojzy. – Dowiedz się tylko, panie Bodo, czy ma koleżanki, które mówią w normalnym języku. Front obrony 3 Armii USA, Bawaria, Niemcy 16 sierpnia 1945 Było ciepło. Tak ciepło, że pęd powietrza wpadający pod płócienny dach podskakującego na kolejnych wybojach Willysa nie pomagał w pozbyciu się odczucia gorąca. Od północy i północnego wschodu, zza długiego, zielonego pasma łagodnych wzgórz unosiły się trzy gigantyczne słupy czarnego niczym smoła dymu. Spod dachu auta wyglądało to tak, jakby nie miały końca. Silny nalot kilkuset bombowców, które dotarły tu z Włoch, kolejny w ciągu ostatnich czterdziestu ośmiu godzin, musiał trafić w coś ważnego. Podobno lotnicy celowali w jeszcze jedno odradzające się jak Feniks z popiołów zgrupowanie sowieckich dywizji szykujących się do rozpaczliwych i krwawych szturmów. Podobno były tam szybko odbudowywane składy paliw. Podobno sowiecka czerwona armia dostała tęgie lanie… Podobno. Porucznik Stanisław Rychliński, okaleczony ostatniej zimy pod Kielcami wywiadowca – wcześniej w II Oddziale sztabu generalnego, przyporządkowany do 2 Armii, a teraz w II Korpusie za namową Węglińskiego i od niedawna jego podopieczny – miał nadzieję, że te pożary, straty, to wszystko prawda. Że da to kilka godzin wytchnienia walczącym tutaj Jankesom i jemu, by mógł wypełnić zadanie. Wóz pędził wąskimi drogami, w dwóch miejscach przecinając autostradę. Kierowca, potężny Amerykanin o smutnej twarzy, milczał. Poza zdawkowym „cześć” nie odezwał się od lotniska, kiedy to Rychliński opuszczał łącznikowy samolocik.

Zresztą jak mieli rozmawiać, skoro Polak nie mógł nikomu mówić o swojej misji, a do tego jego angielski kulał. Na rozmowy o pogodzie nie miał ochoty. Najchętniej zdrzemnąłby się z godzinkę, ale buzująca w żyłach adrenalina i rozpalająca ciekawość na to nie pozwalały. Po drodze roiło się od garkuchni, przepełnionych szpitali ewakuacyjnych i porzuconych przez niemieckich właścicieli domostw, teraz pełnych rannych albo idących dopiero na front Amerykanów. Dżip pokonał jeszcze dwa lesiste wzniesienia i tyle samo dolinek. Na łąkach i polanach Polak dostrzegł kilka okopów zakrytych siatkami maskującymi. Były tak szczelne, że nie mógł dostrzec, co kryją. Wjechali do miasteczka. Jak prawie wszędzie w Bawarii zabudowa była tu raczej kamienna, szara, z drewnianymi okiennicami. Zdarzał się gdzieniegdzie kawałek pruskiego muru, ale tutaj stanowiło to tylko urokliwy wyjątek. Każda wąska uliczka zapchana była samochodami, przyczepami, cysternami na wodę i paliwo, a nawet agregatami prądotwórczymi. Ilość śmieci i kartonów po racjach żywnościowych, puszek i rozbitych skrzyń po amunicji mogłaby przyprawić o ból głowy każdego podoficera, który by zobaczył taki bardak w garnizonie. Ale tutaj był front. Kilka kilometrów dalej dwie amerykańskie dywizje, 13 Pancerna i 76 Piechoty, powstrzymywały od dwóch tygodni sowiecką ofensywę. Tylko to się liczyło. Zatrzymać czerwonego i wykrwawić go szybciej, niż on zdoła wykrwawić obrońców. Sztab dywizji nietrudno było wyłowić w całym tym bajzlu. Piętrowy dom u szczytu niewielkiego placyku z Shermanem zastawiającym główne wejście jako osłoną, kilkoma stanowiskami dział u wylotów ulic i wielkim gwiaździstym sztandarem. Szofer pokazywał w kilku punktach kontrolnych jakiś papier czy przepustkę, lekko tylko zwalniając, więc dotarcie pod

budynek nie było trudne. Wóz stanął i jednooki Polak rzucił szybko po angielsku: – Dziękuję pięknie – po czym wyskoczył z auta. Obciągnął pomięty i nienowy już mundur, pas i koalicyjkę. Dotknął jeszcze przepaski, sprawdzając, czy zakrywa martwy oczodół. Sięgnął do skórzanej raportówki po glejt upoważniający go do wejścia i rozmowy z niejakim kapitanem Angelusem Stockfieldem. Porucznik minął ciemną tablicę z wymalowanym dokładnie trójbarwnym trójkątem, symbolem wojsk pancernych USA i nazwą „13 Dywizja Pancerna”. Przez głowę przemknęła mu myśl: „Czy trzynastka będzie szczęśliwa, czy wprost przeciwnie?”. Mimo późnego popołudnia blade ściany w holu budynku jaśniały zachodzącym za wielkim oknem słońcem. Panował tu ruch niczym w mrowisku. Gońcy i oficerowie, wszyscy w polowych zielonych mundurach albo w wełnianych koszulach, dreptali raz w tę, raz w tamtą, nosząc papiery, meldunki, skoroszyty i jakieś skrzynie. Z pokojów obok dochodził gwar rozmów i dzwonki telefonów. Na szerokich brązowych schodach i piętro wyżej przy oknach zobaczył kilku znudzonych wartowników. – Pan do kogo? Rychliński nie spostrzegł, że za załomem ściany, u wejścia, stoi odrapane biurko. Jakiś opalony, czarnowłosy i spocony podoficer miał przy nim służbę. Patrzył podejrzliwie na brudny mundur Polaka, a szczególnie dziwiła go kwadratowa, polowa czapka. – Tutaj. – Porucznik podał bumażkę podoficerowi. Ten przeczytał ją uważnie, gładząc się po brodzie. – Rozumiem… – Kiwnął głową, nie odrywając oczu od kartki. Pokręcił zaraz korbką telefonu w skórzanym pokrowcu i zaczął coś bełkotać do słuchawki. Stanisław uznał, że musi się jeszcze wiele nauczyć, bo nie zrozumiał ani słowa. – Proszę poczekać – uśmiechnął się służbowo Amerykanin i wskazał nieokreślone miejsce obok biurka, po czym uprzejmie oddał papier. Kilka aut, trzyosiowych GMC, właśnie przejeżdżało przez

ryneczek, kiedy ktoś klepnął Polaka w ramię. Odwrócił się. Stał przed nim niemłody, szczupły facet dorównujący mu wzrostem. Nie wyglądał na strudzonego bojem, a raczej na biurokratę, i to takiego, sądząc po równiutko przyciętych i uczesanych szpakowatych włosach, który miał czas o siebie dbać. Rychliński na tyle długo był po tej stronie, że od razu spostrzegł dwie kapitańskie belki na kołnierzu. Jeszcze jeden dowód na to, że Amerykanin raczej nie wąchał zbyt dużo prochu. Każdy, kto otarł się o walkę, we wszystkich walczących armiach, unikał noszenia błyskotek. Polak oddał honory. – Porucznik Rychliński… – zaczął meldować. – Z wywiadu Siódmej Dywizji Piechoty. Zostałem tu przysłany… – mówił z wyraźnym akcentem. Amerykanin dotknął niedbale dłonią czoła, salutując. Ciągle przyglądał się Polakowi, starając się nie zwracać uwagi na jego opaskę na oku i brak kilku palców u dłoni. Miał bezspornie do czynienia z weteranem, ale czy dobrym oficerem wywiadu? – Witam – powiedział wreszcie, lekko zdezorientowany. – Kapitan Angelus Stockfield. Korpus Kontrwywiadu przy Trzeciej Armii. Wolno mi zapytać – przeszedł od razu do sedna – czemu pan? Rychliński otworzył szeroko usta, chwilę szukając w myślach odpowiedzi. W końcu uznał, że ta prawdziwa jest najlepsza. – Nie mam pojęcia. – Uśmiechnął się nerwowo. – Siódma Dywizja jest najbliżej operacyjnie Trzeciej Armii i zajmuje jej prawe skrzydło, więc… – Jesteście najbliżej. – Kapitan pokiwał głową, jakby się zastanawiał, czy dostał odpowiedniego człowieka. Poprawił lekko zsuwający się z biodra pas z kaburą. – No dobrze. – Uśmiechnął się, nawet chyba szczerze. – Mam tu coś dla pana, poruczniku. Coś bardzo ciekawego. Naszą najnowszą zdobycz, o której nie chcieliśmy i nie mogliśmy mówić ani pisać. Rychliński zmarszczył czoło, snując domysły, cóż to mogło

znaczyć. – Zaraz się pan przekona. – Amerykanin jakby czytał mu w myślach. – Chodź za mną – zrobił się nagle bardzo bezpośredni. Machnął ręką i ruszyli do prostych, prowadzących do piwnicy drzwi. Zeszli wąskimi schodami do chłodnej, ciemnawej komory. U dołu stał wartownik z opaską MP na ramieniu. Wyprężył się na widok gościa, ale Amerykanin skinął ręką, by dał sobie spokój. Przeszli korytarzem kilka metrów, mijając zamknięte na kłódki pomieszczenia. Skręcili w prawo. Ku wielkiemu zdziwieniu Polaka było tam jeszcze kilka pomieszczeń i co najmniej dwa korytarze. Niemcy potrafili budować podziemia, i to już setki lat temu. Przy jednych z drewnianych wrót stało tym razem dwóch zbrojnych w pistolety M3 strażników. Stanisław pojął, że to tu. Zatrzymali się. – Posłuchaj. – Amerykanin przybliżył głowę i wycelował zmrużone oczy w twarz porucznika. – Tam jest coś, co może posypać sowiecki front, tak jak wyście to zrobili w czerwcu w Czechosłowacji. Rychliński nie zrozumiał od razu. Słuchał. – Wczoraj w nocy i dziś o świcie na nasze pozycje wyszło kilkuset ludzi. – Zanim Polak powiedział choć słowo, Jankes uniósł palec na znak, że ma słuchać. – Kilkuset ludzi. W większości to spanikowani Sowieci. Dostali od naszych latających chłopaków mały prezent i albo mieli dość, albo pogubili kierunki, kiedy wiali. Ale byli tam też twoi rodacy. Ponad dwudziestu Polaków… – Polaków?! – dopytał głośno Rychliński nie na żarty zdziwiony. Aż wartownicy skierowali na niego głowy. – Ciszej – syknął oficer. – Ale jak to? Przecież… – Właśnie, też byliśmy zszokowani. Skąd się tu wzięli i po co, opowiedzą sami. Chcieliśmy kogoś od was, żebyście mogli się porozumieć jak swój ze swoim – mówił tak szybko, że Rychliński

ledwo rozumiał. – Musisz wstępnie wybadać, co to za jedni i czy jest szansa… – Na więcej takich. – Dokładnie – uśmiechnął się kapitan. – Sprawdzamy Sowietów, tych tutaj też przetrzymamy. Boję się dywersantów i agentury. Wiesz jak mało kto, że oni mają swoich wszędzie. Nawet w naszych kompaniach na froncie. Są zdolni do wielu rzeczy. Stanisław przytaknął, już układając sobie w głowie plan rozmowy z tymi ludźmi. – Dasz radę? – spytał obcesowo Amerykanin. – Dam – odparł bez wahania Polak, choć serce przyśpieszało z każdą sekundą, a w głowie zrobił mu się kołowrotek. – Nic na siłę. To pierwsze spotkanie. Zapoznawcze – poinstruował starszy stopniem. – Otworzyć – rozkazał. Klucz zaskrobał w ciężkiej kłódce. Drzwi się rozwarły i buchnął zza nich odór spoconych ciał. Zbita masa ludzi, ubranych w drelichowe mundury, owijacze, wszystko to poszarpane i brudne, zerwała się jak jeden mąż. Stanęli, wytrzeszczając zmęczone i zdziwione oczy na faceta w mundurze, jaki nosił ich wczorajszy dowódca. Ktoś jęknął, ktoś zrobił krok w tył. Tylko orzeł w koronie na rogatywce był inny, normalny, a raczej prawdziwy. Taki, jaki powinien być. Stanisław popatrzył po zebranych. Wyglądali na zbieraninę mizernych, żylastych, ale na oko silnych dzieciaków o bladych ze strachu albo niedożywienia twarzach. – Dzień dobry, chłopaki – chciał zabrzmieć jak najbardziej przyjacielsko. – Kto tu dowodzi? – Wyciągnął głowę, jakby to pomagało lepiej widzieć. – A pan to…? – doszło z tyłu. – Proszę wybaczyć, ale chcemy wiedzieć, z kim mamy do czynienia – mówił niski, drżący z przejęcia głos. Zrobiło się lekkie poruszenie i ktoś zaczął przeciskać się na front. – Porucznik Stanisław Rychliński. Siódma Dywizja Piechoty – powiedział gromko oficer. Zza dwóch przygarbionych wielkoludów w opiętych bluzach

wyszedł niski, nieco pulchny chorąży. Twarz miał dziobatą, okrągłą, z kartoflowatym nosem. W bladym świetle lichej żarówki lśnił od potu. Ciekawskie, wąskie oczy osadzone były głęboko. Patrzył nimi uważnie i jakby jednocześnie swym wielkim nochalem węszył jakiś podstęp. – Chorąży Mateusz Bródka. – Wyprostował się i omal stuknął obcasami, unosząc dwa palce do orzełka. Uznał chyba, że okaleczona fizjonomia i znajomy mundur gościa są godne kredytu zaufania. – To, co pan porucznik widzi… – Sam nie mógł uwierzyć, że użył takiego zwrotu, ale bardzo mu się on podobał. – Ci ludzie to zbieranina uciekinierów z dwóch kompanii Drugiej Dywizji Piechoty. Prosiliśmy Amerykanów, żeby przysłali kogoś od nas, bo… – Zerknął za siebie. – Bo my nie dezerterzy. Chcemy się bić z Sowietami. Na pierwszy rzut oka wyglądało to dobrze. Rychliński ledwo powstrzymał uśmiech. Trzeba było być ostrożnym. Amerykanin miał rację. Sowieci są mistrzami dezinformacji i podstępu. – Bić z Sowietami. – Wydął usta, uważnie wpatrując się w chorążego. – Tak jest – powiedział pewnym tonem Bródka. – Bić czerwonych! … – zaczęli krzyczeć inni. – Dajcie nam broń! Dość tego… Chorąży uciszył ich gestem dłoni. – Proszę nam zaufać, panie poruczniku, my chcemy… – No dobrze – przerwał oficer. – Powiedzmy, że wierzę. Tylko co was do tego popchnęło? Za dezercję u czerwonego kula w łeb, a i rodzina będzie miała kłopoty. Wiem, bo sam… – Okoliczności. – Chorąży przebiegle się uśmiechnął, rozumiejąc, że ma przed sobą człowieka, który szedł podobną ścieżką. – Usiądźcie i wyjaśnijcie – poprosił oficer i oparł się o ścianę, bo zaduch nieco go już męczył. Siedli wszyscy oprócz Bródki, w którego wpatrywało się dwadzieścia par oczu. – Dwa miesiące temu rzucili nas całą Pierwszą Armią na szpicy ataku. O, ileż było gadania, nie, chłopaki? Jaka to będzie sprawiedliwa wojna, jak to idziemy wyzwalać naszych, co ciągle

w obozach siedzą. Jak to się Jankesi i Angliki z Niemcami bratają. I co? Jak zawsze. Sowieckie rządy, strach i oddech Smierszu na karku. – Czemu tak późno? Czemu teraz rzuciliście to w diabły? – Rychliński nie dawał się brać na ckliwe opowieści. – Poruczniku – odezwał się wysoki dryblas o pociągłej twarzy – o tym, że Druga Armia poszła do Andersa, tośmy się niedawno dowiedzieli. Z tych kartek, co samoloty zrzucały, ale to jeszcze było pod Hamburgiem… – Daj mi mówić – upomniał go Bródka, nieco zły, że wybito go z rytmu. – O czym to ja… Aha. Tu ma rację. U nas nikt nic nie wiedział. Plotka poszła raz czy drugi, ale potem cisza. Ten, kto rozpowiadał, znikał albo miał zadanie sprawdzić, gdzie Niemcy… znaczy się Anglicy siedzą czy pole minowe położyli. Pan z Drugiej? – upewnił się. Rychliński kiwnął głową i poprawił uciskającą go coraz bardziej w tym upale opaskę. – Pierwsza Armia istniała dłużej. Zdołali ją lepiej przygotować, opleść szpiclami i oficerami. Długo to trwało, ale dopięli swego. Większość ludzi została przekręcona albo zwyczajnie bała się pisnąć. Nawet tych z Pierwszej Dywizji to do milicji zaczęli słać, bo ponoć najpewniejsi. Dużo nie poszło, bo wojnę trza było nową zaczynać. Co do innych… – Podrapał się w głowę. – Już w maju, zaraz jak wojna z Hitlerem skończona była, na bandy nas posłali. Kilkudziesięciu zdezerterowało, inni odmawiali strzelania. Bo co to za bandy. Akowska partyzantka. Wtedy się zabrali po raz pierwszy do roboty. Pogadanki, tłumaczenia i pod mur ostatnich, co się o las otarli. Jak się trafił polski oficer, to dostawał zaraz doradcę, czyli nadzorcę tak naprawdę. Strach padł na dywizję. Zaczęło się na nowo wojowanie, to słali nas w pierwszym rzucie, a artyleria i aeroplany tak tłukły, że… – Urwał, widząc brak zaciekawienia u rozmówcy. Przecież on był w tym wszystkim i sam wiedział, jak kończyły się szturmy amerykańskich pozycji. – Co to ja… – Bródka znów się podrapał po głowie. – Krwawiliśmy. Oj, mocno krwawiliśmy. Jak pierwsze plotki doszły, z radia czy ulotki, to zaraz Smiersz i Informacja wkraczały. Mieli roboty, oj

mieli. Po kilku dniach od razu rozstrzeliwali, jak kto niepewny. Aż wreszcie zostawili nas pod Hamburgiem. A to cholernie duże miasto i port. Cała armia miała go blokować. Potem kazali szturmem brać. A tu straty ogromne, ludzie zmęczeni, a Smiersz pogania i gada, że nam się do rodzin dobierze… – głos zaczął drżeć Bródce i widać było, że reszcie chłopaków szklą się oczy. Rychliński słuchał, patrzył i z wolna się przekonywał, że to nie może być podstęp. – Ze dwie niedziele temu – mówił dalej nieformalny przywódca dezercji – przyszedł rozkaz odejść. Inne formacje przysłali w nasze miejsce. Jakichś Mongołów, bo skośne oczy one mieli i żółte były jak nie wiem co. Myśleliśmy, że odpoczynek. Że ktoś tam wysoko się zlitował. Ale gdzie tam, panie poruczniku. – Machnął z obrzydzeniem ręką. – W pociągi pod bombami wkładają i mówią na odjazd, że nowe zadanie. Że zaszczyt. Oj, znałem ja te zaszczyty. W wagonie szpicla łatwo wytropić, wiadomo, podróż długa i obgadać można. Ze cztery dni nas trzymali w tej podróży. Wyładowali i batalionami ustawili. I wtedy przylazł taki Sowiet. Jakiś pułkownik. Że on teraz nasz kamandir. Że pułk podlega jego dywizji i że mamy bić Amerykańców, bo bojcy z nas dobre. Ja się pytam, co z dywizją, gdzie ci nasi wszyscy kumple, co jeszcze nad Odrą wojowali. Nie ma, panie poruczniku, nie ma. Zginęli, słani na pola minowe albo od kul czerwonych. Zdołaliśmy pozycje zająć. Dobrze się nie rozejrzeliśmy, żarcia nam nie dali, tylko pilnowali. Nalot za nalotem, a te skurwiele krzyczą, że w bój mamy iść na rozpoznanie. Ja w tym wojsku od stycznia czterdziestego czwartego, panie poruczniku. – Pociągnął za połę kurtki. – W trzydziestym dziewiątym w obronie narodowej też trochę widziałem. Co to dyscyplina, wiem. Ale kolejny nalot to było za dużo. Do tego te kartki z samolotów. Nie wierzyłem, ale jak popatrzyłem na te umordowane gęby… – Wskazał pulchną dłonią na żołnierzy. – Odechciało mi się. Mówię, próbować trza. I poszliśmy. Niech nam pan uwierzy. My naprawdę do was, bić czerwonych. Uwierzy pan? – Ostatnie zdanie przeciągnął błagalnie.

Rychliński oderwał się od ściany, zdjął czapkę i przetarł zroszone potem czoło. Patrzył długą chwilę na pytające oczy i myślał: „Co ja mam, do cholery, zrobić?”. – Wierzę – powiedział najpewniej jak potrafił i westchnienie ulgi przeszło po piwniczce. – Pogadam z sojusznikami – wymyślał na poczekaniu. – Gdzieś was wepchniemy… – Ale my chcemy do naszego wojska – odezwał się jeszcze jeden chudy, wskazując nieśmiało na orzełka na czapce porucznika. – Teraz to niemożliwe. Za wcześnie. Drugi Korpus bije się u granic Czechosłowacji, za daleko. Nie ma jak was przerzucić, ale póki co trzeba was podkarmić. Musicie opowiedzieć, co wiecie o Sowietach. Opowiedzieć Amerykanom, bo na tym odcinku oni walczą z bolszewikami, no i… was przygarnęli – silił się na żart, ale humoru zebranym nie poprawił. – Będę robił co można, żeby wszystko przyśpieszyć – zaczął ich pocieszać. – Od was też wiele zależy. Pomożecie nam, my pomożemy wam i pójdziecie na linię. Ludzi nam trzeba. Teraz poproszę, żeby dali wam wody i coś do jedzenia. Usiądziemy i pogadamy. Jak ściągnąć tu więcej naszych. Niedaleko miasteczka Spa, Belgia 17 sierpnia 1945 Gęsta niczym mleko mgła zawisła nad strzelistymi drzewami wiekowego lasu. Biały obłok i wielkie konary szczelnie przysłoniły niebo. Panowała niemal zupełna cisza. Nawet ptaki uciekły, jakby przeczuwały, co się stanie. Był wczesny ranek. Za osłoniętym górami horyzontem wstawał nowy dzień, a mimo to człowieka przeszywało nieprzyjemne zimno. Zupełnie jakby jesień miała nadejść o wiele szybciej tego roku. „Może to przez okoliczności” – pomyślał major Gienadij Arozkin. Palił pierwszego tego dnia papierosa, oparty o wielki, gruby świerk wyrastający z pochyłego zbocza góry. „Nie. Tutaj, w tym psim kraju, ciągle mgła” – uświadomił sobie. Był tu trzy tygodnie i jak tylko dotarł w góry, które zwali Ardenami, co jakiś czas biały obłok zasłaniał wszystko. Wozem nie szło jechać,

samolot nie mógł latać. „Jak oni tu mogli żyć?” – pomyślał czekista, zerkając na długą, podwójną kolumnę drapiących się pod górę ludzi. „Zresztą, jak by nie żyli, to już nie ich zmartwienie” – uśmiechnął się do siebie, strasznie zadowolony, że humor mu nie tępieje. Auta zaparkowali na szosie. Dalej, w dolinie. Tu same góry i doliny. Wszędzie trzeba było łazić pod górę albo w dół. Miasto też pobudowali dziwacznie. Niewygodnie. W Związku Radzieckim by ten problem jakoś rozwiązali. Górę jedną czy drugą zniwelowali, a tu, o – mordęga. Ci tam obszarpańcy trudzili się w swym ostatnim w życiu spacerze. – Można by ich było likwidować w dolinie. Nad rzeczką – major usłyszał zdyszany głos młodego lejtnanta, który odskoczył od więźniów. Dyszał, a na chudej gębie poczerwieniał, jakby popił spirytusu. Uniósł czapkę, otarł rękawem bluzy czoło i nabierał powietrza. – Głupiś, lejtnancie – prychnął major, rzucając kiepa. – W dolinie miejsca mało, no i szosa zaraz. Nie ma gdzie kopać, a i tak zaraz zwierzyna wyszarpie – zbył młodego oficerka. Arozkin się znał. „Nie będzie mi tu byle smarkacz nauk udzielał” – spojrzał złym wzrokiem na podwładnego. Przecież on sam dawno temu zaczynał. Sam strzelał jako sierżant, kiedy bucharinowców i trockistów na przemian z angielskimi szpiegami przyszło ubijać całymi tuzinami. Potem, po szkołach, awansował. Wtedy byli do obróbki Polacy, Litwini, Łotysze. A ilu Ukraińców. I znów Polacy, Niemcy. Swoi. Dezerterzy, panikarze, co się ponoć wrogiej awiacji bali. Oj, ile tego narodu się przewinęło. – Teraz ci – powiedział cicho, łapiąc się za boki. Powolna kolumna kobiet i mężczyzn lazła między drzewami wydeptaną przez poprzedników ścieżką. Kompania bojców zabezpieczała teren od szczytu w dół, od lewego do prawego krańca doliny i zbocza. Major odpowiedzialny za oczyszczenie zaplecza frontu, jak to

mu przekazano, sam wynalazł owo ciekawe miejsce. Góra wysoka na dobre dwieście metrów. Stroma, zalesiona i odludna. A tu tak w trzech czwartych płasko, jakby półka skalna pod ziemią. Długa na kilkaset metrów. Z szosy nie widać. Trzeba było tylko nieco dołów nakopać i natłuc kilofami po bokach, coby się wszyscy zmieścili. Ci tu mieli być ostatni na jakiś czas. Dwustuosobowa grupa dyszała, pocąc się obficie. Co niektórzy łkali. Inni się modlili. Że ksiądz czy pastor jest wrogiem, to było jasne. Najgorsi byli inni. Nauczyciele, policja, wojskowi, obszarnicy i kapitaliści. Oni mogli szerzyć propagandę, z bronią w ręku przymuszać lud do walki przeciw oswobodzicielom. Poza tym nie pasowali do nowego świata. Choć podstępnie witali, nawet udawali radość i posyłali komitety powitalne, gadając o równości i poszanowaniu. Tacy kombinatorzy. Ale bezpieczeństwo ostrożne. Nie da się nabrać. Z tłumu pilnowanych przez zbrojnych w automaty i długie karabiny z bagnetami bojców wyrwał się młody chłopak. Na oko dopiero co osiągnął pełnoletność. Blondyn o kręconych włosach, z sypiącym się pod małym nosem pierwszym rzadkim wąsem. Silny. Odepchnął pilnującego go czekistę, ale zamiast uciekać, rzucił się w stronę majora. Ten nawet nieco się zląkł, ale zanim zdołał odpiąć klapkę kabury, chłopak padł przed nim na kolana i tłukąc się w piersi, patrząc szklącymi się wielkimi oczami, zaczął wykrzykiwać coś jednym tchem. Potem łkając, zaczął śpiewać. Jakby Międzynarodówkę. I znów zaczął gadać. Robił to wszystko w swoim języku. Ale orły z NKWD w ciemię bici nie byli. Zanim weszli na tereny Niemiec, tych przed Odrą i tych wyzwalanych od anglojęzycznych kapitalistów, albo do Francji i Belgii, kadrze wydano rozmówki w stosownym języku. Ot tak, żeby poćwiczyli podstawowe zwroty. Arozkin do języków miał talent i naukę lubił, tak więc robił postępy. Dzięki temu teraz rozumiał piąte przez dziesiąte, co ten wariat do niego szczeka. Jego marsowa twarz zrobiła się jeszcze bardziej poważna. Chłopak gadał coś, że on komunista prawdziwy. Że w

towarzysza Stalina wpatrzony jak w obraz i gotów iść i walczyć z imperialistami. Coś jeszcze o królu i koloniach, ale tego już major nie słuchał. – Suka ty! – ryknął tak, że aż kolumna stanęła. Chłopak otworzył szerzej oczy i otarł ukradkiem ślinę, którą został opluty. – Taki z ciebie komunista?! To czemuś za broń nie chwycił, jak nasze wojska wkraczały, by z nimi razem się bić? Czemuś od razu do gorodkomu nie przyszedł, nie zgłosił się… – Zmyślił to, bo przecież takiego, co by się zgłosił, gównojada, od razu wzięliby w magiel, cóż on za jeden. – Wy takie najgorsze swołocze! – ryczał, żeby reszta więźniów i jego ludzie słyszeli. – Komuniści, co się na krzywdzie ludzi paśli! Młody chłopak milczał, nie mając pojęcia, o co chodzi i dlaczego jego szczere wyznanie zostało tak potraktowane. Składki płacił, na wiece uczęszczał, nawet jak Niemcy tu byli. Oko przymykali. Jak się cieszył, że idą Rosjanie, że wreszcie będzie równość. Komunizm, wszystko wspólne i różne takie bzdety. Teraz zaczynał się wahać. Czegoś nie zrozumiał, czegoś w naukach Lenina nie doczytał. Może był za głupi i nie pojmował. Może prawdziwy komunista powinien siedzieć cicho? Może… Olśniło go. Wszystko było dobrze. Tylko ktoś błąd popełnił – myślał zadowolony. W tym tłumie klasowych wrogów, psów belgijskiego reżimu, mógł zaginąć jeden sprawiedliwy. Choć sam jeden nie był. Było jeszcze kilku, ale się nie odzywali. W mieście zostali wszyscy życzliwi Rosjanom ludzie, ale widać ci im nie ufali i chyba słusznie. Major dość miał połajanek, zwłaszcza że śniadania nie jadł. Dobył tetetkę, przeładował i wycelował chłopakowi w czoło. Ten zdążył się wyprężyć i jak miliony wiernych do końca, acz nierozumiejących, za co i dlaczego giną, wrzasnął: – Niech żyje towarzysz Stalin! Huknął strzał. Dziurawa głowa z bryzgającym mózgiem opadła na ziemię. – Stalin – prychnął major. – Myślał, że go to uratuje. W tłumie ludzi rozszedł się spazm krzyku i jęków. Kilka osób

zemdlało. Przecież nawet za nazistów takich obrazów było niewiele. – No, chłopcy! – rzucił Arozkin, jakby pierwszy wykonany tego ranka wyrok pozytywnie go nastroił. – Dawać tych faszystów. Szybko się uwijać, to i dzień będzie wolny – zarechotał. Podziałało, bo Sowieci z prawdziwą furią zaczęli popędzać tłum, kłując bagnetami i szturchając kolbami. Arozkin znów sięgnął po papierosa. Lubił te amerykańskie, trofiejne. Splunął na stygnące ciało chłopaka i ruszył pogonić obsługi karabinów maszynowych. – Szybciej, gnojki! Nie lenić się! – ryczał między drzewa. Ogniki papierosów poleciały w ziemię. Eskorta wiedziała, co robić. Zaczęła dzielić ludzi na dziesięcioosobowe grupy. Nieważne, rodzina czy nie. Rozdzielali i już. Prowadzili ich na skraj wykopu. Krępowali dłonie za plecami, póki drutu albo sznurka starczyło. Odskoczyli i Arozkin dał znak. Dwa karabiny maszynowe DP zamiotły od lewej i prawej do środka szeregu. Ludzie padli bez słowa, zbroczeni krwią z dziur po pociskach. Kto nie wpadł do wykopu, tego trzeba było zepchnąć. Drugi szereg. Echo serii znów poleciało między góry. Szybko i sprawnie szło. – Dobrze. – Major zaciągnął się dymem. Uniósł wzrok ku niebu. – Żeby jeszcze pogoda się poprawiła. Na północ od Aabenraa, południowa Dania 18 sierpnia 1945 Od wschodu silnie wiało. Tak mocno, że co młodsze drzewka w mijanych sadach i obejściach chyliły się ku ziemi. Na niebie pojawiło się wiele ciężkich chmur, najpewniej niosących od morza deszcz. Zielone pola i tak były grząskie, nie najlepsze dla ciężkich gąsienicowych pojazdów, a tu jeszcze miało je rozmoczyć. Pułkownik V lad Konstantin, niski, barczysty jak zapaśnik oficer

o wysokim czole, o to jednak martwił się najmniej. Wiercił się na burcie swego dowódczego transportera, jakby miał owsiki. Inna sprawa, że pancerna ściana amerykańskiego wozu wbijała mu się w ciało. Dowodzący idącą w szpicy 11 Armii 7 Brygadą Artylerii Samobieżnej wypatrywał wrogich stanowisk i zasadzek, choć jego zastępczy środek transportu jechał daleko z tyłu zgrupowania kilkudziesięciu dział. Rozsypane w dwie linie pancerne SU-122 i SU-85 obładowane były piechotą z oddziałów rozpoznawczych. Szło gładko. Maszyny mieliły grunt, jadąc od samego rana bez większych przeszkód. Daleko na horyzoncie kilka słupów dymu wskazywało miejsce, gdzie ktoś stawiał opór albo bombardowano miasta. O świcie, gdy opuścili pozycję wyjściową, natknęli się na dwa auta pancerne, ale te nie zdążyły im zaszkodzić. I dobrze. Rozkazy były wyraźne. Jak najszybciej przejść przez obronę nieprzyjaciela, zająć Aabenraa i kierować się na Kolding. Tam Armia Czerwona miała zdobyć węzeł drogowo-kolejowy prowadzący do stolicy, Kopenhagi, i przeciąć półwysep na dwie części. Do pomocy ruszały dwa desanty wysadzane od wschodu i grupy zrzucanych na spadochronach bojców. Tak samo jak we Francji i zachodnich Niemczech. Brygada Konstantina szła z prawej flanki ugrupowania armii. Armii, która według ostatnich rozkazów sztabu Żukowa, wydanych, zanim marszałka odesłano na południe Europy, miała błyskawicznie zająć duński półwysep. Nikt nie wiedział, czemu teraz akurat przyszło do głowy wielkiemu wodzowi zajmować Danię w całości, kiedy dzielna armia tak daleko weszła do Francji i parła dalej na zachód. Bał się pewno luki na flance, choć w Szlezwiku stworzył silną pozycję obronną. Miała przetrzymać ewentualne przeciwnatarcie na blokowany Hamburg. Konstantin podejrzewał, że ten jego atak na zielony półwysep i ściągnięcie z pozycji na holenderskiej granicy to coś

poważniejszego. Przyczółek przed dalszym marszem. Tylko dokąd? Do Szwecji? Norwegii? A może Anglii? Nie jego rzecz. Najważniejsze było pokonać wroga i jak najszybciej zająć teren. Powinno pójść łatwo. Armia duńska w czterdziestym roku poddała się Niemcom po jakichś trzech godzinach oporu. Brytyjczycy wyzwolili ten kraj też chyba w podobnym czasie, lecz informacji o ich obecności tutaj nie było dużo. Podobno utrzymywali jakieś garnizony, ale w Niemczech tak im popędzili kota, że nie miał kto bronić Danii. Pułkownik naciągnął na szyję kołnierz czarnego kombinezonu i zapiął hełmofon. Wiało coraz mocniej. Robiło się zimno. „Czas na zimowe sorty?” – pomyślał. Wokół rozciągały się zielone, żyzne pola i łąki. Gdzieniegdzie tylko kępy drzew i krzaków. Zazwyczaj przy domach, takich niskich, parterowych. Ładnych. Poczuł ukłucie w sercu. Domy, ludzie żyją. – Co u mnie? Mołdawia daleko – westchnął smutno pułkownik, wspominając swoją wioskę. Tam teraz ciepło, zielono. Wzgórza piękne. Tu co? Płasko jak na ukraińskim stepie. Teren dobry dla czołgów, dla techniki. Ale jeśli wróg sprowadził posiłki albo się umocnił, nie ma się gdzie kryć. Rozmyślania przerwał daleki dźwięk lotniczych silników. Konstantin pobladł, a jego duże, okrągłe oczy zrobiły się na moment jeszcze większe. Załoga, czyli kierowca, pomocnik i obsługujący radio żołnierz, też zamarła. Pułkownik dobył lornetki i po sekundzie odetchnął z ulgą. – Nasze! – zakomunikował radośnie. – Wracają z misji, sokoły. Dwanaście ciemnych punktów na niebie przemknęło na południe. Przyjemny widok, zwłaszcza że już nikt nie krył, iż czerwone lotnictwo niedomaga. Mało kto o tym mówił, ale wszyscy rozumieli, że awiacja faszystów jest potężna, bardzo potężna i sowieccy lotnicy straty mieli równie potężne. Tylko niepojęta zajadłość ludzi radzieckich pchała armię na zachód do zwycięstwa. A może to wszystko ze strachu i oddechu czekistów na karku?

Konstantin aż się spocił. Bał się nawet takich myśli. – Zwycięstwo albo śmierć – szepnął, chcąc dodać sobie odwagi. Mimo że silnik pracował głośno, od czoła doszedł odgłos wystrzału. – Co jest?! – zmarszczył brwi zaskoczony Sowiet. – Meldują, że działo ukryte w żywopłocie – raportował radiotelegrafista. Niemal dzieciak, o wygolonej na łyso, nieproporcjonalnie małej głowie, w niepasującym hełmie. Rozległ się drugi strzał i huknęło coś od przodu. – Trafili jeden wóz, towarzyszu dowódco – mówił przejęty chłopak. – Meldują, że tam więcej… Inne działa też zaczęły tłuc. W kilka sekund okolicę wypełniła narastająca kanonada. – Lotnik melduje – prawie wrzasnął radiowiec – że czołgi. Sporo. Okopane. I działa. Ale nie widział ile, szeroki pas… – Gnój – warknął Konstantin. – Czemu nie meldowali od razu? – Zaczął szukać na niebie widzianych przed chwilą maszyn. – Tak szybko wiali… – wycedził, słysząc wybuchy i rozumiejąc, że ich lotcziki dostali do wiwatu. W szkłach lornetki dostrzegł obłoki wystrzałów. Wozy manewrowały. Piechota zeskakiwała, ale na tym płaskim terenie nie było dla niej żadnego schronienia. – Czerwony niech ich przytrzyma! – krzyknął wściekły kamandir. – Zielony z desantem próbuje obejść. Czarny w odwodzie. Już! – Uderzył chłopaka w ramię i tamten zaczął nadawać. Za plecami walnęła pierwsza salwa artylerii wzywana przez obserwatorów na linii. – Och, gdyby mieć sprawne działo. – Pułkownik zacisnął pięści. Tak mógł tylko się przyglądać. Łoskot wybuchów przeszedł od lewej do prawej. Musiało być ciężko, bo ostrzał niemierzony od razu spadł salwą tam, gdzie miał kryć się wróg. Przed frontem wyrosły dymy. Daleko, jakby nieśmiało, zaczęły tańczyć płomienie. – Miny – odezwał się radiotelegrafista. – Mówią, że miny. Dwa wrogie stanowiska zniszczone. Nie widać, żeby kontratakowali…

– Chociaż to. – Zawsze jakieś pocieszenie. – Korpus pyta, co u nas. – Dzieciak spoglądał wystraszonym wzrokiem. – Co ma być? Bijemy się… Nie, tego nie nadawaj – Konstantin powstrzymał chłopaka, widząc, jak tamten przytyka mikrofon do ust. Musiał być zielony, bo głupiał w stresie. – Mówimy im, że napotkaliśmy opór, ale próbujemy. Niech cała artyleria pomaga i trzeba więcej piechoty. Inaczej nas w tych krzakach – wskazał na zielony pas na horyzoncie – wystrzelają. Żołnierzyk kiwnął głową i znów zaczął gadać do radia. – Kto wy jesteście? – zamyślił się Konstantin. Skórzany fasunek hełmu zaczynał go cisnąć w spocone czoło. – Amerykanie? Brytyjczycy? Tak, może oni. Duńczycy chyba nawet czołgów nie mają. W brudnych szkłach widać było, jak podłużne zielone bryły zygzakowały, osłaniały się wzajemnie i parły naprzód. Jeden pułk, złożony z kilkunastu wozów, manewrując, osłaniał resztę dział pancernych. Wielkie pociski SU-122 gasiły z hukiem wybuchów kolejne ogniska oporu albo przynajmniej zmuszały obrońców do ucieczki. Dwa maleńkie niezgrabne Bren Carriery, ciągnąc armaty, pierzchały ile mocy w silniku jak najdalej od zagrożenia. Jeden momentalnie oberwał, rozlatując się w krótkim błysku setkami poskręcanych blach i stalowych odłamków. Sowieckie pojazdy, idąc w tumanie kurzu, przecinały wąską drogę osłonięte pochylonymi piechurami i parły dalej. Nikt jednak nie wiedział, jak daleko sięga obrona i co spotka załogi pułkownika Konstantina. Przełączone teraz na głośnik radio trzeszczało komunikatami i meldunkami. Młody radiotelegrafista przygryzał palce dłoni wpatrzony w swój sprzęt. Trząsł się ze strachu. Pierwszy jego bój. Półgąsienicowy transporter przemknął wolno wzdłuż szosy, bliżej walczących. Teraz słychać było serie automatów, a w nos gryzł dym z płonących wraków. Minęli kilka. Były jeszcze całe w zielonej farbie, a z silników wyzierały pojedyncze płomyki ognia.

Jeszcze nawet resztka amunicji pod pancerzem nie zdążyła rąbnąć. Pułkownik schylił głowę, szukając rannych. Kilku wiło się na trawie. „Ktoś pewno im pomoże” – pomyślał beznamiętnie i odwrócił wzrok. Straty nie wydawały się duże, ale co wróg krwi napsuł, to jego. – Gady – syknął przerażony widokiem i milczący dotąd kierowca wozu. Dalej padł pocisk. Rozerwał się, rozsiewając kilkanaście odłamków. Wszyscy zgięli się najniżej jak potrafili. Któryś z faszystów brał na cel ich albo pędzące skrajem pastwiska ciężarówki z posiłkami piechoty. Konwój dwóch tuzinów amerykańskich Studebakerów przyciągał uwagę, za to działa pancerne miały chwilę wytchnienia. – Dwa czołgi zniszczone – dobiegł meldunek. – Shermany? – Tak, Shermany – meldował któryś z dowódców kompanii. – Jakie? Ciekawe – powiedział Konstantin, gładząc nieco już chropowatą brodę. – Amerykanie czy Anglicy? – Teraz jednak nie było czasu sprawdzać. Pierwszy skraj obrony czy raczej wysunięta pozycja pękła szybko. Transporter ścigający odgłosy bitwy i działa pancerne przetoczył się przez szeroki na kilka metrów pas krzewów. W zieleni okopano parę armat. Obsługi w poszarpanych brązowych mundurach zaścielały wąski rowek. Na jednej z armat, którą mijał wóz Konstantina, dopalało się misterne, złożone z gałęzi i siatki maskującej zakrycie. Odgłosy bitwy słabły. Broń maszynowa coraz rzadziej się odzywała. – Nadaj, żeby uważali. Mogą nas wciągać w pułapkę – rozkazał pułkownik, spoglądając na ograniczające pole z dwóch stron nieduże zagajniki. Sowiet zerknął za siebie. Piechota zeskakiwała już z ciężarówek.

– Pogonić ich, do kurwy nędzy! – wrzasnął. – Gramolą się jak niedojdy… – Lotnik – zatrzeszczało przerażonym głosem radio. – Co? – wymknęło się Konstantinowi głupkowate pytanie. Wyciągnął szyję i zmrużył oczy, wypatrując zagrożenia. W odbiorniku ludzie zaczęli się przekrzykiwać. Zaraz doszedł trzask wystrzałów, zlewający się w całość z odgłosami na zewnątrz. W dosłownie jednej sekundzie stojące ciągle na płaskim jak stół polu sowieckie maszyny zakryła seria kilku wybuchów. Białe smugi dymu pojawiły się na niebie. Konstantin zachwiał się i padł na ścianę transportera. Dobrze, że się zaparł, bo podmuch był tak silny, że omal nie wypadł na zewnątrz. Błysnął płomień palącej się gwałtownie benzyny. Dwa wozy rzuciło najpierw w górę, a potem na boki. Kilku nieszczęśników, którzy stali za blisko, zginęło zmiażdżonych płonącymi wrakami. Trawę rozpruły wysokie słupy dymu. Pociski karabinów maszynowych lub działek siekły po piechocie i autach, wynosząc wysoko urwane kończyny i części maszyn. Gruchnęło znowu. Znacznie bliżej, od czoła brygady. W radiu zapanował chaos. Słychać było krzyki, bluzgi, a nawet modlitwy. Wokoło zawisł piekący oczy dym, który pojawił się nie wiadomo skąd. Pułkownik powoli doszedł do siebie, choć w uszach dzwoniło mu jeszcze długo. Spojrzał na niebo w poszukiwaniu wroga. W dziurze w szarym obłoku dostrzegł to, czego najbardziej się obawiał. On, jego ludzie i dowódcy. Wielki myśliwiec o szerokich skrzydłach oblepionych rakietami przemknął nad jego pojazdem. Wielki silnik rozpędzał szturmowego Hawker Tempesta do niesamowitej prędkości. Maszyna przechyliła się na skrzydło i zaraz zaczęła nabierać wysokości. Pilot widocznie chciał sobie wybrać nowe ofiary i szykował się do ataku z wyższego pułapu. Brygada idąca w ataku nie miała obrony przeciwlotniczej. Zawarczało tylko kilka DSzK na działach pancernych. Smugowe, przecinające się serie poszły w niebo, ale nie bardzo mogły zaszkodzić samolotom. Tych było więcej. Znacznie więcej.

Od zachodu na niebie nadlatywał rój ciemnych punkcików. Rosły z każdą sekundą, strzelając wielkimi, ciągnącymi biały dym rakietami. SU-85 dostał dwa takie pociski. Jakby trafił go studwudziestomilimetrowy ładunek. Wóz podskoczył i całe kawały pancernych płyt rozleciały się wiele metrów w bok. Trzasnęło i zabłyszczało snopem iskier, kiedy wybuchła cała zgromadzona w nim amunicja. Obok jeszcze jeden pojazd zniknął w obłoku dymu, kiedy brytyjski pocisk strzelił w silnik. Nie było co zbierać. Samoloty złamały szyk i rozleciały się nad polem jak wściekłe szerszenie. Smugi rakiet przecinały wyraźnie szare niebo. Głucho huczały dwudziestomilimetrowe działka. Piloci wiedzieli, że sowieckich myśliwców nie muszą się zbytnio obawiać, poza tym mieli szybkie i dobrze opancerzone maszyny. – W krzaki! – wydarł się skulony i przerażony nie na żarty Konstantin. – Cofaj w krzaki! – Myśliwce podpaliły kilka wozów, zniszczyły kolumnę ciężarówek, a to dopiero był początek. Załogi dział, też z początku zdezorientowane, uznały chyba, że ściganie wroga pod ostrzałem to ryzyko, i same zaczęły szukać schronienia. Tyle tylko, że na otwartym, płaskim polu było to trudne. Niemal niemożliwe. Te SU, które wysforowały się do przodu, zaczęły więc niezgrabny taniec, kręcąc się w kółko i szukając najkrótszej drogi do drzew, wiosek albo sadów. Ruszały pędem, jakby ich naiwni kierowcy sądzili, że umkną przeznaczeniu. Pojazdy jadące z tyłu dopadły do zarośli, pierwszej linii oporu. Tymczasem przed nimi zaczynała się rzeź. Każdy z pilotów uznał chyba, że to cele idealne, ale też nie zapominali o kryjących się pod konarami pojazdach. Kilka serii z porażającym zmysły świstem poszło nad Halftrackiem pułkownika, łamiąc wielkie gałęzie. Dzieciak od radia trząsł się i chciał już skakać na zewnątrz, ale dowódca przytrzymał go. Dał mu dwa razy otwartą dłonią po pysku i młody ochłonął. Pozornie. Zastygł w bezruchu z matowymi od strachu oczyma. Radio

szalało. Ludzie wzywali pomocy, płonąc pod rozgrzanym pancerzem. Czołgi wroga też nie próżnowały. Te sowieckie wozy, które ruszyły przed siebie, szukając ocalenia, zaraz rozniósł ogień armat. Piechota okopywała się, panicznie krzycząc, obsypywana odłamkami granatów z moździerzy, które teraz też weszły do akcji. Ludzie biegali albo czołgali się ku bezpiecznym, jak się wydawało, zaroślom. Tym razem nikt ich nie powstrzymywał. Pozwalali czmychać spod ognia, bo i szeregowi, i dowództwo popadli w kłopoty. – Co u was? Jak sytuacja? – ryczał dowódca korpusu, ale nie miał mu kto odpowiedzieć. Brytyjskie Tempesty zlatywały coraz niżej, wypluwając resztki amunicji, jak gdyby ich piloci rozsmakowali się w sadystycznym uniesieniu. SU-122, który jak się zdawało jego dowódcy, był już bezpieczny, błysnął ogniem. Wybuch wyrzucił górną płytę, rozrywając załogę i ciskając szczątkami ciał po okolicy. Wszystkich dookoła ogłuszyło. Pułkownik zamknął oczy i poczuł, że zabolało go całe ciało. Drzewa zajaśniały ogniem i przez kilka sekund Konstantin nie mógł złapać oddechu. Jakby wypaliło cały tlen. Wszystko wokoło poczerniało. Zrobiło się gorąco. Sowiet otworzył oczy i przerażony odkrył, że leży w rowie. Chciał wstać, ale nogi odmówiły posłuszeństwa. I chyba dobrze, bo zaraz pociski działek ścięły niewysoką akację, przewracając ją na oficera. Kolejne serie poszły po transporterze, zasnuwając go kurzem i odłamkami. Ktoś krzyknął cicho i błysnął ogień. Coś ciepłego chlusnęło na pułkownika Konstantina. Poczuł lepką, obrzydliwą maź w ustach i na twarzy. – Krew! – krzyknął, ale nikt go nie słuchał. Transporter płonął żywym płomieniem razem z rozerwanymi ciałami załogi. Na polach tak samo gorzały inne stalowe trumny. Pułkownika przeszedł dreszcz. Właśnie tracił swoją brygadę. Drugiego dnia

inwazji na Danię. Prowansja, Francja 18 sierpnia 1945 Luksusy imperialistów robiły na nim coraz większe wrażenie. Każdego niemal dnia odkrywał nowe, niesamowite rzeczy. Jeszcze kilkanaście dni temu był w pańskim zamku, gdzieś wysoko w górach. Teraz rezydował jak prawdziwy obszarnik w eleganckim domu pośród łagodnych, porośniętych równymi szeregami krzewów i drzewek wzgórz. Prawda, nie tak bogatym jak wille w Niemczech, ale też dostatnim. To wszystko skąpane było w gorącym słońcu. Cisza, spokój, niemal raj. Do tego ochrona, świetne wyżywienie i alkohol. Nie tak dobry jak w domu, ale inny. Na pokosztowanie akuratny, choć słabszy i jakiś taki pachnący. Ci, co go pilnowali, mówili, że to nic, że to zwykła rudera, ten budynek. Ba, narzekali nawet. Aleksiej Puganow, do niedawna generał armii, wojskowy Kraju Rad, nie mógł tego pojąć i tylko uśmiechał się z politowaniem. Zachód albo był fałszywie skromny, albo socjalistyczni naukowcy mieli rację, że zgnuśniał do cna – rozumował. Tymczasem dla alianckich oficerów i kilku żołnierzy rezydujących na parterze domostwa, przez niektórych uznawanego za śmierdzącą obornikiem kupę łupkowych kamieni, było to zesłanie. Mieszkający w na wpół dzikim kraju więzień specjalny, inaczej obiekt o kryptonimie „Gershwin”, z nieopisaną radością przyjmował wszystko, co podtykano mu pod nos. Czy stary zamek, czy rozlatująca się francuska farma, daleko od jakiejkolwiek drogi, wszystko to było dla niego nowe, cudowne i luksusowe. Bawił się jak dziecko, oglądając umywalki i toalety. A bieżąca woda, czerpana dzięki spalinowej pompie ze studni, nawet tu, na tym pustkowiu, była dla gościa czymś wręcz magicznym. Przynajmniej jeniec nie robił kłopotów. Nie miał wielkich

wymagań i czuł się ważny i dopieszczany. Czasem tylko marudził o kobietach, zapominając zupełnie o rodzinie. Ten luksus zostawiono na później jako największą nagrodę. Najpierw trzeba było wyciągnąć z niego wszystko, co tylko można, wycisnąć jak cytrynę. Prezent od Polaków był doskonały. Wpadło kilku oficerów, politruków, ktoś zdezerterował. Ale nigdy jeszcze alianci nie mieli w rękach takiej szyszki. Puganow przechadzał się po przyjemnie chłodnym bielonym pokoju, od ściany do drzwi prowadzących na niewielki balkonik. Ubrany był w szerokie, opinające pokaźne ciągle brzuszysko bawełniane spodnie i wiszącą luźno błękitną koszulę ze śladami potu pod pachami i na plecach. Pocił się okrutnie, a strugi słonej wody cięły jego pucołowatą twarz. Sapał przy tym jak popsuty parowóz, ale był zadowolony. Międlił w zębach chyba dziesiątą już kanapkę z szynką, jakby nie potrafił najeść się tego delikatesu. Trójka osób siedzących za prostym, drewnianym i skrzypiącym przy każdym ruchu stołem patrzyła na niego z mieszaniną rozbawienia i niesmaku. Dla trzech oficerów przydzielonych do „Gershwina” w celu przepytania i sporządzenia analitycznego raportu o nim i o sytuacji w Armii Czerwonej te nasiadówki i sesje pytań trwały za długo. Według pułkownika Elmera Gardesha, siwego jak gołąb, opalonego, ubranego w wytartą roboczą koszulę pięćdziesięciopięcioletniego weterana służby OSS, informacje od sowieckiego generała były niezmiernie interesujące. Choć sposób opowiadania, lubość, z jaką nadbudowywał swoje historie, sprawiała, że dla pewności przesłuchania należało powtarzać i sprawdzać zdobyte informacje, co z wiadomych względów było czasochłonne, niełatwe i przeciągało cały proces. Na razie jednak dziewięćdziesiąt procent danych, jakie dało się jako tako zweryfikować, było prawdziwe. W komisji zasiadał także ciemnowłosy, opalony podpułkownik

Simon Bridgegate, z czarnymi wąsiskami i wielkimi zakolami, pracownik wywiadu Jego Królewskiej Mości. On również został ucharakteryzowany na rolnika. Trzecią osobą był Michael Keene, najmłodszy, znudzony i nie za bardzo wiedzący, co tu robi, wojskowy psychiatra. Keene i Bridgegate byli mniej ufni. Zresztą ich działania rozpoczęły się od niewielkiej scysji. Bridgegate nie omieszkał napomknąć, że przewodnictwo należało się Brytyjczykowi. Przedstawił w ten mało wyrafinowany sposób opinię swoich szefów, a może i samego premiera, który uważał, że Amerykanie, o czym świadczyły coraz to nowe dowody oraz odkrywane siatki agentury sowieckiej, okazali się nieodpowiedzialnymi partaczami. Należało ich izolować jak najdłużej od spraw ważnych. Przynajmniej do czasu dokładnego sprawdzenia kadr i powiązań. Ale toczyła się wojna. Krwawa wojna, choć obecnie zdawało się, że szanse się wyrównały, Sowieci tracili impet. W takiej sytuacji nie było czasu na roszady personalne, co z wielkim żalem przyznali wodzowie MI6. Poza tym to Amerykanie brali na siebie największy ciężar walk, co pretendowało ich oficerów do zajmowania większości stanowisk dowódczych. Nawet w tak niewielkich gremiach jak ta komisja. A pułkownik Gardesh był dobrym kolegą szefa służby generała Donovana i jego protegowanym jeszcze z czasów wielkiej wojny. Brytyjczycy musieli więc siedzieć cicho, kiedy pisaniem raportu kierować miał popierany przez Waszyngton kuzyn zza wody. Czemu nie dopuszczono do przesłuchań Francuzów, a przede wszystkim Polaków, których to wywiad odkrył obecność Puganowa niebezpiecznie blisko frontu i zorganizował jego porwanie? Tym zagadnieniem nikt nawet się nie zajmował. Generał Anders został tylko ogólnie poinformowany o przesłuchaniu Sowieta. Zresztą innego traktowania przez najważniejsze czynniki sprzymierzonych nawet po sporym sukcesie polski wódz naczelny się nie spodziewał. – Omówiliśmy sprawy charakterologiczne wyższych dowódców armii radzieckiej – zaczął kulawym rosyjskim Gardesh, kończąc

notować uwagi i odkładając ołówek. Znał ten język głównie dzięki dziadkom emigrantom z Gruzji. Przerwa trwała już za długo, a Puganow, mimo że miał jeszcze pełne usta, sięgał po następnego sandwicza. – Jeśli pan Puganow pozwoli – Amerykanin popatrzył po kolegach, szukając akceptacji – omówmy pokrótce sytuację, morale i stan zaopatrzenia i zaprowiantowania armii. Sowiet uśmiechnął się nieznacznie, przez co jego policzki wydały się jeszcze większe. Lubił ten sposób traktowania, ten ton i miłe podejście. „Pan” – pomyślał z dumą. „Panem mnie nazywają” – cieszył się. A jeszcze niedawno był z niego wzorowy, choć tęskniący do odrobiny życiowej uciechy bolszewik. – No dobrze – prychnął resztką okruchów, połykając ostatni, spory kęs. – Co znowu chcecie, towa… Panowie – poprawił się zakłopotany. – Co chcecie, panowie, wiedzieć o naszej dzielnej armii? Wszak opowiadałem to już wiele, wiele razy – kokietował. Mógł opowiadać ile chcieli, ubarwiać i dorzucać coś nowego, żeby ich zainteresować. Jeśli powiedzą, że to nieprawda, wycofać się, przeprosić. Byle do ichniego łagru nie słali za szybko, tylko w takich warunkach trzymali jak dotychczas. Powiódł dyskretnie wzrokiem po pokoju. „Jakby człowiek wiedział wcześniej, że tak traktują, to kto wie, kto wie…” – Proszę nam powiedzieć, jakie morale panowało w korpusie, którym pan dowodził tuż przed… schwytaniem – włączył się Brytyjczyk. – Miał pan wielkie możliwości, więc wie pan na pewno, jak wyglądała sprawa w innych rejonach – dorzucił amerykański pułkownik, niemal zakrzykując wąsacza. – Po kolei – uśmiechnął się Puganow, widząc ledwo skrywaną niechęć między aliantami. Siadł z ciężkim sapnięciem na krzesełku i wyprostował nogi. Milczał, chwilę patrząc w oczy obu mężczyznom. Mówił to już kilka razy, więc wypadało wtrącić coś nowego. – No więc tak. – Odchrząknął. – Siłą Armii Czerwonej są trzy rzeczy. Trzy komponenty. Jej ogrom. Strach i nieliczenie się ze stratami. Można by dodać jeszcze szkolenie polityczne, ale to jest

tożsame ze strachem. W czterdziestym pierwszym roku, kiedy napadał nas nasz sojusznik Hitler – mówił ze szczerością neofity – byliśmy potężni, ale szykowaliśmy się do ataku. Niemcy zaskoczyli nas. Moloch zaczął się sypać. Wojsko zrozumiało, że Stalin się kończy, i po prostu rzuciło broń, wiejąc do domów. Tyle było z wojowania. Przez tę masową dezercję wtedy o mało nie przegraliśmy. – Zrobił pauzę, sprawdzając, czy aby na pewno przykuł uwagę aliantów. – Ale nasze władze szybko wyciągają wnioski. Od tamtego czasu stało się jasne, że potrzeba wielkiej, surowej dyscypliny. O tę w sowieckiej armii nietrudno. Uwierzcie, panowie. – Spróbował założyć nogę na nogę, żeby dodać sobie powagi, ale tłuste udo nie chciało się unieść. Dał spokój, nieco zły. – Od Moskwy i Stalingradu mordowanie tych, którzy zrobili krok w tył, i wszystkich o to tylko podejrzanych, stało się podstawą naszych operacji. Dlatego każdy cel osiągaliśmy, bez względu na straty. Mówię to z własnego doświadczenia. Ludzie na wschodzie, moi panowie – wyciągnął się do przodu – są twardzi i posłuszni. – A bunt? – spytał milczący zazwyczaj najmłodszy z oficerów. – Nikt się nie buntował? – Bunt? – zaśmiał się Sowiet, aż brzuch zaczął mu podskakiwać. – Kto ma się buntować? Może ktoś myślący. A u nas co? Indoktrynacja od kołyski. To nie carat. Zresztą i za cara każdy się władzy słuchał, bo ta najmądrzejsza. Teraz jak się nie słuchasz, to nie tylko ciebie, ale i familię załatwią… – Zrobił małą pauzę, wracając myślą do żony. Szybko jednak uznał, że to nie czas i miejsce, zresztą pogodził się już z tym, że jej więcej nie ujrzy. – Od czterdziestego czwartego strach i wielkie manewry połączono z wszechobecną propagandą. Nasi ludzie szli bić wroga w jego gnieździe, a potem wyzwalać Europę. Resztę znacie? – spytał retorycznie. – W styczniu zaczęliśmy mówić, że i wy z Hitlerem konszachty macie i was też trzeba bić. – Ale co z morale? – wracał do meritum Gardesh. – Ludzie nie sznurki, dużo wytrzymają – prychnął Puganow, ale oficerowie nie zrozumieli. – Każdy się przyzwyczaja do warunków

– powiedział prościej. – Zwłaszcza jak dużo mu nie zostało i się z tym pogodził. Ale kiedy weszliśmy do Polski, Rumunii, do Prus, ludzie zgłupieli. Bogactwa przeogromne, wszystko dla nich. Prawie jak tu – pokazał palcem na gołe przecież ściany i sufit. – Straty nie malały, ale przynajmniej lżej było ginąć, jak trofea piękne. Na tym właśnie opierałem swój pomysł. Puścić nasze dywizje na zachód, gdzie bogactwa większe – naciągał znów wersję. – Były oczywiście obawy, że wojsko zacznie pytać, czemu w domu tak nie ma. Ale okazały się bezpodstawne. Kto miałby pytać, jak ludzie giną? Jakby co, to za każdy przejaw nieposłuszeństwa, odstępstwa od linii partii kula w łeb albo karny batalion. Woleliśmy to drugie, w końcu ludzi do wojowania potrzeba. – Oficerowie popatrzyli po sobie lekko wystraszeni. Słyszeli już różne historie od generała, ale ta nie mieściła się w ich zachodnich głowach. Bo oznaczała, że walczą z kimś nieobliczalnym. – A ostatnio? – pierwszy otrząsnął się Bridgegate. – Ostatnio? – wzruszył ramionami Aleksiej. – Z początku dostaliście w tyłek. Łatwo szło, boście się cofali, na tyłach dywersja i brak zdecydowania. Nasze wojsko podobno było pełne energii. Przecież znów wygrywało. Ale z biegiem czasu linie zaopatrzenia coraz dłuższe, jedzenia mało. – Zerknął na kilka kanapek na talerzu. – Do tego wasze lotnictwo. Jak zaraza się pleniło. Na początku nie było źle. Ale potem, jak chyba z Anglii zaczęli przylatywać ci, co mieli wracać za ocean, nie mieliśmy chwili spokoju. To jest, panowie, wasz argument. Lotnictwo. Gdybyśmy nie zamarudzili, wiecie gdzie i wiecie z kim, to poszłoby nam szybciej. Tak, dostaliście od Polaków w prezencie czas. Nawet jeśli ludzie nie chcą walczyć, a władza nie wie, co robić, to pamiętajcie, samoloty was uratują. – Pochylił głowę i powiódł palcem przed twarzami zebranych. – To pana opinia – odezwał się Amerykanin. – Jak to wyglądało na pierwszej linii? – pytał o to samo po raz kolejny. – Odczucia w korpusie w Czechosłowacji były podobne. Wszyscy wiedzieli, że będzie się od nich wymagało wielkich rzeczy za

najwyższą cenę. Gówno leciało z góry na sam dół. Na ten zwrot cała czwórka prychnęła śmiechem. Nawet spokojny i wyniosły Anglik. Wszak u aliantów najgorsze kłopoty też skupiały się na samym dole, na zwykłym szeregowym. – Cisnęli mnie – mówił Sowiet – jak jasna cholera. A tu stary sprzęt, zdezelowany, w dużej liczbie też poniemiecki. Na głowę lecą bomby, zwłaszcza z tych wielkich bombowców. I jeszcze kontrrewolucja… To znaczy bunt. Ale o tym, jak wiecie, dużo nie prawiliśmy. Tylko tyle, że to wasza sprawka. – Zaśmiał się na samo wspomnienie, jak głupie było to działanie. Może i głupie, ale na bojców działało. Przynajmniej udawali, że wierzą. – Wróciliśmy więc, panowie oficerowie, do stanu sprzed lat. Znów naszych ślą pod lufy, a na tyłach drakońskie kary, żeby dezerterów wystraszyć. – Konkluzja? – spytał Gardesh, marszcząc spocone czoło. – Konkluzja. – Puganow klepnął dłońmi w kolana i wstał. – Konkluzja jest taka, że będziemy parli na zachód ile się da, nie patrząc na trupy, bo tak już mamy. Rozkaz i boimy się albo nie wiemy, jak postawić. Do tego czasu nam zaczyna brakować! – rzucił głośniej. – Czas, jaki przewidzieliśmy na podbój Europy, powoli się kończy. Związaliście naszą armię w walce i macie czas przerzucić ludzi, ale i… – zrobił sceniczną pauzę – bombę. Swoją drogą, nie sądziłem, że to taka moc… – Uśmiechnął się, widząc na twarzach przesłuchujących ledwo skrywane zadowolenie z tego, co słyszeli. – Cele nasze znacie – referował dalej Sowiet. – Opowiedziałem. – Zaczął znów dreptać po pokoju. – Jeśli nie będziecie bardziej agresywni, to zdołamy was pokonać. Przynajmniej w Europie. – Amerykanin chciał coś dopowiedzieć, ale Sowiet uniósł dłoń. – Wiem, wiem, opinia publiczna – powiedział z niesmakiem. – Co to jest, jeśli idzie o przyszłość? Wyście wierzyli, dzięki naszym orłom z wywiadu, że my po Niemcy idziemy. Ale nie, my bierzemy wszystko. I zaraz wam jeszcze przypomnę, co wiem o Meksyku. Tu natomiast musicie zapomnieć o sentymentach. Pokonaliście Japonię w potworny sposób i macie obie ręce wolne. Afryka, Iran, partyzanci na

Pacyfiku to głupstwo. Martwcie się o Europę, o to wszystko. – Powiódł wzrokiem po pokoju. – Tu rozegra się główny spektakl. To Stalin sobie upatrzył. Mówię raz jeszcze. Albo naszych pobijecie, albo ich kupicie… – Nie mógł już wytrzymać i złapał za kanapkę, po czym prawie całą wcisnął sobie do ust. – Tak jak mnie – uśmiechnął się, plując okruchami chleba.

ROZDZIAŁ II Wioska Fiss, południowa Austria 20 sierpnia 1945 Nie czuło się najmniejszego powiewu chłodnego wietrzyku, który złagodziłby odczucia upalnego sierpnia. Od kilku długich dni nie spadła nawet kropla deszczu. Na niebie nie było widać większej chmury. Mimo skwaru, odpowiedniego bardziej dla południa Włoch aniżeli południa Austrii, pełnia lata nastrajała do wycieczek, spacerów i pikników. Kapitan Węgliński korzystał z tych przyjemności, jak potrafił najlepiej. Miał z kim. Na pierwszy rzut oka niemiła i surowa w obyciu pani porucznik Susane Bellsworth okazała się całkiem miłą i przystępną Susie. Oczywiście Janowi nie mogło pójść od razu dobrze, a nieprzyjaciel stawiał pewien opór, kryjąc się za umocnieniami z obojętności i regulaminu. Jednak Susie czyniła to tylko dla zasady, a przeszkody wesoły, nieustępliwy i w dodatku przystojny Polak szybko pokonał. Zresztą obydwoje byli dorośli, daleko od domów, na wojnie. Każde po jakichś przejściach. Susane po pracy w kilku szpitalach, Jan po ciężkich walkach. Wiedzieli, czego chcą. Nieco czułości i zrozumienia. No i dobrej zabawy, spędzenia przyjemnie czasu, zanim wszystko się skończy. Z początku był to lekki, acz sugestywny flirt, który przeradzał się powoli w coś poważniejszego. Na razie tylko się przeradzał, bo poważnie rannemu i wracającemu do sił człowiekowi nie sprzyjają miłosne uniesienia. Jan zastanawiał się, czy owe siły i dobra jeszcze niedawno kondycja zniwelują ewentualne komplikacje, gdyby sprawy miały

pójść dalej. Uznał jednak, że da sobie na wstrzymanie i będzie się cieszył samą obecnością Susane, która nie odstępowała go na krok. Zresztą po rozmowach z Alojzym zrozumiał, że na razie nigdzie mu się nie może śpieszyć i trochę tu posiedzi, więc mógł czekać cierpliwie. – Pora wracać – uśmiechnęła się dziewczyna. Wstała z prostego wiejskiego łóżka obciągniętego szpitalnym kocem. Jan patrzył na nią z uwielbieniem. Czy w spódnicy, czy spodniach, wyglądała równie apetycznie. Nabierał przy niej energii. Nawet zaduch gnijącej chałupki, skrytej na stokach zielonych gór, nie mógł zmącić dobrego nastroju. Chciał wstać szybko, ale w boku go ukłuło. Syknął przeciągle. Tylko mu się zdawało, że jest z nim lepiej. – Och, Janek… – Blondynka ujęła go pod ramiona i posadziła ostrożnie. Sama zaczęła zbierać talerze, szklanki i resztki jedzenia z lichego stołu. Pakowała to wszystko do wielkiego kosza, co chwilę zerkając wesołymi oczami na równie radosnego Jana. Gdyby ktoś na nich patrzył z boku, wziąłby ich za parę stukniętych smarkaczy. Takich, co pierwszy raz się zadurzyli. A może nie było to dalekie od prawdy? Amerykanka nic nie wspominała o żadnym mężczyźnie, który czekał na nią w domu. Chociaż Jan uważał, że taka dziewczyna musiała mieć adoratorów na pęczki. On sam zapomniał o dawnym przedwojennym życiu i czuł, że jest wolny. Wolny, z odroczonym wyrokiem śmierci. – Zaraz zaczynam służbę – odezwała się dziewczyna. Jan wstał powoli i otworzył skrzypiące drzwi. Z zewnątrz wpadł powiew gorącego powietrza. Susane śpieszyła się, ładując kosz na tył wojskowego dżipa z symbolem czerwonego krzyża na masce. Wróciła, chwyciła Jana pod ramię i zaprowadziła do auta. Lekko się spocił, sycząc przy każdym ruchu, kiedy zajmował miejsce pasażera. Miał dość opatrunków i przeszywającego kłucia w boku. Cóż z niego był teraz za mężczyzna? Raczej nieporadny inwalida. Ale pielęgniarce

to nie przeszkadzało. – Gotów? – spytała z niezmiennym uśmiechem i tym radosnym, obiecującym błyskiem w oku. – Tak jest, proszę pani. – Mimo fizycznego bólu Węglińskiego też nie opuszczał dobry nastrój. Dziewczyna chwyciła za kierownicę, zapuściła silnik i samochód, kolebiąc się na nierównościach zielonej łąki, ruszył naprzód. Jechała szybko. Jan sądził, że się popisuje, że dowiedziała się, skąd jest Polak i gdzie walczył. Takie informacje powinny być ściśle tajne w tej sytuacji i miejscu. Przecież zesłali go na to odludzie dla bezpieczeństwa. Z drugiej zaś strony, nawet do opieki nad specjalnymi pacjentami potrzeba było specjalnego personelu. Trudno to było rozstrzygnąć. „Kiedyś może to z niej wyciągnę” – myślał Jan, patrząc, jak cudowne dłonie obejmują kierownicę, a pęd wiatru rozwiewa misternie ułożoną, chyba specjalnie dla niego, fryzurę. – Ech – westchnął Polak, nie potrafiąc się opanować. – Jesteś piękna – powiedział po polsku, śmiejąc się. Sam się zdziwił, że mu się to wymknęło. Dziewczyna zerknęła na niego i mimo że nie rozumiała słów, domyśliła się, że był to komplement, bo lekko spąsowiała. Jan wyraźnie jej imponował. Dodała gazu. Wąska i kręta droga biegnąca dnem doliny szemrzącego strumienia prowadziła przez puste, niezamieszkałe tereny. Wysokie drzewa rosły po jej obu stronach, tworząc szeroki, zielony korytarz. Piękne, ale surowe miejsce. Jan mimo to czuł się bezpieczny. Nie bał się snajperów, ostrzału, zasadzki. Pierwszy raz od bardzo dawna. Była to zasługa Susane, przyrody, świadomości, że jest daleko od frontu, a może raczej wszystkiego po trochu. Powinien być bardziej ostrożny i podejrzliwy, w końcu Sowieci nie raz udowadniali, że sięgają daleko. „Nie popadaj w obsesję” – próbował sam siebie uspokajać. Spojrzał na Amerykankę. „Odpoczywasz”.

Auto wjechało pomiędzy zielone wzgórza. Słońce oblewało niewielką wioseczkę Fiss, na której skraju leżało sanatorium. Przy piętrowych ukwieconych domach kręciło się kilkoro mieszkańców. Głównie starszych ludzi. Kilku panów pomachało Susane, szczerząc się przy tym, jakby byli sztubakami. – Znasz ich? – spytał zdziwiony Jan. – Kilku tak – wzruszyła ramionami Amerykanka. – Miałam tu kwaterę, jak czekałam na sprawdzenie… – Urwała, jakby uznała, że mówi za dużo. „A więc jednak” – uśmiechnął się sam do siebie oficer. – Ci ludzie są okej – zmieniła temat pielęgniarka. – Oni nie są nazistami. I podobno nie byli. – Akurat. Jak oni wszyscy. – Nie, poważnie. To dziwny przypadek. Młodych niewielu, a starsi panowie są bardzo dla nas mili. – Dla nas? Czyli korpusu pielęgniarskiego? To chyba wszyscy są mili – chichotał Polak. – Ażebyś wiedział – udała naburmuszoną. Samochód minął szybko wioskę i skręcił przy wiekowym kościółku, wzniesionym na pagórku otoczonym grubym murem z żółtawego kamienia. Droga pięła się po gołym wzgórzu. Po pokonaniu mniej więcej kilometra podjechali do bramy sanatorium. Wartownik, zadowolony, że nie siedzi na froncie, ubrany po cywilnemu niczym miejscowy bauer, na widok Susane kiwnął tylko ręką i otworzył szlaban. Nie spodobało się to Janowi. Jankesi, jak zdążył zauważyć, lekko podchodzili do procedur. Nie chodziło mu o siebie samego. On potrafił się obronić. Chodziło o zasadę i ochronę na wpół tajnego obiektu. Choć szpitala. Auto zahamowało z piskiem opon, aż o mało nie trzasnął głową o szybę. – No, mój drogi – rzuciła rozbawiona tym widokiem dziewczyna. – Wysiadamy. Kiedy pomagała mu wyjść, w drzwiach budynku przy samych

schodach pojawił się Alojzy. Schodził ostrożnie, podpierając się nieodzownymi drewnianymi kulami. – Widzę, że jest twój kolega. – Dziewczyna wzięła koszyk. – Dzięki za bardzo miły ranek. – Jan pocałował ją w policzek. – Nie ma za co. Mnie też było bardzo miło. – Zakłopotane oczy uciekały przed jego wzrokiem. – Zawsze do usług. Pomóc ci wejść po schodach? – Nie trzeba. Zmykaj, masz służbę. Jeszcze jest tu kilku pacjentów oprócz mnie. – Mrugnął do niej. Już miał podreptać w swoją stronę, kiedy dziewczyna po kilku krokach odwróciła się. – Może spotkamy się wieczorem – powiedziała, udając, że dopiero teraz wpadła na taki pomysł. – Kończę po dziewiątej. Znalazłoby się dobre wino i… – Wino? – Jan zmrużył teatralnie oczy. – Przecież pacjentom nie wolno pić na terenie… – Ach, daj spokój. – Kiwnęła dłonią. – Nie bądź takim służbistą. – Zbliżyła się i pocałowała go w usta. – Do wieczora. – Odwróciła się i popędziła do siebie. – A koleżanki dla kolegi nie skombinowałeś – rzucił z daleka kuśtykający Wójcik. – Nieładnie, nieładnie – udawał zagniewanego – zapominać o starszym stopniem. – Oparł się o maskę. Na jego twarzy widać było ulgę. Chodzenie ciągle sprawiało mu trudność, zwłaszcza w upale. – Koleżanki? – parsknął Jan i zaczął szukać papierosów. Przy nowej znajomej hamował się z paleniem. Taki zwyczaj. – Pan major ledwo nogami powłóczy. – Wskazał na kule. – Gdzie mu tam do cielesnych uciech. – Zaraz jednak uznał, że z nieszczęścia kolegi nie ma co żartować. – I jeszcze jedno, jak byś z nią gadał? – Bardzo śmieszne. – Alojzy pokręcił głową. – Dopiero co sam mówiłeś, żeś wszystkiego zapomniał, panie amancie. No, ale widzę – zerknął na zegarek – że amerykańska towarzyszka życie umila i pamięć przywraca, że tak powiem – drwił wesoło, ale nie potrafił ukryć zazdrości. – Baw się, drogi druhu, baw. Masz czas i spokój – zabrzmiał jakoś tak enigmatycznie. Odwrócił się i ruszył

do ogrodu. – Idę pocieszyć się jeszcze widokami, zanim… – Zanim co? – ożywił się Jan. Przyskoczył do kolegi i chwycił go za ramię. – Zanim co? Wracasz? – zrozumiał od razu. Wójcik wykrzywił kąciki ust w czymś, co miało przypominać uśmiech. Oczy mówiły więcej. Bał się. Bał, czy da radę. – Wzywają kulawego na front. Wyobrażasz sobie? – Popatrzył w niebieskie niebo. – Ale jak? – Jan potrząsnął majorem. – Nic nie mówiłeś… – Bo nie było o czym, mój drogi. Myślałem, że już po mnie, a tu trach. Kiedy ty się oddawałeś miłosnym igraszkom… – Ja wcale… – próbował protestować zakłopotany Węgliński. – Dobra, nieważne. Był tu kurier. – Od nas? – Jan szerzej otworzył oczy. – Tak, od nas. – Teraz Wójcik przytrzymał kolegę, widząc, że ten chce się wyrwać do swojego pokoju. – Stój. Dla ciebie nic nie ma – powiedział smutno. – Jak to? Przecież ja… – Dla ciebie nic. Nawet nie wspominał. Bo i nie wiedział. Dostałem rozkaz powrotu na linię. Ale nie do naszych w Czechosłowacji. Bawaria podobno. Mówię ci, stary, biją się tam ponoć okropnie. Ale jedno dobre… Więcej naszych ucieka… – Naszych? – Tego Jan już zupełnie nie rozumiał. – Amerykanie przejęli pluton Polaków z Pierwszej Armii, którą czerwony rzucił w Bawarii. Tylko pluton, ale to początek. Ponoć są inni. Coraz więcej, choć to jeszcze nie tłumy. Mam jechać jako pokazowy dezerter – zachichotał Alojzy. – Potrzebują takiego, co był w tej armii, no i takiego, kto zaczął. Tamci chyba nie wierzą do końca. Mam ich przekonywać i próbować ściągnąć więcej naszych. Tylko nie mam pojęcia jak. No ale o to niech cię głowa nie boli. Moje zadanie, mój problem. – Znów próbował się uśmiechnąć. – Kiedy… Kiedy wyjeżdżasz? – Pojutrze mają mnie zabrać. Tak więc najpóźniej za cztery dni znów będę wąchał proch. – Nie martw się. Na linię nie pójdziesz. – Widząc wyraz twarzy

majora, Jan próbował go jakoś pocieszyć. – Wybacz, za słabyś. Ale za jakiś czas, kto wie. A i tak się pewno spiszesz… – Tak. Na pewno – powiedział Aloś bez przekonania. Stali chwilę w milczeniu. Obaj zastanawiali się, czy jest już tak źle, że na front pilnie wzywa się kaleki, czy naprawdę szeregi czerwonych toczy jakiś rak i wszystko się sypie. Jan czuł mieszankę gniewu i zazdrości. Miał wiele ciekawych planów na najbliższe dni. Wszystkie związane z Susie, ale teraz głupio to wyglądało. On tutaj, a jego kolega, który i tak wiele przeszedł, wracał na front. Pewno do jakiegoś sztabu czy obozu jeńców, ale zawsze bliżej akcji. – Mówisz, że dla mnie nic nie było? – spytał dla pewności, masując bandaż pod koszulą. Wójcik pokręcił głową. – Nie martw się. I ty będziesz potrzebny… Choć jak to wszystko staje się znów realne i jak człowiek ma tam jechać, to… – Nie dokończył. Nie chciał wyjść na filozofującego tchórza. – No dobrze. Trzeba coś wypić do obiadu. Jest okazja, a ta twoja panna nie wszystko mi zarekwirowała. Ratyzbona, Niemcy 20 sierpnia 1945 Dzień był prawdziwie upalny. Ptaki urządzały niesamowity koncert, kryjąc się przed skwarem na chyba każdej gałęzi licznych w okolicy drzew i krzewów. Cudny niegdyś ogród, teraz nieco zaniedbany, porzucony przez swoich opiekunów, przypominał nieduży park. W tej chwili pełen był umundurowanych ludzi. Placyk przed secesyjną, zakrytą pnączami bluszczu i bogato zdobioną w figury i płaskorzeźby willą zapełniał dwuszereg oddziału reprezentacyjnego. Ustawionych w idealnym porządku żołnierzy w letnich jasnych mundurach, białych pasach i z łuczkami z napisem „Poland” na ramionach po raz ostatni doglądał przejęty porucznik i nie mniej wystraszony podoficer. Kilka metrów od nich, na schodach przy głównym frontonie

wiekowej budowli, stało kilku wysokich rangą generałów i pułkowników. Przewodził im sam naczelny wódz, co podnosiło jeszcze stres zebranych żołnierzy. Mało który z tych młokosów służących w ochronie sztabu korpusu doświadczył wcześniej takich mąk. U wejścia starej willi zbił się tłumek dowodzących polskim wojskiem w Niemczech oficerów, a wkrótce miało być ich tu jeszcze więcej, choć już z innej armii. Zza żelaznych prętów ogrodzenia, osłoniętych dla zachowania bezpieczeństwa i tajemnicy dyktą i workami z piaskiem, doleciał jakiś długi, drażniący spocone głowy dźwięk. Z każdą sekundą przeciągający się odgłos narastał, wypełniając ogród oraz pokoje w budynku i odbijając się echem od ścian. – Panowie. – Generał Anders popatrzył po swoich ludziach. Wyprężyli się, poprawiając mundury, pasy i koalicyjki. Naczelny wódz zrobił to samo. Sprawdził, czy rogatywka, nieco niepasująca do jasnego bawełnianego munduru letniego wzoru brytyjskiego, leży dobrze, i sam nabrał powietrza w płuca. Odgłos syreny był teraz tak głośny, że aż chciało się zatkać palcami uszy. Pierwsza z kilku cywilnych limuzyn pomalowanych w maskujące pustynne barwy wjechała na podwórze przez szeroką bramę, ciągnąc za sobą tuman kurzu. Cała flota polskich aut ciągle nosiła kamuflaż bardziej przydatny w Italii czy też Afryce, ale z braku czasu i z powodu gorącego lata nikt się tym raczej nie przejmował. Syrena nie milkła nawet na sekundę. W jej potwornym wyciu utonęły gromkie komendy oficera i jego zastępcy, każącego prezentować broń przed dostojnymi gośćmi. – Miało być bez rozgłosu – szepnął pośpiesznie do ucha wodza barczysty generał Zygmunt Bohusz-Szyszko. Andersowi pod równo przystrzyżonym wąsem usta drgnęły w uśmieszku. Zastanawiał się przez sekundę, czy jego oficer naprawdę jest zaskoczony, czy tylko żartuje. Zdusił jednak uśmiech i jeszcze bardziej się wyprężył, kiedy kolejne trzy auta

zahamowały przed domem. Syrena nagle umilkła, kojąc ciszą umęczone bębenki. Drzwiczki pierwszego auta otworzyły się i z wnętrza wysiadł niemłody oficer o sportowej posturze. On i jego towarzysze, którzy wysiadali z pozostałych samochodów, wyglądali bardzo podobnie jak Polacy. Mundury mieli jasne, przewiewne. Odróżniały ich tylko furażerki i nieco inny krój bluz. – Baczność – rozkazał generał Anders i polscy gospodarze unieśli dłonie w powitalnym salucie. – Wladyslaw – wydukał nie bez trudu, za to z wielkim, serdecznym uśmiechem Patton. Oddał szybko honory i ruszył z wyciągniętą ręką po schodach. – Jak podróż? – Anders szczerze się cieszył na widok swego najlepszego towarzysza broni wśród jankeskich aliantów. – Widzę, że nigdy nie rezygnujesz z mocnych wejść? – W zdaniu zabrzmiała niemal niesłyszalna nuta potępienia. – Niech Szwaby wiedzą, kto jedzie – zbył uszczypliwość Amerykanin. – Pięknie się prezentują. – Wskazał na pluton reprezentacyjny, zmieniając temat. Polacy stali wyprostowani, z wyciągniętymi brodami i skupionymi minami. Patton lubił takie widoki. Porządek i dyscyplinę. Imponowało mu to, zwłaszcza kiedy front i walki były tylko nieco ponad sto kilometrów od nich. – Proszę, panowie. – Odwrócił się nagle i szerokim gestem wskazał swoją delegację. – Oto moi generałowie. Jedni z najlepszych. Sam ich sprawdzałem w boju – pochwalił bardziej siebie niż ich. – Jeśli ktoś nie zna – teraz wskazał Andersa, zwracając się do swoich. – Najlepszy polski generał. Człowiek, który potrafi się bić… – kadził niby to spontanicznie i w jego stylu, ale jednak przebiegle i dyplomatycznie. Wiedział, że takie pochlebstwa zawsze łechcą słuchacza, ale i podnoszą jego prestiż u podwładnych. – No, już starczy, George – uśmiechnął się polski wódz nieco zażenowany. Anders znał dobrze publiczne zagrywki swego kompana. Nie przeszkadzały mu zazwyczaj, ale uznawał je za stratę czasu i nie

wiedział, jak na nie reagować. Wojskowy powinien robić swoje, zwłaszcza jeśli był dobrym żołnierzem i strategiem, a nie dbać o wizerunek. No, ale stary George był jedyny w swoim rodzaju na całym świecie i można to było mu wybaczyć. – Generał Bohusz-Szyszko – wskazał rosłego generała o pociągłej twarzy i garnizonowej rogatywce na głowie. – Nowy dowódca Drugiego Korpusu – oznajmił. – Miło mi – Patton z uśmiechem podał mu dłoń. Powitanie oficerów obu armii trwało kilka minut. Każdy przedstawiał swój przydział, wymieniali krótkie uwagi, jak wynikało z protokołu i dobrego wychowania. W końcu była to niemal polityczna, nie tylko wojskowa wizyta. Potem kilku wybranych specjalnie fotografów z głośnym błyskiem fleszy pstryknęło parę niby to nieustawianych ujęć. Patton takiej okazji by nie przepuścił. Anders zresztą też. Szybko uczył się od Amerykanina. Kilka zdjęć i uścisków dłoni bardzo dobrze wpływało na morale oddziałów. Żołnierze mieli widzieć, że ich wódz nie próżnuje. Przynajmniej tak mu mówiono. Oczywiście żadna z tych fotografii nie mogła ukazać się od razu. Potrzeba było czasu, a jeśli trzeba, to i retuszu, i dopiero przychodził czas na druk w polskich i amerykańskich gazetach wojskowych. – Zapraszam panów na obiad – przerwał gromko Anders i jak przystało na gospodarza, otworzył wysokie drzwi. Grupa alianckich oficerów z odgłosem obcasów stukających w polerowaną na wysoki połysk podłogę i nieskrępowanych rozmów wkroczyła do wysokiego holu otoczonego z dwóch stron eleganckimi schodami. Wysoko lśnił kandelabr, który – gdyby go włączyć – rzuciłby światło na kilka kryształowych luster w złoconych, zdobnych w kwietne motywy ramach. W tym pomieszczeniu było kilka takich ozdób. – Zapraszam – wskazał przed siebie zadowolony polski generał, widząc, jak Amerykanie wykręcają głowy na wszystkie strony. Pod tym względem byli nieco podobni do Sowietów. Lubili luksusy i prześcigali się w obejmowaniu we władanie coraz to

nowych kwater dla sztabów albo przede wszystkim dla siebie samych. Nie każdy w cywilu mógł być krezusem, jak ich dowodzący, i podziwiać takie cuda architektury. Zwłaszcza w Stanach, gdzie wielu szło do armii, by poprawić swój los albo oderwać się od nudnej rzeczywistości. Grupa aliantów rozmawiała radośnie, jakby mieli uczestniczyć w balu albo akademii ku czci zwycięstwa, a nie wstępnej, roboczej naradzie operacyjnej. Nikt im tego nie zabraniał. Ba, zarówno Polacy, jak i Amerykanie mieli powody, by czuć się dobrze. Ciężko na to zapracowali, przynajmniej tutaj, w Bawarii i Czechosłowacji. Ta ostatnia wpadła w ręce czerwonego z całym swym terytorium, ale wszyscy zdawali sobie sprawę, że to rozwiązanie tymczasowe. Walczyli z potężnym, okrutnym wrogiem, którego rezerwy ludzkie wydawały się niepoliczalne, ale… Ale ten wielki kolos, który rzucił się im do gardła, dostał zadyszki. Widzieli to nawet najwięksi malkontenci i pesymiści. Choć nie mówili o tym głośno. O tym natomiast mówili sami Sowieci, w tym ten najcenniejszy, którego udało się porwać, a który śpiewał jak z nut. Tak szczerze i otwarcie, że ktoś z wywiadu zaczął wątpić w jego spontaniczność, uznając go za osobnika podstawionego. Cóż, nikogo innego o takiej wiedzy nie pojmano. Puganow, podstawiony czy też nie, mówił wiele ciekawych rzeczy. Te sprawdzały się na polu walki. Sowieckie wojska parły na zachód w stronę Francji, to fakt. Jednak na zachodzie kontynentu oraz w jego centralnej części nie szło im tak dobrze. Ciosy, jakie spadały na czerwonego, były potworne. To dlatego, że alianci mimo kryzysu, braków w logistyce, lęków polityków i całych rządów oraz dywersantów mieli ciągle silną artylerię, z której robili dobry użytek, oszczędzając w dużej mierze życie swoich ludzi. Co jednak ważniejsze, mieli nad sobą ogromny, rozrastający się z każdym dniem stalowy parasol. Osłonę tysięcy maszyn, które zawrócono

do Europy po uprzednim przerzucie do Stanów i Wielkiej Brytanii. Uderzenia tysięcy samolotów, straszne w swym rozmachu, a nawet i celności, rzuciłyby na kolana chyba każdy zachodni kraj. Jednak nie Związek Sowiecki. Ten próbował przeć przed siebie, ponosząc nieopisane koszty. Ale dzięki temu istniała szansa zatrzymania go i pokonania. Tak sądzili Amerykanie, otrzeźwiony wreszcie Truman i Churchill. Anders widział to nieco inaczej. Znał najlepiej bezwzględność bolszewików i łatwość, z jaką szafowali życiem, ale też czuł, że coś się zmienia. I to już w dwa miesiące po rozpoczęciu wojny. Żeby to przeczucie przekuć w coś większego, zaproponował to właśnie spotkanie. – Niezgorsza kwatera, stary. – Patton klepnął szeroką dłonią w chude plecy Andersa. – Dziękuję. – Ten nawet się nie zachwiał. – Jedna z kilku… – skrzywił usta w kwaśnym uśmieszku – i nie ostatnia, jak sądzę. To dom jakiegoś szwabskiego lekarza. Kazałem, by wyekspediowano go do domku w ogrodzie, bo przyznam, ładniejszego domostwa w tym zrujnowanym mieście nie widziałem – silił się na kurtuazyjną rozmowę, bo dobrze wiedział, że gościowi chodzi o coś innego. – Wladyslaw. – Patton przybliżył głowę. – Pal sześć obiad. Pokaż mi to teraz albo przysięgam, z ciekawości rozerwie mnie na kawałki. – Jego twarz straciła emploi klauna. Głos też brzmiał serio. Naczelny wódz stanął w wąskim, ozdobionym okurzonymi miejscami po obrazach korytarzu, sekundę lub dwie myśląc, czy wypada. Czy nie zburzy to porządku dnia. – Dobrze – przytaknął. „Właściwie im szybciej, tym lepiej” – pomyślał. „Pies z polską gościnnością”. – Panowie. Zgodnie z życzeniem pana generała zaprezentujemy wam efekt kilku ostatnich dni pracy. Oficerowie popatrzyli po sobie z uwagą. Polacy byli mniej przychylni, obawiając się, że ich plany operacyjne ujrzy zbyt duża grupa ludzi. Anders znał ich na tyle dobrze, by wyczuć te obawy, bo zaraz dodał, patrząc kolejno każdemu w oczy:

– Liczę na panów daleko posuniętą dyskrecję i opanowanie. Może to nie plan bitwy pod Austerlitz, ale moim skromnym zdaniem moment jest przełomowy. Proszę… Przeszli kilka metrów, mijając cokoły z jakimiś rzeźbami imitującymi antyczne zabytki, aż generał przystanął. Nacisnął klamkę jasnobrązowych drzwi i wszedł do ciemnego pokoju. Pachniało niesprzątanym dawno kurzem. Wcisnął przycisk i zapaliło się kilka elektrycznych lamp. Grupa oficerów weszła do dusznego i ciepłego, rozległego gabinetu, z obitymi pluszem albo grubą tapetą ścianami. Po lewej znajdował się bogaty, spory kominek, nad którym wisiało jeszcze jedno lustro. Po prawej stał wysoki regał, zapełniony oprawionymi w skórę woluminami. Wszelkie pozostałe meble, krzesła, fotele i drogocenny jak się zdawało stolik, usunięto w róg. Zaścielały je teraz równe stosy opracowań i teczek. Tylko pod zasłoniętym grubą kotarą oknem stało piękne kilkusetletnie biurko wielkości łóżka, na polerowanych, grubych nogach. Za meblem ustawiono sztalugę, jak i okna zasłoniętą grubym materiałem. – Panowie, uwaga! – rzucił z patosem Anders i pociągnął za róg koca. Ten opadł prawie bezgłośnie na podłogę. Polacy znali to, nad czym pracowali, w dużych fragmentach, nie mieli jednak dostępu do całości. Amerykanie też nie wiedzieli, co zobaczą. Oficerowie obu państw zmrużyli oczy i zastygli w milczeniu. Generał odsunął się na bok, by nie przeszkadzać w podziwianiu mapy. Zdjął czapkę i otarł łyse czoło z kropelek potu. Najważniejszy z amerykańskich gości, otoczony wianuszkiem oficerów, podparł głowę ręką i stał długo, omiatając wzrokiem kolejne skrawki papieru. Wszyscy wiedzieli, że nie mają co się odzywać, póki stary nie wypowie swojej opinii. Patton z uczuciem skrępowania, co rzadko mu się zdarzało, wydobył z wewnętrznej kieszeni ozdobionej baretkami bluzy okulary. Nałożył je na czubek nosa i ostrożnie podszedł do mapy. Andersowi zdawało się przez chwilę, że generał naprawdę

niedowidzi, tak blisko przysuwał twarz do kolejnych linii, strzałek i widniejących przy nich opisów jednostek i kierunków uderzeń. Studiował długo najpierw jeden kierunek uderzenia, potem drugi. Kiedy uznał, że wie już wszystko, teatralnie, szerokim gestem zdjął binokle, schował je i wyszczerzył zęby. Odwrócił się, jaśniejąc radością, jakby kopnął w tyłek samego Stalina, i klasnął w ręce. – Cholera jasna, Anders! Podoba mi się! To jest dobre! – zawołał uradowany. W wąskim gronie, w sprawach wojny, mało kiedy udawał. Anders drgnął zadowolony. Gdyby Patton odmówił, diabli by wzięli długą robotę, a i Amerykanin nie szczędziłby uszczypliwości. Mógłby go przekonać, ale po długich rozmowach. – Wiesz, że sam nad tym myślałem? Ale jak tylko się dowiedziałem, że opracowujesz jakiś plan… – Amerykanin zerknął raz jeszcze na mapę i pogładził ją palcami, jakby dotykał dobrego konia. – Mówiłem wam – zwrócił się z powagą do swoich – że to cholernie dobry oficer. – Bez przesady. Pracowaliśmy nad tym całym zespołem – próbował powstrzymać wybuch entuzjazmu Anders. – No to potrafisz dobrać ludzi – zmienił lekko pochlebstwo Patton. – Panowie – wskazał na mapę. Amerykanie i Polacy podeszli i zaczęli, szepcząc, analizować to, co widzieli. Najwyżsi rangą stanęli lekko z tyłu. Polak niecierpliwie czekał opinii innych, choć wiedział, że poparcie sojusznika takiego jak Patton daje szanse na przeforsowanie tego na samej górze. – To bardzo, bardzo – zaczął rosły generał Taylor z naszywką 101 Dywizji na ramieniu – bardzo ambitne posunięcie – pozwolił sobie na delikatny przytyk. – To prawda, to prawda – pokiwał głową Anders. – To bardzo ambitny, ale i odważny plan – rzucił Patton. Widać było, że z wolna zaczyna go ponosić irytacja. – Jeśli mamy wykorzystać moment i rzucić Sowietów na kolana, trzeba, do

diabła, działać szybko, ofiarnie i z zaskoczenia. – Amerykanie pospuszczali wzrok albo udawali, że ciągle patrzą w mapę. Znali Pattona i wiedzieli, czego dowodziła mapa, że gros walki wezmą na barki ich korpusy i armie. – Oczywiście to tylko plan wstępny. Zebraliśmy się tu, by go uszczegółowić – hamował zapalczywość Pattona Anders. – Zestawienie widocznych tu informacji – wskazał na sztalugę – to efekt doskonałej, ale i kosztownej pracy wywiadów i analizy – oznajmił eufemistycznie. Mało kto zrozumiał aluzję, bo do tajemnic Puganowa dostęp miała tylko garstka oficerów. – Ale zapewniam, nasza wiedza o środkach i siłach wroga oraz jego morale jest dobra i sprawdzona. – Uniósł głowę. – Wykonanie przedstawionych celów wymaga od nas wielkiego i długotrwałego wysiłku, ale jeśli się na to zdecydujemy – zerknął na amerykańskiego generała, który znów poddawał się radosnemu nastrojowi – mamy wielką szansę. Wysunięta pozycja 7 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego, wschodnia Bawaria, Niemcy 21 sierpnia 1945 Padający tylko dwie godziny nieprzerwanym, ostrym strumieniem deszcz wystarczył, by zamienić obejście i klepisko zrujnowanych budynków gospodarstwa w lepką, grząską papkę. Wysoka stodoła, pobudowana w literę L, nasiąkała wodą przez potrzaskany, zwalony na mokre siano dach. Szare, osmolone ściany przyprawiały o markotny nastrój każdego, kto w tych okolicznościach musiał trwać w pobliżu tego miejsca. Całe gospodarstwo jakiegoś niemieckiego bauera wyglądało jak obraz nędzy i rozpaczy. Dom ucierpiał najbardziej. Trafiony bombami, rozsypał się we wszystkie strony grubą warstwą kamieni i cegieł poprzetykanych belkami stropowymi. Tam, gdzie kiedyś była podłoga, sterczały połamane deski dachu z ostatnimi całymi dachówkami. Tylko komin stał nienaruszony. Ten żałosny, śmierdzący trupem, zrujnowany niemal zupełnie,

odludny, zdawałoby się, kawałek frontu polsko-sowieckiego tak naprawdę od ponad tygodnia był niezdobytą fortecą. Szańcem, który kilkakrotnie atakowały zastępy sowieckiej piechoty, ale nie wiedzieć czemu, nie potrafiły go zająć. Być może dlatego, że obejście stało na skraju niewielkiego wzgórka, oblepionego błotnistymi kraterami i resztkami ogrodzeń, co w całości utrudniało podejście atakującym. Albo też broniący się Polacy umiejętnie oszukiwali wroga, nie wskazując jednocześnie wszystkich pozycji czy robiąc to w ostatniej chwili. Zrujnowane, wilgotne wnętrze stodoły, poprzecinane okopami, zakrytymi zadaszeniami z desek i worków z piaskiem, pełne było zmarzniętych żołnierzy. Półtora plutonu piechurów, sekcji karabinów maszynowych i obserwatorów artylerii kuliło się w swoich stanowiskach, obleczone w pałatki i peleryny amerykańskiej produkcji. Stalowe sowieckie hełmy zdobiły im białe, nieco przybrudzone dla maskowania orły, odróżniające się teraz od tych elwupowskich dodaną niewielką koroną. Mundury mieli ciągle swoje, drelichowe. Tylko czasem elementy wyposażenia trafiały się zachodniej proweniencji, podobnie jak buty. Największy rarytas. Wygodne, miękkie trzewiki. Niezbyt daleko dudniły odgłosy strzelających moździerzy, jakby ktoś nagle się przebudził i postanowił powalczyć. Echo w mokrym powietrzu rozchodziło się szybciej, zwiastując rychły koniec spokoju. Niska, wątła postać z rozwiewanymi przez wiatr połami piaskowej peleryny biegła zygzakiem poprzez podwórko, rozchlapując wielkie kałuże. Szare chmury zasłoniły niebo, tak że nie mógł pojawić się na nim żaden samolot, wrogi ani swój. Ściana wody utrudniała obserwację artylerzystom, ale żołnierz kluczył i krył się w dołach, nauczony frontowym doświadczeniem, że nigdy nic nie wiadomo. – Hasło – rzucił groźnie skryty pod gontem zrujnowanego dachu gospodarstwa wartownik. Trzeba było uważać, bo Sowieci lubili robić podchody i wycieczki, zwłaszcza przy marnej pogodzie,

choć tu nigdy jeszcze się nie zapuścili. – Kmicic! – rzuciła chuda postać zdyszanym głosem. – Dobra jest, panie chorąży – odparł z ulgą niemal niewidoczny żołnierzyk, po czym opatulił się kocem i zaległ na swym stanowisku. Chorąży Grzegorz Karpacki ostrożnie otworzył ciężkie wrota i wszedł do ciemnej, cichej, pełnej na wpół drzemiących ludzi stodoły. – No, wiara! – ryknął chrapliwym, nieco zmęczonym głosem. – Szykować się do drogi. – Zrzucił z hełmu kaptur i otarł oczy. Sprawdził, czy jego nowiutki, przekazany przez sojuszników karabinek M1 nie ucierpiał zbytnio ani nie oblepił się wszechobecnym błotem. Wyglądało, że jest w porządku. – No co, nie słyszeliście?! – spytał zły, widząc, jak dwadzieścia ludzkich oblicz patrzy na niego, nie bardzo rozumiejąc, czy to prawda, czy kolejny żart dowódcy. W tym był mistrzem. Awansowany błyskawicznie za zasługi, ale i z braku kadry, Karpacki potrafił rzucać wice, ocierające się nawet o obrazę, z taką wprawą, że jego ofiary do końca nie wiedziały, że to żarty. – Sowieci się ruszyli. Korzystają z psiej pogody. – Wskazał kościstym palcem na dziurawy dach i zaraz zdjął hełm. Łysa chuda głowa, opalona tylko w połowie, świeciła jak latarnia. – Zbierać manele, zaraz i tu walną. Podobno siła się ich zbiera, a jak słyszycie… – Zamilkł, patrząc w stronę, z której dochodziły wystrzały. – Trzecia kompania już musi się z nimi użerać. Ludzie niemrawo, bez pośpiechu zaczęli zwijać swoje posłania, ładować amunicję i konserwy. Wszystko, co w swoich dołkach i transzejach mościli przez ostatnie dni. Nie było im do śmiechu. Cofać się w deszczu nie wiadomo dokąd i zaczynać wszystko od nowa. Jak po każdej bitwie od pewnego czasu. – Ale czemu, panie chorąży? – Zza drewnianego filaru wyłonił się pulchny, rumiany na twarzy szeregowy. Mundur miał utytłany błotem i resztkami jedzenia. – A bo nam tu źle? – Wąskie usta krzywiły się w nieśmiałym, przymilnym uśmiechu. Karpackiemu opadły ręce.

– Matkowiak – szepnął, mrużąc oczy. – Chłopie, czy ty zawsze musisz dyskutować? – zapytał przez zaciśnięte zęby, hamując wybuch gniewu. Reszta milczała, zbierając manatki i czekając na kolejny wywód ich filozofa, któremu taką funkcję powinni nadać najlepiej przy sztabie korpusu. – Ale… – Ale, ale. Żadne ale. Tu zaraz będą Sowieci albo nas odetną od reszty. Nie zadawaj głupich pytań i zbieraj swoją tłustą dupę w troki! – Chorąży poczerwieniał na chudej, kościstej twarzy. Odgłosy walki za niedalekim wzgórzem robiły się coraz głośniejsze i coraz częstsze. Karpacki oparł się o kamienną ścianę, stukając nerwowo stopą o błotnistą podłogę. Sprawdzał co rusz swój karabinek, surowym spojrzeniem ponaglając ludzi. Ciężkie krople kapały mu na ramiona. – Co bym dał za łyk zimnego piwa – zatęsknił za oddanym Sowietom Pilznem. Nie bywał tam często, tylko raz, przejazdem, ale smak wyrobu pilzneńskiego browaru ciągle czuł. – Klawy karabinek – z pięknych wspomnień wyrwał go głos Matkowiaka. Chłopak patrzył okrągłymi oczami na amerykańską broń i jakby podświadomie sięgał po nią dłonią. – Mogę? – Chybaś oszalał. – Karpacki cofnął się ostentacyjnie, przewieszając broń na plecy. – Żebyś znów coś popsuł. – Zmarszczył brwi, coraz bardziej rozsierdzony. Gdyby mógł, chyba bez mrugnięcia okiem zastrzeliłby tego kretyna. – Zabieraj graty, mówiłem – warknął, łypiąc na resztę chłopaków, którzy już prawie gotowi byli do drogi. Braki w ludziach wymuszały pewne ustępstwa. Na linii potrzebny był każdy, kto jako tako potrafił trzymać broń i jej używać, nawet jeśli istniało niebezpieczeństwo, że w swojej głupocie skieruje ją przeciwko swoim. – Panowie! – krzyknął chorąży w szarość ruiny, na chwilę odwracając uwagę od niezguły. – Tego wam nie mówiłem. Idziemy w… – Cofamy się? – poprawił bez skrępowania dowódcę

niezmordowany w kłapaniu dziobem Matkowiak, ładując konserwy do plecaka. – Siedź cicho – splunął Karpacki. – Zamknij się wreszcie i nie odzywaj niepytany. Nie, nie cofamy się – powiedział niemal radośnie. – Mam nowinę – przeciągał, licząc na zainteresowanie. Rzeczywiście, ludzie popatrzyli po sobie, czekając, co powie łysy. – Mają nas odesłać na tyły. Chłopaki, urlop nam dają! – Podskoczył, szczerząc żółte zębiska. – Żartujesz?! – krzyknął wielki celowniczy karabinu maszynowego, gramoląc się z dołu. – Nie, moi drodzy. Prawdę mówię. Prawdę! – ekscytował się Karpacki. Rozszedł się szmer zadowolenia, a zaraz potem puszczające napięcie przerodziło się w salwę śmiechu. Ktoś zaklaskał, ktoś zagwizdał. – Bogu dzięki – wyrwało się chłopakowi taszczącemu na ramionach radio. Większość dywizji poza króciutkimi epizodami trwała w walce, kontratakach, ale głównie odwrocie od ponad miesiąca. Opuścili linie obronne na północ od Pilzna i osłaniani przez aliantów z powietrza doszli aż tu, na teren Niemiec, gdzie i teraz naciskali ich bolszewicy. – Ale jak to tak? – radosny rwetes przerwał głos niezmordowanego w upartym dochodzeniu Matkowiaka. – Wojna, a my… – Stul pysk – nie wytrzymał tym razem sierżant, wąsaty były kierowca z taborów, którego zrobili trzy tygodnie temu prawdziwym wojakiem. Najpierw artylerzystą, potem piechurem. Chwycił młodego za gardziel i ścisnął swoją wielką chłopską dłonią. – Słuchaj, bratku – wściekłe oczy napłynęły mu krwią – ciesz się, że idziemy na tył, bobym ci skórę przetrzepał. Dosyć cię mam, jak wszyscy inni, i proszę, siedź cicho albo po ryju nakładę! – wrzasnął. Matkowiak zerkał raz w prawo, raz w lewo, niemal wisząc w uścisku kilka centymetrów nad ziemią. Ku jego wielkiemu przerażeniu nikt nie kwapił się go ratować. Ludzie

tylko dreptali do wyjścia, szurając butami i uśmiechając się pod nosem. Karpacki też był kontent. – Starczy – klepnął wreszcie nieśpiesznie byłego woźnicę. Ten puścił dzieciaka, zarzucił swój tobołek na plecy i ruszył za drzwi. – Dziękuję, panie… – bełkotał Matkowiak, masując szyję. – Daruj sobie, Alfons. Będziesz taki upierdliwy, to cię wreszcie ktoś po ciemku załatwi – mówił bez mrugnięcia okiem Karpacki. – I nikt nie będzie cię żałował. Na pewno nie ja. Przez sekundę zdawało się, że młody zrozumiał, ale znów otworzył usta, chcąc drążyć temat. Świst pocisku zmusił go jednak do milczenia. Padł na ziemię, kiedy wybuch zatrząsł ruderą. Karpacki też się skrył, zastanawiając się, czy i sam Pan Bóg nie ma dość gderania tego kretyna. Zaraz jednak stało się jasne, że to nie gromy niebios, a sowieckie haubice. Nałożył szybko hełm. Kurz i szczątki dachówek zaczęły sypać się spod dachu. Ten trzeszczał, skrzypiąc przy każdym wstrząsie. Jak zawsze w takich chwilach w uszach dzwoniło, a bębenki bolały. – Wynosić się! – zerwał się na równe nogi Karpacki, krzycząc w zabudowania. Jego ludzi jednak nie trzeba było już poganiać. Taplając się w błocie, biegli co sił daleko za zrujnowany dom, ścigani gorącymi odłamkami. – Ja z panem – zerwał się roztrzęsiony Alfons, chwytając w dłoń swego poniemieckiego Mauzera. Amunicji do sowieckich Mosinów od kilkunastu dni ponoć brakowało, więc rozdano, co było pod ręką. Głównie niemieckie karabiny, a dla podoficerów i oficerów coś z amerykańskich magazynów. Karpacki szarpnął dzieciaka za kołnierz peleryny i niemal wytargał na zewnątrz. Przypadli w błoto, jak tylko opuścili stodołę. Ciężki pocisk runął kilka metrów od nich, grzebiąc okopy pod zwałami drewna i wybijając z zawiasów wrota budowli. Aż tchu zabrakło i w głowie poczerniało, tak blisko rąbnął. Młody wrzasnął, jakby nieźle oberwał, ale szybko stało się jasne, że tylko zafajdał portki ze strachu. – Dawaj przed siebie! – ryknął mu do ucha chorąży. Wszak

obsrać się w walce niejednemu się zdarza, nawet filozofowi. Ostrzał był celny, ale nie gwałtowny. Pociski leciały rzadko, nie salwami. Ale fakt, że szybko nakryły pozycje Polaków, wskazywał jasno, że albo Sowieci podeszli blisko, albo mieli obserwatorów gdzieś na tyłach. Nie było jednak czasu rozmyślać za dużo. Karpacki i jego podwładny, schyleni, zygzakiem gonili resztę oddziału. Deszcz ciął jakby mocniej, siekąc ostrymi kroplami odsłoniętą skórę na rękach. Nie przeszkadzało to jednak, żeby i tak zrujnowane gospodarstwo rozjaśniło się płomieniem pożaru. Hełm zsuwał się na oczy, kaptur nasiąkał wodą, a za chorążym dreptał zszokowany dzieciak. Karpacki potknął się o coś i w tej chwili doszedł go odgłos krótkich serii karabinu maszynowego. – Co, do jasnej anielki? – warknął, widząc, że leży na jakimś nieboraku kryjącym głowę w dłoniach. – Biją po nas, panie dowódco – dobiegł stłumiony głos żołnierza. Zanim Karpacki zdołał posłać mu kilka przekleństw, seria przeleciała mu nad głową. Zmroziło go. Zlazł z nieszczęśnika i z nosem blisko ziemi podpełzł dalej. Uniósł głowę i zaraz opuścił, widząc, jak jakiś pechowiec pada na twarz skoszony serią, z rozwianymi połami peleryny. – Nie wstawać! – pisnął chorąży. Ktoś obok jęknął trafiony. Ludzie drżeli, zaskoczeni, przerażeni, rozglądając się za ukryciem. Za nimi głucho waliły pociski haubic, z trzaskiem rujnując ich ostatnią pozycję. Od czoła, na niewielkim wzgórku zarośniętym brzozowym młodnikiem, który dzielił pluton od pozycji głównej, strzelały przynajmniej dwa karabiny maszynowe. – Co, do diabła? – Karpacki niczego nie rozumiał. W zagajniku też stało kilku ludzi, dokładnie na wypadek gdyby wróg… Dotarło do niego, że właśnie ich stracił. Byli niemal w potrzasku. Świszczące pociski smugowe cięły glebę, wzbijając fontanny błota. – Radio. – Chorąży nie tracił rezonu. – Jest, jest! – krzyknął łącznościowiec z jakiegoś dymiącego ciągle leja. – Nasi słyszą i już posyłają nam pomoc – oznajmił.

Karpackiemu nieco ulżyło. Szybko się jednak zorientował, że Matkowiak czołga się za nim. Rzucił mu tylko chmurne spojrzenie. Oślepił go błysk wybuchu, a twarz spłynęła czymś ciepłym. Wzdrygnął się, nie na żarty wystraszony. Dotknął głowy. Westchnął z radością. – Błoto – wyszeptał. Pociski spadały coraz bliżej. Sowiet musiał mieć łączność i kierował ogniem. „Pewnie miałeś nas załatwić, a potem walić po reszcie naszych” – przyszła myśl. „Tylkośmy z nory za wcześnie wyszli”. – Karabiny maszynowe! – Są całe, obsługa jednego… – ktoś wdawał się w dyskusję. – Bić po wrogu! – rozkazał, niemal zdzierając gardło, Karpacki. – Rysiek! Rysiek, do cholery! – Żyję – doleciał tubalny głos wąsatego podoficera przekrzykującego dwa szczekające Browningi i Diegtariewa. – Ty i pierwsza drużyna, osłaniacie ogień zaporowy. – W zdartym gardle bolało. – Druga drużyna! – Uniósł się, zaciskając mięśnie, jakby coś go zaraz miało trafić. – Bagnet na broń! Szykuj granaty! – porażający rozkaz poszedł po plutonie. Ludzie zdębieli. Mieli iść do ataku na własnych tyłach? Jak w czerwcu, jak bili Sowietów i peperowców? Karpacki sięgnął do płóciennej torby. Między jakimiś głupotami wymacał ostatni granat. Zawiesił go na pasie. – Za mną! – ryknął i na czworakach popełzł w bok, szturchając każdego, kto przypadkiem nie usłyszał jego poleceń. Krótkie serie polskich kaemów waliły, miotając pociski od lewej do prawej. Szło dobrze. Grupa szturmowa zrzuciła zbędne oporządzenie i mokre pałatki, pełznąc na skrzydło wroga. Ten musiał być słaby, bał się atakować albo w ulewie i deszczu mało widział. Tak samo zresztą jak Karpacki, który prowadził ludzi na wyczucie. Sowieci tylko przesuwali ogień dział, które doszczętnie zmiotły gospodarstwo, zmieniając je w płonącą stertę śmieci. Rozjaśniło się jak od wielkiego ogniska. Gdyby mieli lepszy ogląd, z plutonu niewiele by zostało. Czołgali się. Mundury przesiąkały do cna śmierdzącym błotem, a twarze nurzały się co rusz w brązowej brei. Tylko broń osłaniali

jak potrafili najlepiej. – Dobra. Będzie – orzekł po kilku długich minutach tej mozolnej podróży chorąży i znów przerażony zobaczył, że ma za sobą Matkowiaka. Pokiwał tylko zrezygnowany głową. Nie było czasu go znów obsobaczyć. Zerwał się na ugięte nogi. – Za mną! – Ruszył biegiem pod górę, sięgając po granat. Pod sercem ścisnęło. Bał się, że to podstęp, że jednak bolszewicy widzą i tylko czekają, by ich wszystkich powystrzelać. Bał się też, że i jego właśni ludzie trafią go w zamieszaniu, zwłaszcza kiedy biegł za nim Matkowiak. Przyśpieszył kroku. Coś gorącego poleciało obok ucha. – Jednak ktoś strzela! Hura! – krzyknął, dodając sobie odwagi. Posłał kilka nabojów z karabinka do skrytego za ścianą wody wroga i zaraz sięgnął po granat. Wyrwał zawleczkę i cisnął obronnym F1. Tych cudeniek jeszcze kilka im na stanie zostało. Rąbnęło blisko, aż ziemia zadrżała. Kilku innych też rzuciło, nawet Matkowiak się zamachnął. Widząc to, jakby bał się o swój los, Karpacki ruszył jeszcze szybciej. Strzelał z biodra w każdy krzak. Znów padł, gdy rozrywały się kolejne granaty. Ktoś krzyknął po rosyjsku. Chorąży wypalił w to miejsce i ucichło. Reszta chłopaków, jakby rozochocona, też waliła ile wlezie. Na skraju pagórka stał maszynowy SG-43 na kołowej podstawie. Dwóch bojców obok niego leżało w bezruchu. Trzeci podskoczył. Chyba oficer, bo z lornetką na maskującym zielonym kombinezonie. Grzegorz przyłożył momentalnie kolbę do ramienia i pociągnął za spust. Nie słuchał, co tamten gada. Sowiet padł zaraz na plecy, tryskając krwią z oczodołu. Ludzie rozbiegli się po zaroślach, strzelając, kłując bagnetami i klnąc. Karpackiemu przyszło na myśl, że przydałby się jeniec. – Któregoś żywcem… – Zamilkł. Było za późno na opamiętanie. Chłopaki zabijali każdego, nawet tych, co błagali o litość. Za minutę ucichło. – Biegnij który, coby reszta podciągnęła – rozkazał, sam dobierając się do skórzanego mapnika stygnącego oficera. Rozejrzał się po pobojowisku. Prochowy dym wił się blisko

ziemi. Sowieckie działa biły ciągle w ostatnią pozycję, jaką nadali dywersanci. W dole obok stała potrzaskana radiostacja. Jej operator padł kilka metrów dalej z dłońmi zaciśniętymi na PPS-ie. „Dużo ich nie było” – pomyślał Karpacki i zaraz szerzej otworzył oczy. Na tle jaśniejącego wolno nieba wlókł się, niemal ciągnąc po ziemi karabin, Matkowiak. Z nosa broczyła mu krew, kapiąc na mokry mundur. – Tobie co? – podniósł się chorąży i uniósł daszek hełmu. – Dostałeś? – Ludzie skierowali na niego oczy. – Nie – prychnął juchą szeregowy. – Jak walnął granat, to się potknąłem i… Wokół buchnął śmiech. – Opatrzcie tego niedojdę – poprosił jakiegoś łapiducha dowódca. – Że też tacy… – Ujrzał niesionych pod pałatkami poległych, których Sowieci dopadli po cichu między drzewami. – Niezły początek urlopu – westchnął zły. Na południe od Moskwy, ZSRR 22 sierpnia 1945 Chłodny pęd powietrza wpadającego przez lekko uchyloną pancerną szybę limuzyny – doskonałego wytworu sowieckiego szpiegostwa przemysłowego, które pozwoliło bezbłędnie kopiować zachodnie marki – orzeźwiał nieco zamyśloną, niespokojną głowę. Przyprószony siwizną, nie najmłodszy, ale i niestary jeszcze człowiek, odziany po raz pierwszy od bardzo dawna w zwiewny, niemal ludowy strój letni, wpatrywał się w niską, biedną zabudowę ostatnich przedmieść stolicy imperium. Im dalej od szerokich prospektów, wysokich kamienic i pałaców ludowych, im dalej od Kremla, tym bardziej rósł niepokój. Kierowca nie oszczędzał maszyny, pędził najszybciej jak się dało. Motor huczał. Tylko dziury trzeba było omijać. Posterunki na szosach mijali raz-dwa, pokazując specjalną rządową przepustkę, która stawiała na baczność każdego, nawet najdurniejszego milicjanta i kazała mu nie zadawać pytań.

