Mateusz Grzesiak - Alpha Human [Ebook PL]

MATEUSZ GRZESIAK

A LPHA H UMAN

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Redaktor prowadzący: Barbara Gancarz-Wójcicka Projekt okładki: Urszula Buczkowska Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą iStockPhoto Inc. Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 e-mail: [email protected] WWW: http://sensus.pl (księgarnia internetowa, katalog książek) Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://sensus.pl/user/opinie?alphum Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. ISBN: 978-83-246-2737-0 Copyright © Helion 2011 Printed in Poland.

Dziękuję Ilianie, że przy niej oduczyłem się być AlphaMale. Andrzejowi, że wierzył we mnie, gdy nie wierzyłem w siebie. Każdemu, przez kogo cierpiałem — rozumiem dziś, że byliście najlepszymi nauczycielami.

WSTĘP Minęło wiele czasu i wiele się wydarzyło, od kiedy pisałem AlphaMale i AlphaFemale, odnajdując swoje ówczesne „ja” w świecie energii męskiej, a potem kobiecej. Za mną sporo życiowych przygód, które nauczyły mnie, jak daleka była droga i że zarówno za najbardziej efektywnym mężczyzną, jak i najskuteczniejszą kobietą stoi jeszcze wiele drzwi. O wiele głębszych, o wiele potężniejszych. Ta książka jest wyrazem zrozumienia, że ponad wszelkimi podziałami kryje się synergiczna istota ludzka, która złożonością i głębią przekracza każdą logiczną definicję i schemat, w jaki tak często chcą nas wsadzić niezakwestionowane umysły. Jest o wiele bardziej o odstawaniu się niż stawaniu, bo gdy droga staje się celem samym w sobie i wszystko jest jasne, wtedy tylko pozostaje żyć. Jest o szczęściu i jest szczęściem, które pojawia się dopiero wtedy, gdy znikają wszystkie powody. I o ile AlphaMale i AlphaFemale były małżeństwem, w którym jeszcze istniał on i istniała ona, o tyle AlphaHuman to już sakrament, w którym pod wpływem miłości i idei rozpływają się podziały. To książka o każdym z nas, o takim Tobie, jakiego jeszcze nie znasz.

Dlatego ucieszyłem się, gdy Basia z Helionu — wydawcy tej książki i kilku pozostałych — z otwartymi ramionami przyjęła propozycję napisania tej pozycji, bo kontynuacja dla obu poprzednich była potrzebna. Ta książka jest pisana przez zupełnie innego — choć pod skorupą umysłu takiego samego jak Ty — człowieka, który wyszedł sobie bardziej naprzeciw, niż mógłby się kiedykolwiek po sobie spodziewać. Miał być wielki, a stał się sobą, co nie tylko nie ujęło mu nic z życia, ale przeciwnie — uczyniło je naprawdę bogatym. Miał być kimś, a przestał, bo nie warto było. Miał mieć coś, wiele „cosiów”, ale przestał w nie wierzyć i teraz żyje jako bogaty ubogi; dopiero wtedy nie należy się do rzeczy, które inaczej posiadają nas. Ta książka jest opisem tej drogi, opisem podróży człowieka, odpowiedzią na wiele pytań dotyczących Ciebie i każdego z nas, a także podsumowującym kolejny rozdział z życia osobowości nazywanej Mateuszem Grzesiakiem. Pod nią kryję się ja, którego ani on, ani Ty nigdy nie poznacie, ale w zupełnie inny sposób doświadczycie. On doświadcza mnie, a ja jestem tym, co się dzieje. I właśnie teraz mnie czytasz. To piękny kawałek tekstu, na jaki przetłumaczony został równie piękny kawałek życia. A ponieważ jesteś jego pasjonatem — nie może być inaczej, bo życie to jedyna rzecz, jaką masz — jest to książka dla Ciebie. Spotkały Cię te słowa, bo jesteś gotowy. Ja także jestem. Miłej zabawy i powodzenia!

MG

PRZED NARODZINAMI Każde z nich miało swoje życie, tak jak inni ludzie. Jak większość osobowości z naszych czasów organizowali swoje życie w kontekście dwóch miejsc, czyli pracy i domu, w oparciu o bardzo powtarzalne i przewidywalne formy organizowania czasu. Rano do pracy, wieczorem do domu. W jednym i drugim miejscu wykorzystywali może dwadzieścia, może trzydzieści czasowników; tyle potrzeba, by typowy umysł realizował się poprzez bazowe aktywności: chodzenie, jedzenie, spanie, mówienie, słuchanie itd. Żyli w tym samym śnie, w takiej samej niekwestionowanej iluzji, w jakich żyło ich pokolenie, biorąc za pewnik większość dogmatów. Że trzeba pracować, by móc funkcjonować, że robi się to, do czego się zostało przygotowanym w szkołach, że w określonym wieku należy się pobrać i postępować w odgórnie ustalony sposób. Widelec w lewej, nóż w prawej ręce, cały ustalony zestaw wyuczonych, potrzebnych zresztą, schematów. Ale tego dnia świat zaplanował dla nich coś innego, niż ich umysły mogły przewidzieć. Czy cokolwiek można przewidzieć? Akurat wtedy on, Piotrek, miał zaplanowane wyjście do baru ze znajomymi, bo jeden z nich się obronił na studiach i znaleźli powód, by

świętować (osobowości nie zrobią nic, jeśli nie będzie powodu). A żeby świętować, każdy powód jest dobry, więc ucieszony wizją wspólnej balangi do rana (iluzja zysku tworzy motywację), rozentuzjazmowany oczekiwał na wieczór. Ona, Krysia, właśnie spotkała na ulicy koleżankę sprzed lat — Beatę — i ucieszyła się wyjątkowo (im coś jest bardziej ekskluzywne, tym większą uwagę przyciąga). I ta mówi do niej, że właśnie wróciła po długich wojażach do rodzinnego miasta i organizuje małe spotkanie ze starymi znajomymi. Zaproszona się ociąga, bo niby była już na coś umówiona, ale nie ma planu (a każde wyobrażenie nazywane planem jest wyobrażeniem, którego prawdziwość dopiero zweryfikuje Rzeczywistość), jakiego nie można by było zmienić. Może jej się wydawało, że zmieniła sama, może zostało to wybrane za nią (na niektóre pytania jedyną prawdziwą odpowiedzią jest jej brak i tak też pozostanie w tym przypadku). W każdym razie zgodziła się, a to rozpoczęło łańcuch nieprzewidzianych zdarzeń. Nadszedł

wieczór.

Jej

delikatny

makijaż

definiował

poczucie

atrakcyjności (które w przeciwieństwie do piękna jest warunkowe i zależy od różnych czynników), a figlarna, wiosenna sukienka podkreślała coś, co Latynosi nazywają curvas peligrosas (czyli niebezpieczne krągłości). To zwracało uwagę, a robiła to dlatego, że chciała się czuć pożądana. Wiedziała o tym, gdy mężczyźni patrzyli, a ponieważ lata relacji towarzyskich przyniosły i nauki, i interpretacje, okazało się, że do serca faceta najlepiej to jednak przez głębszy dekolt. Ale o tym wolała nie myśleć, bo moralność (wewnętrzny ksiądz, dzielący świat na dobre i złe) zakazywała. A skoro nie wolno, to nie wolno. Mężczyźni patrzyli dlatego, że kobiety pokazywały (Dlaczego nie ma silikonu w kolanach? Dlaczego nikt tego nie kwestionuje? Dlaczego nogi są ważniejsze niż łokcie?), a kobiety pokazywały, bo mężczyźni

patrzyli. To trochę tak jak w radiu — puszcza się muzykę, której słuchają ludzie, a ludzie jej słuchają, bo radio ją gra… I schemat, gdy zamknie się na dwóch graczach, staje się mechanizmem, który w swojej funkcjonalności zapewnia istnienie określonych zachowań, reakcji, automatyzmów. Piotrek, jeszcze po drugiej stronie barykady, skupiał się na innych ważnych rzeczach (zawsze są ważne, bo męska energia ma zbawiać świat) i dopiero w ostatniej chwili przypomniał sobie, że już czas wyjść. I wyszedł. I wsiadł do autobusu. I usiadł. I patrzył przez okno, myśląc o innych sprawach, a jego osobowości nie zarejestrowały nic, co byłoby godne uwagi (to, co wpada w standard, jest normalne i umysł nie zwraca na to uwagi — tak działa habituacja). Kto sprawił, że w tym samym czasie (jeżeli założymy, że istnieje coś innego niż teraz) i w tej samej przestrzeni (jeśli przyjmiemy, że są inne miejsca niż tutaj) odnalazły się te dwie dusze? Jaka siła wyznaczyła zapętlenie dróg, skoro wystarczyłoby jedno małe odchylenie i wszystko potoczyłoby się inaczej? Od którego boga zależał los, który posadził Mateusza w tej chwili w klubie cygarowym na Florydzie, Ciebie jakiś czas później (choć przecież jesteś teraz) przed tą książką, a ich w tamtym barze? Ci ludzie, o których czytasz, choć być może „naprawdę” wcale nie noszą imion Piotrka i Krysi, to Twoi rodzice (nie wiedziałeś o tym jeszcze, bo się oficjalnie nie narodziłeś) i właśnie wtedy się poznali. Dzieło przypadku, perfekcyjnie bezbłędnego: akurat wysłał ją do baru po drinka. On stał przy ladzie, opierał się o nią i nawet by Krysi nie zauważył (faceci patrzą nie na całość, ale na części, wybiórczo), gdyby delikatnie się nie potknęła i nie wylądowała na jego twardym barku. Przeprosiła od razu (reakcja), ale dopiero gdy spojrzała mu w oczy,

zniknęła na chwilę jej osobowość. Oczy są zwierciadłem duszy i dopiero w czerni źrenic (czerń pochłania wszystko i jest najdoskonalszą próżnią), gdy nie ma żadnych granic, doświadczamy momentalnie nieskończoności człowieka. Ale moment wystarczy. Potem jest już zawsze o jeden most za daleko. I gdy osobowość zniknęła, zobaczyła w nim to głębokie, wielkie nic, odnajdując na chwilę Prawdę. Była tak samo nieskończona, jak pisali w książkach, a ona nie musiała o tym nawet wiedzieć, bo każdy rozumie to tak samo. Jeszcze intelektualnie nie wiedziała, on też nie wiedział, że w tym spojrzeniu dopiero narodzą się na nowo. Uśmiechnęła się, zakłopotana, poprawiła nieśmiało włosy, czując motylki w żołądku. A on naprężył mięśnie, jak mały kogucik, zniżył głos (chciał wyjść na prawdziwego faceta) i powiedział, że nic nie szkodzi. Bo nie szkodzi — nigdy nie szkodzi, bo jedyną rzeczą, jaką Ci się może przydarzyć, jest niezakwestionowana myśl. Ona podziękowała i przez bardzo długą (dla innych jednak krótką) chwilę czuła się niezręcznie, bo chciała i pragnęła poznawać i doświadczać, ale umysł podpowiadał, że nie wypada. Nienawidziła tego wewnętrznego księdza, który krytykował każdy ruch wychodzący poza to, co znane i przemyślane. On też chciał kontynuować, ale osobowość kazała jak najlepiej wypaść i nie dała mu szansy wyjść ponad dialog wewnętrzny robiący z niego produkt, który rzekomo miałby się jej spodobać. Kolejna ofiara umysłu, którego myśli nie zostały zakwestionowane. I dlatego Piotrek nie powiedział nic, chociaż chciał, a Krysia nie zrobiła nic, mimo że pragnęła. Odwróciła się więc i odeszła zasmucona. A on został sam ze sobą i jedyne, co mógł zrobić, to się zezłościć. Na siebie. Na to „ja”, które odebrało mu szansę zrobienia tego, co w głębi duszy zamierzał. Kazał się sobie zamknąć. Kupił sobie podwójną wódkę i wypił ją jednym haustem. Nareszcie miał dosyć. Odszedł od baru,

rozejrzał się i zobaczył, że siedzi między koleżankami. Nie widział żadnej innej (serce nie patrzy wycinkowo, ale całościowo), istniała więc tylko ona. I zrobił pierwszy krok, serce zabiło mu mocniej, zrobił drugi, a ono zabiło dwa razy szybciej. Szedł w kierunku jej stolika, choć wewnętrzne dialogi osobowości walczyły o przetrwanie, wymyślając najlepsze-na-świecie-złote-preteksty-do-ucieczki, i po raz pierwszy uwierzył, że nie musi pozować. I podszedł. I ona się odwróciła, a wszystkie inne dziewczyny przestały rozmawiać; mężczyzna, który dobrze czuje się w swojej własnej skórze, jest taką rzadkością, że na krótką chwilę one też zapomniały, że mają grać swoje kobiece, atrakcyjne, studenckie, blondynkowe czy brunetkowe role. Ale on patrzył tylko na jedną. Przedstawił się grzecznie i zapytał, czy chciałaby zatańczyć. A ona marzyła, by zatańczyć. Nieważne co. Nieważne do jakiej muzyki. Nieważne jak długo i po co. Nie było żadnego powodu, żadnego zysku, żadnej straty, była ona i dostała od losu szansę. Idąc za głosem intuicji, zgodziła się. Wstała. On wziął ją za rękę, a ona zawstydziła się, że była trochę spocona z nerwów. On poczuł się nieco pewniej, odetchnął z ulgą (ta jest zawsze konsekwencją zejścia napięcia powstałego z lęku) i poszli razem na parkiet. Minęło jeszcze kilkanaście chwil. Potem kilkadziesiąt momentów zamkniętych w spotkaniu i rozmowie o nie-ma-znaczenia-o-czym-bopragnę-cię-tak-bardzo-poznać i pierwsze spotkanie nieubłaganie zbliżało się ku końcowi. Był powód — wielki obraz poranka dnia następnego kazał zawrócić z drogi nieprzewidywalności i wrócić do umysłu, choć tak świetnie im się rozmawiało. Wyłączone osobowości, gdy umysł staje się tu i teraz narzędziem swojego pana, połączyły w całość ciało i myśli. Moment, zawsze cierpliwy i zawsze nieskończony, wcale nie chciał (bo tak naprawdę po prostu nie może) się skończyć,

ale wewnętrzne nakazy krzyczały. Obiecali sobie jeszcze raz się zobaczyć. Korciło oboje, by obiecać więcej, ale na taką pewność było za wcześnie (choć nigdy nie jest za wcześnie, tak jak nigdy nie jest za późno). Ale w sam raz na wzięcie numeru telefonu. Kumple pytali, co to za laska, koleżanki, co to za facet. Coś im powiedzieli, ale przeżycie było zbyt głębokie, by je zwerbalizować. Pewnie dlatego Lao Tze napisał kiedyś, że prawda się kończy, gdy zaczynają się słowa. A może dlatego, że inne są słowa osobowości, a inne serca. Potem minie jeszcze kolejne spotkanie, po którym pojawi się następne. Kino, kawiarnia, spacer w parku, nic ani oryginalnego, ani nietypowego, ale przez to najprawdziwszego (klasycyzm oznacza doskonałość). Delikatnie zbliżające się, najpierw niby przypadkowe dotknięcia, trzymanie się za ręce i nieświadome pragnienie do roztapiania „ja” w „my” stawało się coraz bardziej odczuwalne. On przy niej przestawał udawać. Ona przy nim czuła się prawdziwą sobą. On wierzył w jej obraz (choć był to tak naprawdę obraz jego samego), a ona w obraz jego (choć widziała w nim siebie). Przestawali się bać coraz to ogólniejszych słów, dłuższych określeń czasowych, planowania czegoś na nieco dalej niż kolejny weekend. Jednostki czasu się zmniejszały, frekwencja była częstsza, a pragnienie zostawienia siebie większe. To naturalna kolej rzeczy, gdy w miłości uspokaja się ego. Ale jeszcze daleka droga przed nimi, daleki powrót, zanim zrozumieją. Ale zrozumieją. Wszyscy rozumieją. Małżeństwo było oczywiste. Monogamia również. Rzeczywistość wymusza na umyśle konieczność dojrzewania, tak jak wymusiła na nich. Pobrali się, pokochali bardziej, aż przyszedł kolejny moment. Tym momentem byłeś Ty. Właśnie wybrałeś swoich rodziców.

Nikt nie wie dlaczego, ale zawsze, gdy dusza wybiera ciało, w jakim będzie

żyła

jako

człowiek

(jesteśmy

istotami

duchowymi

doświadczającymi życia na ziemi, a nie ludźmi doświadczającymi zjawisk duchowych), na niebie zaczyna świecić nowa gwiazdka. Właściwie nie jest taka nowa, tak naprawdę znowu widać ją na firmamencie, rozświetloną nową energią kolejnego życia. To tylko Twoja gwiazdka, tak samo indywidualna jak Twoja dusza. Później, mniej więcej w trzecim, czwartym roku życia, gdy nauczysz się oddzielać swoje prawdziwe, holistyczne „ja” od umysłowego, czyli ego (osobowości), zacznie Ci ono podpowiadać, że najważniejsze w życiu to stać się kimś. Może przystojnym albo ładną, inteligentną albo dojrzałym,

lekarzem, prawnikiem,

nauczycielem,

matką,

żoną,

kochanką, wszystko jedno. Tymczasem to nie jest nawet możliwe: stać się kimś, bo można być tylko sobą i nikim więcej. I to jedna z tych rzeczy, jakich będziesz doświadczał w czasie życia na ziemi. Podobnie jak syn marnotrawny musiał najpierw opuścić dom ojca, by potem do niego wrócić, Ty też będziesz szukał na zewnątrz, poza domem, a potem powrócisz do siebie, jedynego domu, jaki posiadasz. Tak działa ego — każe coś mieć i kimś być, choć to pierwsze stracimy, gdy umrą ciała, a to drugie nie jest możliwe do osiągnięcia. I ta dusza czeka zawsze przy ciałach, tak jak czekała przy Twoich rodzicach (dwojgu ludzi jeszcze tak nienazywanych), patrząc i słysząc zupełnie inaczej. A to była magiczna noc. Gwiazdy świeciły jak nigdy przedtem, kibicował Ci cały świat, Rzeczywistość (Bóg) cieszyła się tak samo z narodzin jak ze śmierci (bo po pierwsze jej nie ma — opinie o śmierci możemy mieć tylko za życia, jest więc niesprawdzoną tezą — a po drugie Rzeczywistość jest bezwarunkowa, a pod ocenami kryje się zawsze miłość i akceptacja). A gdy się coś rodzi, to zawsze coś umiera,

bo życie i śmierć to dwie strony tego samego wektora. I dwoje dorosłych ludzi, splecionych w miłosnym uścisku, przeżywało orgazm. Ale był to orgazm zupełnie inny niż tylko fizjologiczny — kumulacja energii przeszła przez próg konwersji i transformowała ją w przeżycie tak silne, że na chwilę znikła osobowość. Orgazm szczęścia, radości i pewności, że nie było żadnego ważniejszego momentu ani miejsca (bo nie ma) niż to, w którym byli. Stworzone „my” było silniejsze niż jakiekolwiek „ja” i dopiero w takiej chwili, gdy „ja” i „ty” przestają istnieć, z tego „my” może powstać nowe życie. Śmierć i życie są ze sobą związane jak brat i siostra… I tak samo musi umrzeć „ja”, musi umrzeć „ty”, by „my” dało światu nowe życie. Choć bardziej to Rzeczywistość je daje, a ludzie mają szansę być tylko głosicielami tego, co Ona mówi i robi. Oni byli w tym momencie dawcami nowego życia, bo orgazm, który mężczyzna miał w kobiecie, nie był dla niego, ale dla niej. To rozumieją mężczyźni, gdy porzucają złudę kontroli i zaczynają się kochać (zaczynają dawać wyraz miłości), a przestają pieprzyć (przestają dawać wyraz władzy, zawsze pochodzącej z lęku). Wtedy nadal mogą się pieprzyć, ale jest to wybór, a nie mus. I gdy on wypuścił siebie z siebie (energia męska jest dająca i aktywna), a ona przyjęła jego w siebie (energia kobieca jest akceptująca i pasywna), dusza wiedziała, że nadszedł czas. I gdy on w plemniku pędził wiedziony przeznaczeniem, tak jakby był stworzony tylko do jednego (tak samo jak my jesteśmy stworzeni tylko do tego, co w danej chwili robimy), a ona czekała (jesteśmy też perfekcyjnie cierpliwi, gdy nie ma historii o pośpiechu i spóźnieniach), dusza przesunęła się bliżej, bo nadchodził jej czas. Gdy żyjesz poza nim, tak jak ona żyła, nie ma już ani nic do zrobienia, ani do zyskania i stracenia, nie ma też pośpiechu ani nie można się na nic spóźnić. I gdy plemnik wszedł do jajeczka, umarł w nim i ono umarło, i

w procesie wzajemnej anihilacji narodziło się nowe życie, a bardziej dokładnie — kontynuowało się, tym razem na ziemi. Ona trzymała jego ciało, on osunął się z niej, gdy zeszło napięcie z mięśni. Był absolutnie samotny (przeżycie związane z orgazmem czyści energie i doprowadza do chwilowego balansu poprzez uczucie pustki i jedności, dlatego tak wiele osób traktuje seks albo masturbację jako rozwiązanie, przynajmniej czasowe, trapiących ich problemów). Był ciałem, w którym żył, był spokojem, jaki odczuwał, prześcieradłem, które go otulało. Ona, otwierając się dla siebie poprzez niego, była spełniona (spełnienie zawsze towarzyszy nam wtedy, gdy nie ma już potrzeb i jest ostateczną satysfakcją). Odkrywała, jak bardzo wiele się bierze, dając, i bez poczucia iluzji straty, jakie ma ego (osobowość, dając cokolwiek, zawsze oczekuje minimum tyle samo w zamian), realizowała siebie. W miłości nie ma miejsca na intelektualne rozważania (umysł jest zawsze o, na temat czegoś, przez co dysocjuje się od wydarzeń) i można jedynie przeżywać w radości to, co się ma (i tak nigdy się nie ma nic innego niż to, co się ma, i ten stan nie ulega zmianie, bo nawet mając „więcej”, dalej masz tyle, ile masz). A oni mieli siebie. Ona, potem, po zajściu w ciążę, choć nie wiedzieli jeszcze o tym oficjalnie, poświęci swój świat wygód na wymiotowanie bez ostrzeżenia, nietypowe potrzeby jedzeniowe, sinusoidy emocjonalne i to wszystko w imię wyższego celu, który jest ważniejszy. On zacznie inaczej myśleć o pieniądzach i odnajdzie się w roli opiekuna, poświęcając siebie na rzecz ideałów piękniejszych niż osobowości. Jedno i drugie wchodzi na drogę służenia innym, najbardziej szlachetnej działalności człowieka. Zobowiązani sami przed sobą (tak się dzieje, gdy zamiast fałszywej moralności słuchasz prawdziwego

sumienia) wchodzą na ścieżkę, na której to dopiero możesz zrealizować się Ty. Za dziewięć miesięcy się narodzisz. Wiesz, że istnieje poziom, na którym instytucja babskiego focha nie ma dla faceta już żadnego znaczenia i na którym nie jest ważne, co się mówi, bo widzenie człowieka bez jego masek (ego) zawsze pozwala odwołać się do tego, kim jest naprawdę, a nie do tego, co robi, jak to robi, z kim, gdzie, dlaczego i po co (to podstawowe metaprogramy, w jakich żyją osobowości)? Wiesz, że istnieje poziom, na którym jego męskie pokazy i zabiegi są dla niej nieistotne, bo widzi w nim mężczyznę, a nie produkt? Ona dojrzewa, a dojrzewa obok niego, bo kobieta potrzebuje męskiej energii, by urosnąć. Obserwuje siłę, determinację, zawziętość, spokój i uczy się twardości, asertywności, odwagi. On dojrzewa też przy niej, a ma do odrobienia całe lata niezauważonej miękkości i płynności. Pojawia się empatia i odczuwanie tego, o co chodzi. Nie potrzeba na nią słów, bo jest ludzka, synergiczna i nie przynależy do płci, ale jest językiem poza wieżą Babel. Rozumie ją coraz bardziej, zaczyna obserwować jej sposób myślenia i coraz lepszą komunikację z ciałem, jaką ona zdobywa z każdym dniem. Tylko małe dzieci, inne gatunki zwierząt, kobiety w ciąży i buddowie znają świadomie język ciała, bo większość kolektywu spędzi swoje życia na uczeniu się jedynie języka werbalnego kraju, w jakim się urodzili. Ale język ciała ma swoje własne prawa i sposoby komunikacji. Tak jak pies jedzący trawę, by się odrobaczyć, niedźwiedź smarujący się ziołami, by nie gryzły go insekty, małpa balansująca swoją dietę nutraceutykami (zoofarmakognozja to nowa dziedzina farmakologii, badająca, jak zwierzęta wykorzystują rośliny jako substancje lecznicze), tak samo kobieta w ciąży zaczyna poznawać wierzchołek góry lodowej, jakim jest komunikacja z ciałem i spełnianie jego najprawdziwszych potrzeb. Choć

urodziliśmy

się

z

tym,

naturalna

umiejętność

jest

potem

substytuowana schematami poznawczymi diet, zdrowego (rzekomo) odżywiania się itd., choć przecież każdy z nas jest dla siebie najlepszym dietetykiem od samego początku (to nie jedyny przykład zamiany przez stryjka siekierki na kijek). Odczuwa nagle, że ma ochotę na kiszoną kapustę (może odbudowuje mikroflorę bakteryjną) i bez naukowego wytłumaczenia je jej dokładnie tyle, ile potrzeba. Z drugiej strony jest też okres, gdy nie wymaga od siebie, by wyglądać jakoś, zapomina o dietach i słucha siebie. On to obserwuje i poprzez modelowanie sam zdobywa wiedzę o tym, jak jego ciało z nim rozmawia. Odczuwa wzrosty ciśnienia przy stresie i uczy się relaksować świadomie, co inspiruje ją, by w ostoi spokoju porzucać lękliwe myśli i skupiać się na sobie. To piękny okres wzrostu dla obu, gdy w tolerancji i współpracy odkrywają siebie bardziej i rozwijają się już mniej kanałowo (czyli intelektualnie w określonej dziedzinie), a bardziej holistycznie. Najzabawniejsza była sytuacja, gdy ona dowiedziała się o ciąży i chciała mu powiedzieć: jej obawa, jak on zareaguje, jest słodka i pełna kobiecości, a jego reakcja spontaniczna i prawdziwa.

K ONWERSJE

Mijają miesiące, a dojrzewający facet konwertuje się w mężczyznę. Najpierw, zanim jeszcze poznał moc, był dużym dzieckiem. Przenosił odpowiedzialność na zewnątrz, domagał się od świata spełniania swoich potrzeb. Ego było bardziej zależne od innych. Autorytet zewnętrzny, który towarzyszy nam w warunkowym świecie od samego początku, nakazuje brać bez sprawdzenia rady innych (te różnią się tym od informacji, że należy je wziąć). To pierwszy poziom hipotez — umysł zaczyna być wypełniany informacjami i rozpoczyna się poznawanie intelektualne, kreujące świat snu. Te informacje nie zostały jeszcze

empirycznie sprawdzone, w związku z czym kreowany jest z ogromną konsekwencją świat iluzji, w którym poruszają się pierwsze osobowości. Ludzie grają role rodziców — zaczynają proces socjalizacji i wychowują człowieka na swoje podobieństwo. Ponieważ znają jedynie to, co znają, mając dobre intencje przy braku znajomości mechanizmów, instalują w absolutnie chłonnym umyśle schematy, które tworzą świat. To istna Księga Rodzaju — człowiek stworzony na Jego podobieństwo na początku tworzy świat (swoich własnych poglądów, myśli, przekonań), choć nie może zweryfikować na tym etapie, czy ten świat jest prawdziwy. Pierwszy poziom hipotez daje umysłowe założenia i prawdy: że trzeba przyjąć system wartości charakterystyczny dla danego kolektywu, że dziewczynka bawi się w dom i lalkami, a chłopiec żołnierzykami. Kreowana jest płeć, jedna z najbardziej fundamentalnych historii i dogmatów umysłowych. Ksiądz społeczeństwa instaluje moralność i dzieli świat na dobry i zły, tworząc zasady postępowania i funkcjonowania (katolikiem się nie rodzisz, ale możesz się nim zrobić). Koledzy ze szkoły dają do zrozumienia, że akceptacja w grupie zależy od wypalenia papierosa, a telewizja generalizuje wyjątki od zasad i nagle podróż do Kolumbii (choć nigdy tam nie byli) prezentuje się w umyśle jako niebezpieczna eskapada. Hipotezy pierwszego stopnia, niesprawdzone w praktyce, czynią z umysłu dziewice mówiące o seksie i nakazują powtarzać wyuczone wzorce, które nie są jeszcze prawdziwe. Nie ma mowy o intuicji, będącej podstawą każdej umiejętności, jest za to coraz większa głowa wypełniona schematami, definicjami, dogmatami. To dziecko właśnie, któremu cały świat kolegów, rodziny, księży, mediów, gwiazd ekranu, nauczycieli i rządów doradza, jak ma żyć. Na tym etapie umysł wierzy w istnienie autorytetu zewnętrznego i odbiera sobie prowadzenie i

odpowiedzialność, które dają wiarę w siebie i zaufanie, że można żyć samodzielnie. Owca podąża, beczy, gdy boli, goni za tłumem i zmieniająca się moda nakazuje kupić w nowym sezonie ciuchy nowego koloru, by anonimowo iść za tłumem w grupowej akceptacji. Dopiero gdy pojawi się siła do zmiany, wtedy owca ma szansę na konwersję w lwa. Właśnie rodzi się silne ego. Wszyscy tak mamy i tak wygląda przechodzenie między etapami snu. Jest taka piękna przypowieść o porzuconym lwiątku, które wychowuje się między owcami. Te się go nie boją, bo jest małe, więc wychowują je na dobrą owcę: ma powtarzać za tłumem, nie wychylać się, jeść to, co jedzą inni, i uciekać od lęku, który jest nieodłącznym elementem życia stada. I ten lew, ponieważ nie ma innych wyborów (ludzie zawsze robią to, co mogą, dopiero gdy mają wybór, zaczynają się nad tym zastanawiać), żyje jak owca. Ale pewnego dnia inny lew, który był wychowywany przez swoich, poluje na owce. Skrada się, wierząc w swoje umiejętności, do stada i za chwilę wybierze sobie ofiarę. Lwy zawsze zjadają to, co zjeść najłatwiej, wiedzione instynktem, intuicją, niekwestionowalnością praw natury. Odpowiedzialność jest oczywista — jeśli nie zje, to umrze z głodu, a pretensji zwierzęta nie mają. Odpowiada sam za siebie i sam przed sobą. Lew kalibruje, kogo zje dzisiaj, gdy nagle widzi między owcami jednego ze swoich, który wygląda jak lew, ma rozmiar lwa, chodzi jak lew, więc musi być lwem… Zszokowany, że jego krewniak jest między owcami i ich nie je, dopada go i krzyczy: — Stary, co ci się stało? Jesteś lwem między owcami? Tamten, wyszkolony na owcę, boi się, pochyla głowę, ryczy, becząc, i ucieka, więc prawdziwy lew zabiera go siłą do strumienia i każe

spojrzeć w odbicie. Lew-owca podąża, słucha i robi, co każą, po czym patrzy po raz pierwszy w życiu na siebie w lustrze. To, co widzi, odbiega od obrazu innych owiec. Ma piękną, bujną grzywę, wielkie zęby, potężne i silne łapy. Na chwilę przestaje reagować. Zaczyna myśleć. Właśnie dostał wybór, to jego wyzwalający bodziec. I się wścieka. A gdy się wścieka, zaczyna ryczeć. Coraz głośniej i głośniej, aż ten pierwszy, pierwotny ryk dokonuje transformacji. Oszukany przez swój własny lęk buntuje się i zabija osobowość owcy, do której już nigdy nie powróci. Ten ból staje się fundamentem nowej siły i narodzin lwa — nowej osobowości. To facet, który poznaje swoją moc. Jego życie nigdy nie będzie już takie samo. Wyjście z okresu owcy zawsze związane jest z buntem. To przeciwwaga, kontrsiła, przeciwieństwo, które musi siłą oderwać człowieka od autorytetu zewnętrznego. Wcześniej szukał akceptacji u innych, zależał od nich, zdawał się pasywnie na aktywność innych i tracił odpowiedzialność, czyli absolutną kontrolę (w przeciwieństwie do zwykłej kontroli ego, wypływającej z lęku). Taki mężczyzna to synek, który za partnerkę wybierze kobietę-matkę. Taka kobieta to córka, która w opiekuńczych ramionach męża-ojca odnajdzie bezpieczeństwo i choć może nie spełnić marzeń, przynajmniej nie straci tego, co ma. Przez ten etap przechodzi każdy z nas, bo rodząc się z czystą kartą (John Locke), w niewinności oddajemy innym prawo zapisywania wszystkiego, co uznają za stosowne. A świat pisze swoim własnym pismem w głowie małego dziecka wszystkie zasady, języki, definicje, hierarchie. Ono przyjmuje, bo nie tylko nie ma innego wyjścia, ale nade wszystko bez procesu socjalizacji nie byłoby w stanie przejść przez ulicę czy nauczyć się rodzimego języka. Psychologowie są dziś zgodni, że

zdecydowana większość naszych przekonań (a co za tym idzie — zachowań) pochodzi z pierwszych czterech lat dzieciństwa, kiedy trudno jest jeszcze mówić o wyrobionej logice. Dziecko jest niewinne, bez możliwości wyboru. Rodzi się jako Chrystus, jest Buddą, ale nie z wyboru, a więc nie z dojrzałości. A tak się nie liczy, bo inaczej nigdy nie stałoby się zadość wolnej woli, która odróżnia nas od innych gatunków zwierząt. Pomyśl tylko, jak nudno jest aniołom w niebie. Są tak perfekcyjne, nigdy nie popełnią błędu, nigdy nie będą mogły zadośćuczynić, nigdy też nie zmartwychwstaną ani nie przejdą przez prawo wyboru. Pomyśl tylko, że każdy pies wraca do pana, który go bije, i że w swoim posłuszeństwie służy z natury, lecz nie z wyboru. Nie położył świadomości i umysłu na jednej ścieżce, tak jak my. My mamy tę możliwość. To piękny, boski prezent. Zawsze mamy wybór. I to małe dziecko musi przyjąć zewnętrzne autorytety — uczyć się szybko zależności od matki, ojca, traktować każde słowo jako demonstrację. Bez wyrobionej jeszcze moralności nie ma znaczenia, czy rodzice się biją do nieprzytomności, zalewają alkoholem, czy przytuleni siedzą przed telewizorem — nie wiadomo jeszcze, co jest dobre i co jest złe, więc równie dobrze można wziąć wszystko. I dziecko bierze. To proces konstrukcji snu, który daje jedyne życie, jakie znamy. Gdy zapytasz siebie o swoje pierwsze wspomnienie i posiedzisz chwilę z zamkniętymi oczami, zdasz sobie sprawę, że pochodzi z wczesnego dzieciństwa. Może miałeś wtedy kilka lat i pamiętasz określoną scenę, scenę numer jeden. To był początek Twojego życia — cała reszta historii nie jest Twoja, została opowiedziana przez innych, a Ty wziąłeś to za dogmat. Rodzimy się intelektualnie dopiero kilka lat po „oficjalnych” narodzinach i w okresie dzieciństwa sen jest dopiero tworzony. Może ze swoich 10 lat życia będziesz pamiętać pięć, sześć

wspomnień — i to wszystko a propos prawdy. Cała reszta opowieści o tym, kim byłeś, co robiłeś, jak myślałeś, to instalacje innych, które bierzesz za pewnik. Ale to nie jest Twoje prawdziwe życie… Sprawdź! Połóż na linii czasu wszystkie swoje wspomnienia. Swoje to znaczy swoje — nie to, co usłyszałeś od innych. I tym samym zacznij oddzielać swoją prawdę od czyjegoś świata, który w procesie socjalizacji zaadaptowałeś. Z takich czystych i własnych doświadczeń zaczynasz wyciągać wnioski na przyszłość. A zatem inne wnioski — na temat ludzi, na temat zdarzeń, na temat zachowań itd. — stają się etykietami, w jakie przestajesz wierzyć: skoro wspomnienie okazało się nieprawdziwe, to wniosek wyciągnięty na jego podstawie również. Okazuje się, że wspomnienie o klapsie wcale nie jest dziewczyny, ale jej mamy — podczas wglądu pod zamkniętymi powiekami ona rozumie, że klaps był opowieścią mamy, ale nie jej. Tym samym znika osobowość ofiary, a co za tym idzie — doszukiwanie się winy u innych. Na takim „małym”

wspomnieniu

mógł

być

zbudowany

cały

system

tożsamościowy („duzi ludzie są niebezpieczni”, „nigdy nie należy do końca ufać” itp.). Podobno karaluchy i szczury, ze względu na zdolności adaptacyjne, jako jedyne przeżyją wojnę atomową, wszystkie pozostałe gatunki zwierząt wyginą. Ale istnieje też struktura, która jest o wiele bardziej adaptacyjna niż karaluch. To umysł. Dzięki niemu możemy urodzić się Papuasami i karmić małe świnie, których maciora zdechnie, mlekiem z własnej piersi albo synem multimilionera amerykańskiego, który kąpie się w złotej wannie. Być katolikiem i nie jeść mięsa w piątek albo muzułmaninem, który kilka razy w ciągu dnia pada na kolana i chyli czoła ku Mekce. Rodzimy się absolutnie nadzy, nie tylko dosłownie, lecz także neurologicznie, ale każdy z nas idzie potem w różnym

kierunku. Ta różnorodność człowieka jest jego błogosławieństwem i przekleństwem jednocześnie: może być każdym wszędzie, ale przez te różnice umysły potem wymyślają wojny, morderstwa, gwałty i całą resztę zabiegów mających na celu wykazanie racji. Dzięki umysłom możemy żyć perfekcyjnie w dysfunkcyjnych rodzinach, ucząc się unikania pijącego ojca, albo w innym miejscu zajadać się chrabąszczami bogatymi w białko. Nie rodzisz się ani katolikiem, ani super-modelką, ani prawnikiem, ani Polakiem czy Amerykaninem, nie rodzisz się nawet kobietą czy mężczyzną (w sensie energetycznym, socjalnym i intelektualnym), te wszystkie etykiety nabędziesz w procesie wychowania. I jeśli zaczniesz sam tworzyć swoją własną rzeczywistość (choć nie jest to jeszcze absolutna Rzeczywistość), swój własny świat, to wcześniej czy później się zbuntujesz. Dziecko odpępawia się wtedy drugi raz (pierwszy raz się nie liczy, bo zrobił to za nie lekarz), płacąc rachunek za każdą idealizację. Bunt boli. Każdy autorytet, który był zidealizowany, sięgnie teraz bruku. Proces jest oczywisty, bo nie da się udawać, że moneta ma tylko jedną stronę; jeśli wsadziłeś kogoś na piedestał, wcześniej czy później z niego spadnie. Tak wygląda stan zakochania intelektualnego, kiedy wszystkie cechy swojego ego eksponuje się na drugą osobę i nie widzi się jej, lecz jej zidealizowany, nieprawdziwy obraz. Przychodzi w końcu moment rozliczenia, gdy księżniczka z bajki ma menstruację i strzela focha, a książę zostawia po sobie brudną ubikację. A miało być tak pięknie! Przecież miały być fanfary, namiętny seks bez końca, pozłacane świeczki z niegasnącym płomieniem w sypialni i spełnienie trwające do końca życia (a może i dłużej). A tu po jakimś czasie ona zaczyna nienawidzić tego wszystkiego, co w nim „kochała”. Jego promienny uśmiech zamienia się w sztuczny, cieple spojrzenie w

kluchowate. Jej atrakcyjna sylwetka to już nie to, co kiedyś, a pełen pasji seks to dziś bardziej usypiacz niż frajda. Co się stało? Nic. Po prostu wcześniejszy zysk iluzji zamienił się teraz w zysk straty, tak samo podpartej fałszem jak wcześniejsze zakochanie. Ponieważ ludzie nie są idealni, ale prawdziwi (i nigdy idealni nie będą, mimo nawoływań ich ego), każda idealizacja kończy się Norwidowskim upadkiem fortepianu na bruk. Rodzice mieli być niezawodni, a okazuje się, że są takimi samymi ludźmi jak wszyscy. Partner miał być perfekcyjny, a nie jest. Życie miało być złote, a od wczoraj jest twardym metalem. Tak kończy się krótka wycieczka niespełnionych oczekiwań, po których pozostaje zawód, rozżalenie i pretensje. Wszystkie one są jednak potrzebne, by iść w kierunku Prawdy. Bez idealizacji nie ma bólu, jest akceptacja i prawdziwość. Akceptować można tylko prawdziwość, od całej reszty się uzależnia w ten czy inny sposób. Ten bunt jest potrzebny, by wyrwać się spod władzy wielu bożków — nieomylnych rodziców (a jednak też popełniających błędy), zawsze mądrzejszych nauczycieli (którzy wcale nie są obiektywni), religijnych guru (bo przyłapano jednego z nich na seksie z prostytutką w samochodzie), autorytetów społecznych (lekarze handlują skórą), obiecujących dobrobyt polityków (nakradł i uciekł za granicę) i tak dalej, i tak dalej, i tak dalej… Dziś ludzie mają zupełnie inne bóstwa niż mały posążek Światowida albo hinduskiego słonika — w portfelu błyszczy karta kredytowa dająca rzekomo poczucie bezpieczeństwa, dzięki której można kupować nie za swoje pieniądze; internet pozwala przegooglować życie, by broń Boże nie mieć chwili samotności (bo wtedy budzą się te wszystkie dialogi wewnętrzne, które najlepiej uciszyć drinkiem, internetem, gazetą z obrazkami, telewizorem); plotki z gazet dostarczają historii, jakimi można zająć umysł (bo wystająca

pierś znanej aktorki jest bardziej wartościowa niż wystająca pierś zwykłej pani Wiesi). Religia ego wyznaje zupełnie inne zasady i modli się do innych, niewidzialnych bożków. I jest o wiele bardziej międzynarodowa i potężniejsza niż którakolwiek inna. I w czasie tego buntu, ponieważ wszystkie pretensje i zawody idą w kierunku zewnętrznym, umysł zaczyna się ustawiać po drugiej stronie barykady. Wcześniejsze autorytety zewnętrzne zaczynają ustępować innemu, temu, który już nie zależy (pozornie) od świata, ale od siebie samego. To początek autorytetu wewnętrznego i narodziny silnej osobowości. Pojawiają się demony, których wcześniej nie było. Pojawia się władza, a im większa władza, tym większa potrzeba kontroli. Rozwija się energia seksualna, która poprzez pożądanie zaczyna zdobywać coraz więcej i szybciej. Kusicielki w postaci seksu (zawsze seksualna energia kobieca tworzy pokusę, bo inaczej nie ukierunkuje silniejszej, ale bardziej twardej i mniej elastycznej energii męskiej), pieniędzy, ambicji, władzy zaczynają sterować rosnącą siłą osobowości, która wychodzi wreszcie z ogromnego bólu i wkracza w sferę niezależności, władzy, potęgi. To może być atrakcyjna kobieta, która uczy się, że obracając w odpowiedni sposób pupę, owinie męską energię dookoła palca. To może być szef firmy, który w pięknym samochodzie i umięśnionym ciele zdobywa podziwiające spojrzenia owiec i zawistne lwów (dla tych pierwszych staje się idolem, czyli bożkiem, a dla tych drugich konkurencją). Może to młody lekarz, który przez swój tytuł uważa się za lepszego od innych. A może osobowość racjonalistki, która dla odmiany odrzuca wszystko, czego w życiu nie spróbowała. Lew opiera swój byt na autorytecie wewnętrznym i inwestuje we własne „ja”, bo myślenie o byciu na nowo owcą napawa go lękiem i obrzydzeniem. Im lew jest silniejszy, tym bardziej zamknięty

na naukę, bo czerpie wszystko przez własne filtry, nie słuchając innych. Staje się królem sawanny (ale tylko takiej, gdzie nie ma słoni, do czego się nie przyzna sam przed sobą). Taki facet (jeszcze nie mężczyzna) z przyjemnością znajdzie kobietę-owcę, bo przy niej będzie się realizował jako mądry, podziwiany, silny. Stanie się królem myszy; nigdy nie zainteresuje go kobieta, której nie imponuje jego świat zewnętrzny, ale wszystkie małe myszki będą go podziwiały (myszkom imponuje kot, bo się go boją). Będzie tworzył grupy, których stanie się liderem, i póki będzie w nich podziwiany, póty utrzyma się u góry. Jeśli tego podziwu nie otrzyma, odrzuci innych jako wrogów, bo zagrażają oni jego obrazowi na własny temat. A na tym obrazie wszystko się opiera: taka kobieta wie podświadomie, że bez atrakcyjności albo stanowiska będzie musiała wrócić na rodzinną wieś i uderzać w telewizor słabo odbierający telenowelę, i stąd cały wysiłek, by utrzymać obraz „ja”, dzięki któremu osiąga się sukces. Życie jest teraz pełne celów, ambitnych planów, liczy się tylko przyszłość. Władza kusi, a może dawać ją tytuł poważanej uczelni, atrakcyjne ciało, drogi samochód, dobra partia u boku, wysoka pozycja itd. A im więcej władzy, tym bardziej trzeba pilnować, by jej nie stracić. Do tego służy kontrola, która zawsze jest nieodłączną częścią ego. Zysk lwa w porównaniu z owcą wydaje się być oczywisty: nie zależy od innych, a jedynie od siebie, ma „wygodniejsze” życie, może liczyć na siebie i pnie się coraz wyżej po drabinie społecznej. Ale taki stan jest okupiony ogromnym wysiłkiem wynikającym z ciągłego tracenia energii. Na nerwy, że jeśli się nie uda, to będzie źle (bo owcom się nie udaje). Na kontrolę, bo trzeba przecież przykryć ten ogromny lęk bycia zwykłym (a chodzi przecież o bycie niezwykłym). Na udowadnianie, że jest się najlepszym w najważniejszych kategoriach (bo bez podziwu

innych nie będzie dowodu, że tak jest). Na konkurowanie i rywalizację z innymi, bo przecież inni ludzie są zagrożeniem dla tego, co się ma (napędza to ogromna iluzja straty). Na ambicję, która każe robić coraz więcej, coraz mniej spać, coraz więcej osiągać i która nie pozwala cieszyć się tym, co się ma. Na porównywanie się z innymi i ciągle sprawdzanie, czy jest się lepszym i skąd idzie zagrożenie. Lew będzie miał problemy ze zdrowiem, utrudnione relacje, przykryje miłość kontraktem, spokój relaksem w spa, radość entuzjazmem z zakupów. Lew to tzw. drugie małżeństwo — w pierwszym było się owcą, ekstremum słabości, więc teraz umysł idzie w drugie ekstremum, organizując dokładną przeciwwagę dla przeszłości w postaci wygody, mocy, siły. Tutaj, w pozornym zwycięstwie, spocznie na laurach zdecydowana większość, bo choć działa dopiero trzecie małżeństwo, to kusicielki są tutaj potężne. Przecież chodziło właśnie o to, by na wygodnej, modnej sofie w drogim mieszkaniu cieszyć się dobrym telewizorem z fajnym partnerem u boku. By mieć własny biznes i wystarczająco szmalu, by kupić te wszystkie rzeczy, o jakich się marzyło. Owca podziwiała tych, co mieli jej marzenia, a lew tymi marzeniami żyje. Marzeń już nie ma, pojawia się gnuśność (albo pęd) i lenistwo (albo dzika ambicja), które pożerają najlepszych. Na tym etapie, tak oczywistym, zatrzyma się ogromna liczba buddów, bo zrezygnowanie z niego jest kolejnym wyzwaniem. Po co rezygnować z czegoś, co jest przyjemne? Tutaj dopiero można zrozumieć, że dobra emocja jest jeszcze większą pułapką niż zła. Kule ogniowe, którymi można miotać we własnym interesie ciągle w zanadrzu… Czy lew wyjdzie ze swojej skóry? Lew, który myśli, że jest silny, nie zauważa, że rosnąca władza wymaga coraz większej kontroli: ponieważ lew musi udowadniać sobie, że jest

na topie, dlatego ciągle walczy i prowadzi batalie. Ma wielu wrogów, bo na poziomie biznesu żyje konkurencją, w życiu rywalizuje i staje się niewolnikiem samego siebie. Ale czy wiesz, że kusicielka lwa jest zupełnie inna? Pomyśl o tym w ten sposób: żebrak i bogacz mają taki sam poziom zmartwień, różni się on jedynie ilością, ale nie intensywnością. Żebrak cieszy się ze złotówki tak samo jak bogaty z kilkunastu tysięcy. Emocja jest identyczna, bo żebrak nie ma (być może jeszcze) standardów takich jak bogaty, a bogaty już nie ma takich, jakie miał jako żebrak. Problemem żebraka jest mieć na bułkę, a bogatego na złotą klamkę i gdy nie mają tego, czego chcą, obaj denerwują się dokładnie tak samo. Żebrak ma również takie same marzenia jak bogaty: też chce mieć więcej, tylko w innych proporcjach ilościowych. Żebrak żyje w iluzji zysku — wierzy w amerykański sen, w to, że gdy kiedyś będzie bogaty, już wszystko będzie w porządku. A bogaty żyje w iluzji straty — kiedyś obiecywał sobie, że będzie miał dużo, i teraz już ma, ale się boi, że to straci. Ponieważ w obu przypadkach lęk jest motywatorem, nie można się cieszyć z tego, co się ma. Kobieta poświęca kawałek życia, by znaleźć faceta, a gdy w końcu go znajduje, wcale się nim nie cieszy (a jedynie uzależnia od jego obecności), bo teraz dla odmiany się boi, że on odejdzie. Mężczyzna marzy o nowym laptopie, w końcu go ma, ale teraz trzyma go kurczowo pod pachą i patrzy podejrzliwie na świat, by go broń Boże nie stracić. Iluzja zysku konwertuje się w iluzję straty i tym samym ani żebrak, ani bogaty nie cieszą się tym, że nie mają, albo tym, że mają. Po prostu nie da się uciec od własnych przekonań i odnaleźć rozwiązania w rzeczach zewnętrznych, bo go tam nie ma. Identyczna sytuacja jest z czasem — jeśli go brakuje, będzie go brakowało zawsze, niezależnie od sytuacji życiowej. Miałem takiego pracownika, który narzekał, że ma go mało,

więc dostał swój zespół do zarządzania. Przestał robić pewne rzeczy, które delegował na podwładnych, i czy to oznacza, że miał więcej czasu? Nie, teraz miał czasu tyle samo, ale spędzał go na czymś innym (na przykład na zastanawianiu się, jak delegować obowiązki na innych). Nie mogło się nic zmienić, bo to ciągle ten sam umysł, który musi się nauczyć myśleć inaczej. Pieniądze, których brakuje zawsze tak samo (po prostu kupuje się inne rzeczy i tak jak wcześniej zmartwieniem było, czy starczy na opłacenie rachunków, tak teraz chodzi o to, czy starczy na trzecie auto), czas, relacje — nowa księżniczka po jakimś czasie i malej emocjonalnej kokainie jest znowu taka sama jak poprzednia i trzeba szukać nowej… Ta niemożność ucieczki od siebie, od swoich schematów poznawczych i reakcji emocjonalnych, które tylko dopasowują się do nowych warunków, jest kapitalną szansą na pracę nad sobą, bez której — cokolwiek by się działo w świecie zewnętrznym — „ty” to ciągle jednak takie samo „ty”. I dlatego lew omamiony wygodnym życiem gnuśnieje i gdy na złotym talerzu przynoszą królowi owce, może odczuwać dużą niechęć do pójścia dalej i rozwodu w drugim małżeństwie (oczywiście ze sobą, tak jak przy każdym rozstaniu). Na tym etapie odpada wielu zawodników i znowu musi pojawić się siła spoza modelu, by chcieć tę niechęć porzucić. Wyjście z drugiego małżeństwa, tym razem z kłamu wygody, lenistwa, mocy, funkcjonalnych (ale uzależniających) mechanizmów, daje szansę na zrozumienie, że lew buntował się sam przeciw sobie. Że gdy wyjrzy poza maski, jakie założył, zobaczy, że skrywają się za nimi jeszcze większe łęki niż poprzednio. Że boi się, czy inni go zaakceptują. Że krytykuje (by pozornie się lepiej poczuć) ludzi, do których stracił dostęp. Że są dojrzalsze umysły, którym nie imponuje jego siła na pokaz — stanowisko, status, tytuły, ciało, pieniądze. Taki facet nie ma

dostępu do kobiet, które nie oglądają się za dobrej jakości samochodem, ale którym imponują mężczyźni czujący się dobrze we własnej skórze. Dziwi się, gdy widzi łysego grubaska, który ma u boku śliczne kobiety, bo ten grubasek nie ma nic, co według definicji powinien mieć samiec alfa. Nie sili się na śmieszne pozy twardziela, nie musi powstrzymywać się przed odpisaniem na SMS (by nie pokazać, że mu zależy), a na filmie Seks w wielkim mieście się wzrusza (bo odkrył, że najlepsza kontrola to jej brak). Nie rozumie jeszcze — i potrzeba trochę, by facet to zrozumiał — że gdy ona mówi do niego, że jest niesamowity, to mówi do niego, a nie do tego, co rzekomo (według niego) tę niesamowitość mu daje. Po komplemencie zastanawia się, czy jest niesamowity, bo dziś kupił jej kolację w drogiej knajpie, czy dlatego, że wysłał kwiaty, czy może warknął głośno na rywala, który ośmielił się patrzeć na jego własność (czyli kobietę, z którą żyje). Nie wie, że ona mówi do niego, że nie ma powodów, dla których to robi, które można by policzyć, bo całe jego „ja” zbudowane jest z pojedynczych klocków, które nie pozwalają mu zrozumieć tego: kobiety kochają mężczyzn za to, kim są, a nie za to, co mają. Z drugiej strony taka atrakcyjna dziewczyna nie zaimponuje mężczyźnie, bo on szuka czegoś więcej za wystającym dekoltem, a nie tylko uciech wzrokowych. Jej moce mu nie imponują, bo je poznał i zrozumiał ich słabości, dlatego szuka teraz piękna, nie atrakcyjności. Jak to kiedyś określił pewien Kolumbijczyk (operacje plastyczne są w Kolumbii niezwykle popularne), na obrazki fajnie się patrzy, ale się z nimi nie chce żyć. Prawda, prawda, prawda! Nie wytłumaczysz żebrakowi, że pieniądze nie mają znaczenia, dopóki ich nie zarobi i albo nie straci wszystkiego (odkrywając, że radzi sobie bez nich, i ściągając z nich tym samym moc), albo nie dotknie pustki, jedząc łyżkami kawior z bieługi i

lądując na kolejnym odwyku narkotykowym (co tak często oglądamy w relacjach plotkarskich z Hollywood); wtedy nagle zrozumie, że szczęście to kwestia niezależna od tego, co się ma w kieszeni. Tak samo człowiek, który jest na etapie buntu, dopiero gdy zacznie z niego wychodzić, zda sobie sprawę z tego, o czym pisał Cervantes w przygodach Don Kichota — że błędny rycerz jest błędny dlatego, że bije w potwory, które tak naprawdę są wiatrakami, i dlatego, że Dulcynei po prostu nie ma. Nie ma, nie ma, nie ma! By wyjść z roli lwa i wrócić do siebie, czasem musi pojawić się powołanie. Może dlatego, że on się zakocha na zabój w kobiecie i zostawi wszystkie inne na boku. Może dlatego, że ona ucieszy się bardziej, gdy ugotuje mu obiad, niż gdy on osiągnie kolejny sukces w pracy. Może dlatego, że zachoruje jej córka i będzie musiała wybrać, czy piąć się wyżej w korporacji, czy pozostać przy dziecku. A może on dostanie zawału i dotrze do niego, że nie chodzi o to, by było lepiej, ale o to, by było prawdziwiej. Prawdziwiej zawsze jest lepiej. I to jest chwila, w której rodzi się w facecie mężczyzna, a w dziewczynce kobieta. Pojawia się zrozumienie, że nie chodzi o zmienianie świata na taki, jaki Ci pasuje, ale o zmianę siebie w stosunku do świata. Że chcesz żyć prawdziwie, a nie usilnie kontrolować wszystko i wszystkich. Pojawiają się intymność, odpowiedzialność i pasja. Ta pierwsza uczy Cię wiary w siebie i tworzenia swoich zasad, a nie brania czyichś. To poszukiwanie prawdziwej niezależności i odwagi, która jest siłą do bycia sobą, ponad wszystko. Stajesz się monogamiczny i rozumiesz, że relacja z samym sobą to jedyne prawdziwe małżeństwo. Nie ma ona nic wspólnego z byciem z wieloma partnerami, bo ci partnerzy to tylko dodatkowe reprezentacje umysłowe spełniające potrzeby ego. Wyobraź sobie poligamicznie żyjącą kobietę. Wojtek daje jej

bezpieczeństwo i spokój, Krzysiek odrobinę szaleństwa, a Bartek zaspokojenie intelektualne. Teraz pomyśl o poligamicznym mężczyźnie. Kasia jest do rany przyłóż, Sabina daje taki seks, że oczy wychodzą z orbit, a wyrwana na dyskotece Beata jest dowodem na prawdziwość przekonania, że prawdziwy facet to zdobywca. Spa ma relaksować, dyskoteka rozrywać, internet zabijać czas, kino rozbawiać… To nie tak. Ego (osobowość) jest poligamiczne, bo ma wiele potrzeb. Te potrzeby realizuje poprzez zachowania i dlatego szuka zaspokojenia w świecie zewnętrznym. Mężczyzna i kobieta przestają szukać na zewnątrz, bo relaks już nie jest potrzebny (skoro nie było spięcia, to nie ma potrzeby), entuzjazm jest oszustem (bo lepsza jest radość z wszystkiego niż krótkotrwała emocja), a związki już przestały być koniecznością, bo bycie z kimś i bycie bez kogoś jest tak samo wartościowe. Monogamia to odkrycie pełni w byciu ze sobą samym, której wyrazem jest małżeństwo. W końcu kogo odkrywasz, gdy mówisz: „ślubuję ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz że cię nie opuszczę aż do śmierci”? Kogo widzisz w oczach partnera? Na kogo tak długo czekałeś, by móc nareszcie zrozumieć, że chcesz spędzić ze sobą, właśnie takim sobą, resztę życia? To właśnie sakrament, a sakrament to świętość, której umysł nigdy nie dotknie, bo jest zawsze na poziomie profanum. Matrimonium, czyli małżeństwo po łacinie, pochodzi od jedności, a jedność można uzyskać tylko z sobą samym — bo o ile nie wiadomo, co się stanie w Twoim życiu, o tyle wiadomo, że ze sobą się budzisz, zasypiasz i dopiero śmierć ciała oznacza śmierć Twojego „ja” (umysł nie może żyć bez ciała i odwrotnie). To, z iloma partnerami sypiasz, nie ma żadnego znaczenia, chodzi o to, jaki jest standard Twoich potrzeb. Pojawia się intymność, która jest elementem budującym energetykę mężczyzny i kobiety.

Odpowiedzialność to umiejętność odpowiadania, która zastępuje reagowanie. Ponieważ reakcje są zawsze automatyczne i intelektualne (i zawsze pochodzą z rzeczy wyuczonych w przeszłości), oddajesz planowanie w imię gotowości. Dalej planujesz, ale wiesz o tym, że Rzeczywistość dopiero potwierdzi, czy Twój plan się ziści, czy nie, i nauczy Cię, czy jest on zgodny z Prawdą. To niezależność i spokój, że wszystko, co dotyczy Ciebie, bierzesz na siebie. Nie dlatego, że jest to wysiłek, ale dlatego, że jesteś gotów odpowiadać sam przed sobą za swoje grzechy działania (zrobienie czegoś, czego nie powinno się robić) i zaniechania (niezrobienie czegoś, co powinno się zrobić) i nie chcesz od tego uciekać. Cierpienie już nie boli, a staje się informacją zwrotną, że coś należy zmienić. Nie szukasz rozwiązań w świecie zewnętrznym, tylko u siebie samego i stajesz twarzą w twarz z każdym demonem, który może się pojawić (i tak strach ma tylko wielkie oczy). To serwis i służenie innym oraz zdrowy egoizm. Sprzątasz w domu nie dla swojego partnera (bo wtedy trzeba wypominać i pojawia się manipulacyjna historia poświęcania się dla kogoś), ale dla siebie, bo się cieszysz z tego, że to robisz. Nie nosisz toreb z zakupami, by cokolwiek pokazać, ale cenisz siebie jako mężczyznę, który robi to tylko i wyłącznie dla siebie. Potrzebujesz, bo kochasz, a nie kochasz, bo potrzebujesz (przeczytaj to kilka razy). Porzucasz powierzchowną siłę mechanizmów w imię o wiele potężniejszych energii spontaniczności, niepowtarzalności, niewiedzy (a więc absolutnej otwartości i pokory). To piękny okres, w którym kule ogniowe nie są już kierowane w innych, z którymi się rywalizuje, ale wykorzystywane w słusznej (zawsze weryfikowanej sumieniem, a nie zasadami i normami) sprawie. Potrafisz przeprosić i zadośćuczynić. Owca przepraszała za wszystko, bo to była metoda zdobycia lwów. Lew nie przepraszał za nic, bo traktował to jako

słabość. Ale mężczyzna i kobieta nie boją się przyznać do błędu i są gotowi na wszelkie konsekwencje, które mogą się pojawić. Mężczyzna patrzy na kobietę holistycznie, nie widzi już piersi i nóg przyczepionych do ciała, ale patrzy również do środka, w jej głąb, którego odkrywanie go zachwyca i inspiruje. Kobieta zaczyna wychodzić ze swoich sinusoid emocjonalnych, uczy się spokoju i pewności i staje się piękna. Odkrywa swój błogostan i realizuje się, w efekcie przestaje traktować drugą płeć jako „ani się żyć z nimi nie da, ani żyć bez nich”. Już się da żyć i z nimi, i bez nich. To niezależność stanowiąca drugi element nowej dojrzałości i o wiele głębszego zrozumienia tego, kim się jest. Trzeci element to pasja, która jest wstępem do zrozumienia, kiedy i gdzie dzieje się życie. Ponieważ w pasji zawsze jesteśmy prowadzeni, zawieszamy iluzję czasu, osobowości, wysiłku, wtedy naprawdę czujemy i żyjemy. Ten, kto ma pasję (a ona zawsze znajduje Ciebie, a nie odwrotnie), czuje, że żyje. I to zaczyna być jedyny prawdziwy cel w życiu i odkrycie, że życie jest właśnie po to, by żyć, i po nic innego. Stąd już mały krok do tego, by zrozumieć ostateczność — że nie ma pasji w życiu, ale że życie jest pasją. Jednak tu jeszcze potrzebne jest wejście — może nauczysz się tego, jeżdżąc na nartach, gotując, kochając się albo czytając książki — gdy raz zasmakujesz tego owocu, nigdy nie będziesz chciał go porzucić. Słodki smak wolności jest boską ambrozją i nektarem, i tu kończy się poszukiwanie, a zaczyna znajdywanie. Jedna pasja i traktowanie jej jako punktu referencyjnego dla wszystkich pozostałych „fragmentów” życia stają się metodą na wychodzenie ze snu. To dlatego dopiero trzecie małżeństwo działa. W pierwszym owca jest na ekstremum zależności od innych, a w drugim lew na ekstremum

zależności od siebie samego. To dwie strony monety, tak naprawdę identyczne (choć pozycja lwa jest pozornie wygodniejsza i bardziej kusząca), bo przejść z jednej na drugą stroną oznacza spaść z deszczu pod rynnę. Trzecie małżeństwo to już zrozumienie, że ani rola owcy, ani rola lwa nie jest sposobem na związek. Ani ofiary, ani kata. Ani pieska, ani agresora. Trzecie małżeństwo działa, bo nie ma tutaj mechanizmów, jakie uzależniałyby od siebie partnerów. Owca jako ofiara, ze swoim zestawem przekonań (będę się zgadzać ze wszystkim, bo wtedy mnie akceptują; na pewno się zmieni, jeśli tylko będę grzeczna i miła; przeproszę na wszelki wypadek, bo wtedy mi wybaczą i wszystko będzie dobrze; to na pewno moja wina), szkoli kata, który ją zdominuje. Ponieważ nie powie mu „nie”, on nie będzie miał przy niej szansy się transformować, a tylko umocni się jako lew (bo to, co robi, działa). Lew znajdzie sobie owce, którymi będzie dowodził — tacy właśnie faceci umawiają się z niepewnymi albo mniej inteligentnymi (czytaj: takimi, które nie odkryły swojej inteligencji) kobietami, bo przy nich ich blask wydaje się jaśniejszy (taki sam mechanizm porównawczy wykorzysta ładna koleżanka mająca u boku mniej ładną, bo dzięki tej brzydszej będą się za nią częściej oglądali). Na tym etapie chłopak/dziewczyna ma dodawać wartości i być odpowiednim produktem, bo umysł nie potrafi jeszcze spojrzeć w taki sposób jak serce. To nie znaczy, że są źli, po prostu rozumują w taki, a nie inny sposób. Kobieta i mężczyzna żyjący obok siebie przestają potrzebować relacji. To jeszcze nie wyjście poza pleć, ale początek powrotu do człowieczeństwa. Ponieważ związek z kimś jest potrzebny tylko wtedy, gdy spełnia jakieś wymagania ego (daje bezpieczeństwo, spokój itd.),

tutaj tych potrzeb jest mniej (i są zupełnie inne), bo człowiek zaczyna odzyskiwać wszystko, co wcześniej pooddawał.

Z AMIENIŁ STRYJEK SIEKIERKĘ NA KIJEK I K LAUZULA N IEŚMIERTELNOŚCI

Rzecz się dzieje w innym wymiarze. Przychodzi dusza do biura podróży (tekst inspirowany fragmentem Wewnętrznego przebudzenia Colina P. Sissona) usytuowanego w pięćdziesiątym czwartym gwiazdozbiorze Tryptona, gdzie ludzkość jeszcze nie zajrzała, bo poznała dopiero cztery bazowe wymiary. Jest, jak każda dusza, oświecona i żyje w bezwarunkowym, nieograniczonym wszechświecie, wykonując z pasją zadania wyznaczone przez Stwórcę. Mówi, że szuka jakiejś wyjątkowej wycieczki. — Może pojedziesz na planetę numer siedemset trzy? Na przedostatniej warstwie wierzchniej (jeszcze nie potrafimy tak dzielić atmosfery) jest tam przepiękna plaża, na której podczas opalania wyrastają skrzydła, genialne miejsce! — proponuje sprzedawca. — Wiesz, dzięki wielkie, ale byłem tam nie tak dawno, wolę jakieś nowe miejsce, może coś z siedemnastego wymiaru? — odpowiada przyszły podróżnik. — A, to co innego, bo mamy tam taką malutką półplanetę, na której można bardzo szybko jeździć na fryzarogiurach, frajda jakich mało, bardzo polecam! — To dobra propozycja, ale chciałbym coś z zupełnie innej bajki, gdzie rozumie się wszystko na opak i w pełni udowodniono chaotyczność systemu. Tak, by nigdy nie było nic wiadomo.

— To trzeba mi było powiedzieć tak od razu! Na Drodze Mlecznej, daleko stąd, jest taka mała planeta Ziemia. Wysyłamy tam dusze, które poszukują największych wrażeń, bo dostaną tam w prezencie umysł i będą musiały się go uczyć używać przez okres trwania podróży, który tam jest mierzony w tak zwanych latach. Nie do uwierzenia, ci Ziemianie traktują wszystko bardzo serio i będziesz zaskoczony, że na podstawie nieudowodnionych, umownych przypuszczeń (tzw. myśli) budują sobie iluzję istnienia, które nazywają życiem. — To brzmi interesująco, co tam się robi? — Musimy zajrzeć do kwestionariusza, bo zanim cię tam wyślemy, trzeba ustalić dokładnie program wycieczki. Pierwsze pytanie: jakie role chciałbyś tam grać i jak długo będą one trwały? — Jak to role? Coś jak w teatrze, gdy aktorzy udają, że są kimś innym? — Dokładnie, tylko że Ziemianie traktują te role absolutnie serio! Możesz na przykład zakreślić „kobieta”, co ma swoje konsekwencje — raz na jakiś czas — oni nazywają to miesiącem — będzie bolała cię głowa ciała, jakie dostaniesz, i wtedy musisz ponarzekać na mężczyznę, z którym będziesz żyć. Może chciałbyś zakreślić dzieci? Wtedy przysyłamy dusze i w gdy one będą w innym ciele, to ty jako rodzic będziesz musiał uważać, że one są twoją własnością i że wiesz, co jest dla nich dobre. Żarty niesamowite, bo trzeba w ogóle uznać, że one sobie nie poradzą, i być zawiedzionym, gdy zaczną wałczyć o swój indywidualizm. Oni w ogóle mają te śmieszne rzeczy, jak związki, zawody miłosne i… — Zawody miłosne? Od kiedy to bezwarunkowa miłość może kogoś zawieść?

— My to wiemy, ale oni nie wiedzą. Tam w ogóle, na co musisz się zgodzić odgórnie, zapomnisz o tym, co jest Prawdziwe, i będziesz się tego musiał uczyć, dopóty się nie nauczysz. Ale nie przejmuj się, wysyłamy cię na efekt, więc dopóty nie zrozumiesz, kim naprawdę jesteś, będziesz się za każdym razem rodził w podobnych okolicznościach. — Ależ super, czyli trzeba się nauczyć! Podoba mi się! — Wycieczka jest super! Dodatkowo na Ziemi jest wiele gier. Biznes na przykład, oni to uwielbiają. Stawiają sobie posiadanie dużej ilości ważnego dla nich kruszcu za cel i przez całe życie szargają sobie zdrowie, by mieć tego jak najwięcej! Potem wszystko tracą, później znowu zarabiają i nawet niektórym udaje się odkryć, że to zarabianie pieniędzy to w ogóle nie działa. Albo gra w bitwę, kiedy pomaga się innym zawodnikom zrozumieć, że można z łatwością umrzeć… ale odrodzisz się oczywiście w następnym życiu. Gra w mężczyznę też jest super,

można

się

niszczyć

ciągłe

stresem

za

pomocą

niezakwestionowanych wyobrażeń i wciąż porównywać do innych, czy jest się lepszym, czy gorszym od nich. — Brzmi coraz bardziej zachęcająco! — Oj tak, to jest przygoda, jakich mało! Będziesz musiał pójść do wielu instytucji, a jedną z nich będzie szkoła. Tam wypełnisz się masą teorii filozoficznych, naukowych, religijnych i będziesz musiał w nie uwierzyć, by inni cię zaakceptowali. Jeśli zapamiętasz więcej, to dostaniesz tak zwany autorytet i wtedy zaczną bardziej wierzyć temu, co mówisz, niż temu, czego doświadczyli. Niektórzy z nich wybierają to w ogóle jako

swoje zajęcie, gdy nakładają specjalne ciuchy i ogłaszają, że znają lepszą drogę do Boga. — Ha ha ha ha, naprawdę tak uważają? — Tak! Nazywają się księżmi, kapłanami, guru i traktuje się ich w inny sposób. W ogóle ci Ziemianie to się bardzo nierówno traktują, bo w ich umysłach panuje zasada względności, której jeszcze nie zrozumieli kolektywnie. — To mi się podoba! Lecę! —

Doskonale,

polecam

ci

dodatkowo

przeczytanie

Klauzuli

Nieśmiertelności. Wiem, że ją znasz i że jest oczywista, ale zasada jest taka, że na Ziemi trzeba do niej jeszcze raz docierać od początku — bo tam dostaniesz taki zestaw programów nazywanym umysłem i będziesz się musiał także nim nauczyć, kim jesteś i jaka jest twoja prawdziwa natura. — OK! Biorę się za czytanie, a ty przygotuj mi wcześniej wszystkie role — może wezmę bycie kobietą — ten numer z fochami to brzmi fascynująco, może gdzieś tak w okolicach tego żółtego koloru na mapie. Jak to się nazywa? A… ra… bia… Sau… dyj… ska… Biorę! I koniecznie z dużą rodziną, bo to w ogóle świetna zabawa, że oni żyją w grupach i to ma dla nich znaczenie.

KLAUZULA NIEŚMIERTELNOŚCI Droga Duszo! Od czasu do czasu zdarza się, że jednym z elementów Twojego doskonałego doświadczenia jest podróż na Ziemię, gdzie wcielasz się rolę człowieka. To wyjątkowe przeżycie, zupełnie inne i niewiarygodne dla Ciebie, Oświecona Istoto. Ziemianie, poza rozumieniem jedynie prawdziwym, przez Duszę, mają jeszcze inne systemy komunikacyjne, z których ważny jest umysł. To struktura tworząca zniekształcone reprezentacje Prawdy, na podstawie których ci ludzie później żyją. Poniżej znajdziesz listę tych najważniejszych, byś przypomniał sobie, kim jesteś. Bóg będzie z Tobą zawsze, ale oni znajdują na niego inną reprezentację i będziesz musiał uważać. Dlatego w ramach Ziemskiego Pakietu dostajesz wiele wspaniałych narzędzi, za pomocą których będziesz mógł spędzić czas na Ziemi.

1. B EZWARUNKOWOŚĆ PRZYKRYWAJĄ WARUNKOWOŚCIĄ

My żyjemy bez żadnych warunków i zasad, bo znamy swoją doskonałość i perfekcyjność. Ziemianie, wyposażeni w umysły, tworzą świat zależności, w którym wszystko jest względne i pozostaje w relacji do czegoś innego. Stworzą świat przymiotników, w których poznasz

rzeczy małe i rzeczy duże, a nie takie, jakie są. Będą Cię przekonywali, że są rzeczy lepsze i gorsze, a nie różne. Będą twierdzić, że jest ładnie albo brzydko, filtrując świat i dzieląc perfekcyjne dzieło Boże na pół. Wymyślą moralność i stwierdzą, że są rzeczy dobre i złe, choć my przecież wiemy, że wszystko, co się dzieje, jest tak samo potrzebne. Stworzą mechanizmy wzajemnej zależności i umówią się na bycie katem i ofiarą, uciekającym i goniącym, oskarżającym i winnym, i na wiele innych układów. Byś dokładnie pamiętał, że nasza natura jest bezwarunkowa i perfekcyjna, dostaniesz w wyposażeniu serce, które jest przewodnikiem po świecie Miłości. Dzięki niemu będziesz w każdym momencie mógł odczuć i skorzystać z ciepła i pewności, z jaką się urodzisz. Im więcej będziesz miał lat, tym bardziej ta natura będzie przykrywana

procesem

socjalizacji,

wychowania

i

wszystkimi

umysłowymi reprezentacjami tego, co jest w Twojej Klauzuli Nieśmiertelności. Ale taka jest droga Człowieka i wcześniej czy później rozumie on, że jego natura jest bezwarunkowa, i wraca do niej.

