Masterton Graham - 1982 - Brylant

Prolog
Jego matka zawsze umiała go zadziwić. To było w jej stylu. Ale tym razem zaskoczyła go bardziej niż kiedykolwiek. Z obitego
błękitnym pluszem pudełka na biżuterię wyjął olbrzymich rozmiarów diament, podniósł go do góry i w zaciemnionej sypialni
zaczął mu się z zachwytem przyglądać, czując przy tym nagły zawrót głowy. Był to brylant, połyskliwy, prostokątny kamień; za
duży, żeby człowiek mógł go bez wysiłku połknąć. Był jeszcze nie oprawiony; odkąd jubiler nadał mu ostateczny kształt i
połysk, nikt nie próbował przy nim manipulować.
Właściwie nie miał pojęcia, ile diamenty były warte, chociaż słyszał, że te najbardziej okazałe, takie jak ten, nie były
wyceniane według liczby karatów; gdyby tak było, to nawet najbogatsi ludzie tego świata nie mogliby sobie na niego
pozwolić. Był przekonany, że na aukcji zostanie wyceniony na setki tysięcy dolarów, a może nawet miliony.
Jestem milionerem, pomyślał. Czuł się, jak gdyby właśnie wyszedł z piwniczki z winem i dopiero na świeżym powietrzu
odkrył, jak bardzo był pijany.
Nie miał wątpliwości, że kamień był prawdziwy. Obracając go w palcach, przypomniał sobie słowa szeptane przez matkę
jakieś pięć tygodni temu. Siedzieli na oplecionej bluszczem werandzie domu wielebnego Ponsforda w Herne Hill, podczas
gdy reszta towarzystwa grała w krykieta na wypalonym przez słońce trawniku.
– Twój ojciec zatroszczył się o ciebie – powiedziała wtedy. – To znaczy twój prawdziwy ojciec. Zabezpieczył ciebie i
twoje dzieci. Kiedy odejdę, o nic nie będziesz się musiał martwić.
– Ale ty nie odejdziesz – uśmiechnął się do niej, chwytając jej rękę w swoje dłonie. Miała założone białe letnie rękawiczki.
Wydawało mu się, że trzyma w rękach nieżywego szpaka, same kości i pióra.
Nie wiadomo, czy było to przeczucie, czy jakaś wróżba przekazana przez pogodę, chmury, a może miało to coś wspólnego z
dżentelmenami grającymi w krykieta – odeszła trzy tygodnie po przyjęciu. Zaczęło się letnim przeziębieniem, które przeszło w
zapalenie płuc. Mając trzydzieści trzy lata, Peter Ransome został sierotą.
Wybiło go to z rytmu. Nie był przygotowany na samotność ani na ból; kiedy porządkował sprawy matki z panami
Winchellem i Golightlym, prawnikami zajmującymi się sprawami spadkowymi w Croyden; i kiedy doprowadzał do porządku
dom matki w Kennington w południowym Londynie, który stał niedaleko boiska Oval do krykieta. Wtedy właśnie wpadły mu
w ręce fotografie i pamiątki po matce z odległej przeszłości: czarno-białe zdjęcie jego ojczyma z biskupem Woolwichem,
jeszcze jedna fotografia matki stojącej obok Cecila Rhodesa na tle jakiegoś zamazanego krajobrazu, naszyjnik z lwim zębem,
srebrna tabakierka z wytłoczonym Wodospadem Wictorii – poczuł się tak, jak gdyby nie wiedział, kim był albo dlaczego tutaj
był. Odziedziczył fragmenty życia innych ludzi, chociaż nie było już na świecie nikogo, z kim byłby spokrewniony w prostej
linii.
Jego ojczym, wielebny Hugh Ransome, zmarł na atak apopleksji na dzień przed rozpoczęciem uroczystości związanych z
jubileuszem królowej Wiktorii, 21 czerwca 1897 roku. Gorączka przygotowań do przyjęcia dla dzieci i staruszków w
Kennington oraz upał: tego po prostu było dla niego za dużo.