Więcej oznak władzy na aucie nie było. Wszak umowa mówiła jasno: „Prywatnie napijemy się, pogadamy. Odsapniemy” – zwłaszcza to ostatnie słowo nie dawało spokoju marszałkowi Woroszyłowowi. Temu, którego wódz wyznaczył na głównego kwatermistrza armii w Radzie Rewolucji. Kolektywnego gremium mającego zająć się podbojem Europy, a potem świata. Sam wojskowy wolałby na front, po zaszczyty i chwałę jak pod Leningradem czy kiedy kierował partyzanckimi zastępami przeciwko Hitlerowi, który ich zdradził i napadł. No ale… „Może i lepiej” – myślał wąsaty oficer. Po tym, co dowiadywał się o froncie i jego zapotrzebowaniu oraz efektach nowej faszystowskiej broni, uznał, że lepiej się stało, iż siedział w Moskwie. Tu przed gniewem i oskarżeniem też trudno było się skryć, ale jakoś zawsze bezpieczniej zarządzać transportami czołgów i konserw, niż szturmować chociażby Hamburg. Wóz wjechał na jeszcze bardziej wyboiste drogi. „Odsapniemy” – Woroszyłow przypomniał sobie słowa druha z Komitetu Centralnego, wicepremiera Malenkowa. Zadziwiło go to. A potem propozycja spotkania. Zorganizowanego potajemnie, bez świadków. I to gdzie? Nie w Kuncewie, gdzie prawie wszyscy mieli swoje dacze, ale dalej na południu. Płaskie pola, już niemal puste po odbytych w tym roku żniwach, zastępować zaczęły sosnowe lasy, kiedy auto skręciło w bok. Tu droga wydawała się jeszcze gorsza. Nawet jej właściwie nie było. Szutrowa ścieżka. A w głowie niepokój. „Czego on chce?” – pocił się z niewiedzy Woroszyłow. Tajnych rozmów się w tym gronie nie prowadziło. Wszystko zawsze kolektywnie, z notatką służbową jak trzeba albo za wiedzą samego wodza. Jedna myśl mu przychodziła do głowy, ale bał się jej. Sam przed sobą się bał, jak miliony innych obywateli, na krok odstąpić od oficjalnej linii. – Prowokacja – szepnął i zaraz zerknął na pochylonego nad kołem kierownicy szofera. „A jak on zezna…?” – serce zabiło szybciej. „Ach, trudno” – pomyślał i podparł głowę dłonią. „Za późno. Zobaczymy”.

Rządowa limuzyna niczym wichura przeleciała przez skupisko spuchniętych, lichych, skrytych w lesie chatynek, ciągnąc za sobą brudną chmurę kurzu. Wóz wpadł głębiej między drzewa. Woroszyłow zastanawiał się, czy w ogóle ktoś ich zauważył. Choć ciągle auto nawet kilkadziesiąt kilometrów od Moskwy było nie lada atrakcją i przyciągało wzrok ludzi. Ujechali jeszcze z dziesięć kilometrów, nadwerężając resory i wahacze GAZ-a, aż odnaleźli jeszcze jedną ścieżynkę. Szofer zatrzymał samochód, jakby nie był pewien. Wiózł przecież ważnego dygnitarza, a tu dzicz. Silnik pyka, a wokoło tylko świergotanie ptaków i szum wysokich drzew. A jak pomylił drogę? – No, jazda – ponaglił pasażer. W leśnej gęstwinie, na samym środku przesieki wyrastała dość pokaźna, drewniana brama ze stalowymi okuciami. Gdy tylko wóz zwolnił, nie wiadomo skąd wynurzył się wartownik. Odziany, rzecz jasna, w cywile łachmany. Wysoki, muskularny drab w sfatygowanej jesionce i kaszkiecie na głowie, nawet jak na sowieckie standardy wyglądał mało wiarygodnie, a przy tym lekko komicznie. Musiał wiedzieć, czyje auto ma przed sobą, bo tylko schylił głowę i zajrzał dla pewności z daleka do wnętrza. Uniósł dłoń i ktoś niewidoczny otworzył bramę. Auto wtoczyło się na niewielki, zielony od poprzetykanej kwiatami, długo niestrzyżonej trawy dziedziniec. Zaraz za nim stał parterowy, rozległy dom. Wyglądał jak typowa dacza, tylko trochę stara i zaniedbana. Wiekowe dechy ściemniały na słońcu i mrozie, przybierając niemal czarną barwę. Blaszany dach zakrył się mchem i zaśniedział. Tylko niebieskie okiennice dawały nieco ożywczego koloru. W drzwiach tego domostwa pojawił się wysoki, grubawy mężczyzna. Miał dwa podbródki i pulchne, okrągłe policzki. Kosmyk czarnych kręconych włosów opadał frywolnie na czoło. Tak jak i Woroszyłow, pozostawił uniform na oficjalne okazje, stawiając na mniej krępujący styl. Duży brzuch opinała mu

wiejska koszula. Na nogach lśniły buty z cholewami. Woroszyłow przybrał dyplomatyczny uśmiech, tak jakby naprawdę szczerze zadowolony witał kolegę rewolucjonistę. Pomachał zza szyby i otworzył drzwiczki. – Klimiencie Jefriemowiczu! – Malenkow ruszył z otwartymi ramionami, szczerząc krzywe zęby. – Jak jestem zadowolony, że przyjęliście moje zaproszenie. – Dziękuję bardzo za możliwość przybycia, Gieorgiju Maksimilianowiczu. – Uściskali się obaj, kończąc nieco nazbyt oficjalne powitanie, nawet jak na teatrzyk dla ochrony i kierowcy, którzy zapewne wszystko obserwowali i jakby co… mogli zeznawać. – Auto odeślijcie. – Wicepremier chwycił kompana pod ramię, prowadząc go do domu. Woroszyłow nieco się zląkł, co to może oznaczać, ale ku jego uldze grubas krzyknął do kierowcy: – Jutro przyjedźcie! Wolne macie. Obaj towarzysze weszli do ciemnego korytarzyka. – Zapraszam. – Malenkow wskazał główną izbę. O ile dom z zewnątrz wyglądał jak ponura dziura, to w środku pełno było luksusowych mebli. Skórzana, brązowa sofa z dwoma fotelami i stolik kawowy. Pod ścianą sekretarzyk, pięknie ozdobiony złoconymi motywami roślin. Do tego wysoki zegar z kukułką i drugi, mniejszy, wiszący na ścianie. Lampy, stołki i inne bibeloty. Dużo rzeczy, bez składu i ładu, ale bogato. Wszystko skąpane w słońcu wpadającym przez okna od strony ogrodu. Jak słusznie przypuszczał Woroszyłow, były to pamiątki z okupowanych Niemiec, Belgii, Austrii, a nawet Polski, bo tam po pańskich dworach też piękne rzeczy zbierano. Zresztą kto w kierownictwie nie uległ pokusie przyjęcia kilku podarków od frontów armii albo sam nie wypatrywał co lepszych kąsków, wizytując oddziały? – Siadajcie. – Gospodarz wskazał uprzejmie, ale już mniej wylewnie jeden z foteli. Jego wzrok powędrował w stronę wielkiego, nakrytego haftowanym obrusem stołu pod ścianą. Parowało na nim kilka półmisków kiełbas i kapusty. Błyszczała

biała słonina, złociły się cielęce kotlety i bliny. Było trochę owoców, nawet bananów! Rozpusta. Ale ku radości ciągle niepewnego celów wizyty Woroszyłowa najważniejsze w tym całym entourage’u były białe od szronu butelki wódki. Oblizał się na ich widok tak mocno, że nie uszło to uwagi grubasa. – Napijmy się – rzucił wesół, bo jego samego też męczyło pragnienie. – Za zwycięstwo! – dodał gromko, świdrując marszałka wzrokiem. Wypili po sporym sztakanie, aż Woroszyłowa dreszcz przeszedł. – Piękny dzień mamy – zagaił Malenkow i podał koszyczek z ciemnym chlebem. Marszałek zaciągnął się intensywnym zapachem. – Ano ładny, ładny – przytaknął. – Proszę. – Grubas wskazał stół. – Częstujcie się, Klimiencie Jefriemowiczu. Woroszyłowa nie trzeba było namawiać. Pochwycił widelec i zaatakował pierwszą z brzegu kiełbasę. Jedli, pili, biesiadowali, wznosząc głośno toasty. Również dla bezpieczeństwa. Dobre dwie godziny tak ucztowali, aż na dworze słońce, schodząc ku ziemi, lekko zaczęło przygasać i rozsiewać pomarańczowy blask po okolicy. Po pierwszym litrze wątpliwości Woroszyłowa niemal się rozwiały, ale ciągle był ostrożny. W tym kraju tak było trzeba. Gadali o głupotach, o tym, kto jaką sekretarkę zaliczył, gdzie najlepsze banie, i chwalili się swymi trofeami. Wyglądało na to, że Malenkow naprawdę potrzebował oddechu w trudnym i stresującym momencie życia. „Ale czy na pewno?” – zastanawiał się przy niemal każdym kęsie, każdym łyku marszałek. „Upić może chce i wywiedzieć się? Ale po co? Po co, do cholery? Spisku żadnego przecież nie ma. Nasmarowana machina władzy i wojska pracuje idealnie, choć problemy napotyka coraz większe na odcinku pracy, ale i wojny. Ale cóż z tego? Malenkow dobry znajomek wodza, wie o tym. Wie o wszystkim. A może?” Kawałek kotleta utkwił w gardle, aż

marszałek zaczął kasłać. Malenkow zdzielił go w plecy. Przeszło. A jeśli jego obwiniają, że zaopatrzenie nawala? Wystraszył się i odstawił talerzyk na podłogę, bo stolik zapełniły flaszki, szklanki i słoiki po musztardzie. A jeśli Malenkow swoje niedostatki w przemyśle lotniczym chce zakryć właśnie ofiarą z Woroszyłowa? Zmrużył oczy i przygładził wąsa, patrząc, jak gospodarz pochłania jednym kęsem całego blina. „Dużo ci to nie pomoże. Na chwilę uśpi wściekłość wodza, ale on i tak cię dopadnie, jak będzie chciał…” – Mam wam coś do powiedzenia – rzekł niespodzianie wicepremier, otarł rękawem koszuli zatłuszczoną brodę i przełknął resztki żutego jedzenia. – Właściwie to zapytać chciałem. – Schylił swój obły tułów w kierunku gościa. „Zaczyna się” – przeleciało przez głowę Woroszyłowa. Nabrał powietrza i przybrał zdziwioną minę. – Zapytać? – udał głupka. – Pytajcie. – Nie tu – uśmiechnął się Malenkow, zerkając na wyjście do ogrodu: uchylone za firanką drzwi. Wyszli, szybko zamykając je za sobą. Ogród, kawał trawnika otoczonego lasem i skrytego za nieprzycinanym żywopłotem oraz kilkoma rabatkami lichych kwiatków, tonął w popołudniowym słońcu. Malenkow znów chwycił marszałka za ramię i trzymał kurczowo, jakby bał się go puścić. Oglądał się za siebie co kilka kroków, wiedząc, że nawet poczciwa kucharka, którą trzymał w tej nieznanej wielu daczy, jest na pensji NKWD. – Powiedzcie mi – zebrał się wreszcie na odwagę i przystawił usta do ucha niższego od siebie marszałka jak chłopak szepczący do narzeczonej. – Jak oceniacie sytuację? – walnął prosto z mostu. – Bardzo dobrze. – Woroszyłow, nie w ciemię bity, za bystry był na takie prowokacje. „Więc jednak” – pomyślał tylko. – Ja wiem, że tak ogólnie to jest dobra – drążył Malenkow. – Ale w szczegółach gorzej – zdawało się, że bezwstydnie prowokuje dalej. Tylko na czyj rozkaz?

– To przejściowe trudności. Front prze naprzód, dajemy popalić… – zaczął propagandową agitkę Woroszyłow. – Dziennie produkujemy po dwieście czołgów… – nakręcał się. Malenkow przygryzł wargi, nie wiedząc, jak ciągnąć temat. Zerknął w słońce. Olśniło go naprawdę i w przenośni. Pominął dalsze wstępy i postanowił sięgnąć po ciężki kaliber. – O Berii wiecie? – Ławrientij? – Marszałek jakby nie dosłyszał. – Chory. Czymś się zaraził, na którymś z poligonów… – Beria aresztowany – szepnął dramatycznie Malenkow. Zatrzymali się pośrodku ogrodu, tam gdzie słońce świeciło najmocniej. Klimient Woroszyłow patrzył na grubasa zupełnie obojętnymi oczami, jakby nie zrozumiał. – Aresztowany? – prawie prychnął śmiechem, sądząc, że to żart. Najpotężniejszy z potężnych, drugi po samym… – Aresztowany! – ryknął Malenkow, nie mogąc znieść głupiego wyrazu twarzy marszałka. Machnął rękami nad głową. Zrobił kilka kroków i zaraz nieco pobladły zaczął się rozglądać, czy nie słucha ich nikt niepożądany. – Nie pierdolcie mi tu, że idzie dobrze – zaczął wyrzucać z siebie nagromadzone stresy. – Chory to on może i jest, ale ze strachu. Wiecie, że on miał ten cały program prowadzić. Rakiety, bronie tajne, co je Amerykanie na Japonię rzucili… – Wiem, i podobno sukces – mamrotał Woroszyłow, czując, jak traci władzę w nogach. W głowie się kotłowało z niedowierzania i upału, niedobrze działającego na podpitego oficera. – Sukces to wywiad odniósł, bo udało się przekonać Waszyngton, coby nam na łby tego ustrojstwa nie zrzucił. I dzięki temu mamy trochę czasu. Beria podpadł w czym innym. Nie dopilnował czegoś. Londyn miał atakować czy coś. Albo ktoś przeszkodził i dla Józefa Wissarionowicza było dosyć. Do tego siedziało w nim od dawna, że główny przeciwnik ma moce przerobowe i prędzej czy później stworzy nowy ładunek. Jak wiecie, siła broni ogromna. Większa, niż nam referowano. Dwa miasta! Dwa miasta! Na Kremlu ci, co wiedzą, drżą ze strachu.

Bo gadać, że bomba niegroźna, póki nie wybuchnie, to każdemu łatwo. Trochę NKGB i Stawka zbyt różowo wskazywali amerykańskie braki. Tak więc Ławrientij nagrabił sobie na dwóch obszarach. A czasu mamy coraz mniej… – Wicepremier poszurał butem w trawie. – Wy wiecie, co będzie, jeśli… – Go przycisną – bełkotał jakby do siebie już blady jak ściana Woroszyłow. – Dokładnie – przytaknął grubas. – Na razie siedzi w areszcie domowym, prosi ponoć o rozmowę z samym towarzyszem Stalinem, ale ten nieprzejednany. Coś w żartach mówi, że trzeba następcy szukać. Wy wiecie, kto drugi w kolejce? – Abakumow – wycedził wolno Woroszyłow. Na samą myśl o generale pułkowniku Wiktorze Abakumowie coś ściskało go za grdykę i dusiło. Bomba atomowa przy nim wydawała się nic nieznaczącym szczegółem. – Smiersz, towarzyszu marszałku. Wy wiecie, że on Berii nienawidzi i ma ponoć plan, by go zastąpić. Za długo obaj w tym siedzimy, by nie wiedzieć, co oznacza nowy szef bezpieczeństwa. I to taki, co sam w pracach resortu lubi brać udział – powiedział bardzo oględnie, bo tortur i egzekucji zwyczajną pracą nazwać nie można było. – On dużo wie, widzi. Na front jeździ… – trząsł się Woroszyłow, pocierając spoconą niespodzianie głowę. – Ano jeździ. I tu problem. Widzi burdel, braki w zaopatrzeniu. Już mnie się dopytują – liczba mnoga miała maskować samego Stalina – jak idzie z produkcją samolotów. Bo w statystyki nie wierzą… Zamilkli obaj, jakby każdy czekał, aż drugi pociągnie rozmowę. Woroszyłow ciągle nie wierzył w to, co słyszał, a przez mózg leciały mu krótkie strzępy różnych scenariuszy doskonałej prowokacji, której mógł teraz być ofiarą. Ruszył do cienia i oparł się o krzywy mur. Ważył w głębi sowieckiego jestestwa wszystkie za i przeciw. W końcu prowokacja prowokacją, ale jeśli sam Beria idzie pod klucz, to sytuacja śmierdzi, a smród się może szybko rozejść. Upadek

głównego czekisty może pociągnąć innych. Trzeba było mieć sojusznika i myśleć, co robić. Malenkow przyczłapał po kilku chwilach, rozumiejąc, że jego gość musi wszystko przetrawić. Sięgnął do kieszeni po papierośnicę i wydobył fifkę. Zapalił i mocno się zaciągnął. Woroszyłow też zapalił i milczeli obaj. Wreszcie wojskowy nie wytrzymał. – Nie tylko z rakietami źle – mówiąc to, o mało nie upadł na ziemię. – I co? – Malenkow udał obojętnego. – A to, że to wreszcie wyjdzie kiedyś… Zwłaszcza jak Abakumow dostanie dostęp do ucha wodza… – Ale co wyjdzie? – Malenkow przekomarzał się albo naprawdę nie wiedział, o czym mówi Woroszyłow. – Kontrrewolucja u Polaków – zaczął wyliczać wściekły marszałek. – Straty ogromne, sprzęt się sypie. W okręgu charkowskim, pod Kurskiem, mimo lata głód się zaczyna. Ludzie trawę gotują. I coś z waszego podwórka. – Wskazał na wicepremiera palcami ściskającymi papierosa. – Lotnictwo oni mają potężne. Ogromne. Wiecie dobrze. Amerykanie bomb użyli tam gdzie trzeba, ale teraz mogą szybko przerzucić samoloty do Europy, Iranu, gdzie chcą. Myśmy Japończykom posłali kilkadziesiąt transportów zaopatrzenia, coby walczyli, a oni i tak po dwóch bombach na kolana padli! – niemal wrzeszczał. – Tego nie przewidział ten cały Puganow – zwalał winę na, jak mu się zdawało, nieżyjącego, choć i on sam opiniował plan. – A tu raporty schodzą – mówił dalej – że Amerykanie paktują z Japonią, że jeśli ta się podda, jej wojska w Mandżurii będą mogły zostać jeszcze jakiś czas… – Po co? – Gruby zmarszczył czoło. Skoro nie rozumiał, to albo z nim źle, albo wypił za dużo. – Po to, żeby Amerykanie, Anglicy i Francuzi nie musieli słać tam swoich wojsk okupacyjnych, tylko mogli od razu przerzucić je do nas. No chyba że zdążymy opanować Europę, zanim tu dotrą i zbudują nowy ładunek.

Zapadła cisza. Tylko drzewa szumiały. – Ale – wyrwało się gospodarzowi – to potrwa, a my mamy szansę zająć Paryż w dwa tygodnie i będzie po wszystkim. Słyszeliście, że plan Berii zakładał uderzenie… – Towarzyszu Malenkow. – Woroszyłow pokręcił groźnie głową. – Czy zajmiemy Paryż, nie wiem. Mam nadzieję. Ale jeśli zaatakujemy amerykański kontynent… Oni mają taki potencjał – wskazał gdzieś w dal – że prędzej czy później się zemszczą okrutnie, a wy wiecie dobrze, że bronić się nam będzie trudno. Gdybyśmy szybciej osiągnęli cele, jak zakładał sztab, to nie byłoby kłopotu. Ale Polaczki, opór w Austrii… To nas spowalnia i daje oddech imperialistom. Ściągają siły, technikę przede wszystkim. Już Titę przerazili, że dupy nie ruszy, tak samo jak i reszta „nowych”. Ani Bukareszt, ani Sofia nie pomogą, bo niepewni… – Marszałek aż poczerwieniał z wysiłku. Poluzował stójkę koszuliny i ciężko oddychał. Wyrzucił z siebie chyba wszystkie skrywane od dawna lęki i przemyślenia. Miał teraz gdzieś, czy Malenkow doniesie, czy nie. – Mam podobne odczucia – przytaknął zupełnie zwyczajnie gospodarz, rad, że to nie on musiał pierwszy ujawnić swoje myśli. – Więc co robić? – zapytał. – A bo ja wiem? – uniósł ramiona marszałek. – Wojnę można wygrać, ale… – Wojna, Klimiencie Jefriemowiczu, to nic. Trzeba w pierwszej kolejności zadbać o swój los… – Wicepremier uniósł palec ku niebu, przypominając o Berii. – Powiedzmy sobie szczerze, niepowodzenia na froncie to trudny czas i dla nas. Całego politbiura i Rady Rewolucji… – Co proponujecie? – przerwał zaskoczony marszałek. – Co? Robić swoje – roześmiał się Malenkow. – Im dłużej będzie wyglądało, że idzie dobrze, tym większe mamy szanse… – zamilkł, szukając dobrego określenia – zatrzymać nasze stanowiska. – Znów się uśmiechnął, puszczając oko. – Chodzi też o to, by wskazać realny cel wojny. Nie przekraczać go, bo będzie za późno. Rozumiecie, nie? – Chwycił marszałka za ramiona.

– Chyba rozumiem. – Woroszyłow opuścił wzrok. – Realny punkt. Zrobić tyle, na ile mamy sił. – Dokładnie. – Ale nas jest dwóch. Co z… – Z resztą trzeba podyskutować. Dojść do nich. Powoli, bez pośpiechu. Ostrzec przed zagrożeniami. Może zrozumieją. – Malenkow mówił skrótami. Ostrożności nigdy za wiele. Klepnął wojskowego w plecy. – No, Klimient. Musimy się jeszcze napić. – Pociągnął gościa do daczy. Foggy Bottom, Waszyngton, USA 22 sierpnia 1945 Mimo że stołeczna posiadłość należąca do Biura Służb Strategicznych, OSS, usytuowana była w spokojnej, zielonej dzielnicy Foggy Bottom, ruch na ulicy panował dość duży. Nie dość, że przetaczało się tam więcej niż zwykle aut, to ludzie grupami szli na kolejną w ciągu tygodnia demonstrację. Po transparentach widać było, że nie idą wyrażać poparcia dla swoich wojsk bijących się z Sowietami w Europie. Generał William Donovan, starszy już mężczyzna, zmęczony miesiącami wojny i napięć, stał w oknie wschodniego budynku. Przez okno swojego gabinetu patrzył smutnymi oczami na widniejący za zielonymi gałęziami drzewek kolorowy tłum, który chyba uznawał, że protesty to doskonała rozrywka w tak ciepły i pogodny dzień. – Gdybyście tylko wiedzieli – mruknął sam do siebie, czując, jak w klatce piersiowej coś go ściska. – Gdybyście tylko wiedzieli. – Ledwo panował nad złością. Od lat wiadomym było, że wszystko to, nad czym pracował, dziesiątki spraw, informacji i niebezpiecznych sytuacji, jeszcze długo pozostanie tajne. Ale gdy widział zastępy ludzi, jego rodaków, opluwających wojsko, mających za nic wysiłek tysięcy żołnierzy, chciał krzyczeć i zdradzić opinii publicznej całą prawdę: „Patrzcie, co robią Sowieci. Tak, ci sami, których hołubiliśmy całe lata wojny z Hitlerem”.

– To naprawdę musi być ich inspiracja – z zamyślenia wyrwał generała twardy, smutny głos. – Tak. Ale nikogo ważnego za rękę nie złapaliśmy. – Donovan, powłócząc nogami, wrócił do nowoczesnego, jasnego biurka. Przy nim, na modernistycznym fotelu, siedział wyprostowany, wysoki, nawet za wysoki do tej roboty czterdziestoletni szatyn w doskonale skrojonym szarym garniturze. Pociągła, opalona na czerwonawo, zupełnie przeciętna twarz, głęboko osadzone oczy i ułożone starannie włosy upodabniały go raczej do szeregowego pracownika banku niż oficera wydziału Secret Operations zajmującego się w założeniach sabotażem, akcjami partyzanckimi czy przewrotami zbrojnymi. Podpułkownik Philip Kelly, małomówny, powściągliwy w reakcjach i zachowaniu, a nawet mało lubiany, był jednym z lepszych oficerów w tym wydziale. Przeszedł swoje na Filipinach, a później niespodziewanie przerzucono go do działań w Afryce i Grecji. Tam też otarł się o problem sowieckiej agresji, która wlewała się do tego ostatniego królestwa potokiem broni i doradców dla czerwonej partyzantki. – To, co mamy na tych skurwieli… – Donovan machnął dłonią w stronę okna – to kilka papierów, kilka przelewów i trochę gotówki. Żadnego inspiratora. Za mało, by nawet podrzucić to prasie. Ta i tak jest niechętna. Choć promyk nadziei, że zwyczajni ludzie już otwierają oczy… Dobrze. – Klepnął w podkładkę do pisania. – Wróćmy do sedna. – Poluźnił krawat. – Znasz zarys „Apokalipsy”? – Oparł się w fotelu, ciężko wzdychając. – Nazwa nieciekawa. – Marsowa fizjonomia Kelly’ego nawet nie drgnęła. – Jak i to, co nam zrobią Ruscy, jeśli okaże się, że naprawdę coś kombinują. Znasz tę całą hecę? – Generałowi robiło się duszno i coraz bardziej dokuczał mu upał i naciski z góry. – Tak – kiwnął głową młodszy stopniem. – Staramy się szybko rozpoznać zagrożenie z… – zawiesił głos, jakby sam nie wierzył w to, co mówi – południa. – Z Meksyku, mój drogi, z Meksyku. – Stary wiarus zastukał

nerwowo palcami w blat biurka. – Te gnojki poszły na współpracę z Rosjanami. Rozumiesz to? – rozkręcał się, na chwilę zapominając o duszności. – To druga depesza Zimmermana. Jakby dali nam w pysk. – Zerwał się i znów podszedł do okna, unikając tylko słonecznego światła. – Nie mamy wiele na ten temat. Sekretariat stanu wezwał kilka dni temu ambasadora Meksyku na uprzejmą rozmowę… – I? – przerwał mu Kelly. Donovan spojrzał na niego zaskoczony, ale darował impertynencję. – I nic. Wyraził zaniepokojenie posunięciami Mexico City. Bo cóż mógł im powiedzieć? – Generał machnął zdenerwowany rękami. – Nie mamy nic oprócz zeznań jednego Ruska, jakichś poszlak i zapomnianych dawno raportów o transportach sowieckich maszyn. Zresztą gdzie ich szukać, nie wiadomo. – A co wiadomo? – Podpułkownik, mimo że opanowany, coraz gorzej znosił przydługie tyrady. Zwłaszcza gdy czas naglił. – Wiadomo, że coś jest na rzeczy. Coś poważnego. – Donovan przysiadł na brzegu jasnego biurka. – Zaczęliśmy działać od razu, jak tylko dostaliśmy pierwsze sygnały – mówił, nie spuszczając oczu z pułkownika. – Nasza rezydentura niewiele znalazła, ale straciła trzech oficerów. To dużo – podkreślił. – Za dużo. Meksyk nigdy nie był ważnym obszarem. Opędzali go sojusznicy. Angole i Polacy z ich biura w Nowym Jorku. Do tego ktoś załatwił prawie tuzin współpracowników. – To znaczy, że komuś nadepnęliśmy na odcisk – skonstatował Kelly, lekko się przeciągając. – Dokładnie. Ktoś tam się czegoś boi i załatwi każdego podejrzanego dupka, by chronić… No właśnie, co? Brytyjczycy i nasza analiza sugerują jakieś groźne instalacje. Może bazę okrętów podwodnych albo punkt ich zaopatrywania. Jak widzisz, dużo pytań, odpowiedzi niewiele. Biały Dom i Pentagon chcą wiedzieć, co robić, i cisną. Boją się o nasze specjalne… – to słowo zabrzmiało nadzwyczaj doniośle – instalacje w Nowym Meksyku. Dobrze, że oferują pomoc, ale co z tego. – Znów trzasnął w blat, aż huknęło. – Nie wiemy nic. Ani gdzie, ani czego szukać. I ile

czasu mamy. Wojny Meksykowi wypowiedzieć nie możemy, bo formalnie to nasz sojusznik. Ocierają się o czerwonych, ale kilka samolotów wysłali na Pacyfik. Ale! – krzyknął jakby zadowolony ze swojego pomysłu. – Można przeprowadzić ekspedycję… – Ŕ la Pershing? – ożywił się Kelly na wspomnienie wypadu amerykańskich oddziałów w roku 1916 przeciwko meksykańskim bandytom napadającym przygraniczne miasteczka w USA. – Dokładnie. – Donovan uśmiechnął się rad, że młody łapie. – Tyle że tym razem bez rozgłosu, szybko i mocno. Coś, co lubisz. Chyba? – zawahał się szef biura. – Szybkie uderzenie jak na Luzonie. Jak na Peloponezie. I dlatego wybrałem ciebie. – Wskazał triumfalnie na podpułkownika, jakby czekał, że ten zacznie skakać z radości. Kelly milczał, nie zdradzając żadnych emocji. „Najlepiej zwalić problem na kogoś niżej” – myślał niezadowolony. – Przecież praktycznie nic nie wiadomo, sir – odważył się wykrztusić. – Nie martw się, chłopie. – Generał wyglądał jak sprzedawca używanych aut, który wciska jakiemuś nieszczęśnikowi dziesięcioletniego grata. – Dostaniesz pełnomocnictwa. Oczywiście wszystko ma być dyskretne, ale szybkie. Dobierz ludzi. Za sobą masz wywiad i większość jednostek wojskowych na południowej granicy. Oczywiście w ostateczności. Mam już w głowie zarys, jak was przerzucić. Rozpoznajemy od tygodnia meksykańskie bazy wojskowe i szlaki przemytnicze przez Rio Grande. W większości z powietrza. Szukamy, węszymy, organizujemy miejsca koncentracji dla takich jak ty. Musimy omówić tylko, gdzie dokładnie zaczniecie i w jakiej liczbie… – Sir – przerwał podpułkownik. – Tak? – Donovan otworzył szerzej oczy. – Mogę odmówić? – zdobył się na odwagę Kelly. Brać taką odpowiedzialność na swoje barki było czymś strasznym. Nawet dla niego. Generał momentalnie spochmurniał. Wrócił na fotel. Milczał kilka minut, splatając palce i kręcąc nerwowo młynki, aż Kelly

napiął mięśnie, bojąc się jakiegoś ataku. – Nie, panie podpułkowniku – odezwał się wreszcie Donovan. – Nie może pan odmówić. Na wschód od Mons, Belgia 24 sierpnia 1945 Na porannym niebie tańczyły szerokie słupy czarnego dymu. Wiatr rozwiewał go po okolicy, niemal zasłaniając budzące się do życia z nowym dniem słońce. Na niedalekim horyzoncie, na tle zielonych żywopłotów oddzielających płaskie pola od dróg, pośród niezebranych kłosów zbóż płonęły dopiero co upolowane czołgi, działa i pancerne transportery. Całe tuziny z nieprzerwanego potoku stalowych potworów prących na zachód. Szpica pancernych armii Stalina, które wreszcie wyrwały się z gór i wyszły na równiny. Niepowstrzymane przez krwawe naloty, rozjechały resztki alianckich pododdziałów ośmielających się stawiać im czoła. Linii obrony dawno już nie było. Broniono się punktowo, w oparciu o węzły drogowe, mosty i płytkie rzeki. Bez większych nadziei, po to tylko, by opóźnić marsz czerwonych, przygotować do walki Mons i kilka przygranicznych francuskich miasteczek, które uniknęły wcześniej zniszczeń podczas walk z Niemcami. Teraz najdalej wysunięty sowiecki zagon, jaki o świcie wylazł z mgły, zatrzymał ogień Long Tomów i cztery dywizjony brytyjskich Typhoonów i Mustangów. Ostatnie ciemne sylwetki myśliwców przelatywały w ciasnych kluczach nisko nad ziemią, jakby piloci upajali się widokiem zabitych i płomieni liżących osmolone wraki. Różewiecki, na wpół przytomny z nieopisanego zmęczenia, pokryty grubą, niemal skamieniałą warstwą pyłu, odprowadzał samoloty beznamiętnym wzrokiem. Łapał przy tym nieco świeższe, choć śmierdzące powietrze, siedząc na płaskiej wieży Cromwella. Już przywykł do smrodu i sądził nawet, że powietrze wszędzie pachnie płonącym paliwem i smarem. Ale i tak było

przyjemniejsze niż prochowy zaduch pod pancerzem. Grupa polskich i kanadyjskich Shermanów, ustawionych w półokrąg, osłaniała odwrót kilku plutonów zmęczonej piechoty, zgarbionych obdartych zjaw, które dawno postradały swój transport i musiały człapać na nowe pozycje albo prosić o podwózkę czołgistów. Ci nie mogli się ruszyć, póki Sherman M32, wóz techniczny, który zamiast wieży z działem miał dźwig, nie poradził sobie z ewakuacją uszkodzonego Fireflya. Jeszcze w zeszłym roku taki manewr można było przeprowadzić spokojnie, po przejściu frontu. Teraz założone do uchwytów stalowe liny szarpały nieruchomą konstrukcję z rykiem popędzanego przez kierowcę silnika. Każdy wóz był na wagę złota, szczególnie Firefly ze swoją siedemnastofuntówką, która doskonale radziła sobie niegdyś z Tygrysami, teraz z IS-ami. – Mamy iść na tyły. – Z włazu wylazł Gienek, chudy jak wiór ładowniczy. Oczy miał podsiniaczone z niewyspania, twarz czarną od sadzy. Porucznik spojrzał na niego, jakby się przesłyszał. – Jak to? – wydukał z trudem. – Idziemy na tyły – powiedział chłopak bez przekonania i zdjął pancerny hełm. – Nie słyszysz? – krzyknął radiooperator. Dowódca pokazał mu trzymane w ręku słuchawki. Miał już serdecznie dość stuków, szumów i przede wszystkim krzyków, jakie wlewały mu się do uszu całymi godzinami. – Mają nas odsyłać i luzować – mówił nieco bardziej uradowany radiowiec. Chyba naprawdę w to wierzył. – Kto nas zastąpi? – Oficer machnął ręką w brudnej rękawicy. – Teraz? – Kiwnął przed siebie. – Nie ma ludzi… – Ponoć z Ameryki idą posiłki i z Kanady… – wtrącił zasłyszaną plotkę Gienek. Dowódcy nie chciało się odzywać. Zbyt dużo przeżył, by wierzyć w takie brednie. Poza tym spał i jadł mało i miał serdecznie dość wszystkiego.

Przy każdym ruchu zakopanego w błocie Shermana, którego targał na powierzchnię wóz techniczny, Polak czuł w żołądku nieprzyjemny skurcz. – Szybciej, do cholery. – Chciał krzyczeć. Ledwo się powstrzymywał, wiedząc, jaki wpływ ma na ludzi. Nie mógł się załamać. Chciał uciekać, wiać, ukryć się gdzieś i spać. Choćby kilka minut. Im dłużej tu sterczeli, tym bardziej prawdopodobny był sowiecki ostrzał albo i kolejny atak. W idącej dalej polem kolumnie odzianych w brązowe battledressy, taszczących broń żołnierzy ujrzał coś niezwykłego. Coś na tyle osobliwego, że aż zwróciło to jego uwagę. Stanął ostrożnie na wieży, czując ból w każdym mięśniu, i złapał się pod boki. W środku kolumny polskiej piechoty szła poszarpana banda chudych jak strachy na wróble ludzi. Niektórzy byli boso, a na kościstych, azjatyckich głowach nosili rozciągnięte furażerki. – Patrzcie, chłopaki – wskazał palcem – Sowieci. Pancerniacy wychylili się ze swoich dziur, przypatrując się w milczącym zaciekawieniu. Gienek obgryzał za długie, brudne paznokcie. Uświadomił sobie, że dawno, bardzo dawno nie widział wroga z tak bliska. To byli żywi, wycieńczeni ludzie. W walce przypominali brązową masę, która najpierw biegła, a potem zaścielała pola i kratery. Nie żałował ich, choć może i powinien. Przecież to najgorsza dzicz ze wschodu, która plądrowała i gwałciła Europę, a także jego kraj, Polskę. Jakiś brytyjski oficer miał więcej serca albo raczej nie rozumiał, że to nie jest rycerski wróg, któremu zawsze należy się szacunek. Za mało widział na wojnie, a może wpojone wartości zwyciężały. Stał na skraju drogi, obok swej półciężarówki, w zielonym kamuflażu i z serdecznym uśmiechem. Gdy tylko kolumna się zbliżyła, zaczął rozdawać niewielkie pakuneczki z jedzeniem. Wąsaty Anglik niezmiernie był rad, kiedy półmongolska dzicz omal nie powaliła go na ziemię, zaraz potem rzucając się do całowania jego ręki, której jakoś zbytnio nie chował.

– Widać czuje się jak u Murzynów w koloniach – szepnął zniesmaczony kierowca, kręcąc głową. Polscy piechurzy pluli pod nogi, nie zważając na szarżę sojusznika, i klęli pod nosem. Z jednej strony czerwony, dla którego litości nie mieli nawet krzty, z drugiej wyniosły Angol. A oni zawsze byli pośrodku.

ROZDZIAŁ III Morze Północne, 250 mil na zachód od Danii 24 sierpnia 1945 Gryzący tuman ciemnego dymu szczypał w oczy. Każdy z tłumu tłoczących się na pokładzie ludzi, rannych i tych, co byli jeszcze w jednym kawałku, zasłaniał usta i nos czym tylko się dało. – Szybciej! – denerwował się niski marynarz w nieco za dużym, zszarzałym od sadzy kapoku. Jego zdenerwowanie było uzasadnione. Pływał dopiero niecały rok, a to była pierwsza torpeda, której uderzenie przeżył. Pożar zużytej kilkuletniej łajby typu Liberty, jakie Amerykanie produkowali w swoich stoczniach niemal taśmowo, rozchodził się błyskawicznie. Ładownie pełne samochodów, skrzyń z jedzeniem i tysięcy sztuk broni ogarniały płomienie, nagrzewając tonącą wolno krypę do czerwoności. Nawet lejąca się do środka woda nie potrafiła poradzić sobie z szalejącym drugim z żywiołów. Ogień podpalał cuchnącą farbę, buchał bulajami i chrapami. Już nikt go nie gasił. Szans nie było. Zresztą kapitan dał rozkaz opuszczenia łajby. – No nieźle, panie doktorze – charczał poparzony Anglik zwisający na ramionach pokładowego lekarza. – Nieźle – mamrotał poparzonymi ustami. – Przeżyło się szkopskie U-Booty, a tu proszę… – Syknął z bólu. – Spokojnie – uciszył go Antoni Długicki, pięćdziesięcioletni siwawy lekarz, który na statkach pływał od czterdziestego trzeciego. – A w Portsmouth związkowcy mówili, że Ruscy to prawie nasi kumple… – Zakasłał i jęknął. – Bierzcie go. Długicki zaczął przepychać się przez przerażony tłum w

porwanych i osmolonych ubraniach. Wszyscy chcieli do kilku szalup, które szykowano do zrzucenia na wodę. Drugi oficer, dość młody chłopak, w swetrze i oficerskiej czapce, z rewolwerem w ręku, starał się panować nad tą hałastrą, choć gdyby przyszło co do czego, nie miał najmniejszej ochoty strzelać. – Do środka go – kiwnął na dwóch ludzi w łodzi, by przejęli poparzonego od doktora. – Pan też? – spytał, nachylając głowę przy uchu lekarza i mrużąc zaczerwienione od dymu oczy. – Pan się nimi zajmie? – Nie – zaprzeczył stanowczo doktor, czym zyskał uznanie kilku najbliżej sterczących nieboraków. – Poradzą sobie, inni czekają na miejsce – rzucił i zaczął się wycofywać w głąb pokładu. Ludzie nieco spokornieli, chyba zawstydzeni, że pchają się do łodzi, kiedy ich kumple cierpią męczarnie. Popatrzyli na doktora, kiwając głowami, i mimo że w środku targał nimi lęk, rozstąpili się, robiąc miejsce dla innych rannych. Długicki zaraz zaczął żałować swojej decyzji. Miał przecież żonę i dziecko, szalupy były cztery, a ludzi mrowie i nie miał pewności, czy się załapie. Wszak jako oficer medyczny zgodnie ze zwyczajem powinien razem z oficerami opuszczać statek jako ostatni, ale zaczynał mieć wątpliwości, czy podoła obowiązkowi. – Morze jest ciepłe – wmawiał sobie po cichu, pomagając przenosić z załogantami kolejnych wyniesionych z piekła pod pokładem ludzi. Huknęło nagle. Z boku, gdzie szedł inny transportowiec. Walnęło tak mocno, że ciepły podmuch uderzył z mocą huraganu, rzucając na deski stojących przy relingach ludzi. Doktorowi dudniło w głowie. Musiał w coś uderzyć, bo z tyłu na czaszce rósł wielki guz. – Łamie się! – usłyszał wrzask z ciemnego obłoku dymu. Zerwał się na nogi przerażony, myśląc, że to ich łajba łamie stępkę. Ale wszystko wyglądało jak chwilę temu. Statek tonął, lecz wolno, tylko lekko przechylając się na lewą burtę. Za to ich sąsiad, idący pod norweską banderą w chmurze pary z kotłów i czarnego dymu, rozłaził się na dwie części.

Ci, którzy przeżyli, skakali w morską toń, nie myśląc już o szalupach. Drobne ciemne punkciki leciały ułamek sekundy do wody i unoszone falami próbowały uciekać od tonącego szybko dzioba. Rufa nie wiedzieć czemu stawiała większy opór żywiołom i schodziła pod powierzchnię wolniej, bardziej majestatycznie, jakby wypełniała ją wielka bańka powietrza. Ludziom na pokładzie dało to do myślenia. Zrezygnowali z prób zajęcia miejsca w łodzi i jeden przez drugiego zaczęli skakać w nie najcieplejsze wody. Zostawiali rannych i ratowali swoje życie, przerażeni tym, co ujrzeli. Długicki doskoczył do kilku poranionych majtków i resztką sił zaczął wrzucać ich na drewniane ławeczki opuszczanej w błyskawicznym tempie łodzi. Tonący Norweg wydał przedśmiertny gwizd kipiącej pary i jego dziób zniknął w pieniącej się wodzie. Zaraz za nim kręciło się kilka tnących fale niszczycieli, które zdawały się wściekle szukać zemsty za tę potwarz. Doktor tak się zapatrzył na polowanie, że ze zdumieniem ujrzał łódź kołyszącą się już na wodzie. – Trudno – westchnął. Przeżegnał się i chwycił kapok, by ten przy skoku nie rąbnął go w nos. Przełożył nogę przez reling i przestraszony skoczył. *** Stalowa rura peryskopu zjechała w dół. Komandor podporucznik Iwan Zerwinin stał jeszcze kilka sekund, przygryzając wargi. Dudniło mu w uszach od namiaru sonaru, który brał na cel jego okręt. – Dwa idą na dno – westchnął raz jeszcze do zebranych wokół oficerów. – Gratuluję! – rzucił komisarz, ciągle pełen wigoru i zaciętości. – Nie macie czego – machnął ręką dowódca i otarł czoło. W samym tylko podkoszulku było mu już tak gorąco, iż myślał, że zemdleje. Wentylacja znowu nawalała, a świeżego powietrza nie wdychał od wielu dni. – Namierzają nas! – ryknął przerażony operator sonaru. – Idą. – Przycisnął słuchawki. Oczy mu się zaszkliły, jakby już widział

nadchodzącą śmierć. – Przed nami, dwieście pięćdziesiąt stopni. Dwieście pięćdziesiąt pięć, rośnie – mamrotał. – Schodzimy na sto metrów! Szybko! – Trym, dziób minus piętnaście! – Trym, dziób minus piętnaście – powtórzył pierwszy. – Głębokość sto metrów. – Tak jest, sto metrów – dobiegło potwierdzenie. Dowódca popatrzył w mapę, szukając drogi ucieczki. – Diabli nadali – warknął. Nie miał pojęcia, gdzie uchodzić. Odkąd drugi raz w tej wojnie przeszedł z narażeniem życia duńskie cieśniny, ciągle musiał ukrywać się przed wrogimi okrętami. Były ich setki, a czasem zdawało się, że tysiące. – Co mówicie? – dopytywał komisarz. – Nic – zbył go dowódca. Kiedy wreszcie coś udało się ustrzelić, te wszystkie potwory miały się rzucić na jego okręt. K-47 zszedł ostrym kątem w głąb odmętów, o mało nie wywracając wystraszonych matrosów. – Oba silniki stop! – rozkazał twardo komandor. – Cisza! – Przełknął nerwowo ślinę, unosząc oczy w górę. „Gdzie wiać?” – myślał intensywnie. Najchętniej wracałby do siebie, ale miał jeszcze osiemnaście torped, a rozkaz mówił wyraźnie. Wracać dopiero po zużyciu. – Kurs na północ – szepnął. Komandor musiał przeczekać i próbować nowych ataków, inaczej pod sąd – zerknął na komisarza. W tej samej sekundzie wstrząsnęło okrętem, aż ten zaskrzypiał. Lampka zamrugała. Ludzie zaparli się pod ścianami, zaciskając zęby. Komisarz o mało nie przyrżnął głową o stół. Zapowiadała się bardzo długa i ciężka ucieczka. Ratyzbona, Niemcy 24 sierpnia 1945 Zaciemniony gabinet, odziedziczony po niemieckim lekarzu, ten sam, który gościł niedawno delegację amerykańską, pełen był

oficerów i gryzącego dymu papierosowego. Wszyscy odziani w na wpół polowe uniformy, jakby dopiero kilka godzin byli poza frontem, siedzieli, dyskutując, lub zanurzeni w lekturze opracowań. Tekturowe teczki i papiery piętrzyły się wokół. Między nimi stało pełno pustych, brudnych od fusów filiżanek po dawno ostygłej już kawie. Ktoś obcy albo niezaznajomiony z tematem mógłby uznać, że to posiedzenie rady nadzorczej dużej firmy czy konwent księgowych. Wniesiono tu stół, szeroki, ciężki i zabytkowy. U jego szczytu, z mapą operacyjną po lewej, siedział sam naczelny wódz. Dalej miejsca zajmowali dowódcy korpusów, Zygmunt Bohusz-Szyszko, generał Stanisław Maczek, ich szefowie sztabów, zastępcy i dowódcy, artylerii, lotnictwa i floty. Na samym końcu, jakby w cieniu, adekwatnie do swojej roli siedzieli Franciszek Demel i Tadeusz Tymieniecki. Nie mówili za wiele, służąc tyko radą i podpowiedzią podczas gorącej momentami narady dowódców. Oficerów dopinających na ostatni guzik wielką ofensywę, którą Polacy… planowali dopiero przedstawić naczelnemu dowództwu sił alianckich w Europie. Niemniej napięcie i dbałość o szczegóły były tak duże, jakby nazajutrz miały zagrzmieć działa. Generał Anders i jego ludzie, pomni doświadczeń spod Cassino, Ankony, Bredy, Pilzna i Linzu wiedzieli, że dopracowanie każdego szczegółu to niemal połowa sukcesu. Dopracowany plan dawał większą pewność nie tylko w boju, ale podczas spotkania z aliantami. Zwłaszcza z nieprzejednanym i zawsze sceptycznym, jeśli szło o plany cudzego autorstwa, marszałkiem Montgomerym. Wódz naczelny podniósł głowę, rozglądając się po zebranych. Odczekał, aż generał Szyszko skończy mówić. Na chwilę zrobiło się cicho. – Zakończyliśmy część zasadniczą? – spytał retorycznie Anders i dla podkreślenia, że zakończył obrady, zamknął zapisany do ostatniej kartki, leżący przed nim skoroszyt. Oficerowie zaczęli zbierać swoje materiały i pakować do teczek, wymieniając półgłosem jakieś uwagi, widocznie szczęśliwi, że tę

pracę mają za sobą. Choć wielu w sukces nie wierzyło. – Jeszcze chwila – poprosił wódz naczelny, jakby doskonale rozumiał wątpliwości i obawy niektórych. Usiedli jak na szpilkach, zachodząc w głowę, co jeszcze przypomniało się szefowi. – Chcę podkreślić – generał miał skupioną, zatroskaną minę – jeszcze raz podkreślić, że sprawa, nad którą tu pracujemy, jest przełomowa. – Patrzył długo na każdego z oficerów. Niektórzy kiwali głowami, inni spuszczali oczy, myśląc chyba, co ich czeka, jeśli to wszystko się rozpocznie. Przeszli wiele, bardzo wiele. Uciekali z własnego kraju, przedzierali się przez granice, wiali z obozów internowania albo potwornych łagrów. Najstarsi, tak jak i sam Anders, pamiętali rok dwudziesty. Byli zmęczeni braniem odpowiedzialności za kraj, który ciągle był pod czyimś butem. Teraz pod butem najpotężniejszego wroga. Chcieliby to wszystko skończyć, ale brakowało sił. – Nasz odwieczny przeciwnik dostał zadyszki, panowie oficerowie. Wiemy to wszyscy i rozumiemy, mam nadzieję – rozpoczął Anders, jakby raz jeszcze chciał wyłuszczyć najważniejsze sprawy. Choć podkreślał to już parokrotnie. – Nasi sojusznicy przejrzeli na oczy, jednak ciągle brak im zdecydowania. Trzeba im pomóc je odnaleźć. Skrzywił usta zadowolony. Kilku ludzi zachichotało. – Uważają, że wystarczy przerzucić więcej wojska, amunicji, czołgów i bolszewicy sami się zatrzymają, przerażeni. Amerykanie, jak się zdaje, uporządkowali sprawy z Japonią. Mają tam wielką armię, którą będą mogli rzucić na Sowietów, ale to wymaga czasu i ogromnej operacji logistycznej. Do przewiezienia na drugi koniec świata czekają tysiące ludzi i całe góry sprzętu, a po drodze też niepewne rejony. Malaje, Indie czy Iran. Opór wojsk sprzymierzonych pozwolił spowolnić marsz Sowietów na zachód i południe. Dzięki naszym żołnierzom idącym od wschodu zdziałaliśmy cuda. Wybili dziurę w ugrupowaniu bolszewików w Czechosłowacji i spowolnili ich znacząco. Mimo wielkich braków w wyposażeniu są ważną siłą. Alianci ściągają

posiłki z Italii. Bronią Danii. Wiedzą, że główna bitwa rozegra się tu, w Niemczech albo w Polsce, nie pod Neapolem, gdzie prędzej czy później rozbijemy ostatnie grupki czerwonych partyzantów. Ale to ciągle za mało. Plan, nad którym tu debatujemy, ma pokazać sojusznikom punkt ciężkości, bo czasem wydaje mi się, że z małymi wyjątkami nie ma tam chętnych, żeby tę wojnę wygrać! – Walnął pięścią w stół, aż podskoczyły puste filiżanki. – Ja mam zamiar wygrać! Skończyć to szaleństwo i wracać do domu, jak szybko się da! Nie wiem, czy się uda, ale nie pozwolę wyniszczyć naszych wojsk w ciągłych walkach odwrotowych. Musimy nacierać i wykorzystać szansę, jaką daje nam los. Zniszczyć bezbożnego wroga i pokazać światu, kim naprawdę są bolszewicy! Odzyskać ziemie, które nam zabrano, albo i poszerzyć stan posiadania. – Opadł w fotelu, lekko zdyszany. Zebrani ostrożnie, jakby ukradkiem, popatrzyli po sobie, nie wiedząc, co myśleć. Ich szef miał całkowitą rację, ale coraz częściej poddawał się emocjom i wygłaszał górnolotne tyrady, o których większość z nich zapomniała dawno, gdzieś w okolicy Jałty. – Czy już możemy? – spytał ostrożnie generał Maczek, kiwając głową na do widzenia. – Jeszcze drobnostka. – Anders zerwał się z miejsca, szurając fotelem po dywanie. Zmiana nastroju przyszła momentalnie. – Panowie Demel i Tymieniecki. Oczy wszystkich skierowały się na szary koniec stołu. Obaj oficerowie II Oddziału też popatrzyli po sobie zdziwieni. Wstali zaraz bez słowa. Anders obciągnął bawełniany mundur i skrzyżował dłonie na plecach. – W porozumieniu z panem prezydentem i prezesem Rady Ministrów – bardziej przemawiał, niż mówił – zdecydowałem o awansowaniu panów o jeden stopień. – Ku chwale ojczyzny! – zakrzyknęli obaj zainteresowani, ciągle zaskoczeni. – To nie koniec, panowie. W uznaniu zasług panów zostaną

panowie przedstawieni do odznaczenia Krzyżem V irtuti Militari, a pan generał Demel zostaje z dniem jutrzejszym mianowany szefem II Oddziału Naczelnego Wodza. Po sali rozszedł się cichutki szmer. Demel spojrzał wokół, zastanawiając się, czy ludzie się wystraszyli, czy zdziwili. Przełknął ślinę i poczuł, mimo zaduchu panującego w pokoju, mróz na plecach. – Ku chwale ojczyzny, panie generale – powiedział. Anders podszedł i wyciągnął prawicę. – Chcę na tym miejscu oficera doświadczonego i odważnego. – Uśmiechnął się, ściskając dłoń Demela i zaraz potem Tymienieckiego. – Dziękuję. – Demel wysilił się na krzywy uśmiech, ciągle się zastanawiając, czym zawinił, że przyznano mu awans. Do tej pory wszak miał dużo kłopotu z samym „Wydziałem Planowania”, jak określano wywiad korpusu. A ograniczał się on tylko do frontu włoskiego i jego okolic oraz koordynacji przerzutu ludzi do kraju. Później zmuszony był działać w Bawarii i Czechosłowacji. Obecnie dostawał pod zarząd wielką machinę wywiadowczą ekspozytur rozsianych od Nowego Jorku przez Montevideo aż po Tokio. Kilkudziesięciu oficerów i setki agentów. Zrobiło mu się jeszcze zimniej. Staremu, swemu poprzednikowi, zawsze był wierny i lojalny. „Żeby nie myślał, że go wygryzłem” – przestraszył się. – Decyzję tę… – Demel spostrzegł, że Anders ciągle świdruje go wzrokiem; zaskoczenie było duże, skoro nie wyłapał takiej drobnostki, on, stary „dwójkarz” – motywuję zadaniem, jakie pan ma do zrealizowania. – Wódz wskazał na mapę. – Jest doniosłe i może zaważyć na przebiegu naszej ofensywy i wyzwoleniu kraju. Liczę na pana generała i oczekuję, że dobierze pan odpowiednich ludzi do tej operacji. Demel wyprostował się, wyciągnął brodę i lekko łypnął na Tymienieckiego, ledwo powstrzymując uśmiech. – Kogoś znajdziemy, panie generale.

Marsylia, Francja 24 sierpnia 1945 Powietrze, a raczej jego resztki, stało nieruchomym, duszącym oparem. Knajpiana sala wypełniła się szczelnie mieszaniną dymu z setek papierosów, odoru spoconych ciał i brudnych ubrań, zapachem rozlewanego alkoholu i wymiocin. W tym zatykającym nozdrza smrodzie cisnęło się dziesiątki osób. Pokrzywioną podłogę, stoliki i obtłuczony szary podest, na którym w czasach świetności tej portowej speluny grywał jakiś muzykant, wypełniała ciżba najprzeróżniejszych typów. Najwięcej kręciło się tutaj marynarzy co najmniej kilkunastu bander, których statki i okręty zawijały do obecnie najważniejszego z francuskich portów. Leżącego jeszcze daleko do frontu i sowieckich czołgów. Było tu też pełno wojskowych na przepustkach, szukających taniej gorzały i równie niedrogiej rozrywki. Zasiadali przy stolikach, na podwyższeniu, gdzie popsute pianino służyło za podstawę pod elektryczne lampy i puste butelki. W kątach za na wpół zwiędłymi roślinkami kryli się miejscowi złodzieje i drobni cyngle, odpoczywający po udanym, pracowitym dniu albo wyszukujący nowe ofiary. Do tego kręciły się tu tanie prostytutki eksponujące swoje wdzięki, licząc na szybki i częsty zarobek. Wszystko głośne, w ryku toastów i piosenek śpiewanych przez podpitych marynarzy, którzy odnaleźli po którejś kolejce szczątki, jak się im zdawało, talentu. Porucznikowi Chrisowi Walkerowi taki rozgardiasz mało przeszkadzał. Siedział na kiwającym się stołku przy samym barze, w rozchełstanym mundurze wyjściowym, wpatrzony w osuszaną co rusz szklaneczkę. Patrzył w nią, bojąc się ujrzeć w lustrzanej półce, obstawionej trunkami, swoje odbicie – spoconą, zarastającą czarnym meszkiem twarz. Nie znosił swojego spojrzenia. Było tak od jego powrotu, odkąd dostał jakiś obsrany medal, dyndający mu na piersi, i wysłano go

na urlop. Myślał, że to przejdzie, że zapije wspomnienia. Krążył więc wieczorami po barach, w dzień odsypiając. Miał gdzieś zabytki czy wycieczki, jak większość jemu podobnych zresztą. Chwiał się na krześle, nalewając sobie jeszcze podłej whisky ukradzionej z jakiegoś amerykańskiego transportu. – Hej, generale – zachrypły kobiecy głos ze zbliżonych do ucha ust wyrwał go z odrętwienia. Zerknął niechętnie w bok. Obok stała nieduża brunetka o dawno sprzedanej urodzie. Włosy próbowała uczesać w coś, co miało wyglądać na jakiś rodzaj eleganckiej fryzury. Z żałosnym raczej skutkiem. Twarz miała pooraną pierwszymi zmarszczkami, zwłaszcza pod zmęczonymi, przymrużonymi oczami. Maskowała to, podobnie jak i sińce, grubą warstwą pudru i szminkowymi rumieńcami. – Masz ochotę na chwilę zabawy? – Uśmiechnęła się sztucznie żółtawymi zębami i objęła oficera ramieniem. – Nie pożałujesz – potrafiła mówić ciepłym, miłym głosem, niepasującym do jej nie najpiękniejszej powierzchowności. – Nie jestem generałem – warknął cicho Jankes. – Spadaj – palnął bez wchodzenia w dalszą dyskusję i drgnął, dając znak, by zabrała rękę. – Na pewno? – nie rezygnowała panienka. – Mówię „spadaj” – jego ton nie dopuszczał sprzeciwu. Pociągnął kolejny łyk. Kobieta syknęła zła i ruszyła szukać innego klienta. Zabawy miał dość, co wieczór łapał ładniejsze, ale i droższe dziwki bliżej centrum wielkiego miasta. Nie były mistrzyniami swego fachu, ale przynajmniej nie odstraszały i całkiem dobrze udawały miłe. Gdzieś z boku zaczęła piłować gardła grupa śniadawych marynarzy, stojąc przy stoliku i wznosząc szklanki. Robili to jeszcze głośniej niż reszta wyjących pijaków. „Krakers” zwrócił ku nim głowę, nie rozpoznając języka. – Brazylijczycy – oświecił go brzuchaty barman, łysawy jegomość o opalonej twarzy, w białej koszuli i fartuchu. –

Świętują, bo wracają do domu… – dukał po angielsku, odstawiając na podłogę puste flaszki. – Brazylia przecież już nie walczy. – Do domu? – szepnął Walker, odwracając się w stronę ciemnawych wyjców. Podparł głowę o rękę i patrzył, jak kilkunastu facetów w przepoconych koszulach nad zastawionym butelkami stołem ryczy coraz głośniej, wznosząc toast za toastem. Nie był osamotniony w swojej reakcji. Frywolna, dzika radość sojuszników nie udzielała się kilku Amerykanom, Anglikom i innym jeszcze mundurowym, którzy unieśli głowy sponad kieliszków albo przestali obmacywać siedzące im na kolanach dziewczyny. Sposępnieli nagle, wszyscy po kolei. Jak jeden mąż. Jakby im wszystkim ktoś dał w twarz, niszcząc krótką beztroskę. Przypomniał, że oni do domu nie dotrą prędko. Że muszą tkwić w tym bagnie, na wojnie, której nie chcieli i nie rozumieli. Mimo to byli tutaj, złączeni obowiązkiem z kolegami z okopów. Walker zacisnął palce na szklance na samą myśl o kumplach z kompanii. „Niewielu ich zostało” – bał się tej myśli. Prowadził ich do walki wiosną, gdy pędzili do Berchtesgaden i kiedy przerażeni musieli powstrzymywać Sowietów w Austrii. Desant z Polakami dopełnił dzieła. Został niemal sam. Myślał czasem, czy nie zwiać, nie zrzucić munduru i zaszyć się gdzieś. Tak jak setki tych, którzy dezerterowali i kryli się w zaułkach, na przykład wielkiej Marsylii. Nie miał tu jednak żadnych znajomości, mety ani za dużo pieniędzy. Tu czy tam – był sam. „Tylko palnąć sobie w łeb” – ta niebezpieczna myśl też coraz częściej kołatała się po pijanej głowie. – Pieprzyć to. – Uniósł szklankę i pociągnął do dna. Marynarze zza oceanu nie przestawali śpiewać, piejąc jak zarzynane koguty i nie dostrzegając nawet, że całe życie wokół zamarło. Ludzie łypali na nich coraz bardziej złymi oczami, marszcząc czoła. Dziwki, doświadczone jak mało kto w tych tematach, zaczęły dyskretnie opuszczać nowych „przyjaciół” i cofać się w

ustronniejsze miejsca. Porucznik Walker zszedł ze stołka. Chwiał się lekko, ale nie przeszkadzało mu to zbytnio. Uznał, że należy poprawić odzienie, więc z trudem wsunął jeden guzik bluzy do dziurki, ale zaraz się odpiął. Nalał do pełna whisky i uniósł szklanicę. – Wznoszę toast! – ryknął jak potrafił najgłośniej. Nawet wyraźnie, bez pijackiego bełkotu. Marynarze przerwali swoje śpiewy i zaskoczonymi, zmęczonymi oczami spozierali na Amerykanina. Dopiero teraz spostrzegli, że cała sala gapi się raz na nich, raz na gościa w pomiętym mundurze. – Piję za kumpli! – ryczał dalej „Krakers”, choć za bardzo nie wiedział, co chce powiedzieć. Po prostu miał dość hałasu, tych grajków i ich zawodzenia. Brzydził się ich radością. Zwyczajnie był o nią zazdrosny. Zazdrosny i wściekły. – Za kolegów, którzy muszą walczyć na froncie… – Reszta mundurowych też zaczęła wstawać z miejsc, unosząc kieliszki i kufle. – Za tych, którzy… – Amerykanin szedł wolno w stronę coraz bardziej orientujących się w sytuacji Brazylijczyków – tu walczą, są i pozostaną. Bo nie mają wyboru. – W tej chwili chlusnął brązowym płynem w twarz równemu sobie wzrostem Latynosowi. Ten cofnął się, trąc oczy i prawie wpadając na kumpli. Szkło rozprysło się na brudnej podłodze. Któraś z bardziej bojaźliwych panienek krzyknęła, jakby już się tłukli. Śniady zaczął ciskać przekleństwa w swoim szeleszczącym języku. Odwrócił mokrą głowę i krzyknął coś do kumpli. Walker był gotowy, szybkim ruchem zrzucił z siebie bluzę i podciągnął rękawy koszuli, rwąc guziki z mankietów. Ruszyli na siebie równocześnie. Zgraja zapitych południowców i jeden wściekły nie wiadomo czemu Jankes. Walił pięściami jak szybko mógł, trafiając kilka razy w szczęki i nosy. Sam też dostał parę ciosów, głównie po żebrach, bo Brazylijczycy byli w większości niżsi o głowę. Usunął się szczęśliwie, widząc przez pot zalewający oczy nadlatującą butelkę, która pofrunęła w ścianę, muskając rękę

jakiegoś wyrośniętego Brytyjczyka. Wystarczyło. Też zakasał rękawy i wyjąc, jakby ruszał na śmiertelny bój, wpadł w tłumek szarpiących się i mocujących ludzi. Zaraz dołączyła reszta jego ziomków. – Bić skurwieli! – przeszło przez lokal i pierwsze krzesło pofrunęło w szybę, wypadając z nią na trotuar. Zdawało się, że cała zbita masa przedstawicieli kilku armii może wreszcie dać upust swoim frustracjom. Może rzucić się w pijacki wir naparzanki, jakby czekali na to cały czas swoich urlopów. Jakby frontu było im za mało. Krew płynęła z rozciętej wargi, oko puchło, ale Chris bił na odlew, nie dając się powalić. Któryś karakan próbował dźgnąć go nożem, ale stary spadochroniarz łatwo sobie poradził. Chwycił dłoń, potem wygiął w dół łokieć napastnika, aż ten syknął z bólu i padł na kolana. Jeszcze chwila, a kość pękłaby z cichym trzaśnięciem. Wtedy do uszu ludzi doszedł przeciągły odgłos syreny mieszający się z gwizdami policjantów, żandarmów albo jednych i drugich. W tym mieście porządku pilnowano całkiem sprawnie i reagowano szybko. Ludzie zaczęli pryskać do łazienki, by tam, korzystając z okna, wiać jak najdalej. Inni skakali za bar, a ktoś ratował się, wyłażąc oknem, ale na niewiele się to zdało. Do speluny wtargnęła niczym prawdziwy żywioł bezkształtna masa, wywijająca kilkunastoma rękami wymierzającymi ciosy pałek. Stróże prawa lali wszystkich zgodnie z niepisaną zasadą. Nikt im nie umknął. „Krakers”, ciągle w bojowym amoku, puścił półprzytomnego Latynosa, gotów rzucać się na następnych, gdy poczuł rozchodzący się po głowie ból. Drugi cios spadł na nerki i tego było za wiele. W oczach mu poczerniało i poczuł, jak próbując chwycić się czegokolwiek, osuwa się na ziemię. Małopolska 24 sierpnia 1945 Na chmurnym, szarzejącym z wolna niebie nie sposób było nie

dostrzec błysków dalekich eksplozji. Pomarańczowa poświata rozchodziła się po obłokach i dopiero za nią dolatywał trzask rozrywanego pocisku, potęgowany przez echo między górami. I tak raz za razem. Stromymi, wąskimi ścieżkami, wspinającymi się i opadającymi na zalesionych górach, wlokła się długa, kilkusetosobowa grupa ludzi. Poszarpanych, w większości rannych, niesamowicie zmęczonych i głodnych. Wszystko, co pozostało z kilku pododdziałów małopolskich, delegatury sił zbrojnych na kraj, albo jak nazywali siebie jej żołnierze po staremu, AK. Przemieszczali się tak prawie miesiąc, odkąd wróg otrząsnął się po porażce pod Radłowem, przegrupował… To znaczy, jak opisywał wywiad, postawił pod ścianą kilku „winnych” niepowodzeń. Musieli im nadepnąć na odcisk, bo ubecja i Sowieci szaleli. Kilka potyczek i opóźniających starć udało się wygrać, ale z każdym dniem było coraz gorzej. Teraz ta milcząca masa szła szukać schronienia gdzieś w Beskidach, na wschód od Żywca, naciskana z dwóch stron i tropiona przez lotnictwo. Choć wszyscy zdawali sobie sprawę, że długo miejsca nie zagrzeją. Przewaga komunistów rosła i na dodatek krążyła plotka, że były szef okręgu cieszyńskiego poszedł na współpracę. Choć w to nikt nie chciał wierzyć. Dźwięk serii depetek nadleciał od tyłu. Wojsko popatrzyło za siebie i zaraz przyśpieszyło kroku. W zwartej gęstwinie drzew porastających strome zbocza byli w miarę bezpieczni, zamaskowani przed krążącym co jakiś czas samolotem. Naprowadzał artylerię albo i zrzucał małe bomby na każde podejrzane dla lotnika miejsce. Daleko gdzieś coś wybuchało, nie czyniąc szkód. Tylko pogoń zdawała się deptać po piętach albo… straż tylna urządzała prześladowcom krwawą jatkę. Tą wersją pocieszano rannych na skleconych z drewnianych pałąków noszach. – „Derwisz”, nie dam rady – dyszał ciężko Bolek Zakrzewski w hałasie bijących erkaemów. Kolana uginały mu się pod nie lada

ciężarem, wielkim i rosłym chorążym. Mimo biedy i głodu facet ciągle imponował posturą drwala albo zapaśnika, a jego wagę Zakrzewski czuł na swoich plecach. – Co mówisz? – „Derwisz” bełkotał, półprzytomny. – Muszę odpocząć, to mówię. – Sierżant ostrożnie, by nie uszkodzić ani siebie, ani rannego kumpla, osunął się na kamienie i jak najdelikatniej potrafił, ułożył rannego na wznak. Jako poduszki użył jego przesiąkniętej od potu i krwi czapki, kładąc głowę na jakimś kamieniu. Odłożył na bok coraz cięższe, jak się zdawało, automaty. Dyszeli obaj. Podarta bluza Bolka była mokra od potu. Z głowy też płynęły strużki brudu, mieszanki sadzy i ziemi. – Tośmy im dali – wyjęczał „Derwisz”, zerkając bladym, półżywym spojrzeniem w bok, skąd dolatywał ciągle odgłos strzelaniny. – Tak, tak, panie chorąży. Daliśmy i dajemy. Chłopaki po nich zamiatają aż miło – klepnął w barczyste ramię kolegi Bolek, siląc się w zmęczeniu na jak najbardziej entuzjastyczne pocieszenie. Sam by jeszcze postrzelał. W końcu zgłosił się z resztą swojej drużyny bronić tyłów. On, „Derwisz” i pluton innych wariatów. Wariatów, ale w miarę sprawnych. – Stopniał nieco ten oddział. – Spojrzał na ciągle lekko krwawiącą ranę na piersi „Derwisza”, zakrytą prowizorycznie bandażem z jakiegoś prześcieradła. – No, panie, czas się zbierać – rzucił, niechętnie wstając. Czuł każdy mięsień, a kolana skrzypiały jak u jakiegoś staruszka. – Bo nam peleton ucieknie. – Wskazał na oddalające się w ciemności lasu ostatnie osoby kolumny. – Jeszcze chwilę – poprosił słabym głosem „Derwisz”. Bolek nie oponował. Wszak chciał ratować draba, ale doskonale rozumiał, że długo nie wytrzyma, więc nie ma go co męczyć. – Daj zapalić. – Cierpiącemu drgnęła dłoń. – Skąd? Sam nie mam. – Zakrzewski pacnął po kieszeniach. – Luksusy się skończyły – żartował cierpko.

Derwisz tylko zamlaskał. – Cholera. – Odwrócił głowę w stronę, gdzie z wolna cichły strzały. – Dają im do wiwatu – mruczał. Bolek pokiwał smutno głową. – A tamci nawet dziękuję nie powiedzieli – stwierdził niespodziewanie rozgoryczonym tonem ranny. – Nie podziękowali… – O czym ty? – Sierżantowi zdawało się, że Derwisz już bredzi. – Za to tam w lesie, pod Radłowem – oświecił go kolega. – Takie coś im podwędziliśmy i przez to tacy na nas cięci. A nasze sojuszniki nic. Ani dziękuję, ani pocałuj w dupę… Jak zawsze. Zresztą nasi nie lepsi… – Może i tak. – Bolek nie słuchał uważnie, tylko patrzył w ciemny las, gdzie już zniknął oddział. – No – klepnął dłońmi w uda – trzeba gonić swoich. Od tyłu dochodziły już tylko pojedyncze puknięcia Mosinów. Bardzo go ciekawiło, czy to chłopaki zatrzymali nieostrożnych ubeków, czy oni wytłukli partyzantów. Bo jeśli tak, to zaraz powinni się tu zjawić. Zimny pot popłynął po plecach. Za długo tu już marudził. – No, stary, czas ruszać. – Chwycił Derwisza za ramię, aż ten syknął. – Daj spokój. – Wyrwał się ostatkiem sił i opadł na zimne kamienie. – Jak to? Trzeba wiać – protestował Bolek. – Czasu mamy sporo. Nawet jak z Sowietami naszym nie poszło, to robi się ciemno. W nocy dalej się nie zapuszczą. – O dziwo, chorąży myślał całkiem trzeźwo. – I tak już dziś od nas porządnie po dupie dostali. – No ale… – Żadne ale, daj mi spokój. – Głos gasł z każdym słowem. Kanciasta, mocarna głowa bladła. „Derwisz” chwycił się za pierś i cicho zakasłał, ale nie wydał z siebie żadnego jęku. Uniósł słabą dłoń i kiwnął palcami, co jak się zdawało, i tak było już ponad jego siły. Bolek zbliżył twarz do jego ust.

– Co jest, stary? – Oczy zaczęły mu wilgotnieć, choć sam nie wiedział czemu. Takich scen widział mnóstwo. – Adą się opiekuj, bo to dobra dziewczyna i pasujecie do sie… – Charczący kaszel przerwał zdanie. – Co ty, „Derwisz”? – udał oburzenie kompan. – Jeszcze na waszym ślubie zatańczę, gorzałki się za was napiję. – Cienka łezka spłynęła po policzku. Miał nadzieję, że „Derwisz” jej nie dostrzegł. Wszyscy wiedzieli, że do łączniczki kapitana „Charta” startuje właśnie „Derwisz” i nikomu innemu do niej zalecać się nie wolno. Aż pojawił się Bolek, wyzwolony z niewoli, który nie znał oddziałowych zwyczajów. Postanowił próbować, czym naraził się kolosowi, który słał go na najgorsze odcinki, choć zawsze zarzekał się, że to wszystko ze względu na duży bojowy talent Zakrzewskiego. Teraz facet konał, dobrze o tym wiedząc. Chorąży się uśmiechnął i westchnął. Zamknął oczy jak ktoś nieludzko zmęczony i zrobiło się cicho. Tylko jodły szumiały nad głową w mrocznym, kładącym się do snu lesie. Bolek zdjął czapkę, przeżegnał się i zagryzł zęby. Tkwił tak krótką chwilę, kiedy od zbocza usłyszał szybkie kroki na ścieżce. Chwycił za pistolet i skoczył za kamień. Miał jeszcze dwa magazynki i Stena „Derwisza”. Jakby co, starczyłoby na odskok. Trwał w napięciu ze szczerbinką przy oku, celując w ciemną plamę drzew. Ktoś się pojawił. Nieznana sylwetka, taszcząca długi przedmiot. – Hasło! – krzyknął, choć zaraz uznał, że to nie było za mądre. – Pierdolić hasło – nadleciało. – Zbieraj dupę w troki, „Więzień” – zły głos dzieciaka odbijał się od wzgórz. Za nim pojawiali się następni. Podeszli bliżej i niepewny do tej chwili Bolek wstał. Swoi. – Już powinienem was… – warknął zły. Zabezpieczył PPS-a i zarzucił go na ramię. – O rany. – Dyszący, spocony dzieciak z wiszącym na szyi,

niepasującym mu zupełnie erkaemem uchylił czapki i klęknął. – Boże jedyny – zawył ktoś inny, przepychając się naprzód. Radość z pokonania Sowietów szybko prysła. Chłopaki stali z rozdziawionymi ustami i szeroko rozwartymi oczami, jakby nie wierzyli w to, co widzą. Ich dowódca, jeden z najodważniejszych i najstarszych w oddziale, leżał bez życia z głową na kamieniu i zakrwawionym opatrunkiem na piersi. Gdyby nie krew, wyglądałby, jakby spał. – Jak to? – spytał ktoś cicho, ocierając łzę. Widzieli, jak „Derwisz” obrywa, ale nie sądzili, że to poważna sprawa. Nieraz dostawał i wychodził cało. Przecież on był niemal nieśmiertelny. Bolek nie chciał się odzywać. Nie miał prawa. Znał go tylko kilka tygodni, a ci tu walczyli razem z nim latami. Przynajmniej niektórzy. Oni, mimo że tak młodzi, byli już doświadczonymi żołnierzami. Stali w półkolu, zapominając o całym świecie, pogoni i niebezpieczeństwie. Jednak im dłużej tak stali, kręcąc z niedowierzaniem głowami, jak osierocone dzieci, tym bardziej zostawali w tyle. – Chłopcy – głos Zakrzewskiego zabrzmiał najłagodniej jak się dało – pochowajmy go i ruszajmy… Wschodnia Bawaria, Niemcy 25 sierpnia 1945 Gęsty obłok porannej mgły otulał szczelnie szczyty gór, ale i niższych wzgórz. Pasmo tych zielonych wyżyn ciągnęło się po drugiej stronie doliny, zaśmieconej wrakami czołgów obu bijących się stron i resztkami lichych umocnień. Walały się potrzaskane części maszyn, hiszpańskie kozły i stalowe zapory, na których postradały gąsienice sowieckie T-34. Okopana na skraju pokaleczonego lasu piechota, niedoświadczona, zziębnięta i głodna, czyściła pośpiesznie broń. Wyrwani ze snu krzykami wartowników i meldunkami od wystawionych czujek piechurzy nasłuchiwali o wiele bardziej przerażającego dźwięku. Wilgotna od rosy ziemia niosła szum setek par butów i

pokrzykiwania podoficerów idącej do ataku sowieckiej dywizji. Bolszewicy szybko się nauczyli, jak wykorzystać marną pogodę. Wiedzieli, że lotnictwo im wtedy niestraszne. Choć nawet i w słońcu szli w bój, jednak więcej z nich zostawało na polu walki, niż wracało na swoje pozycje. Polacy, ci, co wyszli z komunistycznej armii, doskonale się orientowali, jak wygląda taktyka ludzkich rzek. Widzieli ją nie raz u swoich dawnych sojuszników albo raczej panów. Sami zmuszeni byli ją stosować, a teraz i zwalczać. Skostniałe od porannego chłodu dłonie drżały, ładując kolejne naboje do rozdanych niedawno Mauzerów i kilku amerykańskich Garandów. Ostatnie Maximy i o wiele lżejsze i celniejsze Browningi pieszczone były rękami swoich obsług, jakby dawało to większe szanse, że nie zawiodą. Nie mogły. Nie miały prawa. W idącym jak wielka fala potoku strzelających i wrzeszczących ludzi wyrwy robiły tylko serie karabinów maszynowych i ciężkie działa. Tysiące kul i odłamków mogły zatrzymać tę ławę na wpół ogłupionych wódką Sowietów, choć i na to nie było reguły. – Miał być urlop – zżymał się ogniomistrz Kozikowski, który opięty nieco za długą pałatką przesuwał z ludźmi swoją „mamuśkę”, ciężką sowiecką haubicę kalibru stu dwudziestu dwóch milimetrów. Do tej broni jakimś cudem ciągle starczało amunicji. Trochę zdobyto na Sowietach w krótkich chwilach sukcesów, podczas kontrataków albo odkopano je w poszkopskich magazynach. Bo Niemcy też używali tych pukawek, głównie jako artylerii nadbrzeżnej. – Mieli luzować – żylasty, chudy jak wiór ładowniczy o długich rękach podłapał dowódcze marudzenie. Sapał i pocił się przy każdym obrocie wielkiego ogumionego koła, które pchał. – Zluzują nas. Uważajcie – burknął szeregowy z tyłu, dźwigający dwa pociski. Z pozycji zapasowej do linii było z dwieście metrów miękkiej od deszczu i porannej rosy ziemi. Za dwoma haubicami, pchanymi przez strudzone obsługi, kroczyła kolumna przygarbionych ludzi

w stalowych hełmach. Taszczyli dalmierz, ale przede wszystkim amunicję. W skrzyniach na barkach i pod pachami. Auto dawno poszło w drzazgi, a konie albo zjedzono, albo padły. Od tyłu huknęła salwa. – Moździerze – zauważył ze znawstwem ogniomistrz. Seria granatów przeleciała nad ogołoconymi z gałęzi i liści drzewami, które wyglądały jak wielkie zapałki. Walnęło w białym obłoku mgły, która przysłaniała krótkie błyski. Ziemia zatrzęsła się pod nogami, a echo powtórzyło kakofonię jeszcze kilka razy. – No szybciej, artylerzysty! – krzyknął z rosyjska jakiś dzieciak w za długim, sięgającym ziemi płaszczu, wyskoczywszy zza drzewa. Kozikowski uniósł opadły na czoło hełm i dojrzał podporucznikowską gwiazdkę. Oczy Piotra powędrowały na bladą od strachu, okrągłą buźkę oficera w zbyt dużym hełmie. W zielonych, podkrążonych oczach żarzył się płomyczek podniecenia. – Dalej, bo nas zadepczą – pohukiwał oficerek, ściskając ciągle w prawej dłoni lornetkę. – Się idzie, panie poruczniku – cwaniacko oznajmił ogniomistrz, wykrzywiając usta w uśmiechu pod czarnymi wąsami. Młodemu chyba to wystarczyło, bo ruszył na linię lasu, o mało nie potykając się o poły za długiego odzienia. – Ten co za jeden? – sapał zdziwiony ładowniczy, próbując głową odsunąć zsuwający się na ucho karabin. – Jeszcze jeden oficer dwudniowy. – Zachichotali wszyscy. – Chciało się wolności bez kadry, to i mamy teraz. Wczoraj sierściuch, dziś oficer – westchnął Kozikowski, nieco zazdrosny, że jemu taki awans jeszcze nie się przytrafił. – Tutaj jedna. – Szczeniak z władzą na pagonach wskazał pierwsze miejsce. – Jakbym nie wiedział – mruknął ładowniczy, patrząc na stanowisko, które sam kopał wiele godzin. – Druga tam – rozkazywał podporucznik.

Salwy moździerzy rwały się na przedpolu i chyba skutecznie namieszały u Sowietów, bo jeszcze ani jeden nie wynurzył się z białego obłoku. – Może nie przyjdą – pocieszał się piechur w okopie. – Przyjdą, przyjdą – sprowadził go na ziemię Kozikowski z charakterystyczną dla zmęczonego frontem ironią. Pesymizm i brak szacunku dla oficerów zaczynał coraz bardziej dokuczać pododdziałom tej i „korpusowych” dywizji. Zapał wszak zawsze się kiedyś kończy, a wojsko potrzebuje wytchnienia. – A czołgi? Gdzie czołgi? – dopytywał najwyraźniej przerażony żołnierz. – Czołgów niet… – Piotr ujrzał, że ma pod sobą w okopie pooraną zmarszczkami, starą twarz. – Czołgów pan nie zobaczy. – Niemłoda fizjonomia sprawiła, że mimo woli zaczął zwracać się na pan. – Poszły na przełęcz, bo tam Sowiety próbowali coś kombinować z wieczora. Ale nie ma się co martwić. – Ujrzał w oczach wiekowego wojaka niemały lęk, więc zaczął pocieszać: – Mamy naszą mamuśkę. – Poklepał lufę. Jego ludzie usypywali wał i wkopywali ogony haubicy. – Jak pieprznie, to… – Wy tam – doleciał piskliwy głos podporucznika. – Gotować się do walki, nie ględzić – denerwował się młodzian. Salwy moździerzy nie słabły ani na sekundę. – Amunicja? – spytał głupio oficer. – Pełna jednostka, panie poruczniku – zameldował z dumą Kozikowski. – Więcej szrapneli jak na piechotę, ale i kilka przeciwpancernych wzięliśmy – tłumaczył jak nowicjuszowi. – Jakby się tanki pojawiły. Kilka ich wczoraj… – Wskazał na przedpole i poczerniałe kształty. – Dobrze, dobrze. – Podporucznik jakby wreszcie się uspokoił. – Idą! – wrzasnął ktoś z boku. Młody oficer przypadł momentalnie do ziemi i wreszcie mógł zrobić użytek ze szkieł, które ściskał w dłoni. – Jezu – wyrwało mu się. Na białym tle wiszącej mgły pojawiała się brązowawa, falująca kreska. Narastała z każdą sekundą, każdym krokiem

postępujących szeregów wojska. Nie strzelali, byli za daleko. Dopiero co wyszli spod ognia ciężkich moździerzy. – Widzicie ich? – oficer zadał kolejne niemądre pytanie. – Jak na dłoni. – Kozikowski wyszarpał z futerału swoją lornetkę. – Odległość dwa tysiące trzysta – podawał komendy działonowemu. – Szrapnele szykować – rozkazał drżącym głosem. Sowieckie zastępy rosły w oczach, mimo że ciężkie moździerze przesuwały ostrzał. Polak zaczynał wątpić, czy dwie haubice starczą. – Pan porucznik niech się lepiej postara o coś cięższego do wsparcia, bo naszym zaraz ogórki się skończą – doradził, nie odrywając oczu od szkieł. Młody nie dyskutował, zerwał się i pobiegł do telefonu. – Zapalnik… – zawahał się z podaniem wartości Kozikowski. Szrapnel winien się normalnie rwać się w powietrzu, sypiąc odłamkami z odpowiednim opóźnieniem. W strzelaniu niemal na wprost trudniej było ocenić czas na rozerwanie się ładunku. Zwłaszcza kiedy cel szybko się przesuwał. – Czekaj – dodał. – Będą, zaraz walną – dyszał wracający oficer. – Amerykanie dadzą stopięćdziesiątkipiątki… – Świst kuli przerwał gadanie. Druga poleciała wysoko, trafiając w niebo. – Już biją, a tak daleko – westchnął Kozikowski. – Czekamy na rozkazy. Tętent następujących po sobie wystrzałów rozszedł się echem po dolinie. Long Tomy strzelały co najmniej z dwudziestu kilometrów, jeśli nie dalej. Mimo to doskonale było słychać te ogromne działa. Dziadek w okopie schylił siwą głowę, kiedy stado pocisków przeleciało nad pokaleczonym lasem z dzikim rumorem. Padały kolejno, jeden obok drugiego. Blisko. Ziemia drżała, ludzie przewracali się w swoich stanowiskach. Ci, co byli jeszcze pod Budziszynem, znali to uczucie. Tak tłukli i Sowieci. Wtedy i nieco później pod Pilznem i Chebem. Kozikowski nie spuszczał celu z oczu. W drżących od eksplozji soczewkach dopatrywał się ludzkich sylwetek. Kłębiło się tam jednak tylko pełno dymu, kurzu, czasem przeleciał jakiś

nieokreślony kształt. Ogień zaporowy był potworny, ale wszyscy, którzy liznęli sowieckiego oręża, wiedzieli, że bolszewików to nie powstrzyma. Artyleria nie była im straszna tak jak awiacja. Bez bomb sypiących się bez ustanku na łby potrafili wolno, miarowo zyskiwać teren i spychać Polaków i Amerykanów coraz dalej na zachód. Nie mieli tego tempa, co jeszcze miesiąc temu, ale szli ciągle, tracąc masy ludzi. – Są – westchnął ogniomistrz, obserwując pojedyncze postacie biegnące jak najdalej od ognia. Long Tomy nie mogły skrócić ognia. Były za ciężkie, a rozrzut ich pocisków na przestrzeni dwóch kilometrów byłby niebezpieczny dla Polaków. – Ognia! – rozkazał panicznym okrzykiem podporucznik. – Ognia, do cholery! – ryczał. Artylerzyści popatrzyli po sobie. Piechota też milczała, wiedząc, że tamci są za daleko. – Ognia! – Młody, czerwieniejąc na twarzy, chwycił za kaburę pistoletu. Kozikowski, żeby nie prowokować go do nieprzemyślanych czynów, rzucił gromko: – Zapalnik cztery sekundy. Ładuj. – I zaraz dodał: – Podniesienie dwadzieścia. Półbateria, salwami! Ognia! Rąbnęło tak, że podporucznik padł na ziemię ogłupiały, ale szczęśliwy. Druga salwa huknęła zaraz potem. Piechurzy nakryli uszy rękoma, nie mogąc znieść hałasu. Mimo że ziemia była ciągle wilgotna, uniósł się z niej jasny pył, mieszając się z białym dymem gazów prochowych. Postrzępione i tak szeregi bolszewików, jeszcze dalekie i bezkształtne, rozpadały się przy każdym wybuchu. Biały obłok eksplozji pojawiał się niewysoko nad ziemią i wycinał w tyralierze szerokie wyrwy. Ludzie padali martwi albo okaleczeni, trafieni gradem stalowych kawałków. Broni potwornej. Jasne kształty miotające śmierć mieszały się zaraz z mgłą. Kozikowski komenderował jak potrafił najlepiej, przesuwając co chwilę lufy haubic. Potem kierował je w drugą stronę, metr po metrze, śląc deszcz odłamków. Ludzie w okopach patrzyli jak

zahipnotyzowani, widząc kotłującą się przed ich pozycjami masakrę. Im bliżej byli Sowieci, tym częściej dolatywały przeraźliwe wrzaski rwanych na strzępy nieszczęśników. Haubice przy każdym wystrzale skakały jak narowiste konie. Ich pociski leciały coraz głębiej w ugrupowanie piechoty. Zauważył to ogniomistrz: – Zapalnik trzysekundowy. Nikt nie miał pojęcia, jakie siły na nich idą. Ilu ludzi posłał jakiś sowiecki kamandir, sądząc, że zaskoczy Polaczków. Mimo strat sowiecki atak nie ustawał nawet na sekundę. Lufy nagrzewały się szybko, ale ciągle biły. Oderwane kończyny, fruwające po polu, było widać już całkiem wyraźnie. Do gry znów włączyły się moździerze, bijąc niebezpiecznie blisko swoich własnych wojsk. – Karabiny maszynowe, ognia! – rozkazał podporucznik, z trudem powstrzymując torsje. Żółte smugi poleciały w pole, omiatając wroga raz z jednej, raz z drugiej strony. Upiorny festiwal hałasu, ognia i makabrycznej śmierci trwał jeszcze kilka minut. Błyski oświetlały zrujnowany las niczym wielkie latarnie. Wreszcie młody oficer rzucił z ulgą: – Cofają się. Nędzne niedobitki uciekały. Wielu z nich doskonale wiedziało, że zaraz wrócą na pole walki i tego poranka nie przeżyją. Mimo to na razie mieli dość. – Przerwij ogień! – ryknął Kozikowski. – Haubice na tyły – rozkazał momentalnie. Załoga rzuciła się wytargiwać swoją zabawkę z okopu. – Panu też radzę wycofać się nieco – zwrócił się Kozikowski do oficera uradowanego łatwym, jak się mu zdawało, sukcesem. – Zaraz walną na całego i wrócą. Nie odpuszczą, więc trzeba ludzi oszczędzać. – Sam zaczął pchać działo. Młodzian tylko skinął głową i mimo że uradowany, pobladł i schylając głowę, zwymiotował. Za dużo tego wszystkiego było, jak na jeden poranek. Dzień tymczasem zapowiadał się długi i męczący.

Fort Hood, T eksas, USA 25 sierpnia 1945 Dwa wiatraki, jeden pod sufitem i jeden w rogu, ledwo radziły sobie z gorącym powietrzem. Gabinet dowódcy ośrodka szkolenia walki piechoty był skromnie umeblowanym, sporym pomieszczeniem. Jasną przestrzeń wypełniało biurko, jeden stolik i regał z zamkniętymi półkami. Między oknami stała nieduża zabytkowa komoda, zapewne tkwiąca w miejscowej jednostce od czasów wojen z Indianami. Na niej leżały dwa polerowane pociski, jak się zdawało dezaktywowane, pełniące wartę obok oprawionego w ramkę francuskiego Krzyża Wojennego. Pamiątki właściciela tego pomieszczenia, generała Williama F. Homera. Niemal łysego oficera z resztkami siwizny nad uszami i okularami w grubych oprawkach na nosie. Homer kołysał się na obrotowym fotelu, ubrany w jasny mundur letni, koszulę i regulaminowy krawat, czytając trzymany na brzuchu list. Usta wydymały się przy każdym zdaniu, wskazując, że oficer nie bardzo jest rad z niespodziewanej wizyty. Gość, podpułkownik Philip Kelly, siedział jak na szpilkach. Drewniane krzesło, jak z kowbojskiego saloonu, nie było najwygodniejsze. Do tego upał, który zawsze źle znosił, zwłaszcza kiedy się od niego odzwyczaił. Podobny do generalskiego cienki mundur powoli nasiąkał potem. Lato w Teksasie potrafiło dać w kość. – Więc zrzucili to na mój garb – bąkał niewyraźnie pod nosem generał. Kelly myślał dokładnie to samo. – Na kiedy i czego pan potrzebuje? – Homer zdjął okulary i potarł nasadę nosa. – Na kiedy? – zapytał nieuprzejmie gość. – Na zeszły tydzień – burknął. Jego nieprzyjemny charakter nie zmieniał się nawet w obliczu generałów. Homer otaksował go wzrokiem z pewną niechęcią. Najchętniej ochrzaniłby faceta za to, że wpada tu nieproszony nie wiadomo skąd, ale papiery, jakie miał, i rozkaz dowódcy bazy nakazujący zająć się przybyszem krępowały ruchy.

– Oczywiście – sapnął tylko zły. – Potrzeba mi dwóch kompanii piechoty, najlepiej kogoś doświadczonego… – precyzował swoje wymagania podpułkownik. – Doświadczonego? – Generał złapał za oparcie fotela, lekko się w nim unosząc, jakby nie dosłyszał. Nie potrafił powstrzymać śmiechu. Wstał i wolno podszedł do okna. Podsunął je wyżej i do pokoju wleciał gorący podmuch pustynnego wiatru. – Panie pułkowniku. – Starszy mężczyzna wystawił dłoń na zewnątrz. – To szczeniaki. To wszystko szczeniaki, po kilkanaście lat. – Odczuł jakąś dziwną satysfakcję z faktu, że krzyżuje plany gościowi. – Doświadczeni ludzie walczą w Europie, są w Azji albo na cmentarzu. Pan nie wie, co się dzieje? – Zatrzasnął okno. – Tu w kraju szkolimy gówniarzy jako uzupełnienia. Kilka oddziałów, jakie udało się ściągnąć z Europy, jest albo na Zachodnim Wybrzeżu, gdzie czeka na transport do Japonii, albo uzupełnia straty na Wschodnim i zaraz wraca z powrotem za ocean. Wy tam w OSS nie macie pojęcia o przyziemnych problemach, co? – triumfował, wyżywając się na coraz bardziej poirytowanym i spoconym Kellym. – No to dwie kompanie ludzi. Mogą być zieloni – wycedził przez zęby podpułkownik. – Spokojnie, spokojnie – pohamował go generał. – Takich u nas jest kilka tysięcy. – Pogładził się po brodzie. – Mogę kazać przydzielić kilku ostrzelanych oficerów i podoficerów. Mamy takich. Stare wygi. Ranni w Normandii, Gwinei albo jeszcze na Sycylii. Okiełznają tę zbieraninę, choć szczęśliwi na pewno nie będą. – Wydął usta, patrząc w dal. – Właściwie to co pan kombinuje? Co tu planuje Biuro, i to poza wiedzą naszych oficerów z G2? Europa, Pacyfik czy jeszcze coś innego? Wcześniej takich próśb tu nie mieliśmy. – Skrzywił głowę. – Czytał pan list? – Retoryczne pytanie też zabrzmiało nieprzyjemnie. – To tajemnica. Ale zgoda. Dwie kompanie i ostrzelana kadra mi pasuje. Do tego zapas amunicji na jakiś tydzień działań. No i zaprowiantowanie. Resztę zapewnię sam.

Wszystko musi być gotowe najpóźniej jutro rano. Będzie czekał na nas transport, ale to muszę ustalić… – Zaprowiantowanie, amunicja. A może dywizja czołgów? – kpił generał, coraz bardziej niezadowolony z tego spotkania. – Dywizji czołgów na razie nie potrzebuję. Ale gdyby co – Kelly wstał, czując, jak materiał przykleja się do pleców – nie omieszkam poinformować. – Zasalutował i nie czekając na pozwolenie, ruszył do drzwi.

ROZDZIAŁ IV Wioska Fiss, południowa Austria 26 sierpnia 1945 Do uśpionego jeszcze umysłu doszedł drażniący odgłos. Docierał do świadomości dudniącym kołataniem. Nieprzyjemny dźwięk stukania do drzwi. Jan Węgliński otworzył niechętnie zaspane oczy, nie do końca wiedząc, gdzie się znajduje. Szumiało mu w głowie od wieczornych uniesień i kilku lampek wina. Dopiero po kilku sekundach doszło do niego, że jest w pokoju, w sanatorium gdzieś w Austrii. Ktoś uporczywie dobijał się do wejścia. Jan delikatnie odsunął ramię tulącej się do niego kobiety i tak by jej nie zbudzić, wstał ostrożnie, uważając na opatrunek okręcony wokół żeber. W półmroku wymacał na krześle rzucony niedbale szlafrok. Potykając się o buty i porzuconą butelkę po winie, dotarł niemal po omacku do drzwi. Nacisnął klamkę i lekko je uchylił. W oślepiającym blasku słońca, jaki wpadał przez okno na korytarzu, spostrzegł młodą, pociągłą twarz jakiegoś bruneta. Szybko otaksował go spojrzeniem i uznał, że ma do czynienia z wojskowym. Tamten nosił jasną, cywilną sportową marynarkę, ale zdradzała go postawa, mimowolnie ściągnięte pięty jak na baczność i wyprostowane jak struna plecy. – W czym mogę pomóc? – spytał po angielsku Polak, ciągle mrużąc zaspane oczy. – Pan kapitan Jan Węgliński? – odparł płynnie po polsku brunet. Na dźwięk ojczystej mowy Jan uśmiechnął się, jakby przeczuwał, co jest grane. – Tak, to ja – powiedział wesoło. Oczy otwarły mu się szeroko. – Tak, to ja – powiedział raz jeszcze, najpoważniej jak umiał,

hamując wybuch ekscytacji. – Mam dla pana… – Co robisz? – doszło z głębi pokoju. – Wracaj do łóżka – wołała zaspanym ciągle głosem Susane. Węgliński lekko się zaczerwienił i wyszedł na korytarz, zamykając za sobą drzwi. – Co to? Mężczyzna podał mu zalakowaną, cienką kopertę, którą chował w wewnętrznej kieszeni marynarki. – Proszę się zapoznać z treścią – oznajmił, patrząc mu w oczy. – Mam czekać na odpowiedź i ewentualnie towarzyszyć panu w podróży – zameldował i odstąpił krok. – Będę w pobliżu. Jeśli pan kapitan pozwoli, to się odmelduję… – Dobrze, dobrze – przytaknął oficer, nie odrywając wzroku od szarej koperty, którą trzymał w dłoniach. Chłopak zniknął za załomem schodów. Kapitan wrócił szybko do sypialni swojej nowej amerykańskiej dziewczyny. Odsłonił lekko brązową kotarę, podsunął krzesło, przysiadł i zaczął czytać. – Co piszą? Zaaferowany Polak nie usłyszał skradającej się Susane. Objęła go za szyję, przywierając nagim ciałem do jego boku. Łasiła się niczym kotka, co rusz zerkając na szeregi liter. Niewiele z nich rozumiała. – Coś ważnego? – Jej dłoń powędrowała pod szlafrok kochanka, głaszcząc obandażowaną pierś. Polak ciągle czytał, więc dłoń opadała niżej. Ku jej zaskoczeniu nie robiło to tym razem na Janie większego wrażenia. – Masz mnie dość? Znudziłam ci się? – syknęła oburzona, siadając na podłodze i krzyżując ręce. – Co? – Marudzenie dziewczyny dopiero po chwili oderwało Jana od tekstu. – Piszą? Tak, piszą. – Wydawał się bardzo podenerwowany albo raczej podniecony. Ale nie tak, jak chciałaby tego Susane. Zerwała się na równe nogi i ostentacyjnie, prychając za każdym razem, zbierała kolejne części swojej

garderoby. – Przypomnieli ci, że jest wojna? – spytała z wyrzutem. – Dopiero co o mało cię nie zatłukli, a ty znów… – Ja przecież jeszcze nic… – próbował bronić się Polak, ciągle wpatrzony w papier. – Aha. Akurat, przecież to widać – głos Susane zdawał się drżeć. – Niewielu znałam Polaków, ale widzę, że jesteście porąbaną nacją – dodała, zapinając suwak spódnicy. – Najpierw ten twój kumpel. Nie mógł wytrzymać, kiedy dostał nowy przydział, choć ledwo co chodził. Teraz ty. Człowieku, jesteś porządnie obity. – Zapięła bluzkę. – Albo po prostu naprawdę ci się znudziłam – ostatnie słowa rzuciła przez niemal zaciśnięte zęby. Jan odwrócił głowę i patrzył sekundę lub dwie na rozjuszoną Amerykankę. Taką widział ją po raz pierwszy, odkąd zaczęli ze sobą kręcić. „Boże – w jego głowie pojawiła się olśniewająca konstatacja – jej na mnie zależy!” Podniósł się z krzesła, chowając list do kieszeni. Objął ją szybko. Próbowała się wyrywać, ale silne ramiona szybko pokonały sztuczny opór. – Posłuchaj… – Dziewczyna jeszcze chwilę kręciła głową, udając, że nie zamierza słuchać. – Posłuchaj. – Chwycił Susane delikatnie za śliczną buzię i wbił w nią głębokie spojrzenie. – Nie znudziłaś mi się. Przysięgam – mówił ciepłym, szczerym głosem, takim, jaki w niepamiętnych przedwojennych czasach zawsze działał na panienki. Dziewczyna zamarła ze szklistym spojrzeniem. – To co? Zostawiasz mnie? – spytała nieśmiało. – Susane – zaczął się tłumaczyć Jan, choć wiedział, że będzie to bardzo trudne. – Zrozum, muszę… Na razie. Mówiłem ci, że bałem się, że już jestem na bocznym torze. Ale nie, do czegoś tam jestem potrzebny. Kilku Sowietów mogę jeszcze posłać do piachu… – zapędził się w zbyt brutalne określenia. – Sowieci – rzuciła dziewczyna, z trudem powstrzymując łzy. – Niemcy, Włosi, wszyscy oni mnie nie obchodzą. Mam dosyć tego

wszystkiego. Rannych, wojny, samolotów. Chcę żyć normalnie. – Będziesz. – Przytulił ją do piersi i pogładził delikatnie po głowie. – Wszyscy będziemy. – Boję się o ciebie. – Łza popłynęła po opalonym policzku kobiety. Jan nic nie powiedział. Jego myśli były już daleko. Pozycja 34 Pułku Zmotoryzowanego Gwardii, Alzacja, zachodnia Francja 26 sierpnia 1945 Wąską, rozjeżdżoną drogą przebiegającą przez niewielkie, szare miasteczko złożone z kilku domów i malutkiego kościółka przetaczało się kilkanaście okrytych gałęziami ciężarówek. Obładowane amunicją, zamaskowane i ociężałe ZiŁ-y huczały zużytymi silnikami, aż ostatnie szyby trzeszczały we framugach. W zaułkach i na podwórkach rozsiadali się ranni, korzystający z chwili rozejmu wynędzniali Sowieci. Palili, pałaszowali swoje marne racje, milcząc i nie mogąc odwrócić oczu od kolejnej wspaniałej osady, jaką wyzwalali. Widzieli wcześniej kawałek Polski i Niemiec, ale tylko z drzwi bydlęcych wagonów. Najwięcej, kiedy czekali na zbombardowanych, nieczynnych chwilowo stacjach albo gdy sami zmuszeni byli kłaść szyny. Ci, co zdążyli „pozwiedzać” pobite Niemcy, ci, co byli w Berlinie, Hanowerze czy Akwizgranie dawno już gnili w głębokich masowych grobach. Za nimi szły kolejne eszelony na wpół dzikich rekrutów, którzy dopiero odrośli od ziemi, pędzonych z dalekich stepów Kazachstanu i gór Uralu. Im, jak poprzednikom, wojna wydawała się prosta. Postrzelali trochę, choć lotnictwo siekło, i już byli ponoć we Francji. Kraju tak podobno bajecznym i bogatym, że aż w głowie się nie mieściło. Żaden z nich oprócz kilku ludzi nie wiedział, gdzie to dokładnie w świecie leży, ale na pewno daleko, daleko od domu. W tym całym oszołomionym, zakurzonym tłumie i hałasie nikt nie dostrzegł, że sztab pułku opuszcza pewien oficer. Major kontrwywiadu wojskowego robotniczo-chłopskiej Armii

Czerwonej, Smierszu, Jakow Berman wyszedł przed dom. Była to odebrana francuskim panom całkiem piękna budowla, szynk, który tutejsi kapitaliści zapewne dzierżawili i żłopali tu szampany od rana do wieczora. Chudy oficer, zwany pokątnie „Ptakiem”, chyba ze względu na pewne upodobniające go do tego stworzenia cechy: długą indyczą szyję i haczykowaty orli nos, posiedziałby w tym przydrożnym barze jeszcze chwilę. Ale niestety. Nawet tutaj, gdzie Armia Czerwona wbiła się w terytorium burżuazyjnej Francji, nie było chwili oddechu. Zaraz za majorem na słońce wyszło kilku młodszych oficerów, jak jeden mąż niskich i pulchnych. Tak jakby szarże dawali im po wzroście, dla odróżnienia, kto ważniejszy. Major odwrócił się i podciągnął opadający z cherlawego brzucha pas. – I pamiętać mi! – ryknął, przekrzykując toczące się za plecami auta. – Nie pokazywać się, póki nie skończę albo dam znać. Nie można ich spłoszyć. Okazja duża. Strzelców też pilnować, coby strzelać w panice albo w radości nie zaczęli. Jak tak – popatrzył po szczerych, oddanych twarzach – od razu kula w łeb. Jasne?! – Tak jest! – ryknął ochrypły chór. – No – uśmiechnął się „Ptak”, szczerząc ostatnie krzywe zęby. – Zaraz będę z powrotem. Oddał niedbale honory i odczekawszy, aż przejedzie kolejny gruzawik, przeskoczył szosę. Usadowił się w fotelu pasażera trofiejnego poangielskiego dżipa. – Jedziemy na linie – rozkazał niewielkiemu, szerokiemu jak szafa kierowcy. Też zresztą wojskowemu czekiście. Wóz włączył się do ruchu, kiedy kierowcy ciężarówek spostrzegli, kto jedzie, i ustąpili miejsca. Dżip szybko, bokiem szosy ruszył przed siebie. Siedzący na poboczu i chodnikach bojcy ledwie zdążyli zabierać nogi. Samochód skręcił w bok, z dala od konwoju, który jechał w przeciwnym kierunku. Miasteczko nie było duże. Rzędy najokazalszych, piętrowych domostw wspinały się główną drogą nieco ku górze. W połowie

wzniesienia zaczynały się pola i ogrody przy ostatnich w mieście domach. Pełne były wojska, zaścielonych siatkami czołgów i drogocennych armat przeciwlotniczych. Te ostatnimi czasy sprowadzano na chybcika, masowo, na pierwszą linię, by choć trochę osłonić wojska przed nalotami. Wszystko wokół potwornie śmierdziało, a zieloną do niedawna trawę zasłoniła warstwa śmieci i odchodów zostawiana przez przewalającą się armię. W kilku domostwach kręciło się podejrzanie dużo ludzi. Przetrząsali hałaśliwie pomieszczenia, szukając trofeów i pamiątek, które wagonami albo pożyczonymi ciężarówkami dało się nadać na tyły. Była to działalność surowo zakazana, pod karą śmierci, zwłaszcza po ekscesach, jakich dokonywały oszołomione zastanym bogactwem pułki walczące nad Renem. Gdy auto wojskowego czekisty mijało zabudowania, szabrownicy na jego widok zaczęli skakać oknami, uchodząc w zarośla. Ale Berman nie zwracał na nich uwagi. Raz tylko zerknął w bok. – Niech się bawią – szepnął z szelmowskim uśmiechem. Wszak jego oddział sprawny – jak zechcą, szybko wyłapią. Wóz zjechał z asfaltu, skręcając w bok do zagajnika na skraju pola. Tu też nie było gdzie szpilki wetknąć. Żołnierze okopali się pod drzewami, prawie jeden przy drugim. Niemądrze. Nawet Berman to wiedział. Jeden nalot ciężkich maszyn i po batalionie. Zresztą czemu samoloty dały im spokój, nie miał pojęcia. Zerknął w niebo dla pewności, czy aby nic mu nie przeszkodzi. – Może nasze orły w pobliżu? – zdawał się kpić szofer, widząc zaciekawienie dowódcy. Jemu takie gadanie major też wybaczył. Był skupiony i rozpraszać się nie chciał. Musiał być łagodny i dobry jak mało kiedy. Spokojny i otwarty, jak na agitatora przystało. Wóz wjechał między drzewa, hamując głośno. Ludzie o zakurzonych, ogorzałych od wiatru twarzach wielkimi białymi oczami spozierali nieśmiało, acz z ciekawością ze swoich nor. Pochylony, osmolony człek w spłowiałym mundurze przydreptał

od razu. – Porucznik Mieszunkow – zameldował się półgłosem, jakby bał się, że faszyści usłyszą. Berman wyskoczył z auta, nawet nie patrząc na tego pół-Azjatę ciągle sterczącego z dłonią przy hełmie. – Tu? – spytał bez pardonu kontrrazwiedczyk. – Tak, tu, towarzyszu majorze. – Porucznik wypiął cherlawą pierś. – Już powinni być. – Dobra. – Czekista przejechał dłonią po spoconym czole, przygładzając jasne kosmyki włosów. – Słuchajcie mnie… Jak wam? – Mieszunkow. – Oficer znów się wyprężył. – Dobra… Dajcie spokój. – Berman ujrzał ciągle wzniesioną dłoń. – Jadę ja i mój szofer. Jak kto strzeli, to wiecie… – Wiem. – Porucznik przełknął nerwowo ślinę, a w jego oczach pojawił się lęk. – Rozkazy wydałem. Cicho siedzimy jak myszy… – No – pogroził palcem czekista i dziarskim krokiem ruszył do auta. Chwycił leżący na tylnym siedzeniu kij i przytwierdzoną do niego białą szmatę. – Jedziemy. – Skinął na szare, kamieniste pole za linią zarośli. – Tylko wolno – dodał. Auto przebrnęło przez grudy ziemi i wysokie krzaki, podskakując tak, że major o mało nie stracił chorągwi. Ciche pykanie silnika wydawało się jedynym słyszalnym dźwiękiem na nagim, odsłoniętym polu. Słońce grzało. Berman zacisnął zęby i począł wymachiwać kijem. Wolno, od lewej do prawej, nerwowo rozglądając się dookoła. Serce podeszło mu do gardła i podkurczył palce w butach. Czuł na sobie oczy dziesiątek ludzi skrytych po drugiej stronie, pod drzewami. – Sygnał był jasny – mamrotał niby do pochylonego nad kółkiem szofera, a tak naprawdę żeby sobie dodać rezonu. – O dziesiątej, na tym polu. Pośrodku… – A jak to podpucha? Francuzy nas wystawiają? – Kierowca wpatrywał się obłąkańczym wzrokiem w jeden punkt przed sobą, jakby z niego miał nadejść atak. – Z tymi faszystami nie wiadomo nic…

– Przecież warunek spełnili – wtrącił major. – Ogień przerwali… Cicho – uciszył sam siebie. Po lewej w zaroślach coś zakotłowało. Kilka gałęzi padło na glebę i w tej chwili Berman ze strachu aż drgnął. – Stój – rozkazał i podniósł wyżej szmatę na kiju. Z niewielkiej wyrwy wyłonił się podobny do ich własnego samochód. Terenowy Willys z dwoma ludźmi w środku. Jechali wolno. Pasażer też machał białym sztandarem. Rosyjski szofer zacisnął dłonie na kierownicy, aż stawy zatrzeszczały. Aliancki wóz podjechał wreszcie, parkując niemal zderzak w zderzak. Obie strony patrzyły na siebie w milczeniu. Sowieci poważni, nieufni, ze zmarszczonymi czołami, mrużąc oczy przed słońcem, lustrowali przybyszów. Tamci opaleni, o grubych czarnych brwiach, szczerzyli zęby, nawet nie próbując ukryć radości. Jeden miał amerykański hełm. Mundury chyba też były jankeskie. Zielone, spłowiałe i zakurzone. Na szyjach wisiały im gogle. Pasażer wreszcie odłożył flagę i stanął w wozie, dając znak, że chce się przedstawić. Rosły był z niego kapitalista. Dłonie miał wielkie, czuprynę na głowie jak smoła. Odróżniał się od swojego szofera dziwną czapką. Furażerką z czerwonym pomponem na sznurku zwisającym u przodu. Wyprężył się. Uniósł rękę, ale zamiast salutować, zacisnął kułak na wysokości skroni. – Witajcie, towarzysze! – Błysnął zębami w uśmiechu. – Jestem kapitan Alonso Bardales, dowódca Dziewiątej Kompanii La Nueva, trzeci batalion, Régiment de Marche du Tchad. Druga Dywizja Pancerna – niemal wykrzyczał nazwę. Prawie całą po rosyjsku. Bolszewicy popatrzyli po sobie, nie potrafiąc ukryć zaskoczenia. – Co do… – półgębkiem rzucił kierowca. Berman tylko syknął. Wstał, jakby niezrażony, i zasalutował sprężyście. – Major Jakow Berman, Trzydziesty Czwarty Pułk Zmotoryzowany Gwardii! – meldował niczym na defiladzie, maskując swój przydział. Na razie to nie powinno nikogo

interesować. – Dziękuję wam za waszą propozycję – klepał wyuczoną formułkę. – Armia Czerwona przyjmie waszą kapitulację zgodnie z… – Nie chcemy kapitulować, towarzyszu majorze. – Rosyjski tego kapitalisty był całkiem dobry. – Chcemy przejść na waszą stronę! – Uniósł triumfalnie palec. – Na naszą… Do nas? – Major nie rozumiał z tego nic. – Chcecie walczyć po naszej stronie? – Schylił głowę, mówiąc wolno, jakby sądził, że to pomoże usłyszeć jego pytanie. – Tak jest. Przeprowadziliśmy głosowanie w kompanii. Wszyscy na was czekaliśmy, to nie nasza wojna. Na początek współpracy… – Bardales sięgnął za siebie i schylił się po coś. – Mapy pozycji dywizji, z którą wojujecie, i kilku sąsiednich pozycji. Mamy tego więcej, różnych ciekawostek. – Dumny uśmiech nie schodził z twarzy oficera. Major wysiadł z auta i przejął podarek. Otworzył klapę i przejrzał pobieżnie papiery. – Interesujące – wymamrotał. – Bardzo interesujące… Ale nie rozumiem. – Rzucił klamoty na siedzenie. – Nie rozumiem, co was popycha do dezercji? – Wyuczonej podejrzliwości nie dało się zagłuszyć. Tak samo jak zwykłego zdziwienia. – Bo myśmy sojusznicy. – Kapitan klasnął w dłonie. – Walczyliśmy ramię w ramię z radzieckimi żołnierzami podczas bojów z faszystami Franco. Jesteśmy hiszpańską kompanią republikańską! Nazwa brzęczała jeszcze długo w uszach czekisty, gdy szukał w pamięci. – Hiszpanie – wysapał wreszcie, cofając się o krok. Mimo upału zrobiło mu się potwornie zimno. Dłonie zaczęły drżeć i to tak, że aż dostrzegł to szofer. Nic nie rozumiał. Sojusznicy z dawnych czasów, z wojny, o której słyszał na szkoleniach, przechodzili na ich stronę. Berman widział to zupełnie inaczej. Bardziej szeroko, jak na kontrwywiadowcę przystało. Wiadomo było od trzydziestego dziewiątego, że na wojnie wyginęli wszyscy prawomyślni członkowie Kominternu. Ci, co

żyli, albo przeszli na stronę trockistów i anarchistów, albo zbiegli do Francji, oddając zwycięstwo krwiożerczemu Franco. Tak jak te dwa cymbały, szczerzące zęby przed majorem. – Towarzysze Hiszpanie! – krzyknął. Aktorsko też był doskonale wyuczony. Rzucił się ściskać ręce, całować bolszewickim zwyczajem w same usta. Ale nabrać się nie zamierzał. Nie wierzył, żeby w faszystowskiej Francji po tylu latach wojny ostało się tak wielu republikanów. Skąd mógł wiedzieć, że ci zebrali się w Afryce i innych koloniach. Zresztą to wpływu żadnego nie miało. Jeśli ktoś tyle siedzi u imperialistów, znaczy został zwerbowany, przeszkolony przez wywiad i ten wywiad właśnie podkładał mu świnię! Na szczęście major Smierszu Jakow Berman wykrył podstęp i już się zastanawiał, jak to wszystko wykorzystać. – Zaraz każę moim chłopcom, żeby wywiesili białe flagi, i możecie zajmować nasze stanowiska. – Hiszpan nie przestawał się szczerzyć. – Wszyscy mamy nadzieję, że nas wykorzystacie, że się wam przydamy. – O, na pewno. – Major też się uśmiechnął. „Nawet nie wiecie jak” – pomyślał. Teraz wypadało grać miłego i otwartego. Marsylia, Francja 26 sierpnia 1945 Mimo że na zewnątrz była pełnia śródziemnomorskiego lata, w celi za sprawą gołych betonowych ścian panował przenikliwy chłód. Kilku więźniów, drobnych pijaczków oraz paru zapitych i niejednokrotnie pobitych żołnierzy i marynarzy skulonych na ziemi, drzemało, parując trawionym alkoholem. Chris „Krakers” Walker kiwał się na skrawku wolnej, lepiącej się od brudu podłogi, nie bardzo wiedząc, co ma robić. Po solidnym ciosie francuskiej pały ciągle czuł guza na głowie. Wyspał się za to za wszystkie czasy, niebudzony przez nikogo. Francuska policja pospołu z alianckimi żandarmami zwinęła i lała wszystkich jak leci. Normalnie każdy mundurowy powinien trafić do wojskowego ancla, ale tutaj już nikt się tym nie

przejmował. Mijała druga doba w tym „przytulnym” zakątku. W żołądku skręcało z głodu, a usta miał spierzchnięte z pragnienia. Rzucili kilka czerstwych bagietek, ot tak, z łaski, i dali wiadro wody do picia. Zdenerwowani strażnicy mieli miny, jakby żywili wściekłe zwierzęta w zoo. Trudno było im się dziwić, skoro zamiast łapać panoszących się złodziei i przemytników – od których czasem skapnęło nieco grosza – albo pilnować, żeby czerwoni dywersanci w dokach nie zaczęli rozrabiać, musieli co rusz użerać się z tym pijanym motłochem. Wielką masą ludzi, którzy najechali Marsylię zaraz po wyzwoleniu zeszłego lata i za sprawą wojny ciągle tu siedzieli. Zresztą miasto przyciągało jak magnes wszystkie szumowiny i strony konfliktu. Napływały tu zapasy, doskonały łup dla gangów i wojujących agentów komunistycznych, którzy uszkodzili kilka statków i z pół tuzina dźwigów oraz bocznic kolejowych. Ostatnie miesiące były dla stróżów porządku najtrudniejsze od wielu, wielu lat. „Krakers” pogładził się po kłującej zarostem brodzie, zerkając w małe zakratowane okienko u samego niemal sufitu. Nudził się, ale zbytnio nie przejmował swoim losem. Dwa dni pokazały, że jest sam. Pies z kulawą nogą nie przyszedł go ratować, bo i jak? Rozważał teraz, czy szybko przewiozą go do amerykańskiego więzienia, czy będzie tu gnił nie wiadomo ile, aż wreszcie zdechnie z głodu. Zresztą nic lepszego go nie czekało. Miał swoje za uszami, ale jakimś wyjątkowym zbirem nie był. I tak do domu miał nieprędko wrócić. Niespodziewany chrzęst klucza w wiekowym zamku ciężkich drzwi obudził współwięźniów. Każdy z nich podniósł się szybko i mimo że zaspany, nie do końca trzeźwy, łypał z nadzieją na wejście. – Może puszczają? – szepnął jakiś młody lotnik o zmierzwionej fryzurze, którą zaraz zaczął na powrót układać. Chris tylko się skrzywił i machnął ręką. Ale ku jego zaskoczeniu gliniarz, który pojawił się w celi, odziany w jasny letni uniform i

śmieszne okrągłe kepi na głowie, krzyknął: – Walker! – Jego paskudny akcent zatrzeszczał w uszach. Grupka wyrzutków popatrzyła po sobie. Przecież nikt tu nikogo nie znał. – Ja? – Zdziwiony porucznik wstał, skupiając na sobie zazdrośnie złe spojrzenia. – Chodź ze mną – kazał gliniarz, machając ręką z pękiem kluczy. Wyszli na obskurny jak i cały budynek korytarz. Długi, ponury, śmierdzący stęchlizną. Zza niektórych drzwi dochodziły dziwne stukoty i pokrzykiwania, ale znudzony klawisz w ogóle się tym nie przejmował. Szli długo, skrzypiąc podeszwami, aż silna dłoń wartownika złapała za ramię Walkera. – Stop – nakazał przed samą klatką schodową. – Tu – wskazał uchylone drzwi jednej z cel. Wewnątrz było przyjemnie jasno i ciepło. Chris przysłonił nieprzyzwyczajone oczy. W rażącym słonecznym świetle wpadającym przez znacznie większe niż w poprzedniej celi okno nie było widać żadnych sprzętów, ławy czy krzesła. Uznał, że musiało tu być ambulatorium, a to ze względu na białe ściany. – Porucznik Chris Walker? – padło zadane nieprzyjemnym głosem pytanie. Mówił na pewno Amerykanin. „Krakers” zmrużył oczy, wypatrując rozmówcy. W kącie stała postać. Po kilku sekundach oczy przywykły i można było rozpoznać dobrze odżywionego faceta w garnizonowym mundurze. Chris dostrzegł błyszczący złoty liść na jednym z naramienników, stopień majora. Wyprężył się na ten widok najlepiej jak potrafił, choć jego własna powierzchowność wyglądała dość żałośnie. Major obrzucił go spojrzeniem od stóp do głów, krzywiąc się przy tym. Nieogolony oficer, z potarganymi ciemnymi włosami, stał w rozpiętej, wymiętej, jakby wyjął ją psu z gardła, bluzie. Na jego szyi wisiał upstrzony szarymi plamami krawat. – Tak… – westchnął wyższy rangą. – Jestem major George Wright z dowództwa sił USA w południowej Francji. Wie pan, co

mnie sprowadza? – zabrzmiał bardzo surowo. – Domyślam się, panie majorze. – Walker miał ciągle zachrypnięty, ale mocny głos. – Pewnie mam zostać przeniesiony do aresztu w dowództwie i postawiony przed sądem – mówił obojętnym tonem. Major wydął usta i sięgnął do kieszeni spodni. – To wasze? – wyciągnął otwartą dłoń. Leżał na niej Krzyż za Wybitną Służbę, drugi w kolejności najwyższy order w armii USA. „Krakers” przełknął nerwowo ślinę i mimo że stał na baczność, złapał się za pierś. Przeszły go ciarki. Nie spostrzegł tak długo, że zgubił swój medal. Ochłap rzucany chyba w każdej armii każdemu wariatowi, który ośmielił się przeżyć niewykonalne zadanie, tak dla uspokojenia sumienia. Ale zawsze jakieś wyróżnienie. – Mój. – Spuścił niepyszny głowę, szykując się na wybuch gniewu. Major tylko cmoknął, zrobił krok i przypiął odznaczenie na miejsce. – Tak lepiej – uznał. – Nie wiem, za co go dostaliście, ale jak rozumiem za coś, czego miło nie wspominacie – odgadł bez problemu, patrząc w oczy Walkera. – Znalazł go – dotknął palcem medalu – francuski policjant. Takich jak wy, moczymordów i rozrabiaków, mają tu na pęczki, ale Francuza coś tknęło. Myślał, że ktoś to zgubił albo któryś z naszych to ukradł. Zaraz potem doszedł do wniosku, że zapuszkował cholernego bohatera, który tylko oblewał swój sukces. – Oczy majora znów przebiegły po zniszczonym mundurze „Krakersa”. – Sukces – westchnął, krzywiąc dziwnie usta. – Zawiadomili nas i stąd moja tu obecność. – Walker patrzył mało przejęty. – Trwa ciężka wojna, poruczniku – zaczął z innej, bardziej pedagogicznej, jak się zdawało, strony major. – Potrzebujemy doświadczonych żołnierzy. A wy jak widać – wskazał na pozostałe pokrzywione baretki – nieco świata zwiedziliście z bronią w ręku. Nie pasuje mi to, co macie na sumieniu, a czytałem pierwsze raporty patroli. – Uniósł palec ku górze. – I wiem, że niezły burdel zrobiliście, ale

rozumiem was… – Uciął, jakby nie chciał dalej się zapędzać. – Każdy ma słabsze chwile, zwłaszcza po tym, co przeszedł. – Zerknął za okno, jakby myślami odleciał gdzieś daleko w przeszłość. Chris chrząknął, przywołując oficera do rzeczywistości. – No więc – podjął major jak gdyby nigdy nic – nie traficie do więzienia ani pod sąd polowy. – Napuszył się. „Krakersowi” mimo woli wąskie wargi wykręcił uśmieszek, który zaraz zgasł. – Wrócicie do jednostki i o wszystkim zapomnimy. – Major założył czapkę i raz jeszcze obrzucił porucznika spojrzeniem, jakby nie dawał do końca wiary, że ów może być zdolny do bohaterskich czynów. – Idziemy. – Klepnął wreszcie Walkera w ramię. Ten stał jeszcze, jakby przyrósł do posadzki. Nie docierało do niego to, co usłyszał. Wright wiedział, co robi. Krakers tak surowej kary nie spodziewał się tego ranka. Moskwa, ZSRR 26 sierpnia 1945 Ciasne mieszkanko w moskiewskiej dzielnicy Ramenki pachniało stęchlizną. Proste, zwyczajowe meble, stara szafa, stolik z haftowaną serwetą, krzesła, fotel, stojak podtrzymujący kilka glinianych doniczek z dawno zwiędłymi kwiatami i tapczan okryty żółtawą narzutą ustawiony pod obitą dywanem ścianą. Wszystkie te dobra należały do jakiegoś adiunkta nieodległego Uniwersytetu imienia Łomonosowa, usuniętego przez bezpieczeństwo za kilka nieostrożnych uwag. Takie mety, przejmowane przez władze, a niepuszczone w obieg karuzeli mieszkań, których bez przerwy brakowało, trafiały pod specjalny zarząd. Zdawały się idealne na tajne spotkania. Czasem przechodziły na stan bezpieczeństwa i wywiadu zagranicznego jako lokale kontaktowe i konspiracyjne. Najczęściej służyły po prostu jako miejsce popijaw i schadzek czynowników i funkcjonariuszy różnych szczebli.

