Morris Tomasz A. - F10.2

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Copyright © by Tomasz Morris, Warszawa 2007 e-mail autora: [email protected] Projekt okładki, stron tytułowych Lech Robakiewicz Opracowanie tekstu, korekta, redakcja Lech Robakiewicz, Max Bojarski Skład i łamanie tekstu doM wYdawniczy tCHu tCHu, doM wYdawniczy 00-227 Warszawa, ul. Freta 3M3 www.tchu.com.pl [email protected] Warszawa 2007 Druk i oprawa Abedik, Poznań, ul. Ługańska 1 ISBN 978-83-89782-35-9

1

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Dla wszystkich, którzy stracili nadzieję... Nie ma przegranych sytuacji... Nie ma straconych ludzi... Wszystkie opisane sytuacje zdarzyły się naprawdę... Wszystkie opisane osoby istnieją realnie. W rzeczywistości niektóre z nich nazywają się inaczej... Velle est posse

2

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

SPIS TREŚCI Desiderata (4) Mam na imię Tomasz, jestem alkoholikiem... (5) Krocz spokojnie wśród zgiełku i pośpiechu... (7) Tak dalece jak to możliwe, nie wyrzekając się siebie... (14) Prawdę swą głoś spokojnie i jasno, słuchaj też... (20) Jeśli porównujesz się z innymi, możesz stać się próżny... (32) Ciesz się zarówno swymi osiągnięciami jak i planami... (42) Lecz niech ci to nie przesłania prawdziwej cnoty... (61) Bądź sobą, a zwłaszcza nie zwalczaj uczuć... (75) Przyjmuj pogodnie to, co lata niosą... (87) Rozwijaj siłę ducha, by w nagłym nieszczęściu... (89) Obok zdrowej dyscypliny bądź łagodny dla siebie... (107) Z całym swym zakłamaniem, znojem i rozwianymi marzeniami... (114) Bądź uważny, staraj się być szczęśliwy... (116)

3

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

DESIDERATA Krocz spokojnie wśród zgiełku i pospiechu – pamiętaj, jaki pokój może być w ciszy. Tak dalece, jak to możliwe, nie wyrzekając się siebie, bądź w dobrych stosunkach z innymi ludźmi. Prawdę swą głoś spokojnie i jasno, słuchaj też tego, co mówią inni, nawet głupcy i ignoranci, oni też mają swoją opowieść. Unikaj głośnych i napastliwych, są udręką ducha. Jeśli porównujesz się z innymi, możesz stać się próżny lub zgorzkniały, albowiem zawsze będą lepsi i gorsi od Ciebie. Ciesz się zarówno swoimi osiągnięciami jak i planami. Wykonuj z sercem swą pracę, jakkolwiek by była skromna. Jest ona trwałą wartością w zmiennych kolejach losu. Zachowaj ostrożność w swych przedsięwzięciach – świat bowiem pełen jest oszustwa. Lecz niech Ci to nie przesłania prawdziwej cnoty, wielu ludzi dąży do wzniosłych ideałów i wszędzie życie pełne jest heroizmu. Bądź sobą, a zwłaszcza nie zwalczaj uczuć; nie bądź cyniczny wobec miłości, albowiem w obliczu wszelkiej oschłości i rozczarowań jest ona wieczna jak trawa. Przyjmuj pogodnie to, co lata niosą, bez goryczy wyrzekając się przymiotów młodości. Rozwijaj siłę ducha, by w nagłym nieszczęściu mogła być tarczą dla Ciebie. Lecz nie dręcz się tworami wyobraźni. Wiele obaw rodzi się ze znużenia i samotności. Obok zdrowej dyscypliny bądź łagodny dla siebie. Jesteś dzieckiem wszechświata, nie mniej niż gwiazdy i drzewa masz prawo być tutaj i czy Ci to jest dla Ciebie jasne czy nie, nie wątp, że wszechświat jest taki, jaki być powinien. Tak więc bądź w pokoju z Bogiem, cokolwiek myślisz o jego istnieniu i czymkolwiek się zajmujesz i jakiekolwiek są Twoje pragnienia: w zgiełku ulicznym, w zamęcie życia zachowaj pokój ze swą duszą. Z całym swym zakłamaniem, znojem i rozwianymi marzeniami ciągle jeszcze ten świat jest piękny. Bądź uważny, staraj się być szczęśliwy.

Tekst znaleziony w starym kościele w Baltimore, opatrzony datą 1692.

4

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Mam na imię Tomasz, jestem alkoholikiem... mam na imię Jacek, jestem alkoholikiem... Karolinanarkomanka i alkoholiczka... jestem depresantem, mam też inne uzależnienia, na imię mi Sławek… Słyszę to regularnie, raz w tygodniu, od dziesięciu miesięcy. Czasami dwa razy w tygodniu. Częściej nie daję rady, choć święte zalecenie dla początkujących w trzeźwieniu alkoholików to: 90 mityngów w 90 dni. I tak jestem zdumiony, początkowo, jak przeczytałem kontrakt, a w nim zobowiązanie do co najmniej dwóch mityngów w tygodniu, pomyślałem: żegnaj terapio! Nie ma mowy, pamiętam dokładnie swój pierwszy, sprzed siedmiu lat. Zaciągnął mnie kolega z liceum – Tomek. Uchchch, ale my gorzały wypiliśmy razem!! Najlepszy numer był wtedy, gdy te siedem lat temu chodziłem na terapię. Wchodzę któregoś wieczoru na pięterko, bo spotkania odbywały się na piętrze, ubrany firmowo: garniak, krawat i takie tam, bo prosto z pracy, otwieram drzwi, a tam Tomek! I oczywiście, z mety, głupie pytanie: Co ty tu robisz? A jak myślisz? Teraz, gdy spotkałem kolesia z pracy, nie powtórzyłem błędu, wiadomo po co chodzi na mityngi. Ale wtedy zapytałem odruchowo, pogadaliśmy później, Tomek mówił jakieś rzeczy całkowicie niezrozumiałe dla mnie i strasznie ciągnął mnie na mityng. A, jak fajnie, jak ekstra, jak to pomaga... Co to pomaga? Spęd ludzi, którzy pieprzą o piciu, co to może pomóc? Wyobrażałem sobie wtedy, pewnie na podstawie amerykańskich filmów, że na mityng przychodzi z kilka setek ludzi, hałas, harmider i ogólna rozpierducha. Ale co tam, wszystkiego trzeba w życiu spróbować, umówiliśmy się. To był jakoś wieczór, teren starego kościoła, wtedy zajmowany już przez Stowarzyszenie Sióstr CośTam, tych samych, co Matka Teresa, dodatkowo, w dzień, punkt pomocy społecznej dla różnych wykolejeńców, fioletów i innych. Ogólnie miejsce nie dla mnie. Wchodzimy, a tam kilka osób, półmrok, długi stół. Teraz wiem, że musiała być jeszcze zapalona świeczka, wtedy jej nie widziałem. Siadamy, nikt nic nie mówi, nie pyta się. Odczytują jakieś wersety, kartka wędruje z rąk do rąk, jak trafiła do mnie, nie będę się wychylał, przeczytałem, co trzeba i podałem dalej. No i prowadząca pyta się, czy chcę przestać pić. Nie mogłem powiedzieć, że przyszedłem z ciekawości, więc potwierdziłem, że tak. I wtedy... wszyscy zaczęli klaskać!! Co jest? Czułem się jak idiota, spuściłem głowę, a ona się pyta, czy chcę coś powiedzieć o sobie? Wyjąkałem, że wolałbym jeszcze nie i na tym się skończyło. A raczej od tego się zaczęło!! Zaczęli mówić inni. Twarze takie, że nie daj Boże! Lentek by się przestraszył (Lentek to był etatowy zakapior na osiedlu – był, bo już nie żyje). Nie pamiętam, o czym mówili, dzisiaj jestem w stanie odtworzyć, czy raczej domyślić się, wtedy nie słyszałem. Czułem się okropnie, skrępowany, nie na miejscu, nie z tej bajki. Ciągle tylko: „jak to było źle, jak piłem, jakie okropne rzeczy robiłam, gdy piłam, jak fatalnie, jak obrzydliwie, co się posypało, co nie udało...” Ranyyyy!!! Co ja tu robię?! I co drugie słowo: Jezus! Miałem dość! Nie poszedłem więcej, parę dni później zapiłem i tak skończyła się moja terapia. Ale miałem jeszcze na tyle wstydu, że zadzwoniłem do Jacka, który prowadził grupę i powiedziałem, że mam mnóstwo pracy, więc muszę odpuścić kilka spotkań. Cóż, dzisiaj ja jestem na terapii, chodzę na mityngi, a Tomek, który mnie wtedy zbawiał, jak zaczął tańczyć po ośmiu latach abstynencji, to przez trzy miesiące nie wiedział, w

5

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

którym mieście pije, doszły narkotyki, dozór policyjny i takie tam. Wiem, bo spotkaliśmy się niedawno na mityngu, zaczął od nowa drogę do trzeźwości. Cholernie trudna i wyboista jest ta droga, łatwo zhardzieć i poczuć się zbyt pewnym siebie. Każdy alkoholik, zanim się ugnie, to przerabia: „no, nie piję już rok, pięć lat, osiem, jestem mocny, teraz dam sobie radę, co tam, jeden browar, nie zaszkodzi...” i hop! Budzisz się w śmietniku, zaszczany, zarzygany, z monstrualnym poczuciem winy: „dlaczego znowu? Przecież miało być tak pięknie, tylko jedno piwo?” Przećwiczyłem to kilkakrotnie, działa bez pudła. Nawet teraz, jak zgłosiłem się na terapię, umówiłem termin, wyszedłem taki radosny, taki odprężony. Jeszcze jak usłyszałem, że mogę się w każdej chwili napić! Autentycznie! To absurd, ale ja słyszałem wciąż, że już nigdy w życiu, że teraz to mnie czeka ponura egzystencja bez alkoholu, że nawet kropelki, a tu, na dzień dobry: „w każdej chwili może pan się napić”. I uwierzyłem!! Dacie wiarę? Ja, alkoholik, zrujnowany, zdemontowany psychicznie, z rozwalonymi emocjami, z myślami i próbami samobójczymi, uwierzyłem, że mogę się napić! Byłem taki zadowolony z przyjścia do Ośrodka, z faktu, że oto proszę, zrobiłem coś! Poszedłem! Zapisałem się! Do domu miałem na piechotę około piętnastu minut, gdy wchodziłem na klatkę, byłem już po pięciu piwach, wciąż zadowolony, że podjąłem męską, trudną i bolesną decyzję o leczeniu. A później to już schemat, rano parszywe samopoczucie, więc trzeba się wyleczyć, przecież nie będę szedł po jedno piwo, więc szedłem od razu po osiem, a że znałem swoje objawy abstynencyjne, to wieczorem kupowałem na zapas, bo straszliwie bałem się tego, co mnie czeka z rana, tego co się będzie ze mną działo, gdy odstawię alkohol. Wtedy funkcjonowałem normalnie (a przynajmniej tak mi się wydawało) po wypiciu dziesięciu-piętnastu browarów, reszta w ciągu dnia była na podtrzymanie nastroju. Kiedy żona pierwszy raz wymyśliła, że pozbędzie się mnie z domu i zadzwoniła na policję ze skargą, że się awanturuję, zgarnęli mnie do „żłobka”, ale bez przekonania. W miarę normalnie chodziłem, mówiłem, kojarzyłem fakty. Powiedziałem, że wypiłem kilka piw, że jest lato, więc od kilku dni wypijam po parę dziennie, dopiero jak wzięli mnie na alkomat, to pozbyli się wątpliwości. Wynik: 3,56 promila. Spędziłem upojną noc w izbie wytrzeźwień, ale jakoś nie pomogło, bo prosto z izbyposzedłem do sklepu. Na złość żonie, na złość im wszystkim (nie wiedziałem którym im, ale to przecież wszystko jedno, prawda?), na kaca.

6

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Krocz spokojnie wśród zgiełku i pośpiechu – pamiętaj, jaki pokój może być w ciszy. Gorączka – to słowo najlepiej oddaje stan, w którym czuję się jak ryba w wodzie. Odkąd pamiętam, jeśli nie miałem do załatwienia czterech, wzajemnie wykluczających się spraw jednocześnie, zwyczajnie się nudziłem. I z nudów zaczynałem pić. Straszna pułapka: no, bo co tu robić z tak pięknie rozpoczętym wieczorem? Ten tekst będę pamiętał do końca życia. Gdy byłem w Grecji, u Wranglera, pracowałem w koncernie Coca-Coli, jako fizyczny. Wrangler, porządny przyjaciel, gdy napisałem do niego list, jak to pojechałem do Norwegii szukać pracy i przez dziesięć dni mieszkaliśmy z Mańkiem w maluchu, odpisał, żebym przyjeżdżał do niego, że coś załatwi. To były ciężkie czasy, ludzie wracający z saksów żyli sobie spokojnie przez rok za to, co zarobili przez miesiąc za granicą, a ja tu, biedny student, bez pomysłu na dalszą egzystencję, małe dziecko, żona laborantka stomatologiczna z kosmiczną pensją 5500 zł, gdy dżinsy kosztowały piątkę, co robić? Wtedy można było utrzymać się za 20 dolców na miesiąc, spytajcie jakiegokolwiek cinkciarza. Dla niewtajemniczonych: cinkciarz to był taki facet, który nielegalnie robił to samo, co teraz jest legalne – prowadził obnośny kantor. „Dolary, bony kupię” – jak się przechodziło obok peweksu, taki tekst słyszało się ze wszystkich stron. A peweks to był taki sklep, w którym można było kupić to, co dziś w pierwszym lepszym kiosku na dworcu kolejowym: „Milky way”, „Camele”, baterie „Duracell” i inne produkty luksusowe. Więc pojechałem do tej Grecji, wtedy nie liczyło się, że to taki ubogi zachód, płacili w walucie wymienialnej i już. Wrangler siedział tam już od kilku lat, czekał na interview, chciał emigrować do Kanady. Pracowaliśmy fizycznie, bardzo ciężko – soboty i niedziele wolne, regularnie, w każdą sobotę, około 9 rano domofon. Przychodził Artur O., ogromny, zwalisty chłopak, luzak i oryginał. Widzicie to?: 9 rano, my zaspani, umordowani po całym tygodniu roboty, żar leje się z nieba, a Artur wtrynia się do przedpokoju, zwala na stół kilka reklamówek wypełnionych po brzegi „Heinekkenem” i głośno pyta: „no i co, kurwa, robimy z tak pięknie rozpoczętym wieczorem?”. To był niezły świrus, po grecku gadał jak miejscowy, zjechał kiedyś pół Aten taksówką, od optyka do optyka, żeby kupić sobie okulary przeciwsłoneczne, bo widział w reklamie, w telewizji i szukał dokładnie takich samych. Znalazł, a jakże, kupił, za astronomiczną sumę trzydziestu iluś tysięcy drachm. Ja zarabiałem wtedy 5-6 tysięcy dziennie, dolar u błamiarzy stał po 220 drachm, a ten wywalił cały tygodniowy zarobek na okulary przeciwsłoneczne, model „Desert”. No, nie pojebus? Ogromnie go lubiłem, na pożegnanie, jak wyjeżdżałem, dostałem na pamiątkę banknot 1000drachmowy, z jego własnoręcznym podpisem. Zgubiłem go kilka lat później, w Warszawie, gdy pijany do nieprzytomności, zostawiłem saszetkę z wszystkimi dokumentami, kluczami, pieniędzmi. A może mi ją ukradli? Nic nie pamiętam. Słyszałem po powrocie, że znaleziono ciało Artura w jakimś kanale, został zamordowany. Mam gdzieś jeszcze wspólne zdjęcie, w jakiejś knajpie przy placu Omonia. To był fajny gość, jemu też zawdzięczam, że do dziś mówię „w każdym razie”, a nie „w każdym bądź razie”. Zwrócił mi kiedyś uwagę i tak się nauczyłem.

7

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Grecja to był zresztą fajny epizod w moim życiu, nic to, że połowę pobytu przechodziłem pijany, dobrze się tam czułem. Z tym pijaństwem to i tak jakieś fatum zawisło nade mną, o mały włos, a nie dotarłbym do kraju Homera, tak się upiłem przed wylotem. Na lotnisko dotoczyłem się w ostatniej chwili, nawalony jak ruski plecak. Tak się żegnałem z teściową, pojechałem wykąpać się przed podróżą, na starym mieszkaniu nie mieliśmy wanny, więc kąpać się jeździliśmy do teściów. Zanim napełniła się wanna, ja już byłem po pół litrze, wtedy piłem jeszcze wódkę. Do domu dotarłem ugotowany, żona – awantura, ja, ponieważ czułem się usprawiedliwiony („przecież piłem z twoją matką!”), na pożegnanie przykopałem w barek, coś tam się potłukło, wyszedłem obrażony. Na lotnisko zdążyłem na styk, ale w samolocie serwowali małą „Wyborową”, więc dwie godziny lotu upłynęły mi w „miłej i przyjemnej atmosferze”. Paradoksalnie, to, że byłem ledwie przytomny, pomogło mi na lotnisku w Grecji. Przylecieliśmy jakoś późno w nocy, bagaże już przyjechały na taśmie, a my czekamy na celników. Wkurzyło mnie to, złapałem plecak i dalej przez barierki. Przelazłem pod linkami i czekam. Za moment przyszli celnicy, przetrzepali wszystkich dokładnie, wiadomo, wizy wizami, zaproszenie, owszem w porządku, ale jednak to z Polski, z komunistycznego kraju, trzeba drobiazgowo sprawdzić. Wtedy był zresztą niezły wysyp nielegalnych emigrantów, robotników na czarno, więc przyjezdni z Polski byli sprawdzani szczególnie starannie. Mnie się udało, i dobrze, bo byłem w bojowym nastroju, jakby się czegoś czepnęli jeszcze bym odwarknął i wróciłbym tym samym samolotem do kraju. A tak, Wrangler nas odebrał (piszę nas, bo polecieliśmy we trójkę: jego młodszy brat z żoną i ja), pojechaliśmy do domu, a ponieważ była to piątkowa noc, weekend spędziliśmy na popijawie i „nocnych Polaków rozmowach”. Od poniedziałku do pracy. Nigdy tak ciężko, jak tam, nie pracowałem. Odkryty plac, wyasfaltowany, słońce prawie pionowo nad głową, temperatura 42 stopnie, a ja rzucam skrzynkami. I wszystko na tempo, za siedzenie nie płacą. Obliczyłem wtedy, że dziennie przenosiłem około 30 ton, nie na raz, oczywiście, i dopiero po pewnym czasie, jak nabrałem wprawy. Non-stop w biegu, cały czas na obrotach. Tak mi zostało do dziś, jak się nic nie dzieje wokół mnie, nudzę się. Jeden z moich ostatnich ciągów picia tak się zaczął. Byłem sam w domu, taki pusty dzień – w mojej pracy zdarzają się takie dni – posprzątałem, ugotowałem obiad, wykonałem kilka telefonów do klientów, tak dla spokoju sumienia, co tu robić? A może tak skoczę na piwo? Jedno, może dwa? Ciepło, wszystko zrobione, należy mi się. Wróciłem po kilku dniach do domu, bo po drodze zahaczyłem jeszcze o siostrę, o jakiegoś kumpla, gdzieś tam... Ale choroba alkoholowa jest podstępna, piłem z nudów, z powodu nadmiaru wolnego czasu, ale jak się tak umordowałem, pracowałem po dwanaście godzin na dobę, ciągle w biegu, ciągle w niedoczasie, to też musiałem się napić. Żeby odpocząć, odreagować. Dzisiaj wiem, że to śmiertelna pułapka, tak, tak, alkoholizm to choroba śmiertelna. Do tego nieuleczalna, chroniczna i postępująca. Długo nie mogłem zrozumieć tego ostatniego słowa, a oznacza ono, ni mniej, ni więcej, tylko to, że nie będzie lepiej, że nie zapanuję nad piciem, nie okiełznam go. Nie mam szans na kontrolowanie

8

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

picia, na ilość wypijanego alkoholu. Wciąż było za mało, wciąż musiałem jeszcze jedno piwo, jeszcze rozchodniaczka. Nie zatrzymam się, nie mam siły, żeby powiedzieć „stop, dziękuję, więcej nie piję”. Nie odejdę od stołu, dopóki stoi na nim choćby kropla, słynne „czerwone światełko” u mnie zamieniło się w krwista łunę, więc go nie dostrzegam, nie chcę go widzieć. Postępująca oznacza, że będzie tylko gorzej, coraz więcej zawalonych spraw, niedotrzymanych terminów. Coraz więcej wymyślnych kłamstw, żeby zatuszować alkohol. Ranyyy!! Nie zliczę już, ile to ja razy byłem w szpitalu, napadnięto mnie, zepsuł mi się samochód, miałem pogrzeb w rodzinie, utknąłem w zepsutym pociągu na zadupiu, opóźnił się samolot na lotnisku w odległym kraju. Każda sytuacja była świetnym pretekstem, w 1997 r. kiedy cały kraj ogarnęła gorączka powodzi, swoje dwutygodniowe pijaństwo tłumaczyłem wyjazdem na Śląsk i pomocą ofiarom kataklizmu. Niech mi wybaczą powodzianie!!! Gdyby na Małopolskę spadł meteoryt, pewnie byłbym pierwszym, który spędził tam kilkanaście dni w ekstremalnych warunkach! Trochę niezręcznie było, gdy mój menadżer, czy koledzy pytali, jak tam było, w telewizji pokazywano dantejskie sceny, zalane ulice, domy, rwące rzeki w miejscu osiedlowych chodników. Żeby nie przegiąć, robiłem smutną minę i odpowiadałem poważnym głosem: „wiesz... tego nie da się opowiedzieć, straszne rzeczy... ” – znacząco przy tym kiwając głową. Słuchacze też kiwali znacząco i temat miałem z głowy. Cóż, jedynym moim wkładem w pomoc było przekazanie zgrzewki wody mineralnej i kilku kilogramów cukru do punktu pomocy powodzianom, a najdłuższą podróżą, to ta od domu do sklepu z piwem i z powrotem. W ogóle, jak tak się teraz zastanawiam, to widzę, że całe moje dorosłe życie, to nieustający festiwal alkoholowy, taki od balangi do balangi. Stopniowo zresztą, to się zmieniało i na koniec było raczej od przerwy w piciu do przerwy. Mówiłem, że postępująca? Jak byłem na imprezie u Jeziora, to jego brat był zszokowany, powiedział później, że nie spotkał nigdy nikogo, kto mówiłby tak szybko, tak dużo i tak głośno. Albo pytał się, czy ja tak zawsze? Szczegółów imprezy nie pamiętam, „podobno dobrze się bawiłem”. Ciekawa rzecz, jako rasowy alkoholik prawie do końca byłem przekonany, że nikt nie widzi, co się ze mną dzieje, ot, taki zabawowy facet, a że się czasami upije? Każdemu w końcu może się zdarzyć, wielkie mecyje! Tylko, że mnie zdarzało się coraz częściej, coraz szybciej, a ostatecznie przestało się zdarzać, żebym pozostał w jakiej takiej formie do końca zabawy. Najczęściej trzeba było pośpiesznie się ewakuować, dopóki jeszcze stałem na nogach, albo w ogóle nie iść. To drugie trudno było żonie przeforsować, bo mocno towarzyski mężczyzna ze mnie, dodatkowo, często nas zapraszano, i chętnie, bo ludzie pamiętali mnie z dawniejszych czasów, kiedy rzeczywiście potrafiłem rozbawić do łez towarzystwo i było wesoło ze mną. Ale to było kiedyś, przez kilka ostatnich lat nie pamiętam trzeźwej imprezy, na tyle trzeźwej, żebym dotrwał do końca. Ale za to teraz jest ciekawie, zaliczyłem pierwszego sylwestra bez alkoholu, wesele. Można, choć nie jest łatwo. Często pytają mnie: jak to jest? Czy mnie nie ciągnie? Nie chce mi się pić? To 9

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

ciężko wytłumaczyć, nie odczuwam bezpośredniego przymusu picia, nie mam przemożnej chęci nachlania się. Wręcz przeciwnie, gdy widzę zaplutego, bełkoczącego faceta, który jest ubawiony po pachy, dziękuję w duchu losowi, że nie piję, bo, jak znam życie, obydwaj z gostkiem bylibyśmy złączeni w braterskim uścisku. Gorsze jest co innego. Jeśli widzę, że alkohol poprawia nastrój, dobrze się kojarzy, powoduje, że zabawa jest żywsza, ludzie bardziej wyluzowani, nikt nie rzyga, nie czepia się, oooo, wtedy tak! Nachodzi mnie myśl, że gdybym tak wypił ze trzy lufki, kilka browarów, wtedy poczułbym tę atmosferę, ten szum w głowie. Lekkość i swobodę. Ale zaraz przychodzi następna myśl: przecież wiadomo, jak to się skończy, w moim wypadku nie będzie trzech kieliszków, jeśli już, to trzy butelki i niekończący się festiwal samozagłady później. Bo ja się nie zatrzymam na paru setkach, kilku piwach, będę pił dotąd, dokąd będzie alkohol, a jak zabraknie, pójdę i kupię, jak nie będę miał pieniędzy, pożyczę, jak nie będę miał od kogo pożyczyć, ukradnę. Wszystko, żeby tylko się jeszcze napić, bo to jest tak, że wciąż jest ci za mało, wciąż masz chęć, dziką, nieposkromioną chęć napić się. Jak to kiedyś powiedział Niski, mój serdeczny kolega ze studiów, wtedy są dwa wyjścia: „albo w ogóle nie pić, albo pić dzeń-dzeń”. Zawsze mnie rozwścieczało, gdy różni mędrkowie pytali mnie, czy ja się nie mogę „wziąć w garść”, powiedzieć sobie stop i już. Sprężyć się i przestać. Później mnie to już śmieszyło, a jeszcze później wzruszałem na takie teksty ramionami. Jak mi się chciało, albo byłem jeszcze na tyle trzeźwy, że mogłem w miarę składnie mówić, czasami wyjaśniałem. Żeby przybliżyć problem, wymyśliłem zgrabną paralelę, przynajmniej zdawało mi się, że zgrabną. Tłumaczyłem tak: „alkohol jest jak AIDS. Jeśli zarazisz się wirusem HIV, nie umierasz na HIV. Schodzisz na cokolwiek, na katar, na zapalenie płuc, na zastrzał w palcu. Cholerstwo jest o tyle złośliwe, że rozwala twój system odpornościowy, więc nie możesz się bronić przed, dajmy na to, zarazkami anginy”. Do tej pory wszyscy kiwali mądrze głowami i przewracali oczami, że takie banały plotę. „Alkohol działa podobnie. Pierwsze, co ci rozwala, to tak zwaną silną wolę. Nie istnieje coś takiego jak hart ducha, nie ma możliwości „wzięcia się w garść” i zaprzestania picia. Dlatego, że alkohol zniszczył twoją silną wolę, rozumiesz?” I tu zaczynały się problemy: – Jak to? Nie możesz sobie powiedzieć, że więcej nie pijesz? – Ano, nie mogę. – No, przecież wujek Władek...

Wtedy machałem ręką, co tu gadać, co tłumaczyć? Równie dobrze mógłbym śpiewać po wietnamsku, skutek taki sam. Na tej teorii, zresztą, przepiłem ładny kawałek życia. Brzmiała nieźle, nie za mądrze, ale na tyle poważnie, że można było w nią uwierzyć. Nie jest tak do końca fałszywa, tyle, że nie tylko na tym alkoholizm polega. Ale mi było mało. Postanowiłem sobie ułatwić, więc poszedłem na skróty i tłumaczyłem sobie, że po prostu muszę pić, bo jestem alkoholikiem. Fantastic! Żadnych upiększeń, mętnych dywagacji, skomplikowanych słów, prawie jak: „myślę, więc jestem”. Piękno Kartezjańskiej sentencji urzekło 10

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

mnie tak bardzo, nieskomplikowana prostota „piję, bo jestem alkoholikiem” była tak przekonywująca dla mnie samego, że na tym poprzestałem. Bo to nie jest tak, że pijesz i jest w porządku. O, nie! To by było za łatwe! Prędzej, czy później, zdajesz sobie sprawę, że coś jest nie halo, że jakiś inny jesteś? Klasycznym przykładem jest sytuacja, kiedy wszyscy uczestnicy balangi rozchodzą się na drugi dzień do domów, idą do pracy, albo walą sok z kapusty, a ty zasuwasz po browar, albo leczysz się klinem. Mija dzień, a ty wciąż się leczysz, zaczął się następny weekend, a ty się wciąż leczysz. Co wtedy zrobić? Ano, trzeba sobie to jakoś wytłumaczyć, fachowo nazywa się to racjonalizacją, a jest zwyczajnym dorabianiem ideologii. Więc zaczyna się od wszelkiej maści „umierania”, „zdychania”, „sfilcowania”, takiego, że nie ma siły, musisz się napić. To jeszcze przechodzi bezboleśnie, zazwyczaj towarzystwo kiwa ze zrozumieniem głowami, chyba każdy, choć raz w życiu przeżył syndrom dnia następnego i wie, jaką ulgę przynosi wtedy dobrze schłodzone piwo. Ale to za mało, bo jak wytłumaczyć zdziwionym znajomym złe samopoczucie, kiedy piliście razem w zeszły piątek, a ty na okrągło nawalony? Wtedy zaczynają się wyjaśnienia takie bardziej katastrofalne: a to kolegów złych spotkałem i namówili, zupełnie przypadkowo, daję słowo, a to szwagier całkiem niespodziewanie zawitał i jak tu się nie napić ze szwagrem? Później idą cięższe rzeczy: bo żona mnie nie rozumie (nie dziwię się, sam się dzisiaj nie rozumiem), bo szef się czepia, a w ogóle głupi jest. Standardową techniką jest wtedy odwracanie uwagi, robi się to całkiem prosto. „Ja piję? A widziałaś Zenka? Ten to pije, a ja?! Kilka piw zaledwie, już nie przesadzajmy!” No i szybko okazuje się, że cały świat uwziął się na mnie, wszyscy zmówili się, żeby mi dokopać, czy co? Zaczyna się użalanie nad sobą, a pod to świetnie się pije. Przecież nikt mnie nie rozumie, mam takie dylematy egzystencjalne, że strach, jakiś pech mnie prześladuje, przecież jestem całkiem porządny gość, a do czego się nie wezmę, wszystko „mię się w ręcach rozlata”! I tak idzie zgrabnie coraz dalej i dalej, aż w końcu rzeczywiście nie masz wyjścia. Jak przyszedłem na DOO, byłem w stanie totalnej rozwałki. Przepiłem wtedy wszystko: dom, małżeństwo, więź z córką. Własną godność i szacunek do siebie. Pogardzałem sobą, byłem na siebie wściekły. To tak, jak w tej przerażającej historii o włamywaczu, który zakradł się do mieszkania, obrabował, a później, aby pozbyć się świadków, wyprowadził ciężarną właścicielkę na dach i zapytał: „mam cię popchnąć, czy sama skoczysz?” Tak się wtedy czułem, znikąd nadziei, żadnego promyczka, absolutny brak rozwiązania. Skazany na picie. W takim stadium alkohol nawet już nie przynosi ulgi, jest udręczeniem i przekleństwem. A jednak wciąż pijesz! Zadziwiające, prawda? DOO to skrót od Dziennego Oddziału Odwykowego, taka szokowa, intensywna terapia. Ciekawiej ponoć jest tylko w ośrodkach zamkniętych, nie wiem, nie byłem, znam z opowiadań. Gwoli wyjaśnienia: DOO mieści się w normalnej poradni uzależnień, skrót pochodzi od programu, który realizuje. Pobyt tam jest traktowany na równi z przebywaniem w szpitalu, stąd nie ma żadnych zwolnień, spóźnień, opuszczania zajęć, bo coś tam... W szpitalach nie ma zwolnień, a choroba nie zna

11

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

pojęcia urlop. Mam, a jakże, wypis z leczenia, regularną kartą szpitalną, z rozpoznaniem, diagnozą i prognozą. W moim przypadku stoi, jak byk, napisane: „niepełna identyfikacja z uzależnieniem”. Nic na to nie poradzę, nie ma we mnie zgody na alkoholizm, zawsze wytrzeszczam oczy i pukam się w czoło (wirtualnie, oczywiście), gdy słyszę na mityngu, jak ten i ów, radosnym, gromkim głosem obwieszcza, że jest szczęśliwy, bo jest alkoholikiem, i że nic lepszego w życiu nie mogło go spotkać. Pojebało gościa, czy co? Rozumiem, co ma na myśli, ale ja nie jestem szczęśliwy, uważam, że mogło mnie spotkać milion lepszych rzeczy niż alkoholizm. Do przemiany duchowej niekoniecznie potrzebuję uzależnienia, do uświęcenia przez upodlenie? Dziękuję, nie dla mnie. Wracając do rzeczy, poszedłem na DOO w przebłysku skrajnej rozpaczy, już nie miałem pomysłu, co zrobić, żeby pić w sposób kontrolowany. I tak był to wyczyn z mojej strony, wszem i wobec powtarzałem, że nie będę dyskutował z żadnym psychologiem, no, bo co on takiego może mi powiedzieć, czego bym nie wiedział? Przeczytałem furę książek na temat, liznąłem trochę psychologii, społecznej, zachowawczej, nawet klinicznej, przecież ja wszystko wiem i znam! Co on mi tu będzie kocopały wciskał! Ale poszedłem, bardziej dla spokoju sumienia, chciałem pokazać całemu światu, że na mnie nawet terapia nie działa, jestem tak wyjątkowy i niepowtarzalny, że nie ma na mnie siły. Piłem, piję i będę pił. Później dowiedziałem się, że na świecie są sami wyjątkowi i niepowtarzalni alkoholicy, że każdy to jest taki pokręcony, że drugiego takiego nawet na Marsie nie uświadczysz. Poza tym, chciałem mieć wygodną wymówkę, gdyby zaczęły się ponowne awantury, że piję, zawsze mogłem powiedzieć: „przecież byłem na terapii, o co chodzi? A nie mówiłem?!” Strach był ogromny, ale wciąż siedziała we mnie ta cholerna duma, przeświadczenie, że takiego pacjenta jak ja, to jeszcze tu nie mieli, i że powalę wszystkich terapeutów na kolana. Będę gwiazdą! Dziś, z perspektywy czasu, śmieszy mnie to, ale wtedy byłem pełen pychy i przekonania o swojej wyższości. Zajęcia faktycznie intensywne: codziennie, po sześć godzin, z krótkimi przerwami. I zdziwienie: nie gadamy o piciu, nie wałkujemy tematu, jak to było źle, gdy piłem i ile głupot narobiłem. Lecimy po kolei: jak działa alkohol, jakie mechanizmy mną rządzą, czyli dlaczego, mimo niezliczonej ilości postanowień poprawy, „do imienin ani kropli”, „tylko trzy browary i do domu”, wciąż walę jak smok, nie mogę się zatrzymać. I najtrudniejsza ze sztuk: nie komentujemy, nie dyskutujemy, nie oceniamy. Możesz mówić tylko o sobie, o swoich uczuciach. Dla mnie, na początku, bardzo trudno było się powstrzymać od doradzania innym, co mają robić. Przecież, do cholery, robię to non-stop od dziesięciu lat! A jeszcze taki wyedukowany, oczytany facet jak ja, który wie lepiej. Ta nauka wydobywania z siebie własnych emocji sporo mnie kosztowała wysiłku, nie jest tak łatwo mówić o sobie, nie ślizgając się po powierzchni tego, co w tobie. Byłem w tej komfortowej sytuacji, że mogłem sterować godzinami pracy, sam sobie ustalałem, kiedy idę do klienta, więc terapia od rana, była dla mnie wybawieniem. Mogłem połączyć Oddział i zajęcia zawodowe, bo przecież trzeba było zabrać się za odrabianie strat. Czasami wpadałem na terapię już tak nakręcony od rana, taki nabuzowany czekającymi mnie spotkaniami, że inni patrzyli się

12

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

na mnie podejrzliwie. Sporo później, już „na wolności”, Witek-alkoholik i narkoman powiedział, że czasami zastanawiał się, czy ja aby czegoś nie wciągnąłem, nie jestem naspidowany, albo po ścieżce? Nie byłem, ale faktycznie mogłem wtedy robić wrażenie naćpanego.

13

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Tak dalece jak to możliwe, nie wyrzekając się siebie, bądź w dobrych stosunkach z innymi ludźmi. Zawsze byłem miły. To mnie, zresztą, zgubiło. Ponieważ nałogowemu piciu zawsze, prędzej czy później, towarzyszy poczucie winy, byłem cały czas w trybie przepraszania. Jedno z najohydniejszych wspomnień jakie mam, to któryś tam poniedziałek, w firmie. Przychodzę po dwutygodniowej nieobecności. Żebyśmy się dobrze zrozumieli – w moim przypadku nieobecność oznaczała całkowite, totalne odcięcie się od świata zewnętrznego, absolutny brak kontaktu. Wyobraźcie sobie taką sytuację: dzisiaj rozmawiacie z kumplem z pracy, planujecie jutrzejszy dzień, ustalacie szczegóły, żegnacie się, wszystko jest w porządku. Od następnego poranka telefon kolesia milczy, żona nie wie gdzie jest, dzwonią klienci, nikt nic nie wie... i tak dwa tygodnie. Później kumpel przychodzi i mówi, że wyjechał niespodziewanie. O.K., tylko dlaczego wyjeżdża średnio dwa razy w miesiącu? I tak od pięciu lat? Sprawa prosta, to tylko ja byłem przekonany, że nikt się nie domyśla, nie wie, co się dzieje. Dziś sądzę, że po prostu kiwali z politowaniem głowami, może z troską? Więc wchodzę do biura w poniedziałek, najczarniejszy dzień tygodnia, w poniedziałek miałem dyżur, trzeba było obrobić produkcję z piątkowego wieczora (bo wtedy nikt nie rejestrował żadnego wniosku; po co? – pójdzie na poniedziałek), soboty i niedzieli. Koszmar! A był to czas reformy emerytalnej, szaleństwa z łapaniem klientów do funduszy, dziennie spływały setki deklaracji. Każdą jedną trzeba było zarejestrować i przypisać do konkretnego agenta, mordercza robota. A mnie nie było przez dwa tygodnie, bez żadnego znaku, bez słowa wyjaśnienia. Pozostali menadżerowie wkurzeni, ja coś tam wyjaśniam, ale co tu wyjaśniać? Taki byłem skołowany, pełen poczucia winy, że później chodziłem od jednego do drugiego i osobiście ich przepraszałem. Czułem się jak zbity pies, upokorzony, zgnojony. Jak mały dzieciak, który prosi mamusię o wybaczenie, „już nigdy więcej, mamo!” Do tej pory wspominam z obrzydzeniem tamtą scenę, co sądzili o mnie inni? Mogę się tylko domyślać. Obiektywnie rzecz biorąc, zachowałem się w porządku, jestem przecież fajny facet, żyję w zgodzie z ludźmi, wypadało przeprosić. Takie właśnie przekonanie, że jestem ohydny i wstrętny pijak, towarzyszyło mi od bardzo dawna. Znakomicie wykorzystywała to moja żona. Nakręciła się spirala nie do odwrócenia: ona była wściekła na moje picie, ja wnerwiałem się, że była wkurzona, więc prędzej czy później szedłem na piwo, więc ona się złościła... i tak wkoło Wojtek. Zrobił się w pewnej chwili taki młyn, że już nie wiedziałem, kto zaczął. Czy ja piję, bo ona jest taka niedobra, czy ona jest niedobra, bo piję? Problem leżał, oczywiście, gdzie indziej, nie ma znaczenia „kto zaczął?” W ogóle, kwestia winy nie wchodzi w grę, liczy się to, że wychodzę po papierosy i wracam po dwudziestu latach, jak w tym znanym porzekadle. Nawiasem mówiąc, odwaliłem kiedyś taki numer. Nieee, no nie było to dwadzieścia lat, ale kilka ładnych dni. Mieszkałem wtedy u matki, kolejny raz próbowałem zerwać się z łańcucha, zacząć życie od nowa, zupełnie sam, ewentualnie z inną panią. Matka leżała wtedy unieruchomiona, wracając z nocnego, z flaszką wódki, kompletnie nawalona, poślizgnęła się i strzaskała miednicę. Ale butelka się

14

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

nie zbiła. Wychodziłem po chleb, ponieważ oboje paliliśmy, otworzyłem balkon, żeby choć trochę przewietrzyć mieszkanie. To była niezła zima, dobre kilkanaście stopni poniżej zera, godzina około dziesiątej wieczorem. Krzyknąłem, że zaraz wracam i poleciałem na dół, sklep był tuż obok, tak po prawdzie, pawilon z nocnym stoi najbliżej bloku. Ale miałem niefart. Nocny sklep w takiej dzielnicy, to jak rynek w małej miejscowości, albo gospoda, wszyscy się tam zbierają, to centralne miejsce spotkań. No i trafiłem na kolesiów, wyjątkowo nie potrzebowali dwóch złotych do alpagi, ale mieli własną wódkę. Poczęstowali mnie, miałem dobre układy, przestawałem nieustannie pod sklepem więc znałem wszystkich, których potrzeba znać, a że często dorzucałem się do zrzutek, byłem bez problemów zapraszany na wspólne picie, taki rodzaj wdzięczności lub rewanżu. Ale co to jest pół litra na trzech? Rozlało się po zębach i już, a pić się chce. Skoczyliśmy na metę, bo taniej, później na drugą, bo można było wziąć na krechę i tak od flaszki do flaszki, jakoś się zeszło. Wróciłem po trzech dniach, złachmaniony, potwornie skacowany, ale pod pachą tryumfalnie niosłem chleb. Wchodzę do mieszkania, matka trzęsie się jak osika, zimno jak w psiarni – co tam! – jak w lodówie, bo przecież balkon cały czas był otwarty. Matka nawet nie miała siły robić mi awantury – nie powiem, miałem wyrzuty sumienia, ale ratował mnie chleb. Co prawda, gwoździe można było nim wbijać, zmarzł na kamień, ale uparcie trzymałem się wersji, że w zasadzie nic się nie stało. Dokupiłem zresztą połówkę, rozpiliśmy ją razem i jakoś matka mi wybaczyła. Ale i tak nie jestem rekordzistą, Krzysiaczek zrobił kiedyś jeszcze lepszą akcję. Wyszedł wyrzucić śmieci. Żeby było ciekawiej i śmieszniej, nie musiał nigdzie daleko biegać, zsyp miał pół piętra wyżej, więc poszedł tak jak stał, w podkoszulce i kapciach. Na klatce schodowej spotkał sąsiada, który, niedopity, koniecznie szukał towarzystwa. Zajrzeli na „chwilę” do jego mieszkania. Krzysiaczek wrócił po dwóch dniach, kompletnie jeszcze pijany. Jakieś pretensje i wyrzuty rodziny kwitował krótkim stwierdzeniem, że się czepiają, bo przecież nie zgubił kosza na śmieci, co faktycznie udało mu się. Wyobrażacie sobie sytuację? Wychodzi wasz mąż, ojciec, chłopak – wyrzucić śmieci, ot, na trzydzieści sekund, nie więcej, wraca po dwóch dniach? W dodatku nigdzie się nie włóczył, pił cały czas piętro wyżej. Zapytałem go pewnego razu, gdy to opowiadał, dlaczego chociaż nie zadzwonił do domu, odpowiedział, że jakoś się nie składało. Weź tu zrozum alkoholika. Krzysiaczek miał ciekawą ksywkę na osiedlu: „Skrzypek”. Byłem pewien, że to od grania na gitarze, albo od gadania, czy czegoś w tym guście. Okazało się inaczej. Gdy był mały, jeździł po podwórku na starym rowerze, sprzęt był nieco zaniedbany i, podobno, straszliwie skrzypiały mu pedały. W taki to oto nieskomplikowany sposób, powstają interesujące przezwiska. Z Krzysiaczkiem przeżyłem niejedną przygodę, był moment, że razem pracowaliśmy, od pierwszego spotkania znakomicie się dogadywaliśmy, pijak zawsze wyczuje drugiego pijaka. Kiedyś byłbym go zabił, całkiem poważnie miałbym go na sumieniu, o ile sam, oczywiście bym przeżył. Jego żona do tej pory, trochę w żartach, trochę serio wypomina mi, że zrobiłbym z niej wdowę. Bo spotykamy się do dziś,

15

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Krzysiaczek trafił tak, że lepiej nie mógł. Chyba można nazwać go restauratorem, prowadzi bar, ma nieograniczony dostęp do alkoholu. Dla mnie byłoby to samobójstwo, coś jak wpuścić narkomana z kluczami do apteki, żeby jej popilnował. Pół roku i nie ma baru, nie ma klientów, nie ma mnie. Chcieliśmy kiedyś założyć pub, nawet jeździliśmy oglądać lokale, to było jeszcze w starej pracy. Koncepcję mieliśmy dobrą, żadna tam „Kuflandia”, porządny, klimatyczny bar. Klimatyczny dlatego, że miał mieć niepowtarzalny klimat, liczyliśmy na określony rodzaj klientów. Ściany z surowej cegły, wystrój i wyposażenie raczej minimalistyczne, ale nie z oszczędności na kosztach, tylko z idei. Leciałaby na okrągło muzyka: „The Doors”, „Nirvana”, „Metallica” i podobne klimaty. Nazwy szukaliśmy długo, co kilka piw zmieniała się koncepcja, w końcu ustaliliśmy, że „MorrisonCafe” to będzie to. Był to ukłon w moją stronę, chorobliwa fascynacja Jimem Morrisonem i „The Doors” jaką przejawiałem, musiała znaleźć odbicie w dziele mojego życia. Zostało mi to do dziś, może już nie tak intensywnie, choć nawet teraz, gdy włączam ich płyty, natychmiast żona pyta, co się stało i prosi, abym wyłączył. „Metallica” była dla Krzysiaczka, jest trochę młodszy ode mnie i to jest jego zespół życia. Cóż, pomysł był fantastyczny, całe szczęście, że nie udało nam się go zrealizować, bo teraz pewnie leżałbym z dziurawym mózgiem w Tworkach, na oddziale dla nieuleczalnie chorych, śliniąc się, bełkocząc i waląc kupę pod siebie. Jeśli miałbym fart. Wspominając Krzysiaczka, nie mogę zapomnieć gościa, który przychodził regularnie do sklepu naprzeciwko. My lataliśmy tam na przerwach, po zakończeniu pracy, gdy było ciepło siadaliśmy w małym ogródku, wszystkiego dwa, trzy krzesełka i potrafiliśmy przesiedzieć tak kilka godzin. Facet, którego pamiętam, pojawiał się tam codziennie. To był młody chłopak, mocno nieciekawy, wymizerowany jakiś, wychudzony, w ogromnych brylach. I wiecznie napruty. I kiedyś, siedzimy z Krzysiaczkiem, pijemy „Legionowo 16”, rozprawiamy, czego to my nie dokonamy i co osiągniemy, a facet zaczyna tańczyć! Ludzie!!! Co on wyprawiał! Jak go zaczęło nosić, rzucać nim w te i we w te, to niech się mistrzowie hip-hopu i breakdance’u, razem wzięci, schowają! Miotało chłopaczkiem od krawężnika do krawężnika, nogi mu się zginały w nieprawdopodobny sposób, składało go tak, że głową dotykał prawie kolan, ale się nie wywalił! Musiał być nawalony jak autobus, do tego miał pewnie kłopoty z błędnikiem, jak znam życie, jeśli nie przestał pić, dzisiaj gryzie piach. Ochrzciliśmy go „Pinguin-the– Thunder”, on taki numer odstawiał co drugi dzień. Dzisiaj jest mi go potwornie żal, pewnie że nic nie mogłem zrobić, do trzeźwości każdy musi sam dojrzeć, ale czuję ogromny wstyd, że wyśmiewałem się otwarcie z chorego człowieka. Ja zawsze starałem się dobrze żyć z ludźmi, miałem i mam dryg do tego. Kiedy zamykałem pierwszą wypożyczalnię wideo, jedna z klientek autentycznie popłakała się z żalu, sporo ludzi pytało, gdzie się przenoszę, obiecywali przychodzić. O dziwo, przez jakiś czas rzeczywiście pojawiali się, ale w dobie wypożyczalni w pralniach, w sklepach spożywczych, u szewca, w mięsnych, gdy strach było wyjść do śmietnika, aby nie natknąć się na punkt dystrybucji kaset, ich lojalność i przywiązanie do mnie padło pod naporem wszechobecnej konkurencji. C'est la vie, ale do tej pory wspominam tamtą

16

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wypożyczalnię z rozrzewnieniem, to tam dorobiłem się pierwszej dużej kasy (co mnie tylko jeszcze bardziej pogrążyło), z pieniędzy za wypożyczanie filmów kupiłem pierwszy w życiu samochód, wreszcie poczułem namiastkę wolności i niezależności, jaką daje świadomość nieliczenia się z kasą. To tam poznałem Lidkę. Często się teraz zastanawiam, czy to ja taka dupa wołowa, czy ludzie wokół porąbani? Większość alkoholików ma zaburzone poczucie własnej wartości, no bo jak tu nie czuć się gorszym, kiedy ze wszystkich gości weselnych ty jeden pięknie rzygasz w obecności setki osób? Tak normalnie, na stolik, obrus, zastawę? I w dodatku to nie jest twój stolik, tylko zupełnie przypadkowych gości, którzy spokojnie bawią się w sali obok. Ani „Monty Python”, ani kabaret „Mumio” by tego nie wymyślili, a ja to wykonałem na weselu bliskiej psiapsiółki mojej żony. Później, zresztą, siłą ściągali mnie z torów tramwajowych, bo uparłem się, że zginę bohaterską śmiercią pod kołami pojazdu. Musieli się we trzech do mnie przymierzyć, bo zaparłem się jak przyspawany – musicie wiedzieć, że pijany ma momentami siłę słonia – a tramwaj właśnie nadjeżdżał. Kiedy przepraszałem -enty raz za nieobecność w pracy, ogromniasty bukiet kwiatów w dłoni dla kierowniczki, ja wzruszony, załoga kiwa głowami ze smutkiem, koleżanka powiedziała później, że ja to jestem taki gość, który „daje się lubić”. Aż się popłakałem. Inna sprawa, że źle to wtedy wyszło, przyszedłem jeszcze solidnie pijany, na przeprosiny i załagodzenie sytuacji kupiłem wiecheć lilii, co się okazało fatalnym, z punktu widzenia taktyki, posunięciem, bo kierowniczka organicznie nienawidziła lilii. Jedyne, co dobrze zaplanowałem, to moje przyjście na drugą zmianę, zaraz wszyscy szybko się zmyli do domów, a ja zostałem, aby nadrabiać zaległości. Zacząłem od sklepu z piwem naprzeciwko, tam gdzie urzędował „Pinguin-the-Thunder”, pamiętam, że dużo wtedy nie nadrobiłem. Alkoholicy to w zasadzie rozrywkowi, sympatyczni ludzie, przynajmniej ja na takich trafiałem. Przynajmniej w większości. Mając poczucie, że robisz coś złego, a jednocześnie nie mogąc się powstrzymać, jesteś naturalnie miły, sympatyczny i do rany przyłóż. Do tego niesamowita ulga, kiedy wlewasz w siebie pierwszy łyk, radość i wprost szczęście. To się, oczywiście, szybko kończy, bo po kilku głębszych, czy paru piwach, już nie jesteś miły. Zaczyna się marudzenie, czepianie się, pretensje do wszystkich i do nikogo. A to dlatego, że znowu się napiłeś, choć dopiero przedwczoraj przysięgałeś, że już „nigdy więcej”, że to „ostatni raz”, no, co najmniej do świąt. Alkohol nie przynosi wtedy ulgi, nie smakuje. Gdy wychodziłem z ciągu, panicznie bałem się objawów odstawiennych, zmniejszałem więc stopniowo dawkę: dzisiaj dwanaście piw, jutro siedem, pojutrze trzy-cztery i tak do zera, piłem to piwo w zasadzie ze wstrętem, w ogóle mi nie smakowało. Ale bardziej mnie niepokoiło, co będzie się ze mną dziać, kiedy odstawię zupełnie, nagle – taka terapia szokowo-wstrząsowa, więc wlewałem je w siebie, byle tylko nie zabrakło alkoholu we krwi, żeby nie zaczęły się drgawki, wymioty, drżączka. Dla mnie zadziwiające jest to, że ci wszyscy ludzie wokół, nie kopnęli mnie finalnie i ostatecznie w dupę. Alkohol robi z pijącego zwierzę, całkowicie nieodpowiedzialnego i

