Llosa V. Mario 1963 - Miasto i Psy

Mario Vargas Llosa Miasto i Psy tytuł oryginału La ciudad y los perros przekład Kazimierz Piekarec

Część Pierwsza 1 I

- Cztery - rzekł Jaguar. Twarze złagodniały w niepewnym blasku, który lampa z kulistym kloszem roztaczała przez nieliczne skrawki czystego szkła: zagrożony był tylko Porfirio Cava, dla innych niebezpieczeństwo minęło. Kości leżały nieruchomo, pokazując trójkę i jedynkę; ich biel rażąco odbijała od brudnej podłogi. - Cztery - powtórzył Jaguar. - Który to? - Ja - szepnął Cava. - Powiedziałem cztery. - Pospiesz się - odparł Jaguar. - Wiesz, druga od lewej. Cava poczuł, że mu jest zimno. Ubikacje znajdowały się na końcu sypialni, oddzielone od niej cienkimi drewnianymi drzwiami, i nie miały okien. W poprzednich latach zima docierała tylko do sypialni kadetów, wciskając się przez wybite szyby i szpary; w tym roku jednak była szczególnie napastliwa i w całej szkole prawie nie było kąta wolnego od wiatru, który nocami potrafił przedostać się do ubikacji, rozproszyć nagromadzony tu w ciągu dnia smród i zmrozić ciepłą atmosferę. Ale Cava urodził się i wychował w górach, był przyzwyczajony do zimy: gęsią skórę miał teraz ze strachu.

- Koniec? Mogę iść spać? - spytał Boa; nad miarę tęgie ciało i gruby głos, czub nastroszonych tłustych włosów wieńczący wydatną głowę, drobna twarz o oczach wpadniętych od niewyspania. Usta miał otwarte, z dolnej wysuniętej wargi zwisało pasemko tytoniu. Jaguar odwrócił się i spojrzał na niego. - O pierwszej mam wartę - powiedział Boa. - Chciałbym się trochę przespać. - Idźcie - rzekł Jaguar. - Obudzę was o piątej. Boa i Kędzior wyszli. Jeden z nich potknął się na progu i zaklął. - Jak tylko wrócisz, obudzisz mnie - rozkazał Jaguar. - Teraz się pospiesz. Będzie już koło dwunastej. - Tak - powiedział Cava. Jego twarz, zazwyczaj nieprzenikniona, wydawała się zmęczona. Idę się ubrać. Wyszli z ubikacji. W sypialni było ciemno, ale Cava nie potrzebował światła, aby znaleźć drogę między dwoma rzędami piętrowych łóżek; znał na pamięć wąską i wysoką salę. Napełniała ją teraz pogodna cisza, którą od czasu do czasu zakłócało czyjeś chrapanie, jakieś szepty. Dotarł do

2

swojego łóżka, drugiego po prawej na dole, o metr od wejścia. Podczas gdy wyciągał po omacku z szafki spodnie, koszulę khaki i buty, czuł przy twarzy zalatujący tytoniem oddech Vallana, który spał na górnym piętrze łóżka. Dostrzegł w ciemności podwójny sznur dużych, lśniąco białych zębów i pomyślał, że Murzyn Vallano ma w sobie coś z gryzonia. Nie robiąc hałasu, powoli zdjął piżamę z niebieskiej flaneli i włożył mundur. Na ramiona zarzucił kurtkę z sukna. Pomału, krok za krokiem, bo buty skrzypiały, poszedł w stronę łóżka Jaguara. Znajdowało się w drugim końcu sypialni, przy ubikacjach. - Jaguar. - Tak. Trzymaj. Cava wyciągnął rękę i dotknął dwóch zimnych przedmiotów, z których jeden był chropawy.

Wziął latarkę do ręki, pilnik schował do kieszeni kurtki. - Kto ma teraz wartę? - spytał Cava. - Poeta i ja. - Ty? - Zastępuje mnie Niewolnik. - A w pozostałych oddziałach? - Boisz się? Cava nie odpowiedział. Prześlizgnął się na palcach do drzwi. Otworzył ostrożnie jedno skrzydło, ale nie udało mu się uniknąć skrzypnięcia. - Złodziej! - krzyknął ktoś w ciemności. - Warta, zabić go!

Cava nie poznał głosu. Wyjrzał na dziedziniec: był pusty, słabo oświetlony przez elektryczne lampy nad placem apelowym, oddzielającym sypialnie od łąki. Mgła rozmazywała zarysy trzech betonowych bloków, w których mieszkali kadeci z piątego roku, i nadawała koszarom widmowy wygląd. Wyszedł. Przywarł plecami do ściany sypialni i trwał tak przez chwilę nieruchomo, nie myśląc o niczym. Nie mógł już liczyć na nikogo; Jaguar też znajdował się w bezpiecznym miejscu. Zazdrościł kadetom, którzy spali, podoficerom, żołnierzom skostniałym z zimna w baraku po przeciwnej stronie stadionu. Zrozumiał, że jeżeli nie zacznie działać, strach go sparaliżuje. Obliczył odległość: musiał przejść przez dziedziniec i plac apelowy; potem pod osłoną mroku na łące obejść budynki jadalni, biur, sypialnie oficerów i przejść przez następny dziedziniec, nieduży, wybetonowany, który dochodził aż do budynku, gdzie mieściły się klasy. Tam niebezpieczeństwo kończyło się: patrole nie dochodziły tak daleko. Potem powrót. Mgliście zapragnął stracić wolę i wyobraźnię, wykonać plan jak automat. Całe dni poddawał się rutynie decydującej za niego o wszystkim, łagodnie popychany do czynności, które ledwie zauważał; tej nocy było inaczej - sam to sobie narzucił.

3

Poczuł niezwykłą jasność umysłu. Zaczął posuwać się naprzód, przyciśnięty do ściany. Zamiast przejść przez dziedziniec, obszedł go

wzdłuż krzywego muru, za którym były sypialnie piątego roku. Dotarłszy do rogu, spojrzał z niepokojem: plac apelowy wydawał się bezkresny i tajemniczy w obramowaniu symetrycznie rozwieszonych kul latarni, wokół których gęstniała mgła. Poza zasięgiem światła wzrok ledwie dostrzegał wśród ciemności otwartą przestrzeń zarośniętą trawą. Kiedy nie było za zimno, wartownicy kładli się tutaj, by spać lub rozmawiać po cichu. Miał nadzieję, że tej nocy zebrali się w którejś ubikacji na karty. Ruszył naprzód szybkim krokiem, kryjąc się w cieniu budynków z lewej strony, omijając plamy światła. Łoskot morskich fal, rozbijających się wśród kipieli na rafach u podnóża szkoły, zagłuszał stąpanie. Dochodząc do budynku, gdzie mieszkali oficerowie, wzdrygnął się i przyspieszył kroku. Potem przeszedł w poprzek placu apelowego i zagłębił się w mroku na łące. Jakiś niespodziewany ruch w pobliżu podziałał na niego jak cios pięści; strach, który zdawał się już prawie pokonany, powrócił. Przez sekundę wahał się: z odległości jednego metra wpatrywały się w niego, lśniące jak robaczki świętojańskie, łagodne i nieśmiałe oczy wigonia. „Won!” - krzyknął, rozwścieczony. Zwierzę nie zareagowało. „Nigdy, przeklęty, nie śpi - pomyślał Cava. Nigdy też nie je. Dla - czego dotąd nie zdechł?”. Oddalił się. Dwa i pół roku temu, gdy przyjechał do Limy, aby wstąpić do korpusu, zdziwił się zobaczywszy, jak pośród szarych i przesiąkniętych wilgocią murów Szkoły Wojskowej imienia Leoncia Prado kroczy nieustraszenie to spotykane wyłącznie w górach zwierzę. Kto przywiózł wigonia do szkoły, z jakiej strony Andów? Kadeci zabawiali się, rzucając w niego jak do celu kamieniami, zakładali się, kto trafi: wigoń nie zdradzał prawie żadnego niepokoju. Powoli oddalał się od rzucających, z pyskiem wyrażającym obojętność. ,Jak Indianin” - pomyślał Cava. Wchodził po schodach prowadzących na piętra do klas. Nie przejmował się teraz hałasem swoich butów; tu nie było nikogo. Nic prócz ławek, pulpitów, wiatru i cieni. Długimi krokami przeszedł wzdłuż górnej galerii. Zatrzymał się. Smuga bladego światła latarki wydobyła przed nim z mroku okno. „Druga od lewej” - mówił mu Jaguar. Rzeczywiście, szybka ruszała się. Pilnikiem zaczął wydłubywać kit, zsypując go do drugiej ręki. Poczuł, że jest mokra. Wyjął ostrożnie szkło i położył je na ziemi. Zaczął obmacywać ramę, aż trafił na zamek. Okno otworzyło się na oścież. Znalazłszy się w środku, poświecił latarką na wszystkie strony: na jednym ze stołów obok powielacza leżały trzy sterty papieru. Przeczytał: „Okresowy egzamin z chemii. Piąty rok. Czas na rozwiązanie: czterdzieści minut”. Kartki 4

były wydrukowane tego popołudnia, farba jeszcze połyskiwała świeżością. Szybko przepisał pytania do notesu, nie rozumiejąc ich sensu.

Zgasił latarkę i wrócił do okna. Wspiął się na parapet i wyskoczył, szybka pękła w tysiąc kawałków pod butami z donośnym brzękiem. „Cholera” - jęknął. Pozostał tak, przykucnięty, zgnębiony. Do uszu jego nie doleciał jednak dziki zgiełk, którego oczekiwał, ani brzmiące jak wystrzały głosy oficerów: słyszał tylko własny urywany oddech, dławiony przez lęk. Odczekał jeszcze kilka sekund. Potem, zapomniawszy o latarce, zebrał, jak się dało, odłamki szkła rozsypane na kaflowej posadzce i schował je do kieszeni kurtki. Wrócił do sypialni, nie zachowując ostrożności. Chciał dostać się tam jak najprędzej, położyć się do łóżka, zamknąć oczy. Wyrzucając na łące kawałki szkła, pokaleczył sobie ręce. Przystanął pod drzwiami sypialni, czuł się wyczerpany. Jakiś cień wyszedł mu naprzeciw. - Gotowe? - spytał Jaguar. - Tak. - Chodźmy do ubikacji. Jaguar wszedł do ubikacji pierwszy, pchnąwszy drzwi obiema rękami. W żółtawym świetle Cava ujrzał, że Jaguar jest boso; stopy miał duże i blade, z długimi brudnymi paznokciami; cuchnęły. - Stłukłem szybę - powiedział, nie podnosząc głosu. Ręce Jaguara rzuciły się ku niemu jak dwa białe pociski i wpiły się w klapy jego kurtki. Cava zachwiał się w miejscu, ale nie opuścił wzroku pod spojrzeniem oczu Jaguara, nienawistnych i znieruchomiałych za zmrużonymi powiekami. - Cholerny góral - wyszeptał Jaguar powoli. - Że też musiał to być góral. Jeśli nas nakryją, to przysięgam ci… Wciąż trzymał go za klapy. Cava położył dłonie na rękach Jaguara. Spróbował je odsunąć łagodnie. - Puść! - powiedział Jaguar. Cava poczuł na twarzy niewidzialny deszcz śliny. - Góral cholerny! Cava opuścił ręce. - Nie było nikogo na dziedzińcu - szepnął. - Nie widzieli mnie. Jaguar puścił go; gryzł wierzch prawej ręki. - Nie jestem łajdakiem, Jaguar - powiedział Cava. - Jeśli nas nakryją, tylko ja odpowiadam i koniec. Jaguar obrzucił go spojrzeniem od stóp do głowy. Roześmiał się. - Ty tchórzu - rzekł. - Zlałeś się ze strachu. Spójrz na swoje spodnie, góralu. Zapomniał o domu na Avenida Salaverry w dzielnicy Magdalena Nueva, gdzie mieszkał od 5

tamtej nocy, kiedy po raz pierwszy przyjechał do Limy, i o osiemnastu godzinach podróży samochodem, o dziesiątkach mijanych miasteczek, z których pozostały tylko rumowiska. Potem były piaski, maleńkie dolinki, chwilami morze, pola bawełny, znów miasteczka i piaski. Jechał wtedy z twarzą przylepioną do szyby i cały drżał z podniecenia: „Zobaczę Limę”. Od czasu do czasu matka przygarniała go do siebie, szepcąc: „Richi, Ricardito”. On zaś myślał: „Dlaczego mama płacze?”. Pozostali pasażerowie drzemali albo czytali, a szofer godzinami wesoło podśpiewywał tę samą melodię. Ricardo wytrzymał cały ranek, popołudnie i początek wieczoru, nie odrywając spojrzenia od horyzontu, czekając na chwilę, kiedy znienacka pojawią się światła miasta, niby procesja z pochodniami, zmęczenie pomału usypiało członki, przytępiało zmysły; w ogarniającej go mgle powtarzał z zaciśniętymi zębami: „Nie zasnę”. I nagle ktoś nim łagodnie potrząsnął: Już dojeżdżamy, Richi, obudź się”. Siedział wtulony w suknię matki, z głową opartą na jej ramieniu. Było mu zimno. Znajome usta musnęły jego wargi i wydało mu się, że we śnie zmienił się w kotka. Samochód jechał teraz powoli: widział jak przez mgłę domy, światła, drzewa i aleję dłuższą od głównej w Chiclayo. Minęło kilka sekund, zanim sobie uprzytomnił, że pozostali pasażerowie już wysiedli. Szofer podśpiewywał teraz bez entuzjazmu. Jaki on jest?” - pomyślał i znowu poczuł ten sam szalony niepokój jak przed trzema dniami, kiedy matka zawołała go na bok, aby nie słyszała ich ciotka Adelina, i powiedziała mu: twój tatuś nie umarł, to była nieprawda. Wrócił właśnie z bardzo długiej podróży i czeka na nas w Limie. „Dojeżdżamy już” - powiedziała matka. „Avenida Salaverry, jeśli się nie mylę?” - zapytał śpiewnie szofer. „Tak, numer trzydzieści osiem” - odparła matka. Ricardo zamknął oczy i udawał, że śpi. Matka pocałowała go. „Dlaczego całuje mnie w usta?” - myślał; prawą ręką kurczowo trzymał się brzegu siedzenia. Wreszcie po wielu zakrętach samochód stanął. Nadal trzymał oczy zamknięte, skurczył się przy ciele, które służyło mu za oparcie. Nagle ciało matki stężało. „Beatriz” - powiedział jakiś głos. Drzwiczki otworzyły się. Poczuł, że ktoś go podnosi, stawia na ziemi; otworzył oczy: mężczyzna i jego matka całowali się w usta, spleceni w uścisku. Szofer przestał śpiewać. Ulica była pusta i cicha. Patrzył na nich w napięciu: odmierzał czas, licząc po cichu. Potem matka odsunęła się od mężczyzny, zwróciła się ku niemu i powiedziała: „To twój tatuś, Richi. Pocałuj go”. Znów uniosły go w górę męskie nieznajome ramiona; jakaś dorosła twarz przysuwała się do jego twarzy, jakiś głos szeptał jego imię, suche wargi przycisnęły się do jego policzka. On dalej trwał w napięciu.

Zapomniał także o reszcie tej nocy, o chłodzie prześcieradeł, o nieprzyjaznym łóżku, o 6

samotności, którą próbował rozproszyć, wytężając wzrok, aby wydrzeć ciemnościom jakiś przedmiot, jakiś błysk, i o lęku drążącym jego umysł niby uparty świder. „Lisy na pustyni Sechura wyją jak diabli, kiedy nadchodzi noc, wiesz dlaczego? Żeby przerwać trwożącą je ciszę” powiedziała pewnego razu ciotka Adelina. Chciał krzyczeć, żeby jego dawne życie zakwitło w tym pokoju, gdzie wszystko wydawało mu się martwe. Wstał: bosy, półnagi, drżąc ze wstydu i zmieszania, jakie poczułby, gdyby weszli nagle i zastali go na nogach; podszedł do drzwi i przyłożył policzek do deski. Nic nie słyszał. Wrócił do swego łóżka i rozpłakał się, zasłaniając usta obiema dłońmi. Kiedy światło dnia weszło do pokoju i ulica zaczęła rozbrzmiewać gwarem, jego oczy nadal były otwarte, a uszy wciąż nadsłuchiwały. Znacznie później usłyszał ich głosy. Mówili po cichu i dobiegały go tylko niezrozumiałe szmery. Usłyszał wybuchy śmiechu, jakiś ruch. Później odgłos otwieranych drzwi, kroków, ktoś wszedł. Znajome ręce naciągnęły mu prześcieradło aż pod brodę, poczuł ciepły oddech na policzkach. Otworzył oczy: matka uśmiechała się. „Dzień dobry - rzekła z czułością. - Nie pocałujesz swojej matki?” „Nie” - odpowiedział. „Mógłbym pójść do niego i powiedzieć: daj mi dwadzieścia solów i - jakbym go widział oczy napełniłyby mu się łzami daj mi czterdzieści albo pięćdziesiąt, ale byłoby to samo, co powiedzieć mu: wybaczam ci to, coś zrobił mojej mamie, i możesz dalej latać za dziwkami, byłeś mi dawał dobre kieszonkowe”. Pod wełnianym szalikiem, który matka podarowała mu parę miesięcy temu, usta Alberta poruszają się bezgłośnie. Kurtka mundurowa i nasunięte na uszy kepi chronią go przed zimnem. Ramię przywykło do ucisku karabinu i prawie już go nie czuje. „Pójść do niej i powiedzieć: co nam po tym, że niczego nie przyjmujemy, pozwól mu przysyłać jakiś czek co miesiąc, aż pożałuje grzechów i wróci do domu; ale, jakbym ją widział, rozpłacze się i powie: trzeba nosić swój krzyż z rezygnacją jak Chrystus, a jeśli nawet się zgodzi, to ile czasu upłynie, zanim dojdą do porozumienia, i nie będę miał na jutro dwadzieścia solów”. Według regulaminu wartownicy mają pełnić służbę na dziedzińcu danego roku i na placu apelowym, ale on spędza swoją wartę na tyłach sypialni, chodząc wzdłuż wysokiego, wyblakłego ogrodzenia, które od frontu broni dostępu do szkoły. Widać stąd pomiędzy prętami asfaltową szosę, jak grzbiet zebry, i skraj urwiska, słychać szum morza, a kiedy mgła nie jest zbyt gęsta, dostrzec można w dali, niby jaśniejącą lancę, bulwar kąpieliska La Punta, wybiegający w morze jak falochron, a na przeciwległym końcu, zamykający niewidoczną zatokę, rozjarzony wachlarz dzielnicy Miraflores. Oficer służbowy robi przegląd wart co dwie godziny: o pierwszej zastanie go na miejscu.

Tymczasem Alberto planuje sobotnie wyjście na przepustkę. „Może z dziesięciu frajerów podpali się po tym filmie i widząc tyle kobiet w majtkach, tyle nóg i brzuchów, tyle tego, zamówią u mnie 7

nowelki, ale czy oni płacą z góry, zresztą kiedy bym je napisał, skoro jutro jest egzamin z chemii i będę musiał zapłacić Jaguarowi za tematy, chyba że Vallano mi podpowie za napisanie listu, ale kto tam temu Murzynowi ufa. Może poproszą, żeby im pisać listy, ale kto płaci gotówką pod koniec tygodnia, jeśli już w środę wszyscy spłukali się u Metysa i przy kartach. Mógłbym wydać dwadzieścia solów, gdyby ci, co mają koszarniaka, dali mi na papierosy i zwróciłbym im w listach albo nowelkach; a to byłoby dopiero, znaleźć dwadzieścia solów w czyimś portfelu zgubionym w jadalni albo w klasie, albo w ubikacji, wleźć teraz natychmiast do którejś sypialni psów i otwierać szafki na ubrania, aż znajdę dwadzieścia solów, albo lepiej wyjąć każdemu po pięćdziesiąt centavos, żeby było trudniej zauważyć, musiałbym tylko otworzyć czterdzieści szafek nie budząc nikogo; zakładając, że w każdej znalazłbym pięćdziesiąt centavos, mógłbym pójść do któregoś podoficera albo porucznika, proszę mi pożyczyć dwadzieścia solów, ja też chcę iść do Złotej Nóżki, jestem już mężczyzną, a kto tu do cholery tak wrzeszczy…”. Mija trochę czasu, zanim Alberto rozpoznaje głos, przypomina sobie, że jest wartownikiem znajdującym się daleko od swojego stanowiska. Znów słyszy, głośniejsze teraz: „Co się dzieje z tym kadetem?”. Tym razem jego ciało i umysł reagują, podnosi głowę, spojrzenie rozróżnia, niby w rozpędzonym wirze, mury wartowni, kilku żołnierzy siedzących na ławce, posąg bohatera grożącego szpadą mgle i cieniom, wyobraża sobie swoje nazwisko na liście ukaranych, serce mu bije jak szalone, ogarnia go panika, język i wargi nieznacznie poruszają się, między bohaterem z brązu i sobą, w odległości niespełna pięciu metrów, widzi porucznika Remigia Huarinę, który przypatruje mu się, stojąc z rękami wsuniętymi za pasek. - Co tu robicie? Porucznik podchodzi do Alberta, który ponad ramionami oficera widzi plamę zacieku, ciemniejącą na kamiennym bloku pod posągiem bohatera, lub raczej ją odgaduje, bo światła wartowni są mętne i dalekie, a może sam ją wymyśla: niewykluczone, że tego dnia żołnierze na służbie wyszorowali i wymyli cokół pomnika. - No i co? - powiada porucznik stając przed nim. - Co się dzieje? Znieruchomiały, z prawą ręką przy daszku kepi, wyprężony, mobilizując wszystkie zmysły, Alberto stoi w milczeniu przed niewyraźnym człowieczkiem, który także czeka nieruchomo, nie wyjmując rąk zza pasa.

- Chciałem prosić o radę, panie poruczniku - mówi Alberto. „Mógłbym przysiąc mu, że umieram z bólu brzucha, chciałbym aspirynę czy co, moja matka jest ciężko chora, zabili wigonia, mógłbym go błagać…”. - To znaczy, o radę w sprawie moralnej. - Coście powiedzieli? 8

- Mam kłopot - mówi Alberto, sztywniejąc. „Powiedzieć, mój ojciec jest generałem, kontradmirałem, marszałkiem i przysięgam, że z każdym moim złym punktem traci rok do awansu, mógłbym…”. - To sprawa osobista. - Przerywa, waha się chwilę, potem kłamie: - Pułkownik powiedział, że możemy się radzić naszych oficerów. To znaczy, w sprawach osobistych. - Nazwisko i oddział - mówi porucznik. Wyciągnął ręce zza pasa; wydaje się teraz wątlejszy i niższy. Robi krok do przodu i Alberto widzi, bardzo blisko i poniżej swoich oczu, wąski ryjek, zmarszczone brwi, żabie oczy bez życia, krągłą twarz skurczoną w grymasie, który ma być bezlitosny, a jest tylko patetycznie żałosny, tym samym, który porucznik przybiera, kiedy każe losować kary według swego pomysłu: „Brygadierzy po sześć punktów, co trzeciemu na liście, począwszy od trzeciego”. - Alberto Fernandez, piąty rok, oddział pierwszy. - Do rzeczy - mówi porucznik. - Do rzeczy. - Zdaje mi się, że jestem chory, panie poruczniku. To znaczy, coś z głową, nie z ciałem. Co noc mam koszmarne sny. - Alberto spuścił powieki, udając pokorę i mówi bardzo powoli, z pustką w głowie, pozwalając, by usta i język same sobie radziły, tkając pajęczą sieć, labirynt, w którym ropucha się zgubi. - Potworne rzeczy, panie poruczniku. Czasami śni mi się, że kogoś zabijam, że gonią mnie jakieś zwierzęta o ludzkich twarzach. Budzę się zlany potem i drżący. To straszne, panie poruczniku, przysięgam. Oficer badawczo przypatruje się twarzy kadeta. Alberto stwierdza, że oczy ropuchy ożywiły się: nieufność i zaskoczenie przebłyskują w ich źrenicach jak dwie gasnące gwiazdki. „Mógłbym śmiać się, mógłbym płakać, krzyczeć, mógłbym rzucić się do ucieczki”. Porucznik Huarina skończył

badanie. Daje raptownie krok do tyłu i wykrzykuje: - Nie jestem księdzem, psiamać. Po moralne rady to możecie iść do swego ojca albo do matki! - Nie chciałem przeszkadzać, panie poruczniku - bełkoce Alberto. - Zaraz, a ta opaska to co? - pyta oficer, przysuwając ryjek i wytrzeszczone oczy. - Jesteście na warcie? - Tak jest, panie poruczniku. - A nie wiecie, że ze służby kadet może zejść tylko martwy? - Tak jest, panie poruczniku. - Porady moralne! Jesteście półgłówek. - Alberto przestaje oddychać. Grymas znikł z oblicza porucznika Religia Huariny, usta otworzyły się, z oczu zrobiły się wąskie szparki, na czole 9

pojawiło się kilka fałdek. Śmieje się. - Jesteście półgłówek, psiamać. Idźcie trzymać wartę, gdzie trzeba, koło koszar. I bądźcie wdzięczni, że was nie ukarałem. - Tak jest, panie poruczniku. Alberto salutuje, robi w prawo zwrot, w ułamku sekundy widzi żołnierzy z wartowni nachylonych ku sobie na ławce. Słyszy jeszcze za sobą: Jak gdybym był księdzem, psiamać”. Naprzeciw niego po lewej wznoszą się trzy betonowe bloki: piąty rok, potem czwarty, na końcu trzeci - sypialnie psów. Dalej majaczy stadion, bramka futbolowa zarośnięta wysokimi chwastami, boisko sportowe pełne wybojów i dziur, trybuny z desek zmurszałych od wilgoci. Z drugiej strony stadionu, za walącym się barakiem żołnierzy - szary mur, gdzie kończy się świat Szkoły Wojskowej imienia Leoncia Prado i zaczynają rozległe nie zabudowane tereny przedmieścia La Perla. „A gdyby Huarina spuścił głowę i zobaczył moje buty, a jeśli Jaguar nie dostał tematów z chemii albo dostał, ale nie zechce mi dać na kredyt, a gdybym stanął przed Złotą Nóżką i powiedział - jestem z Leoncio Prado i przychodzę pierwszy raz, przyniosę ci szczęście, a może wrócić do mojej dzielnicy i poprosić o dwadzieścia solów któregoś z kolegów i zostawić mu w zastaw zegarek, a jeśli nie dostał tematów z chemii, a jeśli nie będę miał jutro sznurowadeł na przeglądzie mundurów, to wpadłem, nie inaczej”. Alberto idzie powoli, powłócząc trochę nogami; za każdym krokiem buty, od tygodnia bez sznurowadeł, o mało co nie spadają z nóg. Przeszedł

połowę odległości dzielącej piąty rok od posągu bohatera. Przed dwoma laty rozkład sypialni był inny; kadeci z piątego roku spali w koszarach przy stadionie, a psy najbliżej wartowni; czwarty rok zawsze znajdował się w środku, między wrogami. Po zmianie dyrektora szkoły nowy pułkownik zarządził obecny rozkład. Wyjaśnił też w przemówieniu: „Na zaszczyt spania najbliżej wielkiego patrona szkoły trzeba będzie sobie zasłużyć. Odtąd kadeci trzeciego roku zajmą sypialnie w głębi. Następnie zaś rok za rokiem będą się zbliżać do posągu Leoncia Prado. Mam nadzieję, że opuszczając szkołę będą trochę podobni do tego bojownika o wolność kraju, który nawet jeszcze się nie nazywał Peru. W wojsku, kadeci, trzeba szanować symbole, k… mać”. „A gdybym tak ukradł sznurowadła Arrospidemu, trzeba być draniem, żeby coś świsnąć chłopakowi z Miraflores, podczas gdy w oddziale jest tylu górali, co cały rok siedzą w koszarach, jak gdyby się bali wyjść na ulicę; zresztą może naprawdę się boją, poszukajmy innego. A gdybym ukradł któremuś z Koła, Kędziorowi albo temu chamowi Boa, ale co z egzaminem, żeby mnie tylko znowu z chemii nie oblali. A gdyby tak Niewolnikowi, też mi wyczyn, sam Vallanowi mówiłem, zresztą to prawda, myślałbyś, żeś odważniak, gdybyś uderzył trupa, chyba że z rozpaczy. Po oczach było widać, że to tchórz, jak wszyscy Murzyni, co za spojrzenie, co za ryki, co za skoki, 10

zabiję tego, co mi ukradł piżamę, zabiję tego, co, idzie porucznik, idą podoficerowie, oddajcie mi piżamę, bo muszę w tym tygodniu wyjść, i nie mówię już, żeby go wyzwał, nie mówię, żeby mu się przejechał po mamusi, nie mówię, żeby mu nawymyślał, ale żeby chociaż zapytał, co jest, ale dać tak sobie wyrwać piżamę z rąk akurat podczas przeglądu i nawet nie pisnąć, co to, to nie. Niewolnika trzeba oduczyć strachu pięściami; ukradnę sznurowadła Vallanowi”. Doszedł do pasażu wychodzącego na dziedziniec piątego roku. Wśród wilgotnej nocy niepokojonej szumem morza Alberto odgaduje za betonem nieprzenikniony mrok sypialni, ciała skurczone na pryczach. „Chyba jest w sypialni, chyba jest w którejś ubikacji, chyba leży w trawie, chyba jest nieżywy, gdzieś ty wlazł, Jaguarku”. Opustoszały dziedziniec słabo oświetlony latarniami nad placem wydaje się podobny do rynku w małym miasteczku. Nie widać żadnego wartownika. „Pewnie gdzieś grają w karty, gdybym miał chociaż miedziaka, jednego zasranego miedziaka, mógłbym wygrać te dwadzieścia solów, może więcej. Pewnie gdzieś gra i mam nadzieję, że mi da na kredyt, będę ci pisał listy i nowelki, ale przecież w ciągu trzech lat nic u mnie nie zamówił, o rany, już widzę, jak mnie oblewają z chemii”. Przechodzi całą długość galerii nie spotykając nikogo. Wchodzi do sypialni pierwszego i drugiego oddziału, ubikacje są puste, w jednej panuje smród. Zagląda do ubikacji w innych sypialniach,

umyślnie głośno tupiąc, nigdzie jednak nic nie zakłóca spokojnego lub gorączkowego oddechu kadetów. W piątym oddziale na kilka kroków przed drzwiami ubikacji zatrzymuje się. Ktoś mówi przez sen: wśród potoku niewyraźnych słów z trudem odróżnia jedno imię. „Lidia. Lidia? Zdaje się, że miała na imię Lidia dziewczyna tego chłopaka z Arequipy, który pokazywał mi list i zdjęcia, jakie dostawał, i opowiadał swoje kłopoty, napisz jej ładnie, że ją bardzo kocham, a bo to ja ksiądz, psiamać, jesteście półgłówek, Lidia?” W siódmym oddziale, obok urynałów, krąg siedzących: skurczeni pod zielonymi kurtkami, wszyscy wydają się garbaci. Osiem karabinów leży na ziemi, jeden stoi pod ścianą. Drzwi ubikacji są otwarte i Alberto dostrzega ich z dala, od progu sypialni. Podchodzi, zaczepia go jakiś cień. - Co jest? Kto to? - Pułkownik. Macie pozwolenie na grę w karcięta? Ze służby można zejść tylko po śmierci. Alberto wchodzi do ubikacji. Patrzy na niego ze dwanaście zmęczonych twarzy; dym zasnuwający pomieszczenie unosi się jak baldachim nad głowami wartowników. Żadnego znajomego: jednakowi twarze, śniade, grubo ciosane. - Widzieliście Jaguara? - Nie przyszedł. 11

- W co gracie? - W pokera. Wchodzisz? Najpierw musisz przez kwadrans stać na straży. - Nie gram z góralami - mówi Alberto, kładąc dłonie na podbrzuszu i kierując kciuki w stronę graczy. - Ja ich… - Zjeżdżaj, Poeta - mówi jeden z nich. - I nie pieprz. - Złożę raport kapitanowi - mówi Alberto, robiąc w tył zwrot. - Górale grają w pokera na pchły podczas służby.

Słyszy, jak mu wymyślają. Znów jest na dziedzińcu. Chwilę się waha, potem idzie na łąkę. „A gdyby tak spał sobie na trawce, a gdyby tak kradł właśnie tematy, podczas gdy ja mam służbę, skubany, a gdyby się wymknął na lewo do miasta, a gdyby”. Przecina łąkę, dochodzi do muru na tyłach szkoły. Nielegalne wypady do miasta odbywały się tą drogą, bo po drugiej stronie muru teren jest płaski i nie ma obawy, żeby skacząc ktoś złamał sobie nogę. Były czasy, kiedy co noc widać było cienie, które przesadzały w tym miejscu mur i wracały o świcie. Ale nowy dyrektor wyrzucił czterech kadetów z czwartego roku złapanych na gorącym uczynku i od tego czasu dwóch żołnierzy patroluje od zewnątrz przez całą noc. Wypady zdarzają się rzadziej i już nie tą drogą. Alberto odwraca się: w głębi ma przed sobą dziedziniec piątego roku, pusty i zamglony. Na łące dostrzega jakieś błękitne światełko. Idzie w jego stronę. - Jaguar? Nie ma odpowiedzi. Alberto wyjmuje latarkę - wartownicy noszą oprócz karabinu latarkę i fioletową opaskę - i zapala ją. W smudze światła pojawia się smutna delikatna twarz bez zarostu, patrzące nieśmiało zmrużone oczy. - A ty co tu robisz? Niewolnik podnosi rękę, zasłaniając się przed światłem. Alberto gasi latarkę. - Mam wartę. Alberto śmieje się. Głos rozlega się w ciemności jak seria beknięć, ustaje na chwilę, potem znowu tryska strumieniem czystej pogardy, wyzywającej i niewesołej. - Zastępujesz Jaguara - mówi Alberto. - Wstyd mi za ciebie. - A ty naśladujesz śmiech Jaguara - odpowiada miękko Niewolnik. - Tego powinieneś się bardziej wstydzić. - Pocałuj mnie w d… - mówi Alberto. Zdejmuje karabin, kładzie go na trawie, stawia kołnierz kurtki, zaciera ręce i siada obok Niewolnika. - Nie masz papierosa? 12

Spocona dłoń dotyka jego ręki i odsuwa się natychmiast, zostawiając miękkiego papierosa o wykruszonych końcach. Alberto zapala zapałkę. „Ostrożnie - szepce Niewolnik. - Może cię zobaczyć patrol”. - „Cholera - rzuca Alberto. - Poparzyłem się”. Przed nimi rozciąga się plac apelowy, oświetlony jak wielka aleja w sercu miasta zasnutego mgłą. - Jak ty robisz, że ci papierosy wystarczają na tak długo? - mówi Alberto. - Mnie kończą się najpóźniej w środę. - Mało palę. - Dlaczego jesteś taki tchórz? - mówi Alberto. - Nie wstyd ci odrabiać za Jaguara jego służbę? - Robię, co mi się podoba - odpowiada Niewolnik. - Co cię to obchodzi? - Traktuje cię jak niewolnika - mówi Alberto. - Wszyscy traktują cię jak niewolnika, cholera. Dlaczego tak się boisz? - Ciebie się nie boję. Alberto śmieje się. Nagle jego śmiech się urywa. - To prawda - mówi Alberto - śmieję się jak Jaguar. Dlaczego wszyscy go naśladują? - Ja go nie naśladuję - mówi Niewolnik. - Ty jesteś jak jego pies - mówi Alberto. - Zrobił cię na szaro. Alberto rzuca niedopałek, żarzący się punkcik dogorywa przez chwilę między jego stopami na trawie, potem znika. Dziedziniec piątego roku jest nadal pusty. - Tak - mówi Alberto. - Zrobił cię. Otwiera usta, zamyka je, sięga ręką do czubka języka, bierze w dwa palce okruch tytoniu, łamie go paznokciem, wkłada do ust dwa drobne kawałeczki i spluwa. - Ty nigdy się nie biłeś, co? - Tylko raz - odpowiada Niewolnik. - Tutaj? - Nie. Przedtem. - To dlatego tak tobą pomiatają - mówi Alberto. - Wszyscy wiedzą, że się boisz. Trzeba lać się od

czasu do czasu, żeby cię inni szanowali. Jak nie, to wpadłeś na całe życie. - Nie będę wojskowym. - Ja też nie. Ale tu jesteś w wojsku, choćbyś nie chciał. A w wojsku ważne jest, żeby być chłopem całą gębą, mieć jaja ze stali, rozumiesz? Jak się będziesz dawał, to cię zjedzą, nie ma rady. A ja nie chcę, żeby mnie zjadali. 13

- Nie lubię się bić - mówi Niewolnik. - A raczej nie umiem. - Tego się nie można nauczyć - mówi Alberto. - To kwestia żołądka. - Porucznik Gamboa powiedział kiedyś to samo. - To święta prawda, może nie? Ja nie chcę być wojskowym, ale tutaj człowiek mężnieje. Uczy się dawać sobie radę i poznaje życie. - Ty przecież nie bijesz się często - mówi Niewolnik. - A jednak ci nie dokuczają… , . - Ja udaję wariata, robię z siebie frajera. To też się przydaje żeby się nie dać. Jeśli się nie będziesz bronił zębami i pazurami, od razu ci wlezą na głowę. - Będziesz poetą? - pyta Niewolnik. - Zwariowałeś? Będę inżynierem. Ojciec pośle mnie na studia do Stanów Zjednoczonych. Piszę listy i nowelki, żeby zarobić na papierosy. Ale to o niczym nie świadczy. A ty, kim będziesz? - Chciałem być marynarzem - mówi Niewolnik. - Ale teraz już nie. Nie podoba mi się życie wojskowe. Może też zostanę inżynierem… Mgła zgęstniała; latarnie nad placem apelowym wydają się coraz mniejsze, a światło, jakie rzucają, słabsze. Alberto grzebie po kieszeniach. Już dwa dni jest bez papierosów, ale ręce machinalnie powtarzają ten sam gest za każdym razem, kiedy ma ochotę zapalić. - Masz jeszcze jakieś papierosy?

Niewolnik nie odpowiada, ale parę sekund później Alberto czuje koło brzucha wyciągnięte ramię. Dotyka ręki kolegi, który podaje mu prawie pełną paczkę. Wyciąga papierosa, bierze go w usta końcem języka dotyka dobrze ubitego, szczypiącego tytoniu zapala zapałkę i podsuwa Niewolnikowi płomień kołyszący się lekko między osłaniającymi go dłońmi. _ Czego, do cholery, płaczesz? - mówi Alberto, otwierając ręce i upuszczając zapałkę. Znowu się sparzyłem, niech to diabli. Pociera następną i zapala swojego papierosa. Zaciąga się i wydmuchuje dym przez usta i nos. - Co ci jest? - Nic. Alberto znów się zaciąga; koniec papierosa rozżarza się, a dym miesza się ze ścielącą się nisko, prawie po ziemi mgłą. Dziedziniec piątego roku znikł. Budynek koszar jest wielką nieruchomą plamą. - Co ci zrobili? - mówi Alberto. - Nigdy nie trzeba płakać, bracie. - Moja kurtka - mówi Niewolnik. - Diabli wzięli przepustkę. Alberto odwraca głowę. Na koszuli khaki Niewolnik ma brązową kamizelkę bez rękawów. 14

- Jutro miałem wyjść na przepustkę - mówi Niewolnik. - Uziemili mnie. - Wiesz, kto to zrobił? - - Nie. Wzięli ją z szafki. - - Każą ci zapłacić sto solów. Może więcej. - Nie o to chodzi. Jutro jest przegląd. Gamboa wlepi mi koszarniaka. Już dwa tygodnie nie wychodzę. - Która godzina? - Za kwadrans pierwsza - mówi Niewolnik. - Możemy już iść do sypialni. - Czekaj - mówi Alberto, wstając. - Mamy czas, podprowadzimy któremuś kurtkę.

Niewolnik zrywa się jak oparzony, ale stoi w miejscu, nie robiąc ani kroku, jak gdyby czekał na coś bliskiego i nieuniknionego. - Pospiesz się - mówi Alberto. - A warty?… - szepce Niewolnik. - Cholera - mówi Alberto. - Nie widzisz, że chcę zaryzykować swoją przepustką, żeby ci wytrzasnąć kurtkę? Mdło mi się robi na widok tchórza. Wartownicy siedzą w ubikacji siódmego oddziału. Rżną w karty. Niewolnik idzie za nim. Wśród coraz gęstszej mgły posuwają się ku niewidocznym koszarom. Gwoździe podkutych butów szarpią wilgotną trawę. Do rytmicznego szumu morza dołącza się teraz świst wiatru, który wdziera się do sal budynku bez drzwi i bez okien znajdującego się między klasami a sypialniami oficerów. - Chodźmy do dziesiątego oddziału albo do dziewiątego - mówi Niewolnik. - Liliputy śpią jak susły. - Potrzebujesz kurtki czy kamizelki? - mówi Alberto. - Chodźmy do trzeciego. Stoją na korytarzu. Ręka Alberta pcha ostrożnie drzwi, które ustępują bezszelestnie. Wsuwa głowę jak zwierzę węszące u wejścia jaskini: w ciemnościach sypialni słychać tylko spokojny szmer oddechów. Drzwi zamykają się za nimi. „A jeśli zacznie uciekać, jak on drży, a jeśli się rozpłacze, jak on biega? Czy to prawda, że Jaguar z nim się tego, ale się poci, a gdyby teraz zapaliło się światło, jak stąd wyfrunąć?” „W końcu sali - szepce Alberto prawie dotykając ustami twarzy Niewolnika. Jedna z szafek stoi daleko od łóżek”. „Co?” - pyta Niewolnik nie ruszając się z miejsca. „Gówno odpowiada Alberto. - Chodź”. Suwając nogami, przechodzą przez sypialnię jak w zwolnionym filmie, z rękami wyciągniętymi przed siebie, żeby na coś nie wpaść. „A gdybym był niewidomym, wyjmuję szklane oczy, mówię jej, Złota Nóżko, oddaję ci moje oczy, ale daj mi 15

na kredyt, tatusiu, już dość dziwek, dość, bo ze służby kadet może zejść tylko martwy”. Zatrzymują się przed szafką, palce Alberta obmacują deski. Wsuwa rękę do kieszeni, wyjmuje wytrych, drugą ręką szuka kłódki, zamyka oczy, zaciska zęby. „A gdybym powiedział: przysięgam, panie poruczniku, przyszedłem po książkę do chemii, bo jutro mnie obleją, przysięgam, że ci nigdy nie wybaczę tego zasranego płaczu, Niewolniku, ani że przez ciebie wpadłem dla głupiej kurtki”. Wytrych drapie metal, wchodzi do otworu, zacina się, rusza się do przodu i do tyłu, w lewo i w prawo, wsuwa się jeszcze trochę głębiej, nieruchomieje, sucho trzaska, kłódka się otwiera. Alberto

przez chwilę mocuje się, aż odzyskuje wytrych. Drzwi szafki zaczynają się powoli otwierać. Z jakiegoś miejsca sypialni rozgniewany głos krzyczy coś bezładnie. Ręka Niewolnika wpija się w ramię Alberta. „Cicho - szepce Alberto. - Bo cię zabiję”. „Co?” - pyta tamten. Ręka Alberta ostrożnie bada wnętrze szafki, kilka milimetrów od mechatej powierzchni kurtki, jak gdyby chciała pogłaskać twarz lub włosy kochanej istoty i delektowała się rozkoszną bliskością, dotykając tylko ich atmosfery, ich aury. „Wyciągnij sznurowadła z dwóch butów - mówi Alberto. - Potrzebuję”. Niewolnik puszcza go, pochyla się i oddala na czworakach. Alberto zdejmuje kurtkę z wieszaka, zakłada kłódkę na miejsce i naciska całą dłonią, by stłumić trzask. Potem prześlizguje się do drzwi. Gdy wraca Niewolnik, znów kładzie mu rękę, tym razem na ramieniu. Wychodzą. - Ma metkę? Niewolnik szczegółowo ogląda kurtkę w świetle latarki. - Nie. - Idź do ubikacji i zobacz, czy nie ma plam. I uważaj na guziki, żeby przypadkiem nie były innego koloru. - Już prawie pierwsza - mówi Niewolnik. Alberto kiwa głową. Dochodząc do drzwi pierwszego oddziału odwraca się do kolegi: - A sznurowadła? - Mam tylko jedno - mówi Niewolnik. Waha się chwilę: - Przepraszam. Alberto patrzy na niego, ale nie wymyśla ani się nie śmieje. Ogranicza się do wzruszenia ramion. - Dziękuję - mówi Niewolnik. Znowu położył rękę na ramieniu Alberta i patrzy mu w oczy z uśmiechem jaśniejącym na nieśmiałej i uległej twarzy. - Robię to dla zabawy - mówi Alberto. I dodaje szybko: - Masz tematy do egzaminu? Nie umiem nic z chemii. 16

- Nie - odpowiada Niewolnik. - Ale Koło powinno je mieć. Cava wyszedł już chwilę temu i poszedł w stronę klas. Teraz chyba rozwiązują zadania. - Nie mam forsy. Jaguar to złodziej. - Chcesz, to ci pożyczę - mówi Niewolnik. - Masz forsę? - Trochę. - Możesz pożyczyć mi dwadzieścia solów? - Dwadzieścia solów, to tak. Alberto klepie go po ramieniu. Mówi: - Genialnie, genialnie. Byłem zupełnie bez grosza. Jeśli chcesz, mogę ci zwrócić w nowelkach. - Nie - mówi Niewolnik. Spuścił wzrok. - Raczej w listach. - W listach? Masz dziewczynę? Ty? - Jeszcze nie mam - mówi Niewolnik. - ale może będę miał. - Dobrze, bracie. Napiszę ci dwadzieścia listów. Będziesz jednak musiał pokazać mi listy od niej. Żebym wiedział, w jakim stylu pisać. Koszary nagle jakby się ożywiły. Z różnych stron piątego roku dolatują do nich odgłosy kroków, skrzypienie szafek, nawet kilka przekleństw. - Zmieniają się już warty - mówi Alberto. - Chodźmy. Wchodzą do sypialni. Alberto podchodzi do pryczy Vallana, schyla się i wyciąga z jednego buta sznurowadło. Potem potrąca Murzynem. - Odpieprz się, odpieprz - wrzeszczy Vallano z wściekłością. - Pierwsza godzina - mówi Alberto. - Twoja kolej. - Jeśli mnie obudziłeś przed czasem, dostaniesz w mordę. W drugim końcu sypialni Boa przeklina Niewolnika, który właśnie go obudził. - Masz tutaj karabin i latarkę - mówi Alberto. - Jeśli chcesz, śpij dalej. Ale ostrzegam cię, że patrol jest w drugim oddziale. - Naprawdę? - pyta Vallano, siadając na łóżku. Alberto idzie do swojej pryczy i rozbiera się.

- Wszyscy tutaj są bardzo dowcipni - mówi Vallano. - Bardzo dowcipni. - Co ci jest? - pyta Alberto. - Ukradli mi sznurowadło. - Cisza - krzyczy ktoś. - Warta, zamknąć tym kutasom mordę. Alberto słyszy, że Vallano odchodzi na palcach. 17

Potem dobiega zdradziecki dźwięk. - Kradną komuś sznurowadła - krzyczy Alberto. - Któregoś dnia dostaniesz po pysku, Poeta - mówi Vallano, ziewając. Kilka minut później rozdziera noc gwizdek służbowego oficera. Alberto nie słyszy go: śpi. Ulica Diega Ferre nie ma nawet trzystu metrów długości i nie znający jej przechodzień mógłby ją wziąć za zaułek bez wyjścia. Istotnie bowiem, z rogu alei Larco, gdzie ulica bierze początek, widać o dwie przecznice dalej zamykającą jej wylot fasadę jednopiętrowego domu z ogródkiem za zielonym parkanem. Ten dom jednak, z daleka jakby zamurowujący Diego Ferre, należy do wąskiej ulicy Porta, która krzyżuje się z tamtą, zatrzymuje ją i ucina. Pomiędzy ulicą Porta i aleją Larco Diego Ferre przecinają jeszcze inne równoległe ulice: Colón i Ocharan. Po przecięciu Diego Ferre kończą się nagle dwieście metrów na zachód, na bulwarze Malecón de la Reserva, który wije się podmurówką z czerwonej cegły, opasując dzielnicę Miraflores. Stanowi on zachodni kraniec miasta, gdyż biegnie samym skrajem raf wzdłuż brzegu hałaśliwego, szarego i czystego morza w Zatoce Limeńskiej. Między aleją Larco, bulwarem i ulicą Porta znajduje się pół tuzina zabudowanych kwadratów: jakieś sto domów, dwa czy trzy sklepy spożywcze, jedna apteka, budka z napojami, warsztat szewski (na pół ukryty między garażem a załomem muru) i duże, wewnętrzne podwórko, w którym działa nielegalna pralnia. Przecznice są wysadzane drzewami; Diego Ferre nie. Cały ten sektor należy do „dzielnicy”. Dzielnica nie ma nazwy. Kiedy zebrała się drużyna piłki nożnej, która miała zagrać w dorocznych mistrzostwach Klubu „Terrazas”, chłopcy zgłosili ją pod nazwą „Wesoła Dzielnica”. Ale po zakończeniu mistrzostw nazwa poszła w zapomnienie. Poza tym w kronice policyjnej nazywano „Wesołą Dzielnicą” okolice Huatica de la Victoria, ulicy prostytutek, co stanowiło kłopotliwe

podobieństwo. Dlatego chłopcy mówią po prostu o „dzielnicy”. Ale kiedy ktoś inny pyta, o jaką chodzi dzielnicę, to dla odróżnienia od pozostałych części Miraflores - alei 28 Lipca, Reducto, ulicy Francia, Alcanflores - mówią „dzielnica Diega Ferre”. Dom Alberta jest trzeci po lewej stronie, za pierwszą przecznicą Diego Ferre. Poznał go wieczorem, kiedy już prawie wszystkie meble z jego dawnego domu w dzielnicy San Isidro zostały przywiezione tutaj. Wydał mu się większy od tamtego i miał dwie oczywiste zalety: jego sypialnia będzie się znajdować dalej od sypialni rodziców, ponieważ zaś dom miał własny ogródek, chyba pozwolą mu trzymać psa. Ale nowe miejsce zamieszkania miało także swoje złe strony. Z San Isidro ojciec jednego z kolegów odwoził ich razem co rano do szkoły La Salle. Teraz będzie musiał wsiadać do pospiesznego, wysiadać na przystanku przy alei Wilsona i stamtąd iść co najmniej dziesięć przecznic na piechotę, aż do alei Arka, bo chociaż La Salle jest szkołą dla dzieci z 18

porządnych rodzin, znajduje się w samym sercu dzielnicy Brena, gdzie roi się od Mulatów i robotników. Rano będzie musiał wstawać wcześniej. A po południu wychodzić zaraz po obiedzie. Naprzeciw dawnego domu w San Isidro była księgarnia i właściciel pozwalał mu czytać obrazkowe historyjki „Penecas” i „Billiken” przy ladzie, a czasami pożyczał mu je na jeden dzień, ostrzegając, by ich nie pogniótł ani nie pobrudził. Przeprowadzka pozbawi go poza tym ekscytującej rozrywki, jaką było wbieganie na płaski dach i przyglądanie się willi bogatej rodziny Najarów, gdzie przed południem grano w tenisa, kiedy było słońce, jedzono obiad pod kolorowymi parasolami w ogrodzie, a wieczorami tańczono; wtedy mógł śledzić pary, które wymykały się na korty, żeby się po kryjomu całować. W dniu przeprowadzki zerwał się wcześniej i poszedł do szkoły w dobrym humorze. W południe wrócił od razu do nowego domu. Wysiadł z pospiesznego na przystanku przy parku Salazar - nie znał jeszcze nazwy tej esplanady pokrytej trawnikiem, zawieszonej nad morzem, poszedł dalej pustą ulicą Diego Ferre. Wszedł do domu: matka groziła służącej, że ją wyrzuci, jeśli tutaj także będzie prowadzić życie towarzyskie z kucharkami i szoferami z sąsiedztwa. Zaraz po obiedzie ojciec powiedział: „Muszę wyjść. Ważna sprawa”. Matka krzyknęła: „Idziesz mnie zdradzać, jak śmiesz mi w oczy spojrzeć”, a potem z pomocą dozorcy i służącej zaczęła dokonywać drobiazgowego przeglądu rzeczy, aby sprawdzić, czy coś się nie zawieruszyło lub nie zniszczyło podczas przeprowadzki. Alberto poszedł na górę do swego pokoju, rzucił się na łóżko, zaczął w roztargnieniu gryzmolić na okładkach książek. Niedługo potem usłyszał chłopięce głosy dobiegające przez otwarte okno. Głosy milkły chwila - mi, rozlegało się palnięcie, świst i dudnienie piłki odbitej od czyichś drzwi, a po chwili znów krzyki. Zeskoczył z łóżka i wyjrzał przez balkon.

Jeden z chłopców miał na sobie płomienną koszulę w czerwono - żółte paski, drugi zaś rozpiętą koszulę z białego jedwabiu. Pierwszy, niski i tęgi, z kręcącymi się czarnymi włosami, był bardzo zręczny; drugi, blondyn, wyższy od tamtego, miał bezczelne głos, spojrzenie i gesty. Blondyn stał na bramce w drzwiach garażu; brunet strzelał wspaniałą piłką futbolową. „Broń teraz, Pluto” mówił brunet. Pluto, pochylony do przodu z dramatycznym grymasem, gestykulował, ocierał twarz i nos obiema rękami, udawał, że się rzuca, a jeśli udawało mu się obronić karnego, śmiał się na całe gardło. „Łamaga z ciebie, Tico - mówił. - Do obronienia twoich karnych wystarczy mi czubek nosa”. Brunet zręcznie gasił piłkę stopą, ustawiał ją, mierzył odległość, strzelał i prawie za każdym razem był gol. „Szmaciane ręce - kpił Tico - motylek! Tego ci posyłam z zapowiedzią: bomba w prawy róg”. Z początku Alberto przyglądał się im chłodno, a oni udawali, że go nie widzą. Stopniowo jednak zaczął wykazywać ściśle sportowe zainteresowanie; kiedy Tico strzelał gola albo Pluto 19

obronił jakiś strzał, kiwał głową bez uśmiechu, jak znawca. Potem zaczął zwracać uwagę na żarty dwóch chłopców; przybierał odpowiedni wyraz twarzy, a gracze dawali chwilami poznać, że zauważają jego obecność: zwracali się w jego stronę, jak gdyby go brali za sędziego. Wkrótce ustalili rodzaj porozumienia, demonstrowanego spojrzeniami, uśmiechami i ruchami głowy. Nagle po strzale Tica Pluto odbił piłkę nogą, aż potoczyła się daleko ulicą. Tico pobiegł za nią. Pluto podniósł głowę i spojrzał na Alberta. - Cześć - powiedział. - Cześć - rzekł Alberto. Pluto trzymał ręce w kieszeniach. Podskakiwał lekko w miejscu, tak jak zawodowi gracze przed meczem, dla rozgrzewki. - Będziesz tu mieszkał? - spytał Pluto. - Tak. Przeprowadziliśmy się dzisiaj. Pluto kiwnął głową. Tico zbliżył się. Niósł piłkę na ramieniu, podtrzymując ręką. Spojrzał na Alberta. Uśmiechnęli się obaj. Pluto spojrzał na Tica: - Przeprowadził się. Będzie tutaj mieszkać.

- Aha - rzekł Tico. - Wy mieszkacie tutaj? - spytał Alberto. - On na Diego Ferre - powiedział Pluto. - Przed pierwszą przecznicą. Ja tu za rogiem, na ulicy Ocharan. - Jeden więcej dla dzielnicy - powiedział Tico. - Mnie nazywają Pluto. A jego Tico. Strzela jak szatan. - Fajny twój ojciec? - spytał Tico. - Taki sobie - rzekł Alberto. - A dlaczego? - Przepędzili nas z całej ulicy - rzekł Pluto. - Zabierają nam piłkę. Nie dają grać. Tico zaczął odbijać piłkę jak w koszykówce. - Zejdź na dół - powiedział Pluto. - Postrzelamy trochę. Kiedy przyjdą inni, zagramy mecz. - Okay - odpowiedział Alberto. - Ale z góry zastrzegam, że nie jestem dobry w nogę. Cava powiedział nam: za barakiem żołnierzy są kury. Kłamiesz, góralu, to nieprawda. Słowo honoru, że widziałem. Poszliśmy więc po kolacji okrężną drogą, żeby nie przechodzić przez koszary, i czołgając się jak na ćwiczeniach. Widzisz? Widzicie? - mówił łajdak, za białym płotem pstre kury, czego więcej chcecie, czego? Łapiemy czarną czy żółtą? Żółta jest tłustsza. Na co czekasz, frajerze? Ja ją złapię i dla 20

mnie będą skrzydełka. Zamknij jej dziób, Boa. Jakby to było łatwo. Nie mogłem; nie uciekaj, cip, cip, no, chodź tutaj. Boi się, koso na niego patrzy, pokazuje mu kuper, patrzcie, mówił łajdak. Ale to prawda, że mi dziobała palce. Chodźmy na stadion i zamknijcie jej wreszcie ten dziób. A co będzie, jeśli Kędzior rzeczywiście przerżnie tego chłopaka? Najlepiej, mówił Jaguar, związać jej łapy i dziób. A skrzydła, co powiecie,

jak któregoś skrzydłem wykastruje, co? Nie chcę z tobą nic mieć, Boa. Pewien jesteś, góralu, ty też tego…? Nie, ale widziałem na własne oczy. Czym ją zwiążę? Co za chamy, co za chamy, kura przynajmniej jest nieduża, to wygląda jak zabawa, ale wigoń! A co będzie, jeśli Kędzior naprawdę przerżnie tego chłopaka? Tu jest kawałek sznurka na dziób. Góral, nie puszczaj jej, bo może odlecieć. Który na ochotnika? Cava trzymał ją pod skrzydła, Kędzior mówił: nie ruszaj dziobem, bo i tak ci go zwiążą, a ja jej wiązałem łapki. No to lepiej będziemy losować, kto ma zapałki? Padnie na Kędziora. Słuchaj, pewien jesteś, że się da? Pewien to nie jestem. Ten jego ostry śmieszek. Zgadzam się, Kędzior, ale tylko dla kawału. A jak się nie da? Cisza, śmierdzi podoficerem, dobrze przynajmniej, że przeszedł daleko. A gdybyśmy tak przerżnęli podoficera? Boa rżnie sukę, powiedział ten łajdak, to dlaczego by nie miał przerżnąć grubaska, jakby nie było, to człowiek. Ma koszarniaka, widziałem go teraz w jadalni, musztrował tych ośmiu psów, co siedzą przy jego stole. A może się nie daje. Kto to powiedział, że się boję, no kto? Przerżnę cały oddział grubasów, jednego po drugim, i będę dalej świeży jak szczypiorek. Ułożymy plan, powiedział Jaguar, żeby było łatwiej. Który wyciągnął patyczek? Góral Cava: nie czujecie, że już bierze rozpęd? To na nic, zdechł lepiej Boa, jemu nawet w marszu staje. Już losowaliśmy, nie ma rady; albo ją przerżniesz, albo zostaniesz przerżnięty, jak te lamy w twojej wiosce. Nie macie jakiejś nowelki? A może przyprowadzić Poetę, żeby mu opowiedział którąś z tych historyjek, od których staje. Bujda, koledzy, to kwestia silnej woli. Słuchaj, a jak się zarażę? Co ci jest, serdeńko, co ci, góralu miły, od kiedy to się wycofujesz, nie wiesz, że Boa jest zdrowy jak byk od czasu, kiedy rżnie Niewygrzaną? Co jest, gnoju, nie powiedzieli ci, że kury są czystsze od suk, bardziej higieniczne? Zgoda, przerżniemy go, choćbyśmy mieli się potopić w tym tłuszczu. A patrol? Służbę ma oferma Huarina, w soboty patrol to pestka. A jeśli poskarży? Zebra nie Koła: kadet przerżnięty i kapuś, ale czy ty byś powiedział, że cię przerżnęli? Chodźmy stąd, będą trąbić na ciszę nocną. Górale, mówił mój brat, to najgorsi dranie. Zdrajcy i tchórze, fałszywi aż do szpiku kości. Zamknij jej dziób, do najjaśniejszej cholery. Poruczniku Gamboa, ktoś tutaj rżnie kurę. Jest już dziesiąta albo dochodzi, powiedział Kędzior, więcej niż kwadrans po dziesiątej. Widzieliście, czy wartownicy stoją? Wartownika też bym wrąbał. Ty to byś wszystko wrąbał, masz duży apetyt. W sypialni nie było nikogo więcej z odsiadujących koszarniaka, ale w drugiej tak, 21

więc wyszliśmy bez butów. Konam z zimna, chyba się przeziębię. Mówię otwarcie, jak usłyszę gwizdek, to pryskam. Na schodach musimy się schylić, widać z wartowni. Naprawdę? Weszliśmy

pomału do sypialni i Jaguar rzekł: który to palant powiedział, że tylko dwóch nie dostało przepustki? Chrapie tutaj z dziesięciu gnojów. To co, łamiecie się? Kto? Ty wiesz, które jest jego łóżko, idź naprzód, żebyśmy przypadkiem nie przerżnęli innego. To trzecie łóżko, nie czujecie jak pachnie apetycznym grubaskiem? Wylatują jej pióra, zdaje się, że zdycha. Cholera, cała rozgnieciona, kto ją będzie jadł z tym smrodem palonego pierza i spermy. Daj słowo, że ogień zabija mikroby. Rozpalmy ognisko, ale na górze, za ścianą, tam nie widać. Cicho, bo cię stłukę. Właźże już wreszcie, dupo jedna, trzymamy go. Ale gnój kopie, na co czekasz, żeby wleźć na niego, nie widzisz, że śpi jak suseł. Boa, nie zatykaj mu tak pyska, bo się udusi. Cwaniak ten, co zapalił światło. Ten, co krzyknął: „Dobierają się do kolegi, naprzód chłopaki, do boju”, też był cwaniak. Zaskoczyło mnie światło i chyba dlatego puściłem mu gębę, ratunku, bracia. Słyszałem taki krzyk tylko raz w życiu, kiedy matka rzuciła krzesłem w mojego brata. A was, gnojki, zapraszał ktoś, co tu robicie, nie w swoich łóżkach, czy prosił ktoś, żeby zapalić światło? To ten jest brygadier? Nie pozwolimy, żebyście to z chłopakiem robili, pedały jedne. Zwariowałem, czy mi się śni, od kiedy tak się mówi do panów kadetów? A ty czego krzyczysz, nie widzisz, że to żart? Czekajcie, zaraz tu stłukę kilku gnojów. A Jaguar jeszcze się śmiał, przypominam sobie jego śmiech, kiedy ja już prałem tych smarkaczy. Teraz idziemy, ale słuchajcie dobrze i pamiętajcie: jeśli chociaż jeden coś wyśpiewa, przerżniemy całą sypialnię. Nie można się zadawać z niedorostkami, wszyscy są zakompleksieni i nie znają się na żartach. Fuj, mówił Kędzior, wysysając kostkę, mięso poprzypalane i z pierzem. 22

II

Kiedy o świcie wiatr wpada do dzielnicy La Perlą, pędzi mgłę ku morzu i rozwiewa ją, i teren Szkoły Wojskowej imienia Leoncia Prado rozjaśnia się jak zadymiony pokój, w którym otworzono okna, nie znany żołnierz pojawia się, ziewając, na progu baraku i idzie przecierając oczy w stronę koszar kadetów. Trąbka, którą niesie w ręku, kołysze się w rytm jego kroków i błyszczy w niepewnym świetle poranka. Doszedłszy do trzeciego roku, zatrzymuje się po - środku dziedzińca, w jednakowej odległości od wszystkich rogów otaczającego go budynku. W swoim zielonkawym

mundurze, majaczącym przez resztki mgły, żołnierz wygląda jak widmo. Powoli pozbywa się swej nieruchomości, ożywia się, zaciera ręce, spluwa. Potem dmie. Słucha echa swojej trąbki, a w kilka sekund później przekleństw psów, którzy na nim wyładowują swą złość z powodu końca nocy. Ścigany dalekimi przekleństwami, trębacz kieruje się ku koszarom czwartego roku. Kilku wartowników z ostatniej kadeckiej warty nocnej wyszło na próg, dowiedziawszy się o jego nadejściu z pobudki dla psów: kpią, ubliżają mu, czasami rzucają w niego kamieniami. Żołnierz udaje się na dziedziniec piątego roku. Jest już zupełnie rozbudzony, idzie szybszym krokiem. Tu reakcji brak; weterani wiedzą, że od pobudki do gwizdka na zbiórkę mają kwadrans, z którego połowę mogą jeszcze wykorzystać na pozostanie w łóżku. Żołnierz wraca do baraku, zacierając ręce i spluwając. Nie boi się oburzenia psów ani gniewu kadetów z czwartego roku: ledwie je zauważa. Z wyjątkiem sobót. Tego dnia są ćwiczenia w polu i pobudkę gra się godzinę wcześniej, toteż żołnierze boją się służby sobotniej. O piątej jest jeszcze ciemna noc i kadeci, pijani z niewyspania i wściekłości, obrzucają trębacza przez okna wszelkiego rodzaju pociskami. Dlatego w soboty trębacze łamią regulamin: grają pobudkę z dala od dziedzińców, na placu apelowym, i bardzo prędko. W sobotę kadeci piątego roku mogą zostać w łóżku tylko dwie, trzy minuty dłużej, bo zamiast kwadransa mają zaledwie osiem na umycie się, ubranie, posłanie łóżek i zbiórkę. Ta sobota jest jednak wyjątkowa. Ćwiczenia w polu odwołano dla piątego roku w związku z egzaminem z chemii; kiedy weterani słuchają pobudki o szóstej, psy i kadeci z czwartego już defilują przez bramę szkoły w kierunku pustych terenów pomiędzy La Perlą i El Callao. Parę chwil po pobudce Alberto, nie otwierając jeszcze oczu, myśli: „Dzisiaj jest wyjście na przepustkę”. Ktoś mówi: „Dopiero za cztery szósta. Trzeba drania zaprawić kamieniem”. W sypialni znów panuje spokój. Otwiera oczy: przez okna wpada do sali niepewne szare światło. „W sobotę powinno być słońce”. Otwierają się drzwi do łazienki. Albert widzi bladą twarz Niewolnika: 23

kolejne prycze zasłaniają jego głowę, w miarę jak się zbliża. Jest uczesany i ogolony. „Wstaje przed pobudką, żeby być pierwszy na zbiórce” - myśli Alberto. Zamyka oczy. Czuje, że Niewolnik przystaje przy jego łóżku i dotyka jego ramienia. Uchyla powieki: głowa Niewolnika stanowi szczyt chudego jak szkielet ciała, które gubi się w niebieskiej piżamie. - Służbę ma porucznik Gamboa.

- Wiem - odpowiada Alberto. - Mam czas. - Dobra - mówi Niewolnik. - Myślałem, że śpisz. Uśmiecha się lekko i odchodzi. „Chce się ze mną zaprzyjaźnić” - myśli Alberto. Znowu zamyka oczy, wraca napięcie: jezdnia ulicy Diego Ferre lśni wilgocią; chodniki Porta i Ocharan są pokryte liśćmi, które strącił z drzew nocny wiatr; elegancki młody człowiek idzie ulicą, paląc chesterfielda. „Przysięgam, że dzisiaj pójdę na dziwki”. - Siedem minut! - krzyczy Vallano na całe gardło z progu sypialni. Zaczyna się raptowny ruch. Żelazne prycze są zardzewiałe, skrzypią; piszczą drzwi szafek; obcasy butów tupią po kaflach posadzki; nad wszystkie dźwięki jednak wybijają się bluźnierstwa i przekleństwa, jak języki ognia wśród dymu. Obelgi padają jedne po drugich, wyrzucane z tego zbiorowego gardła jak z karabinu maszynowego, nie są jednak skierowane w jakiś określony cel: biją w tak abstrakcyjne obiekty jak Bóg, oficer, matka; kadeci zdają się używać ich bardziej dla dźwięczności niż znaczenia. Alberto wyskakuje z łóżka, wkłada skarpetki i buty jeszcze bez sznurowadeł. Klnie. Kiedy kończy je nawlekać, większość kadetów skończyła już słać łóżka i zaczęła się ubierać. „Niewolnik! - krzyczy Vallano. - Zaśpiewaj mi coś. Lubię posłuchać, kiedy się myję”. - „Wartownik - ryczy Arróspide. - Ukradli mi sznurowadło. Odpowiadasz za to. Dostaniesz koszarniaka, taki synu”. - „To Niewolnik zrobił - mówi ktoś. - Przysięgam. Widziałem go”. - „Trzeba go wydać kapitanowi - proponuje Vallano. - Nie chcemy złodziei w sypialni”. - „Aj - piszczy jakiś głos falsetem. Murzyneczka boi się złodziei”. - „Aj, aj, aj” - wyje cała sypialnia. - „Wszyscy jesteście sk…syny” stwierdza Vallano i wychodzi, trzaskając drzwiami. Alberto ubrał się. Biegnie do łazienki. Przy sąsiedniej umywalce Jaguar kończy się czesać. - Potrzebuję pięćdziesięciu punktów z chemii - mówi Alberto z ustami pełnymi pasty do zębów. - Za ile mi dasz? - Obleją cię, Poeta. - Jaguar przegląda się w lustrze i usiłuje na próżno przygładzić włosy: jasne, uparte, prostują się i sterczą jak kolce zaraz po przejściu grzebienia. - Nie mamy tematów. Nie poszliśmy. 24

- Nie znaleźliście? - Nie. Nawet nie próbowaliśmy. Słychać gwizdek. Kipiący gwar wylewa się z łazienek i sypialni, rośnie i nagle opada. Głos porucznika Gamboi rozlega się na dziedzińcu jak grzmot: - Brygadierzy, zapisać trzech ostatnich! Wrzawa wybucha na nowo, nieco przytłumiona. Alberto puszcza się biegiem: chowa do kieszeni grzebień i szczotkę do zębów. Owija się ręcznikiem, niczym pasem, pod kurtką. Połowa kadetów już stoi na zbiórce. Wpada z rozpędu na poprzednika, ktoś chwyta go z tyłu. Alberto trzyma w pasie Vallana i podskakuje w miejscu, żeby uniknąć kopniaków, którymi nowo przybyli usiłują rozerwać sznur kadetów, walcząc o miejsce dla siebie. „Nie macaj mnie, draniu” - krzyczy Vallano. Stopniowo od czoła szeregu zapanowuje porządek, brygadierzy zaczynają liczyć obecnych. W ogonie nadal trwa bałagan i szarpanina, ostatni usiłują wywojować sobie miejsce łokciami i groźbami. Porucznik Gamboa obserwuje zbiórkę, stojąc na skraju placu apelowego. Jest wysoki, dobrze zbudowany. Kepi nosi zuchwale zsunięte na bakier; bardzo powoli obraca głowę w jedną i drugą stronę, uśmiecha się kpiąco. - Cisza! - krzyczy. Kadeci milkną. Porucznik stoi z założonymi rękami; opuszcza je; przez chwilę kołyszą się przy jego tułowiu; nieruchomieją. Podchodzi do frontu batalionu; jego sucha, mocno śniada twarz przybiera twardy wyraz. Trzy kroki za nim idą podoficerowie Varua, Morte i Pezoa. Gamboa staje. Patrzy na zegarek. - Trzy minuty - mówi. Wodzi spojrzeniem z końca do końca szeregu, jak pasterz oglądający swoją trzodę. - Psy robią zbiórkę w dwie minuty. Przez batalion przebiega fala tłumionego śmiechu. Gamboa podnosi głowę, marszczy brwi: natychmiast powraca cisza. - Chciałem powiedzieć - kadeci z trzeciego roku. Kolejna fala śmiechu, tym razem śmielsza. Twarze kadetów zachowują powagę, śmiech dobywa się z żołądka i zanika na brzegu ust, nie zmieniając spojrzenia ani wyrazu twarzy. Gamboa szybko podnosi rękę do pasa: znów raptownie wraca cisza jak nożem uciął. Podoficerowie zafascynowani patrzą na Gamboę. „Jest w dobrym humorze” - szepce Vallano. - Brygadierzy - mówi Gamboa. - Raport o stanie oddziałów. Kładzie nacisk na ostatnie słowo, przedłuża je, mrużąc lekko powieki. Westchnienie ulgi ożywia koniec batalionu.

Natychmiast Gamboa daje krok do przodu; jego oczy świdrują nieruchome szeregi kadetów. 25

- I nazwiska ostatnich trzech - dodaje. W głębi batalionu podnosi się cichy szum. Brygadierzy wchodzą pomiędzy szeregi swoich oddziałów z kartkami i ołówkami w ręku. Szum wibruje, jak brzęczenie roju owadów rozpaczliwie usiłujących się oderwać od lepu. Alberto zerka kątem oka, kto padł ofiarą w pierwszym oddziale: Urioste, Nunez, Revilla. Do jego uszu do - biega głos lub raczej szept ostatniego: „Słuchaj, Małpa, i tak miesiąc koszarniaka, co za różnicę robi ci sześć punktów? Daj mi twoje miejsce”. „Dziesięć solów” - mówi Małpa. „Nie mam forsy; jeśli chcesz, będę ci winien”. „Nie, to już lepiej niech ci wlepią te punkty”. - Kto tu gada? - krzyczy porucznik. Szmer nadal unosi się nad szeregami osłabły, zamierający. - Cisza! - ryczy Gamboa. - Cisza, do jasnej cholery! Kadeci usłuchali. Brygadierzy wychodzą spomiędzy szeregów, stają na baczność w odległości dwóch metrów przed podoficerami, trzaskają obcasami, salutują. Po oddaniu kartek szepcą: „Czy można wrócić do szeregu, panie podoficerze?”. Ci pozwalają skinieniem albo odpowiadają: „proszę”. Kadeci truchtem wracają do swoich oddziałów. Potem podoficerowie oddają kartki porucznikowi. Gamboa strzela imponująco obcasami i ma specjalny sposób salutowania: nie podnosi ręki do skroni, tylko do czoła, tak że dłoń prawie zakrywa jego prawe oko. Kadeci wyprężeni przyglądają się wręczaniu raportów. Karteczki kołyszą się w ręce porucznika jak wachlarz. Dlaczego nie daje rozkazu do odmarszu? Jego oczy śledzą z rozbawieniem batalion. Nagle uśmiecha się. - Sześć punktów czy kąt prosty? - pyta. Wybucha salwa oklasków. Niektórzy krzyczą: „Wiwat Gamboa!”. - Czy ja śnię, czy też ktoś mówi w szeregu? - pyta Gamboa. Kadeci milkną. Porucznik przechadza się przed brygadierami. Ręce trzyma u pasa. - Trzej ostatni do mnie - krzyczy. - Szybko. Oddziałami. Urioste, Nunez i Revilla biegiem wypadają z szeregu.

Vallano mówi, gdy go mijają: „Macie szczęście, że Gamboa na służbie, gołą - beczki”. Trzej kadeci stają na baczność przed porucznikiem. - Jak wolicie - mówi Gamboa. - Kąt prosty albo sześć punktów. Macie wolny wybór. Wszyscy trzej odpowiadają: „Kąt prosty”. Porucznik kiwa głową i wzrusza ramionami. „Znam ich, jakbym ich sam urodził” - szepcą jego wargi, a Nunez, Urioste i Revilla uśmiechają się z wdzięcznością. Gamboa wydaje rozkaz: 26

- Postawa kąta prostego. Trzy ciała zginają się w pół jak na zawiasach i zastygają z górną połową równoległą do ziemi. Gamboa przygląda się; łokciem zniża trochę głowę Revilli. - Zakryjcie jaja - zaleca. - Obiema rękami. Następnie daje znak podoficerowi Pezoi, małemu i muskularnemu Metysowi o wielkich żarłocznych szczękach. Bardzo dobrze gra w piłkę nożną i ma potężne kopnięcie. Pezoa ocenia odległość i uderza. Revilla wydaje jęk. Gamboa pokazuje kadetowi, żeby wracał na swoje miejsce. - Ba - mówi potem. - Słaby pan jest, Pezoa. Ani drgnął. Podoficer blednie. Jego skośne oczy wpijają się w Nuneza. Tym razem kopie z rozmachem i czubkiem buta. Kadet z piskiem wylatuje do przodu; potykając się przebywa dwa metry i wali się na ziemię. Pezoa z niepokojem szuka wzroku porucznika. Ten uśmiecha się. Kadeci uśmiechają się. Niińez, który wstał i rozciera obiema rękami siedzenie, też się uśmiecha. Urioste jest najsilniejszym kadetem z pierwszego oddziału, a może i z całej szkoły. Stanął w nieznacznym rozkroku, żeby lepiej zachować równowagę. Kopniak ledwie go porusza. - Drugi oddział - rozkazuje Gamboa. - Trzej ostatni.

Potem przechodzą chłopcy z innych oddziałów. Tych z ósmego, dziewiątego i dziesiątego, którzy są małego wzrostu, kopniaki podoficerów wyrzucają aż na plac apelowy. Gamboa nie zapomina żadnego zapytać, czy woli kąt prosty czy sześć punktów. Wszystkim mówi: „Macie wolny wybór”. Alberto przygląda się pierwszym kopniakom. Potem stara się sobie przypomnieć ostatnie lekcje chemii. W pamięci pływa tylko kilka niejasnych formuł, kilka nie powiązanych ze sobą nazw. Czy Vallano się uczył? Jaguar zabrał komuś miejsce i stoi obok Alberta. „Jaguar - szepce Alberto - daj mi przynajmniej dwadzieścia punktów. Ile chcesz?” - „Zgłupiałeś - odpowiada Jaguar. - Powiedziałem ci, że nie mamy tematów. Nie mów więcej o tym. Dla własnego dobra”. - Defilujcie oddziałami - rozkazuje Gamboa. Szeregi rozbijają się, w miarę jak kadeci wchodzą do jadalni; chłopcy zdejmują kepi i idą na swoje miejsca rozmawiając krzykliwie. Przy stole siadają po dziesięciu; kadeci z piątego roku zajmują miejsca u końca stołu. Kiedy wszystkie trzy roczniki weszły, dyżurny kapitan daje pierwszy gwizdek; kadeci stają przed krzesłami na baczność. Na drugi gwizdek siadają. Podczas kolacji głośniki zalewają olbrzymią salę marszami 27

wojskowymi albo muzyką peruwiańską: walczyki, marynarskie tańce z wybrzeża lub andyjskie huaynos. W czasie śniadania rozlegają się tylko głosy kadetów, panuje bez - mierny chaos. „Mówię ci, to się musi zmienić, bo jak nie, panie kadecie, zje pan ten cały befsztyk? Zostaw pan chociaż żyłkę, panie kadecie. Słuchaj, Fernandez, dlaczego dajesz mi tak mało ryżu, tak mało mięsa, tak mało kisielu, słuchaj, nie plujże do jedzenia, słuchaj, ty, widziałeś, jaką mam dzisiaj mordę, nie żartuj ze mną, psie. Mówię ci, że gdyby moje psy smarkały do zupy, Arróspide i ja pognali ich byśmy krokiem defiladowym na golasa, ażby płuca wypluli. Psy, więcej szacunku, zrozumiano, panie kadecie, chce pan więcej befsztyka, kto dzisiaj ścieli mi łóżko, ja, panie kadecie, kto dzisiaj poczęstuje mnie papierosem, ja, panie kadecie, kto mnie zaprosi na inca colę do La Perlita, ja, panie kadecie, kto mnie pocałuje w d…, no, kto?” Piąty rok wchodzi i siada. Trzy czwarte stołów jest puste i jadalnia wydaje się większa niż zwykle. Pierwszy oddział zajmuje trzy stoły. Przez okna widać lśniącą łąkę. Wigoń stoi nieruchomo na trawie, z uszami na sztorc i wielkimi wilgotnymi oczami zagubionymi w przestrzeni. „Ty nie wiesz, ale ja cię widziałem, jak się przepychałeś łokciami, po męsku, żeby usiąść koło mnie; myślisz, że nie widziałem, kiedy Vallano powiedział: kto nalewa? i wszyscy krzyknęli. - Niewolnik, a ja na to: dlaczego on, takie wasze mamusie, no, dlaczego, a oni śpiewali aj, aj, aj, zobaczyłem, że opuściłeś rękę i prawie dotknąłeś mojego kolana”. Osiem gardzieli nadal

wyśpiewuje, naśladując głos dziewcząt; niektórzy podniecają się i wyciągają ku Albertowi ręce, łącząc kciuki z palcami wskazującymi. „Co, ja eunuch? - mówi. - A co będzie, jak spuszczę spodnie?” Niewolnik wstaje i napełnia kubki. Chór grozi mu: „Wykastrujemy cię, jeśli nalejesz mało mleka”. Alberto odwraca się w stronę Vallana: - Murzyn, wiesz coś z chemii? - Nie. - Dasz ściągnąć? Za ile? Ruchliwe i wytrzeszczone oczy Vallana rzucają dokoła nieufne spojrzenia. Zniża głos: - Pięć listów. - A twoja mama? - pyta Alberto. - Jak się czuje? - Dobrze - mówi Vallano. - Jeśli chcesz, to powiedz. Niewolnik właśnie usiadł. Wyciąga rękę po bułkę. Arróspide trzepie go po ręce: bułka odbija się od stołu i spada na ziemię. Śmiejąc się na całe gardło, Arróspide pochyla się, żeby ją podnieść. Śmiech urywa się. Kiedy znowu się wyprostowuje, jest poważny. Wstaje, wyciąga ramię, jego dłoń zaciska się na szyi Vallana. „Słowo daję, trzeba być bezczelnym chamem albo oczu nie mieć, żeby nie odróżnić kolorów przy takim 28

świetle. Albo urodzić się pod niedobrą gwiazdą, czyli mieć pieskiego pecha. Słowo daję, żeby kraść, trzeba być cwanym, choćby to było tylko sznurowadło, tylko paznokieć. A gdyby tak Arróspide zszył ci to czarne i to białe bykiem na brzuchu, co byś powiedział?” „Nawet nie zauważyłem, że jest czarne” - mówi Vallano, wyciągając sznurowadło z buta. Arróspide bierze je, już się uspokoił. „Gdybyś mi go nie oddał, Murzyn, dostałbyś po pysku” - mówi. Chór wybucha, fałszywie i słodko, rytmicznie: aj, aj, aj. „Ba - mówi Vallano. Przysięgam, że ci opróżnię szafkę przed końcem roku. Teraz potrzebuję sznurowadła. Sprzedaj mi, Cava, ty tu jesteś handlarz. No, ty, nie słyszysz, że do ciebie mówię, co z tobą, wszarzu?”. Cava podnosi raptownie oczy znad pustego kubka i patrzy z trwogą na Vallana. „Co? mówi. - Co?” Alberto nachyla się do Niewolnika. - Pewny jesteś, że widziałeś Cavę tej nocy? - Tak - mówi Niewolnik. - To był na pewno on. - Najlepiej nikomu nie mów, że go widziałeś. Coś się stało. Jaguar powiedział, że nie gwizdnęli egzaminu. I popatrz, jaką minę ma góral.

Słysząc gwizdek wszyscy wstają i wybiegają na łąkę, gdzie czeka Gamboa z rękami założonymi na piersi i z gwizdkiem w ustach. Przerażony wigoń rzuca się do ucieczki przed tą inwazją. „Powiem jej: nie widzisz, przez ciebie oblali mnie z chemii, nie widzisz, przez ciebie choruję, Złota Nóżko, nie widzisz. Weź te dwadzieścia solów, które mi pożyczył Niewolnik, i jeśli chcesz, będę ci pisał listy, ale nie bądź niedobra, nie strasz mnie, nie pozwól, żeby mnie oblali z chemii, nie widzisz, że Jaguar nie chce mi sprzedać ani jednego punktu, nie widzisz, że jestem biedniejszy niż Niewygrzana”. Brygadierzy znowu liczą stan oddziałów, zdają raport podoficerom, a ci porucznikowi Gamboi. Zaczyna padać mżawka. Albert szturcha nogą nogę Vallana. Ten patrzy na niego z ukosa. - Trzy listy, Murzyn. - Cztery - Dobrze, cztery. Vallano kiwa głową i oblizuje wargi w poszukiwaniu ostatnich okruchów chleba. Klasa pierwszego oddziału znajduje się na drugim piętrze nowego, a już zszarzałego i poplamionego wilgocią budynku, który wznosi się obok auli wielkiej szopy, gdzie raz w tygodniu puszcza się kadetom filmy. Mżawka zmieniła plac apelowy w lustro bez dna. Buty stają na lśniącej powierzchni, opadają i odrywają się w rytm gwizdka. Marsz zmienia się w trucht, kiedy oddział dochodzi do schodów; buty ślizgają się, podoficerowie klną. Z klas widać z jednej strony wybetonowane podwórko, przez które każdego innego dnia szliby dalej, defilując aż do swoich 29

pawilonów, kadeci z czwartego i psy z trzeciego roku, pod gradem splunięć i pocisków tych z piątego. Murzyn Vallano rzucił raz przez okno kawałek drewna. Rozległ się krzyk, potem jeden z psów przebiegł przez podwórko, aż się kurzyło, przykrywając sobie ucho ręką; spomiędzy jego palców sączyła się strużka krwi, wsiąkając w ciemną plamę na kurtce. Oddział dostał dwa tygodnie koszarniaka, ale winnego nie od - kryto. W pierwszy wieczór po przepustce Vallano przyniósł po dwie paczki papierosów dla trzydziestu kadetów. „To za dużo, caramba - protestował Murzyn. - Wystarczyłoby po paczce na łebka”. Jaguar i jego ludzie ostrzegli go: „Po dwie - albo zbierze się Koło”. - Tylko dwadzieścia punktów - powiada Vallano. - Ani jednego więcej. Nie będę nadstawiał głowy za głupie listy.

- Nie - odpowiada Alberto. - Przynajmniej trzydzieści. I to ja sam pokażę ci na palcach, o które pytania mi chodzi. Zresztą nie będziesz mi dyktował. Dasz mi ściągnąć. - Podyktuję ci. W każdej ławce siedzi dwóch kadetów. Przed Albertem i Vallanem siadają w przedostatnim rzędzie Boa i Cava, obaj barczyści, dobre parawany dla uniknięcia nadzoru. - Tak jak zeszłym razem? Podyktowałeś mi naumyślnie źle. Vallano śmieje się. - Cztery listy - mówi. - Po dwie strony. Kapral Pezoa pojawia się w drzwiach, niosąc stos wydrukowanych tematów egzaminacyjnych. Patrzy na chłopców maleńkimi i złośliwymi oczyma. Co pewien czas zwilża językiem końce rzadkich wąsików. - Jak który wyjmie książkę czy będzie próbował ściągać od sąsiada, przekreślę mu egzamin - mówi. I dołożę jeszcze sześć punktów. Brygadierzy, proszę rozdać tematy. - Szczur. Kapral podskakuje, czerwieni się; jego oczy wyglądają jak dwie blizny. Dziecinną dłonią mnie koszulę. - Anuluję umowę - mówi Alberto. - Nie wiedziałem, że na egzaminie będzie Szczur. Wolę przepisać z książki. Arróspide rozdaje tematy. Kapral patrzy na zegarek. - Ósma - mówi. - Macie czterdzieści minut. - Szczur. - Tu nie ma ani jednego prawdziwego mężczyzny - ryczy Pezoa. - Chciałbym zobaczyć tego odważnego, co mówi „Szczur”! 30

Ławki zaczynają się ruszać. Podnoszą się kilka centymetrów nad podłogę i spadają, najpierw bezładnie, potem rytmicznie, podczas gdy głosy skandują chóralnie: „Szczur, Szczur”. - Cisza, tchórze! - krzyczy kapral. W drzwiach klasy pojawia się porucznik Gamboa z nauczycielem chemii, chudym i wylęknionym człowieczkiem. Obok wysokiego i atletycznego Gamboi, wydaje się niepozorny w swym za dużym cywilnym ubraniu. - Co się dzieje, Pezoa? Kapral salutuje. - Żarciki sobie stroją, panie poruczniku. Wszystko znieruchomiało. Panuje absolutna cisza. - Ach, tak? - odzywa się Gamboa. - Idźcie do drugiej, Pezoa. Ja popilnuję tych kawalerów. Pezoa znowu salutuje i wychodzi. Nauczyciel chemii idzie za nim. Robi wrażenie przestraszonego widokiem tylu mundurów. - Vallano - szepce Alberto. - Umowa stoi. Nie patrząc na niego, Murzyn kręci głową i przeciąga palcem po szyi jak nożem. Arróspide skończył rozdawać tematy. Kadeci pochylają głowy nad kartkami. „Piętnaście i pięć, dodać trzy, dodać pięć, puste miejsce, dodać trzy, puste miejsce, psiakrew, puste miejsce, dodać trzy, nie, puste miejsce, to ile? Trzydzieści jeden, do cholery. Żeby tak wyszedł w połowie, żeby go wezwali, żeby coś się stało i żeby musiał nagle wybiec, Złota Nóżko”. Alberto powoli odpowiada na pytania drukowanymi literami. Obcasy Gamboi stukają po kaflach posadzki. Kiedy jakiś kadet podniesie wzrok znad papieru, napotyka zawsze kpiące spojrzenie porucznika i słyszy: - Chcecie, żeby wam podpowiedzieć? Opuśćcie tę głowę. Mnie przyglądają się tylko moja żona i służąca. Kiedy napisał już, co umiał, Alberto spojrzał na Vallana. Murzyn pisze szybko, gryząc czubek języka. Zachowując wszystkie środki ostrożności, Alberto rozejrzał się po klasie. Niektórzy kadeci udają, że piszą, suwając piórem w powietrzu kilka milimetrów nad papierem. Alberto jeszcze raz czyta tematy, odpowiada na dwa pytania, których rozwiązania mgliście się domyśla. W klasie zaczyna się daleki, niewyraźny szum; kadeci niespokojnie kręcą się na swoich miejscach. Atmosfera zagęszcza się; coś niewidzialnego unosi się nad pochylonymi głowami niby ciepła i nieuchwytna magma, jakaś mgławica, coś lotnego, rosa. Jak umknąć na kilka sekund nadzorowi porucznika, jego obecności? Gamboa śmieje się. Przestaje chodzić, staje pośrodku klasy. Ręce krzyżuje na piersi, mięśnie rysują się pod kremową koszulą munduru, a oczy obejmują jednym spojrzeniem całość sytuacji, tak jak podczas ćwiczeń, kiedy spędza swoją kompanię w błoto i rozkazuje jej czołgać się 31

po trawie albo po kamieniach: kadeci pod jego rożka dumni są, widząc rozpacz oficerów i kadetów z innych kompanii, które w końcu zawsze zostają otoczone, schwytane w zasadzkę, rozbite w puch. Kiedy Gamboa w swoim lśniącym w świetle poranka hełmie wskazuje palcem wysoką przeszkodę z nie wypalonej cegły i wykrzykuje (spokojny, niewzruszony w obliczu nieprzyjaciela, który zajmuje sąsiednie szczyty i wąwozy, a nawet pas plaży, gdzie wznoszą się rafy): „Naprzód, sokoły!”, kadeci z pierwszej kompanii ruszają do przodu jak burza, z bagnetami uniesionymi ku niebu i sercami bezbrzeżnej odwagi, przebiegają przez zagony depcząc z wściekłością zasiewy ach, gdyby to były głowy Chilijczyków albo Ekwadorczyków, ach, gdyby pod obcasami butów tryskała krew, gdyby ginęli! - dopadają do podnóża muru, spoceni, klnąc przerzucają karabiny na pasach przez plecy, wyciągają spuchnięte dłonie, wpijają się pazurami w szczeliny, przywierają do muru, wspinają się pionowo z oczami wbitymi w zbliżający się szczyt, potem skaczą, kurczą się w powietrzu, spadają, słysząc tylko własne przekleństwa i własną wzburzoną krew, która chce wytrysnąć ze skroni i piersi do światła. Ale Gamboa jest już na czele, stoi na szczycie skały, ledwie draśnięty. Chwyta w nozdrza morski wiatr, liczy. Skuleni w kucki lub wyciągnięci na ziemi kadeci wpatrują się w niego: życie albo śmierć zawisły na jego ustach. Nagle spojrzenie porucznika spada na nich ze złością i sokoły zmieniają się w robaki. „Zwiększyć odstępy. Jesteście skupieni jak pająki”. Robaki podnoszą się, rozwijają szyk, stare, tysiące razy łatane mundury polowe wydymają się na wietrze, łaty i szwy wyglądają jak rany i blizny. Znów padają w błoto, znikając w trawie, ale oczy nadal wpatrują się w Gamboę, posłusznie, błagalnie, tak jak po tamtej nienawistnej nocy, kiedy porucznik zamordował Koło. Koło powstało u zarania ich kadeckiego życia, czterdzieści osiem godzin od chwili, gdy zdjęli z siebie cywilne ubrania i zostali zrównani maszynkami fryzjerów szkoły, którzy ostrzygli ich na zero, kiedy włożyli mundury khaki świeżo spod igły i kiedy po raz pierwszy stanęli na zbiórce na boisku, poganiani gwizdkami i żelaznymi krzykami. Był to ostatni dzień lata, niebo nad Limą zaciągało się. Po trzech miesiącach prażenia plaż słońce kładło się do długiego szarego snu. Przybyli z najrozmaitszych zakątków Peru; nigdy się przedtem nie widzieli, a teraz stanowili zwartą masę ustawioną przed betonowymi blokami, których wnętrza nie znali. Głos kapitana Garridy zapowiadał im, że cywilne życie skończyło się dla nich na trzy lata, że tutaj wyrosną na prawdziwych mężczyzn, że duch wojskowy składa się z trzech prostych czynników: posłuszeństwa, pracowitości i odwagi. Tamto jednak zdarzyło się później, kiedy po zjedzeniu pierwszego obiadu w szkole zostali uwolnieni od opieki oficerów i kaprali i wyszli z jadalni, razem z kadetami czwartego i piątego roku, którym przyglądali się z nieufnością nie pozbawioną zaciekawienia, a nawet pewnej sympatii. 32

Niewolnik szedł właśnie sam po schodach z jadalni, kierując się ku łące, kiedy poczuł na ramionach dwie silne dłonie, a jakiś głos szepnął mu na ucho: „Chodź z nami, piesku”. Uśmiechnął się i poszedł posłusznie za nimi. Wokół niego do wielu spośród kolegów, których poznał tego rana, także podchodzili starsi kadeci i prowadzili ich przez łąkę ku koszarom czwartego roku. Tego dnia nie było lekcji. Psy zostały w rękach tych z czwartego od obiadu aż do kolacji, przez jakieś osiem godzin. Niewolnik nie pamięta, do którego oddziału go zaprowadzili ani kto. Ale w sypialni było pełno dymu i mundurów, słychać było śmiechy i krzyki. Ledwie przekroczył próg, jeszcze z uśmiechem na ustach, poczuł uderzenie w plecy. Upadł na ziemię, obrócił się na wznak. Spróbował się podnieść, ale nie mógł: ktoś oparł mu nogę na brzuchu. Dziesięć obojętnych twarzy przyglądało mu się jak owadowi. Nie widział sufitu. Czyjś głos powiedział: - Na początek zaśpiewaj sto razy „jestem pies” w rytmie meksykańskiego corrido. Nie mógł. Był zdumiony, oczy wyłaziły mu z orbit. Paliło go gardło. Noga przycisnęła lekko żołądek. - Nie chce - rzekł głos. - Pies nie chce śpiewać. Wtedy usta rozchyliły się w twarzach i splunęły na niego, nie jeden raz, lecz wiele razy, aż musiał zamknąć oczy. Kiedy to się skończyło, ten sam nieznany głos, świdrujący jak wiertło, powtórzył: - Zaśpiewaj sto razy „jestem pies” w rytmie meksykańskiego corrido. Tym razem usłuchał i ochrypłym głosem wydobył z gardła nakazane zdanie na melodię „Tam, na wielkim ranczo”. Nie było to łatwe: melodia pozbawiona oryginalnego tekstu zmieniała się chwilami w popiskiwanie. Ale ich, zdaje się, to nie obchodziło; słuchali go z uwagą. - Dość - rzekł głos. - Teraz w rytmie bolera. Potem przyszła kolej na rytm mambo i kreolskiego walca. Następnie rozkazali mu: - Wstań. Podniósł się i przeciągnął ręką po twarzy. Wytarł ją w spodnie na siedzeniu. Głos spytał: - Czy ktoś ci powiedział, żebyś wytarł mordę? Nie, nikt tego nie powiedział.

Usta znowu się pootwierały, a on zamknął machinalnie oczy, aż przestali. Głos powiedział: - Koło ciebie stoi dwóch kadetów, psie. Stań na baczność. Tak, bardzo dobrze. Ci kadeci założyli się o coś. Będziesz sędziował. 33

Stojący z prawej uderzył pierwszy i Niewolnik poczuł, że pali go przedramię. Prawie natychmiast potem uderzył ten z lewej. - Dość - rzekł głos. - Który uderzył mocniej? - Ten z lewej. - Ach, tak? - odparł inny głos. - To co, ja jestem oferma? Zobaczymy, spróbujemy jeszcze raz, dobrze uważaj. Niewolnik zachwiał się od ciosu, ale nie upadł: ręce otaczających kadetów podtrzymały go i ustawiły z powrotem na miejscu. - A teraz, jak myślisz? Który bije mocniej? - Obaj jednakowo. - To ma znaczyć, że jest remis - skomentował głos. - W takim razie trzeba zrobić dogrywkę. Chwilę potem niezmordowany głos spytał: - Ale, ale, psie. Ręce bolą? - Nie - odpowiedział Niewolnik. To była prawda. Stracił poczucie własnego ciała i czasu. Jego myśli krążyły w upojeniu nad brzegami morza bez fal w Puerto Eten i słyszał matkę, jak mówi: „Uważaj na raje, Ricardito”, wyciągając ku niemu swoje długie, opiekuńcze ramiona, pod palącym bezlitośnie słońcem. - Kłamiesz - rzekł głos. - Jeśli nie bolą, to dlaczego płaczesz, psie? Pomyślał: Już skończyli”. Ale to był dopiero początek.

- Jesteś psem czy istotą ludzką? - spytał głos. - Psem, panie kadecie. - No to co robisz, stojąc na dwóch nogach? Psy chodzą na czworakach. Pochylił się, a gdy oparł dłonie na ziemi, zaczęło się ostre pieczenie w rękach. Ujrzał obok siebie drugiego chłopca, też na czworakach. - Dobra - rzekł głos. - Kiedy dwa psy się spotykają na ulicy, co robią? Odpowiedzieć, kadecie. Do was mówię. Niewolnik dostał kopniaka w siedzenie i natychmiast odpowiedział: - Nie wiem, panie kadecie. - Żrą się - rzekł głos. - Szczekają i rzucają się jedne na drugie. I gryzą się. Niewolnik nie pamięta twarzy chłopca, którego chrzcili razem z nim. Musiał należeć do któregoś z ostatnich oddziałów, bo był niewielkiego wzrostu. Twarz wykrzywiał mu strach. Ledwie zamilkł głos, rzucił się na niego szczekając i tocząc pianę z ust, aż nagle Niewolnik poczuł na ramionach ukąszenie wściekłego psa. Wówczas całe jego ciało zareagowało i podczas gdy szczekał 34

i gryzł, upewniał się, że skórę pokryła mu gęsta sierść, że twarz wyciągnęła się w ostry pysk i że nad grzbietem niby bat trzaska mu ogon. - Dosyć - rzekł głos. - Wygrałeś. Natomiast Liliput nas oszukał. Nie jest psem, tylko suką. Czy wiecie, co się dzieje, kiedy na ulicy spotykają się pies z suką? - Nie, panie kadecie - rzekł Niewolnik. - Liżą się. Najpierw się czule obwąchują, a potem liżą. Później wyciągnęli go z sypialni i zaprowadzili na stadion. Nie pamiętał już, czy jeszcze był dzień, czy też zapadła już noc. Rozebrali go i głos kazał mu pływać na wznak po bieżni dookoła boiska do piłki nożnej. Potem zaprowadzili go znowu do sypialni czwartego roku, gdzie posłał mnóstwo łóżek, śpiewał i tańczył na szafce, naśladował

aktorów filmowych, wyczyścił kilka par butów, wylizał kafel posadzki, pieścił poduszkę, pił urynę. Wszystko to działo się jednak w jakimś gorączkowym wirze i nagle znalazł się w swoim oddziale, wyciągnięty na swojej pryczy, myśląc: „Przysięgam, że ucieknę. Już jutro”. W sypialni panowało milczenie. Chłopcy patrzyli jedni na drugich i mimo że byli zbici, opluci, pomazani i oblani moczem, zachowywali powagę i uroczysty wyraz twarzy. Tej samej nocy, po od - trąbieniu ciszy nocnej, powstało Koło. Leżeli na łóżkach, ale nikt nie spał. Trębacz odszedł dopiero co z podwórza. Nagle jakaś postać ześlizgnęła się z górnego posłania pryczy, przeszła przez sypialnię i weszła do łazienki: drzwi jeszcze się ruszały, gdy rozległy się odgłosy wymiotów. Prawie wszyscy wyskoczyli z łóżek i pobiegli do łazienki: wysoki i szczupły Vallano stał w żółtawym świetle pośrodku łazienki, masując sobie żołądek. Nie zbliżyli się do niego, przyglądali się tylko wykrzywionej spazmatycznie czarnej twarzy, podczas gdy wymiotował. Wreszcie Vallano podszedł do umywalki i wypłukał sobie usta. Wtedy zaczęli mówić, do głębi poruszeni, bezładnie, klnąc najgorszymi słowami kadetów z czwartego roku. - Nie możemy tak się dawać. Trzeba coś robić - rzekł Arróspide. Jego biała twarz wyróżniała się wśród miedzianoskórych chłopców o grubych rysach. Był wściekły i wygrażał pięścią w powietrzu. - Zawołamy tego, którego nazywają Jaguarem - zaproponował Cava. Wtedy to pierwszy raz o nim usłyszeli. - Kogo? - spytało kilku. - To z naszego oddziału? - Tak - rzekł Cava. - Został w łóżku. Pierwsza prycza od łazienki. - Dlaczego Jaguara? - rzekł Arróspide. - Nie jest nas dość? - Nie - rzekł Cava. - Nie o to chodzi. On jest inny. Jego nie ochrzcili. Sam widziałem. 35

Nawet im czasu nie dał. Zabrali go ze mną na stadion, tam za koszarami. Śmiał się im w żywe oczy i mówił: „To co, będziecie mnie chrzcili?

Zobaczymy, zobaczymy”. W nos im się śmiał. A było ich z dziesięciu. - No i…? - spytał Arróspide. - Patrzyli na niego trochę zdziwieni - rzekł Cava. - Było ich z dziesięciu, pomyślcie tylko. Ale tylko przez ten czas, gdy nas prowadzili na stadion. Tam podeszło ich jeszcze wielu, ze dwudziestu albo i więcej, kupa kadetów z czwartego. A on śmiał się, śmiał im się w żywe oczy. „Więc co, będziecie mnie chrzcili? - mówił. - No to w dechę, to w dechę”. - No i co? - spytał Alberto. - „Taki z ciebie zabijaka, psie?”, spytali go. I wtedy, mówię wam, rzucił się na nich. I śmiał się. Mówię wam, było ich tam nie wiem ilu, dziesięciu, dwudziestu albo może więcej. I nie mogli go złapać. Kilku zdjęło pasy i bili go z daleka, ale przysięgam, że nie podeszli. I jak Boga kocham, że wszyscy się bali, słowo daję, widziałem nie wiem ilu, jak upadli na ziemię, trzymając się za jaja albo z rozbitą gębą. A on nic, tylko się śmiał i krzyczał do nich: „To co, będziecie mnie chrzcić? Doskonale, doskonale”. - A dlaczego nazywasz go Jaguarem? - spytał Arróspide. - To nie ja - rzekł Cava. - To on sam. Okrążyli go i zapomnieli o mnie. Grozili mu pasami, a on zaczął im wymyślać. Im samym, ich matkom, wszystkim. Wtedy jeden powiedział: „Na tego bydlaka trzeba przyprowadzić Gambarinę”. I poszli zawołać wielgachnego kadeta z gębą oprycha, mówili, że to siłacz. - Po co go przyprowadzili? - spytał Alberto. - Ale dlaczego nazywają go Jaguarem? - spytał Arróspide. - Żeby się z nim bił - rzekł Cava. - Powiedzieli mu: „Słuchaj, psie, skoroś taki odważny, masz tu jednego na swoim poziomie”, a on im odpowiedział: „Nazywam się Jaguar. I nie nazywać mnie psem, bo może być źle”. - Śmiali się? - spytał ktoś. - Nie - rzekł Cava. - Zrobili im miejsce. A on się ciągle śmiał. Nawet kiedy już się bił, słowo daję. - No i co dalej? - spytał Arróspide. - Nie bili się długo - rzekł Cava. - I zrozumiałem, dlaczego nazywają go Jaguar. Jest bardzo zręczny, nie z tej ziemi.

Nie myślcie, że jest bardzo silny, ale robi wrażenie, jakby był z galarety, ten Gambarina 36

tylko wytrzeszczał oczy z rozpaczy, nie mógł go złapać. A tamten bykiem go i kopa, raz, drugi, a jemu samemu nic. Aż w końcu Gambarina powiedział: „Dość już tego treningu, zmęczyłem się”, ale widzieliśmy, że dostał. - No i co? - spytał Alberto. - Nic więcej - rzekł Cava. - Jego puścili i zaczęli mnie chrzcić. - Zawołaj go - rzekł Arróspide. Siedzieli w kucki, tworząc koło. Kilku zapaliło papierosy, które podawali sobie z ręki do ręki. Łazienka zaczęła się napełniać dymem. Kiedy Jaguar wszedł za Cavą, wszyscy zrozumieli, że Cava skłamał: te policzki i ten podbródek dostały niejeden cios, ten szeroki nos buldoga także. Stanął pośrodku koła i patrzył na nich zza swych jasnych rzęs spojrzeniem dziwnie błękitnych i okrutnych oczu. Grymas ust był wymuszony, podobnie jak wyzywająca postawa i rozmyślna powolność, z jaką przypatrywał się im po kolei, jednemu po drugim. Równie sztuczny był jego rażący i nagły śmiech, który zagrzmiał w ciasnym pomieszczeniu. Ale nikt mu nie przerwał. Czekali nieruchomo, aż skończy im się przyglądać i śmiać. - Chrzest podobno trwa cały miesiąc - rzekł Cava. - Nie możemy dopuścić, żeby codziennie działo się to, co dziś. Jaguar przytaknął. - Tak - rzekł. - Trzeba się bronić. Zemścimy się na tych z czwartego roku, każemy im drogo zapłacić za ich kawały. Najważniejsze to zapamiętać twarze i jeśli się da, oddział i nazwisko. Trzeba zawsze chodzić grupami. Spotykać się będziemy w nocy, po odtrąbieniu ciszy. Aha, i poszukajmy jakiejś nazwy dla bandy. - Sokoły? - podsunął ktoś nieśmiało. - Nie - rzekł Jaguar. - To by było niepoważne. Będziemy się nazywać „Kołem”.

Drugiego dnia rano zaczęły się lekcje. Podczas przerw kadeci z czwartego roku rzucali się na psów i organizowali kacze wyścigi: dziesięciu albo piętnastu chłopców, ustawionych w rząd, z rękami opartymi na biodrach i nogami zgiętymi w kolanach, ruszało na dany rozkaz naśladując krok płetwonogich i kwacząc. Przegrywających w wyścigu czekał kąt prosty. Oprócz rewidowania kieszeni psów i przywłaszczania sobie ich pieniędzy i papierosów kadeci z czwartego roku zajmowali się preparowaniem koktajli z oliwy do karabinów, smarów i mydła, które ofiary musiały wypijać duszkiem, trzymając szklankę zębami. Koło zaczęło działać dwa dni później, zaraz po śniadaniu. Trzy roczniki wychodziły gwarnie z jadalni i rozchodziły się niby plama na łące. Nagle chmura kamieni przeleciała nad odkrytymi głowami i jeden z kadetów z czwartego potoczył się z 37

jękiem na ziemię. Stojąc już na zbiórce widzieli, jak koledzy rannego nieśli go na ramionach do ambulatorium. Następnej nocy wartownik z czwartego roku, który zasnął w trawie, został napadnięty przez zamaskowane cienie: o świcie trębacz znalazł go nagiego, związanego i z wielkimi sińcami na skostniałym z zimna ciele. Inni zostali obrzuceni kamieniami, jeszcze innym zrobiono kocowanie; najśmielszy zamach - wypad do kuchni i wrzucenie zawartości torebek z odchodami do kotłów z zupą dla czwartego roku - wyekspediował wielu do ambulatorium z bólami brzucha. Rozsierdzeni przez anonimowe represje, ci z czwartego roku kontynuowali chrzest z zaciekłością. Koło zbierało się co noc, analizowało różne projekty. Jaguar wybierał jeden, udoskonalał go i udzielał instrukcji. Miesiąc przymusowego zamknięcia upływał szybko, wśród bezmiernej egzaltacji. Do napięcia związanego z chrztem i akcjami Koła doszedł wkrótce nowy motyw podniecenia: pierwsza przepustka była blisko i zaczęto już szyć im mundury. Oficerowie codziennie przez godzinę wykładali na temat zachowania kadeta w mundurze na mieście. - Mundur - mówił Vallano, przewracając łapczywie oczami - przyciąga kobietki jak miód. „Nie takie to było straszne, jak mówili, ani jak mi się wtedy wydawało, nie licząc tego, co się stało, kiedy Gamboa wszedł do łazienki po ciszy nocnej, nie da się porównać tego miesiąca w koszarach z innymi niedzielami, kiedy się dostawało koszarniaka”. W owe niedziele trzeci rok był panem szkoły. W południe wyświetlano im film, a po południu przychodziły rodziny. Psy przechadzały się po placu apelowym, po łące, po stadionie i podwórkach, w otoczeniu nadskakujących im osób. Tydzień przed pierwszą przepustką przymierzono im sukienne mundury: szafirowe spodnie i czarne bluzy ze złoconymi guzikami, białe kepi. Włosy powoli odrastały na czaszkach, rosło też pragnienie wyjścia do miasta. W oddziale, po zebraniach Koła, kadeci dzielili się między sobą swymi planami na pierwszą przepustkę. „A jak on się dowiedział, przez czysty przypadek, czy też przez kapusia, a gdyby tak na służbie był Huarina albo porucznik Cobos? Tak, przynajmniej nie tak szybko, coś mi się zdaje, że gdyby nie odkrył Koła, oddział nie zmieniłby się w

kupę gnoju, bylibyśmy bardziej cwani, nie tak szybko”. Jaguar stał i przedstawiał rysopis jednego z kadetów czwartego roku, brygadiera. Pozostali słuchali go, siedząc w kucki, jak zwykle; niedopałki przechodziły z rąk do rąk. Dym unosił się, odbijał się od sufitu, spływał ku posadzce i wirował po łazience jak przejrzysty i zmienny potwór. „Ale co on zrobił, nie chodzi przecież o to, żeby mieć trupa na sumieniu.

