listy katolickie i pisma sw jana

PISMA ŚW. JANA I LISTY KATOLICKIE 29.01.2007 g. 10.00 a termin zerowy 22.01 od godz. 14.00 Nulla die sine textus linea – żaden dzień bez linijki tekstu Za metodę omawiania (interpertacji) tekstu przyjmiemy metodę historyczno-krytyczną oraz retoryczną (choć mniej). Pierwszy list św. Jana Apostoła – 1 J Wstępne fazy listu: − superscriptio – kto pisze (u św. Pawła przedstawiony autor) − adscriptio – ci, którzy są adresatami listu (np. do Kościoła w Galacji) − salutatio – pozdrowienia U św. Pawła: część autobiograficzna (historyczna), doktryna i pareneza (etyka). W 1 J nie ma tych formuł – nie znamy autora, bo się nie przedstawia. 1 J zaczyna się prologiem, podobnie jak Ewangelia Jana. Autorstwo: − świadectwa zewnętrzne − Orygenes: "Jan napisał jeszcze Apokalipsę ... pozostawił też po sobie list o wielu stylach..." − Klemens Aleksandryjski – list 1 J nazywa większym − Dionizy Aleksandryjski – odróżnia autora listów od autora Apokalipsy. W 1 J nie ma autora (nie wspomina się go) W 2 i 3 J – autorem prezbiteros (czyli starszy) Tym tytułem w pierwotnych tekstach nazywano tak zwierzchników ale też znaczącą osobę w społecznościach chrześcijańskich (Dz 11, 3; 14, 22; 15, 2) Tego tytułu używano niezależnie od wieku. 1 Piotra – ten tytuł Piotr odnosi do siebie. − świadectwa wewnętrzne − 1 J 1, 1-3 – nie wymienia konkretnej osoby za autora; ale tu ważne czasowniki "usłyszeć", "widzieć", "głosić" – autor poprzez to mówi, że był naocznym świadkiem wydarzeń życia Jezusa Chrystusa. − Ewangelia Jana a listy – to 2 inne okresy Autor 1 J aż 13 razy używa słów "pisał", "napisał", "piszemy" – dlatego to dzieło od epoki patrystycznej było nazywane jako list. − list okólny – nie ma konkretnego odniesienia do jednej wspólnoty chrześcijańskiej − swoisty traktat teologiczny – został napisany i dopiero później trafił do wspólnot, więc nie miał od początku trafić do konkretnych adresatów. − Rozbieżności 1 J z Ewangelią 1 J – pomija wzmianki nt chwały Jezusa; śmierć – tu: przebłaganie Parakletos – nie Duch Święty (jak w Ewangeliach); tu: jezus jako Orędownik brak jakiegokolwiek cytatu z Ewangelii − Podobieństwa 1 J z Ewangelią − początek listu odpowiada prologowi Ewangelii; tematyka jest zbieżna: Jezus jest światłością, pochodzi od Ojca − rola apostołów jako świadków Jezusa będących z nim w od początku (J 15, 27; 1 J 1, 1-2) − wspólny cel obydwu pism (J 20, 31; 1 J 5, 13) Struktura 1 Prolog 1 J 1, 1-4: Słowo życia 2 Żyć w światłości (1, 5 – 2, 29) Teza: Bóg jest światłością (1, 5-7) 2.1 Pierwszy warunek życia w światłości: wyrzeczenie się grzechu (1-8 – 2, 2) 2.2 Drugi warunek: zachowywanie przykazań (2, 3-11)

2.3 Trzeci warunek: wyrzeczenie się światła (2, 12-17) 2.4 Czwarty warunek: zachowanie wiary (2, 18-29) 3 Żyć jako Dzieci Boże (3, 1-5.13) Teza: Bóg jest Ojcem (3, 1-3) 3.1 Pierwszy warunek: wyrzeczenie się grzechu (3, 4-9) 3.2 Drugi warunek: zachowywanie przykazań (3, 10-24) 3.3 Trzeci warunek: wyrzeczenie się świata (4, 1-6) 3.4 Czwarty warunek: miłość wzajemna (4, 7 – 5, 4) 3.5 Piąty warunek: zachowanie wiary (5, 5-13) 4 Zakończnie (5, 14-21): chrześcijańska ufność Ta struktura ma odzwierciedlenie w tekście. O zawartności argumentacyjnej 1 listu św. Jana decyduje: a) inkluzja pomiędzy 1,2 a 5, 20 (zbieżność treściowa i formalna) – jest to rodzaj klamry otwierajacej i zamykającej list. b) słowa kluczowe, powtarzające się w argumentacji listu: światło, ciemność (skotia), życie, życie wieczne (zoe aiwnios), przykazanie (entole), miłość. 1 J i J – prologi zbierzne tematycznie. Nie wszystkie idee z prologu Jana są powtórzone w 1 J; są rozwinięte takie tematy jak: − życie w Chrystusie − historyczna rzeczywistość Objawienia Bożego w Jezusie Chrystusie − idea widzenia połączona z ideą dawania świadectwa. Nieskładność gramatyczna prologu 1 J – w j. gr są same imiesłowowe równoważniki zdań, aczkolwiek argumentacyjnie jest dobrze; w tych krótkich równoważnikach znajdujemy pewną dynamikę argumentacyją. Prolog 1 J – krótkie summarium – streszczenie historii zbawienia. Można wyobrębnić fazy tej historii: − preegzystencja (Słowo Życia było w Ojcu) − wcielenie – objawienie ("On ukazał się wszystkim, którzy Go widzieli") − świadectwo ("Ci, którym się ukazał, głoszą Go") − cele dawania świadectwa: wspólnota wiary, Komunia wiary, pełnia radości wierzących. Przesłanie teologiczne 1 J Pojawiają się ludzie przeczący prawdom objawionym (antychryści 2, 18) Odnośniki do natury samego Boga: 1, 5 – Bóg jest światłością i nie ma w nim żadnej ciemności – światło ma być odzwierciedleniem tych, którzy podążają tą drogą. 2, 29 – Bóg jest sprawiedliwy: każdy kto postępuje w sprawiedliwości pochodzi od Niego (2, 29) 4, 8.16 – Bóg jest miłością (agape) – argumentacja wychodzi od Ludu Bożego, oddolnie, dopiero później "wychodzi" natura Boga. Chrystologia 1 J Odstępstwa i odpowiadające nim prawdy chrystologiczne: 1. Nie uznawanie w Chrystusie Syna Bożego (1 J 2, 23) – Jezus jest Synem Bożym (3, 23) 2. Negacja wcielenia Chrystusa (1, J 4, 3) – O wcieleniu (4, 2) 3. Przeczenie że Jezus Chrystus jest Mesjaszem (1 J 2, 22) – Jezus jest Mesjaszem (5, 1) 4, 9-11 3, 8 – Jezus – Syn Boży 5, 11 – życie wieczne w Jezusie 2 i 3 J – 2 najkrótsze listy/pisma 2J Struktura listu odzwierciedla postać listu. Początek – salutatio Superscriptio – autor listu Adscriptio – odbiorcy listu: − Wybrana Pani – konkretna wspólnota Kościoła − Dzieci – członkowie wspólnoty

Postscriptio – zakończenie – ostatnie pozdrowienie potem. 3J superscriptio – o prediteroj – prezbiter adscriptio corpus listu − 3-8 – słowo skierowane do Gajusa − 9-11 – nagana dla Diotelesa − 12 – pochwała Demetriusza postsciptum (w 13-15) Pojawiają się w obu listach: − motyw prawdy i miłości − "karty atramentu" – nadzieja na spotkanie z korespondentem Różnice: − 2 J – bliższy innym listom NT, skierowany do wspolnoty, porusza kwestie doktrynalne (tematy teol.) − 3 J – zbliżony do korespondencji świeckiej, adresowany do konkretnej osoby, nie posiada kwestii praktycznych Wniosek: albo 2 J był streszczeniem 1 J, albo 2 J powstał jako szkic teologiczny 1 J