17

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

nieprzewidywalnego człowieka. Te wszystkie niedotrzymane obietnice, zawalone sprawy, nieraz życiowe. Przeczytałem gdzieś, kiedyś, bardzo fajne zdanie, że „życie składa się ze zmarnowanych okazji”. Do uzależnionego pasuje to jak ulał. Wiadomo, że każdy nosi w plecaku buławę i tylko dajcie mi szansę, a najlepiej władzę, to ja wam pokażę, jak uszczęśliwić ludzkość, ale w przypadku alkoholika nabiera to szczególnego znaczenia, jak mi się zdaje. Słucham co niedziela innych alkoholików, narkomanów i aż wyć się chce, gdy opowiadają, jak zmarnowali życiowe szanse, możliwości, tylko dlatego, że w kluczowych momentach byli pijani lub naćpani. Sławek powiedział kiedyś na Grupie, że to charakterystyczna cecha uzależnionych: „po co robić coś tak prosto, skoro można to maksymalnie skomplikować?” Pytałem się kiedyś Wranglera, czy niczego nie żałuje w życiu? Choć odpowiedział, że nie, wydaje mi się, że nie mówił prawdy, a przynajmniej nie zastanowił się nad odpowiedzią. Ja często rozmyślam nad pytaniem, jak potoczyłby się moje życie, gdybym pewnej niedzieli podjął inną decyzję. Dawno to było, bardzo dawno, ale wciąż męczy mnie ta kwestia, jak jednym nieledwie słowem mógłbym może odmienić życie swoje i innych. Tego oczywiście nigdy się nie dowiem, czy akurat tak by się stało, ale wątpliwości pozostają. Miała na imię Jola. Poznaliśmy się na zimowisku, mieliśmy wtedy po szesnaście lat. To było momentalne zauroczenie, przynajmniej z mojej strony, normalnie zakochałem się. Nieodwołalnie i mocno serio. Dzisiaj dla mnie samego brzmi to niewiarygodnie, co taki szesnastolatek może wiedzieć o zakochaniu? W myśl słynnego powiedzenia Bogusława Lindy: „co ty, kurwa, wiesz o miłości?” Kluczowym słowem w tym powiedzeniu jest, oczywiście kurwa. Ale będę bronił jak lew tezy, że byłem wtedy zakochany. I to bardzo. Dość powiedzieć, że do dziś jest to jedyna osoba, której nigdy nie skłamałem, nie oszukałem. Wobec której wywiązywałem się z obietnic do bólu uczciwie. Ponieważ Jola mieszkała w Chorzowie, a ja w Warszawie, dzieliła nas odległość, jak na tamte czasy, astronomiczna. To nie dzisiaj, że chwytasz za komórkę i już, albo stukasz maila i ukochana z Nowej Zelandii czyta miłosne wyznania po trzydziestu sekundach. Wtedy były tylko listy, normalną pocztą. W połowie lat osiemdziesiątych, wyjazd szesnastolatka w drugi kraniec Polski to było wyzwanie. Jeszcze kwestia kasy, za co kupić bilet, jeśli wszystko w domu idzie na przelew, nie ma na podstawowe rzeczy, bo ukochana mamusia dokładnie przepija prawie całą pensję? Ale miało być o uczciwości, dostałem list od Joli, odpisałem przez weekend i zobowiązałem się, że wyślę go w poniedziałek. Nawet mi przez myśl nie przeszło, że mógłbym się spóźnić. Zaraz z rana, w poniedziałek, pomaszerowałem na pocztę, choć Jola nie miała żadnej możliwości sprawdzenia mnie. Kiedy zestawiam to z sytuacją, gdy żona, po morderczej pracy w Niemczech, dzwoni z granicy, że utknęła z tobołami, z prezentami, między innymi dla mnie i nie ma możliwości dojechania do domu, a ja bełkoczę w słuchawkę, że musi sobie dać jakoś radę, bo właśnie radośnie opróżniam kolejną półlitrówkę, owa niezłomność w dotrzymywaniu błahych nawet postanowień sprzed lat, nabiera dla mnie rangi wręcz symbolu. Do tego trzeba dodać, że była to taka zakazana miłość. Ona ze Śląska,

18

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Hanyska, ja z Warszawy, cienki miglanc, w owych czasach nienawiść Ślązaków do warszawiaków była powszechnie znana. I jeszcze jej ojciec, który – jak by to powiedzieć? – trzymał Jolę bardzo krótko. I nagle sytuacja jak z dramatu obyczajowego produkcji francuskiej. Wymyśliliśmy z kolesiami, że pojedziemy na parę dni nad Zegrze, ot, taki wypad do domków letniskowych. Było lato, wchodziliśmy wtedy w dorosłość, w samodzielność. Nie wiem, jakim cudem matka za- sponsorowała mi wtedy ten wyjazd, jak nie przepiła pieniędzy, a była to – niebagatelna jak na tamte czasy dla szesnastolatka – suma stu pięćdziesięciu złotych. Wpłaciliśmy kwotę za wynajem, wyjazd w niedzielę. Oczywiście wiadomo było, po co tam jedziemy, w plecakach każdy miał niezłą baterię gorzały, zdobytej zresztą różnymi sposobami. Było to w każdym razie coś ekscytującego, wtedy takie zerwanie się z opieki rodzicielskiej stanowiło wydarzenie towarzyskie. I z samego rana dzwonek do drzwi. Wszyscy jeszcze śpią, idę na wpół przytomny, otwieram, a tam... Jola!! Zamurowało mnie. Poprosiłem, aby zaczekała, w trzy minuty byłem na dole. Przyjechała z koleżanką, jakieś totalne kombinacje w domu, że jedzie do rodziny tej koleżanki, uzgadnianie wersji, gdyby ojciec Joli zadzwonił sprawdzić, misterny plan z kupowaniem biletów, z godzinami odjazdów pociągów, operacja „Overlord” to przy tym freblówka! A ja zbaraniały, za parę godzin jadę nad Zegrze. Ona przyjechała wtedy dla mnie i do mnie, przywiozła ze sobą pamiętnik, w którym pisała o mnie, o nas, a o który dopytywałem się wielokrotnie, żeby choć kilka słów napisała, co w nim jest. Kilka godzin później upiłem się do nieprzytomności w domku, nad Zegrzem. Co wtedy by się zdarzyło, gdybym machnął ręką na wyjazd? Gdybym spędził z nią cały dzień? Co by się zadziało dalej, gdybym wybrał Jolę, a nie gorzałę? Nigdy się nie dowiem. Kilka lat później wyszła za mąż, za Ślązaka. Facet pił, bił ją i upokarzał tak długo, że wreszcie rozwiodła się z nim, mają dwoje dzieci, dwóch synów. Co się dzieje teraz z Jolą, nie mam pojęcia. Czasami, bardzo rzadko, śni mi się. Został mi niewielki stosik listów i ogromny sentyment do imienia. Gdy nieśmiało zaproponowałem, że może by tak naszą córkę..? Może na drugie..? Myślałem, że będę musiał wyprowadzić się z domu. Z drugiej strony, myślę sobie, że nie okazałem się lepszy i nie wiadomo, jaki los zgotowałbym Joli. Mówią, że nic w życiu nie dzieje się bez przyczyny, więc i w tym wszystkim, może jest jakiś boski plan? Pocieszam się, że jak już będę umierał, wtedy, być może, poznam szczegóły.

19

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Prawdę swą głoś spokojnie i jasno, słuchaj też tego, co mówią inni, nawet głupcy i ignoranci, oni też mają swoją opowieść. Unikaj głośnych i napastliwych, są udręką dla ducha. Dzieje się ze mną coś dziwnego. Do niedawna byłem przekonany, że jestem dobrym, uważnym słuchaczem. Ba! Słyszałem parokrotnie, że jako jeden z nielicznych potrafię słuchać, a nie tylko słyszeć. Ostatnio jakby straciłem tę umiejętność. Łapię się na tym, że normalnie nie interesują mnie opowieści innych ludzi, ich problemy i kłopoty. Co mnie obchodzi zepsuty samochód Danki i nieudolność mechaników? Gdzieś również zakopała się empatia, z której byłem taki dumny. Może działa we mnie taki prosty mechanizm: „co wy mi tu o pierdołach?” To ja, ja toczę heroiczny bój, ja mam problemy, wokół mnie dzieją się same ważkie i doniosłe sprawy. Pilnuję się bardzo, żeby z trzeźwienia nie zrobić martyrologii, wciąż dźwięczą mi w uszach słowach Piotrka. Pamiętam jak razem piliśmy, tylko, że wtedy on był ten gorszy. Ja wówczas nie wychodziłem o szóstej rano pod sklep i nie czekałem drżący, kiedy go otworzą, bo muszę walnąć browara, inaczej się rozsypię. Nie chodziłem w zasikanych spodniach, niemyty po dwa tygodnie i nie śmierdziało ode mnie na odległość kilometra. Piszę wtedy, bo później, stosunkowo szybko, już tak robiłem, i tak wyglądałem. Piotrek w domu nie miał nic. Wyłączone światło, brak ogrzewania, kilka zdezelowanych mebli, to wszystko. Piło się przy świeczkach, pod wodę z kranu, i pod papierosy. W oknach powybijane szyby, ciągnęło jak diabli, drzwi co i raz otwierały się i zamykały, ktoś wchodził jak do siebie, rozpijał flaszkę, poczęstował lufą, a jakże, wychodził, albo, jak był już na zwałce, zalegał na podłodze, na foteliku, gdzie bądź, żeby trochę się przekimać. Ktoś inny w tym czasie budził się i leciał skołować następną butelkę, albo szedł pod sklep, wyżebrać parę groszy. Od tego złotówkę, od tamtego dwa, tu pięćdziesiąt groszy, tu pięć złotych i można już iść na metę. Dla młodych, z rocznika mojej córki, pojęcie meta jest nieznane, przynajmniej w tym kontekście, więc wyjaśniam. Meta to było mieszkanie, gdzie handlowało się wódką. W czasach, kiedy delikatesy zamykali o dziewiętnastej, pełniło funkcję sklepu nocnego, co prawda, o mocno ograniczonym asortymencie. Najczęściej trzeba było wiedzieć, które to mieszkanie, znać kod pukania, albo wręcz hasło, istna Stawka większa niż życie. Nie muszę dodawać, że gorzała na mecie była droższa niż w monopolu. Pamiętam, że pół litra kosztowało w sklepie 103 zł, na mecie, u „Dziadka” – 120. Gdy do Polski wkroczył radosny „wolny rynek”, wielu wróżyło koniec metom. Gdzie tam! Jeszcze raz okazało się, że „Polak potrafi”. Jak to nazywał Witek-narkoman i alkoholik, „prywatne punkty sprzedaży alkoholu”, przekwalifikowały się i w momencie gdy gorzałę można było dostać wszędzie i o każdej porze, całkowicie legalnie w sklepie, wyszły z ofertą „dumpingową”. W sklepie po 30 zł? U mnie po 15! Ostatnio słyszałem, że na zaufanych metach, dla „swoich”, pół litra kosztuje już 6 zł. Fantastycznę metę miał „Cichobyć”. Było ich dwóch – ojciec i syn. Wpuszczali tylko z rekomendacją, to znaczy, że nie kupiłeś wódki u nich, jeśli wcześniej ktoś cię nie wprowadził i nie pokazał, że jesteś swojak, bezpieczny klient. Dostawali alkohol w ilościach hurtowych, mieszali go w wannie, dolewając wody i dopiero później rozlewali do butelek. Ale i ich kiedyś gorzała zgubiła.

20

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Byliśmy wtedy na potwornym głodzie, ja w ogóle nie mogłem się ruszać, jak nie wypiję, więc do Cichobycia powlekli się DarWu i Bosiak. Opowiadali później, co się stało. Najpierw mieli szalone trudności z dostaniem się do środka. Ale niewielu jest ludzi na świecie tak upartych i zawziętych, jak alkoholik, który na głodzie poszukuje alkoholu. Weszli wreszcie na klatkę, dzwonią do drzwi. Te się otwierają, a na klamce wisi, zgięty wpół, młodszy Cichobyć, coś bełkocze i zamaszystymi ruchami wolnej ręki zaprasza do środka. Absolutny brak kontaktu. Chłopaki weszli, przeszli dalej, a w kuchni, na podłodze, leży rozwalony starszy Cichobyć, kompletnie zdemolowany i chrapie. Zanim się zorientowali w sytuacji, młodszy też padł, jak ścięty. Co robić? Nie ma z kim gadać, pić się chce potwornie. Finał, jak to u alkoholików, łatwy do przewidzenia w takiej sytuacji. Chłopaki zapakowali całą gorzałę, jaką znaleźli, skubnęli Cichobyciów na trzy tysiące i wyszli. Faktycznie, było nam początkowo trochę głupio, ale każdy z nas był tylokrotnie okradany po pijaku, tyle przetracił w podobnych sytuacjach, że wyrzuty sumienia szybko minęły. Dziś wstydzę się tego bardziej niż wtedy. Słyszałem, że Starszy Cichobyć już nie żyje, zapił się, co z młodszym – nie wiem. Wracając do Piotrka, nie pije od dziesięciu lat, odremontował mieszkanie, ma pracę. Wracając kiedyś po mityngu, gadaliśmy o wyższości terapii nad mityngami i odwrotnie. Porównywaliśmy skuteczność metod i Piotrek powiedział, że nie zna nikogo, będąc w trzeźwości przez dziesięć lat, kto dałby sobie radę bez mityngów, bez wspólnoty AA. Ale przypomniał sobie rozmowę, gdy jakaś kobieta stawiała mu za przykład faceta, który nie pije też parę lat, nigdzie nie chodzi i jest w porządku. Poprosił ją, aby zapytała kolesia, czy jest szczęśliwy. Ku jej zaskoczeniu, odpowiedź brzmiała zdecydowanie negatywnie. Facet nie pił, bo się bał! Wśród uzależnionych jest piękne słowo na określenie takiego stanu: to niepicie „na dupościsku”. Oznacza to samo, co: „nie piję, daaaam raaaadę!!!” Pewnie, można i tak, tylko jak długo? Abstynencja (bo nie jest to trzeźwość) motywowana strachem długo nie potrwa, jeśli nie czerpiesz, nie odczuwasz radości z faktu, że jesteś trzeźwy, że świadomie przeżywasz każdy dzień, każde zdarzenie, prędzej, czy później załamiesz się i sięgniesz po alkohol. Jestem szczęśliwy, że budzę się rano bez potwornego uczucia kaca, rozbicia, przemożnej chęci napicia się, bo inaczej nie jestem w stanie funkcjonować, bo nie mogę podnieść się z łóżka, jeśli nie golnę. Widzę jak dni przemijają jeden po drugim, rano jest rano, a wieczorem jest wieczór, nie to, co wtedy: kładę się spać w poniedziałek, budzę się, a tu już czwartek, albo piątek, albo cholera wie, jaki dzień dzisiaj. I w dodatku dopiero co był czerwiec, a w telewizorze widzę, że już połowa września. I wszystko, co było pośrodku zniknęło „jak sen jaki złoty”. Z tym głoszeniem swej prawdy wcale nie jest tak różowo. Z początku byłem z siebie taki dumny, że powiedziałem głośno i wyraźnie: „Jestem alkoholikiem!” I co z tego? Boleśnie uświadomiła mi to Marzena, na spotkaniu kwalifikującym mnie do leczenia. – Tutaj co drugi biega i krzyczy na cały głos, że jest alkoholikiem. I co z tego? – Jak to? – ja na to. – Przecież przyznanie się przed sobą samym...

21

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Uśmiechnęła się tylko z politowaniem. Faktycznie, podstawową sprawą jest przyznanie się do uzależnienia, szczere nazwanie rzeczy po imieniu. Bez tego można sobie odpuścić najwymyślniejsze terapie, warsztaty. Bo i co z tego, że chodzę się leczyć, kiedy nie widzę problemu, gdy uważam, że w zasadzie wszystko jest w porządku, „piję może trochę więcej niż inni, ale...”, „mam tu taki malutki problemik...”. Szkoda zawracać dupę sobie i terapeutom. Ale wykrzyczenie sobie w lustrze, w twarz, „ty wstrętny, podły alkoholiku!”, nie załatwia sprawy. Tak to każdy głupi potrafi. Istotą leczenia jest zmiana. Postaw, zachowań, działania i myślenia. Zwłaszcza myślenia, od tego bierze się wszystko inne. Jeśli uświadomię sobie, że mam chory mózg, jestem na dobrej drodze. W terapii nazywa się to „nałogowym regulowaniem uczuć”. Ten mechanizm jest bardzo dobrze widoczny u uzależnionych, jakiekolwiek wtedy zdarzenie stanowi pretekst do sięgnięcia po alkohol. Zezłościłem się – seta, dostałem podwyżkę – pół litra, pogoda się popsuła – trzy piwa, pani na poczcie pomyliła się w opłacie – „No, jak się nie napiję, nie wytrzymię! Trzymajta mnie ludzie!”. Chodzi o to, że alkohol jest mi potrzebny do regulowania stanów emocjonalnych, że gdy się cieszę, gdy smucę, gdy jest mi źle, jestem radosny – obojętne – zawsze wtedy muszę się napić. Żeby nie było nieporozumień, alkohol jest dla ludzi, nie ma nic złego w uczczeniu awansu kilkoma piwami, tradycja „pępkowej wódki” jest mi nadzwyczaj bliska, rzecz zasadza się na tym, że nie tylko i jedynie wódka ma nieść ulgę, wzmacniać radość i dawać odprężenie. Ale głoszenie prawdy dotyczy jeszcze innych rzeczy, jak mi się zdaje. Uzależnieni to ludzie zasadniczo bezbronni, nie funkcjonują sami, nie potrafią. Cechą charakterystyczną alkoholika jest „podwieszenie” się pod kogoś innego. Pod matkę, pod męża, pod żonę, dziewczynę. Zawieszasz się na takiej osobie jak na wieszaku, ona daje ci większość pretekstów do picia, ona decyduje o twoim związku, co pozwala na manipulowanie emocjami, tak, żeby się napić, ona wreszcie jest warunkiem sine qua non twojej egzystencji. Ileż razy skarżyłem się, że gdyby nie ta niedobra żona, to ja bym tu... ja dopiero bym pokazał na co mnie stać... ja bym wtedy wam wszystkim udowodnił, że... I piłem dalej, nie robiąc nic, potulnie godząc się, żeby małżonka decydowała, kiedy mam wyjść, gdzie wolno mi pójść, z kim się spotkać, z kim mogę rozmawiać. U mnie doszło do tego, że akceptowałem rozporządzenia żony, jaki program i kiedy mogę oglądać w telewizji. I czy w ogóle. Koszmar, na który sam zezwoliłem, i z którym per saldo, było jakoś tam wygodnie. Dzisiaj uczę się na nowo bycia samostanowiącą jednostką, poznaję, jakże modną, asertywność, próbuję stanowczo, acz grzecznie, zakreślać granice prywatności. Bolesne doświadczenia, przez lata przyzwyczaiłem wszystkich wokół, że jestem śmieć, że to co powiem nie ma znaczenia, a jak się będę stawiał, to albo dadzą mi się napić, albo zabronią, nieważne, efekt będzie osiągnięty. I teraz, co poniektórym szczęki spadają na podłogę, że mogę mieć własne zdanie, zdarza się, że inne, że potrafię bronić poglądów i walczyć o swoje. Wpadłem niedawno na interesującego bloga w internecie. Nie byłoby to samo w sobie dziwne, gdyby nie fakt, że to pamiętnik mojej córki. Pierwszy odruch to wyjść ze strony. Tak jakbym przeglądał jej listy, wkradał się w jej intymność. Ale za chwilę zastanowiłem się. Przecież nie pisze

22

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

tego do poduszki, czy szuflady, wręcz przeciwnie, prezentuje zapiski w ogólnodostępnej sieci, rzekłbym, że upublicznia swoje przeżycia. Pseudonim nie załatwia sprawy, chyba nie jest taka naiwna, aby wierzyć w anonimowość w sieci, nick nie stanowi żadnej przykrywki, zresztą, jeśli pisze na forum o swoim życiu, liczy się z tym, że w końcu ktoś znajomy to przeczyta. No, i byłem ciekawy. Co takiego jest w mojej córce, że nie może pogadać ze mną, z żoną, tylko szuka takich środków wyrazu? Po prawdzie, ze mną to może pogadać od niedawna, chyba wtedy, gdy byłem najbardziej potrzebny, lewitowałem w innej rzeczywistości, ale może jej matka? Przeglądałem ten pamiętnik, o ile można go tak nazwać, i robiłem się coraz smutniejszy. Gdzie ta dziewczynka, która wpatrzona w tatusia, chłonęła prawdy, jakie jej przekazywałem? Gdzie ja, do cholery, byłem, kiedy córeczka dojrzewała, borykała się z problemami, przeżywała zawirowania damsko-męskie, szukała odpowiedzi na pytania o uczciwość, wiarę, zaufanie i odpowiedzialność? Spoza tych zdań, linijek zapisanego tekstu, spojrzała na mnie zupełnie obca kobieta, zaskakująco dojrzała, mądra i niekonwencjonalna. I tak, trochę jeszcze po dziecinnemu zagubiona, niepewna. Pełna wątpliwości, zastanowienia się nad sobą, nad tym, co wokół. Okazuje się, że nie znam własnej córki, że nie słuchałem, kiedy miała coś do przekazania. Nie dałem jej szansy, nie dałem sobie. Otorbiłem się we własnym świecie alkoholu, imprez, rannych zwidów i majaków. Tak sobie myślę, że może chciała, może próbowała przebić się do mnie, nie pamiętam. Jeśli tak – pewnie leżałem wtedy nieprzytomny, albo w ogóle mnie nie było. To jedna z najboleśniejszych konsekwencji mojego picia. Słyszę wciąż, żeby nie wracać maniakalnie do przeszłości, że tego, co się stało już nie zmienię, trzeba pogodzić się z historią, pozamiatać i próbować budować na zaś, na chwilę teraźniejszą. Ale jak tu się nie wkurzać na świadomość, że mogło być tak pięknie, a nie jest? I tylko przeze mnie? Może nie tylko, ale z pewnością byłem główną siłą sprawczą. Pamiętam, jak odgrażałem się, że będę z córką robił to, tamto, że poczekam aż dorośnie, wtedy razem pójdziemy na dyskotekę, że będę podrywał jej koleżanki i takie tam głupoty. Śmialiśmy się z tego, wiadomo, że były to przekomarzania, że nie będzie takich akcji, ale jakoś fajnie było wyobrażać sobie wspólne przeżycia, snuć plany na przyszłość. Właśnie podczas czytania bloga, uświadomiłem sobie, że całkowicie umknęło mi jej dorastanie, cały, fascynujący proces przemiany, metamorfozy dziecka w dorosłą kobietę. To tak, jakbym pamiętał córkę, gdy ma sześć-siedem lat, później ciąg nieskoordynowanych obrazów, jak pejzaż impresjonisty, lub film z kasety wideo odtwarzany w przyspieszonym tempie i bach!! Ma już dwadzieścia jeden lat, swojego faceta (podobno teraz nie mówi się mój chłopak, tylko mój facet), studiuje. Gdzie to wszystko przemknęło, gdzie się podziało? Niedawno, ktoś się mnie zapytał, czy nie wstydzę się, że jestem alkoholikiem. Przyznam szczerze, że odpowiedź wcale nie była łatwa. Wbrew pozorom. Myślałem nad tym długo i cały czas myślę, lecz wciąż nie mogę znaleźć jednoznacznej odpowiedzi. Mówię głośno, spokojnie i jasno, że jestem uzależniony, ale nie wszystkim i nie wszędzie. W przeciwieństwie do niektórych kolegów,

23

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

którzy ze swojego alkoholizmu zrobili nieledwie sztandar wywieszony na balkonie, nie mam przymusu wrzeszczenia każdemu w twarz: JESTEM ALKOHOLIKIEM! Nie wstydzę się, ale też nie traktuję tego jako powodu do chwały, czy innego traktowania. Jedną z ciekawszych rozmów na ten temat miałem ze szwagrem, ciotecznym bratem żony. Spotkaliśmy się na imieninach teściowej, szedłem z oporami, bo takie imieniny to potężny wyzwalacz. Ale nic, w ramach brania odpowiedzialności za swoje życie i nie uciekania od problemów dnia codziennego, poszedłem. Jeden toast, drugi. Szwagier w końcu nie wytrzymał i pyta: – Ty tak w ogóle nic? – W ogóle, zrozum, Piotrek, w ogóle nie piję alkoholu. – No, rozumiem. Ale jak tak sobie zrobisz przerwę, odpoczniesz, to będziesz mógł? – Nie, to nie kwestia przerwy, po prostu przestałem pić. – Eeee, przecież jedna lufa jeszcze nikomu nie zaszkodziła...

Nie padło ani razu słowo „alkoholizm”. Nie widzę sposobu jak mu wytłumaczyć, że alkohol to dla mnie śmiertelna trucizna, że nie wolno wypić mi nawet jednej lufy. Z drugiej strony, gdy byłem u znajomych i omawialiśmy ewentualne zmiany rocznicowe ich polis, Wojtek zaproponował winko. Odmówiłem, tłumacząc, że jestem w terapii i nie piję. Wykazali umiarkowane zainteresowanie i nie komentowali dalej. Starannie uważam, żeby nie stać się swojego rodzaju neofitą, że teraz już nic innego, tylko walka o utrzymanie trzeźwości, zero tematów o dupach na imprezie, dajmy na to, ale na okrągło „przesłanki do wypracowania trzeźwości i zagrożenia czyhające”, czy coś w tym guście. Trochę jak w tym dowcipie o białej chusteczce. Kawał jest nie mój, ma długą, siwą brodę, przeczytałem go u Hłaski, ale wart jest przypomnienia, szczególnie dla zbudowania młodzieży. „Sytuacja rozgrywa się w szkole podstawowej, nauczycielka przepytuje uczniów na okoliczność skojarzeń. – Zdzisiu, powiedz z czym kojarzy ci się biała chusteczka? – Z jesienią pszepani. – Z jesienią? Wytłumacz. – Jak już jest jesień, to gromadzimy zeschłe, opadnięte liście, palimy je. Na dworze jest już

chłodno, stoję blisko ogniska i łatwo się przeziębiam. Wtedy dostaję kataru i potrzebna jest chusteczka. – Brawo, Zdzisiu, masz przed sobą przyszłość. Piątka. A tobie, Kasiu, z czym kojarzy się biała

chusteczka? – Z latem, pszepani. – Wyjaśnij, proszę. – Latem mamy wakacje, wyjeżdżam na kolonie, mama odprowadza mnie na dworzec i na

24

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

pożegnanie macha białą chusteczką. – Brawo, Kasiu, masz przed sobą przyszłość. Siadaj, piąteczka. A tobie, Sierzputowski, z czym

kojarzy się biała chusteczka? Z ostatniej ławki wstaje ogromny dryblas, widać, że każdą klasę musi utrwalać ze dwa razy, co najmniej. Gigantyczny wysiłek na pryszczatej twarzy, rozbiegane oczy, no, po prostu męka. Nagle uśmiecha się nieśmiało i mówi: – Z dupą, pszepani. – Sierzputowski!!! Wyjaśnij!

I znów tytaniczny wysiłek intelektualny, prawie słychać jak mu się tryby obracają w mózgu, perlisty pot na czole, cała klasa zamiera, napięcie sięga szczytu. I nagle Sierzputowski uśmiecha się radośnie, z ogromną ulgą, ociera pot z czoła i mówi z tryumfem: – Bo mi się wszystko z dupą kojarzy, pszepani.” Staram się nie zapominać o tym kawale, kiedy zdaje mi się, że staję się monotematyczny, że jedynym tematem, jaki poruszam to rozważania o terapii, o wpływie alkoholu, o tym, że nie zapiłem. Nie ucieknę od tego, tyle lat był to centralny temat wszelkich rozważań, dowcipów, porównań. Ale, na Boga!! Istnieje jeszcze mnóstwo innych rzeczy do podziwiania, do martwienia się, do roztrząsania, a nie – skąd wziąć na następną flaszkę. Inna sprawa, że zauważyłem niesamowitą selektywność percepcji u siebie, co nie jest specjalnym zaskoczeniem, swoją drogą. Bezbłędnie wychwytuję w rozmowie wszelkie aluzje alkoholowe, jakieś oznaki (może i urojone), świadczące o piciu, kacu, samej chęci picia wreszcie. Gdy idę ulicą, z pięćdziesięciu metrów nieomylnie wypatrzę puszkę browaru w ręku przechodnia z naprzeciwka, łącznie z gatunkiem piwa, widzę wszędzie wokół siebie na trawnikach, koło koszy na śmiecie, porzucone butelki, piersiówki, „małpki”. Cały czas dostrzegam podciętych gości, podchmielonych przechodniów, nawalonych, naprutych, wygiętych, walniętych – mógłbym mnożyć te eufemizmy w nieskończoność. Co tu dużo gadać, martwię się. No, bo, jak tu nie uważać się za jakiegoś raroga, kiedy wszystko kojarzy się z niepiciem? Alkohol to przecież normalny temat w rozmowach, porusza się go, nic nadzwyczajnego, to tylko ja jestem szczególnie uczulony na wszelkie wzmianki i opowieści o piciu. Czy z tego wynika, że jestem nienormalny? Że już nigdy nie będę mógł pójść na imprezę, usiąść w pubie, w restauracji, bo stanowi to dla mnie wyzwalacz, niebezpieczeństwo? Sławek pociesza, że nie, na Oddziale Dziennym słyszałem to samo, ale jakoś nie widzę poprawy. Ba! Powiedziałbym, że im dalej, tym gorzej. Powtarzam, jak mantrę, powiedzenie, które przewija się na prawie każdym mityngu, w większości rozmów między uzależnionymi: „daj czas czasowi”. Prosta, piękna i prawdziwa sentencja, co z tego? Kiedy ja chciałbym już, natychmiast. Zobaczyć efekt od razu, jak w filmie science-fiction: przez ponad dwadzieścia lat zachlewałem się, oszukiwałem, kłamałem, zdradzałem a

25

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

teraz trzask! Łykam cudowną tabletkę, biorę zastrzyk, dostaję dawkę uzdrawiających promieni, czy co tam jeszcze i już jestem cudowny chłopiec, wszyscy ze łzami w oczach głaszczą mnie po główce, jaki to ja dzielny jestem, jaki wspaniały, koszmar się skończył, teraz będzie ogólne cacy i spokój. Nie da rady tak. Staram się pamiętać, że moje picie też nie przebiegło błyskawicznie –konsekwentnie pracowałem na to latami, ale jakoś nie widzę tego czasu. Coś jak podczas ostatnich ciągów: zacząłem 14 czerwca od jednego piwa z Wranglerem, a kiedy się ocknąłem była połowa grudnia i jeszcze musiałem mocno się pilnować, żeby na sylwestra być w stanie używalności. Swoją drogą niezbyt się udało, na imprezę, a i owszem, doszedłem, później walnąłem trzy szybkie i było prawie dobrze, ale coś mnie podkusiło i przypaliłem jeszcze jointa. W rezultacie około jedenastej wyorbitowałem gdzieś w okolice Saturna, wszyscy się bawili, a ja żeglowałem po bezmiarach kosmosu. Odpuściło dopiero przed czwartą nad ranem, jeszcze zatańczyłem pożegnalny taniec i trzeba było zbierać się do domu, nastał Nowy Rok! Wtedy też zawziąłem się, żadnego piwa, drinka, w ogóle alkoholu – do odwołania! Zaprogramowałem się, że nie piję i całkiem dobrze mi szło. Pod koniec lutego pojechałem na firmową imprezkę; co to dla mnie, pryszcz, teraz już wiem, że nie mogę przesadzać, dam sobie radę. Zabawa zaczęła się w piątek wieczorem, w sobotę powrót. Ja wróciłem do domu w sobotę, ale dwa tygodnie później, ledwo żywy z przepicia. Kac, leczenie, zamroczenie, kac, leczenie... Kołowrotek obracał się do kwietnia. Koszmar. Dzisiaj wiem, że to typowe, każdy alkoholik przechodzi przez stadium wymuszonej abstynencji. Kiedy orientujesz się, że coś jest nie halo z piciem, robisz podchody do zachowania trzeźwości. To rozpaczliwa próba udowodnienia samemu sobie, że mimo wszystko, jesteś w porządku, że kontrolujesz picie. I tak naprawdę to śmiertelna pułapka, bo zazwyczaj się udaje. No, nie do końca, ale jak nie pijesz przez nienormalnie długi dla ciebie czas, zaczynasz myśleć: „Co ze mnie za alkoholik? Przecież wytrzymuję już taki kawał czasu, miałem tyle okazji i proszę! Eeee tam, czepiają się człowieka i tyle!” Później idziesz pić, bo przecież tak wspaniale panujesz nad sobą, że już możesz bez obaw i strachu wychylić tego browara, i... witaj w piekle. Zaczynają się jazdy, że jestem gorszy jakiś, cholera! – inny, może nienormalny? Dlaczego znów? Stąd już niedaleko, żeby zapewnić sobie komfort picia, przekonując się usilnie, że jesteś alkoholikiem i musisz. A skoro musisz, to co się będziesz przejmował! „Skazany na picie” – to ja!! Powstaje błędne koło, z którego cholernie trudno się wyrwać, bo każdy ciąg utwierdza cię w przekonaniu, że masz rację, a jeśli masz rację, to musisz pić, a skoro tak, to masz rację... Paranoja! To jest też moment, gdy zazwyczaj picie jest już tak widoczne, iż obcy ludzie zwracają na to uwagę. Zaczyna się ostrożne pytanie, czy wszystko jest w porządku, odważniejsi rzucają temat: „Czy ty nie za dużo? Nie za często?” Mówią, pytają, co poniektórzy martwią się, ale na tym etapie, za chińskiego boga, nie przyznasz się, że jesteś uzależniony. Oni swoje, ty swoje, bo przecież wiesz lepiej. Zaczyna się już cierpienie, do tego momentu picie było jeszcze momentami przyjemne, sprawiało frajdę, teraz już nie przynosi ulgi, ty autentycznie musisz się napić, żeby funkcjonować jako

26

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

tako. Jak już jesteśmy przy słuchaniu i słyszeniu innych, przypomina mi się mój pierwszy wyjazd do Wielkiego Brata. To był biznes!! Z początku nie chciałem uwierzyć, co za korzyść może być z wyjazdu do ZSRR? Wiadomo, że smród, brud, nędza i ubóstwo. Jeszcze sprzedać tam coś, owszem, wiedziałem, że łykali wszystko, bo nic nie mieli, ale co w zamian? Ruble? A na co komu pieniądze, które nigdzie poza Związkiem Radzieckim nie funkcjonują? Coś jakby dzisiaj targać do kraju miejscową walutę z jakiejś wysepki-księstewka na Oceanie Spokojnym. Nigdzie nie wymienisz, na miejscu nic nie kupisz na powrotny handel, bo nic nie ma, na papier toaletowy jednak za drogie, no, interes życia. A jednak. Gdy Maniek powiedział „dolary”, najpierw się roześmiałem. Dolary u Ruskich? Skąd? Szczególnie, gdy za posiadanie jednego Waszyngtona groziło dwadzieścia lat ciężkich robót na Syberii. Ale okazało się, że naprawdę można zrobić interes na wyjeździe. Dałem się przekonać i zapisaliśmy się na wycieczkę do Sankt Petersburga. Wtedy miasto nosiło jeszcze dumne miano Leningradu. To był cyrk! Do Wielkiego Brata nie można było się dostać inaczej, jak tylko za zaproszeniem, to oznaczało, że trzeba mieć tam kogoś znajomego, kto takowe wystawi. Nie mieliśmy wtedy takich układów, więc pozostawała wycieczka tak zwanym „pociągiem przyjaźni”. Dzisiejsza młodzież nie czuje przewrotnego absurdu tego eufemizmu. „Pociąg przyjaźni” – studencka brać, spragniona podziwiania i zwiedzania przodującego kraju na świecie, udaje się z przyjacielską wizytą do rówieśników – komsomolców, aby zacieśnić więzy, wymienić doświadczenia, nawiązać dozgonne przyjaźnie. W rzeczywistości były to pociągi nawalone towarem od kół po dach, pijane do nieprzytomności, łącznie, chyba, z maszynistą. Może z maszynistą to nie, jakby złapali, to by rozstrzelali. Chociaż... Dobra, zapisaliśmy się, ale to dopiero początek. Takich chętnych było mrowie, ludzie nie w ciemię bici, jeden taki wyjazd i zarabiałeś kilkumiesięczną średnią krajową. Trzeba było pilnować miejsca, chodziły listy społeczne, co parę godzin musiałeś potwierdzać swoją obecność, jak wyczytali, a nie odpowiedziałeś, skreślali bez sentymentów i szlag trafiał kilkudniowe czekanie. Mieliśmy z Mańkiem dyżury, na zmianę, dwadzieścia cztery godziny na dobę, spaliśmy w samochodzie na miejscu, żeby tylko nie przegapić czytania listy. Później zresztą, kilka lat później, tym samym maluchem pojechaliśmy do Norwegii szukać pracy i wtedy przeżyłem przygodę życia, pod tytułem: „jak przemieszkać dziesięć dni w maluchu?” Ale na razie jesteśmy przy warszawskim „Almaturze”, to takie studenckie biuro podróży. Zapisaliśmy się, dotrwaliśmy, za dwa tygodnie wyjazd. Nie miałem pojęcia, co chodzi w ZSRR, podobno tylko firmiennyje rzeczy, wybredni ludzie. Miałem trochę towaru z Węgier, który nie poszedł u nas, jakieś sweterki, kosmetyki, jarzeniowe sznurowadła, takie tam. Kopnąłem się szybko, w tak zwanym międzyczasie, do Budapesztu, dokupiłem jeszcze, dobre na Polskę, dobre i do Ruskich, myślę sobie. Zresztą postanowiłem ten pierwszy wyjazd potraktować jako szkoleniowo-rozpoznawczy.

27

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Przeleciałem się po całej Warszawie w poszukiwaniu perłowych szminek (perłamutnyje pomady) to był hit. Tu jedna szminka kosztowała mnie, w przeliczeniu, dwadzieścia centów. W Leningradzie mogłem opchnąć w hurcie po pięć rubli za sztukę. A dolar był po trzy ruble. Dobre przebicie, nie? W końcu, zatowarowany, trochę przestraszony, bo to nasłuchałem się opowieści mrożących krew w żylakach o celnikach ruskich, o kontrolach, o tym jak trzepią na granicy, dotarłem na dworzec, wsiadłem i – pajechali. Tak, to jeszcze nie podróżowałem! Wyobraźcie sobie: środek lata, lipiec, upał nieziemski, do tego nerwy i strach, a tu okna w pociągu się nie otwierają. Gdzie tam, nie otwierają się! To był radziecki pociąg, okna były zabite na głucho ogromniastymi gwoździami, normalnie hufnal w ramę, zagięty na końcu. Ani jedno okno nie dawało się nawet uchylić, smród powalał, nie było kosza na śmieci, czy popielniczki. Opakowania, pety, papierki wyrzucało się pod nogi, jak ktoś miał odruchy manier, przedzierał się na koniec wagonu, tam, w kącie, stało przerdzewiałe wiadro, takie zwyczajne, metalowe i pełniło funkcję kosza na śmieci. Wesoło, nie ma co! Po korytarzu chodził konduktor, czy inny pociągowy i proponował czaj. Herbatę, znaczy się. Szyby upaćkane, wszechobecny zaduch, ale tego po kilku minutach już się nie czuło. I jedziemy do nuklearnego mocarstwa! Muszę jeszcze dodać, że nie wolno było wwozić rubli w gotówce. W banku wymieniali tylko po sześćdziesiąt rubli na głowę, resztę wydawali w czekach podróżnych, wtedy, oczywiście nie nazywało się to czeki, cholera wie jak, nie pamiętam, dość, że można było toto wymienić tylko na terenie sowietów i tylko w biurach „Intouristu”, przy czym pobierali prowizję po ileś procent od czeku. Znowuż na wycieczkę nie można było pojechać bez pieniędzy, więc z zakupem tych czeków w Warszawie też był cyrk, ale to już inna opowieść. W każdym razie każdy z nas miał sześćdziesiąt rubli w gotówce i po kilkanaście sztucznych pieniędzy. Jedziemy, po godzinie cały pociąg pijany jak ta lala, nie żeby być nieprzytomnym, bo wtedy mogli zawrócić z granicy, ale tak, żeby zmniejszyć napięcie i być odważniejszym – to każdy. Dojeżdżamy do Grodna, pociąg staje, trzeba czekać na przetorowanie. Bo przecież szyny są niewymiarowe, w całej Europie są takie same, czy to Austria, Portugalia, czy inny, zgniły zachód, czy to Czechosłowacja lub Rumunia, a tam nie! W przodującym kraju świata szyny są szersze. I jak wiadomo, krasnoludki też są tam największe. Czekamy na wymianę podwozia, zaczyna się kontrola. Nie zapomnę jej do końca życia. Siedzimy cicho w przedziale, trochę przetrzeźwieliśmy, martwimy się, kogo przetrzepią, każdy modli się, żeby nie jego, wchodzi miły, w średnim wieku pan, ubrany w tandetny garnitur, uśmiecha się. Zagaja grzecznie, odpowiadamy też grzecznie. – Słuchajcie – mówi – ja wiem, że często podróżni próbują przemycić większą kwotę rubli w

gotówce niż dozwolone. Rozumiem, przecież to straszna niewygoda z tymi czekami, z wymianą. Jeśli ktoś z was ma więcej niż sześćdziesiąt rubli niech powie, odnotujemy i po sprawie. Ja przymknę oko, przecież wiem jak jest. To co, który ma więcej? 28

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Kręcimy głowami, my? Absolutnie, my jesteśmy wzorcowa młodzież, wieziemy tylko tyle, ile wolno. Facet wzdycha, pyta się dokąd jedziemy, chwali Leningrad: – To co? Po ile rubli macie? – Po sześćdziesiąt. – Rozumiem.

Gostek przysiada, gorąco, chwilę gawędzimy, pełna kultura. – Dobra. Przecież wiem, że sześćdziesiąt rubli to mało. Powiedzcie, tak naprawdę, ile macie w

gotówce? Ja będę wiedział, wy będziecie mieli spokojną głowę, nic się nie stanie. – Naprawdę mamy po sześćdziesiąt. Nawet nie ma skąd wziąć więcej. Nie sprzedają. – Wiem. Uważam to za idiotyczny pomysł, ale przecież nie zależy ode mnie. Można kupić na

czarnym rynku, ale drogo wychodzi. To ile macie w gotówce? – Sześćdziesiąt.

Rozmawiamy znowu, że upał, że śliczna pogoda, że Leningrad to takie piękne miasto. Czas płynie leniwie, robotnicy nie spieszą się, zabite okna aż parzą od gorąca, ogólnie jest bardzo przyjemnie i sympatycznie. – Wiecie – mówi miły pan – tutaj zawsze ktoś przewozi więcej rubli niż wolno. Nikt z tego nie

robi afery, wszyscy mówią od razu, ja tylko muszę o tym wiedzieć, żebyście nie mieli później jakichś nieprzyjemności. To ile macie w gotówce? Tak naprawdę? – Sześćdziesiąt.

Nie pamiętam już, ile trwała wymiana podwozia z szerszym rozstawem kół, długo, to pewne. I przez ten czas rozmowa była w zasadzie o jednym. My swoje, przesympatyczny pan swoje. Może, gdybyśmy mieli rzeczywiście więcej niż te nieszczęsne sześćdziesiąt rubli, przyznalibyśmy się, dla świętego spokoju, choć domyślam się, że ten z nas, który wyjąłby zwitek nadprogramowej kasy, pożegnałby się z resztą towarzystwa bardzo szybko, a sympatyczny pan, zrobiłby się trochę mniej sympatyczny. Później, przy powtórnych wyjazdach do Ruskich przewoziłem już więcej rubli, niż wolno było, ale wtedy, ten pierwszy wyjazd uodpornił mnie na ordynarną manipulację, zawsze pamiętałem, że to gra na zmęczenie. Gorzej by było, gdyby zachciało się celnikowi porządnie mnie przeszukać, ale jakoś miałem fart, nigdy, z jednym wyjątkiem, nie miałem szczegółowej kontroli. A akurat wtedy nic nie wiozłem. Aby dokończyć historię, muszę jeszcze spointować mój pierwszy wyjazd – pierwszym wrażeniem z odwiedzin. Jak wiadomo, pierwsze wrażenie jest szalenie ważne, ustawia myślenie o kraju na długi czas i wykształca ogólną sympatię bądź antypatię. Kiedy wreszcie celnik odczepił się, założyli nam nowe koła, ruszyliśmy i znalazłem się w Związku Sowieckim. I wyobraźcie sobie taką sytuację: jedziemy, cieplutko, słońce grzeje, my rozluźnieni, bo już po wszystkim, wyglądam na prawo, wyglądam na lewo i co widzę? Z jednej strony pole. Ale nie takie zwyczajne, jak u nas, Tam to 29

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

była po prostu jedna, wielka płaszczyzna, totalna pustka, żadnych drzew, krzewów, tylko trawa, spłowiała i jakaś żółtawa, więcej nic. Absolutne nic, jak okiem sięgnąć, po horyzont. W przód, w tył. Spoglądam na drugą stronę, a tam tak samo. Wyobrażacie sobie? Dosłownie nic, jedno, wielkie, puste pole dookoła. No, dobra, myślę sobie, tak tu jest i już. Ale patrzę dalej, pociąg jedzie, a ja przecieram oczy. Po jednej ze stron, daleko, w szczerym polu coś majaczy. Przyglądam się, przyglądam i widzę, że pod horyzontem stoi pomnik! Odległość była spora, ale wydawało mi się, że dostrzegam coś jakby mały płotek wokół postumentu, chyba kwiaty. W promieniu iluś kilometrów absolutnie żadnego śladu domu, chałupy, czegokolwiek, a pomnik stoi. Nie mam pojęcia czyj to był, ale dziś jestem gotów się założyć, że dziadka Lenina. No, bo kogo innego? W takim kraju? Takie to jest moje pierwsze wspomnienie z Kraju Rad. Jeździłem później wielokrotnie do Ruskich, nawiązałem znajomości, oni przyjeżdżali do nas, przeżyłem nawet kiedyś oryginalną rosyjską imprezę, odpowiednik naszej dawnej prywatki, czyli spotkania towarzyskiego w mieszkaniu jednego z moich rosyjskich kolegów. Piszę przeżyłem, bo uczestnictwo w balandze groziło śmiercią z przepicia. Dzisiaj to czysty folklor, wtedy rzecz standardowa. Chłopaki wynajmowali mieszkanie w Moskwie, dwa pokoje. Wynajmowali, bo obaj pochodzili z Norylska, to zaprieszcionnyj gorod, inaczej mówiąc zakazane miasto. W pobliżu były złoża i kopalnie uranu, jednostka wojskowa, samo miasto leżało za kołem podbiegunowym, nawet Rosjanie mieli tam zakaz wstępu, a zameldowani musieli legitymować się przepustkami. Miałem tam jechać, Andriej załatwił mi zaproszenie, nie wiem jakim cudem, ale załatwił. Ale nic, jesteśmy w Moskwie, robimy balangę. Siedzimy w większym pokoju, stół, ze trzy krzesła i ogromny telewizor, który ryczy na full. Więcej nic, chłopaki nie będą inwestować w wynajmowane lokum. Postanowiliśmy odprężyć się po interesach, Serioża i Dima kopnęli się na miasto zorganizować alkohol, bo, wbrew opowieściom i legendom o pijaństwie Rosjan, wcale nie było z tym tak łatwo. Wołodia poszedł skombinować jakąś zagrychę, ja dałem kasę, rubli miałem jak lodu, więcej niż mogłem wydać, poza tym nie było na co. Ponieważ miała przyjść Swieta, dziewczyna Andrieja, z koleżanką, zrobiliśmy inspekcję zastawy i ustaliliśmy, że jedyne dwie szklanki będą dla pań, my podzielimy się kubkami do płukania zębów, jeden będzie na gorzałę, drugi na popitkę. Więcej kubków zresztą nie było. Chłopaki wrócili z miasta, przynieśli jakieś monstrualne ilości wódki, bo przecież nie było sklepów nocnych – lepiej jak zostanie, niżby miało zabraknąć. Wołodia przytargał trzy pieczone kurczaki, nic innego nie dostał, śmieliśmy się, że chyba gnał te ptaki na piechotę z Władywostoku, bo chude były i małe jak wróble. I odpaliliśmy. Siedzimy na zmianę przy stole, bo brakuje miejsca, na blacie, na gazecie wróblo-kurczaki, cztery naczynka, gorzały kilka litrów, jedna oranżada, ale to dla dziewczyn, my popijaliśmy wodą z kranu, w kącie napierdziela na cały regulator telewizor, jakieś sprawozdanie z zebrania kołchoźników czy dzielnych, rosyjskich prządek, zabawa się rozkręca! Trochę wtedy jeszcze kulawo szedł mi 30

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

rosyjski, coś tam umiałem, w końcu tyle lat obowiązkowo w podstawówce i w liceum, ale tak naprawdę języka nauczyłem się właśnie na wyjazdach. I to od razu takiego, jakiego nie uczą oficjalnie. Doszło do tego, że jak chłopaki chcieli coś obgadać, to wychodzili, bo rozumiałem slangowe wyrażenia, idiomy. Zawsze miałem łatwość do języków obcych. Jak ja wstałem następnego dnia, nie wiem do dziś. Kac-potwór! I znowu fart. Akurat przywieźli piwo do pobliskiego sklepu, a to było wtedy tak, że jak przywieźli, to wszyscy kupowali. Nieważne: kobieta w ciąży, stuletni staruszek, facet z wyciętym żołądkiem – jak przywieźli, to trzeba kupić! Wypakowaliśmy mój plecak z ciuchów i ktoś tam poszedł do sklepu. Przy- targał pełen plecak browaru, siki jakieś nie piwo, ale na taki syndrom „dnia wczorajszego” było mi wszystko jedno. Na tym wyjeździe, zresztą, nieźle zarobiłem, chłopaki nie nawalili i odsprzedali mi niezłą sumkę marek fińskich. Kupowali je za tym kołem polarnym, mnie sprzedawali z zyskiem, a ja i tak miałem dobre przebicie. Wszyscy byli zatem zadowoleni, bo to i biznes, i ubaw, dwa w jednym. Czego więcej chcieć?