Jego prawdziwy ojciec zmarł rok wcześniej. Utopił się. Stało się to na powracającym z Madagaskaru liniowcu
„Andromeda”. Wypadek, na temat którego szeroko wówczas rozpisywała się prasa. Jeden ze świadków stwierdził z całą
stanowczością, że pan Blitz „z pełną premedytacją” przeskoczył przez reling i wpadł do Oceanu Indyjskiego, po czym nałykał
się tyle wody, że utonął, zanim pośpieszono mu z pomocą. Jednakże pani Blitz uparcie dementowała pogłoski o samobójstwie.
Jej mąż był „w znakomitej kondycji fizycznej”, tak powiedziała koronerowi, był zdrowy i zamierzał rozkręcić nowy interes w
Kapsztadzie.
Ale teraz Peter był tutaj, w wielkim domu z czerwonej cegły na Montacute Road, w domu, do którego przylegał zaniedbany
trawnik w kształcie trójkąta, na którym posadzono pospolite drzewa. Miał przed sobą otwarte pudełko na biżuterię, które
należało do jego matki, a w palcach trzymał diament większy, niż mógł to sobie wymarzyć. Musiał być prawdziwy, był o tym
przekonany, chociaż nie miał żadnego doświadczenia, jeżeli chodzi o diamenty, i nie wiedział, w jaki sposób to sprawdzić.
Mógł jedynie wyryć na szybie od sypialni swoje nazwisko, ale nie wydawało się to najszczęśliwszym pomysłem. Pięć lat temu
zmarł jego ojczym. Przez cały ten okres Peter utwierdzał się w przekonaniu, że uczucie pomiędzy jego matką a prawdziwym
ojcem było szczególnie silne i bardzo wyjątkowe. Nawet ich przypadkowe rozstanie nie było w stanie go zniszczyć.
Jeżeli miłość pomiędzy jego matką a jego prawdziwym ojcem była w połowie tak niepohamowana, jak opisywała to matka
(była skromną kobietą, wdową po pastorze, ich miłość musiała być dwa razy tak silna i zmysłowa, jak jemu opowiadała), to
diament, który ją symbolizował, musiał być autentyczny i bez skazy.
Do sypialni weszła służąca matki, Olive. Trzymała w ręce szczotkę do czyszczenia dywanów. Na głowie miała chaos, setki
farbowanych loczków i gdzieniegdzie poutykane grzebyczki ze skorupy żółwia.
– Proszę pana, czy gdybym odsłoniła zasłony, to okazałabym brak szacunku dla zmarłej? – zapytała. – Bardzo nie
chciałabym, żeby nadwerężył pan sobie oczy. Mój Henry zepsuł sobie oczy, walcząc w ciemnościach pod Nicholsons Nek.
Peter przezornie zamknął diament w dłoniach i odwrócił się sztywno i bardziej dystyngowanie, niż zamierzał.
– Zrób to bez względu na wszystko – powiedział. – Nie sądzę, żeby matka chciała widzieć swój dom w takim ponurym
nastroju.
Olive rozsunęła grube brokatowe zasłony, grzechocząc mosiężnymi kółkami. Promienie słoneczne oświetliły wzorzysty
dywan oraz biały kilim na łóżku, na którym zaledwie dwa tygodnie temu jego matka zamknęła na zawsze oczy, jak gdyby
głęboko zasnęła. Na ścianie obok łóżka wisiał prosty, drewniany krucyfiks; matka zawsze mu powtarzała, że dostała go od
misji w Afryce Południowej, kiedy jeszcze była małą dziewczynką – zanim umiała mówić po angielsku.
– Czy chciałby pan wypić herbatę, proszę pana? – zapytała Olive.
Peter w dalszym ciągu miał mocno zaciśnięte dłonie.
– Tak, herbatę – powiedział. – Zaraz zejdę na dół.
– Bardzo dobrze, proszę pana.
Kiedy Olive opuściła sypialnię, Peter podszedł do owalnego zwierciadła, które wisiało niedaleko okna. Zobaczył w nim
ciemnowłosego, nieśmiało wyglądającego młodego mężczyznę w prostym, szarym garniturze; młodego mężczyznę, którego
karnacja była zbyt ciemna, aby mógł uchodzić za Anglika, i którego krótki, prosty nos i ostro zarysowane czoło były zbyt
europejskie, aby brano go za czystej krwi Afrykanina. Rasowo był zlepkiem trzech narodowości: w jednej trzeciej Holendrem,
w jednej trzeciej Hotentotem i w jednej trzeciej niemieckim Żydem.