Apokalipsa św. Jana Autor: − zna topografię Jerozolimy − zna nazwy innych miejscowości czyli toponimy, które odwołują się do tamtej epoki (np. Harmageddon J 16, 16) − posługuje się j. greckim, posiada on jednak wiele naleciałości antysemickich. Mógł się posługiwać na co dzień j. aramejskim. Świadectwa zewnętrzne odnoszące się do tradycji W Ap pada tylko określenie Joannes i nic więcej, tradycja określa, że to: − Jan – syn Zebedeusza, uczeń Jezusa − Jan – prezbiter − Jan Chrzciciel − Jan Marek (z Dz) − Jan Kerynt św. Justyn w "Dialogu z Żydem Tryfonem": "Jan, autor Apokalipsy, jeden z Apostołów" św. Ireneusz w "Adversus Haereses": "Jan, uczeń Pański"; ten, co spoczywa na piersi Pana – św. Jan. Tertulian w "Adversus Marcionem": nazywa autora Apokalipsy "Janem Apostołem". Zastrzeżenia historyczne: wg martyrologii kartagińskich, syryjskich, ormiańskich św. Jan miał ponieść śmierć męczeńską w latach 70, więc nie mógł przebywać w Efezie, więc nie mógł być autorem Apokalipsy. św. Dionizy Wielki – Ewangelia i Apokalipsa mają innego autora. Można tak usprawiedliwić różnice w stylu tych 2 pism takie jak: − brak podobieństw − j. gr. Ewangelii badziej poprawny, mniej semityzmów − w Apokalipsie brak opisu życia ziemskiego Pana Jezusa 4 stanowiska, które wynikają ze świadectw: − Apostoł Jan jest autorem Ewangelii, a nie jest autorem Apokalipsy − Apostoł Jan jest autorem Apokalipsy, a nie jest autorem Ewangelii − Apostoł Jan napisał Ewangelię i Apokalipsę, ale uczynił to w dużym odstępie czasowym – stąd różnice − Jan emigrował z Palestyny do Efezu, a dzieła spisali Jego uczniowie, a nie on. Ta teza twierdzi o istnieniu tzw. szkoły janowej. Data napisania księgi: 1) Apokalipsa powstała przed końcem panowania cesarza Domicjana 81-96 r. (ok. 95 AC) 2) Za panowania cesarza Nerona 64-70 r. - przed zniszczeniem Jerozolimy przez Rzymian.

Tradycja: Św. Justyn męczennik: "napisane w przeszłości" (132-135 r. - najpóźniej). Św. Ireneusz: Ap znana pod koniec panowania Domicjana Apokalipsa (napisana do 96 r.) Euzebiusz z Cezarei – napisana w 14 roku panowania Domicjana (95 r. AC) św. Hieronim: "14 rok po prześladowaniu Nerona (Jan na wygnaniu na wyspie Patmos pisze Apokalipsę) za panowania Nerwy (od 96 r.). Świadectwa wewnętrzne Autor mówi 4x, że ma na imię Jan (już w Ap 1, 1). Co ciekawe imię Jan występuje na początku i na końcu. Odniesienia w Apokalipsie do świątyni Jerozolimskiej, wzniesionej przez Heroda (Ap 11). Ap 16, 6; 17, 4 – Babilon (użyty 6x) należy utożsamiać z Rzymem. Babilonia zajęła i zniszczyła Jerozolimę (Ap napisana po 70 AC). Ap 11 – możemy po tym wnioskować, że świątynia mogła istnieć (argument za tym, że Ap napisana po 70 r.) Z drugiej strony jest dobrze opisana topografia Jerozolimy sprzed 70 r., więc być może została napisana przed 70 r, albo też napisał ją ktoś, kto przebywał w Jerozolimie i znał dobrze tą ziemię ale napisał księgę później. 587 BC – niewola Figura Ap bestii – możliwe że utożsamiano ją z którymś cesarzem, najprawdopodobniej Neronem.

Śmierć Nerona – 9.06.68 r. Ale wg mitu Neron powrócił ku życiu – legenda o tym, że Neron ożył.(bestia z Ap też ożywa) Jeśli przyjmować to za wiarygodne świadectwo to opisywane sa wydarzenia sprzed 70 r. 3 prądy interpretacji gatunku: 1. list 2. pismo prorockie 3. apokalipsa Ad. 1 Formalne podobieństwo do listów tamtej epoki: wstęp epistolarny, część argumentacyjna, zakończenie Ap 1, 4 – wstęp epistolarny (w 1 i 2 rozdz. - 7 listów do 7 Kościołów) Kanon Muratoriego rozpoznaje epistolarny charakter Apokalipsy. Niektóre apokryfy mają charakter epistolarny, np. Księga Henocha (tam znajdziemy list Henocha). Ad. 2 hebr. Nawi – powołany, obwieszczający gr. prophetes (prwfhtej) – przemawiający w czyimś imieniu, przepowiadający przyszłość (sprawdzanie wiarygodności proroka). W ST prorocy podtrzymywali wiarę Izraela, karcili Naród Wybrany, ale też przepowiadali przyszłość (Jr 28). Często posługiwali się formułą: hebr. wajki dawar Adonai (Pan mi objawił) W NT Paweł uważany jest za proroka. Jeśli mówimy, że Ap to pismo prorockie, trzeba połączyć zjawiska ze ST i NT: a) autor wystepuje jawnie, mówi swoje imię, czyni to jak prorocy Izraela. b) słowa proroctwa odnoszą się do tego, co est i do tego, co będzie c) obok wizji autor kieruje do odbiorców przesłanie parenetyczne (upominające) d) autor korzysta obficie z dzieł prorockich Ad. 3 a) Ap 1, 1 – apocalipsis Jesu Christi (Objawienie Jezusa Chrystusa) Geneza apokaliptyki: Apokaliptyka jako gatunek literacki powstał w środowisku żydowskim (czas międzytestamentalny III w. BC – II w. AC). Ta literatura miała istotne znaczenie. Powstawała ku pokrzepieniu serc. Bóg broni tych, którzy są w ucisku. Księga Daniela (najstarsze dzieło apokaliptyczne), apokryfy: księga Henoha, etiopska, słowiańska, 4 Ezd, apokalipsa Barucha, syryjska – uważamy za apokaliptyczne. Cechy charakterystyczne apokaliptyki: − objawienie przez doświadczenia wizjonerskie – główna część pism (wizje, sny, trans) − obrazowość symboliczna – zaszyfrowany język − rozprawy na aktualne tematy – w treści tych ksiąg są wydarzenia teraźniejsze − wspólne tematy dla tych ksiąg: historia i jej kres; mamy do czynienia z unicestwieniem, ale też i

wypełnieniem czasu. W Ap proza narracyjna – "Ja, Jan widziałem/słyszałem" (w 1 os. l.poj.) Zawartość Ap: wizje – Ap 10; Ap 1, 9-20 – objawienie się Jezusa wywyższonego (epifania) audycje – to, co się słyszy Ap 11, 15-18 dialogi – Ap 7, 13-17; perspektywa podróży pozaziemskiej – Ap 4-9 – pojawia się pozaziemski pośrednik (Anioł). Może jest tu ślad wiary słowu, że człowiek nie mógł stanąć w obliczu Boga i osobiście z nim rozmawiać – tak wierzono. protologia - Ap 12, 7n – wywyższenie się szatana i jego aniołów eschatologia – Ap 21-22 pareneza – pouczenie Ap 2-3 Czas powstania Ap to czas próby dla wspólnot. Ap ma za cel pocieszenie, podniesienie na duchu adresatów, zachęca do wytrwania do końca, stąd napomnienia, pouczenia, wskazania co należy czynić aby zachować dziedzictwo wiary, aby dotrwać do Dies Irae (dnia sądu). Interpretacja Apokalipsy na przestrzeni wieków: 1) Ap była postrzegana jako przepowiednia losów Kościoła aż do końca świata. - podłoże do powstania sekt. - dopatrywano się rychłego końca świata w treści Ap - odniesienia do konkretnych epok historii Kościoła – miało być ich 7. Błędna interpretacja Ap – błędne odczytywanie symboli. Był to częsty przyczynek do rozłamów w Kościele. 2) Ap jako interpretacja historyczna czasów Jana Apostoła, dziejów Kościoła. Oddanie prześladowań i próby pierwszych chrześcijan – nic poza tym. - jest to zawężenie interpretacji tylko do hist. Kościoła. 3) Odnoszenie Ap wyłącznie do czasów eschatycznych. - Ap miałaby głosić koniec świata i dotyczy tylko ostatnich czasów. 4) Ap jest teologiczną wizją dziejów świata - interpretacja najbardziej akceptowana. Odnosi się do czasów Jana Apostoła, ale też wybiega ze swym przesłaniem do czasów ostatecznych. Podział Ap: I Listy do 7 Kościołów Apokalipsy Ap 1, 4 – 3, 22 II Ap 4, 1 – 22, 5 – część ta koresponduje z "siedmioma pieczęciami", "7 trąbami" i "7 czaszami". III Epilog 22, 6-21 Ta struktura Ap odpowiada słowom Jezusa z Ap 1, 19 ("Napisz więc to, co widziałeś, i to, co jest, i to, co potem musi się stać."). Ugo Vanni dzieli II część Ap na: Ap 4, 1 – 5, 14 – wręczenie opieczętowanej księgi Ap 6, 1 – 7, 17 – siedem pieczęci Ap 8, 1 – 11, 14 – siedem trąb Ap 11, 15 – 16, 16 – siedem czasz Ap 16, 17 -22, 5 – zakończenie historii zbawienia (potępienie nierządnicy i triumf Oblubienicy) Symbolika Apokalipsy: Odniesienie symboliczne w: 1. Cyfrach i liczbach (gematria) 2. Świat zwierząt 3. Kolorów (chromatyki) Ad. 3 Kolor biały – kolor transcendencji, długowieczności np. 1, 14 – włosy Syna Człowieczego Ap 20, 11 – tron Boga. To kolor kultu Boga, zmartwychwstania, zwycięstwa, godności tych, którzy należą do Chrystusa (Ap 6, 11) Szaty białe jak światło – komunia życia ze zmartwychwstałym Jezusem Kolor czarny – symbol nieszczęścia, klęski głodu (Ap 6, 5), zagrożenia które ma przyjść (Ap 6, 12)