Trójka siedzących w niewielkim pokoju mężczyzn paliła śmierdzące trocinami papierosy, gadając o wszystkim i o niczym. Ubrania porozpinali i poluzowali albo zdjęli krawaty, odpinając guziki przy kołnierzach. Tutaj wreszcie było nieco swobody. Nieco. Ale zawsze. Tylko czwarty człowiek ciągle tkwił w wojskowym mundurze z epoletami generała pułkownika na ramionach oraz nieco zaskoczoną, niepewną miną na pooranej grubymi bruzdami czterdziestosiedmioletniej twarzy i psuł nastrój swobody. Zerkał co chwilę w ciemne okno, nie potrafiąc długo patrzeć na tych, których widywał zwykle w gazetach albo kronikach filmowych w kinach. Był wszak żołnierzem zajętym sztabowymi planami, jednym z wielu, i na szczyty dostępu nie miał. Tylko jeden z przybyłych, dziarski staruszek o grubej szyi i szerokim brzuchu, z ułożonymi w falę siwymi włosami i kozią bródką, był mu znany lepiej. Marszałek Nikołaj Bułganin. Pierwszy po Stalinie w strukturach wojska. Nadzorca czterdziestosiedmiolatka i agent wodza, wiceminister obrony, ważna postać Rady Rewolucji. Reszta to nieznana mu, acz budząca lęk i stresująca grupka najważniejszych towarzyszy kierujących państwem. Z niewielkiego klozetu doszedł odgłos spuszczanej wody. Znaczyło to, że woda tu ciągle dochodzi, a i spłuczka działa nienagannie. Drzwi maleńkiego przybytku otwarły się i stanął w nich Woroszyłow. Sapnął, zapiął ostatnie guziki i podciągnął spodnie. Wszedł do pokoju i bez skrępowania chwycił za karafkę z wódką. – Wybaczcie, towarzysze – zaczął, patrząc w napełniany kieliszek. – Coś mi zaszkodziło na stołówce… – Pociągnął łyk, aż blada twarz lekko się zarumieniła. Mało kogo obchodziły jego problemy gastryczne, choć generał pułkownik Malinin, szef sztabu Frontu Północnego, zastanawiał się, czy to na pewno nieświeży kotlet był powodem rewolucji żołądkowych. Czy raczej ogólna sytuacja, na której omówienie

został tu dyskretnie zaproszony podczas wizyty na Kremlu. – Tak więc… – Woroszyłow jako gospodarz tego nieformalnego spotkania przysiadł na krześle. – Mówicie, Gieorgiju Maksimilianowiczu, że coś niedobrego się dzieje? – Bawił się pełnym ciągle szkłem. Reszta zebranych, Bułganin, Malinin, Chruszczow, podniosła zmęczone oczy, jakby chcieli, żeby zaprzeczył temu, co jeszcze przed chwilą mówił. – Tak mi się wydaje. – Gruby wicepremier przygładził nerwowo kosmyk kręconych włosów opadający mu na czoło. Nabrał powietrza i wyrzucił jednym tchem raz jeszcze: – Beria aresztowany w domu, jego zastępcy natomiast już poszli na Łubiankę. Szmer przerażenia rozszedł się po pokoju. – Skoro tak – wyrwał się zaraz Bułganin – znaczy, że szukają na niego spraw… – On sam na razie bezpieczny. – Gruby jak kulka Chruszczow, jak rzadko poważny, wstał i zaczął nerwowo dreptać koło stołu. – Ale wiemy wszyscy, że z nich tam Abakumow wyciągnie, co zechce… – Zasępił się. Zapadła długa cisza. Każdy z zebranych bał się potwornie mało kolorowej przyszłości i chciał ją zmienić. Tyle tylko, że nikt nie chciał być tym pierwszym, tym, którego gdyby nie poszło dobrze, wydano by na potwornych torturach jako winowajcę i prowodyra. Ot tak, by choć trochę ugrać i ulżyć sobie w cierpieniu. Lata w tym kraju odzierały z odwagi wszystkich, od szeregowego żołnierza, chłopa, po członków komitetu centralnego. Wszystko należało robić kolektywnie, nawet sprzeciwiać się władzy. Ale to ostateczność, takie działania to pewna śmierć albo lata łagru, więc trzeba było być skutecznym. Bardzo skutecznym i ostrożnym. – Jak dopadną Ławrientija, to wy wiecie… – Bułganin niemal półszeptem wypowiedział to, z czego wszyscy zdawali sobie sprawę. On, jeden z zauszników wodza, najbardziej oddany, też zaczynał rozumieć, co się z nim stanie. Ku wielkiemu zaskoczeniu zebranych bez wahania przyjął zaproszenie Klimienta

Woroszyłowa na spokojną pogawędkę. Bali się rzecz jasna, że to ucho, kierunkowy mikrofon, ale mówiło się trudno. Sojusznik byłby z niego potężny. Marszałek, jak i reszta, był za cwany i zbyt doświadczony, by nie wiedzieć, co oznacza aresztowanie kogoś z naczalstwa. I to samego głównego kata. – Berię tylko za rakiety i plany? Czy to było… – spytał Chruszczow. – Chuj wie – machnął ręką Malenkow. – Oficjalnie za problemy z wykonaniem zadania, ale może to przemyślany plan. – Głos utkwił mu w gardle na samą myśl, że Stalin Berię wybrał jako pierwszego do nowej rozprawy ze współpracownikami, których najłatwiej posądzić o brak postępów na wojnie. – Rakiety? – uprzejmie wtrącił Malinin, prostując się w fotelu. – A rakiety, rakiety – przytaknął Chruszczow. – Widać tajemnica zachowana dobrze – pokiwał z uznaniem głową Bułganin. – Otóż, towarzyszu generale… – Woroszyłow oparł łokcie o kolana, ciągle trzymając szkło, i spojrzał na oficera oczami wykładowcy, który zamierza mówić coś ważnego. – Przygotowujemy atak. Silny atak nową bronią, którą zdobyliśmy na hitlerowcach. Rakiety! – Mieliśmy uderzyć na Londyn – wtrącił Malenkow. On wiedział najwięcej, jemu jako prawie inteligentowi, który rozeznaje się w polityce, Stalin co nieco zdradził. Woroszyłow zerknął z ukosa, zły, że przerywa się mu przemowę, ale zaraz ciągnął dalej. – Potem na Amerykę – powiedział teatralnie, nadając odpowiednią wagę tej informacji. Poskutkowało. Malinin rozdziawił usta i zaczął kręcić głową, jakby szukał pomocy albo potwierdzenia u reszty. Ci tylko kolejno kiwali głowami, milcząc. W głowie zaszumiało z przerażenia pomieszanego z radością. – Nalejcie proszę. – Wskazał na karafkę. Chruszczow szybko spełnił prośbę i podał sztakan. Generał wypił jednym haustem i rękawem otarł usta. Milczał chwilę, trawiąc to, co słyszał. Wiedział, że na jego odcinku są wojska NKWD, że jak zawsze

mają swoje tajemnice, trasy marszu i rejony nie dla oczu wszystkich, nawet generalicji. Ale sądził, że to obozy jenieckie, składy broni zdobytej, a nie, że szykuje się coś takiego. Rakiet używali, ale na froncie do niszczenia wrogich sztabów i mostów, bo jak mówiła instrukcja, tam były najskuteczniejsze. – Wiemy, że zdradzamy wam wielki sekret – westchnął niepewnie Bułganin. – Ryzykujemy, oj, ryzykujemy. – Rozparł się na tapczanie, drapiąc po brzuchu, i wlepił oczy w sufit. – Ale jak Amerykę? – Malinin jakby ciągle tkwił w szoku. – Ano tak. – Chruszczow wyszczerzył zęby i podsunął sobie krzesło. – Nasze rakiety posłaliśmy do Ameryki Południowej. Niewiele, ale ponoć dobre, niemieckie. Na Śląsku odkryte. Do tego kilka łodzi podwodnych, ale te chyba przepadły, bo dawno cisza z ich kierunku. Miały atakować żeglugę i Kanał Panamski. Sygnałem do ataku miało być bombardowanie Londynu z naszych samolotów, specjalnymi bombami, których wprowadzenie też Beria nadzorował… – Kiwał głową, jakby się przekomarzał z generałem, który z kolei kręcił swoją przecząco. – Tyle tylko, że coś poszło nie tak i to, co mieliśmy rzucić na Anglików, przepadło – oznajmił oględnie Malenkow. – A za to odpowiadał towarzysz… – Malinin przełknął ślinę. – Beria – potwierdził Woroszyłow. – Mieliśmy posłać na kolana Anglię i wystraszyć kowboi. Jakby się nie dali, to w nich łupnąć. A tymczasem połowę naszych zasobów unicestwiono. I teraz rozumiecie nasze obawy? – Tak, teraz tak. – Generał zagryzł wargi. – Za dużo niepowodzeń – westchnął. – Oj tak, tak. – Woroszyłow nalał sobie jeszcze alkoholu i zaraz wypił. – Czym zagrozić teraz Anglii, nie wiadomo. Można rzucić resztę rakiet, zwykłych V 2, ale to nie będzie to, co na nich szykował generalissimus. Tam trzeba czego większego. Do tego postępy w Bawarii mierne, choć i wasz szef tam się pofatygował. We Francji ruszyliśmy znów, ale idzie jak po grudzie i zaopatrzenie szwankuje. Zwłaszcza jak bomby lecą. – Martwił się, bo on jako odpowiedzialny za ten odcinek miał najlepsze

dane. – To prawda. Do tego zaczyna się głodowanie, samookaleczanie – dorzucił swój kamyczek Malinin. – Bezpieczeństwo czuwa, ale zajęte bardzo. Nad głowami samolotów naszych coraz mniej, a wróg sprowadza posiłki… – Do tego jeszcze Japonię szybko załatwili – dodał Malenkow. Ten problem, straszna broń, która przyprawiała o senne koszmary, zdawał się go dręczyć niemal tak samo jak wizja nowych roszad w naczalstwie. – Powiem więcej, Japonię załatwili, a w Ameryce nerwowość. Nie wiem, co dokładnie, ale obawiają się towarzysze, że wróg podejrzewa coś o naszym zgrupowaniu rakiet. Do tego wiem, że intensywnie pracują nad kolejnymi bombami. Pewnie jedną tylko, ale przy wzroście siły ich lotnictwa cholera wie gdzie ją rzucą. – Pogładził się po pulchnej szyi. Wszyscy popatrzyli na wicepremiera, groźnie marszcząc brwi. – Prowokacja? – szepnął bezgłośnie Chruszczow i poderwał się na nogi. – Przecież te sprawy to tajemnica do kwadratu – rzucił wystraszony Bułganin. – Skąd to wiecie?! – Spokojnie. – Malenkow wyraźnie się wystraszył. – Ja z wami, towarzysze. Mam swoje wejścia i wiem. Spokojnie. Zresztą sam wódz mi mówił, że wywiadowcy raporty ciągle ślą. – Dał znak, by Nikita usiadł. Zmarkotnieli. – Do tego Abakumow – przerwał niezręczną, podejrzliwą ciszę Woroszyłow. – Tak, jeszcze to. Albo raczej przede wszystkim to. Wszyscy się zasępili. – To co, do cholery, czynić? – Chruszczow walnął łapą w stół. – Spokojnie, spokojnie – pohamował go Woroszyłow. – Wiemy, że wódz każe dokończyć, co nie wyszło Berii. Abakumow zrobi, co będzie mógł, a przy okazji pokaże, że my tu wszyscy winni. Wojny i nowa czystka – użył potwornego słowa, które wybrzmiewało jeszcze kilka sekund w głowach zebranych – nie wyjdą nikomu na dobre. Zwłaszcza nam. – Więc co, znów pytam? – Ukraiński chłop robił się czerwony na

swojej okrągłej twarzy. – Zrobić coś z Abakumowem trzeba – rzucił gotową odpowiedź Malenkow. Spojrzał na Woroszyłowa, z którym już kilka dni temu doszli do takich ustaleń. Bułganin chwycił się za głowę. – Co wy chcecie robić? – Bał się. – Wojować ze Smierszem? Kim? – W NKWD są jeszcze ludzie wierni Berii, którzy wiedzą, co ich spotka, jak im się dobiorą do dupy. Trzeba do nich trafić, niech szybko zbiorą kilka teczek… – A jak Smiersz silny, jak już wszedł w łaski wodza? – gestykulował gwałtownie Bułganin, blednąc na twarzy. – Myślałem, że udamy się do Stalina, wyjaśnimy, że mamy inne zdanie, że wstawimy się za Berią… – Zamilkł, widząc kpiące spojrzenia. Doszło do niego, że gadał bzdury. Tutaj przecież tak to nie działało. Wstawić się za kimś, kogo lada dzień ogłoszą zdrajcą? Szaleństwo. Marszałek schował zawstydzoną głowę w ręce i przestał się odzywać. – Mamy sojuszników w armii. Mamy? Malinin poczuł na skórze palące spojrzenia. Po to go tu zaproszono w zastępstwie Żukowa. Ten nie chciał ryzykować swoją obecnością, ale posłał zaufanego. Sam bał się Stalina i chciał zemsty za pozbawienie go całej chwały za Berlin, zabranie naczelnego dowództwa i oddanie planowania wojny kolektywowi i jakiemuś tam Puganowowi. – Towarzysz marszałek – zaczął ostrożnie deklaracje Malinin – jest zainteresowany współpracą. Uważam, że wszyscy odczuwamy zagrożenie. – Mówił bardzo ogólnie, ale zrozumiale. Woroszyłow uśmiechnął się szczerze pod wąsem i klepnął w uda. – Doskonale! – powiedział, choć niczego dokładnie nie ustalili. – Musimy działać szybko – ostudził jego radość Malenkow. – Szybko i ostrożnie. Toczymy wojnę, i to trudną wojnę. Nie możemy pozwolić, żeby choć jeden element planów zawiódł. Inaczej będziemy skończeni. Chyba że… – Spojrzeli na niego ze strachem. – Uznamy te rozważania za czysto akademickie –

zabezpieczał się Malenkow. Bułganin podniósł się z oparcia, przekrzywiając z ciekawością głowę. Malenkow wstał i przetarł twarz. – Atak na Amerykę to moim zdaniem ryzyko – mówił z trudem, ale dość odważnie. Zebrani lekko się zmieszali. Za dużo wrażeń, jak na jeden wieczór. – Siły nasze słabną, wróg okazuje się silny – szedł za ciosem otyły polityk. – Gotów jest do odwetu, bardziej później niż wcześniej, ale zawsze. Czy nie warto jednak przewartościować swoich założeń? Tak realnie, nie pod dyktando… – Tego nazwiska nie potrafił wymówić. – Chcecie skończyć? – Chruszczow złapał się za głowę bliski omdlenia. – Jak? Doskonałe pytanie. Nikt nie odważył się kończyć żadnej wojny, jaką toczył Stalin. Jeśli paktował z Hitlerem albo z Japonią, to zawsze był jego pomysł, nikogo innego. – On ma po swojej stronie Mołotowa, Abakumowa i jeszcze wielu, wielu innych. Oni się nie zgodzą, a nas wyduszą, jeśli się zdenerwują! – Bułganin był bliski zawału. Dyszał i parskał na przemian. – Nie, to niedorzeczne, niedorzeczne – irytował się Woroszyłow, zły, że współspiskowiec, który zaprosił go do tego klubu, wyskakuje z czymś takim bez przygotowania. Znów wróciły wątpliwości, czy to aby nie jest przysłany prowokator. – Kończmy, towarzysze. Późno – nakazał, wstając z miejsca. Lepiej było przerwać, niż za daleko się zagalopować. – Do widzenia, towarzyszu generale. – Podał dłoń Malininowi, który poderwał się z fotela. O niego bał się najbardziej. „Czy nie wygada gdzieś wątpliwości grubasa?” – rozważał z obawą Woroszyłow, zaciskając palce na ręce oficera. – Wybaczcie, towarzysze, taka tylko myśl przyszła mi do głowy – próbował nieśmiało bronić się Malenkow, zwracając się do śpieszących do wyjścia czynowników. – Może za dużo wypiłem – gadał od rzeczy, choć rozumiał, że nieźle sobie u nich nagrabił i trudno będzie odzyskać ich przychylność. Jeśli w ogóle jeszcze zechcą z nim gadać w poufnych warunkach i nie doniosą, bojąc

się o własną skórę. Wychodzili szybko, żegnając się krótko. Wicepremier Malenkow nie przypuszczał nawet, jak skutecznie zasiał ziarno niepewności w głowach zebranych. Oni chyba do końca też tego nie wiedzieli. Okolice Monachium, południowe Niemcy 28 sierpnia 1945 Słońce jeszcze nie wzeszło ponad odległą kreskę horyzontu. Widok z piętrowego domku albo raczej wysokiego baraku, jaki wznieśli w tym miejscu amerykańscy saperzy, był imponujący. Nawet mimo porannej szarości. Nieodległy pas postojowy miejscowego lotniska zapełniały srebrne kadłuby majestatycznych B-17, które przerzucono tu w ostatnich dniach z Włoch. Ktoś ryzykował, lokując je tutaj, ale też zwiększał ich zasięg w lotach nad kontrolowane przez bolszewików terytorium. Jan Węgliński patrzył na to żyjące setkami kręcących się żołnierzy i mechaników zgrupowanie. Krążyli pod kadłubami, uzupełniając paliwo z zielonych cystern i ładując coś w luki bombowe. Odkąd Polak przybył tu niecałe dwa dni temu, nie potrafił oderwać wzroku od startujących i lądujących czteromotorowych maszyn. Takiej ilości samolotów ześrodkowanych w jednym miejscu nie widział nigdy w życiu. Każdy bombowiec z prawie dziesięcioosobową załogą uzbrojony był w karabiny maszynowe. Ich kadłuby o szerokich, długich skrzydłach wyglądały jak dzieła sztuki. Polak, widząc to wszystko, wybaczył nawet opóźnienie w dotarciu do Ratyzbony, spowodowane właśnie przegrupowaniem skrzydła bombowego. Podobno on sam był ważnym, pilnie oczekiwanym gościem w korpusie, ale nie pozwolono mu dojechać autem, tylko rozkazano czekać i lecieć samolotem. Zbytnio ponoć obawiano się dywersantów i grup specjalnych. Choć kapitan uznał, że mimo nadesłania pilnego wezwania w „sprawie niecierpiącej zwłoki” zapomnieli o nim, bo dawno by już

coś wymyślono, żeby stawił się w dowództwie. Napawał się widokiem tych cudów techniki przy każdym starcie kolejnej maszyny, nadymając się z radości. W końcu ci tu Amerykanie latali zabijać Sowietów. Robili to samo, czego on by chciał. I już podskórnie czuł, że niedługo wróci do pracy. Nawet Susane, z którą bawił się pysznie przez kilka dni, a z którą pożegnał się czule, choć nie robił jej specjalnych nadziei, wietrzała mu z głowy. Drzwi w niewielkim, ciasnym pokoiku albo raczej celi, jak nazywali miejscowi to pomieszczenie, otworzyły się ze skrzypnięciem. – Mamy zgodę – rzucił w wejściu chorąży Głogowicz, chudy brunet, który go eskortował w ciasnym brytyjskim samolociku. – Tak nagle? – spytał kapitan, nie wierząc. Usiadł na polowym łóżku, jak zawsze ostrożnie chwytając się za żebra. – Ci tu… – Głogowicz wskazał za zasłonięte okno – lecą znowu. Tym razem wszystkie i zrobi się luźniej. Możemy ruszać. Zbieramy się za dwie godziny. – Na twarzy chłopaka widać było najprawdziwszą ulgę. Też miał dość kiszenia się w tej norze. – No to lecimy. – Jan uśmiechnął się i złapał paczkę papierosów. Kryjąc ognik, podszedł do okna, chcąc jeszcze trochę popatrzeć na amerykańskie cacka. *** Technik Frank Milano nie potrafił się nadziwić, co przyszło mu pakować do kolejnego bombowca. – Szlag jasny by ich trafił – kwękał. Reszta obsługi też była zdziwiona, ale siedziała cicho. Do zaczepów w luku, gdzie jeszcze dzień wcześniej mocowano bomby, podczepiali blaszane zasobniki. Kiedy je przywieziono, wielu sądziło, że to przygotowania do zrzutu dla któregoś oddziału. Partyzantów w Polsce albo okrążonej dywizji gdzieś za linią. Dopiero któryś z lotników, nieopierzony do końca porucznik, w chwili szczerości zakomunikował, że będą zrzucać na Sowietów żarcie. Żarcie i ulotki.

Milano wściekał się, mamrocząc pod nosem: – Może jeszcze ich zaproście na kawę. Psiamać! Stanowiska 110 Specjalnego Pułku Artylerii Rakietowej, Ronse, zachodnia Belgia 28 sierpnia 1945 Tego poranka wiało mocno. Znać było, że do morza niedaleko. Pięćdziesiąt, może mniej kilometrów słabo osłoniętych równin. Słońce jeszcze nie wzeszło, ale na wschodzie jaśniało już niebo. Major NKWD Gienadij Arozkin stał w wysokim oknie eleganckiego wiejskiego domu, który osobiście wybrał na kwaterę i nadzorował wysiedlanie właścicieli. Skromnych, jak się zdawało na pierwszy rzut oka, rolników. Jednak fakt posiadania domu skłaniał go do myślenia, że sprawiedliwie pozbawili zagrabionej wcześniej własności tutejszych obszarników. Ciężko było to rozsądzić, bo ku wielkiemu zdziwieniu wszystkich na zachodzie zdawali się żyć sami obszarnicy, jako że każdy chłop miał dom i kilka hektarów. „Mimo tych bogactw postanowili oni sprowokować wojnę” – dziwił się sam przed sobą Arozkin. Ale sprawiedliwy podział ziemi i uświadamianie najniższych mas trzeba było odłożyć na później. Arozkina ściągnięto spod Spa w trybie pilnym razem z całym batalionem. Tam roboty już za dużo nie było, choć za to spokojnie i malowniczo. Dobre miejsce dla złapania oddechu. Rozkaz rzecz na wojnie święta, więc w dwa dni pięciuset bojców NKWD odcięło nowe miasteczko i okolicę. Ludzi wyrzucono, śląc w cholerę i zbytnio się nimi nie przejmując. Cała okolica stała się, jak to bywało, krainą obfitości dla oficerów różnych rang, zbierających co ciekawsze bibeloty. Ale generalnie ogołocono wszystko. Rakietowcy, jak mówiono o członkach pułku, który nadszedł tu dwa dni temu, też skubnęli nieco. Choć pułk był to dziwny. Zabraniano rozmawiać z jego ludźmi poza tylko wybranymi oficerami. Arozkin polecenie wypełniał i egzekwował, ale przysiągłby, że jeden z techników montujących polowe wyrzutnie, kiedy uderzył się w palec, zaklął po niemiecku.

Do lasku opodal miasteczka od kilku dni zjeżdżały ciężarówki. Głównie nocą. Ciągnęły przyczepy, polowe dźwigi. Najpóźniej dotarły te ze stacji kolejowej, której jeszcze nie zniszczono. Stamtąd nadjechały długie kształty, okryte płachtami zielonego materiału. Razem z tym całym majdanem, choć mniejszym, niż można było przypuszczać przy tak nowoczesnej broni, pojawiło się tu kilka baterii dział przeciwlotniczych. Ten rodzaj broni bardzo się przydawał ostatnimi czasy i dodatkowe armaty sprowadzano w bliższe rejony frontu. Miasteczka bronił kordon kilkunastu armat kalibru osiemdziesiąt pięć i trzydzieści siedem milimetrów. Major bezpieczeństwa zarzucił na ramiona płaszcz, który przezornie woził ze sobą, i postawił kołnierz. „Koniec sierpnia” – pomyślał. „W domu na północy jeszcze chłodniej” – twarde serce czekisty zakołatało boleśnie w tęsknocie. – Nic to! – odegnał smutki i poklepał kieszenie spodni w poszukiwaniu papierosów. Były. Winstony. Zapalił i zaciągnął się dymem. Tej przyjemności po przepędzonych faszystach miał aż nadto. Teraz przyszło tylko czekać na widowisko. Zresztą Arozkin nie za bardzo wiedział, co zobaczy, ale zżerała go ciekawość. Teren był obstawiony i pilnowany. Każdego podejrzanego jego ludzie mieli rozkaz ubić na miejscu. Nic nie powinno zakłócić zadania. Nagle w półmroku rozszedł się odgłos dzwonka. Silny, drażniący uszy sygnał. Arozkin wychylił się z okna i zaraz zakrył ognik papierosa, jakby podejrzewał, że wrogie lotnictwo może go zauważyć w krytycznej chwili. Usłyszał głośny szum, który przerodził się w huk, i od północy coś błysnęło. Płomień gorzał jasnym blaskiem rozlewającej się łuny. Czekista wystraszył się, że coś jest nie tak, że coś wybuchło. Chyba nie był sam, bo zaraz na stoliku odezwał się telefon. – Psiamać – cisnął papierosem major, zły, że mu przerywają. – Czego?! Nic. Dobrze wszystko! – zrugał jakiegoś bojca. – Póki nie mówią, że coś nie tak, siedzieć i patrzeć… – Rzucił słuchawką. W tej samej chwili huk przeszedł w głuchy wybuch i nad drzewa

wzniosła się biała chmura podświetlonego dodatkowo ogniem dymu. Zaraz też znad lasu uniósł się szybko wielki, podłużny przedmiot buchający głośnym pomarańczowym płomieniem. Arozkin patrzył, wyciągając szyję, tak że o mało nie wyleciał za balustradkę. W uszach huczało, ale zafascynowany czekista nie zważał na to. Ognik rakietowego silnika szybował wysoko w górę, lekko zakrzywiając tor lotu. Znów łupnęło, aż dom zatrząsł się w posadach. Kolejna rakieta startowała z rykiem. Nieco bliżej zresztą. Zaraz trzecia oderwała się od ziemi. Hałas szybko się skończył i nad pogrążonym w ciszy miasteczkiem wisiała tylko gęsta chmura dymu. Przedstawienie się skończyło. Rakietowcy momentalnie zaczęli maskować swoje stanowiska. Mieli strzelać stąd jeszcze kilka razy. Londyn, Anglia 28 sierpnia 1945 – Co nowego, majorze? – Winston Churchill ściągnął z posępnej twarzy okulary. Na pierwszy rzut oka było widać, że jego zmęczone, blade oblicze nie zdradza żadnych oznak radości. Premier siedzący za biurkiem pokoju wojennego, ściskający najnowsze depesze dotyczące frontu, szczególnie interesował się informacjami z tego poranka. Dwie kartki zapisane lakonicznym tekstem odłożył na bok, bardzo zaniepokojony ich treścią. Jasne światło kilku wiszących pod sufitem bunkra lamp sprawiało, że dystynkcje majora Hugh Oldfielda z sekcji łączności Intelligence Service lśniły ostrym, dziwnym blaskiem. Oficer zamknął drzwi, minął długi, brązowy, polerowany stół otoczony krzesłami i podszedł do premiera. Podał mu świstek papieru i od razu zaczął referować: – Kolejne, panie premierze. – Jego głos był cichy i równie mało wesoły co oblicze szefa. – Gdzie? – padło krótkie pytanie. Churchill nawet nie patrzył na depeszę. Major podszedł do najbliższej mapy. Jednej z kilku, jakie oklejały ściany.

– Tu – nie szukał długo. – Na wschód od Londynu. Niewielkie miasteczko. Prawdopodobnie celowali w port w Southend. Zniosło ją albo to wina jakiejś awarii. – Ta o świcie celowała w Portsmouth – zamyślił się premier, rozsiadając w fotelu. Milczeli obydwaj długą chwilę, odmierzaną głośnym tykaniem kilku zegarów wskazujących czas w różnych punktach globu. Premier wbił wzrok w wielką kartę z wyrysowanym kształtem wyspy, którą rządził. Walczyły w nim dwie sprzeczności. Lęk przed tym, co się zaczynało. Przed nowym etapem, o którym dowiedział się nie tak dawno, a którego szczerze wyczekiwał. Wyczekiwał jako szansy. Brytyjski premier wstał nieporadnie, zawadzając dewizką starodawnego zegarka, który czasem nosił w kieszonce kamizelki na wielkim brzuchu, o blat biurka. Poprawił czarną marynarkę i podszedł bliżej mapy. – Gaz? – zadał odwlekane pytanie. Nie bardzo pewny, czy chce usłyszeć odpowiedź. – Nie, nic z tego. W tej eksplozji nic nie wykryto – z ulgą zameldował Oldfield. – To dziwne… – Churchill pogładził opasły podbródek. – Przecież stracili kilka bombowców z pociskami. Tam gaz był. Wykryliśmy resztki – powiedział sam do siebie i wydął wargi. – Boją się znów próbować? – Możliwe jest – przerwał mu major – że poniemieckie V 2 nie są tak precyzyjne jak urządzenia, które prawdopodobnie zniszczyliśmy nad Belgią. Osobiście uważam, że to wstępny ostrzał. Na próbę i skalibrowanie maszyn. Zapewne nadzór nad pociskami sprawują Sowieci, ale obsługują je Niemcy. Ich dawni właściciele. Takie przypadki mają miejsce w Bawarii… – Ale czemu tak późno? – Premier uderzył palcem w mapę, marszcząc brwi. – Wie pan, panie premierze, że ich zdolności logistyczne są w ostatnim czasie ograniczane. Nawet transporty specjalne mogą poruszać się tylko nocą, a to ze względu, jak sądzę, na nikłą

osłonę z powietrza. – Oficer wyprężył się, wyraźnie dumny ze swojej analizy. – Na czym stoimy? – Pytanie polityka zawisło na chwilę w sali. – To zagrożenie czy szansa? – pytał sam siebie Churchill. – Nie sposób stwierdzić – odparł dyplomatycznie Oldfield. – Wydaje się, że są mądrzejsi od Niemców i starają się utrafić w nasze porty, nie miasta. Alianckie też. Jedna z rakiet uderzyła nieopodal doków w Antwerpii – dodał major. – No właśnie. – Oczy Churchilla błysnęły podejrzanie. – Szkoda, że nie ostrzelali większego skupiska ludzi. Nieostrożna uwaga zmroziła krew w żyłach majora. Otworzył szeroko usta, nie wiedząc jednak, co powiedzieć. – Proszę wybaczyć. – Nieco rozbawiony premier poklepał podwładnego po ramieniu i założył ręce na plecy. Pochylony, zaczął dreptać po wycierającym się z wolna dywanie. – Proszę mnie źle nie zrozumieć. Uważam, że straty w ludności cywilnej są nam potrzebne. Prawdziwe lub wyimaginowane – mamrotał. Major nie rozumiał. Nie musiał. Jego sprawą było informowanie premiera. Choć zaczynał obawiać się o stan umysłu starego lwa. – Dziękuję. – Premier skinął głową, znowu z miną zafrasowanego człowieka. Oldfield znał ją dobrze. Ukłonił się i szybko wyszedł. Churchill kręcił się jeszcze przez chwilę po pokoju. Sowieci atakowali jego kraj, choć na razie nieporadnie, ale sytuacja robiła się niebezpieczna. Bardzo niebezpieczna. Jednak dawała rządowi Jego Królewskiej Mości wielki atut. Atut, który starał się obalić nienawistny Attlee, jego Partia Pracy i setki sowiekich agentów, ciągle podtrzymujących w narodzie przeświadczenie, że Sowieci mają rację. Nawet jeśli ludzie przecierali oczy, łajani przez wracających rannych. Rozumieli przecież, że gdy alianckie armie chciały do domu, Sowieci zaczęli strzelać im w plecy. Jednak ta najoczywistsza prawda przebiła się do świadomości zwykłych ludzi dość późno. Prawie dwa miesiące po ataku. Teraz trzeba było ją na nowo rozniecić, rozpowszechnić, by nie wypaliła się do cna. Do tego trzeba było przykładów, dowodów i relacji.

Jeden ze świadków, ważnych świadków siedział pod kuratelą alianckich wywiadów ukryty tak, że nawet premier Wielkiej Brytanii nie wiedział gdzie. Dowodów zaś dostarczyli sami Rosjanie. Jeśli walczyli daleko, w Europie czy Azji, byli nierealni, wygładzeni latami propagandy. Ludzie nie mogli pojąć, że wujek Joe ruszył na ich synów i mężów. Teraz jednak uderzyli na wyspę. Tak samo jak Niemcy. Trzeba było zwalczyć zagrożenie, ale też wykorzystać ten dar losu, mogący w porównaniu z rodzącym się planem kontrofensywy, o którym donoszono ze sztabów Jankesów i Polaków, zdziałać dużo dobrego. Premier Winston Churchill nie zamierzał zmarnować szansy. Podszedł do drzwi. Zaskoczone sekretarki uniosły głowy znad biurek i maszyn do pisania. – Proszę zwołać posiedzenie gabinetu wojennego. Jak najszybciej, jeśli można – zakomunikował. Dziewczęta wiedziały, że stało się coś ważnego. Bez słowa chwyciły za słuchawki i zaczęły wykręcać numery na tarczach telefonów. West River, stan Maryland, USA 29 sierpnia 1945 Szum morza, zakrytego ciemną kotarą nocy, uspokajał skołatane nerwy. Chłodna bryza wpadająca przez otwarte szeroko okna i drzwi tarasu, unosząca białe firany, łagodziła skutki upału. Ciemny pokój, pełen efektownych mebli z początku wieku, pozwalał zebrać myśli. Zresztą cały morski brzeg wydawał się pogrążony w zupełnym mroku, a to za sprawą przywróconego tego lata prawa o zaciemnieniu. James Milbank siedział w głębokim skórzanym fotelu ze szklanką w dłoni, wpatrując się w dalekie morskie bałwany. Zatopiony w rozmyślaniach sączył cierpki, ciepły już płyn, choć sądził, że i tak to niewiele mu pomoże. Wypił już całą butelkę i niewiele jadł, przez co w głowie nieźle szumiało. Siedział tak sam, zupełnie sam. Żonie powiedział, że jest zajęty. Do biura nie musiał się fatygować, bo i niewiele tak naprawdę

miał do roboty. Mógł myśleć o tym, co z sobą zrobić dalej. Wszak od ponad dwóch tygodni był niemal bezrobotny. Pieniędzy miał dość, odłożonych w kilku bankach i nieco lepszych kryjówkach. Nie nastrajało go to jednak optymistycznie, głównie jeśli chodziło o jego drugie, nieznane nikomu zajęcie. Wyrwany z łańcucha kontaktów i decyzji, polityki i urzędników Białego Domu, był nikim. Nie słyszał i nie wiedział. Usunięty ze stanowiska doradcy sekretarza wojny, ponoć na wyraźne i stanowcze polecenie samego prezydenta, okazał się mało potrzebny swoim prawdziwym mocodawcom. Odnieśli się do niego ze zrozumieniem, chwaląc za wkład, jaki włożył w przekonanie administracji do rozprawy z Japonią. Jednak to, co podobało się w Moskwie, rozsierdziło Waszyngton. Truman otrzymał jakieś tajemnicze relacje, nowości z nieznanego źródła, o którym słyszało bardzo niewielu ludzi, a do którego dostępu nie było żadnego. Musiało to być coś naprawdę ciekawego, bo prezydent wpadł w furię. Wściekły oskarżył na posiedzeniu rządu swoich podwładnych o głupotę i bojaźliwość. Tak po prostu, otwarcie, bez dyplomatycznych wybiegów. Było w tym wiele skrywanej od dawna frustracji, a niektórzy odważni zarzucali mu niesprawiedliwe traktowanie. Oni przecież tylko doradzali, a prezydent i Kongres podejmowali decyzje. Łatwo było zrzucić odpowiedzialność na barki niedoświadczonej głowy państwa. Prezydent postanowił nadrobić stracony czas. Harry Truman zaczął szybko i sprawnie usuwać z otoczenia wszystkich „ostrożnych” piewców delikatnego obchodzenia się z Sowietami. Milbank, mimo swych zasług i zaangażowania w potajemne, powolne i tak naprawdę reżyserowane negocjacje z przedstawicielami Moskwy, też był na liście prezydenta. Wszelkie kontakty z Sowietami w Szwajcarii urwano zaraz po zrzuceniu pierwszej bomby na Japonię. Strzałem, który dobił Jamesa, było wznowienie przez czerwonych ofensywy na Francję i w Belgii. Rzeczy, o której planowaniu nie miał bladego pojęcia, a która wykazywała wyraźnie, że Armia Czerwona nie ma zamiaru

zatrzymać się na Niemczech. Milbank czuł się upokorzony i oszukany przez swoich pracodawców zza Atlantyku. Gdyby wiedział, dałby radę w jakiś sposób to wytłumaczyć… Ale za późno. Stało się. Były kongresman znalazł się na uboczu polityki. Mógł wrócić do biznesu, kilku zakładów, które jeszcze miał, ale nic więcej go już nie czekało. To, co przekazywał w ostatnim czasie Moskwie poprzez sieć kilku skrzynek kontaktowych, było nic nieznaczącymi plotkami i informacjami. Dotyczyły zaniepokojenia w Białym Domu oraz radości z dużych strat Sowietów, a także planowanego wkrótce spotkania prezydenta i premiera Wielkiej Brytanii. Choć gdzie i kiedy miało się odbyć, mało kto dokładnie wiedział. Milbank rozumiał, że to nic porażającego i ciekawego. Ale chciał pokazać, że istnieje i się stara. Tak jak się spodziewał, zignorowano jego „rewelacje”. Nie przydzielono mu nowych zadań. Dostarczono tylko jedną, enigmatyczną informację, by był gotowy „na zupełnie nowe, bardziej agresywne działania”. Milbank doskonale zdawał sobie sprawę, że komuniści uderzą wreszcie i tu. W USA. Wszystko było kwestią czasu. Pytanie tylko, czy zrobią to z morza, powietrza, czy lądu. Wyboru nie mieli, musieli wystraszyć, uderzyć, zniszczyć tę hydrę w jej mateczniku, bo inaczej ona ich rozszarpie. Choć nie wiadomo czemu ociągali się z ostatecznym ciosem, jakby sami nie byli do końca przekonani, że są gotowi. James dopił ostatni haust i upuścił szklankę na drewniany parkiet. O dziwo, nie pękła. Odpływając w sen, zadawał sobie, mamrocząc pod nosem, jedno pytanie: – Co w tym wszystkim mam zrobić ja, „Roger Bricks”?

ROZDZIAŁ V Ratyzbona, Niemcy 30 sierpnia 1945 Sztabowe auto, Ford C11, bardziej przestronne i wygodne niż kanciasty niewygodny dżip i w ogóle o wiele przyjemniejsze, pędziło zrujnowanymi ulicami miasta. Nie było tu dużych zniszczeń, ale wiele domów straszyło postrzępionymi, okaleczonymi murami frontonów. Saperzy, a może już skrupulatni Niemcy dawno oczyścili drogi i ulice, umożliwiając łatwiejsze poruszanie się i przejazd z lotniska. Jan Węgliński z ciekawością patrzył na tę dziwną mieszankę ruin i całych ciągle domów. Wielka gotycka katedra górowała majestatyczną bryłą nad miastem, przykuwając szczególną uwagę. Jakby dawała nadzieję, że stary świat ciągle się trzyma, żyje i nie sczeźnie w ogniu czerwonego wariactwa. Jana naszła myśl, czyby w wolnej chwili, jeśli tylko mu pozwolą, nie zwiedzić tego cuda architektury i nie odmówić w nim kilku zdrowasiek, dziękując raz jeszcze za ocalenie w Czechosłowacji. Msza w niewielkiej kapliczce sanatorium też była ważna, ale katedra to było coś. Auto wiozące Węglińskiego i ciągle towarzyszącego mu chorążego Głogowicza skręciło w bok, w dzielnicę o nieco niższej, ale nie mniej pięknej zabudowie. Domy, głównie wille lub pałacyki, otoczone były ogrodami, zielonymi drzewami kołyszącymi się lekko na wietrze i kutymi ogrodzeniami. Auto prowadzone przez, jak się zdawało, żądnego wrażeń szofera minęło kilka ulic, wjeżdżając w bogate przedmieścia niedużego w sumie miasta. Wóz skręcił raptownie w bok i zatrzymał się, o mało nie stając dęba i piszcząc hamulcami.

Głogowicz zamamrotał coś pod nosem, rzucając oburzone spojrzenie we wsteczne lusterko. – Jesteśmy? – zdziwił się Węgliński, wystawiając głowę za okno, nieco zawiedziony, że to koniec zwiedzania. Auto stało przy szlabanie przecinającym wjazd na wąską ślepą uliczkę. Po obu stronach piętrzyły się barykady worków z piaskiem, kryjące stanowiska dwóch karabinów maszynowych osłoniętych zwojami drutu kolczastego i zaporami przeciwpancernymi. Dalej, nieco z boku, za trotuarem, znajdowała się brama z taką samą przeszkodą. – Dokumenty poproszę – usłyszał głos wartownika, który wyłonił się zza ściany schronu. Kapitan podał mu swoje papiery. Głogowicz przekazał swoje i dorzucił specjalną przepustkę od zastępcy szefa sztabu. Wartownik, młody dzieciak ubrany w hełm i cały wojenny rynsztunek, prześledził uważnie tekst, jakby nikomu nie ufał, nawet podpisowi wysokiego oficera, i zniknął za ścianą, najpewniej dzwoniąc do nieodległego sztabu z potwierdzeniem. Wrócił szybko, wyraźnie bardziej rozluźniony, i oddał papiery. – Droga wolna – rozkazał dwóm kolejnym żołnierzom, którzy zaraz podnieśli barierę. Auto wjechało na dziedziniec, drugi raz już niesprawdzane. Podjazd i plac przed zakrytą bluszczem willą zapełniały najprzeróżniejsze auta. Niewielkie, brzydkie ciężarówki Canada Ford, Dodge i dżipy. Do tego jakiś kurier odpalał Harleya, nieźle się przy tym trudząc. Do budynku ciągle ktoś wchodził lub wychodził z niego, pędząc do auta. Wóz Węglińskiego stanął przy samych schodach. – Chodźmy – uśmiechnął się uprzejmie Głogowicz. Samochód zaraz odjechał, zostawiając obłok kurzu. W kilku susach wspięli się po stopniach i oddali honory prezentującym co rusz broń wartownikom. Jan, spodziewając się audiencji i zaszczytu rozmowy z najwyższymi oficerami, wygładził jasny mundur dostarczony mu do Austrii. Zaraz po przekroczeniu progu zdjął furażerkę. W

środku stylowego budynku hol żył niczym mrowisko. Dzwoniły telefony, po schodach w górę i w dół śmigali ludzie w różnorakich mundurach, od ciężkich battledressów po piaskowe sorty. Głogowicz dał znak, by kapitan poczekał, i sam udał się do niewielkiego pomieszczenia na lewo od wejścia. Jan zobaczył, że chorąży melduje swój przyjazd i daje do podpisania jakieś kartki. Zwykła biurokracja, o której Węgliński dawno zapomniał. Zaczął podziwiać ciekawy żyrandol uwieszony pod wysokim sufitem. Jego wzrok padł na olejne obrazy przedstawiające dostojnych siwych mężczyzn w surdutach i korpulentne kobiety w eleganckich sukniach. Jak się mu wydawało, przodków właścicieli. Zaciekawił się sztuką tak bardzo, że nie spostrzegł nadchodzącej z boku kobiety. Trącił ją łokciem. Sterta papierów, jakie niosła dziewczyna, rozleciała się po podłodze. – Na Boga, niech pan uważa! – pisnęło rozłoszczone dziewczę. – Bardzo przepraszam. – Oficer zarumienił się, czując na sobie spojrzenia wszystkich zebranych i złość dziewczyny ze służby pomocniczej. Rzucił się do ratowania zapewne niezmiernie ważnych dokumentów, skacząc po posadzce jak młody zając. – Proszę o wybaczenie, jestem nieco niezdarny… – Poczuł, że obite gnaty wołają o litość. Sapnął tylko i nie przerwał zbierania makulatury, póki ostatni świstek kancelaryjnego papieru nie znalazł się w jego dłoni. Oddał wszystko mamroczącej coś pod nosem dziewczynie i ze zdumieniem spostrzegł, że sekretarka jest zgrabną, zielonooką brunetką o kilku bladych piegach na policzkach. Mimo złości w oczach była piękną osóbką, której uroku dodawał cieniutki kosmyk włosów, wyrywający się z ułożonej fryzury i opadający na czoło. Jan znów się zarumienił. Dziewczyna zdawała się mieć zupełnie inne odczucia. Przecież jeszcze jeden nieostrożny i mający ją za nic oficer popsuł jej robotę, nad którą ślęczała od trzech godzin. Szerokie, umalowane już nieco przygasłą szminką usta otworzyły się, gotowe wyrzucić kolejne nieprzyjemne słówko, gdy ze schodów odezwał się ktoś

inny. – No proszę! – rozległ się tubalny głos świeżo awansowanego podpułkownika Tymienieckiego. – Proszę, proszę. – Uśmiechał się z szyderczym wyrazem oczu. – Tylko nas odwiedza i już podkrada nam dziewczyny – zaśmiał się sztucznie. Znów grał, tak jak lubił. Ludzie raz jeszcze zerknęli na Jana, wymieniając między sobą kilka drwiących uwag. Zaraz pojawił się też Głogowicz. Stanął na baczność i zaczął meldować: – Panie pułkowniku, chorąży… – Dobrze, już dobrze – zbył go Tymieniecki. – Rozumiem i bardzo dziękuję. Pani też już dziękujemy. – Prawie niezauważalnie dał znak głową, by brunetka poszła w swoją stronę. – Panie pułkowniku… – odezwał się ciągle zawstydzony i zdziwiony nowym stopniem szefa Węgliński. – Wiem, rozumiem. Dziewczyna ładna – mrugnął okiem Tymieniecki. – Ale… – Kapitan chciał wyjaśnić, ale ku swemu zaskoczeniu tylko dukał coś jak wystraszony dzieciak. Tymieniecki szerzej się uśmiechnął, dumny z siebie, że wpędził gościa w zakłopotanie, i klepnął go w ramię. – Witamy znów w korpusie, panie kapitanie – powiedział oficjalnie, ale mało kto zwrócił na to uwagę. Takich teatrzyków musiał robić dużo albo ludzie byli zajęci swoimi problemami. – Zapraszam na górę. – Wskazał na schody. Jan kiwnął głową i nabrał dużo powietrza, by uspokoić szybko bijące serce. Był pewien, że udaje się do samego Andersa. Wolno pokonali stopnie, stając naprzeciw krótkiego korytarza. Węgliński postąpił krok. – Nie, nie tam. Tu proszę – zaskoczył go Tymieniecki, wskazując na pierwsze, niepozorne drzwi po prawej. „Anders nie, no to Demel” – pomyślał Węgliński, gotów przekazać kilka szczerych uwag pułkownikowi. Znaleźli się w ciasnym, nie najlepiej pachnącym pokoju, a właściwie gabinecie z dwoma regałami, zapełnionymi teraz tylko kurzem, i eklektycznym sekretarzykiem na środku czerwonego

dywanu. Za nim zamiast Demela siedział łysy facet w okrągłych okularach, na oko czterdziestoparoletni. Ręce miał splecone na blacie i uważnie patrzył w stronę Węglińskiego. W jego spojrzeniu dostrzec można było sympatię. – Witamy w naszych skromnych progach – niemal krzyknął i wyszczerzył równe białe zęby. Taksował wąskimi oczami swego gościa jeszcze sekundę lub dwie i zerwał się z siedzenia, wyciągając nad biurkiem rękę. – Naprawdę mi miło. Ściskając jego prawicę, Węgliński dostrzegł, że mężczyzna jest nieco od niego niższy. – Kapitan Węgliński – zameldował się niepewnie, jakby zawiedziony i zły, że mniemanie o sobie samym musiał nieco przewartościować. Zamiast naczelnego wodza czekał na niego jakiś gryzipiórek trzeciego sortu garnituru. Zaraz pocieszył się, że właściwie miał się tu stawić po nowy przydział, a nie zaszczyty. Choć miłe słowo chciałby usłyszeć, tak po ludzku. Widocznie pochwały skończyły się razem z krótkimi wizytami w szpitalu i sanatorium. Czas było wrócić na ziemię. – Jestem kapitan Paweł Przeszło-Stępniakowski – skłonił głowę gospodarz i zaraz wszedł w zacieniony kąt pokoju, wyciągając dwa składane krzesła. Ustawił je szybko i wskazał obu mężczyznom. – Jak podróż? – spytał kurtuazyjnie, choć nadal sprawiał wrażenie zaciekawionego. – Długa – uśmiechnął się nerwowo Jan. – Ale w porządku – uciął ten wątek. – No a jak… – Tymieniecki siadł okrakiem na odwróconym krześle, zakładając ręce na oparciu. Swoboda zachowania zawsze mu odpowiadała. – Jak zdrowie? – Przygryzł wargi, zaciekawiony i niepewny zarazem. – Trochę mnie, jak wiecie, poharatali… – Jan pogładził ręką po boku, ciągle opasanym bandażami. – Ale idzie ku dobremu. Jestem do dyspozycji. – Błysnął pełnymi werwy oczyma, nieco na wyrost ogłaszając gotowość do działania. Przecież bolało jak sto diabłów, czasem kulał, a rany goiły się wolno. Jednak większość tych fizycznych niedociągnięć powodowały wesołe spotkania z

pewną pielęgniarką, która chyba zapomniała, że ma leczyć, a nie przysparzać kłopotów, i nie strofowała swego pacjenta, by bardziej na siebie uważał. Na co z kolei ten nie narzekał. Węglińskiego nosiło i gotów był zagryźć zęby, by zapomnieć o całej swojej chwilowej ułomności. Dla podniesienia wartości swoich słów wyprężył klatkę piersiową i napiął mięśnie. Stępniakowski zerknął na podpułkownika, unosząc w lekkim rozbawieniu brew. Tymieniecki skinął głową, też ledwo się powstrzymując od uśmiechu. – Bardzo nas to cieszy – pokiwał łysą głową Stępniakowski i rozparł się w fotelu. – Naprawdę nas cieszy. – Zrobił pauzę. Węgliński znał doskonale ten typ rozmów „dwójkarzy”, którzy urządzali podobne przedstawienia, kiedy chcieli kogoś zwerbować albo przekonać do czegoś. – Nie ściągnęliście mnie tu chyba po to, by plotkować o moich pogruchotanych gnatach. – Jan przeszedł do kontrataku. – Nie, oczywiście, że nie. – Tymieniecki pomachał nerwowo rękami. – Proszę wybaczyć – wszedł mu w słowo łysy kapitan – że nie wita pana generał Demel albo i… – Generał? Fiu, fiu – kiwnął głową Węgliński, a jego opalona twarz nieco się skrzywiła. – Tak… – zmieszał się Stępniakowski, nerwowo zerkając na blat. Czuł, że inteligentny kapitan w mig pojął, o co chodzi. Domyślał się przecież, dzięki czemu stary siwy wywiadowca dochrapał się gwiazdki ze szlaczkiem. – Proszę wybaczyć – ratował sytuację Tymieniecki, wstając i kłaniając się. – Obaj panowie są bardzo zajęci, szykuje się coś dużego. Naprawdę dużego i ciekawego. To właśnie Jan chciał usłyszeć. Odruchowo zacisnął pięści. Serce przyśpieszyło, ale zaraz dopadł go obraz tych, którzy zostali w lasach gdzieś w Czechosłowacji. – Czyżby powtórka? – szepnął bezwiednie, zatopiony w bolesnym wspomnieniu.

– Słucham? – Stępniakowski zmarszczył czoło i nadstawił ucha. – Co pan mówi? – Nie, nic, ja tylko… – zmieszał się Węgliński. – Jaka jest moja rola? – wrócił do meritum, spoważniał i zawiesił wzrok na kapitanie. Obaj gospodarze znów spojrzeli po sobie, jakby licytując się, kto zacznie. – Panie kapitanie – powiedział oficjalnie Tymieniecki, tracąc gdzieś na chwilę zawadiacki nastrój – bardzo nas cieszy, że czuje się pan lepiej. W związku z tym mamy dla pana propozycję. – Dał znak koledze, by ten ciągnął dalej. – Oczywiście zaznaczamy, że nie jest to przymus – odezwał się spokojnym tonem Stępniakowski. – To propozycja. Nie musi się pan decydować ani nawet dawać nam odpowiedzi dziś. Ma pan na to dwa dni… – O co chodzi? – Węglińskiego męczyły zwyczajowe wstępy, a po oczach swoich rozmówców wiedział, że mają w zanadrzu coś naprawdę ciekawego. – Ma pan spore doświadczenie w akcjach specjalnych. Brawurowych szturmach i tego typu hecach. Jest pan odważnym, ale i inteligentnym żołnierzem. To wszystko pozwala nam… – Do cholery – kapitan podniósł głos, nie mogąc już znieść takiej ilości lukru. – O co chodzi? Uderzamy na Kraków czy samą Warszawę? – złościł się. – Omalże – skończył korowody kolegi Tymieniecki. Zbliżył krzesło w stronę gościa i pochylił głowę, wybałuszając ciemne oczy. – Słuchaj, Jan. Złapałeś dla nas ciekawego skurwiela, daleko za linią frontu, i przeżyłeś… – Większość moich ludzi miała mniej szczęścia – odburknął Węgliński. Tymieniecki pohamował wybuch złości. Kapitan obrastał w piórka, a jego skłonność do ciągłego przerywania zaczynała go ostro irytować. – W tym szpitalu zrobiłeś się taki niecierpliwy? – zapytał uszczypliwie. – Dostaliście wciry, ale zadanie wykonaliście pierwsza klasa. Nie wracajmy do tego. Wiem. – Uniósł dłoń,

widząc, że kapitan zgrzyta zębami. – To niewesołe uczucie, ale teraz musimy skupić się na czymś poważniejszym. Krótko mówiąc, zamierzamy ruszyć ten front i rozwalić go w drzazgi. Ale do tego potrzeba nam… Jak by to ująć, odwrócenia uwagi, przecięcia szlaków zaopatrzenia albo jednego i drugiego. Na razie to dopracowujemy. – Zawiesił głos i przysunął się jeszcze bliżej. Jan poczuł zapach jego potu. – Chcemy – cedził wolno słowa – żebyś powtórzył to, co zrobiłeś pod Oborą. Oczywiście w nieco innej, większej skali i tym razem z odpowiednim wsparciem. – Uśmiechnął się, czekając reakcji. Oczy Jana zaświeciły się z radości, ale oblicze miał iście marsowe, niewzruszone. Zakotłowało mu się w głowie od pytań, jakie chciał zadać. Oraz wątpliwości i wspomnień chłodu i strachu w ciemnych lasach. – Jaką mam gwarancję, że znów… – Zacisnął szczękę, by nie palnąć czegoś na głos. Opuścił wzrok, jakby nagle zainteresowały go czubki wojskowych trzewików. W boku zakłuło ostrzegawczo. Westchnął głęboko, jakby pogodzony z losem. – Gdzie i kiedy? – spytał cicho. – Tego zdradzić nie możemy – oznajmił Stępniakowski. – Powiem tylko, że dość blisko domu. – Mrugnął porozumiewawczo. Jan lekko drgnął. Zrozumiał, że ktoś na górze planuje wracać do Polski. – Od południa? – spytał niepewnie. Łysy oficer tylko pokręcił przecząco głową. – Niczego ci nie powiemy – wyjaśnił podpułkownik. – Przynajmniej na razie… No może tylko tyle, że naprawdę środki na tę wycieczkę będą przyzwoite – znów cedził słowa. – Niech się pan nie śpieszy z decyzją – uspokajał gościa Stępniakowski. – Mamy nieco czasu, a pan musi… – Zgadzam się – powiedział Jan, prężąc się na krześle. Zaskoczeni gospodarze popatrzyli znów po sobie, na sekundę opuszczając gardę i otwierając usta. Nie sądzili, że pójdzie tak łatwo, myśleli, że będzie się stawiał, rozgoryczony doświadczeniami z Czechosłowacji.

– Zgadzasz się? – Tymieniecki jakby nie wierzył w to, co słyszy. – Tak jest – uśmiechnął się podejrzanie Jan, nieco spokojniejszy, że wyjaśnił się powód jego wezwania. – Mam tylko jedno pytanie. – Pytaj – łaskawie zgodził się podpułkownik. – Czemu ja? Tymieniecki wstał i wolno, jakby myślał nad odpowiedzią, podszedł do okna. Gadanie o wyjątkowych zdolnościach Węglińskiego było zbędne, a i przecież nie do końca prawdziwe. W wielkiej masie ludzi zawsze znalazłoby się zdolnego, odważnego oficera, może nawet z podobnym bagażem doświadczeń. Poza tym bajek żaden żołnierz ostrzelany i zblazowany wojną i tym, co ze sobą niosła, nie miał ochoty słuchać. – Wskazaliśmy ciebie – Tymieniecki odwrócił się, ryzykując szczerość – bo powoli kończą się nam doświadczeni ludzie – wypalił zgodnie z prawdą. – A z ciebie naprawdę zdolna bestia. Jan prychnął cichym śmiechem, zadowolony, że darowano mu wysłuchiwanie górnolotnych bredni. – Zdolna? To się jeszcze okaże. USS „Des Moines” , reda portu Rejkiawik, Islandia 1 września 1945 Mimo iż na północnej półkuli była pełnia lata, tu w Islandii panował nieprzyjemny wilgotny chłód. Niebo zakrywały grube warstwy ołowianych chmur, nie dopuszczając najmniejszego przebłysku słońca. Nieszczęścia załogi i gości potężnego krążownika klasy Des Moines dopełniała chłodna, nieprzyjemna bryza, niosąca sól. Tylko grube pancerne ściany nadbudówki okrętu pozwalały zapomnieć o nieprzyjaznej aurze. Świszczenie wiatru u bulajów przypominało jednak nieustannie, że w tej okolicy lato należało już do przeszłości. Ubrany w ciemną, klubową marynarkę i jasne spodnie, jak przystało na eleganckiego żeglarza, prezydent Truman wpatrywał

się w wysokie okrągłe okienko oficerskiej mesy. Co rusz wydymał usta, patrząc w dal i nerwowo poruszając palcami dłoni założonych na plecy. – Cóż tak pana frapuje? – spytał zaciekawiony brytyjski premier, odsuwając od siebie pusty talerz. – Nie tknął pan śniadania – zdziwił się i pochwycił gruby kubek, napełniony lurowatą amerykańską kawą. – O ile mnie pamięć nie myli – prezydent zdjął okulary i przetarł zmęczone z niedospania oczy – dziś mija sześć lat, odkąd wszystko to się zaczęło. – Wyciągnął dłoń, rozglądając się po prostym, skromnie umeblowanym pomieszczeniu. – Wojna, pancerniki, czołgi i tak dalej. – Dla ścisłości – premier przełknął gorący łyk czarnego płynu – Wielka Brytania weszła do tej rzeki trzeciego września. Ale ma pan rację. Walczymy już sześć lat. Stany Zjednoczone nieco krócej. – W ostatnim zdaniu dało się wyczuć wyrzut. – Tak… – Truman nałożył okulary i uznał, że wszedł na niewygodny politycznie temat zaangażowania w światowy konflikt. Wrócił na miejsce i zaczął mieszać wystygłą jajecznicę widelcem, głównie po to, żeby odziany w gruby morski sweter Brytyjczyk dał mu spokój. Churchill aż za dobrze rozumiał niuanse rozmów w cztery oczy, długo działał w tym fachu i nie miał zamiaru staczać niepotrzebnej potyczki o sprawy już w rzeczywistości historyczne. – Zastanawiał się pan nad moim pomysłem z zeszłego wieczoru? – zmienił skwapliwie temat. – Wieczoru? – Amerykanin uniósł siwą głowę. – Raczej dzisiejszego ranka. – Rozbawiony zerknął na zegarek. – Skończyliśmy nasze pogawędki o trzeciej, panie premierze. – Szczęśliwi ludzie czasu nie mierzą – uśmiechnął się Churchill. – Jest go coraz mniej… – Tak, coraz mniej. – Truman oparł się dłońmi o blat i zmarkotniał na moment. – Coraz mniej – wyszeptał. – Tak, myślałem o propozycji ogólnoświatowej ofensywy. Ofensywy, jak pan to ujmuje, informacyjnej. To doskonała myśl – mówił

najzupełniej szczerze. – To, co robią nasze służby prasowe, wyraźnie nie wystarcza. Komuniści mają zbyt wielu sympatyków w redakcjach albo… – Albo sami redaktorzy to ukrywający się czerwoni – dodał otwarcie Brytyjczyk. – Jakby bycie pronazistą było złe, a czerwonym wprost przeciwnie. – Właśnie – uśmiechnął się kwaśno Truman, nie mogąc się nie zgodzić. – Uważa pan, że pokazanie tego całego… – Puganowa – dopowiedział premier. – Właśnie, Puganowa, pomoże nam? – Na pewno nie zaszkodzi. – Anglik założył ręce na brzuch. – To klejnot wyrwany Sowietom z korony. Wie dużo, jest naturalny i będzie mówił. Innego wyjścia nie ma. – Wielu uzna i przedstawi to jako naszą wrzutkę. Propagandę. – Prezydent pochylił się nad ciemnym blatem stołu. – Wielu dziennikarzy przecież samych puszczało prasowe kaczki dla zmylenia ludzi Hitlera i wiedzą, jak to działa. – Oczywiście. – Premier wysunął wysoko głowę i uderzył dłońmi o podłokietniki krzesła. – Ale coś jednak zostanie w prostych umysłach. Ludzie już otwierają oczy. Zresztą sami Sowieci nam pomagają. Przekroczyli magiczną granicę między dawną Rzeszą a Francją. Do tego bombardują mój kraj. Niezbyt na razie odważnie, bo zapewne mają kłopoty, a i nasze lotnictwo intensywnie na nich poluje, ale próbują. Mogą narobić szkód… Skrzywił usta w zuchwałym uśmiechu, a oczy skryte za wąskimi, zmęczonymi powiekami zapłonęły tajemną wiedzą. Wszak tajny plan opracowany z pomocą kilku najbardziej zaufanych współpracowników i szefów wywiadu i kontrwywiadu właśnie był wdrażany do realizacji. Takie spiski i knowania bardzo bawiły premiera. Cały czas. I to mimo wieku. – Proszę pamiętać, że przeciągnięcie mas ludzi na naszą stronę to dziś wielkie zadanie. – Twarz premiera znów wyrażała niezmącony spokój. – Tylko tak pokonamy wroga. Jeśli będziemy mieli poparcie. Jeśli matki pozwolą ciągle słać swoich synów na wojnę.

– To prawda, to prawda. – Truman kiwnął głową. – Ja obawiam się jeszcze innej rzeczy. – Mianowicie? – zaciekawił się Churchill. – Czy uda nam się powstrzymać to zagrożenie, jakie czyha na nas, na USA ze strony południowych sąsiadów. Czy to prawda, czy mit? Wiele wskazuje, że coś się szykuje, ale twardych dowodów nie mam. Raporty spływają codziennie, ale niewiele wnoszą do sprawy. Obawiam się mocno o to, żeby atak nie nastąpił w ciągu następnych kilku dni. Proszę zrozumieć – Amerykanin przysunął bliżej krzesło – o tym już mówiłem, ale powtórzę. Atak rakietowy, nawet słaby i niekosztowny, zgasi euforię po jutrzejszej kapitulacji Japonii. Efekt psychologiczny będzie druzgocący. Stany to nie Wielka Brytania, kraj leżący blisko frontu, oddzielony wąskim pasem wody od kontynentu. Ameryce nie zagrozili naziści, a grożą nam Sowieci. To bardzo niepokojące, panie premierze. Bardzo. – Nie wytrzymał i wstał. Zaczął chodzić wzdłuż stołu, aż znów zerknął za wąski bulaj. – Może i zaczęliśmy sobie dawać radę na froncie – zaczął litanię narzekań – i otrząsnęliśmy się z szoku. Może zwykli, zakochani w Stalinie ludzie przejrzeli na oczy, ale popełniliśmy straszny błąd. Wykończyliśmy nieco słabszego wroga, zamiast wejść z nim w układ i zająć się tym, który zagraża nam naprawdę. Sowietami. To oni teraz stoją u bram, skryci gdzieś na pustyni, i śmieją się z nas. Przyłożyli nam nóż do gardła i wiedzą doskonale, że to wielce niekomfortowa dla nas sytuacja. – Odwrócił się gwałtownie, stając twarzą w twarz z gościem. – W Mandżurii, Korei i Wietnamie stoją jeszcze duże jednostki japońskie. Zapewnienie porządku na tych terenach, jeśli chcemy myśleć o szybkim przerzucie wojsk do Europy, należy do nich. Jednak Japończycy, pokonani czy też nie, to ciągle dumny i uparty naród. Nie będą chcieli układać się z państwem, które co prawda ich pokonało, ale samo dostaje baty. Mamy już w produkcji kolejne ładunki, których będzie można użyć. Ale to wymaga czasu, wielkiej ostrożności i kontroli. Zanim stworzymy nowe bomby, wróg może nas ośmieszyć i ci sami ludzie, którzy zobaczyli w

Stalinie zło, każą mi paktować. – Opuścił zafrapowany wzrok na podłogę i znów zaczął krążyć po mesie. Churchill słuchał uważnie i trawił zasłyszaną prelekcję. W pomieszczeniu zrobiło się tak cicho, że tykanie stalowego zegara na ścianie zdawało się dudnieniem gongu. Brytyjczyk sięgnął do kieszeni spodni i wydobył z nich skórzany, wąski futerał kryjący jego ulubione cygara Romeo y Julieta. Wydobył jedno i z wielkim namaszczeniem odciął kapturek. Błysnęła zapałka i po kilku pociągnięciach z ust premiera buchnął szczypiący oczy dym. – Panie prezydencie – polityk mówił spokojnym, ciepłym tonem, oddając się urokowi ulubionego nałogu – rozumiem, że nasze położenia nie są tożsame. Uderzenie na Wielką Brytanię jest szansą dla Zjednoczonego Królestwa, bo wreszcie pokazuje obłudę Sowietów i pozwala wskazać ich prawdziwe zamiary. Zniszczenie cywilizowanego świata i stworzenie w to miejsce wielkiego kołchozu. Jak słusznie pan zauważył, atak na terytorium USA niesie problemy o innym, bardziej skomplikowanym ze względu na dyplomację charakterze. Dlatego – oparł łokcie o stół i zmrużył oczy, jednocześnie buchając jeszcze większym obłokiem dymu – musi pan stanąć na głowie, by nie dopuścić do uderzenia, nawet kosztem zadrażnień z sąsiadem… – Nie skończył zdania, uznając, że pouczanie przywódcy tak wielkiego państwa i głównego sojusznika nie przystoi nawet w prywatnej rozmowie. – Musimy atakować! – uniósł głos. – Ataki na Londyn trzeba nagłaśniać, atak na Teksas czy Arizonę lepiej trzymać pod dywanem. W to miejsce potrzeba nam błyskotliwej, silnej ofensywy, która jak omówiliśmy to wczoraj, ma szansę być zrealizowana… – Wydałem prerogatywy – przerwał podnieconym głosem Truman, jakby chciał zabłysnąć – by sztab Eisenhowera nie ograniczał w niczym planów jego oficerów. Oczywiście jeśli są realne i nie grożą katastrofą… – Większa niż to, co zdarzyło się w Europie, nie może się powtórzyć. – Churchill uśmiechnął się kpiąco z cygarem w kąciku

ust. Harry Truman tylko skinął głową na to stwierdzenie. – Z moich źródeł wiem, że nasi oficerowie wzięli sobie do serca nasze prośby i szykują nam niespodziankę, a komunistom niezły pasztet. Panie prezydencie – głos Brytyjczyka raptownie zmienił się na bardziej pocieszycielski niż dydaktyczny – osobiście wierzę, gorąco wierzę, że prędzej czy później ten bezbożny twór, jakim jest sowiecka Rosja, padnie. Czy pod naszymi ciosami, czy z niemocy zapewnienia podstawowych dóbr swoim obywatelom, ale przestanie istnieć. Bolszewicy, a wiem o tym doskonale, nie znoszą słabszych. Boją się siły i tylko przed nią ustępują, jednocześnie ją szanując. Uderzenie wszystkim, co mamy, to nasz obowiązek. Atak poparty agresywną propagandą we wszystkich kierunkach, panie prezydencie. Musimy zyskać czas i oddech, by użyć przeciw tym łobuzom broni jądrowej. Ile by jej nie było. Inaczej się nie da. Proszę mi uwierzyć, prędzej czy później wygramy tę rozgrywkę. – Pucołowate policzki spęczniały od szerokiego uśmiechu. Churchill albo doskonale grał, nauczony latami płomiennych przemówień, albo też rzeczywiście był szczery. Truman nie potrafił dojść tego teraz. Jednak nieciekawy nastrój prezydenta wyraźnie się poprawił. – Skoro mówi tak sam Winston Churchill… – Odwzajemnił uśmiech, czując, jak ciężar spada mu z piersi. Zdawało się, że jutrzejszy dzień, dzień kapitulacji Cesarstwa Japonii, będzie naprawdę dobry, a problemy jakoś się rozwiążą. Choć zdawał sobie sprawę, że to naiwne. Naiwne, ale uspokajające. – W związku z naszym zwycięstwem, niemal pewnym – zachichotał Brytyjczyk – warto by było pochylić się nad mapami świata, a zwłaszcza Europy, i rozważyć, jak będzie ona wyglądała po wojnie. Kto zajmie wielką pustą przestrzeń po naszym dawnym sojuszniku. Truman zmrużył oczy. „Czyżby wracał stary imperialista?” – przeszło mu przez głowę. Brytyjskiego ekspansjonizmu Waszyngton do niedawna obawiał się równie mocno, co komunistów, a raczej nawet bardziej niż tych ostatnich.

– Co ma pan na myśli? – Tematów jest wiele – rozłożył ręce Churchill. – Przyszłość Niemiec, a w tym kontekście i Polski. Musimy rozważyć, który z tych krajów przejmie rolę wiodącą w swojej części kontynentu. Oczywiście to tylko przykład. Ale za to najważniejszy… – Najpierw musimy być pewni, że wojnę wygramy. – Truman wstał. – Albo że idzie ona w dobrym kierunku – mówił nieprzyjemnym głosem. – Wtedy będziemy to roztrząsali, choć uważam, że jedynym rozwiązaniem… Wiem, to zabrzmi jak dziecinada, ale jedynym rozwiązaniem jest demokracja. Jej wspieranie i możliwość samostanowienia. Tylko to. – Oczywiście. – Premier prychnął ledwo powstrzymywanym śmiechem. – Demokracja. Ma się rozumieć. – Nie krył niechęci do naiwności Trumana. – Kończmy już. Omówiliśmy z grubsza wszystkie kwestie? – spytał retorycznie prezydent i zapiął marynarkę. – Mam nadzieję, że szybko ruszymy z miejsca w Europie i nic nam nie przeszkodzi. Ma pan moje poparcie i wszelkie środki, jakie USA zadysponuje. Nawet mimo wysokich kosztów. Ostatnie zdanie zabrzmiało w uszach Churchilla jak marny żart. Przecież „koszty” już niemal wydrenowały do cna kasę królestwa, a końca wojny nie widać. Gdyby nie Jankesi, dawno byłoby po Wielkiej Brytanii. – Muszę szykować się do podróży. Wracam samolotem – oznajmił Truman, podając mu dłoń. Okręt stanowił jedynie zamaskowane miejsce spotkania. Obaj dotarli tu drogą powietrzną w zupełnej, no, prawie zupełnej tajemnicy. – W tak ważnym dniu muszę być w Waszyngtonie. W najbliższym czasie ustalimy termin kolejnego spotkania. – Częste kontakty osobiste bardzo ułatwiały dowodzenie i pozwalały zachować nieco więcej poufności. – I ja tak sądzę i już nie mogę doczekać się kolejnej rozmowy. – Premier ukłonił się z uszanowaniem. – Oczywiście wszystko zależy od tego, jak sprawy się potoczą… Rozległo się pukanie do stalowych drzwi.

– Wejść! – krzyknął Truman, nieco zdziwiony. Kazał przecież, by mu nie przeszkadzano. – Jeśli to… – Zagryzł zęby i struchlał, bojąc się potwornej wieści o ataku, o którym kilka chwil temu dyskutowali. W wejściu stanął wysoki, doświadczony, jak można było sądzić po pomarszczonej twarzy, oficer marynarki, odziany w nienagannie odprasowany granatowy mundur. – Panie prezydencie – admirał Graham, dowódca okrętu i IV Floty, był wyraźnie zaniepokojony – mam wiadomość dla pana premiera. – Wyciągnął drżącą dłoń z kartką. Podał ją szybko i lekko przygryzając wargi, czekał reakcji. Churchill ścisnął depeszę i poszukał okularów. Nałożył je nieśpiesznie i zaczął czytać, obserwowany przez przejętych Amerykanów. Sapnął na koniec i zdjął szkła. – Sowiecki atak rakietowy na miasto w południowej Anglii, panowie – oznajmił zupełnie beznamiętnie. Graham dyskretnie skierował oczy na swojego przełożonego, nie bardzo rozumiejąc reakcję Churchilla. Widział, co było w tekście. Spodziewał się złości, szaleńczego wybuchu, ale nie obojętności. Premier albo nic sobie nie robił z tych wieści, albo doskonale trzymał fason. – Panie prezydencie… – Brytyjczyk schował okulary – Sowieci sami nam pomagają. – Wskazał na kartkę, nawiązując do poprzednich tematów. – Dają nam amunicję do walki. I to kiedy? Teraz, gdy jest nam potrzebna – mówił z kamienną twarzą, ale jego oczy błyszczały niezrozumiałą dla Grahama radością. Meksyk 1 września 1945 Jedyną dobrą rzeczą, jaką dawało się powiedzieć o głębokiej, przestronnej jaskini skrytej pośrodku pustkowia, było to, że panował w niej chłód. Przyjemny, kojący nerwy i wyniszczone ciało chłód. Kryjówka pułkownika Arnolda Linforta znanego w Meksyku jako Oswaldo Galindez pozwalała przeczekać najgorsze upały kamienno-piaskowego odludzia, na jakim on i jego spory

oddział musieli tkwić od ponad miesiąca. Do hacjendy wracał rzadko, bardzo rzadko, na krótki odpoczynek, jaki zarządzał Sanchez, szef rezydentury. Pozostałe dni ten chudy, opalony mężczyzna, z ciągle niepasującą fizjonomią Europejczyka, spędzał tu, w niewielkim „pokoju” za wysokim przepierzeniem. Jemu i kilku innym oficerom, tak jak i nadzorującym proces przygotowań Niemcom, należała się choć odrobina prywatności. Nie było tu wygód, a jedynie robactwo, czasem węże, ale wszyscy pocieszali się, że odbiją sobie po rychłym zwycięstwie. Do niego prowadziło ich zadanie, które mieli wypełnić, a które… ku ich irytacji, a nawet rozpaczy, ciągle nie mogło być zrealizowane. Galindez leżał na prostym posłaniu, materacu obłożonym kilkoma kocami w indiańskie wzory, i przy świetle kilkunastu świec przeglądał dostarczone dwa tygodnie temu gazety. Amerykańskie, angielskie, a nawet radzieckie. Sowiecka ambasada i nielegalna rezydentura działały sprawnie, tak jak i zaopatrzenie z centrali słane okrętami podwodnymi i statkami. Te pierwsze były coraz wolniejsze i rzadsze. Drugie, też powolne, musiały kryć się pod neutralnymi banderami albo obierać dalsze szlaki, jednak docierały. Zmrużone, przywykłe do półmroku oczy śledziły kolejny już raz linijki tekstu. Artykuły kapitalistów, jak zawsze rozwlekłe wywody, wyrażały zdziwienie, że Sowieci, których jeszcze tak niedawno subtelnie broniono albo raczej tłumaczono, ruszyli do Francji. Dwa, trzy tygodnie temu Armia Czerwona, mimo że uznawana za agresora, mogła liczyć na nieco więcej pobłażania. Dostawało się nieudolności alianckich dowódców, na których czasem otwarcie zrzucano odpowiedzialność za wojnę. Teraz to się zmieniało. Gazety Kraju Rad, „Prawda” i „Izwiestia”, potępiały zaś wroga i czciły kolejne wielkie sukcesy. Tyle tylko, że niewiele o tych sukcesach od pewnego czasu pisały. Galindez dobrze znał ten zabieg. Przeżywał lekkie déjŕ vu. Jak za czasów Hitlera, kiedy sytuacja na froncie była podawana ogólnie, bez wchodzenia w

szczegóły, by ludzie się nie domyślili, jak jest źle. Znaczyło to tyle, że może bolszewicka armia parła ciągle na zachód, ale coś się psuło. Coś niepokojącego wisiało w powietrzu. Linfort odczuwał to na co dzień, widząc opóźnienia na swoim odcinku, podobno najważniejszym w całym wywiadzie zagranicznym. Jeśli tak ważnego zadania ciągle nie dane mu było zrealizować, to co musiało dziać się na innych odcinkach. Sowiecki szpieg odrzucił gazety i pierwszy raz od dawna poczuł najprawdziwszy strach. Bał się o ten cały bajzel i o własną głowę. Pomacał świeży opatrunek na ranionym kulą obojczyku. Jankes, z którym się strzelał, nie miał dobrego oka. Rana okazała się płytka i szybko ją opatrzono. Niebezpieczeństwa nie było. Echo pracującego ciężko silnika, odbijające się od ścian wąwozu, wyrwało go z rozmyślań. Zerwał się z miejsca, sięgając po parciany amerykański pas z kaburą. Zapinał go, kiedy do wnętrza wpadł zdyszany człowiek. Zatrzymał się za cienką drewnianą ścianką i uprzejmie zapukał. Miejscowi mieli zakaz włażenia nieproszeni do osobistych „komnat”. – Co jest? – Galindez uchylił prowizoryczne drzwi, patrząc na niskiego, spoconego Meksykanina w zwiewnej brudnej koszuli, z gęstymi włosami opadającymi na czoło spod kapelusza i karabinem przewieszonym przez ramię. – Jadą, camarada – wydukał nerwowo bandzior, nauczony jak inni członkowie gangu pracującego dla Sowietów, że lepiej jest się zwracać do szefów „towarzyszu”, a nie „seńor”. Wybiegli szybko na zewnątrz. Linfort zapomniał nałożyć czapkę i zaraz oślepiło go ostre gorące słońce. Poraził go też skwar popołudnia. Jednak przysłonił tylko oczy i zerkał w stronę wjazdu do kryjówki. Wysokie na dziesięć, piętnaście metrów ściany wąwozu, poprzetykane jaskiniami i zakryte w newralgicznych punktach siatkami maskującymi zapełniały się od południa żółtym obłokiem. Warkot motoru robił się głośniejszy z każdym metrem, tak że czatujący na szczytach wzgórz i skalnych blokach pistoleros zerkali w dół. Nie było tu przecież zbyt wiele atrakcji.

Ciężka maszyna, przechodzony Dodge z czerwoną karoserią pokrywającą się rdzą i polerowaną osłoną chłodnicy, cały w kurzu stanął w cieniu pod ścianą. Tak jak nakazywał podręcznik maskowania. Zebrał się niewielki tłumek. Niemcy wypełzli ze swych nor, widocznie umęczeni upałem. Rosjanie i miejscowi też byli ciekawi wieści. Drzwiczki otworzyły się z metalicznym skrzypnięciem. Z wysokiej szoferki zeskoczył opalony na czerwono blondyn o zakurzonej twarzy i znoszonym, jak niemal u wszystkich, roboczym stroju. Wyróżniały go tylko nowe kowbojki z dobrej brązowej skóry. Kapitan Iwan Szerbakow, przydzielony dwa tygodnie temu jako wzmocnienie obsady obiektu, wyszczerzył wręcz nienaturalnie białe zęby. – Pozwólcie zameldować. – Z uśmiechem przyłożył dłoń do gołej głowy. Linfort darował mu wygłupy, podejrzewając, że za każdym wyjazdem pozwala sobie na zabawę w którymś z przybytków w miastach. Innym Sowietom takie zachowanie nie podobało się wcale. – No co tam, William? – spytał, używając pseudonimu. – Mów – niecierpliwił się, też szczerząc mimowolnie zęby. – Jest ostatni ładunek. Nowy nabój do naszego syfonu. – Szerbakow wskazał za siebie kciukiem. Jego ochroniarz, wąsaty facet z pistoletem maszynowym, rozsupływał brudną plandekę. – Rychło w czas. – Linfort westchnął. – W końcu przyszło. – Nareszcie! – Siwy Niemiec, który wyskoczył ze swego namiotu, klasnął w ręce, szczerze uradowany. Obaj Sowieci popatrzyli z politowaniem na starego naukowca, który już tracił wiarę, że uda mu się użyć jego zabawek. – Zdejmować i chować do jaskini – rozkazał gromko Galindez, aż echo poniosło jego słowa. Miejscowi ruszyli zaraz do pomocy. Warunki były podłe. Brak kobiet i gorzały doskwierał, ale pieniądze ci gringo zza wody płacili bardzo dobre, więc się starali. Przynajmniej udawali. Linfort pociągnął szofera za ramię i obaj zniknęli za

zacienionym załomem. – Czemu tak długo, do cholery? – prychnął śliną pułkownik. – Gdzieś się podziewał? – Dobry nastrój szybko uleciał. Szerbakow milczał przez chwilę, unikając wzroku szefa, aż wreszcie wykrztusił: – Amerykanie. Oczy Linforta zrobiły się duże i okrągłe. – Co? Co masz na… – Szukają, węszą. Łatwo ich rozpoznać, są nieporadni w kamuflażu albo przysłali, kogo mieli pod ręką, nie dbając o dobre przygotowanie. Zresztą wiecie, że u nich wywiad kuleje. – Sowiet próbował się zaśmiać. – Do rzeczy – przywołał go do porządku Galindez. – Nie wiem, co się dokładnie dzieje, ale policja też węszy. Są po ich stronie albo czymś im zagrozili. Trudno jest się wyrwać. Z agentury na razie cisza, nic nie wiedzą, ale szukają dojść i wytłumaczenia. Jeśli idzie o mnie, jechałem bocznymi drogami, a jak ktoś mnie zatrzymywał, w ostateczności płaciłem. Zielone papierki czynią cuda – znów silił się na dowcip. Galindez nie reagował. Myślami odpłynął gdzieś daleko. – Węszą – mruknął, pocierając chropowatą brodę. Zrodzony w nim strach zaczynał przybierać na sile. – Sanchez – od niego mógł przyjść ratunek – Sanchez coś przekazywał? – Zrugał sam siebie w myślach, że nie spytał o to od razu. – Rozkazy? – drgnął szofer. – Dyspozycje? O to wam chodzi? – robił się bezczelny. – Nic z tego. Nic, sam jest zły. Czeka i niewiele rozumie. Przecież powinniśmy… – Przychylił usta do ucha pułkownika. – Wiem – przerwał mu obcesowo Galindez. – Wiem – powtórzył łagodniej. – Trudno. Musimy czekać. – Ścisnęło go w żołądku. – Idź się czegoś napij, skwar cholerny. – Klepnął kapitana w ramię, robiąc przy tym pogodną minę, jakby stres już z niego wyparował. Szerbakow zrobił kilka kroków, gdy od góry, gdzieś z niebieskich przestworzy doleciał głos silnika. Zaraz z pierwszymi

dźwiękami tłokowego motoru ktoś wrzasnął: – Samolot! Samolot! Sowiet przywarł do kamiennej ściany, jakby przekonany, że lotnik szuka tylko jego. Zadygotał w krótkiej chwili słabości i paniki. – Kryć się! – ryknął, szybko się jednak opamiętawszy. – Wóz do groty! – rozkazał kapitanowi. – Nie strzelać! Tylko nie strzelać! – ryczał po hiszpańsku. – I nie wyłazić! Absolutny spokój! – rozkazywał bardziej sobie niż innym. Nagle potwornie zachciało mu się pić. Pobiegł do swojej jaskini, mijając toczący się wolno wóz, i pociągnął łyk z manierki. Uniósł oczy w szary kamienny sufit. – Jeszcze nie – syknął. – Jeszcze nie teraz! – błagał. Granville, zachodnia Normandia 2 września 1945 Wysoka sala konferencyjna, dawny punkt dowodzenia, była bardzo przyjemnym miejscem. Głównie ze względu na znośną temperaturę. Grube, betonowe ściany bunkra, skrytego w sporej, górującej nad niewielkim rybackim portem skale, chroniły zarówno przed bombami, jak i pogodą. Była to najprzydatniejsza budowla z kilkudziesięciu fortyfikacji, których na dobrą sprawę Niemcy nie zdążyli w tym rejonie ukończyć. Skupiając uwagę pod Calais i w Normandii, nie mieli siły zalać betonem zachodniego wybrzeża półwyspu Cotentin. Teraz bunkier i centrala łączności służyły Francuzom i aliantom, którzy obawiając się sabotażu, uderzenia dywersantów albo szkolonych przez Sowietów komunistycznych bojówek – ciągle dość aktywnych – zmuszeni byli co rusz przenosić miejsca konferencji i rozmów planistycznych. Jednak wypełniony przyjemnie zimnym powietrzem bunkier buzował nerwową atmosferą wymieszaną z irytacją niektórych zebranych. Dym papierosów unosił się między pomalowanymi na zielono ścianami, mijał dwie szerokie, mocne lampy i uchodził przez

specjalne wywietrzniki. Niemal każdy z przybyłych oficerów wypalał tego dnia ogromne ilości papierosów. Nawet ci, którzy jeszcze miesiąc albo dwa temu uchodzili za zagorzałych wrogów nałogu. Przodował jak zawsze Dwight „Ike” Eisenhower. Siedzący u szczytu ciężkiego polerowanego stołu, co chwilę sięgał po kolejnego papierosa, nerwowo bawiąc się zapalniczką Zippo. On, ciągle dowodzący siłami aliantów w Europie, zmęczony, blady i lżejszy o dobre dziesięć kilogramów, wpatrywał się w dwóch ludzi zawieszających na stelażu wielką mapę i rozdających zebranym arkusze papieru. Oficerowie spozierali znużeni na dokumenty i przesuwając wzrokiem po kolejnych akapitach, ciężko wzdychali, czasem łapiąc się za głowy. Tylko świadomość, kto zarządził spotkanie i wypracowanie wreszcie odpowiednich działań powstrzymywały ich od wybuchu gniewu i wszelkich uszczypliwości. W mniemaniu generała Alexandra, Leclerca, ale też Clarka i sinego ze zmęczenia i toczącej go choroby Simpsona, mieli co robić. Musieli ratować swoje armie i korpusy i przynajmniej opóźniać marsze Sowietów. Na wydawanie dźwięków sygnalizujących nieukontentowanie pozwalał sobie nie kto inny, jak marszałek Bernard Montgomery, który jak zawsze uznawał siebie za osobę szczególnego znaczenia. On nie obawiał się ewentualnej reprymendy od górujących nad nim polityków, jeśli pogłoski o jego wybuchu narcyzmu i niezadowolenia dotarłyby do ich uszu. Przeglądał więc kolejne kartki, prychając i fucząc niczym zły kocur. Na sali był jeszcze jeden człowiek o wielkim ego, dorównującym tylko jego wzrostowi. Charles de Gaulle. On, podobnie jak wielu innych alianckich oficerów, czytał tekst spokojnie i uważnie, ponieważ w odróżnieniu od przemęczonego własnym narcyzmem i kolejnymi odwrotami Montgomery’ego zaczynał rozumieć, jak poważna jest sytuacja. Jeszcze dwa miesiące temu nieco lekceważąco odnosił się do tego rodzaju

nasiadówek, ale wspaniałomyślnie pozwalał je organizować we Francji jako jej tymczasowy dyktator. Uważał, że połączone siły brytyjsko-amerykańskie zatamują pochód komunistów i pozwolą mu umacniać władzę, o której tak marzył. Władzę popartą kilkoma dywizjami „wolnej Francji”, jakie dzięki jego zdolnościom zaliczono do grona armii mocarstw, które pokonały Hitlera. Słowo „mocarstwo” w odniesieniu do Francji zakrawało na żart, ale de Gaulle ciągle raczył wszystkich złudzeniami. Te prysły, kiedy sowieckie czołgi zbliżyły się, a zaraz potem wkroczyły do Francji, gdy na tyłach gorzało ludowe powstanie wspierane przez komunistycznych agentów i spadochroniarzy. Wielu z czerwonych dowódców szkoliło się na francuskiej ziemi całkiem legalnie od końca poprzedniej wojny, a nawet lokowało składy broni dla zrewoltowanych mas robotniczych pod samym Paryżem. Masy na szczęście za broń nie chwyciły. Przynajmniej nie w całości, stojąc z boku, dając powalczyć grupom zapaleńców i ograniczając się do wieców i marszy przeciw wojnie. Teraz jednak, kiedy kolejne miejscowości padały pod naporem Rosjan, a kilka miast – w tym Strasburg – zbombardowano, wielu z tych ludzi miało się z pyszna. Co innego protestować przeciwko dalekiej wojnie, a co innego, kiedy ma się ją pod bokiem, i to nawet jeśli wróg nie budzi wielkiej niechęci. Najgorsze było jednak to, że wielu doświadczonych żołnierzy, weteranów walk z siłami Franco, czyli de facto komunistów, rzuciło broń albo ją zabrało, przechodząc w Alzacji na stronę Sowietów. Była to straszna potwarz, nie mniej groźna i poniżająca jak czerwiec czterdziestego roku. Wysoki Francuz bał się wypominania mu tej klęski i cały czas był na to gotów. Przełamał więc niechęć wobec Anglosasów i sam pojawił się na kolejnej, nakazanej przez Churchilla odprawie, dając zapewnienie i dowód, że on – i jego niepewna teraz w oczach wielu armia – popierają plany sojuszników. Inna sprawa, że ci dalekosiężnych pomysłów nie posiadali, a coś trzeba było zrobić. – Dziękuję – skinął głową George S. Patton, odprawiając dwóch

poruczników rozwieszających mapę. – Możemy? – rzucił do zebranych i jedynego w sali Polaka, generała Andersa. Ten dziwny i dla wielu egzotyczny tandem miał coś w zanadrzu. Coś, co zwolniło większość obecnych tu ludzi z samodzielnego myślenia i dawało alibi, umożliwiające ograniczenie planowania tylko do wąskich, taktycznych odcinków własnych jednostek i związków operacyjnych. Wielu nie widziało wyjścia z sytuacji, póki nie uda zgromadzić się więcej sił lub nie przygotuje kolejnych bomb A. Inne wielkie operacje musiały słono kosztować i być druzgocące dla morale, bez względu na to, czego życzył sobie brytyjski premier albo prezydent Truman. Takie właśnie „coś” szykowali Anders i Patton. Dwaj nieokrzesani, lecz dobrzy dowódcy, którzy już na początku chcieli ruszać do ataku, jakby nie rozumiejąc skali klęski. Wszyscy zebrani byli pewni, że dziś na wielkich mapach i arkuszach pod nosami zobaczą coś podobnego. Nie wydawali się z tego powodu zadowoleni. Polecenie pojawienia się na spotkaniu byli gotowi wykonać. Iść na Moskwę… To co innego. – Zaczynamy? – upewnił się amerykański kawalerzysta. Anders skinął łysą głową. Chwilę mierzyli się wzrokiem, nie potrafiąc zdecydować, kto ma mówić. Wreszcie jednak, nie potrafiąc skrywać dłużej swoich zamiarów, Polak wstał i sprężystym krokiem podszedł do mapy. Z kieszeni bluzy wyciągnął czerwoną kredkę i przyglądając się wszystkim zebranym, zaczął przemawiać: – Panowie. Zgodnie z wymogiem naszych przełożonych sztaby Wojska Polskiego, Drugiego Korpusu oraz Trzeciej Armii USA opracowały założenia operacji zaczepnej… – Nabrał powietrza w płuca. – Dwóch operacji zaczepnych. Nieskrywany wybuch zaskoczenia i irytacji przeszedł szmerem po salce. Eisenhower zdawał się ledwo powstrzymywać uśmiech triumfu, zaciskając wargi w cienką linię. „Nie mówiłem?” – dało się wyczytać z jego oczu. Głównodowodzący nie miał zamiaru poskramiać od razu szemrzących nienawistnie oficerów, jakby cała sytuacja sprawiała mu wielką, sadystyczną przyjemność.

– Cisza! – Huk padającej na stół dłoni Pattona przywrócił spokój. Zamilkli. Eisenhower już chciał zrugać generała za jego impertynencję, zły, że ktoś ośmiela się wyręczać go w jego roli, ale nie zdążył. – Zamiast kłapać dziobami, myślmy, jak wygrać tę wojnę! – wybuchnął dowódca 3 Armii. Takich słów dawno nikt tu nie słyszał. – Miarkuj się, George. – Z krzesła uniósł się nieznacznie Montgomery. Poparli go Alexander i Auchinleck. Patton zacisnął pod stołem pięści, gotów atakować, ale ze zdumieniem spostrzegł, że nikt z jego rodaków nie garnie się do pomocy. – Na Boga! – włączył się Anders, nie potrafiąc znieść tej dziecinady. – Pozwólcie mi powiedzieć, a potem będziemy się kłócili do woli – próbował rozładować atmosferę kiepskim żartem. – Starczy. – Dla Eisenhowera też było już tego za wiele. – Proszę o ciszę. – Zastukał zapalniczką w stół i przywrócił spokój. Na chwilę. – Proszę kontynuować. – Wskazał na mapę, rozsiadł się w krześle i sięgnął po kolejnego papierosa. Patton spod zmarszczonych brwi łypał złowrogo na Montgomery’ego i jego ludzi, ale zaraz i on odwrócił głowę w stronę Polaka. Tylko de Gaulle siedział cicho, zszokowany tym, co widział. Nie sądził, że poziom nerwowości i stresów toczących wodzów jest tak wysoki. – Panowie – zaczął znów Anders – otrzymaliście konspekt naszych pomysłów. Jednak postaram się opisać te plany sprawnie i szybko. Otóż – przyłożył kredkę do konturu Francji – wróg wbija się klinem w Alzacji. Dotarł do Mons – uniósł wskaźnik wyżej – i lada dzień wyjdzie na północ w stronę wybrzeża kanału La Manche. – Francuska nazwa podniosła jeszcze bardziej ciśnienie Brytyjczykom. – Sowieckie zagony, mimo że lepiej ochraniane przez lotnictwo i dużą ilość artylerii przeciwlotniczej, ponoszą straty. W Bawarii – Polak przesunął się nieco w bok – sowieckie korpusy mimo poważnych sił, dzięki naszej już niemal zupełnej przewadze lotniczej, spowolniły, a w wielu przypadkach wstrzymały marsz na południe i południowy

wschód z granicy czechosłowackiej. W Austrii nad Dunajem dzięki koordynowanemu atakowi sił polsko-amerykańskich sprzed dwóch tygodni udało się poszerzyć przyczółek pod Linzem i odepchnąć wroga. Front ustabilizowano i panuje tam niemal zupełny zastój… – Kolejny szmer przeszedł po sali, tym razem sygnalizując znudzenie, więc Anders, nie chcąc się narażać i podtrzymywać niepewności, nieco przyśpieszył tempo. – Jesteśmy zgodni ostatnimi czasy, że nie ma większego zagrożenia na południu kontynentu. To przeświadczenie owocuje pozwoleniem na przeniesienie sporej ilości wojsk amerykańskiej Piątej Armii z Włoch oraz Ósmej Armii Brytyjskiej, jak również kilku oddziałów z Grecji. Dzięki tej mądrej – kadził, ale zaraz wypomniał – i długo oczekiwanej decyzji możemy myśleć o utworzeniu silnej linii obronnej w południowych Niemczech. Próbować robić to samo we Francji i Belgii. Dodatkowe siły, co prawda skromne, ale świeże lub wypoczęte, z Kanady i Wielkiej Brytanii powstrzymują sowiecki marsz w Danii, która ostatnimi czasy znalazła się znów w spektrum zainteresowania bolszewików. Wróg, jak wiemy z danych wywiadów, wykazuje pewne symptomy zmęczenia i nadwerężania linii zaopatrzeniowych. Wskutek użycia przez lotnictwo aliantów maszyn ciężkich do nalotów taktycznych bardzo zwiększyły się straty w ludziach. Nawet przyzwyczajeni do strat Sowieci takich ilości zabitych i rannych nie potrafią zaakceptować. Właśnie ze względu na te przesłanki proponujemy dokonać dwóch uderzeń we flanki przeciwnika. Tu – narysował długą czerwoną strzałkę, grotem celującą w Pomorze – i tu. – Druga strzałka sięgała z granicy czechosłowacko-niemieckiej do Dolnego Śląska. – Obie operacje należałoby przeprowadzić mniej więcej równocześnie lub z wyprzedzeniem haka południowego. – Schował ręce za siebie, wyprostował się i popatrzył po oficerach. Siedzieli w absolutnej ciszy, wbijając wzrok w dwie kreski na mapie z rozdziawionymi ustami. Podobne plany krążyły po ich sztabach, wydziałach planowania i innych tworach, ale nikt nie ośmieliłby się iść z tym do swojego przełożonego, a co dopiero Eisenhowera.

– A jakie… – odezwał się tylko Montgomery – pan generał przewiduje wykorzystać siły? – Jego głos jak niemal zawsze przy takich okazjach brzmiał z nieprzyjemną wyniosłością. – Bo jeśli wróg jest we Francji i mimo strat idzie jak burza, to niedługo dostanie Paryż. A chcę przypomnieć, że pierwsze rakiety zaczęły spadać na Anglię, i to z potwornym skutkiem. – Miał na myśli zeszłodniowy raport o dużym wybuchu w Southampton, gdzie spadła sowiecka V 2. Zebrani przy stole zakołysali się, szepcząc. – Nie, to czcze gadanie – doleciało do uszu Andersa. – Panowie – do akcji wkroczył niezrażony Patton – oczywiście mój szanowny kolega ma rację. – Ukłonił się w stronę Anglika, robiąc przymilną minę. – To fakt. Sowieci mogą dojść daleko. Dlatego właśnie należy działać szybko. Natychmiast. Ich siły są rozciągnięte, nadwerężone. Nasze bombowce zabijają ich piechotę. Jednak jeśli na dzień lub dwa – lekko naciągał – wrócą do bombardowania węzłów kolejowych, mostów i dróg, Sowieci stracą oddech. Co więcej, moi drodzy – jego głos zabrzmiał wyjątkowo dziwnie – wszystkie rezerwy wroga poszły na zachód. Tu – uderzył palcem w północną Polskę, do niedawna Rzeszę, czyli tereny, które Polakom dała konferencja w Jałcie – Sowieci i ich kolaboranci mają najprawdopodobniej nikłe siły policyjne lub drugorzutowe… – A jeśli nie? – wątpił generał Alexander, czerwieniejąc na twarzy z irytacji. – Jeśli mają tam czołgi jak pod Arnhem? Patton ryknął śmiechem, ale zaraz się opanował. Montgomery zgromił spojrzeniem kolegę. Przykład był nie najlepszy, jako że to Monty nie chciał wierzyć, iż w Holandii Niemcy ukryli kilka dywizji pancernych. – Proszę mi zaufać – zawadiacko uśmiechnął się Patton, łapiąc się pod boki – dobrze to sprawdzamy. Silne uderzenie na ich bardzo głębokich tyłach, przy naszej przewadze powietrznej i morskiej, pozwoli odciąć pierwszorzutowe dywizje od zaopatrzenia. I nie potrzeba do tego celu wielkich sił… – Właśnie. Nie usłyszałem odpowiedzi – pieklił się Montgomery. – Jakich sił zamierzacie panowie użyć? – brzmiał już otwarcie

napastliwie. – Jeśli chodzi o Czechosłowację, biorę to na siebie. Dodatkowo proszę o przydzielenie trzech do pięciu dywizji celem stworzenia drugiego rzutu. Uderzenie musi być mocne, precyzyjne i iść wąskim frontem przy silnym wsparciu lotniczym i kilku mniejszych atakach pozorujących. – Na północy? – warknął Anglik. – Desantu na Pomorzu dokonają jednostki polskie – Anders wydawał się ostoją spokoju – wsparte dywizjami kanadyjskimi i niewielkim zgrupowaniem brytyjskim. – Oczywiście – prychnął Alexander, moszcząc się nerwowo w krześle. – To takie proste – uniósł dłonie ku sufitowi – przepłynąć Bałtyk i wysadzić desant. – Po to mamy silną Royal Navy. – Polak też potrafił być zgryźliwy. – Powtarzam. Przeprowadzenie ataku biorą na siebie jednostki polskie… – Które już od pewnego czasu są odsyłane na tyły! – wykrzyknął Montgomery. – Dawno panowie to planujecie czy też polskie dywizje odmawiają walki na wspólnym froncie? Anders przełknął ślinę, poczerwieniał i widać było wyraźnie, że spokojna odpowiedź tym razem wiele go kosztuje. – Polskie wojsko nigdy nie odmawia walki… sir. – Zacisnął zęby. – Nasze pododdziały trwają w boju odwrotowym już wiele tygodni. Potrzebne są nam uzupełnienia i dozbrojenie. Ale to prawda. Myślimy od pewnego czasu o tej operacji. – Nie chciałbym dolewać oliwy do ognia – wtrącił się przymilnie wysoki, chudy jak patyk, prawie sześćdziesięcioletni generał Hodges z amerykańskiej 1 Armii. – Jednak widzę pewien szkopuł – właśnie zaczął dolewać oliwy do ognia, czym nieco zmierził Pattona. – Zaopatrzenie. Cała nasza logistyka. Szlaki prowadzące głównie z USA już teraz rozgałęziają się na północną i południową Francję oraz póki co belgijską Antwerpię, Holandię i cienkim strumieniem docierają do Danii. Nie zapominajmy o Włoszech. Panowie chcą ryzykować kolejną dużą akcję daleko za linią wroga, nadwerężając dostawy dla innych walczących armii?

Proszę zrozumieć – kiwnął głową z typowo amerykańskim uśmiechem człowieka, który z nikim nie chce zwady – czekam na szczegóły, ale uważam, że to istotne zagadnienie. – Widząc, jak Patton nerwowo trze łysiejącą głowę, opadł na oparcie. – Dziękuję, to tyle. – Podparł brodę pięścią, zapatrzony w prelegentów. Amerykanin z Polakiem spoglądali na Hodgesa nieźle podminowani. Jeszcze na dobre nie zaczęli, a już rzucano im kłody pod nogi. Patton gotów był się bić, jak na starego wiarusa i raptusa zarazem przystało. Anders, wprawiony przed wojną w politycznych bojach i lawirowaniem w alianckich kuluarach, widział to inaczej. – Dziękuję za opinię, panie generale – rzekł najzupełniej zwyczajnie. – Logistyka to nie duży, to ogromny problem, panowie. I rozumiem wasze obawy. Mogę na wstępie powiedzieć, że nie będzie to wymagało o wiele więcej wysiłku niż teraz. Wszak USA przez lat kilka wspierały skutecznie fronty w Italii, na Pacyfiku i naszego obecnego wroga. I to nie zważając na wrogie okręty podwodne. Teraz sytuacja jest o wiele prostsza. Zejdźmy na nasze podwórko: strumień zaopatrzenia i tak, jak słusznie zauważył pan generał, płynie do Danii. Wystarczy go poszerzyć i posłać dalej. Celem operacji desantowej, jaki mamy zamiar tu opisać, będzie zajęcie dwóch niewielkich portów – wrócił do mapy – Darłowa i Ustki oraz przygotowanie dwóch desantów pozorowanych. Oczywiście te maleństwa nie nadają się do przyjęcia wielkiej masy ludzi, pojazdów i zaopatrzenia. Chcemy, by pierwsze rzuty były przygotowane na niedogodności pod tym względem. Krótko rzecz ujmując, amunicję, żywność i podstawowe części trzeba rzucić na brzeg zaraz po desancie… – Gallipoli – westchnął ktoś z zebranych, dając do zrozumienia, co o tym myśli. Tam przecież też planowano wyposażyć atakujące dywizje australijskie, nowozelandzkie i brytyjskie w potrzebne na kilka pierwszych tygodni zapasy. Jednak ich złe rozlokowanie na statkach wprowadziło poważny chaos i wielkie opóźnienia.

Anders znów nie dał się wyprowadzić z równowagi. – To na pewno nie Gallipoli. – Zacisnął palce na kredce. – Choćby z tego powodu, że w Ustce mieszka nieco mniej Turków. – Salka prychnęła cichym, rozluźniającym śmiechem. – Wracając do sedna – temat podjął Amerykanin, podchodząc do mapy. – Po umocnieniu przyczółków, oczywiście nie za długim, by wróg nie zdołał się otrząsnąć, planuje się skierowanie jednego ramienia wojsk w kierunku portów w Gdyni i Gdańsku i uchwycenie ich. Według relacji i raportów komuniści już zaraz po zajęciu rozpoczęli przywracanie ich używalności. Następnie, wsparte odpowiednimi środkami, alianckie dywizje powinny iść na Warszawę oraz Śląsk. Taki jest główny cel tego działania. Z wiadomych nam wszystkim względów dalsze cele i kierunki natarcia pozostawiamy do rozważenia. Chcę podkreślić, że musimy decydować się szybko. Mamy początek września. Niedługo zaczną się pierwsze jesienne sztormy na Bałtyku. Na pewno marsz w głąb terytorium wroga na wschód będzie trzeba odłożyć do wiosny. To zdanie wprawiło zebranych w osłupienie. Nie wierzyli własnym uszom. Z wolna godzili się z rychłą klęską albo chociaż mało honorowym pokojem, a Patton sygnalizował im marsz na Wschód. Co niektórzy poczuli przypływ przyjemnie pobudzającej adrenaliny. Tylko Montgomery nie dawał za wygraną, chyba dlatego, że to nie on miał na tyle ikry, by zaproponować takie szaleństwo. Cóż, po Holandii zrobił się jeszcze bardziej ostrożny. – Kpina. – Stuknął palcem w stół. – Pan generał Anders, jak widzę, chce zabrać swoje dywizje i ruszyć wyzwalać swój kraj. Tak mi to wygląda. – Rozejrzał się po zebranych, szukając poparcia, ale nawet Anglicy uznali, że to argument wysoce niesprawiedliwy i pospuszczali głowy. – Jest to niedorzeczność do potęgi! – nakręcał się sztucznie. – Jak rozumiem, podobne działania chcą panowie prowadzić na Śląsku. Przecież tam, na tym kierunku, jak sądzimy, Sowieci mają najsilniejsze oddziały. – Ciągle nikt go nie popierał. – Szaleństwo. Tyle mam do powiedzenia. – Zamilkł, założył ręce na pierś i zrobił kwaśną,

obrażoną minę dziecka, złego, że zabrania mu się jedzenia cukierków. Znów zrobiło się niemal zupełnie cicho. Tylko Montgomery sapał jak parowóz. Amerykańscy oficerowie milczeli, skonfundowani albo zaciekawieni, albo jedno i drugie. Prelegenci stali cierpliwie, z szybko bijącymi sercami, jakby brali udział w egzaminie. Nikt się nie odzywał, zerkając ukradkiem na szefa. Ten zamglonym wzrokiem zmęczonych oczu wpatrywał się w mapę, ważąc za i przeciw i naprawdę się bojąc. Kilkanaście par oczu musiało go zacząć palić, bo zacisnął palce i wyraził swoje zdanie. – Cóż – zaczął cicho. – Jeszcze miesiąc, ba, dwa tygodnie temu uznałbym takie pomysły za koszmar wariata. – Zerknął bez zakłopotania na Pattona. – Jednak w naszej dzisiejszej sytuacji mówię… – Nozdrza rozchyliły mu się, kiedy nabierał powietrza. – Tak. Zróbmy to. – To szaleństwo. – Montgomery zerwał się z miejsca, czerwony jak burak. – To pewna śmierć większości ludzi, którzy wezmą w tej głupocie udział. Musimy… – Musimy działać – odparował spokojnym głosem zmęczony Amerykanin. – Znamy oczekiwania, jakie się wobec nas kieruje. – Utkwił oczy w brytyjskim marszałku, dając jasno do zrozumienia, że dyrektywy dotyczące zaakceptowania jakiegokolwiek ataku szły z bardzo wysoka. – Nie mamy wyjścia. Poza tym pomysł jak na razie wydaje się ciekawy. – Nawet siebie nie potrafił oszukać tymi słowami. – Musimy tylko poznać szczegóły. Proszę. – Skinął na Andersa i Pattona, znów zapalając papierosa. – Proszę mówić. Słuchamy. Głowy oficerów zwróciły się ku mapie. Obaj byli spięci z powodu zdenerwowania i stresu. Tylko Montgomery spoglądał tępo pod nogi, najwyraźniej zły, że znów nikt go nie słucha. Za to de Gaulle odetchnął z ulgą. W końcu dla Francji jeszcze nie wszystko zdawało się stracone. Okolice Mons, Belgia

2 września 1945 Do świtu zostało jeszcze trochę czasu. Mimo to należało się śpieszyć. Droga była trudna i bardzo, bardzo niebezpieczna. Nawet dla rannego bohatera. Toteż wybrał noc, drzewa i pełzanie przy samej ziemi. Pod osłoną ciemności mogłoby się udać. Bo gdyby go dostrzeżono, nie darowaliby mu. Nawet bohaterowi, odznaczonemu medalem, który trzy wrogie tanki spalił poniemieckimi Panzerfaustami, dając miejsce do szturmu kompanii na polskie tyły. Chudy jak wiór, z ogoloną na łyso okrągłą głową starszyna Wiktor Wargaszkin ryzykował dużo, bardzo dużo. Jednak ssanie i palenie w żołądku dawało mu się tak we znaki, że musiał próbować. Razem z kompanem ze szpitalnej pryczy w podziurawionym budynku naradzali się, co by tu ukraść do zjedzenia. Bo nawet w szpitalu kasza robiła się coraz podlejsza i było jej coraz mniej. Ale i w głodzie knuć trzeba umieć. Z kompanem z łóżka obok, któremu odłamki poharatały nogi, niebezpiecznie było rozmawiać, od razu ujawniając, co się ma na myśli. Długie tygodnie trzeba było czekać, badać, bo cholera wie, komu to powtarzał. Zresztą Alosza myślał podobnie i też długo strugał idiotę. Leżeli tak, dochodząc do sił, bo nikt ich nie ewakuował do innych szpitali. Podobno samoloty wroga biły w pociągi i tory i panowały duże opóźnienia. Pierwszeństwo miały transporty na front, a dopiero potem eszelony rannych. Ale tylko tych najciężej. No a dwaj bojcy dobrzeli już. Tylko patrzeć, jak wrócą na linię. Trzy dni temu przysłali nowych rannych. Jeden, bez ręki, opowiadał, że faszyści bombami rzucali jak grochem. Stara śpiewka, też tego doznali. Ale to, co usłyszeli później, pobudziło wyobraźnię na wpół zagłodzonych sołdatów. Odurzony lekami bojec wyznał, że alianci zrzucili jedzenie. Sowieci myśleli, że to majaki. – Bzdura – machali rękami, ale człowiek mówił ciekawie. Że nadlecieli o zmierzchu. Wojsko zanurkowało w doły, zaciskając zęby, ale zamiast bomb ku ziemi leciały spadochrony z szarymi

cylindrami. Niektóre otworzyły się w locie, zrzucając kartoniki. Najpierw szli oficerowie, potem politrucy. Otwierali ostrożnie. Ku wielkiemu zaskoczeniu nie były to miny czy inne paskudztwa. Za to znaleźli konserwy, jakieś warzywa i żółtawą papkę. Tę lubili najbardziej, bo była słodka i nieznana. Ponoć z jakichś owoców. Ale kto by tam wiedział. Wojsko rzuciło się jeść. Rozrywać cylindry, rwać papier i bagnetami rozpruwać konserwy z tuszonką. W zasobnikach i obok nich padło też wiele ulotek. Faszyści pisali, by broń rzucać, poddawać się, a jedzenia nie zabraknie. Politrucy, jak to dostrzegli, przerwali bal. Przynajmniej próbowali. Zaczęli bić w niebo z pistoletów, grożąc, by nikt więcej tych darów nie ruszał. Zaraz wezwano batalion NKWD i kompanię Smierszu. Teren wysprzątali, otoczyli i jak mówił bezręki, sami zżarli, co zostało. Dla propagandy za to gadali, że to trucizna była. Terenu pilnowali, bo oddział, który z wrogą propagandą miał styczność, zrobił się niepewny. Mieli słuszność, bo nazajutrz z rana z dziesięciu prysnęło. Dowódcę kompanii, w której to się stało, od razu postawili pod mur. Wargaszkin nic sobie nie robił z niebezpieczeństw. Naloty, tanki wroga i ostrzał huraganowy przetrwał, to i kilku czekistów przeżyje – pocieszał sam siebie. Żołądek do krzyża mu przyrastał, wychudł jak nigdy i słaniał się, jak tylko miał przejść większy kawałek. Ale znalazł siłę, żeby wolno czołgać się przez bór, z nadzieją, że jeszcze kilka paczek żarcia gdzieś zostało. Przebyli ze dwa kilometry na pace ciężarówki, która jechała po zwłoki. Nocą obowiązywało zaciemnienie, choć w lasach i wioskach wojska mrowie, więc nikt ich nie widział. Ot, jeszcze dwóch sołdatów. Potem pełzali jak dżdżownice, mając po lewej szosę, którą co chwilę przemykały zakryte gałęziami auta albo motocykl z kurierem. Lawirowali między plutonami tyłowych kompanii, pchani pragnieniem wypełnienia brzucha. Na szczęście na tym półbagnie ludzi dużo nie zostało, więc i szansa na większą zdobycz rosła. Najgorsze było to, że nie mieli pojęcia, gdzie szukać. Po ciemku,

niemal po omacku. Wiedzieli, że czekiści pilnują i mogą podesłać patrol, a kto wie, czy i faszyści nie pchną swoich zagończyków, choć tak daleko za frontem to było mało prawdopodobne. Alianci nie wydawali się aż tak odważni. Z dwieście metrów przed nimi rozciągała się pod chmurami polana. Teren otwarty, niebezpieczny. Wiktor zerknął na kompana. Ten tylko oblizał usta i dał znak, żeby szli. – Pal diabli – szepnął. – Tyleśmy dali radę. Mnie tam mogą ubić, wszystko mi jedno. W głodzie mózg chyba gorzej pracował, bo zdobył się na skrajnie nieodpowiedzialne wyznanie. Postanowione więc. Napięli mięśnie i z bólem obtartych łokci i kolan zaczęli czołgać się dalej. Nagle ból zrobił się większy. Starszyna syknął: – Kurwa. – Niemal krzyknął. Alosza rzucił się z dłonią, zatykając mu usta. Siedzieli tak kilka sekund, nasłuchując, czy aby ktoś ich nie zauważył. Wiktor pocierał rękę, dotkliwie czymś ugodzoną. – Boli – warknął i zaczął macać wokół w poszukiwaniu pułapki, na którą wlazł. Myślał, że to potykacz, łuska albo większy odłamek. Tego dziadostwa leżały tysiące ton stąd aż do Odry. Dłoń oprócz wilgotnej od rosy ściółki wymacała zimny metal. Cienki. Dudnił inaczej niż mosiężna łuska. – Alosza – wyszeptał wesoło. – Czyżby? – podskoczył kompan. – Nie, to niemożliwe. Zaczęli odrzucać świeżą ziemię i zeschnięte liście. Marne maskowanie dla długiego zasobnika. Ktoś go wkopał najwidoczniej w pośpiechu, bo tylko do połowy, i zarzucił śmieciem. – Zostawili na później, darmozjady – złościł się i radował na przemian Wiktor. Do końca nie wierzył, że to, co ma pod palcami, jest prawdziwe. Szary, niemal niewidoczny nawet dla przyzwyczajonych do ciemności oczu cylinder otworzył się ze skrzypnięciem zawiasów. Obaj Sowieci szybko włożyli ręce do środka. Pocięli palce o kanty konserw i twarde opakowania.

– Ile tego, Alosza – wymknęło się starszynie. Nie wiedzieli, co mają przed sobą, ale zaraz zaczęli napychać kieszenie i wrzucać za pazuchę gimnastiorek. Dwa proste mieszoki, które targali zwinięte na plecach, też szybko się napełniały. Robiło się im ciężko, ale z radości i podniecenia nie zauważali tego. W euforii nie słyszeli też skórzanych podeszew na wilgotnej ziemi. – Kto, do cholery?! – w ciemności rozległo się wściekłe pytanie. Dwaj rabusie nie czekali dłużej, wstali i niczym młode kozice, robiąc zygzaki, wyrwali w las. Teraz dopiero ciężar zrabowanego jedzenia zaczynał im przeszkadzać. – Stać, chuje! – wydzierał się ktoś. – Patrz… Zasrańce wszystko zabrali – wściekał się za plecami uciekinierów, niemal chlipiąc z bezradności. – Ja was… Szczęk zamka był głośny niczym dzwon. Strzał jeszcze głośniejszy. Echo poniosło. Drugi wystrzał. Kula przeleciała ze świstem nad głową Wiktora. Schylił się tylko i przyśpieszył. Wysforował się przed kompana, niemal o nim zapominając. Strzelali do nich, choć z celnością było kiepsko. „Bardzo dobrze” – pomyślał starszyna i przeskoczył wąski rów. Biegli tak, nie zważając, czy ktoś ich widzi, czy natkną się na któryś z oddziałów albo patroli. Biegli jak najszybciej i jak najdalej. Przeskoczyli szosę i pokonali niskie zarośla, choć pogoń zgubiła ich dawno w lesie. Wiktor upadł. Potknął się o korzeń. Sturlał się z niewielkiego zbocza i przewrócił na plecy, dysząc. Miał dość. Zerwał plecak, otworzył pierwszą saszetkę i zaczął łapczywie pochłaniać zawartość. Nie czuł nawet smaku. Dopiero po chwili zrozumiał, że to coś podobnego do kawy. Wyrzucił. Wymacał coś innego. Chyba suchary. Jadł, krusząc wokół siebie. Alosza robił to samo. Obżerali się, póki nie zaspokoili pierwszego głodu. Dopiero potem przyszło opamiętanie. Nie mieli pojęcia, gdzie są. Do szpitala było daleko, a droga pełna patroli. Przynajmniej nie byli głodni.

