N i k sy

Dla Jenni

W Śrawasti żył król, który zwrócił się do pewnego męża z prośbą, by zebrał wszystkich mieszkańców miasta niewidomych od urodzenia. Gdy człek ów spełnił życzenie króla, ten poprosił go, by pokazał niewidomym słonia. Niektórym ślepcom przedstawił głowę zwierzęcia, niektórym ucho, innym zaś cios, trąbę, tułów, stopę, zadek, ogon lub kępkę włosów na końcu ogona. Każdemu z nich rzekł: „Oto jest słoń”. Gdy doniósł królowi, co uczynił, monarcha podszedł do niewidomych i rozkazał im: – Powiedzcie mi, ślepcy, do czego porównalibyście słonia. Odparli ci, którym pokazano głowę zwierza: – Słoń, Wasza Wysokość, jest jak dzban na wodę. Ci zaś, którym pokazano ucho: – Jest jak wyplatany kosz. Ci z kolei, którym pokazano cios: – Jest jak lemiesz. Ci natomiast, którym pokazano trąbę: – Jest jak grządziel pługa. A ci, którym pokazano tułów, rzekli: – Słoń przypomina spiżarnię. I wszyscy pozostali również opisali zwierzę na podstawie tej części, którą im pokazano. A potem, krzycząc: „Słoń jest taki a taki, słoń nie jest taki a taki!”, rzucili się na siebie z pięściami. Król zaś nie posiadał się ze szczęścia.

Natchnione opowieści Buddy

PROLOG Późne lato 1988 roku

Gdyby Samuel wiedział, że jego matka odchodzi, bardziej zwracałby na nią uwagę. Możliwe, że pilniej by słuchał, baczniej patrzył, zarejestrowałby kilka istotnych szczegółów. Może inaczej by się zachowywał, co innego by mówił, byłby kimś innym. Może mógłby być dzieckiem, dla którego warto byłoby zostać. Ale Samuel nie wiedział, że matka odchodzi. Nie wiedział, że to odchodzenie postępuje już od wielu miesięcy – ukradkiem, po kawałku. Jeden po drugim wynosiła z domu różne przedmioty. A to sukienkę z szafy. A to pojedyncze zdjęcie z albumu, widelec z szuflady ze sztućcami, narzutę spod łóżka. Każdego tygodnia zabierała coś nowego. Sweter. Parę butów. Bożonarodzeniową ozdobę. Książkę. Jej obecność w domu powoli się zacierała. Ten proceder trwał już prawie rok, gdy Samuel i jego ojciec zaczęli coś wyczuwać, pewną niestabilność, tajemnicze, niepokojące i czasem nawet złowieszcze wrażenie ogołocenia. Przenikało ich znienacka od czasu do czasu. Spoglądali na regał z książkami i zadawali sobie w myślach pytanie: „Czy my nie mamy więcej książek?”. Mijali etażerkę i byli pewni, że czegoś w niej brakuje. Ale czego? Nie umieli tego nazwać – tego poczucia, że życiowe detale ulegają przemieszczeniu. Nie zdawali sobie sprawy, że nie jadają potraw z wolnowaru, bo urządzenia nie ma już w domu. Jeśli półki wydawały się przerzedzone, to dlatego że matka wyłuskała z nich wszystkie tomiki z poezją. Jeśli etażerka wydawała się niepełna, to dlatego że z kolekcji podebrała dwa talerzyki, dwie miseczki i dzbanek do herbaty.

Rabunek w ślimaczym tempie. – Na tej ścianie nie wisiało więcej zdjęć? – dziwił się ojciec Samuela, stojąc na dole schodów i mrużąc oczy. – Nie mieliśmy tu fotografii Wielkiego Kanionu? – Nie – rzuciła matka Samuela. – Schowaliśmy to zdjęcie. – Tak? Nie pamiętam. – To była twoja decyzja. – Naprawdę? – spytał skonsternowany. Myślał, że popada w obłęd. Kilka lat później na lekcji biologii w liceum Samuel usłyszał o pewnym gatunku afrykańskich żółwi, które przepływają ocean, żeby złożyć jaja w Ameryce Południowej. Naukowcy nie potrafili tego wytłumaczyć. Dlaczego żółwie pokonują tak olbrzymie odległości? Czołowa teoria głosiła, że zaczęły to robić tysiące lat wcześniej, gdy Ameryka Południowa i Afryka były wciąż jednym lądem. W tamtych zamierzchłych czasach oddzielała je może jedynie rzeka i żółwie składały jaja na jej drugim brzegu. Potem jednak kontynenty zaczęły się od siebie oddalać, rzeka poszerzała się o parę centymetrów rocznie, co dla żółwi było niezauważalną zmianą. Płynęły więc do tego samego miejsca, na drugi brzeg rzeki, i każde kolejne pokolenie pokonywało nieco większą odległość, i gdy w ciągu stu milionów lat rzeka zamieniła się w ocean, żółwie tego nie zauważyły. Taka właśnie, doszedł do wniosku Samuel, była natura odejścia matki. W ten sposób się od nich oddalała – niepostrzeżenie, powoli, krok po kroku. Stopniowo redukowała swoje istnienie, aż jedyną rzeczą do wywiezienia pozostała ona sama. W dniu, w którym zniknęła, wyszła z jedną walizką.

CZĘŚĆ PIERWSZA

ZMORA GUBERNATORA Późne lato 2011 roku

1 Ten nagłówek pojawia się pewnego popołudnia niemal jednocześnie w kilku informacyjnych portalach internetowych: ATAK NA GUBERNATORA PACKERA! Kilka chwil później telewizja podchwytuje temat, podany w programie jako pilna wiadomość z ostatniej chwili, gdy prowadzący spogląda z poważną miną do kamery i informuje: – Dowiadujemy się od naszych korespondentów w Chicago, że zaatakowano gubernatora Sheldona Packera. Chwilowo wiadomo tylko tyle – że został zaatakowany. I przez kilka oszałamiających minut każdy zadaje te same dwa pytania: Czy gubernator żyje? Oraz: Czy ktoś to nagrał? Pierwsze relacje pochodzą od reporterów z miejsca zdarzenia, którzy dodzwaniają się ze swoich komórek i wchodzą na antenę na żywo. Mówią, że Packer pełnił rolę gospodarza na bankiecie w chicagowskim Hiltonie, gdzie wygłosił przemówienie. Po uroczystości, gdy razem ze swoją obstawą przechodził przez Grant Park, ściskając dłonie, rozdając całusy dzieciom, wykonując wszystkie typowe kampanijne gesty, nagle jakaś osoba lub grupa osób z tłumu przystąpiła do ataku. – Co rozumiemy przez „atak”? – pyta prowadzący. Siedzi w studiu o lśniących czarnych podłogach, z oświetleniem w kolorach czerwonym, białym i niebieskim. Twarz ma gładką jak lukrowany tort. Za nim widać pracujących przy biurkach ludzi. Zadaje pytanie: – Jak możesz opisać ten atak? – Na tę chwilę wiem tylko – mówi reporter – że czymś w niego rzucono.

– Ale czym? – Na razie nie jest to jasne. – Czy gubernator został trafiony? Coś mu się stało? – Wydaje mi się, że został trafiony, tak. – Widziałeś napastników? Było ich wielu? Tych, którzy zaatakowali gubernatora? – Powstało wielkie zamieszanie. Słychać było krzyki. – Te przedmioty, którymi go obrzucono, były duże czy małe? – Przypuszczalnie na tyle małe, by można było nimi rzucać. – Większe od piłki baseballowej? – Nie, mniejsze. – Więc rozmiaru piłki golfowej? – Może to bardziej precyzyjne określenie. – Ostre? Ciężkie? – Wszystko działo się tak szybko. – Działanie z premedytacją? Spisek? – Pada tutaj wiele tego typu pytań. Powstaje specjalny napis: „Akt terroru w Chicago”. Przelatuje ze świstem do miejsca przy uchu prowadzącego i powiewa jak flaga na wietrze. Na gigantycznym ekranie dotykowym wyświetlona zostaje mapa Grant Parku, co w nowoczesnej telewizji informacyjnej jest na porządku dziennym: oto postać na ekranie komunikuje się poprzez inny ekran, stoi przed monitorem i steruje obrazem o najwyższej rozdzielczości, powiększając go i zmniejszając nieznacznymi ruchami dłoni. To wszystko wygląda naprawdę cool. W oczekiwaniu na nadejście nowych informacji omawia się kwestię, jak ów incydent wpłynie na szanse wyborcze gubernatora. Rozmówcy dochodzą do wniosku, że korzystnie, rozpoznawalność jego nazwiska jest bowiem dość niska

poza żelaznym elektoratem z kręgów konserwatywno-chrześcijańskich, czyli ludźmi, którym po prostu podoba się to, czego dokonał w czasie swojej gubernatorskiej kadencji w Wyoming, gdzie natychmiast wprowadził zakaz aborcji i obowiązek porannego recytowania dziesięciu przykazań w szkołach przez dzieci i n auczycieli, przed przysięgą na wierność sztandarowi, angielski uczynił oficjalnym i jedynym językiem w sądach oraz zakazał posiadania nieruchomości osobom, które nie posługują się płynnie angielszczyzną. Poza tym zezwolił na używanie broni palnej w każdym stanowym rezerwacie przyrody. Wydał także dekret, na mocy którego prawo stanowe zyskało pierwszeństwo przed prawem federalnym we wszystkich dziedzinach, posunięcie, które zdaniem konstytucjonalistów było równoznaczne z faktycznym odłączeniem się Wyoming od Stanów Zjednoczonych. Nosił kowbojki. Konferencje prasowe organizował na swoim ranczo, chodził z prawdziwą, najprawdziwszą bronią, rewolwerem bujającym się w skórzanej kaburze na biodrze. Pod koniec pierwszej kadencji gubernatorskiej ogłosił, że nie ubiega się o reelekcję, ażeby się skupić na sprawach ogólnokrajowych, i oczywiście media zinterpretowały te słowa jako chęć udziału w wyborach prezydenckich. Opanował do perfekcji sposób bycia kaznodziei ukośnik kowboja i antyelitarystyczny populizm, znajdując odzew zwłaszcza wśród białych konserwatywnych robotników, których obecna recesja skazała na bezrobocie. Porównywał imigrantów odbierających pracę Amerykanom do kojotów zabijających zwierzęta hodowlane, a gdy to robił, wymawiał „odbierajom” zamiast „odbierają”. Przekręcał nazwy, przeciągał samogłoski, zamiast „zmęczony” mówił „wypluty”, a zamiast „wziąć” – „wziąść”. Jego zwolennicy twierdzili, że tak właśnie mówią normalni, zwyczajni ludzie z Wyoming. Jego krytycy za to zwracali uwagę, że w sytuacji kiedy sądy odrzuciły wszystkie inicjatywy legislacyjne gubernatora w Wyoming, jego dokonania na

tym polu praktycznie równają się zeru. Najwyraźniej nie przeszkadzało to tym, którzy nadal płacili po pięćset dolarów za udział w kolacjach dla sponsorów (on sam, nawiasem mówiąc, nazywał je „wyżerką za darmochę”), po dziesięć tysięcy honorarium za wykład i po trzydzieści dolarów za książkę w twardej oprawie pod tytułem Serce prawdziwego Amerykanina, zasilając jego – jak to lubili określać dziennikarze – „skarbiec wojenny”, fundusz na „przyszłą, być może, kampanię prezydencką”. A teraz gubernator został zaatakowany, choć nikt najwyraźniej nie wiedział, w jaki sposób, czym i przez kogo ani czy polityk ucierpiał jakoś w wyniku tej napaści. Prezenterzy wiadomości snują spekulacje o potencjalnych obrażeniach, jakie mogą powstać przy trafieniu prosto w oko rozpędzonym łożyskiem kulkowym lub szklaną kulką. Rozprawiają o tym przez dobrych dziesięć minut, przedstawiając na grafikach, w jaki sposób drobny przedmiot lecący z prędkością blisko stu kilometrów na godzinę może przebić gałkę oczną. Gdy temat ten się wyczerpuje, przerywają program na reklamy. Przypominają o zbliżającej się premierze filmu dokumentalnego w dziesiątą rocznicę ataku z jedenastego września: Dzień strachu, dekada wojny. Czekają. A potem coś wyrywa program z impasu, w którym zaczął grzęznąć: prowadzący pojawia się znowu i donosi, że przypadkowy świadek utrwalił całe spektakularne zajście na filmie opublikowanym właśnie w internecie. Zaprezentowane zostaje więc nagranie, które w kolejnych dniach będzie pokazane w telewizji tysiące razy, które nabije miliony odsłon i stanie się trzecim najczęściej oglądanym filmem w sieci tuż za nowym teledyskiem nastoletniej gwiazdki muzyki pop Molly Miller do singla Akcja reprezentacja i rodzinnym wideo z brzdącem, który przewraca się ze śmiechu. Oto, co zostało zarejestrowane: Film zaczyna się w bieli i świstach wiatru owiewającego odsłonięty mikrofon, przy którym po chwili manipulują czyjeś palce, wywołując

muszelkowe szumy, gdy kamera dostosowuje przesłonę do jasnego dnia i biel przechodzi w błękit nieba, nieokreśloną, rozmazaną zieleń, przypuszczalnie trawy, a potem rozlega się, zbyt blisko mikrofonu, donośny męski głos: – Nagrywa się? Nie wiem, nagrywa się już czy nie? Obraz nabiera ostrości w chwili, gdy mężczyzna mierzy kamerą we własne stopy. Mówi poirytowanym i zdesperowanym głosem: – Czy coś się w ogóle nagrywa? Skąd mam wiedzieć? A potem kobiecy głos, spokojniejszy i melodyjny, pyta: – Co jest w tle? Co ci się wyświetla w tle? Wtedy jej mąż, chłopak, w każdym razie mężczyzna, który nie potrafi ustabilizować obrazu, odburkuje: „Może byś mi tak pomogła?” agresywnooszczerczym tonem, który ma zakomunikować, że jeśli biedak ma jakiekolwiek problemy z obsługą kamery, odpowiedzialna za nie jest ona. Film przez cały ten czas składa się ze skaczących, przyprawiających o zawroty głowy zbliżeń jego butów. Pękatych, białych, sięgających kostek. Nadzwyczajnie białych i wyglądających na nowe. Stoi chyba na blacie parkowego stołu. – Co widać w tle? – pyta kobieta. – Gdzie? – W tle ekranu. – To akurat wiem – obrusza się. – Gdzie dokładnie? – W dolnym prawym rogu – informuje z niewzruszonym spokojem kobieta. – Co się wyświetla? – Pisze „R”. – To znaczy, że się nagrywa. Zacząłeś nagrywać. – Jakie to głupie – stwierdza mężczyzna. – Powinno być „N”. Obraz przeskakuje chwiejnie z jego butów na coś, co wygląda na grupę ludzi na dalszym planie.

– Jest! Patrz! To on! Jest! – wykrzykuje mężczyzna. Nakierowuje kamerę przed siebie i gdy w końcu przestaje nią potrząsać, w kadrze ukazuje się Sheldon Packer, w odległości około trzydziestu metrów, w otoczeniu organizatorów i ochroniarzy. Jest trochę ludzi. Ci z przodu nagle sobie uświadamiają, że coś się dzieje, że w pobliżu znajduje się ktoś znany. Kamerzysta wywrzaskuje teraz: – Gu-ber-na-tor! Gu-ber-na-tor! Gu-ber-na-tor! Gu-ber-na-tor! Gu-ber-na-tor! Gu-ber-na-tor! Gu-ber-na-tor! Obraz znów zaczyna się trząść, przypuszczalnie dlatego, że mężczyzna macha, podskakuje albo jedno i drugie. – Jak się w tym cholerstwie zoomuje? – pyta. – Wciskasz „ZOOM” – podpowiada kobieta. Obraz zaczyna się przybliżać, co wywołuje jeszcze więcej problemów z ostrością i naświetleniem. Właściwie cały ten materiał nadaje się do telewizji tylko dzięki temu, że mężczyzna w końcu podaje kamerę swojej partnerce ze słowami: „Masz, zabierz to ode mnie”. I biegnie, żeby uścisnąć gubernatorowi dłoń. Później ta paplanina zostanie wycięta, toteż fragment powtarzany setki razy w telewizji będzie zaczynał się w tym miejscu, a potem znieruchomieje, by realizatorzy wiadomości mogli wziąć w czerwone kółeczko kobietę siedzącą na parkowej ławce po prawej stronie ekranu. „Oto najprawdopodobniej sprawczyni incydentu”, informuje prezenter. Jest siwowłosa, ma około sześćdziesięciu lat, siedzi na ławce i czyta książkę, w żaden sposób się nie wyróżniając, jest jak statystka w filmie, która wypełnia kadr. Ma na sobie T-shirt, na nim lekką niebieską koszulę, czarne elastyczne legginsy jak do jogi. Jej krótkie włosy są zmierzwione i na czoło pada kilka wystrzępionych kosmyków. Ma w sobie atletyczną zwartość – jest szczupła, lecz także muskularna. Zauważa, co się wokół niej dzieje. Widzi nadchodzącego gubernatora, zamyka książkę, wstaje

i obserwuje. Jest na skraju kadru i najwyraźniej usiłuje podjąć decyzję, co zrobić. Opiera dłonie na biodrach. Przygryza od wewnątrz usta. Wygląda, jakby rozważała, jakie ma możliwości. Jej poza zdaje się pytać: „Powinnam czy nie?”. Zaczyna iść szybkim krokiem, zbliża się do gubernatora. Odrzuciła książkę na ławkę i idzie, sadząc wielkie kroki jak mieszkańcy przedmieść w trakcie swoich rund po galeriach handlowych. Z tym że ramiona pozostają wyciągnięte wzdłuż boków, a dłonie zaciskają się w pięści. Podchodzi do gubernatora blisko, na odległość rzutu, i w tym momencie, przypadkowo, tłum się rozstępuje, toteż z perspektywy naszej kamerzystki nic nie zasłania kobiety i polityka. Kobieta stoi na żwirowej ścieżce, spogląda w dół, przyklęka, zgarnia garść kamyków. Uzbrojona w ten sposób woła – co akurat słychać bardzo wyraźnie, jako że dokładnie w tym momencie zamiera wiatr i tłum się ucisza, prawie jakby wszyscy wiedzieli, co ma się za chwilę wydarzyć, robią więc, co w ich mocy, żeby cały incydent można było z powodzeniem zarejestrować – a więc woła: „Ty świnio!”. Po czym ciska kamykami. Na początku powstaje tylko zamieszanie, gdy ludzie odwracają głowy, sprawdzając, skąd dobiegł krzyk, albo krzywią się lub wzdrygają trafieni. Potem napastniczka zgarnia kolejną garść żwiru i ciska nim, zgarnia i ciska, zgarnia i ciska, jak dziecko w czasie szalonej bitwy na śnieżki. Tłumek uchyla się przed atakiem, matki zasłaniają dzieciom twarze, a gubernator zgina się wpół i łapie za prawe oko. Kobieta nie przestaje miotać żwirem, dopóki nie przypadają do niej ochroniarze gubernatora. Właściwie nie tyle przypadają, ile opasują ramionami i powalają na ziemię niczym wyczerpani zapaśnicy. I tyle. Cały filmik trwa niespełna minutę. Po emisji w niedługim czasie wyłania się kilka faktów. Upublicznione zostaje nazwisko kobiety: Faye Andresen-Anderson, co wszyscy w wiadomościach przekręcają na „AndersonAnderson”, nawiązując do innych niesławnych podwójnych imion, w szczególności Sirhan Sirhan. Szybko wychodzi na jaw, że uczy w pobliskiej

szkole podstawowej, co jest wodą na młyn części telewizyjnych ekspertów, których zdaniem świadczy to tylko o tym, jak bardzo liberalne idee rozpanoszyły się w państwowych szkołach. Nagłówki zostają przeredagowane na: NAUCZYCIELKA ATAKUJE GUB. PACKERA!, ale po jakiejś godzinie ktoś odnajduje zdjęcie rzekomo ukazujące Faye w czasie demonstracji w tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym ósmym. Siedzi na polu z tysiącem innych, w olbrzymiej, anonimowej ludzkiej masie, gdzie wielu trzyma domowej roboty transparenty, a jedna osoba powiewa amerykańską flagą. Kobieta spogląda sennie w stronę obiektywu zza wielkich okrągłych okularów. Pochyla się na prawo, jak gdyby oparta o kogoś, kto się nie zmieścił w kadrze – widać tylko czyjś bark. Na lewo od niej, znad srebrnych lotniczych okularów przeciwsłonecznych, spogląda groźnie długowłosa kobieta w wojskowej kurtce. Nagłówek przechodzi w: HIPISOWSKA EKSTREMISTKA ATAKUJE GUB. PACKERA! I jak gdyby ta historia nie była jeszcze dość smakowita, pod koniec dnia pracy następują dwa wydarzenia, które katapultują ją do stratosfery z siłą wodotrysku. Najpierw pojawia się informacja, że gubernator Packer przechodzi pilną operację oka. A potem ktoś odgrzebuje policyjne zdjęcie, które świadczy o tym, że jego gnębicielka w sześćdziesiątym ósmym została aresztowana – choć nigdy oficjalnie nie postawiono jej zarzutów ani nie skazano – za prostytucję. Tego jest już za wiele. Jak w jednym nagłówku można pomieścić tyle rozmaitych szczegółów? HIPISKA EKSTREMISTKA NAUCZYCIELKA EKSPROSTYTUTKA OŚLEPIA GUB. PACKERA W BRUTALNYM ATAKU! Realizatorzy wiadomości ciągle odtwarzają ten fragment nagrania, w którym gubernator zostaje ugodzony. Pragnąc koniecznie pokazać wszystkim ten moment, kiedy ostry kawałek żwiru wbija się w rogówkę prawego oka, powiększają obraz do tego stopnia, że staje się spikselowany i ziarnisty. Eksperci

spierają się co do znaczenia tej napaści i czy stanowi ona zagrożenie dla demokracji. Niektórzy nazywają kobietę terrorystką, inni wskazują na to, jak nisko upadł dyskurs polityczny, jeszcze inni twierdzą, że gubernator właściwie sam się o to prosił, prowadząc tak lekkomyślną kampanię na rzecz prawa do posiadania broni. Dokonuje się porównań z ruchem Weather Underground i Czarnymi Panterami. Narodowe Stowarzyszenie Strzeleckie wydaje oświadczenie, utrzymując, że do ataku nigdy by nie doszło, gdyby gubernator miał przy sobie swój rewolwer. Tymczasem ludzie przy biurkach w tle za prezenterem wiadomości nie sprawiają wrażenia, by w tym momencie pracowali bardziej lub mniej intensywnie niż wcześniej tego dnia. Jakiemuś bystremu copywriterowi zajmuje około trzech kwadransów wymyślenie rymowanego hasła „zmora gubernatora”, podchwyconego z miejsca przez wszystkie kanały telewizyjne i wprowadzonego do specjalnych napisów, którymi reklamują swoje relacje. Sama kobieta przebywa w miejskim areszcie i czeka na postawienie zarzutów, nie udzielając żadnych komentarzy. Bez jej wyjaśnień narracja tego dnia powstaje tak jak zawsze, gdy opinie mieszają się z domysłami i garstką faktów, tworząc protowersję, która tężeje w ludzkich umysłach: napastniczka jest dawną hipiską, obecnie zaś radykalną liberałką, która nienawidzi gubernatora tak bardzo, że przyczaiła się na niego i brutalnie go zaatakowała. Tylko że w tej teorii zieje jedna logiczna dziura, mianowicie wyjście gubernatora do parku było czymś zupełnie spontanicznym, o czym nie wiedziała wcześniej nawet jego obstawa. A zatem napastniczka nie mogła wiedzieć o nadejściu Packera i nie mogła się na niego zaczaić. Ta niekonsekwencja ginie jednak pośród bardziej sensacyjnych doniesień i nigdy nie zostaje w pełni naświetlona.

2 Samuel Anderson siedzi w mroku swego małego uniwersyteckiego gabinetu z poszarzałą w poświacie komputerowego monitora twarzą. Rolety w oknach są opuszczone. Szparę pod drzwiami zasłania ręcznik. Kosz na śmieci wystawił na korytarz, inaczej przeszkodziłaby mu sprzątaczka z nocnej zmiany. Na uszach ma słuchawki, żeby nikt nie słyszał, co robi. Loguje się. Dociera do intro gry ze znajomymi wizerunkami orków i elfów w bitewnych piruetach. Słyszy muzykę w wykonaniu głównie instrumentów dętych, triumfalną, zagrzewającą do boju. Wpisuje hasło bardziej skomplikowane i zawiłe niż to do konta bankowego. I gdy wkracza do Elflandii, wkracza nie jako wykładowca literatury angielskiej, lecz jako Spryciarz, elficki rzezimieszek, i uczucie, które go w tym momencie ogarnia, to wrażenie powrotu do domu. Powrotu po długim dniu do kogoś, kto się cieszy na twój widok – odczucie to sprawia, że loguje się i gra ponad czterdzieści godzin tygodniowo, przygotowując się do akcji takiej jak teraz, gdy zbiera się ze swymi anonimowymi przyjaciółmi z sieci i razem wyruszają zabić coś dużego i śmiertelnie groźnego. Dzisiejszej nocy tym czymś jest smok. Logują się z suteren, biur, słabo oświetlonych pokoi, z boksów i stacji roboczych, z bibliotek publicznych, akademików, gościnnych sypialni, z laptopów na kuchennych blatach, z komputerów, które wydmuchują gorące powietrze, stukają i trzeszczą, jak gdyby gdzieś w ich plastikowych obudowach smażono coś do jedzenia. Nakładają słuchawki, logują się i materializują w świecie gry, i znów są razem, jak w każdy środowy, piątkowy i sobotni

wieczór w ciągu minionych kilku tygodni. Niemal wszyscy mieszkają w Chicago albo bardzo blisko miasta. Serwer, na którym grają – jeden z tysięcy na całym świecie – mieści się w dawnej przetwórni mięsa w dzielnicy South Side. I żeby uniknąć problemów z synchronizacją i opóźnieniami, Elflandia zawsze przypisuje graczy do najbliższego serwera. Tak więc wszyscy są praktycznie sąsiadami, choć w prawdziwym życiu nigdy się nie spotkali. – Siema, Spryciarz! – Samuel słyszy po zalogowaniu czyjeś pozdrowienie. Odpisuje „siema”. Nigdy tutaj z nikim nie rozmawia. Myślą, że nie ma mikrofonu i to dlatego. Prawda jest taka, że Samuel ma mikrofon, ale martwi się, że jeśli w czasie akcji zacznie się odzywać, może go usłyszeć przechodzący korytarzem kolega po fachu, gdy wygaduje coś o smokach. Tak więc członkowie gildii nie wiedzą o nim tak naprawdę nic oprócz tego, że nigdy nie przegapi akcji i że ma skłonność do zapisywania całych słów zamiast przyjętych w sieci skrótów. Gracze nie są pewni, dlaczego upiera się przy tych anachronizmach. Wydaje im się, że nick Spryciarz ma coś wspólnego z jakimś serialem kryminalnym, ale w rzeczywistości jest to nawiązanie do Dickensa. To, że nikt tego odniesienia nie rozwikłał, sprawia, że Samuel czuje się mądry i lepszy od innych, a musi się tak czuć, żeby zagłuszyć poczucie wstydu wywołane tym, że poświęca tyle czasu grze, w którą grają też dwunastolatkowie. Samuel próbuje się pocieszać, że to samo robią miliony ludzi. Na każdym kontynencie. Dwadzieścia cztery godziny na dobę. W każdej dowolnej chwili liczba graczy w Elflandię jest zbliżona do liczby ludności Paryża, przypomina sobie czasem, gdy czuje wewnętrzne rozdarcie na myśl o tym, że tak oto wygląda teraz jego życie. W realu nikomu nie mówi, że gra w Elflandię, bo jeszcze ktoś mógłby go zapytać, jaki jest cel tej gry. I cóż mógłby wtedy odpowiedzieć? Że chodzi o zabijanie smoków i mordowanie orkó w? Można też grać jako ork, a wtedy twoim celem jest uśmiercanie smoków

i elfów. Ale taka właśnie jest istota tej gry, jej fundamentalna przesłanka, podstawowe yin i yang. Zaczynał jako elf na poziomie pierwszym i dobrnął do poziomu dziewięćdziesiątego, co zajęło mu w przybliżeniu dziesięć miesięcy. Po drodze przeżył wiele przygód. Podróżował po różnych kontynentach. Poznawał ludzi. Znajdował skarby. Wypełniał misje. I potem, na poziomie dziewięćdziesiątym, wstąpił do gildii i razem ze swymi towarzyszami zabijał smoki i demony, zwłaszcza zaś orków. Tych ostatnich zabił zatrzęsienie. I gdy wbija ostrze w jeden z wrażliwych punktów na ciele orka, takich jak szyja, głowa lub serce, wyświetla się napis: ŚMIERTELNY CIOS!, i rozlega się cichy dźwięk, orkowy okrzyk trwogi. Z czasem pokochał ten odgłos. Napawa się nim. Jego postać należy do klasy rzezimieszków, co znaczy, że do jego szczególnych umiejętności należą kradzież kieszonkowa, produkcja bomb oraz niewidzialność, szczególnie więc lubi zakradać się na terytorium zaludnione przez orków i podkładać dynamit na uczęszczanych przez nie szlakach, od czego giną. Potem okrada ciała swoich wrogów, zabiera broń, pieniądze i ubrania i zostawia ich nagich, pokonanych i martwych. Dlaczego stało się to tak wciągające, właściwie nie jest pewien. Tego wieczoru jest ich dwudziestu uzbrojonych i opancerzonych przeciwko jednemu smokowi, bo ten jest bardzo groźny. O zębiskach ostrych jak brzytwa. Poza tym zieje ogniem. No i pokryty jest łuskami grubości blachy, co mogą zobaczyć, jeśli mają odpowiednio dobrą kartę graficzną. Smok wydaje się pogrążony we śnie. Leży zwinięty jak kot w swoim ogrzewanym magmą legowisku umiejscowionym rzecz jasna w wydrążonym wulkanie. Sklepienie tej kryjówki jest na tyle wysokie, by mu umożliwić długotrwały lot, bowiem podczas drugiej fazy starcia smok wzbije się w powietrze i będzie krążył nad ich głowami, rażąc ich ognistymi kulami. To będzie ich czwarta próba pokonania

smoka; nigdy nie przekroczyli fazy drugiej. Chcą go zabić, bo smok w głębi legowiska strzeże góry skarbów, broni i zbroi i zdobycie ich bardzo by im pomogło w wojnie, którą prowadzą z orkami. Tuż pod skalistą powierzchnią ziemi świecą żyłki jasnoczerwonej magmy. W trzeciej i ostatniej fazie starcia – fazie, której jeszcze nie doświadczyli, bo po prostu nie mogą opanować sztuki uchylania się przed ognistymi kulami – z tych szczelin będzie tryskać lawa. – Wszyscy obejrzeli wideo, które wam wysłałem? – pyta dowódca akcji, elficki wojownik o nicku Pwnage. Kilka awatarów kiwa głowami. Przesłał im mailem filmowy instruktaż przedstawiający, jak pokonać smoka. Pwnage chciał teraz, żeby się skupili na przejściu fazy drugiej – sekret polega na tym, że cały czas trzeba pozostawać w ruchu i unikać zbijania się w grupy. „LECIMY!!!” – pisze Topornik, którego awatar symulował właśnie stosunek seksualny ze skałą. Kilku elfów tańczy w miejscu, gdy Pwnage wyjaśnia im ponownie szczegóły starcia. Samuel gra w Elflandię na swoim służbowym komputerze ze względu na szybsze łącze internetowe, które może aż o dwa procent zwiększyć jego niszczycielski potencjał w tego typu starciach, chyba że występują problemy z przepustowością, na przykład w czasie gdy studenci rejestrują się na zajęcia. Wykłada literaturę na małym uniwersytecie na północno-zachodnich przedmieściach Chicago, gdzie wszystkie wielkie autostrady rozszczepiają się i wiodą do gigantycznych centrów handlowych, korporacyjnych kompleksów biurowych i trójpasmówek zapchanych samochodami prowadzonymi przez rodziców, którzy posyłają swoje dzieci na uczelnię Samuela. Dzieci w rodzaju Laury Pottsdam – jasnowłosej, lekko piegowatej, ubranej byle jak w T-shirty z jakimś logo i bawełniane szorty z różnymi napisami na tyłku, która jako specjalizację wybrała marketing i komunikację w biznesie i która tego właśnie dnia zjawiła się na zajęciach ze wstępu do literatury, wręczyła mu przepisaną skądś pracę i zaraz spytała, czy może wyjść.

– Jeśli będziemy mieć jakiś sprawdzian – powiedziała – to zostanę. Ale jeśli nie, to naprawdę muszę wyjść. – Jakaś pilna sprawa? – spytał Samuel. – Nie. Po prostu nie chcę stracić punktów. Robimy dzisiaj coś na punkty? – Omawiamy lekturę. Rzeczy, które chyba powinna pani wiedzieć. – Ale czy będą za to jakieś punkty? – Raczej nie. – Dobrze, w takim razie muszę wyjść. Czytali Hamleta i Samuel z doświadczenia wiedział, że te zajęcia będą orką na ugorze. Już sam język Shakespeare’a potrafił wycieńczyć studentów, wyssać z nich całą energię. Praca, którą zadał, polegała na znalezieniu błędów logicznych w rozumowaniu Hamleta, co – Samuel musiał przyznać – było dość beznadziejnym ćwiczeniem. Będą pytać, dlaczego muszą to robić, czytać tę archaiczną sztukę. Będą pytać: „Czy ta wiedza kiedykolwiek nam się przyda w prawdziwym życiu?”. Czekał na te zajęcia jak na ścięcie. W takich chwilach Samuel wraca myślami do tego, jak wspaniale kiedyś rokował. Gdy miał dwadzieścia cztery lata, jedno z czasopism opublikowało jego opowiadanie. I to nie jakieś tam byle czasopismo, tylko to czasopismo. Przygotowali wydanie specjalne poświęcone młodym pisarzom. „Pięcioro przed dwudziestką piątką”, tak brzmiało hasło przewodnie. „Następne pokolenie wielkich amerykańskich autorów”. I on znalazł się w tej piątce. Była to pierwsza rzecz, którą w ogóle opublikował. Jak się okazało – jedyna. Zamieszczono jego zdjęcie, biogram i tytuły ulubionych książek. Następnego dnia miał jakieś pięćdziesiąt telefonów od grubych ryb świata wydawniczego. Chcieli nowych tekstów. On nie miał nowych tekstów. Nie przejmowali się tym. Podpisał umowę i dostał pokaźną zaliczkę za książkę, której jeszcze nawet nie napisał. To było dziesięć lat temu, przed bieżącą finansową mizerią, zanim kryzys na rynku

nieruchomości i w bankowości zachwiał na dobrą sprawę całą światową gospodarką. Czasem przychodzi Samuelowi do głowy, że jego kariera przebiega z grubsza po tej samej trajektorii co stan światowych finansów. Lato roku 2001 to dobre czasy, które teraz, z bieżącej perspektywy, wydają się rozkosznym, niefrasobliwym snem. „LECIMYYYYYY!!!” – pisze znowu Topornik. Przestał posuwać ścianę groty i teraz podskakuje w miejscu. Samuel myśli sobie: „Pierwsza klasa liceum, tragicznie pryszczaty, nadpobudliwy, prawdopodobnie kiedyś wyląduje na moich zajęciach ze wstępu do literatury”. – Jak wam się podobał Hamlet? – spytał dzisiaj grupę po wyjściu Laury. Jęki. Grymasy niezadowolenia. Chłopak z tyłu podniósł obie dłonie, zwracając do dołu swoje grube, przypominające rzeźnicze haki kciuki. – Porażka – oznajmił. – Nie da rady nic zrozumieć – podchwycił ktoś inny. – Za długi – dodał ktoś. – Masakrycznie długi. Samuel zadawał swoim studentom pytania w nadziei, że zapoczątkują one jakąś wymianę zdań: Myślicie, że duch był prawdziwy czy Hamlet miał halucynacje? Dlaczego waszym zdaniem Gertruda tak szybko ponownie wyszła za mąż? Uważacie Klaudiusza za czarny charakter czy Hamlet był po prostu rozgoryczony? I tak dalej. Nic. Zero reakcji. Wbijali obojętne spojrzenia w okolice swoich nóg lub w ekrany komputerów. Zawsze wpatrują się w komputery. Samuel nie ma kontroli nad tymi urządzeniami, nie może ich wyłączyć. Wyposażona jest w nie każda sala, stoją na każdym stanowisku, czym uczelnia chwali się we wszystkich materiałach promocyjnych rozsyłanych do rodziców: „Skomputeryzowany kampus! Przygotowujemy studentów do życia w dwudziestym pierwszym wieku!”. Samuelowi wydaje się jednak, że uczelnia przygotowuje ich jedynie do tego, by siedzieli cicho i udawali, że pracują. By

symulowali koncentrację, gdy w rzeczywistości sprawdzają wyniki sportowe, skrzynkę mailową, oglądają klipy lub myślą o niebieskich migdałach. I jeśli się nad tym zastanowić, może jest to najważniejsza lekcja, jaką szkoła może im wpoić, na temat amerykańskiego środowiska pracy: jak siedzieć spokojnie przy biurku, surfować po internecie i nie zwariować. – Ilu z was przeczytało całą sztukę? – spytał Samuel i spośród dwudziestu pięciu osób w grupie ręce podniosły tylko cztery. I podniosły je powoli, nieśmiało, jakby zawstydzone tym, że wykonały zadaną pracę. Pozostali zdawali się mieć do niego pretensje – świadczyły o tym ich pogardliwe spojrzenia i niedbałe pozy sygnalizujące potworne znudzenie. Zupełnie jakby to jego winili za swoją bezczynność. Gdyby nie zadał im czegoś tak głupiego, nie byliby zmuszeni tego nie robić. – Pulluję! – woła Pwnage, który teraz pędzi w stronę smoka z olbrzymim toporem w dłoni. Reszta grupy idzie w jego ślady i wydaje z siebie dzikie okrzyki, naśladując sceny z obejrzanych filmów o średniowiecznych wojnach. Pwnage, trzeba przyznać, jest elflandiowym geniuszem. Ekspertem od gier wideo. Spośród dwudziestu postaci elfów w dzisiejszej akcji sześć jest kontrolowanych przez niego. Ma ich całą wioskę tworzącą niezależny mikroekonomiczny twór – dobiera je i grupuje w zależności od akcji, grając wieloma z nich jednocześnie dzięki niesamowicie zaawansowanej technice zwanej multiboxingiem, która wymaga podłączenia kilku komputerów do centralnego mózgu dowodzenia kontrolowanego przez niego za pomocą zaprogramowanych na klawiaturze manewrów i specjalnej myszy z piętnastoma przyciskami. Pwnage wie o tej grze wszystko, czego tylko można się dowiedzieć. Przyswoił sobie tajniki Elflandii jak drzewo, które po latach splata się z ogrodzeniem, przy którym rośnie. Unicestwia orków, często zadając śmiertelny cios przy wtórze swego charakterystycznego powiedzenia: „Spwnowałem ci gębę, noobie!!!”.

W pierwszej fazie walki muszą uważać głównie na ogon smoka, którym ten wymachuje i uderza o skalne podłoże. Tak więc wszyscy próbują atakować smoka, unikając jego smagnięć przez tych kilka minut, których trzeba, żeby jego pasek zdrowia skurczył się do sześćdziesięciu procent, bo wtedy smok wzbija się w powietrze. – Faza druga – informuje Pwnage spokojnym głosem, który transmitowany przez internet brzmi mechanicznie. – Przygotować się na ogień. Nie dajcie się trafić. Uczestników akcji zaczynają razić kule ognia i gdy dla wielu graczy unikanie tego ostrzału przy jednoczesnym kontynuowaniu czynności związanych z prowadzeniem walki jest sporym wyzwaniem, postaci Pwnage’a dokonują tego bez wysiłku, cała szóstka, odskakując kilka stuknięć myszką w prawo lub lewo, toteż kule chybiają zaledwie o kilka pikseli. Samuel stara się uchylać przed ognistymi kulami, ale w tym momencie myśli przede wszystkim o sprawdzianie, który zrobił tego dnia na swoich zajęciach. Po wyjściu Laury, gdy stało się jasne, że grupa nie przeczytała zadanego tekstu, wpadł w mściwy nastrój. Kazał studentom napisać streszczenie pierwszego aktu Hamleta. Rozległ się zbiorowy jęk. Nie planował robić żadnych sprawdzianów, ale coś w zachowaniu Laury wyzwoliło w nim pasywną agresję. Były to zajęcia ze wstępu do literatury, tymczasem jej na literaturze zależało mniej niż na punktach. Nie miał dla niej znaczenia przedmiot kursu; liczyła się tylko waluta. Przyszedł mu na myśl makler z Wall Street, który pewnego dnia może kupić kontrakty terminowe na kawę, a drugiego – papiery wartościowe zabezpieczone hipoteką. Mniej ważne jest to, czym się handluje, bardziej – ile można zyskać. Laura też myślała w ten sposób, myślała tylko o wyniku końcowym, o swojej ocenie, jedynej rzeczy, która się liczyła. Samuel kiedyś skrupulatnie komentował ich prace pisemne, używając nawet czerwonego atramentu. Uczył ich różnicy między „zabrać się za coś” i „zabrać się

do czegoś”, kiedy używać „dwojga”, nie „dwóch”, i w jaki sposób „afekt” różni się od „afektacji”, a „emporium” od „imperium”. Tego typu rzeczy. I oto pewnego dnia w pobliżu kampusu tankował na stacji benzynowej o nazwie Bęzynka Express, spojrzał na szyld i pomyślał: „A po jaką cholerę?”. No bo naprawdę, szczerze, do czego im się przyda znajomość Hamleta? Zrobił sprawdzian i skończył zajęcia pół godziny przed czasem. Był zmęczony. Stał przed zobojętniałą gromadą młodych ludzi i zaczął się czuć jak Hamlet w swoim pierwszym monologu: zbędny. Chciał zniknąć. Chciał, żeby jego ciało wtopiło się w rosę. Ostatnio często mu się to zdarzało: czuł się mniejszy niż własne ciało, jak gdyby kurczył się w nim duch, wiecznie ten, który rezygnuje z podłokietników w samolotach, wiecznie ten, który na chodniku schodzi z drogi innym. A że owo uczucie zbiegło się z ostatnim przeglądem w sieci zdjęć Bethany – cóż, rzecz zbyt oczywista, by jej nie zauważyć. Jego myśli zawsze się ku niej zwracają, gdy robi coś, co wzbudza w nim wyrzuty sumienia, czyli ostatnio praktycznie bez przerwy, całe jego życie bowiem porastają jak pąkle warstwy nieprzeniknionego poczucia winy. Bethany – jego największa miłość, jego największa porażka – która wciąż, z tego co się orientuje, mieszka w Nowym Jorku. Skrzypaczka występująca w najwspanialszych salach koncertowych, nagrywająca albumy solowe, odbywająca światowe trasy. Wygooglowanie jej to jak odkręcenie w swoim wnętrzu gigantycznego kranu. Nie wie, dlaczego raz na jakiś czas tak się dręczy, do późnej nocy przeglądając zdjęcia Bethany, pięknej w wieczorowych kreacjach, z instrumentem w ręku, z ogromnymi bukietami róż, w wianuszku pełnych uwielbienia fanów w Paryżu, Melbourne, Moskwie, Londynie. Co by o tym pomyślała? Byłaby oczywiście rozczarowana. Pomyślałaby, że Samuel w ogóle nie dorósł – wciąż jest chłopcem grającym po ciemku w gry wideo. Wciąż jest takim samym dzieciakiem, jakim był, gdy się poznali. Samuel

myśli o Bethany w taki sposób, w jaki inni ludzie być może myślą o Bogu. Jak wtedy, gdy zadają pytanie: „Jak osądza mnie Bóg?”. Samuel odczuwa ten sam impuls, choć zastąpił Boga inną wielką nieobecnością: Bethany. I czasem, jeśli myśli o tym za dużo, wpada w swoisty stan, jak gdyby doświadczał swego życia z dystansu, jak gdyby nie przeżywał swego życia, lecz oceniał, analizował egzystencję, która w jakiś dziwny sposób, niestety, należy do niego. Przekleństwa kumpli z gildii przenoszą go z powrotem do gry. Elfy giną w zastraszającym tempie. Smok ryczy z góry, gdy bojownicy bombardują go swoją najlepszą dalekosiężną amunicją – strzałami, ogniem z muszkietów, nożami i pociskami elektrycznymi, które wyglądają jak błyskawice, a wylatują wprost z gołych rąk walczących. – Spryciarz, uważaj – ostrzega go Pwnage i Samuel zdaje sobie sprawę, że zaraz zostanie trafiony. Robi unik. Ognista kula ląduje obok. Jego pasek zdrowia opróżnia się niemal do zera. „Dzięki” – pisze Samuel. Rozlegają się wiwaty, gdy smok ląduje i rozpoczyna się faza trzecia. Z pierwotnej dwudziestki zostało tylko kilku napastników: jest Samuel i Topornik, uzdrawiacz grupy i cztery z sześciu postaci Pwnage’a. Jeszcze nigdy nie zaszli tak daleko. To jak dotąd ich najlepsze starcie z tym smokiem. Faza trzecia w znacznej mierze przypomina fazę pierwszą, z tym że smok miota się jak oszalały, uwalniając spod ziemi strumienie lawy i strącając ze sklepienia jaskini olbrzymie śmiercionośne stalaktyty. Większość walk z bossem w Elflandii kończy się tutaj. Są nie tyle próbą umiejętności, ile testem na zapamiętywanie schematów i wielozadaniowość: Czy potrafisz umknąć przed lawą tryskającą spod ziemi, uchylać się przed skałami spadającymi z góry, obserwować smoczy ogon, żeby nim nie oberwać, i ścigać smoka po jego jamie, zadając mu ciosy nożem, stosując bardzo konkretny i skomplikowany manewr składający się z dziesięciu ruchów, który pozwala zadać najwięcej obrażeń na

sekundę, aby doprowadzić punkty życia smoka do zera, zanim włączy się jego dziesięciominutowy wewnętrzny czasomierz i smok dostanie tak zwanego wścieku, kiedy to wpada w szał i zabija wszystkich dookoła? W ferworze gry Samuel zwykle emocjonuje się jej przebiegiem. Lecz tuż po jej zakończeniu, nawet jeśli wygrywają starcie, zawsze spada na niego to samo przytłaczające poczucie zawodu, ponieważ skarb, który zdobyli, to skarb na niby, po prostu szereg cyfrowych danych, a cała zrabowana broń i pancerze nie przydadzą im się na długo, bo gdy tylko więcej graczy zacznie pokonywać smoka, autorzy gry wprowadzą nową istotę, której zabicie będzie jeszcze trudniejsze i która będzie strzec jeszcze wspanialszego skarbu – cykl, który powtarza się w nieskończoność. Tak naprawdę wygrać nie można. Nie widać końca. I czasami bezsens tej gry objawia mu się znienacka, tak jak teraz, gdy patrzy, jak uzdrawiacz usiłuje utrzymać Pwnage’a przy życiu, pasek zdrowia smoka powoli zbliża się do zera, Pwnage wrzeszczy: „Jazda, jazda, jazda!”, i są już na skraju spektakularnego zwycięstwa, nawet w tym momencie Samuel myśli sobie, że jedyne, co się teraz dzieje, to kilku samotnych ludzi stuka po ciemku w klawiaturę, przesyłając sygnały elektryczne do serwera komputerowego w okolicach Chicago, który odsyła im małe porcje danych. Wszystko inne – smok i jego jama, tryskająca lawa, elfy, ich miecze i czary – to tylko pozory, fasada. „Co ja tutaj robię?” – zastanawia się w chwili, gdy zostaje zmiażdżony przez ogon smoka, Topornik nadziewa się na spadający stalaktyt, a uzdrawiacz spala się na popiół w szczelinie z magmą, toteż jedynym pozostałym w akcji elfem jest Pwnage i wygrana jest możliwa tylko pod warunkiem, że utrzyma się przy życiu, gildia dopinguje go więc okrzykami do mikrofonów, gdy pasek zdrowia smoka topnieje do czterech, trzech, dwóch procent… Samuel zastanawia się, nawet teraz, gdy zwycięstwo jest tak blisko: „Jaki to ma sens?”.

„Co ja wyprawiam?” „Co pomyślałaby sobie Bethany?”

3 Taniec, który odstawia Pwnage w swoim pokoju dziennym, wygląda jak zbitka piłkarskich gestów wykonywanych po strzeleniu gola. Szczególnie lubi jeden, polegający na kręceniu przed sobą pięścią – „ubijanie masła”, tak się chyba nazywa. – Pwnage rządzi! – ktoś woła. Elfy urządziłyby mu owację na stojąco, gdyby nie były wszystkie martwe. Odgłosy ich aprobaty dobiegają hałaśliwie z głośników zestawu kina domowego. Wszystkie monitory, których w sumie jest sześć, pokazują nieżyjącego smoka pod różnymi kątami. Ubija masło. Wykonuje też inny ruch pięścią, który wygląda, jakby próbował uruchomić kosiarkę do trawy. A potem ów obsceniczny taniec, gdzie można by pomyśleć, że poklepuje coś przed sobą, przypuszczalnie czyjś tyłek. Duchy elfów trafiają z powrotem do ciał i jego kompani w jamie smoka jeden po drugim skaczą na nogi, zmartwychwstali w ten szczególny dla gier wideo sposób, gdzie się umiera, ale nigdy tak naprawdę. Pwnage zabiera łupy z głębi jaskini i rozdaje je swoim towarzyszom z gildii – miecze i topory, zbroje płytowe i czarodziejskie pierścienie. Czuje się przy tym wspaniałomyślny i wielkoduszny jak ktoś przebrany w Wigilię za Świętego Mikołaja. Potem wszyscy zaczynają się wylogowywać, a on żegna się indywidualnie z każdym członkiem swojej gildii, gratulując wspaniałego osiągnięcia, i usiłuje ich namówić do pozostania w sieci trochę dłużej, ale oni się skarżą, że jest już późno, że muszą rano wstać do pracy, i w końcu przyznaje im rację – czas iść

spać. Wylogowuje się, wyłącza wszystkie komputery, wsuwa się do pościeli i zamyka oczy, a wtedy jego umysł zaczyna swoje „migotki”, jak nazywa halucynacyjne powidoki elfów, orków i smoków, które się wyświetlają niepowstrzymanie w jego głowie, gdy on próbuje odpocząć po kolejnej elflandiowej orgii. Tego dnia nie zamierzał grać. A już na pewno nie tyle godzin. Tego dnia miał przejść na nową dietę. Przyrzekł sobie, że tego dnia zacznie się lepiej odżywiać – owoce i warzywa, chude białko i żadnych tłuszczów trans, nic przetworzonego, rozsądne porcje, starannie zbilansowane, obfitujące w substancje odżywcze posiłki, począwszy od tego właśnie dnia. I rano zainaugurował swój całkiem nowy, zdrowożywieniowy styl życia rozłupaniem orzecha brazylijskiego, przeżuciem go i połknięciem, bo orzechy brazylijskie należą do „pięciu artykułów żywnościowych, których powinno się jeść więcej” według książki, którą kupił w ramach przygotowań do tego dnia, razem ze wszystkimi jej kolejnymi częściami, planem żywieniowym ułożonym według zasad diety oraz aplikacjami na urządzenia mobilne – wszędzie tam promowano kuchnię złożoną głównie z białka zwierzęcego i orzechów, w gruncie rzeczy menu łowcyzbieracza. Pomyślał o tych wszystkich zdrowych na serce dobrych tłuszczach, przeciwutleniaczach i makroelementach z orzecha brazylijskiego przelewających się przez jego organizm i dokonujących tych wszystkich dobroczynnych zmian, takich jak niszczenie wolnych rodników, obniżenie poziomu cholesterolu i przy odrobinie szczęścia dodanie mu energii, bo miał tyle do zrobienia. Kuchnia pilnie wymagała remontu: blat z laminatu podwijał się na brzegach, zeszłej wiosny padła zmywarka, młynek w zlewie nie działał już chyba od roku, popsuły się trzy z czterech palników w kuchence, a ostatnio zaczęła wariować chłodziarka – część lodówkowa nieprzewidywalnie się wyłączała, przez co psuły się parówki i wędliny i kwasiło mleko, z kolei część z zamrażarką od czasu do czasu popadała w hiperaktywność i skuwała gotowe dania w wieczną zmarzlinę.

Poza tym szafki kuchenne należało opróżnić z całych kolekcji pożółkłych ze starości plastikowych pojemników, z zapomnianych torebek z suszonymi owocami, orzechami lub chipsami i z bardzo licznych walcowatych pojemników z ziołami i przyprawami w geologicznych warstwach nagromadzonych w czasie poprzednich prób rozpoczęcia nowej diety, przy czym każda z tych prób wymagała zakupienia nowego zestawu ziół i przypraw, ponieważ w czasie, który minął od poprzedniej poważnej próby, stare zioła i przyprawy zdążyły się zbić w słoikach w pojedyncze, nienadające się do użytku, wyschnięte grudki. I wiedział, że powinien pootwierać szafki i wszystko to powyrzucać, dopilnowując, żeby w najdalszych i najciemniejszych zakamarkach nie zachowały się kolonie bakterii i insektów, ale tak naprawdę nie chciało mu się otwierać szafek i sprawdzać, czy nie zalęgło się w nich robactwo, bo bał się tego, co mógłby tam znaleźć, mianowicie robactwa. Bo wtedy musiałby pozakrywać wszystko folią, odkazić pomieszczenie i w jakimś innym miejscu urządzić coś w rodzaju „obszaru roboczego”, gdzie gromadziłby konieczne rzeczy (nowe meble i deski podłogowe, nowe urządzenia, różne młotki, piły, pudełka z gwoździami, śrubki, plastikowe rury i cały ten szajs niezbędny do drastycznej rekonstrukcji kuchni), chociaż rozglądając się po domu, rozumiał, jak trudne byłoby to zadanie: pokój dzienny na przykład musiał być strefą wolną od remontowego bałaganu, na wypadek gdyby kiedyś w przyszłości przyszło mu podejmować wieczorem niespodziewanych gości (czyli Lisę), którym sterty narzędzi nie wydałyby się niczym atrakcyjnym ani romantycznym; to samo z sypialnią, również nie nadającą się na obszar roboczy dokładnie z tego samego powodu, choć trzeba przyznać, że minęło już trochę czasu od ostatniej wizyty Lisy, głównie z tej przyczyny, że zależało jej na zachowaniu „dystansu” w trakcie nowego etapu ich związku, postanowienie, które nie przeszkadzało jej prosić go o podwożenie do pracy lub galerii handlowych, gdzie miała do załatwienia różne sprawy, a to, że Lisa się z nim rozwiodła, nie oznaczało przecież, że zostawi ją

bez pomocy, ją, która nie ma prawa jazdy ani samochodu, i choć wiedział, że większość facetów nie wahałaby się jej odmówić, on po prostu był inaczej wychowany. Jedynym ewentualnym obszarem roboczym dla kuchennych klamotów pozostawała gościnna sypialnia, co niestety było również nierealne, jako że pokój ten pękał już w szwach od rzeczy, których wyrzucenie było nie do pomyślenia – wstawił tam pudła z nagrodami z liceum, przypinkami, trofeami, medalami, dyplomami i gdzieś wśród tego wszystkiego podziewał się oprawiony w czarną skórę notes, notes z kilkoma pierwszymi stronami powieści, którą obiecywał sobie dokończyć jakoś niedługo – musiał więc przejrzeć te pudła i skatalogować ich zawartość, zanim będzie w stanie stworzyć porządny obszar roboczy niezbędny do rozpoczęcia remontu kuchni, który był z kolei konieczny, jeśli miał przejść na najnowszą dietę. Do tego dochodziła kwestia kasy. No bo jak można sobie pozwolić na zupełnie nowy zdrowy program odżywiania, kiedy i bez tego brnie się w poważne długi za sprawą licznych kont w Elflandii i nowego smartfona. I owszem, wiedział, że z perspektywy kogoś z zewnątrz kupno smartfona za czterysta dolców w parze z abonamentem z nieograniczoną liczbą esemesów i transmisją danych może się wydać ogromnym obciążeniem w przypadku osoby, której działalność zawodowa nie jest uzależniona od dostępności do komunikacji elektronicznej, zresztą przytłaczająca większość esemesów po zakupie smartfona pochodziła od producenta samego urządzenia – z pytaniami, czy jest z niego zadowolony, z ofertą ubezpieczenia oraz zachętą do wypróbowania programów i sprzętu tejże firmy – a pozostałe przysyłała Lisa, zawiadamiając go na przykład, że jest niespodziewanie potrzebna na stoisku Lancôme lub że wychodzi wcześniej, lub zostaje później na stoisku Lancôme albo że nie potrzebuje podwózki, bo została „gdzieś” zaproszona przez „kogoś z pracy”, i były to esemesy, których irytująca w najwyższym stopniu

dwuznaczność przyprawiała go o napady zazdrości, zwijał się więc na sofie, trząsł i obgryzał kruche paznokcie, rozmyślając o granicach wierności Lisy. I choć oczywiście nie mógł już od niej oczekiwać hegemonicznej małżeńskiej monogamii, i choć dostrzegał, że rozwód nadał ich związkowi rysu pewnej finalności, wiedział także, że Lisa nie zostawiła go dla innego mężczyzny i że wciąż jest w jej życiu postacią ważną, przez co w głębi ducha nie tracił nadziei, że jeśli będzie dla niej wystarczająco pożyteczny, usłużny i dyspozycyjny, Lisa tak naprawdę nigdy go nie zostawi (w sensie „zostawi zostawi”), stąd potrzeba zakupu smartfona. Poza tym w każdym nowym programie prawidłowego odżywiania nieodzowne są aplikacje mobilne związane z dietą i ćwiczeniami, aplikacje, dzięki którym mógł rejestrować codzienne spożycie poszczególnych artykułów żywnościowych i analizować, jak sobie radzi zarówno pod względem kalorycznym, jak i odżywczym. Wpisał na przykład, co zjada w normalny dzień, żeby mieć jakiś punkt odniesienia, z którym będzie można precyzyjnie porównywać jego przyszłą znakomicie zdrową dietę, i odkrył, że trzy kawy espresso na śniadanie (z cukrem) dają sto kalorii, latte z sześciu dawek espresso i kawałek ciasta czekoladowego na obiad to kolejne czterysta kalorii, co zostawiało mu zapas tysiąca pięciuset kalorii z dwutysięcznego dziennego limitu, a to znaczyło, że na kolację miał miejsce na dwa, może trzy opakowania mrożonej fajity łososiowej Ocean Bonanza, zestawu z precyzyjnie pokrojonymi na kształt frytek warzywami oraz paczuszką słonego czerwonego czegoś, co nazwano „przyprawą południowozachodnią”, do której zwykle dodawał jeszcze jedną łyżkę stołową soli (aplikacja w telefonie podliczała ją jako zero kalorii, co uważał za wielkie zwycięstwo na polu smaku), zjadał więc te dania z mrożonym łososiem dość szybko i zachłannie, jednocześnie starając się nie zwracać uwagi na to, że kuchenka mikrofalowa podgrzewa wszystko nierównomiernie, toteż zielona papryka dosłownie parzy go w język, natomiast

środek niektórych większych kawałków ryby bywa wciąż tak zimny, że kruszy się i ma konsystencję czegoś na kształt wilgotnej kory drzewnej, co w sumie stanowiło nad wyraz nieprzyjemne doświadczenie, choć to nie powstrzymywało go przed pakowaniem do zamrażarki kolejnych łososiowych fajit, nie tylko dlatego, że widniał na nich napis „Zadziwiająco mało tłuszczu!”, lecz także dlatego, że sklepy 7-Eleven miały na nie niekończącą się fantastyczną promocję: dziesięć opakowań za pięć dolarów (maksymalnie dziesięć zestawów). W każdym razie aplikacja w smartfonie analizowała spożywane przez niego substancje odżywcze i makroelementy i porównywała je z zalecanymi przez Agencję Żywności i Leków dawkami wszystkich ważnych witamin, kwasów, tłuszczów i tak dalej, a potem wyświetlała wyniki na wykresie, który powinien być kojąco zielony, gdyby Pwnage przestrzegał zasad prawidłowego odżywiania się, ale w rzeczywistości miał czerwony kolor guzika alarmowego ze względu na zatrważające niedobory tak naprawdę wszystkiego, co konieczne do zachowania podstawowych narządów w zdrowiu. I owszem, musiał przyznać, że ostatnimi czasy gałki oczne i końcówki włosów zażółciły mu się niepokojąco, paznokcie stały się cieńsze i bardziej łamliwe i miały tendencję, gdy je obgryzał, do pękania nagle w połowie niemal do samej nasady, a ostatnio też paznokcie i włosy całkowicie przestały mu rosnąć i teraz jego czupryna zdawała się miejscami przerzedzać, nawet jakby cofać, poza tym rozwinęła się u niego właściwie permanentna wysypka na ręku, w miejscu gdzie znajdowałby się zegarek, gdyby go nosił. Toteż chociaż zazwyczaj daleko mu było do przekroczenia dziennego limitu dwóch tysięcy kalorii, zrozumiał, że chcąc „lepiej się odżywiać”, musi się karmić zupełnie innym rodzajem kalorii, pochodzącym ze świeżej, organicznej, zdrowej żywności sprzedawanej po nierealnych cenach, biorąc pod uwagę ściągane z jego karty kredytowej comiesięczne raty za smartfon i powiązany z nim abonament. Pojmował paradoks tej sytuacji, bo było coś ironicznego w tym, że spłata urządzenia, które pokazuje mu, jak ma się właściwie odżywiać,

pozbawia go pieniędzy na to, by zacząć się właściwie odżywiać, i owszem, obciążał tym wszystkim kartę kredytową, na której zadłużenie boleśnie się pogłębiało, a szansa jego spłaty oddalała się z niewzruszonością dryfu kontynentów. To samo z ratami kredytu hipotecznego, które także wzrastały, bo lata temu, zanim rynek nieruchomości w mieście (i w całym kraju) diabli wzięli, pośrednik w agencji namówił go na zrefinansowanie domu z wykorzystaniem instrumentu zwanego negatywną amortyzacją. Wtedy był to dla niego potężny zastrzyk finansowy, który pozwolił mu zakupić telewizor HD, różne rozbudowane konsole do gier wideo i drogą domową stację roboczą, teraz zaś musiał się borykać z olbrzymim obciążeniem, jako że raty hipoteczne nie przestawały szokująco wzrastać, podczas gdy wartość domu, gdy ostatnio sprawdzał, spadła i pozostała na tak kuriozalnie niskim poziomie, jak gdyby prowadził w nim fabryczkę metamfetaminy i doszło w niej do jakiejś katastrofalnej eksplozji. I przez to żył w stresie, przez to i przez wszystkie inne problemy natury finansowo-budżetowej, był w takim stresie, że jego serce zaczęło wyprawiać dziwne harce, rodzaj nerwowych dygotów, jak gdyby ktoś mechanicznie ostukiwał mu klatkę piersiową od wewnątrz. A jak mawiała Lisa: „Nie masz nic, jeśli nie masz zdrowia”, którymi to słowami uzasadniał swoje inwestycje w rzeczy pomagające złagodzić stres, takie jak elektronika i gry wideo z górnej półki. Ku którym właśnie zwrócił się tego dnia. Przed podjęciem się uciążliwych obowiązków, jakich wymagała od niego nowa dieta, postanowił, że najpierw odhaczy inne, te czekające go w Elflandii: dwadzieścia zadań, które wykonywał codziennie, zdobywając naprawdę odjazdowe nagrody (takie jak latające gryfy do ujeżdżania, topory nieprawdopodobnych rozmiarów i zgrabne wdzianka i spodnie, w których jego awatar prezentował się nader szykownie). Misje te – polegające zwykle na uśmierceniu jakiegoś pomniejszego wroga, pokonaniu

zdradzieckiego terenu, żeby dostarczyć wiadomość, lub zlokalizowaniu zagubionego ważnego przedmiotu – trzeba było ukończyć codziennie bez pudła do czterdziestu dni z rzędu, żeby odblokować dostęp do nagród w możliwie jak najszybszym czasie, co samo w sobie było już pewną nagrodą, bo za każdym razem, gdy udawała mu się ta sztuka, pojawiały się fajerwerki i ryk trąb i jego ksywka wyświetlała się na publicznej liście „Wielkich mistrzów” Elflandii i wszyscy z jego listy kontaktów przesyłali mu gratulacje i pochwały. Trochę jakby się było panem młodym na weselu. A jako że Pwnage grał nie tylko jedną postacią, ale miał ich tyle, że wystarczyłoby na obsadzenie całej drużyny softballowej, oznaczało to, że gdy tylko kończył dwadzieścia codziennych misji swego głównego bohatera, powtarzał je także dla altów, toteż liczba codziennych zadań do wykonania podskoczyła do około dwustu lub więcej, w zależności od tego, levelowaniem ilu altów był zainteresowany. Zatem cały proces zaliczania kolejnych misji zabierał mu w sumie około pięciu godzin – i chociaż zdawał sobie sprawę, że dla większości ludzi pięć bitych godzin gry to górny pułap czasu, jaki są w stanie wytrzymać w Elflandii, dla niego czas ten był jedynie przygrywką do rozpoczęcia gry właściwej, rodzajem rozgrzewki przed prawdziwą sesją, czymś, z czym musiał się uporać, nim zabawa zacznie się na dobre. Gdy więc tego dnia wyrobił codzienną normę misji do zaliczenia, za oknami zrobiło się ciemno, a on po pięciu godzinach odklepywania wyuczonych na pamięć zadań czuł się tak przymulony, zobojętniały i umysłowo zablokowany, że nie mógł wykrzesać z siebie koncentracji, zapału ani energii koniecznych do wykonywania trudnych czynności wyższego rzędu, takich jak zakupy, gotowanie czy skomplikowany remont kuchni. Pozostawał więc przy komputerze, ładował akumulatory kawą latte z sześciu dawek espresso, zakąszał ją mrożonką burrito i nie przestawał grać. Grał tak długo, że teraz, gdy próbuje zasnąć, migotki są szczególnie silne

i nie ma mowy, żeby w najbliższym czasie przyszedł sen – i jedyne, co tak naprawdę może zrobić, to wstać z łóżka, odpalić komputery, sprawdzić serwery na Zachodnim Wybrzeżu i wybrać się na kolejną akcję. Potem, po kilku godzinach, przenosi się na serwery australijskie i znów przypuszcza atak na smoka. Przed czwartą nad ranem włączają komputery hardcorowi gracze z Japonii, co zawsze jest miłą niespodzianką, dołącza więc do nich i zabija smoka jeszcze kilka razy, aż zabicie smoka nie przynosi już poczucia triumfu, wydaje się raczej czymś rutynowym, zwyczajnym i może nawet trochę nużącym. I mniej więcej w czasie, kiedy budzą się Indie, migotki przeradzają się w coś w rodzaju pulsującej rozmytej luminescencji i Pwnage porzuca grę totalnie skołowany, jakby jego czoło znajdowało się fizycznie metr od twarzy, uznaje więc, że przed pójściem spać potrzebuje chwili odprężenia, i wrzuca jeden z filmów DVD, który oglądał już z milion razy (zamysł jest taki, że może puścić film i trochę się odmóżdżyć, jako że zna fabułę na pamięć i nie musi specjalnie nadwyrężać intelektu), jeden z kolekcji apokaliptycznych filmów katastroficznych, w których Ziemia zostaje w jakiś sposób zniszczona – przez meteoryty, kosmitów, nie spotykaną dotąd aktywność wulkaniczną – i w ciągu pierwszych piętnastu minut jego umysł zaczyna się zamulać, i akurat w momencie, kiedy główny bohater odkrywa tajemnicę, którą rząd przez cały ten czas zatajał, i wie, że niedługo zacznie się prawdziwy koszmar, Pwnage odpływa i rozmyśla o minionym dniu, przypomina sobie jak przez mgłę swój entuzjazm i silne pragnienie, by zacząć lepiej się odżywiać, i może z poczucia winy, że jednak nie uznał tego dnia za odpowiedni do przejścia na zdrową dietę, rozłupuje kolejnego orzecha brazylijskiego, zastanawiając się, czy nie lepiej wdrażać się w te rzeczy stopniowo i czy ten orzech brazylijski nie jest pomostem między jego obecnym życiem a życiem na zdrowej diecie, które go dopiero czeka, ale szybko się rozprasza i gapiąc się w telewizor z iście rybią pustką w spojrzeniu, przełyka gęstą miazgę orzecha brazylijskiego i patrzy, jak Ziemia ulega zniszczeniu, i z pewną

satysfakcją wyobraża sobie, że skała wielkości Kalifornii naprawdę spada na Ziemię i w jednym topiącym szkielety rozbłysku zmiata wszystko, zabija wszystkich, unicestwia na amen, a potem podnosi się z kanapy zdziwiony, jak szybko zleciała ta noc, bo prawie już świta, chwiejnym krokiem dociera więc do sypialni, zauważając się w lustrze – żółtawe włosy, zaczerwienione od zmęczenia i odwodnienia oczy – i kładzie się, po czym nie tyle zasypia, ile wpada gwałtownie we wszechogarniającą nieprzytomną czeluść. I tym, co próbuje zatrzymać w myślach w tym bliskim śpiączki stanie, jest wspomnienie swojego tańca. Chce zapamiętać, jakie to było uczucie: chwila najwyższej radości. Po raz pierwszy pokonał smoka. Wszyscy jego przyjaciele z Chicago wiwatowali. Teraz jednak nie chciało do niego wrócić – to uczucie, pod którego wpływem odtańczył swój żywiołowy taniec. Pwnage usiłuje przywołać obraz siebie pląsającego, ale wyczuwa dystans – jakby dawno temu oglądał coś w telewizji. Gdyby czuł się tak jak teraz, nie ubijałby masła, nie uruchamiał kosiarki, nie poklepywałby tyłka. Jutro, przyrzeka sobie. Jutro będzie pierwszy dzień nowej diety – prawdziwy, oficjalny pierwszy dzień. I może ten, który minął, był niejako preludium lub próbą generalną, rodzajem falstartu przed tym autentycznym pierwszym dniem nowej diety, który zacznie się tuż-tuż. Któregoś dnia, już niedługo, gdy obudzi się wcześnie, zje zdrowe śniadanie, zacznie remont w kuchni, opróżni szafki, zrobi zakupy, nawet nie usiądzie przed komputerem i wreszcie, przez cały dzień, będzie robił wszystko wzorowo, dokładnie tak jak trzeba. Przysięga sobie. Obiecuje. Jeden z tych dni, niedługo, będzie tym, który zmieni wszystko.

4 – Pan myśli, że ściągnęłam tę pracę? – pyta Laura Pottsdam, studentka drugiego roku i notoryczna, niepoprawna krętaczka. – Że popełniłam plagiat? Ja? Samuel kiwa głową. Próbuje przybrać smutną, stosowną do sytuacji minę, jak rodzic, który musi skarcić dziecko. Zależy mu na wyrazie twarzy mówiącym „To sprawia większą przykrość mnie niż tobie”, nawet jeśli szczerze wcale tego nie czuje. Skrycie cieszy się, kiedy może kogoś oblać. Jakby brał odwet za to, że musi uczyć. – Czy ja mogę coś powiedzieć? Żeby było jasne raz na zawsze? Nic. Nie. Ściągnęłam – oświadcza Laura Pottsdam, mówiąc o pracy, którą zerżnęła właściwie w stu procentach. Samuel wie o tym dzięki naprawdę wyjątkowemu, subskrybowanemu przez college programowi, który analizuje każdy oddany mu przez studentów tekst i porównuje go z zawartością swego potężnego archiwum złożonego ze wszystkich prac, jakie kiedykolwiek, gdziekolwiek sprawdzano. Mózg tego programu tworzą dosłownie miliony słów zapisane przez licealistów i studentów z całego kraju i Samuel czasem żartuje w towarzystwie swoich kolegów z pracy, że gdyby ów program doczekał się kiedyś sztucznej inteligencji i świadomości rodem z filmów science fiction, natychmiast wyjechałby w ślad za tysiącami innych studentów imprezować do Cancún. Program prześwietlił pracę Laury i wykazał, że jest w dziewięćdziesięciu dziewięciu procentach plagiatem – skopiowane zostało wszystko prócz podpisu „Laura Pottsdam”.

PLURIUM INTERROGATIONUM

(CZYLI PYTANIE PODCHWYTLIWE) – Zastanawiam się, co jest nie tak z tym programem – mówi Laura, studentka drugiego roku z Schaumburga w stanie Illinois, ze specjalizacją komunikacja i marketing, mniej więcej metr sześćdziesiąt wzrostu, włosy ciemnoblond, które w zielonkawej pomroce gabinetu Samuela przybrały blady odcień żółtego brulionu biurowego, i cienki biały T-shirt ozdobiony czymś, co wygląda na materiał promocyjny imprezy, która odbyła się niemal na pewno przed jej narodzinami. – Ciekawe, dlaczego szwankuje. To się często zdarza? – Twierdzi pani, że program się pomylił? – Jak by to powiedzieć… to takie dziwne. Nic z tego nie rozumiem. Jak ten program mógł podać taki wynik? Laura wygląda, jakby wzięła prysznic w tunelu aerodynamicznym – włosy są tak wysuszone i potargane. Trudno też nie zwrócić uwagi na to, że nosi kuse, wystrzępione flanelowe szorty rozmiaru mniej więcej filtru do kawy. Ani na jej mocno opalone nogi. Na stopach ma puszyste kapcie, przywodzące na myśl któregoś z Muppetów, w żółtozielonym kolorze kapusty, z szarobrązową warstwą brudu dookoła podeszwy od zbyt częstego noszenia na dworze. Samuela uderza myśl, że być może przyszła dzisiaj do jego gabinetu ubrana dosłownie w piżamę. – Ten program się nie myli – oznajmia. – Że w sensie nigdy? Nigdy się nie myli? Chce mi pan powiedzieć, że jest całkowicie niezawodny i doskonały? Ściany gabinetu Samuela są należycie udekorowane jego dyplomami, półki zastawione tomami o długich tytułach, cała ta mroczna przestrzeń odgrywa stereotypową akademickość. Skórzany fotel, w którym w tej chwili siedzi Laura, podrygując lekko stopami w kapciach. Karykatury z „New Yorkera” przyczepione do drzwi. Mała roślinka na parapecie, którą podlewa półlitrowym

rozpylaczem. Potrójny dziurkacz. Kalendarz biurkowy. Kubek do kawy z Shakespeare’em. Zestaw ładnych długopisów. Całe tableau. Wieszak z awaryjną tweedową kurtką. Samuel siedzi na swoim ergonomicznym krześle. Przez chwilę cieszy się z prawidłowego użycia przez nią przymiotnika „niezawodny”. Ten stęchły zapach w jego gabinecie musi być wonią snu Laury lub jego własnym zapachem utrzymującym się po zeszłej nocy, kiedy to do późna grał w Elflandię. – Program ustalił – informuje, zerkając na raport dotyczący pracy Laury – że tekst pochodzi ze strony internetowej DarmowePracePisemne.com. – Widzi pan? I sprawa sama się rozwiązała! Pierwsze słyszę o takiej stronie. Jest jednym z tych młodych wykładowców, którzy wciąż ubierają się w stylu, jaki studenci mogliby uznać za „trendy”. Koszule wyłożone na wierzch, niebieskie jeansy, sportowe buty pewnej modnej firmy. Przez niektórych jest to odczytywane jako dowód dobrego smaku, przez innych – jako oznaka wewnętrznej słabości, niepewności i desperacji. Czasem też przeklina w czasie zajęć, żeby nie wydawał im się starym sztywniakiem. Szorty Laury są uszyte z flaneli w czerwono-czarno-granatową kratkę. Koszulka jest nieprawdopodobnie cienka i wyblakła, chociaż trudno określić, czy to wyblaknięcie jest skutkiem częstego noszenia, czy została tak właśnie wyprodukowana fabrycznie. – To chyba oczywiste, że nie zamierzam ściągać z internetu jakichś głupich prac. Jakby nie ma takiej opcji. – Więc twierdzi pani, że to zbieg okoliczności. – Nie wiem, jak ten program mógł coś takiego wykazać. Wie pan, to takie, ten, dziwne? Laura od czasu do czasu zawiesza głos na końcu zdania, toteż nawet stwierdzenia brzmią w jej ustach jak pytania. Samuel łapie się na tym, że jak w przypadku większości akcentów trudno mu tej cechy nie imitować. Jest też pełen podziwu dla jej umiejętności podtrzymywania kontaktu wzrokowego

i stwarzania pozorów odprężenia i braku nerwowości. Laura nie okazuje żadnych mimowolnych fizycznych oznak łgarstwa: oddycha normalnie, jej postawa jest swobodna, ruchy powolne, spojrzenie, zamiast uciekać do góry i w prawo, co świadczy o korzystaniu z bardziej kreatywnych obszarów mózgu, cały czas spoczywa na Samuelu, jej twarz nie sprawia zaś wrażenia, jakby Laura wkładała nienaturalnie wielki wysiłek w odgrywanie emocji, te zdają się bowiem przemykać przez jej fizis w sposób skoordynowany i mniej więcej naturalny i organiczny, nie jak to zwykle bywa z twarzami łgarzy, które wyglądają, jakby mięśnie policzkowe próbowały na siłę zamarkować odpowiedni wyraz. – Program wykazał – informuje Samuel – że ta sama praca została oddana także trzy lata temu w liceum w Schaumburgu. – Przerywa, żeby informacja do niej w pełni dotarła. – Czy to przypadkiem nie pani rodzinna miejscowość? Nie stamtąd pani przyjechała?

PETITIO PRINCIPII (CZYLI ARGUMENT POKRĘTNY) – Wie pan – mówi Laura, zmieniając pozycję (podwinęła jedną nogę pod siebie, co może być pierwszą zewnętrzną oznaką zaniepokojenia). Jej szorty są tak krótkie, że gdy porusza się w fotelu, dolna część jej pośladków wywołuje skrzypienie skóry lub odsysa się z cichym mlaśnięciem. – Miałam nic nie mówić, ale czuję się naprawdę dotknięta. Tym wszystkim? – Ach tak. – No, a nie? Pyta mnie pan, czy dopuściłam się oszustwa? To jest trochę jakby, tego, niegrzeczne? Na koszulce Laury, której spłowienie chyba rzeczywiście zostało osiągnięte fabrycznie z wykorzystaniem farb, chemikaliów, a może promieniowania ultrafioletowego lub ostrych materiałów ściernych, pękate litery w stylu retro

układają się w napis „Laguna Beach Party, Summer 1990”, z obrazkiem oceanu pośrodku i tęczą. – Nie powinno się nazywać ludzi oszustami – brnie Laura. – To ich stygmatyzuje. Przeprowadzono badania? Im częściej nazywamy kogoś oszustem, tym większą ilość oszustw ten ktoś popełnia. Samuel wolałby, żeby powiedziała „tym więcej oszustw”. – Poza tym nie powinno się za oszustwa karać – przekonuje Laura – bo wtedy trzeba kręcić jeszcze bardziej. Żeby zaliczyć rok? To takie trochę – mówi, kreśląc palcem w powietrzu pętlę – błędne koło? Laura Pottsdam konsekwentnie przychodzi na zajęcia w przedziale od trzech minut przed czasem do dwóch po czasie. Jej ulubionym miejscem jest kąt na końcu z lewej strony. Różni młodzieńcy modyfikowali swoje preferencje co do usytuowania w sali i w trakcie semestru znosiło ich niepostrzeżenie na lewo, żeby powoli mogli wejść w jej orbitę. Większość utrzymuje się obok niej przez najwyżej dwa, trzy tygodnie, po czym nagle katapultują się na drugi koniec sali. Są jak naładowane cząsteczki zderzające się i odbijające od siebie w ramach, jak przypuszcza Samuel, jakiegoś psycho-seksualnego melodramatu rozgrywającego się w czasie wolnym od zajęć. – Nie ma mowy, żeby napisała pani tę pracę – oznajmia Samuel. – Kupiła ją pani w liceum, a potem wykorzystała znowu na moich zajęciach. Tylko o tym dzisiaj rozmawiamy. Laura podkula pod siebie obie stopy. Jej noga odkleja się od lśniącej skórzanej tapicerki z wilgotnym cmoknięciem.

APEL O LITOŚĆ – To takie niesprawiedliwe – skarży się Laura. Łatwość i płynność, z jakimi manewruje nogami, są albo oznaką młodzieńczej elastyczności, albo poważnego

wytrenowania jogicznego, bądź jednego i drugiego. – Prosił pan o pracę o Hamlecie. No i taką pracę panu przecież oddałam. – Prosiłem o napisanie pracy o Hamlecie. – Skąd miałam wiedzieć? Nie moja wina, że ma pan te swoje dziwaczne wymagania. – To nie są moje wymagania. Tego się wymaga w każdej szkole. – Nieprawda. Oddałam tę samą pracę w liceum i dostałam piątkę. – Fatalnie się stało. – Więc nie zdawałam sobie sprawy, że robię coś złego. Skąd miałam wiedzieć? Nikt mi tego nigdy nie wpoił. – Ależ oczywiście, że zdawała sobie pani sprawę. Przecież pani kłamała. Nie kłamałaby pani, gdyby nie wiedziała, że robi coś złego. – Ale ja ciągle kłamię. Taka już jestem. Nic nie poradzę. – Powinna pani spróbować się powstrzymać. – No ale nie można mnie ukarać dwa razy za to samo. Skoro ukarano mnie już za plagiat w liceum, to teraz nie można mnie znowu karać. To jakby sądzić kogoś dwa razy za to samo przestępstwo. – Mówiła pani, zdaje się, że dostała w liceum piątkę. – Ależ skąd. – Jestem całkiem pewien, że jednak tak. Jestem całkiem pewien, że przed chwilą powiedziała pani coś takiego. – Mówiłam hipotetycznie. – Nie wydaje mi się. – Chyba ja wiem lepiej. No halo. – Znowu pani kłamie? Kłamie pani w tej chwili? – Nie. Mierzą się przez chwilę wzrokiem jak blefujący pokerzyści. Jeszcze nigdy

kontakt wzrokowy między nimi nie trwał tak długo. Na zajęciach Laura prawie zawsze wbija wzrok między kolana, gdzie trzyma komórkę. Wydaje jej się, że jeśli położy tam telefon, to znaczy, że skutecznie go ukryje. Nie ma pojęcia, jak taki manewr rzuca się w oczy. Samuel nie prosił jej na zajęciach o odłożenie telefonu, głównie z myślą o tym, żeby na koniec semestru, gdy przyznaje punkty za aktywność, nie dać jej ani jednego. – W każdym razie – mówi Samuel – sądzenie kogoś dwa razy za to samo to zupełnie co innego. Gdy oddaje pani pracę, zakładamy, że to pani praca. Nikogo innego. – No i jest moja – upiera się Laura. – Kupiła ją pani. – Wiem – odpowiada. – Jest moją własnością. Jest moja. To moja praca. Uderza go myśl, że gdyby potraktować całą sprawę nie jako oszustwo, lecz przypadek outsourcingu, Laura miałaby trochę racji.

FAŁSZYWA ANALOGIA – Zresztą inni robią gorsze rzeczy – stwierdza Laura. – Moja najlepsza przyjaciółka? Płaci swojemu korepetytorowi z matematyki, żeby odrabiał za nią zadania. To przecież chyba coś nieporównywalnie gorszego, prawda? I czy ktoś ją za to karze? Dlaczego ja mam być ukarana, a ona nie? – Ja jej nie uczę – ucina Samuel. – A w takim razie co z Larrym? – Z kim? – Z Larrym Broxtonem? Z naszej grupy? Wiem na pewno, że wszystko, co panu oddaje, napisał mu starszy brat. I jakoś nic mu pan nie robi. To niesprawiedliwe. Przecież to coś nieporównywalnie gorszego.

Samuel przypomina sobie, że Larry Broxton – drugi rok, specjalizacja niezadeklarowana, obcięte na jeżyka włosy koloru mąki kukurydzianej, zwykle na zajęciach ubrany w srebrzyście połyskujące za duże szorty koszykarza i monochromatyczną koszulkę z gigantycznym logo marki odzieżowej spotykanej chyba w każdym wyprzedażowym centrum handlowym w Ameryce – był jednym z tych chłopaków, którzy najpierw zakradali się do Laury Pottsdam, a potem trzymali się od niej jak najdalej. Larry Broxton, niech go szlag, skóra blada i niezdrowo zielonkawa, jak miąższ starego ziemniaka, żałosne próby zapuszczenia blond zarostu, co wyglądało trochę, jakby obsypano mu gębę bułką tartą, zgarbione plecy i wycofany, introwertyczny sposób bycia, który z jakiegoś powodu budził w Samuelu skojarzenia z drobną cieniolubną paprocią, Larry Broxton, który na zajęciach nie zabrał głosu jeszcze ani razu, którego stopy w tempie rozrastania się zdystansowały resztę ciała, czego efektem był nieco bezwładny krok, jak gdyby zamiast stóp miał dwie duże i płaskie słodkowodne ryby, stopy, na których nosił te swoje czarne toporne niby-sandały przeznaczone, Samuel był o tym przekonany, jedynie do użytku w łaźniach publicznych i na basenach, ten sam Larry Broxton, który w czasie dziesięciu minut, jakie Samuel przeznacza podczas każdych zajęć na propozycje i burzę mózgów, leniwie, podświadomie, jak gdyby nigdy nic, skubie sobie przyrodzenie, w owym dwutygodniowym okresie, gdy siedział obok Laury Pottsdam, potrafił niemal każdego dnia niezawodnie ją rozśmieszyć, gdy wychodzili razem z sali.

ŚLISKIE ZBOCZE – Ja tylko mówię – kontynuuje Laura – że jeśli mnie pan obleje, będzie pan musiał oblać wszystkich. I nie będzie miał pan kogo uczyć. Dlatego, bo wszyscy to robią.

– Że – mówi Samuel. – Co? – Dlatego że wszyscy to robią. Nie dlatego bo. Laura spogląda na niego z grymasem, jakim mogłaby obdarzyć kogoś, kto mówi do niej po łacinie. – Nie mówi się „dlatego bo”, tylko „dlatego że”. – Co za różnica? Samuel wie, że poprawianie czyichś błędów gramatycznych w czasie rozmowy jest nieeleganckie i protekcjonalne. To tak, jakby pojawić się na imprezie i krytykować kogoś, że nie jest dość oczytany, co zresztą spotkało Samuela w pierwszym tygodniu pracy podczas zapoznawczej kolacji dla kadry nauczycielskiej u jego szefowej, pani dziekan, która zanim przeniosła się ochoczo na obecne stanowisko administracyjne, wykładała literaturę. Swoją karierę akademicką rozwinęła w typowy sposób: zgłębiając wszystko, co dało się zgłębić, na niewyobrażalnie wąskim polu wiedzy (jej niszą była literatura pisana w czasie czarnej śmierci – o czarnej śmierci). W trakcie kolacji spytała go o opinię na temat fragmentu Opowieści kanterberyjskich, a gdy Samuel nie umiał odpowiedzieć, nieco zbyt głośno skwitowała: „Nie czytał pan? No litości!”.

NON SEQUITUR – A poza tym? – mówi Laura. – Uważam, że to było bardzo nie fair, że wyskoczył pan z tym sprawdzianem. – Jakim sprawdzianem? – Tym, co zrobił pan wczoraj? No, wczoraj? Z Hamleta? Pytałam pana, czy coś będzie, a pan powiedział, że nie. A potem i tak pan zrobił sprawdzian. – To moje prawo.

– Okłamał mnie pan – wyrzuca mu, przybierając urażony ton osoby pokrzywdzonej, jakby wyjęty wprost z tysięcy telewizyjnych dramatów rodzinnych. – Nikogo nie okłamałem – wyjaśnia. – Zmieniłem tylko zdanie. – Nie powiedział mi pan prawdy. – Nie trzeba było opuszczać zajęć. Właściwie co takiego dokładnie w Larrym Broxtonie tak bardzo działało mu na nerwy? Skąd ta fizyczna wprost odraza, gdy widział ich razem, jak siedzą obok siebie, śmieją się i wychodzą z zajęć? Częściowo brało się to z przekonania, że chłopak jest nic niewart – jego sposób ubierania się, niewiedza, którą się nie przejmował, twarz z wadą zgryzu, lity mur milczenia w czasie dyskusji na zajęciach, gdy siedział bez ruchu, bryła organicznej materii nie wnosząca niczego do tej grupy, do świata. Tak, te rzeczy go złościły i tę złość zwielokrotniała świadomość, że Laura zapewne pozwala temu chłopakowi na różne rzeczy. Że daje mu się dotykać, chętnie wręcz się przytula do jego ziemniaczanej skóry, pozwala się całować jego suchym ustom, nie protestuje, gdy rękami z poobgryzanymi krzywo paznokciami i przechowywanym za nimi fioletowawym brudem obmacuje jej ciało. To, że Laura bez przymusu ściąga z niego te wielgachne koszykarskie galoty w jego zapuszczonym pokoju, gdzie z pewnością śmierdzi potem, starą pizzą, zaschniętym brudem i moczem, że pozwala na te wszystkie rzeczy bez oporu i nie cierpi z tego powodu, to wszystko sprawiało, że Samuel cierpiał za nią.

POST HOC, ERGO PROPTER HOC – Mam oblać – dziwi się Laura – tylko dlatego, że opuściłam zajęcia? To jest bardzo, ale to bardzo nie fair. – Nie dlatego.

– Przecież to tylko jedne zajęcia. Naprawdę musi pan jakby robić z tego aż taką aferę? Cierpienia Samuela pogłębiała jeszcze myśl, że tym, co prawdopodobnie zbliżyło do siebie Laurę i Larry’ego, była ich wspólna niechęć do niego. Że Samuel niejako pchnął ich ku sobie. Oboje uważali go za nudziarza, a to wystarczyło jako temat pogaduszek, wystarczyło, by wypełnić przerwy między pieszczotami. Właściwie to wszystko przez niego. Samuel czuł się odpowiedzialny za seksualną katastrofę, która rozegrała się na jego zajęciach w ostatnim rzędzie z lewej strony.