31

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Jeśli porównujesz się z innymi, możesz stać się próżny i zgorzkniały, albowiem zawsze będą lepsi i gorsi od ciebie. To mój ulubiony fragment Desideraty. Całe życie przymierzałem się do innych ludzi, wciąż kogoś goniłem, wciąż z kimś się ścigałem. Do tej pory mam ogromne problemy z zaakceptowaniem siebie, swoich ograniczeń, ułomności. Jest o tyle lepiej, że wreszcie widzę to, ale wciąż jeszcze, gdy pojawiam się w nowym środowisku, natykam się na nowych ludzi, automatycznie niejako, z marszu staram się wypaść jak najniezwyklej. I w zależności od kręgu osób, tworzę różne obrazy. Gdy idę na „obcy” mityng, stwarzam wokół siebie aurę takiego alkoholika, co to już wypił wszystkie rozumy świata, taki „stary, doświadczony weteran”. Szalenie mi trudno zachowywać się normalnie – co, oczywiście, stosunkowo szybko przechodzi, ale pierwsze moje działanie jest właśnie takie. Wciąż drzemie we mnie ogromna duma, poczucie, że jestem lepszy, mądrzejszy. Że przeczytałem więcej książek, obejrzałem więcej filmów, że moje przemyślenia, moja głębia intelektualna jest tak ogromna, że nie widzę tu zawodników. Bardzo trudno mi zaakceptować, że ktoś może być inteligentniejszy ode mnie, dowcipniejszy. To niemądre, ale każdy alkoholik, zapytajcie zresztą, ma poczucie szczególnej wyjątkowości, silne przeświadczenie, że jego przeżycia są niepowtarzalne, że to, co on wyprawiał i czego doświadczył, to żaden... nigdy... w życiu..! U mnie przełom nastąpił jakieś trzy lata temu. Wtedy nie zdawałem sobie jeszcze sprawy, że zmienia się już moje myślenie, że następuje odwrócenie hierarchii, ot, doszedłem po prostu do jakichś wniosków. Wiedza, że to był początek zdrowienia, przyszła znacznie później – jak ja to mówię–wtedy jeszcze za mało wypiłem. Zaczęło się od poparzenia. Tak normalnie, w domu. Był długi, majowy weekend, ja wyjątkowo trzeźwy, nie pamiętam teraz, co takiego spowodowało, że w kilka wolnych dni nie poszedłem na piwo. Miałem przewiesić szafki w kuchni, nieco wcześniej, żona dopięła swego i przeforsowała wyburzenie ściany łączącej kuchnię z pokojem. Trzeba było coś wykombinować, bo zwyczajnie zabrakło ściany na powieszenie szafek. Uzbroiłem się w narzędzia, pomierzyłem co trzeba, pozaznaczałem. Żona w tym czasie robiła obiad, miały być frytki, kotlet. Wyszła gdzieś z kuchni, ja złapałem wiertarkę i dokładnie wtedy usłyszałem za sobą huk. Odwracam się, a tam, na kuchni słup ognia! Tłuszcz postawiony na te frytki rozgrzał się tak bardzo, że nastąpił samozapłon. W górze chodzi wyciąg, co jeszcze bardziej napędza płomień, zaczyna się palić zwisający kwiat, topi się pochłaniacz, żona nadbiegła, stoi jak wryta i wrzeszczy. Ogólna panika, ja też nie wiem, co robić. Rzuciłem się do kuchenki, wyłączyłem gaz, ale gdzie tam! Płomień bucha jak ta lala, tłuszcz pali się dalej bez podgrzewania, zajęła się ścierka, jeszcze chwila i będzie ogólny pożar. Niewiele myśląc złapałem za rączkę, bo to był taki rondelek i wybiegłem na balkon. Nie doniosłem, ogień był tak silny, ze rzuciłem rondelek, całe szczęście, że upadł na płytki na balkonie. Wróciłem do kuchni, bo tam regularny pożar, zaczęły palić się szafki. Dymu jak jasna cholera, aż szaro! Ugasiliśmy ogień, a mnie ręka coraz silniej piecze. Wsadziłem pod zimną wodę, żona lamentuje, rozdygotana, ja zgrywam twardziela: co tam,

32

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

oparzyłem się i tyle, samo przejdzie. Wytrzymałem tak dwa dni. W końcu ugiąłem się, bo z ręką zaczęło wyglądać mało ciekawie, poszedłem do lekarza. Oparzenia z drugiego na trzeci stopień, zwęglona skóra, pęcherze. Nasmarował maścią, założył opatrunek i miałem przychodzić co dwa dni zmieniać. I trzeba trafu, że nazajutrz po wizycie w ambulatorium widziałem się z teściem. Od słowa do słowa, teść z przekonaniem stwierdził, że jakiś konował mnie leczy, bo rana po oparzeniu musi oddychać, więc niedobrze, że chodzę z zawiniętą ręką. Co prawda, to prawda, sam sobie przypomniałem o oddychaniu skóry, zdjąłem opatrunek, faktycznie, przecież jestem mądrzejszy, co mi tu będzie jakiś lekarzyna gadał, co mam robić. I tak pojechałem na kontrolę. Nie zapomnę chyba do końca życia rozmowy z lekarzem, bo właśnie wtedy, ten chirurg, podłożył podwaliny pod moje zdrowienie. Może powinienem mu podziękować? Spotkanie wyglądało mniej więcej tak: – Dlaczego zdjął pan opatrunek? – Pyta lekarz.

Ja na to, że rana musi oddychać, że powinien być dopływ powietrza i takie tam bzdury. Nie podejmuję się opisać, jak on wtedy na mnie spojrzał. – Proszę pana – on na to – nie wiem, czym się pan zajmuje zawodowo, ale zakładam, że jest pan

fachowcem w swojej dziedzinie? Masz! Jeszcze się pyta! – Gdybym potrzebował fachowej porady z zakresu pana specjalności, zgłosiłbym się do pana i

dostałbym profesjonalną pomoc, prawda? – Oczywiście! – Pewność i niezachwiane poczucie własnej perfekcyjności musiało się wtedy ze

mnie wprost wylewać. – I nie dyskutowałbym, bo to pan jest fachowcem. Więc, zapytam się jeszcze raz, dlaczego zdjął

pan opatrunek? Nic już wtedy nie odpowiedziałem. Do końca leczenia wypełniałem ściśle i co do joty wszelkie zalecenia tego chirurga. On mi zresztą później wytłumaczył, dlaczego przy oparzeniach potrzebny jest opatrunek, że nie jest to widzimisię lekarza. Została mi po tym oparzeniu blizna, chyba jako przypomnienie, że może by tak więcej pokory? To taka prosta historyjka, banalna wręcz, ale miała swój dalszy ciąg. Dwa lata później leżałem martwy w domu, na kanapie. Chyba tylko ten, kto pije jest w stanie zrozumieć fizyczną niemożność jakiegokolwiek ruchu, działania, w momencie wychodzenia z ciągu. Wielokrotnie żona robiła mi karczemne awantury za lenistwo i obijanie się, gdy byłem na kacu. Tyle, że wtedy to już nie jest kac. To potworny stan, nazywany zespołem abstynencyjnym. Występuje dwa, trzy dni po zaprzestaniu picia. Organizm jest tak wyniszczony, tak spragniony brakującego alkoholu, że odmawia posłuszeństwa. We wszelkich zakresach. Pamiętam sytuację, gdy w takim stanie zachciało mi się siku.

33

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Leżałem wtedy bezwładnie, na wpół zamroczony, to takie odczucie, że nie wiesz na sto procent, co dzieje się naprawdę, a co tworzy chory umysł. Pół-sen, pół-jawa, filmy z telewizora mieszają się z odgłosami zza okna, nie wiesz, czy ten ktoś, kto stoi obok łóżka, stoi naprawdę, czy to tylko omam, podniesienie ręki, aby obetrzeć pot z czoła to fizyczna niemożliwość, więc tak leżysz, zdychasz, a pot ścieka z ciebie i wsiąka w poduszkę, w koc. Twarz cała mokra, czujesz jak strużki potu spływają po szyi i nie możesz ich obetrzeć. Mokry, momentalnie marzniesz. Gdy, nadludzkim wysiłkiem, przykryjesz się lepiącą, ciężką kołdrą, natychmiast dostajesz jeszcze większych potów, więc zrzucasz przykrycie, żeby po kilku sekundach dygotać z nieopisanego zimna. I tak w kółko. Przekręcenie głowy wymaga kilku minut skupiania się i podjęcia tytanicznego wysiłku. Nawet nie palisz, bo nie masz siły, żeby zapalić papierosa, zresztą po co? I tak go nie utrzymasz w dygocących dłoniach. I właśnie w takim momencie podchodzi do ciebie żona i syczącym z nienawiści głosem wypluwa z siebie taki, mniej więcej, tekst: –No, rusz się wreszcie, skurwysynu! Chlać to miałeś siłę?! Wstawaj! Wyrzuć śmieci, przesuń wreszcie to łóżko, przenieś te graty! Będziesz tak leżał i się byczył, gdy ja tu zasuwam!!? Coś w tym stylu. Nie trafiało do niej, że ja nie udaję, że ciało mnie nie słucha, że równie dobrze mogłaby zaproponować, żebym wziął udział w zawodach „strongmenów”. Z podobnym skutkiem. Ale to jedna strona medalu, jest jeszcze druga – twój umysł. Fizjologii nie da się wyłączyć, chce ci się sikać i tyle. To znaczy do czasu, są sytuacje, że nie panujesz już i nad takimi odruchami, wtedy wszystko jedno, i tak nie masz wyjścia, lejesz pod siebie. Ale tego dnia mózg jeszcze na tyle pracował, że czułem ciśnienie na pęcherz. Czekałem tak długo, jak mogłem, ale przecież to nie grypa, samo nie przejdzie. Spróbowałem więc dotrzeć do łazienki, za nic w świecie nie chciałem zaszczać łóżka. Gdybym to zrobił, mógłbym własnoręcznie kopać sobie grób, byle tylko zdążyć przed przyjściem żony z pracy. Siłowałem się kilkanaście minut, żeby już tylko zwyczajnie podnieść się z legowiska. Wreszcie się udało, podniosłem się, żeby poczłapać do ubikacji, bo już ledwo wytrzymywałem i nagle... bęc! Leżę na podłodze! Mięśnie nie słuchają. Niedawno Tomek wytłumaczył mi, że to polineuropatia, alkoholowe porażenie nerwów. Pamiętam, że popłakałem się z bezsilnej wściekłości, ze złości na samego siebie. Doczołgałem się wtedy, najzwyczajniej w świecie pełznąłem po podłodze, żeby dotrzeć do kibla i wysikać się. Ktoś, kto nie przeżył objawów odstawiennych, bo i tak nazywają ten stan, nie uwierzy. Nie uwierzy, że można na własne życzenie, z pełną świadomością doprowadzić się do takiej ruiny. Inna sprawa, że dziś sam kręcę z niedowierzaniem głową. I to właśnie chyba w tamtym momencie, kiedy dotarłem z powrotem na kanapę, skrzepiłem się kilkoma łykami piwa, bo wtedy musiałem mieć pod ręką, na okrągło, alkohol w zasięgu, pomyślałem, że ja już nie chcę tak dłużej żyć. Że muszę coś z tym zrobić. Tylko co? I błysnęła mi w głowie scena u lekarza, słowa chirurga, żeby poddać się wiedzy fachowców. Musiałem być wtedy nieźle pijany, bo na trzeźwo nigdy nie przyznałbym się, że jestem zmuszony szukać pomocy, iść do psychologa, do terapeuty. Jak to? JA!!!??? Przecież jestem najmądrzejszy!! Wielokrotnie wcześniej słyszałem takie sugestie, ironią losu

34

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

jest to, że i od Wranglera – żebym poszedł do fachowców, do Ośrodka Terapeutycznego, do psychologa. Moja odpowiedź, nieodmiennie, brzmiała: „Po co? Co powie mi najlepszy nawet psycholog, czego bym sam nie wiedział?” Przeczytałem tony książek o uzależnieniach, historię ruchu AA znałem na pamięć, orientowałem się w mechanizmach psychologicznych, byłem alfą i omegą w dziedzinie alkoholizmu, przeszedłem tyle szkoleń, że to ja mógłbym uczuć psychologów o uzależnieniu. I dalej piłem. To chyba wtedy, gdy siedziałem na skotłowanej, wymiętej pościeli, roztrzęsiony, upodlony i złachmaniony, sfilcowany (jak mawia żona Krzysiaczka), przyszło mi do głowy, żeby schować swoja dumę i butę do kieszeni i zgłosić się do fachowców. Ale nie poszłoby tak łatwo, znałem przecież siebie, więc wytłumaczyłem sobie racjonalnie, przekonałem się, na intelekt, że owszem, mam dużą wiedzę o alkoholizmie, znam się na temacie, ale jestem tylko amatorem. A oni są zawodowcami, siedzą w tym od rana do wieczora, przerzucili dziesiątki takich jak ja, więc na rozum, zdroworozsądkowo, są lepsi ode mnie. Do dziś jestem zadziwiony, że jednak udało mi się przekonać samego siebie, bo – jak każdy alkoholik – największym wroga siebie, miałem w samym sobie. Trochę jeszcze oczywiście potrwało, zanim dotarłem na terapię, ale właśnie wtedy odniosłem pierwsze zwycięstwo nad sobą, nad chorym umysłem, który z całej siły, na przekór wszystkim faktom, broni się przed oczywistościami. Nie bez powodu nazywają alkoholizm „chorobą zakłamania”. Ale cholerna duma siedzi głęboko, wciąż uważałem się z kolei za „lepszego alkoholika”. W różnych kontekstach. Gdy słuchałem ludzi, którzy opowiadali, jak to pili wynalazki, dyktę, perfumy, czułem się jak gość: „proszę, ja tak nisko nie upadłem”. Nawiasem mówiąc, dla niewtajemniczonych: dykta to denaturat. Takie pocieszanie się i poklepywanie po plecach, że jestem lepszy, godniejszy, że taki „dobry, przyjemny ze mnie alkoholik”, trwało do momentu, kiedy usłyszałem kiedyś odpowiedź na podobne zwierzenia. Jak to jeden z uzależnionych przechwalał się, bo tak to trzeba nazwać, że on nigdy nie nocował na dworcu, nie pożyczał pieniędzy, nie pił na melinach. Nie miał padaczki alkoholowej, majaków, psychoz, nie pił wynalazków. I usłyszał tylko jedno zdanie: „Jeszcze wszystko przed tobą!” Zapamiętałem je, przyswoiłem jako ponure, ale prawdziwe ostrzeżenie. Pamiętacie, że alkoholizm jest chorobą postępującą? Teraz już wiecie, co to dokładnie oznacza? Bo ja tak. Nie ma silnych na alkohol, to tylko kwestia czasu, parafrazując słynne powiedzenie, bodajże, Jerzego Kuleja, który poproszony kiedyś o skomentowanie niesamowitej wytrzymałości jakiegoś boksera na ciosy, skwitował krótko: „nie ma odpornych, są tylko źle trafieni”, pamiętam, że nie mam szans z alkoholem, jak zacznę, zwierzęca chęć picia jeszcze i jeszcze, zmieni mnie w monstrum. Wiem, że dopuszczę się każdej podłości, każdej ohydy, żeby zdobyć gorzałę, piwo, cokolwiek, co ma procenty, że wycisnę pieniądze z kamienia, ukradnę rentę zniedołężniałej staruszce, aby tylko kupić flaszkę. Sięgając pamięcią wstecz, przypominam sobie jeszcze coś. Mnie nigdy nie interesowało picie z 35

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

normalnymi ludźmi. Takimi, co to po imprezie narzekają na ból głowy i szukają soku z ogórków. No, może na początku. Dość szybko zacząłem szukać towarzystwa ludzi, którzy piją kasacyjnie, do ostatniej kropli, dopóki jeszcze jest na stole. Takich, których nie interesuje zaprzestanie po dwóch dniach, którzy nie dziwią się, że przez tydzień nie mogę wytrzeźwieć. Po prostu takich samych jak ja. Świetnie się w ich towarzystwie czułem, nie musiałem nic i nikogo udawać, ukrywać się. To potworna niesprawiedliwość, że w pełni akceptowany i swobodnie czułem się w otoczeniu różnej maści wyrzutków, wykolejeńców, nieudaczników. Niesprawiedliwość – w moim odczuciu – tak naprawdę byłem dokładnie taki sam, a może i gorszy, bo wmawiałem sobie i wszystkim dookoła, że jestem kimś innym, że ja to tak przypadkowo, ot, zdarzyło się, wielkie halo! Każdemu może się przytrafić. Tylko, że mnie przytrafiało się sto na sto, no, żeby być sprawiedliwym 99 na 100. Pamiętam taką scenę, jeszcze z wypożyczalni kaset wideo.. Był już wieczór, czerwiec, czy lipiec, w każdym razie ciepło, sezon wakacyjno-urlopowy. Mieliśmy tam stałego klienta, klasyczny zakapior, książkowy model alkoholika. O dziwo, zawsze oddawał kasety w terminie, a jak się spóźnił, bez szemrania płacił karę za przetrzymanie. Teraz wiem, że takie zachowanie to standard, każdy, kto pije nałogowo zawalił tyle ważnych, życiowych spraw, że ze wszystkich sił stara się, gdzie może, wypaść jak najkorzystniej, jako słowny, punktualny, porządny gość. Zbynio, bo tak mówiła na niego jego żona, może konkubina, cholera ich wie, nigdy nie splamił się przyjściem na trzeźwo do wypożyczalni. Za każdym razem był na bańce, czasem większej, czasem mniejszej, ale nie było od tego wyjątków. Wtedy też przyszli razem, ona i on, tylko, że Zbyniu ledwie trzymał się na nogach. Po jaką cholerę ta jego kobieta targała go między ludzi w tym stanie, tego nie wiem, sama robiła wrażenie, że lubi wypić, jak to Grzesiuk mówił „wyglądała na taką, co wody i roztrzepańca nie uznaje”. Stoją przed kontuarem, akurat mało ludzi, ona oddaje obejrzane kasety, prosi o „coś o miłości” i, koniecznie, jakąś sensację, dla Zbynia. Coś tam reklamuję, opowiadam, że to film mrożący krew w żylakach, nagle Zbynio zarzucił się na drugi koniec kontuaru, wpił się w deskę i bełkocze: – Jeszcze coś dla dzieci... – Ale, Zbyniu... – ona próbuje mu przerwać, ale Zbynio, uparcie i konsekwentnie melduje: – Pan da... te... tam... jakieś takie... te... no, bajki, dla dzieci...

Ogólnie wzruszająca scena, tatuś troszczy się, żeby pociechy też miały jakiś pożytek z tego odtwarzacza wideo, a nie tylko Rambo i Rambo. Ale ona, widzę, mocno niechętnie, żeby wypożyczyć coś dla dzieciaków. – Zbyniu... – babka nie ustaje w próbach powiedzenia czegoś ważnego, ale facet zafiksował się

już na amen: – Ze trzy pan da... będzie do poniedziałku... – Zbyniu, ale dzieci przecież nie ma–w końcu udało jej się wyartykułować koronny argument

36

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

przeciw wypożyczaniu bajek. – Jak to nie ma? – Gość autentycznie zdziwiony, taki tekst jest dla niego nie do przeskoczenia. – No przecież, są już drugi tydzień na działce, u dziadków... – Aha... no to niech pan... tego... bez bajek...

Obśmiałem się wtedy w duchu z tej sceny, myślałem z politowaniem o facecie, który tak pije, że nie zauważył braku dzieci. Od dwóch tygodni. Dzisiaj nie ma w niej nic śmiesznego dla mnie, dzisiaj pomyślałbym raczej, kiedy moja kolej, kiedy ja nie zauważę, że moja córka wyszła za mąż, dajmy na to. Takie klimaty nie są, zresztą, tak odległe, gdy piłem tak, że nie wiedziałem, na jakiej planecie się znajduję, mnóstwo rzeczy mi umykało. Dowiadywałem się poniewczasie, że były jakieś imieniny, że córka poszła, zapisała się i zdała egzaminy. To przecież proces, a dla mnie wyglądało to tak, że w poniedziałek słyszę o zapisach, piję, budzę się we wtorek, a tu już po egzaminach, wyniki dawno omówione, cała rodzina i znajomi zdążyli pogratulować, w ogóle to wtorek, ale dwa tygodnie później, a ja właśnie dowiedziałem się, że córka ma zamiar przystępować. Koszmarne uczucie, jakbyś żył poza nawiasem, w jakimś cholernym matriksie, gdzie wszystko jest umowne, jacyś ludzie przepływają obok ciebie, coś mówią, gdzieś idą, robią jakieś niezrozumiałe rzeczy, a ty obserwujesz to z poziomu widza w kinie, rzeczywistość miesza się z fikcją, sam już nie wiesz, co jest realne, a co wymyśliłeś. To najprawdziwsza z wszystkich prawd – alkoholicy to ludzie przeraźliwie samotni, otorbieni we własnym świecie, bo, z czasem, nawet inni pijący nie mają przystępu do ciebie. Zwyczajny syndrom uzależnionego: zawsze za mało, jeśli pijemy razem, to trzeba tak polewać, żeby dla mnie było więcej, jak kupujemy alkohol to od razu absurdalnie duże ilości, bo jak kupimy mniej to zabraknie, w końcu inni ludzi przeszkadzają wręcz, bo zabierają to, co mógłbyś wypić. Zaczyna się chowanie, robienie zapasów, odkładanie na później, na czarną godzinę. Pamiętam, jak robiliśmy z żoną parapetówkę na nowym mieszkaniu. Imprezę od początku prześladowało jakieś fatum, najpierw trzeba było zgrać wszystkich gości, a była to niebagatelna liczba czterdziestu kilku osób, bo to i z pracy ode mnie, wspólni znajomi, różne środowiska. Kiedy udało się wszystkich zaprosić, wyznaczyliśmy termin, goście porezerwowali sobie czas, upiłem się koncertowo, nie pamiętam z jakiej okazji, w każdym razie dwa dni przed planowaną zabawą spędziłem przy telefonie odwołując, przepraszając, mętnie tłumacząc powody przesunięcia. Kiedy wytrzeźwiałem, ustaliliśmy kolejny termin, a ja pojechałem po zakupy, alkoholowe przede wszystkim. Obok Krzysiaczka mieści się firma specjalizująca się w wypożyczaniu zastawy, dostarczająca alkohol na większe bankiety. Wymyśliłem, że kupię beczkę piwa, nieważne, że browaru prawie nikt nie pił, ja piłem i to wystarczyło. Jeszcze się wróciłem i dokupiłem drugą, właśnie w myśl zasady „żeby nie zabrakło”. Finał łatwy do przewidzenia: wychyliłem z kilkoma gośćmi po kielichu: „No, jak to? Ze mną się nie napijesz?”, poprawiłem kilkoma kuflami piwa i około jedenastej byłem już taki ugotowany, że poszedłem na zrzut. Wzorowy gospodarz imprezy! Obudziłem się nad ranem, 37

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

potwornie skacowany, na pobojowisku poimprezowym żona i jej siostra roztrząsają moje skandaliczne zachowanie. Z którą panią dłużej tańczyłem, którą zbyt mocno objąłem, czy wyrzygałem się wreszcie na balkonie, czy to tylko plotka, generalnie impreza bardzo udana, ale gospodarz zachował się jak ostatnia świnia, ale to jak zwykle, więc nie ma co załamywać rąk. Na rzeczonym balkonie stało jeszcze pięćdziesiąt litrów piwa z sześćdziesięciu – faktycznie nie zabrakło. Nie mogłem dopuścić, żeby skwaśniało, byłoby to niewyobrażalne marnotrawstwo, więc bawiłem się jeszcze dwa tygodnie, ale już sam, czasami wpadał Wrangler, ale i tak ubaw był fest, bo jeszcze dokupywałem piwo w sklepie, żeby zmienić smak. Każdy alkoholik ma takich opowieści na kopy. Gorzała, prędzej czy później, zabiera wszystko, staje się centralnym motywem życia, działania, stopniowo zaczynasz funkcjonować od zapicia do zapicia, stosunkowo szybko przekształca się to w życie od trzeźwego dnia do trzeźwego, a w końcu, w niekończącym się ciągu, następują nieliczne, coraz rzadsze momenty względnej trzeźwości i tak zmarnowane, bo poświęcone na organizowanie pieniędzy na alkohol, łatanie najpoważniejszych wpadek, prostowanie rzeczy nie do wyprostowania. Ponieważ nie udaje się to, ochoczo idziesz na piwo, mając wszystko i wszystkich w dupie. Kiedy byłem taki zaplątany, że nie było jak odkręcić zawalonych spotkań, niedotrzymanych terminów, zawiedzionych obietnic, obrażałem się na cały świat, przekonywałem sam siebie, że: „przynajmniej tyle mojego, że się napiję” i ruszałem w tango. Pamiętam, że odbywało się to z mściwą satysfakcją, skierowaną głównie przeciwko żonie. Tego jednego nie miała mi jak zabronić. Nic nie pomagało zamykanie w domu, zabieranie kluczy, ukrywanie kart kredytowych i gotówki. Zawsze znalazł się uczynny kolega, który pożyczył kasę, przyjechał i otworzył drzwi kluczami zrzuconymi przeze mnie z balkonu. Opracowałem zresztą chytry plan: w dniach trzeźwości szczególnie często zaglądałem do banku, w którym miałem konto, zagadywałem pracowników, robiłem jakieś drobne operacje, ale z potężnym szumem medialnym, jednym słowem dawałem się poznać i zapamiętać. Wiedziałem, co robię. Któregoś razu, żona nie mogła się pogodzić, że wyszła do pracy, zamknęła drzwi od zewnątrz, zabrała mi portfel ze wszystkimi dokumentami, a gdy wróciła, ja nawalony jak stodoła, bateria piw wokół mnie, ogólnie – bawię się. A ja poprosiłem o otworzenie sąsiadkę, tłumacząc jej, że małżonka niechcący, w pośpiechu, przekręciła klucz o raz za dużo, podjechałem do banku, tam na zasadzie znajomej twarzy wypłaciłem pieniądze i upiłem się dwukrotnie szybciej niż zwykle, w ramach nadrabiania strat. Fakt, że wypłacenie pieniędzy trochę się przeciągnęło, potrzebna była pani naczelnik, której zaserwowałem historyjkę, jak to pechowo położyłem portfel na dachu samochodu, zapomniałem o nim, wsiadłem do auta i odjechałem w siną dal. Portfel też, tyle, że w przeciwną stronę. Potem powołałem się na znajomość mnie: „przecież ja tu często bywam, o proszę, mam nawet numer rachunku”; „rzeczywiście, ja pana znam, pan jest naszym klientem, proszę się tu podpisać i wypłacimy pieniądze”. Ale byłem sprytny do końca, kiedy przetrzeźwiałem i żona oddała mi dokumenty, pojechałem do banku, podziękowałem pani naczelnik i pracownikom, sprzedając opowieść o uczciwych ludziach, którzy znaleźli portfel i oddali w komplecie. To na wszelki wypadek, żeby nie 38

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

dziwili się, że posługuję się tymi samymi dokumentami. Alkoholik jest w stanie dokonać nieprawdopodobnych rzeczy, byle się napić. Jak wyrzucili mnie z pracy za dziesięciodniową, nieusprawiedliwioną absencję, włóczyłem się po podwórku, szukając towarzystwa do wypicia. O to akurat na Gro- chowie najłatwiej, więc dzień upływał od flaszki do flaszki, od sponsora do sponsora. Któregoś wieczoru siedzieliśmy na ławkach, narzekając na brak pieniędzy i psiocząc na matkę DarWu, która zamknęła go w domu, a sama poszła na ploty. DarWu miał kasę, był chętny do częstowania, jak zaczynał pić, pił cały Grochów. Siedzimy na tym podwórku, gardłujemy, a tu nagle, w górze, pokazuje się głowa DarWu. Przespał się, przetrzeźwiał, pić się chce, a tu drzwi zamknięte. Co robić? Trzecie piętro, matka, cholera wie, kiedy przyjdzie, sytuacja patowa. Ale alkoholik potrafi. Całe podwórko przyglądało się i kibicowało, jak DarWu, jeszcze pijany, schodził po rynnie z trzeciego piętra. „Dasz radę! Noga bardziej w lewo! Jeszcze trochę!” Dał radę! Jak już jesteśmy przy porównywaniu się z innymi, przypomina mi się historia, którą przeżyłem na początku mojej drogi ku trzeźwieniu. To był chyba drugi czy trzeci mityng, jak zwykle kupa ludzi, bo na spotkania Wspólnoty AA, gdzie regularnie bywam zawsze, przychodzi z pięćdziesiąt – sześćdziesiąt osób, akurat siódma rocznica trzeźwości małego Piotrka i jakiejś babki. Siódma! Równie dobrze mogliby powiedzieć siedemdziesiąta, abstrakt taki sam. Ja wtedy nie piłem coś ze trzy tygodnie, gdzie siedem lat! Czysta fantastyka! Nie bywajet – jak mawiali moi rosyjscy znajomi. Ta liczba, pamiętam, powaliła mnie na kolana. Siedziałem sobie w kąciku, patrzyłem jak zdmuchują te siedem świeczek z tortu, słuchałem ich opowieści o trzeźwieniu, szczególnie trudnym, bo Piotrek jest jeszcze dodatkowo uzależniony od narkotyków i kręciłem w duchu głową. „Daj Boże choćby rok!” – tak wtedy myślałem. – „Dobry i rok, to i tak byłby wyczyn na miarę wpisu do Księgi Guinessa, dobry chociażby rok trzeźwości!” Ale tak się naładowałem wtedy emocjami, że po przyjściu do domu wyciągnąłem notes, w którym zapisuję wszystko, nawet prywatne sprawy i kolorowym markerem zaznaczyłem datę swojej pierwszej rocznicy. Pamiętam, że patrzyłem wtedy na kalendarz i myślałem, że tyle tych kartek do odwrócenia, a każda to jeden dzień, i że to tyle dni, w ciągu których tak wiele może się wydarzyć, że jak to osiągnę, będę mógł mówić o pierwszym, drobnym sukcesie w zmaganiu się z chorobą. Byłem wtedy jeszcze taki nieopierzony, taki naiwny, że następnego dnia, w poniedziałek, gdy przyszedłem na DOO nie wytrzymałem i pochwaliłem się. Poszedłem na przerwie do pokoju terapeutów, wziąć talony na obiad dla pozostałych, bo pełniłem akurat funkcję starosty grupy. Siedziałem przed Tomkiem i sam nie wiem, co mnie podkusiło, aby pochwalić się. Powiedziałem, że zaznaczyłem w kalendarzu datę pierwszej rocznicy. Znałem wtedy już program 24 godzin, wiedziałem, ze nie można planować trzeźwości od razu na całe życie, wystarczy, że dziś się nie napiję a co jutro, to będę się martwił jutro... i mimo tego wszystkiego powiedziałem. Siedziałem trochę z

39

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

boku ale widziałem wyraźnie jak Tomek spojrzał na Kasię – terapeutkę, ona na niego. Spoglądali na siebie z takim samym wyrazem twarzy: „Facet, co tu za farmazony pleciesz! Ty wytrzymaj do końca Oddziału Dziennego, to już będzie dobrze!” Oczywiście nie powiedzieli tego na głos, a dziwne, bo na terapii obowiązywała szczerość aż do bólu, ale i tak ich miny mówiły same za siebie. Coś się wtedy we mnie zatrzasnęło: „To ja wam jeszcze pokażę! Nie wierzycie? Widzieliście już takich od metra? Ale takiego jak ja, to jeszcze tu nie było! Ja wam udowodnię!” Głupie to, naiwne i po szczeniacku pokazowe, ale co tam! Każdy sposób jest dobry, byle skuteczny. Dziś twierdzę, że w ambicjonalnym zacięciu się na trzeźwienie nie ma nic złego, byle nie skończyło się na ambicji. Bo na ile może taka chęć pokazania „tym wszystkim im” wystarczyć? Na miesiąc? Na dwa? W końcu przyjdzie nieuchronnie taki moment, kiedy uznajesz, że już dość się naudowodniałeś, że już „wszystkim im” pokazałeś, na co cię stać. Wtedy trzeba się nagrodzić za wysiłek i silną wolę... i zabawa zaczyna się od nowa. I od nowa odliczanie: już tydzień nie piję, już miesiąc nie piję... Trzeźwienie to zmiany, w sposobie myślenia, zachowania, funkcjonowania. Bez zmian, cały hart ducha, „słaba silna wola”, ambicja, o kant dupy potłuc. Na samym zawzięciu długo nie pociągniesz. Zabawne w tym wszystkim jest to, że samo niepicie jest najmniej ważne, to tylko zewnętrzny przejaw, symbol zmian właśnie. Istnieje teoria, że i samo picie to tylko zewnętrzny przejaw czegoś, co w środku, co w duszy gra – jak mawia poeta. Oczywiście do czasu, ostatecznie picie staje się celem samym w sobie, pojawia się fizyczne uzależnienie, organizm domaga się alkoholu jak białka, dajmy na to, ale i tak cały proces rozgrywa się w głowie, w mózgu. Świadczą o tym tysiące uzależnionych, którzy nie piją bez żadnych wspomagaczy takich jak esperal czy anticol, dokonali po prostu zmiany w sobie samych. Potwierdzają to a rebours, nierzadkie przypadki picia mimo ceraty czy chemii: wszytej, łykanej, obojętne zresztą. Bardzo spodobała mi się nazwa cerata. Używał jej Zbyszek, mój kolega z Grupy, z terapii krokowej. Intuicyjnie wiedziałem, o co chodzi, ale zapytałem kiedyś, co ma na myśli. Logika wyjaśnienia była porażająco prosta. Kiedy wszywasz sobie esperal, można powiedzieć, że jesteś zacerowany. Stąd już niedaleko do cery, a dalej do ceraty. Zbyszka zresztą już nie ma. Jak przeważająca większość alkoholików miał zrujnowane zdrowie i to w dosłownym tego słowa znaczeniu. Zaniedbane sprawy z kręgosłupem dały o sobie znać i w trakcie terapii został skierowany na operację, do Konstancina. Niestety, nikt nie przejmuje się szczególnymi uwarunkowaniami, jakim podlegają alkoholicy, więc takie rzeczy jak osobne sale, niestandardowa opieka i warunki, to pomarzyć. Gdyby miał pieniądze, to żaden problem, poszedłby do prywatnej kliniki, skakaliby przy nim. Ale nie miał. Też standardowo. Więc leżał na ogólnej sali, czekał na termin i nudził się. Taki pobyt w Konstancinie to jak sanatorium, opowiadał później. Mieszane towarzystwo, mnóstwo wolnego czasu i wszyscy walą. No, bo co innego robić z tak pięknie rozpoczętym wieczorem? Widziałem się ze Zbyszkiem już po jego zapiciu, na mityngu. Z rezygnacją i smutkiem

40

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

stwierdził, że już dwa tygodnie nie pije. – I po co ci to było? – Zapytałem. Głupio, bo głupio, ale musiałem zadać takie pytanie. – Nie

mogłeś, ofiaro, zadzwonić do kogoś od nas? Podjechać na mityng? Przecież byłeś chodzący. Mogłeś wyjść. – Co tu dużo gadać, po prostu chciało mi się pić, i tyle – odpowiedział. – Ile miałeś? Przekręciłeś już rok? – Rok z niewielkim okładem.

To chyba dobry przykład, że alkoholikiem zostaje się do końca życia i żaden staż trzeźwości nie daje gwarancji. Więc gdy myślę o swoim zaznaczaniu w notesie rocznicy, uśmiecham się dziś z rozbawieniem. Inna sprawa, że ten kosmiczny wówczas termin, ta cezura, z której miałem być taki dumny, ta przełomowa data minęła prawie niepostrzeżenie jakiś czas temu. I jakoś nie do końca dociera do mnie, że oto już ponad rok nie piję. Ot, zwykła sprawa, nie używam w ogóle alkoholu i już. A jak jesteśmy już przy rocznicach, zwróciłem uwagę na pewien zbieg okoliczności. To, oczywiście, czysty przypadek, ale cholera wie, na wszelki wypadek pomyślałem, że to dobry znak. Chodzi mianowicie o bardzo ważną datę: dzień, który przyjmuje się powszechnie za początek ruchu AA. Doczytałem się gdzieś, iż od tego momentu Bob – jeden ze współzałożycieli ruchu Anonimowych Alkoholików – liczył swoją trzeźwość. I tak się dziwnie (?) składa, że to dzień moich urodzin. Czy taki przypadek nie kusi, żeby uznać go, mimo wszystko, za znak? A to nie koniec, niedawno dowiedziałem się też, że rocznica powstania mojej macierzystej grupy AA, tam gdzie chodzę na mityngi niejako naturalnie (można rzec, że to „moja grupa”), wypada na dzień moich imienin. Przypadek? Zapewne. Ale nic nie stoi na przeszkodzie, abym traktował to jako swoiste wskazówki. Jakoś nie widzę, żeby przeszkadzało, wręcz przeciwnie.

41

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Ciesz się zarówno swymi osiągnięciami jak i planami. Wykonuj z sercem swą pracę, jakkolwiek by była skromna. Jest ona trwałą wartością w zmiennych kolejach losu. Zachowaj ostrożność w swych przedsięwzięciach – świat bowiem pełen jest oszustwa. Jak to się stało, że nie straciłem ostatniej pracy, pozostaje dla mnie zagadką. Być może sekret leży w samym jej charakterze, w końcu agent ubezpieczeniowy pracuje wtedy, kiedy chce. A jak nie chce, to nie zarabia. To, oczywiście, nie do końca prawda, kiedy ja zaczynałem, istniały słynne limity: jak nie przyniesiesz tylu i tylu wniosków w kwartale, nie przedłużą ci pełnomocnictwa, a bez niego nie możesz pracować. Takie rozwiązania stosowały wówczas wszystkie firmy, pamiętam do dziś nerwowe rozmowy w kuluarach, gdy agenci podpytywali się wzajemnie ile jeszcze brakuje do limitu, albo z radosnym uśmiechem oznajmiali, że już mają komplet, a co za tym idzie, spokój na następne trzy miesiące. Ten system motywacji dotknął mnie wyjątkowo osobiście, bowiem od początku pracy w ubezpieczeniach balansowałem na krawędzi normy. Już wtedy zdarzało mi się zapić na trzy, cztery dni, co skutkowało tygodniem przerwy. Ale jakoś nadrabiałem zaległości, do tego wciąż były to początki, więc mój menadżer, Mirek, cierpliwie czekał, kiedy pokażę lwi pazur. Do czasu. Któregoś dnia wziął mnie na bok i zwyczajnie zakomunikował, że u niego na biurku leży rozwiązanie umowy dla mnie, jeszcze niepodpisane. Ale tylko to, reszta była już wypełniona. Miałem prawie trzy tygodnie, żeby nadrobić zaległe limity i przynieść bieżącą produkcję. Generalnie zadanie niewykonalne dla mnie, jeśli nie dałem rady w trzy miesiące, to jak mogłem uzupełnić i nadrobić zaległości w trzy tygodnie? Przestraszyłem się wtedy, autentycznie. Gdyby wywalili mnie z pracy, oznaczałoby to, że nawet tutaj się nie nadaję, zostałoby mi chyba tylko zbieranie złomu, choć i to nie wiadomo, przykład Ediegoz filmu Trzaskalskiego pokazuje, że aby zbierać złom, trzeba być odpowiedzialnym za siebie i być w zgodzie z samym sobą, a wtedy były to ostatnie dwie rzeczy, które mógłbym powiedzieć na swój temat. Na dzień przed końcem terminu wypełniłem plan. Od dawna wdzięczny jestem Mirkowi za takie rozegranie wtedy sytuacji, za postawienie mnie niejako pod ścianą, uruchomił we mnie wolę zwycięstwa, taką pewność siebie, że stałem się z kolei jednym z lepszych agentów; długo pozwalało mi to na lawirowanie między limitami, zawalanie terminów, które później odrabiałem, jednym słowem otrzymałem kredyt zaufania i pobłażliwości, z którego skwapliwie korzystałem. Również do czasu. Jak każdy rasowy alkoholik, wcześniej straciłem tych prac kilka. Najboleśniej wspominam zatrudnienie w firmie rozprowadzającej zabawki. Jak dziś to widzę, szef był uzależniony jak tralala. Cała ta praca to jedna, wielka humoreska. Trafiłem do niej z ogłoszenia. Właśnie wywalili mnie z poprzedniej, siedziałem w domu, trzeźwiałem po kilkunastodniowym piciu i zastanawiałem się, co dalej zrobię. Zajrzał Maniek, pogadaliśmy i to on podsunął mi pomysł, żebym zainteresował się 42

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

gazetą, przejrzał ogłoszenia i może coś trafię, bo przecież „nie będę tak siedział i gnił”. Przejrzałem. I trafiłem. Hurtownia zabawek, bezpośredni dystrybutor puzzli, modeli samochodów i takie tam. Poszukiwali przedstawiciela handlowego. W sam raz dla mnie. Zadzwoniłem, umówiłem się, wyglądało nawet nieźle. Kłopoty zaczęły się od początku. To był styczeń, pojechałem autobusem, odpowiednio wcześniej, wiadomo: pierwsze spotkanie, nie da się drugi raz zrobić pierwszego wrażenia. Ale już wtedy byłem rozkapryszony, generalnie wszędzie jeździłem samochodem, jak nie jeździłem, oznaczało to, że jestem pijany, więc przystanki, trasy autobusów, gdzie wysiąść i jak dojechać, to była dla mnie kwadratura koła. Zostało mi to zresztą do dziś. Oczywiście wysiadłem nie tam, gdzie trzeba, już na styk, dodatkowo zaczął padać lekki deszcz ze śniegiem, ja w półbutach, w garniturze. Kląłem na czym świat stoi i brnąłem po numerach, bo bałem się, że jak wsiądę do jakiegoś autobusu, żeby podjechać kawałek, to wysiądę na drugim końcu miasta. Spocony, zziajany, dotarłem wreszcie na miejsce, spóźniony dobre pół godziny. Ale O.K., okazało się, że szef miał jakieś ważne spotkanie i w ogóle go nie było, i nie będzie. Umówiłem się na następny dzień. Że też mnie wtedy nic nie tknęło! Przecież ktoś z firmy mógł zadzwonić, że spotkanie odwołane, podałem numer kontaktowy – do matki, bo to były takie czasy, że na założenie telefonu czekało się i dwadzieścia lat, a o komórkach mało kto słyszał, co najwyżej widziało się takie urządzenia na amerykańskich filmach science-fiction. Ale nic, byłem dobrej myśli. Następnego dnia byłem już punktualnie, poznałem szefa. Nawet miły gość, ale... Jak większość ludzi, mam coś takiego w sobie, że albo lubię gostka od razu, albo mi nie pasuje. Ot, tak, bez specjalnego powodu. Nazwijmy to intuicją. I to było właśnie coś takiego. Z mety nie pasowało, niby poważna rozmowa, on miły, ja też, ale coś zgrzyta, coś jest niedopowiedziane. Zapytał się o dokumenty... i zaczęło się! Jakiś czas wcześniej zgubiłem wszystkie papiery. Nosiłem je w skórzanym piterku, nazywali to „pedałówką”, bardzo modną wówczas. Miałem tam wszystko: dowód, prawo jazdy, notes z telefonami, skitraną kasę (niebagatelne 150 dolców), trochę pamiątek, między innymi ów banknot 1000-drachmowy, który dostałem w Grecji od Artura. Po jaką cholerę nosiłem to wszystko przy sobie, do dziś nie wiem. I oczywiście, jak wychodziłem z domu, wziąłem ze sobą. Po drodze spotkałem Jarka B., od słowa do słowa postanowiliśmy wypić połóweczkę, a akurat natknęliśmy się na siebie obok jego domu. Mieszkał obok sklepu całodobowego, więc blisko było, dodatkowo było gdzie wypić, bo wchodziło się do niego przez wewnętrzne podwórko, bardzo kulturalne: ławeczki, piaskownica, śmietnik, więc i odlać się było gdzie. Rozpiliśmy na tych ławeczkach chyba trzy półlitrówki, jak wróciłem do domu – kompletnie nie pamiętam. Rano kac-gigant, totalna niepamięć... i brak piterka. Przeszukałem wszystkie zakamarki, przetrząsnąłem wszelkie miejsca, gdzie mógłby być. Kaplica! Przypomniało mi się, że po drodze byłem chyba jeszcze w sklepie i dokupowałem browar, 43

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

„żeby nie zabrakło”. Piwo faktycznie stało w przedpokoju, kopnąłem się do sklepu, ale gdzie tam! Nikt nic nie wie, nie widział, nie słyszał. Pieniądze miałem na szczęście w domu, jak już byłem w sklepie, nabyłem browar na kaca, na klatce spotkałem sąsiada i jak już wypiliśmy po kilka piw, żal za stratą jakoś minął. Choć do dziś męczy mnie złość, że tak bezmyślnie wtedy postąpiłem, najbardziej mi żal tego banknotu, nawet nie tych dolarów, tych kluczy i dokumentów. Tak więc na spotkanie w sprawie pracy poszedłem uzbrojony w legitymację ubezpieczeniową, nieważną zresztą, no bo i kto miał mi wstemplować okresy zatrudnienia? Ironią losu był fakt, że, jak się dowiedziałem później, przede mną z firmy wyleciał mój poprzednik, dokładnie za nadużywanie alkoholu w miejscu pracy. A jak się przyjmował, miał do okazania tylko... legitymację ubezpieczeniową, bo wszystkie dokumenty mu ukradli. Podobno przyznał się po jakimś czasie, że wcale mu nie ukradli, tylko nie chwalił się nimi, bo miał wbite zwolnienie z paragrafu. A ja, niczego nieświadom, walę na rozmowie z szefem, że wszystkie dokumenty mi ukradli i dlatego tylko legitymacja. Co on wtedy pomyślał, nie wiem, ale musiał mieć niezłe ciśnienie na kogoś do roboty, bo zatrudnił mnie od następnego dnia. Śmieszna to była firma. Dzisiaj wiem, jak to działa, ale wtedy dziwiłem się, gdy powoli dowiadywałem się, jakiego to pecha mają przełożeni. Piszę przełożeni, bo firmę prowadziło małżeństwo. Okazało się bowiem, że przede mną było już kilku innych „młodych, zdolnych i pracowitych, dynamicznych, tudzież nastawionych na sukces”. Tylko, że jeden pił, to ten bezpośrednio przede mną, drugi kradł, inny znów nic nie robił, a jak już robił to przekręty. Co jeden to nieudacznik i popapraniec. Opowiadali mi chłopaki z magazynu i zakładali się, jak długo pobędę. Nie mogłem zrozumieć tego pecha, jaki dotyka szefostwo, teraz wiem, że jakimś magicznym sposobem alkoholicy ściągają do siebie nienormalność, nikt zwyczajny nie przyjdzie pracować do takiej firmy, byłem najlepszym przykładem, jak się szybko okazało. Ale na razie, w ramach normalnienia, poszedłem dodatkowo na wszywkę. Wtedy wierzyłem jeszcze w nadprzyrodzoną moc esperalu, cudownych tabletek, anticolu w płynie, który sam załatwi sprawę, wystarczy, że będę łykał codziennie, co trzeba i już jestem zdrowy. Śmiechu warte! To był mój pierwszy raz, poza wszystkim, byłem ciekawy, jak to będzie z esperalem w dupie. Okazało się, że nie w tyłku, tylko na wysokości nerek i nie było żadnych sensacji, szybkie pół godziny, może nawet nie to i po ptokach. Zostały mi dwie gustowne blizny, na pamiątkę, a dwie, bo dwukrotnie się cerowałem. Za drugim razem był niezły cyrk, ale o tym później. Dość szybko zorientowałem się, że to wariacka firma. Nigdy nie wiadomo było, co będzie do zrobienia nazajutrz, szef co drugi dzień na bańce, wydaje sprzeczne polecenia, żona go poprawia, mówi zupełnie co innego, chłopaki w magazynie rżną w karciochy i olewają wszystko ciepłym moczem, sekretarka robi jakieś bzdurne zestawienia i ogólnie nie ma pojęcia, o co chodzi z zamówieniami, bo przyjęła się na trzy dni przede mną, poprzednia zwolniona–już nawet nie pamiętam dlaczego. Do tego kierowca, filar firmy, jak zobaczyłem jego twarz, posłuchałem co i jak mówi, to tak

