Biologia na czasie – zakres rozszerzony Maturalne karty pracy 2 – klucz odpowiedzi I. Metabolizm Numer zadania Oczekiwana odpowiedź Punktowanie 1. a),...
1554 downloads
2229 Views
1MB Size
Biologia na czasie – zakres rozszerzony
Maturalne karty pracy 2 – klucz odpowiedzi I. Metabolizm Numer zadania 1.
Oczekiwana odpowiedź
Punktowanie
a), b)
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
2.
1. egzoergiczna 2. mniej 3. swobodna 4. fermentacja mlekowa
2 p. za cztery prawidłowe skreślenia, 1 p. za trzy lub dwa prawidłowe skreślenia
3.
P, F, P, F
4.
A. 1, 4 B. 3, 6
5.
P, F, P, P
6.
GTP – guanozynotrifosforan UTP – urydynotrifosforan
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 2 p. za cztery prawidłowe przyporządkowania, 1 p. za trzy lub dwa prawidłowe przyporządkowania 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi
7.
Wpływ stężenia substratu na szybkość reakcji enzymatycznej.
1 p. za prawidłową odpowiedź
8.
B. 1
1 p. za prawidłową odpowiedź
9.
a) Wpływ temperatury i inhibitorów na aktywność oksydazy polifenolowej. b) A, B
10.
a) Sulfonamidy są inhibitorami, ponieważ współzawodniczą z PABA –
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy
11.
właściwym substratem, o miejsce aktywne enzymu. b) Inhibicja kompetycyjna. A, D
12.
Koenzym, w odróżnieniu od grupy prostetycznej, nie jest trwale związany z częścią białkową enzymu (apoenzymem)
13.
A. 1
14.
A, B
15.
a) Fotosynteza. b) Do reakcji niezbędna jest energia. Powstający produkt jest bogatszy w energię niż substraty. c) Siarkowodór. a) Czy chlorofil absorbuje w równym stopniu światło niebieskie i zielone? b) A, B
16.
prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo zaznaczony wniosek 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo zaznaczony wniosek 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), 2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu b)
17.
a) Woda. b) Sinice, protisty roślinopodobne i rośliny. c) - źródła elektronów: u bakterii związki siarki lub proste związki organiczne, u roślin - woda, - wytwarzanie tlenu: bakterie nie wytwarzają tlenu, rośliny wytwarzają tlen, - liczba fotosystemów: u bakterii jeden, u roślin dwa.
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
18.
2 Lokalizacja: stroma chloroplastu
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 2 p. za prawidłowe uzupełnienie schematu, 1 p. za podanie obu składników siły asymilacyjnej
19.
Składniki siły asymilacyjnej: ATP, NADPH + H+ 20.
21.
22.
a) W komórkach pochwy okołowiązkowej. b) Fosfoenolopirogronian (PEP). c) W komórkach miękiszu asymilacyjnego. a) Około 30˚C. b) Ponieważ białka enzymatyczne przeprowadzające fotosyntezę ulegają denaturacji.
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
X: dwutlenek węgla (CO2).
1 p. za każdą
Etap: w karboksylacji cyklu Calvina.
prawidłową odpowiedź
23.
Probówka nr: 2 Argument: rośliny gruboszowate (rośliny kwasowe) mają niskie pH soku komórkowego, ze względu na dużą zawartość kwasu jabłkowego.
1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi
24.
A. 3 B. 4 C. 1
1 p. za trzy prawidłowe przyporządkowania
25.
A. 4 B. 1 C. 2
1 p. za trzy prawidłowe przyporządkowania
26.
B, D
27.
D
1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź
28.
a) Reakcja pomostowa. b) NADH + H+ jest donorem elektronów i protonów niezbędnych do syntezy ATP.
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
29.
a) Glikogen. b) Skreśla: biosyntezy białka, nerce, z produkcją, bardziej, dobrze
1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), 2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu b)
II. Organizm człowieka. Skóra – powłoka ciała Numer zadania 1.
Oczekiwana odpowiedź a) A. 2, B. 4, C. 5, D. 1 b) Homeostazą.
2.
a) B b) C
3.
A. 2 B. 1
4.
zrogowaciała (B), rozrodczej (A), tkanka podskórna (C), potowe (E), łojowe (D)
5. Funkcja skóry
Element skóry
Zapobieganie mutagennemu działaniu promieniowania UV
Melanocyty z barwnikiem melaniną
Funkcja termoregulacyjna
Gruczoły potowe, naczynia krwionośne skóry
Funkcja wydzielnicza
Gruczoły łojowe, gruczoły mlekowe
Ochrona przed utratą wody (parowaniem)
Warstwa zrogowaciała naskórka
Punktowanie 2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), 1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu b) 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 3 p. za wszystkie prawidłowe odpowiedzi, 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
6.
Powierzchniowa warstwa naskórka jest zrogowaciała, jej komórki sukcesywnie się złuszczają. Podziały mitotyczne warstwy rozrodczej umożliwiają odtwarzanie się komórek powierzchni naskórka.
1 p. za prawidłową odpowiedź
7.
a) A. łodyga, B. korzeń b)
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
c) B 8.
Podkreśla: naczynia krwionośne, melanocyty, zakończenia nerwowe
9.
Ponieważ nie są one narażone na szkodliwe działanie promieniowania UV emitowanego przez Słońce.
10. Gruczoły łojowe
11.
Gruczoły mlekowe
Gruczoły potowe
Lokalizacja
cała skóra z wyjątkiem dłoni i podeszew stóp
brzuszna strona ciała
cała skóra
Funkcja
zapewniają elastyczność włosów i naskórka (natłuszczanie), działają bakteriobójczo
karmienie niemowląt
termoregulacja, ochrona przed mikroorganizma mi chorobotwórczy mi
Produkty
łój
mleko
pot
Budowa
gruczoły pęcherzykowe zbudowane z jednego lub kilku płatków
zmodyfikowane gruczoły potowe zbudowane z pęcherzyków wydzielniczych, przewodów mlekonośnych i tkanki tłuszczowej
gruczoły cewkowe, cewka zwinięta w kłębek
F, P, F, P
1 p. za wszystkie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłowe skonstruowanie każdego wiersza tabeli
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi
12.
Utleniają się (jełczeją) wówczas kwasy organiczne zawarte w pocie, np. kwas masłowy. Powoduje to powstawanie nieprzyjemnego zapachu.
1 p. za prawidłową odpowiedź
13.
B Uzasadnienie: hartowanie sprawia, że skórne naczynia krwionośne stają się bardziej elastyczne, co umożliwia im szybką i właściwą reakcję na zmiany.
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
14. Wpływ pozytywny
Wpływ negatywny
działa bakteriobójczo
przyśpiesza proces starzenia się skóry
pobudza syntezę witaminy D3
może powodować nowotwory skóry, w tym czerniaka
15.