2. N IEDEFINIOWALNE ZAMIENIAJĄ NA INTELEKTUALNE REPREZENTACJE

My opieramy się na nieskończoności, która płynie ze Świadomości. Wiemy, że obserwując, jesteśmy w stanie wyjść poza jakąkolwiek definicję i schemat. Obserwujemy zarówno świat, jak i nas samych (jeśli w ogóle przyjmiemy nasze istnienie). Nasze definicje są zawsze negatywne (uważaj na to słowo na Ziemi, tam ludzie pojmują negatywne jako złe, a pozytywne jako dobre), czyli są, bo są. Ziemianie dla odmiany tworzą intelektualne reprezentacje wszystkiego i reagują nie na to, co jest, ale na swoje wyobrażenie o tym. Myślą, że takie rzeczy jak Spokój czy Akceptacja trzeba robić, i szukają na to sposobu, kiedy jest dokładnie odwrotnie — jeśli nie robi się łęku, to Spokój jest i

wtedy już nie ma do niego dostępu. Kocha się zawsze i wszędzie (bezwarunkowo), dopóty nie zacznie się definiować tego, czym rzekomo ta Miłość jest. Oni dopiero muszą się nauczyć, że ich Człowieczeństwo jest zawsze określane w sposób negatywny — czyli póki go nie definiują, póty mają do niego dostęp. Spotkasz na Ziemi takich, którzy już tego doświadczyli (może wybierzesz sobie okres Lao Tze albo Buddy), ale nie każdy od razu rozumie ich przekaz. Będziesz miał na pewno szansę to zrozumieć.

3. M IŁOŚĆ ZOSTANIE ZDEFINIOWANA

My wiemy, że jesteśmy absolutną Miłością i że nie istnieje coś takiego, jak

niekochanie.

Ale

Ziemianie,

zanim

doświadczą

dojrzałej,

prawdziwej Miłości jako sposobu bycia, będą przez jakiś czas próbowali intelektualnie zdefiniować za pomocą przekonań, na czym ta Miłość rzekomo polega (choć cały jej sekret w tym, że nie polega na niczym właśnie, po prostu jest). Usłyszysz wiele razy, że kochająca osoba to taka, która: wykonuje określonego rodzaju ruchy motoryczne (na przykład obejmuje inne osoby), mówi odpowiednie słowa, podnosi kąciki ust do góry (oni nazywają to uśmiechaniem), kiwa często głową (bo według niektórych z nich miłość polega na zgadzaniu się z iluzjami ich partnera), uprawia seks (Ziemianie uważają, że jeśli kocha, to będzie z nimi wymieniało płyny ustrojowe), odpoczywa w podobnej lokalizacji (określają to jako dzielenie łoża i współzamieszkiwanie), robi to, co inni radzą (szczególnie rodzice wychodzą z założenia, że wiedzą, co jest dobre dla ich dziecka, i fakt jego zgody z ich myślami określają jako miłość); poznasz jeszcze wiele innych, podobnych halucynacji, które przecież z prawdziwą Miłością nie mają nic wspólnego! Spotkasz tam takich, którzy na nią będą czekali (przez co nawet nie zauważą, że nią są), i takich, którzy sądzą, że Miłość jest do kogoś lub czegoś (tak

jakby coś bezwarunkowego można było podzielić). Nawet umieszczą Ją na swojej ulubionej iluzji kolektywnej, nazywanej czasem, i stwierdzą, że ta miłość może się zacząć albo skończyć! Ponieważ podzielą także świat na dobry i zły, niektóre zachowania (na przykład zabawę w zabijanie albo traktowanie ciała jako siebie) będą uważali nie za przejaw Miłości, ale innych rzeczy, których my nie znamy (nienawiść, zazdrość, złość, pretensje). Tak jakby Stwórca był zdolny do wykreowania czegokolwiek, co byłoby przejawem czegoś innego niż Miłość! Nie wszyscy spośród nich rozumieją, że wojny są im potrzebne, by nauczyli się tolerancji, że choroby mają charakter informacyjny i dotyczą tylko ciała (takiego przebrania, w jakim będziesz chodził w trakcie swego pobytu na Ziemi), że gdy się zakochują i rozstają, to tylko i wyłącznie ze swoim ego (to intelektualna reprezentacja tego, kim są naprawdę) i że wszystko, czego się boją, nie istnieje. To wspaniała przygoda: odkrywać siebie na tej planecie! Pięknie jest móc dostrzec w złodzieju mistyka, który uczy nas, że własność jest i przechodnia, i bardzo iluzoryczna, w mordercy dostrzec anioła śmierci zbierającego konieczne żniwo, a w kłócącej się parze bardzo nietypowy, choć dla nich na ten moment odpowiedni, sposób komunikowania swojej Miłości. Każdy Cię kocha, ale nie każdy o tym już wie — to przewodnia myśl dla każdego AlphaHuman, który potrafi zobaczyć ludzi bez masek i w każdym wydarzeniu doszukuje się zawsze sprawiedliwego i dobrego działania tao. Walka z tym jest zawsze skazana na porażkę — rzeczywistość jest taka, jaka jest — i nic z tym nie zrobisz — ale Twoje myślenie o niej zależy już tylko od Ciebie. Mamy wybór, a to w tym Człowieczeństwie daje zawsze szansę do oglądania kosmicznego tańca diabła i anioła, którzy dopiero razem stają się Prawdą. Miłością jest chód człowieka bez nogi, bo została mu jeszcze jedna, Miłością jest

zmywanie naczyń, bo to znaczy, że komuś smakowało jedzenie, Miłością jest dostać rachunek, bo to znaczy, że się miało pieniądze do wydania, Miłością jest się rozwieść, bo to daje szansę zbliżyć się do prawdziwego siebie, Miłością jest deszcz, który daje trawie rosnąć, by potem zrobić na niej rodzinny piknik, Miłością jest sikający pies, którego przyjmuje bezwarunkowo ziemia, Miłością jesteś Ty, Ty sam, bez żadnej maski, w swoim bycie dający mi szansę, bym pisał właśnie do Ciebie. Znam Cię. Znam Cię bardzo dobrze. Jesteś taki sam jak ja.

4. Z AMIENIĄ S POKÓJ NA RELAKS

Ci Ziemianie, tak jak przeczytałeś wcześniej, często zamieniają to, co dostają w Pakiecie Ziemskim (który mówi o tym, jaki jesteś naprawdę i jaki się urodzisz), na o wiele gorsze substytuty. Na przykład błogi Spokój, który dla nas jest tak bardzo oczywisty, zamienią na relaks, czyli jego emocjonalną podróbkę. Ten relaks zawsze jest ulgą na napięcie, jakie tworzą, więc wyobraź sobie teraz, że najpierw będą się stresowali myślami, a potem będą musieli się relaksować! A przecież wystarczyłoby się nie stresować i mieliby Spokój, który jako bezwarunkowy jest energią o wiele potężniejszą niż jakikolwiek koncept intelektualny. I ten relaks to oni w ogóle muszą osiągać (co jest największym paradoksem, zmęczyć się po to, by móc się zrelaksować) za pomocą odpowiednich póz ciała (niektórzy z nich będą siadali w specjalny sposób i medytowali), miarowego oddychania, maści kładzionych na ciało, bodźców akustycznych (nazywają je muzyką), chodzenia do specjalnych instytucji (to dla odmiany jest spa). Spokój zawsze jest i nie można go zrobić, bo coś, co już istnieje, nie może zostać zrobione — tak jak nie robimy Rzeczywistości, ona się po prostu dzieje — ale oni będą dookoła tej historii z relaksem budowali tak zwane biznesy i przekonywali, że ten relaks jest ważny. Życzymy

powodzenia w zrozumieniu, że Spokój jest wrodzony, bezwarunkowy i że każdy ma zawsze do niego dostęp! A to powodzenie się przyda, bo wtedy nie ma już takiej rzeczy, jakiej warto by było poświęcić nerwy. Można spokojnie krzyczeć, można spokojnie bić, można spokojnie oglądać ostatnie tchnienie umierającej matki, można spokojnie jeść i spokojnie pić. Nie ma żadnego powodu (a bez niego się nie da), by być niespokojnym. Nie ma żadnej myśli, która mogłaby wytrącić z równowagi (a bycie w niej jest Spokojem), bo wszystkie z nich zostały już przeanalizowane i zweryfikowane. Ze Spokojem, rzecz jasna. Najwyższy czas, by ludzie na Ziemi przestali się bać i lękać, a Ty zjawiasz się tam, by im to pokazać na swoim przykładzie. Jakże przewspaniały prezent może dać swoim dzieciom umierający na raka ojciec, który z uśmiechem pokazuje, że śmierci nie należy się bać. Bo nie ma czego. Spokój to wehikuł nieśmiertelności, zabierający nas poza historie ludzkiego umysłu. Spokój to droga wojownika, który nie musi już walczyć. To pewność podjętej decyzji, bo ona nigdy się nie zmieni — podjęta poza emocjami jest niezmienna i stała. To tutaj ludzie nie boją się już powiedzieć „zawsze”, bo wiedzą, że są rzeczy na zawsze. I wtedy nigdy nie będą mogli ich żałować.

5. Z AMIENIĄ R ADOŚĆ NA ENTUZJAZM

To jest inna rzecz, którą oni zamienią — Radość z samego faktu bycia na emocjonalną reakcję. Te emocje bardzo różnią się od Uczuć, jakie dostajesz w Pakiecie Ziemskim. Oto krótkie rozróżnienie, byś pamiętał… Emocje są zawsze warunkowe, a Uczucia bezwarunkowe. Te pierwsze zależą od innych czynników, a te drugie nie zależą od niczego, bo są częścią bycia Człowiekiem.

Emocje trwają w czasie i są zawsze zmienne. Uczucia istnieją poza czasem i się nimi żyje albo — ze względu na myśli — przejściowo traci się do nich dostęp. Każda emocja ma swój początek i koniec i dlatego Ziemianie tak łatwo się od nich uzależniają, bo nie znając alternatyw, na przykład ciągle kupują nowe przedmioty, które te emocje wywołują. I tak bez końca. Każda emocja zależy od czynnika wywołującego, tak zwanego bodźca — bez niego jej nie będzie. Dlatego Ziemianie kupują tyle przedmiotów i robią tyle dziwnych rzeczy, by czuć emocje. Sprzedaż tych bodźców jest bardzo popularnym ziemskim zajęciem i zobaczysz, ile różnych instytucji się na nich opiera (narkotyki, kina, związki, prostytucja, jedzenie, telewizja, sporty)! Emocje mają swoją intensywność, do której umysł się adaptuje. Dlatego Ziemianie za każdym razem muszą zmieniać ich dawki, by móc odczuwać minimum tego, co odczuwali wcześniej, po raz kolejny. Mężczyźni na przykład w niektórych kulturach muszą mieć ciągle więcej różnych rzeczy albo osób, by czuć, że są coś warci — to naprawdę kolekcjonerska populacja! Emocje mogą się zapamiętywać w pamięci długotrwałej jako tak zwane nawyki. Wtedy ciało za każdym razem reaguje w identyczny sposób na taki sam bodziec. Tak Ziemianie korzystają z fantastycznych, częstych doświadczeń fobii, podniecenia seksualnego, złości, stresu, zazdrości, lenistwa

i

wielu

innych,

równie

ciekawych.

Czasem

nawet

zniekształcają proces emocjonalny i łączą go z tak zwanymi osobowościami (mają nawet naukę stworzoną do tego, nazywa się psychologią, i można się tego nauczyć oficjalnie), kategoryzując ludzi jako neurotyków, depresantów, schizofreników i innych.

Emocje są wstępem do tak zwanych zachowań, czyli cielesnego wykonania tego, co się czuje. Ziemianie robią różne rzeczy, których charakter każdorazowo zależy od tego, co w danym momencie czują. A ponieważ to, co czują, jest zmienne, a niektóre zachowania mają konsekwencje materialne w ich świecie, czasem żałują tego, co zrobili. Potem się rozwodzą albo przepraszają, mówią o dobrych lub złych decyzjach. Każde zachowanie zależy od emocji! Emocje są zawsze reakcją ciała na to, co dzieje się w ich umysłach. Dlatego najpierw tworzą sobie w głowie historie (tak nazywają myśli, jakimi operuje ich intelekt), potem ich ciała reagują, a potem dopiero jest zachowanie. Emocje są więc immanentnie powiązane z myśleniem i są na poziomie psychosomatycznym, podczas gdy Uczucia są energią bezwarunkowego serca. Wróćmy do naszej listy. Radości najwięcej doświadczają dzieci, bo jeszcze się nie nauczyły powodów martwienia się i stresowania. Pod tym kątem do złudzenia przypominają nas, bo cieszą się zawsze i wszędzie, niezależnie od tego, co robią, i są po prostu szczęśliwe. Dorośli to akceptują i im na to pozwalają, bo wiedzą, że potem, gdy dzieci podrosną (Ziemianie wierzą w etapy życia i dzielą Jestestwo na dłuższe lub krótsze okresy, z których każdy ma inne prawa — na przykład jeśli jesteś stary, to w kulturze polskiej musisz narzekać i być sfrustrowanym, w meksykańskiej zyskujesz prawo do szacunku i do posiadania racji, a w amerykańskiej będziesz wydawać na Florydzie swoje pieniądze), to będą tak samo smutne jak oni — dlatego tolerują Radość dzieci, choć sami uważają ją za przejaw mijający i typowy dla początkowego okresu rozwoju. Dorośli inwestują w entuzjazm, który kupują za pieniądze na różne sposoby. Ten entuzjazm, jak każda inna

emocja, mija z czasem i potem znowu są smutni, dopóki nie kupią nowego bodźca (wtedy przez jakiś czas czują się znowu dobrze). Na Ziemi musisz się nauczyć, że gdy nie zaplanujesz żadnego smutku i niezadowolenia, wtedy po prostu radujesz się ze wszystkiego i zawsze — tak samo, gdy dostajesz pieniądze, i tak samo, kiedy Ci je odbierają (właściwie: gdy zmieniają właściciela). Tak samo, gdy ktoś się rodzi (nie wszyscy Ziemianie o tym wiedzą, że my wybieramy swoje życie ziemskie w biurach podróży), tak samo, gdy ktoś umiera (nie ma śmierci, o czym Ziemianie nie wiedzą, bo handlują nią za pomocą obietnic religijnych jeszcze za życia). Radość jest po prostu byciem, które jest nam dane od urodzenia.

6. INDYWIDUALNOŚĆ PRZYKRYJĄ OSOBOWOŚCI

Jest tak na tej Ziemi, że ludzie wolą być często kimś innym, niż są. I to jako jedyny gatunek, bo nie spotkasz tam żadnych zwierząt ani przedmiotów, które też by tego pragnęły (pancernik nie będzie wydłużał sobie kijem szyi, by stać się żyrafą, a widelec nie szuka oświecenia, by być lampą). Wyobraź sobie, że choć wiadomo, że każda Dusza jest inna, że choć nawet na Ziemi nie ma dwóch identycznych ciał, linii papilarnych na palcach, kodu DNA w genach, to jednak ich umysły będą dążyły do stania się kimś innym, niż są. Będą chcieli być inteligentni (tak jakby nie byli) i będą w tym celu zbierać kartki papieru (nazywają je dyplomami); zapragną wyglądać inaczej i pomalują swoje ciała farbkami (mówią, że to makijaż) albo będą wsadzać pod skórę przedmioty, by wyglądało na to, że są większe niż naprawdę (silikon); wybiorą sobie zawody, którymi będą się szczycić (lekarz) albo poniżać (szambonurek), i zaczną udawać, że nie są sobą, ale tym, co robią. Tam w ogóle prawie nikt nie chce być sobą, wszystko jest do góry nogami: spotkasz mężczyzn udających kobiety, dzieci udające dorosłych, piękne

dziewczyny udające atrakcyjne, kwalifikacje i kategoryzowanie — od kolorów skóry poprzez długość włosów, wiek, języki, pochodzenie i wiele innych. Nawet w zależności od tego, gdzie się urodzili, będą się oceniali jako Szwedzi, Niemcy albo Brazylijczycy (tak jakby gdziekolwiek dusze od strony swojej natury czymkolwiek się różniły) i nauczą się, w jaką reprezentację Boga mają wierzyć (tak jakby Stwórca był podzielny) — nawet w imię tego będą się bawili w wojny i spiskowali przeciwko sobie! Na Ziemi na pewno się też kimś staniesz, ale będziesz musiał zrozumieć, że w ostatecznym rozrachunku zawsze chodzi o bycie sobą. Nie ma się czym martwić, na koszt biura będziemy Cię tam wysyłać tyle razy, ile będzie trzeba, byś miał szansę się tego nauczyć!

7. P IĘKNO STANIE SIĘ ATRAKCYJNOŚCIĄ

Wychodzisz z mamy, cały zapłakany i okrwawiony. Świat wita Cię uśmiechami, tata jest siny z wrażenia, a mama z wysiłku. Przecinają Ci pępowinę i oddają w ręce mamy (oboje siebie teraz potrzebujecie) i wszyscy płaczą. Ty, bo to jedyny sposób komunikowania się w tym czasie, mama, bo jest zachwycona i wypełniona takimi energiami, które unoszą szpital do góry, a tata, bo jest tatą. Jesteś tak niewymownie Piękny, tak przecudownie Piękna (nie nastąpił jeszcze w Twojej głowie podział na męskość i kobiecość) i wszyscy Cię kochają. I tak jest, że gdy się rodzisz, to Ty płaczesz, a świat się cieszy (kiedy umierasz, jest odwrotnie, chyba że zrozumiesz, że śmierci nie ma). Nikt nie ma pretensji, nikt nie ma wymagań i każdy chce się Tobą zajmować. Ty zakochujesz się w każdej rzeczy, jaką robisz — w pierwszym łyku powietrza, cieple ciała mamy, otulającym Cię prześcieradełku, lampie dającej światło, uśmiechających się lekarzach i pielęgniarkach. Jesteś tym wszystkim, co postrzegasz i odbierasz, i

żyjesz w bezwarunkowości nie tylko całego zewnętrznego świata, ale tej jedynej prawdziwej — swojej własnej. Nie masz żadnych pretensji co do swojego wyglądu, inteligencji, koloru i długości włosów, sposobów myślenia i tym samym cała energia życia, jaką posiadasz, promienieje na zewnątrz białym światłem. Piękno jest wewnętrzną relacją z samym sobą, opartą na pełnej akceptacji swojego „ja” i tym samym innych. Później, w zależności od kultury, w jakiej się urodzisz, wejdziesz w konwenanse atrakcyjności i urody, które są zewnętrzną maską dla Piękna. Od makijażu poprzez odzież i ozdoby Człowiek będzie zmieniał swoje ciało, by pasować do konkretnego modelu socjalnego i wierzyć, że dzięki temu zdobędzie więcej kontroli. Poczucie atrakcyjności stanie się fundamentem poczucia własnej wartości (czyli jakości intelektualnej relacji z samym sobą) oraz wpłynie na szereg zachowań i sposób filtrowania świata. Atrakcyjność można zmierzyć centymetrem wzdłuż (odpowiedni wzrost) i wszerz (odpowiednie wymiary), jest zależna od wieku, fryzury, odzieży, ozdób i wielkie przemysły są na niej zbudowane. To tak zwany koncept socjalny, który poprzez niezaspokojone potrzeby tworzy koniunkturę. Ona jest samonapędzającym się mechanizmem, bo każdy klient będzie świadomie i nieświadomie przekonywał innych, by byli tacy jak on i także kupowali. Argumentacja nie będzie miała znaczenia, chodzi o słynną misję ego pod hasłem: „przekonać wszystko i wszystkich, że moje pomysły są najlepsze”. Ponieważ jest zawsze zmienną (to, co się ma podobać, jest systematycznie kreowane na nowo) bombą zegarową (zależy od wieku, a więc musi się kiedyś skończyć), doprowadza skrajnych konsumentów na krawędź żałosnej gonitwy za akceptacją samego siebie; znany gwiazdor mający prawnuki robi lifting twarzy, a babcia słynnego aktora

zmienia partnerów na coraz młodszych tylko po to, by zapewnić samą siebie, że jeszcze się podoba innym. Dojrzałe Piękno jest poznawane dopiero w trzecim małżeństwie (w pierwszym je masz, ale jako nieświadome dziecko; w drugim zamieniasz na atrakcyjność) i jest sztuką zrozumienia swojego prawdziwego wnętrza. Spokój emanujący z oczu takiej osoby, jej obecność, delikatność i powabność ruchów, precyzja życia i rytualistyczne traktowanie każdej chwili są balsamem dla duszy (dosłownie), bo Człowiek dorasta do zrozumienia, kim jest naprawdę. Piękno nie zna już podziałów ani rozmiarów, jest niezależne od płci i nic nie kosztuje. Nie może być ekskluzywnym towarem, bo każdy je ma za darmo, ale jest wyjątkowe. Zakochana kobieta myśląca o sobie jako wspaniałej kochance, ucieszone prezentem dziecko, dumny z siebie ojciec i wędkujący w spokoju dziadek… Niania przewijająca

ukochane

niemowlę,

pracownik

po

szczerym

komplemencie od szefa, pierwszy uśmiech najprzystojniejszego chłopaka w klasie… Piękno jest wszędzie i otwarty umysł zaczyna je dostrzegać, karmiąc Duszę życiem. To jej jedyny pokarm, którego pragnie

—

dostępu

do

Rzeczywistości,

w

której

realizuje

Człowieczeństwo.

8. INTELIGENCJA STANIE SIĘ REPREZENTOWANA PRZEZ INTELEKT

Mimo że Ziemianie są wyposażeni w bezwarunkowe serce, całościową intuicję (która ujawnia się wtedy, gdy już zautomatyzują umiejętność poprzez synergię teorii i praktyki), zawsze obecne ciało (które komunikuje się poprzez choroby, potrzeby fizjologiczne itd.), komplementarne czakramy, to w wielu kulturach (szczególnie w czymś, co oni nazywają krajami cywilizowanymi) ich inteligencja jest reprezentowana głównie przez intelekt. Ten składa się z dwóch części:

pierwsza to przeszłość realizowana przez pamięć, a druga to przyszłość realizowana przez wyobraźnię. Ich intelekt, choć jest jednym z wielu systemów komunikacyjnych, prawie zupełnie dominuje nad ich życiem — do tego nie znają oni zasad posługiwania się nim! Ten intelekt tworzy tak zwane myśli, które są bardzo zabawną z naszego punktu widzenia strukturą. Oto kilka cech tego intelektu, byś potem pamiętał, jak z niego korzystać: •

Pierwszym ograniczeniem jest szereg zmysłów, jakie posiadają ludzie — intelekt komunikuje się ze światem poprzez oczy, uszy, dotyk, zapachy i smaki. A zatem to, co jest postrzegane intuicyjnie, cieleśnie, energetycznie, może już być poza ich zasięgiem, bo intelekt (dopóki się tego nie nauczy) nie zwróci na to uwagi.

•

Drugim jego ograniczeniem jest to, że każda z tych myśli (tak zwane historie) zawsze jest umieszczona na trzech wektorach — pierwszym jest czas (to wektor poziomy), kolejnym hierarchie (to wektor pionowy), a trzecim relacje (wektor odległości). Oni jak myślą, tak samo się poruszają — mogą albo iść w lewo lub prawo (wektor czasu reprezentujący z jednej strony przeszłość, z drugiej przyszłość, a także dwa ekstrema), albo pochylać się lub wspinać (wektor wartości — tu zapada decyzja, co jest ważniejsze, a co mniej ważne w ich życiu), albo przemieszczać do przodu (zmniejszając dystans do obiektu, co nazywają bliskością) lub do tyłu (to zwiększa dystans i wtedy nie łączą z tym takich emocji). Każda z tych myśli, jakie tworzą, zawsze istnieje w czasie, ma jakąś wartość i zbliża ich do obiektu, którego dotyczy, lub oddala od niego. Nie są znane

intelektowi inne wektory, choć my przecież dobrze wiemy, że te trzy pierwsze to kropla w oceanie. •

Intelekt ma dualistyczną naturę, to znaczy, że całość dzieli na część pozytywną i negatywną. Tworząc myśl „krzesło”, stworzy automatycznie myśl „niekrzesło”, w którą wejdą wszystkie inne obiekty według niego niebędące krzesłami. Gdy stworzy dobro, musi też (by potrafił rozróżniać jedno od drugiego) stworzyć kategorię niedobra (które oni nazywają złem) i zacząć dzielić teraz wszystkie bodźce (które odbiera za pomocą wcześniej wspomnianych zmysłów) między te dwie kategorie. Dlatego Ziemianie tak często cierpią, bo dzieląc świat na miłość i niemiłość, tworzą sobie możliwość zawodu, skoro niektóre rzeczy według intelektu są przejawem miłości, a inne nie. To oczywiście, o czym już wiesz, nie ma nic wspólnego z wszechobecną, wszechogarniającą Miłością, ale jest jedynie intelektualną, nieprawdziwą historią, na którą Ziemianie reagują. Potrafią nawet stworzyć najbardziej paradoksalną myśl, za pomocą której reprezentują swoje „ja”. Żyją tak, jakby to ich wyobrażone „ja” (a więc ich intelektualna reprezentacja siebie samych) było prawdziwe, i reagują szczególnie mocno na te historie, które ich osobiście dotyczą. Pamiętaj, że do kompletności jest potrzebny zawsze pozytyw i negatyw i że każda myśl, jaką stworzysz, powoduje powstanie ich obu. To ważne, bo proces stawania się sobą będzie właśnie oparty na scalaniu obu i wychodzeniu poza podziały, w których ci Ziemianie żyją.

•

Intelekt komunikuje się za pomocą historii, których są cztery typy — dwa dotyczą przeszłości i przyszłości, trzeci typ to

historie na temat „ja” (ego; osobowości), a czwarty to historie dotyczące innych (czyli sposobu postrzegania przez intelekt innych ciał i umysłów). Każda historia, jaką Twój intelekt stworzy, będzie dotyczyła w jakiś sposób któregoś z tych obszarów. •

Intelekt, dokonując swoich reprezentacji, łamie trzy prawa, na których opieramy się my, Dusze. Traci dostęp do Prawdy, Indywidualizacji i Pełni.

Po pierwsze, zniekształca — zamiast akceptować, że to, co jest, jest tym, czym jest, traktuje to jako coś innego. Paradoks, ale Ziemianie w to wierzą. Umysły kobiet potrafią uznać, że gdy człowiek nazywany mężem patrzy na inną kobietę (wraz z powstaniem osobowości „ja” powstaje także przynależność „moje”, co jest związane z traktowaniem się przez ludzi, jakby mogli być właścicielami jeden drugiego), to wcale nie oznacza, że patrzy na inną kobietę! Mogą zniekształcić: to znaczy, że już ich nie kocha (jeśli to w ogóle byłoby możliwe plus: od kiedy Miłość zależy od logistyki położenia oczu?), że one nie są atrakcyjne, że ich mąż chce być z inną kobietą (ależ dziwne, przecież go kochają, więc powinny się z tego cieszyć; nie wspominając o tym, że skoro idzie właśnie z nią po ulicy, to jak może chcieć iść z inną; tymczasem rzeczywistość jest zupełnie inna!). Umysły męskie potrafią stwierdzić, że jeśli ktoś ma w określonym miejscu większą część ciała (na przykład większy biceps), to znaczy, że jest przystojniejszy (to męski odpowiednik kobiecej iluzji o atrakcyjności), tak jakby większy biceps był większym bicepsem. Te zniekształcenia są niesamowite, bo tak bardzo zaprzeczają Prawdzie! Umysł nigdy nie będzie miał do niej dostępu, zawsze musi zniekształcać, a Ziemianie później w te

zniekształcenia wierzą. Gdyby je kwestionowali, umysł byłby tylko kolejnym narzędziem, a nie przewodnikiem Człowieka. Po drugie, umysł generalizuje — tworzy zasady w miejsce niepowtarzalności każdego momentu. My wiemy, że nic nigdy nie jest dwa razy takie samo, ale umysły Ziemian nie — i dlatego tworzą sobie gotowe reakcje na podobne konteksty. Praktyczność tego w kontekście ludzkiego życia jest oczywista, to jednocześnie obosieczny miecz. Zamiast korzystać z pełni inteligencji, która pozwala im każdorazowo wybierać najlepszą możliwą (zawsze inną, bo każda sytuacja jest inna) odpowiedź, niewyćwiczone umysły odpalają im automatycznie cały szereg reakcji, które mogą być nieadekwatne do Rzeczywistości, w jakiej żyją. Spotkasz tam ludzi, którzy będą mieli mechanizmy czterolatka, choć mają oficjalnie lat 50. Każda z tych generalizacji dotyczy doświadczeń z przeszłości i może się okazać, że na podstawie nawet jednego przykładu (poznanie pająka) ich umysł zbuduje mechanizm reagowania na wiele kolejnych lat (fobia na całą kategorię pająków albo nawet pajęczaków). Ponieważ obok holistycznego, całościowego doświadczenia będą także wynosili jego reprezentację (przekonania) intelektualną, za pomocą generalizacji („skoro stało się tak raz, stanie się tak wiele razy; wszystkie kobiety są… mężczyźni to… w życiu trzeba…”) będą zatruwali sobie otwartość własnego umysłu na niepowtarzalność chwili i zakryją ludzką spontaniczność. Generalizacja to

drugie

prawo

umysłowe

(jej

fundamentalną

cechą

jest

niepowtarzalność i indywidualność). Po trzecie, umysł usuwa wszystko, o czym nie myśli. Jakakolwiek historia, będąc pozytywną (istniejącą), usuwa wszystko to, czego nie dotyczy. Jeśli ktoś więc na Ziemi uzna, że nie jest kochany, to przesłoni

sobie wszelkie przejawy tego, że jest inaczej. Umysł może więc nie mieć dostępu do Pełni, w której żyjemy my, Dusze, ale działa wybiórczo. Czeka Cię fascynująca podróż w głąb Człowieczeństwa, by nauczyć się, jak za pomocą umysłu zrozumieć Prawdę, Indywidualność i Pełnię. Bez nich nie ma dostępu do Światła, którym każda z nas się różni i wyznacza sobie drogę: •

Natura umysłu jest absolutnie czysta i nieskończona. Jest on wszystkim tym, co odbiera, i nie ma dla niego żadnych granic, chyba że w nie uwierzy Człowiek. Na Ziemi będziesz miał szansę nauczenia się pracy z umysłem, który jest z zasady otwarty, a nie sceptyczny, który wypełnia wszystko, a nie ogranicza. To tylko niewprawieni umiejętnościami ludzie korzystają z umysłów w sposób ograniczający, ale droga każdego z nas prowadzi do zrozumienia tego. A drogi są bardzo różne — czasem ktoś zostaje malarzem, by nauczyć się obserwować swoje myśli, inny pozbywa się przeszkadzających dialogów wewnętrznych, medytując, a inny zmienia obrazy, pracując w firmie. Każda z tych dróg jest tak samo wartościowa i potrzebna w zależności od tego, jak indywiduum postrzega świat. To, co jest dobre dla jednego umysłu, wcale nie musi być dobre dla każdego — to jest oczywiste, ale wielu ludzi o tym zapomina. I gdy nauczysz się zarządzać swoim umysłem, zrozumiesz, że on sam nie ma żadnych granic i tylko od dobrego programisty zależy, jak dalece ten umysł zrozumie Duszę, obok której żyje. Ci ludzi nazywają to oświeceniem — choć my wiemy, że istota ludzka jest perfekcyjna już sama w sobie i coś takiego po prostu nie istnieje, to zrozumienie natury umysłu pozwala mu wreszcie dorównać Człowiekowi, który nim zarządza.

•

Umysł za pomocą historii reprezentuje Rzeczywistość, ale nią nie jest. To oznacza, że Człowiek na Ziemi żyje w świecie reprezentacji, iluzji, historii — to świat umysłu. Jest on, obok ciała, ostateczną i jedyną barierą w poznaniu Boga, ponieważ wszystko odbiera za pomocą interpretacji. To oznacza, że gdy jako Ziemianin będziesz miał związki z innymi ludźmi, to nigdy w praktyce nie będziesz w stanie ich poznać — Twój umysł stworzy tylko określone etykiety, z którymi będzie wchodzić w relacje tak, jakby były one prawdziwe. Te reprezentacje, raz zakwestionowane, ściągają z ludzi blokady i ograniczenia, dając dostęp do Szczęścia i Miłości, jakimi są. Ponieważ komunikują się między sobą, muszą posiadać słowa i schematy poznawcze, którymi poruszają się po świecie — mało kto jednak z nich wie, że te słowa tworzą inny świat, który jest prawdziwy jedynie intelektualnie. Że coś takiego jak „atrakcyjność”, „bogactwo”, „religia” po prostu nie istnieje i że reagują na koncepty ze swojej głowy, które zapamiętali jako prawdziwe. W pewnym momencie te dwa światy, Duszy i Intelektu, się spotykają i wtedy AlphaHuman nie jest już w żadnym podziale, żyjąc ze swoim „ja”, ale nie pod nie. Oddzielenie nieskończoności i prawdziwej natury Człowieka od intelektualnej jej reprezentacji (czyli ego, osobowości) stanowi podstawową naukę idącą z ludzkiego życia. Jak doświadczysz później, to, co Twój umysł będzie traktował jako Ciebie, jest tylko obrazem, któremu do Prawdy jeszcze daleko. Ale tym samym zapamiętaj, że jesteś zawsze czymś więcej, niż sądzisz na swój temat!

Jak więc rozumiesz, inteligencja i intelekt to dwie różne sprawy. Ta pierwsza jest zawsze świeża i aktualna, bo pochodzi z tu i teraz, a

intelekt jest zawsze z przeszłości lub przyszłości — wspomina i antycypuje, co jest dwiema stronami tej samej monety (możemy wyobrażać sobie jedynie projekcje tego, co już sobie wyobraziliśmy). Inteligencja jest indywidualna, niepowtarzalna i spontaniczna, a intelekt zgeneralizowany, powtarzalny i przewidywalny. Inteligencja ma o wiele więcej zasobów (ciało, energie, serce, także intelekt, duchowość), a intelekt magazyn pamięciowy i wyobrażeniowy. W niektórych kulturach intelekt będzie prowadził całe kolektywy, przez co szczególnie rozwiniętą umiejętnością okaże się analityczne myślenie, ale nie życiowość i praktyka.

9. T U I TERAZ ZOSTANIE PRZYKRYTE KONCEPCJĄ CZASU

To na Ziemi jedna z popularniejszych iluzji, na której oni organizują sobie całe życie. Ponieważ wierzą, że życie jest ograniczone w czasie, tworzą schematy, w których dzielą rozwój człowieka na etapy. Gdy jest niemowlęciem, może dawać wyraz swojej absolutnej wolności i jest akceptowany takim, jakim jest. Uczy się wtedy absolutnie, a jego mózg pracuje z prędkością dalece przekraczającą prędkość światła (nie ma jeszcze ograniczeń umysłu) i jest w pełni naturalny. Ponieważ gatunek ludzki jest z punktu widzenia swojej biologii jednym z najbardziej zależnych od innych gatunków (niemowlę nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie przez określony czas), dorosłe już umysły się

nim opiekują. Wtedy widzą

w dziecku

jego

wrodzoną

bezwarunkowość i przeżywają wspaniały (a tak naprawdę to po prostu Prawdziwy) okres swojego życia, w którym doświadczają swojej bezwarunkowości na nowo, także intelektualnie.

Dlatego dla tak wielu Ziemian posiadanie dziecka to moment transformacji, ponieważ dzięki Rzeczywistości uczą się tego, co jest ważne. Niemowlę jest więc na dwóch ekstremach: z jednej strony żyje w pełni bezwarunkowo, tak jak my, ale z drugiej jest nieżyciowe z ludzkiego punktu widzenia. Jest niewinne, nie miało jeszcze szansy wybrać, przez co jego boskość nie jest kwestią świadomej decyzji, ale wypadkową posiadanego Pakietu Ziemskiego, który dostało w prezencie. Na symbolu nieskończoności jest więc jednocześnie na obu krańcach. Ten dystans zacznie się zmniejszać wraz z jego rozwojem — gdy stanie się już nieco bardziej świadome intelektualnie, będzie odsuwało się od swojej bezwarunkowej natury i stawało bardziej życiowe. Zacznie istnieć

umysłowo

jako

osobowości,

które

rozpoczną

proces

socjalizowania i życia w warunkowych kolektywach. Będzie już oceniane w ramach poszczególnych ról (grzeczne/niegrzeczne dziecko, dobry/zły uczeń, miły/niemiły chłopczyk itd.) i zacznie oddalać się od swojej bezwarunkowości, choć w porównaniu do dorosłych umysłów jego prawdziwość jest nieporównywalnie większa. Z kolei poprzez socjalizowanie staje się istotą społeczną i „normalnieje” — czyli staje się taki jak inni, zyskując umysłową akceptację (jest akceptowany nie poprzez bezwarunkowe serce, ale umysł, który znalazł podobieństwa) — zbliża się w kierunku środka z drugiej strony, oddalając się od bycia niesamodzielnym, nieintelektualnym zjawiskiem przyrody. To okres narodzin osobowości, które będą z nim być przez resztę życia, a także zdobywanie podstawowych, fundamentalnych przekonań dotyczących samego siebie. Poprzez kategoryzację dziecko zaczyna istnieć w świecie płci, zdolności, kolorów skóry i zwyczajów, religii, zasad i powinności,

które czynią z jego umysłu coraz bardziej funkcjonalną jednostkę społeczną. To konieczny proces w byciu Człowiekiem, od którego nie ma odwrotu, ale którego kresem jest Zrozumienie. Ponieważ dziecko myśli jak owca, wejdzie w okresie nastoletnim w okres buntu. Wtedy stanie się lwem, choć nie ma jeszcze mocy, która dawałaby mu duże szanse wywierania wpływu. Ma dosyć bycia dzieckiem i na siłę neguje wszystko i wszystkich, w małych grupach podobnych rówieśników szukając potwierdzania swojej niezależności. Walka o utracony indywidualizm jest oczywista, ale niedojrzała — jego inność jest na pokaz, to po prostu intelektualne ekstremum wcześniejszej owcy, jej odwrócenie i zanegowanie. Ten buntownik nie jest z wyboru, bo zarządza nim niezakwestionowany umysł, ale pojawia się etap drugiego małżeństwa. To nie może jeszcze działać, ale jest krokiem w drugą stronę. Tutaj pojawi się seksualność jako dodatkowa energia i otworzą nowe czakry, tak że emocjonalność zdobędzie podwaliny pod bycie jedną z bazowych form rozumienia świata. Są intensywne, niekontrolowane i pełne niespodzianek — to już o wiele bardziej świadomy kontakt z narkotykami emocjonalnymi młodego umysłu, który zmienia kierunek biegnących krzywych. Poznając emocje, odsuwa się od uczuć, ale z drugiej strony staje się także mniej socjalny. Ten proces musi zostać zatrzymany, dlatego pojawi się kolejny etap: dorosłości. Ziemianin, kiedy wkracza w dorosłość, jest zawracany z drogi buntu na drogę socjalizacji. Bunt dal mu siłę, która teraz stanie się stworzycielem istotnych

fundamentów

bezpieczeństwa,

związku,

umysłowej

niezależności. To powrót do małego dziecka w nowej skórze. Teraz

wykorzystuje tę moc do budowania nowych tożsamości — członka zakładanej rodziny, pracownika, kochanka, dorosłej istoty płciowej. One zapewniają mu umysłowe poczucie bezpieczeństwa, zaufania i bycia kimś, a także indywidualności. Seksualność realizuje potrzebę kontroli i władzy, a także rosnący autorytet wzmacnia ego, które zaczyna podnosić standardy i wymagać coraz więcej od Rzeczywistości. Dorosły jest w samym środku dwóch przecinających się linii: odsunął się od bezwarunkowości niemowlęcia i stał się w pełni intelektualny. To miejsce względnej równowagi, bo pojawia się spełnienie misji życiowej — ego osiągnęło etap bycia kimś i posiadania czegoś. Jeśli nie nastąpi kolejne pchnięcie energetyczne, dorosły się zestarzeje i zgnuśnieje, czując się coraz bardziej zagrożonym i broniąc swojego świata. Jeśli nastąpi uderzenie, pojawi się etap sanyasina. Sanyasin to poszukiwacz Prawdy. Jeszcze jej nie znajduje, ale już wie, skąd przyszedł i że jej tam nie znalazł. Zaczyna rozumieć dzieci, które ogląda, i tęsknota za prawdziwym sobą staje się motorem do poszukiwań duchowych. Dopiero teraz, gdy intelekt okazał się niewystarczający, świat materialny zaczyna dopełniać się brakującym i dotąd niewidzialnym światem duchowym. Dlatego na symbolu nieskończoności sanyasin kontynuuje swoją podróż, wychodząc z punktu równowagi. Zaczyna się wspinać, poprzez świadomość i zrozumienie, po drabinie bezwarunkowych uczuć. Już nie ma nic do osiągnięcia, więc pojawia się długo oczekiwany Spokój. Im bardziej porzuca poligamię, tym bardziej monogamiczny się staje, budując relację z samym sobą. To piękny, wspaniały etap odkrywania siebie i podążania w kierunku odsuniętego kiedyś na bok Pakietu Ziemskiego. Różnica jest taka, że tym razem to jego wybór wynikający z realizacji prawa do wolnej woli. O ile jako niemowlę był niewinny, o tyle teraz

jest już odpowiedzialny i coraz lepiej wie, co robi. Intelekt prowadził wcześniej Człowieka, teraz Człowiek ciągnie go za sobą w kierunku zrozumienia tego, kim jest. Z egoistycznego przewodnika umysł zmienia się w coraz bardziej potulnego służącego, a jego Pan znajduje się coraz wyżej. Spotkanie jest oczywiste — im dłużej sanyasin szuka, tym więcej ma szansę zrozumieć. Odnajduje się w samotności z samym sobą coraz bardziej, tak ogromną przyjemność sprawia mu teraz jego umysł. Wszystkie zewnętrzne narkotyki są porzucane w imię siebie. To orgazm, przebywanie z samym sobą w akceptacji i miłości, w której synergicznie łączą się umysł-ciało z duchem. To najbardziej intymne spotkanie z możliwych. Umysłowe „ja” spotyka Duszę. Sanyasin, który przestaje poszukiwać, bo znalazł, nie jest już nawet poszukiwaczem, bo nie ma czego szukać. Wszystko jest oczywiste i zrozumiałe, bo intelekt dorósł do swojego Pana. Wspinaczka po drugiej stronie ósemki zatoczyła koło, a zawsze trzeba zatoczyć całe, by je zrozumieć. Tak naprawdę z koła wyjść nie można, ale można sobie uświadomić, że się w nim jest, i to jest ostateczne wyjście. To nieśmiertelność, do której zrozumienia dorósł umysł, i teraz, gdy Człowiek „umiera”, trafia do naszego biura podróży i rozpoczyna inną podróż. Zupełnie inną. A czas, droga Duszo, ma się do tego tak, że go nie ma poza intelektem. Niemowlęta go nie znają, dzieci trochę, dopiero potem umysł zaczyna się na nim poruszać i im bardziej w nim żyje, tym mniejszy ma dostęp do jedynej Rzeczywistości, czyli tu i teraz. To jest jedyny moment, w którym dzieje się życie i mimo że spotkasz na Ziemi wielu ludzi bojących się śmierci, to doświadczysz też, że mało kto z nich żył prawdziwie. Większość spędzi od momentu poznania czasu swój „czas”

w przyszłości, im będą starsi, tym bardziej będą myśleli o przeszłości, a potem umrą, też będąc w tu i teraz, tak samo jak się narodzili. Koło musi zostać zatoczone, pytanie, czy zrozumiesz to za pierwszym razem. Przyszłości jeszcze nie ma, przeszłości już nie, pozostaje Ci tylko odkryć, że to jest najszczęśliwszy (i nie ma innej możliwości) moment Twojego życia. To piękne zrozumienie, bo pozwala Ci poczuć swoje ziemskie ciało. Ono żyje. Zobaczysz tam wiele osób, które nie będą miały odpowiedniego dystansu do czasu. Będą planować, wiedząc, że dopiero Bóg potwierdzi, czy ich plan się ziści i w jakiej formie. Niektórzy będą żyli wyobrażeniami, które minęły wiele lat temu, zabierając sobie dostęp do Szczęścia i Radości. Ale to wszystko nauka, dzięki której poznasz, że zawsze masz wybór. Życzymy wspaniałego odkrywania, że planowanie bez dystansu może przynieść rozczarowanie, a życie w przeszłości nie jest prawdziwe. To wspaniała zabawa!

10. O TWARTOŚĆ ZOSTANIE PRZYSŁONIĘTA

RACJONALIZMEM

Zobaczysz, jak ci Ziemianie usilnie będą chcieli zrozumieć intelektualnie to, czego są w stanie tylko doświadczyć. W pierwszych latach po urodzeniu uczą się najszybciej. Zawdzięczają to absolutnej otwartości i temu, że biorą wszystko, co spotykają. Nie jest to życiowa otwartość, bo umysł modeluje absolutnie każdą demonstrację, ale jest częścią Pakietu Ziemskiego i warto do niej wrócić — po prostu tak żyje się

bardziej prawdziwie i łatwiej. Nastolatek, który jest zawiedziony konceptami, jakie wpojono mu w dzieciństwie (zorientował się, że zatracił bez własnej woli indywidualność), idzie w drugie (ekstremalne) małżeństwo i zaczyna odrzucać wszystko w ramach zabezpieczania się

przed ingerencją w jego indywidualność. Płaci za to sceptycyzmem, czyli zamknięciem na nowe doświadczenia i nauki. Czasem Ziemianie idą do szkół, by być bardziej sceptyczni — im więcej papierów zdobędą (na Ziemi intelekt mierzy się cyframi i papierami zwanymi tytułami), tym bardziej zamknięci się stają. Nie biorą pod uwagę, że wraz ze wzrostem wiedzy powinna wzrastać pokora (tego dopiero uczy się sanyasin), a nie ignorancja, ale do tego trzeba dojrzeć. Otwartość to część

Pakietu

Ziemskiego,

jest

konieczna,

by

doświadczać

nieskończoności wyobraźni — dzięki niej możesz nauczyć się wszystkiego i poznać wszystko, tak by nic nie było Ci obce. Jedynie lęk, wynikający z próby utrzymania intelektualnego obrazu na swój temat, może przysłonić Twoją otwartość i chęć poznania. Masz szansę do niej wrócić, gdy po okresie dorosłości zaczniesz weryfikować swoje myśli i zobaczysz, że przysłaniają Ci niektóre doświadczenia. Wtedy je porzucisz i ruszysz przed siebie, by tym razem wiedzieć coraz lepiej, że nie wiesz, i chylić czoła ludzkiej wielkości w każdej dziedzinie. Podziwiać

architektów

odkręcających

kurki,

konstruujących

kobiety

nakładające

mosty, makijaż,

hydraulików mężczyzn

prowadzących samochody, psa wypróżniającego się na chodniku, ludzi rozmawiających w dowolnym języku — będziesz wszędzie widział przejaw boskości i doskonałości, które nie były Ci dostępne wcześniej. Pojawią

się

doskonałe

wypadki

samochodowe,

najbardziej

profesjonalne kłótnie, arcyciekawe telenowele i przecudownie śmierdzące odchody. Wszystko, absolutnie wszystko będzie dawało Radość, bo Otwartość to drzwi, przez które ona wchodzi. Będziesz potrafił coraz więcej, ale Twoja moc będzie bezpieczna; bez dowodzących osobowości nie zostanie wykorzystana w żadnym innym

celu niż boskim. Otwartym nie można się stać, ale można przestać być zamkniętym.

11. Ż YCIE PRZESTANIE BYĆ CELEM SAMYM W SOBIE ,

POJAWIĄ SIĘ OSIĄGNIĘCIA

Ego ziemskie ma dwie misje — stać się kimś i zbierać przedmioty. Ta pierwsza to poszukiwanie działających osobowości czyli takich, które pozwalają przeżyć w określonych warunkach) — żony pasującej do męża, dziecka dopasowującego się do wymagań rodziców, ucznia zdobywającego nauczyciela, aktorki walczącej o sławę itd. I tak małe dziecko, któremu rodzice w dobrej wierze opowiadają, że bycie prawnikiem jest dobre, ma w swojej głowie konkretny cel — studia i tytuł. Pod ten cel są teraz gromadzone zasoby i pojawiają się oczekiwania, że zostanie on osiągnięty. Jeśli nie, niespełnione oczekiwanie skutkuje zawodem i ego z jednego ekstremum (być najlepszym) wędruje na drugie (być najgorszym). Ziemianie potrafią spędzić całe swoje życie na uganianiu się za coraz to nowymi osobowościami, choć każda z nich jest tak samo warunkowa i bojaźliwa jak inne — w życiu ludzkim nie można stać się kimś, można tylko być sobą (ale bycie sobą nie cieszy się wszędzie dużym powodzeniem, bo wiele umysłów uważa, że to nie spełnia warunków wyjątkowości). Druga misja to zbieranie przedmiotów, które podobno mają zapewnić bezpieczeństwo, zaufanie, spokój, przyjemność, otwartość itd. Przeciętny Ziemianin, mimo że jego ciało żyje relatywnie niewiele lat, spędza większość swojej ludzkiej podróży na gromadzeniu coraz to nowszych przedmiotów, które potem — jak się okazuje — wcale nie dają mu tego, co było obiecane. Dzięki małżeństwu miało być spokojnie, a wcale nie jest (niezakwestionowane myśli zawsze dają znać o sobie, bo nie można przed sobą uciec). Stała praca miała dać

bezpieczeństwo, ale teraz los Ziemianina zależy od szefa, który decyduje o tym bezpieczeństwie (może na przykład zwolnić). Wygodny fotel wcale nie daje spokoju (szczególnie gdy sąsiedzi puszczają głośno muzykę), a zakupy zapełniają pustkę tylko chwilowo. Ta zawsze nieudana próba (wszystkie te przedmioty i tak się straci wraz ze śmiercią ciała) odnajdywania siebie w świecie zewnętrznym powoduje cierpienie (bo trzeba ciągłe walczyć o te przedmioty, by nikt ich nie zabrał — w końcu spełniają zupełnie inną rolę, niż oficjalnie powinny; ta walka to kontrola). Ciągłe dążenie do coraz to nowych celów niweluje Spokój, a pożądanie nie pozwala cieszyć się tym, co się ma. Taki stan jest związany z tym, że ciągle aktywny umysł nie potrafi zrozumieć, że życie ludzkie to droga — gdy nią podąża, spotykają go doświadczenia. Małe dziecko, mimo że nie ma żadnych celów, osiąga o wiele więcej niż dorosły — dla niego celem jest zawsze to, co robi. Pracując na efekt, nigdy się nie poddaje, ale ze względu na brak iluzji zysku związanej z osiągnięciami nie boi się wyniku, tylko po prostu pracuje. I pracuje. Pracuje i się uczy. Dorośli myślą, że jeśli czegoś nie osiągną, to będzie gorzej, a dziecko nie myśli ani o wygrywaniu, ani tym bardziej o przegrywaniu. Gdy nie ma iluzji straty, jakoby bez zrealizowania określonego celu życie człowieka było gorsze, umysł po prostu efektywniej pracuje i siłą rzeczy osiąga, co osiąga. W życiu ludzkim wszystko jest osiągnięciem, ale nie każdy umysł traktuje tak samo sukces porannego wstawania i zarobienie dużej kwoty pieniędzy. Dlatego gdy człowiek dorasta wreszcie do zrozumienia, że nie istnieje żadna iluzja straty w przypadku nieosiągnięcia celu, wtedy zaczyna w pełni żyć i nie zależy już od celów, jakie sobie wyznacza. A ponieważ życie zawsze jest zmienną drogą, pojawiają się na niej coraz to nowsze osiągnięcia. Można zatem cieszyć się tym, co się ma, i doskonale się

bawić przy wyznaczaniu sobie nowych celów (wynikających teraz z naturalnych potrzeb danej jednostki) bez lęku przed porażką. Taki człowiek osiąga o wiele więcej, bo po pierwsze cieszy go wszystko, a po drugie nie traci energii na negatywne emocje. Doświadczysz, że życie jest tylko i wyłącznie po to, by żyć, a nie po to, by osiągać. Osiągnięcia są efektem ubocznym drogi, po której idziesz, tak samo jak rozwój. Nie można go robić — on jest częścią Pakietu Ziemskiego — on się zawsze dzieje przy okazji życia, jest jego wypadkową. Nie można się nie rozwijać. Nie można nie osiągać. Nie można nie doświadczać (mimo że ego będzie uważać za osiągnięcia tylko niektóre rzeczy). I tak zawsze Bóg potwierdza, co było Twoim prawdziwym celem — czy to, co Ci się wydawało, czy to, co się naprawdę wydarzyło. Umysły zwykle dopiero po jakimś czasie są skłonne zrozumieć, że to, co się wydarzyło, w gruncie rzeczy było najbardziej potrzebne.

12. N IEZALEŻNOŚĆ STANIE SIĘ ZALEŻNOŚCIĄ Ego

ludzkie,

ponieważ

potrzebuje

ciągle

paliwa

ze

świata

zewnętrznego, uzależnia umysł perfekcyjnie wolnego człowieka systemem różnych mechanizmów. Poczucie bezpieczeństwa, choć rozumiane przez nas jako stan bytu, polegający na bezwarunkowej akceptacji wszystkiego, co nas spotyka, jest przez Ziemian traktowane zupełnie inaczej. Według ich osobowości bezpieczeństwo wiąże się z określonymi warunkami — na przykład stałą pracą, podpisaną umową albo skonkretyzowanym planem na kolejny dzień. Tymczasem takie bezpieczeństwo nie jest prawdziwe, ale umysłowe — zależy od iluzji idącej z wyobraźni. Szef może zwolnić pracownika. Ludzie nie dotrzymują postanowień umowy niezależnie od tego, czy spotkają ich

za to konsekwencje, czy nie. Kolejny dzień może nie przyjść, bo ciało umiera w nocy. Paradoksalnie te zależności odbierają wolność, bo uzależniają ją od wystąpienia określonych zjawisk w świecie zewnętrznym. Ponieważ to odbiera odpowiedzialność, staje się przyczyną lęków. Te zależności tworzą potrzebę kontroli i manipulacji (podlizywanie się szefowi, sprawdzanie rozmów telefonicznych itd.), by upewnić się, że wszystko jest w porządku, i uzyskać krótkotrwałą ulgę od stresu. To oczywiście bardzo uzależniające schematy, ale ludzie są uczeni przez cale życie, że to, co tak naprawdę mają od samego początku jako wrodzone, mogą stracić, jeśli nie zrobią określonych rzeczy. To nie jest zgodne z Prawdą, bo bezpieczeństwa i niezależności nie można utracić, ale można uwierzyć, że zależy ona od czegoś zewnętrznego. Gdyby tylko ich umysły nie robiły strasznych filmów, wtedy coś takiego jak strata pracy czy rozwód byłoby przyjmowane z takim samym spokojem ducha jak podwyżka czy małżeństwo. Bo tak naprawdę wszystko, co się dzieje, wychodzi na dobre. Dopiero w trakcie kolejnych doświadczeń Człowiek się uczy, że fakt podpisania papieru wcale nie daje mu poczucia spokoju, ale uzależnia teraz od niego. Że iluzoryczna kontrola powoduje ciągły stres i potrzebę sprawdzania. Że za projekcją horroru w głowie tak naprawdę nie może się stać nic, co by było złe — absolutnie nic. I wtedy znikają wszystkie więzy i kajdany, bo pracownik nie boi się już szefa i skupia się po prostu na jakości swojej pracy. A wtedy osiąga rzeczy o wiele szybciej niż ten, który się boi. Nikt nigdy nie będzie Ci w stanie odebrać wolności, bo nawet gdy ciało jest uwiązane, duch zawsze jest wolny. Można zmuszać kogoś do zachowań, ale nigdy nie zmusi się nikogo do miłości, do akceptacji, do szczęścia. Nie można — one są wrodzone i można tylko do nich wracać, a jakakolwiek próba ich zdobycia kończy

się porażką. Nauczyć się żyć bez kajdan zaś będzie wyjątkową drogą, jaka Cię czeka na Ziemi. Najpierw brakiem zrozumienia zakładamy te kajdany (owca), potem je zdejmiesz i założysz swoje własne (lew), aż wreszcie zrzucisz wszystkie i zaczniesz żyć bez lęków. Nigdy nie stracisz możliwości wyboru — nawet z pistoletem przy skroniach i warunkową prośbą zawsze będziesz miał wybór tego, jak myśleć. Również w niewoli jedynym więzieniem jest umysł i jeśli jest on opanowany, żadne przekonanie nie stanie na przeszkodzie bycia szczęśliwym.

13. A KCEPTACJA STAJE SIĘ PRZEKONYWANIEM

Piękno naszej indywidualności jest takie, że każda Dusza jest niepowtarzalna i każda ma różne (równie istotne) zadania do spełnienia. Dlatego akceptujemy się wszyscy, bo rozumiemy, że każda z nas jest inna i tak samo prawdziwa. Ludzie na Ziemi, wychodząc naprzeciw swoim halucynacjom, tworzą iluzję tego, co jest dobre i co jest złe. Uznają, że dobra jest dana waga, a inna jest zła. Że muzyka jest lepsza lub gorsza. Że dana płeć się do czegoś nadaje, a do czegoś nie. I zamiast cieszyć się różnicami, ego będzie się ich bało. Zlęknione umysły zakochują się zawsze w podobnym, bo daje im to pseudopoczucie bezpieczeństwa i przynależności, ale tak naprawdę kochają różnice, bo dzięki nim rosną. Akceptacji nie można sztucznie wywołać, pojawia się dopiero po zrozumieniu, że z jednej strony wszystkie ludzkie umysły są różne, ale ich natura identyczna. Ego rozumie to zupełnie odwrotnie. Według niego akceptację dostaje się dopiero wtedy, gdy jest się do kogoś podobnym. Dlatego każe się zgadzać, kiwać głową, ubierać w określony sposób albo mówić „dobre” słowa i dzięki temu przypodobaniu się obiecuje bycie zaakceptowanym. Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę, że co innego walczyć o akceptację intelektualnej inności (przekonując się nawzajem, że jedna myśl jest ważniejsza od

drugiej, by tak naprawdę samemu w nią uwierzyć), a co innego zrozumieć, że nie ma już z czym walczyć, bo to po prostu nie ma znaczenia. Akceptacja to uświadomienie sobie, że rzeczywistość jest, jaka jest, i nigdy inna. Że niektórym umysłom będziesz się podobał, a innym nie (i to też jest potrzebne). Że nie ma sensu wkładać wysiłku w zmianę innego świata niż swój własny, bo każdy ma swoją odmienną ścieżkę. Że spędzanie życia na próbie zdobycia wszystkich i uczynienia ich takimi, jakimi chce ego, jest niemożliwą i bezsensowną misją, która spali na panewce, bo świat i tak jest, jaki jest. W ostatecznym rozrachunku dochodzi się do przekonania, że jedyną osobą, jaką chcesz przekonać do siebie, jesteś Ty sam. I że manipulowanie światem, by go zmienić, jest marnowaniem życia. Akceptacji, podobnie jak wszystkich pozostałych elementów Pakietu Ziemskiego, nie można stworzyć (wtedy staje się jedynie kolejnym schematem poznawczym), ale można ją zrozumieć i się w niej rozpłynąć. Wtedy nie pozostaje nic innego, jak żyć Pełnią życia i dawać spójnym sobą najlepszą demonstrację tego, w co się wierzy. I wtedy, co dla nas, Dusz, jest oczywiste, umysł sam wybiera lepszą alternatywę i dokonuje zmiany samodzielnie, nie czując przymusu. Każda próba zmiany kogoś jest dokonywaniem gwałtu na bezwarunkowej relacji, która tak naprawdę ich łączy i kończy się buntem jednej ze stron. Buntem, który jest wynikiem zawodu, że przekonujący do zmiany chce mieć kogoś innego, niż ma obok siebie (choć danie sobą spójnego przykładu w Akceptacji doprowadza do zmiany bez poczucia ataku). Akceptacja to zrozumienie, że tak, jak jest, powinno być i że nie powinno być tak, jak nie jest. Pojawia się intuicyjne wyczucie, kiedy należy wybrać działanie, a kiedy go zaniechać. To prawdziwy język duszy, która karmi się zawsze Rzeczywistością — w końcu po to właśnie lecisz na Ziemię!

14. C HCĘ ZOSTANIE ZAMIENIONE NA POWINIENEM I MUSZĘ

Ziemianie, gdy się rodzą, opierają swoje życie na pełnej niezależności i biorą z niego to, co im ono przynosi. Są odpowiedzialni jedynie za siebie i dają temu wyraz poprzez realizowanie wszystkiego, na co mają ochotę. Jeśli dziecko czegoś nie dostaje, uczy się, że obok niego ze swojej wolności korzystają także inni. I gdyby na tym etapie wszystko się zatrzymało, byłoby w porządku — człowiek chce danej rzeczy, nie dostaje jej i albo zmienia przekonanie, albo idzie spełniać potrzeby gdzie indziej — ale tak się nie dzieje. Ponieważ ego wychodzi z założenia, że jego przekonania są jedynie słuszne, nie zatrzymuje się na akceptacji inności, ale zaczyna doradzać. A rada od informacji różni się tym, że należy ją wziąć — od tej pory zaczyna się misyjna działalność od hasłem: „ja wiem, co jest dla ciebie dobre”. A ponieważ druga strona się z tym nie zgadza (bo to gwałt na bezwarunkowej akceptacji, a ona najzwyczajniej na świecie chce czegoś innego), musi zostać wymyślony

system

przekonywania.

To

początek

„musisz”

i

„powinieneś”. To pierwsze opiera się na lęku, który jest instalowany jako możliwa konsekwencja niewykonania określonego zadania, a to drugie na poczuciu winy wynikającym ze złamania zasady (czyli przyjętego odgórnie określonego sposobu myślenia, a co za tym idzie — postępowania). Każde „musisz” tworzy iluzję straty (Ziemianie wierzą, że może się coś złego stać, tak jakby wszystko nie miało dobrych konsekwencji i nie było potrzebne) poprzez wbudowanie negatywnych emocji związanych z tym, że się czegoś nie zrobi (nie powie, nie zachowa, nie poczuje itd.). Tym samym powstaje mechanizm, który tworzy w ciele napięcie (związane z oczekiwaniem na rezultat) mogące albo eskalować do

czegoś rzekomo gorszego (jeśli nie zostanie spełnione to, co musi się zrobić), albo zejść i tym samym dać poczucie ulgi. Ta jest zawsze intensywnością wprost proporcjonalna do napięcia, które kreowało „muszę”. „Musisz” buduje siebie na iluzji, bo nie istnieje — nie można dojść do sytuacji, gdy nie ma się wyboru, bo wybór zawsze jest. Nawet w sytuacjach, gdy ciało zostanie unieruchomione czy jest torturowane, zawsze pozostaje wybór co do tego, jak się czujesz i co myślisz. Jedynym podmiotem decydującym o wyborze jesteś Ty i jedynie Ty mógłbyś zbudować przekonanie, że coś, co się dzieje, jest złe. W stanie akceptacji coś takiego nie jest po prostu możliwe. System moralności to mentalna wersja naszego sumienia. Każdy kolektyw, czyli grupa ludzka, ze względu na konieczność wyznaczenia zasad komunikowania się tworzy zasady noszące nazwę praw, zwyczajów,

obyczajów, powinności, świąt. Dopóki w trzecim

małżeństwie umysł nie nauczy się nimi cieszyć i z nich korzystać, w drugim będzie się przeciwko nim buntował, a w pierwszym im podlegał bez kwestionowania ich zasadności. Te zasady, pochodzące z chęci kontrolowania myślenia (a co za tym idzie — zachowań), z jednej strony uderzają w ludzką wolność, a z drugiej strony normalizują życie intelektualne jednostek, tworząc wspólną platformę porozumienia. Z tymi zasadami jest powiązane wymaganie ich przestrzegania — nazywa się to bycie dobrym. Jeśli te zasady się łamie, wtedy jest się złym — i tego należy unikać. Wszyscy, którzy odkrywają swoją indywidualność, wcześniej czy później złamią zasady. Jeśli zostaną one złamane tak, że innym ludziom się to spodoba, stara zasada umrze i pojawi się nowa moralność. Z kolei umysł jest przygotowywany od samego początku, że ma w ciele odpalić negatywną emocję zwaną poczuciem winy, która ma motywować do ponownego jej przestrzegania. Oczywiście

intelektualny podział świata na dobry i zły kłóci się i przegrywa z absolutną słusznością wyroków boskich, w których wojna jest tak samo istotna jak narodziny. Ziemianie spędzają długie lata, ucząc się, że Rzeczywistość jest, jaka jest, i że walka z nią stawia ich zawsze na przegranej pozycji. Z drugiej strony ich umysły mają zawsze wolność wyboru i to właśnie z niej skorzysta oświecony człowiek, dając się ponieść Rzeczywistości. Tym samym też zacznie budować kontakt z tym, co jest, a nie z tym, jak się ludziom zdaje, powinno być.

15. O DPOWIEDZIALNOŚĆ Z „ JA” ZOSTANIE PRZENIESIONA NA B OGA I INNYCH

Od urodzenia Człowiek jest wyposażony w fundamentalną siłę, która jest mieczem jego wolności i indywidualności — w odpowiedzialność. Jest odpowiedzialny za siebie i nigdy nie ulega to zmianie, bo nie może — gdyby był odpowiedzialny za innych, wtedy oni staliby się zależni od niego (nawet jeśli umysł podpowiada, że jest się odpowiedzialnym za kogoś, to tak naprawdę człowiek odpowiada w czasie swojego życia tylko przed samym sobą za swoje zachowania i myśli). Dlatego spotkasz na Ziemi tak wielu rodziców, którzy robią coś za swoje dzieci, ucząc je bezradności (bo uważają, że są za nie odpowiedzialni), albo żony, które uważają, że ich mężowie mają dwie lewe ręce (i tak samo uczą ich zależności od siebie, co wydaje się dawać poczucie kontroli), nie rozumiejąc idei odpowiedzialności, która sprowadza się do bycia odpowiedzialnym tylko i wyłącznie za siebie. Ludzkie ego jednak unika odpowiedzialności (tak stwarza wrażenie, że jest potrzebne) i przesuwa ją na czynniki zewnętrzne, których oczywiście człowiek nie może kontrolować. Te dwa czynniki to Rzeczywistość (nazywają ją Bogiem, losem, przeznaczeniem, szczęściem lub nieszczęściem) i inni ludzie.

Rzeczywistość zawsze wybiera to, co jest prawdziwe i absolutnie dobre, a ego wybiera to, co wydaje mu się dla niego dobre. W danej chwili akurat pada deszcz, a człowiek wybrał sobie urlop na plaży. Ponieważ założył, że podczas urlopu powinno świecić słońce — a to założenie nie jest prawdziwe, bo w rzeczywistości jest tak, że pada deszcz — separacja umysłu od Rzeczywistości powoduje cierpienie. Fakt jego występowania prowokuje ego do szukania przyczyny tego cierpienia (choć oczywiście to ono samo w sobie jest jego jedynym powodem) i z braku innych możliwości pada na Rzeczywistość. Ta jest absolutnie bezwarunkowa i jak lustro odbija idealnie przeglądający się w niej umysł — obojętnie, czy ten się z nią zgadza, czy nie. I pokazuje Człowiekowi, jaką myśl ma w tej chwili jego umysł. Jeśli ta myśl akceptuje padający deszcz, umysł daje dostęp do Radości i Szczęścia, a jeśli nie akceptuje, tworzy w ciele negatywne emocje (złość, pretensje, narzekanie, smutek itd.); w jednym i drugim przypadku nie zmienia to faktu, że deszcz aktualnie pada i można się tym albo cieszyć, albo nie. Obwinianie Rzeczywistości za swoje emocje (za które oczywiście nie jest odpowiedzialny nikt inny, wyłącznie Człowiek z umysłem je produkującym) nie tylko nie daje żadnego rozwiązania (bo pada, dopóki pada), ale i powoduje oczywiste cierpienie (walka z Bogiem zawsze kończy się przegraną buntownika), a także brak możliwości wzrostu poprzez zablokowanie dostępu do Szczęścia (na przykład w efekcie spędzenia dzięki takiej pogodzie niezwykle udanych chwil w pokoju). I to dotyczy wszystkiego — niewyćwiczony umysł nie będzie wiedział (wypełni się niewiedzą niczym szklanka wodą do krawędzi, nie zostawiając miejsca na nowe możliwości), że każde wydarzenie w życiu zawsze jest potrzebne i zawsze dobrze się kończy.

Jest taka piękna chińska przypowieść o wieśniaku, który znajduje dzikiego konia. Zabiera go z powrotem na wieś, gdzie słyszy, jak to dobrze, że spotkało go takie szczęście. „Może dobrze, może źle” — odpowiada — „nigdy nie wiadomo”. Na drugi dzień jego syn podczas ujeżdżania nowego konia spada z niego i lamie nogę. Tym razem wieśniacy narzekają, że źle się stało. „Może dobrze, może źle” — komentuje znowu wieśniak i czeka cierpliwie na to, co przyniesie kolejny dzień. A następnego dnia do wsi wpada armia i bierze wszystkich zdrowych mężczyzn zdolnych do walki. Syn ze złamaną nogą zostaje w wiosce pełnej kobiet i dzieci. Może dobrze, może źle… Przypowieść nie jest kompletna, z jednej strony faktycznie nie wiadomo, co się wydarzy, ale… obojętnie, co się wydarzy, będzie dobre (czasem tylko niewyćwiczonym umysłom zabierze to trochę czasu, by zrozumieć — ten okres rozumienia to rekonwalescencja). Nie ma takiej rzeczy w Kosmosie, która wcześniej czy później (dla nas, Dusz, „wcześniej czy później” nie istnieje, to jedynie ludzkie pojęcie) nie okazałaby się dobra. Ziemianie nie mają innego wyjścia — Rzeczywistość zawsze jest, jaka jest, a oni mogą wybrać Szczęście zamiast cierpienia. Drugie przeniesienie odpowiedzialności polega na obwinianiu drugiej strony relacji za swój stan emocjonalny. Niewprawne umysły będą pod kontrolą ego uważały, że to ktoś (robiąc coś, mówiąc coś, nie robiąc czegoś albo nie mówiąc czegoś) wywołuje u nich emocje, choć nikt nie może być za te emocje odpowiedzialny poza nimi samymi (taka jest fizjologia). Wtedy zwykle ludzie, zamiast być wdzięczni, że mogą urosnąć i czegoś się nauczyć, psują relację z drugą stroną jako źródłem ich cierpienia. Albo uzależniają się od niego, jeśli to przyjemność.

Rzadko kiedy nawet mówią: „wpływam na siebie pozytywnie jego słowami”, zwykle twierdzą: „on na mnie wpływa” i tracą tym samym kontrolę nad swoim życiem. Zdziwisz się, jak na tej Ziemi ego uzależnia człowieka od swoich przekonań — muzyka mnie rozwesela, ktoś mnie szanuje, koleżanka jest dobra, deser był niesmaczny, nie mam szczęścia w życiu, miałem fuksa; istnieją miliony (dosłownie) innych metod tracenia swojej jedynej siły — odpowiedzialności. Czy wiesz, że wystarczy na Ziemi jedynie odzyskać swoją odpowiedzialność, by być w pełni Szczęśliwym? Będziesz miał okazję się o tym przekonać już na miejscu! Doskonale! Zapoznałeś się z Klauzulą Nieśmiertelności, więc wiesz, co Cię czeka — chwilę jednak potrwa, nim zaczniesz żyć w świecie Człowieka. Wtedy to wszystko, czego dowiedziałeś się tutaj, będziesz poznawać od nowa, poprzez ludzki umysł. Powrócisz na Ziemię tyle razy, ile będzie potrzeba, byś zrozumiał, kim naprawdę jesteś. A teraz — wybrałeś już rodziców, kraj i kolor skóry? Świetnie. W imieniu naszego

biura

życzymy

udanego

pobytu

na

Ziemi

i

jak

najprawdziwszych doświadczeń! — To chłopiec! — krzyknął lekarz i po krótkiej chwili oddał go mamie na ręce. — Cześć, Pawełku — powiedziała, płacząc ze szczęścia. I tata też płakał. Właśnie przyszedł na świat… Pawełek.

RODZISZ SIĘ KILKA LAT PO NARODZINACH Mówi się, że do trzeciego roku życia dziecka nie następują jego narodziny. Mówi się, że dziecko nie potrafi wtedy jeszcze uświadomić sobie swojego istnienia i że jako mały Budda-Chrystus wiedzie niewinne, nienaznaczone cierpieniem życie. Mówi się, że to dziecko nie czyni jeszcze rozróżnienia: ja - inni, i że jest zawsze tym, czym się w danym momencie zajmuje. Mówi się i jest w tym racja — psychologowie są dziś zgodni, że idea ego, czyli naszych osobowości, nie pojawia się na samym początku, ale powstaje dopiero w procesie socjalizacji i wychowania. Pawełek dostaje do zabawy małe żołnierzyki. Prztyka jednym o drugi, bawi się, cieszy i korzysta z tego, co dostał w prezencie. Pewnego dnia przychodzą sąsiedzi ze swoim synkiem i temu na widok żołnierzyków zapalają się iskierki w oczach. Podbiega do Pawełka, łapie dwa z nich i ucieka z pokoju. Mały w ryk (tak nauczył się komunikować; płacz dziecka jest jednym z uniwersalnych języków, jaki posiada ludzkość) i z przyzwyczajenia (a może z przekonań) do pokoju wbiega mama, bierze go na ręce i przytula, by się uspokoił. Zaczyna się — ona nie wie, co

robi, on nie wie, co jest robione, ale Ty będziesz wiedział. Taką masz przewagę nad automatycznym procesem uczenia się. Pawełek zapłakał, bo poczuł się źle — zabrano mu coś, czym sprawiał sobie przyjemność. I mimo że mógłby w tym momencie zrobić cokolwiek innego, bo nie ma jeszcze dorosłych wymagań co do bycia zabawianym, to jego chłonna głowa już się uczy, że to dzięki żołnierzykom jest mu dobrze. I w tym momencie Pawełek, gdy znika bodziec dający przyjemną emocję (dziecko nie rozumie, że to nie kwestia bodźca, ale że ono samo się w ten stan wprowadza), traci ją i jest mu źle. Reaguje płaczem i dopiero wówczas włącza guzik w głowie mamy. Ten guzik może mieć różne brzmienia: •

„Stało się coś złego” — ta myśl wywołuje lęk, ta emocja zaś powoduje zachowanie w postaci szybkiego biegu do jego pokoju i wzięcia dziecka na ręce.

•

„Płacz oznacza cierpienie” — ta myśl wywołuje cierpienie, ta emocja zaś powoduje zachowanie w postaci przywołania zlęknionym głosem synka do siebie.

•

„Pawełek płacze i jest mu źle” — ta myśl wywołuje chęć pomocy, a to kończy się wzięciem go na ręce, co może spowodować, że Pawełek nauczy się mechanizmu szukania rozwiązania problemu nie w sobie, ale na zewnątrz.