FAŁSZYWY KOMPROMIS – Coś panu powiem – oświadcza Laura, prostując się w fotelu i pochylając ku niemu. – Przyznam, że źle zrobiłam, oddając panu gotowca, jeśli pan przyzna, że nie powinien robić tego sprawdzianu. – Dobrze. – Więc w ramach kompromisu ja napiszę raz jeszcze tę pracę, a pan uda, że zrobił mi sprawdzian. I wszyscy będą zadowoleni. – Podnosi ręce dłońmi do góry i uśmiecha się. – Voilà. – To ma być kompromis? – Uważam, że powinniśmy zostawić za sobą pytanie: „Czy Laura popełniła plagiat?”, i przejść do pytania: „Jak wybrnąć z tej sytuacji?”. – To żaden kompromis, jeśli dostaje pani wszystko, czego chce. – Ale pan też dostaje to, czego chce. Zamierzam wziąć pełną odpowiedzialność za swój czyn. – W jaki sposób? – Mówiąc o tym. Powiem – wyjaśnia i w tym momencie podnosi ręce i porusza palcami na znak cudzysłowu – „Biorę pełną odpowiedzialność za swój

czyn” – oznajmia, zamykając powietrzny cudzysłów. – Odpowiedzialność za swoje czyny bierze się wtedy, gdy ponosi się ich konsekwencje. – Czyli się oblewa? – Czyli się oblewa, tak. – To nie fair! Nie mogę oblać zajęć oraz wziąć pełnej odpowiedzialności za swoje czyny. Albo jedno, albo drugie. Tak to działa. I wie pan, co jeszcze?

FAŁSZYWY TROP – Ja nawet nie potrzebuję tych zajęć. Nie powinnam nawet na nie chodzić. Bo kiedy mi się to przyda w prawdziwym życiu? Kiedy ktokolwiek mnie zapyta, czy czytałam Hamleta? Kiedy mi to będzie niezbędne? Może mi pan powiedzieć? Hę? Powie mi pan, kiedy mi się to w ogóle przyda? – A co to ma do rzeczy? – Ma, i to dużo. To jest jakby, ten, w ogóle najbardziej istotne. Bo nie jest pan w stanie. Nie jest pan w stanie powiedzieć, kiedy coś takiego mi się kiedykolwiek przyda. A chce pan wiedzieć dlaczego? Bo odpowiedź brzmi: nigdy. Samuel wie, że to przypuszczalnie prawda. Zadanie studentom, żeby przeanalizowali Hamleta pod kątem błędów logicznych, wydaje się dosyć głupie. Ale odkąd stanowisko objął rektor, który ma obsesję na punkcie wprowadzania elementów nauk ścisłych do wszystkich przedmiotów (za powód podając konieczność przemycania tych umiejętności studentom, aby mogli skutecznie konkurować z Chińczykami czy coś w tym rodzaju), Samuel musi wykazywać w swoich corocznych sprawozdaniach, w jaki sposób promuje matematykę na zajęciach z literatury. Nauczanie logiki jest gestem w tym kierunku i Samuel żałuje teraz, że nie skupił się na niej bardziej, jako że według

jego wewnętrznego licznika Laura do tej pory w trakcie tej rozmowy popełniła mniej więcej dziesięć błędów logicznych. – Proszę posłuchać – mówi Samuel – ja pani nie zmuszałem do zapisania się na moje zajęcia. Nikt pani nie każe tu studiować. – Nieprawda! Wszyscy zmuszacie mnie, żebym tu studiowała i czytała głupiego Hamleta, co nigdy w życiu mi się nie przyda! – Może pani zrezygnować z zajęć, kiedy zechce. – Nie mogę! – Czemu nie?

ARGUMENTUM VERBOSIUM – Nie mogę nie zaliczyć literatury, bo muszę zebrać punkty za przedmioty humanistyczne, żeby na jesień mieć w planie zajęć miejsce na statystykę i mikroekonomię i być do przodu na przyszłe lato, kiedy będę musiała zdobyć punkty za staż, bo muszę skończyć studia w ciągu trzech i pół roku, a to dlatego, że fundusz studencki moich rodziców nie pokryje pełnych czterech lat, mimo że było odłożonych mnóstwo pieniędzy, ale rodzice musieli z nich uszczknąć na prawników, gdy się rozwodzili, tłumacząc, że „wszyscy w tej rodzinie w tym trudnym okresie muszą ponieść jakieś ofiary”, co w moim przypadku oznaczało, że miałabym albo wziąć kredyt na ostatni semestr, albo przysiąść fałdów i skończyć studia wcześniej, tak że gdybym musiała powtarzać ten kurs, cały plan weźmie w łeb. Zresztą moja mama po rozwodzie nie była w najlepszej formie, a teraz jeszcze na domiar złego znaleźli guza? W macicy? I w przyszłym tygodniu ma operację, bo chcą go wyciąć? I muszę jeździć do niej co miesiąc, żeby, cytuję, „być przy niej”, chociaż nie robimy nic innego, tylko gramy w kości z jej głupimi koleżankami. A moja babcia, która teraz została całkiem sama po śmierci dziadka, nigdy nie pamięta, które lekarstwa ma brać którego dnia tygodnia, i to ja

muszę się nią opiekować, wkładać odpowiednie pigułki do pudełka z przegródkami na każdy dzień tygodnia, w przeciwnym razie zapadłaby w śpiączkę czy coś, i nie wiem, kto się zajmie babcią w przyszłym tygodniu, kiedy ja będę musiała odrobić trzy dni prac społecznych, straszna głupota, bo wszyscy na tej imprezie tankowali, ale tylko mnie zgarnęli za picie w miejscu publicznym i gdy następnego dnia spytałam gliniarza, na jakiej podstawie zgarnął mnie za pijaństwo, on na to, że stałam na środku ulicy, wrzeszcząc: „Ale jestem najebana!”, czego sobie w ogóle nie przypominam. A żeby tego było mało, moja współlokatorka to straszna świnia i wałkoń, ciągle mi podkrada dietetyczną pepsi i nawet mi kasy nie zwraca, żeby chociaż dziękuję powiedziała, ale nie, zaglądam do lodówki, a tam znowu nie ma mojej pepsi, wszędzie rozrzuca swoje rzeczy i jeszcze daje mi rady, jak się zdrowo odżywiać, chociaż sama waży jakieś sto dwadzieścia kilo, ale wydaje jej się, że jest jakimś guru żywieniowym, bo przedtem ważyła sto sześćdziesiąt, i ciągle tylko słyszę: „Zrzuciłaś kiedyś czterdzieści kilo?”, a ja jej na to: „Nigdy nie musiałam”, ale ona nic, tylko nawija o tych dziesiątkach kilogramów, których się pozbyła, jak to totalnie odmieniła swoje życie, odkąd rozpoczęła swoją misję odchudzania i tak dalej, misja srysja, po prostu tak mnie wkurza, jak o tym gada, i do tego ma na ścianie ten swój gigantyczny kalendarz dla odchudzających się, więc na moje plakaty już oczywiście nie ma miejsca, ale nie mogę nic powiedzieć, bo mam być niby częścią jej grupy wsparcia? I to jakby moje zadanie, żeby ją pytać, czy spaliła limit kalorii na ten dzień, i gratulować, jeśli tak, i nie kusić jej, sprowadzając do pokoju, cytuję, „żywność autodestrukcyjną”, tylko nie jestem pewna, dlaczego to ja mam cierpieć przez coś, co w sumie jest jej problemem, ale niech stracę, nie kupuję chipsów, ciastek ani tych oddzielnie pakowanych torcików Zebra, chociaż je po prostu ubóstwiam, bo chcę być dobrą, lojalną współlokatorką, i jedyna rzecz, na którą sobie pozwalam, jakby moja jedyna przyjemność w życiu, to ta dietetyczna pepsi, której w zasadzie nie powinna pić, bo twierdzi,

że napoje gazowane były jednym z jej substytutów jedzenia, zanim rozpoczęła swoją misję odchudzania, ale ja mówię, że dietetyczna pepsi ma tylko jakieś dwie kalorie, więc to żaden problem. Aha – i jeszcze coś – w zeszłym tygodniu na piana party ktoś dźgnął nożem mojego ojca. I chociaż z tatą jest już wszystko w porządku, trudno mi się skupić na nauce, bo ktoś go dźgnął, a swoją drogą, co on do cholery robił na piana party, ale jest to pytanie, na które kategorycznie odmawia odpowiedzi, i kiedy zaczynam się pytać, traktuje mnie jak powietrze, jakbym była mamą. A mój chłopak zaczął studia w Ohio i ciągle mnie prosi, żebym mu przysyłała nieprzyzwoite foty, bo twierdzi, że to mu pozwala odciągnąć myśli od tych wszystkich lasek, które tam studiują, więc boję się, że jeśli się nie zgodzę, prześpi się z jakąś lafiryndą z Ohio i to będzie moja wina, więc wysyłam mu te zdjęcia i wiem, że lubi, jeśli dziewczyna jest ogolona, i nie mam nic przeciwko temu, tylko że potem robią mi się tam takie czerwone krostki, które strasznie swędzą i wyglądają okropnie, jedna się zaczęła paskudzić i może pan sobie wyobrazić, jak tłumaczyłam jakiejś dziewięćdziesięcioletniej pielęgniarce w przychodni studenckiej, że potrzebuję maści, bo zacięłam się podczas golenia wzgórka łonowego. A do tego wszystkiego w rowerze zeszło mi powietrze w jednym kole, zlew w naszej kuchence jest zapchany, pod prysznicem wiecznie znajduję obrzydliwe włosy mojej współlokatorki, które przyklejają się do mojego mydełka lawendowego, mama musiała oddać naszego beagle’a, bo teraz nie może mieć na głowie takich rzeczy, w naszej lodówce są takie kostki z szynki light, które mają już chyba ze trzy tygodnie i zaczynają śmierdzieć, moja najlepsza przyjaciółka zrobiła sobie skrobankę i nie działa mi internet.

APEL DO EMOCJI Nie trzeba dodawać, że w tym momencie Laura Pottsdam płacze.

FAŁSZYWY DYLEMAT – Będę musiała rzucić studia! – zawodzi Laura. Słowa wydostają się z jej ust płaczliwie na jednym tonie, ściśnięte obok siebie. – Jeśli nie dostanę zaliczenia, stracę stypendium, nie będzie mnie stać na opłacenie studiów i będę się musiała wypisać! Problem polega na tym, że za każdym razem, gdy Samuel widzi kogoś, kto płacze, jemu też cisną się do oczu łzy. Ma tak, odkąd pamięta. Jest jak maluch w żłobku, który dołącza do chóru innych beks. Płacz w czyjejś obecności wydaje mu się dowodem takiej bezradności, takiego obnażenia, że sam czuje się zawstydzony i zażenowany za płaczącego, co z kolei uwalnia w nim własne uczucia wstydu i zażenowania, te wszystkie pokłady nienawiści do samego siebie skumulowane w latach dzieciństwa i dorastania, kiedy to był potwornym mazgajem. Wszystkie sesje z psychologami, wszystkie dziecięce upokorzenia wracają falą do Samuela, gdy widzi czyjeś łzy. Zupełnie jak gdyby jego ciało stawało się wielką otwartą raną, która sprawia fizyczny ból przy najdelikatniejszym powiewie wiatru. Płacz Laury nie jest tłumiony. Nie próbuje mu się opierać, wręcz przeciwnie, jakby się wokół niego oplatała. Jest to lament na całego, z emisją płynów z oczu i nozdrzy, czemu towarzyszą typowe pociągnięcia nosem, spazmatyczny oddech i grymasy, które groteskowo wykrzywiają policzki i usta. Oczy ma zaczerwienione, mokre policzki lśnią, a z lewej dziurki w nosie obrzydliwie wychynął mały gil. Siedzi zgarbiona, wpatrzona w podłogę. Samuel czuje, że jeszcze dziesięć sekund, a pójdzie w jej ślady. Nie może znieść widoku łez. Dlatego śluby kolegów z pracy lub dalekich krewnych są dla niego katastrofą, bo zanosi się płaczem zupełnie niewspółmiernym do stopnia bliskości z nowożeńcami. Podobny problem przedstawiają wzruszające filmy w kinach, gdzie nawet jeśli nie widzi płaczących, słyszy ich ciche pochlipywania, przerywane oddechy i wydmuchiwane nosy i potrafi odnaleźć ten konkretny

gatunek płaczu w swoim przepastnym wewnętrznym repertuarze, by samemu go „przetestować”, a problem staje się jeszcze poważniejszy, gdy jest na randce, tym samym hiperczuły, świadomy emocjonalnego stanu partnerki i przerażony, że ta może szukać u niego jakiegoś rodzaju wsparcia, a potem odkryć, że Samuel jest rozszlochany dziesięć razy bardziej niż ona. – I będę musiała zwrócić wszystkie stypendia! – na wpół krzyczy Laura. – Jeśli obleję, będę musiała im wszystko zwrócić, moja rodzina będzie zrujnowana, wylądujemy na ulicy i będziemy głodować! Samuel wyczuwa, że to kłamstwo, bo system stypendiów tak naprawdę nie działa w ten sposób, nie może jednak otworzyć ust, bo usiłuje powstrzymać własny szloch. Utknął teraz w jego gardle, zaciskając się wokół jabłka Adama, i do Samuela zaczynają wracać te wszystkie przeraźliwe ataki histerii z dzieciństwa, przyjęcia urodzinowe, które zepsuł, przerwane w połowie rodzinne kolacje, uczniowie z klasy siedzący w pełnym zdumienia milczeniu, patrzący, jak wybiega z sali, głośne westchnienia zniecierpliwionych nauczycieli, dyrektorów szkół, a zwłaszcza matki – ach, jak bardzo chciała, żeby przestał płakać, gdy tak stała i starała się go uspokoić, gładząc go po ramionach w czasie tych jego paroksyzmów i mówiąc „W porządku, wszystko w porządku” najłagodniejszym tonem, na jaki mogła się zdobyć, nie rozumiejąc, że właśnie to jej skupienie na jego płaczu, niejako uznanie go, jest dokładnie tym, co tylko pogarsza sprawę. I Samuel czuje teraz, jak wzruszenie ściska go za krtań, wstrzymuje więc oddech i powtarza w myślach „Panuję nad sobą, panuję nad sobą” i przez dłuższy czas jest to skuteczna metoda, aż jego rozpalone płuca zaczynają domagać się tlenu i ma wrażenie, że jego oczy zamieniły się w wyciskane oliwki, ma więc dwa wyjścia – może albo uderzyć otwarcie w płacz na oczach Laury Pottsdam – co jest po prostu czymś niewyobrażalnie potwornym, zawstydzającym i upokarzającym – albo wykonać sztuczkę, której nauczył go psycholog w gimnazjum, tłumacząc mu: „Przeciwieństwem płaczu jest śmiech, toteż kiedy

chce nam się płakać, postarajmy się najpierw roześmiać, a wtedy jedno wyprze drugie”, technika, która wtedy wydawała mu się idiotyczna, ale w sytuacjach podbramkowych okazywała się dziwnie skuteczna. Wie, że tylko w ten sposób może uniknąć katastrofalnej powodzi łez. Nie zastanawia się tak naprawdę, co będzie znaczyło, jeśli w tym momencie się roześmieje, wie jedynie, że wszystko będzie o milion procent lepsze od płaczu, gdy zatem biedna Laura – skulona, łkająca, bezradna i załamana – lamentuje przy wtórze wilgotnego bulgotania w gardle: „W przyszłym roku nie będę mogła wrócić na studia i zostanę bez pieniędzy, nie będę miała się gdzie podziać, nie wiem, co zrobię ze swoim życiem?”, Samuel reaguje rozgłośnym „Ha-ha-ha-ha-ha-ha-ha-ha-haaaaaa!”.

AD HOMINEM Chyba jednak się przeliczył. Widzi już, jak na twarzy Laury odbija się reakcja na jego rechot, najpierw jako cień zdumienia i zaskoczenia, szybko jednak tężejący w złość, a może i odrazę. Sposób, w jaki się śmiał – agresywnie i nieszczerze, jak szalony geniusz zła w filmie akcji – był, teraz to zrozumiał, okrutny. Laura zesztywniała, czujna i wyprostowana, z lodowatym wyrazem twarzy, z wymazanymi już wszelkimi śladami płaczu. Trudno oddać, jak szybko nastąpiła ta zmiana. Samuelowi przychodzi do głowy określenie, które widział na paczkach warzyw w sklepie spożywczym: mrożenie szokowe. – Dlaczego pan to zrobił? – Laura pyta głosem nienaturalnie spokojnym i zrównoważonym. To niesamowite, z trudem podtrzymywane opanowanie tchnie czymś groźnym, jest jak samokontrola mafijnego zabójcy. – Przepraszam. Nie chciałem. Przez boleśnie długą chwilę Laura przypatruje się jego twarzy. Gil już nie wystaje jej z nosa. To naprawdę niezwykła przemiana, wszystkie fizyczne objawy

płaczu znikły. Nawet policzki są suche. – Śmiał się pan ze mnie – wyrzuca mu. – Tak – potwierdza Samuel. – Śmiałem się. – Dlaczego? – Przepraszam – odpowiada. – Źle się stało. Nie powinienem był. – Dlaczego tak bardzo mnie pan nienawidzi? – Nie nienawidzę pani. Naprawdę, to nie tak. – Dlaczego wszyscy mnie nienawidzą? Co ja takiego zrobiłam? – Nic. To nie pani wina. Wszyscy panią lubią. – Wcale nie. – Jest pani bardzo miła. Wszyscy panią lubią. Ja panią lubię. – Naprawdę? Lubi mnie pan? – Tak. Bardzo. Bardzo panią lubię. – Na pewno? – Oczywiście, że tak. Przepraszam. Szczęśliwie Samuel nie czuje już, że grozi mu wybuch płaczu, tak więc jego ciało rozluźnia się i Samuel posyła Laurze słaby uśmiech – tak bardzo się cieszy, że cała sytuacja się uspokoiła i teraz najwyraźniej osiągnęła emocjonalnie stabilny i neutralny poziom, ma też wrażenie, że wspólnymi siłami uniknęli czegoś diabelnie niebezpiecznego, niczym towarzysze broni na wojnie lub siedzący obok siebie w samolocie nieznajomi po naprawdę silnych turbulencjach. Czuje teraz z Laurą pewną więź, uśmiecha się więc, kiwa głową i może nawet mruga do niej okiem. Czuje się w tej chwili tak swobodnie, że autentycznie puszcza do niej oko. – A – odzywa się Laura. – A, rozumiem – mówi, po czym zakłada nogę na nogę i rozsiada się w skórzanym fotelu. – Zabujał się pan we mnie. – Słucham?

– Mogłam się domyślić. Oczywiście. – Nie. Chyba zaszło jakieś nieporozumienie… – W porządku. Nie pierwszy raz kocha się we mnie nauczyciel. To urocze. – Nie, naprawdę, źle mnie pani zrozumiała. – Bardzo mnie pan lubi. Słyszałam na własne uszy. – Tak, ale nie w taki sposób – wyjaśnia. – Wiem, co się teraz stanie. Albo się z panem prześpię, albo obleję. Zgadłam? – W żadnym wypadku – zaprzecza Samuel. – Taki był plan od samego początku. Cała ta maskarada po to tylko, żeby mi ściągnąć majtki. – Nie! – woła Samuel i czuje ukłucie jej oskarżenia, zawsze bowiem, gdy pada oskarżenie, nawet gdy jesteśmy niewinni, ogarnia nas śladowe poczucie winy. Samuel wstaje, mija Laurę, otwiera drzwi swojego gabinetu i mówi: – Czas już na panią. Skończyliśmy.

SŁOMIANA KUKŁA – Pan wie, że nie może mnie oblać – mówi Laura, która zdecydowanie nie ma zamiaru wstać i wyjść. – Nie może mnie pan oblać, bo takie jest prawo. – Nasza rozmowa już się skończyła. – Nie może mnie pan oblać, bo mam trudności w uczeniu się. – Nic podobnego. – Mam. Mam kłopoty ze skupieniem się, dotrzymywaniem terminów, czytaniem, a poza tym nie umiem nawiązywać znajomości. – To nieprawda. – Prawda. Może pan sprawdzić. Jest dokumentacja. – Jak się nazywa pani zaburzenie?

– Nie wymyślono jeszcze nazwy. – Jak dobrze się składa. – Ustawa o niepełnosprawnych wymaga zapewnienia specjalnych warunków wszystkim studentom z udokumentowanymi zaburzeniami uczenia się. – Pani Lauro, nie ma pani kłopotów z nawiązywaniem znajomości. – Mam. Z nikim się nie zaprzyjaźniam. – Cały czas z kimś panią widzę. – Te znajomości nie trwają długo. Samuel musi przyznać, że tak jest w istocie. W tym momencie stara się wymyślić coś złośliwego, co mógłby jej powiedzieć. Jakąś obelgę, której retoryczna waga dorównałaby oskarżeniu o to, że się podkochuje w Laurze. Jeśli odpowiednio głęboko zrani jej uczucia, jeśli urazi ją dostatecznie mocno, będzie oczyszczony. Mówiąc jej coś naprawdę wrednego, udowodni, że wcale się w niej nie zadurzył, rozumuje. – Czego więc pani oczekuje – pyta – w związku ze swoim zaburzeniem? – Że zaliczę zajęcia. – Myśli pani, że ustawa o niepełnosprawnych została napisana po to, żeby chronić leserów? – To w takim razie napiszę jeszcze raz pracę. – A konkretnie, o jakim zaburzeniu rozmawiamy? – Mówiłam już, jeszcze go nie nazwali. – Kto niby? – Naukowcy. – I nie wiedzą, co to takiego. – Właśnie. – A jakie są symptomy? – Och, naprawdę straszne. Każdy dzień to jakby, ten, piekło?

– Ale konkretnie, jakie symptomy? – No dobrze, na większości zajęć wyłączam się po jakichś trzech minutach i zwykle w ogóle nie wykonuję poleceń, nigdy nie robię notatek, nie pamiętam, jak kto się nazywa, i czasem potrafię przeczytać całą stronę i nie mam pojęcia, co przeczytałam. Bez przerwy się gubię i nie wiem, w którym miejscu jestem, opuszczam na przykład cztery linijki i nawet nie zdaję sobie z tego sprawy, do tego większość wykresów i tabel w ogóle nic mi nie mówi, jestem beznadziejna w puzzle i czasem mówię jedno, chociaż mam na myśli coś zupełnie innego. Ach, jeszcze mam niewyraźny charakter pisma i nigdy nie potrafię napisać bez błędu „rzeżucha”, i czasem mówię swojej współlokatorce, że jak Boga kocham, posprzątam swoją część pokoju, chociaż nie mam najmniejszego zamiaru tego robić. Gdy jestem na ulicy, mam kłopoty z określeniem odległości. A już w ogóle nie umiem pokazać, gdzie jest północ. Słyszę, jak ludzie mówią „Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu”, a ja nie mam bladego pojęcia, co to znaczy. W zeszłym roku zgubiłam telefon jakieś osiem razy. Miałam dziesięć stłuczek. I gdy gram w siatkę, czasem dostaję piłką w twarz, mimo że nie mam na to najmniejszej ochoty. – Pani Lauro – mówi Samuel, który wyczuwa, że przyszedł jego moment, i czuje, jak obelga zaczyna się formować i wydostawać na powierzchnię – to nie jest żadne zaburzenie. – Owszem, jest. – Nie – zaprzecza i robi dramatyczną przerwę, chcąc mieć pewność, że następne słowa wymówi powoli i starannie, aby zostały dobrze usłyszane i zrozumiane. – Pani po prostu nie jest zbyt inteligentna.

ARGUMENTUM AD BACULUM (CZYLI ARGUMENT ODWOŁUJĄCY SIĘ DO KIJA)

– Nie wierzę, że powiedział pan coś takiego! – oburza się Laura, która stoi teraz z torbą w ręku gotowa wymaszerować z gabinetu. – Taka jest prawda – mówi Samuel. – Nie jest pani ani zbyt inteligentna, ani też nie jest pani zbyt dobrym człowiekiem. – Czy ja dobrze słyszę? – I nie cierpi pani na żadne zaburzenia. – Mogłabym się postarać, żeby wywalili pana z pracy za coś takiego! – Powinna pani mieć tego świadomość. Ktoś musi pani powiedzieć. – Jaka bezczelność! Samuel zauważa teraz, że krzyki te nie uszły uwadze innych wykładowców. Na korytarzu otwierają się drzwi, wychylają głowy. Trójka studentów, którzy prawdopodobnie pracowali nad jakimś wspólnym projektem, siedząc na podłodze w otoczeniu swoich plecaków, teraz gapi się na niego. Odzywa się w nim instynktowna obawa przed wstydem i nie czuje się już tak pewny siebie jak jeszcze chwilę wcześniej. Gdy zaczyna mówić, jego głos jest cichszy o jakieś trzydzieści decybeli i nieco wystraszony. – Chyba powinna pani już sobie pójść – sugeruje.

ARGUMENTUM AD CRUMENAM (CZYLI ARGUMENT ODWOŁUJĄCY SIĘ DO TRZOSU) Laura wypada z jego gabinetu na korytarz, a potem odwraca się na pięcie i wykrzykuje do niego: – Ja tu płacę czesne! Niebagatelne sumy! Opłacam pańską pensję i nie może mnie pan tak traktować! Mój ojciec przekazuje na konto tej uczelni mnóstwo pieniędzy! Więcej, niż pan zarabia w ciągu roku! Jest prawnikiem i poda pana do sądu! Właśnie się pan totalnie pogrążył! Ja pana zniszczę!

I po tych słowach znów się odwraca, odchodzi, głośno tupiąc, i znika za rogiem. Samuel zamyka drzwi. Siada. Wpatruje się w swoją roślinkę doniczkową na parapecie – przyjemną dla oka drobną gardenię, która w tym momencie jest lekko oklapnięta. Podnosi spryskiwacz i gdy zwilża roślinę, przy każdym strzyknięciu rozlega się cichy dźwięk, jak popiskiwanie kaczuszki. O czym myśli? Myśli, że najprawdopodobniej się teraz rozpłacze. Że Laura Pottsdam pewnie rzeczywiście się postara, żeby go wylali. Że w gabinecie wciąż unosi się jakiś przykry zapach. Że zmarnował swoje życie. I że tak strasznie nie znosi tego wyrazu: totalnie.

5 – Halo? – Halo? Mógłbym rozmawiać z panem Samuelem AndresenemAndersonem? – Przy telefonie. – Panie Samuelu. Cieszę się, że do pana dotarłem. Simon Rogers z tej strony… – Właściwie używam tylko Anderson. – Słucham? – Tylko Samuel Anderson. Na tym dwuczłonowym nazwisku można sobie język połamać. – Oczywiście. – Z kim mam przyjemność? – Jak mówiłem, nazywam się Simon Rogers i dzwonię z kancelarii prawniczej Rogers&Rogers. Z siedzibą w Waszyngtonie. Może pan o nas słyszał? Specjalizujemy się w głośnych sprawach o charakterze politycznym. Dzwonię w imieniu pańskiej matki. – Nie rozumiem. – Zajmujemy się głośnymi przestępstwami zwykle idealistycznej, lewicującej natury, rozumie pan. Na pewno słyszał pan o tej grupie, która przykuwała się łańcuchami do drzew? Byli naszymi klientami. Albo na przykład o transmitowanych przez stacje telewizyjne akcjach przeciwko statkom wielorybniczym – to, proszę pana, leżałoby w sferze naszych zainteresowań. Albo obejrzane w sieci przez miliony starcie z republikańskim oficjelem, jeśli wie

pan, co mam na myśli. Bronimy rozpolitykowanych aktorów, pod warunkiem rzecz jasna, że gwarantuje to obecność w mediach. – Wspominał pan o mojej matce? – O pańskiej matce, tak. Bronię pańskiej matki w związku z zarzutami, jakie postawiły jej władze stanowe, odkąd przejąłem jej sprawę od obrońcy z urzędu w Chicago, rozumie pan. – Władze stanowe? – Będę reprezentował jej interesy zarówno przed sądem, jak i w prasie, przynajmniej dopóki wystarczy środków, o czym zresztą powinniśmy może w przyszłości porozmawiać, panie Samuelu, ale nie dzisiaj, choć może się wydawać niezbyt eleganckie, że poruszam kwestię pieniędzy na tak wczesnym etapie naszej znajomości. – Nie rozumiem. Jakich środków? Dlaczego piszą o niej w prasie? Prosiła, żeby pan do mnie zadzwonił? – Na które z tych pytań, szanowny panie, mam odpowiedzieć najpierw? – Co się dzieje? – Cóż, jak pan sobie zdaje sprawę, pańskiej matce postawiono zarzut napaści i naruszenia nietykalności. I ze względu na, powiedzmy sobie szczerze, obfitość dowodów przeciwko niej, panie Samuelu, najprawdopodobniej przyzna się do winy i pójdzie na ugodę. – Moja matka kogoś napadła? – Aha, w takim razie cofnijmy się trochę. Przypuszczałem, że już pan słyszał. – Co słyszał? – O matce. – Z jakiej niby racji? – Trąbią o tym w wiadomościach. – Nie oglądam wiadomości.

– W telewizji lokalnej, kablowej, w wiadomościach ogólnokrajowych, w prasie, radiu, a także w wielu programach satyrycznych i publicystycznych. – Matko święta. – Do tego, proszę pana, dochodzi internet. Wideo z ataku krąży wszędzie w sieci. Nie zagląda pan na żadne strony? – Kiedy to się stało? – Przedwczoraj. Można spokojnie powiedzieć, że film stał się hitem internetu. Powstały nawet memy. – Kogo zaatakowała? – Sheldona Packera. Gubernatora Wyoming. Obrzuciła go, proszę ja pana, kamieniami. Kilka razy. – To jakiś żart. – Chociaż podczas procesu nie będę używał tego słowa. Raczej kamyczkami albo, jak się teraz nad tym zastanawiam… może żwirem. – To kłamstwa. Kim pan jest? – Jak mówiłem, nazywam się Simon Rogers z firmy Rogers&Rogers, a pańska matka czeka na rozprawę. – Za napaść na kandydata na prezydenta. – Formalnie rzecz biorąc, nie jest jeszcze kandydatem per se, ale jest pan blisko. Dosłownie przez cały dzień i przez całą noc trąbiły o tym wszystkie kanały informacyjne. Nic pan nie słyszał? – Byłem zajęty. – Prowadzi pan na uczelni kurs ze wstępu do literatury. Godzinne zajęcia dwa razy w tygodniu. Mam nadzieję, że nie pomyśli pan, że jestem wścibski lub że za bardzo ingeruję w pańską prywatność, ale te informacje są dostępne na stronie internetowej uczelni. – Rozumiem.

– Bo tak się zastanawiam, panie Samuelu, co pan właściwie robił przez ostatnie, powiedzmy, czterdzieści godzin, odkąd ta historia trafiła do mediów? – Siedziałem przy komputerze. – I ten komputer, zakładam, jest podłączony do internetu. – Wie pan, pisałem. Jestem pisarzem. – Bo w tym momencie cały kraj myśli sobie: Czy moglibyśmy może porozmawiać o czymś nie związanym z Faye Andresen-Anderson? Całkowite nasycenie, że tak powiem, więc dziwi mnie, panie Samuelu, że nic nie obiło się panu o uszy, a przecież sprawa dotyczy pańskiej matki. – Nie utrzymujemy ze sobą kontaktów. – Nadali jej chwytliwy przydomek: zmora gubernatora. Jest teraz całkiem sławna. – Jest pan pewien, że chodzi o moją matkę? To do niej zupełnie niepodobne. – Nazywa się pan Samuel Andresen-Anderson? Tak brzmi pana pełne imię i nazwisko? – Tak. – A pańską matką jest Faye Andresen-Anderson, tak? – Tak. – Która mieszka w Chicago w stanie Illinois. – Moja matka nie mieszka w Chicago. – A gdzie mieszka? – Nie wiem. Nie rozmawiałem z nią od dwudziestu lat! – Więc nie zna pan jej aktualnego miejsca pobytu. Zgadza się? – Tak. – Więc mogłaby mieszkać w Chicago bez pańskiej wiedzy. – Pewnie by mogła. – Aresztowana zatem jest prawdopodobnie pańską matką, to chcę

powiedzieć, niezależnie od jej aktualnego adresu zamieszkania. – I zaatakowała gubernatora… – Wolelibyśmy jakieś mniej nacechowane określenie. Zamiast „zaatakowała”. Raczej korzystała ze swoich praw zawartych w pierwszej poprawce do konstytucji, używając do tego symbolicznie miotanego żwiru. Domyślam się po stukaniu klawiatury, że próbuje pan to sprawdzić w jakiejś wyszukiwarce? – Jezu, piszą o tym wszędzie! – Istotnie, panie Samuelu. – Jest wideo? – Kilka milionów wyświetleń. Było zremiksowane, przepuszczone przez auto-tune i zamienione w dość zabawną piosenkę hiphopową. – Nie do wiary. – Może jednak powinien pan sobie darować tę piosenkę, przynajmniej do czasu, aż rana nie będzie tak świeża. – Właśnie przeglądam artykuł redakcyjny, w którym porównuje się moją matkę do Al-Kaidy. – Tak, proszę pana. Wyjątkowa podłość. To, co się wygaduje, panie Samuelu. W wiadomościach. Okropieństwo. – Co jeszcze się mówi? – Może najlepiej będzie, jeśli sam pan zobaczy. – Nie poda mi pan żadnego przykładu? – Panie Samuelu, widzi pan, jej czyn wzbudził wielkie emocje i napięcia. Bo oczywiście uważa się, że stały za nim motywy polityczne. – I co się w związku z tym mówi? – Że jest terrorystką, hipiską, ekstremistką i prostytutką, żeby zacytować, proszę pana, jeden wyjątkowo nikczemny, ale typowy w gruncie rzeczy przykład.

– Prostytutką? – Terrorystką, hipiską, ekstremistką i tak, dobrze pan słyszał, prostytutką. Znieważa się ją w sposób wyjątkowo niewybredny, jeśli mogę tak to określić. – Dlaczego mówią, że jest prostytutką? – Aresztowano ją kiedyś za nierząd, proszę pana. W Chicago. – Może pan powtórzyć? – Aresztowano, ale, co chyba należy dodać, panie Samuelu, oficjalnie nie postawiono jej zarzutów. – W Chicago. – Tak, proszę pana, w Chicago w sześćdziesiątym ósmym. Kilka lat przed pańskimi narodzinami i wystarczająco dawno temu, żeby miała czas zmienić się na lepsze i odnaleźć Boga, co mam zamiar podkreślić, jeśli sprawa wejdzie na wokandę. Mówimy tu oczywiście o prostytuowaniu się w znaczeniu sprzedawania usług seksualnych. – Widzi pan, to niemożliwe. W sześćdziesiątym ósmym nie było jej w Chicago. Mieszkała wtedy w Iowa. – Według naszych informacji pod koniec tamtego roku, gdy była na studiach, spędziła w Chicago jeden miesiąc. – Moja matka nigdy nie studiowała. – Pańska matka nigdy nie ukończyła studiów. Ale zarejestrowała się jako studentka na Uniwersytecie Illinois w Chicago na semestr zimowy w sześćdziesiątym ósmym. – Nie, moja matka wychowywała się w Iowa, a po skończeniu liceum została tam i czekała na powrót mojego ojca z wojska. Nigdy nie wyjechała z rodzinnego miasta. – My ustaliliśmy coś innego. – Wyjechała z Iowa dopiero w latach osiemdziesiątych.

– Według posiadanych przez nas dokumentów, proszę pana, aktywnie uczestniczyła w protestach antywojennych sześćdziesiątego ósmego roku. – No to już jest całkowicie niemożliwe. Chyba ostatnią rzeczą, jaką zrobiłaby moja matka, jest udział w jakimś proteście. – Mówię panu, że protestowała. Mamy zdjęcie. Dysponujemy dowodem fotograficznym. – Zaszła jakaś pomyłka. To nie ta kobieta. – Faye, nazwisko panieńskie Andresen, urodzona w roku tysiąc dziewięćset pięćdziesiątym w stanie Iowa. Mam podać dziewięciocyfrowy numer ubezpieczenia? – Nie. – Bo mam go tutaj. – Nie. – Jest więc spora szansa, panie Samuelu. Chcę powiedzieć, że jeśli dowody nie wykażą inaczej lub jeśli nie padliśmy wszyscy ofiarą jakiegoś niesamowitego zbiegu okoliczności, kobieta w areszcie jest najprawdopodobniej pańską matką. – Dobrze. – To bardzo prawdopodobne. Na dziewięćdziesiąt dziewięć procent. Ponad wszelką wątpliwość. I choć może wolałby pan w to nie wierzyć, mówimy o jednej i tej samej osobie. – Rozumiem. – Więc od tej pory aresztowaną będę nazywał „pańską matką”. Nie będziemy już tego kwestionować. – Nie będziemy. – Jak mówiłem, jest mało prawdopodobne, żeby pańska matka została uniewinniona, jako że dowody przeciwko niej można określić jako niepodważalne. Najlepsze, na co możemy liczyć, proszę pana, to przyznanie się

do winy z nadzieją na łagodny wyrok. – Nie rozumiem, w jaki sposób mogę tu pomóc. – Jako świadek. Napisze pan list do sędziego, wyjaśniając, że pańska matka nie zasługuje na karę więzienia. – Skąd pomysł, że sędzia mnie posłucha? – Prawdopodobnie tego nie zrobi, proszę pana. Zwłaszcza ten sędzia. Charles Brown. Zwany „Charliem”. Nie żartuję, panie Samuelu, naprawdę tak się nazywa. W przyszłym miesiącu miał przejść na emeryturę, ale wstrzymał się, żeby rozpatrzyć sprawę pańskiej matki. Dlatego że jest tak głośna, jak się domyślam. Głośna na cały kraj. Poza tym sędzia Brown cieszy się ponurą sławą, jeśli chodzi o procesy związane z pierwszą poprawką. Nie jest zbyt wyrozumiały wobec kontestatorów, tyle tylko powiem. – Więc jeśli sędzia mnie nie posłucha, po co w ogóle pisać ten list? I dzwonić do mnie? – Bo jest pan, że tak powiem, szanowanym wykładowcą i cieszy się pan dobrą opinią, a ja poruszę niebo i ziemię, dopóki w funduszu są jeszcze jakieś środki. Mam swoją reputację. – Co to za fundusz? – Jak pan może sobie wyobrazić, gubernator Sheldon Packer w pewnych kręgach nie cieszy się zbyt wielką przychylnością. W niektórych środowiskach pańska matka stała się swego rodzaju wywrotową bohaterką. – Bo obrzuciła kogoś kamieniami. – Na jednym z czeków, które spieniężyłem, ktoś napisał: „Odważna bojowniczka w walce z republikańskim faszyzmem”. Spłynęło sporo pieniędzy na jej obronę. Wystarczy, żeby opłacić moje honorarium przez co najmniej cztery miesiące. – A potem? – Wierzę, proszę pana, że do tego czasu uda nam się zawrzeć ugodę. Pomoże

nam pan? – Niby dlaczego? Dlaczego mam jej pomagać? To takie typowe. – Co pan przez to rozumie, panie Samuelu? – Moja matka to jedna wielka tajemnica: studia, udział w protestach, aresztowanie, o niczym nie wiedziałem. Kolejny sekret, którego mi nie zdradziła. – Jestem pewien, że miała swoje powody, panie Samuelu. – Nie chcę mieć z tym nic wspólnego. – Muszę powiedzieć, że pańska matka desperacko potrzebuje teraz pomocy. – Nie napiszę żadnego listu i nie obchodzi mnie, czy ją zamkną. – Ale to pańska matka przecież. Wydała pana na świat i, mówiąc wprost, wykarmiła własną piersią. – Porzuciła mnie i ojca. Wyjechała bez słowa. Jeśli o mnie chodzi, wtedy przestała być moją matką. – Nie tli się w panu choćby maleńka nadzieja na spotkanie po latach? W głębi ducha nie brakuje panu w życiu osoby matki? Nie wydaje się ono bez niej trochę jałowe i puste? – Muszę kończyć. – Urodziła pana. Całowała pana w skaleczenia, gdy się pan przewracał. Kroiła kanapki na kosteczki. Chce pan mieć w swoim życiu kogoś, kto pamięta pańskie narodziny, czy nie? – Odkładam słuchawkę. Do widzenia.

6 Samuel słucha właśnie świstów ekspresu do kawy w lotniskowej kawiarni, gdy dostaje pierwszą wiadomość związaną z Laurą Pottsdam. Od pani dziekan, specjalistki od czarnej śmierci. „Widziałam się z Pańską studentką – pisze. – Przyszła z dziwnymi zarzutami. Naprawdę jej Pan powiedział, że jest głupia?” Samuel prześlizguje się wzrokiem po reszcie maila, czując, jakby zapadał się w fotel. „Jestem naprawdę zszokowana niestosownością Pańskiego zachowania. Pani Pottsdam nie wydaje mi się głupia. Pozwoliłam jej napisać pracę raz jeszcze na pełne zaliczenie. Musimy jak najszybciej omówić tę sprawę”. Siedzi w kawiarni naprzeciwko bramki, gdzie za około piętnaście minut zacznie się przyjmowanie pasażerów na pokład odlatującego w południe samolotu do Los Angeles. Spotkał się tu z nim Guy Periwinkle, jego redaktor i wydawca. Nad nim wisi telewizor, aktualnie wyciszony, nastawiony na program informacyjny ukazujący matkę Samuela w trakcie ataku na gubernatora Packera. Stara się nie zwracać uwagi na ekran. Wsłuchuje się w rozmaite dźwięki, które go otaczają: wykrzykiwane kawiarniane zamówienia, megafonowe ogłoszenia o bieżącym poziomie zagrożenia i zakazie pozostawiania bagażu bez opieki, płacz dzieci, szum piany i pary, bulgotanie mleka. Tuż obok kawiarni znajduje się stanowisko pucybuta – dwa wysokie jak trony krzesła, a w dole czarnoskóry mężczyzna, który czyści buty. W tej chwili czyta książkę, ubrany w wymagany w tej pracy strój: szelki, czapka gazeciarza, kostium z przełomu wieków. Samuel czeka, aż Periwinkle się zdecyduje – chciałby wyczyścić sobie buty, ale się waha.

– Jestem nienagannie ubranym białym facetem – mówi Periwinkle, wpatrując się w pucybuta. – A on jest przedstawicielem mniejszości w archaicznym ubraniu. – I co w związku z tym? – pyta Samuel. – Nie podoba mi się taki obraz. Wizualny koszmar. Periwinkle jest tego dnia w Chicago, ale wybiera się do Los Angeles. Do Samuela zadzwoniła jego asystentka z wiadomością, że szef chciałby się z nim spotkać, ale ma czas tylko na lotnisku. Kupiła więc Samuelowi bilet lotniczy w jedną stronę do Milwaukee, z którego może skorzystać, gdyby chciał, wyjaśniła mu, ale chodziło przede wszystkim o to, by przedostał się przez kontrolę bezpieczeństwa. Periwinkle przygląda się czyścibutowi. – Wie pan, co jest prawdziwym problemem? Prawdziwym problemem są aparaty fotograficzne w telefonach komórkowych. – Ja nigdy nie miałem czyszczonych butów. – Bo może najpierw trzeba przestać nosić tenisówki – sugeruje Periwinkle, a wypowiadając te słowa, nie spogląda na stopy Samuela. Co znaczy, że przez tych kilka minut, które spędzili razem na lotnisku, Periwinkle zarejestrował i zapamiętał, że Samuel nosi tanie pepegi. I prawdopodobnie też kilka innych szczegółów. Samuel zawsze tak się czuje w obecności swojego wydawcy: nieco niestosownie ubrany w porównaniu z nim, nieco zapuszczony. Periwinkle wygląda na jakieś czterdzieści lat, ale w rzeczywistości jest w wieku ojca Samuela: ma ponad sześćdziesiąt. Chyba próbuje przechytrzyć czas. Nosi się po królewsku, sztywno wyprostowany – zupełnie jakby myślał, że jest drogim i szczelnie zapakowanym prezentem urodzinowym. Jego wąskie buty wyglądają na ciasne i włoskie, z miniaturową skocznią narciarską na czubkach. Jest chyba o jakieś dwadzieścia centymetrów węższy w pasie niż każdy inny dorosły

mężczyzna przebywający teraz na lotnisku. Węzeł krawata ma ścisły i twardy jak żołądź. Jego lekko siwiejące włosy są podgolone do idealnego i jednakowego wszędzie jednego centymetra. Stojąc obok niego, Samuel zawsze się czuje niekształtny i niechlujnie ubrany. Źle dopasowane, prawdopodobnie o rozmiar za duże ciuchy kupione w sieciówkach. Podczas gdy obcisły garnitur Periwinkle’a rzeźbi jego ciało w równe kąty i proste linie, ciało Samuela zdaje się mieć kształt kluchy. Periwinkle jest jak latarka podświetlająca wszystkie twoje niedoskonałości. Pod jego wpływem zaczynasz się zastanawiać, jak odbierają cię inni. Samuel na przykład zwykle zamawia w kawiarni cappuccino. Przy Periwinkle’u zamówił zieloną herbatę. Cappuccino wydawało się banalne i pomyślał, że zielona herbata uzyska większą aprobatę w oczach redaktora. Tymczasem ten zamówił cappuccino. – Lecę do Los Angeles – informuje. – Będę na planie nowego teledysku Molly. – Molly Miller? – pyta Samuel. – Tej piosenkarki? – Tak. Jest moją klientką. Mniejsza z tym. Ma nowy teledysk. Nową płytę. Występuje gościnnie w sitcomie. Szykuje się do udziału w reality show. I wydaje wspomnienia, co jest powodem mojej wizyty. Roboczy tytuł brzmi Błędy mego życia. – Ale czy ona nie ma dopiero jakichś szesnastu lat? – Oficjalnie siedemnaście. Ale naprawdę dwadzieścia pięć. – Żartuje pan. – W prawdziwym życiu. Niech pan zachowa to dla siebie. – O czym jest ta książka? – Delikatna sprawa. Powinna być odpowiednio ugrzeczniona, żeby nie ucierpiał jej wizerunek, ale z drugiej strony nie może być nudna, bo Molly musi dbać o swoją reputację gwiazdy. Chciałoby się, żeby była odpowiednio

błyskotliwa, bo inaczej zaczną mówić, że to papka dla dwunastolatków, ale nie może być zbyt błyskotliwa, bo faktycznie głównym odbiorcą są właśnie dwunastolatkowie. I oczywiście każde wspomnienia gwiazdy wymagają odsłonięcia jakiejś jednej wielkiej tajemnicy. – Tak? – Ależ naturalnie. Czegoś, co można podrzucić gazetom i czasopismom przed publikacją, żeby się zrobił szum. Czegoś pikantnego, żeby ludzie mieli o czym gadać. Dlatego lecę do Los Angeles. Robimy burzę mózgów. Kończy kręcić najnowszy klip. Premiera za kilka dni. Kretyńska piosenka z tekstem od czapy. Refren brzmi: „Akcja reprezentacja!”. – Chwytliwe. Zdecydowaliście już, czego będzie dotyczyło to wyznanie? – Ja mocno optuję za niewinnym epizodzikiem lesbijskim. Czas eksperymentów w gimnazjum. Szczególna przyjaciółka, kilka pocałunków. Wie pan. Nie aż tak mocne, żeby zrazić rodziców, ale miejmy nadzieję, że wystarczy, by posypały się tęczowe nagrody. Zdobyła już rynek młodzieżowy, ale gdyby udało się jeszcze pozyskać gejów? – mówi Periwinkle i w tym momencie pokazuje na migi, jak coś małego eksploduje w coś ogromnego. – Bum! To właśnie Periwinkle dał Samuelowi wielką szansę, wyciągnął go z mroków anonimowości i podsunął lukratywną umowę wydawniczą. Samuel był wtedy jeszcze studentem, a Periwinkle jeździł po uczelniach w całym kraju, szukając autorów, których mógłby zwerbować do współpracy z nowym wydawnictwem publikującym młode talenty. Zainteresował się Samuelem po lekturze tylko jednego opowiadania. Potem umieścił to opowiadanie na łamach dużego czasopisma. I wreszcie zaproponował mu umowę z astronomiczną zaliczką. Samuel miał tylko napisać książkę. Czego oczywiście nigdy nie zrobił. To było dziesięć lat temu. Teraz rozmawiają ze sobą po raz pierwszy od kilku lat. – A jak tam działalność wydawnicza? – pyta Samuel.

– Działalność wydawnicza. Ha. Zabawne. Tak naprawdę nie siedzę już w książkach. Nie w tradycyjnym sensie tego słowa. – Wydobywa z teczki wizytówkę. „Guy Periwinkle: animator zainteresowania”. Żadnego logo, żadnych danych kontaktowych. – Teraz zajmuję się produkcją – mówi Periwinkle. – Wytwarzaniem zainteresowania. – Ale nie książek. – Książek też. Jasne. Ale przede wszystkim rozbudzam zainteresowanie. Ciekawość. Pokusę. Książka to tylko opakowanie, rodzaj pojemnika. Zdałem sobie z tego sprawę. Ci, którzy pracują w branży wydawniczej, myślą, i tutaj popełniają błąd, że ich zadanie polega na produkowaniu dobrych pojemników. Jeśli mówisz, że jesteś w branży wydawniczej, to tak, jakby winiarz mówił, że jest w branży butelkowej. My tymczasem wytwarzamy samo zainteresowanie. Książka to tylko jeden z kształtów, jakie owo zainteresowanie może przybrać, gdy je wzmagamy i kształtujemy. Nad nimi na ekranie film z atakiem na Packera doszedł do punktu, w którym ochroniarze rzucają się na matkę Samuela, żeby ją obezwładnić. Samuel odwraca wzrok. – Mnie bardziej teraz zajmuje coś w rodzaju multimodalnej wieloplatformowej synergii – wyjaśnia Periwinkle. – Moją firmę dawno temu wchłonęła inna oficyna wydawnicza, którą z kolei wchłonęła jeszcze większa i tak dalej, na zasadzie tych ruskich matrioszek. Teraz naszym właścicielem jest międzynarodowy konglomerat, którego zainteresowania obejmują działalność wydawniczą, telewizję kablową, radiofonię, fonografię, dystrybucję medialną, produkcję filmową, konsulting polityczny, kreowanie wizerunku, promocję, reklamę, czasopisma, drukarstwo i prawa. I jeszcze chyba przewozy. Do tego wszystkiego. – Brzmi skomplikowanie.

– Niech pan sobie wyobrazi mnie jako spokojne jądro, wokół którego szaleje tornado wszystkich naszych działań medialnych. Periwinkle zerka na telewizor nad nimi i ogląda odtwarzany po raz setny film ze zmorą gubernatora. Konserwatywny prezenter programu w małym okienku po lewej stronie ekranu coś mówi, ale nie wiadomo co. – Halo! – Periwinkle woła do baristy. – Mógłby pan pogłośnić? Kilka sekund później rozlega się dźwięk. Słyszą, jak prezenter pyta, czy atak na gubernatora jest odosobnionym incydentem, czy zwiastunem przyszłości. – O, na pewno zwiastunem przyszłości – komentuje jeden z zaproszonych do studia gości. – Tak zachowują się liberałowie, gdy się ich przyciśnie do muru. Atakują. – Całkiem podobnie wyglądała sytuacja, powiedzmy, w Niemczech pod koniec lat trzydziestych – mówi inny gość. – Jak w tym wierszu, „Kiedy przyszli po patriotów, milczałem”. – Racja! – przytakuje prezenter. – Jeśli będziemy milczeć, nikogo już nie będzie, gdy przyjdą po nas. Musimy zacząć działać już teraz. Wszyscy dookoła kiwają głowami. Przerwa na reklamę. – O rany – mówi Periwinkle, kręcąc głową i uśmiechając się. – Zmora gubernatora. To dopiero kobieta, którą chciałbym lepiej poznać. Historia, którą chciałbym opowiedzieć. Samuel sączy herbatę i nic nie mówi. Torebka moczyła się za długo i napar jest teraz gorzkawy. Periwinkle sprawdza, która godzina, zerka w stronę bramki, gdzie podróżni zaczęli się już zbierać – jeszcze nie w kolejce, ale gotowi natychmiast się ustawić, gdy ta zacznie się formować. – Jak praca? – pyta Periwinkle. – Wciąż pan wykłada? – Póki co.

– Na tej… uczelni. – Tak, wciąż tej samej. – Ile pan wyciąga? Jakieś trzydzieści patyków? Pozwoli pan, że coś panu doradzę. Mogę dać panu radę? – Proszę. – Niech pan ucieka z tego kraju. – Słucham? – Poważnie. Niech pan sobie wybierze jakieś miłe rozwijające się państewko Trzeciego Świata i tam zbija kokosy. – A mógłbym? – Jak najbardziej. Mój brat tak zrobił. Uczy matematyki w liceum i prowadzi drużynę piłkarską w Dżakarcie. Przedtem był Hongkong. Przedtem Abu Zabi. Szkoły prywatne. Uczy głównie dzieciaki elit rządowych i biznesowych. Zarabia dwieście patyków rocznie plus ma zapewnione mieszkanie, samochód i kierowcę. Dostaje pan auto z szoferem na tej swojej uczelni? – Nie. – Klnę się na Boga, że każdy, kto ma jakie takie wykształcenie i siedzi w Ameryce, żeby uczyć, cierpi na jakąś psychozę. W Chinach, Indonezji, na Filipinach, na Bliskim Wschodzie rozpaczliwie poszukują takich jak pan. Mógłby pan przebierać w ofertach jak w ulęgałkach. W Ameryce płacą panu marne grosze, każą harować ponad siły, politycy pana obrażają, a studenci nie doceniają. Tam byłby pan bohaterem, na litość boską. Taka jest moja rada dla pana. – Dzięki. – I powinien pan ją przyjąć, bo mam dla pana, drogi kolego, złą wiadomość. – Aha. Głośne westchnienie, wielki klaunowski grymas, gdy Periwinkle kiwa

głową. – Przykro mi, ale będziemy musieli unieważnić naszą umowę. Właśnie to przyszedłem panu przekazać. Obiecał nam pan książkę. – I wciąż nad nią pracuję. – Wypłaciliśmy panu niemałą zaliczkę, a pan nie dostarczył dzieła. – Napotkałem pewne przeszkody. Drobny zanik natchnienia. Ale powoli piszę. – Chcemy się powołać na zapis o niewywiązaniu się z umowy, w myśl którego wydawca może zażądać zwrotu całości wypłaconych zaliczek, jeśli dzieło nigdy nie zostało dostarczone. Innymi słowy? Musi nam pan oddać kasę. Chciałem to panu powiedzieć osobiście. – Osobiście. W kawiarni. Na lotnisku. – Naturalnie w razie gdyby nie był pan w stanie zwrócić zaliczki, będziemy musieli pana zaskarżyć. Moja firma chce w przyszłym tygodniu wnieść sprawę do sądu stanowego w Nowym Jorku. – Ale ja pracuję nad tą książką. Znowu piszę. – I to jest dla pana fantastyczna wiadomość! Bo zrzekamy się wszystkich praw do wszelkich materiałów związanych z tym tekstem, może więc pan z nim zrobić, co tylko zechce. I życzymy panu dużo szczęścia i samych sukcesów. – O jaką kwotę chcecie wystąpić? – O zwrot całej zaliczki plus odsetki, plus opłaty sądowe. Na szczęście nie ponosimy w związku z panem straty, czego nie można powiedzieć o wielu innych naszych ostatnich inwestycjach. Proszę więc nie mieć do nas o to żalu. Wciąż ma pan te pieniądze, prawda? – Nie. Oczywiście, że ich nie mam. Kupiłem dom. – Ile ma pan do spłacenia? – Trzysta tysięcy.

– A ile dom jest teraz wart? – Jakieś osiemdziesiąt? – Ha! Takie rzeczy tylko w Ameryce, prawda? – Proszę posłuchać. Przepraszam, że to tyle trwało. Książka niedługo będzie gotowa. Obiecuję. – Jak mam to panu delikatnie powiedzieć? Nie chcemy już pańskiej książki. Podpisaliśmy naszą umowę w innym świecie. – Jak to: w innym? – Przede wszystkim nie jest pan już znany. Żelazo trzeba było kuć, póki gorące. Pańskie żelazo, mój przyjacielu, jest zimne jak lód. Ale nasz kraj też się zmienił. Ta pańska urocza historyjka o szczenięcej miłości mogła się podobać przed jedenastym września, ale teraz? Teraz jest trochę za spokojna jak na te czasy, trochę nieprzystająca. I… bez obrazy, ale nie ma w panu nic szczególnie interesującego. – Dzięki. – Proszę mnie źle nie zrozumieć. Tego rodzaju zainteresowanie, w jakim się teraz specjalizuję, może wygenerować tylko jedna osoba na milion. – Nie stać mnie teraz na to, żeby zwrócić te pieniądze. To niemożliwe. – Sprawa jest prosta. Oddać nieruchomość, ukryć pozostały majątek, ogłosić upadłość, przenieść się do Dżakarty. Zatrzeszczał głośnik: ogłoszono, że pasażerowie klasy business lecący do Los Angeles mogą wchodzić na pokład. Periwinkle wygładza garnitur. – To ja – mówi. Jednym haustem dopija kawę i wstaje. – Proszę posłuchać, żałuję, że sprawy nie potoczyły się inaczej. Naprawdę. Szkoda, że musimy podjąć te kroki. Gdyby tylko było coś, co mógłby nam pan zaoferować, coś, co ludzi zainteresuje… Samuel wie, że ma w zanadrzu jedną rzecz, coś wartościowego. To jedyne,

co ma dla Periwinkle’a. Jedyne w tym momencie, co jest w nim interesującego. – A gdybym panu powiedział, że mam nową książkę – mówi Samuel. – Inną książkę. – Wtedy bym odpowiedział, że w naszym procesie cywilnym mielibyśmy jeszcze jeden zarzut wobec pana. Bo gdy był pan zobowiązany pisać dla nas, w tajemnicy pracował pan nad czymś innym dla kogoś innego. – Nad niczym jeszcze nie pracowałem. Nie zapisałem nawet słowa. – Więc w jakim sensie jest to „książka”? – Dopiero będzie. Na razie mam pomysł. Chce pan o nim usłyszeć? – Jasne. Byle szybko. – To pewnego rodzaju spowiedź gwiazdy. – Dobra. Kto jest gwiazdą? – Zmora gubernatora. – Akurat. Wysłaliśmy kogoś na przeszpiegi. Z nikim nie chce rozmawiać. Beznadziejna sprawa. – A gdybym panu powiedział, że to moja matka?

7 Plan jest więc następujący. Uzgadniają to między sobą na lotnisku. Samuel wywiąże się z umowy z wydawcą, pisząc książkę o swojej matce – biografię, sensacyjną i demaskatorską. – Mocna historia ociekająca seksem i przemocą – mówi Periwinkle – spisana przez porzuconego syna? O tak, coś takiego mógłbym sprzedać. Książka miała opisać podejrzaną przeszłość Faye Andresen w ruchu pacyfistycznym, pracę w charakterze prostytutki, to jak porzuciła rodzinę, by wyjść z ukrycia dopiero wtedy, gdy sterroryzowała gubernatora Packera. – Z oczywistych względów marketingowych będziemy musieli ją wydać przed wyborami – informuje Periwinkle. – A Packera trzeba będzie ukazać jako amerykańskiego bohatera. Rodzaj ludowego mesjasza. Nie ma pan nic przeciwko? – Zgoda. – Tę część mamy już gotową, prawdę mówiąc. – Jak to gotową? – dziwi się Samuel. – Część o Packerze. Zatrudniliśmy ghostwritera. Mamy tego ze sto stron. – Jak to możliwe? – Wie pan, na tej samej zasadzie, na jakiej powstaje wiele nekrologów, zanim delikwent umrze. Ten sam mechanizm. Pracowaliśmy nad jego biografią, czekaliśmy tylko na odpowiedni moment. Ten tekst jest więc do wykorzystania. Innymi słowy, połowę książki ma pan z głowy. Druga połowa to materiał o matce. Obsadzona jest tu oczywiście w roli czarnego charakteru. Rozumiemy się?

– Tak. – I może pan to napisać? Nie ma pan problemów ze sportretowaniem jej w ten sposób? Moralnych? Etycznych? – Mam ją publicznie wychłostać, podając szczegóły z życia prywatnego. Umowa stoi. Wszystko jasne. Nie będzie mu trudno, wyobraża sobie Samuel, zrobić coś takiego kobiecie, która odeszła bez słowa, bez ostrzeżenia, która zostawiła go samego, by radził sobie bez matki. Zupełnie jak gdyby dwie dekady pretensji i bólu po raz pierwszy znalazły dla siebie ujście. Samuel dzwoni więc do adwokata matki i mówi, że zmienił zdanie. Chętnie napisze list do sędziego w jej obronie i chciałby z nią porozmawiać, żeby zdobyć kluczowe informacje. Prawnik podaje mu jej chicagowski adres i umawia go z nią już na następny dzień, po czym Samuel przez całą noc nie może zasnąć, zbyt zdenerwowany i podniecony, wyobrażając sobie pierwsze spotkanie z matką, odkąd zniknęła przed tylu laty. Wydaje się nie fair, że nie mieli kontaktu od dwudziestu lat, a on teraz ma tylko jeden dzień na przygotowanie. Ile razy sobie to wyobrażał? Ile razy fantazjował, że się znów spotykają? I w tysiącach, jeśli nie milionach tych fantazji za każdym razem udowadnia matce, że jest bystry i że odniósł w życiu sukces. Jest kimś ważnym, dorosłym i dojrzałym. Wyrafinowanym i szczęśliwym. Pokazuje, jak nadzwyczajne wiedzie życie, jak nieistotna była w nim jej nieobecność. Pokazuje, jak bardzo nie jest mu potrzebna. W czasie tych wyimaginowanych spotkań matka zawsze błaga o przebaczenie, a on nie płacze. Za każdym razem tak to się właśnie odbywa. Ale jak teraz uda mu się ta sztuka? W prawdziwym życiu? Samuel nie ma pojęcia. Wchodzi na Google’a. Pół nocy spędza w internetowych grupach wsparcia dla porzuconych dzieci, na stronach obficie wykorzystujących wielkie litery, wytłuszczenia, animowane GIF-y z uśmiechającymi się i marszczącymi

brwi buźkami, misiami i aniołkami. Gdy Samuel przegląda te witryny, najbardziej zaskakuje go zasadnicza zbieżność problemów: silne poczucie wstydu, zażenowania i odpowiedzialności u porzuconych dzieci, jednocześnie podziw i nienawiść wobec nieobecnego rodzica, samotność w parze z pogłębiającym ją pragnieniem odosobnienia. I tak dalej. Jakby przeglądał się w lustrze. Wszystkie jego osobiste słabości wracają do niego publicznie i Samuel czuje się w związku z tym zawstydzony. Widząc, jak inni wyrażają dokładnie to, co leży mu na sercu, czuje, że jest mało oryginalny, przeciętny, że nie jest owym ze wszech miar nadzwyczajnym mężczyzną, którym musi być, aby udowodnić matce, że nie powinna była go porzucać. Jest prawie trzecia w nocy, gdy Samuel uzmysławia sobie, że od pięciu bitych minut odtwarza ten sam animowany GIF – z misiem wykonującym tak zwany „wirtualny uścisk”, który polega na tym, że wielokrotnie, w niekończącym się zapętleniu, obejmuje ramionami powietrze, co zamiast uścisku przypomina Samuelowi miarowe i sarkastyczne klaskanie, jakby miś z niego szydził. Odchodzi od komputera i przesypia niespokojnie kilka godzin, aż budzi się o świcie, bierze prysznic, wypija prawie cały dzbanek kawy i wsiada do samochodu, żeby dostać się do Chicago. Samuel rzadko tam ostatnio jeździ, choć mieszka tak blisko, i teraz uzmysławia sobie dlaczego: im bliżej miasta, tym bardziej autostrada przypomina kipiące złośliwością pole bitwy – jeżdżący zygzakiem szaleńcy, którzy wciskają się na siłę przed innych, podjeżdżają za blisko, trąbią, migają światłami, publicznie eksponując w powiększeniu wszystkie swoje osobiste traumy. Samuel jedzie w ścisku samochodów w powolnej, apatycznej masie nienawiści. Cały czas tli się w nim niepokój na myśl o tym, że nie zdoła skręcić na właściwy pas, gdy będzie blisko zjazdu. Widząc, że włączył kierunkowskaz, kierowcy na pasie obok jak zwykle przyspieszają, żeby zająć mu wolną przestrzeń. Nie ma mniej

życzliwego miejsca w Ameryce – miejsca, gdzie tak bardzo brakowałoby ducha koleżeńskiej solidarności, miejsca, gdzie panowałoby mniejsze poczucie wspólnoty w trudzie – niż autostrada w Chicago w godzinach szczytu. I nie ma lepszego sposobu, żeby się o tym przekonać, niż obserwacja, co się dzieje, kiedy na prawym pasie stoi jeden za drugim sto samochodów, bo tyle ich jest, gdy Samuel dojeżdża do swojego zjazdu. Kiedy co poniektórzy omijają kolejkę i wpychają się w każdy dostępny kawałek wolnej przestrzeni, próbując przechytrzyć tych wszystkich kierowców, którzy cierpliwie czekali i teraz są tym zirytowani, bo każdy z nich musi odczekać odpowiednio dłużej, ale też ogarnia ich jeszcze silniejszy i głębszy gniew wywołany tym, że skubaniec nie czekał na swoją kolejkę tak jak wszyscy inni, że nie cierpiał, tak jak cierpią oni, a także wewnętrzny gniew trzeciego stopnia na myśl, że są frajerami, którzy czekają w kolejkach. Wrzeszczą więc, wykonują wulgarne gesty i zmniejszają odległość między zderzakami do kilku centymetrów. Nie będą ustępować tym cwaniaczkom. Nikomu nie dadzą przed siebie wjechać. Samuel też to robi i czuje, że jeśli wpuści choćby jednego takiego skubańca, sprawi zawód wszystkim, którzy czekają za nim. Za każdym więc razem, gdy kolejka posuwa się do przodu, wciska gaz, żeby nie zostawić przed sobą wolnego miejsca. Tak oto zbliżają się do zjazdu, co chwila hamując i przyspieszając, aż w pewnym momencie, gdy sprawdza w lusterku ewentualne zagrożenia i powstaje przed nim przerwa, nabrawszy pewności, że podjeżdżające szybko z lewa bmw zaraz się przed niego wtranżoli, trochę zbyt brawurowo wciska gaz, a wtedy samochód zrywa się do przodu i lekko stuka w auto przed nim. W taksówkę. Wyskakuje z niej kierowca, wrzeszcząc: „Ty złamasie! Ty chuju pierdolony!”, i wskazuje Samuela, jak gdyby chciał specjalnie podkreślić, że chodzi o niego, nikogo innego. – Przepraszam! – woła Samuel, podnosząc ręce.

Kolejka samochodów zatrzymuje się i wydaje z siebie zbiorowy jęk, wrzask klaksonów, okrzyki wściekłości i oburzenia. Cwaniacy dostrzegają dla siebie szansę i skręcają przed blokującą ruch taksówkę. Taksiarz podchodzi prosto do zamkniętego okna Samuela i wrzeszczy: – Kurwa, jak ci, kurwa, przypierdolę, chuju, kurwa, pierdolony! I spluwa. Odchyla się do tyłu, żeby mieć dobrą pozycję startową, po czym wystrzeliwuje flegmistą gulę, która rozbryzguje się obrzydliwie na oknie Samuela i przykleja do niego, nawet nie ścieka, tylko ląduje na szybie i przywiera do niej jak makaron na ścianie, żółtawa i spieniona z drobinami przeżutego jedzenia i okropnymi plamkami krwi, jak jeden z tych potencjalnych zarodków, które można znaleźć w surowych jajkach. Usatysfakcjonowany swoim dziełem taryfiarz szybkim krokiem wraca do swojego samochodu i odjeżdża. Przez resztę drogi do dzielnicy South Loop, gdzie mieszka jego matka, ten rozbryzg śliny i śluzu towarzyszy Samuelowi niby dodatkowy pasażer. Samuel ma wrażenie, jakby jechał z mordercą, z którym nie chce nawiązywać kontaktu wzrokowego. Widzi go kątem oka jako mglisty, białawy, niejednolity półcień, gdy zjechawszy z autostrady, sunie wąską ulicą między walającymi się przy krawężniku torebkami i kubeczkami z fast foodów, mija dworzec autobusowy i opuszczony, zarośnięty plac, gdzie najwyraźniej miał stanąć wieżowiec, ale budowę przerwano natychmiast po położeniu fundamentów, przejeżdża przez most, który spina wielki warkocz torów kolejowych obsługujących niegdyś okoliczne rzeźnie, niedaleko na południe od centrum Chicago, wciąż z widokiem na najwyższy kiedyś budynek świata, tutaj, w największej przed laty na świecie dzielnicy pakowaczy mięsa, aż dociera pod budynek, gdzie mieszka matka, który okazuje się dawnym magazynem w pobliżu torów kolejowych z olbrzymim szyldem na górze: WOLNE LOFTY, i przez cały ten czas mniej więcej jedna czwarta uwagi Samuela pozostaje skupiona na wciąż przyklejonym do szyby

kleistym glucie. Zdumiewa go to, że ten ani drgnie, jakby to nie była ślina, tylko substancja epoksydowa używana do sklejania plastiku. Samuel jest poruszony tym, co jest zdolne wytworzyć ludzkie ciało. Ta okolica wzbudza w nim niepokój. Na chodnikach nie ma dosłownie nikogo. Parkuje, raz jeszcze sprawdza adres. Przy wejściu do budynku widzi domofon. Na kawałku pożółkłego papieru ma oto przed sobą imię i nazwisko matki zapisane wyblakłym do jasnego różu tuszem: Faye Andresen. Wciska domofon, który nie wydaje żadnego dźwięku, co w połączeniu z rdzą, wystającymi kablami i wiekiem urządzenia budzi w nim podejrzenie, że jest popsuty. Po sposobie, w jaki przycisk mieszkania matki zacina się na chwilę, nim ustępuje pod naporem palca ze słyszalnym tyk, domyśla się, że nie był używany od bardzo dawna. Uderza go myśl, że przebywała tu cały czas, przez te wszystkie lata. Jej nazwisko widniało na tej karteczce, zalane słońcem, i każdy mógł je zobaczyć. Wydaje mu się to niewyobrażalne. Samuel uważa, że po swoim odejściu powinna była przestać istnieć. Drzwi otwierają się z ciężkim magnetycznym stuknięciem. Samuel wchodzi do środka. Wnętrze budynku za obwieszonym skrzynkami pocztowymi holem wydaje się niedokończone. Płytki, które przechodzą raptownie w podkład podłogowy. Białe ściany, które nie wyglądają na pomalowane, jedynie zagruntowane. Pokonuje trzy kondygnacje schodów. Odnajduje drzwi – gołe drewniane drzwi, niepomalowane, niewykończone, jak coś, co można zobaczyć w sklepie z materiałami budowlanymi. Nie wie, czego oczekiwał, ale z pewnością nie spodziewał się tej nagiej nicości. Tych nijakich drzwi. Puka. Słyszy dobiegający ze środka głos, głos swojej matki: – Otwarte! Popycha drzwi. Widzi, że mieszkanie jest jasne i słoneczne. Gołe białe ściany.

Znajomy zapach, którego nie umie zidentyfikować. Waha się. Nie potrafi się od razu zmusić, żeby przejść przez próg i wkroczyć z powrotem w życie matki. Po chwili ona odzywa się znowu, gdzieś z głębi mieszkania. – Spokojnie – mówi. – Nie bój się. I słysząc te słowa, Samuel o mało nie upada na duchu. Widzi ją teraz w przebłysku pamięci, jak pochyla się nad jego łóżkiem tamtego sennego ranka, znów ma jedenaście lat, a ona zaraz odejdzie i nigdy nie wróci. Te słowa przeszywają go na wskroś jak ogień. Pokonują całe dziesięciolecia i przywołują nieśmiałego chłopca, którym był kiedyś. Nie bój się. To były ostatnie słowa, jakie od niej usłyszał.

CZĘŚĆ DRUGA

DUCHY STAREGO KRAJU Późne lato 1988 roku

1 Samuel płakał w swoim pokoju, cichutko, żeby nie usłyszała go mama. Było to miniłkanko, stąpanie na paluszkach wokół prawdziwego płaczu, może tylko ciche pochlipywanie z typowym wstrzymywaniem oddechu i marszczeniem twarzy. Ten płacz należał do kategorii pierwszej: cichy, niezauważalny, satysfakcjonujący i oczyszczający, zwykle z zaszklonymi tylko oczami, lecz bez ronienia prawdziwych łez. Płacz kategorii drugiej był bardziej emocjonalny, wywołany uczuciami zażenowania, wstydu lub rozczarowania. Dlatego też płacz kategorii pierwszej mógł przeskoczyć do kategorii drugiej tylko za sprawą czyjejś obecności: Samuel wstydził się, że płacze, że jest beksą, i myśl ta prowokowała nowy rodzaj płaczu – mokra twarz, kwilenie, cieknący nos – choć nie można go było jeszcze zakwalifikować do kategorii trzeciej, gdzie występowały większe łzy, wielkości kropel deszczu, smarki i nieregularny oddech oraz odruchowa potrzeba natychmiastowego znalezienia kryjówki. Kategorię czwartą stanowił gwałtowny, spazmatyczny szloch, kategoria piąta zaś była czymś niewyobrażalnym. Szkolny psycholog zachęcał go, żeby o swoim płaczu myślał w ten właśnie sposób, korzystając ze skali klasyfikacji huraganów. A więc tego dnia czuł, że zbiera mu się na płacz. Powiedział mamie, że idzie do siebie poczytać, co nie było niczym odbiegającym od normy. Spędzał w swoim pokoju większość czasu, czytając samotnie książeczki z serii Wybierz sobie przygodę, które kupował pod szkołą w objazdowej księgarni. Podobało mu się, jak wyglądają na półce, wszystkie razem, jednorodne, z czerwonobiałymi grzbietami i tytułami w stylu Zagubieni w Amazonii, Podróż do Stonehenge, Planeta smoków. Podobały mu się w nich rozwidlenia akcji i kiedy

musiał podjąć jakąś szczególnie trudną decyzję, zaznaczał kciukiem stronę i czytał dalej, żeby się przekonać, czy dokonuje właściwego wyboru. Książeczki te miały w sobie pewną przejrzystość i symetrię, których na próżno próbował się doszukać w prawdziwym świecie. Czasem lubił sobie wyobrażać, że jego życie jest tomikiem z tej serii i że szczęście to jedynie kwestia podjęcia odpowiednich decyzji. Dzięki temu świat, chaotyczny i nieprzewidywalny, świat, który w większości innych kontekstów go przerażał, zyskiwał pewien porządek. Powiedział więc mamie, że czyta, ale tak naprawdę uskuteczniał po cichu malutką kategorię pierwszą. Nie wiedział właściwie, dlaczego płacze, chciał się po prostu schować, co miało jakiś związek z atmosferą panującą w domu. „Ten dom – pomyślał – ostatnio stał się nie do zniesienia”. Sposób, w jaki zdawał się dusić wszystko w środku – żar dnia, zapach ich ciał. Trwała późnoletnia fala upałów i wszystko w Illinois się topiło. Wszystko było rozpalone. Powietrze przypominało gęsty klej. Pod wpływem temperatury miękły świece. Łodygi nie były w stanie utrzymać kwiatów. Wszystko więdło. Wszystko omdlewało. Był sierpień tysiąc dziewięćset osiemdziesiątego ósmego. W późniejszych latach Samuel będzie wspominał ten miesiąc jako ostatni, kiedy miał matkę. Nim sierpień dobiegł końca, zniknęła. Ale wtedy jeszcze o tym nie wiedział. Wiedział tylko, że z jakichś niejasnych powodów musi sobie popłakać: było gorąco, martwił się, mama zachowywała się dziwnie. Poszedł więc do swojego pokoju. Płakał przede wszystkim po to, żeby mieć płacz z głowy. Usłyszała go jednak. W wyjątkowej ciszy tego dnia usłyszała, że syn na górze płacze. Otworzyła drzwi do jego pokoju, spytała: „Kochanie, wszystko w porządku?”, a on natychmiast rozbeczał się na dobre. W takich chwilach wiedziała, że nie powinna komentować tej eskalacji płaczu ani w żaden sposób reagować na jego łzy, bo zwrócenie na nie uwagi tylko

pogłębiało problem w pewnego rodzaju zapętleniu, które czasem kończyło się – w tych dniach, kiedy co chwila uderzał w płacz, a ona nie potrafiła się powstrzymać i okazywała irytację – rozszlochaną, ociekającą smarkami i łzami dziecięcą histerią. Powiedziała więc możliwie jak najbardziej uspokajającym tonem: „Zgłodniałam. A ty nie? Przejedźmy się gdzieś razem”, co najwyraźniej poskutkowało w wystarczającym stopniu, żeby go przebrać i zaprowadzić do samochodu przy akompaniamencie jedynie wywołanej płaczem drobnej czkawki. Do czasu aż podjechali pod restaurację i mama, widząc, że w promocji są „dwa hamburgery w cenie jednego”, powiedziała: „O, świetnie. Kupię ci hamburgera. Bo chcesz hamburgera, tak?”, a Samuel, który cały czas myślał o panierowanych kawałkach kurczaka z tym ich musztardowym sosem do maczania, zmartwił się, że jeśli nie wyrazi zgody na tę propozycję, rozczaruje ją. Pokiwał więc głową na znak zgody i został w rozgrzanym samochodzie, gdy mama poszła po hamburgery, i próbował przekonać samego siebie, że cały czas miał ochotę na hamburgera, ale im dłużej o tym myślał, tym bardziej hamburger wydawał mu się czymś odrażającym – czerstwa buła, kwaśne pikle i te równo pokrojone kawałki cebuli jak małe larwy. Jeszcze zanim mama wróciła z hamburgerami, zrobiło mu się trochę niedobrze na myśl, że miałby zjeść coś takiego. W drodze do domu próbował powstrzymać się od płaczu, przed którym nie było już ucieczki, gdy mama zauważyła jego siąkanie i spytała: „Słonko? Coś się stało?”, a on, wydusiwszy z siebie tylko: „Nie chcę hamburgera!”, dał się porwać obezwładniającej kategorii trzeciej. Faye nic nie powiedziała. Zawróciła do restauracji, gdy on się mazał, wciskając twarz w rozgrzany materiał siedzenia. Po powrocie do domu jedli w milczeniu. Samuel siedział z matką w gorącej kuchni, zgarbiony na krześle, i przeżuwał ostatnie kawałki kurczaka. Okna były otwarte w nadziei na wiatr, który nie nadchodził. Wentylatory mieszały tylko gorące powietrze. Obserwowali muchę brzęczącą im nad głowami i zataczającą

pod sufitem koła. Ten owad był w kuchni jedyną oznaką życia. Mucha wpadła na ścianę, zderzyła się z szybą w oknie, po czym nagle, ni stąd, ni zowąd, frunąc bezpośrednio nad nimi, runęła w dół. Padła martwa i wylądowała na kuchennym stole ciężko jak szklany paciorek. Spoglądali na czarnego trupka przed sobą, a potem spojrzeli po sobie. Czy to się wydarzyło naprawdę? Twarz Samuela wyrażała panikę. Niewiele brakowało, żeby się znowu rozpłakał. Musiała szybko czymś go zająć. Musiała zainterweniować. – Chodźmy na spacer – zaproponowała. – Zabierz ze sobą wózek. Włóż do niego dziewięć ulubionych zabawek. – Co? – zdziwił się. Jego wielkie, przerażone oczy już błyszczały, wypełniając się łzami. – Zaufaj mi. Zrób to. – Dobrze – zgodził się i fortel ten okazał się na jakieś piętnaście minut skuteczny. Faye odnosiła wrażenie, że jest to jej podstawowy obowiązek jako matki: wymyślanie, czym go zająć. Samuelowi zbierało się na płacz, a ona próbowała zażegnać kryzys. Dlaczego dziewięć zabawek? Bo Samuel był skrupulatnym, zorganizowanym, wręcz chorobliwie pedantycznym dzieckiem, które na przykład trzymało pod łóżkiem pudełko z dziesięcioma najfajniejszymi zabawkami. Głównie figurki bohaterów Gwiezdnych wojen i samochodziki. Od czasu do czasu dokonywał przeglądu zawartości pudełka i zamieniał niektóre z nich. Ale pudełko zawsze tam stało. W każdej chwili wiedział dokładnie, które zabawki należą do jego dziesięciu ulubionych. Poprosiła go więc o wybranie dziewięciu, bo była dosyć ciekawa, którą zostawi. Samuel nie zastanawiał się, dlaczego ona to robi. Dlaczego dziewięć zabawek? I po co wywożą je na dwór? Nie, przydzielono mu zadanie i zamierzał je wykonać. Nie zaprzątał sobie myśli arbitralnymi decyzjami.

Smuciło ją, że tak łatwo można go podejść. Faye marzyło się, żeby był nieco sprytniejszy. Żeby nie dawał się tak łatwo przechytrzyć. Czasem wolałaby, żeby był bardziej pyskaty. Chciała, żeby miał w sobie więcej zadziorności, chciała, żeby był twardszy. Ale nie był. Poznawszy jakąś regułę, przestrzegał jej. Mały biurokratyczny robocik. Przyglądała mu się, jak liczy swoje zabawki, jak próbuje się zdecydować na jedną z dwóch wersji tej samej figurki – wybiera między Lukiem Skywalkerem z lornetką a Lukiem Skywalkerem ze świetlnym mieczem – i pomyślała, że powinna być z niego dumna. Dumna, że ma tak roztropnego syna, takiego uroczego słodziaka. Ale jego urok miał swoją cenę, Samuel był zbyt delikatny. Tak łatwo można było sprowokować go do płaczu. Był wręcz absurdalnie kruchy. Jak skórka winogrona. W odpowiedzi czasem traktowała go zbyt ostro. Nie podobało jej się, że idzie przez życie tak bardzo wszystkim wystraszony. Nie podobało jej się, że tak wyraźnie odbijają się w nim jej własne porażki. – Jestem gotów, mamo – oświadczył, a ona doliczyła się w jego wózku ośmiu zabawek. Jak się okazało, zostawił obydwie wersje Luke’a Skywalkera. Osiem zabawek, nie dziewięć. Dostał jedno proste polecenie, a i tak go nie wykonał. I teraz nie wiedziała już, czego od niego oczekuje. Złościła się, gdy ślepo jej słuchał, ale teraz zdenerwowało ją, że nie jest bardziej posłuszny. Czuła się rozstrojona. – Idziemy – rzuciła. Na zewnątrz było nieprawdopodobnie parno i bezwietrznie. Żadnego ruchu oprócz falującego nad rozgrzanym asfaltem i dachami powietrza. Szli szeroką ulicą, która przecinała ich osiedle łagodnym łukiem, od czasu do czasu prowadząc w bok w krótkie ślepe uliczki. Przed nimi rozciągał się monotonny krajobraz – chrzęszcząca pod stopami pożółkła trawa, bramy garażowe i domy wzniesione według identycznego planu: drzwi wejściowe w głębi, brama garażowa wysunięta mocno do przodu, jak gdyby dom próbował się za nią

ukryć. Wydawało jej się, że te gładkie, beżowe, nijakie drzwi garażowe oddają jakąś istotną prawdę na temat tego miejsca, prawdę o podmiejskiej samotności. Wielki ganek od frontu wyprowadza cię do świata, ale brama garażowa zamyka cię przed nim. Jak to się stało, że tu wylądowała, akurat tutaj? Przez męża – ot i cała tajemnica. Henry przeprowadził ich do tego domu na Oakdale Lane w Streamwood, jednym z wielu pozbawionych charakteru miasteczek położonych pod Chicago. Trafili tu, pomieszkując wcześniej w kilku małych, dwupokojowych mieszkaniach, jedno po drugim, na różnych rolniczoprzemysłowych placówkach Środkowego Zachodu, gdy Henry piął się po szczeblach awansu w branży, którą sobie wybrał: produkcji mrożonych dań. Gdy trafili do Streamwood, Henry zapewniał, że to już ostatnia przeprowadzka – zdobył wreszcie wystarczająco dobrą posadę, żeby zapuścić dla niej gdzieś korzenie. Został wicedyrektorem działu badań i rozwoju. W dniu, w którym się sprowadzili do nowego domu, Faye rzekła: – Zdaje się, że to tutaj. – I odwróciła się do Samuela ze słowami: – Stąd będziesz pochodził. „Streamwood – pomyślała teraz. – W którym nie ma ani stream – strumienia, ani wood – lasu z prawdziwego zdarzenia”. – Te bramy garażowe… – zaczęła, po czym odwróciła się do Samuela, który wbijał spojrzenie w asfalt przed sobą, mocno się na czymś koncentrując. Nie słyszał jej. – Mniejsza z tym – bąknęła. Samuel ciągnął wózek, którego plastikowe kółka terkotały na ulicy. Czasem jakiś kamień blokował jedno z kół i wtedy wózek zatrzymywał się z szarpnięciem, od którego Samuel o mało nie tracił równowagi. Za każdym razem, gdy tak się działo, czuł, że rozczarowuje swoją mamę. Wypatrywał więc

wszelkiego rodzaju przeszkód i usuwał kopnięciem kamyki, kawałki darni i kory, starając się w trakcie tego manewru nie wymachiwać za bardzo nogą w obawie, że but zahaczy o szczelinę w chodniku, a on poleci do przodu, potykając się właściwie o nic, i martwił się, że tym też rozczaruje mamę. Starał się nie zostawać za bardzo z tyłu – bo przecież mogłaby poczuć zawód, gdyby za nią nie nadążał i musiałaby na niego czekać – ale nie mógł pędzić za szybko, bo któraś z jego ośmiu zabawek mogłaby wypaść z wózka, co byłoby dowodem niezdarności i na pewno by ją rozczarowało. Musiał więc posuwać się w dokładnie takim tempie, żeby móc dotrzymać kroku mamie, ale musiał też zwalniać na odcinkach, które były popękane lub nierówne, i wypatrywać śmieci, usuwając je tak, żeby się nie wywrócić, i myślał, że jeśli mu się to wszystko uda, ten dzień może stanie się lepszy. Może jeszcze nie wszystko stracone. Może nie będzie dla niej aż takim rozczarowaniem. Może uda mu się wymazać to, co wydarzyło się wcześniej, czyli że znowu się zachował jak durny mazgaj. Teraz czuł się z tego powodu fatalnie. Czuł, że na pewno mógł zjeść tego hamburgera, że się po prostu uprzedził i że gdyby spróbował, hamburger byłby z pewnością jak najbardziej zadowalającym posiłkiem. Miał w związku z tą całą sprawą wyrzuty sumienia. To, jak mama zawróciła do restauracji i przyniosła mu kurczaka w panierce, wydawało mu się teraz czymś nadzwyczaj heroicznym i szlachetnym. Szlachetnym w sposób dla niego nieosiągalny. Czuł się egoistą. Przez ten swój płacz zawsze dostawał to, czego chciał, chociaż wcale nie o to mu chodziło. I starał się znaleźć słowa, jak powiedzieć mamie, że gdyby to zależało od niego, już nigdy nie uroniłby ani jednej łzy, a ona nie musiałaby godzinami go uciszać i zaspokajać jego samolubnych i egoistycznych potrzeb. Chciał to wszystko powiedzieć. Układał już sobie w głowie odpowiednie słowa. Mama tymczasem przyglądała się drzewom. Patrzyła na jeden z dębów w ogrodzie sąsiadów. Jak wszystko inne był suchy, oklapnięty, smutny, z przygiętymi do ziemi gałęziami. Liście nie były tak naprawdę zielone, lecz

wypalone na bursztynowo. Nie dobiegał ich żaden dźwięk. Nie słychać było dzwoneczków wietrznych, ptaków, szczekania psów ani śmiechu dzieci. Mama przyglądała się drzewu z zadartą głową. Samuel przystanął i też na nie spojrzał. – Widzisz? – spytała. Samuel nie wiedział, co takiego miałby zobaczyć. – To drzewo? – upewnił się. – Tam, przy najwyższej gałęzi. Widzisz? – Wskazywała ręką. – Na samej górze. Ten liść. Spojrzał tam, gdzie wskazywała palcem, i dostrzegł pojedynczy liść, który nie wyglądał jak wszystkie pozostałe. Zielony, gruby, wystrzeliwał do góry i skręcał się jak ryba, niby w wietrznym wirze. Był jedynym liściem na drzewie, który tak się poruszał. Reszta wisiała cicho w powietrznej martwocie. Na ulicy nie wyczuwało się żadnego wiatru, a jednak ten jeden liść wprost szalał. – Wiesz, co to jest? – spytała. – Duch. – Naprawdę? – Nawiedzony liść. – Liść może być nawiedzony? – Wszystko może. Duch może żyć w liściu tak jak we wszystkim innym. Samuel patrzył, jak liść się obraca, jakby był przyczepiony do latawca. – Dlaczego to robi? – chciał wiedzieć. – To duch jakiegoś człowieka – wyjaśniła. – Opowiadał mi o tym ojciec. Jedna z jego starych historii. Z Norwegii, z czasów, kiedy był dzieckiem. To ktoś, kto nie był dość dobry, żeby trafić do nieba, ale i nie dość zły, żeby pójść do piekła. Znajduje się pomiędzy. Samuel nigdy nie brał takiej ewentualności pod uwagę. – Niecierpliwi się – ciągnęła. – Chce ruszyć dalej. Może był kimś dobrym, kto raz dopuścił się czegoś naprawdę złego. A może ma na sumieniu wiele złych

uczynków, ale bardzo ich żałował. Może nie chciał zrobić nic złego, ale nie mógł się powstrzymać. I po tych słowach Samuel znowu się rozpłakał. Czuł, jak marszczy mu się twarz. Łzy popłynęły szybko, niepowstrzymanie. Pamiętał przecież, jak wiele razy coś przeskrobał. Faye zauważyła, co się dzieje, zamknęła oczy, potarła mocno skronie i zasłoniła twarz dłonią. Wiedział, że tego dnia mama więcej już nie zniesie, jej cierpliwość się wyczerpała, a jego płacz wywołany myślą o złych uczynkach jest sam w sobie jeszcze jednym złym uczynkiem. – Kochanie – spytała – dlaczego płaczesz? Wciąż chciał jej powiedzieć, że najbardziej ze wszystkiego na świecie pragnie przestać płakać. Ale nie był w stanie tego z siebie wydusić. Udało mu się tylko wymamrotać coś bełkotliwie przez łzy i smarki: – Nie chcę być liściem! – Skąd w ogóle coś takiego przyszło ci do głowy? – zdumiała się. Wzięła go za rękę i pociągnęła w stronę domu, i jedynym dźwiękiem rozlegającym się na ulicy był terkot kółek wózka i pochlipywania Samuela. Zaprowadziła go do jego pokoju i powiedziała, żeby schował zabawki. – I prosiłam cię, żebyś zabrał dziewięć zabawek – wypomniała mu. – Wziąłeś osiem. Następnym razem bardziej uważaj, co do ciebie mówię. – I zawód w jej głosie sprawił, że rozszlochał się bardziej, tak bardzo, że nie mógł mówić, toteż nie zdołał jej przekazać, że włożył do wózka osiem zabawek, ponieważ dziewiątą był sam wózek.

