LINGO-Repetyt Gramatyka z cwi

REPETYTORIUM

NIEMIECKII Gramatyka z ćwiczeniami

eBOOK

• Przejrzyste i wyczerpujące objaśnienia wszystkich zagadnień gramatycznych • Dla początkujących i zaawansowanych • Testy sprawdzające opanowanie materiału po każdym rozdziale wydawnictwo LINGO AJ9xfAA= AJ

Tomasz Sielecki

Repetytorium

NIEMIECKI Gramatyka z ćwiczeniami

Konsultacja merytoryczna: Marius Paul Karolczak

AJ9xfAA= AJ

Redaktor serii: Marek Jannasz Redakcja i korekta: Paweł Pokora Projekt okładki serii: Marcin Rojek, 2-arts.com Projekt makiety i opracowanie graficzne: Studio 27, [email protected] Zdjęcie na okładce: © draghicich / Fotolia.com

ISBN: 978-83-63165-11-6 ISBN (wersja elektroniczna): 978-83-63165-72-7

© Copyright by Wydawnictwo Lingo sp. j., Warszawa 2012

www.jezykinieobce.pl

Skład i łamanie: Klara Perepłyś Druk i oprawa: ReadMe

AJ9xfAA= AJ

Spis treści Wstęp Vorwort

7

Części mowy Die Wortarten 1. Rodzajnik Der Artikel

1.1. R  odzajnik określony – Der bestimmte Artikel Ćwi­cze­nia – Übungen  odzajnik nieokreślony 1.2. R – Der unbestimmte Artikel Ćwi­cze­nia – Übungen 1.3. P  omijanie rodzajnika – Der Null-Artikel Ćwi­cze­nia – Übungen 1.4. T est sprawdzający – Test

2. Rzeczownik Das Substantiv

2.1. D  eklinacja mocna – Die starke Deklination Ćwi­cze­nia – Übungen  eklinacja słaba – Die schwache 2.2. D Deklination Ćwi­cze­nia – Übungen  eklinacja mieszana – Die gemischte 2.3. D Deklination Ćwi­cze­nia – Übungen 2.4. Test sprawdzający – Test

3. Czasownik Das Verb 

3.1. C  zas teraźniejszy – Das Präsens Ćwi­cze­nia – Übungen 3.2. C  zas przeszły prosty – Das Präteritum/ Das Imperfekt Ćwi­cze­nia – Übungen  zas przeszły złożony – Das Perfekt 3.3. C Ćwi­cze­nia – Übungen 3.4. C  zas zaprzeszły – Das Plusquamperfekt Ćwi­cze­nia – Übungen 3.5. C  zas przyszły – Das Futur I Ćwi­cze­nia – Übungen 3.6. C  zasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone – Die trennbar und untrennbar zusammengesetzten Verben Ćwi­cze­nia – Übungen

9 10 10 11 11 12 13 14 16

18 19 20 20 21 21 23 23

25 25 26 28 29 32 33 36 36 37 38

 zasowniki modalne – Die Modalverben 3.7. C Ćwi­cze­nia – Übungen

42

 zasowniki zwrotne – Die reflexiven 3.8. C Verben

42

Ćwi­cze­nia – Übungen

44

3.9. T ryb rozkazujący – Der Imperativ Ćwi­cze­nia – Übungen

44 45

 ekcja czasownika – Die Rektion 3.10. R des Verbs

46

Ćwi­cze­nia – Übungen

48

3.11. Bezokolicznik z i bez „zu” – Der Infinitiv mit und ohne „zu”

49

Ćwi­cze­nia – Übungen

49

3.12. Strona bierna – Das Passiv

50

Ćwi­cze­nia – Übungen

52

3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktiv II 54 Ćwi­cze­nia – Übungen

56

3.14. Imiesłowy – Die Partizipien

57

Ćwi­cze­nia – Übungen

57

3.15. Test sprawdzający – Test

58

4. Przymiotnik Das Adjektiv 

62

4.1. Odmiana przymiotnika po rodzajniku określonym – Die Deklination mit dem bestimmten Artikel

63

Ćwi­cze­nia – Übungen

63

4.2. Odmiana przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym – Die Deklination mit dem unbestimmten Artikel

64

Ćwi­cze­nia – Übungen

64

4.3. Odmiana przymiotnika bez rodzajnika – Die Deklination ohne Artikel

65

Ćwi­cze­nia – Übungen

65

4.4.  Stopniowanie przymiotnika – Die Komparation des Adjektivs

66

Ćwi­cze­nia – Übungen

67

4.5.  Rekcja przymiotnika – Die Rektion des Adjektivs

39 40

41

67

Ćwi­cze­nia – Übungen

68

4.6. Test sprawdzający – Test

69

3

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Spis treści

5. Zaimek Das Pronomen

5.1. Zaimki osobowe – Die Personalpronomen Ćwi­cze­nia – Übungen 5.2. Zaimki dzierżawcze – Die Possessivpronomen Ćwi­cze­nia – Übungen 5.3. Zaimki wskazujące – Die Demonstrativpronomen Ćwi­cze­nia – Übungen 5.4. Zaimki nieokreślone – Die Indefinitpronomen Ćwi­cze­nia – Übungen 5.5. Zaimki pytające – Die Interrogativpronomen Ćwi­cze­nia – Übungen 5.6. Przysłówki zaimkowe – Die Pronominaladverbien Ćwi­cze­nia – Übungen 5.7. Test sprawdzający – Test

6. Przyimek Die Präposition

6.1. Przyimki łączące się z dopełniaczem – Die Präpositionen mit dem Genitiv Ćwi­cze­nia – Übungen 6.2. Przyimki łączące się z celownikiem – Die Präpositionen mit dem Dativ Ćwi­cze­nia – Übungen 6.3. Przyimki łączące się z biernikiem – Die Präpositionen mit dem Akkusativ Ćwi­cze­nia – Übungen 6.4. Przyimki łączące się z celownikiem i biernikiem – Die Präpositionen mit dem Dativ und mit dem Akkusativ Ćwi­cze­nia – Übungen 6.5. Test sprawdzający – Test

7. Liczebnik Das Zahlwort

71 71 72 73 74 75 77 78 82 83 84 85 86 87

II. Składnia Die Syntax 

105

8. Budowa zdania pojedynczego rozwiniętego Die Wortfolge im einfachen erweiterten Satz

106

9. Zdanie wyrażające przeczenie Der Satz mit der Negation

109

Test sprawdzający – Test

Test sprawdzający – Test

90 91

110

10. Zdania pytające Die Fragesätze 112 Test sprawdzający – Test

11. Zdanie złożone współrzędnie Die Satzverbindung 11.1. Zdanie z szykiem prostym – Die gerade Wortfolge Ćwi­cze­nia – Übungen 11.2. Zdanie z szykiem przestawnym – Die versetzte Wortfolge Ćwi­cze­nia – Übungen 11.3. Test sprawdzający – Test

89 89 89

107

12. Zdanie złożone podrzędnie Das Satzgefüge

12.1. Zdanie przyczynowe – Der Kausalsatz Ćwi­cze­nia – Übungen 12.2. Zdanie przyzwalające – Der Konzessivsatz Ćwi­cze­nia – Übungen 12.3. Zdanie dopełnieniowe, równoważnik zdania dopełnieniowego – Der Objektsatz, die Infinitivgruppe Ćwi­cze­nia – Übungen 12.4. Zdania czasowe – Die Temporalsätze Ćwi­cze­nia – Übungen 12.5. Zdanie celowe, równoważnik zdania celowego – Der Finalsatz, die Infinitivkonstruktion Ćwi­cze­nia – Übungen 12.6. Zdanie okolicznikowe sposobu, równoważniki zdań okolicznikowych sposobu – Der Modalsatz, die Infinitivgruppen Ćwi­cze­nia – Übungen

92 92

93 94 95

98

7.1. Liczebniki główne – Die Kardinalzahlen 98 Ćwi­cze­nia – Übungen 99 7.2. Liczebniki porządkowe – Die Ordinalzahlen 99 Ćwi­cze­nia – Übungen 100 7.3. Ułamki – Die Bruchzahlen 101 Ćwi­cze­nia – Übungen 101 7.4. Czas zegarowy – Die Uhrzeiten 102 Ćwi­cze­nia – Übungen 102 7.5. Test sprawdzający – Test 103

4 AJ9xfAA=

113

115 115 116 117 117 118

120

120 121 122 122

124 126 127 130

133 134

135 137

AJ

Spis treści

12.7. Zdania względne, przydawka rozszerzona – Die Relativsätze, das erweiterte Attribut Ćwi­cze­nia – Übungen 12.8. Zdanie warunkowe rzeczywiste – Der reale Konditionalsatz Ćwi­cze­nia – Übungen

139 141 143 144

12.9. Z danie warunkowe nierzeczywiste, zdanie wyrażające życzenie nierzeczywiste – Der irreale Konditionalund Wunschsatz Ćwi­cze­nia – Übungen 12.10. Zdanie porównawcze nierzeczywiste – Der irreale Vergleichssatz Ćwi­cze­nia – Übungen 12.11. Zdanie skutkowe nierzeczywiste – Der irreale Konsekutivsatz Ćwi­cze­nia – Übungen 12.12. Zdanie pytające zależne – Der indirekte Fragesatz Ćwi­cze­nia – Übungen 12.13. Test sprawdzający – Test

13. Spójniki wieloczłonowe Die mehrteiligen Konjunktionen Test sprawdzający – Test

145 146 148 149 149 150 151 151 152

156 156

III Mowa zależna i inne struktury pokrewne znaczeniowo Die indirekte Rede und andere bedeutungsähnliche Strukturen 159 14. Tryb Konjunktiv I Der Konjunktiv I

Test sprawdzający – Test

15. Mowa zależna Die indirekte Rede Test sprawdzający – Test

160

16. Czasowniki modalne „sollen” i „wollen” w wypowiedziach subiektywnych Die Modalverben „sollen” und „wollen” zur subjektiven Aussage 166 Test sprawdzający – Test

167

IV Egzamin końcowy Abschlussprüfung

169

V Tabele Tabellen 

177

Liczebniki Zahlwörter

178

Zarys gramatyki

180

 ykaz czasowników mocnych W i mieszanych Das Verzeichnis der starken und gemischten Verben

189

Liczebniki główne – Kardinalzahlen Liczebniki porządkowe – Ordnungszahlen

178 178

Rzeczownik, rodzajnik i przymiotnik Stopniowanie przymiotników i przysłówków Zaimek Czasownik Budowa zdania

180 181 182 182 187

Wykaz ważniejszych rzeczowników z przyimkiem Das Verzeichnis der wichtigen Substantive mit Präpositionen 192

VI. Klucz do ćwiczeń Der Lösungsschlüssel

195

161

VII Gramatyka w działaniu, czyli jak to będzie 162 164 po niemiecku

205

5

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

AJ9xfAA= AJ

Wstęp Vorwort Niniejsze repetytorium powstało z myślą o tych osobach, których przygoda z językiem niemieckim trwa już od pewnego czasu. Książka przeznaczona jest zarówno dla uczniów szkół średnich jak i studentów oraz osób przygotowujących się do certyfikatu na poziomie B1 (aczkolwiek niektóre omawiane tematy umiejscawiane są na poziomie B2). Po nasze repetytorium mogą sięgnąć także wszyscy ci, którzy odczuwają potrzebę usystematyzowania, pogłębienia lub po prostu przypomnienia sobie wybranych zagadnień gramatyki niemieckiej. Książkę tworzy 16 rozdziałów, z których każdy kończy się testem obejmującym materiał danej jednostki. Pod testem znajduje się klucz rozwiązań. Większość rozdziałów podzielona jest dodatkowo na mniejsze podrozdziały, na końcu których znajdują się ćwiczenia pozwalające skontrolować stopień opanowania danego tematu. Klucz do wszystkich ćwiczeń zamieszczony jest w przedostatniej części podręcznika. Zanim więc przystąpi się do testu sprawdzającego, warto spróbować swych sił w „starciu z mniej wymagającym przeciwnikiem”. Swoistym ukoronowaniem nauki będzie przejście przez egzamin końcowy obejmujący całą omawianą wcześniej tematykę. Zaś umiejętność praktycznego zastosowania poznanych reguł gramatycznych można zweryfikować, dokonując tłumaczenia zdań znajdujących się w ostatniej części – „Gramatyka w działaniu…” Z nadzieją, że nasze repetytorium ułatwi jakże przecież trudną pracę, jaką jest opanowywanie języka obcego, życzymy sukcesów w nauce!













Autor wraz z zespołem Lingo

7

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

AJ9xfAA= AJ

Czasownik

Rzeczownik

Der Artikel

Liczebnik

Przyimek

Części mowy Die Wortarten

Przymiotnik Das Zahlwort

Zaimek

Rodzajnik 9

AJ9xfAA= AJ

1. Rodzajnik Der Artikel W języku niemieckim występują rodzajniki określone – der, die, das oraz rodzajniki nieokreślone – ein, eine, ein. Rodzajniki określają liczbę, rodzaj i przypadek rzeczownika, do którego się odnoszą. Rodzajników nie tłumaczy się na język polski, aczkolwiek w pewnych przypadkach możliwe jest użycie słów „pewien”, „pewna”, „jakiś”, itp. w odniesieniu do rodzajników nieokreślonych oraz „ten”, „ta”, itp. w odniesieniu do rodzajników określonych.

1.1. Rodzajnik określony Der bestimmte Artikel Rodzajnika określonego używa się w odniesieniu do osób i przedmiotów znanych lub uprzednio wymienionych. Np.: 

 er Mann, von dem du erzählt hast. (Mężczyzna, o którym opowiadałeś.) D Das ist die Lehrerin unserer Tochter. (To jest nauczycielka naszej córki.) Der Bundeskanzler fliegt morgen in die USA. (Kanclerz leci jutro do USA.)

Przed liczebnikami porządkowymi i przymiotnikami w stopniu najwyższym. Np.: 

 ahren Sie bitte in den zweiten Stock. (Proszę pojechać na drugie piętro.) F Das ist das älteste Gebäude in unserer Stadt. (To jest najstarszy budynek w naszym mieście.)

Przed rzeczownikami opisującymi kogoś lub coś jedynego. Np.: Der Rektor (rektor), die Chefin (szefowa), die Hauptstadt (stolica), itp. Przed nazwami gór, jezior, mórz, rzek. Np.:   ie Alpen (Alpy), der Bodensee (Jezioro Bodeńskie), D das Mittelmeer (Morze Śródziemne), der Rhein (Ren), itd.

Deklinacja rodzajnika określonego Die Deklination des bestimmten Artikels



r. m. – Maskulinum

M. – Nominativ D. – Genitiv C. – Dativ B. – Akkusativ

der des dem den

l. poj. – Singular r. ż. – Femininum

die der der die

10 AJ9xfAA=

r. n. – Neutrum

das des dem das

l. mn. – Plural r. m., r. ż., r. n.

die der den die

AJ

ROZDZIAŁ

1

Ćwi­cze­nia Übungen 1. Wpisz odpowiedni rodzajnik określony. Zwróć uwagę na właściwy rodzaj, przypadek i liczbę.

1. ________ Beamte hat ________ Ausländer geholfen. 2. Ich muss ________ Chef anrufen. 3. ________ Schaffner kontrolliert ________ Fahrscheine. 4. ________ Lehrerin antwortet ________ Schüler. 5. Das war wohl ________ teuerste Auto. 6. ________ Fenster ________ Hauses lassen sich nicht öffnen. 7. ________ Hauptstadt von Portugal heißt Lissabon. 8. ________ Rhein gehört zu ________ längsten Flüssen in Europa. 9. Ich habe ________ Bodensee noch nicht gesehen. 10. ________ Mittelmeer ist größer als ________ Ostsee.

1.2. Rodzajnik nieokreślony Der unbestimmte Artikel Rodzajnika nieokreślonego używa się w odniesieniu do osób i przedmiotów nieznanych, niekonkretnych, uprzednio niewymienianych – wspomina się o nich pierwszy raz. Np.:

 uf der Bank sitzt eine Frau. (Na ławce siedzi [jakaś] kobieta.) A So viele Kräne wie in einem Hafen. (Tyle dźwigów ile w [jakimś] porcie.) Ein neues Auto kostet etwa 30 000 Zl. (Nowy samochód kosztuje około 30 000 zł.)

W zdaniach, w których występuje zwrot es gibt (jest, są). Np.: 

In der Nähe gibt es eine Tankstelle. (W pobliżu jest stacja benzynowa.) Gibt es hier ein Restaurant? (Czy jest tu [jakaś] restauracja?)

W liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie występuje. Np.:

Kleine Kinder stellen viele Fragen. (Małe dzieci stawiają dużo pytań.)

11

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Rodzajnik

Deklinacja rodzajnika nieokreślonego Die Deklination des unbestimmten Artikels



r. m. – Maskulinum M. – Nominativ ein D. – Genitiv eines C. – Dativ einem B. – Akkusativ einen

l. poj. – Singular r. ż. – Femininum

eine einer einer eine

r. n. – Neutrum

ein eines einem ein

Ćwi­cze­nia Übungen 2. Wpisz właściwy rodzajnik nieokreślony. Zwróć uwagę na właściwy rodzaj i przypadek.

1. Unsere Firma sucht ________ Ingenieurin. 2. Ich möchte noch ________ Tasse Kaffee. 3. Haben Sie vielleicht ________ Zimmer zu vermieten? 4. ________ Mann hat mir geholfen. 5. Gibt es hier ________ Geschäft? 6. Mein Chef sucht nach ________ neuen Wohnung. 7. Wir brauchen ________ Dosenöffner. 8. Hättest du ________ Schmerztablette für mich? 9. Unsere Tochter möchte auch ________ Hund haben. 10. Ich muss unbedingt ________ Zeitung kaufen. 2a. Wpisz właściwy rodzajnik określony lub nieokreślony. Zwróć uwagę na właściwy przypadek, rodzaj i liczbę.

1. Mein Vater will ________ Couch kaufen. ________ Couch muss aber preiswert sein. 2. ________ Museum ist noch bis nächsten Mittwoch geschlossen. 3. Und dann habe ich ________ Frau nach dem Weg gefragt. 4. Gibt es hier ________ Cafe? 12 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

1

5. ________ Nordsee ist nicht so groß wie ________ Mittelmeer. 6. Ich denke, dass Sie mit ________ Direktor sprechen sollten. 7. Vielleicht machen wir ________ Party, einverstanden? 8. Wie heißt ________ Hauptstadt von Lichtenstein? 9. Katja ist ________ Frau seines Lebens. 10. ________ guter Arzt könnte ihm noch helfen.

1.3. Pomijanie rodzajnika Der Null-Artikel Nie używa się żadnego rodzajnika przed imionami i nazwiskami. Np.:

 onika fliegt erst am Dienstag. (Monika leci dopiero we wtorek.) M Müllers sind noch nicht gekommen. (Müllerowie jeszcze nie przyszli.)

Przed nazwami kontynentów, krajów i miast. Np.:

 arst du schon in Afrika? (Czy byłeś już w Afryce?) W Hamburg gehört zu den größten Städten Deutschlands. (Hamburg należy do największych miast Niemiec.)

Wyjątek 1: należy użyć odpowiedniego rodzajnika określonego, jeśli imię, nazwisko, nazwa kontynentu, kraju lub miasta są połączone z przydawką. Np.: das schöne Polen (piękna Polska), der tapfere Karl (dzielny Karol), itd. Wyjątek 2: należy użyć rodzajnika określonego przed nazwami krajów rodzaju męskiego i żeńskiego oraz występujących w liczbie mnogiej. Do najważniejszych wyjątków należą:

der Irak (Irak), der Iran (Iran), die Türkei (Turcja), die Schweiz (Szwajcaria), die Slowakei (Słowacja), die Ukraine (Ukraina), die Niederlande (Holandia), die Vereinigten Staaten/die USA (USA).

Rodzajnik jest pomijany przy tzw. rzeczownikach materiałowych w znaczeniu ogólnym. Np.:  ie Hose ist aus Baumwolle. (Spodnie są z bawełny.) D

Die Spielzeuge sind aus Holz. (Zabawki są z drewna) Haben wir noch Butter? (Mamy jeszcze masło?)

13

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Rodzajnik Po wyrazach określających ciężar, ilość lub miarę. Np.:

Ich habe ein Kilo Bananen gekauft. (Kupiłem kilogram bananów.) Sie haben 2 Liter Wein getrunken. (Oni wypili 2 litry wina.)

Po liczebnikach głównych. Np.:

I ch muss noch 3 Briefe schreiben. (Muszę napisać jeszcze 3 listy.) Unsere Wohnung hat 4 Zimmer. (Nasze mieszkanie ma 4 pokoje.)

Rodzajnik nie jest używany, jeśli rzeczownik jest poprzedzony zaimkiem dzierżawczym. Np.: 

Das ist meine Katze. (To jest mój kot.) Gefällt dir unser Haus? (Czy podoba ci się nasz dom?)

Rodzajnik jest również pominięty przy określeniach zawodów lub funkcji. Np.: 

Sein Vater ist Polizist. (Jego ojciec jest policjantem.) Deine Ausbildung als Pilot war nicht besonders billig. (Twoje kształcenie w zawodzie pilota nie było szczególnie tanie.)

Wyjątek: jeśli określenie zawodu jest poprzedzone przydawką, należy użyć odpowiedniego rodzajnika nieokreślonego lub określonego. Np.: 

Sie ist eine gute Lehrerin. (Ona jest dobrą nauczycielką.) Das ist die neue Assistentin unseres Chefs. (To jest nowa asystentka naszego szefa.)

Nie używa się rodzajników w wielu przysłowiach, stałych zwrotach i wyrażeniach przyim-

kowych. Np.:

 ller Anfang ist schwer. (Wszelkie początki są trudne.) A Das kommt nicht in Frage. (To nie wchodzi w rachubę.) Ich habe Zeit. (Mam czas.) Auf Landstraßen darf man 90 km/h fahren. (Na drogach krajowych wolno jeździć 90 km/h.)

Ćwi­cze­nia Übungen 3. W  pisz właściwy rodzajnik określony (zwróć uwagę na właściwy przypadek, rodzaj i liczbę) lub pozostaw wolne miejsce.

1. ________ Hafen in Hamburg ist wirklich sehenswert. 2. Unser ________ Haus ist zwar klein aber gemütlich.

14 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

1

3. Wohnst du immer noch in ________ Stuttgart? 4. Im Sommer fahren wir in ________ Schweiz. 5. ________ Hund unseres Nachbarn ist schon alt. 6. Auf dem Parkplatz stehen jetzt nur 12 ________ Autos. 7. ________ Altstadt hat uns besonders gut gefallen. 8. Ich möchte nach ________ Italien fahren. 9. ________ neue Sekretärin unseres Chefs ist wirklich hübsch. 10. ________ Sohn von Frau Berg ist ________ Arzt. 11. Möchtest du noch ________ Wein? 12. Wir waren im Oktober in ________ Niederlanden. 13. Rysy ist ________ höchste Berg in Polen. 14. Hast du morgen ________ Zeit? 15. Wart ihr schon in ________ neuen Kino? 3a. Wpisz właściwy rodzajnik nieokreślony (zwróć uwagę na właściwy przypadek i rodzaj) lub pozostaw wolne miejsce.

1. Ich möchte lieber in ________ anderen Stadt wohnen. 2. Wir müssen schon nach ________ Hause fahren. 3. Er sucht ________ guten Rechtsanwalt. 4. Haben Sie ________ Kinder? 5. Trauringe sind aus ________ Gold. 6. Vor allem müssen wir ________ Hotel finden. 7. Unsere Mitarbeiter wollen ________ Sportverein gründen. 8. Sein Vater ist ________ Lehrer. 9. Wir möchten gerne ________ Katze haben. 15

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Rodzajnik

10. Er kommt aus ________ Schweden. 11. Wir brauchen noch ________ Brot und ________ Butter. 12. Sie möchte ________ netten Ausländer kennen lernen. 13. ________ blaues Kleid würde ihr besser gefallen. 14. Das ist sein ________ Auto. 15. Diese Halskette ist aus ________ echtem Silber.

1.4. Test sprawdzający Test Wpisz właściwy rodzajnik określony lub nieokreślony (zwróć uwagę na właściwy rodzaj, przypadek i liczbę) albo pozostaw wolne miejsce.

1. Es war einmal ________ alter Bauer. 2. Das ist wohl ________ schönste Haus in der Stadt. 3. Ich brauche ________ neuen Wagen. ________ Wagen darf höchstens 15 000 € kosten. 4. ________ Außenminister fliegt morgen in ________ USA. 5. Meine ________ Schwester ist 20 Jahre alt. 6. Ich habe ________ Chefin um Versetzung gebeten. 7. Frau Braun hat ________ Hund. Sie muss ________ Hund dreimal täglich füttern. 8. Morgen kommt ________ Gast. ________ Gast bleibt bei uns 2 ________ Tage. 9. Man hat ________ Bundeskanzlerin sehr herzlich empfangen. 10. Wollt ihr wirklich ________ Iran besichtigen? 11. Ich will meiner Freundin ________ Geschenk kaufen, leider weiß ich nicht, was sie haben möchte. 12. Am liebsten esse ich ________ Brot mit ________ Butter und ________ Schinken. 13. ________ Parlament hat sich schon damit beschäftigt. 16 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

1

14. ________ Weg war leider zu lang. 15. Er hat 3 ________ Hemden und 2 ________ Hosen gekauft. 16. Ich brauche noch ein Kilo ________ Kirschen. 17. Sie sollten sich an ________ Rektor wenden. 18. Gibt es hier ________ Bibliothek? 19. Er hat ________ Fieber. 20. Wir haben unseren Urlaub in ________ Türkei verbracht. 21. Hast du gestern mit ________ Claudia gesprochen? 22. _ _______ Flugverkehr nach Hannover und Hamburg wird ab sofort eingestellt. 23. Ihr Kind möchte ________ neues Fahrrad. 24. Sie müssen in ________ dritten Stock laufen, ________ einzige Fahrstuhl ist leider kaputt. 25. Ich war noch nicht in ________ Portugal. 26. Entschuldigen Sie bitte, wo ist ________ Hauptpost? 27. Vielleicht schenken wir ihm ________ Buch? 28. Sie telefoniert mit ________ Herrn Fuchs. 29. Ich konnte nicht kommen, ich hatte ________ Grippe. 30. Wir suchen nach ________ Wohnung am Stadtrand. Uwaga: J eśli pojawiły się błędy w punktach 2, 4, 6, 9, 13, 14, 17, 22, 24, 26, a także w punktach 3, 7, 8, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 1.1. J eśli stwierdzasz pomyłki w punktach 1, 3, 7, 8, 11, 18, 23, 27, 30, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 1.2. J eśli widzisz błędy w punktach 4, 5, 8, 10, 12, 15, 16, 19, 20, 21, 25, 28, 29, zajrzyj ponownie do podrozdziału 1.3. Klucz Lösungsschlüssel

1. ein, 2. das, 3. einen, der, 4. Der, die, 5. –, 6. die, 7. einen, den, 8. ein, der, –, 9. die, 10. den, 11. ein, 12. –, –, –, 13. Das, 14. Der, 15. –, –, 16. –, 17. den, 18. eine, 19. –, 20. der, 21. –, 22. Der, 23. ein, 24. den, der, 25. –, 26. die, 27. ein, 28. –, 29. –, 30. einer.

17

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

2. Rzeczownik Das Substantiv

Rzeczownik

Rzeczownik odmienia się przez liczby oraz przypadki (Nominativ/mianownik/, Genitiv/dopełniacz/, Dativ/celownik/, Akkusativ/biernik/) i występuje – podobnie jak w języku polskim – w trzech rodzajach: męskim (maskulin), żeńskim (feminin) lub nijakim (neutral). Ponieważ rodzaje gramatyczne w obu językach pokrywają się tylko częściowo i ponieważ w przypadku wielu niemieckich rzeczowników niemożliwe jest ustalenie jednoznacznej reguły przesądzającej o ich rodzaju, zaleca się naukę rzeczownika zawsze z odpowiednim rodzajnikiem określonym (por. rozdz. 1. Rodzajnik – Der Artikel). Pytania do poszczególnych przypadków: Nominativ – wer? was? (kto? co?) Dativ – wem? (komu?)

Genitiv – wessen? (czyj/a/e?) Akkusativ – wen? was? (kogo? co?)

Następujące grupy rzeczowników występują tylko w liczbie pojedynczej: tzw. rzeczowniki materiałowe, np.: das Eis (lód), das Holz (drewno), der Tee (herbata), itd. nazwy zbiorowe, np.:

das Gebirge (góry), das Gemüse (warzywa), das Gepäck (bagaż), das Personal (personel), das Publikum (publiczność), itd.

pojęcia abstrakcyjne oraz rzeczowniki tworzone z bezokoliczników, np.: der Bedarf (zapotrzebowanie, potrzeba), der Durst (pragnienie), das Wetter (pogoda), das Essen (jedzenie), das Lesen (czytanie), itd.

Wyłącznie w liczbie mnogiej występują: niektóre nazwy geograficzne, np.: die Anden (Andy), die Karpaten (Karpaty), die USA, itd. rzeczowniki opisujące grupy ludzi, np.: die Eltern (rodzice), die Großeltern (dziadkowie), die Leute (ludzie), itd. inne rzeczowniki, np.: die Ferien (ferie), die Kenntnisse (wiedza, znajomość rzeczy, umiejętność), die Kosten (koszta), itd.

Rzeczowniki odmieniają się wg trzech (opisanych w poniższych podrozdziałach) deklinacji. Deklinację rzeczownika rozpoznaje się wg: końcówki dopełniacza (Genitiv) liczby pojedynczej końcówki mianownika (Nominativ) liczby mnogiej Oprócz w/w istnieje również tzw. deklinacja przymiotnikowa, wg której odmienia się rzeczowniki tworzone w oparciu o przymiotniki lub imiesłowy.

18 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

2

Np.: reisend (podróżując) – der Reisende (podróżny), die Reisende (podróżna) fremd (obcy) – der Fremde (obcy mężczyzna), die Fremde (obca kobieta) W deklinacji przymiotnikowej obowiązują te same zasady, co w przypadku odmiany przymiotnika (por. rozdz. 4. Przymiotnik – Das Adjektiv). Uwaga: wszystkie rzeczowniki piszemy zawsze dużą literą.

2.1. Deklinacja mocna Die starke Deklination Wg deklinacji mocnej odmieniamy rzeczowniki rodzaju męskiego, żeńskiego i nijakiego. Cechy charakterystyczne: d  opełniacz liczby pojedynczej (Genitiv Singular) rodzaju męskiego i nijakiego – końcówka -s lub -es (w przypadku rzeczowników jednosylabowych oraz kończących się na -s, -ß, -x, -tz, -z) dopełniacz liczby pojedynczej rodzaju żeńskiego – brak końcówki m  ianownik liczby mnogiej (Nominativ Plural) rodzaju męskiego i nijakiego – końcówka -e, -er lub brak końcówki; możliwy przegłos (Umlaut) m  ianownik liczby mnogiej rodzaju żeńskiego – końcówka -e lub brak końcówki; zawsze przegłos (Umlaut) Uwaga: celownik (Dativ) liczby mnogiej otrzymuje zawsze końcówkę -n (patrz wzory odmiany).

Wzory odmiany der Tisch, -es, -e (stół)

die Wand, --, ¨ -e (ściana) L. pojedyncza (Singular)

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

der Tisch des Tisches dem Tisch den Tisch

die Wand der Wand der Wand die Wand

das Buch des Buches dem Buch das Buch

L. mnoga (Plural)

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

das Buch, -es, ¨ -er (książka)

die Tische der Tische den Tischen die Tische

die Wände der Wände den Wänden die Wände

die Bücher der Bücher den Büchern die Bücher 19

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Rzeczownik

der Onkel, -s, -- (wujek)

die Tochter, --, ¨ -- (córka)

das Kind, -es, -er (dziecko)

L. pojedyncza (Singular)

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

der Onkel des Onkels dem Onkel den Onkel



die Tochter der Tochter der Tochter die Tochter

das Kind des Kindes dem Kind das Kind

L. mnoga (Plural)

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

die Onkel der Onkel den Onkeln die Onkel

die Töchter der Töchter den Töchtern die Töchter

die Kinder der Kinder den Kindern die Kinder

Uwaga: niewielka grupa rzeczowników pochodzenia obcego otrzymuje w liczbie mnogiej końcówkę -s. Do grupy tej należą m.in. das Auto, das Büro, das Foto, das Hotel, der Park i in. Rzeczowniki te nie otrzymują w celowniku liczby mnogiej (Dativ Plural) końcówki -n.

Ćwi­cze­nia Übungen 1. Odmień poniższe rzeczowniki przez przypadki i liczby.

1. der Lehrer, -s, -- 2. das Fenster, -s, -- 3. die Mutter, --, ¨ - 4. der Park, -s, -s 5. der Zug, -es, ¨ -e

6. die Hand, --, ¨ -e 7. der Fisch, -es, -e 8. der Mann, -es, ¨ -er 9. das Haus, -es, ¨ -er 10. das Jahr, -es, -e

2.2. Deklinacja słaba Die schwache Deklination Wg deklinacji słabej odmieniamy rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego. Cechy charakterystyczne: dopełniacz liczby pojedynczej (Genitiv Singular) rodzaju męskiego – końcówka -n lub -en. Uwaga: końcówka ta występuje także w celowniku i bierniku liczby pojedynczej (por. wzory odmiany) dopełniacz liczby pojedynczej rodzaju żeńskiego – brak końcówki mianownik liczby mnogiej rodzaju męskiego i żeńskiego – końcówka -n lub -en

20 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

2

Wzory odmiany der Herr, -n, -en (pan)



der Hase, -n –n (zając)

die Frau, -, -en (pani)

L. pojedyncza (Singular)

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

der Herr des Herrn dem Herrn den Herrn

der Hase des Hasen dem Hasen den Hasen

die Frau der Frau der Frau die Frau

L. mnoga (Plural)

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

die Herren der Herren den Herren die Herren

die Hasen der Hasen den Hasen die Hasen

die Frauen der Frauen den Frauen die Frauen

Ćwi­cze­nia Übungen 2. Odmień poniższe rzeczowniki przez przypadki i liczby.

1. der Junge, -n, -n 2. die Antwort, --, -en 3. die Lampe, --, -n 4. der Polizist, -en, -en 5. die Bank, --, -en

6. der Psychologe, -n, -n 7. der Zeuge, -n, -n 8. der Student, -en, -en 9. der Tourist, -en, -en 10. der Nachbar, -n, -n

2.3. Deklinacja mieszana Die gemischte Deklination Nazwa deklinacji bierze się z faktu, iż liczba pojedyncza tworzona jest na podobieństwo deklinacji mocnej, zaś liczba mnoga deklinacji słabej. Wg deklinacji mieszanej odmieniamy rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego. Cechy charakterystyczne: d  opełniacz liczby pojedynczej (Genitiv Singular) rodzaju męskiego i nijakiego – końcówka -s lub -es mianownik liczby mnogiej (Nominativ Plural) rodzaju męskiego i nijakiego – końcówka -n lub -en

21

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Rzeczownik

Wzory odmiany

der Lektor, -s, -en (lektor)



der Staat, -es, -en (państwo)

das Auge, -s, -n (oko)

L. pojedyncza (Singular)

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

der Lektor des Lektors dem Lektor den Lektor

der Staat des Staates dem Staat den Staat

das Auge des Auges dem Auge das Auge

L. mnoga (Plural)



die Lektoren der Lektoren den Lektoren die Lektoren

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

die Staaten der Staaten den Staaten die Staaten

die Augen der Augen den Augen die Augen

Uwaga: kilka rzeczowników „nie mieści się” w żadnej z wyżej opisywanych deklinacji. Do najważniejszych należą: der Buchstabe (litera), der Gedanke (myśl), der Glaube (wiara), der Name (nazwisko, nazwa), der Wille (wola) oraz das Herz (serce). M.in. otrzymują one w dopełniaczu l. poj. końcówkę -ns, rzeczownik das Herz końcówkę -ens.

Wzór odmiany rzeczowników rodz. męskiego oraz rzeczownika das Herz.

der Gedanke, -ns, -n

M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.) M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

das Herz, -ens, -en

L. pojedyncza (Singular)

der Gedanke des Gedankens dem Gedanken den Gedanken

das Herz des Herzens dem Herzen das Herz

L. mnoga (Plural)

die Gedanken der Gedanken den Gedanken die Gedanken

die Herzen der Herzen den Herzen die Herzen

22 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

2

Ćwi­cze­nia Übungen 3. Odmień poniższe rzeczowniki przez przypadki i liczby.

1. das Ohr, -(e)s, -en 2. das Hemd, -es, -en 3. der Name, -ns, -n 4. der Typ, -s, -en 5. der Buchstabe, -ns, -n

6. der Motor, -s, -en 7. der See, -s, -n 8. das Insekt, -s, -en 9. das Bett, -(e)s, -en 10. der Schmerz, -es, -en

2.4. Test sprawdzający Test Wpisz podany w nawiasie rzeczownik we właściwej formie.

1. Wir müssen noch _______________ streichen. (die Wand, --, ¨ -e; – Pl.) 2. Hast du _______________ den Aufsatz gegeben? (der Lektor, -s, -en) 3. Auf _______________ wäre ich nicht gekommen. (der Gedanke, -ns, -n) 4. Die Tochter _______________ wird morgen 18 Jahre alt. (unser Nachbar, -n, -n) 5. Januar ist der erste Monat _______________ . (das Jahr, -es, -e) 6. Viele _______________ müssen im Sommer zu Hause bleiben. (das Kind, -(e)s, -er; – Pl.) 7. Auf diese Frage gibt’s zwei _______________ . (die Antwort, --, -en; – Pl.) 8. Im Zimmer stehen: zwei _______________, ein _______________ und ein _______________ . (der Stuhl, -(e)s, - ¨ -e; – Pl., das Bett, -es, -en, der Tisch -es, -e) 9. Man sollte _______________ die Weihnachtsgeschenke kaufen. (der Mitarbeiter, -s, --; - Pl.) 10. Ich habe zum ersten Mal _______________ gehört. (die Geschichte, --, -n) Przetłumacz. W przypadku wątpliwości, do której deklinacji należy dany rzeczownik, skorzystaj ze słownika.

11. Rozmawialiśmy już z profesorem. __________________________________________________________________.

23

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Rzeczownik

12. Kupiliście już te fotele? __________________________________________________________________. 13. Jedziemy nad morze czy nad jezioro? __________________________________________________________________. 14. Zadzwoń do pana Fischera! __________________________________________________________________. 15. Wszystkie parki w tym mieście są przepiękne. __________________________________________________________________. 16. Oba pokoje zostały już sprzątnięte. __________________________________________________________________. 17. Wielu żołnierzy zostało rannych. __________________________________________________________________. 18. Jutro odwiedzimy naszych dziadków, musimy jeszcze kupić prezent dla babci. __________________________________________________________________. 19. Nie widziałem twoich okularów. __________________________________________________________________. 20. Muszę umyć ręce. __________________________________________________________________. Uwaga: J eśli widzisz błędy w punktach 1, 5, 6, 8, 9, 12, 13, 15, 16, 18, 20, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 2.1. J eśli stwierdzasz pomyłki w punktach 4, 7, 10, 13, 14, 17, 19, zerknij ponownie do podrozdziału 2.2. Jeżeli pojawiły się błędy w punktach 2, 3, 8, 11, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 2.3.

Klucz – Lösungsschlüssel 1. die Wände, 2. dem Lektor, 3. den Gedanken, 4. unseres Nachbarn, 5. des Jahres, 6. Kinder, 7. Antworten, 8. Stühle, Bett, Tisch, 9. den Mitarbeitern, 10. die Geschichte, 11. Wir haben schon mit dem Professor gesprochen. 12. Habt ihr schon diese/die Sessel gekauft? 13. Fahren wir an die See (ans Meer) oder an den See. 14. Ruf Herrn Fischer an! 15. Alle Parks in dieser Stadt sind wunderschön. 16. Beide Zimmer sind schon aufgeräumt worden. 17. Viele Soldaten wurden verletzt. 18. Morgen besuchen wir unsere Großeltern, wir müssen noch ein Geschenk für die Oma kaufen. 19. Ich habe deine Brille nicht gesehen. 20. Ich muss mir die Hände waschen.

24 AJ9xfAA= AJ

3. Czasownik Das Verb

ROZDZIAŁ

2

Czasownik jest częścią mowy określającą czynność lub stan. W zdaniu pełni rolę orzeczenia. Odmienia się przez osoby i liczby. Mówiąc o czasowniku, musimy również pamiętać o stronach (więcej na ten temat w rozdziale 3.12 Strona bierna – Das Passiv) oraz trybach (patrz rozdziały 3.9. Tryb rozkazujący – Der Imperativ i 3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktv).

3.1. Czas teraźniejszy Das Präsens Czasownik w czasie teraźniejszym odmienia się przez dodanie do tematu (rdzenia) czasownika odpowiednich końcówek osobowych (wyróżnione w poniższej odmianie). Np.:

ich frag-e (ja pytam…) du frag-st er, sie, es frag-t

wir frag-en ihr frag-t sie, Sie frag-en

Temat czasownika znajdujemy, odejmując końcówkę bezokolicznika -en. Np.: kommen (przychodzić), sagen (powiedzieć, mówić), fliegen (lecieć, latać), gdzie tematami czasowników są: komm-, sag- oraz flieg-. W przeciwieństwie do języka polskiego nie możemy również zapomnieć o właściwym zaimku osobowym – ich (ja), du (ty), er (on), sie (ona), es (ono), wir (my), ihr (wy), sie (oni, one), Sie (pan, pani, panie, panowie, państwo). Por. też rozdz. 5.1. Zaimki osobowe – Die Personalpronomen Np.:

ich schwimme (ja pływam…) du schwimmst er, sie, es schwimmt

wir schwimmen ihr schwimmt sie, Sie schwimmen

W czasownikach, których temat kończy się na -t, -d lub na trudne w wymowie grupy spółgłoskowe -chn, -ffn, -tm, np.: arbeiten (pracować), baden (kąpać), rechnen (liczyć), öffnen (otwierać), atmen (oddychać), w drugiej i trzeciej os. l. poj. oraz w drugiej os. l. mn. pojawia się głoska e. Np.:

ich arbeite, atme du arbeitest, atmest er, sie, es arbeitet, atmet

wir arbeiten, atmen ihr arbeitet, atmet sie, Sie arbeiten, atmen

Uwaga: w przypadku niektórych czasowników mocnych, np.: halten (trzymać, zatrzymać), laden (ładować) oraz ich złożeń, zasada ta nie jest przestrzegana. W drugiej i trzeciej os. l. poj. głoska e nie występuje.

25

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik W czasownikach, których temat kończy się na -s, -ss, -ß, -z, np.: reisen (podróżować), küssen (całować), heißen (nazywać się), sitzen (siedzieć), druga i trzecia os. l. poj. wyglądają tak samo. Np.:

ich reise, sitze du reist, sitzt er, sie, es reist, sitzt

wir reisen, sitzen ihr reist, sitzt sie, Sie reisen, sitzen

W czasownikach, których bezokolicznik kończy się na -ln, np.: sammeln (zbierać), bügeln (prasować), usuwa się w pierwszej os. l. poj. należące do tematu e. Np.:

ich sammle du sammelst er, sie, es sammelt

wir sammeln ihr sammelt sie, Sie sammeln

Natomiast w czasownikach, których bezokolicznik kończy się na -rn, np.: wandern (wędrować), ändern (zmieniać), należące do tematu e najczęściej pozostaje. Np.:

ich wandere du wanderst er, sie, es wandert

wir wandern ihr wandert sie, Sie wandern

Pewna grupa czasowników odmienia się ze zmianą tematu. Zmiana ta następuje tylko w drugiej i trzeciej osobie liczby pojedynczej i polega na przejściu: ich fahre (jadę…) du fährst er, sie, es fährt a w ä, np.: e w i, np.: ich gebe (daję…) du gibst er, sie, es gibt e w ie, np.: ich sehe (patrzę…) du siehst er, sie, es sieht Najważniejsze czasowniki odmieniające się ze zmianą tematu można znaleźć na końcu podręcznika w tabeli „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych”.

Odmiana czasowników posiłkowych sein (być), haben (mieć), werden (stać się, zostać kimś) ich bin, habe, werde du bist, hast, wirst er, sie, es ist, hat, wird

wir sind, haben, werden ihr seid, habt, werdet sie, Sie sind, haben, werden

Ćwi­cze­nia Übungen 1. W  pisz podany w nawiasie czasownik we właściwej osobie i liczbie. Uwaga: punkty 21-30 można rozwiązywać z pomocą tabeli „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych”.

1. Wir ___________________ gern Fußball. (spielen) 26 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

2. Sie (l. poj.) ___________________ jeden Tag. (trainieren) 3. Herr Schneider ___________________ einen Brief. (schreiben) 4. ___________________ ihr etwas für mich? (kaufen) 5. Du ___________________ zu wenig Wasser. (trinken) 6. Sie (l. mn.) ___________________ uns morgen. (besuchen) 7. ___________________ Sie immer noch in Hamburg? (wohnen) 8. Paul ___________________ heute bis 19 Uhr. (arbeiten) 9. Ich ___________________ mehr Geld. (brauchen) 10. Karl und Monika ___________________ heute ins Kino. (gehen) 11. Ihr ___________________ wirklich gut. (kochen) 12. ___________________ ihr hier schon lange? (warten) 13. Mein Opa ___________________ alte Münzen. (sammeln) 14. ___________________ ihr mit eurer Arbeit zufrieden? (sein) 15. Die Mutter ___________________ das Kind in den Sessel. (setzen) 16. Wie ___________________ du? (heißen) 17. Karl ___________________ keine Zeit mehr. (haben) 18. Wir ___________________ sehr gern. (kegeln) 19. Ich ___________________ nicht besonders gern. (bügeln) 20. Wie ___________________ du dieses Auto? (finden) 21. Jede Woche ___________________ er ein Buch. (lesen) 22. ___________________ du ihn oft? (treffen) 23. Frau Bergson ___________________ ihr Auto immer gründlich. (waschen) 24. Ihr ___________________ Englisch wirklich gut. (sprechen) 25. ___________________ eure Mutter Englisch auch genauso gut? (sprechen) 27

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

26. Sie (l. poj.) ___________________ auf ihre Uhr. (sehen) 27. Um wie viel Uhr ___________________ ihr morgen nach Stuttgart? (fahren) 28. Du ___________________ zu wenig. (essen) 29. Dieser Bus ___________________ am Bahnhof nicht. (halten) 30. Sein Bruder ___________________ wirklich schnell. (laufen)

3.2. Czas przeszły prosty Das Präteritum/Das Imperfekt Präteritum nazywany jest często „czasem relacjonowania”, używa się go przede wszystkim w opowiadaniach, sprawozdaniach, częściej w języku pisanym niż mówionym. Uwaga: w przypadku czasowników sein, haben oraz czasowników modalnych (por. rozdz. 3.7. Czasowniki modalne) Präteritum jest najczęściej używanym czasem przeszłym. Czas Präteritum czasowników słabych (regularnych) tworzy się przez dodanie do tematu czasownika poniższych końcówek osobowych:

ich – te du – test er, sie, es – te

Np.:

ich fragte (pytałem…) du fragtest er, sie, es fragte

wir – ten ihr – tet sie, Sie – ten

wir fragten ihr fragtet sie, Sie fragten

W czasownikach, których temat kończy się na -t, -d, -chn, -ffn, -tm, między tematem a końcówką osobową umieszcza się -e. Np.:

ich wartete (czekałem…) du wartetest er, sie, es wartete

wir warteten ihr wartetet sie, Sie warteten

Czas Präteritum czasowników mocnych (nieregularnych) tworzymy wg innej zasady. Formy te są nieregularne i należy je zapamiętać (por. tabela „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych”).

Odmiana czasowników mocnych w czasie Präteritum: ich – -- (brak końcówki) du – st er, sie, es – -- (brak końcówki)

wir – en ihr – t sie, Sie – en

28 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

Np.:

fahren (jechać) – fuhr (forma Präteritum), geben (dać) – gab (forma Präteritum) ich fuhr, gab wir fuhren, gaben ihr fuhrt, gabt du fuhrst, gabst er, sie, es fuhr, gab sie, Sie fuhren, gaben

Uwaga: jeśli forma Präteritum czasowników mocnych kończy się na -ß lub -s, w drugiej os. l. poj. przed końcówką osobową pojawia się – e. Jeśli zaś forma Präteritum kończy się na -d lub -t, głoskę – e umieszcza się przed końcówką osobową w drugiej os. l. mn. Np.: essen (jeść) – aß (forma Präteritum), halten (trzymać) – hielt (forma Präteritum)

ich aß, hielt du aßest, hieltst er, sie, es aß, hielt

wir aßen, hielten ihr aßt, hieltet sie, Sie aßen, hielten

Czas Präteritum najważniejszych czasowników mieszanych: bringen (przynieść), denken (myśleć), kennen (znać), nennen (nazwać), wissen (wiedzieć) ich du er, sie, es wir ihr sie, Sie

brachte brachtest brachte brachten brachtet brachten

dachte dachtest dachte dachten dachtet dachten

kannte kanntest kannte kannten kanntet kannten

nannte nanntest nannte nannten nanntet nannten

wusste wusstest wusste wussten wusstet wussten

Czas Präteritum czasowników posiłkowych sein (być), haben (mieć), werden (stać się, zostać kimś):

ich war, hatte, wurde du warst, hattest, wurdest er, sie, es war, hatte, wurde

wir waren, hatten, wurden ihr wart, hattet, wurdet sie, Sie waren, hatten, wurden

Czas Präteritum czasowników modalnych – patrz rozdz. 3.7. Czasowniki modalne.

Ćwi­cze­nia Übungen 2. W  pisz podany w nawiasie czasownik we właściwej osobie i liczbie czasu Präteritum. Uwaga: punkty 11 – 20 można rozwiązywać z pomocą tabeli „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych”.

1. Er ________________ das Buch auf den Tisch. (legen) 2. Man ________________ Ordnung sehr schnell. (machen)

29

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

3. Sein Hund ________________ immer sehr laut. (bellen) 4. An der See ________________ wir gerne große Sandburgen. (bauen) 5. Ihre Schwester ________________ Landschaften am liebsten. (malen) 6. ________________ ihr jeden Tag? (wandern) 7. ________________ du lange? (warten) 8. Der Läufer ________________ tief und langsam. (atmen) 9. Herr und Frau Kaufmann ________________ gestern Besuch. (haben) 10. Unser Lehrer ________________ oft schwierige Fragen. (stellen) 11. Sie (l. poj.) ________________ unseren Kindern ein kleines Geschenk mit. (bringen) 12. Man ________________ schnell das Frühstück. (essen) 13. Wie lange ________________ du von Frankfurt nach Berlin? (fahren) 14. Das ________________ ich nicht. (wissen) 15. Katja ________________ Briefe nicht besonders gern. (schreiben) 16. Der Zug ________________ nie in unserem Dorf. (halten) 17. Wir ________________ zumindest eine Woche bei unseren Eltern. (bleiben) 18. ________________ du schon beim Arzt? (sein) 19. ________________ ihr vielleicht Herrn Berg? (kennen) 20. Sie (l. mn.) ________________ Englisch wie gebürtige Engländer .(sprechen) 2a. Napisz poniższe zdania w czasie Präsens. W razie wątpliwości skorzystaj z tabeli „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych.”

1. Kannten Sie gut Ihre Nachbarn? __________________________________________________________________. 2. Wusstest du das? __________________________________________________________________.

30 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

3. Sein Tag begann um 6 Uhr. __________________________________________________________________. 4. Ich traf mich mit meiner Freundin. __________________________________________________________________. 5. Wir lösten endlich dieses Problem. __________________________________________________________________. 6. Er schrieb interessante Bücher. __________________________________________________________________. 7. Nach der Arbeit gingen sie immer in die Kneipe. __________________________________________________________________. 8. Er saß noch im Büro. __________________________________________________________________. 9. Carla studierte Informatik. __________________________________________________________________. 10. Wartetest du lange? _________________________________________________________________. 11. Der Chef zwang ihn dazu. _________________________________________________________________. 12. Ich träumte davon. _________________________________________________________________. 13. Der Film fing um 8 Uhr an. _________________________________________________________________. 14. Wir unterhielten uns mit ihm. _________________________________________________________________. 15. Die Preise stiegen wieder. _________________________________________________________________. 16. Er erkundigte sich danach. _________________________________________________________________. 17. Ihr zeichnetet wirklich schön. _________________________________________________________________. 18. Wo warst du? _________________________________________________________________. 31

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

19. Hattet ihr Zeit? _________________________________________________________________. 20. Sie half mir immer. _________________________________________________________________.