Jaguar, mówił Vallano; zemsta w porządku, ale nie aż taka, mówił Urioste; co mi się nie podoba w tej hecy, to że on może stracić oko, mówił Pallasta; sam sobie tego piwa nawarzył, rzekł Jaguar, tym lepiej, jeśli go uszkodzimy; co on zrobił, i co było najpierw, trzaśniecie drzwiami czy krzyk?” Porucznik Gamboa musiał pchnąć drzwi obiema rękami albo otworzyć je kopnięciem, ale 38

kadeci zmartwieli nie na dźwięk raptownie otwieranych drzwi ani na krzyk Arróspidego, tylko widząc, jak dym nagromadzony w łazience ucieka przez ciemną dziurę drzwi do sypialni niemal zasłoniętych przez porucznika Gamboę, który je trzymał obiema rękami. Dymiące niedopałki popadały na ziemię. Byli boso, nikt nie odważył się ich zgasić. Wszyscy patrzyli przed siebie stojąc w postawie przesadnie marsowej. Gamboa pozadeptywał papierosy. Potem policzył kadetów. - Trzydziestu dwóch - rzekł. - Oddział w komplecie. Kto jest brygadierem? Arróspide wystąpił krok do przodu. - Proszę mi wytłumaczyć tę zabawę ze szczegółami - rzekł Gamboa spokojnie. - Od samego początku. I proszę o niczym nie zapomnieć. Arróspide patrzył z ukosa na kolegów, a porucznik Gamboa czekał nieporuszony jak drzewo. ,Jak on wyglądał, kiedy tak przed nim chlipał? A potem wszyscy byliśmy jak jego dzieci, kiedy zaczęliśmy popłakiwać, jaki wstyd, panie poruczniku, pan sobie nie może wyobrazić, jak oni nas chrzcili, czy to nie męska rzecz bronić się? I jaki wstyd, panie poruczniku, bili nas, krzywdzili nas, obrażali nasze matki, niech pan spojrzy, jak urządzili siedzenie Montesinowi, tyle mu dali kątów prostych, panie poruczniku, a Gamboa nic, jakby to nie do niego, no i co jeszcze, podawać konkretne fakty, bez komentarzy, mówić jeden po drugim, nie hałasować, przeszkadzacie innym oddziałom, i co za wstyd, przecież regulamin, zaczął go nam recytować, powinienem wszystkich was wyrzucić, ale wojsko jest tolerancyjne i wyrozumiałe dla psów, co jeszcze nie znają wojskowego życia, szacunku dla przełożonych i koleżeństwa, a z tą zabawą koniec, tak jest, panie poruczniku; a że to pierwszy i ostatni raz, nie złożę raportu, tak jest, panie poruczniku, ograniczę się do zawieszenia wszystkim pierwszej przepustki, tak jest, panie poruczniku, i zobaczymy, czy zmężniejecie, tak jest, panie poruczniku, pamiętajcie, że jeśli to się powtórzy, sprawa dojdzie do Rady Oficerów, tak jest, panie poruczniku, i nauczcie się regulaminu na pamięć, jeśli chcecie wyjść w następną sobotę, a teraz spać, warty na stanowiska, złożycie raport za pięć minut, tak jest, panie poruczniku”.

Koło nie zebrało się więcej, chociaż później Jaguar nadał tę samą nazwę swojej grupie. W sobotę pierwszego czerwca kadeci z oddziału Arróspidego, stojąc wzdłuż zardzewiałego parkanu, widzieli psów z innych oddziałów, jak pyszni i wyniośli wylewają się burzliwym potokiem na aleję Costanera, zabarwiając ją swymi świeżutkimi mundurami, nieskalaną bielą kepi i połyskującymi skórzanymi walizeczkami. Widzieli ich, jak gromadzą się na wąskim nasypie, mając za plecami szumiące morze, w oczekiwaniu na autobus Miraflores - Callao, albo kierując się środkiem szosy 39

ku alei Las Palmeras, by dojść do alei Progreso (która przecina działki i wpada do Limy przez dzielnicę Breńa lub w przeciwnym kierunku obniża się dalej łagodnym i szerokim zakrętem ku Bellavista i Callao); widzieli ich, jak znikają, i kiedy asfalt znów opustoszał, wilgotny od mgły, stali jeszcze z nosami między prętami ogrodzenia; potem usłyszeli trąbkę wzywającą na obiad i poszli pomału, w milczeniu, ku koszarom swego roku, oddalając się od bohatera, który swymi ślepymi źrenicami przyglądał się wybuchowi radości tych, którzy odeszli, i smutkowi tych, którzy zostali w koszarach i znikali teraz wśród ołowianoszarych budynków. Tego samego popołudnia, podczas gdy wychodzili z jadalni pod tęsknym spojrzeniem wigonia, wybuchła pierwsza bójka w oddziale. ,Ja bym się nie dał, Vallano by się nie dał, Cava by się dał. Arróspide, kto jeszcze? Nikt, tylko on, bo Jaguar nie jest bogiem, i wtedy wszystko byłoby inaczej, gdyby odpowiedział, byłoby inaczej, gdyby się postawił albo złapał kamień czy kawał kija, inaczej nawet, gdyby zaczął uciekać, ale nie drżeć ze strachu, bracie, tego się nie robi”. Stali jeszcze na schodach, stłoczeni, gdy nagle wybuchło jakieś zamieszanie i dwóch padło z rozpędu na trawę. Ci, co upadli, wstawali, trzydzieści par oczu przyglądało im się ze stopni jak z trybun. Nie zdążyli się wtrącić ani nawet zrozumieć od razu, co się stało, bo Jaguar skulił się jak napadnięty drapieżnik i uderzył drugiego od razu w twarz, a potem runął na niego i dalej bił go w głowę, w twarz, po karku; kadeci przyglądali się tym dwom pięściom uderzającym bez przerwy i nie słuchali nawet krzyków tamtego: „Przepraszam, Jaguar, to było niechcący, przysięgam, że niechcący cię pchnąłem”. Już naprawdę jednak nie powinien był klękać, co to, to nie. I w dodatku składać ręce, wyglądał jak moja matka, kiedy odprawiała nowenny, albo malec w kościele u pierwszej komunii, jak gdyby Jaguar był biskupem, a on się spowiadał, jak sobie to przypomnę, mówił Rospigliosi, dostaję, brachu, gęsiej skórki. Jaguar stał patrząc z pogardą na klęczącego chłopca i trzymał jeszcze w górze uniesioną pięść, jak gdyby miał znowu ją opuścić na tę pobladłą twarz. Pozostali nie ruszali się. „Brzydzę się tobą - rzekł Jaguar. - Nie masz ani odrobiny godności. Jesteś niewolnikiem”. - Wpół do dziewiątej - mówi porucznik Gamboa. - Jeszcze tylko dziesięć minut.

Przez klasę przechodzi rodzaj nagłego pomruku, ławki ogarnia drżenie. „Pójdę sobie zapalić w łazience” - myśli Alberto, podpisując arkusz egzaminacyjny. W tym momencie papierowa kuleczka pada na pulpit, toczy się kilka centymetrów pod jego wzrokiem i zatrzymuje się przy ręce. Alberto rozgląda się dookoła ostrożnie. Potem podnosi wzrok: porucznik Gamboa uśmiecha się do niego. Czy zauważył? - zastanawia się Alberto, opuszczając oczy. W tej samej chwili porucznik 40

mówi: - Kadecie, może mi łaskawie podacie to, co właśnie wylądowało na waszej ławce. Reszta cicho. Alberto wstaje. Gamboa bierze papierową kulkę nie patrząc na nią. Rozwija ją i unosi do góry pod światło. Podczas gdy ją czyta, jego oczy przeskakują z karteczki na ławki w klasie i z powrotem. - Wiecie, co tu jest, kadecie? - pyta Gamboa. - Nie, panie poruczniku. - Ni mniej, ni więcej, tylko rozwiązania zadań egzaminu. Co wy na to? Wiecie, kto wam przysłał ten podarunek? - Nie, panie poruczniku. - Wasz anioł stróż - mówi Gamboa. - Wiecie, kto to jest? - Nie, panie poruczniku. - Idźcie na miejsce i dajcie mi to, coście napisali. - Gamboa drze arkusz w strzępy i kładzie białe kawałki na pulpicie. - Anioł stróż - dodaje - ma trzydzieści sekund, żeby wstać. Kadeci patrzą jedni na drugich. - Minęło piętnaście sekund - mówi Gamboa. - Powiedziałem trzydzieści. - To ja, panie poruczniku - odzywa się słaby głos. Alberto odwraca się. Niewolnik stoi bardzo blady i nie wydaje się słyszeć śmiechu pozostałych.

- Nazwisko? - pyta Gamboa. - Ricardo Arana. - Wiecie, że egzamin jest indywidualny? - Tak jest, panie poruczniku. - Dobrze - mówi Gamboa. - W takim razie wiecie też, że muszę was zatrzymać w koszarach na sobotę i niedzielę. Takie jest wojskowe życie, nie ma względów dla nikogo, nawet dla aniołów. Patrzy na zegarek i dodaje: - Już czas. Oddawajcie arkusze. 41

III

Chodziłem do szkoły Saenz Peńa i po lekcjach wracałem do Bellavista, mojej dzielnicy, pieszo. Czasami spotykałem Higuerasa, przyjaciela mojego brata Perica z czasów, kiedy jeszcze nie wzięli go do wojska. Zawsze mnie pytał: „Masz o nim jakieś wiadomości?” - „Nic, od czasu kiedy wysłali go do puszczy, nie pisał ani razu”. - „Gdzie tak się spieszysz? Chodź, pogadamy chwilę”. Chciałem jak najszybciej wrócić do Bellavista, ale Higueras był ode mnie starszy, to uprzejmie z jego strony, że mnie traktował jak rówieśnika. Zabierał mnie do knajpy i pytał: „Co pijesz?”. „Nie wiem, wszystko jedno, to, co ty”. „Dobra - mówił chudzielec Higueras - Chińczyk, dwie pięćdziesiątki”. A potem klepał mnie po plecach: „Uważaj, nie upij się”. Pisco paliło mnie w gardle i wyciskało łzy z oczu. Higueras powiadał: „Weź plasterek cytryny, tak mniej piecze. I zapal sobie papierosa”. Rozmawialiśmy o piłce nożnej, o szkole, o moim bracie. Opowiedział mi wiele rzeczy o Pericu, którego uważałem za spokojnego chłopaka, a który okazał się zabijaką jak bojowy kogut; pewnego razu pobił się na noże o kobietę. W ogóle, kto by powiedział, był bardzo romansowy.

Kiedy Higueras mi opowiedział, że zrobił dziecko jakiejś dziewczynie i że o mało, a byliby go ożenili siłą, oniemiałem. „Tak - powiedział mi - masz bratanka, który będzie miał ze cztery lata. Nie czujesz się stary?” Siedziałem tak z nim tylko przez chwilę, potem wymyślałem jakikolwiek pretekst, żeby sobie pójść. Wracałem do domu bardzo zdenerwowany, co za wstyd, gdyby moja matka się domyślała! Brałem książki i mówiłem, że idę się uczyć do sąsiadów, a ona nawet mi nie odpowiadała, ledwo kiwnęła głową, czasami i to nie. Sąsiedni dom był większy od naszego, ale także bardzo stary. Zanim zastukałem do drzwi, tarłem ręce, aż mi czerwieniały, ale i tak nie przestawały się pocić. W niektóre dni drzwi otwierała mi Terę. Widząc ją nabierałem odwagi. Ale prawie zawsze otwierała jej ciotka. Była przyjaciółką mojej matki; mnie nie lubiła, bo podobno kiedy byłem mały, cały czas jej dokuczałem. Wpuszczała mnie pomrukując: „Uczcie się w kuchni, tam więcej światła”. Zabieraliśmy się do nauki, podczas gdy ciotka szykowała kolację i kuchnię napełniał zapach cebuli i czosnku. Terę robiła wszystko bardzo porządnie, jej ładnie obłożone zeszyty i książki oraz drobne i równe pismo wzbudzały podziw; nigdy nie robiła kleksów, wszystkie tytuły podkreślała dwoma kolorami. Mówiłem jej: „Będziesz malarką”, żeby ją rozśmieszyć. Bo śmiała się za każdym razem, Pisco - mocna wódka pędzona z winogron, typowy trunek peruwiański (przyp. tłum.). 42

kiedy otwierałem usta, a robiła to tak ślicznie, nie sposób zapomnieć. Śmiała się z całego serca, bardzo głośno klaszcząc w ręce. Czasami spotykałem ją, jak wracała ze szkoły. Wszyscy musieli widzieć, że różniła się od pozostałych dziewczynek, nigdy nie była rozczochrana i nie miała rąk powalanych atramentem. A już najbardziej mi się podobała jej twarz. Miała chude nogi i jeszcze nie odznaczały się jej piersi, a może już tak, ale zdaje mi się, że nigdy nie myślałem o jej nogach ani o jej piersiach, tylko o twarzy. Wieczorem, kiedy się podpalałem w łóżku i nagle przypominała mi się ona, ogarniał mnie wstyd i szedłem się wysiusiać. Za to przez cały czas myślałem o tym, żeby ją pocałować. Kiedy tylko zamknąłem oczy, widziałem ją i widziałem nas oboje, już dużych, ożenionych. Uczyliśmy się każdego popołudnia ze dwie godziny, czasem dłużej, a ja zawsze kłamałem, że mam furę zadań do odrobienia, żeby zostać z nią dłużej w kuchni. Mówiłem jej: Jeżeli jesteś zmęczona, pójdę do domu”, ona nigdy nie była zmęczona. Tego roku dostałem w szkole doskonałe stopnie i nauczyciele dobrze się ze mną obchodzili, stawiali mnie za wzór, brali do tablicy, czasami wyznaczali mnie gospodarzem klasy, a chłopcy z Saenz Pena przezywali mnie podlizuchem.

Nie spoufalałem się z nimi, rozmawialiśmy w klasie, ale po lekcjach zaraz się z nimi rozstawałem. Widywałem się tylko z Higuerasem. Spotykałem go na placu Bellavista i ledwie mnie zobaczył, zaraz do mnie podchodził. W tym okresie myślałem tylko o tym, żeby już była piąta, a jedyną rzeczą, jakiej nienawidziłem, była niedziela, bo uczyliśmy się nawet w soboty, ale w niedzielę Terę jechała ze swoją ciotką do Limy, do jakichś krewnych, a ja spędzałem cały czas w domu albo szedłem na boisko w Potao, przyglądając się, jak grają drużyny z drugiej ligi. Moja matka nigdy mi nie dawała pieniędzy i zawsze skarżyła się na rentę, jaką ojciec zostawił jej po śmierci. „Najgorsza rzecz mówiła - to służyć przez trzydzieści lat rządowi. Nikt nie jest bardziej niewdzięczny od rządu”. Renta wystarczała tylko na opłacenie mieszkania i jedzenia. Ja byłem już kilka razy w kinie z chłopcami ze szkoły, ale zdaje mi się, że tego roku nie byłem w kinie ani na meczu, ani nigdzie. Natomiast rok później, chociaż miałem pieniądze, zawsze wspominałem z goryczą, jak to każdego popołudnia uczyłem się z Terę. Ale lepsza od tej historii z kurą i tym smarkaczem była heca w kinie. Spokój, Niewygrzana, czuję twoje zęby. O wiele lepsza. I to, mimo że byliśmy na czwartym, bo choć upłynął już rok od dnia, kiedy Gamboa zlikwidował wielkie Koło, Jaguar dalej mówił: „Pewnego dnia wszyscy wrócą do stadka, a my czterej będziemy przywódcami”. I było jeszcze lepiej niż przedtem, bo kiedy byliśmy psami, Koło to był tylko jeden oddział, a tym razem to tak, jakby cały rok był w Kole, my byliśmy tymi, co w rzeczywistości rozkazywali, a Jaguar najbardziej. I wtedy, kiedy się zdarzyła ta 43

historia z psem, co sobie złamał palec, okazało się, że oddział stoi za nami jak mur i że nitupopiera. „Właźcie na drabinę, pies - mówił Kędzior - i to szybko, bo się pogniewam”. Jak na nas ten chłopak patrzył, jak on patrzył! „Panowie kadeci, dostaję zawrotu głowy od wysokości”. Jaguar zwijał się ze śmiechu, a Cava się rozgniewał: „Z nas sobie kpisz, psie?”. W złą godzinę wlazł na tę drabinę, ale pewnie miał takiego stracha. „Właź, właź, chłopcze” - mówił Kędzior. „A teraz śpiewaj - powiedział Jaguar - ale tak, jak prawdziwy aktor, machając rękami”. Trzymał się jak małpa, a drabina tylko stuk - stuk po posadzce. „A jeśli spadnę, panowie kadeci?” „No to spadniesz” - rzekłem. Stanął na drabinie trzęsąc się cały i zaczął śpiewać. „Zaraz sobie kark skręci” - mówił Cava, a Jaguar aż się za boki trzymał ze śmiechu. Sam upadek to nie było nic takiego, skakałem z większej wysokości w polu na ćwiczeniach. Po co się łapał umywalki? „Zdaje mi się, że sobie wybił palec” - powiedział Jaguar, kiedy tamtemu zwisła bezwładnie ręka. „Miesiąc albo więcej koszarniaka - powtarzał kapitan co wieczór - aż pojawią się winowajcy”. Oddział zachował się porządnie i Jaguar mówił im: „Dlaczego nie chcecie wrócić do Koła, skoro jesteście tacy równi?” Psy za to miały tę złą stronę, że były bardzo łagodne. Lepsze od chrztu były bitwy z tymi z

piątego, do śmierci nie zapomnę tamtego roku, a zwłaszcza tej draki, co się zdarzyła w kinie. Wszystko się zaczęło przez Jaguara, siedział koło mnie i o mały włos to ja dostałbym po karku. Psy miały szczęście, tym razem prawie ich nie tknęliśmy, tacy byliśmy zajęci tymi z piątego. Zemsta jest słodka, nigdy nie miałem takiej satysfakcji, jak tamtego dnia na stadionie, kiedy zobaczyłem przed sobą gębę jednego z tych, co mnie chrzcili, jak byłem psem. O mało nas nie wyrzucili, ale warto było, słowo daję. Między trzecim i czwartym to zabawa; prawdziwa rywalizacja jest dopiero między czwartym a piątym rokiem. Kto może zapomnieć o chrzcie, jaki nam sprawili? Naumyślnie nas wtedy posadzili w kinie między tymi z piątego a psami, po to, żeby była rozróba. Kawał z czapkami też wymyślił Jaguar. Kiedy widzę, że zbliża się któryś z piątego, daję mu podejść bliżej, a kiedy jest metr ode mnie, podnoszę rękę do kepi, jak gdybym miał salutować, on salutuje, a ja zdejmuję kepi. „Żarty sobie ze mnie stroicie?” „Nie, panie kadecie, drapię się w kark, bo mam łupież”. Wojna wisiała w powietrzu, widać to było wyraźnie po tej historii z liną i przedtem, w kinie. Gorąco nawet było, chociaż to była zima, ale jasne, skoro pod tym dachem z blachy siedziało ponad tysiąc facetów ściśniętych jak śledzie. Nie widziałem, który to był, jak weszliśmy, tylko usłyszałem jego głos i założę się, że to był jakiś góral. „Ale ścisk, za duży mam tyłek na taką małą ławkę” - powiedział Jaguar, który zamykał rząd czwartego roku. Poeta właśnie ściągał od kogoś dług. „Te, myślisz, że ja pracuję za frajer albo za twoje piękne oczy”. Światło już było zgaszone i mówili mu: „Cicho, bo będzie lanie”. Jaguar na 44

pewno nie podłożył sobie tych cegieł, żeby tamtemu zasłonić widok, tylko żeby lepiej widzieć. Ja byłem schylony, zapalałem papierosa, a kiedy usłyszałem tego z piątego, papieros mi upadł i ukląkłem, żeby go odszukać, a wszyscy zaczęli się wiercić. „Słuchajcie, kadecie, zdejmijcie no te cegły ze swojego miejsca, ja też chcę obejrzeć ten film”. „Do mnie mówicie, kadecie?” - spytałem. „Nie, do tego, który siedzi obok was”. „Do mnie?” - spytał go Jaguar. „A do kogo, jak nie do was?” „Bądźcie łaskawi się zamknąć - rzekł Jaguar - i dajcie mi spokojnie oglądać tych kowbojów”. „Nie zdejmiecie tych cegieł?” „Chyba nie” - odparł Jaguar. Wtedy usiadłem, przestałem szukać tego papierosa, kto by go tam znalazł. Będzie gorąco, lepiej sobie mocniej ścisnę pas. „Nie chcecie posłuchać?” - rzekł tamten z piątego. „Nie - powiedział Jaguar - a bo co?” - robił tamtego w konia aż miło. Wtedy tamci z tyłu zaczęli gwizdać. Poeta zaczął śpiewać „aj, aj, aj”, a za nim cały oddział. „Kpicie ze mnie?” - spytał ten z piątego. „Coś na to wygląda, panie kadecie” -

odpowiedział mu Jaguar. Będzie taka draka po ciemku, że tylko śpiewać potem na ulicach i placach. Po ciemku i w głównej auli - tego jeszcze nie było, coś niesłychanego. Jaguar mówi, że to on zaczął, ale mnie pamięć nie myli. To tamten. Albo jakiś koleś, co się za niego wstawił. Musiał być porządnie wściekły, rzucił się na Jaguara na chama, bębenki mi prawie popękały od tego wrzasku. Wszyscy wstali, widziałem nad sobą jakieś cienie i zacząłem dostawać kopniaki. Co do filmu nie pamiętam nic, dopiero się zaczynał. Ciekawe, czy Poetę naprawdę lali, czy też wrzeszczał dla lipy? Słychać też było krzyki porucznika Huariny: „Światło, kapralu, światło, głusi jesteście?”. Szczeniaki też zaczęli krzyczeć: „Światło, światło”, nie wiedzieli, co się dzieje, i myśleli sobie pewnie: no, teraz to oba roczniki skorzystają z ciemności i rzucą się na nas. Papierosy tylko fruwały, wszyscy chcieli się ich pozbyć, po co mieli nas nakryć z fajkami, cud, że nie wybuchł pożar. Ale rozróba, panowie, nie było takiego, co by nie oberwał, nadeszła chwila odwetu. Psiakrew, nie mam pojęcia, jak Jaguar wyszedł z tego żywy. Cienie tylko przelatywały koło mnie, a mnie ręce i nogi bolały od tego walenia, na pewno dołożyłem też komuś z czwartego, w tych ciemnościach trudno było odróżnić swojego. „Co z tymi przeklętymi światłami, kapralu Varua krzyczał Huarina. - Nie widzicie, że te bydlaki się mordują?” Ciosy padały ze wszystkich stron, święta prawda, szczęście, że nikt nie został kaleką. A kiedy zapalili światła, słychać było tylko gwizdki. Huariny nawet nie było widać, za to pełno poruczników z trzeciego roku i piątego, i kaprali. „Zrobić przejście, takie syny, puśćcie!” Akurat! A co za chamy, w końcu się rozruszali i zaczęli prać na ślepo, nie mogę zapomnieć, jak Szczur mnie zasunął prostym w pierś, że aż mi dech 45

zaparło. Szukałem go wzrokiem, mówiłem: no, jeśliście go uszkodzili, zapłacicie, ale był tutaj, w lepszej formie od wszystkich, waląc na prawo i lewo, rycząc ze śmiechu, ten zawsze jak kot, spada na cztery łapy. A potem to udawanie, wszyscy są fantastyczni, kiedy trzeba wyrolować poruczników i kaprali, tu nic nie było, wszyscy jesteśmy kumple, nie mam zielonego pojęcia, o co chodzi, i to samo ci z piątego, trzeba im oddać sprawiedliwość. Potem wyprowadzili całkiem oszołomionych, a później tych z piątego. Zostaliśmy sami w auli i zaczęliśmy śpiewać „aj, aj, aj”.

„Coś mi się zdaje, że musiał w końcu zjeść te dwie cegły, co mu się tak nie podobały” - mówił Jaguar. Wszyscy zaczęli gadać: „Ci z piątego są wściekli, ośmieszyliśmy ich wobec psów, tej nocy napadną na pewno sypialnie czwartego roku”. Oficerowie ciskali się jak opętani i pytali: Jak się ten bigos zaczął? Mówcie - albo do paki”. Nawet ich nie słuchaliśmy. Przyjdą, przyjdą, nie możemy pozwolić, żeby nas zaskoczyli w sypialni, wyjdziemy im na spotkanie na łąkę. Jaguar stał na szafce, a wszyscy go słuchali, jak wtedy, kiedy byliśmy psami i Koło zbierało się w łazience planować zemstę. Trzeba się bronić, strzeżonego pan Bóg strzeże, warty niech pójdą na plac apelowy i niech czuwają. Ledwie tamci podejdą, krzyczeć, to wyjdziemy. Przygotujcie pociski, zwińcie mały rulon papieru higienicznego i trzymajcie w zaciśniętej pięści, w ten sposób ciosy nabierają siły kopniaków wierzgającego osła, wsuńcie żyletki w czubek buta, jakbyście byli kogutami z Coliseo, kieszenie napełnijcie kamieniami, nie zapomnijcie o suspensoriach, mężczyzna powinien troszczyć się o jaja bardziej niż o duszę. Wszyscy słuchali, a Kędzior skakał po łóżkach, to tak, jak za czasów Koła, tylko że teraz cały rok był w to wmieszany, słuchajcie, w pozostałych sypialniach też się szykują do wielkiej rozprawy. „Nie ma dość kamieni, cholera mówił Poeta - wydłubiemy trochę kafelków z posadzki”. Wszyscy częstowali się papierosami i ściskali. Położyliśmy się do łóżek w mundurach, a niektórzy nawet w butach. Idą już, idą? Spokój, Niewygrzana, nie zębami, łajdaczko. Nawet suka była poruszona, szczekała i skakała, ona zawsze taka spokojna, będziesz musiała iść spać do wigonia, Niewygrzana, ja muszę czuwać nad tymi tutaj, żeby mi ich nie sprali ci z piątego. Narożny dom u zbiegu ulic Diega Ferre i Ocharan ma biały mur wysokości piętra i długości dziesięciu metrów w głąb obu ulic. Dokładnie w punkcie, gdzie mur się załamuje, stoi latarnia na skraju chodnika. Słup latarni i równoległy mur służyły za bramkę dla drużyny, która wygrała w losowaniu; przegrywający musiał sobie ustawić bramkę pięćdziesiąt metrów dalej, na ulicy Ocharan, kładąc jakiś kamień czy stos marynarek i swetrów na brzegu trotuaru. Ale chociaż bramki zajmowały tylko szerokość chodnika, boiskiem była cała ulica. Grali w nogę drużynami po sześciu. 46

Wkładali trampki, jak na boisku klubu Terrazas, i starali się, żeby piłka nie była nadmuchana mocno i nie odbijała się za bardzo. Na ogół grywali bardzo nisko, krótkimi podaniami, strzelając na bramkę z bardzo bliska i niezbyt silnie. Linię bramki rysowano kredą, ale po kilku minutach gry linia zacierała się pod trampkami i piłką, toteż wybuchały namiętne spory o to, czy gol był, czy go nie było. Mecz

toczył się w atmosferze czujności i lęku. Zdarzało się niekiedy, że mimo ostrożności Pluto albo któryś inny chłopiec, wpadłszy w euforię, kopnął za mocno lub głową odbił piłkę, a wtedy przeskakiwała przez mur jednego z domów graniczących z boiskiem, wpadała do ogródka, łamała pelargonie właściciela i, jeśli miała odpowiedni rozpęd, uderzała z siłą w czyjeś drzwi albo okno, w najgorszym wypadku wprawiając je w drżenie lub tłukąc szybę w drobny mak, a wówczas, zapominając o piłce, gracze wydawali z siebie dziki wrzask i uciekali. Puszczali się biegiem i Pluto krzyczał po drodze: „Gonią nas, gonią nas”. Nikt nie odwracał głowy, żeby się przekonać, czy to prawda, ale wszyscy przyspieszali biegu i powtarzali: „Prędko, gonią nas, zawołali policję”. Wtedy właśnie Alberto, biegnący na czele, dysząc z wysiłku krzyczał: „Do wąwozu, lecimy do wąwozu”. I wszyscy biegli za nim, powtarzając: „Tak, tak, do wąwozu”, a on czuł wokół siebie zdyszane oddechy kolegów, głębokie i zwierzęce sapanie Pluta, krótki i wytrwały oddech Tica, coraz dalsze dyszenie Bebego, bo był najmniej szybki, spokojny oddech Emilia, jak atlety, który naukowo mierzy swój wysiłek, starannie wdychając powietrze przez nos i wydychając je jak należy przez usta, a obok siebie słyszał oddechy Paca, Sorbina i pozostałych, głuchy, pełen życia odgłos, który dodawał mu ducha, zachęcał, by przyspieszyć ku drugiej przecznicy ulicy Diego Ferre, dopaść do rogu ulicy Colón i skręcić w prawo, przy samym murze, wykorzystując pozycję na zakręcie. Dalej było łatwiej, bo ulica Colón schodzi w dół, a poza tym widać było, nie dalej niż sto metrów, czerwone cegły muru na bulwarze, a nad nim stopione z horyzontem szare morze, którego brzeg wkrótce osiągną. Chłopcy z tej dzielnicy żartowali z Alberta, bo kiedy kładli się na małym prostokącie trawnika na podwórku domu Pluta, robiąc plany, zawsze proponował z pośpiechem: „Chodźmy do wąwozu”. Wyprawy do wąwozu były długie i ciężkie. Przeskakiwali przez murek na wysokości ulicy Colón, planowali zejście na małym występie nad przepaścią, oglądając doświadczonym okiem pionowe szczerbate skały, dyskutując, jaką wybrać drogę, obserwując z góry przeszkody dzielące ich od małej kamienistej plaży. Alberto był najbardziej zapalonym strategiem. Nie przestając przypatrywać się urwisku, wskazywał drogę, mówiąc krótkimi zdaniami, naśladując mimikę i gesty bohaterów filmowych: „Tędy, najpierw ta skała, gdzie leżą pióra; jest dość mocna; stamtąd tylko metr do przeskoczenia, dalej po tych czarnych kamieniach; są płaskie, będzie łatwiej, z drugiej 47

strony jest mech i moglibyśmy się poślizgnąć, spójrzcie, tą drogą zejdziemy na plażę, gdzie jeszcze nie byliśmy”. Jeśli ktoś oponował (na przykład Emilio, który zawsze miał ambicje wodza), Alberto z zapałem bronił swojej tezy; chłopcy dzielili się na dwa stronnictwa. Dyskusje były pełne namiętności, która

rozgrzewała wilgotne poranki dzielnicy Miraflores. Za ich plecami po bulwarze nadbrzeżnym płynął nieprzerwany strumień samochodów; czasem jakiś pasażer wystawił przez okienko głowę i przyglądał się im; jeśli to był chłopiec, w jego oczach pojawiał się błysk zazdrości. Zwykle przeważał punkt widzenia Alberta, bo wkładał w te dyskusje tyle żarliwości, tyle przekonania, że pozostałych to wyczerpywało. Schodzili bardzo powoli, już bez żadnych sporów, złączeni pełnym braterstwem, które przejawiało się w spojrzeniach, uśmiechach, wymienianych słowach otuchy. Ilekroć któryś z nich pokonał jakąś przeszkodę albo wykonał zręcznie jakiś ryzykowny skok, pozostali przyklaskiwali. Czas płynął wolno, w wielkim napięciu. W miarę jak zbliżali się do celu, stawali się coraz śmielsi: słyszeli już bardzo blisko ów charakterystyczny szum, który nocą docierał aż do ich łóżek, w dzielnicy Miraflores, huk fal bijących o kamienie, czuli zapach słonego wiatru i czystych muszelek, a wkrótce znajdowali się na plaży, małym wachlarzyku między urwiskiem i brzegiem morza, gdzie trwali stłoczeni, żartując, kpiąc z trudności zejścia, udając, że się popychają wśród radosnej wrzawy. Jeśli ranek nie był zbyt zimny albo jeśli było to jednego z tych popołudni, kiedy niespodziewanie na matowoszarym niebie pojawia się łagodne słońce, Alberto zdejmował buty i skarpetki i zachęcany okrzykami pozostałych, zawinąwszy spodnie nad kolana zeskakiwał na piasek; czuł zimną wodę omywającą nogi, a pod stopami gładkie kamienie i stamtąd, podtrzymując jedną ręką spodnie, drugą opryskiwał chłopców, którzy kryli się jedni za drugich, aż w końcu sami zdejmowali buty, wychodzili mu naprzeciw, oblewali go i tak zaczynała się walka. Później, przemarznięci do szpiku kości, zbierali się znowu na plaży i wyciągnięci na kamieniach dyskutowali, jak wejdą na górę z powrotem. Wspinaczka była trudna i wyczerpująca. Powróciwszy do swojej dzielnicy wyciągali się w ogrodzie u Pluta, paląc papierosy zakupione w knajpie na rogu i ssąc jednocześnie pastylki miętowe, aby przytłumić zapach tytoniu. Kiedy nie grali w piłkę nożną, nie schodzili do wąwozu ani nie rozgrywali wyścigów kolarskich na sąsiednich ulicach - szli do kina. W sobotę chodzili zazwyczaj całą grupą na poranki do kina Excelsior albo do Ricardo Palma, przeważnie na balkon. Siadali w pierwszym rzędzie, hałasowali, rzucali na parter zapalone zapałki i komentowali na całe gardło akcję filmu. W niedzielę było inaczej. Rano musieli iść na mszę szkolną do Miraflores; tylko Emilio i Alberto chodzili do szkoły w śródmieściu Limy. Zwykle spotykali się o dziesiątej rano w parku Centralnym, jeszcze w 48

szkolnych mundurach, i siedząc na ławce dokonywali przeglądu osób wchodzących do kościoła albo wdawali się w słowne pojedynki z chłopcami z innych dzielnic. Po południu szli do kina, tym razem na parter, schludnie ubrani i uczesani, dusząc się w koszulach z krochmalonymi kołnierzykami i krawatach, które musieli wkładać na żądanie rodziny. Niektórzy musieli towarzyszyć swoim

siostrom; inni szli za nimi aleją Larco, przezywając ich niańkami i pedałami. Dziewczynki z dzielnicy, równie liczne jak chłopcy, tworzyły także zwartą grupę, wrogo nastawioną wobec grupy chłopców. Pomiędzy jednymi i drugimi trwała bezustanna walka. Kiedy chłopcy szli razem i dostrzegali jakąś dziewczynkę, podbiegali do niej i ciągnęli ją za włosy, aż wybuchała płaczem, i śmiali się z brata, który protestował: „Teraz opowie wszystko tacie i ukarzą mnie za to, że jej nie broniłem”. I na odwrót, kiedy jeden z nich zjawiał się sam, dziewczynki pokazywały mu język i przezywały w najrozmaitszy sposób, a on musiał znosić te obelgi, czerwony ze wstydu, nie przyspieszając jednak kroku, aby pokazać, że nie jest tchórzem i kobiet się nie boi. Nie przyszli jednak, przypuszczalnie przeszkodzili im oficerowie. Już myśleliśmy, że to oni, i wyskoczyliśmy z łóżek, ale wartownicy nas powstrzymali: „Spokój, to żołnierze”. Dowództwo zerwało górali z łóżek o północy. Trzymano ich na placu apelowym, uzbrojonych po zęby, jak gdyby się wybierali na front, poruczników i kaprali też, niewątpliwie musieli coś zwąchać. Ale tamci chcieli przyjść, potem dowiedzieliśmy się, że spędzili całą noc na przygotowaniach, mieli podobno nawet proce i butelki z amoniakiem. Aleśmy się żołnierzom przejechali po mamusi, byli wściekli, wygrażali nam bagnetami. Porucznik nie zapomni tego dnia służby, pułkownik podobno o mało mu nie dał po pysku; albo i dał, „Huarina, jesteście najgorsza oferma”, rozłożyliśmy go w obecności ministra, ambasadorów. Mówią, że prawie płakał. Wszystko by się na tym skończyło, gdyby na drugi dzień nie było tej uroczystości, dobrze tak panu, pułkowniku, co to jest, żeby nas pokazywać jak małpy, musztra z bronią przed arcybiskupem i żołnierski obiad, gimnastyka oraz skoki przed generałami i ministrami, i żołnierski obiad, defilada w porannych mundurach i przemówienia, i żołnierski obiad, wobec ambasadorów, dobrze im tak, dobrze. Wszyscy wiedzieli, że coś się stanie, to wisiało w powietrzu, Jaguar mówił: „Teraz na stadionie musimy wygrać we wszystkich konkurencjach, nie możemy przegrać ani jednej, trzeba dosolić frajerom do zera, na przyrządach i w biegach, we wszystkim”. Nic się jednak właściwie nie działo, dopiero kiedy przyszła kolej na przeciąganie liny, jeszcze mnie ręce bolą od tego ciągnięcia. Ale chłopaki krzyczeli: „Boa, trzymaj się!”, „Boa, twardo”, „Mocniej, mocniej”, „Eeej - hop, eeej - hop”. A rano przed śniadaniem przychodzili do nas, do Uriostego, Jaguara i do mnie, i mówili: „Ciągnijcie, choćbyście mieli skonać, ale nie cofajcie się, zróbcie to dla oddziału”. Jedyny, który się niczego nie 49

domyślał, to ten palant Huarina. Za to Szczur to ma węch, żeby mi się tylko nie wygłupiać przed pułkownikiem i nie próbować tu mnie robić w konia, jestem malutki, ale wygrało się niejedne mistrzostwa w judo. Spokojnie, suko, zabierz te zęby, cholero. Było pełno ludzi, żołnierze wystawili krzesła z jadalni, a może to było kiedy indziej, ale powiedzmy. Było pełno ludzi, nie sposób odróżnić generała Mendozę wśród tylu mundurów. To ten, co ma najwięcej medali, chyba skonam ze śmiechu, jak sobie przypomnę ten mikrofon, pech do kwadratu, aleśmy się ubawili, posikam się ze śmiechu, głowę daję, że gdyby to był Gamboa, pęknę ze śmiechu, jak sobie przypomnę ten mikrofon. Kto by

pomyślał, że to wszystko tak się będzie poważnie odbywać, spójrz tylko na tych z piątego, gapią się, jakby nas chcieli zjeść, a otwierają gębę, jakby chcieli nas zwymyślać. A my też zaczynamy ich mamusiom przygadywać, cichutko, pomału, Niewygrzana. Gotowi, kadeci? Uwaga na gwizdek. „Musztra bez podawania rozkazu”, to przez głośnik. „Zmiana kierunku marszu i kroku”, „Naprzód marsz”. Teraz ci na poręczach, spodziewam się, że się przynajmniej brudasy umyli. Raz, dwa, trzy, lekki trucht i salutować. Ten maluch twardy jest na poręczach, prawie nie ma mięśni, a jaki zręczny. Pułkownika też nie widzieliśmy, ale to nieważne, znam go na pamięć, po kiego diabła tyle leje brylantyny na tę świńską szczeć, i nie mówcie mi o wojskowej postawie, kiedy myślę o pułkowniku, jak pasa popuści, to mu się brzuch na ziemię wylewa, można było skonać, taką zrobił minę. Wydaje mi się, że jedyne, co lubi, to popisy i defilady, patrzcie na moich chłopców, jacy równiutcy, tatarata, tatarata, cyrk się zaczyna, a teraz moje tresowane pieski, moje pchełki, tańczące słonie, tatarata, tatarata. Z takim głosikiem cały czas bym palił, żeby ochrypnąć, to nie głos wojskowego. Nigdy go nie widziałem w polu ani sobie nie potrafię go wyobrazić w okopach, ale to, to i owszem - pokazy i jeszcze raz pokazy, trzeci szereg krzywo idzie, panowie kadeci, więcej uwagi, panowie oficerowie, brak harmonii ruchów, męskości, zła postawa, ty ciepła klucho, aleś musiał zrobić minę, jak się zaczęło przy linie. Minister podobno się spocił i pytał pułkownika: „Zwariowali, czy co?”. Staliśmy właśnie jedni naprzeciw drugich, piąty i czwarty rok, a pośrodku boisko do piłki nożnej. Ale się musieli czuć, wiercili się na miejscach jak węże, a z drugiej strony psy nic nie rozumieli, poczekajcie chwileczkę, a zobaczycie coś dobrego. Huarina kręcił się koło nas i mówił: „Myślicie, że dacie radę?”. „Może pan mi dać cały rok koszarniaka, jeśli nie wygramy” - powiedział mu Jaguar. Ja nie byłem taki pewny, mieli solidnych bydlaków, Gambarina, Risueńo, Carnero, potężne byki. Już przedtem bolały mnie ręce od samych nerwów. „Jaguar niech stanie na przedzie” - krzyczeli z trybun albo: „Boa, w tobie nasza nadzieja”. Chłopaki z oddziału zaczęli śpiewać „Aj, aj, aj” i Huarina śmiał się, aż zrozumiał, że to było po to, żeby przysrać tym z piątego roku, i zaczął rwać włosy z głowy, co robicie, dranie, tu jest generał Mendoza, ambasador, 50

pułkownik, co wy wyprawiacie, w portki robił ze strachu. Śmiać mi się chce, jak sobie przypomnę, pułkownik powiedział: „Nie myślcie, że ciąganie liny to tylko kwestia muskułów, to także zależy od inteligencji i chytrości, wspólnej strategii, choć wcale nie jest łatwo zharmonizować wysiłki”, konam ze śmiechu. Chłopaki nam klaskali jak nigdy, wszyscy byli wzruszeni. Ci z piątego już stali na boisku w czarnych dresach i ich też oklaskiwali. Któryś z poruczników kreślił linię i wydawało się, że już się heca zaczyna, tak wrzeszczeli chłopcy na trybunach: „Czwarty, czwarty”, „To nie żarty, wygra czwarty”,

„Zobaczymy, kto co warty, wygra czwarty”. „A ty po co krzyczysz? - powiedział do mnie Jaguar - nie widzisz, że możesz się zmęczyć”. Ale to było takie emocjonujące: lina w jedną, raz, lina w drugą, dwa, raz, dwa, raz, dwa, czwarty wygra, ra - ra - ra. „Już - rzekł Huarina - wasza kolej. Zachowajcie się, jak należy, i brońcie honoru szkoły, chłopcy”, ani mu przez myśl nie przeszło, co się szykowało. Biegiem chłopcy, Jaguar do przodu, ej - hop, ej hop, Urioste, Boa dalej, Rojas, już, Torres, raz - dwa, Riofrio, Pallasta, Pestana, Cuevas, Zapata, ej hop, ej - hop, raczej umrzeć, niż ustąpić choćby milimetr. Biegnijcie i nie otwierajcie ust, trybuny są tuż, może zobaczymy, jak wygląda generał Mendoza, nie zapomnijcie podnieść rąk do góry, kiedy Torres powie trzy. Więcej ludzi, niż się wydawało, a ilu wojskowych, to chyba adiutanci ministra, chciałbym zobaczyć ambasadorów, ale nam biją brawa, a jeszcześmy nie zaczęli. Tak jest, teraz półobrót, porucznik ma chyba linę przygotowaną, Ojcze Święty, żeby tylko porobił dobre węzły, ale miny robią ci z piątego, nie straszcie, już się trzęsę, stop. „Raz, dwa, raz, dwa, ra - ra - ra”. A wtedy Gambarina podszedł trochę bliżej i nie zwracając wcale uwagi na porucznika, który rozwijał linę i liczył węzły, powiedział: „No więc, udajecie cwaniaków. Uważajcie, możecie zostać bez jajek”. „Powiedz to swojej babci” - odpowiedział Jaguar. „Potem ze sobą porozmawiamy we dwóch” - rzekł Gambarina. „Dość tych żartów - rzekł porucznik. - Kapitanowie drużyn do mnie, stanąć tutaj, na gwizdek zaczynacie ciągnąć. Kiedy pierwsi przekroczą linię przeciwnika, gwizdnę i przestajecie. Wygrywa się dwoma punktami. I nie skarżyć się, jestem sprawiedliwy”. Skakać z zamkniętymi ustami, chłopaki, psiakrew, krzyczą częściej „Boa, Boa” niż Jaguar” albo zgłupiałem, a tamten na co czeka, żeby gwizdnąć. „Gotowi, chłopcy - rzekł Jaguar - w razie potrzeby skonać, ale nie puścić”. A Gambarina puścił linę i groził nam pięścią, takiego mieli pietra, że musieli przegrać. Najbardziej dodawały ducha krzyki chłopaków, wślizgiwały mi się do mózgu, do ramion i 51

tyle mi dawały siły, że mucha nie siada, raz, dwa, trzy, nie, tatuniu, Boże, święci pańscy, cztery, pięć, lina jest gładka jak żmija, wiedziałem, że węzły nie są dość duże, ręce się, pięć, sześć, ześlizgują, siedem, umrę, tak się poci mężczyzna, dziewięć, ej - hop, ej - hop, jeszcze sekundkę, chłopcy, raz, raz, gwizdek, koniec ze mną. Ci z piątego zaczęli piszczeć: „Oszukują, panie poruczniku, nie przeszli linii, panie poruczniku”. Wiwat, chłopaki z czwartego wstali, ściągnęli czapki, morze czapek, co oni

krzyczą - Boa? śpiewają, płaczą, krzyczą: niech żyje Peru, chłopaki, precz z piątym, nie udawajcie teraz zabijaków, bo pęknę ze śmiechu, hurra, hurra. „Nie szemrać mi tu - powiada porucznik - jeden zero dla czwartego. Przygotować się do drugiej rundy”. Górą nasi, to dopiero równa paka, ten czwarty rok, to się nazywa dopiero ryczeć, widzę cię, góralu Cava, i ciebie, Kędzior, wrzeszczcie, to rozgrzewa mięśnie, pocę się jak konewka, nic uciekaj, żmijo, siedź spokojnie i nie gryź, Niewygrzana. Najgorsze, że stopy się ślizgają po trawie jak po lodzie, chyba mi coś w środku pęknie, żyły mi wyskakują z gardła, który tam puszcza, nie pochylaj się, który to zdrajca puszcza, ściskajcie żmiję, pomyślcie o roku, cztery, pięć, i raz, co się dzieje chłopakom, niech to diabli, wyrównali, Jaguar. Ale ich to kosztowało, aż poklękali i padali na ziemię z otwartymi ramionami, dyszeli jak bydlęta i pocili się. „Po jednym - rzekł porucznik. - I dość tych komedii, nie jesteście baby”. Wtedy zaczęli nam wymyślać, żeby nas podłamać moralnie. „Tylko się skończy gra, zginiecie”, „Jak Boga kocham, że was spierzemy”, „Stulcie pyski, albo zaraz będzie bicie”. „Ciszej, dranie - mówił porucznik - wszystko słychać na trybunach, ciężko mi za to zapłacicie”. Zupełnie jak grad, taka twoja mamusia, raz, a twoja, ra - ra ra. Tym razem poszło szybciej i było śmieszniej, wszyscy zaczęli ryczeć z napiętymi brzuchami, z nabrzmiałymi szyjami i niebieskimi żyłami. „Czwarty, czwarty!”, „To nie żarty, wygra czwarty”, jedno pociągnięcie i klops. A Jaguar powiedział: „Rzucą się na nas i gówno ich będzie obchodziło, że na trybunach pełno generałów. To będzie rozróba stulecia. Widzieliście, jak na mnie patrzy Gambarina?”. Przekleństwa publiczności leciały nad boiskiem, w dali widać było Huarinę, jak biegał w tę i we w tę, pułkownik i minister wszystko słyszą, brygadierzy, spisać po czterech, po pięciu, po dziesięciu z każdego oddziału i miesiąc, dwa miesiące koszarniaka. Ciągnijcie, chłopaki, to ostatni wysiłek, zobaczymy, kto tu jest prawdziwy leonciopradino z jajami na miejscu. Ciągnęliśmy, kiedy ujrzałem plamę, dużą brązową plamę z czerwonymi punkcikami, schodzącą z trybun piątego roku, plamkę, która powiększała się, całe plamisko. „Idą ci z piątego - zaczął Jaguar bronić się, chłopcy a wtedy Gambarina puścił żmiję i tamci z piątego, którzy ciągnęli, popadali na brzuchy i przeszli linię, krzyknąłem: „wygraliśmy”, Jaguar i Gambarina już zaczynali się lać na ziemi, a Urioste i Zapata przebiegli koło mnie z wywieszonymi językami i zaczęli tłuc tych z piątego, plama rosła i rosła, wtedy Pallasta zdjął górę od dresu i pomachał ku trybunom czwartego: 52

„Chodźcie, chłopaki, chcą nas zlinczować”, porucznik próbował rozdzielić Jaguara i Gambarinę, nie widząc, co się dzieje za jego plecami, nie widzicie, cholery, że pułkownik patrzy? I zaczęła schodzić druga plama, idą nasi, cały czwarty rok znowu był Kołem, gdzie jesteś, góralu Cava, bracie Kędzior, bijmy się ramię przy ramieniu, wszystkie owieczki wróciły do stadka, a my jesteśmy przywódcami. I nagle głosik pułkownika rozlegający się nad tym wszystkim, oficerowie, oficerowie, przerwijcie ten

skandal, co za hańba dla szkoły; i w tym momencie wyrasta przede mną szeroka, fioletowa gęba tego faceta, który mnie chrzcił, poczekaj no, mój ty chrzestny, musimy się policzyć, gdyby mój brat mnie widział, on tak nienawidził górali, z tą ich rozdziawioną mordą i tym ich strachem, nagle zaczęły się sypać baty, oficerowie i kaprale pozdejmowali pasy i podobno kilku oficerów, co byli na trybunach w charakterze gości, też zeszło i pozdejmowali pasy, trzeba być bezczelnym, nawet nie byli z naszej szkoły, mnie trzepnęli, zdaje się, nie rzemieniem, tylko sprzączką, mam pręgę przez całe plecy. „To spisek, panie generale, ale będę bezwzględny”, „Co tu chrzanić o spisku, zrób pan coś, żeby te chu… przestali się bić, panie pułkowniku, proszę przekręcić wyłącznik, mikrofon jest włączony”, gwizdki i pasy, tylu poruczników, a prawie ich nie było widać, plecy aż piekły od pasów, a Jaguar i Gambarina spleceni jak ośmiornice tarzali się na trawce. Ale udało nam się, Niewygrzana, zabieraj się, parszywa, z tymi zębami. Kiedy staliśmy już w szeregu, ciało zaczęło mnie palić, zmęczenie, miałem ochotę wyciągnąć się od razu na boisku i wypoczywać. Nikt nic nie mówił, niewiarygodne, jaka zapanowała cisza, tylko piersi unosiły się i opadały, kto by tam myślał o przepustce, przysięgam, że wszyscy marzyli tylko o tym, żeby się położyć do łóżka i spać. Teraz tośmy wpadli, minister da nam koszarniaka do końca roku, najśmieszniejsze, jakie miny miały szczeniaki, przecież oni nic nie zrobili, dlaczego mieli takiego pietra? Idźcie do domu i nie zapomnijcie, coście widzieli. A bardziej jeszcze bali się porucznicy, Huarina, jesteś żółty, popatrz do lustra, a żal ci się zrobi własnej gęby, Kędzior obok mnie powiedział: „Czy to generał Mendoza, ten grubas, co siedzi obok tej kobiety w niebieskim? Myślałem, że on jest z piechoty, ale sk…syn ma czerwone dystynkcje, był artylerzystą”. A pułkownik o mało nie zjadł mikrofonu i nie wiedział, jak zacząć, piszczał: „Kadeci” i przerywał, i znowu mówił „kadeci”, i głos mu się łamał, pusty śmiech mnie ogarniał, suczko, a wszyscy sztywni i oniemiali, rozdygotani. Co on jeszcze powiedział, Niewygrzana? No, poza tym „kadeci, kadeci, kadeci”, załatwimy to wszystko w rodzinie, teraz tylko kilka słów, żeby przeprosić w imieniu wszystkich, w waszym imieniu, oficerów, moim własnym, najuniżeniej przeprosić, i wtedy tamta babka zasłużyła sobie na pięciominutową owację, podobno się rozpłakała z wrażenia, widząc, że aż ręce nam puchną od oklasków, i zaczęła wszystkim rozsyłać całusy, szkoda, że stała tak daleko, nie było widać, czy jest brzydka, czy ładna, młoda czy stara. Nie dostałaś gęsiej skórki, 53

Niewygrzana, kiedy powiedział: „Ci z trzeciego, przebrać się w mundury, czwarty i piąty zostaje w koszarach”? A wiesz, dlaczego nikt się nie ruszył, suko, ani oficerowie, ani brygadierzy, ani goście, ani szczeniaki? Bo diabeł naprawdę istnieje. Wtedy ona skoczyła: „pułkowniku”, „wielce szanowna pani”, wszyscy zaczęli się ruszać, „co tam się dzieje, proszę pana, pułkowniku”, „szanowna pani ambasadorowo, słów mi brak”, „wyłączcie mikrofon”, „błagam pana, pułkowniku”, ile czasu to trwało, suczko? Tyle co nic, wszyscy patrzyli na grubasa, na mikrofon i na tę kobietę, mówili wszyscy naraz i zrozumieliśmy, że to Jankeska. „Zrobi pan to dla mnie, panie pułkowniku?” Śmiertelne milczenie nad boiskiem i wszyscy na baczność. „Kadeci, kadeci, zapomnijmy o tym

skandalu, niechaj nigdy się więcej nie powtórzy, nieskończona dobroć pani ambasadorowej”, Gamboa podobno później powiedział: „Wstyd, myślałby kto, że to szkoła siostrzyczek zakonnych, kobiety rozkazują w koszarach!”, i podziękujcie jej ekscelencji, ciekawe, kto wymyślił tę owację szkoły, lokomotywa rusza powoli pam, raz, dwa, trzy, cztery, pięć, pam, raz, dwa, trzy, cztery, pam, raz, dwa, trzy, pam, raz, dwa pam, raz, pam, pam, pammmm i jeszcze raz, a potem pam - pam - pam i znowu ci z budy Guadalupe włosy sobie rwali z głowy ze złości na naszych kibiców w czasie mistrzostw w lekkiej atletyce, a my pam - pam - pam, ambasadorowej powinniśmy zrobić też hip hip hurra, nawet szczeniaki zaczęły klaskać i kaprale, i porucznicy, nie przestawać, dalej, pam - pam - pam i nie odrywać oczu od pułkownika; ambasadorowa i minister zabierają się, a on pewnie zaraz znowu gębę wykrzywi i powie, myśleliście, żeście wielkie cwaniaki, ale jeszcze będziecie się śmiać baranim głosem, ale nie, zaczął się śmiać, generał Mendoza też, i ambasadorzy, i oficerowie, i goście, pam - pam - pam, ojej, aleśmy wszyscy dobrzy, oj, tatuniu, oj, mamuniu, pam - pam - pam, wszyscy jesteśmy leonciopradinos na sto dwa, niech żyje Peru, panowie kadeci, któregoś dnia wezwie nas Ojczyzna i staniemy na wezwanie, dzielny duch, serce śmiałe, „Gdzie jest Gambarina, niech mu dam buziaka - mówił Jaguar - to znaczy, jeśli jeszcze żyje po tych knotach, które ode mnie dostał”, babka płacze, słysząc te oklaski, Niewygrzana, życie w szkole jest ciężkie i surowe, ale przynosi też chwile satysfakcji, szkoda, że Koło nie stało się z powrotem, czym było, serce rosło mi w piersi, kiedyśmy się zbierali we trzydziestu w łazience, diabeł wszędzie się wciśnie z rogami i kopytami, a jak nie, to babę pośle, co by było, gdybyśmy wszyscy wpadli przez górala Cavę, gdyby go wywalili, gdyby nas wywalili przez głupią szybę, suko, suko, nie zębami. O dniach, które nastąpiły monotonne i poniżające, także zapomniał. Wstawał wcześnie, z ciałem obolałym od bezsenności, i błądził po na wpół umeblowanych pokojach tego obcego domu. W mansardzie, nad ostatnim piętrem domu, znalazł stosy gazet i czasopism, które przeglądał od niechcenia przez całe ranki i popołudnia. Unikał rodziców i odzywał się do nich tylko 54

monosylabami. „Co myślisz o swoim tatusiu?” - spytała go pewnego dnia matka. „Nic - odpowiedział - nic a nic nie myślę”. A kiedy indziej: „Jesteś zadowolony, Richi?”. „Nie”. Nazajutrz po ich przyjeździe do Limy ojciec przyszedł rano do jego łóżka i z uśmiechem nadstawił mu policzek. „Dzień dobry” - rzekł Ricardo, nie ruszając się. Przez oczy ojca przebiegł cień. Tegoż dnia rozpoczęła się niewidoczna wojna.

Ricardo pozostawał w łóżku do chwili, kiedy słyszał, że ojciec zamknął za sobą drzwi od ulicy. Spotykając go w porze obiadu mówił szybko dzień dobry i biegł na mansardę. Czasami zabierali go po południu na spacer. Siedząc sam na tylnym siedzeniu auta, Ricardo udawał, że ogromnie go interesują parki, aleje i place. Nie otwierał ust, ale czujnie nadstawiał uszu na wszystko, co mówili rodzice. Niekiedy sens aluzji wymykał mu się: w te noce jego bezsenność stawała się gorączkowa. Nie pozwalał się zaskoczyć. Jeśli nagle zwracali się do niego, odpowiadał: „Jak? Co?”. Którejś nocy usłyszał, że rozmawiają o nim w sąsiednim pokoju. „Ma dopiero osiem lat - mówiła jego matka - przyzwyczai się”. „Miał już dość na to czasu” - odpowiedział ojciec, a jego głos był inny, suchy i ostry. „Nie widział cię nigdy przedtem nalegała matka - to kwestia czasu”. „Źle go wychowałaś - mówił ojciec - to twoja wina, że jest taki. Jak baba”. Potem głosy rozpłynęły się w szepcie. Kilka dni później serce mocniej zabiło mu w piersi: jego rodzice zaczęli się zachowywać w zagadkowy sposób, ich rozmowy były tajemnicze. Zaostrzył swoje szpiegowskie obserwacje, nie pomijał najmniejszego gestu, kroku czy spojrzenia. Jednakże nie potrafił sam znaleźć klucza do zagadki. Któregoś ranka matka przytuliła go i spytała: „Co byś powiedział, gdybyś dostał siostrzyczkę?”. Pomyślał: Jeśli się zabiję, to będzie ich wina i pójdą do piekła”. Były to ostatnie dni lata. Serce drżało mu z niecierpliwości; w kwietniu poślą go do szkoły i będzie przez dużą część dnia poza domem. Któregoś popołudnia, po długich medytacjach na mansardzie poszedł do matki i powiedział jej: „Nie moglibyście mnie oddać do internatu?”. Powie - dział to głosem, który wydawał mu się naturalny, ale matka spojrzała na niego oczyma pełnymi łez. Włożył ręce do kieszeni i dodał: „Nie lubię za dużo się uczyć, przypomnij sobie, co mówiła ciotka Adelina w Chiclayo. A to się nie będzie podobało tatusiowi. W internatach zmuszają do nauki”. „A kto zostanie z mamusią?” „Ona - odpowiedział Ricardo bez wahania moja siostrzyczka”. Niepokój w oczach matki rozwiał się, twarz jej wyrażała teraz przygnębienie. „Nie będzie żadnej siostrzyczki - rzekła. - Zapomniałam ci o tym powiedzieć”. Przez cały dzień zastanawiał się nad tym, co zrobił, i doszedł do wniosku, że postąpił niewłaściwie. 55

Męczyła go myśl, że się zdradził. Tej nocy leżał w łóżku z szeroko otwartymi oczami i rozmyślał, jak naprawić swój błąd: ograniczy do minimum liczbę słów, jakie z nimi wymienia, będzie więcej czasu spędzał na mansardzie. Wtem dobiegł go rosnący hałas i po chwili w pokoju grzmiał silny głos, rzucający słowa, których nigdy nie słyszał. Przestraszył się i przestał rozmyślać. Przekleństwa docierały do niego przeraźliwie wyraźnie i chwilami, wśród krzyków i wyzwisk, rozróżniał słaby, błagalny głos swojej matki. Potem hałas ustał na kilka sekund, rozległo się świszczące klaśnięcie, a kiedy jego matka krzyknęła: „Richi!”, on już się zerwał, pobiegł ku drzwiom, otworzył je i wpadł do sąsiedniego pokoju, krzycząc: „Nie bij mojej mamy”. Dostrzegł matkę w nocnej koszuli, z twarzą zniekształconą w świetle małej lampki nocnej, usłyszał, że coś bełkoce, lecz w tym momencie wyrosła przed nim wielka, biała sylwetka. Pomyślał: „Jest nagi” i poczuł lęk. Ojciec uderzył go otwartą dłonią, a on upadł bez słowa. Ale wstał natychmiast: wszystko zaczęło powoli wirować. Już miał powiedzieć, że jego nikt nigdy nie bił, że to niemożliwe, ale zanim zdążył, jego ojciec znów go uderzył, a on znów upadł. Leżąc na ziemi, ujrzał niby w powolnym wirze swoją matkę wyskakującą z łóżka i ojca, który zatrzymał ją w pół drogi i z łatwością pchnął ku łóżku, potem zobaczył, że ojciec się odwrócił i podszedł do niego z krzykiem, poczuł się uniesiony w powietrze i nagle znalazł się w swoim pokoju, w ciemności, mężczyzna, którego ciało widział w mroku, jeszcze raz uderzył go w twarz. Zdążył jeszcze zobaczyć, że mężczyzna stanął pomiędzy nim a matką, która weszła do pokoju, chwycił ją za rękę i pociągnął za sobą, jak gdyby była szmacianą lalką, potem drzwi zamknęły się, a on zapadł w koszmar. 56

IV

Wysiadł z autobusu na przystanku przy ulicy Alcanflores i długimi krokami przeszedł trzysta metrów dzielące go od domu. Przechodząc przez jedną z przecznic, ujrzał grupkę malców. Ironiczny głos spytał za jego plecami: „Sprzedajesz lody?”. Tamci się roześmiali. Kilka lat temu on też z kolegami ze swej dzielnicy przezywał kadetów ze Szkoły Wojskowej „lodziarzami”. Niebo się

zaciągnęło, ale nie było zimno. Willa przy ulicy Alcanflores wydawała się nie zamieszkana. Matka otworzyła mu drzwi. Pocałował ją. - Późno przychodzisz, Alberto - rzekła. - Dlaczego? - Tramwaje z Callao zawsze są zapchane, mamo. I jeżdżą tylko co pół godziny. Matka wzięła walizeczkę, kepi i poszła za nim do jego pokoju. Dom był mały, jednopiętrowy i lśnił czystością. Alberto zdjął bluzę, krawat i rzucił na krzesło. Matka wzięła je i starannie złożyła. - Chcesz zaraz zjeść obiad? - Najpierw się wykąpię. - Tęskniłeś do mnie? - Bardzo, mamusiu. Alberto ściągnął koszulę. Przed zdjęciem spodni włożył szlafrok: matka nie widziała go nagiego od czasu, gdy wstąpił do kadetów. - Odświeżę ci mundur. Jest cały zakurzony. - Tak - rzekł Alberto. Włożył ranne pantofle. Wysunął szufladę komody, wziął koszulę z kołnierzykiem, bieliznę, skarpetki. Potem z nocnej szafki wyjął parę połyskujących, czarnych półbucików. - Wypucowałam je dziś rano - rzekła matka. - Ręce sobie zniszczysz. Nie powinnaś tego robić, mamo. - A kogo obchodzą moje ręce? - rzekła ona, wzdychając. - Jestem biedną, opuszczoną kobietą. - Dziś rano miałem bardzo trudny egzamin - przerwał jej Alberto. - Źle mi poszło. - Ach! - odparła matka. - Chcesz, żebym ci napełniła wannę? - Nie. Lepiej wezmę prysznic. - Dobrze. Pójdę szykować obiad. 57

Odwróciła się i skierowała do drzwi. - Mamo. Zatrzymała się na progu. Była drobna, cerę miała bardzo białą, oczy wpadnięte i żałosne. Nie używała szminki i miała rozczochrane włosy. Na spódnicy nosiła wymięty fartuch. Alberto przypomniał sobie stosunkowo niedawne czasy, kiedy matka spędzała całe godziny przed lustrem, ukrywając zmarszczki pod makijażem, powiększając oczy, pudrując się; codziennie po południu chodziła do fryzjera, a kiedy się gdzieś wybierała, wybór sukienki był połączony z atakami nerwowymi. Zmieniło się to od czasu, gdy odszedł ojciec. - Nie widziałaś taty? Znowu westchnęła i policzki jej zarumieniły się. - Wyobraź sobie, że przyszedł we wtorek - rzekła. - Otworzyłam mu nie wiedząc, kto to. Pozbył się wszelkich skrupułów, Alberto, nie masz pojęcia, jaki jest. Chciał, żebyś go poszedł odwiedzić. Znowu proponował mi pieniądze. Najwyraźniej chce, żebym umarła z bólu. - Przymknęła powieki i cichszym głosem dodała: - Musisz się z tym pogodzić, synu. - Pójdę wziąć porządny prysznic - powiedział. - Jestem lepki od brudu. Przeszedł koło matki i pogłaskał ją po głowie, myśląc: „Znów nie będziemy mieli ani grosza”. Długą chwilę stał pod prysznicem; namydliwszy się najpierw dokładnie, wyszorował ciało obiema rękami i kilka razy zmieniał strumień ciepłej i zimnej wody. Jak dla oprzytomnienia po pijaństwie” pomyślał. Ubrał się. Tak jak w poprzednie soboty, cywilne ubranie wydawało mu się dziwne, zbyt miękkie, miał wrażenie, że jest goły: skóra tęskniła do szorstkiego drelichu. Matka czekała na niego w jadalni. Obiad zjadł w milczeniu. Za każdym razem, gdy kończył jeść kawałek chleba, matka pospiesznie podsuwała mu koszyk z pieczywem. - Chcesz gdzieś wyjść? - Tak, mamo. Muszę przekazać wiadomość od kolegi, który dostał koszarniaka. Wrócę szybko.

Matka kilka razy otworzyła i zamknęła oczy, Alberto zląkł się, że wybuchnie płaczem. - Nigdy cię nie widuję - rzekła. - Kiedy masz przepustkę, cały dzień gdzieś biegasz. Nie żal ci matki? - Wrócę nie później niż za godzinę, mamo - rzekł Alberto zakłopotany. - Może wcześniej. Usiadł do stołu wygłodniały, a teraz obiad wydawał mu się bez smaku i nieskończenie 58

długi. Przez cały tydzień marzył o wyjściu, ale ledwie wchodził do domu, czuł się zirytowany; przytłaczająca uniżoność matki była równie przykra jak zamknięcie. Poza tym było to coś nowego, do czego niełatwo się było przyzwyczaić. Dawniej sama wysyłała go pod lada pretekstem na ulicę, aby swobodnie cieszyć się wizytami niezliczonych przyjaciółek, które po południu wpadały do niej grać w kanastę. Teraz natomiast chwytała się go kurczowo, wymagając, by Alberto poświęcał jej cały swój wolny czas i wysłuchiwał trwających godzinami lamentów nad jej tragicznym losem. Wpadała często w religijny trans: wzywała Boga i modliła się na głos. Bo i w tym się zmieniła. Dawniej zdarzało jej się nieraz zapomnieć o mszy i Alberto niejednokrotnie zaskoczył ją na plotkowaniu o księżach i dewotkach. Teraz chodziła do kościoła prawie codziennie, miała duchowego przewodnika, jezuitę, którego nazywała „świętym człowiekiem”, uczęszczała na wszelkiego rodzaju nowenny, a pewnej soboty Alberto znalazł na jej szafce nocnej biografię świętej Róży z Limy. Matka zebrała ze stołu talerze i zgarnęła na dłoń rozrzucone na stole okruchy chleba. - Będę z powrotem przed piątą - powiedział. - Nie spóźnij się, syneczku - odpowiedziała matka. - Kupię ciasteczek do herbaty. Kobieta była gruba, tłusta i brudna; nie uczesane włosy spadały jej co chwila na czoło; zarzucała je do tyłu lewą ręką i korzystała z okazji, żeby podrapać się po głowie. W drugiej ręce trzymała kawałek tektury, którym machała, podsycając niepewny ogień. Pod wieczór węgiel wilgotniał i po włożeniu do pieca dymił obficie. Ściany kuchni były czarne, a twarz kobiety poplamiona popiołem. „Oślepnę chyba” - szepnęła. Dym i iskry napełniały jej oczy łzami. Zawsze miała spuchnięte powieki. - Co takiego? - spytała Teresa z drugiego pokoju. - Nic - odparła cierpko kobieta, pochylając się nad garnkiem; zupa jeszcze się nie gotowała.

- Co? - powtórzyła dziewczyna. - Głucha jesteś? Mówię, że chyba oślepnę. - Chcesz, żeby ci pomóc? - Nie potrafisz - sucho odpowiedziała kobieta; teraz jedną ręką mieszała zupę, a drugą dłubała w nosie. - Nic nie umiesz robić. Ani gotować, ani szyć, nic. Biedna będziesz. Teresa nie odpowiedziała. Właśnie wróciła z pracy i sprzątała mieszkanie. Ciotka brała na siebie sprzątanie w ciągu tygodnia, ale w soboty i niedziele była kolej Teresy. Nie było to zbyt pracochłonne; mieszkanie składało się tylko z dwóch pokojów oprócz kuchni: z sypialni i pokoju 59

służącego za salon, jadalnię i warsztat krawiecki. Było to stare mieszkanie, bez słońca, prawie pozbawione mebli. - Dziś wieczór pójdziesz do swoich wujostwa - rzekła kobieta. - Oby nie okazali się tacy skąpi, jak w zeszłym miesiącu. Na powierzchni rondla pojawiły się bulgoczące bąbelki: w oczach kobiety zalśniły światełka. - Pójdę jutro - rzekła Teresa. - Dziś nie mogę. - Nie możesz? Kobieta machała zaciekle kartonem, służącym jej za wachlarz. - Nie. Dziś jestem umówiona. Tektura znieruchomiała w połowie drogi i kobieta podniosła wzrok. Oderwała uwagę od zupy tylko na chwilę; ocknęła się i dalej podsycała ogień. - Umówiona? - Tak - dziewczyna przestała zamiatać i trzymała szczotkę uniesioną kilka centymetrów nad ziemią. - Zaproszono mnie do kina. - Do kina? Kto taki?

Zupa kipiała. Kobieta zdawała się o niej zapominać. Patrząc ku sąsiedniemu pokojowi czekała na odpowiedź Teresy, włosy opadły jej na czoło, znieruchomiała w niespokojnym napięciu. - Kto cię zaprosił? - powtórzyła. I zaczęła szybko wachlować sobie twarz. - Ten chłopiec, który mieszka na rogu - powiedziała Teresa, opuszczając szczotkę na ziemię. - Na którym rogu? - W tym piętrowym domu z cegły. Nazywa się Arana. - To oni tak się nazywają? Arana? - Tak. - To ten, co chodzi w mundurze? - dopytywała się kobieta. - Tak. On jest w Szkole Wojskowej. Dziś ma przepustkę. Przyjdzie po mnie o szóstej. Kobieta podeszła do Teresy. Jej wybałuszone oczy były szeroko otwarte. - To przyzwoici ludzie - rzekła. - Dobrze ubrani. Auto mają. - Tak - rzekła Teresa. - Niebieskie. - Jeździłaś nim? - spytała kobieta gwałtownie. - Nie. Raz tylko rozmawiałam z tym chłopcem, dwa tygodnie temu. Miał przyjść po mnie w 60

zeszłą niedzielę, ale nie mógł. Przysłał mi list. Nagle kobieta odwróciła się i pobiegła do kuchni. Ogień zgasł, ale zupa nadal kipiała. - Niedługo skończysz osiemnaście lat - rzekła kobieta, podejmując znów walkę z buntowniczymi włosami. - Ale ty sobie nie zdajesz sprawy. Oślepnę i poumieramy z głodu, jeśli czegoś nie zrobisz. Nie daj uciec temu chłopcu. Masz szczęście, że zwrócił na ciebie uwagę. W twoim wieku ja byłam już w ciąży. Ale po co Pan Bóg dawał mi dzieci, kiedy mi je później odebrał. Cóż, taki los. - Tak, ciociu - rzekła Teresa.

Zamiatając przyglądała się swoim szarym pantoflom na wysokim obcasie: były brudne i zniszczone. A gdyby Arana zabrał ją do dużego kina premierowego? - On jest wojskowym? - spytała kobieta. - Nie. Chodzi do gimnazjum Leoncio Prado. To szkoła taka jak inne, tyle że prowadzona przez wojskowych. - Do gimnazjum? - odparła kobieta z oburzeniem. - Ja myślałam, że to mężczyzna. Ba, ale co ciebie tam obchodzi, że jestem stara. Ty byś tylko chciała, żebym ja już wreszcie wyciągnęła nogi. Alberto zawiązywał krawat. Czy to on, ta gładko ogolona twarz, te czyste i przyczesane włosy, ta biała koszula, jasny krawat, szara marynarka, ta chusteczka wystająca z górnej kieszonki, cała ta istota aseptyczna i wymuskana, która widniała w lustrze łazienki? - Bardzo przystojny z ciebie chłopiec - rzekła jego matka z salonu. I dodała ze smutkiem: Podobny jesteś do ojca. Alberto wyszedł z łazienki. Pochylił się, żeby ją pocałować. Matka podstawiła mu czoło; sięgała mu do ramienia i Alberto poczuł, że jest bardzo wątła. Jej włosy były prawie białe. „Już nie farbuje włosów - pomyślał. - Wygląda o wiele starzej”. - To on - rzekła matka. Istotnie, sekundę później zabrzmiał dzwonek u drzwi. „Nie otwieraj” - rzekła matka, kiedy Alberto skierował się do drzwi wyjściowych, ale nic nie zrobiła, żeby go powstrzymać. - Cześć, tato - rzekł Alberto. Niski i krępy mężczyzna z niedużą łysiną był elegancko ubrany w granatowy garnitur, a kiedy pocałował syna w policzek, Alberto poczuł przenikliwy zapach perfum. Ojciec z uśmiechem poklepał go po ramieniu i zajrzał do pokoju. Matka, stojąc w korytarzu prowadzącym do łazienki, przyjęła postawę pełną rezygnacji: głowa schylona, powieki wpółprzymknięte, dłonie splecione na 61

podołku, szyja nieco podana do przodu, by ułatwić katu robotę.

- Dzień dobry, Carmela. - Po co przyszedłeś? - szepnęła matka, nie zmieniając pozycji. Bez śladu zakłopotania mężczyzna zamknął za sobą drzwi, rzucił na fotel skórzaną teczkę i wciąż z uśmiechem i ze swobodą usiadł, wskazując jednocześnie Albertowi, by siadł koło niego. Alberto spojrzał na matkę, nadal stała nieruchomo. - Carmela - rzekł ojciec wesoło. - Chodź, porozmawiajmy chwilę. Możemy to robić w obecności Alberta, to już dorosły kawaler. Alberto poczuł satysfakcję. W odróżnieniu od matki, ojciec wydawał się młodszy, zdrowszy, silniejszy. W jego gestach, głosie i wyrazie twarzy było coś niepohamowanego, co wyrywało się i chciało uwidocznić. Czyżby był szczęśliwy? - Nie mamy sobie nic do powiedzenia - rzekła matka. - Ani słowa. - Spokojnie - odparł ojciec. - Jesteśmy ludźmi cywilizowanymi, wszystko można spokojnie załatwić. - Jesteś nędznikiem, łobuzem! - krzyknęła matka, nagle zmieniona: wygrażała pięściami, a jej twarz utraciła całą łagodność i zaczerwieniła się; jej oczy miotały błyskawice. - Precz stąd! To mój dom, płacę z moich pieniędzy. Ojciec zatkał sobie uszy, rozbawiony. Alberto spojrzał na zegarek. Matka zaczęła płakać; ciałem jej wstrząsało łkanie. Nie ocierała łez, które ściekając po policzkach zdradzały obecność jasnego meszku. - Carmela - rzekł ojciec. - Uspokój się. Nie chcę się z tobą kłócić. Trochę spokoju. Nie możesz tak dalej żyć, to nonsens. Musisz rzucić tę dziurę, mieć służące, żyć normalnie. Nie możesz się tak opuszczać. Zrób to dla swego syna. - Precz stąd! - zawołała matka. - To jest uczciwy dom, nie masz prawa przychodzić go brudzić. Idź sobie do tych dziwek, nie chcemy cię znać, zachowaj sobie swoje pieniądze. Te, które mam, wystarczą mi w zupełności na wykształcenie mojego syna. - Żyjesz jak żebraczka - rzekł ojciec. - Czyś ty straciła całą godność? Dlaczego, u licha, nie chcesz, żebym ci dawał alimenty? - Alberto! - krzyknęła matka z oburzeniem. - Nie pozwól, żeby mnie obrażał. Nie wystarcza mu to, że mnie upokorzył przed całą Limą, chce mnie na dodatek zabić. Zrób coś, synu. - Tato, proszę - rzekł Alberto bez entuzjazmu. - Nie kłóćcie się. - Milcz - rzekł ojciec. Przybrał wyraz twarzy uroczysty i pełen wyższości. - Jesteś bardzo młody. 62

Któregoś dnia zrozumiesz. Życie nie jest takie proste. Alberto miał ochotę się roześmiać. Pewnego razu zobaczył ojca w śródmieściu Limy w towarzystwie bardzo pięknej blondynki. Ojciec też go zobaczył, ale odwrócił wzrok. Tego wieczoru przyszedł do pokoju Alberta z tą samą miną, jaką teraz zrobił, i wypowiedział identyczne słowa. - Przychodzę z pewną propozycją - rzekł ojciec. - Posłuchaj mnie przez chwilę. Kobieta znowu robiła wrażenie tragicznego posągu. Alberto zauważył jednakże, że śledziła ojca uważnym spojrzeniem spod przymrużonych powiek. - Ty się zwłaszcza przejmujesz formami - rzekł ojciec. - Rozumiem cię, należy szanować społeczne konwenanse. - Cynik! - krzyknęła matka i znów się skuliła. - Nie przerywaj mi, kochana. Jeśli chcesz, możemy znowu mieszkać razem. Znajdziemy jakiś porządny dom tutaj, w Mira - flores, może udałoby się znowu dostać ten dom na Diego Ferre albo koło San Antonio, no, gdzie będziesz chciała. Jednego wymagam: absolutnej swobody. Chcę móc rozporządzać swoim życiem. Mówił bez emfazy, spokojnie, z tym migotliwym błyskiem w oku, który zdziwił Alberta. - Będziemy unikać scen. Nie na darmo jesteśmy kulturalnymi ludźmi. Matka płakała teraz głośno, wśród szlochów wyzywała ojca, obdarzając go epitetami takimi, jak „cudzołożnik, zdeprawowany, rozpustnik”. Alberto rzekł: - Przepraszam, tato. Muszę iść załatwić jedną sprawę. Czy mogę wyjść? Ojciec wydał się zbity z tropu, ale potem uśmiechnął się uprzejmie i wyraził zgodę. - Dobrze, chłopcze - rzekł. - Spróbuję przekonać twoją matkę. To najlepsze wyjście. I nie martw się. Ucz się dobrze; masz przed sobą wielką przyszłość. Wiesz, jeżeli dobrze zdasz egzamin, poślę cię w przyszłym roku do Stanów Zjednoczonych. - Ja się zajmę przyszłością mojego syna! - krzyknęła matka. Alberto pocałował rodziców i wyszedł, szybko zamykając za sobą drzwi.

Teresa pozmywała talerze; jej ciotka odpoczywała w pokoju obok. Dziewczyna wzięła ręcznik, mydło i na palcach wyszła z domu. Sąsiedni dom był wąski, o żółtych murach. Zadzwoniła do drzwi. Otworzyła je mała, szczupła i roześmiana dziewczynka. - Cześć, Tere. - Cześć, Rosa. Mogę się wykąpać? - Wejdź. 63

Przeszły przez ciemny korytarz; na ścianach wisiały powycinane z gazet i pism zdjęcia aktorów filmowych i piłkarzy. - Widzisz tego? - rzekła Rosa. - Dostałam go dziś rano. To Glenn Ford. Widziałaś jakiś jego film? - Nie, ale chciałabym. W końcu korytarza była jadalnia. Jedno z krzeseł nie miało oparcia: zajmowała je kobieta. Mężczyzna podniósł oczy znad gazety, rozłożonej obok talerza i spojrzał na Teresę. - Teresita - pozdrowił ją, wstając. - Dzień dobry. Mężczyzna, na progu starości, brzuchaty, o krzywych nogach i martwych oczach, uśmiechnął się, wyciągnął dłoń ku twarzy dziewczyny w przyjacielskim geście. Teresa dała krok do tyłu i ręka zawisła niezdecydowanie w powietrzu. - Chciałabym się wykąpać, proszę pani - rzekła Teresa. - Czy można? - Tak - rzekła sucho kobieta. - Kosztuje jeden sol. Masz? Teresa wyciągnęła rękę; moneta nie błyszczała; był to sol wytarty i bez życia, długo widać przechodził z rąk do rąk. - Nie siedź za długo - rzekła kobieta. - Jest mało wody. Łazienka była ciemnym pomieszczeniem o powierzchni jednego metra. Na ziemi leżała podziurawiona, oślizgła deska.

Wmurowana niewysoko w ścianę rura pełniła rolę prysznica. Teresa zamknęła za sobą drzwi i powiesiła ręcznik na klamce, sprawdzając, czy zasłania dziurkę od klucza. Rozebrała się. Była szczupła, miała harmonijną sylwetkę i bardzo smagłą skórę. Odkręciła kran; woda była zimna. Gdy się mydliła, usłyszała, jak kobieta krzyknęła: „Uciekaj stąd, stary wieprzu”. Kroki mężczyzny oddaliły się i usłyszała odgłosy kłótni. Ubrała się i wyszła. Mężczyzna siedział przy stole i widząc dziewczynę mrugnął do niej. Kobieta zmarszczyła brwi i mruknęła: - Posadzkę moczysz. - Już idę - rzekła Teresa. - Bardzo dziękuję, proszę pani. - Do widzenia, Teresita - rzekł mężczyzna. - Przychodź, kiedy chcesz. Rosa odprowadziła ją do drzwi. W korytarzu Teresa powiedziała cicho: - Rosita, bądź taka dobra, pożycz mi swoją niebieską wstążkę. Tę, którą miałaś w sobotę. Oddam ci wieczorem. Dziewczynka kiwnęła głową i podniosła tajemniczo palec do ust. Potem znikła w głębi korytarza i wróciła po chwili na paluszkach. - Masz - rzekła. Popatrzyła z miną wspólniczki. - Do czego ci potrzebna? Dokąd idziesz? 64

- Mam randkę - rzekła Teresa. - Jeden chłopiec zaprosił mnie do kina. Oczy jej lśniły. Wydawała się szczęśliwa. Drobna mżawka poruszała liśćmi drzew na ulicy Alcanflores. Alberto wszedł do sklepu na rogu, kupił paczkę papierosów i skierował się ku alei Larco: jechało wiele samochodów. Niektóre najnowsze modele, z karoseriami w żywych kolorach, kontrastowały z popielatym niebem. Było wielu przechodniów. Przez jakiś czas przyglądał się wysokiej i zwinnej dziewczynie w czarnych spodniach, aż stracił ją z oczu. Pospieszny nie nadjeżdżał. Alberto zauważył dwóch uśmiechniętych chłopców. Minęło kilka sekund, nim ich poznał. Zaczerwienił się, wyszeptał „cześć”, chłopcy rzucili się ku niemu z otwartymi ramionami.

- Gdzieś ty się przez ten czas podziewał? - rzekł jeden z nich. Miał na sobie sportowe ubranie, fala na szczycie fryzury przywodziła na myśl grzebień koguta. - Nie do wiary! - Myśleliśmy, że już nie mieszkasz w Miraflores - rzekł drugi; był niski i tęgi, nosił mokasyny i kolorowe skarpetki. - Wieki całe, jak nie pokazujesz się w dzielnicy. - Teraz mieszkam na ulicy Alcanflores - rzekł Alberto. - Jestem w internacie Leoncio Prado. Wychodzę tylko w soboty. - W Szkole Wojskowej? - rzekł ten z kunsztowną fryzurą. - Coś ty zmalował, że cię tam wpakowali? To musi być straszne. - Nie tak bardzo. Człowiek się przyzwyczaja. I w końcu nie jest tak źle. Nadjechał pospieszny. Był pełny. Stali w przejściu, trzymając się poręczy. Alberto pomyślał o ludziach, których spotykał w sobotę w autobusach z La Perla albo w tramwajach Lima - Callao: krzykliwe krawaty, odór potu i brudu; w ekspresie widać było czystą odzież, inteligentne twarze, uśmiechy. - Co z twoim samochodem? - spytał Alberto. - Z moim? - rzekł ten w mokasynach. - Chyba mojego ojca. Już mi go nie pożycza. Miałem wypadek. - Jak to? Nie wiedziałeś? - rzekł drugi z wielkim podnieceniem. - Nie słyszałeś o wyścigu na Maleconie? - Nie, nic nie wiem. - Człowieku, na jakim ty świecie żyjesz? Tico to szatan - wymieniony uśmiechnął się, mile połechtany. - Założył się z tym wariatem Juliem, tym z ulicy Francia - pamiętasz? - że będzie się ścigał z nim aż do Cjuebrada po bulwarze nad morzem. A było po deszczu, masz pojęcie, co za kosy. Ja jechałem jako pilot tego tutaj. Wariata złapała lotna, ale myśmy prysnęli. Wracaliśmy z zabawy, wyobrażasz sobie. 65

- A wypadek? - spytał Alberto. - To potem. Ticowi strzeliło do głowy, żeby brać zakręty na wstecznym biegu tam, koło Atocongo. Rąbnął w słupek. Widzisz tę bliznę? A jemu samemu nic, to niesprawiedliwe. Szczęściarz. Tico uśmiechnął się od ucha do ucha, rozradowany. - Szatan z ciebie - rzekł Alberto. - Jak tam chłopaki z dzielnicy? - W porządku - rzekł Tico. - Teraz nie spotykamy się w ciągu tygodnia, dziewczęta mają egzaminy, wychodzą tylko w soboty i niedziele. Sytuacja się zmieniła, pozwalają już im chodzić z nami do kina, na zabawy. Stare się cywilizują, pozwalają im mieć swojego chłopca. Pluto chodzi z Heleną, wiesz? - Chodzisz z Heleną? - spytał Alberto. - Jutro będzie miesiąc - odrzekł rumieniąc się ten z falą. - I pozwalają jej wychodzić z tobą? - No pewnie, jej matka czasem zaprasza mnie na obiad. Ale słuchaj, przecież ona tobie się podobała. - Mnie? - rzekł Alberto. - Nigdy. - Jasne! - rzekł Pluto. - Jasne, że tak. Szalałeś za nią. Nie pamiętasz, jak cię uczyliśmy tańczyć u Emilia w domu? Powiedzieliśmy ci, jak się masz oświadczyć. - To były czasy! - rzekł Tico. - Bajki - rzekł Alberto. - Wszystko bujda. - Słuchajcie - rzekł Pluto, kierując uwagę ku czemuś, co znajdowało się w głębi autobusu. Widzicie, panowie, to, co ja widzę? Zaczął się przepychać do tyłu. Tico i Alberto poszli za nim. Dziewczyna, spostrzegłszy niebezpieczeństwo, zaczęła przyglądać się przez okno drzewom alei. Była ładna i pulchniutka, jej nos drżał jak nozdrza królika, prawie przytknięty do zaparowanej szyby. - Hola, serdeńko - zanucił Pluto. - Nie dokuczaj mojej narzeczonej - rzekł Tico. - Bo cię spiorę. - To nic - rzekł Pluto. - Mogę za nią zginąć. - Rozłożył ramiona jak recytator. - Kocham ją. Tico i Pluto wybuchnęli śmiechem. Dziewczyna dalej patrzyła na drzewa. - Nie zwracaj na niego uwagi, kochanie - rzekł Tico. - To dzikus. Pluto, proś panienkę o

przebaczenie. - Masz rację - powiedział Pluto. - Jestem dzikus i bardzo żałuję, bardzo proszę, przebacz. Powiedz, że mi przebaczasz, albo zrobię awanturę. 66

- Serca nie masz? - spytał Tico. Alberto także wyglądał przez szybę: drzewa były mokre i jezdnia lśniła po deszczu. W przeciwnym kierunku jechał sznur samochodów. Pospieszny zostawił za sobą Orrantię i wielkie kolorowe wille. Domki były teraz małe, bure. - To wstyd - rzekła jakaś pani. - Dajcie spokój temu dziecku. Tico i Pluto śmiali się nadal. Dziewczyna oderwała na chwilę wzrok od alei i rozejrzała się dookoła żywym spojrzeniem wiewiórki. Przez jej twarz przebiegł uśmiech i znikł. - Z przyjemnością, proszę pani - rzekł Tico. I zwracając się do dziewczyny: - Bardzo panią przepraszamy, senorita. - Wysiadam - rzekł Alberto, podając im rękę. - Do widzenia. - Chodź z nami - rzekł Tico. - Idziemy do kina. Mamy dla ciebie niezłą babkę. - Nie mogę - rzekł Alberto. - Umówiłem się. - W Lince? - rzekł Pluto z domyślnym uśmieszkiem. - Ach, masz jakiś swój planik, cwaniaku. Powodzenia. I nie przepadaj tak, zajrzyj czasem do dzielnicy, wszyscy cię pamiętają. „Wiedziałem, że musi być brzydka” - pomyślał od razu, gdy ujrzał ją stojącą na pierwszym stopniu schodków do jej domu. Powiedział szybko: - Dzień dobry. Czy zastałem Teresę? - To ja.

- Przychodzę z polecenia Arany. Ricarda Arany. - Proszę - rzekła dziewczyna z zakłopotaniem. - Niech pan siada. Alberto usiadł sztywno na brzeżku krzesła i znieruchomiał. Czy krzesło wytrzyma? Przez szparę w nieco rozchylonej zasłonie, dzielącej pokoje, ujrzał koniec łóżka i duże, ciemne stopy jakiejś kobiety. Dziewczyna stała obok niego. - Arana nie mógł wyjść - rzekł Alberto. - Miał pecha, dali mu dziś rano koszarniak. Powiedział mi, że miał się spotkać z panią, chciał, żebym przyszedł go wytłumaczyć. - Nie dostał przepustki? - rzekła Teresa. Jej twarz wyrażała rozczarowanie. Włosy miała sczesane do tyłu i związane niebieską wstążką. „Czy całowali się w usta?” - pomyślał Alberto. - To się zdarza każdemu - powiedział. - Kwestia szczęścia. Przyjdzie się z panią zobaczyć w następną sobotę. - Kto tu jest? - spytał gderliwy głos. Alberto spojrzał w tę stronę, stopy zniknęły. W kilka sekund później tłusta twarz wyjrzała zza zasłony. Alberto wstał. 67

- To kolega Arany - rzekła Teresa. - Nazywa się… Alberto powiedział swoje nazwisko. Poczuł w swojej ręce grubą i miękką spoconą dłoń: małż. Kobieta uśmiechała się z teatralną sztucznością i zaczęła mówić bez przerwy. Wśród terkotu słów formuły grzecznościowe, które Alberto słyszał w dzieciństwie, przewijały się w karykaturalnej postaci, przyprawione wykwintnymi a zbędnymi przymiotnikami; chwilami docierało do niego „pan” i „don”, oraz że stawia mu pytania, na które nie oczekuje jego odpowiedzi. Poczuł się otoczony słowną skorupą, wepchnięty do dźwięcznego labiryntu. - Niech pan siada, niech pan siada - mówiła kobieta, wskazując mu krzesło. Ciało pochylała w ukłonie niczym gigantyczny ssak. - Niech pan się mnie nie krępuje, proszę się czuć jak u siebie w domu, to dom ubogi, ale uczciwy, wie pan, przez całe życie zarabiałam na chleb, jak Bóg każe, w pocie czoła, jestem krawcową i zdołałam dać porządne wykształcenie Teresicie, mojej siostrzenicy, biedactwo, została sama, sierota, niech pan sobie wyobrazi, wszystko mnie zawdzięcza, niech pan siada, panie Albercie. - Arana nie dostał przepustki - rzekła Teresa; unikała wzroku Alberta i ciotki. - Ten pan przyniósł od

niego wiadomość. „Ten pan?” - pomyślał Alberto. I poszukał wzrokiem oczu dziewczyny, ale ta patrzyła teraz w ziemię. Kobieta wyprostowała się i rozpostarła ramiona. Jej uśmiech zamarł na ustach, ale trwał nadal niewzruszenie między policzkami, szerokim nosem i oczkami ukrytymi w fałdach tłuszczu. - Biedaczek - rzekła - biedny chłopiec, jakże musi cierpieć jego matka, ja też miałam dzieci i wiem, co to ból matki, bo mi poumierały, taki już Pan Bóg jest i lepiej nie próbować zrozumieć, ale wyjdzie za tydzień, życie jest ciężkie dla każdego, dobrze to rozumiem, wy młodzi lepiej o tych rzeczach nawet nie myślcie, niech mi pan powie, dokąd pan zabierze Teresitę. - Ciociu - dziewczyna zerwała się z krzesła. - On przyszedł przynieść mi wiadomość. Nie… - Jeśli o mnie chodzi, to się nie przejmujcie - dodała kobieta dobrodusznie, ze zrozumieniem, pełna poświęcenia. - Młodzi lepiej się czują sami, ja też byłam młoda, a teraz jestem stara, takie jest życie, ale przyjdzie i na was czas zmartwień, człowiek się starzeje po to, żeby cierpieć, wie pan, że tracę wzrok? - Ciociu - powtórzyła dziewczyna. - Proszę cię… - Jeśli pani pozwoli - rzekł Alberto - moglibyśmy pójść do kina. Jeżeli nie ma pani nic przeciwko temu. Dziewczyna znowu opuściła wzrok; umilkła i nie wiedziała, co począć z rękami. - Proszę ją odprowadzić wcześnie - rzekła ciotka. - Młodzi ludzie nie powinni znajdować 68

się w późnych godzinach poza domem, don Alberto. - Zwróciła się do Teresy. - Pozwól na minutkę. Przepraszam pana. Wzięła Teresę pod rękę i zaprowadziła do drugiego pokoju. Słowa kobiety dolatywały go jakby przywiane wiatrem i choć rozumiał je każde z osobna, nie udało mu się przeniknąć ich porządku i sensu. Zrozumiał jednak w niejasny sposób, że dziewczyna nie chciała z nim wyjść, i że starsza kobieta nie zadając sobie trudu, żeby jej odpowiedzieć, kreśliła ogólny obraz Alberta albo raczej wizerunek idealnej istoty, którą on w jej oczach uosabiał. Ujrzał się bogatym, pięknym, eleganckim, godnym zazdrości: wielki światowiec.

Zasłona rozchyliła się. Alberto uśmiechał się. Dziewczyna zaciskała nerwowo ręce z jeszcze większym niezadowoleniem i zakłopotaniem niż poprzednio. - Możecie iść - rzekła kobieta. - Dobrze jej pilnuję, wie pan. Nie pozwalam jej wychodzić z pierwszym lepszym. Bardzo pracowita jest, chociaż na to nie wygląda, taka szczuplutka. Cieszę się, że się trochę rozerwiecie. Dziewczyna podeszła do drzwi i odsunęła się, aby przepuścić Alberta pierwszego. Mżawka ustała, ale w powietrzu wisiała wilgoć, a chodniki i jezdnie były połyskujące i śliskie. Alberto przeszedł na stronę chodnika od jezdni. Wyjął papierosy, zapalił jednego. Spojrzał na nią z ukosa: była zmieszana, szła drobnymi kroczkami, patrząc przed siebie. Doszli do rogu bez słowa. Teresa zatrzymała się. - Zostanę tutaj - rzekła. - Mam przyjaciółkę, która mieszka tu w pobliżu. Dziękuję za wszystko. - Ależ nie - rzekł Alberto. - Dlaczego? - Musi pan wybaczyć cioci - rzekła Teresa; patrzyła mu w oczy i wydawała się spokojniejsza. Ona jest bardzo poczciwa, wszystko by zrobiła, żebym mogła gdzieś pójść. - Tak - rzekł Alberto. - Jest bardzo sympatyczna i bardzo uprzejma. - Tylko mówi dużo - stwierdziła Teresa i wybuchnęła śmiechem. „Brzydka jest, ale ma ładne zęby pomyślał Alberto. - Jak się jej Niewolnik oświadczył?” - Czy Arana by się pogniewał, gdybyś ze mną poszła? - Ja go prawie nie znam - rzekła. - Umówiliśmy się pierwszy raz. Nie opowiedział panu? - Dlaczego mi nie mówisz po imieniu? - spytał Alberto. Stali na rogu. Daleko w głębi ulicy widać było ludzi. Znowu zaczynało mżyć. Opadała na nich lekka mgła. 69

- Dobrze - rzekła Teresa. - Możemy sobie mówić po imieniu. - Tak - rzekł Alberto. - To dziwaczne, mówić sobie per pan. To dobre dla starych.

Przez chwilę milczeli. Alberto wyrzucił papierosa i zgasił go nogą. - No dobrze - rzekła Teresa, podając mu rękę. - Do widzenia. - Nie - rzekł Alberto. - Koleżankę możesz odwiedzić któregoś innego dnia. Chodźmy do kina. Dziewczyna spoważniała. - Nie ma powodu, żebyś czuł się zobowiązany - rzekła Teresa. - Naprawdę. Nie masz teraz nic do roboty? - A nawet gdybym miał - rzekł Alberto. - Ale nic nie mam, słowo daję. - Dobrze - powiedziała. Wyciągnęła rękę wnętrzem dłoni do góry. Spojrzała w niebo i Alberto spostrzegł, że ma promienne oczy. - Pada. - Tyle co nic. - Pojedziemy pospiesznym. Poszli w stronę alei Arequipa. Alberto zapalił następnego papierosa. - Dopiero co zgasiłeś jednego - zauważyła Teresa. - Dużo palisz? - Nie. Tylko w te dni, kiedy wychodzę na przepustkę. - W szkole nie pozwalają wam palić? - Nie wolno. Ale palimy po kryjomu. W miarę jak się zbliżali do alei, domy stawały się coraz większe i nie było już widać zaułków. Mijali grupy przechodniów. Jacyś chłopcy idący bez marynarek krzyknęli coś do Teresy. Alberto zrobił ruch, jakby chciał zawrócić, ale powstrzymała go. - Nie zwracaj na nich uwagi - rzekła Teresa. - Zawsze gadają głupstwa. - Nie wolno zaczepiać dziewczyny, która jest w towarzystwie - odparł Alberto. - To bezczelność. - Wy z Leoncio Prado jesteście bardzo wojowniczy. Zarumienił się z zadowoleniem. Vallano miał rację: kadeci robili wrażenie na babkach. Może nie na tych z Miraflores, ale na tych z Lince, tak. Zaczął opowiadać o szkole, o rywalizacjach między rocznikami, o ćwiczeniach polowych, o wigoniu i suce Niewygrzanej. Teresa słuchała go z uwagą i śmiała się z jego anegdotek. Potem sama opowiedziała mu, że pracuje w

biurze w śródmieściu i że przedtem uczyła się stenografii i pisania na maszynie na kursach. Wsiedli do pospiesznego na przystanku przy szkole Raimondi i wysiedli na placu San 70

Martin. Pluto i Tico stali pod arkadami. Zmierzyli ich spojrzeniem z góry do dołu. Tico uśmiechnął się do Alberta i puścił do niego oko. - Mieliście iść do kina? - Zostawiły nas na lodzie - powiedział Pluto. Rozstali się. Alberto usłyszał, jak szepcą za jego plecami. Wydało mu się nagle, że spadają na niego jak deszcz złośliwe spojrzenia całej dzielnicy. - Co chciałabyś obejrzeć? - spytał. - Nie wiem - odpowiedziała. - Wszystko jedno co. Alberto kupił gazetę i przeczytał, zmieniając żartobliwie głos, program kin. Teresa śmiała się i ludzie przechodzący pod arkadami odwracali się, żeby na nich spojrzeć. Postanowili pójść do kina Metro. Alberto kupił dwa bilety na parter. „Gdyby tak Arana wiedział, na co poszły pieniądze, które mi pożyczył - pomyślał. - Nie będę już mógł pójść do Złotej Nóżki”. Uśmiechnął się do Teresy, odpowiedziała mu uśmiechem. Było jeszcze wcześnie i w kinie było prawie pusto. Alberto okazał się bardzo rozmowny, wypróbowywał na tej dziewczynie, która go nie onieśmielała, śmieszne powiedzonka, dowcipy i żarciki, które tyle razy słyszał w swojej okolicy. - Ładne jest kino Metro - rzekła. - Bardzo eleganckie. - Nigdy tu nie byłaś? - Nie. Znam mało kin w śródmieściu. Późno wychodzę z pracy, o wpół do siódmej. - Nie lubisz kina? - Owszem, bardzo. Chodzę w każdą niedzielę. Ale do jakiegoś kina niedaleko domu. Film był kolorowy i miał wiele partii tanecznych. Tancerz był także komikiem; myliły mu się imiona osób, potykał się, robił miny, wywracał oczami. „Na milę widać, że pedał” - pomyślał

Alberto i odwrócił głowę: Teresa siedziała zapatrzona w ekran; jej rozchylone usta i znieruchomiałe spojrzenie zdradzały, z jaką pasją chłonęła obraz. Później, kiedy wyszli, mówiła o filmie, jak gdyby Alberto go nie widział. Opisywała z ożywieniem stroje aktorów, klejnoty, a przypominając sobie komiczne sytuacje, śmiała się serdecznym śmiechem. - Masz dobrą pamięć - rzekł. - Jak ty potrafisz zapamiętać wszystkie te szczegóły? - Mówiłam ci, że bardzo lubię chodzić do kina. Kiedy oglądam film, zapominam o wszystkim, wydaje mi się, że jestem w innym świecie. - Tak - powiedział. - Widziałem cię, wyglądałaś jak zahipnotyzowana. Wsiedli do pospiesznego i usiedli razem. Plac San Martin był pełen ludzi, którzy wychodzili z najlepszych kin i spacerowali pod latarniami. Nie kończący się strumień samochodów otaczał 71

prostokątny skwer pośrodku placu. Gdy autobus dojeżdżał do przystanku przy szkole Raimondi. Alberto zadzwonił na szofera, żeby zatrzymał. - Nie potrzebujesz mnie odprowadzać - powiedziała. - Mogę pójść sama. Już dość czasu ci zabrałam. Zaprotestował i nalegał, że ją odprowadzi. Na ulicy, którą szli w głąb dzielnicy Lince, panował półmrok. Przeszło kilka par; inne, stojące w mroku, dostrzegając ich przestawały szeptać lub całować się. - Naprawdę nie miałeś nic do roboty? - spytała Teresa. - Nic. Słowo honoru. - Nie wierzę ci. - To prawda, dlaczego nie wierzysz? Wahała się. W końcu zdecydowała się. - Nie chodzisz z nikim? - Nie - odrzekł. - Z nikim. - Na pewno kłamiesz. Ale miałeś chyba dużo dziewczyn.

- Dużo to nie - rzekł Alberto. - Tylko kilka. A ty miałaś dużo chłopców? - Ja? Żadnego. „A gdybym teraz od razu się oświadczył?” - pomyślał Alberto. - To nieprawda - rzekł. - Pewnie miałaś mnóstwo. - Nie wierzysz mi? Powiem ci coś: jesteś pierwszym chłopcem, który mnie zaprosił do kina. Aleja Arequipa ze swym podwójnym nieustannym sznurem samochodów była już daleko; ulica zwężała się, gęstniał mrok. Z drzew opadały na chodnik niedostrzegalne kropelki wody, które utrzymywały się na liściach i gałęziach po popołudniowej mżawce. - To pewnie dlatego, że nie chciałaś. - Co takiego? - To, że z nikim nie chodziłaś. Zawahał się przez chwilę. - Wszystkie ładne dziewczęta mają tylu chłopców, ile zechcą. - Och, ja nie jestem ładna - powiedziała Teresa. - Myślisz, że nie zdaję sobie z tego sprawy? Alberto żartobliwie zaprzeczył i stwierdził: „Jesteś jedną z najładniejszych dziewczyn, jakie widziałem”. Teresa odwróciła się i spojrzała na niego. - Śmiejesz się ze mnie? - wyjąkała. Jestem bardzo niezręczny” - pomyślał Alberto. Słyszał drobne kroki Teresy na bruku, po dwa na każdy jego jeden krok, i widział ją, jak idzie z nieco pochyloną głową, ramionami skrzyżowanymi na piersi i zamkniętymi ustami. Niebieska wstążka wydawała się czarna, znikała na 72

tle jej włosów, zjawiała się, kiedy przechodzili koło latarni, potem mrok znów ją pochłaniał. Milcząc doszli do drzwi jej domu. - Dziękuję za wszystko - rzekła Teresa. - Bardzo dziękuję. Podali sobie ręce.

- Do zobaczenia. Alberto odwrócił się i po kilku krokach zawrócił. - Teresa. Podniosła rękę, żeby zastukać do drzwi. Odwróciła się zdziwiona. - Czy jesteś jutro zajęta? - spytał Alberto. - Jutro? - rzekła Teresa. - Tak. Zapraszam cię do kina. Pójdziesz? - Nie mam nic do roboty. Dziękuję. - Przyjdę po ciebie o piątej - rzekł. Zanim weszła do domu, Teresa poczekała, aż Albert zniknie z oczu. Kiedy matka otworzyła mu drzwi, Alberto zaczął się tłumaczyć, jeszcze nim się z nią przywitał. Oczy miała pełne rozżalenia i wzdychała. Usiedli w salonie. Matka nie mówiła nic i patrzyła na niego z wyrzutem. Alberta ogarnęło nieskończone znudzenie. - Przepraszam - powtórzył jeszcze raz. - Nie gniewaj się, mamo. Przysięgam, że robiłem wszystko, żeby wyjść, ale mi nie dali. jestem trochę zmęczony. Mogę pójść spać? Matka nie odpowiedziała mu; nadal patrzyła na niego z żalem, a on zadawał sobie pytanie: „O której zacznie?”. Nie czekał długo: nagle matka podniosła ręce do twarzy i po chwili cicho płakała. Alberto pogłaskał ją po włosach. Matka spytała go, dlaczego jej zadaje ból. Przysiągł, że kocha ją nade wszystko w świecie, a ona nazwała go cynikiem, godnym swego ojca. Wśród westchnień i inwokacji do Boga, opowiedziała o ciasteczkach i biszkoptach, które kupiła w sklepie za rogiem, wybierając je starannie, o herbacie, która wystygła na stole, o swojej samotności i o tragedii, jaką Pan Bóg na nią zesłał, żeby wypróbować jej moralną siłę i jej ducha poświęcenia. Alberto głaskał ją po głowie i nachylił się, żeby ją pocałować w czoło. Myślał: „Znowu minął tydzień i nie poszedłem do Złotej Nóżki”. Potem matka uspokoiła się i zażądała, aby spróbował kolacji, którą sama własnymi rękami przygotowała. Alberto zgodził się i podczas gdy jadł zupę jarzynową, matka ściskała go i mówiła: „Jesteś moją jedyną podporą na świecie”. Opowiedziała mu, że ojciec został jakąś godzinę, że robił wiele propozycji - podróż za granicę, pozorne pojednanie, rozwód, przyjacielska separacja - i że ona odrzuciła je wszystkie bez wahania. Potem wrócili do salonu i Alberto poprosił, żeby mu pozwoliła zapalić. Zgodziła się, ale widząc, jak zapala papierosa, rozpłakała się i zaczęła mówić o tamtych czasach, o dzieciach, które 73

wyrastają na mężczyzn, o szybko mijającym życiu. Wspominała swoje dzieciństwo, podróże po Europie, swoje koleżanki szkolne, świetną młodość, adoratorów, wspaniałe partie, które odrzuciła dla tego człowieka, który teraz usiłował ją zniszczyć. Wtedy, zniżając głos i przybierając melancholijny wyraz twarzy, zaczęła mówić o ojcu. Powtarzała bez przerwy „w młodości był inny” i wspominała jego sportowe zacięcie, jego zwycięstwa w mistrzostwach tenisowych, jego elegancję, ich podróż poślubną do Brazylii i spacery, na które wychodzili o północy, trzymając się za ręce, po plaży Ipanema. „To koledzy go zgubili - wykrzykiwała. - Lima to najbardziej zepsute miasto na świecie. Ale moje modlitwy go uratują”. Alberto słuchał jej w milczeniu, myśląc o Złotej Nóżce, której w sobotę także nie zobaczy, o reakcji Niewolnika, kiedy się dowie, że on poszedł do kina z Teresą, o Plucie, który chodził z Heleną, o Szkole Wojskowej, o dzielnicy, w której nie był od trzech lat. Potem jego matka ziewnęła. Wstał i powiedział jej dobranoc. Poszedł do swojego pokoju. Zaczynał się rozbierać, gdy spostrzegł na nocnym stoliku kopertę, ze swoim imieniem wypisanym drukowanymi literami. Otworzył ją i wyjął banknot wartości pięćdziesięciu solów. - Zostawił ci to - rzekła matka, stojąc w drzwiach. Westchnęła: - To jedyne, na co się zgodziłam. Biedny mój syneczku, byłoby niesprawiedliwe, żebyś jeszcze i ty miał się poświęcać. Uścisnął matkę, podniósł ją, zakręcił w powietrzu i rzekł: „Wszystko się kiedyś ułoży, mamusiu, zrobię wszystko, co będziesz chciała”. Uśmiechała się, zadowolona, i mówiła: „Nikogo nie potrzebujemy”. Wśród pieszczot poprosił ją o pozwolenie, żeby wyjść. - Tylko na parę minut - rzekł. - Zaczerpnąć trochę świeżego powietrza. Spochmurniała, ale pozwoliła. Alberto włożył z powrotem krawat i marynarkę, machnął grzebieniem po włosach i wyszedł. Przez okno matka mu przypomniała: - Nie zapomnij zmówić modlitwy, zanim się położysz do łóżka. To Vallano zdradził wszystkim jej artystyczny pseudonim. Pewnej niedzieli o północy, kiedy kadeci zdejmowali wyjściowe mundury i wyciągali z głębi swoich kepi paczki papierosów przemycone pod okiem dyżurnego oficera. Vallano zaczął opowiadać, i to na całe gardło, o pewnej kobiecie z domu za czwartym rogiem przy ulicy Huatica. Jego wytrzeszczone oczy obracały się w orbitach jak stalowe kulki w namagnesowanym kółku.

