media a wychowanie

Referat
Media w wychowanie
W ramach przedmiotu: Współczesne kierunki pedagogiczne
Agnieszka Bielska
Klaudia Byrt
Studia magisterskie w trybie: zaocznym
Kierunek: Pedagogika wczesnoszkolna z oligofrenopedagogiką
Co to są media
Media są to środki masowego przekazu. We wszystkich mediach wyróżniamy dwa podstawowe czynniki czyli treści, które nam przekazują oraz urządzenia techniczne, które są do tego wykorzystywane. Ze względu na różnorodność mediów dzielimy je na:
- media wizualne - zmysł wzroku (książka, prasa),
- media audialne - zmysł słuchu,
- media audiowizualne - zmysł wzroku i słuchu.
Tworzywem tych mediów jest słowo, obraz i muzyka.
Współcześnie dydaktyka oraz technologia kształcenia uważają media za nieodzowny element zorganizowanego racjonalnie procesu uczenia się i nauczania. Media mogą spełniać najróżniejsze funkcje w zależności od dydaktycznych zadań. Media mają wpływ na dziecięcy rozwój przez kilka funkcji, które pełnią w procesie edukacji. Są to:
1.) funkcja poznawczo - kształcąca, która polega na tym, iż media powiększają poznawcze pole uczących się dzieci, poprzez udostępnienie im rozległej rzeczywistości, jak również rozwijając ich procesy intelektualne, percepcyjne i wykonawcze. Dziecko dzięki mediom może oglądać na przykład autentyczne organizmy żyjące w Afryce czy też pewne rzeczywistości, które z powodu swojej niewielkiej postaci są niedostępne gołym okiem dla obserwatora.
2.) funkcja emocjonalno - motywacyjna jest bardzo silnie związana z wcześniejszą funkcją. Dydaktyczne media powinny, nie tylko wywoływać silne intelektualne przeżycia, ale także wzruszenia i przeżycia ekspresyjno - emocjonalne, poprzez co rozbudzą zaangażowanie, zainteresowanie i zaciekawienie materiałem nauczania. Pomiędzy motywacją a emocjami istnieje bardzo ścisły związek, dlatego media, wpływając na emocjonalną sferę człowieka, uruchamiają w nim określone motywacyjne procesy. Uczenie się, bowiem, bez właściwych motywacji i emocji jest nieefektywne.
3.) funkcja interkomunikacyjna, polega na tym, iż pewne media, na przykład skoncentrowane na technice komputerowej oraz rozwijające się na bazie komputerów, mają za zadanie nie tylko przekazywać informacje, ale także ułatwiają wzajemne komunikowanie się międzyludzkie, dialog.
W pedagogicznej literaturze używa się tego pojęcia w odniesieniu do pomocy naukowych oraz środków dydaktycznych, które są stosowane w uczeniu się i nauczaniu. Najczęściej mówiąc o mediach przyjmuje się: urządzenia, materiały oraz przedmioty przekazujące różnym odbiorcom pewne informacje przez słowa i obrazy.
Wpływ mediów na dzieci
Niewątpliwie środki przekazu masowego oddziaływają na współczesne młode pokolenia od pierwszych miesięcy i stopniowo, wraz z rozwojem dziecka, stają się dla niego coraz ważniejsze. Telewizja oddziałuje zarówno na rozwój fizyczny jak i psychiczny dzieci. Nawet kiedy dziecko ogląda programy telewizyjne przy właściwym oświetleniu, z zachowaniem należnej odległości, a także przy zachowaniu właściwej postawy, ale nawet wtedy gdy przestrzega najważniejsze zasady, wpływ na dziecko jest niekorzystny. Jest ono bierne, znajduje się w nie zmieniającej się pozycji, a kiedy jest mniejsze, tym ważniejszy jest dla niego ruch. Oglądanie różnorodnych programów telewizyjnych ogranicza inne dziecięce zajęcia, w szczególności te, najbardziej dziecku potrzebne, czyli gry i zabawy ruchowe oraz pobyt na świeżym powietrzu.