Był przyzwyczajony do problemów wynikających z jego ciemnej skóry. Pracował jako mechanik samochodowy dla
przedsiębiorstwa Vulcan w Southport, Cheshire. Pomimo że miał zręczne ręce i umiał posługiwać się kluczem francuskim,
wiedział, że nigdy nie zrobią go szefem. Brał udział w wyścigach samochodowych, kiedy tylko był wolny jakiś samochód i
wystarczająca ilość etyliny. Ale nigdy nie pozwolono mu zrobić licencji kierowcy pierwszej klasy. Taka, niestety, była
Anglia, która tolerowała mieszańców, ponieważ byli jasnym dowodem kolonialnych zdobyczy imperium, ale za to bardzo
rzadko pozwalała zbliżyć się „kolorowemu” do towarzystwa.
To, że jego ojczym, wielebny Hugh Ransome, był darzony szacunkiem za swoją pracę wśród biedaków południowego
Londynu i pogaństwa Afryki Południowej, bardzo Peterowi pomogło. Ojczym nauczył go dobrych manier, niuansów
konwersacji, pokazał mu, jak się ubierać. Wszystko to jednak nie rozjaśniło mu skóry. Wiedział już od czasów szkoły, że tylko
cud boski może sprawić, że znajdzie się w bezpośredniej bliskości śmietanki towarzyskiej Anglii rządzonej przez króla
Edwarda.
A może właśnie sprawi to diament? Może to był ten cud, który zmieni całe jego życie? Otworzył dłonie. Wielki kamień był
ciepły, miał temperaturę zbliżoną do temperatury jego własnego ciała. Złapał promień słońca, a właściwie jedynie jego
wierzchołek, i rozjaśnił się brylantowymi tęczami oraz drżącymi jaskrawymi trójkątami odbitego i rozszczepionego światła,
przypominał obwieszony zwierciadełkami pokój w miniaturze.
– Twój ojciec zatroszczył się o ciebie – wyszeptała wtedy matka i słowa te zapadły mu głęboko w pamięć.
Przypomniał sobie, jak dwadzieścia lat temu, w jeden z zimowych wieczorów spędzanych na plebanii, siedział na
matczynych kolanach i opiekał nad kominkiem bułeczkę nadzianą na widelec. Policzki paliły go od ognia, a matka powiedziała
mu wtedy:
– Czy opowiedziałam ci już historię mężczyzny, który zrezygnował ze wszystkiego, co posiadał, z całego swojego majątku,
nawet posiadłości, które tak kochał, tylko po to, żeby swojej sekretnej miłości kupić najdroższy kamień świata?
Odpowiedział wtedy, że nie i że chciałby ją usłyszeć. Ale ona uśmiechnęła się tylko nieznacznie, zmierzwiła mu włosy
palcami i ostrzegła go, żeby był ostrożny i nie upuścił bułeczki w ogień. Teraz jednak wiedział, co miała na myśli.
Przejrzał szuflady matczynej toaletki i znalazł jedwabną saszetkę używaną kiedyś do przechowywania pojemniczka ze
złotym proszkiem. Wpuścił diament do saszetki i zaciągnął tasiemkę, po czym włożył ją do kieszeni. Następnie przejrzał się w
zwierciadle, poprawił krawat i zszedł do salonu, gdzie Olive przygotowywała herbatę. Na stole stał już spory czajnik
Rockingham z aromatyczną cejlońską herbatą i mały talerzyk z niezbyt świeżymi kruchymi ciasteczkami.
– Bardzo pan blady, sir, jeżeli wolno mi zauważyć – powiedziała Olive. – Czy nie jest pan przypadkiem chory?
– Nie sądzę – odpowiedział Peter. – Proszę nalać. Olive nalała herbaty, a para znad filiżanki uniosła się do góry i zmieszała
z promieniami słonecznymi.
– Rozmyślałam o pańskiej matce, sir – powiedziała Olive smutnym głosem. – Taka wspaniała kobieta; a jaka była śliczna,
kiedy była młodsza.
– Tak – mruknął Peter, sącząc parzącą usta herbatę. Ani myślał wspominać przeszłość razem z Olive. – Bardzo mi jej
brakuje.