Kolor czerwony – krew, ogień, wojna, symbol smoka, barwa ognia (Ap 12) Kolor zielonkawy-blady – symbol zarazy Kolor szkarłatny – symbolizje życie w rozpuście, jaka prezentuje nierządnica na szkarłatnej bestii. (nierządnica z 17 rozdz.) Ad. 1 Cyfra 1 – zwierzchnictwo i wyjątkowość – Bóg jest pierwszy i ostatni, alfa i omega. Ap 21, 6 – początek i koniec. W ST - hebr. echat - jedyny – pierwszeństwo Boga w porządku świata. Liczebnik "jedyny" zawarty jest w wyznaniu wiary Izraela: "Bóg nasz jest Bogiem Jedynym". Cyfra 3 – pierwiastek w męskich rzeczach; symbolizuje Trójce Świętą. "Ten, który jest, który był i który przychodzi". 3 bramy u każdego boku miasta.Długość, Szerokość i Głębokość – pełnia. Cyfa 7 – oznaczała pełnię i doskonałość. Przebaczanie 7 razy? Nie – 77! Listy do 7 Kościołów w Ap – literalnie do 7 Kościołów lub do całego Kościoła: 7 świeczników, 7 gwiazd, 7 pieczęci, 7 tronów, 7 trąb, 7 czasz. Cyfra 4 – 4 strony świata (cały świat), kosmos, powszechność. 4 istoty żyjące w apokalipsie – całe stworzenie, cały świat. Cyfra 12 – liczba pokoleń Izraela, liczba Apostołów. Ciągłość Ludu Bożego. 12 patriarchów – 12 apostołów. Chrześcijanie również są ludem wybranym. 12 gwiazd na głowie niewiasty. 12 bram, 12 warst murów Jerozolimy. Liczby 24 oraz 144 tys. – Ap 4-5; 144 tys. - wielokrotność 12 Cyfra 6 – bliska siódemki (doskonałość) ale jej nigdy nie osiągnie. Symbolizuje fałszywą wielkość nigdy nie zdolną do doskonałości. Liczba 666 – to, co nigdy nie dosiągnie doskonałości Pana Boga, Szatan. Cesarz Rzymian – 666 Cel napisania Ap: 1, 3 – co trzeba zrobić, by uzyskać błogosławieństwo? - odp w rozdz. 2 i 3 − wezwanie do nawrócenia 4 Kościołów (Pergamon, Efez, Laodycea, Saldy) − wezwanie do wierności aż do śmierci – Kościół w Smyrnie (Ap 2, 10) − wezwanie do zatrzymania tego, co się ma – Kościoł w Tiatyrze (2, 25) i Filadelfii (3, 12) Obietnica błogosławieństwa poszerzona jest o proroctwa. Ten, który dostąpi błogosławieństwa to: − uznawany będzie za zwycięzcę − będzie jadł owoce z drzewa życia − nie dosięgnie go śmierć − dostanie mannę i biały kamyk − będzie filarem świątyni Boga i jej nie opuści − bedzie mógł zasiąść obok Chrystusa na tronie Ap 13, 9-10 – wezwanie do wytrwałości i wiary Ap 14, 12-13 – wytrwałość świętych Epilog – 22, 6-21 – błogosławiony ten, kto strzeże proroctwa tej księgi, wezwanie do nawrócenia i wytrwałości w wierze tego, kto to czyta i słucha proroctw. Wizje mają za cel podtrzymanie na duchu i zachętę do wytrwałości, "bo Pan przychodzi i z Nim idzie Jego nagroda". Główne przesłanie teologiczne Ap: − ustanowienie Królestwa Boga i Chrystusa Poprzez symboliczne wizje mają miejsce mające wynieść Chrystusa wydarzenia dotyczace: 1. Historii świata 2. Cierpienia wierzących w świecie 3. Wiara: zbawienie wierzących, sąd Boga nad światem, zwycięstwo nad szatanem, przyjście nowego świata. Postęp wydarzeń uwidoczniony w narracji. Postęp w intronizacji Chrystusa. W czasie sądu (Ap 20, 11) znikają niebo i ziemia. Poprzez taką narrację, autor chce wyrazić, że świat zmierza ku kresowi – Dies Irae (Dzień sądu), początek Bożego panowania nad światem.

Prolog Apokalipsy Ap 1-3 • Tytuł Ap 1, 1-2 • Błogosławieństwo Ap 1, 3 Można wyróżnić jeszcze mniejsze jednostki: − Objawienie Jezusa: przekazanie objawienia, treść objawienia, rola Jana w przekazie Objawienia − błogosławieństwo dla odczytującego proroctwo Janowi − błogosławieństwo dla słuchających proroctw Prolog podaje tytuł całej księgi (Objawienie J. Chr.). Objawienie jest zakomunikowane temu, który jest bezpośrednim odbiorcą czyli Janowi, aby obwieścić sługom, co będzie dalej, ale to jest pewne. 1, 4 – treść Objawienia Dalej jest mowa o Janie. Rola Jana nie jest ograniczona do tego, aby stać się przekaźnikiem Objawienia, ale ma zaświadczyć. Jan jest tym, który widział wszystko, co zostało mu przekazane. Termin "świadectwo" kilkadziesiąt razy jest użyty w Dz – Apostołowie dają świadectwo. Otrzymanie mocy Ducha – warunek bycia Apostołem. Terminy greckie związane ze słowem martis – dawać świadectwo. św. Paweł – świadek grono 12 Jan, ten który poświadcza – daje świadectwo. Dalej pojawia się tekst błogosławieństwa, odnoszącego się do osób. W Ap błogosławieństwo odnosi się do tego, który odczytuje i słucha słów proroctwa. • Prescriptum epistolarum – wstęp do listów - Ap 1, 4-5c 1. Superscriptio (autor) – Jan 2. Adscriptio (adresaci) – do 7 Kościołów w Azji 3. Salutatio Ap 1, 4c – 5c – pozdrowienie, życzenia \ źródło życzeń – Bóg 4. Życzenia – łaski, pokoju od Boga 5. Doksologia Ap 15d – 6 – odbierający 6. Proroctwo Ap 1, 7-8 Jan pisze do 7 Kościołów, liczba 7 odzwierciedla to, co dzieje się w 2 rozdz. Kierując Ap w kierunku ponad historycznym, liczba 7 może symbolizować pełnię, Kościół jako całość.

Łaska i pokój – życzenia wypływające od Boga. Życzenie pokoju jest życzeniem, które pojawia się w literatury epistolarnej, jeśli chodzi o tradycję semicką. W kolejnym stychu znajduje się uzasadnienie tych życzeń. Znajduje się tu potrójne określenie Boga. 7 duchów przed Tronem Boga – niektórzy egzegeci mówią o 7 darach Ducha Świętego lub o archaniołach. Błogosławieństwo pochodzi też od Jezusa Chrystusa, którzy jest nazwany też Świadkiem wiernym, Pierworodnym pośród umarłych, Władcą Królów Ziemi, Ten, który nas miłuje. Jezus Chrystus jest Świadkiem Wiernym, bo jest pierworodnym pośród umarłych, Władcy królów ziemi (rzeczywiste panowanie nad światem). Wszystko, co sprzeciwia się panowaniu Jezusa Chrystusa nad światem, jest skazanie na zatracenie. Ten, który nas miłuje – kieruje do nas swoją miłość (agape) poprzez Krew Syna Swego Jezusa Chrystusa, który uwolnił nas od grzechów. Św. Jan wprowadza 3 znaki: 1. Niewiasta i jej potomstwo 2. Smok 3. 7 aniołów z 7 czaszami (misami) – Ap 15 3 konfrontacje ze smokiem: 1. Konfrontacja Mesjasza Ap 12, 1-6 2. Konfrontacja Archanioła Michała i jego aniołów Ap 7-12 3. Konfrontacja Niewiasty i reszty Jej potomstwa Ap 12, 13-17 Spostrzeżenie przedstawiania nie jest chronologiczny, raczej obrazowy.