3.3. Czas przeszły złożony Das Perfekt Perfekt nazywany bywa „czasem konwersacji”. Jest używany powszechnie w języku mówionym. Czas Perfekt tworzymy za pomocą czasowników posiłkowych haben lub sein oraz formy Partizip Perfekt (imiesłów czasu przeszłego) danego czasownika. Np.:

Ich habe gestern lange gearbeitet. (Wczoraj długo pracowałem.) Er ist ins Gebirge gefahren. (On pojechał w góry.)

Czasownika posiłkowego sein używamy w odniesieniu do czasowników oznaczających ruch w pewnym kierunku, np.: gehen (iść), fahren (jechać), fliegen (lecieć), kommen (przyjść), itd. oraz zmianę stanu, np.: einschlafen (zasnąć), aufwachen (obudzić się), schmelzen (topnieć, roztapiać się). Istnieje też kilka wyjątków wymagających użycia w czasie Perfekt czasownika posiłkowego sein, np.: sein (być), bleiben (zostać), werden (stać się).

Czasownika posiłkowego haben używamy w pozostałych (niewymienionych wyżej), przypadkach czyli znacznie częściej. Formę Partizip Perfekt czasowników słabych (regularnych) tworzymy przez dodanie do tematu czasownika przedrostka ge- i końcówki -t. (Uwaga: znajdowanie tematu czasownika – patrz 3.1. Czas teraźniejszy – Das Präsens) Np.: fragen – gefragt, machen – gemacht, stellen – gestellt, legen – gelegt, itd. Jeśli temat czasownika kończy się na -t, -d, -chn, -ffn, -tm, to między nim a końcówką -t umieszcza się -e. Np.:

arbeiten – gearbeitet, atmen – geatmet, zeichnen – gezeichnet, öffnen – geöffnet, itd.

Formy Partizip Perfekt czasowników mocnych (nieregularnych) oraz mieszanych należy zapamiętać (por. tabela „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych”). Partizip Perfekt czasowników mocnych otrzymuje zawsze końcówkę -en (wyjątek: tun – getan), np.: fahren – gefahren, bleiben – geblieben, itd., Partizip Perfekt czasowników

32 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

mieszanych otrzymuje końcówkę -t, np.: bringen – gebracht, denken – gedacht, itd. Podobnie jak w przypadku czasowników słabych rolę przedrostka pełni ge-. Np.: kommen – gekommen, treffen – getroffen, wissen – gewusst, itd. Nie otrzymują przedrostka ge- czasowniki słabe, mocne i mieszane rozpoczynające się od: be-, emp-, ent-, er-, ge-, miss-, ver-, zer- oraz kończące się na -ieren. Również Partizip Perfekt czasowników nierozdzielnie złożonych i rozpoczynających się od: durch-, über-, um-, unter-, wider-, wieder- pozbawiony jest przedrostka ge-. Np.:

bekommen – bekommen, bestellen – bestellt, empfinden – empfunden, erzählen – erzählt, gehören – gehört, misslingen – misslungen, verstehen – verstanden, zerbrechen – zerbrochen, fotografieren – fotografiert, durchdenken – durchdacht, unterbrechen – unterbrochen, wiederholen – wiederholt, itd.

W czasownikach rozdzielnie złożonych (słabych, mocnych i mieszanych) ge- umieszcza się między przedrostkiem właściwym a czasownikiem, np.: anrufen – angerufen, mitbringen – mitgebracht, zumachen – zugemacht, itd. Por. rozdz. 3.6. Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone – Die trennbar und untrennbar zusammengesetzten Verben. W zdaniu Partizip Perfekt występuje na samym końcu, czasownik posiłkowy na miejscu drugim (por. część II, rozdział 8). Np.:

Gestern sind sie in die USA geflogen. (Wczoraj polecieli do USA.) Herr Hoffmann hat uns im September besucht. (Pan Hoffmann odwiedził nas we wrześniu.)

Ćwi­cze­nia Übungen 3. N  apisz poniższe zdania w czasie Perfekt. Uwaga: punkty 11 – 20 można rozwiązywać z pomocą tabeli „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych”.

1. Er legt die Zeitung auf den Tisch. __________________________________________________________________. 2. Katja besucht uns am Samstag. __________________________________________________________________. 3. Im Sommer reisen wir durch Europa. __________________________________________________________________. 4. Der Student macht alle Fenster zu. __________________________________________________________________.

33

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

5. Ich fotografiere alle Baudenkmäler. __________________________________________________________________. 6. Sie stellen ihren neuen Schrank an die Wand im Wohnzimmer. __________________________________________________________________. 7. Unser Opa sammelt Briefmarken aus aller Welt. __________________________________________________________________. 8. Sie wandern immer gern. __________________________________________________________________. 9. Die Kinder machen Ordnung in ihren Zimmern. __________________________________________________________________. 10. Besichtigt ihr das ganze Museum? _________________________________________________________________. 11. Du isst doch zu viel. _________________________________________________________________. 12. Der Briefträger bringt heute nächste Rechnungen. _________________________________________________________________. 13. Am Samstag fliegen wir nach Madrid. _________________________________________________________________. 14. Triffst du ihn oft? _________________________________________________________________. 15. Sie bleiben in Salzburg nur 2 Tage. _________________________________________________________________. 16. Darüber spricht er nie. _________________________________________________________________. 17. Kennt ihr sie wirklich so gut? _________________________________________________________________. 18. Der Zug hält in Mainz. _________________________________________________________________. 19. Ich vergesse es gleich. _________________________________________________________________. 20. Herr Braun ruft seinen Kunden an. _________________________________________________________________. 34 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

3a. Ułóż zdania z podanych wyrazów w czasie Perfekt. W razie wątpliwości skorzystaj z tabeli „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych.”

1. gestern, bestehen, Claudia, ihr letztes Examen __________________________________________________________________. 2. alle Hemden, bügeln, schon, ich __________________________________________________________________. 3. vergessen, seinen Namen, ich, leider __________________________________________________________________. 4. uns, unser Freund, helfen __________________________________________________________________. 5. sich erkälten, das Kind __________________________________________________________________. 6. Matthias, werden, Vater __________________________________________________________________. 7. das Spiel, unsere Mannschaft, gewinnen __________________________________________________________________. 8. die Kinder, ihre Hausaufgaben, machen __________________________________________________________________. 9. der Arzt, alle Patienten, untersuchen, gründlich __________________________________________________________________. 10. ich, nennen, einen falschen Namen _________________________________________________________________. 11. ihr, mitnehmen, eure Sachen? _________________________________________________________________. 12. tief, in die Tasche, er, greifen _________________________________________________________________. 13. 100 Mitarbeiter, man, letztes Jahr, entlassen _________________________________________________________________. 14. fast die ganze Nacht, die Nachtigall, singen _________________________________________________________________. 15. der Film, nicht, gefallen, mir _________________________________________________________________. 35

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

16. du, bekommen, die Antwort, von ihnen? _________________________________________________________________. 17. viel Geld, er, leihen, seinem Nachbarn _________________________________________________________________. 18. am Wochenende, vor dem Monitor, ich, zu lange, sitzen _________________________________________________________________. 19. sich setzen, die Gäste, an den Tisch _________________________________________________________________. 20. das Land, noch nicht, die Krise, überwinden _________________________________________________________________.

3.4. Czas zaprzeszły Das Plusquamperfekt Plusquamperfekt jest używany rzadziej niż wyżej omówione czasy przeszłe. Jest on jednak niezbędny w tworzeniu formy przeszłej trybu przypuszczającego – por. rozdz. 3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktiv II oraz cz. II rozdz. 12.9. – 12.11. Zdanie warunkowe nierzeczywiste, zdanie wyrażające życzenie nierzeczywiste – Der irreale Konditionalund Wunschsatz, Zdanie porównawcze nierzeczywiste – Der irreale Vergleichssatz, Zdanie skutkowe nierzeczywiste – Der irreale Konsekutivsatz. Z czasem Plusquamperfekt spotkamy się również w zdaniach czasowych – por. cz. II rozdz. 12.4. Zdania czasowe – Die Temporalsätze. Czas Plusquamperfekt tworzymy za pomocą czasowników posiłkowych haben lub sein użytych w czasie Präteritum oraz formy Partizip Perfekt danego czasownika. Czasowników posiłkowych używa się na tych samych zasadach co w czasie Perfekt (por. rozdz. 3.3.). Np.:

Er hatte am Samstag lange geschlafen. (On spał w sobotę długo.) Sie waren nach Paris geflogen. (Oni polecieli do Paryża.)

Ćwi­cze­nia Übungen 4. N  apisz poniższe zdania w czasie Plusquamperfekt. Uwaga: punkty 6 – 10 można rozwiązywać z pomocą tabeli „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych”.

1. Wir malen die ganze Wohnung. __________________________________________________________________. 2. Sie setzt das Kind auf den Stuhl. __________________________________________________________________. 36 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

3. Der Wächter beobachtet den Fremden. __________________________________________________________________. 4. Sie brauchen mehr Zeit. __________________________________________________________________. 5. Verkaufst du dein Auto? __________________________________________________________________. 6. Trinkt ihr kalten Tee? __________________________________________________________________. 7. Der Hund liegt unter dem Tisch. __________________________________________________________________. 8. Das Auto fährt zu schnell. __________________________________________________________________. 9. Das Kind schläft langsam ein. __________________________________________________________________. 10. Das weiß ich nicht. _________________________________________________________________.

3.5. Czas przyszły Das Futur I Futur I tworzymy za pomocą czasownika werden (uwaga: wzór odmiany znajdziemy w rozdziale 3.1. Czas teraźniejszy – Das Präsens) oraz bezokolicznika danego czasownika. Np.:

Am Freitag werden wir nur 6 Stunden arbeiten. (W sobotę będziemy pracować tylko 6 godzin.) Er wird euch sicherlich besuchen. (On z pewnością was odwiedzi.)

Za pomocą czasu Futur I możemy wyrazić zamiar dotyczący przyszłości oraz przypuszczenie odnoszące się do przyszłości lub teraźniejszości. Np.:

Nächstes Jahr werden wir Urlaub in Spanien machen. (W przyszłym roku spędzimy urlop w Hiszpanii.)

Er wird schon schlafen, wenn wir nach Hause kommen. (On będzie już spał, gdy przyjdziemy do domu.) Der Chef wird schon in seinem Büro sein. (Szef jest już chyba w swoim biurze.)

37

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik Uwaga: jeśli kontekst sytuacyjny jest jednoznaczny, możemy dla wyrażenia przyszłości użyć czasu teraźniejszego. Np.:

Unser Onkel besucht uns am Samstag. (Wujek odwiedzi nas w sobotę.)

Ćwi­cze­nia Übungen 5. Napisz poniższe zdania w czasie Futur I.

1. Wir spielen erst am Sonntag. __________________________________________________________________. 2. Die Chefin ist im Konferenzraum. __________________________________________________________________. 3. Die Konferenz findet im Mai statt. __________________________________________________________________. 4. Ich bleibe ungefähr 2 Wochen in Hamburg. __________________________________________________________________. 5. Unsere Nachbarn bauen ihr Haus schon über 6 Monate. __________________________________________________________________. 6. Meine Oma kauft sicherlich kein Haustier mehr. __________________________________________________________________. 7. Ihr braucht bestimmt noch ein bißchen Geld. __________________________________________________________________. 8. Anna ist wohl krank. __________________________________________________________________. 9. Für dich haben sie immer Zeit. __________________________________________________________________. 10. Nächsten Sommer verbringen wir in Italien. _________________________________________________________________.

38 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

3.6. C  zasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone Die trennbar und untrennbar zusammengesetzten Verben Czasowniki złożone składają się z przedrostków i czasowników głównych. Np.:

anrufen (zadzwonić), besprechen (omówić), fortsetzen (kontynuować), itd.

Przedrostkami wprowadzającymi czasowniki rozdzielnie złożone są: ab-, an-, auf-, aus-, ein-, fort-, her-, hin-, nach-, statt-, teil-, vor-, weg-, zu-, zurück-, zusammen-. W zdaniu przedrostek występuje na samym końcu, niezależnie od długości zdania. Np.:

Ich räume mein Zimmer immer am Wochenende auf. (Sprzątam mój pokój zawsze w weekend.) Sie gab immer zu viel Geld aus. (Ona wydawała zawsze za dużo pieniędzy.)

Przedrostkami wprowadzającymi czasowniki nierozdzielnie złożone są: be-, ge-, emp-, ent-, er-, miss-, ver-, zer-. Np.:

Die Oma erzählt den Kindern ein Märchen. (Babcia opowiada dzieciom bajkę.) Wir verbringen unsere Sommerferien an der Ostsee. (Spędzamy nasze wakacje nad Bałtykiem.)

Niżej podane przedrostki mogą wprowadzać czasownik rozdzielnie lub nierozdzielnie złożony – durch-, über-, um-, unter-, voll-, wider-, wieder-. Np.:

Ich übersetzte den Text aus dem Englischen ins Polnische. (Tłumaczyłem tekst z angielskiego na polski.) Er umgeht immer die Antwort auf meine Fragen. (On unika zawsze odpowiedzi na moje pytania.)

Ale:

Wir setzten mit der Fähre ans andere Ufer über. (Przeprawiliśmy się promem na drugi brzeg.) Es geht so ein Gerücht um. (Krąży taka pogłoska.)

Uwaga: w zdaniach podrzędnych czasowników rozdzielnie złożonych nie dzieli się. Np.:

Er hat uns gesagt, dass die Konferenz erst am Freitag stattfindet. (On nam powiedział, że konferencja odbędzie się dopiero w sobotę.) Ich weiß nicht, ob sie uns gestern anrief. (Nie wiem, czy ona wczoraj do nas dzwoniła.)

39

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

Ćwi­cze­nia Übungen 6. W  pisz podany w nawiasie czasownik we właściwej formie czasu Präsens. Uwaga – nie wszystkie czasowniki są rozdzielnie złożone.

1. Der Lektor _____________________ den Studenten einige Wörter _____________________ . (erklären) 2. Wir _____________________ erst im April _____________________ . (zurückkommen) 3. _____________________ du daran _____________________? (teilnehmen) 4. Wem ____________________ das Auto hier____________________? (gehören) 5. _ ____________________ Sie bitte alle Sätze sinngemäß __________________! (ergänzen) 6. Ich ___________________ alle Fenster ____________________ zu. (zumachen) 7. Wann _____________________ diese Veranstaltung _____________________ ? (stattfinden) 8. Ich ____________________ mir noch eine Nachspeise ___________________. (bestellen) 9. Es _____________________ _____________________ zu regnen. (aufhören) 10. Claudia ___________________ sich auf die Prüfung ____________________. (vorbereiten) 11. Er ___________________ den Text ins Englische ___________________. (übersetzen) 12. Man __________________ gleich die Tür ___________________. (aufmachen) 13. Nächste Woche ___________________ ich ___________________. (umziehen) 14. Sie __________________ jeden Trick ___________________ . (durchschauen) 15. Die Schüler ___________________ die Grammatik ___________________. (wiederholen) 16. Unsere Nachbarin ___________________ vier Kinder ___________________. (erziehen) 17. Man ___________________ viel Zeit ___________________. (verschwenden) 40 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

18. Eine Wahrsagerin ___________________ die Zukunft ___________________. (voraussagen) 19. Der Hund __________________ ihr nicht ___________________. (gehorchen) 20. Der Sommer ___________________ immer so schnell ___________________. (vergehen)

3.7. Czasowniki modalne Die Modalverben Do grupy tej należy 6 czasowników. Są to: dürfen (mieć pozwolenie), können (móc, umieć, potrafić), mögen (lubić), müssen (musieć), sollen (mieć powinność), wollen (chcieć).

Odmiana czasowników modalnych w czasie Präsens.

ich du er, sie, es wir ihr sie, Sie

dürfen darf darfst darf dürfen dürft dürfen

können kann kannst kann können könnt können

mögen mag magst mag mögen mögt mögen

müssen muss musst muss müssen müsst müssen

sollen soll sollst soll sollen sollt sollen

wollen will willst will wollen wollt wollen

Odmiana czasowników modalnych w czasie Imperfekt/Präteritum.

ich du er, sie, es wir ihr sie, Sie

dürfen durfte durftest durfte durften durftet durften

können konnte konntest konnte konnten konntet konnten

mögen mochte mochtest mochte mochten mochtet mochten

müssen musste musstest musste mussten musstet mussten

sollen sollte solltest sollte sollten solltet sollten

wollen wollte wolltest wollte wollten wolltet wollten

Czasowniki modalne występują w zdaniach na ogół w towarzystwie drugiego czasownika, który wówczas przyjmuje zawsze postać bezokolicznika i znajduje się na samym końcu zdania. Wyjątkiem jest mögen, który w zdaniu występuje samodzielnie. Np.:

Ale:

Ich muss heute länger im Büro bleiben. (Muszę dzisiaj zostać dłużej w biurze.) Die Kinder durften gestern endlich ins Kino gehen. (Dzieci mogły wczoraj wreszcie pójść do kina.) Ich mag sie sehr. (Lubię ją bardzo.)

41

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik Uwaga: czasownik mögen występuje często w formie przypuszczającej ich möchte (chciałbym) itd. Patrz rozdz. 3.13. – Tryb przypuszczający.

Ćwi­cze­nia Übungen 7. Z rozsypanych wyrazów zbuduj zdania w podanych w nawiasie czasach.

1. ich, gehen, morgen, wollen, ins Theater (Präsens) __________________________________________________________________. 2. er, am letzten Samstag, 6 Stunden, arbeiten, müssen (Imperfekt) __________________________________________________________________. 3. Herr Schneider, nicht, Ski fahren, können (Präsens) __________________________________________________________________. 4. mögen, Reis, du? (Präsens) __________________________________________________________________. 5. leider, gestern, nicht, können, ich, kommen (Imperfekt) __________________________________________________________________. 6. müssen, wirklich, ihr, gehen, schon? (Präsens) __________________________________________________________________. 7. dürfen, dort, parken, man? (Präsens) __________________________________________________________________. 8. Katja, sich treffen, wollen, nicht, mit dir (Imperfekt) __________________________________________________________________. 9. du, ihm, helfen, doch, sollen (Imperfekt) __________________________________________________________________. 10. wollen, wissen, du, wirklich, es? (Präsens) _________________________________________________________________.

3.8. Czasowniki zwrotne Die reflexiven Verben Wzór odmiany czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w bierniku (Akkusativ) ich interessiere mich (interesuję się) du interessierst dich er, sie, es interessiert sich

wir interessieren uns ihr interessiert euch sie, Sie interessieren sich

42 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

Wzór odmiany czasownika zwrotnego z zaimkiem zwrotnym w celowniku (Dativ) ich stelle mir vor (wyobrażam sobie) du stellst dir vor er, sie, es stellt sich vor

wir stellen uns vor ihr stellt euch vor sie, Sie stellen sich vor

Niemieckie czasowniki zwrotne pokrywają się z polskimi tylko częściowo. Np.: Ale:

sich interessieren – interesować się, sich verspäten – spóźnić się lernen – uczyć się, sich setzen – siadać, usiąść

W zdaniu zaimek zwrotny występuje najczęściej bezpośrednio po formie osobowej czasownika. Np.:

Meine Schwester kämmt sich immer lange. (Moja siostra zawsze długo się czesze.) Ich muss mir schnell Hände waschen. (Muszę szybko umyć sobie ręce.) Er hat sich gestern mit seinem alten Bekannten getroffen. (Spotkał się wczoraj ze swoim starym znajomym.)

W pytaniach z użyciem zaimków zwrotnych, jeśli rolę podmiotu pełni zaimek osobowy, kolejność wyrazów jest inna. Np.:

Wofür interessiert er sich? (Czym on się interesuje?)

Mit wem hast du dich getroffen? (Z kim się spotkałeś?)

Lista najczęściej spotykanych czasowników zwrotnych: sich (Dat.) ansehen etw. (obejrzeć sobie), sich ändern (zmieniać się), sich bedanken für etw. (dziękować za coś), sich beeilen (pospieszyc się), sich bewerben (ubiegać się), sich entschuldigen (usprawiedliwiać się, tłumaczyć się), sich erholen (wypocząć), sich erinnern an etw. (przypomnieć sobie coś), sich erkälten (zaziębić się), sich freuen (cieszyć się), sich fürchten (obawiać się), sich interessieren (interesować się), sich irren (mylić się), sich kümmern (troszczyć się), sich setzen (siadać), sich treffen (spotkać się), sich vorbereiten (przygotowywać się), sich (Dat) vorstellen (wyobrażać sobie), sich vorstellen (przedstawiać się), sich (Dat.) waschen etw. (myć sobie coś), sich waschen (myć się), sich wundern (dziwić się), itd.

43

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

Ćwi­cze­nia Übungen 8. Uzupełnij odpowiednie zaimki zwrotne.

1. Ich muss __________________ noch schnell Hände waschen. 2. Wann hast du __________________ erkältet? 3. Darf ich __________________ vorstellen? Mein Name ist… 4. Ich möchte __________________ gern einen interessanten Film ansehen. 5. Stell __________________ vor, Max hat eine Million im Lotto gewonnen. 6. Katja interessiert __________________ für Literatur. 7. Die Eltern sollten __________________ um ihre Kinder kümmern. 8. Wir haben __________________ auf diesen Urlaub sehr gefreut. 9. Seid ihr überzeugt, dass ihr __________________ nicht geirrt habt. 10. Guten Tag, Herr Kühn. Setzen Sie __________________ bitte.

3.9. Tryb rozkazujący Der Imperativ Tryb rozkazujący występuje w drugiej osobie liczby pojedynczej i mnogiej oraz w formie grzecznościowej. Tryb rozkazujący dla 2 os. l. poj. tworzymy odrzucając zaimek osobowy du oraz końcówkę -st. Np.:

Du holst. (Przynosisz.) Du gibst. (Dajesz.) Du hängst. (Wieszasz.)

Hol! (Przynieś!) Gib! (Daj!) Häng! (Powieś!)

W czasownikach, w których występuje zmiana tematu z a w ä, ä w trybie rozkazującym nie występuje. Np.:

Du fährst. (Jedziesz.) Du wäschst dich. (Myjesz się.)

Fahr! (Jedź!) Wasch dich! (Umyj się!)

44 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

W czasownikach, których temat kończy się na -t, -d, -ig oraz grupy spółgłoskowe (trudne do wymówienia, takie jak np. -chn, -ffn, -tm), umieszcza się głoskę -e. Np.:

Du arbeitest. (Pracujesz.) Du öffnest. (Otwierasz.)

Arbeite! (Pracuj!) Öffne! (Otwórz!)

Tryb rozkazujący dla 2 os. l. mn. tworzymy odrzucając zaimek osobowy ihr. Np.:

Ihr gebt. (Dajecie.) Ihr hängt. (Wieszacie.) Ihr wascht euch. (Myjecie się.)

Gebt! (Dajcie!) Hängt! (Powieście!) Wascht euch! (Umyjcie się!)

Tryb rozkazujący dla formy grzecznościowej tworzymy, umieszczając zaimek Sie bezpośrednio po czasowniku. Np.:

Holen Sie! (Niech pan/pani przyniesie!), Fahren Sie! (Niech pan/pani jedzie!), Waschen Sie sich! (Niech pan/pani się umyje!)

Uwaga: w/w przykłady z użyciem czasownika sich waschen (myć się) pokazują, że w trybie rozkazującym zaimek zwrotny musi być zachowany.

Tryb rozkazujący czasowników sein (być) i haben (mieć): Sei! (Bądź!) Hab! (Miej!)

Seid! (Bądźcie!) Habt! (Miejcie!)

Seien Sie! (Niech pan/pani będzie!) Haben Sie! (Niech pan/pani ma!)

Ćwi­cze­nia Übungen 9. Wpisz podany w nawiasie czasownik w odpowiedniej formie trybu rozkazującego.

1. Wir warten so lange auf deinen Besuch, Katja. _________________ bei uns am Samstag _________________! (vorbeikommen) 2. _ ________________ _________________, Kinder! Der Zug fährt in einer halben Stunde ab. (sich beeilen) 3. _ ________________ Geduld! Deine Braut kommt doch endlich. (haben) 4. Peter, ich verstehe dich nicht. _________________ nicht so schnell! (sprechen) 5. _ ________________ Sie bitte so nett und _________________ Sie mir dabei! (sein, helfen) 6. Karl, _________________ das Fenster! Man kann kaum atmen. (öffnen)

45

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

7. _ ________________ bitte eure Hefte _________________! Jetzt schreibt ihr die Klassenarbeit. (zumachen) 8. Robert, ich habe Angst. _________________ nicht so schnell! (fahren) 9. Wir freuen uns, dass Sie gekommen sind. Bitte, _________________ Sie Platz! (nehmen) 10. ________________ noch ein bißchen Wasser, bevor ihr weiterfahrt. (trinken)

3.10. Rekcja czasownika Die Rektion des Verbs Czasowniki wymagają dopełnienia w odpowiednim przypadku. Inaczej mówiąc – dany czasownik rządzi określonym przypadkiem. Największa grupa niemieckich czasowników wymaga dopełnienia w bierniku (Akkusativ). Np.:

Er hat seine Wohnung verkauft. (On sprzedał swoje mieszkanie.) Sie lesen ein interessantes Buch. (Oni czytają interesującą książkę.) Wir haben einen guten Film gesehen. (Widzieliśmy dobry film.) Wir haben keinen guten Film gesehen. (Nie widzieliśmy żadnego dobrego filmu.)

Uwaga: ostatni przykład pokazuje, że przeczenie w języku niemieckim (w przeciwieństwie do języka polskiego) nie zmienia przypadku dopełnienia.

Lista najczęściej spotykanych czasowników rządzących celownikiem (Dativ): ähneln (być podobnym), antworten (odpowiedzieć), ausweichen (wyminąć), begegnen (spotkać), danken (dziękować), einfallen (przychodzić na myśl), folgen (pójść, podążyć za kimś/czymś), gefallen (podobać się), gehören (należeć), gehorchen (być posłusznym, słuchać się), genügen (wystarczyć), glauben (wierzyć komuś), gratulieren (gratulować, składać życzenia), helfen (pomagać), sich nähern (zbliżać się), nützen (przynosić korzyść), raten (radzić), schaden (szkodzić), schmecken (smakować), vertrauen (zaufać), verzeihen (wybaczyć), zuhören (przysłuchiwać się, posłuchać), zusehen (przyglądać się) i in. Przy niektórych czasownikach można użyć podwójnego dopełnienia, z których jedno będzie w celowniku (Dativ), drugie w bierniku (Akkusativ), przy czym dopełnienie w celowniku (Dativ) może zostać pominięte. Do najczęściej spotykanych należą: beantworten (odpowiadać), beweisen (udowodnić), bringen (przynieść, przynosić), empfehlen (polecać, zalecać), erzählen (opowiadać), geben (dać, dawać), leihen (pożyczać), liefern (dostarczać), sagen (powiedzieć), schenken (podarować), schicken (wysłać), schreiben (napisać), senden (wysłać, także: nadawać), verbieten (zabronić), versprechen (obiecać), wegnehmen (odebrać), zeigen (pokazać, pokazywać).

46 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

Np.:

Ich habe/dir/Blumen mitgebracht. (Przyniosłem/ci/kwiaty.) Die Oma hat/ihrer Enkelin/ein Märchen erzählt. (Babcia opowiedziała/swojej wnuczce/bajkę.)

Uwaga: jeśli w roli podwójnego dopełnienia występują rzeczowniki, pierwszy z nich będzie użyty w celowniku (Dativ), drugi w bierniku (Akkusativ). Więcej informacji na ten temat można znaleźć w rozdziale 5.1. Zaimki osobowe – Personalpronomen. Kilka czasowników występuje często z dwoma rzeczownikami (lub zaimkiem osobowym i rzeczownikiem) w bierniku (Akkusativ). Najważniejsze z nich to: kosten (kosztować), lehren (nauczyć), nennen (nazwać). Np.:

Er hat mich seinen einzigen Freund genannt. (Nazwał mnie swoim jedynym przyjacielem.) Der Opa lehrt seinen Enkel das Lesen. (Dziadek uczy swojego wnuka czytania.)

Czasowniki sein (być), werden (stać się) oraz bleiben (zostać), heißen (nazywać się) występują często z orzecznikiem rzeczownikowym w mianowniku (Nominativ). Np.:

Der Löwe ist ein Raubtier. (Lew jest drapieżnikiem.) Sein Bruder ist Arzt geworden. (Jego brat został lekarzem.)

Pewna, dość liczna grupa czasowników wymaga użycia odpowiedniego przyimka, po którym dopiero następuje właściwe dopełnienie. Tak powstałą konstrukcję nazywa się dopełnieniem przyimkowym.

Lista najczęściej spotykanych czasowników z przyimkami: abhängen von (zależeć od), Angst haben vor + D (bać się czegoś), ankommen in + D (przybyć do), antworten auf + A (odpowiadać na), arbeiten an + D (pracować nad), aufhören mit (przestać, skończyć z), aufpassen auf + A (uważać na), sich aufregen über + A (denerwować się z /powodu/), beginnen mit (zacząć od), sich beschäftigen mit (zajmować się /czymś/), bestehen aus (składać się z), sich bewerben um (ubiegać się o), bitten um (prosić o), danken für (dziękować za), denken an + A (myśleć o), denken über + A – (sądzić /coś/ o czymś), diskutieren über + A (dyskutować o), einladen in + A (zapraszać do), einladen zu – (zapraszać na), sich entscheiden für (decydować się na), sich entschuldigen für (usprawiedliwiać się, przepraszać za), sich erinnern an + A (przypominać sobie), erkranken an + D (zachorować na), sich erkundigen nach (dowiadywać się o), erzählen von (opowiadać o), fragen nach (pytać o), sich freuen auf + A (cieszyć się na), sich freuen über + A (cieszyć się z), gehören zu (należeć do), glauben an + A (wierzyć w), gratulieren zu (gratulować z okazji), halten für (uważać za), helfen bei (pomagać w), hoffen auf + A (mieć nadzieję na), hören von (słyszeć o), informieren über + A (informować o), sich interessieren für ( interesować się), sich irren in + D

47

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik (pomylić się w), sich kümmern um (troszczyć się o), nachdenken über + A (zastanawiać się nad), riechen nach (pachnieć czymś), rufen nach (wołać /kogoś/), schreiben an + A (pisać do), sprechen über + A (rozmawiać o), sterben an + D (umrzeć na), suchen nach (poszukiwać), teilnehmen an + D (brać udział w), telefonieren mit (rozmawiać przez telefon z), überzeugen von (przekonać o), sich unterhalten über + A (rozmawiać o), sich verabschieden von (pożegnać się z), vorbeigehen an + D (przechodzić obok), sich vorbereiten auf + A (przygotować się na), warnen vor + D (ostrzegać przed), warten auf + A (czekać na)

Ćwi­cze­nia Übungen 10. Z rozsypanych wyrazów zbuduj zdania w podanych w nawiasie czasach. W niektórych zdaniach uzupełnij właściwy przyimek.

1. Claudia, ihre Schwester, bringen, die heutige Zeitung (Perfekt) __________________________________________________________________. 2. er, ständig, sein Urlaub, denken (Präsens) __________________________________________________________________. 3. ich, mein Professor, wollen, danken (Präsens) __________________________________________________________________. 4. warum, antworten, mir, du, meine Frage, nicht (Perfekt) __________________________________________________________________. 5. Sonja, sich vorbereiten, ihre Prüfung (Präsens) __________________________________________________________________. 6. der Kellner, empfehlen, der Gast, der Schweinebraten mit Gemüse (Perfekt) __________________________________________________________________. 7. viele Schüler, teilnehmen, der Schulausflug (Präsens) __________________________________________________________________. 8. gestern, ich, mein alter Freund, zufällig, begegnen (Perfekt) __________________________________________________________________. 9. sein Sohn, er, ähneln, sehr (Präsens) __________________________________________________________________. 10. wir, sich verabschieden, müssen, unsere Freunde (Präsens) __________________________________________________________________.

48 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

3.11. Bezokolicznik z i bez „zu” Der Infinitiv mit und ohne „zu” W większości przypadków bezokolicznik na końcu zdania poprzedzony jest (nieprzetłumaczalnym na język polski) słówkiem zu. W przypadku czasowników rozdzielnie złożonych zu umieszcza się między przedrostkiem a czasownikiem właściwym. Np.:

Er hat versprochen, mit uns zu fahren. (On obiecał pojechać z nami.) Wir versuchen ,dieses Problem noch heute zu lösen. (Staramy się rozwiązać ten problem jeszcze dzisiaj.) Am Samstag brauchen wir nicht zu arbeiten. (W sobotę nie musimy /dosł. nie potrzebujemy/ pracować.) Vergiss nicht, mich anzurufen! (Nie zapomnij do mnie zadzwonić!)

Nie używa się zu przed bezokolicznikiem po następujących grupach czasowników: czasownikach modalnych (patrz rozdz. 3.7.) czasownikach oznaczających ruch – fahren (jechać, jeździć), gehen (iść, chodzić), kommen (przyjść) bleiben (zostać, pozostać), fühlen (czuć, odczuwać), helfen (pomagać), hören (słuchać, słyszeć), lassen (kazać, pozwalać, zostawiać, zlecać), lehren (uczyć), lernen (uczyć się), sehen (patrzeć, widzieć) Np.:

Wir gehen Einkäufe machen. (Idziemy zrobić zakupy.) Ich höre meine Schwester Gitarre spielen. (Słucham mojej siostry grającej na gitarze.) Das Kind lernt schwimmen. (Dziecko uczy sie pływać.) Der Vater lässt seinen Sohn mehr lernen. (Ojciec każe swojemu synowi więcej się uczyć.)

Uwaga: w dłuższych wypowiedziach z użyciem czasowników helfen, lehren i lernen używa się przed bezokolicznikiem zu. Np.:

Er hat mir geholfen, meine ganze Wohnung zu renovieren. (On pomógł mi odnowić całe mieszkanie.) Sie hat leider nie gelernt, sich anständig zu verhalten. (Ona niestety nigdy się nie nauczyła przyzwoicie zachowywać.)

Ćwi­cze­nia Übungen 11. Wpisz zu tam, gdzie to konieczne.

1. Siehst du diese 2 Männer miteinander am Fenster ___________ sprechen? 2. Morgen brauche ich nicht ___________ kommen. 3. Er bittet mich, ihm bei dieser Aufgabe ___________ helfen. 49

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

4. Das Fahrzeug blieb plötzlich ___________ stehen. 5. Hört doch endlich auf, ___________ rauchen! 6. Du solltest deinem Freund dabei ___________ helfen, den richtigen Weg ___________ finden. 7. Ich wurde darum gebeten, alle Fenster zu ___________ machen. 8. Komm, wir gehen mal wieder ___________ schwimmen. 9. Ich will unbedingt diese Dame kennen ___________ lernen. 10. Wir haben vergessen, unsere Bücher mit ___________ bringen.

3.12. Strona bierna Das Passiv Passiv Präsens (czas teraźniejszy strony biernej) oraz Passiv Präteritum/Imperfekt (czas przeszły strony biernej) tworzy się za pomocą czasownika posiłkowego werden – użytego w odpowiedniej osobie, liczbie i czasie (odmiana czasownika werden – patrz rozdz. 3.1., 3.2.) oraz formy Partizip Perfekt (tworzenie formy Partizip Perfekt – patrz rozdz. 3.3.) danego czasownika. Np.:

Die Wohnung wird jeden Samstag aufgeräumt. (Mieszkanie jest w każdą sobotę sprzątane.) Ihre Koffer werden jetzt gebracht. (Ich walizki są teraz przynoszone.) Unser Haus wurde voriges Jahr renoviert. (Nasz ���������������������������������� dom został odnowiony w ubiegłym roku.) Alle Briefmarken unseres Opas wurden gestern verkauft. (Wszystkie znaczki naszego dziadka zostały wczoraj sprzedane.)

Passiv Perfekt (czas przeszły złożony strony biernej) tworzy się za pomocą czasownika posiłkowego sein – użytego w odpowiedniej osobie i liczbie czasu Präsens (odmiana czasownika sein – patrz rozdz. 3.1.), Partizip Perfekt danego czasownika oraz (nieprzetłumaczalnej na język polski) formy worden. Np.:

Die neue Autobahn ist am Montag eröffnet worden. (Nowa autostrada została otwarta w poniedziałek.)

������������������������������������ artykuły zostały już przetłumaBeide Artikel sind schon übersetzt worden. (Oba czone.) 50 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

Passiv Plusquamperfekt (czas zaprzeszły strony biernej) tworzy się za pomocą czasownika sein – użytego w odpowiedniej osobie i liczbie czasu Präteritum/Imperfekt (odmiana sein w Präteritum – patrz rozdz. 3.2.) oraz – podobnie jak w przypadku Passiv Perfekt – form Partizip Perfekt danego czasownika i worden. Np.: Die ganze Wohnung war von vier Polizisten durchsucht worden. (Całe �������������� mieszka-

nie zostało przeszukane przez czterech policjantów.)

Die Bilder waren noch vor dem Krieg gekauft worden. (Obrazy zostały kupione jeszcze przed wojną.) Passiv Futur (czas przyszły strony biernej) tworzy się bardzo podobnie jak Passiv Präsens. Jedyną różnicą jest obecność na końcu zdania formy werden. Np.:

Diese Briefe werden erst morgen abgeschickt werden. (Te listy zostaną nadane dopiero jutro.) Der Patient wird auch von Fachärzten untersucht werden. (Pacjent zostanie zbadany również przez lekarzy specjalistów.)

Nieco inne zasady obowiązują przy budowie strony biernej z czasownikami modalnymi – Passiv mit Modalverben. Należy pamiętać, że czasowniki modalne mogą współuczestniczyć w tworzeniu Passivu tylko w towarzystwie drugiego czasownika. Passiv Präsens mit Modalverben (czas teraźniejszy strony biernej z czasownikami modalnymi) tworzy czasownik modalny użyty w czasie Präsens (odmiana czasowników modalnych – patrz rozdz. 3.7.), Partizip Perfekt danego czasownika oraz forma werden. Np.:

Das Auto muss noch heute repariert werden. (Samochód musi zostać naprawiony jeszcze dzisiaj.) Deine Berichte können erst in der nächsten Woche besprochen werden. (Twoje sprawozdania mogą zostać omówione dopiero w następnym tygodniu.)

Passiv Präteritum/Imperfekt mit Modalverben (czas przeszły strony biernej z czasownikami modalnymi) tworzy czasownik modalny użyty w czasie Präteritum/Imperfekt (odmiana – patrz rozdz. 3.7.), oraz – podobnie jak w przypadku czasu teraźniejszego – Partizip Perfekt danego czasownika i forma werden. Np.:

Dieser Artikel sollte gleich gelesen werden. (Ten artykuł powinien zostać od razu przeczytany.) ������������������������������ ślady mogły do dziAlle Spuren konnten bis heute beseitigt werden. (Wszystkie siaj zostać usunięte.)

51

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik Przy przekształceniach zdań w stronie czynnej – Aktiv w zdania w stronie biernej – Passiv należy pamiętać, że dopełnienie w bierniku w stronie czynnej – Akkusativobjekt des Aktivsatzes staje się podmiotem w stronie biernej – Subjekt des Passivsatzes. Np.:

Der Schüler hat einen interessanten Aufsatz geschrieben. (Uczeń napisał ciekawe wypracowanie.) Ein interessanter Aufsatz ist (vom Schüler) geschrieben worden. (Interesujące wypracowanie zostało napisane/przez ucznia/.

Zaimek man (patrz rozdz. 5.4.) w stronie biernej nie występuje. Np.:

Man baut hier einen neuen Supermarkt. /Aktiv/ (Buduje się tutaj nowy supermarket.) Ein neuer Supermarkt wird hier gebaut. /Passiv/ (Tutaj jest budowany nowy supermarket.)

W języku niemieckim oprócz zdań podmiotowych w stronie biernej (patrz w/w przykłady) buduje się często bezpodmiotowe zdania w stronie biernej. Zdania takie rozpoczynają się albo nieosobowym es albo jakąkolwiek inną częścią zdania. Np.:

Es wird auch am Wochenende gearbeitet. (Pracuje się również w weekend.) Hier wird nicht geraucht. (Tutaj się nie pali.) Es wurde zu schnell gefahren. (Jechano za szybko.) Mir ist nicht geantwortet worden. (Nie odpowiedziano mi.)

Ćwi­cze­nia Übungen 12. Przekształć poniższe zdania ze strony czynnej w bierną i odwrotnie. Zachowaj ten sam czas.

1. Wir müssen noch Einkäufe machen. __________________________________________________________________. 2. Hast du schon Blumen gegossen? __________________________________________________________________. 3. Der Chef wurde von mir gestern angerufen. __________________________________________________________________. 4. Man wird das Haus im Sommer verkaufen. __________________________________________________________________. 5. Bei uns frühstückt man immer vor 8 Uhr. __________________________________________________________________.

52 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

6. So ein Examen konnte nicht bestanden werden. __________________________________________________________________. 7. Die Wohnung war von uns aufgeräumt worden. __________________________________________________________________. 8. Ich sollte mein Auto waschen. __________________________________________________________________. 9. Man half uns nicht. __________________________________________________________________. 10. Er bringt immer 10 Tafeln Schokolade. _________________________________________________________________. 11. Man hat ihn gut erzogen. _________________________________________________________________. 12. Man tanzte bis in den hellen Tag hinein. _________________________________________________________________. 13. Dieses Gerät konnte nicht mehr repariert werden. _________________________________________________________________. 14. Wie soll man dieses Wort aussprechen? _________________________________________________________________. 15. Ich werde den Text übersetzen. _________________________________________________________________. 16. Die Beamten haben den Verbrecher festgenommen. _________________________________________________________________. 17. Wer hat uns gerufen? _________________________________________________________________. 18. Kann man diese Pilze essen? _________________________________________________________________. 19. Dem Professor ist gedankt worden. _________________________________________________________________. 20. Was wurde letzten Sommer getragen? _________________________________________________________________.

53

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

3.13. Tryb przypuszczający Der Konjunktiv II Pod pojęciem Konjunktiv II należy rozumieć następujące formy gramatyczne: Konjunktiv Präteritum/Imperfekt wraz z jego zastępczą postacią nazywaną Konditional I. Obie formy odnoszą się do teraźniejszości lub/i przyszłości. Innymi słowy Konjunktiv Präteritum i Konditional I to tryb przypuszczający czasu teraźniejszego i/lub przyszłego.

Konjunktiv Plusquamperfekt. Forma ta odnosi się tylko do przeszłości. Jest to więc tryb przypuszczający czasu przeszłego. Uwaga: w języku polskim funkcjonuje obecnie jedna uniwersalna forma trybu przypuszczającego, np.: „zrobiłbym”, „pojechałbym”, itd. Z kontekstu orientujemy się, czy rozpatrujemy hipotezę dotyczącą przeszłości bądź teraźniejszości. Formułując analogiczną myśl w języku niemieckim, musimy ją od razu „umiejscowić” w odpowiedniej formie czasowej – Konjunktiv Präteritum używany zamiennie z Konditional I lub Konjunktiv Plusquamperfekt. Por. też rozdziały: 12.9. Zdanie warunkowe nierzeczywiste, zdanie wyrażające życzenie nierzeczywiste – Der irreale Konditional- und Wunschsatz, 12.10. Zdanie porównawcze nierzeczywiste – Der irreale Vergleichssatz i 12.11. Zdanie skutkowe nierzeczywiste – Der irreale Konsekutivsatz.

Konjunktiv Präteritum czasowników słabych (regularnych) tworzymy identycznie jak czas Präteritum w trybie oznajmującym – por. rozdz. 3.2. Czas przeszły prosty – Das Präteritum/Das Imperfekt. Np.:

Er fragte dich danach. (On zapytałby ciebie o to.) Wir besuchten euch gern. (Odwiedzilibyśmy was chętnie.) Das machtest du nicht, oder? (Nie zrobiłbyś tego, nieprawdaż?)

Konjunktiv Präteritum czasowników mocnych (nieregularnych) tworzymy dodając do drugiej formy czasownika (por. tabela „Wykaz ważniejszych czasowników mocnych i mieszanych”) następujące końcówki osobowe: wir – en ich – e ihr – et du – est sie, Sie – en er, sie, es – e Tam, gdzie to możliwe, zachodzi przegłos – a:ä, o:ö, u:ü Np.:

fahren – fuhr ich führe (pojechałbym) du führest er, sie, es führe wir führen ihr führet sie, Sie führen

geben – gab gäbe (dałbym) gäbest gäbe gäben gäbet gäben

bleiben – blieb bliebe (zostałbym) bliebest bliebe blieben bliebet blieben

54 AJ9xfAA=

fliegen – flog flöge (poleciałbym) flögest flöge flögen flöget flögen

AJ

ROZDZIAŁ

3

Konjunktiv Präteritum najważniejszych czasowników mieszanych: bringen ich brächte (przyniósłbym) du brächtest er, sie, es brächte wir brächten ihr brächtet sie, Sie brächten

denken dächte (pomyślałbym) dächtest dächte dächten dächtet dächten

kennen kennte (znałbym) kenntest kennte kennten kenntet kennten

nennen nennte (nazwałbym) nenntest nennte nennten nenntet nennten

wissen wüsste (wiedziałbym) wüsstest wüsste wüssten wüsstet wüssten

Konjunktiv Präteritum czasowników modalnych oraz haben, sein i werden: dürfen ich dürfte (miałbym pozwolenie) du dürftest er,sie, es dürfte wir dürften ihr dürftet sie, Sie dürften

können könnte (mógłbym)

mögen möchte (chciałbym)

müssen sollen müsste sollte (musiałbym) (powinienem był)

könntest könnte könnten könntet könnten

möchtest möchte möchten möchtet möchten

müsstest müsste müssten müsstet müssten

solltest sollte sollten solltet sollten

Uwaga: funkcję trybu przypuszczającego od czasownika wollen (chcieć) pełni forma möchten utworzona od czasownika mögen.

haben ich hätte (miałbym) du hättest er, sie, es hätte wir hätten ihr hättet sie, Sie hätten

sein wäre (byłbym) wärest wäre wären wäret wären

werden würde (stałbym się, zostałbym) würdest würde würden würdet würden

Konditional I (tryb warunkowy) tworzymy za pomocą czasownika werden – użytego w Konjunktiv Präteritum (patrz odmiana powyżej) i bezokolicznika (Infinitiv) danego czasownika. Zasada ta dotyczy wszystkich czasowników. Np.:

Sie würde sich über euren Besuch sehr freuen. (Ucieszyłaby się bardzo z waszej wizyty.) Ich würde euch vom Flughafen abholen. (Odebrałbym was z lotniska.) Wir würden euch gern besuchen. (Odwiedzilibyśmy was chętnie.)

Uwaga: Konditional I (tryb warunkowy) może występować zamiast Konjunktiv’u Präteritum. Trybu warunkowego używa się chętnie w odniesieniu do wszystkich czasowników, aczkolwiek bardzo rzadko wobec czasowników modalnych oraz haben i sein.

55

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik Konjunktiv Plusquamperfekt tworzymy za pomocą czasowników posiłkowych haben lub sein – użytych (na zwykłych zasadach – por. rozdz. 3.3.) w Konjunktiv Präteritum (patrz odmiana powyżej) oraz Partizip Perfekt (imiesłów) danego czasownika. Zasada ta dotyczy wszystkich czasowników. Np.:

Ich wäre gern im letzten Sommer ins Gebirge gefahren, aber… (Ubiegłego lata pojechałbym chętnie w góry, ale…) Er hätte diese Aufgabe viel besser als wir gemacht. (On wykonałby te zadanie o wiele lepiej niż my.) Am letzten Wochenende hätten wir sowieso keine Zeit gehabt. (W ostatni weekend tak czy inaczej nie mielibyśmy czasu.)

Uwaga: w zdaniu zbudowanym w Konjunktiv Plusquamperfekt czasownik modalny – jeśli nie występuje samodzielnie – przyjmuje postać bezokolicznika. Np.:

Ich hätte gekonnt. (Potrafiłbym.) Er hätte gemusst. (Musiałby.)

Ale: Ich hätte es reparieren können. (Potrafiłbym to naprawić.) Er hätte länger arbeiten müssen. (On musiałby dłużej pracować.)

Ćwi­cze­nia Übungen 13. Napisz poniższe czasowniki w podanych formach.

1. sprechen – Konj. Präteritum, 2 os. l. poj. __________________________________________________________________. 2. fragen – Konj. Plusquamperf., 3 os. l. mn. __________________________________________________________________. 3. sehen – Konj. Präteritum, 2 os. l. mn. __________________________________________________________________. 4. schlafen – Konditional I, 1 os. l. poj. __________________________________________________________________. 5. fliegen – Konj. Plusquamperf. 3 os. l. poj. __________________________________________________________________. 6. bringen – Konditional I, 1 os. l. mn. __________________________________________________________________. 7. schreiben – Konj. Präteritum, 2 os. l. poj. __________________________________________________________________. 56 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

8. lesen – Konj. Plusquamperf. 1 os. l. poj. __________________________________________________________________. 9. stellen – Konj. Präteritum, 3 os. l. mn. __________________________________________________________________. 10. arbeiten – Konditional I, 2 os. l. poj. _________________________________________________________________.

3.14. Imiesłowy Die Partizipien W języku niemieckim występują dwa imiesłowy – Partizip Präsens /Partizip I/ (imiesłów czasu teraźniejszego) oraz Partizip Perfekt /Partizip II/ (imiesłów czasu przeszłego). Partizip Präsens tworzy się przez dodanie do bezokolicznika końcówki -d. Imiesłów ten odpowiada polskim imiesłowom kończącym się na -ąc, -ący, -ąca, itd. Np.: fahrend (jadąc), schlafend (śpiąc), zeichnend (rysując), itd. Tworzenie Partizip Perfekt zostało omówione w rozdziale 3.3. Imiesłów ten odpowiada polskim imiesłowom kończącym się na -ny, -na, itd. oraz -szy, -łszy. Np.:

gemacht (zrobiony, zrobiona…, zrobiwszy), gekocht (ugotowany, ugotowana…, ugotowawszy), geschrieben (napisany, napisana…, napisawszy), itd.

Partizip Präsens i Partizip Perfekt odmieniają się jak przymiotnik (patrz rozdz. 4.1., 4.2. i 4.3.), jeżeli występują w zdaniu przed rzeczownikiem, którego dotyczą (pełnią funkcję przydawki). Por. też rozdz. 12.7. – Zdania względne, przydawka rozszerzona – Die Relativsätze, das erweiterte Attribut. Np.:

die fahrenden Autos (jadące samochody), das gekochte Ei (ugotowane jajko), der schnell laufende Hund (szybko biegnący pies), itd.

Ćwi­cze­nia Übungen 14. Wpisz odpowiedni imiesłów w mianowniku.

1. Das Buch ist schon geschrieben. Das _____________________ Buch 2. Der Autor arbeitet noch. Der noch _____________________ Autor 3. Der Zug fährt schon 3 Stunden. Der schon 3 Stunden _____________________ Zug.

57

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

4. Die Fahrgäste steigen um. Die _____________________ Fahrgäste 5. Der neue Chef wurde heute vorgestellt. Der heute _____________________, neue Chef. 6. Das Flugzeug startet. Das _____________________ Flugzeug 7. Die Wurst ist gebraten. Die _____________________ Wurst 8. Ich habe das Hemd gestern gekauft. Das gestern _____________________ Hemd 9. Das Kind weint. Das _____________________ Kind 10. Der Sportler hat sich gut vorbereitet. Der gut _____________________ Sportler

3.15. Test sprawdzający Test Napisz poniższe zdania w podanych w nawiasie czasach.

1. Es regnet. (Präteritum) __________________________________________________________________. 2. Karl ist im Büro. (Futur) __________________________________________________________________. 3. Wir sind viel gewandert. (Präsens) __________________________________________________________________. 4. Das Auto ist langsam gefahren. (Präteritum) __________________________________________________________________. 5. Man wird hart arbeiten. (Präteritum) __________________________________________________________________. 6. Schreibst du den Brief? (Perfekt) __________________________________________________________________. 7. Mit wem traft ihr euch? (Perfekt) __________________________________________________________________. 8. Wir gingen die Küste entlang. (Plusquamperfekt) __________________________________________________________________.