2 Ojciec Samuela domagał się, żeby niedzielne wieczory były „zarezerwowane dla rodziny” i żeby obowiązkowo zjedli razem kolację, wszyscy zebrani wokół stołu, gdy Henry dzielnie usiłował podtrzymywać rozmowę. Jadali zwykle jakieś danie ze specjalnej zamrażarki w fabryce, gdzie trzymano eksperymentalne lub testowane dopiero na rynku produkty. Zazwyczaj były one nieco odważniejsze, bardziej egzotyczne – mango zamiast pieczonych jabłek, bataty zamiast zwykłych ziemniaków, wieprzowina w słodko-kwaśnym sosie zamiast kotletów lub potrawy, które, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka, nie nadają się do mrożenia: bułki z mięsem homara, grillowany ser lub tosty z tuńczykiem i roztopionym serem. – Co ciekawe – informował Henry – mrożone dania nie cieszyły się specjalnym wzięciem, dopóki, wiecie, Swanson nie postanowił ich nazwać TV Dinners. Dania mrożone były dostępne w sklepach od dziesięciu lat, gdy zaczęto używać tej nazwy, i bum, sprzedaż ruszyła z kopyta. – Mhm – mruknęła Faye, wbijając spojrzenie w swojego dewolaja. – Zupełnie jakby ludzie, wiecie, czekali tylko na sygnał, że mogą jeść przed telewizorem. Jakby wszyscy chcieli jeść przed telewizorem, ale czekali tylko, aż ktoś da im przyzwolenie. – Niezmiernie fascynujące – skwitowała Faye tonem, który natychmiast zamknął mu usta. Zapadło znowu milczenie i gdy Henry zapytał, na co mają ochotę tego wieczoru, Faye zasugerowała, żeby poszedł oglądać telewizję, zaś na pytanie Henry’ego, czy do niego nie dołączy, odpowiedziała, że musi posprzątać

i pozmywać, „ale ty idź, oglądaj”. Henry wyraził chęć pomocy w sprzątaniu, lecz Faye odburknęła, że tylko by przeszkadzał, a na jego propozycję, żeby sobie odpoczęła, a on potem wszystko sprzątnie, zirytowała się jeszcze bardziej, po czym wstała i oznajmiła: „Nie wiesz nawet, gdzie co odłożyć”, i gdy Henry wbijał w nią surowe spojrzenie, wydawało się, że ma coś na końcu języka, ale ostatecznie nic nie powiedział. Samuel pomyślał, że małżeństwo ojca i matki to jak związek łyżki z młynkiem do rozdrabniania odpadków. – Mogę odejść od stołu? – spytał. Henry popatrzył na niego dotknięty. – Ten jeden wieczór spędzamy razem – przypomniał. – Możesz iść – zdecydowała Faye, a wtedy Samuel zerwał się z krzesła i wybiegł na dwór. Odczuwał znajomą chęć ukrycia się. Ogarniała go za każdym razem, gdy odnosił wrażenie, że kumuluje się w nim napięcie panujące w domu. Chował się w lasku, niewielkim zagajniku przy smętnym strumieniu, który płynął za ich osiedlem. Kilka niskich drzew wyrosłych z błota. Staw z wodą sięgającą najwyżej do pasa. Strumyk, do którego spływały wszystkie osiedlowe zanieczyszczenia, toteż po każdym deszczu woda pokryta była barwnym oleistym kożuchem. Żałośnie wyglądał ten jego lasek, jeśli chodzi o walory przyrodnicze. Drzewa rosły jednak wystarczająco gęsto, żeby mógł się między nimi ukryć. Gdy się tam chował, stawał się niewidzialny. Jeśli ktoś go pytał, co robi, odpowiadał: „bawię się”, co nie było do końca precyzyjnym określeniem. Czy naprawdę można to było nazwać zabawą, gdy siedział tylko w trawie i błocie, chował się wśród liści, ciskał w powietrze nasiona klonu i patrzył, jak opadają na ziemię, wirując niczym śmigło helikoptera? Samuel miał zamiar pójść nad strumyk i schować się tam na kilka godzin, przynajmniej do czasu, aż trzeba się będzie położyć spać. Szukał odpowiedniego miejsca, wygodnego wgłębienia w ziemi, które zapewni mu maksymalną osłonę.

Miejsca, gdzie po nałożeniu na siebie kilku martwych gałęzi i liści byłby dobrze ukryty. Zbierał właśnie gałęzie, większe i mniejsze, którymi miał się przykryć, i grzebał pod jednym z dębów wśród liści i żołędzi, gdy usłyszał nad sobą trzask. Jakby złamała się gałąź albo zatrzeszczało samo drzewo i Samuel zdążył podnieść wzrok, by dostrzec, że ktoś zeskakuje z dębu i ląduje ciężko obok. Chłopak, nie starszy od niego, wyprostował się i zaczął mu się intensywnie przyglądać – oczy miał przeszywające, zielone, niemal kocie. Nie był bardziej postawny od Samuela ani wyższy, fizycznie pod żadnym względem się nie wyróżniał, a jednak w jakiś nieuchwytny sposób wypełniał sobą przestrzeń. Jego ciało wytwarzało swoistą aurę. Podszedł do Samuela. Twarz miał wąską, kościstą i wysmarowaną na policzkach i czole krwią. Samuel upuścił gałęzie. Chciał uciekać. Kazał sobie biec. Chłopak zbliżył się i wyciągnął zza pleców nóż, ciężki, srebrny rzeźnicki nóż, taki, jaki Samuel widział w rękach matki, gdy próbowała kroić kawałki mięsa z kością. Samuel zaczął płakać. Stał tam, chlipiąc, wrośnięty w ziemię, czekając na swój los, poddając mu się. Przeskoczył od razu do kategorii trzeciej, mokrej powodzi łez i śliny. Czuł, jak mu się wykrzywia twarz i wytrzeszczają oczy, jak gdyby ktoś ciągnął go z tyłu za włosy. Tymczasem nieznajomy stał teraz bezpośrednio przed nim i Samuel ujrzał z bliska krew, widział, że jest wciąż wilgotna i lśni w słońcu, a jedna kropla spływa po policzku, pod brodą, po szyi, aż pod koszulę, i Samuel nie zastanawiał się tak bardzo nad tym, skąd się ta krew wzięła, po prostu lamentował nad potwornym faktem jej istnienia. Chłopak miał krótkie rudawe włosy, oczy, które wydawały się nieprzeniknione i martwe, piegi, kontrolę nad ciałem, opanowanie i płynność ruchów sportowca, gdy powoli unosił nóż nad głowę w uniwersalnym geście psychopaty szykującego się do zadania śmiertelnych ciosów. – To się nazywa udana zasadzka – rzekł. – Gdybyśmy byli na wojnie, już

byś nie żył. W okrzyku, który wydał z siebie, Samuel zawarł całą swoją trwogę, przelewając ją w jeden skowyt, głośne, smutne wołanie o pomoc. – Ja pierniczę – rzucił chłopak. – Ale jesteś brzydki, jak beczysz. – Opuścił nóż. – Weź się uspokój. Słuchaj no, ja tylko tak żartowałem, okej? Ale Samuel nie mógł się opanować. Przetaczała się przez niego niepowstrzymana fala histerii. – W porządku – uspokajał go chłopak. – Nie ma problemu. Nie musisz nic mówić. Samuel wytarł nos przedramieniem, do którego przykleił się długaśny gil. – Chodź ze mną – rozkazał nieznajomy. – Chcę ci coś pokazać. Zaprowadził Samuela nad strumyk, a potem przeszli kilka metrów nad jego brzegiem, aż znaleźli się w miejscu niedaleko stawu, gdzie przewróciło się drzewo, tworząc głęboką wyrwę między korzeniami i ziemią. – Patrz – powiedział chłopak. Wskazał miejsce, gdzie w błocie uformował prowizoryczną misę. Leżały w niej szczątki zwierząt: kilku żab, węża, ryby. – Widzisz? Samuel pokiwał głową. Wąż, teraz to zauważył, nie miał głowy. Żaby leżały z rozciętymi brzuchami lub pokłutymi grzbietami. Musiało ich być osiem, dziewięć, wszystkie martwe prócz jednej, która kopała nogami, kręcąc rowerki w powietrzu. Ryba została ścięta przy skrzelach. Wszystko to spoczywało w krwawej mazi, która zebrała się na dnie wgłębienia. – Zastanawiam się, czy ich nie przypiec – poinformował chłopak. – Wiesz, używając sprayu na insekty i zapalniczki. Pokazał na migi, co ma na myśli: pstryknął zapalniczkę i przytknął do niej niewidzialny spray. – Siadaj – rozkazał. Samuel wykonał polecenie i chłopak zamoczył dwa palce we krwi. – Musimy cię trochę zahartować.

Rozsmarował krew na twarzy Samuela, dwie smugi pod oczami i jedna na czole. – Gotowe – oznajmił. – Przeszedłeś inicjację. – Wbił nóż w ziemię tak, że trzymał się prosto. – Od teraz zaczynasz żyć naprawdę.

3 Gdy chłopcy wyłonili się spomiędzy drzew, zabłoceni i mokrzy, słońce zachodziło, upał zaczynał słabnąć, a z lasu nadlatywały brzęczące komarze eskadry. Przemierzali okolice, których Samuel nigdy wcześniej nie widział, oddalając się od jego osiedla, coraz bliżej innego, o nazwie Wenecka Wioska. Twarze chłopców lśniły od wilgoci po zmyciu wodą ze stawu plam zwierzęcej krwi. Chociaż obaj mieli po jedenaście lat, byli tego samego wzrostu, obaj niscy i mniej więcej tej samej budowy, zwarci i szczupli jak naprężony do kresu wytrzymałości sznur, było oczywiste dla każdego, kto ich widział, który z chłopców wydaje rozkazy. Nazywał się Bishop Fall – był mistrzem w skakaniu po drzewach, przygotowywaniu zasadzek i zabijaniu zwierząt. Opowiadał Samuelowi, jak to kiedyś zostanie generałem amerykańskiej armii. – Obowiązek, honor, ojczyzna – wyrecytował. – Atakować wroga, gdziekolwiek jest. Tak brzmi moje motto. – Jakiego wroga? – chciał wiedzieć Samuel, rozglądając się po osiedlu. Tak wielkich domów jeszcze nie widział. – Jaki się napatoczy – odparł Bishop i wrzasnął „hooah!” wzorem żołnierzy armii amerykańskiej. Miał zamiar wstąpić do armii jako oficer po akademii wojskowej, potem awansować na majora, pułkownika, aż w końcu, kiedyś, generała armii. – Taki generał ma większy dostęp do tajnych informacji niż sam prezydent – tłumaczył Bishop. – Poznałbym wszystkie tajemnice. – Zdradzisz mi je? – spytał Samuel. – Nie. Są ściśle tajne.

– Ale ja nikomu nie wygadam. – Przykro mi. Kwestia bezpieczeństwa narodowego. – Proszę cię… – Mowy nie ma. Samuel pokiwał głową. – Będziesz w tym dobry. Okazało się, że Bishop dołączy do Samuela w szóstej klasie miejscowej podstawówki, niedawno bowiem wyrzucono go z prywatnej Akademii Błogosławionego Serca za to, że nie pozwalał – jak to ujął – „sobą pomiatać”, przez co rozumiał to, że słuchał na walkmanie AC/DC, kazał jednej z zakonnic „spadać” i wdawał się w bójki z każdym, kto mu się naraził, łącznie ze starszymi licealistami, a nawet z księżmi. Akademia Błogosławionego Serca była szkołą katolicką, która w okolicy stanowiła jedyny wybór dla rodziców myślących o posłaniu w przyszłości dzieci na któryś z elitarnych uniwersytetów Wschodniego Wybrzeża. W Weneckiej Wiosce wszyscy zapisywali tam swoje pociechy. Samuel nigdy nie był na tym osiedlu, czasem tylko podczas dłuższych wypraw rowerowych mijał jego główną bramę, miedzianą, wysoką na trzy metry. Tutejsze domy były willami w stylu rzymskim, o płaskich dachach z terakoty, z okrężnymi podjazdami zawijającymi się wokół imponujących fontann. Poszczególne domy dzielił dystans co najmniej boiska piłkarskiego. W każdym ogrodzie basen. Na podjazdach egzotyczne sportowe samochody lub wózki golfowe, albo jedno i drugie. Samuel próbował sobie wyobrazić, kto tutaj może mieszkać – gwiazdy telewizji, zawodowi baseballiści. Bishop twierdził jednak, że to głównie „nudni pracownicy różnych firm”. – Ten gość – informował Bishop, wskazując jedną z willi – ma swoją firmę ubezpieczeniową. A tamten – wskazał inny dom – jest dyrektorem banku czy coś takiego.

W Weneckiej Wiosce stało dziewiętnaście domów jednorodzinnych, każdy dwupiętrowy z sześcioma sypialniami, czterema w pełni wyposażonymi łazienkami, trzema toaletami damskimi, z marmurowymi blatami w kuchni, piwniczkami na pięćset butelek wina, wewnętrzną windą, odpornymi na tornada szybami w oknach, salą do ćwiczeń, garażem na cztery wozy, wszystkie domy o jednakowej powierzchni prawie pięciuset metrów kwadratowych, a ponieważ podczas wykańczania stosowano ten sam poddany specjalnej obróbce klej, wszędzie pachniało lekko cynamonem. Identyczność tych domów podnosiła ich atrakcyjność w oczach tych, którzy się martwili, że nie będą mieli najładniejszego domu w okolicy. Agenci nieruchomości często powtarzali, że w Weneckiej Wiosce nie ma się kompleksów wobec sąsiadów, chociaż każda rodzina przybyła z miejsca, gdzie takowe kompleksy sama wzbudzała. Zresztą hierarchia i tak po cichu się ustalała. W ogrodach pojawiały się różne dodatki, a to altanki, a to osłonięte, dwupoziomowe hawajskie lanai, a to oświetlone korty tenisowe o standardzie turniejowym. Każdy dom został wzniesiony według tego samego wzoru, tylko akcesoria zostały dobrane indywidualnie. Na przykład wanna do kąpieli solankowych w ogrodzie za jedną z willi, przed którą zatrzymał się Bishop. – Tutaj mieszka dyrektor szkoły, z której wyleciałem – powiedział. – Tłusty pierdziel. Demonstracyjnie chwycił się za krocze i wyciągnął środkowy palec w stronę domu, po czym podniósł leżący w pobliżu kamień. – Popatrz tylko – rzekł i cisnął nim w stronę willi dyrektora. To się stało, zanim któryś z nich zdążył pomyśleć. Nagle kamień znalazł się w powietrzu i patrzyli, jak leci, i wszystko jakby na chwilę zamarło, gdy zdali sobie sprawę, że na pewno uderzy w dom, a oni nie mogli już nic na to poradzić. Kamień leciał na tle pomarańczowoczerwonego nieba i teraz była to już tylko kwestia przyciągania ziemskiego – i czasu. Zaczął opadać po łuku i mało brakowało, a spadłby na

ciemnozielonego jaguara na podjeździe dyrektora, ale w końcu walnął w aluminiowy garaż tuż za samochodem, z perkusyjnym, głuchym łup. Chłopcy spojrzeli po sobie w zachwycie i przerażeniu – stuknięcie kamienia o drzwi garażu wydawało im się czymś najgłośniejszym na świecie. – Ja pierniczę! – rzucił Bishop i obaj, jak gdyby pod wpływem naturalnego impulsu tropionej zwierzyny, wzięli nogi za pas. Biegli wzdłuż Via Veneto, jedynej ulicy na osiedlu, pokrywającej się z grubsza ze szlakiem, którym przemieszczały się jelenie, gdy jeszcze rozpościerał się tutaj rezerwat przyrody, szlakiem wiodącym od niewielkiego sztucznego stawu na północy do dużego rowu melioracyjnego na południu – te dwa zbiorniki wodne pozwalały przetrwać nawet w czasie tutejszej zimy skromnej populacji jeleni, stadu, którego potomkowie wciąż pojawiali się w Weneckiej Wiosce i siali spustoszenie wśród starannie pielęgnowanych w ogrodach roślin. Zwierzęta były tak dokuczliwe, że mieszkańcy osiedla płacili kwartalne honorarium tępicielowi jeleni, który lizawki z domieszką trucizny rozmieszczał na odpowiedniej wysokości, by mógł do nich dosięgnąć dorosły jeleń (ale, co ważne, by nie mogły ich przez przypadek liznąć mniejsze lub większe miejscowe psy). Trucizna nie działała natychmiast, kumulowała się natomiast w ciele i gdy w zwierzęciu odzywał się instynkt śmierci, zwykle odłączało się od stada, by umrzeć na szczęście gdzieś daleko. Tak więc – obok znormalizowanych skrzynek na listy z motywami gondolierskimi i wodotrysków przed domami – innym powtarzalnym akcentem architektonicznym na osiedlu były stanowiska z lizawkami oznaczone tabliczkami z napisem: NIEBEZPIECZEŃSTWO. TRUCIZNA. NIE ZBLIŻAĆ SIĘ, wykonanym bardzo taktowną i elegancką czcionką szeryfową, którą można było podziwiać także na oficjalnej papeterii Weneckiej Wioski. Osiedle nigdy by nie powstało, gdyby nie luka prawna wykorzystana przez trzech chicagowskich inwestorów. Przed wybudowaniem Weneckiej Wioski był

to teren rezerwatu Trojeść, który swoją nazwę zawdzięczał rosnącej tu wszędzie roślinie przyciągającej latem ogromną liczbę motyli monarchów. Miasto szukało prywatnej organizacji – najlepiej non profit lub charytatywnej – która by roztoczyła opiekę nad rezerwatem i jego licznymi szlakami, dbając o jego dobry stan i zróżnicowanie biologiczne. Sporządzone przez władze miasta umowy zastrzegały, że kupiec ziemi na tym terenie nie może tu wprowadzić zabudowy, nie może też sprzedać jej komuś, kto miałby taki zamiar. Nie uściślono jednak, komu ten drugi kupiec może sprzedać ziemię. Tak więc jeden z partnerów handlowych kupił tę działkę, potem sprzedał ją drugiemu partnerowi, a ten szybko ją odsprzedał trzeciemu, który natychmiast utworzył spółkę z o. o. z pozostałymi dwoma dżentelmenami, po czym przystąpił do wycinania drzew. Zainstalowali grube miedziane ogrodzenie wokół obszaru dawnego rezerwatu i zaczęli się reklamować wśród najbardziej wymagającej klienteli w typie bywalców domu aukcyjnego Sotheby’s. Jedno z haseł brzmiało: „Połączenie luksusu i dzikiej przyrody”. Jeden z trzech wspólników, broker z biurami na Wall Street i chicagowskiej giełdzie papierów wartościowych, wciąż mieszkał w Weneckiej Wiosce. Nazywał się Gerald Fall. I był ojcem Bishopa. Gerald Fall, jedyna osoba na osiedlu, nie licząc obydwu chłopców, która widziała, jak kamień uderza w dom dyrektora, która patrzyła, jak Bishop i Samuel zbiegają łagodnym zboczem na sam koniec ślepej Via Veneto, gdzie Fall stał przed domem przy otwartym czarnym bmw prawą nogą już w samochodzie, a lewą wciąż na podjeździe wyłożonym za grube pieniądze lśniącą kostką. Miał właśnie odjeżdżać, gdy zauważył, jak syn ciska kamieniem. Chłopcy zobaczyli go dopiero wtedy, gdy sami znaleźli się na podjeździe, i stanęli jak wryci na gładkiej kostce brukowej ze skrzypnięciem, jakie wydają buty graczy na boisku koszykarskim. Bishop i jego ojciec mierzyli się przez chwilę wzrokiem.

– Dyrektor jest chory – rzekł ojciec. – Dlaczego zakłócasz mu spokój? – Przepraszam – rzucił Bishop. – Jest cierpiący. To bardzo chory człowiek. – Wiem. – A jeśli spał, a ty wybiłeś go ze snu? – Obiecuję, że go przeproszę. – Mam nadzieję. – Dokąd jedziesz, tato? – spytał Bishop. – Na lotnisko. Spędzę trochę czasu w naszym nowojorskim mieszkaniu. – Znowu? – Nie dokuczaj swojej siostrze, gdy mnie nie będzie. – Zerknął na buty chłopców, mokre i brudne po wyprawie do lasu. – I nie nanieś błota do domu. Po tych słowach ojciec Bishopa dał nura do samochodu, zatrzasnął mocno drzwi i gdy silnik zamruczał, bmw odjechało spod domu ze specyficznym piskliwym odgłosem opon na gładkiej kostce. Wewnątrz dom rodziny Fallów wyglądał tak wytwornie, że Samuel bał się czegokolwiek dotknąć: jasne podłogi z białego kamienia, żyrandole ze zwisającymi kryształami, kwiaty w wysokich i wąskich szklanych wazonach, które łatwo można było przewrócić, na ścianach obrazy malarstwa abstrakcyjnego z wbudowanymi w ramę lampkami, szeroka drewniana gablota z co najmniej dwudziestoma śnieżnymi kulami, powierzchnie stołów wypolerowane do niemal lustrzanego połysku, podobnie wyglansowane blaty z białego marmuru w kuchni, każdy zaś pokój i korytarz zdobił szeroki łuk na korynckich kolumnach z tak misternymi detalami na górze, że wyglądały jak muszkiety rozerwane przez wybuchający proch. – Tędy – rzucił Bishop. Zaprowadził go do pokoju, który można było jedynie nazwać „telewizyjnym” ze względu na olbrzymi odbiornik, przy którym

Samuel czuł się mikroskopijny. Telewizor był od niego wyższy i szerszy niż rozpiętość jego ramion. Poniżej kłębiły się różne przewody i kable do wciśniętych niedbale do niewielkiej szafki konsoli. Dokoła leżały porozrzucane jak zużyte pociski kartridże z grami wideo. – Lubisz Metroida, Castlevanię czy Super Mario? – spytał Bishop. – Nie wiem. – Umiem uratować księżniczkę w Super Mario. Rozpracowałem też Mega Mana, Double Dragona i Kida Icarusa. – Wszystko mi jedno, w co zagramy. – W sumie masz rację. Wszystkie są do siebie podobne. Ta sama naczelna zasada: Kieruj się na prawo. Sięgnął do szafki i wyciągnął zaplątaną w kable konsolę Atari. – Osobiście wolę klasykę – przyznał. – Gry z czasów, zanim pojawiły się te wszystkie oklepane chwyty. Galaga. Donkey Kong. Albo Joust, to jedna z moich ulubionych gier, chociaż jest strasznie odjechana. – Nigdy w nią nie grałem. – Mówię ci, odjazd. Strusie i cała reszta. Pterodaktyle. Mam jeszcze Centipede. I Pac-Mana. Grałeś w Pac-Mana? – Tak! – Kurde, jest niesamowita, no nie? O, mam tu coś fajnego. – Bishop chwycił kartridż pod tytułem Missile Command i wsunął go do konsoli. – Najpierw podejrzyj, jak gram, i od razu załapiesz, co i jak. W Missile Command chodziło o to, żeby osłonić sześć miast przed gradem pocisków międzykontynentalnych. Gdy pocisk trafiał w jedno z nich, rozlegał się paskudny odgłos wybuchu i pojawiała się mała eksplozja, która miała być przypuszczalnie grzybem atomowym, ale wyglądała raczej, jakby mały kamyk lub żaba zburzyli powierzchnię spokojnego stawu. Ścieżka dźwiękowa gry składała się głównie z przetworzonej cyfrowo syreny alarmowej. Bishop ustawiał

celownik przed nadlatującymi pociskami i wciskał przycisk, a wtedy z ziemi wystrzeliwał strumień światła, powoli wznosząc się do wybranego miejsca, gdzie zderzał się ze spadającą bombą. Bishop nie stracił ani jednego miasta aż do mniej więcej poziomu dziewiątego. Samuel w końcu się pogubił, na którym są poziomie, toteż gdy niebo zapełniło się smugami spadających gęsto i szybko pocisków, nie miał pojęcia, ile etapów zaliczyli. Twarz Bishopa od początku gry była całkowicie spokojna, obojętna, wręcz rybia. – Chcesz, żebym ci pokazał raz jeszcze? – spytał, gdy na ekranie wyświetlił się napis: GAME OVER. – Wygrałeś? – Jak to? – Ocaliłeś te wszystkie miasta? – Wszystkich nie da się uratować. – To po co grać? – Zagłada jest nieuchronna. Chodzi o to, żeby ją opóźnić. – Żeby ludzie mogli się ewakuować? – Chociażby. – To zagrajmy jeszcze raz. I gdy za drugim podejściem Bishop dotarł już do poziomu szóstego lub siódmego, a Samuel zamiast w ekran gapił się w twarz Bishopa – tak bardzo była skupiona i spokojna, nawet gdy pociski rozbijały się wokół miast, a jego dłoń szarpała sterownikiem w jedną lub drugą stronę – spoza pokoju do uszu Samuela dotarło coś innego, coś nowego. Muzyka. Czysta, wyrazista, przeciwieństwo brzęczących, cyfrowych dźwięków dobiegających w tej chwili z telewizora. Muzyczna gama, solowy instrument smyczkowy skaczący po skali. – Co to?

– Moja siostra – wyjaśnił Bishop. – Bethany. Ćwiczy. – Co ćwiczy? – Grę na skrzypcach. Zamierza zostać światowej sławy skrzypaczką. Jest fenomenalna. – Właśnie słyszę! – wypalił Samuel może trochę zbyt entuzjastycznie, nieco przesadnie w kontekście tej rozmowy. Ale chciał, żeby Bishop go polubił. Starał się być miły. Bishop rzucił mu szybkie, zaciekawione spojrzenie, nim znów wbił pusty wzrok przed siebie aż do poziomów dziesiątego i jedenastego, a tymczasem muzyka poza pokojem przeszła od wygrywania zwykłej gamy do prawdziwego koncertu, olśniewającego solo z gęstym zapisem nutowym i Samuel nie mógł uwierzyć, że to nie radio, tylko prawdziwa osoba. – To naprawdę twoja siostra? – No. – Chcę popatrzeć – poprosił Samuel. – Czekaj. Spójrz na to – powiedział Bishop, jednym strzałem unicestwiając dwie bomby. – Tylko na chwilkę – nie ustępował Samuel. – Ale ja nawet nie straciłem jeszcze żadnego miasta. Możliwe, że pobiję rekord. Możliwe, że jesteś świadkiem historycznego triumfu. – Zaraz wracam. – Dobra – bąknął Bishop. – Twoja strata. I Samuel wyszedł odnaleźć źródło muzyki. Przeszedł przez sklepiony główny hol, minął lśniącą kuchnię i sunął w głąb domu. Przy jednym z pokoi powoli wysunął nos zza framugi drzwi, zajrzał do środka i po raz pierwszy ujrzał siostrę Bishopa. Byli bliźniakami. Bethany miała twarz Bishopa, te same brwi w kształcie litery v, ta sama

spokojna koncentracja. Wyglądała jak księżniczka elfów z okładki jednej z książeczek z serii Wybierz sobie przygodę, wiecznie młoda, piękna i mądra. Ostrości policzków i nosa pasowały bardziej jej niż Bishopowi. Bishop wyglądał na rozzłoszczonego, natomiast ona dostojnie, majestatycznie. Jej długie i gęste kasztanowe włosy, cienkie brwi ściągnięte w skupieniu, długa szyja, delikatne ramiona, wyprostowana postawa oraz skromność, z jaką siedziała, dobre maniery połączone z elegancją i dojrzałością, to wszystko podziałało na Samuela jak grom z jasnego nieba. Zachwycił się tym, jak się porusza w czasie gry, jak głowa, szyja i tułów zdają się podążać za ruchami smyczka, jakby tworzyły jeden mechanizm. Stanowiła dobitne przeciwieństwo dzieciaków ze szkolnej orkiestry, które ze swoich instrumentów wydobywały dźwięki mechanicznie i prymitywnie. Ona grała z taką lekkością. Wtedy jeszcze tego nie wiedział, ale do końca życia miał to być jego ideał piękna. Każdą dziewczynę, którą od tej chwili pozna, będzie porównywał z nią. Na koniec odegrała długą nutę, wykonując tę zdumiewającą rzecz: poruszała smyczkiem w jedną i drugą stronę, a jednak nie było słychać najmniejszej przerwy, jedynie przedłużony, płynny dźwięk. Otworzyła oczy i spojrzała prosto na niego, po czym przez przeraźliwą chwilę wpatrywali się w siebie, aż Bethany opuściła skrzypce na kolana i rzuciła: – Cześć. Samuel nigdy jeszcze nie doświadczył czegoś podobnego i nie było to przyjemne doznanie. Pierwszy raz jego ciało mrowiło go w ten sposób: zimny pot kleił mu się pod pachami, usta nagle wydały mu się za małe, język ni stąd, ni zowąd stał się olbrzymi i suchy, w płucach narastała panika, jak gdyby za długo wstrzymywał oddech, te wszystkie rzeczy połączyły się w jego ciele w rodzaj hiperświadomości, dziwne magnetyczne przyciąganie do obiektu fascynacji, jakże odmienne od typowych dla niego prób ignorowania większości ludzi lub ukrywania się przed nimi.

Opierając dłonie na ułożonym na kolanach instrumencie, ze skrzyżowanymi w kostkach nogami, z tymi zielonymi oczyma o przeszywającym spojrzeniu czekała, aż Samuel coś powie. – Jestem kolegą Bishopa – odezwał się w końcu. – Jestem tu z Bishopem. – W porządku. – Twoim bratem? Uśmiechnęła się. – Tak, wiem, jesteśmy podobni. – Słyszałem, jak ćwiczyłaś. Do czego się przygotowujesz? Przez chwilę spoglądała na niego z lekkim zdziwieniem. – Palce muszą zapamiętać nuty – wyjaśniła. – Niedługo mam koncert. Jak ci się podobało? – To było piękne. Kiwnęła głową i zdawała się zastanawiać nad jego słowami. – Naprawdę trudno jest czysto zagrać dwudźwięki w trzeciej części – wyznała. – Aha. – Strasznie trudne są też te arpedżia na trzeciej stronie. Do tego muszę grać w decymach, co jest dziwaczne. – Tak. – Czuję, że się męczę z tą trzecią częścią. Potykam się od początku do końca. – To wcale tak nie brzmiało. – Jakbym była ptakiem przybitym do krzesła. – Ach tak – bąknął Samuel. W tym temacie nie czuł się ani trochę swobodnie. – Muszę się uspokoić – kontynuowała. – Zwłaszcza w drugiej części. Są tam te długie linie melodyczne i jeśli gra się je ze zbyt wielkim zapałem, rujnuje się

muzykalność całego utworu. Trzeba być spokojnym i delikatnym, a to ostatnia rzecz, jakiej chce twoje ciało, kiedy się gra solo. – Może, nie wiem, powinnaś oddychać? – zaproponował Samuel, bo to właśnie powtarzała mu mama w czasie niekontrolowanej kategorii czwartej: Po prostu oddychaj. – Wiesz, co działa? – spytała. – Wyobrażam sobie, że mój smyczek to nóż. – Podniosła smyczek i z udawaną groźną miną wycelowała nim w Samuela. – A potem wyobrażam sobie, że skrzypce to kawałek masła. I udaję, że przeciągam nóż po maśle. To powinno być takie wrażenie. Samuel pokiwał tylko bezradnie głową. – Skąd znasz mojego brata? – zaciekawiła się. – Zeskoczył z drzewa i mnie wystraszył. – Ach – westchnęła, jakby nie było w tym nic zaskakującego. – Gra teraz w Missile Command, prawda? – Skąd wiesz? – Jest moim bliźniakiem. Czuję to. – Naprawdę? Na chwilę przytrzymała jego spojrzenie, a potem zachichotała. – Nie. Słyszę przecież. – Co słyszysz? – Że gra. Nie słyszysz? – Nic nie słyszę. – Musisz się skupić. Wsłuchaj się. Zamknij oczy i posłuchaj. Tak też zrobił i zauważył, jak poszczególne odgłosy tego domu oddzielają się od siebie, rozpadają się ze zbiorowego szumu na poszczególne detale: buczący gdzieś w ścianach klimatyzator, świst powietrza z przewodów wentylacyjnych, wiatr na zewnątrz ocierający się o dom, odgłosy lodówki i zamrażarki – Samuel

wyławiał te wszystkie dźwięki i odsuwał je na bok, czując, jak jego skoncentrowana uwaga sięga coraz dalej i meandruje od pokoju do pokoju, aż nagle usłyszał wyłaniające się z ciszy odległe, stłumione wycie syren przeciwlotniczych, a także eksplozje pocisków i gwizdy odpalanych rakiet. – Słyszę – powiedział. Ale gdy otworzył oczy, Bethany już na niego nie patrzyła. Odwróciła się w stronę wielkiego okna, które wychodziło na ogród za domem i las w oddali. Samuel podążył za jej spojrzeniem i w odległości może piętnastu metrów ujrzał w zmierzchowym świetle dużego dorosłego jelenia na skraju lasu. Jasnobrązowego, w cętki. Wielkie czarne zwierzęce oczy. Jeleń zachwiał się nagle i upadł, by za chwilę się dźwignąć i próbować iść dalej, potykając się i kiwając. – Co mu się stało? – zdziwił się Samuel. – Najadł się soli. Przednie nogi jelenia znowu się pod nim ugięły, a on parł dalej przed siebie na brzuchu. Na chwilę jeszcze odzyskał siły i wstał, ale wyciągając szyję i potrząsając głową, mógł się tylko kręcić w kółko. Oczy miał szeroko otwarte, przerażone. Z nosa skapywała mu różowa piana. – To się ciągle powtarza – powiedziała Bethany. Jeleń odwrócił się w stronę lasu i ruszył między drzewa. Patrzyli, jak odchodzi, potykając się, aż zniknął wśród liści. Wtedy wszystko ucichło, nie licząc stłumionych odgłosów z drugiego krańca domu: bomb spadających z nieba i zrównujących z ziemią całe miasta.

4 Gdy zaczął się rok szkolny, Samuel zauważył, że dzieje się z nim coś nowego: siedział jak zwykle w klasie, robiąc pilnie szczegółowe notatki z tego, co akurat tłumaczyła pani Bowles – o historii Stanów Zjednoczonych, mnożeniu czy gramatyce – i naprawdę skupiał się na przekazywanym materiale, próbując wszystko zrozumieć i martwiąc się, że pani Bowles może go w każdej chwili wywołać do odpowiedzi z przerabianego tematu, co zdarzało jej się często i drwiła z tych uczniów, którzy odpowiadali nieprawidłowo, wyzłośliwiając się przez następną godzinę lub dłużej, że może ich miejsce jest w piątej, nie szóstej klasie, i Samuel słuchał uważnie, pod żadnym pozorem nie pozwalając myślom błądzić, i nie myślał o dziewczynach ani nie robił niczego, co by ich dotyczyło, a mimo to czuł, że się zaczyna. Najpierw pojawiało się wrażenie ciepła, mrowienie, podobne do tego nieznośnego wyczekiwania, gdy ktoś ma nas zaraz połaskotać, a potem nagła świadomość części ciała, która dotąd znajdowała się w cieniu, należała do tych wszystkich doznań pozostających na peryferiach tego, na co zwracał uwagę: dotyk ubrania na plecach, ucisk skarpet, to, o co akurat opierał się łokciem. Ciało przeważnie zanika dla świadomości. Ale ostatnio, bez żadnego powodu, częściej, niż Samuel by sobie tego życzył, jego członek nabierał asertywności. Anonsował się w klasie, gdy Samuel siedział w swojej ławce. Napierał na jeansy i nieczuły metalowy spód standardowych szkolnych ławek. I problem polegał na tym, że to całe wznoszenie, powiększanie i rozpieranie było wprawdzie zawstydzające, lecz także, w czysto fizycznym sensie, naprawdę przyjemne. Chciał, żeby minęło, ale z drugiej strony – wcale tego nie chciał.

Czy pani Bowles o tym wiedziała? Dostrzegała to? Że każdego dnia część chłopców staje się nieprzytomna, oczy robią im się szkliste, w czasie gdy ich układ nerwowy zabiera ich gdzie indziej? Jeśli tak, nie wspominała o tym. Nigdy też nie wyciągała do odpowiedzi chłopców w takim stanie i nie kazała im wstawać, gdy podawali odpowiedź. Jak na panią Bowles był to, jak się wydawało, szczyt miłosierdzia. Samuel zerknął na zegarek: dziesięć minut do dzwonka. Spodnie wydawały się za ciasne. Czuł się zaklinowany na krześle. Po chwili zaczęły mu się mimowolnie wyświetlać przed oczami obrazy z katalogu przypadkowo podejrzanych tu i tam cudowności: dekolt kobiety pochylającej się w supermarkecie; kawałek wewnętrznego uda i krocza siadającej w klasie dziewczyny; a teraz jeszcze nowe objawienie: Bethany w swoim pokoju, wyprostowana jak struna, ze złączonymi kolanami, w lekkiej bawełnianej sukience, ze skrzypcami pod brodą, spoglądająca na niego tymi swoimi kocimi, zielonymi oczyma. Gdy zadzwonił dzwonek na dużą przerwę, Samuel zachowywał się, jak gdyby szukał czegoś ważnego na ławce. Po wyjściu wszystkich z klasy wstał i poruszał się w taki sposób, że gdyby ktoś go w tej chwili podejrzał, mógłby pomyśleć, że Samuel kręci niewidzialnym hula-hoop. Uczniowie pomaszerowali na boisko, idąc zdecydowanym, ale wolnym krokiem, mimo że buzowała w nich energia zbierająca się w jedenastoletnim ciele, które siedzi sztywno przez kilka godzin pod władczym spojrzeniem pani Bowles. Kroczyli w całkowitej ciszy, gęsiego, prawą stroną korytarza, mijając wszystkie hasła, które ciało pedagogiczne poprzyklejało usłużnie do białych betonowych ścian, i tylko jedno lub dwa z nich krzewiły w taki czy inny sposób ideę, że NAUKA JEST SUPER!, wszystkie pozostałe natomiast propagowały ścisłą kontrolę zachowania: RĘCE I STOPY TRZYMAJ PRZY SOBIE; NIE KRZYCZ; NIE BIEGAJ; CZEKAJ NA SWOJĄ KOLEJ; NIE UŻYWAJ

BRZYDKICH WYRAZÓW; NIE MARNUJ PAPIERU TOALETOWEGO; NIE MÓW Z PEŁNYMI USTAMI; ZACHOWUJ SIĘ KULTURALNIE PRZY STOLE; SZANUJ PRZESTRZEŃ INNYCH; PODNOŚ RĘKĘ; NIE ODZYWAJ SIĘ BEZ WEZWANIA; PRZESTRZEGAJ REGULAMINU SZKOLNEGO; GDY TRZEBA, PRZEPRASZAJ; WYKONUJ POLECENIA; KORZYSTAJ Z MYDŁA ZGODNIE Z PRZEZNACZENIEM. Dla większości uczniów wykształcenie, które otrzymywali, było sprawą marginalną. Przede wszystkim musieli się nauczyć funkcjonować w szkole. Jak się dostosować do sztywnych szkolnych reguł. Weźmy na przykład wyjścia do łazienki. Żadna kwestia nie była bardziej obwarowana restrykcjami niż realizacja potrzeb fizjologicznych uczniów. Uzyskanie specjalnej przepustki do WC było skomplikowanym rytuałem, w ramach którego pani Bowles – jeśli poprosiło się nadzwyczaj grzecznie i przekonało ją, że jest to istotnie pilna potrzeba, a nie podstęp, żeby się wydostać z klasy, a potem palić papierosy, pić alkohol bądź zażywać narkotyki – spisywała przepustkę o długości tekstu konstytucji. Odnotowywała nazwisko ucznia, godzinę wyjścia (co do sekundy) oraz, co wstrząsające, którą konkretnie potrzebę (numer jeden czy numer dwa) uczeń ma na myśli, a potem kazała mu odczytać na głos wszystkie „prawa i obowiązki”, z których najważniejsze to zobowiązanie, że wychodzi z lekcji na maksymalnie dwie minuty, że poza klasą będzie się poruszać tylko prawą stroną korytarza, że uda się prosto do najbliższej toalety, do nikogo się nie odzywając, że nie będzie biegać po korytarzu, w żaden inny sposób zakłócać ciszy ani robić nic niezgodnego ze szkolnym regulaminem w samej łazience. Potem przepustkę trzeba było podpisać i zaczekać, aż pani Bowles wyjaśni, że podpisało się umowę, a dla ludzi, którzy łamią umowy, przewidziane są surowe kary. Najczęściej dzieci słuchały tego z szeroko otwartymi oczami, spanikowane, z pełnym pęcherzem, przestępując z nogi na nogę w niecierpliwym tańcu, bo zegar już zaczął tykać i im dłużej pani Bowles rozprawiała o prawie i umowach,

tym więcej sekund zabierała im z cennych dwóch minut, toteż gdy w końcu wypadali na korytarz, mieli może dziewięćdziesiąt sekund na wizytę w ubikacji, załatwienie się i powrót do klasy, a wszystko bez biegania, co było niemożliwe. Do tego każdy miał prawo tylko do dwóch takich wyjść w tygodniu. Korzystanie z wodotrysku z wodą pitną też było ściśle uregulowane: po powrocie z przerwy można było z niego pić nie dłużej niż przez trzy sekundy – co miało prawdopodobnie wpoić uczniom idee koleżeństwa i solidarności – ale oczywiście po szalonej przerwie, kiedy to próbowali odreagować całą skumulowaną frustrację, byli zdyszani i spragnieni, do tego panował upał i rzadko pozwalano im na wizyty w łazience, w związku z czym jedyna woda, którą te spocone, zarumienione od słońca i przegrzane dzieciaki mogły się schłodzić przez cały dzień, pochodziła z trzysekundowego strumienia z wodotrysku. Uczniowie stali więc przed piekielnym dylematem, bo jeśli na dużej przerwie wyczerpywali cały zapas energii, to potem przez całe popołudnie byli skonani i chciało im się pić, natomiast jeśli się nie wybiegali w czasie przerwy, późnym popołudniem stawali się tak nadpobudliwi, że niemal nieuchronnie pakowali się w jakieś problemy związane z zachowaniem. Tak więc większość uczniów na dużej przerwie szalała, a potem przez krótkie trzy przewidziane regulaminem sekundy próbowała wychłeptać jak najwięcej wody. Skutkiem czego na ostatnich lekcjach zamieniali się w smętne, odwodnione kupki nieszczęścia, co akurat pani Bowles bardzo odpowiadało. Teraz więc stała nad nimi, głośno odliczając czas, i każde dziecko na trzy prostowało się ze ściekającą z brody wodą, nie zdążywszy porządnie ugasić pragnienia w ten potwornie gorący i parny dzień na Środkowym Zachodzie. – Pieprzyć to – rzucił Bishop, gdy stali z Samuelem w kolejce do wodotrysku. – Patrz, co zrobię. I gdy przyszła kolej na Bishopa, pochylił się nad wodotryskiem, wcisnął przycisk i zaczął pić, nawiązawszy kontakt wzrokowy z panią Bowles, która

odliczała: „Raz. Dwa. Trzy”. Jako że Bishop nie przestawał pić, wycedziła znowu „Trzy!”, z większym naciskiem, a ponieważ Bishop wciąż żłopał wodę, zawołała: „Skończyłeś już. Następny!”. I wtedy stało się jasne, że Bishop nie przestanie pić, dopóki sam o tym nie zadecyduje, i większości dzieciaków w kolejce wydawało się, że Bishop nawet już nie pije, pozwala jedynie strumieniowi omywać usta ze wzrokiem cały czas wbitym w panią Bowles, gdy ta wreszcie zrozumiała, że nie jest to kwestia nieznajomości zasad, lecz raczej bezpośrednia próba podważenia jej autorytetu przez nowego ucznia. Zareagowała na to wyzwanie przyjęciem wyprostowanej postawy, oparciem dłoni na biodrach i wysunięciem brody, jej głos zaś obniżył się o oktawę: – Bishop. W tej chwili przestań pić. Wbijał w nią znudzone, martwe spojrzenie, coś wprost niesłychanego i szokującego, dzieciaki w kolejce wybałuszały więc oczy i chichotały jak opętane, bo jeszcze jakieś dwie sekundy i Bishop mógł się spodziewać lania. Każdego, kto tak bezczelnie łamał zasady, czekało spotkanie z łopatką. Łopatka była owiana ponurą sławą. Wisiała na ścianie w gabinecie dyrektora, głównego w szkole stróża dyscypliny, a był nim niejaki Laurence Large, nazwisko niefortunne, zważywszy, że Large, czyli Duży, był mężczyzną niskiego wzrostu i dziwnych kształtów, którego ciężar kumulował się w części od pasa w górę – nogi miał patykowate i słabe, natomiast tułów rozdymał się jak balon. Wyglądał niczym jajo stojące na wykałaczkach. Aż dziw brał, że nie pękają pod nim piszczele, że nogi nie łamią się w kostkach. Łopatka była zrobiona z drewnianej płyty grubości kilku centymetrów, o szerokości złożonych razem dwóch kartek z zeszytu, z kilkunastoma wywierconymi otworami. Dzieci przypuszczały, że to z myślą o aerodynamice. Żeby mógł nią szybciej machać. Legendarne były siła, z jaką okładał tyłek dyscyplinowanego, oraz technika konieczna do wygenerowania tak wielkiej energii, żeby na przykład roztrzaskać

okulary Branda Beaumonde’a, co było faktem historycznym przekazywanym z ust do ust wśród uczniów szóstej klasy, otóż Large tak mocno łupnął Beaumonde’a w tyłek, że fala uderzeniowa rozeszła się po całym ciele biedaka, aż popękały mu grube szkła korekcyjne. Czyniono porównania z zawodowymi tenisistami, których piłki serwisowe osiągają prędkość ponad dwustu kilometrów na godzinę, opowiadano o tym, że Large być może wykorzystuje masę swego ciała, by wymierzać tak miażdżące – i fizycznie mało prawdopodobne – razy. Jasne, od czasu do czasu jakiś rodzic skarżył się na niedzisiejszy system kar stosowany przez dyrektora, ale ponieważ cięgi te stanowiły ostateczność jako środek odstraszający, łopatka raczej rzadko szła w ruch. A już na pewno nie dość często, żeby zmobilizować rodziców do energiczniejszego protestu. Przekonanie o niechybnie czekających wcirach wystarczało, by utrzymać nawet najbardziej rozbrykane typki w lękliwym stuporze, stanie względnie spokojnego, decybelowo znośnego przymulenia przez cały dzień w szkole. (Później wracali do domu i wpadali w szał dzikiej nadaktywności, na co rodzice czasem skarżyli się nauczycielom, a ci milcząco kiwali głowami, myśląc sobie: „Nie mój problem”). Każdy nauczyciel w innym – charakterystycznym dla siebie – momencie tracił cierpliwość w obliczu nieposłuszeństwa. Dla pani Bowles ten moment następował po dwunastu sekundach. Przez dwanaście sekund Bishop stał przy wodotrysku. Przez dwanaście sekund wpatrywał się w panią Bowles, gdy ta domagała się, żeby stamtąd odszedł, aż wreszcie szarpnęła Bishopa za koszulę, dosłownie chwyciła go przy karku i z trzaskiem prujących się szwów uniosła na chwilę nad ziemię, a potem zaprowadziła do przeraźliwego gabinetu dyrektora. Zwykle gdy nieszczęśnik wracał po wcirach u dyrektora, co następowało po jakichś dziesięciu, dwudziestu minutach od odesłania go tam, rozlegało się pukanie do drzwi, pani Bowles otwierała je i w progu stał dyrektor Large ze swoją wielką łapą na plecach zasmarkanego, pochlipującego ucznia o pąsowej

twarzy. Twarze ukaranych zawsze wyglądały tak samo: mokre, ponure, z zatartymi do czerwoności oczami, cieknącym nosem i zrezygnowaną miną. Nie było w nich już ani krztyny buntowniczości, ani krztyny brawury. W tym momencie nawet najgłośniejsi chłopcy, ci, którzy zawsze próbowali zwrócić na siebie uwagę, wyglądali, jakby chcieli się zwinąć w kulkę pod ławką i umrzeć. Large mówił wtedy: „Chyba jest już gotów wrócić do klasy”, na co pani Bowles niezmiennie odpowiadała: „Mam nadzieję, że zmądrzał”, i nawet jedenastolatkowie zdawali sobie sprawę, że ta krótka wymiana zdań to w każdym calu teatr, że dorośli wcale nie zwracają się do siebie, lecz raczej do wszystkich uczniów, z łatwym do wychwycenia przesłaniem: przestrzegaj regulaminu, w przeciwnym razie będziesz następny w kolejce. Delikwentowi pozwalano następnie wrócić na swoje miejsce, gdzie zaczynała się kara wtórna, bowiem z pulsującym, zaczerwienionym i wrażliwym niczym otwarta rana tyłkiem siedzenie na twardym plastikowym krześle sprawiało ostry ból, który podobno odczuwało się tak, jakby znowu przyjmowało się razy z rąk dyrektora. Nieszczęśnik siedział więc i cierpiał, roniąc łzy, pani Bowles natomiast mówiła wtedy: „Przepraszam, nie dosłyszałam. Chciałbyś coś dodać do naszej dyskusji?”, na co uczeń w żałosny, zbolały, zrezygnowany sposób kręcił głową i cała klasa wiedziała, że pani Bowles zwróciła uwagę wszystkich na jego płacz, żeby poniżyć go jeszcze bardziej. Publicznie. Na oczach kolegów. W pani Bowles drzemała bezwzględność, którą jej bezpłciowe niebieskie sweterki słabo maskowały. Tego dnia wszyscy czekali na powrót Bishopa. Byli podekscytowani. Po tej inicjacji zamierzali go przyjąć do swego grona. Teraz będzie wiedział, co musieli znosić. Stał się jednym z nich. Czekali więc, gotowi go powitać z powrotem i przebaczyć mu łzy. Minęło dziesięć minut, potem piętnaście i wreszcie, dokładnie po osiemnastu minutach, rozległo się nieuchronne pukanie do drzwi. Pani Bowles z wielką ostentacją zapytała: „A któż to może być?”, odłożyła kredę

na półeczkę pod tablicą, podeszła do drzwi i je otworzyła. Stali tam obaj, dyrektor z Bishopem, ale ku jej niebotycznemu zdumieniu – jej i wszystkich innych – Bishop nie tylko nie płakał, ale wyraźnie się uśmiechał. Wyglądał na zadowolonego. Dłoń dyrektora nie spoczywała na plecach chłopca. O dziwo, dyrektor stał jakiś metr lub półtora od niego, jak gdyby chłopiec zarażał jakąś chorobą. Pani Bowles przez chwilę wybałuszała oczy na dyrektora, ale Large nie wypowiedział swojej zwyczajowej kwestii o tym, że Bishop jest teraz gotów wrócić do klasy, powiedział tylko z roztargnieniem, z jakim żołnierze czasem opowiadają o wojnie: „Proszę. Niech go pani zabierze”. Bishop podszedł do swojej ławki i wszyscy uczniowie w klasie patrzyli, jak siada, a raczej klapie twardo tyłkiem na krzesło, a potem rozgląda się groźnie dookoła, jak gdyby mówił, że nie boi się nikogo, kto chciałby zrobić mu krzywdę. Była to chwila, która pozostała w sercu każdego szóstoklasisty, świadka tej sceny. Oto jeden z nich stawił czoło najgroźniejszym ze świata dorosłych i wrócił z tarczą. Od tamtej pory nikt nigdy nie próbował zadzierać z Bishopem Fallem.

5 O niksach opowiedziała Samuelowi mama. Były to kolejne zjawy z opowieści jej ojca. Te najbardziej przerażające. Niksy, tłumaczyła, to duchy wodne grasujące na wybrzeżu w poszukiwaniu dzieci, zwłaszcza tych zuchwałych, wędrujących w pojedynkę. Znalazłszy takie dziecko, ukazywały mu się pod postacią dużego białego rumaka. Nieosiodłanego, lecz przyjaznego i obłaskawionego. Przyklękał tak nisko, jak tylko koń potrafi, żeby dziecko mogło się wdrapać na jego grzbiet. Początkowo dzieci się wahały, ale ostatecznie, jak mogły się oprzeć? Własne zwierzę! Dosiadały go i gdy rumak wstawał, znajdowały się dwa i pół metra nad ziemią i były wniebowzięte – nic tak dużego nigdy wcześniej nie zwracało na nie uwagi. To je ośmielało. Spinały rumaka, żeby przyspieszył kroku, zaczynał więc biec lekkim kłusem i im bardziej dziecko się cieszyło, tym szybciej pędził. Potem chciały, żeby ktoś je zobaczył. Chciały, żeby koledzy patrzyli z zazdrością na tę nową zdobycz. Na ich rumaka. Schemat był zawsze taki sam. Dzieci, które padały ofiarą niks, najpierw odczuwały lęk. Potem szczęście. Potem zaborczość. Potem dumę. Wreszcie trwogę. Spinały konia piętami, żeby biegł szybciej, aż przechodził w galop, a one zaplatały mocno ręce wokół jego szyi. Nic wspanialszego nigdy im się nie przytrafiło. Nigdy nie czuły się tak ważne, tak przepełnione radością. I dopiero wtedy – w kulminacyjnym momencie pędu i euforii, gdy czuły, że mają nad zwierzęciem pełną kontrolę, gdy czuły najmocniej, że jest im posłuszne, i folgując próżności, arogancji i dumie, pragnęły najbardziej, żeby je z tego powodu podziwiano – rumak skręcał z drogi do miasta i zaczynał galopować ku

skałom nad morzem. Mknął co sił w nogach w stronę wysokiego urwiska nad spienioną, wzburzoną wodą. I dzieci uderzały w krzyk, szarpały konia za grzywę, płakały i zawodziły, ale nic to nie dawało. Rumak zeskakiwał w przepaść. Lecąc w dół, dzieci przywierały do jego szyi i jeśli nie roztrzaskiwały się o skały, tonęły w lodowatej wodzie. Taką wersję Faye usłyszała od swego ojca. Wszystkie znane jej historie o duchach pochodziły od dziadka Franka, który był wysokim, chudym i nadzwyczaj mrukliwym mężczyzną o dziwacznym akcencie. Jego milczenie przeważnie budziło w ludziach lęk, ale Samuel zawsze przyjmował je z ulgą. W czasie tych rzadkich okazji, gdy odwiedzali go w Iowa na Święto Dziękczynienia lub Boże Narodzenie, rodzina zasiadała przy stole i posilała się bez słowa. Trudno było prowadzić rozmowę, gdy reagował on jedynie kiwnięciami głową lub zbywającym „Hm”. Zazwyczaj zjadali indyka i dziadek Frank po posiłku wychodził do drugiego pokoju oglądać telewizję. Ożywiał się tylko w chwilach, gdy snuł opowieści ze starego kraju – dawne mity, legendy, historie o duchach, które poznawał tam, gdzie dorastał, na dalekiej północy w Norwegii, w niewielkim porcie rybackim w strefie polarnej, skąd wyjechał w wieku osiemnastu lat. Opowiadając Faye o niksach, wieńczył historię następującym morałem: Nie ufaj temu, co wygląda zbyt pięknie, by mogło być prawdziwe. Ale potem Faye dorosła i doszła do nowego wniosku, którym podzieliła się z Samuelem miesiąc przed porzuceniem rodziny. Opowiedziała mu tę samą historię, ale dodała własny morał: To, co kochasz najbardziej, kiedyś zrani cię najmocniej. Samuel nie rozumiał. – Niksy nie ukazują się już pod postacią koni – tłumaczyła. Siedzieli we dwoje w kuchni, gdzie z nadzieją na zakończenie ciągnącej się bez końca fali upałów czytali przy otwartej na oścież lodówce, chłodzeni wydmuchiwanym przez wiatrak zimnym powietrzem, i popijali wodę z lodem ze szklanek, które

zostawiały na stole mokre kółka. – Kiedyś ukazywały się jako konie – powiedziała – ale to dawne dzieje. – A teraz jak wyglądają? – Każdy widzi je inaczej. Ale zwykle ukazują się pod ludzką postacią. Zwykle kogoś, kogo wydaje nam się, że kochamy. Samuel wciąż nie rozumiał. – Ludzie kochają się z różnych powodów, nie wszystkie są dobre – wyjaśniała. – Kochają się, bo tak jest łatwiej. Albo się przyzwyczaili. Albo porzucili nadzieję. Albo się boją. Mogą być niksami dla siebie nawzajem. Wysączyła łyk wody, a potem przycisnęła zimną szklankę do czoła. Zamknęła oczy. Trwało długie, nużące sobotnie popołudnie. Henry pojechał do pracy po kolejnej kłótni, tym razem o brudne naczynia. Zmywarka w kolorze awokado, relikt późnych lat siedemdziesiątych, w tym tygodniu wyzionęła w końcu ducha, a Henry ani razu nie zaproponował, że zmyje rosnącą stertę talerzy, misek, garnków i szklanek, które nie mieściły się już w zlewie i zaanektowały dużą część blatu. Samuel podejrzewał, że mama celowo pozwala, by kwestia zmywania wymknęła się spod kontroli – może nawet bardziej niż zwykle przyczynia się do pogłębiania problemu, wykorzystując do gotowania kilka garnków, gdy prawdopodobnie wystarczyłby tylko jeden – z zamiarem poddania Henry’ego próbie. Czy w ogóle coś zauważy? Czy zechce pomóc? W tym, że nie stało się ani jedno, ani drugie, dopatrywała się głębokiego sensu. – To jak powrót na zajęcia z gospodarstwa domowego – wypaliła mu, gdy w końcu sterta urosła do rozmiarów, których nie była w stanie dłużej tolerować. – O czym ty mówisz? – spytał Henry. – Zupełnie jak w szkole. Ty się wychodzisz bawić, a ja gotuję i sprzątam. Nic się nie zmieniło. Przez dwadzieścia lat nie zmieniło się absolutnie nic. Henry pozmywał wszystkie naczynia, a potem poinformował, że ma pilne sprawy w biurze, i znowu zostawił Faye i Samuela samych. Siedzieli w kuchni

i czytali każde swoją książkę. Ona jakąś niezrozumiałą poezję, on – Wybierz sobie przygodę. – Znałam w szkole taką jedną Margaret – opowiadała Faye. – Margaret była bardzo wesołą, bystrą dziewczyną. I w szkole zakochała się w chłopaku o imieniu Jules. Przystojniaku, który mógł wszystko. Wszyscy jej zazdrościli. Ale okazało się, że Jules jest jej niksą. – Dlaczego? Co się stało? Odstawiła szklankę w mokre miejsce, które powstało na drewnianym blacie. – Jules zniknął – odpowiedziała. – A ona utknęła w naszym mieście na dobre, nigdy nie wyjechała. Podobno wciąż tam mieszka i pracuje jako kasjerka w drogerii ojca. – Dlaczego to zrobił? – Tak postępują niksy. – Nie zorientowała się? – Trudno się zorientować. Warto jednak zapamiętać zasadę, że każdy, w kim się zakochujesz, zanim osiągniesz dorosłość, jest prawdopodobnie niksą. – Każdy? – Najprawdopodobniej. – Kiedy poznałaś tatę? – W szkole – odpowiedziała. – Mieliśmy po siedemnaście lat. Faye wpatrywała się w rozgrzane żółtawe powietrze za oknem. Lodówka warczała, szumiała i stukała, a potem, niespodziewanie, z krótkim elektrycznym trzaskiem wyłączyła się. Zgasło światło. Znikł cyfrowy zegar na kuchennym radiu. Faye rozejrzała się i powiedziała: „Krótkie spięcie”. Co oczywiście znaczyło, że Samuel musiał pójść włączyć bezpiecznik, bo skrzynka znajdowała się w piwnicy, a mama nie zeszłaby do piwnicy za nic w świecie. Latarka w jego dłoni wydawała się ciężka i solidna, z wgłębieniami na rączce

i dużym gumowanym reflektorem odpowiedniego rozmiaru, żeby w razie czego zadać brutalny cios. Mama nie schodziła do piwnicy, bo tu właśnie mieszkał domowy duszek. Przynajmniej tak głosiła opowieść, jeszcze jedna z repertuaru dziadka: duszki te zamieszkują piwnice i prześladują cię całe życie. Mama wyznała mu, że w dzieciństwie zobaczyła jednego i wystraszyła się nie na żarty. Od tamtej pory miała awersję do piwnic. Utrzymywała jednak, że duszek ten ukazuje się tylko jej, że tylko ją nawiedza, Samuel zaś jest całkowicie bezpieczny. Może zejść do piwnicy i nic mu się nie stanie. Zaczął popłakiwać. Kwilił cicho i delikatnie, bo albo w piwnicy mieszkał złośliwy chochlik, który w tej chwili go obserwuje, albo mama nie jest do końca normalna. Szurał nogami po betonowej podłodze i pozostawał skupiony wyłącznie na snopie światła przed sobą. Starał się być ślepy na wszystko poza tym jasnym kręgiem. I gdy w końcu w głębi pomieszczenia wypatrzył skrzynkę z bezpiecznikami, zamknął oczy i usiłował posuwać się do przodu po linii prostej. Dreptał z wyciągniętą do przodu latarką, dopóki jej reflektor nie stuknął o ścianę. Otworzył oczy. Miał przed sobą skrzynkę. Wcisnął przełącznik i w piwnicy rozbłysło światło. Obejrzał się za siebie, ale nic tam nie było. Nic oprócz zwyczajnych piwnicznych gratów. Odczekał chwilę, żeby się uspokoić, żeby przestać płakać. Usiadł na podłodze. Było tu o wiele chłodniej niż na górze.

6 W pierwszych tygodniach roku szkolnego Bishop i Samuel zawarli sojusz, co przyszło im z łatwością. Bishop robił to, na co tylko miał ochotę, Samuel zaś go naśladował. Dla jednego i drugiego były to proste role. Nigdy nawet o tym nie wspominali, ale weszli w nie gładko jak monety wpadające do otworu automatu z napojami. Spotykali się w lasku i bawili nad stawem w wojnę. Bishop zawsze miał przygotowany scenariusz. Walczyli z żółtkami w Wietnamie, z hitlerowcami w czasach drugiej wojny światowej, z konfederatami podczas wojny secesyjnej, z Brytyjczykami w wojnie o niepodległość, z Indianami w trakcie walk o panowanie w Ameryce Północnej. I z jednym wyjątkiem, kiedy się pogubili, próbując odegrać wojnę z roku 1812, ich działania zawsze miały wyraźnie określony cel, a oni zawsze byli tymi dobrymi, a ich wrogowie tymi złymi, i we dwójkę zawsze zwyciężali. A jeśli nie bawili się w wojnę, grali u Bishopa w gry wideo, opcja preferowana przez Samuela, bo wtedy miał szansę natknąć się na Bethany, którą pokochał. Chociaż sam prawdopodobnie nie nazwałby tego jeszcze miłością. Był to raczej stan podwyższonego zainteresowania i ożywienia, który przejawiał się fizycznie zmniejszeniem aktywności werbalnej (w jej obecności popadał częstokroć w pokorne milczenie, mimo że nie miał takiego zamiaru ani ochoty) oraz silnym pragnieniem dotykania jej ubrań, chwytania ich lekko między kciuk a palec wskazujący. Siostra Bishopa ekscytowała go i przerażała zarazem. Ona jednak zazwyczaj ich ignorowała. Najwyraźniej nie zdawała sobie sprawy, jak na niego działa. Ćwiczyła gamy, słuchała muzyki, zamykała drzwi do swojego

pokoju. Wyjeżdżała na różne festiwale muzyczne i konkursy, gdzie za grę solową na skrzypcach zdobywała medale i nagrody, które trafiały ostatecznie na ścianę w jej sypialni, obok plakatów z musicali Andrew Lloyda Webbera i niewielkiej kolekcji porcelanowych masek reprezentujących komedię i tragedię. Na ścianie nad łóżkiem zawieszała też kwiaty, które dostawała po recitalach, a potem starannie suszyła, melanż pastelowych zieleni i różów, który idealnie pasował do kolorystyki narzuty, zasłon i tapety. Typowa dziewczęca sypialnia. Samuel znał ten pokój, bo dwa lub trzy razy obserwował jego okno z bezpiecznej odległości, ukryty między drzewami. Wychodził z domu po zachodzie słońca, pod ciemniejącym fioletowym niebem, docierał nad strumień i brnął przez błoto w lasku, za domami Weneckiej Wioski, mijając ogrody, gdzie zamykały się na noc róże i fiołki, za roztaczającymi psi odór budami i cieplarniami pachnącymi siarką i fosforem, za domem dyrektora Akademii Błogosławionego Serca, który czasem relaksował się wieczorową porą w zbudowanym na zamówienie solankowym jacuzzi pod chmurką. Samuel poruszał się ostrożnie, powoli, uważając, żeby nie nastąpić na gałąź lub stertę zeschłych liści, nie spuszczając wzroku z dyrektora, który z tej odległości wyglądał jak niewyraźna biała klucha, zaś jego poszczególne części – brzuch, podbródek, ramiona – były rozpoznawalne z racji swej szczególnej obwisłości. I sunął dalej, przez lasek, aż do samego końca ulicy, gdzie zajmował pozycję między korzeniami drzew za domem Fallów, może jakieś trzy metry od miejsca, gdzie przebiegała granica między trawnikiem a lasem, ubrany cały na czarno, z czarnym kapturem naciągniętym na głowę, parę centymetrów od ziemi, toteż jedynymi częściami ciała, które pokazywał światu, były oczy. I stamtąd prowadził obserwacje. Żółtopomarańczowy blask świateł, cienie ludzi krążących po domu. I gdy w ramie okna swojego pokoju zjawiała się Bethany, czuł, jak ściska go w żołądku. Mocniej przywierał do ziemi. Bethany zwykle nosiła cienkie

bawełniane sukienki, zawsze nieco bardziej elegancka od pozostałych, jakby wracała z wykwintnej restauracji lub z kościoła. Sposób, w jaki sukienka lekko falowała w ruchu i delikatnie oblekała jej ciało, opadając łagodnie ku skórze, gdy Bethany przystawała, przywodził mu na myśl spadające z wdziękiem pióra. Samuel byłby szczęśliwy, mogąc utonąć w tej materii. Chciał tylko jednego – zobaczyć ją. Potwierdzić, że rzeczywiście istnieje. Tylko tego potrzebował, a ujrzawszy ją, szybko odchodził, na długo zanim zaczęła się przebierać i można by go było oskarżyć o coś niegodnego. Tylko to jedno – ujrzenie Bethany i wspólne przeżycie tej cichej, intymnej chwili – mogło go uspokoić, dodać sił na kolejny tydzień. Za niesprawiedliwe i nie w porządku uważał, że Bethany uczy się w Akademii Błogosławionego Serca, a nie w szkole państwowej, że spędza tyle czasu w swoim pokoju i tak dużo podróżuje. Dziewczyny, w których kochali się inni chłopcy, były zawsze obecne, razem z nimi w klasie, obok nich w stołówce. Niedostępność Bethany oznaczała, tak to sobie tłumaczył, że podglądanie jej od czasu do czasu jest usprawiedliwione. Należy mu się. Pewnego dnia, gdy był u nich w domu, Bethany wmaszerowała prosto do pokoju telewizyjnego, gdzie Bishop grał na Nintendo, i padła na tę samą gigantyczną poduchę, na której umościł się Samuel. Siedziała w taki sposób, że kawałek jej ramienia napierał na kawałek jego ramienia. I nagle poczuł, że w tych kilku centymetrach kwadratowych mieści się cały sens wszechświata. – Nudzi mi się – oświadczyła. Miała na sobie żółtą sukienkę na ramiączkach. Samuel czuł zapach jej szamponu, z mocnymi nutami miodu, cytryny i wanilii. Starał się nie poruszyć w obawie, że jeśli to zrobi, Bethany wyjdzie. – Chcesz zagrać? – spytał Bishop, podając jej konsolę. – Nie. – Chcesz się pobawić w chowanego? – Nie.

– W komórki do wynajęcia? W dwa ognie? – Jak niby mielibyśmy grać w dwa ognie? – Po prostu rzucam pomysły. Burza mózgów. Strzelam. – Nie chcę grać w dwa ognie. – W klasy? W pchełki? – Teraz już się wygłupiasz. Samuel czuł, że jego ramię poci się w miejscu, gdzie jest sklejone z ramieniem Bethany. Usztywnił się tak bardzo, że aż czuł ból. – Albo w te cudaczne gry, w które bawią się dziewczyny – podsunął Bishop – gdy składają kartkę, żeby się dowiedzieć, za kogo wyjdą i ile będą miały dzieci. – Nie chcę. – Nie chcesz wiedzieć, ile będziesz mieć dzieci? Jedenaścioro. Tak mi się wydaje. – Zamknij się. – A w wyzwanie? – Nie mam ochoty. – Co to za gra? – zainteresował się Samuel. – Prawda czy wyzwanie bez zawracania sobie głowy prawdą – wyjaśnił Bishop. – Wybrałabym się gdzieś – stwierdziła Bethany. – Bez żadnego powodu. Ot tak, żeby być gdzieś, a nie tutaj. – Do parku? – rzucił Bishop. – Na plażę? Do Egiptu? – Bez żadnego powodu oprócz tego, żeby być gdzieś bez konkretnego powodu. – Ach – zgadywał Bishop – chcesz się wybrać do centrum handlowego. – Tak – podchwyciła. – Do centrum. Tak, chciałabym.

– Jutro będę w centrum handlowym! – zawołał Samuel. – Nasi rodzice nie zabierają nas do takich miejsc – powiedziała Bethany. – Mówią, że są tandetne i wulgarne. – „Za nic w świecie nie włożyłbym na siebie czegoś takiego” – powiedział Bishop, wypinając pierś i naśladując głos ojca. – Jadę tam z mamą – poinformował Samuel. – Po nową zmywarkę. Mogę coś ci kupić. Co byś chciała? Bethany się zamyśliła. Spojrzała na sufit, postukała palcem w policzek i poważnie rozważała, co powiedzieć. – Zaskocz mnie czymś. I przez całą noc i następny dzień Samuel rozmyślał, co kupić Bethany. Jaki prezent mógłby wyrazić wszystko, co chciałby jej przekazać? Ten podarunek, w jednym małym opakowaniu, musiał stanowić kwintesencję jego uczuć do niej, dać jej szybki i mocny zastrzyk jego miłości, przywiązania i całkowitego, ślepego oddania. Znał więc właściwości tego prezentu, ale nie miał pomysłu na sam podarunek. Gdzieś na trylionach półek centrum handlowego z całą pewnością czekał na niego idealny prezent. Ale co to takiego? W samochodzie Samuel siedział cicho, za to jego mama była podenerwowana. Zawsze się tak zachowywała w czasie wypadów do centrów handlowych. Nie znosiła tych miejsc, toteż jej krytyczne uwagi na temat czegoś, co nazywała „podmiejską kulturą zakupoholizmu”, nabierały ostrości i dosadności za każdym razem, gdy sama musiała się wybrać na zakupy. Wydostali się z osiedla i wyjechali na szerszą arterię, która wyglądała jak każda inna droga szybkiego ruchu na każdym amerykańskim przedmieściu: franczyzowy gabinet luster. To właśnie dają ci przedmieścia, perorowała mama, zaspokojenie małych pragnień. Rzeczy, których chcesz, choć nawet o tym nie wiedziałeś. Jeszcze większy sklep spożywczy. Czwarty pas ruchu. Większy,

lepszy parking. Nowy sklep z kanapkami lub wypożyczalnia wideo. McDonald nieco bliżej niż ten drugi McDonald. McDonald zaraz obok Burger Kinga, po drugiej stronie ulicy od innego baru, na tym samym dziedzińcu co Steak ’n Shake, Bonanza i Ponderosa – bufet szwedzki, gdzie jesz, ile chcesz. Innymi słowy, dostajesz wybór. Lub raczej złudzenie wyboru, tłumaczyła, te wszystkie restauracje oferujące w gruncie rzeczy to samo menu, z kilkoma drobnymi różnicami w sposobie przygotowania wołowiny i ziemniaków. Jak w sklepie spożywczym, gdy stoi się w alejce z makaronami i patrzy na spaghetti osiemnastu różnych firm. Nie rozumiała tego. – Po co nam osiemnaście? – pytała. Samuel wzruszył ramionami. – Sam widzisz – skwitowała. Po co nam tyle różnych kaw? Po co tyle szamponów? Łatwo było zapomnieć pośród chaotycznego nagromadzenia różnych pudełek z płatkami śniadaniowymi, że te setki możliwości to w rzeczy samej jedna możliwość. W centrum handlowym – kolosalnej, rozświetlonej, przestronnej, klimatyzowanej katedrze handlu – oglądali zmywarki, ale uwagę Faye przykuwały inne urządzenia kuchenne: coś, co ułatwia przechowywanie resztek; coś, co ułatwia ich mielenie; coś, co zapobiega przywieraniu jedzenia do garnków; coś, co ułatwia mrożenie dań; coś, co ułatwia ich odgrzewanie. Spoglądając na każdy z tych produktów, wydawała z siebie pełne zdziwienia „Phi!”, przyglądała im się, obracała je w rękach, czytała napisy na opakowaniu i mówiła: „Ciekawe, kto to wymyślił?”. Zachowywała się wśród nich nieufnie, podejrzewając, że ktoś chce wywołać w niej nową potrzebę lub rozpoznał potrzebę, z której nie zdawała sobie sprawy. W dziale ogrodniczym zainteresowała ją samobieżna kosiarka do trawy, jasna, wielka, idealna dla prawdziwego faceta, w fantastycznie lśniącym czerwonym kolorze.

– Nigdy nawet nie sądziłam, że będę miała trawnik – powiedziała – a tymczasem nagle zachciało mi się takiej kosiarki. Czy to coś złego? Nie – odpowiedziała sobie sama później w kolejnym sklepie ze sprzętem kuchennym, podejmując temat, jak gdyby nie przestała mówić – to nie jest nic złego. Nie ma w tym zupełnie nic złego. Ale nie wiem. Czuję się, jakbym… – Zamilkła, wzięła do ręki jakiś biały plastikowy przedmiot, urządzenie, które pozwalało pokroić warzywa na idealnie cienkie słupki, i wbiła w nie wzrok. – Czy to nie wydaje ci się absurdalne? Że ja to po prostu mogę kupić? – Nie wiem. – Czy to naprawdę jestem ja? – pytała, gapiąc się na gadżet w dłoni. – Prawdziwa ja? Tym właśnie się stałam? – Mamo, możesz dać mi trochę pieniędzy? – spytał Samuel. – Na co? Wzruszył ramionami. – Tylko nie kupuj niczego po to tylko, żeby kupić. Dla samego kupowania. – Obiecuję. – Chcę powiedzieć, że nie musisz niczego kupować. Nikt tak naprawdę nie potrzebuje żadnej z tych rzeczy. Sięgnęła do portmonetki i wyciągnęła banknot dziesięciodolarowy. – Spotkajmy się tu za godzinę. Ściskając w ręku pieniądze, oddalił się, niknąc w olśniewająco jasnych światłach centrum handlowego. Galeria była niewyobrażalnie wielka. Niczym ogromne, oddychające zwierzę. Część wszechobecnego gwaru stanowił odgłos dziecka lub dzieci, które wydzierały się lub płakały gdzieś w oddali. Samuel nie miał pojęcia, skąd dolatuje ten dźwięk, gdzie przebywa to dziecko, czy jest szczęśliwe, czy smutne. Ot, po prostu nie związany z niczym fakt dźwiękowy. Nie mieściło się w głowie, że ktoś mógłby pomyśleć, iż w galerii jest za mało sklepów, ktoś jednak zdecydował, że musi być ich więcej, stąd niewielkie,

zajmujące środek każdego przejścia, osobne stoiska, gdzie sprzedawano wymyślne i często efekciarskie towary: małe helikoptery zabawki, które sprzedawca demonstrował, posyłając je nad głowy zaniepokojonych ludzi; breloczki z wygrawerowanym laserowo imieniem; jakieś specjalne lokówki, których działania Samuel nawet nie próbował zrozumieć; kiełbaski w ozdobnych pudełkach; szklane bryły z trójwymiarowymi hologramami w środku; specjalne pasy, w których wygląda się szczuplej niż w rzeczywistości; czapki z haftowanymi na poczekaniu spersonalizowanymi napisami; koszulki z laserowo drukowanymi własnymi zdjęciami. Z setkami sklepów i stoisk centrum handlowe zdawało się składać prostą obietnicę: znajdziesz tu wszystko, co ci się zamarzy. Można było tu znaleźć każdą pozornie najdziwniejszą rzecz. Wybielanie zębów na przykład wydawałoby się dosyć oryginalną ofertą centrum handlowego. Albo masaż szwedzki. Albo fortepian. A jednak to wszystko było tam dostępne. Oszałamiający wybór miał zastąpić wyobraźnię. Zapomnij o wymyślaniu własnych pragnień; centrum handlowe już je dla ciebie wymyśliło. Próby znalezienia tam idealnego prezentu przypominały lekturę książki z serii Wybierz sobie przygodę bez sugerowanych wyborów. Musiał zgadywać, na której stronie ją otworzyć. Szczęśliwe zakończenie gdzieś tam było – ukryte. Samuel przeszedł obok sklepu ze świeczkami i raz lub dwa wciągnął w płuca cynamonową woń. Salon manikiuru przyprawił go na chwilę o toksyczny ból głowy. Przywoływały go ciągutki z plastikowych pojemników w sklepie ze słodyczami, ale im się oparł. Muzyka z korytarzy mieszała się z muzyką dolatującą z poszczególnych sklepów, co dawało efekt jak w samochodzie, gdy radio traci zasięg, a po chwili znowu go łapie. Piosenki przypływały i odpływały. Wcześniej grali coś radosnego z wytwórni Motown. Teraz leciał The Twist Chubby’ego Checkera. Jedna z najbardziej znienawidzonych piosenek mamy – chociaż Samuel nie pamiętał, skąd o tym wie. I gdy tak rozmyślał o muzyce przy akompaniamencie melodii dolatujących ze sklepów, widział nawet sklep

z płytami na drugim końcu strefy restauracyjnej, w końcu zaświtała mu w głowie pewna myśl i nie mógł uwierzyć, że wpadł na nią dopiero teraz. Muzyka. Bethany była muzykiem. Pobiegł do sklepu zażenowany, że cały ten czas zadawał sobie pytanie, co mógłby jej ofiarować, nie zadając sobie pytania najważniejszego – czego Bethany mogłaby chcieć. Czuł, że to niezmiernie egoistyczne z jego strony i że będzie się musiał nad tym poważnie zastanowić kiedy indziej, kiedy nie będzie miał około dziesięciu minut na znalezienie idealnego prezentu. Wpadł więc do sklepu i na chwilę ogarnęło go zniechęcenie, gdy się zorientował, że wszystkie popularne kasety kosztują około dwunastu dolarów, przekraczając budżet, którym dysponuje. Jego rozpacz nie trwała jednak długo, bo na końcu sklepu wypatrzył kosz z napisem „muzyka poważna”, a pod spodem „przecena 50%”, co wydawało mu się zrządzeniem opatrzności. Kasety kosztowały po sześć dolców i jedna z nich – miał co do tego pewność – była prezentem idealnym. Gdy jednak Samuel zaczął grzebać w stukającej, chaotycznej zawartości kosza, musiał się zmierzyć z fundamentalnym problemem: nie znał żadnego z tych utworów. Nie wiedział, co by się spodobało Bethany, co już ma w swojej kolekcji. Nie wiedział nawet, co jest dobre. Niektóre nazwiska wyglądały znajomo – Beethoven, Mozart – większość jednak nie. Tych bardziej egzotycznych nie potrafiłby wymówić. I już miał się zdecydować na jakieś słynne nazwisko, które obiło mu się o uszy – Strawiński, chociaż nie pamiętał, skąd je zna – gdy doszedł do wniosku, że jeśli sam słyszał o Strawińskim, to znaczy, że Bethany bez wątpienia posiada wszystkie płyty Strawińskiego i teraz już jej się znudziły, postanowił zatem znaleźć coś bardziej nowoczesnego, interesującego, nowego, coś, co ujawniłoby jego fascynujące gusta i pokazało, jaki jest wyjątkowy, niezależny i nie idzie ślepo za tłumem jak wszyscy inni.

Wybrał więc dziesięć najciekawiej wyglądających okładek. Żadnych portretów kompozytorów, żadnych starych obrazów lub zdjęć wysztywnionej orkiestry, żadnych dyrygentów dzierżących batutę. Postawił na dzieła konceptualne: plamy kolorów, abstrakcyjne figury geometryczne, psychodeliczne spirale. Zaniósł kasety do lady, rozłożył je przed kasjerem i spytał: – Której z nich nikt by nie kupił? Sprzedawca, trzydziestokilkuletni zastępca kierownika, o wrażliwej twarzy, z włosami związanymi w kucyka, nie zareagował tak, jakby usłyszał jakieś dziwne pytanie, przejrzał natomiast sumiennie kasety, po czym autorytatywnym tonem, który wzbudził w Samuelu zaufanie, podniósł jedną, potrząsnął nią i rzekł: – Ta. Tej nikt nie kupuje. Samuel wyłożył banknot i kasjer zapakował kasetę do torby. – To coś naprawdę nowoczesnego – poinformował kasjer. – Pełen odjazd. – Ekstra – ucieszył się Samuel. – Ten sam utwór nagrany dziesięć razy. Naprawdę kosmiczna rzecz. Odpowiada ci? – Bardzo. – Świetnie – rzucił kasjer. Podał mu resztę: Samuelowi zostały jeszcze cztery dolary. Pognał do sklepu z ciągutkami. Prezent idealny kołysał się szaleńczo w swojej torbie i uderzał o tył jego nóg, usta Samuela ściągały się w oczekiwaniu na słodycze, które zamierzał kupić, i gdy głowa podskakiwała mu w rytm otaczającej go muzyki, mrugał szybko powiekami, fantazjując o tym, że za każdym razem podejmuje właściwą decyzję, a wszystkie jego przygody mają najlepsze i najszczęśliwsze zakończenia.

7 Bishop Fall był łobuzem, ale nie typowym klasowym dręczycielem. Nie dokuczał słabszym. Zostawiał ich w spokoju – chuderlawych chłopców i zahukane dziewczyny. Nie szedł na łatwiznę. Jego uwagę przyciągali silni, pewni siebie, opanowani i wpływowi. Podczas pierwszego apelu szkolnego Bishop zainteresował się Andym Bergiem, miejscowym mistrzem przemocy wszelkiego typu, jedynym szóstoklasistą, który mógł się poszczycić ciemnym owłosieniem na nogach i pod pachami, szkolnym postrachem maluczkich i piskliwych. Pierwszym, który zaczął go nazywać Górą Lodową, był nauczyciel WF-u, ze względu na rozmiary (kolosalne) i sposób poruszania się (powolny i niepowstrzymany) Berga. Właśnie Góra Lodowa lub po prostu Góra był klasycznym szkolnym łobuzem: znacznie postawniejszy i silniejszy od całej reszty klasy ewidentnie uzewnętrzniał szalejące w nim demony z powodu ograniczeń intelektu – jedynej rzeczy, która się w nim nadmiernie nie rozwinęła. Reszta zdawała się brać udział w jakimś genetycznym sprincie ku dorosłości. Teraz, w szóstej klasie, był już wyższy niż wszystkie nauczycielki. I cięższy. Jego ciało nie należało do tych, którym pisane są sportowe wyczyny. Był po prostu słoniowaty. Tułów o kształcie beczki piwa. Ramiona jak połcie wołowiny. Apel zaczął się jak zwykle od tego, że klasy od pierwszej do szóstej rozsiadły się na trybunach dziwnie woniejącej, wyłożonej gumowaną nawierzchnią sali gimnastycznej i patrzyły, jak wicedyrektor Terry Fluster (który, nawiasem mówiąc, przebrany był za maskotkę szkoły, czerwono-białego orła metr osiemdziesiąt dwa) podrzuca im serię haseł zaczynających się jak zawsze od:

„Orły! Nie biorą narkotyków!”. Dyrektor Large uciszył ich, a następnie uraczył typową inaugurującą rok szkolny przemową o swoich oczekiwaniach wobec zachowania uczniów, o filozofii nauczania pod hasłem braku tolerancji wobec wybryków i leserstwa, uczniowie zaś w tym czasie przestali zwracać uwagę na jego słowa i wpatrywali się narkoleptycznie w swoje buty, nie licząc pierwszoklasistów, którzy słuchali dyrektora po raz pierwszy i byli oczywiście przerażeni. Apel zakończył się typowymi wrzaskami pana Flustera: „Orły, do lotu! Orły, do lotu!”. A uczniowie skandowali i klaskali razem z nim z entuzjazmem na poziomie mniej więcej jednej czwartej tego, co prezentował wicedyrektor, ale mimo wszystko dostatecznie głośno, by zagłuszyć indywidualny okrzyk Andy’ego Berga, słyszalny tylko dla kilku osób stojących najbliżej, w tym dla Samuela i Bishopa: „Wigley to ciota, Wigley to ciota!”. Skierowany oczywiście do stojącego dwa kroki na lewo od Berga biednego Kima Wigleya, chłopca, z którego spośród wszystkich szóstoklasistów najłatwiej było sobie stroić żarty, życie uprzykrzały mu bowiem wszelkie możliwe nieszczęścia, które mogą dotknąć dziecko przed okresem dojrzewania: gęsty śnieżny łupież, mało subtelny aparat ortodontyczny, chroniczny liszajec, skrajna krótkowzroczność, ostre alergie na orzechy i pyłki, osłabiające infekcje ucha, egzema na twarzy, dwa razy w miesiącu zapalenie spojówek, brodawki, astma, nawet epizod z wszami w drugiej klasie, o którym nikt nie pozwalał mu zapomnieć. Do tego ważył maksimum dwadzieścia kilogramów. No i miał dziewczyńskie imię. Samuel wiedział, że w takich chwilach należałoby wziąć Kima w obronę, nie dopuścić do dalszego znęcania się nad nim i stawić czoło olbrzymiemu Andy’emu Bergowi, ponieważ „chuligani ustępują, gdy stawia im się opór”, jak głosiła broszura, którą rozdawano im raz w roku na godzinie wychowawczej.

Było to, jak wszyscy wiedzieli, wierutne kłamstwo. W zeszłym roku Brand Beaumonde faktycznie postawił się Górze za ciągłe szyderstwa, którymi ten go obrzucał w związku z okularami Branda, grubymi jak z pancernego szkła, postawił mu się na samym środku stołówki, wołając w przypływie nerwowego wzburzenia: „Zamknij gębę, przerośnięty cymbale!”. I Berg rzeczywiście ustąpił, zostawił go w spokoju do końca lekcji i wszyscy, którzy to widzieli, nie posiadali się z radości, bo może teraz byli bezpieczni i może w broszurach pisano prawdę, wśród szkolnej braci zapanował więc hurraoptymizm i Brand został pomniejszym bohaterem, dopóki Berg nie przydybał go w drodze do domu i nie pobił tak dotkliwie, że aż zainterweniowała policja i przesłuchała kolegów Branda, którzy teraz już przyswoili sobie ważną lekcję: żeby trzymać buzie na kłódkę. Tacy jak Berg nie ustępują. Ostatnio po szkole krążyła na temat Andy’ego sensacyjna plotka – przez niego zresztą rozpuszczana – że jest ponoć pierwszym szóstoklasistą, który zakosztował seksu. Z dziewczyną. Z eksopiekunką do dzieci, twierdził, „co to nigdy nie ma dosyć mojego fiuta”, koniec cytatu. Było to oczywiście nie do sprawdzenia. Nie do zweryfikowania było zarówno istnienie owej licealistki, jak i jej fascynacja anatomią Berga, ale też nikt tych rewelacji nie podważał. Nikt w szatni, kto słyszał przechwałki Berga, nie miał ochoty narażać się na obrażenia cielesne, stwierdzając rzecz oczywistą: niemożliwe, żeby licealistka zainteresowała się szóstoklasistą, chyba że jest psychicznie niezrównoważona, koszmarnie brzydka lub emocjonalnie rozchwiana. Albo wszystkie te trzy rzeczy naraz. Po prostu nie do pomyślenia. A jednak. Było coś w sposobie, w jaki Berg mówił o seksie, co dawało chłopcom do myślenia. Szczegółowość tych opisów. Precyzyjne i mało atrakcyjne detale. To właśnie nie dawało im spokoju, nie pozwalało w nocy zasnąć, gdy się zastanawiali, a czasem złościli w duchu, że a nuż Góra mówi prawdę, może

rzeczywiście posuwa licealistkę, a jeśli to prawda, był to jedyny potrzebny im dowód na to, że świat jest niesprawiedliwy i że Bóg nie istnieje. A jeśli istnieje, to na pewno ich nienawidzi, bo nikt w całej szkole nie zasługiwał na seks mniej niż ta kanalia Andy Berg. Podczas każdej lekcji WF-u znosili te jego opowieści, jak to musiał wypalić cygaro ojca, żeby zatrzeć zapach cipki, jak to nie pobzyka sobie w tym tygodniu, bo jego dziewczyna ma ciotę, jak to pewnego razu, gdy się spuszczał, rozerwała się guma, tak bardzo był napalony. Te wizje przyprawiały chłopców o koszmary – one i głębsza tragedia polegająca na tym, że obrzydliwy Andy Berg uprawia zdrowy seks, podczas gdy większość z nich dopiero co odbyła „tę rozmowę” z rodzicami i sama idea zbliżenia z dziewczyną wciąż wydawała im się przerażająca i odpychająca. Możliwe, że Bishopa pobudził do działania sposób, w jaki Góra wyśmiewał się z Kima podczas apelu. Dla niego było to zbyt łatwe, zbyt oczywiste – bo przecież Kim nie stawiał żadnego oporu, a jego bierne i przygarbione ciało wyrażało stuprocentową akceptację obowiązującej hierarchii. Kim stał tam odruchowo przygotowany na szykany. Charakter tego incydentu, który miał w sobie coś z łowienia ryb w beczce, rozbudził w Bishopie swoiste poczucie sprawiedliwości, żołnierskie pragnienie obrony słabych i niewinnych przed nieusprawiedliwioną przemocą. Gdy wszyscy uczniowie opuszczali salę gimnastyczną, Bishop klepnął Górę w ramię. – Słyszałem o tobie plotkę – powiedział. Berg spojrzał na niego z irytacją. – Taa? Jaką? – Że miałeś seks. – A co, kurwa, nie wierzysz? – A więc ta plotka jest prawdziwa. – Mogę się bzykać, ile wlezie, nawet se nie wyobrażasz.