Na wschód od Linzu, Austria 3 września 1945 Kości i mięśnie bolały od ciągłego podskakiwania, wstrząsów i niewygód. Najpierw w przeładowanym transportowym C-46, a teraz w szoferce zdezelowanej jak jasna cholera ciężarówki GMC. Ich długi konwój kolebał się na rozjeżdżonej, pełnej dziur i z grubsza tylko zasypanych lejów szosie wijącej się między górami. W szerokiej, głębokiej dolinie osłoniętej zielonymi pastwiskami widać było wieś. Zbliżała się szybko z każdą sekundą dźwięku pracującego na wysokich obrotach motoru. Chrisowi Walkerowi szczerze ulżyło. Jeszcze tylko kilka wybojów i zmieni jedną mordęgę na drugą. – To już tu. – Przygarbiony, chudy Murzyn w zielonym mundurze roboczym ufajdanym smarem wskazał kościstą ręką na potrzaskany znak przy drodze. – No to witaj w domu – westchnął do siebie „Krakers”, zaciskając palce na uchwycie worka transportowego. – Szybko poszło, psze pana. Jak mówiłem. – Czarny błysnął zębami, dumny, że dotrzymał słowa. – Red Ball Express zawsze do usług – zagwizdał. Walkerowi pozostało tylko przytaknąć. Trafiłby tu szybciej, gdyby od razu znalazł miejsce w jakimś samolocie albo aucie wiozącym zaopatrzenie na front. Jednak pech chciał, że zamarudził, czekając na podmarsylskim lotnisku na łaskawą zgodę na zabranie się ze skrzyniami amunicji i medykamentów. Po tym wszystkim przejechanie kilkuset kilometrów przez góry było drobnostką. Gdyby nie wesołkowaty, rozgadany Murzyn, nawet przyjemną przejażdżką. Konwój nieco zwolnił, wtaczając się między ruiny albo raczej hałdy zmielonego gruzu, cegieł i opalonych stropowych belek. Obraz zniszczenia był potworny. To, co jeszcze miesiąc temu przypominało choćby w zarysie skupisko ludzkich domów, kościoła i gospody, zostało zamienione w pustynię. Jak się wydawało, dni nalotów i częste ostrzały artylerii zabiły wszelkie życie.

Jednak gdzieś w tym ponurym miejscu kręcili się jacyś ludzie. Sami mundurowi. Kilku żandarmów czuwało przy odwalonej z cegieł drodze, by ruch przebiegał płynnie i bez wypadków. – Jedna kolizja i wszystko stoi. – Murzyn wskazał na ważniaka z białymi literami MP na hełmie, sterczącego obok swego legowiska, dziury między gruzami, osłanianej na noc starymi drzwiami. – I jeszcze dywersantów się boją – dorzucił z powagą, jakby i jemu któryś z nich zagrażał. Minęli jeszcze kilka nor, wygrzebanych w ocalałych fundamentach niegdyś okazałych domów. – Teraz tu wszyscy żyją jak szczury. – Szofer dojrzał zmieszany wyraz twarzy autostopowicza. – Odwykł pan? – zapytał niepewny. Oficer nie odpowiedział. – Tutaj chyba. – Murzyn skręcił kierownicą i auto zjechało w zasypaną uliczkę, w stronę dziurawej niczym durszlak i przypominającej wielki szary głaz wieży kościółka. – Za jakieś sto metrów powinien pan dojrzeć kompanię B. – Wskazał gdzieś w pole gruzu. „Krakers” chciał już podziękować i sięgnął do kieszeni po paczkę papierosów, jedyną rzecz, jaka przychodziła mu do głowy jako podarek. Wtedy jednak czarny uniósł głowę, a jego oczy zrobiły się ze dwa razy większe. – Spieprzaj! – ryknął. Walker znał ludzi, którzy za taki tekst daliby mu po mordzie. – Leci! – dodał z piskiem kierowca i wypchnął worek transportowy oficera z szoferki. – Co do… – „Krakers” wyskoczył na ziemię. Auto ruszyło z taką prędkością, o jaką porucznik nie podejrzewał ciężkiego klamota. Zaraz zrozumiał panikę kierowcy. Świszczało od wschodu. Przerażony, rozglądał się wokół, szukając jakiegokolwiek schronienia, ale niczego nie widział. Tylko hałdy potrzaskanych cegieł. Chwycił pistolet maszynowy, bagaż i pochylony popędził w kierunku, który pokazał mu szofer. Nie przebiegł nawet kilkunastu metrów, kiedy za wsią huknęło. Kilka pocisków w jednej salwie uniosło szary dym. Wiedział, co to. Te straszne rakiety nazywali katiusze. Chłopaki ochrzcili je mianem Mad Katherine – „Wściekła Kaśka”. „Krakers” padł na ziemię i macając

wór, szukał saperki. Myślał przez chwilę o tym, żeby się okopać, ale nie było czasu. Dudniąca przeraźliwie seria kilkunastu wybuchów rozerwała się, siejąc po okolicy odłamkami. Wybuchało przy kościele i szosie. Walker zwinął się w kłębek, zakrywając głowę w hełmie rękami, jakby w czymkolwiek miało to pomóc. Ziemia jęczała, ugodzona po wielokroć. Fala gorącego powietrza rozlała się wśród ruin, a tysiące drobnych kamieni wymieszanych z ziemią sypały się wszędzie. Serce kołatało, a oszalały z przerażenia umysł podpowiadał, że kolejny pocisk będzie dla niego i najlepiej jest wiać. Jednak Chris wiedział doskonale, że te ostatnie kilka procent szans na przeżycie ma tu, na kamienistej ziemi. Ku jego wielkiemu zaskoczeniu bombardowanie ustało. Szumiało jeszcze chwilę w uszach, nawet nieco kłuło, ale Sowieci umilkli. Oficer podniósł się ostrożnie, rozglądając niepewnie po okolicy. Ciągle był roztrzęsiony. Wisiał nad nim gryzący obłok dymu. – Było zostać w pierdlu. – Otrzepał dopiero co zafasowany mundur. Do niedawna oliwkowy, teraz biały od pyłu i kurzu. – Zdecydowanie, trzeba było zostać w pierdlu – uznał i nabrał powietrza, żałośnie wzdychając. Ruszył dalej. Przeszedł przez kilka rozniesionych posesji, szukając jakiegoś znaku, napisu, drogowskazu. Nic. Tylko góry potrzaskanych cegieł i kilka grobów, prostych kopców ze zbitymi z dech krzyżami. – Wy do kogo? – jakiś głos doleciał nie wiadomo skąd. „Krakers” upuścił tobół, czując zimny pot na plecach. Odwrócił się na pięcie i ujrzał osobliwy widok. Miał przed sobą niskiego młodzieniaszka o opalonej, niemal czarnej od słońca i dymu twarzy. Jego policzki były pucołowate i gładkie jak u dziecka. Nosił za duży o jakieś dwa numery mundur i jeszcze większy hełm. Co było najzabawniejsze, smarkacz miał na czerepie dwie białe „szyny”. Dystynkcje kapitana. Trząsł się po ostrzale.

Walker nie potrafił się opanować i rozdziawił usta, dusząc wybuch śmiechu. – Ja już myślałem, że to stąd. – Wskazał na groby, próbując koślawo się tłumaczyć. Choć przez mgnienie oka naprawdę sądził, że to głos z zaświatów. Dzieciak nie dał się jednak wywieść w pole i naburmuszył gładkie lico. – Dokąd idziecie? – spytał z całą surowością. „Krakers” stanął na baczność. – Porucznik Chris Walker, kompania B, pluton… – nagle uświadomił sobie, że nie pamięta, w którym był pododdziale. Tak jakby z jego niemal doszczętnym unicestwieniem wymazał go ze świadomości. Dzieciak otworzył szerzej oczy, nieźle czymś poruszony. Ciągle łykał ślinę. Zrobił krok. – Pluton pierwszy – uratował „Krakersa”, wypowiadając tę nazwę z namaszczeniem. – Ojejku – teraz zabrzmiał jak gówniarz. – Jesteście „Krakers”? – Oczy błysnęły z podziwem. Chciał mówić dalej, ale od wschodu znów coś strzeliło i kapitan pociągnął wiarusa za rękę. Wskoczyli do jakiejś odrzucającej smrodem i wyglądem ciemnej jamy, wybitej między schodami piwnicy a szarą ścianą. Salwa poleciała daleko, rwąc się na polach, skąd dopiero co nadjechał konwój ciężarówek. – I tak tu całe dnie – westchnął kapitan z ledwo dostrzegalnym drżeniem brody. Cud, że dotychczas nie posikał się w portki. Jeden rzut oka i Walker wiedział, że ten dziwny jegomość jeszcze w walce nie był. – Sir – ledwo przeszło przez gardło „Krakersa”. Zwrot pasował do smarkacza jak pięść do oka. – Szukam swojej kompanii… – Ugryzł się w język, bo niewiele z niej zostało. Młody kiwnął z politowaniem głową, tak że o mało nie spadł mu hełm. – Znaleźliście. Właściwie pan znalazł – zmienił raptownie ton. Zaczerwienił się nieco i zaczął dukać: – Pan jest Walker, ten, co poszedł na specjalne zadanie z kompanią? Słyszałem, słyszałem.

Ciężko było? – Przełamał lęk przed zadaniem tego pytania. – Ciężko. – Walker spojrzał w niebo. Nie miał ochoty opowiadać o tym, co widział. Nie miał też pozwolenia. – Rozumiem. – Chłopak wydął usta, jakby chciał zagwizdać. – No to witam w domu. Jestem Mike Spivy. – Podał nieśmiało trzęsącą się z podenerwowania dłoń. Uścisk miał wątły, tak samo jak powierzchowność. – Powinienem panu buty czyścić. – Zakłopotany nie patrzył w oczy, ciągle zwracając się do „Krakersa” per pan. Walker nie miał zamiaru zaprzeczać. Nie bardzo rozumiał, kto wymyślał podobne katusze. Słać jego, bądź co bądź bohatera, pod rozkazy takiego dzieciucha. – Z kompanii niewiele się ostało. Większość ludzi nie wróciła z zadania albo jest w szpitalach – tłumaczył się gorączkowo. – Ci, co wcześniej oberwali, a mogli chodzić, wrócili. Urwali się od medyków… – „Krakers” uniósł głowę dumny z kumpli. – Ale to i tak mało – zgasił go dzieciak. – Jako że nasi mieli przekraczać Dunaj, nasłali tutaj takich szczeniaków jak ja. Co poradzić, lukę trzeba wypełnić. Ja skończyłem West Point szóstego czerwca tego roku. Dwanaście miesięcy po D-Day w Normandii. W Europie byłem w lipcu, w połowie tego miesiąca trafiłem w Alpy. Ale walki takiej fest to jeszcze… – Znów spąsowiał jak zawstydzona brzydkim żartem panienka. Walker milczał i analizował. Nic z tego, co usłyszał, mu się nie podobało, ale co miał czynić. – Nie martw się. – Poklepał chłopaka po ramieniu. – Jakoś damy radę. Jestem „Krakers”, możesz tak do mnie mówić. Skoro ty tu rządzisz, okej, nie mam nic przeciwko. – Nie zamierzał pacyfikować chłopaka na pierwszym spotkaniu i pokazywać, kim to on nie jest. – Pozwól jednak, że będę ci doradzał, jak będzie trzeba. Tak po cichu, rzecz jasna. – Uniósł palec. – Tak, tak – rozweselił się Spivy. – Przyda mi się naprawdę każda rada. Nie ma tu wielu… weteranów. – Dobra jest. – Walker podniósł się. – Pokaż mi, gdzie jest moja kwatera i czym mam się zająć. No i powiedz, kiedy wracamy pod

Linz. Kapitan cofnął głowę. – Linz? To ty nie wiesz? – Chris zaprzeczył w milczeniu. – Nie wracamy tam. – Oczy „Krakersa” zrobiły się wielkie jak jednodolarówki. – A tak, tak. Nasz atak odepchnął Sowietów dość daleko. Szliśmy razem z Polakami. Oj, ciężko nasi Sowietów bombardowali. Teraz czerwoni tylko się odgryzają. – Wskazał na wschód, skąd nadlatywały pociski. – Polacy poszli na północ. Długo im to zajęło, ale przerzucili całą dywizję. My też ruszamy. Podobno luzują nas Czerwone Byki… – Trzydziesta Siódma Piechoty? – Dokładnie. Ruszyli się z Włoch. Pierwsza Pancerna ponoć też. Nam szykują coś w Niemczech – wyliczał z wypiekami dzieciak. Walker opadł na tyłek, zdjął hełm i załamany nie na żarty przetarł spocone czoło. – Coś ci jest? – zaniepokoił się Spivy. „Krakers” tylko westchnął. – Było zostać w pierdlu.

ROZDZIAŁ VI Ratyzbona, Niemcy 3 września 1945 Pobyt w samym jądrze wydarzeń, jak się mu wydawało, kiedy do niego trafiał, nie różnił się zbytnio od pobytu w sanatorium. Niemal nieograniczone nieróbstwo przeplatało się z sutymi, pysznymi posiłkami – zgodnie z zaleceniami tutejszych lekarzy, bogatymi w wapń i warzywa. Do tego spacery po rozległym zacienionym ogrodzie. I to byłoby raczej wszystko. Żadnych odpraw, instruktaży, jakby starano się, by kapitan Jan Węgliński z II Oddziału odpoczywał jak najdłużej gdzieś na uboczu. Dla Węglińskiego było to wszystko niezrozumiałe i niepotrzebne zarazem. „Po cóż ściągali mnie tutaj?” – zachodził w głowę, robiąc kolejną rundę po żwirowych alejkach między klombami krzewów i kolorowych ciągle kwiatów. Wojna zdawała się toczyć tuż obok, niemal na wyciągnięcie ręki. Sztab huczał od rozmów i rozkazów, a nawet tu, w bajkowej zieleni, co rusz dochodziły go odgłosy silników przybywających aut i motorów. Kurierów, oficerów wożących raporty i pakiety map. Każdy tutaj zdawał się mieć zajęcie i robić coś potrzebnego. Każdy z wyjątkiem Jana. Jego odstawiono na bok, niemal odizolowano. „Może się rozmyślili albo coś poszło nie tak i nie wiedzą, co ze mną zrobić?” – analizował wszystkie możliwości, zasiadając na kutej ławeczce i wystawiając twarz ku słońcu. Przez ostatnie kilka dni rzadko widywał Tymienieckiego czy nawet Stępniakowskiego, co najwyżej czasem w sali jadalnej lub na schodach. Ale zawsze przelotnie, zajętych, z jakimiś papierami w dłoniach. Rzucali zdawkowo kilka słów i biegli w swoją stronę. – Może się rozmyślili – westchnął, uznając ostatecznie tę

ewentualność za najpewniejszą. Przed front domu zajechał kolejny wóz, piszcząc głośno hamulcami. Kapitan nie zwracał na to uwagi, tylko dobył z kieszeni nowy numer „Żołnierza Polskiego” i zaczął wertować strony. Lektura szybko go wciągnęła, bo nawet nie usłyszał szybkich kroków na ścieżce. – Pan kapitan Węgliński? – usłyszał miły, choć nieco wystraszony kobiecy głosik. Przysłonił oczy dłonią, rażony promieniami słońca, które wisiało niemal w zenicie. Wzrok szybko przywykł do jasności i ujrzał znajomą twarz. Szczupła brunetka z Pomocniczej Służby Kobiet stała przed nim odziana w podkreślający zgrabną figurę zielony trencz i nieco mało kobiecą spódnicę. Sięgała ona za kolana, ale mimo to wciąż było na co popatrzeć. Dziewczyna, która na samym wejściu do sztabu zrugała Węglińskiego za jego nieostrożność, nerwowo ruszała stópką w brązowym buciku na obcasie. Wyraźnie źle znosiła ich ponowne spotkanie, bojąc się najpewniej reprymendy. Jej, tak jak i swoich opiekunów, kapitan też nie miał okazji spotykać. – Tak, to ja. – Złożył gazetę, układając ją na kolanach, i wyciągnął się na oparciu. Z wyższością starszego rangą gotów był popastwić się nad dziewczęciem dla rozrywki i grać gbura czekającego na meldunek. Dziewczyna musiała to przewidzieć, bo po oczach widać było, że z chęcią uciekłaby z tego miejsca. – Pan pułkownik Tymieniecki… – Przełknęła ślinę. – Słucham? – nie mógł się powstrzymać przed rzuceniem pytania ostrym tonem, udając, że nie dosłyszy. Dziewczyna zadrżała i omal nie podskoczyła. – Pan podpułkownik Tymieniecki prosił, by stawił się pan do jego pokoju – powiedziała szybko ze ściśniętym gardłem. – No cóż. – Wydął usta. „Jednak!” – pomyślał zaraz uradowany. – Idziemy – dodał szorstko. Brunetka szybko odwróciła się na pięcie i ruszyła w stronę domu. Kapitan ledwo mógł za nią nadążyć. Weszli po schodach prowadzących na taras zastawiony stolikami, miejsce

odpoczynku oficerów sztabowych, ulubiony punkt do picia kawy i poobiedniego papierosa. Już mieli wkroczyć w pałacowe pokoje, gdy brunetka odwróciła się i nie patrząc kapitanowi w oczy, zaczęła mamrotać: – Panie kapitanie, ja chciałam bardzo… za tamto… Węgliński grał nieugiętego, choć to wszystko coraz bardziej go bawiło. – Wie pan, mamy tu tyle pracy, a pan kapitan… Ja wiem, ja słyszałam… – Uniosła nieśmiało wielkie zielone oczy. „Ciekawe, co słyszała?” – pomyślał, z trudem opierając się temu spojrzeniu. – No już dobrze – rzekł wesoło. Nie mógł dłużej się nad nią znęcać. Uśmiechnął się. Ona też. – Było, minęło. Powinienem był uważać – zawyrokował oficer. Westchnęła cicho z ulgą. – Dziękuję. – Dygnęła niczym uczennica i ruszyła do drzwi. – A może… – zatrzymał ją – zechciałaby pani dać się zaprosić na kawę po służbie? Zaczęlibyśmy tę znajomość na nowo. – Sam nie wiedział, czemu to mówi. Dopiero co zostawił Susane i jak mu się zdawało, długo miał tu nie zabawić. Być może podświadomie czuł, że ta cała wojna nakazywała wykorzystać szansę, zwłaszcza kiedy miał przed sobą niezgorszą piękność. Albo najzwyczajniej w duchu bał się i szukał oparcia. Nie miał teraz głowy ani ochoty do tego, by analizować swoje postępki. W tej chwili stała przed nim piękna kobieta, którą zaciekawił, o czym już wiedział. Wojna upraszczała wszelkie konwenanse. Policzki dziewczyny pokryły się znów czerwienią. Nie opierała się jednak długo. Przecież niewielu było wokół przystojnych oficerów, a to, co słyszała o frontowych dokonaniach Węglińskiego, bardzo ją zaciekawiło i imponowało jej. – No nie wiem – kokietowała jednak dla zasady. – Mamy tyle pracy. Zwłaszcza ostatnio… – Ale jakiś kwadrans – Węgliński uniósł brew i przybrał uśmiech hollywoodzkiego aktora – pani znajdzie. – Flirtował bardziej dla sportu, bo wiedział, że mu się uda. – Bardzo proszę. Jestem Janek – wyciągnął rękę. Uścisnęła ją słabo.

– Karolina. – Znów dygnęła. – No to może… – Przestała się opierać. – Dziś koło piątej? – spytała niby od niechcenia. – Bardzo dobrze. – Oczy oficera zasnuła ciepła mgiełka zadowolenia. Zaraz jednak wróciła mu świadomość. – Przepraszam! – wykrzyknął, tracąc resztki uśmiechu, i ruszył szybko na piętro. Dziewczyna została sama, nieco wolniej wracając do rzeczywistości. „Opamiętaj się” – denerwował się sam na siebie Węgliński, pokonując po kilka stopni. Wzywano go, a on flirtuje jak szczeniak. Stanął u drzwi, za którymi rozmawiano z nim niespełna trzy dni temu. Zastukał. – Wejść – doleciało głośne polecenie. „No, to już weseli nie są” – uznał. Obciągnął bluzę, przygładził włosy i nacisnął klamkę. Wszedł do środka i ujrzał całkiem ciekawe towarzystwo. Za biurkiem, tam gdzie ostatnio zasiadał Przeszło-Stępniakowski, stał wyprostowany, nieco chudszy oficer w polowym uniformie, o siwej głowie i mądrych, głęboko osadzonych oczach. Węgliński znał go doskonale. – Panie generale. Kapitan Węgliński melduje się na rozkaz – powiedział służbowo. – Jan, chłopie! Jak za dawnych czasów, co? – Demel podszedł do niego z wyciągniętymi dłońmi. Wyściskał kapitana, który zdziwiony zerkał na Tymienieckiego i Stępniakowskiego, stojących obok z niewzruszonymi minami. „Za dawnych czasów”, gdy widzieli się pierwszy raz w ruinie pod Bolonią, nikt go tak nie witał. Demel ścisnął go tak, że aż Węgliński przeciągle syknął. – Oj, przepraszam. – Generał odskoczył jak oparzony. – Ciągle…? – Wskazał palcem na rany, nieco zmieszany swoją nieostrożnością. – No, niestety. Jeszcze czasem boli. – Węgliński już miał dość opowiadania o swej kontuzji. – Bardzo się cieszę, że jesteś tu z nami. – Demel znów się uśmiechnął, choć Węglińskiemu trudno był orzec, czy to

przedstawienie, które ma odsunąć niewygodne pytania. A generał bał się ich bardzo. Zwłaszcza słyszeć je przy podwładnych. Widział chłopaka dość dawno. Co innego jednak, gdy kapitan leżał półprzytomny, a co innego teraz, kiedy odzyskał siły i wiele zapewne przemyślał. A sumienie ciągle gryzło starego „dwójkarza”. I to mimo lat pozbawiającej sentymentów walki. – Siadaj. – Wskazał krzesło. – Wszyscy siadajcie – polecił i wrócił za blat. Przysunął sobie fotel i podpierając się na łokciach, zrobił z palców piramidkę. Krótko patrzył w Węglińskiego, jakby upewniał się, że wybuch radości położył w tej chwili kres wszelkim niedomówieniom między nimi. Kapitan nie rozumiał intencji przełożonego, ale zbyt był przejęty tym, co chcą mu przekazać. No i zapomnieli, że kazał na siebie czekać. – Posłuchaj, mój drogi. Jestem przejazdem, więc postanowiłem się z tobą zobaczyć. – Generał znów był rzeczowy i spokojny. Węgliński bardzo zazdrościł mu tej umiejętności szybkiej zmiany nastroju. – Chłopcy przekazali ci pokrótce, co dla ciebie szykujemy. – Zerknął przez ramię na współpracowników. – Przepraszam, że musiałeś tu sterczeć tyle czasu, ale… Nie mieliśmy pewności, czy nasze plany zyskają aprobatę. – Zyskały? – wchodzić w słowo generałowi nie należało, ale Jan nie wytrzymał. – Zyskały – nie zraził się impertynencją Demel, ciągle gotów wiele wybaczyć. Cała trójka uśmiechnęła się z wyraźną ulgą. – Nie mamy już czasu na siedzenie tutaj. Za pięć minut ruszamy. Rzeczy weź tylko osobiste. Dostaniesz od nas całe oporządzenie. – Generał uniósł się z miejsca. – Resztę omówimy po drodze. Cała trójka powstała, odprowadzając wzrokiem Demela. Janowi serce kołatało z ogromnej ekscytacji. Zaczynało się znowu, wracał w siodło. Ruszył do wyjścia, kiwając głową na do widzenia oficerom i o mało nie tratując siwego generała. Nagle stanął olśniony i lekko zdezorientowany. Przecież nie zdąży pożegnać i przeprosić Karoliny. ***

Wóz podskakiwał na nierównościach bocznych bawarskich dróg. Kilka pojazdów, niemal identycznych Dodge’ów w wersji sanitarnej bez oznaczeń i półciężarówek Chevrolet Canada z plutonem z kompanii ochrony sztabu, pędziło niezatrzymywane nawet przez posterunki żandarmerii i stanowiska obrony przed dywersantami. Węgliński niemal gotował się z niepewności, co go czeka i co tak właściwie wymyślił generał. Nastrój i jemu zaczął się zmieniać bardzo szybko. Radość przeszła w obawę i strach, czy podoła. Zresztą każdy chyba, kto musiał się zmierzyć z wielkimi oczekiwaniami, mocował się w duchu z takimi rozterkami. Nabrał powietrza i oparł głowę o ścianę auta. Siedział na ławce, podskakując jak i cały wóz. Drugi, zajmujący miejsce obok oficer milczał jak zaklęty, nie zamierzając zająknąć się ani słowem nawet o pogodzie. Stępniakowski wydawał się równie przejęty, albo i bardziej. Jan zaczynał się zastanawiać, czy ten człowiek brał kiedykolwiek udział w prawdziwej akcji. Takiej frontowej, z bronią w ręku, bo as wywiadu był z niego podobno niezły. Kolumna pojazdów skręciła gdzieś gwałtownie, tak że obaj Polacy o mały włos nie wylądowali na podłodze. Podróż trwała jakieś czterdzieści pięć minut, ale tak naprawdę zdawała się ciągnąć bez końca. Wreszcie auta zaczęły zwalniać. Na zewnątrz coś szumiało. Gdzieś ktoś wykrzykiwał jakieś przekleństwa. Nietrudno było się domyślić, że są u celu. Stanęli. Kierowca otworzył drzwi i ostre słońce wpadło w odzwyczajone oczy Węglińskiego. – Panowie – doleciał go wesoły głos Demela, stojącego już na zewnątrz. – Jesteśmy. Zapraszam. – Generał wykonał zachęcający, szeroki gest. Zatrzymali się między innymi autami, pod wysokimi starymi drzewami. Obok przebiegała poganiana przez oficera drużyna piechoty. Powietrze stało tu nieruchomo. Było gorąco i bardzo parno, albo przynajmniej tak się wydawało Janowi z emocji. U stóp mieli skraj wielkiego betonowego placu, który kilka

metrów dalej przechodził w ciągnący się bardzo daleko pas startowy. Lotnisko skryte między łagodnymi wzgórzami i gęstym lasem miało typowy niemiecki układ. Był to jeden z wielu takich obiektów wzniesionych przez Niemców od Francji po Ukrainę. Dobry pas, stojanki ukryte w lesie, punkty testowania uzbrojenia. Wszystko osłonięte wałami ziemnymi i palisadami. Na zacienionych placykach, zasłoniętych siatkami i świeżymi gałęziami, parkowały jakieś samoloty. Trudno było dojść z tej odległości, jaki to typ i jak są duże. Ale nie samoloty były tu najważniejsze. Pod ścianami prostych budowli kilku zielonych baraczków kręciło się mnóstwo ludzi. Jedni maszerowali zwartymi kolumnami, inni siedzieli, słuchając swoich dowódców albo instruktorów. – Chodźmy. – Demel ruszył pierwszy. Jan wiedział, że jest już na miejscu. Wyjątkowym miejscu. – Janku – zaczął ciepło generał, jak miał ostatnio w zwyczaju. – Panowie – dodał, sprawdzając, czy Stępniakowski nie marudzi z tyłu. Ten tylko obserwował wszystko wokół jak wpuszczony do sklepu z zabawkami dzieciak. – Czeka was nie lada zadanie… – Nas? – zdziwił się Stępniakowski, chyba do końca uważając, że Demel ciągnie go tu jako asystę. Stanął jak wryty. – A was, was. – Generał założył dłonie na plecach. – Jesteś współautorem tego całego zamieszania. – Kiwnął głową w stronę lasu. – Kapitan Węgliński ma mniejsze doświadczenie w dziedzinie wywiadu, ale jest doskonałym praktykiem, jeśli chodzi o walkę… – Nie musiał kończyć. Przewidywania Jana okazały się słuszne. Stępniakowski był zielony. Przynajmniej w działaniu w polu. Pytanie tylko, czy miał go pilnować i nadzorować. „Może ktoś uznał, że takie straty w Czechosłowacji to moja wina” – na tę myśl Węgliński lekko się zjeżył, gotów ruszyć do ataku i bronić swoich racji. Gdyby było trzeba. – Jesteście obaj sobie potrzebni – Demel łagodził ewentualne podejrzenia. Zawsze umiał przewidywać i chyba odgadywać myśli. – Poza tym brak nam oficerów. Ale o tym wiecie dobrze. –

Odwrócił się i ruszył dalej. Młodzi kapitanowie popatrzyli po sobie, mierząc się wzrokiem. Stępniakowski zupełnie nie wyglądał na zadowolonego. – Pomieszkacie tu i ruszycie na północny wschód… – Demel nie czekał i zdążył już przebyć kilka metrów, tak że obaj oficerowie musieli za nim truchtać. – Północny wschód? – Węgliński nie zrozumiał od razu. Za moment przyszło olśnienie. – Ofensywa? Jednak. – Zagryzł zęby i omal nie podskoczył. – Zostaw tę radość na później – sprowadził go na ziemię Demel. – Nie sądzę, żeby było łatwiej niż ostatnio. – Zatrzymał się nagle i mrużąc oczy, otaksował Jana. Ten wytrzymał spojrzenie, znów wracając do nieodległych wspomnień. – Rozumiem. – To, co tu widzisz – dłoń Demela przesunęła się, wskazując na drzewa – to nasza niespodzianka dla Sowietów. Zamieszkasz tu. Przygotujesz się i jeszcze nabierzesz sił. Zapomnij o świecie zewnętrznym, przepustkach, poczcie i wszelkich przyjemnościach. – Ale co to jest, panie generale? – Przerywanie starszym stopniem stawało się dla Jana niebezpiecznym nałogiem. – To, mój drogi, jest twój nowy przydział. – Demel mówił poważnym tonem. – Dostajesz pod komendę ich wszystkich. – Znów wskazał na las. – Grupę specjalną. Niemal batalion ludzi. Jan zachwiał się, nieco oszołomiony. Zrobiło mu się biało przed oczyma. – Ja? – Tylko to przyszło mu do głowy. – Ty, ty. Przecież się zgodziłeś. – Demel zerknął na Stępniakowskiego. Ten potwierdził skinieniem głowy. – Ale batalion? Grupa specjalna… Nie było o tym mowy. – Zostaw wielkie słowa. Ten batalion to, między nami mówiąc, mieszanka różnych oddziałów, ochotników i zapaleńców, jakich udało nam się złowić. – Ostatnie słowo idealnie oddawało sytuację. Po akcie desperacji w Oborze ochotników bardzo ubyło. Do tego dochodziły wielkie straty na froncie. – Ty masz doświadczenie, proch wąchałeś długo i jesteś niemal w jednym

kawałku. Więc czemu, do diaska, miałbyś sobie nie poradzić? Masz tu ochotników z batalionu komandosów. Tak jak poprzednio. Tylko nie daj się zwieść. Tych komandosów to już niewielu, i nie walczyli dużo. Nadrabiają zapałem i siłą fizyczną. Do tego mamy ułanów, pancerniaków i artylerzystów. Spadochroniarzy jest kilku, od Sosabowskiego. Przyszli do nas ze szpitali z Belgii i Francji. Tak że widzisz. Ludzi odpowiednich do akcji na tyłach wroga jest niewielu. Ale to nieważne. Nie będziecie nikogo porywać, obezwładniać i wysadzać. Macie okopać się po same uszy na tyłach Sowietów i gryźć, ile się da. – Demel zamilkł na chwilę. Zastanawiał się, czy nie powiedział za dużo. – Dostaniecie wielkie wsparcie… – Przełknął ślinę, niepewny, czy Jan tym razem uwierzy. – Przysięgam. – Zrobił skautowski gest na sercu. Jan chłonął każde słowo, patrząc nieruchomymi oczami na kręcącą się opodal zbieraninę wojska w zielonych, cienkich battledressach. Nie podobało mu się, że ma ruszać do walki z ludźmi, których nie zna. Będzie musiał szybko to nadrobić albo zaufać doświadczeniu. Teoretycznie mniej powinno go obchodzić, kiedy będą ginąć, ale miał za nich odpowiadać, więc niewielka była to pociecha. Co go pocieszało, to nieśmiała myśl, że trwała wojna, a każdy z tu zebranych nieco jej liznął i wiedział, na co się pisze. I cały oddział dopiero się zgrywał. – Kiedy zaczynamy? – ledwo przeszło mu przez gardło. Generał prychnął. – Już zacząłeś. Nie wiem, kiedy przyjdzie rozkaz, ale myślę, że masz kilka dni na zaznajomienie się z sytuacją. Cele i szczegóły otrzymacie tuż przed wylotem. Pan kapitan Stępniakowski będzie twoim zastępcą odpowiedzialnym za grupowanie i przekazywanie informacji wywiadowczych. Nie bójcie się. – Twarze obu podkomendnych nie były zbyt wesołe. – Nie będziecie sami. Dostaniecie wsparcie lotnicze, planujemy zrzuty zaopatrzenia i kilku Amerykanów do pomocy. – Owo „kilku” zabrzmiało dziwnie. – Ach, no i bym był zapomniał. Kapitanie Węgliński. – Demel stanął w pozycji zasadniczej, unosząc głowę.

– Awansuję pana do stopnia majora – oznajmił niczym prawdziwy wódz. – Ku chwale ojczyzny! – zawołał Jan, też stając na baczność. Szybka nominacja, w warunkach gorzej niż polowych, musiała wyglądać dość osobliwie. Dwaj oficerowie, wyprężeni, wymieniający służbowe meldunki na środku betonowego pasa, otoczeni ciekawskimi spojrzeniami zdziwionych żołnierzy. – Papiery pójdą później, panie majorze. – Demel z rozbawieniem podał mu dłoń. Stępniakowski udawał, że patrzy w bok. – No dobra – skończył dziwną, polową promocję Demel. – Chodźmy. Zapoznam was z kadrą. Niedługo muszę lecieć do… – Urwał. – Chodźmy. – Ruszył spacerkiem w las. Południowa Francja 4 września 1945 Zjawisko było bardzo ujmujące i niespotykane. Nad szeroką doliną, której zbocza porastały równe rzędy winorośli, przechodziła burza. Z chmur co rusz przebijały białe błyski albo nieregularne linie piorunów raziły ziemię z przeraźliwym hukiem. Nie spadła za to ani jedna kropla deszczu, jakby zabrakło w okolicy wody nawet na lekki kapuśniaczek. Generał Puganow stał przy uchylonym oknie, odziany jak zawsze ostatnio w lekki strój, składający się z obszernej koszuli i luźnych, równie imponujących rozmiarem ciemnych spodni. Musiał nosić szelki, bo jak zauważył, schudł nieco, mimo regularnych i dobrych posiłków. Podziwiał nawałnicę, nie mając tak naprawdę niczego lepszego do roboty. Czytać nie lubił, ale z nudów pochłonął wszystkie tytuły, jakie przynieśli mu ochroniarze. Alkoholu dawali mało, kobiet nie przysyłali, a i przesłuchania stały się bardzo rzadkie i krótkie. – Stajesz się niepotrzebny – westchnął z goryczą pod nosem, nie do końca gotów na czekający go los. Już miał wrócić na łóżko, wyprostować plecy i pogapić się w sufit, kiedy ktoś zapukał. Wysoki, barczysty facet o ciemnych włosach i mocno opalonej

twarzy nie czekał na zezwolenie. Wparował do środka od razu. Jasna wiatrówka ochroniarza podpowiadała, że przyszykowany jest do drogi. – Proszę się zbierać – rzucił twardo, nie mrugnąwszy nawet powieką. – Podstawowe rzeczy. – Dokąd… dokąd mnie zabieracie? – Sowiet struchlał, nerwowo przełykając ślinę. – Nie mogę powiedzieć. Wie pan dobrze. – Wargi strażnika drgnęły w niedającym się powstrzymać uśmiechu. – Chcecie mnie… – Rosjanin zrobił się biały i z nerwów zaczął drapać się po łokciu. – Nie, gdzież tam – uspokoił go gość, nieźle rozbawiony. – Zagra pan w… filmie – zaśmiał się i cofnął na korytarz. – Pięć minut – rzucił zza progu i zniknął za ścianą. Puganow nie bardzo mu wierzył. Dania 4 września 1945 Żółta flara pulsowała w oddali jasnym ognikiem, rzucając tyle światła co najprawdziwsza gwiazda. Płaskie, niczym prawie nieosłonięte pola wielkiej wyspy tonęły w tym blasku, zmuszając wszystkich ludzi, tej i przeciwnej armii, do trzymania się blisko ziemi i niezdradzania swoich pozycji. Wróg właśnie potwierdził swoje położenie, ale wyjścia nie miał. Czekał na posiłki. 1 Batalion Kanadyjski z 3 Brygady 6 Dywizji Powietrznodesantowej Jego Królewskiej Mości był tu na lepszej pozycji. Okopany głęboko, na niewielkim, symbolicznym, ale jednak wzniesieniu górował nad zielonymi w dzień, a teraz ciemnymi polami. Sowieci, jak się zdawało, rozlokowali się w rowach wzdłuż pól, obsadzonych żywopłotami i dzikimi zaroślami. Czekali na odpowiedni moment do ataku na mosty. Te budowle, które w tym dziwnym wiejskim kraju były na wagę złota, należało uchwycić, by bez przeszkód poruszać się między licznymi wyspami. Druga rakieta poszybowała w niebo. Od zachodu, jak na

zawołanie, zaczął narastać miarowo odgłos silników. Dwudziestodwuletni podporucznik Pascal Borque, wysoki jak dąb i chudy, nieco przygarbiony oficer z Nowej Szkocji, zagryzł w nerwach suche wargi. Odruchowo sprawdził pasek pod brodą swojego spadochronowego, osłoniętego kawałkami juty hełmu i uniósł głowę. Nie powinien tego robić, ale ciekawość wzięła górę. Znajomy dźwięk samolotów robił się coraz wyraźniejszy. Narastał szybko, świdrując w uszach. – Jeden, dwa, trzy… – szeptał Borque, zerkając na pozycje plutonu. Zasłonięte gałęziami dżipy z karabinami maszynowymi, zaparkowane trzysta metrów od przeprawy przez wąską cieśninę, miały blokować sowieckie natarcie. Atak, który jak uważali mądrzejsi od Pascala, miał pójść od tyłu niespodziewanie któregoś wieczoru. Przecież desant w dzień, nawet dla twardych, jak się zdawało, Sowietów, byłby masakrą. – Przygotować się – skryty na tylnym siedzeniu dżipa radiooperator, skulony ze słuchawkami na uszach, przekazał polecenie dowódcy kompanii. Tymczasem samoloty przemykały w górze, w ciemności, i przechylały się kolejno na skrzydła, ustawiając jeden po drugim do zrzutu. – Miała być Grecja – zgryźliwa uwaga wyrwała się płaskonosemu, żylastemu celowniczemu Brena Frankowi Verckowi. – Zobaczysz Akropol jak świnia niebo – odparował równie niewesoło oficer. Każdy wolałby Grecję. Nawet jeśli czerwone bojówki urządzały tam rzeź i angażowały brytyjskie oddziały. Przynajmniej było cieplej niż w Norwegii, w której gnili dwa miesiące jako odwód dowództwa aliantów, chroniąc porządek – jak ładnie określano ślęczenie w nudzie, marazmie i chłodzie szybko przemijającego lata. Morze Śródziemne to było coś. Klimat lepszy i czekała ich, według plotek, wreszcie jakaś akcja. Tymczasem co? Niedaleka Dania. Deszczowa i pochmurna, pełna Sowietów, którzy wbili się klinem, próbując dotrzeć do Kopenhagi. – Są – rzucił ktoś z daleka. – Skaczą.

Borque wytężył wzrok, ale zupełnie nic nie widział. Pierwszy raz on i jego ludzie mieli strzelać do Sowietów. Walczył w Normandii i nad Renem, ale tu czuł pewnego rodzaju tremę. O ile szkopy przegrali wojnę, to czerwoni byli stroną, która w tej chwili zdawała się wygrywać, a z opowieści wiedział, że te sukinsyny potrafiły się bić. Z natury albo przymusu byli odważni. – Wstrzymać ogień – powtarzał radiowiec skupionym, cichym, pełnym napięcia głosem. – Niech siądą. – Samoloty wyrzucały swoją zawartość i uchodziły lżejsze i szybsze daleko, jak najdalej. Puknęło głucho za mostem. Moździerze kalibru osiemdziesiąt jeden milimetrów zaczynały zabawę jako pierwsze. Silny rozbłysk oświetlił okolicę. Tym razem była to aliancka flara. Drugi płomień zaświecił wysoko. Borque sięgnął po lornetkę. Wyostrzył obraz, długo szukając celów. Zaschło mu w gardle, kiedy wreszcie dostrzegł, że kilometr dalej, może mniej, na płaskiej łące, niczym na scenie w teatrze ruszają się ciemne, pochylone postaci. Sowiecki oddział, który krył się przed nimi, dostał wsparcie. Nie sposób było ustalić, jak duże i w co uzbrojone, ale sam fakt, że byli tak blisko, nie napawał go optymizmem. Przecież naprzeciw nich stała tu tylko lekka kompania. Obserwator widział chyba to samo i zaraz zaczął litanię koordynat. Nie było to nic skomplikowanego, zasięg moździerzy starczył w zupełności. Zaraz huknęły salwą. Echo poniosło po ciemnych wodach zatoki. Przed kanadyjską pozycją daleko w polu błysnęło. Najpierw raz, potem jeszcze kilka. Grzmoty wybuchów nadleciały o wiele później. Borque zastanawiał się, jak obserwator był w stanie korygować ostrzał w tej ciemnicy, przy chaotycznych błyskach. Salwy przeszły w miarowy ostrzał pojedynczych moździerzy. Obsługi strzelały szybko, śląc granat za granatem i jak się zdawało, dla zwiększenia chaosu strzelając odłamkowymi i dymnymi. Tak na przemian. Łąkę, na której jeszcze chwilę temu lądowali spadochroniarze, zasnuwał gruby całun kurzu. Nie sposób było dostrzec, czy Sowieci uciekają, zalegli, czy…

– Widzę ich! – wrzasnął podniecony podporucznik. – Idą tu? – Odsunął lornetkę od oczu, nieźle zdziwiony. – Atakują, gnojki. – Celowniczy Brena wtulił się w kolbę, gotów strzelać. – Czekaj – pohamował go oficer. – Wszyscy czekać – rzucił w ciemność, ledwo przekrzykując odgłosy walki. Ciemne sylwetki sowieckich żołnierzy pędziły przed siebie, skokami kryjąc się w każdym rowie, za drzewami. Nie było ich wielu, ale ostrzał za nimi nie nadążał. Na razie. Nie wiedzieli też chyba, co czeka na nich w mroku nocy. – Czekać. – Pascal zaciskał zęby, choć sam ostrożnie przysunął swojego Stena. Moździerze przeniosły ogień bliżej, aż ziemia zaczęła drżeć. Sowieci przyśpieszyli. Choć ich szeregi rzedły z każdymi stu metrami, jakie musieli przebyć pod ogniem, ich dowódca sądził chyba, że wreszcie znajdzie lepszą kryjówkę i przegrupuje ich do ataku, bo zamiast wiać, parł do celu, mimo strat. Jaskrawe błyski rozświetlały noc, już niemal wyraźnie wskazując Kanadyjczykom cele. – Są w zasięgu – stwierdził celowniczy Brena. – Ognia! – krzyknął rozkaz radiooperator, jakby na życzenie. – Ognia – potwierdził szybko Borque. Pierwsza krótka seria rozjaśniła stanowisko. Smugacze poleciały długą prostą linią. Płaskonosy osiłek strzelał bardziej na wyczucie niż do celu, czekając tylko na błysk eksplozji. Inne erkaemy też tłukły, trochę nieśmiało, jakby ich obsługi nie wierzyły, że to już na poważnie. Cała linia bluzgała pomarańczowym ogniem Browningów i Stenów, co rusz puszczając w niebo flary. Po minucie, dwóch jaśniało niczym o poranku. Ciemne sylwetki Sowietów leżały daleko, ukryte w rowach, rzadko błyskając ognikami strzałów. Za dżipem kanadyjskiego oficera walnęło coś, aż w uszach go zabolało. – Moździerze mają – stwierdził oczywistą rzecz, stukając dłonią w głowę i czując, że go przytkało. Ale ich własny ostrzał szybko nauczył moresu napastników.

Szło dobrze. Sowieci zalegli albo cofali się, czołgając płasko i osłaniając głowy od kul i odłamków. „Gdyby mieć więcej ludzi” – Borque zaciskał dłonie na ciągle milczącym pistolecie. Wróg był jeszcze za daleko, jak na tę pukawkę. „Gdyby był jeden lub dwa czołgi, jedna kompania więcej, można by było kontratakować” – zżymał się porucznik. A tak musiał siedzieć tu jak durny, czekając na kolejne ataki i ciosy. Posiłków szybko nie będzie. Kompanie rozczłonkowane, strzegły innych ważnych punktów za głównym frontem i widoków na większą pomoc nie było. Tylko o świcie, jeśli pogoda pozwoli, wesprze ich lotnictwo. – Przerwać ogień! – krzyknął, przekazując kolejną komendę radiooperator. – Przerwać ogień, przerwać…! – krzyczał wysoki podporucznik, który wyszedł ze stanowiska i pochylony, spacerowym tempem krążył między ludźmi. Palba się urwała. Ktoś gwizdnął, dając upust nerwom. Zaraz pomruk ulgi rozszedł się szerzej po okopach. Przeszli chrzest. Zdawało się, że powstrzymali Sowietów w pierwszym ataku. – Wszyscy cali? – podporucznik spytał z obowiązku. – Pierwsza okej. – Druga cała – zaczęli meldować podoficerowie. – Sprawdzić amunicję i… – Przerwał mu warkot samolotów. Leciały od wschodu. Znów ciężkie transportowce? Brzmiały jak myśliwce. Sowieci chcieli widocznie rewanżu. Północny Meksyk 5 września 1945 Poranki i wieczory były jedynymi porami dnia, które dawało się wytrzymać. Ten dziwny kraj mógł zabić upałem południa i prawie że mroźnymi nocami. Podpułkownik Kelly nie znosił tego, zwyczajnie nie znosił. Jego lekki mundur polowy, bez żadnych oznaczeń, już dwie godziny po wschodzie słońca lepił się od potu. Pas pistoletowy z kaburą, mapnik i karabinek na ramieniu ciążyły

niczym ołów. Musiał jednak trzymać fason. Zawsze miał przy pasie dwie manierki wody, tak na wszelki wypadek, żeby się nie odwodnić. To samo rozkazał ludziom ze swojej mieszanej grupy bojowej. Silniki parkujących opodal samolotów pracowały na niezmiennych obrotach. Jedne dopiero co przyleciały, inne szykowały się do powrotu, szybko rozładowywane przez szerokie drzwi. Oficer kroczył dziarsko przez zasłane drobnym piaskiem lotnisko, zerkając po bokach, na rozsypujących się po okolicy ludzi. Wiedzieli, co robić, choć w większości byli zieloni jak wiosenne liście w Vermoncie. Od kilku dni zajmowali niemal wyłącznie lotniska. Raczej płaskie kawałki pustyni, na których mogły lądować samoloty. Najpierw jeden z pierwszą grupą desantu. Lądowali niespodziewanie, odłączali łączność i blokowali dojazd. Zaraz nadchodziły kolejne. C-47 i 46, a jak trzeba było, to i większe. Donovan nie żałował na to środków. Ludzie szybko zajmowali pozycje, okopywali się albo i nie, i czekali na cięższy sprzęt. Głównie dżipy pomalowane w jakieś neutralne kolory, bez znaków przynależności. O tym, że są to pojazdy bojowe, świadczyły mocowane w razie potrzeby karabiny maszynowe. Na deser przylatywało kilka myśliwców, które uparcie tropiły… wszystko, co podejrzane, jak sprzedano ten rozkaz pilotom. I tym razem szło dobrze. Kelly był zadowolony z tempa i sprawności działań. Sam wszystko wymyślił i nie musiał się nikomu tłumaczyć. Gorzej, że manewr skoków z lotniska na lotnisko i przerzut kolejnych plutonów niewiele dawał. Opanowywali aerodrom, słali patrole albo puszczali samoloty i nic. To było jak szukanie igły w stogu siana. Albo raczej w piasku. Szurnął nerwowo czubkiem buta w żółtym pyle. – Za mało nas – burknął do idącego obok kapitana Delawere’a, szerokiego, przygarbionego mężczyzny o ruchach i posturze niedźwiedzia. – Ano za mało – pokiwał głową kapitan, weteran z Sycylii i

Normandii, który nie wiedzieć czemu robił strasznie duże kroki. Przy jego posturze dawało to komiczny efekt. – Jest i gospodarz. – Obaj skierowali się do niskiego baraczku z blachy falistej o wielkich, zakurzonych oknach. Budyneczek przylegał do lichego, rozpadającego się hangaru z drewna, w którym ludzie Delawere’a już szykowali punkt dowodzenia. Naprzeciwko przybyszów wyszedł wysoki, acz nieco brzuchaty jegomość. Jak prawie wszyscy tutaj wąsaty, o grubych brwiach i w kapeluszu o wąskim rondzie na głowie. Przy boku nosił staroświecką kaburę z rewolwerem, co nadawało mu sznytu kowboja sprzed niemal osiemdziesięciu lat, a nie policjanta i komendanta tego czegoś, na czym lądowały samoloty. – Panowie do mnie? – Skierował palec na swoją pierś, robiąc dziwną minę. – Tak, do pana. Za pozwoleniem, zajmujemy to lotnisko na czas nieokreślony – oznajmił z wyższością Kelly całkiem niezłym hiszpańskim. – W czyim imieniu? – Nerwowe, zmrużone oczy Meksykanina szukały jakichkolwiek dystynkcji czy oznaczeń pozwalających na identyfikację przybyszów. – Armii Stanów Zjednoczonych – rzucił Kelly, nie patrząc na rozmówcę, gotów odwrócić się do niego plecami. Delawere tylko skrzywił usta w uśmiechu. Znał pułkownika krótko, ale nawet podobało mu się to jego na wpół chamskie podejście do miejscowych. Mniej podobało się mu to, że podpułkownik odnosił się tak do wszystkich. W traktowaniu ludzi jak powietrze był więc prawdziwym demokratą. Nie lubił wszystkich po równo. Ale był też sprawnym oficerem. – Jak to armii USA? – Miejscowy szukał pomocy u niedźwiedziowatego kapitana, ale ten szybko uniósł oczy w stronę nieba. – A tak. Szukamy tu złych ludzi. – Kelly miał dość tego człowieka. – Jakich złych, tu pustkowie, seńor. – Oczy Meksykanina zrobiły się idealnie okrągłe i wyrażały teraz niezwykłą boleść. – Panowie,

tu niewielkie miasteczka, ludzie biedni, głównie rolnicy, a ziemia marna… – zaczął biadolenie. Było to coś, co Kelly znał bardzo dobrze ze swego doświadczenia. Z licznych wypadów na wsie na Filipinach albo w Grecji. Tam winni rozpoczynali litanię narzekań, myśląc, że zaraz skruszą serca żołnierzy i ukryją fakt, że donoszą wrogowi albo wręcz z nim kolaborują. Ten miejscowy gliniarz był w tym całkiem dobry i niejednego by mógł przekonać. Musiał często wypłakiwać się w rękaw jak nie kontroli z góry, to miejscowym bandziorom, paplając, jak mało zarabia albo jak jest wierny. Robił to, miętosząc swój przepocony kapelusz. Jeszcze trochę, a uroni najprawdziwszą łzę. – Czy oni naprawdę biorą mnie za frajera? – szepnął przez zaciśniętą szczękę Kelly. Delawere na te słowa poprawił pas z pistoletem i zmarszczył w wyćwiczonej złości czoło, robiąc krok w stronę miejscowego. – Rolnicy, co? – burknął. – O ile wiemy, to macie tu niezgorszy handelek – oznajmił po angielsku. Meksykanin nadstawił ucha, udając, że nie rozumie ani słowa. – Przemyt. Przemyt, panie policjancie – wytłumaczył Kelly. – Sporo waszej gorzały szło stąd do Ameryki w dobrych czasach. – Uniósł wzrok, wypatrując na jaśniejącym, coraz gorętszym niebie kolejnego transportowca. Schodził wolno, widoczny doskonale na błękitnym tle. – Panowie, to jakiś żart, ja nie… – Ty nie wiesz nic. Wiem – oznajmił Kelly, przechodząc na ty, serdecznie znudzony. – Opowiesz nam, kolego, o nowych przybyszach. Dziwnych sprawkach i w ogóle jak ci się tu żyje. – Objął policjanta mocnym ramieniem i zaczął ciągnąć w stronę jego kanciapy. Ten próbował się bronić, zaprzeć nogami, ale groźna mina kapitana Delawere’a złamała jego opór. – Ja naprawdę nic nie wiem i mówić nie mogę. Nie mogę, bo nie wiem, nic nie wiem, bo ja prosty glina – wyrzucał potok drażniących uszy Jankesów słów. Kelly syknął rozbawiony i stanął na moment. Sięgnął do

parcianego mapnika i wydobył piękny plik nowych studolarówek. – A teraz? – spytał, kusząc szeleszczącymi papierkami. Oczy Meksykanina błysnęły i zdawało się nawet, że oblizał wargi. – Seńor, ja naprawdę nic nie wiem – bronił się resztką sił tak dla zasady, łypiąc chciwymi oczyma. – Skoro nie… – Kelly wzruszył ramionami i schował podarek. – Ale, ale – miejscowy złapał za rękę Amerykanina – nie oznacza to, że nie znam ludzi, którzy wiedzą… – zmyślał na poczekaniu. – No, to już lepiej – zaśmiał się podpułkownik i wskazał na kantorek. – Możemy? Meksykanin podreptał przodem ze znacznie większą werwą. – Sprawdzić teren wokół bazy i meldować o każdym napotkanym człowieku. Nie wypuszczać ani nie wpuszczać nikogo, nie wdawać się w pogaduszki – polecił surowo Kelly kapitanowi. – Wiedzą, że ktoś tu jest, ale nie wiedzą do końca kto. – Potarł spoconą szyję. – Ja pogadam z tym błaznem. Może tym razem… Kapitan dotknął ręką czoła, oddając szybko honory, i ruszył do zadań. Kelly szedł wolno, szykując się do rozmowy. Pieniądze w tym kraju czyniły cuda. No, prawie cuda. Bo do tej pory niewiele się dowiedział. Ale nie tracił nadziei. Pozycje 8 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego, pogranicze czechosłowacko-niemieckie 5 września 1945 Gorący podmuch o smaku kordytu otoczył pełzającego po wilgotnej ziemi człowieka. Najbliższa ciężarówka, trzyosiowy GMC, rozleciała się w strzępy w błysku eksplozji. Do długiego szeregu stojących w benzynowych płomieniach aut dołączyło jeszcze jedno. Spoza szczebli skrzyń ładunkowych wyzierały osmolone, upiorne dłonie z rozczapierzonymi palcami. Należały do ludzi, którzy nie zdołali uskoczyć w rów przed niespodziewanym ostrzałem. Ci, którzy zdążyli, nie byli wcale bezpieczni. Rozrzucone po

dziurawej drodze, skryte pod połamanymi drzewami ciemne plamy zielonkawych mundurów drżały ze strachu. Sowiecki pocisk trzepnął między pniami. Ktoś jęknął krótko i z fontanną ziemi i liści wyleciało w górę kilka poszarpanych ciał. – Jezusie! – ryczał ktoś z rowu, gotów wiać. – Siedzieć na dupie! – Chyba tylko siłą woli podporucznik Ziemicz zdołał wycharczeć to polecenie. Jemu, gołowąsowi, który dopiero co dostał oficerską gwiazdkę, wyniesiony o dwa stopnie ze stanu podoficerskiego, ciało odmawiało posłuszeństwa. Znał to uczucie bardzo dobrze. Tak samo było pod Budziszynem kilka miesięcy temu. Tam też jego kolumnę puszczoną w przód nie wiadomo skąd dopadły niemieckie tanki. Tutaj było podobnie, z tą różnicą, że nikt ich nie pchał do przodu, a pierwszy raz od dawna kazał odejść na zaplecze. Jednak w tym huczącym wokół ogniu stalowych odłamków próba odejścia była szaleństwem albo samobójstwem. – Okopuj się! – rozkazał, choć sam nie rozumiał, czemu to mówi. Chciał przynajmniej opanować budzącą się panikę i przerwać coraz głośniejsze modlitwy. Wielki dąb złamał się i jęcząc, sypiąc długimi drzazgami, ugodzony pociskiem położył się wolno w poprzek drogi między wrakami. Jakiś żołnierz, odziany chyba ze względu na wieczorne chłody w długi płaszcz, wstał, uznając, że drzewo osłoni go od śmierci. Ruszył pędem za siebie, na czoło gorejącej kolumny. – Stój, głupi! – Ziemicz uniósł głowę. – Stój, baranie! – Dobył pistoletu, ale ku swojej uldze nie musiał go użyć. Setki odłamków rwącego się granatu poszarpały nieszczęśnika, unosząc w powietrze popalone poły wojskowego płaszcza. – Zginiemy, panie poruczniku. – Blondynek o piegowatej twarzy, jeszcze młodszy od niego samego, choć zdawało się to prawie niemożliwe, wybałuszał zapłakane oczy. Skulony leżał we krwi kolegi zabitego pierwszym pociskiem. Wszyscy mieli dość. Za nimi było długie szkolenie pod czerwonym dowództwem, atak na Amerykanów, zamieszanie i bunt. Walki z Sowietami oraz dawnymi politrukami i trzy miesiące niemal ciągle w odwrocie

potrafiły przemielić ludzki umysł i zmienić ciało w dygoczącą ze strachu galaretę. Gdyby ktokolwiek z czerwonych widział to, co Ziemicz, wziąłby tę żałosną kompanię w plen bez większego wysiłku. Przez huk haubic, krzyki rannych i trzask płomieni dochodził jeszcze jeden dźwięk. Potworny, paraliżujący. Ziemicz sam siebie oszukiwał, że to omam, że nie słyszy tego naprawdę. – Czołgi! – Blondynek w rowie zawył histerycznie. – Boże, rozjadą nas! – krzyczał ktoś inny z bólem niemocy. Rwące się pociski nie pozwalały wiać. – Radio…! – Krzyk oficera przerwał bliski wybuch. Ciężarówka dostała jeszcze raz, tracąc i tak już powyginaną i spaloną szoferkę. A mówili, że pocisk nie trafia dwa razy w to samo miejsce. – Radio dawać. – Zaczął się czołgać w niezrozumiałym przypływie odwagi. Odwagi albo odpowiedzialności za ludzi. Tych kilkudziesięciu ostatnich, którzy tłukli Szwabów w partyzantce, głodując po lasach, albo dołączyli przed tą wojną czy przeszli front, by się do nich przyłączyć. Pełzł między zabitymi i rannymi, których opatrywali zawsze bardziej opanowani sanitariusze. Ziemia zdawała się grzać od syczących odłamków. Ziemicz sturlał się do zapchanego rowu. Obił komuś twarz butami, ale nie bardzo się tym przejął. Szarpnął za ramię swojego łącznościowca. Ten, blady i słaby, opierał głowę o skrzynkę przenośnej radiostacji. W słuchawkach ktoś zdzierał gardło. – Zabierzcie go – kazał podporucznik przerażonym ludziom. Z oddali narastał chrzęst gąsienic i coraz częstsze wystrzały. Nie sposób było dojść, czy to biły sowieckie, polskie, czy amerykańskie armaty. – Ja Drozd, ja Drozd – meldował się, czując, jak zasycha mu w gardle. – Co tam u was, Drozd? – opanowany, ale donośny głos majora brzmiał jak dźwięki z innego świata. – Dopadli nas, panie majorze. – Ziemicz padł na darń, czując za kołnierzem sypiący się po wybuchu piach. – Wstrzelali się, jak żeśmy odchodzili. Spore straty. Odcięli nas zaporowym. Czołgi,

panie majorze. – Jak to was odcięli? – Pytanie majora nosiło wszelkie znamiona głupoty. – Niemożliwe… – Możliwe, możliwe. – Złość pulsowała w skroniach Ziemicza. – Walnęli, kiedy wracaliśmy. Amerykanie luzowali. Na razie przyszła ich… – Syknął zły, że w nerwach przekazuje takie informacje w eter jak zestrachany żółtodziób. – Mało ich – dodał nieco bardziej oględnie. – Tanki idą za wałem ogniowym, przełamali obr… – Znowu jęknęło potrzaskane drzewo. – Nie przesadzacie aby? – podejrzliwy zaśpiew doleciał ze słuchawki. Palce podporucznika z trzaskiem stawów ścisnęły mikrofon. Ledwo się powstrzymywał. – Czołgi? Gdzie tam czołgi? – Major nie dowierzał. – Ano czołgi, do cholery! Pieprzone czołgi… – Nie wytrzymał jednak. – Tyś, chuju, czołgi w oflagu widział – sapnął do siebie, puszczając przycisk nadawania. Cóż było robić, wakaty obsadzano każdym, kto miał stopień, nawet jeśli ostatni raz walczył w zapomnianym już trzydziestym dziewiątym roku. Na samym początku tego burdelu. Syczący pocisk przeleciał z łoskotem płaskim torem nad drogą i rozerwał się głuchym hukiem poza zasięgiem wzroku. – Są, są tu – wyrwało się szeregowemu, który zaczął jeszcze sprawniej machać łopatką. Śpiewał coś przy tym, chyba bezwiednie, cały w nieopisanych nerwach. Wielki stalowy kolos swoim cielskiem łamał drzewa. Na razie był daleko, ale z każdą sekundą rósł w oczach. – Moja pozycja… – Ziemicz sięgnął po mapę. – Jestem ze dwa kilometry za moją ostatnią pozycją, na drodze do batalionu… – Seria pocisków połamała młode gałązki nad jego uchem. Przywarł bliżej ziemi. – Nie, nie wiem, co z resztą naszych kompanii. Rozproszyli się. – Uznał, że to jedyne wytłumaczenie. – Blokujcie drogę i podeślijcie nam coś. Może Jankesi mają jakieś czołgi. Dawajcie, proszę, lotnictwo, artylerię, bo nas wyduszą… Ściany rowka zaczęły się osypywać targane drganiami. Ostrzał przycichł, przenoszony wałem ogniowym dalej na zachód. Teraz

ku płonącemu konwojowi parł wielki IS-2. Aż dziw brał, że taki mamut mieści się na leśnej drodze w trudnym terenie. Za nim nadjeżdżał drugi, kręcąc wieżą raz w prawo, raz w lewo, jakby niespokojny dowódca szukał jakiegokolwiek celu. A może wiedział, że zbytnio się zagalopowali i do otwartej przestrzeni jeszcze dobre dwa kilometry. – Sroka! – krzyknął w eter Ziemicz, siląc się na resztki odwagi. – Ogień na mnie. Rozumiecie, na mnie! Dwa kilometry od mojej pozycji, na szosie. – Zanim zdołał usłyszeć odpowiedź, cisnął sprzętem i chwycił rannego radiowca. – W las, chłopaki, w las! – krzyczał, czołgając się z rannym. – Szybko, bo nas rozjadą! Kiedy tylko pierwsi Polacy poderwali się z ziemi, sowieckie karabiny skryte w wieżach za grubym pancerzem zagrzechotały szybciej. Obłoczki kurzu wyrastały co chwilę na popękanym asfalcie. Kule dziurawiły płonące wraki i odstrzeliwały liście na drzewach. Jakiś żołnierzyk padł na wznak, ścięty krótką serią. Miał pecha, bo odskok między pnie reszty ludzi poszedł sprawnie. Na drodze i wokoło niej leżało kilka ciał i porozrzucany dobytek. Czołgi przyśpieszyły, miażdżąc pod gąsienicami wszystko, co napotkały. – W okrąg – rozkazał Ziemicz, bojąc się, że sowieccy fizylierzy przyjdą lasem, chcąc oskrzydlić jego poharataną kompanię. Ludzie bez słowa, jakby już spokojniejsi, że ktoś jednak nimi kieruje, zaczęli znów odgarniać ziemię na niewielkie pryzmy. Na głębsze okopy nie było czasu. – Granaty! – zawołał Ziemicz. Ktoś podskoczył koło niego. – Niewiele, reszta została w wozach, panie poruczniku. – Niski, krępawy kapral pokazał trzy wielkie niczym konserwy przeciwpancerne ładunki. – Psiamać. – Oficer rąbnął pięścią w ziemię. – Zbierać, co się da! Rusznica. Mamy rusznicę? – improwizował. – Jest – przyszła zbawienna odpowiedź. I tak był to cud, że ta długa, nieporęczna broń ciągle jest na linii. Przecież już dawno powinna skończyć się do niej amunicja. Wielki IS równał się niemal z kompanią leżących ludzi, skrytych w bardziej zielonej,

niepokaleczonej tak części lasu. Wielkie zielone cielsko zakryte gałęziami toczyło się wolno. Za nim jeszcze jeden, a potem kolejny. – Szybki wypad, co? – żachnął się Ziemicz. – W tej gęstwinie za naszymi pozycjami lotnictwo im niestraszne. – Zagryzł wargi tak mocno i boleśnie, że aż poczuł krew w ustach. – Granaty. – Wyciągnął dłoń. – Ale… – Kapral chciał protestować. – Dawaj, bratku. Idziemy. Raz-dwa – ponaglił żołnierza. – Czasu nie ma. Póki ich bojcy zamarudzili i ich nie widać, mamy szansę. Uważać na piechotę, walić jakby co krótkimi seriami, oszczędzać amunicję! – wykrzykiwał, nie podejrzewając, że może wydawać z siebie tak tubalny głos. Odrętwienie sprzed chwili niespodziewanie uleciało. Kolumna wozów toczyła się sprawnie, wypełniając obraz przed frontem skrytej kompanii. Przedostatni czołg lekko skręcił wieżą, tak że aż wszyscy mocniej przywarli do ziemi. Jednak załoga niewiele chyba widziała, ponieważ puściła kilka serii, raczej na wiwat, bo nikomu nie zagrozili. Ziemicz wstał i skulony, machając na kaprala, skakał od drzewa do drzewa. Stalowe potwory przesuwały się i trzeba było nieco wysiłku, by je dopaść. Pierwszy zatrzymał się, jakby kierowca czegoś się przestraszył. Zaraz ruszył z werwą, roznosząc z chrzęstem metalu wrak na szosie. Miał jednak przed sobą powalone drzewo. Ziemicz zerwał się biegiem. Włożył palec w zawleczkę i przytrzymał łyżkę granatu. Kolumna zwolniła, pokonując płonące przeszkody. Obaj żołnierze wyszli na tyły czołgów. Nie widzieli, że w sukurs im przyszło jeszcze kilku ludzi zbrojnych w ostatnie ładunki. Ziemicz wypadł na szosę, którą dopiero co opuszczał, zamachnął się i ku przerażeniu spostrzegł lufę karabinu celującą w jego pierś. – Kretyn – szepnął. Zapomniał w gorączce walki, że IS ma wbudowany w tył wieży jeszcze jeden pulemiot. Właśnie na takie

sytuacje odpowiedni. Machnął, ile miał sił, i skulony rzucił się w las. Kapral też rzucił i uciekał. Huknęło porządnie. Ale nie sposób było dostrzec efektu. Eksplozje zagłuszyły serię DP. Ziemicza walnęło coś w plecy z bolesnym ukłuciem. Siły go opuściły i podporucznik padł na liście. Gdy tracił świadomość, do jego uszu dolatywał świst pierwszych padających pocisków. Beskid Żywiecki 5 września 1945 Słupy gryzącego dymu z płonących chałup i tlących się traw wzlatywały daleko w górę, drażniąc oczy i nosy siedzących na grani Polaków. Rozproszony między skalnymi rozpadliskami, za głazami i płytkimi rowami oddział tulił się do podłoża przy każdej sowieckiej salwie. Jak sięgnąć okiem, rozległa dolina rozpościerająca się od podnóża góry o płaskim szczycie aż do niewielkiego miasteczka z wyniosłym kościołkiem pełna była rozstawionych aut, stanowisk moździerzy i lekkich armat, no i oczywiście ubowców i czekistów. Wszystko to kryło się za liniami wysokich topoli, w zagajnikach i po obejściach, w większości ciągle nieodbudowanych po przejściu frontu w zimie, na początku roku. Mimo że czerwoni maskowali swoje ruchy dymami i rozciągniętymi siatkami, nie mieli szans się ukryć. Partyzanci widzieli ich jak na dłoni. Tylko co z tego. – Boże, gdyby się udało. – Kapitan „Chart” zagryzł w nerwach własną pięść. – Gdyby się udało. – Zerknął na chłopaka przy radiu, grającego rolę radiotelegrafisty, kaprala „Skrybę”, młodego, ale już co nieco umiejącego wojaka. Urządzenie działało dzięki dość stałym dostawom zapasowych baterii, które to jednak po ostatnich tygodniach walk i odwrotów szybko się zużywały. Cała pokiereszowana kompania kryła się gdzie bądź, nie mogąc się nawet okopać w skale osypanej jedynie ziemią. Rannych poutykali w nieco głębszych pieczarach albo żłobionych przez lód

tysiące lat temu szczelinach. Ci, co mogli walczyć, choć i tak w większości przynajmniej lekko ranni, zaścielili skraj wzgórza z obu stron. Ten skalisty kawałek górskiego krajobrazu zdawał się z początku dobrą kryjówką po długim, żmudnym odwrocie spod Krakowa. Jednak bardzo szybko okazało się, że to pułapka, śmiertelny potrzask. Gdy wcześnie rano stracono kontakt z czujkami, które po prostu nie wróciły i przepadły bez wieści, wszystko było jasne. Komuniści odcięli ich od reszty zgrupowania i otoczyli. Który to już raz. – Tu nas pochowają. – Ściśnięty pasem na chudym brzuchu, ciągle postawny wojskowy w nieco kuriozalnie wyglądającej furażerce i z nieogoloną brodą głaskał delikatnie magazynek swojej depetki. – Pochowają. – Spod zmrużonych powiek patrzył w bezkresną dal otumanionym wzrokiem. Bolek Zakrzewski nawet nie myślał go pocieszać. Obaj wiedzieli, że tym razem podeszli pod ścianę. Jakby na dowód ich oceny pocisk z małej armatki, którą Sowieci przytoczyli razem z jakimś pułkiem regularnej armii, padł po drugiej stronie zbocza. – Zeza mają – westchnął z ulgą Bolek, przecierając czoło. – Poczekaj, poczekaj… – Temu przy erkaemie włączyło się malkontenctwo. Kilka metrów dalej zrozpaczony chłopak wyrzucał w eter kolejne błagania o pomoc. Nikt nie odpowiadał, więc „Chart” kazał mówić po angielsku, na przemian z nazwą ich pozycji. Co mieli do stracenia. A nuż jakiś samolot usłyszy. Szaleństwo, ale mówiło się trudno. Nikt tego języka nie znał, ale do zrzutów dodawali podstawy komunikacji z lotnikami. Takie maleńkie niebieskie broszurki dla bardzo, ale to bardzo początkujących. Kaleczone, dukane słowa „Skryby” niewiele pomagały. Pocił się, drżąc przy kolejnym wybuchu, i zaraz jeszcze głośniej zaczynał nadawanie, jakby to cokolwiek zmieniało. – Chyba nikogo nie ma, panie poruczniku. – Chłopakowi drżał

głos. Zerknął w bok. Ich dwa moździerze wystrzeliwały żałosne resztki drogocennej amunicji. Granaty pofrunęły wysoko, by po długiej chwili paść opodal starej chałupy, unosząc w eksplozji chlewik. Deski, słoma i kamienie spadły szeroką chmurą na pole, a z przybytku wyskoczyło kilku zataczających się z oszołomienia ludzi. – Masz oko, chłopie. – „Chart” uniósł kciuk do dowódcy półbaterii, ledwo słyszalny w idącym z echem pogłosie gwizdów i wiwatów. Tyle było sukcesów jak na ten czas. Ruska armatka znów palnęła, śląc pocisk tym razem za blisko, tuż pod szczytem. – Nie słyszą albo biorą za Ruskich. Z tym moim angielskim… – niemal łkał chłopak przy radiu. – Szukaj, szukaj i próbuj, bo po nas – rozkazał niewzruszony „Chart”, choć sam już miał serdecznie dosyć. Chłopak zdjął palącą go grubym materiałem rogatywkę i zaczął wertować drobne stronice broszurki. – Hasła, znaki, wywoływanie – powtarzał w kółko wyschniętymi z pragnienia ustami. Zaraz zaczął dukać mieszanką niemieckiego i angielskiego ich położenie i nazwę najbliższego większego miasta. – Więcej ich! – krzyknął Bolek, wpatrzony ze swej pozycji w odległy punkt na końcu doliny. Od Bielska-Białej drogą pędził jakiś samochód. Za nim kolejne. – Musieli ściągnąć posiłki. Chuj wie, może i z Katowic – analizował zbyt głośno. „Chart” nawet nie patrzył. Opadł na kamień i podparł w niemocy ociężałą od niewyspania i głodu głowę. Huknęło blisko, sypiąc skalnymi odłamkami. Ale kapitan już nic sobie z tego nie robił. Odleciał gdzieś daleko myślami, godząc się powoli ze swoim losem. Życie szybko przemykało mu przed oczami, jak przyśpieszony film w kinie. Nie myślał o nikim, bo i tak litości ani dla rannych, ani dla… Nie, jeńców w ogóle nie będzie. Zrobił znak krzyża i odwrócił głowę porażony krzykiem „Skryby”: – Są! – Chłopak klasnął w dłonie, padając na plecy i wierzgając

ze szczęścia nogami. „Chart” zachwiał się, niewiele rozumiejąc. – Są?! – spytał niepewnie. Podskoczył i zaraz nachylił się nad dzieciakiem, słuchając, co dochodzi ze słuchawek. Kościste palce zacisnął na ramionach „Skryby”, aż gnaty zatrzeszczały, ale młody nawet tego nie czuł. Pilot szeleścił coś mało zrozumiale i musiał powtarzać to kilka razy, bo dzieciak mało kumał. – Mówi, mówi – próbował nieudanie popisać się erudycją – że flara… – Tyle zrozumiał. Przynajmniej akcent lotnika dawał pewność, że to nie podstęp Sowietów. Który z nich by tak pięknie bełkotał bez zacięcia? – Mówi, że są… na zamiataniu? – nie pojmował zwrotu chłopak. – Piętnaście kilometrów od nas, już lecą, ale muszą… identyfikować. – O mało nie połamał języka. – I że help. Pomogą i czy mamy flarę – referował, szybko nadrabiając braki w wiedzy. Więcej rozumiał, niż był w stanie powiedzieć. – Jaką, zapytaj! – „Chart” niemal krzyknął do mikrofonu. – Flara – zaczął po polsku chłopak – flara wie colour? – pytał gorzej niż nieporadnie mieszanką trzech języków. Cisza nie wróżyła dobrze. – Chyba się nie przestraszyli? – zląkł się „Chart”. – Two red flares – powtórzył cicho „Skryba”. – Two to dwie, a red… – Zamilkli obaj, nie wiedząc, co to znaczy. – Rott po szwabsku czerwony. Red jakoś podobnie – kombinował dowódca. – Próbujemy czerwone. – Machnął ręką. Padł do swojej nory i z pocerowanego poniemieckiego chlebaka dobył duży cylindryczny przedmiot. – Pytaj kiedy. – Złamał rakietnicę i wpakował weń pierwszy ładunek. – Ja tam się nie znam na tym, panie kapitanie. Chyba już – westchnął „Skryba”. – W imię boże. – Chude dłonie oficera wyciągnęły pistolet wysoko w niebo. Strzał poderwał lufę, nieprzyjemnie szarpiąc. Zaraz zabrał się za drugi pocisk. Wróg, widząc, że w niebo szybuje rakieta, nieco się pogubił. Strzały armatki i ciężkich pulemiotów zamilkły. Tylko zwarte

szyki gotującej się do szturmu piechoty rosły w oczach. Zaraz jednak wszystko wróciło do smutnej normy. Odłamki i rykoszety zaczęły ciąć skały i ziemię, zmuszając żałosnych obrońców bastionu do trzymania nosów przy samej ziemi. Kapitan walnął drugi raz i zaraz schował się w dół. – Mówią, że widzą – zameldował wesoło „Skryba”, cały czerwony z emocji i zmęczenia. Ale przez następne minuty sytuacja w ogóle się nie zmieniła. Sowieckie albo czerwonopolskie zastępy ruszyły polem, przeskakując rowy i zwalając ogrodzenia pastwisk. – Daj im po razie – kazał „Chart” swoim pożal się Boże artylerzystom. Walnęli nawet dobrze, miarowo, jak na fachowców przystało. Chmury wybuchów, które z wysoka zdawały się małe i nieszkodliwe, wyrosły między szeregami pierwszym i drugim. „Chart” przygryzł wystawiony nieco język, oceniając przez lornetkę ewentualne straty. Srogo się zawiódł, licząc na hekatombę sowieckich sołdatów. Jeden czy dwóch leżało bez ruchu. Trzech wiło się, ale z tak daleka nie sposób było dojść, co z nimi. Cała reszta, kilka fal zwartych tyralier, parła dalej nie niepokojona. Byli jeszcze poza zasięgiem oddziałowych erkaemów, do których amunicji i tak mogło starczyć może na pół godziny oszczędnego ognia. „Chart”, jak i cała reszta, z wolna przyzwyczajał się do myśli o ostatnim boju, a co niektórzy zaczęli zagrzebywać osobiste pamiątki. Jednak od wschodu nadchodziła pomoc. Najpierw był metaliczny trzask. Dopiero po kilku sekundach ci, co go usłyszeli, poznali narastający warkot gwiazdowych silników. Wojsko jakby zapomniało o czyhających w dolinie armatach i karabinach. Zaczęło unosić się z legowisk. Nawet ranni przecierali oczy i machali czapkami na wiwat. Nadlatywały parami. Sześć maszyn. Dziwnych, pomalowanych na ciemno, dwusilnikowych, ciężkich szturmowych A-26, ale tego

ludzie „Charta” nie wiedzieli. Nie wiedzieli też, że to jedna z grup uderzeniowych, które nocami miały nękać, co się tylko dało za liniami frontu, zwłaszcza pociągi i mosty. Szczęśliwie tym razem zagubieni alianci nie znaleźli nienaruszonych ciekawych celów. Pierwsza para zniżyła pułap na tyle, że Polacy widzieli spód ich skrzydeł. Czego tam nie było. Długie przedmioty, najpewniej rakiety, dwie owalne bomby. „Chart” dla pewności, że go dobrze zidentyfikują, wystrzelił raz jeszcze czerwoną flarę. Jedną z ostatnich. Pierwsza maszyna przyśpieszyła, dając nura tuż obok płaskowyżu. Sowieckie linie stanęły i zaczęły się rozsypywać. Gdzie indziej zza zniszczonego chlewika umykał jakiś pojazd. Kierowca prowadził go nieporadnie, bo autko podskakiwało na nierównych, żłobionych deszczami koleinach, nie mogąc nabrać prędkości. Spod skrzydeł odpadły długie pociski, ciągnąc z sykiem i hukiem ogony dymu. Poszła salwa, potem druga. Wszyscy z rozdziawionymi ustami patrzyli na efekty. Najpierw w niebo poleciało kilka ciężarówek. Wszyscy wokół nich padli na pole. Zaraz jakiś dom zapłonął jasnym, żółtym ogniem. – Brawo! – Bolek zerwał się na równe nogi i wyciągniętymi w górę dłońmi, jakby ćwiczył pajacyki, zaczął klaskać. Celowniczy depetki wreszcie nieco się ożywił, wyginając usta w wąską kreskę zadowolenia. Huki wybuchów dochodziły z opóźnieniem, za to o wiele głośniejsze, niesione echem. Drugi bombowiec wchodził do akcji. Po jego przelocie szosa, którą nadchodziły posiłki, zapełniła się dymiącymi wrakami. Zdawało się, że ciągną aż po horyzont. Potem kolejne i następne samoloty waliły do wszystkiego, co tylko wydawało się sowiecką własnością. Dolinę osnuł dym, wysokie amunicyjne płomienie i niesione wiatrem krzyki. Ale to nie był koniec. Maszyny nawracały, jakby ich piloci dopiero poczuli smak zabawy. Znów schodziły dwójkami i zaraz atakowały kolejno. Długie

serie ośmiu karabinów maszynowych cięły pola równymi rzędami. Fontanny piasku wzbijane ołowiem mieliły każdego Rosjanina albo ubeka, który leżał na polu, zamiast dawno się ratować skokiem do rzeczki czy rowu. Nawet nieporadne autko porzucone przez szofera błysnęło ogniem. Teraz dopiero Rosjanie zrozumieli, co ich czeka. Sowieckie plutony i kompanie rozpierzchły się po okolicy jak mrówki ze zgniecionego mrowiska. Piloci ostrzeliwali ich i na dobitkę spuszczali bomby na auta i zamaskowane stanowiska. „Chart” z ulgą dostrzegł, że tam, gdzie stała armatka, zieje dymiąca dziura. Lotnikom ciągle było mało. Nawracali raz za razem, tłukąc z erkaemów do niemal każdej postaci albo auta, jakie dojrzeli. Jeszcze kilka Willysów, Citroenów, Czapajewów czy co tam mieli Sowieci, zginęło w kulach ognia. Piloci nie musieli obawiać się myśliwców. Rzadko kiedy pojawiały się tu maszyny bojowe. Jeszcze w czerwcu to się zdarzało, ale później wszystkie rosyjskie samoloty poszły na front. Na tyłach zostawiano kukuruźniki i myśliwce. Ale te ostatnie miały wyznaczone rejony obrony miast, albo raczej węzłów komunikacyjnych. A-26 jak olbrzymie wrony krążące nad padliną latały, robiąc wielkie koła. Były jak anioły zesłane z niebios na ratunek. Jeszcze kilka ostatnich serii i prócz wybuchów i dźwięku motorów nie było nic słychać. Żywi Sowieci uchodzili w popłochu, pewno bojąc się kolejnych fal. – „Więzień”! – ryknął podniecony „Chart”. – Jestem – pojawił się zaraz Bolek. – Bierz dziesięciu. Nie, dwudziestu ludzi. Torby, chlebaki, co się da. Złaź na dół, zbierzcie, co możecie. Jedzenie, amunicję, broń… zresztą dobrze wiesz. – Dowódca mówił szybko, nie spuszczając oczu z pola walki. – Zanim się tamci połapią, może coś zyskamy. Jak ruszą, strzelę flarę… Pierwszy samolot przemknął nisko nad machającymi doń dłońmi i kiwając skrzydłami, obrał kurs na południe. Wszystkie

pozostałe maszyny zrobiły tak samo, urządzając małą powietrzną defiladę. Bolek schodził z ludźmi po stromym zboczu. „Chart” odprowadzał ich zamyślonym spojrzeniem. Na razie mieli szczęście. Kolejny zresztą raz. Teraz rodziło się pytanie, dokąd uciekać. Gdzie się kryć i co, do cholery, robić dalej? Port w Swinemünde 5 września 1945 Komandor podporucznik Iwan Zerwinin był tu po raz pierwszy i wcale mu się nie podobało. Okolice portu wojennego otaczały kanciaste zarysy niemych, zrujnowanych domów i osmolone szkielety dawnych magazynów. Dwa strzegące wejścia do ujścia Świny forty, osmalone ceglane konstrukcje, wytrzymały radzieckie bomby z kwietnia tego roku, a teraz nie runęły pod gradem alianckich ładunków. Wokoło nich, jak i dalej, w resztkach miejskich uliczek straszyły wysokie, pozbawione gałęzi, martwe kikuty drzew. Nabrzeże, drogi dojazdowe i skrawki chodników oczyszczono, spychając rumowisko na wielkie pryzmy pomieszane z poskręcanymi wrakami jakichś aut czy maszyn. Stojące przy postrzępionych nabrzeżach okręty też nie wyglądały szczególnie dobrze. Dwa pordzewiałe, potrzaskane odłamkami lub kulami trałowce unosiły się na delikatnych falach. Dwa inne okręty podwodne, zacumowane dalej w bocznym basenie, kryły się pod naprędce stworzoną konstrukcją ze stalowych rur obciągniętych dziurawą siatką. Miało to je uchronić przed wykryciem z powietrza, choć chyba każdy myślący człowiek zdawał sobie sprawę, że jeżeli faszyści uderzą, to bez rozdrabniania się na pojedyncze cele. Przy żadnej z jednostek nie było widać żywego ducha. Jakby wszystko, co żywe, wyparowało z portu, miasta, a może i całego świata. Widoczne na wydmach i betonowych wieżach działa i karabiny maszynowe, sterczące z lufami skierowanymi w niebo, dawały złudne poczucie bezpieczeństwa przed kolejnym nalotem, choć

tam też nie było nikogo widać. Tylko dwóch matrosów, chudych i wynędzniałych, o szarych, smutnych twarzach, wiązało cumy. Dziwny dreszcz przeszedł sowieckiego oficera. Jakby organizm ostrzegał, dawał znak, że dzieje się coś niedobrego. I do tego ta ponura, upiorna cisza, przerywana chlupotem wody obijającej się o kadłub i beton brzegu. Grozy tego obrazu zniszczenia i rozpaczy dopełniał mrok chylącego się ku końcowi dnia i ciężkie ołowiane chmury, nachodzące od zachodu. Żadnych orkiestr i kwiatów jak w Kronsztadzie za wojny z Hitlerem. A przecież było tu lepiej niż w Rostocku, podobno okładanym bombami każdego dnia. Zerwinin patrzył beznamiętnym wzrokiem, jak załoga jego okrętu K-47 wynosi czterech na wpół przytomnych towarzyszy. Dwóch ranionych oderwanymi częściami, dwóch otrutych oparami w maszynowni. Reszta ludzi bez słowa porządkowała okręt, wietrzyła i czekała na rozkaz, by go opuścić. Zerwinin też o tym marzył. Po tym, co przeszli, miał wszystkiego serdecznie dość. Nabrzeżem nadjechał duży luksusowy wóz. Wyskoczył zza zrujnowanego magazynku, pyrkocząc cicho. Zachodnia, trofiejna limuzyna zaparkowała na wysokości przybyszów. Drzwiczki otworzyły się i ukazał się w nich otyły, jak przystało na oficera, człowiek w czarnym płaszczu i czapce, z pagonami komandora. Zerwinin nigdy wcześniej go nie widział. Oficer stanął na brzegu, patrząc niewesoło na potrzaskany, gdzieniegdzie powgniatany okręt. Zerwinin zasalutował sprężyście, nie wiedząc, co taka wizyta ma znaczyć. – Przejmujesz – rzucił do pierwszego oficera, ciągle sterczącego w pozycji zasadniczej, i ruszył do drabinki. Widział, że grubas nie ma zamiaru fatygować się na jednostkę. Przeskoczył sprawnie trap i defiladowym krokiem podszedł do starszego szarżą. Raz jeszcze wyciągnął dłoń do wyświechtanej czapki. – Towarzyszu komandorze. Pozwólcie zameldować. Łódź podwodna K-47 po patrolu bojowym. Udało się zatopić sześć

statków przeciwnika, a dwa okręty najprawdopodobniej uszkodzić – wyliczał, siląc się na podniosłość. Wąskie, nawet chyba nieco azjatyckie oczy grubego mężczyzny muskały z niesmakiem jego brudny, wytarty mundur, co rusz zwracając się na blaszany kadłub łodzi. – No starczy, dziękuję. – Chrząknął, podając rękę. Uścisk miał słaby niczym kobieta albo zwyczajnie miał dość ceregieli. – Jestem komandor Czarnusow – przedstawił się półgębkiem. – Zrobiono mnie kamandirem tego tu… – Wskazał od niechcenia cały okoliczny bałagan. – Przejdźmy się – zarządził, odwracając się w stronę odległych ruin. Zanim dowódca okrętu zdołał przytaknąć, grubas był już daleko. Zerwinin podreptał więc za nim, pierwszy raz od dawna czując na dobre stały ląd pod nogami. – Piękne osiągnięcia macie – zaczął bez zbędnych wstępów komandor, patrząc pod nogi. – Tylu wrogów posłać na dno, i to przy ich przewadze… – powiedział na głos to, co wszyscy marynarze wiedzieli, ale bali się głośno przyznać. – Naprawdę pięknie. – Zatrzymał się niespodzianie, uznając, że wystarczająco daleko odeszli od załogi. – Niestety, dużo jeszcze przed nami. – Znów z niesmakiem popatrzył na śmierdzący uniform podwodniaka. Zwrot „przed nami” nieco wzburzył krew Zerwinina, ale wyuczony strach przed okazywaniem swojego zdania zadziałał i oficer milczał. – Powiem wam szczerze. – Czarnusow nabrał ciężko powietrza. – Straty ponieśliśmy przez ten miesiąc czy nawet dwa bardzo duże. Co na wodzie, szybko musiało kryć się po portach, nie wychodząc za Danię. Wspieramy przerzut wojsk do tego kraju, ale to bardzo ryzykowne. Osłony powietrznej jak na lekarstwo. Zerwinin słuchał, powoli pojmując, że to wstęp do czegoś ważniejszego. – Z waszej branży – objaśniał dalej komandor – od początku wojny straciliśmy… – tu zrobił pauzę, jakby nie wierzył w to, co mówi – trzynaście okrętów.

Nerwowy tik zarośniętej szczęki skrzywił twarz podwodniaka. Wiedział, że wróg ma wielką przewagę, szybko reaguje, ale żeby aż tak…? – Tak jest. Trzynaście – powtórzył Czarnusow, widząc lęk w oczach marynarza. – Nie wszystkie pozostałe odpowiadają, ale póki co ich na straty nie piszemy. – Wodzów nie było co drażnić. – Wasz dywizjon poszedł w rozsypkę. Jeszcze czekam na meldunki z dwóch okrętów. Dwa kolejne, po przejściu Sundu, poszły do Rostocku. Dalej ponoć sił już nie mieli. Wam się poszczęściło najbardziej, co? Zerwinin milczał. Przecież gruby nawet nie zrozumie, co to znaczy przemknąć się przez wąskie cieśniny duńskie, pełne patrolowców, niszczycieli i zapór minowych. Koszmar, najgorszy w życiu. I tak cud, że aż tylu się udało. Kto nie czuł się na siłach albo nie wierzył, miał wiać na północ do Murmańska, choć tam chyba też czekała pogoń. Jemu się udało. Nie od parady nosił tytuł Bohatera Związku Radzieckiego, z niemałym tonażem trafionych statków z poprzedniej wojny. – Dlatego – przechodził do sedna Czarnusow – pracy przed nami jeszcze wiele. Oj, wiele. – Uniósł opasłą głowę, patrząc w szarzejące niebo. – Wywiad donosi… – straszny zwrot zapowiadał złe nowiny – że faszystowska flota grupuje siły w portach Belgii i Francji. – Podwodniak sam coś przeczuwał i widział forpoczty tych sił, hasające po Morzu Północnym w poszukiwaniu celów. – Najpewniej skierują się na Sund i możliwe, a nawet pewne, że wejdą na Bałtyk. – Komandor przygryzł wargi, jakby nie potrafił zmierzyć się z tą wiadomością. – Trzeba rzucić na wroga ile się da, by nie dopuścić do takiej sytuacji. Takie są rozkazy. – Brzmiało to jak drwina ze świata i resztek Floty Bałtyckiej. – Czym? – W ostatniej chwili pytanie ugrzęzło Zerwininowi w gardle i tylko udał, że kasła. Flota miała jeszcze dobrą setkę okrętów, ale ze trzydzieści było uszkodzonych, kilkanaście poszło w świat polować na dalekich akwenach i chwilowo nie miały jak wrócić albo zamilkły. To, co zostało, jak jego krypa, lizało rany

po niekończących się atakach bomb głębinowych. Przejście w dzień na powierzchni równało się samobójstwu. Tyle kręciło się samolotów patrolowych. W miarę bezpieczni byli blisko brzegów albo w takich portach jak ta ruina. No ale rozkaz to rozkaz. – Odpoczniemy, towarzyszu komandorze. Tak kilka dni, żeby chłopaki tlenu się nałykali. Uzupełnimy uzbrojenie i żywność i ruszamy dalej. – Zerwinin sam siebie zadziwiał łatwością obierania propagandowo-wiecowego tonu. Chyba każdy człowiek sowiecki to potrafił, ale jemu szło doskonale. – Tu jest pies pogrzebany – nieco zmieszał się gruby i kciukiem uniósł daszek czapki. – Na odpoczynek czasu nie macie wiele – oznajmił nieśmiało. – Góra czterdzieści osiem godzin. Bierzecie torpedy, amunicję i wio na morze. Zerwinin pobladł gwałtownie i zgarbił się, tracąc resztki werwy. Najchętniej by wył z wściekłości. Przecież jeszcze musiał to powiedzieć załodze. Mińsk, Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka 6 września 1945 Pokój przesłuchań cuchnął wilgocią zmieszaną z potem i smrodem porażającego zmysły strachu. Niczym nie różnił się od innych tego typu miejsc. Był nieduży, szary, dopiero co odmalowany i odremontowany, jak i cały budynek wzięty na użytkowanie przez Główny Zarząd Kontrwywiadu, znany jako Smiersz, w zrujnowanym ciągle mieście. Siedzący w ciemnym rogu wysoki, tęgi i barczysty człowiek, ubrany w pogniecioną, przepoconą białą koszulę, wojskowe spodnie i wysokie buty, patrzył z niemałą przyjemnością na toczący się przy nim teatr. Sam brał udział w takich rzeczach. Bardzo je lubił. Dawały mu poczucie wielkiej władzy i nieomal doprowadzały do ekstazy, gdy bił. Nakręcał się wtedy, ale więźniowie już po krótkiej sesji mieli dość i mówili cokolwiek, byle tylko przestało boleć. Ci twardsi albo przeszkoleni musieli posiedzieć bez snu w hałasie kilka dni i dopiero pękali. Ale w zasadzie mówili wszyscy.

Stara dobra metoda Czeka, którą teraz Wiktor Siemionowicz Abakumow wprowadzał od dwóch lat w szeregach armii własnymi sposobami. Był jej postrachem i cichym władcą. Siał terror w szeregach wojsk, które szły do ataku, i oczyszczał wyzwalane terytoria. Miał zwalczać szpiegów i dywersantów, szukać ukrytych skarbów i składów broni. Robił to z żelazną skutecznością, rozliczając się przy tym ze wszystkimi innymi. Bandami konspiratorów, szumowinami z imperialistycznego nadania, kolaborantami i pozostawionymi agentami, których zdawały się być tysiące. Niemcami, Polakami, Ukraińcami, Francuzami. Narodowość nie robiła mu różnicy. Człowiek przywiązany do drewnianego krzesełka, stojącego pod żarówką zakrytą zwykłym blaszanym kloszem, wyglądał jak większość więźniów, którzy wpadli w łapy wojskowej bezpieki. Posiniaczony od stóp do głów, z bliznami, świeżymi i nieco starszymi, połamanym nosem i palcami bez paznokci, w których miejscu widać było ropiejące czarne rany. Przez opuchnięte oczy ledwo co widział. Robił pod siebie. Zębów już nie miał i generalnie można go było spisać na straty. Jak ich wszystkich. Tych przed nim i tych, co dopiero przyjdą. Generał sięgnął do przepastnej kieszeni obszernych spodni po papierosy. Błysnął ognik zapalniczki. Na trzask kamienia więzień wzdrygnął się, bojąc kolejnego ciosu. Ten jeden był wyjątkowy. Może na to nie wyglądał, ale jednak. Pierwszy z nieosiągalnej od dobrych kilku lat wierchuszki. Władzy, która stała generałowi na drodze do zaszczytów. Doszedł do rangi generała pułkownika, zastępcy komisarza obrony, ale to nie było to. On chciał czegoś więcej. Chciał być przybocznym samego Stalina, jego wiernym pretorianinem. Gardził całą tą hałastrą. Skretyniałym Chruszczowem, zadufanym w sobie Malenkowem, tymi generałami, których poznał aż za dobrze. Których kumpli likwidował za tchórzostwo i nieudolność pomieszaną z lenistwem w Finlandii i po napaści Niemców. Pełnych pychy, myślących o własnych korzyściach.

Szczególnie jednak nie cierpiał, wprost nie trawił Berii. Zboczonego, prymitywnego Gruzina. Choć ten jako były szef, jeszcze z NKWD, chwalił go za oddanie i bezprzykładne posłuszeństwo, kiedy wykonywał każde polecenie. To uchroniło go przed postawieniem pod mur podczas czystek w poprzedniej dekadzie. Abakumow chciał być kimś lepszym niż Beria, którego oskarżał przed samym sobą o brak zapału, zmęczenie i uleganie burżuazyjnym urokom. On sam był gotów walczyć bardziej zajadle, skutecznie i bez oporów. Władza Berii przerażała go, zwłaszcza kiedy Ławrientij zaczynał szaleć i likwidować osobistych wrogów. Cóż, takie miał możliwości, a generał bardzo mu ich zazdrościł. Tyle tylko, że nieograniczonych niemal prerogatyw, tak niebezpiecznych w warunkach wojny, zaczynał obawiać się sam Stalin, któremu zawsze szeptano to i owo. Los dał Abakumowowi wielki prezent. Beria pokpił sprawę. Ważną sprawę. Nie dopilnował albo dobrał złych ludzi. Nieważne. Ormianin dostał szansę. Mógł wreszcie oczyścić przedpole, ruszyć ostatnią prostą do kariery i zmienić starzejący się zarząd państwa. A że wojna? Atak na znienawidzonego wroga, który Beria zmitrężył? Trudno. To mogło poczekać. Drugi etap był gotów, ale cóż z tego, skoro pierwszy nieskończony. Tymczasem na szczytach wrogie nastawienie, które on miał zmienić. Co prawda razem z ludźmi, nie sam… Czas na niszczenie wrogów zewnętrznych miał dopiero nadejść. Najpierw trzeba było uporać się z tymi w jądrze władzy. Potem można było zaczynać nie mniej bezlitosne ataki. Nie mógł się tylko cofnąć. Nawet o krok. – No to jak, podpiszecie zeznanie? – Wesoły głos Ormianina wybrzmiał jak gromkie zawołanie. – Zeznanie? – wycharczał więzień, pieniąc się mieszanką krwi i śliny. Stojący naprzeciw wielki śledczy już zamachnął się mocarnym, obolałym kułakiem, ale generał powstrzymał go gestem.

– Nie – pokręcił głową. Oprawca cofnął się posłusznie i sięgnął po kubek wody stojący na podłodze. Abakumow wstał, podciągnął spodnie i podszedł do więźnia. Schylił się, opierając dłonie o kolana, i zaczął szeptać do naderwanego ucha: – No jak, zapomnieliście? Przypomnę, pozwólcie – sączył wstrętnie uprzejme słowa. – Zeznaliście, że wasz przełożony, towarzysz Beria, od początku sabotował plan ataku na głównego przeciwnika. To dlatego, że otoczył się nieodpowiedzialnymi ludźmi i poszedł na współpracę z nimi. Pracował z Niemcami, którzy byli na pasku zachodnich wywiadów i najprawdopodobniej zaprzęgli towarzysza komisarza do współpracy. A może i kogoś jeszcze? Prawda? No to jak, podpiszecie? – Niemal się zaśmiał w sadystycznym uniesieniu i klepnął więźnia w obolały obojczyk. – Podpiszecie? – syknął zaraz głosem mordercy. Obita, sina i spuchnięta głowa wykonała ruch, a usta powiedziały cicho: – Tak.

ROZDZIAŁ VII Bawaria, Niemcy 6 września 1945 Pokój, zwany gabinetem, który otrzymał w jednym z ukrytych w leśnej gęstwinie baraków, był nieco za ciasny. Zwykłe drewniane ściany, szybko pobielone, stanowiły oparcie dla dwóch blaszanych szaf, pamiątki po niemieckim właścicielu. Teraz niemal puste, kryły tylko kilka teczek osobowych oficerów dziwnego polskiego oddziału. Jednak dopiero co awansowany do stopnia majora Jan Węgliński wolał kontakty osobiste, a nie wertowanie papierów. Choć i tak musiał je przejrzeć, dla przyzwoitości i zebrania podstawowej wiedzy. Jego oficerowie, jego pomocnicy w trudnym, jak się wydawało, choć jeszcze niezdradzonym nikomu zadaniu, siedzieli przed nim na prostych, składanych krzesłach, taborecie i jedynym w pokoju głębokim skórzanym fotelu. Ten wygodny mebel przywłaszczył sobie od razu Stępniakowski, uznając, że należy mu się jako pierwszemu po Bogu. Krótka chwila oddechu po intensywnym dniu ćwiczeń i poznawaniu pododdziałów, co zajmowało najwięcej czasu, pozwalała zaznajomić się lepiej z kadrą. Przedstawienie kilku oficerów przez generała Demela, który chyba i tak widział tych ludzi po raz pierwszy, nie na wiele się zdało. Zestresowani widokiem szefa wywiadu prężyli się, pozując na niezawodnych, oddanych żołnierzy. Węglińskiemu, tak jak i każdemu, kto znalazłby się na jego miejscu, to nie wystarczyło. W końcu miał iść w bój na nieznany teren, a od tych kilku facetów zależało życie żołnierzy batalionu. Trzeba było jednak przyznać, że tocząca się wojna, jakie takie

doświadczenie i fakt, że nie było przerwy, która by pozwalała zapomnieć o podstawach szkolenia, zwiększały szanse na powodzenie. Przecież nikogo po szkole lub prosto z cywila nie wciągnięto do tej bandy. Było ich pięciu. Z Przeszło-Stępniakowskim sześciu. Z lewej na skromnym stołeczku przycupnął chudy jak wiór porucznik Jasicki. Oficer piechoty. Ochotnik, którego długo ponoć nie trzeba było namawiać do akcji. Ranny w Austrii. Liznął nieco frontu włoskiego pod sam koniec wojny z Niemcami. Z pierwszych obserwacji poczynionych w niewielkim kompleksie treningowym widać było, że ten młody, dwudziestoczteroletni oficer o nieco garbatym nosie i dużych, osadzonych głęboko w pociągłej twarzy oczach zdaje się zimnym profesjonalistą. W polu skupiony, małomówny, analizujący sytuację, nieczuły na podszepty i rady. Wydawał się przez to ambitny, odważny, ale bez ułańskiej, niepotrzebnej brawury. Dbał o swoich ludzi. Porucznik Rój-Urbaniak dowodzący drugą kompanią różnił się od poprzednika fizyczną powierzchownością, ale i charakterem. Był to wysoki, barczysty blondyn o równo przyczesanym przedziałku. Szeroka głowa na muskularnej szyi jaśniała bladością skóry. Spoglądał wąskimi, jakby ciągle zmrużonymi, drwiącymi oczami. Trzymał się prosto, nieco na pokaz, z rękami na udach. Podobno uchodził za dobrego oficera dragonów, choć w walce był zbyt zadufany w sobie i skłonny do popisów. Już z pierwszych zdań powitania przy prezentacji dało się poznać, że jest zdolny do przypochlebiania się w bardzo mało wyszukany sposób. Jan zaczynał uważać, że to ten facet będzie jego najsłabszym ogniwem. Trzeci z menażerii, porucznik Ewald Gryk okazał się młodym brunetem o nieco krzywych nogach. Z wyglądu chudy niedojda, ale chwalił się służbą u Sosabowskiego oraz nadrabiał braki w sile fizycznej wielką ruchliwością i gotowością do bójek. Podobno grożono mu degradacją, lecz ze względu na wojenne warunki sprawa poszła ad acta. Węgliński jego też chciał mieć na oku, ale

fakt, iż dowódca był starym komandosem, sprawił, że zapałał sympatią do chudzielca. Kompanią broni ciężkiej, która miała zapewnić zgrupowaniu odpowiednią siłę ognia, dowodził najstarszy chyba pośród zebranych kapitan Antoni Walczuk. Sporo przeszedł. Jowialny, pogodnie usposobiony mimo sporego stażu w leśnych oddziałach oraz walkach nad Nysą, pod Dreznem i Pilznem, łysiejący facet o sportowej atletycznej sylwetce przewodził mieszaninie moździerzy, karabinów maszynowych oraz dwóch plutonów artylerii przeciwpancernej, chyba najważniejszego komponentu uzbrojenia. Jako niemal zawodowemu oficerowi obce mu były wygłupy kolegów, ich brawura i rozgrywanie dowódcy w marnych podchodach albo lukrowanych słowach. Był jeszcze lekarz Michalak. Tak jak Jan noszący rangę majora, choć tylko dla podniesienia prestiżu. Mimo że odważny, skupiony w polu na swojej pracy, ten trzydziestoośmiolatek nie robił sobie wiele z wojskowych zwyczajów. Uważał, co wyjawił Janowi niemal od razu przy pierwszym spotkaniu, że jego rola polegała na służbie rannym i ojczyźnie w potrzebie. Bez zbędnej kokieterii mówił wprost, że jest dobrym chirurgiem, i prosił, by nie wymagać od niego znajomości regulaminów i mundurowych obyczajów. Robił swoje i jeśli trzeba było, wypełniał polecenia. Niczego więcej nie potrzebował. Pokazał, co potrafi, w Holandii i zachodnich Niemczech. – Panowie oficerowie – dowódca przerwał nic nieznaczące towarzyskie pogaduszki i sypanie dowcipami. Spojrzeli na niego wystraszeni, ale i ciekawi, prawie unosząc się z siedzeń. – Nie, nie – pokręcił głową, naprawdę rozbawiony tymi minami. – Nie mam zamiaru prawić kazań i morałów. Wszyscy siedzimy w tym od pewnego czasu i wiemy, o co nam chodzi. – Z trudem powstrzymał śmiech, usatysfakcjonowany tym, że mają zamiar go słuchać. Z wyraźną ulgą zebrani nieco się rozluźnili. – Powiem tylko jedno. – Jan splótł palce na stole służącym mu za biurko i wolno przesuwał wzrok po swoich oficerach. – Mamy mało czasu na poznanie siebie i ludzi. Choć panowie mają tu nad nami –

skinął na Stępniakowskiego – niewielką przewagę. Wymagać będę absolutnego poświęcenia i wzajemnej współpracy. Nie toleruję wychodzenia przed szereg i epatowania szaleńczą, kosztowną odwagą. Choć kiedy będzie trzeba, odważne posunięcia mogą bardzo pomóc. To łączy się z elastycznością i reagowaniem, ale nie popisami. – Słowa wybrzmiewały jak dzwon w ciasnym pokoju. Węgliński zerknął przelotnie na RójUrbaniaka, jakoś dziwnie pasującego na faceta, który te słowa powinien wziąć sobie najgłębiej do serca. Ludzie kiwali nieśmiało głowami, choć zdawali sobie sprawę, że cokolwiek ich czeka, oparcie znajdą tylko we własnych działaniach. Zadaniem dowódcy jednak było stawiać sprawy jasno. – Proszę nie traktować tego jak przechwałek – mówił dalej Jan – ale wiem z doświadczenia, że w takich ugrupowaniach działających w oparciu tylko o własne siły konsolidacja i wspieranie tych, co są w kłopotach, bardzo pomaga. – Wrócił pamięcią do Czechosłowacji, gdzie mimo pogoni i otaczającego wroga jego o wiele mniejszy oddział potrafił stawiać czoła i reagować na zagrożenia. Cóż z tego jednak, skoro ostateczny rozrachunek był bardzo gorzki. Stępniakowski chrząknął, wyrywając Jana z zamyślenia, w które niespodziewanie wpadł. – Powtarzam – kończył niezrażony Węgliński. – Współpraca i poświęcenie zwiększają nasze szanse. Gdziekolwiek by nas nie wysłano. Urbaniak otworzył usta, szykując tylko jedno pytanie. – Nie. – Major uniósł dłoń z uprzejmym uśmiechem. – Nie mam żadnych informacji. Nie wiem, gdzie nas chcą wysłać. – Zerknął na Stępniakowskiego, który doskonale udawał, że nic go ten popis prewencji nie interesuje. Wszak miał pilnować, by takich pytań nie było. – No dobrze. – Dowódca podparł się na dłoniach i wolno wstał. – Jutro znów ciężki dzień – westchnął, bojąc się o swoje rany. Już kilka próbnych przebieżek i strzelań nieźle go zmęczyło. Pocieszała go myśl, że jako dowódca oddziału tej

wielkości sam po polu biegać nie będzie musiał. – Panowie. – Podszedł raźno do jednej z szafek i wysunął ciężką szufladę. – Z okazji zapoznania… – Wydobył szerokim gestem butelkę koniaku. Tajny prezent od Demela. – Przed snem po jednym – zaproponował z błyskiem oka. Nastrój nieco się rozluźnił. Oficerowie zadowoleni, że to już wszystko i obyło się bez monotonnych przemów czy obsztorcowywania za braki i błędy w wyszkoleniu, wstali do toastu. Tymczasem sam dowódca, wydobywając ze schowka kilka naczyń najprzeróżniejszej proweniencji i wielkości, nalewał trunek. – Panowie! – Ton Jana był uroczysty. – Za nas, za batalion i za powodzenie! – Uniósł zwykły kubek z oberwanym uchem. – Za powodzenie! – powtórzyli gromko wszyscy i wypili duszkiem. – No to na drugą nogę – zaproponował zaraz Jan, widząc, że odciętym od przyjemności oficerom koniak zasmakował. Wszak im też coś od życia od czasu do czasu się należało. – A teraz, panowie, do spania. Od jutra zaczynamy katorgę – rzucił półżartem. – No i pomyślmy – przyszło mu nagle do lekko szumiącej głowy – jak właściwie nazwać ten nasz oddział? Pogranicze francusko-belgijskie 7 września 1945 Okolica przypominała iście bajkową krainę. Niewielkie kamienne domki, ukryte pośród trawiastych pagórków i wielkich modrzewi, porastające bluszczem w nieco już przygasającej zieleni, wydawały się przeniesione z innego świata. Albo chociaż z innej epoki. Radośni, sympatyczni ludzie dzielili się jedzeniem, głównie owocami i jarzynami z rozrośniętych w czasie wojny przydomowych ogródków, zamieniając co chwilę kilka zdań z Polakami. Wydawało się, że nie wiedzą, co się do nich znów zbliża, jak potężny jest wróg. Być może nie chcieli wiedzieć i zaprzątać tym swoich umysłów. Może też liczyli, że rozlokowani

po gospodarstwach i leśnych młodnikach młodzi chłopcy i ich czołgi odeprą tych nieznanych komunistów i nie pozwolą się tu panoszyć. Dla dragonów z 1 Dywizji Pancernej było to jak powrót z piekła do zupełnie innej krainy. Do miejsca, o którym praktycznie zapomnieli. Słońce, zapach trawy, śpiew ptaków, a nawet deszcz były jak nowe, nieznane doznania. Cieszyło ich dosłownie wszystko. Jak dzieci, które dopiero poznają świat. Do tego ta cisza. Brak szargającej nerwy kanonady i ostrzałów. Jednak wydawało się, że ten spokój nie może i nie będzie trwać w nieskończoność. Już sam rozkaz o wycofaniu się pułku był niepokojąco podejrzany i wszyscy prawie poszeptywali, że czemuś służy. Czemuś większemu i bardziej niebezpiecznemu. Jadący od rozwidlenia szosy ukrytej za żywopłotami dżip zwiastował te zmiany. Auto stanęło gwałtownie. Wyskoczył z niego rosły, wyprostowany oficer w pancernym berecie i nienagannie leżącym mundurze. Wysportowany, o zaciętej, skupionej twarzy podpułkownik Zgorzelewski. Minął prężących się na baczność wartowników pierwszego z domostw w osadzie i zniknął we wnętrzu. Wszyscy wbili zaciekawione spojrzenia w mury, jakby chcieli je prześwietlić. Porucznik Różewiecki, siedząc na swoim zakrytym liśćmi Cromwellu, podskoczył, jakby już coś było wiadomo. – Jutro czy jeszcze dziś? – Umorusany smarami kierowca, wycierając dłonie w szmatę, oparł się o stalowy błotnik swojej maszyny. – Ano, ciekawe – szepnął oficer, chwytając się pod boki. Czekali tak wszyscy dobry kwadrans, obgryzając paznokcie i zastanawiając się, co się wydarzy. Wreszcie Zgorzelewski wypadł z zabudowań, wskoczył do auta i dał znak kierowcy, by ten ruszał dalej. Oddał honory czekającemu przy drzwiach rotmistrzowi, nieco tylko starszemu od Różewieckiego niskiemu kawalerzyście. Porucznik nie wytrzymał. Zeskoczył na kadłub, a potem na ziemię i popędził do dowódcy.

– Co jest? – spytał niecierpliwie, zanim jeszcze opadła chmura kurzu po aucie pułkownika. – Oj, Michaś, Michaś. – Rotmistrz machnął ręką z rezygnacją. – No co jest? Wracamy? – niepokoił się porucznik. Nie był tchórzem. Inni też nie. Chcieli bić Sowietów, tylko potrzebowali wytchnienia. Wytchnienia i kilku nowych wozów. – Nie bój się, stary. – Niższy prawie o głowę oficer klepnął go w ramię, co przy tych proporcjach wymagało od niego stanięcia na palcach. – Idziemy na tyły. Do któregoś portu. Będą uzupełnienia ze sztabowców i podobno nowe wozy… Zresztą co ja ci będę… Zaraz wszyscy się dowiedzą. Sygnalista! – krzyknął w głąb domu. – Zbiórka plutonami! Kulmbach, Niemcy 7 września 1945 Generałowie i marszałkowie chyba wszystkich armii uwielbiali obierać na sztaby oraz swoje kwatery co bardziej luksusowe albo okazałe domostwa. Marszałek Gieorgij Żukow też należał do tego grona. Ba, jego nie interesowało nic o standardzie niższym niż przyjemny dwór, zameczek albo, od biedy, cała kamienica. Tutaj, w przyfrontowym mieście Kulmbach, jego oficerowie znaleźli odpowiednią budowlę. Ukrytą pośród gęstego lasu, miejsca łowów lokalnych oraz przyjezdnych notabli z czasów cesarstwa, ale i Trzeciej Rzeszy Hitlera, położoną nieco na uboczu fortecę. Przebudowany na modłę neogotycką niewielki zameczek. Wzniesiony z równo ciosanych bloków ciemnego kamienia budynek upstrzony został przesadnie mozaikami, płaskorzeźbami i łukowatym portalem u wejścia. Daleko mu było do pięknych domów w setkach miast, które nawiedzał sztab marszałka, ale i tak się podobał. Ktoś mógłby się nabrać, że to wiekowa fortyfikacja, a nie tylko jej kopia zbudowana niecałe siedemdziesiąt lat wcześniej przez miłujących średniowieczne sentymenty Niemców. Jednak dom szybko się opatrzył i marszałek miał teraz inne zmartwienia. Siedział na piętrze w największym z pokoi,

przestronnym gabinecie. Przycupnął na monstrualnych rozmiarów biurku, o wiele starszym niż cała budowla, i zatopił się w myślach, analizując trzy ogromne mapy rozpostarte na zdobionych motywami kwiatowymi ścianach. W rozrachunku z frontową rzeczywistością i złymi wieściami, jakie docierały z Moskwy, nie przeszkadzały mu stuki za ścianą i pokrzykiwania na dziedzińcu. Wszak sam zarządził, by kompania bojców „zabezpieczyła”, co się tylko da, i wywiozła meble, lustra, sztućce i obrazy, naczynia, resztki zabytkowej broni, dywanów, bryczek i myśliwskich trofeów na stację kolejową. Tam specjalny wagon… kilka wagonów miało odtransportować skarby w bezpieczne miejsce. Wszak marszałek musiał zadbać, by te cuda nie uległy zniszczeniu podczas przypadkowego nalotu. Czas naglił – nie wiedział przecież, ile dane mu będzie mieszkać w tej okolicy. Doświadczenie miał spore. Zabezpieczał się, odkąd wkroczyli do Polski i Niemiec, zbierając pokaźny majątek godny kilkunastu takich budowli. Ale to teraz również nie było ważne. Wszak w dowodzeniu też miał doświadczenie, a sprawy nie szły po jego myśli. Zapukano do drzwi. Żukow drgnął. Znów rozległo się stukanie do wejścia. Marszałek sapnął z ulgą. Znał ten kod. – Wejdźcie, Malinin – rzucił i wyszedł na środek pokoju. – Melduję się, towarzyszu marszałku. – Generał wyprężył się w odprasowanym, świeżym mundurze. Niemal staromodna dbałość o czystość i umundurowanie bardzo imponowała, ale i dziwiła wszystkich, z którymi ten człowiek służył. – Witam, witam. – Otyły marszałek pośpieszył z wyciągniętą dłonią. Widać było, że wizyta kogoś zaufanego dobrze go usposabia. Malininowi ufał jak mało komu. Długo ze sobą działali, toteż niemożliwe było nie zabrać go ze sobą tu, do Bawarii, po przeniesieniu z Frontu Północnego. Poprzednika, marszałka Merestkowa, któremu kazano zadać ostateczny cios zgrupowaniu amerykańskiemu, odesłano do kraju pod pozorem leczenia. Każdy wiedział, jak takie leczenie miałoby przebiegać, i nie miał zamiaru na coś takiego trafić.