58 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

9. Ich lasse das Fenster offen. (Perfekt) __________________________________________________________________. 10. Katja hat dich für einen begabten Musiker gehalten. (Präsens) _________________________________________________________________. 11. Er nimmt immer seinen Regenschirm mit. (Präteritum) _________________________________________________________________. 12. Spielt ihr am Samstag Fußball? (Futur) _________________________________________________________________. 13. Es war warm. (Perfekt) _________________________________________________________________. 14. Wann kommt der Zug an? (Plusquamperfekt) _________________________________________________________________. 15. Ich sammelte Briefmarken. (Präsens) _________________________________________________________________. 16. Herr Fuchs vergisst seinen Reisepass. (Perfekt) _________________________________________________________________. 17. Du schliefst zu lange. (Präsens) _________________________________________________________________. 18. Es wurde dunkel. (Perfekt) _________________________________________________________________. 19. Habt ihr irgendwo meinen Füller gesehen? (Präsens) _________________________________________________________________. 20. Wo haben die Zeitungen gelegen? (Präteritum) _________________________________________________________________. Wybierz właściwe uzupełnienie zdania.

21. Hast du schon dein Zimmer ________________? a. aufgeräumt b. aufräumt c. aufräumen 22. Peter hat uns den Film ________________. a. erzählen b. erzählt c. erzähltet 23. Hier darf man ________________ . a. geschwommen b. schwimmen

c. schwamm 59

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Czasownik

24. Ich ________________ mich auf das Examen ________________. a. vorbereite – b. bereitet vor c. bereite vor 25. Die ganze Wohnung muss renoviert ________________ a. worden b. geworden c. werden 26. Mir ist nicht ________________ worden. a. helfen b. half c. geholfen 27. Das Wasser ist schon ________________. a. gekocht b. kochend c. kochen 28. Passen Sie auf die ________________ Autos auf! a. gefahrenen b. fahren c. fahrenden 29. Ich möchte ________________ noch das Gesicht waschen. a. mir b. mich c. sich 30. Sie telefoniert jetzt ________________ ihrer Schwester. a. von b. mit c. zu 31. Ich versuche den Artikel ________________. a. übersetzen b. zu übersetzt c. zu übersetzen 32. Du hast fast nichts gegessen. ________________ noch etwas! a. Iss b. Isst c. Esst 33. Alles hängt ________________ dir ab. a. vor b. von

c. seit

34. Darüber ________________ noch nicht gesprochen. a. wurde b. wurdet c. wurdest 35. Dort ________________ man sich richtig ________________. a. kann erholt b. könnt erholen c. kann erholen

60 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

3

Uwaga: Jeśli widzisz błędy w punktach 3, 10, 15, 17, 19, zajrzyj ponownie do podrozdziału 3.1. J eżeli stwierdziłeś pomyłki w punktach 1, 4, 5, 11, 20, zerknij raz jeszcze do podrozdziału 3.2. J eśli nie udało się uniknąć błędów w punktach 6, 7, 9, 13, 16, 18, 22, spójrz znowu do podrozdziału 3.3. Jeżeli widzisz niezgodności w punktach 8, 14, zerknij do podrozdziału 3.4. Jeśli przytrafiły ci się błędy w punktach 2, 12, przypomnij sobie treść podrozdziału 3.5. Jeżeli widzisz pomyłki w punktach 21, 24, zajrzyj znowu do podrozdziału 3.6. Jeśli zauważyłeś potknięcia w punktach 23, 35, spójrz raz jeszcze do podrozdziału 3.7.  rzy błędzie w punkcie 29 pomocny będzie podrozdział 3.8., zaś przy błędzie w punkcie P 32 – podrozdział 3.9. Jeśli widzisz pomyłki w punktach 30, 33, zajrzyj do podrozdziału 3.10. Błąd w punkcie 31 doprasza się spojrzenia do podrozdziału 3.11. Jeśli widzisz pomyłki w punktach 25, 26, 34, spójrz jeszcze raz do podrozdziału 3.12. Jeśli nie udało ci się przebrnąć przez punkty 27, 28, zerknij do podrozdziału 3.14

Klucz Lösungsschlüssel 1. Es regnete. 2. Karl wird im Büro sein. 3. Wir wandern viel. 4. Das Auto fuhr langsam. 5. Man arbeitete hart. 6. Hast du den Brief geschrieben? 7. Mit wem habt ihr euch getroffen? 8. Wir waren die Küste entlang gegangen. 9. Ich habe das Fenster offen gelassen. 10. Katja hält dich für einen begabten Musiker. 11. Er nahm immer seinen Regenschirm mit. 12. Werdet ihr am Samstag Fußball spielen? 13. Es ist warm gewesen. 14. Wann war der Zug angekommen? 15. Ich sammle Briefmarken. 16. Herr Fuchs hat seinen Reisepass vergessen. 17. Du schläfst zu lange. 18. Es ist dunkel geworden. 19. Seht ihr irgendwo meinen Füller? 20. Wo lagen die Zeitungen? 21. a, 22. b, 23. b, 24. c, 25. c, 26. c, 27. a, 28. c, 29. a, 30. b, 31. c, 32. a, 33. b, 34. a, 35. c.

61

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

4. Przymiotnik Das Adjektiv

Pr zymiotnik

Przymiotnik opisuje właściwości osób i rzeczy. Może się odmieniać przez liczby, przypadki i rodzaje. W języku niemieckim występują 3 sposoby odmiany przymiotnika – z rodzajnikiem określonym, nieokreślonym i bez rodzajnika. Przymiotniki (oraz wywodzące się od nich przysłówki) podlegają stopniowaniu – patrz rozdz. 4.4. Podstawowe zasady odmiany przymiotnika: Przymiotnik odmienia się tylko wówczas, jeśli znajduje się przed rzeczownikiem (pełni rolę przydawki). Np.: das kleine Haus (mały dom), ein neuer Wagen (nowy samochód), mit dem alten Lehrer (ze starym nauczycielem) itd. Ale: Das Haus ist klein. (Dom jest mały.), Der Wagen ist neu. (Samochód jest nowy.), Unser Lehrer ist alt. (Nasz nauczyciel jest stary.)

Jeśli przed rzeczownikiem występuje więcej niż jeden przymiotnik, to każdy z nich ma taką samą końcówkę. Np.: das große, neue Rathaus (duży, nowy ratusz), ein kleiner, molliger Herr (niski, przysadzisty pan)

Przymiotniki kończące się na -el i -er tracą w odmianie -e. Np.: dunkel (ciemny), teuer (drogi) Ale: das dunkle Zimmer (ciemny pokój), ein teures Auto (drogi samochód)

Przymiotnik hoch (wysoki) traci w odmianie -c. Np.: das hohe Haus (wysoki dom)

Przymiotniki zakończone na -a (np.: lila/liliowy/, rosa/różowy/) nie odmieniają się.

Przymiotniki utworzone od nazw miast mają zawsze końcówkę -er, pisze się je dużą literą i nie odmienia się ich. Np.: Bonner (boński), Berliner (berliński), Dortmunder (dortmundzki), itd.

62 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

4

4.1. Odmiana przymiotnika po rodzajniku określonym Die Deklination mit dem bestimmten Artikel Tabela odmiany przymiotnika po rodzajniku określonym liczba pojedyncza r. żeński



r. męski

Nom. Gen. Dat. Akk.

der blaue des blauen dem blauen den blauen

r. nijaki

die blaue der blauen der blauen die blaue

das blaue des blauen dem blauen das blaue

liczba mnoga r. m. r. ż. r. n.

die blauen der blauen den blauen die blauen

W ten sam sposób odmienia się również przymiotniki po:

dieser, diese, dieses; diese (ten, ta, to; te, ci) jeder, jede, jedes; alle (każdy, każda, każde; wszyscy, wszystkie) jener, jene, jenes; jene (tamten, tamta, tamto; tamci, tamte) solcher, solche, solches; solche (taki, taka, takie; tacy, takie) welcher, welche, welches; welche (który, jaki, która, jaka, które, jakie,; którzy, jacy, które, jakie) beide (obaj, obie, oboje) – dot. liczby mnogiej

Ćwi­cze­nia Übungen 1. Wpisz podany w nawiasie przymiotnik we właściwej formie.

1. Jeder ________________ Mitarbeiter muss an der Schulung teilnehmen. (neu) 2. Hast du schon dieses ________________ Gebäude gesehen? (groß) 3. Die Wände des ________________ Hauses sind nicht mehr _______________ . (alt, weiß) 4. Der ________________ Rock und die ________________ Bluse passen gut zusammen. (blau, schwarz) 5. Wir mussten wieder mit dem ________________, ________________ Flugzeug fliegen. (alt, klein) 6. Dieses ________________ Buch wurde schon mehrmals gelesen. (interessant) 7. Ich habe Angst vor dem ________________ Hund unseres Nachbarn. (gefährlich) 8. Manche Politiker sprechen über das ________________ und das ________________ Europa. (neu, alt)

63

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Pr zymiotnik

9. Er hat alle ________________ Frauen fotografiert. (schön) 10. Du hättest doch dem ________________ Mann helfen sollen. (arm)

4.2. Odmiana przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym Die Deklination mit dem unbestimmten Artikel Tabela odmiany przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym

Nom. Gen. Dat. Akk.

r. męski

ein blauer eines blauen einem blauen einen blauen

liczba pojedyncza r. żeński

r. nijaki

eine blaue einer blauen einer blauen eine blaue

ein blaues eines blauen einem blauen ein blaues

W ten sam sposób odmienia się również przymiotniki po zaimkach dzierżawczych i przeczeniu kein. Uwaga: po zaimkach dzierżawczych i kein w liczbie mnogiej przymiotnik ma zawsze końcówkę -en (por. tabela odmiany przymiotnika po rodzajniku określonym).

Ćwi­cze­nia Übungen 2. Wpisz podany w nawiasie przymiotnik we właściwej formie.

1. Entschuldigung, gibt es hier ein ________________ Restaurant? (gut) 2. Die Zusammenarbeit mit unserem ________________ Englischlehrer war viel besser. (alt) 3. So ein gut ________________ Mann, ich muss ihn unbedingt kennen lernen. (aussehend) 4. Hast du irgendwo meine ________________ Handschuhe gesehen? (grau) 5. Er braucht keinen ________________ Mantel. (neu) 6. Wir haben nach einem ________________ Auto gesucht. (preiswert) 7. Das war wirklich ein ________________ Mensch. (gut) 8. Unser Chef mag keine ________________ Ideen. (ausgefallen)

64 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

4

9. Ich hab‘ das von einer ________________ Frau erfahren. (unbekannt) 10. Dort wächst kein ________________ Baum mehr. (grün)

4.3. Odmiana przymiotnika bez rodzajnika Die Deklination ohne Artikel Tabela odmiany przymiotnika bez rodzajnika

Nom. Gen. Dat. Akk.

r. męski

blauer blauen blauem blauen

liczba pojedyncza r. żeński r. nijaki

blaue blauer blauer blaue

blaues blauen blauem blaues

liczba mnoga r. m. r. ż. r. n.

blaue blauer blauen blaue

Uwaga: w taki sam sposób odmienia się przymiotnik po: einige (niektórzy, kilkoro), mehrere (większość), viele (wielu), wenige (niewielu). Dotyczy to tylko liczby mnogiej.

Ćwi­cze­nia Übungen 3. Wpisz podany w nawiasie przymiotnik we właściwej formie.

1. Ich trinke ________________ Tee am liebsten. (schwarz) 2. In dieser Bäckerei kann man immer ________________ Brot kaufen. (frisch) 3. Der Ring ist aus ________________ Gold. (echt) 4. _ _______________ Wohnungen sind nicht mehr so teuer wie voriges Jahr. (neu) 5. Die Bilder von Picasso haben fast immer ________________ Preise erreicht. (hoch) 6. Man hat ________________ Wein angeboten. (französisch) 7. Sehr ________________ Damen und Herren. (geehrt) 8. Wir haben viele ________________ Kunden gewonnen. (neu) 9. Laut ________________ Berichten sind mindestens 12 Menschen ums Leben gekommen. (letzt…) 10. So ________________ Raum erweckt immer Angst in mir. (dunkel)

65

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Pr zymiotnik

4.4.  Stopniowanie przymiotnika Die Komparation des Adjektivs Przymiotnik może występować w 3 stopniach – równym, wyższym i najwyższym. Stopień wyższy tworzy się przez dodanie do przymiotnika w stopniu równym końcówki -er. Stopień najwyższy tworzy się przez dodanie do przymiotnika w stopniu równym końcówki -ste. Przed przymiotnikiem w stopniu najwyższym używa się prawie zawsze odpowiedniego rodzajnika określonego. Np.:

klein – kleiner – der, die, das kleinste (mały/a/e, mniejszy/a/e, najmniejszy/a/e) billig – billiger – der, die, das billigste (tani/a/e, tańszy/a/e, najtańszy/a/e) hell – heller – der, die, das hellste (jasny/a/e, jaśniejszy/a/e, najjaśniejszy/a/e)

W większości przymiotników jednosylabowych w stopniu wyższym i najwyższym zachodzi przegłos – a : ä, o : ö, u : ü Np.:

jung – jünger – der, die, das jüngste (młody/a/e, młodszy/a/e, najmłodszy/a/e) warm – wärmer – der, die, das wärmste (ciepły/a/e, cieplejszy/a/e, najcieplejszy/ a/e)

Przymiotniki kończące się na -el i -er tracą w stopniu wyższym samogłoskę e. Np.: dunkel – dunkler (ciemny/a/e, ciemniejszy/a/e), teuer – teurer (drogi/a/e, droższy/

a/e)

Przymiotniki kończące się na: -d, -sch, -t, -tz, -z otrzymują w stopniu najwyższym głoskę e. Np.:

kalt – der, die, das kälteste (zimny/a/e, najzimniejszy/a/e), hübsch – der, die, das hübscheste (ładny/a/e, najładniejszy/a/e).

Przymiotniki stopniowane nieregularnie:

gern – lieber – der, die, das liebste (chętny/a/e…) gut – besser – der, die, das beste (dobry/a/e…) hoch – höher – der, die, das höchste (wysoki/a/e…) nah – näher – der, die, das nächste (bliski/a/e…) viel – mehr – der, die, das meiste (dużo…)

Przymiotnik w porównaniach: Po stopniu równym używamy słówka wie – so teuer wie... (tak drogi jak... Po stopniu wyższym – als – teurer als... (droższy niż...) Po stopniu najwyższym – von – das... teuerste von allen (najdroższe ze wszystkich) W przypadku konieczności odmiany przymiotnika w stopniu wyższym lub najwyższym najpierw pojawia się końcówka stopnia a po niej końcówka deklinacyjna. Np.:

ein schöneres Auto (ładniejszy samochód) Er hat den billigsten Hut gekauft. (Kupił najtańszy kapelusz.)

66 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

4

Uwaga: jeśli przymiotnik w stopniu najwyższym występuje po rzeczowniku, to używamy wtedy uniwersalnej formy am + stopień najwyższy danego przymiotnika. Np.: am schnellsten, am billigsten, am teuersten, itd.

Ćwi­cze­nia Übungen 4. W  pisz podany w nawiasie przymiotnik w stopniu wyższym lub najwyższym. Zwróć uwagę na odpowiednią końcówkę deklinacyjną (jeśli będzie konieczna).

1. Heute ist es viel ________________ als gestern. (kalt) 2. Ich bin hier ________________ von uns allen. (jung) 3. Morgen müssen wir ein bisschen ________________ bleiben. (lang) 4. Sein Onkel verdient immer noch ________________ als er. (viel) 5. Es gibt eine ________________ Möglichkeit. (gut) 6. Hat sie wirklich alle Aufgaben ________________ von allen Teilnehmern gemacht? (schnell) 7. Der Montblanc ist der ________________ Berg in Europa. (hoch) 8. Der Februar ist der ________________ Monat im Jahr. (kurz) 9. Ich glaube, das Leben auf dem Lande ist ________________ als in der Stadt. (ruhig) 10. Das ist eines der ________________ Bücher, die ich je gelesen habe. (gut)

4.5.  Rekcja przymiotnika Die Rektion des Adjektivs Przymiotniki (i przysłówki) mogą wymagać, podobnie jak czasowniki (por. rozdz. 3.10.), użycia określonego przypadku albo przyimka. Np.:

Claudia ist ihrer Mutter ähnlich. (Claudia jest podobna do swojej matki.) Der Tisch ist nur einen Meter lang. (Stół ma tylko metr długości.) Er war blass vor Wut. (Był blady z wściekłości.) Manche sind von Gewissensbissen ganz frei. (Niektórzy są całkiem wolni od wyrzutów sumienia.)

67

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Pr zymiotnik Najważniejsze przymiotniki rządzące dopełniaczem (Genitiv).

bewusst (świadomy/a/e czegoś), sicher (pewny/a/e czegoś), schuldig (winny/a/e czegoś), verdächtig (podejrzany/a/e o coś).

Najważniejsze przymiotniki rządzące celownikiem (Dativ).

ähnlich (podobny/a/e), behilflich (pomocny/a/e), bekannt (znany/a/e), böse (zły/ a/e), dankbar (wdzięczny/a/e), entsprechend (odpowiedni/a/e), fremd (obcy/a/e), gleichgültig (obojętny/a/e), nahe (bliski/a/e), treu (wierny/a/e).

Najważniejsze przymiotniki rządzące biernikiem (Akkusativ).

alt (stary/a/e), breit (szeroki/a/e), dick (gruby/a/e), hoch (wysoki/a/e), tief (głęboki/a/e), lang (długi/a/e), schwer (cieżki/a/e), weit (daleki/a/e), wert (warty/a/e).

Najważniejsze przymiotniki z przyimkami (Präpositionen).

abhängig von (zależny/a/e od…), arm an + D (ubogi/a/e w…), begeistert von (zachwycony/a/e czymś), bekannt für (znany/a/e z…), beliebt bei (lubiany/a/e, popularny/a/e), blass vor + D (blady/a/e z…), böse auf + A (zły/a/e na…), besessen von (mający/a/e obsesję na punkcie czegoś), beunruhigt über + A (zaniepokojony/a/e czymś), eifersüchtig auf + A (zazdrosny/a/e o…), entsetzt über + A (przerażony/a/e), erkrankt an + D (chory/a/e na…), frei von (wolny/a/e od…), glücklich über + A (szczęśliwy/a/e z…), interessiert an + D (zainteresowany/a/e czymś), nützlich für (pożyteczny/a/e dla…), stolz auf + A (dumny/a/e z…), schädlich für (szkodliwy/a/e dla…), überzeugt von (przekonany/ a/e o…), voll von (pełen/a/e czegoś), zufrieden mit (zadowolony/a/e z…), zurückhaltend gegenüber (powściągliwy/a/e wobec…).

Ćwi­cze­nia Übungen 5. W  pisz podane w nawiasie rzeczowniki lub zaimki osobowe we właściwym przypadku. Jeśli to konieczne, uzupełnij zdanie właściwym przyimkiem.

1. Er war ________________ immer sehr behilflich. (wir) 2. Unser Opa ist ________________ erkrankt. (die Lungenentzündung) 3. Ihre Tochter ist erst ________________ alt. (ein Monat) 4. Der Staatsanwalt behauptet, der Mann sei ________________ schuldig. (der Mord) 5. Sei bitte nicht böse ________________ . (ich) 6. Der Chef war heute ________________ des Teams sehr zufrieden. (die Arbeit) 68 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

4

7. Sein Schicksal ist ________________ jetzt gleichgültig. (ich) 8. Süßigkeiten sind leider ________________ schädlich. (unsere Zähne) 9. Sie ist ________________ nicht mehr fremd. (wir) 10. Ich bin nicht überzeugt ________________ seiner Theorie. (die Richtigkeit)

4.6. Test sprawdzający Test Wpisz podany w nawiasie przymiotnik w odpowiedniej formie.

1. Ist er wirklich ________________ als unser Nachbar ? (reich) 2. Wo hast du so ein ________________ Kleid gekauft? (schön) 3. Alle ________________ Zigaretten wurden beschlagnahmt. (unverzollt) 4. Dieses Gebäude ist ________________ von allen. (hoch) 5. Das ist mein ________________ Taschenrechner. (neu) 6. Der ________________ Hauptbahnhof hat auf mich großen Eindruck gemacht. (Berliner) 7. Der ________________ Rock passt zu deiner ________________ Bluse. (grün, weiß 8. Seit gestern arbeite ich mit einem ________________ , ________________ Mann zusammen. (nett, jung) 9. Heute haben wir keine ________________ Informationen bekommen. (neu) 10. Ich denke, das ist die ________________ Lösung unseres Problems. Es sei denn, du findest eine ________________. (gut) 11. Jeden ________________ Tag verbringt er bei seiner Freundin. (frei) 12. Zu welchem Zweck brauchst du das ________________ Wörterbuch? (alt) 13. Der Flugverkehr wird wegen ________________ Nebels eingestellt. (dicht) 14. Wir brauchen dringend ein ________________ Auto als deines. (schnell) 15. Kauf bitte auch ________________ Obst! (frisch) 69

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Pr zymiotnik

16. Der Regen war zu ________________ , als dass man einen Spaziergang hätte machen können. (stark) 17. Hier, im ________________ Haus fühle ich mich nicht so wohl wie in einem ________________. (groß, kleiner…) 18. Das war die ________________ Entscheidung meines Lebens! (dumm) 19. Sei mir nicht ________________! (böse) 20. Bier trinke ich ________________ als Wein. (gern) Uzupełnij właściwy przyimek.

21. Die Stadt ist ________________ Cafes bekannt. 22. Bist du wirklich ________________ dein Leben glücklich? 23. Er war immer ________________ seine Kinder so stolz. 24. ________________ dem Blick waren wir begeistert. 25. ________________ der Reise nach Sibirien bin ich nicht interessiert. Uwaga: Jeśli stwierdzasz błędy w punktach 3, 7, 10, 11, 12, 17, 18, zerknij znowu do podrozdziału 4.1. Jeśli widzisz pomyłki w punktach 2, 5, 7, 8, 9, 10, 14, 17, zajrzyj ponownie do podrozdziału 4.2. Jeżeli dostrzegasz niezgodności w punktach 13, 15, popatrz jeszcze raz do podrozdziału 4.3. Jeśli wystąpiły błędy w punktach 1, 4, 10, 14, 18, 20, zajrzyj znowu do podrozdziału 4.4. Jeśli widzisz błędy w punktach 21 – 25, zerknij do podrozdziału 4.5. Jeśli wreszcie pomyłki pojawiły się w punktach 6, 16, 19, spójrz ponownie życzliwym okiem na wprowadzenie do rozdziału.

Klucz Lösungsschlüssel 1. reicher, 2. schönes, 3. unverzollten, 4. am höchsten, 5. neuer, 6. Berliner, 7. grüne, weißen, 8. netten, jungen, 9. neuen, 10. beste, bessere, 11. freien, 12. alte, 13. dichten, 14. schnelleres, 15. frisches, 16. stark, 17. großen, kleineren, 18. dümmste, 19. böse, 20. lieber, 21. für, 22. über, 23. auf, 24. Von, 25. An

70 AJ9xfAA= AJ

5. Zaimek Das Pronomen

ROZDZIAŁ

4

Zaimki stanowią dość liczną i zróżnicowaną znaczeniowo grupę. Oprócz kategorii omawianych w poniższych podrozdziałach spotykamy się również z zaimkami zwrotnymi (Reflexivpronomen), patrz rozdz. 3.9. Czasowniki zwrotne – Die reflexiven Verben, względnymi (Relativpronomen), patrz rozdz. 12.7. Zdania względne, przydawka rozszerzona – Die Relativsätze, das erweiterte Attribut i in. Większość zaimków podlega odmianie, chociaż możemy się również zetknąć z zaimkami nieodmiennymi. Do tych ostatnich należą m.in. man, nieosobowe es (por. rozdz. 5.4. Zaimki nieokreślone – Die Indefinitpronomen) i in.

5.1. Zaimki osobowe Die Personalpronomen Zaimki osobowe zastępują rzeczownik. Używa się ich w odniesieniu do konkretnych osób i rzeczy. Np.:

Das ist Herr Schneider. Er arbeitet in unserem Büro. (To jest pan Schneider. On pracuje w naszym biurze.) Hast du diese schöne Frau gesehen? Sie ist meine neue Chefin. (Widziałeś tę piekną kobietę? Ona jest moją nową szefową.)

Zaimki osobowe odmieniają się przez przypadki (w dopełniaczu /Genitiv/ występują niezwykle rzadko), osoby i liczby, dodatkowo w 3 osobie liczby pojedynczej wyróżniamy trzy rodzaje.

Tabela odmiany zaimków osobowych M. (Nom.) ich (ja) D. (Gen.) meiner C. (Dat.) mir A. (Akk.) mich

du (ty) deiner dir dich

er (on) seiner ihm ihn

sie es (ona) (ono) ihrer seiner ihr ihm sie es

wir (my) unser uns uns

ihr (wy) eurer euch euch

sie Sie (oni, one) (pan, pani…) ihrer Ihrer ihnen Ihnen sie Sie

Zaimki w osobowe w roli podwójnego dopełnienia

Jeśli funkcję podwójnego dopełnienia pełnią zaimki osobowe, to zaimek w bierniku (Akkusativ) będzie występować bezpośrednio przed zaimkiem w celowniku (Dativ). Np.:

Ich habe ihn ihr gebracht. (Przyniosłem jej go.) Er hat ihn uns erzählt. (On go nam opowiedział.)

Jeśli w roli podwójnego dopełnienia wystąpią zaimek i rzeczownik, to – niezależnie od przypadku gramatycznego – zaimek będzie umieszczony przed rzeczownikiem. Np.:

Die Eltern haben ihn ihrem Sohn geschenkt. (Rodzice podarowali go swojemu synowi.) Ich habe ihr das Buch erzählt. (Opowiedziałem jej książkę.) 71

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek Uwaga: jeśli w przypadku podwójnego dopełnienia mamy do czynienia z rzeczownikami, to umieszczamy je w kolejności: celownik (Dativ) – biernik (Akkusativ). Por. też rozdz. 3.10. Rekcja czasownika – Die Rektion des Verbs. Np.:

Hast du dem Chef die Dokumente gegeben? (Czy dałeś szefowi dokumenty?) Manfred zeigt seinen Freunden die Wohnung. (Manfred pokazuje swoim przyjaciołom mieszkanie.)

Ćwi­cze­nia Übungen 1. Zastąp podkreślone rzeczowniki zaimkami osobowymi.

1. Hast du mit meinem Bruder gesprochen? __________________________________________________________________. 2. Wie gefällt dir dieses Auto? __________________________________________________________________. 3. D  ie Dokumente sind schon unterschrieben. __________________________________________________________________. 4. Habt ihr den Film gesehen? __________________________________________________________________. 5. Am Samstag fahren wir zu unseren Freunden. __________________________________________________________________. 6. Der Kellner hat den Gästen das Hauptgericht gebracht. __________________________________________________________________. 7. Wir möchten unserem Opa ein Geschenk kaufen. __________________________________________________________________. 8. Der Wein ist für deine Oma. __________________________________________________________________. 9. Es ist wirklich schwer, mit Sonja zusammenzuarbeiten. __________________________________________________________________. 10. Wir wollten es unserer Tochter schenken. __________________________________________________________________.

72 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

5

1a. Wstaw właściwy zaimek osobowy.

1. Das ist ein schönes Hemd. Ich kaufe _____________. 2. – Wie geht’s Herrn Braun? – Ich weiß nicht. Ich habe _____________ ziemlich lange nicht mehr gesehen. 3. Warum hast _____________ _____________ meinen Laptop nicht zurückgegeben? Ich brauche _____________ dringend. 4. Was ist mit Katja los? Wann habt ihr ____________ zum letzten Mal gesehen? 5. – Hast du schon Monika die Präsentation gezeigt? – Ja, ich habe _____________ _____________ gezeigt. 6. Seit langem warten wir auf euren Besuch. Wann kommt _____________ endlich zu _____________? 7. Ich habe gestern das Paket bekommen und _____________ sofort geöffnet. 8. Es tut mir sehr leid, Frau Krone. Ich wollte _____________ auf keinen Fall beleidigen. 9. Thomas benimmt sich immer unanständiger. Ich habe keine Lust, mit _____________ ins Grüne zu fahren. 10. Seid _____________ schon fertig?

5.2. Zaimki dzierżawcze Die Possessivpronomen Zaimki dzierżawcze wskazują przynależność kogoś lub czegoś do danej osoby lub rzeczy. W zdaniu występują przed rzeczownikiem, którego dotyczą i muszą mieć z nim zgodną formę pod względem liczby, przypadku i rodzaju (por. tabela – „Wzór odmiany zaimków dzierżawczych”). Jeżeli przed rzeczownikiem znajduje się zaimek dzierżawczy, to nie używa się już wtedy rodzajników. Np.:

Das ist mein neuer Chef. /Nom. Sing./ (To jest mój nowy szef.) Warum hast du deinen Ring verkauft? /Akk. Sing./ (Dlaczego sprzedałaś swój pierścień?) Er hat sich gestern mit seinen Freunden getroffen. /Dat. Pl./ (On spotkał się wczoraj ze swoimi przyjaciółmi.)

73

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek Każdemu zaimkowi osobowemu odpowiada określony zaimek dzierżawczy:

ich – mein (mój) du – dein (twój) er – sein (jego) sie – ihr (jej) es – sein (jego)

wir – unser (nasz) ihr – euer (wasz) sie – ihr (ich) Sie – Ihr (pański/pana/pani, itd.)

Uwaga: w języku niemieckim nie występuje uniwersalny zaimek „swój” (częstą pomyłką jest utożsamianie z nim zaimka sein). W związku z tym musimy zawsze pamiętać, o czyjej własności mówimy. Por. poniższe przykłady.

Wo hast du deinen Kugelschreiber gelassen? (Gdzie zostawiłeś swój/twój/ długopis?) Sie haben ihre Sachen genommen. (Oni wzięli swoje/ich/ rzeczy.) Karl hat sein Haus verkauft. (Karl sprzedał swój/jego/ dom.)

Wzór odmiany zaimków dzierżawczych (na przykładzie mein) L. pojedyncza (Singular) r. męski r. żeński r. nijaki



L. mnoga (Plural) r. m. r. ż. r. n.

M. (Nom.) mein meine mein meine D. (Gen.) meines meiner meines meiner C. (Dat.) meinem meiner meinem meinen B. (Akk.) meinen meine mein meine Uwaga: jeśli zaimek euer otrzymuje jakąkolwiek końcówkę, traci wówczas rdzenne e. Np.: mit eurer Schwester… (z waszą siostrą…), zu eurem Bruder… (do waszego brata…) itd.

Ćwi­cze­nia Übungen 2. Wpisz odpowiedni zaimek dzierżawczy, dopasowując go do podmiotu.

1. Sie kann sich nicht mit _____________ Bruder in Verbindung setzen. 2. Ich konnte _____________ Handtasche nicht finden. 3. Er hat von _____________ Onkel ein Haus geerbt. 4. Wir wollen _____________ Freundin ein Geschenk kaufen. 5. Habt ihr schon _____________Eltern gratuliert?

74 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

5

6. Bist du wirklich mit _____________ Arbeit zufrieden? 7. Claudia hat _____________ Brieftasche verloren. 8. Thomas musste _____________ Wohnung wechseln. 9. Karl und Monika verbringen immer _____________ Urlaub im Süden. 10. Hast du schon _____________ Oma besucht? 2a. Wpisz odpowiedni zaimek dzierżawczy, dopasowując go do podanego zaimka osobowego.

1. Er möchte _____________ Vater gratulieren. (ich) 2. Ich muss mit _____________ Chef sprechen. (sie) 3. Wir wollen _____________ Wohnung kaufen. (ihr) 4. Er hat _____________ Wagen gekauft. (wir) 5. Kennst du _____________ Eltern? (er) 6. Unser Haus steht _____________ Haus gegenüber. (ihr) 7. Wann habt ihr _____________ Schwester gesehen? (wir) 8. _____________ Vermögen kann vermehrt werden. (Sie) 9. Wir wollen _____________ Freund helfen. (du) 10. Was kann man noch für _____________ Bruder tun? (er)

5.3. Zaimki wskazujące Die Demonstrativpronomen Zaimki te wskazują dokładniej niż rodzajnik określony daną osobę lub rzecz i używane są często w miejsce wspomnianego rodzajnika, aczkolwiek zdarza się również, że występują w zdaniu samodzielnie. Prawie wszystkie odmieniają się przez przypadki, rodzaje i liczby. Odmiana zaimków dieser, diese, dieses (ten, ta, to); jener, jene, jenes (tamten, tamta, tamto); solcher, solche, solches (taki, taka, takie)

75

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek L. pojedyncza (Singular)



L. mnoga (Plural)

r. męski

r. żeński

r. nijaki

r.m. r. ż. r. n.

M. (Nom.)

dieser jener solcher

diese jene solche

dieses jenes solches

diese jene solche



dieses jenes solches

dieser jener solcher

dieses jenes solches

dieser jener solcher

diesem jenem solchem

dieser jener solcher

diesem jenem solchem

diesen jenen solchen

diesen jenen solchen

diese jene solche

dieses jenes solches

diese jene solche



D. (Gen.)



C (Dat.)



B. (Akk.)



Np.:

Hast du schon mit diesem Mann gesprochen? (Czy rozmawiałeś już z tym mężczyzną?) Ich hatte solchen Durst, dass ich sofort die ganze Flasche ausgetrunken habe. (Miałem takie pragnienie, że wypiłem natychmiast całą butelkę.) Sie haben über dieses und jenes Problem gesprochen. (Oni rozmawiali o tym i tamtym problemie.)

Uwaga: zaimek solcher… występuje często po rodzajniku nieokreślonym, jest wówczas odmieniany jak przymiotnik po rodzajniku nieokreślonym – por. rozdz. 4.2. Odmiana przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym – Die Deklination mit dem unbestimmten Artikel. Zdarza się również, że zaimek ten występuje w swojej nieodmiennej postaci solch bezpośrednio przed rodzajnikiem nieokreślonym. Np.:

Es ist nicht leicht, mit einem solchen Typ zusammenzuarbeiten. (Nie jest łatwo współpracować z takim typem.) Die beste Batterie kann bei solch einem Frost versagen. (Najlepsza bateria może zawieść przy takim mrozie.)

Odmiana zaimków derselbe, dieselbe, dasselbe (ten sam, ta sama, to samo); der gleiche, die gleiche, das gleiche (taki sam, taka sama, takie samo); derjenige, diejenige, dasjenige (ten…, ta…, to…) Pierwsza część w/w zaimków odmienia się jak rodzajnik określony – por. rozdz. 1.1. Rodzajnik określony – Der bestimmte Artikel, druga część zaś jak przymiotnik po rodzajniku określonym – por. rozdz. 4.1. Odmiana przymiotnika po rodzajniku określonym – Die Deklination mit dem bestimmten Artikel.

76 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

5

Np.:

Der Hausmeister wohnt in demselben Haus. (Dozorca mieszka w tym samym domu.) Bernd trug dasselbe Hemd wie gestern. (Bernd nosił tę samą koszulę jak wczoraj.) Ich will mir den gleichen Mantel kaufen wie du. (Chcę sobie kupić taki sam płaszcz jak ty.)

Uwaga: zaimek derjenige… jest używany tylko przed zdaniami względnymi (por. rozdz. 12.7. Zdania względne, przydawka rozszerzona – Die Relativsätze, das erweiterte Attribut). Np.:

Im Konferenzraum warten schon diejenigen Herren, mit denen wir uns gestern �������������������������������������������������������������� sali konferencyjnej czekają już ci panowie, z którymi wczoverabredet haben. (W raj się umawialiśmy.)

Odmiana zaimka der, die, das (ten, ta, to) Zaimek ten odmienia się jak zaimek względny – por. rozdz. 12.7. Zdania względne, przydawka rozszerzona – Die Relativsätze, das erweiterte Attribut, z zastrzeżeniem, iż w dopełniaczu l. mnogiej (Genitiv Plural) może pojawić się forma derer (zamiast deren). Zaimek ten w zdaniu występuje samodzielnie. Np.:

– Entschuldigung, wo ist Herr Schaumann? – Der wird in seinem Zimmer sein. (– Przepraszam, gdzie jest pan Schaumann? – On /ten/ będzie chyba w swoim pokoju.) – Hast du diese Frau schon früher kennen gelernt? Nein, die habe ich nicht gekannt. (– Czy poznałeś tę kobietę już wcześniej? – Nie, nie znałem jej /tej/.) – Kennst du das Buch? – Ja, das habe ich gelesen. (– Znasz tę książkę? – Tak, tę czytałem.)

Zaimek selbst, potocznie selber (sam /w sensie we własnej osobie/) nie odmienia się. Np.:

Er hat alles selbst gemacht. (On zrobił wszystko sam.) Das Museum selbst interessiert mich nicht. (Samo muzeum mnie nie interesuje.)

Ćwi­cze­nia Übungen 3. Uzupełnij odpowiednie końcówki, jeśli to konieczne.

1. Seid ihr auch mit dies__________ Bus gekommen? Dann sind wir mit d______ selb__________ Bus gefahren. 2. Bei der Party am Samstag hatte Monika d__________ gleich__________ Kleid an wie meine Schwester. 3. Ich möchte mir auch solch__________ ein__________ Auto kaufen.

77

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek

4. An jen__________ Zeit will ich nicht mehr denken. 5. Wir haben d__________ selb__________ Museen besichtigt wie ihr. 6. Das ganze Projekt musste ich selbst__________ vorbereiten. 7. Ist es überhaupt möglich, unter solch__________ Bedingungen zu leben? 8. – Wo ist Frau Schiffer? – D__________ habe ich heute nicht gesehen. 9. – Was? Wieder dieser schreckliche Typ. Ich habe doch gesagt, mit d__________ will ich nichts zu tun haben 10. Jen__________ Sommer war wirklich wunderschön.

5.4. Zaimki nieokreślone Die Indefinitpronomen Zaimki nieokreślone stanowią dość rozbudowaną podgrupę zaimków. Część z nich podlega odmianie, część występuje tylko w postaci nieodmiennej. Niektóre pojawiają się w zdaniu samodzielnie (w roli podmiotu lub dopełnienia), inne poprzedzają rzeczownik. Zaimków nieokreślonych używa się w odniesieniu do osób lub rzeczy bliżej nieznanych, niekonkretnych. Do grupy tej należą: man Sam zaimek jest nieprzetłumaczalny na język polski, w zdaniu pełni rolę podmiotu i występuje zawsze w towarzystwie czasownika w 3 osobie l. pojedynczej (dowolnego czasu). Tak powstałą konstrukcję tłumaczy się bezosobowo. Np.:

Man hat gestern lange gearbeitet. (Wczoraj długo pracowano.) Hier darf man parken. (Tutaj wolno parkować.) Wie lange geht man zum Bahnhof? (Jak długo idzie się do dworca?) Man trinkt dort viel Bier. (Tam pije się dużo piwa.)

Uwaga: w języku polskim używa się często czasownika w 3 os. l. mnogiej na oznaczenie czynności wykonywanej lub wykonanej przez bliżej nieznane osoby, instytucje, firmy, itp. Np.: „Naprawili już jezdnię.” „Poprawili jakość.”, itd. Odpowiednikiem tego typu sformułowań w języku niemieckim są zdania z man (lub konstrukcje z zastosowaniem strony biernej / Passiv/, patrz rozdział 3.12. Strona bierna – Das Passiv). Por. – Man hat schon die Fahrbahn repariert. Man hat die Qualität verbessert.

jemand (ktoś), niemand (nikt) Oba zaimki występują tylko w liczbie pojedynczej, odmieniają się przez przypadki (por. odmiana), przy czym końcówki celownika (Dativ) i biernika (Akkusativ) mogą być pominięte.

78 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

5

Np.:

Ich habe mit niemand(em) gesprochen. (Z nikim nie rozmawiałem.) Hast du hier jemand(en) gesehen? (Widziałeś tutaj kogoś?) Zum Glück hat mir jemand geholfen. (Na szczęście ktoś mi pomógł.)

Odmiana jemand i niemand M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

jemand jemandes jemand(em) jemand(en)

niemand niemandes niemand(em) niemand(en)

einer, eine, ein(e)s; keiner, keine, kein(e)s Zaimki te odnoszą się do jednej osoby z grupy lub jednej rzeczy z wielu. Mogą one być tłumaczone jako „jeden…”, „jakiś… „ktoś”, itp., zaś w formie przeczącej (keiner…) – „żaden…”, „nikt”. W zdaniu pełnią samodzielną rolę, odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje, przy czym forma l. mnogiej dla einer… brzmi welche (por. „Tabela odmiany”). Np.:

Wir haben viele preiswerte LCD-Fernseher, vielleicht möchten Sie einen wählen. (Mamy dużo telewizorów z ekranem LCD w korzystnych cenach, może chcieliby państwo jakiś wybrać.) Fünf Mitarbeiter nehmen an der Tagung teil, einer wird protokollieren. (Pięciu pracowników weźmie udział w posiedzeniu, ktoś będzie protokołować.) In diesem Geschäft sollte es schöne Hemden geben, aber ich sehe kein(e)s. Habt ihr vielleicht welche gesehen? (W tym sklepie miały być ładne koszule, ale nie widzę żadnej. Widzieliście może jakieś?)

– Haben wir vielleicht einen Flaschenöffner? – Ja, dort liegt einer./Ja, wir haben doch welche mitgenommen. (– Mamy otwieracz do butelek? – Tak, tam jakiś leży./Tak, zabieraliśmy przecież jakieś.)

Tabela odmiany

r. męski

L. pojedyncza (Singular) r. żeński r. nijaki

M. (Nom.) einer/keiner D. (Gen.) eines/keines C. (Dat.) einem/keinem B. (Akk.) einen/keinen

eine/keine einer/keiner einer/keiner eine/keine

ein(e)s/kein(e)s eines/keines einem/keinem ein(e)s/kein(e)s

L. mnoga (Plural) r. m. r. ż. r. n.

welche/keine welcher/keiner welchen/keinen welche/keine

79

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek Uwaga: zaimek einer… wykorzystywany jest m.in. w zwrotach typu „jeden/jedna z…” W zdaniu występuje najpierw zaimek w odpowiednim rodzaju i przypadku, następnie zaś rzeczownik użyty w dopełniaczu l. mnogiej (Genitiv Plural). Np.:

Gestern habe ich mit einem deiner Mitarbeiter gesprochen. (Wczoraj ������������������ rozmawiałem z jednym z twoich współpracowników.) Das ist ein(e)s der eindrucksvollsten Museen, die ich je gesehen habe. (To jest jedno z najbardziej imponujących muzeów, jakie kiedykolwiek widziałem.)

jeder, jede, jedes, alle (każdy, każda, każde, wszyscy) W zdaniu zaimek ten umieszczany jest przed rzeczownikiem lub występuje samodzielnie. Odmienia się jak zaimki wskazujące dieser (ten), jener (tamten), por. rozdz. 5.3. Zaimki wskazujące – Die Demonstrativpronomen. Np.:

Zum Firmenfest wird jeder Mitarbeiter eingeladen. (Na święto firmowe jest zaproszony każdy współpracownik.) Jeder weiß, dass sich die Erde um die Sonne dreht. (Każdy wie, że ziemia kręci się dookoła słońca.) Der Komissar hat mit allen Zeugen gesprochen. (Komisarz rozmawiał ze wszystkimi świadkami.) Alle waren derselben Meinung. (Wszyscy byli tego samego zdania.)

mancher, manche, manches (niektóry, niejeden) Zaimek mancher… odmienia się jak zaimki wskazujące dieser…, jener… (por. rozdz.5.3.). W liczbie pojedynczej występuje stosunkowo rzadko, znacznie częściej w l. mnogiej. W zdaniu może poprzedzać rzeczownik, może też funkcjonować samodzielnie. Np.:

Manche behaupten, dass wir noch in diesem Jahr eine Gehaltserhöhung bekommen. (Niektórzy twierdzą, że jeszcze w tym roku otrzymamy podwyżkę pensji.) Manche/Mitarbeiter/ sitzen im Büro bis in den späten Abend hinein. (Niektórzy/ pracownicy/ siedzą w biurze do późnego wieczora.)

einige (kilka, kilku, kilkoro, parę), mehrere (liczni, dużo), viele (dużo, wielu, wiele), wenige (mało, niewielu) Zaimki z tej grupy odmieniają się jak przymiotnik (w l. mnogiej) bez rodzajnika, por. rozdz. 4.3. Odmiana przymiotnika bez rodzajnika – Die Deklination ohne Artikel. W zdaniach występują samodzielnie, bądź poprzedzają rzeczownik. Np.:

Mehrere Abgeordnete haben dagegen gestimmt. (Liczni /większość/ deputowani głosowali przeciw.) Nur mit wenigen konnte man vor der Abstimmung diskutieren. (Tylko z niewieloma można było podyskutować przed głosowaniem.) Der Staat wird wohl viele Probleme haben. (Państwo będzie mieć chyba dużo problemów.)

80 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

5

Uwaga: bezkońcówkowe formy mehr (więcej, bardziej), viel, wenig (tłumaczenie jw.) używane są przed rzeczownikami w liczbie pojedynczej. Mehr może również wystąpić przed rzeczownikiem w liczbie mnogiej. W tym ostatnim przypadku mamy najczęściej do czynienia z porównaniami. Np.:

Man sollte viel Obst essen. (Powinno się jeść dużo owoców.) Ich hatte wenig Geld. (Miałem mało pieniędzy.) Der Millionär hat mehr Häuser, als wir vermutet haben. (Milioner ma więcej domów, niż przypuszczaliśmy.)

alles (wszystko), etwas (coś), nichts (nic) Zaimki te pełnią w zdaniu samodzielną rolę. Etwas i nichts są nieodmienne, alles przyjmuje w celowniku (Dativ) postać allem. Np.:

Wir können noch etwas tun. (Możemy jeszcze coś zrobić.) Wir wünschen dir alles Gute. (Życzymy ci wszystkiego dobrego.) Wie soll ich mit allem zurechtkommen? (Jak mam ze wszystkim sobie poradzić?)

Zaimek nieosobowy es Zaimek nieosobowy es nie jest (w ścisłym tego słowa znaczeniu) zaimkiem nieokreślonym, może spełniać jednak podobną rolę jak niektóre z nich. Występuje (także w funkcji podmiotu) w wielu zwrotach i sformułowaniach (w dowolnym czasie). Np.:

Es läutet. (Dzwoni /dzwonek/); Es gibt. (Jest, są); Es ist verboten. (Jest zabronione); Es ist angenehm… (Jest przyjemnie…); Es gefällt /mir/. (Podoba /mi/ się); Es geht mir einigermaßen. (Idzie mi tak sobie); Es ärgert mich… (Złości/irytuje/ mnie…); Du hast es gut. (Masz dobrze); Ich hatte es eilig. (Spieszyłem się), itd.

Es używane jest również w połączeniu z czasownikami opisującymi zjawiska meteorologiczne, przyrodnicze a także w zdaniach w stronie biernej (Passiv), w tych ostatnich tylko na początku zdania (por. też rozdz. 3.12. Strona bierna – Das Passiv). Np.:

Es regnet (pada /deszcz/), es hagelt (pada grad), es blitzt (błyska się), es nieselt (mży), es wird kalt (robi się zimno), itd. Es ist uns geantwortet worden… (Odpowiedziano nam…), es wurde gelacht... (śmiano się…), itd.

Uwaga: nie wolno utożsamiać zaimków man i nieosobowego es. Każdego z nich używa się w innych sytuacjach.

81

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek

Ćwi­cze­nia Übungen 4. Wpisz ein… lub kein… w odpowiedniej formie.

1. – Hast du Karten für das Konzert am Samstag besorgt? – Ich wollte, aber es gab leider __________ mehr. 2. Was, Sie haben noch kein Zimmer in Frankfurt? Dann müssen Sie aber schnell __________ reservieren. 3. – Hast du die Rechnung beim Zahnarzt schon bezahlt? – Nein, er hat noch gar __________ geschickt. 4. – Nehmen Sie die Maschine um 20.15? – Ja, später geht __________ mehr. 5. – Fahren Sie mit der U–Bahn in die Stadt? – Nein, hier gibt es leider noch __________ . 6. – Gibt es hier in der Nähe ein Postamt? – Ja, in der nächsten Querstraße ist __________ . 7. – Suchst du immer noch eine Wohnung? – Nein, ich habe letzte Woche __________ gefunden. 8. Ich brauchte unbedingt ein Taxi, aber leider kam __________ . 9. Das ist __________ der besten Programme, die ich benutzt habe. 10. – Siehst du zumindest einen Wagen? Nein, da steht __________ . 4a. Wpisz es, man lub pozostaw wolne miejsce.

1. Hier darf ________ nicht rauchen. 2. Dort wird ________ gearbeitet. 3. ________ ärgert mich, dass der Zug so große Verspätung hat. 4. Von dort oben hat ________ eine herrliche Aussicht. 5. Auf den Autobahnen wird ________ schnell gefahren. 6. Wie spät ist ________ ? 7. Gestern hat ________ sehr stark geregnet.

82 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

5

8. Dort kann ________ sich richtig erholen. 9. Hier sollte ________ nicht so schnell fahren. 10. Ich weiß ________ nicht, warum sie dich danach gefragt hat. 4b. Przetłumacz.

1. Nic nie słyszeliśmy. __________________________________________________________________. 2. Prezydent rozmawiał krótko z każdym gościem. __________________________________________________________________. 3. Niektórzy byli niezadowoleni. __________________________________________________________________. 4. Ktoś powiedział, że pensje powinny być wyższe. __________________________________________________________________. 5. Czy można zamówić coś do picia? __________________________________________________________________.

5.5. Zaimki pytające Die Interrogativpronomen Do podgrupy zaimków pytających należą: wer? (kto?), was? (co?) Zaimek wer odmienia się przez przypadki (tylko w l. pojedynczej, por. tabela odmiany), forma was jest identyczna dla mianownika (Nominativ) i biernika (Akkusativ), nie występuje natomiast w ogóle w celowniku (Dativ).

Tabela odmiany M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

wer? wessen? wem? wen?

welcher? welche? welches? (który? która? które?) Zaimka welcher… używa się przy pytaniu o konkretną osobę albo rzecz spośród innych, w związku z tym w odpowiedzi używa się odpowiedniego rodzajnika określonego. Zaimek ten podlega odmianie przez przypadki, rodzaje i liczby (podobnie jak zaimki wskazujące dieser…, jener…, por. rozdz. 5.3. Zaimki wskazujące – Die Demonstrativpronomen). Np.:

Welche Fächer hast du gewählt? (Które przedmioty wybrałeś?)

83

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek

Welches Auto wollt ihr mieten? (Który /Jaki/ samochód chcecie wynająć?) Mit welchem Flugzeug seid ihr geflogen? (Którym /Jakim/ samolotem lecieliście?) was für ein? was für eine? was für ein? (jaki? jaka? jakie?) Tego typu sformułowania występują przy pytaniach o cechę lub właściwość osób lub rzeczy. Ostatni człon w/w zaimka odmienia się jak rodzajnik nieokreślony (por. rozdz. 1.2. Rodzajnik nieokreślony – Der unbestimmte Artikel) i nie występuje w liczbie mnogiej. W takiej sytuacji pytanie będzie brzmieć was für…? niezależnie od przypadku gramatycznego. W odpowiedziach używany jest na ogół odpowiedni rodzajnik nieokreślony (nie dotyczy to oczywiście l. mnogiej). Np.:

–W  as für ein Zimmer suchst du? – Ein kleines. (– Jakiego pokoju szukasz? – Jakiegoś małego.) –W  as für einen Anzug wünschen Sie? – Einen dunkelgrünen oder dunkelblauen. (– Jaki garnitur pan sobie życzy? – Jakiś ciemnozielony lub ciemnoniebieski.)