•

„Dobra matka dba o dziecko” — ta myśl wywołuje wyrzuty sumienia, te zaś powodują szereg negatywnych procesów umysłowych, gdy mama krytykuje dialogiem wewnętrznym obraz samej siebie i sama zaczyna płakać.

Ten guzik to określone przekonanie, czyli schemat poznawczy — to, jak nasz umysł postrzega świat (co oczywiście tworzy nasz świat, świat

projekcji i myśli). Do niego jest dołączona emocja. Do tej emocji — zachowanie. To zaś, gdy jest powtarzane, staje się nawykiem. A nawyk przeniesiony na poziom tożsamości to charakter. By owo przekonanie zostało odpalone, musi zostać włączony guzik — czyli pojawić się bodziec (tak zwane kryterium wejścia). W powyższym przypadku guzik jest audytywny, to płacz synka. Ponieważ ten bodziec przechodzi teraz przez filtry (patrz: TyMyśl, wydane przez Onepress), jest definiowany jako „coś” negatywnego. Ta interpretacja wywołuje od razu emocję, której zewnętrzną realizacją jest określone zachowanie. Zlękniona mama biegnie więc do pokoiku, widzi zapłakane dziecko (co wywołuje kolejne interpretacje, napędzające jedynie emocje) i bierze je na ręce. Ono nieco się uspokaja (bycie w jej ramionach to z kolei bodziec dla Pawełka, wywołujący ulgę) i opowiada, że zabrano mu zabawki. Mama idzie więc z synkiem znaleźć złodziejaszka, odbiera mu zabawkę i oddaje Pawełkowi. Oto możliwe scenariusze na przyszłość: •

Umysł Pawełka uczy się, że gdy stanie się coś złego, należy zwrócić się do: mamy/kobiety/kogoś najbliższego/ kogoś starszego (w tych wszystkich kategoriach logicznych znajduje się mama). Powstałe przekonanie pokutuje w jego życiu w postaci

bezradności

(Seligman

nazwał

to

wyuczoną

bezradnością) i szukania pomocy na zewnątrz zamiast w środku. •

Umysł Pawełka uczy się, że płacz zwraca uwagę. Od tej pory płacze coraz więcej, bo dzięki temu ma korzyść — może zmienić świat na taki, jaki chce. Po wielu latach może się użalać nad sobą i wchodzić w osobowość ofiary, by uzyskać to, co chce.

•

Umysł Pawełka uczy się kobiecej energii. W przyszłości ma tendencję do bycia pasywniejszym, bardziej relacyjnym i

przyjmującym do siebie wiele. To dlatego, że problemy z dzieciństwa

były

rozwiązywane

przez

kogoś

starszego,

silniejszego, delikatnego i stało się to modelem dla przyszłych jego zachowań. •

Umysł Pawełka uczy się, że jeśli przez kogoś cierpi, to musi stworzyć sobie grupę, by odebrać swoje. Takie rzeczy będą bardzo widoczne już od przedszkola, a w szkole staną się podstawą funkcjonowania w relacjach z innymi.

Nie jesteśmy w stanie przewidzieć wielkiej złożoności umysłu i tego, w jakim kierunku pójdzie Pawełek (dlatego potraktuj powyższe scenariusze tylko jako możliwe). Możemy jedynie być inteligentni, obserwować i zmieniać w miarę pojawiających się potrzeb naszą głowę. A ona uczy się bardzo efektywnie — tak jak mały Pawełek, który już zaczyna żyć jako „synek”. To jeden z pierwszych i najbardziej popularnych mechanizmów, do którego dołączona jest instytucja „mamusi”. Ta fundamentalna, dogmatyczna konstrukcja połączy dwa umysły rodzicielskim mechanizmem, w którym powstanie tak zwany związek. Pawełek rodzi się wraz z niewidzialną Klauzulą Nieśmiertelności, o której oczywiście nie ma pojęcia — to część układu dla wszystkich dusz żyjących na Ziemi. Z klauzulą, która zakłada jego nieistniejące istnienie — to znaczy, że nie jest żaden i rodzi się absolutnie czysty (czy jak nazywają to buddyści: pusty), bez żadnych naleciałości intelektualnych. Ale w warunkowym świecie umysłu nie ma szansy pozostać takim na długo, bo błyskawicznie staje się częścią mechanizmów, w których żyją ludzie. Te mechanizmy zostaną dołączone do konstrukcji, którą Zygmunt Freud nazwał ego, a którą my nazywamy osobowościami. To

intelektualne „ja”, czyli sposób widzenia siebie w zobrazowanej przez umysł wersji. Ponieważ składamy się z umysłu, ciała, duszy i serca, istnienie tylko jako ego jest niezwykle ograniczonym sposobem postrzegania siebie — bo istniejemy jako „coś” o wiele głębszego, niż postrzega to intelekt. Innymi słowy, to, za co (kogo) uważasz siebie, to zawsze za mało. Skoro myśl jest produktem działalności człowieka, tak samo jak krzesło jest produktem działalności stolarza, to jeśli stwierdzimy, że jesteśmy tym, co o sobie myślimy, to musimy też konsekwentnie stwierdzić, że stolarz jest krzesłem. Ale nie jest — to tylko jego dzieło. Jak myśl w przypadku umysłu człowieka. Dotyczy to wszystkich myśli, w tym myśli na temat siebie samego — skoro jest przedmiot myśli (myślę, że jestem synem), to jesteś jeszcze podmiot myślący (czyli właśnie ktoś, kto tworzy myśl „jestem synem”). — Kim jesteś? — zapytał królik, który był bardzo mądry i wiedział wszystko. — Jestem sobą — odpowiedział lisek (dopiero się uczył i nie wiedział jeszcze wszystkiego). — A kto to jest „sobą”? — królik dopiero zaczynał zabawę, bo przewidywał, co się za chwilę stanie. — Sobą to ja! — skomentował lisek, choć sam się zdziwił, gdy siebie usłyszał. Królik był gotowy: — Nie, sobą to sobą, a ja to ja. Które z tych dwóch jest prawdziwe? — Oba! — bronił się lisek, choć już było za późno. No bo jak jedno i drugie może być prawdziwe, skoro jedno ma opinię na temat drugiego i te dwie opinie są przecież różne.

— Skoro uważasz siebie za liska i się oceniasz, to przecież jest tam i ktoś, kto ocenia — ty — i ktoś, kto jest oceniany — sobą. Któremu z nich wierzysz? Lisek zaczął się zastanawiać. Nikt nigdy nie zadawał mu takich dziwnych pytań, był po prostu liskiem i tyle. A tu królik się przyczepił i zamienia idealne życie w zestaw problematycznych dywagacji. Po co komu taka filozofia? — A jakie to ma w ogóle znaczenie?! — krzyknął ze złością, bo czul, że królik go atakuje. Nie mógł zareagować inaczej, bo to, co uważał za „siebie”, było przez niego samego (choć za pomocą słów królika) kwestionowane i stawało się wątpliwe. — Ogromne — spokojnie odpowiedział królik — w zależności od tego, jaką masz o sobie opinię, jesteś szczęśliwy albo nie. Jeśli oceniasz siebie źle, to obraz siebie, jaki sobie tworzysz, jest męczący i nie pozwala ci żyć tak, jak naprawdę chcesz. A jeśli oceniasz siebie dobrze, to wtedy inaczej siebie postrzegasz, co zmienia twój obraz świata na o wiele bardziej pozytywny. — Dobrze, a jak to się ma do tego, że ja to nie ja? — lisek dawał sobie szansę wzrostu. — To bardzo proste. Jeśli TY masz jakąś opinię o SOBIE, to znaczy że istnieją dwa liski — jeden oceniający, a drugi oceniany. Co się stanie, jeśli się ze sobą nie zgadzają? Gdy ten lisek, co ocenia, mówi źle o tym drugim, ocenianym? — To wtedy się źle czuję, mam wrażenie, że w środku coś się kłóci i mam konflikty. I pojawiają się te wszystkie dialogi wewnętrzne,

którymi gadam do siebie i w które potrafię się tak wkręcić, że zapominam o całym rzeczywistym świecie. — Oczywiście, że tak. Nie masz innego wyjścia, bo dopiero zaczynasz poznawać różnicę pomiędzy prawdziwym sobą a wyobrażeniem na temat siebie, jakie masz w swoim umyśle. Gdy zrozumiesz, że prawdziwy ty to coś zupełnie innego niż myśl, którą nazywasz „ja”, wtedy oddzielisz się od swojego umysłu i zaczniesz żyć w zgodzie. — Jak mogę to oddzielić? — pytał lisek. Temat go zainteresował, zresztą jak miałby nie zainteresować, skoro dotyczył najbardziej fundamentalnych i istotnych rzeczy w jego życiu. — Świadomość wyzwala nas wszystkich. Zdanie sobie sprawy rozpoczyna naukę i choć przed tobą jeszcze długa droga, to wejście na ścieżkę tego, co prawdziwe, jest absolutne i nieodwracalne. Na razie po prostu zrozum, co to jest osobowość, by zacząć z niej korzystać i już nigdy nie pozwolić, by ona korzystała z ciebie. — A jaka jest różnica między prawdziwym „ja” a tym wyobrażonym, umysłowym? — dociekał lisek, który nie miał jeszcze cierpliwości. Nie mógł mieć, bo mu się spieszyło. — Taka, że jesteś zawsze czymś więcej niż to, co sądzisz na swój temat. Skoro istnieje myśl, kim jesteś, to musi też istnieć wcześniej, przed nią, producent tej myśli. I ty jesteś zawsze twórcą, stworzycielem świata umysłowego, ale nie jego wytworem. Nie możesz być jednocześnie producentem i produktem, to tak jakby powiedzieć, że dzięcioł jest dziuplą, którą robi. — Czyli to, co myślę na swój temat, to tylko pewne wyobrażenie?

— Dokładnie. I będzie z tobą do końca twojego życia, podczas którego będziesz uczył swój umysł, kim jesteś. To przygoda całego naszego istnienia. — A ty, króliku, jesteś już taki mądry, że wiesz wszystko? — zaciekawił się lisek, bo się porównał. — Wiem to, co potrzebuję wiedzieć. Nie wiem tego, czego nie potrzebuję. Ale jeśli będzie taka potrzeba, to się chętnie dowiem. — To tak samo jak ja! — I cała reszta nas wszystkich, lisku. Tych osobowości, tożsamości, ego jest zawsze tyle, ile sobie przypisujesz. Może uważasz się za mężczyznę lub kobietę — to będzie pierwsza. Może za człowieka — to druga. Może za osobę inteligentną albo głupią, atrakcyjną lub brzydką, odpowiedzialną lub nerwową — liczba nie ma, z punktu widzenia mechanizmów, żadnego znaczenia. Wszystko, za co się uważasz, stworzy intelektualną tożsamość, która jako osobowość będzie wyznaczała losy Twojego życia. Jak to działa? Podczas jednego z badań ciążowych rodzice dowiadują się, że urodzi im się synek. Wracają rozentuzjazmowani do domu i zaczynają umysłowe projekcje tego, jak zorganizują jego pokój. Ściany pomalowane na zielono, z rysunkami samochodzików. Mama zaczyna odwiedzać sklepy z zabawkami, choć jest jeszcze za wcześnie, by je kupować, ale obejrzeć przecież zawsze można. Jej uwagę przyciągają resoraki i żołnierzyki, pewnie dlatego, że tym bawią się chłopcy. Gdyby chodziło o dziewczynkę, wtedy ściany byłyby różowe, a wśród zabawek znalazłyby się lalki i mały domek. Czy dla dziecka ma jakiekolwiek znaczenie, czy

bawi się lalką, czy samochodzikiem? Nie. Czy ma znaczenie, że nad jego główką kręcą się inne maskotki? Nie. Czy cokolwiek ma dla niego znaczenie? Nie. A dla kogo ma? Dla tych, którzy tworzą jego świat, na tym etapie świat mężczyzny albo kobiety. Przygotowanie do przyszłej roli socjalnej zostało rozpoczęte. Miną lata, zanim ona się zorientuje — jeśli w ogóle — że ma szczególne zamiłowanie do kupowania ciuchów (była strojona przez mamę i bawiła się lalkami), a on, że kuszą go samochody. Ciekawe dlaczego… Płeć jako schemat biologiczny to tylko jeden kąt, z jakiego można patrzeć na człowieka, zresztą z rozwojem ludzkości o wiele istotniejsza niż biologia stała się koncepcja płci energetycznej czy socjalnej. Kobiety w naszej kulturze intelektualnej mają być emocjonalne. Mają się przejmować rzeczami, wyolbrzymiać ich znaczenie i obrażać się. Mają interesować się ciuchami i zajmować się domem. Mają być delikatne, kobiece, sentymentalne, podniecać się tylko dla swojego mężczyzny i zachowywać jak damy. Nie śmiać się z kloacznych żartów, trzymać fason i podziwiać partnera. Znać swoje miejsce i realizować określoną misję życiową w roli matki i żony, ewentualnie — w naszej kulturze — także pracownika. Udawać niezwykle skomplikowane, nie mówić od razu tego, co myślą, a jeśli już, robić to w sposób tak niejasny i zawoalowany, by mężczyzna nie zrozumiał. Mają być ciepłe, lubić relacje i wiązać się z innymi, by prowadzić życie socjalne przynajmniej jako członek rodziny. Mają być aktywne w domu, gdzie pranie, sprzątanie i gotowanie to ich podstawowe zadania. Mężczyźni dla odmiany mają się rodziną opiekować od strony finansowej i zapewniać jej byt. Edukować, pokazywać i dowodzić z wykorzystaniem myślenia analitycznego i logicznego. Nie powinni pokazywać po sobie emocji ani uczuć, muszą być twardzi i rywalizować ze sobą. Mają osiągnąć sukces i

zbierać przez całe życie przymioty, które go definiują — pieniądze, tytuły, mieszkania, samochody, dzieci itd. Dzięki temu staną się kimś — co też staje się życiową misją dla tej właśnie płci. Ich wygląd ma mniejsze znaczenie niż w przypadku kobiet, bo jakość osobowości mężczyzny mierzy się według innych standardów. Co by się stało, gdyby ludzie zakwestionowali te koncepcje? Gdyby zwątpili, czy powyższe kryteria aby na pewno są czymś, co oni chcą realizować? Wtedy mogłoby się okazać, że są wolni… I że zaczynają żyć ponad podziałami, jako ludzie. Jest wiele definicji płci, a wśród nich ta biologiczna nie jest najistotniejsza. Dobry homoseksualista może być o wiele bardziej kobiecy pod kątem energetycznym niż biologiczna kobieta, a lesbijka zarówno hormonalnie, jak i behawioralnie męska. Podobnie z płcią socjalną — ona także czyni z nas mężczyzn i kobiety, a ludzie, nie kwestionując tego, podpisują niewidzialny społeczny cyrograf tożsamości, z jaką będą nieświadomie mieć do czynienia przez całe życie. Kto powiedział, że kobiety są do tego, a mężczyźni do czegoś innego? Kto powiedział, że należy mieć płciowe misje, które sprowadzają się do grania określonych życiowych ról, tak jakby to był ostateczny cel? Może jest coś poza tym? Kim byś był, gdybyś nie był mężczyzną, kim byś była, gdybyś nie była kobietą? Nieograniczoność odpowiedzi pozwoli Ci zrozumieć, że poza płcią (czy może pod jej spodem) jest coś więcej. To nie znaczy, że biologicznie coś się zmieni — dalej możesz cieszyć się tym, że masz biust lub męską klatkę — to w Twojej głowie zajdą potężne zmiany: zamiast żyć rolą, którą zaakceptowałeś jako członek określonej kultury, możesz zacząć samodzielnie tworzyć swoje własne standardy życia. Meksykanka, Polka, Niemiec i Rosjanin to tylko etykiety, za którymi chowają się schematy poznawcze i nawyki tworzące osobowość. Przyjmuje się ją od

urodzenia jako oczywisty dogmat, który wyznacza nasze standardy funkcjonowania jako jednostki płciowej. Nie urodziłeś się jako kobieta czy mężczyzna pod innym kątem niż biologiczny, ale szybko przyjąłeś, że masz także określone role do odegrania. Jesteś kobietą, to lubisz ciuchy, mężczyzna musi się interesować samochodami… Tak jakby to było zgodne z prawdą. Dlatego jednym z pierwszych kroków na drodze oczyszczenia jest pozbycie się umysłowej płci. Wypisz na kartce wszystkie rzeczy, które — według Ciebie — jako mężczyzna (lub kobieta, jeśli nią jesteś) powinieneś zrobić i osiągnąć. Gra jest warta świeczki — jesteś w stanie dojść do poziomu czystości i otwartości, na którym zaczynałeś jako niemowlę: tam, gdzie nie ma różnic innych niż fizjologiczne (a i te wobec potężniejszych mocy stracą na znaczeniu). To pierwsze zadanie, jakie Cię czeka na drodze do bycia AlphaHuman — tym kimś lub czymś, co jest początkiem i końcem jednocześnie, gdzie prawdziwe „ty” się zaczyna i kończy. Spójrz na kartkę pełną wpisów i znajdź kontrprzykłady do wszystkiego, co napisałeś. Niech to będą argumenty przekonujące Ciebie — takie, które złamią wcześniejsze generalizacje. Minimum trzy do każdego wpisu. Pawełek spędza aktualnie czas na byciu. Śpi tyle, ile chce. Je to, co podpowiada mu ciało, bo umysł jeszcze nie przejął tego obowiązku. Każdą informację, jaką ma do przekazania, uzewnętrznia, nie zatrzymując nic w środku. To nie tylko łączy go z Rzeczywistością, ale nade wszystko jest zdrowe — gdyby każdy dorosły oddawał się Prawdzie i nie zatrzymywał emocji w sobie, liczba chorób znacznie by się zmniejszyła. Podobnie zamiast wiele lat później automatycznie reagować na zakotwiczone zjawiska z przeszłości, można z czystym

rachunkiem wchodzić ze spontanicznością w każdą nową relację. Dzięki temu ciągle się zaczyna — otwierasz oczy rano i jesteś nowo narodzony, bo co było wczoraj, było wczoraj, ale dziś jest już dziś. To przepiękne życie, w którym każdy ma niekończącą się szansę na to, by zawsze startować z białą, niezapisaną kartą. Pawełek jest tym, co robi, bo nie powstał jeszcze żaden koncept osobowości (dziecko nie wie jeszcze intelektualnie o tym, że istnieje, a więc nie dysocjuje się umysłem od życia). Więź łącząca go ze światem ma szczególny charakter — nie istnieje on bowiem jako „ktoś” w świecie, ale nim jest — i do niego wszystko się zbliża. Znajdują go ludzie pochylający się nad kołyską, dźwięk, który sam wpada przez uszy, ruchy rączek i nóżek istniejące same w sobie jako jeszcze niezależne refleksy. Nie istnieją koncepty miłości, motywacji, rodziny, celów i planów, wspomnień i relacji, nie ma wartości, moralności i zasad, które później będą wyznaczały sposób jego funkcjonowania. Istnieje także poza płcią, żyjąc w pełnej synergii tego, co męskie i kobiece. Umysł jest jednak bardzo szybko programowany — tak musi być, bo proces adaptacyjny przygotowujący człowieka do bycia jednostką socjalną jest koniecznym elementem rozwoju. Musisz nauczyć się bycia człowiekiem, Duszo — wraz z całym kolorytem tego życia, zarówno po jasnej, jak i ciemnej stronie mocy. Chodzi tu o umiejętności najbardziej bazowe, jakie mamy do osiągnięcia — od przechodzenia przez ulicę na zielonym, a nie czerwonym świetle, poprzez mówienie w miejscowym języku, aż po szereg odpowiednich zachowań socjalnych, które pozwalają żyć w grupie. I gdyby tylko człowiek zdawał sobie sprawę, że to tylko umiejętności i że za nimi wszystkimi stoi on, wtedy byłoby zupełnie inaczej. A tak do umiejętności jest doczepiana osobowość (ego) i to ona kontroluje życie oraz zasłania to całe szczęście, z którym

się urodziliśmy. Jednostki czekają całe życie, by móc wrócić do dnia narodzin — gdy jako wyposażeni w wiedzę dorośli uznają spójnie swoją bezwarunkową, wrodzoną naturę. Mijają lata, Pawełek już wie świadomie, że jest chłopcem, już zaczął istnieć jego świat. Nauczył się, jak ma reagować, by dostać nagrodę, wie, że gdy przejawia dziewczęce zachowania, niespecjalnie podoba się to tacie (który oczywiście ze swojego domu wyniósł obraz instytucji tak zwanego prawdziwego mężczyzny i nieświadomie przekazuje go dalej), wie także, czym należy się bawić. To osobowość płci — od niej się zaczyna. Ale pojawiły się już kolejne. Pawełek zaczął istnieć także jako synek — a jeśli jest synek, to jest też tatuś i mamusia. — Kim jest synek? — zapytał lisek wsłuchany w pasjonującą opowieść mądrego królika. — Małym, nieprzygotowanym do życia człowieczkiem, którego dorośli ludzie wychowują — usłyszał w odpowiedzi. — Co to znaczy: wychować? — To znaczy stworzyć na swoje podobieństwo — wprowadzić w jego umysł modele, czyli wzorce i standardy myślenia i postępowania, po czym zacząć adaptować umysł dziecka, by jak najbardziej do tych standardów się zbliżało i pasowało. — Czy to nie jest produkowanie ludzi? — lisek najwyraźniej rozumiał już więcej i dociekał wiedzy. — I tak, i nie. Z punktu widzenia umysłowego istnieją tylko produkty, które ludzie nazywają kobietami, mężczyznami, dorosłymi, dziećmi,

atrakcyjnymi, głupimi czy mądrymi — to wszystko wytwory ich wyobraźni, którymi oni żyją na co dzień. Jednocześnie poza wyobraźnią oni wszyscy istnieją jako istoty duchowe, które mają określoną rolę do odegrania. Są w głębi czymś więcej, niż kiedykolwiek większość z nich spostrzeże. — Są istotami duchowymi? — chciał zrozumieć lisek. — Są wszystkim, za co będziesz ich uważał. Są też poza twoim postrzeganiem — urodzili się puści i czyści, bez żadnej skazy opinii, przekonania czy automatycznej reakcji. To później, w procesie ich wychowania stają się produktami swoich i nie swoich umysłów i w efekcie grają określone życiowe role. — Dlaczego grają te role? — Bo tak zorganizowali życie, że wchodzą w różne role i się ich trzymają, nie znając niczego innego. Powstrzymuje ich strach, że gdy wyjdą z danej roli, wtedy stracą coś najważniejszego, co mają — siebie samych. A w gruncie rzeczy to brak zrozumienia tego stanu rzeczy jest dla nich zaczątkiem każdego cierpienia. — A gdyby siebie stracili, to by zniknęli? — Intelektualnie tak, naprawdę to nie mogliby zniknąć. Ale przestaliby postrzegać wersje siebie, jakie istnieją w ich umysłach, za prawdziwe. Wiedzieliby, że poza umysłem jest coś jeszcze i zamiast grać role, decydowaliby, kim chcą być w danej sytuacji. Wtedy na przykład matka nie musiałaby być matką do końca życia swojego dziecka, bo to może je ograniczać w swobodzie i niezależności, i mogłaby w pewnym momencie porzucić bycie matką na rzecz na przykład bycia

przyjaciółką. I byłoby im łatwiej żyć, we dwójkę. A tak schematy poznawcze matki są przez nią praktykowane na synu, który ma już na przykład kilkadziesiąt lat. Mimo że minęło sporo czasu, jej syn stał się i mężczyzną, i mężem, i ojcem, to ona dalej traktuje go tak samo jak przed laty. To nie pozwala im razem wzrastać i ogranicza ich rozwój, bo ona nie porzuca tego, co już dawno nieaktualne, a on nie buduje nowego, co byłoby dużo bardziej adekwatne do jego teraźniejszego życia. — Czyli musimy się ciągle zmieniać, aktualizując nasze przekonania? A skąd będę wiedział, co mam zmienić? — Rzeczywistość cię nauczy, co jest ci potrzebne. Zawsze świat jest lustrem dla nas samych, pokazuje nam, co w danym momencie myślimy. Od nas zależy, co z tymi myślami zrobimy. Inaczej musiałbyś żyć poniżej swoich możliwości, korzystając z rozwiązań intelektualnych sprzed lat, które oczywiście nie są adekwatne do tego, czego potrzebujesz teraz. — A czego potrzebuję teraz? — zapytał zapobiegliwie lisek. — Czy wydarzyło się dzisiaj coś, co było dla ciebie nauką? — królik rozumiał, że na to pytanie nie on powinien odpowiedzieć. — Rozmawiałem z borsukiem i powiedział mi, że byłem niemądry. A ja się zdenerwowałem, bo przecież tyle lat spędziłem na nauce, a on mi mówi takie rzeczy… — zasmucił się lisek. — Właśnie odkrywasz to, co masz do zmiany, jeśli tak uznasz. Co dokładnie cię zdenerwowało, gdy borsuk powiedział, co powiedział?

— Że nie postrzega mnie jako kogoś mądrego, a przecież taki właśnie jestem. — Czy gdy chcesz być postrzegany jako mądry, masz kontrolę i odpowiedzialność za swoje szczęście w swoich rękach? — Nie. Bo to inni decydują o tym, czy tak mnie postrzegają, czy nie. — To prawda. A czy to czyni cię mądrym? — Nie! Bo zależność od innych nie jest przykładem mądrości! — Wspaniały wniosek. Czy wobec tego chciałbyś zmienić swoje postrzeganie siebie? — Tak. Na przykład na takie, że ja chcę siebie postrzegać jako mądrego, bez słuchania innych. — Czy to mądry wniosek: nie słuchać innych? — Nie, to nie jest mądry wniosek. Lepiej słuchać i siebie, i innych, i decydować, co jest dla mnie dobre. — A czy borsuk wobec tego miał rację? — Miał. Pokazując mi to, że zależałem od innych. I prawdę powiedziawszy, znajdę jeszcze kilka sytuacji, gdy nie byłem mądry. — Okazał się więc wrogiem czy przyjacielem? — z uśmiechem kontynuował królik. — Przyjacielem… A ja miałem do niego pretensje. Chcę go iść przeprosić.

— Nazywa się to zadośćuczynieniem. I jak słusznie zauważyłeś, nigdy nie jest na nie za późno. Masz powody, by być z siebie dumnym. Dużo się dziś nauczyłeś — chwalił królik. — Teraz już rozumiem, co to znaczy, że rzeczywistość jest lustrem nas samych. Ona pokazuje nam, które z naszych przekonań i myśli są nieadekwatne, nieaktualne, przez co zyskujemy motywację, by je zmienić. — Właśnie tak. — I gdybym nie spotkał borsuka, to tkwiłbym w swoich przekonaniach przez dłuższy czas, ograniczając się i przeszkadzając sobie samemu w pełni swojego rozwoju. To dzięki niemu i wszystkim innym sytuacjom, jakie mnie spotykają, mogę rosnąć. Inaczej nie wiedziałbym, co jest mi potrzebne! — Też doszedłem do tego samego, lisku. I postanowiłem tym żyć — skomentował królik. — Chyba zaczynam doceniać twoją mądrość, króliku — z podniesioną głową mówił lisek. — Tylko dlatego, że zaczynasz dostrzegać swoją — pochylił się na znak pokory i szacunku królik. Wypisz na kartce podzielonej na dwie części to, co chciałbyś od ludzi usłyszeć na swój temat (na przykład: jestem ładny, mądra itp.), i to, czego usłyszeć byś nie chciał (na przykład: powinieneś sprzątać swój pokój, źle to zrobiłeś itp.). To dwie części Twojej osobowości, jedną z nich chcesz pokazać ludziom (przez co odbierasz ją sobie i oddajesz

masce), a druga to coś, co sądzisz na swój temat i ukrywasz przed innymi. Mając to wszystko na kartce, znajdź teraz — w tej kolejności — po trzy autentyczne powody, dlaczego to, co chcesz usłyszeć na swój temat, nie byłoby zgodne z prawdą (czyli jeśli na przykład chcesz usłyszeć, że jesteś mądry, przypomnij sobie trzy konkretne przykłady swojej głupoty z przeszłości), i dopiero po tym trzy autentyczne powody, dlaczego tak jednak jest (tutaj będą potrzebne trzy dowody na Twoją mądrość). Potem po drugiej stronie tabeli (tam, gdzie wypisałeś to, czego nie chcesz usłyszeć) przeprowadź następujący proces — najpierw znajdź trzy powody, że to, czego nie chcesz usłyszeć, jest jednak prawdziwe (na przykład dowody na trzy źle zrobione rzeczy w przeszłości), i potem, że nie jest (czyli trzy inne przykłady na to, że zrobiłeś też w przeszłości coś dobrze). To wyrównuje zarówno osobowości pyszałków, jak i tych, którzy nie wierzą w siebie. Przestajesz się wywyższać, przestajesz się poniżać — znowu jesteś prawdziwy.

GRY RODZINNE Gry rodzinne to jeden z najbardziej fascynujących, złożonych i koniecznych-do-przeżycia (i przerobienia!) zestawów mechanizmów naszej kultury. Każdy żyje w tej czy innej formie jako członek rodziny i w zależności od tego, jak w niej żyje, tak kształtuje swoją egzystencją poza domem. Ponieważ mamy początkowo tylko jeden wzorzec związku — naszych rodziców — to zdecydowaną większość schematów dotyczących tego, jak wychowywać dzieci, co jest dobre, a co jest złe (tak zwana wyuczona moralność), odpowiednich zachowań i przekonań (kultura) wynosimy z domu. Gdyby na wyidealizowanej mentalnie drodze życia nie wydarzyło się nic, co zmusiłoby nas do zmiany, to z pokolenia na pokolenie ludzkość, zamiast tworzyć nowe ścieżki, szłaby wciąż tą samą dróżką. Zbyt wolni jesteśmy jednak, by się nie buntować. I

dlatego,

gdy

wyidealizowany

obraz

rodzica

(wyobrażenie

zaprzeczające normalności i człowieczeństwu rodziców) mija się pewnego dnia z rzeczywistością, osobowość syna (lub córki) zaczyna patrzeć na rodzica nareszcie jak na człowieka, bez maski osobowości. I czasem zdarza się, że gdy rodzic popełnia błąd, mamy do niego pretensje — przecież miało być inaczej! Przecież miałeś być idealny! Tymczasem to taki sam człowiek jak każdy inny — jego idealizacja nie

jest zgodna z prawdą. Ludzie są prawdziwi i to jest idealne, a nie są idealni i to rzekomo jest prawdziwe. Zadaniem rodzica jest najpierw nadać Ci — w duchowym transporcie — cielesną formę, a potem wychować Cię według własnych standardów „najlepszości”, by przygotować Cię do życia. Teraz uważaj — standardy innych są dla nas czasem dobre, a czasem nie. Czasem są dobre na całe życie, a czasem na krótszy okres. Każdy z nas musi — ze względu na brak socjalnego przygotowania do życia — przejść przez proces wychowawczy, dopóki nie rozwinie tak świadomości, by odkryć swoją indywidualność i zacząć myśleć

samodzielnie.

Ta

niezależność,

zawsze

podparta

odpowiedzialnością za swoje myślenie i działania, podejmowane decyzje i ich konsekwencje, daje możliwość spojrzenia na innych jak na czystych ludzi, a nie jak na dostarczycieli i zaspokajaczy określonych umysłowo-cielesnych potrzeb. Póki dziecko (a tak naprawdę Człowiek, który umysłowo żyje osobowością dziecka) wierzy w przekonania typu: •

„sam sobie nie poradzę”,

•

„nie nadaję się do niczego”,

•

„inni są potężniejsi”,

•

„im to dobrze”,

nie zwróciwszy uwagi na dualistyczną naturę tych przekonań (powyżej masz ich część pozytywną, a ta negatywna, niedopowiedziana jest poniżej), nie zauważy, że: •

„skoro sam sobie nie poradzę, poradzę sobie tylko z pomocą innych”,

•

„nie nadaję się do niczego, czyli inni nadają się do tego czegoś”,

•

„inni są potężniejsi, czyli ja jestem słabszy od innych”,

•

„im to dobrze, czyli w domyśle »mnie« jest źle”.

I tym samym myślący tak umysł uzależnia szczęście człowieka od obecności innych. I gdybyśmy nie mieli wyboru, musielibyśmy do końca cielesnego życia tkwić w zależności od innych… Tak jednak nie jest. W zależności od kultury ten etap osobowości dzieciństwa (mierzony nie wiekiem, ale jakością doświadczenia życiowego) kończy się wcześniej (pakistańskie dziecko żyjące na ulicy może być ze względów środowiskowych o wiele bardziej inteligentne emocjonalnie i socjalnie niż jego amerykański rówieśnik) lub później (przykładem jest mężczyzna

pozostający

na

utrzymaniu

matki

mimo

swoich

pięćdziesięciu lat), ale zawsze musi (bo nie ma idealnej hipotetycznie sytuacji, gdy żyjemy absolutnie zależnie i nie musimy choćby raz podjąć samodzielnej decyzji). Ponieważ mowa o grach rodzinnych, to jednym z elementów tej

gry będzie

właśnie

charakter

relacji

łączący

poszczególnych graczy (wybacz sportową metaforę, jedynie ze względów łatwości przekazu pojawia się tu nazwa „gry rodzinne”). I tak ustalmy skład naszej rodziny: D — Dziadek Karol B — Babcia Marta M — Mama Krysia T — Tata Piotrek S — Syn Paweł C — Córka Ania

Możemy teraz zacząć zabawę w rozumienie mechanizmów łączących te wszystkie elementy. Nie sposób spisać wszystkich hipotetycznych sytuacji, nie to jednakże jest celem — nam chodzi o naukę myślenia i zrozumienie, co dzieje się w systemach i grupach, tak by potem nie tylko być szczęśliwym członkiem większej społeczności, ale także móc na nią świadomie i efektywnie wpływać. Tego dnia Dziadek Karol wrócił spóźniony do domu z działki. Uwielbiał pielić w ogródku i przebywał w nim od wielu lat całe dnie, ciesząc się ze spędzanego tam czasu. Gdy wracał, towarzyszył mu w głowie dialog wewnętrzny

(uwewnętrznione

glosy

innych,

które

umysł

zinternalizował, zapamiętał, uaktywnił i uczynił jedną z form myślenia), w którym krytykował Babcię Martę (a tak naprawdę nie Babcię, ale obraz Babci — czyli mentalną reprezentację osoby, którą błędnie traktuje się jako rzeczywistą osobę), bo spodziewał się ataku personalnego za nieprzybycie na umówioną godzinę. Co już wiemy i jakie ma to konsekwencje? Dziadek uważa, że Babcia się zdenerwuje. Ten proces nazywa się czytaniem w myślach, halucynowaniem przyszłości i wynika z przekonania, że skoro coś się działo wcześniej, to na pewno w tej samej formie wydarzy się po raz kolejny. Ta myśl wywołuje negatywne emocje, które zresztą już zostały zsyntetyzowane w bodziec warunkowy — obraz Babci połączył się z emocją złości. Dziadek uważa, że potencjalny komentarz Babci dotyczący jego spóźnienia jest atakiem osobistym. Jego negatywna emocja to próba obrony (zwróć uwagę, że to wszystko dzieje się w jego głowie, a nie w rzeczywistości). By cokolwiek było atakiem, najpierw musi być zagrożenie utraty czegoś — ciała lub umysłu. Utrata ciała jest oczywista

wobec przekonania dużej liczby umysłów, że „ja” to moje ciało (nazywa się to utożsamianiem siebie z ciałem), i ewentualnego bólu fizjologicznego; utrata umysłu natomiast to utracenie swojego świata, któremu przekonania i schematy odbierają dostęp do nieznanych jeszcze możliwości. Gdy ego traktuje coś jako atak, przygotowuje się od razu do obrony. Historie rodzące się w głowie mają efekty cielesne — pojawia się stres, któremu towarzyszy napięcie w żołądku, spięcie mięśni i lekkie pocenie. Ciało zawsze reaguje na myśli, bo tak naprawdę emocja jest ucieleśnioną myślą. Zachowanie także jest myśleniem. Dziadek traci odpowiedzialność, czyli kontrolę za swoje myślenie. Robi to poprzez obwinianie innej osoby, przez co nie ma możliwości zmiany swojej sytuacji (myślenie innych nie zależy nigdy od nas; od nas zależy jedynie nasze myślenie). Obwinianie innych jest zawsze umysłowym patem, bo pozostawia nas w bezsilności i bezradności w sytuacji, jaką sami sobie zgotowaliśmy. Po przejściu przez próg Babcia nie wita Dziadka, co on kwituje w swojej głowie: „Wiedziałem…”. Dziadek ściąga kurtkę, rzuca ją w kąt i siada na kanapie. Na fotelu siedzi Babcia, która patrząc na Dziadka, wyraźnie zdenerwowana pyta: „Czy wszystko jest w porządku?”, na co on odburkuje — jak zwykle nie jest! Co wiemy teraz? Dziadek jest na etapie realizowania samospełniającej się przepowiedni — jego plan, który przygotował po drodze z działki, stanowi w tej chwili podstawowy filtr oceny rzeczywistości, dlatego zachowanie Babci (brak powitania) skwitował krótkim „Wiedziałem…”. Oczywiście, że wiedział,

bo wcześniej tak pomyślał i teraz umysł dopasowuje rzeczywistość do tej historii, choć bazą dla ludzkiego szczęścia jest proces dokładnie odwrotny — czyli dopasowywanie umysłu do rzeczywistości (bo jej zmienić nie można, a myślenie owszem). Jego zachowania, na przykład rzucenie kurtki w kąt, są logicznym następstwem stanu emocjonalnego, w jakim aktualnie się znajduje. Zdenerwowanie, spięte ręce plus rzucanie kurtką dają wyraz jego umysłowym historiom („Skoro przez nią jestem zły, to mam gdzieś wieszanie kurtki na wieszaku” — to bunt). Nie ma dostępu, znów ze względu na wcześniejsze przygotowanie umysłowe (historie), do interpretacji jej pytania: „Czy wszystko jest w porządku?” jako wyrazu troski, opieki itp. Nastawiony obronnie musi brać to, co ona robi, za atak. To typowe, gdy zagrożona osobowość tworzy sobie z przyjaciela wroga nie ze względu na obiektywne zagrożenie (bo słowa Babci krzywdy nie zrobią), ale ze względu na własne iluzje co do jego osoby. W literaturze mówi się o mechanizmach obronnych, choć tak naprawdę są to mechanizmy atakujące — zarówno siebie samego, jak i drugą stronę relacji. „Jak zwykle nie jest” — to już zgeneralizowana myśl, która buduje na szeregu podobnych zachowań całą kategorię poznawczą. Staje się ona fundamentem ich relacji i oczywiście negatywnie wpływa na jej jakość, bo Dziadek ma z takim filtrem nikłe szanse na traktowanie Babci każdorazowo spontanicznie i indywidualnie, plus musi zniekształcać rzeczywistość, tak by pasowała do jego myśli. Do pokoju wchodzi Mama Krysia (córka Babci i Dziadka). Patrzy na Dziadka i widzi spiętego mężczyznę, obraz dobrze jej znany z

dzieciństwa. Staje obok Babci i pyta Dziadka, co u niego nowego. On patrzy na nie obie i myśli sobie, że są przeciwko niemu i że źle mu życzą. Konkluduje, że z kobietami to on nigdy w życiu nie miał szczęścia… W grze rodzinnej pojawia się zatem trzeci gracz. Ponieważ liczba jest nieparzysta, powstaje układ z przewagą: grupa kontra jednostka, chyba że Mama nie stanęłaby (oczywiście w interpretacjach Dziadka i Babci) po żadnej ze stron. Ale tak się nie dzieje — obraz Mamy jest bliżej obrazu Babci niż Dziadka, przez co jego osobowość tworzy z jednego wroga dwóch (mimo groźnie brzmiącej nomenklatury pamiętaj, że poruszamy się na poziomie myśli — tego, co ktoś uważa za prawdziwe, a nie tego, co prawdziwe jest — skup się więc na rozumieniu mechanizmów). W głowie Dziadka pojawia się grupa: Babcia z Mamą — to już kolektyw. Jego umysł ocenia teraz Mamę przez pryzmat Babci, czyli nie widzi niezależnych, zindywidualizowanych zachowań odrębnej osoby, ale zniekształca je poprzez kogoś innego. Stąd też w konsekwencji jego przejście z Babci na Babcię z Mamą (One), a potem na całą kategorię kobiet. To jeszcze większa kategoria niż poprzednia. Nakłada ją na całą swoją przeszłość, zniekształcając ją (kontrprzykładem byłoby na przykład zapytanie, czy również zaraz po urodzeniu nie miał szczęścia do swojej mamy itd.) i bazując na bardzo ogólnych wzorcach opartych tak naprawdę na poszczególnych, o wiele mniejszych doświadczeniach. Pozycjonowanie ma ogromne znaczenie — gdyby Mama stanęła w równej odległości od nich obojga albo zrobiła to sekwencyjnie — najpierw podeszła do Dziadka, przywitała się z nim, uspokoiła, a potem zrobiła to samo z Babcią, losy tej trójki potoczyłyby się zupełnie inaczej.

Ale ponieważ Mama o tym nie wiedziała, stanęła naprzeciwko Dziadka, co w tamtej konkretnej sytuacji miało techniczne konsekwencje — naprzeciwko umysł umieszcza przeciwnika (dlatego tak często dwie negocjujące ze sobą grupy nie mogą się porozumieć, bo siadają po przeciwnych stronach stołu). Technologia ma wtórne znaczenie, gdy serce jest otwarte, ale serce Dziadka otwarte wtedy nie było, bo nie pozwala mu na to jego umysł. Dodatkowej oliwy dolano do ognia. Mama ma utrwalony prototyp Dziadka z dzieciństwa jako spiętego mężczyzny. Prototyp to najważniejszy przedstawiciel całej kategorii — na przykład gdy ktoś zapyta Cię, co to znaczy inteligentna kobieta, wtedy Twój umysł od razu wykreuje obraz kogoś, kto być może jest w średnim albo starszym wieku, ma na sobie formalny strój (na przykład elegancką garsonkę), okulary, delikatny makijaż, ułożone włosy typowego koloru (czyli nie na przykład czerwone). I oto idziesz potem ulicą i widzisz taką kobietę, ona pasuje do prototypu bycia inteligentną i już nadajesz jej etykietkę „inteligentnej” (tak jakby bycie taką było związane z wyglądem). Ten prototyp jest podstawowym kryterium wejścia do niezwykle ważnej dla kobiet w naszej kulturze umysłowej kategorii — mężczyzn. Wyobraź sobie teraz, że gdy ona myśli o wszystkich facetach, to najpierw nieświadomie widzi obraz spiętego ojca. Czy to ma znaczenie? Ogromne! To będzie wpływać na jej wybory partnera, na to, czym się kieruje jako zachowaniami wzorcowymi itd. Pewnie słyszałeś powiedzenie, że wszyscy faceci to… Tak naprawdę w kontekście wewnętrznych procesów „wszyscy faceci” są tym, co sobie wyobrazisz, gdy zamkniesz oczy. To jest właśnie ten prototyp. A jaki wpływ ma ów prototyp na Mamę?

Dzwoni telefon Mamy, co wyrywa wszystkich z chwilowych przemyśleń. Numer jest zastrzeżony, więc nie wiadomo, kto to. Mama odbiera telefon i wtedy okazuje się, że dzwoni Tata (czyli mąż Mamy). Kobieta wita się z nim i wychodzi z pokoju, by porozmawiać. Dziadek jest zaciekawiony, co u Taty, a stan emocjonalny Babci od razu zmienia się na pozytywny, bo z obrazem Taty jej umysł skojarzył przyjemną emocję. On jest taki opiekuńczy — pomyślała i się rozmarzyła. Nieoczekiwane wydarzenie (dzwonek telefonu) wyrywa wszystkich z procesów myślowych i emocjonalnych, w jakich się znaleźli — te osoby były w swojej własnej hipnozie, zanurzone w introspekcji i historiach mentalnych. To ma dla nas, komunikatorów, istotne znaczenie, bo umożliwia nam wyrwanie ludzi z ich stanów emocjonalnych w okamgnieniu, dzięki czemu na przykład nie muszą się martwić. Mama się lekko spina, bo numer telefonu jest zastrzeżony. Ego opiera bezpieczeństwo na fakcie znania czegoś, a jeśli czegoś nie zna (a nie można znać zastrzeżonego numeru telefonu), to człowiek odczuwa lęk (tak jakby coś złego mogło się kiedykolwiek stać). Kiedyś, lata temu, Virginia Satir skomentowała: ludzie bardziej niż śmierci boją się nieznanego. Wyjście z pokoju w celu rozmowy nie oznacza nic innego, jak wyjście z pokoju w celu rozmowy — to jedyna prawdziwa kalibracja (w przeciwieństwie do interpretacji) tego, co się dzieje. Gdybyśmy chcieli się pobawić w interpretację, moglibyśmy stwierdzić na przykład: Mamą kierowała chęć nieprzeszkadzania sobie w czasie rozmowy; albo wartość rozmowy telefonicznej jest większa niż tej aktualnej, z rodzicami; albo intymność relacji z mężem wymaga załatwiania spraw na osobności itd. Każda z tych interpretacji powinna być wnosząca,

czyli dawać interpretującemu możliwość rozwoju i siebie, i innych, a także musi być jeszcze potwierdzona przez rzeczywistość (innymi słowy, musi być stwierdzone, czy jest ona zgodna z prawdą). To, że Dziadek jest zaciekawiony, może wynikać w różnych czynników: lubi Tatę lub ciekawi go zachowanie córki; traktuje dzwoniący telefon jako rozwiązanie męczącej nerwówki, którą przeżywał wcześniej itd. Znowu się nie dowiemy, dopóki nie zostanie to konkretnie sprawdzone. A wprawny komunikator będzie to sprawdzał za każdym razem, by się najzwyczajniej w świecie nie pomylić. Babcia ma najwyraźniej kotwicę (czyli uwarunkowany bodziec) na obraz Taty (wchodzi w dobre samopoczucie). Dodatkowo dokłada do tego jeszcze historię, że Tata jest opiekuńczy, co daje nam istotne informacje: opiekuńczość jest istotną wartością dla Babci i tego szuka w związkach z mężczyznami; fantazjuje o opiekuńczym mężczyźnie (na przykład wyobrażając sobie swego męża jako opiekuńczego; sam fakt fantazjowania nie musi mieć żadnego podłoża seksualnego, bo to typowy

dla

każdego

proces

wyobrażeniowy);

skoro

szuka

opiekuńczości w mężczyźnie, to znaczy, że siebie postrzega jako kogoś, kto tej opiekuńczości potrzebuje — może postrzega się jako małą dziewczynkę, może skojarzyła poczucie bezpieczeństwa z kimś, kto się nią zajmuje itd. Ilekroć ktoś szuka czegoś w partnerze, tworzy nieświadomie obraz siebie mającego określoną potrzebę. Rozwiązanie w postaci „znajdę kogoś, kto mi to da” może utrudnić zbudowanie ze sobą samym silnej relacji, w której ta potrzeba jest samodzielnie (a nie przez partnera) spełniana. To ja mam się opiekować sobą i nie potrzebuję, by inni robili to mnie (co wcale nie znaczy, że ich wtedy odrzucę — po prostu daje mi to prawdziwą niezależność). To

oczywiście Babcia powinna opiekować się sobą (bo wtedy odzyskuje odpowiedzialność i od niej to zależy), co więcej, również powinna opiekować się innymi — jeśli uzna to za podejście, które uczyni ją szczęśliwą. Mama wybrała na partnera kogoś opiekuńczego, a opiekuńczość jest przejawem

energii

kobiecej.

To

interesujący

fragment

gry

pokoleniowej, w której dziecko, być może ze względu na negatywne doświadczenia z dzieciństwa, traktuje złe wspomnienia jako antymodel tego, jak samo chciałoby żyć. Jeśli Mama zapamiętała Dziadka jako kogoś, kto nie był opiekuńczy w stosunku do Babci, i uznała, że Babcia była przez to nieszczęśliwa, staje się jasne, czym się kierowała przy wyborze męża (czyli Taty). Skoro Babcia potrzebowała opieki, a opiekę dostaje się (bo taki był model rodzinnego myślenia) od męża, to znaczy, że jest to normalne, że mąż ma być opiekuńczy. W tym systemie, gdy jej umysł filtruje świat mężczyzn, robi to przez określone kryteria; gdy te są spełnione, taki mężczyzna wchodzi w kategorię dobrego męża. I właśnie tak poznała Tatę. Mama rozmawia przez telefon z Tatą: — Kochanie, odebrałaś dzieci ze szkoły? — pyta Tata. — Nie, myślałam, że ty odbierzesz. Przecież ty się tym zwykle zajmujesz — odpowiada Mama. — Jestem teraz z rodzicami, trochę zajęta. — A ja muszę nieco zostać dłużej w pracy. — Wiesz, praca nie zając, nie ucieknie, a rodzina jest jednak najważniejsza…

I Mama w czasie rozmowy przekonuje Tatę, by odebrał dzieci — lub lepiej: Tata przekonuje siebie sam. To nie pierwszy raz — przyzwyczaiła się do stawiania na swoim. Mama przejawia dodatkowe cechy energii męskiej — na przykład tendencję do stawiania na swoim i przekonywania innych do swojej racji. Jedną z misji męskiej energii jest także osiągnięcie celu i koncept „zwycięstwa” — czyli wyszło na moje. Tata przejawia dodatkowe cechy energii kobiecej — ulega wpływom Mamy bardziej z zasady niż z własnego wyboru. Oczywiście, gdy ktoś świadomie

wybiera

podążanie

za

innym,

jest

to

w

pełni

odpowiedzialne zachowanie, ale uczynienie z tego mechanizmu to już wyuczona pasywność. Zarówno Mama, jak i Tata są doskonale dobrani pod kątem potrzeb i realizują je poprzez mechanizmy tworzące ich związek. Tata jest bardziej po stronie kobiecej (choć i tak jest to generalizacja, bo gdy ona stanie się bardziej kobieca, wtedy on dla odmiany będzie męski — chodzi o wzajemne dopełnianie się, by stworzyć pełnię), a Mama po stronie męskiej. Te mechanizmy stanowią o status quo związku — w taki sposób po dzień dzisiejszy działa i funkcjonuje, przez co osobowości wiedzą, czego się mają spodziewać. Każde z nich, gdy zyska odpowiednią motywację, zmieni mechanizm, porzucając go kompletnie lub dostosowując do zmienionych warunków. Mama zmodelowała energię Dziadka — co ciekawe, bo ta sama energia, którą ona odrzuca u niego, jest czymś, czym sama żyje. To typowe — nie lubimy w innych tylko tych cech, które ukrywamy sami przed sobą, i zdanie sobie z tego sprawy pomaga spojrzeć na drugiego

człowieka jak na lustrzane odbicie samego siebie (przykładowo gdy inni krzyczą i mnie to denerwuje, ja w swojej głowie sam krzyczę na nich i mam do nich pretensje, robię więc dokładnie to samo; gdy uważam, że ktoś chce postawić na swoim, ja oczywiście stawiam na swoim w kwestii, że oni chcą postawić na swoim itd.). Jej przekonanie, że „rodzina jest najważniejsza” — to dobieranie hierarchii wartości pod własną wygodę. Gdyby rodzina była najważniejsza, ona mogłaby równie dobrze wybrać to, co pasuje bardziej jej mężowi — bo to byłoby również spójną formą realizowania tego, że rodzina jest najważniejsza. Być może (to zakłada pewien dystans do jakiejkolwiek kalibracji, by nie być przekonanym o swoich umiejętnościach czytania w myślach) najważniejsze jest postawienie na swoim i użycie jakiegokolwiek argumentu, by to osiągnąć. Zachowanie Taty i jego zgadzanie się może wynikać z rzędu przekonań, jakie ma na temat związków i kobiet. „O kobiety należy dbać”; „Jeśli się z nią zgodzę, to ona będzie szczęśliwa”; „Związek to sztuka kompromisów”; „Boję się być sam”; „Związek jest czymś ważniejszym niż ja”. Ponieważ jego sposobem funkcjonowania jest strategia ustępowania (idealnie wpasowująca się w strategię stawiania na swoim Mamy), żyje w świecie pewnej bezradności, ale też wygody, że niektóre decyzje zostaną podjęte za niego. To daje poczucie bezpieczeństwa (oczywiście warunkowe), podobnie jak drugiej stronie to samo daje prowadzenie. Gdyby Tata tych historii nie miał, nie zgadzałby się z zachowaniem Mamy i to, co nazywa aktualnie jej „asertywnością”, zamieniłoby się w „narzucanie”. Ale wtedy też być może nie byliby razem.

Dzieci, odebrane ze szkoły, wracają z Tatą samochodem. Syn, 16-latek, od razu siada z przodu i wita się z Tatą, przybijając piątkę. Córka, 15latka, siada z tyłu i patrzy w okno, nic nie mówiąc. — Co słychać? Jak w szkole? — pyta Tata. — Super! — krzyczy Syn. — Na matematyce dostałem piątkę z odpowiedzi, a na biologii udało mi się zdobyć plusik za aktywność. I zostałem pochwalony za dobre zachowanie przez wychowawczynię! — Kujon… — komentuje Córka, nie odwracając nawet głowy w kierunku Syna. — A co u ciebie? Co ciekawego się dziś wydarzyło? — interesuje się Tata. — Znowu była na dywaniku u dyrektorki za… — Syn wyrywa się do odpowiedzi. — Zamknij się! — przerywa mu Córka. — Nie twój pieprzony interes! — jest wyraźnie oburzona. — Nie powinnaś tak mówić — zasmuca się Tata — to są wulgarne wyrazy… — Właśnie — wtóruje Syn. — Będę mówić, co chcę — syka Córka. — Nie będziecie mi mówić, co mam robić. Gry rodzinne otwierają przed nami nowe możliwości wraz z wprowadzeniem kolejnych bohaterów do naszej telenoweli. Całość, teraz bardziej złożona, staje się też bardziej zrozumiała. Im więcej

elementów, tym więcej opcji, ale też większa szansa na dojrzenie powtarzających się mechanizmów. Na tym też bazuje terapia systemowa, która traktuje rodzinę jako jedną całość złożoną z wzajemnie wpływających na siebie członków. Zmiana jednego czynnika, o czym przekonasz się później, powoduje zmianę wszystkich pozostałych, aż do ustalenia kolejnego wzorca normalności. To nowe status quo będzie funkcjonowało do kolejnej zmiany, jeśli ta oczywiście nastąpi. Tata rozpoczyna rozmowę od tego, co w szkole (a więc w miejscu, w którym dzieci przebywają przez dłuższy czas) — w tym momencie patrzy na życie swoich dzieci przez osobowość opiekuna. To po chwili się zmieni, gdy powie Córce o nieużywaniu wulgarnych wyrazów; wtedy pryzmat to już nie uczeń, ale na przykład człowiek kulturalny. To istotne, dlatego że każda z tych osobowości ma zupełnie inne cele (uczeń ma się dobrze uczyć, a kulturalny człowiek stosować zasady savoir-vivre) i istnieje w różnych światach. To, która osobowość Taty ocenia określoną osobowość dzieci, daje wiele informacji zarówno o nim, jak i o nich. To podstawa tworzenia profili tożsamościowych, które są podstawową wiedzą w procesie zatrudniania pracowników, wybierania partnerów życiowych, wychowywania dzieci, edukowania ludzi itd. Syn wchodzi w osobowość ucznia i prezentuje swoje osiągnięcia w jej zakresie. Celem funkcjonowania tej osobowości jest rozwijać się poprzez uczęszczanie na zajęcia szkolne (i pewnie inne też) i udowadniać dobre wyniki za pomocą ocen wystawianych przez nauczycieli. Sukcesy tej osobowości cieszą Tatę, który może się kierować takimi przekonaniami: „By coś osiągnąć w życiu, trzeba być

dobrym uczniem”, „Edukacja zapewnia przyszłość” itd. W zakresie komunikacji między Tatą a Synem w kontekście osobowości ucznia nie ma konfliktów, bo ich interesy są wspólne: Tata chce, by Syn był dobrym uczniem, a Syn nim jest. Oczywiście w innych kwestiach zachowanie Syna (który przecież ma też inne osobowości) może już przez Tatę nie być akceptowane — w osobowości kolegi bowiem chłopak pali papierosy, a to już przez Tatę (który wchodzi adekwatnie w rolę zdrowego człowieka) nie jest akceptowane. To, co dla Syna jest osiągnięciem pozytywnym (dobry Uczeń), dla Córki okazuje się negatywne — bo ten, kto się uczy, jest kujonem. A zatem ocenia ona to z perspektywy osobowości, która ma zupełnie inne wartości i cele. Może jest to tożsamość buntowniczki, której podstawą funkcjonowania staje się zaprzeczanie jakimkolwiek autorytetom (i w tym zakresie znajdą się wszelkie instytucje go posiadające odgórnie, czyli nauczyciele, rodzice, księża itd.) — a to dlatego, że sam bunt zapewnia jej inność, indywidualność, niezależność. To oczywiście tylko pozory, bo niezgadzanie się wyłącznie po to, by się nie zgodzić, nie jest przykładem

niezależności,

ale

związania;

niezakwestionowany

buntownik buntuje się dla zasady. Córka sprzeciwia się zasadom — zarówno rozmowy socjalnej typowej dla relacji: Tata - dzieci, jak i nieużywania określonych wyrazów w czasie tej rozmowy. Jej przeklinanie może być nadal wyrazem chęci pokazania swojej niezależności lub dorosłości — ponieważ jest to zachowanie dorosłych, a bycie dorosłym jest atrakcyjne (zwykle młodzi chcą być starsi, by potem jako starsi chcieć być znowu młodszymi). Nie może,

ze

względów

„obiektywnych”

(przepisy

prawne,

brak

samodzielności finansowej), jeszcze przynależeć do tej kategorii (do

której wejście wiąże się z czymś, co ona postrzega jako pozytywne, atrakcyjne itd.), zyskuje do niej pseudodostęp poprzez zachowywanie się tak, jak zachowują się dorośli (czyli przeklinanie, może to też być palenie papierosów, picie alkoholu, uprawianie seksu, późne powroty do domu itp.). Córka nie chce, by Tata dowiedział się, że była na dywaniku u dyrektorki. Może dlatego, że boi się konsekwencji (na przykład rodzicielskiej kary), może dlatego, że złamała wcześniej daną obietnicę, a przecież jest osobą dotrzymującą słowa, a może powód jest inny — zawsze jednak istnieje powód, bo to siła napędzająca ludzkie zachowania. Znalezienie powodu umożliwi jego zakwestionowanie, zmianę czy jakiekolwiek inne działanie już bezpośrednio związane ze zmianą mechanizmu przyczynowo-skutkowego. Syn nie reaguje bezpośrednio na każący mu się zamknąć komentarz swojej siostry (czyli Córki); robi to dopiero po komentarzu ojca. Być może potrzebne jest mu to do uzyskania pewności, a może robi to ze względu na przekonania Syna (czyli już innej osobowości niż ucznia — na

przykład:

„należy

być

kulturalnym

względem

rodziców”).

Pozycjonuje się także po stronie Taty, tworząc z nim subgrupę. Córka wchodzi w grę Syna, staje po przeciwnej stronie subgrupy, o czym świadczy jej komentarz do nich obu (czego wcześniej nie robiła). Znowu jest to system trójkowy, identyczny jak we wcześniejszym rozdaniu kart, w rozmowie Dziadka, Babci i Mamy. Powtarzalne mechanizmy zawsze występują w zakresie tego samego systemu i ich odnajdywanie pomaga zrozumieć całość.

Tata i dzieci dojeżdżają do domu dziadków i wszyscy razem (choć Córka się ociąga) ruszają po Mamę, którą mieli stamtąd odebrać. Dzwonią przez domofon, wchodzą po schodach i otwierają sobie drzwi mieszkania. Córka widzi Dziadka i się uśmiecha, on wstaje od razu z fotela i podchodzi, by ją przytulić. Do Mamy podbiega Syn, a Tata wita się z Babcią. Potem wszyscy mówią sobie „cześć” i siadają razem w pokoju: Córka obok Dziadka, pokazuje mu swój telefon, Tata, Babcia, Mama i Syn w drugiej grupie, rozmawiają o dobrych wynikach Syna w szkole i chwalą go za to. Wszystkie elementy gry rodzinnej znalazły się w jednym miejscu i teraz można obserwować ich wzajemne relacje w czasie rzeczywistym. Wiedza, którą zdobywasz, stanie się nieoceniona podczas różnych spotkań

grupowych,

bo

zauważywszy

mechanizmy

między

poszczególnymi grupami, jesteś w stanie wpływać za ich pomocą na jednostki. Sam fakt przestawienia poszczególnych elementów tej panoramy zmieni relacje między nimi (na przykład przyłączenie Taty do Córki i Dziadka) — bo ludzie jako organizmy żywe nie są w stanie nie reagować. Wszystko ma jakiś sens — o wiele większy, gdy zaczynasz rozumieć, co się dzieje. Między Córką a Dziadkiem jest specjalna relacja, która nazywa się zmianą pokoleniową — Mama za antybohatera mężczyzny uważa męską energię (dlatego wybrała Tatę z jego przewagą damskiej), ale za to Córka za antybohatera mężczyzny uważa kobiecą energię (czyli energię Taty), co powoduje, że odsuwa się od Taty, a zbliża do Dziadka. Zauważenie mechanizmu oznacza zrozumienie, że zmiany między jednym a drugim ekstremum zachodzą nie co jedno, ale co dwa pokolenia — Mama odsuwa się od osobowości Dziadka (pierwsze

pokolenie), a Córka, odsuwając się od osobowości Taty (drugie pokolenie), zbliża się do Dziadka. Koło się zamyka, z takim prawdopodobieństwem, że kolejne pokolenie (czyli dzieci Ani i Pawła) będzie się miało bardziej ku dziadkom (czyli aktualnie Mamie i Tacie). Owa zmiana międzypokoleniowa nie jest (podobnie jak jakikolwiek inny schemat przedstawiany w książce) zasadą, ale wynikiem pewnych kalibracji i motywacji każdego członka rodziny. Jeśli Mama zapamiętała Babcię w kontaktach z męskim Dziadkiem jako nieszczęśliwą, jej osobowość uczyni z jego zachowań, języka itp. antybohatera (którym oczywiście nie jest, a jedynie dopełnia braki Babci); efektem tego jest wybranie na bohatera kogoś, kto wykazuje cechy zupełnie przeciwne (wcześniej opisane drugie małżeństwo). Teraz, w kolejnym pokoleniu, Córka obserwuje pasywnego Tatę (i w konsekwencji aktywną Mamę) i zauważywszy, że Tata cierpi ze względu na swoją niezaradność i brak decyzyjności, odsuwa się od kobiecej energii jako antybohatera (bo w jej umyśle ta energia powoduje cierpienie, bycie wykorzystywanym), a za wzorzec wybiera kogoś, kto potrafi decydować o sobie i jest niezależny (do tego pasuje idealnie Dziadek). Mama odsuwała się od osobowości Dziadka jako zbyt ostrej, a Córka się do niej przysuwa jako do rozwiązania problemu z niezaradnym Tatą. Jeśli rozumie się ten mechanizm, można dokonać potrzebnych zmian już w jednym pokoleniu (bez konieczności czekania na kolejne związki, które, ze względu

na

zniekształcone

swoją

niekompletność,

zależności).

Wtedy

mogą zamiast

budować

pewne

podświadomego

modelowania wzorców można uświadomić sobie własne przekonania i je po prostu zmienić. Mama i Syn mają podobny sposób postrzegania — według Mamy mężczyźni powinni być ciepli, mili, inteligentni, a jej Syn idealnie

wkomponowuje się w te oczekiwania. Stąd ich relacja — dla niego robienie tak, by rodzice byli szczęśliwi, jest aktualną misją. Jeśli nie nastąpi nigdy (a więc w idealistycznym założeniu) konflikt między ich interesami (na przykład Syn zirytuje się postawą uszczęśliwiania innych, bo zobaczy, że on chce czegoś innego niż jego partnerka), będzie tak żył dalej. To jednak mało prawdopodobne. Przekonanie, że akceptację zdobywa się poprzez robienie tego, co chcą inni, jest prawdziwe tylko wtedy, gdy to, czego chcą inni, jest również tym, czego chcę ja. Jeśli jednak tak się nie dzieje, człowiek zmienia swoje myślenie na takie, które czyni go szczęśliwym. Babcia i Tata są również dobrani (co dla ego oznacza, że myślą podobnie). Tata jest przeciwieństwem Dziadka, a co za tym idzie — realizuje przekonanie Babci, że to, czego ona nie miała, będzie mieć jej córka. Obserwując życie innych ludzi, zawsze widzimy w nich samych siebie i przez pryzmat własnego doświadczenia oceniamy, co byśmy w ich sytuacji zrobili. Jeśli Babcia za przyczynę swojego nieszczęścia uważa określone zachowania innej osoby (co oczywiście czyni ją zależną i odbiera odpowiedzialność, bo druga strona nigdy nie jest odpowiedzialna za nic, co dotyczy Twoich myśli — nie ma bowiem sposobu na to, by kontrolować czyjeś myśli i choćby nie wiadomo jakie metody perswazji stosować, i tak w ostatecznym rozrachunku to każdy z nas wybiera, co myśli), to gdy inna osoba (Tata) zachowuje się inaczej, wtedy Babcia czuje się dobrze (bo stawiając siebie w pozycji swojej Córki, identyfikuje się u boku takiego mężczyzny). Jest szczęśliwa, wyobrażając sobie, że jej Córka jest szczęśliwa (co tylko potwierdza starą prawdę, że gdy życzymy dobrze innym, życzymy też dobrze sami sobie).

Syn i Babcia są również blisko związani, bo Babcia czuje, że wychowuje dobrego mężczyznę. Podobnie jak Tata, Syn wykazuje analogiczne zachowania i emocje, a co za tym idzie — sprzyja komplementom typu: „Świetnie wychowaliście syna”, „Ale mądry chłopak” itd. Ponieważ inne osobowości nie są mocno rozwinięte, u Syna dominuje głównie właśnie „synowość” — czyli granie roli członka rodziny, będącej zresztą jedną z pierwszych, które wyrabiają się u człowieka w procesie wychowania i socjalizacji. Inne osobowości, takie jak mężczyzna, mąż, tata, kumpel, pojawią się później ze względu na zmianę różnych czynników (na przykład bycie mężczyzną ujawnia się dopiero wraz z procesami dojrzewania płciowego, kumplem — gdy rozpoczną się zindywidualizowane relacje, tatą — gdy urodzi się dziecko itd.). W Córce, obok „córkowania”, rozwijają się także inne osobowości, których

niefachowe

zarządzanie

doprowadza

do

konfliktów

wewnętrznych. Pojawiła się już kobieta — ze względu na jej wcześniejsze niż u Syna, dojrzewanie — i ma ona zupełnie inne cele niż córka. Kobieta patrzy na świat poprzez pryzmat swoich własnych doświadczeń i oglądanie pasywności Taty wcale jej nie imponuje, wręcz przeciwnie — uważa, że każdy powinien dbać o siebie bez ulegania wpływom. Widząc sytuację w domu, buntuje się. Podobnie kumpelka (kolejna osobowość Córki) — dla niej najważniejsze jest bycie towarzyskim, co doprowadza do złości zmartwioną Mamę (która traci nad Córką kontrolę, bo osobowość kumpelki wybiera koleżanki, a nie Mamę). Im więcej tych osobowości, tym większe możliwości — pójścia zarówno w kierunku dobrych rozwiązań i działań, jak i w kierunku konfliktów wewnętrznych (a co za tym idzie — także z otoczeniem).

Do gier rodzinnych powrócimy w kolejnych odsłonach. Teraz pojawia się konieczność zrozumienia życia osobowości.

CYKL ŻYCIA OSOBOWOŚCI Osobowość to intelektualna (umysłowa) reprezentacja Twojego „ja”, czyli Ciebie. To obraz, jaki masz na swój temat i który nazywasz „ja”. To zestaw przekonań, które masz na temat tego obrazu. To forma reprezentowania Ciebie przez Twój umysł. Ten obraz to nie Ty — to jedynie myśl. Poza tym obrazem w chwilach, gdy nim nie żyjesz, przecież także istniejesz. Gdy śpisz i nie myślisz, gdy biegniesz i obserwujesz świat, gdy skupiasz się na jakimś zadaniu i ono niejako samo się robi, a Ty nawet nie wiesz, gdzie byłeś, gdy Cię nie było… Istniejesz jako Człowiek, o którym tak wiele czytałeś w poprzednich rozdziałach i który jest czymś więcej niż jego własny umysł. Który myśli, więc jest. Także gdy nie myśli, również jest — i też bez dwóch zdań. Zrozumienie, że jest się czymś więcej niż opinią o sobie samym (czyli osobowością, ego, tożsamością, „ja” itd.), otwiera drogę, o której mówi! Budda, Chrystus, Lao Tze i wszyscy pozostali, którzy przeszli do historii świata jako przewodnicy ludzkości. Drogę samodoskonalenia, które daje dostęp do Oświecenia (Buddyści), Zbawienia (Katolicy) czy po prostu Szczęścia. Wiele systemów, czy to religijnych, czy to życiowych, opiera się na używaniu bardzo różnych sposobów i metod na dojście do niego, ale cel pozostaje zawsze taki sam — stać się

Szczęśliwym Człowiekiem poprzez odkrycie swojej natury. Opowieść brzmi fascynująco, bo daje cel, który umieszcza nas na pewnej drodze — drodze Prawdy, która ma nas wyzwolić. Z czego? Z chaosu nieuporządkowanych myśli, którymi psujemy sobie poprzez problemy życie. To wyzwolenie, jak się okazuje, niekoniecznie następuje przez nagłe łupnięcie obuchem Prawdy, ale poprzez dążenie do bycia lepszym. Nie od innych — ale od siebie samego. Fakt zdania sobie sprawy z własnego istnienia, do którego mamy prawo jako ludzie, daje nam wybór — bo zawsze możesz wybrać to, jak myślisz. Ta świadomość samego siebie zapewnia dystans do ego i tym samym jedyne prawdziwe poczucie bezpieczeństwa; że mogę, poprzez pracę nad sobą samym, zbudować taką relację ze sobą samym, że będę szczęśliwym

człowiekiem

—

akceptującym,

prawdziwym,

rzeczywistym, realizującym zadania wyznaczane przez siebie i przez rzeczywistość. To tak przewspaniałe, rozpierające uczucie błogości i wolności, że na samą myśl chce mi się płakać — to moja nadzieja, że zawsze może być lepiej (ale tylko wtedy, gdy jest źle!) i że zawsze mogę na siebie liczyć. Że mogę zakwestionować każdą myśl, jaka mi przeszkadza, i zobaczyć, że jedyne zło, jakie kiedykolwiek mogłoby mnie spotkać, to wyłącznie sposób myślenia. Ulga jest tak ogromna, że rozpływam się w fotelu. Mogę liczyć na siebie. Mogę się kochać. Mogę się akceptować. Mogę sobie tłumaczyć rzeczy. Mogę się uczyć. Mogę być lepszy bez możliwości bycia gorszym. Osobowość jest koniecznym elementem funkcjonowania każdego z nas — elementem duchowego i intelektualnego wyposażenia, a także koniecznością życia w świecie ludzi. Każdy, idąc za Kantem, jest wolny, bo jest upoważniony do podporządkowania się jedynie prawom

akceptowanym przez samego siebie. Skoro jednak ma je każdy, powstaje pole do konfliktów i różnic zdań — jeśli ktoś uznałby za swoje prawo mordowanie innych, a ktoś inny nie, powstałby problem uznania racji. Czyjej? W jaki sposób — tym zajmują się prawa i moralności, a naszym zadaniem jest je znać. Aby je poznać, trzeba przejść przez proces socjalizacji, który uczy każdego z nas bycia tożsamością. To wspaniały, bardzo potrzebny proces, który najpierw zostaje dany odgórnie (dziecko wyboru nie ma, po prostu nieświadomie modeluje), potem jednak wolność daje znać o sobie — i każdy z nas zaczyna wybierać, co jest dla niego dobre. W życiu gramy różne role (a więc mamy różne osobowości). Gdyby ich nie było — to idealistyczna hipoteza — żylibyśmy bez podziałów na płeć, wiek, role społeczne itd. Ta utopia nie jest jednak możliwa — do niej się dojrzewa poprzez zrozumienie, że podziały są potrzebne, ale są tylko podziałami. Pod ich spodem jest człowiek. I gdy się rodzimy, błyskawicznie zyskujemy określone etykietki — na przykład chłopca. Dla niego nie ma jeszcze, na tym poziomie rozwoju, żadnego znaczenia nic ze świata dorosłych — czy będą go akceptować, czy jest w porządku,

czy wszystko

będzie dobrze itd. Tymczasem

jest

wychowywany poprzez indywidualny pryzmat rodzica i kultury, w jakiej żyje, na chłopca. A co to oznacza: być chłopcem? Każda osobowość jest tylko wierzchołkiem góry lodowej i gdy zaczniesz zaglądać pod powierzchnię, ujrzysz ogromny świat, o którym wcześniej mogłeś nie mieć pojęcia. Poznanie tego świata, praw nim rządzących, jego struktury i sposobów funkcjonowania jest jedną z najbardziej fascynujących podróży, jakie kiedykolwiek każdy z nas odbywa w życiu — to bowiem podróż w głąb siebie. W dalszej części książki znajdziesz

rozwinięcie tego, co znaczy mieć osobowość i w jaki sposób ona działa. Po lekturze tego opisu zyskasz przeogromną możliwość wpływania na tę osobowość i jej systematycznej zmiany, tak by myśleć adekwatnie do wymagań rzeczywistości. To właśnie ta moc aktualizowania samego siebie czyni z Ciebie elastyczną, dynamiczną jednostkę intelektualną, emocjonalną, socjalną, duchową itd.