– No i jak tam? – powiedział Żukow, zakładając ręce na plecach i nieco unosząc się na palcach. „No jak tam?” było oględnym pytaniem odnoszącym się do spraw, które znali tylko oni dwaj. Po co było gadać za dużo. Podsłuchów we własnej kwaterze Żukow się nie obawiał, przecież sam wyrósł z czekistowskiego korzenia, ale zawsze ktoś mógł stać pod drzwiami. – Cisza, towarzyszu marszałku. – Malinin wzruszył ramionami. – Minęły prawie dwa tygodnie i cisza. Nic się nie wydarzyło, więc zdaje się… – Zdaje się, że to nie prowokacja – dokończył marszałek, wysuwając w nerwowym odruchu dolną szczękę. Malinin pokręcił głową z wyrazem strachu na opalonej twarzy. Ciągle nie potrafił dojść do siebie po tym, co słyszał w moskiewskim mieszkaniu. Tylu wątpliwości, niewiary i nieufności nie doznał nigdy. I to od kogo, od samej wierchuszki. – Niestety nowych wieści nie ma – zdobył się na odwagę. – Nic do mnie nie dociera. Rozgawor w Moskwie, w tajnym mieszkaniu traktował początkowo jak grubymi nićmi szytą prowokację, za którą pójdą aresztowania albo spytki w Smierszu. Ktoś przecież musiał być prowokatorem, co napisze raport. Takich spisków w ludowej ojczyźnie przecież nie było. Skoro jednak nic się nie wydarzyło, to należało zrobić kolejny krok i zacząć działać. – Cóż czynić, towarzyszu marszałku? – Malinin musiał zadać to pytanie. Sam nie bardzo wierzył w to, co mówi, ale z wolna przebijała mu w głowie myśl, że to nie sen, a rzeczywistość i najgorszy w jego życiu problem, z którym musi się zmierzyć. Był tam. Rozmawiał, a gdyby co, zeznaliby i byłoby już po nim. Więc jeśli przyszłoby prędzej czy później iść pod mur, to lepiej było coś zmienić. Przynajmniej próbować, zanim cała ta wojna zamieni się w pozycyjny koszmar z bezpieką szukającą winnych niepowodzeń za plecami. Żukow wykonał prawie całe okrążenie pokoju po przytulnie miękkim, wzorzystym dywanie. Marszałek był bardziej bojaźliwy i spiskowe rozumowanie nie szło mu najlepiej. On chciał spokoju,

dzięki któremu mógł zbierać nowe trofea. A swego przybocznego posłał do Woroszyłowa dla zdobycia informacji. Sam przecież nie mógł ryzykować. Długo myślał, nie mając pojęcia, co czynić. Pod kogo się podwieszać i czy w ogóle jest sens. – Wiecie, jak wygląda sytuacja – zaczął mamrotać pod nosem, wpatrzony w wyglansowane oficerki. – Na naszym poprzednim odcinku idzie sprawnie. Jesteśmy w Belgii i Francji. Są duże trudności – tak określał rosnące straty od bomb – ale potrafimy sobie radzić. Zamiast frontalnych uderzeń wykonujemy skromniejsze, lecz silne i skoncentrowane pod osłoną nocy i artylerii. – Mimo marnego przygotowania i prymitywizmu czasem potrafił słuchać rad i uczył się. – Zresztą co ja wam będę… – Machnął ręką, mówiąc rzeczy oczywiste. – No ale tu – wyciągnął krótkie ramię w stronę mapy sytuacyjnej Niemiec – tu bardak jak jasny chuj. Teren trudny, wrogie lotnictwo szaleje. Nie powiem, że nie pójdziemy w przód, ale będzie ciężko i długo… – Towarzyszu marszałku, pozwólcie… – wtrącił Malinin. Twarz Żukowa zamarła, pokrywając się bruzdami zmarszczek na czole. – No co tam? – Wróg wzmacnia siły, jest coraz więcej wojsk. Podobno, jak donosi GRU, sporo dywizji cofnięto z Włoch. Samoloty będą problemem i tu, i w Belgii. Żukow znów zatoczył koło po pokoju. Generał był bystry i zorientowany. Nabierać się na wyniosłe, optymistyczne analizy nie dawał. Marszałek łypnął na niego, kiedy ten nie patrzył, obserwując mapę. „Oj, dobrze, żeś ty po mojej stronie” – pomyślał. – GRU ma rację. Oni nie upiększają. Profesjonaliści – westchnął, przystając na moment. – Ale ja uważam, że szanse mamy. Po to tu mnie skierowali. – Żukow wyprężył się chełpliwie, spoglądając na niebo za oknem. Zamarł tak na kilka chwil, jakby na błękicie nieba ukazała się wizja kolejnych nagród i zaszczytów za rozgromienie wojsk Pattona i Clarka, choć niemal wszyscy w Stawce mieli go za prostaka, walącego na odwal kułakiem i ślącego ludzi pod topór. Przynajmniej w tym był niedościgniony. I

tyle, jeśli chodziło o geniusz i skuteczność. – Zadajmy sobie pytanie: a jeśli nie? – Odwaga Malinina zaczynała drażnić, ale i imponować marszałkowi. – Jeśli nie damy rady, to… Do tego na tyłach poruszenie. Wy wiecie, kto je robi? – Nazwisko Abakumowa nie padło, ale było gdzieś z tyłu głowy. – Są ludzie, którzy chcieliby po trupach dojść wysoko. – Oględny sposób mówienia opanowali obaj do perfekcji. – Mówiłem wam już, że to nowa, rozpoczynająca się, jak podkreślano… – trudno było znaleźć zamiennik na słowo czystka – niedogodność. Żukow zerknął na rozmówcę, niewiele rozumiejąc. – Mówicie? – Tak jest. – Malinin wyprostował się, zatroskany. – Połączmy dwa fakty: spowolnienie marszu i kłopoty na tyłach. Trzeba być gotowym na zmiany, jakie nadejdą. Ta presja wisiała nad Żukowem od dawna. Jeśli nie podoła, zmienią go, a szef Smierszu jeśli mu pozwolić, znajdzie coś i na niego. Nie pomogą zaszczyty i to, że cicho siedział, nie przeszkadzał. W końcu był ze starego garnituru. Tymczasem plan wojny od samego początku zdawał się zbyt optymistyczny, ale co było robić. – Mówiliście jeszcze, że mamy przygotowany atak na terytorium wroga? – Marszałek udawał, że coś tylko obiło mu się o uszy. – Tak mówią – przytaknął Malinin. – No widzicie. – Gieorgij uniósł kciuk do góry. – Jeśli tak jest, to nie musimy się martwić. Będzie sukces – gadał jak na spotkaniu z szefostwem, odganiając straszne wizje. – No a jeśli nie? – nie dawał za wygraną Malinin. – Armia może… – Jeśli nie – przerwał mu ostro Żukow – to trzeba będzie zrobić porządek – stwierdził oględnie. – Tylko wtedy. Dyskusje jednak… – podszedł bliżej generała, wbijając w niego świdrujące spojrzenie – zostawiam wam. – Tknął go palcem, zrzucając z siebie raz jeszcze odpowiedzialność. – Tak jest. – Malinin czuł, jak mocno się poci. Wszak wszystkie

podchody i negocjacje z nieformalną grupą spiskowców właśnie spadły na niego. Marszałek albo był za mało inteligentny na dysputy, albo wolał tak naprawdę stać z boku. Czekać, co przyniesie los i kto zwycięży. Nie bardzo to cieszyło Malinina. Przecież stary wiarus zawsze mógł powiedzieć: „To nie ja, to on”. I jeszcze wydać Malinina, gdy uzna, że nie można ryzykować. – No ale cóż. Na razie robimy swoje! – teatralnie zawołał Żukow, wracając do mapy. – Może kiedyś – szepnął cicho. – Może dane będzie dostąpić zaszczytu… – Znów wróciła wizja pięknego munduru, pełnego medali jak podczas defilady w Moskwie. Zemsta na Stalinie, Koniewie i całej reszcie – o, to byłoby coś. Ale nie miał zamiaru rozpływać się w nierealnych fantazjach. Za mało było danych, za dużo wątpliwości, a do tego oddech Smierszu na karku. I zwyczajnie brakowało odwagi. Środkowa Finlandia 7 września 1945 To było jak sen. Jak naprawdę piękny sen. Na betonowym pasie lotniska, skrytym w głębokim, szumiącym lesie, jeden za drugim do przygotowanych, zadaszonych miejsc postoju kołowały wielkie samoloty. Czteromotorowe, pomalowane na czarno Avro Lancastery bez oznaczeń państwowych. Stojący przy jednym ze stanowisk przeciwlotniczych młody, niespełna siedemnastoletni żołnierzyk wciśnięty w za duży drelichowy mundur i niemiecki hełm patrzył wielkimi z zauroczenia oczami na te cudowne maszyny. Warkot silników sprawiał, że przechodziły go dreszcze i chciało mu się wznieść wiwat na powitanie. Tymczasem daleko na niebie pokazywały się kolejne samoloty. Nikt ich nie ostrzegał, nie informował, że przyleci tu taka siła. Dopiero kilka godzin wcześniej dowiedzieli się, że będą mieli gości. Nie spodziewali się jednak takiej armady. Ich samolociki przy tych monstrach wyglądały jak zabawki. Było ich dziesięć, ale i tak robiły wrażenie. – Że też takich nie było w trzydziestym dziewiątym – westchnął

rosły sierżant bez ręki, dla tych kilkudziesięciu smarkaczy Bóg. Jeden z kilku odesłanych do służby przeciwlotniczej weteranów. – Och, jaka szkoda – wzdychał. Sam niewiele wiedział, choć słyszał plotki, że zawarto jakiś cichy pakt i rząd w Helsinkach, ciągle szukający sposobu pozbycia się sowieckiej kontroli, zgodził się na przysłanie kilku bombowców. Sam sierżant nie miał jednak pojęcia, że to Brytyjczycy. Sądził, że to zakup albo dar, który pomoże w rozegraniu kolejnej wojny i odepchnięciu wroga. Mimo dumy i uniesień wszyscy żałowali tylko, że przez te samoloty aż do odwołania zakazano opuszczania bazy. Pogranicze niemiecko-czechosłowackie 7 września 1945 Zrobiło się już ciemno. Daleko na północy, gdzieś za wzgórzami błyskały haubice, jedyne źródło światła. W tym półmroku, przerywanym jasnymi grzmotami bitwy, wąską leśną drogą toczyły się długie kolumny czołgów. Amerykańskie Shermany z siedemdziesięciosześciomilimetrowymi armatami ostrożnie przemierzały gąszcz. Ich kierowcy i dowódcy, którym nakazano zachować ciszę radiową, informowali kolegów o swoich pozycjach umówionymi błyskami przyciemnionych latarek. Droga byłaby może prosta, ale w połowie, między dowództwem a pierwszą linią, tarasowały ją wraki czterech IS-ów i powalone drzewa. Opalone, ciężkie maszyny z pozrywanymi gąsienicami straszyły nawet po zmroku. Padły niszczone pociskami ciężkiej artylerii, która poorała ziemię i rozniosła pancerze, rwąc wielkie części kadłubów. W leśnej gęstwinie, teraz niewidocznej, w prostych mogiłach pod kopcami z ziemi pochowano tych kilku, którzy te potwory zatrzymali, ratując sztab batalionu i najpewniej powstrzymując panikę całego polskiego pułku, która wybuchła wraz z pierwszą informacją o kontrataku. Amerykańska kompania też dzięki nim uniknęła sporego nieszczęścia. Jednak amerykańscy czołgiści o tym nie wiedzieli. A nawet jeśli, to mieli swoje zmartwienia. Zostali przysłani niedawno z Italii i

mieli walczyć. Walczyć w przedłużającej się wojnie, której co niektórzy ciągle nie rozumieli i woleliby dawno być w domu, zostawiając Europę jej mieszkańcom. Czołgi toczyły się z cichym, miarowym chrzęstem gąsienic mielących resztkę asfaltu. Jechały blisko, niemal pancerz w pancerz, przyprawiając kierowców w otwartych włazach o ból głowy powodowany buchającymi spalinami. Saperzy z polskiej i amerykańskiej dywizji naprędce zrobili objazd, zasypując leje i wycinając najbardziej utrudniające przemarsz drzewa. Jednak i tak nocą trzeba było uważać. Do tego dochodziła obawa o wykrycie grupy bojowej, która zajmowała pozycję wycofanej stąd polskiej jednostki. Czterdzieści czołgów i batalion piechoty na transporterach miało opanować sytuację, zapoznać się z okolicą i przygotować do natarcia. Wszystko to w jak największej tajemnicy przed wrogiem. Tajemnicy, którą mało kto spodziewał się utrzymać przy takim hałasie czołgowych motorów. Jednak robiono co w ludzkiej mocy. Zwłaszcza że czasu, jak mówiły okopowe i sztabowe plotki, było bardzo, ale to bardzo mało. Północny Meksyk 8 września 1945 Chłód pustynnej nocy przenikał ubranie i przyprawiał o drgawki zmęczone ciało. Linfort nie spał od dobrych dwudziestu godzin, co sprawiało, że odczucie zimna było jeszcze większe, a wystraszony umysł pracował na bardzo zwolnionych obrotach. Zdezelowany, obity wóz zostawił jak zawsze przy schodach. Skrzypnęły rygle wielkiej zamykanej bramy, kiedy razem z Szerbakowem wpadli do domu. Drzwi tej niewielkiej fortyfikacji, strzeżonej ostatnio pilniej przez miejscowych, zasłaniał od środka gruby koc, zawieszony dla lepszego zaciemnienia. Oczy z trudem przyzwyczajały się do sztucznego światła. Arnold Linfort i kapitan Szerbakow przemknęli przez rozległy kamienny hol i znaleźli się w głównym pokoju.

Sanchez siedział przy stole, obracając w palcach pustą szklankę i wpatrując się przejętym wzrokiem w blat. Z drugiej strony pochylał się nad nim jakiś facet. Na pierwszy rzut oka można było się zorientować, że to miejscowy. Tyle tylko, że lepiej ubrany i ostrzyżony. Wyglądał jak komiwojażer albo raczej ubogi alfons dbający o aparycję „biznesmena”. – Towarzyszu rezydencie – zaczął bez wstępów i przywitania Linfort. Sanchez uniósł wolno dłoń, każąc mu milczeć. – Towarzyszu… – nie poddawał się internacjonalista, wybałuszając przekrwione oczy. Sowiecki generał syknął ze złością, ale najwyraźniej nie chciał rugać gościa, póki ten wysoki stał mu cały czas nad głową. – Zostawcie… – powiedział półgębkiem. „Biznesmen” oddalił się szybkim krokiem, bez gadania, patrząc tylko przez ramię na dwóch zakurzonych przybłędów. – Co jest? – Pułkownik walnął w stół dłonią, czerwieniąc się ze złości. Serce waliło mu niczym młot i myślał przez moment, że zemdleje. Wystraszony Szerbakow popatrzył przepraszająco na szefa i już chciał odciągać Linforta i zacząć się usprawiedliwiać. Ostatnie dni były ciężkie, ale nie sądził, że szef pustynnej placówki znosi to aż tak źle. Całą drogę niewiele mówił, ale też nie zdradzał buzujących w nim emocji. – O co ci chodzi? – Sanchez mówił spokojnie, jakby wybuch złości zupełnie go nie obszedł. Obracał grube szkło, zerkając spod przymrużonych oczu na opartego o stół Niemca. Patrzyli na siebie długo. Linfort sapał przez rozwarte nozdrza, marszcząc brwi. Jednak starszy już, opalony niczym Mulat generał nie dał się sprowokować. Pomogło. Gość ochłonął wreszcie, ledwo znosząc palący go wzrok Sowieta. Sięgnął po krzesło i usiadł, prostując nogi i tylko szepcząc coś bezgłośnie do siebie pod nosem. – Jeszcze raz. Co jest? – Sowiecki generał odłożył wreszcie szklankę. Arnold zebrał się w sobie, uważając, żeby znów nie krzyknąć.

– Chcę wiedzieć – cedził wolno – czy są nowe rozkazy. – Ostatnie słowo ledwo przeszło przez zaciśnięte zęby. Rezydent nielegalnej sowieckiej siatki przetarł dłońmi umęczoną twarz. – Nic – powiedział tak cicho, że obaj goście nadstawili ucha. – Nic, do cholery – powtórzył głośniej. On też był czymś zmartwiony. – Jak to nic? Psiamać! To co my tu robimy? Po co ten cały jebany cyrk? Jeżdżenie po Ameryce, szukanie starych faszystów… – Linfort rozłożył w niemocy ręce, nie dowierzając temu, co słyszy. – Kurwa mać! Tyle czasu i co?! – wylewał żale i nikt mu w tym nie przeszkadzał. Sanchez rozumiał to wszystko doskonale. Dał mu się wygadać. Niemiec poczochrał się po niemytej dawno czuprynie, schował głowę w rękach i zamilkł. – Posłuchaj – odezwał się znów spokojnym tonem Sanchez. – Nie mamy nic. Centrala niemal cały czas milczy. Ślemy raporty, zwyczajowe raporty i ponaglenia. Ostatnio niczego od nas nie chcą. Jeszcze w lipcu pytali co trzy dni, jak przygotowania, czy dostawy dochodzą i tak dalej. Sam to wiesz. Teraz… – Wydął usta, jakby chciał zagwizdać, szukając odpowiedniego zakończenia myśli. – Zapomnieli. Szerbakow drgnął, jakby przeszedł go prąd. Zaczynał kombinować i nie bardzo mu się podobało to, co przychodziło mu do głowy. – Działamy w tym wszystkim od lat, więc nie muszę wam mówić, co znaczy, kiedy centrala milknie bez wyraźnego powodu. Zwłaszcza kiedy my uznajemy, że robimy wszystko jak należy. Cała rezydentura przecież działa, podłączona do jednego zadania… – A co sądzicie wy, towarzyszu generale? Co to według was… – Szerbakow przejął rolę interlokutora, widząc, że przemęczony pułkownik nie podnosi głowy, jakby skala informacji stała się dla niego ciężarem ponad siły. – Oznacza… – powiedział Sanchez. – A domyślcie się. – Niepokój

złapał go za serce, które dziwnie zakłuło. Było się czego bać. Podejrzewał, że to ma związek z nie do końca udaną akcją ataku na Nowy Meksyk. – Czy oni tam… – Linfort zacharczał spod palców – nie mają pojęcia, czego dokonaliśmy? – Wzniósł pełne lęku oczy. – Jaka to szansa? – piszczał bliski histerii. – Widać nie. – Sanchez wzruszył ramionami. – Trzeba nam czekać. – Pocieszenie zabrzmiało bardzo niepewnie. Gryzło go coś. I to bardzo. – Czy wiesz, co się dzieje w polu? Że tamci depczą nam po piętach? – Linfort czuł, jak opuszcza go resztka sił. – Szerbakow, mów. Kapitan wstał i w postawie zasadniczej zaczął meldować: – Nasi ludzie donosili, że Amerykanie są pięćdziesiąt kilometrów stąd. Przerzucają grupy operacyjne. Tak się przynajmniej wydaje. Ich samoloty… – Wiem, do kurwy nędzy! – Sanchez zerwał się z miejsca, aż krzesło upadło na podłogę. – Wiem, wiem, wiem! – ryczał, wypluwając nagromadzoną żółć, zadowolony, że wreszcie może sobie ulżyć. – Co wy mi tu… Czytam te wszystkie raporty co dzień. Melduję naszym. Ten, co go widzieliście, negocjuje podwyżkę. Ci tu, pistoleros zasrani, boją się Jankesów. Mówią, że nasz dom daleko, a tamci blisko. I tak płacimy poczwórną stawkę, a oni chcą więcej! – ryczał, szczerząc zęby. – Centrala milczy i nie daje pozwolenia ani środków. Wszyscy siedzimy w gównie po uszy. Zapomnieli o nas, po prostu zapomnieli albo… – Głos uwiązł mu w gardle. – Coś się szykuje niedobrego – powiedział po chwili spokojnie, patrząc wymownie na Szerbakowa, a potem dopiero na Linforta. Niemiec nie pojął, zmęczony, co w tym mętnym wzroku może się kryć. Sanchez chciał powiedzieć o jednym jedynym przekazie z centrali. Rozważał, czy informowanie o tym głównego podejrzanego, ale też według niego zaufanego człowieka jest dobrym pomysłem. Uznał szybko, że jeśli chce powalczyć o własny los, lepiej tego nie czynić. Nie mógł ujawnić, że Moskwa

chce raportu o działalności wszystkich ludzi, jacy przed tym przydziałem mieli styczność z zagranicznymi wywiadami. Zwłaszcza o Niemcach. Jakby nagle tam daleko wszystkie ich osiągnięcia, błyskawiczny i koszmarnie trudny, jak na warunki wojny, przerzut tak specjalistycznego sprzętu, ekipy i zbudowanie dogodnej placówki wyglądało jak zabawa w piaskownicy. – Idźcie spać – rzekł dobrodusznie. – Idźcie, chłopaki. Zobaczymy, co będzie. A musi być dobrze. – Podniósł krzesło i ruszył do schodów na piętro. Miał dość. Linfort odprowadził go wzrokiem i zacisnął pięści. – Musi być dobrze – powiedział sam do siebie. – Musi. Nie zmarnujemy okazji – szepnął i nie mogąc się opanować, głośno ziewnął. Port Hawr, Francja 8 września 1945 Zadanie, jakie otrzymał czterdziestoletni kapitan Steven Muray, oficer rezerwy Marynarki Wojennej USA, było prawdziwym koszmarem. Także organizacyjnym. I tak już ciasny port pełen był dochodzących nowych transportowców i wielkich okrętów desantowych wożących zaopatrzenie z nabrzeży po drugiej stronie kanału. Coś takiego jak fracht cywilny tu nie istniało. Okręty wojenne, głównie niszczyciele, ale też amerykańskie krążowniki, kotwiczyły parami wzdłuż brzegów, chronione przez kursujące łodzie patrolowe Coast Guard. Cała zabetonowana okolica, magazyny, budynki biurowe i wąskie przejazdy dudniły od silników przyjeżdżających i wyjeżdżających wielkich ciężarówek i amfibii. Wysokie suwnice rozładowywały wszelkie dobro, jakie dowożono, a ich obsługi dokonywały cudów ekwilibrystyki maszynowej, unikając w tym zamieszaniu większych wypadków, uszkodzeń i przestojów. Dookoła przecież kręciły się tabuny ludzi. Wojskowych, marynarzy, dokerów i rannych przenoszonych na pokłady okrętów szpitalnych wracających do Stanów, Kanady i Wielkiej

Brytanii. Na kilku bocznicach kolejowych też nie ustawała praca. Co parę godzin kolejne pociągi z gwizdem pary i łoskotem żelaznych kół wtaczały się, by zabierać amunicję, paliwo, suchy prowiant albo i dosłane dopiero co kompanie świeżych żołnierzyków. Jeszcze bladych po przebytym rejsie, a już wystraszonych wizją nieuchronnie zbliżającego się frontu. Muray jako oficer odpowiedzialny za załadunek nabrzeża, a dokładnie nabrzeża o numerze 11G, i kilku statków, jakie co rusz oddawano pod jego opiekę, miał jeszcze jeden poważny zgryz. Rozładunek nieco się przeciągał, a góry zaopatrzenia jakoś wolno się zmniejszały. Tymczasem ktoś tam wysoko wpadł na pomysł, żeby ten port był punktem załadunku ekwiwalentu dwóch dywizji piechoty i całego sprzętu. Wprawdzie nie za jednym zamachem, ale zawsze. Okazało się to koszmarem. Zwarte kolumny piechoty dowożone autami znalazły się już ponoć w porcie, a tymczasem nie było jeszcze dla nich transportu. Teraz Muray drapał się po głowie, śmigając między magazynami i szukając noclegu dla tej napływającej jakoś wyjątkowo dziwnie w przeciwną stronę, do portu, tłuszczy. O jedzeniu dla nich na razie w ogóle nie myślał. Najważniejsze było zaokrętowanie i wysłanie… Nie bardzo było wiadomo gdzie. Góra kazała zrobić to wszystko sprawnie i szybko, bez dyskusji. Nikogo nie obchodziło, że zmiana harmonogramów przychodzenia statków zaszkodzi płynności dostaw i minie kilka dni, zanim wszystko wróci do normy. Kiedy poziom tłoku i rwetesu we wszystkich portach Anglii sięgał zenitu, zwyczajowym stwierdzeniem było: „Przecież to nie przygotowania do inwazji”. Steven Muray oparł się o stalową nogę suwnicy i zerknął w gruby plik dokumentów, czekając, aż banda dokerów zabierze się do ostatniej pryzmy worków z mąką albo kukurydzą. Jemu wydawało się, że ten cały bajzel nie dzieje się bez ważnego powodu. To właśnie pachniało inwazją. Nowym desantem.

Pytanie tylko gdzie. Bo czas jego wysadzenia wydawał się bardzo bliski. Północna Francja 8 września 1945 Wiatr od morza nie był najprzyjemniejszy. Zwiastował załamanie pogody, a w dalszej perspektywie rychły koniec ciepłego lata. Wszystko wokół było jeszcze zielone, ale drzewa i krzewy bladły już, szykując się do gubienia liści. Trawa, wydeptana i spalona przez słońce, straciła swoją soczystość, a miejscami zniknęła, zastąpiona plamami piachu. Generał Stanisław Sosabowski nie podziwiał jednak przyrody. Nie to mu teraz siedziało w głowie. Szedł wzdłuż równych szeregów namiotów lekko zgarbiony, patrząc skupionym, zaciętym wzrokiem przed siebie. Nie zauważył nawet, jak kilku ludzi oddało mu honory. Nie, do tego też nie miał głowy. Po plecach przeszedł mu przyjemny dreszcz emocji. Mieszanka podniecenia, ale i lęku. Adrenalina trysnęła w żyły. Czegoś takiego nie czuł od dawna, od bardzo dawna. Czyżby rodziła się szansa pokazania, na co stać jego i jego ludzi? Tę pokiereszowaną, ale ciągle dumną i sprawną brygadę? Wszak gorycz niepowodzeń w Holandii, ale i porażki w Niemczech dawały się wszystkim we znaki. Dzięki wstawiennictwu i uporowi naczelnego wodza generał odzyskał dowodzenie jednostką, którą tworzył, szkolił i prowadził w walce. Jednak jadu pomówień, jakimi go obrzucono za jego rzekome przyczynienie się do klęski pod Arnhem, nie dało się łatwo pozbyć. Ludzie zadowoleni, jak się zdawało, z powrotu „starego”, choć był nieprzystępny, surowy i wymagający, poszli znowu do walki. Robili, co mogli, walcząc w trudnych bojach i osłaniając odwrót całych dywizji pierzchających jak niepyszne czy bitych przez dzikusów ze wschodu. Druga przegrana bolała, ale nie tak bardzo jak pierwsza. No i już nikt nie ośmielił się obwiniać polskich spadochroniarzy. Wszyscy wiedzieli, że to wina ogólnej

sytuacji, jak ktoś ładnie określił lanie. Sosabowski widział to inaczej. Brak woli walki, przesiąknięcie komunizmem i zwykłe tchórzostwo. To były przyczyny ucieczki ze stref okupacyjnych. Czy teraz coś się zmieniło? Przystanął, zerkając na wartownika przy wejściu do namiotu sztabowego. Chłopak wyprężył się z karabinem Lee Enfield przy boku, zaniepokojony, że generał ma zamiar go za coś zrugać. „Ktoś poszedł po rozum do głowy” – uznał dowódca, delikatnie uśmiechając się pod wąsem. Wartownik nie zrozumiał tego przypływu dobrego humoru, ale sapnął cicho z ulgą, kiedy „stary” zniknął za zielonym materiałem. – Panowie! – rzucił wesoło generał od samego wejścia. Cały sztab odzianych w battledressy oficerów, gońców i łącznościowców stanął na baczność. – Mam dobre nowiny. – Oczy szefa błyszczały. – Koniec wypoczynku i trzymania nas na uboczu. Był u mnie kurier z samego naczelnego dowództwa. – Ludzie zerkali po sobie. – Za dwie godziny ogłaszamy alarm. Amerykańska Siedemnasta Dywizja też dostała takie rozkazy. Widać idziemy razem. Wywożą nas stąd i coś mi mówi, że nieco się przewietrzymy i pokażemy, na co nas jeszcze stać. – Klasnął w dłonie, szczerze uradowany. Południowa Polska 8 września 1945 – Powariowali. – „Chart” drapał się po zarośniętej, kłującej szczeciną brodzie. Wpatrywał się w blady tekst ołówkowego pisma na skrawku papieru. Zajęło go to tak bardzo, że nawet nie czuł, jak sącząca się ze skały woda kapie mu za kołnierz poszarpanej pałatki. Jaskinia była wilgotna i niezbyt przyjemna, ale lepszej kryjówki przed deszczami i Sowietami nie potrafił sobie wyobrazić. Zresztą ci ostatni, po srogim laniu i sprawnym odskoku partyzantów, którym najwyraźniej sprzyjające niebiosa zesłały deszcze, nie bardzo się naprzykrzali.

– Mówili coś jeszcze? – Kapitan pochylił głowę do „Skryby”, który po ostatnim sukcesie i szybkim kursie angielskiego został nowym pełnoprawnym radiooperatorem. Jeszcze uczył się alfabetu Morse’a i książki kodów, przez co deszyfracja szła dość wolno, ale przynajmniej mieli łączność. – Nie pomyliłeś się? – Wlepił pytające oczy w chłopaka, spodziewając się, że ten przyzna się do ewentualnego błędu. – Jesteś początkujący, mogłeś… – Panie kapitanie – żachnął się pełen wyrzutu żołnierz, odchylając się w tył – jestem nowy, ale wiem, co… – No dobra, dobra. – Oficer zdjął czapkę i otarł czoło. Zerknął w ciemny skalny korytarz, pełen drzemiących ludzi okrytych kocami i pelerynami. Mieli dość, dość wszystkiego. Spali jak zabici po kolejnych godzinach marszu i szukania schronienia. Ganiali tak po tym umęczonym kraju, nie widząc żadnego celu i końca tej mordęgi. Dwóch ludzi zniknęło. Dopadały ich choroby, dezercja i zwątpienie. Nawet nalot alianckich bombowców, skuteczny jak mało kiedy, nie bardzo pomagał na więdnące morale. I jeszcze ten deszcz – oficer wsłuchał się w szelest kropli padających na mokrą ziemię przed wejściem do pieczary. – Jesień idzie. – Pokręcił zrezygnowany głową. – Ale to – potrząsnął kartką przed nosem radiowca – to może coś zmieni. Przygotować się na zrzut – kapitan mrużył zmęczone oczy, śledząc linijki – w ciągu czterdziestu ośmiu godzin po otrzymaniu informacji. Podać odpowiednią lokalizację. Potwierdzenie poprzez Londyn, w wierszu „Stepy Akermańskie” w ciągu dwunastu godzin, o pełnej godzinie. Przygotować się na przyjęcie nienormatywnego zapasu. Przygotować się do akcji „na tory”. Dalsze instrukcje w kolejnych meldunkach. Nienormatywnego. – „Chart” splunął na kamień. – Co to, do cholery, znaczy? – rozważał. – Może coś dużego nam ślą – podpowiadał równie zdziwiony „Skryba”. – Albo cały desant będą rzucali…

– Kto wie, kto wie. – Oficer kiwnął głową. – No dobra… – Sięgnął po raportówkę. – Trzeba coś wybrać. – Zaczął rozkładać wytartą mapę. – Byle tylko nie padało.

ROZDZIAŁ VIII Polski obóz szkoleniowy, Bawaria 9 września 1945 Tylko taka budowla jak hangar mogła pomieścić cały polski batalion. I tak było cholernie ciasno i duszno. Drzwi musiano zamknąć dla zachowania jakiej takiej tajemnicy, a samoloty zepchnąć jak najdalej pod ściany. Kompanie ustawiły się wymieszane, bez podziału. Twarze niecierpliwych ludzi, stojących w kilku długich rzędach, zwróciły się w stronę zmontowanego z kilkunastu skrzyń podestu i wielkiej zakrytej mapy na blaszanej ścianie. Podobno ten arkusz dostarczono kilka godzin temu i oficerowie gorączkowo omawiali go w pokoju sztabowym. Kiedy uznali, że wszystko już wiedzą, postanowili podzielić się tym z resztą, czyli specjalnym batalionem zwanym od kilku dni Batalionem Sierot, jako że zebrali się tu ochotnicy z wielu różnych oddziałów, jakby osieroceni przez jednostki, które pogodziły się z ich odejściem, oddając pod nowe dowództwo. Mianowany dowódcą oficer, zamyślony, przejęty czymś major, zaaprobował podobno tę propozycję z zadowoleniem. Dodał tylko do nazwy słowo „Bojowy”, tak dla podniesienia animuszu i budowy esprit de corps nowej, dziwacznej jednostki. Jednostki złożonej z ludzi, którzy dopiero się poznali, a już mieli iść w bój. Przez pierwsze dni po pojawieniu się nowego wodza w obiekcie dyskusje o tym, kto to jest i gdzie ich zabierze, rozchodziły się po kompaniach lotem błyskawicy. Niemal co minutę rodziła się nowa wersja. A to, że dowodzi nimi były więzień gułagu albo niemieckiego lagru, że to dobry kolega samego Andersa. Misję, jaką mieli wykonać, według „dobrze poinformowanych” planowano w Warszawie, Krakowie albo i gdzieś pod Moskwą.

Mimo niedorzeczności tych twierdzeń wielu w nie wierzyło. Nie mieli pojęcia, kogo naprawdę mają za dowódcę, bo facet był małomówny, obowiązku przedstawiania życiorysu nie miał, a tylko pilnował, by ćwiczenia, fizyczne tortury biegów, zwijania i rozwijania obrony czy zajmowania stref zrzutów, były wystarczająco absorbujące. Wydawał się doświadczonym żołnierzem, ale ostateczną ocenę nieznanemu oficerowi jego nowi podwładni mieli dopiero wystawić. – Baczność! – rzucił głośno porucznik Rój-Urbaniak i cała wielka hala trzasnęła obcasami. U podium pojawił się wysoki, młody, choć zmęczony, jak widać było po twarzy, oficer o atletycznej sylwetce. Nosił brązowy mundur, koszulę z krawatem i zielony beret komandosa. Musiał sporo przejść, bo jego skronie pokrywały pierwsze ślady siwizny. Twarz lekko się mu wydłużyła, uwypuklając kości policzkowe, co mogło świadczyć, że ruchu mu nie brakowało. Albo też chorował. – Panie majorze – zaczął głośno porucznik Rój-Urbaniak – batalion gotowy do odprawy. – Oddał honory. – Dziękuję. – Węgliński podał mu dłoń. – Spocznij – rozkazał i zaraz młodszy stopniem powtórzył głośno komendę. Jan wszedł wolno po skleconych naprędce stopniach na niedużą scenę. Kiedy postawił stopę na podwyższeniu, niczym w teatrze nad mapą zaświecono dodatkową lampę. Nie planowano tego, po prostu ktoś zapomniał o jeszcze jednej żarówce i postanowił ją włączyć dla ułatwienia odbioru naniesionych na papier planów. Jednak dla ludzi wyglądało to jak znak. – Żołnierze. – Węgliński zaczął bez zbędnej pauzy i przyglądania się ludziom. Stanął w rozkroku, z rękami na plecach. – Wszyscy jak tu stoimy, nawet i ja, zastanawiamy się od dawna, co właściwie szykuje nam miłościwie panujące dowództwo. – Lekki przytyk wywołał cichy wybuch śmiechu zebranych. – Obawiałem się, że to coś paskudnego albo zamkną nas tu na wieki i nie pozwolą wracać na wojnę. – Znów po hangarze przeszedł wesoły szmer. – No ale… – Major podszedł wolno do zakrytej mapy. – To

wyjaśni nam wszystko. – Mocnym ruchem zrzucił gruby koc. Ludzie postąpili krok, mrużąc oczy. Zwłaszcza ci stojący z tyłu. Nawet ustawieni opodal podium oficerowie zwrócili głowy w stronę mapy, choć już znali mniej więcej założenia całej akcji. Ciągle nie mogli jednak przywyknąć do tego, co usłyszeli. Na wielkiej płachcie papieru widniały tereny zachodnich Moraw, Czechosłowacji i skrawka dawnej Trzeciej Rzeszy, Dolnego Śląska – oficjalnie teraz własność ludowego państwa polskiego, a mniej oficjalnie sowiecki zabór. Od granicy bawarskiej, na zachodzie Czechosłowacji ku granicy Śląska po skosie biegły dwie grube kreski, a jedna mniejsza odchodziła lekko w prawo. Na końcach strzałek widniał szeroki okrąg, usytuowany niemal na samej granicy. Dla obytych i obeznanych z walką ludzi wszystko z wolna stawało się jasne. Nowi i niedoświadczeni kombinowali tylko, pytając w niewiedzy, o co dokładnie chodzi. Wszyscy jednak z niecierpliwością i ściśniętymi gardłami czekali objaśnień. – Jak widzicie – otwarta dłoń Jana powędrowała wzdłuż pierwszej czerwonej kreski – z pozycji polskich i amerykańskich w Niemczech lada dzień wyjdzie silne, naprawdę silne uderzenie. Nowa ofensywa, wsparta lotnictwem… – mówił ogólnie, bojąc się, że zapomniał już większości szczegółów. Mógłby posiłkować się notatkami, ale nie chciał wyjść na niezgułę zerkającego co chwilę w papiery. – Ekwiwalent kilku dywizji skieruje ostrze uderzenia w stronę Dolnego Śląska i przełęczy górskich. Jednak by przejście przez górskie masywy było realne, postanowiono posłać tam wpierw nas! Szmer zdziwienia i tłumionych rozmów przeszedł przez falujące szeregi. – Spokój! – rzucił twardo Rój-Urbaniak, gdy Węgliński dał mu znak. – Spokój! – musiał powtórzyć jeszcze raz, widząc, że podoficerowie z trudem panują nad podwładnymi. – Wiem, to cholernie dziwne i niebezpieczne zadanie. Posadzić nas trzysta kilometrów za frontem, pośrodku gór? Tak, tak to

wygląda i nie będzie łatwe, ale… Razem z nami, jak się dowiedziałem, do akcji wejdzie amerykańska dywizja powietrznodesantowa – powinien dodać, że raczej grupa bojowa albo jeszcze dokładniej: zmęczone resztki pewnej dywizji – po czym razem mamy opanować drogi i mosty oraz wzmocnić obronę, nie dopuszczając sowieckich posiłków idących z północy w stronę frontu. Dlatego też ciągle ćwiczycie obronę, zasadzki i budowę pól minowych. Trzecia kompania przeszła intensywny kurs spadochronowy i dlatego uderzy jako pierwsza na… – szukał przez chwilę odpowiedniego miejsca na mapie – dwa polowe lotniska na południe od Jeleniej Góry. Sowieci używają ich jako bazy dla dwóch dywizjonów myśliwskich, jednak dostają tęgie lanie i maszyn niewiele im zostało. Te, które tam są, podobno mają problemy z częściami. W pobliżu stacjonuje kilka dywizjonów artylerii przeciwlotniczej i kompanie NKWD oraz kompanie taborowe. Nie są to doborowe jednostki, ale potrafią napsuć krwi, więc musimy uważać i robić swoje z całą mocą. Wracając do celów i zadań – cofnął się o krok, patrząc w mapę – kompanie druga i pierwsza transportowane szybowcami wspomogą desant trójki. Opanują pola startowe i zabudowania. Jeśli uchwycimy pasy startowe, pierwsze komponenty broni ciężkiej i zaopatrzenia dolecą samolotami. Bo to jest clou sytuacji, panowie. – Uniósł palec. – Pasy startowe pozwolą nam otrzymywać zaopatrzenie, posiłki i ewakuować rannych. By je kontrolować i uniemożliwić wrogowi ich zniszczenie, musimy opanować okoliczne szczyty. Tym jednak zajmą się sojusznicy. Wiem, co myślicie. – Popatrzył po zafrasowanych, przejętych twarzach. – Jest nas mało. To prawda. Ale z Jankesami wystarczy, by blokować Sowietów, narobić im kłopotów. Mamy siedzieć tam i czekać, aż dotrze do nas ofensywa. Zamierzał kończyć, ale przypomniał sobie ważny fakt. – Aha. – Lekko się zmieszał. – Celem naszej obecności tam jest kierowanie lotnictwa w każdy ciekawy rejon, w którym dostrzeżemy wroga. Przydzielono nam naprawdę solidne wsparcie powietrzne. A jak się zorientowaliście… przynajmniej co

niektórzy, bolszewicy mają niezły kłopot ze swoimi samolotami. – Zawiesił głos, wypatrując w obliczach swoich żołnierzy opinii o tym, co usłyszeli. Ci stali jednak, zamyśleni, niektórzy z otwartymi ustami, analizując wszystko i rozgrywając w myślach przyszłe scenariusze. Zerkali po kolegach, kiwali głowami. – Wiem, że czasu było tyle co nic i wielu może się bać. Że zbyt mało ćwiczyliśmy. Trudno, panowie. Trwa wojna i trzeba działać. Działać i bić wroga, zaskakiwać go i chwycić za gardło. Jesteście wszyscy doświadczonymi żołnierzami i wiem doskonale, że spełnicie swoją powinność. – Stał niemal na baczność. – Damy radę i podołamy zadaniu. – Uniósł wysoko brodę. – No i panowie, pomyślcie o tym tak: jako pierwsi będziecie tak blisko ojczyzny… – Nie zdołał dokończyć. Kilka nieśmiałych oklasków przeszło w prawdziwą burzę. Najwyraźniej się podobało. Kończył się dla nich okres odwrotów i upokorzeń. Naprawdę wyglądało na to, że ruszali do kraju. Bić czerwonego. Z tylnych rzędów w przypływie szczerego uniesienia ktoś zaintonował Jeszcze Polska… i odprawy poszczególnych kompanii ze wskazaniem celów na fotografiach trzeba było odłożyć. Punkt dowodzenia XV I Korpusu 3 Armii USA, trzydzieści kilometrów na południowy zachód od miasta Cheb, pogranicze czechosłowacko-niemieckie 9 września 1945 Saperzy dokonali prawdziwych cudów. Wznieśli solidny, głęboki schron, nieco nawet podobny do tych, jakie czasem udawało się odbić z rąk Sowietów. Tyle tylko, że ściany wzmocniono grubymi belami drewna oraz ciężkimi płytami betonu, prefabrykowanego w dalekich portach Europy. Teraz u wejścia czekał niemały komitet powitalny złożony z kilku wysokich rangą oficerów. Zerkali nerwowo na zegarki, nie wierząc, że szef może się spóźnić. Oprócz schronu o wielkim kunszcie inżynierskim armii USA

świadczyły szerokie, utwardzone trasy dojazdowe, zamaskowane stanowiska dla floty sztabowych pojazdów i pozycje obronne. Równie dobrze prezentowały się pozycje artylerii kryjące za wałami ziemi i pod siatkami maskującymi, w niedużych zagajnikach i sadach, wielkie lufy Long Tomów i mniejszych haubic. W pobliżu stworzono pozycje zapasowe i składy amunicji. Wszystko to budowano, walcząc z upływającym nieubłaganie czasem i w obawie przed sowieckim kontratakiem, który mógł zniweczyć wszelkie wysiłki. Sowieckie czołgi wszak ostatnimi czasy lubiły uderzać po krótkim, acz intensywnym przygotowaniu artyleryjskim. Zwłaszcza o zmierzchu albo przy złej pogodzie, kiedy dwóm tuzinom szarżujących IS-ów 3 nie zagrażały samoloty, a obrona Amerykanów z wielkim trudem odpierała atak. Sowieci kąsali, robili małe kroczki, ale ich piorunujące tempo sprzed tygodni spadło powstrzymane huraganem gorejącej stali sypiącej się na głowy. Czerwone lotnictwo zrobiło się nieśmiałe, rozczłonkowane, nie potrafiło powstrzymywać coraz to nowych mas amerykańskich, brytyjskich czy polskich samolotów. Podobnie było na lądzie. O wielkich ofensywach sowieccy marszałkowie i generałowie musieli zapomnieć. Każde miejsce zgrupowania wojsk, koncentracji zapasów i czołgów albo takie, które tylko na coś takiego wyglądało, padało celem wielkich nalotów. Cierpiało przez to powodzenie misji bombowych na dalekie zaplecze, ale tym się zbytnio nie przejmowano. Sowieci mieli dużą zdolność odbudowywania zniszczonych torów i mostów, więc uznano, że lepiej jest ich po prostu zabijać przy froncie. Bo wysyłane na niego zaopatrzenie i tak szło na zmarnowanie. Za to sowiecka taktyka skoków i wypadów była dla Amerykanów bardziej dokuczliwa i nie pozwalała spać spokojnie. Musieli pilnować całego frontu, wiedząc, że Sowieci mają jeszcze dużo sił i środków, by uderzać punktowo w wielu miejscach naraz bez przyciągania uwagi. Cały czas byli wszak

pod czujną obserwacją z góry. George S. Patton kręcił nerwowo głową, wstając co chwila z kanapy swojego sztabowego Dodge’a podczas długiej trasy z lotniska. Konwój kilkunastu aut dobrze uzbrojonej eskorty i przybocznych oficerów wlókł się przez lasy i wsie niczym wycieczka. Amerykański kawalerzysta sam chciał ujrzeć efekt tych wielkich, ale szybkich i nieco chaotycznych przygotowań. Jak we Francji rok temu widział poukrywane czołgi, piętrzące się sterty pocisków w ochronnych tubach oraz ludzi. Tysiące ludzi ściągniętych z innych odcinków albo krętaczy z oddziałów tyłowych. Wiedział dobrze, że nie są zachwyceni tym, co przyszło im tu robić. Ci, którzy przybyli z Włoch, przodowali w malkontenctwie. Jednak na szczęście żołnierze, którzy posmakowali sowieckiego oręża, trzymali fason i dawno zdążyli wyrobić sobie zdanie. Wiedzieli, że nie ma odwrotu. Jeśli dadzą ciała albo ktoś pójdzie na ustępstwa, Sowieci nie darują. Przynajmniej dzięki tym weteranom nowej wojny fala antywojennych nastrojów i dezercji pierwszych dni znacząco opadła. Dużą rolę odegrało również wszystko, co wydarzyło się przez ostatnie tygodnie tej szalonej błyskawicznej kampanii. 3 Armia wszak nie poszła w rozsypkę i pokazała, jak jej ludzie potrafią się bić, a nawet pokonywać wroga. Stary Patton zastanawiał się czasem, czy na północy – we Francji, w Belgii – nastroje są równie optymistyczne, czy tam też przydałaby się jego dyscyplina do opanowania zblazowanych Jankesów będących w odwrocie od wielu, wielu dni. Wóz stanął przed wąskim, osłoniętym wejściem do podziemnego schronu. Pachniało jeszcze żywicą ze świeżych drągów i wilgotną darnią, którą zamaskowano zadaszenie grubego na podobno dwa metry stropu. Dwaj wartownicy, jak przystało na 3 Armię odziani w krawaty, wypastowane buty i odprasowane w kant spodnie, unieśli swoje Garandy na komendę oficera „prezentuj broń”.

Generał Sam „Blitz” Hanigan też wyprężył się w zamaszystym salucie. Ten niemal sześćdziesięcioletni, rosły, zasuszony oficer, były zapaśnik i weteran pierwszej wojny światowej, wydawał się jedynym ze sztabu przygaszonych i przerażonych oficerów, który cieszył się na nadchodzące widowisko. – Sam – rzucił wesoło Patton, zeskakując z auta. Uścisnął serdecznie dłoń kolegi, chwytając go przy tym za ramię i serdecznie poklepując. Oddał zaraz honory jemu i reszcie oficerów. Entuzjazm starego „Blitza” uspokajał go. Nie na darmo ściągał go ze Stanów na miejsce poprzednika dowodzącego korpusem, generała Weringa – dobrego oficera, który jednak nie czuł się na siłach prowadzić kolejnej już z rzędu poważnej ofensywy korpusu. Co gorsza, podawał w wątpliwość sens eskapady. Specjalny status Pattona, jaki uzyskał dzięki wstawiennictwu Churchilla i postawie jego armii, sprawił, że Eisenhower szybko zgodził się odwołać niepewnego generała. Dużo nie trzeba było. W czasie kiedy szerzyły się podejrzenia o szpiegostwo, a kontrwywiad szukał przecieków, malkontenctwo Weringa stawało się bardzo podejrzane. – Niezłe gniazdko sobie uwiłeś. – Patton przemknął wzrokiem po świeżym jeszcze, pachnącym nowością, przyjemnie chłodnym wnętrzu bunkra. Obsługa tego przybytku stała na baczność, obawiając się, co było widać po rozszerzonych źrenicach, zwyczajowej reprymendy od szefa. Ten jednak nie miał najwyraźniej ochoty na besztanie ludzi albo uznał, że i tak było im ostatnio ciężko. Dotknął dłonią daszka hełmu i dał znak, by wrócili do zajęć. – Panowie. – Wskazał obie strony stołu, zdjął stalowe nakrycie głowy i podparł się pięściami o zasłany mapami mebel. Generalicja i pułkownicy, wszyscy w zielonych mundurach, z hełmami i pasami pistoletowymi albo skórzanymi kaburami na piersiach, stali wpatrzeni w niego jak kurczęta w kwokę. Za przysłoniętym otworem słychać było ryk samochodów, a znacznie dalej wycie samolotów, biorących na cel jakichś sowieckich nieszczęśników.

– Już niedługo. – Wódz przygryzł górną wargę, odpływając myślami w niedaleką przyszłość. – Mam nadzieję, że rąbniemy w nich tak – wrócił do rzeczywistości, gwałtownie podnosząc głos – że dwadzieścia lat będą pamiętali to pierdolnięcie! – Zacisnął pięść i walnął w stół, aż mapy podskoczyły. – Wszystko zależy od nas i tylko od nas. Muszę wam, panowie – powiódł palcem po członkach sztabu korpusu – pogratulować sprawnego przejęcia pozycji od Polaków. Wiem, łatwo mi gratulować – uniósł w przepraszającym geście dłonie – bo to wy odwaliliście najgorszą robotę. Mieliście na karkach dwa kontrataki Sowietów, do tego odparte. To wielki wyczyn. Wszystko poszło sprawnie w kilka tygodni. To prawie niemożliwe, a jednak. – Siwy oficer buzował optymizmem. Co młodsi wiekiem, ale i stażem oficerowie, których skierowano pod jego skrzydła, patrzyli zafascynowani, chłonąc każde słowo legendarnego generała. Znali go z kina, gazet i wywiadów, a tutaj proszę, stali obok. Prosty, gwałtowny styl dowodzenia, ale i filmowy wygląd Pattona, z tym jego lśniącym pasem i kaburą z rewolwerem, bardzo im imponował. Kwieciste, choć w efekcie sprowadzające się do prostych przekazów przemowy trafiały do nich i naprawdę podnosiły na duchu, dając zapał. Inaczej było ze starymi wygami. Ci patrzyli spokojnymi, zmęczonymi oczami, przyzwyczajeni do popisów starego. Wiedzieli, że praca sztabowa, jaką wykonują, jest ogromna, a pomysły szefa nieograniczone. Wymagał wiele, potrafił być surowy, ale sprawiedliwy i szanował inicjatywę. To ich pocieszało przed kolejną wielką bitwą. Starciem, które zapisze po raz kolejny w swym życiorysie George S. Patton. Od nich wszystkich będzie zależało, czy w podręcznikach odnotują je jako zwycięstwo, czy klęskę. Generał Sam Hanigan stał z założonymi rękoma, wsłuchując się w słowa starego druha. Szczerzył przy tym zęby jak dzieciak czekający na swoją kolej na karuzeli. Obaj byli z tej samej gliny. Wojna dodawała im energii, pozwalała żyć w pełni i pokazać, że jeszcze coś potrafią.

– Od ciebie, Sam – szef niespodzianie zwrócił się do gospodarza – zależy, jak szybko dojdziemy do granicy. Nie chcę marudzenia. Wiem, że teren jest cholernie trudny i sprzyja kontratakom. – Wymachiwał palcem, patrząc spod zmarszczonych brwi. – Przerabialiśmy to w maju, kiedy pierwszy raz wchodziliśmy do Czechosłowacji. Ale wsparcie lotnicze, które będzie torowało ci drogę, jest… O mój Boże. – Uniósł nagle oczy ku sufitowi, cmoknął i szeroko się uśmiechnął. – Tego nie było nigdy w historii. Chyba? – Zerknął po ludziach, ale nikt nie oponował. – Masz szansę wybić korytarz, przez który przeleje się cała reszta wojsk, aż do samej Moskwy. – Patton poprawił pas. – Czternasty Korpus to najsilniejszy związek w tej całej armii. – Zatoczył palcem krąg na mapie. – Piąty, idący obok, jest nieco słabszy, ale też nie brak mu niczego. Masz być bezlitosny i przeć naprzód. – Twarz generała zrobiła się ponura i skupiona. – Polacy i nasi chłopcy, których zrzucimy na północy, powinni pomóc i być jak rzep na ogonie bolszewików. Ale! Nie wytrzymają długo bez pomocy – przypominał, mówiąc wolno. – Miej to na uwadze. Zafrasowany przemową Hanigan stracił swój wesoły uśmieszek, jakby dopiero doszło do niego, jaką wziął na siebie odpowiedzialność. – Tak jest, sir – kiwnął lekko głową, kiedy szef skończył. – Dobra, panowie. – Patton przejechał palcem wzdłuż cisnącego go nieco kołnierzyka koszuli. – Zaczynamy trzynastego września. Wiem, wiem – uniósł znowu ręce, jakby przepraszając – dla przesądnych to nieodpowiedni dzień, jednak wszystko musi działać jak w maszynie. Zsynchronizowane. Ale do rzeczy. Operacja „Breach” – „Wyłom”. Trzynastego września o godzinie piątej trzydzieści zaczniecie wy. Wiecie o tym. O szóstej zacznie Piąty Korpus. Zgrupowanie trzech dywizji pohałasuje od godziny siódmej dalej na południu. W tym czasie polski desant i Sto Pierwsza Dywizja powinny już opanować sytuację na północy i szykować się na pierwsze patrole wroga. No a teraz – stanowcze spojrzenie padło na Hanigana – powiedz mi, jak to tu wszystko u ciebie wygląda – rzekł Patton i oparł łokcie o mapę, czekając na

relację. Dacza w Kuncewie, ZSRR 9 września 1945 Zdrada – to słowo przychodziło mu do umęczonej, targanej coraz gorszymi przemyśleniami głowy. Leżał na kanapie w spodniach i z wypuszczoną na nie koszulą. Nogi miał bose. Był wrzesień, ale ptaki ciągle pięknie świergotały w ogrodzie, dając koncert przez otwarte na oścież drzwi i okna. Do szumu wysokich drzew otaczających szczelnie posiadłość dołączyły piękne dźwięki bzyczenia pszczół wśród kwiatów. Niby rzeczy przyjemne i oczywiste, ale jak zawsze koiły jego nerwy i pomagały, kiedy niedomagał na zdrowiu. Teraz ciągle trzymały upały, duchota powodująca u niego duszności i szybsze zmęczenie. Gęsta krew nie chciała krążyć po wąskich tętnicach, sprawiając, że Józef Wissarionowicz Stalin musiał zrobić sobie kilkudniowy odpoczynek w daczy i opuścić kremlowski posterunek. Był wściekły, że dzieje się to właśnie teraz, w kluczowym momencie wojny, która niby to dopiero co rozpoczęta i planowana z wizją szybkiego sukcesu zaczynała się komplikować. Tam na frontach i tutaj, niedaleko, w samym mateczniku wszechświatowego proletariatu. Wiatr unosił długie firanki, smagając zmęczone, lepkie od potu ciało chłodnawym powietrzem. Zapisane drobnym drukiem kartki zasłaniały twarz wodza proletariatu. Mimo że nieubłagani lekarze kazali odpoczywać, zapomnieć na moment o sprawach wagi państwowej, nie potrafił oderwać oczu od tekstu. „Trudno” – myślał. Raporty były ciekawe, a na lekarzy też miał już sposób. Niech tylko kryzys na wojnie przejdzie. Jego nowy protegowany, człowiek, którego już dawno upatrzył sobie jako przeciwwagę dla coraz bardziej mocarnego, ale i zarozumiałego Berii, dostarczał niezwykle ciekawych informacji. Wiktor Abakumow bardzo się starał, by zabłysnąć i pokazać, co

odkrył. Nie były to wesołe ani dobrze prognozujące wojnie rzeczy. – Zdrada – znów powtórzył pod nosem Stalin. Wiedział doskonale, że żądny krwi i zaszczytów Abakumow przerysowuje, wymusza okrutnie zeznania i buduje świat zaprzaństwa i klęski. Ale… Ale coś w tym było. O ile zeznania szefów NKWD z różnych wydziałów i szczebli, za których nominacje odpowiadał Beria – ten, który teraz obgryzał w panice paznokcie, czekając na rozwój wypadków w swym domu – należało traktować z dystansem, to inne zeznania były faktami. Czekiści, ratując życie, gadali o zdradzie, o przenikaniu do Kraju Rad wrogich agentów, którym duszę zaprzedał Ławrientij. Brednie? A skąd wobec tego spowolnienia na froncie? Niepowodzenie ataku na Londyn i wpadka specjalnego transportu w Polsce? Początkowo to naprawdę wyglądało na wypadek. Pod ścianę poszli wszyscy szefowie bezpieczeństwa w południowej Polsce i wielu bojców. Przesłuchiwano, torturowano i nic. Przypadek. Stalin sam wierzył. Wstał ociężale z kanapy i podszedł do otwartego okna. „A jeśli nie?” Przeciągnął się, chowając papiery za plecy. Nabrał nosem świeżego powietrza. „Jeśli tamci u dołów nic nie wiedzieli, a bandy napadły, to skądś musiało coś wyjść. Od kogo? Z samej wierchuszki, żeby wyglądało…” – serce zakłuło i zaraz dopadł go kaszel. Wrócił na miejsce, rozpiął koszulę i łapał przez chwilę chłodne powietrze. W piersi go paliło. „Doktora?” – przeszło mu przez głowę. „Nie, dam radę” – wziął się w garść. Myśl o zdrajcach tak wysoko, w chwili próby, niemal obezwładniała. Świadomość, że czyhają na niego niewierni ludzie, budziła w nim lęk od zawsze. Był czujny i przebiegły. Mówili, że popada w paranoję, a on po prostu uważał. Niszczył prewencyjnie, obsadzał swoimi od nowa. Choć byli wierni i posłuszni, nie wiedzieli, kiedy przyjdzie na nich kolej. Jagoda, Jeżow, Tuchaczewski, inni marszałkowie, komisarze, generałowie, pułkownicy. Byli też tacy, którym ufał od dawna, którzy pomogli przebyć trudną wojnę, ocalić i mimo że mieli okazję, nie zrzucili go z tronu.

– Tak – wycharczał Stalin, pocierając szyję, i wpatrzony w sufit wielkimi, wystraszonymi oczami, przypominał sobie straszną jesień czterdziestego pierwszego. Boleści wróciły razem z potwornymi obrazami klęsk, jego depresji i chaosu, jaki ogarnął Moskwę już w październiku, kiedy panika wyrzuciła ludzi z domów, urzędów i fabryk. Uciekał kto mógł, nawet NKWD ledwo radziło sobie z tym bezbrzeżnym strachem. – Wtedy mnie nie zniszczyli – mamrotał, ciągle zatopiony w bolesnych wizjach. – Bo bali się o skórę. Wróg by nie darował żadnemu władcy na Kremlu. Mnie czy im. Hitlerowi bez różnicy. Trzeba im było symbolu, który poprowadzi do walki albo na który zrzucą wszystko… Ocknął się z majaków. Zerknął na trzymane ciągle w ręku papiery i cisnął nimi z obrzydzeniem na nieduży stolik. – Teraz? – Zmarszczył gęste brwi. – Teraz chcą? – Wiadomość, że Malenkow i Woroszyłow knują za jego plecami, była jak grom z nieba. Malenkow, jego zausznik, wierny pies i co by nie mówić, niemal inteligent. Razem z Woroszyłowem, wiarusem spod Leningradu, ba, jeszcze z rewolucyjnych czasów. Znał każdy ich ruch, widział, że nigdy nie śmieliby… Dopiero teraz. I wciągają innych, i przebąkują, by szukać dyplomatycznych rozwiązań… Dlaczego? – rodziło się proste i oczywiste pytanie. Wódz splótł palce na brzuchu i znów zaczął wszystko analizować. Beria uwięziony, więc na resztę towarzyszy padł blady strach. Wiedzieli, że wzięty w sprawne tryby maszyny bezpieczeństwa, niezależnie, czy było to NKWD, czy Smiersz – powie wszystko, wszystko, co wie, i zdradzi. Bo coś na rzeczy jest, skoro tak go opłakują. Jego, wielkiego kata i pogromcę. Weszli z nim w układ, wojna im się nie podobała i sabotowali. „Tak, sabotowali i sabotują, by własne karki najpierw ratować” – wzdrygnął się wódz i zaraz rozpromienił. Że też tego wcześniej nie widział. Ale doszedł wreszcie do słusznych wniosków. Zerknął na kartki i szybko je przewertował. „Dobrze, że jest Abakumow” – uśmiechnął się ponuro. Stworzenie zarządu

kontrwywiadu było doskonałym posunięciem, które Berii od początku nie pachniało ładnie. Bał się i zwalczał Smiersz, gdzie mógł na swoim terenie. „Przeczuwał, gad?” – myśli generalissimusa z każdym dniem przybierały coraz bardziej paranoiczne kształty. – Ale na razie za mało wiem – westchnął, mówiąc już na głos sam do siebie. – Muszą pracować, dać mi dowody. – Wstał i zaczął krążyć po pokoju wpatrzony w podłogę. – Przecież lata służby… Dowodów, więcej dowodów. Jak będzie pewność, pod mur, wszystkich – postanowił. Jednak zaraz stanął znów naprzeciw drzwi na taras i zerknął na strzeliste zielone drzewa, kołysane wiatrem. – Wojna – szepnął, przypominając sobie nagle, że to nie rok trzydziesty siódmy. Zaczął krwawą, bezpardonową wojnę i właśnie zabierał się do czyszczenia własnych szeregów. Znowu owładnął nim niespodziewany strach. Front zwalniał. Alianci szykowali coś w Niemczech, umacniali Danię i działali w Belgii. Ich bombowce latały nad Szwecją, pojawiły się w Iranie, gdzie walki na razie znikome. Wiedział to dobrze, bo wywiad zagraniczny i wojskowy działały w miarę normalnie, nietknięte jeszcze karzącą ręką Abakumowa. Już jednak pojawiały się u niego na biurku teorie spisane w raporty, że nie wszystko w tej materii idzie dobrze, a wielu agentów zmieniło front. To byłoby wielkie, ogromne niedopatrzenie ze strony Berii. Zresztą było tego więcej. Atak na Anglię się nie powiódł. Zarządzone rzutem na taśmę uderzenia rakiet to była jakaś kpina. Rezultaty mierne, rakiet za mało i tylko propaganda brytyjska, jak donosiły źródła, wyolbrzymiała ilość ofiar, by pobudzić naród do walki. Krótko mówiąc, porażka. Póki nie uzyskano przewagi i celności, nikt nie śmiał wydać rozkazu o użyciu gazów. Nawet on, Stalin, zwłaszcza teraz, gdy u granic pojawiały się wrogie samoloty. – Co z Meksykiem? – westchnął zaniepokojony wódz. Oczko w głowie Ławrientija. I co? Pętla pogoni zaczyna się tam zaciskać. Też wiedział, wiedział dobrze od głęboko ulokowanych szpiegów przygotowywanych na takie ewentualności latami. – Skąd?

Abakumow ma rację? Zdrada – kolejny raz tego popołudnia wypowiedział to wstrętne słowo. – Muszą działać, szybko… Nie – sam sobie zaprzeczył. – Trzeba sprawdzić – znów rzucił głośno – czy są gotowi, odpowiedzialni i nie sfuszerują. I wtedy, niech tylko Amerykanie uderzą w Europie, zaatakują jakieś nasze miasto, to dosięgnie ich potworny odwet. Ale musi być celny, sprawny i bezlitosny. Już niedługo. Drugiej szansy nie będzie, a wróg tylko czeka na nasz błąd i odpowie, ale co z tego… Bomby A się nie bał. Mieli jeszcze trochę czasu, zanim Amerykanie skonstruują nowe. Jak twierdziło NKGB, jedną bombą sobie Amerykanie mogą… góry przestawiać, bo na Sojuz to za mało. Naloty? Trudno, wytrzymają – głowę wypełniała mu galopada myśli, skojarzeń i wizji. „Jeśli wokół zdrajcy…” Trzeba wszystko oczyścić, przewietrzyć, a pójdzie szybko i sprawnie, zwycięstwo blisko. Wtedy uderzy z całą mocą i ci w Waszyngtonie padną na kolana. W skroniach dziwnie pulsowało i oddech znów robił się krótki. W umyśle przebijała się jedna szczególna myśl. Wiele pytań. Po co Berii to wszystko? Poszedł na współpracę niedawno czy dłużej im służył? Po co więc parł do wojny? Chciał zniszczyć, wykrwawić Kraj Rad? Zrobić go bezbronnym i oddać kapitalistom? To ważne, ważniejsze niż inne rzeczy. Trzeba sprawdzić, koniecznie sprawdzić. Szybko. Umęczony, lekko zamglony wzrok opętanego nową manią wodza padł na bakelitowy telefon stojący w rogu na wysokim lakierowanym stoliku. Chwycił za słuchawkę, ale się zawahał. – Abakumow dobry czekista – zauważył – ale jak i on kiedyś… – przyszła trzeźwa ocena. – Trudno – machnął ręką – znajdzie się następcę. – Uniósł słuchawkę, wykręcił numer. Długo nie czekał. Jak zawsze. Najwyżej dwa sygnały. – Łączcie z… Austria 9 września 1945 Od północy nadciągały

kłębiaste,

ogromne

chmury,

zapowiadając w ciągu kilku dni zmianę pogody. Zmianę na gorsze. Każdy bardziej wprawiony w lataniu i skokach żołnierz 101 Dywizji mógłby to zaobserwować z łatwością. Niestety jednak, między ściśniętymi jeden obok drugiego pasażerami samolotów zasiedli głównie nowicjusze. Objuczeni wyposażeniem, bronią i jak zawsze w takich przypadkach górą amunicji. Opierali się o założone na plecy i brzuch, niepozwalające się wygodnie ułożyć spadochrony. Ogromna większość z nich miała je na sobie pierwszy raz. Młodzi, jeszcze nastolatkowie, czasem tylko przerywali smutne milczenie głupawym knajackim żartem dla podniesienia nastroju. Jednak ich przerażone oczy zdradzały prawdziwe odczucia. Obezwładniający niemal strach. Porucznik Walker stał oparty o koło pomalowanego na oliwkowo, łuszczącą się już farbą C-47 i korzystając z rzucanego przez skrzydło cienia, obserwował całą tę zbieraninę. Godził się z myślą, że z nimi pójdzie do kolejnej bitwy, i coś mu mówiło, że wielu jej nie przetrwa. Bardzo tego nie chciał i był gotów zrobić, co w jego mocy, by czegoś ich nauczyć i wyciągnąć z przygnębienia. Nie potrafił oprzeć się wrażeniu, że przed każdym skokiem bojowym było podobnie. W Normandii bali się wszyscy, bo robili to po raz pierwszy. W Holandii było lepiej, ale przybyło znów wielu żółtodziobów, którzy trzęśli portkami. Miesiąc temu ludzie też nie mogli otrząsnąć się z wizji rychłej śmierci. Tylko doświadczonych, obytych z tematem ubywało z każdym skokiem. Tutaj Chris Walker był chyba jedyny. Zza pleców doszedł świdrujący odgłos piłowanego silnika. Niewielki punkcik dżipa, ruszający spod załatanego po bombardowaniu hangaru, rósł w oczach. Pędzące auto zahamowało i jeszcze kilka metrów prześlizgnęło się po asfalcie. Wyskoczył z niego wystraszony, rozdygotany Spivy. Młody kapitan trząsł się jak meduza, targając z tylnego siedzenia swój spadochron, plecak i broń. Lico miał blade, oczy wpatrzone w ziemię, jakby bał się spojrzeć ludziom w twarz.

– Co jest? – „Krakers” machnął ręką na powitanie, bojąc się, że dzieciak go nie dostrzeże. – O, cześć – zląkł się starszy stopniem, a młodszy wiekiem, dopiero teraz dostrzegając porucznika skrytego w cieniu. – Ja, ja… – Zagryzł wargi i widać było, że szuka mądrej wymówki dla swojego spóźnienia. Podskoczył bliżej „Krakersa”. – Mam sraczkę. – Skulił się zawstydzony, jakby Walker miał go walnąć. Bał się go i szanował zarazem. Uznał, że to on, stary wyga o dziwnym, legendarnym już epizodzie sprzed kilku tygodni na koncie, powinien dowodzić nim i kompanią. Reszta żołnierzy też na to przystała, bo i niewiele wiedzieli o całej tej wojennej rozwałce. Spivy więc pełnił rolę dowódcy tylko tytularnie, słuchając rad starszego kumpla. Chris z trudem opanował rozbawienie. Nie było jego celem wyśmiewanie chłopaka i podkopywanie autorytetu dowódcy. – Spokojnie – rzekł kojącym tonem bez najmniejszego grymasu i zaraz zaczął pomagać przy splątanych szelkach spadochronu, który jakoś na złość nie chciał wejść Spivy’emu na plecy. – Spokojnie, będzie okej – łagodził nerwy. Doskonale wiedział, jak to jest potrzebne nowicjuszom, zwłaszcza w takich sytuacjach. – Jeszcze nie ma pilotów – zmienił temat. – Pewno nie wiedzą o naszym życzeniu. – Uśmiechnął się. – Są, zbierają się – mocował się z klamrą kapitan – powinni się zbierać. – Wyprostował się, kręcąc ramionami dla sprawdzenia, gdzie i co go uciska. Zaraz złapał się za brzuch, niepewny, czy znów nie pobiegnie w ustronne miejsce. Popatrzył po okolicy i ku wielkiej trwodze doszedł do wniosku, że na betonowym pasie takiego miejsca nie ma. Zbladł jeszcze bardziej, broda mu zadrżała, ale wytrzymał kryzys. – Dobrze, żeś to wymyślił. – Wskazał drżącym palcem na zebraną kompanię. – Nie wiem, czy dalibyśmy sobie radę… tam. – Daj spokój. – Walker kokietował. – Twoja zasługa, że batalion poszedł po rozum do łba. Dwa tygodnie temu mówią, że nas przenoszą, a niespełna tydzień później informują, że będziemy skakać, i to w cholernym terenie. Samo się prosiło przeszkolić,

skoczyć ten jeden raz… – Przestał mówić, zdając sobie sprawę, że przecież nikt oprócz niego nie skakał jeszcze ze sprawnej maszyny, a i niewielu w ogóle siedziało w samolocie. – Będzie dobrze. – Klepnął młodzika w ramię, choć myślał coś innego. „Ilu dozna kontuzji?” – frapowało go. – Wiesz… – powiedział niby od niechcenia – jeszcze raz wszystko opowiem. Co? – Udał, że pyta o pozwolenie. Spivy tylko pokiwał gorączkowo głową, uradowany. Teorii nigdy za wiele, jakby miało to pomóc tej zgrai niedorostków. Przynajmniej zajmie czymś głowę i zapomni o wywracających się kiszkach. – No dobra… – Walker poprawił pas i klasnął w dłonie, odwracając się do ludzi. Dania 10 września 1945 Potrzaskane drzewa kryły głębokie doły strzeleckie, przywalone albo raczej zamaskowane połamanymi gałęziami i suchą już trawą. Przed nimi, na pooranym lejami poletku czerniały śmierdzące truchła sowieckich spadochroniarzy. Nikt ich nie chował. Doszli daleko w jednym ze swych ostatnich szturmów, przypominającej pierwszą wojnę bitewce, jaka gorzała na podejściu do mostu. Obiektu, którego dzielnie broniła jedna z kanadyjskich kompanii ludzi noszących z dumą czerwone berety. Pole lądowania sowieckich bojców usłane było w oddali wrakami kilku zestrzelonych maszyn oraz czarnymi punktami ciał i rozbitego sprzętu. Okolica kanadyjskich obrońców też nie prezentowała się sielankowo. Poraniona ziemia pełna była popalonych pni i utkana wrakami kilku spalonych aut. Ku wielkiej jednak uldze podporucznika Pascala Borque’a straty, jakie poniósł jego pododdział, były o wiele mniejsze, niż wskazywałby widok wokoło, sugerujący starcie tytanów. Z satysfakcją mógł uznać, że to on był zwycięzcą. Dni

odpierania bezsensownych, ale odważnych sowieckich natarć kosztowały go dziesięciu ludzi. W tym tylko trzech zabitych. Najprawdziwszy cud, łut szczęścia czy po prostu głupota Ruskich. Opinie w tej sprawie były podzielone. W każdym razie obronili przeprawę, której tak naprawdę nigdy dobrze się nie przyjrzeli. Zdławili sowiecki desant, przynajmniej na swoim odcinku, ale jak niosła wieść batalionowa, w innych miejscach bolszewikom nie poszło o wiele lepiej. Pomagało jak zawsze nieocenione lotnictwo i sprawna praca moździerzy, ich jedynego lądowego wsparcia. Skromnie, ale się udało. Teraz wycofani daleko i ukryci przed myśliwcami Sowieci tylko dogryzali czasem w dzień. Częściej w nocy. Śląc snajperów i bawiąc się w podchody, szukając drogi ucieczki i przebicia do swoich wojsk, które utknęły dalej na południu na równinach, masakrowane przez Typhoony i Mustangi. Podporucznik Borque zapiął klapę niewielkiego parcianego plecaka i zarzucił go na grzbiet. Pistolet zawiesił na ramieniu i zaraz zabrał się do troczenia osmolonego, zasłoniętego strzępami juty hełmu. Sięgnął do kieszeni kurtki maskującej i dobył zeń zrolowany beret. Swój skarb i dumę. Czerwień materiału wsunął na głowę i dokładnie ułożył. Cisnęło nieco na spuchniętym łbie, ale to był szczegół. Oficer rozejrzał się po swojej pozycji i nie potrafił powstrzymać rozbawienia. Reszta ludzi robiła tak samo. Pakujący się, składający broń i amunicję Kanadyjczycy, mimo że ciągle sterczeli w okopach, pozdejmowali spadochronowe hełmy i jak ich dowódca zastąpili je beretami. Opuszczali pozycję jako zwycięzcy, więc musieli się zaprezentować. Nikt nie miał pojęcia, gdzie ich wysyłano i w jakim celu. Rozkaz, który dotarł z batalionu dwa dni temu, niczego nie precyzował. Borque uważał, tak jak i co bardziej wiekowi podoficerowie, że taka jednostka jak batalion spadochronowy rzucana będzie na front w charakterze straży pożarnej. Niczego dobrego to nie wróżyło, choć ten ostatni przydział był całkiem klawy. Choćby tylko z tego względu, że w

Danii po prostu brakowało ludzi i dlatego wciśnięto ich w te pola. Pośpiech, z jakim kazano opuszczać okopy, dawał do myślenia. – Idą! – doleciał głos wąsatego sierżanta prężącego się na środku łąki. Jego gruba dłoń wskazywała na leżący jakieś siedemset metrów dalej, porośnięty niskimi, falującymi na wietrze krzakami, wał ziemi, po którym maszerowała długa dwójkowa kolumna piechoty. Oddział szedł pewnym krokiem, jakby nikt z dowódców nie obawiał się ostrzału. Było w tym wiele racji, choć Borque zacisnął pięści i zaczął nerwowo obserwować przedpole. To wyglądało jak prezent dla wroga. I doskonała informacja, że są luzowani. Na tle czerwieniącego się nieba widać było na głowach zmienników płaskie, przechylone hełmy. Oddział kanadyjskich piechurów targał skrzynie i moździerze. Kolejni żołnierze zsuwali się po wysokiej trawie na pole. Nawet z tej odległości wyglądali na całkiem zadowolonych. Doskonale musieli zdawać sobie sprawę, że chwytali Pana Boga za nogi. Trafiali na niemal wolny od wroga, spokojny poniekąd odcinek, i zapewne zrobiliby wiele, by zostać tu do końca wojny. Spadochroniarze na taki luksus liczyć nie mogli. Cóż, wiedzieli, jaką profesję wybierali. W większości byli ochotnikami. Podporucznik wyskoczył z dołka. – Zbierać się, chłopaki! – wrzasnął, odpędzając domysły. Nie było sensu martwić się na zapas. Na razie jedno było pewne. Nadchodziła zmiana. Wyspa Bornholm, Dania 11 września 1945 Wstający wolno dzień nie zapowiadał się ładnie i słonecznie. Zresztą jak wszystkie poprzednie dni ostatniego miesiąca. Lato na tej targanej morskim wiatrem wysepce było krótkie i bardzo, ale to bardzo zmienne. Przeważnie padały deszcze. Krople

rozpędzały silne wichury, czyniąc z najprostszej mżawki maleńki huragan. Pola i okopy dzielnych obrońców tego strategicznego miejsca nasiąkały wodą, a w szeregach żołnierskich szerzył się katar. Kilka ciepłych, słonecznych godzin, jakie czasem się przytrafiały, nie pozwalało osuszyć ubrań. Lepiej było siedzieć w barakach przy lotnisku, w starej twierdzy, zarekwirowanych kwaterach albo w zabudowaniach portu. Najgorzej mieli ci nieszczęśnicy, których wystawiano na morski szkwał, śląc na służbę przeciwdywersancką do posterunków wzdłuż samego brzegu. Ale o dziwo, i tak mało kto narzekał. Wszak dzielni żołnierze 132 Korpusu Strzeleckiego, którzy śmiałym desantem zabrali wyspę Niemcom w maju tego roku, burząc znaczne połacie dwóch miasteczek, byli w spokojnym teraz i co by nie mówić, zachodnim kraju. Mimo zniszczeń, niedoborów i niechęci przerażonych tubylców – zazwyczaj traktowanych jako wroga agentura – życie tutaj było zupełnie inne niż w zrujnowanych Prusach, gdzie przyszło im już wojować, albo w Polsce. Tu domy miały kanalizację, piękne meble i łóżka. Bogactwo było ogromne. Prawie jak w Niemczech. Nawet najprostsi rybacy mieli porcelanę, jedli sztućcami, mogli wypływać w morze swoimi kuterkami, choć kiedy okazało się, że nie wracają, zabroniono im tego. I tak kontrwywiad donosił, że miejscowi narzekają na biedę. Ba, wielu cieszyło się na przyjście Sowietów, raz, że pogonili Niemców, dwa, że znali szczytne hasła płynące z ojczyzny proletariatu. No, ale to była wojna. Agitować zaczęto dopiero po miesiącu i o dziwo, mimo starań i sporych mas żołnierskich przynoszących swoje zwyczaje pod duńskie strzechy, zapał grupki pozytywnie nastawionych lewicowców zmalał. A z biegiem kolejnych rekwizycji, zajmowania terenów na obozy, kontyngentów i aresztowań, zupełnie się wypalił. Ale nikt z sołdatów nie tracił nadziei podtrzymywanej przez komisarzy, że kiedyś miejscowy lud ich pokocha. Miłością szczerą

i oddaną. Innej drogi wszak nie było. Kapitan Wasilij Konfer, jak na oficera tyłowego garnizonu nieźle odżywiony, o rumianych, gładkich polikach i z ciemną burzą zaczesanych w finezyjną falę włosów, i tak lubił tę maleńką wyspę. Ku jego uldze panował tu spokój, i to od początku zdradzieckiej napaści sił anglo-amerykańskich na pokojowo nastawione armie w Niemczech. Brawurowy kontratak sił sowieckich niczego nie zmienił na wyspie. Bo przecież wróg został odepchnięty jeszcze dalej. Czasem tylko jakiś samolot zwiadowczy albo gruba bombowców wywołały alarm, ale to było wszystko. Dania, która teraz walczyła o życie, zostawiła sobie wyraźnie na później odbicie Bornholmu, gdzie czas płynął ustalonym rytmem wielkiej wojskowej bazy. Konfer stał przed lustrem i delikatnie gładził czuprynę, układając fryzurę za pomocą wody z cukrem. Kilka razy obracał głową, pilnując, by nie przeoczyć żadnego odstającego kosmyka. Zwrócił też baczną uwagę na szyję, świeżo ogoloną, długą i cienką. Sprawdził krzywe, poszczerbione zęby i uznał z ulgą, że myć ich nie trzeba. Wyglądały znośnie. Musiał się prezentować. Funkcja szefa obrony lądowej jedynego lotniska na wyspie oraz radzieckiego oficera tego wymagała. Poza tym nieopodal strefy zastrzeżonej tylko dla wojska kręciła się od czasu do czasu pewna osóbka, nie dając o sobie zapomnieć. Ruda, silna, o szerokich biodrach i szerokiej, okrągłej niczym księżyc twarzy pedałowała co rusz drogą ze wsi. Sapała nieco, jakby mocniej naciskając na pedały, gdy widziała Sowietów, pomna opowieści koleżanek, co ci mogą wyczyniać. Ale kapitanowi nie przeszkadzało, że taka sikoreczka szybko przed nim umyka. Wpadła mu w oko i już. Kobieta zdrowa, dorodna, w sam raz dla niego, myślał i nie tracił nadziei. Przecież miał tu zostać jeszcze długo, więc miał czas na miłosne podboje. Głuchy dźwięk obijanej kijem blachy wyrwał go z romantycznych majaków. Słuchał chwilę, nie od razu zdając sobie

sprawę, co się dzieje. – Alarm? – zdziwił się. – Alarm! – Złapał się za czoło. Chwycił za pas z kaburą, czapkę i zaraz wyskoczył ze swego ciasnego pokoju na wilgotną ziemię. Było płasko jak na bilardowym stole. Od baraczku aż po nieodległy brzeg morza stało tylko kilka hangarów i okopanych stanowisk dział i karabinów maszynowych. Drażniący stukot stalowego cylindra robił się coraz głośniejszy, w miarę jak pełniący służbę przy wieży kontroli lotów, niedużej, dwupiętrowej, prostej drewnianej konstrukcji, tłukł coraz mocniej. Wojsko w większości jeszcze zaspane, nieubrane, wyskakiwało na plac z zamglonymi oczami i szukało swoich stanowisk. Nikt nie stawiał ludzi w stan gotowości od czerwca, gdy wszystko znów się zaczęło, i tylko kilka razy robiono takie akcje. Konfer stanął w połowie drogi, drapiąc się w czoło. – Przecież to znów jakaś drobnostka. Samolot pewno… – Chciał się zaśmiać, widząc sołdatów biegnących przez błoto do swych armatek albo schronów. Jednak zaraz zmienił zdanie, widząc, jak z hangaru wytaczają nieliczne tu myśliwce, dobre MiG-i 3, a ich piloci, mało nie gubiąc wysokich butów, drałują do swoich maszyn. – Nieźle – zagwizdał i w tej chwili głuchy huk poszedł echem od wschodu. Sowiet schylił się, wystraszony. Zaczął podświadomie drżeć. Nie, to nie burza. Popatrzył na niebo. Tylko żółtodziób mógłby tak pomyśleć. On to znał z frontu pod Królewcem. Wybuchło coś. Po okolicy poszedł drugi odgłos i zaraz potem następny. Daleko zaczęły pukać miarowo automatyczne działka. Odwrócił głowę. Pierwsze smugowe pociski wspinały się szybko, całymi rojami. Doskonale było je widać na szarym ciągle, porannym niebie. Zmrużył oczy, nie widząc, w co strzelają. Tylko obłoczki wybuchów na tle chmur dawały pojęcie, gdzie jest wróg. – Nalot! – krzyknął rzecz zupełnie oczywistą. Rozejrzał się wokół, jakby czegoś szukał. – Pozycja – przypomniał sobie nagle i

ruszył biegiem na brzeg. Do swoich. Serce zakłuło w strachu, że któryś z konfidentów, albo i sam komisarz zamelduje, że dowódca się spóźnił. Szukał gorączkowo jakiegoś dobrego wyjaśnienia, ale ku jego rozpaczy nic go nie mogło usprawiedliwić. Dobiegł do pasa, wkroczył na beton, wyłożony tu przez sowieckich saperów, i wtedy działa na lotnisku zaczęły bić na poważnie. Krew zmroziło mu w żyłach. Szukał szybko na niebie wrogich maszyn. – Są, psy! – syknął, porażony, że wcześniej ich nie dostrzegł. Nadlatywały ogromną liczbą od zachodu. Nie widział typów, a co dopiero oznaczeń. Nie było to ważne. Pierwsza dwójka myśliwców grzała już silniki i zaraz ruszyła, popędzana rozkazami z wieży. Kapitan cofnął się na trawę, nie chcąc przeszkadzać lotnikom. Dwa zielone myśliwce z czerwonymi gwiazdami na kadłubach przemknęły obok, unosząc w pędzie ogony, i oderwały się od ziemi. Przy masie lecących samolotów wyglądały żałośnie. Cóż, rozkaz. Taki, jak i jego. Kolejna dwójka sokołów była daleko, więc mógł skoczyć przez pas. Był już po drugiej stronie, kiedy ogień dział zrobił się jeszcze głośniejszy. Fala wrogich maszyn rozluźniła szyk, a drobne kształty rozleciały się po niebie. Nie było czasu patrzeć na ten teatr. Do pozycji przeciwdesantowych okopów miał jeszcze kilkaset metrów. Przebiegł sto, kiedy od morza usłyszał złowrogi terkot. Padł na ziemię, jak nakazał instynkt, ale sam nie wiedział, co się dzieje. Samoloty były szybsze niż on. Zbliżały się z ogromną prędkością. Dwa pierwsze, dwumotorowe puszczały serie kul, błyszcząc ognikami wystrzałów z nosa. Smugowce zorały wilgotny grunt, wyrzucając sterty ziemi. Wasilij w panice z początku uznał, że to do niego walą. Był w błędzie. Zerknął za siebie, cały rozdygotany i blady. Mimo chłodu czuł, że lepi się od potu. A może to woda z ziemi przesiąkała

uniform. Druga seria poszła dalej po pasie. Omiotła kołujące maszyny. Jeden z pilotów, ten z prawej, uciekł w bok, wpadając ciężkim MiG-iem w trawę, i tam jego lot się zakończył. Samolot ugrzązł i lotnik nie miał wyboru. Wygramolił się z kabiny i skoczył na ziemię, nawet za siebie nie patrząc. Wiał, jakby bił rekord świata, wiedząc, że będzie idealnym celem. Druga maszyna skończyła gorzej. Seria wielkich pocisków poszła po skrzydle i kabinie, wyrywając fragmenty poszycia. Kapitan widział nawet kawałki ciała, rwane strzałami, ale zaraz błysnął ogień i pędzący MiG wybuchł kulą ognia. Płonący wrak toczył się jeszcze chwilę i stanął pośrodku pasa. Drugi myśliwiec też rozleciał się w wybuchu. Dwie wielkie maszyny przemknęły nad głową oficera. Strzelały ciągle, sypiąc gorącymi łuskami. Wpatrywał się w nie krótko, uznając, że tu, gdzie leży, jest bezpieczny, bo cel z niego żaden. Duże i zdawałoby się ciężkie samoloty kładły się na skrzydła ze zwinnością myśliwców. Kapitan Konfer nie mógł wiedzieć, że to przystosowane do roli szturmowców amerykańskie B-25 Mitchell. Zwinne i zabójczo skuteczne. Kolejne pary bombowców nadlatywały nad ląd, siejąc porażającymi umysł seriami. Wydawało się, że kilku artylerzystów trafiło samolot jeden czy dwa razy, ale myśliwce pędziły dalej przed siebie, jakby ich załogi nic sobie z tego nie robiły. Z tuzin przewaliło się nad pasem, rażąc z karabinów w każdy niemal zakątek. Błysnęły gorące eksplozje zaparkowanych cystern i samochodów. Dym momentalnie uniósł się w wysokie słupy. Tu i dalej, na wschodnim wybrzeżu. – Idą masą – uznał Konfer i na czworakach zaczął pełznąć w stronę swoich. Walnęło mocniej niż zwykle i podmuch rzucił oficerem. Potrząsał głową, otępiały, i przez przysłonięte dymem oczy ujrzał, że pali się hangar, z którego ratowano MiG-i. Jedna z maszyn wroga wracała nad morze, ciągnąc ogon dymu i ognia i

trzeszcząc uszkodzonym silnikiem, ale niewielkie to stanowiło pocieszenie. Cała okolica huczała jazgotem broni, wybuchów i dalekich, zdawkowych krzyków ludzi. Wysoka tyka ognia bluznęła obok jego kwatery, wieszcząc, że wróg trafił w coś ważnego. To otrzeźwiło oszołomiony umysł. Kapitan zerwał się do biegu. Miał wielką nadzieję, że nie padnie ofiarą któregoś z kręcących się nad bazą lotników. Z góry dochodziły krótkie, straszne w swej prostocie dźwięki wystrzeliwanych pocisków. Znów jakaś maszyna oberwała, tym razem poważniej niż ta poprzednia. Ale polowanie trwało nadal. Samoloty strzelały, unosiły się, robiły ogromny krąg nad morzem. Kapitan biegł, widział już swój bunkier dowodzenia, kiedy eskadra, teraz znów połączona w jedność, wracała nad lotnisko, szykując się wreszcie do zrzucenia bomb. Nikt nie zdawał sobie sprawy, że w kolejce do ataku czeka jeszcze kilkadziesiąt podobnych maszyn. Jego pozycji nie tknęli. Na razie. Konfer minął liche z tej strony zasieki i zsunął się do rowu łącznikowego, mijając przerażonego wartownika skulonego pod ścianą i wpatrzonego w niebo. Oczy miał szkliste, jakby dostał albo już wiedział, że umrze. – Uszy do góry – rzucił zdyszany dowódca, choć sam wyglądał nie lepiej. Serce waliło mu jak młot, a w ustach miał pustynię. Minął obsadzone skupionymi bojcami stanowiska pulemiotów i płytkie ziemianki pełne kurzących papierosy ludzi. Miał wejść do betonowego schronu, kiedy na lotnisku rozszedł się ryk rwących się bomb. Ziemia się zatrzęsła, a piach z transzei sypnął na głowę i mundur. Przynajmniej miał sensową wymówkę na swoje spóźnienie. Kopenhaga, Dania 10 września 1945 Mimo zapadającego zmierzchu i zaciemnienia w porcie widok napawał dumą. Mat Clark O’Hayley, taśmowy przy

przeciwlotniczym karabinie maszynowym na dozorowcu brytyjskiej marynarki, poczciwej, wiekowej krypie służącej do wyszukiwania wrogich desantów i okrętów podwodnych, nie mógł wyjść z podziwu. Stojąc na kołyszącym się pokładzie patrzył, wytężając razem z kolegami wzrok, na cudowną paradę. Może nie była to cała Royal Navy, ale i tak wyglądało to dobrze. Najpierw pojawiły się trzy spore trałowce, rozpoczynając swoją misję czyszczenia torów wodnych przed tymi, które miały pójść kilka godzin później. Szły w zupełnym zaciemnieniu, tylko ich dumne sylwetki odcinały się na szarzejącym niebie. Do tej trójki niedaleko od wyznaczonych celów miały dołączyć jeszcze dwa okręty. Dowództwo chciało być pewne, że na w miarę bezpiecznym i opanowanym akwenie Sowieci nie podrzucili jakiejś niespodzianki. Teraz przed oczami O’Hayleya przechodziła armada podzielonych na grupy sześciu niszczycieli i jednego krążownika. Nie widział w ciemności nazwy, ale ilość dumnie uniesionych dział robiła wrażenie. Wreszcie po tygodniach odwrotów i osłaniania konwojów brytyjski lew ruszał na polowanie. Gdyby młody marynarz mógł, też by się zabrał. Dość miał wypatrywania wroga, który podobno przekraczał Sund albo próbował atakować i rozpoznawać Kopenhagę. On nigdy nie widział na oczy ani jednego Ruska. Zazdrościł tym tam w ciemności, udającym się do walki. Zazdrościł jak cholera. Plotki, jakich wysłuchiwał od dumnych marynarzy po barach, mówiły, że Brytyjczycy i ich sojusznicy mają się zająć tymi sowieckimi okrętami, które jeszcze śmiały stawiać opór, i osłaniać flotę handlową. Ta głównie nocami dosyłała do Danii posiłki i zaopatrzenie. I choć było to dla nich kosztowne i niebezpieczne, nie zamierzali rezygnować. Droga lądowa przez Szlezwik-Holsztyn była za długa i też narażona na naloty. Jednak ta opowiastka nie wydawała się aż tak istotna. Ważniejsze było coś innego. Podskórne przeczucie, poparte opowieściami i mrugnięciami oka starszych wilków morskich, że

to dopiero wstęp. Że lada dzień mat O’Hayley ujrzy jeszcze większy zespół idący na wschód. Do wielkiej bitwy.

ROZDZIAŁ IX Strefa zrzutu A, Dolny Śląsk 12 września 1945 Nadchodziła wielka historyczna chwila. Nadchodziła z trzaskiem, przyprawiającymi o mdłości wstrząsami i odgłosem rwącego się materiału. Wiatr rzucał opadającym szybowcem albo raczej płócienną trumną pełną ludzi trzymających się pod ramiona jak w przedszkolu. Ziemia szybko się zbliżała, widoczna przez oszklony nos tego cuda brytyjskiej myśli wojskowej. Ludzie zagryzali zęby, czekając na najgorsze i ledwo już mogąc utrzymać uniesione, zgięte w kolanach nogi. Wszyscy jak jeden mąż mieli porządnego pietra, ale nikt nie dawał tego po sobie poznać. Zaciskali zęby, czasem mamrocząc niezrozumiale pod nosem słowa modlitwy na przemian z przekleństwami. Napięli mięśnie kurczowo, ściskając ramiona kolegów po bokach, i czekali. Dowódca tego całego oddziału, major Jan Węgliński, doskonale rozumiał, dlaczego nikt nie śmiał przećwiczyć desantu szybowcowego. Po pierwsze, był on niemożliwy i ryzykowny w tak krótkim czasie. Obawiano się kontuzji, strat wśród pilotów i informowania wroga, że alianci coś takiego ćwiczą. W końcu ośrodek był niedaleko frontu w Bawarii. Jednak najpewniejsze w tym wszystkim było to, że po pierwszym takim przyprawiającym o torsje locie większość nieprzyzwyczajonych ludzi postanowiłaby iść w cholerę i poprosiła o przeniesienie do macierzystych jednostek. A tak przynajmniej żyli w nieświadomości, śmiejąc się na ćwiczeniach z takiej dziecinady jak podnoszenie nóg i chwytanie się pod ręce.

Płatowiec zanurkował pod jeszcze ostrzejszym kątem i ludziom aż zakręciło się w głowach. – Jezusie – wyrwało się komuś, kiedy drewniane skrzydła zaskrzypiały podejrzanie. Lecieli długo, krążąc nad strefą, spuszczeni z liny ciągnącego ich samolotu. Wydawało się, że mijają całe długie godziny. Im niżej schodzili, tym wyraźniejsze stawały się odgłosy walki. Terkot broni maszynowej przebijający się przez szum wiatru był najpotworniejszy. Węgliński dobrze wiedział, że starczy kilka albo jeden dobrze ulokowany kaem i będzie po nich. Do tego gryzło go, czy pierwsza kompania już obezwładniła sowieckie stanowiska, czy lądują na wrogim terenie, bo ktoś się pośpieszył. – Było skakać – westchnął major, choć dobrze wiedział, że przy jego kondycji i stanie zdrowia mogło to okazać się bardziej niż niebezpieczne. Choć teraz miał już świadomość, że czy na spadochronie, czy w tym pudle, i tak się nieźle poturbuje. Westchnął cicho i resztką sił podciągnął kolana, widząc, jak pilot unosi lekko dziób. – Uwaga! – krzyknął po angielsku. Nie minęło dziesięć sekund, jak drewniano-płócienny płatowiec rąbnął o ziemię, aż wszyscy podskoczyli na swoich ławkach. Uniósł się zaraz, przeleciał kilka metrów i znów przyziemił, jeszcze mocniej i nieprzyjemniej. Wszyscy przygotowali się na trzeci wstrząs. I słusznie. Maszyna walnęła, ale słabiej. Podwozie wytrzymało i szybowiec Horsa pędził po trawiastej ziemi, stopniowo wyhamowując. – Boże święty – tym razem ktoś dziękował za ocalenie. Zaraz za pierwszym płatowcem do lądowania siadały następne. Jeden po drugim rozjeżdżały się po trawiastym pasie i pobliskich łąkach. Jedna z konstrukcji pechowo zleciała za szybko i połamała golenie, orząc ziemię nosem podczas opadania na skrzydło. Ocaleni ludzie wyskakiwali i osłaniając się wzajemnie, wyciągali poturbowanych, ale tych na szczęście wielu nie było. Szeroka dolina z budynkami polowego, wręcz sportowego aerodromu wypełniona była gryzącym dymem i smrodem palonej

gumy. Gdzieś daleko coś trawił pożar, pamiątka po nie tak odległym nalocie. Na otaczających wzgórzach terkotały pistolety i karabiny, ale okolica wyglądała na opustoszałą. Major Węgliński i jego pluton dowodzenia wykaraskali się sprawnie z szybowca. Jan jeszcze nieco oszołomiony, z obolałym, tak jak przewidział, ciałem, dostrzegł zieloną świecę dymną, której obłok unosił się nad drewnianym, osmalonym hangarem. Przy nim stało kilka płonących leniwym ogniem samolotów, dwusilnikowych bombowców, ale i mniejszych myśliwców. – Tam, panowie. – Wskazał na zabudowania. – Punkt dowodzenia – rozkazał i cała zgraja odzianych w maskujące kurtki i hełmy ludzi zaczęła dreptać w tamtą stronę, objuczona wyposażeniem i radiostacjami. Kolejne szybowce siadały z cichym szelestem, pokazując kunszt doświadczonych po trzech wielkich operacjach desantowych brytyjskich pilotów. Piechurzy zbierali się wolno, ociężale, jakby zaskoczeni widokiem i sytuacją, ale ku uldze dowódcy nie było wielkich strat. Przynajmniej w drugiej kompanii. Pierwsza, desantująca się na spadochronach, pognała za wrogiem. Przynajmniej taką miał nadzieję, nie widząc jej żołnierzy. Wysoko, niemal pod chmurami, krążyły grupki samolotów, czekające rozkazu do rzucenia się na wroga. Uspokajało to majora, bo takiej osłony przecież nie miał poprzednio. *** Budynek, który zajęli, okazał się typową wojskową kancelarią. Zapyziałą i rozpadającą się ze starości. Wszędzie było czarno i lepko od brudu. Kilka skromnych, zaniedbanych pomieszczeń, a w środku biurka, szafy pełne niepotrzebnych już papierów i wąskie korytarze. W miejsce piwnic musiała wystarczyć tylko jedna niewielka szczelina zakryta klapą. Niedużo, jak na punkt umocniony. Sowieci, uciekając, zostawili talerze z czarnym chlebem, mleko i lurowatą kawę. Resztki cienkiego śniadania. Jan przeznaczył największy z pokoi na sztab całego zgrupowania i by jeszcze nieco go poszerzyć, rozkazał zburzyć

drewnianą ściankę działową. Zaraz też ustawiono radiostacje i zaczęło się dowodzenie. – Jestem. – Zasapany Przeszło-Stępniakowski oparł się o framugę drzwi, patrząc, jak dwóch Polaków rozwala przepierzenie. – Coś tak marudził? – rzucił nieco rozbawiony tym widokiem Jan. – Daleko siadaliśmy – charczał kapitan, odpinając manierkę od pasa. – Tłukli tam z karabinów i trzeba było wiać… – Z karabinów? – zaciekawił się Jan. – Łączyć natychmiast z Jasickim – rozkazał łącznościowcowi przy wielkiej skrzyni radia, której ten do końca jeszcze nie uruchomił. Żołnierz skinął tylko głową, otarł czoło i zaczął majstrować przy pokrętłach. Poleciały w eter wezwania. – Dowiedz się, gdzie jest. O sytuację zapytam go sam. – Węgliński sięgnął do szerokiego mapnika i dobył kilka plików map samej okolicy lotnisk, ale i dalszych terenów, z których kierunku spodziewano się kontrakcji wroga. – Druga jak? – Zerknął na kapitana, który już z wolna dochodził do siebie. – Chyba okej. Zbierają się… – Ciągle? – sapnął Jan i pokręcił w niedowierzaniu głową. – Za wolno, za wolno – warczał przez zęby. Wiedział doskonale, że kompanie mają się zgłaszać po wykonaniu podstawowych zadań. – Są jakieś osiemset metrów od nas na północ – odezwał się łącznościowiec, rosły, muskularny sierżant. Taka sylwetka nieco ułatwiała tachanie całego żelastwa. – Opór wroga słaby… – meldował, wyczekując poleceń. – Dobrze. – Jan skinął głową, rozkładając mapy na starym, przytarganym tu chyba z innego pomieszczenia kuchennym stole. – Powiedzcie, że zaraz tam idę. Biorę jedną radiostację. O drugiej kompanii meldujcie, jak się tylko odezwą. Potem i do nich trzeba będzie się przespacerować. – Powolni, ale przynajmniej byli blisko, a pierwsza zagalopowała się gdzieś daleko. – Panie kapitanie – zwrócił się do Stępniakowskiego, który stał z

pistoletem w dłoniach – przejmujesz dowodzenie. Pilnuj mi trzeciej, coby nie marudzili jak druga. – Klepnął w ramię niskiego radiowca ze stalowym pakunkiem w torbie na brzuchu i słuchawkach na głowie. – Idziemy. – Wybiegli na dwór, łapiąc po drodze kilku ludzi ochrony sztabu. *** Wejście pod strome zbocze nie było łatwe ani przyjemne. Zwłaszcza po szybkim biegu poprzez otwarte pole, które kilka razy oberwało granatami z moździerza. Góra tonęła pod zieloną kurtyną gęstego listowia i igieł. Drzewa, nieporanione i nieoskalpowane, kryły jej zdobywców. Tylko grząski, osypujący się grunt utrudniał podejście. Cała szóstka z majorem na czele wspinała się zygzakiem na górę, dysząc z kołatającymi z wysiłku i podniecenia sercami. Im wyżej szli, tym więcej widzieli pamiątek po nieprzyjacielu. W dolinie też leżało tego nieco. Porzucone karabiny, hełmy, torby, a nawet i buty. Tylko ludzi nigdzie nie było widać. Tak jakby wszyscy obrońcy i obsługa pasa czmychnęli w panice. „Oj, czekiści się za nich wezmą” – pozytywna myśl nieco ulżyła w trudzie wspinaczki. – Stój – doszło zza krzaków. Pojawił się przed nimi nagle chłopak o poczernionej, spoconej twarzy ze Stenem celującym w samą pierś oficera. – Warszawa – Jan na ten widok od razu przypomniał sobie ustalone hasło. – Łódź. – Lufa pistoletu opadła. – Gdzie porucznik…? – Węgliński nie skończył. – Pan major już tutaj? – zapytał szczerze zaskoczony Jasicki, ale jego głos zabrzmiał nieco fałszywie, jakby chciał się przypochlebić. Chuda wąska głowa wydawała się śmiesznie maleńka w wielkim, pokrytym kawałkami maskującej tkaniny spadochronowym hełmie. Stał z jakimś wysokim podoficerem, który co rusz rozglądał się zafrasowany po gęstwinie, szukając wroga. – Tutaj, tutaj, a gdzie mam być – zbył pytanie Węgliński, padł

na kolana i sięgnął po parcianą raportówkę. Wyciągnął własną mapę i rozłożył na suchych liściach. – Jak to wygląda? – Uniósł głowę, patrząc na Jasickiego. – No to tak, panie majorze. – Porucznik też przyklęknął. – Jeśli chodzi o desant, poszło gładko. Lotnictwo pohałasowało nieco, jak pan widział, trochę szkód narobili. Sowieci wiali aż miło. Myśmy dopełnili dzieła. Opór prawie żaden, straty: trzech rannych i ośmiu z kontuzjami. Pogoniliśmy kilka grupek za szczyt. Czasem z daleka palną z moździerzy. – Wskazał kciukiem za siebie. Opowiadał tak, jak Węgliński lubił. Zwięźle, bez koloryzowania i dokładnie. – Okopujemy się. Jak pan major zaraz zobaczy, z góry mamy bajeczny wprost widok. Amerykanie poczęstowali od serca Jelenią Górę i pobliskie miasteczka. Albo nie ma tam za dużo wojska, albo same magazyny, albo są w szoku. No ale minęło dopiero jakieś czterdzieści… – zerknął na przegub z zegarkiem – tak, czterdzieści minut. W dole mamy – wrócił do sedna – drogę, linię kolejową i stację w tym miasteczku… – Zaczął nerwowo gładzić się po brodzie, zapomniawszy nazwy. – Nieważne – popędził go Jan. – Dalej co? Propozycje? – Gdyby dostać miny, saperów, można by się tu wgryźć w ziemię na wiele tygodni. Teren trudny dla czołgów. Stromy i lesisty. Będą musieli nas obchodzić od północnego wschodu albo atakować od czoła, ale to ich będzie drogo kosztować… Węgliński zamyślił się na dłuższą chwilę, wpatrzony w mapę. Podparł się na rękach i analizował w ciszy, nic sobie nie robiąc z pytającego wzroku młodszego oficera. To, co mówił ten chłopak, było oczywiste i wiele razy przedyskutowane. Ale problem polegał na tym, że oddział był niewielki. Cała nadzieja w Amerykanach. Wszystko szło gładko, jak na ćwiczeniach pokazowych. Dla Jana Węglińskiego za prosto i za szybko. Teren był trudny, front daleko, ale w pobliżu biegła jedna z głównych sowieckich arterii zaopatrzeniowych. Albo wróg przerzucił wszystko na trzeszczący front i dał się zaskoczyć, albo szykował dopiero odpowiedź. Wprawdzie z rozpoznania nie wynikało, że po lasach kryją się całe dywizje wojska, ale i tak ta cisza i brak

oporu były zastanawiające. Na pewno trzeba było wykorzystać moment. – Dobra, przekażę to Jankesom. Dziękuję za sprawność i szybkość. – Węgliński kiwnął głową, uznając, że wystarczy tego meldowania. Uczucie ulgi wyrysowało się na twarzy Jasickiego, zadowolonego, że wypełnił zadanie. Złożył mapę i już miał się podnosić, kiedy z doliny doleciały odgłosy eksplozji. – Druga – szepnął. – Chyba nie najlepiej im idzie – gorączkował się. – Meldują ze sztabu, że druga kompania atakuje hangary. Rozerwało jakąś cysternę. O stratach cisza. – Radiowiec przyciskał słuchawki, starając się przekazać każde słowo. – Niech sobie radzą na razie sami. Dobrze, poruczniku. – Major odwrócił głowę i wstał. – Prowadźcie na szczyt. Czasu nie mamy. Za godzinę zaczną skakać Amerykanie. Dopiero teraz Węglińskiego dopadło przeświadczenie, że naprawdę zaczyna się coś wielkiego. Zresztą kolejny raz w tej wojnie. Wyspa Bornholm, Dania 12 września 1945 Wiało mocno, jakby przyroda uwzięła się na opadających wolno ku ziemi ludzi. Cel z wysoka wydawał się wygodny do lądowania. Płaski i równy. Problemy zaczynały się na ziemi. Płaskie i równe miejsce nie dawało wielkich szans na ukrycie się przed ogniem wroga. Było tu kilka głębokich, wybitych bombami lejów, ale to wszystko. Tam w górze sprawy wyglądały nieco lepiej. Nawet pomimo morskich wichrów, które od początku wyglądały na bardziej niebezpieczne niż ostrzał wroga. A ten, jak mówiono zaskoczonym i przerażonym Kanadyjczykom, dopiero co cofniętym spod zapadłej przeprawy w Danii, będzie uciszony nalotami. Teraz okazywało się, że plany były dalekie od rzeczywistości.

Pascal Borque z ulgą dziękował Bogu, że utrzymał kurs opadania i znalazł się obok twardego pasa oraz daleko od nabrzeża. Zrzucił szybko ciasną uprząż. Wiatr, rozwiewając czaszę spadochronu, ciągnął ją dalej w głąb lądu. Zielonkawy materiał powiewał w całej okolicy, znacząc miejsce upadków kolejnych ludzi. Podporucznik wyszarpał ciasno zawieszonego na plecach Stena i załadował magazynek. Patrzył krótko, jak kolejne drużyny opadają na ląd ścigane smugowymi pociskami obrońców. Świsnęło nad głową, potem znowu. Kanadyjczyk padł, rozumiejąc, że jego wysoka sylwetka stała się doskonałym celem dla okopanych tuż przy brzegu Sowietów. Salwy wystrzałów i ich pogłos rozchodziły się po równinie jak echo z dawnych czasów. Tak jakby bitwa trwała gdzieś dalej i nie dotyczyła padających na ziemię nieszczęśników. Zwyczajnie jednak ostrzał ukrytych karabinów maszynowych prowadzony był z tak daleka, że ledwo można było go usłyszeć, zwłaszcza w dmuchającej wichurze. Niektórzy, chyba mniej doświadczeni, zdejmowali krępujące ich pasy spadochronów zaraz po przyziemieniu i nie spodziewając się zagrożenia, padali ranni albo zabici, trafieni niesłyszalną kulą. Wokół lotniska, za okolicznymi płaskowyżami unosiły się całuny czarnego dymu. Dalej na wschodzie huczały silniki samolotów obezwładniających każdy podejrzany punkt albo niszczących pojazdy z wojskiem zmierzającym, jak się zdawało, na lotnisko. Opadające kompanie i plutony grupowały się pośrodku pola. Niektórzy lecieli między zrujnowane budynki, choć tam po krótkiej walce znalazło się kilka miejsc do ukrycia. Ci, co spadli do wody albo na plaże, byli straceni, przynajmniej tak rozumował Borque. Spora grupa trzydziestu albo i pięćdziesięciu ludzi ugrzęzła między pasem startowym a sowieckimi pozycjami. Ich lokalizacje wskazywały unoszone bryzą spadochrony. Oficer sięgnął po lornetkę skrytą w futerale i mocno przycisnął

ją do oczu. Seria poszła nad głową. Padł nosem w trawę. – Kurwa mać – zaklął rozwścieczony beznadziejnością sytuacji. Zaryzykował znowu i zerknął po raz drugi. – Żyją! – wrzasnął, wiedząc, że i tak nikt go nie słyszy. Ale pewny nie był, czy wszyscy ocaleli. Kilku próbowało wracać, czołgać się, pełzając niczym dżdżownice, kryć się w rzadkich lejach po nalocie, który jak na złość ominął nadbrzeżne umocnienia. Ścigały ich wściekłe ogniki pocisków, koszące trawę i wybijające bruzdy w glebie. Z każdą długą minutą w to cholerne miejsce przybywało coraz więcej ludzi. Jakoś tak wyszło z rachub sztabowców, że to Kanadyjczycy powinni torować drogę brygadzie. Tymczasem proste zadanie, jak się wydawało na odprawie, zamieniało zwartą formację w wymieszaną, nieskładną masę trzymaną przez ogień z plaży. W centrum lądu było chyba spokojniej. Jakiś większy pocisk przeorał ziemię, sypiąc wilgotną ziemią w oczy. Borque potrząsnął głową, ale niewiele to pomogło. Lewe oko zaszło mu drażniącą mgiełką, a pod powieką coś kłuło. Nieco wystraszony zaczął ją pocierać, rozglądając się wokoło. Co kilkadziesiąt metrów leżeli spadochroniarze. Tak jak i on płasko przylepieni do gruntu, czasem zerkający w dal. Nie miał pojęcia, czy to jego pluton, czy zbieranina z innych kompanii. Jak na złość gdzieś za plecami oficera pacnął pocisk. Rąbnął, krzesząc trochę iskier. Granat moździerzowy. Chyba był felerny, bo nie wybuchł. Drugi okazał się lepszej jakości. Huknął ogłuszająco, buchając niską brązową chmurą. Zaraz i następny poleciał między szeregi wystraszonych Kanadyjczyków. Tego było już za wiele. Nie patrząc na świszczące kule i odłamki, podporucznik zaczął pełznąć oparty na łokciach do pierwszego wypatrzonego żołnierza. Pokonał dystans pięćdziesięciu metrów w iście ekspresowym tempie, niczym wprawiony w raczkowaniu berbeć. – Żyjesz?! – Walnął pięścią w hełm dygoczącego chłopaka. Tamten uniósł głowę. Oczy miał wielkie, niebieskie, osadzone blisko wielgachnego nosa. Był chudy, młody i przerażony jak

diabli. – Słuchaj mnie – Borque nie miał czasu na subtelności. Złapał za kołnierz dzieciaka, jak nietrudno było się domyślić, nowego, z zeszłomiesięcznych uzupełnień, który myślał chyba, że wojna jest łatwa i przyjemna jak ta potyczka pod mostem. – Zbieraj ludzi, kogo spotkasz. Każ szykować granaty, kto ma, to i dymne, musimy ich wykurz… – Sowiecki pocisk rozerwał się na pasie, rozpryskując stalowe kawałki pospołu z betonem. – Ale, ale… – usiłował protestować żołnierz. – Zabiją nas – drżał mu głos. – Takie mają zadanie, stary! – wrzeszczał mu do ucha Pascal. – A nasze to zabić tych gnojków, zanim wytłuką cały batalion. Poleżysz tu trochę, to na pewno zarobisz kulkę, a tak… – Znów wystrzelił szary dym wybuchu. – Jak ci na imię? – skracał szybko dystans. Zwykle pomagało. – Ernest. Ernie – wydukał żołnierz. – Jestem z… – Potem poopowiadasz, Ernie. Wybacz. Dobrze ci z oczu patrzy, więc nie zawiedź mnie. Ruszaj zbierać chłopaków. – Znów coś wybuchło i ktoś zaczął krzyczeć, wołać sanitariusza z charczącym pogłosem. Kilka słów sprawiło cud i młody Ernie z karabinem Enfielda w dłoniach popędził, szorując brzuchem i czołgając się jak na manewrach, rozgłaszać rozkaz tego chudego, wysokiego podporucznika z innego plutonu. – Radio! – przypomniał sobie Pascal. – Szukać mi radia! – ryczał. Zastanawiał się, co z kompanią dowodzenia, czy w ogóle wylądowali i potrafią się pozbierać. A może już wzywają pomocy? Pociski waliły coraz częściej, ale nie gęściej. Jakby ktoś bił w panice gdzie popadnie, tak by tylko odpędzić albo raczej przydusić desant do ziemi. W ciągu sześciu długich, przerażających minut ludzie zaczęli zbierać się w pobliżu porucznika. Z nerwami targanymi niepewnością, czy kolejny granat nie będzie przeznaczony dla nich, dygotali pod ogniem, zerkając na wysokiego oficera, któremu ciągle nie było dość ludzi. Klęli, sarkali, popędzali go w

myślach albo i na głos, wierząc, że drągal ich stąd zabierze. Ktoś wzdrygnął się i zatrząsł. Przekręcił się na plecy, brocząc krwią z przestrzelonego barku. – Pomóż mu! – krzyknął jakiś kapral, choć niepotrzebnie. Dwóch ludzi rzuciło się od razu z ratunkiem. – Pojedynczo, nie grupować się! – rozkazywał kapral przerażony widokiem dwóch żołnierzy szarpiących nieszczęśnika. Sami się prosili. Jeden z chłopaków dostał serią smugowych pocisków prosto w głowę. Chlapnęła czerwono-szara breja. Ranny w ramię wrzasnął histerycznym głosem, plując przy tym resztkami mózgu kolegi, który padł na niego martwy. Kilka pocisków poszło rykoszetem, jeden trafił w nogę trupa. Ernie, który wracał jak wszyscy, pełzając, na ten widok wybałuszył oczy i zwymiotował wszystko, co miał w żołądku. Za nim jakiś żołnierz drgnął i uniósł się, jakby chciał wiać. – Stój, idioto! – machnął na niego Pascal z oczami tak przepełnionymi wściekłością, że chłopak nie odważył się nie wykonać polecenia. Borque sam przywarł do ziemi, słysząc wokół szeleszczące kule. Walnął pięścią w ziemię, wściekły i zrozpaczony zarazem. Uniósł oczy ku niebu, jakby szukał tam wskazówek. Widział tylko szare chmury i nic więcej. Jeśli w okolicy były jeszcze jakieś samoloty, którym nie kończyło się paliwo, to piloci nie mieli pojęcia, co i kogo atakować. Już dawno by to robili, ale najwyraźniej nikt jeszcze nie wskazał żadnych celów. Nie mógł, pod ogniem. – Zaraz przylecą następne – przypominał sobie Pascal, co mówiono na odprawie. Parasol lotnictwa ma wisieć cały czas. Lotnisko było ważne. Tutaj miały przyjść posiłki i uderzyć na centrum i to, co najważniejsze, czyli pozycje dział na północnym brzegu. Tam teren był skalisty, nienadający się zupełnie do desantu. – Jakby tutaj było lepiej – prychnął podporucznik w przypływie niespodziewanej ironii. Nie spostrzegł, że sowiecki ogień na chwilę przeniósł się gdzieś dalej albo w bok. Nad głową nic nie latało. Teraz był pewny. – Chłopaki. Szykujmy się! – Popatrzył za siebie. Zebrało się przy

nim na oko kilkunastu ludzi. – Dym! – rozkazał twardo. – Dym, do cholery! Chcecie dać się rozwalić?! – popędzał, widząc, że ludzie nie za bardzo chyba wierzą w to, co słyszą. – Niech to szlag! – wyrwało się kapralowi. – Dawaj to. – Zabrał jakiemuś człowiekowi granat, szarpnął zawleczkę. Klęknął na kolano, zamachnął się i cisnął cylindrycznym ładunkiem jak potrafił najdalej. – Dawajcie jeszcze! W dymie nie będą strzelać. Są odcięci, mają mało amunicji! – pocieszał siebie i innych Borque. Biała chmura wylatywała z granatu z głośnym sykiem. Tyle tylko, że silny wiatr szybko ją rozwiewał. Czasu mieli mało. – Chłopaki! Bagnet na broń! – przerażający rozkaz poleciał w oddział. Nie było odwrotu. Zatrzeszczało metalem mocowanym na karabinach, ale i Stenach. Zaraz rozległ się jeszcze donośniejszy potok przekleństw. – Szkoda, że nie mamy Brena – westchnął Pascal, prawie nie mogąc się ruszyć ze strachu. – Za mną, chłopaki! – Tylko dzięki doświadczeniu i samodyscyplinie potrafił się dźwignąć z ziemi. W końcu musiał zabrać stąd tych ludzi. Pochylony, i tak był wysoki. Ruszył truchtem, strzelając z biodra kilka razy. – Słyszycie faceta. Naprzód! – Następny poderwał się nerwowy kapral. Wstawali pojedynczo, po dwóch i w kilka sekund cała ta zgraja szaleńców biegła prostym jak stół, zadymionym polem w stronę plujących ogniem karabinów maszynowych. Pierwsze sto metrów wydawało się dystansem bez końca. Zresztą jak cała droga do celu. Płaska łąka pełna była miotanych wiatrem czasz, resztek sprzętu i martwych albo rannych ludzi. Niektórzy jęczeli. Inni, choć byli w mniejszości, ryczeli: – Dowalcie skurwielom! – pozdrawiając szaloną zbieraninę. Sowieckie moździerze nie przeniosły ognia, jakby ich obsługi nie zauważyły szturmującej grupy. Wydawało się nawet, że tłuką nie z plaży, ale gdzieś z gór. Tylko karabiny szczekały nieubłaganie. Świst ciętego pociskami

powietrza był tak wyraźny jak bicie przerażonych serc. Ktoś padł, ktoś inny się zachwiał, przeszedł kilka kroków i dopiero cicho jęknął, osuwając się na trawę. Borque nie patrzył. Oszalały ze strachu, albo raczej przerażenia umysł wołał: „Wracaj! Padnij!”. Ale instynkt samozachowawczy trzeba było uciszyć. Oficer ryknął jakimś niezidentyfikowanym wrzaskiem, dając upust panice. Pozostali podchwycili, krzycząc jak zarzynane wieprze, tak jakby wszyscy nagle zostali ranieni. Natarcie szybko topniejącego oddziału nie uszło uwagi reszty ściśniętych Kanadyjczyków. Od strony płonących ruin wyszedł podobny atak, pędząc mimo ognia moździerzy na pomoc szalonym albo odważnym kumplom. Wiatr rozwiewał resztki zasłony dymnej, kiedy grupa Borque’a dopadła zasłanej ciałami łąki, tracąc do tego czasu jedną czwartą ludzi. Ci, którzy pierwsi znaleźli się najbliżej sowieckich stanowisk, leżeli bez życia. Reszta rannych i cudem ocalałych okopywała się nieporadnie lub kuliła w gromadach na dnie dziur w ziemi. Pascal miał już dość. Sił brakowało, a widok błyskających luf karabinów pozbawił go resztek zapału. Padł na ziemię, pewien, że już po nich. Reszta poszła jak zawsze za jego przykładem. Serie latały nad głowami od prawej do lewej. Mieli po bokach co najmniej dwa stanowiska kaemów, które brały ich w ogień krzyżowy. A to nie wszystko. Tłukły do nich inne karabiny i co najmniej kompania Sowietów. Zagryzł wargi, nerwowo zerkając dookoła, jakby liczył, że skądś nadejdzie pomoc. Nieco dalej, wściekły na wszystko, a najbardziej na Ruskich kapral o uwalanej brudem twarzy dopadł do zwijającego się z bólu faceta leżącego obok Brena. Ładowniczy padł trafiony zaraz po lądowaniu i nawet nie zdążył zrzucić uprzęży spadochronu, której materiał owijał ciało, pokrywając się kroplami krwi. – Pożyczam – sapnął z wysiłku kapral, sięgając po broń. Ranny chłopak podsunął mu torbę z magazynkami. Kapral przebiegł jeszcze kilka metrów, ścigany uporczywym ogniem, i padł tak jak i inni, poddając się przewadze wroga.