Ćwi­cze­nia Übungen 5. Utwórz pytanie tak, aby podkreślona część zdania była odpowiedzią.

1. Ich habe Herrn Schmidt alle Dokumente gegeben. __________________________________________________________________. 2. Das sind die Schuhe unseres Bruders. __________________________________________________________________. 3. Eine wunderschöne Frau will euch sprechen. __________________________________________________________________. 4. Meine Schwester trägt nur kurze Röcke. __________________________________________________________________. 5. Wir haben Wein getrunken. __________________________________________________________________. 6. Wir nehmen das Flugzeug um 20 Uhr. __________________________________________________________________. 7. Der Zug aus Stuttgart hat eine halbe Stunde Verspätung. __________________________________________________________________. 8. Gestern habe ich euren Lehrer getroffen. __________________________________________________________________.

84 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

5

9. Am besten gefällt mir diese Bluse. __________________________________________________________________. 10. Sie fährt immer ein neues und teures Auto. __________________________________________________________________.

5.6. Przysłówki zaimkowe Die Pronominaladverbien Przysłówki zaimkowe powstają poprzez połączenie przedrostka da(r) lub wo(r) oraz odpowiedniego przyimka (Präposition) – por. rozdz. 6. Przyimek – Die Präposition. Trzeba pamiętać, że przysłówków zaimkowych nie mogą współtworzyć przyimki łączące się z dopełniaczem (Genitiv). Odróżniamy przysłówki zaimkowe oznajmujące /wprowadzane przez da(r)/ i pytające /wprowadzane przez wo(r)/. Np.:

dabei (przy tym), davor (przed tym), dazu (do tego, na to), wodurch? (przez co?), womit? (czym?), wovon? (przez co? z czym?), itd.

Spółgłoski r używa się, jeżeli przyimek rozpoczyna się samogłoską. Np.:

darauf (na to, na tym), daran (przy tym, o tym), worüber? (o czym?), worum? (o co?), itd.

Przysłówków zaimkowych używamy tylko w odniesieniu do rzeczy, przedmiotów. Jeśli mówimy o osobach, stosujemy przyimek + zaimek osobowy, w pytaniach zaś przyimek + zaimek pytający (por. też rozdz. 5.1. i 5.5.). Np.:

bei ihm/ihr (u niego/niej), vor dir/ihnen (przed tobą/nimi), zu euch (do was), mit wem? (z kim?), von wem? (od kogo?), itd.

Przysłówki zaimkowe występują na ogół w towarzystwie czasownika rządzącego określonym przyimkiem, por. rozdz. 3.10. Rekcja czasownika – Die Rektion des Verbs. W związku z tym jeden przysłówek zaimkowy może mieć – w zależności od kontekstu – różne znaczenia. Np.:

Ich denke daran. (Myślę o tym.) Ich glaube daran. (Wierzę w to.) Er arbeitet daran. (On nad tym pracuje.) Worüber sprecht ihr? (O czym mówicie?) Worüber ärgerst du dich? (Na co się złościsz?), itd.

85

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek

Ćwi­cze­nia Übungen 6. W  pisz odpowiedni (oznajmujący lub pytający) przysłówek zaimkowy. W razie potrzeby skorzystaj z listy w rozdziale 3.10.

1. ____________ hängt das ab? 2. ____________ interessierst du dich? 3. Ich habe ____________ noch nicht gedacht. 4. Seid ihr ____________ überzeugt? 5. ____________ wurde heftig diskutiert. 6. ____________ suchen Sie? 7. Ich kann mich ____________ nicht mehr erinnern. 8. Er hat uns ____________ ausführlich erzählt. 9. ____________ willst du beginnen? 10. Wir haben uns ____________ entschieden. 6a. Wpisz odpowiedni przysłówek zaimkowy lub sam przyimek.

1. Er entschuldigt sich ____________ Verspätung. 2. Ich lade dich ____________ meiner Geburtstagsparty ein. 3. ____________ werden wir uns nicht mehr beschäftigen. 4. Es riecht hier ____________ Gas. 5. Das Kind hat ____________ seiner Mutter gerufen. 6. Ich werde mich ____________ kümmern. 7. ____________ hat man sich noch nicht unterhalten. 8. Wir halten ihn ____________ einen guten Mann. 9. ____________ willst du teilnehmen? 10. ____________ bewerben sie sich? 86 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

5

5.7. Test sprawdzający Test Wpisz odpowiedni zaimek osobowy lub dzierżawczy.

1. Vergiss nicht, ____________ (ich) anzurufen! 2. Leider hast du bisher nicht zurückgerufen. Wir warten auf ____________ Anruf. 3. Der Vorsitzende ist zurückgetreten. Es war ____________ Entscheidung. 4. Besucht ____________ eure Schwester? Gebt ____________ bitte dieses Geschenk! ____________ ist von Thomas. Ich glaube, er mag ____________ . 5. Sonja hat dich grüßen lassen. Sie hat sich über ____________ Brief sehr gefreut. 6. Bald besuchen wir unseren alten Freund. Dann sehen wir auch ......... neues Haus. 7. Meine Tante ist umgezogen. Ich gebe dir ____________ neue Adresse. 8. Ruf bitte den Notar an und sag ____________ , dass die Dokumente schon gekommen sind. 9. Der Kellner bringt ____________ (wir) gleich die bestellten Gerichte. 10. Monika, hast du schon die neue Freundin ____________ Bruders kennengelernt? Wybierz właściwą możliwość.

11. _ _________ kann sich hier gut erholen. a. Es b. Man c. Ich 12. Nicht __________ wissen, dass wir auswandern wollen. a. alle b. jeder c. eine 13. _ _________ wollte dieses Auto kaufen. a. keiner b. kein c. keinem 14. Beim Aussteigen hat mir __________ geholfen. a. – b. alle c. jemand 15. Das war __________ der besten Filme. a. eines b. einer c. einen 87

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zaimek

16. Ich wollte mit Kollegen sprechen, aber __________ ist gekommen. a. niemand b. man c. es 17. _ _________ ist schon spät. a. Jemanden b. Man c. Es 18. Ich kann __________ dieses Restaurant empfehlen. a. jedes b. jedem c. jeden 19. Wissen Sie, __________ das Dokument genommen hat. a. wer b. wem c. wen 20. Sie muss noch __________ alte Problem lösen. a. jenem b. jener c. jenes Uwaga: Jeśli w punktach 1, 4, 8, 9, pojawiły się błędy, zajrzyj ponownie do podrozdziału 5.1. Jeśli stwierdzasz pomyłki w punktach 2, 3, 5, 6, 7, 10, zerknij raz jeszcze do podrozdziału 5.2. Jeżeli wybrałeś niewłaściwe rozwiązanie punktu 20, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 5.3. Jeśli dostrzegasz niezgodności w punktach 11 – 18, przypomnij sobie treść podrozdziału 5.4. Przy błędzie w punkcie 19 powinien okazać się pomocny podrozdział 5.5.

Klucz Lösungsschlüssel 1. mich, 2. deinen, 3. seine, 4. ihr, ihr, es, sie, 5. deinen, 6. sein, 7. ihre, 8. ihm, 9. uns, 10. deines, 11. b, 12. a, 13. a, 14. c, 15. b, 16. a, 17. c, 18. b, 19. a, 20. c.

88 AJ9xfAA= AJ

6. Przyimek Die Präposition

ROZDZIAŁ

6

Przyimek jest nieodmienną częścią mowy. W zdaniu występuje zawsze w towarzystwie rzeczownika lub zaimka osobowego. Wyróżniamy 4 grupy przyimków. Są to przyimki łączące się z dopełniaczem (Genitiv), celownikiem (Dativ), biernikiem (Akkusativ) oraz celownikiem i biernikiem (Dativ + Akkusativ). Należy zwrócić uwagę, że niektóre przyimki – w zależności od kontekstu wypowiedzi – będą mieć różne znaczenia (nieuwzględnione w poniższych zestawieniach).

6.1. Przyimki łączące się z dopełniaczem Die Präpositionen mit dem Genitiv anlässlich ( z okazji) np.: Anlässlich deiner Beförderung wünschen wir dir viel Erfolg bei deiner

Arbeit. (Z okazji twojego awansu życzymy ci wielu sukcesów w pracy.)

anstatt/statt (zamiast) aufgrund (na podstawie, w oparciu o) außerhalb (poza) binnen (w ciągu, w okresie) np.: Ich erwarte Ihre Antwort binnen eines Monats. (Oczekuję państwa odpowie-

dzi w ciągu miesiąca.)

infolge (wskutek, na skutek) innerhalb (w ciągu, w obrębie, wewnątrz) np.: Der Täter befindet sich immer noch innerhalb des Gebäudes. (Sprawca

znajduje się ciągle wewnątrz budynku.)

laut (według, zgodnie z) mangels (z braku, wskutek braku) trotz (mimo) während (podczas) wegen (z powodu) np.: Wegen des Unfalls muss die Straße gesperrt werden. (Z powodu wypadku

ulica musi zostać zamknięta.)

Uwaga: przyimki laut, trotz, während, wegen w języku potocznym bywają łączone również z celownikiem (Dativ). Np.:

laut seinen Auskünften (zgodnie z jego informacjami), trotz allem (mimo wszystko)

Ćwi­cze­nia Übungen 1. Wybierz właściwy przyimek.

1. _ ______________ eines Vermögens hat er seiner Familie nur Schulden hinterlassen. (anstatt/statt, binnen, infolge)

89

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Pr zyimek

2. Ich habe es _______________ eines Monats verkauft. (aufgrund, binnen, trotz) 3. Seit 2 Jahren wohnen wir _______________ der Stadt und sind damit sehr zufrieden. (außerhalb, laut, wegen) 4. Er hat seinen rechten Arm _______________ eines Unfalls verloren. (anlässlich, außerhalb, infolge) 5. _ ______________ des heftigen Sturms konnte das Flugzeug nicht landen. (laut, mangels, wegen) 6. _ ______________ ausreichender Beweise wurde der Angeklagte freigesprochen. (aufgrund, innerhalb, mangels) 7. Wir können uns erst _______________ der Sommerferien treffen. (außerhalb, trotz, während) 8. _ ______________ einer Zugverspätung konnte die Delegation nicht an der Sitzung teilnehmen. (aufgrund, laut, mangels) 9. _ ______________ einer Zeugenaussage gab es mehrere Täter. (anstatt/statt, laut, mangels) 10. _ ______________ des Landregens wird unser ZOO wirklich gut besucht. (aufgrund, trotz, wegen)

6.2. Przyimki łączące się z celownikiem Die Präpositionen mit dem Dativ ab (od) np.: ab dem ersten Januar (od pierwszego stycznia), ab morgen (od jutra) aus (z) np.: aus dem Haus (z domu), aus der Schule (ze szkoły), aus Baumwolle

(z bawełny)

außer (oprócz) bei (koło, przy, u) np.: Potsdam liegt bei Berlin. (Poczdam leży koło Berlina.) beim Eingang (przy

wejściu), bei seinen Eltern (u swoich rodziców)

gegenüber (naprzeciwko, wobec) mit (z) np.: Ich fahre mit meinem Freund. (Jadę z moim przyjacielem.) Mit pełni też często funkcję narzędnika, np.: Wir fahren mit dem Zug. (Jedziemy pociągiem.) nach (po, do, według) np.: Es ist 10 nach 4 Uhr. (Jest 10 po 4.) Morgen fliegen wir nach Paris. (Jutro

lecimy do Paryża.) meiner Meinung nach (moim zdaniem, według mnie)

90 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

6

seit (od) np.: Er wartet schon seit 2 Monaten. (On czeka już od 2 miesięcy.) von (od, z) np.: Dieses Buch habe ich von meinem Opa bekommen. (Tę książkę dostałem

od mojego dziadka.) Vom Flughafen fahre ich immer mit dem Taxi. (Z lotniska jadę zawsze taksówką.) von 8 bis 14 Uhr (od 8 do 14). Von pełni też często rolę dopełniacza, np.: ein interessanter Film von Spielberg (ciekawy film Spielberga) zu (do) np.: Wir kommen zu dir morgen. (Przyjdziemy do ciebie jutro.) Ich sollte noch zum Finanzamt fahren. (Powinienem jeszcze pojechać do urzędu skarbowego.) zufolge (według) np.: dem Augenzeugen zufolge (według naocznego świadka), der Diagnose

zufolge (według diagnozy)

Uwaga: przyimek zufolge zawsze występuje po rzeczowniku, którego dotyczy, również przyimek gegenüber używany jest często po rzeczowniku

Ćwi­cze­nia Übungen 2. Wybierz właściwy przyimek.

1. Es ist gesund, _______________ offenem Fenster zu schlafen. (aus, außer, bei) 2. _______________ der Arbeit solltest du keine Musik hören. (ab, bei, von) 3. Das Reisebüro befindet sich der Post _______________ . (gegenüber, nach, zufolge) 4. Mir _______________ hat er sich immer korrekt verhalten. (bei, gegenüber, zu) 5. Kommen sie bitte _______________ vorne! (mit, nach, seit) 6. _______________ wem hast du so ein schönes Geschenk? (bei, seit, von) 7. Der Ring ist _______________ echtem Gold. (aus, mit, zu) 8. _ ______________ diesem schrecklichen Typ will ich auf keinen Fall zusammenarbeiten. (außer, mit, von) 9. _ ______________ der Anstrengung muss ich mich erst einmal erholen. (ab, mit, nach) 10. Leider können wir heute _____________ euch nicht kommen. (nach, zu, zufolge)

91

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Pr zyimek

6.3. Przyimki łączące się z biernikiem Die Präpositionen mit dem Akkusativ bis (do) np.: Bis Berlin sind es noch 80 Kilometer. (Do Berlina jest jeszcze 80 km.)

Ich will nicht bis Samstag warten. (Nie chcę czekać do soboty.)

durch (przez) entlang (wzdłuż) np.: wir sind die Küste entlang spazieren gegangen. (Spacerowaliśmy wzdłuż

wybrzeża.)

für (dla, na, za) np.: Er würde alles für sie tun. (On zrobiłby dla niej wszystko.) Wir fahren nur

für 3 Tage. (Jedziemy tylko na 3 dni.) Musstest du viel für die Reparatur bezahlen? (Musiałeś dużo zapłacić za naprawę?)

gegen ( przeciw, około) np.: Er hat gegen uns gekämpft. (On walczył przeciw nam.) Wir erwarten gegen

40 Gäste. (Oczekujemy około 40 gości.)

ohne (bez) um (o, dookoła) np.: Wir kommen pünktlich um 8 Uhr. (Przyjdziemy punktualnie o 8.) Um die

Kirche/herum/ wachsen viele große Bäume. (Dookoła kościoła rośnie dużo dużych drzew.)

Uwaga: przyimek entlang występuje zawsze po rzeczowniku, którego dotyczy.

Ćwi­cze­nia Übungen 3. Wybierz właściwy przyimek.

1. _ ______________ Sprachkenntnisse wirst du nie Chefsekretärin. (bis, gegen, ohne) 2. Wir haben lange gespielt, nämlich _______________ Mitternacht. (bis, durch, entlang) 3. Warum bist du wieder ______________ Mütze hinausgegangen? (für, ohne, um) 4. Ich bitte dich ______________ noch etwas Geduld. (gegen, ohne, um) 5. Jetzt gehen wir langsam den Strand ______________ . (bis, entlang, für) 6. Sie hätte Angst, in der Nacht ______________ den Park zu gehen. (durch, entlang, gegen) 7. Unser Geschäft ist von 14 ______________ 15 Uhr geschlossen. (bis, gegen, um) 8. ______________ wen sind diese Blumen? (durch, für, um) 92 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

6

9. _ _____________ solch eine Arbeit bekommt er viel zu wenig Geld. (durch, für, ohne) 10. Ich denke, ich komme später. So ______________ 20 Uhr. (durch, für, gegen)

6.4. Przyimki łączące się z celownikiem i biernikiem Die Präpositionen mit dem Dativ und mit dem Akkusativ an (przy, na /w pionie/, w /dni tygodnia i pory dnia/) np.: am Fenster (przy oknie), an der Wand (na ścianie), am Vormittag (przed

południem)

auf (na/w poziomie/) np.: auf dem Teppich (na dywanie), auf den Fußboden (na podłogę) hinter (za) np.: hinter der Wand (za ścianą) in (do, w, za /w sensie czasowym/) np.: ins Büro (do biura), in den Park (do parku), im Büro (w biurze),

im Park (w parku), in 2 Tagen (za 2 dni)

 eben (obok) n unter (pod, wśród) np.: unter dem Tisch (pod stołem), unter uns (pod nami, wśród nas) über (nad) vor (przed) zwischen (między) Jeżeli zdanie opisuje stan statyczny, swego rodzaju „bezruch”, to rzeczownik (lub zaimek osobowy) występujący po w/w przyimkach musi być użyty w celowniku (Dativ). Np.:

Die Uhr hängt an der Wand. (Zegar wisi na ścianie.) Im Klub hat man bis in die späte Nacht hinein getanzt. (W klubie tańczono do późnej nocy.) Agnes sitzt zwischen ihrem Mann und ihrer Schwester. (Agnes siedzi między swoim mężem a swoją siostrą.)

Pytania do powyższych zdań formułowane są za pomocą pytajnika wo (gdzie). Np.: Wo hängt die Uhr? (Gdzie wisi zegar?), itd. Jeżeli zdanie opisuje przemieszczanie się w określonym kierunku, to rzeczownik (lub zaimek osobowy) występujący po w/w przyimkach musi być użyty w bierniku (Akkusativ). Np.:

Er hängt die Uhr an die Wand. (On wiesza zegar na ścianie.) Wir sind gestern in den Klub gegangen. (Poszliśmy wczoraj do klubu.) Agnes hat sich zwischen ihren Mann und ihre Schwester gesetzt. (Agnes usiadła między swoim mężem a swoją siostrą.)

Pytania do powyższych zdań formułowane są za pomocą pytajnika wohin (dokąd).

93

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Pr zyimek

Ćwi­cze­nia Übungen 4. Wybierz właściwy przyimek spośród w/w. Przyimki mogą się powtarzać.

1. Der Kühlschrank steht _______________ der Küche. 2. Vor allem muss ich die Lampe _______________ die Decke hängen. 3. Wir haben unser altes Fahrrad _______________ die Garage gestellt. 4. Ich habe dein Buch _______________ den Schreibtisch gelegt. 5. Die Kirche befindet sich _______________ dem neuen Bahnhof und dem Rathaus. 6. – Wo ist die Katze? – Ich denke, _______________ dem Keller. 7. Wir wohnen im 4. Stock und Müllers im 5. Müllers wohnen also _______________ uns. 8. Die Wechselstube liegt in derselben Straße, direkt _______________ der Post. 9. Dein Kuli ist auf den Boden gefallen. Er liegt jetzt _______________ dem Tisch. 10. Wir sitzen in der 1. Reihe, unsere Freunde in der 2. Wir sitzen also _______________ ihnen. 4a. Wpisz podany w nawiasie rzeczownik we właściwym przypadku.

1. Die Schüler sind schon in ___________________ gegangen. (das Klassenzimmer) 2. Stell bitte den Teller zwischen ___________________ und ___________________ . (die Gabel, das Messer) 3. Hast du schon Kaffee in ___________________ gegossen? (die Tassen) 4. Es ist nicht komfortabel, so lange in ___________________ sitzen zu müssen. (das Flugzeug) 5. Wenn das Wetter schön ist, dann gehen wir gleich nach dem Frühstück an ___________________ . (der Strand) 6. Die Kinder spielen sicherlich irgendwo in ___________________ . (der Garten) 94 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

6

7. Wo ist meine Brieftasche? Noch vor 5 Minuten hat sie noch auf ___________________ gelegen. (der Schreibtisch) 8. Du solltest noch die Gardinen an ___________________ in ___________________ hängen. (das Fenster, das Wohnzimmer) 9. Diesen Film hab‘ ich zweimal in ___________________ Kino gesehen. (das Kino) 10. Die Eingangstür ist direkt unter ___________________ . (der Balkon)

6.5. Test sprawdzający Test Wpisz podany w nawiasie rzeczownik lub zaimek osobowy we właściwym przypadku.

1. Willst du wirklich mit ___________________ fahren? (er) 2. Wann kommt ihr zu ___________________ ? (wir) 3. Statt ___________________ ist nur sein Vertreter gekommen. (der Minister) 4. Leg bitte das Besteck auf ___________________ ! (der Tisch) 5. Könntet ihr beide Fahrräder aus ___________________ holen? (der Keller) 6. Meine Brille hat doch immer in ___________________ gelegen. (die Schublade) 7. Wegen ___________________ konnte unser Flugzeug nicht starten. (der Sturm) 8. Ich habe für ___________________ ein schönes Geschenk gekauft. (deine Eltern) 9. Es ist nicht besonders vernünftig, nachts durch ___________________ zu gehen. (der Park) 10. Zuerst gehen Sie bitte ___________________ entlang, dann links. (die Grünstr.) Wpisz właściwy przyimek.

11. Wann warst du zum letzten Mal ___________________ der Oper? 12. Dieses Auto hat er ___________________ seinem Onkel bekommen. 95

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Pr zyimek

13. Die alte Kommode stellen wir halt ___________________ die Ecke. 14. Flüge ___________________ den Atlantik werden leider immer teurer. 15. Was hat sie ___________________ ihn? Hat er ihr ein Leid angetan? 16. _ __________________ des starken Regens haben wir einen langen Spaziergang gemacht. 17. Entschuldigung, fährt dieser Zug ___________________ Aachen? 18. ___________________ 3000 Euro kannst du dir ein ganz gutes Auto kaufen. 19. _ __________________ deiner Schwester, die nicht kommen konnte, sind alle eingeladenen Gäste gekommen. 20. Der Täter hat ___________________ Zeitungsmeldungen gestanden, 10 Fahrzeuge angezündet zu haben. 21. Fast sein ganzes Leben hat er in der Stadt gelebt. Jetzt wohnt er aber ___________________ der Stadt und ist sehr damit zufrieden. 22. Morgen müssen wir ___________________ unseren Eltern fahren. 23. Der Chef macht seinen Urlaub. Er kommt erst ___________________ 3 Wochen zurück. 24. _ __________________ des Professors hat heute sein Assistent die Vorlesung gehalten. 25. – Wo ist mein Feuerzeug? Es hat noch vor dem Moment _________________ dem Tisch gelegen. – Es ist gefallen. Jetzt liegt es ___________________ deinem Stuhl. 26. Wann haben Sie sich ___________________ Herrn Schmidt getroffen? 27. Es ist so kalt draußen und Karl ist wieder ___________________ Mantel gegangen. 28. Ursula ist vorige Woche umgezogen. Sie wollte nicht mehr ___________________ ihren Eltern wohnen. 29. Der Weg ist viel kürzer, wenn wir ___________________ den Wald gehen. Er ist klein. 30. _ __________________ Unwettergefahr bleiben auch morgen alle Schulen geschlossen. 96 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

6

Uwaga: Jeśli pojawiły się błędy w punktach 3, 7, 16, 20, 21, 24, 30, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 6.1. Jeśli stwierdzasz pomyłki w punktach 1, 2, 5, 12, 17, 19, 22, 26, 28, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 6.2. Jeśli widzisz błędy w punktach 8, 9, 10, 15, 18, 27, 29, zajrzyj ponownie do podrozdziału 6.3. Jeśli stwierdzasz pomyłki w punktach 4, 6, 11, 13, 14, 23, 25, zajrzyj do podrozdziału 6.4

Klucz Lösungsschlüssel

1. ihm, 2. uns, 3. des Ministers, 4. den Tisch, 5. dem Keller, 6. der Schublade, 7. des Sturms, 8. deine Eltern, 9. den Park, 10. die Grünstr., 11. in, 12. von, 13. in, 14. über, 15. gegen, 16. Trotz, 17. nach, 18. Für, 19. Außer, 20. laut, 21. außerhalb, 22. zu, 23. in, 24. Statt/Anstatt, 25. auf, unter, 26. mit, 27. ohne, 28. bei, 29. durch, 30. Wegen.

97

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

7. Liczebnik Das Zahlwort

Liczebnik

Liczebnik jest częścią mowy określającą ilość, liczbę, kolejność, itp.

7.1. Liczebniki główne Die Kardinalzahlen Liczebniki główne piszemy małą literą oraz razem. Liczebniki oznaczające milion, miliard (die Milliarde) pisane są dużą literą (por. poniższe zestawienie). 0 – null 1 – eins 2 – zwei 3 – drei 4 – vier 5 – fünf 6 – sechs 7 – sieben 8 – acht 9 – neun

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

– zehn – elf – zwölf – dreizehn – vierzehn – fünfzehn – sechzehn – siebzehn – achtzehn – neunzehn

30 – dreißig 40 – vierzig 50 – fünfzig

60 – sechzig 70 – siebzig 80 – achtzig

20 – zwanzig 21 – einundzwanzig 22 – zweiundzwanzig 23 – dreiundzwanzig 24 – vierundzwanzig 25 – fünfundzwanzig 26 – sechsundzwanzig 27 – siebenundzwanzig 28 – achtundzwanzig 29 – neunundzwanzig 90 – neunzig 100 – (ein)hundert 1000 – (ein)tausend

287 – zweihundertsiebenundachtzig 641 – sechshunderteinundvierzig 2036 – zweitausendsechsunddreißig 18392 – achtzehntausenddreihundertzweiundneunzig 1 283 310 – eine Million zweihundertdreiundachtzigtausenddreihundertzehn Liczebniki główne użyte rzeczownikowo (np. w odniesieniu do linii komunikacji miejskiej bądź ocen w systemie edukacyjnym) pisane są dużą literą i przyjmują zawsze rodzaj żeński. Np.:

Gestern mussten wir auf die Vier sehr lange warten. (Wczoraj musieliśmy bardzo długo czekać na „czwórkę”.) �������������������� siostra dostaMeine Schwester hat heute eine Drei in Deutsch bekommen. (Moja ła dzisiaj trójkę z niemieckiego.)

Liczebniki główne nie odmieniają się. Wyjątek stanowi liczebnik eins, który odmienia się jak rodzajnik nieokreślony. W języku mówionym jest on wówczas mocniej akcentowany. Np.:

Meine Schwester hat nur ein Kind. (Moja siostra ma tylko jedno dziecko.) Wir brauchen nur noch einen Sessel. (Potrzebujemy jeszcze tylko jednego fotela.)

Uwaga: w pewnych okolicznościach mogą się również odmieniać liczebniki zwei i drei. Dotyczy to jednak tylko dopełniacza (Genitiv) i celownika (Dativ), zdarza się zaś niesłychanie rzadko.

98 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

7

Ćwi­cze­nia Übungen 1. Napisz słownie poniższe liczebniki.

1. 38 _______________________________________________________________ . 2. 47 _______________________________________________________________ . 3. 182 ______________________________________________________________ . 4. 351 ______________________________________________________________ . 5. 1466 _____________________________________________________________ . 6. 7879 _____________________________________________________________. 7. 15 221 ____________________________________________________________ __________________________________________________________________. 8. 798 560 ___________________________________________________________ __________________________________________________________________. 9. 1 005 016 _________________________________________________________ __________________________________________________________________. 10. 3 026 810 ________________________________________________________ _________________________________________________________________.

7.2. Liczebniki porządkowe Die Ordinalzahlen Liczebniki porządkowe odpowiadają na pytanie der (die, das) Wievielte? (który /która, które?). Liczebniki porządkowe w przedziale 4 – 19 oraz 2 tworzy się przez dodanie do liczebnika głównego końcówki -te. Np.:

der, die, das zweite (drugi, druga, drugie); der, die das achte (ósmy, ósma, ósme); der, die, das sechzehnte (szesnasty, szesnasta, szesnaste), itd.

99

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Liczebnik Liczebniki porządkowe od 20 wzwyż tworzy się, dodając do liczebnika głównego końcówkę -ste. Np.:

der, die, das einundzwanzigste (dwudziesty/a/e pierwszy/a/e); der, die, das vierundsechzigste (sześćdziesiąty/a/e czwarty/a/e); der, die, das achtundneunzigste (dziewięćdziesiąty/a/e ósmy/a/e) itd.

Liczebniki porządkowe 1 i 3 tworzy się nieregularnie – der, die,das erste (pierwszy/a/e); der, die, das dritte (trzeci/a/e) Liczebnik porządkowy 7 można tworzyć regularnie – der, die, das siebente lub nieregularnie – der, die, das siebte. (Zaleca się stosowanie formy nieregularnej)

Przed liczebnikami porządkowymi używa się na ogół odpowiedniego rodzajnika określonego. Liczebniki porządkowe odmienia się na tych samych zasadach jak przymiotnik (por. rozdz. 4 Przymiotnik – Das Adjektiv). Po liczebniku porządkowym pisanym cyfrą konieczna jest kropka. Np.:

Du bist schon die 3. Stunde hier. (Jesteś tu już trzecią godzinę.)

Liczebników porządkowych używamy m.in. do podawania dat (w odniesieniu do dnia miesiąca). Np.:

Heute ist der 27. April 2010 – Heute ist der siebenundzwanzigste April zweitausendzehn. (Dzisiaj jest 27 kwietnia 2010.) Gestern hatten wir den 17. Februar 2012 – Gestern hatten wir den siebzehnten Februar zweitausendzwölf. (Wczoraj mieliśmy 17 lutego 2012.) Wir haben uns am 03. Juni 1998 getroffen – Wir haben uns am dritten Juni neunzehnhundertachtundneunzig getroffen. (Spotkaliśmy się 3 czerwca 1998.)

Uwaga: roczniki w przedziale 1100 – 1900 podajemy przy użyciu sformułowań „jedenaście, dwanaście, itd. setek”, nie używamy zwrotów typu „tysiąc dziewięćset...” (por. ostatni przykład).

Ćwi­cze­nia Übungen 2. Napisz słownie poniższe liczebniki porządkowe. Zwróć uwagę na odpowiednią końcówkę.

1. Das ist schon sein 3. Auto. ___________________________________________. 2. Der Dichter hat im 17. Jahrhundert gelebt. _____________________________. 3. Hast du auch den 4. Teil gesehen? ____________________________________. 4. Wir treffen uns am 21. November. ____________________________________. 100 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

7

5. Wie heßt der 1. Kaiser von Rom? _____________________________________. 6. Der Sonntag ist der 7. Tag der Woche._________________________________. 7. Sie wohnen in einem Wolkenkratzer und zwar im 35. Stock. __________________________________________________________________. 8. Diese Information kann man erst auf der 100. Seite finden. __________________________________________________________________. 9. Der 2. Gang geht nicht rein. . ________________________________________. 10. Das ist wohl seine 5. Frau. __________________________________________.

7.3. Ułamki Die Bruchzahlen Liczebniki ułamkowe w przedziale 1 – 19 tworzy się przez dodanie do liczebnika głównego końcówki -tel, zaś od 20 wzwyż końcówki -stel. Dotyczy to mianownika ułamka. Licznik ułamka czytany jest jak liczebnik główny. Np.: 1/4 – ein Viertel, 4/5 – vier Fünftel, 1/7 – ein Siebtel, 8/11 – acht Elftel, 5/20 – fünf Zwanzigstel, 1/50 – ein Fünfzigstel, itd. Uwaga: ułamek 1/3 tworzony jest od liczebnika porządkowego – ein Drittel. Liczebniki ułamkowe użyte rzeczownikowo przyjmują rodzaj nijaki. Np.: das Zweitel, das Viertel, das Sechstel, itd.

Ćwi­cze­nia Übungen 3. Napisz słownie poniższe ułamki.

1. 2/3 _______________________________________________________________. 2. 4/6 _______________________________________________________________. 3. 5/8 _______________________________________________________________. 4. 10/12 _____________________________________________________________. 5. 8/17 ______________________________________________________________. 6. 9/20 ______________________________________________________________.

101

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Liczebnik

7. 15/30 _____________________________________________________________. 8. 11/60 _____________________________________________________________. 9. 7/90 ______________________________________________________________. 10. 1/100 ____________________________________________________________.

7.4. Czas zegarowy Die Uhrzeiten Istnieją dwa podstawowe sposoby podawania czasu zegarowego, tzw. wersja potoczna i oficjalna (ta druga używana na dworcach, lotniskach, itd.) Por. poniższe przykłady. 600 605 710 815 925 1030 1140 1245 1255 1300 1950

wersja potoczna (Es ist) sechs Uhr

fünf nach sechs zehn nach sieben Viertel nach acht fünf vor halb zehn halb elf zwanzig vor zwölf/zehn nach halb zwölf Viertel vor eins/Viertel vor ein Uhr fünf vor eins/fünf vor ein Uhr eins/ein Uhr zehn vor acht

wersja oficjalna (Es ist) sechs Uhr

sechs Uhr fünf sieben Uhr zehn acht Uhr fünfzehn neun Uhr fünfundzwanzig zehn Uhr dreißig elf Uhr vierzig zwölf Uhr fünfundvierzig zwölf Uhr fünfundfünfzig dreizehn Uhr neunzehn Uhr fünfzig

Ćwi­cze­nia Übungen 4. Napisz słownie poniższe godziny w obu wersjach.

1. 405 _______________________________________________________________. 2. 512 _______________________________________________________________. 3. 915 _______________________________________________________________. 4. 1027 ______________________________________________________________. 5. 1130 ______________________________________________________________. 6. 1305 ______________________________________________________________. 7. 853 _______________________________________________________________. 8.1648 ______________________________________________________________. 102 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

7

9. 1835 ______________________________________________________________. 10. 2100 _____________________________________________________________.

7.5. Test sprawdzający Test Napisz słownie podane liczebniki. Zwróć uwagę na właściwą formę.

1. Wir haben 8 neue Tische gekauft. _____________________________________ . 2. Das Flugzeug startet um 2040 Uhr. ____________________________________ . 3. Das ist schon der 12. Fehler. _________________________________________ . 4. Das war schon sein 3. Auto. __________________________________________ . 5. ¾ der Einwohner leben in Städten. ____________________________________ . 6. Das Haus kostet 1 250 000 €. _________________________________________ . 7. Der König wurde im Jahre 1786 geboren. _ _____________________________ . 8. Vielleicht treffen wir uns um 830 Uhr. _________________________________ . 9. Unser Sohn hat heute eine 5 in Englisch bekommen. _ ___________________ . 10. Gestorben am 31. Mai 1967. _________________________________________ . 11. Ich verdiene nur 1 570 Zl. _ _________________________________________ . 12. Der Film hat nur 84 Minuten gedauert. _______________________________ . Uwaga: Jeśli stwierdzasz błędy w punktach 1, 6, 9, 11, 12, zajrzyj ponownie do podrozdziału 7.1. Jeśli widzisz pomyłki w punktach 3, 4, 7, 10, zerknij raz jeszcze do podrozdziału 7.2. Przy błędzie w punkcie 5 spójrz ponownie do podrozdziału 7.3. Jeżeli widzisz niezgodności w punktach 2, 8, zajrzyj do podrozdziału 7.4.

Klucz Lösungsschlüssel

1. acht, 2. zwanzig Uhr vierzig, 3. zwölfte, 4. drittes, 5. Drei Viertel, 6. eine Million zweihundertfünfzigtausend, 7. siebzehnhundertsechsundachtzig, 8. halb neun, 9. Fünf, 10. einunddreßigsten Mai neunzehnhundertsiebenundsechzig, 11. (ein)tausendfünfhundertsiebzig, 12. vierundachtzig.

103

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Liczebnik

104 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

7

Zdania pytające

Das Satzgefüge Zdanie złożone podrzędnie Der Objektsatz

Składnia Die Syntax

Die Satzverbindung Zdanie celowe

Substantiv

Przydawka rozszerzona 105

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

8. B  udowa zdania pojedynczego rozwiniętego Die Wortfolge im einfachen erweiterten

Budowa zdania pojedynczego rozwiniętego

W budowie zdania w języku niemieckim bardzo ważna jest odpowiednia kolejność wyrazów. Chcąc zbudować poprawną wypowiedź, musimy pamiętać o kilku zasadach. Czasownik (w formie osobowej) pojawia się w zdaniu zawsze na drugim miejscu. Np.:

Ich fahre heute nach Hamburg. (Jadę dzisiaj do Hamburga.) Monika besucht am Freitag ihre Oma. (Monika odwiedzi w piątek swoją babcię.)

Drugie miejsce nie zawsze oznacza drugi z kolei wyraz, liczy się całość logiczna poszczególnych elementów zdania. Np.:

Mein Bruder isst oft kein Frühstück. (Mój brat często nie je śniadania.) Das Auto meines Vaters ist schon alt. (Auto mojego ojca jest już stare.)

W powyższych przykładach sformułowania mein Bruder i das Auto meines Vaters stanowią całość znaczeniową, w związku z tym należy je traktować jako jeden – aczkolwiek rozbudowany – element. Jest to tzw. reguła całości znaczeniowej. Podmiot występuje na miejscu pierwszym lub trzecim, w tym drugim przypadku na miejscu pierwszym może pojawić się dowolna część zdania (należy tu pamiętać o wspomnianej wyżej regule całości znaczeniowej), oczywiście z wyjątkiem orzeczenia. Np.:

Ale:

Der Student besucht im ersten Studienjahr viele Vorlesungen. (Student ������������������ na pierwszym roku studiów uczęszcza na dużo wykładów.) Im ersten Studienjahr besucht der Student viele Vorlesungen. (tłumaczenie jw.)

Lub też:

Viele Vorlesungen besucht der Student im ersten Studienjahr. (tłumaczenie jw.)

Jeśli w zdaniu występuje orzeczenie złożone, drugi jego element (lub elementy) pojawia się zawsze na końcu zdania. Ta część orzeczenia jest zawsze nieodmienna. Np.:

Das Kind will nicht in die Schule gehen. (Dziecko nie chce iść do szkoły.) ���������������������������� Schneider pojechał dziHerr Schneider ist heute nach Stuttgart gefahren. (Pan siaj do Stuttgartu.) Das Buch ist vor 2 Jahren geschrieben worden. (Książka została napisana 2 lata temu.)

106 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

8

Wszelkie określenia dotyczące czasu (okoliczniki czasu) pojawiają się możliwie blisko początku zdania lub na samym jego początku. Np.:

Unsere Klasse schreibt am Montag einen Test. (Nasza klasa pisze w poniedziałek test.) Mein Bruder fährt morgen nach München. (Mój brat jedzie jutro do Monachium.) Gestern mussten wir früh aufstehen. (Wczoraj musieliśmy wcześnie wstać.)

Test sprawdzający Test Przebuduj zdania tak, aby podkreślone części zdania były na pierwszym miejscu.

1. Wir wollen im August ins Gebirge fahren. _ ___________________________________________________________________ . 2. Gestern haben wir einen spannenden Film gesehen. _ ___________________________________________________________________ . 3. Der Junge spielt gern im Garten. _ ___________________________________________________________________ . 4. Um 8 Uhr muss ich zu Hause sein. _ ___________________________________________________________________ . 5. Der Lehrer hat darüber bestimmt gesprochen. _ ___________________________________________________________________ . 6. Ich kann mich daran nicht mehr erinnern. _ ___________________________________________________________________ . 7. Du solltest so schnell wie möglich zum Arzt gehen. _ ___________________________________________________________________ . 8. Ich will ihn nie mehr sehen. _ ___________________________________________________________________ . 9. Sie haben mich nicht bemerkt. _ ___________________________________________________________________ . 10. Es hat in der Nacht stark geregnet. _ ___________________________________________________________________ .

107

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Budowa zdania pojedynczego rozwiniętego Zbuduj zdania z podanych wyrazów. Pamiętaj o zachowaniu odpowiedniej kolejności i form wyrazów. Pierwszy wyraz jest początkiem zdania. Jeśli nie podano inaczej, zastosuj czas teraźniejszy.

11. ich, meine Schwester, schenken, wollen, etwas __________________________________________________________________. 12. am Mittwoch, unser Chef, müssen, und seine Assistenten, fliegen, nach Paris __________________________________________________________________. 13. bei der schönen Kellnerin, bestellen, eine Flasche Rotwein, wir, noch (Perfekt) __________________________________________________________________. 14. trotz der Gefahr, die Rettungsmannschaften, weiter, arbeiten (Perfekt) __________________________________________________________________. 15. um 16 Uhr, nach Hamburg, der Zug, abfahren __________________________________________________________________. 16. die Wohnung, wir, heute Abend, verlassen, müssen __________________________________________________________________. 17. Martha, kommen, nach Hause, erst gegen 23 Uhr (Perfekt) __________________________________________________________________. 18. er, diese Geschichte, in der Kantine, gestern, erzählen (Perfekt) __________________________________________________________________. 19. alle LKWs, vorbeifahren, jetzt, müssen, an unserem Haus __________________________________________________________________. 20. bis Freitag, sein, fertig, alles, sollen __________________________________________________________________.

Klucz Lösungsschlüssel 1. Im August wollen wir ins Gebirge fahren. 2. Einen spannenden Film haben wir gestern gesehen. 3. Gern spielt der Junge im Garten. 4. Ich muss um 8 Uhr zu Hause sein. 5. Bestimmt hat der Lehrer darüber gesprochen. 6. Daran kann ich mich nicht mehr erinnern. 7. So schnell wie möglich solltest du zum Arzt gehen. 8. Nie mehr will ich ihn sehen. 9. Mich haben sie nicht bemerkt. 10. In der Nacht hat es stark geregnet. 11. Ich will meiner Schwester etwas schenken. 12. Am Mittwoch müssen unser Chef und seine Assistenten nach Paris fliegen. 13. Bei der schönen Kellnerin haben wir noch eine Flasche Rotwein bestellt. 14. Trotz der Gefahr haben die Rettungsmannschaften weiter gearbeitet. 15. Um 16 Uhr fährt der Zug nach Hamburg ab. 16. Die Wohnung müssen wir heute Abend verlassen. 17. Martha ist erst gegen 23 Uhr nach Hause gekommen. 18. Er hat gestern diese Geschichte in der Kantine erzählt. 19. Alle LKWs müssen jetzt an unserem Haus vorbeifahren. 20. Bis Freitag soll alles fertig sein.

108 AJ9xfAA= AJ

9. Z danie wyrażające przeczenie Der Satz mit der Negation

ROZDZIAŁ

8

Przeczenie w języku niemieckim może być wyrażane na kilka sposobów. Najważniejsze z nich to: nein – wyraz samodzielny, zastępujący niekiedy pełne zdanie przeczące lub umieszczany bezpośrednio przed nim. Np.: lub

– Bist du müde? (Czy jesteś zmęczony?) – Nein. (Nie)

– Nein, ich bin nicht müde. (Nie, nie jestem zmęczony.)

kein, keine… – zaimek, za pomocą którego zaprzecza się tylko rzeczowniki. Zaimek kein odmienia się przez przypadki, rodzaje i liczby (patrz tabela poniżej), w zdaniu znajduje się przed rzeczownikiem, którego dotyczy i musi być z nim zgodny pod względem w/w form gramatycznych. Np.:

Er hatte kein Glück. (On nie miał szczęścia.) Das hätte keinen Sinn gehabt. (To nie miałoby sensu.) Ich will keine neue Wohnung kaufen. (Nie chcę kupować nowego mieszkania.)



Tabela odmiany zaimka kein

L. pojedyncza (Singular) r. męski (maskulin) r. żeński (feminin) r. nijaki (neutral) M. (Nom.) kein keine kein D. (Gen.) keines keiner keines C. (Dat.) keinem keiner keinem B. (Akk.) keinen keine kein

L. mnoga (Plural) r. m r. ż r. n

keine keiner keinen keine

nicht – oprócz nein najczęściej spotykane przeczenie. Przy jego pomocy można zaprzeczać całe zdanie bądź poszczególne jego elementy. Stosując przeczenie nicht, należy pamiętać o poniższych zasadach:

Nicht występuje zawsze po czasowniku, z wyjątkiem zdań podrzędnych (por. rozdz. 12 Zdanie złożone podrzędnie – Das Satzgefüge). Np.: Ale:

Nein, ich schlafe nicht. (Nie, nie śpię.) Er ist nicht von hier. (On nie jest stąd.)

Ich hab’ doch gesagt, dass ich nicht schlafe. (Powiedziałem przecież, że nie śpię.) Er behauptet, dass er nicht von hier ist. (On twierdzi, że nie jest stąd.) 109

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie wyrażające przeczenie Jeśli przeczymy treści całego zdania, nicht znajduje się przeważnie na samym końcu zdania. W przypadku zdań z orzeczeniem złożonym nicht umieszcza się na ogół przed drugą jego częścią. Np.:

Nein, diese Jacke kaufen wir nicht. (Nie, nie kupimy tej kurtki.) Er leiht uns seinen Wagen nicht. (On nie pożyczy nam swojego samochodu.) Ich habe sie gestern Abend nicht angerufen. (Nie dzwoniłem do niej wczoraj wieczorem.)

Jeśli przeczymy jednej części zdania, umieszczamy nicht bezpośrednio przed nią. Np.:

Der Fernseher ist nicht kaputt. (Telewizor nie jest zepsuty.) Er besucht euch nicht heute, sondern am Wochenende. (On nie odwiedzi was dzisiaj, lecz w weekend.) Nein, ich war nicht krank. (Nie, nie byłem chory.)

Przeczenie można również wyrażać za pomocą takich słów jak: niemand (nikt), nie/mals/ (nigdy), nichts (nic), nirgends, nirgendwo (nigdzie). Pamiętać należy, że w języku niemieckim – w przeciwieństwie do języka polskiego – nie występuje podwójne przeczenie. Np.:

Ich habe nichts gekauft. (Nic nie kupiłem.) Wir haben diesen Mann nie gesehen. (Nigdy nie widzieliśmy tego mężczyzny.)

Test sprawdzający Test Wpisz nicht lub kein. (W przypadku kein pamiętaj o odpowiedniej formie.)

1. Nein, ich bin ___________________ mehr müde. 2. Jemand muss ins Geschäft. Wir haben ___________________ Wurst mehr. 3. In diesem Jahr können wir ___________________ nach Spanien fahren. 4. Katja raucht ___________________. 5. Diese Nachricht haben wir in ___________________ Zeitung gefunden. 6. Er hat diesen Artikel noch ___________________ gelesen. 7. Nein, ich komme ___________________ aus Stuttgart. 8. Es hat gar ___________________ Diskussion gegeben. 9. Martin schläft auf der Luftmatratze, er hat immer noch ___________________ Bett. 110 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

9

10. Warum hast du dich ___________________ vorbereitet? 11. Solchen Luxus haben wir in ___________________ anderen Hotel gesehen. 12. Würden Sie bitte langsamer sprechen? Ich kann Sie ___________________ verstehen. 13. Ich fahre ___________________. Ich habe leider ___________________ viel Geld. 14. Du hast es besser als ich. Ich habe gar ___________________ Geld. 15. Seit einem halben Jahr liest er ___________________ Bücher. Przetłumacz na język niemiecki.

16. Jeszcze nic nie jadłem. __________________________________________________________________. 17. Nigdy z nimi nie rozmawialiśmy. __________________________________________________________________. 18. Tej książki nigdzie nie można kupić. __________________________________________________________________. 19. Szef nie był specjalnie zadowolony. __________________________________________________________________. 20. Niestety nic nie widziała. __________________________________________________________________.

Klucz Lösungsschlüssel 1. nicht, 2. keine, 3. nicht, 4. nicht, 5. keiner, 6. nicht, 7. nicht, 8. keine, 9. kein, 10. nicht, 11. keinem, 12. nicht, 13. nicht, nicht, 14. kein, 15. keine, 16. Ich habe noch nichts gegessen. 17. Wir haben mit ihnen nie gesprochen. 18. Dieses Buch kann man nirgendwo kaufen. 19. Der Chef war nicht besonders zufrieden. 20. Leider hat sie nichts gesehen.

111

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

10. Z dania pytające Die Fragesätze

Zdania pytające

W języku niemieckim możemy wyróżnić dwa rodzaje pytań. Pierwszy z nich to pytanie typu czy… . Formułuje się je przez inwersję, tzn. umieszczenie czasownika na pierwszym miejscu. Np.:

Bist du krank? (Czy jesteś chory?) Habt ihr euch gestern mit Monika getroffen? (Czy spotkaliście się wczoraj z Moniką?) Könnten Sie uns helfen? (Czy mógłby pan/pani nam pomóc?) itd.

Odpowiedź na tego typu pytania zaczyna się od Ja (tak) lub Nein (nie). Może się jednak zdarzyć, że w pytaniu zawarta będzie treść przecząca. Np.:

Sprichst du keine Fremdsprache? (Czy nie mówisz w żadnym obcym języku?) Habt ihr keinen Urlaub gemacht? (Czy nie byliście na urlopie?)

W takim przypadku, jeśli chcemy potwierdzić zawarte w pytaniu przeczenie, zaczynamy odpowiedź od Nein. Np.:

Nein, ich spreche keine Fremdsprache. (Nie, nie mówię w żadnym obcym języku.) Nein, wir haben keinen Urlaub gemacht. (Nie, nie byliśmy na urlopie.)

Jeśli zaś chcemy odrzucić negatywną treść pytania, rozpoczynamy odpowiedź słowem Doch (ależ skąd, przeciwnie, owszem). Np.:

Doch, ich spreche Englisch und Deutsch. (Przeciwnie, mówię po angielsku i niemiecku.) Doch, wir haben einen langen Urlaub gemacht. (Owszem, byliśmy na długim urlopie.)

to:

Drugi rodzaj pytań formułuje się za pomocą różnych pytajników. Najważniejsze z nich

wann (kiedy), warum (dlaczego), was (co), wer (kto), wem (komu), wen (kogo), wessen (czyj/a/e), welcher, -e, -es (który/a/e, jaki/a/e), wie (jak, jaki/a/e), wo (gdzie), woher (skąd), wohin (dokąd), wie viel, wie viele (ile), wie lange (jak długo), itd.

Pytania tworzy się również za pomocą przyimków, np.: mit wem (z kim), für wen (dla kogo), von wem (od kogo) oraz przysłówków zaimkowych (por. rozdz. 5.6. Przysłówki zaimkowe – Die Pronominaladverbien), np.: womit (czym, z czym), worüber (o czym), itd.

112 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

10

W omawianym rodzaju pytań czasownik występuje na miejscu drugim. Np.:

Wann sind Sie gekommen? (Kiedy państwo przyszli?) Wer hat dir dieses Restaurant empfohlen? (Kto ci polecił tę restaurację?)

Wyjątkami są pytania rozpoczynające się od wessen, welcher, -e, -es, wie viel, wie viele, po których występuje rzeczownik. Np.:

Wessen Mantel ist das? (Czyj to jest płaszcz?) Welches Auto gefällt dir am besten? (Który samochód najbardziej ci się podoba?) Wie viele Stunden habt ihr heute gearbeitet? (Ile godzin dzisiaj pracowaliście?)

Uwaga: zdań pytających nie należy utożsamiać ze zdaniami pytającymi zależnymi, gdzie będzie występować inny szyk wyrazów. Por. rozdz. 12.12. Zdanie pytające zależne – Der indirekte Fragesatz.

Test sprawdzający Test Ułóż pytanie tak, aby podkreślona część zdania była odpowiedzią.

1. Er hat sich einen Fernseher gekauft. __________________________________________________________________. 2. Im Juli will ich nach Italien fahren. __________________________________________________________________. 3. Herr Schneider kommt aus München. __________________________________________________________________. 4. A  m Montag können wir uns erholen. __________________________________________________________________. 5. Unsere Sommerferien verbringen wir immer an der See. __________________________________________________________________. 6. Sie konnte nicht kommen, weil sie Besuch hatte. __________________________________________________________________. 7. Am Wochenende besucht Karl seine Großeltern. __________________________________________________________________. 8. Am liebsten fahre ich mit Claudia. __________________________________________________________________.

113

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdania pytające

9. Das ist der Wagen meines Onkels. __________________________________________________________________. 10. Sie denken an ihren Urlaub. _________________________________________________________________. 11. Den Regenschirm habe ich meiner Schwester gegeben. _________________________________________________________________. 12. Thomas hat drei Flaschen Bier getrunken. _________________________________________________________________. 13. Sie interessiert sich für Literatur. _________________________________________________________________. 14. Ich muss zu meinem Nachbarn gehen. _________________________________________________________________. 15. Doch, sie hat eine Stelle gefunden. _________________________________________________________________.