Słowa i ton były pełne zapału. - Ciszej, pajacu - rzekł Jaguar. - Daj nam spokój. Ale tamten mówił dalej, ścieląc łóżko. Cava ze swojej pryczy spytał go: 74

- Jak się nazywa, powiadasz? - Złota Nóżka. - To pewnie jakaś nowa - rzekł Arróspide. - Znam cały ten kawałek ulicy, a to imię jakoś nic mi nie mówi. W następną niedzielę Cava, Jaguar i Arróspide też o niej mówili. Poszturchiwali się porozumiewawczo i śmiali się. „A nie mówiłem? - powtarzał z dumą Vallano. - Zawsze słuchajcie moich rad”. W tydzień potem znało ją pół oddziału i imię Złotej Nóżki zaczęło brzmieć w uszach Alberta niby znana melodia. Niesamowite, choć niejasne relacje, jakich wysłuchiwał z ust kadetów, podsycały jego wyobraźnię. W snach imię to pojawiało się w połączeniu z dziwnymi i sprzecznymi cielesnymi atrybutami, kobieta była zawsze ta sama, a wciąż inna, niby jakaś obecność, rozwiewająca się, kiedy już miał jej dotknąć lub odsłonić jej twarz, co wzbudzało w nim najniezwyklejsze popędy albo wtrącało go w stan niezmierzonej czułości; myślał wtedy, że umrze z niecierpliwości. Alberto należał do tych, którzy najwięcej opowiadali o Złotej Nóżce w całym oddziale. Nikt nie podejrzewał, że znał tylko ze słyszenia uliczkę Huatica i jej okolice, tak mnożył swoje opowiastki i wymyślał najrozmaitsze historie. Nie potrafiło to jednak wyzwolić go od pewnego wewnętrznego niezadowolenia; im więcej opisywał przygód seksualnych swoim kolegom, którzy śmiali się albo bez żenady wsadzali ręce do kieszeni, tym większa ogarniała go pewność, że nigdy nie znajdzie się w łóżku z prawdziwą kobietą inaczej jak we śnie, a wówczas wpadał w zniechęcenie i przysięgał sobie, że podczas najbliższej przepustki pójdzie na ulicę Huatica, choćby miał ukraść dwadzieścia solów, choćby miał się zarazić syfilisem. Wysiadł na przystanku przy alei 28 lipca, róg ulicy Wilsona. Myślał: „Skończyłem piętnaście lat, ale wyglądam na więcej. Nie ma powodu, żeby się denerwować”. Zapalił papierosa i wyrzucił go po dwóch pociągnięciach. W miarę jak posuwał się aleją, napotykał coraz więcej ludzi.

Po przejściu przez tory linii tramwajowej Lima - Chorrillos znalazł się wśród tłumu robotników, służących, Metysów o gładkich włosach, Mulatów idących krokiem kołyszącym się jak w tańcu, miedzianoskórych Indian, roześmianych cholos. Wiedział jednak, że znajduje się w okolicy La Victoria. Mówiła mu o tym woń kreolskiej kuchni i napojów, wiszące w powietrzu prawie namacalne zapachy skwarków i pisco, salcesonu i potu, piwa i nie mytych nóg. Gdy przechodził przez olbrzymi i tłumny plac Victoria, kamienny posąg Inki z ręką wyciągniętą ku horyzontowi przypomniał mu Vallana, który mówił: - „Manco Capac to alfons -

Cholo - mieszaniec krwi indiańskiej i białej. 75

pokazuje palcem drogę do Huatica”. Tłum zmuszał go do zwolnienia kroku; dusił się. Oświetlenie alei wydawało mu się celowo skromne i rozproszone dla podkreślenia groźnych profilów mężczyzn, którzy chodzili zaglądając przez okna jednakowych domków stojących przy chodniku. Na rogu alei 28 lipca i ulicy Huatica, w knajpie Japończyka, Alberto usłyszał symfonię przekleństw. Spojrzał: grupa mężczyzn i kobiet kłóciła się z nienawiścią wokół stołu zastawionego butelkami. Zatrzymał się chwilę na rogu. Stał z rękami w kieszeniach i przyglądał się otaczającym go twarzom: niektórzy mężczyźni mieli szkliste spojrzenia, inni wydawali się bardzo weseli. Poprawił na sobie marynarkę i wszedł na czwarty odcinek ulicy, najwyżej ceniony; na twarzy błąkał mu się pogardliwy półuśmiech, w oczach jednak czaił się niepokój. Miał do przejścia tylko parę metrów, zapamiętał, że domek Złotej Nóżki jest drugi od rogu. W drzwiach stało trzech mężczyzn, jeden za drugim. Alberto zajrzał przez okno: maleńki przedpokój z desek, oświetlony czerwoną lampką, krzesło, wypłowiałe i nierozpoznawalne zdjęcie na ścianie; pod samym oknem stała ławeczka. Jest niska” - pomyślał z rozczarowaniem. Jakaś ręka dotknęła jego ramienia. - Kawalerze - rzekł czyjś głos zatruty wyziewami cebuli. - Pan jest ślepy czy zanadto cwany?

Latarnie oświetlały tylko środek jezdni, a czerwone światło w oknie ledwie było widać; Alberto nie mógł zobaczyć twarzy nieznajomego. W tej chwili zauważył, że tłum mężczyzn, kręcących się po okolicy, poruszał się przy samych ścianach, gdzie było prawie ciemno. Ulica była pusta. - No i co - rzekł mężczyzna. - Jak będzie? - A o co panu chodzi? - spytał Alberto. - Mnie tam gówno zależy - rzekł nieznajomy - ale nie jestem znów taki dureń. W kaszę sobie dmuchać nie dam, żebyś pan wiedział. Ani tam, gdzie pan wiesz. - Tak - rzekł Alberto. - Czego pan chce? - Stań pan w kolejce. I nie bądź taki chojrak. - Dobra - rzekł Alberto. - I nie psuj pan sobie krwi. Odszedł od okna, a ręka mężczyzny nie próbowała go zatrzymać. Stanął na końcu kolejki, oparł się o ścianę i wypalił, jeden za drugim, cztery papierosy. Mężczyzna, który stał przed nim, wszedł i wyszedł szybko. Oddalił się, mrucząc coś na temat wzrostu kosztów utrzymania. Kobiecy głos po drugiej stronie drzwi powiedział: - Wejdź. Przeszedł przez pusty pokój. Drzwi o matowych szybkach dzieliły go od pokoju. Już się nie boję pomyślał. 76

Jestem mężczyzną”. Pchnął drzwi. Pokoik był równie mały jak przedpokój. Światło, też czerwone, wydawało się silniejsze, ostrzejsze; pokój był pełen różnych sprzętów i Alberto poczuł się przez chwilę zagubiony, jego spojrzenie przebiegło nie chwytając żadnego szczegółu, tylko różnych rozmiarów plamy, a nawet prześlizgnęło się szybko po kobiecie wyciągniętej na łóżku, nie dostrzegając jej twarzy, zatrzymując się tylko na ciemnym deseniu zdobiącym jej szlafrok, a mogącym przedstawiać kwiaty lub zwierzęta. Potem znowu ogarnął go spokój. Kobieta siadła na łóżku. Była rzeczywiście niewysoka; jej stopy ledwie sięgały do ziemi. Farbowane włosy pozwalały dostrzec pod rozczochraną gęstwą jasnych loków czarne odrosty przy skórze. Twarz była bardzo umalowana i uśmiechała się do niego. Spuścił oczy i ujrzał dwie perłowe ryby, żywe, namacalne, mięsiste („takie, że ma się ochotę zjeść je za jednym kęsem i to bez masła”, jak powiadał Vallano) i całkiem obce temu pulchnemu ciału, które stanowiło ich przedłużenie, tym bezkształtnym ustom bez wyrazu i tym martwym oczom, które mu się przyglądały. - Jesteś z Leoncio Prado? - spytała. - Tak. - Pierwszy oddział piątego roku? - Tak - odparł Alberto. Wybuchnęła śmiechem. - To już dzisiaj ośmiu - rzekła. - A w zeszłym tygodniu było nie wiem ilu. Jestem waszą maskotką. - Ja jestem po raz pierwszy - rzekł Alberto, rumieniąc się. - Ja… Przerwał mu długi wybuch śmiechu, głośniejszy niż poprzedni. - Nie jestem przesądna - rzekła, nie przestając się śmiać. - Nie pracuję za darmo i jestem już za stara, żeby mi bajki opowiadać. Codziennie zjawiają się tacy, co pierwszy raz. Bezczelność. - Nie o to chodzi - rzekł Alberto. - Mam forsę. - Tym lepiej - rzekła. - Połóż na szafce nocnej i pospiesz się, kadeciku. Alberto rozbierał się powoli, składając ubranie część po części. Patrzyła na niego obojętnie. Kiedy Alberto zdjął wszystko, położyła się nonszalancko na wznak i rozchyliła szlafrok. Była nago, miała na sobie tylko luźny różowy stanik, który zostawiał część piersi odsłoniętą. Jest naprawdę

blondynką” - pomyślał Alberto. Wyciągnął się obok niej, a ona szybko objęła go wpół i przygarnęła. Poczuł, że pod jego brzuchem brzuch kobiety porusza się, usiłując lepiej dopasować się do jego ciała, ściślej się z nim zewrzeć. Potem nogi kobiety uniosły się, zgięły w powietrzu i poczuł, jak ryby miękko opierają się na jego biodrach, zatrzymują się na chwilę, posuwają się ku górze, potem zsuwają się po jego pośladkach i udach, wracają pomału jeszcze raz. W chwilę później ręce, które opierały się na jego plecach, dołączyły do tego ruchu i zaczęły przebiegać po 77

jego ciele od pasa do ramion, w tym samym rytmie, co stopy. Usta kobiety znajdowały się przy jego uszach, usłyszał jakiś cichy szept, mruczenie, a potem przekleństwo. Ręce i ryby znieruchomiały. - Co jest, drzemkę sobie utniemy czy jak? - spytała. - Nie gniewaj się - wybełkotał Alberto. - Nie wiem, co mi jest. - A ja wiem - rzekła. - Branzlujesz się. Roześmiał się bez entuzjazmu i zaklął. Kobieta znowu wybuchnęła swoim wulgarnym śmiechem i usiadła na łóżku, odsuwając go na bok. Popatrzyła na niego złośliwymi oczkami, z wyrazem, jakiego Alberto w nich dotąd nie widział. - A zresztą może jesteś naprawdę prawiczek - rzekła kobieta. - Połóż się. Alberto wyciągnął się na łóżku. Widział Złotą Nóżkę klęczącą u swego boku, jej jasną, lekko zaróżowioną skórę, włosy ciemniejące w padającym z tyłu świetle, i na myśl mu przychodziła jakaś muzealna figurka, woskowa lalka, małpa, którą widział kiedyś w cyrku; nie zdawał sobie nawet sprawy z tego, co robią jej ręce, nie widział ich szybkich manipulacji ani nie słuchał jej lepkiego głosu, wyzywającego go od łobuziaków i zboczeńców. Potem symbole i sprzęty znikły, pozostało tylko czerwone światło, które go pochłonęło, i wielki niepokój. Pod zegarem La Colmena, naprzeciw placu San Martin, na końcowym przystanku tramwaju do Callao, faluje morze białych kepi. Z chodników przed hotelem Bolivar i barem Romano sprzedawcy gazet, szoferzy, włóczęgi, karabinierzy przyglądają się nieprzerwanemu napływowi kadetów; przybywają ze wszystkich stron grupami i gromadzą się wokół zegara w oczekiwaniu na tramwaj. Niektórzy wychodzą z pobliskich barów. Tarasują jezdnię, odpowiadają grubiaństwami kierowcom proszącym o wolną drogę, napastują kobiety, które ośmieliły się przejść przez to skrzyżowanie, wałęsają się i obrzucają wyzwiskami i żartami. Tramwaje zostają szybko zalane przez kadetów; co przezorniejsi cywile godzą się na wypchnięcie z kolejki. Kadeci z trzeciego roku klną między zębami, ilekroć w chwili, gdy podnoszą nogę, by wsiąść do tramwaju, czują rękę opadającą na kark i

głos: „Najpierw kadeci, potem psy”. - Już wpół do jedenastej - rzekł Vallano. - Mam nadzieję, że ostatnia ciężarówka jeszcze nie odjechała. - Dopiero dwadzieścia po dziesiątej - rzekł Arróspide. - Zdążymy. Tramwaj jechał zapchany; obaj stali. W niedzielę ciężarówki szkoły jechały po kadetów do Bellavista. - Spójrz - rzekł Vallano. - Dwa psy. Objęli się ramionami, żeby nie było widać patek. Jacy mądrale. 78

- Przepraszam - rzekł Arróspide, przepychając się do ławki, na której siedzieli ci z trzeciego roku. Widząc ich, tamci zaczęli rozmawiać. Tramwaj zostawił za sobą plac 2 Maja, jechał teraz między niewidocznymi w mroku działkami. - Dobry wieczór, kadeci - rzekł Vallano. Chłopcy udali, że to nie do nich. Arróspide dotknął głowy jednego z nich. - Jesteśmy bardzo zmęczeni - rzekł Vallano. - Wstać. Kadeci usłuchali. - Co robiłeś wczoraj? - spytał Arróspide. - Prawie nic. W sobotę miałem iść na zabawę, która w końcu omal nie zmieniła się w stypę. Zdaje się, że to były czyjeś urodziny. Kiedy przyszedłem, było zamieszanie jak cholera. Stara, która mi otworzyła drzwi, krzyknęła: „Przyprowadź lekarza i księdza” i musiałem polecieć. Fatalna klęska. Aha, byłem też na Huatica. Właśnie, mam coś do opowiedzenia oddziałowi na temat Poety. - Co takiego? - spytał Arróspide. - Opowiem wszystkim razem. Heca nie z tej planety. Nie doczekał jednak, aż znaleźli się w sypialni. Ostatnia ciężarówka szkoły jechała aleją Palmeras w kierunku skalistych urwisk La Perla. Vallano, który jechał siedząc na swojej walizeczce, rzekł:

- Słuchajcie, zupełnie jakby to była prywatna ciężarówka oddziału. Jesteśmy prawie w komplecie. - Tak, Murzyneczko - rzekł Jaguar. - Strzeż się. Możemy cię Zgwałcić. - Wiecie co? - rzekł Vallano. - Co? - spytał Jaguar. - Już cię zgwałcili? - Jeszcze nie - rzekł Vallano. - Chodzi o Poetę. - A co takiego? - spytał Alberto, stojący w kącie przy kabinie. - Jesteś tu? Tym gorzej dla ciebie. W sobotę byłem u Złotej Nóżki i powiedziała mi, że jej zapłaciłeś za to, żeby ci wytrzepała kapucyna. - Ba - rzekł Jaguar. - Ja bym ci tę przysługę wyświadczył za darmo. Rozległo się kilka wybuchów śmiechu bez przekonania, z grzeczności. - Złota Nóżka i Vallano w łóżku - to musi być coś w rodzaju kawy z mlekiem - rzekł Arróspide. - A z Poetą na wierzchu, to sandwicz z Murzynem, prawdziwy hot dog. - Wysiadać wszyscy - ryknął kapral Pezoa. Ciężarówka stała w bramie szkoły, kadeci wyskakiwali na ziemię. 79

Wchodząc w bramę Alberto przypomniał sobie, że nie schował papierosów. Cofnął się krok, ale w tym samym momencie ze zdziwieniem spostrzegł, że w bramie koło wartowni stało tylko dwóch żołnierzy. Nie było widać żadnego oficera. Niesamowite. - Czyżby porucznicy poumierali? - rzekł Vallano. - Dałby Bóg - odparł Arróspide. Alberto wszedł do sypialni. Światło było zgaszone, ale przez otwarte drzwi do łazienki

przedostawała się blada poświata: kadeci, rozbierający się koło swoich szafek, wyglądali jak namaszczeni oliwą. - Fernandez - rzekł ktoś. - Cześć - rzekł Alberto. - Co ci jest? Niewolnik stanął obok niego w pidżamie ze zgnębioną miną. - Nie wiesz? - Nie. Co się stało? - Odkryli kradzież tematów z chemii. Była stłuczona szyba. Wczoraj przyszedł pułkownik. Krzyczał na oficerów w jadalni. Wszyscy są rozwścieczeni. A ci, co mieli wartę w piątek… - Tak - rzekł Alberto. - Co takiego? - Nie dostaniemy przepustek, dopóki nie znajdą winnego. - Cholera jasna - rzekł Alberto. - Żeby ich szlag trafił! 80

V

Pewnego razu pomyślałem: Nigdy nie byłem z nią sam na sam. A gdybym tak poszedł zaczekać na nią pod szkołą? Ale nie ośmielałem się. Co bym jej powiedział? I skąd bym wziął pieniądze na przejazd? Terę jeździła na obiad do jakichś krewnych, niedaleko od jej szkoły, w śródmieściu Limy.

Myślałem pojechać w południe, odprowadzić ją do tych krewnych, w ten sposób przeszlibyśmy razem kawałek. W ubiegłym roku jeden chłopak dał mi piętnaście reales za odrobienie jednego zadania z prac ręcznych, ale w drugiej gimnazjalnej robót już nie ma. Godzinami rozmyślałem, jak by tu zdobyć pieniądze. Aż któregoś dnia pomyślałem, że można by poprosić chudego Higuerasa, żeby mi pożyczył sola. Zawsze fundował mi kawę z mlekiem albo kieliszek pisco i papierosy, jeden sol to nic wielkiego. Kiedy spotkałem go na placu Bellavista, tego samego popołudnia, poprosiłem go. „Ależ owszem, bracie - odpowiedział jasne, po to ma się przyjaciół”. Obiecałem mu, że oddam, kiedy będą moje urodziny, a on roześmiał się i rzekł: „Oczywiście. Zapłacisz, jak będziesz mógł. Masz”. Kiedy miałem już tego sola w kieszeni, poczułem się szczęśliwy i tej nocy nie spałem; na drugi dzień w szkole przez cały czas ziewałem. W trzy dni później powiedziałem matce: „Pójdę na obiad do Chucuito, do kolegi”. W szkole poprosiłem nauczyciela o pozwolenie wyjścia pół godziny wcześniej, a ponieważ należałem do najlepszych uczniów, powiedział, że dobrze. Tramwaj był prawie pusty, nie mogłem jechać na gapę, na szczęście konduktor sprzedał mi ulgowy. Wysiadłem na placu 2 Maja. Kiedy przejeżdżaliśmy - już dawno temu - aleją Alfonso Ugarte po drodze do mojego chrzestnego, matka powiedziała: „W tej wielkiej budzie uczy się Teresita”. Pamiętałem o tym i wiedziałem, że skoro tylko znów zobaczę ten budynek, poznam go, ale nie mogłem jakoś znaleźć alei Alfonsa Ugarte i przypominam sobie, że doszedłem aż pod Colmena, a kiedy to zauważyłem, wróciłem biegiem i dopiero wtedy odnalazłem tę czarną budę, niedaleko placu Bolognesi. Właśnie było po lekcjach, ze szkoły wychodziło mnóstwo uczennic, starszych i młodszych, a mnie było strasznie wstyd. Odwróciłem się i poszedłem na róg, stanąłem w drzwiach sklepu, chowając się trochę za wystającą witryną, i patrzyłem. Było to w zimie, a pociłem się. Kiedy ujrzałem ją z daleka, najpierw po prostu schowałem się do sklepu, dygocąc ze strachu. Ale potem znowu wyszedłem i zobaczyłem ją z tyłu, jak idzie w kierunku placu Bolognesi. Była sama, a mimo to nie podszedłem do niej. Kiedy zniknęła mi z oczu, wróciłem na plac i 81

wsiadłem do tramwaju, żeby wrócić do szkoły, wściekły. Szkoła była zamknięta, jeszcze było wcześnie. Zostało mi pięćdziesiąt centavos, ale nie kupiłem sobie nic do jedzenia. Przez cały dzień byłem w złym humorze, a po południu, kiedy uczyliśmy się razem, prawie się nie odzywałem. Zapytała mnie, co mi jest, i zaczerwieniłem się. Na drugi dzień podczas lekcji nagle pomyślałem, że muszę tam wrócić i zaczekać na nią.

Poszedłem do nauczyciela i znowu poprosiłem go, żeby mnie puścił przed końcem lekcji. „Dobrze odpowiedział - ale powiedz swojej matce, że jeśli będzie cię wyciągać codziennie z lekcji, to ci zaszkodzi”. Ponieważ znałem już drogę, dojechałem do jej szkoły przed końcem lekcji. Kiedy uczennice zaczęły wychodzić, poczułem się tak samo, jak poprzedniego dnia, ale mówiłem sobie: „Podejdę, właśnie, że podejdę”. Wyszła jedna z ostatnich, sama. Poczekałem, aż się trochę oddali, i zacząłem za nią iść. Na placu Bolognesi przyspieszyłem kroku i podszedłem do niej. Powiedziałem: „Cześć, Terę”. Zdziwiła się trochę, widziałem to po jej oczach, ale odpowiedziała: „Cześć, co ty tu robisz?” bardzo naturalnym tonem i nie wiedziałem, co wymyślić, zdołałem tylko powiedzieć: „Lekcje skończyły się dziś wcześniej i tak mi coś przyszło do głowy, żeby poczekać na ciebie. A bo co?” „Nic - odpowiedziała. - Tak się tylko pytałam”. Zapytałem ją, czy idzie do swoich krewnych, i odrzekła, że tak. „A ty?” - dodała. „Nie wiem - powiedziałem. Jeśli nie masz nic przeciwko temu, odprowadzę cię”. „Dobrze - rzekła. - To tutaj blisko”. Jej ciocia i wujek mieszkali na alei Arka. Po drodze prawie nie rozmawialiśmy. Odpowiadała na wszystko, co ja mówiłem, ale nie patrząc na mnie. Kiedy doszliśmy do jednego rogu, powiedziała mi: „Oni mieszkają tu zaraz, lepiej będzie, jeśli się pożegnamy tutaj”. Uśmiechnąłem się do niej, a ona podała mi rękę. „Pa - rzekłem - będziemy się uczyć razem po południu?” „Tak, tak odpowiedziała. - Mam moc lekcji do odrobienia”. A po chwili dodała: „Bardzo dziękuję, że przyszedłeś”. La Perlita znajduje się na samym końcu łączki, pomiędzy jadalnią a budynkiem, gdzie były klasy, pod tylnym murem szkoły. Jest to nieduży betonowy budyneczek z szerokim okienkiem, które służy jako kontuar i za którym przez cały boży dzień tkwi zadziwiające oblicze Paulina. Paulino jest mieszańcem: skośne oczy Japończyka, szeroka gęba Murzyna, śniade policzki i broda Indianina, gładkie włosy. Paulino sprzedaje przy kontuarze coca - colę i herbatniki, kawę i czekoladę, cukierki i biszkopty, a na zapleczu - to znaczy w otoczonym murami, ale nie posiadającym dachu zakątku, który przylega do tylnego muru szkoły i który przedtem, nim wprowadzono patrole, był idealnym miejscem do nielegalnego wymykania się na miasto sprzedaje papierosy ipisco po cenie dwa razy wyższej niż normalnie. Paulino śpi na sienniku wypchanym słomą, pod murem, a nocą mrówki spacerują po jego ciele jak po plaży. Pod 82

siennikiem leży deska, zasłaniająca dół wykopany rękami Paulina, służący za skrytkę dla paczek papierosów i butelek pisco, które przemyca do szkoły.

Kadeci, którzy nie dostali przepustki, udają się do tego zakątka w soboty i w niedziele po obiedzie małymi grupkami, aby nie wzbudzać podejrzeń. Wyciągają się na ziemi i podczas gdy Paulino otwiera swoją kryjówkę, tłuką płaskimi kamykami mrówki. Mieszaniec jest wspaniałomyślny i przewrotny; udziela kredytu, ale wymaga, by go wpierw błagano i bawiono. Miejsca u Paulina jest niewiele, nie wejdzie tam więcej niż dwudziestu kadetów. Kiedy miejsca brakuje, ostatni przychodzący idą się położyć na łące i czekają, zabawiając się rzucaniem kamieniami w wigonia, aż wyjdą ich poprzednicy. Ci z trzeciego prawie nie mają okazji uczestniczyć w tych posiedzeniach, bo chłopcy z czwartego i z piątego wyrzucają ich albo stawiają na czatach. Seanse te trwają godzinami. Rozpoczynają się po obiedzie i kończą się w porze kolacji. Pozbawieni przepustek kadeci lepiej znoszą karę w niedzielę, wtedy godzą się już z myślą, że nie wyjdą; ale w sobotę jeszcze mają jakąś nadzieję i wyczerpują całą swą fantazję na robienie planów, jak wyjść dzięki genialnemu pomysłowi, który wzruszy służbowego oficera, albo najczystszej bezczelności, pryskając w biały dzień i to przez główną bramę. Ale spośród tuzinów kadetów, zostających w koszarach, tylko jednemu lub dwom udaje się wyjść. Pozostali wałęsają się po opustoszałych dziedzińcach szkoły, zakopują się na swoich pryczach w sypialniach, leżą z otwartymi oczami, usiłując zwalczyć śmiertelną nudę za pomocą wyobraźni; jeśli mają trochę pieniędzy, idą do zakątka Paulina palić, pić pisco i dawać się kąsać mrówkom. W niedziele rano, po śniadaniu, jest msza. Kapelanem szkoły jest jasnowłosy jowialny ksiądz, który wygłasza patriotyczne kazania, wysławiające życie bez skazy wielkich ludzi, ich miłość do Boga i Peru oraz wychwalające dyscyplinę i porządek; porównuje wojskowych do misjonarzy, bohaterów do męczenników, a Kościół do armii. Kadeci szanują kapelana, bo uważają go za prawdziwego mężczyznę: widzieli go nieraz, jak ubrany po cywilnemu kręcił się po portowej dzielnicy Callao, ziejąc alkoholem i z oczami zmętniałymi od rozpusty. Zapomniał też o tym, że nazajutrz po przebudzeniu leżał jeszcze długo z zamkniętymi oczami. Kiedy drzwi otworzyły się, poczuł, że trwoga znowu opanowuje jego ciało. Wstrzymał oddech. Był pewien: to on, i przychodzi, żeby go bić. Ale to była jego matka. Wydawała się bardzo poważna i patrzyła na niego z napięciem. ,A on?” Już wyszedł, jest po dziesiątej”. Odetchnął głęboko i usiadł na łóżku. W pokoju było pełno światła. Dopiero teraz zauważył ruch na ulicy, hałaśliwy tramwaj, trąbienie samochodów. Czuł się osłabiony, jak gdyby powracał do zdrowia po długiej i ciężkiej chorobie. Czekał, aż matka wspomni o tym, co się zdarzyło. Ale ona nie odzywała 83

się, chodząc po pokoju, udawała, że robi porządek, przestawiała jakieś krzesło, poprawiała firanki. „Wracajmy do Chiclayo” - rzekł. Matka podeszła do niego i zaczęła go pieścić. Jej długie palce przebiegały po jego głowie, wślizgiwały się z łatwością we włosy, głaskały plecy: było to uczucie przyjemne i ciepłe, przypominające inne czasy. Głos, dochodzący teraz do jego uszu niby szum małego wodospadu, był także głosem z jego dzieciństwa. Nie zwracał uwagi na to, co mówiła jego matka, jej słowa były niepotrzebne, słodycz była w samej muzyce jej głosu. Wreszcie matka powiedziała: „Nie możemy wrócić już nigdy do Chiclayo. Musisz zawsze mieszkać ze swoim tatusiem”. Spojrzał na nią, pewien, że dręczy ją zgryzota, ale jego matka była spokojna, a nawet uśmiechała się. „Wolę mieszkać z ciocią Adeliną niż z nim” - krzyknął. Matka usiłowała uspokoić go, bez zdenerwowania. „To dlatego - mówiła do niego poważnym tonem - że nigdy go przedtem nie widziałeś. On ciebie też nie znał. Ale wszystko się zmieni, zobaczysz. Kiedy się nawzajem poznacie, pokochacie się bardzo, jak we wszystkich rodzinach”. „Wczoraj uderzył mnie - rzekł głucho. - Pięścią, jak gdybym był duży. Nie chcę żyć przy nim”. Jego matka nadal głaskała go po głowie, ale to dotknięcie nie było już pieszczotą, lecz nieznośnym uciskiem. „Ma wybuchowy charakter, ale jest z gruntu dobry - mówiła matka. - Trzeba tylko umieć się z nim obchodzić. To ty jesteś trochę winny, nic nie robisz, żeby go sobie zjednać. Ma do ciebie wielki żal za tę wczorajszą historię. Jesteś bardzo mały, nie możesz pojąć. Zobaczysz, że mam rację, później to zrozumiesz. Teraz, kiedy wróci, przeproś go za to, że wszedłeś do pokoju. Trzeba mu zrobić przyjemność. To jedyny sposób, żeby był zadowolony”. Czuł, że serce pulsuje mu z oburzenia jak szalone, jak jedna z tych wielkich ropuch, których pełno w ogrodzie w Chiclayo i które wyglądały jak gruczoły z oczami, jak nadmuchiwane i opadające pęcherze. Wtedy zrozumiał: „Ona jest po jego stronie, jest jego wspólniczką”. Postanowił, że będzie ostrożny, już nie może ufać swojej matce. Był sam. W południe, kiedy usłyszał, że otwierają się drzwi od ulicy, zszedł po schodach na spotkanie ojca. Nie patrząc mu w oczy, powiedział: „Przepraszam cię za to wczorajsze”. - I co ci jeszcze powiedziała? - spytał Niewolnik. - Nic więcej - rzekł Alberto. - Cały tydzień o nic innego mnie nie pytasz. Nie możesz mówić o czym innym? - Wybacz - odpowiedział Niewolnik. - Ale właśnie dziś jest sobota. Pewnie pomyśli, że ja kłamię. - Dlaczego miałaby tak pomyśleć? Przecież już do niej napisałeś. A zresztą, co cię 84

obchodzi, co ona myśli. - Zakochałem się w tej dziewczynie - rzekł Niewolnik. - Nie chciałbym, żeby myślała o mnie źle. - Radzę ci, pomyśl o czymś innym - rzekł Alberto. - Kto wie, ile czasu potrwa, nim dostaniemy znowu przepustkę. Może minąć kilka tygodni. Niedobrze teraz myśleć o kobietach. - Ja nie jestem taki jak ty - rzekł Niewolnik z pokorą. - Nie mam siły woli. Chciałbym przestać wspominać tę dziewczynę, a jednak nic innego nie robię, tylko o niej myślę. Jeżeli nie wyjdę w następną sobotę, chyba zwariuję. Powiedz, pytała się o mnie? - Niech to cholera - odparł Alberto. - Widziałem ją tylko pięć minut, na progu jej domu. Ile razy mam ci powtarzać, że o niczym z nią nie rozmawiałem? Nawet nie zdążyłem dobrze się jej przyjrzeć. - No to dlaczego nie chcesz do niej napisać? - Bo nie - rzekł Alberto. - Bo mi się nie chce. - To mi się wydaje dziwne - rzekł Niewolnik. - Piszesz listy wszystkim. Dlaczego nie chcesz napisać mnie? - Tamtych nie znam - rzekł Alberto. - Zresztą nie mam teraz ochoty pisać listów. Nie potrzebuję pieniędzy. Po co mi, jeśli mam tu zostać w zamknięciu nie wiadomo ile zasranych tygodni! - W następną sobotę wyjdę, żeby nie wiem co - rzekł Niewolnik. - Nawet gdybym miał uciec. - Dobra - rzekł Alberto. - A teraz chodźmy do Paulina. Mam dość wszystkiego, chcę się zalać. - Idź ty - rzekł Niewolnik. - Ja zostaję w sypialni. - Boisz się? - Nie. Ale nie lubię, kiedy mi dokuczają.

- Nie będą ci dokuczać - rzekł Alberto. - Chodź, upijemy się. A pierwszemu, który sobie pozwoli zażartować, dajesz w mordę i po wszystkim. Chodź. Sypialnia pomału opustoszała. Po obiedzie ci, którym odebrano przepustkę, wyciągnęli się na pryczach, paląc papierosy. Potem Boa zachęcił kilku do pójścia do La Perlita. Następnie Vallano i kilku innych poszło na pokerka zorganizowanego przez odsiadujących koszarniaka kadetów z drugiego oddziału. Alberto i Niewolnik wstali, pozamykali swoje szafki i wyszli. Dziedziniec 85

piątego roku, plac apelowy i łąka były puste. Z rękami w kieszeniach, nie rozmawiając, poszli ku La Perlicie. Było to spokojne popołudnie, bez wiatru i bez słońca. O kilka metrów od siebie, w trawie, dostrzegli kadeta w kepi nasuniętym na oczy. - Nie umiecie salutować wyższym rangą? - rzekł Alberto. - Baczność, do cholery. Chłopiec zerwał się jednym skokiem i zasalutował. - Dużo ludzi u Paulina? - spytał Alberto. - Niewiele, panie kadecie. Z dziesięciu. - Możecie się położyć - rzekł Niewolnik. - Palicie, psie? - spytał Alberto. - Tak jest, panie kadecie. Ale nie mam papierosów. Proszę mnie przeszukać, jeśli pan chce. Już dwa tygodnie, jak nie wychodzę. - Biedaczek - rzekł Alberto. - Umieram z żalu. Macie. Wyjął z kieszeni paczkę papierosów i pokazał chłopcu. Ten patrzył na niego nieufnie i nie ośmielał się wyciągnąć ręki. - Weźcie dwa - rzekł Alberto. - Żebyście wiedzieli, że ze mnie równy gość. Niewolnik patrzył na nich z roztargnieniem. Kadet nieśmiało wyciągnął rękę, nie odrywając oczu od Alberta. Wziął dwa papierosy i uśmiechnął się. - Bardzo dziękuję, panie kadecie - rzekł. - Równy z pana gość.

- Nie ma za co - rzekł Alberto. - Przysługa za przysługę. Dziś wieczór przyjdziecie mi posłać łóżko. Jestem z pierwszego oddziału. - Tak jest, panie kadecie. - Chodźmy już wreszcie - rzekł Niewolnik. Wejście do meliny Paulina zasłaniały blaszane drzwi, oparte o ścianę. Nie były umocowane, wystarczył mocniejszy podmuch, żeby je przewrócić. Alberto i Niewolnik podeszli, sprawdziwszy uprzednio, że wokół nie ma żadnego oficera. Usłyszeli dobiegające ze środka śmiechy i górujący nad wszystkimi głos Boi. Alberto podszedł na palcach, nakazując Niewolnikowi, żeby zachował ciszę. Oparł obie dłonie na drzwiach i pchnął: w otworze, jaki się pojawił przed nimi, ujrzeli dwanaście przerażonych twarzy. - Wszyscy aresztowani - rzekł Alberto. - Pijusy, pedały, degeneraci, onaniści, wszyscy do paki. Stali na progu. Niewolnik stanął za Albertem; jego twarz wyrażała teraz posłuszeństwo i pokorę. Zwinna małpia postać wstała wśród porozwalanych na ziemi kadetów i stanęła przed Albertem. 86

- Wejdźcie, cholera - rzekł. - Szybciej, bo was zobaczą. I nie rób takich żartów, Poeta, bo kiedyś nas przez ciebie nakryją. - Nie lubię, jak mi mówisz po imieniu, ty świński cholo - rzekł Alberto, przechodząc przez próg. Kadeci znowu spojrzeli na Paulina, który zmarszczył brwi; jego grube spuchnięte usta były rozchylone jak dwie połówki małża. - Co ci jest, smarkaczu? - rzekł. - Chcesz, żeby ci nosa utrzeć, czy jak? - Czy jak - odparł Alberto, opadając na ziemię. Niewolnik wyciągnął się obok niego. Paulino śmiał się całym ciałem; wargi mu drżały i chwilami pozwalały dostrzec nierówne, niepełne uzębienie. - Przyprowadziłeś sobie swoją kurewkę? - rzekł. - A co zrobisz, jeśli ją zgwałcimy? - Dobra myśl - krzyknął Boa. - Chodźcie, zerżniemy Niewolnika.

- A dlaczego nie tę małpę Paulina - rzekł Alberto. - Jest tłustszy. - Uwziąłeś się na mnie - rzekł Paulino, wzruszając ramionami. Położył się koło Boi. Ktoś postawił drzwi na swoim miejscu. Alberto znalazł wśród leżących ciał butelkę z pisco. Wyciągnął dłoń, ale Paulino go złapał. - Pięć reales za łyk. - Złodzieju - rzekł Alberto. Wyjął portfel i dał mu banknot pięciosolowy. - Dziesięć łyków - rzekł. - To tylko dla ciebie, czy i dla twojej żoneczki? - spytał Paulino. - Dla obu. Boa zaśmiał się hałaśliwie. Butelka krążyła wśród kadetów. Paulino liczył łyki. Jeśli ktoś pił więcej, niż należało, wyrywał mu jednym szarpnięciem butelkę. Niewolnik po wypiciu zaczął kaszleć, oczy napełniły mu się łzami. - Od tygodnia ci dwaj nie rozstają się ani na chwilę - rzekł Boa, wskazując Alberta i Niewolnika. Chciałbym się dowiedzieć, co się stało. - No dobra - rzekł kadet, który opierał głowę o plecy Boi. - A co z zawodami? Emilio klepnął go po ramieniu i powiedział: „Jest tutaj”. Alberto podniósł głowę. Helena patrzyła na niego wychylona przez poręcz na galerii. Uśmiechała się. Emilio szturchnął go łokciem i powtórzył: Jest tutaj. Idź do niej”. Alberto szepnął: „Cicho siedź. Nie widzisz, że jest z Anną?”. Przy jasnowłosej główce przechylonej nad poręczą pojawiła się druga, brunetki: to była Anna, siostra Emilia. „Nie przejmuj się, rzekł Emilio. Ja się nią zajmę. Idziemy”. 87

Alberto zgodził się. Weszli po schodach klubu Terrazas. Na galerii było pełno młodych ludzi. Z drugiej strony klubu, z salonów, dobiegała wesoła muzyka. „Ale nie podchodź za nic w świecie szeptał Alberto, gdy wchodzili po schodach. - Nie pozwól, żeby twoja siostra nam przerwała. Jeśli chcesz, idźcie za nami, ale z daleka”. Gdy podeszli do dziewcząt, śmiały się. Helena wyglądała na starszą. Była szczupła, miała słodką twarzyczkę o przejrzystej cerze i nic na pierwszy rzut oka nie zdradzało jej śmiałości. Ale chłopcy z dzielnicy znali ją. Inne dziewczynki, zaczepiane na ulicy, zaczynały płakać, spuszczały wzrok, milkły albo kurczyły się, bały się, ale Helena stawiała czoło napastnikom, spoglądała na nich wyzywająco jak dzikie zwierzątko, z płonącymi oczami, a jej energiczny głos odpowiadał na każdą złośliwość albo przejmował inicjatywę i obrzucał chłopców najbardziej obraźliwymi przydomkami, groził im. Stanowcza, wyprostowana, z wyniosłą twarzą wymachiwała pięściami, wytrzymywała okrążenie, rozrywała je i odchodziła z triumfem. Ale tak bywało dawniej. Od jakiegoś czasu nikt nie wiedział dokładnie, w jakiej porze roku, w jakim miesiącu (może podczas tych wakacji w lipcu, kiedy rodzice Tica urządzili na jego urodziny wieczorek z dziewczętami), klimat walki między nimi i chłopcami zaczął wygasać. Chłopcy nie czekali już na przechodzące dziewczęta po to, by je straszyć i bawić się ich kosztem, przeciwnie, pojawienie się którejś z nich sprawiało im przyjemność i wzbudzało nieśmiałą, skrępowaną serdeczność. I na odwrót, kiedy dziewczęta widziały któregoś z nich z balkonu u Laury czy Anny, przestawały rozmawiać na głos, szeptały sobie na ucho coś tajemniczego, pozdrawiały go po imieniu, a on odczuwał, że napełnia go zadowolenie. Kiedy leżeli w ogrodzie u Emilia, ich rozmowy przybierały inny obrót. Kto pamiętał o meczach w piłkę nożną, o wyścigach, biegach na plażę ze stromego brzegu? Paląc bez przerwy (nikt już się nie krztusił od dymu) rozważali sposoby dostania się na filmy od piętnastu lat, zastanawiali się nad możliwościami najbliższej zabawy: czy rodzice pozwolą nastawić adapter i tańczyć? Czy będzie trwała równie długo jak poprzednia, która skończyła się o północy? Każdy opowiadał o swoich spotkaniach, rozmowach z okolicznymi dziewczętami. Rodzice nabierali wyjątkowo wielkiego znaczenia. Niektórzy, jak ojciec Anny i matka Laury, cieszyli się jednogłośnym poważaniem, bo odpowiadali na ukłon chłopców, pozwalali im rozmawiać z córkami, pytali, jak im idzie w szkole. Inni, jak ojciec Tica i matka Heleny (surowi i zazdrośni), budzili lęk i płoszyli ich. - Pójdziesz na poranek? - spytał Alberto. Szli nadbrzeżnym bulwarem, sami. Słyszał za sobą kroki Emilia i Anny. Helena przytaknęła głową i powiedziała: „Do kina Leuro”. Alberto postanowił zaczekać: w mroku będzie łatwiej. Tico zbadał teren kilka dni wcześniej, a Helena powiedziała mu: „Nigdy nie wiadomo, ale jeśli ładnie mi 88

się oświadczy, może go przyjmę”. Teraz był jasny letni poranek, na błękitnym niebie błyszczało słońce ponad rozciągającym się tuż oceanem; czuł się pełen otuchy: los zdawał się przychylny. Wobec dziewcząt ze swojej dzielnicy zachowywał się zawsze z pewnością siebie, żartował z nimi, był dowcipny albo rozmawiał poważnie. Ale Helena nie ułatwiała dialogu, wszystko poddawała pod dyskusję, nawet najniewinniejsze twierdzenia, nigdy nie mówiła na wiatr, a poglądy miała zdecydowane. Pewnego razu Alberto opowiedział jej, że przyszedł na mszę po Ewangelii. „Nieważne - odparła Helena zimno. - Jeśli umrzesz tej nocy, pójdziesz do piekła”. Kiedy indziej Anna z Heleną przyglądały się z balkonu ich meczowi w piłkę. Alberto spytał ją później: „No i jak gram?”. A ona odpowiedziała mu: „Grasz bardzo źle”. A jednak tydzień przedtem w parku Miraflores, gdzie zebrała się grupa chłopców i dziewcząt z dzielnicy, spacerując dość długo wokół pomnika Ricarda Palmy, Alberto szedł obok Heleny, a ona była miła dla niego; pozostali odwracali się, by na nich spojrzeć, i mówili: „Jaka dobrana para”. Skręcili z bulwaru i szli ulicą Juana Fanninga w stronę domu Heleny. Alberto nie słyszał już kroków Emilia i Anny. „Spotkamy się w kinie?” - spytał. „Ty też wybierasz się do Leuro?” - odparła Helena z najniewinniejszą miną. „Tak - rzekł - ja też”. „No to dobrze, może się zobaczymy”. Na rogu w pobliżu domu Helena podała mu rękę. Ulica Colón, przecznica Diego Ferre, w samym sercu dzielnicy, była pusta. Chłopcy jeszcze byli na plaży albo na basenie klubu Terrazas. „Ale na pewno pójdziesz do kina Leuro, prawda?” - pytał Alberto. „Tak - odpowiedziała. - Chyba żeby coś się stało”. „A co może się stać?” „Nie wiem - odrzekła z powagą. - Trzęsienie ziemi albo coś w tym rodzaju”. „Mam ci coś do powiedzenia w kinie” - rzekł Alberto. Spojrzał jej w oczy. Zamrugała, zdawała się bardzo zdziwiona. „Masz mi coś do powiedzenia? Co takiego?” „Powiem ci w kinie”. - „Dlaczego nie teraz? Im wcześniej, tym lepiej”. Z całych sił starał się nie zaczerwienić. „Przecież wiesz, co ci powiem” - rzekł. „Nie - odpowiedziała, jeszcze bardziej zdziwiona. - Nie mam pojęcia, co to może być”. „Jeśli chcesz, powiem ci od razu teraz” - rzekł Alberto „No właśnie odpowiedziała. - Śmiało”. „A teraz wyjdziemy, będą gwizdki na zbiórkę, ustawimy się i pomaszerujemy do jadalni, raz, dwa, raz, dwa, zjemy w otoczeniu pustych stołów, wyjdziemy na pusty dziedziniec, wrócimy do pustych sypialni, ktoś krzyknie konkurs, a ja powiem, byliśmy już u mieszańca, wygrał Boa, zawsze wygrywa Boa, w przyszłą sobotę też wygra Boa, potem zatrąbią na ciszę nocną, zaśniemy, potem będzie niedziela i poniedziałek, wrócą ci, co dostali przepustkę, kupimy od nich papierosy i 89

będę im płacił listami lub nowelkami”. Alberto i Niewolnik leżeli na sąsiednich łóżkach. Boa i reszta ukaranych wyszli do La Perlity. Alberto palił niedopałek. - To może trwać aż do końca roku - rzekł Niewolnik. - Co takiego? - Koszarniak. - Po jaką cholerę mówisz o koszarniaku? Siedź cicho albo śpij,: Nie ty jeden nie dostałeś przepustki. - Wiem, ale może będziemy musieli zostać w koszarach aż do końca roku. - Tak - rzekł Alberto. - Chyba że złapią Cavę. Ale gdzie tam. ¦¦ - To niesprawiedliwe - rzekł Niewolnik. - Góral wychodzi sobie najspokojniej w świecie co sobota. A my tutaj z jego winy pod kluczem. - Kopane życie - rzekł Alberto. - Nie ma sprawiedliwości na tym świecie. - Dziś mija miesiąc, jak nie wychodzę - rzekł Niewolnik. - Nigdy nie miałem tak długiego koszarniaka. - Mogłeś się przyzwyczaić. - Teresa mi nie odpowiada - rzekł Niewolnik. - Już dwa listy do niej wysłałem. - A co cię ona tak obchodzi? - rzekł Alberto. - Na świecie jest pełno kobiet. - Ale mnie ta się podoba. Inne mnie nie interesują. Nie rozumiesz? - Rozumiem. To znaczy, że wsiąkłeś. - Wiesz, jak ją poznałem? - Nie. Skąd mam wiedzieć? - Widziałem ją codziennie, jak przechodziła koło mojego domu. Patrzyłem na nią przez okno i czasem jej mówiłem dzień dobry. - Podpalałeś się myśląc o niej?

- Nie. Po prostu lubiłem ją widzieć. - Ale to romantyczne. - A jednego dnia zszedłem na dół, zanim wyszła z domu, i zaczekałem na nią na rogu. - Uszczypnąłeś ją? - Podszedłem do niej i podałem jej rękę. - I co jej powiedziałeś? - Moje imię. I spytałem ją, jak się nazywa. I powiedziałem jej: „Bardzo mi miło cię poznać”. - Jesteś bałwan. A co ona ci powiedziała? 90

- Też mi powiedziała swoje imię. - Całowałeś ją? - Nie. Nawet się z nią nigdzie nie umówiłem. - Kłamiesz jak najęty, świntuchu. No, przysięgnij, że jej nie całowałeś. - Co ci jest? - Nic. Nie lubię, jak mi kłamią. - A dlaczego mam ci kłamać? Myślisz, że nie miałem ochoty jej pocałować? Ale zaledwie udało mi się ją spotkać trzy czy cztery razy na ulicy. Przez tę przeklętą budę nie mogłem się z nią widzieć. Może ktoś już się jej oświadczył? - Kto? - A bo ja wiem, ktoś. Jest bardzo ładna. - E tam! Ja bym raczej powiedział, że jest brzydka.

- Dla mnie jest ładna. - Dziecko jesteś. Ja lubię kobiety, ponieważ lubię się z nimi przespać. - Ale mnie się zdaje, że ja tę dziewczynę kocham. - Bo się rozpłaczę z wrażenia. - Gdyby zaczekała, aż skończę studia, ożeniłbym się z nią. - Coś mi się zdaje, że przyprawiałaby ci rogi. Ale to nic, jeśli chcesz, będę ci służył za świadka. - Dlaczego to mówisz? - Bo masz minę rogacza. - Może nie dostała moich dwóch listów. - Może. - Dlaczego nie chciałeś napisać mi listu do niej? W tym tygodniu napisałeś kilka. - Bo mi się nie chciało. - Co masz przeciwko mnie? Dlaczego jesteś wściekły? - Koszarniak psuje mi humor. A może myślisz, że ty jeden masz dość tego siedzenia bez przepustki? - Dlaczego zapisałeś się do Leoncia Prado? Alberto roześmiał się. - Żeby ratować honor rodziny - powiedział. - Nigdy nie możesz mówić poważnie? - Mówię poważnie, Niewolnik. Mój ojciec mówił, że depcę rodzinne tradycje. I żebym się 91

poprawił, wsadził mnie tutaj.

- Dlaczego nie dałeś się oblać na egzaminie wstępnym? - Przez jedną babkę. Rozczarowałem się, rozumiesz? Wstąpiłem do tej dziury przez ten zawód i moją rodzinę. - Kochałeś się w tej dziewczynie? - Podobała mi się. , - Była ładna? - Tak. - Jak się nazywała? Co się stało? - Helena. I nic się nie stało. Zresztą nie lubię opowiadać o swoich sprawach. - Ale ja ci opowiadam o wszystkim. - Bo ci się podoba. Jeśli nie chcesz, to mi nie opowiadaj. - Masz papierosy? - Nie. Zaraz dostaniemy. - Nie mam ani grosza. - Ja mam dwa sole. Wstawaj, pójdziemy do Paulina. - Mam powyżej uszu La Perlity. Mdło mi się robi na widok Boi i mieszańca. - No to zostań i śpij. Ja wolę tam pójść. Alberto wstał. Niewolnik patrzył, jak wkłada czapkę i poprawia krawat. - Chcesz, to ci coś powiem - rzekł Niewolnik. - Wiem, że będziesz ze mnie kpił. Ale to nic. - Co takiego? - Jesteś jedynym przyjacielem, jakiego mam. Przedtem nie miałem przyjaciół, tylko kolegów. To znaczy na mieście, tutaj nawet i to nie. Jesteś jedyną osobą, z którą jest mi dobrze. - To brzmi jak oświadczyny pedała - rzekł Alberto. Niewolnik uśmiechnął się. Cham jesteś - powiedział. - Ale równy facet. Alberto wyszedł. Od drzwi powiedział: - Jak dostanę papierosy, przyniosę ci jednego. Dziedziniec był mokry. Alberto nie zauważył, że podczas gdy rozmawiali w sypialni, na dworze

padało. Dostrzegł z daleka siedzącego w trawie kadeta. Czy to ten sam, co stał na straży w zeszłą sobotę? ,A teraz wejdę do meliny mieszańca, zrobimy konkurs, wygra Boa i będzie ten zapach, potem wyjdziemy na pusty dziedziniec i wrócimy do sypialni, ktoś powie: konkurs, a ja powiem: byliśmy u Paulina i wygrał Boa, w przyszłą sobotę też wygra Boa, zatrąbią na ciszę nocną, będziemy spali, potem będzie niedziela, poniedziałek i ile jeszcze tygodni”. 92

VI

Potrafił znieść samotność i upokorzenia, znał je od dziecka i raniły tylko jego ducha. Najstraszniejsze było zamknięcie, ta głęboka samotność zewnętrzna, której nie wybrał, którą ktoś mu narzucał jak kaftan bezpieczeństwa. Stał pod drzwiami pokoju porucznika, jeszcze nie podniósł ręki, żeby zastukać. A jednak wiedział, że to uczyni, trwało trzy tygodnie, zanim się zdecydował, już się nie bał ani nie czuł niepokoju. To ręka go zdradzała: pozostawała nieruchoma, miękko opuszczona wzdłuż spodni, martwa. Nie pierwszy raz. W szkole u Salezjanów przezywali go „lala”; był nieśmiały i wszystko go przerażało. „Płacz, płacz, lalu” - krzyczeli jego koledzy, otaczając go kołem. Cofał się, aż do chwili, gdy za plecami czuł ścianę. Twarze zbliżały się, głosy stawały się coraz donośniejsze, usta dzieci wyglądały jak pyszczki gotowe kąsać go. Zaczynał płakać. Pewnego razu pomyślał: „Muszę coś zrobić”. Wobec wszystkich wyzwał najwaleczniejszego chłopca z całej klasy: zapomniał już jego imienia i jego twarzy, jego celnych pięści i zdyszanego oddechu. Kiedy stanął naprzeciw niego w kącie podwórka przy śmietnikach, otoczony kręgiem niecierpliwych widzów, także nie odczuwał strachu ani nawet podniecenia, tylko całkowite przygnębienie. Jego ciało nie odpowiadało na ciosy ani ich nie unikało. Musiał czekać, aż tamten sam się zmęczy biciem go. To dlatego, by ukarać to tchórzliwe ciało i przeobrazić je, starał się zdać egzamin wstępny do szkoły Leoncia Prado, dlatego zniósł te długie dwadzieścia cztery miesiące. Teraz nie miał już nadziei. Nigdy nie będzie taki jak Jaguar, który zdobywał dla siebie respekt przemocą, ani nawet taki jak

Alberto, który umiał prowadzić podwójną grę i udawać, aby inni nie zrobili sobie z niego ofiary. Jego poznawali od razu takim, jaki był, bez żadnej osłony, słaby, niewolnik. Teraz pragnął tylko swobody, aby kierować swoją samotnością wedle swej woli, iść samotnie do kina, zamknąć się samotnie byle gdzie. Podniósł rękę i zastukał do drzwi. Czyżby porucznik Huarina spał? Podpuchnięte oczy wyglądały jak dwie ogromne rany w jego okrągłej twarzy. Włosy miał rozczochrane, patrzył jak przez mgłę. - Chciałbym pomówić z panem, panie poruczniku. Porucznik Remigio Huarina był w świecie oficerów tym samym, co on wśród kadetów - intruzem. Rozkazy tego małego i wątłego mężczyzny budziły śmiech, jego wybuchów gniewu nikt się nie bał, podoficerowie wręczali mu raporty nie stając na baczność i patrzyli na niego z lekceważeniem; jego kompania była najgorzej zorganizowana, kapitan Garrido publicznie czynił mu wyrzuty, kadeci rysowali na murach jego karykaturę w krótkich spodenkach w trakcie onanizowania się. Opowiadano, że ma sklepik w 93

Barrios Altos, gdzie jego żona sprzedaje herbatniki i ciastka. Dlaczego wstąpił do Szkoły Wojskowej? - Co jest? - Czy mogę wejść? To sprawa poważna, panie poruczniku. - Chcecie posłuchania? Musicie zwrócić się drogą służbową. Nie tylko kadeci naśladowali porucznika Gamboę: podobnie jak on, Huarina stanął na baczność cytując regulamin. Ale z tymi delikatnymi rękami i śmiesznym wąsikiem wiszącym pod nosem jak czarna plamka, kogóż mógł oszukać? - Nie chcę, by się ktoś dowiedział, panie poruczniku. To poważana sprawa. Porucznik odsunął się na bok i Niewolnik wszedł. Łóżko było nie zasłane. Pomyślał, że cela w klasztorze musi pewnie tak właśnie wyglądać, goła, ponura, nieco straszna. Na posadzce stała popielniczka pełna niedopałków. Jeden z nich jeszcze dymił. - Co jest? - powtórzył Huarina.

- Chodzi o tę szybę. - Nazwisko i oddział - rzekł porucznik szybko. - Kadet Ricardo Arana, piąty rok, pierwszy oddział. - No i co było z tą szybą? Teraz język tchórzył, nie chciał się ruszyć, był suchy, czuł go w ustach niby szorstki kamień. Czy to strach? Koło znęcało się nad nim, po Jaguarze najgorszy był Cava, zabierał mu papierosy, pieniądze, dręczył go na każdym kroku. W pewnym sensie miał teraz prawo, wszyscy w szkole szanowali zemstę. A jednak w głębi serca coś go gnębiło jak oskarżenie. „To nie Koło zdradzę - pomyślał tylko cały rok, wszystkich kadetów”. - Co jest? - spytał porucznik Huarina z irytacją. - Przyszliście mi się przyglądać? Nie znacie mnie? - To Cava - rzekł Niewolnik. Spuścił wzrok: - Będę mógł wyjść w tę sobotę? - Jak? - rzekł porucznik. Nie zrozumiał, jeszcze można było coś wymyślić i wyjść. - To Cava stłukł szybę - powiedział. - To on ukradł tematy z chemii. Widziałem go, jak szedł do klas. Czy dostaniemy przepustki? - Nie - rzekł porucznik. - Zobaczymy później. Najpierw powtórzcie, coście powiedzieli. Twarz Huariny zaokrągliła się i na policzkach, przy lekko rozchylonych i drżących kącikach ust, wystąpiły zmarszczki. Oczy zdradzały zadowolenie. Niewolnika ogarnął spokój. Przestała go obchodzić szkoła, przepustka, przyszłość. Pomyślał, że porucznik Huarina nie wydaje 94

się wdzięczny. To było w końcu naturalne, on nie należał do jego świata, może pogardzał nim. - Piszcie - rzekł Huarina. - Teraz od razu. Macie tutaj kawałek papieru i ołówek. - Co takiego, panie poruczniku? - Podyktuję. „Widziałem kadeta takiego i takiego, jak on się nazywa, Cava, z oddziału takiego i takiego, w dniu takim i takim, o takiej i takiej godzinie, idącego do klas w celu nielegalnego zawładnięcia tematami egzaminacyjnymi z chemii”. Piszcie wyraźnie. „Składam to oświadczenie na

prośbę porucznika Remigia Huariny, który odkrył sprawcę kradzieży oraz moje uczestnictwo… - Panie poruczniku, jak nie… - … moje mimowolne uczestnictwo w tej sprawie, jako świadka”. Podpiszcie. I napiszcie swoje nazwisko drukowanymi literami. Dużymi. - Ja nie widziałem kradzieży - rzekł Niewolnik. - Tylko to, że szedł w stronę klas. Już cztery tygodnie nie mam przepustki, panie poruczniku. - Nie przejmujcie się. Ja się wszystkim zajmę. Nie bójcie się. - Nie boję się - krzyknął Niewolnik i porucznik spojrzał na niego zaskoczony. - Już cztery tygodnie, jak nie wychodzę, panie poruczniku. W tę sobotę będzie pięć. Huarina kiwnął głową. - Podpiszcie - rzekł. - Pozwalam wam wyjść dzisiaj po lekcjach. Wróćcie przed jedenastą. Niewolnik podpisał. Porucznik przeczytał kartkę. Jego oczy tańczyły w orbitach; czytając poruszał wargami. - Co mu zrobią? - rzekł Niewolnik. Pytanie było głupie, wiedział o tym, ale trzeba było coś powiedzieć. Porucznik trzymał kartkę czubkami palców, ostrożnie. Nie chciał jej pognieść. - Mówiliście o tym z porucznikiem Gamboą? - Przez chwilę ożywienie tej gładkiej i bezwłosej twarzy zawisło w powietrzu. Czekał na odpowiedź Niewolnika z niepokojem. Łatwo byłoby zgasić radość Huariny, odebrać mu minę zwycięzcy. Wystarczyło powiedzieć: tak. - Nie, panie poruczniku. Z nikim. - Dobrze. Ani słowa nikomu - rzekł porucznik. - Czekajcie na moje instrukcje. Przyjdziecie do mnie w mundurze wyjściowym. Odprowadzę was do warty przy bramie. - Tak jest, panie poruczniku. - Niewolnik zawahał się, po czym dodał: - Nie chciałbym, aby kadeci dowiedzieli się… - Mężczyzna - rzekł Huarina, stając znowu na baczność - musi umieć brać na siebie odpowiedzialność za to, co czyni. To pierwsza rzecz, jakiej człowiek uczy się w wojsku. - Tak jest, panie poruczniku. Ale gdyby się dowiedzieli, że ja go wydałem… 95

- Wiem - rzekł Huarina, podnosząc po raz czwarty kartkę do oczu. - Zrobiliby z was pulpety. Ale nie obawiajcie się. Posiedzenia Rady Oficerów są zawsze tajne. „Może mnie też wyrzucą” - pomyślał Niewolnik. Wyszedł z pokoju Huariny. Nikt nie mógł go widzieć. Po obiedzie kadeci kładli się na pryczach albo na trawie stadionu. Na łące spojrzał na wigonia: stał smukły, nieruchomy, węsząc coś w powietrzu. „Smutne zwierzę” - pomyślał. Był zdziwiony: powinien czuć się podniecony albo przy - gnębiony, jakieś fizyczne zaburzenie powinno przypominać mu o denuncjacji. Myślał, że zbrodniarze po popełnieniu morderstwa zapadają w rodzaj zawrotnego oszołomienia, jak zahipnotyzowani. A on czuł tylko obojętność. Pomyślał: „Będę sześć godzin na mieście. Pójdę do niej, ale nie będę mógł jej nic powiedzieć o tym, co się stało”. Gdyby mógł z kimś pomówić, z kimś, kto by go zrozumiał albo przynajmniej wysłuchał! Jak tu zaufać Albertowi? Nie tylko nie chciał napisać w jego imieniu do Teresy, ale w ostatnich dniach bezustannie go prowokował - co prawda sam na sam, bo wobec innych go bronił · jak gdyby miał mu coś do zarzucenia. „Nie mogę ufać nikomu - pomyślał. - Dlaczego wszyscy są moimi nieprzyjaciółmi?” Lekkie drżenie rąk; to była jedyna reakcja jego ciała w chwili, gdy pchnął drzwi do sypialni i ujrzał Cavę stojącego przy szafce. Jeśli spojrzy na mnie, odgadnie, że go wsypałem” - pomyślał. - Co ci jest? - rzekł Alberto. - Nic. Dlaczego? - Blady jesteś. Idź do ambulatorium, na pewno cię wezmą do izby chorych. - Nic mi nie jest. - Nie szkodzi - rzekł Alberto. - Cóż cię może spotkać lepszego, skoro odsiadujesz koszarniaka? Żebym to ja mógł tak zblednąć. W izbie chorych dobrze się je i można odpocząć. - Ale przepada przepustka - rzekł Niewolnik. - Jaka przepustka? Długo jeszcze będziemy tu siedzieć. Chociaż niektórzy twierdzą, że może wszyscy wyjdą w przyszłą niedzielę, bo to urodziny pułkownika. Tak w każdym razie mówią. Z czego się śmiejesz? - Z niczego.

Jak Alberto mógł mówić z taką obojętnością o przepustce, jak mógł się przyzwyczaić do myśli o tym, że nie wyjdzie? - Chyba że chcesz się urwać - rzekł Alberto. - Ale z ambulatorium jest łatwiej. W nocy nie ma kontroli. Tyle tylko, że musiałbyś przeleźć przez parkan od strony bulwaru Costanera, a tam można się nadziać jak na rożen. 96

- Teraz bardzo niewielu się urywa - rzekł Niewolnik. - Od czasu, gdy ustawili patrole. - Przedtem było łatwiej - rzekł Alberto. - Ale jeszcze teraz wielu wychodzi. Urioste wyszedł w poniedziałek i wrócił o czwartej rano. Ostatecznie, dlaczego nie pójść do izby chorych? Po co wyjść na miasto? Panie doktorze, ciemno mi w oczach, boli mnie głowa, mam palpitacje, oblewa mnie zimny pot, jestem tchórz. Kadeci, którzy nie dostali przepustek, próbowali dostać się do izby chorych. Przez cały dzień nic się tam nie robiło, tylko siedziało w pidżamie, a jedzenie było obfite. Ale pielęgniarze i lekarz szkolny byli coraz surowsi. Gorączka już nie wystarczała. Wiedzieli, że jeśli zrobić na parę godzin okład ze skórek banana na głowę, temperatura podnosi się do trzydziestu dziewięciu. Rzeżączka też nie skutkowała, od czasu gdy zdemaskowany został podstęp Jaguara i Kędziora, którzy zgłosili się w ambulatorium z członkiem umazanym skondensowanym mlekiem. Jaguar wymyślił też duszności. Jeśli wstrzymać oddech kilka razy z rzędu, aż łzy się w oczach pokażą, serce zaczyna bić coraz szybciej i głośno jak bęben. Pielęgniarze orzekali: „Przyjęty z symptomami nieregularnej pracy serca”. - Nigdy nie urywałem się - rzekł Niewolnik. - Nie dziwię się - odparł Alberto. - Ja tak, kilka razy w zeszłym roku. Kiedyś poszliśmy na zabawę w La Punta i wróciliśmy na chwilę przed pobudką. Na czwartym roku było fajniej. - Poeta - krzyknął Vallano. - Chodziłeś do szkoły La Salle? - Tak - odpowiedział Alberto. - A bo co? - Kędzior mówi, że wszyscy ci z La Salle to pedały. Prawda to? - Nie - rzekł Alberto. - W La Salle nie było Murzynów.

- Wpadłeś - rzekł do Vallana. - Poeta cię zagiął. - Jestem Murzyn, ale kawał chłopa - stwierdził Vallano. - A który chce spróbować, niech się stawi. - Ojej, ale się boję - rzekł ktoś. - Ojej, mamuniu! - Aj, aj, aj - zaśpiewał Kędzior. - Niewolnik - krzyknął Jaguar. - Pójdź i spróbuj. Potem nam opowiesz, czy z Murzyna jest taki kawał chłopa, jak mówi. - Niewolnika przerżnę na połowę - rzekł Vallano. - Oj, mamuniu! - Ciebie też - krzyknął Vallano. - Śmiało, chodź tutaj. Jestem gotów. - Co się dzieje? - odezwał się ochrypły głos Boi, który właśnie się obudził. - Murzyn mówi, że jesteś pedał, Boa - stwierdził Alberto. - Jest przekonany, że ty jesteś 97

pedał. - Tak powiedział? - Chyba z godzinę cię obgadywał. - Kłamią, braciszku - rzekł Vallano. - Wierzysz, że ja obgaduję za plecami? Znowu rozległ się śmiech. - Robią cię w konia - dodał Vallano. - Nie rozumiesz? - Podniósł głos. - Jeszcze raz mi taki kawał zrobisz, Poeta, a dostaniesz po mordzie. Ostrzegam cię. O mało co, a przez ciebie bym się pokłócił z chłopcem. - Ojej - rzekł Alberto. - Słyszałeś, Boa? Nazwał cię chłopcem. - Chcesz draki, Murzyn? - rzekł ochrypły głos. - Skądże, braciszku - odpowiedział Vallano. - Jesteśmy kumple.

- No to nie nazywaj mnie chłopcem. - Murzyn, co dużo szczeka, nie gryzie - rzekł Jaguar. Niewolnik pomyślał: „W gruncie rzeczy oni wszyscy są przyjaciółmi. Wyzywają się od najgorszych i niby się kłócą, ale w gruncie rzeczy bawią się razem. Tylko mnie uważają za obcego”. „Nogi miała grube, białe i bez włosów. Były apetyczne, miało się ochotę je gryźć”. Alberto zastanawiał się nad zdaniem, usiłując obliczyć jego efekt erotyczny, i uznał, że jest dobre. Słońce przedostawało się przez brudne szyby pawilonu i padało na niego. Leżał na posadzce, podpierając brodę jedną ręką i trzymając w drugiej długopis nad zapisaną do połowy kartką. Na zakurzonej, zaśmieconej niedopałkami i zwęglonymi zapałkami posadzce leżało jeszcze kilka kartek papieru, niektóre z nich zapisane. Pawilon ten - czy oszklona altana - został zbudowany razem ze szkołą w małym ogrodzie koło wiecznie pustego basenu, nad którego omszałym dnem unosiły się chmary komarów. Nikt, zapewne nawet sam pułkownik, nie znał przeznaczenia tego pawilonu, wzniesionego dwa metry nad ziemią na czterech betonowych słupach, do którego wchodziło się po wąskich i krętych schodkach. Prawdopodobnie żaden oficer ani kadet nie wszedł nigdy do pawilonu, zanim Jaguarowi udało się otworzyć drzwi specjalnym wytrychem, w którego sporządzeniu uczestniczył prawie cały oddział. Znaleziono też funkcję dla opuszczonego pawilonu. Odtąd służył za kryjówkę tym, którzy zamiast iść na lekcje woleli uciąć sobie drzemkę. „Pokój drżał, jak gdyby nastąpiło trzęsienie ziemi; kobieta jęczała, ciągnęła się za włosy, mówiła: dość, dość, ale mężczyzna jej nie puszczał; nerwową ręką nadal wędrował po jej ciele, drapiąc ją, przenikając. Kiedy kobieta umilkła, nieruchoma, jak martwa, mężczyzna wybuchnął 98

śmiechem, a jego śmiech brzmiał niby ryk zwierzęcia”. Włożył długopis do ust i przeczytał całą kartkę. Dodał jeszcze jedno, ostatnie zdanie: „Kobieta pomyślała, że ukąszenia na końcu były najlepsze ze wszystkiego, i ucieszyła się na myśl, że mężczyzna wróci nazajutrz”. Alberto rzucił okiem na stronice pokryte niebieskim pismem: w niecałe dwie godziny napisał cztery nowelki. Nieźle. Zostało jeszcze kilka minut do gwizdka, oznajmiającego koniec lekcji. Obrócił się na plecy, oparł głowę na ziemi, wyciągnięty swobodnie, rozluźniony. Słońce padało mu na twarz, ale nie zmuszało go do zamknięcia oczu, było słabe. Wyszedł po obiedzie. Jadalnia nagle rozjaśniła się i bezustanny szum zamarł; tysiąc pięćset głów

odwróciło się w stronę łąki. Rzeczywiście, trawa wyglądała jak pociągnięta złotem, a sąsiednie budynki rzucały cień. Słońce ukazywało się w październiku po raz pierwszy od czasu, gdy Alberto wstąpił do szkoły. Nagle pomyślał: „Pójdę do pawilonu pisać”. Na zbiórce szepnął Niewolnikowi: Jeśli będą sprawdzać listę, odpowiedz za mnie”. Doszedłszy do budynku szkoły wykorzystał chwilę nieuwagi oficerów i schował się w łazience. Kiedy kadeci weszli do klas, przemknął szybko do pawilonu. Napisał jednym ciągiem cztery nowelki po cztery strony. Dopiero przy czwartej poczuł, że jego ciało ogarnia senność, i pojawiła się pokusa, żeby odłożyć długopis i pomarzyć. Papierosy skończyły mu się już dawno. Próbował palić pokręcone niedopałki znalezione w pawilonie, ale po dwóch pociągnięciach twardniały i zakurzony tytoń zmuszał go do kaszlu. „Powtórz, Vallano, powtórz to ostatnie, powtórz Murzynku, a moja matka biedna, opuszczona, myśli o swoim synu, ale wtedy jeszcze by się nie przestraszyła, nawet gdyby się tutaj znalazła, słuchając Rozkoszy Eleodory, powtórz, Vallano, skończył się już chrzest, dostaliśmy przepustki, ty byłeś najcwańszy, przyniosłeś sobie Eleodorę w walizce, ja tylko przyniosłem parę paczek z jedzeniem, gdybym wiedział…”. Chłopcy siedzą na łóżkach albo na szafkach, zasłuchani, zapatrzeni w usta Vallana, który czyta z przejęciem. Chwilami zatrzymuje się i nie podnosząc oczu znad książki, czeka: od razu zrywa się harmider, burza protestów. „Powtórz, Vallano, zaczyna mi świtać dobry pomysł, jak spędzić czas i zarobić parę groszy, a moja matka modli się do Boga i świętych pańskich, w soboty i niedziele, wszystkich nas pociągnie za sobą ścieżką zła, mojego ojca opętały Eleodory”. Przeczytawszy trzy, cztery razy maleńką książeczkę o pożółkłych stronach, Vallano chowa ją w kieszeni kurtki i rzuca pełne pychy spojrzenie kolegom, patrzącym na niego z zazdrością. Jeden ośmiela się powiedzieć: „Pożycz”. Pięciu, dziesięciu, piętnastu otacza go krzycząc: „Pożycz mi ją, Murzynku, braciszku”. Vallano uśmiecha się, otwiera swą szeroką paszczę, jego ruchliwe oczy tańczą, upaja się, nozdrza mu drżą, przybrał triumfującą postawę, cała sypialnia otacza go, prosi, pochlebia mu. A on im wymyśla: „Onaniści, świntuchy, a Biblii albo Don Kiszota to nie czytacie, co?”. Wiwatują mu, poklepują go, mówią: „Och, Murzynku, ale ty 99

jesteś cwany, ale cwany”. Nagle Vallano odkrywa możliwości, jakie zawiera ten moment. Mówi: „Wypożyczam książkę za opłatą”. Wtedy popychają go, grożą mu, jeden z chłopaków pluje, inny krzyczy: „Ty parszywy lichwiarzu”. On śmieje się w głos, wyciąga się na łóżku, wyjmuje z kieszeni Rozkosze Eleodory, podnosi książkę do błyszczących przekorą oczu i udaje, że czyta, poruszając lubieżnie wargami. „Pięć papierosów, dziesięć papierosów, Murzynku Vallanito, pożycz mi Eleodoritę, na jednego kapucynka, wiedziałem, że pierwszy będzie Boa, zgadłem po tym, jak skrobał Niewygrzaną, podczas gdy Murzyn czytał, zawyła, cicho suko, wpadłem na pomysł, i co za pomysł, dla zabicia czasu i zarobienia paru groszy, miałem całą furę pomysłów, tylko okazji brakowało”. Alberto spostrzega podoficera kierującego się prosto do ich szeregu i kącikiem oka widzi, że Kędzior nadal jest zatopiony w lekturze: książkę trzyma tuż za plecami kadeta, stojącego przed nim,

musi pewnie wytężać wzrok, bo litery są bardzo małe. Alberto nie może go ostrzec, że zbliża się kapral: ten ostatni nie spuszcza z niego oka i podchodzi ostrożnie, jak zwierz skradający się do swej ofiary; nie sposób ruszyć nogą czy łokciem. Kapral przysiada i skacze: wpada na Kędziora, który piszczy, i wyrywa mu z ręki Rozkosze Eleodory. „Nie powinien jednak spalić jej i podeptać, nie powinien opuścić mojej matki, nie powinniśmy byli wyprowadzić się z tego dużego domu z ogrodem na Diego Ferre, nie powinienem był poznać tamtej dzielnicy i Heleny, nie powinienem był odebrać Kędziorowi przepustki na dwa tygodnie, nigdy nie powinie nem pisać nowelek, nie powinienem był wychodzić z Miraflores, nie powinienem był poznać Teresy ani zakochać się w niej”. Vallano śmieje się, ale nie potrafi ukryć swojego zawodu, żalu i rozgoryczenia. Chwilami poważnieje i mówi: „Cholera, zakochałem się w Eleodorze. Przez ciebie, Kędzior, straciłem moją ukochaną”. Kadeci śpiewają „aj, aj, aj” i kołyszą się jak tancerki rumby, szczypią Vallana w policzki i w pośladki, Jaguar rzuca się jak opętany na Niewolnika, unosi go w górę, wszyscy milkną i patrzą, a on rzuca go w stronę Vallana, mówiąc mu: „Masz, daruję ci tę kurwę”. Niewolnik wstaje, poprawia mundur i odchodzi. Boa chwyta go z tyłu, podnosi do góry, z wysiłku twarz nabiega mu krwią i nabrzmiewa szyja. Trzyma go tylko przez kilka sekund i puszcza jak tłumok. Niewolnik oddala się pomału, utykając. „Niech to cholera - mówi Vallano. - Słowo daję, że konam z żalu”. „A wtedy ja powiedziałem, że za pół paczki papierosów napiszę ci lepszą historię niż «Rozkosze Eleodory» i tego rana odgadłem, co się stało, telepatia albo ręka boska, odgadłem i powiedziałem, co się dzieje z tatusiem, mamo, a Vallano rzekł: «Naprawdę? Weź papier i ołówek, niech cię aniołowie natchną», a ona wtedy powiedziała: syneczku, odwagi, spadło na nas wielkie nieszczęście, przepadł, porzucił nas, i wtedy zacząłem pisać, siedząc na szafce, a cały oddział dookoła mnie, jak wtedy, gdy Murzyn czytał”. Alberto pisze nerwowym pismem jedno zdanie: pół tuzina głów próbuje czytać przez ramię. Zatrzymuje się, podnosi ołówek 100

i głowę, czyta: chwalą go, niektórzy wysuwają swoje sugestie, które on pomija z lekceważeniem. W miarę jak posuwa się dalej, nabiera większej śmiałości, wulgarne słowa ustępują miejsca wielkim alegoriom erotycznym, ale wydarzenia są nieliczne i powtarzają się: wstępne pieszczoty, stosunek zwykły lub jego odmiany, ekstaza, konwulsje, walka, a potem od nowa wstępne pieszczoty itd. Kiedy kończy pisać - dziesięć kartek z zeszytu, zapisanych po obu stronach Alberto w nagłym natchnieniu obwieszcza tytuł: Grzechy ciała i czyta z entuzjazmem swoje dzieło. Sypialnia słucha go z szacunkiem, miejscami pojawiają się sceny humorystyczne. Potem oklaskują go i ściskają. Ktoś powiada: „Fernandez, poeta z ciebie”. - „Tak, przytakują inni, poeta”. - „Tego

samego dnia w umywalni podszedł do mnie z tajemniczą miną Boa i powiedział: Zrób mi drugą taką nowelkę, kupię ją, równy z ciebie chłopak, wielki branzlotechnik, byłeś moim pierwszym klientem i zawsze będę o tobie pamiętał, zaprotestowałeś, kiedy powiedziałem pięćdziesiąt centavos za kartkę bez dzielenia na akapity, ale pogodziłeś się z losem i przeprowadziliśmy się, wtedy naprawdę oddaliłem się od dzielnicy i przyjaciół, od prawdziwego Miraflores, i zacząłem swoją karierę powieściopisarza, niezłą forsę na tym zarobiłem pomimo oszustów”. Jest niedziela w połowie czerwca; Alberto siedząc na trawie przygląda się kadetom spacerującym po placu apelowym z rodzinami. Parę metrów dalej siedzi chłopiec też z trzeciego roku, ale z innego oddziału. W rękach trzyma list, który czyta raz i drugi ze zmartwioną miną. „Dyżurny?” - pyta Alberto. Chłopiec potakuje i pokazuje swoją czerwoną opaskę z wyhaftowaną literą C. „To gorzej niż koszarniak” - stwierdza Alberto. „Tak” - mówi chłopiec. „A później poszliśmy do szóstego oddziału, położyliśmy się i zaczęliśmy palić papierosy Inca, powiedział mi: jestem z Inca, ojciec posłał mnie do Szkoły Wojskowej, bo zakochałem się w dziewczynie ze złego domu, i pokazał mi jej zdjęcie, i powiedział: jak skończę szkołę, ożenię się z nią, i tego samego dnia przestała się malować, nosić biżuterię i spotykać się z przyjaciółkami, grać w kanastę, i co sobota, kiedy wychodziłem na przepustkę, myślałem, że jeszcze bardziej się postarzała”. - Już ci się nie podoba? - mówi Alberto. - Dlaczego masz taką minę, kiedy o niej mówisz? Chłopiec odpowiada ciszej, jak gdyby sam do siebie: - Nie umiem do niej pisać. - Dlaczego? - pyta Alberto. - Jak to dlaczego? Bo nie umiem. Ona jest bardzo inteligentna. Pisze do mnie bardzo ładne listy. - Bardzo łatwo jest pisać listy - mówi Alberto. - Nic łatwiejszego. - Nie. Łatwo jest wiedzieć, co się chce powiedzieć, ale napisać trudno. - Eee tam - powiada Alberto. - Mogę napisać dziesięć miłosnych listów przez godzinę. 101

- Naprawdę? - pyta chłopiec, patrząc na niego z napięciem. „Napisałem mu jeden list i drugi, dziewczyna odpowiadała, a chłopak fundował mi papierosy i coca - colę w La Perlicie, a pewnego dnia przyprowadził jednego małego zambo z ósmego oddziału i powiedział: czy mógłbyś napisać mu list do jego dziewczyny w Iquitos? A ja jej powiedziałem: chcesz, żebym poszedł z nim pomówić? A

ona mi odpowiedziała: nic nie można zrobić, tylko modlić się do Boga, i zaczęła chodzić na mszę i na nowenny, i dawać mi rady, Alberto, musisz być pobożny i bardzo kochać Boga, ażeby pokusy cię nie zgubiły, kiedy będziesz duży, jak twojego ojca, a ja powiedziałem: okay, ale zapłacisz mi”. Alberto pomyślał: „Już ponad dwa lata. Ale ten czas szybko mija”. Zamknął oczy: przypomniał sobie twarz Teresy i całe jej ciało, ogarnął go tęskny niepokój. Po raz pierwszy znosił koszarniaka bez specjalnego przygnębienia. Nawet dwa listy otrzymane od dziewczyny nie zachęcały go do wyjścia. Pomyślał: „Pisze na tanim papierze i ma brzydki charakter pisma. Czytałem ładniejsze listy”. Czytał je jednak po kilka razy, zawsze po kryjomu. (Chował je za podszewkę swojego kepi, tak jak papierosy, które przynosił do szkoły w niedzielę). Kiedy dostał pierwszy list od Teresy, zamierzał odpowiedzieć jej natychmiast, ale po napisaniu daty poczuł rodzaj niesmaku, zmieszał się i nie wiedział, co pisać. Wszystkie słowa wydawały się fałszywe i bezużyteczne. Podarł kilka prób i w końcu zdecydował się odpisać jej tylko kilka treściwych zdań: Zambo - mieszaniec krwi murzyńskiej i indiańskiej. „Nie dostajemy przepustek przez jedną historię. Nie wiem, kiedy wyjdę. Bardzo się ucieszyłem z twojego listu. Zawsze myślę o tobie i kiedy wyjdę, najpierw pójdę do ciebie”. Niewolnik chodził za nim, częstował go papierosami, fundował mu owoce, kanapki, zwierzał mu się; w jadalni, na zbiórce i w kinie starał się zawsze mieć miejsce koło niego. Przypomniał sobie jego bladą twarz, jego uniżoną minę, dobroduszny uśmiech i poczuł nienawiść. Za każdym razem, gdy widział zbliżającego się Niewolnika, czuł się nieswój. Rozmowa zawsze, w ten czy inny sposób, schodziła na Teresę i Alberto musiał udawać cynika; kiedy indziej obdarzał przyjaźnie Niewolnika niezawodnymi radami: „Nie warto oświadczać się listownie. Takie rzeczy robi się osobiście, żeby widzieć reakcję. Jak tylko wyjdziesz na przepustkę, idziesz do niej i już”. Smutna twarz wysłuchiwała go poważnie i przytakiwała, nie buntując się. Alberto pomyślał: „Powiem mu od razu, jak tylko wyjdziemy, zaraz za bramą szkoły. Teraz i tak ma dość głupią minę, żeby mu jeszcze obrzydzać życie. Powiem mu: bardzo mi przykro, ale mnie się ta dziewczyna podoba, i jeśli do niej pójdziesz, dostaniesz po mordzie. Nie brak kobiet na świecie. A potem pójdę do niej i zabiorę ją do parku 102

Necochea” (na samym końcu bulwaru Reserva, ponad pionowymi skałami barwy ochry, o które bije z

hałasem morze dzielnicy Miraflores; z brzegu widać zimą poprzez mgłę scenerię nie z tego świata: kamienistą plażę, pustą, głęboko w dole). Pomyślał: „Usiądziemy na ostatniej ławce obok rzędu białych pni”. Słońce grzało mu twarz i ciało, nie chciał otworzyć oczu, żeby nie znikł ten obraz. Kiedy obudził się, słońce już zaszło. Leżał teraz w burym świetle zmierzchu. Poruszył się, zabolały go kości; w głowie czuł ociężałość, niewygodnie było spać na deskach. Mózg miał jak otępiały, nie mógł stanąć na nogi, zamrugał parę razy, zachciało mu się palić. Potem wstał niezgrabnie i ostrożnie wyjrzał. W ogrodzie nie było nikogo, a betonowe bloki budynków szkolnych wydawały się opustoszałe. Która to może być godzina? Gwizdek na kolację był o wpół do ósmej. Ostrożnie rozejrzał się po okolicy. Szkoła była jak martwa. Zszedł po schodkach pawilonu i szybko przeszedł przez ogród, potem koło budynków, nie spotykając nikogo. Dopiero gdy doszedł do placu apelowego, dostrzegł grupkę kadetów biegających za wigoniem. Bardzo chciało mu się palić. Na dziedzińcu piątego roku zatrzymał się. Zamiast przejść dalej, zawrócił do wartowni. Była środa, mogły przyjść jakieś listy. Kilku kadetów stało w przejściu. - Przejście. Oficer dyżurny mnie wezwał. Nikt się nie ruszył. - Stań w kolejce - rzekł jeden z chłopców. - Nie przychodzę po listy - oświadczył Alberto. - Oficer mnie potrzebuje. - Odchrzań się. Tutaj wszyscy czekają w kolejce. Poczekał. Kiedy wychodził kolejny kadet, ogonek poruszał się, wszyscy walczyli o pierwszeństwo. Alberto machinalnie zaczął czytać rozkaz dzienny wywieszony na drzwiach: „Piąty rok. Oficer dyżurny: porucznik Pedro Pitaluga. Podoficer: Joaquin Morte. Stan roku. Obecnych: 360. Na izbie chorych: 8. Rozporządzenie specjalne: zostaje odwołany zakaz opuszczania szkoły wartownikom z 13 września. Podpisano: kapitan roku”. Przeczytał jeszcze raz ostatnią część, potem drugi raz i trzeci. Zaklął głośno, a z głębi wartowni rozległ się protest kaprala Pezoa: - Kto tutaj mięsem rzuca? Alberto biegł już do sypialni. Serce skakało mu w piersi z niecierpliwości. W drzwiach minął go Arróspide. - Odwiesili nam przepustki - krzyknął Alberto. - Kapitan zwariował. - Nie - rzekł Arróspide. - Nie wiesz? Ktoś wsypał. Cava siedzi w pace. - Co takiego? - rzekł Alberto. - Zadenuncjowali go? Kto? - O, to zawsze wcześniej czy później wyjdzie na jaw. 103

Alberto wszedł do sypialni. Jak zawsze przy wielkich okazjach atmosfera w sali zmieniła się. Stukanie obcasów brzmiało dziwnie w panującej ciszy. Z prycz spoglądało na niego wiele par oczu. Skierował się do swego łóżka. Zaczął się rozglądać: Jaguara, Kędziora ani Boi w sypialni nie było. Na sąsiedniej pryczy Vallano przeglądał jakieś papiery. - Wiadomo już, kto to zrobił? - spytał go Alberto. - Dowiemy się - rzekł Vallano. - Musimy się dowiedzieć, zanim wyrzucą Cavę. - Gdzie są tamci? Vallano ruchem głowy wskazał łazienkę. - Co robią? - Zebrali się. Nie wiem, co robią. Alberto wstał i podszedł do pryczy Niewolnika. Była pusta. Pchnął drzwi do łazienki; na plecach czuł oczy całego oddziału. Tamci trzej siedzieli skuleni w rogu, Jaguar w środku. Patrzyli na niego. - Czego chcesz? - rzekł Jaguar. - Odlać się - odpowiedział Alberto. - Chyba mogę? - Nie - rzekł Jaguar. - Won. Alberto wrócił do sypialni i podszedł znowu do pryczy Niewolnika. - Gdzie on jest? - Kto taki? - spytał Vallano, nie odrywając oczu od kartki. - Niewolnik. - Wyszedł. - Coś powiedział?

- Wyszedł po lekcjach. - Na miasto? Jesteś pewien? - A dokąd? Jego matka zdaje się jest chora. „Kapuś i kłamczuch, wiedziałem, z taką gębą, po co on wyszedł, może jego matka umiera, a gdybym poszedł do łazienki i powiedział: Jaguar, to Niewolnik wsypał, wyszedł na miasto, wmówił wszystkim, że matka mu zachorowała, nie macie co się niecierpliwić, czas szybko mija, przyjmijcie mnie do Koła, ja też chcę pomścić górala Cavę”. Ale twarz Cavy rozwiała się we mgle, która ogarnia też Koło i pozostałych kadetów w sypialni, tłumiąc jego oburzenie i przepełniającą go przed chwilą jeszcze pogardę, ale z kolei mgła pochłania samą siebie i staje mu przed oczami tamta twarz z nieszczerym uśmiechem. Alberto idzie do swojej pryczy, kładzie się. Szuka po 104

kieszeniach, znajduje jednak tylko trochę tytoniowych paprochów. Klnie. Vallano odrywa wzrok od kartki i patrzy na niego przez chwilę. Alberto zakrywa sobie oczy ramieniem. Czuje, że serce bije mu niecierpliwie, jego nerwy napinają się pod skórą. Przychodzi mu na myśl, że ktoś mógłby w jakiś sposób odgadnąć to piekło, które zawładnęło jego ciałem. Aby je ukryć, ziewa głośno. Myśli: „Głupiec ze mnie. Dziś wieczorem przyjdzie mnie obudzić, wiedziałem już, że będzie miał tę minę, widzę go, jakby już przyszedł, jakby mi powiedział: łajdaku, a więc zaprosiłeś ją do kina, piszesz do niej i ona do ciebie pisze, a nic mi nie powiedziałeś i nie pozwalałeś mówić o niej przez cały czas, to dlatego nie pozwalałeś, nie chciałeś, mówiłeś mi, ale nie będzie miał czasu nawet otworzyć ust ani obudzić mnie, bo zanim mnie dotknie, zanim podejdzie do mojego łóżka, skoczę na niego, powalę go na ziemię, zacznę go bić bez litości i zawołam: wstawajcie, trzymam za kark tego parszywego kapusia, co wsypał Cavę”. Ale wrażenia te przeplatają się z innymi i nieprzyjemne jest trwające w sypialni milczenie. Otwierając oczy mógłby zobaczyć w wąskiej szparze między rękawem koszuli i swoim ciałem kawałek okna sypialni, sufit, prawie czarne niebo, blask świateł na placu apelowym. „A on może już tam jest, może właśnie wysiada z autobusu, idzie ulicami dzielnicy Lince, może jest z nią, może się jej właśnie oświadcza z tą swoją obrzydliwą gębą, oby nigdy nie wrócił, mamuniu, i żebyś została sama, opuszczona w swoim domu w dzielnicy Alcanflores, a ja też cię porzucę i pojadę do Stanów Zjednoczonych, i nikt nie będzie miał żadnych o mnie wiadomości, ale najpierw przysięgam, że mu rozdepcę jego twarz robaka, rozgniotę go i powiem wszystkim: patrzcie, jak teraz wygląda ten kapuś, powąchajcie, dotknijcie, pomacajcie, i pojadę później do Lince, i powiem jej: jesteś biedna facetka za trzy grosze i nadajesz się w sam raz dla tego kapusia, któremu przed chwilą rozkwasiłem mordę”. Leży sztywno na skrzypiącej pryczy z oczami wbitymi w materac posłania na piętrze, które wygląda tak, jakby za chwilę miało przewalić się poprzez

podtrzymujące je splecione w romby druty, spaść na niego i przygnieść go. - Która godzina? - pyta Vallano. - Siódma. Alberto wstaje i wychodzi, Arróspide nadal stoi w drzwiach z rękami w kieszeniach. Przygląda się z ciekawością dwom kadetom wykłócającym się wrzaskliwie pośrodku dziedzińca. - Arróspide. - Co takiego? - Wychodzę. - A mnie co do tego? - Urywam się. 105

- Twoja sprawa - mówi Arróspide. - Pogadaj z wartownikami. - Ale ja nie wieczorem - odpowiada Alberto. - Chcę wyjść teraz, kiedy wy będziecie szli do jadalni. Tym razem Arróspide patrzy na niego z zainteresowaniem. - Muszę wyjść - mówi Alberto. - To bardzo ważne. - Masz randkę czy idziesz na zabawę? - Podasz mnie za obecnego w raporcie? - Nie wiem - mówi Arróspide. - Jeśli cię złapią, to sam też wpadnę. - Będzie tylko jedna zbiórka - nalega Alberto. - Wystarczy, jak w raporcie podasz stan „wszyscy obecni”. - Dobra, to i nic więcej - mówi Arróspide. - Ale jeśli będzie jeszcze jedna zbiórka, nie podam cię za

obecnego. - Dziękuję. - Najlepiej wyjdź przez stadion - mówi Arróspide. - Idź już i schowaj się tam, zaraz będzie gwizdek na zbiórkę. - Tak - mówi Alberto. - Wiem. Wrócił do sypialni. Otworzył szafkę. Miał jeszcze dwa sole, dosyć na autobus. - Kto będzie miał pierwsze dwie warty? - spytał Vallana. - Baena i Kędzior. Porozmawiał z Baeną, który zgodził się podać go jako obecnego. Potem poszedł do łazienki. Tamci trzej nadal siedzieli skuleni; widząc go, Jaguar podniósł się. - Nie zrozumiałeś, jak do ciebie mówiłem? - Muszę zamienić dwa słowa z Kędziorem. - Zamień dwa słowa z babcią. Won stąd. - Urywam się w tej chwili. Chcę, żeby Kędzior podał mnie za obecnego. - W tej chwili? - rzekł Jaguar. - Tak. - Dobra - rzekł Jaguar. - Wiesz już coś o sprawie Cavy? Kto to był? - Gdybym wiedział, już bym mu mordę rozkwasił. Myślisz, że co? Chyba nie sądzisz, że jestem kapuś? - Mam nadzieję, że nie - rzekł Jaguar. - Dla twojego dobra. - A tamtego drania nikt nie śmie tknąć - rzekł Boa. - Zostawicie go mnie. - Zamknij się - rzekł Jaguar. 106

- Przynieś mi paczkę Inca, to podam cię za obecnego - rzekł Kędzior. Alberto zgodził się. Wchodząc z powrotem do sypialni usłyszał gwizdek i krzyki kaprala wołającego na zbiórkę. Puścił się biegiem i przemknął jak iskra przez dziedziniec, pomiędzy ustawiającymi się szeregami. Przeszedł przez plac apelowy, zakrywając dłońmi czerwone epolety, obawiając się, że go dostrzeże któryś z oficerów innego roku. Przy sypialniach trzeciego roku batalion stał już w szeregach, Alberto przestał biec. Szedł szybkim, naturalnym krokiem. Przechodząc koło oficera roku podniósł rękę do czapki, a porucznik machinalnie mu odsalutował. Na stadionie, daleko od koszarowych budynków, ogarnął go spokój. Obszedł barak żołnierzy. Usłyszał ich krzyki i przekleństwa. Pobiegł wzdłuż muru otaczającego teren szkoły aż do końca, gdzie załamywał się pod kątem prostym. Leżał tu jeszcze stos cegieł i kamieni, które służyły innym uciekinierom. Położył się na ziemi i przyjrzał uważnie budynkom koszarowym, od których dzieliła go zielona prostokątna plama boiska do piłki nożnej. Nic prawie nie widział, ale słyszał gwizdki. Kadeci maszerowali batalionami do jadalni. Nikogo też nie było widać w pobliżu jadalni. Nie podnosząc się z ziemi, sięgnął po kilka cegieł i ułożył je, jedną na drugiej, u podnóża muru. A jeśli zabraknie mu sił, żeby się wspiąć? Dotąd zawsze urywał się inną drogą, przez mur koło La Perlity. Rozejrzał się po raz ostatni, jednym skokiem zerwał się, wspiął na cegły, podniósł ręce. Powierzchnia muru jest szorstka. Alberto napina mięśnie, udaje mu się unieść głowę ponad szczyt muru. Widzi puste pola, prawie już w mroku, a daleko harmonijną linię palm wzdłuż alei Progreso. W parę sekund później widzi tylko szczyt muru, ale palce nadal trzymają się go kurczowo. „Zapłacisz mi za to, jak Boga kocham, że zapłacisz, Niewolnik, na jej oczach mi zapłacisz, jeśli poślizgnę się i złamię nogę, zadzwonią do mnie do domu, a jeśli przyjdzie ojciec, powiem mu wreszcie, o co chodzi, wyrzucili mnie za to, że się chciałem urwać, ale ty uciekłeś z domu, żeby pójść z kurwami, a to gorzej”. Stopy i kolana przywierają do szorstkiej powierzchni muru, opierają się na występach i szparach, wspinają się. Na górze Alberto kuli się jak małpa, przez krótką chwilę niezbędną, by wybrać kawałek gładkiej ziemi. Potem skacze: potyka się i wali do tyłu, zamyka oczy, pociera gwałtownie głowę i kolana, potem siada, obraca się, wstaje. Rusza biegiem przez zagony, depcąc uprawę. Jego stopy zapadają się w miękkiej ziemi, w kostkach czuje ukłucia zielska. Kilka łodyg łamie się pod jego butami. „Ale głupi, każdy może zobaczyć i powiedzieć, a to kepi, a epolety, to kadet; ucieka, tak jak mój ojciec, a gdybym poszedł do Złotej Nóżki i powiedział jej, mamo, dość już, proszę cię, pogódź się z

tym, i tak już jesteś stara, religia ci wystarczy, ale zapłacą mi oboje, i ta stara czarownica, jej 107

ciotka, ta stręczycielka, ta przeklęta krawcowa”. Na przystanku autobusu nie ma nikogo. Autobus właśnie nadjeżdża, musi wskoczyć w biegu. Znowu czuje głęboki spokój. Jedzie ściśnięty w tłoku, na zewnątrz, za oknami pojazdu nic nie widać, w kilka sekund zapadła noc, ale on wie, że mijają ugory i pola, jakąś fabrykę, dzielnicę nędzy o domach z blach i tektury, arenę. „Wszedł, powiedział jej cześć z tym swoim uśmiechem tchórza, ona powiedziała mu cześć, siadaj, czarownica pokazała się i zaczęła mówić, zwracając się do niego per pan, potem wyszła z domu i zostawiła ich samych, a on powiedział jej, przyszedłem, bo, żeby, wyobraź sobie, wiesz, prosiłem, żeby ci powiedział, ach, Alberto, tak, zaprosił mnie do kina, ale nic poza tym i napisałam do niego, ach, ja szaleję za tobą i pocałowali się, całują się, będą się całować, o Boże, spraw, żeby się właśnie całowali, kiedy przyjdę, Boże mój”. Wysiada przy alei Alfonsa Ugarte, idzie w stronę placu Bolognesi, wśród urzędników wychodzących z kawiarni lub stojących na rogach ulic rozgadanymi grupkami; przechodzi przez cztery równoległe pasma, po których sunie rzeka samochodów, i dochodzi do placu, gdzie na stojącej pośrodku kolumnie inny bohater z brązu pada przebity chilijskimi kulami, w mroku, daleko od świateł miasta. „Przysięgacie na święty sztandar Ojczyzny, na krew naszych bohaterów, na plażę właśnie zbiegaliśmy po urwisku, kiedy Pluto powiedział mi: spojrzyj w górę, a tam stała Helena, przysięgaliśmy, przedefilowaliśmy, a minister dłubał w nosie, drapał się, moja biedna matka już nie gra w kanastę, nie chodzi na bale, na kolacje, nie wyjeżdża nigdzie, tatusiu, weź mnie na mecz, to sport dla Murzynów, w przyszłym roku zapiszę cię do klubu Regatas, będziesz wioślarzem, a potem poszedł w diabły, tak jak Teresa”. Idzie promenadą Colón, pustą jak ulica z innego miasta, anachroniczną, jak stojące przy niej prostokątne domy z dziewiętnastego wieku, zamieszkane przez już tylko pozornie dobre rodziny, fasady płonące od napisów, promenada bez samochodów, o połamanych ławkach i posągach. Potem wsiada do autobusu w kierunku Miraflores, pełnego światła i lśniącego jak lodówka; otaczający go ludzie nie śmieją się i nie rozmawiają. Wysiada przy gimnazjum Raimondi i idzie ponurymi ulicami dzielnicy Lince: mizerne sklepiki, latarnie o dogorywającym świetle, ciemne domy. „A więc nigdy nie chodziłaś z żadnym chłopakiem, co też powiesz, a zresztą, z tą buzią, którą cię Bozia obdarowała, a więc kino Metro jest bardzo ładne, co ty mówisz, zobaczymy, czy cię Niewolnik będzie zabierał na poranki do śródmieścia, czy cię zabierze do parku, na plażę, do Stanów Zjednoczonych, do Chosica w niedzielę, a więc to tak, mamusiu, opowiem ci coś, zakochałem się w jednej mizerocie i przyprawiła mi rogi, tak jak ojciec tobie, ale mnie przed ślubem, zanim się oświadczyłem, zanim cokolwiek, co ty mówisz”. Doszedł do rogu koło domu Teresy; stoi w ciemności, przywierając do muru. Rozgląda się na wszystkie strony, ulice są puste, w środku domu słyszy jakiś ruch, ktoś 108

porządkuje albo robi nieporządek w szafie, bez pośpiechu, metodycznie. Przesuwa ręką po włosach, przygładza je, palcem sprawdza przedziałek i stwierdza, że jest prosty. Wyjmuje chustkę, przeciąga nią po czole i po ustach. Poprawia koszulę, podnosi jedną nogę i czyści wierzch buta mankietem spodni; to samo robi z drugą nogą. „Wejdę, podam im rękę z uśmiechem, wpadłem tylko na chwilkę, przepraszam was, Teresa, daj mi, proszę, moje obydwa listy, masz tu swoje, a ty, Niewolnik, spokojnie, pogadamy później, to sprawa męska, po co robić drakę przy niej, no powiedz, jesteś mężczyzną czy nie?” Alberto stoi pod drzwiami, u podnóża trzech betonowych schodków. Próbuje nadsłuchiwać. Na próżno. A przecież są tutaj: smużka światła obrysowuje kontur drzwi, a przed chwilą usłyszał jakby lekkie muśnięcie, może czyjaś ręka szukała oparcia na czymś. „Zajadę moim kabrioletem, w amerykańskich butach, w eleganckiej koszuli, z pachnącym papierosem, w skórzanej marynarce, w kapeluszu z czerwonym piórkiem, zatrąbię, powiem im, wsiadajcie, wczoraj przyjechałem ze Stanów, przejedźmy się trochę, chodźcie do mnie, mam dom w Orrantia, chcę, żebyście poznali moją żonę, to Amerykanka, była artystką filmową, pobraliśmy się w Hollywood tego samego roku, gdy skończyłem studia, chodźcie, wsiadaj, Niewolnik, wsiadaj, Teresa, chcecie, żebym włączył tymczasem radio?”. Alberto stuka dwa razy do drzwi, za drugim razem mocniej. W chwilę później widzi w obramowaniu drzwi sylwetkę kobiecą, sylwetkę bez rysów, bez głosu. Światło dobiegające z wnętrza mieszkania oświetla zaledwie ramiona dziewczyny i nasadę jej szyi. „Kto to?” - pyta. Alberto nie odpowiada. Teresa odsuwa się trochę w lewo, smuga światła pada Albertowi na twarz. - Cześć - mówi Alberto. - Chciałbym chwilę z nim pomówić. To bardzo pilne. Bądź łaskawa, zawołaj go. - Cześć, Alberto - odpowiada dziewczyna. - Nie poznałam cię. Wejdź. Przestraszyłeś mnie. Wchodzi i przybiera surowy wyraz twarzy, rozglądając się jednocześnie po pustym pokoju; zasłona dzieląca pokój od alkowy kołysze się, widzi w szparze szerokie, nie posłane łóżko i obok niego drugie, mniejsze. Łagodzi wyraz twarzy i odwraca się: Teresa zamyka drzwi, tyłem do niego. Alberto widzi, jak szybko przeciąga ręką po włosach i poprawia fałdy sukienki. Teraz stoi przodem do niego. Nagle Alberto zdaje sobie sprawę, że na twarzy, którą wspominał tyle razy w szkole w ostatnich tygodniach, malowało się zdecydowanie, którego nie ma śladu na jej twarzy, jaką ma przed

sobą, tej samej, którą widział w kinie Metro lub za tymi drzwiami, kiedy się żegnali; jest to twarz niepewna, nieśmiałe oczy uciekające przed jego spojrzeniem, otwierające się i zamykające, jak gdyby raziło je letnie słońce. Teresa uśmiecha się, wydaje się zmieszana. Splata i rozplata ręce, opuszcza je wzdłuż bioder, opiera się o ścianę. 109

- Uciekłem ze szkoły - mówi Alberto. Czerwieni się i opuszcza wzrok. - Uciekłeś? - Teresa otworzyła usta, ale nic więcej nie mówi, tylko patrzy na niego z pewnym niepokojem. Jej ręce znowu się splotły i uniosły kilka centymetrów przed Albertem. - Co się stało? Opowiedz. Ale siadaj, nie ma nikogo, ciocia wyszła. Podnosi głowę i mówi: - Widziałaś się z Niewolnikiem? Ona patrzy na niego szeroko otwartymi oczami. - Z kim? - To znaczy z Ricardem Arana. - Aha - odpowiada, jakby uspokojona; znowu uśmiecha się - To ten chłopiec, który mieszka na rogu. - Był u ciebie? - nalega Alberto. - U mnie? - pyta dziewczyna. - Dlaczego? - - Powiedz mi prawdę - mówi Alberto głośno. - Dlaczego mi kłamiesz? To znaczy… przerywa, jąka się, milknie. Teresa patrzy na niego bardzo poważnie, ledwie ruszając głową, z rękami opuszczonymi wzdłuż ciała, ale w oczach jej pojawił się nowy wyraz, jakieś niepewne jeszcze, przekorne światełko. - Dlaczego mnie o to pytasz? - jej głos jest bardzo miękki, mówi powoli i z lekkim odcieniem ironii. - Niewolnik wyszedł dziś po południu - mówi Alberto. - Myślałem, że przyszedł się z tobą zobaczyć. Zbujał, że mu matka zachorowała.

- A dlaczego miałby do mnie przyjść? - spytała. - Bo jest w tobie zakochany. Tym razem cała twarz Teresy jakby rozjaśniła się tym światełkiem, jej policzki, jej usta, jej gładkie czoło, na którym wiją się włosy. - Nie wiedziałam - mówi. - Rozmawiałam z nim tylko przez chwilę. Ale… - Dlatego uciekłem - mówi Alberto; przez chwilę milczy, z otwartymi ustami. W końcu dodaje: Byłem zazdrosny. Ja też jestem w tobie zakochany. 110

VII

Zawsze wyglądała tak schludnie, tak elegancko, że myślałem sobie: dlaczego inne nigdy tak nie wyglądają? I to nie, żeby często zmieniała stroje, przeciwnie, miała mało sukienek. Kiedy odrabialiśmy razem lekcje i poplamiła sobie ręce atramentem, rzucała wszystko i szła się umyć. Jeśli w zeszycie zrobiła choćby najmniejszy kleksik, wyrywała kartkę i przepisywała od nowa. „Ale w ten sposób tracisz wiele czasu - mówiłem jej. - Lepiej wytrzeć. Daj żyletkę, zobaczysz, że nic nie będzie znać”. Ona nie zgadzała się. To jedyna rzecz, która ją wprawiała w złość. Skronie zaczynały jej pulsować - tętniły powoli, jak serce, pod jej czarnymi włosami - marszczyła usta. Ale wracając od kranu znowu się uśmiechała. Jej mundurek szkolny składał się z granatowej spódniczki i białej bluzki. Czasami widziałem ją wracającą ze szkoły i myślałem: „Ani jednej zmarszczki, ani jednej plamy”. Miała też sukienkę w kratkę, która zakrywała jej ramiona i pod szyją związana była na kokardę, bez rękawów, na wierzch wkładała brązowy sweterek. Zapinała tylko ostatni guzik u góry i kiedy szła, poły sweterka fruwały

na wietrze; jak ładnie wyglądała. To była sukienka na niedzielę, wkładała ją idąc z wizytą do krewnych. Niedziele były najgorsze. Wstawałem wcześnie i wychodziłem na plac Bellavista. Siadałem na ławce albo oglądałem fotosy przed kinem, nie przestając śledzić ich domu, żeby nie przegapić, jak będą wychodzić. W pozostałe dni tygodnia Terę szła po chleb do piekarni Chińczyka Tilau, tej koło kina. Mówiłem jej: „Co za przypadek, zawsze się spotykamy”. Kiedy było dużo ludzi, Terę zostawała na ulicy, a ja przepychałem się i Chińczyk Tilau, mój dobry znajomy, sprzedawał mi poza kolejką. Jeden raz Tilau widząc nas powiedział: „Ach, oto i narzeczeni. Zawsze to samo? Dwa ciepłe chancay dla każdego?” Klienci w sklepie roześmiali się, ona się zaczerwieniła, a ja powiedziałem: „No, Tilau, dość żartów, obsługuj klientów”. Ale w niedziele piekarnia była zamknięta. Patrzyłem na nie z holu kina Bellavista albo siedząc na ławce. Czekały na autobus jadący bulwarem Costanera. Czasami udawałem; wkładałem ręce do kieszeni i pogwizdując, kopiąc jakiś kamień albo kapsel od butelki przechodziłem koło nich i mówiłem im: „Dzień dobry pani, cześć, Terę”, a potem szedłem dalej do domu albo tak sobie, aż do Saenz Peńa. Sukienkę w kratkę i sweterek wkładała też w poniedziałki wieczorem, bo ciotka zabierała ją na program dla kobiet w kinie Bellavista. Mówiłem swojej matce, że muszę pożyczyć od kogoś zeszyt, i wychodziłem na plac czekać, aż skończy się seans. Widziałem ją, jak przechodzi ze swoją Chancay - rodzaj ciasta, przysmak peruwiański (przyp. tłum.). 111

ciotką, omawiając obejrzany film. W pozostałe dni wkładała ciemnobrązową spódnicę. Była to stara spódnica, dość wypłowiała. Widziałem nieraz jej ciotkę cerującą tę spódnicę, i dobrze to robiła, prawie nic nie było znać, nie na darmo była krawcową. A kiedy ona sama ją cerowała, zostawała po powrocie ze szkoły w mundurku, i żeby go nie poplamić, kładła gazetę na krześle. Do brązowej spódnicy wkładała białą bluzkę z trzema guzikami, a zapinała tylko dwa, tak że szyja pozostawała odkryta, długa i smagła. W zimie na białą bluzkę kładła brązowy sweterek i nie zapinała go na żaden guzik. A ja myślałem sobie: „Ile sposobów, żeby dobrze wyglądać”. Miała tylko dwie pary pantofli i tutaj na wiele się nie zdały sposoby, chociaż chyba trochę tak. Do szkoły nosiła czarne sznurowane pantofle, które wyglądały jak męskie półbuciki, ale ponieważ miała małą nogę, nie raziły.