Dokończył herbatę w samotności. Spróbował ciasteczko, ale było zbyt czerstwe i miało zapach śmierci. W końcu, około
trzeciej, wyszedł z domu i skierował się na przystanek przy końcu drogi, aby zaczekać na konny omnibus, który zawiózłby go
przez rzekę do samego Londynu. Po drugiej stronie ulicy dwóch bosonogich, bezdomnych chłopców czyściło stojącą na rogu
gazową latarnię uliczną, podczas gdy inny chłopiec, ubrany w marynarski mundurek, obserwował ich z przerażeniem. Jego
niania zatrzymała się, ażeby poplotkować przez chwilę z listonoszem.
Omnibus przyjechał mocno spóźniony. Ponieważ był to ciepły, letni dzień, Peter usiadł na dachu i zapalił papierosa. Na
Blackfriars Bridge znaleźli się w korku ulicznym i omnibus zatrzymał się tam około dwudziestu minut, a chłodny wietrzyk od
Tamizy niósł wszystkie zapachy unoszące się nad dokami, zapachy przypraw i towarów z rozładowywanych statków oraz z
magazynów portowych. Peter wyjął następnego papierosa, ale nie dopalił go do końca; zdusił i wyrzucił na ulicę.
Do niewielkiego sklepu jubilerskiego mieszczącego się naprzeciwko Holborn Circus dotarł przed piątą. Ulice były
przepełnione powozami, wozami i platformami do przewożenia beczek z piwem ciągnionymi przez konie, a hałas podków oraz
kół z metalowymi obręczami był ogłuszający. Kiedy otworzył drzwi do sklepu, zadźwięczał dzwonek. Wszedł do środka,
zamknął za sobą drzwi i znalazł się w ciszy.
Sklep był niewielki. Wzdłuż ścian stały gabloty ze szkła i mahoniu, wypełnione pierścionkami, wisiorkami i srebrnymi
buteleczkami do perfum – biżuteria dla niższych warstw społecznych, rodzaj klejnotów, które ciężko pracujący urzędnik mógł
podarować wybrance swojego serca na gwiazdkę albo sklepikarz kupić żonie z okazji rocznicy ślubu. Wnętrze sklepu
pachniało kurzem, pastą do srebra i różnymi chemicznymi odczynnikami.
Z tylnych drzwi wyszedł mężczyzna wymizerowany jak krawiec, jego blond włosy opadały mu na prawe oko.
– Mój drogi przyjacielu! – wykrzyknął jak tylko rozpoznał gościa. – Cóż za niespodzianka!
Peter wyciągnął rękę na przywitanie.
– Jak się masz, Samuelu? Czy ty nigdy nie przytyjesz?
– To nie dlatego, że nie dojadam – powiedział Samuel. – Interes idzie jak nigdy dotąd. Chcesz coś kupić, czy wpadłeś, żeby
pogadać?
Samuel Kellogg był kolegą szkolnym Petera z Kennington. Kiedy jego ojciec zmarł na gruźlicę, przeprowadził się do
Bloomsbury, aby zamieszkać ze swoim wujkiem Maxem i pomóc w rodzinnym interesie z klejnotami. Mimo to przyjaciele
utrzymywali ze sobą kontakt nawet wtedy, kiedy Peter przeniósł się do Southport. Ostatnio spotkali się zeszłego lata, aby zjeść
wspólną kolację w Runcorn’s Chop House na Oxford Street.
– Zmarła moja matka – powiedział Peter. – Byłem w Kennington, żeby uporządkować dom.
– Mój drogi przyjacielu – powiedział Samuel współczująco.
– Była bardziej słabowita, niż myślałem – stwierdził Peter. – Przypuszczam, że nie służył jej brytyjski klimat. Zawsze łatwo
się przeziębiała i łapała grypę.
– Bardzo ci współczuję – powiedział Samuel.
– Dzięki – mruknął Peter, próbując się uśmiechnąć.
– Chodź na zaplecze – zaproponował Samuel. – Mam tam trochę herbaty i pyszny pieróg z cielęciną.