Klucz Lösungsschlüssel 1. Was hat er sich gekauft? 2. Wohin willst du im Juli fahren? 3. Woher kommt Herr Schneider? 4. Wann könnt ihr euch erholen? 5. Wo verbringt ihr immer eure Sommerferien? 6. Warum konnte sie nicht kommen? 7. Wen besucht Karl am Wochenende? 8. Mit wem fährst du am liebsten? 9. Wessen Wagen ist das? 10. Woran denken sie? 11. Wem hast du den Regenschirm gegeben? 12. Wie viele Flaschen Bier hat Thomas getrunken? 13. Wofür interessiert sie sich? 14. Zu wem musst du gehen? 15. Hat sie (noch) keine Stelle gefunden?

114 AJ9xfAA= AJ

11. Z danie złożone współrzędnie Die Satzverbindung

ROZDZIAŁ

10

Wyróżniamy dwie (omawiane w poniższych podrozdziałach) podstawowe grupy zdań współrzędnych: zdania wymagające szyku prostego zdania wymagające szyku przestawnego O szyku zdania decyduje użyty na początku spójnik. Oprócz w/w grup istnieją również zdania bezspójnikowe. Występuje w nich szyk prosty. Np.:

Ich bin müde, ich bleibe zu Hause. (Jestem zmęczony, zostaję w domu.) Er war krank, er konnte nicht arbeiten. (On był chory, nie mógł pracować.)

11.1. Zdanie z szykiem prostym Die gerade Wortfolge Spójniki wymagające szyku prostego:

aber (ale), denn (ponieważ, bo), oder (lub, albo), sondern (lecz), und (i, a)

Przez szyk prosty należy rozumieć następującą kolejność wyrazów: spójnik + podmiot + orzeczenie (w przypadku orzeczenia złożonego jego odmienna część) + pozostałe części (część) zdania + nieodmienna część/części orzeczenia (jeśli występują w zdaniu). Np.:

Ich muss zum Arzt gehen, denn ich bin krank. (Muszę iść do lekarza, ponieważ jestem chory.) Wir wollten noch etwas bestellen, aber wir hatten kein Geld mehr. (Chcieliśmy jeszcze coś zamówić, ale nie mieliśmy już pieniędzy.) Herr Braun hat die Wohnung aufgeräumt, und seine Frau ist zu ihrer Freundin ���������������������������������������������������������������������� Braun posprzątał mieszkanie, a jego żona poszła do swojej przyjagegangen. (Pan ciółki.)

Uwaga 1: zdarza się czasem, że po spójniku pojawia się inna część zdania. Np.:

Wir besuchen heute die Eltern, und morgen fahren wir nach Bonn. (Dzisiaj odwiedzamy rodziców, a jutro jedziemy do Bonn.)

Należy jednak zawsze pamiętać, żeby orzeczenie znajdowało się na drugim miejscu. Spójniki, o których mowa, występują też często w wypowiedziach skróconych. Np.:

Ich wohne und arbeite in Frankfurt. (Mieszkam i pracuję we Frankfurcie.)

115

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone współrzędnie Uwaga 2: pewnego kłopotu przysparza poprawne używanie spójników aber i sondern. W odróżnieniu od języka polskiego, gdzie istnieje pewna dowolność – np.: „Miał przyjść, ale/ lecz się nie pojawił” czy też: „Nie miał przyjść, ale/lecz się pojawił” w niemieckim spójnik sondern używany jest tylko po przeczeniach. Np.:

Heute gehe ich nicht ins Kino, sondern ich bleibe im Hotel. (Dzisiaj nie idę do kina, lecz zostaję w hotelu.) In diesem Jahr fliegen wir nicht nach Italien, sondern wir fahren an die Nordsee. (W tym roku nie lecimy do Włoch, lecz jedziemy nad Morze Północne.)

Ćwi­cze­nia Übungen 1. P  ołącz podane pary zdań odpowiednim spójnikiem. Zwróć uwagę na odpowiednią kolejność zdań.

1. Am Samstag fahren wir zu unseren Eltern. Wir bleiben zu Hause. _________________________________________________________________. 2. Wir sind nicht ins Kino gegangen. Wir haben einen Spaziergang gemacht. _________________________________________________________________. 3. Er ist mit seiner Arbeit nicht zufrieden. Karl verdient wirklich viel. _________________________________________________________________. 4. Ich habe ferngesehen. Meine Frau war bei ihrer Freundin. _________________________________________________________________. 5. Du darfst nicht fahren. Du hast zu viel getrunken. _________________________________________________________________. 6. Ich habe nur drei Stunden geschlafen. Ich war todmüde. _________________________________________________________________. 7. Wir mussten zu Hause bleiben. Voriges Jahr wollten wir auch nach Süden fahren. _________________________________________________________________. 8. Sie wohnen nicht mehr in Berlin. Sie wohnen in Potsdam. _________________________________________________________________. 9. Jürgen hat Jura studiert. Seine Schwester hat Medizin gewählt. _________________________________________________________________. 10. Heute essen wir zu Hause. Wir gehen ins Restaurant „Zum goldenen Hirsch”. _________________________________________________________________. 116 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

11

11.2. Zdanie z szykiem przestawnym Die versetzte Wortfolge Spójniki wymagające szyku przestawnego:

also (więc, zatem), dann (potem, wtedy, w takim razie), darum, deshalb, deswegen (dlatego, z tego powodu), sonst (w przeciwnym razie), trotzdem (mimo to)

Przez szyk przestawny rozumiemy następującą kolejność wyrazów: spójnik + orzeczenie (w przypadku orzeczenia złożonego jego odmienna część) + podmiot + pozostałe części (część) zdania + nieodmienna część/części orzeczenia (jeśli występują w zdaniu). Np.:

Ich bin krank, deshalb muss ich zum Arzt gehen. (Jestem chory, dlatego muszę iść do lekarza.) Herr Kretschmar verdient wenig Geld, trotzdem ist er mit seiner Arbeit zufrieden. (Pan Kretschmar zarabia niewiele, mimo to jest zadowolony ze swojej pracy.) Du solltest jetzt buchen, sonst bekommst du keinen Platz mehr. (Powinieneś teraz rezerwować, w przeciwnym razie nie dostaniesz już miejsca.)

Ćwi­cze­nia Übungen 2. D  okończ zdania, wykorzystując podane w nawiasie wyrazy. Zwróć uwagę na użycie odpowiedniego czasu.

1. Willi braucht mehr Geld, (machen, Überstunden, also, viele, er) _________________________________________________________________. 2. Zuerst haben wir zu Mittag gegessen, (die Altstadt, wir, besichtigen, dann) _________________________________________________________________. 3. Wir müssen ein Taxi nehmen, (zu spät, wir, kommen, zum Flughafen, sonst) _________________________________________________________________. 4. Es hat in Strömen geregnet, (ein Spaziergang, machen, trotzdem, wir) _________________________________________________________________. 5. Mein Bruder möchte in Berlin studieren, (er, jeden Tag, Deutsch, deshalb, lernen) _________________________________________________________________. 6. Das Training war wirklich hart, (wir, darum, jetzt, sein ,so müde) _________________________________________________________________.

117

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone współrzędnie 2a. Połącz podane pary zdań spójnikami – dann, deswegen, sonst, trotzdem. Każdego spójnika wolno użyć jeden raz.

1. Ilse hat nur 2 Stunden geschlafen. Sie fühlt sich kraftlos und schlapp. _________________________________________________________________. 2. Wir haben uns den Film angesehen. Danach hat unsere Mutter das Abendbrot vorbereitet. _________________________________________________________________. 3. Claudia war krank. Sie ist zur Arbeit gegangen. _________________________________________________________________. 4. Ich muss eine Gehaltserhöhung bekommen. Ich kündige. _________________________________________________________________.

11.3. Test sprawdzający Test Wpisz właściwy spójnik – aber, dann, denn, deshalb, oder, sondern, sonst, trotzdem. Każdego spójnika wolno użyć jeden raz.

1. Zuerst machen wir Einkäufe, ________________ gehen wir in den Zoo. 2. Harald muss morgen schon um 4 Uhr aufstehen, ________________ ist er schon schlafen gegangen. 3. Im Sommer wollen wir nach Spanien ________________ nach Italien fahren. 4. Zieh dich warm an, ________________ erkältest du dich. 5. Wir würden zu euch gerne kommen, ________________ wir müssen morgen früh nach Hamburg fahren. 6. Unsere Tante macht eine strenge Diät, ________________ sie will attraktiver aussehen. 7. Herr Arndt arbeitet nicht bei BMW, ________________ bei Volkswagen. 8. Anja fühlt sich immer schlechter, ________________ will sie nicht zum Arzt gehen.

118 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

11

Przetłumacz na język niemiecki.

9. Do kina pójdziemy w piątek lub w sobotę. __________________________________________________________________. 10. On chciałby kupić nowy samochód, ale ma za mało pieniędzy. _________________________________________________________________. 11. Była zła pogoda i nie mogliśmy pływać, dlatego jesteśmy teraz niezadowoleni. _________________________________________________________________. 12. Zjemy teraz kolację, potem z wami porozmawiamy. _________________________________________________________________. 13. Anja ciebie nie lubi, mimo to chce z tobą współpracować, ponieważ jesteś specjalistą. _________________________________________________________________. 14. Musimy skończyć wszystko do środy, w przeciwnym razie nie dostaniemy premii. _________________________________________________________________. 15. To nie było we wrześniu, lecz w październiku. _________________________________________________________________. Uwaga: Jeśli pojawiły się błędy w punktach 1, 2, 4, 8, 11, 12, 13, 14, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 11.2. Jeśli widzisz pomyłki w punktach 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 15, zerknij ponownie do podrozdziału 11.1.

Klucz Lösungsschlüssel 1. dann, 2. deshalb (deswegen, darum), 3. oder, 4. sonst, 5. aber, 6. denn, 7. sondern, 8. trotzdem, 9. Wir gehen ins Kino am Freitag oder am Samstag. 10. Er möchte ein neues Auto kaufen, aber er hat zu wenig Geld. 11. Das Wetter war schlecht, und wir konnten nicht schwimmen, deshalb sind wir jetzt unzufrieden. 12. Wir essen jetzt zu Abend, dann sprechen wir mit euch. 13. Anja mag dich nicht, trotzdem will sie mit dir zusammenarbeiten, denn du bist ein Spezialist. 14. Wir müssen alles bis Mittwoch beenden, sonst bekommen wir keine Prämie. 15. Das war nicht im September, sondern im Oktober.

119

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

12. Z danie złożone podrzędnie Das Satzgefüge

Zdanie złożone podrzędnie

Zdania podrzędne (nazywane też pobocznymi – Nebensatz) to rozbudowana grupa, której wspólną cechą jest tzw. szyk końcowy wyrazów w zdaniu. Przez szyk końcowy rozumiemy następującą kolejność: spójnik + podmiot + pozostałe części zdania + orzeczenie. Jeśli mamy do czynienia z orzeczeniem złożonym, jego odmienna część występuje na końcu zdania. Np.:

Herr Zender hat gesagt, dass er uns morgen besucht. (Pan Zender powiedział, że on odwiedzi nas jutro.) Katja fragt, ob ihr Bruder dich gestern angerufen hat. (Katja pyta, czy jej brat dzwonił do ciebie wczoraj.) Ich bedauere, dass ich zu euch nicht kommen kann. (Żałuję, że nie mogę do was przyjść.)

Uwaga: jeśli rozpoczynamy wypowiedź zdaniem podrzędnym, to na początku zdania nadrzędnego stawiamy orzeczenie (lub jego odmienną część). Np.:

Weil der Professor krank ist, hält sein Assistent die Vorlesung. (Ponieważ profesor jest chory, wykład wygłosi jego asystent.) Wenn du studieren willst, musst du zuerst das Abitur machen. (Jeśli chcesz studiować, musisz najpierw zdać maturę.)

12.1. Zdanie przyczynowe Der Kausalsatz Zdanie przyczynowe odpowiada na pytania warum? (dlaczego?), aus welchem Grund? (z jakiego powodu?), itp. Zdania przyczynowe wprowadzają spójniki weil, da (ponieważ, bo, gdyż) oraz zumal (zwłaszcza że). Spójnik da nie występuje na ogół w języku potocznym. Np.:

Ich muss zum Arzt gehen, weil ich mich schlecht fühle. (Muszę iść do lekarza, gdyż źle się czuję.) Weil du nicht gekommen bist, konnten wir unsere Pläne nicht besprechen. (Ponieważ nie przyszedłeś, nie mogliśmy omówić naszych planów.) Du solltest ihr keine persönlichen Fragen stellen, zumal du sie noch nicht lange ������������������������������������������������������������������������ powinieneś jej stawiać osobistych pytań, zwłaszcza że znasz ją niekennst. (Nie długo.) Da der Minister zurückgetreten ist, wurde das Treffen abgesagt. (Ponieważ minister podał się do dymisji, spotkanie zostało odwołane.)

Uwaga: zdania przyczynowe wprowadza również spójnik denn (por. rozdz. 11.1. Zdanie z szykiem prostym – Die gerade Wortfolge).

120 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

Ćwi­cze­nia Übungen 1. Połącz podane pary zdań spójnikiem weil.

1. Herr Berg will ein Taxi nehmen. Er hat es eilig. _________________________________________________________________. 2. Ich bin müde und schlapp. Ich will lieber zu Hause bleiben. _________________________________________________________________. 3. Gerhard isst zu Mittag im Restaurant. Er kann nicht kochen. _________________________________________________________________. 4. Vorige Woche mussten wir in Stuttgart sein. Wir konnten zu deinem Geburtstag nicht kommen. _________________________________________________________________. 5. Unsere Nachbarn verbringen immer die Winterferien im Gebirge. Sie fahren sehr gerne Ski. _________________________________________________________________. 1a. Przekształć poniższe zdania zgodnie z przykładem.

Ich bin krank, deshalb gehe ich zum Arzt. Ich gehe zum Arzt, weil ich krank bin. 1. Muellers wollen ein Haus bauen, deshalb arbeiten sie Tag und Nacht. _________________________________________________________________. 2. Du hast nicht gelernt, deshalb hast du das Examen nicht bestanden. _________________________________________________________________. 3. Die Polizei ist zu spät gekommen, deshalb konnte der Dieb entkommen. _________________________________________________________________. 4. Seine Arbeit war schlecht bezahlt, deshalb hat er gekündigt. _________________________________________________________________. 5. Ihr Kind hat hohes Fieber, deshalb muss Monika den Arzt holen. _________________________________________________________________.

121

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie 1b. Przekształć poniższe zdania zgodnie z przykładem.

Wegen des Regens bleiben wir zu Hause. Weil es regnet, bleiben wir zu Hause. 1. W  egen der schweren Krankheit kann Frau Sellin nicht kommen. _________________________________________________________________. 2. W  egen der Verspätung des Zuges haben wir unser Flugzeug verpasst. _________________________________________________________________. 3. W  egen des schlechten Wetters konnten wir den Gipfel nicht besteigen. _________________________________________________________________. 4. W  egen des riesigen Staus haben sie sich verspätet. _________________________________________________________________. 5. W  egen der großen Hitze fahren alle Züge langsamer. _________________________________________________________________.

12.2. Zdanie przyzwalające Der Konzessivsatz Zdanie przyzwalające rozpoczyna się spójnikiem obwohl lub obgleich (chociaż). Podobnie jak w przypadku zdań z weil, zdanie z obwohl może rozpoczynać wypowiedź bądź znajdować się na miejscu drugim. Np.:

Obwohl ich nur 3 Stunden geschlafen habe, fühle ich mich wohl. (Chociaż spałem tylko 3 godziny, czuję się dobrze.)

Albo:

Ich fühle mich wohl, obwohl ich nur 3 Stunden geschlafen habe. (Czuję się dobrze, chociaż spałem tylko 3 godziny.)

Uwaga: zdanie przyzwalające wprowadza również spójnik trotzdem (pomimo to, mimo to).W przeciwieństwie do zdań podrzędnych ze spójnikiem obwohl, zdanie współrzędne z trotzdem może występować w wypowiedzi tylko na drugim miejscu (por. rozdz. 11.2. Zdanie z szykiem przestawnym – die versetzte Wortfolge).

Ćwi­cze­nia Übungen 2. Połącz podane pary zdań spójnikiem obwohl.

1. Karl verdient sehr gut. Er ist mit seiner Arbeit unzufrieden. _________________________________________________________________. 2. Der Chef war ganz schön wütend. Es hat keinen Grund dazu gegeben. _________________________________________________________________. 122 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

3. Unsere Mannschaft war schlecht vorbereitet. Sie hat das Spiel gewonnen. _________________________________________________________________. 4. Thomas will nicht zum Zahnarzt gehen. Er hat starke Zahnschmerzen. _________________________________________________________________. 5. London gefällt mir ganz gut. Ich möchte in dieser Stadt nicht wohnen. _________________________________________________________________. 2a. Przekształć poniższe zdania zgodnie z przykładem.

Carla ist krank, trotzdem geht sie zur Arbeit. Obwohl Carla krank ist, geht sie zur Arbeit. 1. Er hat uns seine Hilfe versprochen, trotzdem hat er nichts gemacht. _________________________________________________________________. 2. Sie hat sich viel Mühe gegeben, trotzdem hat sie diese Stelle nicht bekommen. _________________________________________________________________. 3. Diese Reise war anstrengend und gefährlich, trotzdem haben wir uns dafür entschieden. _________________________________________________________________. 4. Richard muss sehr hohe Miete zahlen, trotzdem will er nicht umziehen. _________________________________________________________________. 5. Wir hatten nur noch wenig Geld, trotzdem konnten wir alles kaufen. _________________________________________________________________. 2b. Przekształć poniższe zdania zgodnie z przykładem.

Trotz des Regens machen wir einen Spaziergang. Obwohl es regnet, machen wir einen Spaziergang. 1. T  rotz großer Müdigkeit konnte ich nicht einschlafen. _________________________________________________________________. 2. T  rotz schwerer Krankheit arbeitet sie weiter. _________________________________________________________________. 3. T  rotz schwieriger Umstände haben wir alles geschafft. _________________________________________________________________.

123

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie

4. T  rotz seiner Dummheit ist er Chef geworden. _________________________________________________________________. 5. T  rotz intensiver Arbeit konnte der Bau nicht beendet werden. _________________________________________________________________.

12.3. Zdanie dopełnieniowe, równoważnik zdania dopełnieniowego Der Objektsatz, die Infinitivgruppe Zdanie dopełnieniowe wprowadzane jest najczęściej przez spójnik dass (że) i ob (czy). Np.:

Herr Müller hat gesagt, dass der Termin verschoben worden ist. (Pan Müller powiedział, że termin został przesunięty.) Ilse hat sich darüber sehr gefreut, dass du sie am Samstag besuchen hast. (Ilse bardzo się z tego cieszyła, że odwiedziłeś ją w sobotę.) Ich weß nicht, ob der Zug aus München schon angekommen ist. (Nie wiem, czy pociąg z Monachium już przyjechał.)

Spójnik dass otrzymuje znaczenie żeby po czasownikach: bitten (prosić), empfehlen (polecać, zalecać) „möchten” (chciałbym, chciałabym, itd.), wollen (chcieć), wünschen (życzyć sobie), itp. (por. też rozdz. 12.5. Zdanie celowe, równoważnik zdania celowego – Der Finalsatz, die Infinitivgruppe). Np.:

Der Chef wünscht sich, dass wir noch heute mit ihm sprechen. (Szef życzy sobie, żebyśmy z nim jeszcze dzisiaj porozmawiali.) Seine Schwester möchte nicht, dass du sie anrufst. (Jego siostra nie chciałaby, żebyś do niej dzwonił.) Er hat mich gebeten, dass ich ihm helfe. (On mnie prosił, żebym mu pomógł.)

Uwaga: zdaniami dopełnieniowymi są również zdania pytające zależne. Por. rozdz. 12.12. Zdanie pytające zależne – Der indirekte Fragesatz.

Równoważnik zdania dopełnieniowego

Zamiast zdania ze spójnikiem dass można (a właściwie należałoby) użyć jego równoważnika – konstrukcji bezokolicznikowej z zu, jeśli spełniony jest jeden z poniższych warunków: W zdaniu nadrzędnym i podrzędnym jest ten sam podmiot. Np.:

Ich bin wirklich unzufrieden, dass ich dir nicht helfen kann. (Jestem naprawdę niezadowolony, że nie mogę ci pomóc.) Er ist davon überzeugt, dass er sich immer anständig benimmt. (On jest o tym przekonany, że się zawsze przyzwoicie zachowuje.)

124 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

Po zmianie w konstrukcję bezokolicznikową:

Ich bin wirklich unzufrieden, dir nicht helfen zu können. (Jestem ��������������������� naprawdę niezadowolony, że nie mogę ci pomóc.) Er ist davon überzeugt, sich immer anständig zu benehmen. (On jest o tym przekonany, że się zawsze przyzwoicie zachowuje.)

Dopełnienie osobowe zdania nadrzędnego staje się podmiotem w zdaniu podrzędnym, dzieje się tak najczęściej w przypadku czasowników wyrażających prośbę, polecenie, radę, ostrzeżenie, zakaz, itp. Np.:

Der Verkäufer hat mir empfohlen, dass ich das Buch möglichst schnell bestelle. (Sprzedawca mi zalecił, żebym możliwie szybko zamówił książkę.) Wir haben sie überzeugt, dass sie dieses Angebot nicht annimmt. (Przekonaliśmy ją, żeby nie przyjmowała tej oferty.) Ich habe ihnen geraten, dass sie in diesem Jahr ins Gebirge fahren. (Poradziłem im, żeby oni w tym roku pojechali w góry.)

Po zmianie w konstrukcję bezokolicznikową:

Der Verkäufer hat mir empfohlen, das Buch möglichst schnell zu bestellen. (Sprzedawca zalecił mi możliwie szybko zamówić książkę.) Wir haben sie überzeugt, dieses Angebot nicht anzunehmen. (Przekonaliśmy ją do nieprzyjmowania tej oferty.) Ich habe ihnen geraten, in diesem Jahr ins Gebirge zu fahren. (Poradziłem im w tym roku jechać w góry.)

Uwaga 1: konstrukcję bezokolicznikową z zu stosuje się często w wypowiedziach z nieosobowym es. Np.:

Es freut mich, Sie kennen zu lernen. (Cieszę się, że pana/panią poznałem.) Es ist unmöglich, immer zufrieden zu sein. (Nie jest możliwe być zawsze zadowolonym.) Es ist verboten, hier zu parken. (Parkowanie tutaj jest zabronione.) itd.

Uwaga 2: w konstrukcjach bezokolicznikowych z zu stosuje się bezokolicznik czasu przeszłego, jeśli zdarzenie opisywane przez konstrukcję z zu miało miejsce wcześniej niż zdarzenie opisane w zdaniu nadrzędnym. Np.:

Ich bin böse, dieses alte Auto gekauft zu haben. (Jestem zły, że kupiłem ten stary samochód.) Der Angeklagte behauptet, am Wochenende zu Hause gewesen zu sein. (Oskarżony twierdzi, że w weekend był w domu.) ��������������������� była zadowoClaudia war zufrieden, von zu Hause ausgezogen zu sein. (Claudia lona, że wyprowadziła się z domu.)

Uwaga 3: niektóre czasowniki wykluczają użycie konstrukcji bezokolicznikowej z zu. Należą do nich m.in. hören (słuchać, słyszeć), sagen (mówić, powiedzieć), sehen (patrzeć, widzieć).

125

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie

Ćwi­cze­nia Übungen 3. D  okończ rozpoczęte zdania, wykorzystując wyrazy z nawiasów. W zależności od sensu zdania uzupełnij spójnik dass lub ob.

1. Herr Braun hat gesagt, (wir, müssen, arbeiten, auch am Samstag) _________________________________________________________________. 2. Könnten sie mir bitte mitteilen, (erlaubt, die Haustiere, sein) _________________________________________________________________. 3. Alle wissen doch, (die Erde, sich drehen, um die Sonne) _________________________________________________________________. 4. Der Forscher musste zugeben, (das Experiment, gelingen, nicht - Perfekt) _________________________________________________________________. 5. Wissen Sie vielleicht, (das Flugzeug aus Rom, landen, schon - Perfekt) _________________________________________________________________. 6. Der Sprecher hat mitgeteilt, (der erste Staatsbesuch des Präsidenten, stattfinden, im Oktober) _________________________________________________________________. 7. Möchtest du nicht danach erkundigen, (du, bestehen, das Examen – Perfekt) _________________________________________________________________. 8. Ich hoffe darauf, (im Sommer, ins Gebirge, wir, können, fahren) _________________________________________________________________. 9. Du solltest sie danach fragen, (sie, wollen, fahren, mit uns) _________________________________________________________________. 10. Wir wissen, (lieben, dich, er) _________________________________________________________________. 3a. Utwórz za pomocą zdań z nawiasów konstrukcję bezokolicznikową z zu. Jeśli to nie jest możliwe, utwórz zdanie z dass. Jeśli zdecydujesz się na konstrukcję z zu, pamiętaj o dokonaniu niezbędnych przekształceń zgodnie z przykładem.

Die Eltern haben ihren Sohn dazu gezwungen… (Er sollte Medizin studieren) Die Eltern haben ihren Sohn dazu gezwungen, Medizin zu studieren. 1. Er hat vergessen... (Er sollte das Projekt vorbereiten.) _________________________________________________________________.

126 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

2. Wir haben euch gebeten... (Ihr sollt uns möglichst schnell antworten.) _________________________________________________________________. 3. Ich habe ihr versprochen... (Ich will ihren Aufsatz korrigieren.) _________________________________________________________________. 4. Ich habe gehört... (Er hat im vorigen Jahr wieder geheiratet.) _________________________________________________________________. 5. Hat er uns wirklich erlaubt... (Dürfen wir sein Auto nehmen?) _________________________________________________________________. 6. Ich wollte nur sagen... (Nicht alle können am Ausflug teilnehmen.) _________________________________________________________________. 7. Wir raten ihm ab... (Bei diesem Wetter soll er nicht fahren.) _________________________________________________________________. 8. Man hat uns gesagt... (Martin hat seinen Beruf aufgegeben.) _________________________________________________________________.

12.4. Zdania czasowe Die Temporalsätze Zdania czasowe wprowadzane są przez dość liczną grupę spójników. Należą do niej (w kolejności alfabetycznej): als (gdy), bevor (zanim), bis (aż, dopóki nie), ehe (zanim), nachdem (po tym jak), seit/dem/ (od czasu gdy), sobald (skoro tylko), solange (tak długo jak), sooft (ilekroć), während (podczas gdy), wenn (gdy). Aby móc poprawnie tworzyć zdania czasowe, należy przestrzegać poniższych zasad: als, wenn Chociaż oba spójniki mają identyczne znaczenie – „gdy”, nie wolno używać ich zamiennie. Spójnika als używamy w odniesieniu do jednorazowego zdarzenia z przeszłości, spójnika wenn w pozostałych sytuacjach. Zasadę tę ilustruje poniższa tabela. wydarzenie jednorazowe wydarzenie powtarzające się

przyszłość

wenn wenn

teraźniejszość

wenn wenn

przeszłość

als wenn

Np.:

Als er gestern gekommen ist, hat er ein Geschenk für Katja mitgebracht. (Gdy on wczoraj przyszedł, przyniósł prezent dla Katji.) Immer wenn er kam, brachte er ein Geschenk für Katja mit. (Zawsze gdy przychodził, przynosił prezent dla Katji.)

127

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie

Ich begann zu studieren, als ich 19 Jahre alt war. (Zacząłem studiować, gdy miałem 19 lat.) Wenn unsere Tochter zur Schule geht, trifft sie fast immer ihre Freundin. (Gdy nasza córka idzie do szkoły, spotyka prawie zawsze swoją przyjaciółkę.) Die Kinder unserer Nachbarn machen viel Lärm, wenn sie schon im Treppenhaus sind. (Dzieci naszych sąsiadów robią dużo hałasu, gdy są już na klatce schodowej.) Uwaga: w przypadku wypowiedzi dotyczącej powtarzającego się zdarzenia przeszłego dobrze jest użyć sformułowań jednoznacznie wskazujących na ową cykliczność, np.: immer (zawsze), jedes Mal (za każdym razem), montags (w poniedziałki), dienstags (we wtorki), itp. Można też, zamiast wenn, posłużyć się spójnikiem sooft (ilekroć).

bevor, ehe Oba spójniki mogą być używane zamiennie, aczkolwiek bevor występuje częściej. Chociaż wskazują one na nierównoczesność czasową przedstawianych wydarzeń, nie jest koniecznością stosowanie następstwa czasów. (Następstwo czasów – patrz punkt dotyczący nachdem, sobald). Np.:

Bevor (ehe) ich die Wohnung verlassen habe, habe ich das Licht ausgemacht. (Zanim opuściłem mieszkanie, wyłączyłem światło.) Wir müssen noch einmal alles genau prüfen, bevor (ehe) wir unser Experiment beginnen. (Musimy jeszcze raz wszystko dokładnie sprawdzić, zanim zaczniemy nasz eksperyment.)

nachdem, sobald Spójnik nachdem (po tym jak) wskazuje na wyraźną nierównoczesność czasową opisywanych wydarzeń. Użycie nachdem pociąga za sobą konieczność zastosowania tzw. następstwa czasów (Zeitenfolge). Zasadę następstwa czasów ilustruje poniższa tabela.



zdanie podrzędne

Np.:

zdanie nadrzędne

Plusquamperfekt  Präteritum (Imperfekt) Perfekt  Präsens

Nachdem der Minister seine Rede gehalten hatte, begannen die Journalisten kritische Fragen zu stellen. (Po tym jak minister wygłosił przemówienie, dziennikarze zaczęli zadawać krytyczne pytania.) Nachdem der Minister die Fragen beantwortet hat, begibt er sich zum Präsidentenpalast. (Po udzieleniu odpowiedzi na pytania, minister udaje się do pałacu prezydenckiego. /Dosł. Po tym jak minister odpowiedział na pytania, udaje się on do pałacu prezydenckiego./) Der Junge geht ins Kino, nachdem er seine Hausaufgaben gemacht hat. (Chłopiec idzie do kina, po tym jak odrobił swoje prace domowe.)

128 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

Uwaga: wypowiedzi z użyciem nachdem tłumaczone są często na język polski z wykorzystaniem imiesłowów uprzednich (kończących się na -szy, -łszy). Spójnik sobald (skoro tylko) jest podobny znaczeniowo do nachdem. Jednak w przypadku sobald przestrzeganie zasady następstwa czasów nie jest obowiązkowe. Np.:

Sobald er zu Mittag gegessen hatte, schaltete er den Fernseher ein. (Skoro tylko zjadł obiad, włączył telewizor.) Sobald das Fußballspiel beginnt, verlässt seine Frau das Wohnzimmer. (Skoro tylko zaczyna się mecz, jego żona opuszcza pokój.)

seit(dem), bis Spójnik seit(dem) (od czasu gdy) wskazuje przeważnie na pewną równoczesność czasową opisywanych sytuacji. Może się jednak też zdarzyć, że konieczne będzie użycie następstwa czasów. Np.:

Seit(dem) sie in Spanien wohnt, haben wir zu ihr keinen Kontakt. (Od czasu gdy ona mieszka w Hiszpanii, nie mamy z nią kontaktu.) Ich bin fast ständig krank, seit(dem) ich in Hamburg wohne. (Jestem prawie ciągle chory, odkąd mieszkam w Hamburgu.) Seit(dem) er sich einer Operation unterzogen hat, fühlt er sich viel besser. (Od czasu gdy on poddał się operacji, czuje się o wiele lepiej.) Unsere Schwester hat sehr gut Deutsch beherrscht, seit(dem) sie nach München umgezogen ist. (Nasza siostra opanowała bardzo dobrze język niemiecki, odkąd przeprowadziła się do Monachium.)

Uwaga: nie wolno pomylić spójnika seit(dem) (od czasu gdy, odkąd) z przysłówkiem seitdem (od tego czasu, odtąd). Np.:

Er hat sich im Oktober scheiden lassen. Seitdem besucht er uns nicht. (On rozwiódł się w październiku. Od tego czasu nie odwiedza nas.)

W wypowiedziach z użyciem spójnika bis (aż, dopóki nie) stosuje się przeważnie ten sam czas, tak w zdaniu głównym jak i podrzędnym. Np.:

Wir haben unseren Freunden nachgewinkt, bis der Zug hinter der Kurve verschwunden ist. (Machaliśmy do naszych przyjaciół, póki pociąg nie zniknął za zakrętem.) Du musst warten, bis du an der Reihe bist. (Musisz czekać, aż będzie twoja kolej.) Bis die Brücke gebaut wurde, ging der ganze Verkehr mitten durch die Stadt. (Dopóki nie został wybudowany most, cały ruch szedł środkiem miasta.)

Uwaga: nie wolno pomylić spójnika bis (aż, dopóki nie) z przyimkiem bis (do). Por. rozdz. 6.3. Przyimki łączące się z biernikiem – Die Präpositionen mit dem Akkusativ.

129

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie während, solange W wypowiedziach z użyciem spójników während (podczas gdy) i solange (tak długo jak) należy stosować ten sam czas w zdaniu nadrzędnym i podrzędnym. Np.:

Während Frau Paschke die Koffer packt, bestellt Herr Paschke das Taxi. (Podczas gdy pani Paschke pakuje walizki, pan Paschke zamawia taksówkę.) Mein Bruder sah fern, während ich die Hausaufgaben machte. (Mój brat oglądał telewizję, podczas gdy ja odrabiałem prace domowe.) Solange Karl studierte, bekam er finanzielle Hilfe von seinen Eltern. (Tak długo jak Karl studiował, otrzymywał finansową pomoc od swoich rodziców.)

Uwaga: nie wolno pomylić spójnika während (podczas gdy) z przyimkiem während (podczas). Por. rozdz. 6.1. Przyimki łączące się z dopełniaczem – Die Präpositionen mit dem Genitiv.

Ćwi­cze­nia Übungen 4. Połącz poniższe pary zdań spójnikami als lub wenn.

1. Ich war jung. Ich fuhr gerne Rad. __________________________________________________________________. 2. Das Gewitter zog heran. Sie bekam immer große Angst. __________________________________________________________________. 3. Monika ist gestern an den Strand gegangen. Ein Unbekannter hat sie angesprochen. __________________________________________________________________. 4. Dirk hat drei oder vier Flaschen Bier getrunken. Er ist jedes Mal sehr laut geworden. __________________________________________________________________. 5. Der Zug setzt sich in Bewegung. Man darf die Tür nicht aufmachen. __________________________________________________________________. 6. Sie fährt um 8 Uhr zur Arbeit. Sie trifft unterwegs ihre Freundin. __________________________________________________________________. 7. Wir waren Studenten. Wir haben viel geraucht. __________________________________________________________________. 8. Der Opa hat eine große Party veranstalten lassen. Er ist achtzig geworden. __________________________________________________________________.

130 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

9. Im Jahre 1989 ist der Kommunismus gefallen. Alle waren glücklich und hoffnungsvoll. __________________________________________________________________. 10. Man ist übermüdet. Man soll einen Urlaub machen. _________________________________________________________________. 4a. Połącz podane pary zdań spójnikami bevor lub während.

1. Man muss früher das Visum beantragen. Man fliegt in die USA. __________________________________________________________________. 2. Ich bin zur Arbeit gefahren. Ich habe vorher das gute Frühstück gegessen. __________________________________________________________________. 3. Anke bereitet sich auf ihre Prüfung vor. Ihr Mann sorgt sich um Haus und Kinder. __________________________________________________________________. 4. Wir haben die ganze Wohnung aufgeräumt. Später haben wir uns erholt. __________________________________________________________________. 5. Unser Professor hielt seinen Vortrag. Wir machten ausführliche Notizen. __________________________________________________________________. 6. Ein neues Land tritt der EU bei. Es muss früher einige Voraussetzungen erfüllen. __________________________________________________________________. 7. Sie ist krank gewesen. Viele Freunde haben sie besucht. __________________________________________________________________. 8. Man kann studieren. Man muss das Abitur machen. __________________________________________________________________. 4b. Połącz podane pary zdań spójnikami bis lub seit(dem).

1. Herr Kühn arbeitet bei Siemens. Er verdient viel besser. __________________________________________________________________. 2. Das Kind muss bei seinem Onkel wohnen. Seine Eltern sind bei einem Unfall ums Leben gekommen. __________________________________________________________________.

131

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie

3. Das Kind bleibt bei seinem Onkel. Es ist erwachsen. __________________________________________________________________. 4. Meine Tante hat mich finanziell unterstützt. Ich habe mein Studium abgeschlossen. __________________________________________________________________. 5. Ich habe mein Studium abgeschlossen. Ich arbeite bei ein und derselben Firma. __________________________________________________________________. 6. Wir wohnen in Zakopane. Wir fühlen uns wie im siebten Himmel. __________________________________________________________________. 7. Ilona will warten. Ich bin fertig. __________________________________________________________________. 8. Der Kaufmann ist auf dem Markt geblieben. Er hat alle seine Waren verkauft. __________________________________________________________________. 4c. Dokończ zdania, wykorzystując wyrazy z nawiasów. Pamiętaj o zastosowaniu odpowiedniego czasu.

1. Nachdem der Film begonnen hatte, (dunkel, im Saal, still, und, werden, es) __________________________________________________________________. 2. Nachdem der Ministerpräsident Paris verlassen hat, (er, sich begeben, London, nach) __________________________________________________________________. 3. Nachdem das Flugzeug notgelandet war, (alle Fluggäste, evakuiert werden) __________________________________________________________________. 4. Nachdem der Krieg ausgebrochen ist, (Tausende, in Nachbarländer, ziehen) __________________________________________________________________. 5. Nachdem der Tunnel gebaut worden ist, (man, von Frankreich nach Italien, können, fahren, viel schneller) __________________________________________________________________. 4d. Przetłumacz.

1. Tak długo jak żyję, chcę komponować. __________________________________________________________________.

132 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

2. Skoro tylko otwarto nowy most, wydarzył się pierwszy wypadek. __________________________________________________________________. 3. Ilekroć nas odwiedzali, przynosili z sobą coś dla dzieci. __________________________________________________________________. 4. Odkąd pan Braun poszedł na emeryturę, spędza dużo czasu w swoim ogrodzie. __________________________________________________________________. 5. Zatroszczymy się o psa, póki państwo nie wrócą. __________________________________________________________________.

12.5. Zdanie celowe, równoważnik zdania celowego Der Finalsatz, die Infinitivkonstruktion Zdanie celowe odpowiada na pytania wozu? (po co?), zu welchem Zweck? (w jakim celu?) i rozpoczyna się spójnikiem damit (aby, żeby). Np.:

Die Lehrerin lässt Thomas an die Tafel kommen, damit er die Aufgabe löst. (Nauczycielka każe Thomasowi podejść do tablicy, aby on rozwiązał zadanie.) Damit die Einwohner unter dem Verkehrslärm nicht leiden müssen, hat der Bürgermeister eine neue Umgehungsstraße bauen lassen. (Aby mieszkańcy nie musieli cierpieć z powodu hałasu ulicznego, burmistrz zlecił wybudowanie nowej obwodnicy.) Der Schüler versteckt Zigaretten, damit der Lehrer nichts merkt. (Uczeń chowa papierosy, żeby nauczyciel nic nie zauważył.)

Równoważnik zdania celowego

Jeżeli w zdaniu nadrzędnym i podrzędnym wystąpiłby ten sam podmiot, powinno się użyć konstrukcji bezokolicznikowej z um …zu (aby, żeby), zamiast pełnego zdania podrzędnego z damit. Np.: Ich gehe ins Geschäft, um Milch zu kaufen. (Idę do sklepu, aby kupić mleko.) zamiast

Ich gehe ins Geschäft, damit ich Milch kaufe.

Herr Schwarz hat sich ein besseres Auto gekauft, um schneller und bequemer reisen zu können. (Pan Schwarz kupił sobie lepszy samochód, aby móc podróżować szybciej i wygodniej.)

zamiast

Herr Schwarz hat sich ein besseres Auto gekauft, damit er schneller und bequemer reisen kann.

133

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie W zdaniach z damit i w konstrukcjach bezokolicznikowych z um…zu nie wolno używać czasowników sollen (mieć powinność), wollen (chcieć) oraz „möchten” (chciałbym, chciałabym, itd.). Np.:

Ale:

Ich fahre nach Deutschland. Ich will dort studieren. (Jadę do Niemiec. Chcę tam studiować.) Ich fahre nach Deutschland, um dort zu studieren. (Jadę do Niemiec, aby tam studiować.)

Uwaga: po czasownikach bitten (prosić), möchten (chciałbym, chciałabym, itd.), wollen (chcieć), wünschen (życzyć sobie), itp. w znaczeniach „żeby”, „aby” występuje spójnik dass. Por. rozdz. 12.3. Zdanie dopełnieniowe, równoważnik zdania dopełnieniowego – Der Objektsatz, die Infinitvgruppe.

Ćwi­cze­nia Übungen 5. Z  podanych par zdań utwórz konstrukcje bezokolicznikowe z um…zu. Tam, gdzie to nie będzie możliwe, utwórz zdania z damit.

1. Wir fahren ins Gebirge. Wir wollen uns richtig erholen. __________________________________________________________________. 2. Paul liest den Text laut und deutlich. Die ganze Klasse kann ihn hören. __________________________________________________________________. 3. Ich nehme meinen Regenschirm mit. Ich werde nicht nass. __________________________________________________________________. 4. Sie rufen ihren Opa an. Sie wollen ihm zum Geburtstag gratulieren. __________________________________________________________________. 5. Der Professor hat das Examen verschoben. Alle Studenten können sich besser vorbereiten. __________________________________________________________________. 6. Monika fliegt nächstes Jahr nach Ägypten. Sie will endlich Pyramiden bewundern. __________________________________________________________________. 7. Die Kinder können sich exotische Tiere ansehen. Die ganze Familie geht am Sonntag in den ZOO. __________________________________________________________________. 8. Die Firma realisiert besser ihre Aufgaben. Man hat neue Mitarbeiter eingestellt. __________________________________________________________________. 134 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

9. Peter hat einen goldenen Ring gekauft. Er will ihn seiner Freundin zum Namenstag schenken. __________________________________________________________________. 10. Sonja will fit bleiben. Sie läuft jeden Tag einige Kilometer. __________________________________________________________________.

12.6. Zdanie okolicznikowe sposobu, równoważniki zdań okolicznikowych sposobu Der Modalsatz, die Infinitivgruppen Zdanie okolicznikowe sposobu wprowadzane jest przez spójniki indem lub dadurch dass (przez to, że). Zdania z indem tłumaczone są często za pomocą imiesłowu zakończonego na -ąc. Np.:

Mein Bruder hat schnell Englisch gelernt, indem er viele englische Zeitungen gelesen hat. (Mój brat nauczył się szybko angielskiego, czytając dużo angielskich gazet.) Indem man Müll sortiert, schont man die Umwelt. (Sortując śmieci, dba się o środowisko.) Unser Sohn versucht uns zu helfen, indem er Einkäufe macht und mit dem Hund Gassi geht. (Nasz syn stara się nam pomóc, robiąc zakupy i wychodząc z psem.)

Spójnik dadurch dass może w zdaniu występować razem lub oddzielnie. Np.:

lub

Man kann mehr verdienen, dadurch dass man viele Überstunden macht. (Można więcej zarobić przez to, że się weźmie dużo nadgodzin.) Man kann dadurch mehr verdienen, dass man viele Überstunden macht. (tłumaczenie jw.)

Nieco inny (z uwagi na znaczenie) rodzaj zdań okolicznikowych sposobu wprowadzają spójniki ohne dass (a… nie…) i /an/statt dass (zamiast). Np.:

Einige Mitarbeiter sind früher nach Hause gegangen, ohne dass der Chef etwas davon gewusst hat. (Niektórzy pracownicy poszli wcześniej do domu, a ich szef o tym nic nie wiedział.) Der Junge repariert selbst das Fahrrad, ohne dass sein Vater ihm dabei hilft. (Chłopiec naprawia rower sam, a jego ojciec mu w tym nie pomaga.) Ohne dass Frau Bertel es bemerkt hat, ist ihr Kanarienvogel durch das Fenster hinausgeflogen. (Kanarek wyfrunął przez okno, a pani Bertel tego nie zauważyła.) /An/statt dass Rolf lernt, spielt er wieder am Computer. (Rolf zamiast się uczyć, znowu gra na komputerze.)

135

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie

Równoważniki zdań okolicznikowych sposobu Jeśli w zdaniach ze spójnikami ohne dass i /an/statt dass wystąpiłby ten sam podmiot, wtedy – zamiast pełnych zdań podrzędnych z w/w spójnikami – powinno się użyć konstrukcji bezokolicznikowych – odpowiednio ohne…zu lub /an/statt…zu (zamiast…). Konstrukcję ohne…zu tłumaczymy na język polski za pomocą imiesłowu współczesnego lub uprzedniego, dodając zawsze przeczenie. Np.:

Meine Frau ist zur Arbeit gefahren, ohne das Frühstück zu essen. (Moja żona pojechała do pracy, nie jedząc śniadania.)

zamiast

Meine Frau ist zur Arbeit gefahren, ohne dass sie das Frühstück gegessen hat. (tłumaczenie jw.) Ohne ein Wort zu sagen, verlässt die Delegation den Saal. (Nie mówiąc ani słowa, delegacja opuszcza salę.)

zamiast

Ohne dass die Delegation ein Wort sagt, verlässt sie den Saal. (tłumaczenie jw.) Karl ging zur Konferenz, ohne sich umgezogen zu haben. (Karl poszedł na konferencję, nie przebrawszy się.)

zamiast

Karl ging zur Konferenz, ohne dass er sich umgezogen hatte. (tłumaczenie jw.) Du sollst endlich dein Zimmer aufräumen, /an/statt wieder fernzusehen. (Powinieneś wreszcie posprzątać pokój, zamiast znowu oglądać telewizję.)

zamiast

Du solltest endlich dein Zimmer aufräumen, /an/statt dass du wieder fernsiehst. (tłumaczenie jw.)

Uwaga: w zdaniach z ohne dass i w konstrukcjach z ohne…zu nie wolno używać żadnych przeczeń (np.: nicht, nichts, niemand, nie, kein…, itd.), albowiem funkcję przeczenia spełnia już ohne. Do zdań okolicznikowych sposobu zalicza się również zdania porównawcze wprowadzane przez spójniki wie (jak) i als (niż) oraz je…desto/um…so (im… tym). Np.:

Die Prinzessin war nicht so reich, wie ihr Verlobter erwartet hatte. (Księżniczka nie była tak bogata, jak tego oczekiwał jej narzeczony.) Dieses Auto kann schneller fahren, als man vermutet. (Ten samochód może jeździć szybciej, niż się przypuszcza.) Je mehr Geld wir verdienen, desto schneller kaufen wir eine neue Wohnung. (Im więcej pieniędzy zarobimy, tym szybciej kupimy nowe mieszkanie.) Je länger man lebt, desto größere Erfahrung hat man. (Im dłużej się żyje, tym większe ma się doświadczenie.)

Uwaga: po je występuje szyk końcowy, zaś po desto/um so orzeczenie umieszczamy po przysłówku lub przymiotniku (wraz z powiązanym z nim treściowo rzeczownikiem).

136 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

Ćwi­cze­nia Übungen 6. Połącz podane pary zdań spójnikiem indem.

1. Agnes hat schnell abgenommen. Sie hat täglich im Fitness-Studio hart trainiert. __________________________________________________________________. 2. Man hat den Bau beschleunigt. Man hat auch samstags und sonntags gearbeitet. __________________________________________________________________. 3. Wir benutzen nicht so oft die Mikrowelle und andere elektrische Geräte. Wir können Energie sparen. __________________________________________________________________. 4. Man beachtet die Vorschriften. Man kann ganz einfach das Unfallrisiko reduzieren. __________________________________________________________________. 5. Der Vierjährige hat die ganze Familie gerettet. Er hat sofort die Feuerwehr angerufen. __________________________________________________________________. 6a. Połącz podane pary zdań spójnikiem dadurch dass.

1. Er konnte diesen schwierigen Text schnell übersetzen. Er hatte ein gutes Programm zur Verfügung. __________________________________________________________________. 2. Die DDR-Behörden haben viele Fluchtversuche verhindert. Man hat auf die Flüchtlinge geschossen. __________________________________________________________________. 3. Der Professor hat schnell die Lösung gefunden. Er hat einen Logarithmus angewendet. __________________________________________________________________. 4. Die Zollbeamten protestieren gegen das Sparprogramm. Sie kontrollieren alle Fahrzeuge sehr langsam und genau. __________________________________________________________________. 5. Die Firma konnte den Erfolg erreichen. Sie hatte fast keine Konkurrenz. __________________________________________________________________.

137

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie 6b. Z podanych par zdań utwórz konstrukcje bezokolicznikowe z ohne…zu. Tam, gdzie to nie będzie możliwe, utwórz zdania z ohne dass.

1. Man kann direkt von Warszawa nach Köln fahren. Man steigt nicht um. __________________________________________________________________. 2. Frau Schön hat viel Geld im Casino verloren. Ihr Mann hat davon nichts gewusst. __________________________________________________________________. 3. Der Direktor unterschrieb die Dokumente. Er hatte sie nicht gelesen. __________________________________________________________________. 4. Ich bin um 22 Uhr schlafen gegangen. Ich habe den Fernseher nicht ausgeschaltet. __________________________________________________________________. 5. Unsere Freunde haben keine Bergwanderungen gemacht. Sie waren 10 Tage im Gebirge. __________________________________________________________________. 6. Die Polizei hat Telefongespräche beider Journalisten belauscht. Das Gericht hat es nicht gebilligt. __________________________________________________________________. 6c. Przetłumacz.

1. Zamiast iść do szkoły, poszli do kina. __________________________________________________________________. 2. Powinniście nam pomóc, zamiast ciągle oglądać telewizję. __________________________________________________________________. 3. Zamiast oszczędzać, twój brat wydaje pieniądze w restauracjach. __________________________________________________________________. 4. Zamiast jechać tramwajem, powinieneś zamówić taksówkę. __________________________________________________________________. 5. Im dłużej pracujesz, tym więcej wiesz. __________________________________________________________________. 6. Im szybciej profesor mówił, tym mniej rozumieliśmy. __________________________________________________________________. 7. Im dalej pojedziemy, tym droższa stanie się nasza podróż. __________________________________________________________________. 138 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

12.7. Zdania względne, przydawka rozszerzona Die Relativsätze, das erweiterte Attribut Zdania względne opisują bliżej i dokładniej rzeczownik ze zdania głównego. Wprowadzane są one przeważnie przez zaimek względny der, die, das... (który, która, które… /patrz tabela odmiany zaimków względnych/). Umieszcza się je na ogół bezpośrednio po rzeczowniku, którego dotyczą, aczkolwiek nie jest to bezwzględną koniecznością. O liczbie i rodzaju zaimka względnego decyduje opisywany przezeń rzeczownik, o przypadku zaś struktura zdania względnego. Np.:

Das ist dieser Schrank, den wir kaufen wollen. (To jest ta szafa, którą chcemy kupić.)

Wo arbeiten die Frauen, die dort mit deiner Schwester sprechen? (Gdzie pracują te panie, które rozmawiają tam z twoją siostrą?) Kennst du den Mann, dem dieses Auto gehört?(Czy znasz mężczyznę, do którego należy ten samochód?) Ale:

Ilona hat sich über deine Postkarte gefreut, die du ihr aus Paris geschickt hast. (Ilona ucieszyła się z pocztówki, którą jej wysłałeś z Paryża.) Peter, hast du schon den Aufsatz geschrieben, den du morgen deinem Lehrer geben sollst? (Peter, czy napisałeś już wypracowanie, które musisz jutro dać twojemu nauczycielowi?) Der Mechaniker will noch das Auto reparieren, das zu seinem Chef gehört. (Mechanik chce jeszcze naprawić samochód, który należy do jego szefa.)