Telewizja niewątpliwie dostarcza wielu interesujących wrażeń słuchowych i wzrokowych. Jednak ciągłe ich odbieranie obciąża dziecięcy system nerwowy, zmusza je do ciągłej pracy, i tym samym w konsekwencji prowadzi do wyczerpania. Wyraża się to w słabszej koncentracji uwagi, niepokoju ruchowym, mniejszej sprawności związanej z wykonaniem pewnych czynności oraz w drażliwości. Dzieci charakteryzujące się mniejszą odpornością są pobudliwe. Kiedy oglądają filmy angażują się bardzo i przezywają treści. Jeśli spędzają przed telewizorem, czas do późnych godzin wieczornych występują problemy ze snem, a następnego dnia w szkole trudności w skupieniu uwagi na lekcjach w szkole. Telewizja zamiast przyczynić się do ułatwienia zdobywania wiedzy staje się wielką przeszkodą. Powoduje tworzenie określonych przyzwyczajeń spędzania wolnego czasu. Zbyt długie spędzanie czasu przed ekranem telewizora obniża dziecięcą inicjatywę, ich twórczą wolę, oraz fantazję. Telewizja pozornie przyczynia się do integrowania całej rodziny. W rezultacie zamiast wspólnej aktywności na przykład na świeżym powietrzu jest oglądanie jakiegoś filmu obok siebie.
Środki przykazu masowego silnie wpływają na doświadczenia dzieci, i na rozwój emocjonalny. Odbiór przez dzieci oglądanych treści jest żywiołowy. Smucą się przeżywając losy swoich ulubionych bohaterów, śmieszą losy innych, inne przerażają. Dzieci oglądając sceny pełne agresji reagują w sposób lękowy, są skłonne by reagować taki sposób również w innych sytuacjach. Ponieważ utrwalają się pewne wspomnienia oraz wyobraźnia. Dochodzi do takich sytuacji, kiedy dziecko boi się zostać samo w domu, wyjść na balkon, czy samodzielnie wejść do zaciemnionego pokoju. Nie należy twierdzić, że wszystkie dzieci reagują w sposób podobny, w niektórych przypadkach, w wyniku częstego oglądania programów przesiąkniętych agresją oraz grozą rośnie akceptacja dla takiego zachowania. Telewizja wpływa na formowanie się postaw u dzieci, dostarcza wzorców i modeli postępowania. Dzieci identyfikują się często z głównymi bohaterami, nawet jeśli są to negatywne postaci.
Obecnie zjawisko agresji i przemocy bardzo często występuje w dziecięcych bajkach, czy filmach. Dzieci przyzwyczajają się do tych zachowań i je naśladują podczas zabaw z kolegami. Oddziaływanie takich programów na psychikę dziecka jest tym mocniejsze, im mocniej są nasycone nimi.
Charakterystyczne dla programów bogatych w agresję są wysokie i pełne grozy dźwięki i ekran migający, powodują one zamieszanie w systemie nerwowym dziecka i destrukcyjnie wpływają na rozwój młodych odbiorców. Przekazywane drastyczne treści zwiększają napięcia nerwowe, zaburzają poczucie bezpieczeństwa dziecka. Brak jakiejkolwiek reakcji ze strony dorosłych wzmaga ten stan, i dochodzi do nieprawidłowego dojrzewania uczuć społecznych. Oglądanie agresji przez najmłodszych na ekranach telewizyjnych jest jej akceptowaniem, w szczególności pod okiem rodziców. Zachęca je wówczas do coraz częstszego oglądania tego typu programów, oraz wyładowywania tłumionej agresji na kolegach. Podczas gdy najmłodsi odbiorcy silnie bardzo identyfikują się z określoną postacią, która charakteryzuje się zachowaniami agresywnymi, to wówczas ich agresja może się nasilać. Dziecko w takich programach poznaje sposoby uśmiercania innych, jak zadawać ciosy aby były najbardziej skuteczne. Bohaterowie programów dla dzieci i młodzieży są najczęściej wcieleniem sił w walce dobra i zła. Uczą, że aby zwyciężyć potrzeba użyć przemocy fizycznej, szybkości oraz posiadać sprawność w reakcjach. Badania dowodzą, iż częstotliwość oglądanych programów zawierających agresję wpływa na tworzenie się zachowań nią przesiąkniętych
Niebezpieczeństwem są seriale animowane, które dzieci bardzo lubią oglądać. Nie tylko skłaniają do zachowań agresywnych, ale również nasilają przemoc. Autorzy tych filmów prześcigają się w tworzeniu coraz bardziej absurdalnych sytuacji, dlatego można zauważyć w nich potwory żonglujące oczami poszukujące w ludzkich mózgach robactwa. Niekorzystnie oddziałują na najmłodszych sceny walki z użyciem sztyletów, szabli, siekier, a także zbrodni. Na samym początku powodują one niezwykle silne uczucia lęku, jednak z upływem czasu widz kształtuje u siebie postawę obojętności. Widać ją szczególnie widocznie w braku jakiejkolwiek reakcji na zaprezentowane sceny i zobojętnienie na przemoc i cierpienie występujące w rzeczywistości. Amerykańscy naukowcy obliczyli, iż by pooglądać na żywo tyle przemocy, co dziecko pomiędzy 7 a 8 rokiem swojego życia, potrzeba by było mieszkać w przestępczym środowisku przez blisko sześćset lat.