Podniósł mahoniową pokrywę lady i Peter poszedł za nim do pokoju na zapleczu, gdzie stała kanapa w opłakanym stanie, a
w kominku leżał zeszłoroczny popiół. Na stole jubilerskim walały się szczypce, kłębek srebrnego drutu oraz lutownica. Na
ścianie wisiał frywolny kalendarz z rozebraną tancerką z pióropuszem strusich piór we włosach i sznurkami pereł na kostkach
nóg.
– Nie sądzę, żebyś widział się z Walterem – powiedział Samuel, zdejmując pokrywkę z czajniczka i nieufnie zaglądając do
środka.
– Nie widziałem się z nim. Słyszałem, że pojechał na Malaje założyć plantację drzew kauczukowych.
– Muszę ci wyznać, że zawsze przypominał mi plantatora kauczuku.
Peter przesunął kilka sfatygowanych numerów „The London Illustrated News” na bok i usiadł na kanapie.
– Być może. A jak wygląda plantator kauczuku? – zapytał.
Samuel wzruszył ramionami.
– Myślę, że kauczukowato. Czy przyrządzić świeżej?
– Nie rób sobie kłopotu. Przyszedłem raczej w interesach.
– Rozumiem – powiedział Samuel, siadając. Odciął kawałek ciasta z cielęciną i wpakował sobie do ust. – Przypuszczam, że
twoja biedna mama zostawiła trochę klejnotów do twojej dyspozycji?
– Jeszcze się im nie przyjrzałem – powiedział Peter.
– Głównie interesowałem się tym – dodał i wyciągnął z kieszeni niewielką, zaciągniętą tasiemką saszetkę, którą otworzył i
odwrócił do góry dnem nad stołem jubilerskim Samuela.
Diament spadł na blat, potoczył się i zatrzymał na krawędzi stołu, błyszcząc w świetle gazowej lampki. Samuel, z gębą
wypchaną pierogiem, gapił się w niego, jak gdyby była to trzecia tablica przykazań, spuszczona przez Boga wprost z nieba.
– Wielki Boże, co to...? – zawołał. – Chyba nie chcesz powiedzieć, że to prawdziwy kamień?
Peter pokiwał głową.
– Jestem raczej przekonany, że tak.
– Ale przecież to jest diament – powiedział Samuel. – Nie znajduje się diamentów takiej wielkości. Ten jest wielki jak
Regent. Większy. Nie może być prawdziwy. Gdzie, na Boga, go znalazłeś?
– W pudełku na biżuterię mojej matki.
– Nawet nie w sejfie? Nie może być prawdziwy. Mój drogi przyjacielu, gdyby to był prawdziwy diament, byłby wart...
milion funtów. Może nawet więcej. Takich diamentów nie trzyma się w pudełku na biżuterię. Trzyma się w sejfie, w Coutts.
– Może tak, a może nie. Czy złodziej mógłby podejrzewać żonę pastora, że w swoim pudełku na biżuterię trzyma diament
wartości miliona funtów? Kilka pierścionków, to byłoby możliwe; wisiorek z tombaku. Ale nie diament za milion funtów.
Samuel podniósł diament i spojrzał na niego z niezadowoloną miną. Następnie wziął do ręki swoją jubilerską lupę z
dziesięciokrotnie powiększającą soczewką i zaczął go dokładnie badać.
– Trudno cokolwiek powiedzieć przy gazowym oświetleniu – zaczął. – Ale jeżeli to prawdziwy diament, to jest wspaniały.
Trzeba by mu dodać trochę różowawej barwy, rozumiesz? Niewiele, ale wtedy będzie naprawdę fantastyczny i podniesie to
jego wartość od czterech do pięciu razy, jeżeli oczywiście znajdziesz kogoś, kto zapłaci takie pieniądze.
– A więc uważasz, że jest prawdziwy?
– Mój drogi przyjacielu, nie mogę powiedzieć na pewno. To właśnie cały urok „diamentowego” interesu. Nawet kupcy z
reputacją nie są czasami w stanie stwierdzić, czy niektóre diamenty są prawdziwe, czy też nie. Na rynku znajduje się wiele
fantastycznych falsyfikatów, a jeżeli są oprawione, to jeszcze trudniej je rozróżnić. Niektórzy fałszerze oprawiają gorszej
jakości diamenty w doskonałej jakości złoto lub srebro, rozumiesz o co chodzi, a następnie malują spód diamentu na czarno,
przez co odbija więcej światła. Tak było ze słynnym tęczowym naszyjnikiem Romanowów.