PRZEKONANIA Każda osobowość posiada sposób myślenia, czyli definiowania rzeczywistości. To, jakie jest owo myślenie, przekłada się na zachowania, które z tego myślenia wynikają. Na przykład gdy ktoś uważa, że pieniądze są złe, nie wykona działań w kierunku ich zarabiania. Jeśli ktoś uważa, że w życiu ważna jest religia, będzie prezentował określone zachowania z tym związane — chodził do kościoła, modlił się o odpowiednich porach itd. Te przekonania, wpływając na sposób postrzegania i odbierania rzeczywistości, kształtują nasz wewnętrzny świat, który jest tak naprawdę jedynym, do jakiego mamy dostęp. Są one budulcem istnienia osobowości, która staje się potrzebna do tego, by w jakiś sposób funkcjonować w świecie — a tak naprawdę by realizować samą siebie. Jeśli na przykład uczeń kilka razy w szkole dostaje naganę od nauczyciela, może zbudować przekonanie na temat szkoły (na przykład: „Nauczyciele mnie nie lubią”), które spowoduje powstanie osobowości „zły uczeń” (skoro go nie lubią, to po co miałby się uczyć, i tak nikt tego nie zauważy). Ta łatka będzie implikować bycie „złym” poprzez brak zainteresowania nauką, nieodpowiednie dla szkoły zachowania, nieobecność na zajęciach, brak chęci czy wysiłku zrozumienia. Taka osobowość jest

więc wynikiem doświadczeń (a raczej interpretacji tych doświadczeń) i formą zabezpieczenia się przed bólem, jaki mógłby się pojawić. Jednym z najbardziej fascynujących przypadków, jakie mi się kiedyś przytrafiły, był Miguel Pablo (imiona zmienione ze względu na okoliczności) z Meksyku. Jego ojciec, Jorge (imię zmienione ze względu na okoliczności), był uczniem na moich kursach i na jeden z nich przyjechał właśnie z Miguelem Pablo. Chłopak, wówczas 16-letni, był w stanie skoncentrować swoją uwagę na pięć minut — potem kładł głowę na ławce, stawał się zupełnie nieobecny, ze spojrzeniem typowym

dla

ludzi

będących

pod

działaniem

środków

psychotropowych lub innych otępiających lekarstw. W trakcie szkolenia zapytałem Jorge, o co chodzi, a on opowiedział mi długą historię o zdiagnozowanej u chłopaka schizofrenii i o tym, jak ten od wielu lat uważa, że jest Pablo (choć tak naprawdę miał na imię Miguel). Powiedziałem mu, że mogę sprawdzić, co się da zrobić, że może coś uda się osiągnąć (zawsze wszak coś się odkrywa). Przyszedł więc do mnie Miguel Pablo… — Do czego jest ci potrzebny Pablo? — zadałem pytanie, jak się potem okazało, kluczowe dla całej terapii. Zakładało ono, że osobowość wyuczona z dzieciństwa ma jakieś funkcjonalne zadanie i że jest po coś. Skoro tak, to znalazłszy powód dla jej istnienia, będzie można go podważyć, a więc podważyć samą osobowość. I wtedy — takie było założenie — pozbyć się jej. — Do niczego — odpowiedział i zrobił coś, co było najważniejsze w czasie trwania całego spotkania: zacisnął lekko pośladki i uniósł je minimalnie w górę. Przez myśl w okamgnieniu przebiegło mi

napastowanie w dzieciństwie. Skomentowałem więc od razu, trochę by sprawdzić, a trochę by go sprowokować. — Jak to do niczego… Przecież widać… — Byłem napastowany przez mojego wujka — powiedział i od razu zamknął się w sobie, dokładnie tak samo, jak wyglądał każdorazowo, gdy „ginął” w czasie zajęć. Zmniejszył się, skurczył, twarz mu się napięła, zacisnął pięści i pochylił głowę. Zaczął szybciej oddychać, nieregularnie, od razu wszedł w inną osobowość. — Cześć, Pablo — powiedziałem. — Cześć — odpowiedział głosem innym niż Miguela. Był zdecydowanie w regresji wieku, głos może kilkuletniego dziecka, z adekwatną do wieku gramatyką (czytaj: popełniał typowe dla dziecka błędy), melodią, intonacją — książkowy przykład osobowości małego dziecka, która zatrzymała się na własnym poziomie rozwoju i blokowała tego doroślejszego przecież Miguela. Musiał być po coś potrzebny ten Pablo, skoro przejmował większość jego życia. — Kto poznawał ciało Miguela? — zapytałem, celowo przeramowując sposób kodowania doświadczenia. Napastować to co innego, niż poznawać, a napastować ciało to coś innego, niż napastować osobę. To też był w innych sytuacjach newralgiczny zabieg przesuwający cierpienie napastowania związanego z osobowością (gdzie pojawiały się bezradność, bezsilność, bezsens, brak wiary, brak siły, wyzucie z pewności siebie i wiary w siebie) na ciało (bo wykorzystanie ciała brzmi zupełnie inaczej niż wykorzystanie całości „ja” — dysocjuje człowieka od doświadczenia, rekonstruuje osobowość, dzieli i bezpiecznie

przenosi odpowiedzialność emocjonalną oraz robi wiele innych rzeczy, które stanowią świetny początek terapii). — Wujek… Nie powinien był tego robić… — odpowiedział i zamilkł. Obraz sytuacji był już pełen i to wystarczyło, by zacząć pracować na zawartości. Instytucja członka rodziny w Meksyku jest zupełnie inaczej rozumiana niż w kraju europejskim, takim na przykład jak Polska. Wszyscy spotykają się relatywnie często, a w niektórych przypadkach — szczególnie na wsi — mieszkają razem. Miguel był prawdopodobnie zdany na systematyczne przebywanie z kimś, kto mu zrobił krzywdę, i ponieważ nie powiedział nikomu, co się wydarzyło (powód milczenia był mi nieznany), musiał wymyślić sposób na to, by sobie z tym psychicznie radzić. Zaczął się uspokajać dialogami wewnętrznymi. Zaczął przybierać taką pozycję przy wspólnym posiłku i w obecności wujka, która pozwalała mu się ukryć w sobie, nie patrzeć na otoczenie, skulić się, najzwyczajniej w świecie ochronić. Ta pozycja zaczęła się generalizować na inne konteksty. Otoczenie miało do niego pretensje, że coś z nim nie tak, więc przestawał stopniowo wszystkim ufać (nic dziwnego — oni mieli do niego pretensje o to, że się chronił, a ponieważ nie wiedzieli dlaczego, zamiast go otworzyć, powodowali narastające zamykanie się). Zaczął mieć problemy w szkole. Izolował się od świata. Zabrano go do lekarza, ten zdiagnozował schizofrenię i przepisał lekarstwa. Tak właśnie wzmocniono Pablo, czyli osobowość stworzoną ze względu na doświadczenie napastowania. Całe otoczenie go atakowało, a Pablo (Miguel nazywał go swoim przyjacielem) stawał się przez lata jedyną „osobą”, na którą można było liczyć. Wśród jego przekonań były między innymi takie: „Wszyscy chcą dla mnie źle”, „Świat mnie nie rozumie”, „Beze mnie Miguel sobie nie poradzi”.

To był przypadek, który pomógł mi zrozumieć, co miał na myśli Gregory Bateson, pisząc o „podwójnym związaniu” w schizofrenii i udziale rodziny w tej chorobie. Miał rację — rodzina faktycznie jest elementem koniecznym do powstania choroby. Lekarstwa zrobiły swoje i otępiony Miguel stał się w ciągu lat niefunkcjonalną jednostką, zdaną na dobrą wolę swojej rodziny. Taki do mnie trafił. Siedział w pokoju 45 minut, w czasie których uznał, że Pablo już mu nie jest potrzebny (przestał wierzyć w swoje historie, o tym potem). Gdy zadzwoniliśmy do jego ojca, by po niego przyszedł, ten minął się z synem w korytarzu, bo go nie poznał… Od tamtego czasu minął rok — chłopiec nie wrócił ani do tabletek, ani do Pabla, za to wrócił do szkoły i ma się całkiem dobrze. Najciekawsze wydarzyło się jeszcze tego samego dnia wieczorem, gdy zadzwoniła do mnie jego matka i zapytała, co u jej syna, Pabla… Byłem w szoku — własna matka zwracała się nie do swojego syna Miguela, ale do osobowości Pabla, tym samym wzmacniając schizofrenię! Teoria Batesona po raz kolejny się potwierdziła. A morał owej historii taki, że za każdą osobowością kryje się bardzo konkretny powód

(lub powody) do jej istnienia. Wyuczony

doświadczeniem człowiek buduje przekonania, które z czasem już nie są potrzebne — ale ich nie zmienia i żyje tak, jak gdyby przeszłość ciągle była aktualna. O ile osobowość Pabla miała charakter ochronny i celem jej zachowań było funkcjonowanie w obecności wujka, o tyle jej zgeneralizowanie na inne konteksty (na przykład szkołę) już nie miało sensu. Stało się tak, że Miguel przestał funkcjonować jako socjalnie akceptowana jednostka. I obojętnie z jaką osobowością mamy do czynienia, niezależnie, czy jest to matka (powodem istnienia może być

chęć opieki, istnienie córki itp.), żona (chodzi o męża albo po prostu o wyuczone zachowania społeczne pochodzące z modelowania), osobowość duchowa (wierząca, że pozjadała wszystkie rozumy i odkryła rzekomo tajemnice życia), atrakcyjna (dla której fundamentem istnienia mogłoby być przekonanie, że ludziom atrakcyjnym jest łatwiej w życiu), to każda z nich funkcjonuje w oparciu o pewne podstawowe założenia. Niektóre z tych osobowości warto znać, choćby ze względów społecznych (podział na płci, na wiek itd.), a inne są zupełnie asocjalne (morderca). W pewnym momencie odkrywasz, kim jesteś, a wtedy porzucasz osobowości, bo przestajesz w nie wierzyć. Gdy przekonania ich dotyczące zostaną zakwestionowane, ulegną zmianie, co pociągnie zmianę myślenia i w konsekwencji działań człowieka. Dlatego Miguel postanowił przestać wierzyć w przydatność swojej osobowości, bo doszedł podczas spotkania do wniosku, że to, co się wydarzyło, musiało się wydarzyć, i że nie ma sensu nosić w sobie zadry. Pogodził się, akceptacja wyczyściła ranę i osobowość ochronna przestała być potrzebna — nie było się już po prostu przed czym chronić, bo nie było już ataku. Zyskujemy wiele, mając na wyposażeniu intelektualnym taką wiedzę? Przekonania są elementem budulcowym każdej osobowości i z nich, jak z cegiełek, składa się nasza wiedza. O ile przekonanie, że Warszawa to stolica Polski, jest korzystne, o tyle to, że faceci są jak dzieci i trzeba się nimi opiekować, takie już być nie musi — szczególnie gdy na przykład Asia wchodzi w rolę matki dla swojego męża, a jemu to wcale nie pasuje, bo on szuka partnerki. A co w sytuacji, gdy kobiecie to odpowiada i jej mężowi także? To przekonanie, z punktu widzenia spójności i funkcjonalności systemu ich małżeństwa, staje się sensowne i przydatne. Kontynuujmy proces rozumienia: czy mimo że z punktu

widzenia małżeństwa jest przydatny, to z punktu widzenia rodziny już nie musi być? Nie musi — bo jeśli mieszka w domu także brat ze swoją żoną, która zmodelowała zachowania Asi i chce je wprowadzić do własnego związku, może się odbić od przekonań swojego męża. A w czasie wspólnych kolacji rodzinnych, gdy przeciwne koncepty są przy jednym stole, może się okazać, że kłótnia murowana. Tak więc na wyższym poziomie, gdy mówimy o większej rodzinie, przekonanie już nie jest korzystne. Tak naprawdę nigdy nie osiągnie się możliwości znalezienia jednego logicznego przekonania właściwego dla wszystkich. Dlatego też ludzie, którzy są najbardziej otwarci na zrozumienie, mają również łatwość życia; stopień otwartości jest wprost proporcjonalny do sukcesów, bo im bardziej jesteś gotów do zmiany, tym więcej masz wyborów. Ci, którzy pilnują tego, co mają, pozostaną obrońcami przekonań — i nic w tym złego, jeśli tylko tak wybierają. Co musiało się stać, by Asia uznała, że faceci to dzieci i trzeba się nimi opiekować? To mogło być modelowanie mamy i nieświadome kopiowanie wzorców. Mogły to być doświadczenia życiowe — na przykład musiała ze względu na chorobę męża zajmować się nim — które zostały zgeneralizowane na resztę mężczyzn. A może czuła się bezpiecznie, mając obok siebie mężczyznę, który nie uważał się wówczas za zdolnego do pełnej niezależności i samodzielności, co dawało jej pewnego rodzaju kontrolę sytuacji (której by nie było przy samodzielnym mężczyźnie, bo on miałby zupełnie inne standardy, a co za tym idzie — wymagania). Przyczyn może być wiele, a każda z nich to przekonanie generujące samowystarczalny filtr percepcyjny, który staje się samospełniającą się przepowiednią.

Co by musiało się stać, by Asia zmieniła przekonanie? Musiałaby przeżyć doświadczenie pokazujące jego nieprawdziwość. To, co zadziała na jednego, wcale nie musi zadziałać na drugiego. To, co zadziała w jakimś natężeniu na jednego, nie musi w takim samym stopniu zadziałać na drugiego. Idąc za Archimedesem: by podnieść świat (chodzi oczywiście o swój własny), trzeba mieć punkt oparcia, którym każdorazowo jest kontrprzykład zaprzeczający przekonaniu. Dźwignią staje się świadomość tego, co jest prawdziwe, a co nie. Dajmy na to, że Asia zakochuje się w mężczyźnie, który uważa, że mężczyźni powinni być silni i niezależni. Chce z nim być, ale jej zachowania opiekuńcze są odtrącane, bo on wcale nie chce, by ona prała mu non stop ciuchy i była kurą domową. Imponują mu kobiety traktujące go jak partnera, a nie jak małe dziecko. Asia, której przekonania konfrontują się z rzeczywistością, ma teraz wybór — albo pozostaje w swoim świecie i nie zmienia swoich przekonań, a co za tym idzie — godzi się z faktem odejścia ukochanego, albo postanawia porzucić przekonania, bo w tej nowej dla niej rzeczywistości okazały się być nieadekwatne (mimo że w poprzednich związkach działały, ale to, co było kiedyś dobre, nie musi być dobre później). Jeśli je porzuci dla wyższego celu (jakim jest miłość realizująca się poprzez związek), to zmieni się jej świat — będzie mogła być z ukochanym. Porzucając myśli, porzuci zachowania, pozwoli sobie na życie adekwatne do swoich nowych wymagań i będzie jej łatwiej. Zmiana, choć często używa się stwierdzenia „na lepsze”, jest tak naprawdę zmianą na „teraz prawdziwsze”. Ten związek, możliwość bycia z ukochanym partnerem, jest dla Asi Archimedesowym punktem podparcia, na którym podnosi się jej świat. Jest motywacją do tego, by się zmienić. Motywacją, by ewoluować — a ewolucja nie zakłada bycia lepszym, ale bycie bardziej

przystosowanym (i choć dla wielu jest to bycie lepszym, tak naprawdę po prostu żyjesz na miarę wymagań sytuacji; my, ludzie, nie musimy zmieniać kształtu dzioba, by lepiej zjadać orzechy — ale po to mamy płynne umysły, by wypełniać je taką treścią, która w danym momencie jest potrzebna i stanowi o naszej prawdzie, a gdy żyjemy z taką właśnie treścią, wtedy jesteśmy szczęśliwi). Ten związek jest wreszcie szansą zdobycia nowej wiedzy na temat życia i relacji, co można potem przekazać innym. Gdyby życie nie dawało człowiekowi szans przeżycia nowych sytuacji, które byłyby motywacją do zmiany, musielibyśmy żyć z niezmieniającym się sposobem myślenia. Każdorazowo zachodzi konfrontacja tej wiedzy z rzeczywistością i motywacji do zmiany jest bez liku — czy to poprzez media, czy doświadczenia z innymi, czy słowa i czyny innych; cały czas obserwując siebie, dowiadujemy się, czy nasze myślenie jest adekwatne do rzeczywistości. Jeśli nie, cierpimy. Jeśli tak, jesteśmy szczęśliwi. Dlatego każdy ból, jaki przeżywają ludzie, nie jest niczym innym niż informacją na temat tego, że mogą coś zmienić. I albo zmienią, a ten sam ból w takiej samej sytuacji już nie nadejdzie, albo odsuną symptomy, nie wyrywając korzenia (na przykład unikają wyjazdów do lasu ze względu na lęk przed pająkami; wyrwaniem korzenia byłaby zmiana przekonania powodującego niechcianą reakcję). Co by się stało z osobowością kobiety-matki, gdyby najbardziej bazowe przekonanie faceci są jak dzieci i trzeba się nimi opiekować zostało usunięte? (Tak naprawdę nie jest ono nawet usuwane — samo uświadomienie sobie, że nie jest zgodne z rzeczywistością, już wystarcza). Kobieta pozostaje kobietą, ale usuwa nieprzydatną matkę i jest jej teraz — w tym partykularnym kontekście życia — o wiele łatwiej funkcjonować. W miejsce starej wiedzy na temat mężczyzn

pojawiłaby się nowa — może taka: faceci to faceci i nie trzeba się nimi opiekować, bo opiekują się sobą sami; że nie wszyscy faceci to dzieci; że jej facet to nie dziecko; a może zostałoby to o wiele bardziej zgeneralizowane: nikim się nie trzeba opiekować poza sobą samą itd. Osobowość może zostać anihilowana całkowicie (w ekstremalnym przykładzie kobieta przechodzi operację i staje się mężczyzną, w konsekwencji nie widząc w swojej głowie siebie jako kobiety; człowiek kończy 18. rok życia i wszystko, co było związane z dzieckiem, nadaje się już tylko do lamusa) albo ulec mutacji — wtedy nadal „żyje”, ale myśli inaczej, bardziej adekwatnie, bardziej adaptacyjnie, bardziej korzystnie (kobieta przechodzi operację i staje się mężczyzną, ale pozostawia wiele schematów poznawczych związanych ze swoją poprzednią płcią; człowiek kończy 18. rok życia, ale nadal pozostaje zależny od rodziców, odczuwa lęk przed odrzuceniem itp., co wiązało się z byciem dzieckiem). Przekonania decydują o emocjach.

EMOCJE Krysia wściekła się, gdy jej mąż zmienił kanał w telewizji na inny. Wściekła się, bo utraciła dostęp do emocji entuzjazmu i ciekawości, jakie generowało oglądanie programu. Uważała, że takich rzeczy nie powinno się robić (sprzeczne z rzeczywistością — powinno się, bo się robi); że on zawsze chce postawić na swoim (przenosząc na niego winę, traci odpowiedzialność i nie widzi, że ona chce postawić na swoim w tym, że on… stawia na swoim); że program w telewizji był super (co przesuwało na program telewizyjny odpowiedzialność za generowanie przyjemnych emocji, co jest sprzeczne z rzeczywistością — to jej sposób myślenia jest odpowiedzialny za generowanie tych emocji). Piotrka zezłościła jej reakcja — uważał, że takie zachowanie nie było w porządku (przeniósłszy na nią odpowiedzialność za swój stan emocjonalny, stracił możliwość zmiany swoich emocji plus nie zauważył, że zrobił dokładnie to samo co ona). Jego umysł zaczął wędrować w kierunku rozwiązań i jednym z nich (skoro to jego partnerka jest odpowiedzialna za jego samopoczucie) była myśl, że z inną partnerką byłoby wszystko OK. Pojawił się od razu entuzjazm i na nim zostały zbudowane kolejne zachowania — zerknięcie na

pojawiającą się w nowym programie uśmiechniętą kobietę, która jak ulał pasowała do schematu „tej lepszej”. Krysia zauważyła to zainteresowanie i zrobiło jej się przykro — powodem były myśli: skoro patrzy na inne kobiety, to znaczy, że ja nie jestem atrakcyjna (sprzeczne z rzeczywistością — skoro patrzy na inne kobiety, to znaczy, że patrzy na inne kobiety); że jej nie kocha (nieprawda — miłości nie można nie wyrażać); że skoro są razem, to on nie powinien wykazywać zainteresowania innymi kobietami (sprzeczne z rzeczywistością, bo skoro patrzy, to powinien patrzeć; patrzenie nie oznacza zainteresowania). W wyniku tej emocji pojawiły się reakcje fizjologiczne, przestała się odzywać, pojawiły się łzy. Piotrek, gdy to zobaczył, poczuł się winny — ze względu na przekonanie, że to przez niego ona tak się poczuła (sprzeczne z rzeczywistością — nie jesteśmy i tak naprawdę nie możemy być odpowiedzialni za to, jak inni ludzi się czują; możemy być tego bodźcem — tak jak było w przypadku Piotrka i Krysi — ale to ona zinterpretowała jego zachowania w swój własny sposób; powodem negatywnej emocji nie jest więc bezpośrednio zachowanie Piotra, ale jego interpretacja przez Krysię, jego zachowanie może być przez niego samego negatywnie ocenione, może przeprosić itp., ale w ostatecznym rozrachunku to każdy z nas odpowiada za to, co czuje); że to mężczyzna

powinien

się

opiekować

kobietą

(to

może

mieć

konsekwencje w wyuczonej bezradności u kobiety, bo nade wszystko każdy z nas powinien opiekować się sobą samym, a dopiero potem z uwagą innymi); że nie wolno się oglądać za innymi kobietami, gdy jest się z jedną (niezgodne z rzeczywistością — skoro się obejrzał, to znaczy, że wolno; jego moralny kod pozostaje w sprzeczności z tym, co robi, a

to jest przyczyną poczucia winy). To poczucie winy zmieniło mu oddech, pozycję ciała, spojrzenie, kolory na twarzy i intonację głosu. Krysia odebrała w okamgnieniu te zmiany i poczuła się nieco lepiej. Pojawiła się ulga (to reakcja następcza, będąca wynikiem zejścia napięcia), bo nie było już bodźca wywołującego negatywne stany. Nowa interpretacja (a więc nowa myśl) brzmiała: a więc zrozumiał swój błąd (sprzeczne z rzeczywistością — nie zrozumiał błędu, poczuł się jedynie winny za jej stan emocjonalny). Ta myśl zbudowała więc ulgę na iluzji interpretacyjnej, zmieniając symptomy, nie usuwając źródeł problemów, jakim były same, niezgodne z rzeczywistością myśli. Czy wszystko mogłoby się potoczyć inaczej, gdyby towarzyszyły temu inne interpretacje? Piotrek zmienia kanał telewizyjny na inny. Krysia uśmiecha się, biorąc jego ciekawość i chęć zmiany za dobrą monetę — skoro zmienia kanał na inny, to znaczy, że szuka czegoś, co go interesuje. To dobrze, że sam dba o siebie. Ponieważ ona chce nadal oglądać program, pyta go ciepłym głosem, czy mógłby wrócić do poprzedniego kanału. Piotrek się zgadza i po sprawie; albo Piotrek się nie zgadza, a Kasia idzie oglądać swój program gdzie indziej; albo Piotrek się nie zgadza, a Kasia zaczyna z nim rozmawiać, by doszli do konsensusu. W najbardziej ekstremalnym, hipotetycznym przypadku Kasia i Piotrek rozstają się jako osobowości męża i żony — ale i tak robią to w oparciu o wzajemny szacunek i uznanie, że program telewizyjny jest ważniejszy niż ich wspólne życie razem (stąd też przykład jest nieżyciowy, ale pokazuje, że w każdej sytuacji można zachować i spokój, i wzajemny szacunek). Jaka jest różnica między jedną a drugą sytuacją? Różnica tkwi w interpretacji tych samych zachowań przez inaczej myślące umysły,

jeden mniej, a drugi bardziej dojrzały. Nie ma w świecie takiej sytuacji, która byłaby identycznie interpretowana przez wszystkich, co daje nam możliwość dystansowania się do różnych myśli. Skoro możesz wybrać, jak chcesz myśleć, możesz uwolnić się od tych przekonań, które wywołują negatywne emocje. Nie tylko poprzez zmianę ich na inne, ale też poprzez porzucenie tych, które są po prostu nieprawdziwe (tak jak w pierwszym przykładzie, gdy Kasia i Piotrek reagowali na swoje interpretacje, a nie na prawdę). O tym, że ta Prawda wyzwala, mówił już Chrystus. A z naszego punktu widzenia powstaje zasadnicze pytanie, czy wolimy mieć rację, czy być szczęśliwi. Okazuje się, że czasem jedno i drugie się łączy, a czasem wyklucza — może warto mieć za cel prawdę, a nie rację, i przez to budować, zamiast psuć. Emocja jest somatycznym rozumieniem rzeczywistości. Jest myśleniem, które czujemy w ciele. To, co umysł przetwarza jako przekonania (myśli, schematy poznawcze itd.), ciało odczuwa w postaci emocji. Nie da się oddzielić odczuwania od myślenia, bo to tak, jakby odróżnić samochód od środków transportu: odczuwanie jest formą myślenia, bez której nie możemy jako ludzie się obejść. Próba osobowości racjonalnych na bycie „nieemocjonalnym” nie jest niczym innym, jak blokowaniem jednego z najważniejszych kanałów komunikacyjnych człowieka — równie dobrze można by uznać, że nie warto patrzeć albo słyszeć. Najnowsze badania psychologów nad botoksem (na przykład Davida Havasa, opublikowanych w Psychological Journal) wykazują, że nieużywanie twarzy, odpowiedzialnej za ekspresję emocji, do komunikowania uczuć zmniejsza ich odczuwanie. Innymi słowy, ten kto podejmuje wysiłek blokowania emocji ciałem, ten naraża się na odcięcie od rozumienia innych i ograniczenie swoich możliwości komunikacyjnych. Celem nie jest nieodczuwanie, ale efektywne

myślenie, a co za tym idzie — traktowanie emocji jako nośnika informacji, który rządzi się swoimi prawami. — Niech go cholera! — krzyknął lisek, bo był zły na borsuka, któremu znowu udało się być powodem do złości. — Czemu on mnie tak męczy? — żalił się. — Co teraz czujesz, lisku? — spokojnie zapytał królik, który, jak wiemy, był mądry (ci, którzy doświadczą, zawsze mogą zmądrzeć). — Złość! Czuję złość! — nie oszczędzał gardła rozmówca. — A co ta złość ci mówi? — kontynuował królik. — Że borsuk to gamoń i że go strasznie nie lubię! — To tylko historia, lisku. Skoro twój umysł postrzega borsuka jako sprawcę złego samopoczucia, to doklejanie do niego coraz to gorszych etykiet jest oczywiste. Ale czy to dobre? Czy rozwiązuje to twój problem, gdy go obwiniasz za swoje emocje? — Wcale nie rozwiązuje! Dalej czuję się zły i chętnie bym mu coś zrobił! — A czy wtedy mogłoby to mieć jakieś negatywne konsekwencje, na które wcale nie miałbyś ochoty? — Pewnie tak… Mogliby mnie wygonić z lasu za niezwierzęce zachowanie, borsuk mógłby rodzinę zwołać i by mi z zemsty jamkę wodą zalali… — Wobec tego jesteś na etapie, na którym możesz oddzielić decyzje podejmowane pod wpływem emocji na decyzje podejmowane przez ciebie.

— A jaka jest różnica? Czy gdy podejmuję decyzje pod wpływem emocji, to nie jestem sobą? — Tak rozumując, sobą jesteś zawsze, ale chodzi o to, którym „sobą”. Czy po tym, jak wejdziesz w emocje, spędzisz w tym stanie resztę życia? — Nie. Każda emocja ma czas trwania i tak jak się pojawia, tak też znika. — Dobrze, słyszę, że zrozumiałeś dużo. A skoro tak, to jeśli podjąłbyś działanie zrobienia komuś krzywdy, to wtedy nie żałowałbyś tego po jakimś czasie? — Żałowałbym — to dlatego, że gdy emocje opadają, trzeba płacić za ich skutki… — Chyba że nie ma skutków… — Jak to nie ma skutków? — To proste. Jeśli przeczekasz emocję, bo wiesz, że ona się kończy, to zamiast podejmować działania, decydujesz się odpuścić. Wtedy nie ma żadnych skutków, bo nie ma żadnych zachowań wynikających z tych emocji. — A jak się mają zachowania do emocji? — Zachowania zależą od emocji. Są przez nie definiowane, zamykane w czasie i w przestrzeni. Są formą komunikacji i uzewnętrzniania tego, co w danym momencie czujemy. — Czyli gdy jestem zły, to wtedy…

— Nie jesteś zły, ale czujesz się chwilowo źle. — Ach, tak. Gdy czuję się chwilowo źle i w tej złości działam, to mogę borsukowi podbić oko, zrobić mu krzywdę, a i tak po jakimś czasie ta złość mi minie… — A oko borsuka? — Będzie dalej podbite… I gdy zmieni się mój stan, zmieni się moja motywacja do działania. Wtedy już nie będę chciał podbijać oczu, ale będzie za późno i zapłacę rachunek za skutki działań podjętych pod wpływem mijających przecież emocji… — Właśnie! Emocja może mijać szybciej, niż podbite oko się goić. — Czy to znaczy, że bicie jest złe? — Nie uważam, by cokolwiek, co się dzieje, było złe. Uważam, że wszystko zależy od intencji, która jest motorem podejmowania działań. Że można uderzyć kogoś w dobrym, a kogoś w złym celu. — Jak to? — Pomyśl, idzie sobie banda rozrabiających bocianów i biją wszystkich, których napotkają po drodze. Spotykają ciebie i sytuacja jest taka, że albo pobiją ciebie, albo ty pobijesz ich. Czy wejście z nimi w bójkę byłoby wtedy złe? — Niekoniecznie. Mogłoby być wtedy dobre, bo kierowałbym się szczerym zamiarem samoobrony i pokazania bocianom, że robią źle. — Uczenie innych jest pojęciem, które dalece wykracza poza ramy reguł i zasad, bo by je ograniczało. Większość z nas nauczyła się tego na

własnym przykładzie, gdy dostała w oko i postanowiła coś z tym zrobić. Na przykład nauczyć się stylu tygrysa w zwierzęcym kung-fu. — No tak. A w przypadku borsuka to co? Byłoby dobrze czy byłoby źle? — Nie wiem. Byłoby dobrze czy byłoby źle? — Źle. On mi nic nie zrobił, po prostu znowu zinterpretowałem jego zachowanie w negatywny sposób. — Bo? — Bo powiedział coś, z czym się nie zgadzałem. — A to wywołało jaką emocję? — Złość. — A ona jakie proponowała zachowania, by rozwiązać problem? — Pobicie go. — W tym konkretnym kontekście dobre dla ciebie i dla innych? — Nie. Złe dla mnie i złe dla innych. — A jakie przekonania pozwoliłyby ci zupełnie inaczej poprowadzić tę sytuację? — Wystarczyło, bym nie wziął do siebie, że mam obsrany ogonek. — Ha ha ha! — ryknął śmiechem królik. — Naprawdę borsuk powiedział, że masz obsrany ogonek? — Co się śmiejesz? Nie powinieneś mi pomagać? — syknął lisek.

— Stop! — krzyknął królik. — Co właśnie się dzieje? — Właśnie się wkurzam taką samą sytuacją, jaka miała miejsce wcześniej. — A po to jesteś mądry, by umieć się uczyć na własnych błędach. Dlatego przestań powtarzać coś, co wiesz, że nie zadziała. — OK. — Co cię zdenerwowało? — Że zacząłeś się ze mnie śmiać. — Jakie przekonanie na swój temat nie pozwala ci się śmiać razem ze mną? — Że gdyby to była prawda z tym ogonkiem, to inni zobaczyliby, żem głupi. — A jesteś głupi? — Nie. — A z obsranym ogonkiem? — Nie, też nie. — Więc? — Więc po sprawie. Mogłem strzelić borsukowi ripostę, czemu zagląda mi pod ogonek… — Mogłeś czy dopiero teraz możesz?

— Prawda, wtedy nie mogłem. Ale teraz mogę. Dziękuję ci, króliku z brudnymi uszami. — Co? — pochylił się w stronę liska królik, nie dosłyszawszy. — Powiedziałem, że masz brudne uszy! — powtórzył lisek. — Cooo? Nie słyszę — na pół lasu darł się królik — nie słyszę cię, bo mam brudne uszy! — Ha ha ha. No tak. Nie ma to jak uczyć poprzez doświadczanie. Dzięki! — Proszę bardzo. Każda emocja jest zawsze elementem percepcji. Obojętnie, czy pozytywna, czy negatywna, ma wartość nade wszystko informacyjną i uczy nas, jak aktualnie myślimy. Idąc po nitce do kłębka, możesz zdać sobie sprawę z tego, co czujesz, by zerknąć od razu w głąb własnego umysłu i dowiedzieć się, jakiej interpretacji ta emocja jest skutkiem. Zarówno stres, jak i entuzjazm mogą być dobrze i źle wykorzystywane. Stres, dopóki nie znajdzie się lepszej metody, jest środkiem motywującym do działania — ma więc dobrą bazę. Entuzjazm, gdy skierowany przez męża na żonę podczas wspólnej randki, też opiera się na korzyści dla ich małżeństwa. Ale stres przed egzaminem, który jest wynikiem lęku przed porażką, może jedynie utrudnić proces zdawania, a entuzjazm w połączeniu z kelnerką zamiast z własną żoną może się stać środkiem do psucia relacji. Emocje, choć dzielone przez ludzi na dobre i złe, są częścią o wiele większych mechanizmów i powinno się na nie patrzeć z szerszej perspektywy. Kiedy zdejmiesz z nich moralnościową etykietę, zobaczysz je jako procesy psychiczne nadające jakość ludziom, słowom, przedmiotom itd. Dopiero akceptując fakt ich

istnienia, pozwalasz na przepływ — wtedy przez Twoje ciało te emocje swobodnie przechodzą, przez co Ty zyskujesz pełny dostęp do informacji, jakie one niosą. Dowiadujesz się, co czujesz, i możesz tym zacząć świadomie zarządzać i sterować. Przestajesz mieć pretensje do siebie o to, że coś czujesz (zawsze związane z chęcią bycia kimś — jestem mężczyzną, więc nie wypada mi płakać, jestem racjonalny, więc nie powinienem tak się cieszyć, jestem synem, więc nie będę się śmiał przy matce, bo to oznaka braku szacunku itp.), a z tym związane jest również pozwolenie innym na odczuwanie tego, co się dzieje. To pozwolenie nie jest związane z brakiem działania — świadczy o akceptacji, a więc zrozumieniu, że świat jest taki, jaki jest. Przepływ świadczy o uznaniu swojej natury za prawdziwą, przez co można rosnąć i iść dalej. Emocja wypływa ze sposobu interpretowania świata, a także… na nie wpływa. Zmieniając interpretację, zmieniasz automatycznie emocję. Przy celowej zmianie emocji — na przykład ktoś zdenerwowany zaczyna skakać i robić głupie miny — automatycznie umysł dorobi do nich historię, czyli wejdzie w nową interpretację. Ta konieczność wypływa ze sprzężenia zwrotnego, gdy przeżywana emocja musi być spójna ze sposobem interpretowania sytuacji przez umysł. Jeśli więc uważam, że ktoś jest fajny, to się fajnie czuję (chyba że uważam, że ja nie jestem fajny, ale wtedy czuję się właśnie niefajnie). Dlatego mówi się o tak zwanym dorabianiu filozofii, czyli konstruowaniu interpretacji do odczuwanych emocji. Ktoś się czuje źle, szuka więc powodu i tworzy historię, która staje się elementem sprzężenia zwrotnego — czuję Y, bo myślę X, a myślę X, bo czuję Y.

Ten mechanizm zbudował wiele teorii psychologicznych i otworzył okno samoświadomości, w której gdy coś czuję, mogę poznać moje interpretowanie lub poprzez interpretowanie zrozumieć odczuwanie (zwróć uwagę, że pojęcie myślenia zawiera w sobie zarówno emocjonalne odczuwanie ciała, jak intelektualne interpretowanie umysłu). Dlatego podstawowym pytaniem jest „dlaczego?”, które daje przyzwyczajonemu do prawa przyczyny i skutku umysłowi sens wyjaśniający przyczyny zjawisk. Dowiedziono zresztą, że sam powód nie musi być logiczny (badaczką była Hellen Langer, a jej eksperyment został opisany przez Roberta Cialdiniego) — gdy badacz prosił o wpuszczenie go do kolejki w punkcie ksero bez podawania powodu, 60% osób się zgodziło. Gdy podał jako powód chęć zrobienia kopii (tak jakbyś powiedział: „Czy możesz mi pożyczyć pieniądze, bo chcę je od ciebie pożyczyć?”), procent zgadzających się wzrósł do 93. Bazuje to na kauzalności umysłu, który myśli w kategoriach permanentnego sprzężenia przyczyny i skutku — skoro dowiem się, co się wydarzyło, to mogę nie robić tego samego i oszczędzić sobie kłopotów w przyszłość (lub odwrotnie — powtórzyć sukces). Jaki z tego wniosek? A taki, że pierwszą reakcją na jakąkolwiek emocję, którą odczuwamy, jest szukanie powodu jej powstania. Znalezienie powodu traktujemy jako zrozumienie i tworzymy wtedy sens — czuję się dobrze, bo zaszło X, Y, Z. Czy to ma konsekwencje? Oczywiście! Być może jakiś umysł uzna, że potrzebuje powodu, by się dobrze czuć — a to nie jest zgodne z prawdą, bo czujemy się dobrze z założenia. Lub też na drodze między emocją a powodem jej odczuwania znajdują się zniekształcenia (on dziś jest nerwowy, bo w dzieciństwie zabrali mu ulubioną zabawkę), które nie tyle nawet dają, ile po prostu tworzą nieszczęście i cierpienie. Stąd też próba stworzenia stałych zasad i reguł

dotyczących człowieka (na przykład założenie, że dziecko pochodzące z rodziny alkoholików będzie żyć dysfunkcjonalnie z tego właśnie powodu) odbija się od rzeczywistości pokazującej, które z tych teorii są zgodne, a które nie są zgodne z prawdą. Między emocją a powodem jej powstania może być o wiele dłuższa droga niż jakakolwiek teoria psychologiczna, a ostatecznym sędzią zawsze jest człowiek, który wierzy lub nie wierzy. Pytanie brzmi: w co wolisz wierzyć? W teorię czy Prawdę? Bo może się okazać, że one nie zawsze idą ramię w ramię. Po kolei — emocja jest wynikiem interpretacji sytuacji. Ta interpretacja wynika z przekonań człowieka. Gdy zmieniasz swoje przekonania, muszą się zmienić adekwatnie emocje, które odczuwasz. Po co by zmieniać te przekonania? Proste: by się dobrze czuć. Czy są emocje, które mimo że zwykle traktowane jako pozytywne, mogą okazać się niekorzystne? Tak, na przykład połączenie entuzjazmu z robieniem zakupów i lekkie uzależnienie się od ciągłego kupowania. Intensywność emocji związana z bardzo konkretnymi procesami biochemicznymi w mózgu ulega procesom adaptacji i to samo, co jakiś czas temu dawało zastrzyk przyjemności, dziś już daje słabszy efekt. Tym samym człowiek coraz bardziej uzależnia się od bodźców, które tę przyjemność dają, stając się taką nowoczesną, XXI-wieczną wersją narkomana. Tak samo jak kokaina czy alkohol, seks, masturbacja, czekolada, internet i inne powszechnie akceptowalne „używki” są dla umysłu formą generowania określonych emocji. Jeśli emocja jest celem, wtedy zachowania konsumenckie (czyli takie, które mają na celu osiągnięcie określonego samopoczucia) wystąpią. Jeśli celem jest coś ważniejszego (na przykład jakość, prawda, szczerość), emocja stanowi jedynie środek, jeden z wielu, który pomaga te wspomniane idee realizować. Dlatego też podział emocji na dobre i złe jest mało praktyczny, bo i tak

każdorazowo to Ty będziesz decydował — według swojej wiedzy i sumienia — w jakim kierunku ta emocja Cię prowadzi. Ta sama sytuacja dla dwóch osób może okazać się zupełnie innym kierunkiem i prowadzić jednego ku temu, co dla niego jest dobre, a drugiego ku temu, co dla niego złe. Wyciskający 80 kg na sztandze chłopak jest zadowolony, bo długo pracował na ten wynik, ale dla jego silniejszego kompana praca z tym ciężarem i odczuwanie zadowolenia byłoby już lenistwem, a więc grzechem (jeśli jego celem byłoby na przykład bycie lepszym i rozwój siebie jako siłacza). Gdyby ten słabszy czuł motywację związaną ze sztangą z dużo większym ciężarem, na który jeszcze nie jest gotowy, ta emocja mogłaby przez pychę doprowadzić do wypadku, a gdyby czuł wątpliwości, mogłyby one świadczyć o rozsądku. Z drugiej strony większy kolega mógłby mieć obawy przed sztangą na przykład ze względu na kontuzję i zrobić dobrze, nie podnosząc jej, albo kierować się zazdrością czy chęcią zaimponowania. Nie ma więc dobrych lub złych z zasady emocji — to Ty decydujesz, jaki charakter przyjmują one w danym momencie Twojego życia. I tak stają się one wyśmienitym drogowskazem do zauważenia, czy jesteś szczęśliwy. A ponieważ szczęśliwym możesz być tylko tu i teraz, masz okazję w każdym momencie swojego życia być otwartym na odczuwanie. Czy emocje różnią się od uczuć? Przyjmiemy, na nasze potrzeby, pewne rozróżnienie. Miałeś okazję podczas czytania Klauzuli Nieśmiertelności dowiedzieć się, że emocje są elementem procesu myślenia, a uczucia dotyczą innych kanałów komunikacyjnych — czucia poprzez serce — czyli wyższych wibracji. By odnaleźć punkt referencyjny, przypomnij sobie uczucie błogiego spokoju, które pojawiło się samo z siebie (to jeden z punktów charakterystycznych — uczucia nie są bodźcowane, pojawiają się, gdy umysł jest czysty i jesteśmy otwarci na przepływ) —

może dlatego, że zaszła jakaś szczególna sytuacja albo tak po prostu poczułeś się błogo i się rozpłynąłeś (i to jest bardzo dosłowne stwierdzenie — rozpłynięcie się, czyli zawieszenie osobowości, to poddanie się flow). Uczucie wrażliwości, gdy łzy same ciekły Ci po policzkach, bo zobaczyłeś świat tak pięknym, że czas się zatrzymał… Empatię, gdy czułeś drugą osobę, nie oceniałeś jej, nie zastanawiałeś się nad nią, po prostu odbierałeś i byłeś przezroczystym lustrem dla niej… Radość, gdy się śmiałeś i cieszyłeś jak dziecko, mając frajdę z chwili… Te wszystkie przeżycia nie mają być jednorazowym wydarzeniem czy pojawiającymi się od czasu do czasu momentami szczęścia, ale pewnym punktem referencyjnym, który stanowi o normalnym stanie rzeczy. Założenie jest takie, by nauczyć się żyć takimi chwilami jak najczęściej i traktować wszystko pozostałe jako chwilowe i przejściowe zakłócenie normalności — Twojej szczęśliwości. Nie mówimy o doświadczeniach duchowych, ekstazach (choć one mogą towarzyszyć wielkim transformacjom jako ich efekt uboczny), ale o podejściu, w którym dobre, spójne samopoczucie jest permanentnym sposobem na życie. Z założeniem nakazywanym przez zdrowy rozsądek, bez wymagania od siebie doskonałości oświeceniowej („Przyjdzie moment, gdy osiągnę absolutny cel życia, w którym stanę się Bogiem na Ziemi i od niego wszystko będzie dobrze, bo będę Oświecony”) zaczynasz żyć życiem, w którym podejmujesz decyzję samodoskonalenia się poprzez czyszczenie każdej skazy, którą w swoim umyśle (bo innych skaz nie ma) byś odkrył. Z czasem, w ramach takiej samej praktyki jak przy ćwiczeniu mięśni w siłowni, coraz więcej jest momentów frajdy i szczęścia, coraz mniej stresu i lęków, aż potem pewne emocje stają się coraz bardziej obce — na przykład nuda. Nie znaczy to, że się od razu w ogóle nie pojawiają — znaczy jedynie, że

gdy się pojawią, to żyjesz nimi coraz krócej, coraz krócej, coraz krócej… I przerwa między tym, co prawdziwe, a tym, co projektuje umysł, staje się coraz mniejsza. Dzięki rozpoznaniu swojej prawdziwej natury (opisanej w pierwszych rozdziałach książki) coraz bardziej polegasz na sobie, a coraz mniej na środkach zewnętrznych. — Jak to jest z tobą, króliku? W sumie nie masz nic specjalnego, ani przestronnej nory, ani ładnych królic dookoła, futro też już bardziej szare niż białe, a jednak wyglądasz na szczęśliwe zwierzę… — skomentował lisek, który coraz częściej odwiedzał mądrego królika. — Och, bez przesady, przecież mam całkiem fajną królicę w norze. I domek też nie najgorszy — z uśmiechem odpowiedział królik — nie porzuciłem radości. — Niby tak, ale wiesz… U nas w lesie wszystkim zależy na tym, by mieli norę fachową, jak najbardziej wypasione gniazdo, powodzenie i pozycję w stadzie… Dziewczyny się umizgują do chłopaków, chłopaki się puszą bardziej niż pawie i wydaje się, że wszystkim zależy na kilku podstawowych życiowych rzeczach: domku, zwierzętach dookoła, prestiżu, pozycji… O co chodzi? — Może o to — królik uważał, by być absolutnie pewnym co do swoich sądów, bo na niepewności tychże sporo stracił w przeszłości — że każdy ma swój własny sposób rozumienia szczęścia. Ja też kiedyś myślałem inaczej i najważniejsze było gromadzenie rzeczy w mojej norze — czułem się bezpiecznie, bo miałem zajęcie, miałem znajomych, których sama obecność gwarantowała mi spokój ducha, myślałem tylko o tym, jak uzbierać więcej szyszek (szyszki to waluta

lasu), bo wtedy sądziłem, że za nie kupię sobie to wszystko, o co w życiu chodzi… — A co się stało potem? — dociekał lisek, już nie myśląc w kategoriach „wypada” i „nie wypada”. Chodziło o ważne rzeczy, zasady zostały odsunięte na bok. — Potem zobaczyłem, że to, co miało mi dać to szczęście, wcale go nie dawało. Poczułem się oszukany, bo miałem wrażenie, że padłem ofiarą jakiejś zbiorowej iluzji, w której wszystkim chodziło o to samo — szyszki miały spełniać marzenia, zwierzęta miały dawać poczucie przynależności i bycia kimś, dziewczyny miały podziwiać — by czuć się prawdziwym wilkiem. Ale im więcej tego miałem, tym mniej widziałem i potem pojawiły się przeżycia, które pokazały mi inny świat. — Inny świat? — Tak, inny świat. Taki, w którym złapałem się na tym, że drżałem ze strachu na samą myśl o stracie szyszek. Że miałem sztuczne relacje z innymi królikami, bo siliłem się ciągle na bycie jakimś, bo myślałem, że takiego jakim jestem naprawdę, inni nie będą chcieli znać. I zacząłem sprawdzać, czy bez tego też mogłem żyć. — I mogłeś? — Oczywiście, że mogłem, choć na początku o tym nie wiedziałem. Gdy się spędza połowę życia na ganianiu za celami osobowości, to nie widzi się większego obrazu i tego, co jest w tym wszystkim ważne. Że zupełnie

inaczej

wygląda

życie,

gdy

kierujesz

się

istotniejszymi wartościami niż po prostu osiąganiem celów.

pewnymi

— Czym takim? — Na przykład prawdą — tym, że nie chodzi ci już o to, by mieć rację, tylko o to, by stanąć po stronie tego, co jest prawdziwe. A to, co jest prawdziwe, czasem idzie w parze z moim myśleniem, a czasem nie. Ale to ja się mogę mylić, prawda nie. — Czy to znaczy, że moja chęć zarobienia większej ilości szyszek jest celem osobowości? — Nie wiem, a po co chcesz mieć więcej szyszek? — Bo się boję, że nie będę mógł się realizować, jeśli ich nie będę miał. — Nie mógłbyś się realizować? A co byś chciał zrobić? — Podróżować do innych lasów — to moje marzenie od dawna… — A potrzebujesz szyszek, by podróżować? — Ileś tam potrzebuję… Tak na wszelki wypadek trzeba mieć więcej… — Czy twój „wszelki wypadek” stoi po stronie roztropności, czy po stronie lęku? — Chyba lęku… Bo przecież jakby co, to sobie poradzę, a blokowanie się iluzją „wypadku” nie ma sensu. — Widzisz więc — chodzi o to, czym się kierujesz, jaka jest motywacja i wyższy cel. Nikt nie mówi, że jest źle zarabiać szyszki, po prostu czasem zwierzęta myślą, że dzięki nim będą szczęśliwe, a potem się budzą i stwierdzają, że jednak nie… Bo szczęście, jak się okazuje, jest stanem bytu niezależnym od tego, co się dzieje, w którym rozumiemy, że

jesteśmy za pan brat z tym, kim naprawdę chcemy być i jak myślimy. A świat daje ci ciągle potrzebne informacje. — To jego mam słuchać? — Słuchasz świata, siebie, innych, bo jesteś otwarty na informacje. I wtedy wybierasz, które z nich są dla ciebie adekwatne. — A nie wszystkie są adekwatne? — Chcesz się nauczyć naprawiać gniazda jaskółek? — Nie! — A więc nie wszystkie informacje zamienią się w zachowania. Po prostu niektóre z nich pozostaną informacjami, inne zamienisz w wiedzę i umiejętności — poznasz, jak ta informacja wygląda, po sprawdzeniu w praktyce. By wyrobić w sobie wiedzę, trzeba też rozwijać rozumienie ciała. — I na nich właśnie polegasz? — Tak, polegam na swoim doświadczeniu i naukach z niego płynących, na umiejętnościach, jakie posiadam. Innymi słowy, mniej się skupiam na tym, co mam, a bardziej na tym, kim jestem. — Tak jest łatwiej, prawda? — Tak było u mnie. Przejście między celami osobowości a celami wyższymi kosztowało trochę pracy, ale było tego warte, bo przyniosło spokój ducha i radość z tego, co robię. — A co robisz teraz? Czym się kierujesz?

— Teraz rozmawiam z tobą, lisku, wierząc, że kiedyś będziesz mógł przekazać tę wiedzę innym, którzy cię zapytają. Przez to świat będzie miał się lepiej i wszystkim będzie łatwiej żyć. — Zbawienie świata zaczynam od siebie? — Tak, i tak naprawdę na tym też skończysz. Dopiero wtedy, gdy ty do czegoś dochodzisz, stajesz się spójnym przykładem tego, co mówisz i głosisz. I wtedy jedni chcą cię słuchać, bo to, co mówisz, jest dla nich wartościowe, a drudzy nie, bo mają inną drogę. Jedni i drudzy są potrzebni. Z czasem również odkrywasz, że nie ma co zbawiać — wszystko od samego początku było OK. — A jeśli inni nie chcą mnie słuchać, to znaczy, że coś jest ze mną nie tak? — Jadasz jelenie? — Nie! — Czy to znaczy, że ich mięso jest również nieodpowiednie dla innych zwierząt? — Nie. To znaczy, że jest nieodpowiednie dla mnie. — Tak, teraz jest nieodpowiednie dla ciebie. Kto wie, co się stanie kiedyś… Dziś jednak wiesz, na czym stoisz. Ta wiedza to podstawa. Percepcję, czyli odbiór rzeczywistości przez człowieka, można podzielić na pierwotną i wtórną. Ta pierwsza funkcjonuje w kategoriach czysto fizjologicznych, bez dokonywania jakichkolwiek interpretacji. To znaczy, że nie zachodzi proces etykietowania i nadawania znaczeń, a

następuje niezniekształcony przekaz sensoryczny. Na tym poziomie nie mówimy o udziale świadomego umysłu, a co za tym idzie — o myśleniu w wydaniu intelektualnym i emocjonalnym. Z tego punktu widzenia jesteśmy wszyscy tacy sami, bo przyjmujemy przeogromną ilość informacji (dr Joe Dispenza mówi o 400 bilionach bitów informacji na sekundę) i dopiero potem indywidualne dla każdego umysłu filtry zaczynają usuwać i zniekształcać przekaz. I na tym poziomie także doświadczanie miłości jest identycznie niepowtarzalnym uczuciem każdego z nas, niezależnie od wieku. Nie ma interpretacji, wszyscy mają taką samą naturę i rodzą się identyczni, więc pewne zjawiska są przez nas odbierane tak samo. Przez te kanały poznajesz człowieka takiego, jakim jest, a metodą do osiągnięcia tego są właśnie uczucia wyższe. Ten humanizm, podobieństwo nie tylko gatunkowe, ale dodatkowo także duchowe, daje nam szansę zrozumienia i życia naszymi korzeniami poza wszelkimi podziałami, jakie na mniej szczegółowych poziomach znikają. To ludzkość wraz ze swoimi wszystkimi zasobami, odbieranymi właśnie na poziomie percepcji pierwotnej, stanowi o kształcie emocjonalnym i przyszłości naszej planety, jeśli nie więcej… Na tym poziomie nie ma również metafor, więc jakakolwiek wieloznaczność jest rozwiązywana przez system (czyli całość człowieka; nazwijmy ją na potrzeby książki nieświadomym umysłem) w dosłowny sposób. Kiedyś, przed moim drugim małżeństwem, zaraz po oświadczynach dostałem nietypowej alergii — na kostkach rąk i nóg pojawiła się mocna wysypka. Dermatolodzy nie byli w stanie dać jednej spójnej diagnozy, uznałem więc, że sprawa była wybitnie nielekowa i psychosomatyczna. I zacząłem nad sobą pracować, szperając we własnej głowie w poszukiwaniu klucza do zagadki. Skrócę tę przydługą

historię: skończyło się na zdaniu sobie sprawy, że wpadłem we własne sidła — od lat uczyłem Latynosów, by biorąc ślub, robili to w innym języku niż hiszpański, bo słowo esposas ma w nim dwa znaczenia — żona i kajdanki. Metafora małżeństwa jako więzienia jest niekorzystną instalacją

w

związku,

a

w

nieświadomości

Latynosa

taka

wieloznaczność musi zostać rozładowana na poziomie emocjonalnym i behawioralnym — co wpływa oczywiście na sposób traktowania małżeństwa w tych krajach, szczególnie przez mężczyzn. W moim przypadku nieprzepracowane historie dotyczące związku dały znać o sobie w dosłownym odwzorowaniu przekonań na poziomie ciała. Ponieważ jesteśmy holistyczną całością, każda myśl znajduje tego typu realizację w świecie ciała, emocji, zachowań, działań. Wieloznaczność jest traktowana zawsze dosłownie, bo nie ma jeszcze kontekstów, w których inaczej można by rozumieć wprowadzaną w system informację. Dlatego też nie ma na tym poziomie ani rozumienia negacji (to słynne propozycje w postaci: nie myśl o tym, ile jest cztery razy cztery, bez możliwości niepodążenia za tą komendą), ani czasów gramatycznych (wszystko dzieje się w czasie teraźniejszym, w którym jest wprowadzany input informacyjny i od razu przetwarzany). Doświadczanie pierwotne jest językiem rzeczywistości i tego, co się dzieje przed przetwarzaniem intelektualnym i emocjonalnym. Dlatego gdy porzucamy swoje „ja” ze względu na jakieś chwilowe okoliczności (albo nawet niechwilowe, takie jak na przykład sen), otwieramy kanały rozumienia nieznane intelektowi i dla niego niedostępne. Na razie… To czysty, dziejący się tu i teraz proces zwany życiem, w którym nie ma miejsca (bo nie istnieje żadne tam, jest tylko tu) ani czasu (nie ma przyszłości ani przyszłości, to jedynie konstrukty myślowe) i w którym odbieramy czystą, pełną informację sensoryczną płynącą ze świata.

Tacy się zresztą rodzimy i z tak wyszkolonym umysłem życie zacznie mieć dla Ciebie zupełnie inny wydźwięk. To konkretna metodologia, która umożliwia nam otwarcie zupełnie innego kanału informacyjnego — dotarcie do źródła percepcji, jeszcze przed interpretacjami umysłowymi. Te właśnie Toltecy nazwali snem, który nie pozwala nam zobaczyć rzeczywistości, a buddyści proponowali wybudzenie się z niego, by żyć w zgodzie z Prawdą. O ile samo poznanie Prawdy czy Rzeczywistości jako absolutnego, ostatecznego celu jest podstawą milionów zmartwychwstaniowych

karmiczno-oświeceniowo-nirwanowohistorii

i

koncept

samego

Oświecenia

pozostawiamy tym, którzy go szukają, o tyle niewątpliwie jesteśmy w stanie za pomocą konkretnych technologii zdjąć z naszej percepcji ogromną ilość zniekształceń i usunięć, by żyć o wiele bardziej pierwotnym doświadczeniem i reagować na nie zamiast na umysłowe projekcje. Percepcja wtórna to poziom interpretacji i umysłowych historii. Rządzi się zupełnie innymi prawami niż percepcja pierwotna, równie ważnymi i istotnymi. Tutaj pojawia się umysł jako źródło i kanał percepcji, tutaj doznania percepcyjne zamieniają się pod wpływem interpretacji na emocje. Pojawia się czas i każda myśl zawsze w nim funkcjonuje — pozycjonując się w przeszłości, w teraz (które gdy postrzegane przez umysł, nie jest już prawdziwym teraz, ale interpretacją na temat tego, co przed chwilą było). Pojawia się koncept przestrzeni — myśli, w zależności od tego, w jaki sposób są zlokalizowane w umyśle (wyżej, niżej, bliżej, dalej) poprzez submodalności (parametry obrazów, dźwięków, uczuć — na przykład wielkość obrazu, intonację dialogu wewnętrznego, lokalizację uczuć), nabierają określonych znaczeń z punktu widzenia wartości, emocji i wielu innych czynników. Ta

czasowo-przestrzenna mapa służy do organizacji całego wewnętrznego świata, który poprzez podziały stworzy zorganizowane wyznaczniki dla naszych zachowań. Stworzone zostaną hierarchie wyznaczające podstawowe wartości jako kierunkowskazy naszych działań. Opisane dokładnie na poprzednich kartach emocje zasłonią doznania i uczucia, a nasze życie zyska zupełnie inny, w przenośni i dosłownie, wymiar.

ZACHOWANIA Piotrek szedł po ulicy szybkim krokiem. Śpieszył się, bo nie chciał się spóźnić do pracy. Wierzy!, że spóźnianie się jest czymś karygodnym i oznacza brak szacunku — to przekonanie było więc kierunkowskazem dla jego działań, które możemy określić jako szybki marsz. Relacja przekonania do rzeczywistości — szansa przybycia na umówioną porę — była nikła, ze względu na okoliczności — powodowała pojawienie się emocji takich jak zdenerwowanie, złość, lęk. Te emocje wpływały dodatkowo na jego zachowania, nadając jego ruchom niezgrabność, niechlujność i nierytmiczność. W tym samym czasie w kawiarni siedziała Krysia, zaaferowana wyjątkowym pierścionkiem swojej koleżanki. Patrzyła na niego, pojawiła się etykieta „bardzo ładny”; poczuła wówczas entuzjazm, jej ręce same zaczęły się zbliżać do pierścionka. Ponieważ każde zachowanie zawsze jest ukierunkowywane etykietami, to, że w jej głowie tkwiło „bardzo ładny”, oczywiście wpływało na ruchy jej rąk, oczu

i

inne

reakcje

ciała.

Dodatkowo

intensywność

stanu

emocjonalnego zależy od odległości od bodźca go wywołującego — dlatego im bardziej się do pierścionka zbliżała, tym lepiej się czuła. Stąd

też z tymi obiektami, z którymi powiązane są przyjemniejsze stany, umysły mogą połączyć takie zjawiska jak zazdrość (chęć utrzymania obiektu tylko dla siebie i lęk przed jego utraceniem, ból związany z utratą poczucia własnej wartości poprzez negatywne porównywanie się z innymi), pożądanie (chęć posiadania obiektu dla siebie) czy pycha (poczucie lepszości związane z posiadaniem obiektu czy innej cechy). I dlatego jej zachowania (dotykanie pierścionka, patrzenie na niego) były właśnie takie jak myślowe etykiety, jakie mu nadawała. Piotrek wszedł do kawiarni. Zobaczył zadowoloną Krysię i odetchnął z ulgą. Ta emocja zmieniła sposób jego chodzenia (emocja wyznacza charakter już istniejącego zachowania; to znaczy, że szedł ze względu na cel, ale sam charakter chodzenia — najpierw spięty, a potem odprężony — jest definiowany przez emocję), a obraz Krysi był celem (czyli bodźcem, do którego chciał się zbliżyć). Podszedł do niej, przytulił się (jest kilka powodów tego zachowania — widząc ją, czuł się dobrze, więc chciał się zbliżyć do bodźca; wiedział, że ona to lubi, a sprawianie jej przyjemności sprawiało przyjemność i jemu; był to wyuczony sposób witania się tej pary, więc na widok siebie, gdy ze względu na większy upływ czasu emocja była silniejsza, automatycznie uruchamiali ten nawyk) i rozpoczął rozmowę (gdy bodziec wizualny już wywołuje pozytywne emocje, to ludzie będą dodawali do procesu komunikacji dodatkowe zmysły, z założeniem, że przez te kanały wejdzie jeszcze więcej jeszcze lepszych atrakcji zmysłowych — stąd też po zobaczeniu Krysi dodał dotyk, a teraz jeszcze mowę). Krysia była zafascynowana, wyeliminowała więc wszystkie pozostałe bodźce, skupiając się w pełni na Piotrku (czyli przestała mieć kontakt ze swoją koleżanką) i opowiadając mu o swoim dniu.

Koleżanka Krysi, Beata, poczuła się odrzucona. Jej uwaga, do tej pory skierowana na zewnątrz, poszła do środka, w dialogi wewnętrzne komentujące sytuację. Wcześniej działała na podstawie doświadczenia pierwotnego, reagując, według swojej wiedzy, na zachodzące zjawiska — nie oceniała, ale działała. Teraz włączyła się osobowość koleżanki, która miała przekonanie, że „nie wolno tak (jak Krysia) się zachowywać w stosunku do przyjaciółki”, które oczywiście było sprzeczne z rzeczywistością — bo Krysia właśnie tak się zachowywała! Tymczasem pojawił się stan złości, który spiął jej nieco mięśnie. Wygląd twarzy się zmienił, nie było na niej naturalnej płynności charakterystycznej dla spokoju, ale celowe zaciskanie. Zobaczył to Piotrek — i pomyślał, że Krysia się źle czuje. Ta etykieta (czyli ta definicja) ukierunkowała jego zachowanie — dotknął jej ramienia i zapytał, czy wszystko w porządku. Gdy pytał, na jego twarzy malowała się troska — tym samym niewerbalnie sugerował Beacie, co uważa (zrozumienie, że pytanie zawsze zawiera w sobie odpowiedź, ułatwia życie). Ale Beata miała też inny schemat: Chcę być postrzegana jako wyluzowany człowiek i pewna siebie kobieta, który nie pozwalał na powiedzenie tego, co naprawdę czuła. Efekt podwójnego związania był taki, że nie dość, że czuła się źle, to jeszcze temu zaprzeczała — tą pierwszą rzeczą obniżała jakość swojego życia, a tą drugą uniemożliwiała sobie zmianę owego stanu. Jak każdy schemat, tak i ten wpłynął na jej zachowanie — uśmiechnęła się więc sztucznie i pokiwała głową, mówiąc, że wszystko jest w porządku. Piotrek powiedział „OK”, choć poczuł coś zupełnie innego (ale uznał, że nie wypada się wtrącać w nie swoje sprawy), podobnie zresztą jak Krysia. Spojrzeli po sobie na znak niewerbalnego porozumienia, czy oboje mieli podobną interpretację zachowania Beaty. Ta w tym momencie poczuła się oceniana, co spowodowało

niewygodę i natychmiastową chęć jej usunięcia poprzez oddalenie się od bodźców ją wywołujących. Ponieważ chciała utrzymać fason, wymyśliła powód wyjścia i pożegnała się z nimi. I poczuła się nieco lepiej, czy raczej przestała czuć się tak źle, jak się czuła. Nie zmieniła swojego

sposobu

myślenia,

zlikwidowała

jedynie

przejściowo

symptomy. W tym samym czasie Piotrek i Krysia spokojnie rozmawiali i cieszyli się swoją obecnością. Zachowanie to kolejny kanał komunikacji — kinestetyczny, bo dotyczy ciała, a także zewnętrzny, bo jest tym widocznym i postrzeganym przez innych. Zachowania zmieniają stan materii w świecie i to właśnie po nich jesteśmy oceniani przez zarządzających umysłami kolektywnymi. Za myśli o seksie pozamałżeńskim ludzi nie stawia się przed sądem w celu rozwodu, ale za zdradę już jak najbardziej. Za chęć zabicia kogoś ze względu na przemijające emocje złości nie wsadza się do więzienia, a za wewnętrzną krytykę nauczyciela nie dostaje nagany do dziennika. Myśli są traktowane przez umysł kolektywny za na tyle bezpieczne, by ich nie reglamentować — co zresztą wobec wolności każdego z nas byłoby niemożliwe i niepotrzebne. Ale reglamentujemy zachowania, co jest koniecznością w świecie jakiejkolwiek zbiorowości. Łatwo wydedukować więc, że poczucie wolności jest stanem umysłu, a nie zachowań. Rozumiejący to człowiek, nawet skuty w kajdany, zachowa pogodę ducha, której nie można ani odebrać, ani na nią wpłynąć. Ty jednak nie jesteś w kajdanach w jakiejś celi — trzymasz książkę w ręku, która pomoże Ci zdjąć z siebie kajdany niezakwestionowanych myśli, tych jedynych, które mogą coś odebrać. Bo najgorsze, co się może człowiekowi przydarzyć, to niezakwestionowana myśl.

Myśli same w sobie nie są niebezpieczne — bo sam fakt wyobrażania sobie czegoś czy mówienia do siebie dialogiem wewnętrznym jeszcze nic nie oznacza. To stąd w naukach Wschodu proponuje się obserwowanie myśli, tak by się z nimi nie identyfikować. Jeśli obserwuję siebie, mam gwarancję bezpieczeństwa, że swoją Świadomością jestem w stanie zdać sobie sprawę, co to jest myśl, a co to jest Rzeczywistość. Gdyby myśli były problemem, każdy z nas byłby chodzącym samobójcą, zabójcą i świat skończyłby się po jednym obejrzeniu kinowego przeboju katastroficznego — ale to się nie dzieje. Nie dzieje, bo sam fakt myślenia możesz porównać do tego, że jest sobie rzeka. Płynie. I tyle. Koniec wniosku, początek rzeczywistości. Walka z faktem, że rzeka płynie, jest nonsensowna i nie ma przyszłości — skoro płynie, to płynie. Można zrobić tak, by zmieniła swój bieg, ale dopóki płynie, płynie i koniec. Fakt akceptacji tego, co jest, otwiera podłoże dla dobrej kreatywności, by teraz dopiero zdecydować, co z tym zrobić. I zmienić, w ramach potrzeb. Tak samo jest z myślami — człowiek walczący z nimi wypowiada wojnę swojemu jestestwu i atakuje potwora, który tak naprawdę jest jedynie wiatrakiem. Bez oceniania, na poziomie pierwotnego doświadczenia, rzeka jest po prostu rzeką, a myśl myślą. To informacja. Pozwól jej płynąć i zdecyduj, w jakim kierunku ją puścisz. Gdybym uważał, że jakieś myśli nie powinny się pojawiać (walką z nimi zajmują się cierpiący na natręctwa — natręctwo nie jest wynikiem pojawiających się myśli, z którymi sobie nie można poradzić, ale próbą walki z tym, co pojawiać się musi; dopiero skierowanie tych myśli w odpowiednią stronę pozwoli wykorzystać energię przez nie dostarczaną w pożyteczny sposób), walczyłbym z czymś, z czym musiałbym przegrać… Jak? Oto jak: jeśli uznaję, że myśl jest zła, podbuduję jej prawdziwość i zakładam jej

istnienie. Jeśli uznaję, poprzez proces własnego doświadczenia, że myśl jest nieprawdziwa, nie wierzę w nią i nie szkodzi mi ona, czy poprawniej — nie szkodzę nią sobie. Jeśli Ci powiem, że jesteś polską dziką niebieską żyrafą, nie uwierzysz. Proces myślenia się pojawi — to jest element obligatoryjny, nie możemy nie przetwarzać — i stworzysz obrazy siebie jako polskiej dzikiej niebieskiej żyrafy. Ale nie uwierzysz! I to jest właśnie gwóźdź całej myśleniowej zabawy. Nie wierzysz, więc się nie identyfikujesz. Wiesz, że Ty to Ty, a żyrafą nie jesteś, wiesz również, że niebieskich nie ma, że nie ma polskich żyraf itd. Brak uwierzenia w coś powoduje nieidentyfikowanie się z myślą. Wyobraź sobie teraz, że jakikolwiek ludzki problem nie jest niczym innym, jak wiarą w określoną myśl i tym samym zidentyfikowaniem się z nią. Gdy się identyfikuję, pojawia się emocja. Emocja uruchamia moją motorykę i już są zachowania. A za zachowania jestem rozliczany w świecie ludzi. Czy proces wierzenia ma strukturę? Oczywiście! By uwierzyć, trzeba nadać sens. Sens jest wynikiem stworzenia wniosku przyczynowoskutkowego i założeniem (najczęściej nieświadomym), że na jego podstawie będzie opierał się cały proces dalszego wnioskowania. Te najbardziej bazowe wnioski, na przykład śmierć jest zła, bycie pożądanym jest fajne, przeszłość decyduje o przyszłości, istnieje wiek, są tak dogmatycznie traktowane przez umysły kolektywne, że tylko tacy śmiałkowie jak my decydują się na ich sprawdzanie. Kim bym był, gdybym nie myślał, że śmierć jest zła? Byłbym wyluzowany i żył spokojnie, podejmując poparte własnym zdrowym rozsądkiem działania. Nie panikowałbym w sytuacjach podbramkowych. Szukałbym rozwiązań niezależnie od kontekstu. Czy wtedy bym się zabił? Nie — nie jesteśmy legendarnymi lemingami (z mocno koloryzowaną historią o ich rzekomych samobójstwach) i tylko w sytuacjach ekstremalnych

(samobójstwo polega na zabiciu ciała przez osobowość) targamy się sami na swoje życie (a nawet w przypadku samobójców robi to osobowość, której samobójca nie potrafi ukierunkować). Fakt braku lęku przed śmiercią wynika z przekonania o pewnej nieuchronności i zrozumienia, że są w życiu (dosłownie i w przenośni) o wiele lepsze rzeczy niż martwienie się i strach, a nie z założenia, że gdybym się nie bał, to bym umarł. Dziecko nie boi się śmierci i żyje perfekcyjnie. Nie muszę bać się piwa, by go nie pić. Nie muszę bać się śmierci, by żyć. Wiara czyni cuda — i nie przypominam tego, ponieważ to fajne powiedzenie, a dlatego, że wiara buduje nam cały system wewnętrznego świata i jest elementem spajającym wzajemne relacje między schematami kognitywno-behawioralnymi. Możemy wybierać, w co wierzymy, a w co nie, nie jesteśmy małymi listkami targanymi wiatrem, ale niezniszczalnym — z punktu widzenia intelektu — systemem zdolnym do samotworzenia i samokreacji. Możemy nie wierzyć w coś, w co wierzy cały świat, i tak jak Albert Einstein zmienić bieg historii. Zdrowy rozsądek w połączeniu z poleganiem na swoim doświadczeniu i wiarą w niemożliwe daje Ci licencję na zmianę świata. Wszystko, co dziś jest możliwe, kiedyś nie było. Tak samo jak ja, Ty i każdy inny człowiek. Co mi to daje? Błogosławione wewnętrzne bezpieczeństwo, że mogę na sobie polegać bez względu na wszystko. Możemy wybierać, w co wierzymy. Możemy decydować, jak chcemy myśleć. I możemy znaleźć dowód na dowolne przekonanie, ukierunkowując nasze zachowania i działania. To otwiera wielkie drzwi do zrozumienia zachowań człowieka i pozwala zaglądać w głąb króliczej nory. Możesz spojrzeć na dowolnego człowieka i wnioskować po jego zachowaniach to, co się dzieje w

środku. Pierwszym etapem są pojedyncze emocje napędzające działania — śpieszy się, szybko idzie, skoncentrowany na celu? Może napędza go nerwowość? Teraz sięgasz do schematów poznawczych, czyli do myśli generującej emocję. Czy zależy mu, by być na czas (Muszę zdążyć). Czy ta myśl jest zgeneralizowana i powtarza się wielokrotnie na linii czasu, czy jest jednorazowa? Może pod spodem znajduje się przekonanie: Spóźnianie się to oznaka braku szacunku, a jeszcze głębiej: Jestem kulturalnym człowiekiem — to już poziom osobowości, czyli najbardziej zmasowanego zestawu generalizacji dotyczącego własnej osoby. Gdy odkrywasz taką informację, jesteś w stanie bardzo skutecznie dobudować do tej osobowości tożsamości partnerskie (na przykład poprzez zachowania wchodzące w schemat kulturalnych) i poprzez raport (umiejętność budowania kontaktu; pojęcie programowania neurolingwistycznego) fachowo konstruować porozumienie. Dzięki skutecznej kalibracji jakość Waszej rozmowy staje się lepsza, co sprzyja mądremu i odpowiedzialnemu komunikatorowi. Cały proces może być oczywiście bardziej złożony — absolutnie nie trudniejszy, także nie łatwiejszy, po prostu będzie w nim więcej elementów do uwzględnienia. Mogą pojawić się emocje drugiego rzędu. Kiedyś Juan, przedsiębiorca meksykański, przyszedł na szkolenie dla mężczyzn i nie był w stanie powstrzymać trzęsących się rąk. Obserwujesz to zachowanie, widzisz pewien nawyk (zachowanie się powtarza) i sprawdzasz, w jakim kontekście występuje generalizacja. Czy robi to tylko w określonych momentach (tylko rano), czy przy jakichś konkretnych osobach (tylko młode kobiety), może związanie ma miejsce w danych lokalizacjach (zawsze poza domem)? Okazuje się, że zachowanie jest permanentne — występuje jako zgeneralizowany nawyk na całej linii czasu od wielu lat i bez znaczenia jest, obok kogo,

gdzie, dlaczego. Przy nawykach nie musi już nawet występować pierwotna przyczyna, od której zaczęło się zachowanie — mózg nauczył się je powtarzać w określony sposób niezależnie od występowania powodu

(identyczny

wzorzec

występuje

w

zachowaniach

kompulsywnych i obsesyjnych). Czy to zachowanie ma podłoże neurologiczne? Może to choroba Parkinsona? Pomysł musi zostać zweryfikowany przez rzeczywistość — chłopak ma niewiele ponad 30 lat. Czy możesz pracować na samym zachowaniu? Oczywiście — przy jego zmianie, zgodnie z zachowaniem spójności i konsekwentności całego

systemu,

przekonania

zostaną

zmienione

pod

nowo

wprowadzone zmiany. Czy może zadziałać chwilowo, a on potem wróci do tego nawyku? Może tak się stać — gdybyś nie zbudował ciągłości na linii czasu i motywacji, która będzie stanowiła paliwo do utrzymania zmiany. Lub gdyby się okazało, że pod jednym mechanizmem był jakiś inny, którego zauważenie stanowiło ważny element procesu. I dobrze — każda informacja na temat Twojej aktualnej kompetencji pokazuje Ci kierunek, w jakim powinieneś iść, i następne kroki do podjęcia. Ponieważ pracujesz najpierw na jego zachowaniu, korzystasz z wiedzy o pamięci ciała — fizycznie uspokajasz jego ręce, biorąc je w swoje i przeprowadzając pewne procesy: prosisz go, by sam zaczął celowo trząść rękoma — uczysz go tym samym wybierania i pokazujesz jego umysłowi, że skoro on może trząść sam, bo chce, to znaczy, że ma więcej opcji niż jedna. Widzisz, jak jego ręce nieco się uspokajają, i wiesz już, co działa. Dopóki nie przekonasz się inaczej, to zachowanie jest Twoim drogowskazem. Praca indywidualna trwa dalej, doszedłeś do momentu, gdy kolejne zabiegi tego typu nie przynoszą rezultatów. Trzeba coś zmienić — myślisz i zastanawiasz się, czego dowiedziałeś się na temat jego „ja”. Potwornie spięte ciało, przy mówieniu trzęsą się

także usta. Ruchy całych ramion są sztywne, a sposób poruszania się urywany i niespokojny. Musi być więc coś więcej w systemie zwanym Juan, dlatego kontynuujesz — tym razem od strony głowy i przekonań. W trakcie rozmowy zaczyna się wyzywać — to znaczy, że jedna osobowość nie akceptuje drugiej i system rozładowuje ten wewnętrzny konflikt na poziomie fizjologii trzęsącymi się rękoma. Jedna osobowość, która zgeneralizowała wyniki w relacjach z kobietami jako bycie gamoniem, skupia się na emocjach i związkach. Druga, szef firmy, kieruje się inną, bo męską energią i ma pretensje do „gamonia”, że mu w życiu nic nie wychodzi. Gamoń (powtarzane są jego słowa) powoduje swoimi przekonaniami (Żadna mnie nie zechce, Jestem głupi itp.) lęk, który objawia się trzęsącym się ciałem. Druga osobowość, szef firmy, walczy z pierwszą — nie powinieneś się bać, co za gamoń itp. — i te przekonania generują złość, która dla odmiany spina ciało. Koktajl spięcia i trzęsienia się przekłada się na poziomie fizjologicznym na sztywną, spiętą i cały czas drgającą posturę. Taki mechanizm to samonapędzająca się maszyna do robienia krzywdy — zamiast zaakceptować przejściowy sposób myślenia gamonia i zakwestionować swoje przekonania (co zdjęłoby lęk), druga osobowość miała do niej pretensje, przez co tylko generowała więcej lęku. A im było więcej lęku, tym więcej było ataku, który generował jeszcze więcej lęku itd. Gdy do Ciebie trafił, już powoli wchodził w alkohol i gdybyś tego nie zauważył, może nie zatrzymałby się w porę. Ale on szukał. I znalazł kogoś, kto miał inną wiedzę. Ciebie. Sam fakt zdania sobie sprawy jest początkiem, w którym zaczynają się rozpuszczać mechanizmy. To jeszcze nie oznacza, że w ciągu pięciu minut ktoś wróci do stanu wyjściowego sprzed kilku (kilkunastu) lat i przestanie reagować na bodźce — bo kwestia czasu jest wtórna wobec

samej efektywności Twojego działania. Gdy idziecie w dobrym kierunku, dopiero wtedy szukasz możliwości osiągnięcia celu w jak najszybszy sposób. W przypadku Juana potrzeba było jeszcze kilku tygodni jego samodzielnej pracy, z systematycznym postępem z dnia na dzień. Gdy

ludzkie

zachowanie

występuje

w

obliczu

określonego,

powtarzalnego czynnika, staje się nawykiem. Wtedy nie ma już niezależnego, każdorazowo innego zachowania jako reakcji na zmieniające się myśli, ale pewien powtarzający się wzorzec zgeneralizowany na poziomie ciała — a więc zapamiętany przez mięśnie. To związanie może mieć charakter czasowy, na przykład każdego ranka ktoś wstaje i mechanicznie, bez jakiegokolwiek myślenia, idzie do łazienki. Lub budzi się o określonej godzinie, najczęściej chwilkę przed dzwonkiem budzika, szczególnie gdy ktoś wstaje regularnie w podobnym czasie. Kolejne związanie, tym razem na poziomie relacji z innymi, będzie szło przez inne osoby. Na przykład zobaczenie atrakcyjnej kobiety każdorazowo powoduje podążenie za nią wzrokiem lub erekcję u mężczyzny. Czy to jest związanie biologiczne? Nie — inny mężczyzna w identycznej sytuacji nie będzie reagował tak samo i to niekoniecznie dlatego, że nie pozwala mu na to wiek (starzec) czy orientacja seksualna (jest gejem), ale ze względu na indywidualnie wyuczone preferencje, które akurat dotyczą zupełnie innych kobiecych osobowości.