Warto mieć na uwadze niebezpieczeństwa jakie niesie ze sobą telewizja, ale trzeba pamiętać, że stwarza także szanse. To właśnie dzięki niej dzieci maja szansę poszerzać swoją wiedzę, zaskakując przy tym nauczycieli i rodziców zasobem słów oraz znajomością faktów. To dzięki niej dzieci z biedniejszych środowisk mogą wyrównywać poziom wiedzy i wyobraźni. Rodzice i nauczyciele, powinni pamiętać, że telewizja ma korzystny wpływ na rozwój dziecka pod warunkiem, że dziecko będzie poświęcało na oglądanie telewizji tylko tyle czasu, na ile pozwalają mu wiek oraz stopień rozwoju. Dzieci czteroletnie powinny zadowolić się trzydziestoma minutami codziennie, jeśli dłużej to z przerwami na odpoczynek. Dziesięciolatki, by móc bez przeszkód dla swojego zdrowia, powinny poświęcić na oglądanie telewizji do sześćdziesięciu minut i najlepiej z przerwami.
Dzieci powinny oglądać programy wyłącznie takie, które są dla nich przeznaczone, poczynając od dobranocki, przez łatwiejsze programy, seriale filmowe dla najmłodszych, później wraz z dalszym rozwojem - programy przyrodnicze, geograficzne, historyczne. Rola rodzica polega na kontrolowaniu tego, co dziecko ogląda. Rodzic powinien być zorientowany w treściach, oglądanego przez dziecko programu, jeśli uważać telewizję za sojusznika w wychowaniu, trzeba nauczyć się korzystania z niej i traktowania jako wzoru, argumentu oraz tematu do rozmów. Rodzice winni być przygotowani na zadawane przez dzieci pytania, związane z oglądanymi przez nie programami. Powinni także, zmierzać do wyzwalania w dzieciach pragnienia dowiedzenia się czegoś nowego. Żadne dziecięce pytanie nie może być pozostawione bez odpowiedzi lub komentarza. Telewizja może stać się wspaniałą zabawą i okazją do wprowadzania w kontakty miedzy rodzicami a dziećmi wątków wychowawczych. Często na ekranie pojawia się pewien sygnał, który wykorzystany umiejętnie, stanie się tematem do dalszej rozmowy. To rodzina powinna spełniać funkcje nauczania dziecka umiejętnego korzystania z telewizyjnych wiadomości, pokazania różnych form spędzania wolnego czasu, przygotowania psychicznego do odbierania telewizyjnych treści.
Telewizja również prezentuje ciekawe gatunki sztuki: film, teatr, recitale, przebieg rozgrywek sportowych sport. Należy pamiętać, że tylko prezentuje, nie zastępuje. Dlatego ważne jest, aby dziecko miało możliwość rozwijania się również poprzez chodzenie do kina czy do teatru.