Podkreśla: świerzb, grzybica, liszajec
16.
a) Podkreśla: malejąca Przyczyna: postępy w medycynie – nowe, bardziej skuteczne metody leczenia nowotworów b) 1. nieregularne granice 2. niejednolite zabarwienie
1 p. za każdy prawidłowo uzupełniony wiersz tabeli
1 p. za wszystkie prawidłowe podkreślenia 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
III. Aparat ruchu Numer zadania 1.
Oczekiwana odpowiedź
Punktowanie
a) Łokciowa b) D c) Staw zawiasowy
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
2. Kości
Rodzaj połączenia
Pierwszy kręg szyjny i drugi kręg szyjny
4
Kość potyliczna i kość skroniowa dorosłego
2
Kości łonowe
3
3.
D, F, B, E, C, A
4.
Odcinek lędźwiowy, ponieważ spoczywa na nim ciężar ciała.
5.
Maź stawowa. Zbyt mała ilość mazi stawowej powoduje ścieranie się powierzchni stawowych i złe odżywienie chrząstki, co prowadzi do degeneracji (zwyrodnienia) stawów.
6.
A. nieruchomy B. nie C. mózgoczaszki D. parzysta
1 p. za każdy prawidłowo uzupełniony wiersz tabeli Kości
9.
1 p. za prawidłowe uporządkowanie struktur szkieletu 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
2 p. za cztery prawidłowe skreślenia, 1 p. za trzy lub dwa prawidłowe skreślenia
7.
8.
1 p. za wszystkie prawidłowe przyporządkowania
Rodzaj stawu
Zakres ruchu
kości stępu
płaski
niewielkie ruchy w wielu płaszczyznach
łopatka i kość ramienna
kulisty
we wszystkich płaszczyznach
kości podudzia i kość udowa
zawiasowy
w jednej płaszczyźnie
a) kość płaska b) połączenie ścisłe c) takie połączenia umożliwiają efektywną ochronę ważnych narządów organizmu – serca i płuc. F, F, P
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
1 p. za wszystkie
10. 11.
Kości ludzi starszych są kruche i łamliwe ze względu na obniżoną zawartość elastycznej substancji organicznej – kolagenu. A, D
12.
13.
prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
a)
b) Ponieważ w tkance mięśniowej gładkiej miofilamenty aktynowe i miozynowe są ułożone nieregularnie. 14.
15.
B Ponieważ miofilamenty miozynowe weszły pomiędzy miofilamenty aktynowe. B, C
16. Nazwy kości
Kość udowa, kość piętowa
Cechy budowy włókien
Włókna są poprzecznie prążkowane i mają wiele jąder
17.
A. 1, 4 B. 3, 5
18.
E, C, D, B, F, A
19.
A
20.
a) Zwichnięcie stawu. b) Staw łokciowy i jest to staw zawiasowy. c) W jednej płaszczyźnie. B, C
21.
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
2 p. za cztery prawidłowe przyporządkowania, 1 p. za trzy prawidłowe przyporządkowania 1 p. za prawidłowe uszeregowanie elementów mięśnia 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdą prawidłową
22.
F, F, P, P
23.
25.
a) Nadają kościom elastyczność. b) Około 5%. c) Składniki mineralne kości. Kość jest tkanką żywą, w której zachodzą reakcje metaboliczne oraz procesy tworzenia nowych komórek i obumierania starych. U małych dzieci kości rosną, więc tempo ich metabolizmu jest wyższe niż u ludzi dorosłych. mniejsze → większa → mniejsza → większa
26.
B→A
27.
F, F, P, P
24.
odpowiedź 1 p. za wszystkie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłowe uzupełnienie schematu 1 p. za prawidłowe uzupełnienie schematu 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi
IV. Układ pokarmowy Oczekiwana odpowiedź
Numer zadania 1.
Zawartość białka [%]
Zawartość białka w różnych produktach spożywczych
3.
2 p. za prawidłowe skonstruowanie diagramu
100 80 60 40 20
0 jajko
2.
Punktacja
mleko
mięso
ziemniaki
rośliny strączkowe
Podstawę piramidy stanowią: produkty zbożowe (zwłaszcza pełnoziarniste), woda, oleje roślinne. Wyjaśnienie: produkty zbożowe zawierają węglowodany – podstawowe źródło energii oraz błonnik niezbędny do prawidłowej pracy jelit; woda jest środowiskiem reakcji metabolicznych oraz rozpuszczalnikiem dla substancji polarnych; oleje roślinne są rozpuszczalnikiem dla substancji niepolarnych i substratem do syntezy wielu ważnych związków. Produkty pochodzenia roślinnego należą do pokarmów niepełnowartościowych. Nie zawierają one wszystkich potrzebnych człowiekowi aminokwasów egzogennych.
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
10.
korzystna Uzasadnienie: ponieważ marchewka zawiera β-karoten – prekursor witaminy A, rozpuszczalny w tłuszczach.
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 2 p. za podanie prób badawczych, po 1 p. za podanie materiałów i próby kontrolnej 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za wszystkie prawidłowe przyporządkowan ia 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
11.
A. 2
1 p. za wszystkie
4.
5.
6.
7.
8.
9.
1. Wzrosło spożycie warzyw i owoców – produktów bogatych w witaminy i sole mineralne. 2. Wzrosło spożycie tłuszczów roślinnych, bogatych w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Materiały: miód, cukier spożywczy, sok z ziemniaka, skrobia ziemniaczana (mąka ziemniaczana), woda, płyn Lugola, cztery probówki Próby badawcze: wodne roztwory miodu, cukru spożywczego i soku z ziemniaka + płyn Lugola Próba kontrolna: zawiesina skrobi ziemniaczanej w wodzie + płyn Lugola 1. ziemniaków 2. produkty zbożowe 3. 27,8 g A. 1, 4, 5 B. 2, 3 C. 2, 3, 5 W wysokiej temperaturze NNKT utleniają się i tracą swoje właściwości biologiczne. NNKT warunkują prawidłowy wzrost i rozwój organizmu. Są m.in. substratem do syntezy prostaglandyn – hormonów tkankowych uczestniczących w wielu procesach metabolicznych. Podkreśla; witamina D3, witamina A
B. 1 C. 4 12.
Produkty te zawierają duże ilości witaminy K. Witamina K będzie działać antagonistycznie w stosunku do antywitaminy i ograniczać jej profilaktyczne lub lecznicze działanie.
13.
a) Tiamina (witamina B1). b) Rośliny strączkowe, mleko, żółtka jaj.
14.
a) B1 u chłopców i u dziewcząt oraz PP, głównie u dziewcząt. b) B1 – pieczywo pełnoziarniste, mleko, PP – jaja, mięso.