44

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

mi się zachciało chlać, że gdyby nie esperal, poleciałbym z miejsca do najbliższego sklepu. I w środku ja, powoli na głodzie, powoli tłumaczący sobie, że może niepotrzebnie ten esperal, bo przecież już wszystko ze mną w porządku, o, proszę! Już miesiąc nie piję, o co chodzi? Można? Można. A tymczasem szef robi zamówienia, zleca mi obsługę dotychczasowych klientów, jednocześnie sam z nimi rozmawia i umawia spotkania, dostawy, taki syndrom „ja to zrobię najlepiej”. Jakoś przetrwałem trzy miesiące, jedziemy na targi, do Poznania. Ja zadowolony, reszta miga się jak może. O co chodzi? Grzesiek-magazynier wytłumaczył, krótko i dosadnie: „ty będziesz zapierdalał od świtu do nocy, szef non-stop nawalony, pierwsi przyjedziemy i ostatni wrócimy, wszystko po nocy, a i tak chuj sprzedamy!” Myślałem, że przesadza, bo Grzesiek w ogóle był malkontent, ale okazało się, że miał w 100 procentach rację. Zamieszanie zaczęło się na dzień przed wyjazdem. Poszło o to, że nie wiadomo kto ma jechać, a kto zostać. Ktoś musi godnie reprezentować firmę na Targach, ale ktoś musi też na miejscu sprzedawać. Najlepiej gdyby szef załatwił obydwie rzeczy, ale nie dało rady. Przepychanki trwały kilka godzin, w końcu padło, że Marek, drugi magazynier, pojedzie, szefostwo dotrze później, ja zostanę z sekretarką, młody jestem, jeszcze nie zasłużyłem na Targi. O.K., ale jest problem. Jaki? Marek ma prawo jazdy od miesiąca i za nic w świecie nie wsiądzie do przedłużanego, podwyższanego poloneza-trucka, jeszcze w trasę z Warszawy do Poznania, wyjazd o trzeciej rano, bo trzeba zdążyć na otwarcie. Impas. Grzesiek stanął okoniem, powiedział, że nigdzie nie jedzie, a jako jedyny orientował się w magazynie, musiał zostać w firmie. No i – padło na mnie. Dostałem kluczyki. Polonez załadowany po dach: jakieś rury, folie, krzywki i masę podobnych dupereli. Postawiłem auto na płatnym parkingu, mróz jak cholera, śniegu po pachy, a ja z perspektywą wyjścia o trzeciej nad ranem, podjechania po Marka i w drogę. Miałem stracha, nie powiem, bo też pierwszy raz za kółkiem samochodu większego od malucha, jeszcze w trasę, jeszcze w zimę, jeszcze po nocy... Ale co tam!! Nie takie rzeczy się robiło!! Szlag trafił spokojną jazdę już jakieś czterdzieści kilometrów od Warszawy. Markowi zachciało się palić. Nie będziemy przecież stawać po nocy na papierosa, jedziemy dalej, a po drodze się wywietrzy. Też, zresztą, chciało mi się jarać, nerwy z prowadzenia obciążonego samochodu, po śliskich jezdniach, w dodatku tylko na lusterka, bo paka przecież załadowana, dawały znać o sobie. Wypatrzyłem zapalniczkę, wcisnąłem... i jak nie pierdyknie.. ! Wszystko wysiadło! Zgasły światła, silnik zamilkł. Zapaliły się za to awaryjne i rozdarła się syrenka. Wyła jak opętana. Cholera wie, co robić? Klakson buczy jak potępieniec, aż wwierca się w uszy, światła awaryjne walą jak na dyskotece, samochód zabity na amen, wkoło ciemna noc, nawet nie widać, czy jest jakieś pobocze. Nie wiem, co bym zrobił, gdybym był wtedy sam, jak pierwotnie szef planował. Pewnie zostawiłbym samochód na skraju drogi i poleciał gdzieś przed siebie, byle dalej. Przypomnę, że o komórkach mało kto wtedy w ogóle słyszał. Ale sytuację uratował właśnie Marek. Spokojniutko wysiadł, otworzył maskę, znalazł syrenkę i przede wszystkim wyłączył ją. Trochę

45

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

spokoju. Ja w międzyczasie miotałem się wokół auta, rozgorączkowany. Na moje alarmy, że za chwilę ktoś nam wjedzie w dupę jak nic, Marek odpowiedział ze stoickim spokojem: – Przecież palą się awaryjne... No tak, faktycznie. Ale co dalej? Przecież mamy dojechać na rano do Poznania, stoisko już wykupione, strategiczne eksponaty walają się na pace poloneza, co my zrobimy!? Mamy go pchać, czy co? A może czekać na kogoś? Widok unieruchomionego samochodu na drodze, z podniesioną maską, działa bez pudła, prawie każdy kierowca zatrzyma się, ale co z tego? Kląłem w żywy kamień: Targi, wyjazd, pomysły szefa. Chyba opatrzność boska miała nas w swojej opiece, bo Marek też żaden mechanik, nie znał się na samochodach, o mnie lepiej nie wspominać. Ale pochyliliśmy się nad silnikiem i metodą prób i błędów zaczęliśmy ciągnąć różne kable, poprawiać złącza, pukać we wszystkie wystające części. Co i raz leciałem odpalić silnik, ale samochód miał to gdzieś i trwał, jak milcząca kupa złomu. Coś mnie tknęło, zajrzałem do kabiny i wyjąłem zapalniczkę, wciąż wciśniętą w gniazdo. Na wszelki wypadek przekręciłem kluczyk i... zaskoczyło! Do dzisiaj nie wiem co to wtedy się stało, najważniejsze, że jechaliśmy. A papierosy, po drodze, zapalaliśmy normalnymi zapalniczkami. Udało nam się dojechać na czas, trafiliśmy na miejsce bez problemów, zdziwiłbym się, gdyby było inaczej, już przed Poznaniem co kilkanaście metrów stały drogowskazy, którędy na Targi. Najlepsze i tak miało nastąpić wieczorem. Szefostwo wynajęło pokoje w jakimś zaprzyjaźnionym hotelu, na obrzeżach miasta. Okazało się, że Grzesiek miał całkowitą rację, kiedy wszyscy już dawno zajadali kolację, nasza firma przystępowała do zamykania stoiska. Trudno inaczej, kiedy szef miał inną koncepcję co kwadrans, szefowa, która dojechała później, wydawała zupełnie odmienne polecenia, a jeszcze w to wszystko wpierdzielała się na każdym kroku pani Grażynka, totumfacka właścicieli, której zdawało się, że też rządzi. A my z Markiem próbowaliśmy ten chaos ogarnąć. W końcu około godziny jedenastej wieczór, mieliśmy już wszystko spakowane, uporządkowane i przygotowane na następny dzień. I powstał problem, kto i jak dojedzie do hotelu. Szef pojechał wcześniej, zabrał Grażynkę, na miejscu została szefowa, pani Ela, przypilnować interesu, ale w polonezie są tylko dwa miejsca. Marek nie będzie prowadził z przyczyn: jak dotychczas, szefowa nie będzie jeździć w te i we w te, wszyscy naraz się nie zabierzemy, bo w razie kontroli, mandat jak murowane. I, oczywiście, wyszło na to, że odwiozę panią Elę do hotelu, zawinę do Poznania na dworzec kolejowy, bo blisko Targów, więc Marek dojdzie na piechotę i wrócimy we dwóch z powrotem do hotelu. Nikomu nie życzę tego, co ja wtedy przeżyłem. Odwieźć szefową to nic, znała teren, więc prowadziła mnie, najfajniej zaczęło się w drodze powrotnej. Głucha noc, ja tą landarą, z której nic nie widać, absolutnie nie znam drogi, natychmiast pomyliły mi się kierunki. Żeby było ciekawiej, w Poznaniu królują wąziutkie, w przeważającej większości jednokierunkowe ulice, jak wjedziesz źle, to nie ma zmiłuj, musisz krążyć, kluczyć, bo nie zawrócisz, Marek marznie na dworcu, na zegarku już po 46

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

północy, a jutro rozpoczynamy od ósmej rano! I stało się, to co musiało się stać. Jakimś cudem tak wykręciłem, tak pojechałem „na skróty”, że nagle znalazłem się na drodze szybkiego ruchu, prosto na Słubice, czyli na przejście graniczne. Spocony jak dziwka w kościele, rozgorączkowany, jadę, rozglądam się za jakimś skrętem, bo już zorientowałem się, że trzeba w zupełnie przeciwna stronę. Bach! Kontrola! I zaczęła się zabawa. Policjant energicznie i chamsko domaga się łapówki. Próbuje mnie, skubany, wrobić w jazdę zawodową, bo mam na furze materiały z Targów, więc przewożę towar, a ponieważ nie mam zawodowego prawa jazdy i noszę okulary, co wyklucza otrzymanie takowego, podpadam pod jakiś tam paragraf i należy się... Źle trafił! Byłem tak rozjuszony całą sytuacją, że postawiłem się ostro, wygarnąłem, że mogę prowadzić pojazdy do 3,5 tony i przewozić, co mi się żywnie podoba (w ramach przepisów, oczywiście), a jak mu się nie podoba, to niech zwala rzeczy ze skrzyni na pobocze, ale samodzielnie, bo ja palcem nie ruszę. To nie moje, żeby grzebać w rzeczach firmowych muszę mieć zezwolenie szefa, ja to tylko fizyczny od dźwigania. Policjant pewnie chciał szybko i bezboleśnie załatwić sprawę, jak się zorientował, że tędy mnie nie ugryzie, czepnął się polisy OC. Że zamazana, że niewyraźnie widać. Zaproponowałem wtedy, żeby wziął samochód na policyjny parking, do wyjaśnienia, ale jak się okaże, że wszystko jest w porządku, będzie miał mokro, bo szef to... tamto... wiadomo: Warszawa, ma się te znajomości. Odpuścił w końcu, ale ja nie. Byłem już taki rozeźlony, że przytrzymałem go specjalnie i dokładnie wypytałem o drogę na dworzec, w myśl zasady, że policja jest od tego, aby pomagać uczciwym, zagubionym obywatelom. Gliniarz przestępował z nogi na nogę, ja wlazłem do środka, puściłem ogrzewanie i wypytuję się szczegółowo. Dzisiaj nie wiem, czy to inne czasy były, czy policjant jakiś świeży, teraz pewnie pogoniłby mnie w pięć sekund, a ten stał, marzł i tłumaczył. Może ta Warszawa tak go przestraszyła? Dość, że dojechałem wreszcie do Marka, który zaczął zapuszczać korzenie na dworcu i we dwóch jakoś doczłapaliśmy się do hotelu, środek nocy już był. Od rana następnego dnia zabawa ruszyła od nowa. Szef już około południa nieźle wlany, bo chodził odwiedzać stoiska konkurencji, nam się jakieś dzieciaki co i rusz plączą i proszą o darmowe długopisy, baloniki albo inne duperele, gorąco jak cholera, ja w garniturze, bo przecież Targi! Kląłem w żywy kamień całą imprezę! Dodatkowo miał przyjechać jeden z kierowców, nazwijmy go Jędrek, filar i podpora firmy. Jakoś nie miałem do niego przekonania: twarz i maniery kumpla Grzesiuka od kieliszka, knajacki ton głosu, oj, nie pasił mi wtedy, nie pasił. Ale do czasu, jak się okazało. Tego dnia skończyliśmy nieco wcześniej, nic dziwnego, Jędrek pomagał, poza tym był przyzwyczajony do burdelu, jaki generowało szefostwo, więc sprawnie nami, mną i Markiem, dyrygował. Zabrałem się z nim do hotelu, po drodze Jędrek rzucił hasło, żeby wstąpić do sklepu, kupiłby coś na wieczór do pokoju, bo później nie będzie możliwości. Dobra, zajechaliśmy do delikatesów, wzięliśmy jakieś paluszki, ciasteczka. A on bierze ćwiartkę, patrzy się na mnie i pyta, czy 47

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

ja też. Trochę głupia sytuacja, nie powiem przecież, że mam świeży esperal, napiłbym się chętnie, ale co będzie jak łyknę, a tu mi głowę rozsadzi? Więc na biegu walnąłem mówkę, że ja gorzały to nie, tylko browar, a kombinowałem w ten sposób, że wezmę piwo, zacznę powoli sączyć, jakby coś się zaczęło dziać, zdążę przerwać. I uspokojony zakupiłem sześć butelek, to na wypadek jakby nic się nie zaczęło dziać. Dojechaliśmy spokojnie, powiedzieliśmy wszystkim dobranoc i odpaliliśmy w pokoju. Dzisiaj sądzę, że Jędrek też trochę się ukrywał, tą ćwiartką tylko się rozeźlił, bo jak przyszło co do czego wywaliliśmy wszystek alkohol. Mnie pierwsze piwo przyjęło się tak dobrze, że zapomniałem o ceracie i spokojniutko przyswoiłem gorzałkę. Gadaliśmy chyba do drugiej w nocy, okazało się, że mamy podobne przeżycia i nastawienie do różnych spraw, poczynając od kobiet, a kończąc na alkoholu. Jędrek, w sumie, okazał się w porządku gostek, jakbyśmy mieli więcej wódy czy piwa, to pewnie w ogóle nie poszlibyśmy spać. Rano, oczywiście, zaspaliśmy, szef wtarabania się do pokoju, a tam pobojowisko na stoliku. Tak naprawdę, to tylko wrażenie robiło, bo co to jest w końcu siedem butelek? Ale stolik mały, więc wydawało się na pierwszy rzut oka, że nie wiadomo jakie pijaństwo uskuteczniliśmy. I tak Targi złamały mnie. Bo już wiedziałem, że esperal to lipa i mogę walić. Co też z radością uczyniłem stosunkowo szybko, bo już za tydzień od powrotu do Warszawy. Przegiąłem zresztą okrutnie, bo nie dość, że przyszedłem do pracy pijany, to jeszcze wyskakiwałem w międzyczasie na piwo. Ostatecznie szefowa odesłała mnie do domu, ponieważ już nawet składnie mówić nie mogłem. Ale mi było mało! Poszedłem w tango i nie widzieli mnie w firmie przez następne trzy dni. Jak przetrzeźwiałem na tyle, żeby zadzwonić i próbować sprzedać kolejną bajeczkę o pogrzebie babci, usłyszałem tylko, że to definitywne pożegnanie i żebym przyszedł się rozliczyć. Poprosiłem o szansę, ale szef był nieugięty, teraz rozumiem to doskonale, wtedy byłem rozżalony. „Jak to? Sam chla, a mnie się czepia?” Ano właśnie dlatego, że sam chlał, nie mógł pozwolić sobie na pobłażliwość w stosunku do mnie, co więcej, był szczególnie zasadniczy. Mam do dziś rozwiązanie umowy, które mi wręczył, trzymam na pamiątkę, bo to pierwsze i jedyne wypowiedzenie z „paragrafu”. Rażące zaniedbanie obowiązków służbowych, czy jakoś tak. Ogólnie „wilczy bilet” w tamtych czasach. Na szczęście przypadek zrządził, że po dwóch miesiącach natknąłem się na Jacka, który zaproponował mi pracę agenta ubezpieczeniowego, a tam nikt nie pytał o dotychczasowe świadectwa pracy. I całe szczęście! Dzisiaj rozmawiam z Wranglerem i uśmiecham się pobłażliwie, gdy mówi, że nie może podjąć leczenia, bo przecież straci pracę. To, nawiasem mówiąc, klasyczny schemat uzależnionego. Na terapię? Na mityng? Never w życiu! Przecież wywalą z roboty, gdy powiem, że nie będę pracował przez dwa miesiące. I to jeszcze z jakiego powodu! To nieważne, że dotychczas straciłem milion siedemset tysięcy zatrudnień, że nie przychodziłem przez tygodnie, że jestem spalony wśród znajomych i znajomych znajomych, bo wszyscy wiedzą, że piję i nikt mnie nie zatrudni ani nie poleci. To nic, że obecnie pracuję dorywczo i na czarno, za złotówkę od sprzedanej sztuki opakowania

48

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

plastrów, zarabiam przecież, do cholery! Całe dziesięć złotych dniówki, jest na fajki i dwa-trzy browary. Tak naprawdę pod tym wszystkim kryje się strach. Lęk przed przyznaniem się do porażki, do choroby. Działa mechanizm uzależnienia: póki nie chodzę na terapię, na spotkania AA, to jaki ze mnie alkoholik? Ot, czasami przesadzam trochę, ale tylko trochę, z piciem, to wszystko. No, ale alkoholik, to już zupełnie inna bajka. Trzeba będzie się przyznać do tych wszelkich rzeczy, które zrobiłem, do pożyczek, których nigdy nie miałem zamiaru oddać, do upokorzeń, kradzieży, kłamstw i upodlenia. A to już nie wygląda tak fajnie. Oj, nie! Więc parawan z utratą pracy działa skutecznie, alkoholicy to przecież mistrzowie w kłamaniu i manipulacji. Nawet względem siebie. Gdy byłem na DOO, każdy, z wyjątkiem bezrobotnych, używał tego argumentu i odpowiedź była zawsze jedna: wybór należy do ciebie. Albo dotychczasowe życie, albo zdrowienie, zmiana. Pamiętam, że na początku mocno mnie to bulwersowało, gdzie i jak mieści się w takiej koncepcji pomoc chorym? Przecież ja tu przyszedłem leczyć się, a oni mnie wręcz lekceważą, olewają. Tomek – terapeuta wytłumaczył mi to bardzo prosto: pomagamy tym, którzy tego chcą. A jak chcą, muszą zaakceptować zmiany, bo na zmianach polega proces terapii. Później też doszedłem sam, skąd taki opór do leczenia, w przeważającej większość przypadków (a na pewno dotyczyło to mnie), ludzie przychodzą na terapię, aby wreszcie nauczyć się kontrolować picie. Żeby pozbyć się zmory picia do spodu, do końca, do ostatniego kieliszka, tylko złapać nareszcie, na czym polega sekret umiarkowanego upijania się, bez konsekwencji większych niż poranny kac następnego dnia. I w takim świetle, wizja dwumiesięcznych zajęć, od rana do popołudnia, faktycznie nie mieści się w koncepcji leczenia. Bo co dalej? Już nigdy w życiu ani browarka, ani lufki? Nie bywajet! I odchodzą, piją dalej w złudnym przekonaniu, że jeszcze nie jest tak źle, że „zawsze mogło być gorzej”, aż przychodzi ten moment, gdy nie ma żadnego wyjścia, gdy już nikt nie został obok, gdy zaczynasz kalkulować, że przecież denaturat wyjdzie o wiele taniej, a „kręci” tak samo, że, w zasadzie, życie jest do dupy, i już tylko picie zostało. Alkoholicy to ludzie przeraźliwie samotni, nie znam innych. Usłyszałem na mityngu, od Pawła, słowa, które spowodowały, że zacząłem zastanawiać się nad sobą. Powiedział mianowicie, że jego alkoholizm wziął się między innymi stąd, że on nie miał patentu na życie. Nie wiedział jak żyć, po prostu. Przyłożyłem te słowa do siebie i okazało się, że dość dobrze pasują. Nie widziałem sposobu na moją egzystencję, nie wiedziałem kim chcę być, co robić. Często powtarzam, że miałem wcześniej dziecko niż żonę. To prawda, ożeniłem się, „bo musiałem”. I chociaż dziś jestem w trakcie sprawy rozwodowej, nie żałuję. Paradoksalnie, małżeństwo uchroniło mnie od natychmiastowego stoczenia się w przepaść. Nie zapobiegło, o nie! Jednakże opóźniło ostateczną degrengoladę i to w znacznym stopniu. Odrębną kwestią pozostaje pytanie, jakim kosztem? Teraz mogę powiedzieć, że potwornie wysokim, zdrowiem psychicznym mojej żony, rozwaloną rodziną, toksycznymi emocjami. Skrzywdziłem wszystkich, których się dało: córkę, małżonkę, znajomych i przyjaciół. A przede wszystkim siebie.

49

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Wczesny ożenek spowodował, że zostałem wrzucony w dorosłe życie absolutnie nieprzygotowany do niego. Inni wychodzili się bawić – ja do domu, inni umawiali się na imprezę – ja umawiałem się na stanie w kolejce w spółdzielni studenckiej, od piątej rano, bo trzeba było łapać jakieś roboty i zarabiać. Z prywatki wychodziliśmy zawsze pierwsi, bo dziecko... bo teściowie... bo obowiązki. Samemu na balangę? Never w życiu! Już tylko z żoną, wyskok na piwko z kumplami? Zapomnij! Rezultaty przyszły oczywiście bardzo szybko. Kombinacje, kłamstwa, wykręty, kim ja, do cholery, jestem? Tu już nie pasuję, tam jeszcze nie. No to, napijmy się. To była moja mantra, mój koncept na życie, szybko doszło do standardu, jak to mnie żona nie rozumie, jak się męczę, jak małżeństwo podcina mi skrzydełka, bo ja przecież taki elokwentny, taki rzutki, taki fajny, gdyby nie to, że jestem uwiązany, to ja bym... hohoho! I tak to trwało. Miałem dodatkowo to nieszczęście, że trafiłem na kobietę z rozwiniętym do granic możliwości instynktem przywódczym. Znacie to? Kobieta w domu stanowi prawo, ba! Sama jest prawem. Moje picie to była enklawa, jedyne miejsce, gdzie małżonka nie miała wstępu. Kiedy się nachlałem, byłem bogiem, nie mogła mi nic kazać lub zabronić, byłem ponad nią. Później, oczywiście, potworne wyrzuty sumienia, przepraszania i obietnice, że już „nigdy więcej”, że to „przypadek”, że koledzy źli namówili. Spirala się nakręcała, żona wspaniale się czuła, kiedy mogła udowodnić mi swoją wyższość a moją ułomność, taki układ był wprost wymarzony dla człowieka z jej charakterem. Stopniowo zacząłem żyć na klęczkach, nieustannie winny, non-stop oskarżony o nieczyste zagrania, bo nawet jeśli byłem trzeźwy, to i tak wiadomo, że coś knuję, że kombinuję jak by tu się napić w miarę bezpiecznie, w miarę bezkarnie. Jakaś imprezka? Jakieś imieniny? Każdy powód był dobry. Doszło do tego, że wybuchały awantury zanim jeszcze wyszliśmy na spotkanie, bo żona i tak wiedziała jak to się skończy. Powstało obłędne sprzężenie zwrotne: ona była wściekła, bo wiedziała z góry, że nawalę się jak ruski plecak, ja byłem wkurzony, że żona jest zła, więc trzeba było się napić, w związku z czym ona tryumfowała: „a nie mówiłam!” Istna paranoja! Trzeba jednak uczciwie przyznać, że zgotowałem jej piekło, pamiętam jak dostawałem kurwicy, kiedy moja matka, rozwalona na kanapie, z flaszką w zaciśniętej dłoni, perorowała całą noc. Krzyczała, płakała, gadała z umarłymi kolegami, koleżankami. Jak upiła się na wesoło, zbierało jej się na dowcipy, koniecznie chciała pogadać, powygłupiać się. Ja dostawałem szału, zero spania, zero obejrzenia telewizji, zero przeczytania czegokolwiek. Bardzo szybko zacząłem pić alternatywnie, kiedy i ja byłem nietrzeźwy łatwiej było się dogadać, mniej mi przeszkadzały wybryki mamusi. Straszliwym paradoksem było jednakże to, że matka za nic nie chciała przyznać, że niszczy mnie, jej koronnym argumentem było stwierdzenie, że przecież to ona pije, więc co ja mam do tego? A piła wtedy już strasznie, fachowo nazywa się to picie kasacyjne, przeżyłem taki stan, więc wiem, o czym mówię. Nie zapomnę reakcji Lidki, gdy kiedyś odwiedziła mnie, matka siedziała na kanapie, na pozór normalna, rozmawiamy, o czymś dyskutujemy, a nagle rodzicielka ze słowami „muszę się napić” wyciąga flachę spod poduszki, odkręca nakrętkę i wali z gwinta gorzałę! Starsza, nobliwa pani, która dopiero co rozprawiała o niedawno przeczytanej książce! Lidce oczy wyszły z orbit, zaniemówiła. A matka otarła dłonią usta i powróciła do konwersacji. 50

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Wiele lat później, gdy siedziałem na rozmowie z psychologiem w Izbie Wytrzeźwień i słyszę, że zostanę oskarżony o znęcanie się nad rodziną – a ja oczy w słup: „jakie znęcanie się!” Przecież to ja piję i sam sobie robię krzywdę! Dotarło do mnie, jakie spustoszenie wokół mojej osoby wywołuje alkohol. Chyba wtedy pierwszy raz miałem przebłysk zrozumienia, że pijąc, niszczę wszystko i wszystkich obok. Jeszcze trochę nie wierzyłem, jeszcze próbowałem zaprzeczać, ale wyłom został uczyniony i świadomość zaczęła pracować. Musiało oczywiście upłynąć więcej czasu, od razu nic się dzieje. Musiałem stracić jeszcze coś, i jeszcze coś, żeby dotarło do mnie, że ja już tak nie chcę żyć, że chcę zmiany, chcę być normalny. Z perspektywy czasu wydaje mi się, że to nie żona, nie strach przed śmiercią, nie kłopoty ze zdrowiem, ale właśnie praca uratowała mnie przed całkowitym pogrążeniem się. Kiedy przyszedłem na DOO, poproszono, abym, standardowo, opowiedział coś o sobie. Ile mam lat, jak długo piję, sytuacja rodzinna, zawodowa. Zacząłem od stwierdzenia, że przepiłem wszystko: dom, rodzinę, córkę, miłość życia. Została mi tylko praca, a i to już nie na długo. Tak też wtedy widziałem swoje życie: wszechogarniająca nienawiść bliskich, pogarda i wyrzucenie na margines, kosmiczne długi i brak jakichkolwiek perspektyw. I tylko praca, gdzie sporo osób jeszcze nie wiedziało i traktowało mnie jak kiedyś: fajny, dowcipny facet z klasą. O, tak! Jak trzeba było, potrafiłem zaczarować, zrobić image wokół siebie, stworzyć zafałszowany wizerunek. Przecież alkoholicy to mistrzowie manipulacji, a ja dodatkowo byłem intensywnie szkolony w tym kierunku. I to przez najlepszych. Ale i to zaczęło się sypać, nie dawałem rady balansować między piciem a wizerunkiem odpowiedzialnego pracownika. Alkohol coraz bardziej zawłaszczał zawodowe terytorium także. Tak sobie myślę dzisiaj, że strach, iż wywalą mnie znowu, nawet z tej pracy, że wtedy już tylko picie zostanie, spowodował, że zawziąłem się i postanowiłem udowodnić wszystkim wokoło, że naprawdę jestem tym fajnym facetem. I choć to śmiesznie i niewiarygodnie brzmi, właśnie moja nieposkromiona ambicja, takie prestidigitatorskie zapędy pokazania się, błyszczenia i zrobienia wokół siebie wielkiego halo, pomogły mi w pierwszym okresie trzeźwienia. Mówię w pierwszym, bo początkowe dwa miesiące były wyzwaniem. Kto nie pił nałogowo, nie zrozumie. Bo jak zrozumieć, kiedy od niepicia oddziela cię tylko przemożna chęć zmiany? Nie ma żadnej chemii, żadnych wszywek, żadnej farmakologii, tylko dzikie pragnienie skończenia z koszmarem. Wychodzisz po ośmiu godzinach terapii na świat rzeczywisty, a tu: kolesie, znajome miejsca, stresy, wyćwiczone i wytrenowane przez lata nawyki i zachowania. Wchodzisz do sklepu po bułkę, a sympatyczna pani Ela zza lady, nawet się nie pytając, stawia przed tobą piwa. Bo zawsze, jak przychodziłeś po bułkę, kupowałeś browar. Idziesz do banku, a po drodze cztery sklepy, w których brałeś po puszce i zaułkami meandrowałeś tak, żeby wycyrklować od sklepu do sklepu. Bo w promieniu dzielnicy, albo i więcej, nie ma miejsca, nie ma zakamarka, gdzie byś kiedyś nie stał, gdzie nie ukrywałbyś się przed policją, czy Strażą Miejską, żeby spokojnie wypić piwo. Bo każdy jeden śmietnik jest obszczany przez ciebie, każda ławeczka wygrzana, każde drzewo podparte. I naprzeciwko tego ty, uzbrojony w silną wolę? Wolne żarty! Alkoholik nie ma czegoś takiego jak silna wola. Pamiętacie jeszcze moją teorię o podobieństwie alkoholizmu do AIDS? Gdybyś mógł 51

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

powiedzieć stop, gdybyś miał ten hart ducha, aby zatrzymać się, nie byłoby sprawy. Ale gorzała uderza najpierw właśnie w niezłomność i silną wolę. Zwyczajnie wyłącza ją i nie możesz powiedzieć „dziękuje, nie piję więcej”. To straszliwa podłość, bo rzecz idzie o to, żeby dać odpór chęci picia, a picie niszczy ten odpór. Kwadratura koła! Z kilkunastu osób, które zaczynały ze mną terapię – było ich może czternaścioro, piętnaścioro, nie pamiętam, bo to zawsze jest dość płynne, jedni przychodzą, inni odchodzą – do końca wytrwało nas tylko dwóch. Statystyka działa wybitnie na niekorzyść uzależnionych. I żeby było dziwniej, tym drugim był Zdzisiek – hazardzista. Pan w wieku siedemdziesięciu dwóch lat, uzależniony od hazardu. Tak, przy okazji, okazuje się, że różne uzależnienia działają prawie tak samo. Zdzisiek opowiadał identyczne historie, jak ja czy inni alkoholicy. Na DOO przekonałem się też, że hazard może niszczyć równie skutecznie co gorzała. Chodził przez pewien czas Tomek, również hazardzista. Niestary facet, wyciszony, spokojny. Nieco później okazało się, że raczej załamany niż wyciszony, ale to wyszło dopiero po jakimś czasie. Opowiadał, jak wszyscy, trochę o sobie. Przegrał wszystko: rodzinę – żonka kopnęła go w dupę i to z rozmachem, mieszkanie – eksmitowali go, bo nie płacił, dzieciaki – nie chciały go znać, pracę – wyrzucili go na zbity pysk, za absencję, za długi. Bo „pożyczał” firmowe pieniądze na granie i nie oddawał, nie miał z czego. Więc znów „dopożyczał”, aby się odegrać. Gdy przychodził na terapię, mieszkał w jakimś przytulisku, czy noclegowni. Koszmar! Dostawał od kogoś co dwa dni niewielkie sumy – na papierosy, na drobiazgi. Pamiętam, jak skarżył się, że czasami nie ma na bilet i nie może przyjechać, z kolei jak będzie jeździł na gapę i go złapią, to nie ma przebacz, bo takich jak on programowo nie szanuje się. Są bezwolnymi, łatwymi ofiarami dla wszelkiej maści kontrolerów, strażników. To tak jak ze Strażą Miejską: gdy patrol widzi trzech byczków walących piwo pod sklepem, nie podejdzie, boją się. Ale gdy namierzą cię jak idziesz sam z puszką w ręku, jeszcze jesteś porządnie ubrany, wiadomo „nie będzie się stawiał yntyligent!” I masz mandat murowany. Spróbuj coś popyskować! Sąd Grodzki, proszę bardzo! Więc Tomek był porządnie załamany. Któregoś dnia chyba bardziej niż zwykle, bo zaczął coś nieklawo mówić, popłakał się. Próbowaliśmy go ratować jak się dało, dawaliśmy przykłady z własnego życia, swoje momenty załamania, naprawdę staraliśmy się natchnąć go nadzieją, że nic nie trwa wiecznie, że karta kiedyś się odwróci. Tfu! Bo to ja właśnie wymyśliłem ten przykład, dla hazardzisty może nie najlepszy, ale nikt mi nawet nie przerwał. Nie pomogło. Po przerwie Tomek już nie wrócił na zajęcia, dowiedzieliśmy się, że w czasie, gdy reszta grupy paliła papierosy na zewnątrz, po niego przyjechała karetka i w trybie natychmiastowym odstawiła go do wariatkowa, na oddział, gdzie leczą depresje, psychozy i takie tam. Tomek w przerwie próbował popełnić samobójstwo w łazience. Ale, jak w każdym uzależnieniu są i momenty zabawne. Andrzej S., kolega z którym jeździliśmy do Ruskich, i który sam w sobie, jest bardzo barwną osobowością zdradził kiedyś sekret taktyki grania „na trupa”. W kasynie. Trzeba jeszcze powiedzieć, że Andrzej przegrał w życiu dom i

52

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

dwa luksusowe samochody, o pomniejszych drobiazgach nie wspominając. Otóż metoda „na trupa” jest tak prosta, że genialna. Idziesz do kasyna, kręcisz się przy stolikach, rozglądasz, tu zagadasz, tam się uśmiechniesz. Mówimy oczywiście o bywalcach, takich ludziach, którzy są w kasynie codziennie, wszyscy ich znają. Gdy już się zorientujesz w czym rzecz, typujesz gracza, który ma niesamowity niefart tego dnia. Co i jak by nie obstawił, wiadomo, że przegra. Zagra w parzyste, wyjdzie nieparzyste, obstawi czarne, na bank będzie czerwone. Padną wszystkie dowolne numery w ruletę z wyjątkiem tego, który facet wybrał. I tak dalej. Gostek jest „trupem”. I wtedy wystarczy grać zupełnie odwrotnie niż on, a wygraną masz murowaną. Andrzej kilkakrotnie wygrywał niezłe sumy „na trupa”, aż kiedyś sam stał się „trupem” i umoczył majątek na odgrywkach. Zdzisiek – hazardzista miał takie powiedzenie: „nie za to ojciec syna lał, że grał, a za to, że się odgrywał”. No, ale mówimy o nałogowych hazardzistach, taki przecież nie odejdzie od stołu, gdy zaczyna się zła passa. Nieubłaganie, mózg świdruje jedna myśl: „przecież zaraz, w następnym rozdaniu padną moje numery, karta tak mi przyżre, że odrobię wszystko z nawiązką”. I tak to idzie, a koniec? Równie dobrze może być w łazience w Ośrodku Leczenia Uzależnień. Jak Tomek. Uzależnić się można od wszystkiego. Sławek opowiadał o pacjentce, która nie mogła pohamować nieodpartego przymusu kupowania... najróżniejszych rzeczy na Allegro. Podobno całe mieszkanie miała zawalone kompletnymi bzdetami, już nie miała gdzie ich trzymać, kosmiczne długi, bo pożyczała pieniądze, aby kupić rzeczy, które wylicytowała. W końcu córka owej pani nie wytrzymała i namówiła matkę na wizytę w Ośrodku. Słuchając tej historii nie mogłem powstrzymać się od przedstawienia pomysłu, aby chora zaczęła dla odmiany sprzedawać nagromadzony towar. Też na Allegro. Kręci tak samo, bo przecież licytacja ma miejsce, a w dodatku jeszcze można odkuć się finansowo. Sławek stwierdził, że pomysł może i dobry, ale z punktu widzenia terapii i leczenia uzależnienia, raczej nie wchodzi w rachubę. Przyglądając się tak mojemu życiu, dochodzę do wniosku, że praca jednocześnie uratowała mnie i pogrążyła. Dzięki nienormowanemu czasowi mogłem skutecznie przez długi okres ukrywać chorobę, lawirować i udawać. Gdybym pracował na etacie, dawno byłoby po ptokach. Żaden szef nie zdzierżyłby takiego pracownika. Ale jest i druga strona medalu. Gdybym w odpowiednim czasie trafił na tak zwanego dobrego człowieka, może wziąłby mnie za uszy, nastraszył i poszedłbym wcześniej na leczenie? Przypomina mi się historia Pawła, znajomego z mityngów, który przeżył taką sytuację i dzięki swojemu pracodawcy trafił na terapię. Inna sprawa, że szef i tak go zwolnił, bo wytworzył się swoisty paradoks: Paweł albo pił, albo chodził na terapię. A robić trzeba. Wpadło mi niedawno w ręce opracowanie dotyczące alkoholików, postrzegania ich jako pracowników, funkcjonowania DDA i ogólnego trendu światowego dotyczącego zatrudniania uzależnionych. Dla niewtajemniczonych: DDA to skrót od Dorosłego Dziecka Alkoholika. Ja jestem DDA. Okazuje się, że, na przykład w Stanach, istnieje dość wyraźna tendencja do zatrudniania alkoholików. Dziwne, prawda? Otóż, w miarę przytomny pracodawca wie doskonale, że po okresie

53

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

picia, po ciągu, taki uzależniony wraca i będzie pracował w dwójnasposób, będzie zaharowywał się na śmierć, byle odrobić straty. Nie poskarży się na nadgodziny, nie zaprotestuje, gdy dostanie dodatkową robotę, gdy trzeba będzie przyjść po godzinach, w sobotę. Nie zażąda podwyżki, nie będzie strajkował. Jest uziemiony, zależny od szefa, który przecież nie wywalił na zbity pysk, dał szansę, pomógł kolejny raz zatuszować wpadkę, przymknął oko. Trochę ryzykowna metoda, ale przy odrobinie zdrowego rozsądku, zręczności w doborze zakresu obowiązków i wydzielaniu zadań, można mieć złotego pracownika. Nie podskoczy, nie będzie się stawiał, tylko będzie robił i robił. To, co mu się każe. Zaiste nowatorskie, jak na polskie warunki, podejście, ale Amerykanie zawsze byli oszołomy, więc tam wszystko jest możliwe. Trzeba także pamiętać, że w przeważającej mierze, uzależnieni to ludzie szczególnie wrażliwi, żeby nie powiedzieć: nadwrażliwi. Łatwo ulegają manipulacjom, naciskom. Są przecież nieustannie winni, wciąż do tyłu, mają więc ogromną chęć i ciśnienie by naprawić wszelkie błędy i niedociągnięcia. Najlepiej od razu i hurtowo. Tak się nie da, oczywiście; w międzyczasie kolejna wpadka, ponowne zapicie, garb narasta i koło się zamyka. To tłumaczy także, w pewnym stopniu rzecz jasna, nadnaturalną ambicję i przemożne pragnienie niektórych ludzi, aby pokazać się, udowodnić, że jest się lepszym, szybszym, mądrzejszym od innych. Nie twierdzę tutaj, że ludzie ambitni to uzależnieni. Ale jest coś na rzeczy, wiem po sobie. Zawsze musiałem być tym, który najlepiej wie, na wszystkim się zna i potrafi odpowiedzieć na każde pytanie. Do tej pory śmieję się często, że ja to jestem człowiek-encyklopedia. Na wszystkim się znam. Na niczym dobrze. Przypominając sobie własne dzieciństwo, nawet się niespecjalnie dziwię. Inni mieli fajne zabawki, ja nie. Inni jeździli z rodzicami na wczasy, ja nie. Gdy koledzy chwalili się, co który dostał na Dzień Dziecka, ja tworzyłem teorię, że byłem taki zły, taki niedobry, iż matka, za karę nic mi nie kupiła. Nawet w byciu złym musiałem być ponadstandardowy, bo co miałem, do cholery, powiedzieć? Że kochana mamusia leży nieprzytomna na tapczanie z kolejną flaszką w garści, śpiewa, gada do siebie i tak naprawdę gówno ją obchodzi jakiś Dzień Dziecka? Pomijając fakt, że pewnie nawet nie wiedziała, że właśnie jest? Pewnie, że jestem w tym momencie niesprawiedliwy, mogę się tylko domyślać, jakie miała wyrzuty sumienia, gdy już przetrzeźwiała, ale weź to i wytłumacz dziesięcioletniemu chłopaczkowi! Z tym zagubieniem się w czasie wychodzą momentami zabawne historie. Chyba każdy alkoholik przeżywał chociaż raz stan, w którym nie wiedział, jaki dzień, która godzina. Coś jak w tym dowcipie, w którym ulicą Marszałkowską idzie kompletnie nawalony facet, taki pijany jeszcze od przedwczoraj, zaczepia przechodnia i głosem Jana Himilsbacha chrypi: – Panieeee, panieeee... gdzie ja jestem? – Na ulicy Marszałkowskiej – odpowiada przechodzień. – Dobra, dobra... Ale jaka to planeta jest?

Kawał doskonale obrazuje stan, w jakim znalazłem się kiedyś. Prowadziłem wówczas, na spółkę z Krzyśkiem, wypożyczalnię kaset wideo. To był ten moment, gdy mieszkałem sam, 54

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wyprowadziłem się z domu na siedem miesięcy. Wtedy pierwszy raz próbowałem zerwać się z łańcucha żony, ale to inna historia, więc powrócę do niej dalej. Piłem już wtedy ostro, zdarzało się, że nawalałem, spóźniałem się, w ogóle żyłem po pijanemu. Mieliśmy z Krzyśkiem dyżury, jeden dzień on, jeden ja, później przyjęliśmy pracownika, ale wtedy co drugi dzień pracowałem w wypożyczalni, a przyjeżdżałem i tak codziennie, bo rozliczaliśmy się na zamknięcie, na bieżąco dzieliliśmy dzienny utarg. Mnie to bardzo odpowiadało, bo to co wieczór świeża kasa do ręki, było za co pić, poza tym siedzenie w domu samotnie źle na mnie działało, więc i tak wolałem pojechać przez pół Warszawy, przynajmniej miałem jakieś zajęcie. Któregoś wolnego dnia spiłem się niemożebnie, tak że padłem nieprzytomny i zasnąłem. Budzę się, patrzę w okno: szarówka. Spoglądam na zegarek: szósta trzydzieści. Cholera! Zamykamy o dwudziestej, ja zostałem bez grosza przy duszy, męczy mnie kac-potwór. Do tego autentyczne przerażenie, że znów nawalę, kolejny raz nie przyjadę, znowu Krzysiek będzie kręcił głową... Zerwałem się jak oparzony, obmyłem twarz i wypadłem z mieszkania. Drogę na przystanek przebyłem biegiem, ale już po drodze coś mi nie pasowało. Za mało ludzi. Niby wszystko się zgadza, godzina, zmierzch, zimno – bo było to około listopada – ale jakoś czułem, że coś tu nie gra. Dobiegłem na przystanek, pustawo. I wtedy zrobiłem taki numer jak w kawale. Podszedłem do faceta, przeprosiłem grzecznie i najnormalniej w świecie zapytałem: – Przepraszam pana, która jest godzina?

Gostek potwierdza, że ileś tam przed siódmą. Na to ja: – Przepraszam najmocniej, może mi pan powiedzieć czy rano, czy wieczór?

Pamiętam, że facet spojrzał na mnie, jakbym co najmniej miał trzy pary oczu, jaskrawozieloną twarz i antenki zamiast uszu, ale chwilę później uśmiechnął się ze zrozumieniem i wyjaśnił, że rano. Przespałem całą noc! Podziękowałem i uspokojony zawróciłem. Chociaż nie! Byłem też trochę wkurzony, że zerwałem się tak wcześnie, zły, bo mogłem pospać jeszcze, jednocześnie zadowolony, że nigdzie się dzisiaj już nie spóźnię, ale też mocno zawstydzony sytuacją i ubawiony zdarzeniem, że oto i mnie przytrafiła się anegdotyczna przypadłość pijacka. To Stanisław Grzesiuk pisał, że miał kolegę, który na pytanie dlaczego znowu pije, choć miał zrobić przerwę przynajmniej miesięczną, odpowiadał rozbrajająco: „cholernie kalendarz mnie się skurczył”. Wróciłem wtedy do domu, ale jak to klasyczny alkoholik: skoro już wyszedłem, co robimy z tak pięknie rozpoczętym wieczorem? Wyskrobałem z kieszeni jakieś moniaki i kupiłem chyba ze dwa piwa, ku pokrzepieniu. Ta wypożyczalnia w końcu padła, rozwiązali z nami umowę z powodu reorganizacji placówek pocztowych (bo mieliśmy kącik na poczcie). Szybko po tym Krzysiek rozstał się ze mną, z dużą ulgą, jak sądzę, bo byłem już nie do wytrzymania. Nie dotrzymywałem terminów, zapominałem o zobowiązaniach, spóźniałem się notorycznie, zawsze i wszędzie. Kolejny raz przez alkohol znalazłem się na lodzie. 55

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Teraz, całkiem niedawno, przeżyłem podobną sytuację, ale z odmiennego punktu widzenia. Poprosiłem mianowicie Wranglera, żeby był świadkiem na sprawie rozwodowej. Akt sporej odwagi z mojej strony, bo przecież wiadomo: albo spóźni się, albo przyjdzie nawalony, albo skacowany, albo w ogóle nie przyjdzie. Rozmawialiśmy parokrotnie, Wrangler zarzekał się na wszystkie świętości, że oczywiście: „Alkohol? Jaki alkohol? Na tę okazję przestaję pić już na tydzień przed terminem sprawy. Przyjdę jak spod igły, wysztyftowany, ogolony, gładziutki i pachnący”. Patrzyłem na niego, gdy składał te deklaracje, z ogromnym smutkiem, pamiętam jeszcze, jak ja, w podobnych sytuacjach, gdy ktoś usilnie prosił mnie, żebym tym razem nie nawalił, bo sprawa nad wyraz poważna, nieledwie przysięgałem na klęczkach, że – teraz to już hohoho! Kropli do ust nie wezmę, moje słowo droższe od pieniędzy! Po czym radośnie, w przeświadczeniu, że jestem już związany danym słowem, udawałem się w podskokach na piwo, bo przecież jeszcze to jedno i koniec! O co chodzi?! Przecież obiecałem! I za tydzień, w owym szalenie ważnym dniu, zaszczany, sponiewierany, bełkotałem w słuchawkę, że jakoś tak wyszło, sam nie wiem jak, no przecież tak bardzo chciałem, a tu, cholera, cały świat sprzysiągł się przeciw mnie, czy co! Tak samo widziałem Wranglera, który składając deklarację, że można polegać na nim, jak na Zawiszy, sięgał do torby po kolejne piwo, i nawet bez mojego jednego chrząkniecia, od razu ripostował: „O co chodzi? Martwisz się? Przecież powiedziałem, że za dwa dni przestaję pić całkowicie. Ale to za dwa dni, więc teraz jeszcze mogę”. Dzień przed rozprawą byliśmy umówieni u mojej pani adwokat, na – jak ja to nazwałem – próbę generalną. Chodziło o to, żeby się zebrać razem, omówić, co nas może spotkać, ustalić ewentualnie jakąś taktykę. Dzwonię do Wranglera koło jedenastej w dzień, pytam czy pamięta. „Oczywiście, będę o 16.45 pod Rotundą, tak jak się umówiliśmy, zdążymy jeszcze zapalić, kancelaria mieści się dwieście metrów dalej, zdążymy na piątą, z palcem w twarzy”. Dobra. O 17.30, siedząc już u pani adwokat i omawiając strategię na jutro, dostałem telefon. Wrangler. Nieco niewyraźnym głosem pyta, czy zdąży jeszcze? „Gdzie jesteś?” „Na Emilii Plater”. A więc dobry kwadrans drogi. Wkurwiłem się wtedy porządnie, powiedziałem, żeby sobie darował i wyłączyłem telefon. Tak naprawdę najsmutniejsze w tym jest to, że on, umawiając się ze mną dwa tygodnie wcześniej, był absolutnie przekonany, że odpowiada za słowa, że naprawdę przyjdzie na próbę i później na sprawę, czyściutki, pachnący, w szczytowej formie. I ja wiem, że gdy obiecywał mi to, autentycznie wierzył, iż tak będzie. Innymi słowy mówiąc, nie kłamał, nie zwodził, nie czarował. Bezapelacyjnie chciał i starał się. Tyle, że zapomniał o jednej rzeczy: alkohol przebije się przez wszystko, jest absolutnym priorytetem, nadrzędną wartością. Reszta może poczekać. Ja na pogrzeb własnej matki poszedłem pijany jak bela. Gdyby nie to, że był to pogrzeb MATKI, w ogóle bym nie przyszedł. Tak jak na pogrzeb babci, matki mojej matki, osoby bliskiej mi przecież bardzo. Byłem tak pijany, że nie mogłem wstać z kanapy, nie mówiąc o chodzeniu. A przecież, w obydwu przypadkach, o terminie uroczystości wiedziałem z tydzień naprzód. Wystarczająco, żeby przetrzeźwieć, prawda?