Samuel ostrożnie kroczył za nimi. Bliskość Góry zwykle go nieco przerażała, ale z oddzielającym go od niego Bishopem czuł się bezpieczniej. Charyzma Bishopa zazwyczaj powodowała, że cała uwaga skupiała się na nim. Zupełnie jakby zasłaniał sobą Samuela. – Dobra – rzucił Bishop – to ja mam coś dla ciebie. – Co? – Coś dla tych, którzy są trochę bardziej wyrobieni. Takich jak ty. – Ale co? – Nie chcę teraz mówić. Ktoś może usłyszeć. A my tu mówimy o czymś naprawdę ostrym i nielegalnym. – O czym ty, kurwa, mówisz? Bishop przewrócił oczami i rozejrzał się, jak gdyby sprawdzając, czy ktoś nie podsłuchuje, po czym przysunął się do Góry i pokazał mu gestem dłoni, żeby zbliżył swoją gigantyczną głowę. – Porno – wyszeptał. – Akurat! – Ciszej. – Masz pornosy? – Całą stertę. – Powaga? – Zastanawiałem się, kto tu jest wystarczająco dojrzały, żeby je obejrzeć. – Czad! – zachwycił się podniecony Góra. Bo dla dzieciaków w jego wieku, dla dzieciaków na skraju okresu dojrzewania w latach osiemdziesiątych, w czasach przed internetem, zanim za sprawą sieci pornografia stała się łatwo dostępna, a co za tym idzie banalna, dla tego ostatniego pokolenia chłopców, dla których pornografię tworzyły głównie przedmioty, posiadanie pisemek porno było niczym jedna z nadludzkich mocy bohaterów komiksów. I to taka, dzięki

której natychmiast stawałeś się uznawany i lubiany przez innych chłopców. Działo się to mniej więcej raz na semestr, jakiś nieznany szerzej chłopak znajdował ojcowską kolekcję nieprzyzwoitych pisemek i nagle awansował towarzysko, dopóki nie wpadał w tarapaty, co mogło nastąpić po jednym dniu lub po kilku miesiącach w zależności od jego charakteru. Ci, którzy byli wyraźnie zdesperowani, złaknieni zainteresowania i sympatii, zwykle wykradali całą stertę w zamian za jednorazowy błysk sławy, jasne gwiazdy, które spalały się w jeden dzień, gdy ojcowie zauważali brak wszystkich czasopism i udawało im się skojarzyć fakty. Inni chłopcy, ci bardziej opanowani i z mniejszym głodem uznania, zachowywali się roztropniej. Wyjmowali ze sterty po jednym pisemku, powiedzmy drugie lub trzecie od dołu, świerszczyk, który przypuszczalnie ojciec już przejrzał, nacieszył się nim, przetrawił i odrzucił. Przynosili ten jeden numer do szkoły, pozwalali go wszystkim obejrzeć, żeby tydzień lub dwa później odłożyć go na miejsce i wykraść kolejny egzemplarz z dołu. I powtarzali ten schemat wielokrotnie. Oni utrzymywali popularność na stałym poziomie czasem przez kilka miesięcy, aż któryś z nauczycieli zauważał chłopców zbitych w grupkę na boisku i podchodził zbadać sprawę, bo jeśli uczniowie szkoły podstawowej nie biegają jak oszalali, to znaczy, że na pewno dzieje się coś niedobrego. Dostęp chłopców do pornografii był więc sporadyczny. Dlatego też słowa Bishopa wzbudziły w Górze tak wielkie zainteresowanie. – Gdzie je masz? – spytał. – Większość tych gówniarzy by speniała – wyjaśniał Bishop. – Nie wiedzieliby, co oglądają. – Pokaż mi. – Za to ty, myślę, nie miałbyś z tym problemu. – Masz, kurde, rację. – Dobra, spotkajmy się po szkole. Gdy już wszyscy wyjdą. Przy schodach za

stołówką, niedaleko rampy załadunkowej. Pokażę ci, gdzie je chowam. Góra wyraził zgodę, po czym, rozpychając się łokciami, opuścił salę gimnastyczną. Samuel klepnął Bishopa w ramię. – Co ty wyprawiasz? – spytał. Bishop uśmiechnął się. – Atakuję wroga, gdziekolwiek jest. Tego samego dnia, po ostatnim dzwonku, gdy odjechały wszystkie autobusy i budynek opustoszał, Bishop z Samuelem czekali za szkołą, w części niewidocznej od ulicy, gdzie królował beton i asfalt. Miejsce to przypominało wielkie regionalne centrum przeładunkowe, industrialne, zmechanizowane, zautomatyzowane i apokaliptyczne. Znajdowały się tam gigantyczne urządzenia klimatyzacyjne, których wiatraki obracały się w aluminiowych osłonach, poczerniałe i zanieczyszczone czymś, co wyglądało na sadzę, warczące jak eskadra helikopterów szykujących się do odlotu, który jednak nigdy nie następuje. Po kątach i szczelinach walały się przywiane tu kawałki papieru i tektury. Wznosiła się tam też przemysłowa prasa do odpadów: z litego metalu, wielkości wywrotki, pomalowana na leśną zieleń, kolor typowy dla śmieciarek, cała pokryta osadem lepkich śmieci. Tuż przy rampie załadunkowej ciągnęły się w dół schody do piwnicznych drzwi, których nikt nigdy nie używał. Nikt nawet nie wiedział, co się za nimi znajduje. Schody z jednej strony były odgrodzone od rampy betonowym murem, z drugiej zaś strony wznosiły się pionowe pręty, na które nie sposób się było wspiąć. Na szczycie schodów zainstalowano furtkę. Schody te były zagadką dla każdego, komu chciało się nad tym zastanawiać. Pręty naturalnie komunikowały chęć ograniczenia dostępu, tyle tylko, że nawet przy zamkniętej furtce wystarczyło zeskoczyć z rampy załadunkowej powyżej. Natomiast drzwi do piwnicy na dole należały do tych, które otwierają się tylko od środka i nie mają nawet zewnętrznej klamki. Tak więc jedyną rzeczywistą funkcją furtki było

uwięzienie na schodach intruzów, co wydawało się co najmniej dziwne pod względem architektonicznym, a w najgorszym wypadku stanowiło olbrzymie zagrożenie w razie pożaru. Tak czy siak nagromadzenie brudu, suchych liści, plastikowych opakowań i niedopałków sugerowało, że ze schodów od lat nikt nie korzystał. Czekali tu na Górę, Samuel z duszą na ramieniu, zdenerwowany całą tą sytuacją, zdenerwowany planami Bishopa, który zamierzał zamknąć Andy’ego Berga na schodach i zostawić go tam na noc. – Naprawdę nie wiem, czy to dobry pomysł – perswadował Bishopowi, który na dole schodów chował wydobytą z plecaka czarną plastikową torbę, zagrzebując ją pod stertą liści, odpadków i śmieci. – Wyluzuj – rzucił Bishop. – Wszystko będzie w porządku. – A jeśli nie będzie? – denerwował się Samuel, który był o włos od kategorii drugiej na myśl o tych wszystkich sposobach, w jakie Andy Berg będzie się chciał na nich zemścić za dość głupi w sumie kawał. – Chodźmy stąd – namawiał Samuel – zanim tu przylezie. Nikomu nic się nie stanie. – Masz tylko wykonać swoje zadanie. Jakie masz zadanie? Samuel zmarszczył brwi i dotknął masywnej kłódki, którą chował w tym momencie w kieszeni. – Jak tylko zejdzie na dół, mam zamknąć furtkę. – Cicho zamknąć furtkę – uściślił Bishop. – Zgadza się. Żeby nic nie zauważył. – Dam ci sygnał, a ty zamkniesz furtkę. – Jaki sygnał? – Poślę ci wymowne spojrzenie. – Że co?

– Zrobię wytrzeszcz. Jak zobaczysz, będziesz wiedział. – Dobra. – A po zamknięciu furtki? – Zakładam kłódkę – odpowiedział Samuel. – To kluczowa część misji. – Wiem. – Najważniejsza. – Jeśli założę kłódkę, nie będzie mógł wyjść i nas pobić. – Musisz myśleć jak żołnierz. Musisz się skupić na swojej części misji. – Dobra. – Nie słyszałem cię? Samuel tupnął w ziemię. – Powiedziałem: Tak jest! – Teraz lepiej. Było ciepło i parno, cienie wydłużały się i światło przybrało odcień głęboko pomarańczowy. Na horyzoncie zbierały się burzowe chmury, te wielkie chmurzyska typowe dla Środkowego Zachodu, jak płynące po niebie lawiny, co zapowiadało wieczór ulew i błyskawic bez grzmotów. Wiatr hulał między drzewami. W powietrzu wyczuwało się zapach elektryczności i ozonu. Bishop skończył układać torbę na dole schodów. Samuel ćwiczył bezgłośne domykanie furtki. W końcu wdrapali się na rampę załadunkową i czekali, przy czym Bishop co chwilę sprawdzał zawartość swojego plecaka, a Samuel przesuwał palcami po krawędziach ciężkiej kłódki w kieszeni. – Hej, Bish? – No? – Co się stało w gabinecie dyrektora? – Co masz na myśli?

– Jak poszedłeś dostać lanie. Co tam się stało? Bishop na chwilę przestał gmerać w plecaku. Spojrzał na Samuela, a potem odwrócił wzrok i zapatrzył się przed siebie. Przybierał pewną specyficzną pozę, którą Samuel zaczął rozpoznawać, jego ciało wydawało się skulone i napięte, oczy zwężały się w szparki, a brwi ściągały w znak parafki. Postawa wyrażająca arogancję, coś, co Samuel już wcześniej widział: przy dyrektorze szkoły, przy pani Bowles, przy panu Fallu i gdy Bishop rzucił kamieniem w dom dyrektora. Zawziętość i surowość nie spotykane zwykle u jedenastolatków. To wrażenie szybko jednak się rozwiało, gdy zza rogu wyłonił się Andy Berg, sadząc te swoje wielkie bezmyślne kroki – szurał butami, jakby jego stopy znajdowały się za daleko od maleńkiego mózgu, jakby ciało było zbyt wielkie, żeby układ nerwowy mógł nad nim zapanować. – Idzie – rzucił Bishop. – Szykuj się. Góra miał na sobie swój typowy strój, czarne spodnie dresowe, białe sportowe buty nieznanej firmy i koszulkę z jakimś młodzieżowym humorystycznym hasłem, tym razem: „tu będzie 6pak ”, na wysokości brzucha. Był jedynym chłopakiem w klasie, którego nie wyśmiewano za to, że nie nosi markowych butów. Jego olbrzymie rozmiary i skłonność do rękoczynów dawały mu w kwestiach mody taryfę ulgową. Jedynym ukłonem w stronę obecnych trendów był mały kosmyk, który zapuścił – modzie tej uległa mniej więcej jedna czwarta chłopców w klasie. Trzeba było ostrzyc się na krótko, zostawiając z tyłu głowy pośrodku jedno pasmo, i wtedy powstawał rodzaj szczurzego ogonka, który miał się wydłużać. Góra zapuścił już kędzierzawą czarną kitkę, która opadała kilka centymetrów na plecy. Podszedł do rampy, gdzie siedzieli tuż nad nim ze skrzyżowanymi nogami obaj chłopcy. – Przyszedłeś – powiedział Bishop. – Zobaczmy, co tam masz, cioto. – Najpierw mi obiecaj, że nie speniasz.

– Zamknij się, kurwa. – Wielu się przed tobą wystraszyło. Nie byli dość dojrzali. To prawdziwy hardcore. – Spoko, nie boję się. – O, naprawdę? – rzekł Bishop wesołym, sarkastycznym tonem. Takim, kiedy nie wiesz, czy żartuje, czy cię obraża. Takim, który sprawia, że czujesz się, jakbyś pozostawał parę kroków za nim. Góra to dostrzegł, co odbiło się na jego twarzy – zawahał się, stracił nieco animusz. Nie był przyzwyczajony do tego, że dzieciaki okazują przy nim charakter lub zdecydowanie. – Dobra, powiedzmy, że się nie boisz – ciągnął Bishop. – Powiedzmy, że nie speniasz. To nie jest nic, czego byś już nie widział, mam rację? Góra pokiwał głową. – Bo oglądasz to cały czas, no nie? Masz tę licealistkę, z którą się bzykasz? – Co od niej chcesz? – Tak się zastanawiam, dlaczego jesteś taki napalony, skoro masz laskę na każde zawołanie. Po ci pornosy? – Nie potrzebuję ich. – A jednak jesteś tutaj. – Nic nie masz. Łżesz. – Można by pomyśleć, że jest coś, czego nam nie mówisz. Może ta dziewczyna jest brzydka. Może nie istnieje. – Pierdol się. Pokażesz mi ten szajs czy nie? – Okej, pozwolę ci zobaczyć jedno zdjęcie. I jeśli nie speniasz, pokażę ci resztę. Bishop przez chwilę grzebał w plecaku, aż wyciągnął z niego złożoną kilka razy kartkę z jedną poszarpaną krawędzią po wyrwaniu z czasopisma. Podał ją Górze – ostrożnie, powoli – a ten wyrwał mu ją zirytowany zachowaniem

Bishopa, jego teatralnością. Rozwinął kartkę i zanim jeszcze całkowicie ją rozłożył, jego oczy otworzyły się szerzej, usta leciutko się rozwarły, a typowa barbarzyńska surowość jego twarzy przetopiła się w pewnego rodzaju oszołomienie. – Noooo – zadudnił. – Dobre. Samuel nie widział, co tak zachwyciło Górę. Wyrwaną kartkę oglądał od tyłu, gdzie zamieszczono reklamę jakiegoś brązowego alkoholu. – Niesamowite – entuzjazmował się Góra. Wyglądał jak szczeniak przed miską jedzenia. – Niezłe – przyznał Bishop – ale żeby niesamowite? Przeciętne raczej, powiedziałbym. Nawet trochę śmieszne, gdyby ktoś mnie pytał. – Skąd to masz? – Nieważne. Chciałbyś obejrzeć więcej? – Kurwa, jeszcze jak! – I nikomu nie powiesz? – Gdzie je trzymasz? – Musisz najpierw obiecać. Że nie wygadasz. – Dobra, dobra, obiecuję. – Powiedz to z uczuciem. – Pokazuj. Bishop podniósł ręce w geście „poddaję się”, po czym wskazał na dół schodów. – Tam – rzekł. – Tam je chowam, są zagrzebane w śmieciach, na dole schodów. Góra wyrzucił kartkę, którą obejrzał, otworzył furtkę i popędził na dół. Bishop spojrzał na Samuela i skinął głową: sygnał. Samuel zeskoczył z rampy załadunkowej. Podszedł do furtki i bardzo powoli

ją zamknął, tak jak to przećwiczyli. Widział Górę na dole schodów, jego paskudny szczurzy ogonek z tyłu głowy, szeroką połać pleców, gdy skulony rozgarniał śmieci i liście i odnalazł plastikową torbę podłożoną przez Bishopa. – Tutaj? W tej torbie? – upewniał się Góra. – Tak. Właśnie. Gdy furtka się domknęła, rozległo się cichuteńkie, niewinne stuknięcie. Samuel wsunął kłódkę między pręty i zacisnął ją. Trzask wewnętrznego metalowego mechanizmu wydawał się mocny i satysfakcjonujący. Wydawał się ostateczny. Nieodwołalny. Zrobili to. Nie było odwrotu. Kawałek dalej trzepotała na wietrze wyrwana kartka, którą Bishop pokazał Górze. Kręciła się w wietrznych wirach wokół rampy załadunkowej, składając się na zagięciach. Samuel chwycił ją. Rozłożył. I pierwszym wrażeniem wywołanym przez to zdjęcie, zanim wszystkie elementy połączyły się i przybrały rozpoznawalne ludzkie kształty, dominującą strukturalną cechą, tym, co zdawało się je określać i później pozostanie właściwie jedyną zapamiętaną przez Samuela rzeczą, były włosy. Mnóstwo ciemnych kręconych włosów. Wokół głowy – kruczoczarna kaskada, która wyglądała na fizycznie ciężką i z trudem dźwiganą, wijąca się, sięgająca aż do ziemi, na której siedziała dziewczyna, z pośladkami rozpłaszczonymi jak surowe chlebowe ciasto, podparta z tyłu na łokciu, drugą ręką sięgając do krocza, gdzie otwierała się dwoma palcami gestem przypominającym odwrócony znak pokoju, odsłaniając to pulchne i tajemnicze, jasnoczerwone miejsce pośród kolejnej eksplozji czarnych kędziorów, włosów, które były gęste i skręcone niemal aż do pępka, ale stawały się rzadsze wewnątrz krostowatych ud, gdzie przypominały żałosne próby zapuszczenia zarostu przez nastolatków, włosy spływające z tyłu do miejsca zetknięcia z ziemią, na której siedziała w jakiejś nieokreślonej tropikalnej scenerii, i gdy Samuel ją zobaczył, próbował sobie to wszystko jednocześnie przyswoić, próbował dopatrzeć się sensu i wzbudzić w sobie przyjemność, którą najwyraźniej odczuwał Andy Berg,

ale udało mu się jedynie wykrzesać pewne abstrakcyjne zaciekawienie połączone może z łagodnym obrzydzeniem lub przerażeniem na myśl, że świat dorosłych wydaje się tak straszny, tak zatrważający. Złożył kartkę w mały kwadracik. Próbował na siłę zapomnieć o tym, co właśnie zobaczył, gdy z dołu schodów zagrzmiał głos Góry: – Co jest, kurwa? I w tym momencie rozległ się trzask oślepiającego flesza. Bishop trzymał w ręku polaroid, który zabrzęczał, kliknął i wypluł biały kwadrat. – Co jest, kurwa! – wrzasnął znowu Góra. Samuel wspiął się po drabince na rampę i podbiegł do Bishopa, który stał na skraju platformy nad Bergiem, machał fotką i śmiał się. Wokół Góry leżało kilka zdjęć – przypuszczalnie wypadły z torby i rozsypały się dookoła. I prawie na wszystkich, Samuel teraz to dostrzegł, widniały zbliżenia wielkich penisów w stanie erekcji. Wyrośniętych penisów. Wyrośniętych, bardzo męskich i potwornie nabrzmiałych, pociemniałych, poczerwieniałych, po części też wilgotnych i ociekających. Penisów albo wyciętych z kolorowych pisemek, albo na prawdziwych zdjęciach z polaroidu, mocno oświetlonych, niezbyt ostrych, bezcielesnych członków, w zbliżeniu, anonimowych, wyłaniających się z cienia lub spod fałdów czyjegoś obwisłego brzucha. – Co jest, kurwa! – Wyglądało na to, że Andy Berg nie jest w stanie znaleźć innych słów. – Co to jest, kurwa? – A widzisz? Nie mówiłem? – powiedział Bishop. – Speniałeś. – Co to, kurwa, znaczy? – Nie dojrzałeś jeszcze do tego. – Zabiję cię, kurwa. – Rozwojowo jeszcze nie jesteś na tym etapie. Berg przeskakiwał po dwa stopnie naraz. Był tak wielki i wyglądał tak groźnie, że powstrzymanie go wydawało się niemożliwe. Czy naprawdę ufali

jednej głupiej kłódce, że ich przed nim ochroni? Samuel już sobie wyobrażał, jak kłódka pęka na pół. Wyobrażał sobie, jak Góra wypada ze swojej klatki niczym oszalałe cyrkowe zwierzę. Zrobił krok wstecz i schował się za Bishopem, kładąc mu dłoń na ramieniu. Góra wbiegł na szczyt schodów i wyciągnął rękę, żeby pchnąć furtkę. Tylko że furtka ani drgnęła. Rozpędzony Berg napotkał na swej drodze solidną metalową przeszkodę i jedyna rzecz między nimi, która mogła pęknąć – ręka Berga – pękła. Nadgarstek odchylił się, a ramię odgięło gwałtownie przy wtórze potwornie głośnego chrupnięcia, odgłosu, jakby coś się łamało. I wtedy Berg odskoczył od furtki, wylądował twardo na schodach i zsunął się po stopniach prawie na sam dół, ściskając rękę, jęcząc i płacząc. Zamknięta furtka wibrowała. – O Jezu – zawodził Góra. – Moja ręka! – Chodźmy – poprosił Samuel. – Czekaj – rzucił Bishop. – Jeszcze jedno. Przeszedł skrajem rampy, aż znalazł się dokładnie nad Bergiem, mniej więcej dwa metry nad nim. – Patrz, co teraz zrobię – Bishop zwrócił się do szlochającego cicho Góry – teraz się odleję, a ty nic na to nie będziesz mógł poradzić. I już nigdy nie będziesz nikogo dręczył. Bo mam to zdjęcie. – Bishop pomachał do niego fotką z polaroidu. – Szkoda, że nie możesz go zobaczyć. Ty i pedalskie porno. Chcesz, żeby to zdjęcie znalazło się w szafce każdego ucznia w naszej szkole? Żeby zostało przyklejone pod każdą ławką, wsunięte do każdego podręcznika? Góra popatrzył na niego i przez chwilę, gdy uruchamiał się uwięziony w tym gigantycznym ciele umysł szóstoklasisty, na jego twarzy malowało się zdumienie, uraza, żal i smutek. Wyglądał jak oszołomione zwierzę, które nie dowierza, że ktoś je właśnie kopnął. – Nie! – wydusił z siebie przez łzy. – W takim razie spodziewam się, że zaczniesz się zachowywać – rzekł

Bishop. – Koniec z dokuczaniem Kimowi. Koniec z dokuczaniem komukolwiek. Bishop rozpiął pasek, potem spodnie, ściągnął majtki i posłał długi, silny strumień moczu na Andy’ego Berga, który zawył, odwrócił się, żeby się schować, i krzyczał. Skulił się, gdy Bishop obryzgiwał mu plecy, koszulę i kosmyk włosów z tyłu głowy. Potem obaj chłopcy zebrali swoje rzeczy i odeszli. Nie odzywali się aż do chwili rozstania w miejscu, skąd Bishop miał się oddalić przez lasek do Weneckiej Wioski, a Samuel w przeciwną stronę do domu. Bishop stuknął go lekko w ramię i wyrecytował hasło amerykańskich żołnierzy: „Bądź wszystkim, na co cię stać”, po czym pobiegł do domu. Tej nocy fala upałów wreszcie się skończyła. Samuel siedział przy oknie w swoim pokoju i patrzył, jak burza zalewa cały świat. Drzewa w ogrodzie gwałtownie się chwiały, a niebo rozświetlały błyskawice. Wyobrażał sobie Andy’ego Berga pod gołym niebem w czasie tej burzy, wciąż uwięzionego, przemoczonego do suchej nitki. Wyobrażał go sobie trzęsącego się z zimna, rannego, samego jak palec. Rano powietrze tchnęło chłodem początku jesieni. Andy’ego Berga nie było w szkole. Krążyła plotka, że nie wrócił na noc do domu. Wezwano policję. Rodzice i sąsiedzi wszczęli poszukiwania. Wreszcie znaleziono go rano, zmokniętego i chorego, na schodach za szkołą. Leżał teraz w szpitalu. Nikt nie wspominał o zdjęciach z polaroidu. Samuel domyślał się, że Góra w czasie ulewy się przeziębił, może złapał grypę. Ale Bishop miał inną teorię. – Musiał się pozbyć zdjęć, nie? – powiedział na przerwie tego dnia. – Bo przecież nie chciałby, żeby go znaleźli z tymi wszystkimi fiutami. – No – przyznał Samuel. – Ale jak? Siedzieli na huśtawkach, nie huśtając się, i obserwowali boisko, gdzie

koledzy grali w berka, zabawę, w której brał udział Kim Wigley, co należało do rzadkości, bo Kim zwykle unikał wychodzenia na przerwie na boisko, a właściwie unikał każdej przestrzeni publicznej o wysokim potencjale bergoterroru. Teraz bawił się w najlepsze, nie posiadając się z radości, wniebowzięty. – Góra leży w szpitalu – odpowiedział Bishop. – Prawdopodobnie z zatruciem, jak sądzę. – Zatruciem? Jak to? – Wszamał je. Te zdjęcia. W ten sposób się ich pozbył. Samuel próbował sobie wyobrazić konsumpcję zdjęcia z polaroidu. Przeżuwanie twardego plastiku. Połykanie ostrych, kaleczących rogów. – Połknął je? – spytał. – Jak najbardziej. Na boisku Kim zerknął w ich stronę i pomachał słabowicie do Bishopa. Bishop mu odmachał, a potem roześmiał się, zawołał „hooah! ” i pobiegł dołączyć do zabawy, a właściwie pomknął w podskokach, ledwie dotykając ziemi.

8 Dyrektora Akademii Błogosławionego Serca widywano ostatnio, jak uskutecznia krótkie, mozolne spacery wzdłuż jedynej ulicy Weneckiej Wioski, zwykle w okolicach zachodu słońca, dźwiga swój wielki ciężar pomału i ostrożnie, jak gdyby w każdej chwili mogły się pod nim załamać nogi. Laska, którą się podpierał, była nowym nabytkiem dyrektora i wyraźnie go cieszyło, że przydaje mu ona iście królewskiego szyku. Było wręcz niewiarygodne, jak korzystnie na jego zgarbioną postawę i kulejący chód wpływa zwykły dodatek owej podpórki. Teraz wydawał się schorowany, ale schorowany szlachetnie. Niczym bohater wojenny. Trzon laski powstał z dębowego drewna zabarwionego na głęboki heban. Perłowa rączka osadzona była na cynowym kołnierzu z wygrawerowanymi liliami. Sąsiedzi z ulgą przyjęli pojawienie się laski, bo dzięki niej cierpienia dyrektora nie rzucały się w oczy w sposób tak oczywisty, nie czuli się więc już w obowiązku pytać go, jak się czuje, a co za tym idzie – znosić kolejnej rozmowy o „Chorobie”. Był to temat, który przez ostatnie pół roku został już, szczerze mówiąc, całkowicie wyeksploatowany. Dyrektor zdążył opowiedzieć wszystkim sąsiadom o owej Chorobie, tajemniczej dolegliwości, której żaden lekarz nie umiał zdiagnozować, a żadne lekarstwo nie zdołało wyleczyć. Symptomy były doskonale znane na całym osiedlu: ucisk w klatce piersiowej, płytki oddech, obfite pocenie się, niekontrolowane wytwarzanie śliny, skurcze żołądka, zaburzenia wzroku, zmęczenie, letarg, ogólne osłabienie całego ciała, bóle i zawroty głowy, brak apetytu, zwolnione tętno, sporadyczne mimowolne tiki i drżenie mięśni tuż pod skórą, co demonstrował sąsiadom ku ich zgrozie, jeśli w czasie rozmowy ów symptom dawał o sobie znać. Objawy

nasilały się albo w środku dnia, albo w środku nocy i trwały od czterech do sześciu godzin, nim ustępowały samoistnie jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Był wstrząsająco szczery, podając intymne szczegóły związane ze swoim stanem. Mówił w sposób typowy dla ludzi dotkniętych ciężką chorobą, która odsunęła na dalszy plan wcześniejsze ugrzecznione wyobrażenia o skromności i prywatności. Skarżył się, jak trudno podjąć decyzję, co najpierw, gdy z człowieka leci jednocześnie z jednego i drugiego końca. Sąsiedzi kiwali głowami, uśmiechali się, zaciskając zęby, i starali się nie zdradzać, jak bardzo mierżą ich te relacje, a wszystko z tej przyczyny, że ich dzieci – i faktycznie wszystkie dzieci z Weneckiej Wioski – uczęszczały do Akademii Błogosławionego Serca i było powszechnie wiadomo, że dyrektor jest znakomicie ustosunkowany. Jeden telefon do dziekana do spraw rekrutacji w Princeton, Stanford, na Harvardzie i Yale potrafił zwiększyć szanse ich latorośli o jakieś tysiąc procent. Wszyscy o tym wiedzieli, znosili więc długie i barwne dyrektorskie opisy zabiegów medycznych i cielesnych emanacji, uważali bowiem, że jest to rodzaj inwestycji w przyszłe wykształcenie dzieci. Więc tak, wiedzieli o jego licznych wizytach u różnych drogich specjalistów, alergologów, onkologów, gastrologów, kardiologów, o rezonansach magnetycznych i tomografiach komputerowych oraz nieprzyjemnych biopsjach organów wewnętrznych. Za każdym razem rzucał ten sam żart, jak to najlepiej wydanymi pieniędzmi do tej pory były te, za które kupił sobie laskę. (Sąsiedzi musieli przyznać, że w kategorii lasek jej uroda zapierała dech w piersiach). Twierdził, że najlepszym lekarstwem jest aktywność na świeżym powietrzu, stąd wieczorne spacery i kąpiele solankowe dwa razy dziennie – rano i wieczorem – w ogrodowej wannie, które, jak utrzymywał, były jedną z niewielu przyjemności, jakie pozostały mu w życiu. Niektórzy z mniej wyrozumiałych sąsiadów powtarzali na stronie, że powodem tych wieczornych spacerów nie jest dbałość o zdrowie, lecz szansa

ponarzekania sobie przez godzinę, jak przystało na cholernego tyrana domagającego się od wszystkich wyrazów współczucia. Nikomu tego nie mówili, najwyżej małżonkowi, ale nikomu więcej, wiedzieli bowiem, jak egoistycznie, niewrażliwie i bezdusznie brzmią ich słowa, bo przecież dyrektor naprawdę cierpi na jakąś tajemniczą chorobę, która wywołuje potworne bóle i umysłowe katusze, a jednak sami czuli się jak ofiary, sami czuli się poszkodowani, bo zmuszano ich do wysłuchiwania tych jego lamentów. I czasem w te wieczory czuli się zniewoleni, wysłuchując dyrektora przez sześćdziesiąt śmiertelnie nudnych minut, zanim udawało im się go pozbyć i wrócić do domu, gdzie próbowali wycisnąć jeszcze z resztek wieczoru odrobinę przyjemności. Włączali telewizję i oglądali wiadomości o kolejnym przeklętym kryzysie humanitarnym, kolejnej przeklętej wojnie domowej w jakimś zapomnianym przez Boga i ludzi kraju i oglądali obrazy rannych ofiar lub głodujących dzieci, i czuli, jak wzbiera w nich kipiąca, gorzka złość na te dzieci za to, że zakłóciły i zrujnowały jedyne chwile relaksu i czasu dla siebie, które im tego dnia pozostały. Oburzali się w takich chwilach, bo przecież oni też nie mieli w życiu lekko, a jednak nikt nie słyszał, żeby się uskarżali. Każdy ma jakieś problemy – dlaczego nie próbować ich rozwiązywać w sposób dyskretny? Własnymi siłami? Z odrobiną szacunku do samego siebie? Dlaczego trzeba wszystkich w to włączać? Przecież i tak nie mogą nic na to poradzić. W końcu te wojny domowe wybuchają nie z ich winy. Oczywiście nigdy nie powiedzieliby tego na głos. A dyrektor ani przez chwilę nie podejrzewał, co sobie w duchu myślą. Niektórzy z najbliższych sąsiadów zaczęli jednak o zmierzchu siedzieć przy zgaszonym świetle, dopóki nie upewnili się, że minął ich dom. Inni w porze dyrektorskich spacerów umawiali się na wczesne kolacje na mieście. W niektórych domach udoskonalono system całkowitych uników i dlatego dyrektor docierał czasem na sam koniec ulicy i pukał do drzwi Fallów, po czym wpraszał się na kawę, co akurat się zdarzyło

tego wieczoru, gdy rodzice pierwszy raz pozwolili Samuelowi przenocować w domu Bishopa. Jego pierwsza noc poza domem. Ojciec Samuela zgodził się go podrzucić samochodem i opadła mu szczęka, gdy podjechali do wielkiej miedzianej bramy Weneckiej Wioski. – Tutaj mieszka twój kolega? – upewnił się. Samuel pokiwał głową. Ochroniarz przy bramie poprosił Henry’ego o okazanie prawa jazdy, wypełnienie formularza, podpisanie oświadczenia i określenie charakteru wizyty. – Nie wiedziałem, że wybieramy się do Białego Domu – rzekł zjadliwie Henry. I wcale nie żartował. – Ma pan jakieś zabezpieczenie? – spytał ochroniarz. – Co? – Nie zawiadomiono nas o pańskiej wizycie, więc będzie mi potrzebne jakieś zabezpieczenie. Na wypadek zniszczeń lub złamania regulaminu osiedla. – Myśli pan, że co mam zamiar zrobić? – Takie są zasady. Ma pan kartę kredytową? – Nie dam panu swojej karty. – Oddamy ją przy wyjeździe. Jak mówiłem, chodzi o zabezpieczenie. – Ale ja tylko podrzucam syna. – Zostawia pan syna? Dobra, to wystarczy. – Wystarczy? – Jako zabezpieczenie. Ochroniarz ruszył za nimi wózkiem golfowym i Henry, zostawiając Samuela pod domem Fallów, uścisnął go krótko, wymamrotał: „Bądź grzeczny” oraz „Zadzwoń, jeśli będziesz mnie potrzebował”, i posławszy ochroniarzowi spojrzenie pełne czystej nienawiści, wsiadł z powrotem do auta. Samuel patrzył,

jak jego ojciec i wózek golfowy oddalają się wzdłuż Via Veneto. Trzymał w ręku plecak, w którym schował ubrania na zmianę, a na dnie kasetę dla Bethany. Tego wieczoru wręczy jej prezent. Wszyscy byli w domu – Bishop, Bethany, ich rodzice – wszyscy w tym samym pokoju, którego Samuel nigdy wcześniej nie widział, nigdy też nie widział, żeby cała czwórka dzieliła tę samą przestrzeń w tym samym czasie. Był tam jeszcze ktoś, przy fortepianie. Samuel rozpoznał go: dyrektor szkoły. Ten sam, który wyrzucił Bishopa z Akademii Błogosławionego Serca, teraz zajmował całą ławkę przed należącym do rodziny bösendorferem. – Dobry wieczór – rzucił Samuel do nikogo w szczególności, ogólnie do wszystkich. – A więc to ty jesteś tym nowym kolegą ze szkoły? – spytał dyrektor. – Dobrze wiedzieć, że się aklimatyzuje – stwierdził, gdy Samuel kiwnął głową. Uwaga ta dotyczyła Bishopa, ale została skierowana do jego ojca. Bishop siedział na obitym tapicerką drewnianym, antycznym krześle i wydawał się pomniejszony. Zupełnie jakby pękata obecność dyrektora skolonizowała cały pokój. Był jednym z tych mężczyzn, których ciało idealnie odzwierciedla usposobienie. Miał potężny głos. Jego ciało było potężne. Siedział z rozstawionymi nogami i wydętym brzuchem – monstrualny. Bishop zajmował krzesło najbardziej oddalone od dyrektora, siedział ze skrzyżowanymi rękami, z podwiniętymi nogami, zwarta kula złości. Odchylał się tak mocno do tyłu, że można by pomyśleć, iż chce się wtopić w oparcie. Bethany siedziała bliżej fortepianu, idealnie wyprostowana, jak zawsze, na skraju krzesła, z nogami skrzyżowanymi w kostkach i dłońmi opartymi na kolanach. – Kontynuujmy! – zawołał dyrektor. Obrócił się twarzą do fortepianu i położył dłoń na klawiszach. – Tylko bez oszukiwania. Bethany odwróciła głowę od instrumentu i spojrzała bezpośrednio na Samuela. Coś aż ścisnęło go w piersi – jej spojrzenie niosło w sobie taki ładunek.

Oparł się impulsowi, by natychmiast uciec wzrokiem. Dyrektor zagrał na fortepianie jedną nutę, mocną, mroczną i niską, którą Samuel czuł w swoim ciele. – To a – powiedziała Bethany. – Zgadza się! – przyznał dyrektor. – Następna. Kolejna nuta, tym razem bliżej końca klawiatury, delikatne plum. – C – odgadła Bethany. Wciąż wpatrywała się chłodno w Samuela. – Znowu prawidłowo! – zagrzmiał dyrektor. – Pozwól, że teraz coś trudniejszego. Wcisnął trzy klawisze jednocześnie i to, co wydobył z instrumentu, brzmiało dysharmonijnie i brzydko. Jak coś, co mogłoby być dziełem dziecka bezładnie uderzającego w klawiaturę. Spojrzenie Bethany jakby na chwilę się wyłączyło – jej wzrok zmętniał, zobojętniał i wydawało się, że odpłynęła gdzieś myślami. Po chwili jednak wróciła, mówiąc: – B, c, cis. – Zdumiewające! – zawołał dyrektor, klaszcząc. – Mogę wyjść? – spytał Bishop. – Przepraszam? – powiedział jego ojciec. – Co takiego? – Czy mogę wyjść? – Może, jeśli poprosisz grzeczniej. W tym momencie Bishop podniósł w końcu głowę i przechwycił spojrzenie ojca. Przez kilka krępujących sekund mierzyli się wzrokiem. – Pozwolą państwo, że wyjdę? – spytał Bishop. – Pozwolą. W pokoju telewizyjnym stało się jasne, że Bishop nie ma ochoty na rozmowę. Wepchnął Missile Command do konsoli. I siedząc bez słowa z kamienną twarzą, zestrzeliwał z nieba rakiety. Po pewnym czasie zniecierpliwił

się i powiedział: „Pieprzyć to, obejrzyjmy coś”, i puścił film, który widzieli już kilka razy, o grupce nastolatków broniących swojego miasta przed niespodziewaną rosyjską inwazją. Obejrzeli już jakieś dwadzieścia minut, gdy drzwi otworzyła Bethany i wślizgnęła się do środka. – Poszedł sobie – poinformowała. – To dobrze. Samuel nie mógł uwierzyć, jak bardzo żołądek podchodzi mu do gardła za każdym razem, gdy widzi ją z bliska. Nawet teraz, kiedy ogarnęły go poważne wątpliwości, czy wizyta u nich była dobrym pomysłem, bo Bishop ewidentnie wolał być sam i Samuel nie wiedział, co ze sobą zrobić, zastanawiał się nawet, czy nie powinien zadzwonić po ojca i wrócić do domu, pomimo tych wszystkich rozterek nie posiadał się ze szczęścia, gdy do pokoju weszła Bethany. Zupełnie jakby wymazywała wszystkie inne troski. Musiał nad sobą panować, bo w pierwszym odruchu chciał jej dotknąć, zmierzwić jej włosy, pacnąć ją w ramię, prztyknąć w ucho lub wykonać jakiś inny szczeniacki gest, którymi chłopcy dręczą dziewczyny, gdy są w nich zakochani, gest mający im zapewnić kontakt fizyczny w jedyny znany im sposób: brutalnie, jak przystało na małych dzikusów. Ale Samuel miał dość oleju w głowie, by wiedzieć, że na dłuższą metę nie jest to najlepsza strategia, siedział więc ciężko i nieruchomo tam gdzie zwykle, na wielkiej podusze, i miał nadzieję, że Bethany usiądzie obok. – Kutafon jeden – pieklił się Bishop. – Spaślak pieprzony. – Niestety – potwierdziła Bethany. – Dlaczego go tu przyjmują? – Bo jest dyrektorem szkoły. I dlaczego jeszcze? Bo jest chory. – Jak na ironię. – Gdyby nie był chory, nie chodziłby na te swoje spacery. – No właśnie, przecież mówię: ironia losu. – Nie słuchasz mnie – powiedziała Bethany. – Nie oglądałbyś go, gdyby nie

był chory. Bishop usiadł prosto i zmarszczył brwi. – Co takiego próbujesz powiedzieć? Bethany stała tam ze splecionymi z tyłu rękami, przygryzając wewnętrzną stronę policzka, co zawsze robiła w chwilach koncentracji. Włosy miała związane w kucyk. Oczy były aż wściekle zielone. Miała na sobie żółtą sukienkę na ramiączkach, która stopniowo przechodziła w biel na dole. – Wskazuję tylko na pewien fakt – wyjaśniła Bethany. – Gdyby nie był chory, nie chodziłby na te spacery, a wtedy nie musiałbyś go oglądać. – Nie podoba mi się, dokąd to zmierza. – O czym wy mówicie? – zaciekawił się Samuel. – O niczym – odpowiedzieli jednym bliźniaczym głosem. W podszytym irytacją milczeniu obejrzeli do końca film, patrząc, jak amerykańskie nastolatki z powodzeniem odpierają rosyjskich agresorów, ale triumfalny finał nie był ani trochę tak triumfalny jak zwykle, bo pokój nabrzmiewał jakimś dziwnym napięciem i niewypowiedzianym konfliktem, i Samuel miał wrażenie, jakby znowu był u siebie w domu i jadł kolację z rodzicami, gdy ci mają jeden z tych swoich cichych dni, a gdy film dobiegł końca, usłyszeli, że mają się szykować do łóżek, umyli się więc, wyczyścili zęby, przebrali w piżamy i Samuela zaprowadzono do gościnnej sypialni. Ale tuż przed tym, gdy kazano im pogasić światła, do jego drzwi cichutko zastukała Bethany, a potem wsunęła głowę do pokoju i rzuciła: – Dobranoc. – Dobranoc – odrzekł. Patrzyła na niego, ociągając się z odejściem, jak gdyby miała coś jeszcze do powiedzenia. – Co to było? – spytał Samuel. – Wcześniej. Z fortepianem.

– A, tamto – westchnęła. – Takie tam salonowe sztuczki. – W twoim wykonaniu? – Tak jakby. Słyszę różne rzeczy. Niektórzy uważają to za wyjątkowy dar. Moi rodzice lubią się tym popisywać. – Jakie rzeczy? – Nuty, tonacje, wibracje. – Z fortepianu? – Ze wszystkiego. Z fortepianem jest najłatwiej, bo wszystkie dźwięki są ponazywane. Ale ze wszystkiego tak naprawdę. – Co rozumiesz przez „wszystko”? – Każdy dźwięk to w zasadzie wiele dźwięków zebranych razem – tłumaczyła. – Trójdźwięki i harmonika. Tony i dźwięki harmoniczne. – Nie rozumiem. – Pukanie do drzwi. Stuknięcie w szklaną butelkę. Ptasi śpiew. Opony na ulicy. Dzwonek telefonu. Praca zmywarki. Muzyka jest we wszystkim. – Słyszysz w tym wszystkim muzykę? – Nasz telefon ma strasznie świdrujący sygnał – powiedziała. – Cierpię za każdym razem, gdy dzwoni. Samuel zapukał w ścianę, nasłuchując. – Słyszę tylko głuchy odgłos. – Słychać dużo więcej. Skup się. Postaraj się oddzielić dźwięki. – Zastukała mocno w ramę drzwi. – Jest odgłos wydawany przez drewno, ale drewno nie jest wszędzie takiej samej gęstości, więc powstaje kilka różnych tonów, bardzo do siebie zbliżonych. – Znów zastukała. – Jest jeszcze odgłos kleju, otaczającej ściany, szum powietrza wewnątrz ściany. – Ty to wszystko słyszysz? – Ale to wszystko tu jest. W połączeniu odbierasz to jako głuchy odgłos. Jest

bardzo brązowy. Gdyby stopić wszystkie kolory z pudełka kredek, uzyskałoby się taki dźwięk. – Ja nic takiego nie słyszę. – Trudniej to wychwycić z zewnątrz. Fortepian jest strojony. Dom nie. – To niesamowite. – Najczęściej irytujące. – Dlaczego? – No bo weźmy ptaki. Jest taki jeden, tanagra, który wydaje taki dźwięk: czip cze-ri cze-ri cze-ri. Okej? To letni ptak. – Aha. – Ale ja nie słyszę tak naprawdę cze-ri. Słyszę za to tercję i kwintę w Asdur. – Nie wiem, co to znaczy. – To c przechodzące w es, to samo dzieje się w pewnym solo Schuberta, a także w jednej z symfonii Berlioza i w koncercie Mozarta. Więc ptak zaczyna śpiewać i przywołuje te wszystkie frazy w mojej głowie. – Szkoda, że tak nie mam. – Nie. To jest straszne. One wszystkie na siebie nachodzą. – Ale masz w głowie muzykę. Ja mam przede wszystkim zmartwienia. Uśmiechnęła się. – Po prostu chciałabym móc się rano wyspać – wyznała. – Tymczasem za oknem świergoli ten ptak. Chciałabym go wyłączyć. Albo wyłączyć swoją głowę. Jedno z dwojga. – Mam coś dla ciebie – powiedział Samuel. – Prezent. – Naprawdę? – Coś z centrum. – Z centrum? – powtórzyła zdezorientowana. Ale jej twarz rozpromieniła się,

gdy sobie przypomniała. – Ach! Z centrum handlowego! No tak. Samuel pogrzebał w plecaku i wydobył kasetę. Lśniła, wciąż ciasno zawinięta w folię. Przyszło mu teraz do głowy, że jest tak mała – rozmiarów i ciężaru talii kart. Za mała, pomyślał, żeby mieć takie znaczenie, jakie pragnąłby jej nadać. W wywołanej tą myślą panice podał jej szybko kasetę, wręcz wepchnął ją do dłoni Bethany, żeby nie stchórzyć. – Masz – bąknął. – Co to jest? – To dla ciebie. Wzięła od niego kasetę. – Kupiłem w centrum handlowym – powtórzył. W fantazjach, które snuł na jawie, Bethany w tym momencie uśmiechała się radośnie, obejmowała go i wyrażała niedowierzanie oraz zdumienie, że wybrał idealny wprost prezent, jak dobrze musi ją rozumieć na naprawdę głębokim poziomie i wiedzieć, co się dzieje w jej głowie, oraz mieć podobnie interesujące i artystycznie satysfakcjonujące życie wewnętrzne. Ale grymas formujący się na twarzy Bethany nie przypominał niczego takiego. Wokół oczu i na czole uwidoczniły się zmarszczki – w ten sposób mrużą oczy ci, którzy próbują zrozumieć czyjś silny i frustrujący akcent. – Wiesz, co to jest? – spytała. – Coś naprawdę nowoczesnego – odpowiedział, powtarzając słowa sprzedawcy z centrum handlowego. – Pełen odjazd. – Nie wierzę, że postanowili to nagrać – powiedziała. – I to dziesięć razy! – rzekł. – Ten sam utwór nagrano dziesięć razy. Bethany zaczęła się śmiać. I był to śmiech, który mu uświadomił, że z nie znanych mu powodów jest idiotą. Istniała jakaś kluczowa informacja, która mu umykała.

– Co w tym śmiesznego? – chciał wiedzieć. – Ta kompozycja – wyjaśniła – to rodzaj żartu. – Jak to? – To tylko, no… to tylko cisza – rzekła. – Całe nagranie to tylko… cisza. Wpatrywał się w nią, nie rozumiejąc, co do niego mówi. – W zapisie nutowym nie ma nut – ciągnęła. – Ten utwór wykonano nawet jeden raz na żywo. Pianista siedział przy fortepianie i nie ruszał się. – Jak mógł się nie ruszać? – Po prostu siedział i liczył takty. I tyle. Cały utwór. Nie wierzę, że zrobili nagranie. – Dziesięć nagrań. – To był taki kawał. Bardzo głośny zresztą. – Więc na tej kasecie – upewnił się – nic nie ma? – Na tym chyba polega między innymi dowcip. – O kurde. – Nie, super – powiedziała, przyciskając kasetę do piersi. Naprawdę. To bardzo ładnie z twojej strony.

– Dziękuję.

Bardzo ładnie z twojej strony. Jeszcze długo po jej wyjściu, gdy wyłączył światło i nakrył się cały kołdrą, łącznie z głową, a potem zwinął w kłębek i rozpłakał cicho, Samuel nie przestawał myśleć o tym, w jaki sposób wypowiedziała te słowa. Jak szybko jego fantazje rozpadły się pod naporem bezlitosnej rzeczywistości. Myślał z goryczą o swoich oczekiwaniach przed tą nocą i jak wszystko wzięło w łeb. Bishop go tu nie chciał. Bethany była obojętna. Prezent okazał się pomyłką. Taka jest cena nadziei, uzmysłowił sobie, to druzgocące poczucie zawodu. Musiał w tej pozie zasnąć, bo gdy się obudził kilka godzin później, potrząsany przez Bishopa, leżał w ciemności pod kołdrą, skulony i spocony.

– Wstawaj, idziemy – powiedział Bishop. Samuel ruszył za nim zaspany. Bishop kazał mu włożyć buty, a potem wyjść przez okno pokoju telewizyjnego na parterze. Samuel wykonywał te wszystkie czynności w półprzytomnym otępieniu. – Chodź za mną – rozkazał Bishop, gdy znaleźli się na zewnątrz. W nocnych ciemnościach i ciszy ruszyli pod górę łagodnym wzniesieniem Via Veneto. Musiało być około drugiej w nocy. Może trzecia. Samuel nie był pewien. O tej porze panował przedziwny bezruch – bez dźwięków, bez wiatru, nawet pogoda była właściwie nieobecna. Słyszeli tylko cykanie obrotowego spryskiwacza i szum wanny dyrektora. Automatyczne, mechaniczne dźwięki. Bishop szedł zdecydowanym, może nawet aroganckim krokiem. Był to inny chód niż wtedy, gdy bawili się w wojnę w lasku i Bishop chował się za drzewami i wpadał między krzewy. Teraz maszerował samym środkiem ulicy, nie próbując się chować. – Będą ci potrzebne – rzekł, podając Samuelowi parę niebieskich syntetycznych rękawiczek, takich, jakich się używa do prac ogrodowych. Były luźne, zapewne należały do mamy Bishopa. Sięgały Samuelowi aż do łokci, a w każdym palcu pozostawało parę centymetrów wolnego miejsca. – Tutaj. – Bishop zatrzymał się niedaleko domu dyrektora, w miejscu gdzie gęsty, bujny trawnik graniczył z dzikim lasem. Stał tam metalowy słupek mniej więcej ich wzrostu, z umocowanym na górze blokiem białej soli o gładkiej, nakrapianej brązowymi plamkami powierzchni. Na szczycie bloku znajdował się miedziany dysk. Bishop sięgnął do niego i pociągnął, próbując go zdjąć. – Pomóż mi – poprosił i obaj szarpnęli za pokrywę, aż ta wreszcie ustąpiła. Z bliska, dysząc ciężko, Samuel poczuł woń dzikich zwierząt, lecz także coś jeszcze, coś przypominającego siarkę, jakby zapach zgniłego jajka, którym zalatywała sama sól. Z tej odległości mógł odczytać napis na tabliczce przytwierdzonej do słupka: NIEBEZPIECZEŃSTWO. TRUCIZNA. NIE

ZBLIŻAĆ SIĘ. – Więc to zabija jelenie? – domyślił się Samuel. – Chwyć ze swojej strony. Zsunęli blok ze słupa. Był zaskakująco ciężki i zbity. Dźwigając go, ruszyli w stronę domu dyrektora szkoły. – Wolałbym tego nie robić – powiedział Samuel. – Jesteśmy już prawie na miejscu. Z wielkim szarym blokiem między sobą obeszli powoli basen i pokonali dwa stopnie do wanny z niebieskim światełkiem na dnie, w której parująca woda mieszała się łagodnie. – Wrzucamy – poinstruował Bishop, wskazując głową wannę. – Nie wiem, czy to dobry pomysł. – Na trzy – powiedział, po czym zakołysali blokiem w jedną i drugą stronę, raz, dwa, i na trzy puścili. Wrzucony do wody blok został połknięty z pluskiem i z głuchym stuknięciem opadł na dno. – Dobra robota – pochwalił go Bishop. Patrzyli, jak blok, zniekształcony we wzburzonej wodzie, nieruchomieje w wannie. – Do rana się rozpuści. Nikt się o niczym nie dowie. – Chcę do domu – jęknął Samuel. – Daj spokój – odpowiedział Bishop i chwyciwszy go za ramię, poprowadził Samuela w stronę ulicy. Gdy dotarli do domu, Bishop otworzył okno pokoju telewizyjnego, ale nagle się zatrzymał. – Chcesz wiedzieć, co się stało w gabinecie dyra? – spytał. – Dlaczego nie dostałem łopatką? Samuel powstrzymywał łzy, rękawem piżamy wycierając cieknący nos. – W zasadzie to było bardzo łatwe. Musisz zrozumieć jedno: każdy się czegoś boi. A gdy już wiesz, czego się boją najbardziej, będą tańczyć, jak im zagrasz.

– Co zrobiłeś? – No więc trzymał tę swoją łopatkę, wiesz? I kazał mi się pochylić nad stołem, no nie? A ja zdjąłem spodnie. – Że co? – Odpiąłem pasek i zdjąłem spodnie, majty, wszystko. Byłem goły od pasa w dół, a potem powiedziałem: „Proszę bardzo, mój tyłek. Ma pan ochotę?”. Samuel wybałuszał na niego oczy. – Czemu powiedziałeś coś takiego? – Spytałem go, czy mu się podoba mój tyłek i czy chce go dotknąć. – Nie rozumiem, po co to zrobiłeś. – Zaczął się wtedy dziwnie zachowywać. – Tak? – Przez dłuższy czas wytrzeszczał na mnie gały, a potem kazał mi się ubrać. Zaprowadził mnie z powrotem do klasy i tyle. Bułka z masłem! – Skąd ci coś takiego w ogóle przyszło do głowy? – No, w każdym razie – powiedział Bishop – dzięki za pomoc dzisiaj. – Wdrapał się przez okno do środka. Samuel ruszył za nim i po cichu przeszedł przez pogrążony w mroku dom, aż dotarł z powrotem do gościnnej sypialni, położył się do łóżka, ale znowu wstał, odnalazł łazienkę i umył ręce trzy, cztery, pięć razy. Nie wiedział, czy palce pieką go od trucizny, czy tylko coś sobie wyobraża.

9 W skrzynce pojawiło się zaproszenie w kwadratowej kopercie z ciężkiego kremowego papieru. Z wierzchu bardzo precyzyjnym dziewczęcym charakterem pisma wykaligrafowane było imię Samuela. – Co to? – spytała Faye. – Zaproszenie na urodziny? Spojrzał na kopertę, a potem na matkę. – Pizza party na wrotkowisku? – Mamo, przestań. – Od kogo? – Nie wiem. – Może powinieneś otworzyć? W środku znalazł zaproszenie wydrukowane na drogim brystolu. Błyszczało, jakby do masy papierowej dodano drobinek srebra. Litery – pełna zawijasów zamaszysta kursywa – wyglądały na pozłacane: Zapraszamy do katedry Akademii Błogosławionego Serca na występ Bethany Fall, która wykona koncert skrzypcowy nr 1 Brucha. Samuela nigdzie jeszcze nie zaproszono w taki sposób – tak elegancko. W szkole zaproszenia na przyjęcia urodzinowe wyglądały sztampowo i niedbale – tanie cienkie kartki ze zwierzątkami albo balonami. To zaproszenie fizycznie wydawało się ciężkie. Podał je matce. – Możemy pójść? – spytał.

Przestudiowała zaproszenie i zmarszczyła brwi. – Co to za Bethany? – Koleżanka. – Ze szkoły? – Niezupełnie. – I znasz ją aż tak dobrze, że zaprasza cię na koncert? – Możemy pójść? Proszę. – A ty w ogóle lubisz muzykę poważną? – Tak. – Od kiedy? – Od nie wiem kiedy. – To żadna odpowiedź. – Mamo. – Koncert skrzypcowy Brucha? W ogóle znasz ten utwór? – Mamo. – Tak tylko pytam. Jesteś pewien, że będziesz umiał docenić taką muzykę? – To bardzo trudna kompozycja i Bethany ćwiczy od miesięcy. – A ty skąd o tym wiesz? Samuel wydał z siebie nieokreślony dźwięk, który miał wyrazić frustrację i niechęć do dalszej rozmowy na ten temat, co zabrzmiało mniej więcej jak „Gaaaarh!”. – Dobrze już – powiedziała z zadowolonym uśmieszkiem. – Pójdziemy. W wieczór koncertu kazała mu się ładnie ubrać. – Wyobraź sobie, że jest Wielkanoc – powiedziała. Włożył więc najbardziej odświętne rzeczy, jakie miał w szafie: sztywną i drapiącą białą koszulę, czarną muszkę zaciśniętą jak stryczek, naelektryzowane czarne spodnie, które trzaskały, gdy się poruszał, lakierki wsunięte za pomocą

łyżki do butów, tak sztywne, że starły mu z pięty warstwę skóry. Zastanawiał się, dlaczego dorośli uważają, że na najbardziej uroczyste okazje muszą się ubrać w najmniej wygodne stroje. Gdy przyjechali, w katedrze już wrzało jak w ulu, zaproszeni goście w garniturach i kwiecistych sukienkach zmierzali do wielkiego łukowatego wejścia, a odgłosy ćwiczących muzyków słychać było nawet na parkingu. Katedrę wybudowano na wzór wielkich kościołów w Europie, w skali mniej więcej jeden do trzech. W środku po obu stronach szerokiej nawy głównej ciągnęły się rzędy ławek z ciężkiego, grubego i bogato zdobionego drewna, wypolerowanego i lśniącego, jakby było mokre. Za ławkami wznosiły się kamienne kolumny z osadzonymi na wysokości czterech metrów, jarzącymi się płomieniem pochodniami. Rodzice gawędzili z innymi rodzicami, mężczyźni składali delikatne platoniczne pocałunki na policzkach kobiet. Samuel przyglądał im się, tym krótkim cmoknięciom, i zdał sobie sprawę, że mężczyźni tak naprawdę nie całują tych pań, odgrywają jedynie tę czynność w powietrzu w pobliżu ich twarzy. Zastanawiał się, czy kobiety są tym zawiedzione – spodziewały się pocałunku, a dostawały tylko imitację. Usiedli na swoich miejscach i przestudiowali program. Bethany miała wystąpić dopiero w drugiej części. Pierwsza składała się z drobniejszych utworów – pomniejszych kompozycji kameralnych i szybkich solówek. Było jasne, że utwór Bethany to gwóźdź programu. Wielki finał. Samuel poruszał nerwowo stopami na miękkim czerwonym dywanie. Światła przygasły i muzycy zakończyli bezładną rozgrzewkę. Wszyscy zajęli swoje miejsca i po długiej pauzie spośród instrumentów dętych dobiegł silny dźwięk, do którego wszyscy w orkiestrze dostroili swoje instrumenty, zakotwiczając się w tej nucie, i Samuel zauważył, że matkę chwyciło coś za gardło. Wciągnęła gwałtownie powietrze i przyłożyła dłoń do piersi.

– Kiedyś robiłam to samo – wyszeptała. – Co? – Podawałam dźwięk do strojenia. Grałam na oboju. Kiedyś to byłam ja. – Grałaś? Kiedy? – Ciii. I znowu – kolejny matczyny sekret. Jej życie było dla niego niczym mgła; cokolwiek działo się przed jego przyjściem na świat, było owiane tajemnicą, zamknięte za dwuznacznym wzruszeniem ramion, półsłówkami i niejasnymi abstrakcjami i aforyzmami – „Jesteś za mały”, mawiała. Albo: „Nie zrozumiałbyś”. Lub, co było szczególnie irytujące: „Powiem ci, jak będziesz starszy”. Od czasu do czasu jednak skorupa wokół jakiegoś sekretu pękała. A więc mama była kiedyś muzykiem. Dodał to do prowadzonej w myślach listy: „Kim jest mama”. Jest muzykiem. Kim jeszcze? Czego jeszcze o niej nie wie? Było oczywiste, że skrywa całą masę tajemnic. Zawsze czuł, że czegoś mu nie mówi, że coś się kryje za jej beznamiętną nieuwagą. Często można było zaobserwować u niej pewne rozproszenie, jak gdyby skupiała się na rozmówcy może jedną trzecią siebie, resztę zaś poświęcała temu, co skrywała w myślach. Największy sekret wymsknął jej się kilka lat wcześniej, gdy Samuel był na tyle mały, że mógł zadawać rodzicom absurdalne pytania. (Byliście kiedyś w wulkanie? Widzieliście anioła?) Lub zadawał pytania, wciąż bowiem był dostatecznie naiwny, by wierzyć w rzeczy nieprawdopodobne. (Można oddychać pod wodą? Czy wszystkie renifery latają?) Lub zadawał pytania, bo domagał się uwagi i pochwał. (Jak mocno mnie kochasz? Jestem najlepszym dzieckiem na świecie?) Lub zadawał pytania, bo szukał potwierdzenia co do swego miejsca w świecie. (Zawsze będziesz moją mamą? Byłaś kiedyś żoną kogoś innego oprócz taty?) A gdy zadał to ostatnie pytanie, mama wyprostowała się, spojrzała na niego wysoka, uroczysta, poważna i powiedziała: – Właściwie to…

Nie dokończyła. Czekał, ale przerwała, zastanawiając się nad odpowiedzią, i jej twarz znów przybrała ten swój nieobecny, posępny wyraz. – Właściwie to co? – dopytywał się. – Nic – odparła. – Nieważne. – Mamo, byłaś wcześniej żoną kogoś innego? – Nie. – To co chciałaś powiedzieć? – Nic. Samuel zwrócił się więc do ojca: – Czy mama miała wcześniej innego męża? – Co? – Wydaje mi się, że miała. – Nie miała. Jezu. Co ty pleciesz? Coś jej się kiedyś przytrafiło, Samuel był tego pewien. Jakaś głęboka zadra, która nawet teraz, po latach, nie dawała jej spokoju. To coś czasem ją nawiedzało, a wtedy wyłączała się dla reszty świata. Tymczasem zaczął się koncert. Licealiści i licealistki, gwiazdy szkolnych recitali, wykonywali utwory długości od pięciu do dziesięciu minut, leżące w zasięgu możliwości każdego z nich. Głośny aplauz po każdym występie. Przyjemna, łatwa, tonalna muzyka, głównie Mozart. Potem przyszedł czas na przerwę. Ludzie wstali z miejsc i rozeszli się: na papierosa przed katedrą albo na koreczki z sera do pobliskiego bufetu. – Jak długo grałaś? – spytał Samuel. Mama przeglądała program. Zachowywała się, jakby go nie usłyszała. – Ta dziewczyna, twoja koleżanka, ile ma lat? – Jest w moim wieku – odpowiedział. – Też jest w szóstej klasie. – I gra obok licealistów?

Skinął głową. – Musi być naprawdę dobra. I w tym momencie poczuł przypływ dumy, jak gdyby zakochanie się w Bethany mówiło coś ważnego o nim. Jak gdyby nagradzano go za jej osiągnięcia. Nigdy nie zostanie geniuszem muzycznym, mógł jednak być osobą, którą geniusz muzyczny kocha. Zdał sobie sprawę, że takie są korzyści wynikające z miłości – jej sukces za sprawą jakiejś osobliwej refrakcji stawał się także jego sukcesem. – Tata też jest świetny – rzucił Samuel. Spojrzała na niego zdziwiona. – O czym ty mówisz? – A nic. Tylko że, no wiesz, jest naprawdę dobry. W swojej pracy. – Dziwna uwaga. – Ale to prawda. Jest bardzo dobry. Przez chwilę wpatrywała się w niego ze zdziwieniem. – Wiedziałeś – zapytała, znów zerkając na program – że kompozytor tego utworu nic na nim nie zarobił? – Którego utworu? – Tego, który będzie grała twoja koleżanka. Jego twórca, Max Bruch, nie dostał za niego ani grosza. – Dlaczego? – Oszukano go. To się działo mniej więcej w czasie pierwszej wojny światowej, był wtedy bankrutem, więc przekazał kompozycję parze Amerykanów, którzy mieli mu przesłać pieniądze, ale nigdy tego nie zrobili. Nuty zniknęły na dłuższy czas, a potem odnalazły się w skarbcu J.P. Morgana. – Kto to taki? – Bankowiec. Przemysłowiec. Finansista.

– Bogacz. – Tak. Żył dawno temu. – Lubił muzykę? – Lubił różne rzeczy – powiedziała. – Klasyczna historia. Wyzyskiwacz wzbogaca się jeszcze bardziej, artysta umiera z niczym. – Nie umarł z niczym – zaprzeczył Samuel. – Był bez grosza. Nie miał nawet nut. – Ale miał wspomnienie. – Wspomnienie? – Tak. Wciąż pamiętał ten utwór. To już coś. – Wolałabym pieniądze. – Dlaczego? – Bo jeśli zostało ci po czymś tylko wspomnienie – wyjaśniła – myślisz tylko o tym, jak to straciłeś. – Wątpię. – Jesteś jeszcze mały. Światła znów przygasły i ludzie dookoła wrócili na swoje miejsca, ustał szmer rozmów, zapanowały mrok oraz cisza i wydawało się, że cała katedra zawęziła się do niewielkiego kółka światła przed ołtarzem, gdzie reflektor rozświetlał pusty kawałek podłogi. – Zaczyna się – szepnęła mama. Wszyscy czekali. Samuel przeżywał katusze. Pięć sekund, dziesięć sekund. To trwało zbyt długo! Zastanawiał się, czy ktoś zapomniał Bethany powiedzieć, że teraz jej kolej. A może zostawiła w domu skrzypce. Wtedy jednak usłyszał stuknięcie drzwi gdzieś z przodu. Potem rozległy się kroki, miękkie buty na twardej podłodze. I w końcu zobaczył Bethany, jak wpływa w krąg światła. Ubrana była w wąską zieloną sukienkę, włosy miała upięte do góry i po raz

pierwszy wydawała mu się maleńka. Zupełnie jakby wśród tych wszystkich dorosłych muzyków i licealistów skala uległa zaburzeniu. Bethany wyglądała teraz jak dziecko. I martwił się o nią. Nie można było od niej wymagać aż tyle. Widownia przywitała ją uprzejmymi brawami. Bethany oparła skrzypce pod brodą. Rozciągnęła szyję i barki. I bez jakiegokolwiek słowa wstępu orkiestra zaczęła grać. Zabrzmiał niski dźwięk, jak pomruk burzy gdzieś w oddali, ciche bębnienie poza kręgiem światła. Samuel czuł je w ciele i koniuszkach palców. Pocił się. Bethany nie miała nawet nut! Miała grać z pamięci! A jeśli zapomni? Jeśli będzie miała lukę w pamięci? Uzmysłowił sobie naraz, jak przerażająca jest muzyka, jak nieunikniona – to dudnienie będzie grzmiało nadal bez względu na to, czy Bethany zna swoją część. I teraz, cicho, włączyły się instrumenty dęte drewniane – nic dramatycznego, trzy proste nuty, każda niższa od poprzedniej, i od nowa. Nie była to melodia, raczej wprowadzenie. Jak gdyby przygotowywano świątynię na nadejście dźwięku. Jak gdyby te trzy nuty stanowiły rytuał niezbędny do przyjęcia muzyki. Nie była to jeszcze muzyka, jedynie jej zwiastun. Wtem Bethany wyprostowała się, przyłożyła smyczek pod odpowiednim kątem i stało się jasne, że zaraz coś się wydarzy. Była gotowa, widownia również. Instrumenty dęte przytrzymały jedną wydłużoną nutę, która stopniowo cichła, brzmiąc jak toffi rozciągnięte aż do nicości. I w chwili, gdy zanikła, gdy została wchłonięta przez ciemność, ze strony Bethany wyłonił się nowy dźwięk. Nasilał się i wzmacniał, aż Bethany była jedyną, która przemawiała w tej wielkiej sali. Nie było nic bardziej samotnego od tego dźwięku. Jak zebrany i wydestylowany smutek czyjegoś długiego życia. Dźwięk zaczął się nisko, a potem jękliwie przechodził coraz wyżej, powoli, parę stopni do góry, kilka do dołu, i tak dalej, niczym tancerz wirujący do końca skali, teraz szybciej, by na samym szczycie wyrazić coś w rodzaju głębokiego żalu, rozpaczy. Bethany

podkręciła ten ostatni dźwięk, gdy się ku niemu wspięła – przez co zabrzmiał jak płacz, czyjeś szlochanie. Stary znajomy dźwięk i Samuel poczuł, jak znosi go ku tej nucie, jak stopniowo się wokół niej oplata. I w chwili, gdy wydawało mu się, że Bethany sięgnęła szczytu, pojawiła się następna nuta, jeszcze wyżej, muzyczny kosmyk, dotknięcie samym skrajem smyczka najcieńszej struny, najdelikatniejszy dźwięk: czysty, szlachetny, miękki, leciuteńkie drżenie z wibrującego palca Bethany, jak gdyby nuta ta żyła i pulsowała. Żyła, lecz umierała, jak się teraz zdawało, słabnąc i gasnąc. Bethany nie tyle grała teraz subtelniej, ile szybko się od nich oddalała. Niejako im ją wykradano. I dokądkolwiek zmierzała, nie mogli za nią podążyć. Była jak duch przenikający granicę światów. Orkiestra odpowiedziała gromkim dźwiękiem, pełnym i głębokim, jakby wszyscy muzycy musieli się zmobilizować, by dorównać tej jednej maleńkiej dziewczynce w zielonej sukience. Od tej pory koncert mijał w pewnym rozproszeniu. Od czasu do czasu Samuel od nowa zdumiewał się wirtuozerią Bethany: tym, jak potrafi grać na dwóch strunach jednocześnie, sprawiając, że obie brzmią dobrze; że pamięta i idealnie odgrywa tyle setek nut; jak szybko poruszają się jej palce. Te umiejętności wydawały się wręcz nieludzkie. W połowie drugiej części koncertu Samuel doszedł do wniosku, że w żaden sposób na Bethany nie zasługuje. Widownia oszalała. Ludzie wstawali, wiwatowali i wręczali Bethany bukiety róż tak wielkie, że o mało jej nie przygniotły. Niosła całe ich naręcza, ledwo zza nich widoczna, dygając i machając do publiczności. – Ludzie kochają cudowne dzieci – skomentowała mama, która też klaskała na stojąco. – Są usprawiedliwieniem naszej życiowej przeciętności. Tłumaczymy sobie, że nie jesteśmy w żaden sposób szczególni, bo tacy się urodziliśmy, co jest wspaniałą wymówką. – Ona ćwiczyła non stop przez kilka miesięcy. – Mój ojciec zawsze mi powtarzał, że nie ma we mnie nic szczególnego –

powiedziała. – Chyba dowiodłam, że miał rację. Samuel przestał klaskać i spojrzał na mamę. Przewróciła oczami i poklepała go po głowie. – Mniejsza z tym. Zapomnij, że to powiedziałam. Chcesz się przywitać ze swoją koleżanką? – Nie. – Czemu nie? – Jest zajęta. I rzeczywiście była: otoczona życzliwymi osobami, przyjaciółmi, rodziną, rodzicami, innymi muzykami, którzy składali jej gratulacje. – Powinieneś przynajmniej jej powiedzieć, że świetnie wypadła – zachęcała go Faye. – Podziękować za zaproszenie. Byłoby miło. – Mnóstwo ludzi właśnie jej mówi, że świetnie wypadła – odrzekł Samuel. – Możemy już iść? Mama wzruszyła ramionami. – W porządku. Jeśli tego chcesz. Ruszyli w stronę wyjścia i gdy Samuel sunął powoli z tłumem, ocierając się o biodra i kurtki wychodzących, usłyszał za sobą swoje imię. Wołała go Bethany. Odwrócił się i zobaczył, jak przeciska się przez tłum, żeby go dogonić, a gdy wreszcie znalazła się blisko, pochyliła się do niego, zbliżyła policzek i Samuel myślał, że powinien teraz złożyć ten udawany pocałunek, jeden z tych, które widział w wykonaniu dorosłych, ale Bethany przysunęła usta do jego ucha i szepnęła: – Wpadnij dziś w nocy. Wymknij się po kryjomu z domu. – Dobrze – obiecał. Poczuł ciepło jej oddechu na twarzy. Zgodziłby się na wszystko, o co by go poprosiła. – Muszę ci coś pokazać.

– Co takiego? – Ta kaseta, którą mi dałeś? Oprócz ciszy jest na niej coś jeszcze. Odsunęła się. Nie wydawała się już, tak jak wcześniej na scenie, maleńka. Odzyskała dawne proporcje, była elegancka, wyrafinowana, kobieca. Przytrzymała jego spojrzenie i uśmiechnęła się. – Musisz tego posłuchać – powiedziała i oddaliła się szybkim krokiem, wracając do rodziców i chmary oszołomionych wielbicieli. Mama przyglądała mu się podejrzliwie, on jednak ją zignorował. Minął ją i wyszedł z kościoła na nocne powietrze, utykając lekko w twardych jak skała butach. Tej nocy leżał w łóżku, czekając, aż ucichną domowe odgłosy – krzątanie się mamy po kuchni, telewizor, który tata oglądał na dole, w końcu przeciągły szum otwieranych drzwi do pokoju rodziców, gdy mama kładła się spać. Elektryczny trzask wyłączanego odbiornika. Szum strumienia płynącego z kranu, spuszczenie wody. I wreszcie cisza. Odczekawszy dla pewności jeszcze dwadzieścia minut, otworzył drzwi, powoli i pewnie przekręcając gałkę, żeby uniknąć niepożądanych metalicznych stuknięć, przemknął na palcach korytarzem, przestępując trzeszczącą deskę podłogową, którą potrafił ominąć nawet po ciemku, zszedł po schodach, stawiając kroki jak najbliżej ściany, gdzie ryzyko skrzypnięć było najmniejsze, a potem poświęcił całe dziesięć minut na otwarcie frontowych drzwi – drobne przyciągnięcie, drobne tik, potem cisza, potem znowu tik – drzwi otwierały się za każdym razem o kilkadziesiąt milimetrów, aż szpara zrobiła się dostatecznie szeroka, by się przez nią wymknąć. I w końcu, gdy już znalazł się na wolności, puścił się biegiem! Pędził w czystym powietrzu w stronę strumienia, do lasku na granicy Weneckiej Wioski. Jego tupot i oddech były jedynymi odgłosami na całym wielkim świecie i gdy czuł lęk – przed schwytaniem, przed groźnymi zwierzętami z lasu, szalonymi mordercami z siekierami, porywaczami, trollami i duchami – uspokajał

myśli wspomnieniem ciepłego, wilgotnego oddechu Bethany na swoim uchu. Gdy przybył na skraj lasu, w jej pokoju światło było zgaszone, a okno zamknięte. Samuel siedział w zaroślach przez kilka długich minut, dysząc, pocąc się i rozglądając, zapewniając samego siebie, że wszyscy dorośli śpią, że żaden sąsiad nie zobaczy go, jak się zakrada do domu Fallów, co, gdy w końcu się zdecydował, zrobił bardzo szybko, na palcach, żeby uniknąć wszelkich odgłosów stąpania, a potem przyczaił się pod oknem jej pokoju i stukał lekko w szybę poduszeczką palca wskazującego tak długo, aż z ciemności wyłoniła się Bethany. W nocnym mroku dostrzegał tylko jej fragmenty: zarys nosa, zmierzwione włosy, obojczyk, oczodół. Była zbiorem rozpływających się w atramencie elementów. Otworzyła okno i Samuel wgramolił się do środka, przetaczając się przez ramę i krzywiąc, gdy metalowa część wpiła mu się w klatkę piersiową. – Ciszej – rzucił ktoś, nie Bethany, kto krył się w ciemności. Bishop, uświadomił sobie po chwili oszołomienia. Był tu, w jej pokoju, i Samuel poczuł z tego powodu zarówno wdzięczność, jak i zawód. Bo nie wiedział, co by zrobił, gdyby byli z Bethany sami, ale wiedział też, że niezależnie od wszystkiego chciał to zrobić. Znaleźć się z nią sam na sam – tego pragnął z całego serca. – Cześć, Bish – przywitał się. – Bawimy się – wyjaśnił Bishop – w coś, co się nazywa „słuchaj ciszy, aż umrzesz z nudów”. – Zamknij się – syknęła Bethany. – Albo: „zasypianie przy szumie kasety magnetofonowej”. – To nie szum. – Tylko szum. – Nie tylko szum – upierała się. – Jest coś jeszcze. – Ty tak twierdzisz. Samuel ich nie widział – pokój tonął w ciemnościach. Byli raczej jak

impresje w przestrzeni, jaśniejsze kształty pośród czerni. Próbował określić swoje położenie w jej pokoju, rysując z pamięci mapę: łóżko, komoda, kwiaty na ścianie. Zauważył nagle po raz pierwszy, że sufit jest nakrapiany świecącymi w ciemnościach sztucznymi gwiazdkami. Usłyszał szelest materiału i odgłos kroków, a potem krótkie skrzypnięcie łóżka, gdy Bethany prawdopodobnie usiadła niedaleko, jak się zdawało, Bishopa, blisko magnetofonu, którego często słuchała sama w nocy, odtwarzając, cofając i odtwarzając znowu ten sam fragment jakiejś symfonii, o czym Samuel wiedział dzięki swoim obserwacjom. – Podejdź tu – instruowała go Bethany. – Musisz być blisko. Wdrapał się więc na łóżko i powoli przysuwał się do nich po omacku, niezdarnie, aż chwycił coś zimnego i kościstego, co było zdecydowanie czyjąś nogą, ale nie wiedział czyją. – Posłuchaj – rzuciła. – Wsłuchaj się uważnie. Prztyknięcie magnetofonu, Bethany odchylająca się do tyłu na łóżku, szelest spowijającego ją materiału, a potem szum, gdy skończyła się krótka rozbiegówka na początku kasety i zaczęło się właściwe nagranie. – Widzisz? – odezwał się Bishop. – Nic. – Musisz zaczekać. Dźwięk był odległy i stłumiony jak wtedy, gdy ktoś puszcza gdzieś w domu wodę z kranu i szemrzą ukryte rury. – Teraz – wskazała Bethany. – Słyszysz? Samuel pokręcił głową, po czym zdał sobie sprawę, że Bethany nie widzi tego gestu. – Nie – przyznał. – Oj, słychać – upierała się. – Posłuchaj. Jakby pod dźwiękiem. Musisz się wsłuchać poniżej. – Mówisz bez sensu – stwierdził Bishop.

– Nie zwracaj uwagi na to, co słyszysz, i wsłuchaj się w tamto. – Czyli w co? – W n ich – odpowiedziała. – W ludzi, widownię, pomieszczenie. Słychać ich. Samuel wytężał słuch. Przekręcił głowę w stronę magnetofonu i przymknął oczy – jak gdyby to mogło mu pomóc – usiłując wyłowić spod szumu jakikolwiek zorganizowany dźwięk: rozmowy, kaszel, oddech. – Ja tam niczego nie słyszę – burknął Bishop. – Bo się nie koncentrujesz. – Aha. Na tym polega problem. – Musisz się skupić. – Świetnie. Teraz się będę próbował skupiać. Wszyscy wsłuchiwali się w syk dolatujący z głośników i Samuel przeżywał rozczarowanie samym sobą, bo też nic nie słyszał. – Jestem w pełni skupiony – oznajmił Bishop. – Będziesz cicho? – Nigdy w życiu nie byłem tak skupiony jak w tej chwili. – Proszę cię. Zamknij się. – Jak mówił mistrz Yoda – kpił Bishop – skoncentruj się. Użyj swej mocy. – Wiesz, nie jesteś tu potrzebny. Możesz wyjść. – Z przyjemnością – oznajmił Bishop i zgramolił się z łóżka. – Życzę miłego słuchania niczego. Drzwi pokoju otworzyły się, zamknęły i zostali sami, on i Bethany, sami we dwoje, wreszcie, o zgrozo. Samuel siedział nieruchomo jak skała. – Teraz się wsłuchaj – poprosiła. – Dobra. Zwrócił twarz w stronę dźwięku i pochylił się. Szum nie należał do kategorii

tych wysokich i przenikliwych, raczej do tych głębszych. Zupełnie jakby zawieszono mikrofon nad pustym stadionem – cisza miała w sobie pełnię, przestrzeń. Była to cisza o pewnym ciężarze. Nie był to jedynie odgłos pustego pomieszczenia, wydawało się raczej, że ktoś zadał sobie wiele trudu, żeby wytworzyć tę nicość. Brzmiała jak coś wykreowanego. Wyprodukowanego. – Są znowu – szepnęła Bethany. – Posłuchaj. – Ludzie? – Są jak duchy na cmentarzu – powiedziała. – Normalnie ich nie słychać. – Opisz to. – Wydają się zaniepokojeni. I zdezorientowani. Wydaje im się, że ich oszukano. – I ty to wszystko słyszysz? – Jasne. Ten dźwięk ma w sobie pewną sztywność. Jest jak te bardzo krótkie, naciągnięte struny fortepianu. Te, które nie wibrują. Białe dźwięki. Tak właśnie brzmią ci ludzie. Są jak lód. Samuel starał się coś takiego wychwycić, jakieś wysokie brzęczenie wewnątrz buczącego, ciągłego szumu taśmy. – Ale zmienia się – wyjaśniała. – Wyłap tę zmianę. Cały czas słuchał, ale dostrzegał tylko podobieństwo tego dźwięku do innych odgłosów: powietrza uciekającego z rowerowej dętki, warkotu małego klimatyzatora, wody puszczonej za zamkniętymi drzwiami. Nie słyszał nic oryginalnego. Jedynie rzeczy, które podsuwała mu jego wewnętrzna audioteka. – Teraz – powiedziała. – Dźwięk się ociepla. Słyszysz? Robi się coraz pełniejszy. Potężnieje, rozkwita. Zaczynają rozumieć. – Co rozumieć? – Może ich nie oszukano. Może się z nich nie kpi. Może nie są na zewnątrz. Zaczynają sobie uprzytamniać. Że może są częścią czegoś. Zaczynają zdawać

sobie sprawę, że nie przyszli tu słuchać muzyki. Zaczynają zdawać sobie sprawę, że sami są muzyką. Sami są tym, co przyszli tu znaleźć. Ta myśl ich elektryzuje. Słyszysz to? – Tak – skłamał Samuel. – Są szczęśliwi. – Rzeczywiście. I Samuel zaczął wierzyć, że naprawdę coś słyszy. Ten sam rodzaj dobrowolnej autosugestii jak wtedy, gdy wmówił sobie w nocy, że do domu wtargnęli intruzi lub duchy, i każdy dźwięk, który do niego dochodził, zdawał się potwierdzać to złudzenie. Lub w te dni, kiedy nie mógł znieść myśli o pójściu do szkoły i wmawiał sobie, że jest chory, aż naprawdę zaczynał się źle czuć, odczuwać konkretne dolegliwości, i zastanawiał się potem, jak to możliwe, że mdłości były prawdziwe, skoro wywołał je w swojej głowie. Podobnie było z tym, co słyszał teraz. Szum taśmy naprawdę stał się cieplejszy, im dłużej o tym myślał; naprawdę stał się szczęśliwym szumem. Ten dźwięk zdawał się rozszerzać w jego głowie, otwierać, płonąć. Czy na tym polega jej tajemnica? zastanawiał się. Że po prostu chce słyszeć coś, czego nie mogą usłyszeć inni? – Słyszę teraz – powiedział. – Ten dźwięk trzeba po prostu złowić. – Tak – podchwyciła. – Właśnie tak. Poczuł, jak Bethany chwyta go za ramię i jej dłoń się zaciska, a potem poczuł, jak Bethany przesuwa się bliżej, poczuł drżenie i falowanie materaca, ciche skrzypnięcia ramy łóżka, gdy się poruszała. Była blisko. Słyszał jej oddech, rozpoznał zapach jej pasty do zębów. Ale przede wszystkim wyczuwał ją w pobliżu, jak wypełnia sobą powietrze, jak otacza ją jakiś rodzaj elektryczności, tak jak wyczuwa się bliskość innego ciała, obecność pewnego rodzaju magnetyzmu, stłumione bicie serca – to wszystko wychwytywał jako wrażenie w przestrzeni, mapę stworzoną w umyśle, intuicję, a wreszcie coś materialnego i namacalnego – jej twarz znajdowała się wystarczająco blisko, by mógł ją

rozpoznać. Zdał sobie sprawę, że zaraz się pocałują. A raczej że ona pocałuje jego. A więc to się miało jednak stać. Musiał się tylko postarać, żeby niczego nie schrzanić. Ale w tej chwili, w tych kilku sekundach między uzmysłowieniem sobie, że Bethany go pocałuje, a samym pocałunkiem, zbyt wiele rzeczy sprzysięgło się przeciwko niemu. Czuł pilną i nieoczekiwaną potrzebę odchrząknięcia. I podrapania się w szyję w miejscu, które zawsze go swędziało, gdy się denerwował, w rejonie, gdzie szyja przechodzi w plecy. Ale nie chciał robić zbytecznych ruchów, bo było ciemno i mógł przez przypadek zderzyć się z Bethany zębami. Potem jednak, gdy chciał uniknąć zębowej kolizji, poczuł, że może zbyt asekuracyjnie odchyla się do tyłu, i zmartwił się, że Bethany może to opacznie zrozumieć i się wycofa. Dochodziła jeszcze kwestia oddechu. W sensie: czy oddychać? W pierwszym odruchu chciał wstrzymać oddech, ale potem zdał sobie sprawę, że jeśli Bethany będzie się jeszcze ociągać lub jeśli będą się długo całować, w końcu zabraknie mu tchu i będzie musiał w trakcie pocałunku zrobić wdech, a potem chuchnie jej zawartością płuc prosto w usta lub w twarz. Jako że te wszystkie myśli zrodziły się w jego głowie mniej więcej w tej samej krótkiej chwili przed pocałunkiem, podstawowe czynności, te najbardziej automatyczne – siedzenie prosto i nieruchomo, oddychanie – teraz, w obliczu tego, co miało nastąpić, okazały się szalenie trudne i dlatego, kiedy się w końcu pocałowali, wydawało się to istnym cudem. Samuel czuł przede wszystkim ulgę, że w ogóle do czegokolwiek doszło. Czuł też, że usta Bethany są suche i spierzchnięte. Taki dziwny szczegół. Bethany miała spierzchnięte usta. Był zaskoczony. W jego wyobraźni Bethany zdawała się ponad wszelkie głupie przyziemne problemy. Nie wyobrażał sobie, że jej usta mogą kiedykolwiek spierzchnąć. Wracając do domu tamtej nocy, dziwił się, że wszystko wygląda dokładnie

tak jak wcześniej, bez żadnych oznak, że świat uległ jakiejś fundamentalnej, radykalnej zmianie.

10 Pierwsza w życiu książka napisana przez Samuela miała formę historyjki z serii Wybierz sobie przygodę i nosiła tytuł Zamek, z którego nie ma powrotu. Liczyła dwanaście stron. Sam ją zilustrował. Fabuła: Jesteś dzielnym rycerzem przedzierającym się przez nawiedzony zamek, aby uratować piękną księżniczkę. Opowieść, jakich wiele, wiedział o tym. Był pewien, że czytał coś podobnego w jednej z wielu książeczek z serii, które zapełniały półki w jego pokoju. Naprawdę próbował wymyślić coś lepszego i bardziej oryginalnego. Siedział po turecku na podłodze i wpatrywał się w grzbiety książek, dochodząc na koniec do wniosku, że reprezentują pełen przekrój ludzkich możliwości, całościowe narracyjne spektrum. Nie istniały inne historie. Każdy pomysł, który przychodził mu do głowy, był albo kalką, albo absurdem. A jego książka nie mogła być absurdalna. Stawka była zbyt wysoka. Każdy uczeń pisał książkę w ramach klasowego konkursu i zwycięski utwór miał zostać odczytany na głos przez panią Bowles. A więc Zamek, z którego nie ma powrotu był utworem wtórnym. I co z tego? Miał nadzieję, że koledzy z klasy nie są jeszcze znużeni starymi tropami. Miał nadzieję, że znajdą pokrzepienie w swojskości tej opowieści, tak jak w starych zabawkach i kocykach, które czasem chowali w plecakach. Następnym problemem był rozwój akcji. Wiedział, że w książeczkach z serii Wybierz sobie przygodę historia rozwidla się wielokrotnie i że każda z ewentualnych wersji ostatecznie tworzy spójną narracyjną całość – wiele historii w jednej. Ale w pierwszym podejściu Zamek, z którego nie ma powrotu przypominał raczej linię prostą z sześcioma ślepymi zaułkami, alternatywne drogi

nie budziły bowiem kontrowersji ani wątpliwości: Chcesz skręcić w lewo czy w prawo? (Jeśli skręcisz w lewo, zginiesz!) Miał nadzieję, że koledzy wybaczą mu te niedociągnięcia – skopiowaną scenerię, brak różnorodnych spójnych fabuł – jeśli wymyśli naprawdę interesujące, twórcze i ekscytujące sposoby odejścia z tego świata. Co też mu się udało. Jak się okazało, Samuel miał talent do uśmiercania swych bohaterów w sposób interesujący. W jednym z możliwych finałów, z zapadnią i bezdenną otchłanią, napisał: „Spadasz, lecisz w dół bez końca i nawet gdy już zamkniesz tę książkę, będziesz jeść kolację i położysz się wieczorem spać, a rano się obudzisz, wciąż będziesz spadać” – co robiło na nim wielkie wrażenie. Wykorzystał też historie o duchach opowiadane mu przez mamę, te wszystkie norweskie legendy, które napawały go lękiem. Napisał o białym rumaku, który pojawia się nagle, oferując przejażdżkę, i jeśli czytelnik decydował się wdrapać na jego grzbiet, szybko następowała straszliwa śmierć. W innym zakończeniu czytelnik staje się duchem uwięzionym w liściu, zbyt dobry, żeby pójść do piekła, zbyt zły, żeby trafić do nieba. Przepisał tekst na starej maszynie mamy, zostawiając miejsca na ilustracje, które wykonał kredkami i piórem. Obłożył książkę w tekturę i niebieski materiał i za pomocą linijki, żeby osiągnąć idealnie proste linie, wykaligrafował na okładce: Zamek, z którego nie ma powrotu. I może sprawiły to ilustracje. Może wspaniała niebieska oprawa. A może – zostawiał w myślach i taką furtkę – może sam utwór, pomysłowe zgony, jedność wizji, to, że zamiast wyrazu Prolog wykorzystał słowo Prolegomena, które znalazł w tezaurusie i które jego zdaniem brzmiało fenomenalnie. Nie miał pewności, co takiego przekonało panią Bowles, ale ona nie miała wątpliwości. Samuel wygrał konkurs. Zamek, z którego nie ma powrotu został odczytany przed całą klasą, gdy on siedział w ławce, starając się nie pęknąć z dumy. Była to najlepsza rzecz, jakiej dokonał do tej pory w swoim życiu.