Albo związanie lokalizacyjne — w określonym miejscu, na przykład na parkiecie podczas dyskotekowej imprezy, nogi same zaczynają się ruszać w tańcu. Inne zachowania i aktywności także mogą powodować nasze automatyczne reakcje, a jedną z najbardziej typowych będzie chęć podania ręki, gdy widzimy dłoń wyciągniętą przed sobą. Fakt powtarzania tego zachowania przez tak długi czas, z taką częstotliwością i intensywnością, powoduje oczywiste połączenie w jeden schemat wizualno-behawioralny czegoś, co my nazywamy witaniem się przez podanie ręki. Metodologia, czyli sposób działania, także może związać się z jakimś zachowaniem. Gdy mama widzi nieposprzątane po raz kolejny biurko, automatycznie podnosi głos. Spostrzeżenie przez męża „specjalnego” sposobu patrzenia jego żony też będzie powodowało określone reakcje jego ciała, na przykład odsunięcie się (gdy bodziec jest interpretowany jako nieprzyjemny) lub przybliżenie (gdy jest traktowany jako przyjemny). Takie związania nazywane są scenariuszami — ze względu na częste współwystępowanie minimum dwóch czynników umysł uczy się je traktować jako jedno. Takim pojęciem, bardzo zgeneralizowanym i zniekształconym, będzie na przykład koncept sprzedaży, który tak naprawdę jest zestawem o wiele większej liczby pomniejszych zachowań składających się na to, co nazywamy ogólnie sprzedażą. To będzie budowanie kontaktu z klientem, ustalanie warunków współpracy, wydanie towaru, przyjęcie opłaty i wiele innych, które są cegiełkami tworzącymi większy budynek. Innym jest związek, czyli cały zestaw działań składających się na relacjonowanie się z inną osobą. Fobia jest mniej złożona, to zawsze relacja bodźca wprowadzającego

(wizualnego, akustycznego lub kinestetycznego) z silną reakcją emocjonalną etykietowaną jako panika, trauma itd. Im większa generalizacja, tym więcej pomniejszych zachowań będzie wchodziło w jej skład. W ostatecznym wydaniu przyjmą one charakter wartości — określonych nominalizacyjnie drogowskazów dla naszego myślenia i funkcjonowania. Wtedy rozwój, odpowiedzialność, miłość i inne, bardzo mocno uogólnione idee stają się jednorodnymi konceptami ukierunkowującymi nie tylko poszczególne działania, ale całe fragmenty życia. Tworzenie scenariuszy jest wyuczoną tendencją każdego umysłu istniejącego na liniach czasu. Pewne momenty, szczególnie gdy stają się powtarzalne, zostają synergetycznie powiązane w jedną odrębną całość. Każdy mechanizm jest scenariuszem — ofiara nigdy nie wystąpi bez kata ani kat bez ofiary. Dlatego obwinianie kogoś automatycznie powoduje widzenie siebie jako osoby skrzywdzonej, bo umysł nie patrzy na zachowanie w kategoriach pojedynczego działania, ale większej, scenariuszowej całości. — To twoja wina! — krzyknął Piotrek, gdy wracał do domu po małej stłuczce. — Gdybyś nie kazała mi spojrzeć na zegarek! — Przecież ja tylko zapytałam, która godzina! — broniła się Krysia. — Mogłeś poczekać na lepsze warunki na drodze albo po prostu mi nie odpowiadać! — Jesteś taka nieodpowiedzialna! — kontynuował z pretensjami. — I jeszcze obwiniasz mnie za to, co przecież spowodowałaś ty! — A ty, pan czepialski, do tego nerwowy!

Jakie mamy elementy układanki? •

stłuczka,

•

pytanie Krysi o godzinę,

•

Piotrek patrzący na zegarek.

Jak widzisz, sama ilość czystej informacji jest niewielka, ale nieskończona potęga umysłu potrafi z igły zrobić widły i stworzyć dowolne konfiguracje na bazie bardzo niewielu informacji. Jakie mamy scenariusze? Wina — koncept poznawczy łączący pojęcie odpowiedzialności z negatywną emocją, która doprowadziła do rzekomo negatywnych skutków. W polskiej kulturze intelektualnej: efekt niezrobienia tego, co powinno się robić — czyli zaniechanie działań wynikających z moralności (intelektualnego sposobu dzielenia świata na dobry i zły według określonych kryteriów). Skutek jest efektem przyczyny — powstaje implikacja działania jednego czynnika

na

drugi.

To

niezwykle

podstawowy,

udowadniany

wielokrotnie przez różne systemy intelektualne, scenariusz. Buddyści nazywają to karmą, ludzie Zachodu prawem akcji i reakcji, psychologowie bodźcem i reakcją. To prawo, będące formą funkcjonowania umysłu, jest wykorzystywane przez Piotrka do zbudowania równania, według którego pytanie Krysi spowodowało stłuczkę. To oczywiście niezgodne z prawdą, ale emocje budowane na tej halucynacji, a później zachowania są już bardzo prawdziwe. Na atak reaguje się obroną — to mechanizm, wykorzystywany przez Krysię. Czuje się obwiniana przez Piotrka (to, czy on ją obwinia, czy nie,

nie ma żadnego znaczenia — wystarczy, że ona inaczej traktuje jego zachowanie, by nie doprowadzić do powstania mechanizmu), więc odbija piłeczkę, którą znowu odbija Piotrek i zaczyna się gra, w której obaj zawodnicy przegrywają. Eskalacja emocjonalnej spirali powoduje straty po obu stronach, to po prostu strata czasu — stłuczka już się stała i nic tego nie zmieni, pozostaje więc skupić się na feedbacku i pójść dalej. Osobowość — to najpotężniejszy scenariusz bazujący na całej rzeszy usunięć, generalizacji i zniekształceń: zachowanie człowieka świadczy o jego tożsamości — nieprawda. To błąd logiczny zakładający, że ktoś, kto gotuje, jest kucharzem. A przecież nie każdy, kto gotuje, nim jest. Tak samo nazywanie Piotrka czepialskim, a Krysi nieodpowiedzialną jest wynoszeniem pojedynczego zachowania na poziom osobowości: •

Wejście w stan emocjonalny odbywa się na poziomie całego „ja” — kolejna nieprawda. Stwierdzenia jest zdenerwowany, jesteś zrelaksowany i jakiekolwiek inne, w których emocja jest przenoszona na poziom osobowości, są zniekształcone i znowu podparte logicznym błędem, bo zakładają, że „ja” jest równoznaczne z odczuwaną emocją. Jestem tym, co czuję — to nie jest zgodne z prawdą (inaczej byłbym motylkami w żołądku, które czuję na myśl o mojej żonie, choć na motylka na pewno nie wyglądam). Coś takiego po prostu nie jest możliwe, o wiele czystsze byłoby stwierdzenie: Aktualnie czuję zdenerwowanie czy Właśnie poczułeś relaks w swoim ciele (choć i tak zarówno zdenerwowanie, jak i relaks to pojęcia nominalizacyjne, prawdziwszy jest proces relaksowania się).

•

Stałość w czasie — stwierdzenia tożsamościowe są na tyle uniwersalne, że zakładają pewną stałość i brak istnienia czasu — przeszłość, teraźniejszość i przyszłość zlały się w jedno i oto powstaje permanentna etykieta na temat „ja”. Coś takiego po prostu nie istnieje — i mimo usilnych prób wsadzania zachowań i emocji ludzkich do jednego worka, nawet przez różne nauki, nigdy nie będą one niczym innym niż mniejszą lub większą generalizacją.

Dwójka naszych bohaterów w tak bardzo krótkim czasie zupełnie nieświadomie wyprowadza się z poziomu pierwotnego doświadczenia, które samo w sobie nic nie oznacza i jest tylko materiałem budulcowym, na poziom doświadczenia wtórnego. Tworzą masywne generalizacje, które przesłaniają im rzeczywistość, i zamiast z tych cegiełek budować efektywne życie, robią sobie krzywdę i idą w kierunku nieszczęść. Co innego mogłoby się wydarzyć, gdyby oboje mieli czysty umysł? Wróćmy do trzech cegiełek, czyli stłuczki, pytania Krysi o godzinę i Piotrka patrzącego na zegarek: poniżej proponuję pewne konfiguracje. Celem jest budowanie dobrego związku, pozyskiwanie feedbacku z każdej sytuacji, kierowanie się szacunkiem i klasą w relacjach z innymi ludźmi. — Wszystko w porządku? — Piotrek pyta Krysię, bo przecież ona jest ważniejsza niż mała stłuczka, za którą i tak zapłaci ubezpieczyciel. — Tak, jest OK — odpowiada nieco oszołomiona.

— Poczekaj chwilę, załatwię to — Piotrek bierze odpowiedzialność za swoje działania i idzie załatwić sprawę. Spisują szkodę i odjeżdżają. Potem, w domu, wracają do rozmowy. — Następnym razem, kotku, jeśli możesz, to sama szukaj informacji, a ja będę tym samym bardziej skupiony na jeździe — z uśmiechem prosi Piotrek. — Przepraszam, to moja wina… — martwi się Krysia. — Absolutnie niczyja wina. To ja byłem za kółkiem, ja się zagapiłem, ale teraz to już nie ma żadnego znaczenia. Będę następnym razem totalnie skupiony na drodze. — A ja na tym, by nam pomóc dojechać szczęśliwie do celu. Zyskali feedback? Tak. Nauczyli się czegoś? Tak. Nadali kierunek na przyszłość, przez co podświadomie będą się teraz skupiać na tym, co ustalili. Wykazali się wzajemnym szacunkiem i dobrze załatwili sprawę? Oczywiście. I to jest ta wielka zaleta konstruktywnego myślenia — zbierasz informacje, by wiedzieć, na czym stoisz, i nadajesz im od razu kierunek, który ma rozwojowy charakter. Nie ma problemu, który by nie był jednocześnie zasobem, a każdy zasób to okazja w przebraniu. Wśród milionów mniej znanych lub tysięcy znanych nam bliżej ludzi są tacy, którzy dzięki temu, co większości innych podcięłoby nogi, osiągnęli życiowy sukces. Daniel Nessek stał się sławnym trenerem uwodzenia po tym, jak został trafiony kulą w głowę, Nick Vujicic, człowiek bez rąk i nóg, inspiruje ludzi na całym świecie, a dzieciak z patologicznej rodziny jako Eminem śpiewa dla milionów. Im silniejsze uderzenie, tym większa energia — dlatego nigdy nie bój się

energii, ale pokornie ucz się jej zarządzania. Poświęć życie, jeśli zechcesz, na to, by stać się wojownikiem, którego największą silą jest jego życiowa mądrość. To piękny i szlachetny cel.

WARTOŚCI — Muszę wreszcie schudnąć! — żalił się lisek, bo lato się zbliżało, a on ciągle z zimowymi oponkami zapasów tłuszczowych. — Po co? — zapytał królik, który nie był ani gruby, ani chudy. Wyglądał jak zwykły, przeciętny królik. — By fajnie wyglądać… — A ten fajny wygląd w jakim celu? — No, żebym się podobał, rzecz jasna. I by rude kity się za mną oglądały w lesie. — Czy to, że będą się za tobą oglądały rude kity, jest zależne od ciebie, lisku? — No nie, to zachowanie zależy od nich. Nie miałbym nad nim kontroli — powiedział i się zasmucił. — Co się stało? — zaobserwował obecny królik. — Coś odkryłeś?

— Tak… że się pewnie nigdy nie odchudzę, bo skoro nie będę tego robił dla lisic, to po kiego grzyba… — Nie wiem… Po kiego? Co by ci dało osiągnięcie tego celu… Wyobraź sobie siebie za jakiś czas od teraz, gdy już masz wymarzony wygląd… Jak się czujesz? — Doskonale! — liskowi wyraźnie poprawił się humor — jestem dumny z tego, co zrobiłem dla siebie. — Co jeszcze? — I widzę, że zadbałem o siebie i o swoje zdrowie. Dbanie o siebie jest pewnym elementem większej całości i przykładem samodoskonalenia. — W jaki sposób duma i samodoskonalenie wpływają na jakość twojego życia? —

Wyznaczają

jego

standardy,

króliku.

Są

drogowskazami

pokazującymi, w jakim kierunku mam iść. — Przez ten pryzmat najważniejszych dla siebie wartości pomyśl, jak myślałeś i co robiłeś, by osiągnąć ten wymarzony wygląd z teraz… — Biegałem, jadłem mniej, a częściej. Znalazłem kolegów, którzy mieli podobny cel do mnie, i wspólnie się wspieraliśmy. — Jak często? — Codziennie — to stało się tak naprawdę nieodłączną częścią mojego życia.

— Wróć do teraźniejszości i spójrz w swoją przyszłość, po skończeniu tego procesu: co zrozumiałeś i czego się nauczyłeś? — Że motywacja jest kwestią odpowiedniego ustawienia swoich celów w głowie. Że gdy coś zależy od ciebie, a nie od innych, i jeśli spojrzysz na to przez pryzmat najważniejszych dla ciebie rzeczy, chcesz to zrobić. — Dlaczego? — Bo jesteś zainspirowany i to się staje naprawdę ważne. Do tego ta retrospekcja, gdy z perspektywy siebie już po osiągnięciu szczupłej sylwetki zbudowałem sobie na linii czasu dokładny plan działania. Teraz wiem, co mam robić każdego dnia, i dzięki temu będę mógł monitorować mój postęp. Stało się to teraz bardzo konkretne i widzę przez pryzmat przyszłości to, kim chcę się stać. — To wartości nas napędzają, lisku. Stają się kierunkowskazem dla osobowości i pokazują, dokąd należy iść. To znaki orientacyjne na naszej drodze, dzięki którym możemy wybierać między tym, co ważne na ten moment, a tym, co nieistotne. To gwiazda polarna żeglarzy, ostateczna wskazówka dla osobowości. — Warto więc poznać swoje cele… Jak mogę to zrobić? — Sprawdzić, do czego prowadzi podejmowane przez ciebie działanie. Do czego większego, ważniejszego, aż dojdziesz do tak silnych odczuć, że będziesz wiedział, o co chodzi. — Inspirujesz mnie, króliku! — Cieszę się, że się inspirujesz przy mnie! Miłego biegania!

Kiedyś, gdy Piotrek był małym dzieckiem, jego tata często wracał późno z pracy, był zmęczony i tym samym niechętny do rozmów. Chłopiec, niezdolny wtedy do zrozumienia skomplikowanego dla malucha świata dorosłych, zbudował przekonanie, że tata go nie kocha. By stało się ono prawdziwe, musiał także stworzyć pod to swoje „ja” — i dać mu podstawy w postaci kilku negatywnych założeń na swój temat. Starał się jak mógł, by tata poświęcał mu więcej czasu, a gdy ten na przykład chciał już iść spać, wtedy starał się jeszcze bardziej. I tak, miesiąc po miesiącu, rok po roku, Piotrek uczył się akceptacji poprzez obecność innych. Generalizował sytuacje, w których gdy mocno zabiegał o uwagę innych, to ją dostawał. Usuwał te chwile, gdy czuł się dobrze sam ze sobą. Zniekształcał, uznając, że zmęczenie taty oznacza bycie złym dzieckiem. Z tych wszystkich zabiegów powstawała tożsamość kierująca się w życiu nade wszystko relacjami z innymi. Ważne było, wręcz decydujące o przetrwaniu, by ktoś był obok niego — wtedy czuł się akceptowany, a co za tym idzie, bezpieczny. Ta wartość stała się od wieku dziecięcego formą realizowania całego świata — Piotrek w szkole zawsze pomagał innym, bo czuł, że tym samym zdobywa ich sympatię. Jako przymusowa Matka Teresa przedkładał zawsze innych nad siebie. Był bardzo koleżeński i stał się rewelacyjną przyjaciółką dla dziewczyn w klasie. Organizator pierwszej wody, nikt nigdy nie musiał się o nic martwić, wiadomo było, że Piotrek się wszystkim zajmie. Potem, na studiach, poznał Krysię i stał się dla niej wymarzonym partnerem, bo cały czas o nią zabiegał i chciał z nią spędzać cały czas. Co za ulga, w porównaniu do wcześniejszych związków z kompletnymi egoistami… Wartości

powstają

ze

względu

na

generalizację

najbardziej

emocjonalnych doświadczeń. Ich waga jest nieporównywalnie większa

niż innych — są więc lepiej zapamiętywane, bardziej rozwinięte zmysłowo (w procesie kodowania uczestniczą bardziej złożone konfiguracje zmysłowe, na przykład widok łączy się z emocją, wtóruje temu dialog wewnętrzny, który wpływa na zwiększenie emocji itd.), bardziej uogólnione — na przykład stwierdzenie rozwój jest ważny filtruje wszystkie miejsca, czasy, ludzi itd., domagając się potwierdzenia samego siebie. Dlatego wartości stają się omnipotentne i kierują ludzkim życiem w większym i bardziej szerokim wymiarze. Pomyśl, czym kierujesz się Ty, a znajdziesz dominujące wzorce napędzające osobowości. Przykładowo jeśli ktoś przeżył jako dziecko na lekcji jakieś wyjątkowo pozytywne doświadczenie (na przykład pochwałę przed wszystkimi) i chciał dalej nim żyć, mógł podjąć cały szereg działań mających na celu podtrzymanie tego pozytywnego stanu. Uczył się więc nie tylko jednego przedmiotu, ale przygotowywał się do zajęć także w innym zakresie. I tym systemem zaczął generalizować szkołę jako miejsce do rozwoju, podporządkowując tej idei wiele pozostałych (uczył się dużo w domu, rezygnował z wyjść ze znajomymi itd.). Rozwój stał się więc wyznacznikiem jego postępowania i ukierunkował jego sposób myślenia. Sam miałem okazję tak żyć, bo od kiedy pamiętam, uwielbiałem się uczyć — zdobyłem odznakę wzorowego ucznia, skończyłem trzy fakultety i bywało, że czasem nawet obsesyjnie poświęcałem swoje życie rozwijaniu się i idei bycia lepszym. Oczywiste jest więc, że takie zadania, jak czytanie, ćwiczenie, odrabianie prac domowych, uwielbiałem i wykonywałem pasjami, bo była to forma realizowania tej wyższej wartości rozwoju i samodoskonalenia. I, sprawa jasna, każdy z nas w klasie miał inne wartości — jeden z kolegów na przykład nigdy nie wagarował ani nie uciekał z lekcji, bo nie do przyjęcia było dla niego robienie czegoś wbrew zasadom. Podobni

ludzie, przestrzegający reguł, są świetnymi kandydatami na sędziów czy stróżów prawa, bo z takimi filtrami będą się kierowali tym, co z punktu widzenia bezstronności sprawiedliwości jest jedną z najważniejszych wartości. Ten sam filtr może jednak okazać się mniej korzystny w kontekście wychowywania dzieci, które zasad ani nie znają, ani nie każdej z nich chcą przestrzegać. Dopiero roztropność wyznaczy granicę między tym, co jest uporem i nieelastycznością, a mądrym zestawem reguł i praw ukierunkowujących rozwój jednostek. Ów kolega związał się z dziewczyną roztrzepaną, mówiąc łagodnie, która żyła głównie chwilą momentem i była tak absolutnie nieprzewidywalna, że trudno było liczyć, aby zrealizowała jakikolwiek plan. Dobrali się idealnie, choć kłótnie i wzajemne pretensje były na porządku dziennym. Jej wartością była bowiem spontaniczność i zabawa, co oczywiście wpływało na cały jej świat. Nie chciała się w życiu nudzić (rodzice byli bardzo religijni i ich sposób myślenia zupełnie jej nie odpowiadał) i stąd wszystkie szaleństwa. Jaka jest relacja między wartościami a osobowością? Osobowość to jedynie etykieta dla całego szeregu zjawisk, jakie dzieją się pod spodem. Wartości wyznaczają kierunek dążeń tej osobowości i wyznaczają zasady jej funkcjonowania. Taka mama przykładowo może się kierować opiekuńczością jako podstawową wartością. Dlatego robi wiele rzeczy za swoje dziecko: systematycznie pilnuje jego dobrego samopoczucia, spędza dużo czasu w jego świecie, wyobrażając sobie, jak to dziecko się aktualnie czuje. Jeśli osobowość mamy natomiast jest subtożsamością (czyli jest przykładem innej) osobowości kobiety, może się okazać, że ta opiekuńczość przenosi się także na mężczyzn i na jej matkę (bo córka — inna rola tej kobiety — to także jedna z jej osobowości). Załóżmy więc, że jej mąż się rozchoruje — wtedy może

liczyć na to, że dziewczyna zostawi swoją pracę i weźmie urlop, by się swoim mężem zajmować. A dla niego, który przeżył w swoim życiu oglądanie mamy uzależnionej od ojca, najważniejszą wartością jest niezależność. Co się wtedy dzieje? Możliwy jest konflikt, bo ona chce się opiekować (tak realizuje cele osobowości opiekuńczej kobiety), a on to odrzuca, dając tym samym wyraz swojej niezależności. Każda z osobowości będzie więc miała najważniejsze dla siebie wartości, których

spełnianie

wyznaczy

charakter

działań

przez

nie

podejmowanych. Uwodziciel może bazować na męskości, która jest przez niego w określony sposób rozumiana. Każda z tych wartości jest rozumiana indywidualnie, czyli jedna męskość drugiej nie równa. Jest pięknym i przewspaniałym doświadczeniem obserwować, jak mężczyzna rozumie męskość — w dzieciństwie to może być opiekowanie się młodszą siostrą, w okresie wczesnej młodości seks z jak największą liczbą kobiet, później zajmowanie się finansami domu i dbanie o szczęście żony, potem wychowywanie własnego dziecka, aż wreszcie pisanie książek. Ponieważ ciągle zdobywamy nowe doświadczenia, będąc tak mobilnymi jednostkami, zmieniamy swoje definicje, nawet jeśli wartości pozostają takie same. Z czasem dochodzimy do tego, że ponad nimi jest coś więcej, a wtedy przestają one nami kierować tak, jak kiedyś. Obserwowanie polityków podczas kampanii wyborczych to zawsze świetna okazja, by się uczyć kalibracji i zobaczyć, jak można się ze sobą łatwo pokłócić. Politycy mówią w gruncie rzeczy o bardzo podobnych rzeczach, ale różnymi drogami dochodzą do tego samego celu. Tak łatwo byłoby się porozumieć, gdyby zacząć od fundamentu: Ty i ja

chcemy tego samego, więc ustalmy wspólną formę robienia polityki, na czym wszyscy skorzystają — tymczasem wzajemne podziały i obozy je wspierające przesłaniają wspólną drogę i to, co może być o wiele ważniejsze niż własna racja. Na wyższym poziomie, w bardziej ogólnej — a więc już poza indywidualną — perspektywie wszyscy dążymy do tego samego. Zrozumienie tego daje szansę budowania kontaktu z większą liczbą ludzi, którzy, jeszcze nieświadomi, myślą w mniejszych, bardziej detalicznych kategoriach. Z czasem zmienia nam się sposób widzenia swojego świata i dostrzegamy, że są pewne idee istotniejsze niż własne — uwodziciel już nie postrzega uwodzenia jako spania z kobietami, ale traktuje uwodzenie jako ich uszczęśliwianie. I ze zdziwieniem zauważa, że gdy skupia się na nich nie jako na produktach, ale na osobach, stają się o wiele bardziej skłonne do większego zaufania i intymności, niż gdy chodziło o ich atrakcyjność. Mówi teraz do kobiety, że podoba mu się jej sposób ubierania się, a nie jej sukienka; przenosi uwagę z ciała na osobę i widząc więcej, oferuje więcej. I to pociąga kobiety, bo czują przy nim, że gdy zdejmą tę sukienkę, to on nadal będzie patrzył. I rozmawiał. I podziwiał. To odkrycie rewolucjonizuje jego świat, bo przestaje się skupiać na seksie i własnej przyjemności, a czerpie spełnienie z tego, że ona się cieszy, gdy z nim jest. Zdroworozsądkowe spełnianie jej zachcianek staje się jego niepisaną misją, a dla niej tym samym jest sprawianie mu przyjemności. Wartości wpływają na nasze działania, ograniczając je, ale też generując. Jeśli celem gry piłkarza jest zwycięstwo, staje się o wiele bardziej skłonny do faulowania i odwoływania się do zachowań nieprzepisowych. Jeśli celem jest dobra zabawa, będzie rywalizował swoimi kompetencjami w zakresie wyznaczonych reguł. Dlaczego w

ogóle gra? Bo samodoskonalenie, jak wpajał mu ojciec, jest najważniejsze. I gdy zobaczył, że już w szkole był najlepszy w piłkę, odnalazł w tym środowisku szansę na realizowanie tej wartości. A czemu

krzyczy

często

w

kierunku

sędziego?

Bo

poczucie

sprawiedliwości nakazuje mu walczyć o swoje niezależnie od reguły, że sędzia ma rację. A dlaczego ma pretensje do spóźniającego się na trening kolegi? Bo to zachowanie interpretuje jako lenistwo, którego nie znosi. To taki intelektualny elektorat negatywny, czyli wartości, od których się odsuwamy. Kiedyś, dawno temu, zauważył jeszcze w szkole, że ci, którzy dbali o swoją formę i ćwiczyli, osiągali więcej niż inni. Miał takiego kolegę w klasie, który z miesiąca na miesiąc stawał się coraz bardziej ospały i obniżał się w wynikach, bo mu się nie chciało uczyć. Patrząc na niego, czuł złość i niechęć, konstruował w sobie negatywny punkt referencyjny; lenistwo stało się cechą antybohatera i poprzez skorelowane z nim emocje stresu i niechęci motywowało do pójścia w przeciwnym kierunku. To tak samo, jak zjeść jakąś potrawę i — to ekstremalny przykład — przez tydzień mieć po niej nudności, szansa powrotu do niej jest nikła, bo doświadczenie nauczyło określonej reakcji. To, w jakim kierunku wtedy pójdziemy, jeszcze nie jest ustalone. Na pewno jednak nie wrócimy do potrawy, dopóki kolejne przeżycia nie pokażą, że — jeśli oczywiście trafimy na lepszego kucharza — nawet ona smakuje dobrze. I zmieniamy zdanie. I zmieniamy kierunek. Dokonywanie zmian w kwestiach najistotniejszych dokonuje się najczęściej poprzez wymianę wartości. Stabilne hierarchie wyznaczyły metody konstruowania świata i teraz, by go przebudować, musimy

mieć motywację. Stąd też transformacje tak często są związane z mocnymi przeżyciami, gdy silne odczucia fizjologiczne (na przykład seks), emocjonalne (pierwsza miłość), duchowe (ekstaza podczas rytuału oczyszczenia), intelektualne (piękno wiedzy otwierającej możliwości) itd. inspirują nas do obrania określonego kierunku. Wiele takich wydarzeń stało się powodem tworzenia osobowości — chłopak został pobity na ulicy i poszedł na zajęcia karate. Tak mu się to spodobało, że zaczął przyjmować inne wartości, którymi kierowali się trenerzy. W końcu przyjął dużą część światopoglądu i tak stał się karateką. Dlaczego? Bo wcześniej dostał tęgie lanie i mocno to przeżył. Wiele pięknych fortun powstało przez wcześniejszy finansowy ból, gdy za brak pieniędzy trzeba było płacić słony rachunek, więc by nie przeżywać tego po raz kolejny, budowało się zabezpieczenia. Im silniejsze doznanie — obojętnie, czy duchowe, emocjonalne, czy inne — tym większa szansa na dokonanie zmian, nawet przewrotowych, we własnym świecie. Gdy to pojmiesz, zrozumiesz, dlaczego na przykład po zdradzie partnera druga strona może już nie patrzeć tak samo na związek. Ta zdrada nie była zachowaniem na poziomie dłubania w nosie, ale dotykała pewnego zobowiązania obu stron i dotyczyła zaufania i intymności. Zachowanie to tylko informacja, element pierwotnego doświadczenia; samo w sobie nie ma wartości, ale jako część większego systemu, jeśli jest skorelowane z ważnymi wartościami, może doprowadzić do rozwodu. Zachowania stanowią zawsze element większej całości i wynikają z określonych wartości. Jeśli wartość jest nadrzędna, zachowanie znajduje wytłumaczenie; dowody tego istnieją nawet w prawie, gdzie pojęcia czy to siły wyższej, czy to obrony koniecznej, czy to działania w afekcie stanowią o innym traktowaniu zachowań z nich wypływających.

Jeśli wartość jest bardziej osobowościowa i związana nie z kolektywem, ale z jednostką, może się okazać, że zabawa w skakanie przez ognisko rozpalone w lesie nie spodoba się strażakom, którzy potem będą musieli gasić pożar. W języku ludzi usłyszysz wielokrotnie, jak na silnych emocjach reagują na działania, które dla innych wydają się nie mieć żadnego znaczenia — ktoś pali papierosa, a ktoś inny zielenieje ze złości, bo takie zachowanie jest w jego świecie przykładem głupoty (mama tej osoby zmarła na raka płuc) i braku odpowiedzialności. Ten, co pali, się odpręża — przecież chodzi o spokój ducha! I tak dalej, brniemy w świat interpretacji, gdzie Ty też możesz spojrzeć na swoje zachowania i zdecydować, jakich wartości są one przykładami. Odnajdziesz wówczas to, czym się kierujesz, co da Ci możliwość dokonania zmian na lepsze. Życie w szczęściu jest stawką, o którą warto zabiegać. Wartości same w sobie nie są emocjonalne, ale wyznaczają kierunek emocjom. Często bazują na określonych, silnych kotwicach (czyli bodźcach wywołujących określone reakcje, na przykład przy dobrej muzyce generujesz przyjemne samopoczucie). Te emocje, przede wszystkim ze względu na swoją intensywność, wyznaczają standardy emocjonalne dla innych przeżyć i wskazują, w jakim kierunku podążać albo w jakim nie iść. Chłopak, ten, który został pobity, sam bez powodu nigdy nikogo by nie uderzył (to chrześcijanie nakazują, byśmy nie czynili bliźniemu tego, co nam niemiłe), bo agresja stała się antybohaterem. Tymczasem bezpieczeństwo i odwaga pchały go w kierunku kolejnych stopni wtajemniczania w karate, czego realizacją były intensywne i częste treningi. Dlatego największe kłótnie tylko na powierzchni mogą się wydawać błahe, jeśli bowiem zajrzeć do króliczej nory,

ukaże

się

świat

ważniejszych

emocjonalnie

powiązań

wpływających na stabilizację wewnętrznego świata. Zbagatelizowanie palenia papierosa przez kogoś, kto przejął się śmiercią własnej palącej matki, mogłoby w jego własnym świecie zakrawać na zdradę ważnych wartości — w tym wypadku zdrowia. A gdy do głosu dochodzą silne emocje, to jest silna motywacja, a im silniejsza motywacja, tym więcej działań nią napędzanych. — Kto mówi? — Ja, twoja mama (osobowość). — Cześć, mamo (wejście w „syna”). — Dzwonię do ciebie, bo chciałam ci coś powiedzieć: bardzo mi się podobało (emocje), że na weselu zatańczyłeś (zachowania) z każdą kobietą z naszej rodziny. To takie dobre (wartość)! — Dzięki, wiedziałem, że im się to spodoba (wartość). Pamiętaj — każdy z nas jest spójną całością i nie da się oddzielić niczego od niczego. Rozpatrujemy mechanizmy napędzające cały system, byś mógł poprzez zrozumienie zorientować się, jak aktualnie jesteś zbudowany i co możesz z tym zrobić. Wiedza pomaga odzyskać odpowiedzialność, co daje wszystkim, którzy na Ciebie trafią, możliwość bycia lepszymi poprzez poznanie siebie. To pozytywnie zobowiązujące uczucie, które każdorazowo przypomina nam o radości płynącej z samodoskonalenia i przed niej zabawie, gdy to robimy.

ŚRODOWISKO — Ależ tu ładnie! — zachwyciła się Beata, która przyszła odwiedzić Krysię i Piotra w ich mieszkaniu. — Sami tak urządziliście? Pokaż mi wszystko! — Chodź — Krysia pociągnęła Beatę za sobą, by pokazać jej swoje mieszkanie. — Uwielbiam to szkło, macie świetne witraże! — komentowała zaproszona. — Dlaczego akurat w ten sposób to zorganizowaliście? — Bo szukaliśmy czegoś, czym to mieszkanie mogłoby się wyróżniać. Miało mieć fajny styl, tak by było inne niż wszystkie. Nie chciałam niczego powtarzać. — OK, rozumiem. A skąd ta szafka? — Beata wskazała na trzyczęściowy segment na książki, który składał się z kwadratów i wyglądał jak przesunięta pod kątem 45 stopni kratownica. — Dlaczego nie prosto? — Wszyscy mają prosto, a my chcieliśmy nieco inaczej. Niby nic specjalnego, ale fajnie wygląda. I niedrogo to kosztowało, bo można się było dogadać w sklepie.

— Kuchni nie oddzielaliście od salonu? — Nie, to by było niepraktyczne. Jemy i tak w salonie, więc chcieliśmy, by było łatwo przenosić jedzenie i by cała rodzina mogła być w jednym miejscu. — Hm, interesujące. I te genialne detale, na przykład mały gazetnik przy ścianie i pudełeczka na półkach. — Wiesz, chcę mieć zorganizowane wszystko, więc takie małe rzeczy pomagają pamiętać, gdzie co jest, by potem nie szukać godzinami jakiejś gazety czy kluczy do samochodu. Tym samym wiadomo, co i jak. — A sypialnia? — zapytała Beata. — Po co takie wielkie łóżko? — Piotrek uwielbia mieć dużo przestrzeni, więc wybraliśmy taki rozmiar. Kolor jest też nietypowy, ale wrzos zawsze kojarzył mi się z intymnością, więc tak chciałam mieć pomalowane ściany. — Śliczne zdjęcie! Kto to? — To ja, w dzieciństwie. A tu obok moja mama. Wiesz, rodzina jest najważniejsza… Opowieść nie ma końca, podobnie jak świat, jest przeogromna. I ciągle się zmienia, więc to samo mieszkanie już za jakiś czas może wyglądać zupełnie inaczej. Co wiemy o osobowościach, które je tworzyły? W jaki sposób lokalizacja informuje nas o tym, kto je zamieszkuje? Każdy organizuje swoje środowisko w taki sposób, by spełniało ono potrzeby i realizowało pewne założenia, najczęściej nieświadome dla organizującego. Krysia, gdy wybierała witraże, była gotowa zapłacić

dużo pieniędzy za ich zrobienie, bo oszczędność nie miała takiego znaczenia jak inność. Ponieważ były nietypowe, ponieważ inni takich nie mieli, Krysia spełniała nimi swoją potrzebę wyjątkowości. Pewnie słyszałeś: powiedz mi, co czytasz, a powiem ci, kim jesteś. Jeśli przetłumaczyć to na nasz komunikacyjny język: powiedz mi, co robisz, a powiem ci, jaka to osobowość. To idzie także dalej: powiedz mi, jak organizujesz swoje środowisko, a ja ci powiem, kto to robi. Kuchnia została bowiem zrobiona już według innych kryteriów — praktyczności. Gazetnik świadczy o zorganizowaniu (choć w odmiennym kontekście mógłby być przykładem inności, estetyki lub innej wartości), a kolor wrzosowy miał tworzyć intymność akurat w sypialni. Jaką to daje wiedzę? Osobowość

kreuje

środowisko

według

określonych,

bardzo

konkretnych zasad. Nawet gdy wybierasz kolor farby na ściany, zrobisz to według określonych kryteriów — może ma być ładnie (i realizować wartość estetyki), prosto (spokój), fikuśnie (wyjątkowość) itd. Nawet założenie, że kolor nie ma znaczenia, jest i tak ukonkretniającym założeniem i kryterium zakupu (nie ma znaczenia, ale… nie kupisz żółtego… ale kupisz… biały… bo…). Zawsze się czymś kierujemy, bo myślimy — to prawda na temat umysłów ludzi. Gdy układasz książki według określonych zasad, robisz to, bo Twoje przekonanie na temat porządku kierunkuje tym właśnie zachowaniem. Środowisko to mapa tego, co jego twórca miał w głowie. Jakakolwiek ludzka działalność ma zawsze swój powód. Wiedząc o tym, że zewnątrz jest lustrzanym odbiciem wewnątrz, po nitce dochodzisz do kłębka. Co u Krysi robiły rodzinne zdjęcia z przeszłości? Dlaczego akurat ustawiła je w sypialni, a nie na przykład w kuchni? Czy przypadkiem kolor

wrzosowy „zapewniający intymność” (to tylko założenie operacyjne umysłu Krysi, zgodne z jej myśleniem, a nie z obiektywną rzeczywistością, gdzie wrzos jest po prostu wrzosem) i zdjęcia przedstawiające rodzinę nie pokazują, że umysł Krysi stworzył scenariusz łączący intymność z rodziną… Czy to ma znaczenie dla relacji seksualnych Krysi i Piotra? Ogromne, bo w sypialni mogą być one bardziej intymne niż na przykład w salonie, na stole czy w kuchni, gdzie seks może być… praktyczny! Sytuacja, oczywiście oparta na hipotezach kalibracyjnych naszych komunikacyjnych umysłów, rysuje takie obrazy: w sypialni więcej przytulania, inne uniesienia, więcej zbliżeń, bliskości, a w kuchni szybki numerek. Środowisko

jest tak tworzone, by umożliwiało wykonywanie

określonych czynności, które z kolei są formą realizowania się osobowości. Dlatego fotel służy — w założeniu — do siedzenia. Szklanka do przetrzymywania płynów. Długopis do pisania. W założeniu! Efektywny komunikator przetłumaczy środowisko tak, jak w danej sytuacji będzie korzystniej — używając swojej elastyczności intelektualnej, możesz więc uznać, że fotel to narzędzie do medytacji, szklanką można bronić się przed napastnikami, a długopis to doskonały wskaźnik. Podstawą wielu sztuk walki jest założenie, że przed uczeniem się kopnięć dobrze jest umieć biegać i rzucać tym… co masz pod ręką. To inteligencja, której nieodłącznym elementem jest elastyczność. Gdy ktoś wpadł na pomysł, że można mieć w jednym urządzeniu telefon, komputer i sprzęt muzyczny, stworzył produkt (iPhone), który podbił cały świat. Gdy więc zobaczysz, jak stworzył środowisko jego kreator, będziesz wiedział, czym się kierował. Oczywiście, że Twoja analiza musi jeszcze być potwierdzona przez rzeczywistość, ale wraz z rozwojem

kompetencji uprawdopodabniasz swoje kalibracje. Doświadczenie ponad wszystko! Środowisko ma określone granice. Człowiek może wejść w rolę dziecka w momencie przekroczenia progu domu rodziców, po czym wychodząc przez drzwi, automatycznie wychodzi też z roli. Ktoś przekracza granice klubu nocnego, wchodząc przez bramę, i zmienia się w imprezowicza, który kieruje się zabawą, innością i atrakcyjnością jako bazowymi wartościami, by po wyjściu stamtąd wrócić do domu i wejść w inną rolę. To oczywiste — żyjemy w tak przebogatym świecie, że korzystamy z nieograniczonego asortymentu zachowań i możliwych działań… chyba że… Właśnie — umiejętność zauważania granic terytorium i zwrócenie uwagi, że wraz z jego zmianą zmienia się osobowość, daje możliwość kreowania osobowości poprzez odpowiednie organizowanie środowiska. Gdy organizuje się imprezę z piaskiem po kostki, pod nazwą „Beach party”, jest wielka szansa, że ludzie przyjdą na nią ubrani w stroje kąpielowe. Jest również taka, że nie przyjdą ci, którzy nie chcą pokazywać swojego ciała. Takie środowisko przyciąga więc określone jednostki, a jeśli dodatkowo już w jego zakresie zajdą jakieś zmiany, osobowości mogą zostać wykreowane. W tak zwanych darkroomach (wydzielona część nocnego klubu przeznaczona do intymnych rozrywek) przygodni nieznajomi uprawiali ze sobą seks, bo samo miejsce spełniało określone warunki: zapewniało anonimowość uczestnikowi, niwelowało więc odpowiedzialność za czyny; dawało poczucie równości, bo przez eliminację zmysłu wzroku większości kryteriów oceny nie można było zweryfikować (nikt nie wiedział, czy partner jest atrakcyjny, czy nie, ile ma lat itp.); jedność była zapewniona

samym

sensem

istnienia

tego

miejsca

(stosunki

seksualne); ciemność powodowała automatyczne przeniesienie uwagi

na inne zmysły komunikacyjne, które w sytuacji skanalizowania informacji przez jeden z nich (nade wszystko dotyk) dostarczały niezwykle intensywnych przeżyć uczestniczącym. W grę wchodziło wiele jeszcze innych czynników, takich jak na przykład społeczne tabu czy możliwość realizowania jednorazowych, ekstremalnych dla danego modelu fantazji. Wystarczyło wyjść z darkroomu, by uczestnik orgii zmieniał się błyskawicznie w uczestnika imprezy, który był już zupełnie inną osobowością i wyznawał całkowicie inny światopogląd. Środowiskiem jest także ciało człowieka — i jest to jedna z bardziej dominujących historii, jestem moim ciałem. Dlatego do tego ciała niektórych dopuszczamy, innych nie, dzielimy je niczym kraj na mniejsze części, z których każda wiąże się z innymi prawami (niektóre, na przykład bicepsy u mężczyzn, mogą być specjalnie podkreślane). W naszej kulturze terytoriami szczególnie znaczącymi będą: •

praca, gdzie wchodzi się w osobowość osoby pracującej,

•

ciało, które może być przykryte mentalną mapą zniekształceń (ciało służy do zdobywania uwagi, do osiągania celów, do zyskiwania akceptacji itd.),

•

dom, gdzie jest się domownikiem,

•

świat zewnętrzny, gdzie szczególnie dominuje filtr zwracający uwagę na to, co pomyślą inni — to świat grup.

Fotel prezesa, gdy nie ma go w biurze, daje harcującemu pracownikowi chwilowe poczucie władzy, miejsce przed lustrem zmienia emocje dziewczyny, a łazienka daje mężczyźnie chwilę dla siebie, gdy zamknie drzwi i odda się fizjologicznym czynnościom z gazetą w rękach. Przygodą jest obserwowanie ludzi wchodzących do kościoła (a potem

wychodzących stamtąd!), chłopaków przy barze czy ucznia w gabinecie nauczycielskim; terytorium jest wszędzie (dosłownie)! Pod warstwą wszystkich historii na jego temat kryje się słówko „tu”, które jest ostateczną odpowiedzią na pytanie, gdzie jesteś. Środowisko uczy, kim w nim możesz się stać. Mistrzostwo Sun Tzu i Sun Pina (Sztuka wojny), dwóch słynnych chińskich wodzów, opierało się na znajomości terenu i podejmowaniu działań w oparciu o jego charakter. Przez to wiedzieli, kiedy atakować, a kiedy uciekać i co robić w jakim miejscu. Wielką zdolnością adaptacyjną zwierząt jest tworzenie takich światów, które wykorzystują

środowisko

do

osiągania

celów.

W

morskich

przepastnych głębinach żyją ryby ze świecącymi wabikami, które są jedynym sposobem na zdobycie skuszonego tak pożywienia. Orki podpływają aż do plaży, by upolować uchatkę, a ludzie na Grenlandii budują igloo, bo lodu tam więcej niż cegieł. To naturalne więc, że taka lokalizacyjna instytucja, jak na przykład biuro prezesa, jest związana z całym szeregiem zjawisk psychologicznych, których poznanie daje ogromne możliwości. Jego biurko będzie miejscem mocy, przy którym czuje się najpewniej; jeśli podprowadzisz go do otwartego okna i tam opowiesz o możliwościach współpracy, obudzisz w nim marzyciela; przestaw krzesło pod nieco innym kątem, byś nie wszedł w rolę petenta, a on automatycznie w dającego rozkazy inicjatora. W domu swojego partnera obserwuj, gdzie siada głowa rodziny, jak się wtedy czuje i w jaką rolę wchodzi, a czasem sam usiądź w tym miejscu i sprawdź reakcje — może się okazać, że zaskoczysz się jeszcze bardziej… Kuchnia budzi taką pewność siebie u matki, że może nawet krzyknąć, gdy tam wejdziesz, choć gdy przychodzi do Ciebie śpiącego w pokoju dziecięcym, już jako mama, cichutko utuli Cię do snu, mimo że jesteś już dorosły. Obserwuj, obserwuj, obserwuj środowiska i ucz się zasad w

nich

panujących,

poznając

kolejny

fragment

fascynującego systemu nazywanego człowiekiem.

układanki

tego

CZAS Od attosekund czy nanosekund, poprzez sekundy i minuty, godziny i dni, tygodnie i miesiące, do lat, stuleci i tysiącleci — ludzkość od początków swojego istnienia korzystała z określonych metod mierzenia czasu. Dziś, w dobie rozwiniętych technologii, mamy coraz dokładniejsze i precyzyjniejsze maszyny, ale koncept pozostaje taki sam. Jak ma się czas do osobowości? W jaki sposób osobowość istnieje na linii czasu i jak go organizuje, skoro tak naprawdę nie ma żadnego innego momentu niż teraz? W jaki sposób można zarządzać pomysłami w głowie, by linia czasu nam służyła i dawała pole do popisu? To wszystko w tym fragmencie książki. Według najbardziej oczywistych założeń czas jest konceptem intelektualnym, którego uczymy się w pierwszych latach naszego ludzkiego życia. Żaden malec nie robi nic w oparciu o inny zegar niż swój własny, biologiczny (choć i tak zegar człowieka jest o wiele większą kategorią niż tylko biologiczną). Je, kiedy chce, śpi, ile chce, nie ma jeszcze wyuczonych schematów co do tego, jak istnieć poza czasem. Wszystko dzieje się w czasie, w momencie, który jest jedynym wyznacznikiem. Systemy pamięciowe działają nieświadomie, bez

udziału przyszłości i przeszłości jako podstawy istnienia (co w przypadku dorosłych z naszej kultury może już mieć ogromne znaczenie). Ten fakt jest także bardzo kulturowy — plemię brazylijskich Indian jak Pirahã, badane przez brytyjskiego etnologa Daniela Everetta, wcale nie posiadało predykatów (słów związanych z jakimś szerszym pojęciem, na przykład widzieć jest predykatem wzroku, brzmieć predykatem słuchu, wczoraj predykatem czasu, on predykatem tożsamości itd.) czasu

i

nie

żyło

ani

antycypowaniem

przyszłości,

ani

rozpamiętywaniem przeszłości. Wszystko działo się tu i teraz, i społeczeństwo — jakby powiedział Horacy, carpe diem (chwytaj dzień) — namacalnie żyło tylko i wyłącznie w czasie. Niektóre kultury, szczególnie te bardziej religijne, są o wiele mniej nastawione na przyszłość, a bardziej na przeszłość i tradycję. Inne, rozwojowe i technologiczne, skupiają się na wdrażaniu innowacji i myślą kategoriami tego, co dopiero będzie. Tak czy inaczej, czas jest kwestią także intelektualną i istnieje w naszych głowach jako schemat nazywany linią czasu. To po niej się poruszamy, konstruując myśli, to ona staje się wyznacznikiem kierunku, w jakim idziemy. Czy można żyć poza czasem? Nie jest to kwestią mocy, ale zrozumienia tego, że my zawsze żyjemy poza czasem — to na poziomie doświadczenia pierwotnego. Obojętnie, czy ktoś opisuje wydarzenie sprzed dziesięciu lat, czy wyobraża sobie, co nastąpi za dwadzieścia, każda myśl jest myślana w momencie i każda emocja zawsze odczuwana tu i teraz. Nie ma na poziomie doświadczenia percepcyjnego czasu i dopiero wraz z przejściem na poziom interpretacji zaczynamy tworzyć idee przeszłości, przyszłości i

teraźniejszości. Nie ma tego, dopóki nie pojawią się etykiety z wtórnego poziomu doświadczenia. Ale ponieważ myślimy, elementem tego myślenia jest także istnienie w czasie — planowanie i wspominanie, a także analizowanie tego, co się aktualnie dzieje. Nie ma potrzeby starać się żyć tu i teraz, bo to jest kwestia jedynie uświadomienia sobie, że takie jest założenie — reszta to już takie zarządzanie czasem, by żyć jak najefektywniej. Każda osobowość ma swoją linię czasu, zorganizowaną poprzez określone jednostki miary. Nanosekundy będą miały mniejsze znaczenie z punktu widzenia naszych zainteresowań, ale od wyższych jednostek już zaczyna się rozumienie. Zobacz jakie. — Jeszcze jednego! — wymamrotał już dobrze wstawiony Piotrek, zwracając się do barmana na imprezie. — Piotruś, jesteś już mocno wstawiony, wystarczy na dzisiaj — ostrzegała myśląca perspektywicznie Krysia. — Nie! Jeszcze tylko jeden i idziemy do domu! — oponował. — To samo mówiłeś przed trzema wcześniejszymi kolejkami… — Nieprawda! Wiem, co mówię! — odpowiedział Piotrek. I skończyło się rano na tym samym, co zawsze — na przytulaniu się do klozetu i obietnicach, że nigdy więcej już nie wypije ani kieliszka. Na takim kacu podobne decyzje są bardziej niż zrozumiałe. Piotrek, pijąc, był w czasie — w momencie, zasocjowany z doświadczeniem i jego linia czasu nie miała żadnej szerszej perspektywy. Motywatorem do picia był pojedynczy obraz następnego

pełnego kieliszka, a nie to, co stanie się dnia następnego. Nie miał takiej perspektywy jak Krysia i nie wydłużył filmu w głowie o to, co się wydarzy dnia następnego. Gdyby to zrobił, zobaczyłby obraz z przeszłości, gdy przytulał się na kacu z ogromnym bólem głowy do klozetu, i ten obraz mógłby być wystarczającą motywacją do zaprzestania picia. Co więcej, tracąc dostęp do przeszłości, nie brał pod uwagę feedbacku i tego, co już wiedział — a elementem wiedzy (poza pierwszym razem) pijącego jest kac dnia następnego. To przez to czasem drink pozostaje drinkiem, a czasem jest o jeden drink za dużo. Sytuacja Piotrka uczy nas, w jaki sposób osoba pijąca rozumie czas — jak krótka jest jej perspektywa i jak potrafi powtarzać wielokrotnie takie samo zachowanie, chociaż przecież przeżyła je wcześniej. Tak, potrafi. Taką linię czasu będzie miał alkoholik — bez perspektywy przyszłości i tego, co się może wydarzyć. Krysia dla odmiany miała dłuższą linię czasu — zarówno jeśli chodzi o przyszłość, jak i przeszłość — bo pamiętała, co się działo w sytuacjach podobnych do tej. W tym kontekście była w roli żony — a wątpliwe jest, by wytrwała wiele lat w małżeństwie, nie podjąwszy wcześniej decyzji opartej o naprawdę długą perspektywę. Znane z komedii romantycznych spontaniczne śluby w Las Vegas, jak pokazuje praktyka, szybciej kończą się rozwodem niż doczekują długoletniego stażu. I gdy Krysia była żoną — weszła w tę osobowość przy Piotrku — myślała tymi samymi, długoterminowymi kryteriami, przez co ona sama nie piła (znając tego konsekwencje). Piotrek nie był jednak w tym momencie w jej umyśle reprezentacją męża — picie uczyniło z niego osobę pijącą (nie alkoholika, bo nie ma elementu ciągłości i systematyczności zachowania), która myślała w zupełnie inny sposób. Gdy następnego dnia podejmował decyzję na resztę życia, zarzekając się, że nigdy już

nie weźmie kieliszka do ust, opierał się na mijającym kiepskim samopoczuciu spowodowanym kacem. Mija kac, mija motywacja. Jest kac, jest decyzja — oto scenariusz łączący emocję z czasem. Co ciekawe, Piotrek był kiedyś na imprezie wakacyjnej, już po spotkaniu Krysi, i kolega poznał go z pewną bardzo atrakcyjną turystką. Atmosfera kurortu, brak konsekwencji w przyszłości, jednorazowość działania kusi wielu wczasowiczów, ale nie Piotrka. Zdawał sobie sprawę z tego, że z perspektywy utraty szczerości i otwartości z Krysią nie warto oddawać się kilkugodzinnej przyjemności. To już zupełnie inna linia czasu — daje spojrzenie z perspektywy długofalowych konsekwencji i pozwala zapobiec czemuś, czego później można żałować. Wakacyjne zdrady kończą się wraz z kresem upojnej nocy, a wtedy już inna osobowość nie daje spokoju temu, kto się jej dopuścił. Albo daje — w zależności od hierarchii wartości i sposobu myślenia człowieka. Taki romans, chwila nieuwagi, jest momentalnym i przejściowym narkotykiem, którego działanie się kończy i po którym pozostają konsekwencje. Dzięki takiemu właśnie myśleniu możemy zarówno oddawać się wspaniałym chwilom, jak i psuć sobie perspektywę na przyszłość; jak zawsze wybierzesz najmądrzej, jak potrafisz. Ta wiedza ma Ci pomóc zbudować mądrą linię czasu i ustrzec się przed ewentualnymi błędami. Każda osobowość, poza podziałem na linie czasu te w czasie i te na czasie (zwane także przez czas, czyli z dłuższą perspektywą ciągłości), żyje także według określonych jednostek czasu, które można określić. Jeśli za przykład weźmiemy muzułmanina, to żyje on: w kategoriach godzinnych — powinien się modlić pięć razy o określonych porach dnia; w kategoriach tygodniowych — powinien w piątek iść do

meczetu; w ciągu miesiąca mogą się pojawić określone czasowo inne wydarzenia (na przykład ramadan). Na jeszcze ogólniejszym mierniku, liczonym w latach, w ważnych momentach w życiu — podczas małżeństwa, pogrzebu, religia także towarzyszy muzułmaninowi. Z punktu widzenia nawet linii czasu całego życia osobowość ta powinna minimum raz w życiu odbyć pielgrzymkę do Mekki. Jak widzisz, osobowość jest umieszczona na linii czasu w oparciu o różne, mniejsze (na przykład dzienne) i większe (na przykład roczne) jednostki. Czy podobnie będzie funkcjonował pracownik, który od poniedziałku do piątku akceptuje swoją rolę, ale już w czasie weekendu pracownikiem wcale być nie chce? Jakiś czas temu prowadziłem w weekend szkolenie dla załogi, która została niejako przymusowo wysłana na seminarium. Zacząłem od tego, że pewnie woleliby być w tym czasie w domu, że ktoś im kazał jechać na szkolenie… I to było potwierdzenie tego, że oni w czasie weekendu wcale pracownikami być nie chcieli, a na szkolenie została wysłana osobowość pracownika właśnie — można było ubrać to w rozwój osobisty, zrobić, co należało pod kątem merytorycznym, ale nie zabierać domownikowi jego czasu, na który tak czekał. Dlatego zaraz po tym wstępie zapytałem, czy dadzą mi piętnaście minut, bym przekonał ich jako domowników, że ten weekend będzie dużo lepszy niż zwykle. I je dostałem, bo gdy rozumiesz te precyzyjne mechanizmy, możesz je efektywnie wykorzystywać, by wszyscy skorzystali. Oni mieli być wyszkoleni, a ja miałem przeprowadzić szkolenie. I wspaniale było to zrobić z ich motywacją i chęcią. Sposób rozumienia linii czasu jako wyznacznika dla działania (włączania i wyłączania) osobowości sprowadza się do kalibracji zależności tego,

kiedy kto kim jest. Kiedy, czyli na przykład wieczorem w weekend, w rolę kogo się wchodzi? W jaką rolę wejdzie człowiek? Może być to imprezowicz — gdy zbliża się odpowiednia godzina, coraz intensywniej planuje wieczorny wypad; a gdyby te chwile miał spędzać sam w domu, to poprzez tę osobowość (wymagającą zachowań „imprezowych”) mógłby mieć do siebie pretensje. Ponieważ czas wpływa na sposób odbierania rzeczywistości, wyobraź sobie taką sytuację: jest południe, dzwoni telefon, mąż go odbiera i rozmawia. Żona nawet nie zwraca na to uwagi, bo to zapewne ktoś z pracy. Ta sama sytuacja, ale po południu, około 18.00. Żona tym razem zwraca uwagę, sądząc, że pewnie dzwoni ktoś znajomy — a ta osobowość interesuje ją bardziej niż kontrahenci. I jeszcze trzeci raz, ale tym razem około 23.00. Mąż odbiera, a żona wchodzi w stan o wiele większej uwagi niż wcześniej. Tym razem sądzi, że dzwoni jakaś kobieta — a skoro tak, to jej aktualne myśli podpowiada lęk. Jest tak precyzyjnie zaprogramowana, że wchodzi w lęk tylko o określonej porze, tak jakby sam fakt dzwoniącego telefonu był każdorazowo inny. Nie jest, zmienia się jedynie „kiedy”, ale do niego jest dołączone inne — „kto”. I tym samym jej interpretacje, które pociągają za sobą zachowania, są zupełnie różne. W różnych momentach jesteśmy różni — tak brzmiałby komentarz, z odpowiednią oczywiście dozą dystansu do „bycia kimś” (bo to jedynie wyznacznik naszego terytorium, który jest środkiem do rozumienia, a nie kategoryzowania ludzi). Czasem ta linia czasu trwale łączy się z osobowością i wtedy, zafiksowana, staje się scenariuszem — jednym schematem, który opisuje tak naprawdę dwa niezależne. Zauważenie takiej zależności pozwoli Ci przestać być kimś w permanentny sposób, co ułatwi rozdzielenie dwóch pojęć, by prowadzić do większej

elastyczności. Najbardziej zafiksowane scenariusze na linii czasu pochodzą z historii kolektywnych i noszą zbiorczą nazwę okresów życia — wieku. Potem się okazuje, że gdy jest to dziecko, to nie należy go słuchać, bo wraz z rybami głosu nie ma, gdy dorosły, to musi się zajmować poważnymi rzeczami, a stary ma być chorowity i trzeba się nim opiekować. Poprzez tak duże osobowości kolektywne etykietuje się ludzi i osądza ich nie według tego, co jest rzeczywiste, ale tego, co mówi etykieta. Czy to jest niesprawiedliwe? Nie, to tylko informacja. Mając ją, na pewno stajesz się bardziej uspołeczniony, bo rozumiesz, jak myślą inni. Mając tę wiedzę, możesz również pamiętać, że etykieta ma w sobie zawsze generalizacje i zniekształcenia, które stanowią wielką obudowę jednostkowej informacji. Pozostają także, czemu dałem wyraz w pierwszym rozdziale, kwestie znajdujące się poza nasza wiedzą — to, że linia czasu biologicznego życia (liczona od urodzenia do śmierci) wcale nie musi być jedyną, jaka istnieje. Miliardy ludzi na świecie wierzą w życie po śmierci i w ten czy inny sposób ludzie wychodzą poza ograniczenia, jakie narzuca nam życie ciała. Jakbyś żył, gdybyś miał dłuższe i szersze spektrum swojej linii czasu? Czy miałbyś jeszcze większą motywację, by załatwiać wszystkie należne sprawy od razu? Czy inaczej prowadziłbyś biznes? Szwajcarski producent uznanej marki zegarków Patek Philippe reklamuje swoje produkty hasłem: Nigdy nie jesteś właścicielem Patka Phillippe’a, przechowujesz go jedynie dla następnego pokolenia. Linia czasu autora tego hasła szła dalej niż jego własne życie, co jest wymogiem dla konstrukcji światowych potęg. Mimo że w dobie globalnej wioski wszystkie procesy społeczne przyśpieszają, wciąż potrzeba więcej niż „chwili”, by zbudować światowy koncern. A czasem potrzeba nieco więcej niż jednej książki, by zbudować naprawdę

szczęśliwe życie — pomyśl o tym, zanim weźmiesz się za pracę nad sobą z większym zapałem! Żadne kolektywne ograniczenie nie powinno zabierać żadnemu nieświadomemu tego jeszcze geniuszowi możliwości zmiany jednego przekonania na inne, które jako bardziej korzystne zmienia w sposób szybszy lub mniej bezpośredni losy planety. Odpowiedzialność każdego z nas za swój sposób myślenia jest wystarczająca, by każdy inny człowiek mógł to zobaczyć, zmodelować i się nauczyć.

INNI — Ależ to kwoka jest, niech ją! — zirytowana Krysia skarżyła się Beacie podczas jednego z tak zwanych babskich spotkań. — O co jej chodzi? — Nie wiem, po prostu sama nie ma faceta i szuka okazji, by podebrać czyjegoś — komentowała, w zgodzie ze swoimi teoriami, koleżanka. — Wyraźnie podrywa mojego mężczyznę, zamiast zabrać się za jakiegoś, który nie ma kobiety. To nie fair! — Wiesz, ja bym tak nigdy nie mogła, jest tylu wolnych facetów, którzy tylko marzą o spotkaniu odpowiedniej kobiety… Mój brat na przykład… Ale to niestety mój brat! — Twój brat jest inteligentny i przystojny, jakim cudem nie znalazł sobie jeszcze żadnej dziewczyny? — Żebyś ty wiedziała, jakie on ma wymagania… Jaka się pojawi, zawsze jest z nią coś nie tak — a to za duże stopy, a to wredny charakter, a to spóźnialska… Chyba szuka ideału… — I co, pewnie go nigdy nie znajdzie?

— Nie ma ideałów, ale on uważa, że w końcu trafi na kogoś takiego, kto spełni te wszystkie wymagania. — Oj, to chyba długo będzie sam… — skomentowała Krysia. — Chyba tak… — odpowiedziała Beata. Osobowość zawsze istnieje w połączeniu z innymi, a zatem: „ja” - „z kim”. Tak powstaje jeden z najistotniejszych dla naszego życia scenariuszy, zwany relacją. Ten zestaw mechanizmów definiujących związki międzyludzkie wyznacza standardy i reguły komunikacji w rodzinie, szkole, grupie społecznej itd. Gdy zgłębiasz te mechanizmy, stajesz się świadomy powtarzających się wzorców i zaczynasz nimi zarządzać, zamiast pozwalać, by one zarządzały Tobą. Brat Beaty, jeśli prześledzić jej słowa, miał określone oczekiwania w stosunku do kobiet i spodziewał się, że znajdzie ideał. Istnienie ideału od strony struktury mentalnej polega na stworzeniu obrazu osoby (tak naprawdę całego filmu) i połączeniu go z określonymi cechami, o jakich mówiliśmy wcześniej — z zachowaniami, wartościami, linią czasu, określonymi przekonaniami i całą, komplementarną osobowością. Ten ideał staje się wartością i obiektem pożądania, stanowi wzorzec tego, co rzekomo najlepsze. Każda dziewczyna, na którą brat Beaty patrzy, przechodzi przez ten zestaw filtrów i albo w ogóle nie spełnia oczekiwań, albo częściowo, albo całkowicie (choć im bardziej wygórowane wymagania, tym trudniej je spełnić). Anegdota głosi, że pewien mężczyzna wyjechał na poszukiwania idealnej kobiety. Mijały lata, a on ciągle jej szukał. Aż pewnego dnia wrócił do domu — wszyscy czekali z ogromną ciekawością, kim jest ta idealna kobieta. Ale on był sam… Szukała idealnego mężczyzny —

odpowiedział, zdając sobie sprawę z pułapki swoich oczekiwań. I zrozumiał dopiero wtedy, że idealne nie jest prawdziwe, a tylko wymyślone. Poznał wreszcie kobietę, która spełniała pewne kryteria, dla niego ważne, a reszty po prostu wzajemnie się uczyli. Okazało się, że nie idealne jest prawdziwe, ale prawdziwe jest idealne. Osobowości, które są częścią mechanizmów relacyjnych, zawsze występują w parach. Rodzice i dziecko — nie ma jednego bez drugiego. Rodzeństwo — brat i siostra, dwie siostry lub dwaj bracia. Ofiara i kat. Mąż i żona. Uciekający i goniący. Dający i biorący. Kochanek i kochanka. Partner i partnerka. Dziadkowie i wnuczęta. Najważniejszy filtr w tym momencie do zapamiętania — gdy rozpoznasz jedną osobowość, od razu zapytaj siebie, z kim tworzy mechanizmy. Poznanie tego

fragmentu

usuniętego,

dla

mówiącego

najczęściej

nieświadomego, daje Ci do ręki informację, która najwięcej zmieni i jest kluczowym elementem. Popatrz sam: •

Mam problem z moją mamą — masz do czynienia z osobowością syna, która jest o wiele mniej elastyczna niż dorosły człowiek, który to powiedział — i jeśli w nią wchodzi, za każdym razem, gdy myśli o matce, jest o wiele młodszy (bo jest w regresji wieku), więc inaczej myśli; ma dostęp do mniejszej ilości zasobów; reaguje na instytucję matki, nie na osobę, przez co odnosi się do schematu jako takiego, a nie indywidualnej sytuacji. Gdyby patrzył nie na matkę, ale na człowieka, byłby o wiele bardziej elastyczny i potrafił zrobić więcej.

•

Żona mówi, że… — tym razem osobowość męża, która odbiera słowa

żony.

Czy

interpretowania

one

tego

mogą

przez

się

różnić

mężczyznę?

od

sposobu

Oczywiście

—

wystarczy przekonanie Należy traktować żonę jak świętą i konsekwencje gotowe. •

Jej chłopak… — od razu słyszysz także „jego dziewczyna”. Masz do czynienia z zestawem mechanizmów łączących dwoje ludzi. Czy grają inne role jako chłopak i dziewczyna niż na przykład jako mąż i żona? Pewnie! Mogą mieć inne linie czasu — chłopak z dziewczyną w jednostkach tygodniowych, miesięcznych, a małżeństwo w kategoriach lat i całego życia. Czy mogą się różnić w kwestii aktywności i wartości? Tak — chłopak i dziewczyna

kierują

się

dobrą

zabawą,

a

małżeństwo

odpowiedzialnością i miłością. Chłopak i dziewczyna mają w porównaniu do małżeństwa zdecydowanie mniej aktywności wspólnych. To są zupełnie różne osobowości. •

Gdy jestem z kobietami, to się stresuję… — należy pracować nad tym, co sądzi o sobie jako mężczyźnie. Osobowość kobiety wiąże się w jego przypadku z byciem mężczyzną, więc pytanie, kim jest jego tożsamość mężczyzny, skoro stresuje się przy kobietach. Na pewno nie jest synem — chyba że założylibyśmy, że jako syn cały czas się stresował przy matce, ale to nieprawdopodobne.

•

Chcę przekonać córkę, że… — czy gdyby nie startował z perspektywy ojca, też chciałby ją przekonać? A gdyby był jej koleżanką, jak zmieniłaby się jego ocena sytuacji? A z punktu widzenia jej chłopaka? I tak dalej.