56

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Żeby, przynajmniej w takim dniu, być w znośnej formie, wyglądać jak człowiek. Później można pić, ile wlezie, co więcej, właśnie później nikt nie będzie specjalnie zdziwiony, niewiele znam lepszych pretekstów do chlania, jak śmierć rodzonej matki. Co zresztą, nawiasem mówiąc, skwapliwie wykorzystałem. Nie mam nawet jakichś specjalnie dużych pretensji do Wranglera. Spodziewałem się, że tego dnia, akurat tego konkretnego, złapią go kanary w autobusie, wybuchnie piecyk gazowy, zepsuje się sygnalizacja świetlna, dostanie temperatury 42 stopnie, przyjdą z administracji, prezydent ogłosi żałobę narodową i Bóg wie, co jeszcze, ale z pewnością wydarzą się wszelkie możliwe kataklizmy łącznie i weź się tu człowieku nie napij, jak takie cuda się dzieją wokół, właśnie, cholera – tego dnia! Kiedy piłem, często zastanawiałem się, czy faktycznie ktoś na górze nie uwziął się na mnie i specjalnie nie rzuca mi kłód pod nogi, ja miałem zawsze, w każdej sytuacji wyjątkowego pecha, „No, Heniek! Nie uwierzysz, co mi się przytrafiło!” – i leci opowieść, przy której najśmielsze wizje science-fiction bledną. I tak dobrze, że Wrangler nie cierpi na picie napadowe, że można w jakiś sposób przewidzieć jak i kiedy będzie nie do użytku. Prawdziwy kłopot jest wtedy, gdy tak, jak opowiadał Jurek z Grupy Krokowej: jedzie samochodem do domu, spokojniutko, powolutku, a tu jak go nie pierdyknie niepohamowana chęć napicia się! W te pędy zjeżdża na bok, migiem do najbliższego sklepu, biegusiem na jakikolwiek parking i sruuuuuu!!! Trzy browary prawie na raz. I do domu, ale już ostrożnie, bo teraz prowadzi po alkoholu. To dopiero jest Meksyk!!! Człowiek nie jest pewny dnia ani godziny. Nigdy tak nie miałem, przynajmniej na tyle rzadko, że nie kojarzę takich napadów u siebie. O, jak się już nachlałem, to co innego. Wtedy nie było szansy, żebym przestał. Zazwyczaj dobrze wiedziałem, kiedy zbliża się moment przesilenia, chwila, od której już się nie zatrzymam. Schemat był w zasadzie za każdym razem identyczny: po pierwszym piwie wyrzuty sumienia i silne postanowienie, że na tym jednym skończę. Po drugim jeszcze większa złość na siebie, że nie wytrzymałem i pomysł, że trzy będą w sam raz. Po trzecim dopadała mnie złość na resztę świata i genialna myśl, że skoro przyswoiłem już trzy, to nie ma znaczenia, czy będą to te trzy czy osiem. I tak zawiodłem i tak, a przynajmniej napiję się jak biały człowiek i nikt, a już najmniej własna żona, nie będzie mi dyktował, ile i kiedy mam pić. Po ośmiu byłem nieszczęśliwy, biedny i niezrozumiany, z takimi dylematami egzystencjalnymi, że strach... I tak to szło. Po osiemnastu czułem się tak, że mógłbym blachę rzęsami pruć, wykładałem każdemu teorię względności i ze znawstwem rozprawiałem o psychologicznych mechanizmach uzależnienia. Robić coś jak „biały człowiek” to pamiątka po koledze z jednej z prac, w której byliśmy przedstawicielami handlowymi. Wtedy brzmiało to dumnie i dawało niezły dochód, no, ale były to czasy radośnie raczkującego kapitalizmu. Robert – ów kolega – miał w ogóle niestandardowe powiedzonka. Miałem okazję kilkakrotnie jeździć z nim po rejonie, często łączyliśmy siły, on zbierał w sklepach spożywczych zamówienia na „Knorra”, „Plantę” i inne takie, ja w tych samych

57

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wstawiałem baterie „Duracell”. Robert prowadził auto jak potępieniec, generalnie jak jechał to wszyscy inni użytkownicy jezdni albo jechali za wolno, albo niewłaściwym pasem – akurat jego – w sumie przeszkadzali. Kiedy już nie miał sposobu na wyprzedzenie, czy ominięcie, nieodmiennie wydzierał się: „No, żesz ty! Zapierdalaj szybciej, kurwo argentyńska!” Dlaczego argentyńska? Spytałem kiedyś, bo zestawienie tych dwóch słów dawało niecodzienny efekt akustyczny, ale nie potrafił odpowiedzieć. I właśnie Robert dostał kiedyś, do nauki, młodego adepta sztuki sprzedawania. Traf chciał, że był to autentyczny Murzyn, przyrodni brat naszego ówczesnego szefa, Andrzeja. A szefem był zresztą ten sam Andrzej S., z którym kiedyś jeździłem handlować do Wielkiego Brata. Pojechali sobie więc któregoś dnia po trasie, Robert i Paul, bo tak miał na imię Murzyn, posprzedawali i w połowie dnia, normalnym zwyczajem, podjechali do barku, na kawę. To zwyczajowa sytuacja każdego handlowca, każdy z tych, których znałem, robił sobie taką przerwę w trasówce. Wjechali na parking, akurat dzień był mocno niewyraźny, ciągle padało, zimno i wietrznie, więc Robert walnął (pamiętajcie, że do Murzyna): – Chodź, napijemy się kawy, jak biali ludzie. Co odpowiedział Paul, nie wiadomo. Notabene, z Andrzejem utrzymuję kontakt do dziś. Z Paulem też, bo pracuje w firmie brata. Tylko Robert jakoś zniknął z horyzontu, znajomość rozmyła się w natłoku codziennych spraw. Najgorsze są weekendy. Fatalnie się wtedy czuję. Mam za dużo wolnego czasu, zbyt mało zajęć, po prostu nudzę się. Śmiesznie to brzmi, prawda? Tyle rzeczy do nadrobienia, tyle do załatwienia, do odkręcenia, poprawienia, a ja się nudzę!? Ale to prawda. W tygodniu trzyma praca, człowiek się kręci, myśli o klientach, o obowiązkach, nie ma czasu, by zastanowić się nad piciem. W weekend zaczynają się jazdy: tyle wolnego, całe dwa dni, może walnę pod kontrolą jeden czy dwa browary? Lepiej się poczuję, czas szybciej zleci, będzie fajnie. A w końcu cóż to są dwa piwa? Tyle, co nic. I tym razem na pewno już nie pociągnę dalej, teraz wiem, że jestem alkoholikiem, znam wszystkie te podłe i podstępne mechanizmy psychologiczne, spoko, teraz to dopiero pokażę, jaki jestem wyleczony. Na ironię zakrawa fakt, że to właśnie owe mechanizmy tak się odzywają, że to one zafałszowują obraz i powodują, że zaczynam przekonywać sam siebie. Niedawno, na Grupie, powiedziałem, że czego naprawdę się boję w trzeźwym życiu, to własnej osoby. Nie kumpli, nie okazji pojawiających się znienacka, niespodziewanych sytuacji. Z tym można sobie poradzić. Nawet w stosunkowo ekstremalnej konfiguracji, jaka przytrafiła mi się trzy miesiące temu. Pojechałem na nagrodowy wyjazd z firmy. Sam kwiat agentów z całej Polski, między innymi i ja, a co! Wiadomo, co się dzieje na takich wyjazdach, agenci też ludzie, wypić lubią, zresztą to nagroda, ma być fajnie, miło i sympatycznie, a alkohol sprzyja stworzeniu takiej atmosfery. Nie wszystkim, oczywiście. Przyjechałem. Pierwszy wieczór, kolacja w warmińskiej karczmie, muzyka, tańce śpiew. Poszliśmy całą grupą, luzik i dobre humory. Karczma stylizowana na skansen, nawet sympatycznie to wyglądało, miejsce miało klimat. Ale coś się przeciąga, stoimy w kolejce do wejścia, jakiś zator, czy 58

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

co? Po kilku minutach doszedłem do drzwi wejściowych i niespodzianka! Wejście tarasują dwie hoże dziewoje w regionalnych ubrankach, obok reszta obsługi, dziewczyny trzymają na rękach tace z kieliszkami, a kelner polewa. Czysta gorzała i mleko, razem zmieszane. „Warmińskie Malibu! Kto nie wypije, nie wchodzi!” I wpuszczają autentycznie po jednej osobie, lufa i dalej, następny. Nie ma przebacz, kobieta czy mężczyzna, bez różnicy. Konsternacja! Co mam zrobić? Wypić? Po co? Wdać się w tłumaczenia, wyjaśnienia? Bez sensu. A moja kolejka zbliża się. Przypomniało mi się, jak podobny dylemat miał Bartosz, który w trakcie terapii zawierał związek małżeński. Wówczas również pojawiła się kwestia, co zrobić, gdy, zgodnie z obyczajem, na przywitanie Pary Młodej, pojawi się chleb i dwa kieliszki: w jednym woda, w drugim wódka. I co wtedy? Liczyć, że wybiorę ten z wodą? A może nie demonizować, w końcu jeden kieliszek, to nie tragedia, zwłaszcza przy takiej okazji. Z drugiej strony, znam przypadek, że Piotrek, po trzech latach abstynencji, wrócił do chlania po wypiciu pół kieliszka szampana „Piccolo” na Sylwestra. Zaskoczyło i już! Roztrząsaliśmy zagadnienie na Grupie, były różne wypowiedzi, wreszcie Sławek zadał jedno pytanie: – Bartosz, a co się takiego stanie, jeśli w ogóle odmówisz wypicia jakiegokolwiek kieliszka? Co

takiego się wydarzy w związku z tym? – Nic. Tak naprawdę nic się nie wydarzy. – No, to odpowiedziałeś sobie na pytanie.

Przypomniała mi się ta scena, gdy stałem przed wejściem do karczmy. Co się stanie, jeśli odmówię wypicia? Nic, nie piję i tyle, kto mnie zmusi? Kiedy podszedłem do tacy, wziąłem kieliszek i przesunąłem się dalej. – Nie, nie, nie – kelnerka zagrodziła mi drogę. – Trzeba wypić. – I naprawdę nie wpuści mnie pani, jeśli nie wypiję? Ja w ogóle nie używam alkoholu.

Odstawiłem spokojnie kieliszek na drugą tacę i przeszedłem dalej. Dość energicznie, żeby nie dać panience szansy na protesty, na jakieś ściemnianie: „Jak to? To taka tradycja, tak trzeba”. Jeśli tradycja, to już nie moja. Chyba nawet nikt nie zauważył mojego manewru i nic dziwnego. To stara prawda, że większość niezręczności powstaje w naszej głowie – to projekcje wykoślawionego umysłu produkującego fałszywe wyobrażenia pod tytułem: „Co się stanie jak nie wypiję? Wszyscy będą patrzeć na mnie, będą wydziwiać, wytykać mnie palcami!” Gówno prawda, z reguły większość obecnych nawet nie zauważy mojego manewru, tak naprawdę każdy jest zajęty sobą. To tylko mi się wydaje, że towarzystwo uważnie mnie obserwuje, mnie – alkoholika. Zabawa wtedy potrwała do późnych godzin nocnych, ja – spokojnie przy soczku. Tylko raz zapytano mnie, czy skoro nie piję wódki, polać mi winka. Odmówiłem grzecznie i finito. Nikt nie dopytywał się, nie namawiał, nie komentował. Kultura picia niewątpliwie zmieniła się – z mojego

59

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

punktu widzenia – na lepsze. Ale takie sytuacje specjalnie mnie nie przerażają. Jak wspomniałem najbardziej boję się samego siebie. Chwili, gdy przekonam się, że mogę się napić. Mózg potrafi robić zupełnie nieprawdopodobne rzeczy. Ile czasu trzeba, aby udowodnić sobie, że właśnie dziś jest wyjątkowa okazja, że to taki dzień, iż nie wypicie lub odmowa poczęstunku będzie najgorszą rzeczą, jaką zrobię? Nie mam żadnych wątpliwości, jestem w stanie w ciągu piętnastu sekund bezspornie udowodnić sobie, że muszę się napić. I to napawa mnie autentycznym przerażeniem, bo wtedy nie ma zmiłuj, nikt nie przekona mnie, że popełniam błąd, nic mnie nie powstrzyma. Czasami myślę, co mogłoby się wydarzyć, gdybym sięgnął po alkohol? Być może nic, ale o wiele bardziej prawdopodobna jest sytuacja, że już się nie zatrzymam. Świadomość zmarnowania piętnastu (w tej chwili) miesięcy trzeźwości, potworny żal i wyrzuty sumienia, namacalny dowód, że jednak jestem skazany na picie, pewnie rozwaliłoby mnie dokumentnie. Więc tym razem chyba już do piachu, boję się, że nie udźwignąłbym ciężaru ponownego zapicia. Dlatego konsekwentnie stosuję się do metody „opcja zero”. Choć w życiorysach alkoholików „wpadki” są na porządku dziennym, niejako. Ostatnio Mirek, znajomy z mityngu, opowiedział swoją historię. Nic szczególnego, zaryzykowałbym nawet stwierdzenie, że banalnie nudna. Otóż, zaraz po Świętach, które spędził oczywiście na trzeźwo, szykował się na mityng. Była niedziela, miał jeszcze pół godziny, postanowił wyjść z psem, bo to nie będzie go przez dwie godziny, szkoda zwierzaka, przy okazji kupi fajki. Czujecie sprawę?! Pół godziny przed mityngiem!! Zaszedł do sklepu i nagle błysk! Wyrwało mu z życia trzy tygodnie. Mirek wrócił, pokorny, wyciszony. Ja nie wiem. Może być i tak, ale pamiętając swoje ostatnie jazdy, mam wątpliwości, czy zdążyłbym wytrzeźwieć w tym życiu. Więc i ten strach jest we mnie, taki zwyczajny, ludzki. I myślę sobie, że to dobrze, że jedna z najgorszych rzeczy, jaka mogłyby przyjść mi do głowy, to pomysł, że alkohol już mi nic nie może zrobić. Dlatego uciekam z domu w weekendy, gdy zbyt długo siedzę i w zasadzie nic nie robię, najróżniejsze myśli przychodzą do łba, wystarczy tylko chwila i już jestem na stacji benzynowej. A na stacji dobrze mnie znają, oj dobrze. Od kilku lat ta sama załoga, a ja dałem się poznać dość precyzyjnie. Bo chyba trudno nie zapamiętać faceta, który wtacza się przez drzwi o trzeciej w nocy, brudny, z kilkudniowym zarostem, oczy przekrwione, o zapachu lepiej nie wspomnę. I dziarsko stawia na ladzie sześciopak piwa, po czym trudno mu podpisać się wyraźnie na kwicie karty kredytowej – tak trzęsą mu się ręce. I tak dwa, trzy razy w tygodniu. Ja zapamiętałbym doskonale.

60

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Lecz niech ci to nie przesłania prawdziwej cnoty, wielu ludzi dąży do wzniosłych ideałów i wszędzie życie pełne jest heroizmu. Szczególnie to dążenie do ideału jest mocno upierdliwe u alkoholika. Nie znam takiego, który nie chciałby być chodzącą perfekcją. Jak już robić, cokolwiek, to na maksa. Żadnych półśrodków, żadnych połowicznych celów. Ma to, niestety, smutne przełożenie na picie, jak zaczynam, to od razu z ośmioma piwami na start, mniejsza ilość mnie nie interesuje, szkoda fatygi. „Interesującym” wspomnieniem jest dla mnie zdarzenie, gdy byłem tak przepity, iż organizm nie przyjmował już alkoholu. Co wypiłem to wyrzygałem. Od razu, na miejscu. Siedziałem na kanapie, trzęsący się jak w chorobie Parkinsona albo gorzej i sytuacja wyglądała następująco: łyk piwa, chlust wymiocin pod nogi, łyk – rzyg, łyk – rzyg... Nawet nie chciało mi się przejść do łazienki, za duży wysiłek, poza tym niewygodnie, a jak mi już przejdzie, to się i tak posprząta. Tak wtedy rozumowałem. Nie pamiętam teraz ile browarów zmęczyłem w ten sposób, coś ze dwa, zanim alkohol przyjął się na tyle, że przestałem wymiotować i drżączka ustąpiła, tak że faktycznie poszedłem po ścierkę i powycierałem wszystko. Wciąż stoi mi ta scena przed oczyma: wnętrzności aż coś rwie, skręca, normalnie boli mnie przewód pokarmowy, ale twardo piję, bo przymus napicia się jest silniejszy. Urodzony perfekcjonista – maksymalista ze mnie: wyrzyga, ale wychla, nie odpuści. Byłem ostatnio ma mityngu, poruszaliśmy temat trzeźwienia w kontekście zmagania się z chorobą. Z dużej ilości wypowiedzi przebijało stwierdzenie, z którym ja nie mogę się do tej pory uporać: niepicie jest moją i tylko moją wewnętrzną sprawą. Jasne, bliscy wokół cieszą się, są zadowoleni, wreszcie można normalnie pogadać, coś ustalić i takie tam, ale tak naprawdę trzeźwieję sam dla siebie. Stan normalności nie wzbudza sensacji, szybko przechodzi w standardową codzienność i mój heroiczny wysiłek, aby nie ulec pokusie wychlania pozostaje niezauważony, czy może raczej, w moim odczuciu, niedoceniony wystarczająco mocno. Cholera! Sam sobie wystawiłbym pomnik, jakiś list dziękczynny napisał, a tu nic. Marek opowiadał, że jak świętował pierwszą rocznicę abstynencji, to kupił tort, przygotował odpowiednią oprawę, postarał się jak nigdy dotąd, a rodzina w ogóle olała sprawę. Dzieciaki wpadły, złapały po kawałku i poszły za swoimi sprawami. Może żona? – Patrz, tort. – No, tort. Co z tego? – Jak to? Dzisiaj przecież pierwsza rocznica! – Czego rocznica? Aaaa, faktycznie... brawo, brawo... – i poszła do kuchni obierać ziemniaki na

obiad. Marek długo nie mógł pojąć dlaczego tak ważne wydarzenie przemknęło bez echa. Bo też z tym heroizmem, to w ogóle podejrzana sprawa. No bo jak to ocenić? Być dumnym z faktu, że nie pijesz już ileś tam? Niby dlaczego? Po prostu nie pijesz i już. Z drugiej jednak strony, tylko alkoholik wie, jak czasami jest trudno, ile siły i samozaparcia trzeba mieć, aby nie sięgnąć po gorzałę. 61

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Słuchałem niedawno audycji w „Antyradiu” prowadzonej przez Krzysztofa-alkoholika. I tam padło podobne pytanie. Odpowiedź Krzysztofa przypomniała mi fundamentalną sprawę, która z biegiem czasu nieubłaganie zaciera się w świadomości. Alkoholizm to choroba ciała, umysłu i duszy. (Oczywiście oprócz tego, że jest śmiertelna, nieuleczalna i postępująca, pamiętacie jeszcze?) Stosunkowo najłatwiej wyleczyć jest ciało. Po najdłuższym nawet ciągu, o ile nie będzie śmiertelny, rzecz jasna, wystarczy tydzień abstynencji. Niechby dwa. Albo miesiąc. Nieważne. Istotne jest, że jeśli zachowasz abstynencję, dość szybko pozbędziesz się alkoholu z krwioobiegu, z organizmu. Po dwóch tygodniach po zaprzestaniu walenia, alkomat pokaże zero promila. I już. Pewnie na zawsze zostaną ślady. Ileś tam komórek nerwowych przepadło bezpowrotnie, trzustka, śledziona, wątroba też nie są już takie same. Byłem niedawno u Piotrka, piliśmy herbatę w kuchni i zerknąłem na jedną z karteczek przyczepionych do drzwi lodówki. Zamarłem. Jak zacząłem czytać, co mu wolno jeść a czego nie, zmroziło mnie. Piotrek ma nieodwracalnie uszkodzoną wątrobę, do końca życia będzie na drakońskiej diecie. O.K., ale żyje, pomaga innym, widujemy się co tydzień na mityngu, choć równie dobrze mógłbym odwiedzać go raz w roku. W dzień Wszystkich Świętych, na cmentarzu komunalnym, na Wólce. Abstrahując od dolegliwości zdrowotnych, Piotrek ma ciało wyleczone. O wiele trudniej rzecz ma się z leczeniem umysłu. Po latach picia, mózg jest tak popaprany, że szkoda gadać. Ile razy roztrząsam kwestie choroby umysłu, tyle razy przypomina mi się historia „Jadźki”. „Jadźka” to ksywka kolesia z osiedla, który z chłopaczka, jakim był każdy z nas na podwórku przeistoczył się w chuligana, później w gitowca, a jeszcze później w biznesmena. Co prawda „czym skorupka za młody nasiąknie...”, więc były to szemrane biznesy, ale w dobie szpanu na nowobogactwo, gdy wyznacznikiem powodzenia był telefon komórkowy, Jadźka nosił zawsze przy sobie cztery aparaty. Czujecie sprawę? Jeden był zawsze od prywatnych przychodzących, drugi od prywatnych wychodzących, trzeci od firmowych wykonanych, a czwarty obsługiwał rozmowy przychodzące na firmę. Niezłe jaja, zważywszy na fakt, że było to dobrych parę lat temu: wtedy jeden telefon miał rozmiary i ważył tyle, co pięć dzisiejszych. Przyszedł właściwy czas: Jadźka ożenił się. Ale walił gorzałę cały czas, później doszły jeszcze dragi, na tych swoich interesach kosił niezłą kasę, więc problem finansowy nie dotyczył go. Natomiast jego zachowanie dotyczyło, szczególnie jego żony. Generalnie Jadźka był wciąż nawalony albo naćpany, więc kłótnie wybuchały co i rusz. Pewnego dnia awantura była większa niż zwykle, żona trzasnęła drzwiami i wybiegła z mieszkania. Jadźka był tak nakręcony w pijackim zacietrzewieniu, że za wszelką cenę chciał być pierwszy, szybszy, mądrzejszy... Bóg wie, co chodziło mu po pokręconym umyśle, dość, że postanowił wyprzedzić żonę. Najszybciej było przez okno, więc najzwyczajniej w świecie wyskoczył. Niestety, w oparach alkoholu zapomniał, że mieszka na trzecim, czy czwartym piętrze. Faktycznie, był na dole przed żoną, w kałuży krwi z potrzaskaną miednicą, pękniętą śledzioną, uszkodzonym kręgosłupem. Fakt, był pijany, ale Jadźka i na trzeźwo nie takie numery robił.

62

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Umysł alkoholika jest chory bardzo długo. Samo niepicie to dopiero początek, pierwszy podstawowy krok. Umęczony, pokancerowany mózg produkuje wciąż fałszywe wizje, podsuwa dzikie pomysły. Jak pies Pawłowa ma wytrenowane, wyćwiczone przez lata picia nawyki i odruchy. Gdy jest mi źle, jestem zmęczony, spotkało mnie niepowodzenie, osiągnąłem sukces, stało się coś radosnego... we wszystkich tych sytuacjach pierwsza myśl, jaka się pojawia, często na obrzeżach świadomości to: napić się. Alkohol był dla mnie cudownym środkiem, idealnym panaceum. Służył do wypełniania samotności, podnosił i utrzymywał dobry nastrój, pozwalał mi zapomnieć o kłopotach. I tu, być może, kryje się próba odpowiedzi na często zadawane pytanie: gdzie leży granica między alkoholizmem a zwykłym piciem. Myślę, że jest bardzo blisko tego stanu, gdy alkohol zaczyna służyć do sterowania emocjami. Ma to zresztą fachową, terapeutyczną nazwę jako „mechanizm nałogowego regulowania uczuć”. To nie oznacza oczywiście, że jeśli w chwili stresu wypiję kieliszek wódki to jestem alkoholikiem. Skądże. Problem pojawia się wtedy, gdy alkohol staje się jedyną alternatywą, gdy nie umiem, nie potrafię zmierzyć się z emocjami różnego rodzaju i natężenia bez alkoholu. Dzień, w którym wymyślę sobie, że mogę się już spokojnie napić, walnąć setę dla kurażu, strzelić browara dla uspokojenia nerwów, będzie ostatnim dniem mojej trzeźwości. Na tym polega też szeroko dyskutowana różnica między abstynencją a trzeźwością. Mogę nie pić miesiąc, dwa, rok. Bo złożyłem przysięgę w kościele, bo wszyłem sobie esperal, bo urodziło się dziecko – tych powodów może być dowolnie dużo. Dopóki nie piję, ponieważ coś lub ktoś mi zabrania – jestem w abstynencji. Sądzę, że dobrym przykładem może być moja pierwsza „cerata”. Po trzech miesiącach niepicia sięgnąłem jednak po alkohol, z pełną akceptacją ewentualności, że mogę umrzeć. Przecież to jest zrobione w jednym celu: żebyś miał świadomość, że jeśli się napijesz, możesz iść do piachu. To naprawdę tak działa, widziałem i słyszałem ludzi, którzy zapili na esperalu, dziękuję, postoję. Problem jednak jest w tym, że każda wszywka jest inna: organizm inaczej reaguje, esperal może się otorbić, nie zadziała, cholera wie, co jeszcze! Więc to tak trochę jak z rosyjską ruletką. Napiję się – będzie dobrze, napiję się – umrę. I powiedzcie mi teraz, że facet taki jak ja, ma wszystko w porządku z mózgiem, kiedy podejmuje decyzję igrania z życiem, a na pewno ze zdrowiem. Ja chciałem się napić – nie chciałem umierać. Wtedy jeszcze nie. Ale najtrudniej i najdłużej leczy się duszę. To szumnie brzmi, wiem, lecz uwierzcie mi na słowo, że nie znam alkoholika, który nie byłby pokaleczony psychicznie, z rozwalonymi emocjami. Prostowanie duszy trwa latami. Jest takie powiedzenie, że ile lat piłeś, tyle będziesz trzeźwieć. Mniejsza o demagogiczną chwytliwość fatalizmu tego stwierdzenia. Lepiej pamiętać, że wchodzenie w alkoholizm to proces rozciągnięty na lata. Trwa i trwa. Nikt się nie staje uzależniony po wypiciu paru piw. Nawet jak wypija ich kilkadziesiąt. Ale jeśli walisz regularnie „dzeń-dzeń” po kilka drinków, kilka browarów, jeśli alkohol pozwala ci funkcjonować w chwilach stresu, w momentach radości, to jest duża szansa, że fundujesz sobie chorobę alkoholową. Efekty przyjdą po latach, pewnego dnia okaże się, że nie możesz wyjść do pracy, zanim nie walniesz klina. Później dwóch, a jeszcze później

63

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

postanowisz po prostu nie iść dziś do roboty, „coś się wymyśli”. No i co? Jak takie coś wyleczyć w miesiąc? Na szczęście teoria teorią, powiedzonka powiedzonkami, a praktyka pokazuje coś innego. Zdrowienie przebiega szybciej niż uzależnienie się. Innymi słowy mówiąc, jeśli dojdzie do stanu, gdy na rodzinnej imprezie ściągasz spodnie i walisz kupę w kącie pokoju na dywan, na oczach zszokowanej rodziny i gości, bo jesteś tak pijany, że ci wszystko jedno, a wypracowanie takiej nieobyczajności zajęło ci dwadzieścia lat, to mentalne wyjście z tego stanu umysłu potrwa krócej. Nawiasem mówiąc, sytuacja z kupą, to mój „popisowy numer”. Alkoholicy zdolni są do niewyobrażalnych rzeczy. To codzienne igranie ze śmiercią, zaproszenie dla zawałów, udarów mózgu, wylewów. To przyzwolenie dla ekstremalnych, ryzykownych zachowań, wystawianie się na strzał dla wszelkiej maści chuliganów, bandziorów, złodziei. To picie w przypadkowych miejscach, takich, z których można wyjść lub wyjechać w czarnym worku, to pijackie bratanie się z ludźmi, którzy bez skrupułów wsadzą ci rozbitą butelkę w oczy, tylko po to żeby zabrać portfel z dwudziestoma złotymi. To picie gorzały wymieszanej w pralce, rozrabianej w wannie, w miednicy, gdzie wiadomo, że we flaszce z pewnością jest środek wybielający „Ace”, rozpuszczalnik, jakieś inne szuwaksy, ale ile jest prawdziwej wódki, nie wie nikt. Mogę mówić tylko za siebie. Nie odważę się kreować siebie na głos pokolenia, mentora alkoholików, rzecznika uzależnionych. Każdy ma swoją drogę do trzeźwienia, swoje dno. Znam alkoholika, który zatrzymał się i zastanowił nad sobą w momencie, kiedy policja odebrała mu prawo jazdy za kierowanie samochodem po pijaku. To akurat było jego dno. Znam też takich, którzy regularnie gadają na jawie z różowymi zającami i piją dalej, twierdząc, że w zasadzie nie ma, o czym mówić. Alkoholizm? Wolne żarty, po prostu lubię wypić i tyle. Gdy zgłaszałem się na DOO, byłem święcie przekonany, że jestem jedyny i niepowtarzalny. Że to, co przeżyłem, to hohoho... żaden Witkacy, czy inny Oskar Wilde w życiu by tego nie wymyślił. Jak sobie posłuchałem, co przechodzili ludzie na objawach odstawiennych, na kacu, czy w ciągu, wręcz pomyślałam o sobie, że tak naprawdę to harcerz ze mnie, nawet nie dotknąłem istoty alkoholizmu, ot, przewinąłem się po obrzeżach choroby. Dopiero w trakcie terapii, później na grupie, dotarło do mnie, jak blisko byłem tamtej strony, jak niewiele momentami brakowało, żeby podążyć w kierunku światełka w tunelu. Dziś w ogóle nie roztrząsam zagadnienia swoistej jakości alkoholizmu, nie kategoryzuję chorych na tych „bardziej” i tych „mniej”, na „lepszych” alkoholików i „gorszych”. Po co? Każdy ma własnego demona, swojego robaka, który jątrzy, atakuje, demoluje psychikę. W moim wypadku takim diabłem była niewątpliwie chorobliwa, momentami wręcz niezdrowa, fascynacja osobą Jima Morrisona z The Doors. Chciałem żyć jak on – nie miałem odwagi, chciałem pić jak on – też stchórzyłem, chciałem pisać jak on – nie miałem takiego talentu. Uświadomiłem sobie niedawno interesujące zjawisko. Otóż im dłużej pozostaję w abstynencji, im dłużej trzeźwo patrzę na siebie i świat, tym coraz mniej fascynacji Morrisonem, mniej zazdrości, że „ja też bym tak chciał”. Za to coraz więcej współczucia dla zagubionego faceta, coraz więcej żalu, że

64

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

tak po prostu zapił i zaćpał się na śmierć w wieku – Boże! – niespełna 28 lat. Przeczytałem gdzieś, że „wybrańcy bogów umierają młodo”, cóż widać nie zostałem wybrany. I jakoś coraz mniej tego żałuję. Natomiast coraz mocniej wciąga mnie muzyka Doorsów, Jim-poeta zdecydowanie dystansuje Jimiego-człowieka. Względność osądów i opinii dotknęła również osobiście mnie. Byłem niedawno u Jurka z Grupy, który prowadzi kiosk „Ruchu”. Zaglądam do niego od czasu do czasu, gdy jestem w pobliżu. Rozmawiamy o swoich doświadczeniach w obecnym życiu, o pokusach, pułapkach i właśnie z Jurkiem miałem ciekawą rozmowę: –Wiesz – zaczął w chwili, gdy zostaliśmy sami – to życie w trzeźwości nie jest wcale takie straszne i trudne, jak wcześniej myślałem. Jak tylko usłyszałem „w trzeźwości” natychmiast zapaliły mi się w głowie światełka alarmowe. Facet nie pije niecałe dwa lata, w moim odczuciu to początki abstynencji, gdzie tu trzeźwość? – Dlaczego? – Byłem ciekawy, co też chodzi mu po głowie. – Ostatnio w ogóle nie mam snów alkoholowych, żadnych nawrotów, praktycznie wcale nie

myślę o piciu. I wiesz co? Tak sobie przypominam Grupę, swoje picie i dochodzę do wniosku, że ten nasz alkoholizm nie był jeszcze taki straszny. No, może ja trochę więcej chlałem, ale Ty spokojnie dałbyś sobie radę bez terapii, w sumie nie miałeś żadnych poważnych konsekwencji... wiesz, z roboty cię nie wywalili, rozwodzisz się dopiero teraz, a przecież żona mogła cię kopnąć w dupę jak piłeś. A nie zrobiła tego, widzisz? Zmartwiałem. Autentycznie zesztywniałem i nie wiedziałem, co powiedzieć. Patrzyłem na Jurka i widziałem człowieka, który zaledwie rok temu oświadczył, że choroba alkoholowa to koszmar i że za skarby świata nie chce do niej wrócić. Widziałem człowieka, który parę miesięcy temu przyznał, że jak mnie zobaczył i posłuchał moich wypowiedzi na Grupie, nie dawał mi żadnych szans na zatrzymanie choroby, że był przerażony moimi wyczynami i stadium zaawansowania alkoholizmu. Stałem w tym kiosku i nie mogłem nic powiedzieć. Wystarczył rok niepicia i dla Jurka zaczęła się zacierać różnica między popijaniem, alkoholizmem, nadużywaniem. Wręcz czekałem, kiedy mi zacznie udowadniać, że tak naprawdę to on nie jest uzależniony, nie ma problemu z alkoholem: oczywiście w pełni kontroluje sytuację, a na terapię poszedł, bo żona go prosiła. Zapytałem tylko, czy chodzi na mityngi. Powiedział, że nie ma czasu, a w ogóle to źle się czuje na spotkaniach AA i nie trafia to do niego. I mignęła mi taka myśl: „Co powie, w takim razie, po pięciu latach?” Czepnąłem się tego heroizmu, bo jednak muszę się przyznać. Tak po cichu, wieczorem, leżąc pod kołderką w ciepłym łóżku, jestem z siebie dumny. Jak cholera! Za nic nie przyznam się do tego na głos, ale w moim odczuciu codziennie toczę trudna batalię o trzeźwość. Nieledwie każdego dnia narażony jestem na pokusy, na próby charakteru, z których przeciętny człowiek nawet nie zdaje sobie

65

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

sprawy. Całkiem niedawno przeżyłem sytuację, która dała mi popalić jak ta lala. Załapałem się na wyjazd nagrodowy, do Włoch, sponsorowany przez firmę. Za wyniki. Świetna sprawa, pięć dni za granicą, wszystko opłacone, zorganizowane, polski opiekun i jeszcze pięćset euro kieszonkowego. Żyć nie umierać. I jeszcze zakwaterowanie na noc przed wylotem i na noc po wylocie w hotelu Marriott. Jechaliśmy – pięciu mężczyzn i jedna kobieta. Zaczęło się już na lotnisku. Przeszliśmy przez odprawę, do odlotu czterdzieści minut, stoimy przed sklepami bezcłowymi. Marzena – jedyna pani w naszym gronie, poszła oglądać torebki i perfumy, a panowie – szybka narada: – Dobra, co kupujemy? I ile? Bolek? – To ja wezmę trzy czwarte białej. – Dobra, ja biorę dwa łyskacze. Ty – co kupujesz, Tomasz?

Teoretycznie byłem przygotowany na taką sytuację, ale cała narada potoczyła się tak szybko, a pytanie padło tak niespodziewanie, że na chwilę zapomniałem języka w gębie. – Jaaa... – przeciągnąłem głoski, żeby zyskać na czasie i zebrać rozpierzchnięte myśli – ja?

Sorry, ale w tej kwestii nie będziecie mieli ze mnie towarzystwa. W ogóle nie piję. I wtedy dotknęło mnie kolejny raz coś, co nieodmiennie wzbudza moje zdumienie. Otóż bardzo często ludzie słyszą, ale nie słuchają. Tak było i teraz. – Dobra, rozumiemy. Ale to sklep bezcłowy, po co przepłacać na miejscu? To co bierzesz?

To było niesamowite. Człowiek słyszy odpowiedź, że nie piję, mimo wszystko jednak naturalnie zakłada, że skoro jesteśmy w strefie bezcłowej, należy kupić alkohol, bo jest taniej. Schemat myślenia: wyjazd – impreza – picie – tani alkohol, jest tak silny, że tłumi precyzyjnie i konkretnie wyrażone informacje. I żeby wszystko było jasne: Rysiek – kolega, który zadawał mi pytanie, zachowywał się całkowicie normalnie i naturalnie. On nie ma problemu alkoholowego, to ja widziałem zagrożenie, to ja musiałem być czujny. Ale dalej nie było lepiej. Nikt mnie nie namawiał, nikt nie komentował, nikt nie dziwił się mojej abstynencji. Ale przymus sytuacyjny był niezwykle silny. Widzicie to? Upalne Włochy, siedzimy przy stole, podają pierwszą przystawkę, a kelner rozlewa stosowne wino. – No, grazie.

Zdziwienie. – I’m not drinking alcohol at all.

Kelner kiwa głową, mija kilkadziesiąt minut, wnoszą następną przystawkę i następny gatunek wina, inny od poprzedniego. Jestem czujny, bo zabawa w polewanie zaczyna się od początku. O tym, że nie piję nawet kieliszka wina do obiadu, co jest tam tak powszechnym połączeniem, jak u nas, dajmy na to, schabowy i kapusta, kelner zapomina momentalnie. A po przystawkach jest jeszcze danie

66

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

główne i deser. Dodatkowo, gdy już jesteśmy sami przy stole, jemy i gadamy, chłopaki wciąż chcą uzupełniać mój pusty kieliszek. – Dzięki, nie piję.

Zanim ludzie w naszej grupie zapamiętali i przyzwyczaili się, że nie piję, minęło półtora dnia. Już nawet nie wspomnę nagminnych pomyłek podczas spacerów i zwiedzania miasta, gdy przy każdym postoju na piwo dla orzeźwienia, musiałem prostować zamówienia. – Pięć piw, Mikołaj, pięć, nie sześć! – wołałem do naszego opiekuna. – Dla mnie sok

ananasowy! Mordęga, prawda? Ktoś mógłby powiedzieć: „Pal diabli cały ten cyrk! Napij się ten kieliszek wina, czy piwo, facet, i przestań robić z siebie widowisko!” No właśnie. Przyznaję, miałem podczas tej wycieczki kilkakrotnie silną pokusę napicia się. Nawet nie z chęci posmakowania alkoholu, bardziej, żeby się nie rzucać w oczy, nie wychylać się. Ale natychmiast pojawiało się pytanie: po co? Co mam tym udowodnić? Że potrafię pić w sposób kontrolowany? Przecież wiem, że nie potrafię. Żeby nie odróżniać się od innych? A co mnie to obchodzi, że się odróżniam, gdy rzecz dotyczy mojego zdrowia i życia? Wciąż też dźwięczało mi słynne powiedzenie alkoholików „jeden kieliszek to za dużo, dwadzieścia to za mało” Przetrwałem ten wyjazd. Ba! Jestem nim do dziś zauroczony, bawiłem się świetnie, przywiozłem pamiątki. I uczciwie zastanowiłem się nad sobą, czy ja aby nie popadam ze skrajności w skrajność, że teraz zawsze i wszędzie będę już widział widmo demona alkoholu, takie derilium tremens au rebours, majaki trzeźwiejącego alkoholika. I doszedłem do wniosku, że zrobiłem dobrze. Ja nie będę się sprawdzał, mocował z alkoholem i eksperymentował: mogę się już napić, czy jeszcze nie? Zaszkodzi mi to jedno piwo, czy nawet nie zauważę, że je wypiłem? A jeśli mi nie zaszkodzi? To może i dwa browary następnego dnia też nie? Czujecie? Pamiętacie, jak działa mózg alkoholika? Ja się alkoholu boję, nie będę się sprawdzał i próbował. Dziękuję, postoję. No i niech mi ktoś powie, że to nie jest heroizm. Może taki mały, podwórkowy, na moją miarę, ale dla mnie powód do dumy. A dziś, na mityngu, Ziuta opowiedziała straszliwą historię. Wspomniała człowieka, który swego czasu ją zachęcił do przyjścia do wspólnoty AA. Długo chodzili razem, wspólnie trzeźwieli. Ale sąsiad nie wytrzymał i dzisiaj Ziuta opowiedziała, że ten człowiek umiera. Drzwi do mieszkania ma otwarte i błaga żeby mu przynieść coś do picia. – Przynieś cokolwiek, co tam masz... proszę... masz perfumy? Wodę kolońską? Cokolwiek z alkoholem... Sam nie ma już siły chodzić. I może dlatego też jestem z siebie dumny. Że udało mi się zatrzymać w drodze do samozagłady. W tej chwili nie piję prawie dwa lata, choć nie wiem, co przede mną, co przyniesie mi jutro, pewny

67

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

jestem tylko jednego – że dziś się nie napiję. Za tydzień, za miesiąc, za rok – nie mam pojęcia, będę się martwił za tydzień, za miesiąc, za rok i to też ma dla mnie posmak heroizmu. No, może pewnego rodzaju bohaterstwa, do heroizmu jeszcze daleko, ale jak dla mnie, na moją miarę – to, co się dzieje ze mną od tych prawie dwóch lat jest nie lada wyczynem. Ja przecież zawsze musiałem być najmądrzejszy, najlepszy, jako DDA nie mogłem sobie pozwolić na nawalankę, na fałszywy krok. Wystarczyło, ze moja matka była pokręcona, totalnie niedoskonała. Ja musiałem być perfekcyjny za nas dwoje. I pewnie dlatego, do tej pory wciąż mam ogromne trudności ze zmianą siebie, sposobu myślenia, sposobu postrzegania rzeczywistości. Wciąż trudno mi przychodzi zgiąć kark, przyznać się do niemocy, do niewiedzy. W dalszym ciągu duma i buta wyłażą ze mnie, czasem cichcem, znienacka, czasem aż eksploduje wybuchem. Potwornie ciężko jest mi zachować pokorę. Większość zdrowiejących alkoholików, jak mi się zdaje, ma szalone kłopoty z rozróżnieniem i oddzieleniem pokory od pokorności. Ja z pewnością miałem i mam. Bardzo często powtarzam sobie Modlitwę o pogodę ducha i jeśli znajduję odwagę, aby zmieniać to, co mogę zmienić, to wciąż szukam w sobie owej pogody ducha, żebym godził się z tym, czego nie mogę zmienić. Kiedy ja właśnie wciąż chcę zmieniać, poprawiać. Prostować te wszystkie zwalone sprawy, kształtować otaczające mnie wydarzenia. Nieustająco chcę mieć wpływ na to, co się wydarzy, moja duma każe mi walczyć i zmagać się z oporem materii, z decyzjami innych ludzi. Tak długo byłem ubezwłasnowolniony przez alkohol, a wskutek tego przez inne osoby, przez wydarzenia, przez chore emocje, że teraz trudno się powstrzymać przed dziką chęcią decydowania nieledwie o wszystkim. Wreszcie jestem trzeźwy, mogę podejmować decyzje, dokonywać wyborów i ponosić za nie odpowiedzialność. Niesamowite uczucie. Dzisiaj chyba – jak nigdy – szczególnie aktualne jest dla mnie powiedzenie, z którego uczyniłem rodzaj motta na życie. Chciec to móc. Powtarzałem to aż do znudzenia swoim agentom, wbijałem córce do głowy. Te słowa, z których uczyniłem swoją życiową dewizę, w prosty sposób zaprzeczają idei przyjmowania z pokorą i wyrozumiałością tego wszystkiego, co los przyniesie. Ale mają też drugie przesłanie. Dla mnie niosą obietnicę i nadzieję wyzwolenia się z obezwładniającego stereotypu alkoholowego myślenia, że „coś się zrobiło”, „zadziało się”, „tak jakoś samo...”. To nieprawda. Wbijali mi to do głowy na terapii, zarówno na Oddziale Dziennym, jak i na Grupie Krokowej. Pomijając naprawdę nieliczne sytuacje, nic samo się nie robi. Nigdy nie napiłem się, bo tak jakoś samo wyszło. Zawsze to była moja decyzja, to ja chciałem się napić, to ja osobiście dokonywałem wyborów. Najczęściej doskonale świadomy konsekwencji, ale przecież o ile łatwiej stworzyć fikcję, że to „źli koledzy namówili”, że okoliczności tak pechowo się ułożyły, że nie miałem wyjścia, tylko napić się. To iluzja chorego umysłu, zawsze jest wyjście, w każdym momencie mogę podjąć decyzję. I to właśnie dziś oznacza dla mnie chcieć to móc. Mogę nie pić, mogę odmówić. Nie muszę wchodzić w ryzykowne sytuacje, spotykać się z wyzwalaczami. Tomek powiedział kiedyś, na którymś mityngu, że nauczył się, iż przy każdym spotkaniu, w każdym mieszkaniu, restauracji, kawiarni są drzwi. I jeśli źle się czuje, jeśli ma świadomość zagrożenia, zawsze może wyjść. Jeśli chce, może to zrobić. 68

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Doszedłem do tego, że poprosiłem córkę, która studiuje filologię klasyczną, żeby stworzyła mi z tego powiedzenia łacińską maksymę. Miał dewizę Jan Paweł II, miał kardynał Wyszyński, mogę mieć i ja. Oj, wysoko się stawiam i porównuję, prawda? Mówiłem przecież, że duma i pycha jeszcze głęboko we mnie siedzi? Córka trochę się pomęczyła. Okazuje się, ze doskonałe tłumaczenie, to nie wszystko. Chodzi jeszcze o to, żeby maksyma ładnie wyglądała. Napisana. Czujecie? Mnie osobiście, bardzo spodobało się takie podejście do języka. Ostatecznie wyszło jej: Yelle estposse. Pasuje mi, może zamówię sobie koszulkę z takim napisem? Ten heroizm dnia codziennego, zresztą postrzegany mocno subiektywnie, osobiście, przybiera różne formy, czasem dość zabawne. Przypomina mi się okres, gdy pracowałem na Węgrzech. Mówię „pracowałem”, choć oczywiście z pracą – w zwyczajowym rozumieniu – nie miało to nic wspólnego. Handlowałem po prostu, jak cała Polska wówczas, miałem natomiast tę sprzedaż rozwiniętą tak, że nosiła znamiona normalnej, regularnej pracy. Był taki rok kiedy – jak obliczyłem – wyjeżdżałem na Węgry dwadzieścia dwa razy. Odliczając święta i jakieś wolne, dawało to średnio jeden wyjazd na dwa tygodnie, dziesięć dni. Do tego podróże do Wielkiego Brata. No i czas potrzebny na kupowanie i upłynnianie towaru tu i tam. No i czy to nie była praca? Ale od początku. Zaczęło się od tego, że przyszedł do nas „Kubek” z propozycją, jak to mówią, nie do odrzucenia. Ja wówczas studiowałem, żona pracowała jako laborantka stomatologiczna, malutkie dziecko, mieszkaliśmy w pokoiku u teściów – każda szansa na zarobienie dodatkowych pieniędzy była mile widziana. Plan był prosty: mieliśmy przewieźć dla Kubka towar na Węgry, po dwóch dniach zabrać do Polski rzeczy na sprzedaż i już. Takie mrówki, kurierzy, obojętne: jak zwał tak zwał, ważne było, że towar był legalny, dostaliśmy do ręki bilety w obie strony, vouchery na pobyt w Budapeszcie i po 1.000 forintów na głowę za przysługę. Czy pojedziemy? Jasne! Był problem, co zrobić z córką, ale ostatecznie miało to być tylko dwa dni, uprosiliśmy teściową, żeby została z wnuczką. Ja musiałem jeszcze wyrobić paszport i tu wynikły kłopoty. Ponieważ mój ojciec był oficerem policji, a wówczas jeszcze milicji, zaczęło się sprawdzanie „po co?”, „do kogo?”, „w jakim celu?”, ojciec był mocno niezadowolony, bo zrobił się lekki szum w resorcie wokół jego osoby, ale z kolei, gdy okazało się, że jadę turystycznie (dobre sobie!), uruchomił jakieś swoje kontakty, jakieś znajomości i paszport dostałem w trzy dni, gdy normalnie czekało się około pięciu tygodni. Pojechaliśmy i... szok! Dziś nie jestem w stanie opisać wrażenia, jakie wywarł dość nagły przeskok ze zgrzebnego socjalizmu do niezłej imitacji Zachodu, jaką były wtedy Węgry. Mnie oczywiście na pierwszy rzut powalił wybór i dostępność piwa w sklepach. Przyjechałem z kraju, gdzie szczytem ekstrawagancji i snobizmu było wypicie browaru z puszki. Z puszki! To był synonim luksusu, zbytku. A w Budapeszcie tych puszek pełno, w każdym najmarniejszym nawet sklepie na rogu. Adidasy, Pumy, Wranglery, Lee... wszystko to o wyciągnięcie ręki, na każdej niemal wystawie, 69

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

przy każdej uliczce, w co drugim sklepie. Totalny odjazd, czułem się jak Alicja w Krainie Czarów. Barierą były, rzecz jasna, ceny, potwornie wysokie jak dla nas wtedy. Ale coś się we mnie wówczas zatrzasnęło i obiecałem sobie solennie, że na głowie stanę, ale wrócę jeszcze do tego bogactwa i uszczknę kawałek dla siebie. Od tego mam łeb, żeby wykombinować, jak to zrobić. Wbrew pozorom nie było to takie proste. No, bo jak pojechać? Dziś wydaje się to nieprawdopodobne, lecz w tamtych czasach, w dobie „braterskiej przyjaźni” i bezwzględnej wyższości socjalizmu jako najszczęśliwszego ustroju, jaki człowiek może sobie wyobrazić, wyjazd od ościennego państwa stanowił nie lada wyzwanie logistyczne. Najpierw trzeba było wynaleźć sposób na przemieszczenie. Tak, żeby wsiąść do pociągu i pojechać nie było nawet mowy. Zaproszenie? A skąd ja wytrzasnę znajomego Węgra, który mnie zaprosi? Taki gostek musiał udokumentować, że stać go na to, zapłacić, zgłosić, wysłać, poczekać... Odpada. Można wykupić wycieczkę. Też drogo wychodziło, ale było to jakieś awaryjne rozwiązanie. Z tym, że wycieczek było jak na lekarstwo, człowiek uwiązany do programu, tras, przewodnika. Niby można było to olać, ale od razu wychylałeś się przed szereg, byłeś znaczny jako handlarz. Po co? Poza tym, już wtedy wiedziałem, że potrzebuję względnej swobody i luzu. Vouchery, wczasy? Jak na lekarstwo, nie do kupienia normalnie, wszystko załatwiane tylko dla znajomych, pociotków i innych. Czyli też nie. Osobnym problemem był dojazd: wszystkie bilety, na wszystkie pociągi w kierunku Węgier wyprzedane na pół roku wcześniej, na później jeszcze nie sprzedają, zresztą cykl półroczny czy dłuższy nie wchodził w rachubę. Kwadratura koła! Rozwiązanie okazało się diabelnie proste. W drodze powrotnej z tego pierwszego wyjazdu, spiknąłem się z dwoma chłopakami, że Śląska, którzy podpowiedzieli sposób. Trzeba było mieć specjalne konto, założone na walutę dowolnego KDL-u. A konto takie można było bez trudu założyć, przedstawiając zaświadczenie o pracy za granicą, choćby w ramach wymiany uczniowskiej. A my mieliśmy znajomego, który autentycznie był na takim wyjeździe w NRD i mógł zachachmęcić z takim zaświadczeniem. I mając tego typu rachunek, wypłacałem fikcyjnie minimalną kwotę potrzebną – taki ryczałt na każdy dzień pobytu – i z takim kwitem swobodnie przekraczałem granicę. Proste? Proste. A fikcyjnie dlatego, że zaraz jak wypłaciłem to wpłacałem z powrotem, zatrzymując stosowną dyspozycję. Z czasem, gdy dorobiłem się znajomej pani naczelnik oddziału banku, której przywoziłem na zamówienie różne specjały i kosmetyki po atrakcyjnych cenach, same operacje finansowe były jeszcze prostsze. Tu mała dygresja: tajemniczy skrót KDL to nic innego jak Kraje Demokracji Ludowej, inaczej mówiąc demoludy, czyli wszystkie kraje w orbicie wpływów Sowietów, państwa, w którym wcale nie tak dawno przed opisywanymi przeze mnie czasami, samo posiadanie dolarów stanowiło podstawę do wieloletniego wyroku, a szczytem szpanerstwa (przynajmniej w Polsce) było legitymowanie się paszportem. Ponieważ, żeby otrzymać ten dokument uprawniający do wyjazdu wo wsie strany mira, czyli na cały świat, trzeba było zdać dowód osobisty, ktoś, kto pokazywał paszport, dawał ostentacyjnie do zrozumienia, że właśnie był na Zachodzie, i to dopiero co, bo jeszcze nie zdążył

70

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

odmienić z powrotem. Szczęściarz! Paszportów na własność, by móc trzymać w szufladzie biurka, nie wolno było mieć. Tu jeszcze jedna mała dygresja. Ponieważ mój ojciec był oficerem służb specjalnych, wkręcił mnie kiedyś na ściśle tajne zajęcia dla swoich słuchaczy, w biurze kryminalistyki. Zwiedziłem wówczas różne laboratoria: analizy głosu, śladów, daktyloskopii. Między innymi sekcję zajmującą się wykrywaniem fałszerstw. Pokazali nam fantastyczną maszynę, absolutną nowość, która była w stanie, za pośrednictwem linii telefonicznej, przesyłać tekst, obrazy. To się w głowie nie mieści, jakże to tak? Żeby rysunek przez telefon? Dziś takie urządzenie nazywamy faksem. Stopniowo zorganizowałem sprawną maszynerię wyjazdową. Pierwszego dnia sprzedaży biletów kolejowych do Budapesztu, umówione panie z niewielkiego biura podroży odkładały dla mnie jeden z dwóch, które otrzymywała tak mała placówka. Przy odbiorze dostawałem również listę zamówień, co przywieźć tym razem, jakie kremy, dezodoranty, kosmetyki. Później krótka przebieżka po sklepach i kupowanie towaru na Węgry. Pod koniec brałem prawie wyłącznie koniaki oraz kasety wideo i audio z Pewexu. Zarobek mniejszy, ale łatwiej przewieźć, poza tym w Budapeszcie odwiedzałem tylko kilka zaprzyjaźnionych sklepów, które już czekały na mnie. Szybki kurs po zaznajomionych punktach, żeby kupić zamówione wcześniej w Warszawie ilości kosmetyków, sznurowadeł neonowych, artykułów dziecięcych. Tym sposobem całą operację wymiany towarpieniądze-towar załatwiałem w jeden dzień, bez wystawania na bazarach, uciekania przed milicją, targania toreb, całego stresu i nerwów. I miałem czas dla siebie. Mogłem powłóczyć się po Budapeszcie, poszperać po sklepach w okolicach, gdzie handlarze z braku czasu nie docierali. A w Warszawie, po powrocie, wykonywałem kilka telefonów i rozwoziłem po umówionych wcześniej drogeriach, perfumeriach i prywatnych odbiorcach przywieziony towar. Inkasowałem gotówkę i cały cykl mógł się zacząć od początku. W pierwszej kolejności, oczywiście, meldowałem się u pani naczelnik, u przemiłych pań z biura podróży i dostarczałem zamówione spécialité. Umawiałem się na termin następnego wyjazdu, dzieliłem się wrażeniami i zbierałem wstępne zamówienia. Działało bez pudła. Były oczywiście i zgrzyty w tej wyjazdowej maszynerii, bo już wtedy piłem, i to już inaczej niż przeciętni ludzie. Dziś powiedziałbym, że piłem wtedy ryzykownie, jest taki etap uzależnienia, dowiedziałem się na terapii. Gdy zgłosiłem się na dzienny Odział Odwykowy zdiagnozowano mnie jako alkoholika w fazie chronicznej na etapie picia kasacyjnego. Tego chyba nie ma co tłumaczyć, nazwa mówi sama za siebie. I słusznie, nie ma dalszych etapów i faz, kolejne to albo wariatkowo, albo czarny worek i gustowna, sosnowa trumna. Już wtedy trudno było mi się zatrzymać w piciu. Jechałem kiedyś ze „Słomą”, jednym z czterech kolegów z liceum, którzy rozkręcili taki sam biznes, tyle że na o wiele większą skalę. Podróżowaliśmy jak paniska, z wygodami, mieliśmy wykupiony przedział sypialny, jechaliśmy przecież do pracy! Zaraz na początku, Słoma wyciągnął flaszkę, żebyśmy nieco się rozluźnili. No, to 71

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

ja wyciągnąłem swoją, na co Słoma, zawołany pijak, którego zresztą wcześniej relegowano z liceum za pijaństwo i alkoholowe ekscesy, odpowiedział kolejną półlitrówką. W okolicach Katowic byłem już tak rozluźniony, że nawet nie pamiętam jak zasnąłem. Obudziłem się – Budapeszt. Zapytałem się Słomy, w jaki sposób przejechali dwie granice ze mną w roli eksponatu. Tylko kręcił głową i powiedział, że nigdy jeszcze nie widział takiego numeru. Owszem, były granice, owszem byli celnicy, ale nie byli w stanie mnie dobudzić. Podobno krzyczeli, szarpali, stawiali siłą na nogi, a ja nic – sztywny i nieprzytomny. Dlaczego po prostu nie wystawili mnie z pociągu, bez litości, bez skrupułów, bo przecież co obchodzi węgierskiego celnika jakiś pijany do nieprzytomności handlarzyna Polski, do dzisiaj nie wiem. Fart i tyle. Osobnym wątkiem są historie związane z matką Mańka. To miła, oczytana i kulturalna pani, ale jako nauczycielka z wieloletnim stażem, tak niesamowicie znerwicowana i apodyktyczna, że była chyba ostatnią osobą, która powinna jeździć handlować za granicę. Dość szybko poddaliśmy Mańkową swoistemu ostracyzmowi, nikt nie chciał z nią jeździć. Była typem człowieka, który chcąc jak najlepiej, wpędza innych w nieustanne tarapaty. Pamiętam, jak wracaliśmy kiedyś we trójkę: Maniek, jego matka i ja. To był pośpieszny wyjazd, taki jednodniowy, dlatego wieźliśmy z powrotem tylko towar, prawie żadnych rzeczy osobistych. Staliśmy z Mankiem w korytarzu, z bagażami na podłodze, był niezły tłok. Maniek miał charakterystyczny, niebieski plecak, o który wszyscy przechodzący potykali się nieustannie, w dodatku kupił sobie w Budapeszcie nowe białe adidasy, więc było tak, że prawie się świecił w tym korytarzu. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Najpierw był celnik czechosłowacki (tu informacja dla młodszych czytelników: Czechy i Słowacja to było kiedyś jedno państwo, naprawdę!). Przechodził i trzask! Potknął się o plecak Mańka, spojrzał na jego buty i kazał otworzyć bagaż. A w środku jeden T-shirt, ręcznik i zgrzewki z dezodorantami, kartony kremu Nivea, pudełka kosmetyków i stare adidasy, bo Mańkowi żal było ich wyrzucić. „Jeszcze całkiem dobre”. Celnik tylko kręcił głową, cmokał i uśmiechał się. Ponieważ przez Czechosłowację przejeżdżaliśmy tranzytem, za dużo nie mógł zrobić. Ale zaraz potem szli Węgrzy, bo oni na tej stacji, to było Komarno albo Komarom – zależy z której strony granicy, chodzili prawie jednocześnie. Węgier oczywiście potknął się o niebieskiego potwora, przyjrzał się butom Mańka i kazał otworzyć plecak. Nawet chyba się nie zdziwił bardzo na widok ilości towaru. Zaczął wypytywać Mańka o nowe adidasy, ile za nie dał, skąd miał pieniądze, skoro z paszportu wynika, że wjechał na Węgry wczoraj ze stoma forintami w kieszeni, a takie buty kosztują spokojnie kilkakrotnie więcej. Maniek ściemniał, kręcił, próbował przekonywać, że kupił adidasy za grosze. Celnik wreszcie wkurzył się i rzucił krótko: – Wysiadasz!