Telewizja może stać się inspiracją do wspólnych zabaw z dzieckiem czy gier tematycznych, dzięki niej można bardzo wiele wykorzystać w świecie zabaw i własnych działań dziecięcych, czerpiąc ze szklanego ekranu wzory, inspiracje i przykłady. Samodzielnie wykonany przez dzieci teatrzyk z jarzyn może wyzwolić twórczą satysfakcję, która stanie się zaskoczeniem także dla rodziców. Malowanie, rysowanie, czy lepienie ulubionych bohaterów bajkowych czy filmowych to niezwykły rodzaj rozwijania zdolności manualnych dziecka, kształcenie jego wyobraźni twórczej, jak również utrwalanie wpływów postaci telewizyjnych. Dzięki niej staje się możliwe, aby cały świat stanął przed oczami dziecka, ponieważ dzięki niej mogą więcej zobaczyć i zrozumieć.
Jak już zaznaczono, telewizja dostarcza pożytecznych wiadomości człowiekowi i w związku z tym przynosi wiele korzyści. Dlatego nie powinno się pozbawiać całkowicie dziecka przyjemności z korzystania z oglądania programów telewizyjnych. Należy pamiętać o odpowiednim czasie spędzania dzieci przed ekranami telewizorów oraz o kontroli treści przez rodziców. Zadaniem rodziców powinno być również dopilnowanie, by dziecko oglądało nie tylko same kreskówki ale także takie programy, które pozwolą mu się rozwijać intelektualnie, społecznie i emocjonalnie.
Współcześnie coraz częściej telewizja zostaje wyparta przez inne medium którym są komputery oraz Internet. Z jednej strony posiadają wiele cech pozytywnych, z drugiej strony potrafią być ogromnym zagrożeniem dla dzieci i młodzieży.
Mogą być doskonałym sposobem zdobywania urozmaiconych informacyjnych źródeł, dają możliwości wymiany wiadomości, poglądów oraz opinii. Przez Internet można się, zdobywać informacje na dowolny temat, zdobywać nowe znajomości. Te znajomości wielokrotnie wynagradzają człowiekowi współczesnemu jego problemy i niepowodzenia. W Internecie powstaje wiele grup, dla których celem jest psychoterapeutyczna działalność, na przykład mogą w nim znaleźć pomoc chorzy na AIDS, na raka, czy ofiary gwałtów. Internet staje się coraz częściej sposobem na poznawanie partnerów życiowych. Może być wielką przygodą, ale nieumiejętnie wykorzystywany może stać się niebezpiecznym narzędziem wychowawczym, choćby z powodu uzależnienia od komputera oraz Internetu. Uzależnienie działa podobnie jak w przypadku uzależnienia od telewizji, nastolatek lub dziecko sądzi, iż kontroluje czas który spędza przed komputerem. W rzeczywistości jest zupełnie inaczej. Problem uzależnienia od komputera i Internetu staje się coraz poważniejszy ze względu na ogólna dostępność. W Stanach Zjednoczonych były już wyroki w rozwodowych sprawach, gdzie przyczyną rozwodu było uzależnienie od komputera. Internet pochłania bardzo wiele czasu i kradnie możliwości spędzenia tego czasu z przyjaciółmi i rodziną. Najczęściej poświęca się czas przed komputerem na gry komputerowe, bardzo szkodliwe pod względem moralnym i emocjonalnym, albo na czatowaniu i surfowaniu po Internecie, w wyszukiwaniu różnych treści, w niektórych przypadkach pornograficznych. Dla nastolatków i dzieci młodszych atrakcją korzystania z Internetu jest możliwość kontaktu z kolegami klasy czy szkoły. Warto zwrócić uwagę, że coraz częściej staje się niebezpiecznym miejscem inicjowania kontaktów z sektami, dealerami narkotykowymi czy pedofilami.