semeion – znak; odsyła zawsze do innej rzeczywistości; trzeba umieć odczytywać, by go poprawnie zinterpretować. Ten termin pojawia się też w Ewangelii Jana – tu ma jeden cel: aby uwierzyli. Wszystkie 3 konfrontacje stanowią przedstawienie obrazowe. "Potem wielki znak ukazał się na niebie (...)" - początek Ap 12 Znak – semeiwn Znak odsyła zawsze do innej rzeczywistości. Znak trzeba umieć odczytywać. Znaki mają jeden cel: "aby uwierzyli". Ad. 1 Niewiasta jest znakiem gunh (gyne). Utożsamia się Niewiastę z Maryją, Matką Mesjasza. (Potomstwo Niewiasty – Mesjasz; Syn, którego porodzi niewiasta) Ona będzie toczyła walkę ze smokiem, utożsamianym z szatanem. Niewiasta – również Kościół. Niewiasta – utożsamiana z wierzącymi wszystkich czasów, także z ludem Starego Przymierza. "Maryja jest obrazem albo symbolem całego Ludu Bożego". (Lumen Gentium 3) Niewiasta obleczona w słońce – korona oznacza władzę, a także świadczy to o bliskości Boga. Liczba 12 – korona znaków zodiaku wg jednego naukowca. Znaleziono synagogę, gdzie były znaki zodiaku. 12 – pokolenia, apostołowie. Może oznaczać cały Lud Boży. Walka z Szatanem podczas której rodzą się nowe dzieci Boże – woła podczas bólów rodzenia. Ten aspekt krzyku podczas rodzenia rozciąga się na wszystkie czasy, bowiem walka trwa cały czas. Ad. 2 Smok (gr. drakon – wąż), wąż, inne zwierzę pustyni – uosobienie zła, które pojawia się na świecie. Symbolika obecna w ST i symbolika pism Bliskiego Wschodu np. mitów z Mezopotamii, Egiptu. Także obraz potworów morskich, Lewiatan – siły zła (Ps), Rahab (Iz), chaos (Ps 29) Iz 55, Hi 9, Ps 74, Ps 29 W Ap drakon utożsamiany z Szatanem. Ma barwę ognia. Ogień – żądza rozlewu krwi, ogień piekielny. Smok ma 7 głów i 10 rogów. 7 i 10 – skoncentrowana i pełna zawziętość, siła tego wroga, uzurpacja władzy tego smoka, władzy której nie posiada. Dn 7, 7 – 10 rogów symbolizuje władców – wrogów Izraela. Dn 8 – Antioch IV Epifanes – róg – korzeń wszelkiego zła. Można mówić o uzurpacji władzy, której nie posiada. "swym ogniem zmiata 1/3 gwiazd na niebie i strąca je na ziemię" – walka szatana ze światłością, czyli z samym Bogiem; lub też szatan unicestwia część Ludu Bożego. "by pożreć jej dziecie" – atak szatana skierowany przeciw niewieście i dziecięciu – Rdz 3 – wąż stanął przed niewiastą jak kiedyś przed Ewą. − spełnienie obietnic Mesjańskich (Ps 2) – "porodziła mężczyznę" − wizja a) kończy się obrazem o porwaniu dziecięcia. Zaskakujące jest przejście od porwania do Boga (do Jego tronu). Optymistyczne jest to, że Chrystus będzie zasiadał na tronie. Obraz niewiasty na pustyni w ST – uprzywilejowanym miejscu spotkania człowieka z Bogiem. Miejsce gdzie można zaznać pokoju.Tu niewiasta jest symbolem zbiorowości Kościoła, miejscem izolacji od świata i jego pokus. Bóg czuwa nad ludem, który zbiega na pustynię. Niewiasta będzie na pustyni przez 1260 dni (3,5 roku – połowa siódemki), będzie żywiona (jak Izrael na pustyni) − wizja b) symbolizuje walkę na niebie (Ap 12, 7-9). Ten opis sięga historycznych poczatków, czyli też kuszenia -> apokryf "Życie Adama i Ewy". Zawarty jest tu los szatana – walka z Archaniołem Michałem. Michał – obrońca ludu NT, stawia czoło szatanowi. Smok – przywódca upadłych aniołów; sprawcą jego klęski jest Jezus Chrystus – nowy Adam; "został strącony smok" – jakby słowa wyroku na szatana. To zwodziciel całej zamieszkałej ziemi. Szatan kusi i namawia do takiego postępowania, żeby można je było oskarżyć przed Bogiem. − − −

Mdr 2, 24 – szatan Mt 4, 1-11 – kusi Jezusa kusi Judasza, by zdradził

− − −

przyczyna chorób i bólu (np. Dz 10, 38) hamuje ewangelizację (Łk 8, 12) sieje chwast (Mt 12, 39)

Szatan używa przedziwnych sztuczek. ST czekał na Zbawiciela, który miał zaprowadzić ład w świecie skażonym przez grzech pierworodny. Lud czekał na Mesjasza, Pomazańca, Chrystusa. "Szatan oskarżał naszych braci dniem i nocą przed Bogiem (szatan oskarżyciel). A oni zwycięstwo odnieśli dzieki Krwi Baranka..." - odniesienie do ofiary Chrystusa, bo był prawdziwym Barankiem. On jest gwarantem tego, że ci, którzy należą do niewiasty, odniosą zwycięstwo!

Ewangelia wg św. Jana Jest to Ewangelia niesynoptyczna. 18 wersetów J 1 – hymn pozornie nie związany z resztą Ewangelii (brak Ewangelii dzieciństwa). Więcej mówi Jezusa niż samych wydarzeń. Czy Ewangelia wg św. Jana, jej zapis, zawiera tylko opis wydarzeń czy jest już refleksją teologiczną wydarzeń zbawczych? 7 cudów Jezusa: (paralityk, niewidomy, wskrzeszenie Łazarza – to wszystko tylko u czwartego ewangelisty). Postrzegana przez uczonych jako Ewangelia duchowa bardziej niż pozostałe. Może jest doskonalszą refleksją teologiczną. 1. Autorstwo Ewangelii wg św. Jana 125 r. AC – znaleziono papirus w Egipcie. (P52) Inskypcja gr. - 2 małe fragmenty: J 18, 31-35 ; J 19, 37-38. Od tego roku przypisuje się autorstwo tego tekstu Janowi. św. Ignacy z Antiochii (+110) odzwierciedla w swej nauce echa Ewangelii Jana Wśród Ojców Kościoła (m.in. Klemens Aleksandryjski, Papiasz, Polikrates – bp Efezu, Ireneusz z Lyonu) wielu uważało że autorem 4 Ewangelii jest św. Jan. Inne wskazanie na autorstwo: potwierdzenie autorstwa Jana, Marka albo kogoś spoza grona 12 apostołów np. autorem mógłby być Jan Prezbiter starszy. J 21, 24 – umiłowany uczeń, który daje świadectwo o tych sprawach, o których pisze. "dawać świadectwo" – odwoływać się do wydarzeń, których się było świadkiem. Jan bliski, bo towarzyszył Mistrzowi podczas Jego umierania(J 13, 31), widział pusty grób (J 20, 2) i zmartwychwstałego (J 21). Był prawie wszędzie z Mistrzem. Dziwi, że nie ma opisu większej ilości wydarzeń. Tradycja św. Jana – Szkoła Janowa. Hipotezy: − Rudolf Bultmann – brakuje słownictwa typowego dla NT: "ewangelia", "tradycja", "głosić". Znajdziemy zaś: "dawać świadectwo". 3 źródła tekstu Ewangelii Jana: − semeia quelle – źródło znaków − offenbarungsreden – zbiór mów Jezusa - mówią o objawieniu − wspólne źródło z Ewangeliami synoptycznymi Te 3 źródła wg Bultmanna mają udział w kształtowaniu sie czwartej Ewangelii. Fazy powstawania tekstu Ewangelii: − nauczanie ustne apostołów − formuowanie szczegółowych jednostek literackich − zestawienie w całości − uwzględnienie potrzeb środowiska, do którego miał być skierowany tekst − redakcja ostateczna 2. Miejsce powstania Ewangelii Efez, Antiochia lub Aleksandria – je najczęściej się wymienia 3. Czas powstania Ewangelii Nie wcześniej niż data śmierci św. Piotra. (21, 18 – wzmianka o nim; terminus ad quo – "termin od") – 64 r. Terminus ad quem – "termin do" – nie później niż.