I na to wkroczyła Mańkowa, która jedyna z naszej trójki miała miejsce siedzące, w przedziale 72

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

obok. – Ależ proszę pana! Proszę tego nie robić! On naprawdę tanio kupił te buty, jedzie pierwszy raz,

w ogóle się nie zna, nie wiedział, a to wszystko niechcący, proszę, on taki młody, ma młodą żonę, właśnie córka mu się urodziła, oooo, tu jest zdjęcie, prawda, jakie miłe dziecko? Syn studiuje, to młode małżeństwo, chciał trochę dorobić bo małe stypendium ma, nie wiem jak u was, ale u nas są bardzo małe stypendia... I to wszystko z szybkością karabinu maszynowego, miotając się po korytarzu. Celnik, jak to celnik, znał może z pięć słów po polsku, patrzył lekko ogłupiały, w końcu przerwał potok słów. – Ty – kto? – Ja jestem jego matką. Razem pojechaliśmy. Węgry to taki piękny kraj, chcieliśmy zwiedzić

Budapeszt, ale mało czasu... – Bagaż! – To tutaj, ta walizeczka...

Celnik sięgnął po potwornych rozmiarów walizę, bo Mańkowa inaczej nie jeździła. To był zresztą jeden z powodów unikania jej, bo na każdym wyjeździe pakowała do walizy niewyobrażalne ilości towaru, a później odmawiała niesienia bagażu, tłumacząc, że jest dla niej za ciężki. Tylko raz dałem się wrobić i targałem swoje torby oraz walizę Mańkowej. Od tamtego wyjazdu, jak Maniek ubłagał, żeby zabrać też matkę, obowiązywała żelazna reguła: każdy niesie swoje toboły. Więc celnik otworzył walizę, a tam jeszcze mniej rzeczy osobistych, a jeszcze więcej towaru. Powiedział tylko jedno: – Razem wysiadacie!

No i zrobiło się niehalo. Pojechaliśmy jednak, bo ten celnik znalazł kogoś lepszego i oddał paszporty. Innym razem na Węgry pojechała moja żona, teściowa i jej siostra. W Budapeszcie dotarły do umówionego sklepu i do środka weszła teściowa. Ciotka, jako że była zaledwie drugi czy trzeci raz na takim wyjeździe została na zewnątrz, a żona jej towarzyszyła. I trzeba trafu, że w sklepie była akurat Mańkowa, która trajkotała coś w swoim stylu ogłupiałej sprzedawczyni. Teściowa w tył zwrot i biegiem, zanim zostanie rozpoznana. Żona i ciotka stały na chodniku, a teściowa wybiegła ze sklepu z rozwianym włosem, w wyraźnej panice. – Co się stało?!

A ciotka, która nasłuchała się wcześniej o ściganiu handlarzy przez służby porządkowe, miała tylko jedno skojarzenie: – Milicja???!!!

73

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Teściowa lapidarnie wyjaśniła sytuację: – Gorzej! Mańkowa! Uciekamy!

I wszystkie trzy dały nogę. Ale były też i dobre strony podróżowania z Mańkową. Wracaliśmy kiedyś we czwórkę. Maniek, jego matka, moja siostra i ja. Potworny ścisk, pociąg napakowany ludźmi i towarem a w przedziale obok nas pięciu Węgrów zamknęło się od środka i co im zrobisz? Trzy miejsca wolne, a ci śmieją się bezczelnie. Poszliśmy z Mańkiem szukać konduktora, żeby załatwić na lewo chociaż dwa miejsca, chociaż jedno, moglibyśmy się zmieniać w trakcie wielogodzinnej podróży. Nie udało się w tym tłoku dopchać do konduktora, więc wróciliśmy, żeby spróbować zagadać, jak przyjdzie sprawdzać bilety. Dochodzimy do miejsca, gdzie stały nasze panie, a tam afera. Przed przedziałem, gdzie zamknęli się Węgrzy wianuszek ludzi, a w środku wianuszka – Mańkowa. Łup pięścią w szybę! Łup z kopa w drzwi! Łup pięścią w szybę! Łup z kopa w drzwi! – Czekaj, ty skurwysynu! Ja nie będę siedzieć, ale ty nie będziesz spać!

Łup! Łup! Łup! Pociąg nie dojechał jeszcze do granicy z Czechosłowacją, a siedzieliśmy wszyscy w przedziale.

74

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Bądź sobą, a zwłaszcza nie zwalczaj uczuć; nie bądź cyniczny wobec miłości, albowiem w obliczu wszelkiej oschłości i rozczarowań jest ona wieczna jak trawa. Nooo, kochliwy to ja byłem od zawsze. Z różnym skutkiem, zresztą. Najczęściej bywało klasycznie: te, co ja chciałem, nie chciały mnie. Z uczuciami u alkoholika to w ogóle skomplikowana sprawa, bo uzależnienie jest między innymi chorobą emocji. Dlatego momentami ciężko odróżnić autentyczne uczucie od skołatanych, rozchwianych, chwilowych fascynacji, przekłamanych porywów serca. Smutne to, ale prawdziwe. Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że alkoholicy to mistrzowie manipulacji (wirtuozi ściemniania, kręcenia, mataczenia) także, a może szczególnie, na własnej osobie. A u mnie personalnie, bo tak naprawdę mogę mówić tylko o sobie, rzecz jest dodatkowo pogmatwana, bo przez lata byłem szkolony i to przez najlepszych w sztuce wywierania wpływu na innych. Znajomość różnorodnych technik nacisku, praktyczna umiejętność stosowania NLP, czyli neurolingwistycznego

programowania,

to

przecież

chleb

powszedni

w

pracy

agenta

ubezpieczeniowego. Nie chcę kreować się na gwiazdę socjotechniki, ale taki najgorszy też nie byłem. I jak tu rozpoznać, co jest prawdą, a co tylko wykoślawioną projekcją chorego mózgu? Ale patrząc dziś realnie, na tyle trzeźwo, na ile się da, mogę chyba powiedzieć, że na moim życiu zaważyły trzy kobiety. Mam na myśli swoje osobiste konfiguracje, bo jest jeszcze przecież osoba matki, moja córka, ale to odrębne historie. Na pewno zakochałem się w Joli z Chorzowa. To było szczeniackie, młodzieńcze uczucie, ale nie mam wątpliwości co do jego autentyzmu. Do dziś to magiczne imię dla mnie, reaguję na nie, jak pies Pawłowa. Ten moment, o którym już pisałem, związany z Jolą i wyjazdem na popijawę, wciąż mnie męczy. Przeczytałem, czy usłyszałem gdzieś, jakiś czas temu, ciekawą teorię. Otóż według niej, nie istnieje nic takiego, jak dość precyzyjnie zlokalizowane piekło, czy niebo. Wszyscy ludzie trafiają po śmierci w jedno miejsce i oglądają retrospektywnie całe swoje życie. Ale oglądają w szczególny sposób. Mają możliwość prześledzenia wszystkich sytuacji, wszelkich decyzji i wyborów, które miały wpływ na ich życie. Ale też zaniechań, lenistwa, braku działań, braku reakcji. Taki przegląd alternatywnych rzeczywistości, jak na filmie science-fiction. Inaczej mówiąc, gostek patrzy i widzi „co by było, gdybym wtedy, na delegacji, we Wrocławiu, poszedł do tej knajpy?”, „jak wyglądałoby moje życie, gdybym pożyczył wtedy w maju, te pięć baniek wujkowi Zenkowi?” I tak wszystko, po kolei. Kiedy to przeczytałem (usłyszałem?), natychmiast przyszło mi na myśl, że to iście szatański pomysł, i jeśli tak jest naprawdę, to za nic nie chciałbym oglądać takiej retrospekcji swojego życia. To rzeczywiście byłaby dla mnie piekielna kara. I znaczącym momentem byłaby alternatywna historia konsekwencji tamtej decyzji, bo nie mam żadnych wątpliwości, że całe moje życie potoczyłoby się inaczej, gdybym owego letniego wieczoru został z Jolą. Pisanie, a jeszcze gorzej, mówienie o uczuciach, to dla alkoholika wyzwanie. Dopiero, gdy trafiłem na DOO, zorientowałem się, że nie potrafię nazwać najprostszych odczuć, że mylą mi się 75

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

stany emocjonalne. I dopiero na terapii dotarło do mnie, jak bardzo alkohol zubożył moją psychikę. Dopóki piłem, wszystko było proste, w wymiarze czarno-białym, po jednej stronie byłem ja, rozdarty emocjonalnie, żyjący w takim bólu egzystencjalnym, że Werter, Faust, Gustaw, Konrad i cała ta ferajna to luźne szelki przy mnie, ja nie „cierpiałem za miliony”, jeśli już, to za miliardy, za cały wszechświat; po drugiej byli wszyscy ci „oni”, którzy o ułamek otarli się o te dylematy bytu i istnienia, jakie były moją codziennością – szczególnie po piątym piwie. Wszyscy ci „inni”, co to uwzięli się na mnie. Alkoholik to wieczny pechowiec: a to go kanary złapią, a to żarówka się przepali, a to specjalnie rozkopią chodnik na drodze do ulubionego sklepu. Wciąż coś jest nie tak, wciąż coś w poprzek. I adekwatnie do tego przeżywałem w zasadzie tylko dwa uczucia: smutek i strach. Albo było mi żal samego siebie, swojego życia, zmarnowanych okazji, albo bałem się tak naprawdę wszystkiego: innych ludzi, sytuacji, w których trzeba było podjąć decyzję, obowiązków. I byłem nieustannie zły na cały świat, tak wewnętrznie, od środka. Widzieliście kiedyś, jak reagują ludzie postawieni w sytuacji skrajnego zagrożenia? Co i jak robią? Bardzo często wpadają w złość. Agresja to nierzadko tylko przykrywka, pod gwałtownością, złością najczęściej kryje się strach, przekonanie, że nie poradzę sobie, że mnie coś przerasta, że wymyka się spod kontroli. Staram się dziś o tym pamiętać, przyjmować z pogodą ducha rzeczy, których nie mogę zmienić. Dla mnie ta lekcja odkrywania i nazywania na nowo uczuć była szczególnie bolesna. Przyszedłem na Dzienny Oddział Odwykowy w przeświadczeniu, że jestem wyjątkowy. Takiego, jak ja, to jeszcze tu nie mieli! Taki inteligentny, taki oczytany, taki kulturalny. Patrząc dziś na siebie tamtego, z podziwu wyjść nie mogę, że ludzie w ogóle mnie tolerowali i chcieli jeszcze rozmawiać. Chociaż tak po prawdzie, w końcowym okresie picia tych ludzi niewielu już zostało, głównie ci, z którymi mogłem się spokojnie napić. I dopiero na którychś z kolei zajęciach, gdy zmierzyłem się z kwestią wpływu uzależnienia na życie mojej córki i moje relacje z nią, gdy nie wytrzymałem ciśnienia, emocji i myśli, i najzwyczajniej w świecie popłakałem się, Ania – terapeutka stwierdziła, że nareszcie dokopała się do prawdziwego mnie, przebiła się przez niezliczoną ilość masek, jakie zakładam nieustannie. To właśnie na terapii nauczyłem się na nowo, że uczucia to nic wstydliwego i że trzeba o nich mówić. Co prawda, nie doszedłem jeszcze do tego, żeby córce powiedzieć, że ją kocham i jest dla mnie bardzo ważna. Wstydzę się. Wiem, że to śmieszne, a może tragiczne zarazem, ale nie potrafię wyartykułować tak ważnego komunikatu bez poczucia, że popadam w patos, jakieś zadęcie, że takie słowa, powiedziane ot tak, bez specjalnej okazji, imienin czy urodzin, brzmią sztucznie i nie na miejscu. Bo, oprócz nieumiejętności, dochodzi jeszcze jeden ważny czynnik, a jest nim strach. Jest we mnie coś takiego, że boję się odsłonić, wciąż mam obawę, że jeśli otwarcie powiem o uczuciach, zostanę zraniony, ktoś wykorzysta sytuację, żeby mnie wyszydzić, dotknąć, kopnąć. Nie mogę się z tym uporać, nic nie poradzę. U mnie nakłada się na to dodatkowo tresura małżeńska. Nie umiem tego inaczej nazwać, przez wiele lat zostałem wręcz uwarunkowany na ukrywanie myśli i uczuć, moja żona

76

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wielokrotnie udowadniała, że wszystko, co powiem, może i będzie wykorzystane przeciwko mnie w stosownym momencie. To z kolei spowodowało, że zacząłem mówić coraz mniej i mniej, a w końcu zaniechałem zupełnie dzielenia się myślami, w ogóle rozmawiania. I to, tak naprawdę, zabiło ostatecznie moje małżeństwo. W ten sposób doszliśmy do drugiej kobiety w moim życiu, żony. Analizując z dzisiejszej perspektywy ten związek, jestem niepomiernie zdziwiony, że przetrwał formalnie aż dwadzieścia dwa lata. Ja byłem w ogóle nieprzygotowany do wspólnego życia. Moja matka już wtedy wyczepiała się z rzeczywistości na kilkanaście dni z powodu picia, ja radośnie i swobodnym krokiem podążałem w stronę alkoholizmu, bo zdarzało się już wówczas, że szedłem na zajęcia, na uczelnię pijany, czy zawalałem różne sprawy przez alkohol. Włos mi się dziś na głowie jeży, gdy pomyślę, jaki byłem w momencie zawierania ślubu. „Świadomy praw i obowiązków...” – to było wtedy puste słowo dla mnie, „uroczyście oświadczam...” – jedyne, co się zgadza, to fakt, że byłem bardzo uroczysty. Pamiętam, że sporym zgryzem była dla mnie niemożność napicia się na weselu, no, bo, przecież pan młody musi do końca zachować formę. Dlatego z dużą niecierpliwością czekałem na poprawiny, kiedy będę mógł bezkarnie nachlać się. Co ciekawe, moja matka miała ten sam dylemat. Przez całe wesele zachowywała się bez zarzutu, ledwo usta umoczyła w kieliszku, a na poprawinach upiła się do nieprzytomności, klęczała przede mną, płakała, zawodziła, ogólna rozpacz i histeria. Dzielnie jej sekundowałem w piciu, nie w płakaniu, i wczesnym popołudniem padłem nieprzytomny. Do tego doszła konstatacja, prawie od początku, że chyba charakterologicznie niespecjalnie pasujemy do siebie z małżonką. Rodzina żony to raczej typ dorobkiewiczów, zwłaszcza teść prezentował model względnie spokojnego faceta, co to uczciwą dłubaniną chce spokojnie przeżyć swoje życie. Teściowa była już inna, z biegiem lat coraz bardziej przypominała mi panią Dulską, ze względu na konfiguracje domowe także, bowiem matka żony dzierżyła u siebie w domu władzę bezdyskusyjnie absolutną. I taki model małżonka zaimplementowała do naszego małżeństwa. Ja z kolei wdrażałem kawalerską fantazję, machanie szabelką, styl życia co to „z gołą dupą, ale w ostrogach” – parafrazując Grzesiuka. To się nie mogło udać. Dzisiaj widzę z przeraźliwą jasnością: z jednej strony niefrasobliwość, nieodpowiedzialność, życie w stylu „byle do jutra”, z drugiej stateczna drobnomieszczańska rodzina z zasadami. Zastanawiające jest też spostrzeżenie Krzysztofa – jednego od nas z Grupy, który uczestniczył w swoistym zjeździe absolwentów odwyku. Kończył pierwszą terapię u Woronowicza: został poproszony na spotkanie „roczniaków”, żeby opowiedzieć początkującym, jak to jest żyć w trzeźwości przez pierwszy rok, który powszechnie uważa się za najtrudniejszy. Na koniec spotkania wszyscy alkoholicy z rocznym, lub dłuższym stażem abstynencji wypełniali ankietę. Taki rodzaj testu socjologiczno-psychologicznego. I jedno z pytań brzmiało: „Co uważasz za swój sukces, jaki osiągnąłeś nie pijąc?” Czy jakoś tak. Rozmawialiśmy o tym na Grupie, bo to ciekawe zagadnienie. Otóż okazało się, że przeważająca

77

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

większość trzeźwiejących alkoholików, za swój sukces uznała rozwiązanie bądź zakończenie dotychczasowych związków. Pamiętam, że podobne zagadnienie roztrząsaliśmy kiedyś na przerwie mityngu. Bo to przecież nielogiczne. Alkohol skutecznie rujnuje więzi międzyludzkie, niszczy związki, małżeństwa. Wydawałoby się, że w momencie, gdy znika, wszystko powinno być już tylko lepiej. Prawda? Skoro gorzała była czynnikiem destrukcji, gdy jej nie ma, sytuacja w rodzinie musi się wyprostować i wrócić do stanu sprzed. Powoli, bo powoli – O.K., ale logiczny kierunek zmian wydaje się jasny. Otóż wcale nie. Sam padłem ofiarą takiego rozumowania i byłem mocno zdziwiony, jak to się dzieje, że nie dostrzegam poprawy. Ba! Moja żona również była zdziwiona, powiedziałbym, że zaskoczona – podczas którejś z kłótni wykrzyczała wręcz: „... jak przestałeś chlać, to myślałam, że teraz będzie już tylko lepiej, a tu wcale nie jest lepiej, a gorzej!” O co chodzi do cholery!? Sporo nad tym myślałem i wydaje mi się, że przynajmniej w odniesieniu do mojej sytuacji – nie wiem jak u innych – znalazłem wyjaśnienie. Otóż trzeba pamiętać, że trzeźwienie to w rzeczywistości proces. Mnóstwo ludzi, szczególnie nieuzależnionych, utożsamia zdrowienie z zaprzestaniem picia. A rzecz ma się zupełnie inaczej. Po rozmowach ze Sławkiem, po terapiach, po wymianie doświadczeń z innymi alkoholikami, po osobistych przemyśleniach, śmiem twierdzić, że sam fakt picia, w rozumieniu spożywania alkoholu, jest w tym wszystkich najmniej ważny, najmniej istotny. To tylko fizyczny, powiedzmy: namacalny dowód choroby. Taki sam, jak dajmy na to, tik nerwowy prawego oka. Widzialny objaw, sygnał procesu chorobowego, który toczy się głębiej, wewnątrz mnie. To, czego nauczyłem się na terapiach, czego dowiedziałem się na mityngach, co zrozumiałem podczas niezliczonych wręcz bezsennych nocy, to niezachwiane przeświadczenie, że trzeźwienie to w rzeczywistości zmiana. ZMIANA. Trzeba nauczyć się inaczej żyć, inaczej myśleć, inaczej postępować. Wszystko inaczej. Przychodzi mi na myśl, jedno porównanie: gdy pijesz – jesteś w matriksie, gdy przestajesz – widzisz świat jakim jest naprawdę. To zestawienie jest zresztą bardzo adekwatne, tak jak w Matrixie, świat alkoholika jest z początku ładny, kolorowy, wesoły. Rozdźwięk z rzeczywistością, taką brudną, szarą, zapyziałą, pogłębia się. W realu jest pełno ludzi, którzy wciąż coś chcą od ciebie, strofują, oceniają i wymagają. Wciąż problemy: drożyzna, brak kasy, debilni politycy. Kłody pod nogi i ogólny syf. Łykniesz – i od razu świat staje się bardziej przyjazny, bardziej zjadliwy i do zaakceptowania. I tak to się toczy, aż wreszcie twój prywatny matrix staje się nie do zniesienia, zamienia się w koszmar. Żeby się wygrzebać, trzeba zmienić nieledwie wszystko. I tu dochodzimy do sedna sprawy: większość ludzi nie ma w sobie gotowości do takich zmian. O ile deklarują chęć zaprzestania picia, o tyle często tylko na tym się kończy. Żeby przybliżyć problem, proponuję wyobrazić sobie faceta, który spięty do granic możliwości i z zaciśniętymi pięściami, charczy z rozpaczą: „Nie napiję się! Dam radę! Nie napije się! Dam radę!” Widzicie go? Ciekawe, jak długo wytrzyma tak? Miesiąc? Dwa? Rok? Nie ma szans, wcześniej, czy później pęknie i popłynie. Taka postawa nazwana jest kolokwialnie „niepiciem na dupościsku”, co prawie dosłownie oddaje stan

78

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

psychiczny i fizyczny abstynenta. Nie znam nikogo – łącznie ze sobą – komu udałoby się w ten sposób. W owej kłótni, o której wspominałem wcześniej, żona powiedziała jeszcze coś charakterystycznego. Stwierdziła mianowicie, że chce, aby wszystko było tak jak dawniej, z tym tylko, że ja nie piję. Absurd. Jeśli moje życie ma wyglądać tak jak poprzednio, to nie ma siły: będę pić! A jeśli mam trzeźwieć, moje życie musi wyglądać zupełnie inaczej. W moim przypadku, tutaj tkwi jeden z głównych powodów rozpadu małżeństwa. Przez tyle lat związku, podczas których korodował coraz bardziej, wytworzyły się takie mechanizmy, takie chore zależności, że diametralna ich zmiana okazała się za dużym wyzwaniem dla mojej żony. Świat, jaki był do tej pory, był zły, był chory, był nienormalny, ale w jakiś przedziwny sposób znajomy i oswojony. A w sytuacji, gdy ja trzeźwieję, zaczynają się zmiany, zaczyna się nieprzewidywalne. Byłem kilkakrotnie pytany, dlaczego teraz? Dlaczego teraz się rozwodzę, właśnie kiedy przestałem pić, gdy trzeźwieję? Na logikę powinno być przecież odwrotnie. Nieco ironizując odpowiadałem: „Właśnie dlatego. To był chory związek. Oparty na chorych emocjach, wykoślawionych zależnościach, nienormalnych układach. I w momencie, gdy przetrzeźwiałem, przyjrzałem się z boku swojemu małżeństwu, okazało się, że w takim kształcie ono nie może funkcjonować. „Ja nie chcę dłużej tak żyć.” I zacząłem dokonywać zmian, które – być może – przerosły moją żonę i rozwaliły cały jej dotychczasowy świat. Uczucia dla alkoholika to w ogóle niebezpieczny temat, coś jak dla kota chodzenie po drucie. To przecież nie tak, że ja radośnie biegłem do sklepu, kupowałem stosowną ilość browarów i z poczuciem dobrze wypełnionego obowiązku wyczepiałem się z rzeczywistości na krócej czy dłużej. Ostatnio tylko na dłużej. Nawiasem mówiąc, mój ostatni ciąg alkoholowy potrwał trochę – gdzie słowo „trochę” to eufemizm – bo jak zacząłem czternastego czerwca to skończyłem drugiego stycznia następnego roku. W tym czasie nie było nawet jednego dnia, kiedy byłbym trzeźwy. Ha! Polak potrafi, prawda? Ale to nie oznacza, że przechylałem puszkę po puszce i beztrosko oddawałem się chlaniu. Nieustanne poczucie winy, złość na siebie samego, na wszystko i na wszystkich dookoła, a przede wszystkim wstyd, ogromny wstyd za to, kim jestem i co robię. Bardzo długo zmagałem się z tym uczuciem, do tej pory właściwie nie uporządkowałem tej kwestii. Powtarzałem sobie wielokrotnie, że to choroba, ze nie mam – tak naprawdę – na to wpływu, że przecież nie pragnąłem zostać alkoholikiem, że jestem w zasadzie dobrym człowiekiem... na nic, opornie to idzie, oj opornie. Ja już nawet wymyśliłem teorię, że jestem genetycznie ukierunkowany na alkohol. Nie powiem, przez jakiś czas bardzo dobrze piło mi się pod to, wyrzuty sumienia „jak ręką odjął”. „Piję, bo muszę, tak mi się geny poustawiały i co mam zrobić? Jak mus to mus. Polej, Wrangler.” Jest też druga strona medalu. W ogóle tych stron są dziesiątki, ale mam tu na myśli szczególnie jedną kwestię. Pamiętam, jak przeczytałem kiedyś, pewnie w jakiejś mądrej książce, że „alkohol powoduje atrofię uczuć”. Musiałem wtedy skorzystać ze słownika, bo nie znałem słowa atrofia, więc

79

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

pewnie byłem jeszcze bardzo młody, na tyle jednak duży, że gdy pojąłem znaczenia słowa, zacząłem bacznie przyglądać się matce w oczekiwaniu, kiedy pozostawi mnie samotnego o głodzie i chłodzie. Czy coś w tym guście. Oczywiście nie doczekałem się i dopiero sam musiałem doświadczyć piekła alkoholizmu, i gdy zacząłem trzeźwieć, dopiero pojąłem, o co konkretnie chodzi z tym zanikiem uczuć. Błąd w rozumowaniu bierze się chyba stąd, że alkoholicy sprawiają wrażenie bardzo uczuciowych ludzi. W międzyczasie jeszcze przypałętała się teoria, głosząca, iż uzależnieni to z definicji ludzie nadwrażliwi, mający immanentny kłopot z emocjami, stąd łatwość, z jaką sięgają po „wzmacniacze”, „wygaszacze”, „uspokajacze” i różnego rodzaju podpórki. To może być alkohol, to mogą być narkotyki. To może być też na przykład agresja. W gruncie rzeczy jakikolwiek mechanizm lub rytuał pomagający regulować emocje. Z biegiem czasu ów wypracowany schemat sam zastępuje uczucia. I przypomniało mi się, z jaką porażającą abnegacją podchodziłem do wszystkiego, co mnie otaczało. Nic nie było mnie w stanie ruszyć. Byłem tylko ja i moje życie. Reszta wydawała się mało ważna i nieistotna. Dlatego nie doczekałem się na żadne spektakularne dowody obojętności matki wobec mnie. Jej było właśnie najzupełniej obojętne, co się ze mną dzieje. Myślę, że niezłym przykładem takiego podejścia do rzeczywistości była sytuacja, która miała miejsce, gdy przez jakiś czas mieszkałem u niej. Już wtedy piliśmy oboje na wyścigi, tyle, że ja się ukrywałem. Był to też moment, kiedy ugruntowało się we mnie przekonanie, że lepiej opłaca się kupić pół litra i wypić, niż katować się skrzynką piw. Szybciej, łatwiej, taniej i poręczniej – czysty rachunek ekonomiczny. U matki był jeden pokój przedzielony kotarą – prowizorka trwająca do dziś, czyli ponad czterdzieści lat. Ja mieszkałem w mniejszej części, za zasłoną. Piłem w ten sposób, że przemycałem połówkę do siebie i tam ją wypijałem. Żeby nie robić sobie kłopotu ze szkłem, piłem bezpośrednio z butelki, czyli jak mawia poeta: z gwinta. I pewnego dnia matka mnie zaskoczyła. Przyszła o coś się zapytać, a ja właśnie przechylałem flaszkę. Wiecie, jaka była jej reakcja? Dla jasności krótki zarys sytuacji: matka mająca problem z alkoholem, doskonale zdająca sobie sprawę z piekła uzależnienia, nakryła przypadkowo ukochanego synka, „oczko w głowie”, na piciu duszkiem gorzały prosto z flakonu. Co robi zatrwożona rodzicielka? Jest kilka wersji prawidłowej odpowiedzi. Moja matka najzwyczajniej w świecie spokojnie zapytała, czy bym jej nie poczęstował. Jakoś nie zauważyłem, żeby się przejęła, iż w ekspresowym tempie podążałem jej śladami. Ja do dziś nie potrafię jednoznacznie uporządkować swoich uczuć. Byłem niedawno na jej grobie, wypadały jej imieniny. I gdy tak stałem przed mogiłą, przyszło mi do głowy, że być może, gdyby nie zapiła się na śmierć, chodzilibyśmy razem na mityngi, razem byśmy trzeźwieli? Niesamowita myśl, mająca w sobie jakiś mistycyzm, czy raczej symbolikę. Co z tego, że rodem z jakiegoś amerykańskiego dramatu? I tak się popłakałem. Szkoda, że nie doczekała mojej przemiany. Większość alkoholików skarży się na mityngach na trudności w życiu emocjonalnym od czasu, gdy zaczęli trzeźwieć. Nic dziwnego. To naprawdę nie jest proste, zmierzyć się z codziennością bez alkoholu. Wcześniej, wielokrotnie słyszałem od innych zdrowiejących, jak to świat inaczej wygląda,

80

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

gdy zaczęli trzeźwieć. „Co oni pieprzą” – myślałem. Tym bardziej, że prawie każdy podkreślał fakt, że wcale nie jest łatwiej. Wręcz przeciwnie. No, to z czego tu się cieszyć? A jednak to fakt – świat rzeczywiście wygląda inaczej, choć różnica jest trudna do sprecyzowania. Powiedzieć: teraz czuję, że żyję, że przeżywam codzienność w sposób pełny, byłoby banalnym uproszczeniem. Sam złapałem się na niemożności konkretnego zdefiniowania charakteru zmiany, gdy Wrangler zaczął cisnąć mnie, abym wytłumaczył mu, na czym owa „inność” polega. Nie dało rady. W pewnym momencie dotarło do mnie, że rozmawiamy dwoma różnymi językami. Poza tym pilnowałem się, żeby nie dać się wciągnąć w bezsensowną przepychankę „kto-kogo?” Po co? Nie wytrzeźwieję za Wranglera i nie załatwię mu komfortu picia. Jedyne, co mogę zrobić to dbać o siebie. Był taki moment, jak się później dowiedziałem na terapii, charakterystyczny dla wielu alkoholików, że miałem niesamowitą potrzebę pomagania innym. Tak mnie nosiło, żeby iść i zbawiać chyba cały świat, że byłem gotów prawie na siłę ciągnąć bliższych i dalszych znajomych od kieliszka na wszystkie mityngi, jakie znałem. Wszędzie widziałem uzależnionych, każde zachowanie, każda wypowiedź była dla mnie sygnałem ostrzegawczym: „oho! Koleś ma problem z alkoholem”. Istna paranoja, słowo daję! Na terapii Ania powiedziała jedno fenomenalne zdanie: – Ty zajmij się sobą. Najpierw pomóż sobie, uporządkuj siebie. Dopóki nie odzyskasz trzeźwego myślenia, nie zabieraj się za pomaganie innym. Bo prędzej zaszkodzisz, niż pomożesz. Utkwiło to we mnie mocno i gdy dziś patrzę na siebie i widzę, jak silnie tkwiąjeszcze we mnie stare mechanizmy i pijane nawyki, ze strachem myślę, co mogłoby się zdarzyć, gdybym tak wtedy od początku, z marszu wziął się za nawracanie innych alkoholików. Pewnie teraz razem leżelibyśmy gdzieś na detoksie. A stare życie trzyma mnie mocno. Jechałem niedawno na rowerze i przejeżdżałem obok ogródka z parasolami, przy knajpce, gdzie czasem przesiadywałem. Był upał, piątkowe popołudnie. I nagle, bez żadnego uprzedzenia pojawiła się myśl: „Kurczę! Ale napiłbym się schłodzonego piwa!” Aż zatrzymałem rower. I zaraz przyszła następna myśl: „Tylko jedno. Napije się, ochłodzę i jadę dalej. Co tam jedno piwo, nawet nie poczuję, a ulżę sobie w ten upał na pewno”. A później zobaczyłem siebie, jak po wypiciu tego jednego piwa, którego faktycznie nawet nie poczułem, zamawiam drugie: „żeby było sprawiedliwie”. A później trzecie, „bo przecież jeszcze tylko jedno i już jadę, bo nawet mnie coś ten browar nie bierze... ” Pojechałem dalej na rowerze a w spożywczym po drodze kupiłem fantę z lodówki. „Kogo ty chcesz oszukać? Sam siebie? Za trzy dni, potwornie skacowany zaczniesz dzień od ośmiu piw. I już się nie zatrzymasz.” Trzeba być czujnym, i tyle. Uczyć się życia na nowo. Uczę się wciąż. Mówić prosto i otwarcie,

81

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

że coś mi się nie podoba, że coś mi sprawia przykrość, zakłopotanie. Że cieszę się i jestem zadowolony z tego czy tamtego. Nie jest to proste, możecie mi wierzyć. Patrząc wstecz, ja nawet nie jestem pewien teraz, czy kiedyś, jeśli mówiłem o uczuciach i wierzyłem przecież w te słowa, to było naprawdę, czy tylko takie pustosłowie. Pogubiłem się już zupełnie. A najboleśniej przekonała się o tym Lidka. Lidka. To osobny i potężny rozdział w moim życiu. Często powtarzałem, że tak, jak wtedy ją, już nigdy i nikogo nie będę kochać. Dziś, ostatecznie, nie jestem już tego taki pewny. Ale zakochałem się i to na amen, bez wątpienia. Może i nie była super piękna, może raczej taka szara myszka, ale miała w sobie coś niesamowicie magnetycznego dla mnie. Na pewno pokochałem ją nie za wygląd, choć była dla mnie bardzo atrakcyjna. Zaiskrzyło na poziomie mentalnym, działała na mnie, jak nie przymierzając opium, czy inny narkotyk na uzależnionego. To było niesamowite uczucie, doświadczyłem go tylko raz, właśnie z nią. Sama Lidka, nie raz, trochę żartobliwie skarżyła się, że nie może mnie oszukać, czy okłamać, bo zachowuję się tak, jakbym czytał w jej myślach, To było nieprawdopodobne, bo ja faktycznie nierzadko czułem się tak, jakbym był nią. Zastanawiam się czasami, jakim cudem przytrafiło mi się to wszystko, bo wtedy już piłem co najmniej ryzykownie i każda normalnie myśląca dziewczyna zwiewałaby gdzie pieprz rośnie. Może Lidka nie była normalnie myślącą dziewczyną? Albo ja się tak świetnie kamuflowałem.? To drugie z pewnością. Jak chyba każdy rasowy alkoholik, miałem opracowany do perfekcji zestaw zachowań i działań, które miały zamaskować mój problem. Najboleśniejsze podsumowanie tego związku nastąpiło wiele lat później, całkiem niedawno, na Grupie Krokowej. Wcześniej wielokrotnie słyszałem, że „to się nie może udać”, „że zbyt się różnimy od siebie” i takie tam teksty, które wtedy zwalczałem zaciekle. Za wszelką cenę chciałem udowodnić wszystkim, że to ja i tylko ja mam rację, że „ja im wszystkim pokażę!” i wreszcie będę żył tak, jak ja chcę, po swojemu. Rozumiecie? Taki easy rider, wolny jak ptak. Ja się przecież w końcu wyprowadziłem z domu, żeby zrealizować to pragnienie, przez siedem miesięcy mieszkałem sam, bo Lidkę coś chyba jednak tknęło i nie przeprowadziła się do mnie, pomieszkiwała na weekendy, parę dni w tygodniu, różnie. Nigdy nie wprowadziła się na stale, co miało swoje fatalne następstwa również, bo właśnie ten ponad półroczny okres pozornej niezależności, zrujnował mnie w tempie huraganu. Ale o tym za chwilę, teraz wrócę do terapii. Mieliśmy raz takie zajęcia, na które nikt nie przyniósł żadnej pracy, Sławek nie mógł nas jakoś ukarać, wszyscy przecież dorośli, świadomi tego, że przychodzimy na Grupę tylko dla siebie tak naprawdę, niemniej jednak zrobiła się dziura i trzeba było coś improwizować. Zgłosiłem się na ochotnika, chciałem wyrzucić z siebie całą tą sytuację, ten układ. Nigdy wcześniej nie zmierzyłem się z przypadkiem „Ja i Lidka – dlaczego?” na trzeźwo, dotychczas jedyne analizy naszej znajomości przeprowadzałem przy pomocy flaszki, później baterii piw, nieodmiennie w konwencji takiego bólu egzystencjalnego, że faktycznie bez pół litra nie rozbierzesz. Powiedziałem wtedy na Grupie o szczegółach związku z Lidką, ile i jak trwało, bez epatowania

82

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

detalami, zwyczajnie, szczerze i uczciwie, jak wtedy się zachowywałem, co robiłem, co myślałem. I jak to się skończyło. Gdy umilkłem, zapadła cisza a po chwili podsumował mnie Krzysztof: – Chłopie, zmarnowałeś dziewczynie życie! Niestety, muszę mu przyznać rację. Pisząc o atrofii uczuć nie mam na myśli tylko prostego faktu postępującej obojętności na innych ludzi, czasem najbliższych, na ich problemy i kłopoty. Alkohol wyłącza nie tylko neutralną życzliwość, chęć pomagania drugiej osobie, bo wiadomo, razem łatwiej, wspólnie można pokonać wszelkie przeciwieństwa i problemy. Ta alkoholowa znieczulica uaktywnia również niesamowity egoizm i egocentryzm. To jest myślenie nie w stylu „Trudno, X ma problem? Nie jestem w stanie mu pomóc”, to rozumowanie i działanie w kierunku „JA! JA! WSZYSTKO DLA MNIE!!! To ja mam mieć dobrze, to mnie nie może zabraknąć, reszta niech zdycha!” Niesamowita, potworna destrukcja moralna. Charakterystycznym przykładem takiego myślenia jest etap, który każdy alkoholik prędzej czy później przechodzi, a mianowicie picie samotne. Popularnie mówi się, że ktoś chleje do lustra, ja to przerobiłem na picie do telewizora, tekst zasłyszany z jakiegoś dowcipu: w telewizorze postacie poruszają się inaczej niż ja i mam złudzenie jednak jakiegoś towarzystwa. W moim przypadku samotne chlanie podyktowane było zwykłą oszczędnością, będzie więcej dla mnie, nie muszę się dzielić. A jedno ze znaczeń alkoholu, jakim jest pewien rodzaj integracji z drugą osobą, zbliżenia się, przełamywanie lodów, ułatwienie kontaktu, przekształciło się w dziką chęć wlania w siebie jak najwięcej i jak najszybciej. Ciekawe, że podsumowania mojej opowieści o Lidce dokonał Krzysztof, który dość specyficznie podchodził do spraw damsko-męskich. Chyba nie ma w Polsce miasta, w którym nie wiedziałby gdzie jest agencja towarzyska, a że z racji zawodowych sporo jeździł po kraju, jego wiedza w tym zakresie była zaiste imponująca. Przygody również. Szczególnie jedna, gdy ją usłyszałem, myślałem że posikam się ze śmiechu, mimo całej obojętności do instytucji agencji towarzyskich, pewnego niesmaku kontekstowego i alkoholowego znaczenia. Impreza. Sami ważni goście: prezesi, dyrektorzy, menadżerowie. Pęka kolejna półlitrówka. Krzysztof opowiadał, że w pewnym momencie mu się film urwał, więc szczegółów dalszej akcji nie pamięta. Budzi się następnego dnia rano, kac-potwór, w nieznanym miejscu, jakieś łóżko, w jakimś hotelu. Obok, w pościeli jakaś dziewczyna. Krzysztof absolutnie nic nie pamięta: skąd hotel, skąd dziewczyna? Obraca się ostrożnie na drugi bok, patrzy znad krawędzi łóżka i widzi... nogę. Czujecie sytuację? Na podłodze porozrzucane ciuchy, jego i tej dziewczyny, a między ubraniami noga. Taka od stopy do kolana z paskami do przyczepiania. To była proteza tej dziewczyny, którą pewnie również zdjęła razem z ubraniem, zanim poszli do łóżka. Krzysztof opowiadał, że tak go to ścięło, że wyskoczył z pościeli jak oparzony, o nic się nie pytał, nic nie sprawdzał tylko ubrał się w ekspresowym tempie i uciekł z tego hotelu, bo faktycznie był to hotel, położony zresztą niedaleko jego kwatery. Do dziś podobno nie ma pojęcia, czy ostatecznie przespał się z tą dziewczyną, czy w ogóle 83

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

do niczego nie doszło. Historie Krzysztofa dotyczące przygód w agencjach, sytuacji damsko-męskich to zresztą odrębna historia. Wszyscy na Grupie jednoznacznie stwierdziliśmy, że oprócz alkoholu, Krzysztof ma niewątpliwie jeszcze jeden problem. Ale to już robota dla seksuologa. Mnie, w pewnym sensie znajomość z Lidką zaszkodziła. Gdybym taką decyzję jak wtedy podjął teraz, gdy myślę trzeźwo, a przynajmniej mam takie poczucie, moje życie potoczyłoby się pewnie inaczej. Nie będę dzisiaj dywagował, oglądał się za siebie i zgadywał, „co by było, gdyby...” Nie wiem, czy byłoby lepiej czy gorzej, z pewnością inaczej. Ale jednego jestem pewien, to właśnie wtedy, gdy podjąłem rozpaczliwą próbę zmiany, rozpiłem się. I to już alarmująco. Złożyło się pewnie na to kilka rzeczy: wyprowadzka, pozorna wolność, takie wrażenie zerwania z łańcucha. Na pewno kasa: wówczas, na tamte warunki, zarabiałem znakomicie. W przeliczeniu na obecne warunki to była dobra, prezesowska pensja. A zaczęło się standardowo. Kiedy postanowiłem się wyprowadzić, po jakimś czasie znalazłem małe mieszkanko, na dalekim Bemowie. Wtedy były to odległe obrzeża Warszawy, żaden autobus nie miał przystanku w bezpośrednim sąsiedztwie. Dlatego nie byłem w domu wcześniej niż około dziesiątej wieczorem, bo zamykając wypożyczalnię o ósmej, dokonując rozliczenia i porządkując bałagan z całego dnia, nie miałem szans dotrzeć wcześniej. To spowodowało, że dość szybko wypracowałem sobie szczegółową marszrutę i plan. Znałem godziny odjazdów poszczególnych autobusów, do tego dostosowałem odwiedziny w poszczególnych sklepach po drodze, czynnych do ósmej wieczorem. Pamiętajcie, że działo się to w początkach lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, takich sklepów nie było wtedy zbyt wiele. Podstawowy warunek, jaki musiał spełniać taki spożywczy, to stoisko monopolowe, a zakupy polegały na zaopatrzeniu się w taką ilość alkoholu, żeby nie zabrakło do następnego dnia. Nosiłem wszystko w worku żeglarskim, ciężko było jak cholera, dlatego prędko wpadłem na genialny w swej prostocie pomysł: a gdybym codziennie wieczorem zamiast kilkunastu browarów kupował pół litra? Koszt taki sam, efekt taki sam, a ile mniej do dźwigania i do sprzątania później. Ostatecznie poszedłem na kompromis. Pół litra wódki i parę piw tak na wszelki wypadek, gdyby gorzała za bardzo mi szkodziła. Pamiętam dokładnie pierwszy wieczór spędzony w nowej formule. Zrobiłem parę kanapek, przygotowałem popychacz oraz kieliszek (wtedy jeszcze picie wódki z gwinta było dla mnie abstrakcją, przyzwyczaiłem się do tego sporo później), włączyłem telewizor, zasiadłem w fotelu i polałem sam sobie. Do dziś czuję ten niepokój i niedowierzanie, że piję samotnie wódkę do telewizora. Ten wstyd i niesmak. Ale szybciutko się rozgrzeszyłem: „Jaki tam ze mnie alkoholik? Moja matka, która pije identycznie, jak właśnie ja zaczynam... o, to już zupełnie coś innego. Ja to spokojnie, dla odprężenia po ciężkim dniu pracy, w końcu co to za różnica, czy wypiję piętnaście piw, czy jedną półlitrówkę. Alkoholu tyle samo, a wódka nawet zdrowsza przecież!” Siup! Zdrowie skrzywdzonych przez los, nierozumianych przez złe żony, ogólnie takich biednych i nieszczęśliwych,

84

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

jak ja! I poszło. Na drugi dzień nawet nie miałem wielkiego kaca, te kilka piw zostało nienaruszonych, więc spokojnie rozpocząłem funkcjonowanie, nie miałem jadłowstrętu, z przyjemnością zjadłem śniadanie, dla mnie bomba! No to wieczorem powtórzyłem zestaw, starałem się nie przegiąć, bo następnego dnia wypadał mój całodniowy dyżur w wypożyczalni i to też się udało. Byłem zachwycony: czysto, elegancko, skutecznie. Szybko uwierzyłem, że właśnie wynalazłem złoty środek, marzenie każdego alkoholika: jak pić, aby było przyjemnie, niedrogo i bez konsekwencji. W dodatku z poczuciem kontroli nad alkoholem. Udawało mi się tak chyba ze dwa tygodnie, każdego wieczoru wypijałem pół litra, rano trzy, cztery piwa na rozruch, dzień jakoś przetrzymywałem, aby do końca pracy i cykl zaczynał się od nowa. Aż którejś nocy okazało się za mało. I co tu robić? Wciąż dobrze się czułem, żadnych konsekwencji, a pić się chciało. Więc walniemy może więcej. I przerzuciłem się na trzy czwarte litra. Też mi dobrze wchodziło. Tyle, że kończąc butelkę sam już czułem, że jestem pijany. Pojawił się problem, natury – rzekłbym – obyczajowej. Ponieważ mieszkałem sam, stosunkowo często odwiedzali mnie koledzy, znajomi, najczęściej bez uprzedzenia, bo gdzie najlepiej zmontować imprezę, napić się spokojnie, bez gderającej żony, bez upierdliwych teściów, rodziców, marudzących dzieci? No, przecież, że u Tomasza, przecież mieszka sam. Miałem kilka takich sytuacji, więc zacząłem kombinować, jak wychodzić z twarzą z takich niespodzianek. Bo wciąż jeszcze ukrywałem się z uzależnieniem. Stworzyłem więc całą otoczkę, najpierw robiłem kanapki, później rozstawiałem dwa komplety talerzyków, sztućców, szkła. Byłem taki sprytny, ze robiłem dwie herbaty, jedną do połowy, że niby wypita, brudziłem jeden talerzyk i sztućce, nalewałem trochę wódki do dodatkowego kieliszka i tak przygotowany dopiero zaczynałem pić. Gdyby ktoś niespodziewanie zawitał miałem zgrabną wymówkę: – Aaa, miałem gościa, wypiliśmy trochę, przepraszam za bałagan, nie zdążyłem jeszcze sprzątnąć, bo dopiero co wyszedł. Nie minęliście się przypadkiem przy windzie albo przed blokiem? Kilka razy taka mistyfikacja przydała się. Raz czy dwa nawet dla Lidki. I tak to trwało dzień w dzień. Słuchałem niedawno na mityngu spikerki Mietka. Spikerka to wypowiedź jednego z nas, poproszonego specjalnie na tą okazję, aby podzielił się z innymi historią swego życia, doświadczeniami. Podziękowałem później Mietkowi, bo jego opowieść przypomniała mi i utwierdziła w przekonaniu, że nie wolno mi zapomnieć, kim jestem. Jak bardzo zła byłaby moja eks, jak bardzo chamska i impertynencka byłaby w stosunku do mnie córka, jak bardzo zawiodłem się na Lidce, która ostatecznie dość brutalnie i skutecznie pozbyła się mnie, jestem alkoholikiem. I nie wolno mi zapomnieć, że dotkliwie skrzywdziłem ludzi, którzy mnie kochali. I nie ma to nic wspólnego z użalaniem się nad sobą, z samobiczowaniem, po prostu dzień, w którym wytłumaczę sobie, iż w zasadzie nic się nie stało, bo przecież jestem do cholery (!) chory i wolno mi było, będzie początkiem 85

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

końca. Dlatego muszę pamiętać. Chcę pamiętać.