Toteż gdy pewnego ranka do jego pokoju weszła mama i obudziwszy go, zadała mu dziwaczne pytanie: „Kim chcesz zostać, kiedy dorośniesz?”, oznajmił całkiem pewny siebie, wciąż pławiąc się w swej literackiej glorii: – Powieściopisarzem. Światło za oknem było bladoniebieskie. Powieki wciąż miał ciężkie, a wzrok zamglony. – Powieściopisarzem? – powtórzyła, uśmiechając się. Kiwnął głową. Tak, powieściopisarzem. Podjął tę decyzję w nocy, gdy przeżywał na nowo swój wielki triumf. Wspominał, jak klasa ryknęła z radości, gdy księżniczka została ocalona. Wdzięczność, miłość czytelników. Obserwując ich, jak kluczą po meandrach jego historii – zaskoczeni w miejscach, gdzie mieli być zaskoczeni, przechytrzeni w miejscach, gdzie chciał ich przechytrzyć – czuł się jak bóg, który zna wszystkie odpowiedzi na ważkie pytania i spogląda w dół na śmiertelników, którzy ich nie znają. Uczucie to mogło go pokrzepić, nasycić. Dzięki temu, że stanie się powieściopisarzem, uznał, ludzie będą go lubić. – Cóż – oznajmiła mama – w takim razie powinieneś zostać powieściopisarzem. – Dobra – odburknął półprzytomny i zaspany, wciąż nie do końca pojmując, jakie to dziwne, że mama, w pełni ubrana, z walizką, przychodzi o świcie i pyta go o plany, jego plany na przyszłość, wcześniej ani razu o to nie zapytawszy. Ale Samuel zaakceptował tę sytuację, przystał na nią, tak jak akceptujemy osobliwy sen, którego dziwność staje się jasna dopiero po przebudzeniu. – Pisz swoje książki – rzekła. – Będę je czytać. – Dobra. Chciał pokazać mamie Zamek, z którego nie ma powrotu. Chciał jej pokazać własnoręcznie wykonany rysunek białego konia. I ten fragment o otchłani bez dna. – Muszę ci coś powiedzieć – dodała. I zrobiła się dziwnie oficjalna, jak

gdyby ćwiczyła tę kwestię na osobności wiele razy. – Wyjeżdżam na jakiś czas. I chcę, żebyś pod moją nieobecność był grzeczny. – Dokąd jedziesz? – Muszę kogoś odnaleźć – wyjaśniła. – Kogoś, kogo znałam dawno temu. – Przyjaciela? – Chyba tak – odparła. Przyłożyła zimną dłoń do jego policzka. – Ale nie musisz się o to martwić. O nic się nie musisz martwić. Nie musisz się już niczego bać. To właśnie chciałam ci powiedzieć. Nie bój się. Zrobisz to dla mnie? – Czy twój przyjaciel zaginął? – Niezupełnie. Po prostu przez dłuższy czas byliśmy daleko od siebie. – Dlaczego? – Czasami… – zaczęła i przerwała, odwracając wzrok. Zasępiła się. – Mamo? – Czasami skręcasz nie tam, gdzie trzeba – powiedziała. – Czasami możesz się zgubić. Samuel zaczął płakać. Nie wiedział, dlaczego płacze. Próbował się powstrzymać. Przytuliła go do siebie i powiedziała: „Jesteś taki wrażliwy”, kołysząc nim, a on wcisnął twarz w jej miękką skórę, aż jego pochlipywania ucichły i wytarł nos. – Dlaczego musisz jechać teraz? – spytał. – Po prostu przyszedł na to czas, skarbie. – Ale dlaczego? – Nie wiem, jak to wytłumaczyć – odpowiedziała. Wbijała spojrzenie w sufit z wyrazem desperacji na twarzy, po czym zebrała się w sobie. – Mówiłam ci kiedyś o duchu, który wygląda jak kamień? – Nie.

– Opowiedział mi o nim ojciec. Można go znaleźć na plażach w jego starym kraju. Wygląda jak normalny kamień pokryty zielonym mchem. – Skąd wiadomo, że to duch? – Nie wiadomo, dopóki nie wypłynie się z nim w morze. Jeśli ktoś zabierze go na pokład, to im dalej od brzegu, tym kamień będzie cięższy. A jeśli wypłynie się naprawdę daleko, duch zrobi się tak ciężki, że statek pójdzie na dno. Nazywano go „kamieniem topicielem”. – Dlaczego robi coś takiego? – Nie wiem. Może się złości. Może przytrafiło mu się coś niedobrego. Sęk w tym, że staje się zbyt wielki, żeby można go było utrzymać. I im dłużej próbujesz go dźwigać, tym się staje większy i cięższy. Czasem może w ciebie wniknąć i zaczyna rosnąć, a ty nie dajesz już rady. Po prostu… toniesz. – Wstała. – Rozumiesz? – Chyba tak – powiedział, kiwając głową. – Zrozumiesz – obiecała. – Wiem, że zrozumiesz. Po prostu pamiętaj, co ci powiedziałam. – Żebym się więcej nie bał. – Zgadza się. – Pochyliła się i pocałowała go w czoło, i gdy go tuliła, wydawało się, że próbuje go wdychać. – A teraz śpij – poprosiła. – Wszystko będzie dobrze. Pamiętaj tylko: nie bój się. Słyszał jej kroki cichnące za drzwiami pokoju. Słyszał, jak mocuje się z walizką, taszcząc ją na dół. Słyszał, jak burczy silnik, jak otwiera się i zamyka brama garażu. Słyszał, jak odjeżdża samochód. I Samuel starał się być posłuszny matce. Próbował znowu zasnąć i się nie bać. Wezbrało w nim jednak nieznośne uczucie paniki, wstał więc z łóżka, pobiegł do pokoju rodziców i zastał ojca wciąż pogrążonego we śnie, odwróconego plecami do pokoju. – Tato – powiedział Samuel, potrząsając nim. – Obudź się.

Henry spojrzał na syna, mrużąc oczy. – Czego chcesz? – wyszeptał zaspany. – Która godzina? – Mamy nie ma – powiedział Samuel. Henry dźwignął ciężko głowę. – Hm? – Mamy nie ma. Ojciec spojrzał na pustą stronę łóżka. – Gdzie się podziewa? – Nie wiem. Wzięła samochód. – Odjechała samochodem? Samuel kiwnął głową. – Dobra – rzucił Henry i potarł oczy. – Zejdź na dół. Będę tam za minutę. – Nie ma jej – powtórzył Samuel. – Dotarło do mnie. Proszę cię, zejdź na dół. I Samuel czekał w kuchni na ojca, aż usłyszał łoskot dobiegający z sypialni rodziców. Wbiegł na górę, otworzył drzwi i zobaczył go, stał tam wyprostowany, sztywny, z zaczerwienioną twarzą – Samuel nigdy jeszcze nie widział, żeby tak poczerwieniał. Szafa Faye była otwarta, a niektóre z jej ubrań leżały rozrzucone na podłodze. Ale to nie ubrania Samuel miał zapamiętać najbardziej ani brzęk tłuczonego szkła, ani kawałki małego wazonu, którym najwyraźniej ciśnięto o ścianę z wielką siłą. Tym, co miało mu najsilniej tkwić w pamięci, nawet po kilkudziesięciu latach, był kolor twarzy ojca: ciemnoszkarłatny, i to nie tylko na policzkach, ale wszędzie – na szyi, czole, aż po tors. Kolor złowieszczy. – Znikła – powiedział. – Jej rzeczy też zniknęły. Co się stało z jej rzeczami? – Widziałem, jak wychodziła z walizką – rzekł Samuel. – Idź do szkoły – rozkazał ojciec, nie patrząc na niego.

– Ale… – Nie dyskutuj. – Ale… – Marsz do szkoły ! Samuel nie wiedział, co to znaczy, że mama „znikła”. Dokąd niby wyjechała? Jak daleko? Kiedy wróci? Po drodze do szkoły Samuel miał wrażenie, że jest oddalony od wszystkiego, co go otacza, jakby oglądał świat przez odwróconą lornetkę – gdy stał na przystanku, gdy wsiadał do szkolnego autobusu, gdy wyglądał przez okno, nie słysząc właściwie kolegów dookoła, skupiony na kropli wody na szybie. Krajobraz przesuwający się za oknem był niewyraźny, rozmyty. Samuel czuł, jak wzbiera w nim lęk, i zawężenie uwagi do czegoś tak malutkiego jak kropla wody pozwalało mu chwilowo nad nim zapanować. Musiał się tylko dostać do szkoły. Musiał tylko pogadać z Bishopem, opowiedzieć mu, co się stało. Doszedł do wniosku, że Bishop przywróci mu równowagę. Bishop będzie wiedział, co zrobić. Tylko że Bishopa nie było w szkole. Ani przy szafce. Ani w ławce. Bishop gdzieś przepadł. Znikł. Znowu to słowo. Co to znaczy? Że się znika? Wszyscy się dematerializowali. Samuel siedział na swoim krześle wpatrzony we wzór na drewnianym blacie i nie usłyszał, że pani Bowles wywołała jego imię, potem znowu i po raz trzeci, nie zauważył, że klasa się z niego nerwowo śmieje ani tego, że pani Bowles podchodzi do niego między rzędami, nie zauważył nawet, że stanęła nad nim wyczekująco, gdy dookoła rozlegał się szmer rozmów. Dopiero kiedy go dotknęła, nawiązała fizyczny kontakt z jego ramieniem, Samuel wzdrygnął się i oderwał od nader absorbującej czynności wodzenia spojrzeniem po drewnianym blacie. Nie czuł się nawet zawstydzony, gdy pani Bowles

skomentowała tym swoim szyderczym tonem: „Dobrze, że do nas wróciłeś”, a klasa parsknęła śmiechem. Nie czuł się nawet zażenowany. Zupełnie jakby jego nieszczęście przysłoniło wszystko inne – wszystkie powszednie troski się rozpierzchły. Przepadły. Przykład: Na przerwie zerwał się z lekcji. Po prostu zaczął iść. Szedł w stronę najdalej położonych huśtawek, minął je i nie przestawał maszerować. Zwyczajnie się nie zatrzymał. Nigdy wcześniej nie przyszło mu do głowy, że mógłby się nie zatrzymać. Wszyscy się zatrzymywali. Ale wobec zniknięcia matki wszelkie normalne reguły rządzące światem przestały obowiązywać. Jeśli ona mogła odejść, dlaczego nie on? Tak więc zrobił to. Odszedł i dziwił się, jakie to łatwe. Kroczył chodnikiem, nie próbując nawet biec ani się chować. Szedł na oczach wszystkich i nikt go nie zatrzymywał. Nikt nie powiedział słowa. Samuel odpływał. Przebywał w całkiem nowej rzeczywistości. Może, pomyślał, mamie też było tak łatwo. Odejść. Co trzyma ludzi tam, gdzie się znajdują, na orbicie, po której codziennie krążą? Nic – zdał sobie sprawę po raz pierwszy. Nie było nic, co powstrzymałoby kogokolwiek przed zniknięciem w dowolnym momencie. Nie zwalniał kroku. Szedł tak godzinami, wpatrzony w chodnik, powtarzając w myślach formułkę: „Staniesz na kratce, już po twojej matce”, aż wreszcie dotarł do miedzianej bramy Weneckiej Wioski, prześlizgnął się między prętami i nie spoglądając nawet w stronę okienka w budce, po prostu ją minął, i nawet jeśli ochroniarz go zauważył, nic nie powiedział i Samuel zastanawiał się przez krótką chwilę, czy pośród tego wszystkiego nie stał się w końcu niewidzialny, tak dziwny wydawał się ten brak reakcji ze strony świata, gdy on łamał wszystkie zasady, a świat zupełnie tego nie dostrzegał. O tym właśnie myślał, gdy sunąc po gładkim asfalcie Via Veneto, wspiął się na szczyt wzniesienia i spojrzawszy na koniec ulicy, dostrzegł przed domem Bishopa dwa wozy policyjne. Samuel przystanął. W pierwszej chwili przeraził się, że policja szuka jego. I w pewnym sensie przyniosło mu to ulgę. Było pocieszające. Bo znaczyło, że

jego zniknięcie ze szkoły kogoś obeszło. Odtworzył całą scenę w wyobraźni – telefon ze szkoły do ojca, ten odchodzi z niepokoju od zmysłów i wzywa policję, a na pytanie, dokąd Samuel mógł pójść, odpowiada: „Do Bishopa!”, bo ojciec wiedział o Bishopie, w końcu kiedyś go tu podwiózł i na pewno o tym pamięta, będąc dobrym i troskliwym rodzicem, który nie odszedłby ot tak któregoś dnia. Samuel przeraził się tą myślą. Co on najlepszego zrobił ojcu? Na jakie nerwy go naraził. Biedak czekał w domu, sam jak palec, gdy żona i syn zniknęli tego samego dnia. I Samuel ruszył raźnym krokiem w stronę domu Bishopa: odda się w ręce policji, odwiozą go do domu, pojedna się z ojcem, który teraz już musi umierać ze zmartwienia. Wiedział, że tak powinien postąpić. Mijał już dom dyrektora, gdy zauważył coś, na widok czego znów stanął jak wryty. Wokół słupka uwieńczonego wcześniej blokiem zatrutej soli biegła cienka jasnożółta taśma. Owijała się wokół czterech wbitych w ziemię palików, które tworzyły kwadrat z pustym słupkiem pośrodku. Na taśmie widniały jakieś litery i chociaż była poskręcana i niektóre słowa były widoczne do góry nogami lub od tyłu, łatwo było odgadnąć, co jest na niej napisane: POLICJA. NIE PRZECHODZIĆ. Samuel zerknął na wannę dyrektora, tam też policyjna taśma otaczała cały obszar basenu i tarasu. Scenariusz w jego wyobraźni błyskawicznie uległ zmianie: Policjanci go szukają, owszem, ale nie dlatego, że uciekł z lekcji. Zaczął biec. Wpadł do lasu i pomknął do strumienia. Rozchlapując wodę, pędził brzegiem i wdychał liściastą wilgoć, wyciskając z błotnistej ziemi pod butami bulgoczącą wodę. Drzewa nad nim przysłaniały słońce i las przybrał mglistą siność południowego cienia. Ujrzał Bishopa dokładnie tam, gdzie spodziewał się go zobaczyć: na wielkim dębie przy stawie, na grubej dolnej gałęzi, ukrytego, zakamuflowanego oprócz stóp, które Samuel dostrzegł tylko dzięki temu, że ich wypatrywał. W chwili gdy podszedł do drzewa, Bishop zeskoczył na ziemię w szeleście liści.

– Serwus, Bish – rzucił Samuel. – Serwus. Przez chwilę mierzyli się wzrokiem, nie wiedząc, co powiedzieć. – Nie powinieneś być teraz w szkole? – spytał Bishop. – Zerwałem się. Bishop pokiwał głową. – Właśnie byłem pod twoim domem – poinformował Samuel. – Jest u was policja. – Wiem. – Czego chcą? – Nie mam pojęcia. – To ma związek z dyrektorem? – Może. – Z wanną? – Możliwe. – Co się z nami stanie? Bishop uśmiechnął się. – Tyle pytań – powiedział. – Chodźmy popływać. Zsunął buty, nie rozwiązując sznurówek, ściągnął skarpetki i rzucił je, wywinięte na drugą stronę, na ziemię. Zabrzęczał rozpinany pasek i gdy Bishop ściągnął jeansy i koszulę, w samych majtkach, slipach we wzór moro jakieś dwa numery za dużych, pomknął w stronę wody, wymachując chudymi nogami i rękami, starając się omijać ostre kamienie i gałęzie. Gdy znalazł się przy stawie, skoczył z pniaka do wody z podkulonymi nogami, rozbijając taflę z głośnym okrzykiem, a potem wypłynął na powierzchnię i zawołał: – Dawaj, żołnierzu! Samuel poszedł w jego ślady, ale przezornie: rozwiązał sznurówki, odstawił

buty tam, gdzie nie mogły się zamoczyć. Zsunął skarpety, złożył jeansy i koszulę, a potem starannie położył je na butach. Robił wszystko rozważnie. Jak zawsze. Gdy dotarł do stawu, nie wskoczył do wody, wszedł do niej, krzywiąc się, gdy zimno najpierw zmroziło mu kostki, potem kolana, uda, aż woda podeszła do majtek i chłód rozszedł się po całym ciele. – Jest łatwiej, jeśli się wskoczy od razu – stwierdził Bishop. – Wiem – odpowiedział Samuel – ale nie mogę. Gdy w końcu zanurzył się po szyję i trochę się przyzwyczaił do zimna, usłyszał głos Bishopa: – Dobra. W porządku. Więc scenariusz jest taki. I Bishop przedstawił w zarysie zasady gry, w jaką mieli się teraz bawić. Jest rok 1836. Znajdują się na pograniczu meksykańskim. Trwa rewolucja teksańska. Jako zwiadowcy z armii Davy’ego Crocketta w czasie przeszpiegów trafili na meksykańskie tyły. Mają ważną informację dotyczącą rozmiarów armii Santa Anny i teraz muszą ją dostarczyć Crockettowi. Ważą się losy Alamo. – Ale wrogowie są wszędzie – przestrzegł Bishop – a racje żywnościowe mamy skąpe. Jego wiedza na temat amerykańskich wojen była gruntowna, godna podziwu i przerażająca. Gdy bawił się w wojnę, zanurzał się w roli całkowicie. Ile razy zabijali się wokół tego stawu? Setki zgonów, tysiące kul, kul wystrzeliwanych razem ze śliną, która tryskała z ust, gdy naśladowali dźwięk wystrzałów, maszynowe cz-cz-cz-cz! Uniki za drzewami, z okrzykiem: „Trafiony!”. Ten staw, brzeg i woda, stał się dla nich świętością. Ogarniał ich tu nastrój pewnej podniosłości, jakby wchodzili na cmentarz, było to bowiem miejsce ich licznych wymyślonych zgonów. – Ktoś się zbliża – ostrzegł Bishop, wskazując palcem. – Meksykańce. Jeśli nas złapią, będą próbować wyciągnąć z nas informacje torturami. – Ale nie piśniemy ani słowa – powiedział Samuel.

– Nie. – Dzięki naszemu wyszkoleniu. – Właśnie. Bishop zawsze się upierał, żeby członkowie sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych przechodzili zaawansowane i tajemnicze szkolenie, które pozwalało im między innymi zwalczać ból i strach, unikać pułapek i utonięcia. Samuel zastanawiał się, jak można kogoś nauczyć, żeby się nie utopił. Bishop twierdził, że sprawa jest ściśle tajna. – Kryj się – rzucił Bishop i dał nura pod wodę. Samuel spojrzał w górę strumienia, tam gdzie wskazywał Bishop, ale niczego nie widział. Usiłował wyobrazić sobie żołnierzy nieprzyjaciela nacierających na ich pozycje, próbował przywołać typowy lęk, który czuł w czasie tych zabaw, próbował ujrzeć nieprzyjaciół, co do tej pory zawsze przychodziło mu z łatwością. Aby ich zobaczyć – bez względu na to, z kim akurat tego dnia walczyli: z Sowietami, Wietkongiem, Anglikami, żołnierzami oddziałów szturmowych – wystarczyło tylko wypowiedzieć na głos życzenie i oni zjawiali się przed nimi. Ich wyobrażenia stapiały się ze światem rzeczywistym. Było to zwykle tak proste, że Samuel nigdy wcześniej się nad tym nie zastanawiał, aż do teraz, gdy ta metoda zawiodła. Niczego nie widział, niczego nie czuł. Wynurzywszy się, Bishop zastał Samuela gapiącego się na drzewa. – Hej? Żołnierzu! – zawołał. – Chcesz, żeby nas złapali? – Nie działa – stwierdził Samuel. – Co nie działa? – Wyobraźnia. – Co się stało? – zapytał Bishop. Nie potrafił myśleć o niczym innym. Widział tylko matkę, jej nieobecność. Była jak mgła, która przysłania wszystko. Nie umiał już nawet udawać. – Moja mama zniknęła – wyjaśnił i gdy wypowiadał te słowa, czuł

nadchodzące łzy, znajome ściśnięcie w gardle, marszczenie się brody jak skórki starego jabłka. Czasem tak bardzo się nienawidził. – Jak to: zniknęła? – zaciekawił się Bishop. – Nie wiem. – Wyjechała? Samuel kiwnął głową. – Wróci? Wzruszył ramionami. Nie chciał rozmawiać. Jeszcze jedno słowo i się rozbeczy. – Więc jest szansa, że nie wróci? – upewnił się Bishop. Samuel znów kiwnął głową. – Wiesz co? – rzekł Bishop. – Ty to masz szczęście. Powaga. Też bym chciał, żeby moi starzy wyjechali. Teraz może tego nie rozumiesz, ale matka oddała ci przysługę. Samuel rzucił mu bezradne spojrzenie. – Jak to? – Miał wrażenie, że zamiast gardła ma zawiązany na supeł szlauch. – Bo teraz możesz się stać mężczyzną – wyjaśnił Bishop. – Być wolny. Samuel nie odpowiedział. Zwiesił tylko głowę. Wciskał stopy w błoto i wyciągał je. Ta czynność najwyraźniej mu pomagała. – Nie potrzebujesz starych – kontynuował Bishop. – Może nie zdajesz sobie teraz z tego sprawy, ale nikogo nie potrzebujesz. To dla ciebie okazja. Twoja szansa, żeby stać się kimś innym, kimś nowym i lepszym. Samuel wyczuł niewielki gładki kamień na dnie stawu. Zgarnął go palcami stóp, a potem puścił. – To tak, jakbyś odbywał szkolenie – tłumaczył Bishop. – Trudne szkolenie, które ostatecznie sprawi, że będziesz silniejszy. – Nie jestem żołnierzem – oświadczył Samuel. – To nie zabawa.

– Co ty powiesz? – odparł Bishop. – Wszystko jest zabawą, grą. A ty musisz zdecydować, czego chcesz: wygrać czy przegrać. – Głupstwa opowiadasz. Samuel ruszył w stronę drzewa na brzegu, gdzie ułożył swoje ubrania. Usiadł na ziemi, przyciągnął kolana do klatki piersiowej, zaplótł ręce wokół nóg i zaczął się powoli kołysać. W pewnym momencie się rozpłakał. Ciekło mu teraz z nosa, twarz wykrzywiła się, oddech stał się spazmatyczny. Bishop też wyszedł z wody. – Powiedziałbym, że akurat w tym momencie przegrywasz. – Zamknij się. – W tym momencie masz w sobie coś z przegranego. Bishop stał nad nim, blisko, z komicznie wiszącymi w kroku, ociekającymi wodą majtkami. Podciągnął je. – Wiesz, co musisz zrobić? – ciągnął Bishop. – Musisz ją zastąpić. – To niemożliwe. – Nie inną matką. Inną kobietą. – Wszystko mi jedno. – Musisz znaleźć kobietę. – Do czego? – Do czego! – Bishop roześmiał się. – No wiesz, żeby ją wykorzystywać. Żeby sobie zrobić dobrze. – Nie chcę. – Jest mnóstwo takich, które by ci pozwoliły. – To nic nie da. – I tu się mylisz. – Bishop zrobił krok w jego stronę, pochylił się i dotknął dłonią policzka Samuela. Była zimna i wilgotna, ale też czuła, miękka. – Nigdy nie byłeś z dziewczyną, co?

Samuel podniósł na niego wzrok, wciąż obejmując nogi. Zaczął dygotać. – A ty? – spytał. Bishop znów się zaśmiał. – Robiłem różne rzeczy. – Jakie na przykład? Bishop stał przez chwilę w milczeniu, po czym cofnął rękę. Podszedł do drzewa i oparł się o pień, podciągając nasiąknięte wodą majtki. – W szkole jest mnóstwo dziewczyn. Powinieneś się z którąś umówić. – To nic nie da. – Na pewno jest jakaś, co? W której się podkochujesz? – W żadnej. – Nieprawda. Powiedz mi. Jest jedna. Ja nawet wiem która. – Akurat. – A wiem, wiem. Nie musisz przede mną niczego ukrywać. – Bishop postąpił kilka kroków w stronę Samuela i położył dłonie na biodrach, jedną nogę wysuwając do przodu: poza triumfatora i zdobywcy. – To Bethany, prawda? Kochasz się w mojej siostrze. – Wcale nie! – zawołał Samuel, ale w tej samej chwili uświadomił sobie, że nie zabrzmiało to przekonująco. Powiedział to zbyt żarliwie, za głośno, za bardzo zaprotestował. Nie umiał dobrze kłamać. – Jesteś w niej zakochany – nie ustępował Bishop. – Chcesz ją przelecieć. Ja się znam na tych sprawach. – Coś ci się pomyliło. – W porządku. Słuchaj. Masz moją zgodę. Samuel wstał. – Muszę wracać – rzucił. – Poważnie, zaproś ją gdzieś.

– Tata się pewnie zastanawia, gdzie jestem. – Nie idź – poprosił Bishop. Chwycił Samuela za ramiona, żeby go zatrzymać. – Zostań, proszę. – Dlaczego? – Jest coś, co musisz zobaczyć. – Powinienem już pójść. – To zajmie tylko sekundę. – Ale co? – Zamknij oczy. – Jak chcesz mi coś pokazać, jeśli mam zamknąć oczy? – Zaufaj mi. Samuel wypuścił długi i głośny strumień powietrza, żeby wyrazić swoje zniecierpliwienie. Zamknął oczy. Poczuł, że Bishop go puszcza. Usłyszał, jak przechodzi przed niego, jeden krok, potem następny, coś mokrego spadło z plaśnięciem na ziemię. – Kiedy będziesz otwierał oczy – instruował Bishop – otwieraj je pomału. Jakbyś je mrużył. – Dobra. – Najwyżej mała szparka. Okej? Teraz. Uniósł powieki, tylko troszeczkę. Z początku nie widział nic, jedynie niewyraźne smugi światła, mglistą jasność dnia. Rozmazaną plamę w miejscu Bishopa, okrągły różowy kleks. Otworzył oczy nieco szerzej. Bishop stał jakiś metr przed nim. Był nagi, teraz to widział. Mokre majtki leżały ciężko u jego stóp. Spojrzenie Samuela przeniosło się na jego krocze. Odruchowo. To się działo bez przerwy w szatniach, przy pisuarach – dobra była każda sposobność, żeby porównać własne ciało z ciałami innych chłopców: kto jest większy? kto mniejszy? Wydawało się, że to szalenie ważne kwestie. Spojrzał więc. Ale tam,

gdzie powinien być członek Bishopa, Samuel nie dostrzegł niczego. Bishop pochylał się do przodu. Nogi miał lekko przygięte w kolanach w pewnego rodzaju półukłonie lub dygnięciu. Samuel zauważył teraz, że go schował. Wsunął członek między nogi, tak więc Samuel widział tylko gładką, miękką pustkę. – Tak właśnie wygląda – rzekł Bishop. – Moja siostra. – Co ty wyprawiasz? – Jesteśmy bliźniętami. Ona tak wygląda. Samuel gapił się na ciało Bishopa, z chudym torsem, żebrami rysującymi się pod skórą, ale mimo wszystko zwarte, spięte i mocne. Gapił się na trójkąt skóry między jego nogami. – Możesz udawać, że jestem nią – zasugerował Bishop. Podszedł do Samuela, przylgnął policzkiem do jego twarzy i szepnął mu do ucha: – Po prostu graj. Samuel poczuł na swoich plecach ręce Bishopa, poczuł, jak delikatnie ściągają z niego bieliznę, poczuł, jak mokry materiał opada mu na stopy, poczuł nieznaczne drżenie w skurczonym z zimna członku. – Udawaj, że ja to Bethany. Bishop odwrócił się i Samuel widział teraz tylko blady, smukły pas jego pleców i barków. Bishop wziął go za ręce i położył je na swoich biodrach. Pochylił się, naparł na Samuela, którym znowu owładnęło tamto uczucie, przemieszczenia, oddalenia, jak tego dnia rano na przystanku autobusowym, jak gdyby oglądał wszystko z bardzo daleka. Wyglądało to absurdalnie. To nawet nie jest on, pomyślał, tam w dole. Jedynie dziwna kombinacja elementów, których nigdy wcześniej nie ułożono razem. – Udajesz? – spytał Bishop. – Działa? Samuel nie odpowiadał. Był daleko. Bishop naparł na niego mocniej, a potem znowu, odnajdując powolny rytm. Samuel czuł się jak posąg, niezdolny

do niczego prócz utrzymania pozy. – Udawaj, że ja to ona – nalegał Bishop. – Pozwól, by tak się stało. W twojej głowie. Bishop znów naparł i Samuel poczuł, jak coś w nim wzbiera, jak tyle razy w klasie, w ławce, ta kaskada napięcia, to wybuchowe, nerwowe, pulsujące ciepło, i gdy spojrzał w dół, zauważył, że jego penis podniósł się i nabrzmiał, choć wiedział, że nie powinien był się podnieść i nabrzmieć, ale nie mógł już tego powstrzymać – to zdawało się wyjaśniać pewne rzeczy, mówić o nim coś ważnego, o tym, co mu się przytrafiło tego dnia, i nagle poczuł absolutną pewność, że wszyscy wiedzą, co teraz robi. Mama, ojciec, nauczyciele, Bethany, policjanci. Samuel był pewien, że tak jest, i to przekonanie miało w nim pozostać na całe lata, odejście matki złączyło się w jego umyśle z tym momentem w lesie, z Bishopem, gdy w ten sposób zespoleni kołysali się we wspólnym rytmie, przy czym Samuelowi nie do końca się to podobało, ale też nie do końca nie podobało, i cały czas myślał, że mama doskonale wie, co on teraz robi, i nie aprobuje tego. Doszedł do wniosku, że z tego powodu odeszła.

CZĘŚĆ TRZECIA

W RÓG, PRZESZKODA, ZAGADKA, PUŁAPKA Późne lato 2011 roku

1 Samuel stał na progu mieszkania matki, z ręką na lekko uchylonych drzwiach, i zbierał się w sobie, żeby je pchnąć, ale nie czuł się jeszcze na siłach. „Nie bój się”, rzuciła. Minęło ponad dwadzieścia lat, odkąd po raz ostatni skierowała do niego te same słowa, i od tamtego ranka myśli o niej nie przestawały go prześladować – wiecznie sobie wyobrażał, że mama jest gdzieś w pobliżu, podgląda go z pewnej odległości. Od czasu do czasu zerkał w okna albo wypatrywał w tłumie jej twarzy. Całe życie się zastanawiał: Jak wyglądam z zewnątrz, w oczach matki, która może akurat teraz mnie obserwuje? Ale nie obserwowała. I długo trwało, nim Samuel w końcu wyrugował ją ze swoich myśli. Do tej chwili była uśpionym wspomnieniem, a on usiłował ukoić nerwy i skupić się, powtarzając sobie rady, które wyczytał w nocy w internecie: Zacznij od nowa. Nie ubliżaj rodzicowi. Zachowaj granice. Stawiaj małe kroczki. Zadbaj o grupę wsparcia. I sprawa numer jeden, przykazanie najwyższej wagi: Przygotuj się na to, że twój rodzic i osoba, którą zapamiętałeś, będą zupełnie różni. I rzeczywiście. By ła inna. Samuel wreszcie wszedł do mieszkania i zastał ją za dużym drewnianym stołem niedaleko kuchni, czekającą na niego niczym recepcjonistka. Na stole stały trzy szklanki wody. I teczka. Dostrzegł trzy krzesła. Siedziała wpatrzona w niego, nie uśmiechając się, w żaden sposób nie reagując na jego obecność, po prostu czekała z dłońmi złożonymi na kolanach. Grzywę długich kasztanowych włosów zastąpiła surowa, wojskowa niemal fryzura, tak posiwiała, że wyglądała jak czepek do kąpieli. Skóra matki była pomarszczona w sposób charakterystyczny dla tych, którzy schudli – na ramionach, wokół ust

i oczu. Nie spodziewał się tych zmarszczek i uprzytomnił sobie, że w jego wyobraźni matka się nie starzała. Musiał sobie uprzytomnić, że skończyła przecież sześćdziesiąt jeden lat. Miała na sobie zwykły czarny bezrękawnik, który odsłaniał kościste, guzowate barki i wąskie ramiona. Zmartwił się, że matka za mało je, i natychmiast zdziwiła go ta reakcja – że się martwi. – Podejdź – rzekła. Nie docierały do niego żadne inne dźwięki. Mieszkanie matki wypełniała przenikliwa cisza, jaką rzadko można spotkać w mieście. Faye mu się przyglądała. Odwzajemniał się tym samym. Nie siadał. Było coś nieznośnego w tym, że znajdował się teraz tak blisko niej. Otworzyła usta, jak gdyby chciała coś powiedzieć, ale nie zrobiła tego. Samuel miał w głowie kompletną pustkę. W tym momencie dobiegł ich odgłos z innego pomieszczenia: szum spłuczki, woda puszczona z kranu. Po chwili otworzyły się drzwi łazienki, skąd wyszedł mężczyzna w białej koszuli z przypinanym kołnierzykiem i w brązowych spodniach, z brązowym krawatem pod szyją, chociaż w innym odcieniu. Na widok Samuela rzucił: „Ach, pan Anderson!”, i wyciągnął wilgotną dłoń do uściśnięcia. – Simon Rogers – przedstawił się – z Rogers&Rogers. Adwokat pańskiej matki. Rozmawialiśmy przez telefon. Samuel przez chwilę spoglądał na niego zmieszany. Prawnik uśmiechał się miło. Był szczupły i niski, z nietypowo szerokimi barkami. Ciemne włosy były krótko ostrzyżone i układały się w typowy dla wczesnego łysienia nieuchronny kształt litery M. – Potrzebny jest nam prawnik? – spytał Samuel. – Obawiam się, że to był mój pomysł – wyjaśnił Rogers. – Nalegam na obecność w każdej sytuacji, gdy klienci są przesłuchiwani. To należy do moich obowiązków. – Ale to nie przesłuchanie – rzekł Samuel.

– Z pańsk iego punktu widzenia nie. Ale oczywiście to nie pan będzie odpowiadał na pytania. Adwokat klasnął w dłonie i podszedł do stołu spacerowym krokiem. Otworzył z trzaskiem teczkę i wydobył z niej mały mikrofon, który ustawił pośrodku stołu. Jego koszula była dopasowana w ramionach i zwisała z nich luźno, przez co wyglądał – Samuel zdał sobie z tego teraz sprawę – jak dziecko ubrane w rzeczy ojca. – Moja rola tutaj – wyjaśniał prawnik – polega na ochronie interesów mojej klientki, prawnych, powierniczych, emocjonalnych. – Sam mnie pan prosił o przyjście, to nie był mój pomysł – zauważył Samuel. – W rzeczy samej, proszę pana! I ważne jest, byśmy pamiętali, że wszyscy gramy do tej samej bramki. Zgodził się pan napisać do sędziego list z wyjaśnieniem, dlaczego pańska matka zasługuje na łagodną karę. Ja mam za zadanie pomóc przy rzeczonym liście i sprawdzić, czy nie ściągnęły tu pana, że się tak wyrażę, jakieś ukryte motywy. – Nie do wiary – obruszył się Samuel, ale nie był pewien, co jest bardziej niewiarygodne: to, że prawnik podejrzewa go o nieszczerość, czy to, że prawnik ma rację. Bo Samuel nie miał zamiaru pisać do sędziego żadnego listu. Przyszedł dzisiaj z myślą o tym, żeby się wywiązać z umowy z Periwinkle’em, zebrać trochę błota na temat matki i potem za pieniądze publicznie ją nim obrzucić. – Spotykamy się dzisiaj przede wszystkim po to – oznajmił prawnik – żeby zrozumieć zachowanie pańskiej matki w związku z jej odważnym aktem protestu przeciwko byłemu gubernatorowi Wyoming. A także wyjaśnić, dlaczego pani Anderson jest wspaniałym człowiekiem. Wszystko inne, szanowny panie, leży poza sferą naszych zainteresowań. Ma pan może ochotę na szklankę wody? Soku? Faye cały czas siedziała w milczeniu, nie biorąc udziału w rozmowie, ale

mimo to w umyśle Samuela wypełniała sobą całą przestrzeń. Miał się przed nią na baczności, tak jak miałby się na baczności przed miną, z której bliskości, lecz nie dokładnego położenia, zdawałby sobie sprawę. – Usiądziemy? – zaproponował prawnik i razem dołączyli do Faye przy stole, prostokątnym, z podniszczonych desek, które w poprzednim życiu prawdopodobnie były częścią płotu lub stodoły. Na korkowych podkładkach stały trzy szklanki wody, pokrywając się wilgocią. Adwokat usiadł, poprawił mahoniowy – w odróżnieniu od bardziej kakaowych spodni – krawat. Położył obydwie dłonie na aktówce i uśmiechnął się. Faye nie przestawała patrzeć przed siebie nieobecnym, obojętnym wzrokiem. Wyglądała surowo, ascetycznie i ponuro jak samo mieszkanie – jeden podłużny pokój z oknami wychodzącymi na północ, na budynki śródmieścia Chicago. Ściany były białe i gołe. Nigdzie nie widział telewizora. Ani komputera. Meble były proste i skromne. Samuel zauważył całkowity brak rzeczy, które trzeba by podłączyć do gniazdka. Zupełnie jakby pozbyła się ze swojego życia wszystkiego co zbędne. Samuel siedział naprzeciwko i skinął tak, jak mógłby pozdrowić nieznajomego na ulicy: nieznacznym opuszczeniem głowy. – Dziękuję, że przyszedłeś – powiedziała. Kolejne skinienie. – Wszystko u ciebie w porządku? – spytała. Nie odpowiedział od razu, za to wbijał w nią spojrzenie, które, miał nadzieję, wyraża żelazną stanowczość i chłód. – Tak – powiedział w końcu. – W porządku. – To dobrze – odparła. – A u ojca? – Ma się świetnie. – No i doskonale! – wtrącił adwokat. – Więc teraz, kiedy mamy już to z głowy – zaśmiał się nerwowo – może byśmy tak przeszli od razu do meritum? Na jego czole zaczęły się uwidaczniać kropelki potu. Odruchowo skubał

koszulę, która nie była właściwie biała, lecz szarobiała z wyraźnymi żółtawymi odbarwieniami pod pachami, jak coś, co uprano wiele razy. – Teraz, panie Anderson, byłby idealny moment, żeby zadać pytanie na temat, który najbardziej nas tu dzisiaj interesuje. Prawnik wyciągnął rękę i wcisnął guzik przy mikrofonie usytuowanym między Samuelem i jego matką. Na mikrofonie rozbłysła bladym błękitem mała dioda. – I jakież to pytanie? – spytał Samuel. – O heroiczny akt protestu pańskiej matki przeciwko tyranii. – Aha. – Samuel zerknął na nią. Z tak bliska trudno mu było odnaleźć w tej nowej osobie kobietę, którą znał kiedyś. Odnosił wrażenie, że straciła całą swoją dawną miękkość – długie miękkie włosy, miękkie ramiona i miękką skórę. Zastąpiło je nowe, twardsze ciało. Dostrzegał zarys mięśni szczęki tuż pod skórą. Wypukłość obojczyków nad klatką piersiową. Krągłość bicepsów. Jej ramiona przypominały liny, za pomocą których kiedyś cumowano w dokach statki. – No więc dlaczego to zrobiłaś, mamo? Dlaczego obrzuciłaś gubernatora Packera kamieniami? Matka spojrzała na prawnika, który otworzył teczkę, wyciągnął z niej pojedynczą kartkę zapisaną gęsto z jednej strony i podał ją Faye, ona zaś zaczęła czytać słowo w słowo: – Co do moich działań wobec republikańskiego kandydata na prezydenta i byłego gubernatora Wyoming Sheldona Packera, którego od tej chwili będę nazywać po prostu „gubernatorem” – zaczęła i odchrząknęła – niniejszym pragnę poinformować, oświadczyć, zapewnić, potwierdzić i uroczyście zadeklarować, że obsypania przeze mnie żwirem gubernatora nie należy w żadnym wypadku odbierać jako próby zranienia, skrzywdzenia, okaleczenia, oszpecenia gubernatora bądź stworzenia jakichkolwiek uzasadnionych obaw o szkodliwy lub groźny wpływ tego czynu na stan zdrowia gubernatora

lub kogokolwiek, kto mógł być nieumyślnie z mojej strony narażony na kontakt z cząstkami żwiru, nie miałam także zamiaru wywołać wstrząsu emocjonalnego, bólu, cierpienia, szoku, lęku lub traumy u kogokolwiek, kto był świadkiem mojego czynu – czynu o charakterze stricte politycznym i symbolicznym – lub odebrał go w inny sposób. Czyn mój stanowił konieczną, niezbędną, odruchową reakcję na faszystowską politykę gubernatora, a ponieważ nie miałam wyboru co do czasu, miejsca i charakteru mojej reakcji, nie był to czyn wolicjonalny, zaś pod wpływem radykalnej prawicowej retoryki gubernatora, opowiadającego się za prawem do posiadania broni, wojną i przemocą, znalazłam się pod tak silną presją, że w moim przekonaniu powstało zagrożenia dla mojego zdrowia. Wierzyłam także, że nieustępliwe i fetyszystyczne poparcie gubernatora dla stosowania przemocy w celu utrzymywania ładu i porządku publicznego implikuje zgodę na tego typu brutalne, siłowe zachowania, na takiej samej zasadzie, na jakiej ludzie czerpiący przyjemność seksualną z praktyk sadomasochistycznych zgadzają się na odbieranie ciosów, które nie wiążą się z odpowiedzialnością karną lub cywilną. Wybrałam żwir jako nośnik mojego symbolicznego protestu, gdyż moja przeszłość, nie związana ze sportem i przestępczością, nigdy bowiem nie trenowałam żadnej dyscypliny lekkoatletycznej polegającej na ciskaniu jakimikolwiek przedmiotami, oznaczała, że zagrożenie powstałe w wyniku obrzucenia przeze mnie kogoś kruszywem byłoby minimalne, a zatem żwir zdecydowanie nie stanowił w moim odczuciu niebezpiecznej, śmiercionośnej ani nielegalnej broni, a ja nie zastosowałam jej po to, ażeby umyślnie, świadomie, złośliwie, lekkomyślnie lub z obojętnością wobec wartości ludzkiego życia wywołać obrażenia natury fizycznej. Czyn ten miał natomiast wyłącznie, całkowicie, w pełni i pod każdym względem charakter polityczny, był politycznym aktem mowy, który nie był w swej intencji ani podburzający, ani prowokacyjny, ani obraźliwy, ani nie przedstawiał sobą istotnego niebezpieczeństwa, był aktem symbolicznym, porównywalnym

z sytuacją, gdy protestujący w ramach przysługującej im wolności przekonań profanują flagę, niszczą kartę powołania i temu podobne”. Faye odłożyła kartkę na stół, ostrożnie i powoli, jakby była czymś kruchym. – Doskonale! – zawołał prawnik. Twarz mu poczerwieniała, subtelna, lecz zauważalna zmiana w stosunku do wcześniejszej bladości, którą Samuel mógłby opisać jako kremową żółć plastikowej lalki. Do jego czoła przywierały teraz duże krople potu, tak jak farba na ścianach pokrywa się niekiedy bąblami w upalny dzień. – Teraz, kiedy już mamy pełną jasność na tym froncie, proponuję krótką przerwę. – Rogers wyłączył mikrofon. – Przepraszam państwa – rzucił i skierował się do łazienki. – Ciągle to robi – powiedziała Faye, odprowadzając wzrokiem oddalającego się prawnika. – Widocznie musi biegać do łazienki co pięć lub dziesięć minut. Tak już ma. – Co to, do diabła, miało być? – spytał Samuel. – Podejrzewam, że chodzi do łazienki otrzeć pot. Produkuje strasznie dużo wilgoci. Ale robi jeszcze coś, do czego zużywa mnóstwo papieru toaletowego. Nie jestem pewna co. – Poważnie – rzekł Samuel i chwyciwszy kartkę, wbił w nią spojrzenie. – Nie mam pojęcia, co to ma znaczyć. – A jakie ma maciupeńkie stopy. Zauważyłeś? – Faye, posłuchaj – rzekł i oboje się wzdrygnęli, gdy zwrócił się do niej po imieniu. Zrobił to po raz pierwszy w życiu. – O co tu chodzi? – No dobrze. W porządku. O ile rozumiem, moja sprawa jest naprawdę skomplikowana. Zarzuty o napaść i naruszenie nietykalności cielesnej. Zwiększona szkodliwość społeczna. Zdaje się, że wystraszyłam w tym parku całą masę ludzi i to są oskarżenia o napaść, ale kilka osób dostało żwirem, stąd zarzuty o naruszenie nietykalności. Do tego dochodzą inne, więc tak – wyliczała je na palcach, jeden po drugim – zakłócenie spokoju, obraza moralności publicznej,

zakłócenie porządku publicznego, stawianie oporu podczas aresztowania. Prokurator jest wyjątkowo agresywny, podpuszczany pewnie, jak podejrzewamy, przez sędziego. – Sędziego Charlesa Browna. – Właśnie! Nawiasem mówiąc, za poważne naruszenie nietykalności cielesnej przewiduje się karę od trzystu godzin prac społecznych do dwudziestu pięciu lat pozbawienia wolności. – Całkiem spory rozrzut. – Sędzia zdecyduje o rodzaju kary wedle własnego uznania. Więc ten list, który masz do niego napisać… – Tak? – Lepiej, żeby był naprawdę dobry. Szum wody w rurach, otworzyły się drzwi łazienki i wrócił adwokat, uśmiechając się i wycierając dłonie o spodnie. Faye miała rację: Samuel jeszcze nigdy nie widział u dorosłego mężczyzny tak maleńkich stóp. – Fantastycznie! – zawołał prawnik. – Idzie nam doprawdy świetnie. – Jak udawało mu się utrzymać równowagę, mając tak szerokie barki i tak małe stópki? Wyglądał jak odwrócona do góry nogami piramida. Adwokat usiadł i zabębnił palcami w aktówkę. – Przechodzimy do części drugiej! – ogłosił. Włączył mikrofon. – Następny temat, który nas interesuje, szanowny panie, mianowicie, co decyduje o tym, że pańska matka jest wspaniałym człowiekiem, a co za tym idzie, dlaczego nie powinna trafić do więzienia na ponad dwadzieścia lat. – Taka kara raczej nie wchodzi w grę, zgadza się? – Wątpię, proszę pana, ale naturalnie wolałbym się asekurować. Teraz tak… chciałby pan posłuchać o działalności dobroczynnej swojej matki? – Chyba bardziej mnie interesuje, co się z nią działo przez ostatnich

dwadzieścia lat. – Szkolnictwo publiczne, proszę pana. Ma na swoim koncie wspaniałe dokonania na niwie pedagogicznej. No i poezja. Pozwolę sobie zauważyć, że jest prawdziwą propagatorką sztuki. – Bez obrazy – wtrącił Samuel – ale z tą częścią będę miał pewne problemy, z wykazaniem, jakim to była „wspaniałym człowiekiem”. – A to dlaczego, proszę pana? – No bo co ja mam napisać sędziemu? Że jest wspaniałą osobą? Cudowną matką? Prawnik uśmiechnął się. – Zgadza się. Dokładnie coś takiego. – Nie sądzę, żebym mógł to szczerze napisać. – Czemuż to? Samuel spojrzał najpierw na matkę, a potem na jej adwokata. – Pan pyta poważnie? Prawnik pokiwał głową, nie przestając się uśmiechać. – Matka mnie porzuciła, gdy miałem jedenaście lat! – Tak, proszę pana, i jak pan zapewne się domyśla, najlepiej będzie, żeby o tym etapie jej życia opinia publiczna dowiedziała się jak najmniej. – Porzuciła mnie bez żadnego ostrzeżenia. – Być może, proszę pana, dla naszych celów nie powinien pan o tym myśleć jako o porzuceniu przez matkę. Może zamiast tego niech pan uzna, że oddała pana do adopcji nieco później, niż to się zwykle dzieje. Prawnik otworzył aktówkę i wyjął broszurę. – Ponadto pańska matka zadała sobie dużo więcej trudu niż większość biologicznych matek – wyjaśniał – jeśli chodzi o znalezienie potencjalnych rodzin adopcyjnych i dopilnowanie, żeby jej dziecko trafiło do odpowiedniego

środowiska i tak dalej. Powiedziałbym, że z pewnego punktu widzenia jej sumienność w tej kwestii można uznać za ponadprzeciętną. Wręczył Samuelowi broszurę. Na jasnoróżowej okładce znajdowały się zdjęcia uśmiechniętych mieszanych rasowo rodzin, a na górze pękatą czcionką słowa: Więc jesteście adoptowani! – Ja nie byłem adoptowany – zauważył Samuel. – Nie w sensie dosłownym, proszę pana. Prawnik znów się pocił, jego skórę powlekała lśniąca powłoka przypominająca rosę w wilgotny poranek. Pod pachami i na rękawie uwidaczniały się mokre plamy. Wyglądało to, jakby jego koszulę powoli zasysała meduza. Samuel spojrzał na matkę, która wzruszyła ramionami: I co tu można poradzić? Za nią, za rzędem wychodzących na północ okien, majaczyła w oddali, tonąc w smogowej mgle, wielka szara fasada Sears Tower. Kiedyś najwyższego budynku na świecie. Teraz nie załapywał się nawet do pierwszej piątki. W sumie nie nazywał się już nawet Sears Tower. – Cicho tu – zauważył Samuel. Matka zmarszczyła brwi. – Co? – Żadnych hałasów z ulicy, z innych mieszkań. Ma się wrażenie, że jest się od wszystkiego odizolowanym. – Ach. Właśnie remontowali ten blok, gdy załamał się rynek nieruchomości – wyjaśniła. – Zdążyli wykończyć tylko kilka mieszkań i zaraz się zwinęli, zostawiając resztę. – Więc nikt inny tutaj nie mieszka? – Dwa piętra wyżej jest jedno małżeństwo. W typie cyganerii, artyści. Najczęściej się ignorujemy.

– Istna pustelnia. Przyglądała się przez chwilę jego twarzy. – Mnie to odpowiada – oznajmiła. – Wiesz, mamo, prawie już udało mi się o tobie zapomnieć – rzekł Samuel. – Aż do ostatnich wydarzeń. – Tak? – No. Powiedziałbym, że właściwie już o tobie nie pamiętałem, aż do tego tygodnia. Uśmiechając się, wbijała wzrok w stół przed sobą – czyżby uśmiechała się do myśli, która w tym momencie przyszła jej do głowy? Przeciągnęła otwartymi dłońmi po blacie, jak gdyby go czyściła. – Nie ma czegoś takiego jak zapomnienie – powiedziała. – Nie w ścisłym znaczeniu tego słowa. Tak naprawdę nigdy nie zapominamy. Najwyżej gubimy drogę do wspomnień. – O czym ty mówisz? – Czytałam o tym ostatnio – wyjaśniła. – Badano, jak funkcjonuje pamięć. Zespół fizjologów, biologów molekularnych i neurologów próbował dojść do tego, jak przechowujemy wspomnienia. Zdaje się, że to było w „Nature”. Albo w „Neuronie”. Albo w „JAMA”. – Lekka lektura w wolnym czasie? – Interesuję się wieloma rzeczami. W każdym razie odkryli, że nasze wspomnienia to coś namacalnego, fizycznego. W takim sensie, że można zobaczyć komórkę, w której przechowywane jest wspomnienie. Wygląda to tak, że najpierw masz idealnie nieskazitelną, nietkniętą komórkę. Potem bach! i komórka ulega całkowitej deformacji. I to zniekształcenie jest samo w sobie wspomnieniem. W gruncie rzeczy nigdy nie znika. – Fascynujące – burknął Samuel.

– Wiesz, niemal na sto procent pisali o tym w „Nature”. – Mamo, poważnie? – spytał Samuel. – Ja tu obnażam przed tobą swoją duszę, a ty mi opowiadasz o jakichś badaniach, o których czytałaś? – Spodobała mi się ta metafora – odpowiedziała Faye. – A poza tym wcale nie obnażałeś duszy. W żadnym wypadku, jeszcze nie. Prawnik odchrząknął. – Może byśmy wrócili do naszego tematu? – zaproponował. – Panie Anderson? Zechciałby pan zacząć przesłuchanie? Samuel wstał. Przeszedł w jedną stronę, potem zawrócił. Pod ścianą stał samotny regał z książkami i tam właśnie skierował kroki. Czuł na plecach świdrujące spojrzenie matki, gdy przeglądał półki: głównie wiersze, duża kolekcja poezji Allena Ginsberga. Samuel zdał sobie sprawę, że tak naprawdę wypatruje egzemplarza znanego czasopisma, w którym opublikowano jego opowiadanie. Uprzytomnił to sobie, gdy poczuł rozczarowanie jego brakiem. Odwrócił się. – Jest coś, czego chciałbym się dowiedzieć. – Proszę pana – zwrócił się do niego Rogers. – Stoi pan poza zasięgiem mikrofonu. – Chciałbym wiedzieć, co robiłaś przez te dwadzieścia lat. I dokąd wyjechałaś, gdy nas zostawiłaś. – To, proszę pana, wykracza, obawiam się, poza ramy naszego wywiadu. – I te wszystkie rzeczy w latach sześćdziesiątych. Aresztowanie. To, co o tobie mówią w telewizji… – Chcesz wiedzieć, czy to wszystko prawda – zgadywała Faye. – Tak. – Czy miałam radykalne poglądy? Czy byłam w ruchu kontestatorskim? – Tak.

– Czy aresztowano mnie za prostytucję? – Tak. Nie wiadomo, co się z tobą działo przez jakiś miesiąc w sześćdziesiątym ósmym. Zawsze myślałem, że byłaś w Iowa, w domu z dziadkiem Frankiem, i czekałaś na powrót taty z wojska. Ale tak nie było. – Rzeczywiście. – Byłaś wtedy w Chicago. – Bardzo krótko, tak. Szybko wyjechałam. – Chcę wiedzieć, co się stało. – Ho, ho! – zawołał prawnik i wybił krótki werbel na swojej aktówce. – Trochę nas zniosło z kursu, obawiam się. Nieprawdaż? Może byśmy wrócili do naszego tematu? – Ale masz także inne pytania, zgadza się? – dopytywała się Faye. – Jeszcze ważniejsze? – Może do nich dojdziemy. Z czasem – odparł Samuel. – Po co czekać? Po co owijać w bawełnę? No, śmiało, pytaj. Jest tylko jedno prawdziwe pytanie. – Moglibyśmy zacząć od zdjęcia. Tego, które ci zrobiono w czasie demonstracji w sześćdziesiątym ósmym. – Ale nie po to tu przyszedłeś. Zadaj mi prawdziwe pytanie. Zapytaj o to, czego chciałeś się dowiedzieć, przychodząc tu dzisiaj. – Przyszedłem napisać list do sędziego. – Nieprawda. No, śmiało. Zadaj swoje pytanie. – Ono nie ma związku. – Po prostu zapytaj. Zrób to. – To nieważne. To nic… – I tu się z panem zgodzę! – wtrącił Rogers. – To bez znaczenia. – Cicho bądź, Simon – wypaliła Faye i przeniosła spojrzenie na Samuela. –

To pytanie jest wszystkim. Dlatego tu jesteś. Przestań więc kręcić i zadaj mi je. – Dobrze. W porządku. Chcę wiedzieć. Dlaczego mnie zostawiłaś? I niemal natychmiast po wypowiedzeniu tych słów Samuel poczuł napływające łzy. Dlaczego mnie zostawiłaś? Pytanie, które dręczyło go przez wszystkie lata dorastania. Mówił ludziom, że mama nie żyje. Gdy go o nią pytali, łatwiej było powiedzieć, że zmarła. Bo kiedy mówił prawdę, zastanawiali się, dlaczego odeszła, dokąd się udała, a on tego nie wiedział. Przyglądali mu się podejrzliwie, jakby to on był temu winien. Dlaczego go zostawiła? Było to pytanie, które nie pozwalało mu zasnąć nocami, aż nauczył się je wypierać. Ale zadanie go teraz uwolniło znowu wszystko: wstyd, samotność i żal, toteż ledwo zdążył wymówić ostatnie słowo, ścisnęło go w gardle i poczuł, że zaraz się rozpłacze. Samuel i jego matka przez chwilę mierzyli się wzrokiem, aż prawnik przechylił się nad stołem i szepnął jej coś do ucha. Wtedy jakby znów spokorniała. Spuściła wzrok. – Może powinniśmy wrócić do naszego tematu? – powtórzył prawnik. – Wydaje mi się, że zasługuję na kilka odpowiedzi – rzekł Samuel. – Może powinniśmy przejść do pańskiego listu? – Nie spodziewam się, że zostaniemy wielkimi przyjaciółmi – kontynuował Samuel. – Ale czy naprawdę oczekuję zbyt wiele? Prosząc o kilka odpowiedzi? Faye skrzyżowała ręce i zdawała się kulić w sobie. Adwokat wbijał w Samuela spojrzenie i czekał. Paciorki potu na jego czole pęczniały. W każdej chwili mogły mu zalać oczy. – W tym artykule z „Nature” – podjęła Faye – tym o pamięci… Najbardziej uderzyło mnie to, jak nasze wspomnienia wnikają w materię mózgu. Wszystko, co wiemy o naszej przeszłości, jest dosłownie w nas wyryte. – No dobrze – powiedział Samuel. – I co z tego wynika? Zamknęła oczy i potarła skronie w geście zniecierpliwienia i irytacji, który

Samuel rozpoznał z czasów dzieciństwa. – Czy to nie oczywiste? – spytała. – Każde wspomnienie jest tak naprawdę blizną. Prawnik plasnął w bok aktówki i oznajmił: – Dobra! Na dzisiaj chyba skończymy! – Nie odpowiedziałaś mi na żadne pytanie – zarzucił jej Samuel. – Dlaczego mnie zostawiłaś? Co się stało w Chicago? Dlaczego trzymałaś to w tajemnicy? Co robiłaś przez te wszystkie lata? Faye spojrzała wtedy na niego i cała twardość jej ciała rozpłynęła się. Rzuciła mu takie samo spojrzenie jak tamtego ranka, kiedy zniknęła, pełne żalu. – Przepraszam – rzekła. – Nie mogę. – Potrzebuję tego – nie ustępował Samuel. – Nie zdajesz sobie nawet sprawy jak bardzo. Ja muszę to wiedzieć. – Więcej nie mogę ci powiedzieć. – Przecież nic mi nie powiedziałaś. Proszę cię, wyjaśnij mi, dlaczego odeszłaś? – Nie mogę – odparła. – To prywatna sprawa. – Prywatna? Mówisz poważnie? Faye pokiwała głową i wbiła wzrok w blat stołu. – Prywatna – powtórzyła. Samuel skrzyżował ręce. – Sama mnie prowokujesz, żebym cię zapytał, a potem mówisz, że to prywatna sprawa? Niech cię szlag. Prawnik już zbierał swoje rzeczy, wyłączył mikrofon, a za kołnierz koszuli spływał mu ciurkiem pot. – Bardzo panu dziękuję, panie Anderson, że się pan pofatygował – powiedział.

– Nie sądziłem, że możesz się pogrążyć jeszcze bardziej, Faye, ale gratuluję – pieklił się Samuel, wstając od stołu. – Naprawdę jesteś wirtuozem. Mistrzynią podłości. – Będziemy w kontakcie! – przerwał mu Rogers. Odprowadził go do drzwi, napierając od tyłu ciepłą, wilgotną dłonią. – Skontaktujemy się co do dalszych kroków. – Otworzył drzwi i wyszedł z Samuelem na korytarz. Krople jak brzuszki litery B przylegały do skóry na jego czole. Obszar pod pachami był już teraz istnym bajorem, jak gdyby wylał na siebie gigantyczny kubek napoju z rodzaju tych, które sprzedają w multipleksach. – Z niecierpliwością czekamy na pański list do sędziego Browna – dodał. – Miłego dnia! Zatrzasnął za Samuelem drzwi i zamknął je na klucz. Wychodząc z budynku i przez całą długą drogę powrotną przez Chicago na przedmieścia Samuel czuł się, jakby się miał zaraz rozpaść na kawałki. Przypomniał sobie radę z odwiedzonych stron internetowych: „Zadbaj o grupę wsparcia”. Musiał z kimś porozmawiać. Ale z kim? Na pewno nie z ojcem. Ani z nikim z pracy. Jedynymi ludźmi, z którymi się regularnie komunikował, byli znajomi z Elflandii. Gdy więc wrócił do domu, od razu się zalogował. Przywitał go jak zwykle grad pozdrowień: „Hej, Spryciarz!” i „Dobrze cię znowu widzieć!”. Na czacie gildii napisał: „Czy jest ktoś z Chicago, kto chciałby się dzisiaj spotkać? Mam ochotę wyjść na miasto”. Co natrafiło na pełne zażenowania milczenie. Samuel zrozumiał, że przekroczył pewną granicę. Chciał się spotkać w realu, a z prośbą tego typu wyskakiwali zwykle tylko dziwacy i stuknięci. Już miał ich przeprosić i powiedzieć, żeby zapomnieli o sprawie, gdy odpisał mu litościwie ich genialny przywódca, wielki znawca uniwersum Elflandii, Pwnage. „Jasne. Znam fajne miejsce”.

2 Laura Pottsdam siedziała w makabrycznym gabinecie pani dziekan, opowiadając dokładnie, co zaszło między nią a Samuelem. – Stwierdził, że nie mam żadnych zaburzeń – relacjonowała Laura. – Oświadczył mi, że po prostu nie jestem zbyt inteligentna. – O mój Boże – wydyszała pani dziekan ze zbolałym wyrazem twarzy. Półki w jej gabinecie zastawione były głównie książkami na temat czarnej śmierci, ściany zaś zdobiły grafiki, a na nich ludzie pokryci wrzodami i innymi zmianami skórnymi lub martwe ciała ładowane na taczki. Ilustracje wyglądały na stare. Laura wcześniej sądziła, że gigantyczny kalendarz jej współlokatorki nie ma sobie równych w konkurencji najohydniejszych ozdób ściennych, ale wyraźna fascynacja pani dziekan historią otwartych ran dowiodła, że się myliła. – Pan Anderson naprawdę wyraził na głos myśl, że nie jest pani zbyt inteligentna? – To był naprawdę potężny cios dla mojego poczucia własnej wartości. – Tak, wyobrażam sobie. – Jestem studentką elitarnego college’u, ze świetną średnią. Nie można mi zarzucić głupoty. – Uważam, że jest pani bardzo inteligentna, pani Lauro. – Dziękuję. – I powinna pani wiedzieć, że traktuję tę sprawę szalenie poważnie. – Wspomnę tylko jeszcze, że pan Anderson czasem na zajęciach przeklina. To naprawdę rozpraszające i obraźliwe. – Dobrze, więc moja propozycja jest taka – rzekła pani dziekan. – Niech pani

napisze pracę z Hamleta raz jeszcze na nową ocenę. Tymczasem ja załagodzę sprawę z panem Andersonem. Możemy przyjąć taki plan działania? – Tak, brzmi świetnie. – I jeśli pojawi się coś nowego, o czym powinnam wiedzieć, proszę dzwonić bezpośrednio do mnie. – Dobrze – zgodziła się Laura i wyszła z dziekanatu przepełniona tym radosnym, elektryzującym żarem, który towarzyszy poczuciu triumfu. Samozadowolenie szybko jednak ją opuściło, gdy otworzyła Shakespeare’a i usiadłszy na podłodze w swoim pokoju w akademiku, spoglądając ze smutkiem na te wszystkie słowa, zdała sobie sprawę, że wróciła do punktu wyjścia: usiłuje napisać kolejną beznadziejną pracę na jeszcze jedne beznadziejne zajęcia, wstęp do literatury, jeden z pięciu kursów, które wybrała w tym semestrze, przy czym wszystkie co do jednego były jej zdaniem o kant dupy potłuc. Po prostu głupia marnacja czasu nie mająca nic wspólnego z prawdziwym życiem – oto, co myślała o swoich dotychczasowych zajęciach na studiach. Przez „prawdziwe życie” rozumiała zadania, którym będzie musiała sprostać po uzyskaniu licencjatu z biznesu, zadania, których nie była nawet jeszcze w stanie przewidzieć, jako że jak dotąd nie ukończyła żadnego zaawansowanego kursu z komunikacji i marketingu, nie odbyła też stażu ani nigdy nie wykonywała „prawdziwej pracy”, nie licząc licealnej fuchy na pół etatu w barku podrzędnego kina, gdzie przyswoiła sobie kilka ważnych lekcji na temat etykiety pracy od trzydziestodwuletniego zastępcy kierownika, lubiącego zostawać po godzinach palić trawkę i grać w rozbieranego pokera z ładnymi nastolatkami, które zawsze zatrudniał, co wymagało od niej ostrożności i umiejętności negocjacyjnych, żeby nadal mieć dostęp do trawki bez konieczności zniżania się do rzeczy, które nie pozwoliłyby jej się pokazać w pracy następnego dnia. Ale nawet jeśli do tego ograniczało się jej „doświadczenie zawodowe”, koniec cytatu, mimo wszystko była całkiem pewna, że jej przyszła oszałamiająca bez wątpienia kariera

w marketingu i komunikacji nie będzie od niej wymagała znajomości bzdetów, których się teraz uczy na studiach. Takiego na przykład Hamleta. Próbowała czytać ten dramat, próbowała wpaść na jakiś pomysł pracy, którą miała napisać raz jeszcze. Lecz tym, co wydawało jej się w tej chwili bardziej zajmujące, była garść spinaczy, które podrzucała lekko, a potem patrzyła, jak się odbijają od podłogi i rozsypują po linoleum. Było to ciekawsze niż przedzieranie się przez Hamleta. Bo chociaż każdy spinacz miał dokładnie taki sam kształt jak wszystkie inne, rozpierzchały się w sposób chaotyczny, przypadkowy, niepowtarzalny. Dlaczego nie rozsypywały się tak samo? Dlaczego nie lądowały wszystkie w tym samym miejscu? Do tego dochodził jeszcze ten odlotowy dźwięk tik-czzzz, gdy wszystkie spadały na podłogę i ślizgały się po niej. W ciągu ostatnich kilku minut posłała spinacze do lotu z piętnaście, dwadzieścia razy – dość oczywisty manewr opóźniający lekturę Hamleta, co sama musiała przyznać – gdy zadźwięczał jej telefon. Nowa wiadomość! Heeeeeeeeeeeeeej kochanie Od Jasona. I po zwielokrotnieniu litery „e” poznała, że Jason odczuwa dzisiaj tę szczególną pilną potrzebę. Chłopaków czasem tak łatwo przejrzeć. Hej! :-D Studia były głupie z tego powodu, że uczą tam rzeczy, których nigdy, przenigdy Laura nie będzie potrzebować w życiu. Po co jej na przykład znajomość greckich rzeźb ze wstępu do nauk humanistycznych, kursu obowiązkowego dla wszystkich studentów, oferowanego w wersji online. Debilna marnacja czasu, bo Laura była pewna, że w czasie rozmowy

kwalifikacyjnej przed pierwszą prawdziwą pracą nie będą jej pokazywać zdjęć z rzeźbami i pytać: „Który mit został tu przedstawiony?”, z czym musiała się mierzyć co tydzień podczas dwuminutowego testu na zaliczenie, po prostu śmiech na sali… Zaświergolił telefon. Dostała aktualizację z Yestem, nowej ekstra apki, która była ostatnio najmodniejszym medium społecznościowym wśród studentów. Wszyscy znajomi Laury obsesyjnie z niego korzystali, co miało trwać do czasu, aż zostanie odkryte przez tak zwanych późnych naśladowców, czyli mówiąc wprost: ludzi starszych. Laura zerknęła na telefon. „Yestem dzisiaj szczęśliwa!!!”, napisała jedna z jej koleżanek, Brittany. Brittany jak dotąd przetrwała kilka czystek, które Laura przeprowadziła na swojej liście powiadomień. Telefon zaproponował: „Zignoruj, Odpowiedz lub Wylosuj”. Laura wcisnęła „Wylosuj”. Odłożyła telefon na podłogę, na rozsypane spinacze. O czym to myślała? Aha, o testach ze sztuki antycznej, właściwie parodii egzaminu, bo wystarczyło tylko, że przeleci przez pytania, po drodze robiąc zrzuty ekranu, a potem odłączy modem, co program interpretował jako awarię komputera lub zerwanie połączenia z siecią (a więc nie jej wina) i pozwalał jej podejść do testu raz jeszcze. Tymczasem ona przed ponownym podłączeniem modemu sprawdzała sobie wszystkie odpowiedzi, zaliczała test na maksa i nie musiała myśleć o greckich rzeźbach przez kolejny tydzień. Miała jeszcze biologię i na samą myśl o niej robiło jej się niedobrze. Bo była całkiem pewna, że w pierwszym tygodniu swej wspaniałej pracy w branży komunikacja i marketing nie będzie musiała rozpoznawać chemicznej reakcji łańcuchowej prowadzącej do powstania glukozy z fotonów, co właśnie wkuwała na zajęciach ze wstępu do biologii, które musiała – co za idiotyzm – wybrać, żeby zdobyć punkty z nauk ścisłych, chociaż halo? Przecież nie zamierza

zostać naukowcem? Na domiar złego prowadzący kurs wykładowca był nudny jak flaki z olejem i jego zajęć po prostu nie dało się zdzierżyć… Telefon znowu zadźwięczał. Wiadomość od Brittany: „Dzięki kochana!!”. Naturalnie reakcja na wiadomość losowo wybraną przez Yestem. A ponieważ Laura właśnie się uczyła i usiłowała przebrnąć przez Hamleta, postanowiła nie wdawać się w pogaduszki i wysłać uniwersalny symbol oznaczający koniec rozmowy: :) W każdym razie zajęcia z biologii były tak nieznośne, że zaczęła odpalać swojej współlokatorce dwadzieścia baksów tygodniowo za nagrywanie ważnych fragmentów z podręcznika, które Laura przesłuchiwała w trakcie odbywających się co dwa tygodnie sprawdzianów na koniec każdego rozdziału, kiedy to siadała pod ścianą mniej więcej w połowie auli na trzysta osób, starając się nie rzucać się w oczy, wsuwała do ucha małą słuchawkę, opierała głowę o ścianę i słuchała głosu współlokatorki odczytującej rozdział, jednocześnie szukając w teście kluczowych słów, zachwycona swoim talentem do pracy wielozadaniowej i umiejętnością zaliczania testów bez konieczności zakuwania. – Nie wykorzystujesz tego, żeby ściągać, co? – spytała ją współlokatorka kilka tygodni po rozpoczęciu całej operacji. – Nie. W ten sposób się uczę. Słucham w siłowni – wyjaśniła Laura. – Bo ja nie pochwalam ściągania. – Wiem. – I nigdy nie widziałam cię w siłowni. – Ćwiczę. – Spędzam w siłowni mnóstwo czasu i nigdy cię tam nie widziałam. – No szok i trwoga, kurza noga! – wypaliła Laura, powtarzając powiedzenie,

którego mama używała zawsze zamiast przekleństw. Zawsze też jej powtarzała: „NIGDY nie pozwalaj się zastraszać, nie dawaj nikomu wzbudzać w sobie poczucia winy”, a w tym momencie jej współlokatorka próbowała to właśnie robić, dlatego więc zamiast przeprosić, Laura dodała: „Słuchaj, nieogarze, jeśli nie widziałaś mnie w siłowni, to dlatego bo niektórzy nie muszą tam spędzać tyle czasu co ty”, gdyż jej współlokatorka, powiedzmy sobie szczerze, obiektywnie rzecz biorąc, była wręcz obleśnie (niemal fascynująco) otyła. Miała giczoły jak worki ziemniaków. Na serio. Na epitet „nieogar” Laura wpadła na poczekaniu i rozpierała ją duma z tego, jak danym przezwiskiem udaje jej się uchwycić istotę czyjejś osobowości. Telefon znowu zadźwięczał. Co dzisiaj robisz? Znowu Jason, sonduje. Laura zawsze umie bez trudu odgadnąć, kiedy Jason chce poświntuszyć przez internet. Zakuwam :’( Jedyne zajęcia wybrane przez Laurę w tym semestrze, które miały jakikolwiek związek z jej przyszłością, to kurs z makroekonomii, jedyny kurs biznesowy, ale tak abstrakcyjnie matematyczny, że nie miał praktycznie nic wspólnego z „ludzkim aspektem” biznesu, będącym tak naprawdę powodem, dla którego w ogóle zainteresowała się tą dziedziną, ponieważ lubiła ludzi, była towarzyska i utrzymywała olbrzymią armię kontaktów internetowych, a znajomi ci przysyłali jej esemesy i maile kilka razy dziennie za pośrednictwem licznych portali społecznościowych, przez co jej telefon dźwięczał cały dzień, wielokrotnie, brzęk jak lekkie stuknięcie łyżeczką o kryształowy puchar, te czyste

wysokie śpiewne nuty, na które reagowała jak pies Pawłowa przypływem szczęścia. Dlatego wybrała na studiach specjalizację biznesową. Ale makroekonomia była tak głupia, nudna i nieprzydatna w jej przyszłej karierze, że nie miała żadnych wyrzutów sumienia, nawiązując współpracę z chłopakiem z kursu wprowadzającego, studentem grafiki komputerowej, mistrzem Photoshopa, który potrafił na przykład zeskanować etykietę z butelki Lipton Green Tea, wymazać listę składników (dziwnie długą i pełną naukowych nazw jak na coś, co ma być po prostu herbatą) i zastąpić ją kluczem z odpowiedziami do testu – wszystkimi regułami i pojęciami, które mieli wykuć na pamięć – uzyskując dokładnie taką samą czcionkę i kolory jak w oryginale Liptona, toteż nie było takiej opcji, żeby jej wykładowca się domyślił, że Laura ma wszystkie odpowiedzi do testu przed nosem, chyba że zacząłby czytać listę składników Lipton Green Tea. Innymi słowy, zero szans. Chłopak został już niejako spłacony uściskami, które były może trochę zbyt mocne i zbyt intymne, a także wizytami dwa razy w semestrze w jego pokoju na dole, kiedy to „zapominała” klucza do siebie, wybierając się pod prysznic, nie miała więc innego wyjścia, musiała przenocować u niego ubrana tylko w swój ulubiony kusy ręczniczek. Czy Laura miała moralnego kaca, kręcąc na każdym kroku? Bynajmniej. Skoro oszukiwanie było takie łatwe, to znaczy, że uczelnia po cichu się na nie godzi, zresztą to uczelnia zawiniła, że Laura musi oszukiwać, (a) dając jej ku temu tyle okazji oraz (b) zmuszając ją do zapisania się na tyle kretyńskich kursów. Przykład: Hamlet. Kolejne podejście do lektury głupiego Hamleta… Zaświergolił telefon. Kolejna aktualizacja z Yestem. Od Vanessy: „Yestem przerażona tymi wszystkimi potwornymi wiadomościami gospodarczymi!!!”. Właśnie tego rodzaju nudny update mógł cię wyeksmitować z listy znajomych.

Laura wybrała „Ignoruj”. Jeden cios przeciwko Vanessie. No więc próbowała czytać Hamleta i wyławiać „błędy logiczne” w jego postępowaniu, totalny bezsens, bo wiedziała na pewno, że gdy przyjdzie na rozmowę kwalifikacyjną, ubiegając się o stanowisko wicedyrektora działu komunikacji i marketingu w dużej korporacji, nie będą jej przepytywać z Hamleta. Nie będą jej pytać o błędy logiczne. Próbowała czytać Hamleta, ale normalnie mózg jej się od tego lasował: Jak nudnym, nędznym, lichym i jałowym Zda mi się cały obrót tego świata! To niepielony ogród, samym tylko Bujnie krzewiącym się chwastem porosły*.

Co to, kurwa, ma znaczyć? Kto tak w ogóle mówi? I kto zdecydował, że to wybitna literatura? Bo z tego, co jej się udało ustalić na podstawie tych nielicznych fragmentów, gdzie Shakespeare pisał faktycznie po angielsku, Hamlet jest po prostu głupi i zdołowany, a jej zdaniem, skoro ktoś złapał doła lub ma z jakiegoś powodu wkurwa, to pewnie jego własna durna wina i z jakiej racji ona ma tu siedzieć i wysłuchiwać, jak gostek się nad sobą użala? Do tego dochodziła kwestia telefonu, który pikał, ćwierkał i brzęczał jakieś dziesięć razy na monolog, przez co czuła się umysłowo zniewolona, próbując czytać głupiego Hamleta ze świadomością, że właśnie czeka na nią najświeższe info. Do esemesów miała ustawiony w telefonie kryształowy brzęk, lecz za każdym razem, gdy któryś z jej najbliższych siedemdziesięciu pięciu znajomych z Yestem aktualizował status, rozlegał się ptasi świergot. Początkowo telefon był tak zaprogramowany, że powiadamiał ją, ilekroć którykolwiek z jej znajomych z Yestem cokolwiek zamieścił, szybko jednak zdała sobie sprawę, że to na dłuższą metę nie do wytrzymania w sytuacji, gdy ma się ponad tysiąc kontaktów, bo wtedy telefon wygląda jak wyświetlacz giełdowy i brzmi jak ptasi rezerwat przyrody. Listę

znajomych ociosała do rozsądniejszej liczby siedemdziesięciu pięciu, chociaż była ona płynna i wiecznie się zmieniała, Laura spędzała bowiem co najmniej kilka godzin tygodniowo, przeprowadzając skrupulatny przegląd kontaktów z zastosowaniem swoistej analizy opartej na kilku parametrach, takich jak atrakcyjność i częstotliwość ostatnich postów, liczba zamieszczonych i oznaczonych śmiesznych zdjęć, obecność na wallu czegokolwiek zahaczającego o politykę (komentarze polityczne zwykle wywoływały sprzeczki, więc każdy, kto je notorycznie zamieszczał, był usuwany z listy siedemdziesięciu pięciu) i wreszcie umiejętność znajdowania i zamieszczania linków do ciekawych filmików z sieci, gdyż regularne odnajdywanie dobrych klipów było jej zdaniem sztuką podobną do wypłukiwania złota, uważała więc za rzecz istotną, aby utrzymać na liście kilka osób, które mają nosa do fajnych filmików i memów, zanim te zdobędą popularność, dzięki czemu miała poczucie, że należy do kulturalnej elity, oglądając te rzeczy dzień lub tydzień przed resztą świata. Czuła dzięki temu, że ma przewagę nad innymi. Było to mniej więcej takie samo uczucie jak wtedy, gdy chodząc po centrum handlowym, spostrzegała, że każdy sklep z ciuchami odzwierciedla dokładnie to, czego ona chce. Wielkoformatowe fotografie postaci naturalnych rozmiarów, niektóre nawet jeszcze powiększone, ukazywały atrakcyjne dziewczyny takie jak ona, w grupkach równie atrakcyjnych i rasowo zróżnicowanych przyjaciół, którzy wyglądali zupełnie tak jak jej przyjaciele i świetnie się bawili w plenerach, gdzie na bank jeździłaby z przyjaciółmi, gdyby w okolicy znajdowało się coś podobnego. I gdy oglądała te zdjęcia, ogarniało ją uczucie, że jest pożądana. Wszystkim zależało, żeby ich lubiła. Wszyscy chcieli jej dać dokładnie to, czego pragnęła. Nigdy nie czuła się tak bezpiecznie jak wtedy, gdy w przebieralni odrzucała ubrania nie dość dla niej dobre, gdy wdychała głęboki, klejowy zapach centrum handlowego. Zadźwięczał telefon. Znowu Jason.

U siebie? Tak, sama, nieogar na silce :-) Tylko że teraz miała jeszcze na głowie tego kretyńskiego wykładowcę z kursu literatury, który najwyraźniej się uwziął, żeby nie dać jej tego, czego pragnęła. Któremu najwyraźniej zależało na tym, żeby ją uwalić. Ku jej konsternacji nie przekonała go nawet informacja o tym, że ma udokumentowane trudności w uczeniu się. Zaświadczenie o tychże zaburzeniach zostało złożone w biurze do spraw studenckich. Zupełnie oficjalnie, a wszystko dzięki genialnemu planowi uknutemu na początku roku, kiedy to jej nowa, tłusta współlokatorka, która przyjmowała kilka leków w związku z naprawdę ostrym ADHD, zdradziła, ile dzięki temu ma różnych przywilejów, miała między innymi prawo do pomocy w robieniu notatek, dodatkowego czasu na sprawdzianach i egzaminach, wydłużonych terminów oddawania prac, usprawiedliwionych nieobecności i tak dalej. Innymi słowy – całkowite uwolnienie od nadzoru wykładowców, co – jeszcze lepiej! – gwarantowała ustawa o niepełnosprawnych. Laura musiała tylko wypełnić kwestionariusz w taki sposób, żeby doprowadzić do odpowiedniej diagnozy. Nic prostszego. Udała się do biura do spraw studenckich. Kwestionariusz składał się z dwudziestu pięciu zdań, z którymi musiała się zgodzić lub nie. Doszła do wniosku, że będzie dosyć oczywiste, w jakich sprawach musi skłamać, ale gdy zaczęła wypełniać kwestionariusz, zaniepokoiło ją, jak znajomo brzmią niektóre z tych stwierdzeń, na przykład: „Mam problemy z zapamiętaniem tego, co przed chwilą przeczytałem/-am”. Owszem, miała! Działo się tak niemal za każdym razem, gdy czytała drukowaną książkę. Albo: „Często myślę o niczym, kiedy wymagane jest ode mnie skupienie”. Co zdarzało jej się dosłownie kilkanaście razy w ciągu jednych zajęć. Zaczęła się denerwować, że może rzeczywiście jest z nią coś nie

tak, dopóki nie zagłębiła się bardziej w kwestionariusz: Na myśl o pracy domowej ogarnia mnie panika i czuję stres. Mam problemy z poznawaniem nowych osób. Szkolny stres przyprawia mnie o nieznośne bóle głowy i/lub rozstrój żołądka.

Żadna z tych rzeczy nie była stuprocentowo prawdziwa, dzięki czemu znowu poczuła się mniej więcej normalnie, toteż gdy stwierdzono u niej poważne trudności w uczeniu się, była z siebie naprawdę dumna, trochę jak wtedy, gdy ubiegała się o pracę w kinowym barku i natychmiast ją dostała – ogarnęło ją to samo poczucie spełnienia. Podszywanie się pod osobę niejako upośledzoną nie wywoływało u niej wyrzutów sumienia, w końcu kilka punktów w kwestionariuszu skomentowała zgodnie z prawdą, a więc cierpiała na trudności w uczeniu się mniej więcej w dziesięciu procentach, a poza tym zajęcia były tak nudne, głupie, tak trudno się było na nich skupić, że dodała kolejne czterdzieści pięć procent jako rodzaj przeszkody de facto środowiskowej, w sumie więc była zaburzona w pięćdziesięciu pięciu procentach, co potem jeszcze zaokrągliła. Podrzuciła garść spinaczy mniej więcej metr nad podłogę i patrzyła, jak oddalają się od siebie w locie. Pomyślała, że jeśli poćwiczy, być może osiągnie idealną symetrię w ich rozrzucaniu. Mogłaby podrzucać spinacze w taki sposób, żeby wznosiły się i opadały w jednej zbitce. Spinacze rozsypały się po podłodze. Hamlet powiedział: Bogdaj to trwałe, zbyt wytrwałe ciało Stopniało, w lotną parę się rozwiało!

Co za strata czasu. Miała jeszcze jeden ruch do wykonania, ostatni nabój w magazynku. Wybrała numer do pani dziekan. – Pan Anderson nie stwarza idealnych warunków dla mojego rozwoju – oznajmiła, gdy uzyskała połączenie. – Nie czuję, żeby to było dla mnie dobre

miejsce na pogłębianie wykształcenia. – Ach tak – powiedziała pani dziekan. – Rozumiem. Mogłaby pani wyjaśnić dlaczego? – Nie mam poczucia, że mogę wyrażać swój indywidualny punkt widzenia. – A konkretnie, dlaczego tak się dzieje? – Mam wrażenie, że pan Anderson nie ceni sobie mojej subiektywnej perspektywy. – Cóż, może w takim razie powinnyśmy się z nim spotkać. – To nie jest bezpieczna przestrzeń. – Słucham, że co? – wybąkała pani dziekan. Laura niemal słyszała, jak prostuje się na krześle. Bezpieczna przestrzeń. Modne ostatnio hasło wytrych. Nie była nawet do końca pewna, co znaczy, ale wiedziała, że na jego dźwięk kierownictwo uczelni nadstawia uszu. – Nie czuję się bezpiecznie na jego zajęciach – wyjaśniła Laura. – To nie jest bezpieczna przestrzeń. – O matko. – Co więcej, w powietrzu wisi agresja słowna. – Matko przenajświętsza. – Nie twierdzę, że on wyraża się obelżywie ani że zachowywał się obelżywie wobec mnie – dodała Laura. – Chcę tylko powiedzieć, że tak to postrzegam: boję się, że na jego zajęciach spotkam się z agresją słowną. – Tak. Rozumiem. – Emocjonalnie nie poradzę sobie z napisaniem tej pracy o Hamlecie, a to z tego powodu, że pan Anderson nie stwarza bezpiecznej przestrzeni, w której czułabym, że mogę swobodnie wyrazić prawdziwą siebie. – Ach, naturalnie.

– Pisanie pracy dla pana Andersona wyzwala we mnie negatywne odczucia stresu i bezradności. Przytłacza mnie. Jeśli napiszę pracę własnymi słowami, nisko ją oceni i moje poczucie własnej wartości runie. Sądzi pani, że aby zdobyć dyplom, muszę się narażać na obniżenie samooceny? – Nie, niekoniecznie – odpowiedziała pani dziekan. – Też tak uważam. Bardzo bym nie chciała opisywać tej całej sytuacji w gazetce studenckiej – zaznaczyła Laura. – Ani relacjonować jej na swoim blogu. Lub tysiącom moich przyjaciół na Yestem. Co w tej konkretnej rozmowie było na dobrą sprawę szach-matem. Pani dziekan obiecała, że zbada sprawę, a tymczasem niech Laura zapomni o pracy pisemnej i nikomu nic nie mówi, dopóki nie znajdą zadowalającego rozwiązania. Zwycięstwo. Kolejne zaliczenie zdobyte. Zamknęła Hamleta i pyrgnęła książkę w kąt. Zamknęła laptopa. Zadźwięczał telefon. Znowu Jason, w końcu prosząc o to, o co mu od początku chodziło: Przyslij mi fote tesknie!!! Grzeczną czy niegrzeczną? ;-) Niegrzeczna!!! Haha lol }:-) Rozebrała się i trzymając telefon w wyciągniętej ręce, wygięła ciało na kilka uwodzicielskich sposobów przyswojonych przez dwie dekady przeglądania „Cosmo” i katalogów Victoria’s Secret oraz internetowego porno. Zrobiła sobie kilkanaście zdjęć pod różnymi kątami i z różnym ułożeniem ust: ponętnie seksownym, ponętnie rozbawionym, ponętnie ironicznym, ponętnie wyniosłym

i tak dalej. Potem nie mogła się zdecydować, które wysłać Jasonowi, bo wszystkie były po prostu fantastyczne.

* Fragmenty Hamleta Williama Shakespeare’a w przekładzie Józefa Paszkowskiego.

3 Pwnage zaproponował, żeby się spotkali w barze o nazwie Jezebels. Samuel napisał: Brzmi jak nazwa lokalu striptizowego. No faktycznie haha A to taki bar? Nie… ale coś w tym klimacie. Było to jeszcze jedno z przedmieść Chicago, które się rozbudowało w połowie lat sześćdziesiątych wraz z pierwszą falą migracji z centrum. Teraz po cichu umierało. Ci wszyscy, co to jedno pokolenie wcześniej uciekli ze śródmieścia, teraz do niego wracali, wprowadzając się do wysokościowców w świeżo zrewitalizowanym śródmieściu. Po exodusie białych nastąpił ich wielki powrót i teraz te jednopokoleniowe przedmieścia – ze swymi skromnymi domami i staroświeckimi centrami handlowymi – po prostu wyglądały staro. Wyprowadzali się kolejni mieszkańcy i im bardziej rejon ten pustoszał, tym bardziej spadały ceny nieruchomości, co w niepowstrzymanej kaskadzie skłaniało do wyjazdu następnych. Zamykano szkoły. Zwijały się sklepy. Gasły latarnie. Powiększały się nie naprawiane dziury na ulicach. Gigantyczne skorupy supermarketów stały puste i anonimowe, chociaż ich stare nazwy dało się

odczytać w brudnych zarysach. Bar Jezebels był usytuowany w niedużym centrum handlowo-usługowym między sklepem monopolowym i punktem leasingu opon samochodowych. Jego wielkie okna pokryte były warstwą czarnej folii, nierównej w miejscach, gdzie uwięzione bąbelki powietrza nigdy nie zostały wygładzone. W środku bar miał wszelkie atrybuty lokalu ze striptizem: podwyższona scena, metalowa rura, fioletowawe oświetlenie. Tylko tancerek brak. Można było sobie najwyżej pooglądać telewizję, rozmieszczono tam bowiem ponad dwadzieścia ekranów i to w taki sposób, że bez względu na zajmowane miejsce zawsze miało się świetny widok na co najmniej cztery z nich. Telewizory były nastawione na różne niszowe kanały kablowe specjalizujące się w sporcie, teledyskach, teleturniejach lub programach kulinarnych. Na największym ekranie, który unosił się nad sceną, przytwierdzony, jak się zdawało, bezpośrednio do rury, wyświetlano właśnie film z lat dziewięćdziesiątych – o striptizerkach. Lokal świecił pustkami. Przy barze siedziała garstka mężczyzn wpatrzonych w swoje telefony. W głębi większa grupa, sześć osób w boksie, w tym momencie cicha. Samuel nie widział nikogo, kto odpowiadałby rysopisowi Pwnage’a („Będę tym blondynem w czarnej koszuli”), usiadł więc przy stoliku i czekał. W telewizorze nad barem w programie muzycznym przeprowadzano wywiad z Molly Miller. Tego dnia miała się odbyć premiera jej nowego teledysku: „Piosenka jest, wiesz, o byciu sobą – tłumaczyła Molly. – Jak w refrenie: Akcja reprezentacja! Trzeba reprezentować siebie. W sensie nie zmieniać się, być jakby wiernym sobie”. – Siema, Spryciarz! – zawołał mężczyzna w drzwiach. Rzeczywiście ubrał się w czarną koszulę, ale jego włosy nie miały koloru blond, były raczej białe, może tylko z odbarwionymi żółtaczkowo końcówkami. Twarz miał bladą, dziobatą, w nieokreślonym wieku – mógł być albo pięćdziesięciolatkiem, albo trzydziestolatkiem, który sporo w życiu przeszedł. Ubrany był w jeansy kilka

centymetrów za krótkie, koszulę z długim rękawem, mniej więcej dwa rozmiary za ciasną. Ubrania na młodszego i szczuplejszego siebie. Uścisnęli sobie dłonie. – Jestem Pwnage – powiedział. – Samuel. – Jaki tam Samuel? – rzekł. – Spryciarz! – Trzepnął Samuela w plecy. – Stary, mam wrażenie, jakbyśmy się świetnie znali. Jesteśmy w końcu towarzyszami broni. Wyglądał, jakby pod koszulą, tuż nad paskiem, nosił kulę do kręgli. Chudzielec z bebechem grubasa. Oczy miał wypukłe i zaczerwienione. Skóra przypominała fakturą zimny wosk. Podeszła kelnerka i Pwnage zamówił piwo oraz coś, co występowało pod nazwą „Nachosy big cyc z dodatkami XXL”. – Ciekawe miejsce – skomentował Samuel po odejściu kelnerki. – Jedyny bar, do którego mogę dojść piechotą – wyjaśnił Pwnage. – Lubię chodzić. Dla zdrowia. Niedługo przechodzę na nową dietę. Nazywa się plejsto. Słyszałeś o niej? – Nie. – Odżywiasz się tak, jak się odżywiano w plejstocenie. A dokładnie rzecz biorąc, w tarancie, podczas ostatniej epoki lodowcowej. – Skąd wiadomo, jak się odżywiano w plejstocenie? – Dzięki nauce. Szamasz to co jaskiniowcy, z wyjątkiem mastodontów. Do tego bez glutenu. Cały myk polega na tym, żeby przekonać ciało, że cofnąłeś się w czasie do epoki przed wynalezieniem rolnictwa. – Nie rozumiem tylko po co. – Po co? Wielu uważa, że cywilizacja to błąd. Że po drodze pokpiliśmy sprawę, wybraliśmy złą drogę. I teraz przez to tyjemy.