– No dobra – szepnął ze smutkiem Borque. – Koniec lenistwa. Serce przyśpieszyło. Pascal sprawdził, czy jego broń jest odbezpieczona, przyłożył do ramienia kolbę i posłał krótką serię. Bardziej na próbę, bo jeszcze nie widział dogodnego celu. Szybko w dymie dostrzegł jakiś zamaskowany wzgórek, zza którego strzelało coś cięższego. Wycelował i strzelił szybko po kilka pocisków, nie mając pojęcia, czy dało to jakikolwiek efekt. – Za mną, panowie! – nakazał bez większego entuzjazmu i nadziei, po czym ruszył naprzód truchtem. Kilku ludzi podążyło za nim, wznosząc okrzyki będące bardziej objawem strachu aniżeli brawury. Ściągnęli na siebie istny grad świszczącego przeraźliwie ołowiu. Ktoś jęknął i zaraz się przewrócił. Pascal wypruł cały magazynek i padł na płasko obok kaprala, który miarowo tłukł ze swojej nowej zabawki. Jak się zdawało ostrzeliwującemu się w przypływie beznadziejnej mobilizacji Pascalowi, ich bieg miał się zaraz kończyć z braku ludzi i amunicji. Ta jakoś nie mogła wyczerpać się Sowietom ulokowanym w okopach może trzysta, czterysta metrów przed nim. Szybko okazało się jednak, że ten beznadziejny szturm, choć kosztowny, był iskrą, która podpaliła beczkę prochu. Spod dymiących budynków aerodromu biegli już, ścigani wybuchami, inni ocalali przy skoku spadochroniarze. Gdzieś z boku puknął raz, a potem drugi lekki moździerz. Jego granat szybował długo, ale wreszcie walnął na kamienistej plaży. Niewiele to pomogło, bo czerwoni strzelali dalej, ale dawało nadzieję. Porozrzucane pododdziały zaczynały się konsolidować i działać. Cóż jednak z tego, skoro leżący najbliżej Kanadyjczycy mogli tylko patrzeć, jak skąpe serie kilku już przywleczonych bliżej erkaemów i granatów tną po sowieckich okopach. W tej strzelaninie i jękach rannych nikt nie dostrzegł, że od zachodu zbliża się wolno eskadra myśliwców obładowanych bombami. Piloci bez rozeznania w sytuacji na ziemi nawet nie próbowali atakować. Nie wiedzieli przecież, w co mają uderzać. Pojawienie się kolejnej tego ranka grupy samolotów musiało

zadziałać na wroga bardzo deprymująco. Ogień nieco zelżał, jakby Sowieci szykowali się na przyjęcie bombardowania i szukali schronienia. Nie mieli pojęcia, że alianci w trosce o swoich z reguły nie rozwalają, jeśli nie muszą, całej okolicy, byle tylko osiągnąć cel. Jedynie gdy zjawiało się lotnictwo Jankesów, wszystkie strony nurkowały w okopach. Ta chwila, krótki cudowny moment zawahania, wystarczyła, żeby moździerze posłały kilka pocisków więcej. Stanowisko bliższego kaemu, to po prawej, zniknęło w błysku niedużego wybuchu. Wstrzelali się, bo zaraz drugi pocisk zasypał odłamkami obrońców. Tylko cekaem po lewej grzał jak przedtem. Borque myślał intensywnie, nawet nie czując strużek słonego potu lejących się po czole i oczach. W jednym ciągle widział mgiełkę. Chciał ruszyć, ale nie był tego już tak pewny jak jeszcze kwadrans temu. Zbrojny w przejętego Brena kapral go wyręczył. Zerwał się na ugięte nogi i z niemałym wysiłkiem dźwignął karabin do biodra. Siejąc niemal na oślep i wrzeszcząc jak opętany, wypruł pół magazynka. Trudno było o lepszy znak. – Idziemy! – ryknął podporucznik i też rzucił się biegiem na wroga. Sięgnął do szerokiej ładownicy na piersi po granat i sam nie wiedząc jak, szarpnął za zawleczkę. Usłyszał za sobą tubalny, znajomy głos wykrzykujący najwykwintniejsze przekleństwa. To był sierżant Francis Gordon. Ten wąsacz mógł uchodzić za stereotypowego podoficera szkockich regimentów. Krępy, nie najmłodszy, umięśniony, o porażającym głosie wytrenowanym na łajaniu rekrutów. W boju twardy, w piciu wytrzymały. Poszedł skakać na spadochronach, zamiast trafić do pułku kanadyjskich Szkotów. Musiało znieść go daleko, na drugi skraj lotniska z resztą plutonu Borque’a, ale teraz pędził co sił, czerwony i zdyszany. Pascal jakby dostał skrzydeł. – Na tych skurwysynów! – podniecał się i choć był za daleko, cisnął w przód granat. Przypadł do ziemi tylko na chwilę,

czekając wybuchu. Trzasnęło, ale w tym hałasie nie było to nic szczególnego. Reszta ludzi też znowu biegła, choć pewnie bardziej bali się, że podepczą ich idący na pomoc kumple niż tego, że zostaną zastrzeleni. Podporucznik strzelał w każde podejrzane miejsce kilka pocisków, aż skończył magazynek. Odrzucił go i sięgnął po drugi. Świsnęło koło ucha. Zlekceważył to. Ktoś obok padł na twarz i zastygł w bezruchu. Oficer ruszył dalej. Krzyczał, ale już słabiej. Ochrypł. Coś mocno go uderzyło. Zwolnił, ale niczego nie poczuł. Zaraz jednak kolejny cios o mało go nie powalił. Masa ludzi zbliżała się do wąskiej linii transzei odgrodzonych lichą przeszkodą z zasieków. Sięgnął po drugi granat i poczuł rozrywający ból w dłoni. Miał krew na palcach. Syknął tylko i podciągnął kolbę do ramienia. Z przodu wychyliła się zakryta hełmem głowa. Nacisnął spust. Człowiek zniknął, ale raczej się schował, niż zarobił kulkę. Zadudniły kolejne wybuchy. Obie strony rzucały granaty, tyle tylko, że Kanadyjczycy biegli, mijając je i prąc na Sowietów. Ci drudzy mogli co najwyżej próbować odrzucać ładunki. Za plecami mieli brzeg i nieustępliwego komisarza. *** Kapitan Konfer podpiął kolejny już magazynek do swej pepeszy. Hełm ciągle zsuwał się na oczy, więc co rusz go podnosił. Ziemia drżała, piach okopu osypywał się na buty. Trafiony w czerep dzieciak po prawej leżał na wznak, patrząc matowymi oczami na szare niebo. Obok kto inny zawył, łapiąc się za twarz. Trafił go pewno odłamek granatu. Wyjąca masa faszystów była blisko. Udało się ich przycisnąć, ale zerwali się jak szaleni. – Kazali im pewno – westchnął ze złością oficer, spozierając na trzęsącego się za nim we wnęce ściany okopu komisarza. Krzyczał, zagrzewając do boju, ale robił to coraz słabiej i kulił się w sobie coraz bardziej. Kule z sykiem gasły w ziemnych wałach. On i jego kompania nie spodziewali się, że wróg ruszy do bezmyślnego ataku, skacząc im niemal na plecy. Od strony lądu nie było ani jednej miny czy zapór

żelaznych, a zasieki stanowiło kilka luźno rozłożonych zwojów. Inaczej niż na kamienistej plaży, pełnej złomu i min. Tam każdy nieszczęśnik padał na ziemię albo prędzej czy później wylatywał na minie. Jak przeżył, bojcy go uciszali. Od wschodu jednak przyszło im walczyć. – Chłopcy, pokażemy im! – ryknął oficer, nie potrafiąc wymyślić nic innego. Bił się o życie, ale i uznanie. „Może powiedzą kiedyś, że kapitan Wasilij Konfer poległ z honorem. Nie cofnął się” – myślał, pocieszając samego siebie. Bo gdzie miałby się cofać? Do morza? Wskoczył na stopień transzei, odsunął bijącego z Diegtariewa żołnierza i sam przyłożył kolbę do ramienia. Pociągnął za spust. Najpierw ściął jednego. Twarzy nawet nie widział. Potem napatoczył się drugi. Targał dziwny karabin z magazynkiem ładowanym od góry. Zastrzelił go bez mrugnięcia okiem. Bojec obok syknął, rzucił przekleństwem i opadł na płaski magazynek. Konfer nie myślał długo, odepchnął żyjące ciągle ciało i złapał za erkaem. Zdążył strzelić raz i przed samą twarzą wyrósł mu wielki człowiek w zielonkawo-brązowej kurtce. Dyszał potwornie, a oczy gorzały mu wściekłością i mordem. Wycelował lufę w Sowieta, ale ten był szybszy. Zamachnął się pulemiotem i rąbnął lufą po piszczelach. Wysoki osunął się na ziemię, tracąc broń, która padła na przedpiersiu. Chciał sięgnąć do kabury, ale kapitan rzucił się z wyciem i chwycił go za gardło, zaciskając palce najmocniej jak potrafił. Trwali tak w uścisku. Wróg charczał, wybałuszając oczy, ale ciągle się bronił, szarpiąc silne ramiona Sowieta. Krew z jego rannej dłoni wsiąkała w utytłaną błotem bluzę. Nie widzieli, jak obok przelewa się ludzka fala rozjuszonych, gotowych na odwet Kanadyjczyków. Krzyczeli, rzucając się w okopy. Któryś nie zdążył się uchylić i padł trafiony, ale generalnie byli górą. Strzelali z bioder, siejąc śmierć, a kiedy kończyli magazynki albo ładowniki, kłuli bagnetami, wyjąc jak zwierzęta. Sowieci też nie próżnowali. Lali saperkami, hełmami i co roślejszym udawało się radzić sobie z napastnikami.

Jakiś żołnierzyk chciał cisnąć granatem w kolejną linię biegnących, ale kilka kul Stena w pierś rzuciło nim o ziemię. Uścisk dłoni osłabł i wielki granat poturlał się po ziemi. Rąbnęło tak, że świat zawirował. Padło kilku Ruskich i Kanadyjczyków. Pascalowi poszarzało przed oczami, coś nim szarpnęło i uderzył o ziemię. Nie wiedział, jak daleko pofrunął, ale uścisk na gardle ustąpił. Potrząsnął głową. Z uszu i nosa sączyła się cienkimi strużkami krew. Bolszewik był na wprost, też dochodził do siebie z głową opartą o ścianę wykopu i nogami zadartymi z drugiej strony transzei. Zerwał się nagle, jakby przypomniał sobie, gdzie jest. Sięgnął do kabury i wyszarpał pistolet. Wycelował i strzelił. Kula musnęła ucho i tak już pokiereszowanego Kanadyjczyka i wbiła się w ziemię. Drugi pocisk trafił nad obojczykiem, ale podniecony walką Pascal tego nie dostrzegł. Padł na plecy, odpinając nap kabury. Sięgnął po pistolet. Jak na złość nie był gotowy wypalić. Gdy przeładowywał, jeszcze dwie kule rozbryzgały ziemię tuż obok. Poczuł, że słabnie, że to już koniec, ale ryknął jak potrafił najgłośniej i zaczął szarpać spust. Nie miał pojęcia, czy trafia, czy wali na oślep, ale strzelał. Krzyczał i strzelał, czując szarpnięcia obolałej ręki. Zamek odskoczył, amunicja się kończyła. W białym prochowym dymie, w dudnieniu strzałów i bluzgów ujrzał, jak bezwładne ciało z czerwoną plamą na mundurze osunęło się wolno w dół. Sowiet przewrócił się, jakby mdlał, i upuścił pistolet. Gasnącą spoconą twarz oblepił piach. I to była ostatnia rzecz, jaką zapamiętał odpływający w ciemność podporucznik Borque. Lotnisko Bornholm, Dania 12 września 1945 Kolejne maszyny wielkiej powietrznej armady schodziły sprawnie i szybko. Siadały z piskiem opon i kołowały w stronę zrujnowanych hangarów. Rozkazy przy odprawie mówiły jasno: wysiadać i nie marudzić.

Kapitan Sulenczyński, wysoki mężczyzna o niemal kwadratowej sylwetce, jak na atletę przystało, wyjrzał przez drzwi ładunkowe samolotu C-46 i na moment zamarł. Przypomniał mu się widok spod Driel. Tutaj zrujnowane lotnisko zaścielały nieuprzątnięte jeszcze spadochrony i dwa osmolone wraki myśliwców. Panował zupełny, jak się zdawało, chaos. Daleko za płaskowyżem coś się paliło. Grupki wlekących się żołnierzy niosły rannych albo pomagały iść tym, których prowadzono gdzieś dalej w stronę zrujnowanych budyneczków. Musieli uważać na kołujące samoloty. Do tego dochodził odgłos nieodległej bitwy i ryk maszyn na ziemi, ale i w powietrzu. Swoje trzy grosze dokładały salwy artylerii. Choć nie było sposobu, by się upewnić, okrętowej czy lądowej. Spadochroniarze szybko opuszczali pokład samolotu, skacząc na betonowy pas. Wyglądali jak Brytyjczycy w swoich denison smockach i z angielską bronią. Tylko żółtawe orzełki na hełmach wskazywały, że na duńską wysepkę przybył pierwszy pododdział 1 Brygady Spadochronowej. – Ruszać się! Prędzej! – poganiał oficer. – Miejsce koncentracji… – rozejrzał się – wieża kontrolna. – Wskazał na osmalony drewniany szkielet. Tuż obok niego działała już zakrywana właśnie namiotem wielka radiostacja nadająca do przylatujących samolotów za pośrednictwem wysokiego na kilka metrów masztu. Pododdziały tworzyły plutony i sprawnie, dwójkami, rozglądając się po okolicy, ruszały dalej. Ledwie samolot kapitana został opróżniony, a już w jego stronę ruszyli lekkim truchtem noszowi. Śpieszyli się. Technik w granatowym battledressie wiedział, co ma robić – stał w drzwiach i najostrożniej, jak tylko potrafił, wciągał nieszczęśników do wnętrza. Warkot samolotów na niebie robił się coraz donioślejszy. Kilka par transportowych C-47 zataczało koła nad morzem, czekając, aż zrobi się nieco luźniej na pasie.

Z tych obserwacji kapitana i jego nieduży sztab wyrwało pytanie zadane z typowo brytyjskim akcentem. – Kapitanie…? – zawołał ktoś. Zieloną trawą, przeskakując porozrzucany sprzęt, pędził szybko zaczerwieniony oficer. Prosty jak struna mężczyzna o krzaczastych siwych brwiach. Za nim, patrząc pod nogi, dreptał niski żołnierz z radiem. – Jest pan z polskiej brygady…? – Brytyjski oficer wskazał palcem na Polaka. – Kapitan Jerzy Sulenczyński, pierwsza kompania… – Dobrze, dobrze. – Anglik przerwał i wyszczerzył na chwilę zęby, choć wyglądał na rozdygotanego. Podał rękę, ale nie patrzył w oczy. Był chyba zmęczony albo czymś naprawdę przejęty. – Kapitan James Makeplace, Trzecia Brygada Spadochronowa. Witamy na Bornholmie – powiedział w iście brytyjski, niedający się ukryć nawet w strachu i nerwach, wyniosły sposób. – Słyszeliśmy, że pierwszy rzut… – Polak dyskretnie wskazał palcem na brzeg, z którego okolic ciągnęły coraz większe grupy pokiereszowanych ludzi. Brytyjczyk przygryzł wargi, jakby chciał się powstrzymać od powiedzenia czegoś, i tylko kiwnął głową. Spojrzał na buty i kopnął jakiś mały kamyczek, odprysk betonu. – Cóż – uśmiechnął się smutno – nie zawsze idzie po naszej myśli. – Zdobył się na typowo brytyjskie określenie trudnej bitwy, ale głos mu zadrżał. – Straty…? – zadał zbędne i nieco nietaktowne pytanie Sulenczyński. – Dwudziestu sześciu zabitych, osiemdziesięciu jeden rannych. Dziesięciu zaginionych – wyliczył szybko kapitan i odwrócił się plecami. Niemiły dreszcz przeszedł po plecach Polaka. „Oby nam się tak trefnie nie trafiło” – pomyślał, czując, jak uchodzi z niego ekscytacja planowanym skokiem. Choć sam nie wiedział jeszcze, gdzie to ma nastąpić. – Nie mamy lazaretu. Będzie gotów pewno wieczorem albo jutro. Dlatego każdy samolot ma wywozić tylu rannych, ilu zdoła – mówił smutnym głosem Anglik, patrząc, jak jego kolejni ludzie

z trudem włażą do maszyny. – Nie czekajcie na resztę swoich – ożywił się nagle, jakby odgonił czarne myśli, i zaczął instruktaż. – Poleci z wami batalion kanadyjski. Oni dostali dziś ostro do galopu. Wszystko, co można, rzucamy na północ i wschód wyspy. Całość naszej brygady już jest w walce. Musimy, jak pan wie, działać szybko i sprawnie. Póki nie oczyścimy tego skrawka terenu, nie będą mogły przybić statki z posiłkami. – Spojrzał przez ramię na niezbyt zadowolonego Polaka. – Nasze rozkazy… – Wiem – uciął Makeplace. – Macie szykować się do desantu w drugiej fazie operacji. Proszę jednak zrozumieć, że straty mamy niemałe, a potrzeba nam szybkości i skuteczności. Jeśli mogę prosić… – Brytyjczycy bardzo lubili wyraźne rozkazy zmieniać w uprzejme prośby, którym oczywiście odmówić było nie sposób. – Wiem, że za pół godziny przybędą kolejne pododdziały waszej brygady. – Makeplace wskazał głową na morze. – Wtedy pójdzie łatwiej. Za to wieczorem będzie nas jeszcze więcej. No ale nic to, czas ruszać. Na linii wytłumaczą wam zadania… Rozmowę przerwał klucz trzech Spitfire’ów tnący szybko niebo. Leciały na wschód. Sulenczyński odprowadził je wzrokiem z wyraźną ulgą na myśl, że są tu alianckie maszyny, i popędził za ludźmi. Samolot, którym przyleciał, zapuścił silnik i teraz jako latająca karetka kołował na start. Punkt dowodzenia XV I Korpusu 3 Armii USA, pogranicze niemiecko-czechosłowackie 13 września 1945 Wewnątrz bunkra panował lekki zaduch, a i temperatura, jak na połowę września, wydawała się nie do zniesienia. Nie do końca było wiadomo, czy to wina pogody, czy pożarów lasów i miasteczek, jakie pochłaniały przedpole, a których żar przywiewały wiatry. Kilku oficerów, w tym dowódca korpusu, jego szef sztabu, ale i sam generał Patton, który nie mógł odmówić sobie przyjemności

podpatrzenia swoich chłopców idących do wielkiego „pierdolnięcia”, nie odrywało oczu od nożycowych lornet i zwykłych lornetek. Za ich plecami co rusz brzdękały telefony, a przez radio spływały pierwsze tego przedpołudnia informacje o postępach wojsk, oporze albo raczej jego braku. Obserwujący dymy bitwy w głębokiej, pofałdowanej dolinie dowódcy niewiele sobie robili z tego rozgardiaszu. Im w uszach grał jazgot bijących ciągle dział i ryk samolotów. George S. Patton jak przyklejony do rozłożystej lornety obserwował, nawet podrygując z radości, efekty kolejnych nalotów. – To macie, skurwysyny! – podniecał się, kiedy kolejne serie bomb z błyskiem i białą falą uderzeniową rozbijały sowieckie formacje. Ich oczywiście nie było widać, ale to, co musiało się dziać w pobliżu nalotu, dopowiadała generalska wyobraźnia. – Mamy ich, mamy, Sam! – zawył generał. – Pokaż mi kogoś, kto przeżyje takie walnięcie… – Sir. – Wystraszony porucznik w hełmie podał arkusz papieru dowódcy korpusu. Hanigan przesunął wzrokiem po zapisanych lakonicznym tekstem linijkach i nieco się stropił. Oparł się o ścianę schronu i zerknął niewesoły w dal przez szczelinę. – Co jest? Jakieś problemy? – Patton podszedł szybko i nie prosząc o pozwolenie, wyrwał mu meldunek. Przeczytał raz, drugi i zmarszczył czoło. Widomy znak, że szefowi zmieniał się nastrój. Porucznik dyskretnie się wycofał, nie chcąc stać się pierwszą ofiarą erupcji wściekłości. – Kurwa! – ryknął Patton, pomiął papier i cisnął nim w kąt. W kilku słowach podzielił się z innymi złą nowiną o omyłkowym zbombardowaniu idącej w szpicy 10 Dywizji Pancernej. Na chwilę zamilkli wszyscy. Dokładnych danych nie było, ale zakładano, że straty wyniosą ze stu rannych i zabitych. Mimo lat i doświadczeń nie była to pierwsza straszna pomyłka. – Takie rzeczy się zdarzają. Niestety. – Zgrzytając zębami, złapał się pod boki, patrząc na ścianę dymu przed swoimi dywizjami i

gorączkowo myśląc, co będzie dalej. – Zły omen czy trzynasty września? – wyrwało się Haniganowi głośne przemyślenie. Patton spojrzał na niego z ukosa, podnosząc jedną brew i jasno dając do zrozumienia, że nie będzie tolerował takich bzdur. *** Na prawym, skrajnym skrzydle całego korpusu, który rankiem 13 września rozpoczął operację „Breach”, ulokowano 13 Dywizję Pancerną Black Cats. Jednostkę mało doświadczoną w wojnie z Niemcami, jako że weszła do walki w kwietniu, stoczyła kilka potyczek, i to by było na tyle. Z Sowietami wojowali bardziej jako ruchomy odwód armii uderzający na najbardziej zagrożone odcinki. Podobnie zresztą jak inne tego typu dywizje. Oczko w głowie Pattona, kawalerzysty i pancerniaka. O ile idąca po lewej, sąsiednia 10 Pancerna mimo sukcesów musiała zwolnić tempo ze względu na okropną pomyłkę lotników, to 13 parła jak szalona. Czołgiści jadący w szpicy grupy bojowej A, która razem z dwoma batalionami piechoty i wydzielonym zgrupowaniem artylerii była ostrzem włóczni wbijanej w Sowietów, nie mogli uwierzyć w to, co ukazywało się ich oczom. Co bardziej doświadczeni, ci, którzy byli w Nadrenii i wschodnich Niemczech, widzieli podobne obrazki, ale nie w takiej skali zniszczenia i totalnej pożogi. Młody czołgista ze szwadronu A 93 Dywizjonu Kawalerii, jednostki rozpoznawczej dywizji, sierżant sztabowy Mack Manell, łypał przez uchylony właz swego czołgu. M24 Chaffee, największy z najmniejszych wozów rozpoznawczych, toczył się pooraną lejami drogą. Kierowca nieźle się pocił, omijając rozbity złom wszelkiego rodzaju pojazdów. Wielka masa stali, która zamieniła tę krainę w istne piekło, zniszczyła niemal wszystko. Zresztą sam widok był bardzo osobliwy. Odcinający się od otoczenia pas nalotu ciężkich i średnich bombowców widać było doskonale już z daleka. Po prawej ręce, w oddali, rósł zwyczajny

zielony las. Była tu trawa, jakieś zabudowania. Po lewej wszystko wyglądało podobnie. Z tą różnicą, że ten kawałek normalności był wąski i za kilkanaście kilometrów zaczynała się spalona ziemia, torowana przez lotnictwo dla 10 Dywizji. Manell z trudem powstrzymywał torsje, zasłaniając dłonią odzianą w rękawicę swoją chudą twarz, twarz wyrośniętego nastolatka, który trafił do armii w tydzień po zakończeniu wojny w Europie. Gogle, które naciągnął na oczy, osłaniały je przed szczypiącym dymem z tysięcy mniejszych i większych pożarów, ale przed smrodem nie potrafił się uchronić. Rozważał nawet, jak i reszta załogi, od kogo można by kupić maski przeciwgazowe. W tej chwili daliby dużo za kilka kompletów. Od świtu wszyscy szykujący się do walki Amerykanie, którzy z niepokojem wyczekiwali nadchodzącego dnia ukryci na pozycjach wyjściowych, słyszeli, jak nadlatują ciężkie bombowce. Mało kto z przerażonych, znużonych już po kilku tygodniach walk weteranów, ale i rozdygotanych z przerażenia uzupełnień wierzył, że armia i alianci mogą wystawić jeszcze więcej niż to, co bombardowało Sowietów przy każdym ich ruchu. Nie wierzyli, ale bardzo chcieli, by to się sprawdziło. Ktoś musiał wysłuchać skrytych modlitw i błagań, bo nad ich głowami przelała się potężna, na wpół niewidoczna o szarości poranka armada. Pierwsze nadleciały brytyjskie bombowce. Było ich podobno dwieście. Ale w szarej poświacie nie dało się tego zliczyć. Każdy niósł pod swym brzuchem ponadpięciotonową, wielką bombę. Zrzucone niemal jednocześnie, a przynajmniej w krótkich odstępach czasu, spowodowały małe trzęsienie ziemi. Nawet Manell, siedzący w czołgu sześć kilometrów od miejsca detonacji, obijał się o pancerz, tak podskakiwał jego nieduży Chaffee. Sam dźwięk wybuchów i wtórnych eksplozji zagłuszał normalny ludzki głos i dawał do myślenia o tych, na których łby poleciało to wszystko. Obawiano się, że Sowieci mogli przejrzeć plany, wycofać się albo zostawić na pierwszej linii szkieletowe obsady, które po

pierwszym szoku stawiałyby opór. Ktoś na górze to przewidział i nie zamierzał oszczędzać na ładunkach wybuchowych. W piętnaście minut, a może dwadzieścia nadleciało osiemset amerykańskich Liberatorów. Pojawiały się kolejno, całymi dywizjonami, formując wielką stalową chmurę na całkiem niskim pułapie. Zrzucały swój ładunek, zasypując bombami zapalającymi i burzącymi ogromną połać ziemi. Potem nadleciało jeszcze trzysta B-17 i zaatakowało mieszanką bomb rozpryskowych i burzących tereny, które rozpoznano jako głębsze pozycje. Drugą i trzecią linię obrony. Kiedy wszyscy zszokowani na ziemi patrzyli na gigantyczny wprost obłok dymu i kurzu pnący się do nieba na setki metrów, ciężkie bombowce odlatywały. Z lewego skrzydła dochodziły też odgłosy nalotów, dając wyobrażenie tego, w jak ogromnym przedsięwzięciu przyszło uczestniczyć 13 Dywizji Pancernej. Ktoś kiedyś opowiadał Manellowi, jak to w Normandii tysiąc bombowców starczyło, by unicestwić trzy szkopskie dywizje i wybić dziurę w ich obronie. Ale to? To był Armagedon. Mówiono im o silnym uderzeniu lotniczym, lecz szczegółów nikt nie przekazywał. Po półgodzinie, gdy wielu Amerykanów znudzonych widokiem pożarów wróciło na pozycje i do pojazdów, niebo zakryło niespodziewanie półtora tysiąca dwusilnikowych samolotów. Czego tam nie było. B-26, B-25, a nawet poczciwe stare Wellingtony. Ten nalot trwał dłużej, jakby każdy dywizjon czy skrzydło miało wyznaczony rejon albo cel, który musi zniszczyć. Czy im się to udało, nie było wiadomo od razu, ale sama ilość samolotów powinna dać najtwardszym Sowietom do myślenia. Kiedy i ta masakra powoli się kończyła, do akcji weszła chmara szturmowych P-47, Spitfire’ów i Mustangów. Latały jak oszalałe, ostrzeliwując wszystko, co tylko się dało i co wypatrzyły uważne oczy pilotów. Zaraz gruchnęła też pierwsza salwa alianckiej artylerii, której podobno ulokowano tu dwa tysiące sztuk. Ostrzał wybranych punktów, wskazywanych przez

obserwatorów w powietrzu, trwał półtorej godziny. Później wał ogniowy przeszedł parę razy po potrzaskanych lasach i wsiach, albo raczej ich nędznych resztkach. Każda idąca do walki jednostka dysponowała dywizjonem lub dwoma artylerii polowej. Szwadron A oprócz zadań rozpoznawczych miał też nakierowywać ostrzał i do dyspozycji dano mu wszystkie działa dywizji i przydzielonych jednostek. Prawdziwą potęgę. Rozkazy były zwięzłe: pędzić przed siebie i łamać szybko każdy opór. Środkiem pasa zniszczeń biegła pocięta na odcinki droga z asfaltu. Wokół na wypalonej do cna ziemi pełnej dziur i nakładających się na siebie lejów sterczały poskręcane ciężarówki, działa z upiornie uniesionymi w górę lufami i tony wszelkiego wojennego sprzętu, jaki rozniesiony został eksplozjami na wiele kilometrów. Czasem nie sposób było rozpoznać, jaki wrak mijają czołgiści. Czy to ciężarówka, czy działo pancerne? Pogięta, okopcona blacha w kilku częściach. Jeśli gdzieś dziwnym zrządzeniem losu zachowała się kępa trawy albo jakichś badyli, tliły się one teraz, rozsiewając biały dym. Drzewa okorowane, bez liści, połamane, dziesiątkami straszyły kikutami na całej cichej, trzykilometrowej trasie. Tylko ludzi nie było. Ani rannych, martwych, nikogo. Jakby rozpłynęli się w powietrzu. Czasem widać było strzęp oberwanego ramienia, uwieszony u wielkiego opalonego pnia i dyndający na słabym wietrze. Amerykanin patrzył na to z przerażeniem, ale i z satysfakcją. Wreszcie czuł na pewno, że dają Ruskim baty. Lepszego dowodu nie mógł dostać. Nie jakieś tam meldunki o laniu i zniszczeniach na sowieckiej stronie frontu, którym nikt nie dowierzał. Ponad trzy kilometry przeoranego bombami krajobrazu i żadnego strzału – to była najlepsza nagroda. Zbliżali się do usytuowanego na płaskim szczycie miasteczka. O tym, że mogli tam mieszkać ludzie i że nie była to tylko

stworzona przez naturę sterta kamieni, świadczyła wysoka, smutna, płonąca wieża kościoła. Podejście do tej ruiny było strome, wijącą się pod górę drogą. Wokół ciągle pełno było ognia i złomu potrzaskanych pojazdów. Dowództwo, wierząc – jak zawsze – w niszczycielską moc nalotów i wału ogniowego, nie spodziewało się oporu. Silnego oporu. Jednak dowódca dywizji chciał być pewny, czy po tym, jak jego czołgi opuszczą w miarę płaski, acz zalesiony, więc kryjący przed oczami wroga teren i wejdą na wzgórza, nie zacznie się jatka. Sowieci mogli ściągnąć posiłki i siedzieć w ciszy, szykując nocny kontratak przy pomocy jednostek z innych odcinków. Wszyscy bali się tego jak ognia, zwłaszcza walk w miasteczkach i większych skupiskach. Bali się przeciągłych bojów jak pod Metz czy Cassino. Takie nieprzyjemności spowolniłyby ofensywę i dały Sowietom czas na wyczarowanie jakichś odwodów. – Kot Jeden do Kota – dmuchnął w mikrofon Manell. – Z przodu czysto – przełamał lęk, że zwymiotuje, i zameldował dowódcy kolumny składającej się z pięciu czołgów, auta pancernego z radiem, którym dyrygował łącznik z lotnictwa, i trzech transporterów z piechotą. – Droga pusta, ale ja bym próbował z flanki obchodzić – zauważył. Kolumna i tak była dobrze widoczna, a podejście osłoniętym, choć zdruzgotanym zboczem dawało więcej szans na zostanie poza wzrokiem artylerzystów. – Kot Jeden – odezwał się dowódca grubym głosem – prowadzisz. – Naprzód i w lewo między lejami – rozkazał skupiony Manell, wychylając się bardziej z włazu. Torował drogę i sprawdzał wąskimi gąsienicami, czy w ogóle można będzie przejechać po przemielonej grząskiej ziemi. Słońce paliło w czołgowy hełm, kiedy sierżant wyjrzał na zewnątrz, z obrzydzeniem dostrzegając przecięty w pół korpus. Krwawy strzęp miał całą głowę i na Amerykanina patrzyła promienna, zwyczajna twarz z otwartymi, błyszczącymi w

świetle oczyma. – Biedny sukin… – zaczął mamrotać wystraszony Manell, gdy puknął wystrzał. Echo rozeszło się szybko. Kiedy chował głowę, lecący pocisk trafił w otwarty właz i ogłuszył go, sypiąc iskrami. Manell padł oszołomiony na siedzisko, nie mogąc złapać tchu. – Co to? Trafili? – bełkotał na wpół przytomny. – W lewo, gaz! – ryknął przerażony celowniczy, niewiele młodszy od dowódcy rudy chłopak. Drugi pocisk poleciał tuż za czmychającym czołgiem. Reszta też wyrwała z kopyta, szukając ukrycia. Nieważne teraz było, czy teren jest odpowiedni, czy nie. Czołgi mieliły ziemię, telepały się na płytszych lejach. Drugi wóz wbił się w płonącą ciężarówkę i podskoczył. Lufy czołgów szukały celów, co nie było wcale łatwe w tym pędzie. Wolniejsze Halftracki miały mniej szczęścia. Ostatni, jak na złość, kiedy się cofał, dostał w sam silnik. Buchnął żółtawy płomień i przerażeni piechurzy wylecieli przez burty, dobrze wiedząc, że walczą o życie. – Lotnik do Kotów! – wrzeszczał oficer łącznikowy. – Gdzie cel, gdzie cel?! Na takie wypadki miał w pogotowiu kilka dywizjonów, które kręciły się w pobliżu. – Gdzie, do cholery, cel?! – wydzierał się lotnik. Syczący pocisk armaty ZiS-3 uderzył obok auta i zatrząsł nim jak zabawką. Kierowca miał dosyć takich doznań. Ruszył pędem przed siebie, uznając, że między czołgami będzie bezpieczniej. Pluton M24, skryty, jak się zdawało dowódcy, za niską podziurawioną górką, pełną powalonych, połamanych drzew, rozwinął się w schodkową formację. Jeden za drugim, po skosie. Piechota została z tyłu i musiała na razie radzić sobie sama. Manell wracał do życia, ale w głowie niemiłosiernie mu huczało. – Żyjesz, chłopie. – Silny cios w kolano otrzeźwił go bardziej. Ładowniczy w ciasnym hełmie patrzył na niego z lekkim przestrachem, ale gotów był wierzyć, że jest okej. – Widzisz ich? – zapytał. – Czołgi? – Kierowca wolno naprzód do linii wieży – rozkazał słabym

głosem sierżant, bo z tej pozycji niczego nie mógł dojrzeć. Wspinali się powoli, kiedy błysnął płomień na drodze z tyłu. Drugi transporter rozlatywał się w chmurze rwanych pancernych płyt. – Stój – powiedział nagle Manell i niemal przykleił się do peryskopu w wieży. Ten drugi, we włazie, odleciał, kiedy padł strzał. Wioska była jakiś kilometr dalej. Przed kilkoma pierwszymi domami unosił się lekki obłok dymu, ale nie było widać żadnych luf, czołgów czy nawet ludzi. – No już, już. Walnijcie. Zróbcie mi prezent – syczał do siebie sierżant, wybałuszając oczy. Wróg jakby usłyszał, bo zamilkł albo zmieniał pozycje. Nagle żółta chmura wykwitła między pierwszym a drugim zrujnowanym domostwem. – Coś tam jest! – krzyknął podekscytowany czołgista. – Ładuj burzącym – rozkazał. Pocisk HE powędrował szybko do zamka armaty kalibru siedemdziesiąt pięć milimetrów. – Guy – rzucił sierżant do kierowcy – podskocz wyżej. – Się robi – doleciała odpowiedź. Wóz wysunął się poza grzbiet. – Widzisz ich? – Manell lekko uderzył w ramię celowniczego. – Na pierwsze dwa domy na skraju. Dym… – Widzę – zameldował tamten. – Wal! Działo odskoczyło z trzaskiem wystrzału. Wóz się zachwiał. Licha ściana gospodarstwa rozpadła się w jednej chwili. Zza sypiących się cegieł i dymu wybuchu wyłonił się niewyraźny, jakby zakryty gałęziami przedmiot. – Powtórka! – ryknął Manell. – To chyba jakiś wóz – dodał celowniczy, też niemogący dojść, co widzi. – Gotowe! – krzyknął ładowniczy. – Ognia – rozkazał sierżant i znowu walnęło. Wieżę wypełnił nieprzyjemny smród prochu. Za ruiną strzeliła wysoka na kilka metrów kula ognia. Zaraz przeszła w gwałtowny pożar i Manell mógł przysiąc, że widzi

wiejącego człowieka. – Tam są, gnojki?! – Odnaleźli Sowietów. – Kot, tu Kot Jeden, mamy drani. Podejdźcie bliżej mnie i damy im popalić. Przycisnąłem ich! – W bitewnej gorączce sierżant nawet nie zauważył, jak głośno się wydziera. – Zgoda – odparł krótko dowódca i Chaffee ustawiły się w rzędzie, waląc pocisk za pociskiem. Słupy eksplozji roznosiły resztki ścian i kominów, sypiąc odłamkami i kawałkami murów. Nawet pozbawiona transportu piechota dotarła do swoich pancernych przyjaciół. Dowodzący zgrupowaniem, opalony na mocny brąz porucznik dopadł telefonu skrzynkowego, ukrytego na tylnym pancerzu szefa kolumny, a służącego do komunikacji między zającami a deklami pod pancerzem. – Wchodzimy? – spytał z dużą dozą niepewności w głosie. Wcale nie chciał usłyszeć pozytywnej odpowiedzi. – Gdzie ci tak śpieszno? – doleciało z tamtej strony kabla. – Dam znak. – Czołgista nie miał zamiaru ryzykować czyjegokolwiek życia. – Tu Kot, tu Kot – mówił wolno do radia. – Lotnik, masz swój namiar. Dwie pierwsze farmy we wsi. Widzisz? To bądź tak miły i każ je rozpieprzyć w cholerę… Północny Meksyk 13 września 1945 Ludziom leżącym płasko na gorącym, sypkim piasku na szczycie szerokiego płaskowyżu musiał przychodzić na myśl los smażonej na patelni ryby. W brzuchy paliła nagrzana niebotyczną temperaturą ziemia, a od góry przypiekało nieubłagane słońce, wielkim dyskiem wiszące na błękitnym niebie. Każdy z tutejszych wiedział, jak się zachować i co robić w takim skwarze. Nosili kapelusze, pod którymi pocili się bardzo, ale przynajmniej nie groził im szybki udar. Na dłoniach ściskających broń mieli rękawice, a rękawy koszul nie mogły być podwinięte. Tylko nieodpowiedzialny żółtodziób idzie do walki w Meksyku z podwiniętymi rękawami, chyba żeby poranić albo poparzyć ręce.

Dwunastu ludzi leżało tak dobrą godzinę, skrytych za kilkoma kikutami uschniętych krzaków albo w płytkich szczelinach. Po drugiej stronie niewielkiego, szerokiego może na pięć-siedem metrów jaru, nieco z tyłu, czatowała podobna grupka. Zalewane potem oczy milczących pistoleros przyglądały się bacznie szerokiej na całe kilometry dolinie, której dnem w poprzek do ich pozycji biegła zawiana pustynnym piachem, asfaltowa szosa. Dalej, w drgającym nagrzanym powietrzu majaczyła wioska, pełna ludzi z okazji targowego dnia. Od pozycji tajnego obozu w skałach, którego mieli strzec jak oka w głowie, za co dostawali mnóstwo zielonych dolarów od tych dziwnych, milczących i sporo pijących w wolnych chwilach gringos, dzieliło ich tylko piętnaście kilometrów. Kapitan Szerbakow miał wrażenie, że zaraz zdechnie. A jeśli nie, to palnie sobie w skroń. Miał dosyć. Cały był mokry od potu, który lał się nawet do butów i rękawic. Ale bał się drgnąć. Bał się lotniczej obserwacji, wrogich samolotów, które co rusz przecinały niebo, wypatrując na odludnych terenach najmniejszego ruchu. Wrogie siły zajęły kawałek płaskiej pustyni pięć kilometrów stąd i znów węszyły. „Daleko się gady zapuszczają” – myślał wściekły na Amerykanów, ale i tego Szwaba Linforta. Może i był on internacjonalistą, ale teraz ideologie nie miały znaczenia. Liczył się tylko piekący gorąc na plecach i złość, że jego Linfort pchnął w to zadupie. Ktoś dał cynk jednemu z Meksykanów, że Amerykanie niuchają. Trzeba było coś z tym zrobić. Sowieci mieli swoje ulubione metody. Agresywną prowokację opanowali do perfekcji, toteż podsunięcie agenta parze Amerykanów niezgrabnie wypytujących o podejrzanych białych nie było trudne. Z pozoru był to miejscowy głupek, ale tak naprawdę bystry facet z wielkim darem kłamania. Sześćdziesięciodwulatek przedstawił się jako przewodnik, który za kilka dolarów może pomóc. Czekali teraz na efekt jego pracy. Nie wiedzieli, ilu, skąd i czym nadjadą. Sowiecki oficer miał przykazane jedno: jeśli się uda

wciągnąć wroga w zasadzkę, trzeba zdobyć informacje i nie dać mu uciec. Dodano „jeśli to możliwe”, ale była to tylko retoryka. – Chyba są – chrapliwy, jak większość tutaj, męski głos przywołał Szerbakowa do rzeczywistości. Leżący na brzuchu facet o dwóch głębokich bruzdach na brązowym policzku wskazywał coś, wyciągając dłoń. Spierzchnięte blade usta wykręcał sadystyczny uśmiech pasujący do błyszczących z radości na myśl o walce oczu. – Tam – pokazał palcem w żółtej rękawicy na daleki skraj doliny. Szerbakow uniósł lekko głowę. Zerknął, gdzie jest słońce, tak żeby szkła nie odbiły świetlnego refleksu, i przyłożył lornetkę do oczu. Szukał długo i nie potrafił pojąć, jak ten tubylec mógł cokolwiek dostrzec. „Oni naprawdę są częścią tej ziemi i więcej słyszą, niż ja dostrzegę” – pomyślał z uznaniem. – Rzeczywiście – ucieszył się. Warkocz kurzu przesuwał się od północy w jego kierunku. Nie widział na razie, ile pędzi tam aut i czy w ogóle są to samochody Amerykanów, ale mimo to serce zabiło mu szybciej i w żołądku ścisnęło. Im bliżej były zakryte obłokiem pojazdy, tym coraz bardziej oczywiste stawało się, że to chyba jednak nikt z miejscowych. Wozy pędziły, jakby ich kierowcom bardzo się śpieszyło, a tutejsi szoferzy nie należeli do najbardziej zapalczywych, wyznając zasadę, że śpieszyć się nie należy. Dwanaście par oczu wpatrywało się w rosnący tuman, który przesunął się kilkaset metrów i w szkłach lornetki pokazały się trzy dżipy, brudne od piachu i wypełnione zakutanymi w szmaty i gogle ludźmi. Szerbakow padł na ziemię. Otarł czoło z sączącego się potu. Myślał długo, co ma robić. Znowu ujął lornetkę w dłonie i zerknął na szosę. Konwój kilku aut niemal zrównał się z jego pozycją i wyraźnie zwolnił. Sowiet spojrzał za siebie, upewniając się, czy pojazdy jego oddziału są dobrze ukryte. Był to tylko nadmiar ostrożności, bo Meksykanie wiedzieli, jak ukrywać auta czy zamazywać ślady opon. Mieli w tym spore doświadczenie po latach walk z Federales i konwojów do USA.

Dżipy z grupą, jak się zdawało, zwiadowców zwolniły jeszcze bardziej. Teraz było widać wyraźniej. Ich pasażerowie nosili jasne mundury bez widocznych oznaczeń, głębokie hełmy i karabiny z lufami osłoniętymi przed pyłem. Na trzecim wozie zielona plandeka kryła bez wątpienia karabin maszynowy. Przy kierowcy pierwszego z rzędu auta kiwał się i machał rękami jakiś śniady jegomość. Wskazywał chudą łapą w stronę kryjówki Szerbakowa. – Mołodiec – uśmiechnął się Sowiet, zadowolony, że wybrali odpowiedniego faceta do tej roboty. Potrafił słuchać i zapamiętywać polecenia. Wskazywał rozjechaną ścieżkę między kaktusami i suchymi zaroślami, która biegła prosto pod lufy miejscowych bandytów. Dwie wielkie skały wytyczały skraj doliny od wschodu. Dróżka przebiegała idealnie pomiędzy skalnymi występami, tu gdzie Szerbakow planował atak. Nieduża kolumna skręciła w bok, wzbijając jeszcze więcej kurzu, ale widać było, że dowódca albo ktoś w tym rodzaju nie bardzo jest przekonany do tego pomysłu. Amerykanie jechali wolno i wyciągnęli broń, celując lufami w każdą stronę. Pokrowiec z karabinu opadł na podłogę i jego lufa mierzyła w skały. Facet przy Szerbakowie uniósł ciało, przyciskając kolbę poczciwego Springfielda do ramienia. – Nie – syknął Sowiet, kładąc rękę na celowniku. – Powiedz im, że jak strzelą teraz – rzucał szybko po hiszpańsku do leżącego przed nim wodza tej zgrai, który nie bardzo wiedział, po co były te nerwy – to Amerykanie zwieją i przyślą samoloty. – Wskazał w niebo. Potem, żeby być dobrze zrozumianym, przyłożył palec wskazujący do głowy i udał, że strzela. – Si, si – zgodził się Meksykanin i chyba szczerze przestraszony zrugał swego człowieka jakąś nie do końca zrozumiałą porcją lokalnych wyzwisk. – Czekajcie, aż pozwolę – rozkazał surowo Sowiet, robiąc groźną minę. Grupa zwiadowców tymczasem szybko się zbliżała i niczego nie podejrzewając, pchała się w zasadzkę.

– Muszą mało umieć – prychnął Szerbakow z pogardą. Jemu, weteranowi specjalnych akcji w Polsce, ale i w Rzeszy taki brak ostrożności wydał się bezkresnie głupi. Choć teraz bardzo na rękę. Podczołgał się wolno do skraju grani, ciągnąc za pasek swojego niemieckiego MP40, pamiątkę po dawnych bojach. Gestem kazał najbliższym pistoleros zrobić to samo. Wskazał na granaty, które w skrzyni targali tu w pocie czoła, dowiezione im w ogromnej liczbie z sowieckiej ojczyzny. Pierwsze auto wtoczyło się w skalny korytarz. Nie widzieli go, tylko słyszeli gang motoru w głębokiej studni. Szerbakow wyciągnął język, zacisnął wargi i ostrożnie podniósł się na kolano. Pot z pleców poleciał w dół. Otarł rękawem czoło, wyczekując, aż cała grupa wjedzie dalej. Reszta ludzi też siedziała cicho, czekając na drugiej skale na strzał rozpoczynający akcję. Szerbakow wychylił się głębiej. Dostrzegł zakryte twarze Jankesów. Cofnął się odruchowo, ale Amerykanie w obłokach kurzu nie widzieli go z tak daleka. – Teraz! – krzyknął, uznając, że najwyższy czas na atak. Podskoczył niebezpiecznie na krawędź, aż kamyki spod buta osypały się w szczelinę. Huknęła długa seria dziewięciomilimetrowych kul. Przeszła po pierwszym wozie, choć nie bardzo było wiadomo, jaki był jej efekt. Zaraz inni zaczęli walić z głośnym, wesołym wyciem, zadowoleni, że tłuką po amerykańskich gringos. Pistoleros zawsze lubili powojować, podobnie jak pić i chędożyć swoje i cudze kobiety. Chmura dymu i wzbijanego ogniem pyłu zakryła dolinkę i Meksykanów. Dźwięki serii i pojedynczych strzałów wybrzmiewały potężnym dudnieniem, rozchodząc się po skałach. Gorące łuski stukały cicho o kamienie, a smugowe pociski fruwały jak oszalałe, rykoszetując od dziurawionych aut i skał. Ktoś z dołu strzelił raz albo dwa, ale chyba tylko w przedśmiertnym skurczu. Niewiele zaszkodził napastnikom. W dół poleciały dwa granaty, rwąc się zaraz w gorącym wybuchu

błyskiem płomienia. Szerbakow wypruł w zapamiętaniu dwa magazynki, równo obdzielając każdy wóz. Ci, którzy w nich siedzieli, nie mieli prawa ujść cało. Sięgnął do ładownicy po trzecie stalowe pudełko nabojów, kiedy przyszło opamiętanie. – Starczy! Starczy! Starczy! – ryczał jak oszalały, ale jego podwładni nie słyszeli. Bili, wyjąc, jak w amoku. Zaczął ich kopać i szarpać za nędzne, brudne koszule i skórzane bandoliery. Każdego po kolei. Ogień ustawał z wolna, a krótka chwila ciszy i ulatującego echa ostatniego wystrzału przeszła w jeszcze dzikszy ryk radości. Banda Meksykanów machała bronią, podskakując, jakby zwyciężyli w wielkiej bitwie, a nie wystrzelali kilku Jankesów. W dole panowała cisza. Poskręcane, pokrwawione ciała zaścieliły pokiereszowane auta i ziemię. Nikt nie zdążył nawet uskoczyć kawałek dalej. Szerbakow westchnął z ulgą, ale zaraz zarzucił pistolet na plecy, złapał za lornetkę i zlustrował niebo. Wolno opadająca chmura kurzu bardzo go niepokoiła. Była jak punkt orientacyjny. – Dobra! – wrzasnął. – Schodzimy i przeszukamy naszych gości. Zatrzyjcie ślady od szosy. Nie mogą ich znaleźć… – Liczył na to, że nie mieli radia, a jeśli tak, to nie zdążyli podać swojej pozycji. Choć na pewno przekazali, gdzie jadą i jaką drogą. – No, ruszać się – pogonił Meksykanów. – Adelante, do chuja! – bluznął raz jeszcze i uświadomił sobie przerażony, że najprawdopodobniej w amerykańskim dżipie utłukli własnego człowieka. Kreml, Moskwa, ZSRR 14 września 1945 Sala była mała, wręcz ciasna, nieprzyjemnie cuchnąca stęchlizną wydzielaną przez niewietrzone meble i grubą, starą boazerię sięgającą sufitu. Mimo słonecznego ranka w pokoju panował drażniący półmrok, bo nie wiadomo czemu nikt nie odważył się włączyć dwóch kandelabrów.

Okna zasłonięto obskurnymi nawet według niskich standardów towarzyszy, grubymi kotarami. Do tej ciemnej nory przybyli niemal wszyscy. Przyjechali szybko, informowani w ostatnim momencie, oderwani od obowiązków na wszystkich szczeblach wojującego państwa. Woroszyłow, Malinowski, Malenkow, Chruszczow, Malinin i jeszcze kilku członków Rady Rewolucji. Samopoczucie spadło nisko, do samej podłogi, i turlało się po niej gdzieś między nogami. Siedzieli ponurzy, pocąc się w cieple pokoju, ale i ze strachu. Nie było tu z nimi Abakumowa. Wszak nienamaszczony jeszcze oficjalnie przywódca bezpieki pełnił ciągle funkcje szefa Smierszu, a nie członka Komitetu Centralnego ani tym bardziej Rady, więc nie przybył. Kilku obecnych, zwłaszcza spiskowców czy raczej niepewnych swoich działań dyskutantów, odetchnęło z ulgą, choć tylko na chwilę. Z tyłu głowy czaiła się świadomość, że Smiersz czuwa, zbiera informacje i wie dużo. A wódz czyta raporty i też posiada tę wiedzę, choć oni nie mieli pojęcia, jak dużą. Tylko błysk oka starego dyktatora przeglądającego grube pliki różnorakich raportów u szczytu stołu dawał do zrozumienia, że Stalin coś szykuje. Milczał przy tym, międląc w ustach zgaszoną fajkę i chrząkając po lekturze każdej strony wieści z frontów. Te nie były najweselsze i to też budziło lęki, nie mniejsze niż podskórne czystki, jakie zapoczątkowywał aparat bezpieczeństwa. – No tak – odezwał się niespodzianie wódz. Drgnęli wszyscy. Chruszczow cofnął głowę, uwydatniając dwa okazałe podbródki i krzywiąc usta. On zawsze dziwnie reagował na stres. Reszta zwróciła wolno głowy w stronę generalissimusa. Setki myśli i pytań wybuchły nagle w głowach towarzyszy, jakby uzmysłowili sobie, że nadszedł nieuchronny moment nowych decyzji. Stalin odłożył kartki, oparł się o stół i splótł palce. – Radźmy, towarzysze. – Równo obdzielił wszystkich swoim

spojrzeniem. – Czy to, co tu mamy – puknął palcem w gruby plik – to nowe niebezpieczeństwo? – Zawiesił głos, czekając reakcji, ale nikt się nie odważył odezwać. – Czy to rozpaczliwe próby odwrócenia naszej uwagi od głównego kierunku ataku? Co na to Stawka? – zwrócił się do Malinowskiego, który choć zbladł i nerwowo łykał ślinę, poderwał się raźno z miejsca. – Towarzyszu przewodniczący – zaczął jak zawsze oficjalnie tęgi marszałek – jeśli idzie o sytuację w Czechosłowacji, to jestem przekonany, że to ofensywa. Próba lokalnego przełamania i uchwycenia inicjatywy. Ma to na celu związanie większej ilości naszych sił i środków, by opóźnić marsz na Paryż. – Szybko otarł płynącą po skroni kroplę potu. – Desant na duńskiej wysepce… – Zerknął w bok, szukając ratunku, gdyż nazwa jak na złość uleciała z głowy. Malenkow opuścił wzrok, udając bezczelnie, że nie widzi rozterki marszałka. Bułganin za to przyszedł z ratunkiem, ruszając wolno ustami. – Bo… Bornholm – odczytał wreszcie poprawnie podpowiedź wystraszony wojskowy. – Desant na Bornholm i ewentualne dalsze akcje – chronił się przed kolejnymi porażkami – to działania pozorujące. Stalin chciał coś powiedzieć. Malinowski jednak go uprzedził: – Wiedzę opieram na raportach naszego wywiadu strategicznego. Z ich źródeł wynika, że to na pewno odwrócenie uwagi… Nie kłamał. No, może tylko naciągał nieco. Fakt, że GRU nie odkryło przygotowań do ataku na Bornholm, stanowił ewenement w historii tej służby. Zbieranie się floty okrętów oraz maszyn transportowych uznawano za przygotowania do krótkiej operacji na terenie Danii kontynentalnej. Alianci milczeli w sprawie nowych dalekich operacji jak zaklęci, więc alarmu nie wszczynano. Pośpiesznie zebrano, co tylko się dało, i przekazano górze, że to akcja pozorowana. Przecież nikt, nawet alianci nie byłby aż tak głupi, by w chwili gdy sowieckie rakiety biją w Londyn i idą na Paryż, poświęcać wojsko do walki na nic nieznaczących i dalekich obszarach. Malinowski, jak i jego sztab, wiedział, co to mogło znaczyć, ale

nie miał odwagi mówić o tym prosto z mostu, bez wcześniejszego przygotowania wodza. – Więc uważacie, że nasze armie powstrzymają te… jak to mówicie, lokalne próby przełamania? – Lśniące czarne kropki źrenic wpiły się w wąskie oczy Malinowskiego, tak że ten niemal je czuł. – Uważam, że tak – powiedział z całą stanowczością, jaką znalazł w swym wielkim ciele. – Nawet jeśli wróg posiada wielką siłę lotnictwa i artylerii? – Stalin przedstawił wątpliwość, tak jak lubił najbardziej. Nikt nie był pewny, czy wie więcej, niż się im zdaje, czy naprawdę oczekuje rady. – Uderzenie było silne. Tak tu piszecie. – Skinął na papiery. – Fakt. – Pot znów lał się po grubym karku Malinowskiego. – Silniejsze, niż się spodziewaliśmy, ale większość korpusów była przygotowana, została taktycznie cofnięta i stawia silny opór… Woroszyłow nie potrafił ukryć zdumienia. Otworzył szeroko oczy i tak długo patrzył na Malenkowa, aż ten zaczął nerwowo mrugać, żeby kolega spiskowiec dał mu spokój. Zerknął też niby to przypadkiem na Bułganina. Chruszczow podparł się na krótkiej grubej ręce, prychając i wykrzywiając usta. Cała grupka doznawała niemałego szoku. Przecież to oni planowali wybielać, upiększać jak się tylko dało sytuację w Europie. Byli coraz mniej pewni wyników, zwłaszcza pozytywnych wyników wojny, czując coraz silniejszy oddech Abakumowa na karku. Bo rosnące straty w ludziach i sprzęcie znajdowały się na drugim miejscu. Do tego dochodził głód i susza w kilku ukraińskich i zachodniorosyjskich regionach. Nikt nie mówił tego głośno, nie odważył się nawet nazwać sprawy półgębkiem, ale zwyczajnie wydawało się, że Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich się przeliczył. Prawdziwy obraz, gdyby prosto z mostu przedstawić go Stalinowi, w ich sytuacji oznaczałby natychmiastowe oskarżenie o zdradę i brak czujności, a zaraz potem… Myśleli chyba o tym samym, bo dziwnie się wzdrygnęli, aż Stalin zrobił pytającą minę. Wrócili zaraz do słuchania

Malinowskiego, który mimo że wierny i posłuszny, też naciągał fakty. Woroszyłow zastanawiał się intensywnie, czy była to kalkulacja, czy jakiś wpływ Żukowa, który ponoć niepewny, też się bał. Uznał, że może to być jakiś cichy, chwilowy pakt. Żukow z przyjemnością wróciłby do roli gwiazdy, wodza armii, wykopując Malinowskiego, ale przecież w oczach wodza oni obaj odpowiadali za wyniki wojny. Jechali na tym samym wózku. Tymczasem aliancka ofensywa była silna i miażdżąca dla wielu jednostek. Woroszyłow i Bułganin wiedzieli o tym dobrze, jako że czytali tajne raporty o stratach materiałów, które mieli uzupełniać. Było to bardzo trudne. A jeszcze ten zaskakujący desant na Bornholmie. Wróżył coś gorszego, coś, o czym każdy, kto otarł się o sztab armii, bał się myśleć. Brakowało przecież sił, by bronić dalekiego zaplecza. Tymczasem Malinowski zakończył swój długi wywód. Stalin machnął ręką, dając mu znak, by siadał. – Jeśli to nie jest generalna kontrofensywa, jak uważacie… – Wódz darował sobie przepytywanie reszty, co przyjęli z ulgą. Źle się czuł. – To czy nie jest to moment do użycia środków specjalnych? – rzucił w salkę pytanie. Znów popatrzyli po sobie. Wiedzieli z grubsza, o co chodzi, i niektórym aż ciarki przeszły po plecach. Bić wroga na jego terytorium to byłoby coś, ale odwet, a nawet sama jego możliwość mroziła krew. Stalin miał to gdzieś, gotów był przyjąć wyzwanie i bronić miast przed wrogimi bombowcami, które podobno gdzieś u granic już szykowały się do lotów. Im jednak takie rozwiązanie nie do końca odpowiadało. Nie byli może tchórzami, ale silne bombardowanie groziło buntem w wymęczonym społeczeństwie, a do jego opanowania sił trzeba było sporo. Tymczasem możliwości wydawały się coraz bardziej ograniczone. – Co sądzicie, towarzysze? – Głos Stalina zabrzmiał niepewnie. Malenkow, oficjalnie druh wodza, pozwolił sobie odpowiedzieć: – Wstrzymajmy się.

Zabrzmiało to jak żart. Przecież to Stalin decydował. – Atut główny zostawmy na chwilę… Lepszą chwilę – zabrzmiało to lepiej niż „chwila niebezpieczeństwa”. – Wróg musi poznać naszą siłę w odpowiedniej chwili. Może jak podejdziemy pod Paryż, to… – Dobrze, dobrze – wódz powstrzymał wybujałą fantazję Malenkowa, który zapędzał się w podlizywaniu. – Rozumiemy to wszyscy. – Popatrzył uważnie po zebranych. Niepokoiło go to, że byli wystraszeni. Nie, nie tak jak zawsze. O wiele bardziej. Domyślał się czemu i bawiło go to potwornie. Jego nowy, jedyny pupil zbierał na to towarzystwo, co tylko mógł, i zdawało się, że niedługo wszyscy znikną. Pytanie tylko kiedy. Po wojnie czy jeszcze przed jej końcem? Przecież nie byli potrzebni, wszystko szło niemal doskonale.

ROZDZIAŁ X Dolny Śląsk 14 września 1945 Pierwszy Spitfire X V I w niepasującym do warunków piaskowym kamuflażu zanurkował z wyciem silnika. Spod skrzydeł siwym obłokiem buchnęła salwa rakiet. Pilot poderwał maszynę, uchodząc wysoko, niemal pionowo, jak najdalej od ognia wroga. Drugi w szyku myśliwiec podchodził do celu, ale nikt tego nie oglądał. Wszyscy okopani na szczycie góry Polacy z pierwszej kompanii wypatrywali efektów nalotu. Brytyjskie rakiety walnęły równocześnie pomiędzy trzema autami pancernymi, zasnuwając i tak gęstą od dymu dolinę jeszcze większym obłokiem. Jeden z samochodów BA-64 rozjarzył się kulą ognia, znikając w płomieniach. – Jest! Brawo! – Gwizdy i wiwaty poszły wśród skrytych w liniach pod drzewami Polaków. – Bardzo ładnie – pokiwał głową Jan Węgliński, który nie potrafił odmówić sobie przyjemności obserwowania takich widowisk. Trzeci dzień oglądał podobne akcje i nie miał dosyć. – Pogratulujcie… – Jeszcze jedna seria wybuchów zagłuszyła jego słowa. – Pogratulujcie lotnikom! – krzyknął głośniej, nachylając się nad uchem podoficera łącznikowego, który kierował całym tym ambarasem. – Odchodzą! – zawołał uradowany i spokojny Jasicki z lornetką przy oczach. Choć nawet stąd było widać, że łąkami za szosą ocalałe grupki Sowietów żwawo cofały się w lasy i do pobliskiego miasteczka. Myśliwce przemknęły jeden za drugim nad drzewami, żegnając się kiwającymi skrzydłami ostatniej maszyny.

W dole na zielonej trawie dopalały się szczątki ich ofiar. Pierwszego już dnia Sowieci, mimo że niewiele mieli sił do użycia, w szoku popędzili na nieznane, desantujące się po drugiej stronie wzgórza oddziały – kilka mieszanych kompanii zaopatrzenia pędzonych przez pluton lub dwa z NKWD. Bez rozpoznania, przygotowania, na zwyczajowe hurra. Zwarte grupy podjechały kilkunastoma autami, niemal od razu dostając się najpierw pod ogień polskich moździerzy, a zaraz potem działek i rakiet myśliwców. Straty i szok musiały być wielkie, bo sowieckie linie pękły i zwijały się. Wróciły jednak zaraz wsparte autami pancernymi. Nie posunęły się dużo dalej, znów zaskoczone sprawnym uderzeniem z nieba. Sowieci znowu musieli odstąpić. Nie bardzo wiedząc, co robić, sami ściągnęli artylerię i krótkimi ostrzałami starali się nękać albo raczej prowokować do działania ukrytych w gęstwinie nieprzyjaciół. Dziś kolejny raz próbowali, choć jak zawsze z podobnym skutkiem. Tak było na odcinku polskiej pierwszej kompanii. U RójUrbaniaka, który nieco zamarudził w obejmowaniu terenu i poniósł straty w starciu z obrońcami drugiego lotniska, panował teraz spokój. Trzecia kompania odpierała tylko nocne podchody wroga, niemogącego dojść, kto wylądował na jego terenie. Nic nie przeszkadzało w nadejściu posiłków, dwóch batalionów skaczących na spadochronach i reszty pierwszego rzutu, amerykańskich „krzyczących orłów”, których dla bezpieczeństwa i komfortu przerzucono samolotami na dwa trawiaste lotniska. Przyczółek wśród gór szybko się rozrastał. – Co będzie teraz? – Wysoki oficer o szeroko rozwartych, przejętych i skupionych oczach, z dystynkcjami pułkownika na spadochronowym hełmie, przycupnął obok drzewa, patrząc na zasłaną trupami dolinę. Pułkownik Howard Johnson, czterdziestolatek, który przeszedł szlak swej słynnej dywizji w wojnie z Niemcami, został mianowany dowódcą zgrupowania bojowego, oddziału połączonych w jedno batalionów 501 Pułku i

kilku dodatkowych jednostek. Obaj z majorem Węglińskim mieli tworzyć nieco dziwny twór podwójnego dowództwa. Ku obopólnej uldze przypadli sobie do gustu i widzieli szansę na dobrą współpracę. – Nie mam pojęcia. – Węgliński schował lornetkę, zwlekając z odpowiedzią. – Wygląda na to, że udało nam się zaskoczyć drani. Nie mają siły albo coś kombinują na fest. No ale lotnictwo nie widzi żadnych ruchów… – Może spróbują którejś nocy – przerwał Amerykanin, dzieląc się dręczącą wszystkich obawą. – Jeśli tak – zawahał się Węgliński – jeśli cokolwiek wykryjemy, każemy przecież bombardować ile się da. – Skrzywił się w nerwowym grymasie, który próbował przerobić na niepewny uśmiech. – Módlmy się, żeby tak spokojnie było do samego końca. – Nabrał powietrza. – Do nadejścia naszych wojsk. – Oby – przytaknął Amerykanin. – Dobra, idziemy popatrzeć, co u innych – zaproponował Jan, machając na swój nieduży sztab przybocznych. Zrobili kilka kroków, gdy od strony Czechosłowacji doleciał odgłos armatniej salwy. Zdębieli wszyscy, wpatrując się w daleki punkt na południu. – Kompania B – oznajmił przejęty Johnson. – Niech zaraz meldują – rozkazał radiotelegrafiście. *** Pociski padły daleko, ale i tak napędziły strachu. Jakaś grupka haubic obrała za cel dopiero co objętą przez Amerykanów linię obrony od strony południowego podejścia do lotnisk w dolinie. Tak jak i na północnym skrawku obrony, Sowieci dopiero sprawdzali, z kim mają do czynienia. Ale nigdy jeszcze nie walili tak głośno i tak mocno. – Strat żadnych, panie pułkowniku – meldował podniecony Spivy, zgodnie z radą porucznika Chrisa Walkera biorąc głębokie oddechy. – Oczywiście, sprawdzimy… – Otarł oczy piekące od wolno snującego się po wzgórzu dymu. – Jak tylko odnajdziemy, zaraz wezwiemy…

Huknęła kolejna salwa i kilka pocisków, najwyraźniej ciężkich, pofrunęło nad lasem z rykiem podobnym do pociągu. Trafiły idealnie w polanę u stóp wzgórza, znowu nie czyniąc szkody poza zdmuchnięciem kilku kilogramów liści z drzew. – Znów, tak, znów. – Spivy otrzepał się z kurzu i wstał z dna okopu. – Jak to? – Zdziwiony odsunął głowę od słuchawki. – Teraz? Tak, tak jest. – Nieźle zmieszany kapitan rozglądał się dookoła. – Wali tu ten Polak – oznajmił głośno. – Taki ciekawy – prychnął „Krakers”. – Albo mu się nudzi. I wcale się nie dziwię – dodał o wiele ciszej. Przecież na razie walka była tu żadna. *** Wspinaczka pod strome zbocze wychodziła Janowi i jego objuczonym sprzętem ludziom całkiem sprawnie. Wyrobił się przez te dwa dni tak, że nawet żebra nie dokuczały za bardzo. Może była to tylko kwestia buzującej adrenaliny, maskującej ból? Przeskoczył kilka osłonowych stanowisk, teraz już bez zająknięcia podając hasło, i piął się wąską, wydeptaną ścieżynką w stronę dowództwa. Amerykanie czekali, niepewni chyba powodów wizytacji, bo sterczeli w swoich lisich jamach, wypatrując gości. Kapitan Spivy wyskoczył z okopu, kiwając głową na dzień dobry. Nauczono go, że salutowanie jest niebezpieczne. Przedstawił się i zaczął opowiadać, co u jego ludzi. – Strzelają chyba dla zabawy, niewiele nam szkodzą… – mówił nerwowo i chaotycznie, bardzo przejęty. Jan znał takich młodych, wystraszonych, ale próbujących robić, co do nich należało. Przecież jeśli przeżyje, sam wiele się nauczy. – Wyślijcie patrole – proponował Węgliński. – Trzeba szybko odkryć te działa i walnąć z powietrza. Nie mamy czasu na jakieś podjazdy. – Niech mnie! – wykrzyknął ktoś za jego plecami, klaszcząc w dłonie. Polak znał skądś ten głos. – Pan kapitan?! To znaczy major! – zakrzyknął „Krakers”,

chyląc głowę, jakby się witał czy uważnie przyglądał. Uniósł daszek hełmu i złapał się pod boki. – Ja myślałem, że pana… Twarz Polaka drgnęła w wymuszonym uśmiechu i przez kilka sekund nie wiedział, co ma robić. Wróciły zaraz wspomnienia i przeszły go drgawki. – Porucznik Walker – wyciągnął dłoń, ryzykując, że Amerykanin da mu w pysk. W końcu to on poprowadził resztki ich oddziału przez sowieckie pozycje, tracąc wielu ludzi. Zbyt wielu. Walker popatrzył na niego, ale nie miał wątpliwości. Uścisnął prawicę jak najmocniej potrafił i wyszczerzył zęby, szczerze rad. – Naprawdę miło pana widzieć. Cieszę się, że pana nie utłukli. – Mnie też miło widzieć cię całego – odparł z ulgą Jan. – To co, znów to samo? – spytał cicho Chris. – O nie, mam nadzieję, że nie to samo. – Polak pokręcił stanowczo głową. – Tu będzie lepiej, jak widzisz zresztą. Cisza, spokój. – Powiódł oczami po drzewach. Spivy stał z boku, słuchając dziwacznej pogawędki i nie bardzo wiedząc, o co chodzi i czy mimo statusu oficjalnego dowódcy ma prawo ją przerwać. – To mój stary kumpel – dostrzegł zakłopotanie chłopaka „Krakers”. – Razem dużo przeszliśmy. Cholernie dobry oficer, no i… wyciągnął mnie z wielkiego szamba. – Porucznik pozwolił sobie poklepać gościa po ramieniu. Węgliński nie oponował. – Nie przesadzajmy. To nie moja zasługa – zakłopotał się. – To było wspólne dzieło. Jeśli to tak w ogóle można nazwać. – Westchnął i uniósł smutny wzrok na niebo. – Aha – pokiwał głową Spivy, słuchając tego wzajemnego słodzenia, choć ciągle nie wiedział, co ma powiedzieć. – Tu nie może być powtórki – otrząsnął się ze wspomnień Jan. W źrenicach zatańczył mu ognik złości. – Pokażemy draniom, co potrafimy – mówił pewnie. – Jest nas więcej, mamy lepsze przygotowanie i się nas boją. Amerykanie popatrzyli po sobie i tylko skinęli obaj głowami. „Facet się nakręcił” – przeszło Spivy’emu przez myśl. – Niech tylko spróbują – niemalże warknął Polak.

– Na razie mają stracha – wtrącił „Krakers”. – Sondują nas i nie mogą się pozbierać. Ale tam są, oj są – powiedział to w taki sposób, że kapitan aż pobladł. – Mieliśmy zakłócać ich transporty na front, a oni od dwóch dni niczego tędy nie posłali. To nie może im się podobać. Pewno puścili ruch w inne kanały, ale to za drogo kosztuje. Wreszcie będą musieli coś zrobić i przyjdą całą masą… – Zagryzł wargi. – Niech przychodzą – prychnął Jan. – Będziemy na nich czekali. Wyspa Bornholm, Dania 14 września 1945 Żaden z czekających na swój przydział ludzi zasiadających na mokrej od ostatnich deszczy ziemi nie mógł się nadziwić, że tyle maszyn można zmieścić na tak maleńkim lotnisku. Kapitan Sulenczyński stał oparty o wrak sowieckiego MiG-a, upolowanego przez polskie Spitfire’y poprzedniego dnia i patrzył, paląc papierosa, jak na pasie kłębi się jak w ulu. Mimo że powinien spać, odpocząć po walce, nie mógł się napatrzeć. Z dziesiątek samolotów zakrywających pas i łąkę wyładowywano tony sprzętu, amunicji i zaopatrzenia. Piętrzyły się tu góry drewnianych opakowań, roznoszone najpierw przez ludzi do odpowiednich pododdziałów, a potem, kiedy zaczęły z morza nadchodzić pojazdy – wyładowywane z barek – za ich pomocą rozwożone w najdalsze miejsca. Robiło się ciemno, ale widać było dobrze. Słychać jeszcze lepiej. Wokół rozlegało się dudnienie motorów i ryk latających ciągle po niebie myśliwców, które osłaniały całe to wielkie mrowisko albo atakowały od dłuższego czasu cele daleko, daleko za wodą. W dole poniżej pozycji śpiących polskich spadochroniarzy, ściśnięci pod ścianą wzgórza, siedzieli za zwojami z drutu sowieccy jeńcy. Nie walczyli mężnie ani długo, poddani ciężkim nalotom i mamieni wizją lepszego życia i pełnego brzucha. Komisarze ich straszyli, ale wielu utłukli. Stracili wiarę, jeśli kiedykolwiek ją posiadali. Nie mieli gdzie uciekać, a poza tym spokojne życie ich rozleniwiło.

Oficer pociągnął ostatni mach dymu i z satysfakcją cisnął kiepa w dół. Syknął wesoło i ruszył do swoich. Spali jak dzieci w wąskich namiocikach. Mimo że mieli następnego dnia dokonać rzeczy ważnej, nie znalazło się tu dla nich lepsze miejsce na ostatnią noc przed desantem. Przynajmniej nikt im nie przeszkadzał. Sam generał Sosabowski nakazał odpoczynek, by chłopaki nabrali sił i mieli czas na rozrachunek z własnym sumieniem oraz pisanie listów. Przecież jutro, jeśli pozwoli dobry Bóg i pogoda, mieli być tak blisko Polski, jak nie byli od bardzo dawna. Londyn, Anglia 14 września 1945 Generał Władysław Anders opadł ciężko na posłane łóżko. Nie miał siły ani chęci zrzucać munduru, choć wrodzone i wyuczone poczucie obowiązku i wojskowego drylu nie pozwalało mu na takie rozluźnienie dyscypliny. Postanowił więc, że chwilę tylko odpocznie. Przymknął oczy i nakrył łysą głowę ręką. W środku huczało. Ciągle widział ludzi, setki ludzi, jakich spotkał przez ostatnie tygodnie. Widział wiele miejsc i odbył niezliczoną ilość rozmów. Pracował, planował i przekonywał, aż poczuł, że pierwszy raz opada z sił. Kłębiły się w nim wątpliwości, pytania i domysły, czy wszystko dopięto, czy się uda i przede wszystkim czy warto. Ale odwrotu nie było. Wrócił z Danii po rozmowie z generałem Maczkiem. Wcześniej wizytował Bawarię i swój macierzysty II Korpus. Byli gotowi i czekali. Pałali wręcz chęcią zemsty i ogromnym entuzjazmem. Czasu na przygotowania nie mieli wiele, plany mogły zawieść, a całość szykowano z marszu, ale było w tym jedno pocieszenie. Alianci posiadali doświadczenie, wielkie doświadczenie w tak wielkich operacjach. I jeszcze ta nazwa.

– Operacja „Młot” – szepnął z uśmiechem. Bardzo podobał mu się ten kryptonim, nadany przez zespół alianckich planistów. – Młot na czerwonego – wymówił z satysfakcją. – Młot i początek tej operacji, nazwany w poufnych rozkazach dniem P. – Ziewnął i zaraz zasnął. Północno-wschodnia Francja 15 września 1945 Deszcz ciął równo, ostrymi kroplami. Ziemia już nie była w stanie wchłaniać mas wody, jakie spadły na nią w tak krótkim czasie. Szum bijących ulewnie strug niemal zagłuszył dalekie wycie pocisków, eksplozje katiusz i chrzęst gąsienic. Wielkie sowieckie tanki i działa brnęły co sił w motorach, zanurzone do pół osi w mokrej, brązowej brei. Ich desanty kurczowo trzymających się czego popadnie ludzi zdążyły zmoknąć do cna przez ostatnią godzinę boju. Wilgoć, zimno i krępujące marsz błoto nie były w stanie tak naprawdę nikogo powstrzymać. Od dowódcy korpusu, poprzez kamandirów brygad i pułków, aż do najprostszego żołnierza każdy wiedział, że takiej okazji odpuścić nie można. Tygodnie krwawych walk o każdy kilometr, piędź ziemi bronionej przez faszystów, niekończące się naloty i sterty ofiar zostały teraz zapomniane. Deszcz i chmury zatrzymały wszechpotężne alianckie lotnictwo paraliżujące ruchy wojsk i bijące w ślamazarne kolumny sowieckie, którym chyba za karę mimo gradu bomb i stali kazano nacierać. Teraz nie dość, że maszyny wroga stały bezczynnie na lotniskach, to dodatkowo nieprzyjaciel odpuścił na ziemi. Większość jego sił zaczęła się cofać lub dawno się zwinęła, albo też padła pod uderzeniami idących w szpicy zagonów. Szansy nie można było zmarnować. Ogromne, straszne zwieroboje ISU-152 mieliły grunt, chlapiąc błockiem na wiele metrów. Ich silniki oblepione piechurami grzały przyjemnie w siedzenia, dając szansę choć od spodu pozostać suchym.

Starszyna Wiktor Wargaszkin trzymał się kurczowo stalowego pręta przyspawanego do pancernej blachy, podskakując na coraz większych koleinach i pagórkach. Kierowca pędził jak szalony, taranując drzewa, wraki i ogrodzenia. Wiatr wywiał z głowy wspomnienia o ciepłym szpitalu i skarbach znalezionych we wrogich zasobnikach, o których ani Wargaszkin, ani jego nowy druh Alosza nikomu nie puścili pary z ust. Ciężkie działo stęknęło na większym od innych wyboju. Podskoczyli, o mało nie spadając w maź pod szerokie gąsienice. Obok widzieli porzucone albo i zniszczone śmieszne pojazdy, wyglądające jak nieduże gąsienicowe wanny. Wypełniające się wodą, sterczące w rowach i na polach, brytyjskie Bren Carriery. Niektóre z armatami na holu, inne pełne jeszcze martwych ludzi. Wzdłuż całej drogi, opuszczonej linii obrony, walały się lekkie dżipy i kilka czołgów. I tylko niewielka liczba tych ostatnich zdawała się bardzo podejrzana. Młodzi, pełni propagandowych uniesień wieścili, że wróg uciekł daleko, zostawiając te rdzewiejące resztki jako pobitą ariergardę. Tylko co starsi, a była ich już garstka, czuli przez skórę, że coś jest nie tak. Że wróg wycofał, co miał najlepszego, bo doskonale wiedział, że na tym płaskim, równym terenie nie ugra wiele. Wargaszkin podciągnął kaptur pałatki, zerkając spod materiału na zieloną, zakrytą ścianą deszczu krainę. – Mówią – nachylił się nad skulonym Aloszą – że za jakąś rzeką dopiero poważnie bronić się mają! – przekrzykiwał silnik. – Tutaj warunki złe… – chwalił się swoimi wieściami. – Kto ich tam wie? – Sołdat pociągnął nosem i otarł zakatarzony nos rękawem. – Tu, tam, sram. Powojujemy długo… Do tego całego ich Paryża jeszcze w pizdę drogi… – Kichnął głośno, aż reszta popatrzyła na niego. Starszyna nic już nie mówił. Dyskusja przy ludziach była wysoce niebezpieczna. Grzmotnęło za horyzontem. Głośno i wyraźnie. Tylko dwóch podniosło głowy. Reszta pewnie myślała, że to piorun nadchodzącej burzy.

Po niebie rozszedł się jazgot i przed kolumną błysnęło wielką eksplozją. Wozy przyśpieszyły gwałtownie, choć nikt nie miał pojęcia, co tak naprawdę się dzieje. Dudniły kolejne salwy i więcej pocisków poleciało w powietrze. Przeszły nisko i następne zaczęły pękać po prawej. Ciepły podmuch w obłoku mokrego dymu i pary zasłonił ISU. Ktoś krzyknął. Zdmuchnęło kilku ludzi. Reszta zacisnęła mocniej dłonie na uchwytach, bojąc się podobnego losu. Nikt nie zamierzał ratować kolegów. – Dawaj, dawaj szybciej! – ryczał do uchylonego włazu nadbudówki Wargaszkin. – Namierzają nas! Prawie się ws… – Z lewej łupnęło, łamiąc kilka młodych drzew porastających miedzę dwóch pól. Zbliżali się do skrzyżowania dróg. Dookoła pola. Po prawej krzyż, kapliczka albo pamiątka po Wielkiej Wojnie. Wszędzie unosił się dym. „Tu biją. Celują” – olśniło starszynę. Jak na zawołanie salwa poszła po asfalcie przed nim, aż dech mu zaparło. Ciężki pocisk dalekonośnej haubicy uderzył między drugi a trzeci wóz. Bryznęły kamienie i kilogramy błota. Wielki kawałek ziemi oblepił twarz Wargaszkina, wlewając się błotem do gardła. Splunął, chcąc się choć trochę pozbyć obrzydliwego smaku. Przetarł oczy i z przerażeniem ujrzał padające wokół ciała. Zdmuchnęło je jak kukiełki. Paru zleciało w rowy, jeden czy dwóch wprost pod gąsienicę. Niewiele po nich zostało. Jakiś mokry, przerażony człowiek wyrósł nagle przed wozem, machając chorągiewką, choć nie wiadomo po co. Stawać tutaj oznaczało istne samobójstwo. Może chciał, żeby zawracać. Kierowca nawet nie patrzył na niego i wyrwał w bok, prosto w pole. Daleko w wilgotnej szarości spostrzegł jakieś gospodarstwo albo sad. Mieli szansę się ukryć. Skoro wokół nie było żadnych wzgórz, wież ani tym bardziej samolotów, to znaczyło, że faszyści bili na oślep, tylko żeby spowolnić marsz. Wóz opadł miękko w lepkie błoto i ruszył wolno, z wielkim trudem i wyciem buchającego

spalinami silnika. Kierowca klął przez zaciśnięte zęby, podskakiwał i kiwał się, jakby to miało pośpieszyć maszynę, ale nie zamierzał jej oszczędzać. Walczył o wszystko. Wybuchało silnie, teraz już dalej, ale w jednym miejscu. Salwa złamała krzyż i wyrzuciła w niebo zmarnowany drogowskaz, który padł na pole. Zachlapany, potrzaskany odłamkami napis głosił: „Abbeville 75”. Przedmieścia Waszyngtonu, USA 15 września 1945 Lato jakimś dziwnym trafem nie miało zamiaru się kończyć. Nawet po zachodzie słońca panowała dokuczliwa duchota. Nie tak duża jak w samym centrum stolicy strzeżonej pilnie przez młokosów z Gwardii Narodowej, ale zawsze. W kinie, mimo środka tygodnia, było ciasno jak w ulu. Ludzi napchano niemal pod sam sufit. Tutaj jeszcze trudniej się oddychało. James Milbank znalazł szczęśliwie miejsce w jednym ze środkowych rzędów, jako że przyszedł i stanął w kolejce znacznie wcześniej niż inni. Nie miał wiele zajęć. Z administracji usunięto go szybko i bez żadnych turbulencji, a biznes na razie szedł tak sobie. O dziwo, jego kilka firemek i fabryk nie mogło liczyć na poważniejsze zamówienia rządowe, i to mimo wojny. Było jasne jak południowe słońce, że ktoś go napiętnował i kazał trzymać z daleka. „Tylko kto?” – pytał sam siebie co rano przed lustrem szpakowaty szpieg. „Kontrwywiad czy zwykła złość prezydenta?” W ciemnej i tak sali pogaszono liche światła. Rozgadana i przeżywająca problemy świata publika, złożona głównie z młodych ludzi pospołu z robotnikami, zamilkła. Czekali niecierpliwie na kronikę. Albo raczej na film, specjalny film, którego pokaz zapowiadano w gazetach i radiu. Milbank też czytał te nagłówki i od kilku tygodni coraz bardziej napastliwe artykuły, ostrzem przesłania wymierzone w Sowietów. Bez pardonu i szarości. Było czarno i biało. Dziwnie. Na samym początku wojnę spychano na bok i podejrzewano o

niecne plany nową administrację, którą nawet oskarżano o prowokacje. I mimo że Amerykanie walczyli dalej w Europie, o tym konflikcie zapomniano, skupiając się na Japonii. Tak jakby nowe wypadki na starym kontynencie mało kto rozumiał. Nad takim biegiem wydarzeń każdego dnia ciężko, bardzo ciężko pracowali ludzie tacy jak Milbank. Usłużni, oddani szpiedzy, agenci wpływu i pospolici idioci. Obsadzili prasę, radio i urzędy, kierowani doskonałym doświadczonym wydziałem dezinformacji sowieckiego wywiadu. Jednak ktoś przestawił wajchę, odważył się pogłośnić prawdziwy przekaz, nawet jeśli liberalne tytuły mocno atakowały taki obrót rzeczy. Ku przerażeniu Milbanka udało się. Ludzie zaczynali pojmować. Bombardowani obrazami i opowieściami zaczynali rozumieć, że to ich wojna i że coś im jednak grozi. A teraz to. Gazety w całym kraju pisały o rzeczy niebywałej. Amerykanie mieli sowieckiego generała! James nie wierzył, wyśmiał to wszystko jako wielką mistyfikację. Przecież nawet wojując z Hitlerem, nie informowano szeroko o pojmaniu w niewolę generałów, a to się przecież zdarzało. Teraz było inaczej. Zapowiadano pokazanie tego głównego jeńca jako ważnego członka „stalinowskiego gangu”. Milbank zacisnął palce na drewnianych podłokietnikach i patrzył. Najpierw poleciało szybkie, zmontowane naprzemiennie z długich i krótkich ujęć przypomnienie początków wojny. Amerykańskie wojska w walce i odwrocie. Poważny głos ubranego w mundur kapitana aktora Ronalda Reagana z wielkim kunsztem dostosowywał się do obrazków. Mówił szybko, gdy trzeba było przedstawić statystyki, kierunki natarć i zbrodnicze działania komunistów. Potem wolno, smutno, gdy pokazywano ciała rzekomo pomordowanych jeńców, odkryte na pozycjach odbitych z rąk Sowietów. James zerknął ukradkiem na sąsiadów. Z lewej miał wiekową kobietę w niedużym kapelusiku i kraciastej sukience, po prawej dwudziestoparolatka w skórzanej kurtce, nerwowo żującego

gumę. Patrzyli z przejęciem. Ale dopiero kiedy głos lektora oznajmił, że teraz na ekranie widać amerykańskich chłopców, a na białym płótnie pokazały się obrazy poskręcanych, zastygłych ciał, jęk rozpaczy i zdziwienia przebiegł przez salę. Kobieta po lewej zakryła oburącz usta, bojąc się krzyknąć, a lśniące od światła projektora oczy zapełniły się łzami. – Skurwysyny – poleciało z tyłu. James nie wierzył w ani jedno słowo, uznając to wszystko za szczyt propagandowych możliwości Hollywoodu i niemal goebbelsowskie zabiegi. Nie mógł jednak przecież tego okazać. Pokręcił tylko głową, dając tym wyraz swemu rzekomemu niezadowoleniu. Potworne obrazy skończyły się. Pojawił się Patton, czołgi, marsze kolumn piechoty i sojusznicy, w tym Polacy. Ktoś szepnął z przodu: – To oni walczą po naszej stronie? – To wolni Polacy, jak Francuzi – odparł ktoś tonem wioskowego mędrca. Jakby na życzenie przypomniano polskie bunty i degrengoladę w sowieckich szeregach. I wreszcie nadszedł kluczowy moment. Milbank siedział jak na szpilkach, gdy na ekranie pokazano odzianego w jasny garnitur, siedzącego za stołem w jakiejś ładnej willi grubasa. Teraz i Milbank otworzył usta. Znał ten półtępawy wyraz twarzy, ciemne plamy pod oczami, ślady po nadużywaniu alkoholu, nieco azjatyckie rysy. Bez wątpienia był to Rosjanin. Widywał ich takich podczas swoich dyplomatycznych wojaży. Nalany grubas o zaczesanych do tyłu włosach zaczął mówić. Wolno, nieco szeleszcząc śliną. Mówił po rosyjsku, patrząc w kamerę, z rękami na blacie. Nie zrobił żadnego uniku, nie zerkał po pokoju. Był spokojny i skupiony. Albo świetnie grał. Sala zamarła w zupełnej ciszy po raz wtóry, kiedy głos amerykańskiego lektora zaczął tłumaczenie. – Jestem Aleksiej Puganow. Generał, przedstawiciel Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych ZSRR. Byłem jednym z planistów

przygotowujących napaść na Europę Zachodnią… Milbank poczuł, jak włosy stają mu dęba, choć jeszcze nie wierzył do końca. Jeszcze się bronił. – Planowanie napaści rozpoczęło się… – mówił spokojnie Puganow. Opowiadał o naradach, założeniach oraz opiniach Stalina i reszty. Nie wchodził w szczegóły. Nie było to potrzebne. Efekt został osiągnięty. Sala milczała, nie dowierzając. Następne ujęcie pokazało Puganowa przy wielkiej mapie Europy. Teraz było widać, jaki jest tęgi. Marynarka ledwo dopinała się na jego ciele na jeden guzik. Wskazując kijkiem, opowiadał o celach natarć frontów armii i o działaniach grup dywersyjnych. – Co za gnojki – szepnął chłopak po prawej, niemal gubiąc gumę z ust. James Milbank zsuwał się wolno w fotelu, jakby podświadomość kazała mu się skryć. Sowieckie rozkazy, które dostawał coraz rzadziej, mówiły o konieczności pozyskiwania jakichkolwiek informacji, ale on sam do nich dostępu nie miał. Niewidzialna ręka ścisnęła go za szyję i oblał go zimny pot. Dotarło do niego, że powinien o tym zameldować, dotrzeć do ludzi, którzy przygotowywali cały ten show. Nie podołał zadaniu. „Będą wściekli, kiedy się dowiedzą” – pomyślał wystraszony. Chciał wyjść. Drgnął tak, że aż roniąca łzy kobiecina popatrzyła na niego ze współczuciem. – To straszne, prawda? – Tak, potworne – udał troskę i został na miejscu. Tymczasem z głośników poleciało jeszcze bardziej frapujące zdanie: – Komuniści są wśród nas. Uważajcie… – Milbank zerknął ostrożnie w bok, tak jakby ktoś mógłby go tu zdemaskować. Poczuł ucisk na sercu, ale musiał wytrwać do końca kroniki. Lotnisko w Gdańsku 16 września 1945 Biegł, aż brakowało tchu. Serce podłaziło pod samo gardło. Ze

zmęczenia, ale i strachu. Porucznik Paweł Umęcki, niski, szczuplutki rudawy blondyn stawał co kilka metrów, odwracając głowę w stronę dymów bijących z dzielnicy, którą ludowe władze już oficjalnie nazwały po polsku Nowym Portem. Za każdym razem, kiedy widział te czarne pióropusze na tle jaśniejącego porankiem nieba, nogi zaczynały mu się trząść. Port płonął, tak jak i dzielnica, która jako tako ocalała z całego tego „wyzwalania”. Oficer zdjął polową rogatywkę, otarł pot i chcąc nie chcąc, ruszył dalej. Z prostej, otoczonej ceglanymi, typowo niemieckimi kamienicami Magdeburgerstrasse, teraz przemianowanej na Kościuszki, skręcił w bok. Przed sobą miał szeroką aleję, też ograniczoną długimi kilkupiętrowymi domami. Na jej końcu była brama wjazdowa na teren lotniska Gdańsk-Wrzeszcz. Głównego i jedynego portu lotniczego miasta. Dopadł zdyszany pierwszych zasieków i prowizorycznych bunkrów. Obsługi kilku karabinów maszynowych wytrzeszczały przerażone oczy. Z tego zamieszania nikt nawet nie pytał o przepustkę. Umęcki wbiegł na betonowy pas. Widok był dobry. Płaskie, ciągnące się daleko, aż pod Sopot, tereny przechodzące w łąki i piękna pogoda pozwalały widzieć bardzo dobrze. Znów ścisnęło go w sercu, kiedy zmrużył oczy i na krańcu zatoki też dostrzegł dymy. – Gdynia – ledwo wydukał. Zerwał się biegiem do prowizorycznej wieży obok poniemieckiego hangaru. Na pasie stało tylko kilka myśliwców. Wszystkie sowieckie, uszkodzone albo bez części. Inne samoloty były już wrakami, zniszczone podczas nalotów ostatnich dni. Nawet stertom poszwabskiego złomu przy spalonych hangarach od Kościuszki nieźle się dostało, jakby Anglicy nie rozróżniali celów. Wskoczył po kilka schodów na postrzelaną, pozbawioną szyb wieżę. Wicher dął tu ostro. Na pięterku, w szerokiej szarawej sali, zasiadało kilku ludzi, telefonując albo gapiąc się w dal przez lornetki.

– I co? – rzucił jeszcze w biegu do niskiego majora lotnictwa o czarnych grubych brwiach i niemal niewidocznej szyi. Sowiecki komendant, blady jak ściana, międlił w ustach fifkę z biełomorem. – A chuj… – Machnął ręką, jakby odganiał muchę. – Postraszyli dranie i polecieli. – Wskazał na niebo. – Poszło na port i Westerplatte. Umęcki odetchnął, ale ulga przyszła za wcześnie. – Meldunki z Helu i z Rumii mówią, że znowu lecą. – Komendant zamyślił się niewesoło. – Nasze samo… – nie zdążył dokończyć Polak – Posłałem, co zostało. – Rosjanin wskazał na niewielki stół zasłany mapą. Pochylony nad nią podoficer kreślił znane pozycje samolotów wroga i swoich. – Wiecie ile? Dziesięć maszyn. – Towarzyszu majorze. – Zaczesany na tył sierżant wstał ze słuchawką przy uchu. – Meldują, że lotnisko w Rumii pod bombami. – Psiamać. – Sowiet machnął dwiema rękami, jakby odganiał stado much. – No, tośmy wpadli jak śliwka w gówno. – Zazgrzytał zębami, patrząc na linie kilku okopanych działek i stanowisk na łąkach okalających pas, dawny plac ćwiczeń pobliskiego pułku niemieckich huzarów. Plac, jak i pułk, były tylko echem dawnej świetności tego miejsca. Postrzelane, bombardowane hangary straszyły w większości poskręcanymi wręgami stali. Sterty złomu zapełniały place. Lotniska broniło sześć baterii trzydziestosiedmiomilimetrowych armat i może z pół kompanii Polaków, rekonwalescentów, pospołu z plutonami Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. – Myślałem, żeby tamtych prosić o wsparcie. – Podrapał się po wystającej brodzie major, wspominając nieszczęśników z ważnego aerodromu w Rumii. – Coś się szykuje. Wiem to. Do cholery, czuję… – Towarzyszu… – Czego znowu?! – ryknął Sowiet.

– Punkt obserwacyjny – wyrzucał z siebie szybko potok informacji znów ten sam sierżant. – Wzniesienie Strzeleckie. Sopot. Meldują o dużej liczbie samolotów. Lecą wzdłuż morza na… Obaj oficerowie nie czekali. Chwycili poniemieckie lornetki, których zawsze walało się sporo po wieży, i zaczęli lustrować przestrzeń. Radar był tylko osmolonym, bezużytecznym kawałkiem żelaza, a i tak nie do końca udało się opanować jego pracę, więc sieć kilku posterunków i lornetki przejęły jego funkcję. Góra, dół, lewo, prawo. Zaciskali zęby, najchętniej niczego by nie widzieli. Gdyby wierzyli w Boga, toby prosili, żeby ta grupa samolotów poszła daleko bokiem. – Są – westchnął Sowiet, jakby miał mdleć. – Są na północnym wschodzie. – Wyciągnął rękę w stronę niskiego, postrzępionego pasemka lasów porastających nieodległą plażę. – Widzę – potwierdził Umęcki. Lornetka prawie roztrzaskała się o podłogę. Ciemne punkty samolotów rosły w oczach. Minęły ledwie dwie minuty, a pierwsza grupa przemknęła nad lasem. – Idą na nas! – krzyknął Umęcki i padł na ziemię. – Wywołuj naszych. Alarm! – Major odwrócił się, rycząc ile sił do przerażonych sztabowców. – Niech wracają, do cholery! – Jeszcze się trzymał prosto, ale instynkt ciągnął go pod najbliższy stół. Ktoś zbiegł w dół i zaraz rozległ się dokuczliwy głos ręcznej syreny. Pierwsze myśliwce leciały potwornie szybko równym, płaskim torem. Zagrały działa, ale obsługi w panice, nieostrzeżone w porę, posłały pociski o wiele za wysoko. Rozrywały się czarnymi obłoczkami niemal dwa kilometry dalej, nad wodami zatoki. Zakręciły się pokrętła i zaraz zaczęto korygować, ale na niewiele się to zdało. Nos z potężnym śmigłem Typhoona wyrósł przed samą wieżą, jakby pilot tylko ją upatrzył na cel. Błysnęły osadzone w szerokich skrzydłach lufy dwudziestomilimetrowych działek. Najpierw ogłuchli od huku silnika i pierwszych serii. Umęcki

nakrył głowę rękami i krzyknął coś, ale nie słyszał sam siebie. Padł pod parapet. Świecące pioruny pocisków wpadły przez okna, ryjąc ogromne dziury, rwąc tynk ze ściany i łamiąc kości. Sowiet zniknął w blasku smugowca, rozerwany na setki kawałków. Reszta obsługi też wyparowała w obłoku krwi chluszczącym po murach. Zaśmierdziało prochem i spalenizną. Samolot przemknął tak nisko, że zdawało się, iż zawadzi o dach. Buchnął płomień palących się papierów i mebli. Umęcki pochylony, a potem na czworakach rzucił się do schodów. Zerknął przez ramię. W chmurze dymu dostrzegł tylko leżące za połamanym biurkiem dwie obute w oficerki nogi. O mało nie zwymiotował. Gdzieś, jakby daleko, coś dzwoniło i zbiegając w dół, oficer nie był pewien, czy to ocalony cudem telefon, czy to jemu w uszach… Wyskoczył przed drzwi. Owiało go chłodniejsze, świeższe powietrze. Pomogło. Ciągle niewiele słyszał. Ziemia trzęsła się pod stopami. Znał to doskonale. Bombardowania zawsze wyglądały podobnie. Szeroki cień wrogiej maszyny przysłonił na mgnienie oka słońce. Umęcki padł na twarz. Nie spostrzegł, że obtarł do krwi nos. Barak przy bramie zatrząsł się od eksplozji i zasnuł całą ulicę w pobliskiej dzielnicy Wrzeszcz czarnym dymem. Patrząc w ten sunący wolno obłok, porucznik uświadomił sobie, że teraz on dowodzi. Dowodzi obroną tego… chyba jeszcze lotniska. „Tylko czym?” – przestraszył się. Stojąca nieopodal w poniemieckich koszarach dywizja rano poszła na front, i to jeszcze w kilku częściach. Podobno każdy pułk miał trafić pod komendę sowieckich armii. Przecież ostatnio już nikt Polakom nie ufał. Czołgów, dział, artylerii prawie nie było. Chyba że w warsztatach remontowych na Karola Marksa. Zresztą nie było to teraz potrzebne, na razie atakowali go z góry. Snop białego dymu powędrował z sykiem w okopaną armatę. Wybiło dziurę i kawałki stali w gąszczu iskier eksplodującej amunicji rozleciały się po betonowym pasie.

– Schron. Gdzie schron? – przyszło spóźnione pytanie. Zerknął wokoło. Biała linia na parterowym budyneczku wskazywała drogę. Daleko. Ale jako dowódca musiał próbować przeżyć. *** Z małego okienka transportowego samolotu C-47 ziemia wyglądała jak zielono-niebieska plama poprzetykana szarymi połaciami ruin i domostw. Od zachodu i północy mieli morze. Ląd porastały lasy, a pomiędzy plamami drzew widać było w większości zrujnowane wojną zabudowania. Trzęsło maszyną, od której co rusz odrywał się jakiś pocisk. Zaraz po tym wlecieli nad ląd, mijając linię brzegową w okolicach Jastrzębiej Góry, gdzie zaczął się silny ostrzał z kilku nadbrzeżnych baterii. Ostrzegano przed nimi na odprawie. Sowieci łatwo adaptowali poniemieckie konstrukcje do swoich celów. – Chrystusie – jęknął żołnierz siedzący obok kapitana Sulenczyńskiego i wskazał w dal. Jedna z Dakot opadała ku ziemi, ciągnąc ogon ognia buchającego z silnika. Gdy tylko wyłamała się z formacji, obsiadła ją chmara niedużych obłoczków, odłamkowych pocisków artylerii. Oficer, przerażony i zdziwiony, że umknął mu moment trafienia, zacisnął dłonie na lince spadochronu. – Dzienny skok – powiedział niby do siebie, ale ludzie usłyszeli. Nie miało być jak pod Arnhem, ale cóż… Zła pogoda, brak transportu i skok trzeba było przełożyć o dobę. Teraz, w pełnym świetle dnia, lecieli w stronę Gdańska. – Na cholerę taka osłona – marudził ktoś w ciemności ładowni. Kapitan milcząco zbył tę uwagę. Skrócenie dolotu myśliwców z zajętego zawczasu Bornholmu okazało się zbawienne. Sowieci i czerwoni Polacy nie mieli nawet ćwierci takich sił powietrznych, jakie sprzymierzeni przerzucili na maleńką wyspę. Zresztą jeden czy dwa strącone samoloty to nie katastrofa. „Jeszcze nie” – pocieszał się, odprowadzając smutnymi oczami pikujący w dół transportowiec. ***

Już pierwszy przelot kilku dwusilnikowych maszyn wstrząsnął nim do głębi. Znał te sylwetki. Amerykańskie maszyny. Rozdygotany, na wpół głuchy i zwyczajnie przerażony porucznik Umęcki w ogóle nie spodziewał się takiego rozwoju sytuacji. Nawet gdy na dalekim krańcu lotniska, tuż obok starych dworków i gospodarstw zaczęli lądować pierwsi spadochroniarze, nie potrafił uwierzyć w to, co widzi. Z początku pojawiło się ich niewielu, nie byli też bardzo agresywni. Zajęli niewielki majątek, pozostałość jeszcze ponoć po polskich czasach tej okolicy. Zaczęli okopywać się w sadzie i ogrodzie. U Polaków i tak nie było komu kontratakować i odgonić wroga. Teraz z nieba w ryku przelatujących C-47 i C-46 oraz dudnieniu nielicznych armat i karabinów maszynowych przybywało ich więcej, znacznie więcej. Opadali wolno, dyndając pod czaszami spadochronów, ścigani pociskami smugowymi. Gdzieś w bok, między okalające miasto wzgórza, poleciał płonący jak pochodnia transportowiec, trafiony zaraz po tym, jak pozbył się desantu. Gryzący paznokcie Umęcki śledził go krótko wzrokiem, czekając, aż zniknie w kuli ognia na ziemi. Lecz nie bardzo mu to pomogło. Zaraz za bramą, przy samym wjeździe, padł pierwszy granat moździerzowy. Wróg, jak się wydawało – Anglicy, miał czym walczyć. Alianci ponoć zajęli Bornholm i teraz ostrzyli zęby na to lotnisko. „Tak daleko za frontem?” – nie potrafił pojąć bezradny Umęcki. – Widać, skąd walą?! – krzyknął porucznik do kilku obserwatorów na wieży, nerwowo wytężając wzrok. Sam nie miał już odwagi wracać na górę. Nieprzyjaciel zbierał się w grupy, pozostawiając spadochrony, i niewielkimi pododdziałami szykował się do natarcia. Było płasko i tylko nieco pod górkę, więc każdy ruch okazywał się doskonale widoczny. Cóż z tego. Większość armat przeciwlotniczych rozniosły myśliwce, a te kilka ostatnich uporczywie starało się trafić w

odlatujące w stronę centrum miasta maszyny. Wybuchło znowu, tym razem na szczycie wieży kontroli. Biały obłok tynku ulatywał wolno. Szlag trafił obserwację. Nawet nie pisnęli. Bezładna grupka techników, nieprzydzielonych do żadnej funkcji żołnierzy, leżała na ziemi, dygocząc pod zwałami gruzów i złomu i wpatrując się we wroga oraz w swojego oficera. Sowiecki major nie żył, podobnie jak i sowiecki personel. Myśliwce gdzieś przepadły, zapewne ratując się ucieczką do Malborka albo Bydgoszczy. Jeśli w ogóle jeszcze mogły latać. – Obywatelu poruczniku! – zawołał jakiś człowiek. Biegł od strony zrujnowanego baraku. Zabiedzony, zziajany żołnierzyk z ciążącym mu karabinem Mosin na plecach. – Posiłki ślą, posiłki! – zawołał tak, że nie było wiadomo, czy cieszy się, czy żali. Umęcki podskoczył. – Posiłki, skąd? – Zerknął dla pewności na wroga. Pierwsze umocnienia za pasem ożyły salwami erkaemów. Smugowe pociski poleciały w szeregi napastników, przyduszając ich na moment do ziemi. – Dzwonili z UB. Dają nam dwa plutony i jeszcze milicja dośle kogo może. – Te dwie nazwy nie bardzo spodobały się szeregowym, bo na uniesionych twarzach pojawił się lekki przestrach. Nawet większy niż w obliczu zbliżającego się wroga. – Dobre i to – nie zrażał się porucznik. – Co ja bym dał za pułk piechoty. – Zacisnął w bezsilnej złości pięści tak mocno, że aż palce zrobiły się białe. W tej samej sekundzie schron ułożony z worków z piaskiem rozleciał się, trafiony granatem. Z końca pasa też doszły odgłosy zaciętej walki. Od morza nadlatywały kolejne samoloty. Nie dało się dostrzec, czy to kolejne fale desantu czy wyprawa bombowa gdzieś dalej. – Dobra, brać dupy w troki. – Skinął na kryjących się od dalekiego jeszcze ognia. – Łapać broń! Musimy się trzymać. Póki nie przyślą kogoś… – przemawiał z dudnieniem granatów w tle i z pistoletem w dłoni.

Ruszył biegiem, olśniony pomysłem. Grupka ludzi niechętnie poszła w bój, popędzana markotnym głosem podoficerów. Przecież w mieście było jeszcze trochę oddziałów radzieckich. Że też od razu się tym nie zajął. Strach go opętał i sparaliżował trzeźwe myślenie. W Brzeźnie batalion reflektorów, dwie-trzy kompanie transportowe, ze dwa małe okręty, no i – aż przeszedł go dreszcz – NKWD. Oni i UB to bardzo mocna mieszanka. Na pewno zagwarantowaliby sprawny opór i dyscyplinę. Pal to licho. Trzeba było robić, co się da, by ochronić ten skrawek płaskiej ziemi na pograniczu dwóch miast, nieopodal ważnego, choć na wpół zniszczonego portu. Umęcki był już kilka kroków od spalonego baraku, gdy z rykiem silników bardzo nisko nadleciał jakiś samolot. Wyskoczył zza pasma wzgórz, od strony linii kolejowej. Porucznik padł płasko, czekając na pierwsze serie. Zadrżał i o mało nie popuścił w spodnie. Za dużo wrażeń. Ale maszyna przemknęła i z nieba zaczęły się sypać z cichym szelestem kartki. Podniósł się szybko, złapał jedną. Zanim zdążył przeczytać, doleciały go krzyki i wiwaty. Nie rozumiał, o co chodzi. Wzrok padł na kilka linijek tekstu, który głosił: Żołnierze! – zaczynał się po polsku. Zrzućcie jarzmo sowieckich okupantów! Nie walczcie ze swoimi braćmi. Nie walczcie z Polakami. Nadchodzi czas wolności! Strzały zdawały się cichnąć. Serie były coraz rzadsze. Linie okopów wypełniali teraz zdezorientowani ludzie, patrzący na ciągnące w ich stronę kompanie spadochroniarzy. – Durnie – wyrwało się Umęckiemu przez ściśniętą żuchwę. – Walczyć! – ryknął, ale wojsko popatrzyło tylko na niego w taki sposób, że zaraz zamilkł. Rzucił okiem na barak. „Nie” – zdecydował. „Nie ma szans”. Pokręcił głową. Nie było żadnego auta. Wszystkie spalone albo przywalone gruzami budynków. Przecież przybiegł tu z kwatery na piechotę. Zerwał się więc biegiem w długą aleję, uchodząc przed, jak mu się zdawało, pewnym buntem. Musiał znaleźć pomoc. Musieli tu być jeszcze jacyś komuniści.

Zachodnie Morawy, Czechosłowacja 16 września 1945 Zmierzch wyraźnie krótszego dnia ogarniał wielkie połacie lasów porastających łagodne wzgórza okolicy. Za horyzontem blask znikającego słońca zlewał się z błyskami eksplodujących bomb i pożarów w atakowanych jeszcze w ostatnich promieniach celów. Dalej czy bliżej, wszędzie wokół wojna nie dawała o sobie zapomnieć. Odciskała piętno ruinami domostw, wszechobecnymi lejami, setkami wraków, rozrzuconym wyposażeniem, martwymi, cuchnącymi zwierzętami i ludzkimi ciałami. Gnijącymi, zapomnianymi, pozostawionymi w rowach albo już złożonymi w prostych grobach. Nieduże miasteczko, lub raczej kilkanaście budynków, jakie przyklejono do stacyjki kolejowej, wydawało się wymarłe. Tabuny mieszkańców wybyły stąd, jak tylko okolicę opuszczać zaczęły polskie i amerykańskie oddziały, cofające się przed Sowietami. Teraz kiedy alianci odbili tę osadę, nie było tu żywego ducha. Niewielki skwerek z fontanną, kilkoma ławkami i postrzelanymi fasadami kamienic łypiącymi upiornie czarnymi otworami po oknach był pusty. Gdzieniegdzie w oknie unosiła się samotna firanka, a lekki wietrzyk podrzucał pierze z rozdartych poduch wystających z porzuconych na bruku komód, których obrońcy najwidoczniej nie zdołali „ewakuować”. Atak amerykańskich czołgów spadł szybko i nieoczekiwanie, toteż i tym razem osada uniknęła zniszczeń. Ostatni odwrót również szedł sprawnie. Miasteczko miało szczęście. Alianci na tym odcinku nacierali wzdłuż osi linii kolejowej biegnącej na północny wschód od miasta Cheb. Tory biegły polami, przez wiele, wiele kilometrów, by wreszcie przejść na wysoki, ciągnący się daleko nasyp, rozczłonkowujący idące w szpicy kolumny. Dopiero w pobliżu miasteczka linia kolei wracała na poziom ziemi, a znajdujący się bardziej na południu nasyp dawał

naturalną osłonę, idealną do obrony. Osłonę, która wydawała się bardzo potrzebna. Dwie kompanie piechoty, zmęczonych kilkudniowymi zwycięskimi i błyskawicznymi bojami ludzi, obsadziły nową pozycję. Dorzucono im dwie baterie dział przeciwpancernych i nakazano czekać poranka. Kiedy Amerykanie zabrali się do pałaszowania kolacji, obserwując znudzonymi, przywykłymi do takich widoków oczami dalekie bombardowania, gruchnęła nowina, że idzie kontratak. Nie bardzo jeszcze wiedziano, w jakim kierunku dokładnie, ale podobno był silny. Bolszewicy próbowali takich manewrów, choć nie robili tego śmiało. Obawiali się druzgocącej potęgi lotnictwa wroga. Toteż ich próby powstrzymania ofensywy, jaka na nich spadała, ograniczali do nocnych wypadów czołgów i grup piechoty. Szybko się przekonali, że wtedy alianckie myśliwce nie są tak skuteczne, a przecież wrogich samolotów nie udawało się zwalczyć samym zapałem i rozkazami politruków gnających za dnia do ataku. Trzy wozy plutonu zwiadu z 93 Dywizjonu Kawalerii przemknęły przez puste uliczki miasteczka. Ryjąc gąsienicami bruzdy w ziemi, objechały porzuconą stacyjkę i z trudem zmieściły się pod niedużym betonowym wiaduktem. Było oczywiste, że maleńkie M24 musiały robić miejsce większym kolegom. Po tym, co zobaczył, sierżant Manell nie miał wątpliwości, co należy robić. Dowódca plutonu już wywoływał łącznika z lotnictwa, by rzucił wszystko, czym dysponuje, na nadciągającą kolumnę około dwudziestu czołgów. Mieszaniny potwornych ISów i T-34. W tym czasie Chaffee zajęły pozycje tuż za piechotą, lokując się w roli osłony tyłów i niewielkiego odwodu, jeśli będzie rozkaz kontratakować. Niemal natychmiast nad płaskim polem u stóp wału przemknęło kilka samolotów z krążącego nieopodal patrolu.

Leciały polować w zapadającym zmierzchu. – Dadzą im popalić!… – krzyknął wpatrujący się w szare niebo kapral, wcinając zawartość konserwy. Wziął do ust kolejny kęs, gdy gdzieś rąbnęło. – Są blisko. – Oczy zarośniętego żołnierza o zapadłej twarzy otworzyły się szerzej. Cisnął puszką i pobiegł na szczyt wału. – Proszę – prychnął sierżant Manell. – Obudzili się. Nikt im nie meldował, że tamci… – Znowu trzasnęło gdzieś lotniczą rakietą. Wyraźnie słychać było, jak silniki myśliwców zwiększają obroty, wychodząc z lotu nurkowego. Zaszczekały krótkie serie działek pokładowych. Kilka wstrząsów, łupnięć i nad ziemny nasyp wyrosły cienkie, niepozorne z tej odległości dymy. Dowodzący piechotą oficer podbiegł z przybocznym radiowcem do czołgu dowodzenia i wskoczył na pancerz. Gorączkowo dyskutował o czymś z pancerniakiem. Uzgodnili, że potrzeba im wsparcia, bo najwyraźniej nikt z nich nie czuł się pewnie w obliczu nadciągającej siły. Tymczasem czołówki głównej kolumny dywizji stały półtora kilometra dalej, a drogę do nich obsadzały kolejne dwie czy trzy kompanie czołgów, tak by nocą wróg nie odciął zwiadowców od reszty. Samoloty krążyły i waliły w co się da, atakując niewidzialnego wroga, a tymczasem w eter poleciały wezwania o dodatkowe kilka czołgów i więcej armat. – Rozejrzę się trochę – rzucił do załogi młody dowódca czołgu, nie mogąc wysiedzieć na miejscu. Nie słuchał protestów ludzi, którzy mimo że zmęczeni kolejnym dniem podchodów i ścigania wroga, też chcieliby popatrzeć. Przytrzymując hełm jedną ręką, a w drugiej dzierżąc karabinek M1, odziany w kombinezon chłopak nie bez trudu wdrapał się na szczyt. Ludzie nie zwracali na niego uwagi, pogłębiając swoje stanowiska, niepewni, czy te w ogóle nadadzą się na coś w konfrontacji z sowieckimi tankami. Łowiące ofiary samoloty nabierały kolejno wysokości i rwały jak najdalej, ginąc w ciemności. Było je bardziej widać, niż słychać, i nie dało się określić ich typów.