86

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Przyjmuj pogodnie to, co lata niosą, bez goryczy wyrzekając się przymiotów młodości. Starzeję się. Od pewnego czasu dociera do mnie fakt, że nie jestem już młodzieniaszkiem. Nie jest to miłe, ale zgodnie z Desideratą staram się podchodzić do tego stanu bez goryczy. Ma to i swoje dobre strony chyba, chociażby taką, że uniknąłem pułapki wieku średniego i nie uganiam się za dwudziestkami. Na opowieści kumpli o płomiennych romansach, nowych życiach przy boku dwudziestoparolatek, uśmiecham się z politowaniem. Dwukrotnie młodsza partnerka? A co ja bym z nią robił oprócz seksu? Dzieli nas wszystko: doświadczenie życiowe, ogrom cierpienia i upokorzenia, jaki przebrnąłem, setki filmów, książek, których tytuły są dla niej pustym dźwiękiem, chęci, oczekiwania i priorytety. Absolutnie nie pociąga mnie rola mentora i nauczyciela, nie nęci mnie wychowywanie sobie i dla siebie młodej kobiety. Po co? Potrzebuję partnera, nie uczennicy. Z pewnością jestem w tej chwili Męską Egoistyczną Szowinistyczną Seksistowską Świnią, bo nawet nie podejmuję prób zmiany mojego nastawienia i znalezienia pięknej, zgrabnej, młodej i mądrej dziewczyny w wieku dwudziestu paru lat, aby podbudowała moje ego. Zostanę przy swoim. Najbardziej widoczną oznaką przybywania lat, jest dla mnie coraz częstsze wracanie do przeszłości. Gdy rozmawiam z córką, słucham jej wywodów i argumentów nierzadko ciśnie mi się na usta powiedzenie: „za moich czasów”. Patrzę się też wokół siebie i z pewnym przerażeniem odkrywam, że świat, który znam, gdzie jestem u siebie i który rozumiem, coraz szybciej się kurczy i zanika. Odchodzą ludzie, których znałem, osoby tworzące rzeczywistość, w której czuję się bezpiecznie. Zmarł Stanisław Lem – na jego książkach wychowałem się, lekturze Astronautów zawdzięczam swoje zauroczenie fantastyką naukową. Nie ma Czesława Niemena, którego udatnie parodiowałem na przerwach w ogólniaku, nie zaśpiewa już Jacek Kaczmarski, na którego piosenki rwałem dziewczyny, ćwicząc wcześniej do upadłego na gitarze. Odszedł Marek Perepeczko, Lucjan Kydryński... wielu, wielu innych. Zmarł Jan Paweł II – gdy przyleciał do Polski na pierwszą pielgrzymkę, uciekliśmy z Krzyśkiem ze szkoły, ryzykując dwóje ze sprawowania. A moja córka nie zna świata bez polskiego papieża, dla niej był od zawsze. Smutne to. Pochowałem już kilkoro znajomych, część z nich zabił alkohol. Znaliśmy się, nierzadko razem piliśmy. Oni nie zdążyli wytrzeźwieć, zobaczyć, jaki świat jest piękny. Często myślę o przeszłości. Stała się rzecz niewiarygodna: ja, który piłem kasacyjnie, zachlewałem się, aby umrzeć, który ma za sobą dwie próby samobójcze, który powtarzał, że zmierza do piekła, bo to jedyne odpowiednie miejsce dla niego – zacząłem się bać śmierci. Nie chcę odchodzić, martwię się, że umrę w samotności i zapomnieniu. Boję się rachunku, który przyjdzie mi zapłacić. Już nie chcę zapić się na śmierć, przestałem zazdrościć Jimowi Morrisonowi jego końca, dziękuję dziś żarliwie swojej sile wyższej, że nie spadłem z dachu wieżowca, gdy pijany w drobiazgi, z flaszką w ręku, ganiałem po gzymsie, bo chciałem się wyleczyć z lęku wysokości. A jak się nie uda? Będzie jak w The Doors. Usłyszałem kiedyś na mityngu, jak Paweł stwierdził: – Powinienem już nie żyć. Wedle wszelkich znaków i prognoz, powinienem być już martwy. To,

87

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

że żyję, w dodatku trzeźwy, ma swój, niewidoczny dla mnie jeszcze, sens. Głęboko wierzę w to, że Bóg ma wobec mnie plany, że mam coś do zrobienia i dlatego dał mi szansę. Inni tej szansy nie dostali. Ja też w to wierzę. Widać mam coś jeszcze do wykonania i dostałem odroczkę. Często zastanawiam się, co to może być. Zadośćuczynienie ludziom, których skrzywdziłem? Czy mam dać swoją osobą świadectwo, że chcieć to móc? Uzupełnić swoją trzeźwością wychowanie córki? Nie wiem. Czego się naprawdę boję, to samotności. Odchodzenia w pojedynkę, bez nikogo obok. Mocno egoistycznie chciałbym dziś, aby gdy nadejdzie mój moment, a przecież nadejdzie, ktoś bliski trzymał mnie za rękę, był przy mnie. Alkoholicy to w rzeczywistości ludzie przeraźliwie samotni, bardzo skupieni na sobie, egotyczni i egoistyczni. Nie jestem wyjątkiem. Może za jakiś czas, gdy już ostatecznie pogodzę się sam ze sobą, przestanę się bać. Czasami zżera mnie zazdrość. Gdy rozmawiam z dawno niewidzianymi kolegami, porównuję nasze losy i widzę, że większość ustawiła się, porobiła kariery, pieniądze, zły jestem na siebie, że prawie całe dorosłe życie przepiłem. Że przez alkohol straciłem tyle szans, tyle możliwości. Już tego nie odrobię, nie nadgonię. Staram się pogodzić z tym, czego nie mogę zmienić, ale uwierzcie mi, czasem mocno opornie mi to idzie. Ale mam też przewagę. Ja już wiem to, czego część z nich jeszcze nie wie, momentami w rozmowach odnajduję echa moich dawnych myśli, zachowań i wtedy jestem wdzięczny losowi, że dostałem szansę na odbudowanie tych ruin, które z takim mozołem przez wiele lat wznosiłem.

88

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Rozwijaj siłę ducha, by w nagłym nieszczęściu mogła być tarczą dla ciebie. Lecz nie dręcz się tworami wyobraźni. Wiele obaw rodzi się ze znużenia i samotności. Chcę opowiedzieć teraz pewną historię, dotyczącą mojego samochodu. Z pozoru prosta i banalna, dla mnie jest świadectwem, iż bez owej siły ducha, dziś być może, leżałbym gdzieś na melinie, zaszczany, zeszmacony, tulący miłośnie flaszkę do piersi. Historia zaczęła się najzwyczajniej pod słońcem. Kupiłem samochód. Kiedy z żoną poszło już na ostro i ustaliliśmy, że rozwodzimy się, pojawiła się kwestia użytkowania auta. Charakter mojej pracy wymaga mobilności i dyspozycyjności: zarabiam dzięki temu, że mogę się szybko przemieszczać i odbyć dziennie, dajmy na to, trzy spotkania. Bez samochodu zawodowo nie żyję. Komunikacja miejska jest dobra na awaryjne zrywy, ludzie chcą się spotykać u siebie w domu, wieczorem. Pierwsza propozycja od żony zakładała tygodniowe dyżury. Jeden tydzień ona, drugi ja. Samobójstwo: niech klient przełoży umówione wcześniej spotkanie, co nierzadko się zdarza i jestem ugotowany. Robi mi się pusty dzień, w następnym tygodniu nie mogę dojechać, w jeszcze następnym on znów nie może... cała sprawa odwleka się do świętego Nigdy, wiem co mówię, mam za sobą dziesięcioletnią praktykę w umawianiu spotkań. Zaproponowałem zatem zmiany co drugi dzień, nie przeszło, bo wyjeżdżałbym wtedy benzynę żony, a to jest absolutnie niedopuszczalne. Na moją nieśmiałą uwagę, że co drugi dzień małżonka korzystałaby z mojego paliwa nie otrzymałem odpowiedzi. Wreszcie stanęło na tym, że jednego tygodnia ja jeżdżę trzy dni, następnego dwa, weekendy wedle potrzeb. I zaczął się koszmar. Takie rozwiązanie dało identyczny rezultat, jak tygodniowe dyżury, tyle że na nieco mniejszą skalę i mniej dotkliwe. Pofunkcjonowałem tak jakiś czas, ale zobaczyłem, że powoli praca mi się sypie. Wymyśliłem więc idealne rozwiązanie, przynajmniej we własnym mniemaniu. – Zróbmy tak. Ja wezmę samochód, a tobie oddam połowę jego wartości – zaproponowałem

któregoś wieczoru, umęczony nieustannym lawirowaniem między klientami, dyżurami, sprawami biurowymi. – Nie.

–Dobrze. Więc zróbmy odwrotnie. Ty weź samochód, a mnie oddaj połowę jego wartości. – Nie. – O.K. – Jak trzeba, jestem cierpliwy. – Sprzedajmy w takim razie auto i podzielmy kwotę. – Nie. – Dlaczego? Przecież nic innego nie można wymyślić. Dlaczego nie? – Bo nie!

Zaciąłem się wtedy w sobie. Bić się nie będę, sądowego podziału majątku też nie będę 89

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

przeprowadzał, bo pójdę z torbami i ani samochodu, ani pieniędzy. Jestem współwłaścicielem samochodu–pomyślałem–trudno, przemęczę się jeszcze i przeczekam, bez mojej zgody żona nic z autem nie zrobi, a po rozwodzie, jak będzie rozdzielność majątkowa, kupię jakąś bryczkę. Przetrzymałem, chociaż praca rozsypała mi się prawie dokumentnie, na bieżąco łatałem tylko aktualne sprawy, sprzedaży prawie żadnej. Zacząłem szperać w internecie, samochód miał być tani i japoński – tak to sobie wymyśliłem. Ofert zatrzęsienie. Ostatecznie wypatrzyłem dwunastoletniego Nissana. I zaczęła się jazda. Okazało się, że samochód jest trzydzieści kilometrów za Radomiem. Trochę daleko, ale zadzwoniłem do Lecha, wspólnego znajomego Wranglera i mojego, który jest mechanikiem. Sam zaproponował, że pojedzie ze mną, tyle, że muszę dotrzeć do Garwolina, gdzie mieszka, bo stamtąd pojedziemy. Zadzwoniłem pod telefon w ofercie, jakiś młody facet zaczął mętnie tłumaczyć, że w zasadzie to nie on, tylko ojciec. Dobra, zadzwoniłem do ojca, ależ proszę, jak najbardziej, tyle że on pracuje pod Warszawą, samochód jest znajomego i tylko stoi na jego podwórku do oglądania. Są wszystkie dokumenty, wypełniona i podpisana umowa, można oglądać. Zaczęło mi się to nie podobać, ale Lech wziął już wolne, ja też poprzestawiałem spotkania... dobra, jedziemy. Źle zaczęło się już od początku. Zaspałem na PKS do Garwolina, pół godziny w plecy. Kiedy dotarłem do Lecha, okazało się że miał poprzedniego dnia imprezę i jest potwornie skacowany, ledwie na oczy widzi. Trudno, siadłem za kółko jego samochodu, miałem instrukcję, jak dojechać do miejscowości sprzedającego, ów syn mi przemailował. Wyruszyliśmy. Nawet nie pobłądziliśmy, około południa dotarliśmy na miejsce. Wzięliśmy po drodze znajomego Lecha, też mechanika. Przyjechaliśmy, Nissan faktycznie stoi na podwórku, nawet ładny. W domu tylko żona tego ojca, co to jest znajomym właściciela. Lech z kumplem oglądają samochód, sprawdzają co tam trzeba w takich sytuacjach. Ja się nie znam. – Dlaczego miękki, tymczasowy dowód? – Pyta Lechu. – Właściciel zgubił wszystkie dokumenty, proszę tu jest potwierdzenie z policji.

Faktycznie, zgadza się. Cóż, bywa, wszystko wygląda w porządku. Zasiadłem za kierownicą, przymierzyłem się. – Lechu, spryskiwacz w ogóle nie działa. – Drobiazg, może przypchany, to się zrobi. – Ma instalację gazową, ale nie odpala z benzyny. – To drobiazg, pewnie za długo stał, to się poprawi. – Lechu, ale on walony był. Na pewno przodem, prawym tyłem. – Nie przesadzaj, to dwunastoletni samochód, coś tam musiało z nim się przytrafić, ruszony

specjalnie nigdzie nie jest. 90

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Ta żona to jakaś niekumata, tylko wzruszała ramionami. Ona nic nie wie, nie zna się. Odeszliśmy na bok. Lechu dyskretnie szepnął, że jak urwiemy jedną trzecią ceny to możemy brać. Urwaliśmy. Wypłaciłem, podpisałem umowę i ruszyliśmy w powrotem, już na dwa samochody. Jedziemy, po drodze chcę włączyć radio, które było na wyposażeniu, nie działa. Nie mogłem się dokładnie przyjrzeć, bo cały czas w ruchu. Machnąłem ręką, to w końcu drobiazg, w razie czego mam klienta, który montuje i naprawia radia oraz alarmy, doradzi. Na postoju zadzwoniłem, umówiłem się, że po drodze, jeszcze dziś, zajrzę. W Garwolinie pożegnałem się z Lechem i pognałem do Warszawy. Zajechałem do pana Grzesia, trochę się zdziwił, że jeżdżę innym samochodem, ale zaraz zabrał się za radio. Tylko spojrzał: – Panie Tomaszu, to podpucha. Ono nie działa i nie będzie działać, to radio jest tyle, że

wepchnięte na siłę, żeby dziurę zasłonić. Wyciągnął, faktycznie: złom. – Ja mam tu jakieś używane, jak pan chce mogę zamontować i podłączyć. Kosztowałoby 150 zł. – Dobra, niech pan wkłada – machnąłem ręką, akurat na radiu zależało mi.

Pojeździłem ze dwa dni, umówiłem się na przegląd, wymianę płynów i takie tam, poza tym przymierzyłem się do przerejestrowania. Okazało się, że muszę wymienić kilka rzeczy w zawieszeniu, nieco kosztownych. Trudno, pomyślałem, w końcu to dwunastoletni samochód, trochę trzeba w niego włożyć. Wykaszlałem niezłą sumkę, ale pocieszałem się, że i tak koszt samochodu jest mocno okazyjny. Do Wydziału Komunikacji pojechałem w piątek, wymyśliłem, że będzie wtedy mniej ludzi. Rzeczywiście było mniej, ale chyba do pracy, bo zabrakło numerków do okienek. Zapraszamy w poniedziałek. Dobra, zaczniemy z nowego tygodnia. Urząd czynny jest od ósmej rano, dotarłem dziesięć po. W środku dziki tłum, numerków brak. Okazało się, że chętnych do przerejestrowania jest cały tabun, a naczelnik urzędu ze względu na okres wakacyjny, znacząco ograniczył dzienny limit interesantów. Ludzie przyjeżdżają o szóstej rano, żeby zająć miejsce w kolejce do kolejki do numerków, do okienka. Paranoja. Zasadziłem się na środę, przyjechałem godzinę przed otwarciem, odstałem swoje, załapałem się na jeden z ostatnich numerków. Trudno, trzeba się przemęczyć. Po jakichś dwóch godzinach zaczepia mnie jeden z interesantów z propozycją odstąpienia swojego miejsca, bo równolegle żona stoi i będzie znacznie wcześniej. No pewnie! Ucieszony, że tak mi się pofarciło, odczekałem jeszcze godzinkę i dobrnąłem do okienka. Kładę dokumenty, a pani z drugiej strony na to: – Nie przerejestrujemy panu tego samochodu. – Dlaczego? – Nie rejestrujemy na podstawie tymczasowego dowodu.

Spokojnie. Z uśmiechem na ustach wyciągnąłem zaświadczenie z policji, które dostałem przy 91

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

kupnie Nissana. – Nie ma mowy. Tylko na twardy dowód. – To, co ja mam teraz zrobić? – Już przestałem się uśmiechać. – Przyjść z twardym dowodem. Następny proszę.

Wyszedłem wściekły jak rzadko. A była to, jak się okazało, dopiero przygrywka. Zastanowiłem się szybko: znajdę numer telefonu do Wydziału Komunikacji miasta Radom, choćby w internecie, sprawdzę czy są dokumenty. Jeśli tak, kopnę się szybko do Radomia, odbiorę i zdążę z powrotem, miałem jeszcze swój numerek, ten jeden z ostatnich. Pierwsza cześć planu poszła znakomicie, kłopoty zaczęły się w momencie dodzwonienia się do radomskiego urzędu. A i owszem, oczywiście jest komplet dokumentów, leży i czeka, ale mi ich nie wydadzą. – Dlaczego? – Bo wydajemy tylko właścicielowi samochodu.

– No, to ja jestem właścicielem, mam umowę kupna-sprzedaży. – Nie. Zbywca nie miał prawa sprzedać panu auta na miękki dowód, umowa jest nieważna. Musi przyjść właściciel. Do widzenia. Ręce mi opadły. Zbywcy na oczy nie widziałem, w ogóle oprócz żony, nikogo na oczy nie widziałem. Dzwonię do tego ojca, tłumaczę co i jak. Facet coś kręci, owszem właściciel jest, tyle, że go nie ma. Nie wiadomo: gostek może leży pijany, może wyjechał na Saturna, a może jest już zakopany? – To, co ja mam, do kurwy nędzy, robić? – Ale, ale... – przypomniało się ojcu – ja mam upoważnienie, pan przyjedzie do Radomia, to

wezmę papiery i dam panu. Ale dopiero w piątek mogę. Dobra, w piątek pobudka o 5.30 rano i grzeję do Radomia. Spotkałem się z facetem, odstaliśmy półtorej godziny – tam też kolejki – i wracam do Warszawy, popracować. Nie mogę przecież rejestrować samochodu w nieskończoność. Przestałem wnikać. Grunt, że mam komplet dokumentów, znaczy, że Nissan nie kradziony, czy sfałszowany, bo i tego zacząłem się obawiać. Zaczynamy nowy tydzień. Tym razem postanowiłem zaatakować od wtorku, w poniedziałek cały dzień z klientami. Znałem już reguły gry, tak wszystko wycyzelowałem, że około południa podchodziłem do pani urzędniczki. – Niestety, nie mogę przyjąć tych dokumentów. – Dlaczego? – Myślałem, że zaraz, za chwilę zrobię tej pani krzywdę. – Tu jest błąd. Numer domu na umowie nie zgadza się z tym w dowodzie.

Patrzę, patrzę... Nazwisko to samo, pesel ten sam, miasto to samo, ulica ta sama, numer mieszkania ten sam, jest: numer domu, w którym mieszka upiorny, poprzedni, nieuchwytny właściciel

92

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

to 37. W dowodzie jest 32. – Ach, to zwykła literówka – odetchnąłem z ulgą – zaraz poprawię. – Nic tu pan nie będzie poprawiał! To jest umowa, nie wolno takich rzeczy robić. – To, co ja mam teraz zrobić?! Przecież widać, że to ewidentna literówka, coś jak czeski błąd!

Oczywiście zaparafu- ję to! – Nie wiem, nie moja sprawa. Proszę przyjść z nową umową. Następny proszę!

Myślałem, że tam na miejscu rozbiorę cały urząd, cegła po cegle – i to od ręki. Koniec, czarna rozpacz! Upiór w osobie zbywcy, jest pewnie teraz na Grenlandii, nie ma szans na przerejestrowanie Nissana. Tak po godzinie, jak mi już odpuściło, wziąłem umowę kupna-sprzedaży, skserowałem, wykorektorowałem zapisy: jeszcze raz zrobiłem z siedem kopii, odbitkę z odbitki, po kolei. Tę ostatnią, mocno wyblakłą, wypełniłem na nowo. Przyjrzałem się uważnie podpisowi Upiora na oryginale. Nieczytelny zawijas. Postawiłem taki sam na swojej kopii. Przyznaję, czułem się nieswojo. Mocno kłóciło się to z moimi przekonaniami, zasadami. Ale, jako rasowy alkoholik, przekonałem sam siebie i wytłumaczyłem się. „Mam legalnie kupiony samochód, mam do niego legalne dokumenty, mam prawdziwą, również legalną umowę, nie robię tego, żeby kogoś skrzywdzić, naciągnąć, okraść. Przez ewidentnie złą wolę urzędniczki, nie mogę normalnie jeździć własnym samochodem. Nikt przecież tego nie sprawdzi. A nawet jak sprawdzi, to co? Okaże się, że Upiór sprzedał mi swojego Nissana. Zgadza się? Zgadza. Jedziemy”. Jak się później okazało bardzo dobrze zrobiłem. Tym razem nie czekałem na jakiś specjalny dzień. Poszedłem do Wydziału Komunikacji nazajutrz. Wieczorem tylko jeszcze raz zadzwoniłem do ojca z Radomia, wyjaśniłem mu całą sytuację i wysłałem kopię nowej umowy poleconym. Na wszelki wypadek. W środę, po odczekaniu stosownych kilku godzin – bo kolejki wcale się nie zmniejszyły – dobrnąłem do okienka. I trzask! Ta sama durna baba co poprzedniego dnia. – Zaraz, zaraz. Ale pan był przecież wczoraj. Twarzy nie pamiętam, ale tę umowę tak! Tu był

numer domu pomylony! Myślałem, że szlag mnie trafi! Chwila wahania: potwierdzić, czy iść w zaparte? A jak zacznie drążyć temat? W poprzednim życiu pewnie bym ściemniał, ale teraz jednak przytaknąłem. – Owszem, ma pani rację. – No i co pan zrobił? – Jak to, co! – Uniosłem się świętym oburzeniem – Pojechałem wieczorem do Radomia i

spisaliśmy jeszcze raz tę nieszczęsną umowę! A co miałem zrobić?! – Widzi pan? – baba z okienka uśmiechnęła się jadowicie – można było?

93

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Przyszło mi wtedy na myśl, że może Urząd płaci specjalne premie za chamstwo i sobiepaństwo, ale powstrzymałem się z komentarzem, bo musiałby składać się wyłącznie ze słów powszechnie uznawanych za obraźliwe. – Za dwie godziny proszę przyjść po nowe tablice rejestracyjne i dowód tymczasowy. Wywołam

pana. Po oznaczonym czasie, cały szczęśliwy, odebrałem numery rejestracyjne i miękki dowód. Byłem już na ulicy, gdy coś mnie tknęło i sprawdziłem dokument. Miałem nosa, pomylili się i przekręcili moje nazwisko. Ot, zwykła literówka, coś jak czeski błąd. Musiałem chyba mieć mord w oczach, bo nikt nie zaprotestował, gdy przedarłem się przez tłum, z powrotem do Baby. – Ach, zaraz sprawdzę, proszę chwilkę poczekać.

Po półgodzinnej chwilce, Baba zwróciła mi dowód ze słowami, że już jest w porządku. Zajrzałem i widzę, że ktoś po chamsku przekreślił długopisem błędne nazwisko i wpisał poprawne. Odręcznie. – Co pani mi tu daje? Przecież za miesiąc, jak będę odbierał twardy dowód znowu ktoś to

zakwestionuje. – To tylko zwykła literówka, na pewno nie będzie miał pan problemów – Baba odwróciła się i

odeszła od lady. Miała szczęście, bo normalnie bym ją zdzielił albo nabluzgał. Żeby wyczerpać temat rejestracji, dodam tylko, że gdy po miesiącu, dwa dni po wskazanym na potwierdzeniu terminie, przyszedłem po odbiór twardego dowodu, po odczekaniu przepisowych dwóch godzin, miły pan rozłożył ręce i rozbrajającym tonem poinformował mnie, że dokumentu nie ma. Na moje nieśmiałe i grzeczne pytanie „dlaczego?”, odpowiedział, iż dokładnie nie wiadomo. Może nie wydrukowali? Może nie dowieźli? Może gdzieś utknął? „Niech się pan dowiaduje” – poradził mi życzliwie. – „Następny proszę”. Jak już się dowiedziałem, po następnych trzech dniach i kolejnych upojnych dwóch godzinkach czekania, dostałem wreszcie niezbędny dokument. Muszę przyznać: z poprawnie wydrukowanym nazwiskiem. Wystarczy? Czy chcecie jeszcze? Bo epopeja z Nissanem dopiero się rozkręca. Postanowiłem bowiem poprawić owe „drobiazgi”, zima idzie, samochód służy mi do zarabiania, niechże będzie sprawny. Bez działającego zapłonu na benzynę nie odpalę auta na mrozie, a o braku sprawnego spryskiwacza na jesień nawet wolałem nie myśleć. Oszczędzę opisów drogi przez mękę w warsztatach i u fachowców, z których każdy mówił zupełnie coś przeciwnego niż poprzednik i to dokładnie na ten sam temat. Ale sądzę, że dwa smaczki godne są uwagi. Jeden to „drobiazg”. Pojechałem na wieczorne spotkanie z klientem. Podpisaliśmy, co trzeba 94

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

było, wychodzę do samochodu na parking. Miejsce akcji to daleki Ursynów, czyli obrzeża Warszawy, dochodzi dziesiąta wieczorem. Przed jedenastą byłem umówiony z córką w Śródmieściu – miałem odebrać ją z zajęć tańca. Podchodzę do Nissana, który w międzyczasie zyskał miano Grzechotnika – o tym za chwilę – i coś mi nie pasi. Mam kapcia w prawym, przednim kole. Pech! Tego samego dnia rano zmieniałem opony na zimowe, może coś popieprzyli w wulkanizacji? Nie dojdę teraz, trzeba szybko zmienić koło, bo córka czeka, co mi tam taki kapeć! Dziesięć minut i po robocie. Spokojny byłem, bo przy kupnie Grzechotnika, gdy Lechu z kolegą oglądali silnik, ja upewniłem się, że w bagażniku mam klucz do kół oraz podnośnik. A tydzień wcześniej na wyjeździe dopompowywałem profilaktycznie zapas. Zrzuciłem marynarę, zdjąłem krawat i wyciągnąłem klucz, żeby poluzować śruby. I pierwsze zdziwko. Jedno z drugim nie pasuje. Mam inny klucz i inne średnice nakrętek. Trochę się wkurzyłem, ale tylko trochę. Złapię jakiegoś kierowcę, pożyczę klucz i dam radę. Niezupełnie. Cicho, ciemno, głucho, zaczął padać gustowny deszczyk. Zrobiło się po dziesiątej. Wreszcie jedzie jakiś samochód. Poczekałem aż kierowca wysiądzie, podszedłem i nakreśliłem sytuację. Pan w garniaku, teczuszka, nowiutki citroen. Pyta się, czy jestem pewien, że on ma na wyposażeniu klucz do kół, bo on to nie wie. Nawet nie ma pojęcia gdzie to w bagażniku może być. Wreszcie znalazł, pożyczył. Przymierzam – nie pasuje. Atmosfera zrobiła się trochę nerwowa. Wróciłbym do domu taksówką, ale po co? I tak będę musiał rano przyjechać w to samo miejsce i zmierzyć się z kłopotem; lepiej sprawę rozwiązać do końca na miejscu. Zaskoczyłem, że w pobliżu jest całodobowe „Tesco”, cholerny klucz i tak muszę kupić, więc poszedłem. Po drodze wysłałem telefonicznie córkę do domu autobusem, nie było już szans, żebym zdążył. Wróciłem z nowiutkim kluczem, poluzowałem śruby, dobra nasza! Teraz pójdzie piorunem. Deszcz pomyślał pewnie to samo, bo wyraźnie się rozkręcił, ale na to nie miałem wpływu. Wyciągnąłem podnośnik i widzę, że coś niehalo. Wcześniej mu się nie przyglądałem, zajrzałem tylko do bagażnika, czy jest, ale teraz obejrzałem go dokładnie i widzę, że jest jakiś dziwny. Co tam! Przekombinowałem, jak powinienem go postawić żeby zadziałał, wsunąłem pod samochód i kręcę korbą. Macham i macham a Grzechotnik nawet nie drgnie. Przestało mi się to podobać. Wyciągnąłem lewarek, patrzę... bardzo precyzyjnie wkręciłem podnośnik w próg, pogiąłem blachy i zrobiłem stylową dziurę. A nie ma siły, żeby ustawić urządzenie inaczej, albo tak, albo w ogóle. Usiadłem w samochodzie, bo deszcz padał coraz większy i dałem sobie pół godziny, aby nie rozłożyć Grzechotnika na części gołymi rękoma lub zabrać go na plecy i zanieść do domu. Ostatecznie zadzwoniłem do korporacji taksówkarskiej z prośbą o podesłanie kierowcy z podnośnikiem. W siedmiu kolejnych nie było wolnych wozów, dopiero w ósmej dyspozytorka przyjęła zlecenie. Poczekałem kilkadziesiąt minut na przyjazd taksówkarza i wyjaśniłem w czym rzecz. – Pokaż pan ten lewarek – po głosie kierowcy poznałem, że traktuje mnie jak, nie

przymierzając, Forresta Gumpa.

95

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

– Panie, ale on jest cały spierdolony, wywal pan ten szmelc na złom. Widzi pan? Tu jest

pęknięty, a tu złamany. Na złom panie, na złom! Skwapliwie przytaknąłem, tłumacząc, że dopiero co kupiłem Grzechotnika i sam jestem zaskoczony. Po części była to prawda, bo rzeczywiście byłem zaskoczony. – Pokaż pan–taksiarz pochylił się przy samochodzie i zbadał ręką okolice koła. – Panie! Ale tu

masz pan dziurę i pogięty próg. W życiu pan go nie podniesiesz! – Co pan powie? To dopiero! – Przysiągłem w duchu, że nie ma takiej siły, która zmusiłaby

mnie do przyznania, że ledwie pół godziny wcześniej własnoręcznie wykonałem rzeczoną dziurę i pogiąłem próg. – No tak, to pewnie dlatego nie mogłem sobie poradzić. – Czekaj pan, coś zaradzimy – taksiarz spojrzał na mnie łaskawiej, a gdy dowiedział się, że

poluzowałem już śruby, wyraźnie zmienił swój stosunek do mnie. Dyplomatycznie przemilczałem drażliwą kwestię nowiusieńkiego, jeszcze z metką, klucza do kół. Parę minut po północy kwestia wymiany koła zakończyła się sukcesem. Drugi smaczek ma nieco inny wydźwięk, dotyczy raczej ludzi, wobec których siła ducha również bywa potrzebna. A czasem nie wiem, czy nie bardziej. Pojechałem do warsztatu, z reklamacją gaźnika, który był wcześniej naprawiany. O gaźniku napiszę później, bo od niego, w sumie, zaczęła się moja grzechotnikowa martyrologia. Wywaliłem kupę szmalu, a jeździć na benzynie wciąż nie mogę, auto na każdych światłach, po wysprzęgleniu, gaśnie. Dodatkowo śmierdzi wachą w kabinie tak potwornie, że zacząłem poważnie obawiać się zatrucia ołowiem, mimo że wlewam bezołowiową. Po całym dniu jazdy, jeszcze wieczorem odbijało mi się benzyną, daję słowo! Gaźnikowiec otworzył maskę, popatrzył i stwierdził, że to działka dla gazownika, bo śmierdzi mi, przecież, gdy przełączam się na LPG. Pomijam drobny fakt, że gdy podjechałem do fachowca od instalacji gazowej, rzeczony specjalista podniósł maskę, popatrzył i stwierdził, że to działka gaźnikowca, bo przecież śmierdzi benzyną, a nie gazem. W duchu podziękowałem panu Bogu, że nie mam założonej dodatkowo instalacji do diesla. Ale jeszcze przy otwartej masce, gaźnikowiec stwierdził krótko: – Ma pan wodę w gaźniku, dlatego gaśnie. – To, co mam zrobić? – Nalać specjalnego szuwaksu, który osuszy wodę. – Gdzie mam to wlać? Do gaźnika!? W jaki sposób?

Myślałem, że fachowiec posika się z uciechy. Aż go przygięło. – Do baku, do baku! – Przysiągłbym, że w myślach dodał: „ty kretynie”.

Fachowiec już miał trzasnąć klapą, ale pochylił się nagle nad silnikiem.

96

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

– Co on tak panu grzechocze? – No właśnie – potwierdziłem. – Nie wiem.

– Wygląda mi to na rozrząd. Łańcuch trze o obudowę, pewnie trzeba wymienić napinacz. – Powiedział to dość niefrasobliwym tonem, więc specjalnie się jeszcze nie przestraszyłem, choć ogólnie wiedziałem, że rozrząd to poważna sprawa. Ale w jego słowach zabrzmiało to nie groźniej, niż podciągnięcie linki hamulca ręcznego. Piętnaście minut i po krzyku. – Niech pan zainteresuje się tym, bo może być poważny problem – poradził mi jeszcze na

pożegnanie. Wziąłem sobie jego słowa do serca, umówiłem się już na następny dzień rano w warsztacie, w którym znali Grzechotnika. Przyjechałem o upiornej godzinie ósmej i ustaliłem plan. – Zrobi się, spokojnie. – Zapewnił fachowiec. – Zanim się zabierzemy, zadzwonimy do pana,

powiemy co i jak, ile kosztuje, żeby pan nie tracił czasu. – Świetnie – ucieszyłem się. – Mam jeszcze dwa spotkania wieczorem, chciałbym wiedzieć

wcześniej, co mnie czeka, żebym mógł ewentualne skorygować działania. – Nie ma sprawy. Telefon znamy.

Błąkałem się po dzielnicy do czwartej po południu. Nogi weszły mi w dupę, kręgosłup pękał, zziajałem się jak pies załatwiając sprawy za pomocą komunikacji miejskiej, komórka głucha jak pień. Moich telefonów nikt nie odbierał. O czwartej i tak musiałem wrócić do warsztatu, bo otwarty był tylko do piątej, więc nie miałem wyjścia, bo zostałbym w ogóle bez samochodu. Wchodzę na halę, wściekły, ale jeszcze nie za mocno, a nuż chłopaki byli tak zapracowani, że nawet nie słyszeli telefonów? Ale szybko pozbyłem się złudzeń, ekipa rozwalona na krzesłach, szefa nie ma, radio ryczy, warsztat pusty. Kiedy wparowałem znienacka, mechanicy nieco się zmieszali, ale zaraz najgłówniejszy podleciał do mnie, zrobił smutną minę i grobowym głosem obwieścił: – Mam dla pana niedobrą wiadomość. Rozrząd w strzępach, ja nie wiem, czy w ogóle wyjedzie

pan za bramę. – I wręczył mi teatralnym gestem kluczki. – No i co? Miał pan to zrobić. A wcześniej zadzwonić – powoli zacząłem się gotować. To ja tu

zaiwaniam z buta jak palant z wywieszonym językiem... – Zapodzialiśmy gdzieś numer telefonu do pana. A ten rozrząd to poważna sprawa. Mogę robić:

tysiąc dwieście plus robocizna. Ścięło mnie. Tydzień wcześniej wymienili mi całe sprzęgło, komplet za sześćset złotych. Perspektywa wpakowania kolejnych dwóch tysięcy, bo to i robocizna – zmroziła mnie. – Moment. Muszę to przekalkulować, odezwę się.

Fachowiec wzruszył ramionami i odwrócił się. Muszę przyznać, że jechałem nadzwyczaj ostrożnie, bo jednak wizja rozrządu w strzępach jakoś

97

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

mi się utrwaliła. Ale doszedłem do wniosku, że warsztatowcy chcę mnie wydoić, postanowiłem więc poszukać alternatywy. Przypomniał mi się pan Grzegorz i jego znajomy mechanik. Zadzwoniłem do niego, pan Mariusz – bo tak miał na imię – chętnie umówił się ze mną na następny dzień rano. Ponieważ jego głos tchnął optymizmem, poczułem się spokojniejszy: „co z polecenia, to z polecenia” – pomyślałem zadowolony. Pan Mariusz przyjął mnie nadzwyczaj serdecznie, uspokoił i obiecał na bieżąco dzwonić. Faktycznie ledwo doczłapałem się do autobusu, zatelefonował. – Panie Tomku. Mam dobrą wiadomość. Rozrząd cacuszko, jak złoto. Nawet koła zębate nie

wytarte. Wprost idealny. Myślę, że to alternator tak grzechocze, a dokładniej łożysko. Może coś tam jeszcze ale to drobiazgi, proszę się nie martwić. Byłem wniebowzięty. Udzieliłem panu Mariuszowi błogosławieństwa na naprawę. Zadzwonił za godzinę. – Alternator się rozpadł, obudowa była pęknięta, pewnie dlatego tak grzechotał. Mogę wymienić

na inny, używany w dobrym stanie, koszt około trzystu złotych. A, jeszcze końcówka drążka, to też dodawało hałasu. I tak to poszło. Ponieważ za dwa dni wyjeżdżałem nad morze, pan Mariusz zapowiedział, że nie puści mnie niesprawnym samochodem, żebym się zabił, bo on gwarantuje rzetelną robotę. Do dziś zastanawiam się, w jaki sposób zgodziłem się na kolejne sugestie pana Mariusza? Może ja rzeczywiście mam debilizm wypisany na twarzy i nie słyszę, że się głupkowato jąkam? Ostatecznie troskliwy mechanik wymienił mi pół samochodu, same drobiazgu zresztą, za jedyne tysiąc sześćset. A gdy pojeździłem naprawionym samochodem godzinę, wiedziałem już co oznacza głośne auto. Grzechotało wcześniej? Teraz dodatkowo pierdziało, skwierczało, wyło, jęczało i piszczało. A grzechotało tak, jak poprzednio. Coś łomotało w zawieszeniu? Teraz jeszcze dudniło i waliło jak potępieniec, czekałem tylko, kiedy urwie mi się koło. To właśnie wtedy Nissan stał się Grzechotnikiem, bynajmniej nie dlatego, że taki był silny i zwinny, raczej z przyczyn, powiedzmy, onomatopeicznych. Zadzwoniłem z reklamacją, niestety pan Mariusz jechał na Mazury, ja następnego dnia w sobotę wyruszałem nad morze. Nie było wyjścia, umówiliśmy się za dwa tygodnie na poprawki. Ale to nie koniec, najbardziej zadziwiająca była metamorfoza poglądów mechanika na diabelski rozrząd. Zaczęło się od tego, że był idealny, cacuszko, pamiętacie? Przy trzecim telefonie, pan Mariusz zauważył: – Panie Tomku, ten rozrząd nie jest jednak tak dobry, ma trochę luzu. Ale spokojnie, jeszcze

pojeździ. Przy szóstym telefonie: 98

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

– Wie pan, są luzy, łańcuch jest słabo napięty, jednak on też dokłada się do tego grzechotania.

Trzeba by wymienić napinacz. Gdy przyjechałem wieczorem i okazało się, że powinienem zostawić samochód do następnego dnia, bo roboty jest jak ta lala, usłyszałem: – Panie Tomku, rozrząd bezwarunkowo do wymiany, cały komplet. Niech pan bardzo uważa.

A gdy przyjechałem znad morza, pan Mariusz gromko obwieścił: – Szukamy nowego silnika! Panie Tomku, ten rozrząd jest nie do zrobienia! Niech pan się

zacznie rozglądać, wymieniamy cały silnik! Na te słowa udałem się spokojnym krokiem do innego warsztatu, gdzie zmienili mi jeden napinacz za osiemdziesiąt złotych i hałas od ręki zmalał o połowę. Dowiedziałem się zresztą wtedy, że Grzechotnik ma dwa łańcuchy i teraz słychać jak trze ten drugi. Generalnie w Nissanie do poprawienia były same drobiazgi. Nie odpala z benzyny? Szczegół. Gaźnikowiec robił to dwa dni, jak oddawał auto złapał się za głowę: – Proszę pana. To wszystko jest pordzewiałe i zmurszałe. Zgniłe przewody, ktoś dosztukował

kawałki węża ogrodniczego, filtr paliwa, jak dmuchnąłem, zwyczajnie się rozsypał. Tu nie odbija, tam zardzewiało, tu przebiło, a tam w ogóle nie ma. Zrobiłem, co mogłem, trzysta złotych się należy. Spryskiwacz nie działa? Drobiazg. Za jedyne dwieście złotych i kolejne dwa dni poszukiwania przyczyny, gdy już kupiłem używany przełącznik – bo nowy kosztował dwieście pięćdziesiąt – okazało się, że jest gdzieś przerwa na kablu. Gdzie? Cholera wie, lepiej pociągnąć nowy, dodatkowy przewód. Po drodze do spryskiwacza przymierzył się klient, elektryk. Poprosiłem, żeby ot tak, tylko zerknął. Obśmiał się jak norka i wymownie kręcił głową: – Zbiornik jest od innego modelu, pompka od innego, a cała reszta jeszcze od innego. Ten

spryskiwacz jest złożony z co najmniej trzech. Napinacz wymienili mi w piątek. Przyjechałem pod dom, zaparkowałem. W poniedziałek miałem poumawiane spotkania, wsiadłem do Grzechotnika, przekręcam kluczyk... dead. Silnik nawet nie zakaszlał. Martwy i głuchy. Pomyślałem, że alarm jakoś mi się przestawił i zaciął na odłączonym zapłonie. Zadzwoniłem do pana Grzegorza – w końcu specjalizuje się w autoalarmach – ale jak przedstawiłem objawy, pan Grześ zdecydowanie stwierdził: – Akumulator padł.

Jaki akumulator? Od czego? Od dwóch dni stania pod wiatą? Pewnie jednak coś mi spieprzyli przy wymianie napinacza, tuż obok jest alternator, jak nic czegoś mi nie podłączyli albo coś odłączyli. Dzwonię. W porządku, proszę przyjechać, poprawimy. Jak przyjechać? Chyba przyjść z Grzechotnikiem na plecach? Dobra, przyjadą, ale dopiero pojutrze. Czyli w sumie kolejny tydzień z samochodem, ale bez niego, bo to wszystko przecież trwało. Przyjechali, pomierzyli napięcie: akumulator padł. Najprawdopodobniej przeżarło go od środka, jest zwarcie i żre cały prąd. Co robić? 99

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Kupić nowy, drobne dwieście z kawałkiem i powinno być dobrze. Schodziłem pół dzielnicy, żeby kupić właściwy i niedrogi, bo nie będę pakował superdrogiego, firmowego akumulatora w tego trupa, przytargałem, założyłem. Działa. Chciałem zasłonić plusową klemę specjalnym ochraniaczem, trzask!!! Ułamał się jeden z przewodów. Grzechotnik z powrotem martwy i głuchy. Po chamsku, na siłę dokręciłem ogryzek przewodu, trzymał się na słowo honoru i ponieważ zrobił się późny wieczór, następnego dnia, raniutko, trzydzieści kilometrów na godzinę, z duszą na ramieniu, że zaraz mi się ten przewód wypnie i rozkraczę się, oczywiście na środku jakiegoś skrzyżowania przy skręcie w lewo, dojechałem do warsztatu. Sprawdzili, poprawili moją prowizorkę, pomierzyli napięcie – dobrze jest! – Ten łańcuch jest do wymiany, pojeździ jeszcze, ale niech pan nie przeciąga. Lepiej zabrać się do niego najszybciej, jak się da. – Upiorny rozrząd znów wrócił na tapetę. To było w piątek, w poniedziałek miałem zaplanowany wyjazd do Nowego Sącza na zaproszenie prezesa lobby mięsnego, który złożył mi wcześniej propozycję współpracy. Od rozstania z żoną miałem poczucie nadmiaru wolnego czasu, miałem samochód, sprzedawać lubię i potrafię. Co szkodzi dorobić? Szczególnie, że obie prace: tę nową i dotychczasową, spokojnie mogłem połączyć. Nowy Sącz jest około 400 km od Warszawy, wymyśliłem, że pojadę Nissanem, bo to cały tydzień poza domem, więc trzeba wziąć ciuchy, do tego garnitury, jeszcze laptopa, żeby być w kontakcie z pocztą mailową. Wrócę i zabiorę się za rozrząd. Ale Grzechotnik wymyślił coś innego. W środę, już tam, na miejscu, odpaliłem z rana samochód, żeby dojechać na spotkanie z prezesem. Zaświeciła mi się kontrolka oleju. Zwykła rzecz przy rozruchu, ale tym razem nie zgasła po chwili, jak zwykle. Świeciła się cały czas. Tym razem przestraszyłem się od razu, ta świecąca lampka oznacza, ze nie ma smarowania, a to najprostsza droga, żeby zatrzeć silnik. A zatarty silnik... to hohoho! O co chodzi? Pierwsza, logiczna diagnoza: padła pompa oleju. Ale coś mi nie pasowało, kontrolka czasem gasła, bez smarowania nie ujechałbym pięciuset metrów, a jednak dotarłem na spotkanie. Zaczęło się szukanie mechanika. Jestem w obcym mieście, szmat drogi od domu, co by to nie było, wygląda poważnie, nikt tego nie naprawi od ręki. Prezes polecił warsztat, w którym sam naprawia auto. Zaryzykowałem, podjechałem Grzechotnikiem. Jak zadzwonili za dwie godziny i powiedzieli, co sugerują, nogi ugięły się pode mną: – Padł rozrząd, dlatego silnik gubi ciśnienie oleju. Jesteśmy zawaleni robotą, proszę zostawić

samochód na tydzień, wcześniej nie ma szans. – Jaki tydzień? Ja muszę wracać do Warszawy, mam czterysta kilometrów do domu! – Przykro mi, nic nie wymyślimy.

Wynalazłem innego mechanika, specjalizującego się w japońskich samochodach. Po drodze – a wszystko na piechotę, bo nie mam pojęcia jakie autobusy, gdzie jeżdżą – dogadałem się z szefem salonu Seata, że mnie zaholuje, bo to jednak strach jeździć. Dociągnął mnie, dobijamy się do warsztatu, zamknięte. Co jest? Właściciel wyjechał do Niemiec, będzie po południu. Zdobyłem 100

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wizytówkę, zadzwoniłem do pana inżyniera. Cholera! Trafiłem chyba na brata Pana Mariusza, bo od ręki poradził mi, żebym załatwił sztywny hol i ściągnął auto do Warszawy. Na moją nieśmiałą uwagę na temat horrendalnych kosztów takiej decyzji – czterysta kilometrów! – pan inżynier uprzejmie poinformował mnie, że jak on zacznie naprawiać, to od razu zejdzie się ze trzy tygodnie, bo on tylko oryginalne części, ponieważ gwarantuje rzetelność naprawy, wiec jak on się za to weźmie, to koszt holowania będzie drobiazgiem przy rachunku, jaki mi wystawi. A poza tym jest zarobiony i w sumie to on nie chce nawet dotykać się Grzechotnika. Jak sobie wyobraziłem, że pan inżynier chce montować oryginalne, sprowadzone z Japonii części do zwłok Nissana, gdzie komplet uszczelek kosztuje dwukrotnie więcej od całego Grzechotnika, spasowałem. Podziękowałem i już zielony ze strachu, pojechałem samochodem z powrotem do warsztatu prezesa. Tam się okazało, że w środę to dopiero zabiorą się do auta, coś robić zaczną najwcześniej w czwartek, a odebrać – jak nie wyjdzie coś ekstra – będę mógł dopiero w piątek. Albo i nie. Myślałem, że normalnie się zapłaczę. Pozostałe drobiazgi są, oczywiście, wciąż aktualne. Zaczęły wypadać uszczelki wokół przedniej i tylnej szyby. Nie działa otwieranie bagażnika z kabiny. Po bliższych oględzinach okazało się, że nie ma na ziemi takiej siły, która sprawiłaby, żeby działało, bo zamek jest z innego modelu Nissana i zwyczajnie brakuje mu centymetra długości, żeby rygielek zaczepiał o zapadkę. Rozszyfrowałem też źródło smrodu benzyny. Pompa paliwa jest dziurawa. Ani tego zaklajstrować, ani zespawać, ani załatać. Jedyne wyjście kupić nową. Łożyska kół już szumią, zaczęły łomotać, walą też amortyzatory. Rozrusznik się zacina, jeden z mechaników wyjaśnił mi życzliwie, że jak się kiedyś zatnie tak na amen, to Grzechotnik wdzięcznie się spali. Wahacze do wymiany, ręczny hamulec to fikcja. Prezes, jak eskortował mnie do warsztatu, zauważył, że tłumik dymił od spodu, czyli właśnie nienerwowo się przepala. Lewy tylny błotnik już puchnie, prawdopodobnie zamiast blachy, pod lakierem jest w większości szpachla, po zimie odpadnie mi pół samochodu. Podłużnica z przodu jest chamsko zespawana, w warsztacie zastanawiali się jak długo wytrzyma. Jak na razie, klakson działa bez zarzutu. Doszedłem do dwóch wniosków. Pierwszy, nieco mistyczny, jest w świetle przedstawionych zdarzeń całkowicie logiczny, wiarygodny i prawdziwy dla mnie. KTOŚ RZUCIŁ NA GRZECHOTNIKA KLĄTWĘ! Gdyby nie fakt, że w chwili, gdy kupowałem samochód żona była na urlopie i nie mogła wiedzieć, iż sprawiłem sobie nowe autko, uwierzyłbym, że trzyma pod poduszką malutką figurkę Nissana i regularnie nakłuwa ją igłą. Takie auto-voo-doo. Ale jak nie ona, to kto? Dlatego też wpadłem na inny pomysł. To moja siła wyższa, Bóg, opatrzność, los czy co tam patrzy na mnie z góry, daje mi znak za znakiem, żebym nie jeździł tym samochodem. Bo się w nim zabiję, na przykład. Albo kogoś. Albo będę miał jakieś inne kłopoty przez Grzechotnika. Wszystko jedno – mam go nie używać. Krzysiaczek wymyślił jeszcze coś. Być może to próba. Pan Bóg testuje mnie, moją siłę ducha, czy moje pragnienie życia w trzeźwości jest naprawdę silne. Damy mu Upiora i zobaczymy, czy

101

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wytrzyma. Nie napił się. No to sruuuu! Walniemy mu gaźnik. Wytrzymał? No to dziabniemy mu po sprzęgle. Jeszcze się nie nachlał? Twardziel, każdy normalny facet już dawno, choćby ze złości, rozluźniłby się przy gorzale. W takim razie cykniemy go rozrządem, czterysta kilometrów od domu, w sytuacji, gdy kończą mu się pieniądze. Nie ma siły, musi się napić! Dał radę? Więc, co by tu jeszcze? Owszem, w trakcie epopei grzechotnikowej przychodziło na mnie parokrotnie takie ciśnienie, żeby łyknąć... Ale zaraz pojawiało się pytanie: i co dalej? Następnego dnia obudzę się skacowany, a samochód wciąż będzie trupem. Więc poprawiłbym, bo skoro raz nie zaszkodziło to i drugi będzie fajny, Grzechotnik nadal będzie zepsuty, aż w końcu za miesiąc sprzedam go za skrzynkę browaru, bo przecież pić się chce! Może przynajmniej przydałby się na coś, bo był taki moment w Nowym Sączu, że byłem gotowy, tam na miejscu, zezłomować samochód gołymi rękami, kawałek po kawałku, z szatańskim chichotem i ze śpiewem na ustach. A może Grzechotnik zbuntował się, bo nie opiłem kupna, jak jest w zwyczaju? Może Nissan to też alkoholik i obraził się? Wszystko jest możliwe, tym bardziej, ze historia z Nowego Sącza miała swój ciąg dalszy. Bo w końcu zostawiłem go tam do naprawy, a sam, z bambetlami na plecach, odbyłem upojną podróż PKS-em, w rytm szumu kół autobusu dalekobieżnego. Dobre i to, w Grzechotniku waliły łożyska... W ciągu tych trzech miesięcy – bo opisywane wydarzenia miały miejsce w jednym kwartale zaledwie – często odwoływałem się do siły ducha i faktycznie była tarczą dla mnie. W kontekście ewentualnego uzależnienia Grzechotnika, przypomniała mi się pewna historia, jaką usłyszałem na którymś z niedzielnych mityngów. I w jakiś przedziwny sposób, ilekroć ją sobie przypomnę, mimo zabawnego wydźwięku, krzepi mnie niesamowicie. Otóż, jeden z nas, imienia już nie pamiętam, opowiadał, jak kiedyś mordował się okrutnie z nawrotem. Dopadła go taka chcica na chlanie, że już nic nie pomagało, żadne sposoby, żadne myślenie, żaden mityng. I on, w tej rozpaczy, pobiegł do kościoła, przed konfesjonałem opowiadał księdzu o swoją mordędze. Duchowny pocieszał, próbował jakoś wyprostować, aż w końcu rzucił tekst. – Synu, Bóg widzi ciebie i rozumie doskonale twoje cierpienie. – A co Bóg może wiedzieć!? – Wybuchnął koleś. – Co, Pan Bóg też jest alkoholikiem? – zapytał

jeszcze z nieukrywanym sarkazmem. A na to cudowny ksiądz (bo inaczej nie można nazwać): – Tego nie wiadomo. Ale jeśli jest, to nikt nie wie, jak długo już nie pije. Więc i ty możesz.