15.
B
16.
a) łosoś, pstrąg, dorsz b) tiamina (witamina B1)
17. Znaczenie
Nazwa składnika mineralnego
Stanowi materiał budulcowy kości i zębów oraz uczestniczy w procesach krzepnięcia krwi.
wapń (Ca)
Jest składnikiem hormonów tarczycy regulujących tempo przemiany materii.
jod (J)
Reguluje utrzymanie odpowiedniego ciśnienia osmotycznego oraz uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych.
potas (K)
Jest składnikiem hemoglobiny oraz enzymów uczestniczących w oddychaniu tlenowym.
żelazo (Fe)
18.
Skreślenia: przez skórę, rdzeniu przedłużonym, wzrasta, 5%
19.
NIE Uzasadnienie: ponieważ układ pokarmowy obejmuje oprócz przewodu pokarmowego również gruczoły – ślinianki, wątrobę i trzustkę. a), b)
20.
prawidłowe przyporządkowan ia 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 2 p. za prawidłowe uzupełnienie całej tabeli, 1 p. za prawidłowe uzupełnienie trzech lub dwóch wierszy tabeli
2 p. za cztery prawidłowe skreślenia, 1 p. za trzy lub dwa prawidłowe skreślenia 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 2 p. za prawidłowo wykonany podpunkt a), po 1 p. za prawidłowo wykonane podpunkty b) i c)
21.
c) pęcherzyk żółciowy – magazynuje żółć wytwarzaną przez wątrobę. 1. Mięśnie żołądka umożliwiają m. in. zmianę objętości w zależności od ilości znajdującego się w nim pokarmu. Przesuwają również masę pokarmową w kierunku jelita cienkiego. 2. Produkowany przez nie śluz zabezpiecza ściany żołądka przed strawieniem przez kwas solny. 3. Kwas solny denaturuje białka, aktywuje enzym pepsynę, zapewnia optymalne pH do trawienia białek oraz niszczy drobnoustroje patogenne.
22. Rodzaj zębów
Cechy budowy
Funkcje
siekacze
korona w formie dłuta
odgryzanie kęsów pokarmu
zęby trzonowe
powierzchnia nierówna z guzkami
miażdżenie i rozcieranie pokarmu
zęby przedtrzonowe
powierzchnia nierówna z guzkami
miażdżenie i rozcieranie pokarmu
kły
korona w kształcie stożka
rozgryzanie pokarmu
23.
B
24.
P, F, P, P
25.
WZW typu B
26.
a) Wątroba. b) Wydziela żółć emulgującą tłuszcze. c) Żółć nie jest wydzielana do krwi, ale magazynowana w pęcherzyku żółciowym i uwalniana, w miarę potrzeb, do jelita cienkiego. a) Czy pH wpływa na aktywność pepsyny? b) pH wpływa na aktywność pepsyny. c) Białko zostało rozłożone w probówce A. Oznacza to, że pepsyna jest aktywna w środowisku kwaśnym. Owsiki: przestrzeganie zasad higieny osobistej
27.
28.
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
2 p. za prawidłowe uzupełnienie całej tabeli, 1 p. za prawidłowe uzupełnienie trzech lub dwóch wierszy tabeli
1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdą
Glista ludzka: mycie jarzyn i owoców przed spożyciem Włosień kręty: spożywanie wyłącznie mięsa przebadanego weterynaryjnie.
poprawną odpowiedź
V. Układ oddechowy Oczekiwana odpowiedź
Numer zadania 1. Funkcja
Przystosowanie
ogrzewanie powietrza
liczne naczynia krwionośne w błonie śluzowej
nawilżanie powietrza
liczne gruczoły śluzowe
oczyszczanie powietrza
nabłonek zaopatrzony w rzęski
odbieranie bodźców zapachowych
nabłonek węchowy
Punktowanie 1 p. za każdy prawidłowo uzupełniony wiersz tabeli
1. Są zbudowane z nabłonka jednowarstwowego płaskiego. 2. Są oplecione siecią włosowatych naczyń krwionośnych. 3. Są pokryte surfaktantem, który zapobiega ich sklejaniu się.
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 2 p. za wszystkie prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi
Elementy chrzęstne chronią drogi oddechowe przed zapadaniem się.
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
7.
Nie należy oddychać przez usta, ponieważ w jamie nosowej powietrze ulega ogrzaniu, nawilżeniu i oczyszczeniu z większości drobnoustrojów. F, P, F, P
8.
Skreśla: komórkami, pęcherzykami płucnymi, z udziałem, rdzeniu kręgowym
1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 2 p. za cztery prawidłowe
2.
3.
4. 5.
6.
9.
10.
Brak surfaktantu może spowodować zapadnięcie się pęcherzyków płucnych i śmierć noworodka wskutek niedotlenienia. Po wewnętrznej stronie pęcherzyków płucnych. B, C
11.
A – naczynia zawierające krew ubogą w tlen B – naczynia zawierające krew bogatą w tlen
12.
Dyfuzja może zachodzić dzięki różnicy ciśnień cząstkowych (parcjalnych) gazów (tlenu i dwutlenku węgla). Ciśnienie atmosferyczne wyrównuje się z ciśnieniem jamy opłucnej. W normalnych warunkach ciśnienie w jamie opłucnej jest niższe od ciśnienia atmosferycznego, co zapobiega zapadaniu się pęcherzyków płucnych. a) W oddychaniu piersiowym przeważają ruchy żeber, natomiast w brzusznym – przepony. U kobiet w ciąży ruchy przepony są ograniczane przez rozwijający się płód, dlatego nasila się przewaga oddychania piersiowego nad oddychaniem brzusznym. b) P, P, F, F
13.
14.
15.
a) A. wdech, B. wydech b) Wdech: obniżenie przepony, zwiększenie objętości klatki piersiowej Wydech: uniesienie przepony, zmniejszenie objętości klatki piersiowej
16.
a) Wraz ze wzrostem wysokości powyżej poziomu morza ciśnienie parcjalne tlenu gwałtownie spada. Utrudnia to oddychanie, prowadząc u osób niezaaklimatyzowanych do utraty przytomności. b) 1. Zwiększenie głębokości oraz częstości oddechów. 2. Zwiększenie częstości skurczów serca.
17.
Powietrze zalegające w płucach miesza się z powietrzem pobranym podczas wdechu i zmienia jego skład chemiczny, zabezpieczając przed zaburzeniami homeostazy gazów oddechowych we krwi. Problem badawczy: Czy w powietrzu wydychanym znajduje się dwutlenek węgla? Hipoteza: Powietrze wydychane zawiera dwutlenek węgla. Spodziewany wynik doświadczenia: Zmętnienie wody wapiennej. Wniosek: Powietrze wydychane zawiera dwutlenek węgla. Całkowita pojemność płuc wynosi: 27 500 cm3 Pojemność życiowa płuc wynosi: 26 500 cm3
18.