66 1 połowa II wieku – 4 Ewangelia w obiegu (P , Rylandsa 150) 64-125 r. 64-150 r. Jeśli założyć, że redakcja ostateczna przez Jana to termin, do którego można uważać, że powstała to 120 AC. Epifaniusz: Jan powrócił z wygnania do Efezu do końca rządów Trajana (ces. Nerwy) 96-117 r. Synod rabinów w Jawne ok. 85-90 – wykluczenie tych, którzy uwierzyli w Chrystusa ze świątyni – J 9, 22 Wtedy czas powstania Ewangelii 90-117 r. 4. Adresaci Ewangelii J 20, 30-32 – zawarty jest w cel, dla którego Ewangelia powstała. Uwierzyć lub wierzyć. Księga skierowana do judeochrześcijan – tych, którzy wierzą. Celem, który należy nakreślić jest podtrzymać wiarę tych adresatów Ewangelii. Oto głosimy wam Jezusa Chrystusa jako Mesjasza ... abyście uwierzyli. Są to Żydzi, którzy już wierzą (judeochrześcijanie). Wskazuje na to też: - usytuowanie, wydarzeń w konkretnych świętach żydowskich (by podtrzymać wiarę adresatów, by wiara miała kontynuację) Grono adresatów może być dopełniające się. 1 część – Żydzi – 5-10 2 cześć – uczniowie, ci którzy mają trwać w Chrystusie J 13-17 Cel polemiczny – na tle wydarzeń, które mają miejsce w 2 połowie I wieku. − Sobór Jerozolimski 45-50 r. Orzeczenie odnośnie pogan. Czy poganie, którzy dochodzą w do wiary w Jezusa mają przejść przez judaizm, Mojżesza? − Prześladowanie Nerona – 64 r. − Wojna Żydowska – 66 r. − zniszczenie świątyni – 70 r. − wykluczenie z synagogi grupy o skrajnych poglądach – 90 r To konfrontacja z trudnymi sytuacjami (wewnętrzne i zewnętrzne). Montaniści, ebionici, grecy o skrajnych poglądach. − grupa Janowa – uczniowie Jana – którzy w Janie upatrują Mesjasza (już w prologu 1, 1-18) J 1, 6 burzy porządek prologu ("Jan mu było na imię"). "Ale on nie był światłością, ale został posłany po to, by dał o Nim świadectwo..." J 1, 15 – Mesjasz "przewyższa mnie godnością". Odniesiona do tradycji hellenistycznej, biblijnej, judaistycznej. Chrześcijaństwo ma swoje korzenie w judaizmie biblijnym, a nie w judaizmie rabinicznym (po 90 r.) bo ten jest wrogo nastawiony do chrześcijan. Możemy czerpać z tradycji apokryficznej ST, środowiska qumrańskiego. − Wartość historyczna: Miejsca: Betania, Kana Galilejska, Jerozolima (uzdrowienie paralityka nad sadzawką Owczą – wzmianka o portykach co potwierdza archeologia, pasja Jezusa – lithostrotos, świątynia) Świadectwa późniejsze a propos historii: Egeria, Anonim z Piacenzy. Są głosy, że Ewangelia Jana jest Ewangelią antysemicką. Termin Żydzi jest użyty w sensie przeciwstawnym do Jezusa. Ten tekst stał się podstawą do tego, by prześladować Żydów (bo, jak niektórzy uważają, zestawienie Jezusa z Żydami). Ten termin (Judajjoj) odnosi się do gr. etnicznej, nar. ale nie oznacza odniesienia do narodu jako takiego. Uczniowie Jezusa są Żydami. Nie Żydzi jako naród odrzuca dobrą nowinę o Królestwie i objawianie Siebie, ale pewna grupa, związana z Świątynią, z uczonymi w Piśmie, arcykapłanami. W związku z tym nie mozna nadawać tej Ewangelii tytutłu Ewangelii antysemickiej. Ten judaizm jest judaizmem biblijnym. Pierwszym i uprzywilejowanym narodzeniem, który poznał Objawienie był naród żydowski. Niektóre miejsca w Ewangelii mówią o synagodze, o polemice z synagogą. Synagoga wyklucza rodzący sie Kościół (a nie na odwrót). Zawartość teologiczna Jana: a) objawienie Boga, którego nikt nigdy nie widział. Objawienie Syna wcielongo. To można odczytać z mów Jezusa – cel: objawić Boga. Bóg Ojciec – Jego wola, miłość, dar.

b) Syn – Jego misja, przyjście na świat, pochodzenie misji, Jego dzieło, objawienie prawdy Jego godzina – to decyduje o rozwoju myśli teologicznej całej Ewangelii Czas Jego przyjścia, apogeum objawienia Ojca c) Duch Pocieszyciel – misja Ducha danego Kościołowi d) Światło i życie – to dary ofiarowane przez J. (Prolog) e) życie Kościoła – misja uczniów, sakramenty (chrzest, Eucharystia), miłość braterska, są teksty wskazujące na ustanowienie sakramentów. Postawy ludzi: a) wiara – człowiek ma zaakceptować Objawienie, uwierzyć, przyjąć postawę wiary, zapewnienie takiej postawy jest w Ewangelii (np. "uwierzyli w Niego Jego uczniowie"). b) sąd – różnica między akceptacją, a kroczeniem w ciemnościach Symbolika J.: a) świątynia – J 2 – nie tylko budowla materialna, ale też świątynia Ciała Chrystusa. b) określenie czasu i przestrzeni − hora – godzina (Jezusa) – kiedy Jezus ma przejść z tego świata do Ojca c) liczby: − J 2 – opis sytuacji w Kanie Galilejskiej – 6 stągwi – liczba niedoskonała Czas żydowskich oczyszczeń kończy się i przemijanie jakiegoś czasu, przemijanie rytów ST. d) zestawienie antytetyczne (2 główne antytezy): − światło – ciemność − śmierć – życie e) symbolika "7" − 7 obrazowych określeń Jezusa: Chleb Życia 6, 35 Światłość Świata 8, 12 Brama Owiec 7, 10 Dobry Pasterz 11, 25 Zmartwychwstanie i Życie 11, 25 Droga, Prawda i Życie 14, 6 Prawdziwy Krzew Winny 15, 1 −

7 cudów Jezusa Kana Galilejska uzdrowienie syna dworzanina królewskie rozmnożenie chleba chodzenie Jezusa po wodzie uzdrowienie paralityka uzdrowienie niewidomego od urodzenia wskrzeszenie Łazarza

Dwa czasy odczytywania wydarzeń Ewangelii: − czas żyjących w czasie Jezusa − punkt widzenia ludzi żyjących po wydarzeniu Krzyża np. umywanie nóg – Jezus mówi, że Piotr zrozumie to po śmierci Jezusa. − znaczenia słów, wskazania Prolog − linia teologiczna "A słowo stało się Ciałem" – związana z Wcieleniem, przyjściem na świat Jezusa i Jego objawienie Boga Ojca (1, 14) − linia narracyjna (1, 6-13) – streszczenie treści narracji całej Ewangelii − Jan Chrzciciel mówi o Jezusie "Baranek Boży" – w odniesieniu do narracji Ewangelii, to przepowiadanie Jana spełni się na krzyżu. Godzina Jezusa – godzina 6, kiedy składa ofiarę w świątyni. Baranek jako ofiara miał być bez skazy, Jezusowi nie łamią goleni. Odniesienia do godziny Jezusa są w całej Ewangelii – Kana Galilejska. Kiedy Jezus pojawia się między Żydami, chcą Go pojmać (J 7, 30)

−

Jezus mówi, że jest Światłością Świata – wypowiada je w kontekście Świątyni, mimo to nikt Go nie pojmał, bo Jego godzina jeszcze nie nadeszła (8, 21). W 12, 23 – głoszenie, że nadchodzi godzina Jezusa. 13 rozdz. - Jezus wiedząc, że nadchodzi Jego godzina, umiłował wszystkich W tej godzinie, kiedy Jezus przebywa w Jerozolimie, kiedy wszystko zmierza ku krzyżowi to Jezus nie podlega temu wszystkiemu. Proces – Jezus kontroluje całą sytuację, tak samo przy pojmaniu. Strkuktura Ewangelii: − − − − −

Podział klasyczny (R. Brown) Prolog J 1, 1-18 Epilog J 21 Księga Znaków J 1, 19-12, 50 Księga Chwały J 13-20

− − − − − − −

Podział geograficzny (E. B. Allo) Prolog Czas przygotowania w Judei 1, 19-4, 44 Wystąpienia w Liście do Galatów 4, 45 – 7, 9 Uroczyste oświadczenia w Jer 7, 10 – 11, 57 Wielki tydzień Męki 12-19 Zmartwychwstanie i ukazywanie się uczniom 20-21

− − − − − − − − − −

Podział wg znaków i świąt (D. Mollat) Prolog znak wody przemienianej w wino 1, 19 – 2, 12 (Gody weselne) znak uzdrowienia syna urzędnika 2, 13 – 4, 54 (1 Pascha) znak uzdrowienia paralityka 5, 1-47 (Świętgo Tygodni) znak rozmnożenia chleba 6, 1-71 (2 Pascha) znak uzdrowienia niewidomego 7, 1 – 10, 21 (Święto Namiotów) znak wskrzeszenia Łazarza 10, 22 – 11, 54 (Święto Poświęcenia Świątyni) znak Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Jezusa 11, 55 – 20, 31 (Pascha) Epilog 21, 1-25