Z powodu bardzo niebezpiecznych konsekwencji jakie niesie za sobą uzależnienie od oglądania programów telewizyjnych, używania komputera oraz korzystania z Internetu, rodzice winni sprawować kontrole nad treściami wypływającymi z nich. Powinni przede wszystkim nie dopuszczać do takich sytuacji. Nie należy jednak popadać w skrajności, wystarczy odrobina zdrowego rozsądku oraz szczera rozmowa z dzieckiem, by do takich sytuacji nie dopuszczać. Warto ograniczać pod względem czasowym dzieciom dostęp do telewizji, gier komputerowych i Internetu. Trzeba wyzwalać w dzieciach zainteresowania otaczającą je przyrodą, zwierzętami czy krainami geograficznymi, kiedy odkryją nowe pasje i będą chcieli je pielęgnować, zniknie problem nadużywania mediów do pustych celów. Kolejna ważna uwaga dotyczy kontaktów dzieci z rodzicami, ważne aby były nakierowane na zrozumienie, dialog, szacunek dla siebie i swoich marzeń i zainteresowań. Rodzice powinni sprawować kontrolę nad dziećmi nie w stylu autorytarnym, ale na zasadzie dialogu i poszanowania drugiego człowieka i jego uczuć.
Pozbawione kontroli i bezkrytyczne korzystanie ze środków komunikowania się masowego może być szkodliwe dla dziecka i nastolatka. Niebezpieczeństwo, to może zakłócić harmonijny rodzaj współdziałania woli i intelektu, może także spłycić wrażliwości intelektualne, moralne oraz estetyczne dziecka. Powodem tej sytuacji może być bardzo często występujące odbieranie programu telewizyjnego, czy tekstu na stronie Internetowej na zasadzie braku refleksji. Telewizor, komputer oraz Internet są coraz powszechniejsze, dzieci korzystają z nich w domach, szkole w świetlicach, często wpisane są wręcz w życie codzienne współczesnego człowieka. Ich rozprzestrzenienia się nie można zahamować ani powstrzymać. Byłoby to bezcelowe, gdyż media mogą być przyjazne człowiekowi, pod warunkiem rozsądnego z nich korzystania. Rodzic nie może zostawić dziecka samego sobie przed grą komputerową, filmem animowanym, czy też surfującego po Internecie , dlatego, ze chce sobie odpocząć, lub po prostu mieć święty spokój na chwilę. Takie nastawienie rodziców stanowi duże zagrożenie dla dziecka.
Korzystanie z mediów nie prowadzi wyłącznie do negatywnych skutków. Jednak nieodzownym warunkiem jest selektywne i krytyczne wybieranie proponowanych treści. Odpowiedzialność za to spoczywa, na rodzicach, opiekunach, nauczycielach. To oni w pewnym etapie życia dziecka mają na nie największy wpływ i przez to mogą kształtować zainteresowania poznawcze i estetyczne dziecka. To ich zadaniem jest nauczenie krytycznej i wybiórczej postawy wobec zaproponowanych treści.
Bibliografia
GAŁAŚ Mieczysław : Przemoc w mediach // W : Przemoc dzieci i młodzieży : w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej / pod red. Jana Papieża, Andrzeja Płukisa. – Toruń : Wydawnictwo Adam Marszałek, 1998. – S. 95-106
IZDEBSKA Jadwiga : Rodzina, dziecko, telewizja : szanse wychowawcze i zagrożenia telewizji. - Białystok : Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2001
JAKUBOWSKI Witold : Edukacja i kultura popularna. – Kraków : Oficyna Wydawnicza “Impuls”, 2001
LEPA Adam : Pedagogika mass mediów. - Wyd. 2 rozszerz. – Łódź : Archidiecezjalne Wydaw. Łódzkie, 2000
BIERNAT Tomasz : Media – wychowanie czy manipulacja ? // Wychowanie na co Dzień.- 2000, nr 3, s. 32
BUJAK-PIOTROWSKA Anna : Telewizja – wróg czy przyjaciel? // Opieka Wychowanie Terapia. – 2002, nr 3, s. 33-35
DĄBROWSKA Monika : Telewizyjna fikcja a rzeczywistość w świadomości dziecka //Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. – 2000, nr 3, s. 50-51
FILAS Ryszard : Czy powinniśmy obawiać się mediów // Wychowawca. - 2002, nr 6, s.6-8
GAJEWSKA Beata : Mass media a młody odbiorca // Wychowawca. – 2002, nr 7/8, s. 33-34
GEISLER Renata, WINNICKA Aldona : Wpływ telewizji na agresywne zachowanie uczniów// Opieka Wychowanie Terapia. – 2002, nr 3, s. 33-35