19.
20.
21.
Odruchy kaszlu i kichania należą do mechanizmów obronnych. Za pomocą tych odruchów pozbywamy się ciał obcych, które mogłyby zagrozić naszemu zdrowiu, np. drobnoustrojów chorobotwórczych, zanieczyszczeń powietrza, alergenów. Kaszel chroni nas także przed zadławieniem się, kiedy pokarm dostaje się przypadkowo do początkowych odcinków układu oddechowego.
skreślenia, 1 p. za trzy lub dwa prawidłowe skreślenia 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 2 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za prawidłowo wykonany podpunkt a), 1 p. za prawidłowo wykonany podpunkt b) 1 p. za prawidłowo wykonany podpunkt a), 2 p. za prawidłowo wykonany podpunkt b) 1 p. za prawidłowo wykonany podpunkt a), 2 p. za prawidłowo wykonany podpunkt b) 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
3 p. za poprawne wykonanie diagramu
22.
Zakwaszenie krwi jest spowodowane wysokim stężeniem dwutlenku węgla i świadczy o niskim stężeniu tlenu. Oznacza to, że istnieje potrzeba oczyszczenia krwi z dwutlenku węgla (wydech) i pobrania porcji świeżego powietrza, bogatego w tlen (wdech).
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
23.
Spadek temperatury sprzyja wiązaniu tlenu przez hemoglobinę, natomiast wzrost temperatury sprzyja rozpadowi oksyhemoglobiny. Jest to spowodowane wzrostem rozpuszczalności gazów w cieczach wraz ze spadkiem temperatury. a) Dzięki wysokiemu powinowactwu hemoglobiny płodowej do tlenu w łożysku następuje przekazywanie tlenu z krwi matki do krwi dziecka. b) C W wyniku obniżenia ciśnienia zmniejsza się rozpuszczalność gazów we krwi. Powstają wtedy duże pęcherzyki gazów, głównie azotu, które mogą stać się przyczyną zatorów w naczyniach krwionośnych. C
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
24.
25.
26. 27.
28.
1. Gruźlica 2. Katar 3. Grypa 4. Astma oskrzelowa W krajach wysoko rozwiniętych, uprzemysłowionych występuje duże zanieczyszczenie powietrza, które jest jedną z głównych przyczyn chorób układu oddechowego.
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź
VI. Układ krążenia Numer zadania 1.
Oczekiwana odpowiedź
Punktacja
Hematokryt to stosunek objętości krwinek do całkowitej objętości krwi. Wskaźnik ten jest stosowany m.in. w diagnostyce chorób, np. anemii. Podwyższony hematokryt może świadczyć o odwodnieniu, natomiast obniżony o przewodnieniu. Wartość hematokrytu zmienia się również w wyniku krwawień.
1 p. za prawidłową odpowiedź
2.
Podkreśla: fibrynogen, protrombina
1 p. za prawidłową odpowiedź
3.
A. 3 B. 5 C. 2 D. 7 E. 1
2 p. za wszystkie prawidłowe przyporządkowania, 1 p. za trzy lub cztery prawidłowe przyporządkowania
4.
C, D, A, B
5.
P, F, P
6.
B
1 p. za prawidłowe uporządkowanie etapów 1 p. za trzy prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź
7. Grupa krwi dawcy
Grupa krwi biorcy
0
A
B
AB
0
+
_
_
_
A
+
+
_
_
B
+
_
+
_
AB
+
+
+
+
8. Konflikt serologiczny
X
Matka
Ojciec
Dziecko
Rh+
Rh-
Rh-
Rh-
Rh+
Rh+
Rh+
Rh+
Rh-
Rh-
Rh+
Rh-
1 p. za prawidłową odpowiedź
9.
1. Jelito cienkie – wątroba – C 2. Serce – A 3. Nerki – B
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
10. Cecha
Tętnice dużego obiegu krwi
Żyły małego obiegu krwi
grubość ścian
grube ściany
cienkie ściany
kierunek przepływu krwi w stosunku do serca
od serca
do serca
ciśnienie krwi
duże
małe
obecność tlenu we krwi
duża zawartość tlenu
duża zawartość tlenu
2 p. za prawidłowe uzupełnienie całej tabeli, 1 p. za prawidłowe uzupełnienie trzech lub dwóch wierszy tabeli
2 p. za prawidłowe uzupełnienie schematu
11.
12.
B
1 p. za prawidłową odpowiedź
13.
Skreśla: obwodowym, lewej komorze, prawym przedsionku, dostarczanie tlenu komórkom i usuwanie z nich produktów przemiany materii
1 p. za wszystkie prawidłowe skreślenia
14.
Dzieci w wieku 2–4 lat mają duże serce w stosunku do reszty ciała, dlatego wykazują dużą odporność na zmęczenie.
1 p. za prawidłową odpowiedź
15.
a)
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
b) Zastawka aorty uniemożliwia powrót krwi do lewej komory. 16.
Lewa komora tłoczy krew do aorty pod bardzo wysokim ciśnieniem, dlatego jej ściana jest trzy razy grubsza od ściany prawej komory.
1 p. za prawidłową odpowiedź
17.
Tętnice wieńcowe dostarczają tlen i składniki odżywcze do mięśnia sercowego, natomiast żyły wieńcowe odbierają zbędne produkty przemiany materii. Ilość krwi przepływającej przez naczynia wieńcowe zwiększa się znacznie podczas wysiłku.
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
18.
1. A 2. A 3. B 4. B 5. B
2 p. za pięć prawidłowych odpowiedzi, 1 p. za cztery lub trzy prawidłowe odpowiedzi 3 p. za prawidłowe uzupełnienie całej tabeli, 2 p. za prawidłowe uzupełnienie trzech wierszy tabeli, 1 p. za prawidłowe uzupełnienie dwóch wierszy tabeli
19. Elementy układu przewodzącego serca wg przepływu impulsów
Lokalizacja elementów układu przewodzącego serca
węzeł zatokowo-przedsionkowy
tylna ściana prawego przedsionka
węzeł przedsionkowo-komorowy
ściana między prawym przedsionkiem a prawą komorą
pęczek Hisa
dwie odnogi biegnące wzdłuż przegrody międzykomorowej do koniuszka serca
włókna Purkiniego
ściany komór
20.
QRS 2, P 1, T 3
1 p. za prawidłową odpowiedź
21.
1. Ogólne osłabienie.
1 p. za każdą prawidłową
22.