Zawsze były wyczyszczone do połysku, bez kurzu i plam. Po powrocie do domu na pewno zdejmowała je i czyściła, bo widziałem, jak wchodziła w czarnych, a kiedy przychodziłem odrabiać lekcje, miała na nogach białe, a czarne stały koło drzwi w kuchni, błyszczące jak lustro. Nie sądzę, by je codziennie pastowała, ale na pewno czyściła je szmatką. Jej białe pantofle były stare. Kiedy w zamyśleniu zakładała nogę na nogę, widziałem, że zelówki są starte, w kilku miejscach zużyte, a pewnego razu, kiedy uderzyła się o stół i krzyknęła, przyszła ciotka, zdjęła jej pantofel i zaczęła masować stopę, ja zauważyłem, że w pantoflu jest kawałek złożonej tektury i pomyślałem: „Zelówka jest dziurawa”. Kiedyś widziałem, jak czyściła swoje białe pantofle. Bieliła je kredą, bardzo starannie, tak samo, jak odrabiała lekcje. W ten sposób wyglądały jak nowe, ale tylko przez chwilę, bo wystarczyło, że się o coś otarła, a kreda złaziła, zacierała się i pantofel pokrywał się plamami. Pomyślałem sobie kiedyś: „Gdyby miała dużo kredy, miałaby pantofle stale czyste. Mogłaby nosić kawałek w kieszeni i skoro tylko się wytrze pantofel, od razu pociągnąć kredą i poprawić”. Naprzeciw mojej szkoły był sklep papierniczy. Któregoś popołudnia poszedłem spytać, ile kosztuje pudełko kredy. Duże kosztowało sześć solów, a małe cztery pięćdziesiąt. Nie wiedziałem, że to takie drogie. Wstyd mi było prosić o pieniądze chudego Higuerasa, nawet mu nie zwróciłem tego jednego sola. Teraz byliśmy bardziej zżyci, chociaż spotykaliśmy się tylko od czasu do czasu, stale w tej samej knajpie. Opowiadał mi kawały, pytał mnie o szkołę, częstował mnie papierosami, uczył mnie puszczać kółka, wstrzymywać dym i puszczać go nosem. Jednego dnia ośmieliłem się i powiedziałem mu, żeby mi pożyczył cztery pięćdziesiąt. „Jasne, bracie - odpowiedział - ile chcesz” i dał mi je, nie pytając, na co mi są potrzebne. 112

Pobiegłem do sklepu i kupiłem pudełko kredy. Chciałem powiedzieć: „Przyniosłem ci w prezencie, Terę”. Wchodząc do niej do domu, jeszcze chciałem tak zrobić, ale gdy tylko ją zobaczyłem, zmieniłem zdanie i powiedziałem jej tylko: „Podarowali mi to w szkole, a mnie kreda do niczego nie jest potrzebna. Chcesz ją?”. A ona powiedziała: Jasne, daj mi”. Nie sądzę, by diabeł istniał, ale zachowanie Jaguara czasem każe mi to podejrzewać. On sam mówi, że nie wierzy, ale to nieprawda, po prostu poza. Stało się to widoczne, kiedy uderzył Arrospidego, bo źle się wyraził o świętej Róży. „Moja matka bardzo wierzyła w świętą Różę.

Mówić źle o tej świętej to tak, jak ubliżyć mojej matce”; poza i nic więcej. Diabeł pewnie wygląda tak jak Jaguar, na pewno tak samo się śmieje i ma w dodatku spiczaste rogi. Przychodzą po Cavę, powiedział, odkryli wszystko. I zaczął się śmiać, podczas gdy ja z Kędziorem zaniemówiliśmy i dreszcz nas przeszedł. Jak on odgadł? Ciągle mi się śni, że zachodzę go od tyłu, nokautuję go i leję dalej na ziemi, trzask, trzask. I co zrobi, jak się ocknie. Kędzior też na pewno o tym myśli. Jaguar to kawał bydlaka, Boa, cham jakich mało, powiedział mi wtedy po południu: Widziałeś, jak zgadł, że przyszli po górala, jak się śmiał? Gdybym to ja wpadł, na pewno też by się poszczał ze śmiechu. Ale później zaczął szaleć, nie chodziło mu o górala, tylko o własną ambicję. „To mnie ten kawał zrobili, nie wiedzą, kogo zaczepiają”. Ale to Cava siedzi w pace, włosy mi dęba stają, kiedy pomyślę, że kości mogły mnie wskazać. Chciałbym, żeby Jaguarowi się dostało, ciekawe, jaką by miał minę, jemu nikt nigdy nie może nic zrobić, to najbardziej drażni, wszystko zawsze zgaduje wcześniej. Powiadają, że zwierzęta po zapachu odgadują, co się święci, wąchają i od razu nosem czują, co ma się zdarzyć. Moja matka mówi: w dniu trzęsienia ziemi wiedziałam, że coś musi się stać, bo nagle wszystkie psy w całej dzielnicy zaczęły wariować, biegały i wyły, jak gdyby zobaczyły diabła we własnej osobie, z rogami i drucianymi kudłami. Zaraz potem zaczęło się trzęsienie ziemi. To tak samo jak Jaguar. Zrobił taką jakąś minę i powiedział: „Ktoś wsypał, jak Boga kocham, że tak jest”, a Huariny i Mortego wcale jeszcze nie było widać, nie było nawet słychać ich kroków, nic. Co za wstyd, nie widział go żaden oficer, żaden kapral, bo dawno by go wsadzili, wyleciałby z budy już trzy tygodnie temu, obrzydliwość, to na pewno któryś z kadetów. Może jakiś pies albo z czwartego roku. Ci z czwartego to też psy, większe i cwańsze, ale w gruncie rzeczy też psy. Myśmy nigdy nie byli tak całkiem psami, dzięki Kołu, wywalczyliśmy dla siebie szacunek sami własnym trudem. Kiedy byliśmy na czwartym, czy przyszłoby do głowy któremuś z piątego wziąć któregoś z nas do słania łóżek? Posyłam go z mety na deski, pluję, Jaguar, Kędzior, góralu Cava, pomożecie mi, ręce mnie pieką od lania tego eunucha. Nawet naszych karzełków z dziesiątego oddziału nie zaczepiali, wszystko to zawdzięczają Jaguarowi, to on jeden nie dał się ochrzcić, dał przykład, chłop jak się patrzy, bo co. 113

Dobre to były dni, lepsze niż wszystko, co się działo potem, ale nie chciałem, żeby czas się cofnął, raczej na odwrót, wolałbym już wyjść, jeśli tylko nie pójdzie wszystko do cholery przez tę historię z góralem, zabiję go, jeśli się złamie i nas wszystkich wsypie. Głową za niego ręczę, powiedział Kędzior, nie puści nawet pary z ust, choćby go przypiekali. To byłby pech wpaść na samym końcu, akurat przed egzaminami, przez głupi kawałek szkła. Nie chciałbym wcale być od nowa psem, to żadna przyjemność spędzić tu dalsze trzy lata, wiedząc już, co to jest, mając doświadczenie. Są psy,

które mówią: będę wojskowym, będę lotnikiem, będę marynarzem, wszyscy ci smarkacze chcą być marynarzami. Poczekaj, bracie, parę miesięcy, później pogadamy. Salon wychodził na duży ogród pełen różnobarwnych kwiatów. Okno było otwarte na oścież, wpadała przez nie woń wilgotnej trawy. Bebe puścił po raz czwarty tę samą płytę i rozkazał: „Wstawaj, nie rozklejaj się, to dla twojego dobra”. Alberto siedział zmordowany w fotelu. Pluto i Emilio asystowali w charakterze widzów przy lekcjach i przez cały czas dowcipkowali, pozwalając sobie na różne insynuacje, wymieniając Helenę. Wkrótce ujrzy się znowu w wielkim lustrze salonu, kołyszącego się z powagą w objęciach Bebego, ciało znów mu zesztywnieje, a Pluto stwierdzi: „No masz, znowu tańczysz jak robot”. Wstał. Emilio zapalił papierosa i palił go wspólnie z Plutem. Alberto widział, że siedzą na kanapie i dyskutują o wyższości tytoniu amerykańskiego czy angielskiego. Nie zwracali na niego uwagi. „Gotów - rzekł Bebe. - Teraz ty mnie prowadzisz”. Zaczął tańczyć, najpierw bardzo powoli, starając się skrupulatnie trzymać krok walca kreolskiego, krok w prawo, krok w lewo, obrót w jedną, obrót w drugą. „Teraz idzie ci lepiej - mówił Bebe - ale musisz trochę szybciej się kręcić, w takt muzyki. Posłuchaj tylko, la - la, la - la, i hop, la - la, la - la, i hop”. Rzeczywiście, Alberto czuł się swobodniej, pewniej, przestawał myśleć o tańcu i nogi nie plątały mu się już z nogami Bebego. - Dobrze - mówił Bebe - ale nie tańcz tak sztywno, to nie chodzi tylko o to, żeby ruszać nogami. Przy obrocie musisz trochę się pochylić, o tak, spójrz - i Bebe pochylał się, na jego białej twarzy pojawiał się zdawkowy uśmiech, ciało obracało się na obcasie i potem, po powrocie do poprzedniej pozycji, uśmiech się ulatniał. - Są też takie sztuczki, jak zmienić krok i wykonywać figury, ale tego się później nauczysz. Teraz musisz się przyzwyczaić prowadzić jak trzeba partnerkę. Nie bój się, babka od razu zrozumie. Obejmujesz ją krzepko, po męsku. Daj się poprowadzić przez chwilę, to ci pokażę. Widzisz? Lewą ręką ściskasz jej dłoń i w połowie tańca, jeśli spostrzeżesz, że daje ci szansę, splatasz palce z jej palcami i przygarniasz ją bliżej do siebie, ale pomału, delikatnie. Dlatego musisz od samego początku mieć dobrze ustawioną rękę, nie tylko czubki palców, całą rękę, całą łapę opierać o plecy poniżej ramion, potem opuszczasz rękę, niby przypadkiem, jak gdyby za każdym obrotem ręka sama opadała. 114

Jeśli dziewczyna się opiera albo chce cię odsunąć, zaczynasz mówić o byle czym, gadać i śmiać się, ale nie popuszczasz. Przyciągasz ją coraz bliżej. Do tego trzeba się dużo kręcić, zawsze w tę samą stronę. Ten, co się kręci w prawo, nie dostaje zawrotu głowy, może i pięćdziesiąt obrotów z rzędu zrobić, ale ponieważ ona kręci się w lewo, bardzo szybko dostaje zawrotu głowy.

Zobaczysz, że gdy tylko zakręci się jej w główce, sama się przyciśnie, żeby czuć się pewniej. Wtedy możesz opuścić rękę aż do pasa i spleść palce bez obawy, a nawet przysunąć trochę twarz. Zrozumiałeś? Walc skończył się, adapter monotonnie skrzypi. Bebe wyłącza go. - Ten, to dopiero spec - powiada Emilio wskazując Bebego. - Sam szatan. - Dobrze już - rzekł Pluto. - Alberto umie już tańczyć. Może byśmy tak zagrali sobie w „kasynko z wesołej dzielnicy”? Dawna nazwa dzielnicy, teraz wyszła z użycia, bo stanowiła zarazem aluzję do uliczki Huatica, odżyła, gdy przed paroma miesiącami Tico w salonie klubu Terrazas wymyślił adaptację gry w kasyno. Karty rozdaje się między czterech graczy, trzymający bank decyduje o atutach. Gra się parami. Od czasu, gdy gra została wymyślona, nie gra się w całej dzielnicy w nic innego. - Ale nauczył się tylko walca i bolera - mówi Bebe. - Brakuje mambo. - Już dość - mówi Alberto. - Innego dnia. Kiedy o drugiej po południu weszli do mieszkania Emilia, Alberto był ożywiony i odpowiadał na żarty kolegów. Po czterech godzinach lekcji tańca był wyczerpany. Tylko Bebe zachował, jak się wydawało, swój entuzjazm. Pozostali nudzili się. - Jak chcesz - rzekł Bebe. - Ale zabawa jest jutro. Alberto drgnął. „To prawda - pomyślał. - A w dodatku u Anny. Będą grali mambo przez cały wieczór”. Anna była podobnie jak Bebe gwiazdą tańca: wykonywała różne figury, wymyślała nowe kroki, oczy jej tryskały rozradowaniem, gdy pozostałe pary robiły wokół niej koło. „Będę siedział w kącie przez całą zabawę, podczas gdy inni będą tańczyć z Heleną? Gdyby tylko byli to sami chłopcy od nas!”. Istotnie, od pewnego czasu dzielnica przestała być wyspą, jakby znikł ogradzający ją mur. Najrozmaitsi przybysze - chłopcy z alei 28 Lipca w Miraflores, z ulicy Reducto, z Francuskiej, z Quebrada, chłopcy z San Isidro, a nawet z Barranco - nagle pojawili się na ulicach stanowiących domenę ich dzielnicy. Chodzili z dziewczętami, rozmawiali z nimi na progach domów, lekceważąc wrogość miejscowych przedstawicieli płci męskiej lub zachowując się wobec nich wyzywająco. Byli więksi niż chłopcy z dzielnicy i niekiedy prowokowali ich. To była wina dziewcząt; to one ich 115

przyciągały, wydawały się też zadowolone z tych wizyt obcych. Sara, kuzynka Pluta, zaczęła chodzić z chłopcem z San Isidro, który przychodził czasem w towarzystwie jednego czy dwóch kolegów, a Anna i Laura z nimi rozmawiały. Intruzi pojawiali się zwłaszcza w te dni, gdy była jakaś zabawa. Wyrastali nagle jak spod ziemi. Już od popołudnia krążyli w pobliżu domu, gdzie miała być zabawa, żartowali z gospodynią, schlebiali jej. Jeśli nie udało im się zdobyć zaproszenia, widziano ich wieczorem, jak zaglądali przez okna z twarzami przyklejonymi do szyb, patrząc chciwie na tańczące pary. Gestykulowali, robili miny, żartowali, chwytali się najróżniejszych sposobów dla zwrócenia na siebie uwagi dziewcząt i obudzenia ich litości. Czasami któraś z nich, ta najmniej zapraszana do tańca, wstawiała się do gospodyni za intruzem. To wystarczało: salon wkrótce napełniał się przybyszami, którzy w końcu wypierali miejscowych chłopców, opanowując adapter i dziewczęta. Anna właśnie nie odznaczała się w tym względzie surowością, ducha klanu posiadała w stopniu bardzo słabym, prawie żadnym. Nowo przybyli interesowali ją bardziej niż miejscowi chłopcy. Jeśli już obcych nie zaprosiła, to na pewno ich wpuści. - Tak - rzekł Alberto. - Masz rację. Naucz mnie tańczyć mambo. - Dobra - rzekł Bebe. - Tylko daj mi najpierw zapalić papierosa, a tymczasem zatańcz z Plutem. Emilio ziewnął i szturchnął Pluta łokciem. „Idź, popisz się, mambero” - powiedział. Pluto roześmiał się. Jego śmiech był wspaniały, pełny, całe ciało wstrząsało się od wybuchów wesołości. - No więc tak czy nie? - rzekł Alberto w złym humorze. - Nie gniewaj się - rzekł Pluto. - Idę. Wstał i poszedł wybrać płytę. Bebe zapalił papierosa i stopą wystukiwał rytm jakiejś zapomnianej melodii. - Słuchaj - rzekł Emilio. - Jednej rzeczy nie rozumiem. Ty pierwszy zawsze zaczynałeś tańczyć, wiesz, na pierwszych zabawach u nas, kiedy zaczęliśmy spotykać się z babkami. Zapomniałeś? - To nie było tańczenie - rzekł Alberto. - Takie tam podskakiwanie.

- Wszyscy zaczynaliśmy od podskakiwania - stwierdził Emilio. - Ale potem nauczyliśmy się. - To dlatego, że on przestał chodzić na zabawy. Nie pamiętacie? - Tak - rzekł Alberto. - To przez to spuchłem i zostałem w tyle. - Zdawało się, że chcesz zostać księdzem - rzekł Pluto, który już wybrał płytę i obracał ją w 116

rękach. - Prawie nie wychodziłeś z domu. - Ba - rzekł Alberto. - To nie była moja wina. Mama mi nie pozwalała. - A teraz? - Teraz tak. Sprawy z ojcem trochę lepiej idą. - Nie rozumiem - rzekł Bebe. - Co to ma do rzeczy? - Jego ojciec to donżuan - rzekł Pluto. - Nie wiedziałeś? Nigdy nie widziałeś, jak wracając w nocy wyciera chusteczką usta, zanim wejdzie do domu? - Tak - rzekł Emilio. - Raz widzieliśmy go na Herradura. Wiózł samochodem kobietę nie z tej ziemi. Szatan z niego. - Bardzo przystojny - rzekł Pluto. - I zawsze elegancki. Alberto, mile połechtany, przytakiwał. - Ale co to ma wspólnego z tym, że mu nie pozwalali chodzić na zabawy? - spytał Bebe. - Kiedy ojciec się wypuszcza na całego - rzekł Alberto - matka zaczyna się o mnie niepokoić, żebym nie wyrósł na takiego jak on. Boi się, żebym nie był kobieciarzem, rozpustnikiem. - Kapitalne - rzekł Bebe. - Doskonałe. - Mój ojciec też jest dobry ptaszek - rzekł Emilio. - Czasami nie przychodzi na noc, a jego chustki są poplamione szminką. Ale moja matka się tym nie przejmuje. Śmieje się i mówi: „W starym piecu diabeł pali”. Tylko Anna się na niego złości. - Słuchaj, a o której będziemy tańczyć? - rzekł Pluto.

- Czekaj, co ci się spieszy - odparł Emilio. - Porozmawiajmy chwilę. Dość się natańczymy na zabawie. - Za każdym razem, kiedy mówimy o zabawie, Alberto blednie jak ściana - rzekł Bebe. Bądźże mądry, człowieku. Tym razem Helena cię przyjmie. Założę się, o co chcesz. - Myślisz? - rzekł Alberto. - Zadurzony po uszy - rzekł Emilio. - Nigdy nie widziałem nikogo tak zadurzonego. Ja nie mógłbym robić tego, co ten wyczynia. - A co ja takiego robię? - rzekł Alberto. - To, że się oświadczałeś dwadzieścia razy. - Tylko trzy - rzekł Alberto. - Nie przesadzaj. - Ja myślę, że ma rację - stwierdził Bebe. - Jeśli podoba mu się, niech ją ściga, aż go przyjmie. A później niech tak zrobi, żeby ona cierpiała. 117

- Ale na to trzeba być pozbawionym dumy - rzekł Emilio. - Gdyby mnie dziewczyna dała kosza, z miejsca dorwałbym inną. - Tym razem potraktuje cię poważnie - rzekł Bebe do Alberta. - Parę dni temu, kiedy rozmawialiśmy u Laury, Helena spytała o ciebie i zaczerwieniła się po uszy, kiedy Tico zapytał: „Tęsknisz za nim?”. - Naprawdę? - spytał Alberto. - Zadurzony jak pies - rzekł Emilio. - Patrzcie, jak mu się oczy błyszczą. - Chodzi o to - rzekł Bebe - że może niewłaściwie się oświadczasz. Spróbuj zrobić na niej wrażenie. Wiesz już, co jej powiesz?

- Mniej więcej - rzekł Alberto. - Mam jeden pomysł. - To najważniejsze - stwierdził Bebe. - Trzeba mieć przygotowane wszystkie słowa. - Zależy - rzekł Pluto. - Ja wolę improwizować. Kiedy zaczynam uderzać do dziewczyny, strasznie się denerwuję, ale jak tylko zaczynam mówić, przychodzi mi do głowy tysiące rzeczy. Mam natchnienie. - Nie - rzekł Emilio. - Bebe ma rację. Ja też zawsze mam wszystko przygotowane. W ten sposób we właściwym momencie musisz tylko zwracać uwagę, w jaki sposób jej to mówisz, na spojrzenia, na to, kiedy ją wziąć za rękę. - Musisz wszystko to mieć ułożone w głowie - rzekł Bebe. - A jeśli możesz, zrób raz próbę przed lustrem. - Tak - przytaknął Alberto. Przez chwilę wahał się. - A ty co mówisz? - Rozmaicie - odpowiedział Bebe. - Zależy od babki. - Emilio z ważną miną przytaknął. Heleny nie możesz spytać wprost, czy chce z tobą chodzić. Najpierw musisz ją dobrze przygotować. - Może dlatego mnie odrzuciła? - wyznał Alberto. - Zeszłym razem spytałem od razu, czy chce ze mną chodzić. - Głupi byłeś - rzekł Emilio. - W dodatku oświadczyłeś się jej rano. I na ulicy. Trzeba być wariatem! - Ja raz oświadczyłem się podczas mszy - rzekł Pluto. - i poszło mi dobrze. - Nie, nie - przerwał mu Emilio, po czym zwrócił się do Alberta. - Słuchaj. Jutro zaprosisz ją do tańca. Zaczekasz, aż puszczę bolero. Nie próbuj przypadkiem oświadczać się podczas mamba. To musi być muzyka bardzo romantyczna. - O to się nie martw - rzekł Bebe. - Kiedy się zdecydujesz, dasz mi znak, a ja już się postaram puścić „Podobasz mi się” Leo Mariniego. 118

- To moje bolero! - zawołał Pluto. - Kiedy się oświadczam tańcząc właśnie to, zawsze zostaję przyjęty bez pudła. - Dobra - rzekł Alberto. - Dam ci znak. - Zapraszasz ją do tańca i przyciskasz - rzekł Emilio. - Pomalutku, niby nigdy nic, prowadzisz ją do kącika, żeby inne pary nie słyszały. I mówisz jej na ucho: „Helenko, umieram z miłości do ciebie”. - Baranie! - krzyknął Pluto. - Chcesz, żeby znowu dostał kosza? - Dlaczego? - spytał Emilio. - Ja zawsze się tak oświadczam. - Nie - rzekł Bebe. - To są oświadczyny bez żadnej sztuki, po chamsku. Najpierw robisz bardzo poważną minę i mówisz jej: „Helena, muszę ci powiedzieć coś bardzo ważnego. Podobasz mi się. Jestem w tobie zakochany. Czy chcesz ze mną chodzić?”. - A jeśli ci nie odpowie - dodał Pluto - mówisz: „Helenko, ty nic do mnie nie czujesz?”. - I wtedy ściskasz ją za rękę - rzekł Bebe. - Pomalutku, z uczuciem. - Nie blednij tak, chłopie - rzekł Emilio klepiąc go w ramię. - Nie przejmuj się. Tym razem cię przyjmie. - Tak - rzekł Bebe. - Zobaczysz, że tak. - A potem, jak się już oświadczysz, zrobimy koło - rzekł Pluto. - I zaśpiewamy wam: „Tu jest para zakochanych”. Biorę to na siebie. Słowo. Alberto uśmiechał się. - Ale teraz musisz nauczyć się mambo - rzekł Bebe. - Idź, partnerka na ciebie czeka. Pluto teatralnym gestem rozłożył ramiona. Cava mówił, że będzie wojskowym nie w piechocie tylko w artylerii. Ostatnio już o tym nie mówił, ale z pewnością myślał. Górale są uparci, kiedy coś sobie wbiją do głowy, to już siedzi. Prawie wszyscy wojskowi są góralami. Nie myślę, by chłopakowi z wybrzeża przyszło do głowy pójść na zawodowego. Cava ma gębę górala i wojskowego, a już mu wszystko rozpieprzyli, szkołę, przyszłość, i to najbardziej go musi boleć. Górale mają pecha, zawsze im się coś przytrafia. Przez parszywy język kapusia, którego może w ogóle nie znajdziemy, zerwą mu dystynkcje na oczach wszystkich, widzę już to i dostaję gęsiej skórki, gdyby tamtej nocy na mnie trafiło, siedziałbym teraz w pace. Ale ja bym nie stłukł szyby, trzeba być durniem, żeby stłuc szybę. Górale są trochę głupi. To na pewno ze strachu zrobił, chociaż Cava nie jest tchórzem. Ale tym razem się przestraszył, tylko w ten sposób sprawa się wyjaśnia. I przez pecha. Górale mają pecha, im zawsze przytrafia się

najgorsze. To szczęście, że się nie urodziłem góralem. I najgorsze, że się nie spodziewał, nikt się nie spodziewał, był bardzo zadowolony, robił w konia tego pedała Fontanę na 119

lekcjach francuskiego, to dopiero zabawa, co za dziwny facet ten Fontana. Góral mówił: Fontana jest taki „na niby”: niby niewysoki, niby blondyn, niby mężczyzna. Oczy ma bardziej niebieskie od Jaguara, ale patrzą inaczej, pół żartem, pół serio. Mówią, że nie jest Francuzem, tylko Peruwiańczykiem, ale podaje się za Francuza, to dopiero sukinsyn. Wypierać się swojej ojczyzny nie ma gorszego łajdactwa. Ale może to nieprawda, skąd się bierze to wszystko, co opowiadają o Fontanie? Codziennie wynajdują coś nowego. A może w ogóle nie jest pedał, tylko skąd ten głosik, te gesty, które aż prowokują, żeby go w policzek uszczypnąć. Jeśli to prawda, że podaje się za Francuza, no to się cieszę, że się z niego zgrywałem. Będę się z niego zgrywał aż do ostatniej lekcji. Profesorze Fontana, jak się mówi po francusku „porcja gówna”? Czasami go żal, nie jest zły facet, tylko trochę dziwny. Kiedyś się rozpłakał, zdaje się, że to przez żyletki, zumm, zumm, zumm. Przynieście każdy po żyletce i umocujcie je w szparze ławki, trącajcie je palcem, ażeby wibrowały, powiedział Jaguar. Fontana ruszał ustami, a sły - chać było tylko zumm, zumm, zumm. Nie śmiejcie się, żeby nie stracić rytmu, pedał dalej ruszał ustami, zumm, zumm, zumm, coraz głośniej i równiej, zobaczymy, kto się szybciej zmęczy. I trwało to ze trzy kwadranse, może dłużej. Kto wygra, kto się pierwszy podda? Fontana jakby nigdy nic, jak niemy ruszający ustami, a symfonia coraz ładniejsza, coraz równiejsza. Wtedy zamknął oczy, a kiedy je otworzył, płakał. Mazgaj. Ale dalej ruszał ustami, wy - trzymały facet. Zumm, zumm, zumm. Wyszedł z klasy i wszyscy zaczęli mówić: „Poszedł po porucznika, wsiąkliśmy”. A najlepsze, że tylko poprosił o przeniesienie. Codziennie się z niego nabijają, a nigdy nie woła oficerów. Pewnie boi się, że go zleją, a ciekawe, że nie wygląda na tchórza. Chwilami wydaje się, że lubi, jak się z niego nabijać. Pedały są dziwne. A to przyzwoity gość, nigdy nie oblewa na egzaminach. Jego wina, że się z niego nabijają. Co on robi w męskiej budzie z tym głosem i z tymi gestami? Góral dokucza mu przez cały czas, naprawdę go nienawidzi. Wystarczy, że tamten wejdzie, a już zaczyna. Jak się mówi pedał po francusku? Panie profesorze, lubi pan wolną amerykankę? Pan na pewno jest artystą, może by pan coś zaśpiewał tym swoim słodkim głosem? Panie profesorze Fontana, pana oczy są podobne do oczu Rity Hayworth. A pedał wcale nie milczy, zawsze odpowiada, tylko po francusku. Panie profesorze, niech pan nie będzie taki cwaniak, nie klnij pan, wyzywam pana na pięści, w rękawicach, Jaguar nie bądź źle wychowany. Chodzi po prostu o to, że trzymamy go w garści, tańczy jak zagramy. Kiedyś opluliśmy go, podczas gdy pisał na tablicy, cały ocharkany, co za obrzydliwość, mówił Cava, powinien się kąpać przed przyjściem na lekcje. Aha, tym razem zawołał porucznika, to był jedyny raz, ale stypa, dlatego więcej tego nie zrobił. Gamboa jest fantastyczny, wtedy zobaczyliśmy, jaki klawy jest Gamboa. Obrzucił tamtego wzrokiem od stóp do głowy, napięcie w klasie, nikt nie śmiał

120

odetchnąć. Co ja poradzę na to, panie profesorze? To pan rozkazuje w klasie. Bardzo łatwo jest zapewnić sobie szacunek. Proszę popatrzeć. Przez chwilę patrzył na nas, a potem powiedział: „Baczność!”. Psiamać, w niecałą sekundę staliśmy na baczność. „Klęk!” Psiamać, w niecałą sekundę klęczeliśmy na ziemi. „Kaczy chód w miejscu”. I zaczęliśmy podskakiwać na rozstawionych nogach. Chyba więcej niż dziesięć minut. Jakby mi kolana obili wałkiem do ciasta, raz - dwa, raz - dwa, poważnie, jak kaczki, aż Gamboa powiedział: „Stój” i spytał: „Ma któryś coś do mnie w cztery oczy, między mężczyznami?”. Nikt ani drgnął. Fontana patrzył na to wszystko i oczom nie wierzył. Sam pan musi zdobyć dla siebie szacunek, panie profesorze, ci tutaj lubią nie dobre maniery, tylko kurwamacie. Chce pan, żebym im wszystkim dał koszarniaka? Proszę się nie fatygować, powiedział Fontana, co za świetna odpowiedź, proszę się nie fatygować, panie poruczniku. Zaczęliśmy mówić ma - ri - qui - - ta”, z brzucha, to Cava robił wtedy, bo jest brzuchomówcą. Cała jego gęba i oczy górala ani drgną, a ze środka wychodzi mu głos tak wyraźny, że się wierzyć nie chce. I w tym momencie Jaguar powiedział: „Idą po Cavę, wszystko odkryli”. I zaczął się śmiać, podczas gdy Cava rozglądał się na wszystkie strony, a Kędzior i ja do niego, co się bracie dzieje, a Huarina stanął w drzwiach i powiedział: Cava, chodźcie z nami, przepraszam, profesorze Fontana, to ważna sprawa. Góral zachował się po męsku, wstał i wyszedł, nie patrząc na nas, a Jaguar: „Nie wiedzą, z kim mają do czynienia”, i zaczął wygadywać na Cavę, góral cholerny, wpadł z własnej głupoty, i wszystko na górala, jakby to była jego wina, że go wyrzucą. Zapomniał o tych drobnych faktach, które składały się na jego życie, o dniach, które nastąpiły po odkryciu, że nie może ufać też matce, ale nie zapomniał beznadziejności, goryczy, żalu, lęku, jakie panowały w jego sercu i wypełniały jego noce. Najgorsze było udawanie. Dawniej czekał ze wstaniem z łóżka do czasu, aż on wyjdzie. Ale któregoś rana ktoś ściągnął przykrycie z jego łóżka, podczas gdy jeszcze spał. Poczuł chłód, jasne światło poranka zmusiło go do otwarcia oczu. Serce zmartwiało mu w piersi: ojciec stał przy nim, jego oczy płonęły tak samo, jak owej nocy. Usłyszał: - Ile masz lat? - Dziesięć. - Jesteś mężczyzną? Odpowiedz.

- Tak - wybełkotał. - No to jazda z łóżka - rzekł głos. - Tylko kobiety wylegują się przez cały dzień, bo nie mają nic do roboty, takie ich prawo, od tego są kobietami. Wychowali cię na babę. Ale ja z ciebie zrobię mężczyznę. 121

Wyskoczył już z łóżka i ubierał się, ale pośpiech powodował fatalne skutki: mylił buty, wkładał koszulę tył na przód, źle zapinał guziki, nie mógł znaleźć paska i nie potrafił zawiązać sznurowadeł. Marica (zdrobniale mariquita) - potoczna nazwa pederasty. - Codziennie, kiedy będę schodził na śniadanie, chcę cię widzieć czekającego na mnie przy stole. Umytego i uczesanego. Słyszałeś? Odtąd jadł śniadanie z ojcem, zachowując się rozmaicie, zależnie od jego humoru. Jeśli widział go uśmiechniętego, z pogodnym czołem i spokojnymi oczami, stawiał mu pytania, które mogłyby mu pochlebić, słuchał z głęboką uwagą, przytakiwał, otwierał szeroko oczy i pytał, czy ma wyczyścić auto. Jeżeli natomiast widział, że ojciec jest poważny i nie odpowiada na jego dzień dobry, milczał i słuchał gróźb ze schyloną głową, jakby był skruszony. W porze obiadu napięcie było mniejsze, matka starała się, jak mogła, odwrócić uwagę od niego. Rodzice rozmawiali między sobą, mógł przejść niezauważony. Wieczorem udręka kończyła się. Ojciec wracał późno. On sam jadł kolację wcześniej. Od siódmej godziny zaczynał kręcić się koło matki, zwierzał się jej ze swego zmęczenia, senności, bólu głowy. Jadł szybko kolację i biegł do swojego pokoju. Czasami właśnie rozbierał się, gdy z ulicy dobiegał pisk hamulców samochodu ojca. Gasił światło i wskakiwał do łóżka. Godzinę później wstawał na palcach, kończył się rozbierać i wkładał piżamę. W niektóre dni szedł rano na przechadzkę. O dziesiątej aleja Salaverry była pusta, od czasu do czasu przejeżdżał tylko z hałasem niezbyt pełny tramwaj. Schodził aż do alei Brasil i stawał na rogu. Nie przechodził przez szeroką, lśniącą jezdnię, matka mu tego zabroniła. Patrzył na samochody, ginące w dali, w stronę śródmieścia i przypominał sobie plac Bolognesi na końcu alei, takim, jakim go widywał, gdy rodzice zabierali go ze sobą na spacer: pełen wrzawy, zatłoczony samochodami i tramwajami, tłum na chodnikach, podobne do luster karoserie samochodów odbijające świetlne reklamy, niezrozumiałe napisy i litery w żywych barwach. Bał się Limy, była taka wielka, można się było zgubić i nigdy więcej nie trafić do domu, ludzie idący ulicami byli wszyscy nieznajomi. W Chiclayo sam wychodził na miasto; przechodnie głaskali go po głowie, mówili do niego po imieniu, a on się do nich uśmiechał: widział ich wiele razy u siebie w domu, na placu Broni w dni defilad, w

niedzielę na nabożeństwie, na plaży w Eten. Później szedł aż do końca alei Brasil i siadał na którejś z ławek tego małego, półkolistego skweru, gdzie aleja kończy się na brzegu urwiska ponad szarym jak popiół morzem dzielnicy Magdalena. Skwery w Chiclayo - było ich niewiele, znał je wszystkie na pamięć - także były stare jak ten, ale ławek nie pokrywała rdza ani mech, nie było tego smutku, jaki przynosiła samotność, szare niebo, melancholijny szum oceanu. Czasami, gdy siedział tyłem do morza, patrząc na aleję 122

Brasil, otwartą przed nim jak owa północna szosa, gdy jechał do Limy, chciało mu się płakać na głos. Przypominał sobie swoją ciotkę Adelinę wracającą z zakupów, podchodzącą do niego z uśmiechem, by spytać: „Na pewno nie zgadniesz, co znalazłam po drodze?”. I wyjąć z torby na zakupy paczuszkę cukierków albo czekoladę, którą on porywał jej z ręki. Przypominał sobie słońce, białe światło zalewające przez cały rok ulice miasta, zachowujące ich ciepło i przytulność, przypominał sobie niedzielne ożywienie, spacery do Eten, palący żółty piasek, czyste błękitne niebo. Podnosił wzrok: wszędzie szare chmury, ani jednej jaśniejszej plamki. Wracał do domu powoli, ciągnąc nogi za sobą jak starzec. Myślał: „Kiedy będę duży, wrócę do Chiclayo. I nigdy więcej nie przyjadę do Limy”. 123

VIII

Porucznik Gamboa otworzył oczy: do okna jego pokoju zaglądał tylko mglisty blask dalekich latarni na placu apelowym. Niebo było czarne. W kilka sekund później zadzwonił budzik. Porucznik wstał, przetarł oczy i po omacku odnalazł ręcznik, mydło, maszynkę do golenia i

szczoteczkę do zębów. W korytarzu i w łazience było ciemno. Z sąsiednich pokojów nie docierał żaden odgłos; jak zawsze był pierwszy na nogach. Kwadrans później, wracając do pokoju uczesany i ogolony, usłyszał dzwonki innych budzików. Zaczynało jaśnieć; w dali, poza żółtawym blaskiem latarń narastało niebieskie, jeszcze słabe światło. Bez pośpiechu włożył mundur polowy. Potem wyszedł. Zamiast przejść przez sypialnie kadetów, skierował się przez łąkę do wartowni. Było dość chłodno, ale nie włożył kurtki. Widząc go, żołnierze stojący na warcie zasalutowali. Odpowiedział im. Porucznik na służbie, Pedro Pitaluga, siedział skulony na krześle, odpoczywając z głową opartą na rękach. - Baczność! - krzyknął Gamboa. Oficer zerwał się z miejsca z zamkniętymi jeszcze oczami. Gamboa roześmiał się. - Nie wygłupiaj się, człowieku - rzekł Pitaluga siadając z powrotem. Drapał się w głowę. Myślałem, że to Pirania. Jestem skonany. Która to godzina? - Zaraz będzie piąta. Masz jeszcze czterdzieści minut. To niedużo. Dlaczego próbujesz spać? Tak jest najgorzej. - Wiem, wiem - rzekł Pitaluga ziewając. - Pogwałciłem regulamin. - Tak - rzekł Gamboa uśmiechając się. - Ale nie dlatego to powiedziałem. Jak się śpi na siedząco, cały człowiek potem jest połamany. Najlepiej jest coś robić, czas wtedy leci, nawet nie wiesz kiedy. - A co robić? Rozmawiać z żołnierzami? Tak jest, panie poruczniku, nie, panie poruczniku. Bardzo zajmujące. Wystarczy się do nich odezwać, od razu proszą o urlop. - Ja się uczę na dyżurze - rzekł Gamboa. - Nocą najlepiej się uczyć. W dzień nie mogę. - Jasne - rzekł Pitaluga. - Ty jesteś wzorowy oficer. Ale, ale, dlaczego tak wcześnie wstałeś? - Dziś jest sobota. Nie pamiętasz? - Ćwiczenia w polu - przypomniał sobie Pitaluga. Poczęstował Gamboę papierosem, ten odmówił. Przynajmniej dzięki dyżurowi nie muszę iść na ćwiczenia. 124

Gamboa przypomniał sobie Szkołę Wojskową: Pitaluga był jego kolegą z oddziału; nie uczył się zbyt wiele, ale doskonale strzelał. Pewnego razu podczas dorocznych manewrów skoczył z koniem do rzeki. Woda sięgała mu do ramion, zwierzę rżało z przerażenia, a kadeci wołali, żeby wracał, ale Pitaludze udało się pokonać prąd i dotarł do drugiego brzegu, przemoczony i szczęśliwy. Kapitan, dowódca roku, pogratulował mu w obecności kadetów i powiedział: „Prawdziwy z was mężczyzna”. Teraz Pitaluga skarżył się na służbę, na ćwiczenia. Tak jak żołnierze i kadeci myślał tylko o wyjściu na miasto. W ich wypadku to było jeszcze wytłumaczalne: byli w wojsku czasowo; część trafiła do szeregów wyrwana siłą z rodzinnej wioski, pozostałych rodziny wysyłały do szkoły po to, by się ich pozbyć. Ale Pitaluga sam wybrał swoją drogę. A nie on jeden był teraz taki: Huarina co dwa tygodnie wymyślał choroby swojej żony, ażeby wyjść na miasto, Martinez pił po kryjomu w czasie służby i wszyscy wiedzieli, że jego termos na kawę jest pełen pisco. Dlaczego nie prosili o zwolnienie do cywila? Pitaluga utył, nigdy się nie uczył i wracał pijany z miasta. „Ten długo pozostanie porucznikiem - pomyślał Gamboa. Ale poprawił: Chyba że ma plecy”. On sam lubił życie w wojsku za to właśnie, za co inni tego życia nienawidzili: za dyscyplinę, hierarchię, ćwiczenia polowe. - Zadzwonię do domu. - O tej godzinie? - Tak - rzekł Gamboa. - Moja żona na pewno już wstała. Ma jechać o szóstej. Pitaluga zrobił niewyraźny gest. Jak żółw chowający się do skorupy, znów oparł głowę na rękach. Głos Gamboi mówiącego przez telefon był cichy i miękki, zadawał pytania, wspominał o pastylkach przeciw mdłościom i o zimnie, nalegał, by mu przysłano telegram, kilka razy pytał: „Dobrze się czujesz?”. A później pożegnał się krótkim zdaniem. Pitaluga automatycznie rozsunął ramiona i głowa jego zawisła jak dzwon. Zamrugał, po czym otworzył oczy. Uśmiechnął się bez zapału. Rzekł: - Jakbyś przeżywał miesiąc miodowy. Mówisz do żony, jakbyś się dopiero co ożenił. - Ożeniłem się trzy miesiące temu - rzekł Gamboa. - Ja rok temu. I niech mnie cholera, jeśli mam ochotę z nią gadać. To piekielnica, taka sama jak jej matka. Gdybym zadzwonił o tej porze, zaczęłaby wrzeszczeć i zwymyślałaby mnie od takich synów.

Gamboa uśmiechnął się. - Moja żona jest bardzo młoda - rzekł. - Ma dopiero osiemnaście lat. Będziemy mieli dziecko. 125

- Przykro mi - rzekł Pitaluga. - Nie wiedziałem. Trzeba uważać. - Ja chcę mieć syna. - Ach, oczywiście - odparł Pitaluga. - Rozumiem. Po to, żeby z niego zrobić wojskowego. Gamboa wydawał się zdziwiony. - Nie wiem, czy bym chciał, żeby został wojskowym - wyszeptał. Spojrzał na Pitalugę poważnie: - W każdym razie nie chciałbym, żeby był takim wojskowym jak ty. Pitaluga wstał. - Co to za żart? - spytał kwaśno. - Ba - rzekł Gamboa. - Zapomnij o tym. Odwrócił się i wyszedł z wartowni. Żołnierze znów mu zasalutowali. Jednemu z nich kepi opadało na ucho i Gamboa już miał zwrócić mu uwagę, ale się pohamował; nie warto było narażać się na spory z Pitalugą. Ten ostatni znowu schował rozczochraną głowę między rękami, ale tym razem nie mógł się zdrzemnąć. Zaklął i krzyknął na żołnierza, żeby podał mu filiżankę kawy. Kiedy Gamboa doszedł do dziedzińca piątego roku, trębacz odegrał już pobudkę przed sypialniami trzeciego i czwartego. Zabierał się do trąbienia przed koszarami ostatniego roku. Ujrzawszy Gamboę, opuścił trąbkę w pół drogi, stanął na baczność i zasalutował. Żołnierze i kadeci ze szkoły zauważyli, że Gamboa jest jedynym oficerem w Leoncio Prado, który odpowiadał, jak należy, na honory swoich podwładnych; inni ograniczali się do byle jakiego markowania, a czasem i to nie. Gamboa skrzyżował ramiona na piersi i poczekał, aż trębacz skończy grać pobudkę. Spojrzał na zegarek. W drzwiach koszar stało kilku kadetów z nocnej warty. Przypatrywał im się po kolei; w miarę jak znajdowali się jeden po drugim pod jego obserwacją, kadeci stawali na baczność, wkładali kepi albo poprawiali spodnie i krawat, nim podnieśli dłoń do

daszka. Później robili w tył zwrot i znikali we wnętrzu sypialni. Zaczynała się już zwykła wrzawa. W chwilę później nadbiegł kapral Pezoa. - Dzień dobry, panie poruczniku. - Dzień dobry. Co się stało? - Nic, panie poruczniku. Dlaczego, panie poruczniku? - Powinien pan być na dziedzińcu razem z trębaczem. Do pana należy przejście przez sypialnie i przynaglanie ludzi. Nie wiedział pan? - Tak jest, panie poruczniku. - No to co pan tu jeszcze robi? Leć pan do sypialni. Jeśli za siedem minut rok nie będzie stał na zbiórce, pan będzie odpowiadał. 126

- Tak jest, panie poruczniku. Pezoa puścił się biegiem do pierwszych oddziałów. Gamboa stał nadal pośrodku dziedzińca, spoglądał od czasu do czasu na zegarek, słuchając tej mocnej i pełnej życia wrzawy, narastającej z wszystkich otaczających dziedziniec budynków i zbiegającej się przy nim, niby sznury cyrkowego namiotu u środkowego masztu. Nie potrzebował iść do sypialni, by czuć wściekłość kadetów, którym przerwano sen, ich zdenerwowanie z powodu krótkiego czasu, jaki mieli na posłanie łóżek i ubranie się, niecierpliwość i podniecenie tych, co lubili strzelać i bawić się w wojnę lub niechęć leniuchów, którzy pójdą tarzać się po polu bez zapału, z obowiązku, głęboką radość wszystkich, gdy po skończeniu ćwiczeń przejdą przez stadion do łaźni, wrócą pospiesznie do sypialni, by przebrać się w granatowo - czarny mundur i wyjść na miasto. Siedem minut po piątej Gamboa przeciągle zadął w gwizdek. Usłyszał natychmiast protesty i przekleństwa, ale prawie od razu drzwi sypialni otwierały się i z mrocznych głębin zaczynał się wylewać zielonawy tłum kadetów, którzy przepychali się, poprawiali w biegu mundury jedną ręką, w drugiej trzymając uniesiony w górę karabin; wśród wymyślań i poszturchiwania hałaśliwie ustawiały

się wokół niego szeregi kadetów, o jeszcze niepewnym świcie tej drugiej soboty października podobnej, jak dotąd, do innych świtów, innych sobót, innych dni ćwiczeń polowych. Nagle usłyszał głośny brzęk metalu i przekleństwo. - Ten, co upuścił karabin, do mnie - krzyknął. Szmer ucichł natychmiast. Wszyscy patrzyli prosto przed siebie i trzymali karabiny przy nodze. Kapral Pezoa zbliżył się na palcach do porucznika i stanął obok niego. - Powiedziałem, żeby wystąpił kadet, który upuścił karabin - powtórzył Gamboa. Ciszę przerwały kroki. Oczy całego batalionu skierowały się na Gamboę. Porucznik spojrzał kadetowi w oczy. - Nazwisko. Chłopiec wyjąkał nazwisko, kompanię i oddział. - Przejrzyjcie karabin, Pezoa - rzekł porucznik. Kapral skoczył ku kadetowi i dokonał efektownego przeglądu broni: przesuwał karabin przed oczami powoli, obracał go, ustawiał pod światło, jakby chciał przejrzeć go na wylot, otwierał zamek, sprawdzał położenie podnośnika, wprawiał w ruch język spustowy. - Zadrapania na kolbie, panie poruczniku - rzekł. - Źle naoliwiony. - Jak długo jesteście w szkole wojskowej, kadecie? - Trzy lata, panie poruczniku. - I jeszcze nie nauczyliście się trzymać w garści karabinu? Broń nigdy nie może upaść na 127

ziemię. Lepiej kark sobie skręcić, niż wypuścić karabin. Dla żołnierza broń jest tak samo ważna jak jego jaja. Chronicie dobrze swoje jaja, kadecie? - Tak jest, panie poruczniku. - Dobrze - rzekł Gamboa. - W ten sam sposób musicie chronić karabin. Wracajcie do oddziału.

Pezoa, zapiszcie mu sześć punktów karnych. Kapral wyjął notes i zapisał, zwilżając językiem czubek ołówka. Gamboa dał rozkaz przemarszu do jadalni. Kiedy ostatni oddział piątego roku wszedł do jadalni, Gamboa udał się do sali oficerów. Nie było nikogo. W chwilę później zaczęli nadchodzić porucznicy i kapitanowie. Dowódcy kompanii piątego roku - Huarina, Pitaluga i Calzada - usiedli obok Gamboi. - Szybko, indio - rzekł Pitaluga. - Śniadanie musi być podane, gdy tylko oficer wchodzi do jadalni. Żołnierz podający do stołu szepnął przepraszająco coś, czego Gamboa nie dosłyszał; świt rozdzierało warkotanie samolotu, oczy porucznika błądziły badawczo po niebie, jednakowo szarym, po wilgotnej atmosferze. Spuścił wzrok na łąkę. W równych szeregach, ustawione po cztery, opierając się wzajemnie lufami, czekały wśród mgły karabiny tysiąca pięciuset kadetów; wigoń krążył wśród kozłów i obwąchiwał je. - Rada Oficerów już zdecydowała? - spytał Calzada. Był najgrubszy z czterech oficerów. Gryzł kawałek chleba i mówił z pełnymi ustami. - Wczoraj - rzekł Huarina. - Skończyliśmy późno, po dziesiątej. Pułkownik był wściekły. - Zawsze jest wściekły - rzekł Pitaluga. - Z powodu tego, co się odkrywa, i tego, czego się nie odkrywa. Szturchnął łokciem Huarinę. - Ale nie możesz się skarżyć. Tym razem miałeś szczęście. Warto takie coś mieć na swoim koncie w służbowych aktach. - Tak - rzekł Huarina. - To nie było łatwe. - Kiedy mu zrywają insygnia? - spytał Calzada. - To zabawne widowisko. - W poniedziałek o jedenastej. - To urodzeni przestępcy - rzekł Pitaluga. - Na nich żadne kary nie działają. Macie pojęcie? Kradzież z włamaniem, ni mniej, ni więcej. Od czasu jak tu jestem, wyrzucono już z pół tuzina. - Nie przychodzą do szkoły z własnej woli - rzekł Gamboa. - To jest najgorsze. - Tak - rzekł Calzada. - Czują się cywilami. - Czasami biorą nas za księży - stwierdził Huarina. - Jeden kadet chciał się u mnie wyspowiadać, chciał, żebym mu rady dawał. Niewiarygodne.

128

- Połowę spośród nich rodzice przysyłają tutaj, żeby nie wyrośli na bandytów - rzekł Gamboa. - A drugą połowę, żeby nie stali się pedałami. - Myślą, że szkoła to poprawczak - rzekł Pitaluga, uderzając pięścią w stół. - W Peru wszystko doprowadza się do połowy i dlatego wszystko się psuje. Żołnierze, kiedy przychodzą do koszar, są brudni, zawszeni i kradną. Ale kijem się ich jakoś cywilizuje. Po roku w wojsku z Indianina pozostają tylko sztywne włosy. Tutaj natomiast zachodzi coś odwrotnego, kadeci z biegiem czasu robią się gorsi. Ci z piątego roku są gorsi od psów. - Batem, trzeba, batem - rzekł Calzada. - Szkoda, że tych chłopaczków nie wolno tknąć. Jeśli podniesiesz na nich rękę, skarżą się i od razu skandal. - Idzie Pirania - szepnął Huarina. Czterej porucznicy wstali. Kapitan Garrido pozdrowił ich kiwnięciem głowy. Był to wysoki mężczyzna o bladej cerze, nieco zielonkawej na kościach policzkowych. Nazywali go Pirania, bo podobnie jak te mięsożerne rybki z dorzecza Amazonki miał dwa rzędy ogromnych, białych zębów, które zawsze wyglądały zza warg, a jego szczęki stale się poruszały. Podał każdemu z nich kartkę. - Instrukcje na ćwiczenia - rzekł. - Piąty rok pójdzie poza uprawy, na ten odkryty teren wokół wzgórza. Trzeba się pospieszyć. Mamy ponad trzy kwadranse marszu. - Robimy zbiórkę czy czekamy na pana, panie kapitanie? - spytał Gamboa. - Idźcie, idźcie - odparł kapitan. - Dogonię was. Czterej porucznicy wyszli z jadalni razem, a dochodząc do łąki rozstawili się, jeden daleko od drugiego, w jednej linii. Zagwizdali. Wrzawa dolatująca z jadalni wzrosła, a po chwili zaczęli biegiem wypadać kadeci. Szli na swoje miejsca po karabiny, zabierali je, maszerowali na plac apelowy i ustawiali się oddziałami. W niedługi czas później batalion przekraczał główną bramę szkoły, mijając stojących na baczność wartowników, i obejmował w posiadanie bulwar Costanera. Asfalt był czysty i lśniący. Kadeci, maszerujący trójkami, odbijali tak szeroko, że skrajne rzędy szły po obu brzegach alei, a

środkowy - jej środkiem. Batalion doszedł do alei Palmeras i Gamboa rzucił rozkaz skręcenia ku Bellavista. W miarę jak schodzili po tym zboczu, pod drzewami o wielkich wygiętych liściach, kadeci mogli dostrzec na drugim końcu niewyraźne skupisko zabudowań: gmachy Arsenału Marynarki i portu w Callao. Po obu stronach drogi - stare domy dzielnicy La Perla, wysokie, o murach pokrytych pnączami i zardzewiałych parkanach, strzegących ogrodów. Kiedy batalion do - chodził do alei Progreso, ranek zaczynał się ożywiać: pojawiały się bose kobiety z koszami i torbami warzyw, przystawały, 129

by się przyjrzeć kadetom w ich wyszarzałych jak szmaty mundurach; chmara psów otaczała batalion, skacząc i szczekając, wątłe i brudne dzieci odprowadzały ich, jak ryby eskortują okręt na pełnym morzu. W alei Progreso batalion zatrzymał się: samochody i autobusy płynęły bez przerwy. Na znak Gamboi kaprale Morte i Pezoa stanęli pośrodku jezdni i zatrzymali prąd pojazdów, podczas gdy batalion przechodził na drugą stronę. Niektórzy kierowcy z oburzeniem trąbili; kadeci wymyślali im. Idący na czele batalionu Gamboa wskazał podniesioną ręką, by zamiast iść w kierunku portu skierować się skrótem przez pole, wzdłuż plantacji młodej jeszcze bawełny. Kiedy cały batalion znalazł się na nieużytkach, Gamboa wezwał do siebie kaprali. - Widzicie wzgórze? - Pokazywał palcem ciemne wzniesienie w końcu plantacji. - Tak jest, panie poruczniku - odpowiedzieli chórem Morte i Pezoa. - To jest obiekt ataku. Pezoa, pójdzie pan przodem z sześcioma kadetami. Niech pan przetrząśnie całe wzgórze i jeśli są tam ludzie, mają się ulotnić. Nikt nie może zostać ani na wzgórzu, ani w sąsiedztwie. Zrozumiano? Pezoa skinął głową i zrobił w tył zwrot. Stanął przed pierwszym oddziałem: - Sześciu ochotników. Nikt się nie ruszył, a kadeci patrzyli na wszystkie strony, tylko nie do przodu. Gamboa podszedł do nich. - Pierwszych sześciu, wystąp - rzekł. - Pójdziecie z kapralem. Podnosząc i opuszczając prawą rękę z zamkniętą pięścią, aby pokazać kadetom, że mają ruszyć truchtem, Pezoa puścił się biegiem przez plantację. Gamboa cofnął się kilka kroków, by dołączyć do pozostałych poruczników. - Posłałem Pezoę, żeby oczyścił teren.

- Dobra - odparł Calzada. - Wszystko chyba w porządku. Ja zostaję z moimi z tej strony. - Ja atakuję od północy - rzekł Huarina. - Zawsze ja mam pecha, muszę jeszcze przejść cztery kilometry. - Godzina na dotarcie do szyku to niedużo - rzekł Gamboa. - Trzeba będzie dobrze ich pogonić pod górę. - Mam nadzieję, że cele dobrze są oznaczone - rzekł Calzada. - W zeszłym miesiącu wiatr pozrywał tarcze i celowaliśmy do chmur. - Nie obawiaj się - rzekł Gamboa. - Teraz to nie są kartonowe tarcze, tylko z płótna, metrowej średnicy. Żołnierze ustawili je wczoraj. A strzelać nie wcześniej niż sto metrów przed celem. 130

- Bardzo dobrze, generale - rzekł Calzada. - Tego też będziesz nas uczył? - Po co marnować proch na strzelanie Panu Bogu w okno - rzekł Gamboa. - Zresztą twoja kompania i tak nie będzie miała ani jednego trafienia. - Założymy się, generale? - rzekł Calzada. - Pięć funtów. - Trzymam kasę - zaproponował Huarina. - Zgoda - rzekł Calzada. - Cicho, idzie Pirania. Kapitan podszedł do nich. - Na co czekacie? - Jesteśmy gotowi - rzekł Calzada. - Czekaliśmy na pana, panie kapitanie. - Ustaliliście swoje stanowiska? - Tak jest, panie kapitanie. - Wysłaliście kogoś, żeby sprawdzić, czy teren jest wolny?

- Tak jest, panie kapitanie. Kaprala Pezoę. - Dobrze. Nastawmy razem zegarki - rzekł kapitan. - Zacznie - my o dziewiątej. Otwórzcie ogień o wpół do dziesiątej. Strzały mają ustać, gdy tylko rozpocznie się atak na wzgórze. Zrozumiano? - Tak jest, panie kapitanie. - O dziesiątej wszyscy na szczycie, miejsca wystarczy. Zaprowadźcie swoje kompanie na pozycje wyjściowe biegiem, żeby chłopcy się rozgrzali. Oficerowie oddalili się. Kapitan został w miejscu. Słyszał rozkazy poruczników; głos Gamboi był najdonośniejszy, najbardziej energiczny. W chwilę później był sam. Batalion podzielił się na trzy kompanie, które kierowały się w różne strony, aby okrążyć wzgórze. Kadeci biegli, nie przestając rozmawiać, kapitan słyszał urywki zdań wśród tupotu nóg. Porucznicy biegli na czele, a kaprale po bokach swoich oddziałów. Kapitan Garrido podniósł lornetkę do oczu. W połowie wzgórza co cztery - pięć metrów stały cele: doskonale okrągłe tarcze. On sam też chciałby do nich postrzelać. Ale teraz to było zadanie kadetów. Dla niego ćwiczenia były nudne, polegały tylko na przyglądaniu się. Otworzył paczkę papierosów z mocnego tytoniu i wyjął jednego. Zmarnował kilka zapałek, zanim udało mu się zapalić papierosa; dął silny wiatr. Potem szybkim krokiem udał się w ślad za pierwszą kompanią. Było zabawne obserwować Gamboę w akcji; tak poważnie traktował ćwiczenia. Docierając do stóp wzgórza Gamboa zauważył, że kadeci są naprawdę zmęczeni. Niektórzy biegli z otwartymi ustami, bladzi, a wszyscy mieli wzrok utkwiony w niego. W spojrzeniach ich Gamboa widział udrękę, z jaką czekają na rozkaz zatrzymania się. Ale nie wydał takiego rozkazu. 131

Spojrzał na białe koła tarcz, na gołe bure zbocza wzgórza, obniżające się aż do pola bawełny, a po drugiej stronie celów, o kilka metrów wyżej - grzbiet wzgórza, czekający na nich wielki masywny garb. Biegł dalej, najpierw wzdłuż wzniesienia, potem przez pole, tak szybko, jak tylko potrafił, zmagając się ze sobą, by nie otworzyć ust, chociaż czuł, że jego serce i płuca domagają się wielkiego haustu czystego wiatru; żyły na szyi nabrzmiewały mu, a skórę, od włosów aż do stóp, zwilżał zimny pot. Jeszcze raz odwrócił się, by sprawdzić, czy oddalili się już o tysiąc metrów od obiektu ataku, a

potem, zamykając oczy, zdołał jeszcze przyspieszyć bieg, sadząc dłuższymi susami i chłoszcząc powietrze ramionami. Dotarł w ten sposób do zarośli pieniących się na ugorze poza uprawami, koło rowu wskazanego w instrukcjach do ćwiczeń jako granica stanowisk pierwszej kompanii. Tutaj stanął i dopiero wtedy otworzył usta, i z rozłożonymi ramionami odetchnął szeroko. Zanim odwrócił się, otarł pot z twarzy, aby kadeci nie zobaczyli, że on też jest wyczerpany. Pierwsi dobiegli do zarośli kaprale i brygadier Arróspide. Później dołączyli inni w całkowitym bezładzie: kolumna znikła, pozostały tylko rozproszone grupy. W chwilę później trzy oddziały ustawiały się w podkowę wokół Gamboi. Porucznik słyszał zwierzęce dyszenie stu dwudziestu kadetów, stojących z bronią u nogi. - Brygadierzy do mnie - rzekł Gamboa. Arróspide i dwaj inni kadeci wystąpili z szeregu. Kompania, spocznij. Porucznik odszedł kilka kroków, kaprale i trzej brygadierzy poszli za nim. Później, rysując na ziemi krzyżyki i kreski, wyjaśnił im dokładnie poszczególne fazy ataku. - Rozstawienie jednostek zrozumiałe? - spytał Gamboa, a jego pięciu słuchaczy przytaknęło. Dobrze. Oddziały zaczną się rozsypywać w tyralierę, to znaczy nie iść jak barany, tylko w odstępach, choć w jednej linii. Zrozumiano? Dobrze. Nasza kompania ma za zadanie zaatakować front południowy, ten, który mamy przed sobą. Widzieliście? Kaprale i brygadierzy spojrzeli na wzgórze i powiedzieli: „Widzieliśmy”. - A jakie instrukcje co do postępu natarcia, panie poruczniku? - spytał półgłosem Morte. Brygadierzy odwrócili się, by na niego spojrzeć, i kapral zaczerwienił się. - Zaraz powiem - rzekł Gamboa. - Naprzód skokami co dziesięć metrów. Postęp przerywany. Kadeci przebiegają te dziesięć metrów pełnym biegiem i padają, a temu, co karabin wsadzi w ziemię, nogi z dupy powyrywam. Kiedy wszyscy ludzie na pierwszej linii leżą, gwiżdżę, a druga linia strzela. Jeden strzał. Zrozumiano? Strzelcy podrywają się, biegną dziesięć metrów dalej i padają. Trzecia linia strzela i rusza naprzód. Potem zaczynamy od początku. 132

Wszystkie ruchy na mój rozkaz. W ten sposób dochodzimy na odległość stu metrów od celu. W tym miejscu grupy mogą trochę zwęzić front, ażeby nie dostać się na teren operacji innych kompanii. Do końcowego natarcia ruszają wszystkie trzy oddziały naraz, bo wzgórze jest już prawie oczyszczone i zostało zaledwie kilka gniazd oporu nieprzyjaciela. - Ile czasu na zajęcie obiektu? - spytał Morte. - Godzina - odpowiedział Gamboa. - Ale to moja sprawa. Kaprale i brygadierzy mają starać się o to, by ludzie nie rozsypywali się ani nie skupiali za bardzo, żeby nikt nie pozostawał w tyle, i muszą być stale w kontakcie ze mną, gdybym ich potrzebował. - Idziemy na przedzie czy w trzecim rzucie, panie poruczniku? - spytał Arróspide. - Wy z pierwszą linią, kaprale z tyłu. Są pytania? Dobrze, idźcie wyjaśnić operację dowódcom grup. Zaczynamy za kwadrans. Kaprale i brygadierzy oddalili się biegiem. Gamboa ujrzał nadchodzącego kapitana Garrido i już miał podnieść się, gdy Pirania wskazał mu ręką, by został, jak był, w kucki. Obaj przyglądali się oddziałom, które rozdrabniały się na grupki dwunastoosobowe. Kadeci zaciskali pasy, zawiązywali sznurowadła, poprawiali czapki, ocierali karabiny z kurzu, sprawdzali, czy zamek chodzi gładko. - To im się dopiero podoba - rzekł kapitan. - Ech, ofermy. Niech pan spojrzy, wyglądają, jakby się na bal wybierali. - Tak - rzekł Gamboa. - Zdaje im się, że są na wojnie. - Gdyby kiedyś przyszło im naprawdę walczyć - rzekł kapitan - ci tutaj byliby dezerterami albo tchórzami. Ale na ich szczęście, my, wojskowi, strzelamy tu tylko na manewrach. Nie wierzę, by kiedykolwiek Peru miało prawdziwą wojnę. - Ależ, panie kapitanie - odparł Gamboa. - Jesteśmy otoczeni przez wrogów. Pan przecież wie, że Ekwador i Kolumbia czekają tylko na okazję, by nam urwać kawałek puszczy. A jeszcze nie odegraliśmy się na Chile za Arikę i Tarapaca. - Wszystko lipa - rzekł kapitan z gestem sceptycyzmu. - Teraz wszystko załatwiają wielkie mocarstwa. W czterdziestym pierwszym brałem udział w kampanii przeciw Ekwadorowi. Doszlibyśmy aż do Quito. Ale mocarstwa się wtrąciły i znaleźli rozwiązanie dyplomatyczne, ofiary jedne. Cywile w końcu wszystko załatwiają. W Peru człowiek jest w wojsku nie wiadomo po jakie licho. - Dawniej było inaczej - rzekł Gamboa.

Kapral Pezoa i sześciu towarzyszących mu kadetów wracało biegiem. Kapitan wezwał ich. 133

- Okrążyliście całe wzgórze? - Tak jest, panie kapitanie. Zupełnie pusto. - Dochodzi dziewiąta, panie kapitanie - rzekł Gamboa. - Będę zaczynał. - Niech pan idzie, poruczniku - rzekł kapitan. I dodał w odruchu złego humoru: - Niech pan da w kość tym nierobom. Gamboa podszedł do swojej kompanii. Przyglądał się jej przez dłuższą chwilę, od końca do końca szeregu, jak gdyby obliczając jej nie znane możliwości, granice jej wytrzymałości, współczynnik odwagi. Głowę trzymał nieco odrzuconą do tyłu; wiatr wydymał jego panterkę i burzył wystające spod czapki czarne włosy. - Szerzej, taka mać! - krzyknął. - Chcecie, żeby was wystrzelali jak kaczki? Między jednym a drugim musi być co najmniej pięć metrów. Myślicie, że idziecie na mszę, czy co? Wszystkie trzy kolumny zafalowały. Dowódcy grup, występując z szeregu, rozkazywali kadetom krzykiem, by odbili na boki. Trzy szeregi wyciągnęły się elastycznie, rozrzedziły się. - Na rozkaz „naprzód” biegniecie zygzakiem - rzekł Gamboa; mówił bardzo głośno, aby mogli go słyszeć na końcu tyraliery. - Wiecie o tym od trzech lat, uważać mi, żebyście nie szli jeden za drugim jak na procesji. Jeśli ktoś nie padnie na czas, zostanie w tyle albo pójdzie za daleko do przodu po moim rozkazie, ten jest zabity. A zabici nie dostają przepustki w sobotę i w niedzielę. Jasne? Zwrócił się w stronę kapitana Garrido, ale ten ostatni wydawał się myśleć o czym innym, błądząc oczami po horyzoncie. Gamboa podniósł gwizdek do ust. Przez szeregi przebiegł lekki dreszcz. - Pierwsza linia natarcia. Gotowa do akcji. Brygadierzy pierwsi, kaprale z tyłu. Spojrzał na zegarek. Była punkt dziewiąta. Zadął przeciągle w gwizdek. Przenikliwy dźwięk zabrzmiał w uszach kapitana, który zrobił gest zaskoczenia. Zrozumiał, że na przeciąg paru sekund zapomniał o ćwiczeniach i wyrzucał to sobie. Szybko zbliżył się do zarośli za kompanią, by śledzić

całą operację. Zanim umilkł metaliczny dźwięk, kapitan Garrido ujrzał, że pierwsza linia natarcia, podzielona na trzy grupy, rusza jednocześnie. Kadeci trzech grup rozbiegali się w tyralierę, posuwali się pędem do przodu i na boki, jak paw rozkładający swoje wspaniałe upierzenie. W ślad za brygadierami kadeci biegli pochyleni, trzymając prawą ręką karabin, równolegle do ciała, z lufą skierowaną skośnie w niebo, a kolbą parę centymetrów nad ziemią. Później usłyszał drugi gwizdek, krótszy, ale bardziej przenikliwy niż pierwszy, i dalszy - bo porucznik Gamboa też biegł, bokiem, aby sprawdzać szczegóły postępu - i w jednej chwili linia, jakby skoszona niewidzialnym 134

podmuchem znikła w trawie: kapitanowi przyszły na myśl blaszane figurki żołnierzy z jarmarcznej strzelnicy, strącane śrutem z wiatrówki. Natychmiast też rozległy się w porannym powietrzu, niby elektryczne wyładowania, ryki Gamboi: „Dlaczego ta grupa posunęła się do przodu? Rospigliosi, ośle jeden, chcesz, żeby ci łeb urwało? A niech tylko mi który karabin wsadzi w ziemię!” Znowu słychać było gwizdek, falista linia pojawiała się nad zielskiem i oddalała się pełnym biegiem, a w chwilę później, na kolejny gwizdek, znów jak zaczarowana ginęła mu z oczu; głos Gamboi oddalał się i nikł: kapitan słyszał dziwne grubiaństwa, nie znane imiona, widział, jak pierwszy rzut posuwa się naprzód, chwilami coś innego odwracało jego uwagę, podczas gdy środkowa i tylna kolumna zaczynała wrzeć. Kadeci, zapominając o obecności kapitana, gadali na całe gardło, kpiąc z tych, co posuwali się do przodu z Gamboą: „Murzyn Vallano pada jak worek kartofli, pewnie ma kości z gumy; a ten gnój, Niewolnik, boi się podrapać sobie buzię”. Nagle Gamboa pojawił się przed kapitanem Garrido, krzycząc: „Druga linia natarcia: gotowa do akcji!”. Dowódcy grup podnieśli prawą rękę do góry, trzydziestu sześciu kadetów znieruchomiało. Kapitan spojrzał na Gamboę: jego twarz była spokojna, pięści trzymał zaciśnięte, a jedyną niecodzienną rzeczą było jego ruchliwe spojrzenie: skakało z miejsca na miejsce, ożywiało się, niecierpliwiło, uśmiechało. Drugi rzut rozsypał się po polu. Kadeci maleli w oddali, porucznik znów biegł z gwizdkiem w ręku, z twarzą zwróconą w stronę oddziału. Teraz kapitan widział dwie linie wyciągnięte na ziemi i podnoszące się na przemian, napełniające życiem puste ugory. Nie mógł już widzieć, czy kadeci wykonywali „padnij” zgodnie ze wskazaniami podręczników musztry - opadając na lewą nogę, lewy bok i lewe ramię, pochylając ciało w ten sposób, by karabin raczej opadł im na żebra niż na ziemię - ani tego, czy linie natarcia zachowały właściwe odstępy i czy grupy zachowały zwartość, czy brygadierzy nadal znajdowali się na przedzie, niby groty strzały, nie tracąc z oczu porucznika. Front rozciągał się na przestrzeni około stu metrów i na coraz większej głębokości. Nagle Gamboa znów zjawił się przed nim, wciąż spokojny, z rozgorączkowanymi oczami, zadął w gwizdek i trzeci rzut, z kapralami po bokach, ruszył biegiem w

kierunku wzgórza. Teraz posuwały się do przodu trzy kolumny, daleko od niego. Został sam przy kolczastych zaroślach. Przez chwilę stał w miejscu, rozmyślając o tym, jak powolni i niezgrabni są kadeci w porównaniu z żołnierzami albo adeptami szkoły podchorążych. Później poszedł za kompanią; co jakiś czas patrzył przez lornetkę. Oglądane z daleka natarcie przypominało jednocześnie ruch cofania się i posuwania: kiedy pierwsza linia leżała, druga wysuwała się biegiem przed jej pozycje i przechodziła na pierwszą linię; trzecia kolumna posuwała się na miejsce opuszczone przez drugą. Za następnym skokiem wszystkie trzy kolumny wracały do początkowej kolejności, a w parę sekund rozłączały się i wyrównywały. Gamboa wymachiwał 135

rękami, wyglądało, jakby palcem strzelał do niektórych kadetów i chociaż nie mógł go słyszeć, kapitan Garrido łatwo domyślał się jego rozkazów i jego uwag. Nagle usłyszał strzały. Spojrzał na zegarek. „Punktualnie - pomyślał. - Akurat wpół do dziesiątej”. Spojrzał przez lornetkę: pierwsza linia znajdowała się istotnie w przewidzianej odległości. Spojrzał na tarczę, ale z odległości tej nie zdołał dostrzec celnych trafień. Przebiegł ze dwadzieścia metrów i tym razem stwierdził, że w białych kołach jest ze dwanaście dziur. „Żołnierze są lepsi - pomyślał. - A ci wychodzą stąd w stopniu oficerów rezerwy. To skandal”. Szedł dalej, prawie nie odrywając lornetki od oczu. Skoki były coraz krótsze: kolumny posuwały się po dziesięć metrów. Strzeliła druga linia i zaledwie ucichło echo, gwizdek oznajmił, że pierwsza i ostatnia mogą ruszać naprzód. Na tle nieba rysowały się drobne figurki kadetów, wydawały się skakać w miejscu, padały. Kolejny gwizdek i kolumna leżąca na ziemi strzelała. Po każdej salwie kapitan oglądał przez lornetkę tarcze i liczył trafienia. W miarę jak kompania zbliżała się do wzgórza, strzały były celniejsze. Koła były podziurawione jak sito. Przyglądał się twarzom strzelających: napięte, dziecinne, bezwąse twarze, z jednym okiem przymrużonym i drugim wpatrzonym w szczerbę celownika. Kopnięcie kolby po wystrzale wstrząsało tymi młodymi ciałami, które z obolałym ramieniem musiały wstać, biec pochylone, znowu paść i strzelać, w atmosferze brutalnej przemocy, będącej tylko grą. Bo kapitan Garrido wiedział, że wojna nie tak wygląda. W tym momencie ujrzał zieloną sylwetkę, na którą byłby prawie nadepnął, gdyby jej na czas nie dostrzegł, i karabin z lufą wbitą potwornie w ziemię, wbrew wszelkim instrukcjom dotyczącym

obchodzenia się z bronią. Nie rozumiał, co mogło oznaczać to leżące ciało i ten karabin. Pochylił się. Twarz chłopca była wykrzywiona z bólu, a oczy i usta szeroko otwarte. Kula trafiła go w głowę: po szyi spływał strumyczek krwi. Kapitan puścił lornetkę, dźwignął kadeta na ręce i zaczął biec w oszołomieniu w stronę wzgórza, wołając: „Poruczniku Gamboa, poruczniku Gamboa!”. Musiał jednak przebiec wiele metrów, zanim go usłyszeli. Pierwsza kompania - jednakowe żuki wspinające się na zbocze ku tarczom - musiała być zanadto zaabsorbowana krzykami Gamboi i wysiłkiem, jakiego wymagała wspinaczka, by spojrzeć w tył. Kapitan próbował odnaleźć jasny mundur Gamboi albo kaprali. Nagle żuki zatrzymały się, odwróciły i kapitan ujrzał, że patrzą na niego dziesiątki kadetów. „Gamboa, kaprale - krzyknął. - Szybko do mnie!” Teraz kadeci zbiegli pędem ze zbocza, a on poczuł się śmieszny z tym chłopcem na rękach. „Mam pieskie szczęście - pomyślał. Pułkownik mi to zapisze do służbowej opinii”. 136

Pierwszy dobiegł do niego Gamboa. Spojrzał zdziwiony na kadeta i pochylił się nad nim, ale kapitan krzyknął: - Szybko, do ambulatorium. Biegiem. Kaprale Morte i Pezoa wzięli chłopca we dwóch i ruszyli biegiem przez pole, szybko, a za nimi kapitan, porucznik i kadeci, patrzący z przerażeniem na tę twarz kołyszącą się w rytmie biegu: bladą, pociągłą twarz, którą wszyscy znali. - Szybko - mówił kapitan. - Szybciej. Nagle Gamboa porwał kadeta z rąk kaprali, zarzucił go sobie na ramiona i przyspieszył kroku; w kilka sekund wyprzedził ich o kilka metrów. - Kadeci - krzyknął kapitan. - Zatrzymajcie pierwszy przejeżdżający samochód. Kadeci oddalili się od kaprali i pobiegli na przełaj do szosy. Kapitan pozostał w tyle z kapralami Morte i Pezoą.

- To z pierwszej kompanii? - spytał. - Tak jest, panie kapitanie - rzekł Pezoa. - Z pierwszego oddziału. - Jak się nazywa? - Ricardo Arana, panie kapitanie. - Zawahał się przez chwilę i dodał: - Mówią na niego Niewolnik. - Zakładka. Miałem dwadzieścia lat. Nie pozwolę nikomu mówić, że to najpiękniejszy wiek w życiu. Paul Nizan Żal mi Niewygrzanej - biedna suka wczoraj wieczorem skomliła i skomliła. Owinąłem ją w koc, potem przykryłem poduszką, ale i tak było słychać jej przeciągłe wycie. Coraz to wydawało się, że się dławi i krztusi, straszne to było, jej wycie budziło całą sypialnię. Kiedy indziej jeszcze by uszło, ale ponieważ wszyscy teraz chodzą zdenerwowani, zaczęli kląć i rzucać mięsem, wołając „wyrzuć ją - albo ci robimy kocówę” i musiałem się stawiać, odgryźć się jednemu i drugiemu z mojego łóżka, aż gdzieś koło północy już nie dało rady. Mnie samemu chciało się spać, a Niewygrzana skomliła coraz głośniej. Kilku chłopaków wstało i podeszło do mojego łóżka z butami w ręku. Nie miałoby sensu lać się z całym oddziałem teraz, kiedy jesteśmy tacy przygnębieni. Wtedy ją zabrałem ze sobą na podwórko i zostawiłem, ale kiedy chciałem wracać do sypialni, poczułem, że idzie za mną, i powiedziałem jej ostro: „Leżeć, suko, masz zostać tutaj za to, żeś beksa”, ale Niewygrzana kuśtykała dalej za mną, z jedną łapą podkuloną, i żal było patrzeć, jak się starała mnie dogonić. Wziąłem więc ją na ręce i zaniosłem na łąkę, położyłem ją na trawie, przez chwilę skrobałem ją po karku, a potem wróciłem 137

do sypialni i tym razem nie poszła za mną. Ale spałem źle, a właściwie to wcale nie spałem. Sen już, już nadchodził, a tu ciach, oczy same się otwierały i myślałem o suce, a w dodatku zacząłem kichać, bo kiedy ją wyprowadziłem na dwór, nie włożyłem butów, a pidżama pełna dziur i zdaje mi się, że był silny wiatr i może nawet padało. Biedna Niewygrzana, marznie tam na dworze, a taki z niej zmarzluch. Nieraz w nocy widziałem, jak się wścieka, bo ruszam się przez sen i odkrywam. Wstaje warcząc, sztywna ze złości, i zębami ciągnie koc, aż się znowu przykryje, albo po prostu włazi w głąb łóżka, żeby się ogrzać moimi nogami. Psy są bardzo wierne, wierniejsze niż rodzina, nie da się ukryć, Niewygrzana to zwykły kundel, mieszanina najróżniejszych psich ras, ale ma białą duszę.

Nie pamiętam już, kiedy zjawiła się w szkole. Na pewno nikt jej tu nie przyprowadził, pewnie przechodziła tędy, zachciało jej się zajrzeć, spodobało jej się i została. Zdaje mi się, że była już w szkole, kiedy nasz rocznik wstąpił. Może zresztą tu się urodziła i jest kadetką, uczennicą szkoły im. Leoncia Prado. Była mała jak karzełek, zauważyłem ją, jak stale właziła do naszego oddziału, od samego chrztu, wydawało się, że się czuje u siebie, a za każdym razem, kiedy wchodził któryś z czwartego roku, skakała mu do nóg, szczekała i chciała go gryźć. Bojowa była z niej suka: odrzucali ją kopniakami, a ona atakowała znowu, szczekając i szczerząc kły, małe kiełki młodej suczki. Teraz wyrosła, ma pewnie więcej niż trzy lata, jak na sukę jest stara, zwierzęta nie żyją długo, zwłaszcza jeśli są kundlami i mało jedzą. Nie przypominam sobie, bym widział Niewygrzaną jedzącą dużo. Czasami rzucam jej jakieś ogryzki: to jej najlepsze uczty. Bo trawę to tylko żuje, wysysa sok i wypluwa resztę. Bierze trochę trawy do pyska i potem godzinami żuje jak Indianin swoje liście koki. Zawsze właziła do sypialni oddziału i niektórzy twierdzili, że przynosi pchły, i wyrzucali ją, ale Niewygrzana zawsze wracała, tysiące razy ją wyrzucali, a po chwili drzwi zaczynały skrzypieć i u dołu, prawie przy samej ziemi, pojawiał się pysk suki i śmieszył nas jej upór, więc czasami pozwalaliśmy jej wejść i bawiliśmy się z nią. Nie mam pojęcia, komu przyszło do głowy nazwać ją Niewygrzana. Nigdy nie wiadomo, skąd się biorą przezwiska. Kiedy zaczęli na mnie mówić Boa, śmiałem się, a potem mnie szlag trafił i pytałem wszystkich, który to wymyślił, a wszyscy mówili, to ten, to znów tamten, i teraz nie potrafię się tego przezwiska pozbyć, nawet w mojej dzielnicy tak mnie nazywają. Coś mi się zdaje, że to był pomysł Vallana. Ale nie jestem pewien. Alberto poczuł, że go ktoś chwyta za ramię. Ujrzał wykrzywioną twarz, której sobie nie przypominał. Chłopiec jednakże uśmiechał się, jak gdyby się znali. Za nim stał nieruchomo inny kadet, niższy wzrostem. Nie widział ich wyraźnie; była dopiero szósta po południu, ale mgła 138

nadeszła wcześniej niż zwykle. Znajdowali się na dziedzińcu piątego roku, w pobliżu placu apelowego. Kadeci przechadzali się grupami to w jedną, to w drugą stronę. - Poczekaj, Poeta - rzekł chłopiec. - Ty dużo umiesz, powiedz, prawda, że jajnik to to samo co jajko, tyle że u kobiety? - Puszczaj - rzekł Alberto. - Śpieszę się. - Nie posuwaj, bracie - nalegał tamten. - Tylko na chwilę. Chodzi o zakład.

- To w takiej piosence boliwijskiej - rzekł mniejszy, podchodząc Niżej. - Ten tutaj jest z Boliwii i zna parę ich piosenek. Bardzo dziwnych. Zaśpiewaj mu, niech sam posłucha. - Mówię ci, żebyś mnie puścił - rzekł Alberto. - Muszę iść. Zamiast puścić go, kadet ścisnął mocniej jego ramię i zaśpiewał: Ból ostry jak nóż jajnik mi rozcina, będę miała już mego skurwysyna. Mniejszy z chłopców roześmiał się. - Puścisz mnie? - Nie. Powiedz najpierw, czy to to samo. - Tak nie wolno - rzekł mały. - Sugerujesz mu odpowiedź. - Tak, to to samo - krzyknął Alberto i uwolnił się jednym szarpnięciem. Oddalił się, a chłopcy dyskutowali nadal. Szybkim krokiem doszedł do koszar oficerów, potem skręcił w stronę izby chorych; znajdował się o dziesięć metrów od niej i ledwie mógł dojrzeć jej mury: mgła zatarła kontury okien i drzwi. W korytarzu nie było nikogo; w małym biurze dyżurnego - pusto. Wbiegł na drugie piętro, skacząc po dwa stopnie. Przy drzwiach siedział mężczyzna w białym fartuchu. Trzymał w ręku gazetę, ale nie czytał: z ponurą miną patrzył w ścianę. Słysząc Alberta, podniósł głowę. - Wyjdźcie stąd, kadecie - rzekł. - Nie wolno. - Chcę się widzieć z kadetem Araną. - Nie - rzekł niegrzecznie mężczyzna. - Idźcie stąd. Nikomu nie wolno widzieć się z kadetem Araną. Jest w izolacji. - To pilna sprawa - nalegał Alberto. - Proszę, niech mi pan pozwoli mówić z dyżurnym lekarzem. - Ja jestem dyżurnym lekarzem. - Nieprawda. Pan jest pielęgniarzem. Chcę mówić z lekarzem. - Nie lubię takich żartów - rzekł mężczyzna. Puścił gazetę na posadzkę. - Jeśli nie zawoła pan lekarza, sam po niego pójdę - rzekł Alberto. - I przejdę, choćby się panu nie podobało. 139

- Co z wami, kadecie? Zwariowaliście? - Zawołaj pan lekarza, do cholery - krzyknął Alberto. - A niech to… Zawołaj pan lekarza. - Same dzikusy w tej szkole - rzekł mężczyzna. Wstał i oddalił się w głąb korytarza. Ściany były pomalowane na biało, może nawet niedawno, ale wilgoć pokryła je już szarymi plamami. W parę chwil później pielęgniarz pojawił się znowu, prowadząc wysokiego mężczyznę w okularach. - Czego pan sobie życzy? - Chciałbym się widzieć z kadetem Araną, panie doktorze. - Nie można - odpowiedział lekarz z bezradnym gestem. - Żołnierz nie powiedział panu, że nie wolno tutaj wchodzić? Mogliby pana ukarać, młodzieńcze. - Wczoraj byłem trzy razy - rzekł Alberto. - Żołnierz nie dał mi przejść. Ale dzisiaj go nie było. Bardzo proszę, panie doktorze, chciałbym się z nim widzieć chociażby przez chwilę. - Bardzo żałuję, ale to nie ode mnie zależy. Pan wie, co to regulamin. Kadet Arana znajduje się w izolacji. Nikt się z nim nie może widzieć. Pan jest jego krewnym? - Nie - rzekł Alberto. - Ale muszę z nim pomówić. To pilna sprawa. Lekarz położył mu dłoń na ramieniu i spojrzał na niego ze współczuciem. - Kadet Arana nie może mówić z nikim - rzekł. - Jest nieprzytomny. Ale będzie lepiej. A teraz niech pan stąd idzie. Proszę mnie nie zmuszać do wezwania oficera. - Czy mógłbym widzieć się z nim, gdybym przyniósł rozkaz od majora szefa koszar? - Nie - rzekł lekarz. - Tylko na rozkaz pułkownika. Przychodziłem, żeby czekać na nią przy wyjściu ze szkoły dwa czy trzy razy w tygodniu, ale nie zawsze do niej podchodziłem. Moja matka przyzwyczaiła się sama jeść obiad, chociaż nie wiem, czy wierzyła naprawdę, że poszedłem do kolegi. W każdym razie było jej to na rękę; w ten sposób wydawała mniej na jedzenie. Czasami, gdy wracałem do domu w południe, patrzyła na mnie z niezadowoleniem i pytała: „Dzisiaj nie jedziesz do Chucuito?”.

Chodziłbym po nią do szkoły nawet codziennie, ale w szkole im. Drugiego Maja nie pozwalali mi wychodzić przed końcem lekcji. W poniedziałki szło łatwo; mieliśmy wychowanie fizyczne. Podczas przerwy chowałem się za filarami, i czekałem, aż profesor Zapata wyprowadzi klasę ze szkoły. Wtedy urywałem się przez główne wejście. Profesor Zapata był kiedyś mistrzem w boksie, ale postarzał się i nie miał ochoty pracować; nigdy nie sprawdzał listy. Prowadził nas na łąkę i mówił: „Pograjcie sobie w piłkę, to dobry trening dla nóg, ale nie oddalajcie się zbytnio”. I siadał na trawie czytać gazetę. We wtorki nie sposób było wyjść wcześniej; nauczyciel od matematyki znał całą klasę po imieniu. Natomiast w środę mieliśmy rysunki i śpiew, a doktor 140

Ciguena stale był nieprzytomny; po przerwie o jedenastej wychodziłem przez garaże i wsiadałem do tramwaju o kilka domów od szkoły. Chudy Higueras nadal dawał mi pieniądze. Czekał na mnie zawsze na placu Bellavista, zapraszał mnie na kieliszek i na papierosa, opowiadał mi o moim bracie, o kobietach, o wielu rzeczach. Jesteś już mężczyzną, mówił mi. Mężczyzną jak się patrzy”. Czasami proponował mi pieniądze, chociaż go nie prosiłem. Nie dawał mi dużo, pięćdziesiąt centavos albo sola, ale wystarczało mi na przejazd. Jechałem na plac 2 Maja, szedłem aleją Alfonsa Ugarte aż do jej szkoły i stawałem zawsze w sklepie na rogu. Czasem podchodziłem do niej, a ona mówiła: „Cześć, dzisiaj też wcześniej wyszedłeś?”, a potem mówiła o czymś innym i ja też. „Jest bardzo inteligentna - myślałem - zmienia temat, żeby nie wprawiać mnie w zakłopotanie”. Szliśmy w stronę domu jej wuja, o jakieś osiem przecznic dalej, a ja starałem się, żebyśmy szli powoli, stawiając krótkie kroki, przystając przed wystawami sklepów, ale nigdy nie trwało to dłużej niż pół godziny. Rozmawialiśmy zawsze o tych samych rzeczach, ona opowiadała mi, co się działo w jej szkole, a ja - w mojej, mówiliśmy o tym, co będziemy odrabiać po południu, kiedy będą egzaminy i czy przejdziemy do następnej klasy. Znałem z imienia wszystkie dziewczynki z jej klasy, a ona przezwiska moich kolegów i nauczycieli i plotki, jakie kursowały o najlepszych uczniach z Drugiego Maja. Jednego razu pomyślałem sobie, że powiem jej: „wczoraj w nocy śniło mi się, że jesteśmy dorośli i bierzemy ślub”. Byłem pewien, że zaczęłaby mnie wypytywać, więc spróbowałem wymyślić wiele różnych zdań, żeby w razie czego nie stracić języka w gębie. Na drugi dzień, kiedy szliśmy aleją Arka, powiedziałem nagle: „Słuchaj, wczoraj w nocy śniło mi się…”. „Co takiego? Co ci się śniło?” - zapytała. A ja tylko powiedziałem: „Że zdaliśmy oboje do następnej klasy”. „Oby ten sen się spełnił” - odpowiedziała mi. Kiedy odprowadzałem ją, spotykaliśmy zawsze uczniów ze szkoły La Salle, w ich mundurkach koloru kawy z mlekiem, i to był jeszcze jeden temat do rozmowy. „To prawdziwe baby - mówiłem. - Ani się

umywają do chłopaków z Drugiego Maja. To takie same maminsynki jak ci ze szkoły Ojców Marianów z El Callao, co to grają w nogę jak kobiety; jak dostaną kopa, to od razu zaczynają wołać mamę. Popatrz tylko na ich gęby”. Śmiała się, a ja dalej mówiłem o tym samym, w końcu jednak temat się wyczerpał i myślałem: „Już dochodzimy”. Najbardziej niepokoiła mnie myśl, że ona może nudzi się, słuchając, jak jej opowiadam stale te same historie, ale pocieszałem się, bo ona też nieraz mówiła o tym samym, a mnie nigdy to nie wydawało się nudne. Opowiadała mi dwa albo trzy razy film, jaki obejrzała z ciotką na poniedziałkowym seansie dla kobiet. Właśnie była mowa o kinie, kiedy któregoś razu ośmieliłem się jej coś powiedzieć. 141

Spytała mnie, czy widziałem już jakiś tam film, odpowiedziałem, że nie. „Nigdy nie chodzisz do kina, prawda?” - spytała. „Teraz chodzę rzadko - odpowiedziałem - ale w zeszłym roku chodziłem. Z dwoma chłopakami z Drugiego Maja wchodziliśmy na gapę na popołudniowy seans w środę w kinie Saenz Peńa; kuzyn jednego z moich kolegów był policjantem i kiedy był na służbie, wpuszczał nas na drugi balkon. Ledwie gasili światło, schodziliśmy na wysoki parter, oddzielony tylko barierką, którą każdy może przeskoczyć”. - „I nigdy was nie nakryli?” - spytała, a ja powiedziałem: „A kto miał nakryć, jeśli policjant był kuzynem mojego kolegi”. I ona powiedziała mi: „Dlaczego w tym roku nie robicie tak dalej?”. „Teraz oni chodzą w czwartki, bo policjantowi zmienili dzień służby”. „A ty nie chodzisz?” - spytała. A ja bez zastanowienia odpowiedziałem: „Wolę iść do ciebie do domu, żeby być z tobą”. I zaledwie to powiedziałem, ugryzłem się w język i przestałem mówić. To było jeszcze gorzej, bo zaczęła na mnie patrzeć bardzo poważnie, a ja pomyślałem: „Już się gniewa”. Wtedy więc dodałem: „Ale może kiedyś się z nimi wybiorę. Chociaż, prawdę mówiąc, nie bardzo lubię chodzić do kina”. I zacząłem mówić jej o czymś innym, nie przestając jednak myśleć o tym, jak na mnie patrzyła, inaczej niż zawsze, jak gdyby słysząc mnie zgadła to wszystko, czego nie ośmielałem się jej powiedzieć. Któregoś razu chudy Higueras podarował mi półtora sola. „Żebyś sobie kupił papierosów powiedział - albo upił się, jeśli masz miłosne kłopoty”. Na drugi dzień szliśmy aleją Arica, po stronie, gdzie jest kino Brena, i przypadkiem przystanęliśmy przed wystawą piekarni. Były ciastka z czekoladą i ona powiedziała: „Ale smacznie wyglądają!”. Przypomniałem sobie o pieniądzach, które miałem w kieszeni; niewiele razy byłem równie szczęśliwy w życiu. Powiedziałem jej: „Zaczekaj, mam sola, kupię takie jedno”, a ona powiedziała: „Ależ nie, nie wydawaj go, ja żartowałam”, ale ja wszedłem i poprosiłem sprzedawcę Chińczyka o jedno ciastko. Byłem taki oszołomiony, że wyszedłem nie czekając na resztę, ale Chińczyk uczciwie dogonił mnie i powiedział: „Winienem

jedną pesetę reszty. Proszę”. Dałem jej ciastko, a ona powiedziała: „Ale to nie wszystko dla mnie. Podzielimy się”. Ja nie chciałem i zapewniałem ją, że nie mam ochoty, ale nalegała i w końcu powiedziała: „Ugryź przynajmniej raz” i wyciągnęła rękę, wkładając mi ciastko do ust. Ugryzłem kawałeczek, a ona roześmiała się. „Umazałeś się cały rzekła - ale ja jestem głupia, to moja wina, zaraz cię wytrę”. Wtedy podniosła drugą rękę i zbliżyła ją do mojej twarzy. Znieruchomiałem i uśmiech zamarł mi na twarzy, kiedy poczułem, że mnie dotyka, i nie śmiałem oddychać, kiedy przesuwała palce po moich ustach, bo bałem się, że poruszę wargami i ona domyśli się, że miałem ochotę pocałować ją w rękę. „Już” - rzekła potem i poszliśmy dalej bez słowa w stronę szkoły La Salle; ja byłem nieprzytomny po tym, co się przed chwilą stało, i pewien, że ona jakoś bardzo powoli 142

przesunęła rękę po moich ustach albo że przesunęła ją kilka razy, i mówiłem sobie: „A może to zrobiła naumyślnie”. A zresztą to nie Niewygrzana przynosiła pchły; ja sądzę, że to w szkole ich nabrała, od górali. Jednego razu Jaguar i Kędzior, dranie, puścili na nią mendy. Jaguar polazł gdzieś, licho wie gdzie, pewnie do tych dziwek z ruder na ulicy Huatica, i nałapał pełno ogromnych mend. Puszczali je na posadzce łazienki i widać je było na kaflach, wielkie jak mrówki. Kędzior powiedział mu: „A może byśmy je tak komuś podrzucili?”, a Niewygrzana, na swoje nie - szczęście, akurat na nich patrzyła. Na nią wypadło, Kędzior trzymał ją w górze za kark, że tylko wierzgała, a Jaguar puszczał jej w kudły swoje mendy obiema rękami, a potem się rozochocili i Jaguar krzyknął: Jeszcze mam ich całe fury, kogo ochrzcimy?” i Kędzior krzyknął: „Niewolnika”. Poszedłem z nimi. Niewolnik spał; pamiętam, że go złapałem za głowę i zasłoniłem mu oczy, a Kędzior unieruchomił mu nogi. Jaguar wciskał mu mendy między włosy, a ja krzyczałem na niego: „Ostrożniej, cholera, bo mi je wpuszczasz do rękawa”. Gdybym wiedział, co się z chłopakiem stanie, chyba bym go wtedy za głowę nie trzymał ani bym się tak z niego nie nabijał. Ale nie sądzę, żeby jemu coś się od tych mend stało, za to Niewygrzana odcierpiała to naprawdę. Straciła prawie wszystkie kudły i stale ocierała się o ściany. Wyglądała jak żebrak zarażony trądem, jedna rana. Pewnie bardzo ją swędziało, nie przestawała się ocierać, o co się dało, przede wszystkim o szorstką ścianę sypialni. Jej grzbiet wyglądał jak peruwiańska flaga - czerwony i biały, biały i czerwony, tynk i krew. Wtedy Jaguar powiedział: „Jeśli ją natrzemy tureckim pieprzem, zacznie mówić ludzkim głosem”. I rozkazał mi: „Boa, idź do kuchni ukraść trochę pieprzu”. Poszedłem i kucharz dał mi kilka strąków. Starliśmy je na proszek kamieniem

o posadzkę, a góral Cava mówił: „Szybko, szybko”. Potem Jaguar powiedział: „Złap ją i trzymaj, a ja będę ją leczył”. Naprawdę prawie zaczęła mówić. Skakała aż do szafek, zwijała się jak wąż, a jakie do tego wycie! Przyszedł kapral Morte, przestraszony tym hałasem, a widząc skoki Niewygrzanej, aż płakał ze śmiechu i mówił: „To dopiero skurczybyki, to dopiero skurczybyki”. Ale najdziwniejsze z tego wszystkiego, że suka wyzdrowiała. Znowu wyrosła jej sierść i nawet zdaje mi się, że utyła. Myślała pewnie, że natarliśmy ją pieprzem, żeby ją wyleczyć, zwierzęta nie są inteligentne, i domyśl się, co ta sobie do głowy wbiła. Dość że od tego dnia wszędzie chodziła za mną. W szeregach plątała mi się między nogami i nie dawała mi maszerować, jak należy. W jadalni kładła się pod moim krzesłem i machała ogonem, żebym jej rzucił jakiś ogryzek. Czekała na mnie pod drzwiami klasy, a na przerwie, kiedy wychodziłem, zaczynała się łasić, rozdziawiając pysk i strzygąc uszami. Wieczorem właziła na moje łóżko i chciała mnie lizać 143

po twarzy. I na nic się zdawało bicie. Oddalała się, ale wracała, oceniając sytuację oczami, tym razem uderzysz mnie czy nie, podejdę jeszcze trochę bliżej i odejdę znowu, a teraz na pewno mnie nie kopniesz. Ale mądrala! I wszyscy zaczęli się ze mnie nabijać i mówić: „Rżniesz ją, zbóju”, ale to nieprawda, nawet mi wtedy jeszcze do głowy nie przyszło rżnąć sukę. Z początku złościło mnie to zwierzę, takie przymilne, chociaż czasem skrobałem ją przypadkiem po głowie i tak przekonałem się, co lubi. Wieczorem właziła na mnie i wierciła się, nie dając mi spać, aż wsuwałem palce w jej kudły na karku i trochę ją drapałem. Wtedy leżała spokojnie. Te odgłosy w nocy to było tylko wiercenie się suki. Kiedy słychać było, że się rusza, wszyscy zaczynali w konia mnie robić: „Dosyć tego, Boa, zostaw zwierzę w spokoju, udusisz je”, ach łajdaczko, to ty lubisz, co? Chodź no tutaj, niech ci poskrobię łepek i brzuszek. I od razu nieruchomiała jak kamień, ale czułem pod ręką, że drży z zadowolenia, i jeżeli przestawałem drapać przez chwilkę, zrywała się i widziałem w ciemności, że rozdziawiła pysk i pokazuje swoje białe zębiska. Nie wiem, dlaczego psy mają takie białe zęby, ale wszystkie mają takie, nigdy nie widziałem psa z czarnym zębem ani nie przypominam sobie, bym słyszał o psie, któremu wypadł ząb czy się zepsuł i trzeba było wyrwać. To dziwne u psów i dziwne też, że nie śpią. Ja myślałem, że to tylko Niewygrzana nie śpi, ale potem opowiedzieli mi, że wszystkie psy są takie bezsenne. Z początku trochę było mi nieswojo, trochę nawet się bałem. Wystarczy, że otworzyłem oczy, i już ją widziałem, jak patrzy na mnie, i czasem nie mogłem zasnąć od tej myśli, że suka spędza noc koło

mnie nie opuszczając powiek, każdego by to mogło zdenerwować, że go śledzą, nawet jeśli to tylko suka, co nic nie rozumie, ale czasami wydaje się, jakby rozumiała. Alberto odwrócił się i zszedł. Na ostatnich stopniach minął mężczyznę w pewnym wieku. Twarz miał szarą i oczy pełne trwożnego niepokoju. - Proszę pana - zawołał nań Alberto. Mężczyzna wszedł już kilka stopni w górę; zatrzymał się i odwrócił. - Przepraszam pana - rzekł Alberto. - Czy pan jest krewnym kadeta Ricarda Arany? Mężczyzna patrzył na niego z uwagą, jak gdyby próbując go rozpoznać. - Jestem jego ojcem - rzekł. - Dlaczego? Alberto wszedł dwa stopnie w górę. Ich oczy znalazły się na tej samej wysokości. Ojciec Arany przyglądał mu się nadal. Niebieskie sińce na powiekach; oczy zdradzały zaniepokojenie, brak snu. - Czy może pan powiedzieć mi, jak się czuje Arana? - spytał Alberto. - Jest w izolacji - odpowiedział mężczyzna ochrypłym głosem. - Nie pozwalają nam się z 144

nim zobaczyć. Nawet nam. Nie mają prawa. Pan jest jego przyjacielem? - Jesteśmy z tego samego oddziału - rzekł Alberto. - Mnie też nie pozwolili wejść. Mężczyzna kiwnął głową. Wydawał się zgnębiony. Kilkudniowy zarost szarzał na policzkach i na brodzie; kołnierzyk koszuli był pognieciony i poplamiony, a krawat, nieco obsunięty, był zawiązany na śmiesznie mały węzeł. - Mogłem widzieć go tylko przez sekundę - rzekł mężczyzna. - Od drzwi. Nie powinni tak robić. - Jak on się czuje? - spytał Alberto. - Co panu powiedział lekarz? Mężczyzna podniósł rękę do czoła, potem otarł usta kostkami palców.

- Nie wiem - rzekł. - Operowali go dwa razy. Jego matka prawie oszalała. Nie rozumiem, jak mogło stać się coś podobnego. Akurat kiedy miał skończyć. Lepiej o tym nie myśleć, to niemądre myśli. Trzeba tylko się modlić. Bóg musi go uratować całego i zdrowego. Jego matka jest w kaplicy. Doktor powiedział, że może będziemy go mogli zobaczyć dziś wieczór. - Wyjdzie z tego - rzekł Alberto. - Szkoła ma najlepszych lekarzy, proszę pana. - Tak, tak - rzekł mężczyzna. - Pan kapitan bardzo nas podniósł na duchu. To bardzo uprzejmy człowiek, kapitan Garrido, zdaje się. Przekazał nam pozdrowienia od pułkownika, wie pan? Mężczyzna znowu ręką potarł twarz. Poszukał w kieszeni i wyjął paczkę papierosów. Poczęstował Alberta, który odmówił. Mężczyzna znowu wsunął rękę do kieszeni. Nie znajdował zapałek. - Proszę chwilę zaczekać - rzekł Alberto. - Postaram się o ogień. - Pójdę z panem - rzekł mężczyzna. - Nie ma sensu tutaj siedzieć w korytarzu, nie mając się do kogo odezwać. Dwa dni tak spędziłem. Nerwy mam w strzępach. Oby Bóg ustrzegł nas od najgorszego. Wyszli z ambulatorium. W małym pokoiku przy wejściu siedział dyżurny wartownik. Spojrzał na Alberta ze zdumieniem i wysunął nieco głowę, ale nic nie powiedział. Ściemniło się. Alberto skierował się przez łąkę w stronę La Perlity. W dali widać było przez mgłę światła okien sypialni. Budynek szkolny był ciemny. Nie było słychać żadnego dźwięku. - Pan był z nim, kiedy to się stało? - spytał mężczyzna. - Tak - rzekł Alberto. - Ale nie koło niego. Ja szedłem na drugim końcu tyraliery. To kapitan go zobaczył, kiedy myśmy już byli na wzgórzu. - To niesprawiedliwe - rzekł mężczyzna. - Niesprawiedliwa kara. Jesteśmy uczciwymi 145

ludźmi. W każdą niedzielę chodzimy do kościoła, nikomu nie uczyniliśmy nic złego. Jego matka zawsze bierze udział w akcjach dobroczynnych. Dlaczego Pan Bóg zesłał na nas to nieszczęście? 146

CZĘŚĆ DRUGA

147

I

- Wszyscy w oddziale jesteśmy bardzo zmartwieni - rzekł Alberto. Zapadło milczenie. Po chwili dodał: - Bardzo go cenimy. To bardzo dobry kolega. - Tak - rzekł mężczyzna. - To porządny chłopiec. I wie pan, to moja zasługa. Czasami musiałem być dla niego nieco surowy. Ale to dla jego dobra. Niemało wysiłku kosztowało mnie wychować go na mężczyznę. To mój jedyny syn, wszystko, co czynię, jest dla jego dobra. Dla jego przyszłości. Niech mi pan opowie o nim, dobrze? O jego życiu w szkole. Ricardo jest bardzo skryty. Nic nam nie mówił. Ale czasami wydawał się niezadowolony. - Życie w wojsku jest dość ciężkie - rzekł Alberto. - Trudno się przyzwyczaić. Nikt nie jest zadowolony na początku.

- Ale to mu dobrze zrobiło - rzekł mężczyzna z przekonaniem. - To go zmieniło, zrobiło z niego innego człowieka. Nikt temu nie może zaprzeczyć, nikt. Pan nie wie, jaki on był w dzieciństwie. Tutaj go zahartowali, wpoili mu poczucie odpowiedzialności. Tego właśnie pragnąłem, żeby zmężniał, żeby wzmocnił swoją osobowość. Zresztą, gdyby chciał stąd wyjść, mógł mi powiedzieć. Zaproponowałem mu tę szkołę, a on się zgodził. To nie moja wina. Ja wszystko zrobiłem z myślą o jego przyszłości. - Proszę się uspokoić - rzekł Alberto. - Niech się pan nie martwi. Jestem pewien, że najgorsze już minęło. - Jego matka wini mnie za wszystko - rzekł mężczyzna, jak gdyby go nie słyszał. - Kobiety takie już są, niesprawiedliwe; niczego nie rozumieją. Ale ja mam czyste sumienie. Posłałem go tutaj, żeby z niego zrobić silnego, wartościowego człowieka. Nie mogłem przewidzieć… Pan myśli, że można mnie, ot tak, winić za wszystko? - Nie wiem - rzekł Alberto skrępowany. - To znaczy, oczywiście, że nie. Najważniejsze, to żeby Arana wyzdrowiał. - Jestem bardzo zdenerwowany - rzekł mężczyzna. - Proszę na mnie nie zwracać uwagi. Chwilami tracę panowanie nad sobą. Doszli do La Perlity. Paulino stał za ladą, podpierając brodę rękami. Spojrzał na Alberta, jak gdyby widział go po raz pierwszy. - Pudełko zapałek - rzekł Alberto. Paulino spojrzał nieufnie na ojca Arany. - Nie ma - rzekł. 148

- To nie dla mnie, tylko dla tego pana. Paulino bez słowa wyciągnął pudełko zapałek spod lady. Mężczyzna spalił trzy zapałki, próbując zapalić papierosa.

W ich świetle Alberto spostrzegł, że ręce mężczyzny drżą. - Proszę kawę - rzekł ojciec Arany. - Napije się pan czegoś? - Kawy nie ma - rzekł Paulino znudzonym głosem. - Chce pan colę? - Dobrze - rzekł mężczyzna. - Colę, wszystko jedno co. Zapomniał o tym przedpołudniu, jasnym, bez deszczu i bez słońca. Wysiadł z tramwaju Lima - San Miguel na przystanku przed kinem Brasil, o przystanek przed swoim domem. Zawsze wysiadał tutaj, woląc niepotrzebnie iść pieszo kilometr, choćby i padało, aby przedłużyć odległość dzielącą go od nieuniknionego spotkania. Tego dnia miał przemierzyć tę trasę po raz ostatni. Egzaminy skończyły się tydzień wcześniej, teraz rozdano im dzienniczki i szkoła zamarła, by odżyć znowu dopiero po trzech miesiącach. Jego koledzy cieszyli się z perspektywy wakacji. On natomiast bał się. Szkoła była jego jedynym schronieniem. Lato miało pogrążyć go w bezwładzie, na ich łasce i niełasce. Zamiast pójść aleją Salaverry, poszedł dalej aleją Brasil aż do parku. Usiadł na ławce, wsunął ręce do kieszeni, skulił się nieco i znieruchomiał. Poczuł się stary; życie było jednostajne, pozbawione podniet, ciężkie brzemię do dźwigania. W klasie jego koledzy zaczynali żarty, gdy tylko odwrócił się nauczyciel: poszturchiwali się, rzucali papierowe kulki, śmiali się. Przyglądał się im z powagą i zakłopotaniem: dlaczego nie mógł być taki jak oni, dlaczego nie mógł żyć beztrosko, mieć przyjaciół, troskliwych rodziców? Zamknął oczy i trwał tak przez długą chwilę, myśląc o Chiclayo, o cioci Adelinie, o radosnej niecierpliwości, z jaką w dzieciństwie czekał na nadejście lata. Potem podniósł się i powoli, krok za krokiem, skierował się do domu. Był jeszcze dość daleko, gdy serce skoczyło mu do gardła: niebieski samochód stał przed domem. Czyżby stracił poczucie czasu? Zapytał przechodnia o godzinę. Była jedenasta. Ojciec nigdy nie wracał przed pierwszą. Przyspieszył kroku. Dochodząc do drzwi usłyszał głosy rodziców. Rozmawiali o czymś z ożywieniem. „Powiem, że tramwaj wyskoczył z szyn i że musiałem przyjść na piechotę od Magdalena Vieja” - pomyślał z ręką na dzwonku. Ojciec otworzył mu drzwi. Uśmiechał się, w oczach nie było najmniejszego śladu gniewu. Co dziwniejsze, klepnął go serdecznie po ramieniu i rzekł prawie wesoło: - Aha, przyszedłeś wreszcie. Właśnie rozmawialiśmy z matką o tobie. Wejdź, wejdź. Uspokoił się; jego twarz od razu rozpłynęła się w tym głupim bezbronnym i bezosobowym 149

uśmiechu, który stanowił jego najlepszy pancerz. Matka była w salonie. Uścisnęła go z czułością i zaniepokoił się: ta wylewność mogłaby zmienić dobry humor ojca. W ostatnich miesiącach ojciec zmusił go do brania udziału w charakterze świadka lub sędziego w rodzinnych kłótniach. Było to poniżające i okrutne. Musiał odpowiadać „tak, tak” na wszystkie pytania, będące w istocie stwierdzeniami, które stawiał mu ojciec i które stanowiły poważne oskarżenia pod adresem matki. Rozrzutność, nieporządek, niezaradność, łajdaczenie się. O czym miał świadczyć tym razem? - Popatrz - rzekł ojciec uprzejmie. - Tu na stole jest coś dla ciebie. Spojrzał: na okładce ujrzał niewyraźne zdjęcie fasady wielkiego budynku z podpisem dużymi literami: „Szkoła im. Leoncia Prado jest wstępem do kariery wojskowej”. Wyciągnął rękę, wziął broszurę, podniósł ją do oczu i zaczął wertować w podnieceniu: ujrzał boiska do piłki nożnej, gładką pływalnię, jadalnie, puste, czyste i porządne sypialnie. Na dwóch stronach w środku kolorowe zdjęcie ukazywało doskonale uformowane szeregi defilujące przed trybuną; kadeci nieśli karabiny z bagnetami. Mieli białe kepi i złote galony. Na szczycie masztu powiewała flaga.