Zdania względne, podobnie jak ma to miejsce w języku polskim, są często zdaniami wtrąconymi. Np.:

Herr Kühn, den ihr heute kennen gelernt habt, ist der Chef unserer Abteilung. (Pan Kühn, którego dzisiaj poznaliście, jest szefem naszego działu.)

Frau Schön, der ich so oft Blumen gekauft habe, will sich mit mir nicht mehr treffen. (Pani Schön, której tak często kupowałem kwiaty, nie chce się ze mną już spotykać.) Alle Schlösser, die wir besichtigt haben, haben auf uns großen Eindruck gemacht. (Wszystkie zamki, które zwiedzaliśmy, zrobiły na nas duże wrażenie.)

139

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie Dość często zaimek względny poprzedzany jest przyimkiem, który wówczas decyduje o przypadku zaimka, chociaż i od tej reguły zdarzają się wyjątki. Np.:

Die Frau, nach der Sie fragen, wohnt im 3. Stock. (Pani, o którą państwo pytają, mieszka na 3 piętrze.)

������������������������������� jest mój przyjaciel, z któDas ist mein Freund, mit dem ich in Kroatien war. (To rym byłam w Chorwacji.) Ale:

Die Frau, nach deren Namen Sie fragen, wohnt im 3. Stock. (Pani, o której nazwisko państwo pytają, mieszka na 3 piętrze.) Das ist mein Freund, mit dessen Schwester ich in Kroatien war. (To jest mój przyjaciel, z którego siostrą byłam w Chorwacji.)

Dwa ostatnie zdania ilustrują również zasadę, iż przed rzeczownikami występującymi po zaimkach względnych w dopełniaczu (Genitiv) nie używa się rodzajników.

Tabela odmiany zaimków względnych M. (Nom.) D. (Gen.) C. (Dat.) B. (Akk.)

Liczba pojedyncza (Singular) r. męski r. żeński r. nijaki

der dessen dem den

die deren der die

das dessen dem das

Liczba mnoga (Plural) r. m. r. ż. r. n.

die deren denen die

Uwaga: do zdań względnych zalicza się również wypowiedzi wprowadzane przez takie spójniki jak: was (co), wo (gdzie), wohin (dokąd), womit (czym, z czym), woraus (z czego), itd. Np.:

Der Professor ist heute nicht gekommen, was uns sehr erfreut hat. (Profesor dzisiaj nie przyszedł, co nas bardzo ucieszyło.)

Das Dorf, wo wir 25 Jahre gelebt haben, besteht nicht mehr. (Wieś, gdzie mieszkaliśmy 25 lat, już nie istnieje.) Das Wetter war wirklich hässlich, wovor man uns gewarnt hat. (Pogoda była rzeczywiście obrzydliwa, przed czym nas ostrzegano.)

Przydawka rozszerzona Przydawka rozszerzona jest strukturą gramatyczną występującą przede wszystkim w języku pisanym. Cechuje się ona specyficzną kolejnością wyrazów, gdzie między rzeczownikiem a odnoszącym się do niego rodzajnikiem (lub zaimkiem bądź liczebnikiem) występuje grupa

140 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

słów bliżej opisujących tenże rzeczownik. W przydawce rozszerzonej prawie zawsze pojawia się odpowiedni imiesłów (por. też rozdz. 3.14. Imiesłowy – Die Partizipien). Np.:

Die im Garten blühenden Blumen haben allen Gästen gefallen. (Kwitnące w ogrodzie kwiaty podobały się wszystkim gościom.)

Der am Freitag veröffentlichte Artikel hat für heftige Reaktionen gesorgt. (Opublikowany w piątek artykuł wywołał gwałtowne reakcje.) Das wegen seiner Brutalität verhasste Regime wird bestimmt stürzen. (Znienawidzony z powodu swojej brutalności reżim z pewnością upadnie.) Przydawki rozszerzonej można użyć zamiast zdania względnego. Np.:

Das Buch, das ich gekauft habe… (Książka, którą kupiłem… Der Hund, der sehr schnell läuft… (Pies, który szybko biegnie…

   

Das von mir gekaufte Buch… Kupiona przeze mnie książka…) Der sehr schnell laufende Hund… Szybko biegnący pies…)

Ćwi­cze­nia Übungen 7. Wpisz właściwy zaimek względny. Uzupełnij właściwy przyimek, jeśli to konieczne.

1. Wie heßt der Mann, ____________________ du heute gesprochen hast? 2. Der Zug, ____________________ auf Gleis 4 steht, fährt nach Aachen. 3. Das ist das schönste Mädchen, ____________________ ich je gesehen habe. 4. Die Angestellten, ____________________ ihr Gehalt nicht bekommen haben, wollen streiken. 5. Endlich kommen unsere Freunde zurück, ____________________ wir so lange gewartet haben. 6. Jetzt gehe ich zu meinem Nachbarn, ____________________ ich das geliehene Buch zurückgeben muss. 7. Das Haus, ____________________ Kaufmanns wohnen, ist zwar groß, aber nicht gemütlich. 8. Frau Sanders, ____________________ Tochter einen Franzosen geheiratet hat, sucht jetzt nach einer kleineren Wohnung. 9. Der Polizist, ____________________ wir nach dem Weg gefragt haben, konnte uns leider nicht helfen. 141

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie

10. Der Film, ____________________ man so heftig diskutiert hat, war nicht besonders interessant. 11. Nur diejenigen Autoren, ____________________ Bücher Millionenauflagen erreichen, können vom Schreiben leben. 12. Seine Freundin, ____________________ er jeden Tag denkt, wohnt schon seit 2 Monaten in den USA. 13. Hast du die Dokumente mitgebracht, ____________________ ich dich gestern gebeten habe? 14. Diese ältere Dame, ____________________ wir ab und zu geholfen haben, ist vor 2 Wochen umgezogen. 15. Der Wasserhahn, ____________________ ich vor 3 Tagen gekauft habe, ist schon kaputt. 7a. Z podanych par zdań utwórz zdania względne.

1. Wie heißt die junge Dame? Günther besucht sie so oft. __________________________________________________________________. 2. Die Dokumente sind leider noch nicht fertig. Der Chef wollte sie heute unterschreiben. __________________________________________________________________. 3. Die Juristen konnten leider nicht kommen. Wir waren mit ihnen für gestern Abend verabredet. __________________________________________________________________. 4. Im Juni kommt zu unserer Schule der bekannte Regisseur. Seine Filme haben viele internationale Preise bekommen. __________________________________________________________________. 5. Wir haben uns wirklich über das Geschenk gefreut. Wir haben es von euch erhalten. __________________________________________________________________. 6. Vor uns befindet sich die Kirche. Wir haben in dieser Kirche geheiratet. __________________________________________________________________. 7b. Zastąp zdania względne przydawką rozszerzoną.

1. Das Abendbrot, das meine Schwester vorbereitet hat, hat allen Gästen geschmeckt. __________________________________________________________________.

142 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

2. Nicht alle Fahrer, die die zulässige Geschwindigkeit überschreiten, werden von der Polizei erwischt. __________________________________________________________________. 3. Die Urlauber, die in dieser Woche an die Ostsee fahren, müssen leider mit viel Regen rechnen. __________________________________________________________________. 4. Der Vertrag, den alle Mitgliedstaaten ratifiziert haben, sollte im Januar in Kraft treten. __________________________________________________________________. 5. Die beiden Verdächtigen, die vor 2 Tagen von den Sicherheitskräften verhaftet worden sind, sind wieder auf freiem Fuß. __________________________________________________________________. 6. Das Flugzeug, das vor wenigen Minuten gelandet ist, hatte technische Probleme und konnte nicht nach Oslo fliegen. __________________________________________________________________.

12.8. Zdanie warunkowe rzeczywiste Der reale Konditionalsatz Zdania warunkowe rzeczywiste wprowadzane są przez spójniki wenn (jeżeli, jeśli), falls (jeżeli, jeśli ,w przypadku gdy) i sofern (o ile). Ostatni spójnik nie występuje na ogół w języku potocznym. W zdaniach warunkowych rzeczywistych – w przeciwieństwie do zdań warunkowych nierzeczywistych (por. rozdz. 12.9. Zdania warunkowe nierzeczywiste – Der irreale Konditionalsatz) – używa się trybu oznajmującego (Indikativ). Np.:

Wenn er noch heute kommt, besprechen wir unsere alle Pläne. (Jeśli on przyjdzie jeszcze dzisiaj, omówimy wszystkie nasze plany.) Man kann die Tagung nicht beginnen, wenn der Chef nicht da ist. (Nie można rozpocząć posiedzenia, jeżeli nie ma szefa.) Die Konferenz muss verschoben werden, falls der Direktor nicht kommt. (Konferencja musi zostać przesunięta, jeśli dyrektor nie przyjdzie.) Falls die Verhandlungen abgebrochen werden, suchen wir nach einem anderen Partner. (Jeśli negocjacje zostaną zerwane, poszukamy innego partnera.) Sofern es nicht regnet, spielen wir Fußball. (O ile nie będzie padać, pogramy w piłkę.)

143

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie Zdania warunkowe mogą również występować bez w/w spójników. W takim przypadku zdanie rozpoczyna się orzeczeniem. Np.:

Kommt er noch heute, besprechen wir unsere alle Pläne. (Jeśli on jeszcze dzisiaj przyjdzie, omówimy wszystkie nasze plany.) Ist der Chef nicht da, kann man die Tagung nicht beginnen. (Jeśli szefa nie ma, nie można rozpocząć posiedzenia.) itd.

Ćwi­cze­nia Übungen 8. Z podanych par zdań utwórz zdania warunkowe ze spójnikiem wenn.

1. Du willst in Deutschland studieren. Du musst zuerst Deutsch beherrschen. __________________________________________________________________. 2. Er sollte zum Arzt gehen. Er fühlt sich schlecht. __________________________________________________________________. 3. Sie wollen wirklich gut verdienen. Suchen Sie eine Stelle in der Schweiz! __________________________________________________________________. 4. Agnes, iss nicht so viele Süßigkeiten! Du möchtest abnehmen. __________________________________________________________________. 5. Man sollte mehrere Medien nutzen. Man will objektiv informiert sein. __________________________________________________________________. 6. Ihr Sohn möchte später als Polizist arbeiten. Er muss sich darum bemühen, geistig und körperlich fit zu bleiben. __________________________________________________________________. 7. Sie kommt bis 23 Uhr nicht zurück. Wir rufen die Polizei an. __________________________________________________________________. 8. Ich kündige. In diesem Jahr bekomme ich keine Gehaltserhöhung. __________________________________________________________________. 9. Trinkt täglich Milch! Ihr wollt stark sein. __________________________________________________________________. 10. Das Experiment gelingt nicht. Wir werden nach einer anderen Lösung suchen. _________________________________________________________________.

144 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

12.9. Zdanie warunkowe nierzeczywiste, zdanie wyrażające życzenie nierzeczywiste Der irreale Konditional- und Wunschsatz Zdanie warunkowe nierzeczywiste rozpoczyna się spójnikiem wenn (jeżeliby, gdyby). W zdaniu tym używa się odpowiedniej formy trybu przypuszczającego (Konjunktiv II). Prawidłowe stosowanie trybu Konjunktiv II ilustruje poniższa grafika. Teraźniejszość i/lub przyszłość  Konjunktiv Präteritum lub Konditional I Przeszłość  Konjunktiv Plusquamperfekt Np.:

Wenn ich am kommenden Wochenende Zeit hätte, würde ich euch gerne ��������������������������������������������������������������� w nadchodzący weekend miał czas, chętnie bym was odwiebesuchen. (Gdybym dził.)

Wenn wir im letzten Sommer Urlaub bekommen hätten, wären wir sicherlich nach Spanien gefahren. (Gdybyśmy w ostatnie lato dostali urlop, pojechalibyśmy z pewnością do Hiszpanii.) Sie würde bei uns vorbeikommen, wenn sie ihre Mutter vom Flughafen nicht abholen müsste. (Wpadłaby do nas, gdyby nie musiała odebrać swojej mamy z lotniska.) Karl hätte uns gestern mitgenommen, wenn sein Auto nicht kaputt gewesen wäre. (Karl zabrałby nas wczoraj ze sobą, gdyby jego samochód nie był zepsuty.) Uwaga: szczegółowe informacje dot. tworzenia i używania form Konjunktiv Präteritum (Imperfekt), Konditional I i Konjunktiv Plusquamperfekt znajdują się w rozdziale 3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktiv II. Zdanie warunkowe nierzeczywiste – podobnie jak warunkowe rzeczywiste – może występować w postaci bezspójnikowej. W takich przypadkach na pierwszym miejscu stawiamy orzeczenie. Np.:

Hätte ich am kommenden Wochenende Zeit, würde ich euch besuchen. (Jeśli miałbym czas w nadchodzący weekend, odwiedziłbym was.)

Hätten wir im letzten Sommer Urlaub bekommen, wären wir nach Spanien gefahren. (Gdybyśmy w ostatnie lato otrzymali urlop, pojechalibyśmy do Hiszpanii.) itd. Uwaga: w zdaniach podrzędnych z czasownikami modalnymi (występującymi w towarzystwie „zwykłego” czasownika), gdzie czasownik modalny jest użyty w czasie złożonym, odmienna część orzeczenia rozpoczyna (a nie zamyka) całą sekwencję.

145

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie Np.:

Es wäre besser gewesen, wenn du uns früher hättest informieren können. (Byłoby lepiej, gdybyś mógł nas poinformować wcześniej.) Er wäre zusammengebrochen, wenn er dir nicht hätte helfen können. (On załamałby się, gdyby nie mógł ci pomóc.)

Zdanie wyrażające życzenie Zdania wyrażające życzenie wprowadzane są przez spójnik wenn lub też występują w wersji bezspójnikowej. W zdaniach tego typu – podobnie jak w zdaniach warunkowych nierzeczywistych – stosuje się odpowiednią formę trybu przypuszczającego (Konjunktiv II). Zdania wyrażające życzenie muszą być uzupełnione nieprzetłumaczalnym w tym przypadku słowem doch. Na końcu zdania stawiamy wykrzyknik. Np.:

Wenn wir doch eine Million gewinnen würden! (Gdybyśmy tak wygrali milion!/ Obyśmy wygrali milion!) Wenn er doch früher gekommen wäre! (Gdyby on wtedy przyszedł wcześniej!) Hättest du doch mehr Zeit! (Żebyś tak miał więcej czasu!) Hätte sie doch mehr gelernt! (Gdyby ona się wtedy więcej uczyła!)

Ćwi­cze­nia Übungen 9. U  twórz zdania warunkowe nierzeczywiste zgodnie z przykładem. Zwróć uwagę na użycie odpowiedniego czasu.

Du hast den Stadtplan vergessen, deshalb müssen wir jetzt nach dem Weg fragen. Wenn du den Stadtplan nicht vergessen hättest, müssten wir nach dem Weg nicht fragen.

1. Christine ist krank, deshalb kommt sie nicht zur Party. __________________________________________________________________. 2. Ich verdiene sehr wenig, deshalb kann ich es mir nicht leisten. __________________________________________________________________. 3. Katja hat den Arzt geholt, weil ihr Kind sich sehr schlecht fühlt. __________________________________________________________________. 4. Weil er uns nichts gesagt hat, konnten wir ihm nicht helfen. __________________________________________________________________.

146 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

5. Reinhold ist bei Rot gefahren, deshalb hat er den Unfall verursacht. __________________________________________________________________. 6. Du wolltest nicht mit deinem Lehrer sprechen, deshalb hast du jetzt eine schlechte Note. __________________________________________________________________. 7. Wir fahren nicht an den See, weil es sehr kalt ist. __________________________________________________________________. 8. Andreas ist schon vor 2 Wochen in die USA geflogen, deshalb besucht er dich nicht. __________________________________________________________________. 9. Das Geschäft war geschlossen, deshalb konnten wir nichts kaufen. __________________________________________________________________. 10. Weil es sich ein dichter Nebel bildet, besteigen wir heute den Gipfel nicht. _________________________________________________________________. 9a. Utwórz zdania warunkowe nierzeczywiste zgodnie z przykładem. Zwróć uwagę na użycie odpowiedniego czasu.

Du hast Fieber, deshalb musst du zu Hause bleiben. Hättest du kein Fieber, müsstest du nicht zu Hause bleiben.

1. Es regnet stark, deshalb müssen wir unseren Ausflug verschieben. __________________________________________________________________. 2. Unsere Mutter muss täglich Medikamente einnehmen, weil sie zu hohen Blutdruck hat. __________________________________________________________________. 3. Das Rathaus hat kein Geld, deshalb lässt sie keine neue Brücke bauen. __________________________________________________________________. 4. Ich mache mir Sorgen, weil mein Bruder seine Stelle verloren hat. __________________________________________________________________. 5. Herr Schneider hatte einen Unfall, deshalb kann er die schwere Arbeit nicht mehr machen. __________________________________________________________________. 6. Wir konnten pünktlich kommen, weil wir ein Taxi genommen haben. __________________________________________________________________.

147

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie 9b. Utwórz zdania wyrażające życzenie zgodnie z przykładem. Zwróć uwagę na użycie odpowiedniego czasu.

Sie spricht sehr leise. Wenn sie doch nicht so leise/lauter sprechen würde!

1. Unser Bus fährt so langsam. __________________________________________________________________. 2. Das Wetter ist so schlimm. __________________________________________________________________. 3. Wir haben uns damals nicht getroffen. __________________________________________________________________. 4. Der Arzt konnte früher nicht kommen. __________________________________________________________________. 5. Man hat diese Entscheidung zu spät getroffen. __________________________________________________________________. 6. Unser alter Chef geht in Rente. __________________________________________________________________.

12.10. Zdanie porównawcze nierzeczywiste Der irreale Vergleichssatz Zdania porównawcze nierzeczywiste rozpoczynają się spójnikiem als ob lub als (jak gdyby). Znacznie rzadziej używany jest spójnik als wenn (tłumaczenie jw.). W zdaniach wprowadzanych przez w/w spójniki stosuje się odpowiednie formy trybu przypuszczającego (Konjunktiv II) – por. rozdziały 12.9. Zdanie warunkowe nierzeczywiste, zdanie wyrażające życzenie nierzeczywiste – Der irreale Konditional- und Wunschsatz i 3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktiv II. W zdaniu nadrzędnym używa się trybu oznajmującego (Indikativ). Uwaga: w zdaniach wprowadzanych przez als obowiązuje szyk przestawny (por. rozdz. 11.2. Zdanie z szykiem przestawnym – Die versetzte Wortfolge). Np.:

Du machst so einen Eindruck, als ob du etwas darüber wüsstest. (Sprawiasz takie wrażenie, jakbyś coś o tym wiedział.)

Sie sieht so aus, als ob sie die ganze Nacht nicht geschlafen hätte. (Ona tak wygląda, jak gdyby nie spała całą noc.) Wir fühlen uns bei euch so wohl, als wären wir zu Hause. (Czujemy się u was tak dobrze, jakbyśmy byli w domu.) Ich hatte so großen Durst, als hätte ich sehr lange gar nichts getrunken. (Miałem tak duże pragnienie, jakbym bardzo długo zupełnie nic nie pił.) 148 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

Ćwi­cze­nia Übungen 10. Utwórz zdania porównawcze nierzeczywiste zgodnie z przykładami. Zwróć uwagę na użycie odpowiedniego czasu.

Dein Opa sieht so aus…, (er, 50 Jahre alt, nur, sein) – Dein Opa sieht so aus, als ob er nur 50 Jahre alt wäre. – Dein Opa sieht so aus, als wäre er nur 50 Jahre alt. 1. Das Gebäude macht den Eindruck…, (es, projektiert haben, ein verrückter Architekt) __________________________________________________________________. 2. Unser Nachbar benimmt sich so…, ( gehören, das ganze Haus, zu, er) __________________________________________________________________. 3. Es scheint mir…, (ich, wirklich, erlebt haben, das) __________________________________________________________________. 4. Dirk spricht Französisch so gut…, (er, sein, ein gebürtiger Pariser) __________________________________________________________________. 5. Wir hatten das Gefühl…, (eine Gefahr, zukommen, auf uns) __________________________________________________________________. 6. Sie wirkt so traurig…, (ihr ganzes Vermögen, sie, verloren haben) __________________________________________________________________. 7. Du siehst so aus…, (die Prüfung, du, bestanden haben, nicht) __________________________________________________________________. 8. Er tut so…, (davon, er, haben, keine Ahnung) __________________________________________________________________.

12.11. Zdanie skutkowe nierzeczywiste Der irreale Konsekutivsatz Zdanie skutkowe nierzeczywiste rozpoczyna się spójnikiem als dass (ażeby, aby) i występuje po sformułowaniach typu: es ist zu spät, als dass… (jest za późno, ażeby…), er ist zu schwer, als dass… (on jest za ciężki, ażeby…) itd. W zdaniach wprowadzanych przez w/w spójnik stosuje się odpowiednie formy trybu przypuszczającego (Konjunktiv II) – por. rozdziały 12.9. Zdanie warunkowe nierzeczywiste, zdanie wyrażające życzenie nierzeczywiste – Der irreale Konditional- und Wunschsatz i 3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktiv II. W zdaniu nadrzędnym używa się trybu oznajmującego (Indikativ). Np.:

Das Experiment wird zu teuer, als dass man es fortsetzen könnte. (Eksperyment staje się za drogi, ażeby go można było kontynuować.)

149

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie

Die Aufgabe war zu schwierig, als dass ich sie gelöst hätte. (Zadanie było zbyt trudne, ażebym je rozwiązał.) Der Gegner war zu stark, als dass man ihn hätte besiegen können. (Przeciwnik był za silny, ażeby go było można pokonać.) Uwaga: nie wolno pomylić spójników damit i um…zu (por. rozdz. 12.5. Zdanie celowe, równoważnik zdania celowego – Der Finalsatz, die Infinitivkonstruktion) z als dass. W/w spójniki tłumaczymy tak samo (lub prawie tak samo). Zupełnie inny natomiast jest kontekst ich użycia.

Ćwi­cze­nia Übungen 11. Utwórz zdania skutkowe nierzeczywiste zgodnie z przykładem.

Es ist zu heiß. Wir können unsere Wanderung nicht fortsetzen. Es ist zu heiß, als dass wir unsere Wanderung fortsetzen könnten. 1. Die Wohnung ist zu teuer. Wir können sie nicht kaufen. __________________________________________________________________. 2. Diese Aufgabe ist zu kompliziert. Wir lösen sie innerhalb einiger Stunden nicht. __________________________________________________________________. 3. Die Teilnehmer waren viel zu müde. Sie konnten keine Übungen mehr machen. __________________________________________________________________. 4. Der Wind hat zu stark geweht. Man konnte nicht das Turnier fortsetzen. __________________________________________________________________. 5. Der Geschäftsmann ist zu clever. Man kann ihn nicht betrügen. __________________________________________________________________. 6. Das Bild ist zu groß. In unserem Wohnzimmer wird es schlecht aussehen. __________________________________________________________________. 7. Die Preise in diesem Hotel waren zu hoch. Wir haben dort nicht übernachtet. __________________________________________________________________. 8. Der Film ist leider zu langweilig. Ich will ihn mir das zweite Mal nicht ansehen. __________________________________________________________________. 9. Die Strecke ist zu lang. Es ist unmöglich, sie an einem Tag zurückzulegen. __________________________________________________________________.

150 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

10. Ich bin zu alt. Ich kann so schwere Arbeit nicht mehr machen. _________________________________________________________________.

12.12. Zdanie pytające zależne Der indirekte Fragesatz Ze zdaniami pytającymi zależnymi mamy do czynienia wówczas, gdy przed pytaniem właściwym (por. rozdz. 10 Zdania pytające – Die Fragesätze) pojawia się jakiekolwiek wprowadzenie. W zdaniach pytających zależnych – w przeciwieństwie do pytań właściwych (bezpośrednich) – obowiązuje szyk końcowy. Np.:

Könnten Sie mir sagen, wohin dieser Zug fährt? (Czy mógłby pan/pani mi powiedzieć, dokąd jedzie ten pociąg?) Sag uns, wo du jetzt wohnst. (Powiedz nam, gdzie teraz mieszkasz.)

Zdania pytające zależne możemy tworzyć przy użyciu dowolnego słowa pytającego (por. rozdz. 10 Zdania pytające – Die Fragesätze) oraz spójnika ob. (czy). Np.:

Herr Kretschmar weß nicht, wann der Chef nach Hamburg fliegen will. (Pan Kretschmar nie wie, kiedy szef chce lecieć do Hamburga.) Karl konnte nicht sagen, wohin Monika gegangen ist. (Karl nie potrafił powiedzieć, dokąd poszła Monika.) Sie hat mich gestern gefragt, ob ich sie am Wochenende besuche. (Ona mnie wczoraj pytała, czy ją odwiedzę w weekend.)

Ćwi­cze­nia Übungen 12. Uzupełnij poniższe zdania, wykorzystując podane wyrazy. Jeśli nie podano inaczej, każdego słowa można użyć tylko jeden raz – was, wann, wer, wem, wie, wo (x 2), wie viele, ob (x 2).

1. Sagen Sie bitte, _________________ Sie morgen zum Frühstück essen möchten. 2. Weißt du vielleicht, _________________ Sonja immer noch krank ist. 3. Ich habe vergessen, _________________ ich dieses Buch geliehen habe. 4. Unsere Söhne wollten nicht sagen, _________________ Flaschen Bier sie gestern getrunken haben. 5. Ich weiß nicht, _________________ Stefan jetzt arbeitet.

151

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie

6. Ich habe gesehen, _________________ unerlaubte Hilfsmittel benutzt hat. 7. Müllers haben nicht gesagt, _________________ sie zurückkommen wollen. 8. Wisst ihr schon, _________________ ihr wohnen werdet. 9. Weißt du vielleicht, _________________ man diese Aufgabe lösen kann. 10. Ich bin mir nicht sicher, _________________ dieser Weg wirklich am kürzesten ist.

12.13. Test sprawdzający Test Połącz pary zdań podanymi spójnikami – als, damit, dass, indem, ob, obwohl, weil. Każdego spójnika wolno użyć jeden raz.

1. Wir sollten uns danach erkundigen, _________________ der Professor unsere Arbeit schon gelesen hat. 2. Ilona hat mehr Geld bekommen, _________________ sie erwartet hat. 3. Carla arbeitet in den USA, _________________ ihre Familie besser leben könnte. 4. Mein Freund hat mich gebeten, _________________ ich ihm bei der Übersetzung des Artikels helfe. 5. _ ________________ diese Frau ein sehr gutes Gehalt bekam, war sie unzufrieden und wollte mehr. 6. _ ________________ Stefan zu schnell gefahren ist, wurde er von der Verkehrspolizei bestraft. 7. Man kann etwas Geld sparen, _________________ man nicht alle Zimmer im Haus gleichzeitig beleuchtet. Połącz podane pary zdań spójnikami – als, bevor, seit(dem), während, wenn. Każdego spójnika wolno użyć jeden raz.

8. Immer _________________ unser Opa kam, brachte er uns eine Tafel Schokolade mit. 9. _ ________________ ich meine Hausaufgaben mache, spielt mein jüngerer Bruder Gitarre. 152 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

12

10. Er begann zu arbeiten, _________________ er 20 Jahre alt war. 11. _ ________________ Monika in London wohnt, hat sie uns noch keine E-Mail geschickt. 12. Man muss das Visum beantragen, _________________ man nach China reisen kann. Z podanych par zdań utwórz odpowiednią konstrukcję bezokolicznikową – (an)statt…zu, ohne…zu, um…zu. Pamiętaj o dokonaniu koniecznych przekształceń.

13. Er ist aus dem Restaurant gegangen. Er hat die Rechnung nicht bezahlt. __________________________________________________________________. 14. Mueller sprach nicht mit seinem Sohn. Er schimpfte die ganze Zeit auf ihn. __________________________________________________________________. 15. Du lernst nicht, sondern spielst wieder am Computer. __________________________________________________________________. 16. Die Kaufmanns haben die Stadt verlassen. Sie haben sich von uns nicht verabschiedet. __________________________________________________________________. 17. Sie lernt viel. Sie will Jura studieren. __________________________________________________________________. 18. Er macht keine Bergwanderungen, sondern verbringt seine ganze Zeit in den Kneipen. __________________________________________________________________. 19. Karl wollte sich gut vorbereiten, deshalb hat er 4 Stunden täglich trainiert. __________________________________________________________________. 20. Wir konnten dieses Cafe schnell finden. Wir mussten nicht nach dem Weg fragen. __________________________________________________________________. 21. Vor 2 Tagen ist sie nach Frankreich gefahren. Sie hat ihrem Mann nichts gesagt. __________________________________________________________________.

153

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zdanie złożone podrzędnie Z podanych par zdań utwórz zdania porównawcze, skutkowe i warunkowe nierzeczywiste (zgodnie z informacją w nawiasach). Pamiętaj o dokonaniu koniecznych przekształceń i użyciu odpowiednich form czasowych.

22. Der Film war langweilig, deshalb ist meine Oma eingeschlafen. (zd. warunkowe) __________________________________________________________________. 23. Wir gingen nicht spazieren, weil es regnete. (zd. warunkowe) __________________________________________________________________. 24. Sie spricht so leise, dass man sie nicht verstehen kann. (zd. skutkowe) __________________________________________________________________. 25. Ich bin immer noch krank, deshalb konnte ich dich nicht besuchen. (zd. warunkowe) __________________________________________________________________. 26. Es ist so spät, dass mein Onkel nicht mehr im Büro ist. (zd. skutkowe) __________________________________________________________________. 27. Frau Moritz behandelte ihren Untermieter wie ihren eigenen Sohn. (zd. porównawcze) __________________________________________________________________. 28. Er schaute mich verständnislos an. /nicht verstanden haben/ (zd. porównawcze) __________________________________________________________________. 29. Die Reise ist so anstrengend, dass ich sie nicht mehr machen werde. (zd. skutkowe) __________________________________________________________________. 30. Er spricht Englisch wie ein Engländer. (zd. porównawcze) __________________________________________________________________.

154 AJ9xfAA= AJ

AJ AJ9xfAA=

155

www.WydawnictwoLingo.pl

1. ob, 2. als, 3. damit, 4. dass, 5. Obwohl, 6. Weil, 7. indem, 8. wenn, 9. während, 10. als, 11. Seit(dem), 12. bevor, 13. Er ist aus dem Restaurant gegangen, ohne die Rechnung zu bezahlen. 14. (An)statt mit seinem Sohn zu sprechen, schimpfte Mueller die ganze Zeit auf ihn. 15. (An)statt zu lernen, spielst du wieder am Computer. 16. Die Kaufmanns haben die Stadt verlassen, ohne sich von uns zu verabschieden. 17. Sie lernt viel, um Jura zu studieren. 18. (An)statt Bergwanderungen zu machen, verbringt er seine ganze Zeit in den Kneipen. 19. Um sich gut vorzubereiten, hat Karl täglich 4 Stunden trainiert. 20. Wir konnten dieses Cafe schnell finden, ohne nach dem Weg zu fragen. 21. Vor 2 Tagen ist sie nach Frankreich gefahren, ohne etwas ihrem Mann zu sagen. 22. Wenn der Film interessant gewesen wäre/Wäre der Film interessant gewesen, wäre meine Oma nicht eingeschlafen. 23. Wenn es nicht geregnet hätte/Hätte es nicht geregnet, wären wir spazieren gegangen. 24. Sie spricht zu leise, als dass man sie verstehen könnte. 25. Wenn ich schon gesund wäre/Wäre ich schon gesund, hätte ich dich besuchen können. 26. Es ist zu spät, als dass mein Onkel noch im Büro wäre. 27. Frau Moritz behandelte ihren Untermieter so, als ob er ihr eigener Sohn wäre/als wäre er ihr eigener Sohn. 28. Er schaute mich an, als ob er nicht verstanden hätte/als hätte er nicht verstanden. 29. Die Reise ist zu anstrengend, als dass ich sie (noch) machen würde. 30. Er spricht Englisch, als ob er ein Engländer wäre/als wäre er ein Engländer.

Klucz Lösungsschlüssel Uwaga: Jeśli w punktach 1 – 7 pojawiły się błędy, przypomnij sobie treść podrozdziałów 12.1., 12.2., 12.3., 12.5. i 12.6. Jeżeli stwierdzasz pomyłki w punktach 8 – 12, zajrzyj ponownie do podrozdziału 12.4. Jeżeli występują niezgodności w punktach 13 – 21, zerknij do podrozdziałów 12.5. i 12.6. Jeśli zauważyłeś błędy w punktach 22 – 30, zajrzyj raz jeszcze do podrozdziałów 12.9., 12.10. i 12.11.

ROZDZIAŁ

12

13. S  pójniki wieloczłonowe Die mehrteiligen Konjunktionen

Spójniki wieloczłonowe

Do najczęściej spotykanych spójników wieloczłonowych należą: einerseits…, andererseits (z jednej strony…, z drugiej strony), entweder… oder (albo… albo), mal… mal (raz… raz), nicht nur…, sondern auch (nie tylko…, lecz także), sowohl… als auch (zarówno…, jak i), weder… noch (ani… ani), zwar…, aber (wprawdzie…, ale) Np.:

Einerseits möchte sie ihr eigenes Geld haben, andererseits sitzt sie nur vor dem Fernseher, statt nach einer Stelle zu suchen./Sie möchte einerseits ihr eigenes Geld haben, andererseits sitzt sie nur vor dem Fernseher… (Z jednej strony chciałaby mieć własne pieniądze, z drugiej zaś siedzi tylko przed telewizorem, zamiast poszukać jakiejś pracy.)

Entweder fahren wir nach Spanien, oder wir bleiben in Warschau und renovieren unsere Wohnung. (Albo jedziemy do Hiszpanii, albo zostajemy w Warszawie i remontujemy nasze mieszkanie.) Nicht nur die Schüler, sondern auch die Lehrer haben am Wettkampf teilgenommen./Am Wettkampf haben nicht nur die Schüler, sondern auch die Lehrer teilgenommen. (W zawodach wzięli udział nie tylko uczniowie, lecz także nauczyciele.) Sie hat mal hier mal da gearbeitet. (Pracowała raz tu, raz tam.) Ich habe weder ihn noch sie gesehen. (Nie widziałem ani jego, ani jej.) Zwar bin ich müde und schlapp, aber ich versuche dir zu helfen./Ich bin zwar müde und schlapp, aber ich versuche dir zu helfen (Wprawdzie jestem wykończony, ale postaram się ci pomóc.) Uwaga: przy spójniku weder… noch nie wolno używać przeczeń, gdyż tę rolę pełni już wspomniany spójnik. Por. też rozdz. 9 Zdanie wyrażające przeczenie – Der Satz mit der Negation.

Test sprawdzający Test Uzupełnij właściwy spójnik.

1. Wir haben sowohl die Altstadt _________________ die Festung gesehen.

156 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

13

2. _ ________________ der Chef noch sein Assistent konnten uns die Entscheidung des Vorstands erläutern. 3. Einerseits mag ich sie sehr, _________________ bringt sie mich ab und zu auf die Palme. 4. Wir wollten _________________ schließen, aber wir können Sie noch bedienen. 5. _ ________________ bekomme ich mein Geld zurück, oder ich gehe zum Rechtsanwalt. Przetłumacz.

6. On mieszkał raz tu, raz tam. __________________________________________________________________. 7. Nie było jej u nas ani wczoraj, ani w ostatni weekend. __________________________________________________________________. 8. Latem pojedziemy albo nad morze, albo za granicę. __________________________________________________________________. 9. Zarówno widzowie jak i uczestnicy byli już zmęczeni. __________________________________________________________________. 10. Zaprosiliśmy nie tylko naszych krewnych, lecz także wszystkich naszych przyjaciół. _________________________________________________________________. 11. Nie kupił jej ani kwiatów, ani żadnego prezentu. _________________________________________________________________. 12. To mieszkanie jest wprawdzie bardzo przytulne, ale otoczenie nie podoba mi się. _________________________________________________________________.

Klucz Lösungsschlüssel 1. als auch, 2. Weder, 3. andererseits, 4. zwar, 5. Entweder, 6. Er hat mal hier mal da gelebt. 7. Sie war weder gestern noch am letzten Wochenende bei uns. 8. Im Sommer fahren wir entweder an die See (ans Meer) oder ins Ausland. 9. Sowohl die Zuschauer als auch die Teilnehmer waren schon müde. 10. Wir haben nicht nur unsere Verwandten, sondern auch alle unsere Freunde eingeladen. 11. Er hat ihr weder Blumen noch ein Geschenk gekauft. 12. Diese Wohnung ist zwar sehr gemütlich, aber die Umgebung gefällt mir nicht.

157

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Tryb Konjunktiv I

158 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

sollen

14

Mowa zależna

Konjunktiv I Czasowniki modalne

Mowa zależna i inne struktury pokrewne znaczeniowo Die indirekte Rede und andere bedeutungsähnliche Strukturen Modalverben wollen

159

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

14. T ryb Konjunktiv I Der Konjunktiv I

Tryb Konjunktiv I

Konjunktiv I tworzą 3 formy gramatyczne: Konjunktiv Präsens, Konjunktiv Perfekt i Konjunktiv Futur. Konjunktiv I jest używany przede wszystkim w mowie zależnej (por. rozdz. 15 Mowa zależna – Die indirekte Rede). Można się z nim również zetknąć w niektórych zdaniach wyrażających życzenie, hasłach a także w (dawniejszych) przepisach kulinarnych. Np.:

Es lebe unser Fürst! (Niech żyje nasz książę!) Man nehme 200 g Butter, drei Eier… (Należy wziąć 200 g masła, trzy jajka…)

Uwaga: w języku polskim nie istnieją formy analogiczne do Konjunktiv I. Konjunktiv Präsens tworzy się przez dodanie do tematu czasownika odpowiednich końcówek osobowych (wyróżnionych w poniższej odmianie). Zasada ta dotyczy wszystkich czasowników z wyjątkiem sein.

Wzory odmiany ich du er, sie, es wir ihr sie, Sie

frage fragest frage fragen fraget fragen

arbeite arbeitest arbeite arbeiten arbeitet arbeiten

sehe sehest sehe sehen sehet sehen

gebe gebest gebe geben gebet geben

dürfe dürfest dürfe dürfen dürfet dürfen

werde werdest werde werden werdet werden

Konjunktiv Präsens czasownika sein

ich sei du sei(e)st er, sie, es sei

wir seien ihr seiet sie, Sie seien

Konjunktiv Perfekt tworzymy za pomocą czasowników posiłkowych haben lub sein, użytych (wg zwykłych zasad – por. rozdz. 3.3. Czas przeszły złożony – Das Perfekt) w Konjunktiv Präsens oraz formy Partizip Perfekt danego czasownika. Np.:

Er habe alles ausgegeben. Sie sei schon gefahren.

Konjunktiv Futur konstruujemy za pomocą czasownika posiłkowego werden użytego w Konjunktiv Präsens oraz bezokolicznika danego czasownika. Np.:

Der Ministerpräsident werde morgen das Museum besichtigen. Die Banken werden ihrer Firma nicht mehr helfen.

160 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

14

Test sprawdzający Test Napisz poniższe czasowniki w podanych formach.

1. sprechen – Konjunktiv Präsens, 2 os. l. poj. _____________________________ 2. sammeln – Konjunktiv Perfekt, 3 os. l. poj. _____________________________ 3. sehen – Konjunktiv Präsens, 2 os. l. mn. _______________________________ 4. schlafen – Konjunktiv Präsens, 2 os. l. mn. _____________________________ 5. fliegen – Konjunktiv Futur, 3 os. l. poj. ________________________________ 6. verbringen – Konjunktiv Perfekt, 2 os. l. poj. ___________________________ 7. fahren – Konjunktiv Perfekt, 1 os. l. mn. _______________________________ 8. lesen – Konjunktiv Präsens, 3 os. l. poj. ________________________________ 9. sein – Konjunktiv Perfekt, 3 os. l. mn. _________________________________ 10. müssen – Konjunktiv Präsens, 1 os. l. poj. _____________________________ 11. schreiben – Konjunktiv Futur, 2 os. l. poj. ____________________________ 12. anrufen - Konjunktiv Perfekt, 2 os. l. mn. _____________________________

Klucz Lösungsschlüssel

1. du sprechest, 2. er (sie, es) habe gesammelt, 3. ihr sehet, 4. ihr schlafet, 5. er (sie, es) werde fliegen, 6. du habest verbracht, 7. wir seien gefahren, 8. er (sie, es) lese, 9. Sie (sie) seien gewesen, 10. ich müsse, 11. du werdest schreiben, 12. ihr habet angerufen.

161

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

15. M  owa zależna Die indirekte Rede

Mowa zależna

Gdy chcemy przytoczyć czyjąś wypowiedź, tezę czy sformułowanie, możemy posłużyć się mową zależną. Okazujemy w ten sposób swego rodzaju obiektywizm wobec tejże wypowiedzi, nie przesądzając o jej prawdziwości. Stąd też spotykamy się z tą formą gramatyczną przede wszystkim w prasie, wiadomościach radiowych i telewizyjnych, reportażach, itp. W języku potocznym mowa zależna pojawia się stosunkowo rzadko. W mowie zależnej stosuje się przeważnie odpowiednie formy trybu Konjunktiv I (por. rozdz. 14. Tryb Konjunktiv I – Der Konjunktiv I). Np.:

Der Minister ist der Meinung, dass die Finanzkrise sich vertiefen werde. (Minister jest zdania, że kryzys finansowy będzie się pogłębiał.) Der Bundeskanzler hat gesagt, er habe sich mit dem Diktator nicht getroffen. (Kanclerz powiedział, że nie spotkał się z dyktatorem.)

Powyższe przykłady pokazują, że zdania w mowie zależnej są wprowadzane przez spójnik dass (że) lub też występują w postaci bezspójnikowej. Natomiast pytania typu „czy” formułuje się za pomocą spójnika ob (czy). Np.:

Ein Journalist fragt, ob der Minister zurücktreten wolle. (Dziennikarz pyta, czy minister chce się podać do dymisji.)

Formy gramatyczne stosowane w mowie zależnej W odniesieniu do przyszłości używamy Konjunktiv Futur. Jeśli natomiast formy Konjunktiv Futur mają identyczną postać jak Indikativ Futur, należy posłużyć się trybem Konditional I (por. rozdz. 3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktiv II). Np.:

Der Präsident betont, er werde nur noch 6 Monate im Amt bleiben. (Prezydent podkreśla, że będzie sprawować swój urząd jeszcze tylko przez 6 miesięcy.)

Ale:

Meine Bekannten haben mir gesagt, dass sie mir helfen würden. (Moi znajomi powiedzieli, że będą mi pomagać.)

W odniesieniu do teraźniejszości stosujemy Konjunktiv Präsens. Jeśli zaś jego formy nie różnią się niczym od Indikativ Präsens, powinniśmy użyć Konjunktiv Präteritum/Imperfekt (por. rozdz. 3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktiv II). Np.:

Der Sportler behauptet, dass er jeden Tag 7 Stunden lang trainiere. (Sportowiec twierdzi, że trenuje codziennie przez 7 godzin.)

162 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ Ale:

15

Viele Kursteilnehmer sagen, sie könnten stolz auf ihre Ergebnisse sein. (Wielu uczestników kursu mówi, że mogą być dumni ze swoich wyników.)

W odniesieniu do przeszłości używamy Konjunktiv Perfekt. Jeśli natomiast jego formy są identyczne jak formy Indikativ Perfekt, należy zastosować Konjunktiv Plusquamperfekt (por. rozdz. 3.13. Tryb przypuszczający – Der Konjunktiv II). Np.:

Ale:

Eine Zeitung informiert, dass der Botschafter fast zwei Stunden mit dem Außenminister gesprochen habe. (Pewna gazeta informuje, że ambasador prawie 2 godziny rozmawiał z ministrem spraw zagranicznych.)

In anderen Medien wird berichtet, beide Politiker hätten nur eine halbe Stunde gesprochen. (Inne media podają, że obaj polityce rozmawiali tylko pół godziny.)

Jeśli zachodzi potrzeba przytoczenia wydanego komuś polecenia, należy posłużyć się odpowiednim czasownikiem modalnym oraz bezokolicznikiem danego czasownika. W przypadku przyjaźnie wyrażonego polecenia stosujemy czasownik mögen, zaś w odniesieniu do surowo sformułowanych rozkazów: sollen i müssen. Np.:

Karl hat seine Freundin gebeten, sie möge sich nicht so sehr aufregen. (Karl poprosił swoją przyjaciółkę, żeby się tak bardzo nie denerwowała.)

Der Direktor hat der neuen Angestellten gesagt, dass sie sofort in den Konferenzraum gehen solle/müsse. (Dyrektor powiedział nowej pracownicy, że ma natychmiast iść do sali konferencyjnej.)

Przekształcanie mowy niezależnej w zależną Przez tzw. mowę niezależną rozumiemy tutaj dosłowny cytat, w języku pisanym umieszczany zawsze w cudzysłowie. Np.:

Der Minister sagte: „Die letzte Zeit war nicht leicht für mich, aber noch in dieser Woche treffe ich mich mit meinem spanischen Amtskollegen.” (Minister powiedział: „Ostatni czas nie był dla mnie łatwy, ale jeszcze w tym tygodniu spotkam się ze swoim hiszpańskim kolegą.”)

Przekształcając powyższą wypowiedź w sformułowanie wyrażone w mowie zależnej, koniecznie trzeba pamiętać o tzw. zmianie perspektywy. Nie wolno oczywiście zapomnieć o użyciu odpowiedniej formy (patrz podpunkt – Formy gramatyczne stosowane w mowie zależnej). Porównaj:

Der Minister sagte, die letzte Zeit sei nicht leicht für ihn gewesen, aber noch in ���������������� powiedieser Woche treffe er sich mit seinem spanischen Amtskollegen. (Minister dział, /że/ ostatni czas nie był dla niego łatwy, ale jeszcze w tym tygodniu spotka się ze swoim hiszpańskim kolegą.) 163

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Mowa zależna

Test sprawdzający Test Zamień poniższe zdania na mowę zależną. Pamiętaj o tzw. zmianie perspektywy.

Ein Student erzählt: 1. „Seit drei Monaten studiere ich in Essen.” _________________________________________________________________. 2. „Hier ist es wunderschön.” _________________________________________________________________. 3. „Jeden Tag gehen wir in eine Kneipe.” _________________________________________________________________. Der Regierungssprecher sagte: 4. „Diese Information kann ich nicht bestätigen.” _________________________________________________________________. 5. „Vor der Pressekonferenz habe ich mit dem Minister gesprochen.” _________________________________________________________________. 6. „Er war auch erstaunt” _________________________________________________________________. Der Bürgermeister antwortete: 7. „Höchstwahrscheinlich wird die Delegation erst im nächsten Monat kommen.“ _________________________________________________________________. 8. „Wir haben den Haushalt vorbereitet.” _________________________________________________________________. 9. „Ich will meinen Vorschlag durchsetzen.” _________________________________________________________________. Das Kind hat gefragt: 10. „Darf ich heute länger aufbleiben?” ________________________________________________________________.

164 AJ9xfAA= AJ

AJ AJ9xfAA=

165

www.WydawnictwoLingo.pl

Ein Student erzählt, 1. dass er seit drei Monaten in Essen studiere/er studiere seit drei Monaten in Essen. 2. dass es dort wunderschön sei/es sei dort wunderschön. 3. dass sie jeden Tag in eine Kneipe gingen/sie gingen jeden Tag in eine Kneipe. Der Regierungssprecher sagte, 4. dass er diese Information nicht bestätigen könne/er könne diese Information nicht bestätigen. 5. dass er vor der Pressekonferenz mit dem Minister gesprochen habe/er habe vor der Pressekonferenz mit dem Minister gesprochen. 6. dass er auch erstaunt gewesen sei/er sei auch erstaunt gewesen. Der Bürgermeister antwortete, 7. dass die Delegation höchstwahrscheinlich erst im nächsten Monat kommen werde/ die Delegation werde höchstwahrscheinlich erst im nächsten Monat kommen. 8. dass sie den Haushalt vorbereitet hätten/sie hätten den Haushalt vorbereitet. 9. dass er seinen Vorschlag durchsetzen wolle/er wolle seinen Vorschlag durchsetzen. Das Kind hat gefragt, 10. ob es heute länger aufbleiben dürfe. Der Lehrer sagte zu den Schülern, 11. dass sie heute früher nach Hause gehen sollten/sie sollten heute früher nach Hause gehen. Der Direktor sagte zu dem Lehrer, 12. dass er heute bis 17 Uhr in der Schule bleiben solle (müsse)/er solle (müsse) heute bis 17 Uhr in der Schule bleiben.

Klucz Lösungsschlüssel

12. „Bleiben Sie heute bis 17 Uhr in der Schule!” ________________________________________________________________. Der Direktor sagte zu dem Lehrer: 11. „Geht heute früher nach Hause!” ________________________________________________________________. Der Lehrer sagte zu den Schülern: ROZDZIAŁ

15

16. Czasowniki modalne „sollen” i „wollen” w wypowiedziach subiektywnych Die Modalverben „sollen” und „wollen” zur subjektiven Aussage

Czasowniki modalne sollen i wollen w wypowiedziach subiektywnych 

Za pomocą czasownika modalnego sollen (niezależnie od jego podstawowego znaczenia – por. rozdz. 3.7. Czasowniki modalne – Die Modalverben) można wyrazić następujący stan rzeczy – usłyszeliśmy od kogoś lub gdzieś przeczytaliśmy jakąś informację, co do której prawdziwości nie jesteśmy przekonani. Budując wypowiedź z sollen podkreślamy naszą niepewność. Np.:

Herr Heinemann soll der beste Kandidat sein. (Pan Heinemann ma być /jakoby/ najlepszym kandytatem.) Es soll viele Verletzte geben. (Podobno jest wielu rannych.)

Powyższe przykłady odnoszą się do teraźniejszości. Jeśli zaś chcemy wyrazić tą samą myśl odnoszącą się do przeszłości, musimy na końcu zdania umieścić bezokolicznik czasu przeszłego. (Bezokolicznik czasu przeszłego to Partizip Perfekt danego czasownika + czasownik posiłkowy.) Porównaj:

Herr Heinemann soll der beste Kandidat gewesen sein. (Pan Heinemann miał być /jakoby/ najlepszym kandytatem.) Es soll viele Verletzte gegeben haben. (Podobno było wielu rannych.)

Za pomocą czasownika modalnego wollen (niezależnie od jego podstawowego znaczenia – por. rozdz. 3.7. Czasowniki modalne – Die Modalverben) możemy powtórzyć to, co ktoś twierdzi (lub stwierdził) o sobie samym. Używając czasownika wollen, dajemy jednak wyraz pewnemu sceptycyzmowi co do prawdziwości przytaczanej wypowiedzi. Omawiane konstrukcje z wollen używane są przede wszystkim w odniesieniu do przeszłości. Np.:

Der Augenzeuge will den Täter nicht gesehen haben. (Naoczny świadek twierdzi, że nie widział sprawcy.) Der Bürgermeister will von Geschäftsleuten kein Geld angenommen haben. (Burmistrz mówi, że nie przyjmował od biznesmenów żadnych pieniędzy.)

166 AJ9xfAA= AJ

ROZDZIAŁ

16

Uwaga: konstrukcje z sollen mogą zostać zastąpione zwrotami:

ich habe gehört/angeblich/man hat erzählt/man sagt, dass… itp. (słyszałem/ podobno/opowiadano/mówi się, że…),

konstrukcje z wollen przez:

er/sie behauptet von sich selbst/sagt über sich, dass… itp. (on/ona twierdzi o sobie samym/mówi o sobie, że…).

Test sprawdzający Test Zastąp poniższe zdania konstrukcjami z sollen lub wollen. W przypadku konstrukcji z sollen zwróć uwagę na właściwą formę czasową.