2. Bladość skóry, błon śluzowych i spojówek. 3. Zawroty głowy.
odpowiedź
Problem badawczy: Wpływ wysiłku fizycznego na szybkość pracy serca. Hipoteza badawcza: Wysiłek fizyczny powoduje przyśpieszenie pracy serca. Próba badawcza: Uczeń wykonuje 20 przysiadów. Próba kontrolna: Uczeń siedzi na krześle. Opis doświadczenia: Obu uczniom zostaje zmierzone tętno. Następnie jeden wykonuje 20 przysiadów, natomiast drugi siedzi na krześle bez ruchu. Po wykonaniu przysiadów obu uczniom ponownie zostaje zmierzone tętno.
1 p. za prawidłowe określenie próby badawczej i próby kontrolnej, po 1 p. za prawidłowe określenie problemu badawczego, hipotezy badawczej i opisu doświadczenia 2 p. za prawidłowe uzupełnienie całej tabeli, 1 p. za prawidłowe uzupełnienie trzech lub dwóch wierszy tabeli
23. Nazwa elementu
24.
Opis
przewód piersiowy
Największe z naczyń limfatycznych, uchodzące do żyły podobojczykowej lewej.
grasica
Tutaj dojrzewają limfocyty T. Po okresie dojrzewania organizmu stopniowo zanika.
śledziona
Jest swoistym zbiornikiem krwi i miejscem rozkładu krwinek.
migdałki
Pełnią ważną funkcję w walce z patogenami układu pokarmowego i oddechowego, jednak u osób, u których występują ich częste stany zapalne lub przerost, są usuwane operacyjnie.
a) Masaż serca trzeba rozpocząć jak najszybciej w celu utrzymania ruchu krwi. W ten sposób można zapobiec niedotlenieniu tkanek i śmierci. b) Tak, ponieważ nieudzielenie pomocy w przypadku zatrzymania akcji serca u osoby chorej, może spowodować jej śmierć.
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
25.
26.
27.
2 p. za poprawne wykonanie diagramu, 1 p. za prawidłowo wyciągnięty wniosek
W 2011 r. rozpoznano i wyleczono więcej przypadków nadciśnienia tętniczego niż w 2002 r. Wydzielina ślinianek pijawek, zawierająca hirudynę, powoduje zmniejszenie krzepliwości krwi. Terapii z użyciem pijawek nie można stosować u ludzi chorych na hemofilię, ponieważ grozi to krwotokiem, oraz u ludzi chorych na anemię, ponieważ obniża się w ten sposób poziom erytrocytów i hemoglobiny. Przyczyny miażdżycy: A, D, E Następstwa miażdżycy: B, C, F, G
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
1 p. za każde prawidłowe przyporządkowanie
VII. Obrona immunologiczna organizmu Oczekiwana odpowiedź
Numer zadania 1.
Punktacja
a) Była ona jedynie nosicielką. Wirus HIV charakteryzuje się długim okresem utajenia (latencji). b) kontakt seksualny, kontakt z zakażoną krwią c) Podkreśla: limfocyty Th, makrofagi
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
2.
a) Komórki są zaopatrzone w rzęski, których ruch pomaga usuwać patogeny. b) Drogi oddechowe
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
3.
a) B b) Komórki żerne fagocytują w sposób nie wybiórczy wszelkie patogeny, które dostały się do organizmu.
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
4. Elementy odporności
Odporność nieswoista
Fizjologiczne odruchy obronne, np. kichanie
X
1 p. za wszystkie prawidłowe odpowiedzi
Limfocyty Th Błona śluzowa jamy nosowej
X
Komórki pamięci Makrofagi
X
Przeciwciała Limfocyty B
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź
5.
a) Lizozym b) Lizozym stanowi element odporności wrodzonej.
6.
B
7.
Grasica
1 p. za prawidłową odpowiedź
8.
Histaminę, naczyń krwionośnych, zaczerwienienie, obrzęk
9.
D
2 p. za wszystkie prawidłowe uzupełnienia, 1 p. za dwa lub trzy prawidłowe uzupełnienia 1 p. za prawidłową odpowiedź
10.
Brak naczyń krwionośnych i limfatycznych, powoduje, że antygeny komórek rogówki nie są rozpoznawane przez układ odpornościowy biorcy. Wskutek czego przeszczep nie zostaje odrzucony.
1 p. za prawidłową odpowiedź
11.
P, P, P, F
12.
a) A – przeciwciało B – antygen b) Swoistość przeciwciał polega na rozpoznawaniu tylko jednego, określonego antygenu.
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
13.
a) Ponieważ ich układ immunologiczny jest rozwinięty w bardzo słabym stopniu. b) C
14.
Limfocyty B: C, B Limfocyty T: A, E
15.
a) Pierwotna odpowiedź immunologiczna: A Wtórna odpowiedź immunologiczna: B b) Stanowi ona podstawę szczepień ochronnych. Wprowadzenie do organizmu człowieka osłabionych lub zabitych drobnoustrojów albo ich składników wywołuje pierwotną odpowiedź immunologiczną. W przypadku zakażenia zjadliwą postacią drobnoustroju występuje wtórna odpowiedź immunologiczna.
2 p. za prawidłowo wykonany podpunkt a), 1 p. za prawidłowo wykonany podpunkt b)
16.
NIE, NIE, TAK, TAK
17.
U chłopca B, ponieważ wystąpi u niego wtórna odpowiedź immunologiczna.
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź
18.
A. 3 B. 2 C. 4
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
1 p. za trzy prawidłowe odpowiedzi
19.
odrzucenie przeszczepu
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
Podawanie leków immunosupresyjnych osłabiających reakcję immunologiczną. W infekcji bakteryjnej: leukocytoza, ponieważ organizm wytwarza dodatkowe leukocyty w celu zwalczenia infekcji. W AIDS: leukopenia, ponieważ wirus HIV niszczy niektóre leukocyty.
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
21.
Leukocyty mogą dzięki temu przenikać do płynu tkankowego i niszczyć drobnoustroje, które zaatakowały daną tkankę.
1 p. za prawidłową odpowiedź
22.
F, F, F, P
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie
20.
23.
a) Stwardnienie rozsiane b) A
prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
VIII. Układ wydalniczy numer zadania 1. D 2.
3.
Oczekiwana odpowiedź
Defekacja to usuwanie niestrawionych resztek pokarmu z przewodu pokarmowego. Wydalanie to usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów metabolizmu komórkowego, m.in. końcowych produktów przemian związków azotowych. a), b)
Punktacja 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), po 1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktów b) i c)
c) kielichy nerkowe i miedniczka nerkowa 4.
a)
1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), 1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktów b) i c)
b) pętla nefronu c) naczynia doprowadzające i odprowadzające są tętniczkami (sieć dziwna tętniczo-tętnicza) 5.