- Czy to nie wspaniałe? - rzekł ojciec. Jego głos był wciąż serdeczny, ale znał już go dostatecznie dobrze, by zauważyć ową nieznaczną zmianę intonacji, która oznaczała ostrzeżenie. - Tak - rzekł natychmiast. - To wspaniałe. - Oczywiście! - rzekł ojciec. Po krótkiej chwili zwrócił się do matki: - Widzisz? Nie mówiłem ci, że sam się do tego zapali? - Nie jestem pewna - odparła matka słabo, nie patrząc na niego. - Jeśli chcesz go tam posłać, rób, jak uważasz. Ale nie pytaj o moje zdanie. Według mnie nie powinien iść do internatu szkoły wojskowej. Podniósł wzrok. - Do internatu szkoły wojskowej? - Oczy mu zapłonęły. - To byłoby wspaniałe, mamo, bardzo bym chciał. - Ach, te kobiety - rzekł ojciec współczującym tonem. - Wszystkie takie same. Głupie i sentymentalne. Nigdy niczego nie rozumieją. No, chłopcze, wytłumacz tej pani, że szkoła wojskowa to akurat to, co ci najbardziej odpowiada. - On nawet nie wie, co to jest - wyjąkała matka. - Ależ wiem - odpowiedział z zapałem. - To mi najbardziej odpowiada. Zawsze ci mówiłem, że chcę iść do internatu. Tatuś ma rację. - Mój chłopcze - rzekł ojciec. - Twoja matka uważa cię za głupca, który nie potrafi 150

rozumnie myśleć. Teraz rozumiesz, jak bardzo ci zaszkodziła? - To musi być wspaniałe - powtórzył. - Wspaniałe. - Dobrze - rzekła matka. - Skoro nie ma o czym mówić, nic już więcej nie powiem. Ale wiedzcie, że mi się ten pomysł nie podoba. - Nie pytałem cię o zdanie - rzekł ojciec. - O tych rzeczach ja sam decyduję. Po prostu zawiadomiłem cię o swoim postanowieniu.

Kobieta wstała i wyszła z salonu. Mężczyzna od razu się uspokoił. - Masz dwa miesiące, żeby się przygotować - rzekł. - Egzaminy są chyba trudne, ale nie jesteś tępak, zdasz je bez kłopotów. Prawda? - Będę się uczył - obiecał. - Zrobię wszystko, co w mej mocy, żeby się dostać. - Doskonale - rzekł ojciec. - Zapiszę cię na kursy i kupię ci materiały do egzaminu. Chociażby i kosztowało dużo pieniędzy, zawsze warto. To dla twojego dobra. Tam zrobią z ciebie mężczyznę. Jeszcze masz czas, żeby się poprawić. - Jestem pewien, że zdam - powiedział. - Jestem pewien. - Dobrze, dość gadania. Jesteś zadowolony? Trzy lata wojskowego życia zrobią z ciebie innego człowieka. Wojskowi znają się na rzeczy. Zahartują ci ciało i ducha. Gdybym ja tak miał kogoś, kto by się interesował moją przyszłością, jak ja twoją! - Tak. Dziękuję, bardzo dziękuję - powiedział. A po chwili dodał, po raz pierwszy: Tatusiu. - Możesz dziś po obiedzie pójść do kina - rzekł ojciec. - Dam ci dziesięć solów. W soboty Niewygrzana jest smutna. Dawniej tak nie było. Przeciwnie, chodziła z nami na ćwiczenia, biegała i skakała, słysząc wystrzały i kule przelatujące nad nią z gwizdem, wszędzie było jej pełno, ożywiała się bardziej niż jakiegokolwiek innego dnia. Ale potem przywiązała się do mnie i zmieniła. W soboty zachowywała się dziwnie, czepiała się mnie jak rzep i chodziła przy nodze, liżąc mnie i gapiąc się szeroko otwartymi ślepiami. Już dość dawno zauważyłem, że za każdym razem, kiedy wracamy z ćwiczeń i prowadzą nas do łaźni, albo później, kiedy wracam do sypialni przebrać się w mundur wyjściowy, włazi pod łóżko albo zakopuje się w szafce na ubranie i zaczyna cicho skomlić z żalu, że wychodzę. I pochlipuje cichutko, kiedy stajemy na zbiórce, a potem idzie za mną ze schylonym łbem, jak pokutująca dusza. Staje w bramie szkoły, podnosi pysk i zaczyna patrzeć na mnie, a ja czuję jej spojrzenie, kiedy jestem już daleko, nawet wtedy, kiedy dochodzę do alei Palmeras, czuję, że Niewygrzana stoi dalej w bramie szkoły, koło wartowni, patrząc na szosę, którą odszedłem, i czekając. Natomiast nigdy nie próbowała pójść za mną dalej, 151

za bramę, chociaż nikt jej nie mówił, że ma zostać w środku, tak jak gdyby sama się zdecydowała, niby za karę; to też dziwna historia. Ale kiedy wracam w niedzielę wieczorem, suka już czeka w bramie, biegając nerwowo między wchodzącymi kadetami, kręcąc bez przerwy pyskiem, węsząc, a ja wiem, że mnie czuje węchem z daleka, bo słyszę, jak się zbliża, szczekając, i ledwie mnie zobaczy, skacze, macha ogonem i cała aż się skręca z tej radości. To bardzo wierne zwierzę, żal mi, że ją sprałem. Nie żebym stale ją dobrze traktował, nieraz zdarzyło mi się ją złoić po prostu dlatego, że byłem zły albo dla zabawy. I nie można powiedzieć, by Niewygrzana się gniewała, raczej nawet lubiła to, pewnie myślała, że to pieszczoty. „Skacz, Niewygrzana, nie bój się”, a suka na szafce tylko warczy i szczeka, patrzę ze strachem, jak pies na szczycie drabiny. „Skacz, skacz, Niewygrzana!” I nie mogła się zdecydować, aż podchodziłem od tyłu i lekko ją pchałem, wtedy suka spadała ze zjeżoną sierścią, łubudu na ziemię. Ale to były żarty. Ani ja jej nie żałowałem, ani się Niewygrzana nie obrażała, choćby ją i bolało. Ale dzisiaj to było co innego, zbiłem ją po chamsku, z rozmysłem. Nie można powiedzieć, by to była tylko moja wina. Trzeba wziąć pod uwagę wszystko, co się działo. Biedny góral Cava, kto by to nerwowo wytrzymał, a Niewolnik z kawałkiem ołowiu w głowie, to normalne, że wszyscyśmy ogłupieli. W dodatku nie wiem, dlaczego kazali nam włożyć granatowe mundury wyjściowe akurat teraz, w tym letnim słońcu; pociliśmy się wszyscy i bebechy się nam wywracały. O której go przyprowadzą, jak teraz wygląda, czy się zmienił po tylu dniach paki, pewnie schudł, może trzymali go o chlebie i wodzie przez cały dzień w pokoju z tymi lalami z Rady Oficerów, wyjść tylko po to, żeby stawać na baczność przed pułkownikiem i kapitanami, wyobrażam już sobie te pytania, te krzyki, można zwariować. I na nic, bo chociaż jest góralem, zachował się jak mężczyzna, ani słówka o nikim, sam wytrzymał całą hecę, to ja sam ukradłem pytania z chemii, ja sam, nikt nie wiedział, stłukłem szybę i podrapałem sobie ręce, jeszcze widać ślady. A potem znowu do paki, czekać, aż żołnierz przez okienko mu poda jedzenie - wyobrażam już sobie, jakie jedzenie, pewnie to samo, co dla żołnierzy - i myśleć o tym, co zrobi jego ojciec, kiedy Cava wróci do wsi w górach i powie mu: „wyrzucili mnie”. Jego ojciec to na pewno brutal, wszyscy górale to brutale, w szkole miałem kolegę, który pochodził z Puno i przychodził czasem ze strasznymi bliznami po laniu, jakie spuszczał mu ojciec. Musiał góral Cava przeżyć ciężkie chwile, żal mi go. Na pewno nigdy go więcej nie zobaczę. Takie to życie, spędziliśmy trzy lata razem, a teraz wróci w góry, nie będzie się uczył dalej, będzie żył wśród Indian i lam, zostanie prostym chamem. Najgorsze w tej szkole jest to, że jak kogo wyrzucają, nie liczą się wszystkie zaliczone lata nauki, 152

dobrze już te sukinsyny wiedziały, jak ludzi zgnoić. Ciężko musiało być przez te dni góralowi i cały oddział tak jak i ja myślał o tym, podczas gdy trzymali nas na dziedzińcu w granatowych mundurach pod palącym słońcem, w oczekiwaniu, aż go przyprowadzą. Nie można było głowy podnieść, bo oczy łzawiły. I trzymali nas tak kawał czasu, zanim zaczęli. Potem przyszli porucznicy w paradnych mundurach, major dowódca koszar i nagle zjawił się pułkownik. Wtedy stanęliśmy na baczność. Porucznicy poszli złożyć raport, a nas aż dreszcz przeszedł. Kiedy pułkownik przemawiał, zrobiło się cicho jak makiem zasiał. Ale nie tylko baliśmy się. Było nam też smutno, zwłaszcza chłopakom z pierwszego oddziału, na myśl, że za chwilę przyprowadzą kogoś, kto żył wśród nas przez tyle czasu, chłopaka, którego tyle razy widzieliśmy na golasa, z którym tyleśmy razem narozrabiali, trzeba by mieć serce z kamienia, żeby pozostać obojętnym. Pułkownik zaczął mówił swoim głosikiem eunucha. Był aż blady ze złości i mówił straszne rzeczy o góralu, o oddziale, o roku, o wszystkich i wtedy zauważyłem, że Niewygrzana dobiera mi się, cholera jedna, do butów. Niewygrzana, won, zjeżdżaj stąd, suko parszywa, idź lepiej szarpać sznurowadła pułkownikowi, leż spokojnie, nie wykorzystuj chwili, bo stracę cierpliwość. A nie mogłem nawet jej leciutko kopnąć, żeby spłynęła. Porucznik Huarina i kapral Morte stoją na baczność o metr ode mnie, słyszą mój oddech, suko, nie nadużywaj okoliczności. Przestań, suko wściekła, bo pójdziesz do piekła. Nic nie pomagało, nigdy nie widziałem jej tak upartej, ciągnęła i ciągnęła za sznurowadło, aż mi je zerwała i poczułem, że mam luz w bucie. Ale teraz, powiedziałem sobie, ma satysfakcję i pójdzie sobie do diabła. Dlaczego się nie wyniosłaś, Niewygrzana, to wszystko twoja wina. Zamiast leżeć spokojnie, zaczęła się dobierać do drugiego buta, jak gdyby wiedziała, że nie mogę się ruszyć bodaj o milimetr ani spojrzeć na nią, ani nawet jej skląć. W tym momencie przyprowadzili górala Cavę. Szedł między dwoma żołnierzami, jak gdyby go mieli rozstrzelać, bardzo blady. Poczułem, że żołądek mi puchnie i coś mi pełznie do gardła, coś bardzo bolesnego. Góral, biały jak ściana, wybijał krok między dwoma żołnierzami, też góralami, wszyscy trzej mieli podobne gęby, wyglądali jak trojaczki, tylko że Cava był biały. Zbliżali się przez plac apelowy i wszyscy na nich patrzyli. Zrobili obrót i maszerowali w miejscu przed frontem batalionu, o kilka metrów od pułkownika i poruczników. Myślałem, dlaczego oni dalej wybijają krok, i zrozumiałem, że ani on, ani żołnierze nie wiedzieli, co robić przed oficerami, a nikomu do głowy nie przychodziło powiedzieć „stój”. Aż Gamboa zrobił krok do przodu, machnął ręką i wszyscy trzej stanęli w miejscu na baczność. Żołnierze cofnęli się i zostawili go samego w tej rzeźni, a on nie śmiał spojrzeć na boki, bracie drogi, nie cierp. Koło jest całym sercem z tobą i któregoś dnia pomścimy cię. Pomyślałem sobie: zaraz się rozpłacze, nie rozpłacz się, góralu, zrobiłbyś tym gnojom przyjemność, trzymaj się twardo, na baczność, i nie drzyj, niech 153

widzą. Stój tylko spokojnie, zobaczysz, że to nie trwa długo, jeśli potrafisz, uśmiechnij się trochę i zobaczysz, jak im to dopiecze. Czułem, że cały oddział kipiał jak wulkan, i aż paliło nas, żeby wybuchnąć. Pułkownik znowu zaczął mówić i zwracał się do górala, żeby go załamać, trzeba być przewrotnym draniem, żeby znęcać się nad chłopakiem, którego załatwili już, jak chcieli. Dawał mu rady, które słyszeliśmy wszyscy, mówił mu, żeby wyciągnął wnioski z nauczki, opowiadał mu życie Leoncia Prado, który do Chilijczyków, kiedy go rozstrzeliwali, powiedział: „Sam chcę dowodzić plutonem egzekucyjnym”, pacan głupi. Potem zagrali na trąbce i Pirania ruszając szczękami, jakby coś żuł, podszedł do górala Cavy, a ja pomyślałem: „zaraz się rozpłaczę z wściekłości”, a przeklęta Niewygrzana znowu szarpie mi but i mankiet spodni, zapłacisz mi za to, niewdzięcznico, pożałujesz tego. Trzymaj się, góralu, teraz najgorszy moment, potem wyjdziesz spokojnie na miasto i już po wojskowych, po rozkazach, po wartach. Góral stał nieruchomo, ale bladł jeszcze bardziej, jego śniada twarz aż pobielała, z daleka było widać, że drży mu broda. Ale wytrzymał. Nie cofnął się ani nie rozpłakał, kiedy Pirania zerwał mu znaczek z czapki i z kołnierza kurtki, a potem godło z kieszeni, zostawiając go obdartego, w poszarpanym mundurze, i znowu zagrała trąbka, dwaj żołnierze stanęli po bokach i zaczęli wybijać krok. Góral prawie nie podnosił nóg. Potem poszli aż do placu apelowego. Musiałem wykrzywiać oczy, żeby ich widzieć, jak odchodzą. Biedaczysko nie mógł utrzymać kroku, potykał się i chwilami opuszczał głowę, pewnie po to, żeby zobaczyć, jak wygląda poszarpany mundur. Żołnierze natomiast podnosili nogi jak należy, żeby ich pułkownik widział. Później zasłoni! ich mur, a ja pomyślałem: „Poczekaj no, Niewygrzana, gryź tylko dalej spodnie, teraz twoja kolej, już ty mi zapłacisz”, a jeszcze nie dali nam rozejść się, bo pułkownik znowu zaczął mówić o bohaterach. Pewnie już jesteś na ulicy, góralu, czekasz na autobus, po raz ostatni patrzysz na wartownię przy bramie, nie zapomnij nas, a chociaż zapomnisz, zostają tutaj twoi koledzy z Koła, oni zajmą się odwetem. Już nie jesteś kadetem, tylko zwykłym cywilem, możesz podejść do porucznika czy kapitana i nie musisz im salutować ani ustępować miejsca w autobusie czy na ulicy. Niewygrzana, dlaczego na przykład nie skoczysz, żeby złapać mnie za krawat albo za nos, rób, co chcesz, jesteś u siebie. Był straszny upał, a pułkownik gadał dalej. Kiedy Alberto wyszedł z domu, zaczynało się ściemniać, a jednak była dopiero szósta. Przez pół godziny co najmniej ubierał się, czyścił buty, opanowywał buntownicze kosmyki włosów, układał falę. Ogolił nawet brzytwą ojca meszek sypiący się rzadko na górnej wardze i policzkach. Doszedł do rogu ulic Ocharan i Juana Fanning. 154

Gwizdnął. Parę sekund później pojawił się w oknie Emilio, także wystrojony. - Już szósta - rzekł Alberto. - Daj gazu. - Minutkę. ?¦ Alberto spojrzał na zegarek, poprawił kant spodni, wyciągnął parę milimetrów chusteczki z kieszonki marynarki, przejrzał się ukradkiem w szybie czyjegoś okna: brylantyna dobrze spełniała swoje zadanie - fryzura trzymała się jak należy. Emilio wyszedł służbowymi drzwiami. - Pełno ludzi w salonie - rzekł do Alberta. - Był proszony obiad. Ohyda. Wszyscy wstawieni i w całym domu śmierdzi whisky. Ojciec na gazie i z tego wszystkiego przerobił mnie. Udaje cwaniaka i nie chce dać mi forsy. - Ja mam forsę - rzekł Alberto. - Chcesz, to ci pożyczę? - Jeśli pójdziemy gdzieś, to tak. Ale jeśli zostaniemy w parku Salazar, nie warto. Słuchaj, jak ty zrobiłeś, że ci dali kieszonkowe? Twój ojciec nie widział, co masz w dzienniczku? - Jeszcze nie. Tylko moja matka widziała. Stary pęknie ze złości. Pierwszy raz mi się zdarzyło oblać trzy przedmioty. Będę musiał się uczyć przez całe lato. Na plażę prawie nie będę mógł chodzić. Ech, lepiej o tym nie myśleć. Zresztą może nawet się nie będzie gniewał. Granda w domu. - Dlaczego? - Wczoraj mój ojciec nie wrócił na noc. Zjawił się dziś rano, umyty i ogolony. Jak gdyby nigdy nic. - Tak, szatan z twojego ojca - przytaknął Emilio. - Ma fury kobiet. A co mu powiedziała twoja matka? - Rzuciła w niego popielniczką. A potem zaczęła płakać na cały głos. Słychać było chyba w całej dzielnicy. Szli w kierunku Larco. Widząc ich, Japończyk z małej owocarni, gdzie przed laty zbierali się po meczach piłki na ulicy, pomachał im ręką. Zapaliły się już latarnie, ale chodniki tonęły nadal w mroku; liście i gałęzie drzew zasłaniały światło. Przechodząc przez ulicę Colón spojrzeli w stronę domu Laury. U niej zbierały się zazwyczaj dziewczęta z okolicy przed spacerem w parku Salazar, ale jeszcze nie przyszły: okna salonu były ciemne. - Zdaje mi się, że miały iść do Matyldy - rzekł Emilio. - Bebe i Pluto poszli tam po obiedzie. - Roześmiał się. - Bebe zwariował. Iść do Quinta de los Pinos i to w niedzielę! Jeśli rodzice Matyldy

go nie widzieli, to tamtejsze zabijaki musiały dobrze policzyć mu żebra. Plutowi też, chociaż Bogu ducha winny. Alberto się roześmiał. 155

- Oszalał dla tej dziewczyny - rzekł. - Po uszy się zadurzył. Quinta de los Pinos znajduje się daleko od dzielnicy, po drugiej stronie alei Larco, za parkiem Centralnym, niedaleko linii tramwajowej do Chorrillos. Kilka lat wcześniej to willowe osiedle należało do terytorium nieprzyjacielskiego, ale czasy zmieniły się, dzielnice nie stanowiły już zakazanych stref. Obcy spacerują po ulicach Colón, Ocharan i Porta, odwiedzają dziewczęta, przychodzą na ich zabawy, zalecają się do nich, zapraszają je do kina. Chłopcy natomiast musieli emigrować. Najpierw chodzili grupami po ośmiu czy dziesięciu do innych części Miraflores, położonych najbliżej, na aleję 28 Lipca, ulicę Francia, a potem dalej, do Angamos i w okolice alei Grau, gdzie mieszka Susuki, córka kontradmirała. Niektórzy znaleźli sobie dziewczyny w tych obcych dzielnicach i włączyli się w ich życie, nie rezygnując jednak z rodzinnych stron Diego Ferre. W niektórych dzielnicach napotkali na opór: kpiny i szyderstwa ze strony mężczyzn, lekceważenie ze strony dziewcząt. Ale w Quinta de los Pinos wrogość miejscowych znajdowała wyraz w przemocy. Kiedy Bebe zaczął się kręcić koło Matyldy, któregoś wieczoru napadli na niego i oblali wiadrem wody. Bebe jednakże nadal oblegał tę okolicę, a z nim kilku innych chłopców z jego dzielnicy, bo mieszka tam nie tylko Matylda, ale i Gracella, i Molly, obie bez partnerów. - To nie one? - spytał Emilio. - Nie. Ślepy jesteś? To siostry Garcia. Znajdowali się w alei Larco, o dwadzieścia metrów od parku Salazar. Sznur samochodów posuwa się powoli jezdnią, zakręca naprzeciw tarasu, ginie w tłumie pojazdów zaparkowanych na skraju parku, potem pojawia się z drugiej strony, węższy tym razem; zakręca i kieruje się znów aleją Larco w przeciwnym kierunku. Niektóre samochody mają włączone radio: Alberto i Emilio słyszą muzykę taneczną, wrzawę młodych głosów, wybuchy śmiechu, chodniki alei Larco wzdłuż parku Salazar są pełne ludzi. Ale nic z tego nie zwraca ich uwagi: magnes, ciągnący w niedzielne popołudnia mieszkańców Miraflores poniżej dwudziestu lat do parku Salazar, działa na nich już od dawna. Nie są obcymi w tym tłumie, lecz jego częścią: są dobrze ubrani, uperfumowani, spokojni. Czują się jak w rodzinie. Dookoła siebie widzą tylko twarze uśmiechające się do nich, głosy

odzywające się ich własnym językiem. Są to te same twarze, które setki razy oglądali na basenie klubu Terrazas, na plaży Miraflores, w La Herradura, w klubie Regatas, w kinach Ricardo Palma, Leuro lub Montecarlo, te same, które witają ich na sobotnich potańcówkach. Ale znają nie tylko rysy twarzy, cerę i gesty tych młodych ludzi kierujących się tak jak oni na niedzielne spotkanie w parku Salazar; znają też na bieżąco ich życie, ich kłopoty, ich ambicje. Wiedzą, że Tony nie jest szczęśliwy, mimo że ojciec podarował mu sportowy wóz na Boże Narodzenie, bo Anita Mendizabal, dziewczyna, w której jest zakochany, zwodzi go i kokietuje innych: całe Miraflores 156

przeglądało się w jej zielonych oczach ocienionych przez długie, jedwabiste rzęsy; wiedzą, że Vicky i Manolo, którzy właśnie przeszli koło nich trzymając się za ręce, chodzą ze sobą od niedawna, ledwie tydzień, i że Paquito cierpi, bo jest przedmiotem kpin całego Miraflores, ze swymi pryszczami i garbem; wiedzą, że Sonia jutro jedzie za granicę, może być na długo, bo jej ojciec został mianowany ambasadorem, i że ona jest smutna, bo żal jej opuścić szkołę, koleżanki i lekcje jazdy konnej. Ale oprócz tego Alberto i Emilio wiedzą, że łączy ich z tym tłumem wzajemność: ich też inni znają. Pod ich nieobecność mówi się o ich wyczynach lub niepowodzeniach miłosnych, analizuje się ich romanse, bierze się ich pod uwagę przy ustalaniu list zaproszonych gości na zabawy. Vicky i Monolo pewnie teraz właśnie o nich mówią: „Widziałeś Alberta? Helena zdecydowała się na niego po pięciokrotnej odmowie. Przyjęła jego oświadczyny w zeszłym tygodniu, a teraz znowu go rzuci. Biedaczysko”. W parku Salazar pełno ludzi. Ledwie przekroczyli murek otaczający wypielęgnowane czworokąty trawników, wokół fontanny z czerwonymi i żółtymi rybkami, nad którą góruje pomnik barwy ochry, Alberto i Emilio przybierają inny wyraz twarzy: usta lekko rozchylają się, oczy rzucają błyski, rozglądają się dokoła, z nieznacznym uśmiechem podobnym do tego, jaki widnieje na wszystkich napotkanych twarzach. Grupy chłopców stoją nieruchomo pod murem nabrzeżnego bulwaru i przyglądają się tłumowi spacerowiczów krążących wokół trawników, dwoma rzędami poruszającymi się w przeciwnych kierunkach. Pary wymieniają ukłony, nie zmieniając przylepionego do twarzy półuśmiechu, pozdrawiając się tylko nieznacznym ruchem brwi i powiek, szybkim i mechanicznym, marszcząc przez krótką chwilę czoło w czymś podobniejszym do porozumiewawczego mrugnięcia niż do pozdrowienia, czymś w rodzaju hasła i odezwu. Alberto i Emilio okrążają dwa razy park, wymieniają spojrzenia ze swymi kolegami, ze znajomymi, rozpoznając intruzów przybywających z Limy, Magdaleny czy Chorrillos, by przyglądać się tym dziewczętom, które przypominają im pewnie aktorki z filmu. Ze swych punktów obserwacyjnych niepożądani goście rzucają w stronę krążącego tłumu jakieś zdania, które toną bez echa wśród ławic dziewcząt. - Nie przyszły - rzekł Emilio. - Która godzina? - Siódma. Ale może są gdzieś tutaj, tylko ich nie spotkaliśmy. Laura powiedziała mi dzisiaj rano, że

na pewno przyjdą. Miała wstąpić po Helenę. - Wystawiła cię do wiatru. Wcale bym się nie zdziwił. Helena stale ci robi takie świńskie kawały. - Teraz już nie - rzekł Alberto. - Dawniej tak. Ale teraz chodzimy ze sobą, a to nie to samo. Zrobili jeszcze parę okrążeń, rozglądając się niespokojnie na wszystkie strony, nie 157

znajdując dziewcząt. Zauważyli natomiast kilka innych par ze swojej dzielnicy: Bebe i Matyldę, Tica i Graciellę, Pluta i Molly. - Coś się musiało stać - rzekł Alberto. - Powinny już być. - Jeśli przyjdą, sam do nich podejdziesz - odparł Emilio, zły. - Ja się na takie hece nie zgadzam, za dumny jestem. - Może to nie ich wina. Rodzice mogli im nie pozwolić. - Głupstwa pleciesz. Kiedy dziewczyna chce wyjść, to wychodzi, choćby się cały świat walił. Krążyli dalej bez słowa, paląc papierosy. Pół godziny później Pluto pomachał im ręką. „Są tam powiedział wskazując im kąt parku. - Na co czekacie?” Alberto rzucił się w tę stronę, roztrącając pary po drodze. Emilio poszedł za nim, mrucząc coś pod nosem. Oczywiście nie były same. Otaczał je krąg obcych przybyszów. „Przepraszam” - rzekł Alberto i oblegający wycofali się bez protestów. W chwilę później Emilio z Laurą i Alberto z Heleną też spacerowali powoli dookoła parku, trzymając się za ręce. - Myślałem, że już nie przyjdziesz. - Nie mogłam wyjść wcześniej. Mama była sama i musiałam czekać na siostrę, która poszła do kina. I nie mogę zostać długo. Muszę być w domu o ósmej. - Masz czas tylko do ósmej? Ale przecież już dochodzi wpół do ósmej. - Jeszcze nie. Jest dopiero kwadrans po siódmej.

- To wszystko jedno. - Co ci jest? Jesteś w złym humorze? - Nie, ale proszę, spróbuj zrozumieć moją sytuację, Heleno. To straszne. - Co jest straszne? Nie rozumiem, co chcesz przez to powiedzieć. - Mam na myśli naszą sytuację. Nigdy się nie widujemy. - Widzisz? Mówiłam ci, że tak będzie. Dlatego nie chciałam cię przyjąć. - Ale to nie ma nic do rzeczy. Skoro chodzimy ze sobą, to jest rzeczą naturalną, żebyśmy się widywali. Kiedy nie byłaś moją dziewczyną, pozwalali ci wychodzić, tak jak innym. A teraz zamykają cię w domu, jak gdybyś była dzieckiem. Myślę, że to wina Ines. - Nie mów nic na moją siostrę, nie lubię, jak się krytykuje moją rodzinę. - Nie krytykuję twojej rodziny, ale twoja siostra jest antypatyczna. Nienawidzi mnie. - Ciebie? Nawet nie wie, jak się nazywasz. - Tak ci się zdaje. Ilekroć ją spotykam w klubie Terrazas, kłaniam się jej, a ona mi się nie odkłania. Ale kilka razy złapałem ją, jak mi się przyglądała. 158

- A może się jej podobasz? - Mogłabyś przestać ze mnie kpić? Co się z tobą dzieje? - Nic. Alberto lekko ściska rękę Heleny i patrzy jej w oczy; jest bardzo poważna. - Postaraj się mnie zrozumieć, Heleno. Dlaczego jesteś taka? - Jaka jestem? - odpowiada sucho. - Nie wiem, czasami wydaje mi się, że nie lubisz być ze mną. A ja jestem coraz bardziej w tobie

zakochany. Dlatego doprowadza mnie do rozpaczy, że ciebie nie widuję. - Mówiłam ci. Nie zwalaj na mnie winy. - Ponad dwa lata starałem się o ciebie. I za każdym razem, kiedy mi odmawiałaś, myślałem: „Ale któregoś dnia zgodzi się i wtedy zapomnę o wszystkich tych przykrych chwilach”. A okazało się, że jest jeszcze gorzej. Przedtem przynajmniej częściej cię widywałem. - Wiesz co? Wcale mi się nie podoba, że tak do mnie mówisz. - że jak mówię? - To, że mi mówisz to wszystko. Trzeba mieć trochę dumy. Nie proś mnie. - Ależ ja o nic cię nie proszę. Mówię ci prawdę. Przecież jesteś moją dziewczyną. Dlaczego chcesz, żebym był dumny? - To nie o mnie chodzi, tylko o ciebie. Nie powinieneś. - Jestem, jaki jestem. - Dobrze, rób, jak uważasz. Znowu ściska ją za rękę i próbuje spojrzeć jej w oczy, ale tym razem dziewczyna unika jego wzroku. Jeszcze bardziej spoważniała. - Nie kłóćmy się - mówi Alberto. - Tak rzadko bywamy razem. - Muszę z tobą pomówić - powiada nagle Helena. - Tak? O czym? - Że lepiej będzie, jeśli pozostaniemy przyjaciółmi. - Przyjaciółmi? Chcesz ze mną zerwać? Za to, co ci powiedziałem? Nie bądź głupia. Nie zwracaj na mnie uwagi. - Nie, to nie dlatego. Myślałam o tym już przedtem. Sądzę, że przedtem było lepiej. Za bardzo się różnimy. - Ale ja się tym nie przejmuję. Jestem zakochany w tobie niezależnie od tego, jaka jesteś. - Ale ja nie. Dobrze się nad tym zastanowiłam, nie jestem w tobie zakochana. - Aha - powiada Alberto. - Aha, rozumiem. 159

Posuwają się nadal powoli wśród koła spacerowiczów: zapomnieli, że trzymają się za ręce. Idą jeszcze ze dwadzieścia metrów w milczeniu, nie patrząc na siebie. Koło fontanny Helena lekko rozluźnia palce, spokojnie, jak gdyby dając mu coś do zrozumienia. Alberto rozumie i puszcza jej rękę. Ale nie zatrzymują się. Jeszcze raz w milczeniu okrążają park, patrząc na pary idące w przeciwnym kierunku, uśmiechając się do znajomych. Dochodząc do alei Larco, zatrzymują się. Patrzą na siebie. - Dobrze się nad tym zastanowiłaś? - pyta Alberto. - Tak - odpowiada Helena. - Sądzę, że tak. - Dobrze. W takim razie nic mi nie pozostaje do powiedzenia. Ona kiwa potakująco głową i uśmiecha się przez chwilę, by ponownie przyjąć wyraz twarzy stosowny do okoliczności. Wyciąga do niej rękę. Helena podaje mu dłoń i mówi uprzejmie, z ulgą: Ale pozostaniemy przyjaciółmi, prawda? - Tak - odpowiada. - Oczywiście. Alberto odchodzi aleją, wśród labiryntu samochodów, których zderzaki dotykają murku dokoła parku. Dochodzi do ulicy Diego Ferre i skręca. Ulica jest pusta. Idzie środkiem jezdni długimi krokami. Gdy dochodzi do ulicy Colón, słyszy za sobą szybkie kroki i głos wołający go po imieniu. Odwraca się. To Bebe. - Cześć - mówi Alberto. - Co tu robisz? A Matylda? - Poszła już. Musiała wrócić wcześniej do domu. Bebe podchodzi i klepie Alberta po ramieniu, z miną serdeczną, przyjacielską. - Bardzo mi przykro z powodu tej historii z Heleną - mówi. - Ale zdaje mi się, że to nawet lepiej. Ta dziewczyna nie nadaje się dla ciebie. - Skąd wiesz? Dopiero przed chwilą zerwaliśmy. - Ja wiedziałem już wczoraj wieczorem. Wszyscy wiedzieliśmy. Ale nie mówiliśmy ci nic, żeby cię

nie martwić. - Nie rozumiem, Bebe. Powiedz jaśniej, o co chodzi. - Nie będziesz się gniewał? - Nie, bracie, powiedz wreszcie. - Nowa miłość Heleny to Richard. - Richard? - Tak, ten z San Isidro. - Kto ci to powiedział? 160

- Nikt. Ale wszyscy się domyślili. Wczoraj byli razem u Nati. - Masz na myśli zabawę u Nati? To nieprawda, Heleny tam nie było. - Owszem, była, właśnie tego nie chcieliśmy ci powiedzieć. - Mówiła mi, że nie pójdzie. - Dlatego powiedziałem ci, że ta dziewczyna się dla ciebie nie nadaje. - Widziałeś ją? - Tak. Przez cały wieczór tańczyła z Richardem. Anna podeszła do niej i spytała: zerwałaś już z Albertem? A ona odpowiedziała, że nie, ale i tak jutro z nim zerwie. Nie gniewaj się, że ci to opowiadam. - E, tam - mówi Alberto. - Guzik mnie to obchodzi. Helena zaczynała mnie nudzić, słowo daję. - Dobra, chłopie - mówi Bebe i klepie go znowu po ramieniu. - To mi się podoba. Zabierz się do innej, to najlepsza zemsta, najsłodsza i najbardziej skuteczna. Dlaczego się nie weźmiesz do Nati? Jest klawa i z nikim teraz nie chodzi.

- Tak - mówi Alberto. - Niewykluczone. Niezły pomysł. Idą dalej w głąb ulicy Diego Ferre i przed domem Alberta żegnają się. Bebe poklepuje go, chcąc okazać solidarność. Alberto wszedł do domu i skierował się po schodach bezpośrednio do swojego pokoju. Światło paliło się. Otworzył drzwi. Ojciec stał, trzymając w ręku dzienniczek. Matka siedziała na łóżku i wydawała się zamyślona. - Dobry wieczór - rzekł Alberto. - Czołem, młodzieńcze - rzekł ojciec. Miał na sobie jak zwykle ciemny garnitur i był świeżo ogolony. Włosy połyskiwały. Wyraz twarzy miał pozornie surowy, ale z oczu chwilami znikała powaga; szybkim spojrzeniem lustrował lśniące buty, krawat w szare ciapki, białą chusteczkę w kieszonce, wypielęgnowane ręce, mankiety koszuli, kanty spodni. Dokonywał tych oględzin spojrzeniem, w którym odbijały się mieszane uczucia niepokoju i zadowolenia, a po chwili oczy odzyskiwały rzekomą surowość. - Wróciłem wcześnie - rzekł Alberto. - Głowa mnie trochę boli. - To pewnie grypa - rzekła matka. - Połóż się, Albertito. - Ale przedtem musimy trochę pomówić, młody człowieku. - rzekł ojciec, potrząsając dzienniczkiem. - Właśnie przed chwilą to przeczytałem. - Kilka przedmiotów mi nie wyszło - rzekł Alberto. - Ale najważniejsze, że przeszedłem do 161

następnej klasy. - Siedź cicho - rzekł ojciec. - Nie gadaj głupstw (matka spojrzała na niego z wyrzutem). Czegoś takiego nigdy w mojej rodzinie nie było. Nie wiem, gdzie się podziać ze wstydu. Czy wiesz, od jak dawna zajmujemy najlepsze miejsca w szkole, na uniwersytecie, wszędzie? Od dwustu lat. Gdyby twój dziadek widział ten dzienniczek, umarłby z wrażenia.

- Moja rodzina też - zaprotestowała matka. - Co ty myślisz? Mój ojciec był dwa razy ministrem. - Ale to się skończyło - rzekł ojciec, nie zwracając uwagi na matkę. - To skandal. Nie pozwolę, żebyś szargał moje dobre imię. Jutro zaczniesz brać prywatne lekcje, żeby się przygotować do egzaminu wstępnego. - A dokąd? - spytał Alberto. - Do Leoncia Prado. Internat dobrze ci zrobi. - Do internatu? - Alberto spojrzał na ojca ze zdumieniem. - Nie podoba mi się ta szkoła - rzekła matka. - Może się rozchorować. Klimat La Perla jest bardzo wilgotny. - Nie szkoda ci posłać mnie do szkoły dla Metysów? - rzekł Alberto. - Nie, skoro to jedyny sposób, żebyś się poprawił - rzekł ojciec. - Z księży mogłeś sobie żartować, ale nie z wojskowych. Zresztą w mojej rodzinie zawsze byliśmy demokratami. A jeśli się jest kulturalnym człowiekiem, to się nim pozostaje wszędzie. Teraz jazda do łóżka, a od jutra do roboty. Dobranoc. - Dokąd idziesz? - zawołała matka. - Mam pilną sprawę do załatwienia. Nie przejmuj się. Wrócę wcześnie. Ale kiedy się rozeszliśmy, udawałem, że niby nic. Chodź tutaj, Niewygrzana, chodź, suczko, ładny kundelek, ładny, no chodź. I przyszła. To wszystko jej wina, jest za ufna, gdyby w tym momencie uciekła, potem byłoby inaczej. Żal mi jej. Ale idąc do jadalni jeszcze byłem wściekły i nic mnie nie obchodziło, że Niewygrzana leży na trawie ze swoją podkurczoną łapą. Będzie już zawsze kulała, jestem prawie pewien. Lepiej by było, gdybym ją zranił do krwi, takie rany się leczą, skóra się zabliźnia i zostaje tylko ślad. Ale nie krwawiła ani nie szczeknęła. Co prawda trzymałem ją jedną ręką za pysk, podczas gdy drugą wykręcałem jej łapę, jak szyję kury, którą zerżnął góral Cava, biedak. Bolało ją, widać było po oczach, że ją bolało, masz, suko, żebyś wiedziała. Nie wolno rozrabiać, kiedy stoję w szeregu. Masz, naucz się, jestem twój kumpel, ale świń z tobą nie pasłem, nie gryź, kiedy są oficerowie. Suka tylko drżała i ani szczeknęła. Dopiero 162

kiedy puściłem ją, zrozumiałem, że jej coś przetrąciłem na serio. Nie mogła wstać z ziemi, padła, łapa się jej skurczyła, wstawała i padała znowu, wstawała i padała, i zaczęła cicho wyć, a mnie znowu złapała ochota, żeby ją złoić. Ale po południu żal mi się zrobiło, kiedy wracając po lekcjach natknąłem się na nią. Leżała nieruchomo na trawie, w tym samym miejscu, gdzie zostawiłem ją rano. Powiedziałem jej: „Chodź tutaj, suko niewychowana, chodź przeprosić”. A ona wstała i upadła, dwa czy trzy razy wstawała i padała, wreszcie zdołała przykuśtykać na trzech łapach, a jak skomliła, na pewno bardzo ją bolało. Przetrąciłem ją, już na zawsze zostanie kulawa. Żal mi się zrobiło, wziąłem ją na ręce i chciałem jej rozmasować łapę, ale pisnęła, więc pomyślałem sobie, coś jej złamałem, lepiej nie ruszać. Niewygrzana nie jest pamiętliwa, jeszcze mi rękę lizała i opuszczała łeb na moje ramię, a ja zacząłem ją skrobać po karku i brzuchu. Ale ledwie ją opuszczałem na ziemię, żeby pochodziła, padała albo tylko próbowała kuśtykać, ale trudno jej było utrzymać równowagę na trzech łapach i wyła, widać jak bardzo przy każdym wysiłku boli ją łapa, którą jej przetrąciłem. Góral Cava nie znosił Niewygrzanej. Kilka razy go złapałem, jak rzucał w nią kamieniami albo kopał, kiedy ja nie widziałem. Górale są obłudni; i pod tym względem Cava był prawdziwym góralem. Mój brat zawsze mówi: jeśli chcesz się przekonać, czy jakiś facet jest góralem, czy nie, popatrz mu w oczy, a zobaczysz, że góral nie wytrzyma i odwróci wzrok. Mój brat dobrze ich zna, nie na darmo był szoferem ciężarówki. Jak byłem mały, to też chciałem być szoferem, tak jak on. Jeździł w góry, do Ayacucho, dwa razy w tygodniu i wracał na drugi dzień, i tak latami, i nie pamiętam, żeby wrócił kiedyś nie klnąc, na czym świat stoi, górali. Wypijał parę kieliszków i od razu zaczynał szukać jakiegoś górala, żeby mu dać po mordzie. Mówi, że go złapali, kiedy był pijany i to pewnie czysta prawda, wydaje mi się niemożliwe, żeby go tak urządzili na trzeźwo. Pojadę kiedyś do Huancayo i dowiem się, którzy to byli. Ciężko tego pożałują. „Słuchaj no - powiedział policjant - to tutaj mieszka rodzina Valdivieso?” - „Tak odpowiedziałem - jeśli chodzi o rodzinę Ricarda Valdivieso” - i pamiętam, że matka złapała mnie za włosy i wepchnęła do domu, a potem sama wyszła, przestraszona i patrząc nieufnie na policjanta powiedziała: „Na świecie jest pełno Ricardów Valdivieso, a my nie będziemy płacić za niczyje winy. Jesteśmy biedni, ale uczciwi, panie policjancie, niech pan nie zwraca uwagi na to, co mały mówi”. Ale ja miałem już ponad dziesięć lat, nie byłem żadnym dzieckiem. Glina się roześmiał i rzekł: „Wcale nie chodzi o to, że Ricardo Valdivieso coś zrobił, tylko że leży na pogotowiu pokrajany jak befsztyk. Nożami go tak urządzili i prosił, żeby zawiadomić rodzinę”. - „Zobacz, ile pieniędzy zostało 163

w butelce - powiedziała mi matka. - Trzeba mu będzie zanieść parę pomarańcz”. Niepotrzebnie mu te owoce kupiliśmy, nie można mu było ich dać, był cały obandażowany, tylko oczy było widać. Ten policjant został, żeby z nami pogadać, i mówił: „Ale z niego kawał draba, pani wie, gdzie go tak pokroili? W Huancayo. A wie pani, gdzie go znaleźli ludzie? Koło Chosica, draba jednego. Wsiadł do ciężarówki i ruszył do Limy, jakby nigdy nic. Kiedy go znaleźli przy szosie, zasnął przy kierownicy, bardziej dlatego, że był pijany, niż od ran. A gdyby pani widziała, jak ta ciężarówka wyglądała, cała szoferka aż się lepi od krwi, która wyciekła z tego byka po drodze, proszę wybaczyć, że tak mówię, ale to kawał draba, jakich mało. Pani wie, co mu lekarz powiedział? «Jeszcze jesteś pijany, chłopie, nie mogłeś w takim stanie przyjechać z Huancayo, prędzej w połowie drogi byś kipnął, masz ponad trzydzieści ran od noża»„. A moja matka mówiła: „Tak, panie policjancie, jego ojciec też był taki, jednego razu przyprowadzili go ledwie żywego, prawie nie mógł mówić, ale chciał, żebym poszła kupić mu jeszcze coś do picia, a ponieważ nie mógł podnieść rąk z bólu, sama musiałam mu do ust podnieść butelkę pisco, pan widzi, co za rodzina. Ricardo wdał się w ojca na moje nieszczęście. Któregoś dnia pójdzie sobie, tak jak jego ojciec, i nie będziemy nawet wiedzieć, gdzie jest ani co porabia. Natomiast ojciec tego tutaj (trzepnęła mnie po głowie) był spokojny, zawsze w domu, zupełnie inny niż tamten pierwszy. Z pracy do domu, a pod koniec tygodnia oddawał mi kopertę z wypłatą, a ja dawałam mu na papierosy i na przejazdy, a resztę chowałam. Zupełnie inny człowiek, panie policjancie, i prawie wcale nie pił. Ale mój starszy syn, to znaczy ten, co tu leży obandażowany, czegoś go nie lubił. I robił mu różne przykrości. Kiedy Ricardo, gdy był jeszcze młodym chłopcem, wracał późno, mój biedny chłop cały aż drżał, wiedział, że to bydlę przyjdzie pijane i zacznie pytać: Gdzie jest ten pan, co się podaje za mojego ojczyma, chcę z nim pogadać. A mój biedny chłop chował się w kuchni, aż wreszcie Ricardo go znajdował i gonił po całym domu. I tak mu dokuczał, że tamten też sobie poszedł. Ale miał rację”. Glina aż kwiczał jak wieprz z uciechy, a Ricardo wiercił się na łóżku, wściekły, że nie może ust otworzyć, żeby powiedzieć matce, by milczała i nie obgadywała go. Moja matka podarowała jedną pomarańczę glinie, a resztę zabraliśmy do domu. Kiedy Ricardo wyzdrowiał, powiedział mi: „Wystrzegaj się górali, to najbardziej zdradliwa rasa pod słońcem. Nigdy nie stawiają czoła uczciwie, zawsze napadają po chamsku, od tyłu. Poczekali, aż się upiję jak bela, sami fundowali mi pisco, dopiero potem na mnie skoczyli. A teraz odebrano mi prawo jazdy i nie mogę wrócić do Huancayo, żeby się z nimi porachować”. To pewnie dlatego górale mi zawsze nie leżeli. Ale w szkole było niewielu, dwóch czy trzech. I prowadzili się zwyczajnie, jak miejscowi. Za to jak mnie uderzyło, kiedy tu się dostałem, że tu tylu górali. Więcej niż chłopaków z wybrzeża. Jak gdyby cała 164

puna się zjechała, chłopaki z Ayacucho, z Puno, z Ancasha, z Cuzco, z Huancayo, taka ich mać, i wszystko górale do szpiku kości, jak ten biedny Cava. W oddziale jest ich kilku, ale on najbardziej wyglądał na Indianina. Co za włosy! Nie rozumiem, jak można mieć takie sztywne włosy. Na pewno się ich wstydził. Chciał je przygładzić, kupował nie wiem jaką brylantynę, łeb sobie tym moczył, żeby mu włosy nie stawały dęba, ręka go musiała boleć od czesania i nacierania tymi świństwami. Już, już wydawało się, że leżą gładko, a tu hop, wstawał jeden włos, potem drugi, potem pięćdziesiąt, tysiąc, zwłaszcza na skroni, to tam góralom włosy sterczą jak igły, a także z tyłu, nad karkiem. Góral Cava wariował, tak się z niego nabijali przez te włosy i brylantynę, co piekielnie cuchnęła zgnilizną. Nie zapomnę, jak się z niego nabijali, kiedy pojawiał się z głową lśniącą od brylantyny, a wszyscy otaczali go i zaczynali liczyć - raz, dwa, trzy, cztery, na całe gardło - i zanim doliczyliśmy do dziesięciu, już włosy mu się zaczynały jeżyć, aż chłopak zieleniał, a włosy jeden za drugim do góry, i zanim doliczyliśmy do pięćdziesięciu, wszystkie włosy sterczały jak kolczasty kapelusz. To im najbardziej dokucza, włosy. A Cava miał z tym kłopotu więcej niż inni, prawie mu czoła nie było widać, z brwi mu wyrastają, to musi być niewygodne mieć taką perukę, nie mieć czoła, to też mu dokuczało. Jednego razu złapali go, jak sobie golił czoło, zdaje się, że Murzyn Vallano. Wszedł do sypialni i powiedział: „Chodźcie szybko, góral Cava strzyże sobie włosy na czole, warto to zobaczyć”. Pobiegliśmy do łazienki w szkolnym budynku, bo to tam się schował, żeby go nikt nie nakrył. Stał góral z czołem namydlonym, jak gdyby to była broda i ostrożnie posuwał brzytwę, żeby się nie zaciąć, aleśmy się z niego zaczęli nabijać. Prawie oszalał ze złości, zaczął się bić z Vallanem od razu w łazience. Lali się, aż wióry leciały, ale Murzyn był silniejszy, sprał go bezlitośnie. A Jaguar powiedział: „Słuchajcie, skoro chce pozbyć się włosów, może byśmy mu pomogli”. Chyba nie miał racji, góral należał do Koła, ale Jaguar nigdy nie tracił okazji do rozróby. A Murzyn Vallano, nie naruszony mimo bójki, rzucił się pierwszy na górala, potem ja, i kiedy trzymaliśmy go mocno, Jaguar namydlił mu pianą, która została na pędzlu, całe czoło i pół czaszki i zaczął go golić. Spokój, góralu, nie ruszaj się, bo ci brzytwa łeb pokroi. Góral Cava napinał mięśnie pod moimi ramionami, ale nie mógł się ruszać i patrzył na Jaguara wściekły jak diabli. Ale Jaguar nic, tylko skrobie brzytwą i skrobie, ogolił mu tak pół czaszki, ale draka! Potem góral przestał się ruszać, a Jaguar zebrał mu z głowy pianę z włosami i nagle pacnął mu to wszystko w twarz: Jedz, góralu, nie brzydź się, dobra pianka, jedz”. Aleśmy konali, kiedy wstał i pobiegł zobaczyć się w lustrze. Nigdy chyba się tyle nie uśmiałem, co wtedy, kiedy Cava szedł przed nami Puna - nazwa używana w Peru, Argentynie, Boliwii i Chile, oznaczająca najwyżej położone tereny Andów (od 3000 do 5000 m n.p.m.) o bardzo surowym, zimnym i suchym klimacie. 165

przez plac apelowy, łeb ogolony do połowy, a druga połowa na sztorc. Poeta skakał i wrzeszczał: „Uwaga, idzie ostatni Mohikanin, zawiadomcie wartownię”. Wszyscy podchodzili, góral szedł wśród kadetów pokazujących go sobie palcem, na dziedzińcu zobaczyło go dwóch kaprali i też się zaczęli śmiać, a wtedy góralowi nic innego nie zostało, tylko też się roześmiać. Potem na zbiórce porucznik Huarina powiedział: „Co jest, gówniarze, czego się śmiejecie jak dziwki? Zaraz zobaczymy, brygadierzy do mnie”. A brygadierzy, że nic, panie poruczniku, stan - wszyscy obecni, a kaprale powiedzieli: „Jeden kadet z pierwszego oddziału chodzi z głową do połowy ogoloną”. Huarina wtedy: „Kadet do mnie”. Nikt nie mógł powstrzymać się od śmiechu, kiedy góral Cava stanął na baczność przed Huariną, a ten powiedział mu: „Zdejmijcie czapkę” i Cava ją zdjął. „Cisza rzekł Huarina - co to za śmiechy w szeregu?” Ale on też patrzył na głowę górala i usta mu się wykrzywiały. „Co się wam stało?” A góral, że nic, panie poruczniku, jak to nic, myślicie, że szkoła wojskowa to cyrk, nie, panie poruczniku. Huarina wtedy się roześmiał i powiedział do Cavy: „Jesteście męska kurewka, ale to nie szkoła pedałów, idźcie do fryzjera i niech wam to ogolą na zero, od razu będzie wam chłodniej, a przepustkę dostaniecie, jak wam włosy odrosną według regulaminu”. Biedny góral, niezły z niego był chłopak, potem dobrze z nim żyliśmy. Z początku nie lubiłem go po prostu dlatego, że góral, i za to, co było z Ricardem. Przez cały czas w konia go robiłem. Kiedy Koło się zbierało i trzeba było kogoś wylosować, żeby sprać jednego z czwartego roku, i wypadało na górala, mówiłem, lepiej wybierzmy kogoś innego, tego na pewno nakryją i wezmą się do nas. A Cava siedział, nic nie mówił, tylko zapamiętywał sobie. A potem, kiedy Koło się rozleciało i Jaguar nam zaproponował: „Koło się skończyło, ale jeśli chcecie, założymy nowe, we czterech”, powiedziałem: „Ale bez górali, to tchórze”, i Jaguar powiedział: „Trzeba to raz na zawsze załatwić, między nami takich kawałów być nie może”. Zawołał Cavę i rzekł: „Boa powiedział nam, że jesteś tchórz i że nie powinieneś należeć do Koła. Musisz mu pokazać, że się myli”. I góral się zgodził. Tej nocy poszliśmy we czterech na stadion i zdjęliśmy naszywki, żeby po drodze przez czwarty i piąty nie widzieli, żeśmy psy, i nie zabrali nas do słania łóżek. Udało nam się przejść, doszliśmy do stadionu i Jaguar powiedział: „Bijcie się, ale kląć ani krzyczeć nie wolno, w koszarach czwartego i piątego roku pełno teraz sukinsynów”. A Kędzior powiedział: „Lepiej niech zdejmą koszule, mogą je podrzeć, a jutro przegląd mundurów”. Zdjęliśmy więc koszule i Jaguar powiedział: „Zaczynajcie, kiedy chcecie”. Ja wiedziałem, że góral sobie ze mną nie poradzi, ale skąd mogłem wiedzieć, że tak długo wytrzyma. To też prawda - górale są twardzi w biciu, chociaż nie wyglądają na to, tacy są mali. Cava też jest niski, ale za to krępy. Mało mięśni, cały kanciasty, to już zauważyłem wcześniej. A kiedy dostawał cios, 166

wydawało się, że nie sprawia na nim żadnego wrażenia, inkasował bez szemrania. Ale bije się po chamsku, jak to górale. Łapał mnie za szyję i za pas, nie mogłem się oderwać. Prałem go po plecach i po głowie, żeby odszedł na dystans, ale po chwili znów parł jak byk, co za wytrzymałość. I aż żal było patrzeć, jak mało zwinny. To też wiedziałem, górale nie potrafią posługiwać się nogami. Tylko chłopaki z Callao używają nóg jak trzeba, lepiej niż rąk, to pewnie oni wymyślili styl la chalaca, ale to niełatwe. Nie każdy potrafi skoczyć obiema nogami naraz i rąbnąć nimi w zęby przeciwnika. Górale walczą tylko rękami. Nie umieją nawet posłużyć się głową jak Kreole, mimo że mają twarde łby. Chłopaki z Callao chyba najlepiej się biją na świecie. Jaguar mówi, że jest z Bellavista, ale zdaje mi się, że pochodzi z Callao, w każdym razie to niedaleko od niego. Nie znam nikogo, kto by tak umiał jak on walczyć głową i nogami. Prawie wcale nie używa rąk do bicia, nic tylko bykiem i kopniakami. Nigdy bym nie chciał się pobić z Jaguarem. „Lepiej dajmy spokój, góralu” - powiedziałem. Jak chcesz - odpowiedział - ale nie mów nigdy więcej, że jestem tchórz”. - „Załóżcie koszule - rzekł Kędzior - i otrzyjcie twarze. Ktoś idzie, zdaje się, że to kaprale”. Ale to nie byli kaprale, tylko kadeci z piątego. Pięciu. „Dlaczego jesteście bez czapek? - spytał jeden z nich. - Jesteście z czwartego albo psy, nie udawajcie”. A inny krzyknął: „Baczność, dawać tu forsę i papierosy”. Byłem zmęczony, stałem spokojnie, podczas gdy facet przewracał mi kieszenie. Ale ten, co rewidował Kędziora, powiedział: „Ten ma pełno forsy i fajek, cały skarb”. A Jaguar powiedział im z tym swoim śmieszkiem: „Panowie są bardzo odważni, bo są na piątym roku, prawda?”. A jeden spytał: „Co ten pies powiedział?”. Nie było widać ich twarzy, bo było ciemno. A inny rzekł: „Powtórz, psie, coś powiedział”. A Jaguar na to: „Gdyby nie był pan na piątym roku, panie kadecie, na pewno nie ośmieliłby się pan obedrzeć nas z pieniędzy i papierosów”. A kadeci roześmiali się. Spytali: „Bardzo z ciebie niebezpieczny facet, zdaje się?”. „Tak - odpowiedział Jaguar - cholernie niebezpieczny. I coś mi się widzi, że nie odważylibyście się wsadzić mi ręki do kieszeni, gdybyśmy byli na mieście”. „A to dopiero, no, no rzekł któryś. - Słyszycie to samo co ja?” A inny powiedział: „Jeśli chcecie, kadecie, mogę zdjąć dystynkcje i rzucić je na ziemię, a mimo to jestem przekonany, że wsadzę wam rękę, gdzie mi się będzie podobało”. „Nie, panie kadecie - rzekł Jaguar - nie sądzę, by się pan ośmielił”. - „No to spróbujmy” - rzekł kadet. Zdjął kurtkę i dystynkcje, a po chwili Jaguar go powalił na ziemię i prał, że aż huczało. Wtedy ten facet zaczął krzyczeć: „Na co czekacie, pomóżcie”. A tamci rzucili się na Jaguara. No to Kędzior powiedział: „Co to, to nie”. Skoczyłem i ja na kupę, dziwna to była walka, nikt nic nie widział, kilka razy poczułem coś podobnego do uderzenia kamieniem i pomyślałem sobie: „Coś mi się zdaje, że to 167

nogi Jaguara”. Kotłowaliśmy się tak, aż rozległ się gwizdek i rozbiegliśmy się wszyscy. Aleśmy wyglądali. Kiedy ściągnęliśmy koszule w sypialni, byliśmy spuchnięci wszyscy czterej od góry do dołu i konaliśmy ze śmiechu. Cały oddział zbiegł się do łazienki i pytał, co się stało, opowiadajcie. Poeta wysmarował nas pastą do zębów, żeby opuchlizna zeszła z twarzy. A w nocy Jaguar powiedział: „To był jakby chrzest nowego Koła”. A potem ja podszedłem do łóżka biednego Cavy i powiedziałem mu: „Słuchaj, teraz jesteśmy w zgodzie”. A on odpowiedział: „Oczywiście”. Wypili colę bez słowa. Paulino przyglądał im się bezczelnie swoimi złośliwymi oczkami. Ojciec Arany pił z butelki bardzo powoli; chwilami zamierał z butelką przy ustach i z nieobecnym spojrzeniem. Przytomniejąc, wykrzywiał usta i pociągał kolejny łyk. Alberto pił niechętnie, wierciło go w żołądku. Starał się nic nie mówić, obawiał się, że mężczyzna znowu zacznie swoje zwierzenia. Rozglądał się na wszystkie strony. Wigonia nie było widać, prawdopodobnie znajdował się na stadionie. Kiedy kadeci byli wolni od zajęć, zwierzę uciekało na drugi koniec szkoły. Podczas lekcji natomiast przemierzało łąkę wolnym i sprężystym krokiem. Ojciec Arany zapłacił za napoje i dał Paulinowi napiwek. Budynku, gdzie znajdowały się klasy, nie było widać, nie zapalono jeszcze świateł na placu apelowym, a mgła opuściła się aż do ziemi. - Czy bardzo cierpiał? - spytał mężczyzna. - W sobotę, kiedy go tutaj przynieśli. Cierpiał? - Nie, proszę pana. Był nieprzytomny. Przywieźli go samochodem z alei Progreso bezpośrednio na izbę chorych. - Zawiadomili nas dopiero w sobotę po południu - rzekł mężczyzna znużonym głosem. Koło piątej. Prawie miesiąc nie miał przepustki i matka chciała przyjść go odwiedzić. Zawsze był karany za coś. Ja myślałem, że go to zmuszało do intensywniejszej nauki. Zatelefonował do nas kapitan Garrido. Była to dla nas ciężka chwila, młody człowieku. Przyjechaliśmy od razu, o mały włos nie spowodowałem wypadku na bulwarze Costanera. A nawet nie pozwolili nam się z nim zobaczyć. To by się nie zdarzyło w prywatnej klinice. - Jeśli państwo zechcą, mogą go zabrać do innego szpitala. Nie będą śmieli tego zabronić. - Lekarz twierdzi, że teraz nie można go ruszać. Jest w bardzo ciężkim stanie, taka jest prawda, po co

się oszukiwać. Jego matka zwariuje. Jest na mnie wściekła. Wie pan, to największa niesprawiedliwość, za tamten piątek. Kobiety takie już są, wszystko przekręcają. Jeśli byłem surowy dla chłopca, to ze względu na jego dobro. Zresztą w piątek nic się nie stało, głupstwo. A przez cały czas nic, tylko mi to wytyka. - Arana nic mi nie powiedział - rzekł Alberto. - A zawsze mi opowiadał o swoich sprawach. 168

- Mówię panu, że nic się nie stało. Przyszedł do domu na parę godzin, dostał przepustkę, nie wiem już dlaczego. Miesiąc mijał, jak nie wychodził z koszar. A ledwie przyszedł do domu, chciał iść na miasto. To przecież nieliczenie się z rodzicami, brak szacunku, prawda? Co to znaczy, ledwie przychodzi i już chce lecieć na ulicę. Powiedziałem mu, żeby został z matką, która tak rozpacza, kiedy go nie ma. Nic więcej, niech no pan powie, czy to nie głupstwo. A teraz ona mi mówi, że go dręczyłem aż do końca, czy to nie jest niesprawiedliwe i głupie? - Pana małżonka jest pewnie zdenerwowana - rzekł Alberto. - To normalne. Ten wypadek… - Tak, tak - rzekł mężczyzna. - Nie wiem, jak ją przekonać, że powinna odpocząć. Cały dzień spędza w izbie chorych, czekając na lekarza. I na nic. Lekarz prawie nic nam nie mówi. Spokój, trochę cierpliwości, proszę państwa, czynimy, co w naszej mocy, o wszystkim państwa zawiadomimy. Kapitan jest nawet bardzo uprzejmy, chce nas uspokoić, ale trzeba wejść w nasze położenie. To wydaje się nie do wiary, jak po trzech latach może się kadetowi zdarzyć taki wypadek? - To znaczy - rzekł Alberto. - Nie wiadomo. Właściwie… - Kapitan nam wytłumaczył - rzekł mężczyzna. - Wiem już wszystko. Pan wie, wojskowi są zwolennikami szczerości. Nie lubią owijać rzeczy w bawełnę. Bez wykrętów. - Opowiedział panu wszystko ze szczegółami? - Tak - rzekł ojciec Arany. - Aż mi włosy stawały na głowie. Podobno miał palec na cynglu, kiedy karabin uderzył o ziemię. Ma pan pojęcie? To częściowo jego wina. Jak ich uczą?

- Kapitan powiedział panu, że on sam strzelił? - przerwał mu Alberto. - Trochę to zbyt nagle powiedział - rzekł mężczyzna. - Nie powinien zrobić tego przy matce. Kobiety są słabe. Ale wojskowi mają niewyparzone języki. Ja chciałem, żeby mój syn stał się taki mocny jak skała. Wie pan, co nam kapitan powiedział? „W wojsku drogo się płaci za każdy błąd”. Tak powiedział, dosłownie. I wyjaśnił nam, że rzeczoznawcy przejrzeli broń, wszystko działa doskonale, że to była wyłączna wina chłopca. Ale ja mam wątpliwości. Przypuszczam, że karabin wystrzelił przypadkiem. Zresztą, kto może wiedzieć. Wojskowi lepiej się na tym znają niż ja. A teraz co to ma za znaczenie. - Wszystko to panu opowiedział? - nalegał Alberto. Ojciec Arany spojrzał na niego. - Tak. Dlaczego pan pyta? - Nic specjalnego - rzekł Alberto. - Myśmy nie widzieli. Byliśmy na wzgórzu. - Przepraszam - rzekł Paulino. - Muszę zamknąć budkę. 169

- Lepiej teraz pójdę do izby chorych - rzekł mężczyzna. - Może teraz będziemy mogli przez chwilę go zobaczyć. Wstali, Paulino pożegnał ich skinieniem ręki. Poszli znowu przez łąkę. Ojciec Arany szedł z rękami założonymi do tyłu. Postawił kołnierz marynarki. „Niewolnik nigdy mi nic o nim nie mówił - pomyślał Alberto. - Ani o matce”. - Czy mogę mieć do pana prośbę? - rzekł. - Chciałbym zobaczyć się z Araną przez chwilę. Niekoniecznie teraz. Jutro albo później, kiedy będzie się czuł lepiej. Pan mógłby mnie zaprowadzić do niego, mówiąc, że jestem krewnym czy przyjacielem rodziny. - Dobrze - rzekł mężczyzna. - Zobaczymy. Pomówię z kapitanem Garrido. Robi wrażenie porządnego człowieka.

Trochę może zbyt surowy, jak wszyscy wojskowi. Ostatecznie to jego zawód. - Tak - rzekł Alberto. - Wojskowi są tacy. - Wie pan - rzekł mężczyzna. - Chłopiec ma do mnie wielki żal. Zdaję sobie z tego sprawę. Pomówię z nim, a jeśli nie jest głupi, zrozumie, że wszystko robiłem dla jego dobra. Przekona się, że odpowiedzialność ponosi jego matka i ta stara wariatka Adelina. - To zdaje się jego ciotka? - rzekł Alberto. - Tak - potwierdził mężczyzna ze złością. - To histeryczka. Wychowywała go jak panienkę. Dawała mu w prezencie lalki i kręciła mu loki. Mnie nie oszukają. Widziałem zdjęcia, jakie mu robiły w Chiclayo. Ubierały go w spódniczki i kręciły mu loki, mojemu synowi, pan rozumie? Skorzystały z tego, że byłem daleko. Ale nie uda im się postawić na swoim. - Pan dużo podróżuje? - Nie - odpowiedział brutalnie mężczyzna. - Nigdy nie wyjeżdżałem z Limy ani mnie to interesuje. Ale kiedy go odzyskałem, był całkiem zepsuty, do niczego, kompletnie do niczego. Kto mnie może winić za to, że chciałem z niego zrobić mężczyznę? Czy to jest coś takiego, czego muszę się wstydzić? - Jestem przekonany, że wkrótce wyzdrowieje - rzekł Alberto. - Na pewno. - Ale może byłem trochę za ostry - ciągnął mężczyzna. - Za bardzo go kochałem. We właściwym sensie tego słowa. Jego matka i ta wariatka Adelina nie mogą zrozumieć. Chce pan dobrej rady? Kiedy będzie pan miał synów, niech ich pan oddali od matki. Nic gorszego jak kobiety, psują chłopca jak nic. - Dobrze - rzekł Alberto. - Już jesteśmy na miejscu. - Co tam się dzieje? - rzekł mężczyzna. - Dlaczego oni biegną? 170

- To gwizdek - rzekł Alberto. - Na zbiórkę. Muszę już iść.

- Do widzenia - rzekł mężczyzna. - Dziękuję za towarzystwo. Alberto puścił się biegiem. Prędko dogonił jednego z kadetów, którzy minęli go przed chwilą. Był to Urioste. - Jeszcze nie ma siódmej - rzekł Alberto. - Niewolnik umarł - rzekł Urioste, dysząc ciężko. - Lecimy powiedzieć chłopakom. 171

II

Tym razem moje urodziny wypadły w dzień świąteczny. Matka powiedziała mi: „Pojedź wcześnie do chrzestnego, bo czasem wyjeżdża na wieś”. I dała mi sola na przejazd. Pojechałem do mojego chrzestnego ojca, który mieszkał bardzo daleko pod mostem, ale już go nie zastałem. Otworzyła mi jego żona, która nigdy nas nie lubiła. Z niezadowoloną miną powiedziała mi: „Męża nie ma. I chyba nie wróci, aż dopiero wieczorem. Tak, lepiej nie czekaj”. Wróciłem do Bellavista dość zły, bo miałem nadzieję, że jak co roku chrzestny podaruje mi pięć solów. Zamierzałem kupić Teresie pudełko kredy, ale tym razem jako prawdziwy prezent, i do tego stukartkowy zeszyt w kratkę, bo jej zeszyt do algebry się skończył. Albo zaprosić ją do kina, oczywiście z jej ciotką. Nawet policzyłem, ile mi trzeba. Pięć solów wystarczało na trzy bilety na parter w kinie Bellavista i jeszcze zostawało parę groszy. Kiedy wróciłem do domu, matka powiedziała: „Twój chrzestny to kawał drania, taki sam jak jego żona. Na pewno nie chciał ci dać, skąpiradło jedno”. A ja pomyślałem, że matka ma rację. I dodała jeszcze: „Aha, Terę prosiła, żebyś do niej przyszedł. Przyszła po ciebie”. „Tak? spytałem. - To dziwne, czego może chcieć?” I naprawdę nie wiedziałem, dlaczego po mnie przyszła: zrobiła to po raz pierwszy. Czegoś się domyślałem. Ale nie tego, co stało się naprawdę.

Myślałem: „Pewnie dowiedziała się o moich urodzinach i chce złożyć mi życzenia”. Pobiegłem do niej. Zastukałem do drzwi i otworzyła mi jej ciotka. Ukłoniłem się jej, ale ledwie mnie zobaczyła, odwróciła się i poszła z powrotem do kuchni. Jej ciotka zawsze w ten sposób mnie traktowała, jak gdybym był przedmiotem. Przez chwilę stałem w drzwiach nie ośmielając się wejść, ale w tym momencie pojawiła się Terę, uśmiechając się tak jakoś… „Cześć - powiedziała. Wejdź”. Ja tylko powiedziałem jej „Cześć” i uśmiechnąłem się trochę z przymusem. „Chodź - powiedziała. Chodźmy do mojego pokoju”. Poszedłem za nią bez słowa, bardzo zaciekawiony. W swoim pokoju otworzyła szafę, wyjęła jakąś paczkę i powiedziała: „To na twoje urodziny”. „Skąd się dowiedziałaś?” - spytałem. A ona mi odpowiedziała: „Wiem od zeszłego roku”. Nie wiedziałem, co zrobić z tą paczką, dość duża była. W końcu postanowiłem zajrzeć do środka. Wystarczyło ją odwinąć, bo nie była związana sznurkiem. Był to brązowy papier, taki sam jak ten, którego używał piekarz na naszej ulicy. Pomyślałem, że pewnie specjalnie go poprosiła. W środku był sweter bez rękawów, prawie takiego samego koloru co papier, i od razu zrozumiałem, że ona pomyślała i o 172

tym, a że miała dobry gust, zawinęła sweter w taki papier, żeby pasowało. Położyłem papier na podłodze i oglądałem sweter mówiąc: „Jest ładny, ach, dziękuję ci bardzo. Jest doskonały”. Terę kiwała głową przytakująco i wydawała się jeszcze bardziej zadowolona niż ja. „Zrobiłam go na drutach w szkole, na robotach ręcznych. Powiedziałam, że to dla mojego brata”. I roześmiała się. Znaczyło to, że zaplanowała ten prezent już dawno i że też myślała o mnie, chociaż się nie widzieliśmy. A to, że zrobiła mi prezent, świadczyło, że uważa mnie za kogoś więcej niż kolegę. Mówiłem jej ciągle: „Dziękuję ci, bardzo dziękuję”, a ona śmiała się i pytała: „Podoba ci się? Naprawdę? Ależ przymierz go”. Włożyłem sweter, był trochę na mnie za krótki, ale od razu go rozciągnąłem, żeby nie było widać, i ona nie zauważyła, była taka zadowolona, że sama siebie chwaliła: „Bardzo ci w nim dobrze, pasuje doskonale, a nie znałam twoich wymiarów, sama je wyliczyłam”. Zdjąłem sweter i znowu go zawinąłem, ale nie potrafiłem zrobić paczki i ona podeszła do mnie, i powiedziała: „Zostaw, jak nieładnie go zawijasz, daj, ja to zrobię”. I sama zawinęła sweter bez jednej zmarszczki, podała mi wtedy i rzekła: „Muszę cię uściskać z okazji twoich urodzin”. I uścisnęła mnie, a ja ją. Przez parę sekund czułem przy sobie jej ciało, a jej włosy musnęły mi twarz i znowu usłyszałem jej wesoły śmiech. „Nie jesteś zadowolony? Dlaczego masz taką

minę?” - spytała, a ja siliłem się na śmiech. Pierwszy wszedł porucznik Gamboa. Furażerkę zdjął w przedpokoju, toteż wchodząc, ograniczył się do stanięcia na baczność i trzaśnięcia obcasami. Pułkownik siedział za biurkiem. Za jego plecami, poprzez mrok za szerokim oknem. Gamboa odgadywał kontury zewnętrznego ogrodzenia szkoły, szosę i morze. W kilka sekund później rozległy się kroki na korytarzu. Gamboa odsunął się z przejścia i stał nadal na baczność. Weszli kapitan Garrido i porucznik Huarina. Obaj także wsunęli furażerki za pas od spodni, między pierwszą i drugą patką. Pułkownik siedział nadal za biurkiem nie podnosząc wzroku. Pokój był ładnie urządzony, bardzo czysty, meble połyskiwały jak pociągnięte lakierem. Kapitan Gariddo zwrócił się w stronę Gamboi. Jego szczęki poruszały się harmonijnie. - A pozostali porucznicy? - Nie wiem, panie kapitanie. Podałem im tę godzinę. W chwilę później weszli Calzada i Pitaluga. Pułkownik wstał. Był o wiele niższego wzrostu niż wszyscy pozostali i nadmiernie gruby. Włosy miał prawie zupełnie siwe, nosił okulary. Za szkłami kryły się szare oczy, wpadnięte i nieufne. Przyjrzał im się po kolei. Oficerowie nadal stali na baczność. - Spocznij - rzekł pułkownik. - Proszę siadać. Porucznicy zaczekali, aż kapitan Garrido wybierze sobie miejsce. Było kilka skórzanych 173

foteli ustawionych wkoło. Kapitan zajął fotel w pobliżu stojącej lampy. Porucznicy usiedli po obu jego stronach. Pułkownik zbliżył się do nich. Oficerowie patrzyli na niego z uwagą, nieco pochyleni w jego stronę, poważni, pełni szacunku. - Wszystko w porządku? - rzekł pułkownik. - Tak jest, panie pułkowniku - odrzekł kapitan. - Jest już w kaplicy. Przyszło kilkoro krewnych. Pierwszy oddział pełni wartę honorową. W południe zastąpi ich drugi oddział. Później następne. Przywieźli już wieńce.

- Wszystkie? - Tak jest, panie pułkowniku. Osobiście położyłem wizytówkę pana pułkownika na największym. Przywieźli też wieniec od oficerów i od Koła Rodzicielskiego. I po wieńcu od każdego roku. Rodzina też przysłała wieńce i kwiaty. - Czy porozumiał się pan z prezesem Koła w sprawie pogrzebu? - Tak jest, panie pułkowniku. Dwa razy. Powiedział, że całe kierownictwo będzie obecne. - Stawiał panu jakieś pytania? - pułkownik zmarszczył czoło. - Ten Juanes zawsze wszędzie wtyka swój nos. Co mu pan powiedział? - Żadnych szczegółów. Wytłumaczyłem mu, że umarł kadet, nie podając okoliczności. Powiedziałem mu też, że zamówiliśmy wieniec w imieniu Koła Rodzicielskiego i że mają zapłacić za niego ze swoich funduszy. - Już on przyjdzie z pytaniami - rzekł pułkownik, wygrażając pięścią. - Wszyscy zaczną przychodzić z pytaniami. W takich wypadkach nigdy nie brak intrygantów i ciekawskich. Jestem pewien, że to dojdzie aż do ministra. Kapitan i porucznicy słuchali go bez mrugnięcia. Pułkownik stopniowo podnosił głos. Jego ostatnie słowa były właściwie krzykiem. - Wszystko to może się okazać strasznie szkodliwe - dodał. - Szkoła ma wrogów. To dla nich wielka okazja. Mogą wykorzystać to głupstwo dla rozpuszczenia tysięcy oszczerstw przeciwko zakładowi i oczywiście mnie. Należy przedsięwziąć pewne kroki. Dlatego panów tutaj zebrałem. Oficerowie jeszcze bardziej spoważnieli i przytaknęli głowami. - Który z panów ma jutro służbę? - Ja, panie pułkowniku - rzekł porucznik Pitaluga. - Dobrze. Na pierwszej zbiórce odczyta pan rozkaz dzienny. Proszę zanotować. Oficerowie i cała społeczność szkolna głęboko ubolewają nad wypadkiem, który kosztował życie kadeta. Niech 174

pan zaznaczy wyraźnie, że powodem był jego własny błąd. Niechaj nie pozostanie na ten temat ani

śladu wątpliwości. I niechaj wypadek stanie się ostrzeżeniem i podnietą do ściślejszego respektowania regulaminu oraz instrukcji etc. Proszę to napisać dziś wieczór i przynieść mi brudnopis. Poprawię osobiście. Kto jest dowódcą kompanii tego kadeta? - Ja, panie pułkowniku - rzekł Gamboa. - Pierwsza kompania. - Niech pan zrobi zbiórkę wszystkich oddziałów przed pogrzebem i wygłosi krótką pogadankę. Szczerze żałujemy tego, co się stało, ale w wojsku nie można popełniać błędów. Wszelki sentymentalizm jest zbrodniczy. Zostanie pan ze mną i porozmawiamy o tej sprawie. Najpierw omówimy szczegóły pogrzebu. Widział się pan z rodziną, Garrido? - Tak jest, panie pułkowniku. Zgadzają się, aby pogrzeb odbył się o szóstej po południu. Rozmawiałem z ojcem. Matka jest bardzo wstrząśnięta. - Pójdzie tylko piąty rok - przerwał mu pułkownik. - Proszę kadetom polecić absolutną dyskrecję. Brudną bieliznę pierze się w domu. Pojutrze zbiorę ich w auli i przemówię do nich. Lada głupstwo może teraz rozpętać skandal. Ministrowi nie będzie się to podobało, kiedy się dowie, a znajdą się tacy, co mu powiedzą, wiecie, panowie, że mam dużo wrogów. Dobrze, teraz po kolei. Pan, poruczniku Huarina, ma za zadanie poprosić o ciężarówki ze szkoły podchorążych. Zajmie się pan transportem kadetów na cmentarz. I zwrotem ciężarówek we właściwym terminie. Zrozumiano? - Tak jest, panie pułkowniku. - Pan, Pitaluga, pójdzie do kaplicy. Niech pan będzie uprzejmy dla rodziny. Sam pójdę do nich za chwilę. Niechaj kadeci z warty honorowej trzymają się jak najściślejszej dyscypliny. Nie będę tolerował najmniejszego wykroczenia podczas czuwania przy zwłokach czy na pogrzebie. Czynię pana odpowiedzialnym za to. Chcę, aby piąty rok sprawiał wrażenie, że bardzo żałuje śmierci kadeta. To zawsze jest pozytywnym akcentem. - O to proszę się nie niepokoić, panie pułkowniku - rzekł Gamboa. - Kadeci z pierwszej kompanii są głęboko poruszeni. - Tak? - rzekł pułkownik, patrząc na Gamboę ze zdziwieniem. - Dlaczego? - Są bardzo młodzi, panie pułkowniku - rzekł Gamboa. - Najstarsi mają szesnaście lat, kilku tylko siedemnaście.

Prawie trzy lata z nim żyli. Jest rzeczą naturalną, że są pod wrażeniem. - Dlaczego? - nalegał pułkownik. - Co mówili? Co zrobili? Skąd pan wie, że są pod 175

wrażeniem? - Nie mogą spać. Obszedłem wszystkie oddziały. Kadeci leżą w łóżkach i rozmawiają o Aranie. - W sypialniach nie wolno rozmawiać po odtrąbieniu ciszy nocnej - krzyknął pułkownik. Jak to możliwe, że pan o tym nie wie, Gamboa? - Kazałem im milczeć, panie pułkowniku. Nie hałasują, rozmawiają po cichu. Słychać tylko szept. Poleciłem kapralom, aby zaglądali do sypialni. - Nie dziwię się, że zdarzają się takie wypadki na piątym roku - rzekł pułkownik znowu wygrażając pięścią; ale pięść miał białą i niedużą, nie wzbudzała szacunku. - To sami oficerowie rujnują dyscyplinę. Gamboa nie odpowiedział. - Mogą panowie odejść - rzekł pułkownik, zwracając się do Calzady, Pitalugi i Huariny. Jeszcze raz zalecam absolutną dyskrecję. Oficerowie wstali, trzasnęli obcasami i wyszli. Słychać było odgłosy oddalających się kroków. Pułkownik usiadł w fotelu na miejscu Huariny, ale po krótkiej chwili wstał i zaczął przemierzać pokój. - Dobrze - rzekł nagle, zatrzymując się. - A teraz chcę wiedzieć, co się stało? Jak to się stało? Kapitan Garrido spojrzał na Gamboę i skinieniem głowy dał mu znać, by zaczął mówić. Porucznik zwrócił się w stronę pułkownika. - W rzeczywistości, panie pułkowniku, wszystko to, co napisaliśmy w raporcie. Ja kierowałem operacją tyralier na drugim skraju, na prawej flance. Nie widziałem nic ani nie słyszałem, aż podeszliśmy blisko szczytu wzgórza.

Kapitan trzymał kadeta na rękach. - A kaprale? - spytał pułkownik. - Co robili, podczas gdy pan kierował atakiem? Byli ślepi i głusi? - Posuwali się w straży tylnej, zgodnie z instrukcjami. Ale też nic nie zauważyli. - Przerwał na chwilę, po czym dodał z szacunkiem: - O tym również napisałem w raporcie. - To niemożliwe! - krzyknął pułkownik; uniósł ręce do góry i opuścił je na tęgi brzuch, chwytając się za pas. Silił się na spokój: - To nie ma sensu. Twierdzi pan, że nikt nie zauważył, jak człowiek pada ranny. Musiał krzyknąć. W pobliżu było kilkudziesięciu kadetów. Ktoś musi wiedzieć… 176

- Nie, panie pułkowniku - rzekł Gamboa. - Odstępy między ludźmi były duże. A skoki do przodu odbywały się pełnym biegiem. Kadet upadł najprawdopodobniej w momencie, gdy strzelano, i strzelanina zagłuszyła jego krzyk, jeżeli w ogóle krzyknął. Teren jest zarośnięty wysoką trawą. Gdy upadł, był prawie niewidoczny. Ci, co posuwali się w następnym rzucie, nie widzieli go. Wypytałem całą kompanię. Pułkownik zwrócił się do kapitana. - Pan też myślał o niebieskich migdałach? - Kontrolowałem akcję od tyłu, panie pułkowniku - rzekł kapitan Garrido, mrugając szybko; jego szczęki mełły słowa niczym młyńskie koła. Gestykulował szeroko. - Poszczególne grupy posuwały się naprzód, na przemian, jedna po drugiej. Kadet musiał paść ranny w momencie, gdy jego linia właśnie padała na ziemię po skoku. Na kolejny gwizdek nie mógł już wstać i pozostał zasłonięty przez trawę. Przypuszczam, że znajdował się nieco w tyle za swoją kolumną i dlatego straż tylna po kolejnym skoku zostawiła go za sobą. - Wszystko to bardzo pięknie - rzekł pułkownik. - A teraz proszę mi opowiedzieć, co naprawdę o tym panowie sądzą.

Kapitan i Gamboa spojrzeli jeden na drugiego. Zapanowała niezręczna cisza, której nikt nie ośmielił się przerwać. Wreszcie odezwał się kapitan. Mówił cicho: - Mógł wystrzelić jego własny karabin. - Spojrzał na pułkownika: - To znaczy, padając na ziemię, mógł zaczepić o spust. - Nie - rzekł pułkownik. - Przed chwilą rozmawiałem z lekarzem. Nie ma najmniejszej wątpliwości, kula nadleciała z tyłu. Dostał postrzał w kark. Pan nie jest dzieckiem, wie pan aż za dobrze, że karabin sam nie strzela. To wersja dobra dla rodziców i dla uniknięcia komplikacji. Ale prawdziwymi odpowiedzialnymi jesteście wy. - Kapitan i porucznik wyprostowali się lekko w swych fotelach. - W jaki sposób prowadzono ogień? - Zgodnie z instrukcjami, panie pułkowniku - rzekł Gamboa. - Wsparcie ogniowe przy natarciu krótkimi skokami. Poszczególne grupy kryły się na przemian ogniem. Wszystko było doskonale zsynchronizowane. Przed każdym rozkazem ognia sprawdzałem, czy pierwsza linia jest bezpieczna, czy wszyscy kadeci leżą. Dlatego kierowałem natarciem z prawej flanki, aby mieć lepszą widoczność. Nie było nawet terenowych przeszkód. W każdym momencie obejmowałem cały teren akcji mojej kompanii. Nie sądzę, bym popełnił jakikolwiek błąd, panie pułkowniku. - Ćwiczenie to wykonaliśmy w tym roku ponad pięć razy, panie pułkowniku - rzekł kapitan. 177

- A kadeci z piątego roku uczestniczyli w nim ponad piętnaście razy od wstąpienia do szkoły. Poza tym odbywali już kampanie bardziej złożone i niebezpieczniejsze. Przy organizacji ćwiczeń opieram się na programie opracowanym przez majora. Nigdy nie polecałem manewrów nie znajdujących się w programie. - To mnie nic nie obchodzi - rzekł wolno pułkownik. - Interesuje mnie, jaki błąd, jaka pomyłka spowodowała śmierć kadeta. To nie koszary, panowie. - Podniósł swoją białą pięść. Kiedy żołnierz dostaje kulę, chowa się go i po wszystkim. Ale tutaj mamy do czynienia z uczniami, dziećmi powierzonymi przez rodziny. Taki wypadek może spowodować drakę nie z tej ziemi. A gdyby ten kadet był synem jakiegoś generała?

- Mam pewną hipotezę, panie pułkowniku - rzekł Gamboa. Kapitan spojrzał na niego z zazdrością. Dziś po południu sprawdziłem starannie karabiny. Większość z nich to broń stara i niepewna, pan rozumie, panie pułkowniku. Niektóre mają źle ustawiony celownik albo przetrąconą muszkę, inne mają lekko uszkodzone wnętrze lufy. To oczywiście nie wystarcza. Ale nie jest wykluczone, że któryś z kadetów mógł, nie zdając sobie z tego sprawy, zmienić pozycję celownika i źle celować. Kula w tym wypadku mogła pójść bardzo płaskim torem. A kadet Arana nieszczęsnym zbiegiem okoliczności mógł znajdować się w niewłaściwej postawie, niedostatecznie ukryty. To w końcu tylko hipoteza, panie pułkowniku. - Kula nie spadła z nieba - rzekł pułkownik, spokojniejszy, jak gdyby coś zostało wyjaśnione. - Nie powiedział mi pan nic nowego, strzał wymknął się któremuś z tylnej linii. Ale takie wypadki nie mogą się tutaj zdarzać. Wszystkie karabiny zabierzcie jutro do zbrojowni, niech wymienią uszkodzone. Pan, kapitanie, zajmie się tym, by w pozostałych kompaniach także przeprowadzono przegląd broni. Ale nie od razu. Za kilka dni. I bardzo ostrożnie. I ani słowo o tej sprawie nie może się wydostać na zewnątrz. W grę wchodzi prestiż szkoły, a nawet wojska. Na szczęście lekarze okazali się bardzo wyrozumiali. Złożą raport czysto fachowy, bez żadnych domysłów. Najrozsądniej będzie trzymać się wersji błędu popełnionego przez samego kadeta. Trzeba likwidować w zarodku każdą pogłoskę, każdy komentarz. Zrozumiano? - Panie pułkowniku - rzekł kapitan. - Proszę pozwolić mi zauważyć, że ta wersja wydaje się o wiele bardziej prawdopodobna niż hipoteza strzału z tylnej linii. - Dlaczego? - rzekł pułkownik. - Dlaczego bardziej prawdopodobna? - Co więcej, panie pułkowniku, ośmieliłbym się twierdzić, że kula pochodziła z karabinu samej ofiary. Jest niemożliwe, by przy celowaniu do celów położonych kilka metrów ponad terenem kula pobiegła płaskim torem. Kadet mógł nacisnąć spust nieświadomie, padając na karabin. Na własne oczy widziałem, 178

że kadeci wykonywali padnij w sposób nieprawidłowy, bez żadnej techniki. A kadet Arana nigdy nie odznaczał się sprawnością podczas ćwiczeń polowych. - Koniec końców to możliwe - rzekł pułkownik, prawie zupełnie uspokojony. - Wszystko jest możliwe na tym świecie. A pan z czego się śmieje, Gamboa? - Nie śmieję się, panie pułkowniku. Proszę wybaczyć, myli się pan.

- Mam nadzieję - rzekł pułkownik, poklepując się po brzuchu, po raz pierwszy uśmiechając się. - I niechaj posłuży to panom za nauczkę. Piąty rok, zwłaszcza pierwsza kompania, dość już nam krwi napsuła. Kilka dni temu wydaliliśmy kadeta, który ukradł tematy egzaminacyjne, włamując się przez okno jak gangster z filmu. A teraz to. Proszę bardzo uważać w przyszłości. Nie grożę nikomu, proszę, aby panowie to rozumieli. Ale mam tutaj do spełnienia określone zadanie. Panowie także. Musimy wypełnić tę misję jak prawdziwi wojskowi i prawdziwi Peruwiańczycy. Bez folgowania sentymentom. Pokonując wszystkie przeszkody. Mogą panowie odejść. Kapitan Garrido i porucznik Gamboa wyszli. Pułkownik patrzył na nich z uroczystym wyrazem twarzy, aż zamknęły się za nimi drzwi. Potem podrapał się po brzuchu. Któregoś dnia po południu, gdy wracałem ze szkoły, chudy Higueras powiedział mi: „Może byśmy poszli gdzie indziej? Wolałbym tutaj nie wchodzić”. Powiedziałem mu, że mi wszystko jedno, i zabrał mnie ze sobą do baru przy alei Saenz Peńa, ciemnego i brudnego. Przez bardzo małe drzwiczki obok lady przechodziło się do dużej sali. Chudy Higueras porozmawiał przez chwilę z kelnerem Chińczykiem; wyglądali na dobrych znajomych. Chudy zamówił dwie pięćdziesiątki i kiedy wypiliśmy, patrząc na mnie z powagą zapytał, czy jestem równie dzielnym mężczyzną, jak mój brat. „Nie wiem - powiedziałem. - Zdaje mi się, że tak. A dlaczego?” „Jesteś mi winien około dwudziestu solów - odpowiedział. - Prawda?” Zimno mi się zrobiło, nie pamiętałem już, że to były pieniądze pożyczone, i pomyślałem sobie: teraz powie, żebym mu zwrócił, a wtedy co ja zrobię? Ale chudy powiedział: „Nie chodzi o to, żebyś mi oddał. Tylko teraz jesteś już mężczyzną i potrzebujesz pieniędzy. Ja mogę ci pożyczyć, kiedy potrzebujesz. Ale przedtem sam muszę zdobyć pieniądze. Chcesz mi pomóc?”. Spytałem go, co mam zrobić, a on odpowiedział mi: „To niebezpieczne i jeśli się boisz, zapomnij o tej rozmowie i po wszystkim. Znam jeden dom, który teraz jest pusty. Dom bogatych ludzi. Mają tyle forsy, że mogliby nią zapchać po sufit kilka pokoi, rozumiesz już, o co mi chodzi”. „Masz na myśli kradzież?” - spytałem. „Tak - odpowiedział chudy. - Chociaż nie podoba mi się to słowo. Ci ludzie mają tyle forsy, że aż puchną, a ani ja, ani ty nie mamy nawet gdzie kości złożyć. Boisz się? Nie myśl, że chcę cię zmusić. Jak sądzisz, skąd twój brat miał tyle forsy? 179

Miałbyś bardzo łatwe zadanie”. „Nie - powiedziałem. - Wybacz mi, ale nie chcę”. Nie bałem się, ale

zaskoczył mnie i myślałem tylko, jak też mogłem nie odgadnąć, że mój brat i chudy Higueras byli złodziejami. Chudy przestał mówić o tej sprawie, zamówił jeszcze po kieliszku i poczęstował mnie papierosem. Jak zawsze, opowiedział mi kilka kawałów. Był bardzo dowcipny, codziennie miał nowe nieprzyzwoite kawały i opowiadał je bardzo dobrze, robiąc miny i zmieniając głos. Śmiejąc się otwierał usta tak szeroko, że było widać wszystkie zęby i gardło. Słuchałem go i śmiałem się też, ale musiał pewnie zauważyć, że myślałem o czym innym, bo spytał: „Co ci jest? Jesteś smutny dlatego, że ci to zaproponowałem? Zapomnij o tym”. Powiedziałem mu: „A jeśli któregoś dnia cię złapią?”. Spoważniał. „Gliny to głupcy - odpowie - dział. - Zresztą to najwięksi złodzieje. Ale jeśli mnie złapią, no to wsiąkłem. Takie jest życie”. Chciałem jeszcze o tym porozmawiać i zapytałem go: „A na ile by cię posadzili, gdyby cię złapali?”. „Nie wiem - powiedział - to zależy od tego, ile forsy miałbym przy sobie”. I opowiedział mi, że któregoś razu złapali mojego brata w chwili, gdy włamywał się do jednego domu w La Perla. Przechodzący gliniarz wyciągnął pistolet, wymierzył do niego i powiedział: „Jazda do komisariatu, pięć kroków przede mną, albo cię rozwalę, złodzieju”. A mój brat roześmiał się, jak gdyby nigdy nic, i powiedział mu: „Upiłeś się, czy co? Wchodzę, bo kucharka czeka na mnie w łóżku. Jeśli chcesz się przekonać, włóż mi rękę do kieszeni, a zobaczysz”. Gliniarz się zawahał przez chwilę, ale był ciekawy i podszedł bliżej. Przystawił mu pistolet do oka i grzebiąc mu w kieszeni mówił: Jeśli tylko drgniesz, strzelam ci w oko. A jeśli nawet nie umrzesz, stracisz oko. Tak że lepiej stój spokojnie”. A kiedy wyjął rękę z kieszeni, trzymał plik banknotów. Mój brat roześmiał się i powiedział: „Ty jesteś cholo, ja jestem cholo. Tośmy bracia. Weź tę forsę i puść mnie. Do kucharki przyjdę kiedy indziej”. A gliniarz odpowiedział mu: „Pójdę się odlać za tym murkiem. Jeśli cię tutaj zastanę po powrocie, zabieram cię do komisariatu za próbę przekupienia władzy”. Chudy opowiedział mi też, że kiedyś o mały włos nie złapali ich obu, w okolicy kościoła Jezusa i Marii. Ktoś ich zobaczył, jak wychodzili z jednego domu, i gliniarz zaczął gwizdać, a oni uciekali po dachach. Wreszcie zeskoczyli do czyjegoś ogrodu, a mój brat skręcił nogę i krzyknął mu: „Pryskaj sam, ja już wpadłem”. Ale chudy nie chciał uciekać sam i dotaskał mojego brata aż do jednej budki na rogu. Wleźli do środka i stali tak, ściśnięci, nie wiem ile godzin, prawie nie oddychając, a potem wyszli, złapali taksówkę i pojechali do Callao. Po tym spotkaniu przestałem widywać chudego Higuerasa przez parę dni i pomyślałem: Już go złapali”. Ale tydzień później znowu go spotkałem na placu Bellavista i poszliśmy znowu do Chińczyka napić się czegoś, popalić i porozmawiać. Tego dnia nie poruszył tamtej sprawy ani 180

nazajutrz, ani później. Każdego popołudnia szedłem odrabiać lekcje do Terę, ale nie czekałem na nią pod szkołą, bo nie miałem pieniędzy. Nie śmiałem prosić chudego Higuerasa i wiele godzin spędziłem na rozmyślaniu, jak tu zdobyć parę solów. Jednego razu w szkole powiedzieli nam, że mamy kupić jakąś książkę. Kiedy powiedziałem o tym matce, rozzłościła się, zaczęła krzyczeć, że dokonuje cudów, żebyśmy w ogóle mieli co jeść, że w przyszłym roku przestanę chodzić do szkoły, że będę miał trzynaście lat i powinienem zacząć pracować. Pamiętam, że jednej niedzieli poszedłem do mojego ojca chrzestnego, nic nie mówiąc matce. Musiałem przejść na piechotę całą Limę, ponad trzy godziny marszu. Zanim zastukałem do drzwi, zajrzałem przez okno, żeby przekonać się, czy go nie dostrzegę. Obawiałem się, że otworzy mi drzwi jego żona, jak poprzednim razem, i powie, że go nie ma. Drzwi jednak otworzyła mi nie jego żona, lecz córka, chuda dziewczyna bez zębów. Powiedziała mi, że ojciec jest w górach i wróci nie wcześniej niż za dziesięć dni. Nie mogłem więc kupić sobie książki, ale koledzy mi pożyczali i mogłem odrabiać lekcje. Najważniejsze było jednak, że nie mogłem iść po Terę pod jej szkołę, to mnie martwiło. Jednego popołudnia, podczas gdy odrabialiśmy lekcje, a jej ciotka na chwilę wyszła do drugiego pokoju, powiedziała mi: Już przestałeś po mnie przychodzić pod szkołę”. A ja zaczerwieniłem się i powiedziałem: „Myślałem pójść jutro. Zawsze wychodzisz w południe, prawda?”. Tego samego dnia wieczorem poszedłem na plac Bellavista poszukać chudego Higuerasa, ale nie było go. Pomyślałem, że pewnie jest w tym barze przy alei Saenz Peńa, i poszedłem tam. W knajpie było pełno ludzi i dymu, kilku pijaków krzyczało. Widząc mnie Chińczyk krzyknął: „Won stąd, szczeniaku”. A ja powiedziałem: „Muszę się widzieć z chudym Higuerasem, w pilnej sprawie”. Wtedy Chińczyk poznał mnie i wskazał mi drzwi w głębi. W dużej sali był tłok jeszcze większy niż przy barze, prawie nic nie było widać poprzez dym. Na stolikach i na kolanach mężczyzn siedziały kobiety, a faceci obmacywali je i całowali. Jedna z nich złapała mnie pod brodę i powiedziała: „Co tutaj robisz, niemowlaku?”. A ja odpowiedziałem jej: „Cicho, kurwo”. Roześmiała się, ale pijak, który ją obejmował, powiedział: „Dostaniesz w ucho za to, żeś ubliżył tej pani”. W tym momencie zjawił się chudy. Złapał pijaka za ramię i uspokoił go: „To mój kuzyn i kto ma coś na niego, może na mnie liczyć”. „W porządku, chudy - rzekł pijak - ale niech nie wymyśla od kurew moim kobietom. Trzeba być dobrze wychowanym, zwłaszcza w dzieciństwie”. Chudy Higueras położył mi rękę na ramieniu i zaprowadził mnie do stołu, przy którym siedziało trzech mężczyzn. Nie znałem żadnego z nich; dwóch Kreoli i jeden góral. Przedstawił mnie jako swego przyjaciela, kazał mi przynieść kieliszek. Powiedziałem mu, że chciałbym pomówić z nim na osobności. Poszliśmy do ubikacji i tam powiedziałem mu: 181

„Potrzebuję forsy, chudy, jak Boga kocham, pożycz mi dwa sole”. Roześmiał się i dał mi. Ale potem powiedział: „Słuchaj, pamiętasz tamtą naszą rozmowę? No więc ja też mam do ciebie prośbę. Potrzebuję cię. Jesteśmy przyjaciółmi i powinniśmy sobie nawzajem pomagać. Tylko jeden raz, dobra?”. Odpowiedziałem mu: „Dobra. Tylko jeden raz, za to wszystko, co ci jestem winien”. „Zgoda - powiedział. - A jeśli nam dobrze pójdzie, nie pożałujesz”. Wróciliśmy do stołu i powiedział do tamtych trzech gości: „Przedstawiam wam nowego kolegę”. Roześmiali się, uściskali mnie i zaczęli żartować. Na to podeszły dwie kobiety i jedna zaczęła dokuczać chudemu. Chciała go pocałować, a góral jej powiedział: „Daj mu spokój. Lepiej pocmokaj dzieciaka”. A ona powiedziała: „Z przyjemnością”. I pocałowała mnie w usta, podczas gdy tamci się śmiali. Chudy Higueras odsunął ją i powiedział mi: „A teraz idź już. Nie przychodź tutaj więcej. Czekaj na mnie jutro o ósmej wieczorem na placu Bellavista, koło kina”. Wyszedłem i usiłowałem myśleć tylko o tym, że nazajutrz pójdę po Terę, ale nie mogłem się skupić. Byłem bardzo podniecony tą historią z chudym Higuerasem. Przychodziły mi do głowy najgorsze myśli, że gliny nas nakryją i wsadzą mnie do poprawczaka w La Perla i że Terę się o wszystkim dowie i nie będzie chciała więcej o mnie słyszeć. Tak było gorzej, niż gdyby w kaplicy było zupełnie ciemno. Niepewne, chybotliwe światło rzucało cienie, chwytało każde poruszenie i powtarzało je na ścianach albo na posadzce, zdradzając je oczom wszystkich obecnych; twarze pozostawały w ponurym półmroku, pogłębiającym ich powagę i nadającym im coś odpychającego, prawie złowieszczego. W dodatku słychać było ten nieustający, jękliwy szept (głos powtarzający wciąż jedno i to samo słowo, tak samo akcentowane, ostatnia sylaba zazębiająca się z pierwszą), dochodzący do nich od tyłu, wciskający się do uszu jak cienka nić i drażniący ich. Lepiej by to znieśli, gdyby kobieta krzyczała, wołała głośno, wzywała Boga i Matkę Boską, szarpała włosy albo płakała, ale od chwili, gdy weszli, prowadzeni przez kaprala Pezoę, który ustawił ich w dwóch kolumnach pod ścianami kaplicy po obu stronach trumny, słyszeli wciąż ten sam szept kobiety, dobiegający gdzieś spod drzwi, gdzie stały ławki i konfesjonał. Dopiero o wiele później, gdy Pezoa rozkazał prezentować broń - wykonali rozkaz bez hałaśliwego wojskowego fasonu, ale dokładnie - usłyszeli oprócz tego szeptu jakieś odgłosy, ruch i chwilami czyjeś słowa, spostrzegli, że w kaplicy poza tą kobietą są jeszcze jacyś ludzie. Nie mogli patrzeć na zegarek i stali na baczność, w półmetrowych odstępach, w milczeniu. Co najwyżej odwracali nieznacznie głowy, by spojrzeć na trumnę, ale dostrzegali jedynie czarną, lśniącą powierzchnię i wieńce białych kwiatów. Nikt spośród osób stojących przy wejściu do kaplicy nie zbliżył się do trumny. Uczynili to prawdopodobnie przed ich przyjściem i teraz zajmowali się 182

pocieszaniem kobiety. Kapelan szkoły z dziwnie zmartwionym wyrazem twarzy przeszedł kilka razy w kierunku ołtarza, wracał później do drzwi, przyłączając się zapewne na chwilę do tamtej grupy osób, po czym znów przemierzał kaplicę wzdłuż, ze spuszczonymi oczami, z młodą, energiczną twarzą sportowca zmarszczoną w sposób nadający jej wyraz odpowiedni do atmosfery. Ale chociaż tyle razy przeszedł obok trumny, ani razu się nie zatrzymał, by na nią spojrzeć. Stali już tutaj długo. Niektórych bolało ramię od ciężaru karabinu. W dodatku było gorąco i kaplica była nieduża, wszystkie świece na ołtarzu płonęły, a oni mieli na sobie wyjściowe mundury z sukna. Wielu pociło się. Ale stali nieruchomo, z lewą ręką przyciśniętą do szwu spodni na udzie, z kolbą karabinu w prawej, wyprostowani. Ta powaga trwała jednak od niedawna. Kiedy Urioste, otworzywszy drzwi do sypialni uderzeniem pięści, podał wiadomość (jeden zduszony krzyk: „Niewolnik umarł”) i ujrzeli jego twarz wykrzywioną, z drżącymi nozdrzami i wargami, z policzkami i czołem spływającym potem, a za nim, ponad jego ramieniem, dostrzegli twarz Poety, bladą, o rozszerzonych źrenicach, padły nawet żarty. Charakterystyczny głos Kędziora zawołał prawie od razu po trzaśnięciu drzwi: „Mamuniu, może trafił do piekła”. A kilku wybuchnęło śmiechem. Nie był to jednak zwykły, szyderczy śmiech - to przeciągłe wycie wznoszące się, przeciągające i żyjące przez parę sekund własnym życiem, niezależnym od wydających je gardeł lecz kilka krótkich, bezosobowych parsknięć, bezbarwnych, jakby obronnych. A kiedy Alberto krzyknął: Jeśli jeszcze któryś zażartuje, rozwalę skurwysynowi mordę”, jego słowa słychać było wyraźnie. Ciężkie milczenie zastąpiło śmiech. Nikt mu nie odpowiedział. Kadeci leżeli na swoich pryczach, stali obok szafek, patrzyli na ściany poplamione od wilgoci, na krwawoczerwone kafle posadzki, na widniejące za oknami niebo bez gwiazd, na kołyszące się drzwi do łazienki. Nikt nic nie mówił, ledwie spojrzeli po sobie. Potem w dalszym ciągu porządkowali szafki, słali łóżka, zapalali papierosy, przeglądali zeszyty, łatali polowe mundury. Powoli znowu nawiązywały się rozmowy, nie te same jednak co przedtem: znikł gdzieś humor, złośliwość, nawet nieprzyzwoite aluzje i przekleństwa. Rzecz szczególna, mówili cicho, jak po trąbce na ciszę nocną, krótkimi zdaniami, na wszystkie tematy, z wyjątkiem śmierci Niewolnika: jeden prosił drugiego o czarną nitkę, o kawałek materiału, o papierosa, notatki z lekcji, papier listowy, zadania z egzaminu. Później, klucząc i zachowując najrozmaitsze ostrożności, zaczęli wymieniać pytania, unikając poruszenia sedna sprawy - o której to się stało? - i rzucając uwagi związane pośrednio z wypadkiem. Porucznik Huarina mówił, że jeszcze będą go operować, może to się stało podczas operacji? „Czy zawiozą nas na pogrzeb?” Potem zaczęły się pojawiać ostrożne rozważania emocjonalne: „Kojfnąć w tym wieku, ale pech. Lepiej by odwalił kitę od razu w polu na ćwiczeniach; co za los umierać tak przez trzy dni”. „Brakowało tylko dwa miesiące do końca, to się 183

nazywa mieć cholernego pecha”. Były to wyrazy pośredniego hołdu, wariacje na jeden temat, rozdzielone długimi przerwami, w których panowała cisza. Niektórzy kadeci milczeli i tylko kiwali głowami przytakująco. Później rozległ się gwizdek i wyszli z sypialni bez pośpiechu, w porządku. Przeszli przez dziedziniec na miejsce zbiórki i spokojnie ustawili się w dwuszeregu; nie kłócili się o miejsca, ustępowali sobie wzajemnie, ustawiali się starannie, wreszcie, nie czekając na rozkaz brygadiera, przyjęli postawę na baczność. Kolację zjedli tak samo, prawie bez słowa; czuli, że w olbrzymiej jadalni oczy setek kadetów zwracały się w ich stronę, i co jakiś czas słyszeli głos od stołu psów: „To są ci z pierwszego oddziału, z jego oddziału”; nie brakowało też palców, które ich wskazywały. Żuli jedzenie bez zapału, bez wstrętu i bez przyjemności. Przy wyjściu odpowiadali monosylabami albo ostrymi grubiaństwami na pytania kadetów z innych oddziałów i innych lat, zirytowani tą napastliwą ciekawością. Później w sypialni otoczyli Arrospidego i Murzyn Vallano powiedział to, co wszyscy odczuwali: „Idź i powiedz porucznikowi, że chcemy czuwać przy zwłokach”. Odwrócił się w stronę pozostałych i dodał: „Tak mi się wydaje. Był w naszym oddziale, myślę, że powinniśmy”. Nikt nie zakpił, kilku przytaknęło głową, inni powiedzieli: ,Jasne, jasne”. Brygadier poszedł porozmawiać z porucznikiem i wrócił z rozkazem, żeby włożyli mundury wyjściowe, z rękawiczkami, żeby wyczyścili buty i zrobili zbiórkę pół godziny później z karabinami i bagnetami, ale bez białych pasów. Wszyscy nalegali, żeby Arróspide jeszcze raz poszedł do porucznika i powiedział, że chcą czuwać przez całą noc, ale porucznik się nie zgodził. A teraz stali tutaj od godziny w niepewnym półmroku kaplicy, słuchając monotonnej skargi kobiety, patrząc z ukosa na trumnę, samotną pośrodku nawy, jak gdyby była pusta. Ale on leżał w niej. Przekonali się ostatecznie, kiedy porucznik Pitaluga wkroczył do kaplicy w ślad za skrzypieniem butów, które zagłuszyło jęki kobiety i przyciągnęło całą ich uwagę; słysząc, jak zbliża się za ich plecami, i widząc, jak mija ich po kolei, stali zafascynowani, gdy porucznik zmierzał prosto do trumny. Nie odrywając od niego wzroku ujrzeli, że przystaje, omal nie depcąc jednego z wieńców, pochylając nieco głowę, by lepiej widzieć, i nieruchomieje tak przez chwilę, przechylony do przodu. Przeszedł ich dreszcz, kiedy zobaczyli, że podnosi jedną rękę do głowy, zdejmuje czapkę i żegna się szybko; wyprostował się, widzieli opuchłą twarz i oczy bez wyrazu; minął ich tą samą drogą w przeciwnym kierunku. Znikał im z oczu, usłyszeli jego oddalające się kroki, potem znów odezwał się żałosny szept niewidocznej kobiety. W parę chwil później porucznik Pitaluga znów podszedł do kadetów i powiedział każdemu na ucho, że mogą opuścić broń do nogi i stanąć na spocznij. Tak też uczynili; zapanowało na chwilę nieznaczne poruszenie: kadeci pocierali ramiona i powoli, niedostrzegalnie zmniejszali dzielące ich odstępy. Rzędy ścieśniały się z lekkim, pełnym szacunku szmerem, który nie zakłócał 184

powagi atmosfery, tylko ją jeszcze podkreślał. Potem usłyszeli głos porucznika Pitalugi. Zrozumieli natychmiast, że mówi do kobiety. Niewątpliwie starał się mówić cicho, być może męczyło go to, że nie potrafi. Był zachrypnięty, a na dodatek utrudniało mu sprawę zakorzenione od dawna przekonanie, że męskość jest nieodłącznie związana z donośnością głosu. Jego słowa były strumieniem gwałtownych wybuchów i szeptów, z którego wyławiali zrozumiałe fragmenty, nazwisko Arana na przykład, które usłyszeli kilka razy i najpierw go nie poznali, bo dla nich umarły był Niewolnikiem. Kobieta zdawała się nie zwracać na niego uwagi. Jęczała nadal i musiało to zbijać z tropu porucznika Pitalugę, bo milkł chwilami i dopiero po dłuższej przerwie znów podejmował swoją przemowę. „Co mówił Pitaluga?” - zapytał Arróspide przez zaciśnięte zęby, nie poruszając ustami. Stał na czele jednej z kolumn. Vallano, stojący za brygadierem, powtórzył i to samo uczynił Boa; pytanie dotarło w ten sposób na koniec rzędu. Ostatni kadet, stojący najbliżej ławek, gdzie porucznik Pitaluga mówił do kobiety, powiedział: „Opowiada jej o Niewolniku”. I zaczął powtarzać słyszane zdania, nic nie dodając i niczego nie ujmując, przekazując same dźwięki. Nietrudno było odtworzyć całość monologu porucznika: „Wybitny kadet, wysoko ceniony przez oficerów i podoficerów, wzorowy kolega, doskonały uczeń wyróżniany przez profesorów; wszyscy żałują jego straty; pustka i smutek panujące w koszarach; zawsze był pierwszy w szeregu; był zdyscyplinowany, męski, miał świetną postawę, byłby wyśmienitym oficerem; prawy i dzielny, na ćwiczeniach polowych stawiał zawsze czoło niebezpieczeństwom, powierzano mu trudne zadania, które wykonywał bez wahania i protestu; w życiu zdarzają się nieszczęścia, trzeba przezwyciężyć ból; oficerowie, profesorowie i kadeci dzielą boleść rodziny; pułkownik osobiście przyjdzie złożyć szczere wyrazy współczucia rodzicom; zostanie pochowany z honorami wojskowymi; jego koledzy z roku udadzą się na pogrzeb w mundurach galowych i z bronią; kadeci z pierwszego oddziału będą trzymali wstęgi od trumny; to tak, jak gdyby ojczyzna straciła jednego ze swych synów; cierpliwość i rezygnacja; jego wspomnienie stanie się częścią historii szkoły; będzie żył w sercach kolejnych roczników; rodzina nie powinna się martwić o nic, administracja szkoły bierze na siebie cały koszt pogrzebu; gdy stało się to nieszczęście, natychmiast zamówiono wieńce; wieniec od pułkownika, dyrektora szkoły, jest największy”. Przez ten zaimprowizowany głuchy telefon kadeci odebrali słowa porucznika Pitalugi, nie przestając słyszeć nie kończącego się szeptu kobiety; od czasu do czasu męskie głosy przerywały na krótko rozmowę Pitalugi. Później przyszedł pułkownik. Poznali jego ptasie kroki, szybkie i krótkie; Pitaluga i pozostali zebrani umilkli, skarga kobiety złagodniała, oddaliła się. Bez niczyjego rozkazu stanęli na 185

baczność. Nie podnieśli broni na ramię, ale zsunęli obcasy, napięli mięśnie, ręce przycisnęli do ciała na czarnym lampasie spodni. Na baczność wysłuchali cienkiego głosiku pułkownika. Mówił ciszej niż Pitaluga i głuchy telefon przestał działać, tylko stojący najbliżej zrozumieli, co mówił. Nie widzieli go, ale łatwo go sobie wyobrażali, takim jakim był na uroczystościach, kiedy to prężył się przed mikrofonem, wodząc spojrzeniem dumnym i łaskawym, unosząc dłonie, jak gdyby chciał pokazać, że nie ma przygotowanego tekstu. Teraz także najpewniej mówił o „świętych wartościach duchowych”, o życiu wojskowym, które czyni ludzi zdrowymi i pożytecznymi, o dyscyplinie, stanowiącej podstawę porządku. Nie widzieli go, ale domyślali się jego twarzy o uroczystym wyrazie, jego tłustych rączek gestykulujących przed zaczerwienionymi oczami kobiety i opierających się chwilami na klamrze od pasa, ściskającego potężny brzuch, i jego nóg, rozkraczonych w sposób pozwalający łatwiej unieść ciężar ciała. Domyślali się też cytowanych przykładów i morałów, jakie wygłaszał, całego orszaku wielkich synów ojczyzny, męczenników wojny o Niepodległość i wojny z Chile, niedosiężnych bohaterów, którzy przelali swą szlachetną krew w obronie zagrożonej ojczyzny. Kiedy pułkownik zamilkł, kobieta przestała jęczeć. Była to dziwna chwila: kaplica wydała się zmieniona. Niektórzy kadeci spojrzeli po sobie z zakłopotaniem. Ale cisza nie trwała długo. Wkrótce później pułkownik, a za nim porucznik Pitaluga i jakiś cywil w ciemnym garniturze podeszli do trumny i patrzyli na nią przez chwilę. Pułkownik splótł dłonie na brzuchu, wysunięta dolna warga zakrywała górną wargę, powieki miał przymrużone: wyraz twarzy zarezerwowany na wielkie okazje. Porucznik i cywil stali obok niego; cywil trzymał w ręku białą chusteczkę. Pułkownik zwrócił się do Pitalugi, powiedział mu coś na ucho i obaj podeszli do cywila, który kiwnął kilka razy potakująco głową. Potem wrócili w głąb kaplicy. Wtedy kobieta znów zaczęła jęczeć. Nawet później, gdy porucznik powiedział im, że mają wyjść na dziedziniec, gdzie drugi oddział czekał, by ich zastąpić na warcie, słyszeli wciąż lament kobiety. Wyszli jeden za drugim. Robili w tył zwrot i na palcach posuwali się do drzwi. Rzucali ukradkowe spojrzenia w stronę ławek, w nadziei, że ujrzą tę kobietę, ale zasłaniała ją gromada mężczyzn - było ich trzech poza Pitalugą i pułkownikiem - którzy stali z wyrazem powagi. Na placu apelowym przed kaplicą stali kadeci z drugiego oddziału, także w wyjściowych mundurach i z karabinami. Wychodzący ustawili się parę metrów dalej, na skraju łąki. Brygadier wsunął głowę między pierwszych dwóch i sprawdził, czy dwuszereg stoi prosto.