Manell wytężał oczy, lecz za zabudowaniami widział tylko pomarańczowe błyski ognia, znaczące miejsca trafień. – Raz, dwa, trzy… – liczył z satysfakcją ubite czołgi. Ale na pozycji zrobiło się jakoś niespokojnie. Jasne jak kula wybuchającej amunicji było to, że nie wszystkie wozy udało się zniszczyć i że czekał ich nocny bój. W zapadającej ciemności niosło z oddali warkot silników. Włosy na głowie stawały dęba. Ale na prawdziwy strach było za wcześnie. Z tyłów też dobiegł gang motorów. – Nasi chyba? – spytał ktoś. Drogą po drugiej stronie nasypu pędziła odsiecz. Nie było jej widać z daleka, dopiero kiedy kolumna się zbliżyła, zarysowały się spore sylwetki kilku Pershingów i kanciastych transporterów. Piechota wyszła na tory, wiwatując i machając hełmami w przypływie nadziei, że kto inny odwali za nich robotę. Tymczasem czołgi stanęły, jakby załogi namyślały się, co robić. Zaraz podzielono je na dwie grupy. Pierwsza z łoskotem gąsienic ruszyła między zabudowania dalekiego skraju miasteczka. Za nią podążyły transportery z piechotą i kilkoma sporymi działami przeciwlotniczymi. Druga grupa poszła w prawo, w pola i między kilka nieskładnych chałupek osłoniętych drzewkami sadów. Kilka półgąsienicowych wozów zaparkowało przy nieodległym wiadukcie. Kilkunastu ludzi, zbrojnych w łopaty i kilofy, wyskoczyło na ziemię i zaczęło kopać. Manell nie wiedział, że mają wysadzić most, gdyby Sowieci przedarli się bliżej. Ciężkie tanki nie mogłyby sforsować nasypu i tak jak zbyt szerokie Pershingi musiałyby nadkładać drogi. Ryk silników czołgów, tych dalszych i bliższych, zlewał się w jeden zgiełk narastającej bitwy. Rozsypująca się po osadzie piechota zaczynała kopać dołki i ustawiać armaty. Ci na kolejowym nasypie błagali Boga, żeby nie musieli opuszczać bezpiecznego, jak się zdawało, schronienia. Jedno czy dwa domostwa w czeskim miasteczku zachwiały się i runęły z łoskotem i trzaskiem, kiedy nieporadne cielska Pershingów usiłowały wcelować w wąskie zaułki, kryjąc się

przed nacierającym wrogiem. Zrobił się niemały rozgardiasz, ale ktoś nad tym czuwał i nie spuszczał Sowietów z oczu. Z ukrytych radiostacji dobiegły koordynaty i gdzieś daleko ryknęło. Stalowy walec obłych pocisków wzniósł się wysoko i poleciał na wschód. Wojsko pokładło się w okopach, słysząc głośny świst i nie wierząc, że wszystkie pociski spadną tylko w okolicy celu. Sowieckie czołgi były blisko, niepokojąco blisko. Pierwsza eksplozja błysnęła szybko. Niczym lampa w aparacie. Blask rozszedł się po nocnym niebie. Ziemią zatrzęsło. Zaraz drugi pocisk padł tuż obok pierwszego i się zaczęło. Ktoś uznał, że to jest to, i amerykańskie baterie poczęły rąbać raz za razem. Kolejowy nasyp drżał, osuwając ziemię z dołków strzeleckich. Zrobiło się tak głośno, że trudno było myśleć, a co dopiero mówić. Manell patrzył jak zahipnotyzowany na skaczące po polach tuż za miasteczkiem pomarańczowe kule ognia znaczące upadki kolejnych granatów. Poświata opromieniła niebo, dając widok niemal jak w dzień. W domach wypadały ostatnie okna i obsypywały się mury. Zaporowy ogień nie ustawał, przenosząc się tylko raz w prawo, raz w lewo. W tym zamieszaniu, oślepiającym oczy błysku i ogłuszającym huku, nie sposób było dostrzec z tej odległości, czy to wszystko daje w ogóle jakiś rezultat. Wielkie czołgi IS-3, wsparte swymi mniejszymi braćmi IS-2 i T34, wyrwały na otwartą przestrzeń. W ogniu rakiet i bomb sowiecka szpica utraciła sześć wozów, a reszta rozsypała się, kryjąc po wszelkich zakamarkach. Na niewiele się to zdało. Każdy, kto wojował z Amerykanami nieco dłużej niż dwa dni, doskonale wiedział, że oprócz lotnictwa mają doskonałą, skomunikowaną artylerię. Mimo to rozkaz był rozkazem. A nuż ciężkie maszyny przejdą. Choć nie bardzo było wiadomo, co miałyby robić dalej. Walnęło przy pierwszych wozach. Załogi ogłuchły, ale to był początek. Zapadająca ciemność nie ułatwiała odnalezienia

pozycji. Szli bez zwiadu, jak ślepi, gnani żałosnymi rozkazami dowódców pułków, którym na głowy spadały gromy z samej góry. Każdy sposób przeciwnatarcia miał według sztabowców dać czas na wymyślenie czegoś nowego, nowej strategii obrony, co przy siłach, które nagle zaczęły się kurczyć po ekstremalnie silnych bombardowaniach ostatnich dni, a wcześniej słabły w stalowym uścisku, wydawało się niezmiernie trudne. Ale najważniejsze było wykazać się. Pokazać, że Front Południowy walczy, stara się i nie ucieka tak szybko. Może udałoby się utrzymać na stołkach kilku generałom. By to wszystko się spełniło, trzeba było ofiar. Słania w bój takich oddziałów jak ten. W otępiającym hałasie rwących się pocisków i trzaskających o pancerne ściany gorących odłamków załogi, niemal płacząc z przerażenia, szukały ucieczki z matni. Jeden z wozów, poczciwy T-34 zachwiał się i zaraz podskoczył, sypiąc iskrami z rozerwanego ciężkim ładunkiem silnika. Tylną płytę wyrwało z zawiasów. Spadła daleko od palącego się pojazdu. Oszołomieni czołgiści, krwawiąc z nosów i uszu, woleli zaczadzić się w przedziale bojowym, niż dać rozerwać odłamkami. Większy IS-2, który mijał nieszczęsnego sąsiada, dostał aż dwa trafienia. Ale tylko jeden pocisk przebił gruby pancerz wieży i zmienił ludzi w środku w bezkształtną masę szczątków. Większość wozów albo straciła orientację, myląc kierunki i uciekając gdzieś w bok, w ciemności i jak najdalej od ognia, albo ludzie mieli dość walki i godzili się nawet z surowymi karami, jakie im za to groziły. Przynajmniej zyskiwali szansę przetrwania kilka godzin dłużej. Dwa albo trzy pojazdy stanęły z porwanymi gąsienicami. Sowieci wewnątrz padli na podłogi, czekając końca nawałnicy, by mogli wiać. Tylko kilka wozów, jak się zdawało wystraszonym tankistom dzięki wielkiemu szczęściu, wypadło za wał ognia i stali. Pierwszy z szarżujących T-34, doskonale podświetlony płomieniami i wybuchami, dostał w wieżę. Kula jaskrawego

ognia wyrzuciła ją wysoko, jakby była z dykty. Stalowe kawałki pancerza, gąsienic i zewnętrznych zbiorników wystrzeliły wokoło. Idący za nim IS-3 ledwo wyrobił i skręcił tuż przed niespodziewaną przeszkodą. Kierowca zatrzymał się, korzystając z zasłony. Wielka plaskata wieża obróciła się w stronę wypatrzonych wystrzałów. Działo podskoczyło w obłoku prochowego dymu. U Amerykanów, pośród drzew owocowych, też błysnął płomień. Studwudziestodwumilimetrowy pocisk przeszył Pershinga na wylot. Inne sowieckie czołgi dołączały do wielkiego przewodnika. Amerykanie zaspali i wolno przesuwali ostrzał. Okopane oddziały zaczęły strzelać. Kilka armat wskazało swoje stanowiska. Trafiły jeden lub dwa czołgi, ale los ich obsług nie był wesoły. Zaraz poleciały im na głowy odłamkowe pociski Sowietów. Zdawało się, że bolszewicki atak zaczyna przynosić efekty, a Amerykanie mają za mało sił. Sierżant Manell zagryzł zęby, wpatrując się w coraz bliższe błyski wystrzałów. Wróg się zbliżał i zaraz on miał stawić mu czoło. Jednak Pershingi w mieście nie spały. Wynurzyły się z ruin domów, stodół i podwórek prawie niewidoczne na tle zabudowań. Celowniczy mierzyli wolno i dokładnie. Błysnęła salwa, unosząc ciemny kurz. Na polu przed sadem błyskały trafienia. Zdezorientowani, przerażeni Sowieci zapomnieli o osłonięciu flanek. Zresztą nie mieli czym tego zrobić. Teraz dwa-trzy IS-y 3, które uciekły spod ognia, popełzły dalej, próbując się wydostać z zasadzki. Mniejsze wozy musiały radzić sobie same. W zamieszaniu Sowieci stracili jeszcze cztery tanki, podpalone za drugim wystrzałem amerykańskich luf. Bolszewickie czołgi zaczęły się cofać. Wiać w ciemność przed znów bliskim ostrzałem artylerii, która wydawała się nie mieć żadnych kłopotów z amunicją. Drogą wzdłuż nasypu na odsiecz pędziła kolejna grupa. Dwa plutony długolufowych Shermanów M4A3 zajmowały pozycje wzdłuż drogi, tuż pod nasadą ziemnej przeszkody, jakby szykując

ostatnią linię obrony. Ciężkie IS-y 3, których ku rozpaczy Amerykanów nie imały się pociski, ruszyły przed siebie w niemal kawalerskiej szarży. Gdy tylko się zbliżyły, ściągnęły prawie cały ogień. Ich działa, powolne w ładowaniu, waliły z rzadka, demolując dwa domy i rwąc drzewa z korzeniami. Drugi w kolejności IS wpadł na działo przeciwpancerne, którego nawet nie zdążono okopać, i zmielił je gąsienicami razem z połową obsługi. Tutaj był jego koniec. Kawały żelaza, chyba jeden z ogonów, wkręciły się w gąsienicę. Wierzgający, kręcący się w miejscu kolos próbował uciekać. Ale jego sylwetka działała jak magnes na amerykańskie pociski. Po kilku sekundach wieża i nasada lufy utonęły w obłokach trafień. Drugi IS zawahał się, stanął i walnął z działa, trafiając skrytego w ciemności amerykańskiego Halftracka, po czym zaczął odwrót. Tylko ten na przedzie, potężny sowiecki czołg, wysforował się do przodu, tratując sad i każdego nieszczęśnika, który nie zdążył uskoczyć albo skryć się w okopie. Ktoś próbował powstrzymać go bazooką, ale równie dobrze mógł ciskać kamieniami. Ten czołg był niczym potwór, z pancerzem pooranym bruzdami rykoszetów, z połamanymi gałęziami na wieży i na przedzie. IS walnął w jeszcze jeden transporter, krusząc jego lichą konstrukcję i cienkie ściany szerokimi gąsienicami. Przepchnął go, miażdżąc bez większego trudu. Zwolnił jednak, wystawiając się na cel. Rząd Shermanów zachwiał się w huku strzałów. Sześć słupów dymu oblazło Sowieta. Z tyłu też oberwał przytoczoną armatą. Ciągle jeszcze walczył, szarpał się i chciał gryźć. Kierowca dodał gazu, przeskoczył przeszkodę i pognał na oślep. Manell nie wierzył w to, co widzi. Ogromny żelazny krokodyl jechał prosto na ziemny wał, jakby chciał go przebić. Saperzy cisnęli swoje narzędzia, zostawili pojazdy i całą zgrają popędzili za nasyp, krzycząc jak dzieci uciekające przed wielkim psem. Świeżo przybyłe Shermany dołożyły IS-owi jeszcze kilka razy z tak bliska, że odłamki ich pocisków poleciały nad tory. Chyba

nawet kogoś trafiły. Czołg zdawał się niezniszczalny, ale jego załoga musiała być niespełna rozumu. Gigant z pełną mocą przeleciał przez drogę, jego gąsienice wspięły się kilka metrów na nasyp, a lufa zaryła głęboko w ziemię. Zatrzymał się. Gąsienice rwały grunt i asfalt, a silnik wył, buchając dymem, kiedy próbował wyrwać się z pułapki. Ci w środku musieli wpaść w potworną panikę. Mieli za sobą ostrzał, nocny bój i kiedy wydawało się, że zwiali, wpadli na niewidzialną ścianę i ugrzęźli. Mimo to nie zamierzali się poddać. Siedemdziesięciosześciomilimetrowe lufy Shermanów skierowały się bez pośpiechu w stronę Sowieta i kolejno zaczęły bić w bezbronny cel. Na południowy zachód od portu Ustka 16 września 1945 Wieczór był ładny, ciepły. Nawet jak na wrzesień nad morzem, gdzie pogoda szybko się zmieniała. Jak mówili ostatni w okolicy Niemcy, jesień była czasem sztormów i chłodnych wiatrów nieco dalej, w głębi lądu. Cyryl Bińko brał to całe gadanie za bajdurzenie Szwabów, którzy nie chcieli, by Polacy zasiedlali te tereny. Według politycznych prastare piastowskie ziemie. Może były i one kiedyś piastowskie, ale Bińko i cała jego familia nie bardzo się tu czuli u siebie. To nie Podole, lasy i łąki niedające się ogarnąć wzrokiem. I jeszcze to coś, co zostawili w swoim mateczniku, coś, czego nie dało się opisać, a za czym tęsknili, łudząc się jeszcze, że kiedyś ktoś cofnie sowiecki prikaz, by wynosić się na zachód, i pozwoli wrócić na wschód. Tam, prawda, biedniej, skromniej, tu dom murowany, ceglany i obejście niczego sobie, ale wszystko jakieś nie takie. I jeszcze te sowieckie mordy w gminie, ubeki i milicja, co nie wiadomo skąd się wzięła i nie lepsza była niż bandyci, jakich ponoć miała gonić. Cyryl, nie najmłodszy już, dobiegający sześćdziesiątej wiosny

chłop z dziada pradziada, człapał wzdłuż drogi, nasłuchując. Wieczór już zapadł, robotę skończył przy zwierzętach w kolonii skopów, ludzie siedzieli w chałupach, bo bali się patroli, więc i cicho było. Tymczasem od północy, tam gdzie Bałtyk, niósł się rwetes jak pod skupem żywca, gdzie kazali oddawać kontyngenty. Aeroplany cały dzień latają. Bomby puszczają. Zenek Szwirik, listonosz, opowiadał nawet, że pożary jakieś we miasteczku i że bombardują. Kto? Nie wiedział. Sowieci i ubecy nie puszczali. Ale ponoć bardzo wystraszeni byli. „Jakby się zesrać mieli” – śmiał się listonosz. – Kto to może być? – mamrotał Cyryl pod zmierzwionym, nieco zsiwiałym wąsiskiem, człapiąc wzdłuż szosy i co chwilę stając i nasłuchując dudnienia armat. – Znów są – szepnął, wyłapując charakterystyczny warkot silników. Dobrze go znał, aż za dobrze. Słuchał go jeszcze w dwudziestym roku, potem w trzydziestym dziewiątym i później, jak się front przewalał, cudem tylko oszczędzając jego wieś. – Walnijta ich porządnie – powiedział na głos, pewien, że nikt nie usłyszy, i pogroził pięścią. – Walnijta skurwysynów! – Na samą myśl, że Sowietom, co mu się do córki dobierali, świniaka zabrali, mogą naszkodzić samoloty, robiło mu się lepiej. Zadudniło i ziemią poszedł wstrząs. Jakby prośby Cyryla wysłuchał sam Bóg. Na czerniejącym niebie rozjaśniła się łuna pożaru. Chłop ruszył w te pędy, nie czekając dłużej. Chciał widzieć wszystko z bliska. Dopiero po kilkuset metrach przyszło opamiętanie. „Noc zapada” – drapał się po chropowatej chudej brodzie. „Tam zaraz wojskowa zona i mogą manto spuścić, a po ciemku to w ogóle ubiją jak psa i nikt o nic się nawet nie zapyta” – wzdrygnął się i zerknął za siebie w stronę chałupy. Zostawiać w taki sposób żonę i czwórkę dzieciaków, choć już dużych, to byłaby głupota. „Może by skrótem” – pomyślał. Mieszkał tu dopiero z pięć miesięcy, ścieżki okoliczne poznał, ale nie na tyle, by być pewnym, że ominie blokady i zielone garnizony. Choć te ostatnie nieduże,

wręcz symboliczne. Bardziej nadające się do terroryzowania wiosek i rabowania czego się da niż do walki. Machnął ręką. Nie chciał ryzykować, choć ciągnęło go do łuny ognia. Bińko odwrócił się plecami i ruszył w powrotną drogę, gdy coś zaszeleściło w krzakach. Schylił głowę i zmrużył stare oczy, wpatrując się w zieleń. Sądził, że to jakiś zwierz spłoszony odległą kanonadą. Podszedł ostrożnie, niemal na palcach, zaciekawiony i wtedy krzak na skraju leśnej drogi zakołysał się gwałtownie. Między gałęziami mignęło coś białego. Polak odskoczył roztrzęsiony, jakby zaraz miał paść na serce. Spocił się i w ustach mu wyschło. – Jezusie! – krzyknął krótko, robiąc znak krzyża, kiedy przed jego obliczem wyrósł wielki człowiek. Wyglądał w pierwszej sekundzie jak najprawdziwszy diabeł. Twarz miał czarną jak smoła i cały ubrany był na ciemno, może zielono. Na głowie miał zieloną skorupę pokrytą wstążkami jakiegoś materiału poprzetykanego liśćmi. W dłoniach odzianych w rękawice dzierżył karabin i tylko blade białka oczu przypominały, że to ludzka istota. Cyryl trząsł się jeszcze jak osika, w panice rozważając kierunek natychmiastowej ucieczki, kiedy gość, popatrzywszy na boki, przyłożył palec do ust. – Cisza – powiedział jakoś dziwnie. – Nie boi się nas. – Brzmiał naprawdę dziwacznie, ale przynajmniej szło go zrozumieć. Cyryl nadstawił ucha. Ciekawość wzięła górę nad strachem. Patrzył na faceta, niewiele rozumiejąc. Ten machnął ręką i obok wyrosło kolejnych trzech. Podobni jak krople wody. Poczernieni, brudni, w zielonych mundurach. Twarze mieli szczupłe, kościste, oczy inteligentne i niespokojne zarazem. Zupełnie inne niż u Sowietów. Konstatacja przyszła momentalnie. – Amerykanie! – wydarł się Bińko, niemal płosząc ostatnie ptaki, i rzucił się ściskać pierwszego z gości. Ten zaskoczony nawet się nie bronił, dzielnie wystawiając policzek na kolejne całusy uradowanego wariata. Cyryl witał każdego, ocierał łzy i

robił przy tym tyle hałasu, że pierwszy z całej menażerii schwycił go za ramię i przysunął do siebie. – Ty czekać – powiedział i odwrócił się do swoich. – Dawać Kowalskiego – syknął. Rozkaz poleciał w gąszcz, powtórzony kilka razy. Z szumem kroków na ściółce przybiegł zdyszany chłopak. Dowódca powiedział mu coś, pokazując palcem na Bińkę. Młody tylko pokiwał głową, zmarszczył czoło i od razu zaczął mówić płynną polszczyzną: – Jesteśmy amerykańską armią – zakomunikował, co wprawiło Cyryla w jeszcze lepszy humor. – Mamy tu zadanie… – Bić Ruskich – przerwał Polak. – Dokładnie, i musimy… – Jak chcecie, ja pokażę – przerwał mu dumnie i wesoło Bińko. Kowalsky zamarł, nie bardzo rozumiejąc albo raczej zastanawiając się, czy z tym gościem naprawdę wszystko jest w porządku. – Mamy odnaleźć sowieckie stanowiska ogniowe przy porcie i zlokalizować cele dla artylerii – mówił niewzruszony. – Dla artylerii. – Bińko złapał się za głowę. – To was więcej będzie? Spadochroniarz tylko skinął na potwierdzenie. – O matuchno! Wreszcie. – Cyryl podskoczył. – To mówię, pokażę, ino nie bijcie po domach, bo ludzie tu porządne. Za wami są. Komunistów mało, a i Niemców wygnali. Znam dojście, pokażę. – Chwycił za rękaw dowódcę i pociągnął. Kowalsky szybko tłumaczył. Nie byli przekonani, czy można ufać temu facetowi, ale jego entuzjazm był naprawdę duży. Cyryl Bińko zaś rozumiał, że z taką eskortą sowieckie blokady go nie zatrzymają. Dolny Śląsk 17 września 1945 Przerażona, głodna i spocona masa ludzi w długich szynelach z karabinami pędziła, dysząc jak wielki smok.

– Dalej naprzód, na wroga! – ryczał z megafonu w łaziku pędzącym obok jakiś miejscowy politruk. Nikt nie wiedział nawet, jaka dokładnie jest pogoda i pora dnia. Było ciepło, ale wszędzie unosił się gryzący dym, cuchnęło, a od czoła kolumny dudniła nieodległa bitwa. Szeregowy Wulzan Zhanik, powołany pod broń zaledwie miesiąc temu szesnastoletni Kazach, nie bardzo wiedział, o co w tym całym szaleństwie chodzi. Grzmienie armat, stojących w lesie w pobliżu jakiejś malowniczej wioski, którą opuszczali, przyprawiało go o płacz. Przecież cała kompania miała z ruin Breslau albo jak mówili inni, Wrocławia jechać na front, na spokojny odcinek, by nabierać wprawy. A tu co? Rozkaz załadunku na wagony i nocna podróż do nie mniej zrujnowanego miasteczka zwanego Lauban. Potem ciężarówki, a jeszcze później popędzili kilometrami na bój. Podobno samoloty grasowały, okrutnie tłukąc po autach. – Przerwa! – rzucił równie zziajany jak jego ludzie chorąży, niewiele od swoich chłopaków starszy rudy facet. Padli na ściółkę potrzaskanego lasu. Ocierali pot, masowali obolałe nogi i pili łapczywie wodę. Nie mogli nie słyszeć szalejącej bitwy. Ryku pocisków i coraz silniejszego terkotu pulemiotów. Za lasem rosła chmura dymu. Bitwa już stąd wyglądała na zażartą. – Lewa wolna! – wołał ktoś i zaraz usłyszeli auta. Kilka poczciwych ZiS-ów 5, zdezelowanych, rdzewiejących i obwieszonych białymi płachtami z czerwonymi krzyżami, kolebało się na rozjeżdżonej krzywej drodze. Na stopniach aut stali odziani w zakrwawione kitle ludzie, o twarzach bladych niemal jak ich stroje, międlący nędzne kiepy papierosów. Widok tego, co zapełniało ich paki, przyprawiał o dreszcze i Zhanik ledwo powstrzymał narastający w nim wrzask. Na wybojach podskakiwały wysokie sterty poskręcanych ciał, rąk i nóg. Zdawało się, że niektórzy jeszcze żyli, jakby w ogromnym pośpiechu rzucono w jedno miejsce zabitych i rannych. Za jednym z wozów ciągnęła się cienka strużka ciemnej krwi.

Ktoś obok nie wytrzymał i zaczął rzygać samą wodą. Przecież od kilkunastu godzin niczego nie jedli. Liczył się tylko pośpiech i ciągły nacisk nowych zastępów lichych zasobów stojących w okolicy jednostek. Póki gdzieś, skądś nie dojdą ciężkie brygady dział, czołgów i pułki regularnej piechoty. – Wstawać! – Postój szybko został przerwany. Chyba dlatego, by wojsko nie oglądało pobitewnych okropności sanitarnego konwoju. – Szybciej – popędzał chorąży, sam trzęsąc się z przerażenia. Poprawił pas, odpiął kaburę i ruszył ze swą kompanią na pierwszy w krótkim życiu bój.

ROZDZIAŁ XI Dolny Śląsk 17 września 1945 Zaczynał się kolejny dzień sowieckiej nawały idącej na pozycje polskich i amerykańskich pododdziałów. Lasy porastające wzgórza wyglądały miejscami jak wycięte przez wściekłych drwali. Postrzępione drzewa, bez liści i gałęzi, znaczyły miejsca radzieckich ataków i ostrzałów. W ostatnich dniach, tak jak przewidywał Jan Węgliński i jego amerykańscy sojusznicy, wróg zrozumiał, jakie znaczenie ma dla niego polsko-amerykańskie zgrupowanie. Ściągnął, co miał pod ręką, i zaczął niemal nieprzerywane ataki falami gołej piechoty bez wsparcia czołgów. Tylko artyleria dokazywała. Artyleria i ściągnięty z głębi kraju pociąg pancerny, który podjeżdżał co kilka kilometrów torem tak blisko obsadzonych wzgórz, jak pozwalał na to stan rozbitych bombami szyn. Linia na front była przerwana, a naprawić się jej nie dało, póki walczyli tu alianci. Sowiecka piechota, niemrawa, wystraszona, złożona z rekrutów albo szoferów i ludzi z taborów, przypuszczała ataki głównie ranem i o świcie albo i nocami. Ktokolwiek pchał ich pod lufy Polaków, wiedział dobrze, że pora dnia uziemia lotnictwo, a masa ludzi prędzej czy później przełamie linie nieprzyjaciela… albo przynajmniej pozbawi go amunicji. Choć tę ciągle dostarczały samoloty lądujące na trawiastych pasach i ratujące też rannych. Sowieci mieli tylko jeden problem. Albo wskutek braku łączności, albo przez kłopoty w transporcie nie potrafili skoordynować ataków. Uderzali nawet silnie, ale punktowo. Pozwalało to Johnsonowi i Węglińskiemu przerzucać posiłki

zmęczonych już kompanii na zagrożone odcinki. Bolszewicy szczególnie upodobali sobie jeden, jak słusznie dostrzegli, słaby i nigdy niekontratakujący – południowo-zachodnią pozycję porucznika Rój-Urbaniaka. Obejście całego terenu bronionego przez aliantów zajmowało dużo czasu i było ryzykowne, ale najwyraźniej miało się opłacać. Węgliński wiedział doskonale, że to początek i prędzej czy później szturmy jeszcze się nasilą. Na razie był spokojny, ale co wieczór modlił się, żeby amerykańska ofensywa nie zamarudziła. – Idą. Znowu idą. – Porucznik Urbaniak trząsł się jak osika. Poza nieugiętego wojaka i wesołkowatego pyszałka nie wytrzymywała próby trzeciego dnia walk. Już początek operacji pokazał, że jest zbyt zachowawczy i ostrożny. Pierwsze wrażenie, jakie robił, było prawdziwe. – Mamy coś tam jeszcze? – Węgliński z lornetką przy oczach kiwnął ręką w tył. – Coś się jeszcze znajdzie. – Walczuk wykrzywił usta w nieco obłąkańczym uśmieszku. – Należałoby im dowalić, panie majorze. – Oblizał suche wargi. – Zwłaszcza w taki dzień jak dziś… – Uniósł brew. Jan popatrzył zdziwiony, nie bardzo z początku rozumiejąc. – Siedemnasty września, panie majorze. Węgliński pacnął się dłonią w czoło. – Jasna cholera… nie skojarzyłem. – Napiął mięśnie i poczuł wzbierającą złość. – Sześć lat – powiedział teatralnym szeptem. Zerknął na pole w dolinie. Od strony lasu po drugiej stronie łąk wyraźnie było widać rozwijające się tyraliery piechoty. Marudzili długo. Dym po ostrzale sowieckiej artylerii dawno opadł, a ci jeszcze nie ruszyli do walki. Może mieli mało amunicji albo bali się pokazywać stanowiska haubic lotnictwu i teraz przetaczali je w inne miejsce. Nie sposób było dojść. – Może Paweł coś wie? – Wydął usta, zastanawiając się, czego też dowiedział się od jeńców Przeszło-Stępniakowski. W końcu szef wywiadu tego zgrupowania. – Radio! – krzyknął.

– Pan major chce… – Nie wiedzieć czemu Rój-Urbaniak zrobił się jeszcze bardziej niespokojny. – Tak, chcę im dowalić – odburknął nieco już zmęczony ciągłym zdenerwowaniem oficera Jan. – Muszą nas popamiętać. Raz na zawsze. – Tak, panie majorze. – Schylony podoficer podskoczył na stanowisku. – Nadawaj cele. Potrzebujemy sporo maszyn. Las. – Wskazał ręką przed siebie, na linię drzew, spod której wolno, nieśmiało zaczęły wyłaniać się pierwsze kompanie. Na razie były za daleko, by razić ich moździerzami i marnować cenne granaty. – Potem trzeba zająć się Lubawką i stacją kolejową. Niech rzucą, co mają! – warknął Węgliński. – Sześć lat, panowie, sześć lat z tymi draniami. Czas na naszą małą zemstę. Teraz w końcu mamy ku temu środki – dodał tak pewnie i głośno, z błyszczącymi złością oczami, że ludzie ze sztabu, skryci w okopach, popatrzyli na niego, jakby był jakimś trybunem podczas przemowy. – No już, do pracy – rzucił, klaszcząc w dłonie. Twarze Polaków rozpromieniły sadystyczne uśmiechy. Nikt nie miał nic przeciwko temu. *** Chwiejąca się tyraliera piechoty wynurzyła się z cienistego lasu, w którym grube gałęzie ocalałych drzew dawały poczucie bezpieczeństwa. Dość złudne, ale jednak. Kompania Wulzana Zhanika szła z lewej flanki, sposobiąc się do szarży na wrogie pozycje, które mieli atakować, choć nie do końca wiadomo było dlaczego. Jeszcze w pociągu tłumaczono sołdatom, że wróg wysadził desant i trzeba go zniszczyć. Tyle. Żadnych szczegółów. Nic. Po kilku krokach wiedzieli już, że szeroki płaskowyż za łąkami i asfaltową dróżką musi wiele znaczyć w planach nieomylnych sztabowych oficerów. Nie raz słali bataliony, by odebrać ten lesisty zakątek krwiożerczym imperialistom. Całe szerokie pole zaścielały grupki zabitych, napuchniętych teraz na słońcu i wydzielających obrzydliwy, wyciskający łzy odór.

Zielone połacie trawy naznaczyły brązowe cętki lejów po pociskach i bombach. Gdzieś z przodu czerniło się kilka wraków aut z opalonymi kołami, które stały jak nieme pomniki klęsk sowieckiej armii. – Dobrze idzie – pocieszał się na siłę młody Kazach, chyba tylko siłą woli napędzający swoje nogi. Mimo że znalazł się już z kompanami na otwartej przestrzeni, było cicho jak makiem zasiał. Słuchał tylko bicia przerażonego serca i stukotu obijającej się menażki. Ten stalowy przedmiot przypominał werbel prowadzący do ataku. Przeszli z trzysta metrów, a do celu było jeszcze daleko, ponad kilometr. Wtedy jeden po drugim zaczęły odzywać się wrogie moździerze. Strzelały zza góry, zza postrzępionego haubicami lasu. Te, jakby robiąc sołdatom na złość, milczały. Zhanik w przypływie gorączkowej paniki napiął mięśnie, jakby tylko w niego celowali i trzeba się było gotować na śmierć. Zerkał nerwowo za siebie i na boki, szukając drogi ucieczki. Porzucił tę myśl, widząc, jak w lesie, tam gdzie jeszcze niedawno stał, rozlokowuje się nowy oddział. Układa cekaemy i gotów jest do ostatniej kuli… zatrzymywać cofających się z frontu bez rozkazu. Chłopakowi zrobiło się zimno. Wtedy pierwszy granat walnął dokładnie na wprost. Linia się zachwiała, kilku jęknęło w przerażeniu, choć brzmieli, jakby już ich poraniło. Drugi puknął nieco z prawej, ale też bardzo blisko. Chude, kościste ręce Zhanika omal nie wpiły się w drewnianą kolbę Mosina. Uniósł go wyżej, jakby broń chronić go miała od odłamków. – Szybciej! – rozkazał chorąży i marsz przeszedł w trucht. Wróg musiał na to być przygotowany, bo zaraz zmienił koordynaty i dwa granaty sieknęły w samym środku formacji. Ktoś zawył, padając na twarz. Inny leżał nieruchomo, mamrocząc coś zakrwawionymi ustami i ściskając kikut nogi. Kazachowi zawirowało w głowie i sił zaczęło mu brakować. Mimo to ruszył prędzej, jakby instynkt kazał mu rwać jak

najdalej od ostrzału. Przebyli jeszcze sto, może dwieście metrów i wrogie moździerze zaczęły pykać częściej. Poleciał istny grad ołowiu. Pociski cięły coraz rzadszą tyralierę, wybijając wielkie przerwy. Ludzie padali pokotem, potykali się o rannych towarzyszy albo za długie szynele. Krzyczeli, klęli i złorzeczyli na czym świat stoi. Ale jakimś cudem parli naprzód. Żołnierzowi obok Zhanika jakiś wielki odłamek oderwał kawałek szyi. Dyndając ciągle żywą głową w hełmie, popatrzył na kompana otępiałymi oczami i przewrócił się do jakiejś dziury. Zhanik padł, nie mogąc powstrzymać płaczu. Znowu zerknął za siebie. Kilku rannych, choć na własnych nogach, uciekało w las. Parę błysków… To było jak krótka migawka, jak koszmarny sen. Leżeli martwi. – Ruszaj się! – doszło do Kazacha. Zerwał się, ścisnął broń i pobiegł, myśląc o tym, kiedy nadejdzie jego kolej. Zwarta formacja rozpierzchła się po polu, zmieniając się w bezładną masę ludzi uchodzących przed kostuchą. Zaraz jednak zagrzechotały karabiny maszynowe. Najpierw niepewnie, z daleka plując kolorowymi pociskami. Kilku sołdatów na przedzie padło ściętych, inni leżeli, nie mogąc się ruszyć z przerażenia. Chorąży popędzał, kopał, bluzgał, ale na niewiele się to zdało. Zaraz jakaś kula z karabinu maszynowego czy od snajpera ugodziła go w policzek i chłopak zgasł szybko. Zhanik patrzył przerażony, choć dowódcę znał dopiero kilka dni i wiele on dla niego nie znaczył. Minął blade ciało, przebiegł kilka kroków i ogarnął go gorący wiatr. W uszach zabolało, w nogach zaczęło potwornie kłuć. Wydawało mu się, że się potyka. Padł na ziemię. Był świadomy. Przez chwilę patrzył, jak dobiegających do podnóża kolegów sieką karabiny. Próbował wstać, ale rozrywający ból w udach szybko go powalił. Kazach jęknął, ale mimo to bardzo się ucieszył. Padł, nie stchórzył. Nie musiał już atakować. *** Pierwsze dwie fale idące na południowo-zachodni kraniec

obrony rozsypały się jak zerwane koraliki. Sowieci biegali, zygzakowali i padali na ziemię, czołgając się zdezorientowani we wszystkich kierunkach. Niewiele im to pomogło. Polskie i amerykańskie moździerze oraz działa bezodrzutowe bez litości, a z wielką radością, niemal sadystycznym uniesieniem obsług wstrzeliwały się w każde większe skupisko. Chris Walker też strzelał jak najęty, czując tylko, jak kolba Garanda tłucze go w ramię. Było jak na strzelnicy. Widział przed sobą równe pole pełne celów. Kazali mu wesprzeć Polaków jednym plutonem, więc przyszedł. Nie narzekał. Wolał przypilnować chłopaków, żeby nie narobili głupstw. Kto inny, jak nie on. Płytkie okopy wypełniały się dymem strzelających krótkimi seriami Browningów i samopowtarzalnych karabinów. Tylko z pistoletu maszynowego nie tak łatwo było trafić z daleka. Każde trafienie, każdy martwy Sowiet wywoływał krótkie ryki radości, gwizdy i poklepywania po ramionach. Niestosowne zachowania? Nikogo to nie obchodziło. Zwłaszcza Polacy wykazywali wielką oszczędność amunicji i przykładali się jak mogli. – Dziś nie darujemy żadnemu – powtarzał major Węgliński ze skupionym, niemal nieobecnym wyrazem twarzy. „Krakers” na początku nie rozumiał. Dopiero jakiś Polak, który znał angielski, powiedział, co to za dzień. Ten 17 września. Walker załadował kolejny magazynek, przyłożył oko do szczerbinki i wziął na cel kulawego Rosjanina uchodzącego w las, z karabinem wlokącym się po ziemi. Strzelił raz. Szarpnęło. Poszło w bok. Strzelił drugi i trzeci. Sowiet się zachwiał, padł i przestał ruszać. – Za siedemnasty września – nie wiedzieć czemu powiedział sam do siebie „Krakers”. Jakby zrozumiał wreszcie, z kim walczy i jak te gnojki zaszły za skórę ogarniętym zewem polowania Polakom. Tym, którzy od dawna nie widzieli domu, tak jak „Krakers”. Z tą różnicą, że jego nie było w domu nieco ponad rok. Jak się wywiedział, niektórzy Polacy nie byli w swoich stronach od pięciu lat i nie mieli nawet pewności, czy ich domy w ogóle

jeszcze stoją. Dwa pierwsze ataki dało się odpędzić i wybić dość gładko. Pole zasłały nowe ciała. Ranni się nie ruszali, czekając zmroku. Przecież nikt nie miał zamiaru po nich iść. Kto doczołga się nocą, ten przeżyje. – Sprawdzać amunicję! – rozkazał Walker. Sam zaczął liczyć ładowniki i wtedy z lasu, półtora kilometra dalej, ruszyła kolejna fala słanych pod ogień nieszczęśników. Zaraz z prawej, wysoko na szczycie wyrósł czerwony dym świecy. Znak rozpoznawczy. Nawet Sowieci się zachwiali, wiedząc już, co to znaczy. Od południa dochodził słaby jeszcze głos silników. Zaczynała się nowa masakra. *** Polskie Spitfire’y zrzucały ładunki napalmu. Oblewały nim las naprzeciw pozycji Rój-Urbaniaka i kilka innych punktów, w których zauważono ruchy. Karabiny maszynowe samolotów kręcących się nad miejscem jatki dopełniały dzieła zniszczenia. Piloci tego dnia też wydawali się celować nadzwyczaj dokładnie, jakby chcąc posłać do piekła jak najwięcej bolszewików. Gdzieś wysoko, krążąc po czeskiej stronie i osłaniając przed ewentualną wyprawą sowieckich myśliwców, czekały kolejne, tym razem brytyjskie dywizjony gotowe do ataku. Jan Węgliński już na to nie patrzył. Słyszał tylko dudnienie niedalekiej bitwy niesione echem między górami. Wrócił do punktu dowodzenia. Dopadło go obezwładniające zmęczenie. Wypalił się? Adrenalina przestała go napędzać? Nie miał pojęcia. Trzy dni skakania od kompanii do kompanii i po jankeskich stanowiskach wykończyły go zupełnie. Znowu bolało go w boku i chyba miało się na deszcz, bo czuł łupanie w pokiereszowanych nogach. „Boże, starzeję się” – pomyślał, kręcąc głową. Wszedł do pokoju. Ludzie zerwali się z miejsc, ale kazał im siadać. Kapitan Przeszło-Stępniakowski z uśmiechem dzieciaka, który znalazł dojście do spiżarni pełnej cukierków, wyrósł jak spod ziemi.

– Mówią ptaszki sporo – zatrajkotał. – Nie mają ludzi, czołgów, nic. To pustynia. – Kreślił na ściennej mapie jakieś kształty. – We Wrocławiu jest punkt zborny, siła idących ku naszym w stronę Frontu Południowego. Tutaj oprócz kilku małych garnizonów pilnujących porządku i broniących przed grupkami dywersantów nic nie mieli. Żadnych samolotów, tanków. Tylko tyłowi i NKWD. Wszystko ślą na front. Zaskoczyliśmy ich. Szukają, czego mogą, żeby nas wyrzucić z tych torów i szosy, ale długo im to zajmie. Transporty pchają dalej, górami albo przez Kłodzko, ale tam też się im dobieramy do dupy. Mają przestoje i duże opóźnienia. Jeśli wszystko pójdzie dobrze, to niedługo tam na froncie – palec na mapie powędrował w okolice czechosłowacko-niemieckiej linii granicznej – zaczną gonić w piętkę… Węgliński patrzył krótko na wpół zmrużonymi oczami, niewiele rozumiejąc z tych dobrych wieści. Uśmiechnął się z trudem i poklepał oficera po ręce. – Dobra robota – tylko to przyszło mu do głowy – mamy szansę się przydać. Przejmij dowodzenie – polecił. Wszedł do małego pokoiku ze starym materacem i kocem. Zrzucił hełm i Thompsona. Rozpiął kurtkę, padł na posłanie i zasnął jak kamień. Nie słyszał nawet kolejno schodzących na pas transportowych Dakot wiozących świeże posiłki – kilka pododdziałów dopiero co przeszkolonych i „nawróconych” Polaków. Los Alamos, Nowy Meksyk, USA 17 września 1945 W prostym, drewnianym pokoju jednego z dziesiątków odbudowanych baraków było ich tylko trzech. Generał Groves, generał Donovan i ten najważniejszy. Prezydent Harry Truman. Siedział na twardym krześle o wpijających się w plecy szczeblach. Kilka kropel potu rosiło czoło mimo chodzącego wentylatora i zwiewnego letniego ubrania. Lewa ręka spoczywała wyciągnięta na blacie biurka, dzierżąc arkusz papieru. Druga dłoń wystukiwała na udzie prezydenta rytm

skocznej piosenki. Dwóch generałów, szef ochrony obiektu i szef wywiadu, siedziało naprzeciw. Byli przejęci i napięcie ściskało im gardło, ale potrafili okiełznać emocje i zachować pozorny spokój. Prezydent nie był w stanie i nie chciał mówić z nikim więcej. Po ostatnich miesiącach, zamieszaniu, wielkim ataku sowieckich szpiegów i setkach dziwnych przypadków i zbiegów okoliczności wśród amerykańskich naukowców Truman przestał ufać ludziom. Zamknął się na wielu doradców, wyszukał nowych, bardziej krewkich i wojowniczych. Przeciwieństwo płochliwych rusofilów, z których kilku podejrzewano otwarcie o szpiegostwo, a wielu mających z nimi jakieś powiązania pomniejszych graczy aresztowano albo zmuszono do ucieczki. Każdy wpleciony w sieć kontrwywiadu wiedział, że to nie koniec. Że Sowieci mieli tu ogromne zasoby, ciągle ukrytych agentów i oficerów. Wypadki w Los Alamos i innych miejscach doskonale o tym świadczyły. Dziwne zachowanie profesora Fuchsa, a wreszcie jego zniknięcie było kolejnym potwierdzeniem straszliwej wręcz inwigilacji Stanów Zjednoczonych Ameryki. Truman odrzucił papier, oblizał usta i zdjął okulary. Nic nie mówił. Przeczyścił szkła chusteczką dobytą z kieszonki koszuli. Schował pomięty materiał i dopiero wtedy szczerze, szeroko się uśmiechnął. – To miód na serce, panowie – powiedział, zerkając na krótki raport szefa ochrony projektu „Manhattan”. Generałowie westchnęli bezgłośnie z ulgą. – Kolejny ładunek w tak krótkim czasie. Brawo, brawo. – Skinął głową z prawdziwym uznaniem. – Widać pańskie metody, generale – zwrócił się do Grovesa – dają doskonałe rezultaty. – Tylko większa dyscyplina pracy i ścisła kontrola – rzucił Groves, lekko się krygując. – Choć obawiam się, że mimo naszych starań, tu i w innych obiektach, sprawa dotrze… – szukał odpowiedniego określenia – tam, gdzie ma trafić. Donovan kiwnął głową. – Zgadza się. Niestety. Jesteśmy dziurawi jak sito, i to gdzieś

wysoko. – Założył nogę na nogę. – Wróg się dowie, prędzej czy później, choć zrobimy co się da, żeby się przed tym uchronić. Wiemy już nieco więcej… – Dość – przerwał prezydent. – To mnie na razie nie interesuje. Oczywiście – uniósł dłonie w obronnym geście – to wielki problem i nad nim się pochylimy. – Zerknął na szefa OSS. – Teraz należy omówić jak najszybsze dokończenie bomby, zabrać się za kolejne i co najważniejsze – puknął w blat, mówiąc wolno i wyraźnie – ustalić, gdzie i kiedy zrzucić tę przerażającą broń. Morze Bałtyckie 17 września 1945 Linia niewielkich, jak mogło się wydawać z wybrzeża, szarych sylwetek wypełniała horyzont. Nadeszły nocą lub o świcie. Niemal niespodziewanie, nie licząc kilku panicznych meldunków od okrętów podwodnych czmychających do Gdańska czy dalej do Bałtyjska. Kilka konwojów idących z Sundu zlepiło się w jedną całość, zaczynając walkę, w której na morzu nie mieli godnego przeciwnika. Fakt, że pogoda, wiatr i deszcz zmusiły wielką, jak na Bałtyk, armadę okrętów i czekających pod ich pokładami ludzi do rozpoczęcia desantowania w dniu 17 września, mógł świadczyć o interwencji boskiej. Wielu… ba, niemal wszyscy szykujący się do ataku na komunistów i tak upragniony powrót do kraju Polacy, marynarze, żołnierze i lotnicy, dokładnie tak rozumowali. Dla nich nadchodził czas świętego odwetu. O wiele ważniejszego niż dla grupki Francuzów lądujących ponad rok temu w Normandii. Cierpienia, jakie zadali Polakom dwaj okupanci, były bez porównania większe. Teraz każdy z nich, a zwłaszcza ściśnięci na okrętach, cierpiący od choroby morskiej i zimna oddaliby wszystko, by zejść na ląd i zacząć się bić. Długim okrętem desantowym LCT brytyjskiej Royal Navy kiwało nieprzyjemnie we wszystkie strony. Porucznik Różewiecki, jak i chyba wszyscy w jego oddziale, nie potrafił przywyknąć do takich warunków. Byli przecież szczurami lądowymi i tylko raz, może

dwa przeżywali podobne katusze przy przeprawie do Normandii albo wcześniej, kiedy uciekali w przeciwną stronę z Francji do Anglii. Tyle tylko, że wtedy wody były spokojniejsze, a podróż krótka. Do nieprzyjemności i bólu żołądka dochodziło szaleństwo ostatnich dni i pośpiech, w jakim przerzucono wszystkie dostępne jednostki polskiej dywizji do portów i zaokrętowano. Zapanował niewielki chaos, doszło do kilku wypadków, ale dzięki Bogu nikt nie zginął. Rozdano środki desantowe, jak nazywano gumowane, pneumatyczne pasy i kapoki, i zakomunikowano wojsku, że lądowanie odbędzie się z morza. Dopiero po kilku dniach kiśnięcia na okrętach i rejsu przez niebezpieczne cieśniny ujawniono zszokowanym Polakom, gdzie się ich wysyła. Niewielu uwierzyło od razu, uznając, że to znów jakieś szalbierstwo aliantów ślących polskie siły na pasujące im odcinki. Porucznikowi dragonów ściśniętemu niewygodną kamizelką ratunkową kręciło się w głowie i żołądek przekręcał się na drugą stronę. Tego ranka wydano im proste ciepłe śniadanie złożone z jajek w proszku, chleba i kawy, ale nie potrafił przełknąć ani kęsa. Oprócz nudności za ten brak apetytu odpowiadały wielkie emocje. Wszyscy wokół, skuleni pod burtami łajby śmierdzącej paliwem i wymiocinami, zerkali w stronę wielkiej dziobowej rampy, z zaciśniętymi zębami czekając rozkazu zapuszczenia motorów. Oprócz pracujących silników stalowej krypy i dudniących o burty fal przez zgiełk niespokojnego morza przebijał się odgłos salw artylerii okrętowej, zespołu, który pojawił się tego ranka na bałtyckim horyzoncie. Załogi czołgów i aut pancernych, które dostały rozkaz wyjścia na brzeg, nie wiedziały, że w tym czasie całe kompanie i bataliony desantowych grup bojowych, jak nazwano pierwsze idące na ląd pododdziały, przerażonych niespodziewaną rolą Polaków i Kanadyjczyków, schodziły po sznurowych drabinkach ze swych statków. Mieli zajmować miejsca w mniejszych barkach

desantowych kilku typów, doskonale zapamiętanych podczas wielkiej inwazji roku poprzedniego, i płynąć jak najszybciej do plaż. Nie była to jakaś wielka operacja. Kilkadziesiąt pierwszych łodzi krążyło w pobliżu transportowców, czekając, aż zakończy się załadunek pozostałych jednostek. Dwa bataliony, jeden polski, drugi kanadyjski, miały szturmować wąską, płaską plażę, teraz widoczną jako odległy pasek ziemi. Naznaczały go punktowo słupy pożarów i kurz eksplozji. Kolejne salwy pocisków dział niszczycieli i dwóch krążowników, które ziały ogniem do wykrytych stanowisk, powinny podnosić na duchu. Jednak większość bladych, ogłuszonych warkotem silników i wymęczonych torsjami chłopaków na łodziach nawet tego nie widziała. Pomni historii innych desantów żyli wizjami masakry, jaka miała ich czekać, kiedy tylko dotkną suchej ziemi. Świszczące pociski leciały wysoko, by walnąć w linię brzegową na zachód od maleńkiego portu Ustka, od kilku miesięcy będącego w granicach komunistycznego protektoratu, Polski. Potężne działa brytyjskiej i amerykańskiej marynarki ześrodkowały ogień na skrawku zabetonowanego terenu poniemieckich umocnień, baterii Blüchera – obiektu rozpoznanego już miesiące temu głównie dzięki zwiadowi lotniczemu, ale i raportom amerykańskiego jeńca, niejakiego Carla Lemana, który trafił tam podczas wojny z Niemcami. Teraz cele dla operacji „Młot” oznaczyła amerykańska 17 Dywizja Powietrznodesantowa. Kilka bunkrów i transzei nie stanowiło wielkiego zagrożenia, ale ukryte tam, sprawne jeszcze stutrzydziestomilimetrowe działa, które zamontowali Sowieci, odgryzały się do końca. Pojedyncze, dalekie błyski znaczyły pozycje wroga. Co kilka chwil gejzery wody wyrastały na wzburzonym ciągle morzu. Nie czyniły jednak wielkiej szkody. Pociski padały daleko od floty i co najwyżej napędzały strachu szykującym się do walki piechurom. Zaraz za nimi do boju wejść miały czołgi. Dać osłonę i zniszczyć

zagrażające piechocie cele. Tak by nie powtórzyła się historia plaży „Omaha”. Gdzieś z tyłu po wodzie rozszedł się rozdzierający huk i zgrzyt prutego metalu. Któryś z okrętów albo transportowców zniknął w chmurze dymu, trafiony torpedą lub wszedłszy na minę. Idących do brzegu ludzi nie bardzo to jednak obchodziło. *** Stado niszczycieli ruszyło w pogoń, szukając sowieckich okrętów podwodnych i z wściekłą zawziętością ciskając bomby. Ktokolwiek podniósł rękę na to potężne zgrupowanie, miał ponieść karę. Komandor podporucznik Zerwinin złapał się stołu i zacisnął zęby, słysząc w sonarze namiary okrętów i lądujące wokoło ładunki. Nie był pewny, czy wykonując rozkaz, nie wyczerpał i tak wątłego limitu szczęścia. *** Różewiecki zasiadł w wieży swego wyszykowanego i łatanego w pośpiechu przez załogę Cromwella. W ciemności pod stalowym pancerzem niemal słyszał dudniące, rozszalałe ze strachu serce. Chciał sprawdzić raz jeszcze, czy wóz jest gotów, ale zaraz dał spokój. Tylko by męczył niepotrzebnie chłopaków. Przecież amunicji oraz paliwa mieli mnóstwo i powinno tego starczyć na długo. Włączył niewielką latarkę i sięgnął po pomięty rozkaz naczelnego wodza, jaki otrzymali chyba wszyscy żołnierze dywizji kilka godzin temu. Oczy nieprzyzwyczajone do półmroku śledziły litery bladego druku. Żołnierze! Rodacy! – głosił tłusty nagłówek. Przez lata tułaczki i wojennego znoju staraliście się przybliżać ten moment. Chwilę, kiedy wkroczycie do naszej Ojczyzny. Oto i ona. Przed wami Polska i znienawidzony wróg oraz jego kolaboranci. Walczycie od tygodni, w trudzie i z heroicznym wysiłkiem stawiacie opór bolszewickim hordom, które paląc i gwałcąc, podbiły znaczną część kontynentu. Wycofano was z linii w pośpiechu. Jednak ten był konieczny.

Nadarzyła się wszak szansa uderzenia na wroga daleko za jego liniami, tam gdzie okazał się najsłabszy i podatny na nasz cios. W Polsce! Szansy tej zmarnować nam nie wolno! Do boju! Za Wolność Uciemiężonej Ojczyzny! Władysław Anders, Wódz Naczelny Dragon złożył nieco patetyczną, ale i tak działającą na wyobraźnię ulotkę i zacisnął dłoń. Brzeg rósł w oczach. W gardle coś go ścisnęło i z trudem wykrztusił, wychylając się z włazu: – Do wozu, chłopaki! Damy skurwysynom popalić! *** Pierwsze krótkie łodzie LCV P uderzyły w brzeg około godziny siódmej. Rampy upadły z trzaskiem na piach i stukot butów wymieszany z krzykami oficerów rozszedł się po okolicy. Tutaj nie było pływów jak na większych akwenach, wojsko wypadało szeroką ławą prosto na suchą plażę. Ludzie w swych brytyjskich hełmach zrywali ochronną folię z broni i przygarbieni od ciężaru plecaków biegli przed siebie w grząskim piasku. Linie przyboju zasłały białe skrawki wodoszczelnych pokrowców, już nikomu niepotrzebnych. Z daleka mogły przypominać morską pianę oklejającą brzeg. W oddali płonęła Ustka i bunkry, które ciągle, rzadko, ale jednak próbowały strzelać. Z lewej, gdzieś zza wydmy, zaterkotał jakiś karabin. Nie mógł zatrzymać pierwszych atakujących plutonów. Zaraz został wzięty na cel przez polskie erkaemy i nie zdążył zadać wielkich strat. Świsnęło kilka pocisków moździerzy. Musiały być wystrzelone z daleka albo na chybił trafił, bo rozrzut był spory. Słupy żółtego pyłu wyrosły na plaży, raniąc kilku ludzi, a inne pociski wpadły do zielonych wód Bałtyku. Pierwsze pododdziały sunące w stronę niskich wydm i rosnącego za nimi lasu ciągle spodziewały się zasadzki albo kontrataku. Symboliczny opór, jaki napotkali, nie mieścił się w głowach ciągle przerażonych, ale i podnieconych ludzi. Popędzane przez dowódców, objuczone torbami pełnymi amunicji i ładunków wybuchowych przeznaczonych na

spodziewane umocnienia grupy Polaków skakały przez piaskowe pagórki, zanurzając się w las. Idący w szpicy saperzy zaczynali szykować szersze i umocnione stalowymi płytami wyjścia z plaż dla pojazdów i szukali pól minowych. Robili to szybko, zanim jak sądzili, spadnie na nich wściekły kontratak Sowietów. Wszystko przebiegało nadspodziewanie sprawnie i szybko. Puste łodzie po wyładowaniu ludzi odbijały od brzegu z terkotem silników i ruszały po kolejne grupy desantowe. Pod brzeg podchodziły pierwsze pełne czołgów barki, wolno spuszczając rampy. W tej samej chwili grupy sygnałowe za pomocą reflektorów zaczynały nadawać meldunki dla oddalonych niszczycieli eskorty, tam gdzie całą operację oglądał sam dowódca I Korpusu, generał Stanisław Maczek. Miał otrzymać wiadomość: „Plaża »Wanda«. Opór słaby. Marsz w głąb lądu”. Dolny Śląsk 18 września 1945 – Są gnojki. – Porucznik Walczuk odsunął lornetkę od oczu i z wyraźnym uśmiechem zerknął na swoje cudeńka. Bateria czterech armat kalibru pięćdziesiąt siedem milimetrów stała zamaskowana w zasadzce. Zorganizowanie takiej niespodzianki dla idących w kierunku trzeciej kompanii pierwszych sowieckich czołgów bardzo mu się spodobało. Miał wreszcie co robić. – Celować dokładnie – rozkazał. Obsługi trwały w bezruchu z pociskami w dłoniach gotowymi do ładowania albo przy przyrządach. Skupieni, cisi ludzie wiedzieli, że nie mają dużo czasu. Wyjście tak daleko poza w miarę bezpieczny krąg wzgórz chroniących lotniska było dość ryzykowne. Jednak Walczuk, a i sam Węgliński chcieli pokazać Sowietom, jakie mają możliwości, i rozpoznać przedpole. Lesisty pofałdowany teren nie sprzyjał czołgowym manewrom. Musiały toczyć się drogami. Alternatywy nie było. W wilgotny, mglisty poranek dudnienie silników dwóch albo i

trzech T-34 niosło się szczególnie wyraźnie. – Są chyba bez osłony – rzucił Walczuk do leżących przy dwóch Browningach ludzi, którzy mieli zadanie odpędzać sowiecką piechotę. Ta informacja nie zrobiła wielkiego wrażenia na chłopakach. Cały czas czekali w napięciu, przyklejeni do broni i taśm z amunicją. – Jest pierwszy – rzucił jeszcze bardziej radosny porucznik. Padł na ziemię, nie spuszczając celów ze szkieł lornetek. – Podpuszczać bliżej. Niech wszystkie wjadą. Nie zobaczą nas… – Mam cel – zameldował pierwszy działon. – Czekać – polecił Walczuk. – Czekać… Szaro-zielona sylwetka czołgu, kręcąc się raz w prawo, raz w lewo, wyjeżdżała wolno zza zakrętu kolorowego lasu. Klekot gąsienic niósł się daleko w przód, tak jakby czołgów było znacznie więcej. Zaraz za wozem pojawił się następny i jeszcze jeden. Wieże kręciły się we wszystkie strony. – Wariaci – westchnął do siebie Walczuk. Słać czołgi bez rozpoznania w las było dla niego rzeczą nie do pomyślenia. Żołnierze zaczynali się kręcić w miejscu, nie mogąc znieść stresu. Gryźli wargi, zaciskali palce na metalu. Mimo chłodu pot lał się po czołach spod spadochronowych hełmów. – Wojtek, bierzesz jedynkę – przydzielał cele Walczuk. – Rysiek, masz dwójkę. Reszta, walicie w trzeciego, bo daleko. – Tak jest – nadeszło ciche potwierdzenie. – Ładuj! – Gotowi! – krzyknął podniecony oficer. – Tak jest! – przytaknęli kolejno. – Ognia! Działa podskoczyły, kiedy lufy cofnęły się przy wystrzale, unosząc kurz i suche liście. Byli dobrzy. Trafili od razu, ale efekt okazał się niezadowalający. Znów ładowali. Pierwszy wóz zatańczył i zahamował, aż uniósł mu się tył. Przedni pancerz zakryła chmura czarnego dymu, ale ciągle walczył. Dopiero drugi

pocisk, ciągnąc świetlny ognik, wpadł w silnik i chwilę potem pojawiła się kula ognia. Na wiwaty nie było czasu. Drugi wóz oberwał w koła, stanął i strzelił. Jego pocisk ściął kilka drzew i rozerwał się z hukiem na zboczu wzniesienia za Polakami. Tam, gdzie stały dżipy. Wóz dopadły kolejne dwa pociski, zmieniając go momentalnie w płonącą pochodnię. Ktoś próbował uciekać włazem na wieży, ale spadł w gorejący niebyt. Trzeci wóz próbował się wycofać, ale został dosłownie rozstrzelany. Kawałki zerwanej gąsienicy wyleciały wysoko w las, a trafiona lufa opadła. – Przerwij ogień! – ryknął Walczuk. – Przerwij ogień! – rozkazał. – Odbój! W tej sekundzie ludzie rzucili się składać ogony dział i cofać na tyły. Zaterkotały silniki dżipów i zaczęto zwijać zasadzkę. Polacy zablokowali drogę i zatrzymali atak na trzecią kompanię. Za kilka chwil resztą miały zająć się myśliwce, zaczynające kolejny dzień nalotów. Kreml, Moskwa, ZSRR 18 września 1945 Pokonanie wysokich schodów, które przecież przemierzał od lat, tym razem sprawiało mu wiele trudności. Józef Wissarionowicz spocił się i zasapał, co ledwo potrafił ukryć przed prężącą się po kątach ochroną specjalnego pułku NKWD. Wyprostował się, jak tylko umiał najlepiej, i ruszył raźniej do najbliższej kolumny. Skryty za nią, odetchnął dwie sekundy i choć niewiele to pomogło, poszedł dalej. Mógł oszukiwać tylko siebie. Nawet młodzi ludzie noszący mundury gwardii kremlowskiej i mający chronić swego wielkiego przywódcę jako najważniejszą osobę na świecie widzieli, że wódz zmienia się, słabnie. Zwłaszcza w ciągu ostatniego miesiąca zrobił się dziwny. Wolniejszy, zgarbiony i blady. Ale przecież ilość problemów, jaka przygniatała tego najmądrzejszego z ludzi, zabiłaby dawno zwykłego śmiertelnika. Józef Stalin trwał dzielnie i niósł światło

rewolucji w świat. Wódz wparował do sali, gwałtownie popychając drzwi. Odór potu, stęchlizny i strachu niemal obezwładniał, wypełniając nozdrza. Zebrani najpierw zamarli, by zaraz poderwać się na baczność. Było ich mniej. Zniknęli Woroszyłow i Malenkow. Oficjalnie pilnowali swych odcinków w ciężkim czasie walki, ale reszta Rady Rewolucji wiedziała doskonale, co to oznacza. Pojechali na „rozmowy” z przedstawicielami nowych władz bezpieczeństwa. Nawet jeśli na razie nie robiono im krzywdy, jak kilka dni temu Berii, na pozostałych już padł blady strach. Przynajmniej tak zdawało się Stalinowi. – I co, towarzysze stratedzy?! – rzucił z pogardą od wejścia, nie mając zamiaru silić się na pogadanki. Emanował złością, mimo szarej cery i wyraźnego zmęczenia. W głosie dawało się wyczuć tyle jadu, że można by było obdzielić z pół tuzina żmij. – Siadać! – rozkazał, założył ręce na plecach i zaczął krążyć wokół stołu. Patrzył na każdego kolejno, czując, jak wzbiera w nim prawdziwy wybuch. – I co? Nic poważnego. – Stanął naprzeciw Malinowskiego i przeszył go takim spojrzeniem, że marszałek nieco osunął się w krześle. – Damy radę?! Dywersja i odciąganie uwagi, co?!! – wrzasnął. Na niemłodym, dziobatym licu pojawił się spory rumieniec. Złość paliła się w nim niczym żagiew. – Wy dziady. – Powiódł palcem po wszystkich. – Krowy pasać, nie wojnę prowadzić. Dziady! – powtórzył i znów zaczął krążyć po sali. Był tak wściekły, że nawet nie sięgnął po fajkę. – Wróg wbija się klinem w Czechosłowacji, przecina nasze linie zaopatrzeniowe! – wyliczał to, co wiedzieli wszyscy. – We Francji nagle zastój! A mieliśmy brać Paryż. Tak blisko był. Trzysta kilometrów. – Gdyby mógł, krzesałby oczami pioruny. – I co? Gówno! Tymczasem – podniósł ręce do góry – wróg ląduje na naszych tyłach i nikt tego nie potrafi przewidzieć. Uspokajają, że niemożliwe! Co mamy w Polsce?! Nic, prawie nic. Siły, co idą na zachód i południe! I teraz zamiast słać je na front, trzeba rzucić pod Gdańsk i Szczecin! Widzę, towarzysze, że jesteście zmęczeni i nie rozumujecie dobrze – wymyślał dalej. – Albo też trzeba będzie

sprawdzić, czy to nie co innego… – Zawiesił głos, spoglądając spod zmarszczonych brwi na każdego z osobna. Na samą myśl, co to oznacza, Chruszczow i Bułganin zaczęli drżeć. Stalin gestykulował, ryczał i groził. Chodził w koło, zawracał, bluzgając i obrażając wszystkich, aż wreszcie zamilkł ku wielkiej uldze zebranych. Tak jakby wyrzucił z siebie całą żółć i mógł znów myśleć trzeźwo. Osłabł przy tym, w piersi zrobiło mu się ciężko i na dodatek przypałętał się kaszel. Odsunął krzesło i padł na nie zmęczony. Upłynęła dłuższa chwila, zanim doszedł do siebie, czując zaniepokojone i zdziwione spojrzenia. – Koniec grzeczności, towarzysze – stwierdził enigmatycznie słabym, ochrypłym od duszności głosem. Struchleli, myśląc, że mówi o nich. – Wróg jest silny i próbuje kontratakować. Należy go ukarać i wreszcie użyć asa z rękawa. Każę zaatakować terytorium głównego przeciwnika – mówił wyraźnie poruszony tą wizją. Zebrani popatrzyli po sobie. Wyglądali, jakby wszyscy nagle mieli paść na zawał. Bladzi i roztrzęsieni unikali wzroku przywódcy, wpatrzeni w blat albo lustrujący palce u swych dłoni. – Co?! – Stalin trzasnął otwartą ręką w stół. Ta reakcja, albo raczej jej brak, i grobowe milczenie wzburzyły wodza niezmiernie. – Uderzymy i zademonstrujemy, co potrafi radziecka myśl naukowa! To pokaże, jak daleko zaszliśmy. Wróg zastanowi się dwa razy, zanim znów ośmieli się kontratakować! – ryczał, dysząc w kolejnym przypływie złości. Towarzysze zerkali na siebie, licytując się spojrzeniami, kto miałby stawić czoła wodzowi. Chruszczow dygotał ze strachu, Bułganin kulił głowę w ramionach, a kilku generałów z delegacji Malinowskiego zastygło w bezruchu, jakby chcieli upodobnić się do posągów. Inni pomniejsi politycy też siedzieli cicho. Mołotow, który mógłby coś powiedzieć, dyplomatycznie owijając wszystko w bawełnę, nie miał najmniejszej ochoty robić z siebie ofiary. Zdjął tylko binokle i potarł nos. Za dużo było tego wszystkiego. Front, wojna, kłopoty i pełzająca na tyłach czystka.

– No co, do cholery?! – Stalin nie mógł uwierzyć w ospałość i bierność swoich, jak się do niedawna zdawało, wiernych, choć bojaźliwych towarzyszy. – Kilka amerykańskich dywizji oberwało wam jaja czy co? Co nam przyświeca?! Mamy iść i bić faszystów! Nieść ludziom światło rewolucji, a wy… tchórze?! – warknął niczym pies, aż podskoczyli, ale nikt nie chciał protestować. Uderzenie na Amerykę, które odwlekali, jak długo było można, teraz wydawało się bliskie jak nigdy. To jednak niewielu martwiło. Oni bali się odwetu, który zaglądał im w oczy. Wizja grzyba atomowego, który w realnym świecie, a nie w bajaniach naukowców okazał się o wiele silniejszy, niż ktokolwiek się spodziewał, porażała zmysły. – Głosujemy – oznajmił Stalin. – Kto za?! – rzucił i uniósł dłoń. Cisza przedłużała się. Nikt go nie poparł. Wodzowi zrobiło się słabo i opadł na oparcie, szarpiąc się z przerażającymi myślami. – Pierwszy raz… – szepnął, nie wierząc w to, co widzi. Po plecach lał mu się zimny pot, a w ustach wyschło. Zaczął się bać. Pierwszy raz od dawna tak na poważnie. Otworzył szeroko oczy, wpatrując się w tę bandę za stołem i ciągle nie mogąc dojść do siebie. „Więc jednak” – pomyślał. „Zdrada” – zakłuło w sercu. „Trzeba było…” – nie skończył myśli. „Trzeba zrobić porządek”. Westchnął ciężko i wstał od stołu. – Towarzyszu Stalin. – Z miną zbitego psa zza stołu poderwał się Malinowski, jakby chciał błagać o wybaczenie. Za późno. – Przedyskutujmy za i przeciw. Zachodnie bombowce są w Finlandii, mogą nam zagrozić. Tu trzeba… – przełknął ślinę i o mało nie ugięły się pod nim nogi przy kolejnym zdaniu – przeanalizować priorytety. Zwłaszcza w takiej sytuacji… Stalin aż cofnął się o krok. – Wy tchórze! – rzucił bliski spoliczkowania Malinowskiego. – Wszystkich was pod ścianę. – W jego ustach nie była to czcza groźba. – Wszystkich! – powtórzył. – I tak zaatakujemy, z wami czy bez was. Są jeszcze inni, niezepsuci, którzy poprowadzą kraj do zwycięstwa! – wrzasnął ostatni raz i lekko się chwiejąc, ruszył

do wyjścia. Pomorze Środkowe 18 września 1945 Jesień nadchodziła wielkimi krokami. Jej pierwsze przejawy widać było na polach i lasach, a w deszczowy dzień zdawało się, że już się zadomowiła w okolicy. Ściany drzew straciły soczysty zielony kolor, z wolna pokrywając się paletą wesołych barw, odmian czerwieni i żółci. Pierwsze zbyt ciężkie liście sypały się na ziemię, miotane północnymi wiatrami. Obrazu kończącego się lata dopełniał dym pożarów, wijący się nisko nad polami. Idąca po niemal płaskim terenie szosa wpadała do niedużej poniemieckiej, typowej dla Pomorza wioski, na którą składało się kilka ceglanych domostw i gospodarstw ustawionych przy drodze, niewielki kościółek oraz uprawne pola. Na jednym z nich w jaskrawym płomieniu płonął trafiony pociskiem armaty amerykański dżip. Zajmująca zaplecze desantu z morza 17 Dywizja Powietrznodesantowa nie posiadała cięższych pojazdów. Jej wozy miały służyć do rozpoznawania sowieckich pozycji. Idąca w szpicy ataku kompania wpadła w niezłe tarapaty, trafiając pod ogień moździerzy i tracąc dwa dżipy z karabinami maszynowymi ostrzelane z armaty przeciwpancernej, głównego punktu oporu w jednej z dwóch barykad, jakimi zablokowano drogę, formując je z wozów, słupów telegraficznych i odebranych przesiedleńcom mebli. Nawet przy ogromnej przewadze aliantów na tym skrawku nowego polskiego państwa Sowieci potrafili kąsać i zatrzymywać marsz. Teraz Amerykanie zalegali w rowach i płytkich okopach, opatrując rannych i nie mogąc zrobić kroku, obserwowani z wieży kościelnej przez kilku ludzi podających koordynaty dla moździerzy. Ostrzał nie był huraganowy. Pociski padały szeroko po polu i rowach. Amerykańscy spadochroniarze osłaniali się granatami dymnymi, ale te szybko się kończyły. Dla Jankesów wyglądało to tak, jakby cała ofensywa utknęła w miejscu i za bardzo nie było

wiadomo, co robić. Nie mieli pojęcia, że na innych drogach, w innych kierunkach natarć w stronę Słupska, dawnego Stolp, nie było tak źle. Grupy Sowietów, głównie czekistów oraz miejscowych ubeków, i wojska tyłowe próbowały stawiać opór oraz opóźniać marsz. Niewiele to pomagało. Już drugiego dnia mimo marnej pogody, która unieruchomiła samoloty na Bornholmie, alianci zdołali przejść kilkadziesiąt kilometrów. Przez przesiedleńców ze wschodu, którymi planowo zapełniano zdobyte na Niemcach tereny, witani byli wszędzie jak najprawdziwsi bohaterowie. Ci, którzy mogli walczyć, najchętniej od razu chwyciliby za broń i ruszali na Warszawę. Jednak na to było za wcześnie. Najpierw trzeba było rozszerzyć i wzmocnić przyczółki. – Chyba są! – radośnie krzyknął szeregowy Kowalsky, podpierając się na swoim Garandzie. Pocisk z moździerza wyrżnął w ziemię kilkadziesiąt metrów od niego, aż w uszach zabolało. – Tak, są! – potwierdził, że nie miał omamów. Inni Amerykanie też zaczęli zerkać za siebie, w stronę odległej ściany lasu. Ziemia drżała, a po wilgotnej trawie niósł się odgłos skrzypiących gąsienic i huk silników. Zanim ktokolwiek dostrzegł pierwsze wozy, wydawało się, że minęły całe wieki. Jednak pokazały się. Kanciaste bryły polskich Cromwelli przydzielonych 10 Pułkowi Dragonów. Jechały dwa. Wyszły spomiędzy drzew i zatrzymały się na środku brunatnego pola, kręcąc wieżami. Zanim amerykański oficer zdołał się połączyć z załogami, stojący z lewej czołg szybko zorientował się w sytuacji. W jednej chwili sowiecka armatka przemówiła. Bluznął strzał i nad wsią uniósł się obłoczek dymu. Radziecki pocisk poleciał płasko i niemal ślizgiem uderzył w ziemię obok polskich czołgów. Sowieci załadowali szybko i zaraz znów strzelili. Zanim Polacy zdołali cokolwiek zrobić, pocisk z trzaskiem ugodził w pancerz, zakrywając go iskrami i chmurą pyłu. Amerykanie jęknęli żałośnie, prawie pewni, że już po ich wsparciu. Jednak po kilku sekundach ujrzeli, że czołg jest niemal

nietknięty. Czterdziestopięciomilimetrowy pocisk nie mógł spenetrować grubej płyty. Artylerzyści chyba też doszli do podobnych wniosków, bo przerwali ogień i jak się zdawało, zaczęli zwijać manatki. Oba czołgi wypaliły. Barykadą wstrząsnęło i kawałki pociętych szaf i szczebli wozów uleciały wysoko w niebo. Zaraz i dzwonnica zniknęła w błysku eksplozji. Polacy poprawili jeszcze kilka razy i przenieśli ogień na inne podejrzane cele. Obłoki wybuchów wyrosły między domami. Amerykanie zaczęli wiwatować z najprawdziwszą ulgą. Polskie wozy ruszyły wolno przed siebie, jakby ich kierowcom nie śpieszyło się wjeżdżać między domy. Wiadomo było, że i Sowieci lubili posługiwać się Panzerfaustami, których na Niemcach zdobyli dziesiątki tysięcy, a może i sami zaczęli je montować. Amerykańskiemu oficerowi, potężnemu dwudziestoośmiolatkowi o grubej szyi ciężarowca, niewiele trzeba było tłumaczyć. – Ruszamy! – zarządził, machając ręką. – Pierwszy i drugi pluton od czoła – rozkazał przez radio. – Trzeci idzie z lewej! – dodał i zaczął gramolić się z płytkiego okopu. Załogi czołgów, widząc formującą się ławę piechoty, przyśpieszyły i jeszcze kilka razy posłały pociski we wrogą wieś. Ku uldze wszystkich sowieckie granaty najpierw zaczęły spadać zbyt daleko, a wreszcie w ogóle moździerze ucichły. Pierwsi zwiadowcy, skuleni i ostrożni, korzystając z osłony najmniejszej przeszkody czy dołu, biegli do najbliższych pokrytych ogniem i dymem domów. Coś poruszyło się z lewej i idący w szpicy żołnierz wymierzył karabin, gotów zabijać. Cudem nie nacisnął spustu, wytężając wzrok. W migającym obłoku przebijała jakaś postać. Po chwili z jakiegoś zagłębienia wyłoniła się jeszcze jedna osoba, potem kolejna i zaczął tworzyć się niezły tłumek. Zafalował jakiś materiał. Dwa kolory. Biały i czerwony. Zwiadowca uniósł się wolno i sporo ryzykując, ruszył w wieś.

Dym szczypał w oczy jak jasna cholera, a zza jego zasłony dochodziły go dziwne dźwięki. Trzask ognia na rozwalonej armacie i jakimś aucie, ale i głosy. Nie znał tego języka, słyszał go tylko, kiedy Kowalsky gadał z miejscowymi. Zrozumiał szybko, że to Polacy. Z mocno bijącym sercem zrobił kilka kroków, wyszedł z chmury dymu i stanął twarzą w twarz z grupą kilkunastu ludzi. Ubrani biednie, w połatane portki, sukienki i powycierane płaszcze, wyglądali dość żałośnie. Kobiety, dzieci, starcy i mężczyźni stali w poprzek drogi z kilkoma flagami. Patrzyli na przybysza, nie bardzo wiedząc, co robić i czy w ogóle uczynili dobrze. Przecież bitwa mogła jeszcze wrócić. Żołnierz przed nimi, w głębokim hełmie i w brudnym zielonym mundurze, nie wyglądał na Polaka. A przecież ci podobno lądowali na plaży. Wielu, zwłaszcza starsi, mówiło, że to plotki i sowiecka dezinformacja, by zmusić ludzi do wysiedlenia, ale oni zostali. Amerykanin też nie za bardzo wiedział, co robić. Stanął na chwilę i dopiero kroki jego kompanów natchnęły go do działania. – Nie strzelać! – rzucił przez ramię. – Cywile. Miejscowi popatrzyli po sobie i coś zaczęli szeptać. – Ameryka, Ameryka – przebijało się z rozmów. Jankes wystawił na widok naszytą na rękaw flagę i uniósł ramię. – America – powiedział wolno. – America – powtórzył, patrząc z uśmiechem na ludzi. Zamilkli też i uśmiechali się, jakby im bardzo ulżyło. Kobiety zaczęły coś krzyczeć i łkać, ocierając łzy. Cała ta masa ludzi ruszyła nagle ku wyzwolicielom, krzycząc i rzucając się im na szyje. Nie do końca wiedzieli, czy to prawda, czy sen, ale chcieli wierzyć, że wreszcie ktoś wyzwolił ich od Sowietów. Gdańsk 18 września 1945 Dudniło od wschodu. Dudniło cały czas od wystrzałów salw artylerii i wybuchów bomb. Walki trwały w porcie, na Stogach i w kilku innych dzielnicach. Tu, w centrum ruin zwanych miastem, w potężnym złowrogim budynku bezpieki panował straszny

bałagan, by nie powiedzieć panika. Grupki ludzi biegały po schodach w górę i w dół, w lewo i w prawo po korytarzach. Nosili jakieś pakunki oraz pliki dokumentów, które z wolna szykowano do zniszczenia. Na dziedzińcu gdańskiego UB, budynku przejętego od gestapo, o dziwo, niemal nietkniętego bombami – co w porównaniu ze spalonymi ruinami reszty śródmieścia było rzeczą niezwykłą – grupowały się auta. Najróżniejsze typy, od amerykańskich Studebakerów i sowieckich ZiS-ów aż po zdezelowane do cna poniemieckie Ople i Volkswageny oraz francuskie Renault. Wjeżdżały wzywane rozkazem sowieckiego namiestnika i zaraz ruszały do portu i na lotnisko, zabierając grupki wystraszonych czekistów i ubowców z całą bronią, jaką mogli zdobyć. „Bronić miasta albo kula w łeb” – przypomniał sobie rozkaz sowieckiego pułkownika Woronowa porucznik Umęcki, patrząc na ten cały rozgardiasz. – Na drugim… – Doszedł do niego głos jakiegoś oficera bezpieki, który też został wezwany na szybką odprawę. Działał chyba w Sopocie na tamtejszym posterunku UBP. Porucznik szybko otrzepał brudny mundur, zapiął kołnierz i niemal wpadając na grupkę objuczonych skrzyniami dokumentów ludzi biegnących do ewakuujących archiwa aut, popędził do klatki schodowej. W długim korytarzu wyścielonym czerwonym szwabskim dywanem trudno było zabłądzić. Zwłaszcza że wściekły ryk Sowieta niósł się z daleka. Chyba dlatego ten skrawek bezpieczniackiego gmachu zdawał się niemal pusty. Porucznik Paweł Umęcki powstrzymał strach i ruszył do drzwi. Zapukał, ale nikt się nie odezwał. Słychać było tylko krzyki sowieckiego oficera. Wkroczył więc do środka. W niewielkim pokoju, pełnym jakichś przypadkowych mebli różnej proweniencji i dziwnych obrazów na ścianach, chyba osobiście dobieranych przez sowieckiego namiestnika, było siwo od dymu. Na kilku fotelach, krzesłach i kanapach, też zrabowanych z ocalonych w mieście domów, siedziała spora grupa wyraźnie

przerażonych oficerów. Więcej było rumianych, spoconych Sowietów ćmiących biełomory. Ci zajmowali miejsca na stołkach. Reszta, Polacy z UB, KBW czy milicji, podpierała ściany, też drżąc przy każdym słowie. Dopiero po kilku sekundach Woronow spostrzegł, że ktoś nowy wkradł się do gabinetu. Ku wielkiej uldze zebranych jego uwaga skierowała się na Umęckiego, który stał ciągle w drzwiach. Jego poprzednik, ten z Sopotu, wślizgnął się tak sprytnie, że nikt go nie zauważył. – Wy kto? – Chudy, wysoki i siwy jak gołąb Sowiet o mocnym głosie i w rozpiętym uniformie oparł się o biurko na pięściach. – Por… Porucznik – stracił resztki rezonu Polak – porucznik Umęcki… Lotnisko na Zaspie. – Określenie „szef obrony” nie przeszło mu przez gardło. – O wy, psi chuju! – zawył Woronow i aż zazgrzytał zębami. – Ja was… – Zaczął rozglądać się po trofiejnym meblu, wyraźnie czegoś szukając. Zapewne broni. Ktoś chrząknął raz i drugi. Podziałało. Pułkownik nieco spuścił z tonu. Wszak nie był głupi. Zabicie jednego z niewielu polskich oficerów, którzy ciągle stali po jego stronie, wpłynęłoby bardzo źle na i tak niskie morale. Zmierzył Polaka od stóp do głów, wydął usta, jakby chciał splunąć, i zapytał grobowym głosem: – Jak u was? Wszystkie oczy w pokoju zatrzymały się na Umęckim. – No, no więc… – znów się jąkał. – Wróg ma przewagę i zmusił nas do odwrotu… – zaczynał ostrożnie rysować straszny obraz. – Wiem to. Co nowego? – ponaglał Sowiet, stukając ołówkiem w blat. – Próbowaliśmy kontratakować, ale bez skutku – Umęcki kłamał jak z nut. Wszak ludzi zostało mu kilku i jego tyłek ratowało wsparcie kompanii zdezorientowanych dzieciaków, niepełnego batalionu reflektorów oraz kilku milicjantów z pomniejszych miejscowości. – Wróg miał artylerię i moździerze. Odebrał nam pozycje na linii kolejowej i przerwał ją… – Dalej – denerwował się Woronow. Sam fakt przerwania

połączenia kolejowego z Gdynią przyprawiał go o spazmy wściekłości. – Wycofaliśmy się na dwa kilometry – mówił Umęcki – do zajezdni tramwajowej i… trwamy – rzucił tak patetycznie, że aż chichot przeszedł po zebranych. – Gówno trwacie. – Sowiet machnął ręką. – Siedzicie i dupami trzęsiecie, żeby was nie wydłubali. – Nie dawał się nabrać, ale mordować już nie miał zamiaru. – Siadać – kazał i zwrócił głowę do mapy miasta. Umęcki musiał przystanąć przy ścianie, bo brakło już wolnych miejsc. – Jeszcze raz. – Woronow skrzywił usta, nie podnosząc wzroku. – Ci w marynarce i wojsku nawtykali mi chujów, jak prosiłem o wsparcie – rzucił ponuro. Ludzie pokiwali zaskoczonymi głowami. Musiało być źle, skoro wojsko stawia się bezpiece. – Sami są w ciemnej dupie. Matrosy wieją do Kaliningradu, bo nie będą ryzykować starcia z angielską marynarką. Szans nie mają. – To ostatnie zdanie w ustach pułkownika brzmiało bardzo dziwnie. Wręcz nierealnie. – Kilku marynarzy z remontowanych w stoczni okrętów walczy w porcie, ale długo im to nie zajmie. Rezerw nie mamy. Z Bydgoszczy obiecali pomoc, ale długo się ociągają, bo pewno i im się awiacja do tyłków dobrała. Ściągamy kogo się da, ale da się niewiele. Wojska regularnego mało, czołgów w ogóle. Obiecano cofnąć znad Odry dwie dywizje i brygadę pancerną, ale najpewniej pójdą pod Słupsk, bo tam desant i ciężkie walki – naciągał, bo doskonale wiedział, że imperialiści wchodzili w nich jak w masło. – Musimy wszelkimi środkami zdusić desant. – Pogroził kułakiem, choć gest był zbędny. Wiedział i on, i reszta, że powstrzymanie niespodziewanego desantu polskich spadochroniarzy to mrzonka. Nawet jeśli to by się udało, to lada dzień dojdą tu oddziały lądowe wychodzące na brzeg gdzieś pod Ustką. A plotki już mówiły o kolejnej inwazji szykującej się na Helu. – Jeśli nie podołamy – pułkownik zrobił się smutny – to dobiorą się do nas i cienko będziemy śpiewali. – Uniósł palec, wskazując sufit. Znak aż nadto wyraźny. – Saszka – wskazał na rudawego

majora rozwalonego w fotelu – mimo wszystko szykuj sprawę więźniów – polecił oględnie. Jasne było, że wszystkich rozstrzelają w piwnicach, jak nadejdzie odpowiednia chwila, albo w dużym pośpiechu wrzucą kilka granatów i po kłopocie. – Archiwa już wywozimy. Wiecie, towarzysze. Trzeba być gotowym na wszystko… Rozległo się pukanie. – Wejść – rozkazał wybity z wątku Woronow. W drzwiach stanął grubawy lejtnant. Zasalutował sprężyście. – Pozwólcie zameldować. Wrogie samoloty i ciężkie szybowce zaczęły lądować w dużej masie na lotnisku. – Zamilkł, czekając reakcji. Jednak zebranym brakło sił na wybuchy gniewu czy przerażenia. Zmarkotnieli nagle, doskonale rozumiejąc, że już nie mają wielkich szans. Nie zdążyli wyrwać wrogowi nawet kawałka opanowanego terenu, a on ciągle dostawał posiłki. I to przez nikogo niepowstrzymywany. W wielu głowach świtała myśl o ratowaniu skóry. Ucieczce albo… jak w przypadku Polaków, zmianie strony. Właśnie sobie przypomnieli, że nimi są. Stanowisko bojowe grupy rakietowej, północny Meksyk 19 września 1945 Było jeszcze ciemno i dość zimno, kiedy od południa doszedł odgłos pędzącego auta. Tylko o takiej porze wozy mogły poruszać się szybko, nie ryzykując, że ktoś wypatrzy ciągnący się za nimi obłok kurzu. Ryk zużytego i dawno niekonserwowanego motoru przeplatał się z bardzo dalekimi puknięciami, strzałami działek i moździerzy. Pordzewiały i powgniatany pick-up przymaskowany powiązanymi drutem gałęziami suchych krzewów pędził wąwozem, podskakując na nierównościach. Kierowca musiał być zmęczony albo przerażony, bo nie zauważył kilku siedzących na ziemi pistoleros i tylko dzięki ich zwinności ich nie rozjechał. Wreszcie stanął pośrodku kamienno-piaskowego placu, u wejścia do jednej z jaskiń. Z auta wyskoczył zakurzony mężczyzna w czapce z daszkiem i szarej szmacie na ustach. Na

szyi wisiał mu pistolet maszynowy Thompsona z długim trzydziestonabojowym magazynkiem. U wejścia poznał znajomą wysoką sylwetkę. Facet palił papierosa, zasłaniając ognik palcami, niczym żołnierz w okopie na pierwszej linii. – Jest już? – spytał Linfort vel Galindez niespokojnym tonem. Szerbakow tylko skinął głową za siebie. Był tak zmęczony, że nie miał siły gadać. Pułkownik czuł się podobnie. Najchętniej walnąłby się na gołą ziemię i spał dobre trzy dni. Światło elektryczne lamp zasilanych generatorem i kilku naftowych światełek oślepiało. Przysłonił oczy ręką, szukając w przepastnym, zimnym i wilgotnym o tej porze pomieszczeniu swego gościa. Siedział w fotelu w dalekim ciemnym kącie, opatulony kocami. Głowę miał spuszczoną i wyglądał, jakby drzemał. Linfort schwycił za stojącą na jego posłaniu manierkę, odkręcił ją i przepłukał gardło. Sama zimna woda. Ile by dał za łyk czegoś mocniejszego, rozgrzewającego. Zdjął czapkę, otarł czoło i zaraz pozbył się ciężaru broni, odstawiając ją pod ścianę. Zebrał się na odwagę. – Towarzyszu generale – zaczął cicho. – Towarzyszu… – Sanchez drgnął jak oparzony. Pokręcił głową, jakby sprawdzał, kto go woła. – Wybaczcie, musiałem… – Odrzucił koce i potarł twarz. Linfort tylko skinął na znak, że rozumie. Podsunął jakąś skrzynkę, sięgnął po papierosy i usiadł przed szefem. – Jest coś wreszcie? – zapytał bez wstępów. – Jest i nie jest – westchnął enigmatycznie generał, sięgając do kieszeni brudnej koszuli. Wyciągnął dwie nieduże kartki. – Jest to – podniósł lewą dłoń – i to – podniósł prawą. – Atakujemy! – Linfort aż podskoczył. – Spokojnie. – Głos szefa zrobił się nieprzyjemny i surowy. – Pierwsza depesza mówi… – W półmroku chwilę literował tekst. – Wykonać uderzenie całością sił w ciągu czterdziestu ośmiu godzin. Po wykonaniu ewakuacja drogą czerwoną…

– No to jazda! – zawołał Linfort. – Na co czekamy?! – Spokojnie, mówiłem. Tu masz co innego. – Sanchez zerknął na drugi świstek. – Wstrzymać wszelkie działania ofensywne. Nie ujawniać pozycji. Czekać na dalsze instrukcje. – Odrzucił oba papierki i opadł na fotel. Prawie się uśmiechnął, widząc otwarte w zdziwieniu usta Linforta. – Oba wysłane niemal jedno po drugim – zaczął opisywać sytuację. – Nie muszę ci mówić, co to oznacza. Ostatnio było sporo zamieszania, podejrzeń i potem cisza aż do teraz… – Sami nie wiedzą… – Niemiec pokręcił zmęczoną głową – czego chcą albo… – Uniósł oczy, jakby go olśniło. – Dokładnie – generał przytaknął. – Coś się tam dzieje. Nie mam pojęcia co. Raporty z frontów nie spływają od kilku dni i mam złe przeczucia. – Zastanawiał się przez chwilę, czy warto ujawniać swoje myśli, ale uznał wreszcie, że obydwaj jadą na tym samym wózku. – Na górze dzieje się coś niedobrego. Stracili rezon i odwagę. – Przygryzł wargi, czekając reakcji. Linfort kopnął jakiś kamień. – Kurwa mać! – ryknął, aż echo poniosło. – Na chuja to wszystko! – wrzeszczał po rosyjsku. – Ile było roboty ze ściągnięciem tego wszystkiego – wyciągnął rękę w stronę wejścia – ludzi, sprzętu… Toż to istna galopada i teraz co? Teraz, jak jesteśmy tak blisko… – Uspokój się, uspokój – powstrzymał dalsze tyrady generał, podpierając łokcie o kolana. – Mów lepiej, jak sytuacja. – Popatrzył chmurnie. Linfort nabrał powietrza, poprawił pas z kaburą i złapał się pod boki. – Są blisko. Słychać przecież. – Machnął głową. – Odciągamy ich, jak daleko się da w przeciwną stronę, ale to dobre na noc. Sam wiesz, że w dzień jeden błąd, jedno podejrzenie i odkryje nas pierwszy samolot. Wtedy naprawdę będzie po wszystkim. I cokolwiek się dzieje u naszych wodzów, to nas oskarżą o brak reakcji i rozwalenie takiej akcji. – Usiadł na kamieniu, chowając głowę w dłoniach. – Pójdziemy pod mur, pod mur i tyle… –

bełkotał ze zmęczenia i strachu. – Daj spokój. – Sanchez wstał i poklepał go po plecach. – Jeszcze nas nie dopadli. Jeszcze mamy szanse… – Szanse? – Linfort potraktował to jak kiepski żart. – Meksykańcy znów gadają coś o podwyżce. Gotówka się kończy, a złota na wiele nie starczy. Potrzebujemy ich. Ściągają posiłki z południa, co nie jest proste, bo i władza boi się Jankesów. A tych coraz więcej. Przerzucają ich samolotami… – Daj spokój. Wiem dobrze. Radźmy, co robić. – Ja mówię: walmy! – Głos Niemca zabrzmiał najzupełniej poważnie. – Nie będzie to łatwe, ale możliwe. Nie twierdzę, że trzeba wystrzelać wszystko naraz, ale można dać im do zrozumienia, żeby się wstrzymali… – A co powiedzą nasi? – Sanchez był ostrożny. Już raz przecież podpadł naczalstwu. – Taka akcja bez rozkazu to… – Srać na to. – Linfort zaczął dreptać w kółko. – Jak mówiłem. Jak wpadniemy z tym całym majdanem, to prędzej czy później załatwią nas za zdradę. A tak przynajmniej spróbujemy. Mamy szanse rzucić Jankesów na kolana. – Podszedł bliżej generała i pochylił się nad jego uchem. – Powiemy, że nas zmusiły okoliczności. Że wróg nas osaczył i trzeba było coś robić. Niszczyć szkoda… – Mówisz? – Sanchez analizował wszystko gorączkowo. – Ale jeśli odpalimy, to Amerykanie nas zjedzą i wysrają… – Nie do końca. Mamy trochę złota. Można zabrać naszych i wiać w góry. Przeżyjemy i będziemy próbowali wracać. Zresztą jak dobrze wszystko rozegramy, Ameryka pęknie wystraszona i powitają nas w domu jak bohaterów. Znowu dadzą po orderze. Tak sobie to obmyślaj. Sanchez zagwizdał i podrapał się po brodzie. „Prowokator?” – przeszło mu przez myśl. „Nie, nie” – odpędził podejrzenie. Przecież Linfort nie miał kontaktów z centralą, a i jego właśnie Moskwa podejrzewała o kontakty z wrogiem. Nie, niemożliwe. Był zbyt zmęczony, by racjonalnie myśleć. Ale coś trzeba było zrobić. Jeśli wpadliby tu Amerykanie, nie zostałoby mu nic innego, jak palnąć

sobie w łeb. Milczeli i myśleli obaj. Dym z papierosa zasnuwał jaskinię siwym woalem. Wszyscy mieli dość tego miejsca. Najchętniej zrobiliby co trzeba albo rzucili to w cholerę i wiali jak najdalej. – Dobrze – odezwał się wreszcie generał. – Robimy. Ale tylko nocą. W dzień miejsce odpalenia zobaczą jak na dłoni. Nocą jest szansa, że się pogubią. Zresztą wtedy nie latają. – To rozumiem. – Niemiec rzucił peta i klasnął w dłonie szczerze uradowany. – Spokojnie – pohamował go Sanchez. – Jutro w nocy. Dziś nie zdążymy. I pamiętaj – wbił wzrok w pułkownika – tylko jedną na początek. Zobaczymy, co powie centrala. – Nadal był ostrożny, ale Linfort wiedział swoje. Jeśli się bić, to na całego. Ratyzbona, Niemcy 19 września 1945 W sali wrzało jak w ulu. Jak w wielu takich miejscach ciągle dzwonił jakiś telefon, nadchodziły depesze i dalekopisy. Oficerowie krzątali się wszędzie, a kilka kobiet w wojskowych mundurach nanosiło na wielkie mapy sytuacyjne nowe położenia wojsk polskich idących na wroga w aż dwóch miejscach Europy. Generał Demel stał skupiony z rękami na plecach, wpatrzony w ruchy młodej brunetki, która długim wskaźnikiem przesuwała kolorowe klocki, w miarę jak otrzymywała kolejne doniesienia. Demel sam miał sporo na głowie. Tak jak przewidywał, spadła na niego odpowiedzialność za dziesiątki agentów i oficerów w całej Europie, którzy pracowali na sukcesy armii od Francji aż po Polskę. Jednak to, co działo się na frontach, nie dawało mu spokoju. Zwłaszcza miejsce, gdzie walczył Węgliński. – Ciekawe, prawda? – zza pleców usłyszał głos Władysława Andersa. – Panie generale – wyprężył się. Wódz naczelny dał znak ręką, by spoczął. Na jego twarzy rysował się grymas lekkiego zadowolenia. Pierwszy raz od

dawna wyglądał na wypoczętego i rześkiego. Jakby spadł mu z serca wielki ciężar. – Na północy – zaczął referować – wysadziliśmy niemal całą dywizję. Kanadyjczycy rzucili swoją, do tego amerykańska spadochronowa. Sowieci niewiele tam mają… – Nie za łatwo to idzie? – przerwał niespokojny Demel. Dla niego, z racji zawodu, wszystko było podejrzane. – Możliwe, możliwe, ale sam pan wie, że Sowieci wpadają w panikę. Na tyłach nie mają zbyt wielu ludzi i czołgów. Zapewne cofną z frontu jakieś duże jednostki, podeślą coś z transportów idących do Francji czy Czechosłowacji, ale uważam, że będzie za późno. – Ale, panie generale, nasze siły na północy są rozdzielone, walczą w Polsce i Francji. – Demel analizował sytuację. – Teraz mamy przewagę w lotnictwie, lecz na lądzie kiepsko… Nie damy rady, jeśli… – Wiem, wiem – pokiwał głową wódz naczelny. – Wierzę, że nasz sukces spowolni marsz Sowietów na zachód i pozwoli aliantom przerzucić kilka dywizji pod Gdańsk. – Jeśli nie? … – Demel nie był takim optymistą. – Nie wierzę w to. Nie wierzę. – Anders nerwowo się uśmiechnął. – Nie przegapią takiej szansy. W innym przypadku Stalin zrobi wszystko, by zniszczyć wyłom na tyłach. Nie pozwoli przecież grozić sobie na własnym terenie w trzecim miesiącu wojny. – Panie generale, co w kwestii działań na tyłach? – Szef wywiadu użył bardzo ogólnego określenia. – Wprawdzie podziemie zbrojne jest zmasakrowane i słabe na większości terenów, ale informacje mogą przekazywać… – Wiem, wiem, dzięki tym dzielnym ludziom można wyznaczać cele do nalotów. – Ślą też meldunki o rosnących nadziejach wśród ludności. Pojawia się logiczne pytanie, czy tego jakoś nie wykorzystać. Jesteśmy gotowi podjąć pewne działania, jeśli… – Powstanie? – To słowo zabrzmiało jak wybuch granatu. –

Nigdy! Rozumie pan? – Anders się zachmurzył, a jego wysokie czoło pokryły zmarszczki. – Zabraniam! Pan prezydent i rząd mają podobne zdanie. Nigdy więcej takiego szaleństwa! Zwłaszcza teraz, kiedy jak sam pan stwierdził, podziemie jest zmasakrowane. Wiem, że może tam dojść do oddolnych ruchów, jak i w Warszawie, ale mamy je ograniczać, jak długo się da. Sowieci nie mają na razie siły walczyć z regularną armią, ale spokojnie i bez mrugnięcia okiem będą pacyfikować każde wystąpienie ludności. Czy to jasne, panie generale? – Tak jest. – Demel kiwnął głową, choć nie do końca zgadzał się z tą opinią. – Jednak przekazano rozkazy atakowania linii zaopatrzeniowych na południu kraju wszelkim działającym jeszcze oddziałom. – Wskazał palcem na Małopolskę i Śląsk. – Dzięki wsparciu odzyskują siły i poczynają sobie niezgorzej. – Zgoda. – Anders przytaknął. – Działania wojskowe zwartych oddziałów: tak. Powszechne powstanie ludowe nie może mieć miejsca. – Jak rozumiem – Demel chciał zmienić temat – grupy bojowe w Polsce południowej najszybciej dostaną wsparcie wojsk alianckich. – Nawiązywał do walk na Dolnym Śląsku. – Tak. To bardzo prawdopodobne. Sowieci kontratakują, ale nasz przyczółek rośnie i się nie podda. Tego jestem pewien. Nie podda się. To był doskonały pomysł, panie generale. Doskonały. – Gdyby tak pomyśleć o powtórzeniu takiej akcji? – Demel nieznacznie się przysunął i ściszył głos. – Proszę mówić – polecił zaciekawiony Anders. – Skoro raz udało się wbić daleko za sowieckie linie i przeciąć ich drogi zaopatrzenia albo zmusić do szukania nowych, dłuższych oraz działać naszym siłom w głębi ich terytorium, to można próbować raz jeszcze. Taka metoda żabich skoków. Wróg słabnie, logistyka siada, prędzej czy później uderzenie z południa nabierze wielkiego tempa. Innej możliwości nie widzę. Przyczółek pod Jelenią Górą będzie wkrótce zluzowany, więc można… – Utworzyć nowy – dokończył Anders i uniósł zamyślony głowę. – Tylko gdzie? – wyszeptał niepewny.

– To zależy od kierunków natarcia, jakie zaplanują alianci w porozumieniu z nami. Kraków? Wrocław? To teraz sprawa drugoplanowa. Jestem pewien, że taka taktyka kłóci się ze wszystkim, co znają Sowieci. Nam ułatwi wiele spraw… Naczelny wódz zerknął z ukosa, a jego wąs drgnął. – Zgoda – oznajmił. – Proszę przedstawić założenia…

ROZDZIAŁ XII Dolny Śląsk 20 września 1945 W porannym, nieco przyblakłym świetle chmurnego poranka cała okolica wyglądała jak wielkie mrowisko. Rolę mrówek pełniły tu lądujące i kołujące samoloty transportowe. Było ich kilkanaście w jednym rzucie i z trudem mieściły się na jednym z dwóch zajętych przez polsko-amerykańskie zgrupowanie lotnisku. Z wysoczyzny, spomiędzy drzew pozycji pierwszej kompanii, widok był doprawdy wspaniały. Jan Węgliński podziwiał go z mimowolnym uśmiechem, nie dowierzając, że tak się to wszystko potoczyło. Kilka salw przerwało sielankę. Schylił głowę, wyczekując upadku sowieckich pocisków. Z ulgą dostrzegł, że stalowe granaty rozrzuciło po okolicy. Ostatnio sowieccy artylerzyści w tej okolicy, niegdyś dobrzy i wprawieni w swej robocie, mocno fuszerowali. I dzięki Bogu. Bali się wykrycia z powietrza, więc walili niemal na oślep i zmieniali pozycje. Gorzej było z piechotą i czołgami. Ta pierwsza mimo koszmarnych strat i zwałów cuchnących, już napuchniętych zwłok na polach i w dolinach atakowała z zegarmistrzowską punktualnością, zadając straty, marnując amunicję i tym samym nie pozwalając Polakom i Amerykanom kontratakować na większą skalę. Czołgi też robiły swoje, atakując wypadami, choć „wycieczki” za lesiste szańce, jakie urządzali sojusznicy i kapitan Walczuk, psuły czasem szyki bolszewikom. Żeby jednak myśleć o czymś poważniejszym niż tylko siedzenie na tyłku i przyglądanie się sowieckim atakom i próbom

oskrzydlenia, potrzeba było ludzi. Dużo ludzi. Amerykanie dostali niewielkie uzupełnienia. Polacy także. Głównie z 3 i 5 Dywizji Piechoty, ale to wciąż było za mało. Węgliński sięgnął po lornetkę i zaczął lustrować świeży transport. Z kilku maszyn wyskakiwali objuczeni sprzętem żołnierze. Lekko chyba wystraszeni, popędzani przez podoficerów, ruszali w stronę swoich pozycji. Mundury mieli dziwne. Mieszankę sortów LWP i brytyjskich. Podobnie z bronią. Targali Breny i Browningi, ale większość z nich nosiła coś, co przypominało poczciwe Mauzery albo brytyjskie Lee Enfieldy. – Wariactwo – westchnął major. Schował lornetkę do futerału i machnął na radiooperatora. – Idziemy. Poruczniku Jasicki – rzucił do dowódcy kompanii – będę u siebie. Jakby co, wołajcie. – Tak jest – uśmiechnął się chudy oficer. *** Po kilku minutach jazdy dżipem był w kwaterze. Budynek oberwał kilka razy pociskami lżejszej i cięższej artylerii, co skutkowało ranami paru ludzi ze sztabu, ale o dziwo, ciągle się trzymał. Ściany i stropy wzmacniano workami z piaskiem i skrzyniami pełnymi kamieni, a w pobliżu kilkudziesięciu jeńców z wielkim zapałem, za nagrodę w postaci sutych posiłków, wykopało zadaszone schrony. Zanim Jan wszedł do swojej kwatery, patrzył chwilę na sunące w las szeregi piechoty i ładujące się na ich miejsce do samolotów grupy rannych. Sowieci przenieśli ogień dalej, na pozycje amerykańskie, ale na niebie już krążyły grupki polujących myśliwców. – Panie majorze. – W drzwiach stanął gołowąs ze stopniem sierżanta na ramieniu. Po utracie poprzedniego adiutanta jego Węgliński wybrał na to stanowisko. – No co tam, Jacek? – Major zdjął hełm i otarł zmierzwione włosy. – Ktoś do pana majora – oznajmił niedorostek. – A kapitana Stępniakowskiego nie ma? – Nie, panie majorze. Jest u Amerykanów. Bierze w obroty

jakichś nowych czerwonych, co w jasyr trafili. – No tak, tak – westchnął Węgliński. Ruszył do swojej kanciapy. – Ładnie żeś się urządził, choć hotel w Alpach to to nie jest – usłyszał znajomy głos jeszcze przed progiem. Otworzył szerzej drzwi i zamurowało go. – Oj, żeby się z panem majorem spotkać, coraz więcej trzeba zachodu – rzucił z szerokim uśmiechem siedzący na łóżku major Alojzy Wójcik. Ubrany był w nowy polowy brytyjski mundur z szelkami, ładownicami i kaburą przy pasie. Opalony, wyglądał jakoś inaczej niż podczas ich ostatniego spotkania. Lepiej albo raczej radośniej. Długa przerwa dobrze na niego wpłynęła. Tylko brązowa laseczka w lewej dłoni przypominała, że nie był w pełni sprawny. – Stary, skądżeś się tu wziął?! – krzyknął Węgliński i rzucił się ściskać druha. – Ostrożnie, bo mnie udusisz. Tak długo tu siedzisz, że się stęskniłeś za pieszczotami? – bronił się nie mniej uradowany spotkaniem Wójcik. – Daj spokój – machnął ręką Jan, szukając jakiegoś siedziska. – Co za spotkanie. – Przysunął stary stołek. – Jakbym wiedział, coś bym przygotował na powitanie, ale… – Rozejrzał się nerwowo po pokoju, choć nie było w nim nawet kropli alkoholu. – Nie ma sprawy, rozumiem. Odbijemy sobie później. Teraz co innego mamy do roboty – spoważniał raptownie Wójcik. – Co ty tu…? Bohatera takiego tutaj, tak daleko za linie wroga? – pytał Jan, nie bardzo rozumiejąc, o co chodzi. – Przecież widziałeś, że dostaliście posiłki. – Wójcik wskazał kciukiem za siebie. – Ale to z korpusu – wzdrygnął się Jan – a ciebie odesłali do szkolenia na tyły… – No i te tyły są teraz na przedzie – zaśmiał się Wójcik. – Wszystko to prawda. Miałem się zająć kilkoma uciekinierami z Pierwszej Armii LWP. Tyle tylko, że kiedy dotarłem do nich, okazało się, że jest już kilka setek… – Echo poniosło parę eksplozji gdzieś na południu. – Wesoło tu macie. – Wójcik pokręcił

głową. – No ale o czym to ja… Aha. Trzeba było ich sprawdzić, czy to nie jakaś specjalna akcja czerwonych. Znasz ich. Wiesz, do czego są zdolni. Chłopaki w większości okazali się grać fair. Kilku tylko odizolowano, ale mimo to dezerterzy nie czuli się za dobrze. Uważali, że idą do swoich, z własnej woli, a tu obóz, spytki. No to dali im mnie. Żem niby swój, z tego samego korzenia, no i chwyciło. Zacząłem zgrywać tę zbieraninę, choć łatwo nie było, a czas naglił. Posklejałem pod okiem chłopaków z twojej branży, co się dało, i dwa tygodnie temu powiedzieli, że trzeba na front. Chłopaki zgłosili się wszyscy. Poważnie. Zdziwili mnie. Mnie powiedziano, że nie muszę, że mogę tylko towarzyszyć na zapleczu. Wiesz, kulasy. – Stuknął drewnianą laską w nogę. – Poza tym jakby się czerwony dowiedział, że tu jestem… Rozumiesz… Węgliński skinął ponuro głową. – Więc co tu robisz? – Długi wstęp nieco go nużył. – Zmienili przydział. Ktoś z korpusu, jak już byliśmy w Czechosłowacji, powiedział, że muszą wysłać nas za front. Że tam ludzi potrzeba i że… dowodzi tam sporym oddziałem, i to z powodzeniem, niejaki Węgliński. – Wójcik poklepał kumpla po kolanie. – No to się nie zastanawiałem. Zakomunikowali, że przewiozą samolotami, to mówię: lecę. – Tobie się, chłopie, chyba nudzi. – Jan przeciągnął się i założył ręce na piersi. Jeszcze chwilę mierzył kumpla wzrokiem. – Ilu was? – Dwie niepełne kompanie. Chłopaki dobre. Ostrzelane, rwą się do bitki. – Rwą się, mówisz. Ale trochę jeszcze za mało. Widziałem, posłali ich do Urbaniaka, to znaczy do drugiej kompanii. Tam ostro mu się do tyłka dobierają, a dzieciak dużo mówi. W dowodzeniu i reagowaniu gorzej. – Rozpiął kilka guzików battledressu i zdjął pas z ładownicami. – Mam kilka pomysłów, ale z dwoma setkami ludzi niewiele zdziałam. Nie osłabię obrony, a przydałoby się atakować. Albo iść na północ, zająć pobliskie miasteczko, albo na południe do swoich. Kiedyś wreszcie

nadejdą. – Wiesz, że trochę zwolnili? – Wójcik skrzywił głowę, niepewny reakcji. – Wiem, wiem – przytaknął gospodarz. – Sowieci gryzą, tracą ludzi tyle, że wyobrazić sobie nie można, a i jeszcze przez nas zaopatrzenie idzie naokoło, ale się biją. Amerykanie nadają codziennie, żebyśmy się trzymali, że nadchodzą. Czuję się tak, jakbym był na jakimś Westerplatte. – No to wal na północ – klasnął w dłonie Wójcik – niech się Ruscy ufajdają. Zobaczą, że masz siłę taką, że możesz próbować… – Nie wiem, nie wiem. Za mało nas i jeśli się uda, mogą odciąć. Tu w górach, na umocnionej pozycji co innego. Zresztą nie mogę uwierzyć, że jeszcze nie ruszyli na całego, by nas zgnieść. Coś mi szepcze, że wreszcie spróbują, a wtedy każdy człowiek będzie potrzebny. Mam inny problem – uciął strategiczne dyskusje. – Co z tobą zrobić, stary. Bohater, kulawy, po co mi? – zachichotał z ironią. – O, o. A ty co? – obruszył się nie na żarty Alojzy. – Ledwo co żeś ze szpitala wypełzł i zgrywasz gieroja. Właśnie, jak ty się miewasz? – Daj spokój. – Major odruchowo złapał się za bok. – Już zapomniałem – skłamał. – No dobra, panie bohaterze – wrócił do poważniejszych spraw. – Koniec odpoczynku. Chciałeś znów na front, to masz. Zbieramy się, pokażę ci nasze stanowiska i przedstawię dowódców. Jedna uwaga. W bój nie pójdziesz. Będziesz siedział tu albo na linii. Doradzisz, jak będzie trzeba, i tyle. Pomyślimy, co robić dalej… – Na lotnisku coś wybuchło, aż zatrzęsło ruderą i nieco kurzu posypało się ze stropowych belek. – Jasne? – spytał znowu, zakładając hełm. – Tak jest. Ty tu rządzisz. – Wójcik dźwignął się z posłania. – Idziemy zobaczyć, co porabia czerwony. Południowa Polska 20 września 1945

Jeszcze miesiąc, dwa temu taka sytuacja byłaby nie do pomyślenia. Fantasmagoria ciemnych czasów klęski. Teraz jednak karta zaczynała iść dobrze. Stacja kolejowa płonęła gwałtownym pożarem. Kilka rzędów torów porwały głębokie brunatne leje, a siła eksplozji powyginała szyny niczym rzucone na ziemię sznurówki. Ceglane budowle, magazyny, dworzec i wieża ciśnień niknęły w jaskrawości ognia, który z sykiem pochłaniał smołowane dachy wpadające do wnętrz. Płonęły całe dziesiątki poszarpanych wagonów, z których jak się zdawało, ostały się stalowe koła i ramy. Aliancki nalot, jeden z wielu w ostatnich dniach, zmiótł kilka parowozów. Jeden z nich tkwił w makabrycznej i surrealistycznej pozie oparty o ścianę domu, jakby ustawiła go tak jakaś wielka dłoń. Tylko dalej od zabudowań, bardziej w polu, gdzie na swoją kolej i doczepienie do parowozu czekały składy pełne pojazdów, eszelony wojska i jedzenia, amunicji i broni, było spokojniej. Tak jakby Amerykanie czy Anglicy zrobili prezent partyzanckim oddziałom czającym się w lasach i zostawili nieco na ich żer. Tam też sporadycznie odzywał się terkot broni, ktoś ciskał granat. Jednak większość Sowietów rozmyła się w porannej mgle i dymie, jakby nigdy nie istniała. Mimo że jesień zbliżała się wielkimi krokami i poranki przeszywały chłodem do szpiku kości, Bolkowi Zakrzewskiemu było gorąco jak mało kiedy. Posowiecki, dziurawy szynel, który zdobył po ostatniej walce, grzał go jak jasna cholera. Zwłaszcza kiedy musiał biec. Pędził z gór, prowadząc własny pluton, nieco ponad dwudziestu ostrych chłopaków, jaki sklecono z dwóch innych pododdziałów i rozkazem kapitana „Charta” przydzielono właśnie jemu. Każda akcja ostatnimi czasy, jeśli nie miała na celu zabijać Sowietów i niszczyć ich infrastruktury, opierała się na gromadzeniu wszystkiego, co mogło się przydać w walce. Jako że oddziały partyzanckie z powodu sporych strat i zmęczenia w ostatnich miesiącach zostały rozkazem podanym przez radio

sprowadzone do roli „naprowadzaczy” lotnictwa i tylko czasem rzucane były na tory i drogi, kompania „Charta” zajmowała się głównie łupieniem sowieckich transportów i magazynów, dzięki czemu podnosiła stale swój stan posiadania, ale i nieźle dawała się we znaki Sowietom. Ci dawno zaprzestali obław, zwłaszcza po nalocie pod Żywcem, i zdawało się, że całą energię włożyli w ochronę transportów i linii. Teraz musieli dostać ostro po tyłku, bo większość żywych jeszcze bolszewików gdzieś się ulotniła. Bolek potykał się o sterty martwych, pokaleczonych ciał zmieszanych z ziemią i zwałami gruzu. Cała grupa idących w dwu falach piechurów zasłoniła spocone twarze szmatami, by nie wdychać drapiącego, smolistego dymu. Omijali z daleka gorące płomienie, wypatrując żywych nieprzyjaciół, którzy w przypływie szaleństwa mogliby chcieć stawiać opór. Łażenie po przeoranym bombami, księżycowym terenie nie było ani łatwe, ani przyjemne. Potykali się o popalone podkłady i zwoje kabli czy drutów. Gdzieś przerwało rurę albo woda lała się z wieży, zmieniając grunt w lepką papkę. Poszła seria. Bliżej niż inne, rozchlapując błoto. – Kurwa! – jęknął Zakrzewski, zmuszony paść w tę breję. Osłonił swoją broń, sowieckiego PPS-a. Kilka pocisków poleciało mu nad głową, świszcząc blisko. – Skąd wali?! – rzucił zwyczajowe pytanie, ale reszta chłopaków milczała. – Depetka – rozpoznał ktoś wreszcie rodzaj broni. – „Skryba”! – krzyknął Zakrzewski, plując oblepiającym usta błotem. – Bierz swoich i zachodźcie z prawej, między wagonami – rozkazał. Sam uniósł głowę, przyłożył kolbę do ramienia i posłał trzy krótkie serie w zasnute dymem wraki pociągów. Reszta robiła to samo, nauczona długim doświadczeniem. Pod osłoną palby pistoletów i karabinów dziewięciu ludzi na czworakach popełzło do najbliższej osłony. Potem pobiegli ostrożnie wzdłuż dopalających się zgliszczy wagonów, uważając na zasadzki. Zakrzewski nawet nie wiedział, w co strzela, tak było ciemno

od dymu. Puknął jeszcze kilka razy, tak dla pewności. – Kryć się, chłopaki, i oszczędzać amunicję – nakazał i sam przeturlał się do najbliższego leja. „Skryba” szedł pierwszy, ze Stenem przy boku, wypatrując łzawiącymi oczami czegokolwiek podejrzanego. Przebył tak kilkadziesiąt metrów, aż okopcone drewniane ściany wagonów się skończyły, przechodząc w betonową rampę. Huknęła kolejna, długa seria. Upadł na kolano, ale z ulgą spostrzegł, że nie do niego biją. Odwrócił się, przyłożył palec do ust i wskazał zaraz na granat idącemu z tyłu chłopakowi w niemieckiej pałatce. Sam sięgnął po sowieckiego F1, podszedł bliżej, ale ostrożnie, tak by skryty za węgłem pociągu strzelec go nie dostrzegł. Szarpnął zawleczkę, puścił łyżkę, która momentalnie odleciała, i cisnął ładunkiem. Ten za nim zrobił podobnie. Długo nie czekali. Terkot broni przerwały szybkie wybuchy. Powietrze zaśmierdziało jeszcze bardziej i z wagonów posypało się nieco drzazg. – Dawaj! – ryknął na swoich „Skryba” i popędził co sił. Zanim wskoczył na betonowy peron, posłał kilka kul w ciemną nicość. Był sprawny i nabuzowany adrenaliną, więc sus na górę nie stanowił problemu. Wyłożył się na ziemi i wypruł pół magazynka w daleki zarys kilku worków z piaskiem. Zrobiło się cicho. Tylko stukot butów jego ludzi na kamieniach pod podkładami zdradzał ich obecność. Wstał. Ruszył schylony. W ustawionym na peronie posterunku ziała czarna dziura po eksplozji jednego z granatów. Dymiąca jeszcze lufa Diegtariewa celowała w niebo. Dwóch Sowietów leżało bez życia, ale i oznak zranienia. Nie ryzykował. Posłał ostatnie pociski i skończył magazynek. Uniósł głowę i aż go zatkało. Cała rampa pełna była poskręcanych ciał w jasnych mundurach. Między nimi walały się potrzaskane skrzynie, broń i płaszcze, których poły unosił lekki wiaterek. Po drugiej stronie peronu zaczynał się kolejny kolejowy skład. Na pierwszy rzut oka nietknięty zbytnio. Najpierw były bydlęce wagony, śmierdzące już z daleka moczem i stęchlizną.

Dopiero dalej rozciągał się niesamowity widok. Kilka, jeśli nie więcej lor zapełnionych czołgami, na których dopalały się resztki maskowania. – Co masz? – Poczuł klepnięcie ręki na ramieniu. – Ano to – wskazał lufą ciągle zaskoczony kapral. Zakrzewski uniósł rogatywkę, zdarł szmatę z ust i zagwizdał. – Boże. – Pokręcił z niedowierzaniem głową. – Toć to przecież cała dywizja – ciągle nie mógł uwierzyć. – Ci tu – „Skryba” wskazał na trupy przy erkaemie – to pewnie czekiści. Rozwalili swoich, jak próbowali wiać od bomb… – Tak chujom jeszcze zależy – burknął z pogardą Bolek. – Panie sierżancie – doleciało zza ściany dymu – do pana. – Przed Zakrzewskim stanął chudy szeregowy z karabinkiem Mosina w jednej dłoni, drugą popędzając faceta w czarnym, uwalanym kurzem mundurze. Kolejarz miał już swoje lata. Sumiaste wąsiska przyprószyła siwizna, a czarną od sadzy twarz przeorały głębokie zmarszczki. – Panowie Polacy – powiedział niepewnie, choć oczy błyszczały mu żywo – narobiliście tu ambarasu. – Gestykulował, pokazując cały ten bajzel przed nimi. – Nie my, tylko lotnicy – zaprotestował spokojnie Bolek. – My tylko sprawdzamy, jak im poszło – zaśmiał się i ukucnął. – Panowie, to szybko się zbierajcie, oni zaraz wrócą! – wykrzyknął kolejarz, wznosząc ręce ku niebu. – A gdzie pobiegli? – Jak się zaczęło, kto mógł, wiał w las i góry – tłumaczył coraz bardziej podenerwowany staruszek. – Ja tu miałem taki schronik, to o dziwo przetrwałem, ale inni… – Zasępił się. – Choć nas, Polaków, było tylko trzech. Zabierzecie? – Utkwił błagalny wzrok w Bolku i złożył ręce jak do modlitwy. – Zabierzemy, zabierzemy – uspokoił go sierżant i zaraz sięgnął po papierosy. Rzucił facetowi całą nieotwartą paczkę i skinął ręką, by uciekał na tyły. – Jak myślisz – zwrócił się do „Skryby”, wpatrzonego w pojazdy, którego uwagę też przykuły ciemne bryły tanków. – Mamy kogoś, kto by mógł?

– Poważnie mówisz? – Oczy Przemkowskiego zaświeciły jak żagwie. – Mamy kilku kierowców. Jak ciężarówki dali radę… Tylko po co nam… – A czemu nie? – uśmiechnął się Bolek. – Damy kompanii mały prezencik. No dobra, biegaj i szukaj. – Klepnął „Skrybę” w plecy. – Reszta! – krzyknął jak potrafił najgłośniej. – Szukać transportu! Zbierać wszystko. Głównie broń, amunicję i żarcie. Zresztą, co ja wam będę… Chciał podejść do pierwszego z T-34, kiedy od tyłu usłyszał tętent końskich kopyt. Odwrócił się zdziwiony. – Sierżant „Więzień”?! – pytał wszystkich wokoło jeździec, ledwo utrzymując konia w ryzach. Spłoszone ogniem i dymem zwierzę kręciło się we wszystkie strony. – „Więzień”? – dopytywał nerwowo żołnierz z karabinem przewieszonym przez plecy. – Tutaj. – Bolek wyciągnął rękę. – Rozkaz od kapitana „Charta”. – Goniec z wielkim trudem zatrzymał wzrok na Zakrzewskim. Jego rumak rzucał się niespokojnie. – Szybko kończyć. Nowe rozkazy… – Jakie? – przerwał podoficer, zły, że pozbawia się go takiego łupu. – Nie wiem dokładnie, ale była mowa o jakimś lotnisku. Mamy przygotować albo zdobyć. Tyle. – Żołnierz ściągnął cugle, szturchnął konia piętami i pogalopował w dym. – Lotnisko? – Bolek niewiele rozumiał. Zerknął znowu na swoją nową zabawkę. – Lotnisko poczeka – uśmiechnął się. Seattle, stan Waszyngton, USA 20 września 1945 Śniło mu się znów to samo. Scena pozornie sielankowa. Jego żona, tęgawa, acz elegancka kobieta, krząta się po ogródku ich daczy. Dzień jest ciepły, nawet upalny. Środek lata. Różowa chustka na głowie chroni ją przed słońcem. Kola jak to Kola. Zamiast pomagać matce, biega między drzewkami, bawiąc się w wojnę, z drewnianym karabinem. Nagle podjeżdża auto. Czarne i długie. Dwóch ludzi wpada do

domu, potem na taras. Biegną do ogródka. Chwytają żonę pod ramiona i mimo że krzyczy, wleką za sobą. Młody ukrywa się na drzewie, ale i jego dopadają. Oboje giną w wielkim samochodzie i ruszają w siną dal… – Pobudka. – Silne ramię ochroniarza wyrwało go z koszmaru. – Co? Co? – Puganow ciągle był otępiały. – Już wylądowaliśmy. Spał pan całą drogę. Spokojny, ciepły ton chłopaka koił nerwy. Rosjanin podciągnął się na zamszowym fotelu, zrzucił okrywającą go marynarkę i rozejrzał dookoła. Salonka przestronnego C-54 w jego pasażerskiej wersji była cicha. Szum pracujących silników, które tak go usypiały, zniknął. – Idziemy? – Amerykanin w szarych spodniach i lekko wytartej, nienowej marynarce uprzejmie wskazał drzwi. W jego oczach było jednak coś niepokojącego, coś, czego Puganow się bał. Gdzieś w głębi jego jaźni kiełkowało podejrzenie, że go załatwią. Myślał o tym, kiedy naszprycowano go pigułkami uspokajającymi, kazano grać w filmie i później, na spotkaniach z prasą. Na szczęście do tej pory nie zdarzyło się nic, co wskazywałoby na to, że ktoś dybie na jego życie. Ale Puganow wiedział, że jego dawni szefowie zrobią, co będą mogli, by go dopaść. Mieli bardzo, bardzo długie ręce, a takiej potwarzy, jaką on im sprezentował, nie puszczą płazem. I jeszcze ten dziwny wyraz twarzy jego anioła stróża. Jeśli nie Kreml, to pewnie Jankesi go zaduszą, kiedy przestanie być potrzebny. Taki to los… – Proszę szybciej – ponaglał ochroniarz, otwierając drzwi maszyny. – Już, już. – Generał wzuł buty. „A może…?” Rozejrzał się na odchodnym po przyjemnej kabinie. Jego natura i charakter nakazywały mu zmieniać podejście, tak jak zmieniały się okoliczności. Zwłaszcza jeśli nacechowane były luksusem. „Może nie będzie tak źle. Ukryją i pomieszkam…” W tej sekundzie dopadła go czarna myśl, że syna i żony jednak nie ujrzy już nigdy. Westchnął ciężko i stanął na stalowych

schodkach. – Trudno. – Wzruszył ramionami tak gwałtownie, aż stojący na płycie lotniska ochroniarze popatrzyli po sobie, niewiele rozumiejąc z tego dziwnego zachowania. Puganow rozejrzał się ukradkiem po okolicy. Maszyna zatrzymała się w odległym zakątku tutejszego portu lotniczego. Daleko od ciekawskich oczu postronnych ludzi. W oddali lśniły srebrne kadłuby cywilnych samolotów. W Sojuzie obrazek nie do wyobrażenia, gdyż cywilny transport lotniczy nie istniał. „Tu jest Ameryka” – uśmiechnął się w duchu Sowiet i wskoczył do czekającego nań Plymoutha. Zatrzaśnięto drzwiczki. „W Ameryce zaczyna się nowe życie” – dawne troski uleciały z tym zdaniem w niebyt przeszłości. Auto ruszyło, podobnie jak dwa inne w kolumnie. Jechały do nowej, strzeżonej kryjówki. Nowego domu. San Antonio, stan T eksas, USA 20 września 1945 Patt Moroe nie mogła spać. Upał i nerwy przed jutrzejszą potańcówką w jej ogólniaku odpędzały zmęczenie. Kilkunastoletnia blondynka rozmyślała tylko cały czas o tym, czy Frank Alister zagadnie do niej, czy ciągle będzie udawał, że Patt mu się nie podoba. Szkoda byłoby nie zadzierzgnąć znajomości z jednym z fajniejszych graczy w mieście, zanim Wuj Sam nie weźmie go w kamasze na tę straszną daleką wojnę. Dziewczyna mogła mieć jeszcze nadzieję, że wróci w glorii bohatera i będzie miała jakieś szanse. Choć nie tak duże jak teraz. Konkurencja wszak czuwała. Od rozmyślań zachciało się jej pić. Wysunęła się z łóżka, tak by nie budzić młodszego brata, i ostrożnie, na paluszkach, obok sypialni rodziców przemknęła w dół. Do lodówki w kuchni. Niemal po omacku trafiła na poręcz i zbiegła po schodach. Uderzywszy się o stół, syknęła cicho i potarła udo. Chciała chwycić za klamkę lodówki, kiedy jej wzrok przyciągnął jakiś ognik za oknem.