Prolog Ewangelli św. Jana Prolog odznacza się na tle całej Ewangelii formą, stylem i słownictwem. Mt i Łk – jako wstęp charakterystyczna Ewangelia dzieciństwa Jezusa Chrystusa. Każda z nich ma inny wydźwięk i przedstawia inne wydarzenia. Zwiastowanie Zachariaszowi, Zwiastowanie Maryi, narodzenie Jana (u Łukasza w formie opowiadania). Ucieczka św. Rodziny do Egiptu, przybycie 3 króli (u Mateusza podkreślona genealogia Jezusa czyli udokumentowanie pochodzenia Jezusa z dynastii Dawida oraz liczne cytaty refleksyjne wzięte z proroków). Prolog – zapowiedź tego wszystkiego, co będzie opowiedziane na kartach Ewangelii. Śledząc temat główny prologu i Ewangelii można ten prolog podzielić: J 1, 1-5 – aspekt kosmologiczny – preegzystencja Logosu - Słowa J 1, 6-8 – odniesienie do Jana Chrzciciela, jego świadectwa J 1, 9-13 – przyjście światłości. J 1, 14-18 – aspektem przeważającym będzie historia (ekonomia) zbawienia, która dokonuje się w Jezusie Chrystusie Filologia (odniesienie się do pewnych słów, terminów, do bogactwa) i egzegeza tego tekstu. Na początku – en arche – było Słowo – ho logos. En arch o logoj Podobieństwo do początku księgi Rodzaju. Odniesienie czasowe sięgające początku rzeczy. W porządku stworzenia Logos – Słowo, które będzie kojarzone z Jezusem Chrystusem „było” - możemy

więc mówić o preegzystencji. Możemy mówić o komunii bycia Słowa z Bogiem, który stwarza. Ho logos – autor zakłada, że słowo to jest znane dla odbiorców, więc będzie kojazone z kimś konkretnym Jest to zbieżne z 1 Kol 1, 15-20 Kol 1:13-17 13. On uwolnił nas spod władzy ciemności i przeniósł do królestwa swego umiłowanego Syna, 14. w którym mamy odkupienie - odpuszczenie grzechów. 15. On jest obrazem Boga niewidzialnego - Pierworodnym wobec każdego stworzenia, 16. bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone. 17. On jest przed wszystkim i wszystko w Nim ma istnienie. Jezus Chrystus istniał przed stworzeniem świata. Środowiska: grecko-hellenistyczne, septuaginy, rabinistyczne, chrześcijańskie – to środowiska, gdzie znajdziemy tą koncepcję. Koncepcja mądrości – sofia – jest bliska koncepcji Logosu. Słowo – Logos – wyraża byt jako przyczynę wewnętrzną. W Septuagincie: 1. Słowo Boga – siła stwórcza. Typowym przykładem jest Ps 33 – przez słowo Pana zostało stworzone niebo i ziemia. 2. Słowo Boga jako środek komunikacji Jr 1:4 4. Pan skierował do mnie następujące słowo: Prz 8:22-23 22. Pan mnie stworzył, swe arcydzieło, jako początek swej mocy, od dawna, 23. od wieków jestem stworzona, od początku, nim ziemia powstała. Prz 8:30-31 30. Ja byłam przy Nim mistrzynią, rozkoszą Jego dzień po dniu, cały czas igrając przed Nim, 31. igrając na okręgu ziemi, znajdując radość przy synach ludzkich. Mdr 9:2 2. i w Mądrości swojej stworzyłeś człowieka, by panował nad stworzeniami, co przez Ciebie się stały, Mądrość pełni funkcje kosmologiczne i zbawcze (wzbudza przyjaciół Boga) W literaturze grecko-hellenistycznej Logos odpowiada za Mdr i tej określanej mianem hokma. Pełni funkcję kosmologiczną i antropologiczną. Można to zaobserwować u Filona z Aleksandrii: Logos u Filona Aleksandryjskiego – hokma z księgi Przysłów. Logos – człowiek doskonały, obraz Boga, od którego pochodzą inni ludzie. Są cechy wspólne między Janem i Filonem, ale nie jest to obraz tożsamy. W literaturze rabinistycznej znajdziemy fragment o personifikacji Tory. Tora istnieje przed światem, nazywana jest córką Boga. Jest nazywana życiem i światłem Izraela. W języku liturgicznym: Memra Adonai – obecność Pana. Logos w ujęciu chrześcijańskim – w NT Logos to Słowo Boga, orędzie zbawienia. 1 Kor 1:23 23. my głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który jest zgorszeniem dla Żydów, a głupstwem dla pogan, Nie tylko treścią Ewangelii ale Ewangelią jest Jezus Chrystus. Apostołowie przepowiadają Ewangelię, czyli Jezusa Chrystusa – odwieczne Słowo Ojca. Według Jana Logos jest Objawieniem Boga, Dobrą Nowiną, Zbawieniem. A Słowo było u Boga (było zwrócone do Boga – dynamika) i Bogiem było Słowo Słowu przypisana jest Boskość, współistnienie z Bogiem, który stwarza.

Ono było na początku u Boga Gra tych samych słów, które powracają. Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało. Możliwości: − Nie stało się nic, ani jedno co się stało − To co się stało, w Nim było życiem Mamy tu cały czas na myśli osobę Jezusa Chrystusa. "przez Niego" – przez Jego pośrednictwo (mowa o Nim jako o przyczynie sprawczej) W nim było życie On ożywia, daje życie światu, on jest Życiem (J 11, 25), przedstawi się jako Chleb Życia ( 6, 35), Woda Żywa (4, 10). Ponieważ jego słowa ożywiają, dlatego są nazwane duchem i życiem. Życie utożsamiane z Jezusem daje życie. Tego życia udziela z samego Siebie. - odniesienie do sakramentu chrztu jako zanurzenia w życiu Boga. Iz 9, 1 – odniesienie do narodu kroczącego w ciemności, który ujrzał Światło. Jezus – Światłość, która przychodzi, która ma dynamizm. Am 5, 18; Mi 7, 8 – tu pojawia się zestawienie ciemności ze światłem. 1 Qs 3, 17-25 (pismo qmrańskie) – mowa o stworzeniu; stworzył On człowieka, aby władał światem, ustanowił nad nim 2 duchy A światłość w ciemności świeci Ciemność nie ogarnęła światłości. "Objawienie Boga stanęło w zenicie, dla niektórych było to słońce oślepiające" – Przekroczyć próg nadziei – Jan Paweł II Sens wrogości: nie ogarnęła – nie przemogła lub nie zagasiła J 12, 35 – sens bardzo oczywisty. Świadectwo Jana Chrzciciela Jan Chrzciciel nie jest światłością prawdziwą. On przyszedł, aby zaświadczyć o światłości. Dynamizm dawania świadectwa przez Jana.: a) Jan – Johanan – Pan okazał łaskę – On ma zaświadczać o Światłości O Jezusie Chrystusie będą świadczyły: − Jego dzieła − Duch − Ojciec (5, 31-32 i 8, 10-19) Ta koncepcja dawania świadectwa przewija się przez cały NT, szczególnie w Dz (apostołowie – ten może być nim, kto widział Jezusa i może o Nim zaświadczyć). Posłannictwo Jana ma swój cel, by wszyscy uwierzyli dzieki niemu. W 6-8 – wtręt o świadectwie Jana Chrzciciela 9-13 – kontynuacja myśli o Świetle "była światłość prawdziwa" − która oświeca każdego człowieka, który się rodzi − która oświeca każdego człowieka, gdy na świat przychodzi − która oświeca każdego człowieka, która była przychodząca 2 ostatnie wesety możliwe, bo w Ewangelii Jana zawata jest myśl, że ONA przychodzi na świat. Światłość oświeca każdego człowieka – powszechność, odbieganie od myśli, że światłość oświeca tylko naród wybrany. Światłość oświeca człowieka, gdy na świat przychodzi lub gdy światłość pryzchodzi na świat wtedy oświeca po przyjęciu jej przez człowieka "Na świecie bylo Słowo" – w. 10 − kosmos – świat; to rozumienie ma różny aspekt − świat – wszechświat stworzony przez Boga − świat ludzi – umiłowany przez Boga, zbawiony przez Jezusa − świat poddany mocom ciemności, wbrew misji i dziełu zbawczemu Jezusa – moce, które sprzeciwiają się temu. − "na świecie" – czyli w świecie ludzi