Potem przeszedł na lewo, aby policzyć obecnych. Czekali nieruchomo, rozmawiając cicho o kobiecie, o pułkowniku, o pogrzebie. Po kilku minutach zaczęli się zastanawiać, czy porucznik Pitaluga o nich nie zapomniał. Arróspide chodził nadal wzdłuż dwuszeregu. 186

Kiedy oficer wyszedł z kaplicy, brygadier rzucił baczność i podszedł do niego. Porucznik polecił mu zaprowadzić oddział do sypialni i Arróspide odwracał właśnie głowę, by rzucić rozkaz odmarszu, kiedy z tyłu dobiegł głos: „jednego brakuje”. Porucznik, brygadier i kilku kadetów spojrzało w tę stronę; kilka innych głosów powtarzało: „Tak, jednego brakuje”. Porucznik podszedł do nich. Arróspide przebiegł teraz galopem wzdłuż dwuszeregu i dla większej pewności liczył obecnych na palcach. „Tak jest, panie poruczniku - rzekł w końcu - było nas 29, a jest 28”. Wtedy ktoś krzyknął: „To Poeta”. „Brakuje kadeta Fernandeza, panie poruczniku” - rzekł Arróspide. „A wszedł do kaplicy?” - spytał Pitaluga. „Tak jest, panie poruczniku. Stał za mną”. „Mam nadzieję, że nie umarł” - mruknął Pitaluga, dając znak brygadierowi, by poszedł za nim. Ujrzeli go już od drzwi. Stał pośrodku kaplicy - jego sylwetka zasłaniała trumnę, ale widać było wieńce - z karabinem nieco przechylonym, ze spuszczoną głową. Porucznik i brygadier zatrzymali się na progu. „Co ten tutaj robi? - rzekł oficer - zabierzcie go natychmiast”. Arróspide postąpił do przodu; w chwili, gdy przechodził koło grupy cywilów, napotkał spojrzenie pułkownika. Zasalutował, ale nie zobaczył, czy pułkownik mu odpowiedział, bo od razu odwrócił głowę. Kiedy Arróspide wziął go za ramię, Alberto nie drgnął. Brygadier na sekundę zapomniał o swoim zadaniu i rzucił spojrzenie na trumnę: była zamknięta także od góry czarną drewnianą pokrywą, zakończoną lekko zaparowanym szkłem, poprzez które widać było niewyraźnie twarz i kepi. Twarz Niewolnika, owinięta białym bandażem, wydawała się spuchnięta i granatowosina. Arróspide potrząsnął ramieniem Alberta. „Wszyscy stoją na zbiórce - powiedział - a porucznik czeka na ciebie przy drzwiach. Chcesz dostać koszarniaka?” Alberto nie odpowiedział. Poszedł za nim jak nieprzytomny. Na placu apelowym zbliżył się do nich porucznik Pitaluga. „Taki synu - rzekł do Alberta - lubisz oglądać buzie nieboszczykom, co?” Alberto nie odpowiedział i

poszedł dalej, do dwuszeregu, gdzie zajął posłusznie swoje miejsce, odprowadzany spojrzeniem kolegów. Kilku zapytało go, co się stało. Nie zważał na nich i wydawał się nie słyszeć także w kilka minut później, kiedy Vallano, idący obok niego, powiedział dostatecznie głośno, by usłyszał cały oddział: „Poeta płacze”. 187

III

Już wyzdrowiała, ale okulała na zawsze. Musiało się jej coś przekręcić głęboko w środku, jakaś kosteczka, chrząstka albo ścięgno. Spróbowałem jej wyprostować łapę, ale nie dało rady, jest twarda jak z żelaza i chociaż ciągnąłem i ciągnąłem, nie ruszyła się ani odrobinę. A Niewygrzana zaczęła skowytać i wyrywać się, więc dałem spokój. Już się prawie przyzwyczaiła. Chodzi trochę dziwnie, przechylona w prawo, i nie może biegać jak dawniej, podskakuje tylko i od razu staje. To zrozumiałe, że szybko się męczy, trzyma się tylko na trzech łapach, jest kaleką. Na dodatek to przednia łapa, ta, na której opiera swój łeb; już nigdy nie będzie taka sama jak przedtem. W oddziale zmienili jej przezwisko, teraz wołają na nią Kopnięta. Zdaje się, że to pomysł Vallana, zawsze ludziom wymyśla przezwiska. Wszystko się zmienia, tak samo jak Niewygrzana. Od kiedy tu jestem, po raz pierwszy tyle rzeczy się zdarzyło w tak krótkim czasie. Nakrywają górala Cavę, kiedy świsnął pytania z chemii, stawiają go przed Radą Oficerów, zrywają mu epolety. Pewnie już jest biedak u siebie, wśród lasu i wigoni. Nigdy przedtem nie wyrzucili nikogo z naszego oddziału, mamy pecha, a jak się ma pecha, to już na całego, jak mówi moja matka, widzę, że nie bez racji. Potem ta historia z Niewolnikiem. Ale jatki, nie tylko dostał w głowę, ale jeszcze operowali go nie wiem ile razy, a na dodatek umarł, chyba nikomu się nic gorszego nie zdarzyło. Chociaż wszyscy to ukrywają, zmienili się po tych nieszczęściach, nie da się ukryć. Może wszystko będzie znowu jak dawniej, ale w ostatnich dniach oddział był zmieniony, nawet twarze chłopaków wyglądają inaczej. Na przykład Poeta, zupełnie inny człowiek, a nikt się go nie czepia, nikt mu nic nie mówi, jak gdyby to była normalna rzecz, że ma taką minę. Przestał rozmawiać. Już ponad cztery dni po pogrzebie jego kolesia, mógł już się otrząsnąć, ale wygląda jeszcze gorzej. Tego dnia, kiedy został przy trumnie, pomyślałem sobie: „Załamało go to

nieszczęście”. Co prawda to był jego kumpel. Chyba jedyny kumpel, jakiego miał w szkole Niewolnik, to znaczy Arana. Ale dopiero niedawno, bo przedtem Poeta też się z niego nabijał i robił go w konia jak wszyscy. Co się stało, że nagle zaczęli z sobą chodzić jak w zaprzęgu, wszędzie razem? Nabijali się z nich niewąsko, Kędzior mówił Niewolnikowi: „Znalazłeś sobie męża”. Tak to naprawdę wyglądało. Chodził stale za Poetą, trzymał się go cały czas, patrzył w niego jak w obraz i mówił do niego cicho, żeby nikt nie słyszał. Chodzili na łąkę, żeby spokojnie rozmawiać. A Poeta zaczął bronić Niewolnika, kiedy go robili w konia. Nie robił tego otwarcie, bo jest cwaniak. Ktoś zaczynał 188

czepiać się Niewolnika, a po chwili Poeta nabijał się z tego, co się nabijał z jego kumpla, i prawie zawsze wygrywał. Poeta się zgrywa jak szatan, przynajmniej dotąd tak było. Teraz z nikim nie rozmawia ani nie żartuje, chodzi sam i tylko śpi. Rzuca się to w oczy, dawniej tylko czekał na okazję, żeby się nabijać z ludzi. Aż miło było, jak się bronił, kiedy ktoś próbował z niego zakpić. „Poeta, ułóż mi wiersz o tym” - powiedział kiedyś Vallano, łapiąc się za rozporek. „Zaraz ci ulżę - rzekł Poeta - muszę poczekać na natchnienie”. I po chwili recytował nam: „Vallano ma ptaszka podobnego do fistaszka”. Szatan z niego był, umiał ludzi rozśmieszyć, nieraz i mnie coś takiego powiedział, że miałem ochotę dać mu po mordzie. Ułożył też parę dobrych wierszy o Niewygrzanej. O mało co go nie sprałem tej nocy, kiedy zerwał na nogi cały oddział i wszedł do łazienki, wołając: „Patrzcie, co Boa wyczynia z Niewygrzaną, kiedy ma wartę”. I nawet się odszczekiwał. Nie umiał tylko dobrze się bić. Kiedy się pobił z Gallem, tamten go przyparł do samej ściany. Kreolska krew, jak to u chłopaka z wybrzeża, jest taki chudy, że żal mi jego mózgu, kiedy uderza bykiem. W szkole jest niewielu białasów, a Poeta jest jednym z najznośniejszych. Inni mają ciężki żywot, spływaj, spływaj, białasie zasrany, uważaj, bo ci zrobią bobo. W oddziale jest tylko dwóch, a Arróspide jest też niezły facet, w dodatku cwaniak, trzy lata z rzędu jest brygadierem, tęgi łeb. Jednego razu zobaczyłem Arrospidego na mieście. Jechał czerwonym samochodem, w żółtej koszulce, oczy mi na wierzch wylazły, widząc, jak dobrze jest ubrany, cholera, ten białas ma kupę forsy, pewnie mieszka w Miraflores. Dziwne, że dwa białasy w oddziale nawet ze sobą nie rozmawiają; Arróspide i Poeta nigdy ze sobą nie byli kumplami, każdy w

swoją stronę. Może każdy z nich boi się, że drugi wyda jego sprawy? Gdybym ja miał forsę i czerwony wóz, nie wstąpiłbym do szkoły kadetów, choćby mnie ciągnęli. Jaką korzyść mają z forsy, skoro tutaj wszyscy jednakowo leżymy i kwiczymy? Kędzior powiedział kiedyś Poecie: „Co ty tutaj robisz? Powinieneś być w szkole u księży”. Kędzior zawsze zajmuje się Poetą, może zazdrości mu i w głębi duszy chciałby być poetą, jak on. Dzisiaj powiedział mi: „Zauważyłeś, że Poeta jakoś zidiociał?”. To najczystsza prawda. Nie żeby robił jakieś idiotyzmy - dziwne jest to, że właśnie nic nie robi. Przez cały dzień leży wyciągnięty na łóżku udając, że śpi, albo śpiąc naprawdę. Kędzior chciał go wypróbować, podszedł do niego i poprosił o nowelkę, a on odpowiedział: „Nie piszę już nowelek, daj mi spokój”. Zdaje mi się, że przestał też pisać listy, a dawniej szukał klientów jak wariat, może teraz ma dość forsy. Rano, kiedy wstajemy, Poeta już stoi na zbiórce. Wtorek, środa, czwartek i dziś rano zawsze pierwszy na dziedzińcu, z długą gębą, patrząc na Bóg wie co, śniąc z otwartymi oczami. A chłopaki od jego stołu mówią, że nie je. „Poeta marnieje ze smutku - powiedział Vallano Mendozie zostawia ponad połowę jedzenia i nie sprzedaje, wszystko mu jedno, kto je weźmie, w dodatku 189

nic nie mówi”. Śmierć narzeczonej go złamała. Białasy to malowane lale, gęba jak u chłopa, ale babska dusza, hartu im brak. Ten aż się rozchorował, to on najbardziej odczuł śmierć Niewol… no, Arany. Czy przyjdzie w tę sobotę? Szkoła kadetów to doskonała rzecz, mundury mają i w ogóle, ale okropne, że nigdy nie wiadomo, kiedy dostaną przepustkę. Teresa przechodziła pod arkadami na placu San Martin. Kawiarnie i bary były pełne, brzęk kieliszków, śmiech i piwo nadawały ton atmosferze, a nad stolikami na chodniku unosiły się chmurki dymu. „Powiedział mi, że nie będzie wojskowym pomyślała Teresa. - A jeśli zmieni zdanie i wstąpi do podchorążówki w Chorillos? Kto miałby ochotę wyjść za wojskowego, cały czas siedzą w koszarach, a w wypadku wojny pierwsi giną. W dodatku stale przenoszą ich z miejsca na miejsce, jakie to straszne, mieszkać na prowincji, może nawet w puszczy, wśród komarów i dzikusów”. Przechodząc koło baru Zela, usłyszała niepokojące komplementy, grupa dorosłych mężczyzn unosiła na jej widok pół tuzina kieliszków jak bukiet szpad, jakiś młodzieniec głośno zawołał do niej adios i musiała wyminąć pijanego, który zamierzał zagrodzić jej drogę. „Ale nie - pomyślała. - Nie będzie wojskowym, lecz inżynierem. Tyle że będę musiała na niego czekać pięć lat. To bardzo długo. A jeśli później nie będzie chciał się ze mną ożenić, będę już stara, nikt nie kocha się w starych”. W ciągu tygodnia pod arkadami było zazwyczaj pustawo. Kiedy w południe przechodziła obok pustych stolików i kiosków z pismami,

spotykała tylko pucybutów na rogu i przebiegających gazeciarzy. Szła szybko do tramwaju, żeby zdążyć zjeść obiad i wrócić na czas do biura. W soboty jednak przechodziła pod zatłoczonymi i hałaśliwymi arkadami wolniej niż zwykle. Patrzyła prosto przed siebie, ale w głębi duszy było jej przyjemnie, że mężczyźni chwalą jej urodę, że nie potrzebuje wrócić do pracy po południu. A przecież parę lat przedtem soboty były straszne. Matka skarżyła się na los i przeklinała bardziej niż w pozostałe dni, bo ojciec wracał dopiero późno w nocy. Zjawiał się jak burza, cały przesiąknięty alkoholem, wściekły. Chodził po mieszkaniu z płonącymi oczami, wymyślając grzmiącym głosem, zaciskając potężne dłonie w pięści, niczym zwierzę w klatce, zataczając się, klnąc na nędzę, kopiąc krzesła i trzaskając drzwiami, aż padał na ziemię bez tchu, uspokojony. Rozbierały go wtedy we dwie i okrywały kocem: był za ciężki, by go zaciągnąć na łóżko. Zdarzało się, że przychodził w towarzystwie. Matka rzucała się jak furia na intruzkę, chudymi rękami próbowała podrapać tamtej twarz. Ojciec sadzał sobie Teresę na kolanach i mówił jej z dziką radością: „Patrz, to lepsze niż wolna amerykanka”. Aż pewnego dnia jedna kobieta rozcięła matce brew uderzeniem butelki i musieli zaprowadzić ją do pogotowia. Od tego dnia matka przeobraziła się w istotę zrezygnowaną i spokojną. Kiedy ojciec przychodził z inną kobietą, wzruszała ramionami i ciągnąc Teresę za rękę 190

wychodziła z domu. Szły do dzielnicy Bellavista, do domu ciotki i wracały w poniedziałek. Mieszkanie było jednym cuchnącym cmentarzyskiem butelek, a ojciec spał jak zabity w kałuży wymiotów, mamrocząc przez sen przeciw bogaczom i niesprawiedliwościom. „Był dobrym człowiekiem - myślała Teresa. - Przez cały tydzień harował jak wół. Pił, żeby zapomnieć o swojej biedzie. Ale kochał mnie i nigdy by mnie nie opuścił”. Tramwaj Lima - Chorillos przejeżdżał wzdłuż ceglanej fasady więzienia, mijał białawy blok Pałacu Sprawiedliwości i nagle pojawiał się orzeźwiający widok: wysokie drzewa o kołyszących się pióropuszach liści, stawy o spokojnych wodach, kręte ścieżki wśród kwiatów, a pośrodku okrągłego płaskiego trawnika dom jak z bajki, o białych murach ozdobionych płaskorzeźbami, z żaluzjami i licznymi drzwiami, których brązowe kołatki przedstawiały ludzkie głowy: park Los Garifos. „Ale moja matka też nie była zła - myślała Teresa. - Tylko za wiele wycierpiała”. Kiedy ojciec umarł po ciężkiej agonii w szpitalu dla ubogich, matka zaprowadziła ją którejś nocy pod drzwi domu ciotki, uścisnęła ją i powiedziała: „Zastukaj dopiero, kiedy ja odejdę. Mam dość tego psiego życia. Teraz będę żyć dla siebie i niech Bóg mi przebaczy. Ciotka się tobą zajmie”. Od tramwaju miała do domu bliżej niż od autobusu. Ale po drodze od przystanku tramwajowego musiała przejść przez

szereg ponurych podwórek, gdzie roiło się od rozczochranych mężczyzn w łachmanach, którzy obrzucali ją bezczelnymi sprośnościami i niekiedy próbowali ją schwytać. Tym razem nikt jej nie zaczepił. Spotkała tylko dwie kobiety i psa: wszyscy troje grzebali pracowicie w śmietnikach, otoczeni chmarą much. Podwórka wydawały się opustoszałe. „Posprzątam wszystko przed obiadem” - pomyślała. Szła teraz przez dzielnicę Linos, między niskimi, chylącymi się od starości domkami. „To będę miała wolne popołudnie”. Już od rogu dostrzegła stojącą przed domem sylwetkę w ciemnym mundurze, białe kepi i skórzaną teczkę na skraju chodnika. Nagle zdziwiła ją nieruchomość postaci. Przypomniała sobie wartowników przed bramą Pałacu Rządu. Ale tamci byli krzepcy, wypinali pierś do przodu i wyciągali szyję, dumni ze swych długich butów i kasków z kitą. Alberto natomiast stał przygarbiony, ze schyloną głową, skurczony. Teresa pomachała do niego ręką, ale nie zauważył jej. „Dobrze mu w mundurze pomyślała. - A jak błyszczą guziki. Wygląda jak kadet ze szkoły morskiej”. Alberto podniósł głowę, kiedy była od niego o kilka kroków. Teresa uśmiechnęła się, a on podniósł rękę. „Co mu się stało?” - pomyślała Teresa. Alberto był zmieniony nie do poznania, postarzały. Między brwiami miał głęboką zmarszczkę, powieki były czarnosine, a kości policzkowe sterczały, jakby chciały rozedrzeć bardzo bladą skórę. 191

Spojrzenie miał zagubione, wargi bezkrwiste. - Dostałeś przepustkę? - rzekła Teresa, patrząc badawczo na Alberta. - Myślałam, że przyjedziesz dopiero po południu. Nie odpowiedział. Patrzył na nią wzrokiem pustym, wzrokiem człowieka pokonanego. - Dobrze ci w mundurze - rzekła Teresa cichym głosem po chwili. - Nie lubię munduru - odrzekł z nieznośnym uśmiechem.

- Zdejmuję go od razu, gdy przychodzę do domu. Ale dzisiaj nie pojechałem do Miraflores. Mówił ledwie poruszając ustami: głos miał bez wyrazu, nijaki. - Co się stało? - spytała Teresa. - Dlaczego jesteś taki? Źle się czujesz? Powiedz, Alberto. - Nie - powiedział Alberto, odwracając oczy. - Nic mi nie jest. Ale nie chcę iść teraz do domu. Miałem ochotę zobaczyć się z tobą. - Przesunął ręką po czole i zmarszczka znikła, ale tylko na moment. - Mam kłopoty. Teresa czekała, nieco nachylona ku niemu, patrząc na niego z czułością, aby zachęcić go do mówienia, ale Alberto zamknął usta i lekko pocierał ręce. Nagle poczuła niepokój. Co powiedzieć, co zrobić, żeby jej zaufał, jak dodać mu otuchy, co on później o niej pomyśli? Serce zaczęło jej bić bardzo szybko. Przez chwilę jeszcze się wahała. Nagle podeszła do Alberta i wzięła go za rękę. - Chodź do mnie - rzekła. - Zostań u nas na obiedzie. - Na obiedzie? - rzekł Alberto, zaskoczony; znowu przeciągnął ręką po czole. - Nie, nie rób kłopotu twojej cioci. Zjem coś w pobliżu i przyjdę później po ciebie. - Chodź, chodź - nalegała, podnosząc teczkę. - Nie bądź głuptasem. Moja ciocia nie będzie miała nic przeciwko temu. Chodź ze mną. Alberto poszedł za nią. W drzwiach Teresa puściła jego rękę, zagryzła wargę i powiedziała szeptem: „Nie lubię, jak jesteś smutny”. Jego spojrzenie ożywiło się nieco, twarz uśmiechnęła się z wdzięcznością i pochyliła ku niej. Pocałowali się szybko w usta. Teresa zastukała do drzwi. Ciotka nie poznała Alberta. Jej oczka patrzyły na niego nieufnie, obrzuciły zaintrygowanym spojrzeniem jego mundur, rozjaśniły się na widok twarzy. Uśmiechnęła się szeroko. Otarła rękę o fartuch i wyciągnęła ją do niego, podczas gdy usta wyrzucały strumień powitań: - Jak się pan miewa, jak się pan miewa, panie Albercie? Jak mi miło. Nie poznałam pana w tym pięknym mundurze. Pomyślałam sobie, kto to może być, kto to może być? I nie potrafiłam się domyślić. Tracę 192

wzrok, wie pan, od tego dymu w kuchni, no i ze starości też. Proszę do środka, panie Albercie, miło mi pana widzieć. Ledwie weszli, Teresa zwróciła się do ciotki: - Alberto zostanie u nas na obiedzie. - Co? - rzekła ciotka, jakby trafiona piorunem. - Co takiego? - Zostanie u nas na obiedzie - powtórzyła Teresa. Jej oczy błagały kobietę, by nie okazywała tego bezgranicznego zdumienia, by uczyniła jakiś gest potakujący. Ale ciotka nie umiała opanować zaskoczenia: stała z szeroko otwartymi oczami, z opuszczoną dolną wargą, ze zmarszczonym czołem, jak w ekstazie. Wreszcie zareagowała i z kwaśną miną rzuciła Teresie: - Chodź no tutaj. Odwróciła się i kołysząc ciałem jak ciężki wielbłąd, poszła do kuchni. Teresa weszła za nią, zaciągnęła zasłonę i natychmiast podniosła palec do ust, ale niepotrzebnie: ciotka nic nie mówiła, tylko patrzyła na nią ze złością. Teresa powiedziała jej na ucho: - Chińczyk może ci dać kredyt do wtorku. Nic nie mów, żeby cię nie usłyszał, potem ci wytłumaczę. Musi zostać u nas. Nie gniewaj się, bardzo cię proszę, ciociu. Idź, pewna jestem, że da ci na kredyt. - Idiotka - zachrypiała ciotka, ale od razu zniżyła głos i podniosła palec do ust. Wyszeptała: - Idiotka. Zwariowałaś, chcesz, żebym skonała ze złości? Już od paru lat Chińczyk nic mi nie daje na kredyt. Jesteśmy mu winne pieniądze i nie mogę się u niego nawet pokazać. - Poproś go - rzekła Teresa. - Zrób coś. - Idiotka - krzyknęła ciotka i znów zniżyła głos. - Są tylko dwa talerze. Dasz mu tylko zupy? Nawet chleba nie ma. - Idź, ciociu - nalegała Teresa. - Idź na miłość boską. I nie czekając na odpowiedź, wróciła do pokoju. Alberto siedział. Teczkę postawił na ziemi, a kepi położył na teczce. Teresa usiadła obok niego. Ujrzała, że włosy ma brudne i rozczochrane. Zasłona znów się rozsunęła i pojawiła się ciotka. Na jej twarzy wciąż jeszcze zaczerwienionej ze złości widniał szeroki uśmiech. - Zaraz przyjdę, panie Albercie. Wracam za chwileczkę. Muszę wyjść na małą chwilkę, wie pan. -

Spojrzała na Teresę piorunującym wzrokiem. - Uważaj na kuchnię. Wyszła trzaskając drzwiami. - Dlaczego nie wyszedłeś w tamtą sobotę? - spytała Teresa. 193

- Arana umarł - rzekł Alberto. - Pogrzeb był we wtorek. - Co takiego? - rzekła. - Arana, ten chłopiec z domu na rogu? Umarł? Ależ to niemożliwe! Ricardo Arana? - Czuwaliśmy przy zwłokach w szkole - rzekł Alberto. Jego głos nie zdradzał żadnego wzruszenia, tylko rodzaj zmęczenia. Oczy znów błądziły nieobecnym spojrzeniem. - Nie przenieśli go do domu. To było w zeszłą sobotę. Na ćwiczeniach. Strzelaliśmy w polu. Dostał postrzał w głowę. - Ależ - rzekła Teresa, kiedy zamilkł; widać było, że jest zakłopotana. - Znałam go bardzo mało. Ale bardzo mi go szkoda. To straszne. Oparła mu rękę na ramieniu. - On był w twoim oddziale, prawda? Dlatego jesteś taki smutny? - Częściowo dlatego - rzekł powoli. - Był moim przyjacielem. Na dodatek… - Tak, tak - rzekła Teresa. - Dlaczego jesteś taki zmieniony? Co się jeszcze zdarzyło? Przysunęła się do niego bliżej i pocałowała go w policzek; Alberto nie poruszył się; wyprostowała się zaczerwieniona. - Wydaje ci się, że to mało? - rzekł Alberto. - Wydaje ci się, że to mało, tak zginąć? A ja nawet nie mogłem z nim porozmawiać. Myślał, że jestem jego przyjacielem, a ja… To mało? - Dlaczego tak do mnie mówisz? - rzekła Teresa. - Powiedz mi prawdę, Alberto. Dlaczego się na mnie gniewasz? Ktoś ci o mnie coś powiedział?

- Nic cię nie obchodzi, że Arana nie żyje? - rzekł Alberto. - Nie słyszysz, że mówię ci o Niewolniku? Dlaczego zmieniasz temat? Myślisz tylko o sobie i… - Przerwał, bo na jego krzyk oczy Teresy napełniły się łzami; wargi jej drżały. - Przykro mi… - rzekł Alberto. - Głupstwa mówię. Nie chciałem na ciebie krzyczeć. Tylko że zdarzyło się tyle rzeczy, jestem bardzo zdenerwowany. Nie płacz, Teresa, proszę cię. Przygarnął ją ku sobie. Teresa oparła głowę na jego ramieniu i znieruchomieli tak przez chwilę. Potem Alberto pocałował ją w policzki, oczy i długo w usta. - Naprawdę bardzo mi żal - rzekła Teresa. - Biedaczek. - Ale widziałam, że jesteś taki zmartwiony, więc pomyślałam, że gniewasz się na mnie za coś. A kiedy zacząłeś na mnie krzyczeć, to było straszne, nigdy cię nie widziałam w złości. Miałeś takie oczy! - Teresa - rzekł Alberto. - Chciałbym ci coś opowiedzieć. - Tak - powiedziała; policzki jej płonęły, uśmiechała się radośnie. - Powiedz, chcę wszystko o tobie wiedzieć. 194

Zamknął usta nagle i malujący się na jego twarzy niepokój rozpłynął się w zniechęconym uśmiechu. - Co takiego? - spytała. - Opowiedz mi, Alberto… - Bardzo cię kocham… Kiedy drzwi się otworzyły, odskoczyli od siebie. Teczka przewróciła się, kepi potoczyło się po podłodze i Alberto schylił się, by je podnieść. Ciotka uśmiechnęła się, rozpromieniona. W rękach niosła pakunek. Pomagając ciotce przygotować obiad, Teresa posyłała za jej plecami Albertowi pocałunki od ust. Potem zaczęli rozmawiać o pogodzie, o zbliżającym się lecie, o dobrych filmach. Dopiero podczas jedzenia Teresa powiedziała ciotce o śmierci Arany. Kobieta zaczęła w głos ubolewać nad tragedią, żegnając się raz po raz, wyrażając swoje współczucie dla rodziców, zwłaszcza dla nieszczęsnej matki, i stwierdziła, że pan Bóg zawsze zsyła najgorsze nieszczęścia na najlepsze rodziny, nie wiadomo dlaczego. Zdawało się, że także się rozpłacze, ale poprzestała na pocieraniu oczu i kichaniu. Po obiedzie Alberto powiedział, że już idzie. Teresa jeszcze raz zapytała go:

- Naprawdę się na mnie nie gniewasz? - Nie, słowo daję, że nie. Dlaczego miałbym się na ciebie gniewać? Ale może przez jakiś czas nie będziemy się mogli widywać. Pisz do mnie do szkoły co tydzień. Kiedyś ci wszystko wytłumaczę. Później, kiedy Alberto już odszedł, Teresa poczuła, że ogarniają ją wątpliwości. Co oznaczała ta zapowiedź, dlaczego tak od razu poszedł? I wtedy doznała objawienia: „Zakochał się w innej dziewczynie, a nie ośmielił się mi powiedzieć, bo zaprosiłam go na obiad”. Pierwszym razem poszliśmy do dzielnicy La Perla. Chudy Higueras spytał mnie, czy mogę iść na piechotę, czy wolę pojechać autobusem. Poszliśmy aleją Progreso, rozmawiając o wszystkim, z wyjątkiem tego, co mieliśmy przed sobą. Chudy nie wydawał się zdenerwowany, przeciwnie, był spokojniejszy niż zazwyczaj, a ja myślałem, że chce dodać mi ducha, bo czułem się chory ze strachu. Chudy zdjął sweter, mówił, że mu gorąco. Mnie było zimno, cały aż dygotałem i trzy razy przystanąłem, żeby się wysiusiać. Kiedy doszliśmy do szpitala Carrión, spomiędzy drzew wyszedł jakiś mężczyzna. Skorzystałem i krzyknąłem: „Chudy, gliny!”. Był to jednak jeden z tych facetów, co byli z Higuerasem poprzedniego wieczoru w knajpie na Saenz Peńa. Ten był poważny i wydawał się podenerwowany. Rozmawiał z chudym żargonem, niewiele z tego rozumiałem. Poszliśmy dalej i po chwili chudy powiedział: „Pójdziemy skrótem”. Zeszliśmy z szosy i posuwaliśmy się przez łąki. Było ciemno, co 195

chwila się potykałem. Zanim dotarliśmy do alei Palmeras, chudy powiedział: „Tutaj możemy przystanąć i naradzić się”. Usiedliśmy i chudy wytłumaczył mi, co mam zrobić. Powiedział, że dom jest pusty i że pomogą mi wejść na dach. Miałem spuścić się do ogrodu i wejść do domu przez bardzo małe okienko bez szyby. Później otworzyć któreś z okien wychodzących na ulicę i wrócić na miejsce, gdzie się naradzaliśmy. Tu miałem później na nich zaczekać. Chudy powtórzył mi kilka razy instrukcje i wytłumaczył mi starannie, gdzie znajdowało się okienko bez szyby. Wydawał się doskonale znać ten dom, opisał mi ze szczegółami kolejne pokoje. Nie pytałem go o to, co miałem zrobić, tylko co może mi się zdarzyć: „Jesteś pewien, że nie ma nikogo? A jeśli są psy? Co mam zrobić, jeśli mnie złapią?”. Chudy uspokajał mnie z wielką cierpliwością. Później zwrócił się do tego drugiego i powiedział: ,Jazda, Culepe”. Culepe skierował się w stronę alei Palmeras i po chwili straciliśmy go z oczu. Wtedy chudy spytał: „Boisz się?”. „Tak - odpowiedziałem. - Trochę”. ,Ja też - odpowiedział mi. - Nie przejmuj się, wszyscy mamy stracha”. Chwilę później rozległ się gwizd.

Chudy podniósł się i powiedział: „Idziemy. Ten gwizd oznacza, że nie ma nikogo w pobliżu”. Zacząłem drżeć i powiedziałem: „Chudy, ja chyba lepiej wrócę do Bellavista”. „Nie bądź głupi - odrzekł. - Pół godziny i jesteśmy po wszystkim”. Poszliśmy w stronę alei i tam znowu zjawił się Culepe. „Pusto jak na cmentarzu - powiedział. - Nawet kotów nie ma”. Dom był wielki jak zamczysko, ciemny. Poszliśmy wzdłuż muru dookoła i kiedy zaszliśmy dom od tyłu, chudy i Culepe unieśli mnie do góry, aż mogłem złapać za brzeg dachu i wspiąć się. Kiedy znalazłem się na górze, przestałem się bać. Chciałem wszystko zrobić jak najszybciej. Przeszedłem po dachu i zobaczyłem, że drzewo w ogrodzie rośnie rzeczywiście bardzo blisko muru, jak mówił chudy. Udało mi się zejść do ogrodu bez szmeru i bez zadraśnięcia. Okienko bez szyby było bardzo małe i przestraszyłem się, widząc, że jest zadrutowane. „Oszukał mnie” - pomyślałem. Ale drut był całkiem zardzewiały i wystarczyło pchnąć, a połamał się. Napociłem się przy przechodzeniu, podrapałem sobie plecy i nogi, a w pewnym momencie pomyślałem, że się nie będę mógł ruszyć ani w jedną, ani w drugą stronę. Wewnątrz domu nic nie było widać, wpadałem na meble i ściany. Przechodziłem z pokoju do pokoju i za każdym razem myślałem, że zobaczę okno wychodzące na ulicę, a tymczasem wszędzie było ciemno. Byłem taki zdenerwowany, że zrobiłem dużo hałasu i nie potrafiłem odnaleźć drogi. Czas płynął, a ja wciąż nie mogłem znaleźć okna. W pewnej chwili wpadłem na stół i strąciłem na ziemię jakiś wazon czy coś w tym rodzaju; potłukł się w kawałki. O mało co się nie rozpłakałem, kiedy ujrzałem w rogu pokoju pasemko światła. Okien nie widziałem, bo były zasłonięte grubymi zasłonami. Wyjrzałem ostrożnie, była to aleja Palmeras, ale nie zobaczyłem ani chudego, ani Culepe i przeraziłem się. Pomyślałem: „Policja przyszła i zostawili 196

mnie samego”. Patrzyłem przez chwilę, czekając, czy się nie pojawią. Ogarnęło mnie wielkie zniechęcenie i powiedziałem sobie, że wszystko mi jedno, ostatecznie jestem małoletni i najwyżej mnie wpakują do poprawczaka. Otworzyłem okno i wyskoczyłem na ulicę. Ledwie dotknąłem ziemi, usłyszałem kroki i głos chudego, który powiedział mi: „Dobrze, chłopcze. A teraz suń na trawkę i nie ruszaj się”. Puściłem się biegiem, przeszedłem przez szosę i położyłem się. Zacząłem myśleć, co bym zrobił, gdyby nagle zjawiły się gliny. Chwilami jednak zapominałem, gdzie jestem, wydawało mi się, że to wszystko jest snem i że jestem w swoim łóżku. W wyobraźni widziałem Terę i miałem ochotę zobaczyć się z nią, porozmawiać. Tak się o tym zamyśliłem, że nie usłyszałem chudego i Culepe, kiedy wrócili. W drodze powrotnej do Bellavista szliśmy cały czas łąkami, nie wchodząc na aleję

Progreso. Chudy wyniósł stamtąd sporo rzeczy. Wśród drzew naprzeciw szpitala Carrión zatrzymaliśmy się, a chudy i Culepe zrobili kilka paczek. Pożegnali się przed wejściem do miasta. Culepe powiedział mi: „Zdałeś egzamin bojowy, bracie”. Chudy dał mi kilka paczek, które schowałem za pazuchą, otrzepaliśmy spodnie i wyczyściliśmy buty, bo były zabłocone. Później poszliśmy spokojnym krokiem w kierunku placu. Chudy opowiadał mi kawały, a ja śmiałem się na całe gardło. Odprowadził mnie aż do drzwi mojego domu i powiedział mi: „Zachowałeś się jak dobry kolega. Jutro się zobaczymy i dam ci twoją dolę”. Powiedziałem mu, że potrzebuję pieniędzy bardzo pilnie, choćby kilka groszy. Dał mi banknot, dziesięć soli. „To tylko część - powiedział. Jutro dam ci więcej, jeśli uda mi się sprzedać dziś wieczór to, co zgarnęliśmy”. Nigdy w życiu nie miałem tyle pieniędzy. Myślałem, ile rzeczy mogę zrobić z dziesięcioma solami, przychodziło mi do głowy wiele pomysłów, ale nie mogłem się na nic zdecydować. Byłem tylko pewien, że nazajutrz wydam pięć reali na tramwaj do Limy. Pomyślałem: „Zawiozę jej prezent”. Głowiłem się przez parę godzin usiłując znaleźć coś najodpowiedniejszego. Na myśl mi przychodziły najdziwniejsze rzeczy, od zeszytów i kredy, aż do cukierków i kanarka. Nazajutrz przed południem, kiedy wyszedłem ze szkoły, jeszcze nie wybrałem niczego. I wtedy przypomniałem sobie, że kiedyś pożyczyła od piekarza pisemko z komiksami. Poszedłem do budki z gazetami i kupiłem trzy komiksy: dwa przygodowe i jeden sentymentalny. W tramwaju czułem się bardzo zadowolony i myślałem o wielu sprawach. Zaczekałem na nią jak zwykle w sklepie na rogu ulicy Alfonsa Ugarte, a kiedy wyszła, od razu się do niej zbliżyłem. Podaliśmy sobie ręce i zaczęliśmy rozmawiać o jej szkole. Niosłem pisma pod pachą. Ona zerkała na nie ukradkiem, a kiedy przechodziliśmy przez plac Bolognesi, powiedziała: „Masz komiksy? Jak to dobrze. Pożyczysz mi, jak przeczytasz?”. A ja powiedziałem: „Kupiłem je dla ciebie w prezencie”. A ona spytała: 197

„Naprawdę?” „Oczywiście - odpowiedziałem. - Masz”. Powiedziała: „Bardzo ci dziękuję” i zaczęła przeglądać je od razu po drodze. Zauważyłem, że najpierw i najdłużej oglądała ten sentymentalny. Pomyślałem: „Powinienem był jej kupić wszystkie trzy sentymentalne, przygody jej nie mogą interesować”. A w alei Arica powiedziała mi: „Kiedy je przeczytam, to ci pożyczę”. Powiedziałem, że dobrze. Przez chwilę nie rozmawialiśmy. Potem ona powiedziała mi nagle: Jesteś bardzo dobry”. Ja roześmiałem się i tylko odpowiedziałem: „Nie bądź taka pewna”.

„Powinienem był jej powiedzieć, może coś by mi poradziła. Czy myślisz, że to, co zrobię, jest jeszcze gorsze i że tylko samemu sobie przysporzę kłopotów? Jestem pewien, kto może być pewien? Mnie nie oszukasz, sukinsynu, widziałem twoją minę, przysięgam ci, że drogo zapłacisz. Ale czy powinienem?”. Alberto podnosi oczy i ze zdziwieniem stwierdza, że ma przed sobą przestronny, trawiasty plac, na którym kadeci ze szkoły im. Leoncia Prado ustawiają się do defilady z okazji 28 lipca. W jaki sposób doszedł aż na Pole Marsowe? Pusty plac, lekki chłód, bryza, wieczorny półmrok opadający na miasto niby bury deszcz, wszystko to przypomina mu szkołę. Patrzy na zegarek: już od trzech godzin wędruje tak bez celu. Pójść do domu, położyć się, wezwać lekarza, połknąć pigułkę, przespać miesiąc cały, zapomnieć o wszystkim, o tym, jak się nazywa, o Teresie, o szkole, rozchorować się na całe życie, ale zapomnieć, zapomnieć o wszystkim. Zawraca i idzie z powrotem tą samą drogą, którą przyszedł. Przystaje koło pomnika Jorgego Chaveza; w zapadającym mroku trójgraniasty obelisk i uskrzydlone posągi wydają się ulepione ze smoły. Strumień samochodów płynie aleją, a on czeka na rogu z innymi przechodniami. Ale kiedy strumień zatrzymuje się i otaczające go osoby przechodzą przez jezdnię wzdłuż muru zderzaków, pozostaje w miejscu, patrząc bezmyślnie na czerwone światło sygnałów. „Gdyby można cofnąć się w czasie i robić wszystko od nowa, na przykład tamtej nocy powiedzieć mu tylko, gdzie jest Jaguar, nie ma go, cześć, a co mnie u licha obchodzi, że mu ukradli jego kurtkę, każdy daje sobie radę, jak umie, nic więcej, i miałbym teraz święty spokój, bez kłopotów, słuchałbym mamusi, Albertino, twój tatuś wciąż taki sam, dzień i noc z tymi kobietami, dzień i noc z dziwkami, syneczku, zawsze to samo”. Stoi teraz na przystanku autobusowym w alei 28 Lipca, bar zostawił za sobą. Przechodząc spojrzał tylko z ukosa, ale jeszcze pamięta hałas, oślepiające światło i dym wysnuwający się na ulicę. Nadjeżdża pospieszny, ludzie wsiadają, konduktor pyta go: „A pan?” - widząc zaś jego obojętne spojrzenie, wzrusza ramionami i zatrzaskuje drzwi autobusu. Alberto zawraca i po raz trzeci przechodzi tym samym odcinkiem alei. Dochodzi do drzwi baru i wchodzi do środka. Hałas naciera na niego ze wszystkich stron, światło oślepia go, musi przymrużyć oczy. Udaje mu się dotrzeć do kontuaru, przeciskając się między ciałami cuchnącymi alkoholem i tytoniem. Prosi o książkę telefoniczną. „Pewnie go teraz jedzą pomalutku, 198

jeśli zaczęły od oczu, takich miękkich, doszły już pewnie do szyi, już zżarły nos, uszy, wcisnęły mu się pod paznokcie jak zadry i pożerają ciało, ale mają ucztę. Powinienem był zadzwonić, zanim zaczęły go jeść, zanim go pochowali, zanim umarł, przedtem”. Wrzawa męczy go, przeszkadza mu się skupić, by odnaleźć na długiej liście poszukiwane nazwisko. Wreszcie znajduje. Podnosi szybko słuchawkę, ale w momencie, gdy ma wybrać numer, ręka zawisa tuż nad aparatem: w uszach dźwięczy przenikliwy gwizd. O metr od siebie dostrzega za kontuarem białą kurtkę o pogniecionych klapach. Wybiera numer i słucha brzęczenia sygnału: cisza, dźwięczy spazm, znów cisza.

Rozgląda się dookoła. Ktoś w kącie baru pije za zdrowie jakiejś kobiety, inni odpowiadają i powtarzają jakieś imię. Przedzielany krótkimi chwilami ciszy dzwonek telefonu brzęczy nadal. „Kto mówi?” odzywa się czyjś głos. Odpowiedź więźnie mu w gardle, jak gdyby ścięło się lodem. Biały cień widniejący przed nim porusza się, zbliża. „Chciałbym pomówić z porucznikiem Gam - boa” - mówi Alberto. „Whisky amerykańska powiada cień - gówniana whisky. Whisky angielska, dobra whisky”. „Chwileczkę - mówi głos. Zaraz poproszę”. Mężczyzna, który pił za zdrowie kobiety, rozpoczyna za jego plecami przemowę: „Ma na imię Leticia i nie wstydzę się powiedzieć, że ją kocham, chłopaki. Małżeństwo to poważna rzecz. Ale ja ją kocham i dlatego się z nią ożenię, chłopcy”. „Whisky - upiera się cień. - Scotch. Dobra whisky. Szkocka, angielska, wszystko jedno. Nie amerykańska, tylko szkocka albo angielska”. „Halo” - słyszy. Przebiega go dreszcz, odsuwa nieco słuchawkę od twarzy. „Tak odzywa się porucznik Gamboa. - Kto mówi?” „Skończyły się hulanki, chłopcy, na zawsze. Od dziś stateczność i koniec. I pracować, ciężko pracować, żeby mała była zadowolona”. „Porucznik Gamboa?” - pyta Alberto. ,Pisco z Montesierpe - stwierdza cień - złe pisco. Pisco Motocachi, dobre pisco”. „Przy telefonie. Kto mówi?” „Kadet - odpowiada Alberto. - Kadet z piątego roku”. „Niech żyje moja mała i wiwat, przyjacielu”. „Czego sobie życzycie?”. „Najlepsze pisco na świecie, moim zdaniem - zapewnia cień. Ale poprawia się: - Albo jedno z najlepszych, panowie. Pisco Motocachi”. „Wasze nazwisko” - powiada Gamboa. „Będę miał dziesięciu synów. Samych chłopaków będę miał. żeby dać im imiona moich przyjaciół, chłopcy. A moje żadnemu, tylko wasze imiona”. „Arana został zabity - mówi Alberto. - Wiem, kto. Czy mogę pójść do pana do domu?” „Wasze nazwisko” powiada Gam - boa. „Chcesz pan zabić wieloryba, daj mu pisco Motocachi”. „Kadet Alberto Fernandez, panie poruczniku. Pierwszy oddział. Czy mogę iść do pana?” „Chodźcie natychmiast - powiada Gamboa. 199

Ulica Bolognesi 327. Dzielnica Barranco”. Alberto odkłada słuchawkę.

Wszyscy są jacyś inni, może ja też, tyle że nie zdaję sobie sprawy. Jaguar zmienił się tak bardzo, że aż strach. Chodzi wściekły, nie można się do niego nawet odezwać, człowiek podchodzi, żeby się o coś spytać albo poprosić o papierosa, a on od razu skacze, jak gdyby mu się dobierali do spodni, i zaczyna kląć. O byle co - trach, ten uśmieszek, jak do bójki, i trzeba go uspokajać, Jaguar, co tobie, przecież cię nie zaczepiam, nie wściekaj się, stawiasz się bez powodu. I pomimo przeprosin, o byle co ręka mu skacze, w tych dniach widziałem już kilku, co dostali po pysku. I to nie tylko tak wobec chłopaków z oddziału, ale i wobec Kędziora i mnie, nie do wiary, że może tak nas traktować, nas, członków Koła. Ale Jaguar zmienił się tak przez tę historię z góralem, wszystko zauważyłem. Choćby się śmiał i starał pokazać, że guzik go to obchodzi, wyrzucenie Cavy zmieniło go do głębi. Nigdy nie widziałem, żeby miał takie napady wściekłości, aż mu cała twarz drżała, a jak klął, spalę wszystko, pozabijam wszystkich, którejś nocy podpalimy koszary oficerów, mam ochotę rozbebeszyć pułkownika i krawat sobie zrobić z jego flaków. Wydaje mi się, że to kopę lat, jak się nie zbieramy we trójkę, ci, cośmy pozostali z Koła. Chyba od czasu, gdy górala wsadzili do paki i próbowaliśmy znaleźć kapusia. To niesprawiedliwe, co się tutaj dzieje, góral za pastucha lam, życie ma spieprzone, a kapuś pewnie się drapie po brzuchu z zadowolenia, zdaje mi się, że trudno będzie go znaleźć. Może oficerowie dali mu forsy, żeby wyśpiewał. Jaguar mówi: „Wystarczy dwie godziny, żeby dowiedzieć się, kto to zrobił, mniej nawet, godzina wystarczy. Zajrzysz każdemu do nosa i gotowe, masz kapusia”. Czysta bujda. Tylko górala można tak wykryć, po oczach albo po nosie, ale skurwysyny z wybrzeża umieją dobrze udawać. To pewnie to tak go rozprzęgło. Ale przynajmniej powinien trzymać się z nami, zawsze byliśmy jego kumple. Nie rozumiem, dlaczego łazi teraz zawsze sam. Wystarczy, że człowiek do niego podejdzie, a od razu minę robi, jakby za chwilę miał skoczyć i gryźć, dobre mu dali przezwisko, pasuje do niego jak ulał. Nie podejdę do niego więcej, jeszcze pomyśli, że mu się podlizuję, a ja próbowałem z nim pogadać z przyjaźni. To istny cud, żeśmy się wczoraj nie zaczęli lać, nie wiem, dlaczego się powstrzymałem, powinienem był się postawić i pokazać mu. Ja się go nie boję. Kiedy kapitan zaprowadził nas do wielkiej sali i zaczął mówić o Niewolniku, że w wojsku za błędy drogo się płaci, wbijcie to sobie do głowy, że jesteście w siłach zbrojnych, a nie w ogrodzie zoologicznym, jeśli nie chcecie, żeby wam się przytrafiło to samo, gdybyśmy mieli teraz wojnę, ten kadet byłby zdrajcą Ojczyzny, przez swój brak poczucia odpowiedzialności, kurwa mać, krew w człowieku się burzy, kiedy widzi, jak się nad umarłym znęcają, Pirania, bydlaku, a żeby tak tobie kula czaszkę przedziurawiła. Nie tylko zresztą ja byłem 200

wściekły, wszyscy inni też, wystarczyło spojrzeć na ich miny. Powiedziałem do niego: Jaguar, słuchaj, to świństwo czepiać się umarłego. Może byśmy tak zrobili szum?”. A on mi odpowiedział: „Lepiej siedź cicho, jesteś głupi cham i potrafisz tylko głupstwa gadać. I uważaj, nie odzywaj się do mnie bez pytania”. Pewnie jest chory, tak się człowiek zdrowy na umyśle nie zachowuje, stuprocentowy wariat. Nie myśl, że potrzebuję się ciebie trzymać, Jaguar. Chodziłem za tobą, żeby czas szybciej zleciał, ale już nie potrzebuję, niedługo skończy się ta cała heca i więcej się nie zobaczymy. Kiedy wyjdę ze szkoły, nikogo stąd więcej nie spotkam, z wyjątkiem Niewygrzanej, może ją ukradnę i zaadoptuję. Alberto idzie spokojnymi ulicami Barranco, pośród wyblakłych willi z początku stulecia, oddzielonych od ulicy obszernymi ogrodami. Wysokie bujne drzewa rzucają na chodnik cienie, podobne do wielkich pająków. Od czasu do czasu przejeżdża zatłoczony tramwaj. Ludzie patrzą przez okna ze znudzonymi minami. „Powinienem opowiedzieć jej wszystko, posłuchaj tylko, co się stało, byłem w tobie zakochany, mój tata dzień i noc z dziwkami, mama ze swoim krzyżem, odmawia różaniec, spowiada się u jezuity, Pluto i Bebe rozmawiają, u kogoś w domu słuchają płyt w salonie, tańczą, twoja ciotka w kuchni jak osa, a jego robaki jedzą, bo chciał wyjść, zobaczyć się z tobą i ojciec mu nie pozwolił, słyszysz, to wszystko wydaje ci się mało?” Wysiadł z tramwaju na przystanku koło jeziorka. Na trawie pod drzewami pary albo całe rodziny korzystają z wieczornego chłodu i komary brzęczą nad stawem, wokół nieruchomych łódek. Alberto przechodzi przez park, przecina boisko gimnastyczne, światło z alei wyławia z mroku huśtawki, poręcze, zjeżdżalnię, trapezy i drabina obrotowa leżą w cieniu. Idzie w stronę oświetlonego placu i omija go; skręca w stronę bulwaru, którego domyśla się w głębi, niezbyt daleko, za wyższą od innych willą o kremowych murach oświetlonych z ukosa przez uliczną latarnię. Na bulwarze podchodzi do murku i patrzy w dół: morze u brzegów Barranco nie jest takie samo, jak w dzielnicy La Perla, tam zawsze daje oznaki życia, a nocami gniewnie pomrukuje; tutaj morze jest ciche, bez fal, jak jezioro. „To także twoja wina, a kiedy powiedziałem ci, że zmarł, ani nie zapłakałaś, ani ci się żal nie zrobiło. To także twoja wina i gdybym powiedział ci, zabił go Jaguar, powiedziałabyś: biedaczek, prawdziwy jaguar? I też byś się nie rozpłakała, a on był w tobie zakochany jak wariat. To była twoja wina, a nic cię nie obchodziło, z wyjątkiem mojej poważnej miny. Twoja wina i mój wyraz twarzy. Złota Nóżka, chociaż jest dziwką, ma więcej serca niż ty”. Dom jest stary, jednopiętrowy, z balkonami wychodzącymi na ogród bez kwiatów. Prosta ścieżka prowadzi od zardzewiałej furtki aż do wejściowych drzwi, starych, rzeźbionych w niewyraźny deseń. przypominający hieroglify. 201

Alberto stuka do drzwi. Czeka kilka minut, dostrzega dzwonek, naciska guzik i cofa natychmiast palec. - Słyszy kroki. Staje na baczność. - Proszę wejść - mówi Gamboa i odsuwa się z progu. Alberto wchodzi, słyszy stuknięcie zamykanych drzwi. Porucznik przechodzi koło niego i idzie długim, tonącym w półmroku korytarzem. Alberto idzie za nim na palcach. Twarzą dotyka prawie pleców Gamboi, gdyby porucznik znienacka zatrzymał się, wpadłby na niego. Ale porucznik nie zatrzymuje się. W końcu korytarza wyciąga rękę, otwiera drzwi i wchodzi do pokoju. Alberto czeka na korytarzu. Gamboa zapalił światło. Znajdują się w salonie. Ściany są zielone, wiszą na nich obrazy w złotych ramach. Ze stołu uparcie spogląda na Alberta męska twarz: to stara fotografia, pożółkła, i mężczyzna ma baki, patriarchalną brodę i spiczaste wąsy. - Siadajcie - powiada Gamboa, wskazując fotel. Alberto siada i jego ciało zapada się jak we śnie. W tym momencie przypomina sobie, że ma na głowie kepi. Zdejmuje je i przez zęby przeprasza. Ale porucznik nie słyszy go, stoi doń tyłem, zamyka drzwi. Odwraca się i siada naprzeciw niego na krześle o cienkich nóżkach, i patrzy. - Alberto Fernandez - mówi Gamboa. - Z pierwszego oddziału. I powiedzieliście? - Tak jest, panie poruczniku - Alberto unosi się lekko i sprężyny fotela skrzypią. - Dobrze - powiada Gamboa. - Mówcie, słucham. Alberto patrzy w ziemię: deseń dywanu jest w kolorze niebieskim i kremowym, jeden rysunek zamyka się w swoim obwodzie, drugi, mniejszy, który z kolei zamyka następny. Liczy je: dwanaście konturów i w środku jeden punkt, barwy szarej. Podnosi wzrok; za plecami porucznika stoi komoda, jej blat jest z marmuru, a zamki u szuflad z mosiądzu. - Czekam, kadecie - odzywa się Gamboa. Alberto znowu patrzy w dywan. - Śmierć kadeta Arany nie była przypadkowa - mówi. - Zabili go. To była zemsta, panie poruczniku. Podnosi wzrok. Gamboa nie drgnął; jego twarz jest zupełnie spokojna, nie zdradza ani zaskoczenia, ani ciekawości. Nie stawia mu żadnego pytania. Ręce opiera na kolanach, nogi ma rozstawione. Alberto odkrywa, że krzesło, na którym siedzi porucznik, opiera się na zwierzęcych łapach, zakończonych krwiożerczymi pazurami.

- Zamordowali go - dodaje. - To Koło zrobiło. Nienawidzili go. Cały oddział go nienawidził, nie mieli żadnego powodu, nie zaczepiał nikogo. Ale nienawidzili go, bo nie lubił 202

kawałów ani bajek. Doprowadzali go do obłędu, nabijali się z niego przez cały czas, a teraz go zabili. - Uspokójcie się - powiada Gamboa. - Opowiadajcie po kolei. Z całym zaufaniem. - Tak jest, panie poruczniku - mówi Alberto. - Oficerowie nie wiedzą nic o tym, co się dzieje w sypialniach. Wszyscy zawsze byli przeciwko Aranie, robili mu świństwa, żeby dostał koszarniaka, nie dawali mu spokoju ani przez chwilę. Teraz już się uspokoili. To Koło, panie poruczniku. - Chwileczkę - mówi Gamboa i Alberto patrzy na niego. Tym razem porucznik posunął się na brzeg krzesła i oparł brodę na ręce. - Chcecie powiedzieć, że któryś z kadetów z oddziału rozmyślnie strzelił do kadeta Arany? To macie na myśli? - Tak jest, panie poruczniku. - Zanim powiecie mi nazwisko tej osoby - dodaje Gamboa łagodnie - muszę was przed czymś ostrzec. Oskarżenie tego rodzaju to bardzo poważna sprawa. Przypuszczam, że zdajecie sobie sprawę z wszystkich konsekwencji, jakie to może za sobą pociągnąć. I przypuszczam, że nie macie najmniejszej wątpliwości co do tego, co zamierzacie zrobić? Takie oskarżenie to nie igraszka. Rozumiecie mnie? - Tak jest, panie poruczniku - mówi Alberto. - Myślałem o tym. Nie zwróciłem się do pana przedtem, bo się bałem. Ale teraz już nie. - Otwiera usta, by ciągnąć dalej, ale milknie. Twarz Gamboi, której Alberto przygląda się nie spuszczając oczu, ma mocne rysy i zdradza spokojną siłę. Przez parę sekund wyraźne rysy tej twarzy zacierają się, śniada cera porucznika jaśnieje. Alberto zamyka oczy, przez moment widzi bladą, pożółkłą twarz Niewolnika, jego niepewne spojrzenie, jego nieśmiałe usta. Widzi tylko jego twarz, a później, kiedy znów otwiera oczy i poznaje porucznika Gamboę, przez myśl przelatują mu łąka koło placu apelowego, wigoń, kaplica, pusta

prycza w sypialni. - Tak jest, panie poruczniku - mówi. - Biorę na siebie odpowiedzialność. Zabił go Jaguar, żeby zemścić się za Cavę. - Co takiego? - pyta Gamboa. Opuścił rękę, a w oczach widać teraz zaciekawienie. - Wszystko stało się przez to, że nam odebrano przepustki, panie poruczniku. Za tę szybę. Dla niego to było straszne, gorsze niż dla kogokolwiek innego. Już od dwóch tygodni nie wychodził. Najpierw ukradli mu piżamę. A tydzień później pan mu odebrał przepustkę za to, że chciał mi podpowiedzieć na egzaminie z chemii. Był zrozpaczony, musiał wyjść, pan rozumie, panie 203

poruczniku? - Nie - rzekł Gamboa. - Ani słowa. - To znaczy, on był zakochany, panie poruczniku. Podobała mu się jedna dziewczyna. Niewolnik nie miał przyjaciół, trzeba o tym pamiętać, nie trzymał się z nikim. Spędził trzy lata w szkole sam, nie rozmawiając z nikim. Wszyscy mu dokuczali. A on chciał wyjść, żeby zobaczyć się z tą dziewczyną. Pan sobie nie może wyobrazić, jak mu przez cały czas dokuczali. Kradli mu jego rzeczy, zabierali mu papierosy. - Papierosy? - pyta Gamboa. - W szkole wszyscy palą - odpowiada Alberto wyzywająco. - Codziennie paczka na głowę. Albo więcej. Oficerowie nic nie wiedzą o tym, co się dzieje. Wszyscy zgrywali się z Niewolnika, ja też. Ale potem stałem się jego przyjacielem, jedynym, jakiego miał. Opowiadał mi o sobie. Czepiali się go, bo bał się bić. A to nie były żarty, panie poruczniku. Sikali na niego, kiedy spał, rozcinali mu mundur, żeby dostał koszarniaka, pluli mu do jedzenia, zmuszali go do stawania wśród ostatnich, choćby był pierwszy na zbiórce.

- Kto taki? - spytał Gamboa. - Wszyscy, panie poruczniku. - Uspokójcie się, kadecie. Opowiedzcie mi wszystko po kolei. - To nie był zły chłopak - przerwał mu Alberto. - Tyle że nie znosił koszarniaka. Kiedy go zamykali, odchodził od zmysłów. Już miesiąc nie wychodził na przepustkę. A dziewczyna przestała do niego pisać. Ja też się bardzo źle w stosunku do niego zachowałem, panie poruczniku. Bardzo źle. - Mówcie wolniej - powiada Gamboa. - Opanujcie swoje nerwy, kadecie. - Tak jest, panie poruczniku. Pamięta pan, kiedy dał mu pan koszarniaka za podpowiadanie na egzaminie? Miał iść z dziewczyną do kina. Dał mi zlecenie. A ja zdradziłem go. Ta dziewczyna chodzi teraz ze mną. - Aha - rzekł Gamboa. - Teraz zaczynam coś rozumieć. - On nic o tym nie wiedział - mówi Alberto. - Ale koniecznie chciał się z nią zobaczyć. Chciał wiedzieć, dlaczego do niego nie pisze. A przez tę historię z szybą mogliśmy i parę miesięcy zostać bez przepustek. Nigdy by nie znaleźli Cavy, oficerowie nigdy nic nie wiedzą o tym, co się dzieje w sypialniach, jeśli my nie chcemy, panie poruczniku. A on nie był taki jak inni, nie miał odwagi urwać się. 204

- Urwać się? - Wszyscy się urywają, nawet psy. Co noc ktoś urywa się na miasto. Tylko on nie, panie poruczniku. Nigdy się nie urwał. Dlatego poszedł do Huariny, to znaczy do porucznika Huariny, i wydał Cavę. Nie dlatego, żeby był kapusiem. Tylko po to, żeby wyjść na miasto. A Koło dowiedziało się, jestem pewny, że go odkryli. - Co to za historia z tym Kołem? - spytał Gamboa.

- To czterej kadeci z oddziału, panie poruczniku. A właściwie trzej, bo Cavy już nie ma. Kradną tematy egzaminacyjne, mundury i sprzedają je. Handlują. A wszystko sprzedają drożej, papierosy, alkohol. - Czy wy bredzicie? - Pisco i piwo, panie poruczniku. Nie mówiłem panu, że oficerowie nic nie wiedzą? W szkole pije się więcej niż na mieście. W nocy, a czasami nawet na przerwach. Kiedy dowiedzieli się, że Cavę ktoś odkrył, poszaleli z wściekłości. Ale Arana nie był kapusiem,, nigdy nie było kapusiów u nas w sypialni. Dlatego go zabili, żeby się zemścić. - Kto go zabił? - Jaguar, panie poruczniku. Tamci dwaj, Boa i Kędzior, to cha - my, ale oni by nie strzelali. To Jaguar. - Kto to jest Jaguar? - rzekł Gamboa. - Nie znam przydomków kadetów. Powiedzcie mi nazwiska. Alberto powiedział, a potem ciągnął dalej; Gamboa przerywał mu co jakiś czas, dopytując się o wyjaśnienia, nazwiska, daty. Alberto umilkł i spuścił głowę. Porucznik wskazał mu, gdzie jest łazienka. Poszedł tam i wrócił z wilgotną twarzą i włosami. Gamboa siedział w dalszym ciągu na krześle o zwierzęcych łapach, zamyślony. Alberto nie usiadł. - Idźcie teraz do domu - rzekł Gamboa. - Jutro ja mam dyżur w wartowni. Nie wchodźcie do sypialni, przyjdźcie bezpośrednio do mnie. I dajcie mi słowo, że na razie nie powiecie nic o tej sprawie nikomu. Nikomu, nawet rodzicom. - Tak jest, panie poruczniku - rzekł Alberto. - Daję słowo honoru. 205

IV

Powiedział, że przyjdzie, ale nie przyszedł. Miałem ochotę go zabić. Po kolacji poszedłem do opuszczonego pawilonu, tak jak się umówiliśmy, i zacząłem czekać na niego. Paliłem i myślałem, nie wiem jak długo, chwilami wstawałem i wyglądałem przez szybkę, a na dziedzińcu wciąż nikogo. Niewygrzana też nie przyszła, ciągle się za mną włóczy, ale nie ma jej akurat wtedy, kiedy chciałbym mieć ją przy sobie w pawilonie, żeby zapomnieć o strachu: szczekaj suko, łapaj złe duchy. Ale to nie o to chodziło, później zrozumiałem. Ściemniło się, a ja ciągle siedziałem w kącie pawilonu, cały zdrętwiały, aż w końcu zszedłem na dół i wróciłem do sypialni, prawie biegiem. Doszedłem na dziedziniec, kiedy zaczęli gwizdać, gdybym jeszcze chwilę na niego czekał, zarobiłbym sześć punktów karnych, a ten nawet o tym nie pomyślał. Ale bym go sprał. Zobaczyłem go na czele szeregu, odwrócił wzrok, żeby mnie nie zobaczyć. Usta miał otwarte, wyglądał jak taki idiota, co to chodzi po ulicy rozmawiając z muchami. Od razu zrozumiałem, że Kędzior nie poszedł do pawilonu, bo się bał. Tym razem wsiąkliśmy na całego - pomyślałem. Lepiej pójdę się spakować, jakoś na życie zarobię, zanim mi zerwą dystynkcje, urwę się przez stadion i ukradnę Niewygrzana, nawet się nie kapną. Brygadier czytał listę i wszyscy mówili: obecny. Kiedy czytał Jaguara, jeszcze mi się teraz robi zimno, jeszcze mi nogi drżą, spojrzałem na Kędziora, a on się odwrócił i spojrzał na mnie takimi gałami, i wszyscy się odwrócili, aż musiałem silić się nie wiem jak, żeby się pohamować. A brygadier odkaszlnął i sprawdzał listę dalej. Potem zaczął się bal: ledwie weszliśmy do sypialni, a cały oddział podbiegł do Kędziora i do mnie krzycząc: „Co się stało, opowiadajcie!”. A nikt nie chciał wierzyć, że nic nie wiemy. Kędzior się wykręcał, jak mógł. „Nic z tym nie mamy wspólnego, wierzcie nam i przestańcie pytać, do ciężkiej cholery”. Chodź tutaj, nie uciekaj teraz, nie zadzieraj nosa. Mam zmartwienie i potrzebuję towarzystwa, suko. Potem, kiedy się położyli spać, podszedłem do Kędziora i powiedziałem mu: „Zdrajco jeden, dlaczego nie przyszedłeś do pawilonu? Parę godzin na ciebie czekałem”. Bał się, aż żal było patrzeć, a najgorsze, że to było zaraźliwe. „Lepiej niech nas razem nie widzą, Boa - poczekaj, aż zasną, Boa, za godzinę cię obudzę i wszystko ci opowiem, Boa, właź do łóżka, spływaj stąd, Boa”. Zwymyślałem go i powiedziałem: Jeśli oszukujesz mnie, zabiję”. Ale poszedłem się położyć i po chwili zgasili światło. Wtedy zobaczyłem, jak Murzyn Vallano złazi z pryczy i podchodzi do mnie. Był przymilny, cwaniak jeden serdeczny. Ja jestem wasz przyjaciel, Boa, opowiedz mi, co 206

się stało”. Prosił i prosił, z tymi szczurzymi zębami. Chociaż byłem smutny, śmiać mi się zachciało: prysnął od razu, tylko mu pięść pokazałem i zrobiłem złą minę. Chodź do mnie, suczko, bądź dla mnie dobra, ciężkie mam przeżycia, nie uciekaj. Myślałem sobie: jeśli nie przyjdzie, pójdę do niego i spiorę go po pysku. Ale przyszedł, kiedy wszyscy już chrapali. Zbliżył się pomału i powiedział: „Chodźmy do łazienki, będzie można swobodnie pogadać”. Suka poszła ze mną, liżąc mi nogi, język jest zawsze gorący. Kędzior się odlewał i trwało to tak długo, że pomyślałem, nic, tylko naumyślnie, nabija się, więc złapałem go za kark, potrząsnąłem i powiedziałem: „Mów wreszcie, co się stało”. Wcale mnie to ze strony Jaguara nie dziwi, wiedziałem, że nie ma żadnych uczuć, kto by się dziwił, że wszystkich nas chce wrobić. Mówi Kędzior, że Jaguar powiedział: jeśli mnie załatwią, wszyscy wsiąkli. Wcale mnie to nie dziwi. Ale Kędzior też właściwie niewiele wie, nie wierć się tak, podrapiesz mi brzucho, spodziewałem się, że mi powie więcej, tego mogłem nawet się domyślić. Mówi, że celowali kamieniami do furażerki jakiegoś psa i że Jaguar z dwudziestu metrów za każdym razem trafiał, a pies skarżył się: „Szmata mi zostanie z furażerki, panowie kadeci”. Pamiętam, widziałem ich na łące, ale myślałem, że idą palić, gdyby nie to, poszedłbym, lubię celować i mam lepsze oko od Kędziora i Jaguara. Mówił, że pies zanadto protestował i Jaguar mu powiedział: Jeśli nie przestaniesz gadać, zacznę celować w twój rozporek, tak że lepiej siedź cicho”. I mówił, że wtedy odwrócił się od Kędziora i ni stąd, ni z owad powiedział: „Coś mi się zdaje, że Poeta nie przyszedł do szkoły, bo umarł. To rok śmierci, śniło mi się, że jeszcze będą inne trupy w oddziale przed końcem roku”. Kędzior mówi, że się zdenerwował na te słowa i że właśnie się żegnał, gdy zobaczył Gamboę. Nawet mu do głowy nie przyszło, że to po Jaguara, ja też bym się nie domyślił, coś takiego! Ale Kędzior tylko oczy wytrzeszczył i opowiadał: Nie myślałem wcale, że podejdzie, Boa, ani trochę. Myślałem tylko o tym, co Jaguar powiedział o trupach i o Poecie, kiedy zobaczyłem, że idzie prościutko do nas i patrzy na nas, Boa. Suko, dlaczego masz zawsze taki gorący język? Twój język przypomina mi bańki, które matka stawiała mi, żeby chorobę wyciągnąć, jak byłem zaziębiony. Mówi, że kiedy Gamboa podszedł na dziesięć metrów, pies wstał i Jaguar też, a on stanął na baczność. „Od razu się domyśliłem, Boa, że to nie przez furażerkę psa, każdy by się domyślił, tylko na nas patrzył, oczu od nas nie odrywał, Boa”. I opowiada, że Gamboa rzekł: „Dzień dobry, kadeci”. Ale nie patrzył już na Kędziora, tylko na Jaguara, który wypuścił kamień z ręki. „Idźcie na wartownię - powiedział. - Zgłoście się do oficera dyżurnego. I weźcie ze sobą piżamę, szczoteczkę do zębów, ręcznik i mydło”. Kędzior mówi, że zbladł, a Jaguar był 207

bardzo spokojny i jeszcze zapytał z głupia frant Gamboę: „Ja, panie poruczniku? Za co, panie poruczniku?” i że pies się śmiał, chciałbym tego psa spotkać. A Gamboa nie odpowiedział mu, tylko rzekł: „Idźcie natychmiast”. Szkoda, że Kędzior nie zapamiętał gęby tego psa; korzystając z obecności porucznika, złapał czapkę i uciekł biegiem. Nie dziwię się, że Jaguar powiedział Kędziorowi: „Niech to cholera, jeśli to przez tę historię z egzaminami, przysięgam, że niejeden będzie przeklinać dzień, w którym się urodził”, to do niego podobne. A Kędzior mówi, że mu powiedział: „Chyba nie myślisz, że jestem kapuś, ani że Boa jest kapuś?”. A Jaguar odpowiedział mu: „Dla waszego dobra spodziewam się, żeście mnie nie wsypali. Nie zapominajcie, że jesteście tak samo narażeni jak ja. Powiedz to Boi. I wszystkim, którzy kupili tematy. Wszystkim”. Resztę już znam, widziałem, jak wychodził z sypialni, trzymał piżamę za rękaw i ciągnął ją po ziemi za sobą, a szczoteczkę do zębów trzymał w zębach jak fajkę. Zdziwiłem się, bo pomyślałem, że idzie się kąpać, a Jaguar to nie Vallano, co się kąpie co tydzień, aż na trzecim roku wołali na niego „wodnik”. Masz gorący język, Niewygrzana, długi i palący. Kiedy matka powiedziała mi: „Koniec z tą szkołą, chodźmy do twojego chrzestnego, żeby ci znalazł pracę”, odpowiedziałem jej: „Wiem już, jak zarobić nie przerywając szkoły, nie przejmuj się”. - „Co ty mówisz?” - spytała. Ugryzłem się w język i nie odpowiedziałem. Później spytałem ją, czy zna chudego Higuerasa. Spojrzała na mnie dziwnie i z kolei zapytała: „A ty skąd go znasz?” - „Przyjaźnimy się - odpowiedziałem. - I czasami pracuję dla niego”. Wzruszyła ramionami. Jesteś już duży - powiedziała. - Twoja sprawa, co robisz, ja nic nie chcę wiedzieć. Ale jeżeli nie będziesz przynosił pieniędzy, to do roboty”. Zrozumiałem, że moja matka wiedziała, czym zajmował się chudy Higueras z moim bratem. Ja już byłem z chudym w innych domach, zawsze w nocy i za każdym razem zarabiałem dwadzieścia solów. Chudy mówił: „Przy mnie zrobisz majątek”. Wszystkie pieniądze miałem schowane w zeszytach. Spytałem matkę: „Potrzebujesz teraz pieniędzy?”. - „Zawsze potrzebuję - odpowiedziała. - Daj mi, co masz”. Dałem jej wszystko, z wyjątkiem dwóch solów. Ja wydawałem tylko na tramwaj, bo jeździłem czekać na Terę pod szkołą, i na papierosy, bo wtedy zacząłem palić, z własnej kieszeni. Paczka Inca wystarczała mi na trzy - cztery dni. Któregoś razu zapaliłem papierosa na placu Bellavista i Terę zobaczyła mnie z progu swego domu. Podeszła do mnie, usiedliśmy na ławce i rozmawialiśmy. Powiedziała mi: „Naucz mnie palić”. Zapaliłem jej papierosa i dałem jej pociągnąć kilka razy. Nie umiała się sztachać i krztusiła się. Na drugi dzień powiedziała mi, że przez całą noc miała 208

mdłości i że nie będzie więcej palić. Bardzo dobrze pamiętam tamte dni, były najlepsze z całego roku. Lekcje się prawie kończyły, zaczęły się egzaminy, uczyliśmy się więcej niż przedtem i byliśmy nierozłączni. Kiedy jej ciotki nie było albo spała, żartowaliśmy, burzyliśmy sobie nawzajem włosy, a ja denerwowałem się bardzo za każdym razem, gdy ona mnie dotykała. Widywałem ją dwa razy w ciągu dnia, byłem szczęśliwy. Miałem forsę, więc zawsze przynosiłem jej jakąś niespodziankę. Wieczorem szedłem na plac Bellavista na spotkanie z chudym, a on mówił: „Przygotuj się na ten i ten dzień. Mamy coś na oku. Sam cymes”. Z początku byliśmy parę razy we trzech: chudy, ja i góral Culepe. Kiedyś poszliśmy na robotę w Orrantia, w bardzo bogatym domu, i przyłączyło się do nas dwóch nieznajomych. Na ogół jednak załatwialiśmy rzecz sami. „Im nas mniej, tym lepiej - mówił chudy. - Ze względu na podział i na ryzyko wsypy. Ale czasami nie można. Kiedy stół jest suto zastawiony, trzeba wielu gości”. Prawie zawsze wchodziliśmy do domów pustych. Chudy już je znał, nie wiem skąd, i tłumaczył mi, jak wejść przez dach, przez komin albo przez okno. Z początku bałem się, ale później pracowałem zupełnie spokojnie. Jednego razu weszliśmy do domu w Chorillos. Wsunąłem się przez szybę w garażu, którą chudy wykroił diamentem. Przeszedłem przez pół domu, żeby otworzyć drzwi od ulicy, potem wyszedłem i czekałem na niego na rogu. Po chwili ujrzałem, że na drugim piętrze zapaliło się światło i chudy wyskoczył z domu jak oparzony. Po drodze złapał mnie za rękę i powiedział: „Pryskaj, bo leżymy”. Przebiegliśmy tak ze trzysta metrów, nie wiem, czy nas gonili, ale bardzo się bałem, i kiedy chudy powiedział mi: „Spłyń w tę stronę i za rogiem idź spokojnym krokiem”, pomyślałem, żeśmy wpadli na dobre. Zrobiłem, jak mi kazał, i udało się. Wróciłem do domu na piechotę, kawał drogi. Doszedłem półżywy z zimna i zmęczenia, dygocąc cały i przekonany, że chudego złapali. Ale nazajutrz czekał na mnie na placu i konał ze śmiechu. „Ale draka - mówił. - Akurat otwieram komodę, a tu nagle jasno jak w dzień. Mdło mi się zrobiło od tego światła. A niech to, bez Bożej pomocy cało byśmy nie wyszli”. - Co dalej? - rzekł Alberto. - Nic - odparł kapral. - Tyle że zaczął krwawić, a ja mu powiedziałem: „Nie udawaj”. A ten bydlak: ,Ja nie udaję, panie kapralu, boli mnie”. A wtedy żołnierze, oni wszyscy są kumple, zaczęli szemrać: „Boli go, boli go!”. Ja nie wierzyłem, ale może to była i prawda. Wie pan dlaczego, panie kadecie? Bo włosy mu się zaczerwieniły. Kazałem mu się umyć, żeby nie poplamił posadzki w 209

sypialni. Ale ten bezczelny drań nie chciał, dodam jeszcze, że to pedał. Usiadł na swoim łóżku, więc go szturchnąłem, ot, żeby wstał, kadecie, a tu reszta zaczęła krzyczeć: „Niech pan go nie dręczy, panie kapralu, nie widzi pan, że go boli?”. - A później? - spytał Alberto. - Nic więcej, panie kadecie, nic więcej. Sierżant wszedł i zapytał: „Co temu się stało?”. „Upadł, panie sierżancie” - mówię. „Prawda, że upadłeś?” A ten pedał odpowiada: „Nie, pan mi głowę rozbił pałką, panie kapralu”. A tamci dranie zaczęli krzyczeć: „Tak, tak, kapral głowę mu rozbił”. Skurwysyny. Sierżant zabrał mnie na wartownię, a tego chama posłał do ambulatorium. Cztery dni mnie tutaj trzymają. O chlebie i wodzie. Bardzo jestem głodny, panie kadecie. - A dlaczego mu rozbiłeś głowę? - spytał Alberto. - Ba - rzekł kapral z pogardliwą miną. - Ja tylko chciałem, żeby szybciej śmiecie wyrzucił. Wiele jest niesprawiedliwości. Jeśli porucznik zobaczy śmiecie w sypialni, wlepi mi trzy dni ścisłego albo skopie mnie jak psa. Ale jeśli ja dam szturchańca żołnierzowi, wsadzają mnie do paki. Chce pan prawdę poznać? Nie ma nic gorszego, jak być kapralem. Żołnierze dostają kopniaki od oficerów, ale trzymają między sobą, zawsze sobie między kumplami pomagają. A nas leją ze wszystkich stron. Oficerowie nami pomiatają, a żołnierze nienawidzą nas i zatruwają nam życie. Lepiej mi było, kiedy byłem żołnierzem, panie kadecie. Dwie cele aresztu znajdują się na tyłach wartowni. Są to wysokie i mroczne pomieszczenia oddzielone kratą, poprzez którą Alberto i kapral mogą wygodnie rozmawiać. W każdej celi jest okienko pod sufitem, przepuszczające parę promieni światła, rachityczne łóżko polowe, siennik i koc koloru khaki. - Jak długo będzie pan siedział, kadecie? - mówi kapral. - Nie wiem - odpowiada Alberto. Gamboa nie udzielił mu poprzedniego wieczoru żadnych wyjaśnień. Powiedział mu tylko sucho: „Będziecie spać w celi, wolę, żebyście nie szli do sypialni”.

Była wtedy zaledwie dziesiąta, na bulwarze Costanera i na omiatanych cichym wiatrem dziedzińcach nie było nikogo. Ci, którym odmówiono przepustek, siedzieli w sypialniach, pozostali kadeci wracali dopiero o jedenastej. Stłoczeni na ławce w głębi wartowni żołnierze rozmawiali półgłosem i nawet nie spojrzeli na Alberta, gdy wszedł do celi. Przez chwilę nic nie widział, później dostrzegł w kącie zarys polowego łóżka. Postawił teczkę na ziemi, ściągnął kurtkę, zdjął buty, kepi i przykrył się kocem. Do jego uszu dobiegało zwierzęce chrapanie. Zasnął prawie natychmiast, ale zbudził się kilka razy w ciągu nocy, a chrapanie trwało nadal, niczym nie zakłócone, potężne. Dopiero w bladym świetle o świcie zobaczył kaprala w sąsiedniej celi: był to 210

wysoki mężczyzna o twarzy suchej i ostrej jak nóż; spał w getrach i furażerce na głowie. Wkrótce potem żołnierz przyniósł mu gorącą kawę. Kapral obudził się i pozdrowił go przyjaźnie ze swego łóżka. Rozmawiali, gdy rozległa się pobudka. Alberto oddala się od kraty i podchodzi do drzwi celi, wychodzących na salę wartowni. Porucznik Gamboa nachylił się do ucha porucznika Ferraro i mówi do niego cicho. Żołnierze przecierają oczy, przeciągają się, biorą karabiny i szykują się do opuszczenia wartowni. Przez otwór w drzwiach widać kawałek zewnętrznego dziedzińca i ogrodzenie z białych kamieni wokół pomnika bohatera. W pobliżu gdzieś pewnie są żołnierze, którzy mają objąć służbę z porucznikiem Ferraro. Gamboa wychodzi z wartowni, nie patrząc w stronę celi. Alberto słyszy kolejne odgłosy gwizdków i domyśla się, że na dziedzińcach poszczególnych lat kadeci ustawiają się na zbiórce. Kapral leży dalej w łóżku i zamknął oczy, ale już nie chrapie. Potem słychać, że bataliony idą do jadalni i kapral gwiżdże cicho, w rytm marszu. Alberto spogląda na zegarek. Już pewnie jest u Piranii, Teresita, już mu powiedział, już rozmawiają z majorem, weszli do komendanta, idą do pułkownika, Teresita, teraz w pięciu rozmawiają o mnie, wezwą dziennikarzy i sfotografują mnie, a przy pierwszej przepustce zlinczują mnie i mama zwariuje, nie będę mógł spokojnie przejść przez Miraflores, bo będą mnie wytykali palcami, będę musiał wyjechać za granicę i zmienić nazwisko, Teresita. Po kilku minutach znowu słychać gwizdki. Odgłosy kroków kadetów wychodzących z jadalni i przechodzących łąkę w kierunku placu apelowego docierają do wartowni jak daleki szum. Marsz do klas natomiast odbywa się z donośnym żołnierskim hałasem, równym i dokładnym, cichnącym powoli, aż niknie. Pewnie już się domyślili, Teresita, Poeta nie przyszedł, Arróspide zanotował moje nazwisko w raporcie o stanie oddziału, kiedy dowiedzą się, będą ciągnąć losy o to, który mnie naleje, będą sobie przesyłali kartki, a mój ojciec powie: moje nazwisko zbrukane, na

stronie policyjnej dzienników, twój dziadek i pradziadek by umarli z wrażenia, myśmy zawsze i wszędzie byli najlepsi, a ty gnijesz w brudzie, Teresita, uciekniemy do Nowego Jorku i nigdy nie wrócimy do Peru, teraz już zaczęły się lekcje i pewnie patrzą na moją ławkę. Alberto postępuje krok do tyłu, gdy spostrzega, że porucznik Ferraro podchodzi do drzwi celi. Żelazne drzwi otwierają się cicho. - Kadet Fernandez. - Był to bardzo młody porucznik, mający pod rozkazami kompanię z trzeciego roku. - Tak jest, panie poruczniku. - Idźcie do sekretariatu swojego roku i zgłoście się do kapitana Garrido. Alberto włożył kurtkę i kepi. Ranek był jasny, wiatr przynosił zapach ryb i soli. Nie słyszał, 211

by w nocy padało, a jednak dziedziniec był mokry. Posąg bohatera wyglądał jak dziwna, ponura roślina pokryta rosą. Nie spotkał nikogo na placu apelowym ani na dziedzińcu roku. Drzwi sekretariatu były otwarte. Poprawił sobie pasek wokół kurtki i przetarł ręką oczy. Porucznik Gamboa stał, a kapitan Garrido siedział na brzeżku biurka. Obaj patrzyli na niego. Kapitan gestem wskazał mu, by wszedł do środka. Alberto postąpił kilka kroków i stanął na baczność. Kapitan przyjrzał mu się uważnie, lustrując go od góry do dołu. Przyczajone jak narośle pod uszami, wystające szczęki kapitana były nieruchome. Usta miał zamknięte, ale spomiędzy warg wystawało jego białe uzębienie piranii. Kapitan poruszył głową. - Dobrze - rzekł. - No, zobaczymy, kadecie. Co oznacza cała ta historia? Alberto otworzył usta, a ciało mu nagle zmiękło, jak gdyby powietrze rozpuściło mu wnętrzności. Cóż miał powiedzieć? Kapitan Garrido oparł ręce na biurku. Jego palce drapały w zdenerwowaniu jakieś papiery. Patrzył mu w oczy. Porucznik Gamboa stał koło niego i Alberto nie mógł go widzieć. Płonęły mu policzki, pewnie się zaczerwienił. - Na co czekacie? - rzekł kapitan - Język wam ucięli? Alberto spuścił głowę. Poczuł wielkie zmęczenie i nieufność: słowa, niepewne i kruche, posuwały

się aż na brzeg ust i cofały się albo rozpływały jak dym. Głos Gamboi przerwał jego jąkanie: - Śmiało, kadecie - usłyszał. - Zróbcie wysiłek i uspokójcie się. Kapitan czeka. Powtórzcie to, coście mi opowiedzieli w sobotę. Mówcie bez obawy. - Tak jest, panie kapitanie - rzekł Alberto. Nabrał powietrza i powiedział: - Kadeta Aranę zabili, bo wydał Koło. - Widzieliście to na własne oczy? - wykrzyknął gniewnie kapitan Garrido. Alberto podniósł wzrok: szczęki weszły w ruch i zwierały się rytmicznie pod zielonkawą skórą. - Nie, panie kapitanie - rzekł. - Ale… - Ale co? - krzyknął kapitan. - Jak śmiecie twierdzić coś podobnego bez konkretnych dowodów? Wiecie, co to znaczy oskarżyć kogoś o morderstwo? Dlaczego wymyśliliście tę durną historię? Czoło kapitana Garridy było wilgotne, w oczach błyszczały żółte płomyki. Dłonie przyciskały ze złością blat stołu. Skronie pulsowały. Alberto nagle odzyskał pewność siebie: poczuł, że jego ciało znów się wypełnia. Bez mrugnięcia wytrzymał spojrzenie kapitana i po kilku 212

sekundach ujrzał, że oficer odwraca wzrok. - Niczego nie wymyśliłem, panie kapitanie - rzekł i zdawał sobie sprawę, że jego głos brzmi przekonywająco. Powtórzył: - Niczego, panie kapitanie. Ci z Koła szukali sprawcy wydalenia Cavy. Jaguar chciał zemścić się za wszelką cenę, nienawidzi kapusiów. A wszyscy nienawidzili kadeta Arany, traktowali go jak niewolnika. Jestem pewien, że Jaguar go zabił, panie kapitanie. Gdybym nie był pewien, nic bym nie powiedział. - Chwileczkę, Fernandez - rzekł Gamboa. - Wytłumaczcie wszystko po kolei. Podejdźcie bliżej. Jeśli chcecie, usiądźcie. - Nie - rzucił kapitan ostro i Gamboa spojrzał na niego. Ale kapitan Garrido wciąż patrzył na Alberta. - Zostańcie na swoim miejscu. I mówcie dalej.

Alberto kaszlnął i otarł chusteczką czoło. Zaczął mówić, głosem przytłumionym i zdyszanym, z długimi przerwami, ale w miarę jak opowiadał o wyczynach Koła i o sprawie Niewolnika, w miarę jak wprowadzał do swojej relacji postacie innych kadetów i opisywał strategię, jaką posługiwano się dla przemycania papierosów i alkoholu, kradzieże i sprzedaż tematów egzaminacyjnych, wieczorne posiedzenia u Paulina, ucieczki na miasto przez stadion i przez La Perlitę, partie pokera w ubikacjach, konkursy, zemsty, zakłady - całe tajemne życie oddziału wyłaniało się jak duch przed oczami kapitana, który bladł bez przerwy, podczas gdy głos Alberta nabierał swobody, stając się nawet chwilami wyzywający. - A co to ma do rzeczy? - przerwał mu jeden tylko raz kapitan. - Mówię to dlatego, by mi pan kapitan uwierzył - rzekł Alberto. - Oficerowie nie mogą wiedzieć, co się dzieje w sypialniach. To jakby inny świat. Zęby pan kapitan uwierzył w to, co mówię o Niewolniku. Później, kiedy Alberto umilkł, kapitan Garrido przez chwilę nic nie mówił, przyglądając się z nadmierną uwagą po kolei wszystkim przedmiotom leżącym na biurku. Jego ręce bawiły się teraz guzikami koszuli. - Dobrze - rzekł nagle. - Chcecie powiedzieć, że cały oddział powinien zostać wyrzucony ze szkoły. Jedni za kradzież, drudzy za pijaństwo, inni za grę w karty. Wszyscy są winni, bardzo dobrze. A wyście co robili? - Wszyscy robiliśmy to wszystko - rzekł Alberto. - Tylko Arana był inny. Dlatego nikt z nim nie trzymał - głos mu się załamał. 213

- Musi pan kapitan mi uwierzyć. Koło go poszukiwało. Chcieli znaleźć tego, co zadenuncjował Cavę. Chcieli się zemścić, panie kapitanie. - Ejże - rzekł kapitan zbity z tropu. - Cała ta historia kupy się nie trzyma. Co mi tu za głupstwa pleciecie? Nikt kadeta Cavy nie zadenuncjował. - To nie głupstwa, panie kapitanie - rzekł Alberto. - Proszę spytać porucznika Huarinę, czy to nie Niewolnik wydał Cavę. On jeden widział Cavę, jak wychodził z sypialni, żeby ukraść tematy. Miał

wtedy wartę. Proszę spytać porucznika Huarinę. - To jeden stek bezsensów - rzekł kapitan. Ale Alberto zauważył, że nie jest już tak pewny siebie. Jedna ręka zwisała machinalnie, zęby wydawały się większe. - Stek bezsensów. - Dla Jaguara to było tak, jak gdyby jego samego wydali, panie kapitanie - rzekł Alberto. Szalał ze złości, jak wydalili Cavę. Koło zbierało się przez cały czas. To była zemsta. Ja znam Jaguara, on jest zdolny… - Dość tego - przerwał kapitan. - To jedna dziecinada. Oskarżacie kolegę o morderstwo bez dowodów. Nie zdziwiłbym się, gdyby teraz on chciał się na was zemścić. W wojsku nie wolno robić takich kawałów, kadecie. Może was to drogo kosztować. - Panie kapitanie - rzekł Alberto. - Jaguar znajdował się za Araną podczas szturmu na wzgórza. Ale zamilkł. Powiedział to bez zastanowienia, a teraz poczuł wątpliwości. Gorączkowo usiłował odtworzyć w pamięci widok nieużytków La Perla, wzgórze pośród pól, tamten sobotni poranek, zbiórkę. - Jesteście pewni? - spytał Gamboa. - Tak jest, panie poruczniku. Znajdował się za Araną. Jestem pewien. Kapitan Garrido patrzył na nich, oczy biegały od jednego do drugiego, nieufne, pełne złości. Złączył dłonie. Jedna ręka była zaciśnięta w pięść, druga okrywała ją, grzała. - To nic nie znaczy - rzekł. - Absolutnie nic. Milczeli wszyscy trzej. Nagle kapitan wstał i zaczął przechadzać się po pokoju z rękami założonymi do tyłu. Gamboa przysiadł na miejscu, które zajmował przedtem kapitan, i patrzył w ścianę. Zdawał się nad czymś zastanawiać. - Kadecie Fernandez - rzekł kapitan. Stanął pośrodku pokoju, mówił teraz łagodniejszym tonem. Powiem wam coś, jak mężczyzna mężczyźnie. Jesteście młodzi i impulsywni. To nie jest źle. To może nawet być zaletą. Dziesiąta część tego, coście mi tutaj opowiedzieli, może was 214

kosztować wydalenie ze szkoły. Byłoby to dla was klęską i strasznym ciosem dla rodziców. Czy tak nie jest? - Tak jest, panie kapitanie - rzekł Alberto. Porucznik Gamboa huśtał nogą w powietrzu i patrzył w posadzkę. - Śmierć tego kadeta głęboko was dotknęła - ciągnął dalej kapitan. - Rozumiem to, był waszym przyjacielem. Ale nawet gdyby to, coście powiedzieli, było częściowo prawdą, nigdy nie mogłoby zostać dowiedzione. Nigdy, bo wszystko opiera się na domysłach. Co najwyżej moglibyśmy stwierdzić parę wypadków przekroczenia regulaminu. Doszłoby do wydalenia kilku kadetów ze szkoły. Wy byście się znaleźli wśród pierwszych. Jestem gotów o wszystkim tym zapomnieć, jeśli przyrzekniecie mi, że nie powiecie więcej ani słowa na ten temat. - Podniósł szybko dłoń do twarzy i opuścił ją, nie dotknąwszy policzka. - Tak, to najlepsze wyjście. Pogrzebać wszystkie te fantazje. Porucznik Gamboa w dalszym ciągu patrzył w ziemię i huśtał nogą jednostajnie, ale teraz czubek buta ocierał się o posadzkę. - Zrozumiano? - rzekł kapitan uśmiechając się nieznacznie. - Nie, panie kapitanie - rzekł Alberto. - Nie zrozumieliście, kadecie? - Nie mogę tego przyrzec - rzekł Alberto. - Aranę zabili. - W takim razie - rzekł kapitan szorstko - rozkazuję wam, żebyście milczeli i przestali gadać głupstwa. A jeśli nie posłuchacie, przekonacie się, kto ja jestem. - Przepraszam, panie kapitanie - rzekł Gamboa. - Teraz ja mówię, niech mi pan nie przerywa, Gamboa. - Bardzo mi przykro, panie kapitanie - rzekł porucznik, wstając z biurka. Był wyższy od kapitana, który musiał podnieść głowę, by spojrzeć mu w oczy. - Kadet Fernandez ma prawo zameldować to oskarżenie, panie kapitanie. Nie twierdzę, że to prawda. Ale ma prawo domagać się przeprowadzenia śledztwa. Regulamin to przewiduje. - Będzie pan mnie uczył regulaminu, Gamboa? - Nie, oczywiście, że nie, panie kapitanie. Ale jeśli pan nie chce interweniować, złożę meldunek majorowi osobiście. To poważna sprawa i sądzę, że powinno zostać przeprowadzone śledztwo. W niedługim czasie po ostatnim egzaminie spotkałem Teresę z trzema dziewczętami w alejach Saenz Peńa. Miały ze sobą ręczniki, a ja spytałem Teresę z daleka, dokąd idą.

Odpowiedziała mi: „Na plażę”. Przez resztę dnia byłem w złym humorze i kiedy matka poprosiła 215

mnie o pieniądze, odpowiedziałem jej po chamsku. Wyciągnęła spod łóżka pasek. Od dawna już mnie nie biła; zagroziłem jej: „Jeśli mnie dotkniesz, nie dam ci więcej ani grosza”. To było tylko ostrzeżenie i nigdy bym nie pomyślał, że poskutkuje. Zdębiałem, kiedy ujrzałem, że opuszcza pasek, rzuca go na ziemię i klnie przez zęby. Poszła do kuchni i nic mi nie powiedziała. Nazajutrz Teresa znowu poszła na plażę z tymi dziewczętami i w następne dni tak samo. Jednego dnia poszedłem za nimi. Szły na plażę w Chucuito. Kostiumy kąpielowe miały na sobie i rozebrały się na plaży. Oczekiwało ich trzech czy czterech chłopaków. Ja patrzyłem tylko na tego, co rozmawiał z Teresą. Śledziłem ich całe przedpołudnie, oparty o poręcz ogrodzenia. Potem włożyły sukienki na kostiumy i wróciły do Bellavista. Zaczekałem na chłopaków. Dwóch poszło niewiele później, ale ten, co rozmawiał z Teresą i jeszcze jeden zostali prawie do trzeciej. Potem poszli w stronę La Punta, środkiem szosy, rzucając w siebie ręcznikami i kąpielówkami. Kiedy doszli do jednej z pustych ulic, zacząłem rzucać w nich kamieniami. Trafiłem obu, a ten przyjaciel Teresy dostał w samą twarz. Schylił się, jęknął i w tym momencie drugi kamień trafił go w plecy. Patrzyli na mnie zdziwieni, a ja podbiegłem do nich, nim zdążyli ochłonąć. Jeden uciekł krzycząc: „To wariat”. Drugi zatrzymał się i skoczyłem na niego. Biłem się nieraz przedtem w szkole i umiałem dobrze walczyć, jeszcze jak byłem mały, brat nauczył mnie posługiwać się nogami i głową. Jak kto straci głowę, jest gotów - mówił. - Bić się na chama można tylko wtedy, jeśli się jest bardzo silnym i potrafi zapędzić przeciwnika do kąta, a potem załatwić go jednym ciosem. Jeśli nie, to szkoda roboty. Ręce i nogi męczą się od machania w powietrzu i człowiek się nudzi, gniew przechodzi i po chwili chciałby człowiek już kończyć. A wtedy, jeśli ten drugi jest cwaniak i nie tracił cię z oka, wykorzystuje moment i wali do przodu”. Brat nauczył mnie, jak sobie radzić z tymi, co walczą na chama, jak męczyć ich i trzymać na dystans nogami, aż popełnią nieostrożność i dadzą się złapać za koszulę, a wtedy - bykiem. Brat nauczył mnie też, jak się bije głową w Callao, nie czołem ani całą czaszką, tylko tą kością, co jest u nasady włosów, najtwardszą, i że trzeba opuścić ręce przy ciosie bykiem, żeby przeciwnik nie mógł kolanem rąbnąć w brzuch. „Nie ma jak walić bykiem mówił mój brat. - Wystarczy raz dobrze trafić, żeby oszołomić przeciwnika”. Ale tym razem rzuciłem się po chamsku na obydwóch i wygrałem. Ten, co był z Teresą, nawet się nie bronił, upadł na ziemię i płakał. Jego kolega stanął o dziesięć metrów dalej i krzyczał: „Nie bij go, taki synu, nie bij go” - ale ja jeszcze mu przyłożyłem, kiedy już leżał. Potem pobiegłem za tym drugim: zaczął zmiatać, ale go dogoniłem, podstawiłem mu nogę i upadł. Nie chciał się bić, ledwie go puszczałem, zaczynał uciekać. Wróciłem do tego pierwszego, który wycierał sobie twarz. Chciałem z nim pomówić, ale ledwie

przed nim stanąłem, znów się wściekłem i rąbnąłem go pięścią. Zaczął skomleć jak 216

szczeniak. Złapałem go za koszulę i powiedziałem: Jeśli jeszcze raz podejdziesz do Teresy, zbiję cię jeszcze mocniej”. Skląłem go, dałem mu kopniaka i chyba dalej bym go walił, ale w tym momencie poczułem, że ktoś mnie złapał za ucho. Była to jakaś kobieta, która zaczęła okładać mnie i krzyczeć: „Dzikusie jeden, łobuziaku!”. A tamten skorzystał z okazji, żeby uciec. W końcu kobieta puściła mnie i wróciłem do Bellavista. Czułem się jak przed walką, jak gdybym się wcale nie zemścił. Nigdy się tak nie czułem. Przedtem, kiedy nie mogłem widzieć się z Teresą, było mi smutno, chciałem być sam, ale teraz byłem jednocześnie zły i smutny. Byłem rozgoryczony i przekonany, że kiedy Teresa się dowie, znienawidzi mnie. Poszedłem na plac Bellavista, ale nie wszedłem do domu. Zawróciłem i poszedłem do baru przy Saenz Peńa, a tam spotkałem chudego Higuerasa; siedział przy kontuarze i rozmawiał z Chińczykiem. „Co ci jest?” - spytał. Nigdy przedtem nikomu nie opowiadałem o Terę, ale tym razem odczuwałem potrzebę zwierzenia się komuś. Opowiedziałem chudemu wszystko, od momentu, gdy poznałem Teresę cztery lata temu, kiedy wprowadziła się do sąsiedniego domu. Chudy słuchał mnie, bardzo poważnie, nie roześmiał się ani razu. Tylko czasami mówił: „A to dopiero, chłopie”, „Caramba”, „A niech to”. Potem powiedział mi: „Zakochałeś się po uszy. Kiedy ja się po raz pierwszy zakochałem, byłem mniej więcej w twoim wieku, ale zniosłem to łagodniej. Miłość to najgorsze, co się może człowiekowi przytrafić. Człowiek chodzi jak idiota i przestaje się troszczyć o siebie samego. Rzeczy zmieniają sens i człowiek zdolny jest popełnić najgorsze szaleństwa i w jednej chwili schrzanić sobie życie na amen. Mam na myśli mężczyzn. Z kobietami inna sprawa, są za cwane, kochają się, jak mają interes. Jeśli jeden mężczyzna nie zwraca na nie uwagi, odkochują się i szukają innego. A im nic. Ale nie przejmuj się. Jak Boga kocham, że wyleczę cię jeszcze dzisiaj. Mam dobre lekarstwo na taką chorobę”. - Do wieczora stawiał mi pisco i piwo, a potem powiedział mi, żebym zwymiotował: sam naciskał mi żołądek, żeby mi pomóc. Potem zabrał mnie ze sobą do jednej knajpy w porcie, kazał mi wziąć prysznic na podwórku i dał mi kilka ostrych zakąsek w sali pełnej ludzi. Złapaliśmy taksówkę i podał adres. Spytał mnie: - „Byłeś już kiedyś w burdelu?”. Powiedziałem mu, że nie. „To cię wyleczy - rzekł. - Zobaczysz. Tyle że mogą cię zatrzymać przy wejściu”.

Rzeczywiście, kiedy doszliśmy na miejsce, otworzyła nam starucha, która znała chudego i rozzłościła się na mój widok. „Zwariowałeś? Co ty myślisz, że cię wpuszczę z tym niemowlakiem? Co pięć minut wpadają tu tajniacy i naciągają mnie na piwo”. Zaczęli głośno się kłócić. Wreszcie 217

stara zgodziła się, żebym wszedł. „Ale bez gadania - rzekła. - Idziecie prosto do pokoju i nie wychodzicie aż do jutra”. Chudy przeprowadził mnie tak szybko przez salon na pierwszym piętrze, że nawet nie zobaczyłem twarzy gości. Weszliśmy po schodach na górę i stara otworzyła nam pokój. Weszliśmy i zanim chudy zapalił światło, stara powiedziała: „Przyślę ci dwanaście butelek piwa. Zgadzam się na małego, ale musisz dużo zamówić. Zaraz przyjdą dziewczyny. Przyślę ci Sandrę, ona lubi szczeniaków”. Pokój był duży i brudny. Na środku stało łóżko z czerwoną narzutą, miska i dwa lustra, jedno na suficie nad łóżkiem, drugie z boku. Na ścianach było pełno rysunków nagich kobiet i mężczyzn, nakreślonych ołówkiem i nożem. Potem weszły dwie kobiety z butelkami piwa. Były przyjaciółkami chudego, całowały go, szczypały, siadały mu na kolanach i mówiły świńskie słowa: dupa, kurwa, kutas i inne. Jedna była chudą wysoką Mulatką i miała złoty ząb; druga była raczej biała i tłustsza. Mulatka była lepsza. Obie śmiały się ze mnie i mówiły do chudego, że „deprawuje nieletnich”. Zaczęły pić piwo, a potem uchyliły drzwi, żeby było słychać muzykę z dołu, i zaczęły tańczyć. Z początku siedziałem cicho, ale kiedy trochę się napiłem, zrobiło mi się wesoło. Kiedy tańczyliśmy, biała przyciskała mi głowę do swoich piersi wysuwających się z sukni. Chudy się urżnął i kazał Mulatce, żeby zrobiła dla nas pokaz. Zatańczyła mambo w majtkach, potem chudy nagle na nią się rzucił i pociągnął ją na łóżko. Biała wzięła mnie za rękę i zaprowadziła do innego pokoju. „To pierwszy raz?” - spytała. Powiedziałem jej, że nie, ale domyśliła się, że kłamię. Ucieszyła się i podchodząc do mnie zupełnie goła, powiedziała: „Obyś mi przyniósł szczęście”. Porucznik Gamboa wyszedł ze swego pokoju i długimi krokami przeszedł przez plac apelowy. Dotarł do budynku szkolnego w momencie, gdy Pitaluga, dyżurny oficer, gwizdał po pierwszej lekcji. Kadeci byli w klasach. Wrzawa podobna do trzęsienia ziemi zdradzała ich obecność poprzez szare mury, unosząc się jak dalekie echo potwornego ryku nad dziedzińcem. Gamboa przystanął na chwilę przy schodach, później skierował się do dyrekcji pedagogicznej. Podoficer Pezoa siedział tam z nosem i nieufnymi oczkami wlepionymi w jakiś zeszyt.