Każda osobowość ma, o czym przeczytałeś wyżej, swój własny świat przekonań

i

wartości, który

wpływa

na

sposób

rozumienia

rzeczywistości. I by w tę osobowość wejść, jednym z możliwych czynników jest występowanie innej osobowości, z którą ta pierwsza

jest w jakiś sposób związana. Sposób związania to element wspólny, który łączy te dwie strony. Jakie to łączniki? By jakikolwiek mechanizm powstał, potrzebne są dwie strony — i ta wzajemna relacja jest zawsze na czymś oparta. Ceł to jeden z wielu takich czynników. Dwa polskie zespoły kibiców są przeciwko sobie, bo mimo że cel jest taki sam — zwycięstwo — to ważny okazuje się jeszcze czynnik osobowościowy, czyli kto wygrywa. Ci sami, chętni do potyczek kibice mogą się zjednoczyć, gdy reprezentacja Polski gra z sąsiadującym krajem (na przykład Niemcami). Pójdźmy dalej: będą nawet kibicować Niemcom, gdy Europa stanie do walki z Ameryką Południową itd. Cel, gdy odpowiednio skonstruowany, staje się podstawą funkcjonowania mechanizmu relacji, a nade wszystko wpływa na jakość jego realizowania. Jeśli celem jest dobro związku, para zrezygnuje z indywidualnej walki o rację i to, kto wygrał kłótnię, w ogóle nie będzie przedmiotem myślenia. Natomiast w przypadku indywidualnego celu każdego z małżonków kłótnia może się przedłużać właśnie ze względu na chęć postawienia na swoim. Ustalenie celu, szczególnie na poziomie wyższych wartości, pozwala wyjść ponad indywidualne mechanizmy osobowościowe i zrezygnować z siebie (tego nieprawdziwego, negatywnego siebie) na rzecz ważniejszych idei. Ponieważ ludzie nieświadomie bardzo łączą się poprzez wspólne cele, wiele relacji może być na nich opartych — małżeństwo powstaje ze względu na chęć wychowania dziecka, gang chce zarabiać pieniądze, a drużyna kanadyjskich hokeistów pragnie wygrać mecz. Kalibrujemy te cele błyskawicznie, bo samo spojrzenie na śpieszącego się człowieka na ulicy już daje nam wiele informacji (chce gdzieś zdążyć na czas), podobnie jak biegającego człowieka z dużą nadwagą (chce być szczuplejszy). Dlatego gdy obserwujesz mechanizmy zachodzące

między dwojgiem ludzi, będziesz w stanie określić cel, który jest łącznikiem ich relacji — kiedy w kłótni odkryjesz chęć odniesienia zwycięstwa (racja ma to do siebie, że gdy jedna strona ma rację, druga ją traci; racja to relacja przegranego i wygranego); podczas jazdy na nartach poczujesz przyjemność albo wywołane zostaną w Tobie silne emocje; w rozmowie mamy i córki nastąpi ustalenie zasad wspólnego przebywania w domu. Cele spajają ludzi, co ciekawe, zarówno łącząco, jak i rozdzielająco. Kibice tej samej drużyny są spojeni poprzez połączenie energii wspierania swoich zawodników; drużyna przeciwna również jest spojona, ale rozdzielająco — bo łączy ich z przeciwnikami brak zgody. Tak więc nawet stanie po dwóch stronach barykady powoduje powstanie mechanizmu, a czy jest to zgoda, czy jej brak, nie ma znaczenia dla samego faktu wystąpienia mechanizmu, zmienia się tylko jego znacznik (z pozytywnego na negatywny — łączy nas zgoda albo jej brak, ale istnieje relacja). Powiedz mi, jakim celem się kierujesz, a powiem Ci, jak to wpływa na relację z drugą stroną. Obok celu także zjawisko balansu energetycznego będzie miało ogromny wpływ na to, jak ludzie się dobierają, a potem — jak wyglądają ich wzajemne relacje. W TyMyśl (Onepress, wydanie II) opisywałem różnice między energią intelektu, serca i seksualną, a także męską i kobiecą. Relacja jako taka dąży do balansu i wszelkie ekstrema z którejkolwiek ze stron będą gaszone przez drugą, co oczywiście spowoduje powstawanie wielu fascynujących mechanizmów. — Odezwij się wreszcie! Już trzy godziny mnie ignorujesz, nic nie mówiąc — krzyczał Piotrek, a Krysia nic nie odpowiadała — zacznij wreszcie normalnie się zachowywać! Ile razy można wchodzić w takie

zachowania, kiedy wystarczyłoby po prostu po wymianie kilku zdań iść do przodu i zostawić kłótnie za sobą! Przestań to podsycać! W końcu nic nie zrobiłem… Krysia nie reagowała i w tym szaleństwie była metoda. Nieświadomie wiedziała, że Piotr nie znosi jej zamykania się w sobie po ostrzejszych wymianach zdań i będzie dążył do zażegnania konfliktu, bo wcześniej czy później poczuje się winny. Tym samym mogła sobie powiedzieć, że to on poprzez dążenie do zgody pokaże, że się mylił (taka zniekształcona forma obwiniania partnera). To był jej fragment, ale musiała być też strona Piotra — on uważał, że gdy druga strona reaguje negatywnym zachowaniem, to znaczy że zawinił on. W dzieciństwie słyszał wielokrotnie od matki, że prawdziwy mężczyzna czuje się zawsze odpowiedzialny za kobietę, i od tamtej pory nie zweryfikował tego schematu… że odpowiedzialność to nie poczucie winy… że odpowiedzialnym jest się za swoje myślenie, a nie myślenie matki (szczególnie gdy jest akurat teraz niekorzystne)… że odpowiedzialność to nie tylko działanie, ale również celowe zaniechanie. To przekonanie Piotrka kierunkowało jego działanie i nawykowe dążenie do zgody, tak by o sobie mógł powiedzieć, że jest odpowiedzialnym mężczyzną. A Krysia była świetnym balansem dla tego przekonania, bo pokazywała swoim zachowaniem jego nieprawdziwość i tym samym motywowała do zmiany. Skoro odpowiedzialność ma polegać na wybieraniu nie tego, co autentycznie działa (a co za tym idzie — pomaga), ale sztucznej zasady, to Piotr zostanie skonfrontowany z rzeczywistą sytuacją i będzie miał szansę sprawdzić, czy przekonanie jest prawdziwe. Póki tego nie zrobi, jedno i drugie znajdzie wyjście z sytuacji kłótni: Krysia się obrazi i zamilknie, co wywoła u Piotrka motywację do działania, w którego wyniku Krysia ustąpi, bo skończy się

na jej przeproszeniu. Czy można by zrobić to inaczej? Gdyby Piotr nie czul się winny, nie zabiegałby w tak „proszący” sposób o względy Krysi, nawet nie chodziłoby o to, a o coś ważniejszego, na przykład o dobro związku. Krysia milczałaby tylko do momentu, kiedy odkryłaby, że jej zachowanie nic nie dawało… Ale dopóki daje, dopóty ma rację bytu i jest sensowne. — Już nie mogę! Nie daję rady! Niech to szlag trafi! — Piotrek teraz już wrzeszczał, aż w końcu wziął do ręki pilot od telewizora i rzucił nim o ścianę. Pilot się rozbił, a Krysia nagle zaczęła się trząść i płakać. Zmieniła posturę, weszła w regresję wieku i szlochała dalej. Piotra absolutnie wybiło to ze stanu, w jakim się znajdował. — Ale o co chodzi? Kochanie, co się dzieje? Co się dzieje? — już był przy niej i starał się uspokoić… Piotr nie wiedział, że odkrył coś nowego — okazało się, że Krysia miała kotwicę z przeszłości i na podniesiony głos reagowała lękiem. Taka eskalacja emocji przesunęła zainteresowanie Piotra z kłótni na autentyczne pomaganie i teraz, mimo że Krysia go odpychała i mocno płakała, był przy niej i się nią zajmował. Doszedł do takiego punktu, gdzie walka o swoje nie miała już znaczenia, i już wiedział, co miał zrobić — miał ją uspokoić i zrobił to doskonałe. W innej konfiguracji mogliby jeszcze pójść do łóżka i kochać się namiętnie, a seks byłby wtedy metodą na wyjście z konfliktu. Z czasem, gdyby zachowanie się powtarzało, mogłoby się okazać, że trzeba się pokłócić, by mieć powód pójścia do łóżka. To tylko jedna z bardzo wielu możliwych konfiguracji. I tak gdy ona płakała, on uspokajał, gdy on koniecznie chciał coś osiągnąć, ona była oporna (pokazując, że nie tędy droga). To wszystko

w związku z ideą balansu — druga strona pokazuje nam zawsze nasze ekstrema i pomaga wrócić do centrum, do punktu integracji. Męskość, ta dająca i zdobywająca, stanowi jedno z ekstremów. Kobiecość, przyjmująca i ulegająca, drugie. Jedno i drugie się przyciąga, ze względów konieczności życiowej — te jednostki, które są najbardziej mobilne, są w stanie najwięcej osiągnąć. Przyciąga się także, bo każde odejście od punktu środka w jakąkolwiek ze stron powoduje zniekształcenie obrazu Prawdy. I dlatego pojawia się przeciwwaga, która pozwala wrócić do balansu. Ludzie nazywają te przeciwwagi czasem pechem, czasem tragediami albo krzywdami, ale tak naprawdę są to tylko zdarzenia wyrównujące energie, które zaburzył umysł. I pozwalają na powrót do rzeczywistości i do tego, co w tej książce nazywamy byciem sobą. Stąd też ciągle wchodzimy w relacje z innymi, czy to dłuższe, czy krótsze, w których blokujemy przepływ szczęścia tylko naszymi myślami — a jeśli nie, to płyniemy z flow i nie ma żadnego oporu. Prawdziwy, w tej opowieści wyidealizowany dzień wygląda tak, że nie dzieje się nic złego, nic, co wytrąca Cię z równowagi (o niej właśnie mówiliśmy, używając słów centrum i punkt środka jako zamienników), i wszystko płynie, a Ty wraz z tym. Inny prawdziwy dzień, idealny nieco inaczej, wygląda tak, że ze względu na określone, nieprawdziwe myśli wchodzimy w jakieś stany, które blokują przepływ. Masz więc wzorzec — uczysz się właśnie po to pływać w tym flow, by z czasem tych blokad było coraz mniej. I tak — w najbardziej typowym przykładzie — dominujący dyrektor firmy chce mieć w domu spokojną, kobiecą żonę, która ukoi jego męskość i da ulgę dla stresu po całym dniu dowodzenia. Tam, gdzie on prowadzi, ona podąża, a tam, gdzie podąża ona, prowadzi on. Bardzo stratne

byłoby dążenie do bycia tylko męskim albo tylko kobiecym — jest, jak widzisz, tak wiele pod spodem, że poznanie yin i yang to jeden z wielu etapów, za którym czekają następne przygody. Podobnie w przypadku energii intelektualnej, serca i seksualnej: bardzo różnie będą się uczyć życia osoby z dominującym rozwojem którejś z nich. Intelekt pozwoli na zdystansowane spojrzenie na rzeczywistość, ale nie na przeżywanie ciałem tak bardzo jak seks. Para dobierająca się pod kątem intelektualnym w zakresie swoich światów będzie się doskonale rozumieć, podobnie jak w związku opartym mniej na głębokich intelektualnie rozmowach, a bardziej na przeżyciach emocjonalnych. Różnice między dwoma światami, oczywiste i pewne, zaczną się balansować wraz z upływem czasu — wszelkie dysproporcje zostaną albo zniwelowane, albo stworzone zostaną systemy ich obchodzenia — na przykład w przypadku kłótni ona wychodzi, a on się martwi, co się dzieje, i po jakimś czasie, zestresowany, do niej dzwoni. Ona wraca i wszystko się uspokaja, aż do następnego razu… Mechanizm ma tylko jedno zadanie — działać. Ale gdy zostanie zakwestionowany, wtedy wychodzi się z niego bardziej doświadczonym i spokojniejszym. Gdy bita kobieta toleruje agresywne zachowania swojego partnera, uczy jego podświadomość, że to, co robi, działa. To nie jest w ogóle kwestia moralności i dobra czy zła, bo rozmawiamy o amoralnych procesach poznawczo-neurologicznych, których zadaniem jest po prostu funkcjonować. Jego zachowania z punktu widzenia prawnego (a więc społecznego) są niedozwolone i sankcjonowane, z punktu widzenia duchowego po prostu są, intelektualnie on uważa je za sensowne i potrzebne (inaczej by tego nie robił). Ona zupełnie odwrotnie, ale emocjonalnie wysyła mu sprzeczne sygnały; mówi, że to

złe, ale nie podejmuje żadnych działań, by zmienić swoją sytuację. To zamyka mechanizm, bo sprawca nie ma szans dowiedzieć się od niej, że to, co robi, nie działa — przynajmniej w sposób na tyle spójny, by do niego dotarło. A jeśli nie dotrze, może odejść od partnera i sprawa dla niej (i dla niego — z nią) będzie zamknięta. Ten mechanizm, zwany relacją ofiary i kata, zawsze sprowadza się do jednego — ofiara tak naprawdę jest katem samej siebie, a kat ofiarą samego siebie. Jedna i druga strona jest sobie potrzebna, by powrócić do równowagi. Poza tym przykładem są też inne — jeśli kiedykolwiek obwiniałeś drugą stronę

za

swoje

podświadomości,

emocje,

pokazując

stawałeś sobie

się

samemu

ofiarą swoją

dla

swojej

bezradność

(oczywistą konsekwencję braku odpowiedzialności). To, kontynuując, jest katowanie swojej niezależności, siły i odwagi do zmiany, z którymi każdy z nas się urodził i nimi dysponuje. Gdy więc, bogatszy o tę wiedzę, przestajesz postrzegać siebie w kategoriach ofiary (skrzywdzili mnie), automatycznie przestajesz katować drugą stronę. Powrót odpowiedzialności do Ciebie rozpuszcza mechanizm i teraz, z centrum, przestajesz katować siebie, przestając katować innych. To wybór trzeciej drogi, gdy nie ma ani czarnego, ani białego i oba ekstrema są anihilowane. Czy są inne mechanizmy związkowe powiązane z energiami? Uleganie i naciskanie — to kolejny popularny — gdy jedna ze stron wie, że poprzez odpowiednią systematyczność w wywieraniu presji wcześniej czy później druga strona ustąpi. Atakowanie i przepraszanie — następujące sekwencyjnie, gdy jedna ze stron atakuje drugą po to, by ją po chwili przeprosić, co generuje jakiś wtórny zysk — potrafię się przyznać do błędu, zobacz, jaki jestem dobry itd. Dawanie jako branie — ktoś daje prezent i oczekuje na wdzięczność, jest to więc forma

pewnej warunkowej wymiany. Zachowywanie się jak dziecko, tak by druga strona stała się opiekuńcza i zajęła osobowością dziecka. Spełnianie wszelkich zachcianek (również tych, których spełniać nie ma się ochoty), by zdobyć akceptację drugiej strony. Pamiętaj, że masz do czynienia z bardzo złożonym, żywym systemem, który ciągle się zmienia. Obserwuj uważnie powtarzające się wzorce, by odkrywać istniejące mechanizmy, a tym samym móc je zmieniać. Innymi mechanizmami łączącymi jednostki w relacjach są łączniki społeczne. Podstawową komórką społeczną w naszej kulturze pozostaje rodzina i w jej zakresie występują różni gracze — musi być przynajmniej mąż i żona i tutaj nie ma jeszcze mowy o łączniku dodatkowym, biologicznym, który pojawi się wraz z narodzinami dziecka. Wtedy z dwójki robi się trójka, co daje jeszcze więcej możliwych konfiguracji. Jakiś czas temu przysłano do mnie na terapię ojca rodziny (umówimy się na imię Krzysiek), który miał problemy z alkoholem i z atakami agresji. Dostałem wcześniej mail od jego syna, Marcina (również zmienione imię, ze względu na ekologię), który opisał cały wielki zestaw negatywnych zachowań przedstawiających ojca jako potwora. Byłem zdziwiony, nawet bez czytania tej wiadomości, bo Krzysiek był u mnie wcześniej na kursach i nie zaobserwowałem tego, o czym pisał syn. Do firmy dzwoniła też żona, która podobnym, bardzo negatywnym tonem wypowiadała się o swoim mężu. I to była pierwsza rzecz — czy przypadkiem nie jest to problem rodziny z ojcem, a nie ojca z rodziną. Przyjechał, zaczął opowiadać, wszystko było klarowne i jasne Zlikwidowaliśmy pretensje do innych, ustaliliśmy warunki na przyszłość, poszło dobrze. Po jakimś czasie syn zaczął pisać ze złością i

pretensjami, że ojciec wrócił do tego, co się działo wcześniej. Wtedy dopiero przeczytałem jego maile po raz kolejny i zacząłem widzieć obraz całego systemu, a nie tylko pojedynczych elementów. W rodzinie było czterech graczy — dwoje dzieci, ojciec i mama. Ojciec miał trzy zasadnicze osobowości — ojca, męża i szefa firmy. Firmą zajmowała się cała rodzina. Ojciec był krytykowany przez dzieci (szczególnie syna) jako zły ojciec, przez żonę jako zły mąż i przez nich wszystkich jako zły szef. Pracując tylko z nim, nie wiedziałem, że cała odpowiedzialność według pozostałych członków rodziny spoczywała na ojcu — inni gracze nie widzieli w swoich działaniach niczego, co powodowałoby jego zachowania. Wymagałoby zupełnie innego spojrzenia i innych umiejętności ze strony ojca, by zmienić cały system. Z mojej strony zaś potrzebna była inna praca (poza indywidualną także systemowa), by osiągnąć upragniony efekt. Zorientowawszy się, że ojciec został także namówiony przez rodzinę, by przyjechał i rozwiązał u mnie swoje problemy, wiedziałem już, że potrzebny jest kolejny etap pracy — tym razem z udziałem pozostałych członków rodziny, co też się stało. Im więcej graczy, tym więcej wariacji — a im więcej wiedzy, tym więcej widzisz, a tym samym możesz więcej zrobić. Jak przyciągają się ludzie i w jaki sposób pod kątem energetycznym się dobierają? Istnieją dwa rozróżnienia, które warto poznać — to, co komuś się wydaje, że jest potrzebne, i to, co się dzieje naprawdę. Jednym z takich przykładów jest typowy ideał kobiety w oczach mężczyzny — podoba mu się to, co wyuczone z mediów, ale żyje z zupełnie kimś innym. Życie nie jest fantazją umysłu, ale jest fantazją samą w sobie. Dlatego mentalny obraz tego, co rzekomo jest atrakcyjne,

nie

musi

być

wcale

związany

z

indywidualnymi

preferencjami, nade wszystko związkowymi. Filtrowanie partnera pod

kątem krótkiej linii czasu wygląda zupełnie inaczej niż planowanie wspólnego życia — i o ile weekendowe zabawy i wakacyjne romanse będą głównie wybierane energią seksualną (która ma zupełnie inne cele), o tyle do małżeństw włączone już będą serce i intelekt. Późniejsza transformacja tych energii także może zajść — poznają się poprzez łóżko, w którym przeżywają tak głębokie uniesienia, że postanawiają na tym zbudować związek. Ale to nie znaczy, że budują związek na seksie, ale na tym, co ten seks daje. By w ogóle uznać, że seks jest udany, potrzeba o wiele głębszego uniesienia niż to przeżyte podczas godzinnego wypadu do prostytutki, które ma dać chwilową ulgę (co nie znaczy, że takie uniesienie nie jest możliwe — ogromna liczba prostytutek wyjdzie z zawodu właśnie za sprawą klienta, z którym się zwiąże w jakiś sposób). Zarówno środowisko, jak i dostępna linia czasu wyznaczą możliwe scenariusze, według których ludzie będą się poruszać. Gdy skupienie mężczyzny na plaży na półnagich ciałach daje mu dostęp tylko do powierzchni, trudno się spodziewać, by na tej powierzchni było budowane coś więcej. Ale to nie znaczy, że później nie zostanie. Po to się robi atrakcyjne wystawy, by klient zechciał wejść do sklepu. Ponieważ filtrowanie następuje ciągle — nie ma czegoś takiego jak okres niemyślenia (bo jedynie myślą możemy stwierdzić, że nie myśleliśmy przez jakiś czas) — każdy postrzegany obiekt wpada w określone kategorie. Ulicą idzie kobieta, widzi mężczyznę ubranego w garnitur i ocenia jego sposób chodzenia. Idzie pewnym krokiem — umysł zniekształca to na poziom tożsamości (skoro idzie pewnie, to znaczy, że on cały jest pewny). Ma garnitur — dba o siebie i ma pieniądze — co od razu pozwala fantazjować o zupełnie innych liniach czasu. Skoro dba o siebie — proces projekcji idzie dalej — to dba też o

innych. Skoro ma pieniądze, to zapewnia poczucie bezpieczeństwa. Czy tak oto w umyśle powstaje obraz ciastka do schrupania, czy raczej pewnego kandydata na relację bardziej długoterminową? Kolejnym krokiem, opisywanym właśnie w tym rozdziale, jest zadanie sobie pytania — skoro oni są tacy, to jaki ja mam się stać dla nich? I nagle ona, gdy po sprowokowanej rozmowie pełnej uśmiechów umawia się z nim na randkę, mimo że mężczyzna bardzo jej się podoba, lekko przesuwa jego zachowania seksualne na później. Nie chce być postrzegana jako łatwa, bo osobowość łatwej nie jest dla kandydata partnerką na dłużej. Robi się więc „trudna”, tylko dlatego, że chce, by on postrzegał ją tak, jak ona postrzega jego — jako partnerkę na dłużej. W innej konfiguracji: biegnie ten sam chłopak w zwykłym dresie przez park i słucha w radiu dobrej, zabawnej audycji. Patrzy na niego kobieta i również rozpoczyna proces filtrowania — taki sam procesowo jak wcześniej, ale inny zawartością. Skoro biega, to jest wysportowany, a więc ma ładne ciało. Skoro się uśmiecha, to jest fajny. Fajny gość z ładnym ciałem — to uproszczona definicja „ciastka”. Umawiają się więc na randkę, on dodatkowo mówi, że jest z innego miasta i przyjechał tu tylko w interesach. Idą razem do jej mieszkania, by przetłumaczyć emocje na zachowania. Tym razem, gdy powstało w jej głowie jego „ja”, ona zadała sobie pytanie — kim ja mam się stać przy kimś takim? Kimś, kto ma inną linię czasu i terytorium, gdzie może ich połączyć związek krótki, ale za to intensywny? Intensywność nie wynika jedynie z tego, jakie emocje czują, ale także z tego, że nie ma między nimi innych łączników niż metodologiczny (czyli „jak”; będzie o tym więcej w kolejnych rozdziałach). Nie łączy ich bowiem linia czasu na dłużej,

ona nie widzi ich przyszłości dalej niż w kolejny dzień — to nie generuje pojęcia kandydatki na żonę. Brak wspólnego terytorium nie rysuje obrazów dzielonej sypialni w ich nowym domu. Energia seksualna, której głównym generatorem jest ciało, kanalizuje formę poznania się do poznawania ciała, a zatrzymanie się na jego poziomie blokuje pójście dalej, w świat głębszych wartości, a co za tym idzie, silniejszych doznań. Orgazm ciała będzie dlatego zupełnie inny niż orgazm „duszy” — czytaj: doznania będą zupełnie inne. Te przykłady są po to, byśmy dogłębnie poznali schemat: ja - inni. Poprzez tworzenie siebie, swojej osobowości jesteśmy zdani na intelektualne przyciąganie podobnych do nas osób — stąd jeśli chodzisz do kościoła, możesz się spodziewać tam ludzi podobnych do siebie pod kątem pewnych schematów myślenia. Zawieramy z innymi raportem niepisane sojusze i tworzymy grupy, których rdzeniem jest standaryzacja myślenia w określonych schematach, co z kolei tworzy kolektywny sens (wypadek samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem w kwietniu 2010 roku miał zupełnie inny wydźwięk dla Polaków niż dla pozostałych Europejczyków; był inaczej postrzegany przez młodsze pokolenie niż przez starsze; pokazał wiele przekonań historycznych kolektywu, takich jak na przykład „męczeńska śmierć”, o których czytało się w lekturach z doby romantyzmu itd.). I dlatego właśnie stworzenie osobowości prowadzi do tworzenia grup, w których podobnych tożsamości jest więcej. To tylko jeden poziom — w uproszczeniu: podobne przyciąga podobne. Jest jeszcze drugi, który musi go balansować. Gdyby wszyscy byli tacy sami, nie było możliwości wzrostu, którego warunkiem jest inność i różnorodność. I oczywiście kontrast. O ile tworzenie grup jest związane z działalnością od — broniącą się przed zmianami, by poprzez podobieństwa wzmacniać i

utwierdzać swoje światy bez ich zmiany (dlatego dominującymi wartościami

będą

poczucie

bezpieczeństwa,

przewidywalność,

planowanie itd.; z tego też wynika zasada utrzymania status quo, zachowująca to, co jest) — o tyle odkrywanie swojej indywidualności zawsze jest do, bo zakłada konieczność wprowadzania zmian w swoim myśleniu,

co

automatycznie

kieruje nas na

różnice,

a nie

podobieństwa. Dlatego też — kontynuujmy początkowy wątek — jest i drugi sposób relacjonowania się ze światem: poprzez zwracanie uwagi na różnice i ich przyciąganie. O ile podobieństwa się i przyciąga, i tworzy, o tyle różnice się przyciąga i bierze lub odrzuca. A różnice pojawiają się, dopóki patrzymy na świat poprzez pryzmat podziałów. Dlatego właśnie rozwój duchowy, wychodzący poza intelektualne podziały, pozwala nam już nie dążyć do zabezpieczania swojego świata mentalnego poprzez tworzenie podobieństw, a tym samym nie atakować różnic, których wprost proporcjonalnie do ochrony swojego świata się boimy. Nie ma lęku, bo nie ma już zagrożenia dla własnego świata — wybierasz Prawdę, która jest zawsze nadrzędna w stosunku do przekonań, i nie to, co aktualnie myślisz (to się może szybko zmienić), ale pełna gotowość do zmiany swojego myślenia stanowi o wolności, w jakiej żyjesz na co dzień. Różnice są zawsze partnerem — tak jak diabeł i anioł dla siebie — dla podobieństw. Im więcej widać podobieństw, tym więcej musi być widać różnic. Im większa chęć ochrony podobieństw, tym większy lęk przed różnicami. Gdy decydujesz się wziąć na siebie misję życia bez warunków, wtedy nie ma już czego bronić, bo nie można nic stracić. Co się może stać najgorszego? Że stracisz myśl? To miałoby być takie straszne? Nie ma myśli, bez jakiej nie można by było żyć — wie o tym niemowlę, wie o tym pies. Możesz

wiedzieć o tym także Ty, choć wcześniej nie wiedziałeś, a jedynie myślałeś, że to jest możliwe (wiedzieć a myśleć to różne światy). I dobrze się im powodzi. A dołóż teraz do tego świadomość dorosłego, który ma moc tworzenia własnego świata i stwórz takie marzenia, które zmienią, gdy już zostaną zrealizowane, historię świata… Nie ma różnic, gdy nie ma podobieństw. Wtedy patrzysz przez nieoceniający filtr indywidualności i niepowtarzalności każdego z nas i każdego momentu. Podobieństwa i różnice stają się narzędziem, nie będąc już sposobem myślenia. Jesteś ponad jednym i drugim. Po co są więc różnice? Po pierwsze, by równoważyć podobieństwa i dzięki temu wracać do punktu równowagi. Wiele lat temu spotkałem w Gruzji fascynującą parę — Araba i Żydówkę. Zakochani po uszy, jak Romeo i Julia uciekli ze swoich domów i ukrywali swoją miłość przed niechętnymi ich znajomości rodzinami. Oni uważali, że miłość między dwiema nacjami jest możliwa. Ich rodziny, że nie. Jak widzisz, plus spotyka minus i wszystko wraca do równowagi. Wytłumaczy to wiele lat później Neytiri Jake’owi Sully’emu w Avatarze Jamesa Camerona: Gaja (Bogini) nie bierze stron, ona tylko pilnuje

równowagi…

Dlatego

zawsze

kontrprzykład

balansuje

generalizację. W cokolwiek by wierzyła jakakolwiek osoba, gdy znajdzie wystarczającą ilość (lub jakość) przeciwnych przykładów dowodzących coś

dokładnie

odwrotnego,

wtedy

uziemi

przekonanie

kontrprzekonaniem i wróci do równowagi. Jedno ekstremum zrównoważy drugie i to jest właśnie pierwszy powód dla istnienia różnic.

Materia

stworzonego

intelektualnie

świata

spotyka

antymaterię, a w efekcie tego pojawiają się fotony — czysta energia, o masie spoczynkowej równej zero, będąca wynikiem zderzenia tego, co

istnieje, z tym, co nie istnieje. Ta czysta energia ma biały kolor, „a światłość wiekuista niechaj im świeci”… Po drugie, dzięki różnicom można rosnąć. Gdy zostanie zbalansowana relacja między ekstremami, można otrzymać informację o inności modeli świata bez oceniania w kategoriach zły/ dobry w rozumieniu intelektualnym. To znaczy, że nie patrzysz na myślenie ludzi w kategoriach oceniania, ale utrzymujesz świadomość, że ich myślenie to po prostu zestaw danych z doświadczenia pierwotnego. Po ocenie ich przydatności dla Twojego życia (ani nie przez entuzjazm, ani nie przez lęk) decydujesz się zmodelować (lub nie) określone schematy. Nie ma na świecie czegoś, co nie zostałoby już wymyślone; są rzeczy jeszcze niestworzone, ale proces wymyślania zachodzi zawsze w granicach naszej wyobraźni. Jakakolwiek moralność i etykietowanie ograniczają możliwość oddzielenia informacji od historyjki na jej temat, a co za tym idzie — wzięcia czystych wzorców. A czyste wzorce mogą przez nas być idealnie wpasowane w nasz zindywidualizowany świat. Jeśli ściągnę z zachowania człowieka kradnącego ocenę jego zachowania, zobaczę wyjątkową zręczność i szybkość. I to jest coś do wzięcia do własnego modelu świata. Jeśli w mordercy ujrzę kogoś wprawnie się skradającego, uzyskam dostęp do kolejnej informacji. W bijącym można zobaczyć świetne umiejętności walki, a w manipulującym zdolność koordynowania słowa. To wszystko jest światem czystej sensoryki. Czy gdyby ludzie nie oceniali, to wtedy by się zabijali? A czy mogę mieć wiedzę, że zachowanie jest „złe” (w rozumieniu na przykład prawnym czy w oparciu o zasady społeczne w mojej kulturze), a mimo to je akceptować (nie zgadzać się na nie, ale uznawać jego istnienie i prawdziwość tego, że ma miejsce, i dopiero wtedy podejmować działanie) i tym samym podejmować decyzje całym sobą, a nie tylko

częścią oceniającą? Odpowiedzi na te pytania warte są bardzo wiele. Gdy obserwuję wzorce, mam dostęp do informacji i tym samym uczę się o wiele szybciej. Wszystko, dosłownie, staje się nauczycielem, a Ty uczniem całkowicie otwartym na cokolwiek, co się może wydarzyć. Widzisz różnice i uznajesz, która z nich jest adekwatna. Szczególnie tam, gdzie pojawiają się emocje, zwracasz mocno uwagę — Twoje ciało reaguje, bo umysł coś pomyślał, a Ty już tam jesteś ze swoją obecnością, by zobaczyć, czy ten schemat poznawczy nie wymaga jakiejś zmiany. Ludzie, szczególnie gdy dobierają się w pary, zdani są na różnice; nie ma nikogo drugiego takiego jak Ty, a jedyną możliwością przedłużenia gatunku ludzkiego jest doprowadzić do zniknięcia różnic między płciami w momencie zapłodnienia i narodzin człowieka, który zaczyna wszystko od samego początku. Potem, w procesie wspólnego życia, zaczynają wychodzić różnice w myśleniu, które mobilizują parę do zmiany swoich przekonań na lepsze. Nazywamy ten proces kłóceniem się i naprawdę jest on jedną z najlepszych rzeczy, jakie nam się mogą przydarzyć — pod warunkiem skierowania tej energii w mądre miejsce, czyli doprowadzenie do wniosków, co należy zmienić. Uczymy się, jedno od drugiego, czym jest energia męska i kobieca. Ponieważ zawsze relacjonujemy się z konceptami, a nie z ludźmi, nie ma znaczenia, czy doświadczasz określonej potrzeby zjawisk w związku ze swoim partnerem — możesz doświadczyć tego w zupełnie innej sytuacji, na przykład jadąc samochodem i wchodząc w relacje z innymi kierowcami. — Baran jeden! — Piotrek skomentował ze złością, gdy inny kierowca zajechał mu drogę. — Ja mu pokażę! Podjechał na następnych

światłach do auta, zatrzymał się i wysiadł ze swojego samochodu. Krysia myślała, że będzie bójka! — Gościu, jak jeździsz! — wrzasnął do mężczyzny. Ten odwrócił do niego głowę, pokiwał nią ze zrozumieniem. — Tak jak każdy z nas popełniam czasami błędy. Wtedy przepraszam, jeśli zawiniłem, i uczę się na nich, by następnym razem zrobić lepiej. Dlatego przyjmij, proszę, moje przeprosiny. — OK… Piotrek wrócił do samochodu. Był w szoku. Czuł, że zachował się jak idiota — nakrzyczał na faceta, zrobił cyrk, a ten po prostu przyznał mu rację bez żadnego wysiłku i na totalnym luzie. To mi się bardziej podoba — pomyślał… I zmienił! Taka sama zmiana mogłaby zajść w sytuacji jakiejś kłótni z Krysią — mógłby na nią nakrzyczeć, a ona by na przykład się popłakała, przez co on poczułby się winny i postanowił nigdy już nie wracać do wrzasków. Pamiętaj, że sytuacje życiowe to jedna wielka metafora dla tego wszystkiego, co jako wzorzec mieszka w naszych głowach. Schematy nie patrzą na „dosłowność” sytuacji, tylko powstają w podobnych kontekstach, dając wyraz swojemu istnieniu. Zmiany można dokonać, siedząc zarówno w wannie (słynna eureka!), jak i w laboratorium naukowca. W umyśle to po prostu określone zaprogramowane algorytmy myślenia, które się odpalają, gdy zostaną spełnione pewne zewnętrzne warunki — i nie chodzi o treść informacji, ale o elementy procesu (na przykład: zawsze, gdy… widać kolor czerwony… to reagować… itd.). Dlatego też usilne doszukiwanie się w

treści problemu jego źródła może przesłonić mechanizmy, które od treści nie zależą tak, jak od samej struktury, na której bazują. Dlatego każda kłótnia, czy jak to nazywam, odbicie się od Rzeczywistości, nie jest niczym złym i jeśli nie masz żadnej historii na ten temat (czytaj — akceptujesz), że nie powinno się to dziać, po prostu otrzymujesz kolejną szansę dowiedzenia się czegoś nie tyle na swój temat, ile na temat swojego myślenia. Dopiero mając te dane, podejmujesz decyzję, co z tą szansą zrobić i w jakim kierunku to puścić. Ta materializacja energii i jej odpowiednie kierowanie, stanowiące podstawę aikido, jest także podstawą ludzkiego myślenia. Wcale nie chodzi o to, co się dzieje, bo na to nie mamy pełnego wpływu — chodzi o to, co robisz z tym, co już się wydarzyło. To jest ten wielki zasób i to jest definicja elastyczności. Z kłótnią ma się do czynienia tylko w przypadku walki o to, czyja wersja świata jest lepsza i prawdziwsza — jeśli nie ma potrzeby udowadniania tego, jest czysta radość z możliwości nauczenia się czegoś nowego. Przepływ idzie dalej, a Ty wraz z nim. Ciągle dostajesz szansę — jeśli tylko się rozejrzysz, ujrzysz wszystko jako okazję do wykorzystania. I nie ma żadnych intelektualnych granic w tym, co z nią można zrobić. Dlatego zawsze zwracaj uwagę, kto występuje z kim, by poznać obie części mechanizmów. Nauczyciel powoduje powstanie ucznia. Bijący powoduje powstanie uderzającego. Oskarżający tworzy oskarżanego. Polak tworzy Polkę. Meksykanka — Meksykanina. Podczas tak wielu szkoleń dla mężczyzn zawsze tłumaczyłem Meksykanom, jak ich postawa tworzy Meksykankę. Dla nich ich krajanka była uosobieniem dystansu, niechęci do krótkoterminowych związków, pchającą do małżeństwa,

wykorzystującą

ich

kobietą.

Doświadczenia

obcokrajowców natomiast są w tym samym kraju, z tymi samymi kobietami, zupełnie inne — im Meksykanki jawią się jako wspaniałe, bardzo otwarte dziewczyny, które są zainteresowane dobrą zabawą i w pełni poświęcają się swojemu mężczyźnie. Jakim cudem ta sama kobieta jest widziana przez tak różne pryzmaty, zupełnie ze sobą sprzeczne? A takim, że wchodzi ona w zupełnie różne wersje kobiet w zależności od mężczyzny, z jakim ma do czynienia. Ponieważ Meksykanie mają głęboko zakorzenioną społecznie definicję szacunku jako zgadzania się z kobietą, w związkach z nimi stają się szybko instytucjami służącymi do spełniania określonych usług — wożenia, rozmawiania, wysłuchiwania, płacenia, bycia dobrym chłopakiem, innymi słowy, a potem mężem i ojcem dzieci. Ten sam sposób rozumienia szacunku nie pozwala im podejść do kobiety na ulicy i porozmawiać z nią, a jakiekolwiek komplementy o wydźwięku seksualnym nie wchodzą w grę. Jaki jest efekt takich działań? Taki, że mężczyzna meksykański jest postrzegany przez Meksykankę jako bardzo precyzyjnie określona osobowość. Tymczasem pojawia się typowy Amerykanin, z dużo bardziej rozwiniętą męską energią, od razu podchodzi do niej na ulicy i mówi, jak ślicznie wygląda. Potem umawia się z nią na randkę, szybko akcentując swoje zamiary, przez co ona nie może być przy nim Meksykanką dla Meksykanów, ale staje się kimś zupełnie innym. Ponieważ Amerykanin nie przejawia zachowań, w których prezentowałby się jako chłopiec na posyłki, ona nie może wejść w rolę dającej tego typu zadania. Ponieważ nie rozmawia z nią o jej rodzinie, ona nie wchodzi w pewne schematy, w które niejako musiała wchodzić wcześniej (poprzez oczywistą konsekwencję postępowania

drugiej

strony).

Nie

jest

miły

w

rozumieniu

meksykańskim (zawsze należy się zgadzać), ale w znaczeniu

amerykańskim (przy swoim zdaniu należy się często uśmiechać i dobrze bawić). Meksykanin oferował długą linię czasu, a Amerykanin bardzo krótką. Meksykanin zapytany o to, co robi, odpowiedział swoim zawodem, przez co wszedł w pewną rolę. Amerykanin powiedział, że jest podróżnikiem, co od razu w jej głowie wizualizowało egzotyczne podróżne, nowe dziewczyny co jakiś czas itd. W efekcie, choć jeszcze tydzień wcześniej na randce była typową kandydatką na żonę, dzisiaj konwertuje się w nocną księżniczkę — ale tylko dlatego, że ma do czynienia nie z mężem, a z nocnym księciem. Pytanie, które podświadomie zadaje sobie każdy z nas w dowolnej sytuacji z kimś innym, brzmi — kim mam teraz być, co mam robić, jak mam myśleć? Zakładanie stałości zachowań jest tylko częściowo zgodne z prawdą — wiele starych porzucimy, wiele nowych zaadaptujemy. Im większa chęć do osiągnięcia celu, tym wyższa motywacja, by dokonać zmiany. Ten konformizm jest naturalny i socjologicznie uzasadniony, będąc różnymi wersjami siebie w różnych sytuacjach, gwarantujemy sobie osiągnięcie pewnych istotnych celów — akceptację, uniknięcie sankcji, możliwość posiadania racji, dostęp do autorytetu i spełnienie wielu innych ważnych zamierzeń. Nie chodzi o bycie upartym sobą, bo podobno jedynie krowy nie zmieniają poglądów, ale o otwartość i wybieranie prawdy jako czynników weryfikujących, czy chcesz zmienić swoje zdanie na inne. Bycie członkiem Świątyni Ludu popełniającym sekciarskie samobójstwo czy psującym

wszystkim

humor

uparciuchem,

który

dla

zasady

realizowania ustaleń wspólnoty sąsiedzkiej wzywa policję dokładnie o 10.00 wieczór, by stało się zadość sztywnym regułom (choć chodzi spać znacznie później i wcale mu to w niczym nie przeszkadza), nie ma sensu. Nie daje żadnej korzyści, przeszkadza innym i prowadzi do

zdania się albo na laskę innych, albo jedynie swojej osobowości. Tymczasem gotowość, by za każdym razem decydować, kim chcesz być (co chcesz robić), powinna być weryfikowana przez to, co dzieje się przed Twoimi oczami i co chcesz, by się działo. Skoro można nauczyć się wszystkiego, to po co trzymać się mimo zmiany potrzeb tylko tego, co się ma w danym momencie? Nadzwyczaj pasjonującym było odkryciem — zarówno dla chłopaków, jak i dla dziewczyn — do jak głębokiego poziomu Meksykanin tworzył Meksykankę i vice versa. Dopiero wtedy, poprzez zmianę siebie, zmieniał się partner i stawał się nawet dla siebie kimś innym. Słowa: Nigdy nie poznałem kogoś takiego jak ty wracają niczym bumerang do mówiącego: Przy tobie odkrywam w sobie kogoś, kim — o czym nie wiedziałem — mógłbym być. Jeśli z samodoskonalenia czynisz swój styl życia, a nie tylko seminaryjną zabawę, poprzez wzrastanie stajesz się wzorem dla innych. I pokazujesz im drogę nie dlatego, że zbawianie świata obrałeś za cel (domorosły Chrystus to słaby pomysł), ale dlatego, że my zawsze pokazujemy drogę innym. Pytanie jedynie — jaką. Ci Meksykanie więc, którzy mieli okazję poznać drugą stronę medalu, tę amerykańską, stawali się bardziej mobilni i w efekcie szczęśliwsi, bo mogli teraz umawiać się na randki, zamiast na poznawanie rodziców. A Meksykanki nie musiały widzieć w każdym z nich kandydata na zawsze, ale mogły uczyć go, jak być świetnym kochankiem. Do tego jest tylko jedna droga — bycie świetną kochanką… Faceci nie muszą jeździć na Karaiby, by było łatwiej — niech przestaną utrudniać sobie na miejscu i zobaczą, że to oni tworzą kobiety takimi, jakimi są. A jeśli masz do zaoferowania taką wersję świata, która jest atrakcyjniejsza dla innego człowieka (co jest także zawsze związane z umiejętnościami prezentacji tej wiedzy), to druga strona podąży za Tobą. Każdy z nas zawsze wybiera to, co jest

dla niego najlepsze. Zacznij od tego, by być najlepszym wyborem dla siebie samego.

METODOLOGIA — Ależ to piękne… — Krysia była zachwycona nową garsonką. — Jesteś taki wspaniały, zawsze o mnie pamiętasz — mówiła do Piotra. — Świetnie w tym wyglądasz, zresztą z twoją zjawiskową figurą trudno się dziwić… Wszystkiego najlepszego z okazji twoich urodzin! — skomentował uśmiechnięty. — Dziękuję bardzo! — i przytuliła się mocno do niego, bo do takich emocji ludzie chcą się przybliżać. Aby stworzyć takie emocje, trzeba mówić ich językiem, a to domena metodologii — czyli jakościowej części komunikacji związanej z formą, tym, w jaki sposób osobowości myślą. Kiedyś dawno temu znany psycholog ogłosił podział komunikacji na werbalną i niewerbalną i stwierdził, że ta pierwsza wypełnia jedynie 7% całości, a reszta to 93% z podziałem na intonację głosu (38%) i język ciała (55%). Według tego założenia słowa są oddzielone od intonacji, a to przecież jest niemożliwe — każde słowo zawsze ma jakąś intonację, podobnie nie ma czegoś takiego jak brak języka ciała. Zawsze jesteśmy złożonym

systemem, który na wyższym poziomie jest niepodzielny; ale sam podział może nam uzmysłowić istotność tej części niewerbalnej. Jakość komunikacji między osobowościami jest związana z tym, jak się komunikują między sobą. To, jak się komunikują, jest związane z tym, jakie mają cele i jakich emocji do ich osiągnięcia używają. To domena przymiotników, czyli takich części mowy, które nadają opisywanym przedmiotom cechy. Jakie mogą to być cechy i do czego służą? Dzięki

cechom

wiemy,

jak

skanalizować

nasze

działanie

i

zidentyfikować poprzez uszczegółowienie świat, w jakim żyjemy. Ta identyfikacja to najbardziej intymny z możliwych proces — poprzez nadawanie indywidualnych cech tworzymy niepowtarzalny model świata, po którym tylko my sami potrafimy się poruszać. Proces komunikacji to zbiorcza nazwa dla wymiany, jaka między tymi światami zachodzi. Ten świat jest również nieskończenie dynamiczny i ulega ciągłym zmianom. — Oj, a to pech… Zrobiła mi się dziura w mojej nowej garsonce! Teraz wygląda tak brzydko… — z kwaśną miną komentowała Krysia, jeszcze dzień wcześniej zachwycona swoim nowym ubraniem. I dlatego życie to jedna wielka, pisana przez wszystkich historia. Przygoda nigdy się nie kończy. Dzięki cechom wiemy, w jakich kategoriach poznawczych umieszczać doświadczenie, przez co personifikujemy wszystko, co się dzieje. Ten proces uosabiania to struktura brania rzeczy osobiście — czyli przez pryzmat własnych filtrów. Czy można nie brać informacji przez filtry i tak je ustawić, by informacja przez nas przyjmowana była jak najlepiej wykorzystywana?

Moralność to zbiorcza kategoria dla niezwykle istotnego podziału doświadczeń: na dobre i złe. Fakt istnienia takich kategorii powoduje wojny i walki między ludźmi o to, czyja interpretacja zjawiska jest prawidłowa. Żydzi z Arabami kłócą się o Palestynę, mama z córką o wychodzenie o określonych godzinach z domu, mąż z żoną o wyjście do kina, sportowiec z trenerem o sposób kopania piłki — wszyscy oni pilnują swojego przekonania o byciu dobrym lub złym, a co za tym idzie — swoich działań. To jest oczywiście głębsze — ten podział na dobre i złe jest potężną generalizacją i dotyczy zarówno cech osobowości, ich działań, jak i wartości i innych sposobów myślenia, a nawet samej tożsamości! To, idąc dalej, stanowi o dwóch podstawowych motywacjach

osobowości,

czyli

o

przyciąganiu

pozytywów

i

odpychaniu negatywów. To stąd wiemy, jak należy się poruszać, co wpływa na robienie jednych rzeczy, a decyduje o nierobieniu drugich. Powiedzenie o kimś, że jest zły (albo dobry), zakłada utworzenie stałego, niezmiennego w czasie ani przestrzeni obrazu innego człowieka,

który

staje

się

dla

tak

myślącego

prawdziwym

wyznacznikiem ich relacji. Te masywne uogólnienia powodują wiele konsekwencji, negatywnie wpływających na relacje między nimi. Skoro jeden widzi drugiego jako złego, to — o czym wiesz z poprzedniego rozdziału — siebie musi widzieć jako dobrego. Nie ma więc nawet czegoś takiego jak dobrzy czy źli ludzie, bo nie ma zawsze obiektywnych

standardów

—

z

punktu

widzenia

socjalnego,

intelektualnego czy emocjonalnego — dobra i zła. Plus powiedzenie o kimś, kto śpi (a śpi każdy), że jest też zły, gdy śpi, nie miałoby nawet sensu. A skoro nie ma tego, zmieniamy zakres i przechodzimy niżej — na zachowania osobowości jako dobre i złe. Czy znajdziemy tutaj jakieś zachowania, które można nazwać złymi lub dobrymi niezależnie od

kontekstu, w jakim występują? Nie — bo nie ma żadnego grzechu, który w innym kontekście nie stałby się cnotą. Jeszcze dalej: są dobre i złe sposoby myślenia — czy to zgodne z prawdą? Każda myśl jest algorytmem, który zarządza całym systemem — nie ma myśli „dotyczących” czegoś, to tak jakby powiedzieć, że jelito dotyczy jedynie trawienia. To za mało! Jelito spełnia także inne zadania, a nade wszystko jest elementem większej całości. Usunięcie jelita nie sprawia, że system pozostaje taki sam (jako całość, tyle że bez jelita), ale doprowadza do zmian całości. Identycznie działa umysł. Wszystko jest połączone i wchodzi ze sobą w relacje. Nowa wiedza, którą zdobywamy, jest w naturalny sposób konsolidowana z resztą systemu umysłowego. Tak samo aktualizują się komputery — gdy potrzebna jest zmiana, wtedy system informuje o niej użytkownika i nakazuje najczęściej wyłączyć komputer, by po ponownym uruchomieniu pracować już z nowymi programami; podobnie my zaczynamy każdy nowy dzień po przespanej nocy. Naradzamy się każdego dnia i z czystym umysłem, namacalnie zaczynamy kolejną chwilę jako nowy system umysłowy, ciągle wzbogacający sam siebie o nowe informacje. Od jakości tych informacji zależy jakość naszego życia. Naucz się rozpatrywać myśli z punktu widzenia systemu, który nimi żyje. Weźmy sobie na przykład przekonanie, które mogłoby się wydawać zupełnie niekorzystne: otwarcie się w związku oznacza cierpienie, więc należy trzymać pewien dystans. Konsekwencje tego są takie, że nie ma dostępu do pewnych doświadczeń, które dają szanse zbudowania nowych przekonań i wyciągnięcia innych wniosków. Taki dystans może uniemożliwić spontaniczność czy dozę szaleństwa na randce, zablokować pewne zachowania i ogólnie rzecz biorąc, nie dać tego, co jest radosne, szczęśliwe i uczuciowe. I jest też druga strona

medalu

—

ten

schemat,

zbudowany

na

bazie

interpretacji

doświadczeń, daje (złudne, ale jednak) poczucie bezpieczeństwa przed ewentualnym zranieniem. I z perspektywy systemu osoby mającej to przekonanie faktycznie akurat teraz jest ono najlepszym wyborem, jaki ona posiada — aktualnie. Ale po to spotyka kontrprzykłady na swojej drodze (na przykład Ciebie z innym punktem widzenia), by uzupełnić swój repertuar możliwości dodatkową opcją. I jeśli ludzie nie mają innych przekonań, które stanowiłyby zaporę i ochronę (na przykład: nic złego nie może się stać; nikt inny poza mną samym nie może mnie zranić itd.), to próba ściągania z nich usilnie tego przekonania oferuje im wizję lęku i zranienia. Na tym odbijają się, zgeneralizujmy, „zmieniacze” — tacy, którzy są przekonani o wyższości swoich przekonań nad innymi, bo najczęściej włożyli sporo pracy we własny rozwój. Faktycznie ich przekonania są dla nich samych o wiele lepsze, a także brzmią jak przydatne dla wszystkich (na przykład: można się wszystkiego nauczyć), ale z jakiegoś względu ich próby pomocy innym (z autentycznie pozytywną intencją) nie kończą się powodzeniem. By ktoś, kto w szkole miał kiepskie stopnie i niewiele z niej pamięta, zyskał przekonanie, że wszystkiego można się nauczyć, może nie wystarczyć zmiana historii, bo w jego świecie jest to póki co tak abstrakcyjny koncept, że nawet jeśli weźmie nowe przekonanie bez zmiany całego systemu, to i tak może po raz kolejny się zawieść. Gdy dostanie natomiast doświadczenie, które pokaże mu, że może się czegoś nauczyć, do tego w sposób łatwy i efektywny, wtedy dopiero zacznie zmieniać swoje przekonanie, bo będzie miał już dowód jego prawdziwości. Trzymanie dystansu do partnera jest słabą tarczą obronną w porównaniu do pewności siebie i ciekawości, radości z tego, co jest, i

otwartości na zmiany (zgodnie z zasadą: nie wiadomo co, ale na pewno dobrze), ale lepszą niż żadna — szczególnie gdy zauważysz, że pewne przekonania mogą chronić osobę przed nią samą (relacje między dwiema osobowościami). Kobieta trzyma dystans do partnera, bo jej rozumienie otwartości polega na robieniu wszystkiego, na co on ma ochotę — a to już przekonanie niebezpieczne dla własnej integralności i spójności. Najpierw ściągasz historię o robieniu wszystkiego, co chcą inni, a tarcza przestaje być potrzebna; jednak samo ściągnięcie tarczy dystansu, jeśli w ogóle się przed tym nie zbuntują, może ich narażać na powtórzenie błędów z przeszłości. Gdy ktoś nie wyciągnie nauki z błędów, czyli nie zbuduje lepszego algorytmu myślenia na przyszłość, wtedy może się przed nimi chronić przekonaniami przykrywającymi. Kobieta została zdradzona przez męża, decyduje się więc następnym razem nie angażować (by się chronić). Gdyby nauczyła się, że to nie on ją zdradził, ale ona siebie (bo zaatakowała siebie jako winną), algorytm by się zmienił, a ona bez lęku i z większą siłą wchodziłaby w kolejny związek. Zamiast zmiany tego powierzchniowego przekonania, zainteresuj się tym, jaką ono pełni rolę w całym systemie. I podaj takie rozwiązanie, które umożliwi płynne i potrzebne przejście w kierunku rozwiązań. „Zmieniacz”, który wiele osiągnął i zrozumiał, postulując zmianę jednej historii na inną, może nie zauważyć, że jego algorytm jest o wiele bardziej złożony wobec całości jego myśli, niż mogłoby się wydawać. Po raz kolejny powtórzmy: cały system ulega zmianie, a nie jedno przekonanie. Przekonania nie są złe lub dobre bez kontekstu, w jakim są realizowane. Nie osądzaj — bądź świadomy. Każdy ma swoją drogę, Ty również. Podział na dobre i na złe stanowi o magicznej zaporze między dwiema motywacjami, odsuwającą się „od” i dążącą „do”. Ta pierwsza,

związana z wieloma schematami stresu, lęku, ulgi, przymusu, obligacji, konieczności, jest metodą zwaną popularnie jako kij. Metafory typu: trzeba kogoś krótko trzymać, jeśli tego nie zrobisz, będziesz cierpieć, nastaw się na trudności, instalują w innych umysłach konieczność wykonania

określonego

działania,

by

uniknąć

konsekwencji

przedstawianych jako negatywne. Mają one być straszakiem i zmotywować do działania — ale działanie to nie jest podejmowane, by coś budować, ale by zapobiegać ewentualnym szkodom. Gdyby stawiać domy, kierując się jedynie tym, by się do nich nie włamano, nie były za drogie w utrzymaniu i nie zależały od zmian klimatycznych, to każdy z nas mieszkałby w bunkrze — ale tak się nie dzieje. Ludzie muszą także pozytywnie określać swoje plany i marzenia, by móc rozwijać światy w formie kreatywnego tworzenia, a nie jedynie zabezpieczania. Wówczas mowa o innej motywacji, zwanej dawaniem marchwi, czyli tworzeniem bodźca, który poprzez swoją atrakcyjność dla danego człowieka budzi ciekawość, zainteresowanie, determinację, chęć, entuzjazm itd. Będziesz mieć do czynienia z konceptami: zyskasz wiele dobrego, zobaczysz, będzie fajnie, świetnie ci idzie itp. Budowanie wyłącznie zabezpieczeń może blokować marzenia, ale bez tego nie wymyśli się lepszego zamka do drzwi (bo wymyśla się go głównie jako zabezpieczenie przed kradzieżą). Jedno i drugie jest potrzebne, ale bez podziału na dobre i złe. Ten podział przeszkadza. Po pierwsze, nie zakłada zmienności, ale stwarza stałą ocenę doświadczenia bez kontekstu — a to nie jest możliwe, bo nawet schemat zabijania jest sankcjonowany poprzez działania wojskowe czy sądownicze. Dopóty nie zajdzie całościowa ocena sytuacji, dopóki dobro i zło nie istnieje. Po drugie, jest jedynie etykietą, która przesłania

rzeczywistość. W niej rzeczy się dzieją i tyle. Nie ma dobrych lub złych wybuchów wulkanów, dobrych lub złych ataków lwicy na gazelę, dobrych lub złych słów — są jedynie dziejące się rzeczy, które, niezależnie od oceny, gdy się dzieją, to się dzieją. Ocena padającego deszczu jako złego nic nie daje — to zjawisko jest poza naszą kontrolą. Po trzecie, nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło. Historia świata pokazuje, że postęp ludzkości jako kolektywu i każdego z nas jako jednostki zawsze postępuje niezależnie od naszej oceny zjawisk. Michael Jordan jako dziecko nie został przyjęty do koszykarskiej drużyny szkolnej i wykorzystał swój ból odrzucenia do stania się jednym z najlepszych koszykarzy na świecie. Wydarzenia drugiej wojny światowej spowodowały stworzenie wielu przepisów i strategii działań, budujących pokój w przyszłości. Rozwód uczy osobę nietrwałości zjawisk i pozwala cieszyć się tym, co jest, zamiast bazować na iluzji wieczności. Wypadek na drodze sprawia, że wielu innych kierowców zwalnia, i kto wie, ilu ludzi uratowały niewinne na pozór stłuczki. Takie przykłady może mnożyć każdy z nas, bo w ostatecznym rozrachunku nie można niczego żałować. Nie ma czego — bez docenienia wcześniejszych doświadczeń bólu nigdy byśmy nie wiedzieli, czego nie chcemy. Nie byłoby też motywacji, by iść w przeciwnym kierunku, czyli rozwiązań i realizacji marzeń. Z perspektywy czasu myślę — teraz, gdy siedzę w samolocie do Tunezji i piszę te słowa — że nie ma ani jednej rzeczy w moim życiu, która nie powinna się była nie wydarzyć. Z pełną odpowiedzialnością i radością, rozliczywszy się z przeszłością i odnalazłszy w każdym doświadczeniu rozwojową naukę, rozpoczynasz w każdym momencie nowe życie. To jest niesamowite. Można spojrzeć na wszystko i śmiać się z iluzji, w jakie się kiedyś wierzyło. Dziś już nie trzeba w nie wierzyć. Gdy rozumiesz, że nie ma nawet czego wybaczać,

bo krzywdy nigdy nie było, nie budujesz już zabezpieczeń przed cierpieniem, które sam sobie zgotowałeś niezakwestionowanym myśleniem. To odpuszczenie przeszłości zmienia przyszłość, w którą zawsze projektujemy nasze doświadczenia. Gdy pozbywasz się ze swoich

wspomnień

poziomu

wtórnego,

który

nakładał

na

doświadczenie zestaw interpretacji, formułujesz wnioski z tego, co się naprawdę wydarzyło, a nie z tego, co dobudowałeś scenariuszem. Ego potrafi stworzyć problem, jakiego nigdy nie było, tylko po to, by dzisiaj móc powiedzieć coś na swój temat (Strasznie cierpiałem, ale jestem tak wyjątkowy, że wyszedłem z tego… itp.). Pozbądź się wszystkich przeszkód z przeszłości, zarówno tego, co wynosi Cię poza stan, jak i tego, co zaniża to, kim jesteś. Trzeba trochę pracy, by pojąć, że podział na dobre i złe, gdy nie jest rozumiany jako pewne wskazanie kierunku, może być przyczyną cierpienia. Bez zafiksowanego sztucznego rozróżniania, że coś jest dobre lub złe, każdorazowo mogę się efektywniej odnosić do tego, co się dzieje. Mogę akceptować przekonania innych, bo dla nich są na ten moment dobre i mogę podejmować działania oparte o moje sumienie, wyczucie, intuicję, a nie wyuczone i sztywne zasady, by przedstawić im swoją wersję zdarzeń. Że nawet gdy facet biegnie do mnie z pięściami, mogę go powstrzymać i wcale nie potrzebuję do tego schematu, że jego zachowanie jest złe — choćby dlatego, że dla niego nie jest (inaczej by tego nie robił)! Nie potrzebuję też innego: że moje jest dobre — po prostu się bronię, bo nie chcę być uderzony. Podobnie to, że mam ochotę zapalić papierosa, nie oznacza, że robię coś złego — wypalam i tyle. Po sprawie. Gdyby palący uważali palenie za złe, nie paliliby. Przynajmniej jakaś część ich uważa, że coś im to daje. Bez schematu, że palenie jest złe, nie palisz, bo nie chcesz, albo palisz, bo

chcesz. Ale nie ma wewnętrznego moralisty, który zakazuje i tym samym aktywuje wewnętrznego buntownika, który ten zakaz kasuje. Świat, ze względu na Twoje doświadczenie, zaczyna Ci się jawić jako zestaw działań i ich konsekwencji, spośród nich niektóre — tak zwane wzorce — powtarzają się częściej niż inne. Przez kopiowanie materiałów z internetu bez podania źródeł można być pociągniętym do odpowiedzialności karnej — to wzorzec akcji i reakcji. Co daje? Jest kierunkowskazem działania, które i tak tylko dla niektórych okazuje się zgodne z ich własnym systemem wartości. Być może poznanie tych konsekwencji wpłynie na zmianę ich działania, a być może nie — kwestią synergii edukacji socjalnej ludzi i edukacji indywidualnej ich samych przez siebie jest zrozumienie tego, jak postępować w życiu. Oglądanie świata jako teatru dziejących się zjawisk, gdzie każdy z nas jest aktorem grającym rolę siebie samego, pozwala na zmienianie tej roli w zależności od aktualnych potrzeb i chęci. Nie ma dobra i zła jako obiektywnych standardów postępowania. Nic, co się wydarzyło, nie było złe. Nic takiego, co się wydarzy, złe nie będzie. Na niektóre rzeczy, bez schematu: dobro/zło, możesz się przygotować, więc bierzesz parasol z domu, gdy pada. Tak samo kupujesz bilet do kina. Gdy przestaje padać, już nie chcesz używać parasola i go składasz. Gdy podoba Ci się film i nie ma żadnej innej rzeczy, która by Ci się spodobała, kontynuujesz jego oglądanie. Dobro i zło to etykiety związane z przeszłością lub przyszłością, nigdy z tu i teraz. Tu i teraz rzeczy się dzieją, a na ocenę nie ma czasu. Podejmujesz działania i dopiero post factum, po wynikach, oceniasz, jak poszło. Wtedy uczysz się czegoś. Każde zło tym samym możesz konwertować w dobro — nazywa się to wyciąganiem wniosków i zadośćuczynieniem. W tu i teraz każdy, kto robi cokolwiek, kierując się takimi wyborami, jakie ma,

robi to, co uważa za dobre. Czy może się mylić? Tylko z punktu widzenia przyszłych redefinicji tego, co się stało — innymi słowy, dopiero po czasie możemy określić, że coś było błędem, choć w momencie samego działania takiego pomysłu być nie mogło. Nie jest więc tak, że my popełniamy błędy, ale zmieniamy zdanie co do tego, co zrobiliśmy wcześniej. Ten proces nazywa się wyciąganiem wniosków (rozwój) i byciem odpowiedzialnym za konsekwencje swoich działań. Błąd nosi znamiona bycia czymś złym, ale wyciąganie wniosków już nie. Nie ma takiej możliwości, by nie zmieniać zdania co do podejmowanych działań — akceptując to, stajesz się uważniejszy i — jak cały świat — uczysz się. I życie z tym, że dobre jest to, co się dzieje, ułatwia budowanie raportu ze światem. Ty poddajesz się temu biegowi. Po wyjściu ze schematów dobra i zła zmieniają się wewnętrzne powiązania schematów z emocjami. Znika krytyka innych, bo przestają być źli i mieć złe zachowania, więc jedyne, co pozostaje, to obserwacja i ich ocena w zakresie występującego kontekstu i własnego życia. Pojawia się formuła: co dobre dla innych, nie musi być teraz dobre dla mnie, i prościej jest akceptować świat inności, teraz jako źródła możliwości do zmodelowała. Znika też krytyka siebie, bo według tych samych opinii oceniamy i innych, i siebie samych. Dzięki temu kanalizujesz swoje działania w kierunkach o wiele bardziej efektywnych i budujących. Poza moralnością zaczyna się również rozdzielanie faktów i informacji od ocen (rozróżnianie doświadczenia pierwotnego i wtórnego), nie istnieje już więc: bogaty dobry, bogaty zły, jest jedynie bogaty; nie stary zły albo stary dobry, a tylko stary; nie duży dobry albo duży zły, a tylko duży itd. Pojawiają się szersze kategorie i żyje się umysłowo na o wiele bardziej synergicznym, a więc budującym zgodę i

wspólność poziomie. Na przykład zamiast starość, nie radość i młody i głupi pojawia się zbiorcza kategoria wieku, która pozwala Ci spojrzeć na osobę nie poprzez to, co rzekomo jej wiek oznacza, ale zatrzymać się na poziomie jego liczbowego określenia. Nieocenianie nie zabiera wiedzy, odcedza ją jedynie od sztywnych etykiet, które budowały energię do lub od. A gdy nie ma już tej bazowej koniunktury push and pull — dążenia do „dobrych” emocji, a odsuwania się od „złych” — pozostaje czyste działanie, bez pożądania ani lęku, bo oba z nich mają ograniczony charakter. Czysty umysł, nieskażony dążeniem czy uciekaniem, ocenia zupełnie innymi kategoriami niż ten pełen emocji. Gdy te opadają, wtedy zwykle zmienia się zdanie — ale na czystym umyśle już rozpoznajemy konsekwencje i wybieramy taki kierunek, który uznajemy za najbardziej właściwy. Nie ma mowy o żadnym żałowaniu w przyszłości, bo żałuje się tylko własnej ślepoty, a takowej nie ma, gdy umysł jest czysty. W wyniku oddzielenia informacji od ocen zyskujesz dostęp do cech. Krytyka straciła dla Ciebie sens, bo zrozumiałeś, że nic nie daje. Cechy to czysta informacja, czyli schematy poznawcze bez etykiety „dobre” czy „złe”. Ta informacja zawsze ma podwójny charakter, z czego jedna część jest widoczna, a druga najczęściej nieświadoma. Gdy ktoś opisuje zjawisko jako piękne, musi mieć również porównanie do kategorii obiektów niepięknych, tak by na podstawie relacji między nimi zbudować wniosek. Każda cecha widnieje więc w dwóch zbiorach — jeden z nich tworzy, a drugi to jej przeciwieństwo i cała reszta doświadczenia, którego nie opisuje. Wysoki idzie więc w parze z niewysokim (czyli w praktyce z niskim), mądry z głupim, stary z młodym itd. Jeden z tych zbiorów, co widać, jest określony pozytywnie (szybki, na przykład samochód wyścigowy — to obraz, który istnieje w

projekcjach myślącego), a drugi negatywnie (nieszybki, czyli taki, który nie wchodzi do kategorii obiektów szybkich, na przykład żółw). Ten drugi zbiór pozostaje najczęściej nieświadomy, przez co jego zmiana prowadzi do zmiany relacji w samym mechanizmie porównania. — Nie dałem rady, on jest taki silny! — krzyczał lisek z podbitym okiem do królika. Jednak nie wytrzymał i zdecydował się siłą perswadować swoje zdanie borsukowi. — On był silny czy ty zbyt słaby dla niego w tamtym momencie? — zapytał królik, specjalista od zmiany przekonań. Po pierwsze, jego planem było odzyskanie przez liska odpowiedzialności — stąd przesunięcie z borsuk jest silny na lisek jest za słaby. Po drugie, skonstruował liskowi linię czasu — silny borsuk to osobowość, która łamie założenia indywidualności i przejściowości zjawisk życiowych — po to zamienił jest na był. Po trzecie, umieścił cechę słabości w konkretnym momencie (tamtym), przez co ją zindywidualizował. I wreszcie połączył ją w relację z konkretną osobą (za słaby dla niego, co zakłada, że dla innych może być inaczej). Jedno zdanie, tak wypełnione efektywnymi konstruktami, zupełnie zmienia obraz doświadczenia w głowie rozmówcy. — No tak… Faktycznie, trochę za słabo się postarałem, bo nie chciałem go przecież zmasakrować, ale następnym razem to mu pokażę, gdzie raki zimują! — A gdybyś postarał się bardziej… To co następnym razem mógłbyś zrobić znacznie lepiej… W innym wydaniu… Gdy obie strony są zadowolone i potrafisz już teraz zdecydować się na lepsze wybory w twojej relacji… z nim możesz mieć… większy spokój jest ważniejszy, gdy

już patrzysz na to, co było małą igraszką, zmienioną w dobre doświadczenia zdobyte po drodze… — No tak… To bardzo ciekawe… Lisek nie zrozumiał wszystkiego świadomie, ale to też w tym momencie nie miało znaczenia. Skupił się na tym, co miał teraz osiągnąć, wiedząc gdzieś w środku, że na wszystko przyjdzie czas… Każda cecha więc idzie w parze ze swoim przeciwieństwem. Gdy pamiętasz o tym i zwracasz uwagę na tę drugą, brakującą świadomie stronę,

wtedy

masz

klarowny

obraz

aktualnych

algorytmów

wypowiadającego się i możesz tak nimi zarządzać, by stały się korzystniejsze. Wówczas zamiast bycia grubym pojawia się bycie jeszcze nieszczupłym, zamiast głupiego — rozwijający się, a biedny to w przyszłości się bogacący. Po co to robić? By poprzez umieszczenie osoby na określonym biegunie cechy dać jej kierunek przed siebie, a nie od siebie. Gdy ktoś uważa się za grubego i chce to zmienić, ma o wiele mniejsze szanse niż ten, co uważa się za jeszcze niechudego. Różnica stanowi o kierunku, w jakim osoba idzie — od tego, czego nie chce, czy do tego, czego chce. Dodatkowo uważaj na zniekształcenia i cechy powiązane. Gdy lisek opowiadał o swoim doświadczeniu, nie mówił jedynie, że borsuk był silny — miał również na myśli to, że to było dobre dla borsuka, ale złe dla niego, liska. Tak więc powstała zależność między „silny” i „dobry”, tworząca przekonanie: Dobrze jest być silnym. Jak widać, umysł potrafi błyskawicznie wyciągnąć wniosek i stworzyć algorytm, który staje się wyznacznikiem przyszłych działań — może zmotywować osobę do zapisania się na sztuki walki, chodzenia z gazem obronnym albo

pokazywania się w towarzystwie silnych kolegów. To połączenie dwóch przymiotników — jednego jako niezależnej, czysto informacyjnej cechy,

a

drugiego

jako

reprezentanta

biało-czarnej

kategorii

moralnościowej — doprowadza do powstania stałego w czasie i przestrzeni scenariusza wyznaczającego kierunek myślenia. Dlatego tak wiele czasu poświęciliśmy na wyrobienie u Ciebie umiejętności oddzielania moralności od cech, tak by nie doprowadzić do powstania wielu mechanizmów, które kontrolowały życie jednostki. Jakiś dominujący procent operacji plastycznych jest związany nie z autentyczną potrzebą zdrowotną, ale z niezakwestionowaną wiarą w korelację między występującą cechą (na przykład: duży nos) a moralnością (jest zły). Podobnie będzie ze wzrostem sprzedaży środków poprawiających potencję u mężczyzn — nie chodzi o fizjologiczne potrzeby, ale o schemat poznawczy (długa erekcja jest dobra) porównywany do swojej nieświadomej części (a więc krótka erekcja

jest

zła).

Kupowanie

środka

farmakologicznego

jako

„rozwiązania” jest zatem konsekwencją nie chorego ciała, ale chorego umysłu (w znaczeniu: posiadającego takie, a nie inne przekonanie). Gdy z tym filtrem będziesz oglądał telewizję czy obserwował reklamy, zwrócisz uwagę, jak ogromna ich liczba wyraźnie przesuwa określone cechy na stronę dobrych lub złych, swoje produkty przedstawiając jako rozwiązania. Rozpocznij wielką, życiową misję — oddziel przymiotniki stanowiące o sposobie myślenia osobowości od moralności. Opisz najpierw swoje ciało, począwszy od określonych cech — wysoki, chudy, ładny itd. (tam, gdzie używa się słowa „normalny”, zaciera się granica między jednym a drugim końcem ekstremum; w tym miejscu umysł tworzy kompromis między na przykład wysokim a niskim; ten kompromis zawsze jest

pośrodku). Potem zacznij oddzielać — jeśli znalazłyby się takie — pojęcia „to dobre”, „to złe” od tych cech; emocja poinformuje Cię, co aktualnie zapisane jest w Twoim umyśle. Trzecim krokiem będzie, w zależności od potrzeb, przejście z jednego ekstremum cechy na drugie. Jestem gruby zmieni się na nie jestem jeszcze chudy (pod warunkiem że to jest celem!). Cechy, gdy zostają oddzielone od moralności, odzyskują swój informacyjny charakter. Teraz duży to duży, biały to biały, szeroki to szeroki. Przez to stają się budulcem, z którego dopiero można coś tworzyć (ich wcześniejsze związanie z moralnością to uniemożliwiało). Nie łączy się ich z tożsamością (on jest głupi), ale z o wiele konkretniejszymi i precyzyjniejszymi rzeczownikami (jego myśl nie była zgodna z szeroko przyjętymi standardami). Można je ustawiać od tej pory w konstruktywny sposób (skoro jest małego wzrostu, to świetnie się nada do tych, a nie innych dyscyplin sportowych), wykorzystując każdą z nich jako zasób. A ponieważ wszystko ustawione w odpowiedni sposób jest zasobem, najłatwiej jest żyć tym, którzy potrafią wykorzystywać wszystko na swoją korzyść. Nie ma dla nich innego znaczenia niż informacyjne to, gdzie zaczynają, liczy się to, gdzie chcą dojść z tym, co mają. Jest wiele przykładów fantastycznych sukcesów zbudowanych tam, gdzie inni się poddawali, nie widząc możliwości. Stephen Hawking, zamiast pozostać sparaliżowanym także na umyśle, został jednym z najsłynniejszych fizyków dzisiejszych czasów. Liliput Andrzej Stanaszek, mistrz świata, podnosi ciężary większe niż jego dwukrotnie wyżsi przeciwnicy. Jay Z, chłopak z przedmieść bez przyszłości, mimo że ojciec Beyoncé nie chce o nim słyszeć, postanawia zostać sławnym raperem i zdobyć serce znanej już gwiazdy. Porzucona przez chłopaka dziewczyna, usłyszawszy, że nie ma talentu, obiecuje

swojemu byłemu, że kiedyś usłyszy ją w każdym radiu i już jako Lady Gaga osiąga sukces. Każda z tych osób stanęła oko w oko albo z potężnymi niedoskonałościami swojego ciała, albo z niskim i nieobiecującym statusem społecznym, albo z bolesnym rozstaniem i każda z nich wykorzystała obrót spraw na swoją korzyść. Na tym polega ważna cecha dojrzałych umysłów, że wszystko, co im się przydarza, biorą za dobrą monetę. To Twoja odpowiedzialność, jak wykorzystasz to, co Ci się przytrafia, i Twoja umiejętność oddzielenia oceny od informacji. Nie ma cech złych, nie ma cech dobrych — są tylko etykiety, jakie ludzie do nich przyklejają. Wybieraj mądrze! Cechy opisują spektrum emocjonalnego doświadczenia — poprzez najwyższe stopnie przymiotnika określają granice modelu świata komunikatora. Każda jakość doświadczenia jest w nich zamknięta, a poznanie ich daje dostęp do miejsc, których przekroczenie spowoduje zmiany w świecie jednostki. — Jeśli to wszystko, o czym tyle rozmawiamy, będę ćwiczył, to kiedy zostanę najlepszy? — zapytał lisek królika podczas ich kolejnego spotkania. — Najlepszy w porównaniu do kogo? — królik jak zawsze obserwował, co się dzieje w głowie jego rozmówcy. — W porównaniu do ciebie! — krzyknął z entuzjazmem lisek. — A co potem? — zapytał królik, pozostawiając liska w konsternacji. To pytanie zakładało bowiem, że najlepszość nie jest wcale najlepsza, a to już dla liska nie miało sensu.

— Potem to już wszystko, bo gdy się jest najlepszym, to się jest najlepszym i już. Przecież nie ma nic więcej. — A to bardzo szkoda — skomentował królik. — To ja odmawiam wiary w to przekonanie. — Dlaczego? — Bo ono zakłada, że punktem dla bycia lepszym są inni i do nich należy się porównywać. I dodatkowo że jest moment, w którym osiąga się granicę rozwoju i nie można za nią wyjść. Oba te schematy są sprzeczne z moim doświadczeniem. — To jak myślisz ty? — Że nie chcę być lepszy od innych, bo moim celem nie jest bycie lepszym, ale bycie szczęśliwym. Inni, a dokładniej rzecz biorąc — ich umiejętności, są dla mnie drogowskazem tego, co jest możliwe. Po drugie uważam, że jeśli już z kimkolwiek konkurować, to tylko ze sobą samym — bo to tak naprawdę ostateczny przeciwnik. — Być lepszym od siebie samego? — Tak, bo jesteś jedynym punktem porównawczym dla siebie — lepszość lub gorszość innych oceniasz tylko i wyłącznie przez pryzmat własnych wyników, co oznacza, że za każdym razem i tak porównujesz się ze sobą. Inni, owszem, mogą stać się inspiracją, ale tylko pokonania samego siebie. — Pokonania siebie?

— Tak, w takiej przenośni; chodzi o pokonanie własnych słabości i niedoskonałości, a także zwiększenie posiadanych zasobów. Innymi słowy, jutro możesz być lepszy niż dzisiaj; pod warunkiem że bycie lepszym oznacza posiadanie większej wiedzy i lepszych umiejętności. — To nie mam z kim konkurować? — Nie ma konkurencji, bo nie robisz tego dla poklasku innych, ale dla siebie samego. Gdyby wyścig polegał tylko na tym, że na końcu możesz zaśmiać się w twarz przegranym, nie chodziłoby o samodoskonalenie, ale o udowadnianie — a to są dwa różne światy. Samodoskonalenie to dyscyplina i chęć dostarczania lepszej jakości, by wszyscy mieli z tego większy pożytek, a udowadnianie opiera się na filozofii braku i gorszości. Inni po prostu cię informują, co jest możliwe, dopóki nie uzyskasz wyników, które są nieporównywalne do innych. Wtedy ty sam zaczynasz ustawiać sobie poprzeczki, które są tak naprawdę efektem zdobywanego doświadczenia. — To nie mam być lepszy od ciebie? — I tak, i nie — niech moje umiejętności będą dla ciebie, jeśli tak uznasz i w tym kierunku dalej chcesz się rozwijać, drogowskazem tego, co jest możliwe. Wystarczy, byś teraz umiał więcej niż wcześniej. — Umiem więcej… — To dobrze. Gdy odkrywasz świat poza stopniowanymi przymiotnikami, rozciągasz granice swojego modelu. Dlatego też stawiaj sobie nierealne na dzień dzisiejszy cele — takie, w które nawet nie uwierzyłbyś, że mogłyby się

stać rzeczywiste. Wiara przychodzi z czasem, tak samo jak osiągnięcia. Zaczynasz od małych, potem są większe, potem największe, a potem jeszcze większe. Ten proces nigdy się nie kończy. Przymiotnik jako cecha określa emocje lub inne mierniki, które mają być związane z podejmowanym przez nas działaniem. Jeśli mówimy o rzeczach ładnych, miłych, sympatycznych, to automatycznie wiążemy z tym pozytywne stany emocjonalne. Gdy zaś przechodzimy na złe, pechowe, smutne przymiotniki, wtedy wchodzimy w negatywne stany emocjonalne. Kiedyś, przy okazji jednego z wielu eksperymentów na szkoleniu Master NLP, uczestnicy mieli za zadanie opisać zły dzień z ich życia bez użycia przymiotników. Okazało się, że nie byli w stanie uzyskać dostępu do emocji, które z tymi przymiotnikami były związane. Zły dzień przestał więc być zły — bo bez kodu dostępu nie było negatywnych emocji, ale czysta informacja. Ten eksperyment pokazywał, jak metodologia osobowości, jej sposoby myślenia wpływają na nasze samopoczucie. Jakość i charakter tego myślenia jest właśnie zależny od przymiotnikowego określania właściwości naszych przeżyć. Każdy z tych przymiotników stanowi albo kategorię ocenną, gdy jest pewną zgeneralizowaną etykietą, albo czystą informację. Smutna twarz to taka, która charakteryzuje się, upraszczając, opuszczonymi kącikami ust, nieruchomymi oczami, może dodatkowo płakaniem. Gdyby porzucić emblemat smutku, wtedy pozostaną opuszczone kąciki ust i płaczące oczy — ale ani jedno, ani drugie nie jest smutkiem. Smutek to zbiorcza nazwa dla zestawu nawet nie jednej, ale wielu przeżywanych emocji, z których każda wpływa inaczej na zachowania ciała. Można mieć opuszczone kąciki ust i nie być smutnym? Oczywiście. Czy można płakać, nie będąc smutnym? Także.