B
6.
nieprawidłowy; Uzasadnienie: ponieważ w moczu znajduje się glukoza; nieprawidłowy; Uzasadnienie: ponieważ mocz jest mętny i zawiera białko;
1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi z uzasadnieniami, 1 p.
7.
A
8.
P, P, P, F, P
9.
a)
10.
b) Poziom glukozy rośnie wraz z upływem czasu. c) Między 40 a 50 godziną. B, D
11.
a) Ośrodek wydalania mieści się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego. b) Bezwarunkowy.
12.
13.
A. 2 B. 3
14.
a) Erytropoeza (wytwarzanie erytrocytów) b) Szpik kostny c) Zwiększona ilość hemoglobiny transportującej tlen do tkanek, m.in. mięśni.
za jedną prawidłową odpowiedź z uzasadnieniem 1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za pięć prawidłowych odpowiedzi, 1 p. za cztery lub trzy prawidłowe odpowiedzi
2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), po 1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktów b) i c) 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 3 p. za prawidłowo narysowany schemat
1 p. za każde prawidłowe przyporządkowanie 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
15.
16.
a) Filtracja. b) Angiotensyna II reguluje wydzielanie wazopresyny i aldosteronu, co zwiększa intensywność filtracji. Moczówka prosta, przyczyną jest niedobór lub brak wazopresyny
17.
C, E
18.
Rozkruszanie kamieni za pomocą ultradźwięków.
19.
a) Dializa b) Przepuszczenie krwi przez błonę półprzepuszczalną w celu jej oczyszczenia z substancji szkodliwych. B
20. 21.
22.
a) Hemoglobina b) Hemoglobina występuje w erytrocytach i odpowiada za transport gazów oddechowych, głównie tlenu. D
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź
IX. Układ nerwowy Numer zadania 1.
Oczekiwana odpowiedź
2.
a) Rozbudowany aparat Golgiego, duża liczba mitochondriów, dobrze rozwinięta siateczka śródplazmatyczna szorstka (tigroid). b) Tigroid. c) astrocyty, lemocyty d) więcej jest komórek glejowych. F, P, P, F
3.
a)
Punktacja 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
b) Węzły (przewężenia Ranviera) – 5 c) C 4.
a) Kanał środkowy b) Rdzeń kręgowy c) Istota szara
2 p. za wszystkie prawidłowo wykonane podpunkty, 1 p. za dwa prawidłowo wykonane podpunkty
5.
a) Wniosek: w miarę wzrostu średnicy aksonu wzrasta szybkość przewodzenia impulsu nerwowego. b) Lemocyty. a) Nazwa bodźca: bodziec progowy. Uzasadnienie: bodziec progowy powoduje otwarcie się w błonie kanałów jonowych, przez które jony sodu biernie przepływają do wnętrza włókna. b) Część schematu: C Uzasadnienie: w wyniku działania pompy sodowo-potasowej zostaje przywrócony stan spoczynkowy błony (polaryzacja). c) C 1. Powstaje zawsze wtedy, gdy zadziała bodziec progowy, niezależnie od jego siły. 2. Rozprzestrzenia się.
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
6.
7.
8.
Skreśla: chemiczna, rozwojowego, warunkowymi, autonomiczny
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 2 p. za cztery prawidłowe
9.
2, 5, 1, 3, 4
10. Wypustki
Akson
Dendryt
Liczba w jednym neuronie
jeden
wiele
Kierunek przewodzenia impulsu
do efektora lub następnego neuronu
od receptora lub poprzedniego neuronu
Długość
długi
krótki
Cechy
11.
a) A. 4 B. 2, C. 1 b) Móżdżek
12.
A. 6 B. 3 C. 5 D. 1
13.
B
14.
a) Skreśla: somatyczny, współczulna, warunkowego, rdzeniowym b) Podczas snu wolnofalowego spowolnieniu ulega praca mięśni gładkich i treść pokarmowa przechodzi przez przewód pokarmowy z mniejszą prędkością.
15.
18.
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 2 p. za cztery prawidłowe przyporządkowania, 1 p. za trzy lub dwa prawidłowe przyporządkowania 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
F, P, P, F, P
2 p. za pięć prawidłowych odpowiedzi, 1 p. za cztery lub trzy prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłowe podpisanie struktur, 1 p. za prawidłowe podpisanie strzałek
A. 3, 1, 2 B. 2, 3, 1 C. 1, 3, 2 P, F, P, F
1 p. za każde prawidłowe uporządkowanie 2 p. za cztery
16.
17.
skreślenia, 1 p. za trzy lub dwa prawidłowe skreślenia 1 p. za prawidłowe uszeregowanie 1 p. za każdą prawidłowo uzupełnioną kolumnę tabeli
19.
20.
21.
22.
23.
24.
a) Ciało modzelowate tworzą włókna nerwowe. b) prawdziwe Uzasadnienie: W mózgu istota biała jest położona centralnie, a szara znajduje się na zewnątrz. W rdzeniu kręgowym układ jest odwrotny – istota szara jest położona centralnie, a biała znajduje się na zewnątrz. A. Hipokamp B. Zwój nerwowy C. Móżdżek a) Podwzgórze, położone w międzymózgowiu. b) nieprawdziwe Uzasadnienie: odruch wydzielania śliny pod wpływem pokarmu znajdującego się w jamie ustnej jest odruchem bezwarunkowym, ponieważ powstaje bez udziału kory mózgu. Odruchy bezwarunkowe cechują się zmiennością, ponieważ są to odruchy nabyte, zależne od środowiska, trybu życia itd. W trakcie życia osobniczego ulegają one ciągłym zmianom. a) 1. np. spowolnienie reakcji organizmu w przypadku synaps pobudzających. 2. np. wzmożenie reakcji organizmu w przypadku synaps hamujących. b) Środki uzależniające mogą modyfikować wytwarzanie odpowiednich neuroprzekaźników, naśladować lub hamować ich działanie. Uzależnienie jest więc chorobą układu kary i nagrody. C
25.
a) Sen wolnofalowy, sen paradoksalny b) Część przywspółczulna AUN
26.
A. 2, 3, 5 B. 1, 2
27.
a) F, P, F, P b) Pamięć sensoryczna jest to pamięć opierająca się na doznaniach zmysłowych, np. pamięć wzrokowa, słuchowa, zapachowa.
prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każde prawidłowe przyporządkowanie 2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), 1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu b)
X. Narządy zmysłów Numer zadania 1.
Oczekiwana odpowiedź
Punktacja 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
a)
2.
b) Soczewka jest przezroczystą strukturą załamującą promienie świetlne. Odpowiada za zdolność ostrego widzenia. F, F, P, F
3.
soczewka, pręciki i czopki, nerw wzrokowy, płat potyliczny kory mózgowej
4. Komórki
Pręciki
Czopki
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 3 p. za prawidłowe skonstruowanie tabeli
Cecha Rozmieszczenie
większe ich zagęszczenie jest w obwodowej części siatkówki
większe ich zagęszczenie jest w środkowej części siatkówki
Liczba
jest ich 120 mln
jest ich 7 mln
Rodzaj barwnika
zawierają rodopsynę
zawierają jodopsynę
Wrażliwość na światło
są wrażliwe na słabe natężenie światła
są wrażliwe na silne natężenie światła
5.