- Chodź pan, Pezoa. Podoficer poszedł za nim, głaszcząc palcem rzadkie wąsy. Szedł z szeroko rozstawionymi nogami, jak kawalerzysta. Gamboa cenił go: był żwawy, usłużny i bardzo operatywny na ćwiczeniach. - Po lekcjach zbierze pan pierwszy oddział. Niech kadeci wezmą swoje karabiny. Proszę zaprowadzić ich na stadion. - Przegląd broni, panie poruczniku? .;. 218

- Nie. Chcę, żeby się ustawili w szyku bojowym. Niech pan powie, Pezoa, na ostatnich ćwiczeniach nie było zmiany szyku, prawda? To znaczy atak odbył się w zwykłym porządku; pierwsza grupa, potem druga, wreszcie trzecia. - Nie, panie poruczniku - rzekł kapral. - Odwrotnie. W instrukcjach kapitan rozkazał posłać naprzód najmniejszych. - Prawda - rzekł Gamboa. - Dobrze. Zaczekam na pana na stadionie. Podoficer zasalutował i odszedł. Gamboa wrócił do sypialni. Ranek był w dalszym ciągu bardzo jasny i było niewiele wilgoci w powietrzu. Bryza ledwie muskała trawę na łące. Wigoń biegał szybko wkoło. Wkrótce nadejdzie lato. Szkoła opustoszeje, życie stanie się łatwiejsze i przytłaczające od nudy. Służby będą krótsze, mniej ścisłe, będzie mógł trzy razy w tygodniu chodzić na plażę. Żona będzie już czuła się dobrze; będą dziecko wozić na spacer w wózeczku. Poza tym będzie miał czas na naukę. Osiem miesięcy to niedługi czas na przygotowanie się do egzaminu. Podobno ma być tylko dwadzieścia awansów na kapitana. A było dwustu kandydatów. Doszedł do sekretariatu. Kapitan siedział przy swoim biurku i nie podniósł głowy, kiedy Gamboa wszedł. Chwilę później, gdy przeglądał raporty z ćwiczeń, Gamboa usłyszał: - Niech mi pan powie, poruczniku. - Tak jest, panie kapitanie. - Co pan o tym myśli? - Kapitan Garrido patrzył na niego ze zmarszczonymi brwiami, Gamboa zawahał się przed odpowiedzią.

- Nie wiem, panie kapitanie - rzekł. - Bardzo trudno jest czegokolwiek się dowiedzieć. Zacząłem śledztwo. Może coś się wyjaśni. - Nie mówię o tym - rzekł kapitan. - Mam na myśli konsekwencje. Zastanowił się pan nad tym? - Tak - rzekł Gamboa. - Mogą być poważne. - Poważne? - Kapitan uśmiechnął się. - Zapomniał pan, że ja zajmuję się tym batalionem i że pierwsza kompania jest pod pana rozkazami? Niezależnie od tego, jak sprawy się potoczą, po łbie dostaniemy pan i ja. - O tym też myślałem, panie kapitanie - rzekł Gamboa. - Ma pan rację. I proszę nie sądzić, że mi się to uśmiecha. - Kiedy miał pan awansować? - W przyszłym roku. - Ja też - rzekł kapitan. - Egzaminy będą trudne, jest coraz mniej wolnych miejsc. Stawiajmy rzecz jasno, Gamboa. Obaj, pan i ja, mamy doskonałe opinie służbowe. Ani jednej 219

plamki. A odpowiedzialność za to wszystko spadnie na nas. Ten kadet czuje, że pan go popiera. Niech pan z nim pomówi, przekona go. Najlepiej zapomnieć o tej historii. Gamboa spojrzał kapitanowi Garrido prosto w oczy. - Czy mogę z panem mówić szczerze, panie kapitanie? - Ja mówię szczerze, Gamboa. Jak z przyjacielem, a nie podwładnym. Gamboa położył raporty z ćwiczeń na półce i postąpił kilka kroków w stronę biurka. - Awansem jestem zainteresowany tak samo, jak pan, panie kapitanie. Uczynię wszystko, co w mej mocy, żeby dostać tę gwiazdkę. Ja wcale nie chciałem, żeby mnie tutaj skierowali, wie pan?

Wśród tych chłopców nie czuję się zupełnie w wojsku. Ale jednej rzeczy nauczyłem się przynajmniej w szkole podchorążych: znaczenia, jakie ma dyscyplina. Bez niej wszystko psuje się, rozkłada. Nasz kraj jest w takim stanie, bo nie ma dyscypliny ani porządku. Tylko wojsko trzyma się krzepko i zdrowo, a to dzięki swojej strukturze, swojej organizacji. Jeżeli prawdą jest, że tego chłopca zabili, jeżeli prawdą jest to wszystko - alkohol, handel tematami egzaminacyjnymi i reszta - czuję się odpowiedzialny, panie kapitanie. Sądzę, że jest moim obowiązkiem przekonać się, co jest prawdziwego w całej tej historii. - Przesadza pan, Gamboa - rzekł kapitan, nieco zdziwiony. Zaczął przemierzać pokój, jak podczas rozmowy z Albertem. - Wcale nie twierdzę, że trzeba wszystko zatuszować. Trzeba oczywiście ukarać ich za te hece z egzaminami i za pijaństwo. Ale niech pan nie zapomina, że w wojsku pierwszą rzeczą, jakiej się człowiek uczy, to być mężczyzną. Mężczyźni palą, piją, chodzą na dziwki. Kadeci wiedzą, że jeśli któryś zostanie złapany, wyleci ze szkoły. Kilku już zostało wyrzuconych. Ci, co się nie dają złapać, to cwaniacy. żeby wyrosnąć na mężczyznę trzeba ryzykować, trzeba być śmiałym. To jest wojsko, Gamboa, nie tylko dyscyplina. Również śmiałość, bystrość umysłu. O tym zresztą możemy podyskutować kiedy indziej. Martwi mnie teraz tamta sprawa. To zupełny idiotyzm. Ale mimo to, jeśli dotrze do uszu pułkownika, może poważnie nam zaszkodzić. - Przepraszam, panie kapitanie - rzekł Gamboa. - Jak długo sam o niczym nie wiem, kadeci z mojej kompanii mogą robić, co chcą, zgadzam się z panem. Ale teraz nie mogę przymykać oczu, czułbym się ich wspólnikiem. Teraz wiem, że coś tu nie gra. Kadet Fernandez przyszedł mi powiedzieć ni mniej, ni więcej, tylko że trzy oddziały śmiały mi się w nos przez cały czas, że nabijały mnie w butelkę, jak chciały. - Zmężnieli, Gamboa - rzekł kapitan. - Wstąpili do szkoły jako dzieciaki, baby. A teraz 220

niech pan tylko spojrzy. - Postaram się, żeby jeszcze bardziej zmężnieli - rzekł Gamboa. - Po zakończeniu śledztwa postawię przed Radą Oficerów wszystkich kadetów z mojej kompanii, jeśli będzie trzeba. Kapitan zatrzymał się. - Przypomina pan jednego z tych fanatycznych księży - rzekł podnosząc głos. - Chce pan zrujnować swoją karierę? - W wojsku nie rujnuje się kariery wypełniając swój obowiązek, panie kapitanie.

- Dobrze - rzekł kapitan, znów chodząc po pokoju. - Niech pan robi, co pan chce. Ale zapewniam pana, że źle pan na tym wyjdzie. I rzecz prosta, proszę nie liczyć na żadne poparcie z mojej strony. - Oczywiście, panie kapitanie. Przepraszam. Gamboa zasalutował i wyszedł. Udał się do swego pokoju. Na stoliku nocnym stało zdjęcie kobiety. Było to z czasów, zanim się pobrali. Poznał ją na zabawie, kiedy był jeszcze w podchorążówce. Zdjęcie zostało zrobione na wsi, Gamboa nie wiedział gdzie. Była szczuplejsza wówczas i miała rozpuszczone włosy. Stała uśmiechnięta pod drzewem, w głębi widać było jakąś rzekę. Gamboa patrzył na nią przez chwilę, a później zabrał się znowu do przeglądania raportów i notatek o karach. Potem starannie przejrzał dzienniczki ze stopniami. Niedługo przed południem poszedł znowu na dziedziniec. Dwóch żołnierzy zamiatało sypialnię pierwszego oddziału. Widząc go, stanęli na baczność. - Spocznij - rzekł Gamboa. - To wy zamiatacie codziennie tę sypialnię? - To ja, panie poruczniku - rzekł jeden z żołnierzy. Wskazał drugiego: - On zamiata drugą. - Chodźcie ze mną. Na dziedzińcu porucznik zwrócił się do żołnierza i patrząc mu w oczy, powiedział: - Wsiąkłeś, bydlaku. Żołnierz odruchowo stanął na baczność. Otworzył szerzej oczy. Twarz miał o grubych rysach i bez zarostu. O nic nie spytał, zdawał się zgadzać z możliwością oskarżenia. - Dlaczego nie zameldowałeś? - Zameldowałem, panie poruczniku - rzekł żołnierz. - Trzydzieści dwa łóżka. Trzydzieści dwie szafki na ubranie. Tylko że złożyłem meldunek sierżantowi. - Nie o tym mówię. I nie udawaj durnia. Dlaczego nie zameldowałeś nic o butelkach, 221

papierosach, o kościach, o kartach?

Żołnierz jeszcze szerzej otworzył oczy, ale milczał. - W których szafkach? - Co takiego, panie poruczniku? - W których szafkach jest wódka i karty? - Nie wiem, panie poruczniku. To na pewno w innym oddziale. - Jeśli kłamiesz, dostaniesz piętnaście dni ścisłego - rzekł Gamboa. - W których szafkach są papierosy? - Nie wiem, panie poruczniku. - Ale dodał, spuszczając oczy: - Myślę, że we wszystkich. - A alkohol? - Chyba tylko w niektórych. - A kości? - Też zdaje mi się, że w niektórych. - Dlaczego nie meldowałeś? - Ja nic nie widziałem, panie poruczniku. Nie mogę otwierać szafek. Są pozamykane i kadeci zabierają ze sobą klucze. Tylko zdaje mi się, że coś mają, ale nie widziałem. - A w innych oddziałach jest tak samo? - Zdaje się, że tak, panie poruczniku. Ale nie tyle, co w pierwszym. - Dobra - rzekł Gamboa. - Po południu mam służbę. Zgłoście się, ty i pozostali porządkowi, na wartownię, o trzeciej. - Tak jest, panie poruczniku. Było jasne, że nikt się nie uratuje, to jakieś czary. Najpierw nas trzymali na placu apelowym, a potem zaprowadzili do sypialni i wtedy powiedziałem, jakiś zdrajca zaczął śpiewać, nie chce mi się wierzyć, ale sprawa jest jasna jak kryształ, to Jaguar nas zadenuncjował. Kazali nam otworzyć szafki, poczułem jaja w gardle. „Trzymaj się, brachu - rzekł Vallano - to będzie koniec świata”. I miał rację. „Przegląd mundurów, panie kapralu?” - spytał Arróspide, biedaczysko wyglądał na umierającego. „Nie udawajcie Greka - rzekł Pezoa - stójcie spokojnie i proszę was, język sobie wsadźcie do dupy”. Zdrętwiałem z przerażenia, nerwy mi się trzęsły, a chłopaki jak w lunatycznym śnie. I wszystko odbywało się tak dziwnie, Gamboa stał na jednej szafce, Szczur tak samo, a porucznik krzyczał: „Uwaga, otworzyć szafki, nic więcej, nikt nie kazał wsadzać ręki”. A kto by się ośmielił.

Już nas zrobili na szaro, ale przynajmniej mamy satysfakcję, że jego nakryli przedtem. Kto, jak nie on, mógł powiedzieć o butelkach i kartach? Wszystko jest jakieś tajemnicze, jeszcze nie 222

rozumiem tej hecy na stadionie z karabinami. Może Gamboa był w złym humorze? Chciał sobie ulżyć, wypruwając z nas bebechy w błocie? A niektórzy nawet się z nas śmiali, serce boli, jak się widzi takich typów, co to nie wiedzą, jak smakuje nieszczęście. Fakt jednak, że można skonać ze śmiechu. Szczur dawał nura do szafek, właził cały do środka, a że jest taki konus, topił się w łachach. Łaził na czworakach, podlizuch jeden, żeby Gamboa widział, że dobrze szuka. Grzebał po kieszeniach, przewracał wszystko, wąchał i podśpiewywał z ochotą: „Tutaj mam incas, psiamać, a ten, to elegant, pali chesterfieldy, a niech to, chyba się wybierali na zabawę? Ale butelczyna”. A my stoimy bladzi, dobrze, że przynajmniej we wszystkich szafkach coś znaleźli. Rzecz jasna, najgorzej wpadli ci, co mieli butelki, moja była prawie pusta i powiedziałem, żeby to zanotował, a ten mi na to: „Siedź cicho, baranie”. Gamboa, drań, ten miał zabawę, widać było z tego, jak stawiał pytania: „Ile, mówicie?”. - „Dwie paczki papierosów, dwa pudełka zapałek, panie poruczniku”. I Gamboa zapisywał u siebie, powoli, żeby przedłużyć przyjemność. „Pół butelki czego?” „Pisco, panie poruczniku”. „Marki?” - „Słońce nad Iką”. Kędzior, co spojrzy na mnie, tylko podnosi rękę do gardła, tak jest, bracie, wpadliśmy potąd. I aż żal było patrzeć na innych, a niech to cholera, skąd tamtym przyszło do głowy zrobić rewizję w szafkach. A kiedy Gamboa i Szczur poszli sobie, Kędzior powiedział: „To musiał zrobić Jaguar. Przysięgał, że jeśli go nakryją, wsypie wszystkich. To skurwysyn i zdrajca”. Nie powinien tak mówić, ot tak, bez dowodów, tymi słowami, chociaż to pewnie prawda. Nie wiem tylko, dlaczego zaprowadzili nas na stadion, coś mi się zdaje, że to też wina Jaguara, na pewno opowiedział porucznikowi, że od czasu do czasu rżniemy sobie kury, a Gamboa musiał pomyśleć: „Skoro jesteście tacy cwani, dostaniecie w kość”. Szczur wszedł do klasy: „Szybko, zbiórka, mam dla was niespodziankę”. A myśmy zaczęli wrzeszczeć: „Szczur!”. A ten do nas: „To rozkaz porucznika. Zbiórka i biegiem do sypialni. Chcecie, żebym go zawołał?”. Zrobiliśmy zbiórkę i zaprowadził nas do sypialni; w drzwiach powiedział: „Macie minutę na wzięcie karabinów. Brygadier, zameldować nazwiska trzech ostatnich”. Klęliśmy go od takich synów, a nikomu do głowy nie przychodziło, o co chodzi. Na dziedzińcu kadeci z innych oddziałów strugali

nam marchewkę. Kto to widział, w południe z karabinami, ćwiczenia na stadionie. A może Gamboa zgubił którąś klepkę? Czekał na nas na boisku do piłki nożnej i patrzył, ale jak! „Stój! - krzyknął Szczur. Zbiórka drużynami w szyku polowym”. Wszyscy protestowali, to wyglądało na koszmar, ten 223

pomysł z ćwiczeniami w szkolnych mundurach, w dodatku przed obiadem. Niech go szlag trafi, jeśli kto zrobi padnij na tę mokrą trawę; a zmęczenie po trzech godzinach lekcji! Na to wtrącił się Gamboa swoim potężnym głosem, wołając: „Zbiórka w trzech szeregach. Grupa trzecia naprzód, pierwsza na koniec”. Szczur, żeby się podlizać, jeszcze nas poganiał: „Szybciej, leniuchy, żywo, żywo!”. A wtedy Gamboa powiedział: „Odbić o dziesięć metrów jeden od drugiego, jak do natarcia”. Może jest groźba wojny i minister postanowił, żeby nam zrobili przyspieszony kurs. Pójdziemy jako podoficerowie albo oficerowie, chciałbym wejść do Ariki, pustosząc wszystko ogniem i mieczem, zatknąć peruwiańskie flagi wszędzie, na dachach, w oknach, na ulicach, na samochodach. Chilijki to podobno najpiękniejsze kobiety, ciekawe, czy to prawda? Nie sądzę jednak, by groziła wojna. Wszystkich by szkolili, nie tylko pierwszy oddział. „Co jest z wami? - krzyknął Gamboa. Szeregowi z pierwszej i drugiej grupy, jesteście głusi czy kompletni durnie? Mówiłem dziesięć, a nie dwadzieścia metrów. Jak się nazywa ten Murzyn?” „Vallano, panie poruczniku”. Można się było zwinąć ze śmiechu na widok miny Vallana, kiedy Gamboa nazwał go Murzynem. „Dobrze - rzekł porucznik. - Dlaczego odbiliście o dwadzieścia metrów, przecież rozkazałem o dziesięć?” Ja nie jestem strzelcem, panie poruczniku, chodzi o to, że jednego brakuje”. „Aha - rzekł Gamboa. Pezoa, sześć punktów karnych nieobecnemu”. Pezoa to cham zakazany, jak można coś takiego powiedzieć. „Nie można, panie poruczniku, nieobecny nie żyje. To kadet Arana”. Trzeba być skończonym idiotą. Nic nie wychodziło, Gamboa był wściekły. „Dobrze - rzekł. - Niech przyjdzie na jego miejsce strzelec z drugiej linii”. A po chwili zawołał: „Dlaczego, do cholery, nie wykonujecie rozkazu?”. Znowu spojrzeliśmy po sobie, a Arróspide stanął na baczność i rzekł: „Bo tego kadeta też nie ma. To Jaguar”. „Stańcie na jego miejsce i bez gadania - rzekł Gamboa. Rozkazy wykonuje się bez wahania i bez szemrania”. A potem pogonił nas od bramki po boisku,

powstań na gwizdek, czołgać się, biegiem, padnij, człowiek traci poczucie czasu i własnego ciała podczas takiej musztry, a kiedy zaczęliśmy się rozgrzewać, Gamboa kazał nam zrobić zbiórkę w kolumnę po trzech, zaprowadził nas do sypialni i wspiął się na szafkę, a Szczur na drugą, taki mały, że spocił się cały, zanim wlazł na górę, i rozkazali nam: „Baczność, każdy stoi, gdzie stoi”. I w tym momencie domyśliłem się, Jaguar nas wydał, żeby ratować własną skórę, nie ma równych facetów na tej ziemi, kto by pomyślał, że on zrobi coś podobnego. „Otworzyć szafki i cofnąć się o krok. Pierwszy, który wsadzi rękę do środka, wsiąkł”. Jak gdyby człowiek był magikiem i potrafił schować butelkę pod samym nosem porucznika. Potem zabrali wszystko, co znaleźli, zawinęli w koc. Milczeliśmy wszyscy, a ja położyłem się na łóżku. Niewygrzanej nie było, zbliżała się kolacja 224

i pewnie poszła do kuchni po jakiś ochłap. Smutno, kiedy suki nie ma i nie mogę jej poskrobać po głowie. Człowiek odpoczywa i bardzo się uspokaja, można sobie wyobrazić, że to dziewczynka. To chyba tak jest, kiedy człowiek się żeni. Jesteś przygnębiony, a tu przychodzi żoneczka, kładzie się koło ciebie, cichutko, spokojnie, nic jej nie mówisz, tylko ją głaszczesz, drapiesz, łachoczesz, a ona się śmieje, szczypiesz ją, a ona piszczy, czochrasz jej włosy, bawisz się jej buzią, robisz jej loczki, łapiesz ją za nos, a kiedy się zaczyna dusić, puszczasz ją, obejmujesz ją za szyję, łapiesz za cycuszki, głaszczesz po plecach, po ramionach, po tyłeczku, po nogach, po pępku, całujesz ją nagle i mówisz jej różne miłe rzeczy: „Maleńka, pajączku, żoneczko, kurewko”. A wtedy ktoś krzyknął: „To przez was!”. A ja odpowiedziałem: „Co to za was?”. „Przez Jaguara i przez was” - rzekł Arróspide. Wstałem i chciałem do niego podejść, ale mi zagrodzili drogę. „Przez was, powiedziałem raz i powtarzam!” - krzyknął, wściekły był chłopak, ślina mu ciekła ze złości, nawet nie zauważył. I mówił do nich: „Puśćcie go, nie boję się, załatwię go dwoma kopami, w jednej chwili mordę mu rozwalę”. A mnie trzymali, żebym się na niego nie rzucił. „Lepiej się teraz nie bić, w takiej sytuacji rzekł Vallano. - Trzeba się zjednoczyć, żeby stawić czoło wszystkiemu, co się może stać”. „Arróspide - powiedziałem - jesteś skończony skurwysyn, kiedy sprawy źle stoją, rzucasz oszczerstwa na kolegę”. „Kłamiesz - rzekł Arróspide. - Jestem z wami przeciwko porucznikom i jeśli trzeba wam pomóc, to pomagam. Ale winę za to, co się stało, ponosicie Jaguar, Kędzior i ty, bo macie nieczyste sumienie. W tej historii jest coś niejasnego. Dziwny przypadek, że ledwie Jaguara wsadzili do paki, Gamboa dowiedział się, co mamy w szafkach”. Nie wiedziałem, co im na to

powiedzieć, a Kędzior się do nich przyłączył. Wszyscy mówili: „Tak, to Jaguar nas wsypał”. I jeszcze: „Zemsta to najsłodsza rzecz”. Potem był gwizdek na kolację i chyba po raz pierwszy, od kiedy jestem w szkole, nic prawie nie zjadłem, bo mi jedzenie stawało w gardle. Kiedy żołnierz ujrzał zbliżającego się Gamboę, podniósł się i wyjął klucz. Odwrócił się, żeby otworzyć drzwi, ale porucznik zatrzymał go, wziął mu klucz z ręki i powiedział: - Idźcie na wartownię i zostawcie mnie samego z kadetem. Areszt żołnierzy znajduje się za kurnikiem, między stadionem i murem szkoły. Jest to ciasny i niski budyneczek z nie wypalonej cegły. Pod drzwiami przez cały czas trzyma wartę żołnierz, nawet wtedy, gdy w celi nikogo nie ma. Gamboa zaczekał, aż żołnierz oddali się przez boisko do piłki nożnej w stronę koszar. Otworzył drzwi. W celi było prawie zupełnie ciemno. Zmierzch zapadał i jedyne okienko było wąskie jak szpara. W pierwszym momencie nie zobaczył nikogo i nagle pomyślał: kadet uciekł. Potem dostrzegł go: leżał na pryczy. Podszedł do niego; chłopak miał zamknięte oczy, spał. Porucznik przyjrzał się jego nieruchomej 225

twarzy, próbował ją sobie przypomnieć. Na próżno, twarz myliła mu się z twarzami innych kadetów, chociaż czuł, że jest mu nieobca, nie tyle nawet z powodu rysów, co przez swój przedwcześnie dojrzały wyraz: szczęki miał zwarte, brwi poważnie zmarszczone, podbródek lekko wklęsły. Znajdując się w obliczu przełożonych, żołnierze i kadeci zawsze przybierali surowszą minę, ale ten chłopak nie wiedział, że on na niego patrzy. Poza tym jego twarz różniła się od twarzy większości kadetów, którzy mają skórę śniadą i grube rysy. Gamboa miał przed sobą białą twarz, włosy i rzęsy wydawały się blond. Wyciągnął rękę i położył ją na ramieniu Jaguara. Sam zdziwił się: gest był pozbawiony energii, dotknął go łagodnie, jak budzi się towarzysza. Poczuł, że ciało Jaguara spręża się pod jego dłonią, cofnął ramię, odrzucone przez gwałtowny ruch, z jakim kadet zerwał się z łóżka, ale później usłyszał stuknięcie obcasów: został rozpoznany, wszystko wracało do normy. - Siadajcie - rzekł Gamboa. - Mamy sobie niejedno do powiedzenia. Jaguar usiadł. Porucznik widział teraz w półmroku jego oczy, nieduże, ale lśniące i przenikliwe. Kadet nie ruszał się i nie odzywał, ale w jego nieruchomości i milczeniu było coś buntowniczego, co nie podobało się porucznikowi. - Dlaczego wstąpiliście do szkoły kadetów? Nie otrzymał odpowiedzi. Ręce Jaguara trzymały się brzegu łóżka: jego twarz nie zmieniła się, była nadal surowa i spokojna.

- Wsadzili was tutaj siłą, prawda? - rzekł Gamboa. - Dlaczego, panie poruczniku? Jego głos dokładnie pasował do spojrzenia: słowa były grzeczne i wymawiał je powoli, z pewną zmysłowością, ale ton pozwalał się domyślać skrytej arogancji. - Chciałbym się dowiedzieć - rzekł Gamboa - dlaczego wstąpiliście do szkoły kadetów? - Chciałem zostać wojskowym. - Chcieliście? - rzekł Gamboa. - Zmieniliście zdanie? Tym razem poczuł, że chłopiec się waha. Kiedy któryś z oficerów pytał ich o plany na przyszłość, kadeci odpowiadali, że chcą zostać wojskowymi. Gamboa wiedział jednak, że tylko kilku przystąpi do egzaminów do podchorążówki w Chorrillos. - Jeszcze nie wiem, panie poruczniku - odpowiedział Jaguar po kilku sekundach. Znów się zawahał: - Może będę zdawał do szkoły lotniczej. Minęła chwila. Patrzyli sobie w oczy i wydawało się, że oczekują czegoś od siebie 226

nawzajem. Nagle Gamboa postawił pytanie: - Wiecie, za co zostaliście aresztowani, prawda? - Nie, panie poruczniku. - Naprawdę? Sądzicie, że nie ma powodów? - Nic nie zrobiłem - stwierdził Jaguar. - Wystarczy to, co znaleźliśmy w szafce - rzekł Gamboa powoli. - Papierosy, dwie butelki pisco, komplet wytrychów. Wydaje się wam, że to mało? Porucznik przyglądał mu się z uwagą, ale nadaremnie: Jaguar siedział nieruchomo i milczał. Nie sprawiał wrażenia zaskoczonego ani przestraszonego.

- Papierosy, niech tam - dodał Gamboa. - To tylko strata przepustki. Ale alkohol to inna sprawa. Kadeci mogą się upijać na mieście, u siebie w domu. Ale tutaj nie wolno wypić ani kropli. Przerwał na chwilę. - A kości? Pierwszy oddział to melina graczy. A wytrychy? Co to oznacza? Kradzieże. Ile szafek otworzyliście, od jak dawna okradacie swoich kolegów? - Ja? - Gamboa poczuł się przez moment zbity z tropu: Jaguar patrzył na niego ironicznie. Powtórzył, nie spuszczając oczu: - Ja? - Tak - rzekł Gamboa. Czuł, że ogarnia go gniew. - Kto do cholery, jak nie wy? - Wszyscy - rzekł Jaguar. - Cała szkoła. - Kłamiecie - rzekł Gamboa. - Jesteście tchórzem. - Nie jestem tchórzem - rzekł Jaguar. - Myli się pan, panie poruczniku. - Złodziejem - dodał Gamboa. - Pijakiem, graczem i w dodatku tchórzem. Wiecie, żałuję, że nie jesteśmy w cywilu. - Chce pan mnie uderzyć? - spytał Jaguar. - Nie - rzekł Gamboa. - Wziąłbym cię za ucho i zaprowadził do poprawczaka. To tam powinni byli posłać cię twoi rodzice. Teraz jest za późno, sam wpadłeś. Pamiętasz, trzy lata temu? Powiedziałem, że Koło ma przestać istnieć, że macie przestać bawić się w bandytów. Pamiętasz, co wam wtedy powiedziałem? - Nie - rzekł Jaguar. - Nie pamiętam. - Owszem, pamiętasz - rzekł Gamboa. - Ale to nie ma znaczenia. Myślałeś, że jesteś wielki cwaniak, nie? W wojsku tacy cwaniacy jak ty wcześniej czy później wpadają. Udawało ci się przez długi czas. Ale wybiła twoja godzina. - Dlaczego? - rzekł Jaguar. - Ja nic nie zrobiłem. - A Koło? - rzekł Gamboa. - Kradzież tematów egzaminacyjnych, kradzież mundurów, 227

zasadzki na przełożonych, nadużycia w stosunku do kadetów trzeciego roku. Wiesz, kim jesteś? Przestępcą. - To nieprawda - rzekł Jaguar. - Nic nie zrobiłem. Robiłem to, co robią wszyscy. - Kto? - rzekł Gamboa. - Kto jeszcze kradł tematy? - Wszyscy - rzekł Jaguar. - Ci, co nie kradną, to dlatego, że mają pieniądze i mogą je kupić. Ale wszyscy są w to wplątani. - Nazwiska - rzekł Gamboa. - Daj mi kilka nazwisk. Którzy w pierwszym oddziale? - Zostanę wyrzucony? - Tak. I może cię spotkać jeszcze coś gorszego. - Dobra - rzekł Jaguar nie zmienionym głosem. - Cały pierwszy oddział kupował tematy egzaminów. - Tak? - rzekł Gamboa. - Kadet Arana także? - Słucham, panie poruczniku? - Arana - powtórzył Gamboa. - Kadet Ricardo Arana. - Nie - rzekł Jaguar. - Zdaje mi się, że on nigdy nie kupował. Bo był ofermą. Ale wszyscy pozostali tak. - Dlaczego zabiłeś Aranę? - rzekł Gamboa. - Odpowiadaj. Wszyscy już wiedzą. Dlaczego? - Co panu jest? - rzekł Jaguar. Raz tylko mrugnął. - Odpowiadaj na moje pytanie. - Pan jest mężczyzną? - rzekł Jaguar. Wstał. Głos mu drżał. - Jeśli z pana taki mężczyzna, niech pan zdejmie dystynkcje. Ja się pana nie boję. Gamboa błyskawicznie wyciągnął rękę i złapał go za kołnierz koszuli, przyciskając jednocześnie drugim ramieniem do ściany. Zanim Jaguar zaczął kaszleć, Gamboa poczuł w ramieniu ukłucie: próbując zadać mu cios, Jaguar trafił go w łokieć i pięść zatrzymała się w pół drogi. Puścił go i cofnął się o krok. - Mógłbym cię zabić - rzekł. - Mam prawo. Jestem twoim przełożonym, chciałeś mnie uderzyć. Ale zajmie się tobą Rada Oficerów. - Niech pan zdejmie dystynkcje - rzekł Jaguar. - Jest pan może silniejszy, ale ja się pana nie boję.

- Dlaczego zabiłeś Aranę? - rzekł Gamboa. - Przestań udawać wariata i odpowiadaj. - Nikogo nie zabiłem. Dlaczego pan tak mówi? Myśli pan, że jestem mordercą? Dlaczego miałbym zabić Niewolnika? - Ktoś cię wydał - rzekł Gamboa. - Wpadłeś. 228

- Kto? - Jaguar zerwał się na równe nogi. Oczy płonęły mu jak dwie świece. - Widzisz? - rzekł Gamboa. - Sam się zdradzasz. - Kto to powiedział? - powtórzył Jaguar. - Tego to naprawdę zabiję. - Strzeliłeś do niego z tyłu - rzekł Gamboa. - Był dwadzieścia metrów przed tobą. Zabiłeś go jak zdrajca. Wiesz, jak się za to karze? - Nikogo nie zabiłem. Przysięgam, że nie, panie poruczniku. - Zobaczymy - rzekł Gamboa. - Lepiej przyznaj się do wszystkiego. - Nie mam się do czego przyznawać - krzyknął Jaguar. - To o egzaminach i kradzieżach, to prawda. Ale nie ja jeden to robiłem. Wszyscy robili to samo. Tyle że ofermy płacą innym, żeby za nich kradli. Ale nikogo nie zabiłem. Chcę wiedzieć, kto to powiedział. - Dowiesz się, dowiesz - rzekł Gamboa. - Sam ci to przyjdzie powiedzieć. Na drugi dzień przyszedłem do domu o dziewiątej rano. Matka siedziała na progu. Patrzyła na mnie, nie ruszając się z miejsca. Powiedziałem jej: „Zostałem na noc u kolegi w Chucuito”. Nie odpowiedziała mi. Patrzyła na mnie dziwnie, jak gdyby bała się, że jej coś zrobię. Świdrowała mnie wzrokiem, aż czułem się nieswojo. Gardło miałem suche i głowa mnie bolała, ale nie śmiałem położyć się spać przy matce. Nie wiedziałem, co robić, otwierałem zeszyty i książki szkolne, ot tak, bo już były mi niepotrzebne, zaglądałem do szuflady, a ona cały czas mi się przyglądała.

Odwróciłem się w jej stronę i spytałem: „Co ci jest, dlaczego tak na mnie patrzysz?”. A wtedy powiedziała mi: „Jesteś zgubiony. Lepiej, żebyś od razu umarł”. I wyszła z domu. Siedziała potem długi czas na schodach, opierając łokcie na kolanach i podpierając rękami głowę. Patrzyłem na nią ukradkiem z mojego pokoju i widziałem jej bluzkę pełną dziur i łat, jej pomarszczoną szyję i siwą głowę. Podszedłem powoli do niej i powiedziałem: Jeśli gniewasz się na mnie, to przepraszam”. Znowu spojrzała na mnie: na twarzy też miała pełno zmarszczek, a z dziurki od nosa sterczało kilka białych włosów. Widać było, że w uchylonych ustach brakuje jej wielu zębów. „Lepiej Boga proś o przebaczenie - rzekła. - Chociaż nie wiem, czy warto. Przepadłeś”. „Chcesz, żebym ci przyrzekł?” - spytałem. A ona powiedziała mi: „Po co? Zgubę masz wypisaną na twarzy. Lepiej połóż się i prześpij kaca”. Nie położyłem się, odszedł mnie sen. Chwilę potem wyszedłem z domu i poszedłem na plażę Chucuito. Z mola zobaczyłem chłopaków z poprzedniego dnia, jak palą papierosy wyciągnięci na kamieniach, opierając głowy na złożonych ubraniach. Na plaży było wielu chłopców, niektórzy stali na brzegu i puszczali kaczki na wodzie płaskimi kamieniami. Później przyszła Teresa z koleżankami. Podeszły do chłopców i podały im ręce. Rozebrały się, usiadły wkoło, a tamten, jak gdybym 229

mu nic nie zrobił, przez cały czas siedział koło Terę. W końcu weszli do wody. Teresa krzyczała: „Ale zimno, umieram z zimna”. A tamten chłopiec nabierał wody w ręce i ochlapywał ją. Piszczała jeszcze głośniej, ale nie gniewała się. Potem posunęli się dalej, za rozbijające się fale. Teresa pływała lepiej od niego, zwinnie jak rybka, on robił dużo szumu i ledwie się trzymał na wodzie. Wyszli na brzeg i usiedli na kamieniach. Teresa położyła się, a on zrobił jej poduszkę ze swojego ubrania i położył się obok niej na boku, w ten sposób mógł widzieć ją całą. Ja widziałem tylko ramiona Terę, uniesione w górę, gdy zasłaniała się nimi od słońca. Widziałem natomiast jego chude plecy, wystające żebra i krzywe nogi. Koło dwunastej jeszcze raz zanurzyli się w wodzie. Ona chlapała na niego wodą, a on krzyczał, udawał mazgaja. Potem zaczęli pływać. Oddalili się od brzegu i udawali, że się topią: on zanurzał się, a Teresa machała rękami i krzyczała ratunku, ale było widać, że to na żarty. Nagle wynurzał się jak korek, z włosami przylepionymi do twarzy, i wydawał okrzyk Tarzana. Mogłem słyszeć ich śmiech, tak głośno się śmiali. Kiedy wyszli z wody, czekałem na nich przy ich ubraniach. Nie wiem, dokąd poszły koleżanki Teresy i drugi chłopak, nawet na nich nie zwróciłem uwagi. Czułem się, jak gdyby wszyscy ludzie zniknęli poza tymi dwojgiem. Podeszli bliżej i Teresa zobaczyła mnie pierwsza; on szedł za nią, skakał, wygłupiał się.

Teresa wcale nie zmieniła wyrazu twarzy ani nie poweselała, ani nie posmutniała na mój widok. Nie podała mi ręki, tylko powiedziała: „Cześć, ty też przyszedłeś na plażę?”. W tym momencie chłopak spojrzał na mnie i poznał mnie, bo stanął nagle, potem cofnął się, schylił, podniósł kamień i zamierzył się na mnie. „Znasz go? - zapytała Teresa ze śmiechem. - To mój sąsiad”. „Jemu się zdaje, że z niego wielki zabijaka - rzekł chłopak. - Ale ja zaraz tak go urządzę, że mu się przestanie zdawać”. Źle obliczyłem odległość, a właściwie zapomniałem o kamieniach. Skoczyłem i nogi ugrzęzły mi w piachu, nawet połowy odległości nie przebyłem, upadłem metr od niego, a wtedy chłopak wyprzedził mnie i walnął kamieniem prosto w moją twarz. Nagle jak gdyby mi słońce weszło do głowy, wszystko zrobiło się białe i zakołysało się. Trwało to chyba niedługo. Kiedy otworzyłem oczy, Teresa wydawała się przygnębiona, a chłopak stał z rozdziawioną gębą. Głupiec jeden, gdyby umiał skorzystać, mógłby mnie załatwić na czysto, ale gdy zobaczył, że krwawię od tego kamienia, stanął nieruchomo, patrząc, co mi się stało, a ja przeskoczyłem przez Teresę i rzuciłem się na niego. W zwarciu przegrywał, poczułem to od razu, kiedy upadliśmy na ziemię. Ruszał się jak szmaciana lala, nie mógł mi zadać ani jednego ciosu. Nawet się nie mocowaliśmy, od razu na nim usiadłem i waliłem go po twarzy, a on tylko się zasłaniał obiema rękami. Nabrałem żwiru do ręki i nacierałem mu nim głowę i czoło, a kiedy podnosił ręce, pakowałem mu żwir do ust i oczu. Nie mogli nas rozdzielić, aż przyszedł glina. Złapał mnie za koszulę i pociągnął, aż poczułem, że się drze. Uderzył mnie po twarzy i wtedy 230

rąbnąłem go kamieniem w pierś. Powiedział: „Taka mać, rozszarpię cię”. Podniósł mnie jak piórko i dał mi z pół tuzina policzków. Potem powiedział: „Patrz, czegoś narobił, łobuzie”. Chłopak leżał na ziemi i jęczał. Kilka kobiet i jacyś faceci go pocieszali. Wszyscy bardzo źli, mówili do gliny: „Rozbił mu głowę, to dzikus, do poprawczaka go”. Nic mnie nie obchodziło, co mówiły te kobiety, ale w tym momencie zobaczyłem Teresę. Była cała czerwona i patrzyła na mnie z nienawiścią. Jesteś niedobry i głupi” rzekła. A ja jej odpowiedziałem: „To twoja wina, bo jesteś kurwa”. Glina uderzył mnie pięścią w usta i krzyknął: „Nie wymyślaj dziewczynce, przestępco”. Ona patrzyła na mnie wystraszona, a ja odwróciłem się i glina powiedział: „Stój spokojnie, dokąd to?”. A ja zacząłem kopać go i młócić pięściami jak wariat, aż siłą wyciągnął mnie z plaży. W komisariacie jeden porucznik rozkazał glinie: „Przetrzepać mu skórę i puścić. Niedługo trafi do nas za coś większego. Wystarczy na gębę spojrzeć”. Glina zaprowadził mnie na podwórko, zdjął pasek i zaczął

mnie okładać. Zacząłem uciekać, a inni policjanci konali ze śmiechu widząc, jak się poci i nie może mnie złapać. Potem rzucił pasek i przyparł mnie do muru w kącie. Inni policjanci podeszli do niego i powiedzieli: „Puść go. Nie będziesz bił pięścią dziecka”. Wyszedłem stamtąd i nie wróciłem więcej do domu. Zamieszkałem z chudym Higuerasem. - Nie rozumiem z tego ani słowa - rzekł major. - Ani słowa. Był to opasły, czerwony na twarzy mężczyzna z rudym wąsikiem, nie dochodzącym do kącików ust. Przeczytał raport uważnie od początku do końca, mrugając bez przerwy. Zanim podniósł wzrok ku kapitanowi Garrido, który stał przed biurkiem, tyłem do okna wychodzącego na szare morze i bure równiny La Perla, raz jeszcze przeczytał niektóre fragmenty z dziesięciu stron maszynopisu raportu. - Nie rozumiem - powtórzył. - Niech mi pan wytłumaczy, kapitanie. Ktoś tutaj zwariował i zdaje mi się, że to nie ja. Co się stało porucznikowi Gamboi? - Nie wiem, panie majorze. Jestem zdziwiony, tak samo jak pan. Rozmawiałem z nim kilka razy na ten temat. Próbowałem mu wykazać, że taki raport nie ma sensu. - Nie ma sensu? - rzekł major. - Pan nie powinien pozwolić na to, by tych chłopców wsadzono do aresztu, ani dopuścić do zredagowania tego raportu w taki sposób. Trzeba zlikwidować tę historię natychmiast. Nie tracąc ani minuty. - Nikt o niczym nie wie, panie majorze. Obaj kadeci są odizolowani. - Zawołaj pan Gamboę - rzekł major. - Niech przyjdzie natychmiast. Kapitan wyszedł szybko. Major znów wziął do ręki raport. Czytając go znowu, próbował gryźć rude włosy wąsików, ale zęby miał bardzo drobne i udawało mu się tylko podrapać i 231

podrażnić wargi. Jedna z jego nóg nerwowo podrygiwała. W parę minut później kapitan wrócił, prowadząc porucznika. - Dzień dobry - rzekł major głosem załamującym się od irytacji. - Jestem bardzo zaskoczony, Gamboa. Jest pan przecież wyróżniającym się oficerem, przełożeni pana cenią. Skąd panu przyszedł do głowy pomysł, żeby złożyć taki raport? Człowieku, pan stracił chyba rozum, to jest bomba. Prawdziwa bomba.

- To prawda, panie majorze - rzekł Gamboa. Kapitan patrzył na niego, zaciekle ruszając szczękami. - Ale sprawa przekracza już moje kompetencje. Sprawdziłem wszystko, co mogłem. Tylko Rada Oficerów… - Co? - przerwał major. - Pan myśli, że Rada Oficerów zbierze się, żeby to badać? Człowieku, niech pan nie gada głupstw. Leoncio Prado jest szkołą, nie pozwolimy na taki skandal. Naprawdę pan coś nietęgo z głową, Gamboa. Pan rzeczywiście myśli, że ja pozwolę, by taki raport trafił do ministerstwa? - To samo ja porucznikowi mówiłem, panie majorze - wtrącił kapitan. - Ale upiera się. - Zastanówmy się tylko - rzekł major. - Nie wolno tracić panowania nad sobą. Spokój ma w takich chwilach kapitalne znaczenie. Zastanówmy się. Kim jest chłopiec, który złożył oskarżenie? - Fernandez, panie majorze. Kadet z pierwszego oddziału. - Dlaczego wsadził pan tego drugiego do aresztu, nie czekając na rozkazy? - Musiałem rozpocząć śledztwo, panie majorze. Żeby przesłuchać go, musiałem go odseparować od kadetów. W przeciwnym razie wiadomość rozeszłaby się po całym roku. Przez ostrożność nie chciałem ich obu ze sobą konfrontować. - To oskarżenie jest głupie, absurdalne - wybuchnął major. - i pan nie powinien przypisywać mu najmniejszego znaczenia. To dziecinada i nic więcej. Jak pan mógł uwierzyć w tę fantastyczną historię? Nigdy bym nie przypuszczał, że jest pan taki naiwny, Gamboa. - Niewykluczone, że ma pan rację, panie majorze. Ale proszę mi pozwolić zauważyć, że ja też nie wierzyłem w kradzieże tematów egzaminacyjnych, w istnienie band złodziejskich, w przemycanie kart i alkoholu do szkoły. A o wszystkim tym przekonałem się osobiście, panie majorze. - To inna sprawa - rzekł major. - Jest jasne, że na piątym roku kadeci łamią dyscyplinę. Nie ma najmniejszej wątpliwości. Ale w tym wypadku odpowiedzialni jesteście wy, kapitanie Garrido. 232

Porucznik Gamboa i pan będziecie mieli niedługo kłopoty. Chłopcy nabili was w butelkę.

Zobaczymy, jaką minę zrobi pułkownik, kiedy się dowie, co się dzieje w sypialniach. Nic nie mogę zrobić, muszę przekazać raport i zrobić z tym porządek. Ale - major znów spróbował ugryźć swój wąs - ta druga sprawa jest niedopuszczalna i absurdalna. Ten chłopiec sam się zastrzelił przypadkiem. Sprawa została zlikwidowana. - Przepraszam, panie majorze - rzekł Gamboa. - Wcale nie stwierdzono, że on sam się zastrzelił. - Nie? - Major spiorunował Gamboę wzrokiem. - Chce pan zobaczyć raport dotyczący wypadku? - Pułkownik wyjaśnił nam powody tego raportu, panie majorze. Chodziło o uniknięcie komplikacji. - Aha! - rzekł major z triumfalnym gestem. - Właśnie. A teraz dla uniknięcia komplikacji składa pan raport pełen okropności? - To nie to samo, panie majorze - rzekł Gamboa niewzruszenie spokojny. - Wszystko się zmieniło. Przedtem hipoteza wypadku była najbardziej prawdopodobna, a raczej jedyna. Lekarze powiedzieli, że kula pochodziła z tyłu. Ale ja i pozostali oficerowie myśleliśmy, że chodziło o zabłąkaną kulę, o wypadek. W tych okolicznościach nie miało znaczenia przypisanie winy błędowi samej ofiary, aby uniknąć szkody dla instytucji. Rzeczywiście sądziłem, panie majorze, że kadet Arana był winny, przynajmniej częściowo, bo przyjął niewłaściwą pozycję albo spóźnił się przy kolejnym skoku. Można nawet było pomyśleć, że kula pochodziła z jego własnego karabinu. Wszystko jednak staje w innym świetle, kiedy ktoś twierdzi, że chodzi o zbrodnię. Oskarżenie nie jest całkiem niedorzeczne, panie majorze. Ustawienie kadetów… - Głupstwa - rzekł major ze złością. - Pan chyba czytuje powieści, Gamboa. Zaraz zrobimy porządek z tym bałaganem i dość niepotrzebnych dyskusji. Niech pan idzie na wartownię i odeśle kadetów do sypialni. Niech pan im powie, że jeśli coś pisną o tej sprawie, zostaną wyrzuceni i nie dostaną żadnego świadectwa. I niech pan zrobi nowy raport, pomijając wszystko, co się odnosi do śmierci kadeta Arany. - Nie mogę tego uczynić, panie majorze - rzekł Gamboa. - Kadet Fernandez podtrzymuje swoje oskarżenie. Jak dalece mogłem sam sprawdzić, mówi prawdę. Ja sam nic nie twierdzę. Chcę tylko powiedzieć, że z punktu widzenia rzeczowego oskarżenie jest godne wzięcia pod uwagę. Tylko Rada może orzec w tej sprawie. - Pańskie zdanie mnie nie interesuje - rzekł major pogardliwie. - Daję panu rozkaz. Niech 233

pan zachowa te bajki dla siebie i wykona rozkaz. A może chce pan, żebym pana postawił przed Radą? Rozkazy nie podlegają dyskusji, poruczniku. - Panu wolno postawić mnie przed Radą Oficerów, panie majorze - rzekł Gamboa łagodnie. - Ale raportu nie zmienię. Bardzo mi przykro. I muszę panu majorowi przypomnieć, że jest zobowiązany przedstawić mój raport komendantowi szkoły. Major nagle zbladł. Zapominając o wszystkim, usiłował za wszelką cenę złapać zębami za wąsy i wyczyniał niesamowite grymasy. Wstał. Oczy nabiegły mu krwią. - Dobrze - rzekł. - Pan mnie nie zna, Gamboa. Jestem łagodny tylko wtedy, gdy ludzie zachowują się przyzwoicie w stosunku do mnie. Ale jako przeciwnik jestem niebezpieczny, już się pan o tym przekona. Będzie to pana drogo kosztowało. Przysięgam panu, że popamięta mnie pan. Na razie nie wyjdzie pan ze szkoły, dopóki wszystko się nie wyjaśni. Raport przekażę, ale jednocześnie złożę meldunek o pańskim zachowaniu wobec przełożonych. Może pan wyjść. - Do widzenia, panie majorze - rzekł Gamboa i wyszedł, krocząc bez pośpiechu. - Zwariował - rzekł major. - Kompletnie zwariował. Ale ja już go wyleczę. - Przekaże pan raport, panie majorze? - spytał kapitan. - Nie mogę nic innego zrobić - major spojrzał na kapitana i wydawał się zdziwiony, że go tutaj widzi. - A pan też wsiąkł, Garrido. Pańska opinia służbowa będzie fatalnie wyglądać. - Panie majorze - wybełkotał kapitan. - To nie moja wina. Wszystko to zdarzyło się w pierwszej kompanii, u Gamboi. Pozostałe działają doskonale, jak w zegarku, panie majorze. Zawsze wypełniałem instrukcje skrupulatnie. - Porucznik Gamboa jest pańskim podwładnym - odparł major sucho. - Jeśli kadet przychodzi panu wyjawić, co się dzieje w pańskim batalionie, to znaczy, że pan przez cały czas był na księżycu. Co z was za oficerowie? Nie możecie narzucić dyscypliny dzieciom w wieku szkolnym. Radzę, żeby postarał się pan zaprowadzić na piątym roku nieco porządku. Może pan odejść. Kapitan zrobił w tył zwrot i dopiero w drzwiach przypomniał sobie, że nie zasalutował. Odwrócił się i trzasnął obcasami. Major przeglądał raport, ruszał ustami. Jego czoło marszczyło się i wygładzało.

Kapitan poszedł krokiem szybkim, prawie truchtem, do sekretariatu roku. Na dziedzińcu zadął w gwizdek bardzo głośno. W parę chwil później kapral Morte wszedł do jego gabinetu. - Wezwij pan wszystkich oficerów i podoficerów roku - rzekł kapitan. Potarł dłonią rozdygotane szczęki. - Wy wszyscy jesteście prawdziwymi odpowiedzialnymi i zapłacicie mi za to 234

drogo, cholera. To wasza wina i niczyja więcej. Co pan tu robi z rozdziawioną gębą? Niech pan idzie i zrobi, co powiedziałem. 235

VI

Gamboa zawahał się, nie mogąc się zdecydować na otworzenie drzwi celi. Był zmartwiony. „To przez tę całą drakę - pomyślał - czy przez list?” Dostał go przed kilkoma godzinami. „Bardzo do ciebie tęsknię. Nie powinnam wyjeżdżać. Nie mówiłam ci, że lepiej by było, gdybym została w Limie? W samolocie nie mogłam powstrzymać się od mdłości i wszyscy na mnie patrzyli, aż czułam się jeszcze gorzej. Na lotnisku czekała na mnie Cristina z mężem, bardzo sympatyczny i dobry, opowiem ci. Zawieźli mnie od razu do domu i wezwali lekarza. Powiedział, że podróż zaszkodziła mi, ale że poza tym wszystko w porządku. Ponieważ jednak głowa nie przestawała mnie boleć i nadal miałam mdłości, wezwali go po raz drugi i wtedy powiedział, że lepiej będzie, jak pójdę do szpitala. Jestem na obserwacji. Dali mi dużo zastrzyków i leżę nieruchomo, bez poduszki. To mi najbardziej

dokucza, wiesz, że lubię spać prawie na siedząco. Moja mama i Cristina przez cały dzień są przy mnie, a szwagier przychodzi mnie odwiedzać zaraz po pracy. Wszyscy są dla mnie bardzo dobrzy, ale chciałabym, żebyś ty tutaj był, dopiero wtedy czułabym się zupełnie spokojna. Teraz czuję się nieco lepiej, ale bardzo się boję stracić maleństwo. Lekarz mówi, że pierwszy raz zawsze jest trudniej, ale że wszystko pójdzie dobrze. Jestem bardzo zdenerwowana i przez cały czas myślę o tobie. Dbaj o siebie. Tęsknisz za mną, prawda? Ale nie tak bardzo, jak ja za tobą”. Czytając list poczuł, że ogarnia go przygnębienie. Był w połowie lektury, gdy kapitan zastukał do jego pokoju i z kwaśną miną powiedział: „Już pułkownik wie o wszystkim. Postawił pan na swoim. Komendant powiedział, żeby poszedł pan do aresztu po Fernandeza i zaprowadził go do biura pułkownika. Teraz od razu”. Gamboa nie był zaniepokojony, ale odczuwał całkowity brak entuzjazmu, jak gdyby cała ta sprawa nagle przestała go dotyczyć. Nieczęsto zdarzało mu się ulegać zniechęceniu. Był w złym humorze. Złożył list we czworo, schował go do teczki i otworzył drzwi do celi. Alberto pewnie widział go przez judasza, bo czekał w postawie na baczność. Cela była jaśniejsza od tej, w której siedział Jaguar. Gamboa zauważył, że oliwkowe spodnie Alberta są śmiesznie krótkie: opinały jego nogi jak baletowe rajtuzy i tylko połowa guzików rozporka była zapięta. Koszula natomiast była za duża: ramiona zwisały, a na plecach tworzył się wielki garb. - Słuchajcie no - rzekł Gamboa. - Gdzieście się przebierali? - Tutaj, panie poruczniku. Mundur codzienny miałem w teczce. W sobotę noszę go do domu, żeby mi uprali. Gamboa zobaczył leżące na łóżku białe kepi i lśniące punkty - guziki wyjściowego 236

munduru. - Nie znacie regulaminu? - rzekł ostro. - Mundury codzienne pierze się w szkole, nie wolno zabierać ich na miasto. A co się stało z tym waszym mundurem? Wyglądacie jak pajac. Alberto się zaczerwienił z niepokoju. Jedną ręką próbował zapiąć sobie spodnie, ale mimo że wyraźnie wciągnął brzuch, nie udało mu się. - Spodnie się zbiegły, a koszula się rozciągnęła - rzekł Gamboa z przekąsem. - Które jest kradzione? - Jedno i drugie, panie poruczniku.

Gamboa doznał nieznacznego wstrząsu: rzeczywiście, kapitan miał rację, ten kadet uważał go za swego sprzymierzeńca. - Cholera - rzekł, jak gdyby mówił do siebie. - Wiecie, że was też nawet Matka Boska nie uratuje? Jesteście skompromitowani najgorzej ze wszystkich. Powiem wam coś. Oddaliście mi niedźwiedzią przysługę, przychodząc do mnie z tą waszą historią. Dlaczego nie przyszło wam do głowy zwrócić się do Huariny albo Pitalugi? - Nie wiem, panie poruczniku - rzekł Alberto. Dodał jednak szybko: - Tylko do pana mam zaufanie. - Nie jestem waszym przyjacielem - rzekł Gamboa - ani kumplem, ani protektorem. Zrobiłem to, co było moim obowiązkiem. Teraz wszystko jest w rękach pułkownika i Rady Oficerów. Już oni będą wiedzieli, co z wami zrobić. Chodźcie ze mną, pułkownik chce was widzieć. Alberto zbladł, źrenice rozszerzyły mu się. - Boicie się? - rzekł Gamboa. Alberto nie odpowiedział. Stał na baczność i mrugał powiekami. Przeszli przez betonowy placyk i Alberto zdziwił się widząc, że Gamboa nie odpowiada na pozdrowienie salutujących mu wartowników. Do budynku tego wchodził po raz pierwszy. Do pozostałych budynków szkoły podobny był tylko z zewnątrz - wysokie mury, szare i omszałe. W środku wszystko wyglądało inaczej. Hol był wyłożony puszystym dywanem, wyciszającym kroki, i oświetlony rzęsiście. Alberto, oślepiony, zamknął kilka razy oczy. Na ścianach wisiały obrazy; zdawało mu się, że rozpoznaje postacie znane z ilustracji w książce do historii, uchwycone w najważniejszym momencie: Bolognesi wystrzelający ostatni nabój. San Martin wznoszący flagę, Alfonso Ugarte rzucający się w przepaść, prezydent republiki przyjmujący jakieś odznaczenie. Za holem znajdowała się duża pusta sala, jasno oświetlona: na ścianach wisiały liczne dyplomy i 237

sportowe trofea. Wsiedli do windy. Porucznik nacisnął guzik czwartego piętra, pewnie ostatniego. Alberto pomyślał, że to absurd, by nie zapamiętać w ciągu trzech lat, ile pięter ma ten budynek. Szarawy gmach administracji, teren zakazany dla kadetów, był w ich oczach nieco demonicznym

monstrum, tutaj bowiem ustalano listę ukaranych, tutaj też miały swą siedzibę władze szkoły. Dla kadetów był czymś równie odległym od koszar jak pałac biskupi lub plaża Ancón. - Proszę - rzekł Gamboa. Korytarz był wąski, ściany lśniły. Gamboa pchnął jakieś drzwi. Alberto ujrzał biurko i siedzącego za nim, koło portretu pułkownika, mężczyznę w cywilu. - Pułkownik czeka na pana - rzekł do Gamboi. - Może pan wejść, panie poruczniku. - Siadajcie tutaj - rzekł Gamboa do Alberta. - Wezwą was. Alberto usiadł naprzeciw cywila. Mężczyzna przeglądał jakieś papiery. W dłoni trzymał ołówek i poruszał nim, jak gdyby wybijał jakiś tajemniczy rytm. Był niskiego wzrostu, o przeciętnej twarzy, dobrze ubrany. Twardy kołnierzyk zdawał się go cisnąć w szyję, bo co chwila kręcił głową i jabłko Adama skakało mu pod skórą jak spłoszone zwierzątko. Alberto próbował nasłuchiwać, co się dzieje za drzwiami, ale nic nie usłyszał. Zamyślił się. Teresa uśmiechała się do niego na przystanku koło szkoły Raimondi. Obraz ten prześladował go od chwili, gdy zabrali kaprala siedzącego w sąsiedniej celi. Widział tylko twarz dziewczyny w otoczeniu białych murów włoskiego gimnazjum przy alei Arequipa. Nie dostrzegał jej ciała. Godzinami próbował sobie przypomnieć ją całą. W wyobraźni tworzył dla niej eleganckie suknie, biżuterię, egzotyczne uczesania. W pewnej chwili zaczerwienił się: „Bawię się w przebieranie lalek, jak baba”. Przeszukał na próżno teczkę i kieszenie - nie miał papieru, nie mógł do niej napisać. Wtedy zaczął układać w pamięci listy pełne górnolotnych wyrażeń i metafor, w których mówił jej o szkole kadetów, o miłości i śmierci Niewolnika, o swoim poczuciu winy i przyszłości. Nagle usłyszał dzwonek. Cywil mówił z kimś przez telefon, kiwając głową, jak gdyby rozmówca go widział. Delikatnie odłożył słuchawkę i zwrócił się ku niemu. - Kadet Fernandez to pan? Proszę wejść do gabinetu pułkownika. Podszedł do drzwi. Zastukał trzy razy. Nie było odpowiedzi. Pchnął drzwi: pokój był ogromny, oświetlony jarzeniówkami. To nieoczekiwane niebieskawe światło raziło mu oczy. Dziesięć metrów przed sobą ujrzał trzech oficerów siedzących w skórą obitych fotelach. Rzucił okiem dokoła: biurko, dyplomy, proporczyki, obrazy, stojąca lampa. Na podłodze nie było dywanu. Wyfroterowana posadzka lśniła, jego buty ślizgały się jak po 238

lodzie. Szedł powoli, lękając się poślizgnąć. Patrzył pod nogi i podniósł głowę dopiero w chwili, gdy ujrzał przed oczami poręcz fotela i nogę w spodniach barwy khaki. Stanął na baczność. - Fernandez? - odezwał się ten sam głos, który rozbrzmiewał pod chmurnym niebem, podczas gdy kadeci wykonywali ćwiczenia na stadionie, przygotowując się do pokazu, świszczący głosik, którego słuchali w wielkiej auli, gdy mówił im o patriotyzmie i ofiarności. - Fernandez i…? - Fernandez Temple, panie pułkowniku. Kadet Fernandez Temple. Pułkownik przyglądał mu się. Był tęgawy, jego siwe włosy były starannie przylizane. - Jesteście spokrewnieni z generałem Temple? - zapytał pułkownik. Alberto próbował domyślić się po głosie, czego miał się spodziewać. Ton był chłodny, ale niegroźny. - Nie, panie pułkowniku. Zdaje mi się, że generał Temple pochodzi z Piury. Moja rodzina pochodzi z Moquegua. - Tak - rzekł pułkownik. - Generał jest z prowincji. Odwrócił się i Alberto idąc za jego wzrokiem, ujrzał siedzącego w sąsiednim fotelu podpułkownika Altunę. - Tak jak ja - rzekł pułkownik. - Tak jak większość dowódców naszej armii. To fakt, z prowincji pochodzą najlepsi oficerowie. A propos, Altuna, pan jest skąd? - Jestem limeńczykiem, panie pułkowniku. Ale czuję się blisko związany z prowincją. Moja cała rodzina pochodzi z Ancash. Alberto próbował zobaczyć, gdzie jest Gamboa, ale nie udało mu się. Porucznik siedział w fotelu tyłem do niego. Alberto widział tylko ramię, nieruchomą nogę i stopę lekko postukującą obcasem. - Dobrze, kadecie Fernandez - rzekł pułkownik. - Jego głos nabrał pewnej powagi. - Teraz pomówimy o sprawach poważniejszych, bardziej aktualnych. Pułkownik, który do tej pory siedział oparty, uniósł się lekko i przesunął na brzeg fotela. Jego brzuch widniał pod głową niby osobna istota. - Jesteście prawdziwym kadetem, rozsądnym, inteligentnym, wykształconym? Zakładamy, że tak. Chcę przez to powiedzieć, że skoro wywołaliście wielkie poruszenie wśród dowództwa szkoły, to zapewne nie dla jakiejś bagatelki. Istotnie, meldunek, który złożyliście porucznikowi Gamboi, świadczy o tym, że sprawa wymaga interwencji nie tylko oficerów, ale nawet ministerstwa i organów sprawiedliwości. Jeśli się nie mylę, oskarżacie jednego z kolegów o morderstwo.

Kaszlnął dyskretnie i umilkł na chwilę. - Pomyślałem sobie od razu: kadet z piątego roku gimnazjum to nie dziecko. W ciągu trzech 239

lat spędzonych w szkole wojskowej kadetów miał aż nadto czasu, żeby stać się poważnym mężczyzną. A mężczyzna, istota rozumna, musi przy oskarżeniu kogoś o to, że jest mordercą, posiadać niezbite, jasne dowody. Chyba że stracił rozum. Albo że jest zupełnym ignorantem w dziedzinie prawa. Ignorantem nie wiedzącym, co to jest fałszywe zeznanie, nie wiedzącym, że kalumnie są przestępstwem opisanym dokładnie w kodeksie i karanym przez prawo. Przeczytałem wasz raport dokładnie, jak tego wymaga powaga sprawy. Na nieszczęście, kadecie, nigdzie nie widać dowodów. Wtedy pomyślałem: ten kadet jest osobą przezorną, postąpił ostrożnie, chce przedstawić dowody najwyższej instancji, osobiście mnie, abym ja je okazał na posiedzeniu Rady Oficerów. Bardzo dobrze, kadecie, dlatego kazałem was wezwać. Dajcie mi teraz te dowody. Na oczach Alberta noga stukała o ziemię, podnosiła się i znów opuszczała bezlitośnie. - Panie pułkowniku - rzekł. - Ja tylko… - Tak, tak - rzekł pułkownik. - Jesteście mężczyzną, kadetem piątego roku szkoły wojskowej imienia Leoncia Prado. Wiecie, co robicie. Słucham waszych dowodów. - Ja już powiedziałem wszystko, co wiem, panie pułkowniku. Jaguar chciał zemścić się na Aranie, za to, że wydał… - Później o tym pomówimy - przerwał mu pułkownik. - Anegdoty są bardzo interesujące. Wasze hipotezy wykazują nam, że macie twórczy umysł, zniewalającą siłę wyobraźni. - Przerwał i powtórzył z zadowoleniem: - Zniewalającą. A teraz przejrzymy dokumenty. Dajcie mi niezbędne materiały prawne. - Nie mam dowodów, panie pułkowniku - przyznał Alberto. Jego głos brzmiał pokornie i drżał: ugryzł się w wargę, by dodać sobie odwagi. - Ja tylko powiedziałem to, co wiedziałem. Ale jestem pewien… - Co takiego? - rzucił pułkownik z gestem zdziwienia. - Chcecie, żebym uwierzył, że nie macie

konkretnych, przekonywających dowodów? Trochę powagi, kadecie, to nie jest pora na żarty. Naprawdę nie macie ani jednego namacalnego, autentycznego dowodu? Dajcie spokój, niemożliwe. - Panie pułkowniku, sądziłem, że moim obowiązkiem… - Aha! - ciągnął dalej pułkownik. - A więc chodzi o żart? To doskonale. Macie prawo bawić się, zresztą poczucie humoru jest dowodem młodości ducha, to bardzo zdrowe. Ale wszystko ma swoje granice. Jesteście w wojsku, kadecie. Nie można żartować sobie, ot tak, z Sił Zbrojnych. I to 240

nie tylko w wojsku. Wyobraźcie sobie, że w cywilnym życiu też drogo się płaci za takie żarty. Jeśli chcecie kogoś oskarżyć o morderstwo, musicie opierać się na czymś, jakby tu powiedzieć, wystarczająco przekonywającym. To znaczy na wystarczających dowodach. A wy nie macie żadnego rodzaju dowodów, ani wystarczających, ani niewystarczających, i wysuwacie tu fantastyczne, niczym nie poparte oskarżenie, obrzucacie błotem kolegę i szkołę, która go wychowała. Nie chcecie chyba nas przekonać, że jesteście ślepy jak kret, kadecie. Co wy o nas myślicie, no? Ze my jesteśmy głupcy, umysłowi debile czy co? Czy wiecie, że czterech lekarzy i komisja ekspertów z dziedziny balistyki stwierdziła, że strzał, który kosztował życie tego nieszczęsnego kadeta pochodził z jego własnego karabinu? Nie pomyśleliście, że wasi przełożeni, którzy mają więcej od was doświadczenia i poczucia odpowiedzialności, przeprowadzili w sprawie tej śmierci drobiazgowe śledztwo? Zaraz, nic nie mówcie, dajcie mi skończyć. Wydaje się wam, że po tym wypadku siedzieliśmy sobie spokojnie, że nie szukaliśmy, nie sprawdzaliśmy, nie badaliśmy, jakie błędy, jakie pomyłki były jego powodem? Myślicie, że oficerskie dystynkcje spadają nam z nieba? Myślicie, że porucznicy, kapitanowie, major i komendant, i ja sam jesteśmy stadem idiotów i że stoimy z założonymi rękami po śmierci kadeta w takich okolicznościach? To doprawdy haniebne, haniebne, kadecie Fernandez. Haniebne, by nie powiedzieć gorzej. Zastanówcie się przez chwilę i odpowiedzcie mi. Czy to nie haniebne? - Tak jest, panie pułkowniku - rzekł Alberto i natychmiast poczuł ulgę. - Szkoda, że nie zastanowiliście się wcześniej - rzekł pułkownik. - Szkoda, że trzeba było mojej interwencji, byście zrozumieli konsekwencje tego młodzieńczego kaprysu. Teraz pomówimy o czymś innym, kadecie. Bo nieświadomie puściliście w ruch piekielną maszynę. A pierwszą ofiarą będziecie wy sami. Macie bardzo bujną wyobraźnię, nieprawdaż? Daliście nam jej solidną próbkę. Rzecz w tym jednak, że ta historia z morderstwem nie jest jedyną próbką. Mam tu inne przykłady

waszej fantazji, waszego natchnienia. Bądźcie łaskawi podać nam te papiery, komendancie. Alberto ujrzał, że podpułkownik Altuna wstaje. Był to wysoki i dobrze zbudowany mężczyzna, bardzo różniący się od pułkownika. Kadeci mówili o nich: Pat i Pataszon. Altuna był postacią cichą i nieuchwytną, rzadko widywano go w koszarach czy w klasach. Podszedł do biurka i wrócił, trzymając w garści plik kartek. Jego półbuciki skrzypiały jak buty kadetów. Pułkownik wziął papiery i podniósł je do oczu. - Wiecie, kadecie, co to jest? - Nie, panie pułkowniku. - Ależ na pewno wiecie. Spójrzcie tylko, kadecie. 241

Alberto wziął je do ręki i dopiero po przeczytaniu kilku wierszy zrozumiał. - Poznajecie teraz te papiery? Alberto ujrzał, że noga się cofa. Nad oparciem fotela pojawiła się głowa: porucznik Gamboa patrzył na niego. Zaczerwienił się gwałtownie. - Oczywiście, że je poznaje - dodał pułkownik z radością. - To dokumenty, wiarygodne dowody. Zaraz zobaczymy. Przeczytajcie nam coś z tego. Alberto nagle przypomniał sobie chrzest psów. Po raz pierwszy od trzech lat znów ogarnęło go to samo uczucie bezsilności i całkowitego upokorzenia, które poznał po wstąpieniu do szkoły. Teraz jednak było inaczej: chrzest przynajmniej przechodziło się nie samemu. - Powiedziałem, że macie czytać - powtórzył pułkownik. Alberto zaczął czytać z wielkim wysiłkiem. Jego głos brzmiał słabo i chwilami się zacinał: „Miała bardzo grube i włochate nogi oraz tak wielkie pośladki, że bardziej była podobna do zwierzęcia niż do kobiety, na tym odcinku ulicy miała jednak największe powodzenie ze wszystkich kurew, bo wszyscy zboczeńcy chodzili do niej”. Przerwał czytanie. Czekał w napięciu, aż głos pułkownika rozkaże mu czytać dalej.

Pułkownik jednak milczał. Alberto odczuwał głębokie zmęczenie. Tak jak podczas konkursów w melinie Paulina upokorzenie wyczerpywało go fizycznie, zmiękczało mięśnie, zamraczało mózg. - Oddajcie mi te papiery - rzekł pułkownik. Alberto podał mu je. Pułkownik zaczął je powoli przeglądać, w miarę jak je kartkował, poruszał ustami i szeptał. Alberto słyszał urywki ledwie pamiętanych tytułów, niektóre teksty pochodziły sprzed roku: „Lula, niepoprawna puszczalska”, „Wariatka i osioł”, „Taki syn i taka córka”. - Wiecie, co powinienem zrobić z tymi papierami? - rzekł pułkownik. Przymykał oczy, jak gdyby przygnębiony niemiłym i nieuniknionym obowiązkiem. W jego głosie przebijała przykrość i pewna gorycz. - Nawet nie zwoływać zebrania Rady Oficerów, kadecie. Po prostu wyrzucić was jako degenerata. I porozumieć się z waszym ojcem, aby zaprowadził was do jakiejś kliniki. Może psychiatrzy - rozumiecie, psychiatrzy - mogliby was wyleczyć. To jest dopiero prawdziwy skandal, kadecie. Trzeba mieć umysł nie w porządku, zdeprawowany, żeby wypisywać takie rzeczy. Trzeba być szumowiną. Te kartki przynoszą hańbę szkole i nam wszystkim. Macie coś do powiedzenia? Mówcie, mówcie. - Nie, panie pułkowniku. - Oczywiście - rzekł pułkownik. - Co możecie powiedzieć w obliczu dokumentów czarno na 242

białym? Ani słowa. Odpowiedzcie mi szczerze, po męsku. Czy zasłużyliście na to, byśmy was wyrzucili i zwrócili rodzinie jako element zdeprawowany i deprawujący? Tak czy nie? - Tak jest, panie pułkowniku. - Te kartki to wasza życiowa ruina, kadecie. Czy myślicie, że jakiekolwiek gimnazjum przyjmie was po wyrzuceniu za zboczenie, za umysłowe obciążenie? To wasza definitywna ruina. Tak czy nie? - Tak jest, panie pułkowniku. - Co uczynilibyście na moim miejscu, kadecie? - Nie wiem, panie pułkowniku.

- A ja wiem, kadecie. Mam do spełnienia obowiązek. - Przerwał. Jego twarz straciła swój ostry wyraz, złagodniała nieco. Całe ciało wyprostowało się, a gdy cofnął się w głąb fotela, brzuch się nieco zmniejszył, stał się bardziej ludzki. Pułkownik drapał się po brodzie, jego wzrok błądził po pokoju, wydawał się wahać między sprzecznościami. Podpułkownik i porucznik nie ruszali się. Podczas gdy pułkownik zastanawiał się, Alberto skupił uwagę na stopie, która opierała się na obcasie pod kątem do wyfroterowanej podłogi, i czekał z niepokojem na chwilę, gdy czubek buta się opuści i zacznie rytmicznie postukiwać. - Kadecie Temple - rzekł pułkownik z powagą. Alberto podniósł głowę. - Czy żałujecie swoich postępków? - Tak jest, panie pułkowniku - rzekł Alberto bez wahania. - Jestem człowiekiem wrażliwym - rzekł pułkownik. - Patrząc na te papiery, robi mi się wstyd. To nie dająca się określić obelga pod adresem szkoły. Spójrzcie na mnie, kadecie. Otrzymaliście wojskowe wychowanie, nie jesteście byle kim. Zachowujcie się jak mężczyzna. Rozumiecie, co do was mówię? - Tak jest, panie pułkowniku. - Zrobicie wszystko, co trzeba, żeby się poprawić? Postaracie się być wzorowym kadetem? - Tak jest, panie pułkowniku. - Przekonamy się - rzekł pułkownik. - Właściwie to popełniam wykroczenie, bo moim obowiązkiem byłoby natychmiast wydalić was ze szkoły. Ale nie przez wzgląd na was, lecz przez wzgląd na samą instytucję, rzecz świętą, przez wzgląd na tę wielką rodzinę, jaką stanowimy my wszyscy, kadeci i wychowawcy, w szkole imienia Leoncia Prado, dam wam jeszcze ostatnią szansę. Zachowam te papiery u siebie, a was weźmiemy pod obserwację. Jeśli wasi przełożeni powiedzą mi na końcu roku, że nie zawiedliście mojego zaufania, jeśli do tego momentu 243

zachowacie nieskazitelną opinię, spalę te papiery i zapomnę o tej skandalicznej historii. W przeciwnym razie, jeśli popełnicie jakieś wykroczenie - jedno jedyne, rozumiecie? - zastosuję

regulamin z całą surowością. Zrozumiano? - Tak jest, panie pułkowniku. - Alberto spuścił oczy i dodał: - Dziękuję, panie pułkowniku. - Zdajecie sobie sprawę z tego, co dla was czynię? - Tak jest, panie pułkowniku. - A więc ani słowa. Wracajcie do swojego oddziału i zachowujcie się, jak należy. Będziecie prawdziwym kadetem godnym Leoncia Prado, zdyscyplinowanym i odpowiedzialnym. Możecie iść. Alberto stanął na baczność i zrobił w tył zwrot. Zrobił trzy kroki w kierunku drzwi, gdy zatrzymał go głos pułkownika: - Chwileczkę, kadecie. Zachowacie oczywiście najściślejszą dyskrecję na temat wszystkiego, o czym tutaj mówiliśmy. Ta historia z papierami, ten śmieszny pomysł z morderstwem, wszystko. I nie szukajcie na przyszłość dziury w całym. Zanim zaczniecie się bawić w detektywa, pomyślcie, że jesteśmy w wojsku, w instytucji, gdzie przełożeni czuwają nad tym, by wszystko zostało zbadane, jak należy, i by odpowiednie sankcje zostały zastosowane. Możecie odejść. Albert znów trzasnął obcasami i wyszedł. Cywil przy biurku nawet na niego nie spojrzał. Zamiast zjechać windą, zszedł po schodach; podobnie jak cały budynek, stopnie wydawały się zrobione z luster. Na dziedzińcu, stojąc przed pomnikiem bohatera, przypomniał sobie, że zostawił w celi teczkę i wyjściowy mundur. Wolnym krokiem skierował się w stronę wartowni. Dyżurny porucznik kiwnął mu ręką. - Przychodzę po moje rzeczy, panie poruczniku. - Dlaczego? - odparł oficer. - Jesteście w areszcie na rozkaz Gamboi. - Kazali mi iść z powrotem do sypialni. - Guzik - rzekł porucznik. - Nie znacie regulaminu? Nie wyjdziecie stąd, dopóki nie dostanę od Gamboi polecenia na piśmie. Jazda do środka. - Tak jest, panie poruczniku. - Sierżancie - rzekł oficer. - Wsadźcie go razem z tym kadetem, którego przyprowadzili z paki koło stadionu. Potrzebuję miejsca dla żołnierzy ukaranych przez kapitana Bezada. - Podrapał się w głowę. - To się zaczyna zmieniać w więzienie, ni mniej, ni więcej. Sierżant, tęgi mężczyzna o lekko azjatyckich oczach kiwnął głową potakująco. Otworzył

drzwi do celi i pchnął je nogą. 244

- Jazda, kadecie - rzekł cicho. - Bądźcie spokojni. Po zmianie dyżuru dam wam popalić. Alberto wszedł. Jaguar siedział na pryczy i patrzył na niego. Tym razem chudy Higueras nie chciał iść i poszedł w końcu wbrew swej woli, jak gdyby podejrzewał, że rzecz się nie uda. Kilka miesięcy wcześniej, kiedy Rajas przekazał mu ostrzeżenie: „Albo pracujesz ze mną, albo wyniesiesz się z El Callao, jeśli chcesz zachować całe kości”, chudy powiedział mi: „No to już, tego się spodziewałem”. Był przy Rajasie jako młody chłopiec: mój brat i chudy byli jego uczniami. Potem Rajasa nakryli, a oni pracowali dalej sami. Po pięciu latach Rajas wyszedł i założył inną bandę, a chudy unikał go, aż któregoś dnia spotkało go dwóch drabów w knajpie „Pod portowym skarbem” i zaprowadzili go przemocą do Rajasa, a Rajas uścisnął go i powiedział: „Kocham cię jak syna”. Potem upili się i rozstali w wielkiej przyjaźni. Ale w tydzień później Rajas przysłał mu to ostrzeżenie. Chudy nie chciał pracować w zespole, mówił, że to zły interes, ale nie chciał też stać się wrogiem Rajasa. Powiedział mi: ,Ja się zgodzę. Ostatecznie Rajas jest równy gość. Ale ty nie masz po co się w to pakować. Jeśli chcesz posłuchać dobrej rady, wracaj do matki i ucz się na doktora. Masz pewnie odłożony ładny kawałek grosza”. Ja nie miałem ani jednego centavo i powiedziałem mu to. „Wiesz, co ty jesteś? - odpowiedział mi. - Kurwiarz jesteś i nic więcej. Całą forsę przepuściłeś w burdelach?” Powiedziałem mu, że tak. „Musisz się jeszcze niejednego nauczyć powiedział. - Nie warto ryzykować skórą dla dziwek. Powinieneś sobie trochę odłożyć. Dobra, na co się decydujesz?” Powiedziałem mu, że zostaję z nim. Tego samego wieczoru poszliśmy spotkać się z Rajasem w obrzydliwej knajpie, gdzie usługiwała kobieta o jednym oku. Rajas był to stary zambo i ledwie można było zrozumieć, co mówi. Przez cały czas pił pisco, jedno po drugim. Pozostali - pięciu czy sześciu zambos, Chińczyków i górali - patrzyli na chudego złym wzrokiem. Natomiast Rajas zwracał się stale do chudego i śmiał się na całe gardło z jego kawałów. Na mnie prawie nie patrzył. Zaczęliśmy pracować z nimi i z początku wszystko szło dobrze. Obrobiliśmy parę

domów w Magdalenie i La Punta, San Isidro i Orrantia, Salaverry i Barranco, ale nigdy w El Callao. Mnie stawiali jako czujkę i nigdy nie wysyłali do środka, żebym otworzył drzwi. Kiedy rozdzielali zyski. Rajas dawał mi mizerną dolę, ale chudy dodawał mi potem ze swojej części. Trzymaliśmy się we dwóch i pozostali faceci z bandy nas nie lubili. Jednego razu w burdelu chudy i zambo Pancracio pobili się o dziwkę. Pancracio wyciągnął brzytwę i zranił mocno mojego przyjaciela w ramię. 245

Rozzłościłem się i skoczyłem na niego. Wtedy dopadł nas jeszcze jeden zambo i zaczęliśmy się lać. Rajas kazał zrobić nam miejsce. Dziwki krzyczały. Przez chwilę się obserwowaliśmy. Z początku tamten prowokował mnie i śmiał się. „Ty jesteś mysz, a ja kot” - mówił, ale trafiłem go parę razy bykiem i zaczęliśmy walczyć naprawdę. Rajas postawił mi pisco i powiedział: „Szacunek. Kto tego gołąbka nauczył się bić?”. Od tego momentu biłem się z zambos, z Chińczykami i góralami Rajasa o byle co. Zdarzało się, że załatwiali mnie jednym kopniakiem, ale kiedy indziej trzymałem się i niejednemu trochę przyłożyłem. Ilekroć byliśmy pijani, zaczynaliśmy się bić. Tyleśmy się bili, że w końcu zostaliśmy przyjaciółmi. Stawiali mi, zabierali mnie ze sobą do burdelu i do kina na kryminalne filmy. Jednego dnia właśnie byliśmy w kinie: Pancracio, chudy i ja. Przy wyjściu czekał na nas Rajas, wesoły jak ptaszek. Poszliśmy do knajpy i powiedział nam: „To skok stulecia”. Kiedy opowiedział, że Carapulca zaproponował mu robotę, chudy Higueras przerwał mu: „Nie ma co się z tymi zadawać, Rajas. Zrobią nas na szaro. To spece od grubej roboty”. Rajas nie zwracał na niego uwagi i dalej tłumaczył cały plan. Był bardzo dumny z tego, że Carapulca do niego zadzwonił, bo to była duża banda i wszyscy im zazdrościli. Tamci żyli jak porządni ludzie, mieli ładne mieszkania i samochody. Chudy chciał się sprzeciwić, ale inni go zakrzyczeli. Rzecz miała się odbyć nazajutrz. Wszystko wyglądało bardzo łatwo. Spotkaliśmy się, tak jak powiedział nam Rajas, w wąwozie Armendariz o dziesiątej wieczorem. Czekało na nas dwóch typów z tamtej bandy. Elegancko ubrani, z wąsami, palili amerykańskie papierosy i wyglądali, jakby się wybierali na zabawę. Czekaliśmy do północy, a potem poszliśmy parami aż do linii tramwajowej. Tam spotkaliśmy jeszcze

jednego z ich bandy. „Wszystko gotowe - powiedział. - Nie ma nikogo. Przed chwilą wyszli. Zaczynajmy od razu”. Rajas postawił mnie na straży o sto metrów od domu, schowanego za murem. Spytałem chudego, kto wchodzi. Powiedział mi: „Rajas, ja i ci od Carapulki. Pozostali kikują. To ich styl. Robota na pewniaka”. Tam, gdzie ja stałem, nie było widać nikogo, ani jednego światła w domach i pomyślałem, że wszystko skończy się bardzo szybko. Ale po drodze widziałem, że chudy cały czas milczał i miał zmartwioną minę. Kiedy przechodziliśmy, Pancracio pokazał mi dom. Był ogromny i Rajas powiedział: „Tutaj musi być dość forsy, żeby wzbogacić całą armię”. Minęło sporo czasu. 246

Kiedy usłyszałem gwizdki, strzały i przekleństwa, puściłem się biegiem w ich stronę, ale zdałem sobie sprawę, że są spaleni: na rogu stały trzy auta policyjne. Zawróciłem i uciekłem. Na placu Marsano wsiadłem do tramwaju, potem w Limie wziąłem taksówkę. Kiedy dotarłem do knajpy, zastałem tylko Pancracia. „To była zasadzka - powiedział. - Carapulca sprowadził gliny. Zdaje mi się, że złapali wszystkich. Widziałem, jak pałowali Rajasa i chudego, kiedy już leżeli na ziemi. Tych czterech od Carapulki śmiało się, któregoś dnia zapłacą za to. Ale teraz lepiej spłynąć”. Powiedziałem mu, że nie mam ani grosza. Dał mi pięć solów i powiedział: „Urządź się w jakiejś innej dzielnicy i nie wracaj tutaj. Ja sobie na jakiś czas wezmę urlop i wyjadę na prowincję”. Tej nocy poszedłem do Bellavista i przespałem się w rowie wśród łąk. Prawdę mówiąc, to przeleżałem całą noc wyciągnięty na plecach, wpatrując się w ciemne niebo, skostniały z zimna. Rano poszedłem bardzo wcześnie na plac Bellavista. Od dwóch lat tu nie przychodziłem. Wszystko wyglądało tak samo, z wyjątkiem drzwi mojego domu, które pomalowano. Zastukałem i nikt się nie pokazał, zastukałem głośniej. Ktoś w środku krzyknął: „Cierpliwości, do ciężkiej cholery!”. Wyszedł jakiś mężczyzna i zapytałem go, czy mieszka tutaj pani Domitila. „Nie znam powiedział. - Tutaj mieszka Pedro Caifas, czyli ja”. Jakaś kobieta pojawiła się obok niego i powiedziała: „Pani Domitila? Taka staruszka, co mieszkała sama?”. - „Tak - powiedziałem. - Zdaje się, że tak”. - „Już umarła rzekła kobieta. - Mieszkała tu przed nami, ale to już dawno”. Podziękowałem im i poszedłem usiąść na placu. Przez całe popołudnie patrzyłem na drzwi domu Teresy, żeby zobaczyć, czy może wyjdzie.

Około dwunastej wyszedł jakiś chłopiec. Podszedłem do niego i powiedziałem: „Czy wiesz, gdzie teraz mieszka ta pani i ta dziewczyna, co tu mieszkały przedtem?”. „Nic nie wiem” odpowiedział mi. Wtedy poszedłem znowu do mojego dawnego mieszkania i zastukałem. Wyszła kobieta. Spytałem: „Czy nie wie pani, gdzie jest pochowana pani Domitila?”. „Nie wiem - rzekła. Nie znałam jej. Czy to jakaś krewna?” Już miałem jej powiedzieć, że to była moja matka, ale pomyślałem, że może mnie gliny szukają, i rzekłem tylko: „Nie, tak chciałem wiedzieć”. - Cześć - rzekł Jaguar. Nie wydawał się zaskoczony, widząc go tutaj. Sierżant zamknął drzwi, w celi panował półmrok. - Cześć - rzekł Alberto. - Masz papierosy? - spytał Jaguar. Siedział na posłaniu, oparty o ścianę, i Alberto widział wyraźnie połowę jego twarzy w promieniu światła wpadającego przez okno. Druga połowa była 247

ciemną plamą. - Nie - rzekł Alberto. - Sierżant mi później jednego przyniesie. - Za co cię tu wsadzili? - rzekł Jaguar. - Nie wiem. A ciebie? - Jakiś skurwysyn nagadał różnych rzeczy Gamboi. - Kto? I co takiego? - Słuchaj - rzekł Jaguar, ściszając głos. - Ty na pewno wyjdziesz przede mną. Oddaj mi przysługę. Chodź tutaj bliżej, żeby nas nie słyszeli. Alberto podszedł bliżej. Stał teraz parę centymetrów od Jaguara, dotykali się kolanami. ¦

- Pójdź do Boi i Kędziora i powiedz im, że w sypialni jest kapuś. Chcę, żeby sprawdzili, kto to jest. Wiesz, co powiedział Gamboi? - Nie. - Chłopaki z oddziału myślą, że dlaczego siedzę? - Myślą, że to przez kradzież tematów do egzaminu. - Tak - rzekł Jaguar. - Także przez to. Ale kapuś opowiedział o wszystkim, o egzaminach, o Kole, o kradzieży mundurów, o tym, że graliśmy na forsę, że przynosimy wódkę. Wszystko. Trzeba dowiedzieć się, który to. Powiedz im, że sami wsiąkli, jeśli go nie odkryją. Ty też i cała sypialnia. To któryś z oddziału, nikt inny nie mógł wiedzieć. - Wyrzucą cię - rzekł Alberto. - I może poślą do więzienia. - Gamboa mówił mi to samo. Załatwią pewnie też Boę i Kędziora, za Koło. Powiedz, żeby się dowiedzieli i podali mi przez okno kartkę z nazwiskiem. Jeśli zostanę wyrzucony, już się z nimi nie zobaczę. - Co ci z tego przyjdzie? - Nic - rzekł Jaguar. - Mnie już załatwili. Ale muszę się zemścić. - Jesteś kawał gnoja, Jaguar - rzekł Alberto. - Chciałbym, żeby cię wsadzili do więzienia. Jaguar poruszył się lekko: siedział dalej na łóżku, ale wyprostował się i nie opierał już o ścianę. Głowa obróciła się o parę centymetrów, aby oczy mogły widzieć Alberta. Teraz było widać całą jego twarz. - Słyszałeś, co powiedziałem? - Nie krzycz - rzekł Jaguar. - Chcesz, żeby przyszedł porucznik? Co ci jest? 248

- Gnój z ciebie - szepnął Alberto. - Morderca. To ty zabiłeś Niewolnika.

Alberto cofnął się o krok i pochylił w obronnej postawie, ale Jaguar nie rzucił się na niego ani nawet nie drgnął. Alberto widział w półmroku jego niebieskie błyszczące oczy. - Nieprawda - rzekł Jaguar, także cichym głosem. - To potwarz. Powiedzieli to Gamboi, żeby mnie wkopać. Kapusiem jest ktoś, kto chce mi zaszkodzić, jakiś gówniarz. Nie rozumiesz? Powiedz mi, wszyscy w sypialni myślą, że to ja zabiłem Aranę? Alberto nie odpowiedział. - To niemożliwe - rzekł Jaguar. - Nikt w to nie może uwierzyć. Arana był ofermą, każdy mógł go rozłożyć jedną ręką. Dlaczego miałbym go zabijać? - Był o wiele lepszy od ciebie - rzekł Alberto. Obaj mówili szeptem. Wysiłek, jakiego dokładali, żeby nie podnosić głosu, mroził ich słowa, nadawał im wymuszony, teatralny wyraz. - Z ciebie jest zabijaka, ale naprawdę jesteś nędznik. Niewolnik był porządny chłopak, ty nie wiesz, co to znaczy. Był poczciwym facetem, nikomu nie dokuczał. A ty się nad nim znęcałeś przez cały czas, dzień i noc. Kiedy wstąpił do szkoły, był normalny, a przez to, żeście się nad nim pastwili, ty i inni, zrobiliście z niego ofermę. Tylko dlatego, że nie umiał się bić. Jesteś bydlę, Jaguar. Teraz wyrzucą cię. Wiesz, jakie życie cię czeka? Życie przestępcy, wcześniej czy później wsadzą cię do więzienia. - Moja matka też mi to mówiła - Alberto zdziwił się. Nie spodziewał się zwierzeń. Ale zrozumiał, że Jaguar mówi do siebie. Jego głos brzmiał głucho i beznamiętnie. - Gamboa też. Co ich może obchodzić moje życie? Ale nie ja jeden dokuczałem Niewolnikowi. Wszyscy się z niego nabijali, ty też, Poeta. W szkole wszyscy się gryzą, a kto się daje, przepadł. To nie moja wina. A że mnie nie dokuczają, to dlatego, że jestem twardszy. To nie moja wina. - Ty nie jesteś twardszy od nikogo - rzekł Alberto. - Jesteś mordercą i nie boję się ciebie. Kiedy stąd wyjdziemy, zobaczysz. - Chcesz się ze mną bić? - rzekł Jaguar. - Tak. - Nie dasz rady - rzekł Jaguar. - Powiedz, wszyscy są na mnie źli w sypialni? - Nie - rzekł Alberto. - Tylko ja. I nie boję się ciebie. - Pssst… nie krzycz. Jeśli chcesz, będziemy się bić na mieście. Ale nie dasz rady ze mną, ostrzegam cię. Wściekasz się niepotrzebnie. Nic nie zrobiłem Niewolnikowi. Tylko się z niego nabijałem, jak wszyscy. Ale bez złej myśli, po prostu dla zabawy.

- Co to ma za znaczenie? Dokuczałeś mu i wszyscy mu dokuczali, żeby ciebie naśladować. 249

Obrzydzałeś mu życie. I zabiłeś go. - Nie krzycz, idioto, usłyszą cię. Nie zabiłem go. Kiedy wyjdę, znajdę tego kapusia i zmuszę go, żeby wobec wszystkich przyznał, że to oszczerstwo. Zobaczysz, że to nieprawda. - To jest prawda - rzekł Alberto. - Ja wiem. - Nie krzycz, do cholery. - Jesteś mordercą. - Cicho… - To ja cię wydałem, Jaguar. Ja wiem, że ty go zabiłeś. Tym razem Alberto nie poruszył się z miejsca. Jaguar skulił się na pryczy. - To ty powiedziałeś Gamboi? - rzekł Jaguar bardzo powoli. - Tak. Powiedziałem mu wszystko, co robiłeś, wszystko, co się dzieje w sypialni. - Dlaczego to zrobiłeś? - Bo mi się chciało. - Zobaczymy, czy z ciebie taki odważniak - rzekł Jaguar wstając. 250

VII

Porucznik Gamboa wyszedł z gabinetu pułkownika, skinął głową cywilowi, poczekał chwilę na windę, i nie mogąc się doczekać, skierował się ku schodom. Zbiegł po dwa stopnie. Na dziedzińcu stwierdził, że się przejaśniło. Niebo było czyste, na horyzoncie widać było parę białych chmur zawieszonych nieruchomo nad iskrzącą się powierzchnią morza. Szybkim krokiem poszedł do koszar piątego roku i wszedł do sekretariatu. Kapitan Garrido siedział przy biurku, nastroszony jak jeż. Gamboa zasalutował mu od progu. - No i? - rzekł kapitan, zrywając się z miejsca. - Pułkownik polecił mi powiedzieć, żeby pan wykreślił z zeszytu mój raport, panie kapitanie. Twarz kapitana wypogodziła się i oczy, dotychczas niespokojne, uśmiechnęły się z ulgą. - Jasne - rzekł, uderzając dłonią w stół. - Nawet go nie wpisałem do zeszytu. Wiedziałem z góry. Co się stało, Gamboa? - Kadet wycofuje swoje oskarżenie, panie kapitanie. Pułkownik podarł raport. Sprawa ma zostać zapomniana. To znaczy sprawa rzekomego morderstwa, panie kapitanie. Co do reszty pułkownik rozkazuje wzmocnić dyscyplinę. - Jeszcze bardziej? - rzekł kapitan śmiejąc się otwarcie. - Chodź pan, Gamboa. Niech pan patrzy. Podał mu stos kartek pełnych nazwisk i cyfr. - Widzi pan? W ciągu trzech dni więcej karteczek niż w ciągu całego poprzedniego miesiąca. Sześćdziesięciu straciło przepustki. Prawie trzecia część roku, niech pan spojrzy. Pułkownik może być spokojny, wszyscy będą chodzić jak ta lala. Co do egzaminów przedsięwzięto już właściwe środki ostrożności. Tematy będę miał u siebie w pokoju aż do samego egzaminu. Niech po nie przyjdą, jeśli się ośmielą. Zdwoiłem liczbę wartowników i patroli. Kaprale co godzinę będą sprawdzać listę obecności. Dwa razy na tydzień będzie przegląd mundurów i broni. Myśli pan, że będą dalej robili swoje kawały? - Mam nadzieję, że nie, panie kapitanie.

- Kto miał rację? - spytał znienacka z wyrazem triumfu: - Pan czy ja? - To było moim obowiązkiem - rzekł Gamboa. 251

- Pan się nafaszerował regulaminami - rzekł kapitan. - Nie krytykuję pana, Gamboa, ale w życiu trzeba być praktycznym. Czasami lepiej jest zapomnieć o regulaminie i zdać się na zwykły, chłopski rozsądek. - Ja wierzę w regulaminy - rzekł Gamboa. - Przyznam się nawet panu, że umiem je na pamięć. I niech pan wie, że niczego nie żałuję. - Chce pan zapalić? - rzekł kapitan. Gamboa wziął papierosa. Kapitan palii czarny, importowany tytoń, który dawał gęsty i cuchnący dym. Porucznik przez chwilę obracał w palcach papierosa, zanim podniósł go do ust. - Wszyscy wierzymy w regulamin - rzekł kapitan. - Ale trzeba umieć go interpretować. My, wojskowi, powinniśmy być przede wszystkim realistami, musimy działać stosownie do okoliczności. Nie należy naginać rzeczy, by pasowały do spraw, Gamboa, lecz na odwrót, dostosować prawo do rzeczy. Dłoń kapitana Garrido uniosła się do góry w natchnieniu. - Gdyby nie to, życie stałoby się nieznośne. Upór jest złym sprzymierzeńcem. Co pan zyskał, występując za tym kadetem? Nic, absolutnie nic, tylko pan sobie zaszkodził. Gdyby mnie pan posłuchał, rezultat byłby ten sam, a pan oszczędziłby sobie wielu kłopotów. Niech pan nie sądzi, że się cieszę. Pan wie, że pana cenię. Ale major jest wściekły i będzie się starał panu podstawić nogę. Pułkownik też pewnie bardzo niezadowolony. - Ba - rzekł Gamboa obojętnie. - Co mi mogą zrobić? Zresztą niewiele mnie to obchodzi. Sumienie mam czyste. - Czystym sumieniem można zasłużyć na niebo - rzekł uprzejmie kapitan - ale niekoniecznie na oficerskie dystynkcje. W każdym razie ze swej strony uczynię, co w mej mocy, by to panu nie zaszkodziło. Dobrze, a co z tymi dwoma ptaszkami?

- Pułkownik rozkazał, by wrócili do oddziału. - Niech pan po nich idzie. I proszę im dać parę dobrych rad. Niech siedzą cicho, jeśli chcą żyć w spokoju. Oni sami są bardziej niż ktokolwiek inny zainteresowani w tym, by zapomnieć o tej całej historii. Niech pan jednak uważa na swojego protegowanego, jest bezczelny. - Mój protegowany? - rzekł Gamboa. - Tydzień temu nawet nie wiedziałem, że istnieje. Porucznik wyszedł, nie prosząc kapitana o pozwolenie. Dziedziniec między koszarami był pusty, ale zbliżało się południe i kadeci wrócą z klas jak wzbierająca i rycząca rzeka, która wyleje i zmieni dziedziniec w jedną huczącą kipiel. Gamboa wyjął list z portfelu, przez parę sekund trzymał 252

go w ręku i schował z powrotem, nie otwierając. „Jeśli to chłopiec - pomyślał - nie będzie wojskowym”. W wartowni dyżurny porucznik czytał gazetę, a żołnierze siedzący na ławce patrzyli na siebie pustym wzrokiem. Gdy Gamboa wszedł, wstali z miejsca jak automaty. - Dzień dobry. - Dzień dobry, poruczniku. Gamboa mówił młodemu porucznikowi po imieniu, ale ten ostatni, który służył dawniej pod jego rozkazami, odnosił się doń z pewnym szacunkiem. - Przychodzę po tych dwóch kadetów z piątego roku. - Tak - rzekł porucznik. Uśmiechał się jowialnie, ale na twarzy odbijało się zmęczenie po nocnym dyżurze. - Jeden z nich właśnie chciał wyjść, ale nie było rozkazu. Przyprowadzić ich? Siedzą w tej celi po prawej stronie. - Razem? - spytał Gamboa. - Tak. Potrzebowałem aresztu koło stadionu. Kilku żołnierzy trafiło do paki. Mieli siedzieć osobno? - Daj mi klucz. Pójdę z nimi pogadać.

Gamboa otworzył pomału drzwi do celi, ale wszedł do środka jednym skokiem, jak pogromca do klatki z dzikimi zwierzętami. Ujrzał dwie pary nóg huśtające się w snopie światła, wpadającym przez okno, i usłyszał zdyszane oddechy obu kadetów: oczy nie przywykłe do półmroku dostrzegały zaledwie ich sylwetki i zarys twarzy. Zrobił krok w ich kierunku i krzyknął: - Baczność! Obaj podnieśli się bez pośpiechu. - Kiedy wchodzi przełożony - rzekł Gamboa - podwładni stają na baczność. Zapomnieliście? Sześć punktów karnych dla każdego. Odejmijcie rękę od twarzy i stańcie na baczność, kadecie. - On nie może, panie poruczniku - rzekł Jaguar. Alberto odjął dłoń od twarzy, ale natychmiast znów ją przyłożył do policzka. Gamboa łagodnie popchnął go do światła. Policzek był spuchnięty, a pod nosem i na ustach widniały skrzepy krwi. - Odsuńcie rękę - rzekł Gamboa. - Pokażcie. Alberto opuścił rękę i zacisnął usta. Duży, fioletowy krąg otaczał oko, a skóra opuszczonej powieki była szorstka i jak gdyby osmalona. Gamboa zauważył też na wojskowej koszuli plamy krwi. Włosy Alberta były zlepione od potu i kurzu. 253

- Podejdźcie do mnie. Jaguar usłuchał. Walka pozostawiła niewiele śladów na jego twarzy, ale nozdrza mu drżały i na wargach miał zaschniętą ślinę. - Idźcie do ambulatorium - rzekł Gamboa. - A potem czekam na was u siebie w pokoju. Muszę z wami porozmawiać. Alberto i Jaguar wyszli. Słysząc ich kroki, dyżurny porucznik odwrócił się. Uśmiech błądzący po jego twarzy przeobraził się w wyraz zdumienia. - Stój! - krzyknął zaskoczony. - Co jest? Nie ruszać się. Żołnierze podeszli do kadetów i przyglądali

się im z wyraźną ciekawością. - Puść ich - rzekł Gamboa. I zwracając się do kadetów, powiedział: - Idźcie. Alberto i Jaguar wyszli z wartowni. Porucznicy i żołnierze patrzyli na nich, podczas gdy oddalali się w jasnym świetle poranka, ramię w ramię, nie patrząc na siebie, bez słowa. - Poharatał mu twarz - rzekł porucznik. - Nic nie rozumiem. - Nic nie słyszałeś? - spytał Gamboa. - Nie - odparł porucznik zakłopotany. - A nie ruszyłem się stąd ani przez chwilę. - Zwrócił się do żołnierzy: - Wyście coś słyszeli? Cztery śniade twarze zaprzeczyły. - Bili się po cichu - rzekł porucznik. Omawiał zdarzenia już bez zdziwienia, z rodzajem sportowego entuzjazmu. - Już ja bym ich ustawił. Ale się potłukli, co za koguty! Minie sporo czasu, zanim temu się twarz jakoś wyleczy. O co się bili? - O głupstwo - rzekł Gamboa. - Nic ważnego. - Jak ten chłopak mógł się powstrzymać, żeby nie krzyczeć? - rzekł porucznik. - Ma zmasakrowaną twarz. Tego blondyna należałoby włączyć do drużyny bokserskiej szkoły. A może już w niej jest? - Nie - rzekł Gamboa. - Zdaje mi się, że nie. Ale masz rację. Należałoby go włączyć. Przez cały dzień chodziłem po polach i w jednej zagrodzie jakaś kobieta dała mi trochę chleba i mleka. Wieczorem położyłem się znowu w rowie koło alei Progreso. Tym razem naprawdę zasnąłem i otworzyłem oczy, kiedy słońce już wstało. Nie było nikogo w pobliżu, ale słyszałem samochody przejeżdżające aleją. Byłem bardzo głodny, bolała mnie głowa i miałem dreszcze, jak przed grypą. Poszedłem piechotą do Limy i koło dwunastej znalazłem się w alei Alfonsa Ugarte. Teresy wśród wychodzących dziewcząt nie zobaczyłem. Zacząłem chodzić po śródmieściu, w miejscach, gdzie było dużo ludzi, na placu San Martin, w okolicy Union, w alei Grau. Po południu doszedłem 254

do parku Reserva, zmordowany do ostateczności. Napiłem się wody z kranu w parku i zwymiotowałem. Położyłem się na trawie i po chwili zobaczyłem idącego ku mnie gliniarza, który z

daleka dawał mi jakieś znaki. Uciekłem, a on mnie nie ścigał. Był już wieczór, kiedy dotarłem do domu mojego chrzestnego w Alejach Francisca Pizarro. Głowa mi pękała z bólu i dygotałem na całym ciele. To nie była zima; pomyślałem, że rozchorowałem się. Zanim zastukałem do drzwi, pomyślałem jeszcze: „Teraz otworzy drzwi jego żona i powie, że go nie ma. Wtedy pójdę do komisariatu. Przynajmniej jeść mi dadzą”. Ale to nie ona mi otworzyła, tylko sam chrzestny. Stanął na progu i patrzył, nie poznając mnie. A minęło zaledwie dwa lata, jak mnie nie widział. Powiedziałem mu swoje imię. Zasłaniał drzwi swoim ciałem. W środku było zapalone światło i widziałem tylko jego okrągłą łysą czaszkę. „To ty? - powiedział. - Nie do wiary, chrześniaku, myślałem, że ty też umarłeś”. Zaprosił mnie do środka i pytał: „Co z tobą, chłopcze, co ci jest?”. A ja powiedziałem: „Niech mi chrzestny wybaczy, ale już dwa dni nie miałem nic w ustach”. Wziął mnie za ramię i zawołał swoją żonę. Dali mi zupy, befsztyk z fasolą i ciastko. Potem we dwoje zaczęli mi stawiać pytania. Opowiedziałem im taką bajeczkę: Uciekłem z domu, żeby pracować w puszczy z jednym gościem, i byłem tam dwa lata na plantacji kawy, a potem właściciel wyrzucił mnie, bo mu się nie wiodło, i wróciłem do Limy bez grosza. Potem zapytałem ich, co się stało z moją matką i opowiedział mi, że sześć miesięcy temu umarła na serce. „Zapłaciłem za pogrzeb - powiedział mi. Nie martw się. Był całkiem przyzwoity”. I dodał: „Na razie prześpisz się na podwórzu w głębi domu. Jutro zobaczymy, co można z tobą zrobić”. Jego żona dała mi koc i poduszkę. Na drugi dzień mój chrzestny wziął mnie ze sobą do swego sklepu i postawił mnie za ladą. Byliśmy we dwóch. Nie płacił mi nic, ale miałem gdzie mieszkać i co jeść, a obchodzili się ze mną dobrze, chociaż musiałem pracować ciężko i bez przerwy. Wstawałem przed szóstą, musiałem posprzątać całe mieszkanie, przygotować śniadanie i zanieść mu je do łóżka. Chodziłem po sprawunki na rynek z listą, którą dawała mi jego żona, a potem pracowałem w sklepie. Przez cały czas obsługiwałem klientów. Chrzestny z początku też był przez cały czas w sklepie, ale potem zostawiał mnie samego i wieczorem tylko sprawdzał rachunki. Po powrocie do domu przygotowywałem im kolację - ona nauczyła mnie gotować - a potem szedłem spać. Nie myślałem odejść od nich, chociaż zaczynał mi dokuczać ciągły brak pieniędzy. Musiałem nabierać klientów, podnosząc cenę albo wydając za mało reszty, żeby mieć za co kupić paczkę papierosów, które wypalałem po kryjomu. Poza tym miałem ochotę gdzieś się wypuścić czasem, wszystko jedno gdzie, ale powstrzymywała mnie obawa przed policją. Potem 255

sytuacja się polepszyła. Chrzestny musiał pojechać w góry i zabrał ze sobą córkę. Kiedy dowiedziałem się, że ma wyjechać, przestraszyłem się, bo przypomniałem sobie, że jego żona mnie nie znosi. Jednak od czasu gdy u nich zamieszkałem nie dokuczała mi, zwracała się do mnie tylko po to, żeby mi kazać zrobić to i owo. A od dnia wyjazdu mojego chrzestnego zmieniła się zupełnie. Stała się dla mnie uprzejma, rozmawiała ze mną, śmiała się, a wieczorem, kiedy przychodziła do sklepu i zaczynałem jej zdawać rachunki, przerywała mi, mówiąc: „Daj spokój, wiem, że nie jesteś złodziejem”. Jednego dnia zjawiła się w sklepie przed dziewiątą wieczorem. Wydawała się zdenerwowana. Ledwie weszła, od razu domyśliłem się, o co chodzi. Te same gesty, śmieszki i spojrzenia, co u kurew z burdeli w El Callao, kiedy są pijane i mają ochotę. Ucieszyłem się. Przypomniałem sobie, ile razy wygoniła mnie, kiedy przychodziłem do chrzestnego, i pomyślałem: „Wybiła godzina zemsty”. Była brzydka, gruba i wyższa ode mnie. Powiedziała mi: „Słuchaj, zamykaj sklep i chodźmy do kina. Zapraszam cię”. Poszliśmy do kina w śródmieściu, bo ona powiedziała, że idzie bardzo dobry film, ale ja wiedziałem, że boi się, by jej ktoś nie zobaczył ze mną w dzielnicy, bo chrzestny miał opinię zazdrosnego. Film był z dreszczykiem, tak że zaczęła udawać przestraszoną, łapała mnie za rękę i tuliła się do mnie, trącała mnie kolanem. Czasami niby niechcący opuszczała rękę na moje kolano i tak ją zostawiała. A mnie chciało się śmiać. Udawałem głupiego i nie reagowałem na jej zaloty. Pewnie była wściekła. Po kinie wróciliśmy na piechotę, ona zaczęła mówić o kobietach, opowiedziała kilka świńskich kawałów, chociaż bez brzydkich słów, a potem spytała mnie, czy już się kiedyś kochałem. Powiedziałem jej, że nie, a ona na to: „Kłamczuchu! Wszyscy mężczyźni są tacy sami”. Wysilała się, żebym zobaczył, że mnie traktuje jak mężczyznę. Miałem ochotę jej powiedzieć: Jest pani podobna do jednej kurwy z Happy Land, co ma na imię Emma”. W domu zapytałem ją, czy chce, żebym przygotował kolację, a ona powiedziała: „Nie. Lepiej pobawmy się trochę. W tym domu nigdy nie jest wesoło. Otwórz butelkę piwa”. I zaczęła narzekać na mojego chrzestnego. Nienawidziła go: był skąpy, stary dureń i nie wiem co jeszcze. Tak wszystko urządziła, że wypiłem całą butelkę. Chciała mnie upić, żebym na nią zwrócił uwagę. Potem włączyła radio i powiedziała mi: „Nauczę cię tańczyć”. Ściskała mnie z całej siły, a ja się nie broniłem, tylko dalej udawałem głupiego. Wreszcie spytała: Nigdy nie całowałeś się z kobietą? Odpowiedziałem jej, że nie. „Chcesz zobaczyć, jak to się robi?” złapała mnie i zaczęła całować w usta. Była kompletnie podpalona, wpychała mi swój wstrętny język aż do migdałków i szczypała mnie. Potem pociągnęła mnie za rękę do swego pokoju i rozebrała się. Nago nie wyglądała już tak brzydko, ciało miała jeszcze całkiem prężne. Zawstydziła się, bo patrzyłem na nią i nie 256

podchodziłem. Zgasiła światło. Przez cały czas nieobecności chrzestnego brała mnie na noc do siebie. „Kocham cię mówiła - jestem z tobą bardzo szczęśliwa”. I przez cały dzień tylko wygadywała na męża. Dawała mi pieniądze, kupiła mi parę rzeczy z ubrania, a potem namówiła starego, żeby mnie zabierali co tydzień do kina. W ciemności łapała mnie za rękę, tak żeby chrzestny nie widział. Kiedy powiedziałem jej, że chcę wstąpić do szkoły kadetów imienia Leoncia Prado i żeby namówiła męża do zapłacenia mi wpisowego, o mało nie oszalała. Wyrywała sobie włosy, wyzywała mnie od niewdzięczników. Zagroziłem jej, że ucieknę, wtedy się zgodziła. Jednego dnia chrzestny powiedział mi rano: „Wiesz co, chłopcze? Postanowiliśmy wykierować cię na ludzi. Zapiszę cię na kandydata do szkoły kadetów”. - Nie ruszajcie się, choćby piekło - rzekł pielęgniarz. - Bo jeśli wpadnie do oka, zobaczycie wszystkie gwiazdy i Judasza na golasa. Alberto ujrzał zbliżający się do twarzy tampon z gazy umaczanej w brązowym płynie i zacisnął zęby. Nieludzki ból przeszył go jak dreszcz: rozchylił usta i pisnął. Potem ból ograniczył się do samej twarzy. Ponad ramieniem pielęgniarza widział zdrowym okiem Jaguara. Patrzył na niego obojętnie, siedząc na krześle w przeciwnym końcu pomieszczenia. Nos zapełniał mu mdlący odór alkoholu i jodu. Poczuł, że zbiera mu się na wymioty. Ambulatorium było pomalowane na biało i na posadzce z kafli odbijało się niebieskie światło lamp. Pielęgniarz odjął gazę od jego twarzy i zwilżał teraz drugą, pogwizdując. Czy tym razem też będzie tak bolało? Kiedy leżąc na ziemi w celi czuł spadające na niego wśród ciszy ciosy Jaguara, nie odczuwał żadnego bólu, tylko upokorzenie. Bo w kilka minut po rozpoczęciu walki wiedział już, że przegrał: jego pięści i nogi ledwie co mogły dosięgnąć Jaguara. Mocował się z nim i po chwili musiał puścić to twarde i zadziwiająco zwinne ciało, które atakowało i cofało się, zawsze obecne i nieuchwytne, bliskie i dalekie. Najgorsze były uderzenia bykiem. Unosił łokcie, bronił się kolanami, kurczył się. Na próżno. Głowa Jaguara waliła jak taran, rozsuwała jego ręce i otwierała sobie drogę do jego twarzy, a jemu przez myśl przebiegało, że to młot walący w kowadło. Upadł po raz pierwszy, żeby nabrać oddechu. Ale Jaguar nie zaczekał, aż się podniesie, ani też nie zatrzymał się, aby zobaczyć, czy już wygrał. Skoczył na niego i dalej niezmordowanie walił pięściami, aż Alberto zdołał się podnieść i uciec w drugi kąt celi. W sekundę później znów leżał na ziemi, Jaguar siedział na nim okrakiem i jego pięści opadały bez przerwy, aż Alberto stracił przytomność. Kiedy otworzył oczy, siedział na łóżku obok Jaguara i słuchał jego równego dyszenia. Rzeczywistość układała się znów w jakiś 257

porządek od momentu, gdy w celi rozległ się głos Gamboi. - Już - rzekł pielęgniarz. - Teraz trzeba zaczekać, aż wyschnie. Potem obandażuję. Siedźcie spokojnie, nie dotykajcie swoimi brudnymi łapskami. Wciąż pogwizdując, pielęgniarz wyszedł z pokoju. Jaguar i Alberto spojrzeli na siebie. Alberto czuł się dziwnie spokojnie. Rozgorączkowanie znikło gdzieś, gniew również. Spróbował jednak mówić tonem obelżywym: - Czego na mnie patrzysz? - Kapuś - rzekł Jaguar. - Jego jasne oczy spoglądały na Alberta bez śladu żadnego uczucia. Nic bardziej obrzydliwego nie może człowieka spotkać. Nie ma nic podlejszego i wstrętniejszego. Kapuś. Rzygać mi się chce na twój widok. - Któregoś dnia się zemszczę - rzekł Alberto. - Myślisz, że jesteś bardzo silny, co? Przysięgam ci, że któregoś dnia będziesz się przede mną czołgał. Wiesz, co ty jesteś? Bandzior. Twoje miejsce jest w więzieniu. - Tacy jak ty, kapusiu - ciągnął dalej Jaguar, nie zwracając uwagi na słowa Alberta powinni w ogóle się nie rodzić. Może być, że przez ciebie mnie załatwią. Ale ja powiem całemu oddziałowi, kto ty jesteś, całej szkole. Powinieneś umrzeć ze wstydu po tym, coś zrobił. - Nie wstydzę się - rzekł Alberto. - A kiedy wyjdę ze szkoły, pójdę na policję i powiem, że jesteś mordercą. - Zwariowałeś - rzekł Jaguar bez podniecenia. - Wiesz dobrze, że nikogo nie zabiłem. Wszyscy wiedzą, że Niewolnik zabił się przypadkiem. Bardzo dobrze to wszystko wiesz, kapusiu. - Jesteś spokojny, nie? Bo pułkownik, kapitan i wszyscy są tacy sami jak ty, są twoimi wspólnikami, banda łobuzów. Nie chcą, żeby sprawa wyszła na jaw. Ale ja powiem wszystkim, że to ty zabiłeś Niewolnika. Drzwi do pokoju otworzyły się. Pielęgniarz niósł świeży bandaż i rolkę plastra. Obandażował Albertowi całą twarz, pozostawiając odsłonięte tylko jedno oko i usta. Jaguar się roześmiał. - Co wam jest? - rzekł pielęgniarz. - Z czego się śmiejecie?