Jego ciało wyraźnie się przechylało na jedną stronę, na prawo. Ręka, która manipulowała myszą, zdawała się dominować. Lewa sprawiała wrażenie, jakby się spóźniała kilka sekund w stosunku do reszty ciała, jakby pozostawała w wiecznym uśpieniu. – Podejrzewam, że w plejstocenie nie było w menu nachosów – skwitował Samuel. – Widzisz, ważne jest teraz dla mnie, żeby trochę przyoszczędzić. Odkładam kasiorę. Masz pojęcie, jakie drogie są te wszystkie organiczne zdrowe wynalazki? Kanapka na stacji benzynowej kosztuje siedemdziesiąt dziewięć centów, ale na targu ze zdrową żywnością jakieś dziesięć baksów. Wiesz, jak tanie są nachosy w przeliczeniu na kalorie? Nie wspominając o taquitosach, kiełbaskach w cieście lub innych daniach, które nie mają organicznych odpowiedników, a które mam za darmo w 7-Eleven na tej ulicy? – Jak to: za darmo? – Słuchaj, jeśli wiesz, że maksymalnie dwanaście godzin po przygotowaniu muszą być wyrzucone ze względów zdrowotnych, zgodnie z wymogami Agencji Żywności i Leków, i jeśli kilka minut przed wyznaczoną godziną rotacji zjawisz się w sklepie, możesz sobie napchać do siatki nie tylko co najmniej kilkanaście taquitosów i kiełbasek w cieście, lecz także bardziej konwencjonalne żarcie typu hot dogi, bratwursty, corn dogi, burrito i inne rzeczy. – Rany. Masz obcykany cały system. – Oczywiście szamanie tych rzeczy do przyjemnych raczej nie należy, bo po całym dniu leżenia w podgrzewaczu są twarde, spieczone i wysuszone. Czasem przegryzienie się przez grubą tortillę w burrito przypomina międlenie własnej stwardniałej podeszwy. – Ta metafora zostanie ze mną na dłużej. – Ale wiesz, taniocha. Co ważne ze względu na mój obecny poziom dochodów, który, szczerze powiedziawszy, spadł do minimalnego poziomu,

odkąd straciłem robotę, zresztą zasiłek kończy mi się za jakieś trzy miesiące, mniej więcej w czasie, kiedy zacznę zauważać w pasie rezultaty nowej diety. I jeśli wtedy bym musiał zacząć żreć te wszystkie tanie świństwa, bo skończy mi się kasa, byłby to cios, przez który straciłbym cały zapał, po prostu to wiem. Muszę się więc postarać, żeby dieta była finansowo wykonalna i żebym mógł ją stosować długoterminowo, i dlatego ważne jest, żeby teraz nie jeść zdrowo i zaoszczędzić szmal na okres, kiedy będę się zdrowo odżywiać. Kumasz? – Tak mi się wydaje. – Każdy tydzień, kiedy wrzucam na ruszt tanie gówna takie jak nachosy, to tydzień, kiedy mogę zanotować w księdze rachunkowej, którą prowadzę w głowie, jakieś siedemdziesiąt dolców oszczędności na nowe życie. Ten system póki co doskonale się sprawdza. Wydawało się, że coś z nim jest nie do końca w porządku, wyczuwało się jakieś zachwianie, jakąś egzotyczną przypadłość. Jego rysy były czymś skażone, chociaż Samuel nie potrafił tego dokładnie określić, jakby Pwnage cierpiał na jakąś dawno zwalczoną chorobę, może szkorbut. Przyniesiono im piwo. – Zdrowie – rzucił Pwnage. – Witamy w Jezebels. – Ten bar – zauważył Samuel – na pewno ma swoją historię. – Dawniej był tu lokal ze striptizem – odparł Pwnage. – Potem striptizerki przestały przychodzić, bo burmistrz zakazał w klubach tego typu sprzedaży alkoholu, potem zakazał tańca erotycznego, a w końcu zakazał klubów ze striptizem. – Więc teraz jest tu bar w klimacie klubu ze striptizem? – Zgadza się. Burmistrz był zwolennikiem surowej dyscypliny. Wybrany na fali niezadowolenia, gdy miasto zaczęło schodzić na psy. – Od dawna tu przychodzisz? – Striptiz był tu wcześniej – rzekł Pwnage i podniósł dłoń, żeby pokazać

Samuelowi obrączkę na palcu. – Moja żona nie pochwala takich klubów. Ze względu na patriarchat i takie tam. – Zrozumiałe. – Że kluby ze striptizem są uwłaczające dla feministek i tak dalej. O, hej, strasznie mi się podoba ten kawałek. Mówił o nowym hicie Molly Miller, do którego teledysk wyświetlano na mniej więcej jednej trzeciej ekranów w barze. Molly śpiewała w porzuconym kinie samochodowym, gdzie dziesiątki atrakcyjnych młodych ludzi zaparkowały swoje wozy, amerykańskie limuzyny z późnych lat sześćdziesiątych i wczesnych siedemdziesiątych – camero, mustangi, challengery – co wywoływało w Samuelu poczucie dziwnego chaosu i dysonansu, gdy oglądał ten teledysk i analizował jego liczne rekwizyty. Stan porzuconego kina wskazywał na współczesną scenerię, samochody miały po czterdzieści lat, a mikrofon, do którego śpiewała Molly, był jednym z tych metalowych i masywnych urządzeń używanych w stacjach radiowych w latach trzydziestych. Z kolei strój Molly stanowił ironiczny ukłon w stronę mody lat osiemdziesiątych, głównie przez wielkie okulary przeciwsłoneczne w białej plastikowej oprawce i obcisłe jeansy. Był to wielki, bezustannie zmieniający się galimatias anachronicznych symboli bez jakiegokolwiek logicznego związku oprócz wysokiego współczynnika „fajności”. – Więc po co się chciałeś spotkać? – spytał Pwnage, przyjmując swoją normalną pozycję siedzącą, z podwiniętymi pod siebie nogami. – Bez powodu – odparł Samuel. – Chciałem z kimś pogadać. – Mogliśmy to zrobić na czacie w Elflandii. – Pewnie tak. – Prawdę mówiąc, jak sobie pomyślę, to pierwszy raz od bardzo długiego czasu spotykam się z kimś nie w Elflandii. – No – bąknął Samuel i gdy się nad tym zastanowił, poczuł lekkie

zaniepokojenie na myśl, że w jego przypadku to też prawda. – Nie uważasz, że za dużo gramy? – Nie. Chociaż może. – No bo pomyśl o tych wszystkich godzinach, które spędzamy przed komputerem, tych wszystkich skumulowanych godzinach. I to nie są tylko godziny poświęcone grze, lecz także godziny, gdy czytamy o grze, oglądamy filmy, na których grają inni, czatujemy, opracowujemy strategie, przeglądamy fora internetowe i tak dalej. To tyle czasu. Bez Elflandii wszyscy, nie wiem, żylibyśmy jakoś bardziej konstruktywnie. W realnym świecie. Nachosy wjechały na stół w czymś, co przypominało blachę do lazanii. Góra kukurydzianych chipsów pokryta grubą warstwą mielonej wołowiny, kawałków bekonu, kiełbasy i befsztyka, cebuli, papryczek jalapenos i prawdopodobnie paroma litrami żółtego sera, tego pomarańczowego gatunku, który wygląda jak gruby lśniący plastik. Pwnage rzucił się na żarcie, a potem, między kęsami, z nachosowymi odłamkami zwisającymi z ust, powiedział: – Dla mnie życie w Elflandii jest o wiele bardziej konstruktywne niż w prawdziwym świecie. – Serio? – Jak najbardziej. Bo słuchaj, to, co robię w Elflandii, się liczy. Moje działania wpływają jakby na szerszy system. Zmieniają świat. Czego nie można powiedzieć o realu. – Czasem masz wpływ. – Rzadko. Przeważnie jednak nie. Przeważnie nie masz żadnego wpływu na świat. No bo prawie wszyscy moi znajomi z Elflandii w prawdziwym życiu pracują w handlu. Sprzedają telewizory albo ciuchy. Pracują w centrach handlowych. Ja ostatnio pracowałem w punkcie ksero. Wyjaśnij mi, jak to może wpłynąć na szerszy system.

– Chyba nie mogę się zgodzić z tym, że gra jest bardziej konstruktywna niż życie w realnym świecie. – Gdy straciłem pracę, powiedzieli mi, że to przez recesję. Nie mogli sobie pozwolić na tylu pracowników. Mimo że w tym samym roku szef firmy dostawał pensję, która była dosłownie osiemset razy wyższa od mojej. W obliczu czegoś takiego powiedziałbym, że zanurzenie się w Elflandii to himalaje rozsądku. Zaspokajamy naszą podstawową psychologiczną potrzebę, żeby czuć się kimś ważnym i znaczącym. Nachosy powędrowały do ust Pwnage’a wciąż zacumowane do talerza linami pomarańczowej serowej mazi. Zgarniał tyle sera i mięsa, ile tylko był w stanie pomieścić na każdym chipsie. Sięgał po następny, zanim jeszcze skończył przeżuwać ostatni. Zupełnie jakby uruchomił coś w rodzaju fabrycznej taśmy transportującej jedzenie do ust. – Gdyby tylko prawdziwy świat funkcjonował jak Elflandia – rozmarzył się Pwnage, przeżuwając. – Gdyby tylko małżeństwa tak funkcjonowały. I za każdym razem, gdy robię coś dobrze, dostaję punkty, aż zdobywam tytuł męża mistrza poziomu setnego. Albo jeśli zachowuję się jak palant wobec Lisy, tracę punkty i im bardziej zbliżam się do zera, tym bliżej jestem rozwodu. Przydałoby się też, gdyby tym wydarzeniom towarzyszyły odpowiednie efekty dźwiękowe. Jak wtedy, gdy Pac-Man kurczy się i ginie. Albo jak licytujesz za wysoko w Dobrej cenie. Ten chór porażki. – Lisa to twoja żona? – Mhm – mruknął w odpowiedzi Pwnage. – Nie mieszkamy razem. A konkretnie to jesteśmy rozwiedzeni. Jak na razie. Zerknął na obrączkę, a potem na teledysk z jego serią obrazów, każdy z innej parafii: Molly w klasie, Molly kibicuje na szkolnym meczu, Molly w kręgielni, Molly na szkolnej zabawie, Molly na trawiastym polu na pikniku z przystojniakiem. Producenci najwyraźniej adresowali wideo do kilku-

i kilkunastoletniej grupy demograficznej i bez opamiętania tarzali się w młodzieżowej stylistyce jak psy w zepsutych odpadkach. – Gdy byliśmy małżeństwem – opowiadał Pwnage – wydawało mi się, że wszystko jest cacy. Aż tu pewnego dnia Lisa mi mówi, że nasz związek już jej nie zadowala, i bam! wyciąga papiery rozwodowe. Po prostu odeszła z dnia na dzień, bez ostrzeżenia. Pwnage podrapał rękę w miejscu drapanym tak często, że w rękawie przetarł się materiał. – W grze wideo coś takiego nigdy by się nie stało – oznajmił. – Nikt by cię tak nie zaskoczył. W grze reakcja następuje od razu. W grze byłby jakiś efekt dźwiękowy lub grafika utraty mężowskich punktów za każdym razem, gdy robiłem coś, co skłaniało ją do decyzji o rozwodzie. Mógłbym z miejsca przeprosić i nigdy więcej bym tego nie robił. Za jego plecami Molly Miller śpiewała przed roztańczonym, rozkrzyczanym tłumem. Na scenie nie towarzyszył jej żaden zespół czy choćby magnetofon i wyglądało na to, że śpiewa a capella. Ale jej fani podskakiwali i szaleli, co wydawało się przesadną reakcją na śpiew a capella i sugerowało, że muzyka dochodzi gdzieś spoza kadru w sposób niediegetyczny, obowiązujący w teledyskach z muzyką pop. Trzeba było uwierzyć. Pwnage mówił dalej. – Gra zawsze ci podpowie, jak wygrać. Inaczej niż w realu. Czuję się, jakbym przegrał swoje życie, i nie mam pojęcia dlaczego. – Aha. – No bo schrzaniłem sprawę z jedyną dziewczyną, którą kochałem. – Ja też – powiedział Samuel. – Miała na imię Bethany. – O? Kariery też raczej nie zrobiłem. – To tak jak ja. Do tego jedna z moich studentek chce chyba doprowadzić do tego, żeby mnie wylali.

– I dobija mnie kredyt hipoteczny. – Mnie też. – I większość czasu spędzam na grach wideo. – Ja też. – Stary – rzekł Pwnage, spoglądając na Samuela wyłupiastymi, przekrwionymi oczami. – Ty i ja? Jesteśmy jak bliźniaki. Przez jakiś czas oglądali w milczeniu teledysk Molly Miller, przy czym Pwnage nie przestawał się objadać, i obaj słuchali piosenki, która teraz wracała do refrenu chyba po raz czwarty, więc zbliżała się już zapewne do końca. Tekst nawiązywał do czegoś nieosiągalnego, czegoś nie do końca zrozumiałego głównie przez wielokrotne zastosowanie zaimka „to” ze zmieniającymi się, niejednoznacznymi czasownikami: Nie spartacz tego. Ulegnij temu. Musisz to napełniać, całować. Chcę to zdobyć. Ogarnij to. Bo ja dam radę. Czaisz to? Przemyśl to.

Potem, po każdej zwrotce, Molly wykrzykiwała, a razem z nią tłum, linijkę, która wprowadzała ich do refrenu: „Akcja reprezentacja!” – jednocześnie wyrzucając do góry pięści, jak gdyby protestowali przeciwko czemuś, diabli wiedzą przeciw czemu. – Gdy byłem dzieckiem, porzuciła mnie matka – wyznał Samuel. – Zrobiła mi to, co Lisa tobie. Pewnego dnia odeszła. Pwnage pokiwał głową. – Rozumiem. – Teraz potrzebuję od niej czegoś i nie wiem, jak to zdobyć. – Czego potrzebujesz? – Jej historii. Piszę o niej książkę, ale nie chce mi nic powiedzieć. Mam tylko

zdjęcie i trochę ogólnych notatek. Nic o niej nie wiem. Samuel trzymał zdjęcie w kieszeni – wydrukowane na papierze do ksero i złożone. Rozłożył kartkę i pokazał Pwnage’owi. – Hm – mruknął Pwnage. – Jesteś pisarzem? – Tak. Mój wydawca poda mnie do sądu, jeśli nie skończę tej książki. – Masz wydawcę? Naprawdę? Ja też piszę. – Poważnie? – No, mam nawet pomysł na powieść. Zacząłem jeszcze w liceum. Policjant ze zdolnościami mediumicznymi na tropie seryjnego mordercy. – Brzmi ekscytująco. – Mam ją całą rozpisaną w głowie. Na końcu – uwaga spoiler – dochodzi do spektakularnej konfrontacji, gdy trop prowadzi do chłopaka córki jego byłej żony. Spiszę wszystko, jak tylko znajdę trochę czasu. Okolice paznokci, skórę wokół oczu, ust i tak naprawdę we wszystkich strefach granicznych jego ciała charakteryzowała głęboka i bolesna czerwień. Szkarłatny ból wszędzie tam, gdzie coś przechodziło w coś innego. Samuel wyobrażał sobie, że musi go boleć, gdy się porusza, mruga powiekami lub oddycha. Różowe plamy na głowie, tam gdzie wypadły kępki białych włosów. Jedno oko zdawało się otwierać szerzej niż drugie. – Moja matka to zmora gubernatora – wyznał Samuel. – Jaka zmora? – Kobieta, która zaatakowała tego polityka. – Nie mam bladego pojęcia, o czym mówisz. – Tak, mnie to też z początku umknęło. Zdaje się, że to się stało w dniu naszej akcji. Tej ze smokiem. – Daliśmy wtedy czadu. – No.

– Elflandia właściwie uczy nas wielu rzeczy o życiu – stwierdził Pwnage. – Weźmy ten twój problem z matką. To proste. Musisz tylko zapytać siebie, jakiego rodzaju jest to wyzwanie. – Co masz na myśli? – W Elflandii, jak w każdej innej grze wideo, mamy cztery rodzaje zadań. Każde wyzwanie jest wariantem któregoś z nich. Taka jest moja filozofia. Ręka Pwnage’a zawisła nad zgliszczami nachosów, szukając chipsa, który zachował jeszcze swoją pierwotną strukturę, wiele z nich bowiem rozmiękło w serowo-oliwnym bagnie powstałym na dnie naczynia. – Twoja filozofia bazuje na grach wideo? – spytał Samuel. – Uważam, że sprawdza się też w życiu. Każdy problem, z którym się stykasz w grze wideo lub w życiu, jest jednym z tych czterech: wrogiem, przeszkodą, zagadką lub pułapką. To wszystko. Każdy, kto staje na twojej drodze, jest którąś z tych czterech rzeczy. – Okej. – Więc trzeba tylko ustalić, z jakim rodzajem wyzwania masz do czynienia. – I jak to się robi? – Zależy. Powiedzmy, że to wróg. Wroga można pokonać tylko w jeden sposób: zabijając go. Gdybyś zabił swoją matkę, czy to rozwiązałoby twój problem? – Na pewno nie. – A więc nie jest wrogiem. Całe szczęście! Może jest przeszkodą? Przeszkody to rzeczy, które trzeba ominąć. Gdybyś unikał swojej matki, czy to by rozwiązało twój problem? – Nie. Ma coś, czego potrzebuję. – Czyli? – Historię swojego życia. Muszę się dowiedzieć, co się z nią działo.

W przeszłości. – Okej. I nie ma innego sposobu, żeby to zdobyć? – Nie sądzę. – Nie ma jakichś dokumentów, zapisków? – spytał Pwnage. – Nie masz rodziny? Nie możesz zrobić wywiadu? Pisarze nie prowadzą pracy badawczej? – Cóż, mój dziadek ze strony matki wciąż żyje. – No widzisz. – Nie widziałem się z nim całe lata. Jest w domu opieki. W Iowa. – Mhm – mruknął Pwnage. Wybierał łyżką resztki nachosowego błotka. – Radzisz, żebym pojechał do dziadka i z nim pogadał – rzekł Samuel. – Mam pojechać do Iowa i wypytać go o matkę. – Tak. Żeby poznać jej historię. Złożyć ją z kawałków. Tylko w ten sposób rozwiążesz swój problem, jeśli to rzeczywiście problem typu przeszkoda, a nie zagadka lub pułapka. – Jak można je odróżnić? – Początkowo nie można – odpowiedział Pwnage, odkładając łyżkę. Nachosy były w ogromnej większości skonsumowane. Dziobnął palcem kroplę sera i oblizał go do czysta. – Musisz uważać – ostrzegł Pwnage – na ludzi zagadki i ludzi pułapki. Zagadkę można rozwiązać, ale nie pułapkę. Zwykle dzieje się tak, że bierzesz kogoś za zagadkę i dopiero potem uświadamiasz sobie swój błąd. Ale wtedy jest już za późno. Na tym polega pułapka.

4 Takie wspomnienie: Samuel siedzi z tyłu w samochodzie podczas letniego wypadu do rodzinnego miasteczka taty i mamy w Iowa. Z przodu rodzice, on zaś unika nasłonecznionej strony i ogląda przez okno mijany krajobraz, przeraźliwy tłok na chicagowskich ulicach i ceglano-stalowe obrzeża miasta ustępujące miejsca bardziej przewidywalnym połaciom prerii. DeKalb Oasis ze stacją benzynową i fast foodami to ostatni przyczółek cywilizacji, dalej rozciągają się już tylko wszechobecne pola. Niezmierzone otwarte niebo, ogromniejsze tym bardziej, że nie ma niczego, co by je przysłaniało – żadnych gór, wzgórz, żadnych akcentów topograficznych, jedynie płaska zielona nieskończoność. Potem przejazd przez rzekę Missisipi, gdy Samuel próbuje wstrzymać oddech przez całą długość wielkiego betonowego mostu, spoglądając w dół, gdzie widzi płynące na południe barki, holowniki, pontony, motorówki ciągnące dmuchane koła, na których podskakują ludzie – z tej wysokości różowe plamki. Zjeżdżają z autostrady międzystanowej, skręcają na północ i trzymając się rzeki, zmierzają do miasteczka, z którego pochodzą rodzice, gdzie się wychowali i gdzie w liceum zaczęli ze sobą chodzić. Tak mu opowiadali. Suną autostradą numer 67, mając po prawej stronie rzekę, mijają stacje benzynowe reklamujące żywą przynętę, amerykańskie flagi powiewające nad klubami weteranów, parki i pola golfowe, kościoły i łodzie, sporadycznie jakiś traktor John Deere jadący po części poboczem, od czasu do czasu harleyowców, którzy wyciągają lewą rękę, by pozdrowić innych harleyowców z naprzeciwka, mijają kamieniołom i wtedy spod opon wypryskuje pomarańczowy żwir, mijają znaki surowo egzekwowanego ograniczenia prędkości i inne tablice, niektóre ostrzelane

grubym śrutem – DZIKIE ZWIERZĘTA NA ODCINKU 3 KM, UWAGA WJAZD DO FABRYKI, AUTOSTRADA SPONSOROWANA PRZEZ KLUB KIWANIS. Potem ukazują się czerwono-białe kominy zakładów azotowych, a po nich olbrzymie białe kadzie Eastern Iowa Propane, moloch ChemStar, który regularnie zasmradzał całe miasteczko wonią przypalonych płatków śniadaniowych, elewator zbożowy, małe lokalne interesy: warsztat blacharski Leona, salon piękności Bruce’a, naprawa broni palnej, sklep ze starociami Cwanego Pete’a, drogeria Schwingle’a. Na podwórkach baraki sklecone z aluminiowego sidingu. Dodatkowe garaże o ścianach z gołych membran firmy Tyvek. Domy z trzema, czterema, czasem pięcioma działającymi i często starannie konserwowanymi i zdobionymi samochodami. Chłopcy na motorowerach, z małymi pomarańczowymi flagami trzepoczącymi im nad głowami. Młodzież na pustych polach w quadach i terenówkach. Ciężarówki holujące łodzie. Wszyscy pozdrawiają się migaczami. To wspomnienie wydawało się tak żywe, bo niewiele się tu zmieniło. Gdy Samuel znów przemierzał tę trasę, żeby porozmawiać z dziadkiem, którego nie widział od ponad dwudziestu lat, spostrzegł, że wszystko wygląda mniej więcej tak samo. Dolina Missisipi wciąż się zieleniła, bujnie porośnięta roślinnością, choć należała do najbardziej zanieczyszczonych chemicznie obszarów w kraju. W miasteczkach nad rzeką wciąż niemal przy każdym domu powiewały flagi. Rytualnego patriotyzmu nie osłabiły dwie okrutne dekady najmowania siły roboczej z zewnątrz i ograniczania produkcji. Owszem, grawitacyjny środek miasteczka przesunął się ze starego, podupadłego centrum ku nowemu wielkiemu supermarketowi Walmart, ale najwyraźniej nikomu to nie przeszkadzało. Parking przed Walmartem pękał w szwach. Odnotował to wszystko, jeżdżąc po miasteczku. Jak to ujął Pwnage, prowadził pracę badawczą. Wdychał tutejsze powietrze, pragnąc poczuć, jak się dorastało w tym miejscu. Matka nigdy o tym nie mówiła i rzadko wpadali tu

z wizytą. Zazwyczaj co drugie lato, gdy był dzieckiem. Ale do Samuela ciągle dopływała strużka informacji o dawnym rodzinnym miasteczku rodziców i wiedział, że cały czas mieszka tu dziadek, powoli niedołężniejąc za sprawą demencji i parkinsona w domu opieki o nazwie Willow Glen, gdzie Samuel był z nim tego dnia umówiony. Do tego czasu zamierzał się rozejrzeć, poobserwować, zebrać informacje. Najpierw odnalazł dom swojego ojca, farmę niedaleko rzeki. Odnalazł też dom matki, niewielki, staromodny, z wielkim panoramicznym oknem w jednym z pokojów na piętrze. Odwiedził jej liceum, niczym się nie różniące od tysięcy innych amerykańskich liceów. Zrobił kilka zdjęć. Obejrzał plac zabaw niedaleko domu matki – standardowe huśtawki, zjeżdżalnia, drabinki. Zrobił kilka zdjęć. Odwiedził nawet zakłady ChemStar, gdzie dziadek przepracował wiele lat, fabrykę tak wielką, że zwiedzenie całości za jednym podejściem byłoby niemożliwe. Wybudowana nad rzeką, opasana torami kolejowymi i liniami wysokiego napięcia, wyglądała jak wyrzucony na brzeg lotniskowiec. Ciągnąca się kilometrami plątanina rur i metalu, piece i kominy, betonowe budynki przypominające bunkry, stalowe zbiorniki, okrągłe kadzie, rury, które wszystkie zdawały się prowadzić na północny skraj fabryki, do olbrzymiej miedzianej kopuły wyglądającej przy odpowiednim oświetleniu jak drugie, mniejsze słońce unoszące się nad horyzontem. Powietrze wokół fabryki było przegrzane i miało zapach siarki, spalin, palonego węgla, było rzadkie i trudno się nim oddychało, jakby w powietrzu było za mało powietrza. Samuel wszystko fotografował. Zbiorniki i powyginane rury, ceglane kominy wydmuchujące białą cumulusową parę, która rozpływała się na niebie. Nie będąc w stanie uchwycić w jednym kadrze całego obiektu, przeszedł od jednego końca do drugiego, robiąc zdjęcia panoramiczne. Miał nadzieję, że dzięki nim zrozumie coś ważnego; miał nadzieję, że dostrzeże jakiś związek między brutalnością zakładów ChemStar i rodziną matki, która tak długo była silnie z nimi związana. Zrobił kilkadziesiąt zdjęć,

a potem udał się na spotkanie. Jechał właśnie do domu opieki, gdy zadzwonił do niego Periwinkle. – Hej – przywitał go wydawca głosem zwielokrotnionym przez echo. – Dzwonię kontrolnie. – Nie najlepiej pana słychać. Gdzie pan jest? – W Nowym Jorku, w swoim biurze. Włączyłem tryb głośnomówiący. W tym momencie przed moim budynkiem trwa protest. Wydzierają się i wykrzykują hasła. Słyszy pan? – Nie – odpowiedział Samuel. – Bo ja tak – rzekł Periwinkle. – Są dwadzieścia pięter niżej, ale ich słychać. – Co krzyczą? – Właściwie to nie słyszę ich. Nie słyszę żadnych przemówień ani nic takiego. Dociera tutaj głównie dudnienie. Jakby odgrywali operę rockową. Ustawili się w kręgu i bębnią. Głośno i codziennie. Z niejasnych powodów. – Musi się pan dziwnie czuć, gdy przeciw panu protestują. – Nie protestują przeciwko mnie per se. Ani przeciwko mojej konkretnie firmie. Raczej przeciwko światu, który powołał moją firmę do życia. Przeciwko międzynarodowym korporacjom. Globalizacji. Kapitalizmowi. Zdaje się, że ich hasłem jest „dziewięćdziesiąt dziewięć procent”. – Okupuj Wall Street. – Tak, to oni. Dość patetyczna nazwa, gdyby mnie ktoś pytał. Nie tyle okupują Wall Street, ile mały prostokąt betonu jakieś trzysta metrów stąd. – Nazwa jest chyba symboliczna. – To bunt przeciwko rzeczom, których nie rozumieją. Niech pan sobie wyobrazi, że nasi człowiekowaci przodkowie protestują przeciw suszy. To coś w tym rodzaju. – Twierdzi pan więc, że ten protest jest jak zaklinanie deszczu tańcem.

– Prymitywna plemienna reakcja na boską moc, owszem. – Ilu jest ludzi? – Każdego dnia coraz więcej. Zaczęło się od kilkunastu osób. Teraz jest kilkadziesiąt. Gdy przychodzimy do pracy, próbują nas zagadywać. – Może powinien pan spróbować z nimi porozmawiać. – Raz próbowałem. Był tam taki chłopak, może dwudziestopięcioletni. Żonglował przy bębnach. Biały, ale włosy miał splecione w dredy. Każde zdanie zaczynał od „I ten”. Taki tik językowy. Wymawiane „Jiten”. Dosłownie nie usłyszałem nic więcej z tego, co do mnie mówił. – A więc nie był to prawdziwy dialog. – Protestował pan kiedyś przeciwko czemuś? – Jeden raz. – I co? – Bezskutecznie. – Bębniarze. Żonglerzy. Są chodzącą, żywą nielogicznością w samym środku dzielnicy finansowej. Nie rozumieją tylko, że kapitalizm nie kocha niczego tak bardzo jak nielogiczności. Trzeba im to uświadomić. Kapitalizm z radością połyka każdą nielogiczność… – Przez nielogiczność rozumie pan… – Wie pan, rzeczy modne. Na topie. Każdy nowy trend zaczyna swoje życie jako odstępstwo od logiki. – To może tłumaczyć nowy teledysk Molly Miller. – Widział pan? – Wpada w ucho, naprawdę – rzekł Samuel. – „Akcja reprezentacja!”. Co to w ogóle znaczy? – Wie pan, kiedyś istniało rozróżnienie między muzyką autentyczną a muzyką komercyjną. Mam na myśli czasy, kiedy byłem młody, lata

sześćdziesiąte. Wtedy wiedzieliśmy, że w komercji nie ma duszy, i chcieliśmy być po stronie artystów. A teraz? Komercja to autentyzm. Gdy Molly Miller mówi „po prostu jestem szczera”, ma na myśli, że wszyscy chcą pieniędzy i sławy i jeśli jakiś artysta twierdzi inaczej, to kłamie. Jedyną fundamentalną prawdą jest chciwość, a jedynym pytaniem – kto mówi o tym otwarcie. Oto nowa autentyczność. Molly Miller nie można oskarżyć o to, że się sprzedała, bo taki miała cel od samego początku. – Przekaz tej piosenki to coś w rodzaju „bądź bogaty, ciesz się życiem”. – Odwołuje się do utajonej u jej fanów chciwości i mówi im, że nie ma w niej nic złego. Janis Joplin próbowała inspirować słuchaczy, aby byli lepszymi ludźmi. Molly Miller mówi, że nie ma nic złego w tym, że jest się okropnym człowiekiem. Nie oceniam tego. Ale w mojej profesji po prostu muszę o tym wiedzieć. – Ale ten żongler? – spytał Samuel. – Ten przy kręgu bębniarzy? On nie chce się sprzedać. – On imituje protest, który widział kiedyś w telewizji, wiele lat temu. Sprzedał się, ale symbolom z innego zestawu. – Ale nie chciwości, to chcę powiedzieć. – Pamięta pan generała Normana Schwarzkopfa czy jest pan za młody? Rakiety Scud? Żółte wstążki, słowa Busha o linii w piasku i Arsenia Halla dopingującego żołnierzy swoim „hau, hau”? – Tak. – Nie ma nic, czego kapitalizm by nie połknął. Nielogiczność to jego język ojczysty. Pan dzwonił do mnie czy ja do pana? – Pan dzwonił. – Racja. Już sobie przypominam. Słyszałem, że spotkał się pan z matką. – Widziałem się z nią, tak. Pojechałem do niej. – Był pan u niej w mieszkaniu. Co powiedziała?

– Niewiele. – Byliście w tym samym pokoju, pan heroicznie przezwyciężył gniew, który tlił się w panu latami, a ona otworzyła się przed panem jak przed nikim innym, snując dramatyczną historię swego życia, która kończy się w idealnym miejscu po około mniej więcej dwustu pięćdziesięciu stronach łatwej lektury. – Niezupełnie. – Wiem, że wymagam od pana szybkiego przepracowania emocji, ale gonią nas terminy. – Wydawało mi się, że ona nie ma ochoty rozmawiać. Ale pracuję nad tym. Zbieram informacje. To może trochę potrwać. – Trochę potrwać. Aha. Pamięta pan ten wielki wyciek ropy w zatoce w zeszłym roku? – Pamiętam. – Ludzie przejmowali się nim średnio przez trzydzieści sześć dni. Przeprowadzono badania. – Jak to „przejmowali się”? – W pierwszym miesiącu ludzie odczuwali głównie oburzenie i niesłabnący gniew. Po około czterech tygodniach przeciętna odpowiedź brzmiała: „Ach, tak, już o tym zapomniałem”. – Sugeruje pan, że mamy ograniczony czas. – Tak. I gwałtownie się kurczy. To była największa katastrofa ekologiczna w historii Ameryki Północnej. W porównaniu z nią, kogo obchodzi jakaś kobieta, ktoś, kto zaatakował faceta, którego większość społeczeństwa uważa za palanta? – Co mogę zrobić? Jakie mam inne wyjście? – Bankructwo. Dżakarta. Już to panu wyjaśniałem. – Będę pracował szybko. Właśnie jestem w Iowa i zbieram informacje.

– Iowa. Nie mam żadnego wyobrażenia na temat tego stanu. – Niech pan pomyśli o porzuconych fabrykach. Farmach do zlicytowania. Polach kukurydzy z małymi tabliczkami reklamującymi Monsanto. Właśnie mijam jedną. – Rozkosznie. – Barki na rzece. Świńskie zagrody. Sklepy spożywcze Hy-Vee. – Chyba już się wyłączyłem. – Dzisiaj będę rozmawiać z dziadkiem. Może on mi powie, co się naprawdę działo z mamą. – Jak mam to delikatnie powiedzieć? Nie interesuje nas aż tak bardzo, „co się naprawdę działo” z pańską mamą. Dużo bardziej interesuje nas to, żeby ci wszyscy ludzie, którzy przed wyborami prezydenckimi wpadają czasowo w amok, otworzyli swoje portfele. – Jestem już w domu opieki. Muszę kończyć. Był to budynek o nijakiej architekturze, który z zewnątrz wyglądał jak apartamentowiec – plastikowy siding, zasłony w oknach, niewiele mówiąca nazwa Willow Glen. Samuel przeszedł przez główne wejście i wciągnął w płuca agresywną, klaustrofobiczną woń instytucji medycznej: środka dezynfekującego, mydła, preparatu do czyszczenia dywanów z wszechobecną słodkawą nutą moczu. W recepcji czekał na niego formularz, który wszyscy goście musieli wypełnić, podając cel wizyty, i podpisać. Obok swojego nazwiska Samuel wpisał „Praca badawcza”. Planował porozmawiać z dziadkiem i uzyskać kilka odpowiedzi na swoje pytania. Liczył, że w ogóle skłoni go do rozmowy. Frank Andresen zawsze był małomówny. Cechowała go skrytość i pewna obojętność, mówił z niewyraźnym akcentem, często zalatywało od niego benzyną i wydawał się nieprzystępny. Wszyscy wiedzieli, że wyemigrował z Norwegii, ale nigdy nie powiedział dlaczego. „Za lepszym życiem” – i nie chciał powiedzieć nic więcej. Gospodarstwo jego rodziców było czymś pięknym dla oka: duży łososiowy dom

z widokiem na wodę w najbardziej wysuniętym na północ miasteczku świata – to jedyny szczegół, który zdradził na temat swojego życia w Norwegii. Wydawał się szczęśliwy tylko wtedy, gdy mówił o tym domu. Pielęgniarka zaprowadziła Samuela do stolika w pustej stołówce. Uprzedziła go, że gdy Frank coś mówi, rzadko można cokolwiek zrozumieć. – Jest trochę skołowany od leków, które dostaje na parkinsona – wyjaśniła. – A lekarstwa na depresję wywołują senność, letarg. Do tego dochodzi demencja, więc prawdopodobnie niewiele pan z niego wyciągnie. – Cierpi na depresję? – spytał Samuel. Pielęgniarka zmarszczyła brwi i rozpostarła ręce. – Niech no się pan rozejrzy. Samuel usiadł, wyjął telefon, żeby nagrać rozmowę, i spostrzegł, że ma kilka nowych e-maili – od pani dziekan i dyrektora biura do spraw studenckich, dyrektora działu komunikacji, także z biura do spraw osób niepełnosprawnych, biura do spraw integracji, z działu usług medycznych, poradni psychologicznej i pedagogicznej, od rektora, rzecznika praw studentów, a wszystkie z tym samym tematem: „pilna sprawa”. Samuel zgarbił się na krześle. Przesunął palcem po ekranie, żeby e-maile znikły mu z oczu. Gdy pielęgniarka sprowadziła jego dziadka na wózku inwalidzkim, Samuel w pierwszej chwili zdziwił się, że Frank jest tak drobny. O wiele drobniejszy, niż go zapamiętał. Był nieogolony – przerzedzona broda z czarnymi, siwymi i rudymi kosmykami, rozdziawione usta i białe kropki śliny na wargach. Był chudy. Miał na sobie cienki szlafrok w zielonym odcieniu kremu pistacjowego. Potargane od spania siwe włosy sterczały gdzieniegdzie jak trawa. Wpatrywał się w Samuela i czekał. – Cieszę się, że się znowu widzimy – powiedział Samuel. – Wiesz, kim jestem?

5 Najstarsze wspomnienia Franka były najostrzejsze. Pamiętał zwłaszcza kuter. Połowy w miesiącach, w których pozwalał na nie arktyczny klimat. To wspomnienie wciąż było wyraźne i żywe: mężczyźni w ciepłej kabinie, gdzie jedli i pili, bo wciągnęli już sieci i skończyli pracę, letnia noc, kiedy słońce nie zachodziło w pełni, lecz sunęło poziomo po niebie. Czerwonopomarańczowy zmierzch, który trwał cały miesiąc. W tym świetle wszystko wyglądało bardziej dramatycznie – woda, fale, odległy kamienisty brzeg. Miał wtedy na imię Fridtjof, nie Frank. Jeszcze nastolatek. Jak bardzo kochał to wszystko: Norwegię, arktyczny klimat, wodę tak lodowatą, że mogła zatrzymać bicie serca. Pod koniec dnia łowił nie tyle dla pieniędzy, ile dla sportu. Najbardziej podobała mu się walka. Bo gdy łapie się w olbrzymie sieci całe skłębione ławice, nie czuje się prawdziwych zmagań jak wtedy, gdy jesteś tylko ty i ryba, a między wami cienka biała linka. Życie było wtedy nieskomplikowane. Oto, co kochał: uczucie, gdy jednym ruchem nadgarstka zarzucał wędkę; szarpnięcie, gdy ryba opadała na dno, połączenie siły, wysiłku i tajemnicy; parcie wędki na biodro, tak mocne, że robił mu się siniak; niewidzialność ryby, dopóki nie zabłysła tuż pod powierzchnią; i ten moment, gdy wreszcie ukazywała się nad wodą. Teraz świat miał podobną właściwość.

Tak wyglądało jego życie. Przypominało wyciąganie ryby z ciemnej jak wino wody. Twarze zdawały się wypływać znikąd. Otwierał oczy i pojawiał się ktoś nowy. W tym momencie młody człowiek, przylepiony uśmiech, w oczach czający się lęk. Twarz, która chciała być rozpoznana. Frank nie zawsze rozpoznawał twarze, ale rozpoznawał ich potrzeby. Ten młody człowiek coś mówił. Zadawał pytania. Jak lekarze. Ciągle jacyś nowi przychodzili i odchodzili. Nowi lekarze, nowe pielęgniarki. Te same notatki. Notatka dla każdego siniaka. Notatka za każdym razem, gdy się zmoczył. Jeśli sprawiał wrażenie skołowanego – notatka. Testy zdolności poznawczych, umiejętności rozwiązywania problemów, świadomości bezpieczeństwa. Mierzyli ruchliwość ciała, równowagę, próg bólu, uszkodzenia skóry, rozumienie poszczególnych wyrazów, wyrażeń, poleceń. Oceniali to wszystko w skali jeden do pięciu. Kazali mu się turlać, siadać, kłaść, iść do toalety. Potem sprawdzali, czy nie nabrudził poza muszlą. Mierzyli jakość przełykania. Cały wykres poświęcony przełykaniu. W skali jeden do pięciu oceniali przeżuwanie, jak rozprowadza w ustach jedzenie, jak dobrze działa odruch przełykania, czy ślini się lub czy jedzenie wypada mu z ust. Zadawali mu pytania, żeby sprawdzić, czy w trakcie jedzenia jest w stanie mówić. Sprawdzali, czy nie chowa jedzenia za policzkami. Wciskali tam palce i sprawdzali. Miał wrażenie, jakby to był haczyk. Jakby zamienił się w rybę. I teraz on dawał nura w ciemność. – Cieszę się, że się znowu widzimy – powiedział ten młody człowiek stojący przed nim. – Wiesz, kim jestem? Miał twarz, która przypomniała Frankowi coś ważnego.

Twarz dotknięta nieszczęściem, jakby zatruta jakąś tajemnicą, wykrzywiona bólem pulsującym tuż pod skórą. Stan Franka pod wieloma względami się pogarszał, pod innymi poprawiał. Zdecydowanie lepiej niż kiedyś potrafił „czytać” ludzi. Kiedyś tego nie umiał. Przez całe życie ludzie stanowili dla niego zagadkę. Jego żona, rodzina. Nawet Faye, własna córka. Ale teraz? Zupełnie jakby coś się w nim przedzierzgnęło, tak jak się zmienia kolor oczu renifera: niebieskie zimą, złociste latem. Tak właśnie czuł się Frank. Jakby teraz widział inny zakres w przestrzeni barw. Co takiego zobaczył w tym mężczyźnie? To samo, co widział na twarzy Clyde’a Thompsona po sześćdziesiątym piątym. Pracował z Clyde’em w zakładach ChemStar. Córka Clyde’a miała gęste jasne włosy. Sięgały jej do pasa, proste i długie, wtedy dziewczyny często je zapuszczały. Narzekała, że są zbyt ciężkie, ale Clyde nie pozwalał ich obciąć, tak bardzo mu się podobały. I pewnego dnia w sześćdziesiątym piątym włosy jego córki wkręciły się w piłę taśmową w szkole i dziewczyna zmarła. Włosy zostały wyrwane razem ze skórą. Clyde poprosił o kilka dni wolnego, a potem wrócił do pracy, jak gdyby nic się nie stało. Po prostu się nie poddawał. To Frank pamiętał doskonale. Ludzie powtarzali, jaki to Clyde jest dzielny. Wszyscy się co do tego zgadzali. Jakby Clyde wykazywał się tym większym heroizmem, im lepiej radził sobie z bólem. Przepis na życie pełne tajemnic. Frank teraz o tym wiedział. Ludzie wiecznie coś ukrywali. Choroba może nawet gorsza od parkinsona.

Frank miał tyle sekretów, o tylu rzeczach nie mógł nikomu powiedzieć. Mina Clyde’a i mina tego młodego człowieka były takie same. Ten sam wyryty na czole mars. To samo z Johnnym Carltonem, którego syn spadł pod koła traktora. Syna Denny’ego Wisora zastrzelili w Wietnamie. Córka i wnuczka Elmera Masona umarły tego samego dnia podczas porodu. A syn Pete’a Olsena zginął, gdy przewrócił się na motorze na żwirowej drodze – motor go przygniótł, złamał mu żebro i przebił płuco, które wypełniło się krwią, utonął więc na drodze przy szemrzącym strumyku w środku lata. Żaden z nich nigdy nie wspomniał o tym słowem. Musieli umrzeć przygnieceni nieszczęściem. – Chciałbym porozmawiać o mojej mamie – powiedział mężczyzna. – Twojej córce. I teraz Frank jest znowu Fridtjofem, z powrotem na farmie w Hammerfeście, w łososiowym domu nad morzem, z wielkim świerkiem na podwórzu, z pastwiskiem, owcami, koniem, ogniskiem palącym się przez całą długą arktyczną noc: jest w domu. Jest rok tysiąc dziewięćset czterdziesty i Fridtjof ma osiemnaście lat. Znajduje się sześć metrów nad ziemią. Jest obserwatorem. Ma najlepsze oko na pokładzie. Wdrapał się na najwyższy maszt i teraz wypatruje ryb, instruując rybaków w łodziach, gdzie mają zarzucać sieci. Do zatoki wpływają całe skłębione ławice, a on je przechwytuje. Ale w tym wspomnieniu nie szuka ryb. W tym wspomnieniu patrzy na dom. Łososiowy, z pastwiskiem, ogrodem i ścieżką wiodącą na nabrzeże. Widzi go po raz ostatni. Oczy szczypią go od wiatru, gdy patrzy z bocianiego gniazda, jak oddalają się od Hammerfestu i łososiowy dom staje się coraz mniejszy, aż kurczy się do rozmiaru kropki na brzegu, a potem sam brzeg jest kropką na bezmiarze wody, a potem nie ma już nic – nic oprócz zimnej

wszechobecności czarnogranatowego morza dookoła, niezmiennie, i łososiowy dom w jego umyśle zamienia się w kropkę, która robi się coraz większa i coraz straszniejsza, im bardziej Fridtjof się oddala. – Muszę wiedzieć, co się stało z Faye – wyjaśnił młody człowiek, który wyłonił się z mroku. – Po wyjeździe na studia? Do Chicago? Spoglądał na Franka z miną tych, którzy nie rozumieją, o czym do nich mówi. Miną, która w ich mniemaniu miała wyrażać cierpliwość, a tymczasem wyglądali, jakby po cichu srali szyszkami. Frank chyba coś powiedział. Ostatnio mówił tak, jak to się dzieje w snach. Miał czasem wrażenie, że jego język jest za duży. Lub że zapomniał angielskiego i zamiast słów wydobywa z siebie serię pomieszanych, nie związanych ze sobą norweskich dźwięków. Innym razem wyrzucał z siebie niepowstrzymanie całe zdania. Czasami odbywał z kimś rozmowę i nawet o tym nie wiedział. Miało to pewnie związek z lekami. Jeden z tutejszych rezydentów przestał przyjmować lekarstwa. Po prostu przestał je połykać. Odmawiał. Było to na dobrą sprawę powolne samobójstwo. Próbowali go krępować i wmuszać w niego pigułki, ale się opierał. Frank podziwiał jego samozaparcie. Ale nie pielęgniarki. Pielęgniarki w Willow Glen nie próbowały zapobiegać śmierci. Dokładały natomiast starań, żeby każdy umarł we właściwy sposób. Bo jeśli się umiera na coś, na co się nie miało umrzeć, rodziny nabierają podejrzeń. Tutejsze pielęgniarki były dobroduszne. Miały dobre intencje. A przynajmniej na początku, gdy zaczynały pracę. Problemem była instytucja. Te wszystkie przepisy. Pielęgniarki były ludźmi, ale przepisy ludzkie nie były. Filmy przyrodnicze stacji PBS, które pokazywano w świetlicy, udowadniały, że życie w każdej postaci krąży wokół reprodukcji.

W Willow Glen życie w każdej postaci krążyło wokół prób zapobieżenia procesom sądowym. Wszystko rejestrowano. Jeśli pielęgniarka nakarmiła go na kolację, ale zapomniała to odnotować, w sądzie, formalnie rzecz biorąc, można by jej zarzucić, że nie podała mu kolacji. Przychodzili więc ze stertami papierzysk. Przeglądanie papierów zabierało im więcej czasu niż oglądanie ludzi. Pewnego razu uderzył się głową o ramę łóżka i miał podbite oko. Przyszła pielęgniarka z papierami i zapytała Franka: „Które oko?”. A wystarczyło na niego spojrzeć, żeby uzyskać odpowiedź. Tymczasem ona wsadziła nos w papiery. Bardziej ją obchodziło udokumentowanie obrażenia niż samo obrażenie. Zapisywano wszystko. Raporty lekarskie. Wskazówki dietetyka. Zmiany wagi ciała. Comiesięczne sprawozdania pielęgniarek. Spis posiłków. Rejestr karmienia przez rurkę. Zestaw przyjmowanych leków. Zdjęcia. Kazali mu stać nago i trzęsącemu się robili zdjęcia. Mniej więcej raz w tygodniu. Sprawdzali, czy są jakieś ślady po upadku. Lub odleżyny. Siniaki jakiegokolwiek rodzaju. Dowody maltretowania, infekcji, odwodnienia, niedożywienia. Gdyby później okazały się potrzebne, na własną obronę, na wypadek sprawy w sądzie. – Mam ich poprosić, żeby przestali ci robić zdjęcia? – spytał młody człowiek. O czym to rozmawiali? Znowu zgubił wątek. Rozejrzał się: siedział w stołówce. Była pusta. Młody mężczyzna uśmiechał się do niego nieswojo. Uśmiechał się jak ci licealiści, którzy wpadają tu raz lub dwa razy do roku. Była taka jedna dziewczyna, Frank zapomniał, jak miała na imię. Może

Taylor? Lub Tyler? Spytał ją: – Dlaczego tutaj przychodzicie? – Na studiach jest dobrze widziane, jeśli ktoś udziela się charytatywnie – odpowiedziała. Przychodzili dwa, trzy razy, potem znikali. Zapytał tę Taylor czy Tyler, dlaczego wszyscy uczniowie zjawiają się tylko parę razy i nigdy nie wracają. – Do podania wystarczy wpisać, że się było co najmniej dwa razy – odparła. Przyznawała się do tego bez wstydu. Jakby była dumna z tego, że robi absolutne minimum, by uzyskać to, na czym jej zależy. Spytała go o jego życie. Odpowiedział, że nie ma specjalnie o czym mówić. Spytała, czym się zajmował. Powiedział, że pracował w fabryce ChemStar. Chciała wiedzieć, co produkowano w fabryce. Odparł, że związek chemiczny, który podpalony dosłownie roztapiał skórę setek tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci w Wietnamie. I wtedy zdała sobie sprawę, że popełniła duży błąd, przychodząc tu i zadając mu te pytania. – Interesuje mnie Faye – powiedział młody człowiek. – Twoja córka Faye. Pamiętasz ją? Faye uczyła się pilniej niż ci wszyscy gówniarze z liceum. Faye pilnie się uczyła, bo miała pasję. Miała w sobie coś, co ją napędzało. Coś potężnego i śmiertelnie poważnego. – Mama nigdy mi nie powiedziała, że pojechała do Chicago. Po co tam pojechała? I teraz jest rok sześćdziesiąty ósmy, stoją z Faye w kuchni w bladym świetle, a on wyrzuca ją z domu. Jest na nią tak strasznie wściekły. Tak bardzo się starał przejść przez życie w tym miasteczku niezauważenie.

Przez nią stało się to niemożliwe. Jedź i nigdy nie wracaj, mówi do niej. – Co się stało? Dała sobie zrobić bachora. W liceum. Dała się przelecieć temu chłopakowi, Henry’emu, i zaszła w ciążę. Nie mieli nawet ślubu. I wszyscy o tym wiedzieli. I to właśnie najbardziej go wściekało – że wszyscy wiedzieli. Wszyscy dowiedzieli się jednocześnie. Jakby zamieściła ogłoszenie w lokalnej gazecie. Nigdy nie doszedł, jak to się stało. Ale bardziej złościł się z tego powodu, że wszyscy wiedzieli, niż że Faye zaszła w ciążę. To wszystko się działo, zanim zapadł na demencję i przestał się przejmować takimi rzeczami. Potem musiała wyjechać na studia. Była wyrzutkiem. Wyjechała do Chicago. – Ale nie została tam długo, prawda? W Chicago? Wróciła miesiąc później. Coś jej się tam przytrafiło, ale nigdy o tym nie mówiła. Frank nie wiedział co. Mówiła ludziom, że nie radziła sobie na studiach. Wiedział jednak, że to kłamstwo. Faye wróciła i wyszła za Henry’ego. Wyprowadzili się. Wyjechali. Nigdy tak naprawdę go nie lubiła, tego Henry’ego. Biedak. To był dla niego szok. W norweskim jest na to słowo: gift, które może znaczyć albo „małżeństwo”, albo „truciznę”, i chyba pasowałoby do sytuacji Henry’ego. Frank po wyjeździe Faye, podobnie jak Clyde Thompson po śmierci córki, w towarzystwie innych zachowywał kamienną twarz, nikt go nie pytał o Faye i w końcu było tak, jakby nigdy nie istniała. Nie miał nic, co by mu o niej przypominało, nie licząc pudeł w piwnicy. Prace domowe. Dzienniki. Listy. Raporty od psychologa szkolnego. O problemach Faye. Jej napadach paniki. Atakach nerwowych. O wymyślaniu historii, żeby zwrócić na siebie uwagę. Wszystko było udokumentowane.

Trzymał to tutaj, w Willow Glen. W magazynie. W piwnicy. Z wielu lat. Niczego nie wyrzucił. Tak dawno już jej nie widział. Znikła, na co Frank oczywiście sobie zasłużył. Całkiem niedługo, miał nadzieję, w ogóle nie będzie jej pamiętać. Jego umysł stopniowo się wyłączał. Wkrótce, dzięki Bogu, będzie znowu tylko Fridtjofem. Będzie pamiętał tylko Norwegię. Będzie pamiętał tylko swoją swobodną młodość w najbardziej wysuniętym na północ miasteczku świata. Ogień, który się palił przez całą zimę. Szare letnie niebo o północy. Zielone wiry zorzy polarnej. Pluskające ławice ryb, które potrafił wypatrzyć z odległości ponad kilometra. I może, jeśli dopisze mu szczęście, mury jego pamięci zacieśnią się wokół tylko tego jednego momentu, gdy wędkuje z łodzi, gdy wyciąga z głębin coś wspaniałego. Jeśli dopisze mu szczęście. Jeśli nie, będzie skazany na inne wspomnienie. Straszne wspomnienie. Będzie patrzył na siebie, jak spogląda na łososiowy domek. Gdy ten kurczy się w oddali. Czując, jak się starzeje, gdy traci go z oczu. Będzie przeżywał tę chwilę raz za razem, swój błąd, swoją hańbę. Będzie to jego kara, ten koszmar na jawie: oddalanie się od domu w ciemniejącą noc, jego wyrok.

6 Samuel nigdy nie słyszał, żeby dziadek Frank tak bardzo się rozgadał. Zdumiewający słowotok ze sporadycznymi przebłyskami pamięci, kiedy Samuelowi udało się wyłapać kilka istotnych szczegółów: że matka zaszła w ciążę, a potem wyjechała w niesławie do Chicago, i że całe archiwum z lat dzieciństwa Faye znajduje się tutaj, przechowywane w pudłach w Willow Glen. Gdy zapytał o nie pielęgniarkę, ta zaprowadziła go do piwnicy, długiego betonowego tunelu z boksami z siatki. Zoo rzeczy zapomnianych. Samuel znalazł rodzinne pamiątki pod warstewką kurzu: stare stoły i krzesła, kredensy, stare nie tykające już zegary, pudła ustawione jak kruszejące piramidy, ciemne kałuże na brudnej gołej podłodze, zamglone zielonkawe światło lamp fluorescencyjnych u góry, kwaśna woń pleśni i wilgotnej tektury. Wśród tego wszystkiego znalazł kilka dużych pudeł podpisanych „Faye”, wszystkie ciężkie od papierów: szkolnych prac, wiadomości od nauczycieli, dokumentów medycznych, pamiętników, starych fotografii, listów miłosnych od Henry’ego. Gdy je przeglądał, nabierała kształtów nowa wersja matki – już nie chłodna kobieta z czasów jego dzieciństwa, lecz nieśmiała i pełna nadziei dziewczyna. Prawdziwa osoba, którą zawsze pragnął poznać. Zataszczył pudła do samochodu i zadzwonił do ojca. – To doskonały dzień na posiłek z mrożonki – usłyszał. – Henry Anderson przy telefonie. Czym mogę służyć? – To ja – powiedział Samuel. – Musimy pogadać. – A, z ogromną przyjemnością bym się spotkał – odrzekł tym swoim uprzejmym, sztucznym, podwyższonym głosem, którego używał w pracy. –

Przy najbliższej nadarzającej się okazji chętnie przedyskutowałbym z panem tę sprawę. – Przestań mówić w ten sposób. – Mam opowiedzieć o najbliższym webinarium, które może pana zainteresować? – Twój szef stoi ci teraz nad głową? – Tak, mogę potwierdzić. – Dobra, więc tylko słuchaj. Chcę, żebyś wiedział, że dowiedziałem się czegoś o mamie. – Obawiam się, że to przekracza moje kompetencje, ale chętnie skieruję pana do kogoś, kto mógłby panu pomóc. – Błagam, skończ tę gadkę. – Tak, rozumiem. Bardzo dziękuję, że poruszył pan tę kwestię. – Wiem, że mama wyjechała do Chicago. I wiem dlaczego. – Proponuję, żebyśmy się spotkali osobiście w celu omówienia szczegółów. Mogę zaproponować jakiś termin? – Wyjechała z Iowa, bo była w ciąży. I ojciec wyrzucił ją z domu. Musiała odejść. Teraz już wiem. Na drugim końcu linii zapadło milczenie. Samuel czekał. – Tato? – To nieprawda – rzekł jego ojciec, teraz dużo ciszej i już normalnym głosem. – Prawda. Rozmawiałem z dziadkiem Frankiem. Wszystko mi powiedział. – On ci powiedział? – Tak. – Gdzie jesteś? – W Iowa.

– Ten człowiek od odejścia twojej matki nie zamienił ze mną dziesięciu słów. – Teraz jest chory. Faszerują go dość mocnymi lekami. Jednym z efektów ubocznych jest pozbycie się zahamowań. Chyba nie wie, co mówi. – Boże święty. – Musisz powiedzieć mi prawdę. Zacznijmy od teraz. – Po pierwsze Frank się myli. To było kretyńskie nieporozumienie. Twoja matka nie była w ciąży. Dopiero potem z tobą. – Ale Frank powiedział… – Wiem, dlaczego tak myśli. I wierzy, że to prawda. Ale mówię ci, że zdarzyło się coś innego. – Więc co się zdarzyło? – Jesteś pewien, że chcesz o tym usłyszeć? – Muszę to wiedzieć. – Są rzeczy, o których niekoniecznie chciałbyś wiedzieć. Dzieci nie muszą wiedzieć wszy stkiego o swoich rodzicach. – To ważne. – Przyjedź, proszę, do domu. – Powiesz mi? – Tak. – Bez kłamstw? Całą historię? – Dobrze. – Bez względu na to, jakie to może być dla ciebie krępujące? – Tak. Po prostu przyjedź. W drodze powrotnej Samuel próbował sobie wyobrazić, że jest na miejscu matki, że odbywa swoją pierwszą podróż do Chicago, jedzie na studia, przyszłość jest niepewna i pełna niewiadomych. Czuł, jakby oboje doświadczali tego samego w tym samym czasie. Niebawem miał się rozpocząć nowy rozdział.

Wszystko miało się zmienić. Wydawało mu się niemal, że Faye siedzi obok. To dziwne, ale nigdy nie czuł się tak blisko matki jak w tym momencie.

CZĘŚĆ CZWARTA

DOMOWY SKRZAT Wiosna 1968 roku

1 Faye słyszy brzęk metalu i wie, że w fabryce wre praca. Przenoszą, opuszczają, gną i uderzają w metal; metal stuka o metal i śpiewa. Faye nie widzi zakładów ChemStar, ale widzi światło, miedzianą poświatę za dębami na podwórzu. Niekiedy udaje przed sobą, że to nie fabryka, lecz armia. Starożytna armia – światło pochodni, odgłosy wykuwania straszliwej broni. W jej uszach tak to właśnie brzmi – jak wojna. Pomyślała, że może tego dnia – ze względu na to, co się stało, co pokazują w tej chwili w telewizji – zakłady ucichną. Ale nie, ChemStar nawet w taki wieczór jak ten dudni. Faye siedzi na podwórzu i nasłuchuje. Wpatruje się w gęsty mrok. Jej ojciec jest tam teraz, na nocnej zmianie. Faye ma nadzieję, że nie ogląda wiadomości, ma nadzieję, że zachowuje skupienie i koncentrację. Bo zakłady ChemStar to miejsce śmiertelnie niebezpieczne. Kiedyś była tam z wycieczką i przeraziły ją maski, rękawice i skrupulatna demonstracja zasad bezpieczeństwa, wodotrysk do przemywania oczu w razie wypadku, z wrażenia aż brakowało jej powietrza i czuła swędzenie skóry na głowie. Nasłuchała się historii o pracownikach ChemStar, którzy spędzili wiele miesięcy w szpitalu, popełniwszy jakiś głupi błąd. Za każdym razem, gdy przejeżdża obok fabryki, widzi charakterystyczne logo ze splecionymi C i S i podpisem: CHEMSTAR – SPEŁNIAMY SWOJE MARZENIA. Nawet jej wujowie nie chcieli tu pracować. Wolą hutę stali, zakłady azotowe, fabrykę nawozów sztucznych, przetwórnię kukurydzy lub jeżdżą za rzekę do Illinois do pracy zmianowej przy produkcji taśmy klejącej. Nie samej taśmy, lecz kleju, dzięki któremu taśma tak się lepi. Miesza się go w wielkich kadziach mlecznej piany i wywozi w specjalnych

beczkach. Jest dla niej tajemnicą, jak to się dzieje, że klej pojawia się na taśmie, już nie płynny, lecz idealnie lepki. Jak to się dzieje, że taśmy, tak ładnie zapakowane, trafiają na półki w sklepach w całej Ameryce – to zadanie innej fabryki, innej grupy postawnych wędrowców. Nic dziwnego, że wujowie nigdy nie opowiadają o tym, co produkują. W przemyśle tak już jest. Tak już jest w tym dziwnym miasteczku nad rzeką. Zawsze coś jej umyka. Dostrzega fragmenty, ale nie całość. Jest kwiecień, cztery miesiące przed rozpoczęciem zajęć na studiach, siedzi na podwórzu, w domu zaś telewizor nadaje głośno najnowsze wiadomości: w Memphis został zastrzelony Martin Luther King. Tego wieczoru Chicago płonie gniewem – demonstracje, kradzieże, podpalenia. Także Pittsburgh. I Detroit, Newark. Zamęt w San Francisco. Ogień trzy przecznice od Białego Domu. Faye oglądała relacje, aż nie mogła już tego znieść i wyszła na dwór, w bezkresną noc, gdzie z oddali dobiegają dudnienia ChemStar, odgłosy gwizdków, dźwigów i wałów korbowych, kaskada metalowych stuknięć jak raptownie ruszającego z miejsca pociągu – jakże przemysł nie przestaje hałasować, nawet w taki dzień. Ci wszyscy robotnicy, którzy pewnie nie wiedzą o zamieszkach, dlaczego ciągle pracują?, zastanawia się Faye. Kto tak bardzo potrzebuje chemikaliów? Fabryka to coś przerażającego, niepowstrzymanego. Słyszy otwieranie drzwi na patio, a potem kroki. Z nową porcją wiadomości nadchodzi matka Faye. – Pełna anarchia – informuje zirytowana. Przez cały wieczór siedziała przyklejona do programu Waltera Cronkite’a. – Demolują własne dzielnice. Chicagowska policja najwyraźniej okrążyła tamtejsze getto. Do sklepów monopolowych wrzuca się koktajle Mołotowa. Snajperzy na dachach budynków. Na ulicach rozbijane są samochody. Sygnalizatory świetlne przewraca się i wygina jak gałęzie drzew. Przez okna wrzuca się cegły.

– Co im to da? – denerwuje się jej mama. – Tyle zniszczeń? Gdy wszyscy oglądają ich w telewizji? Czy uczestnicy tych zamieszek naprawdę myślą, że w ten sposób zdobędą poparcie dla swojej sprawy? Kula trafiła Martina Luthera Kinga w szyję, gdy stał na hotelowym balkonie – każdy reporter, każdy prezenter telewizyjny opisuje to dokładnie w ten sam sposób, tymi samymi słowami. Słowa, o których nikt wcześniej nie miał pojęcia, wyskoczyły ze zwykłego języka i zamieniły się w zaklęcia. „Motel Lorraine”. „Karabin Remington”. „Mulberry Street”. (I jak strzał mógł paść z drugiej strony czegoś, co brzmi tak cudownie: Mulberry Street?) Policja prowadzi poszukiwania. Potężna obława. Podejrzany jest drobnej budowy ciała, po trzydziestce. Biały. Gość z pokoju numer pięć. – To dla nich pewnie tylko pretekst, żeby mogli robić, co chcą – gdera jej mama. – Biegają bez koszul i rabują sklepy. Co tam, weźmy sobie nowy sprzęt stereo bez płacenia. Faye wie, że zainteresowanie uczestnikami zamieszek jest u mamy rzeczą marginalną. Przede wszystkim zależy jej na przekonaniu Faye, by nie wyjeżdżała na studia do Chicago. Zamieszki podsunęły jej jedynie doskonały nowy argument. Chce, żeby Faye została w domu i zapisała się do tej miłej dwuletniej szkółki w sąsiednim miasteczku, przy każdej sposobności przypominając o tym Faye, prowadząc bezustanny atak nękający, odkąd kilka miesięcy wcześniej Faye została przyjęta na uniwersytet Chicago Circle. – Posłuchaj – mówi jej mama – ja tam jestem za wolnościami obywatelskimi, ale nie można się zachowywać jak bydło i niszczyć własności Bogu ducha winnych ludzi. Chicago Circle to chwytliwy skrót nazwy nowego uniwersytetu w centrum miasta: Uniwersytetu Illinois w Chicago Circle. Broszury promocyjne, które nadeszły z listem o przyjęciu Faye, zapewniały, że ta uczelnia to „UCLA Środkowego Zachodu”. Ma pierwszy na świecie, napisano w broszurze,

„nowoczesny pod każdym względem kampus”, wzniesiony w ciągu ostatnich kilku lat, koncepcyjnie rewolucyjny, kampus inny od wszystkich: stworzony jako jednolity system z wykorzystaniem najmodniejszych zasad designu społecznego i inżynierii; budynki wzniesione z najbardziej niezniszczalnych materiałów; pasaż na poziomie pierwszego piętra, do przemieszczania się między wydziałami, ze wspaniałym widokiem z góry, rodzaj podniebnej trasy ekspresowej dla pieszych; innowacyjna architektura z zastosowaniem matematycznej teorii pola, co polegało – z tego, co zauważyła Faye – na nałożeniu jedna na drugą kostek i obróceniu lekko każdej z nich, dzięki czemu powstała wielopłaszczyznowa, wielokątowa bryła, która z góry wygląda jak plaster miodu. Dokonano przełomu co najmniej tak ważnego jak wynalezienie łęku oporowego lub kopuły geodezyjnej, pisano w broszurze, a wszystko to stanowiło część nadrzędnej misji uczelni – stworzenia kampusu przyszłości. Faye podanie o przyjęcie złożyła w tajemnicy. – Gdyby ci młodzi nie zachowywali się tak chuligańsko i agresywnie – stwierdza jej mama – zwykli ludzie chętniej by ich wspierali. Dlaczego nie pójdą i nie postarają się przekonać do siebie głosujących w wyborach? Nie zaproponują rozwiązań, zamiast wszystko niszczyć? Faye sięga wzrokiem za podwórze ku odległej łunie nad ChemStar. Ojciec pewnie teraz pracuje, prawdopodobnie nie zwraca uwagi na wiadomości ze świata. Na temat studiów wypowiedział się tylko raz, gdy Faye pokazała mu list z uniwersytetu z zawiadomieniem o przyjęciu i broszurę. Był pierwszą osobą, z którą podzieliła się nowiną. Po krótkim prywatnym wybuchu radości w swoim pokoju zeszła do niego, do salonu, gdzie czytał w fotelu gazetę. Wręczyła mu dokumenty. Spojrzał na nią, potem na papiery. Czytał powoli w milczeniu, przyswajając sobie nowe informacje. Faye rozsadzało ze szczęścia. Czekała, aż pochwali tak nadzwyczajne osiągnięcie. Ale kiedy skończył czytać, po prostu oddał jej dokumenty i rzucił: „Nie wygłupiaj się, Faye”. Po czym otworzył

gazetę, potrząsając nią, żeby wygładzić zagięcia. „Tylko nikomu nic nie mów – dodał. – Ludzie gotowi pomyśleć, że zadzierasz nosa”. – Na ulicach chaos! – narzeka jej mama. Zaczyna się nakręcać. Ostatnio jest jak bączek, który sam się puszcza w wir. – Nie wiem nawet, o co im chodzi! Tym ludziom. Czego oni chcą? – Może na początek mniej zamachów – odpowiada Faye. – Tak tylko zgaduję. Mama długo mierzy ją spojrzeniem. – Gdy zastrzelili Johna Kennedy’ego, my nie wszczynaliśmy zamieszek. Faye wybucha śmiechem. – Aha, rzeczywiście, między tymi dwoma zamachami można postawić znak równości. – Co w ciebie dzisiaj wstąpiło? – Nic, mamo. Przepraszam. – Martwię się o ciebie. – Nie ma potrzeby. – Martwię się tym twoim wyjazdem – oznajmia, wreszcie przechodząc do sedna. – Chicago jest… jest tak daleko. I to takie duże miasto. I pełno tam, no wiesz, elementu. Przez „element” rozumie Murzynów. – Nie chcę cię straszyć – ciągnie – ale pomyśl tylko. Wracasz któregoś wieczoru z zajęć, a oni cię łapią, zaciągają w ciemny zaułek, gwałcą i wpychają pistolet do ust tak mocno, że nawet nie zdążysz się pomodlić. – Wystarczy! – woła Faye i wstaje. – Dziękuję, mamo. Wspaniale się z tobą rozmawiało. – A poza tym co będzie, jeśli dostaniesz tam ataku? Co zrobisz, jeśli nie będzie mnie w pobliżu?

– Biorę samochód. – Dokąd jedziesz? – Dokądś. – Faye. – Nie wiem, mamo. Po prostu muszę się przejechać. Przewietrzyć głowę. Co jest kłamstwem. Oczywiście jedzie do Henry’ego. Dobrego, łagodnego Henry’ego. Pojedzie do niego, zanim mama wystraszy ją jeszcze bardziej opowieściami o gwałtach i przemocy. Bierze samochód i wyjeżdża z niewielkiego osiedla kilku małych domków o nazwie Vista Hills (ta nazwa zawsze ją dziwiła, zwłaszcza że na tabliczce Vista Hills ukazana jest szeroka panorama gór, których próżno by szukać w stanie Iowa). Potem skręca w główny bulwar, mija sklep spożywczy Dairy-Sweet Good-Food, dyskont Dollar General, drogerię U Schwingle’a. Mija stację Quik Mart i myjnię Spotless Touchless po przeciwnej stronie ulicy, przejeżdża obok szarej wieży ciśnień, którą niektórzy ze starszych mieszkańców nazywają „zieloną wieżą”, wiele lat temu była bowiem zielona, zanim kolor wyblakł od słońca, i Faye zastanawia się, czy nie powinna współczuć ludziom tak szczelnie zamkniętym w swoich wspomnieniach. Potem mija klub weterana i restaurację o nazwie Restauracja, na której tabliczka odwiecznie informuje: PIĄTKI, SOBOTY I ŚRODY – SANDACZ. Wjeżdża na szosę i widzi w oddali, w prześwicie między drzewami, coś, co z przymrużeniem oka nazywa „latarnią morską”. Tak naprawdę jest to wieża zakładów azotowych, nad którą pali się gaz i nocą widać niebieski płomień. Wygląda więc jak latarnia morska, jasne, ale ten żart ma też wymiar geograficzny: przecież stan Iowa ze wszystkich stron na odległość miliarda kilometrów jest otoczony lądem. Stała trasa Faye do Henry’ego. Jedzie pustymi ulicami w wieczór podobny do innych wieczorów, gdyby nie to, co się nadaje w telewizji. Tragiczne doniesienia oznaczają, że nikt jej nie zauważy – ludzie nie

będą siedzieć na gankach przed domami, w otwartych garażach, nie będą mówić: „Znowu ta Faye. Ciekawe, dokąd się wybiera tym razem”. Faye zdaje sobie sprawę z zainteresowania, z sąsiedzkiej ciekawości, z niewzruszonego spojrzenia miasteczka, z tego, że wszystko uległo pewnej zmianie, gdy rozeszła się wiadomość o jej studiach. Wierni w kościele, wcześniej nie wyrażający na temat Faye żadnego zdania, nagle zaczęli mówić rzeczy, które brzmiały wrogo i pasywno-agresywnie. „Pewnie o nas zapomnisz, jak wyjedziesz do wielkiego miasta”, „Obawiam się, że już nie wrócisz do naszej małej nudnej mieściny” albo „Podejrzewam, że jak już zrobisz wielką karierę, nie będziesz mieć czasu dla takiego szaraczka jak ja” i tak dalej. Słowa, w których pobrzmiewało coś nienawistnego, coś w rodzaju: „Myślisz, że jesteś lepsza od nas?”. Odpowiedź, trzeba przyznać, brzmiała: „Tak”. Na jej biurku w domu leży list z uczelni – prezentuje się nader oficjalnie z logo uniwersytetu na grubym papierze – zawiadamiający o przyznaniu jej stypendium. W liceum Faye jest pierwszą dziewczyną, która takie stypendium zdobyła. Pierwszą dziewczyną w historii szkoły. Jak może nie czuć się lepsza od innych? Przecież o to cały czas chodziło: żeby być lepszą od innych! Faye wie, że nie powinna tak myśleć, bo te myśli nie są skromne, są podszyte arogancją, próżnością i wyniosłością, tym najbardziej nieokreślonym z grzechów. „Obrzydłe Panu serce wyniosłe”, ogłosił pewnej niedzieli pastor i Faye w swojej ławce o mało się nie rozpłakała, nie wiedziała bowiem, jak być dobrą dziewczyną. Bycie dobrą wydawało się takie trudne, kary zaś niewyobrażalne. „Jeśli ktoś jest grzesznikiem – grzmiał pastor – nie tylko sam zostanie ukarany, ale ukarane zostaną jego dzieci, a potem ich dzieci do trzeciego i czwartego pokolenia”. Faye ma nadzieję, że pastor się nie dowie o jej samowolnych wizytach u Henry’ego. Ani że robi to po kryjomu. Że wyłącza światła, zbliżając się do jego

rodzinnej farmy. Że parkuje w pewnej odległości i resztę drogi pokonuje pieszo. Że przykuca na żwirowej drodze, czeka, aż oczy przyzwyczają się do ciemności, wypatruje psów, obserwuje dom. Że stosuje podstępny manewr, żeby ściągnąć uwagę Henry’ego, nie niepokojąc jego rodziców: rzuca w okno kamyczkami. Młodzi mają swoje sposoby. Miasteczko oczywiście o nich wie. Miasteczko wie o wszystkich. I pochwala. Ludzie mrugają do Faye i pytają, kiedy ślub. „Tylko patrzeć”, mawiają. To oczywiste: woleliby, żeby wyszła za mąż, a nie wyjeżdżała na studia. Henry jest dobroduszny, cichy, dobrze wychowany. Farma jego rodziców jest duża, sprawnie zarządzana, budzi respekt. On jest dobrym, pracowitym luteraninem, ma ciało twarde jak z betonu. Faye czuje jego napinające się mięśnie, gdy go dotyka, ten nerwowy chłopięcy prąd, który go przeszywa i obezwładnia. Faye nie kocha Henry’ego, a raczej nie wie, czy go kocha, a może jednak kocha, ale nie jest w nim zakochana. Nie znosi tych podziałów, tych subtelnych znaczeniowych różnic, które niestety tak bardzo się liczą. – Chodźmy się przejść – proponuje Henry. Jego farma z jednej strony graniczy z zakładami azotowymi, z drugiej zaś – z rzeką Missisipi. Idą w tę stronę, ku rzece. Henry nie wydaje się zaskoczony wizytą Faye. Bierze ją za rękę. – Oglądałaś wiadomości? – pyta. – Tak. Jego dłoń jest szorstka i pełna zgrubień, zwłaszcza tam, gdzie ciało Henry’ego styka się z rozmaitymi farmerskimi narzędziami, takimi jak łopata, szufla, motyka, miotła lub długi i krnąbrny drążek skrzyni biegów w traktorze John Deere. Nawet kij baseballowy może powodować na skórze takie zmiany, jeśli używa się go tak jak on do zabijania wróbli, które się gnieżdżą w silosie do składowania kukurydzy. Wyjaśniał jej kiedyś, że jest tam za mało miejsca, żeby

skorzystać ze śrutówki. Śrut mógłby się odbić rykoszetem. Można stracić oko. Trzeba więc wskoczyć do środka z kijem baseballowym i celować we fruwające ptaki. Poprosiła go, żeby jej więcej o tym nie opowiadał. – Nadal wybierasz się do Chicago? – pyta ją. – Nie wiem – odpowiada. Im bliżej rzeki, tym bardziej ziemia staje się gąbczasta. Faye słyszy szum każdej małej fali. Za nimi latarnia morska płonie lazurowo jak drzazga dnia, która utknęła na wieczorowym niebie. – Nie chcę, żebyś wyjeżdżała – oznajmia Henry. – A ja nie chcę o tym mówić. Gdy trzymają się za ręce, Henry często pociera palcami miękką skórę między jej kciukiem i palcem wskazującym lub jeszcze miększą skórę jej nadgarstka. Faye zastanawia się, czy robi to, bo inaczej nic by nie czuł pod tyloma warstwami zgrubiałej, martwej skóry. To pocieranie podpowiada mu, gdzie są jego palce, i Faye martwi się, co to będzie, gdy Henry zacznie sięgać po inne rzeczy, nowe rzeczy. Czeka na to – nie da się przed tym uciec – czeka, aż Henry wsunie rękę pod jej ubranie. Czy te jego twarde, naznaczone odciskami dłonie sprawią jej ból? – Nie wiem, co zrobię – mówi Henry – jeśli wyjedziesz do Chicago. – Jakoś przeżyjesz. – Wątpię – odpowiada, po czym ściska jej dłoń, zatrzymuje się i odwraca do niej teatralnie – poważnie, uroczyście – jak gdyby chciał jej przekazać wiadomość wielkiej wagi. Henry zawsze miał w sobie tę melodramatyczną żyłkę. Nastoletni chłopcy czasem tacy są, rozdmuchują emocje, które odczuwają, ponad wszelką miarę. – Faye – zwraca się do niej – podjąłem pewną decyzję. – Okej. – Postanowiłem… – i w tym momencie zawiesza głos, upewnia się, czy Faye

słucha go z należytą uwagą, i gdy ma co do tego pewność, kontynuuje: – że jeśli wyjedziesz do Chicago, ja wstąpię do wojska. I w tym momencie Faye parska śmiechem – próbuje stłumić ten cichy chichot, ale nie potrafi. – Mówię poważnie! – Henry, proszę cię. – Postanowiłem. – Nie bądź głupi. – Wojsko to zaszczyt – mówi. – Służba to honor. – Ale po co, u diabła, miałbyś to robić? – Czułbym się samotny. Tylko w ten sposób będę mógł o tobie zapomnieć. – Zapomnieć o mnie? Henry, to są studia. Ja nie umieram. Wrócę. – Będziesz tak daleko. – Możesz mnie odwiedzać. – I poznasz innych chłopaków. – Innych chłopaków. A więc tu jest pies pogrzebany. – Jeśli wyjedziesz do Chicago, ja się zaciągnę do wojska. – Ale ja nie chcę, żebyś szedł do wojska. – A ja nie chcę, żebyś wyjeżdżała do Chicago. – Henry krzyżuje ramiona. – Podjąłem już decyzję. – Mogą cię wysłać do Wietnamu. – No. – Henry, możesz zginąć. – Jeśli zginę, to chyba będzie przez ciebie. – To nie fair. – Zostań tutaj i bądź ze mną – prosi Henry. – To nie jest fair.

– Zostań tutaj, gdzie jest bezpiecznie. Faye czuje, jakie to niesprawiedliwe, i budzi się w niej złość, ale czuje też, o dziwo, ulgę. Zamieszki, kradzieże, te wszystkie straszne rzeczy w telewizji, jej matka, to miasteczko: jeśli zostanie z Henrym, nie będą musieli już jej straszyć. Wszystko będzie dużo łatwiejsze, jeśli zostanie, dużo czystsze. Po co tu przyszła? Teraz żałuje. Żałuje, że wezwała Henry’ego pod bladoniebieski płomień latarni morskiej. Nie powiedziała mu, ale nazywa ten komin latarnią morską z jeszcze jednego powodu. Dlatego że latarnia morska ma dwa oblicza i tak właśnie czuje się Faye za każdym razem, gdy tu przyjeżdża – dwulicowa. Latarnia morska jest jednocześnie zaproszeniem i ostrzeżeniem. Mówi: „Witaj w domu”. Ale jednocześnie, zaraz potem, mówi: „Uwaga, niebezpieczeństwo”.

2 Jest sobotni wieczór pod koniec kwietnia sześćdziesiątego ósmego roku – wieczór balu maturalnego Faye. Henry przyjeżdża po nią o osiemnastej z różą i bukiecikiem, który niezdarnie przypina jej do sukienki. Szczypie materiał w okolicach dekoltu, jak gdyby odgrywał na oczach jej rodziców pantomimę nieporadnych pieszczot nastolatków. Jej matka mimo to robi zdjęcia, mówi: „Uśmiechnijcie się”. I Faye zaczyna świtać w głowie, że cały ten zwyczaj z przypinaniem bukiecików został wymyślony przez rodziców – nadopiekuńczych rodziców chcących się przekonać, czy kawalerowie ich córek nie są zbyt dobrze obeznani z damską garderobą i biustem. Nieporadność jest w tym przypadku najbardziej pożądana – świadczy o nikłej groźbie pojawienia się niechcianych ciąż. I Henry jest młodzieńcem, który nie radzi sobie z kwiatami. Nie potrafi sprawnie przypiąć bukiecika. Zadrasnął jej skórę i zostawił czerwoną rysę na mostku. Linia ta przypomina jej poziomą kreskę w literze A. – Moja szkarłatna litera! – woła, śmiejąc się. – Co? – pyta Henry. – A raczej mój szkarłatny myślnik. Wszystko staje się łatwiejsze, gdy tańczą. Faye wychodzi na parkiet i kręci twista. Potem tańczy madisona. Po madisonie przychodzi pora na mashed potato, jerk i watusi. Lata dojrzewania Faye były naznaczone pojawiającym się co kilka tygodni szałem na nowy taniec do piosenki z listy przebojów. Monkey. Dog. Locomotion. Piosenki i tańce, które stanowią idealną całość – piosenka tłumaczy wszystko, co musisz wiedzieć o krokach, a taniec jest powodem pojawienia się piosenki. Gdy Marvin Gaye śpiewał Hitch Hike, wiedziała dokładnie, co robić.

Gdy Jackie Lee śpiewał The Duck, Faye znała ruchy, zanim zobaczyła taniec w telewizji. I teraz w niebieskiej sukience z szarmezy tańczy ze wzrokiem wbitym w parkiet – podnosi lewą nogę, potem prawą, potem machnięcie i od nowa. To teraz uchodzi za taniec. Każdy bal maturalny, zjazd absolwentów i potańcówka walentynkowa tak wyglądają – didżej puszcza piosenkę, która dokładnie instruuje, co robić. W tym roku nowym szaleństwem jest piosenka Tighten Up Archiego Bella i Drellsów – przesuń nogę w lewo, potem w prawo. Tighten it up now, everything will be outta sight. Gdzieś w pobliżu Henry też tańczy, ale Faye go nie zauważa. Tańce takie jak freddie, chicken lub twist wykonuje się osobno nawet na zatłoczonym parkiecie. Nie wolno im się dotykać, tańczą więc oddzielnie. Bawią się tak, żeby dokładnie spełnić oczekiwania opiekunów. Mówi im się, jak tańczyć, a oni reagują, jak przystało na przyszłych biurokratów – myśli sobie teraz Faye, przyglądając się swoim kolegom i koleżankom z klasy. Są szczęśliwymi, zadowolonymi, kończącymi szkołę licealistami, zwolennikami silnych rządów, ich rodzice popierają wojnę, mają kolorowe telewizory. Gdy Chubby Checker śpiewa: „Weź mnie za rękę i rób, co mówię”, podpowiada jej pokoleniu, jak reagować na to, co ich otacza – wojnę, pobór, zakazy dotyczące seksu – nakłania ich do posłuszeństwa. Ale potem, pod koniec balu, didżej ogłasza, że zdąży puścić jeszcze jedną piosenkę. – „To szczególny utwór”, zapowiada. – Tak więc Faye, Henry i pozostali licealiści powoli wracają na parkiet, choć stopy są już zmęczone po całej nocy wywijania i szurania. Didżej włącza nową płytę. Faye słyszy, jak igła trzeszczy, zanim wskoczy w rowek, i w końcu zaczyna się ta piosenka. Początkowo nie brzmi nawet jak muzyka; to raczej prymitywne pierwotne rzępolenie, gęsty dźwięk smyczków grających dysonansowo, mrocznie – chyba skrzypce i dziwna gitara odtwarzająca ciągle ten sam akord, powolny, monotonny rytm bębna basowego, uporczywy pogłos, wokalista, który nie

śpiewa, lecz recytuje. Faye nie słyszy dobrze słów, nie potrafi wskazać refrenu, nie znajduje rytmu, do którego mogłaby tańczyć. Straszliwe, erotyczne pojękiwania, tym właśnie jest ta piosenka. Dociera do niej fraza: „Dziewczyna dziecko z pejczem w ciemności”. Co to w ogóle znaczy? Wokół niej licealiści podrygują do muzyki, poruszają się ospale, niemrawo jak sama muzyka: chwiejnym krokiem zbliżają się do siebie, dotykają, chwytają w pasie i przywierają do siebie. To najwolniejszy taniec, jaki Faye kiedykolwiek widziała. Zerka na Henry’ego, który stoi zmartwiony i bezradny, gdy wokół niego tancerze wiją się jak gigantyczne dżdżownice. Skąd wiedzą, co robić? Piosenka nie podaje żadnych instrukcji. Faye jest zachwycona. Chwyta Henry’ego za szyję i przyciąga go do siebie. Ich ciała zderzają się. Henry stoi oszołomiony, gdy Faye podnosi ręce nad głowę, zamyka oczy, zwraca twarz w stronę sufitu i zaczyna kołysać biodrami. Tymczasem opiekunowie przyglądają im się nieufnie. Nie wiedzą, co się dzieje, ale mają pewność, że dzieje się coś złego. Każą didżejowi wyłączyć piosenkę i tancerze wydają z siebie jęk. Wracają do stolików. – Co ty tam wyprawiałaś? – pyta Henry. – Tańczyłam – odpowiada Faye. – Co to za taniec? Jak się nazywa? – Nie ma żadnej nazwy. To po prostu, no wiesz, po prostu taniec. Po balu Henry zabiera ją do parku, cichego parku w pobliżu jej domu, nieoświetlonego, ustronnego, będącego jednym z niewielu miejsc w tym miasteczku, gdzie można się cieszyć samotnością. Faye spodziewa się tego. Henry jest chłopakiem, który wierzy w romantyczne gesty. Zaprasza ją na kolacje przy świecach, kupuje czekoladki w pudełkach w kształcie serca. Zjawia się pod jej domem uśmiechnięty jak lampa z wydrążonej dyni w Halloween i wręcza jej wielki bukiet lilii i irysów. Zostawia jej w samochodzie róże. (Faye nigdy mu nie mówi, że kwiaty potem schną w upale i więdną). Henry nie zna symboliki

kwiatów, różnic między różami białymi i czerwonymi, między lilią a irysem. Tym językiem nie włada. Nie wie, jak kochać Faye kreatywnie, robi więc to, co wszyscy jego rówieśnicy z liceum: świece, czekoladki i kwiaty. Traktuje miłość jak balon, jakby wszystko było tu prostą kwestią akumulacji, nadmuchiwania. I tak bukiet za bukietem. Kolacja za kolacją. Od czasu do czasu w jej szkolnej szafce pojawiają się też wiersze miłosne, napisane na maszynie, niepodpisane… Tak bardzo kocham ciebie Bardziej niż gwiazdy na niebie

Pytał, czy dostała już wiersz, a ona potwierdzała, dziękowała mu, potem zaś uśmiechała się, spuszczała wzrok i krzyżowała nogi w kostkach, licząc na to, że nie zapyta, jak się jej podobał. Bo nigdy jej się nie podobają. Jak mogą jej się podobać, skoro w wolnym czasie czyta Walta Whitmana, Roberta Frosta i Allena Ginsberga? Jak brzydki wydaje się Henry w porównaniu z Allenem Ginsbergiem! Jak prosty i głupi, jak staroświecki i prowincjonalny. Wie, że Henry chce jej zaimponować, zdobyć jej względy, ale im więcej czyta jego wierszy, tym bardziej czuje się zobojętniała, jakby jej umysł zapadał się powoli w piasek. Gdy jesteś ode mnie daleko Nie jest mi na duszy lekko I żeby poczuć się jak w niebie Muszę przytulić ciebie

Nie ma serca go krytykować. Kiwa więc tylko głową i mówi: „Dostałam twój wiersz. Dziękuję”, a wtedy Henry robi tę swoją minę – uśmiech samozadowolenia i triumfu na wielkiej głupiej pyzatej twarzy – która tak bardzo ją drażni, że chce mu powiedzieć coś okrutnego: Że wiersz byłby lepszy, gdyby zastosował rytm. Lub gdyby kupił sobie słownik.