1. Mathias sagt, dass er Claudia im Restaurant „Zum goldenen Hirsch” gesehen habe. _________________________________________________________________. 2. Man sagt, dass Reinhold D. Mitglied einer illegalen Organisation ist. _________________________________________________________________. 3. Manche behaupten, dass Frau Mueller den Unfall verursacht hat. _________________________________________________________________. 4. Inge sagt über sich, dass sie Chinesisch innerhalb sechs Monate gelernt hat. _________________________________________________________________. 5. Einem Gerücht zufolge hat der gesuchte Verbrecher bei einem Richter übernachtet. _________________________________________________________________. 6. Der Minister hat sich dazu geäußert: „Alle meine privaten Reisen habe ich privat bezahlt.“ _________________________________________________________________. 7. In manchen Zeitungen steht geschrieben, dass der Präsident gar keine Ahnung von der Affäre hatte. _________________________________________________________________. 8. Unsere Nachbarin behauptet, dass sie Herrn Schwarz mit einer jungen Frau gesehen hat. _________________________________________________________________. 9. Ich habe gehört, dass dieser Abgeordnete mit der kommunistischen Polizei zusammengearbeitet hat. _________________________________________________________________. 167

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

AJ AJ9xfAA=

168 1. Matthias will Claudia im Restaurant „Zum goldenen Hirsch“ gesehen haben. 2. Reinhold D. soll Mitglied einer illegalen Organisation sein. 3. Frau Mueller soll den Unfall verursacht haben. 4. Inge will Chinesisch innerhalb sechs Monate gelernt haben. 5. Der gesuchte Verbrecher soll bei einem Richter übernachtet haben. 6. Der Minister will alle privaten Reisen privat bezahlt haben. 7. Der Präsident soll gar keine Ahnung von der Affäre gehabt haben. 8. Unsere Nachbarin will Herrn Schwarz mit einer jungen Frau gesehen haben. 9. Dieser Abgeordnete soll mit der kommunistischen Polizei zusammengearbeitet haben. 10. Der Abgeordnete will keine Kontakte zur Staatssicherheit gehabt haben. 11. Ein hochrangiger Polizist soll in die organisierte Kriminalität verwickelt sein. 12. Monika soll sich mit ihrem Verlobten gestritten haben.

Klucz Lösungsschlüssel

12. Jemand hat erzählt, dass Monika sich mit ihrem Verlobten gestritten hat. _________________________________________________________________. 11. Man sagt, dass ein hochrangiger Polizist in die organisierte Kriminalität verwickelt ist. _________________________________________________________________. 10. Der Abgeordnete behauptet aber, keine Kontakte zur Staatssicherheit gehabt zu haben. _________________________________________________________________. Czasowniki modalne sollen i wollen w wypowiedziach subiektywnych

Czasownik

ROZDZIAŁ

16

Rzeczownik

Der Artikel

Liczebnik

Przyimek

Egzamin końcowy Abschlussprüfung

Przymiotnik Zaimek

Das Zahlwort

Rodzajnik 169 169

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Egzamin końcowy Uzupełnij poniższe zdania zgodnie z sensem.

1. – Guten Tag, kann ich Ihnen helfen? – Ja, ich suche _________________ Sommerhose. – Und wie gefällt Ihnen _________________ Hose hier? 2. Dieser Anzug ist wirklich preiswert. Ich _________________ ihn kaufen, wenn ich genug Geld hätte. 3. – Sollte ich dir dabei helfen? Ja, sei so gut und _________________ mir! 4. Unser Nachbar, _________________ Auto immer noch kaputt ist, muss mit dem Bus zur Arbeit fahren. 5. Wir mussten mit dem Taxi fahren, _________________ hätten wir unser Flugzeug nicht erreicht. 6. Entschuldigen Sie bitte, gibt _________________ hier eine Tankstelle? 7. Mein Onkel verdient wirklich viel, aber meine Tante verdient noch _________________ als er. 8. Im Sommer fahren wir nach Spanien. _________________ du auch dorthin? 9. Wie lange _________________ ihr von Frankfurt nach New York geflogen? 10. – Ist das dein Hund? – ja, er gehört zu _________________. 11. Hättest du mehr gelernt, dann _________________ du das Examen bestanden. 12. – Das ganze Haus muss aufgeräumt _________________. Aber Herr Direktor, es ist schon gestern aufgeräumt _________________. 13. – Wie spät ist es? – Es ist schon 1610 _________________. 14. Ich muss _________________ beeilen, sonst verspäte ich _________________. 15. Nachdem wir zu Mittag gegessen _________________, gingen wir in den Park. 16. Sowohl die Professoren _________________ die Studenten waren derselben Meinung. 17. Er vergisst immer, die Tür _________________ schließen. 18. Knusprig_______ Brot mit zart_______ Schinken, das mag ich am liebsten. 170 AJ9xfAA= AJ

Egzamin końcowy

19. _ ________________ ich 7 Jahre alt war, bin ich zum ersten Mal in die Schule gegangen. 20. Katja lernt Englisch, _________________ sie in London studieren will. 21. Es ist zu spät, ________________ dein Bruder noch in seinem Büro sitzen würde. 22. Niemand hat uns geholfen. Weder du ________________ deine Familie. 23. Ich möchte gerne noch einmal nach Italien fahren, ________________ ich habe nicht genug Geld. 24. Die Lampe hängt ________________ der Decke. 25. _ _______________ du diesen Mann am Fenster? (sehen – Präsens) 26. – Kannst du uns morgen besuchen? – Nein, morgen habe ich ________________ Zeit. 27. Der Direktor hat das Dokument unterschrieben, ________________ es gelesen zu haben. 28. – Hast du Katja die ganze Geschichte erzählt? – ja, ich hab‘ ________________ ihr erzählt. 29. Ich habe Fieber und kann nicht kommen. Diesmal müsst ihr ________________ mich spielen. 30. Hast du gestern ________________ deiner Schwester telefoniert? 31. Es schien so, ________________ wäre hier niemand gewesen. 32. _ _______________ des starken Regens hat niemand die gute Laune verloren. 33. Sie lernt fleißig Englisch, ________________ in London studieren zu können. 34. Der grün______ Rock und die weiß______ Bluse passen gut zusammen. 35. Alle haben sich ________________ den Tisch gesetzt. 36. – Trinkt man dort viel Wein? – Ja, dort ________________ wirklich viel Wein ________________. 37. Wenn ich damals gesund gewesen wäre, ________________ ich euch bestimmt besucht. 171

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Egzamin końcowy

38. Pizza esse ich sehr gern. ________________ du auch Pizza so gern wie ich? 39. Wie lange fährt ________________ mit dem Zug von Berlin nach Hannover? 40. – Wann wollt ihr ________________ Eltern besuchen? – Schwer zu sagen, unsere Eltern wohnen weit von hier. 41. _ _______________ hat dir gesagt, dass ich kündigen will? 42. Wir haben uns ________________ unseren Gastgebern verabschiedet. 43. Hast du schon ________________ nachgedacht? 44. Ich muss ________________ zuerst die Hände waschen. 45. Der März ist der ________________ Monat des Jahres. 46. Karl hat zu wenig verdient, ________________ hat er gekündigt. 47. Am Samstag fahren wir endlich ________________ unseren Großeltern. 48. Es ist gefährlich, nachts ________________ den dunklen Park zu gehen. 49. Muellers haben einen teuren Wagen, aber das Auto von Kaufmanns ist noch ________________. 50. Erkundige dich bitte, ________________ das Flugzeug aus Rom schon gelandet ist. 51. _ _______________ unser Nachbar schon 87 Jahre alt ist, fährt er selbst Auto und arbeitet oft in seinem Garten. 52. Sie hat mit einem älter_____ Mann gesprochen. 53. Wie heißt diese Frau, mit ________________ du vor kurzem gesprochen hast. 54. Er hat mich sein_____ einzig_____ Freund genannt. 55. – Hast du vielleicht ein Taschenmesser? – Nein, ich habe ________________. 56.Im Winter wollen wir ________________ nach Italien oder in die Schweiz fahren. 57. Das war ________________ der interessantesten Filme, die wir je gesehen haben.

172 AJ9xfAA= AJ

Egzamin końcowy

58. Ich muss immer ________________ 6 Uhr aufstehen. 59. _ _______________ sich auf das Examen vorzubereiten, spielt er Karten oder sieht fern. 60. Katja hatte ziemlich hohes Fieber, ________________ ist sie zur Arbeit gefahren. 61. Ich rufe dich heute Abend ________________, dann können wir uns unterhalten. 62. Der Regierungssprecher trifft ________________ heute mit den Journalisten. 63. Der Vater ist stolz ________________ seinen Sohn. 64. Sie hat aufgehört ________________ rauchen. 65. Wir schlafen immer bei offen_____ Fenster. 66. Immer ________________ unsere Tante uns besuchte, brachte sie Süßigkeiten mit. 67. Ich bin ________________ nicht interessiert. 68. Der Chefredakteur soll etwas darüber gewusst ________________. 69. – ________________ Mantel ist das? – Ich weiß nicht, zu wem er gehört. 70. Wie gefällt dir die neu_____ Sekretärin unser_____ Chefs? 71. ________________ des heftigen Sturms konnte das Flugzeug nicht starten. 72. Ich habe leider vergessen, ________________ ich dieses Buch geliehen habe. 73. Wir installieren ein Anti-Viren-Programm, ________________ der Computer reibungslos funktioniert. 74. – Wann räumst du endlich dein Zimmer auf? – Ich habe es schon ________________. 75. Das Oktoberfest beginnt nicht im Oktober, ________________ Ende September. 76. Dein Reisepass liegt auf ________________ Tisch. 77. Stell ________________ vor! Ich hab‘ im Lotto gewonnen.

173

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Egzamin końcowy

78. Sie sieht so aus, ________________ sie krank wäre. 79. Ich muss mit dem neuen Student______ sprechen. 80. ________________ ich doch mehr verdienen würde! 81. – Ist es verboten, hier zu parken? – Ja, hier ________________ man nicht parken. 82. Wir können nicht zur Party kommen, ________________ wir müssen morgen nach Hamburg fliegen. 83. Bist du wirklich ein ________________ Fahrer als Rolf? (gut) 84. – Hat jemand ihm geholfen? – Nein, ihm ist nicht ________________. 85. – Müssen wir schon aufstehen? – Ja, ________________ ! 86. Ich mag gebraten_________ Fisch. 87. Wenn du rechtzeitig gekommen ________________, ________________ wir alles besprechen können. 88. Das ist das Geschenk ________________ deine Schwester. 89. Bist du ________________ überzeugt? 90. ________________ Sie gut Spanisch sprechen? 91. Dieser Ring ist ________________ echtem Gold. 92. Zuerst essen wir zu Mittag, ________________ machen wir einen Spaziergang. 93. Im Sommer ________________ wir viel gewandert. 94. Thomas kann nicht kommen, weil er ________________ Vater vom Bahnhof abholen muss. 95. Dieser Mann, nach ________________ sie fragen, wohnt im 3. Stock. 96. Man kann schnell abnehmen, ________________ man strenge Diät hält. 97. Das ist das Auto mein_______ Onkel_______. 98. Das ist das Beste, ________________ du tun kannst.

174 AJ9xfAA= AJ

AJ AJ9xfAA=

175

www.WydawnictwoLingo.pl

1. eine, die/diese; 2. würde; 3. hilf; 4. dessen; 5. sonst; 6. es; 7. mehr; 8. Fährst; 9. seid; 10. mir; 11. hättest; 12. werden, worden; 13. zehn nach vier/sechzehn Uhr zehn; 14. mich, mich; 15. hatten; 16. als auch; 17. zu; 18. -es, -em; 19. Als; 20. weil; 21. als dass; 22. noch; 23. aber; 24. an; 25. Siehst; 26. keine; 27. ohne; 28. sie; 29. ohne; 30. mit; 31. als; 32. Trotz; 33. um; 34. -e, -e; 35. an; 36. wird getrunken; 37. hätte; 38. Isst; 39. man; 40. eure; 41. Wer; 42. von; 43. darüber; 44. mir; 45. dritte; 46. deshalb/darum/deswegen; 47. zu; 48. durch; 49. teurer; 50. ob; 51. Obwohl; 52. -en; 53. der; 54. -en, -en; 55. kein(e)s; 56. entweder; 57. einer; 58. um/vor/gegen; 59. (An)statt; 60. trotzdem; 61. an; 62. sich; 63. auf; 64. zu; 65. -em; 66. wenn; 67. daran; 68. haben; 69. Wessen; 70. -e, -es; 71. Wegen; 72. wem; 73. damit; 74. aufgeräumt; 75. sondern; 76. dem; 77. dir; 78. als ob; 79. -en; 80. Wenn; 81. darf; 82. denn; 83. besserer; 84. geholfen worden; 85. steht auf; 86. -en; 87. wärest, hätten; 88. für; 89. davon; 90. Können; 91. aus; 92. dann; 93. sind (waren); 94. seinen; 95. dem; 96. indem/wenn; 97. -es, -s; 98. was; 99. zwischen; 100. ist gewesen.

Klucz Lösungsschlüssel

100. Die Prüfung ________________ nicht so schwer ________________. (sein – Perfekt) 99. Die Post befindet sich ________________ dem Rathaus und dem Restaurant. Egzamin końcowy

Wykaz czasowników mocnych i mieszanych

176 AJ9xfAA= AJ

Wykaz czasowników mocnych i mieszanych

stopniowanie

czasownik Ordnungszahl

Substantive

Zahlwörter

Tabele Tabellen

Präsens

Liczebniki

rodzajnik Kardinalzahl 177 177

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Liczebniki Zahlwörter

Wykaz czasowników mocnych i mieszanych

Liczebniki główne Kardinalzahlen 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

null eins zwei drei vier fünf sechs sieben acht neun zehn elf zwölf dreizehn vierzehn fünfzehn sechzehn siebzehn achtzehn neunzehn zwanzig einundzwanzig zweiundzwanzig dreiundzwanzig vierundzwanzig fünfundzwanzig sechsundzwanzig

27 siebenundzwanzig 28 achtundzwanzig 29 neunundzwanzig 30 dreißig 40 vierzig 50 fünfzig 60 sechzig 70 siebzig 80 achtzig 90 neunzig 100 (ein)hundert 200 zweihundert 300 dreihundert 400 dreihundert 500 fünfhundert 600 sechshundert 700 siebenhundert 800 achthundert 900 neunhundert 1000 tausend 2000 zweitausend 1 000 000 eine Million 134 hundertvierunddreißig 307 dreihundertsieben 850 achthundertfünfzig

Liczebniki porządkowe Ordnungszahlen – 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

der, der, der, der, der, der, der, der, der, der, der,

die die die die die die die die die die die

das das das das das das das das das das das

erste zweite dritte vierte fünfte sechste siebte achte neunte zehnte elfte

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

178 AJ9xfAA=

der, der, der, der, der, der, der, der, der, der, der, der,

die die die die die die die die die die die die

das das das das das das das das das das das das

zwölfte dreizehnte vierzehnte fünfzehnte sechzehnte siebzehnte achtzehnte neunzehnte zwanzigste einundzwanzigste zweiundzwanzigste dreiundzwanzigste

AJ

Wykaz czasowników mocnych i mieszanych

24 der, die das vierundzwanzigste 25 der, die das fünfundzwanzigste 26 der, die das sechsundzwanzigste 27 der, die das siebenundzwanzigste 28 der, die das achtundzwanzigste 29 der, die das neunundzwanzigste 30 der, die das dreißigste 40 der, die das vierzigste 50 der, die das fünfzigste 60 der, die das sechzigste 70 der, die das siebzigste 80 der, die das achtzigste 90 der, die das neunzigste 100 der, die das (ein)hundertste 200 der, die das zweihundertste 300 der, die das dreihundertste 400 der, die das dreihundertste 500 der, die das fünfhundertste 600 der, die das sechshundertste 700 der, die das siebenhundertste 800 der, die das achthundertste 900 der, die das neunhundertste 1000 der, die das tausendste 2000 der, die das zweitausendste 1 000 000 der, die das Millionste 134 der, die das hundertvierunddreißigste 307 der, die das dreihundertsiebte 850 der, die das achthundertfünfzigste

179

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zarys gramatyki

Zarys gramatyki

Rzeczownik, rodzajnik i przymiotnik Wszystkie rzeczowniki pisze się wielką literą. Przed rzeczownikami niemieckimi występują tzw. rodzajniki określone: rodzaj męski – der, rodzaj żeński – die, rodzaj nijaki – das, liczba mnoga – die. Rodzajniki nieokreślone: męski – ein, żeński – eine, nijaki – ein. W liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie występuje. Zarówno rodzajniki jak i przymiotniki odmieniają się wg poniższych wzorów.

Odmiana z przymiotnikiem po rodzajniku określonym Pytania przypadków

Rodzaj męski

Rodzaj żeński

Rodzaj nijaki

Liczba mnoga

I kto? wer? (Nominativ)

der kluge Vater

die fleißige Mutter

das brave Kind

die jungen Eltern

II czyj? wessen? (Genetiv)

des klugen Vaters

der fleißigen Mutter

des braven Kindes

der jungen Eltern

III komu? wem? (Dativ)

dem klugen Vater

der fleißigen Mutter

dem braven Kind

den jungen Eltern

IV kogo? wen? (Akkusativ)

den klugen Vater

die fleißige Mutter

das brave Kind

die jungen Eltern

Odmiana z przymiotnikiem po rodzajniku nieokreślonym Pytania przypadków

Rodzaj męski

Rodzaj żeński

I kto? wer? (Nominativ)

ein neuer Mantel

eine blaue Bluse

ein kariertes Hemd

keine neuen Leute

II czyj? wessen? (Genetiv)

eines neuen Mantels

einer blauen Bluse

eines karierten Hemdes

keiner neuen Leute

III komu? wem? (Dativ)

einem neuen Mantel

einer blauen Bluse

einem karierten Hemd

keinen neuen Leuten

IV kogo? wen? (Akkusativ)

einen neuen Mantel

eine blaue Bluse

ein kariertes Hemd

keine neuen Leute

180 AJ9xfAA=

Rodzaj nijaki

Liczba mnoga

AJ

Zarys gramatyki

Odmiana z przymiotnikiem bez rodzajnika Rodzaj nijaki

Pytania przypadków

Rodzaj męski

Rodzaj żeński

Liczba mnoga

I kto? wer? (Nominativ)

roter Wein

polnische Wurst

frisches Brot

gute Freunde

II czyj? wessen? (Genetiv)

roten Weins

polnischer Wurst

frischen Brotes

guter Freunde

III komu? wem? (Dativ)

rotem Wein

polnischer Wurst

frischem Brot

guten Freunden

IV kogo? wen? (Akkusativ)

roten Wein

polnische Wurst

frisches Brot

gute Freunde

Stopniowanie przymiotników i przysłówków Przymiotniki i przysłówki stopniuje się w ten sam sposób. regularnie: dodając odpowiednio w stopniu wyższym – er, stopniu najwyższym: am – sten lub der/die/das – ste (niektóre przymiotniki, przysłówki otrzymują przegłosy w stopniu wyższym). Stopień równy

Stopień wyższy

Stopień najwyższy

klein kleiner

forma nieodmienna: am kleinsten forma odmienna: der/die/das kleinste

alt älter

forma nieodmienna: am ältesten forma odmienna: der/die/das älteste

nieregularnie: Stopień równy

Stopień wyższy

gut besser gern lieber viel mehr hoch höher nah näher oft öfter/ häufiger

Stopień najwyższy

am besten/der, die das beste am liebsten/der die das liebste am meisten/der die das meiste am höchsten/der, die das höchste am nächsten/der, die, das nächste am häufigsten/der, die, das häufigste

181

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zarys gramatyki

Zaimek osobowy Personalpronomen przypadek odmiany kto? wer? N. komu? wem? D. kogo? wen? Akk.



I

II

III

III

I

II

III

ich du er sie wir ihr sie mir dir ihm ihr uns euch ihnen mich dich ihn sie uns euch sie/Sie

dzierżawczy Possessivpronomen

ich du er sie es

mein, meine dein, deine sein, seine ihr, ihre sein, seine

wir unser, unsere ihr euer, eure sie; Sie ihr, ihre; Ihr, Ihre

wskazujący Demonstrativpronomen ten, ta, to, te: dieser, diese, dieses, diese tamten, tamta, tamto, tamte: jener, jene, jenes, jene

Czasownik Czas teraźniejszy Präsens

Odmiana regularna czasowników: machen ich mache du machst er/sie/es macht

wir machen ihr macht sie, Sie machen

Uwaga: czasowniki, których temat kończy się na: -d, -t, -chn, -ffn, -tm otrzymują wstawkę „e” w II i III os. l. poj. oraz w II os. l. mn.

arbeiten ich arbeite du arbeitest er/sie/es arbeitet

wir arbeiten ihr arbeitet sie, Sie arbeiten

182 AJ9xfAA= AJ

Zarys gramatyki Uwaga: istnieje grupa czasowników, które w II i III os. l. poj. zmieniają samogłoskę tematyczną: a  ä, e  i.

helfen, du hilfst, er hilft sehen, du siehst, es sieht geben, du gibst, er gibt fahren, du fährst, es fährt treffen, du triffst, er trifft

Czasowniki zwrotne (występują z zaimkiem zwrotnym, który się odmienia)

freuen sich ich freue mich du freust dich er/sie/es freut sich

wir freuen uns ihr freut euch sie/Sie freuen sich

Wśród czasowników istnieją czasowniki złożone rozdzielnie złożone

aufmachen ich mache auf du machst auf er/sie/es macht auf

wir machen auf ihr macht auf sie/Sie machen auf

nierozdzielnie złożone z przedrostkami: be-, ge-, emp-, ent-, er-, miss-, ver-, zer-

erklären ich erkläre du erklärst er/sie/es erklärt

wir erklären ihr erklärt sie/Sie erklären

Odmiana nieregularna czasowników: haben ich habe du hast er/sie/es hat wir haben ihr habt sie/Sie haben

sein ich bin du bist er/sie/es ist wir sind ihr seid sie/Sie sind

werden ich werde du wirst er/sie/es wird wir werden ihr werdet sie/Sie werden

183

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zarys gramatyki

Odmiana czasowników modalnych: ich darf du darfst er/sie/es darf

wir dürfen ihr dürft sie/Sie dürfen

ich kann du kannst er/sie/es kann

wir können ihr könnt sie/Sie können

ich mag du magst er/sie/es mag

wir mögen ihr mögt sie/Sie mögen

ich muss du musst er/sie/es muss

wir müssen ihr müsst sie/Sie müssen

ich soll du sollst er/sie/es soll

wir sollen ihr sollt wir sollen

ich will du willst er/sie/es will

wir wollen ihr wollt sie/Sie wollen

Formy podstawowe czasowników

Każdy czasownik posiada trzy formy podstawowe. Forma I – bezokolicznik – do tworzenia czasu teraźniejszego „Präsens” Forma II – do tworzenia czasu Imperfekt Forma III – do tworzenia czasu Perfekt Tworzenie form podstawowych czasowników regularnych: I forma

machen aufmachen studieren

II forma

machte machte auf studierte

III forma

gemacht aufgemacht studiert

Form czasowników nieregularnych uczymy się na pamięć.

184 AJ9xfAA= AJ

Zarys gramatyki Czas przeszły Perfekt Cza­sow­nik po­sił­ko­wy ha­ben lub se­in (od­mie­nia­ny w cza­sie te­raê­niej­szym) + trze­cia for­ma cza­sow­ni­ka.

Pe­ter hat einen Com­pu­ter ge­kauft. Son­ja ist ans Me­er ge­fah­ren.

Czas przeszły Imperfekt (Präte­ri­tum) II for­ma cza­sow­ni­ka jest go­to­wą for­ma cza­su prze­szłe­go Im­per­fekt dla I i III oso­by l. poj. Dla po­zo­sta­łych osób na­le­ży do­dać koń­ców­ki ta­kie jak w od­mia­nie cza­su te­raźniej­sze­go. ale

Ich/er mach­te Wir mach­ten.

Czas za­prze­szły Plu­squ­am­per­fekt Cza­sow­nik po­sił­ko­wy ha­ben lub se­in (od­mie­nia­ny w cza­sie Im­per­fekt) + trze­cia for­ma cza­sow­ni­ka. Uży­wa­my go, gdy chce­my za­zna­czyć, że jed­na z czyn­no­ści w prze­szło­ści za­szła wcze­śniej.

Ich hat­te das ge­macht.

Czas przy­szły Fu­tur I Cza­sow­nik po­sił­ko­wy wer­den (od­mie­nia­ny w cza­sie te­raê­niej­szym) + bez­oko­licz­nik cza­sow­ni­ka, dla któ­re­go ma być wy­ra­żo­na przy­szłość.

Ich wer­de unse­re Woh­nung re­no­vie­ren.

Tryb roz­ka­zu­ją­cy Imperativ bez­oko­licz­nik

war­ten au­fste­hen be­spre­chen ha­ben se­in le­sen kom­men neh­men fah­ren

du

War­te! Steh auf! Be­sprich! Hab! Sei! Lies! Komm! Nimm! Fahr!

ihr

War­tet! Steht auf! Be­sprecht! Habt! Se­id! Lest! Kommt! Nehmt Fahrt!

Sie

War­ten Sie! Ste­hen Sie auf! Be­spre­chen Sie! Ha­ben Sie! Se­ien Sie! Le­sen Sie! Kom­men Sie! Neh­men Sie! Fah­ren Sie!

185

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zarys gramatyki Tryb przy­pusz­cza­ją­cy Konjunktiv Cza­sow­nik po­siłko­wy würden + bez­oko­licz­nik.

Ich würde schla­fen.

Cza­sow­nik ha­ben i se­in tryb przy­pusz­cza­ją­cy two­rzą tak:

ich hätte wir hätten du hättest ihr hättet er/sie/es hätte sie/Sie hätten ich wäre wir wären du wärest ihr wäret er/sie/es wäre sie/Sie wären

Strona bierna Passiv Cza­sow­nik po­sił­ko­wy wer­den + trze­cia for­ma cza­sow­ni­ka.

Der Brief wird von mir ge­schrie­ben.

For­my pod­sta­wo­we cza­sow­ni­ków nie­re­gu­lar­nych – przy­kła­dy bez­oko­licz­nik zna­cze­nie II for­ma III for­ma z ja­kim cz. Per­fekt Im­per­fekt po­sił­ko­wym wy­stępu­je w Per­fek­cie

ble­iben brin­gen den­ken dürfen es­sen fah­ren fin­den ha­ben se­in wer­den

zo­sta­wać przy­nieść my­śleć mieć pozwolenie jeść je­chać zna­leźć mieć być sta­wać się

blieb brach­te dach­te dur­fte aß fuhr fand hat­te war wur­de

ge­blie­ben ge­bracht ge­dacht ge­durft ge­ges­sen ge­fah­ren ge­fun­den ge­habt ge­we­sen ge­wor­den

186 AJ9xfAA=

+ se­in + ha­ben + ha­ben + ha­ben + ha­ben + se­in + ha­ben + ha­ben + se­in + se­in

AJ

Zarys gramatyki

Budowa zdania Pod­sta­wo­wy szyk zda­nia nie­miec­kie­go wy­ma­ga cza­sow­ni­ka (orze­cze­nia) na II miej­scu. Oprócz te­go pod­sta­wo­we­go szy­ku ist­nie­je szyk prze­staw­ny: cza­sow­nik (orze­cze­nie) na I miej­scu, np. w py­ta­niu:

Hast du Ze­it?

Szyk koń­co­wy – cza­sow­nik (orze­cze­nie) na koń­cu zda­nia. Szyk pro­sty po spój­ni­kach: und, aber, oder, son­dern, denn

(Ich ha­be we­nig Ze­it, aber ich hel­fe dir)

Szyk prze­staw­ny po spój­ni­kach: dann, de­shalb, al­so, sonst, trotz­dem, außer­dem

(Komm schnel­ler, sonst fah­re ich ohne dich)

Szyk koń­co­wy po spój­ni­kach: dass, we­il, ob, wenn, da­mit, ob­wohl, als.

(Ich ar­be­ite, ob­wohl ich krank bin)

187

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Zarys gramatyki

188 AJ9xfAA= AJ

 ykaz czasowników mocnych W i mieszanych Das Verzeichnis der starken und gemischten Verben

Zarys gramatyki

beginnen (zaczynać) bekommen (otrzymać) beschließen (postanowić) beschreiben (opisać) bestehen (istnieć, zdać) bewerben sich (ubiegać się) er biegen (skręcać) bieten (oferować) bitten (prosić) bleiben (zostawać) brechen (łamać) er bringen (przynieść) denken (myśleć) dürfen (mieć pozwolenie) er empfangen (przyjmować) er entkommen (ujść, uciec) entlassen (zwolnić) er entreißen (wyrwać) entscheiden (decydować) essen (jeść) er fahren (jechać) er fallen (upaść) er fangen (łapać) er finden (znajdować) fliegen (latać) geben (dawać) er gefallen (podobać się) er gehen (iść) gelingen (udać się) gelten (obowiązywać, er mieć ważność, uchodzić za...) gewinnen (wygrać) greifen (sięgać) haben (mieć) er halten (trzymać) er hängen (wisieć) heben (podnosić) heißen (nazywać się)

bewirbt sich

bricht

darf empfängt entlässt

isst fährt fällt fängt

gibt gefällt

gilt

hat hält

begann bekam beschloss beschrieb bestand bewarb bog bot bat blieb brach brachte dachte durfte empfing entkam entließ entriss entschied aß fuhr fiel fing fand flog gab gefiel ging gelang galt

begonnen bekommen beschlossen beschrieben bestanden beworben gebogen (s) geboten gebeten geblieben (s) gebrochen gebracht gedacht gedurft empfangen entkommen (s) entlassen entrissen entschieden gegessen gefahren (s) gefallen (s) gefangen gefunden geflogen (s) gegeben gefallen gegangen (s) gelungen (s) gegolten

gewann griff hatte hielt hing hob hieß

gewonnen gegriffen gehabt gehalten gehangen gehoben geheißen

189

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Wykaz czasowników mocnych i mieszanych helfen (pomagać) er hinterlassen (zostawić) er kennen (znać) kommen (przychodzić) können (móc, potrafić) er laden (ładować) er lassen (kazać, pozwolić, er zostawiać) laufen (biec) er leiden (cierpieć) leihen (pożyczać) lesen (czytać) er liegen (leżeć) lügen (kłamać) messen (mierzyć) er mögen (lubić) er müssen (musieć) er nehmen (brać) er raten (radzić) er reißen (rwać, drzeć) riechen (pachnieć, wąchać) rufen (wołać) scheinen (świecić, wydawać się) schießen (strzelać) schlafen (spać) er schlagen (bić, uderzać) er schließen (zamykać) schneiden (ciąć, kroić) schreiben (pisać) schwimmen (pływać) sehen (widzieć) er sein (być) er singen (śpiewać) sitzen (siedzieć) sollen (mieć powinność) er sprechen (rozmawiać) er stehen (stać) stehlen (kraść) er sterben (umierać) er streichen (pomalować, posmarować, skreślać) streiten (kłócić się) tragen (nosić) er treffen (spotykać) er trinken (pić)

hilft hinterlässt

kann lädt lässt läuft

liest

misst mag muss nimmt rät

schläft schlägt

sieht ist

soll spricht stiehlt stirbt

trägt trifft

190 AJ9xfAA=

half hinterließ kannte kam konnte lud ließ

geholfen hinterlassen gekannt gekommen (s) gekonnt geladen gelassen

lief litt lieh las lag log maß mochte musste nahm riet riss roch rief schien

gelaufen (s) gelitten geliehen gelesen gelegen gelogen gemessen gemocht gemusst genommen geraten gerissen gerochen gerufen geschienen

schoss schlief schlug schloss schnitt schrieb schwamm sah war sang saß sollte sprach stand stahl starb strich

geschossen geschlafen geschlagen geschlossen geschnitten geschrieben geschwommen (s) gesehen gewesen (s) gesungen gesessen gesollt gesprochen gestanden gestohlen gestorben (s) gestrichen

stritt trug traf trank

gestritten getragen getroffen getrunken

AJ

Wykaz czasowników mocnych i mieszanych tun (czynić) er tut überwinden (przezwyciężyć) unterhalten sich (rozmawiać) er unterhält verbinden (połączyć) verbringen (spędzać czas) vergessen (zapomnieć) er vergisst vergleichen (porównać) verlieren (zgubić, stracić, przegrać) verschlafen (zaspać) er verschläft verschwinden (znikać) versprechen (obiecać) er verspricht wachsen (rosnąć) er wächst waschen (myć, prać) er wäscht werben (reklamować) er wirbt werden (stawać się) er wird werfen (rzucać) er wirft wissen (wiedzieć) er weiß wollen (chcieć) er will ziehen (ciągnąć) zwingen (zmuszać)

tat überwand unterhielt verband verbrachte vergaß verglich verlor

getan überwunden unterhalten verbunden verbracht vergessen verglichen verloren

verschlief verschwand versprach wuchs wusch warb wurde warf wusste wollte zog zwang

verschlafen verschwunden (s) versprochen gewachsen (s) gewaschen geworben geworden (s) geworfen gewusst gewollt gezogen gezwungen

191

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

 ykaz ważniejszych rzeczowników W z przyimkiem Das Verzeichnis der wichtigen Substantive mit Präpositionen

Wykaz czasowników mocnych i mieszanych

die Abhängigkeit von – zależność od… der Abschied von – pożegnanie z… der Abstand von – odstęp od… die Abweichung von – odchylenie od…, zboczenie z… die Ähnlichkeit mit – podobieństwo do… das Angebot an + D – oferta czegoś die Angst vor + D – strach, obawa przed… der Anlass zu – okazja do… die Anpassung an + A – dostosowanie do… der Anschluss an + A – przyłączenie do… der Anspruch auf + A – prawo, roszczenie do… der Antrag auf + A – wniosek o… der Appetit auf + A – apetyt na… die Arbeit an + D – praca nad… die Armut an + D – ubóstwo (czegoś) das Attentat auf + A – zamach na… das Bedürfnis nach – potrzeba czegoś, zapotrzebowanie na coś die Begeisterung für – entuzjazm do…, zachwyt nad (czymś) die Begründung für – uzasadnienie (czegoś) das Beispiel für – przykład na… der Beitrag zu – wkład do…, w…, przyczynek do… die Bemühung um – staranie o… der Bericht über + A – relacja o… die Bitte um/an + A – prośba o… do… der Dank für/ an + A – podziękowanie za… (skierowane) do… der Druck auf + A – nacisk na… der Eindruck auf + A – wrażenie na… der Einfluss auf + A – wpływ na… der Eingriff in + A – ingerencja w… die Einladung zu/in + A – zaproszenie na… do… die Empörung über + A – oburzenie z (powodu czegoś) die Entscheidung über + A – decyzja o… die Entschuldigung für – usprawiedliwienie (czegoś) die Erinnerung an + A – wspomnienie, pamięć o… die Frage nach/an + A – pytanie o… (kierowane) do… die Freude an + D/über + A – radość z… der Gedanke an + A – myśl o… der Gegensatz zu – przeciwieństwo do… die Gelegenheit zu – okazja do…

192 AJ9xfAA= AJ

Wykaz ważniejszych rzeczowników z przyimkiem der Glaube an + A – wiara w… der Grund für – powód do… die Grundlage für – podstawa (czegoś) der Hinweis auf + A – zwrócenie uwagi na…, wskazówka do… die Hoffnung auf + A – nadzieja na… das Interesse an + D/für – zainteresowanie (czymś) der Kampf um/für; gegen – walka o…; przeciw (komuś, czemuś) die Kontrolle über + A – kontrola (czegoś)/nad (czymś) die Kritik an + D – krytyka (czegoś) die Liebe zu – miłość do… die Lust auf + A/zu – ochota na (coś), do (czegoś) der Mangel an + D – brak (czegoś) der Mut zu – odwaga do… die Nachfrage nach – popyt na… die Neigung zu – skłonność do… der Prostest gegen – protest przeciw… die Prüfung in + D – egzamin z… die Rücksicht auf + A – wzgląd na… das Recht auf + A – prawo do… die Rede von – mowa o… der Reichtum an + D – bogactwo (czegoś) die Schuld an + D – wina (w czymś, czegoś) der Schutz vor + D – ochrona przed… die Sehnsucht nach – tęskonota za… die Sorge um/für – troska o… der Spaß an + D – radość, przyjemność z… der Stolz auf + A – duma z… das Streben nach – dążenie do… die Suche nach – poszukiwanie (czegoś) die Teilnahme an + D – udział, uczestnictwo w… der Traum von – marzenie o… der Überblick über + A – przegląd (czegoś) die Übersetzung in + A – tłumaczenie na… die Verantwortung für – odpowiedzialność za… der Vergleich zu/mit – porównanie do/z… das Verständnis für – wyrozumiałość, zrozumienie (czegoś) der Verstoß gegen – wykroczenie przeciw (czemuś) die Versicherung gegen – ubezpieczenie od…/ (na wypadek) der Verzicht auf + A – rezygnacja z… die Voraussetzung für – warunek, przesłanka (czegoś) die Vorbereitung auf + A – przygotowanie do… die Werbung für – reklama (czegoś) der Wunsch nach – życzenie ( sobie czegoś) die Zufriedenheit mit – zadowolenie z… der Zusammenhang mit – związek z… der Zwang zu – zmuszanie do…, przymus (czegoś) der Zweifel an + D – zwątpienie w…, wątpliwość (co do…)

193

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Wykaz ważniejszych rzeczowników z przyimkiem

194 AJ9xfAA= AJ

Wykaz czasowników mocnych i mieszanych

Rzeczownik Czasownik

Przyimek

Ćwiczenie

Klucz do ćwiczeń

Der Lösungsschlüssel

Übungen Substantiv

Zaimek

Rodzajnik 195 195

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Klucz do ćwiczeń 1. RODZAJNIK Ćwiczenie 1

1. Der, dem; 2. den; 3. Der, die; 4. Die, dem; 5. das; 6. Die, des; 7. Die; 8. Der, den; 9. den; 10. Das, die.

Ćwiczenie 2

1. eine; 2. eine; 3. ein; 4. ein; 5. ein; 6. einer; 7. einen; 8. eine; 9. einen;10. eine.

Ćwiczenie 2a

2a. 1. eine, Die; 2. Das; 3. eine; 4. ein; 5. Die, das; 6. dem; 7. eine; 8. die; 9. die; 10. Ein.

Ćwiczenie 3

1. Der; 2. –; 3. –; 4. die; 5. Der; 6. –; 7. Die; 8. –; 9. Die; 10. Der, –; 11. –; 12. den; 13. der; 14. –; 15. dem.

Ćwiczenie 3a

1. einer; 2. –; 3. einen; 4. –; 5. –; 6. ein; 7. einen; 8. –; 9. eine; 10. –; 11. –, –; 12. einen; 13. ein; 14. –, 15 –.

2. RZECZOWNIK Ćwiczenie 1

1. der Lehrer, des Lehrers, dem Lehrer, den Lehrer, die Lehrer, der Lehrer, den Lehrern, die Lehrer; 2. das Fenster, des Fensters, dem Fenster, das Fenster, die Fenster, der Fenster, den Fenstern, die Fenster; 3. die Mutter, der Mutter, der Mutter, die Mutter, die Mütter, der Mütter, den Müttern, die Mütter; 4. der Park, des Parks, dem Park, den Park, die Parks, der Parks, den Parks, die Parks; 5. der Zug, des Zuges, dem Zug, den Zug, die Züge, der Züge, den Zügen, die Züge; 6. die Hand, der Hand, der Hand, die Hand, die Hände, der Hände, den Händen, die Hände; 7. der Fisch, des Fisches, dem Fisch, den Fisch, die Fische, der Fische, den Fischen, die Fische; 8. der Mann, des Mannes, dem Mann, den Mann, die Männer, der Männer, den Männern, die Männer; 9. das Haus, des Hauses, dem

Haus, das Haus, die Häuser, der Häuser, den Häusern, die Häuser; 10. das Jahr, des Jahres, dem Jahr, das Jahr, die Jahre, der Jahre, den Jahren, die Jahre.

Ćwiczenie 2

1. der Junge, des Jungen, dem Jungen, den Jungen, die Jungen, der Jungen, den Jungen, die Jungen; 2. die Antwort, der Antwort, der Antwort, die Antwort, die Antworten, der Antworten, den Antworten, die Antworten; 3. die Lampe, der Lampe, der Lampe, die Lampe, die Lampen, der Lampen, den Lampen, die Lampen; 4. der Polizist, des Polizisten, dem Polizisten, den Polizisten, die Polizisten, der Polizisten, den Polizisten, die Polizisten; 5. die Bank, der Bank, der Bank, die Bank, die Banken, der Banken, den Banken, die Banken; 6. der Psychologe, des Psychologen, dem Psychologen, den Psychologen, die Psychologen, der Psychologen, den Psychologen, die Psychologen; 7. der Zeuge, des Zeugen, dem Zeugen, den Zeugen, die Zeugen, der Zeugen, den Zeugen, die Zeugen; 8. der Student, des Studenten, dem Studenten, den Studenten, die Studenten, der Studenten, den Studenten, die Studenten; 9. der Tourist, des Touristen, dem Touristen, den Touristen, die Touristen, der Touristen, den Touristen, die Touristen; 10. der Nachbar, des Nachbarn, dem Nachbarn, den Nachbarn, die Nachbarn, der Nachbarn, den Nachbarn, die Nachbarn.

Ćwiczenie 3

3. 1. das Ohr, des Ohr(e)s, dem Ohr, das Ohr, die Ohren, der Ohren den Ohren, die Ohren; 2. das Hemd, des Hemdes, dem Hemd, das Hemd, die Hemden, der Hemden, den Hemden, die Hemden; 3. der Name, des Namens, dem Namen, den Namen, die Namen, der Namen, den Namen, die Namen; 4. der Typ, des Typs, dem Typ, den Typ, die Typen, der Typen, den Typen, die Typen; 5. der Buchstabe, des Buchstabens, dem Buchstaben, den Buchstaben, die Buchstaben, der Buchstaben, den Buchstaben, die Buchstaben; 6. der Motor, des Motors, dem Motor, den Motor, die Motoren, der Motoren,

196 AJ9xfAA= AJ

Klucz den Motoren, die Motoren; 7. der See, des Sees, dem See, den See, die Seen, der Seen, den Seen, die Seen; 8. das Insekt, des Insekts, dem Insekt, das Insekt, die Insekten, der Insekten, den Insekten, die Insekten; 9. das Bett, des Bett(e)s, dem Bett, das Bett, die Betten, der Betten, den Betten, die Betten; 10. der Schmerz, des Schmerzes, dem Schmerz, den Schmerz, die Schmerzen, der Schmerzen, den Schmerzen, die Schmerzen.

3. CZASOWNIK Ćwiczenie 1

1. spielen; 2. trainiert; 3. schreibt; 4. Kauft; 5. trinkst; 6. besuchen; 7. Wohnen; 8. arbeitet; 9. brauche; 10. gehen; 11. kocht; 12. Wartet; 13. sammelt; 14. seid; 15. setzt; 16. heißt; 17. hat; 18. kegeln; 19. bügle; 20. findest; 21. liest; 22. Triffst; 23. wäscht; 24. sprecht; 25. Spricht; 26. sieht; 27. fahrt; 28. isst; 29. hält; 30. läuft.

Ćwiczenie 2

1. legte; 2. machte; 3. bellte; 4. bauten; 5. malte; 6. Wandertet; 7. Wartetest; 8. atmete; 9. hatten; 10. stellte; 11. brachte; 12. aß; 13. fuhrst; 14. wusste; 15. schrieb; 16. hielt; 17. blieben; 18. warst; 19. Kanntet; 20. sprachen.

Ćwiczenie 2a

1. Kennen Sie gut Ihre Nachbarn? 2. Weißt du das? 3. Sein Tag beginnt um 6 Uhr. 4. Ich treffe mich mit meiner Freundin. 5. Wir lösen endlich dieses Problem. 6. Er schreibt interessante Bücher. 7. Nach der Arbeit gehen sie immer in die Kneipe. 8. Er sitzt noch im Büro. 9. Carla studiert Informatik. 10. Wartest du lange? 11. Der Chef zwingt ihn dazu. 12. Ich träume davon. 13. Der Film fängt um 8 Uhr an. 14. Wir unterhalten uns mit ihm. 15. Die Preise steigen weiter. 16. Er erkundigt sich danach. 17. Ihr zeichnet wirklich schön. 18. Wo bist du? 19. Habt ihr Zeit? 20. Sie hilft mir immer.

Ćwiczenie 3

1. Er hat die Zeitung auf den Tisch gelegt. 2. Katja hat uns am Samstag besucht. 3. Im Sommer sind wir durch Europa gereist.

4. Der Student hat alle Fenster zugemacht. 5. Ich habe alle Baudenkmäler fotografiert. 6. Sie haben ihren neuen Schrank an die Wand im Wohnzimmer gestellt. 7. Unser Opa hat Briefmarken aus aller Welt gesammelt. 8. Sie sind immer gern gewandert. 9. Die Kinder haben Ordnung in ihren Zimmern gemacht. 10. Habt ihr das ganze Museum besichtigt? 11. Du hast doch zu viel gegessen. 12. Der Briefträger hat heute nächste Rechnungen gebracht. 13. Am Samstag sind wir nach Madrid geflogen. 14. Hast du ihn oft getroffen? 15. Sie sind in Salzburg nur 2 Tage geblieben. 16. Darüber hat er nie gesprochen. 17. Habt ihr sie wirklich so gut gekannt? 18. Der Zug hat in Mainz gehalten. 19. Ich habe es gleich vergessen. 20. Herr Braun hat seinen Kunden angerufen.

Ćwiczenie 3a

1. Gestern hat Claudia ihr letztes Examen bestanden. 2. Ich habe schon alle Hemden gebügelt. 3. Ich habe leider seinen Namen vergessen. 4. Unser Freund hat uns geholfen. 5. Das Kind hat sich erkältet. 6. Matthias ist Vater geworden. 7. Unsere Mannschaft hat das Spiel gewonnen. 8. Die Kinder haben ihre Hausaufgaben gemacht. 9. Der Arzt hat alle Patienten gründlich untersucht. 10. Ich habe einen falschen Namen genannt. 11. Habt ihr eure Sachen mitgenommen? 12. Er hat tief in die Tasche gegriffen. 13. Man hat letztes Jahr 100 Mitarbeiter entlassen. 14. Fast die ganze Nacht hat die Nachtigall gesungen. 15. Der Film hat mir nicht gefallen. 16. Hast du von ihnen die Antwort bekommen? 17. Er hat seinem Nachbarn viel Geld geliehen. 18. Am Wochenende habe ich zu lange vor dem Monitor gesessen. 19. Die Gäste haben sich an den Tisch gesetzt. 20. Das Land hat die Krise noch nicht überwunden.

Ćwiczenie 4

1. Wir hatten die ganze Wohnung gemalt. 2. Sie hatte das Kind auf den Stuhl gesetzt. 3. Der Wächter hatte den Fremden beobachtet. 4. Sie hatten mehr Zeit gebraucht. 5. Hattest du dein Auto verkauft? 6. Hattet ihr kalten Tee getrunken? 7. Der Hund hatte unter dem Tisch gelegen. 8. Das Auto war zu schnell gefahren.

197

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Klucz 9. Das Kind war langsam eingeschlafen. 10. Das hatte ich nicht gewusst.

Ćwiczenie 5

1. Wir werden erst am Sonntag spielen. 2. Die Chefin wird im Konferenzraum sein. 3. Die Konferenz wird im Mai stattfinden. 4. Ich werde ungefähr 2 Wochen in Hamburg bleiben. 5. Unsere Nachbarn werden ihr Haus schon über 6 Monate bauen. 6. Meine Oma wird sicherlich kein Haustier mehr kaufen. 7. Ihr werdet bestimmt noch ein bißchen Geld brauchen. 8. Anna wird wohl krank sein. 9. Für dich werden sie immer Zeit haben. 10. Nächsten Sommer werden wir in Italien verbringen.

seinen Urlaub. 3. Ich will meinem Professor danken. 4. Warum hast du mir auf meine Frage nicht geantwortet? 5. Sonja bereitet sich auf ihre Prüfung vor. 6. Der Kellner hat dem Gast den Schweinebraten mit Gemüse empfohlen. 7. Viele Schüler nehmen am Schulausflug teil. 8. Gestern bin ich zufällig meinem alten Freund begegnet. 9. Sein Sohn ähnelt ihm sehr. 10. Wir müssen uns von unseren Freunden verabschieden.

Ćwiczenie 11

1. –; 2. zu; 3. zu; 4. –; 5. zu; 6. –, zu; 7. zu; 8. –; 9. –, 10. zu.

Ćwiczenie 12

1. Ich will morgen ins Theater gehen. 2. Er musste am letzten Samstag 6 Stunden arbeiten. 3. Herr Schneider kann nicht Ski fahren. 4. Magst du Reis? 5. Ich konnte gestern leider nicht kommen. 6. Müsst ihr wirklich schon gehen? 7. Darf man dort parken? 8. Katja wollte sich mit dir nicht treffen. 9. Du solltest ihm doch helfen. 10. Willst du es wirklich wissen?

1. Einkäufe müssen (noch) gemacht werden. 2. Sind Blumen schon gegossen worden? 3. Ich rief gestern den Chef an. 4. Das Haus wird im Sommer verkauft werden. 5. Bei uns wird immer vor 8 Uhr gefrühstückt. 6. Man konnte so ein Examen nicht bestehen. 7. Wir hatten die Wohnung aufgeräumt. 8. Mein Auto sollte (von mir) gewaschen werden. 9. Uns wurde nicht geholfen. 10. 10 Tafeln Schokolade werden immer (von ihm) gebracht. 11. Er ist gut erzogen worden. 12. Es wurde bis in den hellen Tag hinein getanzt. 13. Man konnte dieses Gerät nicht mehr reparieren. 14. Wie soll dieses Wort ausgesprochen werden? 15. Der Text wird (von mir) übersetzt werden. 16. Der Verbrecher ist (von den Beamten) festgenommen worden. 17. Von wem sind wir gerufen worden? 18. Können diese Pilze gegessen werden? 19. Man hat dem Professor gedankt. 20. Was trug man letzten Sommer?

Ćwiczenie 8

Ćwiczenie 13

Ćwiczenie 6

1. erklärt, –; 2. kommen zurück; 3. Nimmst teil; 4. gehört, –; 5. Ergänzen, –; 6. mache zu; 7. findet statt; 8. bestelle, –; 9. hört auf; 10. bereitet vor; 11. übersetzt, –; 12. macht auf; 13. ziehe um; 14. durchschaut, –; 15. wiederholen, –; 16. erzieht, –; 17. verschwendet, –; 18. sagt voraus; 19. gehorcht, –; 20. vergeht, –.

Ćwiczenie 7

1. mir; 2. dich; 3. mich; 4. mir; 5. dir; 6. sich; 7. sich; 8. uns; 9. euch; 10. sich.

Ćwiczenie 9

1. Komm vorbei; 2. Beeilt euch; 3. Hab; 4. Sprich; 5. Seien, helfen; 6. öffne; 7. Macht zu; 8. Fahr; 9. nehmen; 10. Trinkt.

Ćwiczenie 10

1. Claudia hat ihrer Schwester die heutige Zeitung gebracht. 2. Er denkt ständig an

1. du sprächest; 2. sie hätten gefragt; 3. ihr sähet; 4. ich würde schlafen; 5. er wäre geflogen; 6. wir würden bringen; 7. du schriebest; 8. ich hätte gelesen; 9. sie stellten; 10. du würdest arbeiten.

Ćwiczenie 14

14. 1. geschriebene; 2. arbeitende; 3. fahrende; 4. umsteigenden; 5. vorgestellte; 6. startende; 7. gebratene; 8. gekaufte; 9. weinende; 10. vorbereitete.

198 AJ9xfAA= AJ

Klucz

4. PRZYMIOTNIK

Ćwiczenie 3

1. -em, -em -en; 2. -as -e; 3. –, –; 4. -e; 5. -ie -en; 6. –; 7. -en; 8. -ie; 9. -em; 10. -er.

Ćwiczenie 1

1. neue; 2. große; 3. alten, weiß; 4. blaue, schwarze; 5. alten, kleinen; 6. interessante; 7. gefährlichen; 8. neue, alte; 9. schönen; 10. armen.

Ćwiczenie 4

1. keine; 2. ein(e)s; 3. keine; 4. keine; 5. keine; 6. ein(e)s; 7. eine; 8. kein(e)s; 9. ein(e)s; 10. keiner.

Ćwiczenie 2

1. gutes; 2. alten; 3. aussehender; 4. grauen; 5. neuen; 6. preiswerten; 7. guter; 8. ausgefallenen; 9. unbekannten; 10. grüner.