- Z niczego - rzekł Jaguar. - Z niczego? Tylko chorzy umysłowo śmieją się do siebie, nie wiecie? - Naprawdę? - rzekł Jaguar. - Nie wiedziałem. - Już po wszystkim - rzekł pielęgniarz do Alberta. - Teraz wasza kolej. Jaguar usiadł na krześle zajętym poprzednio przez Alberta. Pielęgniarz pogwizdując, z większym zapałem zwilżył trochę waty jodyną. Jaguar miał tylko kilka zadraśnięć na czole i lekką 258

opuchliznę na szyi. Pielęgniarz zaczął mu opatrywać twarz z najwyższą ostrożnością. Gwizdnął teraz zawzięcie. - Cholera! - krzyknął Jaguar, odpychając pielęgniarza obiema rękami. - Indiański chamie! Bydlaku! Alberto i pielęgniarz roześmiali się. - Zrobiłeś to naumyślnie - rzekł Jaguar, zasłaniając sobie oko. - Skurwysynie. - To czego się ruszaliście - rzekł pielęgniarz, podchodząc do niego. - Mówiłem, że jak nacieknie do oczu, piecze jak diabli. - Zmusił go do uniesienia twarzy. - Zabierzcie rękę, żeby powietrze dochodziło, to przestanie piec. Jaguar odjął rękę od twarzy. Oko miał zaczerwienione i pełne łez. Pielęgniarz łagodnie je otarł. Przestał gwizdać, ale koniuszek języka wystawał mu między wargami jak różowa żmijka. Posmarował mu rany środkiem dezynfekującym i nałożył kilka opatrunków. Umył ręce i powiedział: „To już wszystko. Teraz podpiszcie tutaj”. Albert i Jaguar podpisali się w zeszycie i wyszli. Ranek był coraz jaśniejszy i gdyby nie bryza wiejąca nad łąką, można by sądzić, że już nadeszło lato. Czyste niebo nabrało głębi. Szli przez plac

apelowy. Wszędzie było pusto, ale przed jadalnią usłyszeli gwar głosów kadetów i dźwięki kreolskiego walca. W koszarach oficerów natknęli się na porucznika Huarinę. - Stać - rzekł oficer. - Co to znaczy? - Upadliśmy, panie poruczniku - rzekł Alberto. - Z tymi gębami dostaniecie co najmniej po miesiącu koszarniaka. Szli dalej w stronę sypialni. Drzwi do pokoju Gamboi były uchylone, ale nie weszli. Stanęli przed progiem patrząc na siebie. - Na co czekasz, zastukaj - rzekł w końcu Jaguar. - Gamboa to twój kumpel. Alberto zastukał do drzwi. - Wejdźcie - rzekł Gamboa. Porucznik siedział i trzymał w ręku jakiś list, który schował pospiesznie na ich widok. Wstał, podszedł do drzwi i zamknął je. Szybkim gestem wskazał im łóżko: 259

- Siadajcie. Alberto i Jaguar przysiedli na brzegu. Gamboa przyciągnął swoje krzesło i ustawił je naprzeciw nich. Usiadł okrakiem, opierając ramiona na oparciu. Twarz miał wilgotną, jak gdyby przed chwilą się mył. Jego oczy wydawały się zmęczone, buty miał brudne i koszulę rozpiętą. Jedną rękę oparł o policzek, drugą poklepywał kolana. Przyjrzał im się uważnie. - Dobrze - rzekł po chwili z gestem zniecierpliwienia. - Wiecie już, o co chodzi. Zdaje mi się, że nie potrzebuję wam mówić, co macie czynić. Sprawiał wrażenie znużonego i zniechęconego: spojrzenie miał przygaszone, a głos zrezygnowany. - Nic nie wiem, panie poruczniku - rzekł Jaguar. - Nie wiem nic poza tym, co mi pan powiedział wczoraj.

Porucznik rzucił pytające spojrzenie Albertowi. - Nic mu nie powiedziałem, panie poruczniku. Gamboa wstał z miejsca. Było widoczne, że czuł się niezręcznie, że ta rozmowa była mu przykra. - Kadet Fernandez złożył meldunek oskarżający was, wiecie już o co. Władze uznały, że oskarżenie jest bezpodstawne. - Mówił powoli, szukając bezosobowych sformułowań i oszczędzając słowa. Jego usta krzywiły się chwilami w grymasie, przedłużającym jego usta o dwie drobne zmarszczki. Nie ma się nic więcej mówić o tej sprawie ani tutaj, ani, oczywiście, gdzie indziej. Jest to szkodliwe i nieprzyjemne dla szkoły. Ponieważ sprawa została zamknięta, macie zaraz wrócić do swojego oddziału i zachować najdalszą dyskrecję na ten temat. Najmniejsza nieostrożność zostanie surowo ukarana. Pułkownik osobiście polecił mi was ostrzec, że konsekwencje jakiejkolwiek niedyskrecji spadną na was. Jaguar wysłuchał ze spuszczoną głową. Ale kiedy oficer przestał mówić, podniósł na niego oczy. - Widzi pan, panie poruczniku? Mówiłem panu. To było oszczerstwo tego kapusia - wskazał pogardliwie na Alberta. - To nie było oszczerstwo - rzekł Alberto. - Jesteś mordercą. - Cisza - rzekł Gamboa. - Cisza, gówniarze. Alberto i Jaguar instynktownie wstali. - Kadecie Fernandez - rzekł Gamboa. - Dwie godziny temu w mojej obecności wycofaliście wszystkie oskarżenia pod adresem swego kolegi. Nie możecie znów o tym mówić pod groźbą bardzo surowej kary, której wymiarem zajmę się osobiście. Zdaje mi się, że mówię jasno. 260

- Panie poruczniku - wyjąkał Alberto. - Przed pułkownikiem ja nie wiedziałem, właściwie nie mogłem nic innego zrobić. Nie dawał mi żadnej możliwości. W dodatku… - W dodatku - przerwał Gamboa - nie możecie oskarżać nikogo ani sądzić nikogo. Gdybym ja był dyrektorem szkoły, już byście stąd wylecieli. I mam nadzieję, że na przyszłość zlikwidujecie ten handel pornograficznymi świstkami, jeśli chcecie skończyć rok w spokoju. - Tak jest, panie poruczniku. Ale to nie ma nic do rzeczy. Ja…

- Odwołaliście swoje oskarżenie przed pułkownikiem. Teraz macie tylko milczeć. - Gamboa zwrócił się do Jaguara. - Jeśli natomiast chodzi o was, jest możliwe, że nie jesteście winni śmierci kadeta Arany. Ale wasze wykroczenia są poważne. Zapewniam was, że nie będziecie się więcej śmiać z oficerów. Ja się wami zajmę. Teraz idźcie już i nie zapominajcie o tym, co wam powiedziałem. Alberto i Jaguar wyszli. Gamboa zamknął za nimi drzwi. Stojąc w korytarzu, słyszeli dobiegające z daleka z jadalni głosy i muzykę. Po walcu przyszła kolej na taniec marynarski. Zeszli na plac apelowy. Wiatr już ustał. Trawa na łące była nieruchoma, wyprostowana. Powoli skierowali się ku sypialni. - Wszyscy oficerowie to gnoje - rzekł Alberto, nie patrząc na Jaguara. - Wszyscy, nawet Gamboa. Myślałem, że on jest inny. - Odkryli twoje nowelki? - rzekł Jaguar. - Tak. - A toś wpadł. - Nie - rzekł Alberto. - Zaszantażowali mnie. Ja wycofuję oskarżenie przeciw tobie, a oni zapominają o nowelkach. To mi dał do zrozumienia pułkownik. Wierzyć się nie chce, że są tacy podli. Jaguar roześmiał się. - Zwariowałeś - rzekł. - Od kiedy to oficerowie biorą mnie w obronę? - Nie ciebie. Bronią samych siebie. Nie chcą mieć kłopotów. Guzik ich obchodzi, że Niewolnik nie żyje. - To prawda - przytaknął Jaguar. - Podobno nawet nie pozwolili rodzinie zobaczyć się z nim, kiedy leżał na izbie chorych. Masz pojęcie? Umierać i mieć dookoła siebie samych poruczników i lekarzy. To łobuzy. - Ciebie też nie obchodzi śmierć Niewolnika - rzekł Alberto. - Chciałeś tylko zemścić się za 261

to, że wydał Cavę.

- Co takiego? - Jaguar zatrzymał się i spojrzał Albertowi prosto w twarz. - Co takiego? - Jak to co? - Niewolnik zadenuncjował górala Cavę? - pod opatrunkami źrenice Jaguara rozszerzyły się. - Nie bądź bydlę - rzekł Alberto. - Nie udawaj. - Nie udaję, do ciężkiej cholery. Nie wiedziałem, że on wydał Cavę. Dobrze mu tak, że umarł. Wszyscy kapusie powinni umrzeć. Alberto nie widział go wyraźnie jednym okiem i nie mógł ocenić dobrze odległości. Wyciągnął rękę, żeby go złapać za koszulę, ale napotkał pustkę. - Przysięgnij, że nie wiedziałeś, że Niewolnik wydał Cavę. Przysięgnij na głowę matki. - Moja matka już nie żyje - rzekł Jaguar. - Ale naprawdę nie wiedziałem. - Przysięgnij, jeśli jesteś prawdziwym mężczyzną. - Przysięgam, że nie wiedziałem. - Myślałem, że wiedziałeś i dlatego go zabiłeś - rzekł Alberto. - Jeśli naprawdę nie wiedziałeś, to się pomyliłem. Wybacz mi, Jaguar. - Trochę późno na to, żeby żałować - rzekł Jaguar. - Ale postaraj się nigdy więcej nie być kapusiem. Nie ma nic podlejszego. 262

VIII

Wrócili po obiedzie do sypialni. Alberto słyszał, jak się zbliżają. Wpadali na łąkę z szumem deptanej trawy, tupali z hałasem opętanych bębnów na placu apelowym, potem wybuchał jak pożar hałas na dziedzińcu roku, setki butów waliły jak młoty o betonową nawierzchnię. Nagle, w momencie gdy hałas doszedł do największego natężenia, oba skrzydła drzwi otworzyły się na oścież i w progu pojawiły się znane twarze i sylwetki. Usłyszał, jak od razu kilka głosów wykrzykuje imiona jego i Jaguara. Kadeci wpadali jak morski przypływ do sypialni, rozdzielali się na dwie fale, sunące szybko jedna w jego stronę, druga w głąb sypialni, gdzie znajdował się Jaguar. Vallano szedł na czele grupy kadetów zmierzających ku niemu. Wszyscy wymachiwali rękami, a w oczach ich lśniła ciekawość. Czuł się jak porażony prądem pod tą nawałą jednoczesnych spojrzeń i pytań. Przez chwilę przemknęło mu przez myśl, że chcą go zlinczować. Spróbował się uśmiechnąć, ale na próżno. Nie mogli i tak nic widzieć, bandaż zasłaniał mu prawie całą twarz. Wołali do niego: „Drakula, potwór, Frankenstein, Rita Hayworth”. Potem potoczyła się lawina pytań. Głosem sztucznie ochrypłym i wytężonym, jak gdyby bandaż go dusił, powiedział: „Miałem wypadek. Dopiero dziś rano wyszedłem ze szpitala”. - „Na pewno będziesz jeszcze brzydszy niż byłeś” - rzekł przyjaźnie Vallano. Inni przepowiadali mu: „Zostaniesz bez oka i zamiast poetą, będziemy cię nazywać jednooki”. Nie pytali go o szczegóły wypadku, nikt nie domagał się wyjaśnień, spontanicznie zaczął się rodzaj turnieju w wymyślaniu obrazowych przezwisk i okrutnych kpin. „Wpadłem pod samochód - rzekł Alberto. - Potrącił mnie i przewrócił na ziemię w alei 2 Maja”. Otaczająca go gromada poruszała się, niektórzy szli do swoich łóżek, inni podchodzili i śmiali się na całe gardło z jego bandaży. Nagle ktoś krzyknął: „Założę się, że to wszystko lipa. Jaguar i Poeta się lali”. Sypialnią wstrząsnął potężny wybuch śmiechu. Alberto pomyślał z wdzięcznością o pielęgniarzu: bandaże na twarzy były jego sprzymierzeńcem, nikt nie mógł z jego miny odgadnąć prawdy. Siedział na swoim łóżku. Odsłoniętym okiem widział przed sobą jak przez mgłę Vallana, Arrospidego i Montesa. Ale domyślał się pozostałych, słyszał żarty na swój temat i na temat Jaguara. „Co zrobiłeś Poecie, Jaguar?” - pytał któryś. Inny zwracał się do niego: „A ty, co, Poeta, walczysz pazurami jak baby?”. Alberto próbował odróżnić przez tę wrzawę głos Jaguara, ale nie udawało mu się. Nie mógł też go widzieć: szafki na ubranie, poprzeczki pryczy, ciała kolegów zasłaniały go. Żarty nie ustawały, wybijał się głos Vallana świszczący, perfidny jak trucizna. 263

Murzyn w natchnieniu aż tryskał dowcipem i docinkami.

Nagle ponad wrzawą w sypialni zapanował głos Jaguara: „Dość tego. Przestańcie chrzanić”. Natychmiast uciszyło się, słychać tylko było nieśmiałe, przytłumione i kpiące śmieszki. Swoim jedynym okiem - powieka mrugała zawrotnie szybko - Alberto ujrzał postać przesuwającą się koło łóżka Vallana, opierającą ręce na górnej pryczy i dźwigającą się wzwyż. Popiersie, biodra, nogi unosiły się w górę, cała postać wspinała się na szafkę i znikała z jego pola widzenia. Dostrzegał teraz tylko długie nogi i granatowe skarpetki zsunięte nieporządnie na wojskowe buty o barwie czekolady, tak jak drzewo szafki. Inni jeszcze nic nie zauważyli, tu i ówdzie rozbrzmiewały jeszcze ukradkowe wybuchy śmiechu. Słysząc donośne słowa brygadiera nie pomyślał, że stało się coś wyjątkowego, ale ciało już się domyśliło: siedział w napięciu, ramię opierało się o ścianę aż do bólu. Arróspide powtórzył, rycząc głośno: „Zaraz, Jaguar! Żadnych krzyków, Jaguar! Chwileczkę!”. Zapanowała zupełna cisza, teraz cały oddział patrzył na brygadiera, ale Alberto nie mógł widzieć jego twarzy. Bandaże nie pozwalały mu unieść głowy, a cyklopowe oko widziało tylko stojące nieruchomo buty, mrok pod powieką i znowu buty. A Arróspide powtórzył jeszcze kilka razy z zaciekłością: „Zaraz, zaraz, Jaguar! Chwileczkę, Jaguar!”. Alberto usłyszał odgłos ruszających się ciał. Kadeci dotąd leżący na łóżkach podnosili się, wyciągali szyje w kierunku szafki Vallana. - Co się dzieje? - rzekł w końcu Jaguar. - Co ci jest, Arróspide, o co chodzi? Nie ruszając się z miejsca Alberto patrzył na kadetów stojących najbliżej. Ich oczy poruszały się jak wahadła - z dołu do góry, z jednego końca sypialni do drugiego, od Arrospidego do Jaguara. - Porozmawiajmy - krzyknął Arróspide. - Mamy ci do powiedzenia sporo rzeczy. Ale przede wszystkim żadnych tu krzyków. Zrozumiano, Jaguar? W sypialni zdarzyło się niemało od czasu, gdy Gamboa cię wsadził do paki. - Nie lubię, jak się mówi do mnie takim tonem - odparł Jaguar głosem pewnym, ale cichym. Gdyby pozostali kadeci nie milczeli, jego słowa ledwie byłoby słychać. - Jeśli chcesz ze mną porozmawiać, lepiej zejdź z tej szafki i podejdź bliżej. Jak dobrze wychowany człowiek. - Nie jestem dobrze wychowany! - wrzasnął Arróspide. Jest wściekły - pomyślał Alberto. - Dusi się z wściekłości. Nie chce się bić z Jaguarem, tylko chce go zawstydzić przed wszystkimi”. - Ależ oczywiście, jesteś dobrze wychowany - rzekł Jaguar. - Oczywiście, że jesteś. Wszyscy ci z Miraflores, tak jak ty, są dobrze wychowani. 264

- Mówię teraz do ciebie jako brygadier, Jaguar. Nie próbuj wywołać bójki, nie bądź tchórzem, Jaguar. Później, wszystko, co zechcesz. Ale teraz porozmawiamy. Tutaj zdarzyły się dziwne rzeczy, słyszysz? Zaledwie cię wsadzili do paki, wiesz, co się stało? Każdy może ci powiedzieć. Porucznicy i kaprale nagle poszaleli. Przyszli do sypialni, otworzyli szafki, zabrali karty, butelki, wytrychy. Posypały się punkty karne i koszarniaki. Prawie cały oddział poczeka sobie niemało, zanim wyjdzie na miasto, Jaguar. - No i co? - rzekł Jaguar. - Co ja mam z tym wspólnego? - Jeszcze pytasz? - Tak - rzekł Jaguar spokojnie. - Jeszcze pytam. - Powiedziałeś Boi i Kędziorowi, że jeśli wpadniesz, wsypujesz cały oddział. I zrobiłeś tak. Wiesz, co jesteś? Kapuś. Wsypałeś wszystkich. Jesteś zdrajca, konfident. W imieniu wszystkich mówię ci, że nawet nie zasługujesz na to, by cię sprać po mordzie. Jesteś obrzydliwe bydlę. Już nikt się ciebie nie boi. Słyszałeś? Alberto pochylił się nieco na bok i odrzucił głowę do tyłu: w ten sposób mógł go zobaczyć. Stojąc na szafce, Arróspide wydawał się jeszcze większy niż w rzeczywistości. Włosy miał rozwichrzone, długie ramiona i nogi podkreślały jego chudość. Stał na rozstawionych nogach, z histerycznie wytrzeszczonymi oczami i zaciśniętymi pięściami. Na co czekał Jaguar? Alberto znów widział wszystko poprzez strzępy mgły: oko mrugało bezustannie. - Chcesz powiedzieć, że jestem kapusiem - rzekł Jaguar. - O to chodzi? Odpowiedz, Arróspide. To masz na myśli, że ja jestem kapusiem? - Już powiedziałem - krzyknął Arróspide. - I nie tylko ja. Wszyscy, cała sypialnia, Jaguar. Jesteś kapuś. Nagle rozległy się pospieszne kroki. Ktoś biegł przez środek sypialni, między szafkami i stojącymi

nieruchomo kadetami, i stanął w polu widzenia jego oka. Był to Boa. - Zejdź stąd, zejdź, sukinsynu - krzyknął Boa. - Zejdź na dół. Stał przy szafce, jego zmierzwiona czupryna kołysała się jak pióropusz o parę centymetrów od butów, na które opadały granatowe skarpetki. „Wiem - pomyślał Alberto. - Złapie go za nogi i ściągnie na dół”. Ale Boa nie podnosił rąk, ograniczał się do wyzwań: - Zejdź, zejdź na dół. - Zjeżdżaj stąd, Boa - rzekł Arróspide, nie patrząc na niego. - Nie do ciebie mówię. Spływaj. Nie zapominaj, że ty też zwątpiłeś w Jaguara. 265

- Jaguar - rzekł Boa, patrząc na Arrospidego swoimi zaczerwienionymi oczkami. - Nie wierz mu. Przez chwilę się wahałem, ale teraz już nie. Powiedz mu, że to wszystko kłamstwo i że go zabijesz. Zejdź na dół, jeśli jesteś mężczyzną, Arróspide. „Jest jego przyjacielem - pomyślał Alberto. - Ja nigdy się nie ośmieliłem tak bronić Niewolnika”. - Jesteś kapuś, Jaguar - stwierdził Arróspide. - Powtarzam ci znowu. Jesteś zasrany kapuś. - To jego wymysł, Jaguar - zawołał Boa. - Nie wierz mu, Jaguar. Nikt nie myśli, że jesteś kapusiem. Żaden by się nie odważył. Powiedz, że to kłamstwo i daj mu w pysk. Alberto usiadł na łóżku, jego głowa sięgała górnej pryczy. Oko piekło go, musiał prawie cały czas trzymać je zamknięte. Kiedy otwierał je, widział blisko przed sobą nogi Arrospidego i nastroszoną głowę Boi. - Daj mi spokój, Boa - rzekł Jaguar. Jego głos brzmiał nadal spokojnie, mówił powoli. - Nie potrzebuję niczyjej pomocy. - Chłopcy - krzyknął Arróspide. - Widzicie go, to on zrobił. Nawet nie śmie zaprzeczyć. To kapuś i tchórz. Słyszysz, Jaguar? Powiedziałem kapuś i tchórz. „Na co on czeka?” - pomyślał Alberto. Przed chwilą pod bandażem zaczął rosnąć ból, który teraz ogarnął całą twarz. Ale prawie go nie czuł. Jak zafascynowany czekał niecierpliwie, aż Jaguar

otworzy usta i rzuci sypialni jego imię, jak rzuca się ochłap psom, a wtedy wszyscy zwrócą się przeciw niemu, zdziwieni i źli. Ale Jaguar powiedział teraz z ironią: - Kto jeszcze jest za tym maminsynkiem z Miraflores? Nie bądźcie tchórze, do ciężkiej cholery, chcę wiedzieć, kto jeszcze jest przeciwko mnie? - Nikt, Jaguar - krzyknął Boa. - Nie zwracaj na niego uwagi. Nie widzisz, że to kawał łajzy? - Wszyscy - rzekł Arróspide. - Popatrz im tylko w twarz, a przekonasz się, Jaguar. Wszyscy tobą pogardzają. - Widzę tylko same twarze tchórzy - rzekł Jaguar. - Nic więcej. Twarze pedałów, przestraszonych gówniarzy. „Nie śmie - pomyślał Alberto. - Boi się mnie oskarżyć”. - Kapuś! - krzyknął Arróspide. - Kapuś! Kapuś! - Zobaczymy - rzekł Jaguar. - Niedobrze mi się robi, kiedy widzę, jacy z was tchórze. Dlaczego nikt więcej nie krzyczy? Przestańcie się tak bać. 266

- Krzyczcie, chłopaki - rzekł Arróspide. - Powiedzcie mu prosto w twarz, kto on jest. Powiedzcie mu. „Nie będą krzyczeć - pomyślał Alberto. - Nikt się nie ośmieli”. Arróspide skandował zapalczywie: „Kapuś, kapuś” i w kilku punktach sypialni przyłączyły się do niego głosy niewidocznych sojuszników, powtarzając słowo półgłosem, prawie nie otwierając ust. Szmer narastał, jak na lekcjach francuskiego, i Alberto zaczynał rozróżniać poszczególne głosy - falset Vallana, śpiewny głos Quińonesa z Chichaya, inne głosy, wybijające się ponad powszechnym już i potężnym chórem. Podniósł się i rozejrzał dookoła. Usta otwierały się i zamykały jednocześnie. Widok ten zniewalał go.

Nagle przepadł gdzieś lęk, że jego imię rozlegnie się w sypialni i że cała nienawiść, jaką kadeci kierowali teraz na Jaguara, zwróci się ku niemu. Jego własne usta ukryte za bandażami, zaczęły cicho szeptać: „Kapuś, kapuś”. Potem zamknął oko, palące go jak otwarty wrzód, i nie widział, co się stało, aż do momentu, gdy wrzawa przeobraziła się w ogólny tumult. Uderzenia, popychanie wstrząsały szafkami, skrzypiały łóżka, przekleństwa zakłócały rytm i jednolitość chóru. A jednak to nie Jaguar zaczął. Później dowiedział się, że to Boa złapał Arrospidego za nogi i ściągnął go na ziemię. Dopiero wtedy Jaguar zainterweniował, puszczając się nagle biegiem z drugiego końca sypialni, nie zatrzymywany przez nikogo, ale wszyscy nadal powtarzali obelgę i skandowali głośniej, kiedy patrzył któremuś w oczy. Pozwolili mu dobiec do miejsca, gdzie Arróspide i Boa tarzali się na ziemi, do połowy ciała wciśnięci pod pryczę Montesa. Nie ruszyli się nawet w momencie, gdy Jaguar, nie schylając się, zaczął dziko kopać brygadiera, jak worek z piaskiem. Potem, zapamiętał Alberto, rozległy się liczne krzyki, tupot nóg. Kadeci z wszystkich stron nadbiegali na środek sypialni. On sam położył się na łóżku, unosząc ręce przed sobą jak tarczę, by osłonić się przed ciosami. W tej kryjówce na swej pryczy widział, jak jeden po drugim kadeci z oddziału rzucają się na Jaguara, jak dziesiątki rąk porywają go z miejsca, odsuwają od Arrospidego i Boi, rzucają na ziemię w przejściu między łóżkami przy rosnącym wrzasku. Alberto dostrzegał wśród tej kotłowaniny ciał twarze Vallana i Mesy, Valdivii i Romera, słyszał, jak sobie nawzajem dodawali odwagi: „W kość mu dać! Zasrany kapuś! Trzeba mu dać wycisk, niech popamięta! Udawał odważniaka, łajza jedna!”. Pomyślał: „Zbiją go. I Boę też!”. Ale nie trwało to długo. W chwilę później w sypialni rozległ się gwizdek, kapral wołał na zbiórkę, trzej ostatni z każdego oddziału do raportu, całe zamieszanie i bitwa ustały jak za skinieniem czarodziejskiej pałeczki. Alberto wypadł biegiem i znalazł się wśród 267

pierwszych na zbiórce. Potem odwrócił się i próbował zobaczyć, gdzie stoją Arróspide, Jaguar i Boa, ale nie było ich w szeregu. Ktoś powiedział: „Poszli do łazienki. Lepiej, żeby ich nie widzieli, dopóki sobie twarzy nie umyją. I dosyć tej rozróby”. Porucznik Gamboa wyszedł ze swego pokoju i zatrzymał się na chwilę na korytarzu, ocierając czoło chustką. Pocił się. Skończył właśnie pisać list do żony, a teraz szedł do wartowni oddać go dyżurnemu porucznikowi, żeby go wysłał ranną pocztą. Doszedł do placu apelowego. Prawie bezwiednie skierował się do La Perlity. Z łąki zobaczył Paulina rozłamującego brudnymi palcami bułki, które będzie potem sprzedawał z kiełbasą podczas przerwy. Dlaczego nie podjęto żadnych kroków przeciw Paulinowi, mimo że w raporcie zwrócił uwagę na nielegalny handel alkoholem i papierosami, jaki prowadził mieszaniec? Czy Paulino był rzeczywistym przedsiębiorcą czy też tylko parawanem? Odsunął od siebie te myśli ze zniecierpliwieniem. Spojrzał na zegarek: za dwie godziny kończy służbę i będzie miał dwadzieścia cztery godziny wolne. Dokąd iść? Nie

uśmiechało mu się wcale pójście do pustego domu w Barranco. Siedziałby sam, ze swoimi zmartwieniami, znudzony. Mógłby odwiedzić któregoś z krewnych, zawsze cieszyli się z jego odwiedzin i skarżyli się, że za rzadko ich widuje. Wieczorem może wybierze się do kina, zawsze był jakiś film wojskowy albo o gangsterach w którymś z kin w Barranco. Kiedy był kadetem, w każdą niedzielę szedł z Rosą do kina na poranek i na seans popołudniowy, czasami na ten sam film. Podkpiwał sobie z dziewczyny, która szczerze [cierpiała na meksykańskich] melodramatach i szukała jego dłoni w ciemności, jakby prosząc go o opiekę, ale to dotknięcie wzruszało go i budziło w nim skrytą radość. Minęło prawie osiem lat. Do niedawna, jeszcze kilka tygodni temu, nigdy nie przypominał sobie przeszłości, cały wolny czas poświęcał na robienie planów na przyszłość. Jak dotąd osiągnął swe cele, nikt nie odebrał mu stanowiska, jakie uzyskał po opuszczeniu szkoły podchorążych. Dlaczego, od czasu tych niedawnych kłopotów stale myślał z pewną goryczą o swojej młodości? - Co panu porucznikowi podać? - spytał Paulino, kłaniając się. - Cole. Mdło mu się robiło od słodkawego, gazowanego napoju. Czy warto było tyle godzin poświęcić na nauczenie się na pamięć tych suchych stron, włożyć tyleż starania w naukę kodeksów i regulaminów, co w kursy strategii, logistyki i geografii wojskowej? „Ład i dyscyplina składają się na sprawiedliwość - wyrecytował Gamboa z gorzkim uśmiechem - i stanowią niezbędne instrumenty racjonalnego życia zbiorowego. Ład i dyscyplinę uzyskuje się, dostosowując rzeczywistość do praw”. Kapitan Montero zmusił ich do wbicia sobie do głowy nawet przedmów 268

regulaminów. Przezywali go „Adwokacik”, bo był fanatykiem cytatów prawnych. „Doskonały profesor pomyślał Gamboa. - I świetny oficer. Czy długo jeszcze będzie kisł w garnizonie Borja? Po powrocie ze szkoły podchorążych w Chorrillos Gamboa naśladował kapitana Montero. Został skierowany do Ayabucho i szybko zdobył reputację surowego. Oficerowie nazywali go „Prokurator”, a szeregowi „Zły”. Żartowali z jego ścisłości w trzymaniu się regulaminu, ale wiedział, że w głębi duszy odczuwali szacunek pomieszany z pewnym podziwem. Jego kompania była najlepiej wyćwiczona, najbardziej zdyscyplinowana. Nawet nie potrzebował karać żołnierzy.

Po ostrym szkoleniu i kilku ostrzeżeniach wszystko szło jak z płatka. Jak dotąd narzucenie dyscypliny było dla Gamboi czymś, równie łatwym, jak podporządkowanie się jej. Sądził, że w szkole kadetów będzie tak samo. Teraz wątpił. Jak tu ślepo ufać przełożonym po tym, co się zdarzyło? Najrozsądniej było chyba postępować tak jak inni. Kapitan Garrido miał niewątpliwie rację, regulaminy należy interpretować rozumnie, a przede, wszystkim dbać o swoje bezpieczeństwo, o swoją przyszłość. Przypomniał sobie, że w krótkim czasie po tym, jak otrzymał skierowanie do szkoły imienia Leoncia Prado, miał incydent z pewnym kapralem. Był to bezczelny góral, który śmiał mu się w żywe oczy, podczas gdy on go karcił, Gamboa uderzył go w twarz, a kapral powiedział przez zęby: „Gdybym był kadetem, nie uderzyłby mnie pan, panie poruczniku”. Koniec końców niegłupi był ten kapral. Zapłacił za colę i wrócił na plac apelowy. Tego rana złożył cztery nowe meldunki dotyczące kradzieży tematów egzaminacyjnych, znalezionych butelek alkoholu, gry w karty w sypialniach i urywania się z koszar na noc. Teoretycznie rzecz biorąc ponad połowa kadetów pierwszego oddziału powinna trafić przed Radę Oficerów. Wszyscy mogli zostać surowo ukarani, niektórzy nawet usunięci ze szkoły. Jego raporty odnosiły się wyłącznie do pierwszego oddziału. Nie miałoby sensu rewidować innych sypialni: kadeci mieli dość czasu na to, by zniszczyć lub schować butelki i karty. W raportach Gamboa nawet nie wspominał o pozostałych kompaniach. Niech zajmują się nimi ich dowódcy. Kapitan Garrido przeczytał raporty w jego obecności z roztargnioną miną. Potem zapytał go: - Po co te raporty, Gamboa? - Jak to po co, panie kapitanie? Nie rozumiem. - Sprawa jest zamknięta. Przedsięwzięto już wszystkie odpowiednie kroki. - Zamknięto sprawę kadeta Fernandeza, panie kapitanie. Ale nie całą resztę. Kapitan uczynił gest wyrażający znudzenie. Wziął papiery do ręki i znowu je przejrzał. Jego szczęki nadal niezmordowanie żuły, w sposób tyleż niepotrzebny, co spektakularny. 269

- Chodziło mi o to, Gamboa, że po co te papiery. Już mi pan złożył ustny raport. Po co to wszystko pisać? Prawie cały pierwszy oddział dostał już koszarniaka. Jak daleko chce pan się posunąć? - Jeśli zbierze się Rada Oficerów, będzie potrzeba pisemnych raportów, panie kapitanie.

- Aha - rzekł kapitan. - Pan wciąż ma w głowie to zebranie Rady, jak widzę. Chce pan, żebyśmy zrobili dyscyplinarkę dla całego roku? - Ja tylko składam raport dotyczący mojej kompanii, panie kapitanie. Pozostałe to nie moja rzecz. - Dobrze - rzekł kapitan. - Już mi pan dał te raporty. Teraz niech pan zapomni o tej sprawie i zostawi ją mnie. Ja się wszystkim zajmę. Gamboa wyszedł. Od tego momentu prześladujące go przygnębienie jeszcze się pogłębiło. Tym razem postanowił nie zajmować się więcej tą sprawą, nie podejmować żadnej inicjatywy. „Tak naprawdę to dziś wieczór dobrze by mi zrobiło porządnie się upić” - pomyślał. Poszedł do wartowni i wręczył list dyżurnemu oficerowi. Poprosił go, by wysłał go poleconym. Wyszedł z wartowni i zobaczył na progu budynku administracji komendanta szkoły, podpułkownika Altunę. Ten dał mu znak, by się zbliżył. - Cześć, Gamboa - rzekł. - Odprowadzę pana kawałek. Podpułkownik odnosił się zawsze bardzo serdecznie do Gamboi, chociaż ich stosunki były wyłącznie służbowe. Skierowali się w stronę jadalni oficerów. - Muszę panu powiedzieć złą nowinę, Gamboa - Altuna szedł z rękami założonymi do tyłu. - To prywatna informacja, między przyjaciółmi. Rozumie pan, co mam na myśli, prawda? - Tak jest, panie pułkowniku. - Major ma do pana duży żal, Gamboa. Pułkownik też. Człowieku, ależ pan… Ale to inna sprawa. Radzę panu jak najszybciej zakręcić się w ministerstwie. Zwrócili się o pana natychmiastowe przeniesienie. Obawiam się, że sprawa posunęła się naprzód, nie ma pan za dużo czasu. Ma pan za sobą dobrą opinię służbową, ale w tych wypadkach bardzo pożyteczne jest mieć kogoś wpływowego, pan wie. „Nie będzie wcale jej się to podobało teraz wyjechać z Limy - pomyślał Gamboa. - W każdym razie będę musiał przez jakiś czas zostawić ją tutaj z rodziną. Aż znajdę jakieś mieszkanie, służącą”. - Bardzo dziękuję, panie pułkowniku - rzekł. - Nie wie pan, dokąd zamierzają mnie przenieść? 270

- Nie zdziwiłbym się, gdyby posłali pana do jakiegoś garnizonu w puszczy. Albo na punę. O tej porze roku nie zmienia się ludzi, są tylko wolne miejsca na obsadzenie w trudnych garnizonach. Toteż niech pan nie traci czasu. Może uda się panu dostać do jakiegoś większego miasta, do Arequipy albo Trujillo. Aha, i proszę nie zapominać, że wszystko to mówię panu w zaufaniu, po przyjacielsku. Nie chciałbym mieć kłopotów. - Może być pan spokojny, panie pułkowniku - przerwał mu Gamboa. - I jeszcze raz bardzo dziękuję. Alberto zobaczył go wychodzącego z sypialni. Jaguar przeszedł między łóżkami, obojętny na złośliwe lub kpiące spojrzenia kadetów, którzy leżeli na swoich posłaniach, paląc niedopałki, strząsając popiół na kawałki papieru albo do pustych pudełek od zapałek. Szedł powoli, nie patrząc na nikogo, ale z podniesionym wzrokiem; dotarłszy do drzwi otworzył je jednym pchnięciem i zatrzasnął za sobą gwałtownie. Raz jeszcze Alberto zadawał sobie pytanie, widząc między dwoma szafkami twarz Jaguara, jak to możliwe, że ta twarz pozostała nie tknięta po tym, co się zdarzyło. A jednak jeszcze lekko kulał. W dzień awantury Urioste oświadczył w jadalni: „To ja mu przetrąciłem nogę”. Ale nazajutrz rano domagali się zapisania tego na swoje konto Vallano oraz Nuńez, Revilla, a nawet słabowity Garcia. Kłócili się głośno na ten temat, w obecności Jaguara, jak gdyby mówili o nieobecnym. Boa natomiast miał spuchnięte usta i głębokie, krwawiące zadrapania dookoła szyi. Alberto poszukał go wzrokiem: leżał na swojej pryczy, a Niewygrzana, wyciągnięta na nim, lizała mu zadrapania swoim długim, czerwonym językiem. „Najdziwniejsze - pomyślał Alberto - że do Boi też się nie odzywa. Rozumiem, że już nie rozmawia z Kędziorem, który tego dnia się załamał, ale Boa stanął za nim, dostał, bijąc się w jego obronie. Jaguar jest niewdzięcznikiem”. Zresztą oddział też, jak się zdawało, zapomniał o interwencji Boi. Rozmawiali z nim, żartowali jak dawniej, podawali mu papierosy, kiedy palili w kilku. „Najdziwniejsze - myślał Alberto - to, że nikt się nie umawiał, żeby go bojkotować. A lepiej działa, niż gdyby się zmówili”. Tego dnia Alberto przypatrywał mu się z daleka podczas przerwy. Jaguar zszedł ze szkolnego podwórza na łąkę i przechadzał się po trawniku z rękami w kieszeni, kopiąc kamyczki. Boa podszedł do niego i zaczął iść u jego boku. Musieli spierać się o coś, bo kręcił głową i wymachiwał pięściami. Potem odszedł. Na drugiej przerwie było tak samo. Tym razem podszedł do niego Kędzior, ale ledwie się zbliżył, Jaguar odepchnął go i Kędzior wrócił zaczerwieniony do klasy. Podczas lekcji kadeci rozmawiali, wymyślali sobie nawzajem, pluli na siebie, bombardowali się papierowymi pociskami, przerywali profesorom rżąc, rycząc, chrząkając, kwicząc, miaucząc,

szczekając: życie znów toczyło się normalnie. Ale wszyscy wiedzieli, że między nimi znajduje się 271

wygnaniec. Jaguar spędzał czas lekcji z rękami skrzyżowanymi na pulpicie, z niebieskimi oczami wbitymi w tablicę, nie otwierając ust, nie notując, nie odwracając głowy w niczyją stronę. „To wygląda tak, jak gdyby to on bojkotował nas - pomyślał Alberto. - Jak gdyby to on karał oddział”. Od tego dnia Alberto czekał, aż Jaguar przyjdzie do niego domagać się wyjaśnień, że zechce zmusić go do wyjawienia pozostałym prawdy. Zastanawiał się nawet nad tym, co powie oddziałowi dla usprawiedliwienia owej denuncjacji. Nie Jaguar ignorował go, tak samo jak innych. Wtedy Alberto pomyślał, że Jaguar szykuje przykładną zemstę. Wstał i wyszedł z sypialni. Na dziedzińcu roiło się od kadetów. Była to owa pora dnia, gdy popołudnie i wieczór równoważą się i jakby wzajemnie neutralizują w niepewnym świetle zmierzchu. Półmrok zacierał perspektywę koszar, pozwalał dostrzec sylwetki kadetów w ich grubych kurtkach, ale zacierał ich rysy, sprowadzając do jednego tonu popielatej szarości barwę jasnoszarego dziedzińca, prawie biały plac apelowy i pusty trawnik. Obłudne światło fałszowało także ruchy i odgłosy: wszyscy sprawiali wrażenie, jakby poruszali się szybciej lub wolniej niż w rzeczywistości; w gasnącym blasku dnia jak gdyby mówili przez zęby, szeptali lub piszczeli, a kiedy dwie sylwetki spotykały się, zdawały się to pieścić, to walczyć ze sobą. Alberto skierował się na łąkę, podnosząc kołnierz kurtki. Nie słyszał szumu fal, morze było pewnie spokojne. Napotkawszy na wyciągniętą w trawie postać, pytał: „Jaguar?”. Nie odpowiadali mu albo klęli: Jaguar to nie ja, ale jeśli potrzeba ci kija, mam tutaj coś, frajerze”. Poszedł do ubikacji koło budynku szkoły. Na progu pogrążonego w mroku pomieszczenia czerwone punkciki rozbłyskiwały nad sedesami. Krzyknął: Jaguar!”. Nikt nie odpowiadał, ale domyślił się, że wszyscy na niego patrzą: światełka znieruchomiały. Wrócił na łąkę i udał się do ubikacji w pobliżu La Perlity. Nocą nikt ich nie używał, były pełne szczurów. Już od drzwi dostrzegł żarzący się punkcik i samotną sylwetkę. - Jaguar? - Co takiego? Alberto wszedł i zaświecił zapałkę. Jaguar stał, poprawiając pasek. Poza nimi nie było nikogo. Rzucił zwęgloną zapałkę.

- Chcę z tobą pomówić. - Nie mamy nic do gadania - rzekł Jaguar. - Spływaj. - Dlaczego nie powiedziałeś im, że to ja doniosłem o wszystkim Gamboi? Jaguar roześmiał się swoim pogardliwym i zimnym śmiechem, którego Alberto nie słyszał od czasu, gdy wszystko się zdarzyło. Usłyszał szybkie tupanie drobnych łapek umykających w 272

ciemności. Jego śmiechu boją się nawet szczury” - pomyślał. - Co ty myślisz, że wszyscy są tacy jak ty? - rzekł Jaguar. - Mylisz się. Ja nie jestem kapusiem i nie rozmawiam z kapusiami. Zjeżdżaj stąd. - I pozwolisz, żeby dalej myśleli, że to ty zrobiłeś? - Alberto uprzytomnił sobie, że mówi z szacunkiem, prawie serdecznie; - Dlaczego? - Ja ich wszystkich nauczyłem, jak się zachowuje mężczyzna - rzekł Jaguar. - Myślisz, że mi na nich zależy? Jeśli o mnie chodzi, mogą wszyscy iść do cholery. Nic mnie nie obchodzi, co sobie myślą. Ty tak samo. Wynoś się. - Jaguar - rzekł Alberto. - Przyszedłem, bo chciałem ci powiedzieć, że żałuję tego wszystkiego. Bardzo mi przykro. - Może jeszcze się rozpłaczesz? - rzekł Jaguar. - Lepiej się do mnie nie odzywaj. Powiedziałem ci już, że nie chcę z tobą mieć nic wspólnego. - Nie mów tak - rzekł Alberto. - Chcę być twoim przyjacielem. Powiem im, że to ja zrobiłem, a nie ty. Bądźmy przyjaciółmi. - Nie chcę być twoim przyjacielem - rzekł Jaguar. - Jesteś biedny kapuś i mdło mi się robi na twój widok. Won stąd. Tym razem Alberto usłuchał. Nie wrócił do sypialni. Położył się na trawie i przeleżał tak aż do gwizdka na kolację.

273

EPILOG

… wewnątrz każdego rodu zgnilizna szerzy swoje panowanie… Carlos German Belli Kiedy porucznik Gamboa stanął w drzwiach sekretariatu roku, kapitan Garrido wkładał jakiś zeszyt do szafy. Stał tyłem, ucisk krawatu marszczył mu skórę na szyi. Gamboa powiedział „dzień dobry” i kapitan odwrócił się. - Czołem, Gamboa - rzekł z uśmiechem. - Gotów do odjazdu? - Tak jest, panie kapitanie - Porucznik wszedł do pokoju. Miał na sobie wyjściowy mundur. Zdjął kepi. Cienki rowek otaczał jego czoło, skronie i tył głowy doskonałym kręgiem. - Przed chwilą pożegnałem się z pułkownikiem, komendantem i majorem. Tylko pana mi brakuje. - Kiedy pan jedzie? - Jutro rano. Ale mam jeszcze sporo rzeczy do załatwienia. - Gorąco się zrobiło - rzekł kapitan. - Lato będzie w tym roku upalne, usmażymy się. Roześmiał się. - Zresztą panu wszystko jedno. Na punie latem czy zimą jest tak samo. - Jeśli nie lubi pan upałów - zażartował Gamboa - możemy się zamienić. Zostanę na pana miejscu, a pan pojedzie do Juliaca. - Za nic w świecie - rzekł kapitan, biorąc go pod rękę. - Chodźmy, napijemy się czegoś.

Wyszli. Na progu jednej z sypialni kadet z czerwonymi patkami dyżurnego w koszarach liczył stos mundurów. - Dlaczego ten kadet nie jest na lekcji? - spytał Gamboa. - Niepoprawny pan jest - rzekł wesoło kapitan. - Co pana teraz może obchodzić, co robią kadeci? - Ma pan rację. To prawie nałóg. Weszli do kasyna i kapitan zamówił piwo. Sam nalał do szklanek. Wypili. Na zdrowie. - Nigdy nie byłem w Puno - rzekł kapitan. - Ale zdaje mi się, że to niezłe miasto. Z Juliaca można dojechać pociągiem lub autem. Od czasu do czasu będzie pan mógł też zrobić wypad do Arequipy. - Tak - rzekł Gamboa. - Jakoś się przyzwyczaję. - Bardzo mi przykro z powodu pana - rzekł kapitan. - Może mi pan wierzyć, ja bardzo pana cenię, Gamboa. Niech pan sobie przypomni, ostrzegałem pana. Poza tym niech pan na przyszłość nie zapomina, że w wojsku regulaminu uczy się podwładnych, a nie przełożonych. 274

- Nie lubię, jak mi się współczuje, panie kapitanie. Nie poszedłem do wojska po to, by mieć łatwe życie. Garnizon w Juliaca czy szkoła kadetów, wszystko mi jedno. - Tym lepiej. No, nie będziemy się spierać. Na zdrowie. Wypili resztę piwa i kapitan znowu napełnił szklanki. Przez okno widać było łąkę. Trawa wydawała się wyższa i jaśniejsza. Wigoń przebiegał kilka razy, rozglądając się nerwowo we wszystkie strony swymi rozumnymi oczyma. - To przez ten upał - rzekł kapitan, wskazując zwierzę palcem. - Nie może się przyzwyczaić. Zeszłego lata o mało nie oszalał. - Będę widział dużo wigoni - rzekł Gamboa. - I może nauczę się języka keaua. - Ma pan jakichś kolegów w Juliaca? - Muńoza. Nikogo więcej. - Osioł Muńoz? Równy gość. Niepoprawny pijaczyna.

- Mam do pana prośbę, panie kapitanie. - Ależ proszę bardzo, proszę. - Chodzi o jednego kadeta. Muszę z nim porozmawiać sam na sam, poza szkołą. Czy może mu pan dać przepustkę? - Na jak długo? - Najwyżej pół godziny. - Aha - rzekł kapitan z chytrym uśmiechem. - Aha. - To prywatna sprawa. - Rozumiem. Chce pan mu dać po gębie? - Nie wiem - rzekł Gamboa. - Niewykluczone. - Fernandezowi? - spytał kapitan półgłosem. - Nie warto. Jest lepszy sposób, żeby go załatwić. Biorę to na siebie. - To nie o niego chodzi - rzekł Gamboa. - O tego drugiego. W każdym razie już pan nie może nic mu zrobić. - Nic? - rzekł kapitan poważnie. - A jeśli straci rok, to mało? - Za późno - rzekł Gamboa. - Wczoraj skończyły się egzaminy. - Ba - rzekł kapitan. - To drobnostka. Jeszcze nie wpisano stopni. - Mówi pan poważnie? Kapitan odzyskał raptownie dobry humor. - Żartuję, Gamboa - rzekł ze śmiechem. - Niech pan się niczego nie obawia. Nie popełnię żadnej niesprawiedliwości. Niech pan weźmie tego kadeta i robi z nim, co się panu podoba. Tylko niech pan nie naruszy mu twarzy, nie chcę więcej żadnej draki. 275

- Dziękuję, panie kapitanie - Gamboa nałożył kepi. - Teraz muszę iść. Do rychłego zobaczenia, mam nadzieję. Podali sobie ręce. Gamboa poszedł do budynku szkolnego, porozmawiał z kapralem i wrócił do wartowni, gdzie zostawił walizkę. Dyżurny porucznik wyszedł mu naprzeciw. - Telegram do ciebie, Gamboa. Otworzył go i szybko przeczytał. Potem schował papier do kieszeni. Usiadł na ławce. Żołnierze wstali i zostawili go samego. Znieruchomiał, z wzrokiem zagubionym, zamyślony. - Złe nowiny? - spytał go dyżurny oficer. - Nie, nie - rzekł Gamboa. - Sprawy rodzinne. Porucznik polecił jednemu z żołnierzy, by przygotował kawę i spytał Gamboę, czy też chce. Zgodził się. W chwilę później Jaguar stanął w drzwiach wartowni. Gamboa wypił kawę duszkiem i wstał. - Ten kadet wyjdzie ze mną na chwilę - rzekł do dyżurnego oficera. - Ma pozwolenie od kapitana. Wziął walizkę i wyszedł na bulwar Costanera. Szedł po ubitej ziemi nad skrajem urwiska. Jaguar szedł za nim kilka kroków z tyłu. Skierowali się ku alei Palmeras. Kiedy stracili z oczu szkołę, Gamboa postawił walizkę na ziemi. Wyjął z kieszeni kartkę. - Co to znaczy? - rzekł. - Wszystko tu wyraźnie napisałem, panie poruczniku - odparł Jaguar. - Nie mam nic więcej do powiedzenia. - Ja już nie jestem oficerem szkoły - rzekł Gamboa. - Dlaczego zwróciliście się do mnie? Dlaczego nie zgłosiliście się do kapitana roku? - Nie chcę mieć do czynienia z kapitanem - rzekł Jaguar. Przybladł lekko, a jego jasne oczy unikały wzroku Gamboi. Nie było nikogo w pobliżu. Słychać było szum morza. Gamboa otarł czoło i przesunął kepi do tyłu. Rowek pojawił się pod daszkiem, czerwieńszy i głębszy od pozostałych zmarszczek na czole. - Dlaczego to napisaliście? - powtórzył. - Dlaczego to zrobiliście?

- To pana nie obchodzi - rzekł Jaguar łagodnie i bez buntu. - Pan tylko ma mnie zaprowadzić do pułkownika i nic więcej. - Myślicie, że tym razem wszystko pójdzie równie łatwo, jak za pierwszym razem? - rzekł Gamboa. - Tak myślicie? A może chcecie się zabawić moim kosztem? - Nie jestem głupcem - rzekł Jaguar z pogardliwym gestem. - Ale nie boję się nikogo, panie 276

poruczniku, niech pan wie, ani pułkownika, ani nikogo. Broniłem ich przed chłopakami z czwartego, kiedy wstąpili do szkoły. Umierali ze strachu przed chrztem, trzęśli się jak baby, a ja nauczyłem ich zachowywać się po męsku. A przy pierwszej okazji odwrócili się ode mnie. Wie pan, czym oni są? Nędznikami, bandą zdrajców. Wszyscy. Mam powyżej uszu szkoły, panie poruczniku. - Dość tych bajek - rzekł Gamboa. - Bądźcie szczerzy. Dlaczego napisaliście tę kartkę? - Oni myślą, że jestem kapusiem - rzekł Jaguar. - Rozumie pan? Nawet nie spróbowali dowiedzieć się prawdy, nic, ledwie otworzono szafki, ci niewdzięcznicy odwrócili się ode mnie. Widział pan ściany w ubikacjach? .Jaguar kapuś”, .Jaguar donosiciel”, wszędzie. A ja to zrobiłem dla ich dobra, to najgorsze. Co mogłem zyskać na tym? No niech pan powie, panie poruczniku. Nic, prawda? Wszystko robiłem dla oddziału. Nie chcę być wśród nich ani minuty dłużej. Byli dla mnie jakby rodziną i chyba dlatego jeszcze bardziej się nimi brzydzę. - To nieprawda - rzekł Gamboa. - Kłamiecie. Jeśli opinia kolegów ma dla was takie znaczenie, to jak możecie chcieć, żeby się dowiedzieli, że jesteście mordercą? - Nic mnie nie obchodzi ich zdanie - rzekł Jaguar głucho. - To ich niewdzięczność mnie boli, nic więcej. - Nic więcej? - rzekł Gamboa z kpiącym uśmiechem. - Po raz ostatni proszę was o szczerość. Dlaczego nie powiedzieliście im, że to kadet Fernandez ich wydał? Całe ciało Jaguara nagle skurczyło się, jak gdyby przeszyte znienacka ostrym bólem. - W jego przypadku to nie to samo - rzekł ochrypłym głosem, mówił z trudem. - To nie to samo, panie poruczniku.

Tamci zdradzili mnie z tchórzostwa. On chciał pomścić Niewolnika. Jest kapusiem, zawsze to przykro, ale zrobił to dla pomszczenia przyjaciela. Nie widzi pan różnicy, panie poruczniku? - Zmiatajcie - rzekł Gamboa. - Nie mam zamiaru tracić z wami więcej czasu. Nie interesują mnie wasze poglądy na temat wierności i zemsty. - Nie mogę spać - wybełkotał Jaguar. - To prawda, panie poruczniku, przysięgam panu na wszystko, co najświętsze. Nie wiedziałem, co to znaczy żyć pod takim ciężarem. Niech pan się nie złości i spróbuje mnie zrozumieć, nie proszę o wiele. Wszyscy mówią: „Gamboa to najtwardszy z oficerów, ale to jedyny sprawiedliwy”. Dlaczego pan nie słucha? - Tak - rzekł Gamboa. - Teraz słucham. Dlaczego zabiliście tego chłopca? Dlaczego napisaliście do mnie tę kartkę? - Bo myliłem się co do tamtych, panie poruczniku. Chciałem ich uwolnić od takiego typa. 277

Niech pan się zastanowi nad tym, co się stało, a zobaczy pan, że każdy mógł się pomylić. Tamten doprowadził do wyrzucenia Cavy, żeby móc wyjść na miasto na parę godzin. Nie zawahał się zrujnować życia koledze, by dostać przepustkę. Każdemu by się od tego niedobrze zrobiło. - Dlaczego teraz zmieniliście zdanie? - rzekł porucznik. - Dlaczego nie powiedzieliście mi prawdy, kiedy was przesłuchiwałem? - Nie zmieniłem zdania - rzekł Jaguar. - Tyle że - zawahał się i przytaknął jakby sam swoim myślom teraz lepiej rozumiem Niewolnika. Dla niego nie byliśmy kolegami, tylko wrogami. Mówiłem panu, że nie wiedziałem, co to znaczy żyć pod stałą presją. Wszyscy się nad nim znęcaliśmy, to najczystsza prawda, aż do znudzenia, a ja najbardziej. Nie mogę zapomnieć jego twarzy, panie poruczniku. Przysięgam panu, że w gruncie rzeczy nie wiem, jak to zrobiłem. Chciałem go zbić, nastraszyć go. Ale tego rana zobaczyłem go przed sobą, z podniesioną głową, i wycelowałem do niego. Chciałem zemścić się za cały oddział, skąd mogłem wiedzieć, że inni są gorsi od niego, panie poruczniku. Chyba najlepiej będzie wsadzić mnie do więzienia. Wszyscy mówili, że tak skończę, moja matka, pan też. Może pan czuć satysfakcję, panie poruczniku.

- Nie mogę go sobie przypomnieć - rzekł Gamboa i Jaguar spojrzał na niego zbity z tropu. To znaczy jako kadeta. Innych dobrze zapamiętałem, ich zachowanie podczas ćwiczeń polowych, ich sposób noszenia munduru. Ale Arany nie przypominam sobie. A przecież przez trzy lata był w mojej kompanii. - Niech mi pan nie daje żadnych rad - rzekł Jaguar zmieszany. - Niech pan nic nie mówi. Nie lubię, kiedy… - Nie mówiłem do was - rzekł Gamboa. - Nie przejmujcie się, nie zamierzam wam dać żadnej rady. Idźcie już. Wracajcie do szkoły. Macie przepustkę tylko na pół godziny. - Panie poruczniku - rzekł Jaguar. Stał przez chwilę z otwartymi ustami i powtórzył: - Panie poruczniku. - Sprawa Arany została zamknięta - rzekł Gamboa. - Wojsko nie chce słyszeć ani słowa więcej na ten temat. Nikt nie może zmusić ich do zmiany zdania. Łatwiej byłoby wskrzesić kadeta Aranę, niżeli przekonać wojsko, że popełniło błąd. - Nie zaprowadzi mnie pan do pułkownika? - zapytał Jaguar. - Nie wysłaliby pana do Juliaca, panie poruczniku. Niech pan nie robi takiej miny, myśli pan, że nie zdaję sobie sprawy, jak pana urządzili przez tę historię? Niech mnie pan zaprowadzi do pułkownika. 278

- Wiecie, co to są niepotrzebne cele? - rzekł Gamboa, a Jaguar spojrzał na niego pytająco. Posłuchajcie, kiedy nieprzyjaciel jest bez broni i poddał się, żaden odpowiedzialny przeciwnik nie będzie do niego strzelał. Nie tylko z powodów moralnych, lecz wojskowych także, przez oszczędność. Nawet na wojnie nie powinno być niepotrzebnych ofiar. Rozumiecie mnie. Idźcie teraz do szkoły i postarajcie się na przyszłość, żeby śmierć kadeta Arany na coś się przydała. Rozdarł trzymaną kartkę i rzucił ją na ziemię.

- Idźcie - dodał. - Już niedługo pora obiadu. - Pan nie wraca, panie poruczniku? ? - Nie - rzekł Gamboa. - Może się kiedyś zobaczymy. Wziął swoją walizkę i oddalił się aleją Palmeras w kierunku dzielnicy Bellavista. Jaguar patrzył za nim przez chwilę. Potem podniósł leżące strzępy papieru. Gamboa przedarł je na połowę. Przystawiając je do siebie można było przeczytać je łatwo. Zdziwił się, widząc jeszcze dwa kawałki papieru oprócz kartki z zeszytu, na której napisał: „Poruczniku Gamboa, to ja zabiłem Niewolnika. Może pan złożyć meldunek i zaprowadzić mnie do pułkownika”. Pozostałe dwie połówki składały się na telegram: „Dwie godziny temu urodziła się córka. Rosa bardzo dobrze. Gratulacje. Posyłam list. Andres”. Podarł wszystkie kawałki papieru na drobne strzępki i rozrzucał je po drodze w stronę urwiska. Przechodząc obok jednej z willi, zatrzymał się: to był spory dom pośród obszernego ogrodu. To tutaj kradł po raz pierwszy. Doszedł do bulwaru Costanera. Spojrzał w dół na morze: było mniej szare niż zazwyczaj. Fale rozbijały się u brzegu i prawie natychmiast nikły. Białe, ostre światło wydawało się pochodzić z dachów domów i wznosić pionowo ku bezchmurnemu niebu. Alberto odnosił wrażenie, że oczy by mu pękły, gdyby zatrzymał dłużej spojrzenie na jednej z tych fasad o szerokich oknach, które pochłaniały promienie słońca jak różnokolorowe gąbki, by odsyłać je w tysiącach błysków. Pod cienką jedwabną koszulą pocił się. Co chwila musiał ocierać ręcznikiem twarz. Aleja była pusta i to było dziwne: na ogół o tej porze zaczynała się zapełniać samochodami sunącymi na plażę. Spojrzał na zegarek: nie zobaczył godziny, oczy przyglądały się zafascynowane błyskami strzałek, cyferblatu, kółka sprężyny, złotego łańcuszka. Był to piękny zegarek, z czystego złota. Poprzedniego dnia wieczorem Pluto powiedział mu w parku Salazar: „Wygląda jak stoper”. Odpowiedział wtedy: „Bo to rzeczywiście stoper. Jak myślisz, dlaczego ma 279

cztery strzałki i dwie sprężyny? W dodatku jest wodoszczelny i odporny na wstrząsy”. Nie chcieli mu wierzyć, a on wyjął zegarek z kieszonki i powiedział Marceli: „Rzuć go na ziemię, żeby się przekonali”. Nie miała odwagi, piszczała i protestowała. Pluto, Helena, Emilio, Bebe, Paco popędzali ją. „Naprawdę mam rzucić, naprawdę?” „Ależ tak - powtarzał Alberto. - Rzuć go wreszcie”. Kiedy puściła zegarek na ziemię, siedem par ciekawych oczu spodziewało się, że zegarek rozbije się w tysiąc kawałków. Ale zegarek tylko odbił się lekko i opadł. Alberto podniósł go potem i podał im: był nietknięty, bez jednej rysy, i chodził. Później sam go zanurzył w małej fontannie w parku, by pokazać im, że jest wodoszczelny. Alberto uśmiechał się. Pomyślał: „Dzisiaj będę się z nim kąpał na plaży Herradura”. Dając mu ten prezent na Boże Narodzenie, ojciec powiedział: „To za dobre stopnie na egzaminie. Nareszcie zaczynasz być na poziomie swojego nazwiska. Wątpię, czy któryś z twoich kolegów ma taki zegarek. Będziesz mógł zadawać szyku”. Rzeczywiście zegarek stał się wczorajszego wieczoru centralnym tematem rozmów w parku. „Mój ojciec zna życie” - pomyślał Alberto. Skręcił w aleję Primavera. Czuł się zadowolony i pełen wigoru idąc między tymi willami w bujnych ogrodach, w świetle odbijającym się od chodników. Bawiły go biegające po pniach i gałęziach drzew plamy cienia i światła. „Lato jest fantastyczne - pomyślał. - Jutro jest poniedziałek, a dla mnie będzie taki sam dzień jak dzisiaj. Wstanę o dziewiątej, przyjdę po Marcelę i pójdziemy razem na plażę. Po południu kino, a wieczorem spacer w parku Salazar. To samo we wtorek, środę, czwartek, codziennie, aż do końca lata. A później już nie będę musiał wrócić do szkoły, tylko spakować walizki. Jestem pewien, że będzie mi się podobało w Stanach”. Raz jeszcze spojrzał na zegarek: wpół do, dziesiątej. Jeśli o tej porze słońce tak świeciło, to co będzie o dwunastej? - pomyślał. W prawej ręce niósł kąpielówki zawinięte w zielony ręcznik w białe paski. Pluto powiedział, że przyjdzie po niego o dziesiątej. Było jeszcze wcześnie. Przed wstąpieniem do szkoły kadetów zawsze spóźniał się na spotkania z kolegami. Teraz było odwrotnie, jak gdyby chciał odzyskać stracony czas. A pomyśleć tylko, że dwa lata z rzędu spędził wakacje w domu, nie widując się z nikim. A przecież dzielnica była tak blisko, mógłby wyjść któregokolwiek ranka, dojść do rogu ulic Diega Ferre i Colón, kilkoma słowami odzyskać przyjaciół. „Cześć. W tym roku nie mogłem się z wami spotykać przez ten internat. Mam trzy miesiące wakacji. Chcę je spędzić z wami, nie myśląc o koszarach, przepustkach, oficerach”. Co za znaczenie miała teraz cała przeszłość! W przedpołudniowym świetle roztaczała się wokół niego rzeczywistość opiekuńcza i promienna, przykre wspomnienia były jak ze śniegu, topniały na słońcu. 280

Nieprawda: wspomnienie szkoły kadetów ciągle jeszcze wywoływało to przykre, ponure wrażenie, pod wpływem którego serce mu się kurczyło, jak mimoza za dotknięciem ludzkiej dłoni. Tyle że owo złe samopoczucie było coraz bardziej przelotne, niby ziarnko kurzu w oku, spływało i znów wszystko było dobrze. Dwa miesiące wcześniej na wspomnienie szkoły imienia Leoncia Prado zły humor trwał, niesmak i rozterka prześladowały go przez cały dzień. Teraz mógł przypomnieć sobie wiele rzeczy tak, jak gdyby to były epizody widziane w kinie. Mógł już spędzać całe dnie, nie wywołując w pamięci twarzy Niewolnika. Przeszedł przez aleję Petit Thouars i zatrzymał się przed drugim domem od rogu. Gwizdnął. Ogród przed willą był pełen kwiatów, zroszona trawa lśniła. Już idę!” - rozległ się dziewczęcy głos. Rozejrzał się na wszystkie strony: nie było nikogo. Marcela pewnie schodziła po schodach. Zaprosi go do środka? Alberto zamierzał jej zaproponować spacer do dziesiątej. Poszliby w kierunku linii tramwajowej, pod drzewami alei. Mógłby ją całować. Marcela zjawiła się w głębi ogrodu: miała na sobie spodnie i wypuszczoną na wierzch bluzkę w czarne i wiśniowe paski. Szła ku niemu uśmiechając się i Alberto pomyślał: Jaka ładna”. Ciemne oczy i włosy kontrastowały z bardzo jasną cerą. - Cześć - rzekła Marcela. - Przyszedłeś bardzo wcześnie. - Jeśli chcesz, to sobie pójdę - powiedział. Czuł się pewny siebie. Z początku, zwłaszcza w dniach, które nastąpiły po zabawie, kiedy się oświadczył Marceli, czuł się onieśmielony w świecie swoje go dzieciństwa po tym mrocznym, trzyletnim nawiasie, podczas którego wszystkie piękne rzeczy były poza jego zasięgiem. Teraz był zawsze pewny siebie i mógł żartować nieznużenie, patrzeć na innych jak na równych sobie, niekiedy nawet spoglądać na nich z pewną wyższością. - Głuptas - rzekła. - Przejdziemy się? Pluto przyjedzie dopiero za pół godziny. - Tak - rzekła Marcela. - Chodźmy. - Uniosła palec do skroni. Co to miało znaczyć? - Moi rodzice śpią. Wczoraj byli na balu w Ancón. Wrócili późno. A ja przyszłam z parku już przed dziewiątą. Kiedy oddalili się kilka kroków od domu, Alberto wziął ją za rękę. - Widziałaś, jakie słońce? - rzekł. - Fantastycznie będzie na plaży. - Muszę ci coś powiedzieć - rzekła Marcela. Alberto spojrzał na nią: „Jest śliczna” - pomyślał. - Co takiego?

- Wczoraj poznałam twoją dziewczynę. Czy to był żart? Jeszcze się całkowicie nie oswoił, zdarzało się, że ktoś robił jakąś aluzję, 281

którą wszyscy rozumieli, a on czuł się zagubiony, jakby poruszał się po omacku. Nie mógł też wziąć odwetu: jak można by im zrobić kawały z koszar? Nagle ujrzał w myśli okropną scenę: Jaguar i Boa polują na Niewolnika przywiązanego do pryczy. - Kogo? - spytał ostrożnie. - Teresę - odpowiedziała Marcela. - Tę, co mieszka w dzielnicy Lince. Upał, o którym zapomniał, nagle stał się obecny, niczym przytłaczająca go, potężna i wroga siła. Poczuł, że się dusi. - Teresę? Marcela roześmiała się. - A po co, myślisz, zapytałam ciebie, gdzie ona mieszka? - Mówiła z odcieniem triumfu w głosie, była dumna ze swego wyczynu. - Pluto zawiózł mnie samochodem, kiedy wyszliśmy z parku. - Do niej, do domu? - wyjąkał Alberto. - Tak - rzekła Marcela. Jej czarne oczy płonęły. - Wiesz, co zrobiłam? Zastukałam do drzwi i ona mi otworzyła. Zapytałam ją, czy tu mieszka pani Grellot. Wiesz, kto to jest? Moja sąsiadka. - Przerwała na chwilę. - Miałam czas, żeby jej się przyjrzeć. Spróbował się uśmiechnąć. Rzekł półgłosem: „Zwariowałaś?”, ale znowu poczuł się nieswojo, jak gdyby doznał upokorzenia. - Powiedz - rzekła Marcela przewrotnie słodkim głosem - bardzo byłeś zakochany w tej dziewczynie?

- Nie - odpowiedział Alberto. - Jasne, że nie. Ot, taka szkolna historia. - To brzydula - krzyknęła Marcela nagle rozgniewana. - Brzydka chamka! Mimo swego zmieszania, Alberto czuł się mile połechtany. „Zakochała się we mnie po uszy pomyślał. - Skręca się z zazdrości”. - Wiesz dobrze, że kocham tylko ciebie - powiedział. - Nigdy nikogo nie kochałem. Marcela ścisnęła go za rękę. Zatrzymał się. Wyciągnął rękę, by objąć ją za ramiona i przygarnąć do siebie, ale opierała się. Odwracała twarz, oczy nieufnie rozglądały się dokoła. Nie było nikogo. Alberto tylko musnął jej usta. Poszli dalej. - Co ci ona powiedziała? - spytał Alberto. - Ona? - Marcela roześmiała się swobodnym, perlistym śmiechem. - Nic. Powiedziała mi, że tu mieszka jakaś pani, już nie pamiętam, takie dziwne nazwisko. Pluto miał zabawę na całego. 282

Zaczął dogadywać z samochodu, a ona zamknęła drzwi. Nic więcej. Nie widziałeś się z nią, prawda? - Nie - rzekł Alberto. - Oczywiście, że nie. - Powiedz, chodziłeś z nią na spacer do parku Salazar? - Nawet nie zdążyłem. Widziałem ją raptem kilka razy, u niej w domu albo w śródmieściu. Nigdy w Miraflores. - A dlaczego zerwałeś z nią? - spytała Marcela. To było nieoczekiwane: Alberto otworzył usta, ale nic nie powiedział. Jak wytłumaczyć Marceli coś, czego sam dobrze nie rozumiał? Teresa należała do tych trzech lat spędzonych w szkole kadetów, była jednym z tych cieni, których nie należało wskrzeszać. - Ba - powiedział. - Kiedy skończyłem szkołę, zrozumiałem, że mi się właściwie nie podoba. Przestałem się z nią widywać.

Doszli do linii tramwajowej. Skierowali się w dół aleją Reducto. Objął ją ramieniem. Pod dłonią czuł pulsującą miękką i ciepłą skórę, której trzeba dotykać ostrożnie, jak gdyby mogła się rozpłynąć. Dlaczego opowiedział Marceli o Teresie? Wszyscy chłopcy mówili o swoich dziewczynach; sama Marcela chodziła przedtem z jednym chłopcem z San Isidro. Nie chciał uchodzić za nowicjusza. Fakt, że skończył szkołę kadetów imienia Leoncia Prado dawał mu pewien prestiż w dzielnicy, patrzyli na niego jak na syna marnotrawnego, jak na kogoś, kto wraca do domowego ogniska po przeżyciu wielkiej przygody. Co by się stało, gdyby tamtego wieczoru nie spotkał na ulicy Diega Ferre chłopców i dziewcząt ze swojej dzielnicy? - Duch - rzekł Pluto. - Duch, proszę państwa! Bebe ściskał go, Helena uśmiechała się do niego, Tico przedstawił go nieznajomym, Molly mówiła: „Trzy lata go nie widzieliśmy, zapomniał o nas”, Emilio nazywał go „niewdzięcznikiem” i poklepywał go serdecznie po plecach. - Duch - powtórzył Pluto. - Nie boicie się? Miał na sobie cywilny garnitur, mundur leżał na krześle, kepi spadło na ziemię, matka gdzieś wyszła, źle się czuł w pustym domu, chciało mu się palić, dopiero od dwóch godzin był wolny, otwierające się przed nim możliwości spędzenia czasu wprawiały go w zakłopotanie. „Pójdę po papierosy - pomyślał. - A później do Teresy”. Ale gdy wyszedł i kupił papierosy, nie wsiadł do autobusu, tylko długi czas przechadzał się ulicami Miraflores, jak turysta albo włóczęga aleja Larco, bulwar Malecón, ulica Diagonal, park Salazar - i nagle otaczali go Bebe, Pluto, Helena, liczna gromada witających go uśmiechniętych twarzy. - Pojawiłeś się w samą porę - rzekła Molly. - Potrzebowaliśmy jednego chłopca do 283

kompletu na wycieczkę do Chosica. Teraz jest akurat osiem par. Rozmawiali aż do wieczora, umówili się na następny dzień, że wybiorą się całą paczką na plażę. Pożegnawszy się, Alberto wrócił do domu wolnym krokiem pogrążony w świeżych, interesujących zagadnieniach. Marcela (Marcela, jak? - nigdy jej przedtem nie widział, mieszkała w alei Primavera, była nowa w Miraflores) powiedziała mu: „Ale przyjdziesz na pewno, prawda?”.

Jego kąpielówki były stare, będzie musiał przekonać matkę, by kupiła mu nowe od razu jutro rano, aby móc w nich pokazać się na plaży Herradura. - Czy to nie genialne? - rzekł Pluto. - Duch z krwi i kości! - Tak - rzekł porucznik Huarina. - Ale idźcie szybko zameldować się u kapitana. „Teraz nic mi nie może zrobić - pomyślał Alberto. - Rozdali nam już dzienniczki. Powiem mu prosto w oczy, co o nim myślę”. Ale nie powiedział nic, stanął na baczność i zasalutował z szacunkiem. Kapitan uśmiechnął się do niego, lustrując wzrokiem jego galowy mundur. „Mam go na sobie ostatni raz” - pomyślał Alberto. Ale nie czuł specjalnej radości na myśl o tym, że opuszcza szkołę na zawsze. - Dobrze - rzekł kapitan. - Wytrzyjcie buty z kurzu. I zameldujcie się w gabinecie pułkownika. Wszedł po schodach z przeczuciem katastrofy. Cywil zapytał o nazwisko i pospiesznie otworzył mu drzwi. Pułkownik stał za swoim biurkiem. I tym razem Alberto poczuł się oszołomiony blaskiem posadzki, ścian i sprzętów. Nawet skóra i włosy pułkownika wydawały się wypastowane i wyfroterowane. - Proszę, proszę, kadecie - rzekł pułkownik. Alberto był nadal niespokojny. Co się kryło za tym serdecznym tonem, za tym uprzejmym spojrzeniem? Pułkownik pogratulował mu wyników egzaminacyjnych. „Widzicie? - rzekł. - Przy odrobinie wysiłku jest się sowicie wynagrodzonym. Wasze oceny są doskonałe”. Alberto nic nie mówił, przyjmował pochwały nieruchomo, w czujnym napięciu. „W wojsku - wywodził pułkownik wcześniej czy później sprawiedliwości staje się zadość. Jest to coś należącego do istoty systemu, jak zapewne sami się przekonaliście z własnego doświadczenia. Spójrzmy tylko, kadecie Fernandez, o mały włos zrujnowalibyście sobie życie, splamilibyście piękne nazwisko, wspaniałą rodzinną tradycję. Ale wojsko dało wam ostatnią szansę. Nie żałuję zaufania, jakim was obdarzyłem. Podajcie mi rękę, kadecie”. Alberto dotknął miękkiego, gąbczastego ciała. „I oprawiliście się - rzekł pułkownik. - Tak, poprawiliście się. Dlatego was do siebie poprosiłem. Powiedzcie mi, jakie macie plany na przyszłość?” Alberto powiedział, że zamierza zostać 284

inżynierem. „Dobrze - rzekł pułkownik. - Bardzo dobrze.

Ojczyzna potrzebuje fachowców. Bardzo dobrze robicie, jest to pożyteczny zawód. Życzę wam powodzenia”. Alberto wówczas uśmiechnął się nieśmiało i powiedział: „Nie wiem, jak wyrazić wdzięczność, panie pułkowniku. Bardzo dziękuję, bardzo”. „Możecie odejść - rzekł pułkownik. - Aha, i nie zapomnijcie się zapisać do stowarzyszenia absolwentów szkoły. Trzeba, by kadeci zachowali łączność ze szkołą. Wszyscy tworzymy jedną wielką rodzinę”. Dyrektor wstał, odprowadził go do drzwi i dopiero tutaj przypomniał sobie coś. „Aha, prawda - rzekł podnosząc rękę - zapomniałem jednego szczegółu”. Alberto stanął na baczność. - Przypominacie sobie te kartki? Wiecie, o czym mówię, taka nieprzyjemna sprawa? Alberto schylił głowę i wyszeptał: - Tak jest, panie pułkowniku. - Dotrzymałem słowa - rzekł pułkownik. - Jestem człowiekiem honoru. Nic nie rzuci cienia na waszą przyszłość. Zniszczyłem te dokumenty. Alberto podziękował wylewnie i oddalił się, kłaniając; pułkownik uśmiechał się do niego z progu gabinetu. - Duch - upierał się Pluto. - żywiusieńki jak rybka. - Dosyć - rzekł Bebe. - Wszyscy jesteśmy bardzo zadowoleni z powrotu Alberta. Ale daj nam dojść do słowa. - Musimy się umówić na wycieczkę - rzekła Molly. - Jasne - odrzekł Emilio. - Od razu teraz. - Na wycieczkę z duchem - rzekł Pluto. - Nie z tej ziemi. Alberto wracał do domu zamyślony, oszołomiony. Odchodząca zima żegnała Miraflores niespodziewaną mgłą, która zawisła w powietrzu między ziemią a koronami drzew alei Larco. Światła latarń przebijały się przez nią blado, była wszędzie, spowijała i zacierała przedmioty, osoby, wspomnienia. Twarze Arany i Jaguara, koszary, odebrane przepustki odchodziły w przeszłość. Powracała gromada chłopców i dziewcząt, rozmawiał z tymi postaciami z zapomnianego snu na niewielkim trawniku na rogu ulicy Diega Ferre i wszystko wydawało się nie zmienione. Znał dobrze ten swojski język i gesty, życie wydawało się pełne harmonii, znośne, czas upływał bez niepokojów, słodko i spokojnie, podobny do ciemnych oczu tej

nieznajomej dziewczyny, która serdecznie z nim rozmawiała, łagodna, 285

niewysoka, o jasnym głosie i czarnych włosach. Nikt nie dziwił się widząc go tutaj znowu, już jako dorosłego mężczyznę. Wszyscy wyrośli, chłopcy i dziewczęta, ale klimat się nie zmienił i Alberto rozpoznawał te same zainteresowania co dawniej, sport i zabawy, kino, plaże, miłość, humor w granicach dobrego wychowania, uprzejme przekomarzanie się. W pokoju było ciemno. Albert leżał wyciągnięty na łóżku śniąc z otwartymi oczami. Wystarczyło kilka sekund, by świat, który kiedyś opuścił, znów otworzył przed nim swoje podwoje i przyjął go, nie wymagając zdania żadnego rachunku, jak gdyby miejsce, jakie dawniej zajmował, było zazdrośnie strzeżone przez te trzy lata do jego powrotu. Odzyskał swoją przyszłość. - Nie było ci wstyd? - rzekła Marcela. - Czego? - Chodzić z nią po mieście. Poczuł, że krew napływa mu do twarzy. Jak jej wytłumaczyć, że nie tylko nie wstydził się, ale czuł się dumny, mogąc się pokazać na oczach wszystkich z Teresą. Jak jej wytłumaczyć, że w owym czasie wstydził się właśnie tego, że nie jest taki jak Teresa, jak ktoś z dzielnicy Lince czy Pod Mostem, że w szkole Leoncia Prado pochodzenie z Miraflores było czymś raczej upokarzającym? - Nie - rzekł. - Nie było mi wstyd. - To znaczy, że byłeś w niej zakochany - rzekła Marcela. - Nienawidzę cię. Ścisnął ją za rękę. Czuł dotykające go biodro dziewczyny. Ten delikatny kontakt wzbudził w nim falę pożądania. Zatrzymał się. - Nie - rzekła. - Nie tutaj, Alberto. Ale nie opierała się i mógł pocałować ją przeciągle w usta. Kiedy odsunęli się od siebie, twarz Marceli promieniała, oczy jej płonęły. - A twoi rodzice? - spytała. - Moi rodzice?

- Co o niej myśleli? - Nic. Nie wiedzieli o niej. Znajdowali się w alei Ricardo Palma. Szli środkiem, pod wysokimi drzewami rzucającymi cienie na deptak. Było kilku przechodniów i kwiaciarka pod płóciennym daszkiem. Alberto opuścił ramię i wziął Marcelę za rękę. W dali sznur samochodów wjeżdżał w aleję Larco. Jadą na plażę” pomyślał Alberto. - A o mnie wiedzą? - spytała Marcela. - Tak - odpowiedział. - I są zachwyceni. Mój ojciec mówi, że jesteś bardzo ładna. 286

- A twoja mama? - Mama też. - Naprawdę? - Oczywiście, że tak. Wiesz, co tato niedawno powiedział? Żebym przed moim wyjazdem zaprosił cię w niedzielę na wycieczkę na plażę na południu. Moi rodzice, ty i ja. - Dobrze - rzekła. - Już mi o tym mówiłeś. - Och, ale przecież będę przyjeżdżał co roku. Będę przez całe wakacje tutaj, trzy miesiące w roku! Poza tym studia nie trwają długo. W Stanach Zjednoczonych to nie tak jak tutaj, wszystko jest szybsze, udoskonalone. - Obiecywałeś, że nie będziesz o tym mówić, Alberto - zaprotestowała. - Nienawidzę cię. - Wybacz mi - rzekł. - To niechcący. Wiesz, że moi rodzice się pogodzili? - Tak. Już mi mówiłeś. Twój ojciec już nigdy nie robi wypadów? To wszystko jego wina. Nie rozumiem, jak twoja mama może to znieść.

- Teraz się trochę ustatkował - rzekł Alberto. - Szukają nowego, wygodniejszego mieszkania. Ale czasem tato jeszcze się wymyka i przychodzi na drugi dzień. Nie ma na niego lekarstwa. - Ty nie jesteś taki, prawda? - Nie - rzekł Alberto. - Ja jestem bardzo poważny. Spojrzała na niego z czułością. Alberto pomyślał: „Będę się dużo uczył i zostanę dobrym inżynierem. Po powrocie będę pracował z ojcem, kupię sobie kabriolet i dużą willę z basenem. Ożenię się z Marcelą i będę donżuanem. Co sobota będę chodził wieczorem potańczyć do kabaretu Grill Bolivar i będę dużo podróżował. Za parę lat nawet nie będę pamiętał, że kiedyś byłem w szkole kadetów”. - Co ci jest? - rzekła Marcela. - O czym myślisz? Stali na rogu alei Larco. Dookoła było dużo ludzi. Kobiety miały na sobie bluzki i spódnice w jasnych kolorach, białe pantofle, słomkowe kapelusze i okulary od słońca. W odkrytych samochodach widać było mężczyzn i kobiety w kostiumach kąpielowych, rozmawiających i śmiejących się. - Nic - rzekł Alberto. - Nie lubię wspominać szkoły kadetów. - Dlaczego? - Przez cały czas nic tylko kary. To nie było zbyt przyjemne. - Parę dni temu - rzekła - mój ojciec zapytał mnie, dlaczego cię posłali do tej szkoły. - Żebym się poprawił - rzekł Alberto. - Mój tatuś mówił, że kpić, to mogę sobie z księży, ale 287

nie z wojskowych. - Twój tatuś jest heretykiem. Skręcili w aleję Arequipa. Niedaleko rogu alei 2 Maja ktoś zawołał do nich z czerwonego samochodu: „Hej, Alberto, Marcela!”. Zdążyli zobaczyć chłopca, który machał do nich ręką. Pomachali mu. - Wiesz? - rzekła Marcela. - Pokłócił się z Urszulą. Opowiedziała mu szczegóły zerwania.

Nie rozumiał zbyt dobrze, mimo woli zaczął myśleć o poruczniku Gamboi. „Pewnie dalej siedzi w tym garnizonie na punie. Przyzwoicie się zachował wobec mnie i dlatego go przenieśli z Limy. Wszystko dlatego, że się załamałem. Może straci swoją kolejkę do awansu i przez wiele lat zostanie porucznikiem. Tylko przez to, że mi zaufał”. - Słyszysz czy nie? - Oczywiście - rzekł Alberto. - Co potem? - Dzwonił do niej i dzwonił, ale ona ledwie poznała jego głos, od razu odkładała słuchawkę. Dobrze mu tak, prawda? - Jasne - rzekł. - Bardzo dobrze. - Zrobiłbyś kiedyś coś takiego? - Nie - rzekł Alberto. - Nigdy. - Nie wierzę ci - rzekła Marcela. - Wszyscy mężczyźni to zbóje. Znajdowali się przy alei Primavera. Daleko przed sobą ujrzeli samochód Pluta. Stojąc na jezdni, Pluto robił pod ich adresem groźne gesty. Był ubrany w olśniewającą żółtą koszulę sportową, podwinięte do kostek spodnie barwy khaki, mokasyny i kremowe skarpetki. - Jesteście wręcz bezczelni! - zawołał. - Bezczelni i już. - Powiedz, czy nie jest śliczny? - rzekła Marcela. - Uwielbiam go. Podbiegła do Pluta, który teatralnym gestem zaczął udawać, że ją dusi. Marcela śmiała się i jej śmiech jak źródełko odświeżał słoneczne przedpołudnie. Alberto uśmiechnął się do Pluta, a ten ostatni szturchnął go serdecznie pięścią. - Myślałem, że ją porwałeś, bracie - rzekł Pluto. - Chwileczkę - rzekła Marcela. - Wezmę tylko kostium kąpielowy. - Pospiesz się, bo cię zostawimy - rzekł Pluto. - Tak - rzekł Alberto. - Pospiesz się, bo cię zostawimy. - A ona co powiedziała? - spytał chudy Higueras. Stała nieruchomo, zdumiona. Zapominając na chwilę o swoim zmieszaniu, pomyślał: Jeszcze pamięta”. W szarym świetle, padającym na tę szeroką i prostą ulicę w dzielnicy Lince jak 288

rzadki deszcz, wszystko wydawało się jak z popiołu: samo południe, stare domy, zbliżający się lub oddalający spokojnym krokiem przechodnie, jednakowe słupy, nierówne chodniki, unoszący się w powietrzu kurz. - Nic. Stała tylko i patrzyła na mnie szeroko otwartymi, przestraszonymi oczami, jak gdyby się mnie bała. - Nie wierzę - rzekł chudy Higueras. - Nie sądzę. Coś ci musiała powiedzieć. Przynajmniej „cześć” albo „co się z tobą działo”, albo „jak się masz”, no, zawsze coś. Nie, nic nie powiedziała, aż się znowu odezwał. Jego pierwsze słowa, gdy do niej podszedł, były szybkie, natarczywe: „Teresa, pamiętasz mnie? Jak się masz?”. Jaguar uśmiechał się na dowód, że nie ma w tym spotkaniu nic dziwnego, że chodzi o banalny przypadek, codzienny i pozbawiony tajemniczości. Ale ten uśmiech kosztował go wiele wysiłku i w żołądku czuł narastające niby owe białe grzyby o żółtych brzegach, co nagle pokrywają wilgotne drewno, dziwne, przykre uczucie, które później ogarnęło jego nogi; miał ochotę zrobić krok do tyłu, do przodu albo w bok; jego ręce: chciał schować je do kieszeni lub dotknąć własnej twarzy i, rzecz szczególna, w sercu odczuwał zwierzęcy lęk, jak gdyby te impulsy, zmieniające się w czyny, miały spowodować katastrofę. - A ty co zrobiłeś? - rzekł chudy Higueras. - Powiedziałem znowu: „Cześć, Teresa. Nie pamiętasz mnie?”. Wtedy ona odpowiedziała: - Ależ oczywiście, że tak. Nie poznałam ciebie. Odetchnął. Teresa uśmiechała się do niego, podawała mu rękę. Dotknięcie trwało krótką chwilę, ledwie poczuł muśnięcie palców dziewczyny, ale całe ciało nagle uspokoiło się. Znikło owe przykre uczucie, niepokój i lęk. - Ale scena. Jak w filmie - rzekł chudy Higueras. Stał na rogu ulicy, rozglądając się machinalnie, podczas gdy lodziarz przygotowywał mu podwójną porcję lodów czekoladowych i waniliowych. O kilka kroków od niego tramwaj Lima Chorrillos stanął z krótkim zgrzytem przy drewnianej budce, ludzie czekający na betonowym peronie podchodzili i gromadzili się przed drzwiami tramwaju, blokując wyjście, wysiadający pasażerowie musieli się przepychać siłą. Teresa pojawiła się na schodach, przed nią szły dwie niewiasty obładowane paczkami. W tym tłumie dziewczyna wydawała się w niebezpieczeństwie. Lodziarz podał mu lody, wyciągnął rękę, zamknął ją i coś się wyślizgnęło. Lody rozprysły mu się na

bucie. „Cholera - rzekł lodziarz - to pana wina, nie dam drugiego”. Kopnął z rozmachem i porcja lodów pofrunęła o kilka metrów. Odwrócił się i odszedł ulicą, ale po chwili zatrzymał się i spojrzał za siebie: na rogu znikał ostatni wagon tramwaju. Wrócił biegiem i ujrzał daleko Teresę. Szła sama. 289

Poszedł za nią, kryjąc się za przechodniami. Myślał: „Teraz wejdzie do jakiegoś domu i nie zobaczę jej więcej”. Podjął decyzję: „Pobiegnę dookoła bloku. Jeśli spotkam ją na następnym rogu, podejdę do niej”. Zaczął biec, najpierw powoli, a potem jak opętany; na zakręcie wpadł za rogiem na jakiegoś mężczyznę, który klął za nim leżąc na ziemi. Kiedy stanął, był zdyszany i spocony. Otarł czoło ręką i dostrzegł spomiędzy palców, że Teresa idzie naprzeciw niego. - No i co dalej? - rzekł chudy Higueras. - Zaczęliśmy rozmawiać - rzekł Jaguar. - Porozmawialiśmy. - Długo? - spytał chudy Higueras. - Jak długo? - Nie wiem - rzekł Jaguar. - Zdaje się, że krótko. Odprowadziłem ją do domu. Szła środkiem chodnika, a on brzegiem jezdni. Teresa szła powoli, chwilami patrzyła na niego i wtedy stwierdził, że spojrzenie ma pewniejsze siebie niż dawniej, chwilami nawet śmiałe, a oczy promienne. - To już chyba z pięć lat minęło, nie? - mówiła Teresa. - Może więcej. - Sześć - rzekł Jaguar. I dodał ciszej: - I trzy miesiące. - Życie pędzi jak szalone - rzekła Teresa. - Niedługo będziemy starzy. Roześmiała się i Jaguar pomyślał: „To już kobieta”. - A twoja mama? - spytała. - Nie wiedziałaś? Umarła. - To był dobry pretekst - rzekł chudy Higueras. - Co ona na to?

- Stanęła - odpowiedział Jaguar. W ustach miał papierosa i patrzył na wydmuchiwany kłąb dymu. Palcami jednej ręki bębnił po stole. - Powiedziała: „Och, jak mi żal. Biedaczka”. - Wtedy powinieneś ją pocałować i coś jej powiedzieć - rzekł chudy Higueras. - To był dobry moment. - Tak - rzekł Jaguar. - Biedaczka. Zamilkli. Szli dalej razem. Trzymał ręce w kieszeni i patrzył na nią kątem oka. Nagle powiedział: - Chciałem z tobą pomówić. To znaczy, już dawno temu. Ale nie wiedziałem, gdzie jesteś. - Aha! - rzekł chudy Higueras. - Odważyłeś się. - Tak - rzekł Jaguar; patrzył na dym z zaciekłością. - Tak. - Tak - rzekła Teresa. - Od czasu, kiedy się przeprowadziłyśmy, nie byłam w Bellavista. Ileż to czasu. - Chciałem cię przeprosić - rzekł Jaguar. - To znaczy za tę historię na plaży, wtedy. Nic nie odpowiedziała, tylko spojrzała na niego zdziwiona. Jaguar spuścił oczy i szepnął: 290

- Chciałem cię przeprosić za to, że ci nawymyślałem. - Ja już o tym zapomniałam - rzekła Teresa. - To była dziecinada, lepiej zapomnieć. Zresztą kiedy ten policjant cię zabrał ze sobą, zrobiło mi się żal. Ach tak, naprawdę - patrzyła przed siebie, ale Jaguar zdawał sobie sprawę, że Teresa widzi już tylko przeszłość, rozwijającą się przed jej oczami jak wachlarz. - Tego popołudnia poszłam do ciebie do domu i opowiedziałam wszystko twojej mamie. Poszła po ciebie do komisariatu i powiedzieli jej, że cię wypuścili. Została u mnie cały wieczór, płacząc. Co się stało? Dlaczego nie wróciłeś do domu? - To też był dobry moment - rzekł chudy Higueras. Wypił właśnie swój kieliszek pisco i trzymał go jeszcze dwoma palcami przy ustach. - Sentymentalny, jak trzeba, moim zdaniem. - Opowiedziałem jej wszystko - rzekł Jaguar. - Co to znaczy „wszystko”? - rzekł chudy Higueras. - Że przyszedłeś do mnie jak zbity pies? Opowiedziałeś jej, że zostałeś złodziejem i kurwiarzem?

- Tak - rzekł Jaguar. - Opowiedziałem jej o wszystkich kradzieżach, to jest o tych, które zapamiętałem. Wszystko, z wyjątkiem prezentów, ale ona sama od razu się domyśliła. - To ty - rzekła Teresa. - Wszystkie te paczki ty mi przysyłałeś. - Aha - rzekł chudy Higueras. - Połowę doli przepuszczałeś po burdelach, a drugą połowę na kupowanie jej prezentów. Co za dzieciak. - Nie - rzekł Jaguar. - W burdelu nic prawie nie wydawałem. Kobiety nie brały ode mnie pieniędzy. - Dlaczego to zrobiłeś? - spytała Teresa. Jaguar nie odpowiedział. Wyjął ręce z kieszeni i bawił się palcami. - Byłeś we mnie zakochany? - rzekła Teresa. Spojrzał na nią; nie zaczerwieniła się; wyraz twarzy miała spokojny i lekko zaciekawiony. - Tak - rzekł Jaguar. - Dlatego pobiłem się z tym chłopcem na plaży. - Byłeś zazdrosny? - spytała Teresa. W jej głosie było teraz coś, co go wprawiło w zakłopotanie, coś nieokreślonego, nieuchwytnego i dumnego. - Tak - rzekł Jaguar. - Dlatego cię zwymyślałem. Przebaczyłaś mi? - Tak - rzekła Teresa. - Ale powinieneś był wrócić. Dlaczego mnie nie poszukałeś? - Wstydziłem się - rzekł Jaguar. - Ale raz przyszedłem, kiedy złapali chudego. - O mnie też jej mówiłeś - rzekł chudy Higueras z dumą. - To znaczy wszystko jej naprawdę opowiedziałeś. - I już cię nie było - rzekł Jaguar. - Ktoś inny mieszkał w twoim domu. U mnie też. - Ja wciąż o tobie myślałam - rzekła Teresa. I dodała mądrze: - Wiesz co? Tego chłopca, 291

którego pobiłeś na plaży, nigdy więcej nie widziałam. - Nigdy? - rzekł Jaguar. - Nigdy - rzekła Teresa. - Przestał przychodzić na plażę.

Roześmiała się. Wydawało się, że zapomniała o kradzieżach i burdelach. Oczy jej się śmiały, beztroskie i rozbawione. - Pewnie się przestraszył. Myślał, że znowu go pobijesz. - Nienawidziłem go - rzekł Jaguar. - Pamiętasz, jak chodziłeś po mnie pod szkołę? - rzekła Teresa. Jaguar przytaknął. Szedł tuż przy niej, chwilami jego ramię ocierało się o nią. - Dziewczynki myślały, że jesteś moim narzeczonym - rzekła Teresa. - Nazywały cię „stary”, bo zawsze byłeś taki poważny… - A ty? - rzekł Jaguar. - Tak - rzekł chudy Higueras. - O to chodzi. Co z nią się działo przez ten czas? - Nie skończyła gimnazjum - rzekł Jaguar. - Poszła do biura jako sekretarka. Ciągle tam pracuje. - A co więcej? - rzekł chudy Higueras. - Ilu miała facetów, ile razy się kochała? - Miałam jednego chłopca - rzekła Teresa. - Może i jego jeszcze pobijesz. Roześmiali się oboje. Już kilka razy przeszli tę samą ulicę, okrążając cały blok. Zatrzymali się na chwilę na rogu i bez słowa poszli dalej jeszcze raz. - A to dopiero - rzekł chudy Higueras. - Znaczy wszystko szło coraz lepiej. Opowiedziała ci coś jeszcze? - Ten facet ją opuścił - rzekł Jaguar. - Przestał do niej przychodzić. A któregoś dnia zobaczyła go, jak spaceruje trzymając się za rękę z jedną bogatą dziewczyną, z porządnej rodziny, rozumiesz? Powiedziała mi, że nie mogła zasnąć tamtej nocy i chciała zostać zakonnicą. Chudy Higueras roześmiał się na całe gardło. Skończył pić kolejny kieliszek pisco i dał znak kelnerowi, by znów go napełnił. - Zakochana w tobie, nie ma rady - rzekł Higueras. - żeby nie to, nigdy by ci tego wszystkiego nie opowiadała. Kobiety są strasznie próżne. A ty co na to? - Cieszę się, że cię ten facet puścił kantem - rzekł Jaguar. - Dobrze ci tak. Żebyś wiedziała, jak ja się czułem, kiedy chodziłaś na plażę z tym, którego zbiłem. - A ona? A ona? - rzekł chudy. - Jesteś mściwy - rzekła Teresa.

Poza tym udała, że chce go uderzyć. Ale nie opuściła ręki, którą podniosła żartem, trzymała 292

ją w górze, podczas gdy jej oczy patrzyły na niego wymownie, wyzywająco, z radosnym bezwstydem. Jaguar chwycił grożącą mu rękę. Teresa oparła się o niego, opuściła głowę na pierś i wolną ręką objęła go. - Całowałem ją po raz pierwszy - rzekł Jaguar. - Pocałowałem ją kilka razy, to znaczy w usta. Ona też mnie całowała. - Rzecz jasna, bracie - rzekł chudy. - Zrozumiałe. No i kiedy się pobraliście? - Niedługo potem - rzekł Jaguar. - Piętnaście dni później. - Aleście się pospieszyli - rzekł chudy. Znowu trzymał w ręce kieliszek pisco i kołysał nim lekko i zręcznie: przejrzysty płyn dochodził do samego brzegu i cofał się. - Przyszła po mnie na drugi dzień pod agencję. Poszliśmy na spacer, a potem do kina. I tego wieczoru powiedziała mi, że wszystko opowiedziała swojej ciotce i że ciotka jest wściekła. - I to śmiało! - rzekł chudy Higueras. Wycisnął sobie do ust połowę cytryny i zbliżał do ust kieliszek pisco, patrząc nań spojrzeniem żarliwym i spragnionym. - Co zrobiłeś? - Poprosiłem o zaliczkę w banku. Kierownik jest porządny gość. Dał mi tydzień urlopu. Powiedział mi: „Lubię patrzeć, jak ludzie popełniają samobójstwo. Żeń się pan, żeń, a za tydzień chcę pana widzieć tu punkt ósma”. - Opowiedz mi, co z tą diabelną ciotką - rzekł chudy Higueras. - Poszedłeś do niej? - Później - rzekł Jaguar. - Kiedy Teresa opowiedziała mi o swojej ciotce, od razu tego samego wieczoru spytałem ją, czy zechce za mnie wyjść za mąż. - Tak - rzekła Teresa. - Ja chcę. Ale co z ciotką? - Niech mnie pocałuje w dupę - rzekł Jaguar. - Daj słowo, że powiedziałeś „w dupę” - rzekł chudy Higueras.

- Tak - rzekł Jaguar. - Nie używaj ordynarnych wyrazów w mojej obecności - rzekła Teresa. - To sympatyczna dziewczyna - rzekł chudy Higueras. - Z tego, co mi opowiadasz, widzę, że sympatyczna. Nie powinieneś był tak się wyrazić o ciotce. - Teraz żyjemy ze sobą w zgodzie - rzekł Jaguar. - Ale kiedy poszliśmy do niej po ślubie, uderzyła mnie w twarz. - To pewnie kobieta z charakterem - rzekł chudy Higueras. - Gdzie wzięliście ślub? - W Huacho. Ksiądz nie chciał nam dać ślubu, bo brakowało zapowiedzi i jeszcze tam czegoś. Przeżyłem ciężki moment.

293

- Wyobrażam sobie, wyobrażam - rzekł chudy Higueras. - Nie widzi ksiądz, że ją ukradłem? - rzekł Jaguar. - Nie widzi ksiądz, że już prawie nie mam forsy? I jak mam czekać osiem dni? Drzwi zakrystii były otwarte i Jaguar widział za łysą głową księdza kawałek ściany kościoła: srebrne ekswota odbijały się na brudnym i popękanym tynku. Ksiądz złożył ręce na piersi, grzał sobie dłonie pod pachami jak w gniazdach. Oczy miał bystre i dobroduszne. Teresa stała koło Jaguara, z drżącymi ustami i wystraszonymi oczami. Nagle zaszlochała. - Kiedy zobaczyłem, że ona płacze, cholera mnie wzięła - rzekł Jaguar. - Złapałem księdza za kark. - Nie! - rzekł chudy. - Za kark? - Tak - rzekł Jaguar. - Oczy mu na wierzch wyłaziły, dusił się. - Wiecie, ile kosztuje? - rzekł ksiądz, pocierając sobie szyję.

- Dziękuję, proszę księdza - rzekła Teresa. - Bardzo dziękujemy, taki ksiądz dobry. - He? - rzekł Jaguar. - A ile masz? - spytał ksiądz. - Trzysta solów - rzekł Jaguar. - Połowę - rzekł ksiądz. - Nie dla mnie, dla moich ubogich. - I dał nam ślub - rzekł Jaguar. - Przyzwoicie się zachował. Kupił butelkę za swoją forsę i wypiliśmy z nim w zakrystii. Teresa trochę się wstawiła. - A ciotka? - rzekł chudy. - Powiedz mi, co na to wszystko ciotka? - Nazajutrz wróciliśmy do Limy i poszliśmy do niej. Powiedziałem jej, że się pobraliśmy, i pokazałem jej świadectwo, jakie dał nam ksiądz. Wtedy trzepnęła mnie w twarz. Teresa się rozgniewała i powiedziała jej, że jest egoistka i taka owaka. W końcu obie się popłakały. Stara mówiła, że ją opuścimy i że umrze samotnie jak pies. Przyrzekłem jej, że będzie mieszkać z nami. Wtedy się uspokoiła i zawołała sąsiadów. Powiedziała, że trzeba zrobić wesele. To niezła kobieta, trochę zrzędzi, ale nie czepia się mnie. - Ja nie mógłbym z żadną starą mieszkać - rzekł chudy Higueras, nagle tracąc zainteresowanie dla opowieści Jaguara. - Kiedy byłem mały, mieszkałem z babką. Była wariatką. Przez cały dzień sama do siebie mówiła i goniła za nie istniejącymi kurami. Bałem się jej. Za każdym razem, kiedy widzę staruszkę, przypomina mi się babka. Nie mógłbym mieszkać ze staruszką, wszystkie są trochę zwariowane. - Co będziesz teraz robił? - rzekł Jaguar.

294

- Ja? - rzekł chudy Higueras ze zdziwieniem. - Nie wiem. Na razie upiję się. A potem zobaczymy. Chcę trochę sobie pospacerować. Już dawno nie byłem na mieście. - Jeśli chcesz - rzekł Jaguar - chodź tymczasem do nas.

- Dziękuję ci - rzekł chudy Higueras, śmiejąc się. - Ale jak się dobrze zastanowię, to chyba nie. Już ci powiedziałem, że nie mogę mieszkać ze staruszkami. Poza tym twoja żona pewnie mnie nienawidzi. Lepiej niech nie wie, że wyszedłem z więzienia. Któregoś dnia przyjdę po ciebie pod agencję, gdzie pracujesz, i pójdziemy się napić czegoś. Bardzo lubię gadać z przyjaciółmi. Ale nie będziemy mogli się często widywać. Ty jesteś teraz statecznym człowiekiem, a ja nie obracam się wśród poważnych ludzi. - Będziesz robił to samo, co dawniej? - rzekł Jaguar. - Chcesz powiedzieć, czy będę dalej kraść? - chudy Higueras skrzywił się. - Przypuszczam, że tak. Wiesz dlaczego? Bo wilka ciągnie do lasu, jak mawiał Culepe. Na razie dobrze by mi zrobiło wyjechać na jakiś czas z Limy. - Jestem twoim przyjacielem - rzekł Jaguar. - Jeśli mogę ci w czymś pomóc, tylko mi powiedz. - Możesz - rzekł chudy. - Zapłać teraz za mnie. Nie mam ani grosza.

295