Był na tyle mocny, że nie mógł być żarem papierosa czy nawet lampą samochodową. Nie mógł być żadną z tych rzeczy, bo leciał z góry. Gdzieś daleko z góry. Podskoczyła do okna, pochyliła się nad zlewem i patrzyła jak zahipnotyzowana. Zastanawiała się chwilę, czy tylko ona to widzi. Chciała nawet coś krzyknąć, obudzić resztę, kiedy nagle ognik zgasł. Za to horyzont za dachami domów zajaśniał tak mocno, jakby ktoś włączył wielką elektryczną lampę. Dopiero po sekundzie, dwóch dotarł do niej jęk potężnego wybuchu i dom się zatrząsł. Padła na ziemię, porażona ciepłym podmuchem, który wyrwał szkło szyby. Tylko wmontowana w ramę moskitiera sprawiła, że ostre kawałki nie poraniły jej za bardzo. Słupsk 21 września 1945 Wysoki neogotycki gmach urzędu miejskiego wyglądał jak majestatyczne zamczysko. Cudem ocalał po „wyzwalaniu” przez Sowietów. Teraz stawał się jednym z głównych punktów oporu w mieście. A miasto było okrążone i niemal pozbawione czerwonych wojsk. Ci, którzy mogli, uciekali znad brzegu morza dalej na wschód, tam gdzie podobno była jakaś linia obrony. Na wzgórza pod Rumią i Redą albo dalej na Gdynię. Tyle że stamtąd do uszu Sowietów i ostatnich w mieście ubeków dochodziły niepokojące plotki, że zaczynała się ruchawka. Ludzie blokowali drogi wszelkim śmieciem i „organa” dużo kosztowało przywracanie jakiego takiego porządku i drożności przejazdu. Generał Stanisław Maczek miał teraz jednak inne zmartwienia. Jako dowodzący operacją bał się, że zabraknie mu sił na ogarnięcie tak wielkiego obszaru. Dysponował bajecznym wsparciem z powietrza, ale jego siły lądowe były za skromne. Dobre na dywersję, ale nie na generalne natarcie, w jakie przekształcał się cały plan operacji „Młot”. Spadochroniarze przejmowali znaczną część Gdańska, Sowieci zwlekali z podciąganiem posiłków, ale i tak było to za mało, by

ogłaszać sukces. W odwodzie, gdyby bardzo poprosił, miał jeszcze dwie brytyjskie brygady na Bornholmie. Ale ich użycie leżało w gestii naczelnego dowództwa aliantów. Na razie zezwolili na przerzucenie dywizjonu artylerii do Gdańska. Dobre i to. Dowódca I Korpusu zasiadł zdyszany na strychu popalonej ceglanej wieży kościoła Mariackiego. Pociski i bomby zerwały sporą ilość dachówek, ściany pokrywała sadza, ale co najważniejsze, poprzez kikuty murów kamienic widać było ratusz. Z szaleńczym uporem, mimo beznadziejności swego położenia, z płonącej już wieży magistratu tłukły jasnymi ognikami co najmniej dwa karabiny maszynowe. Przed budowlą walały się resztki porzuconych aut i wszelkiego dobytku, jakiego czerwony nie zdążył wywieźć. Sowieci zdołali zagonić kilkuset ludzi, miejscowych albo jeszcze niemieckich jeńców, do rycia okopów, których wstęga oplatała gmach. Na niewiele im się zdały. Teraz ziały niemal zupełną pustką, oblepione kilkoma martwymi ciałami. – Ot, kunszt taktyczny czekistów – westchnął generał, wyostrzając widok w lornetce. – Bić się na płaskim placu… – Myśleli, że doczekają odsieczy – prychnął z zażenowaniem dowodzący teraz dywizją generał Klemens Rudnicki. – No, ale zaraz im się dobierzemy… – pisnął radośnie. Na budynku zaczęły wykwitać jasne obłoczki rwących się pocisków. Tłukły weń przeciwpancerne armaty ustawione w przecznicach, ale i Piaty polskiej piechoty, która zajmowała zrujnowane kamienice naprzeciw ratusza. Kolejne plujące ogniem sowieckie stanowiska milkły albo ich obrońcy zmieniali pozycję. Biegnącą ku budowli ulicą z chrzęstem gąsienic nadjechały dwa Shermany. Stanęły odpowiednio daleko, by nie narazić się na jakąś pułapkę i strzały z Panzerfaustów. Przez chwilę szukały celów. Kilka sekund później od drugiej strony też pokazały się polskie czołgi. Strzeliły szybciej, kiedy ich załogi dojrzały ruch w wielkich

wyrwach na środkowych piętrach. Magistrat zachwiał się w posadach i dało się słyszeć rumor osuwających się ścian. Shermany od frontu też huknęły salwą. Szpica wieżyczki w gmachu zachwiała się i zaraz w dymie i kurzu pofrunęła w dół, by roztrzaskać się na bruku. Rozstrzeliwanie trwało długo. Nikt się nie śpieszył. Bito w budynek, aż zupełnie pochłonął go słup dymu. Wtedy ktoś dał rozkaz i z bram pobliskich kamienic do walki ruszyły biegnące szybko kolumny piechurów. Objuczeni tylko amunicją, granatami i bronią nieśli ładunki burzące na długich tykach. Pierwsza z takich grup dopadła okolic wejścia, odpaliła lont i pchnęła trotyl w okienko piwniczne. Wszyscy padli na ziemię, kryjąc głowy i odliczając dziwnie długie sekundy. Wreszcie stało się. Jeszcze jeden wybuch zatrząsł magistratem. Zanim dym opadł, drużyna szturmowa znikała w ciemnej dziurze, siejąc seriami Thompsonów i zaczynając oczyszczanie słupskiego ratusza. Waszyngton, USA 21 września 1945 Sala konferencyjna podziemnego schronu w gmachu Pentagonu szumiała odgłosem wentylatorów i maszyn zagłuszających. W grubych betonowych ścianach pomalowanych na jasny odcień panował przyjemny chłodek ułatwiający myślenie. Przy szerokim, dobrze oświetlonym stole siedziało kilku zafrasowanych oficerów. Sam prezydent nie potrafił zagrzać miejsca. Krążył po pokoju, co rusz sięgając po kubek wystygłej kawy. Rozsupłał nieodzowną muszkę i rozpiął guzik kołnierzyka. Mimo klimatyzacji trudno było mu oddychać. – Wiemy, gdzie tego szukać? – rzucił pytanie, zerkając na grupę oficerów i cywilów. Dłużej zatrzymał wzrok na generale Donovanie, któremu najchętniej powiedziałby kilka słów na osobności. I nie miały być to cukierkowe komplementy. Szef OSS dostał wiele swobody w poszukiwaniu zagrożenia poza granicami kraju, bez wiedzy Kongresu i Senatu, i wydawało się,

że to całe ryzyko na niewiele się zdało. John Edgar Hoover, szeroki w barach, nalany na twarzy i gładko ulizany szef FBI, wykrzywił wąskie usta w triumfalnym uśmieszku. Zawsze lubił porażki konkurencji, choć sam też wielu sukcesów nie mógł ogłosić. Siatka pomniejszych agentów wrogiego wywiadu, jacy wpadli raczej przez rutynę i nadmiar pracy albo zwykłą nieuwagę, to nie było wiele. Wciąż nie mogli odnaleźć nielegalnych struktur, nadajników radiowych, a deszyfrowanie kodów jednorazowych było prawdziwym koszmarem. Nawet mimo tego, że w Rzeszy udało się znaleźć jakiś złom, który podobno miał pomóc czytać sowieckie szyfry. – Pytam panów – lekko zirytował się Harry Truman – czy mamy szanse, zanim odpalą więcej tego dziadostwa? – Szukamy, sir – wymamrotał pod nosem Donovan, rozumiejąc, że wina za atak na Teksas spadała bezpośrednio na niego. Pierwszy raz od bardzo dawna nie wiedział, co może zrobić. Był daleko od ludzi Kelly’ego, którzy jak się orientował, robili, co mogli, by odkryć sowieckie zgrupowanie. Do niedawna jeszcze niemal mityczne, takie, w którego istnienie poinformowani w Firmie przestawali wierzyć, uznając, że to fantasmagorie brytyjskich służb. – Szukamy. – Truman zrobił kwaśną minę, ostentacyjnie demonstrując niezadowolenie, i potarł szyję. – Mało, panie generale. Mało. Można się przed tym bronić? – zwrócił się do czterdziestodziewięcioletniego blondyna w jasnej koszuli mundurowej, generała Clarka Baldwina, niedawno mianowanego szefem obrony powietrznej. – Skoro nie można tego znaleźć, może da się zestrzelić? – Przytyk do Donovana był nader czytelny. Baldwin, człowiek o jasnej gładkiej twarzy, lekko zestresowany zaproszeniem do tak dostojnego grona, popatrzył po zebranych, jakby szukał pomocy. Jednak szybko pojął, że musi radzić sobie sam. – Niestety, panie prezydencie. Po przebadaniu różnego rodzaju pocisków i rakiet zdobytych na Niemcach z przykrością muszę stwierdzić…

– Można czy nie, generale? – Frustracja prezydenta rosła z każdą minutą i nie potrzebował teoretycznych wykładów. – Nie. Nie można – zakończył smutno Baldwin. Zebrani zaczęli coś szeptać, przejęci tą nowiną, choć jasne było, że przed spadającą z bardzo wysoka rakietą nie da się obronić. Przykładem był Londyn, który musiał stawić czoło nowej broni podczas wojny z Hitlerem i teraz, choć w mniejszej skali, podczas rozprawy z Sowietami. – No to pięknie, coraz piękniej. – Truman wyraźnie pobladł i osunął się w miękkim skórzanym fotelu. – Coś nowego z San Antonio? – Wskazał dłonią na Hoovera. – Pożar. – Dyrektor FBI zaczął bez wstępów, rozumiejąc marny nastrój szefa. – Trafili w rafinerię. Czterdziestu sześciu zabitych. Jakieś dwie setki rannych i cholerny pożar. – Jakie są reakcje? Czy coś wiadomo? – Prezydent bał się zadać bardziej konkretnego pytania. – Chodzi o nastroje po ataku? – Hoover nie był pewny, czy dobrze odczytuje intencje. Truman skinął głową. – W tej kwestii mogę uspokoić nas wszystkich. Lokalna gazeta, ale i policja podały niemal od razu, że to wypadek albo w najgorszym razie sabotaż. W masowej świadomości nie istnieje pojęcie ataku rakietowego… – Pierwszy raz tego dnia na twarzy Trumana pojawił się grymas jakiej takiej ulgi. – Mogę zapewnić – dyrektor dla podniesienia wagi swoich słów przyłożył dłoń do serca – że robimy wszystko, by tak pozostało. Było kilku świadków, ale udało się ich odizolować… – Znów lekko się uśmiechnął, oględnie opisując sytuację. – Bardzo przyda się oświadczenie pana prezydenta – lekko się skłonił – w którym wyrazi pan współczucie i obieca śledztwo federalne. Tak jakby był to wypadek… – Oczywiście. – Truman splótł palce na blacie. – Biuro prasowe już coś przyszykowało. Wiemy wszyscy, że wyjawienie prawdy teraz, kiedy udało się wreszcie rozbudzić wojownicze postawy wśród ludzi, będzie dla nas… wysoce kłopotliwe. Naród może łatwo uznać, że kraj jest bezsilny, i wróci do żądań zakończenia działań albo jakichś haniebnych paktów. Przecież jest zupełnie

inaczej… Generale Marshall – amerykański przywódca wywołał szefa Pentagonu – mylę się? – Nie, panie prezydencie. – Wiekowy wiarus wyprężył się w fotelu. – Wygląda na to, że Sowieci dostają cięgi. Porwali się z motyką na słońce. Patton dochodzi już niemal do polskiej granicy, a na północy rozszerzamy przyczółek. Rosjanie są w kropce, choć jeszcze próbują osiągnąć Paryż i nękać Anglię. Przy naszej przewadze lotniczej i odpowiednio przygotowanej kampanii nalotów podczas zimy możemy złamać ich potencjał i… – Dobrze, dziękuję – przerwał Truman. Strategiczne popisy też go nie interesowały. Sama myśl o długoletniej kampanii w środku eurazjatyckiego giganta napawała go lękiem. Nawet jeśli wróg stał w obliczu klęski w Polsce i Czechosłowacji, wojny to nie kończyło. Byłoby to za proste. Tymczasem Stalin ujawnił swój wielki atut tuż za granicą Stanów Zjednoczonych. – Panowie… – Przygotowaną tyradę przerwało stukanie dalekopisu. Siedzący w kącie pokoju kapitan chwycił pasek papieru, przejrzał go i kiedy informacja została zakończona, wyrwał taśmę i podał siedzącemu jak na szpilkach prezydentowi. Nie musieli nic mówić. Z twarzy obu wyczytać można było, że nie jest to najszczęśliwsza depesza. Prezydent zmiął pasek i oddał kapitanowi, który zaraz przystąpił do jego niszczenia. – Generale Marshall. – Truman wstał od stołu. – Jakimi dużymi jednostkami dysponujemy na południu kraju? Marshall, zaskoczony, nie bardzo wiedział, co powiedzieć. – Stacjonuje tam, szkoli się i odpoczywa kilka dywizji. Miały być po uzupełnieniu przerzucone do Europy i na Bliski Wschód zgodnie z planami… – Dobrze – przerwał mu prezydent, unosząc dłoń. – Do jutra proszę postawić w stan alarmu jedną z tych dywizji. – Zebrani popatrzyli po sobie, niewiele rozumiejąc. – Trzeba będzie użyć jej za Rio Grande, nie w Europie… – Ależ sir! Przygotowanie, przerzut potrwa kilka dni… – Rozumiem, doskonale to rozumiem. W takim razie należy wesprzeć naszą grupę operacyjną silnym zgrupowaniem

lotniczym… – Panie prezydencie – włączył się Donovan – z całym szacunkiem, ale Kongres… – Kongres biorę na siebie. Nie zaczynam nowej wojny, tylko chcę zakończyć starą. Trzydzieści dni powinno wystarczyć na zrobienie porządku. – Truman spurpurowiał ze złości. – Jeśli wolno zapytać, co było w depeszy? – niecierpliwił się Hoover, zdziwiony reakcją głównego lokatora Białego Domu. – Przed niespełna godziną doszło do kolejnej eksplozji w południowym Teksasie. Jakieś trzydzieści mil od Fort Bailey. Ofiar nie było. Meldowano, że to może źle zrzucona podczas ćwiczeń bomba. Ofiar nie było, tyle tylko, że… wykryto gaz bojowy! Zapanowała zupełna cisza. Wszyscy siedzieli wpatrzeni w prezydenta przerażonymi oczyma. Wszelka erudycja wyparowała w jednej sekundzie. W głowach huczało jedno słowo: gaz. Nigdy wcześniej na terytorium USA nie użyto gazów bojowych. – Przeklęty pocisk leciał w któreś z naszych miast – z trudem wykrztusił Truman, bliski zawału. – Musimy zrobić wszystko, co się da, by ich znaleźć. – Przesunął palcem przed twarzami swych podwładnych. – Panowie! Odwrotu nie ma. Jeśli im się uda… Nie, nawet nie chcę o tym myśleć. – Pokręcił głową, zamykając oczy. – To nie mieści mi się w głowie! Wszystkie sukcesy w Europie, Azji będą niczym… – Wziął się w garść, nabrał powietrza i wyprostował plecy. – Panie generale Donovan. – Oczy prezydenta pod zmarszczonymi brwiami świeciły złością. – To szansa dla pańskich ludzi. Sowieci odpalili pocisk w biały dzień… Donovan nie potrzebował więcej. Wstał, skinął głową na pożegnanie i szybkim krokiem ruszył do drzwi. Czasu było niewiele. Bardzo niewiele. Stan Pensylwania, USA 22 września 1945 Deszcz zacinał nieprzyjemnie, pokrywając szybę auta gęstą zasłoną kropel, z którymi ledwo dawały sobie radę pracujące na pełnych obrotach wycieraczki. W szarości poranka i błysku

świateł aut nie prowadziło się dobrze. Zwłaszcza że siedzący za kierownicą James Milbank ledwo zwalczał opanowującą go senność. Nie spał od prawie doby. Nie odwiedzał domu ani żadnej z letniskowych posiadłości. Rodziny nie widział znacznie dłużej. Film, który obejrzał, wstrząsnął nim tak mocno, że natychmiast postanowił działać. Nie bardzo wiedział, po co. Chciał się wytłumaczyć i pokazać, że jest potrzebny. Bał się jak diabli złości swoich prawdziwych szefów. Amerykańskich przełożonych obawiać się już dawno nie musiał. Dla nich, dla administracji, kumpli i polityków przestał istnieć. Zniknął, stał się przezroczysty. Uchylił okno i wystawił głowę. Zimny deszcz zrosił mu twarz. Nieco pomogło. Przetarł oczy i zaraz zerknął we wsteczne lusterko. Tam też widział coś, co potwornie go przerażało. Na chwilę zdawało się ukrywać, ale było. Bał się tego i unikał, ale wreszcie się doigrał. Miał ogon. Najpierw uważał, że to paranoja, zmęczenie i zszarpane nerwy podpowiadające wyobraźni najgorsze scenariusze. Jednak nie. Jeździł dookoła stolicy. Sprawdzał, tak jak go uczono, i wreszcie ich miał. Bardzo trudno jest zgubić albo zidentyfikować obserwację. Nawet wyszkoleni oficerowie wywiadu mają z tym wielkie problemy. On, zwykły agencina na sowieckim pasku, którego podszkolono tylko z podstaw poruszania się i przekazywania informacji, miał jednak szczęście. FBI z lenistwa, nieuwagi czy Bóg wie z jakiej przyczyny nie zmieniło śledzącego go auta i dostrzegł je dwa albo trzy razy, nie pamiętał już, za swoim wozem. Kiedy go namierzyli? Może śledzili od dawna. W końcu federalni złapali kilku sowieckich szpicli i podobno dwóch nielegałów. Nie podejrzewał ich o to, ale istniała szansa, że mogli ich przycisnąć. Wydali go? Czemu nie. Był jednym z wyżej uplasowanych ludzi Kremla. „Nie, nie” – kręcił głową. Gdyby tak było, zgarnęliby go od razu. Podejrzewali go, szukali dowodów. Albo nawet dostrzegli, jak robi znaki na murze, obserwowali skrzynkę, kiedy

ją sprawdzał. To było bardziej prawdopodobne. Docisnął pedał gazu. Zmienił pas drogi wijącej się między wzgórzami porośniętymi lasem. Nie bardzo wiedział, co ma robić. Ktoś mógłby powiedzieć, że spanikował. Trudno. Potrzebował pomocy. Powinien siedzieć cicho, spokojnie i udawać, że nic się nie stało, ale jeśli szefowie się do niego odezwą, zgubią jego i siebie. Znał jedno miejsce. Takie, które w instrukcjach oznaczano jako awaryjne, na takie właśnie wypadki. Zostawił hasło, ostrzeżenie, że musi się zmywać. Nie miał pojęcia, czy odczytali. Liczył, że wymknie się pogoni, ale z tego, co widział daleko za sobą na szosie, bardzo się mylił. Przyśpieszył jeszcze i wziął ostry zakręt. Auta za nim na chwilę zniknęły. Był sam na drodze. Pedał gazu dotknął niemal podłogi. Szukał gorączkowo jakiejś bocznej drogi, zaułka czy leśnej zatoczki. Jak na złość niczego takiego nie było. Pędził co sił, zerkając przez ramię. Autem zarzuciło na mokrej nawierzchni, ale opanował wóz. – Kurwa mać – zaczął cedzić przez zęby. Światełka samochodów znów błysnęły daleko w tyle. Za pięć, sześć kilometrów powinien zjechać, skręcić na zachód i dotrzeć do niewielkiego sennego motelu Mrówka. Miał nadzieję, że jeszcze działał. Para świateł w lusterku robiła się wyraźnie większa. Jadący pod górę pospolity Ford nie miał tyle mocy, by umknąć ewidentnemu pościgowi. Milbank zjechał do prawej, szukając przynajmniej miejsca, gdzie mógłby czmychnąć w leśną gęstwinę. Nic innego nie przychodziło mu do głowy. Sięgnął do wewnętrznej kieszeni krótkiej jasnej kurtki. Miał tam specjalną przegródkę na pistolet. Niewielki Browning był na swoim miejscu i sowiecki agent zaczynał oswajać się z myślą, że będzie musiał go użyć. W tym czy innym przypadku. Pędzący szosą wóz wyminął wlokącą się ciężarówkę załadowaną pniami ściętych drzew i w kilkanaście sekund był przy Fordzie. Milbanka coś ścisnęło za gardło. Udawał, że

wszystko jest okej, że nie widzi czarnego czterodrzwiowego Lincolna po lewej. Jechali tak spory kawałek, zajmując dwa pasy. James bił się z myślami, wyczekując na tę chwilę, gdy napływająca odwaga pozwoli mu zepchnąć prześladowcę albo wiać między drzewa. Ściskał koło kierownicy, zagryzając zęby tak mocno, że aż zaczął nimi zgrzytać. Oparty o fotel z wyciągniętymi dłońmi wpatrywał się w dal, jakby wyruszył na zwykłą przejażdżkę. Czuł palące spojrzenia ludzi z wozu obok, ale bał się nawet na nich zerknąć. Musiało ich to nieźle bawić, bo gnali tak przy niedużym Fordzie kilka kilometrów, odskakując od reszty drogowego peletonu. Przez chwilę byli sami. Wreszcie pasażerom Lincolna i ta zabawa się znudziła. Przyśpieszyli i gwałtownie zajechali mu drogę. James wcisnął hamulec najmocniej jak umiał, stawiając rozdygotane, tańczące na wilgotnej nawierzchni autko dęba. Skręcił kierownicą, wpadł na pobocze. Ściął kilka krzaczków, wyskoczył na jakimś kamieniu i wóz stanął. W głowie mu się kotłowało, ale był cały. Tylko tak strasznie to wszystko wyglądało. Pomacał kieszeń. Broń miał na miejscu, ale wahał się za długo. Ktoś otworzył drzwi. Chciał krzyczeć, ale szum przewalających się aut zagłuszył jego głos. Uniósł przerażone spojrzenie… Znał tę twarz. Rumianą, gładko ogoloną. Rozmawiał z tym gościem. Ochraniał jego spotkania z prowadzącym. Facet nosił szary prochowiec, narzucony na drogi czarny garnitur. Spod ronda kapelusza patrzyła para wąskich lśniących oczu. – No i co, panie Roger Bricks? – Sowiet władał angielskim niemal doskonale. – Boże, to wy – rozpromienił się Milbank i poczuł, jak krew napływa mu do obolałej głowy. – Żarty sobie robicie?! – zmienił zaraz ton. – Prawie zszedłem na zawał… Przecież oni mnie… – Wiemy, wiemy – uciął zbędną paplaninę Sowiet. – Bierz manatki i wsiadaj do nas. Szef czeka. Mamy dla ciebie kryjówkę. Odpoczniesz. – Uśmiechnął się garniturem perłowo-białych zębów i wskazał Lincolna stojącego przed nim w żółtym świetle lamp. – Nic nie mam, tyle to, co na sobie, i nieco gotówki – poklepał

kieszenie James. – Okej, stary. – Uśmiech Rosjanina zrobił się szerszy, a dłoń znów wskazała czarne auto. Milbank zgasił pyrkoczący ciągle motor i wyłączył reflektory. Wysiadł i nie kłopotał się zamykaniem starego pudła. Nałożył czapkę z daszkiem, czując, że deszcz przybiera na sile. Zdawało się, że między drzewami jest ciągle całkiem ciemno. Nic nie jechało szosą, jakby reszta kierowców uznała, że lepiej przeczekać ten deszczyk. W połowie drogi stanął, zafrasowany. – Jak właściwie mnie… – zaczął, ale w tej sekundzie coś ciężkiego łupnęło go w kark. Nie poczuł bólu. Szyja zrobiła się sztywna i zapadła ciemność. Sowiet szybko i skwapliwie przeszukał wszystkie kieszenie w kurtce, spodniach i koszuli. Zabrał portfel, wszelkie dokumenty i grubą kopertę. Zerknął do środka. Była pełna pieniędzy. Schował je do płaszcza, by nie zamokły. Wziął też pistolet. Wszystko musiało wyglądać na rabunek, a nie likwidację zbędnego, kłopotliwego agenta. Środkowa Finlandia 22 września 1945 Niski i chudy jak tyka, trzydziestoośmioletni pułkownik Fitzgerald Whatkins, siwiejący już z lekka lotnik RAF-u, bardzo niechętnie opuścił swoją w miarę ciepłą kwaterę. Wyjście z ogrzanego przez blaszaną kozę pokoju było dlań wielkim wyzwaniem. Za każdym razem, kiedy zostawiał za sobą służbówkę, nie mógł opędzić się od dwóch pytań. Za jakie grzechy uczyniono go dowódcą na wpół tajnej misji lotniczej w tym dalekim, zimnym kraju? I jak to możliwe, by we wrześniu było aż tak zimno? Jednak oficer łączności był tak podekscytowaną zaszyfrowaną depeszą, że chciał być przy jej pierwszym czytaniu. Zawsze to jakaś rozrywka na tym nudnym jak jasna cholera padole. Podniósł kołnierz skórzanej, podbitej misiem lotniczej kurtki i

przekroczył próg pokoju operacyjnego. Tę dumną nazwę nosiło ciemne, cuchnące lekko węglem pomieszczenie obwieszone mapami, z niedużym aneksem, gdzie w razie potrzeby można było zebrać załogi szykujące się do akcji. Akcji, której jak się zdawało, do tej pory nie anonsowano. Podporucznik w stalowym mundurze lotnika i ciepłej futrzanej czapce, wciśniętej na sam czubek głowy, trzymał słuchawki jedną ręką, drugą sprawnie notując przekaz. Sięgnął po książkę kodów i przygryzając wyciągnięty język, niczym dzieciak nad wycinanką, zaczął tłumaczyć. Cała grupa warujących na służbie oficerów pochyliła się nad nim w zupełnej ciszy, ze ściśniętymi sercami czekając rezultatów. Wiedzieli, co oznacza tak długi tekst teraz, akurat kiedy alianckie wojska wkraczały niespodziewanie na tereny Polski. Latali nieco w tej i poprzedniej wojnie i zdawali sobie sprawę, że wysłanie eskadry ciężkich bombowców w środek lasu gdzieś w Finlandii to nie jakaś tam wycieczka, a element wielkiej układanki, którą montował ktoś o wiele mądrzejszy. – Proszę. – Podporucznik podał zapisany drukowanym pismem kawałek papieru. Jego twarz mówiła wiele. On już wiedział, że lenistwo się kończy. – Gdzie? – wyrwało się gołowąsowi z fajką w kąciku ust, którego uczyniono szefem sztabu. Inni też wyciągali głowy, niecierpliwi. – Gdzie? – spytał kolejny, kiedy pułkownik czytał depeszę. – Panowie. – Złożył szybko kartkę. Rozejrzał się po ludziach, nieporadnie maskując przestrach. – Zaczynamy ostro. Na początek Tallinn. Dolny Śląsk 22 września 1945 Ciężkie stalowe granaty sowieckich moździerzy tłukły bez litości w ogołoconą z drzew ziemię. Huragan wybuchów przetaczał się po szczycie, zasypując ludzi w okopach piachem i kawałkami drewna. Rwące się ładunki kaleczyły wzgórze, ciskały

odłamkami i szarpały i tak ciężko już doświadczone nerwy obrońców. Oni i ich dowódcy niewiele spali ostatnimi czasy, a przez mijającą dobę chyba w ogóle nie zmrużyli oka. Tak jak i Węgliński. Plątał się pomiędzy pozycjami i odcinkami obrony, czuwając i wyczekując generalnego szturmu, którego symptomy docierały już od kilkunastu godzin. Sowieci ściągnęli z głębi kraju oddziały, więcej idących na front oddziałów, i czekali, szarpali, flankowali, jakby sami do końca nie byli pewni, w którym miejscu uderzą. Węgliński z pomocnikami zachodzili w głowę, czy też czerwoni pójdą na całość i w przypływie desperacji, czując na plecach oddech nadciągającej ofensywy, rzucą wszystko na jedną kartę i zgniotą polsko-amerykańskie oddziały silnym, krwawym ciosem. Gdyby tak zrobili, byłoby krucho, bardzo krucho. Wielkie, pozbawione liści drzewo, jedno z niewielu, jakie sterczały jeszcze dumnie na płaskowyżu, podskoczyło przełamane wybuchem i z trzaskiem padło w dół. Jan Węgliński, nakrywając głowę dłońmi, skrył się na dnie zadymionego dołu. Stąd dobrze było słychać, że wał ogniowy przesuwa się dalej, na północ, w stronę lotnisk i przeciwległego stoku. Major otarł zapyloną, zmęczoną twarz. Pomacał potrzaskany i dziurawy już futerał lornetki, ale zrezygnował z jej użycia. Na niewiele by się przydała. Dym, kurz i wisząca w dolinie mgła w połączeniu z wilgotnym, gęstym powietrzem sprawiały, że niewiele można było pooglądać sobie widoczków. Polak i tak wiedział doskonale, co się stanie. Zaraz znowu przyjdą. Jak ostatnio, wielką ławą, strzelając i krzycząc, nawet wsparci czołgami. Jedyne, co sprawiało, że Węgliński jeszcze nie popadł w ostateczną rezygnację, to fakt, że bolszewicy też niewiele widzieli. Bili na oślep albo musieli bardzo blisko podprowadzać obserwatorów artylerii. Dużo było w tym improwizacji, ale przynajmniej pogoda chroniła ich przed zemstą z nieba. Przed lotnictwem, które czuwało do tej pory cały czas, atakując niemal każdy cel i podejrzane miejsce. Zabłocona postać w podartym mundurze zsunęła się do okopu.

Zaraz jeszcze ktoś, na wpół się czołgając, dopadł dołu. – Co oni się tak na nas uwzięli? – dyszał ciężko porucznik Walker. Od głowy po buty pokrywała go cienka warstwa żółtego kurzu. – Walą w nas, akurat jak tu jesteśmy obydwaj. – Spojrzał zdziwionym wzrokiem na Jana. – Widać chyba ich wkurzamy – zaśmiał się Polak. – I darować nie mogą. – Sięgnął po płaską manierkę, żeby przepłukać usta i obmyć pulsujące ze zmęczenia skronie. Trzymał się, ale czuł, że kryzys jest bliski. Jednak nie miał zamiaru mu się poddawać. – Druga melduje, że spokój – przekazywał radiotelegrafista Węglińskiego, przyciskając słuchawki. – Jak na razie. Walą w pierwszą kompanię. Słychać ponoć czołgi… – Tam Stępniakowski? – Jan potarł brodę. – Tak – potwierdził łącznościowiec. – Niech Walczuk da im ze dwie armaty. Tak na wszelki wypadek. – Węgliński uspokoił gestem dłoni „Krakersa”, który chyba też liczył na wsparcie. Przed jego kompanią dopalały się trzy wraki czołgów, które nadciągnęły tu nocą, pod dodatkową osłoną mgły. Obejście całego alianckiego przyczółka musiało trwać bardzo długo i stanowiło wielkie ryzyko, ale Sowieci je podjęli. Wreszcie mieli szansę przełamać opór. Szczególnie teraz, kiedy sprzyjająca faszystom pogoda bardzo się pogorszyła. Jak mówił Walker: „Jakby Bóg odwrócił od nas wzrok”. Co gorsza, jego południową flankę bolszewicy wybrali na najsłabsze ogniwo, które przyjdzie najłatwiej oberwać z łańcucha pozycji. Co do tego zgodni byli wszyscy. On, pułkownik Johnson i major Węgliński, który najwyraźniej gnany przeczuciem zjawił się przed świtem. W sam raz na… początek „przyjęcia”. – Dobra – splunął wodą Jan, słysząc, jak pociski spadają po drugiej stronie płaskowyżu. – Koniec pierdół! Zbierać rannych, grupować amunicję – rozkazywał beznamiętnie jak zimny profesjonalista, który przywykł już do chaosu i potworności. – Sprawdzić, czy mamy jeszcze jakichkolwiek obserwatorów. – Skinął na „Krakersa”, a ten rzucił w pogorzelisko kilka zwięzłych

poleceń. – Łącz ze sztabem – mówił dalej major, trącając w ramię zmęczonego radiowca o wystraszonym wzroku, którym odprowadzał przesiąknięte od krwi nosze z pojękującymi rannymi. – Łącz ze sztabem! – oficer przywołał chłopaka do rzeczywistości. – Kto tam siedzi, niech pcha tu pluton z rezerwy. Chyba ostało się paru od Wójcika. Jak nie, to niech pozbierają z trzeciej kompanii. – Rozkaz – przełknął ślinę dzieciak i zaczął nadawać. Przekazał kilka pierwszych słów, gdy z lesistej doliny buchnął nierealny dźwięk muzyki. Struchleli wszyscy. Noszowi przystanęli, mamrocząc coś pod nosami i garbiąc się jednocześnie, jakby czekali na pociski. Niezgrabna kakofonia sowieckiego marsza, chyba Pożegnania Słowianki, poszła zniekształcona echem w świat. Wielkie głośniki zagrzewały do boju idące na śmierć kolejne szeregi niewidocznej jeszcze piechoty. Aż dreszcz przeleciał Janowi po plecach. – Oj, to będzie dobre – rzucił z typowym sarkazmem Walker, poprawiając nerwowo hełm z porwaną siatką maskującą. – Dawaj szybciej te posiłki – warknął na radiowca Węgliński i przypadł do ściany okopu. Serce waliło mu jak młot. Znużenie i lepiący się do powiek sen uleciały w niepamięć. Z tej pozycji widział drzewa u podnóża góry. Potem była niecka doliny z szosą i torem kolejowym, teraz niewidocznym pod całunem unoszącej się wolno mgły. Naprzeciw daleko ciemniały ściany kolejnych wzniesień. Popatrzył w niebo, licząc, że dobry Bóg się zlituje i pośle przez szarą powłokę chmur choć jeden promyk słońca. Nic z tego. – Gramy fair – szepnął do siebie, uzmysławiając sobie, że pierwszy raz, od kiedy tu jest, w dzień nie będzie miał wsparcia. – Nocą dajemy radę, to i teraz wytrzymamy. – „Krakers” musiał rozumować podobnie, bo głośno go pocieszał. Dudnienie muzyki wlewało się nieprzyjemnie w uszy, targając bębenkami i wywracając wnętrzności. Każda nuta, takt i zwrotka wybrzmiewały jakoś inaczej. Koszmarnie. Ludzie, Polacy

i Amerykanie, kulili się w swych legowiskach, zaciskając dłonie na broni albo jeszcze raz układając magazynki i taśmy z nabojami. Sowieci potrafili ich ciągle przerazić, przerazić dziwacznością tej sceny. Muzyka skutecznie zagłuszała wszelkie inne odgłosy w dolinie, tak jak woal mgły maskował widok. Pieśń się wreszcie skończyła, ale ktoś tam daleko przestawił igłę patefonu na początek i znów ryknęło. – Widzą ich – doszło z dołu. – Wysunięty ich widzi. Wyłażą na pole… – Panie poruczniku – Jan obrócił głowę na amerykańskiego kompana – proszę czynić swoją powinność – powiedział półgębkiem. Nie chciał wchodzić mu w kompetencje. Walker tylko skinął głową, przyłożył dłonie do ust i ryknął: – Moździerze! Ostatni namiar na las! – Jest! – przyszła momentalnie odpowiedź. Wiadomo było, że lekkie batalionowe sześćdziesiątki niewiele potrafiły zdziałać, więc porucznik zaraz zaczął prosić przez własne radio o wsparcie cięższych luf, bijących z pozycji w pobliżu lotniska. Puknęła pierwsza salwa i granaty poszybowały wysoko, jak zawsze każąc czekać długo na efekty. Od północy zakotłowało się na podejściach. Pierwsze drużyny zmachanych i spoconych Polaków drapały się na wzgórze. Byli czerwoni i źli. Najchętniej cisnęliby całym swym sprzętem o ziemię i odetchnęli chwilę. – Pokaż im pozycje! – polecił rozgorączkowanym tonem Węgliński. – Mają szybko mi stąd znikać – rozkazał Walkerowi, kiedy pierwsze amerykańskie granaty zaczęły pękać w dolinie. Takty muzyki zmieszały się z hukami, ale marsz leciał dalej. Do walki włączyły się zaraz cięższe osiemdziesiątkijedynki i ziemia na wzgórzu zaczęła drżeć. Nad mgłę wykwitały pierwsze duże pióropusze dymów. Bili tak na oślep, albo raczej na pamięć, co kilkanaście sekund skracając dystans i przesuwając ostrzał. Ukryci w zamaskowanych dziurach gdzieś niżej ludzie nie potrafili określić, czy daje to w ogóle jakiś szczególny efekt. Mijały minuty.

– Idą na nas czy w bok? – niecierpliwił się Węgliński, gryząc odruchowo paznokcie. Zaraz dostał odpowiedź. Głośny ryk doleciał z doliny. Gromkie „uraaa!”, wykrzyczane przez setki gardeł, obezwładniało zmysły bardziej niż upiorny marsz. – Ogień przenieść trzysta metrów od podnóża – rozkazał ledwo słyszalny Jan. – Karabiny maszynowe… krótkimi seriami zamiatać – „Krakers” powtórzył komendy i po szczycie rozszedł się terkot. Czekali na ten znajomy dźwięk. Nieco ulżyło. Smugi kolorowych pocisków zlatywały prostymi liniami, niknąc w białym obłoku. Lufy Browningów M1919 i cięższych M2 przesuwały się powoli, krzyżując ogień gdzieś w dole. – Całość! – Jan uniósł nie wiadomo po co dłoń w górę. – Otworzyć ogień! – Otworzyć ogień! – powtórzył jak echo Walker. Chłopakom nie trzeba było dużo. Góra zagotowała się od bluzgającego z luf ognia. Nie bardzo wiedzieli, w kogo strzelają, ale pomysł był prosty. Grad ołowiu i gorących odłamków mógł tylko powstrzymać trzecią tego dnia falę… duchów. Zdawało się, że właśnie walczą z duchami. Pierwsze dwa szturmy zatrzymali w dole, nie widząc wielu nieprzyjaciół i nawet nie mając pojęcia, ilu czerwonych utłukli. Teraz wiedzieli, że będzie inaczej. Było ich mniej, amunicja, mimo że jeszcze ją mieli, schodziła szybko, a Sowieci nie zamierzali odpuszczać. – Wysunięta pozycja milczy. – Radiooperator drżał. Węgliński puścił to mimo uszu, choć wiedział, co to znaczy. – Skrócić ogień na podnóże – polecił twardo. – Ale, panie majorze… – Walker jakby nie zrozumiał – za blisko. Mogą nas… – Każ skrócić ogień albo zaraz tamci nas zadepczą! – wrzasnął Węgliński, nie mając ochoty na dłuższe dysputy. Minuta wydawała się godziną. Czas się dłużył, broń strzelała, a muzyka odbijała się echem, czyniąc z pola walki surrealistyczną mieszankę, istny sen wariata. Co niektórzy dla ujścia emocji zaczynali krzyczeć, kląć i wyzywać na czym świat stoi. Ciągnęło

się to wszystko niebotycznie długo, a brak widocznych celów, ale i świadomość pewno rychłego starcia dosłownie paraliżowały umysły. U dołu też strzelali. Pierwsze krótkie huki dolatywały na szczyt. Sowieci musieli ciskać granaty, bojąc się zasadzek i snajperów skrytych pod zwałami pni i gałęzi. Aliancki ogień musiał ich przetrzebić albo wspinaczka po leśnym, pooranym lejami rumowisku bardzo ich męczyła, bo gdy za parę chwil znów chcieli ryknąć „uraaa!”, zabrzmiało to o wiele słabiej i więcej nie próbowali. Moździerze z lotniska biły ciągle, aż lufy nagrzewały się do czerwoności. Fala piechoty przechodziła pole i teraz, podzielona na wąskie strumyczki pnących się ludzi, uderzała w amerykańskie pozycje. Tyle że obrońcy niewiele z tego widzieli. Tylko urywki w przesmykach wiszącej nad ziemią chmury. – Niech łącznicy pytają o wsparcie! – ryknął „Krakers” do polskiego radiowca, ale ten tylko pokręcił głową. – Cały czas to robią. Mgła jak skurwysyn – zapiszczał histerycznie. – Niczego nie mogą przysłać… – Strach pojawił się na jego drżącym obliczu. – Janek! Janek! – przez huk bitwy od tyłu doleciał dziwny, rzężący głos. Węgliński odwrócił się zły, że ktoś śmie przeszkadzać mu w walce. Mrużył zaczerwienione, wystraszone oczy, szukając w siwym dymie gościa, któremu najchętniej by dowalił. – Tutaj! – wrzasnął przez zaciśniętą szczękę. Z obłoku wyłonił się schylony, rosły mężczyzna w hełmie i karabinem w dłoniach. Kulał. – Co ty tu robisz?! – podskoczył do Wójcika wściekły major. – Wynoś się! Tu cię mogą ubić! – Wyciągnął zamaszyście ramię, wskazując Alojzemu jego miejsce. – Wynoś się! – niemal szczekał, z twarzą zakrytą maską mordu. – Co ci mówiłem?! Z tymi nogami tutaj… Chłopie! – Jego argumenty trafiały w próżnię. Alojzy tylko się uśmiechnął i ignorując kompana, wturlał się do okopu. – Daj spokój. Przyprowadziłem dwie swoje drużyny. W trójce też

zaczęli tłuc, ale nie tak ostro jak u dwójki. Zdaje się, że u was najgorzej. – Węgliński chciał coś powiedzieć, ale Wójcik mu przerwał. – O ile wiem, to głównodowodzący powinien siedzieć w sztabie… – Przysunął się do ucha majora, żeby reszta nie słyszała. – Jak mogę ich zostawić?! – obruszył się Węgliński i szarpnął za Thompsona, zły, że ktoś może mówić mu takie rzeczy. Ledwo pohamował chęć walenia na odlew pięścią. – Jasne, rozumiem. Toteż przyszedłem cię zabrać. – Alojzy klepnął kumpla w ramię. Ten tylko się zjeżył i ostatkiem woli powstrzymał przed wymierzeniem ciosu. – Nie teraz. Zmiataj… – burknął, nie odwracając głowy i czując, jak adrenalina wlewa mu się w żyły. – Są! – krzyknął któryś z Polaków. – Są, skurwysyny! Kilkaset metrów niżej z białego obłoku wypełzła pierwsza sylwetka. Ciemna, powolna, ubrana w szynel. Podziałała na kule jak magnes. Kilka serii wystrzelonych naraz ścięło ją momentalnie. Zaraz pokazał się następny Sowiet i jeszcze jeden. Padli, zanim dowiedzieli się, co ich zabiło, nie mając nawet pojęcia, jak blisko szczytu już byli. Teraz ostrzał przybrał na sile. Jakby broniący czekali na tę chwilę i do tego czasu się miarkowali. Widząc wroga, nabrali wściekłego animuszu. – Oszczędzać amunicję! Wybierać cele! – pouczał „Krakers”, przemieszczając się między okopami. Sowieci podchodzili jednak coraz wyżej. Tak daleko jeszcze nigdy nie zaszli. Truchtali, próbowali kluczyć, ale zaraz jakby się potykali i gaśli w bezruchu. Węgliński słał krótkie, mierzone serie. Jeden lub dwóch padło od jego kul, ale on zaczynał główkować, czy aby nie czas przenieść się na drugą linię. – Z lewej nas biorą! – doszło zza grubego pnia. – Kurwa mać! – ryknął Wójcik. Sowieckie szeregi parły pod górę. Czerwony zdołał podciągnąć broń maszynową i teraz błyski z luf świeciły z dołów i lejów po pociskach. Zielone smugi cięły powietrze i ktoś krzyknął trafiony. Z dala ciągle przebijały się dźwięki potwornej muzyki, mieszając

z kakofonią starcia. Lekkie granaty moździerzy znowu zaczęły pękać nad głowami obrońców. Ludzie stracili na chwilę rezon. Kryli głowy, unikając odłamków. Sowieci tylko na to czekali. Ruszyli śmielej większą kupą, tłukąc z bioder i coś przeraźliwie charcząc. – Granaty! – rzucił „Krakers” i sięgnął po MKII. Kto mógł, robił to samo. Alojzy pobladł raptownie, wpatrzony w swego Mauzera. Na samą myśl, że musi iść się bić, robiło mu się słabo. – Było siedzieć na dupie – szepnął, ale dźwignął się z wilgotnej ziemi i zaczął mierzyć. Sowiecki szpaler, mimo że niepełny, postrzępiony, biegł osłaniany ogniem zaporowym. Pofrunęły pierwsze ręczne granaty. Rwały się cicho, płaskimi obłokami, mieszającymi się z resztą dymów okrutnego starcia. Sowieci zafalowali, wielu padło, ale ci, którzy jeszcze mogli, biegli, jakby przestali się czegokolwiek bać. Węgliński przejechał długą serią po szeregu. Nie miał czasu sprawdzać, czy cokolwiek to dało. Huk wybuchu ogłuszył go na moment. Dwóch Jankesów siedzących w bliskim okopie zniknęło w błysku. – Boże, miej w opiece – mamrotał Polak. Przeżegnał się. Musiał działać. Czuł, że idzie źle. – Chłopaki, trzeba ich popędzić z naszej góry! – wrzasnął jak najodważniej potrafił, ale nie brzmiał przekonująco. – Ludzie! – wspomógł go „Krakers”. – Bagnet… – Walnęło jak błyskawica. Jęk paniki poszedł po wzgórzu. Węgliński, widząc, że zapał się kończy, tylko skinął na Walkera i obaj wyskoczyli z okopów. – Chłopaki, za mną! – wrzeszczał, zdzierając gardło w ogarniającym go amoku, Jan. Sięgnął po granat, cisnął nim w dół i ruszył sprintem w sam środek sowieckiej masy. Serce mu się ścisnęło, nogi nie chciały iść, ale on biegł. Nie patrzył za siebie. – Hurraaa! – wył, pokazując, że Polak też może. – Polska walczy! – przyplątało się nie wiadomo skąd.

Za plecami usłyszał istny skowyt, podobny do tego, jaki robili w kinie kowboje zaganiający bydło. Zielona, zakurzona linia Amerykanów popędziła w dół, prując z czego tylko mogli. Sowieci nie pękli. Zdawało się, że są ich setki. Wielu padło trafionych albo szukając schronienia. Strzelali. Obłok mgły wspinał się razem z wrogiem, topiąc całe zbocze w upiornej bieli i zmieniając zabijających się ludzi w ciemne sylwetki cieni. Amerykański szturm zwolnił raptownie, tracąc od razu kilku ludzi. Węgliński wściekły posłał cały magazynek, ścinając trzech bolszewików, których płaszcze momentalnie naszły krwią. Cisnął pustym stalowym pudełkiem i rycząc jak ranny zwierz, szukał następnego. Któryś z bojców wyrósł przed nim jak spod ziemi. Zasadził się długim, cienkim bagnetem. Wbił go w bok, ale tylko przebił skórę na biodrze i szeroką kurtkę. – Skurwy… – jęknął Jan i wymierzył taki cios kolbą swego peemu, że aż ta odpadła, druzgocząc twarz skośnookiego nieprzyjaciela. Polak upadł, czując, jak żebra dają o sobie znać. Pozbierał się jednak szybko i załadował broń. Zerknął przez ramię. Amerykanie dopadli skał oraz dziur w ziemi i cięli po Sowietach. Obrazek jak z Wielkiej Wojny. Obie strony, blisko siebie, nie miały zamiaru ustąpić. Ciemna dziura w twarzy martwego bojca wypełniała się krwią. Major odwrócił wzrok. Nogi się pod nim ugięły. Dostrzegł, że pobiegł za daleko, wyrwał się sam na skrzydło prącej sowieckiej kolumny. Nie widzieli go jeszcze, ukrytego za połamanym drzewem, ale to była kwestia sekund. „Koniec” – przeleciało ni stąd, ni zowąd przez obolałą głowę. Zawrzało w nim ostatni raz. Coś pękło, jakby napięta od miesięcy struna strachu, domysłów i złych przeczuć nie wytrzymała. Albo raczej jakby wszelki strach ulotnił się w obliczu śmierci. Przestał czuć zimno czy ciepło, lęk czy euforię. Tak jakby pogodził się z tym, że już jest martwy i nic więcej go nie czeka. Tylko instynkt i wyuczony obowiązek kazały mu zdobyć się na

ostatni wysiłek. Sięgnął po granat. W parcianej ładownicy został jeden. Szarpnął zawleczkę i rzucił w środek ciżby. Wybuchło. Zrobiło się zamieszanie, ktoś w tym dymie krzyknął, choć nie bardzo dało się dojść co. Major nie czekał. Podskoczył na kolano i przeczesał sowiecką masę, śląc po kilka pocisków, aż wykończył amunicję. Sowiecki ostrzał zelżał na ułamek sekundy i wtedy Jankesi dostali swoją szansę. Huknął Browning albo dwa i amerykański pluton ruszył żwawiej. Węgliński ładował i strzelał. Celował w tych, co się ruszali, i w tych, których ciała zaścielały gorejącą ziemię. Z wysiłku, emocji albo i podświadomej paniki zbierało mu się na wymioty. Bolszewicy ginęli, odgryzali się, ale nie cofali. Wreszcie potok Amerykanów spadł na nich, kłując bagnetami. Dwie grupy ludzi złączyły się w przerażającym uścisku walki. Jak w starożytnych bitwach dzielili się na pary, bijąc saperkami, pięściami i podrzynając gardła. Krzyk setek ludzi rozszedł się po zboczu. Bezwładne ciała turlały się w dół. We mgle, kurzu i dymie długo nie sposób było dojść, kto wygrywa. Zwłoki piętrzyły się jedne na drugich. Ranni jęczeli przeraźliwie, nie tyle z bólu, ale jakby odkryli, że są w jakimś niedającym się opowiedzieć koszmarze. W najprawdziwszym piekle. Jan sięgnął po pistolet i rzucił się pomagać szarpiącym się z Sowietami Amerykanom. Poczuł smak ordynarnego mordu. Tutaj zasad nie było. Chciał ich zabijać. Utłuc jak najwięcej, żeby przestali przyłazić. Strzelał w serce, w tył głowy. Tłukł do tych, którzy jeszcze stali, i do tych, którzy wili się w konwulsjach. Każdy na jego drodze padał, brocząc krwią. Kiedy ładował, kopał ich w twarze, wyjąc jak potwór. Od smrodu krwi popadał w amok, obłęd. Kołatały mu się w głowie słowa „Katyń, Lwów, Koniuchy”. Jakby za to wszystko miał teraz, teraz właśnie odpłacić. Jakby była to ostatnia rzecz w jego życiu. Życiu, które jak święcie wierzył, zaraz zakończy. Najpierw umknął jeden, schylony i wystraszony, potem więcej. Bolszewicy zaczęli pękać. Uchodzili. Zabił dwóch, bijąc w plecy.

Załadował magazynek i ruszył za nimi. Nawet nie wiedział, że wrzeszczy jak opętany, z sadystyczną przyjemnością mierząc w uciekających. Położył jeszcze dwóch, z lubością wpatrując się w chluszczącą czerwoną maź. Zrobił krok i silne palce szarpnęły go za ramię. – Majorze! – ktoś zawołał. Odwrócił się. Świat wokół ciągle wirował, strzelał i huczał. Do tego serce waliło mu niczym młot. Miał przed oczyma Alojzego. Przynajmniej tak sądził. Spoconego, uczernionego sadzą oficera. Sam Węgliński musiał wyglądać jak zjawa czy upiór, bo Wójcik cofnął się o krok przerażony, o mało nie potykając się o jakiś korzeń. Jasne strużki nerwowych łez znaczyły ciemne od brudu i lepkich resztek ludzkiego mięsa policzki Jana, a usta drżały, jakby coś mówił bezgłośnie. Oczy zrobiły się zupełnie matowe, jak u człowieka, który zmarł. – Poszli, uciekli – tłumaczył spokojnie Alojzy, powstrzymując wybuch nerwowego płaczu. Ziemią zatrzęsło i huk poszedł po dolinie. – Uciekli – powtarzał otępiałemu, nieobecnemu ciągle przyjacielowi, chwytając za lufę trzymanej kurczowo broni. – Uciekli – mówił, choć do majora mało co trafiało. Dopiero trzeci, czwarty wybuch przywrócił mu świadomość. – Co… Co… – bełkotał. – Słyszysz? – Alojzy skinął na dolinę, gdzie rwały się ciężkie pociski. – Amerykanie. Amerykanie nadchodzą… Była wiadomość, są już mniej niż czterdzieści kilometrów stąd. To ich ciężkie haubice. – Ujął ostrożnie Jana pod bok i pociągnął w górę. – Idą do nas. Udało ci się – mówił spokojnym głosem, chcąc wyrwać go z amoku zabijania i nerwowej zapaści. – Idą do nas. – Idą… – powtórzył Jan i rozejrzał się dookoła. Poskręcane, czasem ruszające się ciała ludzi zakrywały teren aż po wierzchołek góry. Kto mógł, czołgał się na szczyt. Z niego zbiegali już pierwsi sanitariusze. Znów zrobiło mu się niedobrze, poczuł zapach palonego mięsa. Coś oślepiło go niespodzianie. To spoza mgły i dymu przebijał promień słońca.

Przedpole portu Boulogne, Francja 23 września 1945 Płaskie pola, ciągnące się po sam horyzont, i czasem wyrastające niewielkie wioseczki opanowały masy głodnych, zmęczonych ludzi. Przybyszów ze wschodu. Wkopywali się w ziemię, najgłębiej i najszybciej jak potrafili, i zapadali w sen. Wierchuszka, komisarze i wyżsi dowódcy rościli sobie prawa do domów, szkół i w ogóle murowanych przybytków. Całe setki pojazdów zakrywano gałęziami, chowano pod murami, tak by choć cień je osłonił przed kolejnymi nalotami. Lasów, gór i wąwozów nie było prawie wcale i każdy z tej masy idących w szpicy frontu wiedział, że marny to teren na popas. Jednak wycieńczenie oddziałów było tak wielkie, że nawet główny komisarz polityczny korpusu ostrzegał przed buntem. Tego już w sztabie frontu lekceważyć się nie dało. Zarządzono krótki nocny postój, dowóz cieplejszego jedzenia, a nawet kilku ciężarówek poamerykańskich słodyczy. Smiersz obstawił daleko poza wzrokiem frontowców drogi i pola, bojąc się dezerterów i szabrowników albo całych ich band, które potrafiły atakować tyłowe jednostki w poszukiwaniu jedzenia. Płaski jak stół teren dawał pewność, że mało kto się przemknie i szybko wykryty zostanie zastrzelony. Starszyna Wiktor Wargaszkin nie myślał jednak o tym. Jemu wycieczki na tyły wywietrzały dawno z głowy. Wcinał łapczywie dogotowaną o dziwo kaszę, suto omaszczoną tłuszczem, a nawet kawałkami jakiegoś mięsa. Było nieco gumowate, ale smakowało jak diabli. Głęboki okop wytworzony dzięki niedużej ilości trotylu wypełniało głośne mlaskanie i siorbanie lurowatej, cienkiej kawy. Każdy korzystał, jak mógł. Podobno dokładki miały być i chleb zorganizowano. Na dodatek dostali paczkę czegoś, co wyglądało jak czekolada. Jedną na trzech i po kilkanaście papierosów. W te ostatnie cuda niewielu wierzyło. Dopiero jak kapitan kazał wydawać, przecierali ze zdumienia oczy.

– O… o… – Wargaszkin chłeptał ostatnie łyki strawy, pomagając sobie łyżką. – O tak! – Otarł rękawem płaszcza brudną twarz i westchnął głęboko. – O mamo. Tak mogę wojować – rzucił do drużyny. Odłożył naczynie. Przetrzeć piaskiem zawsze zdąży. Teraz postanowił zabrać się za cygarety i zaciągając się leniwie dymem, potłuc trochę wszy, które ostatnio nieźle dawały mu popalić. Zwłaszcza jak bomby na łeb leciały i trzeba było płasko leżeć. Chwycił ukryte w chlebaku, szczelnie zawinięte zapałki i zaraz trzasnęła draska. Reszta popatrzyła na niego z uznaniem i też sięgnęła po swój przydział. – Papieros po jedzeniu idealny… – cieszył się gówniarz w za dużej, spadającej na uszy furażerce. – Widzicie go… Smakosz pierdolony – zakwiczał śmiechem Wargaszkin, ujawniając niekompletne, prawie czarne uzębienie. Cała drużyna sołdatów zarechotała, dworując sobie z chłopaka, choć sami nie byli o wiele starsi i wojowali dopiero, lub aż, dwa, trzy tygodnie. Wargaszkinowi, „staremu”, jak o nim mówili, do pięt nie dorastali. Starszyna nagle spoważniał. Uniósł oczy i wyciągnął papierosa z ust. Trwał tak w bezruchu, owiewany cienką smugą dymu. Wzrok wbił w ściemniające się chmurne niebo. Inni też umilkli. Wiedzieli doskonale, że taka mina oznacza kłopoty. – Co jest, Wiktorku? … – spytał siedzący obok kumpel, przezornie chowając na później papierosy. – Lecą! – rzucił przerażony Wargaszkin. Zerwali się. Nakładali hełmy, chwycili za łopatki. Mokry piach rozsypywał się wokół, gdy pogłębiali schron. Tylko młody nie za bardzo rozumiał. – Jak? Kto leci? – dziwił się. Przecież jeszcze nic nie słyszał. Dopiero po jakichś trzydziestu sekundach docenił kunszt dowódcy. Od zachodu wysoko niosło się dudnienie motorów. Dzieciak prawie się popłakał. Inni już zdążyli w iście ekspresowym tempie pogłębić swoje doły. On był daleko w tyle. I nie chciał z tego powodu umierać. Też rzucił się do pracy, łkając w panice. Reszta milczała, sapiąc

ciężko i co sił machając saperkami. Dudnienie narastało, przyprawiając o ból świeżo zapełnionych żołądków. – Lotnik! Lotnik! – obudził się ktoś na linii ziemi. We wsi stukało już jakieś działko. Nadleciały. Nie patrzyli, jakie i gdzie dokładnie. – Padnij! – rozkazał Wargaszkin i sam zanurkował w dół. Nakryli głowy rękami, czekając hałasu i gorących ognistych podmuchów. Młody darł się w mokry piach. Ciemny cień bombowca przeciął niebo tuż nad nimi. Zaraz jeszcze jeden i kolejny. Odleciały tak niespodziewanie, jak się pojawiły. Sowieci unieśli głowy, nie dowierzając. Nie bardzo rozumiejąc. Z szelestem sypały się na nich setki, tysiące kartek. Siedzieli tak wpatrzeni w biały deszcz, przybierając durne miny, dopóki wreszcie pierwsze ulotki nie dotknęły ich głów i nie zaścieliły ziemi. Wtedy któryś wrzasnął, jakby dopiero się ocknął: – Co tak, kurwa, śmierdzi?! – Skrzywił dziwacznie nos. – Młody się zesrał – wyjaśnił kto inny. – O żeby cię… – Odskoczyli. Gnojek nie protestował, tylko spuścił zaczerwienioną ze wstydu twarz. Wargaszkin sięgnął po jedną z kartek i podetknął pod twarz chłopaka. – Możesz się podetrzeć – prychnął głupkowatym śmiechem. – Ale najpierw czytaj, co to nam tym razem proponują. No czytaj, czytaj. – Potrząsnął ulotką, widząc jego wahanie. – Ja tam… Oczy bolą… czytaj… – rozkazał już surowiej. Młody wziął papierek w dłonie i ze strachem rozejrzał się dookoła, czy nie ma nikogo obcego. W końcu jakby ktoś go przyłapał, to mógłby zeznać, że to agitacja za wrogą propagandą. Reszta dzielnej drużyny rozsiadła się w kółku, teraz już spokojnie ćmiąc papierosy i nie zważając na jakiś rwetes w wiosce. Młody ruszał wolno ustami, przypominając sobie niewidziane od czasów lektur szkolnych wyrazy. Nie szło mu najlepiej, nieco się spocił. – No, zaczynasz czy nie – niecierpliwił się Wargaszkin. – W tym

smrodzie długo nie posiedzimy – zaśmiał się znów. Dzieciak zacisnął palce w pustej złości i zaczął dukać nerwowo: – Żołnierze – poszło łatwo – Armii Czerwonej! Wasi dowódcy was oszukują! – Na to słowo wszyscy popatrzyli po sobie, robiąc wielkie oczy. Tak jeszcze wróg nie pisał. Tylko prosto z mostu walił, żeby się poddawać. – Kie… dy… walczycie tutaj – dukał – za waszymi plecami do… do… kon… dokonuje się – chłopak podrapał się w głowę – wielka decydująca bitwa. – Drużyna przysunęła się bliżej. – Klęska waszych armii… Teraz i Wargaszkin zaczął dumać, czyby nie skończyć. Wszak i jego by ktoś mógł sprzedać Smierszowi w chwili słabości, że kazał szerzyć wrogie komunikaty. Podniósł się i zerknął na pole. Wszędzie bieliło się od ulotek, a do wsi zajechało kilka ciężarówek. Skakali z nich bojcy i formując tyralierę, ruszali na przełaj. – Ot i są – westchnął, słusznie przewidując, że czekiści takiej akcji nie puszczą płazem. – Szybciej czytaj i wywalamy to gówno, bo nas rozwalą – popędził chłopaka. – Armie alianckie wylądowały w Polsce, tworząc tam nowy front. Armie amerykańskie – przyśpieszył tempa dzieciak – silnym uderzeniem wbiły się w bok Armii Czerwonej w Czechosłowacji. Tych informacji nie dostaniecie od swoich dowódców. Żołnierze – pocił się dzieciak, łykając kolejne wyrazy – okłamują was! Klęska. Droga do domu zaraz może zostać odcięta… – Nie skończył, bo na skraju dołu pojawiły się dwie pary glansowanych oficerek. – Wy tu co?! – ryknął kapitan o płaskiej, zaczerwienionej twarzy. Jego wąskie, niemal skośne oczka latały po wnętrzu dołu, jakby szukały pierwszej ofiary. – Zostawić, nie czytać! – ryknął drugi. Niższy i okrągły jak jajko. – Bo w łeb. – Klepnął w kaburę Naganta. – Zobaczymy to raz jeszcze i wszyscy pod mur – dodał ten pierwszy. – Pozbierać i zaraz spalić! – Chciał zrobić krok, gdy odezwał się młody. – Towarzyszu kapitanie… – Uniósł dłoń jak uczeń zgłaszający się do odpowiedzi. – Tu piszą…

– Chuj mnie obchodzi. – Poorana zmarszczkami, czerwona jak pułkowy sztandar twarz przybrała tak obrzydliwy wyraz, że aż Wargaszkin skulił się wystraszony. – Mówię „nie czytać”?! Głuchyś?! – Ja tylko chciałem… – Na dzieciaku skupiły się przerażone spojrzenia całej drużyny, błagającej w duchu, by dureń się zamknął. Ten jednak jak samobójca brnął dalej w naiwnej gadce. – Że na tyłach bitwa. Znaczy odcięli odwrót, to co my tu… – Ważne, kłujące słowa poleciały w umysły ludzi. I stało się jasne, że było po wszystkim. – Kurwa! – ryknął kapitan i dobył rewolweru. Cała grupa odskoczyła na boki, nie chcąc utrudniać. Bo jeszcze i do nich by strzelił. Tylko dzieciak stał jak posąg, myśląc chyba, że to żart. Jakby nie poczuł jeszcze wszechmocy bezpieki. Ciemna lufa podskoczyła, plując dymem. Wielka czapka zleciała z głowy niedorostka. Wargaszkin ugryzł się w język, by nie krzyknąć. Patrzył otępiały na bladą głowę pokrytą plamami krwi, która sączyła się w piach. – Powtarzam! – zaczął przemowę jakby nigdy nic kapitan. – To wszystko propaganda! Kłamstwa! Ordynarne kłamstwa, i to powinno wam wystarczyć! Bijemy wroga i lada dzień weźmiemy Paryż! No a teraz – powiódł palcem po reszcie – zbierać te śmieci i palić. Jak zobaczę, że znów ktoś… to… – Wskazał na trupa. Klepnął kompana i poszedł nauczać dalej. Żołnierze rzucili się miąć i palić kartki, jakby zapominając o dzieciaku. Teraz bali się o siebie. Do takich obrazków przywykli. Będzie czas pochować. Tylko starszyna siedział skulony, przytulony do pepeszy, nie mogąc oderwać wzroku od trupa. Za długo w tym tkwił. Może to wszystko to i propaganda, ale nerwy czekistom puszczały. I to nie z powodu frontowych trudów. Widział to w ich oczach. Bali się czegoś i dlatego od razu się pojawili. Ziarno zostało zasiane. W nim i każdym, kto tego wieczoru dowiedział się czegoś, czego nie powinien. Setki takich jak Wargaszkin miały iść spać, rozmyślając, czy jeszcze wrócą do

domu. Jeśli nie? To gdzie trafią? „Do zbiorowej mogiły czy może…” – odpędził szaloną myśl. Ale nie. „Czemu nie próbować?” – przygryzł wargi, rozglądając się ukradkiem, jakby się bał, że myśli za głośno. „U imperialistów nie może być przecież gorzej niż tu” – ostatni raz zerknął na martwego chłopaka. Północny Meksyk 24 września 1945 Pędził potrzaskanym autem, podskakując na wertepach pustyni. Miał gdzieś to, że jeszcze nie zaszło słońce, że dla lotników był wymarzonym celem. Zresztą te kilkanaście maszyn, które jak sępy rzucały się na każdy podejrzany na ziemi punkt i biły w niego, póki piloci nie uznali, że jest po nim, miało co robić. Ich stada co rusz pojawiały się nad pustynną okolicą i rzucały się do ataku. W świetle dnia już nie dawało się nie tylko poruszać autem, ale i chodzić pieszo. Wściekłość Amerykanów sięgała zenitu, zwłaszcza po dwóch atakach, jakie rozkazał Linfort. Doskonale wiedział, że łamie daną obietnicę, kiedy kazał uzbroić i posłać drugą rakietę za północną granicę. Zrobił to z premedytacją, tak by zmusić naczalstwo do działania, do ostatniego wysiłku, i rzucić wrogów na kolana. Tyle tylko, że bardzo się pomylił. Moskwa zakazywała surowo, groziła, słała depesze jak nigdy przedtem. – Obcięli im jaja – warczał sam do siebie Niemiec, wrzucając wyższy bieg. Sanchez opierdolił go jak należało, a potem przestał się odzywać i wrócił do willi, jakby czekał delegacji z samej Moskwy. Przecież byli tu sami, byli panami tego zakątka i gdyby mieli więcej czasu, przestrzeni i osłony, mogliby rozprawić się z Jankesami. Tyle tylko, że czasu nie mieli. Samoloty i lotne patrole wciąż się zbliżały, podchodząc do zamaskowanych w dzień stanowisk i zawężając obszar poszukiwań. A osłona? Wóz zahamował ze zgrzytem. Niemiec wyskoczył, nie zamykając nawet drzwi. Popędził do skalnego obozu pełnego krzątających się jeszcze Meksykanów.

– Jak możecie? – ryknął, łapiąc za ramię wyższego od siebie faceta w jasnym kapeluszu i brudnej koszuli. Tamten odwrócił się wolno, mieląc w ustach porcję tytoniu. Nie spodobało mu się przywitanie. – Jak możecie?! – Oczy Niemca naszły krwią. – Jesteście opłaceni do końca miesiąca… – Za mało. – Miejscowy bandyta splunął i ostentacyjnie schwycił za rękojeść rewolweru w kaburze. – Za mało – powtórzył z powagą. Jego ludzie jakby połączeni telepatyczną nicią rzucili swoje toboły, śpiwory i dziurawe namioty i w sekundę byli przy szefie. – Za mało?! – Linfort jakby nie widział rosnącego tłumu o ogorzałych, bezmyślnych twarzach. – Macie pięciokrotną stawkę! – Zamachał rękami. – Pięciokrotną. – Pokazał pięć palców. – Musicie zostać – piszczał, ale na nikim nie robił wrażenia. Szef tylko parsknął śmiechem, natychmiast podchwyconym przez kompanów. Wyli, szczerząc podgniłe zęby. – Dobre… Dobre – otarł niewielką łezkę Meksykanin. – Nic nie musimy. – Spoważniał nagle i dobył broni. – Rozumiesz, towarzyszu. Nic… Dzień-dwa i was dopadną. Dopadną nas wszystkich. Już straciłem czterdziestu ludzi… Drugie tyle zwieje, jak nie przerwę tego szaleństwa. My nie armia, seńor… – Wyciągnął lśniącą lufę na północ i wskazał niebo. – Odpalajcie te swoje zabawki, ale nas to nie uratuje. Wystrzelają nas… Na twoim miejscu – szturchnął Niemca bronią w obojczyk – też bym się zmywał. I to prędko. Żadne zadanie nie jest warte takiego ryzyka… Przecież masz tam kilku swoich… Linfort oniemiał. Nie rozumiał. Miał wiać? Jak tchórz? Teraz, kiedy stał u progu epokowego wydarzenia, które z takim wysiłkiem i poświęceniem przybliżał? Ściągnął tu kwiat niemieckiej techniki i za chwilę miał zapisać się w historii jako ten, który uderzył w Stany Zjednoczone. Dla marksisty nie było większego wyzwania. – Wy nie rozumiecie?! Wy naprawdę nie… – Chciał chwycić bandytę za koszulę, ale poczuł tylko silny cios na szczęce. Potem jeszcze kopniak w brzuch ostudził jego wojowniczy zapał. –

Zdrajcy! Zdrajcy! – ryczał żałośnie, patrząc, jak cała hałastra pakuje się do kilku pick-upów. – Jesteście zdrajcy! – Skulony z bólu wstał na kolana i krzyczał mimo kurzu wypełniającego usta. – Dopadniemy was. Obiecuję! – wołał, ale miejscowi tylko kiwali mu bezczelnie na do widzenia i odjeżdżali w nieodzownej chmurze pyłu. – Gnoje… – charczał jeszcze, aż zaschło mu w ustach. Został sam. Sam w opustoszałym obozie, z własnymi myślami. Plany były wszak inne. Po wykonaniu zadania świadków należało się pozbyć. Nawet wiedział jak. Szybko i bezkrwawo. Odpowiednio doprawiona tequila… Teraz to już nie było ważne. Jego rakietowy oddział był sam, bez ochrony, na środku pustyni, z Amerykanami na karku. Zaczął się trząść. Bał się o swoją głowę. Przecież podpadł. Nie wykonał zadania. Cóż z tego, że Moskwa zakazywała jego kontynuowania. Zawsze była to skaza w życiorysie, którą ktoś kiedyś wyciągnie. Wstał i chwiejąc się, podbiegł do auta. „Wiać” – pomyślał. „Wiać jak oni…” – Nie, nie! – wrzasnął z całej siły. Południowa Rosja 24 września 1945 Wieczory i noce nad Morzem Czarnym ciągle były przyjemnie ciepłe. Tutaj jesień i zima przychodziły znacznie później. Wysokie, ciemne wzgórza wrzynały się w gwieździste i pogodne niebo ostrymi kształtami, swym ogromem kryjąc poutykane w dolinkach domy i dacze. Porastający strome zbocze ogród, całkiem nieźle utrzymany, pełen ostatnich róż, otaczał z dwu stron wijącą się w górę drogę, asfaltowy podjazd biegnący od szosy do samej daczy. Było to piętrowe domostwo, pełne balustradek i kolumienek, zarośniętych ciemnymi pnączami. Pamiętający dawne carskie czasy budynek z luksusami takimi jak fontanna przed wejściem czy drewniana altana skryta pod rozłożystymi angielskimi sosnami rozbrzmiewał hałasem sporego

przyjęcia. Już z daleka na drodze słychać było dudniącą patefonową muzykę. A im bliżej, tym wyraźniej dochodziły pijackie ryki, śpiewy i piski kobiet. Generał Malinin zdusił kolejnego tego wieczoru papierosa i podciągnął pas. Uniósł czapkę i kantem dłoni otarł roszący się na czole pot. Stał przy bramie, nie mogąc zdecydować się na krok. „Czemu ja? Ja?” – myślał gorączkowo, nie wierząc, że nie było nikogo innego do tak parszywej roboty. Rozejrzał się dookoła. Jego ludzie z wiernego pułku, który miał zawsze trwać przy marszałku Żukowie, jak i miejscowa bezpieka siedzieli w krzakach, dobrze skryci i milczący. Czekiści wydawali się nieco wystraszeni, choć nie tak jak ich tutejszy wódz, zdziwiony wielkim, niespodziewanym orszakiem, który obsiadł lotnisko i wpadł do jego kwatery. Byłby już dzwonił do najważniejszego gościa tych uroczych stron, ale Malinin stanowczo mu zabronił. Potem pokazał glejt, jaki woził ze sobą z najwyższym namaszczeniem, i niski grubasek już wiedział, komu służy. Dodał zaraz, dla podniesienia swej wartości, że ma poparcie lokalnych garnizonów. W końcu to było wojsko, nie bezpieka, i przybysz mógł liczyć na pomoc mundurowych. Jak tylko Malinin kazał się prowadzić do willi Abakumowa, stało się dla niego jasne, co się święci. Skoro armia pozwalała sobie na takie gierki, znaczyło to, że poparcie mieli ogromne i to – jak wynikało z listu – od samego Józefa Wissarionowicza szedł rozkaz. Abakumow był swój chłop, żyć pozwalał nawet dobrze, nie wtrącał się w lokalne sprawy i układziki, byle tylko go chronić. Ale siła wyższa. Teraz karty rozdawał kto inny. Tylko Malinin wiedział, że to hucpa i wielka mistyfikacja. Prikaz od Stalina był bzdurą, ale tego przecież nikt sprawdzić się nie odważy. Sami puczyści i wyznaczony przez nich na wodza Gieorgij Żukow też o tym wiedzieli. „Tylko czemu ja? Nie osobiście on…?” – zżymał się Malinin. – Towarzyszu generale? – teatralnym szeptem odezwał się prosty jak struna kapitan. – Możemy? – Widać też się

niecierpliwił. Wszak w takiej rozgrywce brał udział po raz pierwszy. Słyszał tylko o takich sprawach i nie sądził, że gdzieś z frontowego zaplecza trafi nagle z kompanią bojców do czarnomorskiego kurortu. – Dobra – skinął niechętnie głową Malinin. – Zaczynamy. – Pod sercem ze strachu go coś ukłuło. Kapitan dmuchnął w gwizdek i ruszyli. Kilkudziesięciu ludzi z bronią wyskoczyło z zarośli. Dopadli płotu i zaczęli się gramolić na drugą stronę. Wszystko w hałasie nieodległego przyjęcia i pod osłoną kilku erkaemów. Coś się poruszyło. – Kto tam?! – rozległy się głosy wartowników. – Rzuć broń! Rzucaj… – krzyczeli oficerowie. Ludzie Smierszu nie posłuchali. Wyuczona bezpieczniacka czujność nie pozwalała po prostu się poddać. Przynajmniej od razu. Padł strzał. Pierwszy. Jeden. Muzyka grała dalej, jakby nic się nie stało. – Nie strzelaj, my sowieccy – próbował hamować wypadki kapitan. Nie podziałało. – Dywersanci! – rozległo się zza płotu i gruchnęła palba. Kilka świetlnych pocisków poszło za wysoko, prosto w stronę morza. Atakujący też nie spali. Zamietli raz i drugi. I to nie na postrach. Smierszowi nikt nie miał zamiaru odpuszczać. Zaterkotały karabiny. Zakotłowało się, ale zaraz wszystko umilkło. Wartownicy, ci, co przeżyli, biegli co sił do domu. Ostrzegać i barykadować wejścia. Dwóch ludzi otworzyło bramę. Malinin wsiadł do ciemnego GAZ-a i rozkazał wieźć się do willi. Pyknął silnik i wóz ruszył. Za nim fala idących do ataku bojców. W domu muzyka grała, ale wrzaski i pijackie harce ucichły. Jakby cała banda świętująca rychłe przejęcie władzy wytrzeźwiała. Wojsko sprawnie oczyściło ogród, przeczesało warzywniak i podchodziło ostrożnie pod okna. Ktoś tam jeszcze próbował szczęścia, strzelał krótkimi seriami, ale większość wolała dać już spokój, widząc przewagę nieznanych napastników. Sprawnie

ekspediowano ich na tyły. Jeńcy uciekali, popędzani, z rękami nad głową, w stronę czekających w mroku nocy ciężarówek. Jeśli byli doświadczeni w tym fachu, doskonale wiedzieli, gdzie ich powiozą. Jeśli byli nowi… cóż, czekało ich wielkie rozczarowanie. Do domu wszak wrócić nie mogli. Świadków takich historii nikt nie potrzebował. Wojskowych zaś posłać można było na miny albo do szturmu gdzieś na trudny odcinek, by polegli śmiercią bohaterów. Wóz stanął pod kolumnadą. Wszędzie czaili się żołnierze, mierząc w stronę drzwi i zbierającego się tam przerażonego tłumku. Nikt nie ważył się zrobić kroku dalej. Czekali na generała. Malinin wysiadł z wozu, obciągnął bluzę i odpiął klapę kabury. Z politowaniem spojrzał na grupkę chwiejących się, spoconych ludzi w rozpiętych mundurach, którzy w chwili oczywistej klęski starali się trzymać fason. Z marnym skutkiem. Zza ich pleców zerkały zapłakane, półnagie kobiety, raczej słusznych rozmiarów, którym dawno wywietrzała z głów swawolna zabawa. Kogo tu nie było. Pierwszy stał Abakumow. Wielki i tęgi facet. Za nim kilku jego popleczników, jakiś pułkownik lotnictwa, komandor w samej koszuli i czapce na głowie, ale też kilku „nawróconych” enkawudzistów. – Generał Wiktor Abakumow? – spytał dla porządku Malinin głosem jak najbardziej drapieżnym. – Tak, bo co… – czknął oficer. – Jesteście aresztowani… W imieniu towarzysza Stalina i socjalistycznej ojczyzny! – ryknął jeszcze głośniej Malinin, widząc, że Abakumow chce protestować. – Zabrać go! – rozkazał stojącym najbliżej. – Jak to?! – obruszył się czekista. – Jakim prawem? Towarzysz Stalin mnie samego… Reszta przemowy utonęła we wnętrzu auta, za zamkniętymi drzwiami. Wierzgał jeszcze, stawiał się. Jednak Malinin odetchnął. Poszło w miarę gładko. Pierwszy krok zrobiony. Bez tego nic by podobno nie wyszło. Jeden błąd i pod mur. Wszyscy.

To tu. A tam… W dziesiątkach miejsc w całej Europie dziać się miały podobne obrazki. Smiersz trzeba było obezwładnić i sprowadzić do parteru, by nie mógł kąsać i zabijać strasznym planem nowej czystki. Musiało wrócić stare. Jakkolwiek złe by było i tak samo okrutne i nieobliczalne jak ten tu… Ale znane i dające się kontrolować… Tak mówiono Malininowi. To były ostatnie chwile na taką akcję. Jutro, pojutrze, kto wie… Co oni już tu świętowali? Było jeszcze jedno miejsce, gdzie ważyły się losy kraju i tysięcy istnień wiernych oficerów oraz partyjnych dygnitarzy. Miejsce, gdzie w tej samej chwili kładziono tamę wewnętrznej jatce, a kto wie, może i wojnę kierowano na zupełnie inne tory. To już nie na generalską głowę. Malinin spojrzał groźnie na resztę menażerii. – Tych też do ciężarówek – rozkazał z ulgą. Kuncewo pod Moskwą 23 września 1945 Przedostanie się do daczy samego wodza nie było wielkim problemem. Nawet o tak późnej porze, bez anonsowania swej wizyty. Przecież jego znali wszyscy. Bohater. Marszałek. Genialny marszałek – jak mówili o nim jeszcze niedawno sami Amerykanie. Że z eskortą? Cóż, wojna. A on z frontu… A że z frontu, to zatrzymać go, uprzedzić działań nie można było. Woroszyłowy, Malenkowy i inni, jak nie w kazamatach, to pod obserwacją. Ale zdążyli go ostrzec pilnym grepsem, że zaczyna się znowu straszna burza. Kiedy tu na froncie kiepsko i sił zaczyna brakować. Kto się odważył i posłał wiadomość, powinien dostać medal. Stanął u drzwi z zatroskaną miną. Otworzył sam gospodarz. Musiał czegoś się spodziewać, bo był ubrany, nie spał, a w ręku trzymał fajkę. – Żukow – mruknął jakoś tak smutno i wskazał zaraz wnętrze oświetlone słabym elektrycznym światłem. – Przyjechaliście mnie aresztować? – spytał, nie po raz pierwszy. Już dawniej zadawał

takie pytania, kiedy odwiedzała go generalicja. – Porozmawiajmy. – Żukow zdjął czapkę i rozpiął ciężki płaszcz. Wewnątrz było o wiele cieplej. Zasiedli w miękkich skórzanych fotelach. Stalin na pozór spokojny, choć wyglądał na zmęczonego albo chorego, w środku gotował się z bezsilności. – No mówcie – rozkazał. – Towarzyszu Stalin. – Prosta twarz marszałka uniosła się lekko. – Wy wiecie, co się dzieje? – Wódz zbył to pytanie. – Wróg przechodzi do ataku. Nie ma co kryć. Są silni, a wyście tego nie przewidzieli… – Żukow zapomniał, że i on planował atak na Zachód. – Nie wiem, gdzie był błąd. Może w doradcach, doborze ludzi? – Dawał jasno sygnał, że gdyby tylko on… Gdyby nie został ukarany za wielką popularność… – No ale do rzeczy. Wróg bombarduje nasze miasta, wchodzi na tyły. A tu jeszcze ta… – szukał słowa – niezręczność… Stalin nerwowo wykrzywił usta. – Niezręczność, mówicie. – Pierwszy raz od dawna dygotały mu nogi. – Tu trzeba strategii i myślenia. Bronić trzeba domu albo… – Albo co? – żachnął się wódz. – Albo pomyśleć, jak to honorowo kończyć… – Żukow, ty… – Zęby starca zacisnęły się na ustniku. – Wojna rozpoczęta. Nasze zasoby ogromne, możemy… – A jeśli nie możemy? – przerwał Żukow, pierwszy raz pozwalając sobie na obcesowość. – Może starczy, zanim nas upieką w atomowym ogniu… – Stalin zaczął rozmyślać, skąd on o tym wie. O tym, że wróg ma już kolejny ładunek. – Zanim nas zniszczą do końca… – Nie zniszczą. Głupiś – obruszył się Józef Wissarionowicz. – Pójść na nas? Tego nikt na Zachodzie nie zaakceptuje. Kolejna długa wojna… O nie, nas nie można pokonać, podbić i zniszczyć… – Może i nie – zgodnie pokiwał głową marszałek i splótł palce. – Ale zwróćcie uwagę, że i my dalej iść nie możemy. Sił nam braknie. Sam bym chciał i mogę kazać słać kolejne korpusy na

Monachium, na Paryż… Ale Zachód, choć gnuśny i głupi, wykrwawi nas, a wtedy nasi właśni ludzie nas zjedzą. Amerykańskie tanki nie będą potrzebne. Ludzi dużo, ale klęski i głodu nikt nie zniesie. Trzeba to ogarnąć i się zabezpieczyć. Wódz opadł ciężko na oparcie, patrząc ciemnymi oczami na celebrującego swój tryumf marszałka. – Idzie zima. Wiadomo, ani Anglicy, ani Amerykanie na nas się nie zamachną. Boją się i wariackich Polaków nie posłuchają. Będą tylko grzmocić bombami. A nasze armie na zachodzie utkną i będą wegetować… – To co? Co wy tacy ostatnio delikatni? O ludzi się troszczycie? Czego chcecie? – sapnął Stalin, zły na nagłą słabość marszałka. – Przewartościować cele. Zmienić strategię – wyliczał żywo Żukow. – Zachować… Próbować zachować to, co mamy. Jak się uda, za rok, dwa, pięć, dziesięć pójdziemy znowu. Spróbujemy, jak gospodarka wstanie, jak zdobędziemy nowe bronie. Wiecie, że siatki nasze w Ameryce działają i ciągle mamy wielu przyjaciół. Imperium i tak duże, trzeba je teraz obronić i umocnić. Utrzymać pozycję wyjściową i kiedyś… – Za dziesięć lat – prychnął śmiechem wódz. – Za dziesięć… – Nie mieściło mu się to w głowie. Nie będzie żył prawdopodobnie za kilka godzin, a co mu tam dekada. Teraz był moment, teraz. Moment, który zmarnowali. – Co…? – zapytał niepewnie. – Z wami? – Żukow zrobił teatralną pauzę. – Nie martwcie się – oznajmił z powagą. – Wam włos z głowy spaść nie może. Przynajmniej na razie. – Skrzywił usta w lekkim ironicznym uśmieszku. – Wszak za was miliony walczą. W was wierzą na całym świecie… Wódz udał, że wierzy, choć godził się z losem. Niełatwo mu to przychodziło. – Omówimy współpracę, omówimy – kiwał łysą głową Żukow – w szerszym gronie nawet… Dziś odpocznijcie i wiedzcie, że będzie dobrze. – Wstał z fotela i spostrzegł, że już zupełnie nie obawia się tego wąsatego staruszka. Chciał dodać, że jego nowi janczarzy już są w rękach armii, ale dał spokój. Stalin był na tyle

inteligentny, że doskonale rozumiał, iż takich wizyt nie składa się bez przygotowania. – Dobrej nocy. Żegnajcie, towarzyszu. – Pokłonił się i ruszył do drzwi. – Wiecie co, Żukow. – Stalin nawet nie odwracał głowy. – To wszystko przez tych Polaków. Jak myślicie? Gdyby nie te kilka tygodni zwłoki, przerwy i użerania się z tymi zdrajcami… Walki z kontrrewolucją! Nie byłoby zdrajców, świni Puganowa i tchórzy na froncie. Bombowców, dywersji i zaprzaństwa! Już dawno Europa byłaby nasza! Zanim padła Japonia, zanim wróg mógł rzucić na nas całość sił… Byłoby po wszystkim i inaczej byśmy gadali… Inaczej! Słyszysz?! Inaczej! – Słowa ugrzęzły w gardle ze ściskającym za serce żalem, ale Żukow już nie słuchał. Wyszedł z daczy i zaraz kazał się wieźć do Stawki. Musiał przecież wyjaśnić kilka spraw marszałkowi Malinowskiemu. T allinn, Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka 25 września 1945 Jeszcze gdzieś wysoko dudniły silniki ciężkich bombowców zawracających do swych baz. Tu na ziemi pozostawiały gorejącą kipiel pożarów, pocięte krawędzie zrujnowanych budynków i skręconą stal wraków i portowych dźwigów. Drażniący, ciężki dym rozpływał się blisko wody i potrzaskanych nabrzeży w pomarańczowej poświacie szalejącego ognia. Płonęły zbiorniki z paliwem, trafione akurat przy nocnym przepompowywaniu z kolejowych cystern. Zresztą cały tętniący gorączkową pracą, załadunkiem zapasów i naprawą ocalałych z bałtyckiego pogromu jednostek port został „obdarowany” po równo. Komandor podporucznik Iwan Zerwinin wspiął się po stromych schodach podziemnego betonowego schronu. Ociężałe ze strachu i zmęczenia nogi ledwo stąpały po żelaznych schodach. Pchnął masywne drzwi. Nieco świeższe, choć cuchnące powietrze wypełniło płuca. Od pożaru zapadającego się przed nim magazynu biło nieznośne gorąco. Płaszcz nie był potrzebny. Nawet rozpiął kilka guzików czarnej, zakurzonej marynarskiej

bluzy. W głębokiej kieszeni znalazł pomiętą paczkę papierosów. Zrobił kilka chwiejnych kroków bliżej nabrzeża, choć nie miał ochoty oglądać tego, co tam się stało. Już samo wyobrażenie przyprawiało go o dreszcze i większy ból głowy. Wytężył wzrok, szukając swojej łajby. Dym otoczył go szczelnym kokonem, o mało nie dusząc i piekąc w oczy. Kaszlnął kilka razy i pochylił głowę. Syknął, czując niemal fizyczny ból, kiedy dostrzegł sterczący z dna kiosk swojego okrętu K-47. – Nie… nie… – mamrotał sam do siebie, gubiąc papierosy. Strącił czapkę, trąc rękawem czoło w nerwowym odruchu. Strach i panika obezwładniły go. Nie spodziewał się, że im ulegnie. On, stary podwodniak. Padł na kolana bliski płaczu, wlepiając szklące się oczy w biały napis na stalowym okręcie. – Jeszcze jeden… – Pacnął pięścią w zimny beton. Podmuch wiatru rozegnał na chwilę dym i oczom komandora ukazał się jeszcze straszniejszy widok. W szerokim kanale tonęły cztery dalsze okręty podwodne. Dwie mniejsze jednostki, monitory czy patrolowce, szły na dno chłonięte przez wodę i trawiący je ogień. Ostatnie przyczółki czerwonej marynarki umierały pod bombami brytyjskich bombowców. Bałtyk dla aliantów stawał z wolna otworem. Północny Meksyk 25 września 1945 W głowie nieprzyjemnie huczało mu już od wczorajszego dnia. Powodem tego nie był jednak odgłos rozrywających się po okolicy bomb, tylko bardziej prozaiczna rzecz. Arnold Linfort zwlekł się posłania. Odrzucił pled i poczuł, jak przeszywa go okropne zimno. Czerep bolał go od nadmiaru wypitego w chwili osobistego upadku alkoholu. Meksykańscy towarzysze uciekali tak szybko, że zostawili jeszcze spory zapas gorzałki. Nie miał pojęcia, jaki był dzień i czy w ogóle był już dzień. Na

zewnątrz wrzało, słyszał drażniące metaliczne dźwięki. Metal skrzypiał, warkotały silniki i ciągle ktoś pokrzykiwał. Smrodek paliwa i rozgrzanej stali dolatywał od skalnego przejścia. Niemiec wstał i o mało nie upadł na ziemię. Sięgnął po pas z kaburą, ledwo dopinając sprzączkę. Poprawił tłuste, niemyte od dawna włosy i wreszcie ruszył, stąpając po piasku plączącymi się nogami. Zaraz przy wyjściu uderzyło go zimne, ostre jeszcze powietrze budzącego się dnia. Zasłonił oczy porażone mocnym słońcem. Opadł na ścianę. Nie jadł od dawna, a żołądek napełniał tylko ponadczterdziestoprocentowym płynem. Nie najlepsze rozwiązanie. Dopiero po dłuższej chwili pojął, co się wokół niego dzieje. Potarł oczy zalepione wiszącym kurzem i nieco otrzeźwiał. Stanął z zaciśniętymi pięściami, jak bokser szykujący się do walki. Tylko nie potrafił zdecydować się na przeciwnika. Sowieckich wywiadowców, kilku niemieckich naukowców czy jego… – Ty – wycharczał, widząc, jak Sanchez w założonym na bakier kapeluszu stoi pośrodku piaszczystej niecki i w ciemnych okularach na nosie, wspierając ręce na biodrach, patrzy na cały ten rozgardiasz. Pod wiszącą ciągle płachtą materiału i postrzępionych siatek maskujących trwała intensywna praca. Grupy odzianych w ciepłe swetry ludzi zwijały namioty, przetaczały beczki paliwa, zakopywały kloaczne doły albo wrzucały ciężkie skrzynie w przepastne pieczary. Gdzieś dalej ktoś zamurowywał rdzawą kielnią jakieś otwory między skałami, ktoś oblepiał inne, już gotowe, piaskową papką. Wiali, uciekali. I nic nie mówili… Ciągle niepewny swych sił, Niemiec przyskoczył do Sancheza i szarpnął go mocno. – Co ty wyrabiasz?! – krzyknął tak, że generał drgnął. Odór tequili buchał ze wściekle wykrzywionych ust Niemca, a przekrwione, na wpół przymknięte oczy gotowe były krzesać pioruny. Pułkownik I Zarządu NKGB prezentował się żałośnie. Zwłaszcza te oczy nie współgrały z brudną i śmierdzącą sylwetką

oraz dwudniowym zarostem. Sanchez mimowolnie się uśmiechnął, nie potrafiąc zachować powagi. Nie miał ochoty wdawać się w dyskusje z podwładnym w tak fatalnym stanie. W ogóle nie chciał rozmawiać, zwłaszcza o tak wczesnej porze. – Pytam – Linfort się nie poddawał – czemu to… to wszystko? – krzyknął, trącając pięścią generała. – Jak śmiesz! Jak śmiesz… Mamy szansę… – Zgrzytał żółtymi zębami, popadając w histeryczne uniesienie. Oczy napłynęły mu łzami. Machał rękami, klnąc. Ludzie zerkali na niego bez żadnych emocji, tak jakby w ogóle ich ta scena nie obchodziła. Oni chcieli być jak najdalej, sami mieli dość gorąca dnia i zimna nocy, piachu w butach czy jedzeniu i tych cholernych Amerykańców, których pętla coraz bardziej się zaciskała. Nastrój Niemca zmienił się gwałtownie i Linfort zaczął teraz błagać. Skakał dookoła generała, rysując plany wielkiego zwycięstwa, ale Sanchez milczał. Odczekał, aż skacowany Szwab się zmęczy i zamilknie. Sam powiedział tylko jedno słowo: – Rozkaz. – Co? – Linfort jakby nie dosłyszał. – Rozkaz… Z samej góry. Jak się nie odzywali, to teraz mamy gorące łącze. W nocy przyszło… Kazali się zmywać i już. – Powariowali?! Rzucić to wszystko? Przecież… marnotrawstwo. – Nogi ugięły się pod pułkownikiem i złapał się za głowę. – Co poradzisz… Musi się coś dziać niedobrego. – Sanchez zerkał w niebo, śledząc słoneczny dysk szybko wschodzący na nieboskłon. – Nie wiemy nic… Nic, rozumiesz. – Popatrzył na Linforta tak, że Niemca aż przeszedł dreszcz. – Już nie jesteśmy liderem w tej gierce, Arnoldzie. – Poklepał pułkownika po policzku. – Zmieniamy miejsce, wracamy na stare śmieci. Zaminujemy to i dobrze zamaskujemy. Nic nie mówili o tym, by niszczyć… Tylko zawiesić akcję… Może jeszcze do tego wrócimy…

– Nie… nie zgadzam… – mamrotał w bezsilnej złości Linfort, łapiąc za kaburę. – Posłuchaj mnie. – Sanchez chwycił go za ramię i mocno ścisnął. – Już dawno miałem polecenie cię pilnować. Nie wiem czemu. Nieważne. Podpadłeś tam komuś, choć nie łapię się w tym całym burdelu, który tam teraz trwa. – Wskazał kciukiem gdzieś za siebie. – Lubię cię. Jesteś zdolny i wiele osiągnąłeś. Nie spierdol tego. Jak będziesz się stawiał, to… – Zwrócił oczy w stronę kręcącego się opodal Szerbakowa. Podziałało. Linfort zrozumiał. – Dobrze. – Ciężko mu było to powiedzieć – No – rozpromienił się Sanchez, rad, że zażegnał kryzys. – Pakuj się. Zmywamy się. Za godzinę nie może nas tu być. Genewa, Szwajcaria 25 września 1945 Niedawny spokój panujący w nieco archaicznym, urządzonym antykami gabinecie Johna F. Dunlla, jednego z konsulów USA w tym uroczym, małym kraju, uleciał z chwilą, kiedy pojawił się sowiecki gość. Znali się. Dyskutowali podczas zeszłomiesięcznych negocjacji. Tajnych spotkań, które zaproponowała Moskwa przy dziwnie szybkiej zgodzie amerykańskiej administracji. Wtedy łysy, szczupły – co jak na sowieckiego dyplomatę było ewenementem – sześćdziesięcioletni jegomość w dobrze leżących garniturach chełpił się frontowymi sukcesami i potęgą, jaką reprezentował. Amerykanie, mimo że byli mocarstwem, mieli o wiele gorsze karty w talii. Prezentowali wprawdzie potężne państwo, ale zmuszone do walki na dwu frontach. Jednym dalekim, w Azji, i drugim bliższym, w Europie, gdzie klęska goniła klęskę. Później, w początkach sierpnia, nadeszło kategoryczne polecenie przerwania tajnych rozmów. Szybko okazało się, że te dyskusje mogły być rezultatem – dyplomatycznie mówiąc – wpływów sympatyków ustępstw wobec Związku Radzieckiego. A nazywając rzecz o wiele

prościej, szpiegowskiego spisku, który zaczął wypływać na powierzchnię mętnej biurokratycznej wody. Teraz jednak sprawy toczyły się tak szybko, że nikt nie miał czasu informować centrali. Ambasador, wykazując wyraźne lekceważenie, oddelegował do sprawy swego konsula. Dunll, doświadczony dyplomata o siwych już włosach i nienagannej, prostej sylwetce, wytrenowanej podczas godzin spędzanych na korcie tenisowym, pochylał się nad listem dostarczonym przez gościa, Iwana Szerestkowa z przedstawicielstwa sowieckiego. Sowiet nerwowo szurał co jakiś czas nogami i oblizywał wargi. Dyplomatyczny spokój i opanowanie gdzieś uleciały. Zapewne powodem tego był strach i potworna presja, jaką wywarto na sowieckiej ambasadzie. Przecież kazano rozpocząć rozmowy od nowa. Bez żadnych atutów. Ambasador zrezygnował z bawienia się w podchody i badanie przeciwnika przy użyciu nieformalnych spotkań. Po prostu posłał Szerestkowa do Amerykanów, czym nieźle ich zaskoczył. Popełnił błąd, bo już samym tym zagraniem odkrywał karty. Wskazywał, że bardzo zależy mu na czasie. Dunll rozgryzł to od razu i bawiąc się przednio, nieśpiesznie wpatrywał się w treść listu. Treść, która uskrzydlała, którą już natychmiast chciałby słać do Waszyngtonu. Musiał jednak grać. Jeszcze raz przebiegł wzrokiem po linijkach. To było coś niesamowitego. Sowieci proponowali rozpoczęcie nieformalnych rozmów „o rozmowach” w sprawie zakończenia kryzysu w Europie. Podobnie jak miesiąc temu, lecz z tą różnicą, że teraz to oni sami godzili się na kilka ustępstw, z propozycją zawieszenia broni włącznie. Amerykanin podrażnił jeszcze Sowieta, który o mało nie zdusił w dłoni pustej szklaneczki. Podniósł głowę i z całą powagą, nie zdradzając się żadnym grymasem, oznajmił: – Przedłożę ten tekst panu ambasadorowi. Zapewne konieczne będą konsultacje z sekretarzem stanu. Jak pan rozumie, to wymaga czasu, jednak postaramy się opracować tekst odpowiedzi jak najszybciej. – Uśmiechnął się sztucznie, choć w

środku rozrywała go radość. Sowieci musieli mieć dość. Dolny Śląsk 26 września 1945 Po błękitnym niebie leniwie przepływały całe stada pulchnych białych obłoków. Ciepły wiatr owiewał twarz, a zielone źdźbła traw muskały jego ciało. Leżał na szczycie wzgórza w cieniu drzewa. Obok siebie miał dwie kobiety w zwiewnych, białych, nieco prześwitujących sukienkach. Ciemnowłosą, gładzącą go po głowie, i drugą, wtuloną w jego ramię blondynkę. Znał je dobrze, ale nie potrafił przypomnieć sobie ich imion. Nie było to ważne. Czuł przecież błogi spokój. Bez strachu i śmierci. Chciał, by ta chwila trwała wiecznie. Brunetka zerwała się nagle i spojrzała gdzieś w dal, jakby coś ją zaniepokoiło. Pozostała dwójka uniosła się, opierając na łokciach i ze zdziwieniem patrząc na dziewczynę. Ta padła na kolana, złapała mężczyznę za poły koszuli i potrząsnęła gwałtownie. – Wstawaj – głos miała gruby, męski, nieprzyjemny. Drażnił zmysły. – Wstawaj – powtórzyła… Zrobiło się ciemno. – Wstawaj – mówił ktoś dalej. – No, słyszysz… Jan zerwał się jak oparzony. Nie było falujących pól, wzgórz i błękitu nieba. Zamiast tego miał cuchnącą norę pokoju, twarde łóżko i bolącą głowę. Właśnie sobie przypomniał imiona wyśnionych dziewczyn. Wyśnionych, ale istniejących i ciągle trzymających się jego pamięci. Karolina i Susane, dwie panny, które nim owładnęły. Przed sobą widział jednak teraz Przeszło-Stępniakowskiego w brudnym od ciężkich walk mundurze, bladego jak ściana Wójcika i Chrisa Walkera. – Wreszcie – westchnął z ulgą kapitan Stępniakowski. – Już myśleliśmy, że śpisz snem wiecznym… – Odsunął krzesło i siadł ciężko, prostując obolałe nogi. Jan znał ten głos. Przerwał mu piękny sen. – Widzę, że stara gwardia w komplecie. – Przetarł twarz i

usiadł na łóżku, ciągle rozżalony, że to już po wszystkim. Że wraca do prawdziwego świata. – Jak… – Spostrzegł, że pod kocem leży w samej koszuli i spodniach. – Jak długo spałem? – Zorientował się, że coś jest nie tak. – Prawie trzy dni – odparł Alojzy. – Oj, nieźle cię zmogło, chłopie… – Już naprawdę myśleliśmy, że po tobie. – Stępniakowski tarł nerwowo łysą głowę. – Doktor mówił, że to zupełne wycieńczenie organizmu po niedoleczonym… czymś tam. Po prostu za wcześnie rzucili cię na głęboką wodę – mówił z żalem w głosie. – I jeszcze te ostatnie walki… – powiedział Alojzy, przypominając Węglińskiemu o załamaniu nerwowym. Nie był pewien, czy major chce do tego wracać, więc zaraz skończył wątek. – Jak rozumiem, panowie gaworzą o jego zdrowiu – włączył się zniecierpliwiony „Krakers”. Siedział w rogu, niemal biały od zaschniętego błota. Twarz miał mizerną, a oczy podkrążone czarnymi plamami. – Przepraszam, ale po polsku jeszcze nie umiem… Choć przy was zaczynam się wiele domyślać. Ale może przejdziemy do ważniejszych spraw w ludzkim języku. Oczywiście jeśli pan major pozwoli, jak już zdrowy… – Uniósł dłonie w teatralnym, przepraszającym geście. – O co chodzi? – Jan popatrzył po ludziach. – Co się dzieje? Co z frontem? Trzymamy się czy coś się spieprzyło?! – rozgorączkował się i zerwał na nogi. – Spokojnie – kiwnął dłonią z leniwym grymasem Stępniakowski. – Wszystko okej – włączył się znów Jankes. – Próbowali jeszcze trzy razy, ale dostali po dupie i od tego czasu cisza, a tu… – Łypnął na obu polskich oficerów, nie wiedząc, czy może mówić dalej. – Tu szykują się goście – dokończył jednak, już nieco zmęczony. – Jacy goście? – Węgliński nic a nic nie rozumiał. – Pamiętasz, jak ci mówiłem, że Amerykanie nadchodzą? – spytał niepewny odpowiedzi Alojzy. Jan westchnął i podrapał się

po głowie. – Coś mi tam się kołacze… – skłamał, ledwo pamiętając, jakby przez gęstą mgłę, krwawe starcie na zboczu góry. – Daleko są? – Już tu są – oznajmił radośnie Wójcik i zerknął na „Krakersa”. – Prawda? – poprosił po angielsku o potwierdzenie. Stępniakowski zmrużył oczy i odpływał w lekki sen. – Tak jest, sir. – Walker dotknął daszka hełmu, nieco rozbawiony podejmowanymi przez Wójcika próbami posłużenia się językiem Szekspira. – Panie majorze. – „Krakers” wstał, niesiony powagą chwili. – My tu gadamy sobie miło, a tam – wskazał za siebie – jedzie orszak. Nasi przebili się wczoraj i połączyli z moim pułkiem… Węgliński nie uwierzył od razu. Zerknął na Wójcika. Ten niewiele zrozumiał, ale uznał, że chodzi o dobre wieści z ostatnich dni, i tylko kiwnął głową. – Dobry Boże! – krzyknął z uśmiechem od ucha do ucha Jan i klasnął w dłonie, tak że aż Stępniakowski zerwał się ze stołka, wyrwany z drzemki. – Tak jest, tak jest – mamrotał w półśnie, lekko zażenowany swoim zmęczeniem. – Udało się, panowie! Udało! Tylko… – zmarkotniał nagle major – szkoda, że dowódca śpi w barłogu, zamiast… – Daj spokój – kapitan przerwał mu ostro. – Daliśmy radę, a ty też swoje zrobiłeś. Nie martw się. Johnson został ranny i musiał być ewakuowany, ciebie mogliśmy zostawić… Nic takiego się nie działo… Zresztą nieważne. Słuchaj – pochylił się, odpędzając resztki snu, i oparł łokcie o kolana – za jakąś godzinę ma tu się zjawić sam… – nabrał powietrza – George S. Patton. Mówili, że i nasz szef ma się pokazać, ale ryzyko za duże, a i sporo zajęć… Jeszcze to, co się dzieje na północy… – Dostrzegł w oczach Jana spore zdziwienie, więc nie rozwijał tematu. Nie chciał go męczyć i sypać nowościami. – No to się zbieram. – Węgliński zajrzał pod łóżko, szukając butów. – Jeszcze coś… – odezwał się Wójcik.

– No co? – Jan stuknął obcasem o podłogę, widząc jego wahanie i porozumiewawcze spojrzenia, jakie wymieniał ze Stępniakowskim. – Co się dzieje? – Dobrze, że sobie pospałeś – wypalił kapitan. – Bo odpoczynek potrzebny… – Nie roz… – Chodzi o to, że sukces naszej operacji spodobał się na górze. – Wójcik mówił konkretniej. – Chcą to powtórzyć. – Jak to? – Węglińskiemu zrobiło się słabo. – Kiedy, do cholery?! Powariowali? Z tymi ludźmi? Z tymi? Co? – A z kim? Mamy doświadczenie, a na front nas szkoda, jak pewnie twierdzą… – mamrotał Stępniakowski wpatrzony w podłogę. – Na linii duże braki, to nowego oddziału nie uda się zmontować. Przynajmniej nie zrobi się tego szybko… A czas nagli. Mamy gnojków w odwrocie. Dostają lanie nad Bałtykiem i tutaj, więc czemu nie. Odstępują, poddają się, giną pod bombami. Więc sam widzisz, trzeba przeć dalej. I po to pewnie przyjeżdża Patton. Przedstawić nam dobrą nowinę. – Dobrą, kurwa ich mać – zagotował się Jan. Wziął kilka głębszych oddechów i udało się mu opanować. – Wiadomo, gdzie nas poślą? – zadał pytanie zrezygnowany, gotów paść na łóżko i z niego nie wychodzić. – Gdzieś na wschód. Ale do Polski – zaznaczył pewnie kapitan. – Za duże odcinki to ryzyko, czy damy radę doczekać odsieczy… Dlatego polecimy do Polski. Tu jest jedna zaleta, że leśni mają podobno pomagać… Wiesz, idziemy po swoje. – Uśmiechnął się na koniec. – Po swoje – zadumał się major i ukrył głowę w dłoniach. Chciał bić Sowietów, zawsze i wszędzie, ale teraz nie był już tak silny i pewny. Nie wiedział, czy da radę znowu powtórzyć to wszystko. Powtórzyć i przeżyć. Doczekać zwycięstwa, tak bliskiego jak nigdy. Zebrał się w sobie i wyprostował. – No to idziemy. – Klepnął w uda i wstał. – Pobijemy tych skurwieli – rzucił, siląc się na zapał. Zaraz uświadomił sobie, że o dziewczynach ze swojego snu mógł zapomnieć. Czekała na niego tylko wojna.

EPILOG Lubań, Dolny Śląsk 29 września 1945 Jedna z sal cudem oszczędzonego przez bomby ratusza ciągle śmierdziała dymem pożarów z okolicznych domów. Cały niemal rynek był okaleczony, potrzaskany i milczący. Niektóre kamienice zwaliły się w całości, inne zachowały zdobione frontony. Stojące najbliżej magistratu straciły w pożarach spadziste dachy, które osunęły się, zatrzymując szczęśliwie na murowanych poddaszach. Ludzie uciekli w pośpiechu, w trzecim już exodusie, bojąc się kolejnej bitwy o to małe, niegdyś urokliwe miasteczko. Teraz przeorany bombami rynek, zasłany lekko odgarniętym gruzem i pokrzywionymi latarniami, wypełniały kolumny dżipów i półciężarówek. Były to orszaki generałów dwóch alianckich armii, którzy dotarli aż tak daleko. – Za zwycięstwo, George. – Władysław Anders w nienagannie utrzymanym brązowym mundurze, już bardziej odpowiednim na pierwsze jesienne chłody, uniósł kieliszek wina w kolejnym toaście. – Za zwycięstwo i współpracę. – Patton uraczył Polaka szerokim uśmiechem. Mimo wieku i trudów nowej wojny wydawało się, że amerykański generał nie wykazuje większego zmęczenia. I to po tylu ciężkich dniach walk i użerania się z przełożonymi. Ba, był jak niesiony na skrzydłach wigoru i zapału, no i cieszył się jak dziecko. Jakby wojna stanowiła dla niego jedynie wciągające hobby. Anders miał bardziej racjonalne, można by rzec, wojskowopolityczne podejście. Zwykłe przyziemne kłopoty i szargające nim wątpliwości. To nie była cudza wojna, gdzieś daleko, za wolność waszą i naszą. Nie zdobywali teraz klasztorów blokujących drogi

do nie swoich stolic, z nadzieją, że to pomoże polskiej sprawie. Był już niemal u siebie, na swojej ziemi. Pierwszy raz od trzydziestego dziewiątego. Teraz naprawdę walczył o wszystko, o powrót do kraju, ale i przywrócenie państwa na mapy świata. Tak jak on, rząd i tysiące ludzi to sobie wymarzyli i to marzenie utrzymali w sercach nawet podczas najgorszych klęsk. – Gdzieś tak uleciał myślami? – Patton pociągnął wino do dna i odłożył kieliszek. – Czyżby nasi angielscy koledzy przysporzyli ci stresu? – Zasiadł w głębokim drewnianym rzeźbionym krześle, pamiątce po Niemcach. – Dobrze odczytuję? – Zastukał palcami o szeroki wiekowy stół zastawiony pustymi naczyniami po generalskim obiedzie. – Dobrze. Bardzo dobrze. – Anders odwrócił się od okna i wolno ruszył wzdłuż sali, udając, że podziwia zdobienia sufitu. – Choć nie do końca… Cała ta sytuacja… Mój Boże – niemal krzyknął. – Czekałem na to długie lata, ale traciłem nadzieję… A teraz… – wskazał za popękaną szybę – jestem tu. Choć nie wiem, czy to Niemcy, czy już Polska, jestem tak daleko, jak nigdy w tej długiej drodze. Zamilkli obaj. Patton wyciągnął brodę i wyprostował się, taksując wzrokiem Polaka. Niemal się wzruszył. Anders bardzo mu imponował. Zwłaszcza teraz, kiedy stał u wrót ojczyzny. Amerykanin rozumiał, to znaczy próbował zrozumieć tego człowieka. Żaden Brytyjczyk, Amerykanin czy Francuz nie mógł postawić się w roli polskiego dowódcy, generała ani nawet żołnierza. Oni wracali do domu, wygonić kolejnego w ciągu pół dekady wroga. Robili to ze szczerym, prawdziwym zapałem, którego mimo doświadczeń frontowych nie dało się zaszczepić Amerykanom. Choć ci porażeni metodami Sowietów wreszcie bili ich z brutalnością i zawziętością. Ale nie było w tym żaru i żądzy zemsty. – Co więc cię tak gryzie? Czego pan Churchill chce? – spytał prosto z mostu Patton. – Stracił rezon i pomysłowość? – Coś koło tego – zasępił się Anders. – Proponuje spotkanie w szerszym gronie celem, jak twierdzi, przedyskutowania dalszych

strategii… – Jakich strategii, do cholery? – Patton uderzył dłońmi w krzesło. – Zajęliśmy Pragę. Weszliśmy do Polski! Gdańsk i Gdynia już nasze! Wasze jednostki idą na południe. Tutaj też idzie dobrze. Sowieci są w rozsypce. Skurwiele nie mają wiele sił. Przed zimą pewno opanujemy Kraków albo nawet i ten cholerny Breslau czy jak wy to… Wrocław! Co tu dalej wymyślać… Anders nerwowo się uśmiechnął i zasiadł na krześle obok wielkiego kominka. – Właśnie, George. Stary Winston mówi podobnie. Zajmować Kraków, desanty w Warszawie czy ofensywa z Danii. Mamy w Europie milionowe sowieckie armie… – Przecież też dostają po dupie… Dezerterują setkami, bombardujemy je – przerwał poruszony Patton. – Odetniemy im zaopatrzenie, na mrozie rzucą wszystko… – George! – huknął Anders, widząc, że jego kompan się nakręca. – Może to racja i rzeczy ważne. Ale obydwaj, ba, razem z całą generalicją, mylicie pojęcia. – Mylicie? – Patton pochylił się zaciekawiony i zacisnął pięści, wietrząc jakiś osobisty przytyk. – Sprawa nie idzie o to, jak pokonać bolszewików w Niemczech, Francji… Wiem, że to istotny problem, który zajmie wiele czasu i zje sporo zaopatrzenia. Również mam nadzieję, że ta ciemna masa rzuci broń i marzenia o komunizmie. Zwłaszcza że o ile wiem, Sowieci gryzą się sami po kostkach… No ale do rzeczy, panie generale. Oni stracą tych ludzi. Ale ich nie obchodzi, ilu ludzi stracą. W kraju wymyślą zgrzebną bajeczkę i będą trwać. Nie złamiemy ich bombardowaniami czy nawet jedną albo dwiema bombami atomowymi. Jedna ekipa zniknie. Może? Przyjdzie w to miejsce następna i niewiele się zmieni. Ten potwór będzie siedział, czekał, lizał rany. Ich trzeba pobić, podzielić i starać się cywilizować. Sam wiesz, że to na wpół azjatycka dzicz wyrosła z mongolskich hord. Wszystko, co było wartościowe, ludzie, ta zdrowa tkanka zniknęła w katowniach bezpieczeństwa czy setkach łagrów. Powstało jedyne takie potworne państwo

niszczące swoich obywateli, a ci, od urodzenia tresowani, zostali pozbawieni możliwości myślenia. To bezwładna masa, która moim zdaniem dawno straciła jakąkolwiek możliwość buntu. Przynajmniej na masową skalę. Boją się władzy, która mimo że ich morduje, jest święta… Jak za Mongołów. Zwariowany Zachód teraz przekonał się, co to za zagrożenie, ale szok minie. Znów będą się zachwycali, kiedy tylko się na Kremlu zmieni ekipa. Zresztą Sowieci mocno będą na to pracować. Pokonamy ich armie, zabijemy tysiące, ale oni mają w świecie swoich. Nie wiem, agentów, sympatyków czy zwykłych idiotów… – Więc co proponujesz? – przerwał długą tyradę Patton. – Iść na nich? Podbijać tak wielkie terytorium? Myślałem o tym, ale to przecież… – Krucjata na całe lata, co? – uśmiechnął się Anders. – Zdaję sobie z tego sprawę. Ale lepszej okazji nie będzie. Nie teraz, nie zimą, ale w przyszłym roku… Wierz mi, jeśli zaniesiemy wolność do komunistów i ich po prostu kupimy, to pójdzie szybko. Nawet hitlerowców witano kwiatami… – Będzie trudno, Wladyslaw – westchnął Patton, trawiąc wizję podboju godnego starożytnego Rzymu. – Sowieci już podobno przebąkują o warunkach pokoju. Choć wiem, że to pewnie gra, bo teraz, chwilowo, są pod murem… Ale iść na Moskwę? Będzie opór w gabinetach polityków. Oj, będzie. – Wiem, wiem, George. Ale nie wyobrażam sobie, żebyśmy zostali z tym sami. Mam przynajmniej nadzieję, że zabierzemy co nasze na wschodzie. A alianci pozwolą przyłączyć Śląsk i Szczecin, tak jak proponuje nasz rząd. Nam jest potrzebne duże, silne państwo. Teraz to góra gruzów i kości. Pobijemy Sowietów w Europie i wy wrócicie do domów, a my zostaniemy z tym problemem, niemal goli i bosi. Rozumiesz, co mam na myśli? – Amerykanin przytaknął. – I co dwadzieścia lat będziemy z nimi walczyć – mówił dalej Anders. – I tak w koło, za to wy dacie nam wdzięczny tytuł obrońców Europy, zadowoleni, że to my będziemy krwawić. – Nie przesadzasz? – skrzywił się Patton. – USA będą

wspierały… – Wspierały, a my będziemy ginęli. Nie, George, to już było. Broniliśmy świata przed islamem, Turcją przez dziesiątki lat, co osłabiło nas i ułatwiło sprawę Niemcom i Rosji… – Mamy spory rozrzut tematyczny – zachichotał Amerykanin, lekko gubiąc się w wizjach Andersa. – Dobrze już, dobrze – westchnął Polak, sam reflektując się, że przesadził. Adresatem takich przemów powinien być Churchill albo Truman. – Podsumowując – powiedział – najpierw trzeba myśleć o tym, co zrobić z Sowietami jako całością, a dopiero w drugiej kolejności, jak bić ich armie w Europie. No ale… – klepnął dłońmi w uda i wstał – to moje zmartwienie i czasu jest jeszcze sporo. A teraz… Robota przed nami… – Przeciągnął się tak, aż skrzypnęły kości. – Życzę powodzenia. – Podszedł do Pattona i wyciągnął prawicę. – Oby nowa ofensywa była równie owocna co ta ostatnia. – Mam nadzieję, że będzie łatwiej. Do linii Odry i na północ… Tobie też niech się szczęści. Wracacie do domu i wiem, że dacie skurwysynom popalić. – Generał klepnął Polaka w ramię, błyszcząc bielą zębów. Przed obydwoma stało trudne zadanie. Wyrwać wrogowi jak najwięcej polskich ziem jeszcze przed zimą i przeciąć główne trasy zaopatrzenia biegnące z ZSRR na zachód. Reszta była melodią dalekiej przyszłości. Beskid Śląski, południowa Polska 3 października 1945 Stara spróchniała szopa, wciśnięta między dwa zalesione pagórki, trzęsła się w posadach przy każdym wybuchu albo kiedy niebo nad nią przecinał myśliwiec. Przez uchylone drzwi widać było płaską zieloną polanę zasłaną resztkami szybowców desantowych i rzucanymi wichrem spadochronami. Dalekie sylwetki ludzi ubranych w maskujące uniformy i hełmy oplecione jutą, targających broń, amunicję i radiostacje, rozbiegały się po pozycjach. Kryli się w lasach, wzdłuż szosy,

szybko rozszerzając nowy przyczółek. Sowieckie moździerze słabym i chaotycznym ogniem nie mogły im przeszkodzić. Major Jan Węgliński zdjął hełm i otarł spocone czoło. Ciągle nie radził sobie z osłabieniem, ale nie zamierzał tego okazywać. Patrzył na scenę przed oczyma, nie mogąc pozbyć się wrażenia déjŕ vu. – Wszystko dobrze, panie majorze? – zatroskany głos wyrwał go z letargu. – Tak, tak, kapitanie. Jest okej. – Odwrócił się prędko. Brodaty, wymięty i bardzo chudy oficer w mundurze khaki przedwojennego wzoru, z linią lśniących ciągle guzików, popękanym pasem z koalicyjką i w rogatywce polowej z orłem w koronie wyglądał jak duch z dawno minionej epoki. Taki mundur nosił i Jan, ale zapomniał o tym dawno, tak jak zapomniał, że sam tu gdzieś na południu kraju walczył. Teraz była to daleka, zamglona historia. – Wszystko dobrze, tylko martwię się, że popadnę w rutynę – uśmiechnął się kwaśno. – Niespełna miesiąc temu… – Wskazał za siebie kciukiem. – No, dobrze już. – Potarł brodę, widząc zmieszaną minę partyzanta. – Do rzeczy – spoważniał. – Proszę mówić dalej, kapitanie „Chart”, jak sytuacja. – Sowieci dopiero przedwczoraj zaczęli ściągać duże jednostki – referował „Chart”, pochylając się nad mapą rozciągniętą na prowizorycznym stole. – Widocznie porażki na Dolnym Śląsku zmusiły ich do planowania nowych linii obrony… Nie jest tego dużo – uprzedził pytanie majora, który uniósł oczy zaciekawiony. – Słali wszystko na front. Przez Małopolskę i ten rejon, głównie do Czechosłowacji. W drugą stronę wywożą resztki zakładów z okolic Katowic, Tychów i ogólnie Górnego Śląska. Tam jednak nie ma wiele… Rozkradli, co się dało, jeszcze na wiosnę. Wywieźli, jakby przewidywali naloty, bo za blisko Amerykanów. – Jakie jednostki pan rozpoznał? – to bardziej interesowało Węglińskiego. – Na razie dwie brygady pancerne i dywizję strzelecką. Do tego nasi starzy znajomi, dwa pułki NKWD. Ale tych już nieco

przetrzebiliśmy. – „Chartowi” błysnęły oczy, a pod wąsem pokazał się uśmieszek. – Na tyłach nie mieli nic więcej, ale starczyło, by nas przydusić. Zwłaszcza na początku. Jednak z pomocą samolotów… – wzniósł palec w stronę, gdzie daleko słychać było lecące Spitfire’y osłony – nalotów i zrzutów złapaliśmy oddech. – Jakimi pan dysponuje siłami? – zainteresował się major. – Obecnie mam stu ludzi. Niemal stu. Wielu rannych, ale za to spory zapas amunicji. Ba, w jednej z akcji zdobyliśmy dwa czołgi, armaty, moździerze i zapasy. Ze zgrupowania ściągamy posiłki i uzupełnienia z pomniejszych poszarpanych kompanii. Do tego wielu dzieciaków się do nas garnie. Mają zapał, ale brak im przeszkolenia, więc na razie bym na nich nie liczył. Przydadzą się za to w wywiadzie i jako łącznicy. Tu muszę szczerze przyznać, że siatkę rozpoznania mamy imponującą. Nawet NKWD nie potrafiło jej zerwać… Musieliby wysiedlić albo rozstrzelać każdego Polaka, bo nie wiedzieli, kto od nas, kto nie, a kto z dobrego serca nas informuje. No ale szkoda strzępić język… Z pańskim oddziałem damy radę narobić Sowietom bigosu… W drzwiach stanął podoficer. – Co tam? – oburzył się „Chart”. – Mówiłem, żeby na razie nie przeszkadzać! – Panie majorze, panie kapitanie – wyprężył się „Więzień”. – „Grzegorz” melduje, że rozbił sowiecki patrol. Zdobył auto pancerne… – Daleko stąd? – przerwał dobre nowiny Węgliński. – Pokażcie. – Wskazał na mapę. „Chart” tylko kiwnął głową. – O… tu, panie majorze. – Brudny palec stuknął w blat. – Daleko sięgacie – roześmiał się zaskoczony Jan. – Ile to, pięć kilometrów stąd? – Będzie coś koło tego – dumnie wyprężył się sierżant. Węgliński otaksował wzorkiem jego dziurawy płaszcz i wystające spod niego rozpadające się buty. Jeszcze nie przywykł do mizerii i biedy tych dzielnych ludzi, którzy latami gnili w zimnych albo gorących lasach, umykając pogoni, ale i gryząc wrogów.

– Jak długo w oddziale? – zaciekawił się major, choć sam nie wiedział dlaczego. – Idzie czwarty miesiąc, panie majorze. – Dopiero? – Jan otworzył oczy, szczerze zaskoczony. – Dezerter od czerwonych? – O nie – zaprotestował „Chart”. – To więzień. Odbiliśmy go z sowieckiego ancla. Nasza cenna zdobycz. – Podrapał się ołówkiem za uchem i puścił oko. – Zdolny podoficer, wojował w Siódmej Dywizji Piechoty pod Dreznem i potem… Zresztą sam powiedz. – Machnął na żołnierza. – Potem bardzo mnie informacja polubiła i chciała zamknąć albo uciszyć dziewięcioma gramami ołowiu. Szykowali wojnę, to tylko potrzymali krótko w dywizji i potem powieźli… Choć nie wiedziałem gdzie. Dzięki uprzejmości ludzi pana kapitana – Bolek grzecznie uchylił czapki, pozwalając sobie na lekki wygłup, rzecz dopuszczalną w partyzanckim, zżytym w ogniu obław oddziale – co szli odbijać swoich… Jestem tutaj. Węgliński słuchał w skupieniu, ale wreszcie rzucił: – W Siódmej Dywizji byliście? To może znacie Alojzego Wójcika? – Zmarszczył w pytaniu czoło. Zakrzewski cofnął się o krok i nerwowo zmrużył oczy. – A pan major go zna? Mój dowódca plutonu, kolega dobry… Ba, przyjaciel, obaj żeśmy tłukli Niemca… – zająknął się. – Żyje? Major Węgliński roześmiał się głośno i serdecznie. – Czy żyje? Dobre sobie, dobre. Za dzień-dwa sami go spytacie. KONIEC