Lub gdyby znał więcej wielosylabowych wyrazów. (Co za okropieństwo z jej strony, że takie myśli w ogóle przychodzą jej do głowy!) Nie, jest całkiem sympatycznym chłopcem, całkiem dobrym. Wielkodusznym. Ma złote serce. Jest łagodny. Wszyscy jej mówią, że powinna za niego wyjść. – Faye – mówi Henry, gdy siedzą na karuzeli – myślę, że przeszliśmy razem długą drogę, no wiesz, w naszym związku. A ona przytakuje, ale nie wie dokładnie, o co mu chodzi. Z pewnością ofiarował jej mnóstwo kwiatów, wierszy, czekoladek, zafundował wiele kolacji, ale nigdy nie zdradził jej żadnej tajemnicy. Faye czuje, że nic o nim nie wie, nie więcej w każdym razie niż wszyscy inni: jego rodzina posiada farmę przy zakładach azotowych, on sam chce zostać weterynarzem, jest miernym zawodnikiem w drużynie futbolowej, rezerwowym trzecim graczem na bazie w drużynie baseballowej, trzeciorzędnym skrzydłowym w zespole koszykarskim, w weekendy wędkuje w Missisipi i bawi się ze swoimi psami, siedzi cicho na lekcjach i potrzebuje korepetycji z matematyki – Faye zna jego życiorys, ale nie tajemnice. Nigdy nie mówi jej nic ważnego. Nigdy na przykład nie wyjaśnia, dlaczego, gdy ją całuje, nie zachowuje się jak inni chłopcy, nie próbuje rzeczy, jakich po chłopakach można się spodziewać. Słyszała wiele razy w szkole o napaleńcach, którzy zrobią wszystko, jeśli tylko im się pozwoli. Którzy pójdą na całość, jeśli im się pozwoli. Gdziekolwiek! Na tylnym siedzeniu samochodu wieczorem albo w nocy na boisku baseballowym, na gołej ziemi, na trawie, w błocie czy innym pierwszym lepszym miejscu, w jakim się znajdą, spotkawszy dziewczynę, która nie odmówi. Z kolei reputację tych, które im na to pozwalają, które ich zachęcają, a które nie są ich dziewczynami, rujnuje jedno szeleszczące słowo: puszczalska. Najszybsze słowo w języku. Przelatuje przez szkołę jak błyskawica. Trzeba się pilnować.

Czeka więc, aż Henry czegoś spróbuje – zacznie ciągnąć ją za pasek, wtykać ręce tam, gdzie nie powinien – żeby mogła zaprotestować w obronie swej czystości, żeby następnym razem mógł znowu spróbować, natarczywiej i skuteczniej, a ona żeby mogła znowu zaprotestować, aż wreszcie, gdy już się naprotestuje, gdy się naodmawia, zademonstruje mu swoją cnotliwość, czystość i przyzwoitość, że nie jest łatwa, nie jest puszczalska, wtedy w końcu może powiedzieć „tak”. Faye czeka na to, na cały ten rytuał, tymczasem Henry tylko ją całuje, wciska nos w jej twarz i na tym się kończy. Za każdym razem ten sam scenariusz. Nocą przesiadują nad rzeką albo w parku i przysłuchują się odgłosom motorów na autostradzie, skrzypnięciom huśtawki, a Faye skubie rdzę na karuzeli i czeka. Ale nigdy do niczego nie doszło, aż przyszedł ten wieczór, noc po balu maturalnym, gdy Henry zachowuje się tak ceremonialnie, że wygląda, jakby się nauczył wypowiadanych kwestii na pamięć. – Faye, myślę, że przeszliśmy razem długą drogę. Jesteś dla mnie kimś bardzo ważnym i szczególnym. I byłbym zaszczycony, szczęśliwy, naprawdę szczęśliwy… – Zacina się, przerywa, jest zdenerwowany, ona zaś kiwa głową i dotyka leciutko opuszkami palców jego ramienia. – Chcę powiedzieć – podejmuje na nowo – że byłbym zaszczycony, szczęśliwy, uczyniłabyś mnie największym szczęściarzem, gdybyś, no wiesz, do szkoły, od tej pory – przerywa, zbiera się na odwagę – gdybyś mogła nosić moją kurtkę. I mój pierścionek. Henry wydycha głośno powietrze, wyczerpany po tak wielkim wysiłku, czuje ulgę. W tym momencie nie jest w stanie nawet na nią spojrzeć. Wbija wzrok w swoje buty i nawija na palce sznurowadła. Wydaje jej się wtedy przeuroczy, w swoim zażenowaniu i strachu, i jest świadoma, jak wielką ma nad nim władzę. Wyraża zgodę. Oczywiście, że się zgadza. I gdy wstają do odejścia, zaczynają się całować. I tym razem pocałunek wydaje się inny, jakby był czymś większym i potężniejszym, pocałunek

nabrzmiały znaczeniem. Oboje muszą wiedzieć, że przekroczyli pewną granicę: klasowy pierścionek to zwiastun, wszyscy o tym wiedzą. Niemal zawsze przychodzi po nim pierścionek zaręczynowy i za sprawą tych symboli ich zażyłość staje się oficjalna, usankcjonowana, uwierzytelniona i dobra. Na cokolwiek dziewczyna sobie pozwoli na tylnym siedzeniu samochodu, jeśli nosi ozdobę od swojego chłopaka, jest chroniona. Ten amulet ją osłania. Strzeże jej. Jest zabezpieczona przed zniewagami. Dziewczyna z takim pierścionkiem nie jest puszczalska. I Henry też musi wyczuwać, że teraz mają pozwolenie na to, na co przyjdzie im ochota, bo przyciąga ją bliżej, całuje mocniej, ściślej przylega do niej ciałem. Faye wtedy coś czuje, coś sztywnego i tępego wciska jej się w brzuch. To oczywiście on, Henry. Napiera na nią przez szare spodnie. Drży lekko, całuje ją i jest twardy jak skała. Zaskakuje ją, jak sztywny może być penis. Jak kij od szczotki! Tylko o tym jest teraz w stanie myśleć. Zdaje sobie sprawę, że wciąż się całuje z Henrym, ale robi to automatycznie – cała jej uwaga skupia się na tych kilku centymetrach kwadratowych, na tym lubieżnym nacisku. Wydaje jej się, że czuje w tym miejscu pulsowanie, i zaczyna się pocić, przywiera do niego mocniej i mówi mu, że wszystko w porządku. Henry przesuwa dłońmi po jej plecach i wydaje z siebie ciche popiskiwania; jest roztrzęsiony, stremowany; czeka na nią. Teraz jej kolej, żeby coś zrobić. On wykonał pierwszy manewr, napierając na nią w sposób tak oczywisty. To rodzaj negocjacji. Teraz ona powinna wykonać jakieś posunięcie. Faye postanawia zachować się śmiało, zrobić to, co zasugerowała podczas ostatniego tańca na balu maturalnym. Jedną ręką ciągnie za wszywany pasek jego spodni, ciągnie na tyle mocno, by powstała szpara, w którą wsuwa drugą rękę. Henry wzdryga się, jego ciało się napina i na ułamek sekundy nieruchomieje. Potem wszystko dzieje się tak szybko. Gdy Faye przesuwa dłoń niżej, on znów się przybliża. Jej palce zaczynają się na nim zaciskać – przez najkrótszą chwilę

wyczuwa go i wie, że jest ciepły i sztywny, ale też delikatny i mięsisty – i ledwo zdążyła to wszystko zarejestrować, gdy Henry odskakuje, odwraca się lekko od niej i woła: – Co ty wyprawiasz? – Ja… nie wiem… – Tak nie wolno! – Przepraszam, Henry, ja… – Boże, Faye! Odwraca się od niej i poprawia spodnie, wciska dłonie do kieszeni, zaczyna chodzić. Krąży między jednym końcem huśtawki a drugim. Faye go obserwuje. Aż trudno uwierzyć, że jego twarz może tak szybko zlodowacieć. – Henry? – zwraca się do niego. Chce, żeby na nią spojrzał, ale on na nią nie patrzy. – Henry, przepraszam. – Nie mówmy o tym. – Wbija but w piasek i kręci nim tak długo, aż się w nim zagrzebuje, potem to samo robi z drugą nogą, brudząc swoje ładne eleganckie pantofle. Faye znowu siada na karuzeli. – Chodź tu – mówi do niego. – Nie chcę o tym gadać, Faye. Jest zrównoważonym chłopakiem, łagodnym i skromnym; musiał się wystraszyć, stąd jego reakcja. I teraz chce się odciąć od tego, co się stało, wymazać to. Faye siedzi na karuzeli i mówi: – Wszystko w porządku, Henry. – Nie – oznajmia odwrócony do niej plecami, z rękami w kieszeniach, przygarbiony. Jest zaciśniętą pięścią, spięty i zwarty. – Po prostu… nie robi się takich rzeczy. – Okej.

– Tak nie można – dodaje. Faye się zamyśla, skubie czerwone płatki rdzy, słucha, jak piasek trzeszczy pod jego butami, gdy Henry chodzi tam i z powrotem, i w końcu pyta, wbijając wzrok w jego plecy: – Dlaczego? – Nie powinnaś tego chcieć. Taka dziewczyna jak ty nie powinna mieć takich zachcianek. – Dziewczyna taka jak ja? – Mniejsza z tym. – Co to znaczy? – Nic. – Wyjaśnij mi. – Nie chcę o tym mówić. I chwilę potem już go nie ma. Henry siedzi na karuzeli i odcina się od wszystkiego, zamienia w milczącą, zimną bryłę. Krzyżuje ramiona i siedzi zapatrzony w nocny mrok. Próbuje ją ukarać. I to doprowadza ją do furii, aż zaczyna się trząść. Faye czuje w brzuchu początki mdłości, poruszenie w klatce piersiowej – serce bije mocniej, wstają jej włoski na karku. Czuje, że coś nadchodzi, znajoma fala potu i zawrotów głowy. Nagle kręci jej się w głowie, robi jej się gorąco, czuje mrowienie i jest jakby poza sobą, jak gdyby unosiła się nad karuzelą i spoglądała w dół, obserwując wzburzenie własnego ciała. Czy Henry coś zauważył? Stalowa kula nadlatuje – łkanie, dławienie, dygot. Nie pierwszy raz to przeżywa. – Zabierz mnie do domu – cedzi przez zaciśnięte zęby. Kto wie, czy Henry rozumie, co się dzieje, ale spogląda na nią i zdaje się mięknąć. – Słuchaj, Faye…

– Zabierz mnie do domu. Szybko. – Przepraszam cię, Faye. Nie powinienem był… – W tej chwili, Henry. Odwozi ją więc i przez całą potworną podróż do domu nie odzywają się do siebie. Faye ściska skórzany fotel i stara się odpędzić wrażenie, że umiera. Gdy Henry zatrzymuje się pod jej domem, Faye czuje się jak duch, bezszelestnie przed nim umykając. Matka Faye od razu się domyśla. „Masz atak”, mówi, a ona kiwa głową z szeroko otwartymi w panice oczyma. Matka zabiera Faye do jej pokoju, pomaga się rozebrać i kładzie ją do łóżka, a potem przynosi coś do picia, przeciera czoło zimnym ręczniczkiem i mówi: „Już dobrze, wszystko dobrze”, spokojnym, słodkim i przyciszonym matczynym głosem. Faye otacza ramionami zgięte w kolanach nogi, łka i chwyta spazmatycznie powietrze, podczas gdy matka przeczesuje jej palcami włosy i szepcze: „Nie umierasz, nie umrzesz”, jak tyle razy wcześniej przez całe dzieciństwo Faye. I w tych pozycjach zostają, aż paroksyzm mija. Faye uspokaja się. Zaczyna oddychać normalnie. – Nie mów tacie – prosi. Matka kiwa głową. – A jeśli to się stanie w Chicago, Faye? Co wtedy zrobisz? Matka ściska jej dłoń, po czym wychodzi po nowy ręczniczek. A Faye wraca myślami do Henry’ego i cieszy się niemal, gdy sobie uzmysławia, że teraz mają swój sekret.

3 Faye nie zawsze miała takie objawy. Kiedyś była normalnie funkcjonującym, towarzyskim dzieckiem. Aż pewnego dnia zdarzyło się coś, co wszystko zmieniło. Był to dzień, kiedy dowiedziała się o duchu. Był rok pięćdziesiąty ósmy, barbecue w ogrodzie późnym latem, wpadające w fiolet światło na zachodzie, komary i świetliki – dzieci bawiły się w berka lub patrzyły, jak lampa owadobójcza dokonuje swego makabrycznego dzieła, natomiast dorośli palili, pili alkohol oparci o ogrodzenie lub o siebie nawzajem, a ojciec Faye grillował jedzenie dla kilkorga sąsiadów i kolegów z pracy. To wszystko było pomysłem jego żony. Sam Frank Andresen miał reputację osoby nieco onieśmielającej, nieco nieprzystępnej. Kwestia akcentu, jasne, oraz tego, że był cudzoziemcem. Ale bardziej decydował o tym jego sposób bycia – melancholia, niezmącony spokój, milkliwość. Gdy sąsiedzi pytali, jak się miewa, widząc go pracującego w ogrodzie, nie odpowiadał ani słowem, machał tylko ręką z wyrazem twarzy, jakby właśnie złamał żebro, ale nikomu o tym nie wspominał. W końcu przestali zagadywać. Jego żona nalegała: zaprośmy parę osób, poznają cię, rozerwiemy się. Zeszli się więc do jego ogrodu, ci wszyscy goście z sąsiedztwa, i rozmawiali o jakimś sporcie, o którym Frank nie miał zielonego pojęcia. Mógł najwyżej słuchać i stać na uboczu, bo nawet po osiemnastu latach spędzonych w Stanach wciąż pewne słowa sprawiały mu trudności, a wiele z nich miało związek ze sportem. Przysłuchiwał się i starał reagować prawidłowo w odpowiednich

momentach, i w tym roztargnieniu przypalił parówki na hot dogi. Zawołał Faye, która bawiła się w berka z dwoma chłopcami sąsiadów, i gdy córka do niego podeszła, poprosił ją, żeby skoczyła po parówki. Po czym się schylił i wyszeptał: – Do piwnicy. Miał na myśli schron przeciwatomowy. Nieskazitelnie czysty, jasno oświetlony, w pełni zaopatrzony schron, który budował przez ostatnie trzy lata. Prace prowadził w nocy – tylko w nocy, żeby sąsiedzi nic nie zauważyli. Odjeżdżał i wracał z furgonetką pełną materiałów budowlanych. Jednej nocy było to tysiąc gwoździ. Innej jedenaście worków cementu. Miał specjalny zestaw z instrukcją, co należy robić. Wlewał płynny cement do plastikowych form, które Faye uwielbiała dotykać, bo gdy cement twardniał, był też gorący. Tylko raz matka Faye go o to zapytała, na początku, zapytała go, po co, do diabła, buduje w piwnicy schron przeciwatomowy. Spojrzał na nią tymi strasznymi pustymi oczyma z miną, która zdawała się mówić: „Naprawdę muszę to artykułować?”. I odszedł do furgonetki. Faye obiecała, że przyniesie parówki, i gdy ojciec się odwrócił, podbiegła do dwóch chłopców z sąsiedztwa, a ponieważ miała osiem lat i desperacko pragnęła być lubiana, zapytała ich: „Chcecie coś zobaczyć?”. Na co odpowiedzią było oczywiście: „Tak”. Faye weszła do domu z chłopcami i zaprowadziła ich na dół. Jej ojciec obniżył kamienną podłogę, toteż schron wyglądał jak wyłaniająca się spod ziemi łódź podwodna. Prostokątne betonowe pomieszczenie ze zbrojonymi ścianami, które wytrzymałoby zawalenie się nad nim całego domu. Faye otworzyła małe drzwi z kłódką – szyfr to data jej urodzin – zeszła cztery stopnie w dół i włączyła światło. Efekt był taki, jakby za pomocą czarów przetransportowano do ich piwnicy całą alejkę ze sklepu spożywczego: jasne światło lamp fluorescencyjnych, puszki z jedzeniem ustawione na półkach pod ścianą. Chłopców aż zatkało z wrażenia.

– Co to jest? – spytał jeden z nich. – Nasz schron przeciwatomowy. – Ja cię! Na półkach tekturowe pudła, drewniane skrzynie, słoje i puszki, wszystkie odwrócone etykietą do przodu: z pomidorami, fasolką, mlekiem w proszku. Czterdziestolitrowe beczułki z wodą, w sumie kilkadziesiąt, tworzyły piramidę przy drzwiach. Radyjka, piętrowe łóżka, maski gazowe, baterie, pudełka płatków kukurydzianych piętrzące się w kącie, telewizor z kablem, który niknął w ścianie. Korbka z podpisem: WLOT POWIETRZA. Chłopcy rozglądali się zdumieni. Wskazali na zamkniętą drewnianą szafkę z mlecznymi szybami i zapytali, co jest w środku. – Broń. – Masz klucz? – Nie. – Szkoda. Po wyjściu na górę chłopcy wpadli w amok. Nie byli w stanie powściągnąć emocji. – Tato! – krzyczeli, biegnąc jak szaleni do ogrodu. – Tato! Wiesz, co oni tam mają w piwnicy? Schron! I Frank spojrzał na Faye z takim wyrzutem, że aż musiała odwrócić wzrok. – Schron? – zdziwił się jeden z ojców. – Serio? – Niezupełnie – odparł Frank. – Zwykła spiżarnia z zapasami. Jak piwniczka na wino. – Wcale nie – zaprzeczył jeden z chłopców. – Jest ogromny! Cały z betonu, pełen jedzenia i broni. – Naprawdę? – Możemy też mieć taki? – poprosił drugi chłopiec.

– Złożyłeś go z gotowych części? – spytał sąsiad. – Czy sam wszystko zbudowałeś? Frank zdawał się zastanawiać, czy nie zignorować tego pytania, po czym zmiękł nieco i wbił wzrok w ziemię. – Kupiłem plan – wyjaśnił – i sam zbudowałem. – Duży jest? – Dziewięć metrów na cztery. – Więc jak, ile osób pomieści? – Sześć. – Świetnie! Jak Ruskie zrzucą bombę, będziemy wiedzieć, gdzie się schować. – Śmieszne – skwitował Frank. Był teraz od nich odwrócony. Kładł na grillu nowe parówki, przekładając je długimi metalowymi szczypcami. – Przyniosę piwo – powiedział sąsiad. – Słyszałyście, dzieciaki? Jesteśmy uratowani. – Przykro mi – rzekł Frank. – Ale nie. – Wprosimy się na kilka tygodni. Będzie znowu jak w wojsku. – To niemożliwe. – Oj, daj spokój. Co zrobisz, nie wpuścisz nas? – Nie mamy wolnych miejsc. – Zmieści się sześć osób. Sam mówiłeś. Ja doliczyłem się was troje. – Ale trudno powiedzieć, jak długo trzeba będzie tam przeczekać. – Mówisz poważnie? – Tak. – Zalewasz. No przecież byś nas wpuścił, no nie? To znaczy, gdyby naprawdę zrzucili bombę. Wpuściłbyś nas. – Posłuchaj – rzekł Frank. Odłożył szczypce, odwrócił się i oparł dłonie na biodrach. – Zastrzelę każdego, kto się zbliży do tych drzwi. Rozumiesz? Będę

celował w głowę. Zapadła cisza. Faye nie słyszała nic oprócz skwierczącego mięsa na grillu. – Jezu, dobra – odpowiedział sąsiad. – Żartowałem, Frank. Spokojnie. Zabrał piwo i wszedł do domu. Faye i cała reszta ruszyli za nim, zostawiając Franka samego w ogrodzie. Tego wieczoru przyglądała mu się przez okno na piętrze, gdy stał nad grillem w milczeniu i znów pozwolił, żeby mięso sczerniało i się przypaliło. To wspomnienie ojca pozostało w niej na długo, widok ten uchwycił bowiem jakąś ważną prawdę o nim: gdy samotny, zagniewany, przygarbiony stał nad stołem z rękami na blacie, jakby się do niego modlił. Został tam do końca wieczoru. Faye położyła się do łóżka. Mama wykąpała ją, okryła kołdrą i nalała jej szklankę wody. Ta szklanka zawsze tam stała, na wypadek gdyby Faye zachciało się pić w środku nocy. Niska, szeroka, z grubym dnem, jak dla dorosłych. Lubiła trzymać ją w upalne letnie wieczory, oplatać wokół niej palce, czuć jej solidność i ciężar. Lubiła przyciskać ją mocno do policzka i napawać się jej gładkim, krystalicznym chłodem. I to właśnie robiła, zbliżała szklankę do twarzy, gdy po kilku delikatnych puknięciach cicho i powoli otworzyły się drzwi i w jej pokoju zjawił się ojciec. – Mam coś dla ciebie – oznajmił. Sięgnął do kieszeni i wyjął małą szklaną figurkę: siwobrodego staruszka siedzącego z nogami opasującymi miskę owsianki, z drewnianą łyżką w ręku, z pomarszczoną twarzą zastygłą w wyrazie satysfakcji. – Jest bardzo stara – powiedział. Podał ją Faye, a ona przyjrzała się figurce, przesuwając po niej palcami. Była pusta w środku, cienka i krucha, pożółkła, wielkości małej filiżanki. Staruszek wyglądał jak drobniejsza, chudsza wersja Świętego Mikołaja, choć miał zupełnie inne usposobienie: podczas gdy Mikołaj zawsze wydawał się ożywiony i wesoły, ten sprawiał wrażenie wrednego. Może przez ten paskudny uśmieszek na jego

twarzy i pazerny sposób, w jaki trzymał miskę, niczym pies pilnujący jedzenia. – Kto to? – spytała Faye i ojciec odpowiedział, że to bożek domowy, duszek, który w starej Norwegii zwykle czaił się po piwnicach w czasach, jak się zdawało Faye, bardziej czarodziejskich niż te współczesne, w czasach, kiedy na świecie aż roiło się od zjawisk nadprzyrodzonych: duchów powietrza, morza, wzgórz, pustkowi, domów. Wtedy wszędzie można się było natknąć na zjawę. Wszystko na świecie mogło być czymś innym incognito. Liść, koń, kamień. Niczego nie można było brać dosłownie. Zawsze należało się doszukiwać głębszej, autentycznej prawdy skrywanej pod powierzchnią. – Miałeś takiego skrzata u siebie w domu? – spytała Faye. – W piwnicy na farmie? Na myśl o tym jej ojciec się rozpromienił. Jak zawsze, gdy wspominał tamten dom. Był poważnym mężczyzną, który zdawał się rozpogadzać tylko wtedy, gdy opisywał ten drewniany dom na skraju miasta: szeroki, dwupiętrowy, w kolorze łososiowym, z widokiem od tyłu na morze i długi pomost, z którego łowił ryby w ciche popołudnia, z okolonym świerkami polem od frontu, z zagrodą dla kilku kóz, owiec oraz konia. Dom na szczycie świata, mawiał, w Hammerfeście w Norwegii. Rozmowa o nim zawsze zdawała się go ożywiać. – Tak – rzekł – nawet tamten dom był nawiedzony. – Żałujesz, że już tam nie mieszkasz? – Tak, czasami – odparł. – Był nawiedzony, ale nie w sensie negatywnym. Wyjaśnił, że duszki domowe nie są z gruntu złe. Zachowują się raczej życzliwie, sprawują pieczę nad farmą, pomagają podczas żniw, czeszą końską grzywę. Nie pokazują się domownikom i denerwują się, jeśli w czwartkowe wieczory nie przyniesie im się owsianki ze śmietaną. Obficie okraszonej masłem. Nie są szczególnie przyjazne, ale nie są też okrutne. Robią, co im się podoba. Są egoistami. – I tak właśnie wyglądają? – zaciekawiła się Faye, obracając w rękach

figurynkę. – Przeważnie są niewidzialne – wyjaśnił Frank. – Można je zobaczyć tylko wtedy, kiedy na to pozwolą. Nie widuje się ich więc często. – Jak się nazywają? – spytała. – Nisse – odpowiedział, a Faye kiwnęła głową. Uwielbiała te dziwaczne nazwy, które ojciec nadawał swoim duchom: nisse, niksa, gangferd, draug. Faye rozumiała, że to stare słowa, słowa z Europy. Ojciec czasem ich używał, przypadkowo, kiedy się czymś ekscytował lub denerwował. Pewnego razu pokazał jej księgę pełną takich słów, niezrozumiałych. To Biblia, poinformował, a na pierwszej stronie widniało drzewo genealogiczne. Wskazał jej imię: Faye. Były tam imiona jej rodziców, a także imiona nad nimi, imiona, których nigdy nie słyszała, dziwne, z dziwnymi znakami. Papier był cienki, kruchy i żółty, a czarny tusz zblakł do fioletu i błękitu. Ci wszyscy ludzie, opowiadał, zostali w kraju, natomiast Fridtjof Andresen zmienił imię na Frank i przybył śmiało do Ameryki. – Myślisz, że tu też mieszka nisse? – spytała Faye. – Nigdy nie wiadomo – odparł ojciec. – Czasem nie odstępują człowieka przez całe życie. – Są miłe? – Od czasu do czasu. Mają kapryśną naturę. Nie wolno ich nigdy obrazić. – Ja bym ich nie obraziła. – Można to zrobić niechcący. – Jak to? – Gdy się kąpiesz, rozchlapujesz wodę na podłogę? Zastanowiła się i przyznała, że owszem, zdarza jej się. – Jeśli rozchlapujesz wodę, musisz ją szybko wytrzeć. Żeby woda nie przeciekła do piwnicy i nie skapnęła na skrzata. To byłaby wielka zniewaga.

– Co by się stało? – Nisse bardzo by się zezłościł. – A wtedy co by się stało? – Opowiem ci pewną historię – rzekł. Oto ona: Wiele lat temu na farmie niedaleko Hammerfestu żyła sobie śliczna dziewczynka imieniem Freya (Faye uśmiechnęła się na dźwięk tak podobnie brzmiącego imienia). Pewnego czwartkowego wieczoru ojciec polecił Frei zanieść duszkowi owsiankę ze śmietaną. I dziewczynka zamierzała spełnić polecenie ojca, ale po drodze do piwnicy bardzo zgłodniała. Jej matka przyrządziła specjalną owsiankę, z brązowym cukrem, cynamonem, rodzynkami, nawet z cienkimi plasterkami baraniny. Freya pomyślała, że szkoda marnować tyle pyszności dla jakiegoś tam bożka. Gdy więc znalazła się w piwnicy i nikt jej nie widział, sama zjadła owsiankę. Wylizała miskę do czysta. Ledwo otarła brodę, gdy wyskoczył nisse i porwał ją do tańca. Próbowała się wyrwać, ale uchwyt duszka był silny. Przygarnął ją mocno do siebie i zaczął śpiewać: „Z talerza jadłaś mego, tańcz więc do upadłego!”, a ona krzyczała i krzyczała, lecz nisse wcisnął jej twarz w swoją szorstką brodę, toteż nikt jej nie słyszał. Obracał nią i wirowali od jednego końca piwnicy do drugiego. Tańczył za szybko. Nie mogła nadążyć. Ciągle się potykała i przewracała, ale nisse podnosił ją, szarpał za ręce, podarł jej ubranie, aż w końcu padła bez tchu na ziemię w zakrwawionych strzępach sukienki. Rano, gdy ją znaleziono, była blada i ledwo żywa. Nie wstawała z łóżka przez wiele miesięcy i nawet gdy była już na tyle silna, żeby chodzić, ojciec nigdy już jej nie prosił, żeby zaniosła duszkowi coś do jedzenia. – Przepraszam, że zaprowadziłam tych chłopaków do piwnicy – rzekła Faye, gdy skończył opowiadać. – Idź spać – powiedział ojciec. – Chciałabym zobaczyć twój dom – dodała Faye. – Tę farmę

w Hammerfeście z łososiowym budynkiem. Pojadę tam kiedyś z wizytą. – Nie – rzucił i gdy na nią spojrzał, oczy miał zmęczone, może smutne, jak wtedy, gdy stał samotnie w ogrodzie nad gasnącymi węgielkami. – Nigdy nie zobaczysz tego domu. Tej nocy nie mogła zasnąć. Przez kilka godzin budziło ją każde skrzypnięcie, każdy cichy trzask, każdy szum wiatru i myślała, że to intruz lub zjawa. Przez miotane wiatrem liście na zewnątrz prześwitywało światło, rzucając na ścianę potworne kształty – włamywaczy, wilków, diabła. Było jej gorąco, czuła się rozpalona i próbowała się schłodzić szklanką wody przy łóżku, przyciskając ją do czoła i klatki piersiowej. Sączyła wodę i rozmyślała o opowiedzianej przez ojca historii o domowym duszku: „Czasem nie odstępują człowieka przez całe życie”. Była to przerażająca myśl, że z dołu obserwuje ich ten stwór, mamrocząc coś niezrozumiale. Spojrzała na podłogę, jak gdyby mogła przebić się wzrokiem aż do piwnicy, gdzie skrzat chodzi tam i z powrotem i czeka nienasycony. Przechyliła szklankę i wylała wodę. Zdjął ją nagły lęk, gdy patrzyła na tworzącą się kałużę, ciemnobrązową plamę na beżowym dywanie. Wyobrażała sobie, że woda przecieka przez podłogę, skapuje przez przerwy między deskami, po metalowych listwach, po gwoździach, spoiwie i spływa ukradkiem coraz niżej, zbierając kurz, brud, aż ścieka do piwnicy i spada zimna na czającą się tam w ciemnościach rozzłoszczoną istotę. Tej nocy – i jest to prawda – rodzice znaleźli Faye w piwnicy. Ze snu wyrwał ich krzyk. Znaleźli ją na dole. Trzęsła się, bębniąc głową o betonową podłogę. Rodzice nie wiedzieli, jak się tam dostała. Nie mogła mówić, nic nie widziała, oczy wywracały jej się niewidząco do tyłu. W szpitalu w końcu się uspokoiła i lekarze stwierdzili, że dostała gorączki na tle nerwowym, ataku histerii – inaczej mówiąc, nie mieli żadnej poważnej diagnozy. Niech odpoczywa, niech leży w łóżku, poradzili. Niech pije mleko. Niech się zanadto

nie denerwuje. Faye nic nie pamiętała, ale wiedziała, co się stało. Wiedziała z całą pewnością. Obraziła duszka i nisse po nią przyszedł. Przybył razem z jej ojcem ze starego kraju i teraz nawiedzał ją. Ta chwila jej dzieciństwa była cezurą, która wszystko, co nastąpi potem – ataki paniki, chicagowską katastrofę, jej matczyne i małżeńskie niepowodzenia – uczyni nieuniknionym. W każdym życiu następuje taka chwila, trauma, pod której wpływem rozpadamy się na zupełnie nowe kawałki. Dla niej to była ta chwila.

4 Najbardziej różowa klasa w liceum Faye. Najbardziej przystrojona falbankami i koronkami. Najczystsza, najjaśniejsza. Najlepiej wyposażona, z kuchenkami i maszynami do szycia, lodówkami, szeregami garnków i rondli. Bez porównania roztaczająca najwięcej zapachów, zwłaszcza w czasie dwutygodniowych zajęć z pieczenia ciast, gdy na korytarz sączą się ciepłe czekoladowe opary. Pracownia zajęć z gospodarstwa domowego – elektryczność, mnóstwo światła, chemiczne produkty do czyszczenia z kolorowymi etykietami, ostre noże, zupy w puszkach, srebrzystobiałe, lśniące patelnie z aluminium, nowoczesne urządzenia ery atomowej. Ani razu Faye nie widziała tu chłopaka, żaden nawet nie zajrzał zwabiony słodkimi babeczkami lub goframi. Chłopcy trzymają się na dystans, podając okrutne powody: „Nigdy bym nie przełknął czegoś, co sama upiekłaś!”, mówią dziewczynom, a potem wydają z siebie chrapliwe dźwięki i łapiąc się za gardło, rzężą i konają przy wtórze gromkich śmiechów. Tak naprawdę jednak w chłopcach niepokój budzą plakaty. Doszły ich słuchy o plakatach. Przypięte do różowych ścian plakaty, a na nich samotne i zawstydzone kobiety reklamujące produkty, o których istnieniu chłopcy nie chcą wiedzieć – irygatory, wkładki, proszki wchłaniające i rozpylacz kwasu karbolowego. Faye siedzi na swoim wyściełanym krześle ze skrzyżowanymi ramionami, przygarbiona, i ogląda je z milczącą odrazą. „Najbardziej kłopotliwy problem dziewczyny nie dotyczy niestety jej ślicznych pach”, głosi jeden z plakatów z reklamą puszki czegoś, co nosi nazwę Pristeen. „Problem z nieprzyjemnym zapachem, którego nie mają mężczyźni”,

informuje inny, tym razem z reklamą chusteczek Bidette Towelettes. Kobieta siedzi samotnie w sypialni, a nad nią nagłówek napomina grubymi czarnymi literami: „Jest coś, czego każdy mąż oczekuje od żony”. Lub matka podczas rozmowy z córką: „Teraz, gdy jesteś po ślubie, mogę ci powiedzieć. Istnieje kobieca przewina gorsza niż nieświeży oddech lub odór potu”, i córka, piękna, młoda, o żarliwej i szczęśliwej twarzy, jak gdyby była mowa o filmach lub wspomnieniach, a nie o bakteriobójczych antyseptykach, odpowiada: „Jak to dobrze, że dowiaduję się tego od ciebie, mamo!”. Jakże koszmarny wydaje się ten świat zamężnych kobiet. Faye wyobraża sobie fetor buchający z kuchennego zlewu, gdy woda stoi w nim za długo, myśli o tym, jak zmywaki nabierają benzynowego odoru, gdy leżą mokre i zwinięte. Tajemne, skażone życie mężatek – nagie, wilgotne, nieperfumowane – ciągłe ukrywanie własnego smrodu. Zrozpaczone kobiety, gdy ich mężowie wściekli wybiegają z domu. „Dlaczego spędza wieczory samotnie? Utrzymuje dom w nieskazitelnej czystości, stara się wyglądać jak najładniej, ale zaniedbuje ten jeden kluczowy rodzaj higieny… higieny osobistej kobiet”. To reklama środka dezynfekującego firmy Lysol. Matka Faye nigdy nie wspomniała o żadnym z tych specyfików ani słowem. Faye boi się przejrzeć matczyną łazienkę, obawia się tego, co może tam znaleźć. Różowo-białe butelki i pudełka z tymi strasznymi nazwami, które brzmią jak to, czego chłopcy się uczą na chemii: Zonite, Koromex, Sterizol, Kotex. Słowa brzmiące z lekka naukowo, mądrze i nowocześnie, choć tak naprawdę zostały wymyślone. Faye wie o tym. Sprawdzała w słowniku. Nie ma tam definicji słowa Koromex, ani tego, ani pozostałych. Słowa jak puste balony, te wszystkie bezużyteczne „k”, x” i „z”. Plakat wizażystki z Kinney o kontrolowaniu potliwości. Plakat firmy Cover Girl o maskowaniu znamion. Inny pokazujący gorsety wyszczuplające i usztywnione gąbką staniki. Nic dziwnego, że chłopcy się boją. Dziewczyny się boją. „Skutecznie usuwa przykre zapachy, dzięki czemu masz pewność, że jesteś

kobietą, jakiej pragnie twój mąż”. Ich nauczycielka gospodarstwa domowego prowadzi krucjatę przeciwko wszelkiego rodzaju zarazkom i nieczystościom, dba o schludność i miły zapach uczennic, nie dopuszczając, żeby stały się, jak to ujmuje, „tanimi brudasami”. Nie nazywa swoich lekcji zajęciami z gospodarstwa domowego. Nazywa je cotillion. Nauczycielka, pani Olga Schwingle, żona właściciela miejscowej drogerii, stara się wpoić tym dziewczętom z prowincji zasady dobrego wychowania i etykiety. Demonstruje, jak się zachowuje prawdziwa dama, jak wyrobić w sobie niezbędne nawyki, jeśli się chce dołączyć do wykwintnej socjety gdzieś daleko na świecie. Rozczesywać włosy sto razy każdego wieczoru. Szczotkować zęby po pięćdziesiąt razy w górę i w dół. Przeżuwać każdy kęs co najmniej trzydzieści cztery razy. Stać prosto, nie garbić się, nie kulić, nawiązywać kontakt wzrokowy, uśmiechać się, gdy ktoś zagaja rozmowę. Cotillion wymawia z francuska: ko-tiją. – Musimy zmyć z was wieś! – zapowiada pani Schwingle, zwracając się nawet do tych dziewcząt, które na wsi nie mieszkają. – Potrzebujecie odrobiny elegancji. – Po czym włącza płytę z muzyką kameralną lub walcem i mówi: – Co za szczęście, dziewczęta, że macie tutaj mnie. Uczy ich rzeczy, o których ich matki nie mają zielonego pojęcia. W czym podawać wino, a w czym szkocką. Czym się różni widelec obiadowy od widelca sałatkowego. Gdzie co ustawić na stole. W którą stronę zwrócić ostrze noża. Jak siedzieć, nie opierając się łokciami o stół. Jak podchodzić do stołu, jak od niego wstawać. Jak z wdziękiem przyjąć komplement. Jak siadać, kiedy mężczyzna podsuwa krzesło. Jak zaparzyć filiżankę dobrej kawy. Jak ją odpowiednio podać. Jak ułożyć kostki cukru w uroczą piramidkę na kruchej malowanej porcelanie, jakiej Faye nigdy nie widziała we własnym domu. Pani Schwingle uczy je, jak się znaleźć w roli gospodyni uroczystej kolacji, co ugotować na takie przyjęcie, jak prowadzić miłą konwersację z gośćmi, jak

przyrządzić wykwintne dania, które, jak twierdzi, są teraz modne na Wschodnim Wybrzeżu, zwykle z wykorzystaniem żelatyny, garnie z sałaty oraz jakiejś „potrawy w potrawie”, takiej jak sałatka krewetkowa w pierścieniu z awokado. Ananas w galaretce z limonki podany z serkiem śmietankowym. Kapusta zatopiona w zagęszczonym bulionie. Brzoskwinie faszerowane czarnymi borówkami. Połówki konserwowych gruszek posypane tartym serem. Łódeczki ananasowe wypełnione sosem koktajlowym. Mus oliwkowo-paprykowy. Sałatka z kurczakiem uformowana w białe kopczyki. Kostki z tuńczyka. Torciki cytrynowo-łososiowe. Kulki z melona zawijane w plasterki szynki. Oto nowe, bajeczne dania, jakie serwują kulturalne damy. Ameryka zakochała się w tych potrawach: nowoczesnych, ekscytujących, nienaturalnych. Pani Schwingle bywała w Nowym Jorku. Gościła na bogatych przedmieściach Chicago. Jeździ aż do Dubuque, żeby się uczesać, a gdy nie kupuje ubrań z katalogów firm ze Wschodniego Wybrzeża, wybiera się do butików w Des Moines, Joliet lub Peorii. Gdy jest ładna pogoda, oznajmia: „Jaki mamy dzisiaj przecudny dzień”, po czym w tak teatralny sposób otwiera klasowe okiennice, że Faye spodziewa się ujrzeć wlatujące z zewnątrz rozświergotane ptaszki. Zachęca dziewczęta, żeby napawały się bryzą i wonią bzów. „Wiecie, one właśnie kwitną”. Chodzą zbierać kwiaty i rozstawiają je w małych wazonach w klasie. „W domu prawdziwej damy zawsze znajdą się takie akcenty”. Tego dnia zaczyna zajęcia od typowych wywodów na temat małżeństwa. – Gdy byłam na studiach, by zdobyć kwalifikacje zawodowej sekretarki – opowiada, stojąc wyprostowana jak struna, z dłońmi splecionymi przed sobą – postanowiłam zapisać się na kursy z biologii i chemii. Wszyscy moi wykładowcy nie mogli wyjść ze zdumienia. Po co tak sobie komplikować życie? Dlaczego nie wybrałam kolejnych zajęć z maszynopisania? Kręci głową ze śmiechem jak ktoś, kto cierpliwie znosi uwagi głupca. – Miałam swój plan – wyjawia. – Od maleńkości wiedziałam, że chcę wyjść

za kogoś z branży medy cznej. Wiedziałam, że muszę poszerzać swoją wiedzę, aby zainteresować sobą kogoś takiego. Gdybym potrafiła mówić tylko o maszynopisaniu i segregowaniu dokumentów, kto z branży medycznej zwróciłby na mnie uwagę? Spogląda na dziewczęta poważnie i głęboko, jak gdyby wypowiadała jakąś straszliwą prawdę dotyczącą świata dorosłych. – Nikt – oznajmia pani Schwingle. – Tak brzmi odpowiedź. Nikt. I gdy poznałam Harolda, wiedziałam, że opłacało mi się zapisać na te przedmioty. Wygładza sukienkę. – Próbuję tylko powiedzieć: mierzcie wysoko. Nie musicie zadowalać się ślubem z farmerem lub hydraulikiem. Może i nie uda wam się wyjść za kogoś z branży medycznej, tak jak mnie, ale ktoś z branży księgowej nie jest poza zasięgiem waszych możliwości, moje młode damy. A może jakiś przedstawiciel biznesu, bankowości, finansjery. Zdecydujcie, za jakiego mężczyznę chciałybyście wyjść, a potem już tak pokierujcie swoim życiem, żeby zrealizować ten plan. Prosi uczennice, aby się zastanowiły, jakiego chciałyby mieć męża. Chcę takiego, który zabierałby mnie na wczasy do Acapulco, mówi jedna. Chcę męża, który mi kupi kabriolet. Chcę męża, który byłby moim szefem, żebym się nie musiała starać mu przypodobać, bo przecież byłabym jego żoną! Pani Schwingle wpaja im, aby ich marzenia szły w tym kierunku. Możecie aspirować do życia, mówi, w którym jest miejsce na rejsy po Morzu Śródziemnym, albo możecie poprzestać na egzystencji, w której główną atrakcją jest łowienie okoni w Missisipi. – Wybór należy do was, dziewczęta. Ale jeśli pragniecie lepszego życia, musicie na nie zapracować. Myślicie, że mąż będzie chciał z wami rozmawiać o stenografii? Dziewczęta poważnie kręcą głowami.

– Faye, to jest szczególnie ważne w twoim przypadku – mówi. – W Chicago jest zatrzęsienie mężczyzn na poziomie. Faye czuje, jak pada na nią zbiorowy wzrok całej klasy, i kuli się na krześle. Przechodzą do głównego tematu lekcji: toalety. A dokładniej: gdzie są zarazki? (Są wszędzie). I jak je usunąć? (Skrupulatnie, z użyciem wybielacza i amoniaku, na czworakach). W pięcioosobowych grupach ćwiczą szorowanie sedesu w łazience. Faye czeka na swoją kolej z innymi dziewczynami, które wyglądają przez okno na chłopców ćwiczących właśnie na WF-ie. Dzisiaj mają baseball – ćwiczą przechwytywanie toczącej się piłki – stuknięcie kija baseballowego, piłka podskakuje po ziemi, gdy rzucają się ku niej, przechwytują ją i odrzucają do pierwszej bazy z satysfakcjonującym tok. Przyjemnie się to ogląda. Chłopcy – którzy poza szkołą odgrywają tak niedostępnych i nonszalanckich, którzy w klasie starają się być tacy wyluzowani, rozwalając się na swoich krzesłach, aroganccy – na boisku baseballowym ożywiają się jak szczeniaki, ich ruchy stają się przesadne, pełne zapału: Biegnij. Zatrzymaj się. Łap. Odwróć się. Rzuć. Wśród nich jest też Henry. Nie jest dość szybki na łapacza, porusza się nieco ociężale, ale mimo wszystko daje z siebie wszystko. Uderza pięścią w rękawicę, wykrzykuje coś dopingującego. Chłopcy wiedzą, że dziewczyny podglądają ich podczas ćwiczeń. Wiedzą i nawet im się to podoba. Faye siedzi na stołku przy jednym ze stanowisk kuchennych, z łokciami na ciemnobrązowej metalowej płycie kuchennej. Poniżej widnieją pozostałości po latach kulinarnych katastrof – przypalonych sosach pomidorowych, naleśnikach, jajkach i puddingach, teraz w formie skamielin na palnikach, czarnych i zwęglonych. Zaskorupiałe ślady, których nie wywabią nawet najsilniejsze chemiczne mikstury nauczycielki. Faye przesuwa dłonią po tych zwęglonych plamach, czuje ich szorstkość pod opuszkami palców. Obserwuje chłopców. Obserwuje dziewczyny, jak obserwują chłopców. Obserwuje na przykład

Margaret Schwingle – córkę nauczycielki, o jasnej, nieco księżycowej twarzy, w drogim wełnianym sweterku, nylonach, lśniących czarnych pantoflach, z mocno skręconymi blond loczkami – i koterię Margaret, jej akolitki, które noszą na palcach jednakowe srebrne pierścionki świadczące o przynależności do tej samej grupy, które pomagają Margaret rano ułożyć włosy, przynoszą jej ze sklepiku colę i słodycze oraz rozpuszczają złośliwe plotki o jej nieprzyjaciółkach. Faye i Margaret nie rozmawiają ze sobą od czasów szkoły podstawowej. Nie są do siebie wrogo nastawione; Faye po prostu zeszła jej z oczu. Zawsze zresztą czuje się onieśmielona w obecności Margaret i zwykle ucieka przed nią spojrzeniem. Wie, że Schwingle’owie są majętni, że ich wielki dom stoi na skarpie nad rzeką. Margaret nosi na szyi zawieszony na łańcuszku klasowy pierścionek od jednego z chłopców i jeszcze jeden na prawej dłoni. Na lewej – złoty pierścionek przedzaręczynowy. (To wszystko dotyczy dziewczyny, która ziewa w czasie omawiania symbolizmu na literaturze). Prawie narzeczony Margaret – z którym chodzi od początku liceum – jest jednym z tych nieprawdopodobnych, nieznośnych chłopaków będących gwiazdą wszystkiego: baseballu, futbolu, lekkoatletyki. Przypina medale do szkolnej marynarki, a potem oddaje ją Margaret, która paraduje w niej po szkole, pobrzękując jak dzwoneczki wietrzne. Ma na imię Jules i Margaret wyłudziła od niego wszystkie szkolne trofea. Jest z niego ogromnie dumna. Akurat teraz mu się przygląda, gdy on czeka na swoją kolej na boisku. Tymczasem Margaret naśmiewa się z innych chłopaków, tych bardziej niezdarnych, tych, którzy nie są Julesem. – Auć! – woła, gdy piłka prześlizguje się pod rękawicą i ląduje na zapolu. – Ktoś o czymś zapomniał! Koleżanki zebrane wokół niej wybuchają śmiechem. – Jest za tobą, kolego! Mówi na tyle głośno, żeby słyszała ją reszta klasy, ale na tyle cicho, by zakomunikować, że nikt spoza jej kliki nie jest częścią tej rozmowy. Typowa

poza Margaret: ekstrawertywna, ale z drugiej strony wykluczająca. – Następnym razem trochę szybciej, grubasie! – woła, gdy biedny John Novotny, niewydarzony hipopotam wśród szybszych chłopców, opasły, z grubymi nogami, nie dosięga piłki sunącej po ziemi z jego prawej strony. – No naprawdę. Kto go tam w ogóle wpuścił? – dziwi się Margaret. A gdy przychodzi kolej na Pauly’ego Mellicka, malutkiego Pauly’ego Mellicka, może w sumie półtora metra wzrostu i pięćdziesiąt kilogramów wagi, Margaret woła: „Patyczak! Szybciej, Patyczak!”, nawiązując do chudości jego kończyn. Szydzi z grubych, chuderlawych, niskich. Szydzi ze słabych. „Jest drapieżcą”, myśli Faye. – „Młodym wilczkiem o ostrych kłach”. Przychodzi kolej na Henry’ego. Wszystkie dziewczyny czekają, obserwują, Margaret obserwuje, wszystkie go widzą: Henry trzaska pięścią w rękawicę i przyjmuje postawę zbliżoną do przysiadu gracza. W Faye odzywa się nagle silny instynkt opiekuńczy. Wyczuwa, że klasa czeka na dalszą rozrywkę, chce usłyszeć więcej upajająco okrutnych złośliwości Margaret, jak gdyby zależało im, żeby Henry’emu się nie udało. Faye może tylko patrzeć i mieć nadzieję, nic więcej. I gdy znowu zerka na Margaret, zauważa, że Margaret patrzy prosto na nią, i Faye czuje, jak ściska ją w żołądku, oblewa się rumieńcem, otwiera szerzej oczy, czuje w jakiś sposób, że już przegrała, jeśli jest to jakiegoś rodzaju konfrontacja, a zimne spojrzenie Margaret sprawia, że hierarchia jest bardzo wyraźnie określona: Margaret może teraz powiedzieć, co tylko zechce, a Faye nie może jej powstrzymać. Wszystkie więc patrzą na Henry’ego, gdy trener wybija piłkę. Ta podskakuje po nawierzchni boiska, a Henry rzuca się w lewo, żeby ją przechwycić, i Faye czuje złość. Nie na Margaret, lecz na Henry’ego. Czuje złość z powodu jego rychłego blamażu, że postawił ją w tej sytuacji, skazał na tę głupią rywalizację z Margaret Schwingle. Jest zła, że czuje się za niego odpowiedzialna, że jest winna jego wad, jak gdyby należały do niej. Henry człapie jak kaczka i Faye

w tym momencie go nienawidzi. Była na tylu ślubach, że wie, iż zasadniczą częścią liturgii są słowa: „A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało”. Wszyscy myślą, że to takie romantyczne, ale Faye ta myśl zawsze przerażała. I ten moment, ta chwila to ilustruje. Jakby zebrać wszystkie ułomności i je podwoić. Ale ta chwila należy do Henry’ego. Pędzi po piłkę. I kto by pomyślał, robi to bezbłędnie. Chwyta piłkę, zapiera się stopami i wykonuje szybki rzut prosto do pierwszej bazy. Idealnie. Wzór techniki chwytania niskiej piłki. Trener klaszcze, chłopcy klaszczą, Margaret milczy jak zaklęta. Wkrótce potem przychodzi ich kolej na czyszczenie sedesów i Faye siada na wykafelkowanej podłodze, czując się podle. Choć obyło się bez ekscesów, Faye była gotowa na pojedynek z Margaret i jej ciało wciąż rejestruje tamto napięcie. Jest w tym momencie jednym wielkim podrażnionym nerwem, jej wnętrzności nadal głośno protestują. Była gotowa do walki tak bardzo, że wydaje jej się, jakby stoczyła walkę. I w niczym nie pomaga to, że Margaret jest z nią tutaj, w łazience, i siedzi w sąsiedniej kabinie. Faye wyczuwa jej obecność prawie tak, jakby Margaret była rozpalonym piecem. Sedes przed nią jest nieskazitelnie czysty, biały, lśniący i zalatuje środkiem dezynfekującym – dzieło uczennic sprzed kilku chwil. Nauczycielka chodzi za nimi, wyliczając, jakie niebezpieczeństwa czyhają w brudnych toaletach: świerzb, salmonella, rzeżączka, różne zadomowione w muszli klozetowej mikroorganizmy. – Nie ma czegoś takiego jak zbyt czysta toaleta – oświadcza. Podaje im nowe szczotki do szorowania. Kucają na podłodze – niektóre siadają – i czyszczą muszlę, mieszając i spieniając wodę. Szorują, myją, spłukują. – Pamiętajcie o uchwycie – mówi pani Schwingle. – Uchwyt może być najbrudniejszy. Nauczycielka pokazuje im, ile użyć środka dezynfekującego, jak się dostać

do rowków pod krawędzią muszli. Mówi dziewczętom, jak dbać o zdrowie przyszłych dzieci, jak powstrzymać rozprzestrzenianie się infekcji przez utrzymywanie łazienki w czystości, jak nie dopuścić, żeby drobnoustroje z ubikacji rozeszły się po całym domu. – Zarazki – wyjaśnia – rozpylają się, gdy spuszczamy wodę. Więc przed spuszczeniem wody zamknijcie pokrywę i odsuńcie się. Faye szoruje mocno, gdy z następnego stanowiska rozlega się głos Margaret: – On tam całkiem fajniutko wyglądał – mówi. I Faye początkowo nie wie, do kogo Margaret się zwraca, wydaje jej się mało prawdopodobne, że mówi coś do niej, nie przestaje więc szorować sedesu. – Halo? – odzywa się znowu Margaret i lekko puka w ściankę działową. – Jest tam kto? – Co? Tak? – mówi Faye. – Halo? – Do mnie mówisz? – Hm, a nie? Po czym pod ścianką kabiny ukazuje się twarz Margaret – pochyliła się, stoi niemal na głowie i jej blond loczki komicznie zwisają nad podłogą. – Mówiłam – powtarza – że fajnie wyglądał. – Kto? – Henry. Pff. – Ach, racja, przepraszam. – Widziałam, jak mu się przyglądałaś. Pewnie pomyślałaś sobie to samo. – Oczywiście – odpowiada Faye. – Tak. To właśnie sobie pomyślałam. Margaret zerka na łańcuszek Faye, na którym nosi ona pierścionek Henry’ego. Wielki pierścień z opalem. – Będziesz nosić ten pierścionek na lewej dłoni?

– Nie wiem. – Gdybyście naprawdę mieli wobec siebie poważne zamiary, nosiłabyś go na lewej dłoni. Albo mógłby ci podarować drugi. I wtedy jeden miałabyś na szyję, a drugi na lewą rękę. Jak zrobił Jules. – Tak, racja. – Jules i ja mamy wobec siebie bardzo poważne zamiary. Faye kiwa głową. – Niedługo się pobierzemy. Jules ma wspaniałe perspektywy. Faye nie przestaje przytakiwać. – Wspaniałe. Nauczycielka zauważa ich paplaninę, podchodzi i z dłońmi wspartymi na biodrach mówi: – Margaret, dlaczego nie czyścisz sedesu? Margaret zaś rzuca Faye to charakterystyczne spojrzenie, konspiracyjne, jakby chciała powiedzieć: „Jesteśmy w tym razem” – po czym znika za ścianką. – Czyszczę go mentalnie, mamo – odpowiada Margaret. – Wizualizuję. W ten sposób lepiej wszystko zapamiętam. – Może gdybyś się tak przykładała jak nasza Faye, też wyjeżdżałabyś teraz do dużego miasta. – Przepraszam, mamo. – Twój mąż – kontynuuje pani Schwingle, teraz już głośniej, zwracając się do całej grupy – będzie oczekiwał w domu pewnych standardów higieny. I Faye myśli o plakatach na ścianach w klasie, o mężach z ich wysokimi wymaganiami, mężach wypadających z domu w kapeluszach i płaszczach, gdy ich żony nie potrafią wypełnić najbardziej podstawowych kobiecych obowiązków, mężach z telewizyjnych i prasowych reklam – reklam kawy, gdzie mąż oczekuje, że przygotujesz jego szefowi dzbanek wspaniałego napoju; lub

reklam papierosów, gdzie chce, żebyś była modna i szykowna; bądź biustonoszy Maidenform, gdzie spodziewa się po tobie prawdziwie kobiecych kształtów – i Faye odnosi wrażenie, że ten mężowski stwór to najbardziej kapryśny i wymagający gatunek w historii ludzkości. Skąd się wziął? Jak to się dzieje, że chłopcy z boiska – te niezguły, błazny, nieporadne jak kurczaczki, niepewne siebie istoty, ignoranci w sprawach miłości – przeinaczają się w kogoś takiego? Dziewczyny zostają zwolnione. Wracają do klasy, by wezwać kolejną turę. Rozsiadają się w ławkach i z nudów wyglądają przez okna. Chłopcy wciąż trenują – niektórzy są teraz bardziej umorusani, znalazłszy pretekst, żeby nurem lub ślizgiem rzucić się za piłką. Teraz wstał Jules, ten szkolny gladiator o twarzy jak lukrowane ciastko. Margaret woła: „Dalej, kochanie! Pokaż im!”, chociaż Jules jej nie słyszy. Egzaltacja Margaret przeznaczona jest dla dziewcząt w klasie, żeby nie przeoczyły jego występu. I gdy piłka toczy się po ziemi w stronę Julesa, ten wyskakuje po nią, porusza się tak płynnie i lekko, jego stopy są tak szybkie i pewne, nie ślizga się jak inni chłopcy, zupełnie jakby poruszał się po innej, bardziej łaskawej ziemi. I lokuje się przed piłką, trafiwszy w odpowiednie miejsce z dużym wyprzedzeniem, odprężony, swobodny. Piłka turla się ku jego rękawicy i – może uderza w kamień lub jakiś odłamek, może odbija się od jakiegoś dziwnego wgłębienia w ziemi, kto wie – nagle wystrzeliwuje do góry, niespodziewanie, wariacko, odskakuje i trafia go prosto w szyję. Jules pada na ziemię i wierzga nogami. A dziewczynom na zajęciach z gospodarstwa domowego wydaje się to przekomiczne. Chichoczą, rechoczą, aż Margaret odwraca się do nich w końcu i wywrzaskuje: „Zamknijcie się!”. Wygląda w tym momencie na głęboko zranioną. I zawstydzoną. Wygląda jak kobiety z plakatów, gdy porzucają je mężczyźni, przerażone, skrzywdzone, odrzucone. To poczucie, że zostało się niesprawiedliwie i okrutnie osądzonym. Margaret tak właśnie wygląda i Faye

żałuje, że nie może bezradności i zażenowania Margaret zamknąć w buteleczkach – jak dezodorant w aerozolu. Jak środek owadobójczy do rozpylania w puszce. Rozdawałaby je wszędzie żonom. Spryskiwałaby nimi panów młodych w dzień ślubu. Spuszczałaby z dachu na boisko jak napalm w bombach. Wtedy chłopcy też by poznali, jakie to uczucie.

5 Faye siedzi po lekcjach sama pod szkołą, z książką na kolanach, oparta plecami o ciepły, szorstki mur, i słucha przez ścianę szkolnej orkiestry ćwiczącej dla zabicia czasu: trąbka skacze po skali do najwyższego, najgłośniejszego dźwięku; wibrują najkrótsze płytki ksylofonu; puzon wydaje ten swój charakterystyczny dźwięk soczystego pierdnięcia, osiągalny tylko dla tego instrumentu. Muzycy najwyraźniej mają teraz przerwę i wygłupiają się między utworami, tak więc Faye czeka i czyta. Ma ze sobą cienki zbiorek wierszy Allena Ginsberga i znów sięga do tego o słonecznikach, chyba po raz setny, za każdym razem coraz bardziej przekonana, że to wiersz o niej. No, niezup ełnie o niej. Wie, że tak naprawdę jest o Ginsbergu, który siedzi wśród wzgórz Berkeley, spogląda na ocean i czuje się przygnębiony. Im częściej jednak go czyta, tym wyraźniej widzi w tych wersach siebie. Gdy Ginsberg pisze o „splątanych stalowych korzeniach drzew maszynerii”*, równie dobrze mógłby opisywać zakłady ChemStar. „Oleista woda rzeki” mogłaby bez problemu odnosić się do Missisipi. A polem słoneczników, które opisuje, mogłoby być rozciągające się przed nią pole kukurydzy w Iowa, oddzielone od szkoły rachitycznym ogrodzeniem z drutu kolczastego, pole niedawno obsiane, pofałdowany koc czarnej, mokrej, śliskiej ziemi. Nim jesienią zaczną się lekcje, pole zagęści się rozłożystymi roślinami, prostymi jak drut, uzbrojonymi w kolby, gotowymi wreszcie do zbioru, kiedy to ścięte osuwają się słabowicie na ziemię. Faye siedzi i czeka, aż orkiestra znów zacznie grać, i myśli właśnie o tym, o żniwach, o tym, jak zawsze napawają ją smutkiem i że w listopadzie pola kukurydzy zawsze wyglądają jak pole bitwy, ścięte rośliny bielą się podobne do kości, łodygi kukurydzy wystają z ziemi jak na wpół

zagrzebane piszczele. Potem chłodne nadejście kolejnej zimy – późnojesienne opady drobnego śniegu, pierwsze listopadowe przymrozki, wymarła styczniowa tundra, w jaką zamienia się to miejsce. Faye próbuje sobie wyobrazić, jaka będzie zima w Chicago, i przypuszcza, że będzie lepsza, cieplejsza, z atmosferą podgrzaną przez samochody, ruch, beton i elektryczność, przez te wszystkie gorące ludzkie ciała. Słyszy zza ściany, jak ktoś popiskuje na stroiku, i uśmiecha się na ten dźwięk, wspomnienie tego dźwięku. Kiedyś sama była muzykiem – grała na jednym z instrumentów dętych – i ona też dmuchała w stroik. Jedna z rzeczy, z których zrezygnowała, gdy zaczęły się ataki paniki. Tak właśnie określali je lekarze – ataki paniki – co wydawało się Faye mało precyzyjne. Wcale nie miała wrażenia, że panikuje; było to raczej uczucie, jak gdyby przymusowo i metodycznie dezaktywowano całe jej ciało. Jak na ścianie telewizorów wyłączanych jeden po drugim – gdy obraz na każdym ekranie kurczy się do małego punkciku, zanim całkowicie zgaśnie. To właśnie czuje, owo zawężanie pola widzenia, gdy zaczyna się atak i może zarejestrować tylko jedną drobną rzecz, zwykle skupiając się na swoich butach – kropce w szerszym polu. Początkowo wydawało się, że do napadów dochodzi tylko wtedy, kiedy Faye wywołuje niezadowolenie u ojca, kiedy zrobi coś – jak wtedy, gdy zabrała chłopców do schronu – co go złości. Potem jednak ataki przytrafiały się w chwilach, kiedy zaledwie mogła wywołać jego niezadowolenie, gdy miała sposob ność, aby go zawieść, nawet jeśli jeszcze go nie zawiodła. Przykład: koncert. Wstąpiła do szkolnej orkiestry po wysłuchaniu zniewalającego nagrania Piotrusia i wilka. Chciała grać na skrzypcach, może wiolonczeli, ale w orkiestrze były wolne miejsca tylko w sekcji instrumentów dętych drewnianych. Dali jej obój – matowoczarny, ze startym w niektórych miejscach

kolorem, z klawiszami kiedyś srebrnymi, ale teraz zbrązowiałymi, z jedną długą głęboką rysą biegnącą przez całą długość instrumentu. Nauka gry na oboju była koszmarem skrzeków i pohukiwań, nietrafionych nut, ześlizgujących się z klawiszy małych palców, bo nie umiały jeszcze poruszać się niezależnie od pozostałych. A jednak lubiła ćwiczyć. Podobało jej się, że obój podaje na początku próby dźwięk, do którego stroi się cała orkiestra. Lubiła stałość tego zwyczaju, twarde, solidne A rzucane przez nią niczym kotwica całej grupie. Podobała jej się wyprężona postawa przyjmowana do gry, proste plecy, instrument z przodu, ręce zgięte w łokciach pod kątem prostym. Lubiła nawet próby. Solidarność. Wspólne dążenie do tego samego celu. Ogólne poczucie udziału w sztuce wysokiej. Wspaniałe brzmienie, jakie potrafili razem stworzyć. Na pierwszy koncert każdy muzyk miał przygotować jedną krótką solówkę. Faye ćwiczyła swoją miesiącami, aż przyswoiła sobie wszystkie nuty, aż mogła odegrać całe solo, nie patrząc nawet na zapis. W wieczór koncertu, elegancko ubrana, spojrzała w stronę widowni i wyłowiła z tłumu matkę, która pomachała do niej, a potem ojca, który czytał program. I w jego koncentracji, ponurym studiowaniu programu, sposobie, w jaki go przeglądał, było coś, co przeraziło Faye. Zaświtała jej w głowie myśl: „A jeśli nie dam rady?”. Było to coś, czego wcześniej nie brała pod uwagę. I nagle nie potrafiła wyczarować magii, którą wyczarowywała w czasie ćwiczeń. Nie umiała oczyścić umysłu, nie umiała zapamiętać się w grze jak podczas prób. Spociły jej się dłonie, palce zlodowaciały. Nim zaczęła się przerwa, rozbolała ją głowa i brzuch, a pod pachami utworzyły się ciemne plamy potu. Czuła pilną potrzebę opróżnienia pęcherza, ale w łazience okazało się, że nie jest w stanie się załatwić. Podczas drugiej części koncertu zaczęła mieć zawroty głowy, czuła uciskanie w klatce piersiowej. Gdy dyrygent wskazał pałeczką, że ma zacząć swoje solo, Faye nie była w stanie zagrać. Powietrze utkwiło jej w gardle. Wycisnęła

z instrumentu tylko zdławiony krzyk, krótki i bezradny świst. Wszystkie twarze zwróciły się w jej stronę. Wszyscy na nią patrzyli. Słyszała dolatującą skądś muzykę, ale wydawało się jej, że rozbrzmiewa gdzieś daleko, pod wodą. Światło w sali jakby przygasło. Faye wbiła wzrok w swoje buty. Osunęła się z krzesła. Straciła przytomność. Lekarze uznali, że nic jej nie dolega. „Fizycznie”, dodali szybko. Kazali jej dmuchać w brązową papierową torbę i zdiagnozowali „chroniczną nerwicę”. Ojciec patrzył na nią zawstydzony i zbolały. – Dlaczego to zrobiłaś? – spytał. – Całe miasto na ciebie patrzyło! Co znowu rozstroiło jej nerwy, ojcowskie rozczarowanie napadem paniki Faye i do tego nowy niepokój, nie chciała bowiem dostać kolejnego ataku na jego oczach. Później zaczęła miewać napady paniki nawet w sytuacjach, które nie miały związku z ojcem, w chwilach, które wydawały się całkowicie niewinne, spokojne i bezpieczne. Prowadziła najzwyklejszą rozmowę, a tu nagle bez żadnego powodu znowu pojawiała się ta toksyczna myśl: „A jeśli nie dam rady?”. I choćby mówiła coś najbanalniejszego, urastało to raptem do dramatycznych rozmiarów: a jeśli jest głupia, niewrażliwa, tępa i nudna? Rozmowa stawała się przeraźliwym testem, który mogła z łatwością oblać. Ogarniało ją poczucie zbliżającej się katastrofy połączone z typowymi reakcjami somatycznymi w sytuacjach podbramkowych – bóle głowy, dreszcze, rumieńce, pocenie się, hiperwentylacja, gęsia skórka – co tylko pogarszało sprawę, bo jedyną bardziej bolesną rzeczą niż napad paniki jest świadomość, iż ktoś jest jego świadkiem. Chwile, kiedy zawodziła w obecności innych ludzi, lub chwile, kiedy czuła, że może potencjalnie zawieść – mogły doprowadzić do ataku. Nie za każdym razem, ale czasami. Na tyle często, że przybrała postawę obronną: stała się osobą, która nigdy nie zawodzi.

Osobą, która nigdy w niczym nie zawodzi. Było to łatwe: im silniejszy lęk odczuwała wewnątrz, tym bardziej idealna stawała się na zewnątrz. Uniemożliwiała wszelką krytykę, zachowując się bez zarzutu. Cieszyła się względami innych ludzi, starając się być dokładnie taka, jaką chcieli, żeby była. Każdy sprawdzian zdawała na sto procent. Zdobyła wszystkie istniejące szkolne nagrody. Gdy nauczyciel zadawał jeden rozdział, Faye pochłaniała całą książkę. A potem czytała wszystkie książki tegoż autora dostępne w miejskiej bibliotece. Nie było przedmiotu, w którym by nie celowała. Wzorowa uczennica, wzorowa obywatelka, chodziła do kościoła, udzielała się społecznie. Wszyscy mówili, że ma głowę nie od parady. Była sympatyczna, wszystkich uważnie słuchała, nigdy nie była wymagająca ani złośliwa. Zawsze się uśmiechała, potakiwała, niezmiennie zgodna. Trudno było jej nie lubić, bo nie było czego nie lubić – Faye była uczynna, uległa, skromna, pokorna, łatwa w kontaktach. Jej otwarta osobowość nie miała twardych krawędzi, z którymi można by się boleśnie zderzyć. Wszyscy zgadzali się co do tego, że jest przemiła. W ocenie nauczycieli Faye była prymuską, spokojnym geniuszem siedzącym na końcu klasy. Na radach pedagogicznych nauczyciele nie mogli się jej nachwalić, zwracając uwagę zwłaszcza na jej zdyscyplinowanie i zapał do nauki. Faye wiedziała, że jest to wyrafinowana intelektualna gra. Zdawała sobie sprawę, że w głębi ducha jest pozerką, przeciętną i normalną dziewczyną. Jeśli ludziom się wydawało, że ma zdolności, których nie ma nikt inny, to tylko dlatego, że pracowała ciężej, ale wystarczy jedna porażka, żeby reszta świata zobaczyła prawdziwą Faye, niezafałszowaną Faye, potrzebuje jednej porażki. Nigdy więc nie zawodziła. I dystans między prawdziwą Faye a fałszywą Faye w jej umyśle powiększał się coraz bardziej, była jak odpływający statek, który powoli traci z oczu macierzysty port. To wszystko miało swoją cenę.

Bycie osobą, która nigdy nie zawodzi, ma też drugą stronę – nigdy nie robi się tego, co może grozić porażką. Nie podejmuje się ryzyka. Istnieje pewien gruntowny deficyt odwagi wśród ludzi, którzy wydają się dobrzy we wszystkim. Faye na przykład rzuciła grę na oboju. Rozumie się samo przez się, że nigdy nie uprawiała żadnych sportów. Teatr był oczywistym owocem zakazanym. Odrzucała niemal wszystkie zaproszenia na przyjęcia, spotkania towarzyskie, popołudnia nad rzeką, zakrapiane noce przy ognisku w czyimś ogrodzie. Musi przyznać, że teraz skutkiem tego nie ma żadnych bliskich przyjaciół. Pierwszą ryzykowną rzeczą, na jaką się odważyła od niepamiętnych czasów, było złożenie podania o przyjęcie na studia w Chicago. A potem ten taniec, który odtańczyła na balu maturalnym. I incydent w parku, gdzie pozwoliła sobie na tak wiele z Henrym. Ryzykowne. A teraz czuła, że została za to ukarana. Jak bardzo to miasto jej nie znosi, jak bardzo Henry ją zawstydził – taka była cena za folgowanie własnym zachciankom. Co się zmieniło? Co ją pchnęło do takiej śmiałości? Werset z wiersza, który właśnie czytała, z wiersza Ginsberga o słonecznikach, linijka, która wydawała się napisana akurat dla niej, nagły policzek, który ją otrzeźwił. Podsumowywał idealnie to, co sądziła o swoim życiu, zanim jeszcze wiedziała, że tak myśli: Biedny martwy kwiat! kiedy zapomniałeś, że jesteś kwiatem?

Kiedy zapomniała, że jest zdolna do śmiałości? Kiedy zapomniała, że śmiałe myśli bezustannie się w niej burzą? Zerka na okładkę i raz jeszcze przygląda się fotografii autora. Oto on, elegancki młody mężczyzna o świeżej twarzy, lekko zmierzwione krótkie włosy, gładko ogolony, obszerna biała koszula włożona w spodnie i okrągłe okulary w szylkretowej oprawie, podobne do szkieł Faye. Stoi na dachu gdzieś w Nowym Jorku – za nim miejskie anteny, a za nimi niewyraźne kształty drapaczy chmur.

Gdy Faye się dowiedziała, że Ginsberg w najbliższym roku akademickim będzie gościnnie wykładał w Circle, natychmiast złożyła podanie o przyjęcie. Opiera się o ceglaną ścianę. Jakie to uczucie: przebywać w jego obecności, w obecności człowieka tak bogatego wewnętrznie? Martwi się, co zrobi na jego zajęciach – prawdopodobnie będzie się bała odezwać. Dostałaby z miejsca ataku paniki. Byłaby jak pogrążony w smutku narrator wiersza o słonecznikach: „sponiewierana, nieświęta rzecz”. Ale orkiestra już wraca. Muzycy zajęli swoje miejsca i Faye słyszy, jak się rozgrzewają. Słucha tej kakofonii. Wyczuwa ją opartymi o ścianę plecami. I gdy się odwraca, żeby przycisnąć policzek do ciepłych cegieł, na drugim końcu budynku dostrzega jakiś ruch. Ktoś właśnie wyszedł zza rogu. Dziewczyna. Jasnoniebieski bawełniany sweterek, misternie uformowana fryzura blond. To Margaret Schwingle, zauważa Faye. Margaret sięga do torebki, wyciąga papierosa, zapala go, wydmuchuje pierwszy dym z delikatnym cichym fuuu. Nie zauważyła jeszcze Faye, ale to tylko kwestia czasu i Faye nie chce być przyłapana na czynności, którą właśnie wykonuje. Powoli, żeby nie poruszyć krzewów wokół siebie, sięga do torby i zamienia zbiór wierszy Ginsberga na pierwszą książkę, która się nawija: podręcznik do historii pod tytułem Rozkwit narodu amerykańskiego. Z brązowym posągiem Thomasa Jeffersona na zielononiebieskim monochromatycznym tle. Robi to, żeby mogła odpowiedzieć „Uczę się”, gdy już Margaret ją zauważy (co następuje szybko) i podejdzie do niej z pytaniem „Co robisz?”. – Ach – mówi Margaret i nie okazuje zdziwienia, bo wszyscy wiedzą, że Faye jest pracowitą i pilną uczennicą, która zgarnia stypendia. W związku z czym Faye nie musi wyjawiać ukrytych motywów – że przyszła tu czytać kontrowersyjną poezję i fantazjować, że jest oboistką. – A czego? – dopytuje się Margaret.

– Historii. – Jezu, Faye, co za nudy. – No, rzeczywiście – przyznaje Faye, chociaż historia wcale jej nie nudzi. – Wszystko jest takie nudne – skarży się Margaret. – Szkoła jest taka nudna. – Straszliwie – odpowiada Faye, ale martwi się, że nie brzmi to szczerze. Bo ona oczywiście uwielbia szkołę. A ściślej mówiąc, uwielbia to, że się tak dobrze uczy. – Nie mogę się doczekać, kiedy skończę budę – wyznaje Margaret. – Chcę już mieć naukę za sobą. – No tak – potwierdza Faye. – To już niedługo. I ta świadomość, myśl o szybko kończącym się semestrze, ostatnio napawa ją lękiem. Bo uwielbia przejrzystość szkolnej egzystencji: jasno wyznaczony cel, oczywiste oczekiwania, powszechne przekonanie, że jesteś kimś dobrym, jeśli się pilnie uczysz i dobrze wypadasz na egzaminach. Reszta życia jednak nie jest już oceniana w ten sposób. – Często tu przychodzisz się uczyć? – pyta Margaret. – Za szkołę? – Od czasu do czasu. Margaret spogląda w stronę czarnego pola kukurydzy przed nimi i zdaje się nad czymś zastanawiać. Zaciąga się lekko papierosem. Faye, w ślad za nią, patrzy pustym wzrokiem przed siebie i stara się udawać zdystansowaną. – Wiesz – mówi Margaret – zawsze wiedziałam, że jestem niezwykłym dzieckiem. Zawsze wiedziałam, że mam pewne zdolności. Że wszyscy mnie lubią. Faye kiwa głową, chcąc może w ten sposób wyrazić zgodę lub pokazać, że słucha, jest zainteresowana. – I wiedziałam, że wyrosnę na niezwykłą kobietę. Zawsze to wiedziałam. – Aha.

– Wiedziałam, że jestem niezwykłym dzieckiem i wyrosnę na niezwykłą osobę. – I tak się stało – potwierdza Faye. – Dzięki. Że będę wyjątkową kobietą, która wyjdzie za wyjątkowego faceta i będziemy mieli wspaniałe dzieci. Rozumiesz? Zawsze myślałam, że to mnie czeka. To było moje przeznaczenie. Życie miało być wygodne. Miało być wspaniałe. – I będzie – zapewnia Faye. – To wszystko prawda. – No. Chyba tak – odpowiada Margaret. Rozgniata niedopałek na ziemi. – Ale ja nie wiem, co chcę zrobić. Ze swoim życiem. – Ja też – mówi Faye. – Naprawdę? Ty? – Tak. Nie mam pojęcia. – Myślałam, że idziesz na studia. – Może. Prawdopodobnie jednak nie. Mama nie chce, żebym wyjeżdżała. Tak samo Henry. – Ach tak – wzdycha Margaret. – Może odłożę studia o rok lub dwa. Poczekam, aż wszystko się uspokoi. – To może być mądre posunięcie. – Możliwe więc, że zostanę tu trochę dłużej. – Ja tam nie wiem, na czym mi zależy – wyznaje Margaret. – Chyba na Julesie? – Oczywiście. – On jest super. Chyba. To znaczy jest naprawdę, naprawdę super. – Jest fantastyczny. – Prawda? – Tak!

– No dobra – mówi Margaret. – Dzięki. – Wstaje, strzepuje popiół i spogląda na Faye. – Hej, słuchaj, przepraszam, że się tak dziwnie zachowuję. – Nie ma za co – odpowiada Faye. – Proszę cię, tylko nikomu nie mów. – Nie powiem. – Inni by raczej nie zrozumieli. – Nikomu nie powiem. Margaret kiwa głową i zaczyna odchodzić, gdy nagle przystaje i odwraca się do Faye. – Nie wpadłabyś w ten weekend? – Ale gdzie? – Do mnie do domu, głupolu. Przyjdź do nas na kolację. – Do waszego domu? – W sobotę wieczorem. Są urodziny mojego ojca. Urządzamy mu przyjęcie niespodziankę. Chcę, żebyś przyszła! – Ja? – No. Jeśli po liceum masz zamiar zostać w miasteczku, nie sądzisz, że powinnyśmy się zaprzyjaźnić? – Och, dobra, jasne – bełkocze Faye. – Jasne. Byłoby ekstra. – Świetnie! – cieszy się Margaret. – Ale nikomu nie mów. To niespodzianka. – Uśmiecha się i odchodzi dumnym krokiem, po czym znika za rogiem. Faye opiera się o ścianę i zdaje sobie sprawę, że orkiestra teraz gra na całego. Nie zauważyła tej zmiany. Potężna masa dźwięku, wielkie crescendo. Jest oszołomiona zaproszeniem Margaret. Co za zwycięstwo. Co za szok. Przysłuchuje się orkiestrze i czuje się niejako powiększona. Spostrzega, że stłumione przez ścianę dźwięki bardziej jej uświadamiają fizyczność muzyki, że

gdy nie słyszy jej dokładnie, wciąż ją wyczuwa, wibracje, fale. Drgania. Mur, do którego przyciska twarz, sprawia, że to zupełnie inny rodzaj doświadczenia. Już nie muzyka, ale coś z pogranicza zmysłów. Zdaje sobie sprawę z tarć koniecznych do powstania muzyki, z uderzeń i posuwistych ruchów po strunach, drewnie, skórze. Zwłaszcza pod koniec utworu. Gdy rozbrzmiewa głośniej, Faye czuje donośniejsze nuty. Nie abstrakcyjnie, ale jako drżenie, są jak dotyk. I to wrażenie przesuwa się w głąb jej gardła, teraz już potężny puls dźwięku, wewnętrzny łomot. Rozbrzmiewa w niej. Ponad wszystko inne kocha to, jak nagle mogą nią wstrząsnąć – muzyka, ludzie, życie – jak szybko mogą ją zaskoczyć, jak grom z jasnego nieba, jak niespodziewany cios.

* Wszystkie fragmenty Sutry słonecznikowej Allena Ginsberga w przekładzie Bogdana Barana.

6 Niekiedy można odnieść wrażenie, że wiosna wybucha w jednej chwili. Drzewa zakwitają, z błotnistych po deszczu pól kukurydzy wychylają się pierwsze zielone pędy, wszystko się odradza, zaczyna i dla niektórych uczniów ostatnich klas jest to czas nadziei i optymizmu: zbliża się dzień rozdania świadectw i dziewczyny – te w stałych związkach, te marzące o ślubach, ogrodach i niemowlętach – zaczynają napomykać o braterstwie dusz, po prostu je czują, przeznaczenie, nieunikniony dotyk losu, po prostu wiedzą. Adorujące, łagodne spojrzenia i trzepoczące bicie serca – Faye im współczuje, a czasem też współczuje sobie. Wydaje się, że w jej życiu brakuje jakiegoś istotnego pierwiastka romantycznego. Miłość wydaje jej się czymś mocno przypadkowym. Czystym zbiegiem okoliczności. Jak niewiele trzeba, by sprawy potoczyły się tak, a nie inaczej, by trafił się ten chłopak, a nie inny. Weźmy Henry’ego. Dlaczego z całego męskiego rodu akurat Henry? Pewnego wieczoru siedzą we dwoje nad rzeką i wrzucają do wody kamyki, grzebią w piasku i nerwowo usiłują żartować, podtrzymywać rozmowę, i przez cały ten czas Faye się zastanawia: Dlaczego jestem tutaj z nim? Proste. Bo zeszłej jesieni Peggy Watson rozpuściła głupią plotkę. Przybiegła truchtem do Faye po zajęciach z gospodarstwa domowego, cała w uśmiechach, zaaferowana. – Znam pewien sekret – wypaliła, po czym przez resztę dnia droczyła się z Faye, a na lekcji trygonometrii podsunęła jej liścik: „Wiem o czymś, o czym ty nie wiesz”.

– Ale numer – entuzjazmowała się podczas obiadu. – Padniesz z wrażenia, jak usłyszysz. Bomba. – Gadaj. – Lepiej będzie, jeśli zaczekasz – odpowiedziała. – Aż skończą się lekcje. Będziesz chciała usiąść. Peggy Watson, luźno zaprzyjaźniona z nią od trzeciej klasy, z domu przy tej samej ulicy, wspólne powroty do domu tym samym autobusem, dla Faye najbliższa namiastka „najlepszej przyjaciółki”. W dzieciństwie miały swoją zabawę, w której wykorzystywały wszystkie kredki z pudełka, żeby zapisać cały blok słowami „Kocham cię”, w różnych kolorach, kształtach i stylach. To był pomysł Peggy. Nie potrafiła przestać. Ta zabawa nigdy jej się nie nudziła. Ulubionym obrazkiem Peggy było serce ujęte w wianuszek ze słów „Kocham cię”. – Koło, więc nie ma początku ani końca – tłumaczyła. – Rozumiesz? Trwa wiecznie! Tego dnia po lekcjach Peggy była w ekstazie, podniecona głośnymi plotkami i zatrważającymi nowinami krążącymi po szkole. – Podobasz się jednemu chłopakowi! – Akurat – wyraziła wątpliwość Faye. – Mówię ci. Na bank. Wiem o tym z pewnego źródła. – Kto ci powiedział? – Nie mogę zdradzić – powiedziała Peggy. – Przyrzekłam, że nie wygadam. – Co to za jeden? – Chodzi do naszej klasy. – Który? – Zgadnij! – Nie mam zamiaru.

– Oj, weź! Spróbuj! – Gadaj. Ale Faye tak naprawdę nie chciała wiedzieć. Nie chciała tego całego zamieszania. Nie miała chłopaka, trzymała się na uboczu i była całkowicie zadowolona z tego stanu rzeczy. Dlaczego nie zostawią jej w spokoju? – Dobra – ustąpiła Peggy. – Jak tam chcesz. Bez zgadywanek. Bez gier. No więc już ci mówię. Mam nadzieję, że jesteś gotowa. – Jestem – odparła Faye i czekała. Peggy też czekała, napawając się tą chwilą, wpatrzona w Faye z psotną miną, i Faye dzielnie znosiła tę teatralną pauzę, aż w końcu nie wytrzymała. – Peggy, do diabła! – No dobrze, już dobrze. To Henry! Henry Anderson! Podobasz mu się! Henry. Faye nie wiedziała, czego się spodziewać, ale tego się nie spodziewała. Henry? Nigdy nawet nie brała go pod uwagę. Właściwie dla niej nie istniał. – Henry – powtórzyła Faye. – Tak. Henry. To przeznaczenie. Wy dwoje jesteście sobie przeznaczeni. Nie musiałabyś nawet zmieniać nazwiska! – Bzdura! Andresen to nie to samo co Anderson. – Mimo wszystko – powiedziała Peggy. – Jest całkiem słodki. Faye poszła do domu i zamknęła się w swoim pokoju. Po raz pierwszy poważnie rozważała, czy powinna mieć chłopaka. Usiadła na łóżku. Przespała się. Trochę sobie popłakała. Do rana o dziwo doszła do wniosku, że właściwie zależy jej na Henrym. Wmówiła sobie, że zawsze jej się podobał. Ze swoją mocną budową rugbysty. Spokojnym usposobieniem. Możliwe, że od zawsze jej się podobał. W szkole wydawał się jej teraz jakiś inny – bardziej zaróżowiony, żywy, atrakcyjny. Nie wiedziała tylko, że Peggy zastosowała wobec niego ten sam fortel. Cały dzień nękała go aluzjami o dziewczynie, której się podoba. Później wyjawiła mu, że jest nią Faye. Tamtego dnia przyszedł do szkoły i nie

mógł zrozumieć, dlaczego nigdy nie zauważył, jaka Faye jest piękna. Jaka elegancka i prostolinijna. Jakież to płonące oczy kryły się za tymi wielkimi okrągłymi okularami. Wkrótce potem zaczęli się spotykać. Taka jest miłość, myśli teraz Faye. Kochamy ludzi, bo oni kochają nas. Narcystyczny odruch. Najlepiej mieć co do tego jasność, zamiast gmatwać sprawę abstrakcjami typu los i przeznaczenie. W końcu Peggy mogła wybrać któregokolwiek chłopaka ze szkoły. Takie właśnie myśli snują jej się po głowie tego wieczoru nad rzeką, gdzie zabrał ją Henry, żeby – jak podejrzewa Faye – ją przeprosić. Od tamtej nocy w parku był jakiś wyciszony. Od tamtego incydentu po balu maturalnym. Rozmawiają o tym, ale nie wprost. Nie mówią nic konkretnego. – Przepraszam za… no, wiesz – mówi Henry i jest jej go żal, gdy tak się w sobie kuli, nawiązując do tematu. Był irytująco skruszony i potulny. Dźwigając jej torbę z książkami w drodze do domu, chodził krok za nią ze spuszczoną głową i kupował kolejne kwiaty i słodycze. Czasem w przypływie samokrytycyzmu rzucał coś w rodzaju: „Boże, jaki ja jestem głupi”. Albo zapraszał ją do kina i zanim jeszcze zdążyła się zgodzić, dodawał coś w rodzaju: „To znaczy, jeśli wciąż chcesz być moją dziewczyną”. Wszystko jest kwestią przypadku. Gdyby Faye chodziła do innej szkoły. Gdyby jej rodzice się przeprowadzili. Gdyby tego dnia Peggy była chora. Gdyby wybrała innego chłopaka. I tak dalej, i tak dalej. Tysiąc kombinacji, milion możliwości i niemal wszystkie nie doprowadziłyby do tego, że siedzi tutaj na piasku z Henrym. Tego wieczoru Henry jest kłębkiem nerwów, zaciska pięści i rozprostowuje palce, przesiewa piasek, wrzuca kamyki do wody. Faye sączy z butelki colę i czeka. Do tej pory miał zaplanowane wszystko – ściągnięcie Faye tu samej, nad brzeg rzeki. Teraz nie wie, co począć. Kiwa się, siedząc na piasku, odpędza coś

sprzed twarzy, siedzi spięty jak nerwowy koń. Te jego katusze są dla Faye irytujące. Popija colę. Rzeka tego wieczoru zalatuje rybami – wilgotny i ostry odór jakby zepsutego mleka i amoniaku – i Faye wraca myślami do jedynego razu, gdy wypłynęła z ojcem jego łodzią. Uczył ją łowić. Było to dla niego ważne. Dorastał w rodzinie rybaków. Gdy był dzieckiem, na tym polegała jego praca. Ona jednak nie miała do tego serca. Nie potrafiła nawet bez płaczu nałożyć żywej przynęty na haczyk – robak zawijał jej się wokół palca, a gdy przebiła mu skórę, trysnęła spod niej brązowa maź. Henry przypomina jej teraz tamtą przynętę: lada chwila pęknie. Wpatrują się w rzekę i w niebieski płomień z zakładów azotowych, w księżyc, jego światło, załamane, rozproszone na powierzchni wody. Dziesięć metrów od brzegu podskakuje w wodzie butelka. Obok twarzy Faye przelatuje z brzękiem owad. Słychać rytmiczne chlupotanie wody przy brzegu i im dłużej Faye i Henry siedzą tu w milczeniu, tym bardziej Faye odnosi wrażenie, że rzeka oddycha – przez to, jak kurczy się i rozszerza, przypływa i odpływa, obmywając skały. W końcu Henry odwraca się do niej i zaczyna mówić. – Hej, słuchaj, chcę cię o coś poprosić. – Okej. – Ale… nie wiem, czy mogę – kontynuuje. – Czy mogę cię o to prosić. – Czemu nie? – pyta Faye i zerka na niego. Uświadamia sobie, że nie robiła tego – nie patrzyła na niego – jak długo? Przez cały wieczór? Unikała jego wzroku, wstydząc się za niego, nienawidząc go trochę, a teraz widzi, że siedzi tutaj zasępiony i stremowany. – Chcę… – mówi, ale przerywa. Nie kończy już. Zamiast tego pochyla się szybko i całuje Faye. Całuje ją mocno.

Jak wtedy w parku. I Faye jest zaskoczona – jego nagłym smakiem, naciskającym na nią ciepłem, oleistym zapachem jego dłoni ujmujących teraz jej twarz. Ta stanowczość jest szokująca, gdy przyciska swoje usta do jej ust i wsuwa język między jej wargi. Całuje, jakby to był pojedynek. Faye osuwa się na piasek, a on wspina się na nią, nad nią, nie puszczając jej twarzy, całując ją gwałtownie. Nie jest brutalny, dokładnie rzecz biorąc. Ale władczy. W pierwszym odruchu Faye chce się skurczyć, zniknąć. Henry ściska ją, napiera na nią swoim ciałem. Zderzają się przednimi zębami, on jednak nie przestaje. Faye nigdy nie czuła, żeby Henry był tak zdecydowanie i zwierzęco męski. Nie może się ruszyć pod jego ciężarem i teraz wyczuwa inne potrzeby swego ciała – ma zimną skórę, brzuch wypełniony colą, chce jej się beknąć. Musi mu się wywinąć i uciec. I właśnie w tym momencie Henry przestaje, cofa się kilka centymetrów i spogląda na nią. Henry, teraz to widzi, przeżywa katusze. Jego twarz wykrzywia desperacki grymas. Wpatruje się w nią wielkimi, zrozpaczonymi, błagającymi oczyma. Czeka, aż Faye zaprotestuje. Czeka, aż powie „nie”. I Faye już ma to zrobić, ale się powstrzymuje. I to będzie ten moment. Później tej nocy, gdy już będzie po wszystkim, gdy już Henry odwiezie ją do domu, gdy Faye do świtu będzie o tym myśleć, nie mogąc zasnąć, ten właśnie moment będzie wprawiać ją w największą konsternację: gdy miała szansę uciec, ale tego nie zrobiła. Nie mówi „nie”. W ogóle nic nie mówi. Po prostu przytrzymuje jego spojrzenie. Może – chociaż nie jest tego całkowicie pewna – może nawet kiwa głową na „tak”. Tak więc Henry z nowym wigorem wznawia, co przerwał. Całuje ją, pieści językiem ucho, kąsa szyję. Wciska rękę między ich ciała i Faye słyszy rozpinanie różnych mechanizmów – paska, sprzączki, suwaka. – Zamknij oczy – prosi ją. – Henry.