Koleś opowiadał, że formalnie ścięło go przy tym konfesjonale. Zaśmiał się, zamilkł i wyszedł z kościoła. Pomogło, może nie jak ręką odjął, ale na tyle skutecznie, że nie napił się. Do dziś. Prosta historyjka, ale pokazuje także, jak wiele znaczy wsparcie zewnętrzne. Inni ludzie, mityngi, spotkania. Zapytała mnie niedawno znajoma, co takiego dają mityngi? Że wciąż chodzę na nie? Przecież jestem już „wyleczony”, już nie muszę. Próbowałem jej przekazać to niesamowite uczucie, gdy wchodzisz do absolutnie nieznanego miejsca, wśród ludzi, których na oczy nie widziałeś, w mieście, w którym jesteś 102

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

pierwszy, i być może, ostatni raz i mimo tego, czujesz się u siebie, bezpiecznie i spokojnie. Nikt się o nic nie spyta, nie trzeba nic tłumaczyć, wyjaśniać, podpisywać. Możesz w każdej chwili wyjść i nikt nie zwróci ci uwagi. Nie musisz nic mówić, udzielać się, z drugiej strony, jak masz ochotę wywalić z siebie jakąś zadrę, ci ludzie cię spokojnie wysłuchają, ba! Nikt ci nie przerwie i nie pogoni. To niesamowite uczucie przynależności do wspólnoty takich samych, pewność, że nie jesteś sam. Pisałem już kilkakrotnie, że alkoholicy to w rzeczywistości ludzie przeraźliwie samotni. Normalne – umownie – otoczenie, nie rozumie, nie nadąża, nie jest w stanie pojąć takiego natężenia autodestrukcji, więc wycofuje się, odrzuca, powoli odcina wszelkie związki z pijakiem. Zostają tylko inni tacy sami, ale i oni wykruszają się, bo w końcu, prędzej czy później, przychodzi taki moment, że trzeba wybierać: mam kasę na pół litra, zaprosić kolegów, bo w towarzystwie pije się lepiej? Czy nie, bo będzie dla mnie mniej i zabraknie? Nie ma siły, stosunkowo szybko zwycięża opcja samotnego picia, ponieważ priorytetem jest ilość alkoholu dla mnie, żeby starczyło choćby do rana, bo gdy przyjdzie nowy dzień, to coś się wymyśli. Pożyczę od kogoś, podczepię się do jakiejś imprezy, wpadnę na jakiś pomysł zdobycia kasy, a może zdarzy się cud? I tak to działa, ostatecznie zostajesz sam, a wtedy dochodzą do głosu twory wyobraźni. Wiem, co mówię, bo przeżyłem stan psychozy alkoholowej. Popularnie mówi się na to delirium tremens, czyli sytuacja, którą każdy z nas widział kiedyś, czy to na filmie fabularnym, czy to słyszał od mądrych ludzi, czy obśmiał się z dowcipu, w którym kogoś to dotknęło. Ja przeżyłem taki stan osobiście, na jawie i zapewniam: mnie do śmiechu nie było absolutnie. Zacznijmy może od technicznych parametrów. Popularne delirium tremens to różnego rodzaju zwidy, omamy – wszelkiego rodzaju: słuchowe, wzrokowe... Kliniczna delirka to trochę coś innego, ale zostańmy, dla uproszczenia, przy tej nazwie; istotnym elementem psychozy alkoholowej jest to, iż pojawia się w dwa do trzech dni po odstawieniu alkoholu. I to jest prawdziwe świństwo: ja byłem całkowicie zdezorientowany, no bo jak to? Przecież nie piję już od przedwczoraj, nawet śniadanie zjadłem, a tu takie rzeczy?! Człowiek się gubi, wydaje mu się, że jest trzeźwy, więc skąd te zielone słonie? Pozory racjonalnej logiki działają i w końcu dochodzisz do przerażającego wniosku: A MOŻE TO SIĘ DZIEJE NAPRAWDĘ? Mnie zielone słoniki, tudzież karaluchy, glisty i inne robactwo oraz przysłowiowe białe myszki zostały oszczędzone. Odwiedzili mnie za to... goście z kosmosu. Cała akcja zaczęła się późnym wieczorem, byłem sam w domu, córka na koloniach, żona pojechała na dwa miesiące do pracy w Niemczech. Hulaj dusza, kota nie ma, zachlałem chyba coś za dwa tygodnie. W końcu postanowiłem wziąć się w garść – uwielbiam ten eufemizm – odstawiłem alkohol w ogóle i przetrzymałem najgorsze dwa dni. Czekałem wtedy na relację z lądowania Pathfindera na Marsie, ale zrobiło się późno, ja umęczony trzeźwieniem – położyłem się spać. Leżę, leżę, cichutko wokół i nagle słyszę głosy. Sprzeczka? Awantura? Z początku nie zwróciłem uwagi, pomyślałem, że sąsiedzi na górze dają ognia, ale głosy robiły się coraz wyraźniejsze i w dodatku jakby znajome. Mimowolnie zacząłem się 103

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wsłuchiwać, rozpoznawać poszczególne słowa i nagle zdałem sobie sprawę, że spod sufitu dociera do mnie awantura, jaką zrobiła mi żona jakiś czas temu, gdy kolejny raz zachlałem. Ki czort? Przecież jestem sam w domu. Skupiłem się, a tam faktycznie cała litania zwrotów, które słyszałem niejednokrotnie wcześniej i znałem je niemal na pamięć. O co chodzi?! Zacząłem kombinować, może to jakieś zjawisko fizyczne, coś w rodzaju echa, które odtwarza wcześniejsze rozmowy? A ponieważ jest cichutko – to tylko dlatego je słyszę? To, że mózgownica mi szwankuje, w ogóle nie wpadło mi do głowy, no – przecież byłem trzeźwy, do cholery! Jakoś tak zacząłem w duchu komentować co absurdalniejsze, moim zdaniem, pretensje i wtedy do tej dziwacznej pseudo-zabawy wkradł się trzeci głos. Możecie mi wierzyć lub nie, ale normalnie wywiązał się zwyczajny dialog. To dodatkowo mnie udupiło, bo to była autentyczna rozmowa. Ja pytanie, głos odpowiedź. Ja komentarz, głos pytanie, ja odpowiedź, głos komentarz. I tak to szło. Ale spokojnie, mocno broniłem się przed całą sytuacją, owszem przemknęło mi przez głowę, że może właśnie tak zaczyna się szaleństwo, ale głos z żelazną i nieubłaganą konsekwencją rozwiewał kolejne wątpliwości. Tak gadaliśmy i gdy wreszcie usłyszałem jak skrzypi drewniana konstrukcja łóżka, gdy poczułem ciężar ciał gości, którzy usadowili się w nogach i gdy zobaczyłem jak ugina się materac w miejscach gdzie siedzieli – uwierzyłem! Dotarli do mnie przybysze z kosmosu. Pochodzili z siódmej planety układu gwiazdy Aldebaran. Czyli stosunkowo niedaleko. W warunkach ziemskich, w naszym widmie elektromagnetycznym byli niewidoczni, posiadali natomiast oczywiście ciężar i masę, dlatego mogłem ich poczuć i zobaczyć ślady ich ciał. Porozumiewaliśmy się telepatycznie. Przegadaliśmy w ten sposób całą noc, umówiliśmy się na następny wieczór, kosmita z którym rozmawiałem, przedstawił się jako odpowiednik naszej kobiety. O imieniu Danusia. Dzisiaj, gdy przypominam sobie tamtą sytuację, sam uśmiecham się z rozbawieniem. Wtedy byłem tak podekscytowany, że zaraz, z samego rana, jak zakończyliśmy rozmowę, aż zapisałem całe zdarzenie, żeby mieć, w razie czego, dowód, że wszystko to zdarzyło się naprawdę. Jak widać, wciąż próbowałem rozumować racjonalnie. Przeczekałem cały dzień, zjadłem śniadanie, obiad, co dla mnie było najlepszym dowodem, że jestem trzeźwy, bo jadło- wstręt to u mnie główny objaw konsekwencji picia. Cały dzień bez grama alkoholu, kolejny już! I wieczorem z dokładnością co do minuty, punktualnie o czasie, kiedy się umówiliśmy, Danusia odwiedziła mnie! Ludzie! Abstynent by uwierzył, że oto nastąpił pierwszy w dziejach ludzkości kontakt z obcą cywilizacją! Pogadaliśmy wtedy z Danusią. Ja wyjaśniałem zawiłości ziemskiego życia, których, mimo obserwacji, kosmici nie mogli zrozumieć, ona opowiadała o realiach życia w okolicach Aldebarana, przekazała mi nawet telepatycznie obrazy swojej planety. Z początku było miło, na następny dzień pojechałem samochodem do teściów na obiad, żeby pokazać Danusi życie ziemskie z bliska. Byliśmy razem na zakupach, byliśmy u mojej matki. I wciąż gadaliśmy – ma się rozumieć telepatycznie. A ja 104

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wciąż trzeźwy, bez jednego nawet piwa. I jak tu nie uwierzyć? A gdy okazało się, że w samej Warszawie jest nas parę wtajemniczonych osób, gdy dostałem mentalną drogą ich dane, imiona, nazwiska, adresy i numery telefonów, nie miałem już wątpliwości. Tym bardziej, że Danusia zaprosiła mnie na spotkanie dla wszystkich kontaktujących się z aldebarańczykami, podając dokładny adres, dzień i godzinę zebrania. Zgubiła mnie telepatia właśnie. Zaczęło się od tego, że zacząłem myśleć o Danusi, jak o kobiecie i wyobrażać sobie, jak też mogłaby wyglądać i... hmmmm, co też moglibyśmy razem robić, oprócz gadania. Oj, nie spodobało jej się to. Zażądała abym przestał tworzyć takie wyobrażenia, a ja wpadłem w klasyczny paradoks, który opisywał już Michael Crichton w Kuli: jakim cudem można przestać myśleć o, powiedzmy czerwonym wielorybie, kiedy automatycznie, natychmiast w takiej chwili zaczynasz myśleć o czerwonym wielorybie? Polecam, jako wprawkę do nauki panowania nad telepatią i kontrolowania jej, spróbujcie przestać myśleć, wyobrażać sobie i tworzyć w umyśle jakiekolwiek wizerunki czarnego kota z uniesionym ogonem! Od ręki, ale to już! Kwadratura koła, słowo daję! Do tego, złośliwe natręctwo myśli miałem takie, że im bardziej Danusia naciskała, tym bardziej myślałem o tym. Czarna rozpacz i horror. Najpierw były napomnienia, później ostrzeżenia, a w końcu Danusia zaczęła otwarcie grozić. Obiecała, że jeżeli natychmiast nie przestanę, rozwali mnie od środka jakąś specjalną wibracją molekularną. I skończyły się żarty, bo zademonstrowała próbkę umiejętności, a ja przez pół godziny siedziałem na sedesie, bo takiego rozwolnienia w życiu nie miałem. Takie cuda potrafi zrobić mózg z ciałem, dobre, co? Sławek, na Grupie opowiadał kiedyś, że zetknął się zawodowo z przypadkiem, gdy facet będący pod wpływem psychozy alkoholowej, odrąbał sobie własnoręcznie, siekierą, jedną z dłoni, ponieważ tajemnicze głosy groziły mu, że jak tego nie zrobi, to urządzą go jeszcze gorzej. Współczuję facetowi głęboko – na podstawie własnych doświadczeń wiem, jakie piekło przeżywał i jak się mordował. I nie zapominajmy: psychoza pojawia się w parę dni po odstawieniu alkoholu, gostek był przekonany, że jest trzeźwy, i że wszystko dzieje się naprawdę. Możecie sobie to wyobrazić? Narastający głos w głowie, często wrzask, który ryczy, co masz robić, a czego nie. Ani go wyłączyć, ani wyciszyć. Próbowałem po prostu zagłuszyć Danusię, ale nie dałem rady. Do tego świadomość, że nie ma gdzie się schować, nie ma miejsca, gdzie można się ukryć. Próbowałem myśleć o czym innym, to miał być w końcu najlepszy sposób, ale cholerne wyobrażenia pchały się na wyprzódki. Wpakowałem głowę pod lodowatą wodę, też nie pomogło. Skupiłem się na niewinnych obrazkach, żeby zmienić przekaz telepatyczny–na nic. Zacząłem negocjować, próbowałem osiągnąć jakiś kompromis, tłumaczyłem naturą ludzką, a męską w szczególności... na chwilę wszystkie te metody pomagały, lecz tylko na moment, zaraz pojawiała się przekorna, natrętna myśl, rozlegał się wrzask Danusi i zabawa zaczynała się od początku. Przypomnę upierdliwe jeszcze raz: przeżywałem to w biały dzień, święcie przekonany, że jestem absolutnie 105

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

trzeźwy i sytuacja rozgrywa się realnie. Wytrzymałem do wieczora następnego dnia. Wtedy Danusia oznajmiła mi, że dość długo dawała mi szansę i ponieważ wciąż robię to samo, dziś, do północy mnie wykończy. Było mi wtedy wszystko jedno, ubłagałem ją jedynie, żeby pozwoliła mi się jeszcze raz ostatni napić. Do sklepu szedłem z zamkniętymi oczami, bo okazało się, że przynosi to chwilową ulgę. Trzy siaty browarów, połówkę – jak ostatni raz to ostatni raz – kupowałem też po omacku. Jak wyglądałem i co pomyślały o mnie ekspedientki? Wolę nawet nie dociekać. Alkohol załatwił sprawę. Nie wiedziałem, ile mam czasu, więc piłem tak łapczywie, że stosunkowo szybko rąbnęło mnie. Wtedy, w pijanym widzie, zacząłem się nad sobą użalać, popłakałem się... i stał się cud! Myśli zniknęły, a Danusia odpuściła. Więcej, zawarliśmy kompromis, że jeśli jeszcze kiedyś zacznę wyobrażać sobie coś nieprawidłowego, zastosujemy dzisiejszą metodę, jak się okazało nad wyraz skuteczną. Urąbałem się wtedy na sztywno i znów wpadłem w kolejny ciąg, tym razem po części dlatego, iż panicznie się bałem wytrzeźwieć. Przestałem dopiero po powrocie żony, gdy miałem oparcie w fakcie, że jak będzie z powrotem źle, to jest ktoś obok. Nawiasem mówiąc, gdy wytrzeźwiałem już rzeczywiście, pojechałem pod adres zbiórki wtajemniczonych ludzi. Okazało się, że na ulicy Mickiewicza, bo to było tam, nie ma w ogóle budynku o podanym numerze. Sprawdziłem również telefony innych osób kontaktujących się rzekomo z mieszkańcami siódmej Aldebarana. W każdym przypadku był to ciąg nic nie znaczących cyfr. Porównałem też informacje, które przekazała mi Danusia, z dostępnymi danymi fizykochemicznymi gwiazdy. Poza przekazem niemożliwym do zweryfikowania, jak istnienie układu planetarnego, nie mówiąc o wyglądzie siódmej planety i jej ewentualnej infrastrukturze, pozostałe fakty okazały się prawdziwe. Od lat interesuję się kosmosem, astronomią, literaturą science-fiction i w ogóle tą tematyką, ale Aldebaran nigdy mnie specjalnie nie zaprzątał. W jaki sposób zapamiętałem przeczytane kiedyś informacje, jakim cudem wyciągnąłem z podświadomości i skleciłem w miarę sensowną wizję, pozostanie zagadką mózgu.

106

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Obok zdrowej dyscypliny bądź łagodny dla siebie. Jesteś dzieckiem wszechświata, nie mniej niż gwiazdy i drzewa, masz prawo być tutaj i czy to jest dla ciebie jasne, czy nie, nie wątp, że wszechświat jest taki jaki być powinien. Tak więc bądź w pokoju z Bogiem, cokolwiek myślisz o jego istnieniu i czymkolwiek się zajmujesz, i jakiekolwiek są Twoje pragnienia: w zgiełku ulicznym, w zamęcie życia zachowaj pokój ze swą duszą. Z Panem Bogiem, generalnie, już od dawna nie było mi po drodze. Trochę to dziwne, zważywszy na fakt, iż w moim domu rodzinnym kwestie wiary zawsze miały duże znaczenie. Moja żona jest osobą wierzącą w sposób czynny, że nie wspomnę o teściach, którzy są coraz bliżej moherowej frakcji. Nawiasem mówiąc, eufemizm „wierzący ale niepraktykujący” jest tyleż zabawny, co bezsensowny, to tak, jakby ktoś powiedział: „uwielbiam seks, ale nie robię tego, bo przy kochaniu ludzie się pocą” Albo, albo. Mętne tłumaczenia, „że kler...”, „że kościół...” są dla mnie tanim wygodnictwem. Pozwalam sobie na takie sądy, bo sam, niedawno, ściemniałem w ten sposób. Jedną z rzeczy, które mnie skutecznie zniechęciły do wspólnoty AA za pierwszym podejściem, było natrętne, w moim ówczesnym mniemaniu – podpieranie się Bogiem. Gdy Tomek namówił mnie na pamiętny pierwszy mityng, aż mnie skręciło od środka, gdy usłyszałem „... odkąd nie piję, to Pan Bóg...”to czy tamto, „... codziennie modlę się i Jezus mnie prowadzi...”, „... mój Bóg mówi, co mam robić...” i tym podobne. A już doktryna powierzenia się zamysłom boskim, i „niech się dzieje wola Twoja, a nie moja”, była dla mnie nie do przyjęcia. Po jaką cholerę wikłać jeszcze pana Boga w alkoholizm? – Myślałem. Oszołomy i tyle. Toteż, gdy na rozmowie kwalifikacyjnej na DOO usłyszałem o kontraktowanym obowiązku chodzenia na mityngi i w podtekście padło hasło Bóg, zjeżyłem się momentalnie i byłem skłonny zrezygnować. Widziałem, że Tomek-terapeuta zauważył moją reakcję. Ale to właśnie on wytłumaczył mi istotę pojmowania Boga przez alkoholików. – Idź na mityng i posłuchaj, w czym rzecz – powiedział. – Rozumiem twoją niechęć, większość alkoholików tak ma. Zwróć uwagę jedynie na to, że w Dwunastu Krokach, w Desideracie jest mowa o Bogu–jakkolwiek go pojmujesz. A tak naprawdę odwołujemy się do siły wyższej. To może być cokolwiek lub ktokolwiek, niekoniecznie Bóg, w potocznym rozumieniu. Zgodnie z moją zaciętą motywacją, że przeszedłem tu leczyć się, a nie mędrkować i wydziwiać, poszedłem na mityng. Jeden drugi, następny... I uważnie słuchałem, co ludzie mówią o Bogu. Fakt, nie brakowało alkoholików, którzy słowa Bóg, Jezus odmieniali na wszelkie możliwe sposoby i czasami miałem wrażenie, że nie mogą się choćby wysikać bez uprzedniej z Nimi konsultacji. Ale byli też tacy, na szczęście większość, którzy otwarcie przyznawali się do wątpliwości, utraty wiary, do poszukiwań. To było mi bliskie. Zacząłem się zastanawiać, jak to jest. Myślę, że w moim przypadku i chyba nie tylko w moim, sądząc z obserwacji, zadziałał prosty mechanizm uzależnienia. Czy zwróciliście uwagę – pisałem już o tym – że alkoholik nigdy nie jest winien? Zawsze, ale to zawsze, coś z zewnątrz staje na przeszkodzie i nie pozwala utrzymać abstynencji. Gdy szczerze 107

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

zacząłem analizować swoje wcześniejsze zachowania, zobaczyłem, z niejakim zdziwieniem, ale i rozbawieniem, że nigdy nie zaczynałem picia dlatego, że chciało mi się chlać. Albo było gorąco, no i jak tu się nie skrzepić chłodnym browarem? Albo spotkała mnie taka przykrość, że gdybym się nie napił, chyba bym pękł. Albo wszyscy wokół uwzięli się na mnie, deszcz leje, w kiosku nie ma moich ulubionych fajek, klient odwołał spotkanie, w „Wiadomościach” zapowiedzieli podwyżki... powodów mnóstwo, tylko nigdy jakoś nie padło mi do głowy, że to mnie się chce pić. Doskonała, doprowadzona do absurdu, racjonalizacja. I kiedy tak to trwało, nieubłaganie doszedłem do stanu, w którym, instynktownie jeszcze, zacząłem szukać pomocy. Na innych ludzi nie mogłem już liczyć, tak wtedy myślałem, bo każdą osobę mogłem, z grubsza, zaklasyfikować do jednej z trzech kategorii: na tych, z którymi można się napić, na tych, którzy odsunęli się ode mnie i nie rozumieją, jakie ja tu rozterki egzystencjalne przeżywam i na tych, którzy chcieli mi zabrać alkohol. Którzy chcieli, żebym przestał pić. W OGÓLE. To oczywiście, nie wchodziło w grę, bo ja byłem wtedy na tym etapie, że nie chciałem ponosić konsekwencji chlania, ale przestać? Tak zupełnie? O, co to, to nie! Czyli patowa sytuacja. Zwróciłem się wtedy do Boga. A jakże! Dokładnie pamiętam, jak targowałem się w duchu, ustanawiałem reguły i ustalałem warunki. „Panie Boże, ja nie będę pił co najmniej do imienin, a Ty w zamian dasz, załatwisz to, czy tamto”. Albo jakieś podobne handlowanko. Oczywiście nie działało, bo jak miało zadziałać, więc zaczynały się pretensje. To ja tu takie bohaterskie zobowiązania podejmuję, abstynencję przez dwa-trzy tygodnie i nic w zamian? Do dupy z takim Bogiem, który w ogóle mnie nie słucha i nie reaguje! I jak tu się nie napić, skoro wszyscy mnie opuścili? Kołowrót tańca z alkoholem zaczynał się od nowa, z każdym razem coraz głębszy i szybszy. Doszło w końcu do tego, że miałem nieustające pretensje do Pana Boga, za to, że milczy, że nie odpowiada na moje modlitwy. Za to, że mnie stworzył takiego, przeklął chyba i naznaczył stygmatem alkoholizmu. Za co? Dlaczego? Z jakiego powodu dołożył mi taki krzyż? Co ja Mu zrobiłem? Nie sądzę, żebym był jakimś ewenementem w takim myśleniu. Pamiętam doskonale moją matkę, która toczyła niekończące się dysputy z Jezusem, prosiła, obiecywała gruszki na wierzbie, czasami groziła. I im bardziej była pijana, tym większe miała pretensje. „Boga nie ma, bo gdyby był, nie pozwoliłby, abym tak się męczył”. Prosty, jasny i logiczny wniosek. Dyskutowałem kiedyś z Pawłem, po mityngu, roztrząsałem sytuację całkowitej obojętności, absolutnego milczenia Pana Boga. Paweł pozwolił mi się wygadać, a później powiedział coś, co zmusiło mnie do zastanowienia: – Bóg przemawia do ciebie przez innych ludzi. Odetkaj sobie uszy i wsłuchaj się. Czasami aż krzyczy. I przypomniało mi się kilka faktów, na które wcześniej nie zwróciłem uwagi. W sierpniu podczas ostatniego ciągu, kiedy byłem nieustannie pijany od kilku miesięcy, pewnego dnia listonosz przyniósł do domu paczkę. Adresowaną do mnie. Bez danych nadawcy. Gdy ją rozpakowałem, 108

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

okazało się, że w środku jest książka księdza Piotra Pawlukiewcza Bóg dobry aż tak? Zdziwko mnie wtedy walnęło zdrowo, bo nic takiego nie zamawiałem przecież. Ja i taka książka??? Do tego przesyłka była całkowicie anonimowa, więc nawet nie wiedziałem, kto wpadł na taki pomysł, bo w to, że jest to poczta bezpośrednio od samego Pana Boga (wybaczcie!), nawet w moim stanie nie uwierzyłem. Podejrzewałem żonę, teściów–nie potwierdzili. Przeczytałem książeczkę, dość cienka i prosta w swej wymowie, że nigdy nie jest za późno, aby zwrócić się o pomoc i nie ma ludzi czy sytuacji straconych. Zawsze jest wybór i istnieje jakieś wyjście. Wtedy nie przejąłem się nią zbytnio. Przeczytałem, odłożyłem na półkę i piłem dalej. A drugi fakt miał miejsce parę miesięcy później, gdy już zgłosiłem się na terapię, ale jeszcze czekałem na rozpoczęcie zajęć. Przypadkowo, w kurtce, którą zakładałem trzy, cztery razy w roku, a ostatnio nosiłem przed dwoma laty chyba, w kieszonce, której w ogóle nie używałem bo jest kiepsko wszyta i bardzo niewygodna, znalazłem medalik. Dziwny taki, czarny. Nie, nie uwierzyłem w żadne cudowne materializacje, boskie artefakty i tym podobne. Pewnie gdzieś, kiedyś znalazłem ten medalik – bo w życiu takiego nie miałem – włożyłem do kieszeni i zapomniałem. Ale gdzie? Kiedy? Czarna mgła, absolutnie nie pamiętam. Dopiero po rozmowie z Pawłem skojarzyłem te dwa fakty. Można się z tego śmiać, jasne, ale ja jestem przesądny. A może to właśnie znaki od mojej siły wyższej? Bo dlaczego akurat tu i teraz? W takim momencie mojego życia? Tonący brzytwy się chwyta, zawiodło mnie wszystko inne: wiedza, bo wtedy dokładnie już wiedziałem, co to jest alkoholizm i że jestem chory, inteligencja – z teorii mógłbym być nestorem polskich terapeutów i nie było osoby, dla której nie miałbym cudownego panaceum na uzależnienie, tylko sobie, cholera, jakoś nie mogłem pomóc, mądrość – ja doskonale wiedziałem, co dzieje się ze mną i co powinienem zrobić, żeby sobie pomóc, ale przecież nic nie robiłem w tym kierunku, więc może uwierzyć i zdać się na siłę wyższą? Książka jako znak, że zawsze można coś zrobić i nigdy, ale to nigdy nie wolno się poddawać, medalik jako znak: „Jestem z Tobą”. I jeszcze jedno. Już po rozpoczęciu terapii, szukałem w domu łańcuszka, na którym mógłbym nosić ten medalik. I znów całkowicie przypadkowo znalazłem malutki drobiazg, o którym całkowicie zapomniałem. Dwadzieścia pięć lat temu dostałem od Joli z Chorzowa srebrnego misia do noszenia na szyi. Na szczęście, na pamiątkę. Przeleżał się ćwierć wieku, przetrzymał trzy przeprowadzki, całkowicie zapomniany i nagle wpadł mi w ręce. Przypadek? Z pewnością, daleki jestem od tłumaczenia podobnych sytuacji interwencją Siły Wyższej. Ale wymyśliłem sobie, że skoro Jola zawsze była mi życzliwa, a może i coś więcej, nie wiem – byliśmy wtedy tacy młodzi – na pewno i teraz życzyłaby mi dobrze i chciałaby, żeby mi się udało. Bo dlaczego nie? Znalazłem łańcuszek i założyłem na niego obie przywieszki: i medalik, i misia. Noszę je do dziś. I wierzę, że w jakiś przedziwny, magiczny sposób ochraniają mnie i pomagają. Niezła fiksacja, co? Kwestia wiary to zresztą najtrudniejszy dla mnie element zdrowienia. Wciąż najtrudniej przychodzi mi dokonywać zmian w sobie na tym obszarze, a jak mówiłem, trzeźwienie to przede

109

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

wszystkim zmiana. W dalszym ciągu zbyt mało we mnie pokory, postawa całkowitego powierzenia się woli boskiej, czy też działaniom siły wyższej jest mi obca. Jak mogę pozwolić komukolwiek decydować o moim losie, kiedy to ja najlepiej wiem, co chcę osiągnąć i czego potrzebuję? Miotam się z tym dylematem straszliwie, z jednej strony wierzę w boski plan, w przychylność mocy większych i potężniejszych ode mnie. Zgadzam się ze stwierdzeniem, że nie wiem, co przede mną i staram się żyć według programu 24 godzin. Dziś na pewno się nie napiję, a jutro? Któż to wie, będę martwił się jutro. Z drugiej strony nie mogę się pogodzić z takim rodzajem zaniechania, z jakim kojarzy mi się powierzenie. Więc może w tym kryje się sens mojej epopei grzechotnikowej? Żebym uzmysłowił sobie, że są rzeczy i sytuacje, na które nie mam wpływu i na nic zda się moja szarpanina. Żebym nieco bardziej spokorniał? Być może zbytnio wrosłem w siłę i dumę, poczułem się pewnie i cała historia z Grzechotnikiem miała mi przypomnieć, że wciąż jestem chory, że wciąż jestem słaby i – doprawdy! – może wcale nie trzeba tak dużo, abym wrócił do piekła picia. Bo nie będę ukrywał, były takie momenty i to nie tylko przy Grzechotniku, że miałem ogromną pokusę i chęć ulżenia sobie i sięgnięcia po piwo. To, że nie uczyniłem tego, zawdzięczam również temu, że umiałem zidentyfikować i dostrzec jak uruchamiają się poszczególne, doskonale znane mechanizmy. Stare nawyki i przyzwyczajenia. Bo przecież zacząłem się zastanawiać: „Dlaczego, Boże, ukarałeś mnie w ten sposób? Mogłem kupić sto dwadzieścia innych samochodów, dlaczego akurat ten?” Były chwile, że z rozpaczą w oczach byłbym gotów przysiąc, że kolejny raz cały świat uwziął się na mnie. Owszem, myślałem, że to jakiś rodzaj kary, piętna, że ja rzeczywiście jestem naznaczony nieudacznictwem. Czego bym się nie podjął, za co bym się nie zabrał, i tak skazane jest na porażkę, po chwilowej prospericie zaraz się zawali, zepsuje, nie uda. Znacie prawo Murphy’ego? No właśnie. Kiedy piłem, niejednokrotnie czułem się jak kliniczny królik doświadczalny Murphy’ego, bo co bym nie zrobił, z kim bym się rozmawiał, jakich planów i perspektyw bym sobie nie wypracował, i tak kończyło się zawsze na chlaniu. Alkoholicy dużo mówią o Bogu, o sile wyższej. Może i nie ma się czemu dziwić w sytuacji, gdy dokładnie wszyscy cię opuścili, gdy czujesz się jak zaszczute, zagonione do klatki bez wyjścia zwierzę. Poczucie bezwarunkowej akceptacji, świadomość, że jest ktoś lub coś, do czego możesz wrócić bez strachu przed odrzuceniem, jest niesamowicie budująca i potrzebna. Nie upieram się zresztą przy Bogu. Spotkałem się z alkoholikiem, który twierdził, że dla niego siła wyższa to natura. Dopiero w obliczu potęgi przyrody czuł się mały i zagubiony. I uwierzył, że są siły mocniejsze od niego, którym może zawierzyć i zaufać. I alkoholik ów dość mocno wzdragał się na słowo Bóg. Dla mnie taką siłą wyższą jest niewątpliwie Grupa. Ponieważ doświadczyłem jej zbawiennego działania. Zarówno na terapii, jak i na mityngach, czułem się i wciąż czuję tak spokojny, tak u siebie, na właściwym miejscu, tak zaopiekowany, jak rzadko wcześniej. Brzmi to wszystko mętnie i sekciarsko, wiem. Ale jak wytłumaczyć nieuzależnionemu poczucie więzi i przynależność do AA? Sama Wspólnota Alkoholików stanowi fenomem socjologiczny, do

110

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

końca niewyjaśniony. Chyba nie ma na świecie drugiego takiego ruchu, całkowicie dobrowolnego, który utrzymałby się skonsolidowany tak długo bez żadnego prezesa, dyrektora, Wielkiego Mistrza, czy innego przywódcy, bez składek, bez dotacji, bez wsparcia od jakiejkolwiek instytucji rządowej lub samorządowej, bez listy członków, bez hierarchii, bez konta bankowego, bez centralnej siedziby, bez jakiejkolwiek innej działalności oprócz pomagania alkoholikom. Bez zapisów, kart członkowskich lub klubowych, bez przedstawiciela public relations, bez rzecznika prasowego, całkowicie anonimowy. Gdzie można przyjść w każdej chwili, wyjść w dowolnym momencie, powiedzieć, co czujesz bez obawy krytyki, oceny, polemiki, nic nie mówić dowolne długo... Generalnie jedyną zasadą w AA jest nic nie musisz. Bez przesady: mowy nie ma o chamstwie, sobiepaństwie, nieliczeniu się z innymi; spokojnie – to nie polityka. Na terapii nauczyłem się też dbać o siebie. Zgodnie z zasadą, że nikt tak o mnie nie zadba jak ja sam, zacząłem bardziej troszczyć się o własną osobę, w różnych aspektach. Dopóki piłem, zajmowałem się wszystkim i wszystkimi dookoła, tylko nie sobą. Roniłem łzy nad losem dzieci z Bangladeszu, godzinami potrafiłem perorować nad niesprawiedliwością świata, który dopuszcza do globalnego zaśmiecania, żarliwie roztrząsałem kwestię przypuszczalnych zmian klimatycznych. Wszystko, byle odwrócić uwagę od siebie i swojego problemu. W porządku, nie ma nic złego w altruizmie i empatii; ale – jak we wszystkim – potrzebny jest umiar i zdrowy rozsądek, a nie każdy może być Matką Teresą. Gdy zacząłem trzeźwieć, zacząłem też więcej uwagi poświęcać swoim emocjom, pragnieniom i uczuciom. Ale w alkoholizmie nic nie jest proste. Uzależnieni to ludzie, jeśli nie egoistyczni, to z pewnością egocentryczni ponad miarę. Zastanawiam się, czy obecnie nie przeginam w drugą stronę. Ostatnio, pewna znajoma zapytała mnie retorycznie, trochę złośliwie, trochę z wyrzutem: „czy kiedykolwiek obchodził mnie ktoś inny, poza mną samym?” Inna sprawa, że też jest trzeźwiejącą alkoholiczką i nie zna mnie z okresu picia, niemniej jednak zmiana w moim zachowaniu musi być spora. Tyle, że ja jej nie widzę. Mimo wszystko staram się być łagodny dla siebie. Nie zmieniła się natomiast moja miłość do zwierząt, a w szczególności uwielbienie dla kotów. Od osiemnastu lat, lekko licząc, mam absolutnego bzuma na ich punkcie. Siedzieliśmy kiedyś z Wranglerem na ławeczkach, niedaleko mojego mieszkania. Dlatego na zewnątrz, bo po pierwsze: lato było i bardzo fajnie wtedy pije się na powietrzu, po drugie: było już po południu, więc nie chcieliśmy zaogniać sytuacji, gdyby żona wróciła do domu, a my we dwóch przy baterii puszek po piwie, w oparach dymu papierosowego. Siedzimy, gadamy, piwko za piwkiem. Zaczęło robić się późno, powoli zapadał zmierzch, gdy podjechała do nas moja sąsiadka z parteru. Jest niepełnosprawna, porusza się na wózku inwalidzkim. I strasznie gadatliwa. Zaczęła się pytać, czy nie zauważyliśmy jej kota, który parę dni temu hycnął z 111

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

ogródka i do tej pory nie wrócił. Więc jeździ, szuka go i przepytuje ludzi. Porozmawialiśmy wtedy spory kawałek czasu, nam się z Wranglerem nie spieszyło, mieliśmy wystarczający, na całą noc, zapas browaru, sąsiadka była zadowolona, że ma słuchaczy. Pogadaliśmy sobie o kotach i późną nocą wróciłem do domu. Ale dla mnie to był dopiero początek kolejnego ciągu, piłem nieprzerwanie kilka kolejnych dni i nocy, bo w takim stanie nie ma znaczenia, która jest godzina i jaka pora doby. No i zdarzyło się, że którejś nocy zabrakło mi alkoholu. Tragedia! Trzeba było wyjść na stację benzynową. Ale przecież wyglądałem przerażająco: z kilkudniowym zarostem, przepity, śmierdzący i ledwo trzymam się na nogach. I jest druga trzydzieści w nocy. Ale co tam! W końcu piję za swoje, kogo obchodzi, jak wyglądam, a pora tak samo dobra, jak każda inna, jeśli pić się chce. Powlokłem się na Statoil, w drodze powrotnej wypiłem dwa browary, bo bez wzmocnienia chyba bym nie dał rady wrócić, w takim stanie, spacer na pobliską stację, to było dla mnie jak ekspedycja na Spitzbergen. I gdy raźnym już krokiem wchodziłem na klatkę schodową, zobaczyłem kota. Siedział sobie na murku, przy ogródku niepełnosprawnej sąsiadki. Lśniący, wypasiony, widać, że domowy kot. Kiedy podszedłem, nawet nie uciekał. Kurczę! Znalazłem zaginionego parę dni temu zwierzaka, ale co robić? Jest środek nocy a ja ledwo ciepły. Może wezmę zgubę do mieszkania i oddam rano? Nie ma szans, żona chyba zakopałaby mnie żywcem, razem z obcym kotem, do tego moja własna kotka pocięłaby przybysza na plasterki. A jak jeszcze przytargam uciekiniera, który kilka dni błąkał się po dworze, jeszcze zapchlę i zarobaczę swojego kota. Znowu zostawić tak, jak jest to szkoda, bo znów ucieknie i tym razem zginie na amen. Gdy otworzyłem drzwi od klatki schodowej, obcy kot w podskokach podbiegł do drzwi mieszkania sąsiadki i usiadł na wycieraczce przed nimi. To przeważyło; trudno – pomyślałem. Kot tłumaczy wszystko. Zacząłem stukać i wydzwaniać. Długo to trwało zanim usłyszałem, że ktoś w środku obudził się. Na szczęście to była sama niepełnosprawna, krzyknęła, że za chwilę otworzy, znów trochę potrwało, trzeba pamiętać, że została zbudzona ze snu, musiała się odziać w jakiś szlafrok czy podomkę, przenieść się na wózek i dotrzeć do drzwi. Wreszcie otworzyła. Chciałbym, żebyście dokładnie zdawali sobie sprawę z sytuacji, więc powtórzę: jest około trzeciej w nocy, ja tarabanię do drzwi i zrywam z łóżka niepełnosprawną kobietę, wreszcie otwiera, a tam ja: brudny, cuchnący, zarośnięty, w obydwu rękach po kilka reklamówek wypchanych browarem, zataczam się i bełkotliwie, acz nie bez pewnego tryumfu w głosie mówię: – Przyprowadziłem kotka...

A na to sąsiadka, która zaspana ledwo na oczy widzi, odpowiada z wysokości wózka inwalidzkiego: – Ale to nie mój kot.

Nogi ugięły się pode mną. Wybełkotałem jakieś nieskładne wyjaśnienia i normalnie uciekłem. Schodami, bo nie miałem samozaparcia, aby czekać na windę. Dostrzegłem tylko, że obcy kot – spryciarz wskoczył do środka, z 112

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

mieszkania usłyszałem przestraszony krzyk, chyba matki sąsiadki i to wszystko, bo byłem wtedy już na trzecim piętrze. Nawet wtedy, nafutrowany na sztywno, jak szpadel, czułem się nieswojo. No co, chciałem dobrze, szkoda przecież kota było.

113

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Z całym swym zakłamaniem, znojem i rozwianymi marzeniami ciągle jeszcze ten świat jest piękny. I to jest prawda. Zmiana jakościowa rzeczywistości, która mnie otacza, od momentu, kiedy przestałem pić jest porażająca. Próbowałem pewnego razu wytłumaczyć to Wranglerowi, ale on nie mógł pojąć, ani ja wyjaśnić. Świat jest po prostu inny. I wcale nie jest łatwiej, to właśnie kiedyś sprawy szły szybciej i prościej, zaczynałem od piwka w środę marcową, budzę się: piątek we wrześniu, piję dalej, idę spać, budzę się: grudzień, wytrzeźwiałem, a tu właśnie Wielkanoc. Wehikuł czasu. Szło piorunem. To teraz trzeba z mozołem przeżyć każdy dzień, naszpikowany Grzechotnikami,

przeciwnościami

losu,

codziennymi

kłopotami. Wszelkie

decyzje

muszę

podejmować samodzielnie, nie mam na kim się uwiesić i uciec od odpowiedzialności. To oznacza, że i konsekwencje decyzji ponoszę osobiście. Nie mogę zasłonić się upiciem, niepamięcią. A na trzeźwo wcale nie jest łatwiej. Podczas owej rozmowy Wrangler z uporem maniaka drążył kwestię, czy jak przestanie pić to znikną również jego problemy. I moja szczera odpowiedź, że nie znikną, a nawet więcej, pojawią się nowe, zdawała się go utwierdzać w pijanym przekonaniu, że alkohol załatwi za niego kłopoty. A jak nie załatwi, to przynajmniej facet się napije i będzie mu lżej. Jakie lżej, do cholery?! Czy on naprawdę nie widzi, że syn ma go za nic, matka podała go do sądu, a sam kiedyś przy mnie zastanawiał się co mógłby sprzedać z domu, bo kasy nie ma, a pić się chce? Owszem widzi. No i co? No i nic, on – Wrangler ma takie głębokie problemy egzystencjalne, że normalni ludzie go nie rozumieją, uparli i uwzięli się na niego nawet najbliżsi. Ręce mi opadły, nie przebiję się przez taką argumentację, jeszcze doskonale pamiętam, jak sam mówiłem identyczne rzeczy. Cóż, każdy odpowiada za siebie, chętnie pomogę, ale jeśli sam będzie chciał, nic na siłę. Ale i inne osoby, które znają moją chorobę, pytały się, na czym polega ta zmiana. Najkrócej rzecz ujmując, mogę powiedzieć, iż teraz czuję, że żyję. To ja podejmuję decyzje, to ja steruję własnym życiem i to ja ponoszę za to odpowiedzialność. Niesamowite uczucie jak dla kogoś, kto przez dwadzieścia parę lat bał się kupić krawat, kto nie odbierał telefonów, żeby nie być zmuszonym do powiedzenia czegoś konkretnego. Teraz – jak wspomniałem – wcale nie jest łatwiej, ale uczę się stawiać czoła wyzwaniom, próbuję rozwiązywać problemy, jakie niesie codzienność i nie uciekam od odpowiedzialności. Świat naprawdę jest piękny... Opisałem swoją historię głównie z jednego powodu. Chciałem podzielić się z innymi swoją siłą, nadzieją i doświadczeniem, i pokazać, że można. Że można żyć bez alkoholu, że niepicie, to nie jest koniec świata. Chciałem pokazać, że wokół każdego z nas jest mnóstwo wspaniałych, życzliwych ludzi, których bez wstydu można prosić o pomoc. Bo to żaden wstyd prosić o wsparcie. Sam, rozbity, otumaniony, uwikłany w piętrzące się absurdy zależności, oszukiwany przez własny mózg, możesz być za słaby, aby sobie poradzić. Ale nie ma straconych sytuacji, straconych ludzi, velle est posse – Chcieć to móc. Trzeba tylko chcieć. Nie mam zamiaru nikogo nawracać, umoralniać. Nie stałem się neofitą i nie prowadzę krucjaty 114

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

przeciwko pijącym. Skądże! Alkohol jest dla ludzi, rzecz oczywista, tylko nie dla wszystkich. Każdy odpowiada za siebie, bywa, że jestem w pijącym towarzystwie, wciąż mi to przeszkadza, skłamałbym mówiąc, że to nie robi na mnie wrażenia, dlatego unikam takich sytuacji. Ja nie będę się sprawdzał, mocował z alkoholem i udowadniał, jaki to zdrowy jestem. Już nie muszę nikomu nic udowadniać, także sobie. Pilnuję się bardzo, żeby nie pożyczać innym na alkohol, nie dorzucać się, nie kupować. Sorry, chcesz się zabijać? Ja się do tego nie przyłożę, a przecież nie będę każdego diagnozował, czy już jest uzależniony, czy jeszcze nie. Nie wiem, co jest przede mną. Nie mam bladego pojęcia czy jutro być może się napiję. Wiem tylko, że dziś z pewnością nie. I pamiętam jak łatwo jest oszukać samego siebie, dlatego z dwojga złego wolę być chorym do końca życia, ale niepijącym, niż pewnego dnia dojść do wniosku, że w zasadzie skoro już tyle nie piję, to ja zdrowy jestem, załatwiłem alkohol raz na zawsze, więc jeden browar? Przecież nie może mi zaszkodzić, jeden jeszcze nikomu nie zaszkodził, prawda? Zacząłem tę opowieść, gdy miałem za sobą dziesięć miesięcy abstynencji, kończę gdy minął drugi rok. Ileż rzeczy wydarzyło się przez ten czas, a wszystkie świadomie przeżyłem. Rozmawiamy z córką, nie jest i nigdy nie będzie tak, jak kiedyś, ale nie tracę nadziei, że odbuduję dobre z nią relacje. Patrzę wstecz i wiem na pewno, że nigdy, za żadne pieniądze, żadne układy, przywileje nie zamieniłbym się na tamte czasy.

115

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Bądź uważny, staraj się być szczęśliwy. Bez komentarza.

*

116

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Ta opowieść nie ma końca. I o ile ma początek, a miał on może miejsce tego dnia, gdy będąc w siódmej klasie podstawówki, załatwiliśmy z Krzyśkiem i Darkiem jedno wino na trzech, po czym wypiliśmy je i doznania tak bardzo nam się spodobały – mnie bez wątpienia tak – że szybko powtórzyliśmy akcję, o tyle pomyślałem, iż pewne wątki wymagają może puenty? F10.2 to numer statystyczny mojej choroby, zgodnie z międzynarodową klasyfikacją ICD10. DarWu wciąż nie pije. Niedługo minie dwunasty rok. Kobieta Bosiaka zmarła niedawno, była tak wyniszczona alkoholem, że organizm nie wytrzymał. Sam Bosiak pije nadal, na pogrzeb swojej wieloletniej partnerki nie dotarł. Krzysiaczek jest restauratorem. Pije, przyznaje, że pewnie ma problem z alkoholem, ale lubi i już. Odnalazłem Jolę z Chorzowa. Jest szczęśliwą babcią, młodszy syn, z którym chodziła w ciąży gdy ostatni raz ją widziałam, dwa lata temu obdarował ją wnukiem. Spotkaliśmy się, wygląda znakomicie, ma faceta piętnaście lat młodszego od siebie. Lidka nie ułożyła sobie życia. Spotyka się z kimś, ale to podobno ledwo się trzyma. Wrangler pije. Znalazł pracę, dostał służbowy samochód. Ostatnio zadzwonił do mnie i powiedział, że wreszcie się doczekałem. Niespecjalnie wiadomo na co, bo był tak nafutrowany, że następnego dnia nie pamiętał co mówił. Grzechotnika doprowadziłem do stanu używalności, przytargałem z Nowego Sącza i jeżdżę nim. Planowałem napisanie podręcznika-poradnika: Jak zezłomować samochód w warunkach domowych w 15 minut i nie czuć przy tym żalu, ale mi przeszło. Wersja alternatywna to: Zrób to sam – nie czekaj na złomiarza! Podczas pisania tej opowieści pojawiło się drukiem kilka moich opowiadań, parę wierszy.

Jestem alkoholikiem, mam na imię Tomasz...

117

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]

Boże, użycz mi pogody ducha, abym godził się z tym, czego nie mogę zmienić, odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić i mądrości, abym odróżniał jedno od drugiego.

Warszawa – Kraków – Nowy Sącz sierpień 2005 – listopad 2006

118

Plik od www.ebooks43.pl do osobistego uzytku dla: [email protected]