George Kunz, amerykański znawca kamieni szlachetnych, a przy tym bardzo sceptyczny facet, zdrapał farbę paznokciem i
okazało się, że diamenty były pośledniej wartości pomalowanymi kamieniami.
– Ale ten kamień nie jest oprawiony – powiedział Peter.
– Prawda – odparł Samuel. – Ale może okazać się, że to topaz albo szkło Strassera, zawierające dużą ilość ołowiu, a nawet
kwarc; chociaż wątpię, żeby to był kwarc, ponieważ jest zbyt połyskliwy.
Peter nie odzywał się przez chwilę, obserwując przyjaciela badającego kamień przez lupę, a następnie powiedział:
– Muszę powiedzieć ci jedną rzecz, co być może zmieni twoje nastawienie do sprawy.
– A więc słucham – powiedział Samuel – bo jeżeli to jest prawdziwy diament, nie odczujesz braku pieniędzy do końca
życia. Wcale nie żartuję.
– Wielebny Ransome nie był moim prawdziwym ojcem – zaczął Peter. – Nigdy o tym nie mówiłem, zwłaszcza wtedy gdy
byłem w szkole, ponieważ czułem się tym faktem zakłopotany. Moim prawdziwym ojcem był Barney Blitz.
Samuel odłożył diament i ze zdziwieniem spojrzał na swojego szkolnego kolegę.
– No, teraz to mnie zupełnie rozłożyłeś. To taki kawał, prawda? Wrócisz do swoich kumpli z Kennington i powiesz im, jak
to Samuel Kellogg uwierzył, że ten kawałek szkła z bożonarodzeniowego rogu obfitości jest wart miliony funtów.
– Samuelu, mówię ci prawdę. Przysięgam. Kiedy moja matka była w Afryce Południowej, przez wiele lat żyła z Barneyem
Blitzem. On był moim prawdziwym ojcem.
– Rozłożyłeś mnie na łopatki – powiedział Samuel. Peter wskazał na diament.
– To dlatego jestem pewien, że diament jest prawdziwy. I dlatego musisz mi powiedzieć, gdzie mogę go sprzedać. Nie chcę
zostać nabity w butelkę. Mój ojciec dał go mojej matce, żeby zabezpieczyć mnie na przyszłość. Nie chciałbym go zawieść,
sprzedając diament pierwszemu lepszemu kupcowi i dostać za niego tylko jedną czwartą faktycznej wartości.
Samuel popatrzył na diament przez dłuższą chwilę.
– Musisz mi wybaczyć – powiedział. – Ale nigdy dotąd nie widziałem takiego diamentu, i z pewnością nigdy już nie
zobaczę. Muszę zapamiętać ten moment dokładnie. A więc Barney Blitz był twoim ojcem, tak? Rozłożyłeś mnie na łopatki.
– Problem polega na tym, że nie bardzo wiem, dokąd pójść z takim diamentem – powiedział Peter.
Samuel ostrożnie położył diament na stole.
– Znam tylko jednego człowieka, który mógłby się tym zająć. To Garth Steinman. Nie wiem, czy o nim słyszałeś czy nie, ale
jest kupcem zajmującym się sprzedażą i kupnem niezwykłych i wyjątkowych klejnotów. Jest ekscentrykiem, ale za to bardzo
bogatym ekscentrykiem. Zdobył szmaragdy Montforta dla ostatniej królowej. Jest przyjacielem Rothschildów i J.P. Morgana.
Posiada dom w St. John’s Wood, chociaż teraz może go tam nie być. Zimy spędza we Włoszech, a lata w Szwajcarii.
Peter wziął diament i wsunął go z powrotem do saszetki.
– Pozostaje mi spróbować. Czy możesz postarać się o jego adres?
– Mój drogi przyjacielu – powiedział Samuel. – Przez wzgląd na taki diament, nawet cię do niego zaprowadzę.
Samuel zamknął sklep wcześniej i poszli w kierunku Gray’s Inn Road, żeby złapać dorożkę. Ruch uliczny był teraz
niewielki. Promienie zachodzącego słońca zaglądały do wnętrza dorożki,...