Wszechświat jest tłem do bytowania człowieka, tłem przyjęcia Logosu w świecie "świat Go nie poznał" – ludzie Go nie poznali; świat nie poznał Go, więc Go nie zaakceptował. Znać, poznać – też w sensie doskonałej komunii (np. Małżonków) w. 11 − autor kontynuuje myśl o przyjęciu / nie przyjęciu − można mówić o całkowitym odrzuceniu – dotyczy ludu pierwszego przymierza Ta "własność" odnosi się do Narodu Wybranego. ( Pwt 7, 6; 14, 2; 26, 18) Wlg ten termin tlumaczy poprzez Peculium – tłumaczony jako rezerwa, Bóg traktuje lud jako rezerwę, przeznaczony do tego, aby stać się pierwszym odbiorcą objawienia, a ten Go odrzuca. Tym, którzy przyjęli Logos, dał moc, aby się stali dziećmi Bożymi. w. 12-13 Poprzez wiarę stajemy się dziećmi Bożymi. Wiara jest warunkiem koniecznym, by dostąpić uzdrowienia. Ci, którzy z Boga zostali zrodzeni, przyjęli Logos (nie z kriw, nie z woli ciała, ale z Boga): − to nie zaprzecza zrodzeniu cielesnemu, doczesnemu − "ani z woli męża..." - w ST i literaturze okołobiblijnej mężczyźnie przypisuje się największą inicjatywę przy zrodzeniu człowieka. − "lecz z Boga" – dzieci Boże; zrodzenie się z Boga jest momemntem zaistnienia dzieciństwa Bożego w. 14-18 − dojście do "największego momentu argumentacji Prologu" − "A Słowo..." - jest to spójnik wynikowy − sarks – hebraizm odnoszący się do człowieka; można więc przetłumaczyć, że "Słowo człowiekiem się stało". − "zamieszkało między nami" = "postawiło namiot między nami" (h skhnh – namiot) − odniesienie do ST – namiot spotkania, gdzie przebywała Arka, obecność Boga: Wj 40, 35; Lb 35, 34 Syr 24, 8 – mowa o mądrości; mądrość miała rozbić swój namiot między ludźmi Czyli tu mowa o bliskości Boga, o Jego dostępności, ale też można to rozumieć jako tymczasowość – namiot ziemskiego bytowania w ciele zostanie przeniesiony. − "ujrzeliśmy Jego chwałę jako Jednorodzony od Ojca, pełnię łaski i prawdy" Ujrzeliśmy – tu chwała była chwałą, która miała oświecić naocznych świadków −

Przemienienie na górze Tabor – objawienie chwały Jednorodzony – odnośnie dzieła, które Jezus będzie spełniał jako Syn, świadectwo wiarygodne, bo jezus wychodzi od Ojca jako Jego Jednorodzony Syn, jako pełnia łaski i prawdy. Można mówić o czasie pełni Objawienia. Hebr. chesed weenet – prawda przynosi dobro, życzliwość, wyrozumiałość, łaska. Wj 34, 6; 2 Sm 2, 6; Ps 27, 10 Na Jezusie koncentruje się cała dobroć Boga i pełnia Objawienia matris – świadectwo, ma charakter trwały − "głośno woła" – obwieszać; Jan proklamuje przyjście Jezusa na świat i zarazem daje o Nim świadectwo. Obwieszcza, że choć w chronologii ziemskiej przyszedł po nim, to istniał już wcześniej (preegzystencja) − charitos anti: − sens zastępczy – zamiast łaski ST zastąpiona przez łaskę NT − łaskę za łaską − łaskę po łasce – łaskę odpowiadającą Jego łasce − −

−

pełnia łaski przychodzi na ten świat przez Jezusa Chrystusa. Odnosząc to do myśli św. Pawła – wraz z przyjściem Jezusa skończyła się rola prawa. "Boga nikt nigdy nie widział" – odnośnie do ST, człowiek nie był godny, by stanąć twarzą w twarz z Bogiem; tylko Syn widział Ojca. Syn mógł objawić Boga; Jezus jest odblaskiem chwały Ojca – poprzez Niego każdy człowiek może dowiedzieć się o Ojcu. Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca; tym Bogiem jest Jezus Chrystus, który nieustannie jest w łonie Ojca, który nieustannie zwrócony jest do Ojca; można mówić o intymnej relacji między Nimi, a ta relacja otwiera się na ludzi, ku nim, poprzez to, że Syn staje się ciałem. "On o Nim pouczył, uczynił Go znanym – iść do pełni, objawienie to odnosi się do ludzi każdej epoki, człowiek może w różny sposób na nie odpowiedzieć.

Wesele w Kanie Galilejskiej – J 2, 1-11 Pierwsze określenie – określenie czasu w którym się odbywa wesele (3 dnia). Ciężko tu odnieść się do tego, co było. Nie ma tu pełnej zgody egzegetów. Trzeba się odnieść do 3 dnia jako dnia, który się będzie pojawiał w NT. 3 dzień to dzień zmartwychwstania Chrystusa. W ST 3 dnia Izraelici docierają do góry Synaj, by zawrzeć z Bogiem przymierze (2 dni odpoczynku, a 3 dnia zawarcie przymierza na górze Synaj). Rzeczywiście 3 dnia wyprawia się wesele. Ma to odniesienie do historii stworzenia świata w księdze rodzaju. Bóg widział, że było dobre x2. 3 dnia szczególnie pobłogosławiony przez Pana Boga, dlatego 3 dnia były zaślubiny (we wtorek). Miejsce – wesele w Kanie Galilejskiej. Problem topograficzny. Sanktuarium z VII/VI w. przed Chrystusem nie wiadomo dokładnie czy tam. Pielgrzymuje się jednak do innego miejsca upamiętniającego to wydarzenie, tam gdzie jest sanktuarium katolickie i protestanckie. Dziś wskazuje się na miasto Kefar Kanna. Ale mozaiki nie wskazują jednoznacznie na to miejsce jako miejsce wesela. To nie jest pierwszy znak jaki Pan Jezus uczynił. Teksty prorockie (ze ST) odnoszą temat godów jako temat mesjański. Gody Boga ze swoim ludem, utożsamianym z dziewicą Syjonem (Am 9, 13nn; Iz 25, 6). Okoliczność odbywania się wesela: − być może wesele z rodziny Maryi Matka Jezusa (gr.) była tam obecna. Trwała tam już wcześniej.Na wesele zaproszono też Jezusa i Jego uczniów (nie ma określenia – 12-tu). Jezus przychodzi – jest również zaproszony. Matka Jezusa – nie ma podanego imienia. J 6, 42 i J 19 – tam też nie ma imienia. Wino – oznaka radości, element nieodzowny wesela. Brak wina zauważa Matka Jezusa, a nie odpowiedzialni za wesele. Wpierw nazywana Matką, potem Niewiastą. (jest to crux interpretum dla egzegetów) gr. Duynay. Inne zabarwienie niż termin Matka. Przepaść między różnymi terminami pogłębiają słowa: "cóż między mną a Tobą". (por. 2 Krl 3, 13; 1 Krl 17, 18; 2 Krl 35, 21) Szorstkość ta sugeruje separacje – wzniesienie muru pomiędzy Jezusem i Jego Matką. "Jeszcze nie nadeszła godzina moja" (gr. Hora mou) – misja Chrystusa spełni się w godzinie krzyża. Odnosi się to do godziny śmierci i planu Bożego, który ma się spełnić w Jego godzinie; daje Matce do zrozumienia, że jeśli dokona cudu, to w kontekście misji, jaką ma spełnić. Jezus uczyni cud w odpowiednim momencie, stąd polecenie Maryi "zróbcie, co wam powie". w. 6 2-3 miary – wielkie ilości wody. Miara = ok. 40 l. Tak więc każda każda ze stągwi mogła pomieścić ok. 80120 l. Stągwie przeznaczone do żydowskich oczyszczeń. 6 stągwi – dlaczego nie 7, dlaczego nie pełnia, doskonałość? - pewnie dlatego by pokazać, że nakaz prawa (oczyszczenia żydowskie) to nie wszystko. 2 polecenia Jezusa (brak dookreślenia, w jaki sposób został dokonany cud) − napełnijcie stągwie wodą − zaczerpnijcie i zanieście staroście weselnemu Paradoks: Brak świadomości gospodarza wesela który nie wiedział skąd pochodzi wino. Pewność sług, którzy wiedzieli że napełnili stągwie wodą. Stare -> nowe. (taka zamiana :P) Wszystkie cuda które czyni Jezus ma jeden cel – wywołać odpowiedź wiary, wskrzesić wiarę. Kana Galilejska – na początku i końcu perykopy. "Pierwszy że znaków Jezusa" – pierwszy lub najważniejszy (gr. arce ) semeion – znak. W ST – plany, wola Boża. W ST istnieją znaki, które są cudami. Znaki: − udowadniające (w konkekście zapotrzebowania na dowód, argument) − objawiające (Bóg działa w historii i objawia swoją chwałę poprzez znaki) dinamis – cud. Pan Bóg objawia swoją chwałę poprzez znaki. Cel – abyście uwierzyli. Wiara jest celem zasadniczym. "Ukazał swoją chwałę" – odniesienie do ST