Białko: opsyna Witamina: retinol
6.
a)
1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za dwa prawidłowo wykonane podpunkty
7.
8. 9.
b) Pręciki są niewrażliwe na barwę, odpowiadają za postrzeganie kształtu i ruchu przedmiotów, dobrze funkcjonują w półmroku. a) A. około 425 nm B. około 525 nm C. około 575 nm b) Daltonizm polega na zaburzeniach w rozpoznawaniu barw, najczęściej czerwonej i zielonej. Operacyjny sposób leczenia zaćmy polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną. a) B b) Podkreśla: soczewka rozpraszająca, soczewka dwustronnie wklęsła
10.
a)
11.
b) Kamyczki błędnikowe (otolity) c) Przechylanie głowy w różnych kierunkach powoduje przemieszczanie się endolimfy. Wywołuje to ruch otolitów, które uciskają rzęski komórek zmysłowych i wzbudzają w nich impuls nerwowy. Błona bębenkowa, narząd spiralny, płat skroniowy mózgu
12.
13.
14. 15.
16. 17.
a) X – młoteczek, Y – strzemiączko, Z – kowadełko b) Kosteczki słuchowe przenoszą (i wzmacniają) drgania z błony bębenkowej na błonę zasłaniającą okienko owalne. a) W wyniku powstałej różnicy ciśnień trąbka słuchowa się zaciska. b) W wyniku połykania różnica ciśnień wyrównuje się i trąbka słuchowa staje się drożna. B a) Choroba lokomocyjna b) Nadmierne pobudzenie narządu równowagi c) Podróż statkiem Każdy kubek smakowy zawiera receptory wrażliwe na wszystkie pięć smaków, dlatego odbieramy je całą powierzchnią języka. a) Brodawki okolone b) Brodawki nitkowate
1 p. za dwa prawidłowo wykonane podpunkty
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
18.
C
19.
Lotne cząsteczki zapachowe rozpuszczają się w śluzie i dopiero w formie rozpuszczonej (ciekłej) mogą podrażniać komórki receptorowe. B, D
20.
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi
XI. Układ hormonalny Oczekiwana odpowiedź
Numer zadania 1.
B
2.
a)
3.
b) Gruczoł A: 1, 6 Gruczoł B: 3, 5 Skreśla: wazopresynę, sekretynę, neurohormonem, hormonem wytwarzanym przez gruczoł dokrewny, wzrost ciśnienia krwi, wzrost przepuszczalności ścian naczyń włosowatych
Punktacja 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
2 p. za wszystkie prawidłowe skreślenia, 1 p. za pięć lub cztery prawidłowych skreśleń
4.
a) Nadnercza b) 1. Przyspieszenie akcji serca 2. Wzrost stężenia glukozy we krwi
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
5.
a)
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
b) Jest to mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego. 6.
7.
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi
C
8. Hormon
Miejsce wytwarzania hormonu
Cechy hormonu
Testosteron
3
B, D
Glukagon
4
A, C
9.
a) Somatotropina b) Niedobór somatotropiny w dzieciństwie prowadzi do karłowatości.
10.
1. Oksytocyna, 2. Prolaktyna
11.
a) Aldosteron – zwiększa wchłanianie jonów sodu i potasu w nerkach. b) W cytozolu komórki – receptory cytoplazmatyczne.
12.
Kortyzol, należący do glikokortykosteroidów, wykazuje działanie immunosupresyjne, zapobiegając odrzuceniu przeszczepu. B
13. 14.
Skutki niedoboru hormonu
Nazwa hormonu
U dorosłych – obrzęk śluzowaty, u dzieci – ogólny niedorozwój umysłowy i fizyczny
tyroksyna, trijodotyronina
Wyraźny spadek liczby limfocytów T
tymozyna
Cukrzyca typu I
insulina
2 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo uzupełniony wiersz tabeli
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 2 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za trzy prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi
15.
4
16. Charakterystyka hormonu
Nazwa hormonu
Jest hormonem sterydowym. Powoduje zmiany błony śluzowej macicy. Zmniejszenie jego poziomu, jeżeli kobieta jest w ciąży, podnosi ryzyko poronienia.
progesteron
jajniki
Jest to hormon powodujący wzrost resorpcji wody w kanalikach nerkowych. Jego obniżona ilość prowadzi do oddawania dużej ilości moczu.
wazopresyna
podwzgórze
Jest to hormon o charakterze peptydowym, regulujący poziom wapnia we krwi. Działa antagonistycznie do hormonu produkowanego przez przytarczyce.
kalcytonina
tarczyca
17.
a) Opisane objawy wskazują na nadczynność nadnerczy. b) Zespół Cushinga
18.
B
19.
P, P, F, F
20.
Miejsce wytwarzania
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłowo uzupełnioną kolumnę tabeli
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłowe uzupełnienie schematu
21. 22.
Nazwa hormonu: melatonina Nazwa hormonu tropowego: melanotropina a) Działanie hormonów białkowych. B Działanie hormonów steroidowych. A b) Mają budowę niepolarną i łatwo przechodzą przez lipidowy zrąb błony.
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
XII. Rozmnażanie i rozwój człowieka Numer zadania 1.
Oczekiwana odpowiedź a) najądrze b) kształt, obecność witki, obecność wstawki, zdolność poruszania się c) cztery
2.
a)
3.
b) Wydzielina prostaty zawiera liczne enzymy hydrolityczne, które upłynniają nasienie, ułatwiając plemnikom poruszanie się w drogach rodnych kobiety. D, 3
4.
nasieniowód, cewka moczowa
5.
Zasadowy odczyn płynu nasiennego zobojętnia kwaśny odczyn pochwy, ułatwiając poruszanie się plemników.
6.
a), b)
Punktacja 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
7.
c) spermatydy Enzymy akrosomalne umożliwiają plemnikom pokonanie osłon jajowych.
8.
P, F, F, P, P
9.
a) A.
B.
b) Cecha
Plemnik
Oocyt II rzędu
Objętość cytoplazmy
mała
duża
Ilość materiałów
mała
duża
1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za pięć prawidłowych odpowiedzi, 1 p. za cztery lub trzy prawidłowe odpowiedzi 2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), 2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu b)
zapasowych Ruchliwość
ruchliwy
nieruchliwy
Ploidalność jądra komórkowego
haploidalne (1n)
haploidalne (1n)
10.