Z drugiej strony szkliste oczy wpatrzone w jedną rzecz mogą — jeśli inne warunki także zostaną spełnione — świadczyć dla umysłu o entuzjazmie. I to także zbiorcza kategoria ocenna dla zestawu pewnych procesów

emocjonalnych,

które

ze

względu

na

reakcje

neuroprzekaźnikowe powodują określone samopoczucie. Wtedy mówimy, że ktoś jest wkręcony albo wciągnięty, opisując efekty tego, co widzimy, jako etykietę, a nie samą informację. Ponieważ te informacje są potrzebne do życia z ludźmi i wśród ludzi, gdzie według przyjętych teorii psychologicznych (na przykład Paula Ekmana) istnieją identyczne sposoby przeżywania przez nas emocji niezależnie od rasy i pochodzenia, nie należy się ich pozbywać — wystarczy, że oddzielisz interpretację od informacji i przestaniesz reagować pewnymi zgeneralizowanymi gotowcami na zachodzące zjawiska. Taką zmorą jest, na szkoleniach dla mężczyzn, przekonanie, że odwrócenie przez kobietę głowy może oznaczać wiele innych rzeczy niż tylko odrzucenie. A ponieważ zawsze reagujemy na to, co myślimy, warto jest wybierać myślenie i brać pod uwagę o wiele większą złożoność procesów komunikacyjnych niż jedną etykietkę, na którą zawsze należy tak samo reagować. Podobnie wiele kobiet po rozstaniu dopisze do swojego obrazu zestaw cech, które staną się dla niej swoistymi wyznacznikami przyszłych zachowań. Każda historia na swój temat, jeśli nie mamy do niej dystansu (czytaj: świadomości umowności naszych założeń), zaboli wcześniej czy później. Popatrz, jak zestaw cech określi świat Beaty, koleżanki Krysi. — Ależ ty jesteś piękna — skomentował na dyskotece chłopak, który przechodził akurat obok Beaty. Ta uśmiechnęła się, bo piękne osoby się uśmiechają. Co więcej, uśmiechnęła się z klasą, pełnymi zębami,

relatywnie powoli i patrząc prosto na niego. To był piękny uśmiech, bo tak według niej uśmiechają się piękne osoby. — I atrakcyjna, zapomniałeś dodać — skomentował jego kolega. A Beata tym razem minimalnie, ale dla wprawnego oka zauważalnie odchyliła się na krześle, spinając mięśnie pleców. To uwidoczniło jej biust. Dodatkowo przekręciła głowę w jedną stronę, pokazując gładką szyję, i poruszyła palcem po stole. Skąd ta zmiana? Stąd, że do atrakcyjnej dołączone są zupełnie inne zachowania niż do pięknej. Inna pamięć somatyczna jest stymulowana, bo w byciu atrakcyjną nie biorą udziału na przykład stopy, ale bardzo konkretnie określone fragmenty ciała — szczególnie nogi, szyja, biust, dłonie, pośladki. Każdy z powyższych przymiotników jest kluczem do zupełnie innego świata

zachowań

i

emocji

i

łączy

różnymi

połączeniami

neurosynaptycznymi na mapie mózgu inny zestaw reakcji. Ta sama Beata, ten sam system, ale zupełnie różny zestaw reakcji pod inny zestaw bodźców wywołujących. Jeśli założyć, że jeden i drugi chłopak ma z Beatą raport — intelektualne, podświadome połączenie między osobowościami — to ten, który widzi w niej piękno, dostanie inny zestaw reakcji niż ten, dla którego jest ona atrakcyjna. Każdy z tych przymiotników opisuje inną metodologię działania, co pozwala nam na kolejny wniosek — przymiotniki określają charakter działań i granice oraz jakość zachowań. Gdy ktoś uważa się za mądrego, będzie wykonywał działania potwierdzające tę tezę: czytał, rozwijał się, zbierał tytuły, cokolwiek w jego świecie ten przymiotnik będzie opisywał. Ten, który w swojej mapie jest głupi, nie podejmie działań związanych z byciem mądrym, bo etykieta ograniczy jego możliwości — czy raczej dostęp do nich. Lata temu przeprowadzono słynny eksperyment

psychologiczny, który przeszedł do historii jako efekt Pigmaliona. Podzielono klasę na dwie części, jedną z nich przedstawiono nauczycielom jako głupią, a drugą jako wyjątkowo utalentowaną. I po pewnym czasie okazało się, że wyniki w pracy nauczycieli są zupełnie różne, bo podejście uczących było diametralnie różne w zależności od etykiety, pod jaką działali. Rola pozytywnego wzmacniania, czyli feedbacku, stanowi o jakości prowadzącego, bo wyniki jego uczniów będą zupełnie inne dla tego, co widzi w ludziach nie tylko to, z czym zaczynają, ale i drzemiący w nich potencjał. Metodologia działania jest zamknięta w cechach, w jakie wierzymy. Jeśli mężczyzna uważa swoje ręce za silne, otworzy sobie możliwość robienia rzeczy, o jakich temu ze słabymi rękoma się nie śni. Na przykład będzie nosił meble w czasie przeprowadzki samodzielnie, a nie z pomocą innych. Jego rzekomo obiektywne możliwości są tutaj drugorzędne — móc fizjologicznie, a móc umysłowo to dwa różne koncepty. Po pierwsze, wciąż niezbadane są możliwości ludzkiego ciała i nauka zna przypadki przeżycia bez tlenu kilkunastu minut czy podnoszenia ciężarów, które wychodzą poza możliwości znane nauce (według naszej wiedzy pszczoły, ze względu na relację powierzchni skrzydeł do masy ciała, nie powinny latać — a jednak… szczególnie że prawa fizyki nie obowiązują tych pszczół, które w owe prawa nie wierzą). Po drugie, granica przekonania wyznaczy zakres działań. Osoba uważająca się za słabą najzwyczajniej w świecie nie podejmie nawet próby podniesienia określonego ciężaru, by zweryfikować swoje możliwości; skoro jest słaba, to nie podejmie próby. Co więcej, nawet jeśli podejmie, może sabotować swoje działania mimo faktycznych możliwości

fizjologicznych.

Powód?

Konieczność

udowodnienia

samospełniającej się przepowiedni, w której działania muszą być

spójne z myślami nimi zarządzającymi. Przypomina to bajkę dla dzieci, w której mały chłopiec zakłada buty do szybkiego biegania i szybko biegnie, krzycząc: A nie mówiłem! Buty czynią cuda! Po chwili je zdejmuje i biega wyraźnie wolniej, bo bez tych butów szybko biegać się nie da. Albo — to już nie z bajki, ale z dokumentu dla doroślejszych — kobieta uważa się za nieatrakcyjną (metodologia), nie wychodzi więc z domu, by kogoś poznać (działanie będące efektem tej metodologii), bo przecież nieatrakcyjna kobieta nikogo nie pozna. Pytana, dlaczego nie jest z nikim w związku, odpowiada, że powodem jest brak atrakcyjności. A skoro jest nieatrakcyjna, i tak nikogo nie pozna… I koło jest zamknięte. W drugim przypadku, gdy zachodzi sabotaż własnych działań, w końcu bohaterka poznaje jakiegoś mężczyznę. On jej prawi komplement o jej atrakcyjności, a ona go odrzuca dowolną reinterpretacją, ale pasującą do schematu nieatrakcyjności. — Ach, ci faceci… — podsumowała Beata, gdy po krótkiej wymianie zdań pożegnała obu adoratorów — prawią komplementy tylko po to, by zaciągnąć kobietę do łóżka. — Przecież wyraźnie się im podobałaś! — zauważyła Krysia przyglądająca się całej sytuacji z boku. — Chcieli cię bliżej poznać! — Niby tak to wyglądało… Ale potem, jak każdy inny, by się ulotnili, a te bajki o byciu piękną pryskają szybciej niż bańka mydlana. Powyższe nazywa się kompensacją i jest zjawiskiem znanym bardzo dobrze wszystkim fizykoterapeutom. Gdy człowiek kuleje, całe jego ciało po jakimś czasie dostosowuje się do zmian w systemie, kompensując problemy ze stopą. W „normalnym” przebiegu zdarzeń, gdy przestanie kuleć, jego biodra, ramiona, kręgosłup itd. powinny też

przestać kompensować i wrócić do ustawień wyjściowych, a więc traktowanych jako zdrowotna norma. Tymczasem nie zawsze tak się dzieje… Czasem normą staje się nowy układ i już jako wada postawy, niepostrzegana jako dyskomfort, staje się punktem wyjściowym. Taki człowiek idzie do chiropraktyka, który pomaga mu wrócić do zdrowia, po czym żali się, że go boli i że wcześniej było lepiej… Taka właściwość występuje także u Beaty — mimo dowodów zewnętrznych zniekształca zachowania

chłopaka

z

komplementujących

na

manipulujące,

potwierdzając tym samym przekonanie o własnej nieatrakcyjności. Koło znów jest zamknięte i system pozostaje nietknięty. By doprowadzić do zmiany w tej metodologii, konieczna jest zmiana przymiotnika nieatrakcyjna jako cechy opisującej właściwości jej osobowości. Wtedy dopiero świat prezentowany przez obu mężczyzn stanie się dla niej prawdziwy, a prawdziwość świata to nic innego jak jego podobieństwo do naszego własnego. I gdy ona, przekonana już o własnej atrakcyjności, usłyszy znów komplement, tym razem przyjmie go i tym samym zupełnie inaczej zareaguje na poziomie zachowań. Ponieważ jedynie ona sama jest w stanie się przekonać, musi znaleźć kilka autentycznych powodów swojej atrakcyjności — dopiero wtedy będzie w stanie w nie uwierzyć. Ktoś, kto jej pomaga, może co prawda posłużyć się samą procedurą, ale w ostatecznym rozrachunku to ona jest odpowiedzialna za postawienie kropki nad i. Tylko ja jestem w stanie zmienić swoje myślenie. Ty jesteś w stanie zmienić swoje. Jeśli nawet mnie przekonasz, to i tak tylko dlatego, że ja przekonałem sam siebie za pomocą Twoich słów. — A czego przykładem jest to, że chcą iść z tobą do łóżka? — nie ustępowała Krysia, która po skończonym kursie praktyka NLP miała rosnącą ochotę na zmienianie negatywnych przekonań.

— Jak to u każdego faceta, chęci zdobycia jak największej liczby kobiet. Jak nie ta, to inna… — odpowiedziała Beata. — Popatrz na nich — Krysia ściągała uwagę Beaty na rzeczywistość — czy zdobywają teraz inne? — Nie… Faktycznie siedzą ze sobą i nawet wyglądają na smutnych… — A więc oni nie zdobywają wszystkich kobiet, ale chcieli zdobyć tę konkretną, ciebie. O czym to świadczy? — Że… Że… No nie wiem… Przecież mnie by nikt nie zechciał… — i łzy zakręciły się jej w oczach, bo przykryte historyjką o lubieżnych mężczyznach przekonanie o własnej nieatrakcyjności właśnie ujrzało światło dzienne. Nie było już, po skonfrontowaniu z rzeczywistością, wiary w złe zamiary mężczyzn, która miała kompensacyjny charakter — chroniła ją przecież przed bólem związanym z tym, że sama nigdy nikogo nie znajdzie, bo się nikomu nie spodoba… Powiedziała o tym przyjaciółce. — Nikt? A oni? — Krysia była obecna, a każdy, kto jest obecny, ma dostęp do wszystkich swoich zasobów. — Oni akurat chcieli… — A gdybyś się uśmiechnęła nieco dłużej do tamtego gościa przy barze, to coś byś ujrzała… Sprawdź! Beata uśmiechnęła się więc, a mężczyzna przy barze mrugnął do niej okiem. Nowa generalizacja na swój własny temat zaczynała budować się w głowie Beaty. To ona, coraz bardziej przekonana o własnej atrakcyjności, zmieniała całą resztę zachowań, wartości, relacji i

wzajemnych zależności, by stać się na powrót spójną całością. Skoro jednak jest — przynajmniej dla nich — atrakcyjna, to również siądzie atrakcyjnie. Tak samo się uśmiechnie. Potem, jeśli to zgeneralizuje, spojrzy na szafę pełną ubrań z innych reprezentacji (ukrywającej jej rzekomą brzydotę, w jaką już przestała wierzyć) i je wymieni, bo nie będzie się już czuła z nimi swojsko. Zmieniła się osobowość, musi się zmienić cała reszta jej dotycząca. Cały nasz świat, by zachować spójność, musi być zorganizowany według takich samych — nie możemy zresztą mieć innych w danym momencie — schematów poznawczych. Dlatego gdy Beata kupowała ciuchy jako osoba nieatrakcyjna, nie wybierała takich, które by atrakcyjność podkreślały — wręcz przeciwnie, one były odrzucane dialogiem wewnętrznym: to nie dla mnie (tak właśnie mówiła do siebie Beata). Przez to szafa wypełniła się innymi ubraniami — zakrywającymi dekolt, luźniejszymi, z butami na płaskim obcasie itp. Pomyśl, że nieatrakcyjna osoba musi mieć nieatrakcyjne ciuchy (oczywiście w jej własnym świecie — ktokolwiek inny, kto ma inne przekonanie, zdefiniuje tę samą odzież zupełnie inaczej, zgodnie z założeniem człowieka zdobiącego szatę, a nie odwrotnie). I nagle w czasie jednej imprezy z pomocą Krysi zmienia swoje przekonanie, ale wraca do domu zorganizowanego według przekonań z przeszłości. I tu następuje fantastyczny moment konfliktu między tym, co aktualne — inaczej myślącą Beatą — a tym, co stare, czyli garderobą zorganizowaną przez kogoś, kim ona była, ale już nie jest. Co się dzieje w takiej sytuacji? Para się rozstaje i ten fakt staje się nową rzeczywistością. Jedno z nich zostaje w mieszkaniu, które wcześniej było wspólne. Wraca do niego i

jako nowa osobowość wchodzi w życie starej — dosłownie. Na przykład zdjęcia, które kiedyś wywoływały entuzjazm, dziś są powodem bólu. Ulubiony fotel byłego partnera staje się źródłem złości i ta nowa osobowość patrzy przez zupełnie inny pryzmat na świat tamtej starej. Dlatego jedną z rzeczy, jakie zupełnie nieświadomie robią ludzie w takich sytuacjach, jest przerobienie całego mieszkania (nawet pomalowanie ścian na inny kolor), by zlikwidować wszystkie te kotwice i zarzucić nowe, które pasują do aktualnego stanu rzeczy. Czasem celowo, ze względu na chęć zatrzymania wspomnień, ktoś takich zmian nie dokona — kobieta po śmierci męża nadal nosi obrączkę, pozostając żoną bez męża. Może to służyć chęci zachowania tego, co się zna, choć uniemożliwia to dokonywanie niektórych zmian, takich jak na przykład znalezienie nowego partnera. To kolejny dowód na ciągłą konieczność aktualizowania swojego życia, by mieć pełny dostęp do rozwijających się zasobów. Przymiotniki

dają

także

możliwość

dokonywania

potężnych

restrukturyzacji osobowości za ich pomocą. Załóżmy, że poznajesz chłopaka, który ma lęk przed podchodzeniem do atrakcyjnych kobiet. Oto przykładowa rozmowa Piotrka, który wykorzystuje w praktyce świeżo zdobytą wiedzę, ze swoim kolegą. — No, stary, podejdź do niej, przecież widzę, że ci się podoba — zachęcał kolegę Piotrek, który w tym samym czasie co Krysia z Beatą był na imprezie ze swoimi kumplami. — Nieee… Ona jest taka ładna… — odpowiedział Wojtek. Ale Piotrek był na świadomym posterunku i zamierzał korzystać ze swoich niedawno nabytych umiejętności. Skoro ona była ładna i to go nie

motywowało, a raczej deprymowało, to znaczy, że czegoś nie mówił na swój temat… — Właśnie! Skoro jest ładna, to podchodzisz i masz frajdę! — zaproponował. — Nie, nie, nie… Bo ona jest za ładna… — usłyszał. Teraz już dokładnie wiedział, o co chodzi. — Za ładna dla kogo? — Dla mnie, oczywiście… Nie dam sobie rady. — Wobec tego jak aktualnie siebie postrzegasz, skoro uważasz, że nie dasz rady? — No jak…? Tak normalnie, jestem zwykłym facetem, którego takie piękności

zbywają

jednym

westchnieniem

—

Wojtek

podał

rozwiązanie, które wcześniej było dla niego nieświadome. To nie atrakcyjność kobiety, ale postrzeganie samego siebie go deprymowało. — A kogo musiałbyś w sobie zobaczyć, by móc spokojnie podejść i odbyć z nią fajną rozmowę? — mądrze kierował Piotrek, wiedząc, że zmiana obrazu samego siebie była kluczem do określonych działań jego kolegi. — Kogoś z klasą i na poziomie, kto radzi sobie w życiu i ma do zaoferowania coś wyjątkowego, czego ona nigdy nie przeżyła. Przystojny i mający co powiedzieć, a nie jak ja… — Właśnie! — przerwał w porę Piotrek, bo to, co miało nastąpić, byłoby krytykanctwem i niczemu potrzebnemu w tej chwili by się nie

przysłużyło. — A teraz, bracie, pamiętasz, jak zrobiłeś kiedyś ten numer z otwieraniem butelki szampana w kinie dla tamtej blondynki na pierwszej randce, gdy ona nazwała cię kompletnym wariatem? — przypominał mu stan emocjonalny, który niczym wehikuł mógł poprowadzić Wojtka w kierunku potrzebnych historii. — He he he, pamiętam… Tak jej się to spodobało, że jeszcze tej samej nocy wzmocniliśmy znajomość. To były wyjątkowe chwile… — Tak, wyjątkowo się wtedy zachowywałeś, oferując jej coś po raz pierwszy w życiu — Piotrek odzwierciedlał mapę myślenia Wojtka. I potem, kiedy się dowiedziałeś, że jej tata zmarł kilka tygodni wcześniej… — To pojechaliśmy do jej mamy, by spędzać z nią kilka dni na uspokajających rozmowach i naprawdę fajnie to wyszło, bo ulżyliśmy jej mocno… Fajnie to wyszło… — Klasę żeś, chłopie, pokazał, że się tak wszystkim zająłeś… — Piotrek dokładał do stanów Wojtka kolejne. — Dzięki… I nawet się spodobałem jej siostrze, bo żartowała: „Gdzie moja siostra takiego chłopaka znalazła?”… — I to wszystko razem co daje? — łączył Piotrek. — To wszystko przypomina mi, że czas wziąć się w garść i podejść do tamtej fajnej brunetki, którą chcę poznać — uśmiechnął się Wojtek, wziął dwa drinki i podszedł do dziewczyny. Restrukturyzacja

osobowości

Wojtka

polegała

na

zabiegu

lingwistycznym dokonującym zmian w sposobie postrzegania siebie.

Nazywane czasem poczuciem własnej wartości, a w naszym świecie jakością relacji z samym sobą, sprowadza się do tego, co sądzisz na swój temat — a to, co sądzisz, tworzy Twoje „ja”. To „ja”, określone danymi przymiotnikami, będzie szukać takich przymiotników po drugiej stronie — w związkach. Powiedz mi, czego szukasz w innych osobach, a powiem Ci, kim dzisiaj jesteś. I by pasować do niektórych zachowań, takich jak na przykład poznanie przez Wojtka atrakcyjnej kobiety, Wojtek musiał stać się kimś, kto by do niej pasował — oczywiście nie ze względu na jakiekolwiek obiektywne kryteria, bo takich nie ma (to, że ona jest atrakcyjna, a on nie, to tylko zmienialne opinie), ale ze względu na niego samego. Zmiana kilku przymiotników, czasem załatwiana w tak konwersacyjny sposób, jak zrobił to Piotrek, może wystarczyć do zbudowania długotrwałej zmiany — gdy oczywiście rozumiemy złożone przecież metodologie stojące za całym umysłowym systemem jednostki. Jakich zmian chcesz dokonać u siebie i w jaki sposób możesz to zrobić? Weź dwie kartki papieru i na jednej z nich wypisz wszystkie swoje osobowości — role, jakie grasz w życiu. Przykładowo: swoją płeć, wiek (jestem młody, stary), profesję itd. Obok wypisz przymiotniki, jakimi aktualnie się określasz — skupiając się w tej chwili na tych, które Ci przeszkadzają. Żeby coś zbudować, najpierw trzeba pozbyć się śmieci. Załóżmy, że robiący to ćwiczenie pisze, że jest głupim mężczyzną. Obok ma teraz wypisać dowody, dlaczego to nie jest prawdą — to znaczy znaleźć przekonujące go przykłady, które wybitnie pokażą brak tej głupoty. Może dlatego, że skończył szkoły, przeczytał wczoraj gazetę albo myślał o tym, jak zainspirował go program telewizyjny. Niech tylko spełni przekonujące go warunki. Tym samym doprowadzi do zmiany

generalizacji, bo znajdując kontrprzykłady, nie będzie w stanie nadal w nią wierzyć. Na drugiej kartce niech napisze teraz to, za kogo chce się uważać; w naszym przykładzie może to być inteligencja. Teraz znajdzie minimum trzy przekonujące przykłady mówiące o tym, że faktycznie jest inteligentny. Bo spacerował i analizował kilka dni wcześniej. Bo przemyślał, co można zmienić w swoim życiu. Bo przeczytał tę książkę aż dotąd. Znowu te przykłady mają być przekonujące dla niego (dla Ciebie), by odpowiadać jego (Twoim) kryteriom tego, czym jest inteligencja. Efekty takiej restrukturyzacji są odczuwalne i widzialne od razu. Osoba inteligentna podejmuje inteligentne działania. Jednym z nich jest na przykład rozwijanie się i zdobywanie wiedzy. Tym samym, by utrzymać nową etykietę — inteligentnego — osoba dokonująca takiej zmiany musi także konsekwentnie zmienić pozostałe aspekty swojego życia. Porzuci pewne zachowania, które nie będą się zgadzać z nowymi schematami. Przyjmie nowe, realizujące inteligencję. Samospełniająca się przepowiednia trwa nadal, ale tym razem w sposób o wiele korzystniejszy i produktywny, dosłownie: inteligentne, a nie głupie (jak wcześniej) rezultaty. Osoba inteligentna chodzi do inteligentnych miejsc, by dawać wyraz realizowaniu swojej nowej osobowości. Czy ktoś może przejawiać głupie zachowania, jeśli ma na swój temat zdanie,

że

jest

inteligentny?

Oczywiście,

ale

tylko

wobec

wewnętrznego wskaźnika odniesienia. Jeśli dokona takiego zachowania z innymi i okaże się z feedbacku, że odbierają oni takie działania w zupełnie inny sposób, będzie miał szansę dokonać zmiany. To, czy zostanie ona wykorzystana, czy nie, jest już zupełnie inną kwestią. Tak jak ktoś może nie chcieć porzucić etykiety inteligentnego, tak samo

może chcieć bronić bycia głupim. Zdaj sobie sprawę, że każde z nich może być w jakimś kontekście korzystną formą funkcjonowania i służy czemuś innemu. Patrząc z perspektywą, uświadamiasz sobie, jakie powiązania występują w systemie i w jaki sposób przesuwać pionki. Jeśli ktoś boi się odpowiedzialności, to maska głupiego może mieć charakter ochronny. Jeśli ktoś chce być jakoś postrzegany, bycie inteligentnym okazuje się być przydatne. Czy to, co zrobił Piotrek Wojtkowi, było powierzchowne? Tak, jeśli spojrzysz na to z punktu widzenia samej metodologii, bo była to zmiana dokonywana konwersacyjnie. Ale także nie, bo ma swoją istotną głębię. Wywoływanie stanów emocjonalnych jest zabiegiem wykonywanym przez nas non stop — to sposób myślenia. Robienie tego

celowo

jest

już

umiejętnością.

Łączenie

tych

stanów

emocjonalnych z określonymi miejscami i myślami (nazywane kotwiczeniem) to już wyższa szkoła jazdy. A umiejętne ich generalizowanie zmienia sposoby zachowywania się, które wpływają na jakość naszego życia. Druga kwestia: Piotrek wyszedł z założenia, że opinia Wojtka na własny temat nie była prawdziwa i że tak samo, jak uważał się za kogoś mniej, może się uważać za kogoś więcej. To, czy ktoś jest inteligentny, czy nie, pozostaje więc w gestii oceniającego, tak samo jak piękno w oczach patrzącego. Czy rolnik jest mniej inteligentny niż pisarz? To zależy od kontekstu, w jakim się znajdują. Rolnik piszący książki i pisarz sadzący na polu mogą być tak samo niemobilni; a więc kwestia inteligencji powinna być oceniana poprzez pryzmat najpierw specyficznego kontekstu, w którym dana osoba się znalazła. Wiedza i umiejętności rolnika w kontekście uprawy zboża są tym, czego potrzebuje każdy z

nas, kto lubi jeść chleb. A ci, co czytają książki, będą szukali dobrego pisarza. Czy możesz sądzić o sobie, cokolwiek chcesz? Oczywiście, bo tak czy owak, w taki sposób funkcjonujemy — mając umysły, przekonujemy się do absolutnie wszystkiego, w co wierzymy. Skoro tak, to również możemy się przekonać, że to coś nie jest prawdą. Wtedy zaczyna się ujawniać dostęp do wolności — masz dostęp do tak zwanych faktów i możliwość zanegowania ich, tak by zyskać dystans i tolerancję. Dowód pozytywny łączy się z negatywnym i wyłania się świadomość nieoceniająca — to ona pozwala Ci o wiele efektywniej „widzieć za, a nawet przeciw” i tym samym wybierać to, co jest zgodne z Twoim doświadczeniem. A co jest? To, co się dzieje, i to, co przeżywasz. Nie pozwolisz sobie więc na wbudowywanie schematów, że jesteś najmądrzejszy na świecie, bo nie jest to zgodne z prawdą, a poza tym byłoby bardzo ograniczające. Tak samo jak nie pozwolisz sobie na osądy bycia głupim, bo też nie jest to zgodne z prawdą. Bez względu na to, jaką będziesz miał opinię na swój temat, po pierwsze będziesz na nią reagował, a po drugie zachowasz — bo warto — do niej dystans, tak by nie popadać w skrajności. Czasem skupianie się na byciu bardziej inteligentnym daje zupełnie inne efekty niż zwyczajne czytanie książki. Wtedy bowiem zdobyta wiedza wzbogaca nasze zasoby, a nie staje się powodem chwalenia czy szukania poklasku. Na kolejnej kartce napisz słowo działania i podziel kartkę na dwie części — efektywne i nieefektywne. Pomyśl, które działania wykonywane aktualnie w swoim życiu określiłbyś jako nieefektywne. Palenie papierosów?

Picie

alkoholu?

Irytowanie

się?

Granie

w

gry

komputerowe? I napisz, do czego będą one prowadziły z punktu

widzenia dłuższej linii czasu. Dokładnie policz, ile czasu stracisz przez 10 lat (dłuższa linia czasu da zupełnie inną perspektywę), jeśli będziesz je kontynuować. Zastanów się także, jakiego rodzaju pozytywną intencję one spełniają. Po drugiej stronie kartki napisz, co rozumiesz jako efektywną formę działania w tym właśnie kontekście. Może zamiast grać w gry komputerowe, będziesz realizował intencję zabawy poprzez czytanie książek. Relaks wynikający z palenia papierosów zastąp pozbywaniem się myśli wywołujących stres. Tym samym zmienisz to, co nieefektywne na poziomie zachowań, na to, co efektywne, realizując tę samą intencję w lepszy sposób. Na następnej kartce wypisz wszystkie osoby, do których żywisz urazę. Opisz je przymiotnikami i zwróć uwagę na emocje, jakie z tymi przymiotnikami są powiązane. Jak się dowiedziałeś z tego rozdziału, wiemy, co i jak czuć właśnie ze względu na przymiotniki, jakimi określamy zjawiska. Reagując na te oceny, zabieramy sobie świadomy osąd sytuacji i tracimy jakość życia na rzecz realizowania myśli, które po ich zakwestionowaniu okazują się być nieprawdziwe. Obok wypisz trzy powody, dlaczego te przymiotniki nie są prawdziwe — na przykład jeśli X jest według Ciebie chamski, znajdź trzy powody, dla których nie jest. Po raz kolejny powtarzam: niech będą one przekonujące dla Ciebie, bo to Ty restrukturyzujesz swoją osobowość poprzez zmianę pojęć, na które reagujesz. Tak jak X jest chamski, tak samo chamski jesteś Ty, gdybyś zachowywał się tak jak X — reagujemy bowiem nie na osoby, ale na koncepty. Koncept chamstwa to etykieta przyczepiana do pewnej klasy zachowań, które same, pozbawione oceny emocjonalnej, stają się czystą informacją. Wiesz już za dobrze, że dopiero bez tej oceny jesteś w stanie spokojnie zdecydować, co z tymi zachowaniami zrobić.

DLACZEGO I PO CO Umysł działa linearnie i jego sposób przetwarzania informacji opiera się na trzecim prawie Newtona — po każdej akcji następuje reakcja. Budując relację między jednym i drugim, znajdujemy ostateczny powód dla wszystkiego, co się w naszym życiu wydarzyło — czyli przyczynę. Tak poznajemy prawa rządzące światem, religiami, kulturą, rodziną, aż do zrozumienia, że dokładnie w taki sam sposób działa ludzkie myślenie. Zrozumienie tego mechanizmu przyczyny i skutku daje możliwość dowolnego zmieniania jednego z jego elementów i poprzez zmianę przyczyny, wpłynięcia w konsekwencji na zmianę skutku. Poznanie tego, co ma być skutkiem, umożliwia takie jego przedefiniowanie, by przyczyna także ulegała adekwatnej zmianie. To fascynujące zjawisko stanowi o podejmowaniu kierunków działań u człowieka i nazywa się motywacją. Jakie prawa rządzą „dlaczego” i „po co”? Po pierwsze, przyczyna i skutek są ze sobą nierozerwalnie związane. Wszystko w świecie karmy (tak to prawo nazywają kultury Wschodu) istnieje z jakiegoś względu i dzieje się jako konsekwencja czegoś. Nie ma więc na poziomie logicznego myślenia czegoś takiego jak brak skutku, nie ma czegoś

takiego jak brak przyczyny. I choć umysły mogą zniekształcić, gdy mają określony cel i go nie osiągają, że ich działanie nie było skuteczne, to błędne myślenie — każde działanie jest bowiem skuteczne, a więc przynosi jakiś skutek. Dlatego właśnie zadając sobie pytanie, czego się nauczyłeś, jesteś w stanie za każdym razem zauważyć skutek swojego działania. Nie ma również czegoś takiego jak brak przyczyny — umysł nie robi niczego bez powodu i mimo używania schematów „nie wiem”, „samo się stało” itd. nie podejmujemy działania bez zaistnienia przyczyny. Zawsze więc mamy motywację. Pomaga to zrozumieć także takie paradoksy (a tak naprawdę po prostu bardziej złożone mechanizmy) jak lenistwo, do którego — tak jak do każdego innego działania — trzeba mieć motywację. Słynny obrazek, który od lat krąży w internecie, przedstawiający zwierzaka leżącego pod drzewem z komentarzem: Gdyby tylko mi się tak chciało chcieć, jak mi się chce nie chcieć, oddaje w pełni to, że do lenistwa trzeba się tak samo motywować jak do każdego innego działania. To jest ważne, bo daje Ci zrozumienie, że nie ma czegoś takiego jak brak motywacji (do braku motywacji też trzeba się motywować) i że każdy z nas pożytkuje tę samą energię w bardzo różny sposób. Jeden zużywa ją na narzekanie, a drugi na myślenie kreatywne. Jeden się leni, drugi jest pracusiem. Paliwo pozostaje to samo, ale jest wlewane w bardzo różne środki transportu. Po drugie, korelacja między skutkiem a przyczyną jest zmienna w czasie, przestrzeni, w oparciu o czynnik osobowościowy itp. Dlatego tak ogromnym zniekształceniem jest tworzenie stałych definicji i podawanie jako skutku zawsze tej samej przyczyny — przykładem byłyby tutaj schematy osoby rzekomo zamkniętej na wiedzę, gdy ma złożone jedna na drugiej ręce i nogi, albo przejęzyczenie definiowane

we wczesnej psychoanalizie jako zaburzenie popędu człowieka. Niezależnie od tego, czy zniekształcenie jest zgodne, czy niezgodne z prawdą (czyli Twoim autentycznym doświadczeniem), raz powstały mechanizm przyczyny i skutku staje się prawem dla wierzącego w nie umysłu, który po zajściu pewnych zjawisk zawsze będzie się spodziewał takich samych konsekwencji — oraz odwrotnie: gdy wystąpią pewne przyczyny, będą się spodziewać określonych konsekwencji. Dla przykładu: skrzyczane dziecko zaczyna płakać. Pretensje do partnera powodują jego złość. Zawieszony komputer wywołuje irytację. To stopienie w jedno, wzajemna zależność jest fundamentem każdego nawyku — od podnoszenia ręki na powitanie po alkoholizm. Co więcej, fakt koegzystowania czy współwystępowania obu zjawisk czasem prowadzi do ich niesłusznego połączenia — znanym przykładem może być płacz łączony ze smutkiem, niejako jego synonim, co tak naprawdę nie musi być zgodne z prawdą, bo łzy radości czy wzruszenia wcale smutne nie są. Rozdzielenie przyczyny i skutku pozwala na wyjście z mechanizmu i świadome sprawdzanie, czy korelacja po pierwsze w ogóle istnieje, a po drugie — czy jest powtarzalna i jeśli tak, to po trzecie — w jakich kategoriach logicznych ta powtarzalność występuje. Dzięki temu masz gwarancję poruszania się na poziomie o wiele bliższym rzeczywistości niż trzymanie się umysłowego wzorca, który z tą rzeczywistością nie ma aż tyle wspólnego. Czy korelacja między przyczyną i skutkiem istnieje? To zasadnicze pytanie,

które

pozwala

na

zakwestionowanie

mechanizmu, a w jego miejsce wbudowanie nowego.

istniejącego

— Niech to! Spaliłem kompletnie to podejście, bo jednak jestem cieniasem! — z frustracją opowiadał o nieudanym podejściu Wojtek. — W ogóle nic nie wyszło! — Nie — spokojnie skomentował Piotrek, czekając na zainteresowanie drugiej strony. — Jak to nie? — zapytał Wojtek. — Przecież spaliłem! — Tak, spaliłeś — potwierdził skutek Piotrek — ale z zupełnie innego powodu. — A jakiego? — Za bardzo ci zależało, zapomniałeś przez moment, że to dziewczyna jak każda inna… — Jak to: jak każda inna? Jest piękna! — Tak, inne też są piękne, a niektóre jeszcze piękniejsze. To wcale nie oznacza, że nie mają emocji, nie myślą tak jak każdy z nas czy nie lubią dostawać komplementów. Za bardzo zależało ci na tym, by dobrze wypaść, więc na chwilę przestałeś byś sobą. Piotrek zaakceptował skutek, o którym mówił Wojtek — choć nie musiał. Tak samo mógł zapytać, czego rozwojowego nauczył się Piotrek i jak mu to pomogło w tworzeniu nowego, lepszego siebie… Wybrał inną metodę, zgadzając się tylko z jedną z części mechanizmu i negując prawdziwość drugiej. A dlaczego? Bo Wojtek wziął osobiście wynik doświadczenia i jako przyczynę podał swoją osobę, co nie mogło być zgodne z prawdą. Ta kobieta mogła również być po prostu nie w sosie (cokolwiek ta metafora miałaby dla niej znaczyć), miliard innych

czynników mogło wpłynąć na przebieg wydarzeń. Jeśli chcesz być pewien wydarzeń, musisz na każde pytanie o ich przyczynę odpowiadać: bo tak. Ale wtedy nie rozwiniesz się pod kątem wiedzy. I tak Piotrek przeniósł przyczynę na negatywne przekonanie, które było o wiele łatwiej i szybciej zmienić. Tym samym przyczyna rzekomego niepowodzenia leżała w konkretnym sposobie myślenia, który — idąc za korelacją przyczyny i skutku — gdy zostanie zmieniony, zmieni także obraz przyszłości; teraz Wojtek widzi siebie bez tego przekonania i film, który wyświetla jako konsekwencję, jest już pozytywny. Inaczej żyłby ze schematem: skoro jestem X, to muszę mieć X wynik. Zmień jedno, zmienisz drugie, najczęściej bez ich świadomej wiedzy. Korelacji między przyczyną a skutkiem może też w ogóle nie być. Na zajęciach z filozofii wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi, szczególnie tych dotyczących istnienia, występowania niektórych zjawisk, istoty życia itp. Z wykorzystaniem tego modelu można odzyskać wiele energii, odpuszczając sobie kierunek poznawania przyczyn skutków i przenosząc tę energię na kierowanie skutkami w inny sposób. Dlatego zamiast zastanawiać się, dlaczego ktoś się źle czuje, można od razu zapytać, czego mu potrzeba, by poczuł się znacznie lepiej. Przyczyna pozostaje z tyłu, a budowany jest nowy mechanizm — gdy to, co potrzebne,

zostanie

odkryte,

stanie

się

powodem

lepszego

samopoczucia. Pierwotna przyczyna pozostanie, ale z drugiej strony zostanie dobudowana kolejna, która stworzy rozwiązania. Powstanie więc możliwość wyboru — mogę robić tamto z przeszłości i czuć się źle albo mogę robić to, co potrzebne (to nowe), by poczuć się znacznie lepiej. A gdy jest wybór, wtedy istnieją opcje i naturalne jest, że osoba wybierze dla siebie zawsze lepszą, oczywiście ze swojego punktu

widzenia. W innych sytuacjach może nie będziesz chciał poznać przyczyny, bo nie będzie ona miała znaczenia — przykładem może być kwestia zdrady partnera, gdy szukanie przyczyn z reguły kończy się wyciąganiem wniosków, które uderzają w jedną albo drugą stronę. Zostawienie schematu na czysto informacyjnym poziomie — przespał(a) się z inną osobą, bo się przespał(a) i tyle — pozwala na błyskawiczne przejście w kierunku działań, czyli: co ja chcę z tym teraz zrobić? Tysiące, jeśli nie miliony pisanych palcem na wodzie wniosków, które opierają się zwykle na ataku na własną osobowość (skoro zostałem zdradzony, to znaczy, że byłem… i tutaj zwykle padają negatywne komentarze dotyczące własnej seksualności, atrakcyjności, wieku, emocjonalności itp.), nie znajdują przyczyn, ale je tworzą. Diagnoza jest problemem, którego dotyczy — jego intelektualną reprezentacją, na którą pacjent reaguje. Jeśli jest trafna, wtedy na jej podstawie można tworzyć rozwiązanie. A jeśli nie? Wtedy zaczyna się chorować na problem, którego nie ma — a często jeszcze gorzej, zaczyna się leczyć coś, czego nie ma. Zdarza się tak nawet w medycynie — choć przecież samo leczenie jest tam nieco bardziej empirycznie sprawdzalne — ale to jeszcze nic w porównaniu do psychoterapii. Dlatego zamknięcie się terapeuty na jedną szkołę myślenia może spowodować, że stawiana diagnoza nie obejmuje rzeczywistości, ale podświadome dążenie do udowodnienia prawdziwości własnej wiedzy. I tak samo partner, który zamiast atakować własną osobowość, zaatakuje osobę, która przespała się poza związkiem, i nie wyciągnie wniosków, za to straci odpowiedzialność za niewątpliwą naukę, która przecież płynie z każdego życiowego doświadczenia. W niektórych przypadkach szukanie przyczyn może być niebezpieczne — osoba zastanawiająca się nad tym, dlaczego miała wypadek samochodowy,

zamiast chwycić za telefon i zadzwonić po ambulans, może tracić cenne sekundy zmieniające przebieg wydarzeń; nie tych, które już były, bo na nie wpływu nie ma, ale tych, które dopiero nastąpią, a są o wiele ważniejsze. Większość osób ze zdiagnozowaną depresją będzie żyła diagnozą tego, co rzekomo się wydarzyło (a tak naprawdę interpretacją problemów z tego wynikających), i w ogóle nie skupi się na tym, co dopiero się zaczyna, czyli na kolejnym momencie. Sam fakt istnienia tej diagnozy jest problemem — bo każda diagnoza, jeśli chodzi w niej o wskazanie przyczyn problemu, powinna zawierać w sobie także wskazanie rozwiązań i rozwijające strategie pójścia w mądrym kierunku. Tymczasem samo określenie problemu nie daje tych rozwiązań, a dodatkowo może go po prostu stworzyć. Jednym z nagminnych przykładów są diagnozy stwierdzające u małych dzieci „choroby” czy „zaburzenia” typu ADHD albo dysleksja, które szufladkują, czasem na resztę życia, aktualny brak umiejętności pacjenta, hamując jego rozwój. Co więcej, często są po prostu robieniem z igły wideł, gdy prawdziwą przyczyną braku koncentracji u dziecka jest monotonny i nudny nauczyciel, a nie rzekoma choroba. Takie szufladki zamykają ludzi w opisywanych diagnozach, które stają się problemem samym w sobie. A kiedy szukanie przyczyny będzie miało sens? W którym momencie będzie miało sens poznanie powodu? Wtedy, gdy mowa o określonych, powtarzalnych wzorcach, oraz wtedy, gdy istnieje pewność co do poprawności diagnozy i da ona szansę na nauczenie się czegoś. Prawa danej społeczności, czy te brane za pewnik (czerwone światło nakazuje zatrzymanie samochodu przed skrzyżowaniem), czy te bardziej egzotyczne (afgańscy Pasztunowie nakazują w oparciu o swój kodeks, Pasztunwali, zabić spokrewnionego z mordercą, jeśli ten już nie żyje),

warto znać ze względów adaptacyjności życiowej. Ponieważ żyjemy w grupach, musimy znać prawa organizujące życie społeczności, by móc się w niej elastycznie poruszać. Podobnie z prawami rynku, których znajomość pozwala efektywnie prowadzić biznes. Jeśli chodzi o dokonywanie diagnozy na samym sobie, szukanie powodu, a więc tak naprawdę motywacji, powinno odbywać się poprzez czysty umysł i w oparciu o zauważanie konkretnych wzorców związanych z jedną sytuacją lub podobną ich klasą. Jeśli ktoś się wywrócił dlatego, że się potknął o wystający korzeń, to diagnoza brzmi właśnie tak: potknąłem się, bo nie zauważyłem wystającego korzenia. Rozwiązanie, od razu towarzyszące diagnozie, to: następnym razem (instalacja na linii czasu) będę uważniej (stopniowalność przymiotnika zakłada, że uważność jest mierzalna) chodził (aktywność dokładnie sprecyzowana), skupiając się na tym, co się dzieje w zasięgu mojego wzroku (bardzo precyzyjne określenie metodologii postępowania, czyli jak to dokładnie zostanie zrobione). Ta diagnoza dotyczy konkretnej sytuacji, konkretnego miejsca, konkretnego zachowania. Czy mogłaby też być nieco bardziej rozszerzona? Oczywiście, szczególnie przy pewnej powtarzalności zjawiska. Teraz uważaj, bo powtarzalność może występować tylko w konkretnym metaprogramie — na przykład lokalizacyjnym (wywraca się na chodniku), czasowym (zawsze rano), zachowaniowym (tylko gdy się spieszy i szybko idzie), osobowym (jedynie gdy idzie z pewnym kolegą) itd. W takim przypadku zmiana musi nastąpić konkretnie w zakresie tego metaprogramu, czyli w granicach „problemu” (choć prawdziwiej jest mówić o kontekście czy sytuacji). Może ten kolega często opowiada fascynujące historie, co powoduje nieuwagę, a w efekcie wywrócenie się? Rozwiązanie bowiem zawsze opiera się na

prawidłowo postawionej diagnozie plus na ukierunkowaniu energii na korzystniejsze strategie. Jeśli natomiast tych metaprogramów jest kilka lub nawet kilkanaście, licz się już z personifikacją problemu — czyli zgeneralizowaniem go na poziomie osobowości. Prawdopodobnie ten wywracający się człowiek uważa się za niezdarę, gamonia itd., co oczywiście jako najbardziej zgeneralizowany schemat wpływa na wszystko znajdujące się logicznie pod nim — czyli skoro niezdara, to zawsze, wszędzie, z każdym itd. Tę osobowość zmienisz poprzez podanie kontrprzykładów i wbudowanie strategii albo na ogólniejszym (od tej pory będziesz jeszcze bardziej uważał podczas jakiegokolwiek zachowania), albo na bardziej szczegółowym poziomie, gdy w poszczególnych kontekstach będziesz instalował lepsze strategie. Im

większe

oddalenie

od

trafności

diagnozy,

tym

większe

niezrozumienie systemu motywacyjnego działającego. Im większe to niezrozumienie, tym mniej trafione rozwiązanie. Im mniej trafione rozwiązanie, tym większa szansa na przyswojenie umiejętności z innej dziedziny, która wcale nie jest rozwiązaniem aktualnego problemu. Oto przykład

takiego

mechanizmu:

instytucja

więzień.

Założeń

więziennictwa jest kilka: kara ma mieć charakter edukacyjny, represyjny, resocjalizujący i doprowadzić w jakiś sposób do sytuacji, w której więzień po jej odbyciu wróci do społeczeństwa. Tymczasem jak pokazuje praktyka, nie zawsze ma to miejsce — poza resocjalizacją więźniowie (pisał o tym Donald Clemmer w The Prison Community) ulegają także wielu innym procesom, między innymi włączeniu w kulturę więzienną i edukację bycia lepszym kryminalistą — nie tylko w zakresie tego, przez co trafili do więzienia, ale także w innych dziedzinach (różne modele złodziejstwa, grypsera, zabójstwa itd.). Po wyjściu

z

więzienia, pozostając z

ewentualnie zainstalowaną

motywacją lęku przed powrotem za kraty, mogą nadawać się bardziej do popełniania nowych przestępstw. A założenie przecież miało być odwrotne! Konieczność wymierzenia „kary” przez sąd jako gwarancji bezpieczeństwa dla innych, przestrzegających prawa obywateli jest oczywista — podobnie oczywiste powinny być zarówno zmiana systemu motywującego sprawcy, jak i wyposażenie go w narzędzia, które — po ich przyswojeniu — pozwolą mu lepiej funkcjonować po powrocie

do

społeczeństwa.

I

tak

w

wyniku

badań

północnoamerykańskich nad pedofilią (William L. Marshall, Czy pedofilia jest uleczalna, „Seksuologia Polska” 2008, 6, 1) okazało się, że recydywa sprawców po leczeniu zmalała do około 6%, a nieleczonych wynosiła około 28%. To znaczy, że system motywacyjny został dobrze zdiagnozowany i zmieniony na taki, który w efekcie doprowadził do spadku zachowań określanych jako dewiacyjne. Gdyby było inaczej (weźmy na przykład analizę marzeń sennych), mogłoby się okazać, że terapeuta, wskazując na błędnie określony związek przyczynowoskutkowy, instalowałby diagnozą inny, dodatkowy problem, zamiast go rozwiązywać. Na przykład określiłby wchodzenie po schodach w domu rodziców jako odbywanie aktu płciowego z matką i wyparty kompleks Edypa, projektując to na problemy seksualne pacjenta (podczas gdy on może je mieć ze względu na lęk przed złym wypadnięciem i stres, jaki na siebie w związku z tym nakłada). Taka diagnoza może zapoczątkować wieloletni proces szukania dziury w całym, z czego pacjent wyjdzie jeszcze bardziej „popsuty”, niż był. Dlatego zarzuty powierzchowności,

stawiane

terapiom

krótkoterminowym,

są

odpierane przez drugą stronę jako argumenty tych, co robią więcej krzywdy pacjentowi, niż dają mu pożytku. A prawda, jak zawsze, leży pośrodku — w niektórych sytuacjach jakiś stopień analizy przyczyn

będzie potrzebny, a w innym zupełnie nie i wystarczy od razy przejść do rozwiązań. Na zasadach przyczyny i skutku są zbudowane wszystkie systemy normatywne, w tym zarówno prawo, jak i reguły moralne. To one budują motywację ludzi, zachęcając do określonych zachowań, a karząc za inne. Religia katolicka obiecuje jako nagrodę (skutek) niebo i zbawienie, wymagając określonych zachowań ze strony ludzi. Hindus urodzi się w wyższej kaście (nagroda), jeśli będzie przestrzegał pewnych zasad. Mama obiecuje dziecku deser (nagroda), jeśli najpierw zje obiad (paradoksalnie — gdyby straszyła go deserem, jedno z największych uzależnień świata zachodniego — od słodyczy — nie miałoby miejsca). Tym systemem tworzony jest układ push and pull, czyli pchająco-przyciągający, wtórujący konstrukcji układu limbicznego — oto należy podzielić świat na część przyjemną, do której się dąży, i część nieprzyjemną, której się unika. Ustawiony w tym człowiek miota się, dążąc do tego, co — wyuczone — daje pozytywne emocje, bojąc się tego, co daje negatywne. A co by było, gdyby Twoimi standardami nie było to, czy coś jest przyjemne, czy nieprzyjemne, ale to, czy coś jest prawdziwe? Jak zdecydowanie inaczej się żyje, gdy nie jest się uzależnionym ani od przyjemności, ani od lęku przed cierpieniem… Przyjemność może być zarówno powodem, jak i skutkiem działania — wtedy się od niej zaczyna, albo na niej kończy. Na przykład uczeń po dawce komplementów ze strony nauczyciela zaczyna się uczyć jeszcze więcej, tak by pokazać, że przystaje do etykietki wzorowego. Z czasem takie zachowanie staje się mentalnym nałogiem i dziecko uczy się już nie dla siebie, ale dla stopni i pochwał. Wtedy jest mniej skłonne do zapamiętania wiedzy na dłużej, bo jego strategia jest raczej oparta na

momentach niż na planowaniu — uczy się do klasówki, a po jej zaliczeniu należy zapomnieć (w wieku późniejszym także, podobno, zapić). Ponieważ ów uczeń jest skupiony nie na budowaniu inteligencji czy myślenia, a jedynie na zakuwaniu dla efektu, nauka nie staje się drogą, ale celem. Ten, jak każdy, gdy zostanie spełniony, traci na wartości. Każdy zdobywca bowiem przestaje się interesować zdobyczą. To polowanie daje uzależniającą adrenalinę i bycie in time, ale po nim należy wyznaczyć kolejne wyzwanie. Podobnie przyjemność może być także skutkiem działania — tak wynosimy instalacje z dzieciństwa: bądź grzeczny, a obejrzysz wieczorynkę, zachowuj się, a pograsz pół godziny na konsoli do gier, zjedz drugie danie, to dostaniesz deser. Jeśli nagrodą ma być siedzenie przed telewizorem, który oducza myślenia i daje

gotowe

schematy

konsumentowi,

granie

w

tworzące

nierealistyczny świat gry i jedzenie słodyczy, to najwyższy czas zakwestionować jakość nagrody — czy nie jest ona przypadkiem zbyt niskich lotów, by nie powiedzieć, szkodliwa. Wtedy takie zachowania kojarzone są z przyjemnością, powstałe potem nałogi ograniczają standardy ludzi. Seks, picie alkoholu, ciało, całodniowe wycieczki do supermarketów, oglądanie telewizji, jedzenie, towarzystwo innych osób, pokazywanie się i bycie podziwianym — wszystko to i jeszcze więcej jest w dzisiejszych czasach niewidzialnym uzależnieniem. Niewidzialnym, bo społeczna zgoda na te powszechne zjawiska jest tak oczywista, że bierzemy je za wyznacznik jakości życia. Sukces mierzony w ilości posiadanych dóbr jest nałogiem, którego zrozumienie pojawia się zwykle wtedy, gdy się już go doświadczyło… Nie zawsze jednak musi tak być. Wychowanie i wiedza zdobyta wcześniej mogą zawczasu skierować nas na konkretne tory, gdzie miarą sukcesu nie jest

inwentarz zewnętrzny, ale wewnętrzny. Skupienie się na wyrabianiu umiejętności i zdobywaniu wiedzy, praktyka, by stać się mistrzem i mierzalna

jakość

zachowań

—

wyznaczanych

wartościami

niematerialnymi, takimi jak prawdziwość, spójność, autentyczność, spokój itd. — daje sukces nieporównywalnie większy niż nawet kilka samochodów w garażu i tyleż futer w szafie. One nie dają szczęścia — dają przyjemność. A przyjemność ma to do siebie, że się habituuje i potrzeba jej więcej; gdy się zaś kończy (a kończy się wraz z konsumpcją samej siebie, więc w praktyce nigdy nie ma do niej dostępu — najpierw jej oczekujemy, a gdy już ją mamy, to pożądanie ustaje), zabiera ze sobą szczęście… A ono nie może zależeć od tego, ile pieniędzy czy ludzi posiadasz. Stąd też kwestia edukacji — nie intelektualnej, której jest bez liku, ale dodatkowo duchowej — staje się niezwykle istotna w życiu współczesnego człowieka, który wiadomo, że będzie „kumaty” — ale musi też być „kumaty” sercem, nie tylko głową. Robienie rzeczy dla przyjemności pozwala dostrzec pewien wzorzec z nią związany — nigdy nie jest wystarczająco, zawsze potrzeba więcej, trzeba się zamknąć w kole bez wyjścia. Jakiekolwiek uzależnienie nie pozwala na pełną i kompletną satysfakcję, bo intensyfikacja stanu emocjonalnego powoduje najpierw zmysłowy zysk, ale w momencie spadania już zaczyna się strata tego, co było przed chwilą. Niewielu mężczyzn opowiada kobietom, że po ich orgazmie następuje koniec i nie interesuje ich nic więcej. Niewiele kobiet zauważa, że po pierwszym zestawie

komplementów

od

mężczyzny

nie

dostaje

wcale

permanentnej satysfakcji, ale oczekuje kolejnych, a gdy ich nie ma, czuje, że coś straciła. Satysfakcja przeżywana w czasie, w momencie, jest chwilowym napędzaczem emocji i wraz ze spadkiem aktywności neuronalnej mija. I wtedy trzeba sięgnąć po kolejną dawkę. Oglądający

filmy dla dorosłych chłopak ma wrażenie, że widzi za każdym razem inne akcje, ale tak naprawdę to ten sam umysł ogląda swoje przekonania i odpala te same emocje. Masturbacja wystarcza mu na jakiś czas, potem musi zrobić znów to samo. Atrakcyjna dziewczyna buduje swoją tożsamość makijażem, bez którego nie chce wyjść na ulicę. Uzależnienie od przyjemności jest dzisiaj zasadą, a ogromna liczba firm pracuje nad tym, by ten nałóg się powiększał (co gwarantuje im wzrost sprzedaży). Słodycze, papierosy, piwo, hamburgery są na liście rankingowej zdrowego żywienia bardzo nisko notowane, ale w rejestrze emocjonalnych wrażeń — wysoko. Fryzjerzy, wizażyści, projektanci pracują w wielkim biznesie sprzedającym przyjemność, za którą słono się płaci, a czasem poświęca się jej całe życia. Pracuje pięć dni, by przez dwa pić. Pracuje miesiąc, by kupić jeden drogi ciuch. Pracuje pół roku, by wyjechać na tydzień wakacji. Pracuje dwadzieścia lat, by kupić mieszkanie. Wszystko po to, by czuć przyjemność. Przesunięcie ludzkich standardów rozwoju na emocjonalne ogłupia społeczeństwo i daje rządowi to samo, co kiedyś dawała sprzedaż alkoholu za małe pieniądze — brak kwestionowania. Najbardziej niebezpieczne są jednostki myślące, bo będą kwestionować i żądać zmian.

Jednostki

skupione

na

zaspokajaniu

swojej

potrzeby

odczuwania przyjemności skupiają się nie na myśleniu, ale na konsumowaniu i z punktu widzenia rządzących są prości w obsłudze. Nie do obsłużenia są ludzie myślący. Mężczyzna jest bawidamkiem, by podziw kobiety dał mu przyjemność. Podrywa ją, uwodzi, by ona dała mu potem siebie, co dla niego jest przyjemne i pozwala powiedzieć o sobie, że jest kimś wyjątkowym (co z kolei przykrywa jego negatywne przekonania na swój temat). Gdy on widzi, że ją prowadzi, że kontroluje jej reakcje, czuje przyjemność, a

ona, w wielkim stanie… przyjemności… jest zdolna za tę przyjemność także coś dać. Samochód, który kosztuje krocie, jest źródłem przyjemności. Zegarek, gdy się na niego patrzy wcale nie po to, by poznać godzinę, jest źródłem przyjemności. Są słowa, które wywołują przyjemność — ładny, miły, fajny, inteligentny — szczególnie gdy skierowane w stronę słuchającego. Są gesty, które też ją warunkują (kciuk w górze), mimika, spojrzenia… Cały świat został skonstruowany właśnie po to, by dostarczać przyjemności. Nie mówi się tylko o tym — kto w końcu by chciał zniszczyć tak wspaniały rynek — że ta przyjemność mija wraz z konsumpcją samej siebie, a wtedy trzeba iść po następną jej dawkę. Nie mówi się też, że każdorazowo potrzeba jej więcej — a tak naprawdę to i tak się mniej dostaje, bo przecież w procesie habituacji nowa większa dawka daje tyle samo, ile wcześniej mniejsza. Kim byś był, gdybyś nie żył dla przyjemności? Kim byś był, gdybyś nie żył przyjemnością? Czy słuszny byłby sąd, że wtedy życie nie miałoby sensu albo zamieniłoby się w cierpienie? Nie, nie byłby słuszny… Sens życia jest poza emocjami i umysłowymi historyjkami. Czy przyjemność naprawdę jest przyjemna? A jak działa cierpienie? Metodologia jest taka sama jak powyżej, zmienia się tylko kierunek na wektorze. O ile wcześniej dążyliśmy do, o tyle teraz odsuwamy się od. Lęk, ból, zwątpienie, rozpacz, zmartwienie, wściekłość, zdenerwowanie — cierpienie niejedno ma imię, ale efekt zawsze taki sam — unikamy go. Może być przyczyną naszych działań, gdy ze względu na wypadek samochodowy kierowca decyduje się już nie pisać SMS-ów podczas prowadzenia auta, albo skutkiem, gdy podejmujemy

pewnego

rodzaju

działania,

które

do

niego

doprowadzają (pobicie kogoś i pójście do aresztu). Cierpienie cierpieniu nierówne i musi zostać przekroczony pewien określony próg,

by człowiek zyskał motywację do działania. Wokół cierpienia zbudowano także wielkie fabryki snów, tyle że w wydaniu horroru. Sprzedawcy ubezpieczeń na życie, jakby wszyscy przeczytali jedną książkę, opowiadają o nieprzewidywalnym i o wypadkach, przed którymi lepiej się ustrzec. Babcie odkładają swoje niskie emerytury i uciułane w pocie czoła pieniądze, bo oszczędzają na czarną godzinę, tak jakby już dawno nie minęła. Kulturyści przerażeni wizją grubego brzucha oraz fitnesski obawiające się choćby śladów cellulitu mówią nie temu, co lubili jeść, i nakładają na siebie reżim kulinarny dający bardzo warunkowe bezpieczeństwo. Ta właśnie wartość stała się w naszych czasach podstawowym elementem praw motywacyjnych przyczyny i skutku od strony unikania. Ludzie dla obrazu spędzą swoje życie w słomianych fortecach zbudowanych z przekonań, które będą im udowadniały, że należy żyć na jedną setną gwizdka, bo przecież coś złego może się stać. Nie warto się zakochiwać, bo można być skrzywdzonym. Nie warto inwestować pieniędzy, bo można je stracić. Nie należy mówić, co się myśli, bo innym się to może nie spodobać. Nie wolno się sprzeciwiać, bo można zostać odrzuconym. Nie ma sensu podróżować w dzikie kraje, bo można sobie nie poradzić. Nie ma potrzeby próbowania innego jedzenia, bo co, jeśli nie będzie smakować? Należy mieć dystans do innych i nigdy się nie otwierać, a tym

samym

stracić tajemnicę

niepewności,

spontaniczność

i

beztroskość. Trzeba oszczędzać pieniądze, bo pewnie do czegoś się przydadzą, zamiast cieszyć się życiem i poznawać nieznane. Powinno się mówić to, co inni chcą usłyszeć, bo przecież wtedy nas zaakceptują i zechcą; kto by zresztą chciał kogoś prawdziwego — lepiej stworzyć relację między dwiema maskami, z których każda opowiada to, co jej się wydaje, że druga chce usłyszeć. Dobrze jest się zgadzać, to

gwarantuje przyjęcie do grupy. Turystyka z przewodnikiem, co wszystko pokaże i się potarguje za wycieczkowicza, jest duża lepsza niż samodzielne podróże — kiedy poprzez własną mobilność organizuje się wszystko samemu oraz wychodzi rzeczywistości i przygodzie naprzeciw. Powinno się jeść to, co zdrowe i znane, a dziwactwa zostawić Chińczykom, przez nie zmysły smaku i węchu nie rozwijają się ponad poziom starego koguta, czyli rozwijają się nader słabo. Efektem takiego życia jest ubóstwo, które nie wynika z porzucenia dóbr doczesnych w imię wolności, ale z nieświadomego wyrzekania się rzeczywistości i ogromnego bogactwa, jakie niesie ze sobą poznawanie. Tworzy się mały światek, na którego obronie spędza się teraz resztę życia. Cierpieniem nie jest opowieść umysłu, że coś złego może się wydarzyć, ale życie poniżej swoich możliwości i odbieranie sobie siebie w imię czegoś, czego nie ma. Lęk istnieje bowiem tylko w naszych wyobrażeniach — nie ma go nigdy tu i w teraz, bo gdy jesteśmy w danym momencie, to działamy, a nie myślimy. A gdy nie ma czasu… się bać… wtedy podejmujemy najlepsze decyzje. Sprzedaż obu konceptów jest niezwykle istotnym narzędziem naszej kultury. Poprzez wyznaczanie standardów można decydować, z jakim produktem czy usługą połączyć przyjemność albo cierpienie. Można je dozować i tym samym decydować, w jakim stopniu wpłynąć na umysł człowieka. A co, jeśli puszcza się w obieg oba koncepty naraz, w jednym

przekazie?

symultanicznie,

Jeśli

dojdzie

zbudowano do

konfliktu

je

tak,

że

wewnętrznego.

występują Jeśli

są

sekwencyjne, w formie tzw. systemu propulsyjnego zostanie zainstalowany fantastyczny schemat motywacyjny.

Konflikt ma miejsce, gdy w tym samym momencie ktoś i chce, i nie chce, a więc uruchamia dwie sprzeczne motywacje. Na przykład żonaty mężczyzna nie uporał się z historiami swojego umysłu o byciu atrakcyjnym zdobywcą i z jednej strony coś (to oczywiście jego osobowość) ciągnie go do innej kobiety (bo wtedy, jak obiecuje mu ego, będzie miał dowód swojej wyjątkowości), ale kłóci się to z inną osobowością, która poczuwa się do obowiązków związanych ze statusem męża. Dlatego pojawia się wojna między wewnętrznym mężczyzną i mężem — każdy walczy o swoje cele, których symultaniczna realizacja nie jest możliwa. Jeden i drugi to iluzoryczne osobowości oparte na swoich przekonaniach. Jeden i drugi wierzy, że jest ważny. Tylko za każdym razem, gdy pojawia się bodziec wywołujący, czyli myśl o atrakcyjnej kobiecie, ciało wierzącego zaczyna podążać za tymi historiami — że jeśli ją zdobędzie, będzie to świadczyć o jego sile i władzy; że to przyjemne; że inni mężczyźni będą patrzeć z zazdrością, a on w porównaniu z nimi wypadnie lepiej; że kobiety będą za nim podążać i że swoim urokiem je uwiedzie itd. To powoduje erekcję lub przynajmniej mrowienie w genitaliach. Ta emocja błyskawicznie kreuje nowe obrazy i dźwięki związane z seksualnością, które nazywamy budowaniem potencjału reakcji. W chwili, gdy pojawiło się to pierwsze mrowienie, pokazuje się także osobowość męża, która ma o to pretensje. Przedstawia swoje dowody, czyli przekonania, którymi się kieruje: obiecałeś wierność, a jesteś przecież mężczyzną honorowym; to są czarne myśli, nie wolno ci; czy ty wiesz, co by się stało, co byś stracił, gdyby nie było żony; lepsze znane niż nieznane itd. Jego ciało reaguje stresem, poczuciem winy, agresją, napięciem, złością, zaczyna mieć pretensje do siebie i w tej konfuzji nie podejmuje ani jednej, ani drugiej decyzji. Nie może — wojna w środku

prowadzi do próby znalezienia rozwiązania poprzez tworzenie kompromisów (żona normalnie, kochanka raz na miesiąc), ale jego niespójność nie daje mu spokoju. Po każdym wyskoku z kochanką ma wyrzuty sumienia, a seks z żoną jest gorszej jakości niż z kochanką. Nic dziwnego — z mężczyzną jest skorelowane zdobywanie, fascynowanie się i bycie zwierzęciem w łóżku, a z mężem bycie delikatnym, szanującym, spokojnym. Każda z tych dwu różnych postaci w jego świecie nie uznaje istnienia drugiej, wzajemnie się krytykują, co wpływa na cierpienie bohatera. Tak samo może się skończyć wakacyjny romans kobiety, która w ramach krótkiej linii czasu zdobywa również bardzo krótkie zaspokojenie swojej potrzeby bycia atrakcyjną. Facet dostarcza komplementów, a ona będąc na nie łasą, traci swoją integralność (bo potrzebuje go zamiast siebie do tego, żeby czuć się dobrze — ogromna liczba kobiet uważa, że to faceci są odpowiedzialni za ich szczęście, przez co uzależniają się od bawidamków) i dostaje narkotyk, który przynosi chwilową ulgę. Głosy wewnętrzne stają się miłe na jakiś czas, emocja bycia pożądaną i podziwianą trwa, facet poszedł po stosunku i coś nie dzwoni, chociaż obiecał… Pewnie zapomniał… Pewnie jest zajęty… Pewnie ma coś do załatwienia w pracy… Aż tu po kilku dniach widzi go w ramionach innej kobiety i choć uśmiecha się na powitanie, za chwilę wpada na przymusowego drinka do restauracji. I zaczyna szlochać, bo czuje się jak szmata, która została wykorzystana do niecnych celów przez tego manipulatora, tę męską, szowinistyczną świnię, tego chama i prostaka… Czy mogła mu odmówić, gdy podszedł do niej i zaproponował drinka? Tak. Czy mogła mu odmówić, gdy zaproponował spacer po promenadzie następnego dnia? Tak. Czy gdy zauważyła, jak patrzył w jej dekolt, mogła mu powiedzieć, by spojrzał

gdzie indziej? Tak! Czy to zrobiła? Nie! Gdy się komuś podobamy, wcale nie chcemy mu mówić nie, bo wtedy boimy się, że odchodząc, zabierze akceptację i podziw, atrakcyjność i seksowność, ponętność i kobiecość. Dlatego poszła z nim do łóżka — podążyła za głosem lęku, chciała dostać te wszystkie rzeczy, które tak naprawdę tylko ona sobie może dać, sądziła bowiem, czego teraz ma szansę doświadczyć i się nauczyć, że to mężczyzna jest odpowiedzialny za jej szczęście i samopoczucie. I mężczyzna tego dostarczył, ale nie był zainteresowany rolą dostarczyciela przez resztę życia. Sprzedała swoją maskę, ktoś ją kupił, teraz ma pretensje, że nie na zawsze. Nie było mowy, że na zawsze. Nie było umowy na zawsze. Nie było umowy na nic więcej niż wspólne realizowanie celów i potrzeb swoich masek. Tymczasem on daje innej kobiecie dokładnie to samo, co wcześniej dawał jej i co wcale jej wtedy nie przeszkadzało, i nagle okazuje się, że gdy ona spotyka swoją maskę pod powierzchnią emocji podniecenia i entuzjazmu, jest przerażona samą sobą. I czuje się jak szmata, bo nią jest — dla siebie samej (dla kogoś innego może i najświętszą dziewica, ale to ma znaczenie dla nich, ale nie dla niej; dla niej liczy się tylko to, co ona myśli o sobie). Czuje się oszukana, bo się oszukała — sądziła, że jej wybranek jest kimś wzorowym i moralnym, więc ma teraz do niego pretensje o to, że rzeczywistość nie pasuje do obrazu. Pluje sobie w twarz i upija się, by zagłuszyć alkoholem coraz bardziej męczące dialogi wewnętrzne, które przecież sama sprowokowała. To może być motywacja do zmiany, gdy zauważy, że coś w niej nie działa i że w jej myśleniu istnieją pewne ograniczenia. Albo pozostanie taka sama, gdy uzna, że to wina faceta i że powinna znaleźć innego, lepszego. Tymczasem nie ma „lepszego”, bo jej kompleksy będą podróżować z nią nadal, do kolejnego związku. Przekonanie o tym, że ktoś inny —

mężczyzna,

nauczyciel,

ktokolwiek

lub

cokolwiek

—

jest

odpowiedzialny za jej szczęście, musi powodować nieszczęście, bo zabiera jej szansę na wgląd w siebie. Jedyne, co ma, to nieskończone pretensje ofiary, która tym samym staje się kryminalistą — żąda, stawia zarzuty, atakuje tych, co powinni (według niej) dostarczać jej tego, czego jedynie ona jest w stanie dostarczyć sobie. Symptomem konfliktów wewnętrznych są trudności w podejmowaniu decyzji. Pomiędzy młotem a kowadłem, gdy dwie części osobowości o różnych celach odnoszą się swoimi filtrami do jednego obiektu, taki człowiek nie będzie wiedział, co zrobić. Konfuzja zawsze powoduje cierpienie, bo brak możliwości działania jest sprzeczny z prawem życia, które jest w ciągłym ruchu. Przyczyną konfuzji będzie więc brak spójności wewnętrznej i jednoczesne uruchomienie push and pull — motywacji do czegoś i od czegoś w tej samej chwili. Ona kocha mężczyznę, ale on jest z innego miasta, musiałaby się więc przeprowadzić. Ale wtedy nie będzie mogła się zajmować chorą matką, a to by oznaczało, że jest złą córką. Nie chce być złą córką i chce być z mężczyzną, którego kocha — w jej systemie umysłowym (choć w innym sprawa wydaje się być oczywista) nie ma wyjścia z sytuacji. Gdy zostanie z matką, może znienawidzić i ją (bo to przez nią przecież została, tak myśli), i siebie (prawiąc sobie wyrzuty, że taka miłość nie zdarza się dwa razy). Gdy pojedzie z mężczyzną, może znienawidzić i jego (bo przecież przez niego nie została, tak myśli), i siebie (prawiąc sobie wyrzuty, że jest złą córką) — nie ma rozwiązania na poziomie logicznym tego problemu. Musi wyjść z obu osobowości, spojrzeć na obie w tym samym momencie i dopiero jako ktoś trzeci znaleźć rozwiązanie. Może mieć ono charakter pozytywny (tworzeniowy) albo negatywny (oduczający się).