Ćwiczenie 4a

Ćwiczenie 3

Ćwiczenie 4b

3. 1. schwarzen; 2. frisches; 3. echtem; 4. neue; 5. hohe; 6. französischen; 7. geehrte; 8. neue; 9. letzten; 10. dunkler.

Ćwiczenie 4

4. 1. kälter; 2. am jüngsten; 3. länger; 4. mehr; 5. bessere; 6. am schnellsten; 7. höchste; 8. kürzeste; 9. ruhiger; 10. besten.

Ćwiczenie 5

5. 1. uns; 2. an der Lungenentzündung; 3. einen Monat; 4. des Mordes; 5. mir/auf mich; 6. mit der Arbeit; 7. mir; 8. für unsere Zähne; 9. uns; 10. von der Richtigkeit.

5. ZAIMEK

1. man; 2. –; 3. es; 4. man; 5. –; 6. es; 7. es; 8. man; 9. man, 10. –.

1. Wir haben nichts gehört. 2. Der Präsident hat mit jedem Gast kurz gesprochen. 3. Manche waren unzufrieden. 4. Jemand hat gesagt, dass die Gehälter höher sein sollten. 5. Kann man etwas zum Trinken bestellen?

Ćwiczenie 5

1. Wem hast du alle Dokumente gegeben? 2. Wessen Schuhe sind das? 3. Wer/Was für eine Frau will uns sprechen? 4. Was für Röcke trägt deine Schwester? 5. Was habt ihr getrunken? 6. Welches Flugzeug nehmt ihr? 7. Welcher Zug hat eine halbe Stunde Verspätung? 8. Wen hast du gestern getroffen? 9. Welche Bluse gefällt dir am besten? 10. Was für ein Auto fährt sie?

Ćwiczenie 6

Ćwiczenie 1

1. ihm; 2. es; 3. sie; 4. ihn; 5. ihnen; 6. es ihnen; 7. es ihm; 8. sie; 9. ihr; 10. ihr.

1. Wovon; 2. Wofür; 3. daran; 4. davon; 5. Darüber; 6. Wonach; 7. daran; 8. davon/ darüber; 9. Womit; 10. dafür.

Ćwiczenie 1a

Ćwiczenie 6a

1. es; 2. ihn; 3. du mir, ihn; 4. sie; 5. sie ihr; 6. ihr, uns; 7. es; 8. Sie; 9. ihm; 10. ihr.

1. für; 2. zu; 3. Damit; 4. nach; 5. nach; 6. darum; 7. Darüber; 8. für; 9. Woran; 10. Worum.

Ćwiczenie 2

6. PRZYIMEK

1. ihrem; 2. meine; 3. seinem; 4. unserer; 5. euren; 6. deiner; 7. ihre; 8. seine; 9. ihren; 10. deine.

Ćwiczenie 1

Ćwiczenie 2a

2a. 1. meinem; 2. ihrem; 3. eure; 4. unseren; 5. seine; 6. eurem; 7. unsere; 8. Ihr; 9. deinem; 10. seinen.

1. (an)statt; 2. binnen; 3. außerhalb; 4. infolge; 5. Wegen; 6. Mangels; 7. während; 8. Aufgrund; 9. Laut; 10. Trotz.

199

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Klucz

Ćwiczenie 2

1. bei; 2. bei; 3. gegenüber; 4. gegenüber; 5. nach; 6. Von; 7. aus; 8. Mit; 9. Nach; 10. zu.

Ćwiczenie 3

1. Ohne; 2. bis; 3. ohne; 4. um; 5. entlang; 6. durch; 7. bis; 8. Für; 9. Für; 10. gegen.

Ćwiczenie 4

1. in; 2. an; 3.in; 4. auf; 5. zwischen; 6. in; 7. über; 8. neben; 9. unter; 10. vor.

Ćwiczenie 4a

1. das Klassenzimmer; 2. die Gabel, das Messer; 3. die Tassen; 4. dem Flugzeug; 5. den Strand; 6. dem Garten; 7. dem Schreibtisch; 8. das Fenster, dem Wohnzimmer; 9. dem Kino; 10. dem Balkon.

7. LICZEBNIK Ćwiczenie 1

1. achtunddreißg; 2. siebenundvierzig; 3. (ein) hundertzweiundachtzig; 4. dreihunderteinundfünfzig; 5. eintausendvierhundertsechsundsechzig; 6. siebentausendachthundertneunundsiebzig; 7. fünfzehntausendzweihunderteinundzwanzig; 8. siebenhundertachtundneunzigtausendfünfhundertsechzig; 9. eine Million fünftausendsechzehn; 10. drei Millionen sechsundzwanzigtausendachthundertzehn.

Ćwiczenie 2

2. 1. drittes; 2. siebzehnten; 3. vierten; 4. einundzwanzigsten; 5. erste; 6. siebte; 7. fünfunddreißigsten; 8. hundertsten; 9. zweite; 10. fünfte.

Ćwiczenie 3

1. zwei Drittel; 2. vier Sechstel; 3. fünf Achtel; 4. zehn Zwölftel; 5. acht Siebzehntel; 6. neun Zwanzigstel; 7. fünfzehn Dreißigstel; 8. elf Sechzigstel; 9. sieben Neunzigstel; 10. ein Hundertstel.

Ćwiczenie 4

1. fünf nach vier, vier Uhr fünf; 2. zwölf nach fünf, fünf Uhr zwölf; 3. Viertel nach neun, neun Uhr fünfzehn; 4. drei vor halb elf (kurz vor halb elf), zehn Uhr siebenundzwanzig; 5. halb zwölf, elf Uhr dreißig; 6. fünf nach eins, dreizehn Uhr fünf; 7. sieben vor neun, acht Uhr dreiundfünfzig; 8. zwölf vor fünf (siebzehn), sechzehn Uhr achtundvierzig; 9. fünf nach halb sieben, achtzehn Uhr fünfunddreißig; 10. neun (Uhr), einundzwanzig Uhr.

11. ZDANIE ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE Ćwiczenie 1

1. Am Samstag fahren wir zu unseren Eltern, oder wir bleiben zu Hause. 2. Wir sind nicht ins Kino gegangen, sondern (wir) haben einen Spaziergang gemacht. 3. Karl verdient wirklich viel, aber er ist mit seiner Arbeit nicht zufrieden. 4. Ich habe ferngesehen, und meine Frau war bei ihrer Freundin. 5. Du darfst nicht fahren, denn du hast zu viel getrunken. 6. Ich war todmüde, denn ich habe nur drei Stunden geschlafen. 7. Voriges Jahr wollten wir auch nach Süden fahren, aber wir mussten zu Hause bleiben. 8. Sie wohnen nicht mehr in Berlin, sondern (sie wohnen) in Potsdam. 9. Jürgen hat Jura studiert, aber seine Schwester hat Medizin gewählt. 10. Heute essen wir zu Hause, oder wir gehen ins Restaurant „Zum goldenen Hirsch“.

Ćwiczenie 2

1. Willi braucht mehr Geld, also macht er viele Überstunden. 2. Zuerst haben wir zu Mittag gegessen, dann haben wir die Altstadt besichtigt. 3. Wir müssen ein Taxi nehmen, sonst kommen wir zum Flughafen zu spät. 4. Es hat in Strömen geregnet, trotzdem haben wir einen Spaziergang gemacht. 5. Mein Bruder möchte in Berlin studieren, deshalb lernt er jeden Tag Deutsch. 6. Das Training war wirklich hart, darum sind wir jetzt so müde.

Ćwiczenie 2a

2a. 1. Ilse hat nur 2 Stunden geschlafen, deswegen fühlt sie sich kraftlos und schlapp. 2. Wir haben uns den Film angesehen, dann

200 AJ9xfAA= AJ

Klucz hat unsere Mutter das Abendbrot vorbereitet. 3. Claudia war krank, trotzdem ist sie zur Arbeit gegangen. 4. Ich muss eine Gehaltserhöhung bekommen, sonst kündige ich.

12. ZDANIE ZŁOŻONE PODRZĘDNIE Ćwiczenie 1

1. Herr Berg will ein Taxi nehmen, weil er es eilig hat. 2. Weil ich müde und schlapp bin, will ich lieber zu Hause bleiben. 3. Gerhard isst zu Mittag im Restaurant, weil er nicht kochen kann. 4. Weil wir vorige Woche in Stuttgart sein mussten, konnten wir zu deinem Geburtstag nicht kommen. 5. Unsere Nachbarn verbringen immer die Winterferien im Gebirge, weil sie sehr gerne Ski fahren.

Ćwiczenie 2a

1. Obwohl er uns seine Hilfe versprochen hat, hat er nichts gemacht. 2. Obwohl sie sich viel Mühe gegeben hat, hat sie diese Stelle nicht bekommen. 3. Obwohl diese Reise anstrengend und gefährlich war, haben wir uns dafür entschieden. 4. Obwohl Richard sehr hohe Miete zahlen muss, will er nicht umziehen. 5. Obwohl wir nur noch wenig Geld hatten, konnten wir alles kaufen.

Ćwiczenie 2b

1. Obwohl ich (sehr) müde war, konnte ich nicht einschlafen. 2. Obwohl sie schwer krank ist, arbeitet sie weiter. 3. Obwohl die Umstände schwierig waren, haben wir alles geschafft. 4. Obwohl er dumm ist, ist er Chef geworden. 5. Obwohl die Arbeit intensiv war, konnte der Bau nicht beendet werden.

Ćwiczenie 3

Ćwiczenie 1a

1a. 1. Muellers arbeiten Tag und Nacht, weil sie ein Haus bauen wollen. 2. Du hast das Examen nicht bestanden, weil du nicht gelernt hast. 3. Der Dieb konnte entkommen, weil die Polizei zu spät gekommen ist. 4. Er hat gekündigt, weil seine Arbeit schlecht bezahlt war. 5. Monika muss den Arzt holen, weil ihr Kind hohes Fieber hat.

Ćwiczenie 1b

1b. 1. Weil Frau Sellin schwer krank ist, kann sie nicht kommen. 2. Weil der Zug Verspätung hatte, haben wir unser Flugzeug verpasst. 3. Weil das Wetter schlecht war, konnten wir den Gipfel nicht besteigen. 4. Weil der Stau riesig war, haben sie sich verspätet. 5. Weil die Hitze groß ist, fahren alle Züge langsamer.

Ćwiczenie 2

1. Obwohl Karl sehr gut verdient, ist er mit seiner Arbeit unzufrieden. 2. Der Chef war ganz schön wütend, obwohl es keinen Grund dazu gegeben hat. 3. Obwohl unsere Mannschaft schlecht vorbereitet war, hat sie das Spiel gewonnen. 4. Thomas will nicht zum Zahnarzt gehen, obwohl er starke Zahnschmerzen hat. 5. Obwohl London mir ganz gut gefällt, möchte ich in dieser Stadt nicht wohnen.

1. Herr Braun hat gesagt, dass wir auch am Samstag arbeiten müssen. 2. Könnten Sie mir bitte mitteilen, ob die Haustiere erlaubt sind. 3. Alle wissen doch, dass die Erde sich um die Sonne dreht. 4. Der Forscher musste zugeben, dass das Experiment nicht gelungen ist. 5. Wissen Sie vielleicht, ob das Flugzeug aus Rom schon gelandet ist. 6. Der Sprecher hat mitgeteilt, dass der erste Staatsbesuch des Präsidenten im Oktober stattfindet. 7. Möchtest du dich nicht danach erkundigen, ob du das Examen bestanden hast? 8. Ich hoffe darauf, dass wir im Sommer ins Gebirge fahren können. 9. Du solltest sie danach fragen, ob sie mit uns fahren will/wollen. 10. Wir wissen, dass er dich liebt.

Ćwiczenie 3a

1. Er hat vergessen, das Projekt vorzubereiten. 2. Wir haben euch gebeten, uns möglichst schnell zu antworten. 3. Ich habe ihr versprochen, ihren Aufsatz zu korrigieren. 4. Ich habe gehört, dass er im vorigen Jahr wieder geheiratet hat. 5. Hat er uns wirklich erlaubt, sein Auto zu nehmen? 6. Ich wollte nur sagen, dass nicht alle am Ausflug teilnehmen können. 7. Wir raten ihm ab, bei diesem Wetter zu fahren. 8. Man hat uns gesagt, dass Martin seinen Beruf aufgegeben hat.

201

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Klucz

Ćwiczenie 4

1. Als ich jung war, fuhr ich gerne Rad. 2. Immer wenn das Gewitter heranzog, bekam sie große Angst. 3. Als Monika gestern an den Strand gegangen ist, hat ein Unbekannter sie angesprochen. 4. Wenn Dirk drei oder vier Flaschen Bier getrunken hat, ist er jedes Mal sehr laut geworden. 5. Wenn der Zug sich in Bewegung setzt, darf man die Tür nicht aufmachen. 6. Wenn sie um 8 Uhr zur Arbeit fährt, trifft sie unterwegs ihre Freundin. 7. Als wir Studenten waren, haben wir viel geraucht. 8. Der Opa hat eine große Party veranstalten lassen, als er achtzig geworden ist. 9. Als der Kommunismus im Jahre 1989 gefallen ist, waren alle glücklich und hoffnungsvoll. 10. Wenn man übermüdet ist, soll man einen Urlaub machen.

Ćwiczenie 4a

4a. 1. Man muss das Visum beantragen, bevor man in die USA fliegt. 2. Bevor ich zur Arbeit gefahren bin, habe ich das gute Frühstück gegessen. 3. Während Anke sich auf ihre Prüfung vorbereitet, sorgt sich ihr Mann um Haus und Kinder. 4. Bevor wir uns erholt haben, haben wir die ganze Wohnung aufgeräumt. 5. Während unser Professor seinen Vortrag hielt, machten wir ausführliche Notizen. 6. Bevor ein neues Land der EU beitritt, muss es einige Voraussetzungen erfüllen. 7. Während sie krank gewesen ist, haben sie viele Freunde besucht. 8. Bevor man studieren kann, muss man das Abitur machen.

Ćwiczenie 4b

1. Seit(dem) Herr Kühn bei Siemens arbeitet, verdient er viel besser. 2. Das Kind muss bei seinem Onkel wohnen, seit(dem) seine Eltern bei einem Unfall ums Leben gekommen sind. 3. Das Kind bleibt bei seinem Onkel, bis es erwachsen ist. 4. Meine Tante hat mich finanziell unterstützt, bis ich mein Studium abgeschlossen habe. 5. Seit(dem) ich mein Studium abgeschlossen habe, arbeite ich bei ein und derselben Firma. 6. Seit(dem) wir in Zakopane wohnen, fühlen wir uns wie im siebten Himmel. 7. Ilona will warten, bis ich fertig bin. 8. Der Kaufmann ist auf dem Markt geblieben, bis er alle seine Waren verkauft hat.

Ćwiczenie 4c

1. Nachdem der Film begonnen hatte, wurde es im Saal dunkel und still. 2. Nachdem der Ministerpräsident Paris verlassen hat, begibt er sich nach London. 3. Nachdem das Flugzeug notgelandet war, wurden alle Fluggäste evakuiert. 4. Nachdem der Krieg ausgebrochen ist, ziehen Tausende in Nachbarländer. 5. Nachdem der Tunnel gebaut worden ist, kann man von Frankreich nach Italien viel schneller fahren.

Ćwiczenie 4d

1. Solange ich lebe, will ich komponieren. 2. Sobald die neue Brücke eröffnet worden war, ereignete sich der erste Unfall. 3. Sooft sie uns besuchten, brachten sie etwas für die Kinder mit. 4. Seit(dem) Herr Braun in Rente gegangen ist, verbringt er viel Zeit in seinem Garten. 5. Wir kümmern uns um ihren Hund, bis Sie zurückkommen.

Ćwiczenie 5

1. Wir fahren ins Gebirge, um uns richtig zu erholen. 2. Paul liest den Text laut und deutlich, damit die ganze Klasse ihn hören kann. 3. Ich nehme meinen Regenschirm mit, um nicht nass zu werden. 4. Sie rufen ihren Opa an, um ihm zum Geburtstag zu gratulieren. 5. Der Professor hat das Examen verschoben, damit alle Studenten sich besser vorbereiten können. 6. Monika fliegt nächstes Jahr nach Ägypten, um endlich Pyramiden zu bewundern. 7. Die ganze Familie geht am Sonntag in den ZOO, damit die Kinder sich exotische Tiere ansehen können. 8. Man hat neue Mitarbeiter eingestellt, damit die Firma ihre Aufgaben besser realisiert. 9. Peter hat einen goldenen Ring gekauft, um ihn seiner Freundin zum Namenstag zu schenken. 10. Um fit zu bleiben, läuft Sonja jeden Tag einige Kilometer.

Ćwiczenie 6

1. Agnes hat schnell abgenommen, indem sie täglich im Fitness-Studio hart trainiert hat. 2. Man hat den Bau beschleunigt, indem man auch samstags und sonntags gearbeitet hat. 3. Wir können Energie sparen, indem wir die

202 AJ9xfAA= AJ

Klucz Mikrowelle und andere elektrische Geräte nicht so oft benutzen. 4. Man kann ganz einfach das Unfallrisiko reduzieren, indem man die Vorschriften beachtet. 5. Der Vierjährige hat die ganze Familie gerettet, indem er sofort die Feuerwehr angerufen hat.

Ćwiczenie 7

1. mit dem; 2. der; 3. das; 4. die; 5. auf die; 6. dem; 7. in dem; 8. deren; 9. den; 10. über den; 11. deren; 12. an die; 13. um die; 14. der; 15. den.

Ćwiczenie 7a

Ćwiczenie 6a

1. Er konnte diesen schwierigen Text dadurch schnell übersetzen, dass er ein gutes Programm zur Verfügung hatte. 2. Die DDR-Behörden haben viele Fluchtversuche dadurch verhindert, dass man auf die Flüchtlinge geschossen hat. 3. Der Professor hat die Lösung dadurch schnell gefunden, dass er einen Logarithmus angewendet hat. 4. Die Zollbeamten protestieren gegen das Sparprogramm dadurch, dass sie alle Fahrzeuge sehr langsam und genau kontrollieren. 5. Die Firma konnte den Erfolg dadurch erreichen, dass sie fast keine Konkurrenz hatte.

Ćwiczenie 6b

1. Man kann direkt von Warszawa nach Köln fahren, ohne umzusteigen. 2. Frau Schön hat viel Geld im Casino verloren, ohne dass ihr Mann etwas davon gewusst hat. 3. Der Direktor unterschrieb die Dokumente, ohne sie gelesen zu haben. 4. Ich bin um 22 Uhr schlafen gegangen, ohne den Fernseher auszuschalten. 5. Unsere Freunde waren 10 Tage im Gebirge, ohne Bergwanderungen zu machen. 6. Die Polizei hat Telefongespräche beider Journalisten belauscht, ohne dass das Gericht es gebilligt hat.

Ćwiczenie 6c

1. (An)statt in die Schule zu gehen, sind sie ins Kino gegangen. 2. Ihr solltet uns helfen, (an)statt ständig fernzusehen. 3. (An)statt zu sparen, gibt dein Bruder Geld in Restaurants aus. 4. (An)statt mit der Straßenbahn zu fahren, solltest du ein Taxi bestellen. 5. Je länger du arbeitest, desto mehr weißt du. 6. Je schneller der Professor sprach, desto weniger verstanden wir. 7. Je weiter wir fahren, desto teurer wird unsere Reise.

7a. 1. Wie heißt die junge Dame, die Günther so oft besucht? 2. Die Dokumente, die der Chef heute unterschreiben wollte, sind leider noch nicht fertig. 3. Die Juristen, mit denen wir für gestern Abend verabredet waren, konnten leider nicht kommen. 4. Im Juni kommt zu unserer Schule der bekannte Regisseur, dessen Filme viele internationale Preise bekommen haben. 5. Wir haben uns wirklich über das Geschenk gefreut, das wir von euch erhalten haben. 6. Vor uns befindet sich die Kirche, in der wir geheiratet haben.

Ćwiczenie 7b

1. Das von meiner Schwester vorbereitete Abendbrot hat allen Gästen geschmeckt. 2. Nicht alle die zulässige Geschwindigkeit überschreitenden Fahrer werden von der Polizei erwischt. 3. Die in dieser Woche an die Ostsee fahrenden Urlauber müssen leider mit viel Regen rechnen. 4. Der von allen Mitgliedstaaten ratifizierte Vertrag sollte im Januar in Kraft treten. 5. Die beiden vor 2 Tagen von den Sicherheitskräften verhafteten Verdächtigen sind wieder auf freiem Fuß. 6. Das vor wenigen Minuten gelandete Flugzeug hatte technische Probleme und konnte nicht nach Oslo fliegen.

Ćwiczenie 8

1. Wenn du in Deutschland studieren willst, musst du zuerst Deutsch beherrschen. 2. Er sollte zum Arzt gehen, wenn er sich schlecht fühlt. 3. Wenn Sie wirklich gut verdienen wollen, suchen Sie eine Stelle in der Schweiz! 4. Agnes, iss nicht so viele Süßigkeiten, wenn du abnehmen möchtest. 5. Man sollte mehrere Medien nutzen, wenn man objektiv informiert sein will. 6. Wenn Ihr Sohn später als Polizist arbeiten möchte, muss er sich darum bemühen, geistig und körperlich fit zu bleiben. 7. Wenn sie bis 23 Uhr nicht zurückkommt,

203

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Klucz rufen wir die Polizei an. 8. Ich kündige, wenn ich in diesem Jahr keine Gehaltserhöhung bekomme. 9. Trinkt täglich Milch, wenn ihr stark sein wollt. 10. Wenn das Experiment nicht gelingt, werden wir nach einer anderen Lösung suchen.

Ćwiczenie 9

1. Wenn Christine gesund wäre, würde sie zur Party kommen. 2. Wenn ich mehr verdienen würde, könnte ich es mir leisten. 3. Wenn Katjas Kind sich wohl fühlen würde, hätte sie den Arzt nicht geholt. 4. Wenn er uns etwas gesagt hätte, hätten wir ihm helfen können. 5. Wenn Reinhold bei Rot nicht gefahren wäre, hätte er den Unfall nicht verursacht. 6. Wenn du mit deinem Lehrer hättest sprechen wollen, hättest du jetzt keine schlechte Note. 7. Wir würden an den See fahren, wenn es warm (nicht so kalt) wäre. 8. Wenn Andreas in die USA nicht geflogen wäre, würde er dich besuchen. 9. Wenn das Geschäft geöffnet gewesen wäre, hätten wir etwas kaufen können. 10. Wenn es sich kein (dichter) Nebel bilden würde, würden wir den Gipfel besteigen.

Ćwiczenie 9a

1. Würde es nicht (stark) regnen, müssten wir unseren Ausflug nicht verschieben. 2. Hätte unsere Mutter nicht zu hohen Blutdruck, müsste sie nicht (täglich) Medikamente einnehmen. 3. Hätte das Rathaus (genug) Geld, würde es eine neue Brücke bauen lassen. 4. Hätte mein Bruder seine Stelle nicht verloren, würde ich mir keine Sorgen machen. 5. Hätte Herr Schneider keinen Unfall gehabt, könnte er die schwere Arbeit machen. 6. Hätten wir kein Taxi genommen, hätten wir pünktlich nicht kommen können.

Ćwiczenie 9b

1. Wenn unser Bus doch schneller fahren würde! 2. Wenn das Wetter doch besser wäre! 3. Wenn wir uns damals doch getroffen hätten! 4. Wenn der Arzt doch früher hätte kommen können! 5. Wenn man doch die Entscheidung rechtzeitig getroffen hätte! 6. Wenn unser alter Chef doch nicht in Rente gehen würde!

Ćwiczenie 10

1. Das Gebäude macht den Eindruck, als ob ein verrückter Architekt es projektiert hätte. …, als hätte ein verrückter Architekt es projektiert. 2. Unser Nachbar benimmt sich so, als ob das ganze Haus zu ihm gehören würde. …, als würde das ganze Haus zu ihm gehören. 3. . Es scheint mir, als ob ich das wirklich erlebt hätte. …, als hätte ich das wirklich erlebt. 4. Dirk spricht Französisch so gut, als ob er ein gebürtiger Pariser wäre. …, als wäre er ein gebürtiger Pariser. 5. Wir hatten das Gefühl, als ob eine Gefahr auf uns zukommen würde. …, als würde eine Gefahr auf uns zukommen. 6. Sie wirkt so traurig, als ob sie ihr ganzes Vermögen verloren hätte. …, als hätte sie ihr ganzes Vermögen verloren. 7. Du siehst so aus, als ob du die Prüfung nicht bestanden hättest. …, als hättest du die Prüfung nicht bestanden. 8. Er tut so, als ob er davon keine Ahnung hätte. …, als hätte er davon keine Ahnung.

Ćwiczenie 11

1. Die Wohnung ist zu teuer, als dass wir sie kaufen könnten. 2. Diese Aufgabe ist zu kompliziert, als dass wir sie innerhalb einiger Stunden lösen würden. 3. Die Teilnehmer waren viel zu müde, als dass sie noch Übungen hätten machen können. 4. Der Wind hat zu stark geweht, als dass man das Turnier hätte fortsetzen können. 5. Der Geschäftsmann ist zu clever, als dass man ihn betrügen könnte. 6. Das Bild ist zu groß, als dass es in unserem Wohnzimmer gut aussehen würde. 7. Die Preise in diesem Hotel waren zu hoch, als dass wir dort übernachtet hätten. 8. Der Film ist leider zu langweilig, als dass ich ihn mir das zweite Mal ansehen möchte. 9. Die Strecke ist zu lang, als dass es möglich wäre, sie an einem Tag zurückzulegen. 10. Ich bin zu alt, als dass ich noch so schwere Arbeit machen könnte.

Ćwiczenie 12

12. 1. was; 2. ob; 3. wem; 4. wie viele; 5. wo; 6. wer; 7. wann; 8. wo; 9. wie; 10. ob.

204 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

Powiedziano

pojechać

Arbeitslosigkeit mieszkanie

worden wiedział

paczka

Gramatyka w działaniu,

czyli jak to będzie po niemiecku

renoviert

bezpośrednio

Schriftsteller www.WydawnictwoLingo.pl

AJ9xfAA=

205 205

AJ

Gramatyka w działaniu

Gramatyka w działaniu: przetłumacz zdania poniżej Prawidłowe przetumaczenie zdań poniżej wymaga znajomości różnych konstrukcji gramatycznych, które powtarzaliśmy i ćwiczyliśmy w niniejszym repetytorium. Przekonaj się, jak gramatyka niemiecka działa w praktyce. Powodzenia!

1. Jeżeli chcecie, odbiorę was z dworca. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 2. Mamy jeszcze pół godziny czasu. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 3. Proszę się z tym zwrócić do sekretarki. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 4. Gdybyśmy wtedy tyle nie wypili, gadalibyśmy do późnej nocy. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 5. Sypialnia i kuchnia zostały już odnowione, musimy jeszcze tylko przebudować łazienkę i korytarz. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 6. Pan Braun dowiedział się w piątek, że został zwolniony. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 7. Kiedy miałby pan dla mnie czas? _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 206 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

8. Jeszcze nie wiem, gdzie będę pracować. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 9. Nic tobie nie obiecywaliśmy. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 10. Przestało padać. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 11. Byłoby najlepiej, gdyby zadzwonił pan do mnie jutro przed południem. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 12. Tu jest kościół, w którym braliśmy ślub. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 13. Państwa oferta nie mogła zostać przyjęta. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 14. Gdyby Rolf wcześniej powiedział, że nie może przyjść w poniedziałek, uzgodnilibyśmy inny termin. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 15. Jestem wściekły, że nie było mnie w domu (konstr. bezokolicz.), gdy Claudia chciała mnie odwiedzić. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 207

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

16. Kran, który kupiłem 2 dni temu, jest już zepsuty. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 17. Z powodu gęstej mgły wszystkie loty zostały wstrzymane. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 18. Nie mogę podpisać dokumentu, nie wiedząc, co w nim jest. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 19. To są nasi przyjaciele, z którymi rok temu byliśmy na urlopie. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 20. Kupię białą czapkę, granatowe spodnie, brązową koszulę i szare buty. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 21. Zamiast przeliczyć pieniądze, schował je natychmiast do teczki. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 22. Codziennie przychodzi kilku klientów i chcą z powrotem swoje pieniądze. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 23. Byłoby dobrze, jeśli otrzymalibyśmy odpowiedź najpóźniej w piątek. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________.

208 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

24. Tego błędu nie można było przeoczyć. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 25. Planowałem zostać tu dłużej. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 26. Rachunek musi zostać zapłacony do wtorku. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 27. Mówca nawiązał do niektórych wydarzeń politycznych lat 80-ych i 90-ych. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 28. Szef obiecał mi zająć się tą sprawą. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 29. Zachowujecie się tak, jakbyście nie mogli przyczynić się do rozwiązania problemu. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 30. Nie jestem o tym przekonany. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 31. Odkąd go znam, zawsze się tak dziwnie zachowuje. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________.

209

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

32. Kto z was został o to poproszony? _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 33. Po 48 godzinach aresztowani musieli zostać zwolnieni. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 34. Jak zawsze chodziło o pieniądze. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 35. Jest już za późno, ażebyśmy mogli coś jeszcze zmienić. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 36. Czy naprawdę opłacało się o to walczyć? _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 37. Chociaż przegraliśmy, byliśmy spokojni, ponieważ wiedzieliśmy, że zrobiliśmy wszystko co było możliwe. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 38. Nie możemy ci pomóc, nie znając całej historii. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 39. Aby móc zrozumieć, co się naprawdę zdarzyło, trzeba najpierw przeczytać pewien artykuł, który został ostatnio opublikowany w... _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 210 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

40. Człowiek, o którego pytacie, mieszka na 3 piętrze. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 41. Stąd masz wspaniały widok na plażę i morze. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 42. Gdybyśmy mu nie pomogli, nie zdałby tego egzaminu. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 43. Rudolf twierdzi, że widział was wczoraj razem w jakiejś knajpie. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 44. Wyjechali wczoraj, nie pożegnawszy się z nami. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 45. W ostatnim roku bezrobocie wzrosło o 3 %. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 46. Pozwoliłem mu pojechać naszym samochodem. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 47. Pani Schwarz, o której adres pan nas pyta, wyprowadziła się 2 miesiące temu. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________.

211

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

48. Myślę, że picie dobrego piwa sprawia dużą przyjemność. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 49. Staruszka przechodziła przez ulicę, nie zwracając uwagi na jadące samochody. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 50. Kiedy sprzątniesz swój pokój, pozamykaj jeszcze wszystkie okna. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 51. Moim zdaniem on nie jest w stanie zrozumieć, o co naprawdę chodzi. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 52. Przestępcy nie wiedzieli, że byli obserwowani przez policję. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 53. Widzieliśmy tam jeden z największych samolotów. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 54. Zamiast siedzieć i marnować czas, idźcie do sklepu i zróbcie zakupy, bo lodówka jest już prawie pusta. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 55. Złodziej ukradł wprawdzie torebkę, ale nie udało mu się ukraść kluczyków do samochodu. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 212 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

56. Całe mieszkanie powinno zostać odnowione. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 57. Jeśli wiesz, dlaczego Monika nie przyszła, musisz to nam powiedzieć. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 58. Nie zapomnij zrobić w pokoju porządek. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 59. Wyjeżdżam do Stanów, żeby trochę zarobić. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 60. Z Warszawy można jechać bezpośrednio do Berlina, nie przesiadając się. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 61. Zaproponowałem jej, żeby pojechała z nami. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 62. Zamiast przygotować śniadanie, poszli nad jezioro. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 63. Parkowanie jest tutaj zabronione. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________.

213

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

64. Nie żegnając się z nikim, delegacja opuściła salę. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 65. Może Pani wykorzystać w sklepie swoją kartę, zamiast szukać bankomatu. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 66. Proszę spokojnie robić zakupy, nie myśląc o żadnej prowizji. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 67. Trzeba znać co najmniej dwa języki obce, aby móc dostać tam jakąś pracę. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 68. Poradzono mi nie rozmawiać z nim więcej. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 69. Nie potrzebujesz im już dłużej pomagać. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 70. Pojechali do Stuttgartu, aby wszystko uzgodnić ze swoimi przełożonymi. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 71. Mieliśmy wczoraj dużo do zrobienia. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________.

214 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

72. Powinniście nam wreszcie pomóc, zamiast tyle czasu grać w karty. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 73. Ostrzegano cię przed przychodzeniem tutaj. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 74. Gdybyś wczoraj został dłużej, wiedziałbyś teraz, o co chodzi. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 75. Wyglądasz tak, jakbyś całą noc nie spała. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 76. Nie twierdzilibyście, że się mylę, gdybyście wcześniej porozmawiali z moją siostrą. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 77. Jest zbyt późno, ażeby wujek jeszcze pracował. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 78. Spóźniliby się, gdyby nie wzięli taksówki. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 79. U nas w domu wstaje się zawsze późno. (Passiv) _________________________________________________________________ _________________________________________________________________.

215

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

80. W mieście nie wolno jeździć zbyt szybko. (Passiv) _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 81. Poproszono go o wyjaśnienia. (Passiv) _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 82. Chciałem was odwiedzić, ale miałem dużo pracy, dlatego nie udało mi się wpaść do was wczoraj wieczorem. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 83. Idziemy na pocztę, ponieważ musimy wysłać list. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 84. Zamów taksówkę, w przeciwnym razie przyjedziemy za późno. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 85. On ci pomoże, jeśli go o to poprosisz. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 86. Nie wiem, czy dokument został już podpisany. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 87. Ostatni raz byłem na lotnisku, gdy miałem odebrać swoją przyjaciółkę. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________.

216 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

88. Ilekroć przychodzimy, nigdy nie ma ich w domu. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 89. Nasi znajomi, których zaprosiliśmy na dzisiejszy wieczór, pracują w tej samej firmie od 10 lat. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 90. Zachowywał się tak, jak gdyby o niczym nie wiedział. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 91. Poprosiła ich, żeby jutro nie przychodzili. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 92. Karl pracuje ciężko, żeby jego dzieci mogły studiować. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 93. Chociaż całe mieszkanie zostało odnowione, sąsiadka była dalej niezadowolona. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 94. Pisarz, według którego ostatniej książki nakręcono film, otrzymał niedawno nagrodę Nobla. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 95. Powiedziano mi, że paczka została dostarczona w piątek. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 217

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

96. Podczas gdy Katja sprzątała mieszkanie, jej mąż oglądał telewizję. _________________________________________________________________. _________________________________________________________________ 97. Zapytaj ich, czy pociąg do Hamburga już odjechał. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 98. Ten stolik jest droższy, mimo to powinniście go kupić. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 99. Musisz zaraz iść spać, w przeciwnym razie nie pójdziesz jutro do pracy. _________________________________________________________________ _________________________________________________________________. 100. Proszę pojechać przez most, potem na światłach w prawo. ________________________________________________________________ ________________________________________________________________.

218 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu

Jak to będzie po niemiecku: możliwe tłumaczenia 1. Jeżeli chcecie, odbiorę was z dworca. Wenn ihr wollt, hole ich euch vom Bahnhof ab. 2. M  amy jeszcze pół godziny czasu. Wir haben noch eine halbe Stunde Zeit. 3. P  roszę się z tym zwrócić do sekretarki. Wenden Sie sich bitte damit an die Sekretärin! 4. G  dybyśmy wtedy tyle nie wypili, gadalibyśmy do późnej nocy. Hätten wir damals nicht so viel getrunken, hätten wir uns bis in die späte Nacht unterhalten. 5. S  ypialnia i kuchnia zostały już odnowione, musimy jeszcze tylko przebudować łazienkę i korytarz. Das Schlafzimmer und die Küche sind schon renoviert worden, wir müssen nur noch das Bad und den Flur umbauen (lassen). 6. P  an Braun dowiedział się w piątek, że został zwolniony. Herr Braun hat am Freitag erfahren, dass er entlassen wurde. 7. K  iedy miałby pan dla mnie czas? Wann hätten Sie Zeit für mich? 8. J eszcze nie wiem, gdzie będę pracować. Ich weiß noch nicht, wo ich arbeiten werde. 9. N  ic tobie nie obiecywaliśmy. Wir haben dir nichts versprochen. 10. P  rzestało padać. Es hat aufgehört zu regnen.  yłoby najlepiej, gdyby zadzwonił pan do mnie jutro przed południem. 11. B Es wäre am besten, wenn Sie mich morgen Vormittag anrufen würden. 12. T  u jest kościół, w którym braliśmy ślub. Hier ist die Kirche, in der wir geheiratet haben. 13. P  aństwa oferta nie mogła zostać przyjęta. Ihr Angebot konnte nicht angenommen werden. 14. G  dyby Rolf wcześniej powiedział, że nie może przyjść w poniedziałek, uzgodnilibyśmy inny termin. Wenn Rolf früher gesagt hätte, dass er am Montag nicht kommen kann, hätten wir einen anderen Termin vereinbart. 15. J estem wściekły, że nie było mnie w domu (konstr. bezokolicz.), gdy Claudia chciała mnie odwiedzić. Ich bin wütend nicht zu Hause gewesen zu sein, als Claudia mich besuchen wollte. 16. K  ran, który kupiłem 2 dni temu, jest już zepsuty. Der Wasserhahn, den ich vor 2 Tagen gekauft habe, ist schon kaputt. 17. Z  powodu gęstej mgły wszystkie loty zostały wstrzymane. Wegen dichten Nebels wird der Flugverkehr eingestellt. 18. N  ie mogę podpisać dokumentu, nie wiedząc, co w nim jest. Ich kann nicht das Dokument unterschreiben, ohne zu wissen, was drin (geschrieben) steht. 19. T  o są nasi przyjaciele, z którymi rok temu byliśmy na urlopie. Das sind unsere Freunde, mit denen wir vor einem Jahr im Urlaub waren.

219

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu 20. K  upię białą czapkę, granatowe spodnie, brązową koszulę i szare buty. Ich kaufe eine weiße Mütze, eine dunkelblaue Hose, ein braunes Hemd und graue Schuhe. 21. Z  amiast przeliczyć pieniądze, schował je natychmiast do teczki. (An)statt das Geld zu zählen, hat er es sofort in die Tasche gepackt. 22. C  odziennie przychodzi kilku klientów i chcą z powrotem swoje pieniądze. Jeden Tag kommen einige Kunden und wollen ihr Geld zurück. 23. B  yłoby dobrze, jeśli otrzymalibyśmy odpowiedź najpóźniej w piątek. Es wäre gut, wenn wir die Antwort spätestens bis Freitag bekommen würden. 24. T  ego błędu nie można było przeoczyć. Diesen Fehler konnte man nicht übersehen. 25. P  lanowałem zostać tu dłużej. Ich habe geplant, hier länger zu bleiben. 26. R  achunek musi zostać zapłacony do wtorku. Die Rechnung muss bis Dienstag bezahlt werden. 27. M  ówca nawiązał do niektórych wydarzeń politycznych lat 80-ych i 90-ych. Der Redner hat an einige politische Ereignisse der 80er und 90er Jahre angeknüpft. 28. S  zef obiecał mi zająć się tą sprawą. Der Chef hat mir versprochen, sich mit dieser Sache zu beschäftigen. 29. Z  achowujecie się tak, jakbyście nie mogli przyczynić się do rozwiązania problemu. Ihr benehmt euch so, als ob ihr zur Lösung des Problems nicht beitragen könntet. 30. N  ie jestem o tym przekonany. Ich bin davon nicht überzeugt.  dkąd go znam, zawsze się tak dziwnie zachowuje. 31. O Seit(dem) ich ihn kenne, verhält er sich immer so merkwürdig. 32. K  to z was został o to poproszony? Wer von euch wurde darum gebeten? 33. P  o 48 godzinach aresztowani musieli zostać zwolnieni. Nach 48 Stunden mussten die Verhafteten freigelassen werden. 34. J ak zawsze chodziło o pieniądze. Wie immer ging es um Geld. 35. J est już za późno, ażebyśmy mogli coś jeszcze zmienić. Es ist schon zu spät, als dass wir noch etwas ändern könnten. 36. C  zy naprawdę się opłacało o to walczyć? Hat es sich wirklich gelohnt, darum zu kämpfen? 37. C  hociaż przegraliśmy, byliśmy spokojni, ponieważ wiedzieliśmy, że zrobiliśmy wszystko co było możliwe. Obwohl wir verloren haben, waren wir ruhig, weil wir gewusst haben, dass wir alles Mögliche getan haben. 38. N  ie możemy ci pomóc, nie znając całej historii. Wir können dir nicht helfen, wenn wir die ganze Geschichte nicht kennen. 39. Aby  móc zrozumieć, co się naprawdę zdarzyło, trzeba najpierw przeczytać pewien artykuł, który został ostatnio opublikowany w... Um zu verstehen, was wirklich passiert ist, muss man zuerst einen Artikel lesen, der neulich in… veröffentlicht worden ist.  złowiek, o którego pytacie, mieszka na 3 piętrze. 40. C Der Mann, nach dem ihr fragt, wohnt im dritten Stock.

220 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu 41. S  tąd masz wspaniały widok na plażę i morze. Von hier hast du einen herrlichen Blick auf den Strand und das Meer. 42. G  dybyśmy mu nie pomogli, nie zdałby tego egzaminu. Wenn wir ihm nicht geholfen hätten, hätte er dieses Examen nicht bestanden. 43. R  udolf twierdzi, że widział was wczoraj razem w jakiejś knajpie. Rudolf will euch gestern in einer Kneipe gesehen haben. 44. W  yjechali wczoraj nie pożegnawszy się z nami. Sie sind gestern verreist, ohne sich von uns verabschiedet zu haben. 45. W  ostatnim roku bezrobocie wzrosło o 3 %. Im letzten Jahr ist die Arbeitslosigkeit um 3 % gestiegen.  ozwoliłem mu pojechać naszym samochodem. 46. P Ich habe ihn unser Auto fahren lassen. 47. P  ani Schwarz, o której adres pan nas pyta, wyprowadziła się 2 miesiące temu. Frau Schwarz, nach deren Adresse Sie fragen, ist vor 2 Monaten ausgezogen. 48. M  yślę, że picie dobrego piwa sprawia dużą przyjemność. Ich denke, dass das Trinken guten Biers großen Spaß macht.  taruszka przechodziła przez ulicę, nie zwracając uwagi na jadące samochody. 49. S Die Alte ist über die Straße gegangen, ohne auf fahrende Autos zu achten. 50. K  iedy sprzątniesz swój pokój, pozamykaj jeszcze wszystkie okna. Wenn du dein Zimmer aufgeräumt hast, mach alle Fenster zu! 51. M  oim zdaniem on nie jest w stanie zrozumieć, o co naprawdę chodzi. Meiner Meinung nach ist er nicht in der Lage zu verstehen, worum es eigentlich geht. 52. P  rzestępcy nie wiedzieli, że byli obserwowani przez policję. Die Verbrecher wussten nicht, dass sie von der Polizei beobachtet wurden.  idzieliśmy tam jeden z największych samolotów. 53. W Wir haben dort ein(e)s der größten Flugzeuge gesehen. 54. Zamiast  siedzieć i marnować czas, idźcie do sklepu i zróbcie zakupy, bo lodówka jest już prawie pusta. (An)statt zu sitzen und Zeit zu verschwenden, geht in den Laden und macht Einkäufe, weil der Kühlschrank fast leer ist!  łodziej ukradł wprawdzie torebkę, ale nie udało mu się ukraść kluczyków do samochodu. 55. Z Der Dieb hat zwar die Handtasche gestohlen, aber es ist ihm nicht gelungen, den Autoschlüssel zu klauen. 56. C  ałe mieszkanie powinno zostać odnowione. Die ganze Wohnung soll renoviert werden. 57. J eśli wiesz, dlaczego Monika nie przyszła, musisz to nam powiedzieć. Wenn du weißt, warum Monika nicht gekommen ist, musst du uns das sagen. 58. N  ie zapomnij zrobić w pokoju porządek. Vergiss nicht, im Zimmer Ordnung zu machen. 59. W  yjeżdżam do Stanów, żeby trochę zarobić. Ich fahre in die USA, um etwas zu verdienen. 60. Z  Warszawy można jechać bezpośrednio do Berlina nie przesiadając się. Man kann von Warschau nach Berlin direkt fahren, ohne umzusteigen. 61. Z  aproponowałem jej, żeby pojechała z nami. ich habe ihr vorgeschlagen, mit uns zu fahren. 62. Z  amiast przygotować śniadanie poszli nad jezioro. (An)statt das Frühstück vorzubereiten, sind sie an den See gegangen.

221

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu 63. P  arkowanie jest tutaj zabronione. Es ist verboten, hier zu parken. 64. Ohne sich von jemand zu verabschieden, hat die Delegation den Saal verlassen. Nie żegnając się z nikim delegacja opuściła salę. 65. M  oże Pani wykorzystać w sklepie swoją kartę, zamiast szukać bankomatu. Sie können Ihre Karte im Geschäft benutzen, (an)statt nach einem Geldautomaten zu suchen. 66. P  roszę spokojnie robić zakupy, nie myśląc o żadnej prowizji. Machen Sie bitte ruhig Einkäufe, ohne an die Provision zu denken.  rzeba znać co najmniej dwa języki obce, aby móc dostać tam jakąś pracę. 67. T Man muss zumindest 2 Fremdsprachen können, um dort eine Stelle zu bekommen. 68. P  oradzono mi nie rozmawiać z nim więcej. Man hat mir geraten, mit ihm nicht mehr zu sprechen. 69. N  ie potrzebujesz im już dłużej pomagać. Du brauchst nicht mehr ihnen zu helfen. 70. P  ojechali do Stuttgartu, aby wszystko uzgodnić ze swoimi przełożonymi. Sie sind nach Stuttgart gefahren, um alles mit ihren Vorgesetzten zu vereinbaren.  ieliśmy wczoraj dużo do zrobienia. 71. M Wir hatten gestern viel zu tun. 72. P  owinniście nam wreszcie pomóc, zamiast tyle czasu grać w karty. Ihr sollt uns endlich helfen, (an)statt so lange Karten zu spielen. 73. O  strzegano cię przed przychodzeniem tutaj. Man hat dich (davor) gewarnt, hierher zu kommen. 74. G  dybyś wczoraj został dłużej, wiedziałbyś teraz, o co chodzi. Wenn du gestern länger geblieben wärest, würdest du wissen, worum es sich handelt.  yglądasz tak, jakbyś całą noc nie spała. 75. W Du siehst so aus, als hättest du die ganze Nacht nicht geschlafen. 76. Nie  twierdzilibyście, że się mylę, gdybyście wcześniej porozmawiali z moją siostrą. Ihr würdet nicht behaupten, dass ich mich irre, wenn ihr früher mit meiner Schwester gesprochen hättet. 77. J est zbyt późno, ażeby wujek jeszcze pracował. Es ist zu spät, als dass der Onkel noch arbeiten würde. 78. S  późniliby się, gdyby nie wzięli taksówki. Sie hätten sich verspätet, wenn sie kein Taxi genommen hättet. 79. U  nas w domu wstaje się zawsze późno. (Passiv) Bei uns wird immer spät aufgestanden.  mieście nie wolno jeździć zbyt szybko. (Passiv) 80. W In der Stadt darf nicht schnell gefahren werden. 81. P  oproszono go o wyjaśnienia. (Passiv) Er wurde um Erklärungen gebeten. 82. Chciałem  was odwiedzić, ale miałem dużo pracy, dlatego nie udało mi się wpaść do was wczoraj wieczorem Ich wollte euch besuchen, aber ich hatte viel Arbeit, deshalb ist es nicht gelungen, bei euch gestern Abend vorbeizukommen. 83. Idziemy na pocztę, ponieważ musimy wysłać list. Wir gehen auf die Post, weil wir einen Brief schicken müssen.

222 AJ9xfAA= AJ

Gramatyka w działaniu 84. Z  amów taksówkę, w przeciwnym razie przyjedziemy za późno. Bestell ein Taxi, sonst kommen wir zu spät. 85. O  n ci pomoże, jeśli go o to poprosisz. Er hilft dir, wenn du ihn darum bittest. 86. N  ie wiem, czy dokument został już podpisany. Ich weiß nicht, ob das Dokument schon unterschrieben worden ist. 87. O  statni raz byłem na lotnisku, gdy miałem odebrać swoją przyjaciółkę. Zum letzten Mal war ich auf dem Flughafen, als ich meine Freundin abholen sollte. 88. Ilekroć przychodzimy, nigdy nie ma ich w domu. Sooft wir kommen, sind sie nicht zu Hause. 89. N  asi znajomi, których zaprosiliśmy na dzisiejszy wieczór, pracują w tej samej firmie od 10 lat. Unsere Bekannten, die wir für heute Abend eingeladen haben, arbeiten seit 10 Jahren bei ein und derselben Firma.  achowywał się tak, jak gdyby o niczym nie wiedział. 90. Z Er hat sich so verhalten, als ob er nichts gewusst hätte. 91. P  oprosiła ich, żeby jutro nie przychodzili. Sie hat sie gebeten, morgen nicht zu kommen. 92. K  arl pracuje ciężko, żeby jego dzieci mogły studiować. Karl arbeitet hart, damit seine Kinder studieren können. 93. Chociaż  całe mieszkanie zostało odnowione, sąsiadka była dalej niezadowolona. Obwohl die ganze Wohnung renoviert worden ist, war die Nachbarin immer noch unzufrieden. 94. Pisarz,  według którego ostatniej książki nakręcono film, otrzymał niedawno nagrodę Nobla. Der Schriftsteller, nach dessen letztem Buch der Film gedreht worden ist, hat kürzlich den Nobelpreis erhalten. 95. P  owiedziano mi, że paczka została dostarczona w piątek. Man hat mir gesagt, dass das Paket am Freitag geliefert worden ist. 96. P  odczas gdy Katja sprzątała mieszkanie, jej mąż oglądał telewizję. Während Katja die Wohnung aufräumte, sah ihr Mann fern. 97. Z  apytaj ich, czy pociąg do Hamburga już odjechał. Frag sie, ob der Zug nach Hamburg schon abgefahren ist. 98. T  en stolik jest droższy, mimo to powinniście go kupić. Dieser Tisch ist teurer, trotzdem solltet ihr ihn kaufen. 99. M  usisz zaraz iść spać, w przeciwnym razie nie pójdziesz jutro do pracy. Du musst gleich schlafen gehen, sonst gehst du morgen zur Arbeit nicht. 100. P  roszę pojechać przez most, potem na światłach w prawo. Fahren Sie bitte über die Brücke, dann an der Ampel rechts.

223

www.WydawnictwoLingo.pl AJ9xfAA= AJ

AJ9xfAA= AJ

Idealne do samodzielnej nauki

REPETYTORIUM

NIEMIECKI Gramatyka z ćwiczeniami przeznaczone jest dla wszystkich uczących się niemieckiego, a zwłaszcza dla uczniów i studentów przygotowujących się do matury i egzaminów językowych, takich jak: Zertifikat Deutsch, Zertifikat Deutsch für den Beruf, Goethe-Zertifikat B2.

Zapomniałeś ważnej konstrukcji językowej? Musisz sobie szybko przypomnieć wzór odmiany? Sięgnij po repetytorium Lingo. Z nim powtórkę z gramatyki niemieckiej będziesz miał szybciej, niż myślisz!

Dla począ t i zaawans kujących owanych

Gramatyka

•w  szystkie istotne zagadnienia gramatyki niemieckiej od części mowy, przez czasy, składnię, zdania złożone, po mowę zależną • przejrzysty układ oraz staranna szata graficzna • wszystkie reguły opatrzone przykładami z tłumaczeniami • tabele: czasowniki mocne i mieszane, rzeczowniki z przyimkami, wzory odmiany • gramatyka w działaniu, czyli jak to będzie po niemiecku

Ćwiczenia • ćwiczenia ułatwiające opanowanie materiału, zawsze z kluczem • test sprawdzający na końcu każdego rozdziału • gramatyczny egzamin końcowy

Repetytorium obejmuje poziomy A1, A2, i B1 oraz przygotowuje do B2 zgodnie z klasyfikacją Rady Europy

W ofercie LINGO: • samouczki + pakiet multimedialny • rozmówki + audio CD • repetytoria i niezbędniki

www.jezykinieobce.pl

AJ9xfAA= AJ