A
11.
a) Ponieważ mitochondria znajdujące się w zygocie pochodzą wyłącznie z komórki jajowej. b) Mitochondria znajdują się we wstawce plemnika, która podczas procesu zapłodnienia nie wnika do komórki jajowej. c) P, F, F, P
12.
Pierwszorzędowe cechy płciowe: jajniki. Trzeciorzędowe cechy płciowe: piersi z gruczołami mlekowymi, szerokie biodra.
13.
Miejsce: jajowód. Proces: Zapłodnienie.
14.
a) Około czternastego dnia cyklu. b) Około czternastego dnia cyklu. c) Około dwudziestego dnia cyklu, ponieważ w przypadku barku zapłodnienia zanika ciałko żółte. a) Owulacja. b) Ciałko żółte. c) Podkreśla: progesteron
15.
16.
Ruchy perystaltyczne mięśniówki jajowodu, ruch rzęsek nabłonka migawkowego wyściełającego wnętrze jajowodu.
17.
18.
F, P, F, P
1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłowe uzupełnienie schematu
2 p. za cztery
19.
a), b)
prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
c) Kosmówka. 20.
ektoderma, endoderma, mezoderma, organogenezy, cewka nerwowa, struna grzbietowa, narządy ostateczne
21.
A. 2 B. 5 C. 1 D. 4 E. 3
22.
Pęcherzyk żółtkowy nie uczestniczy w odżywianiu zarodka.
23.
D
24.
A. 2 B. 4 C. 3 D. 1
25.
Metody nieinwazyjne: ultrasonografia, analiza biochemiczna krwi matki. Metody inwazyjne: amniopunkcja, biopsja kosmówki, pobranie krwi płodu.
26.
A, B, D, E, C
27.
Charakterystyka dotyczy okresu poniemowlęcego.
28.
P, F, P, F
2 p. za siedem lub sześć prawidłowych odpowiedzi, 1 p. za pięć lub cztery prawidłowych odpowiedzi 2 p. za pięć prawidłowych odpowiedzi, 1 p. za cztery lub trzy prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłowe uszeregowanie 1 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub
29.
Ciąża jest możliwa. Owulacja przypada na czternasty dzień cyklu, czyli dwa dni po odbytym stosunku. Plemniki żyją w drogach rodnych około trzech dni, więc istnieje możliwość zapłodnienia oocytu.
30.
Wymienione czynniki powodują przegrzewanie się jąder, co prowadzi do zaburzeń w przebiegu spermatogenezy.
31.
32.
Wyselekcjonowane plemniki wprowadza się w warunkach laboratoryjnych do pobranych z organizmu kobiety oocytów. Następnie hoduje się zarodki i we wczesnej fazie rozwoju wprowadza się je do macicy. C
33.
a)
34.
b) Podczas porodu naturalnego występuje największe prawdopodobieństwo bezpośredniego kontaktu krwi płodu z krwią matki. Gruczoł krokowy (prostata, stercz).
dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłową odpowiedź, 1 p. za prawidłowe uzasadnienie 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
1 p. za prawidłową odpowiedź
XIII. Choroby a zdrowie człowieka Numer zadania 1.
Oczekiwana odpowiedź
Punktacja
a) psychicznego, społecznego b) B
2.
Np. promowanie zdrowego stylu życia, ponieważ ma on największy wpływ na stan naszego zdrowia.
3.
Etiologia: rotawirusy Patogeneza: rozprzestrzenia się głównie drogą pokarmową; objawy: gorączka, nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha; A. 2 B. 1 C. 4
4.
5.
Podkreśla: cukrzyca, alergia, alkoholizm
6. Drogi zakażenia I, L
7.
A. 1, 2, 4 B. 1, 2, 3 C. 5, 6
8.
P, F, F, P
9.
a)
Źródła zakażenia A, B, E, G, H, K
Wrota zakażenia C, D, F, J
1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt 1 p. za prawidłową odpowiedź, 1 p. za prawidłowe uzasadnienie 1 p. za każdą poprawną odpowiedź 1 p. za wszystkie prawidłowe przyporządkowania 1 p. za poprawną odpowiedź 2 p. za trzy poprawnie uzupełnione kolumny, 1 p. za dwie poprawnie uzupełnione kolumny 2 p. za trzy prawidłowe przyporządkowania, 1 p. za dwa prawidłowe przyporządkowania 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
b) Tendencja malejąca. c) Np. używanie jednorazowych igieł i strzykawek. 10.
11.
12.
13. 14.
A. 3, 6, 7 B. 1, 2, 5 C. 4, 8, 9 Wyjaśnienie: szczepionka powoduje wytwarzanie przeciwciał przeciwko konkretnemu patogenowi. Przykłady: gruźlica, różyczka, choroba Heinego-Medina. a) P, P, F, F b) Np. niezaszczepieni imigranci lub turyści.
1 p. za poprawną odpowiedź
Wczesne wykrycie choroby nowotworowej pozwala często na jej całkowite wyleczenie. P, F, P, F
1 p. za poprawną odpowiedź 2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu a), 2 p. za prawidłowe wykonanie podpunktu b) 2 p. za poprawną odpowiedź 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
15.
a) Geny supresorowe regulują cykl komórkowy, apoptozę i naprawę uszkodzonego DNA. b) P, P, F, F
16.
Ich objawy są niespecyficzne, dlatego często bywają lekceważone przez rodziców.
17.
a)
18.
19.
20.
21.
b) A. 2 B. 4 C. 1 D. 3 1. zablokowanie apoptozy 2. zablokowanie systemów naprawy uszkodzonego DNA a) Rozwijające się naczynia krwionośne umożliwiają dostarczenie składników odżywczych i tlenu komórkom guza. b) W wyniku angiogenezy guz rośnie. Naczynia krwionośne umożliwiają również przenoszenie komórek nowotworowych do innych narządów i tworzenie przerzutów. Np. unikanie palenia tytoniu. Dym tytoniowy zawiera wiele substancji rakotwórczych, które uszkadzają DNA komórek, wywołując liczne nowotwory, m.in. raka płuc.
1 p. za każdą poprawną odpowiedź 2 p. za poprawnie wykonaną tabelę, 1 p. za poprawnie wykonany podpunkt b)
1 p. za dwie prawidłowe odpowiedzi 1 p. za każdy prawidłowo wykonany podpunkt
2 p. za prawidłową odpowiedź 2 p. za prawidłowo wykonany diagram
22.
2 p. za cztery prawidłowe odpowiedzi, 1 p. za trzy lub dwie prawidłowe odpowiedzi