doksa w odniesieniu do jezusa – Jego istnienie jako Syna Bożego Niejasności, których nie da się wyjaśnić. X.Leon-Dufour podpowiada niektóre szczegóły argumentacyjne czy symboliczne po przeczytaniu tego fragmentu. Rzeczy które nam sie nasuną po przeczytaniu: 1. Opis zdarzenia w Kanie Galilejskiej wydaje się być po prostu niepełny, wręcz wybrakowany. 1- jest mowa o weselu. Kto jest wybranką i wybrankiem? Na scenie tego wesela wogóle nie pojawia się panna młoda. To są zazwyczaj główni bohaterowie wydarzenia zwanego godami i weselem. Pan młody jest postacią drugoplanową. Jest przywołany na końcu, by go pochwalić. Nie ma odniesień do okoliczności w których odbywa się uroczystość. 2. Matka Jezusa zauważa, że zabrakło wina. Tak więc: − Dlaczego dialog Jezusa z Matką jest tak ważny? Jest on przecież w centrum naszego opowiadania. − Dlaczego zauważono ilość stągwi i posłuszeństwo sług? Tekst ma strukturę binarną, podwójną. Wszystko jest podporządkowane 2 strukturom. Paradygmatami są: Gody weselne – Jezus. W tej strukturze dają się uporządkować wszystki postacie, prócz jednej – pana młodego. Pan młody nie należy do żadnego z porządków, jest postacią neutralną. Maryja – należy do ludu przymierza. Jest wybraną, jedną z ludu. Maryja była na weselu, a Jezus przybywa. Kto jest panną młodą? Gdzie ona jest? Izrael i Bóg zwracają się ku sobie. Wybranką (panną młodą) jest Izrael, a ponieważ pan młody jest postacią neutralną, stąd też z postacią pana młodego można łączyć Pana Boga. Izrael jest reprezentowany tutaj przez Maryję. Maryja reprezentowana jest jako uprzedzająca Nowe Przymierze Pana Boga ze swego ludem oraz uprzedzająca godzinę Jezusa. Maryja reprezentuje lud Boży, który wkracza w nowe przymierze. Maryja jest fundamentem nowego Izraela. Jest też idealnym Syjonem, który w ST przedstawiany jest jako matka (por. Iz 49, 22nn; 54, 1; 66, 1-11). Kończy się wino Starego Przymierza. W związku z tym 6 stągwi kamiennych nie starcza już. Nie wystarczają obmycia rytualne judaizmu. Kamień – oznacza czystość. Stągwie wypełnione po brzegi są odniesieniem do czasów mesjańskich. Zabrakło wina Starego Przymierza, zaś ta pełnia jest wskazaniem że wina Nowego Przymierza jest pod dostatkiem. Pan Bog – pan młody – jest chwalony przez starostę weselnego: "Ty zachowałeś najlepsze wino" – Pan Bóg zachowuje najlepsze wino na ten czas, na ten moment ("aż do tej pory" – pora określana jest odniesieniem 3-krotnym do czasów). "Zaczerpnijcie teraz". "Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory". Wino oznacza dar mesjański który można zidentyfikować z samym Jezusem. Stare Przymierze zostało zastąpione przez Nowe. Nowe Przymierze – znacznie doskonalsze. Mesjasz przychodzi zastąpić stare przymierze nowym. "Uwierzyli w niego jego uczniowie" – uznali w Nim Mesjasza. Jezus w pierwszym znaku jawi się nam jako Mesjasz, który chce przemienić to, co stare w nową rzeczywistość. Spotkanie Jezusa z Nikodemem J 3, 1-21 Jest to katecheza. Dialog przekształci się w monolog Jezusa. Można mówić o katechezie chrzcielnej. 1-2 Wprowadzenie 3 "Jezus zaś odpowiedział" 10 "odpowiadają mu na to rzekł mu Jezus" 3-9 I część 10-21 II część "zaprawdę, zaprawdę powiadam ci" – uroczysta proklamacja, objawienie pewnej prawdy, która dziwi odnosząca się do życia małżeńskiego antropos pis – pewien człowiek wybrzmiewa enfatycznie, enfaza jest zamierzona – powrót do myśli uprzedniej. Nikodem zalicza się także do tej kategorii ludzi. Nike i demos – zwycięski lud, zwyciężenie ludu Bożego przez Chrystusa, archon – przywódca, dostojnik, książe, przynależnik do sanhedrynu J 7, 50 – donnacio memoriae – wykreślono skażona na zapomnienie. Dlaczego nocą? Niecierpliwie pragnął poznania prawdy, bał się Sanhedrynu, jako przedstawiciel judaizmu przychodzi do Jezusa – światła. Jako przedstawiciel judaizmu Nikodem. Nikodem i judaizm spowici ciemnością oczekiwania spotykają się z Jezusem – światłością świata. Nikodem nazywa Jezusa: "Rabbi" – nauczycielu mój. Jeśli dostojnik żydowski, przedstawiciel judaizmu używa słowa "Rabbi"- nauczyciel prawa, to nie jest to bez znaczenia. Nikodem wypowiada się w czyimś imieniu – l. mn.Występuje on pewnie w większej grupie uczonych faryzeuszów. Przyszedłeś i pozostajesz – przyszedłeś i trwasz.

Nikodem uznaje misję Jezusa – nauczyciela Nowego Przymierza. Nikodem mówi o Jezusie w sensie nauczyciela posłanego przez Boga. Nie chodzi tu o pierwszego lepszego nauczyciela. semeion – znaki uwiarygadniają misję Jezusa. Są uczynione z funkcji wiary, pobudzenia wiary słuchaczy, widzów, tych którzy są świadkami czynów Jezusa. Znaki prowadzą do wiary. Czyni znaki ten, z kim jest Bóg. Bóg zlecając misję obiecuje bliskość, swoją asystencję. Jezus z jednej strony objawia, a z drugiej jest słuchany. Nikodem przyszedł słuchać tego, ktory objawia. Co objawia? J 3, 3-10 – tajemnica Nowego Narodzenia "Zaprawdę, zaprawdę powiadam Ci" – uroczysta proklamacja; w ST używana w formach przysięgi. U synoptyków tylko jedno hebr. "amen" = zaprawdę. Chrzest inny od chrztu Janowego. U Jana – woda. U Jezusa – woda i duch. Warunek wejścia do Królestwa Bożego. Mowa o czynności która dzieje się raz, o rozpoczęciu nowej drogi. Niezbędne jest zatem powtórne narodzenie, by widzieć Królestwo Boga. Wchodzi się raz, ale ma się ciągle udział w tym Królestwie. Dylemat przed którym staje każdy człowiek w swoim życiu – Gal 5-6 – napięcie jakie towarzyszy człowiekowi w jego wyborach: życie w ciele czy według ducha? "Wiatr wieje" wiatr – pneuma (pneuma) Wiatr, podmuch, dech, tchnienie, Duch – znaczenia. Wielu egzegetów uznaje że to słowo ma 2 znaczenia: wiatr i Duch. Jezus ukazuje podstawową charakterystykę Ducha Świętego. Tą charakterystyką jest nieuchwytność, niemożliwość kontroli nad nim, pełnego zrozumienia Go, na poziomie ludzkim. Człowiek może usłyszeć szum, ale nie może sie zorientować ani skąd jest ani dokąd podąża. Nowe życie więc będzie miało elementy dostrzegalne, ale ciągle będzie miało wymiar misterium – nieuchwytny, niedostrzegalny. J 3, 10 – połączenie 2 części Objawienia, mała cząstka J 3, 11 – odniesienie do osób; interpretacje: − Jezus i Jego uczniowie (na postawie Jana Ewangelisty) – opowiadają to co ujrzeli − Ojciec i Syn – odniesienie do 2 Osób Trójcy Świętej "Nie przyjmujecie" – jako nauczyciele gr. epitengen – to, co ziemskie, to co się dzieje na ziemi gr. epiurangon – to, co niebiańskie, co się dzieje w niebie Jakie to są rzeczy? Niewiemy ale uwzględnia się całe dzieje Jezusa – Jego preegzystencję i wniebowstąpienie. Prawda o wniebowstąpieniu zapisana w czasie przeszłym. - perfectum profeticum (odniesienie do przeszłości jako przepowiednia tego co się wydarzy). Można też rozumieć te słowa jako prawda o preegzystencji lub prawdę o powrocie do nieba. Owocem tego wywyższenia będzie uzyskanie Nowego Życia. "musi" – to wywyższenie jest konieczne, bo znajduje dopełnienie w Bożym planie zbawienia.