Stworzenie rozwiązania pozytywnego (nie chodzi o podział: pozytywne jest dobre, a negatywne jest złe, ale o tworzenie nowego schematu poznawczego) to wejście o poziom logiczny wyżej i poprzez negocjacje z częściami znalezienie synergii między jedną a drugą częścią. A zatem bohaterka naszego przykładu skupia się na tym, co daje jej zajmowanie się matką, i ustala hierarchię wartości. Dzięki temu czuje, że się odwdzięcza. Za co? Za to, że matka kiedyś poświęciła się jej wychowaniu. A co to daje? Spokój ducha, który przykrywa ewentualne pretensje (pochodzące z przekonań o byciu dłużnym). A co daje miłość do mężczyzny? Szczęście i spełnienie. Ponieważ teraz już widzi, że wcale nie chodzi o matkę ani o mężczyznę, ale o koncepty, z obu konceptów, jeszcze będących po dwóch przeciwnych stronach barykady w jej umyśle, tworzy trzeci, który połyka oba mniejsze. Zadaje sobie pytanie, jak może mieć i spokój ducha, i spełnienie w szczęściu i miłości zarazem. Medytuje nad tym (co czasami nazywa się także zastanawianiem) i dochodzi do wniosku, że zatrudnienie opiekunki dla matki i wyjazd z rodzinnego miasta to najlepsze rozwiązanie. Obie części osobowości (córki i kobiety) są zadowolone i ta synergia tworzy nowe życie (każdy nowy pomysł to nowe życie), czyli nową ją — mądrzejszą i z większą liczbą opcji. Rozwiązanie zawsze pochodzi z wyższego poziomu logicznego niż ten, na którym aktualnie znajduje się problem. Jeśli ktoś boi się latać samolotem, a pracuje po obu stronach oceanu, ma problem — bo gdy nie lata, lęku nie ma, ale latać chce (i ze względu na lęk także nie chce). Nie ma rozwiązania ani z punktu widzenia lęku — bo go ma — ani z punktu widzenia latania — bo latanie samo w sobie problemu nie rozwiązuje. Musi wejść na poziom wyżej, na przykład zdać sobie sprawę ze swojego lęku (tym samym stać się podmiotem świadomym istniejących myśli, a świadomość oznacza

akceptację — czyli zdanie sobie sprawy z rzeczywistości). Wówczas nie będzie z nim walczyć, tylko zacznie go rozumieć — więc skupi się na tym, co pokazują mu obrazy lęku. Widzi siebie, kiedy samolot wchodzi w turbulencje i mocno się trzęsie, a potem spada, w wyniku czego cierpi jego pozostawiona na ziemi rodzina. Poprzez wgląd zyskuje dostęp do napędzających emocje informacji — są to przekonania typu: „turbulencje są niebezpieczne”, „mogę umrzeć”, „moja śmierć jest zła dla mojej rodziny”, „moja rodzina nie poradzi sobie beze mnie” i pewnie jeszcze kilka innych, które powstaną, gdy zacznie w ciszy zerkać do swojego umysłu. Każde z tych przekonań, gdy w procesie kwestionowania zostanie podane w wątpliwość, ukaże mu jego własną prawdę i nowe informacje, do których aktualnie nie ma dostępu. Czy turbulencje są niebezpieczne, czy myślenie o nich jest niebezpieczne? Czy może umrzeć, czy może też przeżyć? Czy jego rodzina na pewno sobie bez niego nie poradzi? I poprzez wgląd jest w stanie zauważyć, że to nieprawdziwość tych informacji generowała lęk, a ten lęk właśnie był motywacją do szukania rozwiązań. Z wyższego poziomu logicznego — gdy zamiast podążać za myślą, myśli o tej myśli (czyli staje się obserwatorem tego, co się dzieje w jego głowie, a nie wykonawcą tych myśli) — zyskuje dopiero zasoby, które dają dostęp do jego prawdy. Ponieważ prawda zasadza się na absolutnym przekonaniu wynikającym z własnego doświadczenia (gdy coś przeżyłeś, nikt nie jest w stanie tego zakwestionować — nawet Ty, a nazywa się to autentycznością), rozbija w drobny mak konstrukcje ego, które proponowały lęk przed lataniem jako rozwiązanie, co oczywiście powodowało problem (bo latać chciał). W efekcie wsiada do samolotu, bo lęku już nie ma i nie ma już myśli, które go generowały. Wszystko, co boli i powoduje

cierpienie, jest nieprawdziwe — oto założenie, które może Ci towarzyszyć przez resztę życia. Stworzenie rozwiązania negatywnego polega na oduczeniu się tego, co istnieje po obu stronach barykady (czyli rozwiązanie problemów obu części) albo jednej z nich. Nasza bohaterka zaczyna więc kwestionować swoje przekonania, które doprowadzają do odkrycia, że jej matka wcale nie poświęcała się swojej córce, ale sobie samej. Ja znajduję na to dowody, które są moją prawdą — bo nikt mnie nie pytał o zdanie, czy chcę być wychowywany, czy nie; bo byłem fajnym brzdącem i miałbym frajdę, bez poświęceń wychowując samego siebie (co zresztą robię non stop!); bo poświęcała się swojemu myśleniu, a nie komukolwiek

innemu.

Ta

prawda

jest

moja,

bo

wynika

z

autentycznego, znalezionego w ciszy przykładu potwierdzającego moje doświadczenia życiowe. Ty musisz znaleźć swoje, bo inaczej musiałbyś żyć moimi, czyli dla Ciebie nieprawdziwymi. I to jest właśnie ten podział — każdy ma swoją prawdę i dopiero odkrycie jej daje Ci zrozumienie, że prawda jest taka sama dla każdego innego. Dziewczyna znajduje więc swoje przykłady, co więcej, przypomina też sobie, że czasem ona poświęcała się dla matki (na przykład opiekując się nią w ostatnich latach), i wychodzi z poczucia długu, który zawsze uzależnia dłużnika od wierzyciela. Póki istnieje wierzyciel, póty istnieje dłużnik — dopiero zrozumienie, że nie ma wierzyciela i nigdy go nie było, uwalnia z długu teraz już spokojnego człowieka. To jedna z osobowości — córki — zagląda teraz do środka tej drugiej, kobiety, i zauważa, że boi się odrzucenia, gdy myśli, że nie pojedzie z nim do innego miasta i że on nie będzie chciał z nią być. Ten lęk czyni z niej proszącą ofiarę i obniża poczucie własnej wartości, co

nie pozwala zyskać przekonania o swojej niezależności i pewności. Przez to jest kandydatką do bycia uzależnioną i do robienia rzeczy, na które nie ma ochoty. Zerka więc w siebie, sprawdza, czy ona naprawdę chce pojechać do innego miasta. Bo gdyby pojechała tam „dla niego”, a nie dla siebie (choć nie ma czegoś takiego, jak robienie czegoś dla innych, to jedynie zniekształcenie — gdy robimy coś dla „innych”, zwykle robimy to z poczucia lęku przed odrzuceniem, chęci pokazania się z jakiejś strony itp.), mogłaby mieć pretensje do niego za zniszczenie jej życia, do siebie za zdradę swojej autentyczności i wszystko to wynikałoby z braku autentyczności, czy jej decyzja była jej decyzją, czy decyzją jej maski. Znajduje więc w sobie dowody na to, że bez niego może żyć i ma się świetnie — i teraz, mając już wyczyszczony ten fragment, pozwala decyzji się podjąć. Tak! Nie podejmujemy nawet nigdy

decyzji

sami,

ona

sama

się

podejmuje

w

postaci

sklaryfikowanych, prawdziwych myśli, które układają się w całość zgodną z tym, co naprawdę czujemy. Kanał Człowiek - Umysł jest płynny

i

niezablokowany,

decyzja

jest

podejmowana.

Takie

odblokowanie powoduje, że umysł wychodzi sam naprzeciw sobie i rozumie swoje myślenie. Nie ma znaczenia jaka decyzja, bo nie chodzi w żadnym wypadku o treść i jej zawartość, ale o to, kim jesteś Ty bez ograniczających myśli. Dziewczyna ma teraz dwie sprawy rozwiązane — nie musi ani czuć się dłużna matce, ani być z mężczyzną. Ta wolność jest niezaprzeczalnie odczuwalna i pozwala jej odkryć to, co chce zrobić i w jakim iść kierunku. W takiej chwili właśnie decyzja jest podejmowana — czysty umysł formułuje jedynie słuszny dla Ciebie kierunek, tak że nie musisz podejmować żadnego wysiłku w myśleniu, co zrobić. To nawet nie ma sensu — gdy istnieje jakikolwiek lęk, człowiek nie może podjąć decyzji

właśnie ze względu na brak pewności i przekonania o niej. Proces podejmowania decyzji nie jest więc procesem aktywnym — naszym zadaniem, jako ludzi, jest jedynie kwestionować myśli, które powodują cierpienie, i klaryfikować sobie tym samym w pełni drogę do tego, co jest dla nas słuszne, etyczne, dobre itd. Dlatego też nie ma sensu wyobrażać sobie, co ona może w tej chwili zrobić — bo nie wiemy ani ja, ani Ty. W procesie uświadamiania powstają każdorazowo nowe, zawsze spontaniczne pomysły i odkrycia, do których ograniczone ego nie ma dostępu. Za to piękny umysł jest twórczy i otwarty. — Nie wiem, co mam zrobić! — krzyknął lisek, który już jakiś czas nie odwiedzał królika (najwyraźniej dobrze mu się wiodło i po prostu go nie potrzebował). — Jak to? — zdziwił się królik. — Jak można nie wiedzieć, co się ma zrobić? To niemożliwe! — Ale ja nie wiem… — Owszem, wiesz. Wiesz, że masz teraz rozmawiać ze mną, dopóki nie przestaniesz. To wiesz. — No tak… Ty znowu ze swoimi filozofiami… — lisek zauważył, że królik zamyślił się i zamknął oczy. — Obraziłem cię? Przepraszam! Nie chciałem, ja tylko… — i pewnie mówiłby dalej, gdyby nie uniesiona łapka królika. Zamknął więc pyszczek i czekał w ciszy, która wydawała się strasznie długa wobec tylu dialogów wewnętrznych. Po chwili królik się uśmiechnął, pokiwał spokojnie głową kilka razy i popatrzył na liska. — Co się stało?

— Nic. — Jak to nic? Przecież przestałeś się ze mną komunikować! — Przestań myśleć tak jak ludzie, którzy za zmarłych traktują tych, którzy się nie ruszają i nic nie mówią. Komunikacja nigdy się nie kończy. — Co robiłeś? — Gdy powiedziałeś, że mam swoje filozofie, zatrzymałem się na chwilę i zamknąłem oczy, by cię zrozumieć. Jedynym sposobem na prawdziwe odkrycie tego, jak myślisz, jest wejście w twoją pozycję i przymierzenie tego, co mi komunikujesz. Dlatego to zrobiłem. Rozumiem cię, to faktycznie są moje filozofie. — A jak to zrobiłeś? — Zastanowiłem się, co ja musiałbym myśleć, by swoje słowa traktować jako filozofie. Znalazłem trzy przykłady i teraz się z tobą mogę porozumieć, bo nie jestem skonfundowany. Rozumiem cię i widzę, co myślisz. — Czy właśnie dlatego nie oceniasz? — Właśnie tak, staram się nie oceniać. Cokolwiek usłyszę, by zrozumieć, jak druga osoba myśli, przymierzam oferowany mi umysł. Gdyby nazwała mnie na przykład głupim, poszukałbym w swojej pamięci sytuacji, kiedy zachowałem się głupio, i znalazł takich bez liku. Dzięki temu rozumiem drugą stronę i na tym zrozumieniu dopiero można coś budować. — Czyli zgoda buduje?

— Zawsze. Cokolwiek powiesz, i tak masz rację, bo tak działa umysł — projektuje swoje przekonania i w nie wierzy, widząc to, co wysyła. Mnie jedynie pozostaje cię zrozumieć i dzięki temu móc się z tobą porozumieć. — Podoba mi się to! A co z moją niewiedzą, co zrobić? — Właśnie! Co z nią? — Nie wiem, jaką decyzję podjąć. Mogę wyjechać do innego lasu na świetne szkolenia albo iść na dobrą imprezę tutaj, bo borsuk organizuje jedną. Od kiedy się pogodziliśmy, jesteśmy najlepszymi kumplami. — Nie możesz podjąć decyzji, która nie jest możliwa do podjęcia… — Jak to? — Niemożliwe jest mieć ciastko i je zjeść. Umieściłeś w jednym miejscu w czasie dwie emocje, przez co ganiasz w tę i z powrotem po moście, próbując usilnie być po obu stronach jednocześnie. — Co mogę więc zrobić? — Nie wiem… Co możesz więc zrobić? — odbił szelmowsko piłkę królik, wiedząc, że jedyne prawdziwe odpowiedzi to te, które znajdziemy sami. — Mógłbym zrezygnować z jednej z nich… I wtedy nie byłoby problemu… — zasmucił się lisek. — Doprawdy nie byłoby problemu? — Eeech… Tak mi się nie podoba…

— A jakby ci się podobało? — A gdybym zaprosił całą bandę borsuka do zrobienia imprezy w innym lesie, gdzie będę miał szkolenie? — zapytał lisek królika — To co wtedy? — królik oddał z powrotem odpowiedzialność, by rozmówca prowadził dialog sam ze sobą. Wiedział, że prawdziwe pytania to rarytas, jaki zdarza się bardzo rzadko — większość zwierząt wcale go nie pytała, ale rozmawiała sama ze sobą z jego pomocą. Tak jest, gdy tafla Twojego lustra jest niewzruszona. — Wtedy miałbym obie rzeczy naraz! — ucieszył się lisek. — I jak byś się wtedy czuł? — Rewelacyjnie! — krzyknął z entuzjazmem, a królik zaobserwował synergię dwóch poprzednich emocji (świetne szkolenie i dobra impreza) w jedną większą, na wyższym poziomie logicznym — teraz lisek czul się rewelacyjnie. — A co by było, gdybyś zrezygnował z obu wydarzeń? — Jak to? To podwójna strata! — Nie, tylko pojedyncza strata jest stratą, ale podwójna to już zupełnie coś innego. Sprawdź. Wyobraź sobie, że nie idziesz na imprezę do borsuka ani nie jedziesz na szkolenie. Co zyskujesz? — Dużo wolnego czasu, zaoszczędzone szyszki, możliwość zaproszenia cię na dobrą marchewkę i kontynuowanie mojego pamiętnika myślenia, bo w czasie dzisiejszej rozmowy jak zawsze odkryłem nowe rzeczy…

— A co takiego odkryłeś? — Że próba podjęcia decyzji dotyczącej bycia po obu stronach mostu, gdy stoi się po jednej z nich, jest skazana na porażkę. Że trzeba albo polecieć wystarczająco wysoko, by zobaczyć cały most z góry, albo zejść z niego w ogóle i zdać sobie sprawę, że most nie istnieje poza wyobraźnią. — Wspaniałe wnioski. Też są elementem mojego doświadczenia. — I najlepsze jest to, że teraz nie wiem, co zrobię, ale wiem, że będzie OK, cokolwiek się stanie. — To dobrze. Powodzenia!

ILE I INTENSYFIKATORY Orgazm mężczyzny jest bardzo specyficzny — nade wszystko dlatego, że bierze się z głowy, choć powszechna opinia brzmi zupełnie inaczej. Jedną z rzeczy, które robi umysł w trakcie seksu mężczyzny, jest antycypowanie końca, czyli właśnie orgazmu. Pojawienie się podniecenia jest dla umysłu sygnałem, że taki początek trzeba przecież czymś zakończyć, a orgazm to obok ataku epileptycznego jeden z największych rozładowywaczy neuroprzekaźników odpowiedzialnych za podniecenie. Umysł mężczyzny, wychodząc z niekwestionowanego i wydającego się wręcz biologicznym nienaruszalnym tabu — muszę mieć orgazm, bez którego seks nie ma sensu! — gdy zaczyna, od razu już kończy. Nie dosłownie! W mechanizmach, o których mówimy, gdy pojawi się erekcja, umysł połączy z nią podniecenie. Podniecenie trzeba rozładować. To tłumaczy ten śmieszny ruch mięśnia Kegla (mięsień odpowiedzialny za ruszanie penisem), gdy podniecony mężczyzna nie może się doczekać, aż czyjaś ręka (w niektórych przypadkach jego własna) rozładuje rosnące napięcie. Napięcie bierze się z antycypacji, czyli oczekiwania orgazmu, a opowieść go dotycząca jest taka: za jakiś czas, gdy tylko będziesz wykonywał określone rzeczy, będziesz miał orgazm — potężny zastrzyk endorfin i serotoniny, na

pewno ci się spodoba. Oto warunki, które trzeba spełnić, by mieć taki orgazm: •

Ponieważ wzwód Twojego penisa jest związany z historiami, jakie masz w głowie, musisz się upewnić, że te historie będą tam przez cały czas trwania stosunku; inaczej stracisz erekcję. Ona jest utrzymywana poprzez dostęp do określonych bodźców, bez których nie ma racji bytu. Dlatego gdybyś się masturbował, musiałbyś w swojej głowie puszczać określone obrazy i filmy, które w umyśle są połączone z rozbudzeniem podniecenia.

•

Istnieje prawo intensywności orgazmu, które mówi, że im więcej napięcia, tym silniejsze rozładowanie; innymi słowy, w zależności od tego, jak długo będziesz budować napięcie, tym intensywniejsze się ono stanie. W efekcie orgazm będzie miał więcej do rozładowania, co zwykle kwituje się wyrażeniem „siła orgazmu”.

•

Uwolnienie określonych neuroprzekaźników w czasie orgazmu wiąże się z dostarczaniem systemowi przyjemności — ale ta przyjemność jest zależna od intensywności wcześniejszej pracy nad intensywnością orgazmu i łączy się bezpośrednio ze szczególną formą bólu — oczekiwaniem (antycypacją).

Pewne emocje, takie jak pożądanie, ciekawość, oczekiwanie, wiążą się ze szczególnym rodzajem bólu — wynikającego z tego, że potrzeba przyjemności może nie zostać spełniona. Gdy pomyślisz, że w tym momencie urwałby się tekst i nie dowiedziałbyś się więcej, to — przy założeniu, że ciekawi Cię ta informacja — poczułbyś od razu brak, czyli charakterystyczny mechanizm motywacyjny ego. Im więcej nam

brakuje, tym bardziej czegoś potrzebujemy — a ta potrzeba sama w sobie istnieje tylko dlatego, że tworzy ją brak. Gdyby braku nie było, nie byłoby potrzeby. Pożądanie biżuterii przez kobietę kończy się w momencie, gdy ją kupuje — emocja została zaspokojona, następuje uwolnienie ulgi, endorfin itd., które są odpowiedzią na wcześniejszy ból oczekiwania i niepewności, po czym po ustąpieniu fali przyjemności — gdy ciastko zostało zjedzone i już go nie ma — trzeba szukać następnego. To dlatego kobiety kupują tyle butów, choć nie są w stanie we wszystkich się nachodzić, zakupom towarzyszy bowiem idea braku i tego, że „takich” jeszcze nie mają, że są one „potrzebne”. Są kupowane, zakładane raz czy dwa razy, po czym odstawiane na kiedy indziej, daleko za te, które pełnią rolę ulubionych i dostają najwięcej uwagi. Tworzenie braku jest podstawową strategią kontrolującą grupy społeczne, w tym całe narody. Kryzys finansowy w jednym kraju może być przyczyną jego ataku na drugi, w imię braku, który mógł być dobrze zaaranżowany przez media. Apple, jedna z najlepszych marketingowo firm na świecie, zawsze wypuszcza na rynek za mało nowych produktów (w czasie, gdy powstaje ta książka, przykładem może być iPad), przez co tworzy zapotrzebowanie u innych, związane zawsze z zazdrością tym, którzy ze swoimi iPadami już biegają. Jedni zazdroszczą, a drudzy się chwalą — zazdrość i chwalipięctwo zawsze szły ze sobą w parze, jedno karmi się iluzją braku, a drugie zysku. Im bardziej wymagający prototyp człowieka sukcesu się stworzy, tym trudniej będzie go człowiekowi osiągnąć — co daje gwarancję dążenia do zainstalowanych celów, właśnie bazującą na braku. Brak motywuje do oszczędzania i chciwości. Brak nie pozwala się cieszyć tym, co się ma. Brak zawsze oczekuje wyidealizowanej wersji przyszłości i nawet

nie zauważa, że ona nigdy nie nadchodzi. Kiedyś, podczas coachingu, pewien chłopak przekonywał się godzinami, że chce ciągle wchodzić na strony pornograficzne, bo jest ciekawy, jakie nowe filmy tam umieszczono. Dopiero gdy się zorientował, co jest pod spodem mechanizmu, zobaczył, że ego go oszukiwało — za każdym razem oglądał bowiem te same pozycje, te same sceny, te same ruchy i trudno było mu już później doszukiwać się tam jakiejś kreatywności. Gdy brakuje, trzeba wypełnić — i tutaj daje się rozwiązanie, czyli na przykład orgazm. Ten „orgazm” jest tak naprawdę ulgą i reakcją na cierpienie pozostawania w braku — wyobraź sobie dziko podniecanego przez kobietę mężczyznę, który jest przywiązany do łóżka i nic nie może zrobić; w pewnej chwili ból staje się nie do zniesienia (tak mu się wydaje) i przyjemność okazuje się być brzydką czarownicą przebraną za ładną wróżkę. Rezygnacja z orgazmu, tak postulowana przez nauki Wschodu, wynika z głębokiego zrozumienia utraty energii, jaką mężczyzna wkłada w wypełnianie braku — nic dziwnego więc, że naukowcy wymieniają fazę odprężenia jako końcowy element stosunku płciowego. Ale ta rezygnacja, dopóki nie zajrzysz do środka siebie i nie zrozumiesz w efekcie medytacji, jak wiele oszustw ego kryje się w „orgazmie”, może nie być wcale tak obiecująca. Rzecz w tym, że orgazmu nie ma! I zrozum to dobrze — mężczyzna wchodzi do łóżka i się podnieca. W tym momencie jego umysł zaczyna tworzyć przyszłość, pokazując, że za jakiś czas będzie miał „orgazm” (to tylko na ten moment opowieść jego umysłu); to powoduje, że zaczyna się niecierpliwić i budować napięcie. Im wyższe zbuduje, tym bardziej intensywny będzie miał orgazm — ale napięcie i niecierpliwość wcale nie są przyjemne, przyjemna jest obietnica tego, co będzie za jakiś czas (gdyby kobieta chciała mocno zdenerwować albo wpędzić w kompleksy

mężczyznę, mogłaby przed jego orgazmem przerwać igraszki). Gdy wreszcie nadchodzi ten moment, ból oczekiwania jest tak wielki, że uwalniają się neuroprzekaźniki związane z przyjemnością, czego jednym z efektów jest uśmierzenie bólu. I tę ulgę zwykle bierze się za eksplozję przyjemności, nie zwracając uwagi na to, co następuje od razu po orgazmie — na brak chęci kontynuowania. Ten sam brak, który zabrał przyjemność z samego aktu, wprowadzając napięcie, teraz komunikuje: dostałem, co chciałem, idę spać. Kobiety są o wiele mądrzejsze w zakresie seksualności od mężczyzn — brak napięcia i koncentrowania się na orgazmie powoduje obecność i w tej obecności rodzi się prawdziwa rozkosz (podczas gdy napięcie zwane przez mężczyzn przyjemnością jest jedynie jej małą namiastką) — spełnienie; bliskość (mężczyzna spędza czas na wizualizacji procesu pod zamkniętymi powiekami albo na oglądaniu reakcji kobiety); połączenie (nieobecność u mężczyzny); dawanie i branie (mężczyzna może tylko brać albo tylko dawać, tracąc pełnię); radość (pożądanie u partnera); bycie tu i teraz (podczas gdy mężczyzna jest w przyszłości). Te różnice nie są fizjologiczne, ale umysłowe — po prostu kobiety mają o wiele dojrzalszy umysł w kontekście seksualności niż mężczyźni. To motywuje panów do nauki kobiecości, przewspaniałego przedmiotu wykładanego w szkole życia. Co się dzieje, gdy orgazm nie jest już celem? Wchodzisz do łóżka bez napięcia i oczekiwań. Pojawia się połączenie z partnerem, w którym znika „ja”. Seks nie służy do udowadniania czegokolwiek, ale daje czystą radość dwóch odkrywających się ciał. Jest spontanicznie, bo nie ma wymagań i oczekiwań. Kobieta nie jest środkiem do zaspokajania Ciebie, bo odzyskałeś już odpowiedzialność. Nawet nie musisz zaspokajać siebie! Nie ma nic do zaspokojenia… Nie ma braku, który

wymagałby zaspokajania. Jesteś obecny i nigdzie Ci się nie spieszy. Nic nie musi się stać, nie ma więc lęku przed porażką. Taki seks to seks bardziej oświeconych umysłów — zmienia się zupełnie jego charakter. Nie napędzają go już emocje, jak w przypadku seksu z mechanizmami męsko/kobiecymi. Nie ma już u mężczyzny zaliczania (bo nie trzeba sobie nic udowadniać), nie ma pośpiechu (bo nie ma gdzie iść), nie ma lęku (bo nie trzeba nic udowodnić), nie ma zwierzęcości (nie trzeba jej wy… dymać/ruchać/jebać/itp.), bo nie ma już fałszywego poczucia kontroli, nie ma wymagań w stosunku do niej (bo nie ma schematów poznawczych, które łączyły na przykład szpilki z seksualnością i podniecały) i można się cieszyć nią jako człowiekiem, a nie określoną rolą, którą ona miałaby odegrać. U kobiet nie ma lęku przed odrzuceniem, który wcześniej otwierał drzwi sypialni; seks nie jest handlem za niech tylko jeszcze do mnie wróci albo chociaż zadzwoni i sposobem na związek; nie jest formą budowania własnej atrakcyjności (bo skoro jej chce, to znaczy, że jest ładna) albo udowadniania sobie poprzez robienie rzeczy, na które się nie ma ochoty, swojej rzekomej otwartości; seks przestaje być sposobem na zwrócenie uwagi, poczuciem się bezpieczną i kochaną, wyjściem z kłótni, przeprosinami czy wdzięcznością. Gdy ściągniesz te wszystkie maski, dostaniesz dostęp do czystego flow i do energii, o której większości ludzi tej planety nawet się nie śniło; czasem jakiś przebłysk w miłości pokaże świat obrazem oświecenia i dużo praktyki będzie jeszcze trzeba, by kawałeczek po kawałeczku rozbrajać ego i zyskiwać dostęp do tej wolności, która jest Twoim udziałem. Intensyfikatory służą osobowościom do mierzenia siły energii, od najsłabszej do najsilniejszej. Budują potencjał reakcji poprzez zwiększanie lub zmniejszanie doznań, czyli dawkowanie chemii służącej

do odczuwania emocji. To od tych doznań tak bardzo uzależniają się osobowości — znajdziesz poniżej kilka przykładów pokazujących, w jaki sposób funkcjonują narkotyki dostarczane przez umysł. Przyjemność jest narkotykiem, który napędza koniunkturę na całym świecie, szczególnie tym „cywilizowanym”. Powstała masa instytucji, które są odpowiedzialne za jej dostarczanie: kina, puby, spa, domy publiczne, sklepy itd. Ich zadaniem jest dostarczanie klientowi, który wchodzi do takiego miejsca, dawki tego narkotyku (pod warunkiem oczywiście, że przyjemność jest celem kupującego). Pamiętaj, że człowiek wchodzący do sklepu z butami nie kupuje butów, ale koncept poznawczy. Ten koncept przymierza i sprawdza, za koncept płaci. Istnieje bezpośrednia korelacja między wysokością ceny a dozą przyjemności — im coś droższe (firmowe ubrania za tysiące dolarów), tym bardziej intensywne doznanie emocjonalne. Innymi słowy, cena jest intensyfikatorem przyjemności (a także innych doznań, o których za chwilę). — Zobacz, jakie niesamowite! — krzyknęła z entuzjazmem Beata, prezentując przed Krysią swoje nowe buty. — Śliczne! Ile za nie dałaś? — pyta Krysia. — Och, nie pytaj… Pół pensji wydałam, ale powiedz, że nie są tego warte — i zawiesiła wzrok, a Krysia zorientowała się, że swoją przecież subiektywną opinią mogłaby wyrządzić przyjaciółce krzywdę. Beata przygotowała już sobie podświadomie mechanizmy obronne — by wytłumaczyć wydanie dużych pieniędzy na produkt, musiała wytłumaczyć to swoim własnym wątpliwościom i dosłownie przekonać samą siebie. Dlatego stworzyła przekonania o tym, że były tego warte,

że są piękne, niepowtarzalne, wyjątkowe, że na nie zasługuje itd. — wszystkie usuwające dysonans poznawczy, czyli wyrzuty sumienia idące z autentycznego przekonania, że tych butów po prostu nie potrzebowała; ale autentyczne potrzeby nie zawsze idą w parze z potrzebami ego. — Cieszę się, że tak ci się podobają. Lubię widzieć cię szczęśliwą — skomentowała Krysia, wiedząc, jak ważne są słowa, które tworzą życie dla człowieka. — Nie tylko mnie! Czy ty wiesz, jak teraz faceci się za mną oglądają? — rzuciła Beata i od razu spojrzała się na stolik przy drzwiach, czekając bez ruchu na spojrzenie mężczyzn. „Dziwnym” dla niej trafem (nie dla Krysi,

która

rozumiała

mechanizm

samospełniających

się

przepowiedni), faktycznie faceci na nią spojrzeli. Ona wtedy odwróciła od nich wzrok i uśmiechnęła się do Krysi — A nie mówiłam? Krysia zamilkła na chwilę, zastanawiając się, co zrobić. Beata uzależniała się od swojego stroju; rozumiała to zresztą doskonale, bo sama kiedyś tak żyła, czując się tym lepiej, im więcej zainwestowała w swój wygląd. Dziś, robiąc tyle, ile było potrzebne, nie kierując się pożądaniem wzroku innych, patrzyła z podziwem na kobiety, które spędzały co dzień godziny na robieniu z siebie produktów, które będą podziwiane. Beata czuła się bardziej atrakcyjna w tych butach niż bez nich! Za jakiś czas, gdy umysł habituuje się do wrażeń, przestanie zauważać te spojrzenia i znowu będzie musiała wrócić do sklepów, by przyjemniej się poczuć. I znowu dostanie za swoje pieniądze zastrzyk przyjemności, która się skończy jeszcze szybciej — umysł uczy się szybciej, niż myślimy — niż ostatnim razem. To diabelskie koło nie miało wyjścia. Pomyślała, ile kobiet na świecie spędza sporą część

swojego życia, by walczyć o przyjemność, która wcale nie daje im szczęścia. Jeśli ona spędza godzinę dziennie na byciu piękną, w tygodniu to jest siedem godzin, czyli w miesiącu dwa dni (bez nocy, które nie biorą udziału w życiu umysłu). To rocznie blisko tydzień. Jeśli spędza na swoim wyglądzie więcej czasu — włączając w to chodzenie po sklepach, oglądanie gazet, telewizji — to się może zamienić w miesiąc życia każdego roku poświęcanego na to, by czuć się przyjemnie, co i tak bezpowrotnie przemija. — I popatrz na ten szal! — Beata wyjęła z torby podobnego koloru co buty szal, a oczy jej rozbłysły jak psu na widok kości. — Sprzedawczyni miała rację, że w takim zestawie będę królową ulicy! Oczywiście, że sprzedawczyni miała rację — jej zadaniem było sprzedać produkt, a najlepiej sprzedaje się emocje. W naszej kulturze czucie się dobrze bez powodu wymaga dłuższej inwestycji w siebie niż kupienie kolejnego szalika. Czy mogłaby mieć i te buty i ten szalik bez przyjemności? Oczywiście, wszystko zależy od tego, kto kupuje. Czy ego, które opowiada historyjki, że będzie bardziej atrakcyjna i podziwiana w takim zestawie, czy ona sama, bo taka jest autentyczna potrzeba. Szczęście nie polega na ascezie, ale na umiejętności rozróżniania między tym, co opowiada ego, a tym, co jest autentycznie Twoje i prawdziwe. Możesz chodzić na siłownię, by tworzyć przyjemność, albo chodzić tam, bo masz pasję. To są dwa różne światy. Przyjemność jest doznaniem, które stało się podstawowym elementem przetargowym w komunikacji między ludźmi. Mówi się, że to pieniądze są głównym elementem przetargowym w naszym świecie, tymczasem są one tylko środkiem do innych doznań — między innymi przyjemności. Płaci się masażyście za przyjemność, prostytutce za

przyjemność,

komikowi

za

przyjemność,

piosenkarzowi

za

przyjemność, trenerowi za przyjemność. A zatem ludzie inwestują ogromne kwoty pieniędzy w to, by czuć się dobrze, co jest paradoksem, bo to przecież jest za darmo — ale oczywiście wymaga zrozumienia, nad czym chociażby w tej chwili pracujemy. Uczymy się, że w życiu chodzi o to, by było przyjemnie — ale przyjemnie nie zawsze oznacza prawdziwie. Kiedyś pewna dziewczyna opowiadała o swoim pijącym ojcu, którego nazwaliśmy weekendowym alkoholikiem. Przez cały roboczy tydzień jeździł jako kierowca po Europie, a od piątkowego wieczoru do niedzieli wlewał

w siebie procenty. Alkohol był dla niego

przyjemnością, i to zrozumiałą i potrzebną w systemie, w którym nienawidził swojej pracy (to stara historia: nie mógł jej zostawić, bo nie miał innej alternatywy) i formą wyrównania cierpienia była właśnie przyjemność. Jej potrzeba, jak widzisz, jest związana z istnieniem cierpienia — bo przyjemność jest rozwiązaniem na cierpienie. Jeśli nie ma bólu, nie ma potrzeby szukania tabletki przeciwbólowej, jeśli nie ma głodu, nikt nie myśli o jedzeniu, jeśli nie ma pożądania, nie ma potrzeby jego zaspokojenia itd. Przyjemność to tabletka kasująca chwilowo symptomy choroby zwanej brakiem, która powoduje cierpienie. Gdy Richard Bandler (twórca NLP) mówi o „cieszeniu się bez powodu”, opowiada o dużo głębszym zrozumieniu człowieczeństwa, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Gdy cieszysz się bez powodu, żyjesz bezwarunkową radością (w przeciwieństwie do niej przyjemność zawsze jest warunkowa). Przyjemność jest związana i zależy od tego, jak bardzo cierpimy. Im bardziej kobieta czuje się nieatrakcyjna, tym bardziej uzależni się od oferującego jej atrakcyjność mężczyzny. Im bardziej facet potrzebuje władzy, tym bardziej uzależni

się od uległej kobiety (uległość to potężna moc). Im bardziej ciekaw jesteś zakończenia historii, tym usilniej chcesz poznać, jaka jest puenta (tak działa instytucja zagadki lub zadań, gdzie satysfakcję otrzymuje się dopiero przy rozwiązaniu zadania). Dopóki koncept braku i cierpienia nie zostanie zainstalowany, dopóty dziecku nie przyjdzie do głowy, że coś może być przyjemniejszego niż życie. Dopiero od pewnego wieku, gdy zaczyna żyć umysł, zacznie wybrzydzać w kwestii zabawek; a potem już tak zostanie, tylko zabawki się zmienią (na przykład resoraki na samochody; używa się przy tym jednak tych samych standardów ich definiowania: samochód musi się wyróżniać). Nie ma żadnej różnicy dla małego dziecka, które jeszcze nie żyje (w swoim umyśle jako osobowość, czyli nie śpi, jak mówią buddyści), czym się bawi, bo nie żyje żadnym brakiem, który zabierałby szczęście. Stąd też zadowolenie dziecka jest o wiele łatwiejsze niż dorosłego, bo ono zadowala się samo — robiąc to, na co ma ochotę. Pułapka przyjemności polega na tym, że tak ogromna liczba ludzi zamyka swoje życie w różnych formach cierpienia — od kłótni, poprzez irytację programami telewizyjnymi, po złość czy niezadowolenie — że nie przyjmuje propozycji zrezygnowania z przyjemności, które wydaje się być najlepszym możliwym rozwiązaniem na problemy życiowe. Tymczasem nie chodzi o rezygnowanie z przyjemności, ale z cierpienia — wtedy przyjemność dopiero pokazuje swoją ciemną stronę, której wcześniej nie było widać. Ktoś je czekoladę i odczuwa przyjemność — słodycz w umyśle jest traktowana jako dawca przyjemności. Człowiek zaczyna tyć, psują mu się zęby i nagle się okazuje, że wynik działania słodyczy już wcale nie jest przyjemny. Sprawdza więc, kiedy je — zawsze, gdy jest zestresowany i spięty. Zje batonik, podniesie mu się poziom cukru, fakt wyjścia ze stresu traktuje jako przyjemny i oto

słodycz staje się terapeutycznym rozwiązaniem na… kilkanaście minut. Potem wszystko wraca do normy, bo nie jesteśmy w stanie w żaden sposób „pozbyć” się myśli, możemy je jedynie zakwestionować i zmienić. Kobieta dostaje szereg komplementów od mężczyzny, który ją uwodzi. Stwierdza, że jej się podoba — myli się; to ona przy nim zaczyna się podobać sobie. Ponieważ dostarczane przez niego bodźce wywołują w niej przyjemność, jej umysł zaczyna proponować wizje dłuższej przyszłości. Gdy on po pełnej uniesień nocy już się nie zjawia, ma pretensje do niego — nawet nieświadomie nie wie, że tak naprawdę boli ją nie jego odejście, ale brak dostępu do akceptacji siebie. Dobry uwodziciel będzie potrafił zrobić tak, by kobieta czuła się najatrakcyjniejsza, najmądrzejsza, najbardziej wyjątkowa właśnie przy nim, bo za to przecież czekają nagrody. Żadna kobieta, która nie ma cierpienia

spowodowanego

nieatrakcyjności,

braku

zestawem

inteligencji,

przekonań

bezradności,

o

własnej

nie

zostanie

uwiedziona. Gdy usłyszy, że jest piękna, przyjmie to jako prawdę, bo sama o tym wie. Gdy usłyszy, że jest brzydka, przyjmie to jako prawdę, bo też potrafi znaleźć na to dowody. W obu przypadkach nie ma zmiany wektora emocjonalnego, bo jego opinia o niej jej nie definiuje — i to ona sama uzna, czy chce z nim mieć nadal do czynienia, czy nie. Jej asertywność wynika z tego, kim wie, że jest, i tego, że potrafi odróżnić prawdziwe piękno (które tylko ona może sama sobie dać) od piękna ego, które traktuje komplement jak napędzające paliwo. Dopóki tak samo nie cieszy Cię krytyka, jak podziwianie, dopóty przyjemność będzie wykonywała z cierpieniem swój uzależniający taniec.

Mężczyzna słyszy, że nigdy żaden inny tak jak on jej nie dogodził… Że ma ogromne, wyjątkowe ramiona i jest zjawiskowo przystojny. Patrzy na kobietę, która zaczyna zadawać mu pytania o to, co myśli i jak myśli, i autentycznie go słucha, kiwając z zafascynowaniem głową. Mężczyzna — ideał? Tak, jeśli potrafi też znaleźć dowody na przeciwieństwa (że zdarzyło mu się czasem nie dogadzać kobietom; że jego ramiona też nie są wyjątkowe i potrafi tak samo fascynować się nią), bo wtedy ego nie przejmie jego umysłu. A jeśli nie potrafi, to staje się konsumentem podziwu, a kobieta wyjątkową uwodzicielką. Podziw to wyjątkowy narkotyk i forma przyjemności, która pożera dużo umysłów. Oto jego złożona struktura. Ego, ze względu na to, że opiera się na braku (jestem zbyt głupi, za mały, za duży, za gruby, za chudy itd.), tworzy wyidealizowany obraz tego, kim masz się stać i co masz mieć, by być „szczęśliwym”. Ten wyidealizowany obraz jest nie do osiągnięcia i zawsze uderza w poczucie własnej wartości, bo porównując się do niego, musimy przegrać. Załóżmy, że człowiek dąży do tego, by zarabiać więcej pieniędzy. Powodem jest niezadowolenie z tego, co ma, i przekonanie, że jeśli będzie miał więcej pieniędzy, to będzie szczęśliwszy. Zaczyna więc tworzyć w swojej głowie obraz, do którego dąży, który daje mu przyjemność i cierpienie — bo przecież go jeszcze nie ma! Poświęca więc swoje życie na zarabianie większych pieniędzy i krok po kroku to osiąga. Za każdym razem jednak, gdy zarabia więcej, dystans do wymarzonego obrazu się nie zmienia, ale pozostaje taki sam — dlaczego? Bo gonienie ego to pościg za horyzontem — dystans nigdy się nie zmienia, niezależnie od tego, jak szybko pędzisz. Ze względu na to, że ma nowe standardy, wydaje więcej, jego obraz ideału się redefiniuje i staje lepszy, przez co wierzący człowiek jest w tym samym

miejscu co wcześniej. Kiedyś na myśl o własnym aucie się cieszył, dziś je ma i się nie cieszy — szuka lepszego, nowego auta, które pokazuje mu umysł. Gdy je nabędzie, będzie sobie musiał i tak kupić następne, jeszcze lepsze, bo horyzont ucieka. Inną możliwością jest to, że konieczność bycia lepszym przeniesie na swoje ciało i uzależni się od siłowni. Inną jest to, że po kupieniu samochodu zacznie się stresować, że teraz mu to auto mogą zabrać — to moment, gdy iluzja zysku zamienia się w iluzję straty. Najpierw dążył do tego, by mieć, teraz, gdy już ma, musi chronić, by tego nie stracić. Efekt każdorazowo jest taki sam, a nazywa się cierpieniem. Gdy czegoś brakuje, na przykład przekonania o byciu wystarczająco dobrym, wtedy ego tworzy obraz „rozwiązania” i opowiada projekcjami bajki, że kiedy tylko coś (przedmiot, osobę) będzie mieć, wtedy wszystko będzie w porządku; tymczasem problemem jest przekonanie o byciu niewystarczająco dobrym. Z takim przekonaniem nigdy nie można znaleźć ukojenia i spokoju ducha, bo nie ma znaczenia, czy się ma sto dolarów, czy ich milion — tak samo jest się niewystarczająco dobrym. Zewnętrzne kryteria (na przykład przekonanie innych, że milion to naprawdę dużo) nie są przekonujące, bo prawdy innych stają się naszymi dopiero wtedy, gdy tak uznamy — czyli gdy w nie uwierzymy, bo odkryliśmy, że przeżyliśmy coś takiego. Inaczej nawet najbardziej logiczne argumenty mogą dawać kilka chwil ulgi, ale powrót do ego jest pewny jak w banku — bo tylko Ty i Twoja świadomość są skutecznym orężem w komunikacji z Twoim ego. Obojętnie, co się ma i ile się ma, przekonanie o byciu niewystarczająco dobrym będzie pokutować i nas męczyć, dopóki go nie zakwestionujemy. Ten wyidealizowany obraz siebie ze wszystkimi przymiotami, jakie powinniśmy rzekomo mieć, tworzy pewien punkt referencyjny, w

kierunku którego człowiek zaczyna się poruszać. Ta życiowa misja — stania się kimś — powoduje dla istnienia push and pull w postaci cierpienia i przyjemności, w zależności od tego, czy zbliżamy się do celu, czy nie. Gdy pojawia się ktoś na naszej drodze, kto mówi do tego obrazu nas, który chcemy, by inni widzieli, który słowami i zachowaniami zapełnia braki, jakie powodują cierpienie, wtedy czujemy, że naprawdę jesteśmy tym ideałem, bo ktoś to zauważył. I to jest właśnie podziw — gdy ktoś kupuje naszą maskę, którą chcemy sprzedać. Ten mężczyzna — ideał, o którym piszemy — jest jo-jo w rękach wyszkolonej uwodzicielki, która wie, co powiedzieć i jak, by on był bardziej skłonny do współpracy. A podziw jest kuszący! Jakim nonsensem

byłoby,

gdyby

ktoś

opowiadał

nam

największe

wspaniałości, nie cieszyć się z nich? A takim, że najpierw musisz sprawdzić, czy są one zgodne z rzeczywistością i czy Ty też tak uważasz. Kobieta mówi: jesteś inteligentny — ja od razu wchodzę do środka swojej głowy i szukam własnych potwierdzeń, że to jest zgodne z prawdą. Jeśli je znajdę, przyjmę ten komplement. Wiem również — i to jest drugi fragment — że nie jestem inteligentny i szukam własnych potwierdzeń, kiedy inteligentny nie byłem. Dzięki temu zrozumiem i tych, którzy uważają mnie za inteligentnego, i tych, którzy mają mnie za nieinteligentnego, przez co ja sam mam dystans do siebie i nie podążę za przyjemnością (wow, ale jesteś mądry!), a także nie podążę za cierpieniem (wow, ale jesteś głupi). Podążam za prawdą — w obu przypadkach mają rację, więc w obu przypadkach rozumiem. Rozumiem ich, bo rozumiem siebie. Wpadnięcie w podziw niesie ze sobą konsekwencje — osoba, która go dostarcza, może się stać źródłem przyjemności, czyli dealerem narkotyku (narkomanem jest ego, które bazuje na przekonaniach o

braku). Im skuteczniej dostarcza, tym bardziej uzależnia. Ten mechanizm stanowi o popularności seksu — wcale nie chodzi w nim o akt płciowy, ale o to, co daje partner i jakie luki wypełnia. Gdyby tylko kobiety wiedziały o tym, dlaczego faceci chodzą do prostytutek, przestałyby się czuć zdradzane, a zobaczyłyby, jak bardzo mężczyzna, który potrzebuje podziwu, zdradza siebie. To nie jest osobiste, nie może być. Faceci ćwiczą mięśnie i zyskują władzę, a dziewczyny robią się na bóstwa — któż w świecie sukcesu w XXI wieku nie chce być podziwiany? Ale efektem jest cierpienie — tak samo jak każdy narkoman nienawidzi dealera, od którego zależy. Gdy żyjesz poza podziwem i słyszysz: jesteś piękny, nie możesz się z tym nie zgodzić. To prawda! Jesteś piękny. Gdy żyjesz poza podziwem i słyszysz: jesteś brzydki, nie możesz się z tym nie zgodzić. To prawda! Otwierasz się wówczas na pytanie o powód i dowiadujesz się, że nie dobrałeś koloru skarpetek do butów. Cóż za prezent, za darmo dostać radę od kogoś! To nie jest osobiste, nie może być… Przyjemność, jak każda inna emocja, może być stopniowana. Im więcej przyjemności, tym silniejsze doznanie. Im silniejsze doznanie, tym bardziej wymagający kolejny raz — ze względu na habituację będziesz musiał za każdym kolejnym razem zwiększać dawkę, czyli w jakiś sposób manipulować bodźcem. Może być to jego zwiększenie pod kątem jakościowym lub ilościowym. Na przykład dziecko lubi czekoladę. Je ją, ale mu nie wystarcza po jakimś czasie, bo nie uznaje jej już za nic specjalnego — na horyzoncie pojawiła się bowiem nowa, z większą ilością orzechów, co zwiększyło jej atrakcyjność. W innym wydaniu może jeść dwie tabliczki zamiast jednej. Zmiana ilościowa, czyli robienie tego samego, tylko w większym natężeniu, zawsze ma granice — wcześniej czy później ktoś będzie musiał poszukać nie

więcej, ale większych doznań. Ktoś kupuje sobie kilka samochodów, po czym w pewnej chwili już nie kupuje nowych, tylko zostawia sobie dwa, ulubione, z których się cieszy. Stopniowanie przyjemności, umiejętne jej intensyfikowanie pozwala na kontrolowanie umysłu, który do niej dąży. Są na to różne metody. Budowanie potencjału reakcji to umiejętna gra dawania i odbierania, tak by umysł miał wrażenie, że zyskuje i traci, przez co bardziej mu zależy. Gdy pokazuje się kotu kawałek sznurka, buduje się jego zainteresowanie i oczekiwanie tego, co nastąpi. Zabranie sznurka na jakiś czas wywołuje uczucie braku — ktoś zabrał to, co było źródłem tych „pozytywnych” emocji. Gdy więc sznurek pojawia się po raz kolejny, wtedy objawiają się nie tylko przyjemność i oczekiwanie, ale i ulga, że odzyskało się swoją stratę. Powtórzenie tego kilka razy będzie intensyfikowało stan emocjonalny, ale jeśli przesadzi się z tym manewrem, kot się sfrustruje i straci zainteresowanie (to byłaby właśnie zmiana jakościowa, gdy ciekawość zamienia się we frustrację). Ten zabieg wykorzystywany jest w telewizji, gdy podczas ważnych scen nadaje się reklamy, w filmach, gdy istotne momenty akcji są przerywane innymi fragmentami, w sypialni, gdy zabawa dwóch partnerów powoduje wzrost napięcia seksualnego między nimi, przez co sam stosunek jest intensywniejszy doznaniowo, zapewnia intensyfikację przyjemności. Brakujący element to wyciągnięcie z całości jednego elementu, bez którego nie można zakończyć sekwencji — tak na przykład działają zagadki. Dopóki nie poznasz rozwiązania, dopóty napięcie trzyma Cię na wodzy, a skanalizowana uwaga ogranicza możliwości poznawcze

tylko do określonego elementu rzeczywistości. Antycypowanie przyszłości zabiera teraźniejszość i oczekuje wyniku. Pewna

dziewczynka

uważnie

przypatrywała

się

pewnemu

przedmiotowi przez 12 godzin. Początkowo prawa część przedmiotu jej zainteresowania jest gruba, z czasem robi się coraz cieńsza. Odwrotnie lewa strona — najpierw cienka, później staje się grubsza. Co robi dziewczynka? Umysł, chwyciwszy zadanie, zaczyna nad nim pracować — i taka jego rola. Rzecz w tym, że ten proces, jeśli jest oparty o konieczność poznania rozwiązania, staje się bardziej lub mniej obsesyjnym celem, który pożera zasoby poznawcze człowieka. Jeśli w każdej chwili możesz przestać, jesteś wolny, jeśli nie, w jakiś sposób umysł wierzy w iluzję zysku

wynikającą

z

poznania

rozwiązania.

Czasem

szukanie

brakującego elementu zabiera życie jednostkom i staje się jedynym filtrem, jakim żyją. Zaginione dzieci, których rodzice nie wiedzą, dlaczego zginęły i co się z nimi stało, obsesyjne szukanie pierścionka, który gdzieś się podział, chęć poznania tajemnicy wszechświata rzekomo oferowanej przez guru sekty — brak jest motywacją do działań i poszukiwań, które go wypełniają. Po pozbyciu się iluzji braku nie ma potrzeby poszukiwań. Nie znaczy to, że ludzie nie będą szukać, ale bez elementu obsesji ich działania będą prawdziwie kontrolowane przez otwartość i spokój. Wykorzystywanie habituacji polega na zrozumieniu, że powtarzanie bodźca przez określony czas powoduje przyzwyczajenie się człowieka do niego. Jeśli więc ktoś systematycznie jest poddawany oddziaływaniu określonego zjawiska, po jakimś czasie będzie musiał albo zmienić bodziec, albo zwiększyć jego ilość. Tak działają narkotyki, tak działają

emocje. W taki sposób alkoholik będzie zwiększał ilość alkoholu, uwodziciel — liczbę kobiet, chłopak — filmów pornograficznych, dziewczyna — butów itd. Ponieważ jesteśmy medialnie przyzwyczajani do ciągłych zmian — na przykład odzieży co sezon — okres habituacji także został odpowiednio zmniejszony, byśmy jak najszybciej mieli ochotę na coś nowego. Habituacja nie jest możliwa poza umysłem, bo wszystko, co się dzieje — rzeczywistość — jest permanentnie zmienne. Jedyną stałością okazuje się zmiana. Umysł, poprzez powtarzalność pewnych schematów, tworzy stałość — na przykład obraz żony — na który reaguje, tak jakby jakakolwiek osoba mogła być taka sama każdego dnia, co więcej, nawet w każdym momencie; a takiej opcji nie ma (bo nawet ludzka struktura komórkowa systematycznie ulega zmianie). Przyzwyczajenie umysłu do określonego sposobu tworzenia wspomnień i przypominanie ich zamiast ciągłego kalibrowania świata pokutuje nie reagowaniem na to, co jest, ale na to, co było lub będzie. Wtedy, gdy ktoś patrzy na kupiony jakiś czas ciuch, nie czuje już takiej dawki przyjemności, którą przesuwa w kierunku nowego obiektu pożądania. Na tej samej zasadzie ludzie zarabiają pieniądze — po podwyższeniu pensji cieszą się nowymi możliwościami, które kończą się wraz ze stworzeniem nowego poziomu życia. Jego konsumpcja znowu tworzy ten sam brak, który na chwilę się wypełnia kolejną podwyżką wynagrodzenia — dopóty znowu jej nie skonsumują itd. Habituacja stopniuje więc przyjemność, ale w efekcie każda jej nowa dawka kończy się takim samym efektem braku. Wywoływanie bólu, by potem dać przyjemność, to oscylowanie między karą i nagrodą. Ponieważ przy każdym cierpieniu zawsze wydzielają się endorfiny, z czasem umysł może przyzwyczaić się do konieczności występowania obu zjawisk jednocześnie. Ten mechanizm może

występować przy seksie BDSM, gdy para, zadając sobie ból, odczuwa jednocześnie przyjemność. Może także nauczyć się nieświadomie prowokować kłótnie, które potem są „rozwiązywane” stosunkiem. Im gwałtowniejsza kłótnia, tym silniejsze doznania w czasie aktu. Kłótnia jest wyzwalaczem intensywności, a seks jego konsumpcją. Mimo bolącego rozwiązania, w którym cierpienie ma funkcjonalną rolę, mechanizm jednak działa i służy do stopniowania przyjemności. Czasem, zupełnie nieświadomie, ojciec będzie krzyczał na dziecko, by potem je przeprosić — najpierw implementuje ból, który teraz staje się motywacją do szukania przyjemności. Tak samo, już bardziej świadomie, stosuje się ten mechanizm w sektach lub w wojsku, konstruując tożsamości. Przy dzikim fizycznym zmęczeniu, deprywacji sensorycznej, niezaspokojeniu podstawowych potrzeb fizjologicznych i emocjonalnych bardzo łatwo sterować systemem nagród i kar. Im więcej bólu, tym przyjemniejsza wydaje się nagroda. Po tygodniowej głodówce sucha bułka daje emocjonalny orgazm, bo zapewnia go natężenie przeżytego wcześniej cierpienia. Dlatego doprowadzenie do deprywacji stawia później kata, który daje „nagrodę”, w pozycji zbawcy (na tym bazuje syndrom sztokholmski, opisujący sytuację, gdy ofiara porwania zakochuje się w swoim kacie). Również technologia „dobrego i złego gliny” funkcjonuje w taki sposób — im więcej jeden powoduje cierpienia, tym bardziej drugi wydaje się być dostarczycielem przyjemności. W sektach, przez odebranie ludziom wszystkiego, najmniejszy gest ze strony guru wydaje się najwspanialszym darem — nie byłby nim, gdyby osoba nadal miała kontrolę nad swoim światem, a nie z niego rezygnowała. Dlatego w relacji brania i dawania ego ma wrażenie, że gdy daje, to traci — bo przyjemność zysku z dania konwertuje się w ból ze straty. Dopiero po zrozumieniu, że dawanie

komuś jest braniem dla siebie, zarówno cierpienie, jak i przyjemność znikają. Przenoszenie między metaprogramami także stopniuje przyjemność. Dotychczas w książce, opisując czas, lokalizację, osobowości itd., pokazywałem, w jaki sposób istnieją osobowości i jak je rozumieć. Gdy ktoś dostaje przyjemność w zakresie jednego z tych metaprogramów — na przykład w kontekście: lubię z Beatą (czyli z kim) chodzić na randki, wtedy przeniesienie tej emocji także na inne metaprogramy zwiększy intensywność doznań. Skoro chodzenie na randki sprawia przyjemność, to być może na spacery także. Skoro chodzenie, to także bieganie, całowanie itd. Skoro z Beatą, to także z… I tak dalej. To wszystko możliwości, z których część umysł może odrzucić (musi być z Beatą), a pozostałą część wziąć. W im większej liczbie metaprogramów schemat zostanie umieszczony, tym więcej przyjemności w różny sposób będzie dawał — inaczej bowiem odbiera się bodźce poprzez lokalizacje, a inaczej poprzez linię czasu. Im więcej metaprogramów stymulujesz, tym większą intensywność uzyskasz. Zmiana intensywności bodźca poprzez wywieranie wpływu na zmysły to kolejna forma stymulacji przyjemności. Może być nią pogłośnienie odbiornika, gdy gra określona muzyka, może być to wzmocnienie dotyku. Także przenoszenie między zmysłami, czyli obok dźwięku (mówienie czułych słówek) wprowadzenie na przykład dotyku. Każda z tych metod ma granice, gdzie intensywność zmieni się jakościowo — muzyka może być głośniejsza tylko do pewnego momentu, po którym uszy zaczynają boleć i przyjemność zamienia się w ból. Wtedy przekroczona została granica emocji, ponad którą nie ma już odczucia, ale pojawia się nowe doznanie.

GDY KOŃCZĄ SIĘ PODZIAŁY W pewnej chwili, po takim wkładzie w rozumienie i odkrywanie, dociera do Ciebie jasność i oczywistość. Zrozumienie jest absolutne i jedyne, wiesz, kim jesteś, i rozumiesz iluzję historii, będąc ponad podziałami. Ponieważ nie dawał Ci prawdy i Cię ograniczał, porzuciłeś koncept mężczyzny i kobiety, odkrywszy, że nie ma żadnych różnic poza tymi, które sami tworzymy. Że są kobiety dużo silniejsze od mężczyzn i że siła fizyczna nie jest żadnym wyznacznikiem. Że są mężczyźni delikatniejsi od kobiet i że ponad energią kobiecą istnieje coś zupełnie innego, co nie ma związku ani z yin, ani z yang. Że podział na płci to historia, na którą reagujemy, i że potrzeby ludzi są identyczne, niezależnie od tego, jakimi ciałami dysponują. Mężczyźni pragną tego, co kobiety — nie chcą ich postrzegać jedynie poprzez fizyczność; nie chcą ich traktować jak seksualne zabawki; nie wściekać się na fochy i pretensje; nie złościć na brak słuchania i zrozumienia; nie mieć pretensji, że są rzekomo odpowiedzialni za ich szczęście; żądać myślenia i robienia rzeczy w taki sam sposób itd. Każde życzenie mężczyzny staje się rozkazem kobiety, ale na zupełnie innym poziomie rozumienia — ona marzy całą sobą, by

mężczyzna był szczęśliwy, i chce tego, co on chce, zupełnie bezwarunkowo i bez własnych oczekiwań. Na tym poziomie nie ma już zresztą nic „własnego”, jest tylko oczywisty i jedynie prawdziwy sposób postępowania wynikający z tego, co zrozumiałeś. Wiesz, że kobieta jest człowiekiem, i nie postrzegasz jej jako zestawu części ciała, ale jako zestaw konceptów, w które ona wierzy. Wiesz, że każda jej historia mogłaby być też Twoja i że nie ma różnicy, w co się wierzy, bo wierzący to wierzący. „Kobieta” czy „mężczyzna” — to kolejny podział, który nie jest prawdziwy, poza tymi historiami o różnicach nie widać bowiem nic, tylko Ciebie samego. Wychodząc poza ciało, rozumiesz, że to jego sprawa chorować lub nie, i nie ingerujesz umysłem w to, co się w nim dzieje. Nie masz pretensji do niego, nie atakujesz, porzucasz to, że obraz ciała to ciało. Wiesz, że jedynym dowodem na to, że masz ciało, jest myśl o nim, a ta myśl nawet tego ciała nie przypomina. Zamiast żyć poza ciałem tylko w sytuacjach astropodróży (na przykład po wypadku, na stole operacyjnym itp.), żyjesz ciągle poza nim i obserwujesz je, nie traktując jak swojego. Zakwestionowałeś istnienie grawitacji i bycie swoim ciałem jako historie i uwolniłeś umysł od identyfikacji z nim. Jeśli ono choruje, jest to jego sprawa i nie Twój biznes, a Ty upewniasz się jedynie, że nie choruje Twój umysł — bo to jest jedyna rzecz, nad którą masz kontrolę. Zadaniem ciała jest się leczyć, co robi ono doskonale. To nie znaczy, że nie będziesz jeść tabletek, gdy zajdzie taka potrzeba! Zdecydujesz po prostu inaczej o potrzebie niż poprzez lęk, niespójne rady czy zalecenia, zabezpieczanie się. Przestaniesz odczuwać ból, bo wiesz, że to zawsze projekcja przyszłości i że antycypacja tego, co będzie, go powoduje. Gdy ktoś Cię uderzy, nie poczujesz bólu, bo w momencie zdania sobie z niego sprawy będzie już po wszystkim —

skończy się. Każdy ból dotyczy więc albo tego, co było — i już nie ma — albo tego, co będzie. Ćwiczenie tego stanowiło dla Ciebie wyjątkową podróż — kwestionowanie najbardziej niewzruszalnych dogmatów kulturowych. Żyjesz poza ciałem, więc żyjesz także poza bólem i zdajesz sobie sprawę, że był tylko projekcją. Czułeś go, bo przypominałeś sobie, jak było, gdy był — ale teraz wiesz, że to się nie dzieje, że musisz go sobie przypominać, by w niego wierzyć. Tym samym ćwiczysz swoją świadomość, wiedząc, że to tylko historia z przeszłości boli. Bez moralności nie ma dobra ani zła i zauważasz perfekcyjność wszechświata. Nie boli Cię to, że coś nie powinno się dziać, bo zauważasz sens wszystkiego. Rozumiesz, że wszystko, co się dzieje, powinno się dziać, dopóki nie przestanie. Działasz w oparciu o pełną akceptację,

przez

co

Twoje

zachowania

nie

wynikają

ze

zniekształconych konceptów rzeczywistości. Nie ma czego żałować, bo byłeś pewny decyzji — ta oczywistość towarzyszy Ci w każdej chwili. Stan konfuzji jest dla jasnego umysłu tak obcy, jak słońcu zimno. Opowieści o tym, co według zasad się powinno, a czego nie, zostawiasz religiom i innym konceptom, które starają się na elastyczności świata położyć stabilne przekonania, by móc przetrwać (inaczej wierzysz tylko w to, co przeżyłeś). Widzisz w sprzeciwie wobec zabijania zabijanie samego siebie, rozumiejąc, że w pewnych okolicznościach i pod pewnymi warunkami ludzie są zdolni do wszystkiego. Przymierzając historię kogokolwiek, rozumiesz teraz ludzi, bo wiesz, że gdybyś Ty wierzył w to, co oni, zachowałbyś się tak samo. Wszyscy jesteśmy tacy sami, gdy wierzymy, i wszyscy, wierząc w to samo, robimy to samo — nie może być inaczej, bo myśl jest jedna i podążając za nią, musimy działać pod nią i według jej wyznaczników. Dopiero w nią nie wierząc, mamy przewagę nad samym sobą. Nic Cię nie przekona, że coś, co się

dzieje, nie powinno się dziać. Nie może — wszystko jest potrzebne do równowagi, także Twój blok ręką, gdy ktoś ma Cię uderzyć. Jest tak samo oczywisty jak to, że uderzający wierzy w swoją myśl. Musi być taki, jaki jest. A Ty możesz wybierać. Przeszłość i przyszłość są taką samą myślą jak każda inna. Świat Twoich wspomnień zredukowałeś do tych, które autentycznie pamiętasz — wiedząc o tym, że narodziłeś się około piątego, szóstego roku życia (zwykle z tego okresu ludzie mają swoje pierwsze wspomnienie). Wcześniej nie mogłeś istnieć, bo nie było punktu referencyjnego, który by to określał. Jedynym dowodem na to, że nie rodzisz się w tej chwili, ciągle na nowo, jest myśl z przeszłości, że kiedyś „byłeś” — ale to już nie jest wystarczające. Podobnie jak to, że obraz jest dowodem, że będziesz — ale to też nie wystarcza. Konsekwentnie więc rodzisz się na nowo, w każdym momencie, w każdej chwili, gdy zdajesz sobie sprawę ze swojego istnienia. Planujesz z piękną odwagą, bo plan to tylko plan — wiesz, że jeszcze musi go potwierdzić rzeczywistość. Oddzieliłeś historie od doświadczenia, tak że wiesz, co jest Twoje, i wiesz, co jest prawdziwą przyczyną — dopiero bez warstwy interpretacyjnej pozostaje czysta, niewzruszona informacja, która staje się pewnym faktem tego, co wiesz i rozumiesz. Doświadczenie prawdziwe zostało oddzielone od zaprojektowanego przez umysł, przez co wiesz, że to, co wiesz, jest autentyczne, a nie nad- lub dointerpretowane. Interpretacji już nie ma, bo bierzesz rzeczy takie, jakie są. Nie masz masek, bo każda z nich okazała się nieprawdziwa i dotarłeś do momentu, w którym wszedłeś w krótką i zawsze ślepą uliczkę bycia kimś. Człowiek jest pusty jak filiżanka i wypełnia się każdą myślą, która go tworzy, ale myśl to jedynie myśl. To jest tak niepotrzebne: że chcesz

być postrzeganym jako ktoś, kim już jesteś, że przestałeś sprzedawać siebie prawdziwego za cenę i tak niemożliwej do kupienia akceptacji. Nie da się budować siebie na opiniach innych i wiesz doskonale o tym, że jedynie to, co jest Twoje, może być punktem referencyjnym. To, co mówią inni, jest także prawdziwe — nie mogliby się mylić, przecież to ich myśli i doświadczenie. Do tego sprawdzasz każdorazowo, czy przypadkiem nie mają racji — i okazuje się, że potrafisz znaleźć dla każdej informacji potwierdzenie ze swojej przeszłości. Każdą myśl dotyczącą Ciebie potwierdzasz, a także jej zaprzeczasz, przez co energie się wzajemnie anihilują, pozostawiając pustkę. Z tego rodzą się fotony, czyli czysta energia, białe światło. Z tej pustki zawsze zaczynasz, przez co nie ma nic osobistego — nie ma obrazy, bo nie ma obrazu, a co za tym idzie — nie ma także komplementu. Wszystko jest dobrą radą — nie może być inaczej, przecież ludzie chcą dobrze. Nie blokujesz przepływu, biorąc każdą krytykę za wartościową monetę i mając pewność, że wszyscy kierują się dobrymi intencjami — wiesz, kim jesteś i kim są inni. Akceptujesz to, że każdy ma swoją drogę i musi nią iść, dopóki nie znajdzie tej ścieżki, którą wracają do siebie dusze. Na tej ścieżce spotykają się wszyscy. Nie ma już młodych i starych ludzi, pozostają tylko umysły, które są na określonym etapie rozwoju. Potrafisz dostrzegać w tych, którzy mają mniej lat, taką samą inteligencję jak u tych, którzy mają więcej lat. Nie ma żadnego dowodu na to, że wiek istnieje, więc nie jest żadnym wyznacznikiem jakości czy doświadczenia ani tego, do jakiej socjalnej kategorii ktoś przynależy. Rozpoznajesz umysły mniej lub bardziej dojrzałe, widząc, jakimi historiami są obudowane. Te historie tworzą cały system człowieka, którego dostrzegasz niezależnie od ich

przekonań. Skoro coś nie istnieje, to jak można w to wierzyć. Ciało jest już nieistotne, pozostaje tylko zestaw przekonań o tym, kim się jest. To czyni umysł dojrzałym lub niedojrzałym. Ta piękna przygoda dziecka z umysłem otwartym, ale niedojrzałym, i dorosłego z dojrzałym, ale zamkniętym stanowi o dwóch ekstremach, które zostawiłeś za sobą. Poza nimi kryją się niezanieczyszczone interpretacjami zmysły poznające wszystkie umysły — każdy jest taki sam, działa na identycznych zasadach. Zmienia się tylko zawartość, która i tak w ostatecznym rozrachunku jest każdorazowo jednakowa — jest iluzją. Każda rola społeczna, wcześniej przypisana odgórnie, jest teraz jedynie nakładana na zasadzie szaty niezdobiącej człowieka, ale odwrotnie. Żyjesz w Matriksie jako Neo, a nie jako jeden z pompowanych intelektualnie i emocjonalnie użytkowników. Rozumiesz, jakie role są proponowane, i rozumiesz, gdy inni ich używają. Jesteś więc mężczyzną, matką, kobietą, dzieckiem, synem, szefem, adwokatem itd., to wszystko jest jasne i oczywiste. I zdajesz sobie sprawę, kim jesteś naprawdę. To tak, jakbyś szedł po ulicy i słuchał hip-hopu, a ktoś nazwałby Cię hip-hopowcem, przyklejając taką etykietę na zawsze. W tym momencie już nie jesteś nowym, wyjątkowym i niepowtarzalnym doświadczeniem, w tym momencie stajesz się dla jego umysłu powtarzalną etykietą, na którą reaguje. To już nie jest rzeczywistość, ale obraz, na który się reaguje. Rozumiesz tę grę — to gra, w której Ty nie możesz przegrać, nie możesz też wygrać, po prostu bierzesz w niej udział na zupełnie innych zasadach. Tak wygląda na Ziemi życie istoty duchowej grającej w Człowieka. To tak, jakby ktoś pokazał Ci magiczną sztuczkę, a Ty wiedziałbyś, że mimo istnienia iluzji moneta nie znika — jest gdzieś chowana. Dziecko tego nie wie, więc dla niego moneta

znika. Twoja moneta cały czas pozostaje widoczna, nawet gdy jej nie widać. Poznałeś ten trik wcześniej — wierzyłeś w coś, czego nie było. Wszystko jest niepowtarzalne, spontaniczne, jednorazowe. Nie ma możliwości powtórzenia czegokolwiek, bo każdorazowo odnosisz się do czegoś, czego nie znasz. Wiesz, że obraz czy dialog wewnętrzny nie jest doświadczeniem, ale jego namiastką, więc na niego nie reagujesz. Ten obraz zresztą nigdy nie jest aktualny, bo pochodzi z przeszłości. To słynna buddyjska bajka o tym, jak dziecko widzi po raz pierwszy ptaka, matka nazywa go ptakiem i od tej pory ono przestaje mieć niepowtarzalne doświadczenie, zamiast którego przypomina sobie etykietę. Ludzie mają etykietki ponakładane w dzieciństwie i w dorosłych latach nieświadomie używają tego, co zapamiętali długie lata wcześniej. Ponieważ wyćwiczyłeś mięsień świadomości na wszelką stałość, która przecież zatrzymuje rzeczywistość, tworząc jej umysłową reprezentację, gdy widzisz ptaka, nie wierzysz, że to ptak — bo to, że inni tak twierdzą, wcale nie czyni z niego ptaka. To czyste, klarowne doświadczenie, które wypełnia Cię Twoją percepcją — magia każdego momentu jest teraz także dostępna Tobie, tak samo jak była, kiedy byłeś dzieckiem. Dziecko nie mogło jednak wybrać bycia prawdziwym, takie się urodziło. Ty jesteś prawdziwy i tego świadomy. To inny etap dla umysłu, który tak jak się rodzi w każdym momencie, tak samo umiera. To tak niepowtarzalnie prawdziwe życie, że wszystko ma sens — i dziejąc się, powinno go mieć. Rozumiesz zasady gry — inni mówią, że to ptak. Ale to gra. Tylko gra. Przestałeś walczyć, bo zrozumiałeś, że nigdy nie było o co. Iluzje, że miałeś być kimś, historie, że czegoś Ci brakowało, kotwice, które warunkowały Twoje reakcje, emocje zasłaniające świat i przekonania

kanalizujące informacje — przestałeś w nie wierzyć. Właściwie to tak, że one same sobie poszły, bo przestałeś je trzymać. Myśli nie trzeba nawet zmieniać, wystarczy w nie przestać wierzyć. Gdy nie ma walki, nie ma wewnętrznej wojny i żyjesz w świecie pełnego pokoju, z wszystkim i z każdym. Nie zgadzasz się ani nie protestujesz, bo jesteś ponad jednym i drugim. Ekstrema są Ci już obce, a umysł zawsze je tworzy, niezależnie od tego, co robi. Myśl tworzy swoją antymyśl i gdy wierzymy

w

jedną

stronę,

druga

staje

się

napędzającym

mechanizmem. Obie strony są nieprawdziwe, obie są także prawdziwe, przez co się anihilują wzajemnie. Nie masz pretensji do siebie ani do innych — dlatego, że nie masz pretensji. O co? Przecież wszystko jest potrzebne, dopóki nie jest. Nie ma konfliktów, nie ma konfuzji, bo jesteś żyty, a nie żyjesz. Ta pasywność jest pełnym zaufaniem do tego, co jest. Wszystko przychodzi bez wysiłku, nie ma więc zmęczenia, wypalenia, utraty energii. Nic nie tracisz, jesteś zawsze taki sam, nigdy nie możesz się zmienić, bo nie ma co zmieniać (nigdy nie było). Nabywasz nowe umiejętności, zdobywasz nową wiedzę i wszystko dzieje się na Twojej naturze, a nie zamiast niej. Bez opinii na swój temat nie możesz istnieć i nie ma żadnego dowodu na Twoje istnienie. Jesteś wszystkim tym, czym się wypełniasz jako myśl, jesteś myślany, nawet nie myślisz. Wiesz, że myśli same przychodzą i same odchodzą i że nie ma takiej, w którą byś uwierzył. Skoro nie ma dwóch sprzecznych myśli, nie może być wewnętrznej wojny. Konflikt powstaje tylko wtedy, gdy dwie iluzje przeciwstawiają się sobie jedna po drugiej. Nie ma się czemu przeciwstawiać.

Wszystko, co się dzieje, jest prezentem i darem. Wszystko istnieje tylko i wyłącznie dla Ciebie i każdy ma tego dostęp, nawet jeśli jeszcze tego nie odkrył. Prezentem jest przechodzący obok człowiek, idący znikąd donikąd — poza obrazem nie ma przecież dowodu na to, że ludzie skądś przychodzą, bo nie ma dowodu na to, że istnieje coś innego, niż widać. Gdziekolwiek jesteś, jesteś we wszystkim i nie ma nic więcej. To powoduje nieskończoną wdzięczność i oddanie temu, co się dzieje. To przepiękna, nieopisana rzeczywistość — gdy pada, gdy nie pada, gdy świeci słońce albo nie, gdy jest „zimno” albo „ciepło”. To tylko etykiety, pod którym kryje się nieskończone szczęście — ponad nim nie ma nic innego. Jeśli raz doświadczyłeś obudzenia, potem nic innego nie miało już sensu, tylko przebudzanie. To, jak wiele się nauczyłeś, oduczając, jak wiele zobaczyłeś, nie patrząc już filtrami, co usłyszałeś, gdy przestałeś komentować, oceniać i przerywać, przerosło jakiekolwiek wyobrażenie, które mógłby mieć umysł. To uzależnienie wolne od uzależnień, jedyna wolność. Miłość jest jedynym rozwiązaniem tego, czego szukałeś. Rozumiesz, że nie można nie kochać, obojętnie, co się myśli. Jedynie to, co prawdziwe, może być kochane. Ego „kochało”, pożądając, żądało i czuło zawsze brak — obawiało się tak naprawdę o swoje, a nie Twoje istnienie. Walczyło o przetrwanie, bo nie istniało. Tymczasem coś, co nie istnieje, nie może przetrwać. Siła miłości i akceptacji jest bezwarunkowa i rozpuszcza wszystkie „moce”, które są od niej zawsze słabsze. To, co negatywne (nieistniejące), nie może przegrać z tym, co jest pozytywne (istniejące), bo każde istnienie jest warunkowe. To, czego nie ma, wchłania to, co jest. Jesteś miłością, a nie kochasz, bo nie jest to skierowane do nikogo w żaden sposób, nie istnieje w czasie, nie istnieje w miejscu. Czasoprzestrzeń jest relatywna tylko dlatego, że jej

nie ma — zawsze jesteś tu, zawsze jesteś teraz i granica między ~tu i tu oraz ~teraz i teraz jest rozmyta — nie jesteś w stanie iść „tam”, bo „tam” nie ma. Zawsze jesteś tu, gdzie jesteś. Również nie ma „potem” — istnieje tylko teraz, obojętnie jak nazwane. Ufasz temu, nie musisz już nawet ufać „sobie”. To pozwala innym zaufać Tobie, choć dla Ciebie nie ma to już żadnego znaczenia. Zaufania nie ma, bo nie można nic stracić, poza myślą, którą samemu sobie się obiecało. Miłość jest motorem dla wszystkiego i dla wszystkich i nie zna żadnej reguły poza sobą samą. Nie ma ani wyglądu, ani sympatii, ani preferencji — jest oczywistym wyborem. Nie jesteś nikim. Nie jesteś kimś. Jesteś AlphaHuman. A nawet nie jesteś AlphaHuman.

EPILOG Piotrek z Krysią trzymali się za ręce, idąc wolnym krokiem przez park. Rozkoszowali się ciepłym powietrzem, wiosennym słońcem i cieszyli tym, że są razem. Nagle drogę przebiegł im mały lisek — i w okamgnieniu zniknął za drzewami. Piotrek zatrzymał się, wziął głęboki oddech i łzy popłynęły mu po policzku, przymknął oczy. Gdy je otworzył, zobaczył swoją żonę karmiącą na ścieżce królika. Zrozumiał.