– Proszę cię. Zamknij oczy. Udawaj, że śpisz. Znów patrzy na niego, na jego twarz z bliska, na jego zamknięte oczy. Coś go dręczy, jakaś niewysłowiona potrzeba. „Proszę”, powtarza, po czym bierze ją za rękę i kieruje ją w dół. Faye wyrywa mu się, stawiając słaby opór, aż Henry mówi znowu „Proszę”, ciągnie mocniej i Faye pozwala swojej dłoni zwiotczeć, pozwala się prowadzić. Henry wysuwa się ze spodni i prowadzi jej dłoń między fałdami materiału, pod majtki. Gdy Faye go dotyka, Henry aż podskakuje. – Nie otwieraj oczu – prosi ją. I Faye spełnia jego życzenie. Czuje, jak Henry ociera się o nią, jak ślizga się po jej palcach. To abstrakcyjne uczucie, oddalenie od świata rzeczywistego. Henry wciska twarz w jej szyję, porusza rytmicznie biodrami i Faye uzmysławia sobie, że Henry płacze: delikatne łkania, ciepłe łzy zbierające się tam, gdzie wciska swoją twarz. – Przepraszam – mówi Henry. I Faye czuje, że powinna być śmiertelnie zawstydzona, ale czuje głównie litość. Henry, jego rozpacz i poczucie winy, jego prymitywne potrzeby, które go obezwładniają, beznadziejny sposób, w jaki się do tego zabiera, budzą w niej współczucie. Przyciąga go więc do siebie, ściska mocniej i wtedy czuje nagle silne drżenie i ciepły strumień. Jest po wszystkim. Henry opada bez sił, jęczy, wtula się w nią i płacze. – Przepraszam – mówi znowu. Jego ciało kuli się przy niej i Faye czuje w dłoni, jak szybko się kurczy. – Przepraszam – powtarza Henry. Faye zapewnia go, że wszystko jest w porządku. Powoli gładzi go po włosach, przygarnia go, gdy jego ciałem wstrząsa szloch. Chyba nie to ludzie mają na myśli, mówiąc o losie, miłości i przeznaczeniu. Nie, to tylko ozdobniki, dochodzi do wniosku Faye, ornamenty skrywające pewną ponurą prawdę: że Henry doświadczył tego dnia

nie miłości, lecz katharsis, zwykłego, starego, zwierzęcego zaspokojenia. Henry kwili z twarzą w jej piersiach. Jej ręka jest lepka i zimna. „Prawdziwa miłość”, myśli. I o mało nie wybucha śmiechem.

7 Faye musi spełnić dwa warunki, uprzedza Margaret, zanim będzie mogła wziąć udział w kolacji u Schwingle’ów. Pierwszy – odebrać pakunek z drogerii. I drugi – trzymać język za zębami. – Co jest w tej paczce? – pyta Faye. – Słodycze – odpowiada Margaret. – Czekoladki i inne. Cukierki. Tata nie chce, żebym się objadała słodkościami. Mówi, że muszę uważać na figurę. – Nie musisz uważać na figurę. – Tak też mu powiedziałam! Nie uważasz, że to nie fair? – Bardzo nie fair. – Dzięki – mówi Margaret. Wygładza spódnicę, gest, który odziedziczyła po matce. – Więc jak będziesz ją odbierała, udawaj, że to dla ciebie, dobrze? – Jasne. Nie ma sprawy. – Dziękuję. Wszystko jest opłacone. Złożyłam zamówienie w twoim imieniu, żeby na mnie nie wsiedli. – Rozumiem. – Ta kolacja ma być niespodzianką dla taty. Więc jak go zobaczysz w drogerii, powiedz mu, że wybierasz się na randkę. Z Henrym. Żeby się niczego nie domyślił. – Dobrze. Tak powiem. – Jeszcze lepiej, wszystkim mów, że masz wieczorem randkę. – Wszystkim? – Tak. Nie mów nikomu, że się wybierasz do nas.

– W porządku. – Jeśli ludzie się dowiedzą, że do nas przychodzisz, tata o tym usłyszy i zacznie coś podejrzewać. Wiem, że nie chciałabyś zepsuć niespodzianki. – Oczywiście, że nie. – Jeśli się wygadasz, na pewno dotrze to do mojego taty. Ma znajomych wszędzie. Jeszcze nikomu nie powiedziałaś, mam nadzieję? – Nie. – Dobra, świetnie. Świetnie. Więc pamiętaj. Odbierasz paczkę. I mówisz, że idziesz na randkę z Henrym. Te urodziny miały być czymś niezapomnianym. Margaret obiecywała balony, serpentyny, słynnego łososia w galarecie robionego przez jej mamę, ciasto z trzech różnych warstw, domowe lody waniliowe, może nawet po wszystkim wybiorą się na nocną przejażdżkę wzdłuż rzeki. Faye czuje się wyróżniona, że należy do grona gości. – Dziękuję, że mnie zaprosiłaś – zwraca się do Margaret, na co ona delikatnie dotyka jej ramienia i mówi: – Nie wyobrażam sobie tego przyjęcia bez ciebie. W dzień przyjęcia Faye w swoim pokoju próbuje się zdecydować na jedną z dwóch wersji eleganckiej letniej sukienki – albo zieloną, albo żółtą. Obie kupiono na jakąś specjalną, zapomnianą już okazję. Prawdopodobnie kościelną. Faye spogląda w lustro i przytrzymuje przed sobą najpierw jedną, potem drugą sukienkę. Na łóżku, na kocach i poduszkach, leżą papiery z uczelni w Chicago. Dokumenty i formularze, dzięki którym – gdy już zostaną dostarczone – stanie się oficjalnie studentką pierwszego roku w semestrze zimowym roku sześćdziesiątego ósmego. Musi je wysłać do końca przyszłego tygodnia. Wszystko już jak najstaranniej wypełniła atramentem. Co wieczór rozkłada te materiały w ten sposób, razem z broszurami i prospektami, mając nadzieję, że coś

do niej przemówi, licząc na to, że dostrzeże coś, co w końcu pomoże jej podjąć ostateczną decyzję – wyjechać czy zostać. Za każdym razem, gdy czuje się blisko podjęcia decyzji, jakieś zmartwienie popycha ją w przeciwnym kierunku. Czytając kolejny wiersz Ginsberga, myśli sobie: „Jadę do Chicago”. Przeglądając broszury o kampusie ery kosmicznej, wyobraża sobie, że znajduje się w miejscu, gdzie większość studentów jest zdolna i poważnie podchodzi do nauki, gdzie nikt nie będzie jej rzucać dziwnych spojrzeń, gdy zaliczy kolejny test z algebry na maksymalną liczbę punktów, i myśli: „Jadę do Chicago, bez dwóch zdań”. Potem jednak wyobraża sobie, jak wszyscy w mieście zareagują na jej wyjazd lub – jeszcze gorzej – na powrót, co było chyba najbardziej przerażającą wizją na świecie, bo jeśli nie da sobie rady na studiach i będzie zmuszona wrócić, całe miasteczko weźmie ją na języki i będzie zbiorowo przewracać oczami. Wyobraża to sobie i myśli: „Zostaję w Iowa”. I tak się kołysze to straszne wahadło. Ale przynajmniej jedną decyzję jest w stanie podjąć: żółta sukienka. Żółty wydaje się kolorem bardziej odświętnym, myśli, bardziej stosownym na urodziny. Na dole zastaje matkę oglądającą wiadomości. Znowu materiał o protestach studenckich. Kolejna noc, kolejny okupowany uniwersytet. Studenci tłoczą się na korytarzach i nie chcą wyjść. Wtargnęli do rektoratu i budynku administracji. Śpią tam, w miejscu, gdzie inni pracują. Matka Faye ogląda to wszystko w telewizji, z szeroko otwartymi oczami śledząc przedziwne wydarzenia skądś w kraju. Siedzi na sofie i wpatruje się co wieczór w Waltera Cronkite’a. Ostatnie wydarzenia są jakby nie z tego świata – strajki okupacyjne, rozruchy, zamachy. – Ogromna większość studentów nie jest nastawiona konfrontacyjnie – wyjaśnia reporter. Przeprowadza wywiad z dziewczyną o ładnych włosach, w miękkim

wełnianym swetrze, która przekonuje, jak bardzo reszta studentów nie zgadza się z radykałami. – Chcemy po prostu chodzić na zajęcia, dostawać dobre stopnie i wspierać naszych chłopców na wojnie – mówi uśmiechnięta. Cięcie i szeroki kadr korytarza wypełnionego studentami: zarośniętymi, długowłosymi, rozczochranymi, wykrzykującymi hasła, grającymi na różnych instrumentach. – Jezus Maria – mówi matka Faye. – Spójrz no na nich. Wyglądają jak kloszardzi. – Wychodzę – informuje Faye. – Pewnie kiedyś byli miłymi chłopcami – zgaduje jej matka. – Pewnie wpadli w złe towarzystwo. – Mam dzisiaj randkę. Matka wreszcie przenosi na nią wzrok. – No, wyglądasz bardzo ładnie. – Wrócę przed dziesiątą. Faye mija kuchnię, gdzie ojciec odkręca górną część kawiarki. Parzy kawę i przygotowuje sobie kanapkę na nocną zmianę w ChemStar. – Cześć, tato – mówi, a on posyła jej niedbałe machnięcie ręką. Ubrany jest w swój uniform, szarą bluzę z logo ChemStar na piersi, splątane litery C i S. Kiedyś żartowała, że gdyby usunąć C, wyglądałby jak Superman. Ale dawno tak ze sobą nie żartowali. Faye otwiera już frontowe drzwi, gdy słyszy, że ojciec ją woła. – Tak? – Pytają o ciebie chłopaki w fabryce. Faye zatrzymuje się w drzwiach, jedną nogą jeszcze w domu, drugą już za progiem. Ogląda się na ojca.

– Naprawdę? Dlaczego? – Są ciekawi tego twojego stypendium – wyjaśnia przy pobrzękiwaniu kawiarki. – Pytają, kiedy wyjeżdżasz na studia. – O? – Chyba żeśmy wspólnie uzgodnili, aby nikomu o tym nie mówić. Przez chwilę stoją w milczeniu – ojciec wybiera miarką zmieloną kawę, Faye ściska gałkę u drzwi. – Nie jest to coś, czego trzeba się wstydzić – oznajmia Faye. – Że dostałam się na studia, że zdobyłam stypendium. To nie jest… jak to tata nazwał? Zadzieranie nosa? Jej ojciec przestaje manipulować przy kawiarce, spogląda na nią i uśmiecha się cierpko. Wsuwa ręce do kieszeni. – Faye – mówi. – To po prostu… nie wiem, co to jest. Jakieś tam osiągnięcie. Ale nie zadzieranie nosa. – Osiągnięcie. No właśnie. Wszyscy dostają stypendium? – Nie, oczywiście, że nie. – A więc jesteś wyjątkowa. Wyróżniona. – Musiałam ciężko pracować, zbierać dobre stopnie. – Musiałaś być lepsza niż wszyscy inni. – Tak, musiałam. – To duma, Faye. Nikt nie jest lepszy od innych. Nikt nie jest wyjątkowy. – Tu nie chodzi o dumę, lecz… rzeczywistość. To ja dostawałam najlepsze stopnie, to ja zdobywałam najwięcej punktów. Ja. Obiektywny fakt. – Pamiętasz tę historię o skrzacie, którą ci opowiedziałem? O tym, którego nazywają nisse? – Tak.

– I o dziewczynce, która zjadła jego owsiankę? – Pamiętam. – Nie została ukarana dlatego, że ukradła jedzenie, Faye. Została ukarana, bo myślała, że na nie zasłużyła. – Taty zdaniem nie zasługuję na to, żeby studiować? Ojciec śmieje się cicho, spogląda w stronę sufitu i kręci głową. – Wiesz, większość ojców ma łatwo. Uczą córki cenić ciężką pracę i zarobiony pieniądz. Przepędzają nicponiów i kupują wielotomową encyklopedię. A ty? Ty kręcisz nosem, kiedy książka jest kiepsko przetłumaczona. – Co chcesz przez to powiedzieć? – Wszyscy i tak już uważają cię za geniusza. Nie musisz jechać do Chicago, żeby to udowodnić. – Nie dlatego chcę tam jechać. – Zaufaj mi, Faye. Wyjazd z domu to zły pomysł. Powinnaś zostać tam, gdzie twoje miejsce. – Ty to zrobiłeś. Wyjechałeś z Norwegii i przeniosłeś się tutaj. – Więc wiem, o czym mówię. – Sądzisz, że popełniłeś błąd? Wolałbyś stamtąd nie wyjeżdżać? – Niczego nie rozumiesz. – Ja na to zasłużyłam. – I jak myślisz, Faye, co się stanie? Naprawdę wierzysz, że świat będzie dla ciebie łaskawszy, bo się pilnie uczysz? Myślisz, że świat jest ci coś winien? Bo świat nie zamierza ci, do cholery, nic dawać. – Odwraca się, żeby przygotować kawę. – Nieważne, ile masz na świadectwie piątek ani gdzie się wybierasz na studia. Świat jest okrutny. Faye wciąż jest zdenerwowana tą rozmową, gdy rusza do drogerii. Złości ją

cynizm ojca. Złości ją, że coś, dzięki czemu zawsze zbierała najwięcej pochwał – jej szkolne sukcesy – teraz czyni z niej cel ataku. Czuje się zdradzona, oszukana w związku z jakąś nie wypowiedzianą obietnicą sprzed lat. I przychodzi jej do głowy, że być może wizyta u pani Schwingle jest zrządzeniem opatrzności. Bo jeśli w tej całej mieścinie jest ktoś, kto nie oskarży Faye o zadzieranie nosa, to właśnie pani Schwingle, która przechwala się swoimi podróżami po świecie i czci każdą nową rzecz, jaką robią elegantki ze Wschodniego Wybrzeża. Z pewnością pani Schwingle, akurat ona, będzie się z nią solidaryzować. Faye dojeżdża do drogerii i podchodzi do lady, gdzie zastaje Harolda Schwingle’a z podkładką w ręku w trakcie liczenia słoiczków z aspiryną. – Dzień dobry – mówi na powitanie Faye. Schwingle przygląda się jej surowo i chłodno przez dziwnie długą chwilę. Jest wysoki i barczysty, włosy ma przycięte krótko, po wojskowemu. – Przyszłam odebrać zamówienie – informuje Faye. – Tak, domyślam się. Schwingle wychodzi i pozostaje na zapleczu, jak jej się wydaje, o wiele za długo. Przez tandetne głośniki orkiestra dęta wygrywa walca. Automatyczny odświeżacz powietrza wypuszcza ciche pszzzzzz i kilka sekund później wyczuwa się przesłodzoną, sztuczną woń bzów. W drogerii nikogo nie ma. Żarówki w górze brzęczą i mrugają. Z lady wpatrują się w nią beznamiętnie przypinki z kampanii prezydenckiej Richarda Nixona. Gdy pan Schwingle wraca, niesie ciemnobrązową papierową torbę zamkniętą zszywką. Upuszcza ją – niezbyt delikatnie – na ladę po swojej stronie, za daleko, by Faye mogła swobodnie po nią sięgnąć. – To dla ciebie? – pyta ją. – Tak, proszę pana. – Z ręką na sercu, Faye? Nie kupujesz tego dla kogoś innego?

– Och, nie, proszę pana, to dla mnie. – Możesz mi powiedzieć, jeśli to dla kogoś innego. Powiedz prawdę. – Przysięgam panu. To dla mnie. Wtedy on dramatycznie wciąga i wypuszcza powietrze, co można odczytać jako irytację, może rozczarowanie. – Jesteś porządną dziewczyną, Faye. Co się stało? – Słucham? – Faye – powiedział. – Wiem, co jest w tej torbie. I sądzę, że powinnaś się jeszcze zastanowić. – Zastanowić? – Tak, zamierzam ci to sprzedać, bo to mój obowiązek. Ale moim obowiązkiem, moralnym obowiązkiem, jest też ci powiedzieć, że popełniasz błąd. – To bardzo miło z pana strony, ale… – Duży błąd. Nie była przygotowana na rozmowę w tym tonie. – Przepraszam – mówi, chociaż nie wie, za co przeprasza. – Zawsze sądziłem, że jesteś bardzo odpowiedzialna. Henry wie? – Oczywiście – odpowiada Faye. – Jestem z nim dziś umówiona. – Naprawdę? – Tak – odpowiada zgodnie z poleceniem. – Mamy randkę. – Oświadczył ci się? – Co? – Gdyby był dżentelmenem, już by ci się oświadczył. I w obliczu tej krytyki Faye chce się bronić. To, co wychodzi z jej ust, brzmi pusto: – Wszystko w swoim czasie.

– Naprawdę powinnaś się zastanowić, Faye, nad tym, co robisz. – Dobrze. Dziękuję bardzo – rzuca, przechyla się nad ladą, zaciska dłoń na brązowej torbie, czemu towarzyszy głośny, przenikliwy trzask papieru. Faye nie wie, co się tutaj dzieje, ale chce mieć to już za sobą. – Do widzenia. Jedzie szybko do domu Schwingle’ów, okazałej rezydencji na skalistej skarpie z widokiem na rzekę Missisipi, jednym z nielicznych wzniesień na łagodnie tylko pofałdowanej prerii. Faye podjeżdża szpalerem drzew pod dom, który wydaje jej się zaskakująco ciemny. Światła są pogaszone i panuje cisza. Faye wpada w panikę. Czyżby pomyliła daty? Mieli się wcześniej gdzieś spotkać? Zastanawia się właśnie, czy nie wrócić do domu i nie zadzwonić do Margaret, gdy drzwi się otwierają i wychodzi Margaret Schwingle. W dresowych spodniach i workowatym T-shircie, z potarganymi włosami, jakich Faye nigdy jeszcze u niej nie widziała, spłaszczonymi z jednej strony, jak gdyby przed chwilą się obudziła. – Masz paczkę? – pyta. – Tak. – Faye podaje jej pomarszczoną brązową torbę. – Dzięki. – Margaret? Wszystko w porządku? – Przepraszam – odpowiada. – Kolacja odwołana. – Nie szkodzi. – Musisz wrócić do domu. – Na pewno nic ci nie jest? Margaret wbija wzrok w swoje stopy, unika jej spojrzenia. – Bardzo cię przepraszam. Za wszystko. – Nie rozumiem. – Słuchaj – mówi i teraz po raz pierwszy spogląda Faye w oczy. Wyprostowuje się, podnosi głowę, stara się sprawiać wrażenie hardej. – Nikt cię

tu dzisiaj nie widział. – Wiem. – Pamiętaj o tym. Nie możesz udowodnić, że tu byłaś. Po czym Margaret żegna się z Faye skinieniem głowy, odwraca się na pięcie, wchodzi do środka i zamyka drzwi na klucz.

8 W tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym ósmym w nadrzecznym rodzinnym miasteczku Faye w stanie Iowa dziewczyny w klasie maturalnej znały – choć nigdy o tym nie mówiły – dziesiątki sposobów pozbycia się nieplanowanych, niechcianych, nienarodzonych dzieci. Niektóre z tych metod zawodziły niemal zawsze, niektóre były jedynie starymi przesądami, inne wymagały poszerzonej wiedzy medycznej, jeszcze inne wydawały się zbyt potworne, by w ogóle brać je pod uwagę. Najbardziej atrakcyjne były oczywiście te niewinne, nie wymagające stosowania żadnych środków chemicznych ani specjalnych urządzeń. Dalekie wycieczki rowerowe. Skoki z dużych wysokości. Kąpiele na przemian w gorącej i zimnej wodzie. Wypalenie całej świecy ustawionej na brzuchu. Stawanie na głowie. Upadki ze schodów. Wielokrotne uderzenia w brzuch. Jeśli te metody okazywały się nieskuteczne – czyli prawie zawsze – dziewczyny przechodziły do innych technik, remediów, które raczej nie budziły podejrzeń. Z użyciem produktów ogólnie dostępnych bez recepty. Irygacja cocacolą na przykład. Albo lizolem. Albo jodkami. Połknięcie ogromnej dawki witaminy C. Lub tabletek żelaza. Wypełnienie macicy solą fizjologiczną lub wodą z mydłem boraksowym firmy Kirkman. Spożycie domacicznych środków pobudzających, takich jak olej krotonowy. Chlorek rtęci. Strączyniec. Rabarbar. Siarczan magnezu. Picie ziół, które pobudzają lub inicjują cykl menstruacyjny, na przykład natki pietruszki. Rumianku. Lub imbiru. Zdaniem wielu babć skuteczna jest także chinina. I drożdże piwne. Bylica pospolita. Rycyna. Ług.

Były jeszcze inne metody, brane pod uwagę jedynie przez dziewczyny najbardziej zdesperowane. Pompka rowerowa. Odkurzacz. Druty. Gęsie pióro. Kanka do lewatywy. Drut parasolki. Terpentyna. Nafta. Wybielacz. Największe desperatki, te najbardziej samotne i pozbawione przyjaciół, te, które nie znały nikogo, kto miałby dostęp do pewnych produktów spod lady, takich jak metergina. Syntetyczne estrogeny. Wyciąg z przysadki. Preparaty sporyszu. Strychnina. Czopki poronne znane w niektórych kręgach jako „czarne piękności”. Gliceryna podawana przez cewnik. Ergometryna, która powoduje skurcze i usztywnienie macicy. Pewne leki stosowane przez hodowców bydła do regulowania zwierzęcych cyklów menstruacyjnych – trudne do zdobycia, o wielosylabowych nazwach: dinoproston, mizoprostol, gemeprost, metotreksat. Co było w papierowej torbie? Na pewno nie czekoladki ani cukierki – dochodzi do wniosku Faye, gdy jedzie z powrotem do domu, skręca na swoje osiedle i żałuje, że nie otworzyła torby. Dlaczego jej nie otworzyła? Bo była zszyta spinaczem, myśli. Bo jesteś tchórzem, podpowiada drugi głos. W tym momencie ogarnia ją nieokreślone uczucie paniki i rozpaczy. Jak dziwnie zachowywała się dzisiaj Margaret. Pan Schwingle też. Ma wrażenie, że coś jej umyka, jakaś zasadnicza informacja, której wszak się obawia. Powietrze jest zamglone, z nieba nie tyle pada, ile siąpi lekki deszczyk, wilgoć jak na zajęciach z gospodarstwa domowego, gdy dziewczyny coś gotują. Kiedyś jedna z nich zapomniała o garnku i zostawiła go na cały dzień na palniku – woda się wygotowała, garnek się rozgrzał do czerwoności, plastikowa rączka stopiła się, a potem całkiem spaliła. Włączyły się wszystkie alarmy. Ten wieczór ma podobną właściwość. Jakby w pobliżu czaiło się coś groźnego i niepokojącego, czego Faye jeszcze nie zauważyła. Jest tego pewna, gdy podjeżdża pod dom. Pali się tylko jedno światło – w kuchni. To jedno, samotne światło podpowiada jej, że coś jest nie w porządku.

Z zewnątrz wydaje się zielonkawe, jak głowa kapusty po przekrojeniu. Są tam, w kuchni, jej rodzice, czekają na nią. Matka ucieka przed nią spojrzeniem. Ojciec pyta: – Coś ty narobiła? – Jak to? Ojciec mówi, że dzwonił do nich Harold Schwingle z wiadomością, że Faye była w jego drogerii odebrać pewną paczkę. Jaką paczkę? „Cóż – odparł pan Schwingle – siedzę w tej branży na tyle długo, by wiedzieć, że jeśli dziewczyna kupuje to, co kupiła dziś Faye, chce zrobić tylko jedno”. – Co? – pyta Faye. – Dlaczego nam nie powiedziałaś? – pyta jej matka. – Ale o czy m? – Że ci zrobił bachora – odpowiada jej ojciec. – Co? – Nie mogę uwierzyć, że dałaś się pohańbić temu głupiemu wieśniakowi – mówi. – I pohańbić nas, Faye. – Ale nic podobnego! Zaszło jakieś nieporozumienie. Telefon dzwonił cały wieczór. Dzwonili Petersonowie. I Watsonowie. I Carltonowie. I Wisorowie. I Krollowie. Wszyscy mówili: „Powinieneś wiedzieć, Frank, co słyszeliśmy o twojej córce”. Skąd u diabła wszyscy o tym wiedzieli? Całe miasto? – Ale to nieprawda – zapewnia Faye. I chce im opowiedzieć o przyjęciu urodzinowym, do którego w ogóle nie doszło, i o dziwnym zachowaniu Margaret. Chce wyjaśnić coś, co teraz szybko zrozumiała: że Margaret jest w ciąży i potrzebuje pewnych leków bez wiedzy ojca, więc wykorzystała do ich zdobycia Faye. Chce im to wszystko wytłumaczyć, ale nie może, bo po pierwsze ojciec wpadł w ślepą furię, piekląc

się, jak to „zrujnowała swoją reputację”, jak to „nie może się tu już nigdy pokazać”, jak to „Bóg ją pokarze” za to, co chce zrobić „własnemu dziecku” – wywrzaskiwał teraz więcej słów, niż wypowiedział do niej przez ostatni rok – a po drugie Faye czuje, że nadchodzi nowy atak. Zaczyna się bez wątpienia, bo Faye ma trudności z oddychaniem, poci się i rejestruje zawężenie pola widzenia. Wkrótce będzie miała wrażenie, jakby oglądała świat przez dziurkę po nakłuciu szpilką. I próbuje oddalić od siebie poczucie, że to będzie atak gigant, ten, który ją w końcu zabije; próbuje stłumić w sobie przekonanie, że właśnie bierze ostatnie w życiu wdechy. – Pomóżcie mi – próbuje powiedzieć, ale wydobywa z siebie tylko szept, niesłyszalny przy wrzaskach ojca, który teraz mówi, ile lat musiał pracować, żeby zdobyć w tym mieście dobrą opinię, a ona zniszczyła ją z dnia na dzień, że nigdy jej nie wybaczy tego, co mu zrobiła. Tego, jak bardzo go skrzywdziła. I Faye myśli sobie: chwileczkę. Myśli: to jemu dzieje się krzywda? Bo chociaż Faye nie jest w ciąży, gdyby była, czy to nie ona potrzebowałaby wsparcia? Czy to nie ją obgadywaliby sąsiedzi? W jaki sposób ta sprawa dotyczy jego? I nagle czuje w sobie narastający bunt, nagle czuje, że nie zależy jej na tym, żeby się bronić. I gdy ojciec wreszcie kończy swoje kazanie i mówi: „Co masz do powiedzenia na swoją obronę?”, Faye wstaje, tak dumnie wyprostowana, jak to tylko możliwe w tej sytuacji, i oznajmia: – Wyjeżdżam. Jej matka po raz pierwszy zwraca na nią spojrzenie. – Jadę do Chicago. Ojciec wpatruje się w nią przez chwilę. Wygląda jak wersja jego osoby w krzywym zwierciadle, z tym samym wyrazem twarzy jak wtedy, gdy budował schron w piwnicy, ta sama determinacja, ten sam lęk.

Faye przypomina sobie, jak pewnego razu przyszedł z piwnicy z ubraniami przyprószonymi na szaro od czegoś, co tam akurat tego dnia konstruował, a Faye właśnie wzięła kąpiel i była tak szczęśliwa na jego widok, że wyrwała się z kłębowiska ręczników, którymi wycierała ją matka, wypadła z łazienki, szczęśliwa, radosna, podskakując jak gumowa piłka. Była chuda, koścista, naga, właśnie się wykąpała, miała osiem lat. Jej tata stał w tej samej kuchni, a ona wpadła tam i zrobiła gwiazdę, tak bardzo była szczęśliwa. Gwiazdę, Boże, wyobraża to sobie teraz, rozkraczona w trakcie przewrotu jak jakaś gigantyczna tropikalna roślina. Dopiero miał widok. Zmarszczył brwi i powiedział: „To niezbyt przyzwoite. Może byś tak coś na siebie włożyła?”, i Faye pobiegła do swojego pokoju, nie bardzo wiedząc, w czym zawiniła. Niezbyt przyzwoite dla kogo, zastanawiała się, stojąc nago przy wielkim panoramicznym oknie i wyglądając na okolicę. Nie wiedziała, dlaczego ojciec ją odesłał, dlaczego zachowała się nieprzyzwoicie, wyglądała przez okno i być może po raz pierwszy pomyślała o swoim ciele. A może po raz pierwszy pomyślała o swoim ciele jako o czymś odrębnym. I co z tego, że wyobraziła sobie chłopaka, który przechodzi niedaleko i ją widzi? Co z tego, że będzie podtrzymywać tę fantazję z powodów, które nigdy nie będą dla niej do końca jasne? Od tamtej chwili wielkie panoramiczne okno w pokoju Faye istniało tylko po to, by mogła sobie wyobrażać, jak w nim wygląda dla kogoś z zewnątrz. To się zdarzyło wiele lat temu. Faye i jej ojciec nigdy nie wrócili do tego incydentu. Czas leczy wiele uraz, posyłając nas na ścieżki, z których przeszłość wydaje się nieprawdopodobna. A teraz Faye znowu stoi w tej samej kuchni i czeka, aż ojciec coś powie, mając wrażenie, jakby dystans między nimi, który tamtego dnia zaczął się powiększać, osiągnął swoje maksimum. Są dwoma ciałami krążącymi wokół siebie, połączonymi najcieńszym postronkiem. Teraz albo znów zaczną się zbliżać, albo na zawsze się od siebie oddalą.

– Słyszysz mnie, tato? – pyta Faye. – Powiedziałam, że jadę do Chicago. I w końcu Frank Andresen się odzywa, a gdy to robi, w jego głosie nie ma nic, żadnych emocji, żadnych uczuć. Udało mu się całkowicie zdystansować. – Krzyżyk na drogę – rzuca i odwraca się od Faye. – Jedź i nigdy nie wracaj.

CZĘŚĆ PIĄTA

CIAŁ STARCZY DLA WSZYSTKICH Lato 2011 roku

1 – Halo? Halo? – Tak? Słucham? – Halo? Pan Anderson? Słyszy mnie pan? – Ledwo. Gdzie pan jest? – To ja, Periwinkle! Jest pan tam? – Co to za hałas? – Jestem na paradzie! – Dlaczego dzwoni pan do mnie z parady? – Bo tak naprawdę nie jestem na paradzie! Raczej idę bezpośrednio za nią! Dzwonię w związku z pańskim mailem! Przeczytałem pańską wiadomość! – Czy przy pańskiej głowie ktoś gra na tubie? – Co? – Ten hałas! – Więc chciałem zadzwonić i powiedzieć, że przeczytałem… – Nagła cisza na linii, stłumiony cyfrowy bełkot, zanikający i powracający sygnał, zniekształcona mowa robota, skondensowana i rozedrgana. Po czym: – … mniej więcej się spodziewaliśmy. Może pan to dla mnie zrobić? – Umknęło mi praktycznie wszystko, co pan powiedział. – Co? – Przerywa połączenie! Nie słyszę pana! – Niech to szlag! Tu Periwinkle! – Wiem. Gdzie pan jest?

– W Disneylandzie! – A ja mam wrażenie, jakby maszerował pan w samym środku orkiestry dętej. – Sekundeczkę! Muszelkowe szumy, odgłosy tarcia, gdy palec lub wiatr ocierają się o mikrofon, abstrakcyjne melodyjne świsty i wreszcie wszystko cichnie, jak gdyby Periwinkle zamknął się nagle w grubej ołowianej skrzyni. – A teraz? Lepiej mnie słychać? – Tak, dziękuję. – Zdaje się, że mają tu słaby zasięg. Problemy z przepustowością, jak podejrzewam. – Co pan robi w Disneylandzie? – Promujemy nowy teledysk Molly Miller. Promocja krzyżowa z jednym ze starych disnejowskich filmów, teraz zrekonstruowanym cyfrowo i w 3D. Chyba chodzi o Bambi. Wszyscy rodzice filmują paradę telefonami i wysyłają znajomym esemesy. Pewnie to zapycha stacje przekaźnikowe. Był pan kiedyś w Disneylandzie? – Nie. – Nie widziałem nigdy miejsca, które byłoby tak wierne martwej technologii. Wszęd zie animatronika. Automaty z postukującymi drewnianymi częściami. Czy to nie jest staroświeckie? – Parada się skończyła? – Nie, ukryłem się w jakimś lokalu. Z szyldem „Stara cukierenka”. Jestem na skopiowanej amerykańskiej ulicy w stylu retro. Na uroczej uliczce, którą w prawdziwym świecie międzynarodowe koncerny w typie Disneya pomogły zniszczyć. Chociaż tu najwyraźniej ten ironiczny zgrzyt nikomu nie przeszkadza. – Jakoś nie mogę sobie wyobrazić, że dobrze się pan bawi wśród

rollercoasterów. Lub dzieci. – Każda atrakcja to ten sam koncept: nużąco powolna przejażdżka łodzią po bajkowej krainie zaludnionej przez roboty. Na przykład „Świat jest mały” to, nawiasem mówiąc, horror ze znarkotyzowanymi kukiełkami, które wykonują bez przerwy te same wyuczone czynności, co stanowi precyzyjną i proroczą wizję pracy w Trzecim Świecie, a Disney nie to chyba miał na myśli. – Podejrzewam, że chodzi tu raczej o ukazanie międzynarodowej jedności i pokoju na świecie. – Aha. Norweska przejażdżka w Epcot przypominała rejs po broszurce reklamowej przemysłu naftowego i gazowego. Jest tu taka atrakcja pod nazwą „Karuzela postępu”. Słyszał pan? – Nie. – Pierwotnie powstała na wystawę światową tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego czwartego. Teatr animatroniczny. Facet i jego rodzina. Pierwszy akt rozgrywa się w tysiąc dziewięćset czwartym i gość zachwyca się ostatnimi wynalazkami: lampą gazową, żelazkiem, pralką korbową. Cudownym stereoskopem. Niezwykłym gramofonem. Wie pan, o co chodzi? Jego żona mówi, że teraz pranie zajmuje jej tylko pięć godzin i wszyscy w śmiech. – Wydaje im się, że mają łatwe życie, ale my wiemy lepiej. – Właśnie. Między poszczególnymi aktami śpiewają tę straszną piosenkę, która zapada w pamięć w typowo disnejowski sposób. – Niech pan zaśpiewa. – Nie. Ale refren brzmi jakoś tak: „Czeka nas wspaniałe, wielkie, piękne jutrooooooo”. – No dobrze, niech pan nie śpiewa. – Pieśń o niekończącym się postępie. Utkwiła mi w głowie na dobre i zastanawiam się teraz, czy się nie poddać lobotomii, żeby ją usunąć. W każdym razie w drugim akcie przenoszą się do lat dwudziestych. Era elektryczności.

Maszyn do szycia. Tosterów. Gofrownic. Chłodziarek. Wiatraków. Radia. Akt trzeci, lata czterdzieste. Mamy już zmywarkę do naczyń. I lodówkę z zamrażarką. Domyśla się pan, dokąd to zmierza. – Dzięki technologii nasze życie staje się lepsze i Niepowstrzymany ruch do przodu.

łatwiejsze.

– Taa. Cóż to za uroczy koncept rodem z lat sześćdziesiątych, prawda? Wszystko staje się coraz lepsze. Ha! Klnę się na Boga, mój pobyt w Disneylandzie jest jak wyprawa Darwina na Galapagos. A przy okazji obsługa cukierenki cały czas uśmiecha się tu do mnie jak zgraja maniaków. Musi ich obowiązywać jakaś zasada, coś w stylu „uśmiechaj się do klienta, choćby się waliło i paliło”. Nawet gdy rozmawiam przez telefon i – teraz wydziera się na cały głos – EWIDENTNIE NIE JESTEM ZAINTERESOWANY NAPOJEM WANILIOWYM! – Mówił pan, że czytał mojego maila? Po tym nie usłyszałem już niczego. – Uśmiechają się jak pijane bachory. Jak krasnale na haju. Żeby tak się szczerzyć codziennie, to musi wymagać potężnej siły woli. I tak, przeczytałem pańską wiadomość, opis materiału z lat licealnych pańskiej matki. Miałem trochę czasu w samolocie. – I? – Nie umknęło mojej uwadze, że jest tam bardzo mało o tym, jak to obrzuciła kamieniami, do cholery, gubernatora Packera. – Cały czas do tego zmierzam. – A właściwie zero informacji, ani dudu. Powiedziałbym, że zupełnie, ale to zupełnie nic. – Na to przyjdzie kolej później. Najpierw muszę naszkicować tło. – Tło. A tak dokładnie, ile setek stron panu to zajmie? – Nie wiem, ta historia sama mnie prowadzi. – Zgodził się pan dostarczyć książkę, która opowiada o życiu pańskiej matki

i, mówiąc w przenośni, rozszarpuje ją na strzępy. – Tak, wiem. – W tym momencie martwię się o aspekt rozszarpujący. Bo „Syn zmory gubernatora broni matki” może w niektórych kręgach się spodobać, ale „Zmora gubernatora zmasakrowana przez własne dziecko” to dopiero bomba. – Próbuję pisać prawdę. – Do tego ten tekst trąci bildungsromanem. – Nie jest pan zachwycony, prawda? – Chcę tylko powiedzieć, że wpada w znajomą konwencję bildungsromanu. A jakie jest wielkie przesłanie? Życiowa lekcja? – Co ma pan na myśli? – Nie jest żadną tajemnicą, że większość wspomnień to zawoalowane poradniki. No więc jak pańska książka może pomóc czytelnikom? Czego ich nauczy? – Nie zastanawiałem się nad tym ani przez chwilę. – Co pan powie na życiową lekcję: „Głosuj na republikanów”? – Nie. Zupełnie nie o tym jest ta książka. Całkowicie inna bajka. – O proszę, jakby się nagle słuchało wielkiego literata. Proszę pana, na dzisiejszym rynku większość czytelników szuka książek o przystępnej, linearnej narracji, bazujących na wielkich ideach i łatwych życiowych lekcjach. W historii pańskiej matki te życiowe lekcje są, mówiąc delikatnie, rozmyte. – A jaką wielką życiową lekcję propaguje książka Molly Miller? – To proste: Życie jest wspaniałe! – Cóż, jej było łatwo. Urodziła się w bogatej rodzinie. Szkoły w Upper East Side. Miliarderka w wieku dwudziestu dwóch lat. – Zdziwiłby się pan, na co ludzie gotowi są przymknąć oko, by uwierzyć, że życie rzeczywiście jest wspaniałe.

– Życie rzadko jest wspaniałe. – I dlatego potrzebujemy Molly Miller. Kraj się wokół nas rozpada. Jest to oczywiste nawet dla tych, co to mają wszystko w nosie, nawet dla najbardziej niedoinformowanego i niezdecydowanego segmentu społeczeństwa. Wali się na naszych oczach. Ludzie tracą pracę, emerytury topnieją im z dnia na dzień, co kwartał dostają wyciągi z funduszy emerytalnych i dowiadują się, że ich oszczędności szósty kwartał z rzędu straciły na wartości dziesięć procent, ich domy są warte połowę ceny, którą za nie zapłacili, ich szefowie nie mogą wziąć kredytu na wypłaty, w Waszyngtonie rozgrywa się istny cyrk, tymczasem oni mają w domu pełno niesamowitych gadżetów, zaglądają do swoich smartfonów i zachodzą w głowę: „Jak to możliwe, że świat, który stworzył takie cuda, jest jednocześnie tak popieprzony?”. To ich zastanawia. Robiliśmy badania. O czym to ja mówiłem? – O Molly Miller i o tym, że życie jest wspaniałe. – Ludzie są tak bardzo spragnieni dobrych wiadomości. Dam panu przykład. „Rolling Stone” chciał wywiadu z Molly. Ale ponieważ promuje się nową książkę, nie płytę, chcieli, żeby wywiad był bardziej „prawdziwy”. Bardziej prawdziwy wywiad mający odzwierciedlać, jak podejrzewam, bardziej prawdziwą treść książki. Abstrahując na chwilę od tego, że wspomnienia Molly są owocem pracy grupy dyskusyjnej i zostały spisane przez ghostwritera. I że ów „bardziej prawdziwy” wywiad dla „Rolling Stone” miał być od początku całkowicie zainscenizowany. Nie chodziło im o prawdziwość per se, lecz o symulację, która sprawiałaby wrażenie bliższej rzeczywistości niż ich typowe symulacje. Wszystko jedno. Zrobiliśmy burzę mózgów, rzucaliśmy pomysłami i jeden z naszych młodszych speców od reklamy, niedawno skończył Yale i czeka go, mówię panu, wspaniała kariera, wpadł na genialny pomysł. Powiedział: niech patrzą, jak gotuje w domu makaron. Rewelacja, prawda? – Przypuszczam, że makaron nie pojawił się tu przypadkiem.

– Wypada w ankietach lepiej niż mięso. Steki i kurczak w tych czasach mają zbyt wielki bagaż ideologiczny. Czy to mięso z hodowli naturalnej? Bez antybiotyków? Bez okrucieństwa? Organiczne? Koszerne? Czy farmer miał na rękach bawełniane rękawiczki, lulając zwierzę do snu i śpiewając mu kołysanki? Nie można już, cholera, kupić sobie hamburgera, nie wkraczając na jakąś platformę polityczną. Makaron wciąż jest dosyć neutralny, nie wywołuje kontrowersji. I oczywiście nigdy nikomu byśmy nie pokazali, czym ona się naprawdę zajada. – Dlaczego? A czym? – Głównie gotowaną na parze kapustą i rosołkiem grzybowym. Gdyby to zobaczył jakiś reporter, mielibyśmy artykuł zupełnie innego rodzaju. O tym, jak to biedna idolka nastolatków głodzi się na śmierć. Po czym zostajemy wciągnięci w debatę na temat image’u i ciała, w której nikt nigdy nie nabił sobie zbyt wielu punktów, opowiadając się po jednej ze stron, wszystko jedno której, nigdy. – Nie wiem, czy chciałbym czytać o tym, jak Molly Miller gotuje makaron. – W obliczu narodowej katastrofy i całkowitego unicestwienia osobistych szans ludzie obierają zwykle jeden z dwóch kierunków. Mamy na ten temat zapisane całe tomy. Albo przyjmują postawę słusznie oburzonych i stają się hiperświadomi, i w tym przypadku zaczynają zwykle zamieszczać jakieś lewicowe dyrdymały na Yestem czy coś takiego, albo popadają w leniwą ignorancję, w którym to przypadku Molly Miller podgrzewająca sos marinara ze słoika jest czymś przyjemnie i osobliwie zajmującym. – W tym ujęciu brzmi to wręcz jak jakiś rodzaj służby publicznej. – Nie ma istoty bardziej aroganckiej niż zadufany w sobie lewicujący liberał w internecie, mam rację? Ci ludzie są po prostu nieznośni. I owszem, to jest rodzaj służby publicznej. Chce pan wiedzieć, na co skrycie liczę w związku z pańską książką? – Jasne.

– Że zastąpi autobiografię Molly na liście bestsellerów. Wie pan dlaczego? – Wydaje mi się to nadzwyczaj mało prawdopodobne. – Bo bardzo niewiele produktów przemawia do tych dwóch grup: gniewnych i niedouczonych. Bardzo niewiele produktów jest w stanie to osiągnąć. – Ale historia mojej mamy… – Przetestowaliśmy to. Historia pańskiej mamy budzi emocje w ludziach z najróżniejszych środowisk. To się rzadko zdarza i zwykle jest nie do przewidzenia, coś, co wyłania się nagle i staje się kulturowo uniwersalne. Każdy widzi w pańskiej mamie to, co chce widzieć, każdy czuje się urażony na swój sposób. Jej historia pozwala ludziom z różnych opcji politycznych powiedzieć „Wstydź się”, co w tych czasach jest po prostu pyszne. Nie jest tajemnicą, że ulubioną rozrywką Amerykanów nie jest już baseball. Jest nią zgrywanie świętoszków. – Popracuję nad tym, na pewno. – Proszę pamiętać, mniej empatii, więcej krwi. Taka moja rada dla pana. A przy okazji? Ci ghostwriterzy, których wykorzystaliśmy do książki Molly. Są dostępni. Płacę im za dyspozycyjność, na wypadek gdyby potrzebował pan pomocy przy swojej książce. – Nie, dziękuję. – Są naprawdę dyskretni, to prawdziwi profesjonaliści. – Sam potrafię napisać własną książkę. – Jestem pewien, że chciałby ją pan sam napisać, ale w dziedzinie kończenia książek pana dotychczasowe osiągnięcia nie są zbyt imponujące. – Tym razem jest inaczej. – Nie krytykuję, tylko wskazuję na pewne historyczne fakty. A jeśli już o tym mowa. Przez te wszystkie lata nigdy nie zapytałem: Dlaczego nie dokończył pan tej pierwszej książki?

– Nie chodzi o to, że nie byłem w stanie jej dokończyć… – Jestem ciekaw. Co się stało? Nie wysłałem dość listów ze słowami zachęty i pochwały? Stracił pan natchnienie? Pańskie ambicje załamały się pod ciężarem oczekiwań? Cierpiał pan, jak to się mówi, na niemoc twórczą? – Żadna z tych rzeczy tak naprawdę. Po prostu podjąłem kilka złych decyzji. – Kilka złych decyzji. W ten sposób ludzie tłumaczą kaca. – Dokonałem niewłaściwych wyborów. – Dość nonszalanckie wytłumaczenie, dlaczego poniósł pan tak sromotną porażkę na polu literatury. – Wie pan, zawsze chciałem zostać znanym pisarzem. Myślałem, że to mi pomoże rozwiązać kilka problemów. A potem nagle przez moment byłem znanym pisarzem, lecz problemy pozostały nierozwiązane. – Jakie problemy? – Powiedzmy, że chodziło o dziewczynę. – O matko, już żałuję, że zapytałem. – Dziewczynę, której bardzo chciałem zaimponować. – Niech zgadnę. Został pan pisarzem, żeby zrobić wrażenie na dziewczynie. Ale nie zdobył jej pan. – Tak. – Takie rzeczy zdarzają się ciągle. Nie dziwi nic. – Nie daje mi spokoju myśl, że mogło mi się udać. Ta dziewczyna mogła być moja. Wystarczyło inaczej się zachować. Po prostu trzeba było kilka razy dokonać lepszych wyborów.

TA DZIEWCZYNA MOŻE BYĆ TWOJA!

Z serii: Wybierz sobie przygodę

Nie jest to zwykła historia. Jej przebieg zależy od decyzji, które podejmiesz. Przemyśl dobrze swoje wybory, wpłyną one bowiem na zakończenie tej opowieści. Jesteś nieśmiałym, cichym i zdesperowanym młodym mężczyzną, który z jakiegoś powodu chce zostać pisarzem. I to nie byle jakim. Takim, który naprawdę się liczy. Który nawet zdobywa nagrody. Wydaje ci się, że rozwiążesz swój życiowy problem w ten właśnie sposób, zostając znanym pisarzem. Ale jak tego dokonać? Okazuje się, że to nic trudnego. Nie wiesz jeszcze, ale masz wszystkie niezbędne przymioty. Wszystko zostało już wprawione w ruch. Po pierwsze i to jest kwestia zasadnicza: Czujesz się nieodwracalnie, beznadziejnie niek ochany. Czujesz się porzucony i nie doceniony przez bliskich ci ludzi. Zwłaszcza kobiety. Zwłaszcza przez matkę. Przez matkę i pewną dziewczynę, na której punkcie od czasów dzieciństwa masz obsesję. Przez tę dziewczynę nie myślisz trzeźwo, płoniesz, szalejesz

i pogrążasz się w rozpaczy. Ma na imię Bethany i robi z tobą mniej więcej to, co ogień ze szczapą drewna. Jej rodzina przeprowadza się na Wschodnie Wybrzeże niedługo po tym, gdy porzuca cię matka. Te zdarzenia nie są ze sobą powiązane, ale w twojej głowie takie się wydają, wyznaczają wielki punkt zwrotny w twoim życiu, w tamtym miesiącu na początku jesieni, gdy twoje dzieciństwo łamie się na pół. Bethany przed wyjazdem obiecuje, że będzie pisać i tak się dzieje: raz na rok w urodziny dostajesz list od Bethany. Czytasz go i natychmiast odpisujesz, piszesz jak szalony do trzeciej w nocy, jedną nieudaną wersję po drugiej, starając się skomponować idealną odpowiedź. Potem przez miesiąc w sposób obsesyjnokompulsywny sprawdzasz skrzynkę. Nic jednak nie przychodzi przez cały rok, aż w urodziny pojawia się kolejny list od Bethany, pełen nowin. Mieszka teraz w Dystrykcie Kolumbii. Wciąż gra na skrzypcach. Uczy się u najlepszych mistrzów. Wiążą z nią ponoć wielkie nadzieje. Jej brat chodzi do szkoły o profilu wojskowym, gdzie czuje się jak ryba w wodzie. Ojciec spędza teraz większość czasu w mieszkaniu na Manhattanie. Drzewa kwitną. Bishop pozdrawia. Szkoła jest w porządku. Czujesz się przybity neutralnym i chłodnym tonem tego listu, aż doczytujesz do końca, gdzie widzisz jej podpis: Z wyrazami miłości, Bethany Nie pisze „Serdeczności” ani „Pozdrowienia”, ani żadnej z innych formułek, których można użyć bez zastanowienia. Bethany pisze „Z wyrazami miłości” i te trzy słowa podtrzymują w tobie nadzieję przez cały rok. Bo po co by pisała

o miłości, jeśli nie byłaby to prawda? Dlaczego nie stosowała jednego ze standardowych pozdrowień? „Trzymaj się”. „Bądź zdrów”. „Pozdrawiam”. Nie, pisze: „Z wyrazami miłości”. Ale oczywiście pozostaje problem samego listu, który jest tak bezosobowy, bezpieczny, nieszkodliwy i pozbawiony jakiejkolwiek romantycznej lub miłosnej nuty. Jak wyjaśnić tę rozbieżność? Dochodzisz do wniosku, że jej listy czytają rodzice. Monitorują waszą korespondencję. Bo chociaż oficjalnie nigdy nie zostałeś w to zamieszany, byłeś najlepszym przyjacielem brata Bethany, w czasie kiedy Bishop naprawdę karygodnie potraktował dyrektora swojej szkoły. A zatem jej rodzice nie akceptują zapewne ani ciebie, ani miłości córki do ciebie. Tak więc jedynym miejscem, gdzie Bethany może przemycić tę wiadomość pod okiem cenzorów, jest część pożegnalna, w której zamieszcza kluczowe „Z wyrazami miłości”. Gdy odpisujesz, zakładasz, że twój list zostanie skontrolowany. Przekazujesz więc Bethany nudne szczegóły swojego życia, między wierszami próbując dać do zrozumienia, jak bardzo ją kochasz. Wyobrażasz sobie, że Bethany wyczuwa twoją miłość na obrzeżach twego listu, jak unosi się niczym duch nad słowami, nieuchwytny dla rodziców. I oczywiście swój list podpisujesz: „Też z wyrazami miłości”, sygnalizując w ten sposób, że odebrałeś jej wiadomość – tę prawdziwą – zawartą w liście. I tak oto się komunikujecie, niczym para szpiegów w czasie wojny, którzy przesyłają jedną istotną wiadomość w powodzi banalnych doniesień. I czekasz potem cały rok na następny list. Tymczasem odliczasz dni do czasu, aż oboje skończycie liceum, pójdziecie

na studia i Bethany, wyzwolona spod rodzicielskiej kurateli, będzie mogła swobodnie wyrazić swe prawdziwe, szczere, głębokie uczucia. I w tym czasie karmisz się mrzonkami o studiowaniu razem na tej samej uczelni, gdzie stajecie się kampusową parą, i o tym, jak cudownie by było chodzić na imprezy z Bethany uwieszoną na twoim ramieniu, jak bardzo zyskałby twój status, gdybyś był chłopakiem, partnerem pięknej wirtuozki skrzypiec (nie: zachwycającej, ale właściwie olśniewającej, o czym wiesz, bo czasem w corocznym liście przysyła ci nowe zdjęcie siebie i brata, z drugiej strony zapisawszy: „Tęsknimy! B & B”, i stawiasz tę fotkę na stoliku nocnym, i w pierwszym tygodniu po jej otrzymaniu prawie nie śpisz, bo budzisz się co godzinę z dziwacznych snów, w których zdjęcie zostaje zwiane, rozpada się albo ktoś zakrada się do twojej sypialni, żeby je buchnąć itp.). I całkiem poważnie wierzysz, że będziecie się uczyć na tej samej uczelni, do czasu, aż Bethany dostaje się do Juilliard, a ty oznajmiasz ojcu, że też chciałbyś tam studiować, tymczasem on unosi brwi i pyta: „Czyżby?”, mocno lekceważącym tonem, którego nie rozumiesz, dopóki nie znajdujesz broszury Juilliard w szkolnej poradni i nie dowiadujesz się, że jest to uczelnia właściwie wyłącznie dla ludzi zainteresowanych muzyką, teatrem i tańcem. Do tego czesne wynosi jakieś dziesięć razy więcej, niż ojciec byłby w stanie wysupłać. Więc dupa blada. Rewidujesz swój plan, mówisz ojcu, że nie wybierasz się do Juilliard, chcesz natomiast studiować gdzieś w Nowym Jorku. – Może na Columbii – informujesz, bo na mapie Nowego Jorku znalezionej w licealnej bibliotece kampus ten wyglądał na położony blisko Juilliard. – Albo na NYU.

Henry, który w tej akurat chwili testuje konsystencję mrożonego dania, tarty w zupełnie nowej odsłonie, i obraca w ustach jajeczną masę, robiąc notatki na piętnastostopniowym wykresie blokowym, przerywa na chwilę, przełyka, spogląda na ciebie i mówi: – Tam jest zbyt niebezpiecznie. – Och, tato, daj spokój. – Nowy Jork to światowa stolica zabójstw. Nie ma mowy. – Wcale nie jest niebezpiecznie. A jeśli nawet, na terenie kampusu nic mi nie grozi. Nie będę się stamtąd ruszał. – Słuchaj. Jak ci to powiedzieć? Mieszkasz na Oakdale Lane. W Nowym Jorku nie ma takich uliczek jak nasza. Tam wszystko wygląda zupełnie inaczej. Zjedzą cię żywcem. – Nie cały Nowy Jork wygląda tak samo – perswadujesz. – Nic mi nie będzie. – Widzę, że nie dociera. Wiesz, o czym mówię? Są ludzie z wielkich miast. A na drugim końcu spektrum? Są ludzie tacy jak my, z małych miasteczek. – Przestań, tato. – Poza tym – mówi, wracając do swojej tarty – czesne jest za wysokie. Możemy sobie pozwolić na jakąś publiczną uczelnię w naszym stanie. Koniec dyskusji. Tam właśnie lądujesz, tam też odkrywasz to coś, co nazywają pocztą elektroniczną, z której korzystają wszyscy studenci, i Bethany w swoim następnym liście podaje ci adres mailowy, wysyłasz więc do niej maila i od tej

pory papierowe listy urywają się na zawsze. Plus jest taki, że możecie korespondować z Bethany dużo częściej, nawet co tydzień. E-mail jest tak bezpośredni. Cieszysz się, aż po jakimś miesiącu zdajesz sobie sprawę, że minusem jest brak jakiegokolwiek fizycznego przedmiotu, czegoś namacalnego, czego Bethany dotykała i co w latach wcześniejszych często działało kojąco, gdy trzymałeś w ręku gruby papier, na którym pisała, pokryty starannymi pochyłymi literami – Bethany znajdowała się tysiąc kilometrów od ciebie, ale ten przedmiot ją zastępował. Mogłeś zamknąć oczy, wziąć list do rąk i niemal wyczuć jej dotyk na papierze, jej palce przesuwające się po każdej stronie, jej język oblizujący krawędź koperty. Był to akt wyobraźni i wiary, rodzaj chrześcijańskiej transsubstancjacji, rzecz ta stawała się bowiem na chwilę w twym umyśle ciałem. Jej ciałem. Dlatego też po rozpoczęciu korespondencji mailowej, gdy ciągle do siebie piszecie, czujesz się bardziej samotny niż kiedykolwiek. Jej fizyczny substytut znikł. Podobnie jak „Z wyrazami miłości”. Na studiach w Juilliard „Z wyrazami miłości” na koniec listu szybko zamienia się w „Buziaki”, co dotyka cię do żywego. „Buziaki” to coś, w co przechodzi prawdziwa miłość, gdy zostają jej odjęte godność i uroczysty charakter. Drugi problem polega na tym, że chociaż Bethany nie jest już pod skrzydłami rodziców, treść jej listów nie przechodzi jakiejś radykalnej zmiany. Ich ton można najlepiej określić mianem informacyjnego. Jak w przypadku przewodnika po kampusie. Mając wreszcie szansę wyrażenia prawdziwych uczuć, Bethany ulega znajomym schematom – przekazuje aktualia, dzieli się nowinami. Zupełnie jakby po dziewięciu latach pisania w ten sposób popadła w pewien

epistolarny szablon. Tak do niego przywykła, że tylko w ten sposób potrafi się komunikować. I bez względu na to, ile otrzymujesz wiadomości – o tym, że niektóre zajęcia są łatwe (kształcenie słuchu na przykład), a inne trudne (diatonika), że wiolonczelista na zajęciach z muzyki kameralnej jest bardzo utalentowany, że jedzenie w akademiku jest paskudne, że jej współlokatorką jest perkusistka z Kalifornii, która regularnie dostaje migreny od ćwiczeń na talerzach – te wszystkie informacje cechuje brak ciepła i serdeczności. Nie ma w nich intymności. Nie ma uczucia. A potem Bethany zaczyna ci pisać o chłopakach. Flirciarzach. Bezczelnych typach na imprezach, którzy ją rozśmieszają tak bardzo, że rozlewa drinki. O chłopakach, zwykle grających na instrumentach dętych, zazwyczaj puzonistach, którzy zapraszają ją na randki. Z czasem korzysta z ich zaproszeń. Z czasem dobrze się bawi na tych randkach. I aż się gotujesz w środku na myśl, że ty przez dziewięć lat usychałeś z tęsknoty za tą kobietą, a tu nagle te typki, te obce typki potrafią w jedną noc zdziałać więcej niż ty przez całe życie. To takie niesprawiedliwe. Zasługujesz na coś lepszego po tym, co przeszedłeś. Mniej więcej w tym czasie „Z wyrazami miłości” ewoluuje w „Buziaki”, które z kolei zamieniają się w „Uściski”, a te w końcu przeistaczają się w „Pozdrowienia”, ale wtedy już zdajesz sobie sprawę, że w charakterze waszego związku nastąpiła jakaś fundamentalna zmiana. Gdzieś po drodze straciłeś swoją szansę. Jest to, nawiasem mówiąc, niezbędny etap w procesie stawania się znanym pisarzem. Ta porażka. Zapewnia ci bogate życie wewnętrzne, gdy fantazjujesz o rozmaitych sposobach, jak można by nie schrzanić sprawy, jak można by odzyskać Bethany. Na czele listy: pokonać puzonistów. Metoda: tworzenie

głębokiej, pseudointelektualnej, artystowskiej, liczącej się prozy. Bo nie jesteś typem osoby, która mogłaby rozśmieszyć Bethany tak, że rozlałaby drinka. Na tym froncie nie możesz konkurować z puzonistami. Bo kiedy o niej myślisz albo kiedy do niej piszesz, niezmiennie stajesz się śmiertelnie poważny i oficjalny. Reakcja na poły religijna, gdy w obliczu tego, co może cię unicestwić, czujesz powagę i podniosłość. Gdy idzie o Bethany, jesteś doszczętnie wyzuty z poczucia humoru. I tak piszesz te swoje ponure teksty o Wielkich Problemach Społecznych, i winszujesz sobie, bo dowcipni puzoniści unikaliby Wielkich Problemów Społecznych jak zarazy. („Unikać czegoś jak zarazy” to językowy banał, którego puzoniści użyliby bez zastanowienia, ale nie ty, artysta, który robi wszystko w sposób oryginalny). Uważasz, że zostając pisarzem, udowodnisz Bethany, jaki to jesteś nadzwyczajny i wyjątkowy w odróżnieniu od mas, które czują to samo i robią to samo. Wierzysz, że pisarstwo jest w życiu odpowiednikiem najciekawszego i najbardziej pomysłowego kostiumu na halloweenowym przyjęciu. Postanowiwszy zostać pisarzem – jako dwudziestoparolatek, kiedy to dokonujesz tej pozornie doniosłej rzeczy, mianowicie zapisujesz się na studia magisterskie, na kurs kreatywnego pisania – skwapliwie przyjmujesz odpowiedni styl życia, a więc chodzisz na pretensjonalne odczyty, przesiadujesz w kafejkach, nosisz się na czarno, gromadzisz całą garderobę, ciemną i melancholijną, którą można by najlepiej określić jako „postapokaliptyczną/postholokaustową”, pijesz alkohol, często do późna w nocy, kupujesz akademickie czasopisma, oprawione w skórę tomy, pióra, ciężkie i metalowe, nigdy długopisy, nigdy nic pstrykającego, i papierosy, najpierw zwyczajne, takie, jakie się kupuje na stacjach benzynowych, a potem wymyślne europejskie fajki w podłużnych płaskich

paczkach, które można znaleźć tylko w specjalistycznych sklepach tytoniowych i punktach z używkami. Te papierosy pozwalają ci się czymś zająć, gdy jesteś w miejscach publicznych i czujesz, że ktoś cię obserwuje, ocenia, osądza. Odgrywają tę samą rolę co za jakieś piętnaście lat smartfony, są rodzajem społecznej tarczy, czymś, co można wyciągnąć z kieszeni i czym można się pobawić, gdy czujemy się nieswojo. A ty tak się czujesz praktycznie cały czas, za co obwiniasz matkę. Oczywiście nigdy o tym nie piszesz. Zazwyczaj unikasz introspekcji. W twoim wnętrzu są rzeczy, które wolisz ignorować. Głęboko w tobie tkwi stopiona magma cierpienia i żalu, a ty dusisz ją w sobie, nigdy nie spoglądając na nią, nie uznając jej istnienia. Kiedy piszesz, nie piszesz o sobie. Piszesz za to mroczne, ciężkie, ociekające przemocą historie, dzięki którym zyskujesz reputację kogoś, kto może kryje w sobie jakieś tajemnice. Może masz za sobą jakieś naprawdę trudne doświadczenia. Piszesz o chirurgu plastycznym, agresywnym alkoholiku, który co noc się upija i w niewyobrażalnie okrutny sposób gwałci nastoletnią córkę, i horror ten trwa przez prawie wszystkie lata jej liceum, aż pewnego dnia dziewczyna wpada na pomysł, by zamordować ojca, dodaje więc do likieru maraschino olbrzymie ilości toksyny botulinowej wykradzionej z botoksowych zapasów ojca, toteż po kilku koktajlach ojczulek doznaje całkowitego paraliżu, a wtedy córka zaprasza brutalnego psychopatę geja, którego poznała w tajemniczych okolicznościach, by wielokrotnie zgwałcił ojca, gdy ten jest całkowicie świadomy tego, co się wokół niego dzieje, i odpłaciwszy mu pięknym za nadobne, córka go zabija: odcina mu genitalia, żeby wykrwawiał się powoli przez siedem dni w piwnicy, skąd nikt nie słyszy jego wrzasków. Innymi słowy piszesz rzeczy, które nie mają nic wsp ólnego z twoim

życiem ani z niczym, o czym byś cokolwiek wiedział. I gdy płodzisz te historie, tylko jedno ci w głowie: Co sobie pomyśli Bethany, gdy będzie je czytać? Są one w gruncie rzeczy wielkim, nieustającym performance’em, który ma jeden cel: wzbudzić w Bethany konkretne odczucia wobec ciebie. Przekonać ją, że jesteś utalentowany, twórczy, błyskotliwy, głęboki. Skłonić, by znowu cię pokochała. Paradoks polega na tym, że nigdy nie pokazujesz jej tych historii. Bo chociaż obracasz się w kręgach aspirujących literatów, chodzisz na kurs pisania, ubierasz się jak pisarz i palisz jak pisarz, ostatecznie musisz przed samym sobą przyznać, że pisanie nie wychodzi ci najlepiej. Twoje teksty spotykają się z letnim przyjęciem innych studentów, mało entuzjastycznymi reakcjami wykładowców i mnóstwem bezosobowych odmów od redaktorów, do których się zwracasz. Najgorsza jest chwila, gdy odwiedzasz wykładowcę na dyżurze, a on pyta w czasie waszej nadzwyczaj nerwowej rozmowy: „Właściwie dlaczego chce pan zostać pisarzem?”. Przy czym podtekst jest tu taki, że może nie powinieneś. Automatyczna odpowiedź z twojej strony brzmi: „Zawsze chciałem nim być”. Odpowiedź, która nie jest do końca prawdziwa. To nie tak, że zawsze chciałeś być pisarzem, raczej chciałeś nim zostać, odkąd porzuciła cię matka, gdy miałeś jedenaście lat, a ponieważ wcześniejsze życie wydaje ci się życiem kogoś zupełnie innego, równie dobrze można użyć słowa zawsze. Tamtego dnia w zasadzie urodziłeś się na nowo. Nie jest to coś, co mówisz swojemu nauczycielowi. Jest to coś, co nosisz w sobie, w specjalnym zakamarku wypełnionym tym wszystkim, co prawdziwe na twój temat, aby na zewnątrz nie zostało już nic prawdziwego. Ten dzień,

kiedy zniknęła twoja matka, jest wciśnięty szczególnie głęboko, ten dzień, kiedy cię zapytała, kim chciałbyś być, gdy dorośniesz. Odparłeś wtedy, że powieściopisarzem, a ona uśmiechnęła się, pocałowała cię w czoło i powiedziała, że będzie czytać wszystko, co napiszesz. Tak więc pisarstwo było jedyną możliwością porozumiewania się z matką, rodzajem jednostronnej komunikacji, jak modlitwa. I myślałeś, że jeśli napiszesz coś naprawdę znakomitego, ona to przeczyta i działaniem jakiejś osobliwej arytmetyki zostanie udowodnione, że nie powinna była odchodzić. Szkopuł w tym, że nie jesteś w stanie stworzyć niczego, co choćby się zbliżało poziomem do takich wyżyn. Daleko ci do tego. Pomimo tych wszystkich ćwiczeń brakuje pewnego nieuchwytnego elementu. – Prawdy – sugeruje twój wykładowca pod koniec roku akademickiego, gdy zostajesz wezwany do jego gabinetu, bo masz jeszcze jedno opowiadanie do napisania i twój nauczyciel rzutem na taśmę chce ci jeszcze wpoić, że jest absolutnie konieczne, byś „napisał coś prawdziwego”. – Ależ ja tworzę fikcję literacką – obruszasz się. – Wszystko mi jedno, jak pan to nazwie – odpowiada wykładowca. – Niech pan napisze coś prawdziwego. Piszesz więc o czymś, co przytrafiło ci się naprawdę. O bliźniętach mieszkających na przedmieściach Chicago. Siostra jest wirtuozem skrzypiec. Brat – istnym szatanem. Siedzą sztywno przy stole pod władczym spojrzeniem ojca finansisty, a potem w nocy uciekają ku przygodom, z których jedną jest powolne zatruwanie jacuzzi należącego do sąsiada, dyrektora elitarnej prywatnej szkoły. Metoda jest prosta: przedawkowanie pestycydu. Ale wyjaśnienie? Dlaczego brat chce otruć dyrektora? Czym dyrektor sobie zasłużył na coś

takiego? Łatwo odpowiedzieć, trudniej o tym pisać. Wszystko ułożyło się w jedną całość kilka lat wcześniej. Udało ci się wreszcie połączyć poszczególne punkty, czego nie potrafiłeś jako jedenastolatek. Dlaczego wydawało się, że Bishop wiedział pewne rzeczy ponad swój wiek. Rzeczy związane z seksem. Na przykład nad stawem tamtego ostatniego wspólnego popołudnia, kiedy ustawił ci się w pozie idealnej do uprawiania seksu – skąd o tym wiedział? Skąd wiedział, co robić? Skąd wiedział, jak uniknąć w szkole kary z rąk dyrektora? Skąd miał te pornograficzne zdjęcia, skąd te odrażające fotki z polaroidu? Dlaczego był tak agresywny? Dlaczego dokuczał innym? Dlaczego został wyrzucony ze szkoły? Dlaczego zabijał małe zwierzątka? Podtruwał dyrektora? W chwili, kiedy to pojąłeś i nagle wszystko stało się jasne, byłeś już licealistą, pewnego ranka szedłeś do szkoły i nie myślałeś nawet o Bishopie ani o dyrektorze, o niczym takim, gdy nagle uprzytomniłeś sobie wszystko, olśnienie, jakby twój umysł po cichu cały czas układał sobie te puzzle: Bishop był wykorzystywany. Molestowany. Ależ oczywiście. I tym, który się tego dopuszczał, był dyrektor prywatnej szkoły. Owładnęło tobą tak silne poczucie winy, że aż się zatoczyłeś. Usiadłeś przed czyimś domem, oszołomiony, zdumiony, osłupiały i opuściłeś trzy pierwsze lekcje. Czułeś się, jakbyś pękł na pół na czyimś trawniku. Dlaczego niczego nie dostrzegłeś? Tak bardzo byłeś zaabsorbowany swoimi małymi dramatami, zadurzeniem w Bethany, kupnem prezentu dla niej w centrum handlowym, co tamtego dnia wydawało się największym problemem na świecie – tak byłeś tym wszystkim zaaferowany, że nie zauważyłeś tragedii

rozgrywającej się tuż pod twoim nosem. Sromotna klęska na polu percepcji i empatii. I może właśnie dlatego postanawiasz w końcu o tym napisać. W swojej historii o bliźniętach piszesz o molestowaniu brata przez dyrektora szkoły. Nie owijasz w bawełnę; nie uciekasz od tego. Opisujesz to tak, jak według ciebie sprawy się miały. Piszesz coś prawdziwego. Jak można było przewidzieć, twoi koledzy z kursu są znudzeni. Wtedy już nużą ich ty i twoje tematy. Jeszcze jedna historyjka o molestowanym dziecku, wytykają. Powtarzasz się. Zmień płytę. Ale twój wykładowca okazuje nadzwyczajny entuzjazm. Mówi, że ten tekst to inna jakość, jest w nim dawka humanizmu, serca, ciepła i uczucia,

których

brakowało

w twoich

wcześniejszych pracach. Później, podczas kolejnej prywatnej rozmowy nauczyciel wspomina, że pewien wydawca, gruba ryba z Nowego Jorku o nazwisku Periwinkle, szuka nowych młodych talentów, i pyta, czy on, wykładowca, mógłby mu przesłać to opowiadanie? Oto ostatni krok w procesie stawania się słynnym pisarzem. Ostatni krok w realizacji marzenia, które pielęgnowałeś w sobie, odkąd odeszła twoja matka: żeby jej zaimponować z oddali, zdobyć jej aprobatę i pochwałę. Jest to również ostatnia rzecz, którą musisz zrobić, żeby znowu ściągnąć na siebie uwagę Bethany; żeby dostrzegła w tobie te szczególne cechy, z którymi puzoniści nie są w stanie konkurować; żeby cię pokochała tak, jak powinieneś być kochany. Musisz się tylko zgodzić, powiedzieć „tak”. Aby powiedzieć „tak”, przejdź do następnej strony…

Mówisz „tak”. Nie myślisz o długofalowych konsekwencjach tej decyzji. Ani przez chwilę się nie zastanawiasz, jak Bethany lub Bishop zareagują na to pogwałcenie ich prywatności. Jesteś tak oślepiony pragnieniem zaimponowania tym, którzy cię opuścili, olśnienia ich, wzbudzenia w nich podziwu, że mówisz „tak”. Tak, ależ jak najbardziej, tak. Wykładowca wysyła więc twoje opowiadanie Periwinkle’owi i od tej pory wszystko nabiera ostrego przyspieszenia. Periwinkle dzwoni już następnego dnia. Oznajmia ci, że jesteś ważnym nowym głosem amerykańskiej literatury, i chce, byś nawiązał współpracę z nową marką wydawniczą publikującą wyłącznie dzieła młodych geniuszy. – Nie mamy jeszcze nazwy, ale rozważamy coś w stylu Głos Przyszłości – wyjaśnia – albo Przyszłość, a może nawet Lima, bo wielu naszych konsultantów przepada za limonkami. Dziwne, co? Periwinkle wynajmuje kilku ghostwriterów, żeby wygładzili tekst („Całkiem normalna sprawa – wyjaśnia – wszyscy tak robią”), po czym stara się o zamieszczenie go w jednym z najważniejszych opiniotwórczych czasopism, przez które zostajesz uznany za jednego z pięciu najlepszych pisarzy poniżej dwudziestego piątego roku życia. Periwinkle następnie wykorzystuje rozgłos, jaki temu towarzyszy, by wynegocjować kosmiczną umowę na książkę, która jeszcze nie została napisana. Informacja ta dostaje się do prasy obok wszystkich innych dobrych wiadomości 2001 roku: infostrada, nowa gospodarka, narodowa lokomotywa prze raźno, postukując, do przodu. Gratulacje. Jesteś teraz znanym pisarzem.

Dwie rzeczy nie pozwalają ci się jednak radować sukcesem. Po pierwsze twoja matka nie daje znaku życia. Przedłuża się tylko to koszmarne milczenie. Nic nie świadczy nawet o tym, że przeczytała twoje opowiadanie. Po drugie Bethany – która z

całą

pewnością widziała twoje

opowiadanie – przestaje się z tobą kontaktować. Żadnych maili, żadnych listów, żadnych wyjaśnień. Piszesz do niej, dopytujesz, czy jest jakiś problem. Potem domyślasz się, że na pewno jest jakiś problem, i prosisz, żeby z tobą o tym porozmawiała. Potem domyślasz się, w czym tkwi ów problem – przecież bezpardonowo przywłaszczyłeś sobie historię jej brata i fantastycznie na tym zarobiłeś, próbujesz więc usprawiedliwić to posunięcie pisarskim przywilejem, jednocześnie przepraszając, że nie uzgodniłeś tego z nią wcześniej. Wszystkie twoje wiadomości pozostają bez odpowiedzi i w końcu uprzytamniasz sobie, że historia, dzięki której miałeś odzyskać względy Bethany, paradoksalnie pozbawiła cię u niej wszelkich szans. Bethany nie odzywa się do ciebie całymi latami, a ty w tym czasie w ogóle nie piszesz pomimo comiesięcznych dopingujących telefonów od Periwinkle’a, który bardzo by chciał zobaczyć maszynopis. Ale nie ma czego oglądać. Maszynopisu nie ma. Codziennie rano budzisz się z postanowieniem, że zaczniesz pisać, ale ostatecznie ci się to nie udaje. Właściwie nie jesteś w stanie określić, na czym schodzą ci całe dnie, ale na pewno nie na pisaniu. Mijają kolejne miesiące wypełnione niepisaniem. Całą zaliczkę z umowy przeznaczasz na kupno wielkiego nowego domu, ale w nim nie piszesz. Wykorzystujesz krótkotrwały blask sławy, żeby capnąć posadkę w miejscowym college’u, gdzie uczysz studentów literatury, ale sam literatury nie tworzysz. Nie chodzi o to, że cierpisz na zanik inwencji twórczej. Po prostu powód, dla którego zacząłeś

pisać – twoja główna motywacja – rozpłynął się. Bethany w końcu przysyła ci kolejną wiadomość. Po południu jedenastego września dwa tysiące pierwszego, e-mail, który rozsyła około stu osobom, z krótką informacją: „Jestem bezpieczna”. A potem na początku wiosny dwa tysiące czwartego, w dniu, który poza tym nie wyróżnia się niczym szczególnym, dostrzegasz w swojej skrzynce odbiorczej wiadomość od Bethany Fall, czytasz pierwszy akapit o tym, jak to ma ci coś ważnego do przekazania, i serce zaczyna ci dudnić w piersi, bo dochodzisz do wniosku, że tym, co musi ci wyznać, jest na pewno jej odwieczna i nieprzemijająca miłość do ciebie. Ale nie o to chodzi. Uświadamiasz to sobie, przechodząc do następnego akapitu, zaczynającego się od zdania, które znowu całkowicie cię rozwala: „Bishop – pisze Bethany – nie żyje”. Stało się to w październiku. W Iraku. Znalazł się blisko bomby, którą zdetonowano. I jeszcze przeprosiny, że nie powiadomiła cię wcześniej. Odpisujesz, błagając o szczegóły. Okazuje się, że po nauce w szkole o profilu wojskowym przyjęto go do Virginia Military Institute i po ukończeniu akademii wstąpił do wojska jako zwykły żołnierz. Nikt tego nie potrafił zrozumieć. Jego wyszkolenie i wykształcenie upoważniały go do otrzymania nominacji oficerskiej, on jednak odmówił. Najwyraźniej sprawiło mu to przyjemność, wolał obrać trudniejszą, mniej prestiżową drogę. W tym czasie on i Bethany nie rozmawiali ze sobą. Od jakiegoś czasu oddalali się od siebie. W ostatnich latach widywali się tylko w czasie świąt, i to rzadko. Zaciągnął się do wojska w dziewięćdziesiątym dziewiątym i przed jedenastym września spędził dwa spokojne lata w Niemczech, po czym przeniesiono go najpierw do Afganistanu,

a po jakimś czasie do Iraku. Wiadomości od niego docierały tylko kilka razy w roku, w krótkich mailach brzmiących jak notatki służbowe. Bethany zaczęła odnosić poważne sukcesy jako solistka i w listach do Bishopa opowiadała mu o wszystkim, co się dzieje – gdzie występuje, z którymi dyrygentami – ale nigdy nie odpisywał. Dopiero po pół roku dostała szybką, bezosobową wiadomość o jego nowym miejscu pobytu, podpisaną w typowy dla niego, oficjalny sposób: „Z poważaniem, starszy szeregowy Armii USA Bishop Fall”. A potem zginął. Przez dłuższy czas czujesz się z tym podle, czujesz, że w pewnym sensie twoja krótka przyjaźń z Bishopem była testem, którego nie zdałeś. Oto osoba potrzebująca pomocy, a ty tej pomocy nie udzieliłeś. Teraz było już za późno. Piszesz więc do Bethany, piszesz o swoim żalu, bo jest jedyną osobą, która może cię zrozumieć, i prawdopodobnie jest to jedyny wysłany do niej list całkowicie pozbawiony wyrachowania, fałszu i ukrytych motywów, po raz pierwszy nie próbujesz świadomie skłonić jej do polubienia ciebie, a zamiast tego wyrażasz po prostu szczere emocje, czyli smutek. I ten list rozpoczyna odwilż w waszych stosunkach. Bethany odpisuje ci, przekazując, że i ona jest pogrążona w smutku. Jest to coś, co was łączy, razem opłakujecie Bishopa, a potem mijają miesiące i zaczynacie poruszać w korespondencji inne tematy, wasza rozpacz się rozprasza, aż któregoś dnia Bethany po raz pierwszy od lat podpisuje swoją wiadomość: „Buziaki”. I budzą się w tobie na nowo przebiegłość i obsesja. Myślisz sobie: „Może jeszcze mam jakąś szansę!”. Twoja miłość i potrzeba bliskości wracają z całą siłą, zwłaszcza gdy pewnego dnia w pierwszym tygodniu sierpnia dwa tysiące czwartego Bethany zaprasza cię do Nowego Jorku. Prosi, byś przyjechał pod koniec miesiąca. Planowany jest marsz, informuje, ulicami

Manhattanu. Ma to być milcząca manifestacja na cześć żołnierzy poległych w Iraku. I odbędzie się w trakcie konwencji Partii Republikańskiej organizowanej w Madison Square Garden. Bethany chce wiedzieć, czy weźmiesz z nią udział w tej demonstracji. Możesz się u niej zatrzymać. I nagle twoje noce stają się bezsenne i nerwowe, gdy fantazjujesz o spotkaniu z Bethany po latach i martwisz się, żeby nie spieprzyć swojej ostatniej, co oczywiste, szansy zdobycia jej serca. Zupełnie jakbyś znalazł się na stronicach jednej z książek z serii Wybierz sobie przygodę, które tak uwielbiałeś w dzieciństwie, i tylko od ciebie zależy, jakich dokonasz wyborów. I tylko o tym jesteś w stanie myśleć do dnia wyjazdu: w Nowym Jorku, jeśli wszystko pójdzie po twojej myśli, jeśli podejmiesz słuszne decyzje, ta dziewczyna może być twoja. Aby pojechać do Nowego Jorku, przejdź do następnej strony…

Wybierasz się samochodem z Chicago do Nowego Jorku, zatrzymujesz się raz w Ohio po paliwo, a potem raz jeszcze na nocleg w Pensylwanii, gdzie wynajmujesz pokój w obskurnym hotelu, ale jesteś zbyt podekscytowany, żeby zasnąć. Na długo przed świtem ruszasz w drogę, docierasz na miejsce, zostawiasz samochód na parkingu w Queens i metrem podjeżdżasz do centrum. Wychodzisz po schodach ze stacji na południowe światło, w tłum na Manhattanie. Bethany mieszka na jednym z górnych pięter budynku przy Liberty Street 55, kilka przecznic od placu po World Trade Center, który w tej chwili mijasz, teraz, w roku dwa tysiące czwartym. Tam, gdzie kiedyś wznosiły się wieże, teraz znajduje się oczyszczony z gruzu, jakże wymowny dół. Obchodzisz ogrodzenie, mijasz ulicznych handlarzy sprzedających falafel lub orzechy w cukrze, sprzedawców torebek i zegarków wyłożonych na kocach na chodniku, głosicieli teorii spiskowych wręczających ci ulotki o tym, że atak z jedenastego września był robotą Amerykanów i że w dymie unoszącym się z drugiej wieży ukazało się oblicze szatana, turystów, którzy stojąc na palcach, wyciągają szyje, by zerknąć nad ogrodzenie, podnoszą wysoko aparaty fotograficzne, sprawdzają, czy wyszło im zdjęcie, i tak w kółko. Mijasz to wszystko, mijasz dom towarowy po drugiej stronie ulicy, gdzie turyści z Europy, korzystając ze słabości dolara i zwyżkującego euro, napełniają torby jeansami i kurtkami, mijasz kawiarnię z wywieszką obwieszczającą: TOALETY TYLKO DLA GOŚCI, idziesz wzdłuż Liberty Street, gdzie mama ciągnąca za sobą dwójkę dzieci pyta: „Którędy do jedenastego września?”, aż docierasz na miejsce, róg Liberty i Nassau, dom Bethany. Wiesz o tym budynku wszystko. Przed wizytą sprawdziłeś. Wzniesiony

w tysiąc dziewięćset dziewiątym roku jako „najwyższy wąski budynek na świecie” (ze względu na rozmiary działki), z fundamentem sięgającym pięciu pięter w dół, niepotrzebnie aż tak głęboko dla budynku tej wielkości, ale architekci wtedy nie rozumieli jeszcze tak dobrze konstrukcji wysokościowców, więc się asekurowali. Został wybudowany obok siedziby Nowojorskiej Izby Handlowej, gdzie potem swoją filię umieścił Central Bank of China. Przy Nassau Street, naprzeciwko Banku Rezerw Federalnych. Kancelaria prawna Roosevelta była jednym z pierwszych najemców. Zmierzasz do głównego wejścia, mijasz bramę z kutego żelaza i wkraczasz do złocistego lobby wyłożonego od podłogi po sufit wypolerowanymi kremowymi płytami z kamienia, dociśniętymi do siebie tak, że nie widać łączeń. To pomieszczenie sprawia wrażenie całkowicie hermetycznego. Podchodzisz do stanowiska ochrony i informujesz siedzącego tam mężczyznę, że przyszedłeś się zobaczyć z Bethany Fall. – Nazwisko? – pyta. Przedstawiasz się. Ochroniarz podnosi słuchawkę i wybiera numer. Czekając na odpowiedź, wpatruje się w ciebie. Jego powieki wydają się ciężkie z braku snu lub znudzenia. Oczekiwanie trwa długo, na tyle długo, że czujesz się nieswojo pod spojrzeniem ochroniarza, odwracasz więc wzrok i udajesz, że rozglądasz się po lobby, podziwiając jego ascetyczny porządek. Zauważasz całkowity brak odsłoniętych żarówek, jako że każde źródło światła jest sprytnie ukryte we wnękach i niszach, przez co przestrzeń ta wydaje się nie tyle oświetlona, ile skąpana w blasku. – Pani Fall? – odzywa się wreszcie ochroniarz. – Jest tu do pani Samuel Anderson.

Ochroniarz nie przestaje się w ciebie wpatrywać. Jego twarz nie wyraża absolutnie nic. – W porządku – mówi, odkłada słuchawkę i wykonuje jakiś ruch pod kontuarem (przekręca klucz, wciska przycisk), dzięki czemu otwierają się drzwi windy. – Dzięki – rzucasz, ale ochroniarz gapi się na ekran monitora i całkowicie cię ignoruje. Aby wjechać na piętro Bethany, przejdź do następnej strony…

Jadąc do góry windą, zastanawiasz się, ile czasu w granicach rozsądku możesz spędzić na korytarzu, zanim Bethany zacznie podejrzewać, że się zgubiłeś. Potrzebujesz, jak sądzisz, jakiejś minuty, żeby zebrać się w sobie. Czujesz nerwową pustkę, jakby wszystkie wnętrzności opadły ci do stóp. Próbujesz się uspokajać, że to niemądrze reagować w ten sposób, tak się denerwować z powodu Bethany. Ostatecznie znaliście się tylko trzy miesiące. Gdy mieliście po jeden aście lat. Głupie, komiczne wręcz. Jak to możliwe, że właśnie ona ma nad tobą tak wielką kontrolę? Dlaczego spośród wszystkich ludzi w twoim życiu akurat ona tak bardzo się liczy? W ten oto sposób przemawiasz do siebie w myślach, co niezbyt skutecznie uspokaja rewolucję w twoim brzuchu. Winda nieruchomieje. Drzwi się rozsuwają. Spodziewałeś się korytarza lub holu jak w hotelu, tymczasem winda otwiera się bezpośrednio na zalany słońcem apartament. Oczywiście Bethany ma dla siebie całe piętro. I teraz zmierza w twoją stronę ktoś, kto z całą pewnością nie jest nią. Mężczyzna, mniej więcej w twoim wieku – pod trzydziestkę, może po trzydziestce. Wyprasowana biała koszula. Wąski czarny krawat. Idealnie wyprostowana postawa i zarozumiałe spojrzenie. Na ręku ma zegarek, który wygląda na bardzo drogi. Przez chwilę mierzycie się wzrokiem i już masz powiedzieć, że chyba zaszła jakaś pomyłka, gdy nieznajomy odzywa się pierwszy: – To ty pewnie jesteś tym pisarzem. I w sposobie, w jaki wypowiada słowo „pisarzem”, daje się wyłowić

specyficzny ton, jakby nie wierzył, że pisarstwo to prawdziwy zawód, wymawia więc to zdanie, jakby mówił: „To ty pewnie jesteś tym wróżem”. – Tak, to ja – odpowiadasz. – Przepraszam, szukam… I wtedy zjawia się ona – tuż za jego plecami. – Bethany. Przez chwilę jest tak, jakbyś zapomniał, jak wygląda, jak gdyby te wszystkie zdjęcia, które załączała do listów, nigdy nie istniały, jakbyś nigdy nie surfował po internecie w poszukiwaniu wszelkiego rodzaju portretów promocyjnych, zdjęć koncertowych, nieupozowanych fotek z festiwalowych afterparty, gdzie Bethany stoi obok bogatych sponsorów, uśmiechnięta, z ramieniem na ich plecach – zupełnie jakbyś miał wyłącznie tamto wspomnienie, gdy ćwiczyła w swoim pokoju, myśląc, że jest sama, a ty zaglądałeś zza rogu, dzieciak jeszcze, a już zakochany. I jak bardzo jest podobna do tamtej wizji, tutaj, w swoim mieszkaniu, ta sama rezerwa, opanowanie, gładka pewność siebie – jakże jest oficjalna wobec ciebie, nawet teraz, gdy podchodzi, obejmuje cię platonicznie i całuje w policzek, tak jak całowała tysiące przyjaciół, fanów, sympatyków, nie do końca pocałunek, lecz jego sugestia w powietrzu przy uchu, i gdy mówi „Samuelu, chciałabym ci przedstawić Petera Atchisona, mojego narzeczonego”, jakby nie było w tym nic nadzwyczajnego. Narzeczonego? Peter ściska twoją dłoń. – Miło mi – mówi. Potem Bethany oprowadza cię po mieszkaniu, tymczasem tobie serce zamiera w piersi i czujesz się jak największy kretyn na świecie. Starasz się ze wszystkich sił słuchać, zachowywać, jakby naprawdę interesowało cię to mieszkanie, którego okna wychodzą na wszystkie strony świata, od zachodu widzisz więc budowę na

terenie World Trade Center, a od południa – Wall Street. – To mieszkanie ojca – opowiada Bethany – ale już tu nie przyjeżdża. Odkąd przeszedł na emeryturę. Odwraca się na pięcie i uśmiecha do ciebie. – A wiesz, że pracował tu Teddy Roosevelt? Udajesz, że o tym nie słyszałeś. – Na początku swojej kariery współpracował z bankami. Tak jak Peter. – Ha! – woła Peter i klepie cię po plecach. – To są dopiero wygórowane oczekiwania, co? – Peter pracował z moim ojcem – informuje Bethany. – Pracował dla twojego ojca – prostuje Peter. Bethany zbywa jego słowa machnięciem ręką. – Peter jest genialny, jeśli chodzi o finanse. – Wcale nie. – Ależ jesteś! Wymyślił pewną liczbę, wzór czy algorytm, jakoś tak… no, w każdym razie korzystano z czegoś, a on odkrył, że to błąd. Skarbie, wyjaśnij to, proszę. – Nie chcę zanudzać naszego gościa. – Ale to bardzo ciekawe. – Naprawdę chcesz o tym usłyszeć? Nie masz najmniejszej ochoty, jednak kiwasz głową. – Dobrze, bez wchodzenia w szczegóły – zaczyna Peter. – Chodzi o tak zwany wskaźnik C. Słyszałeś o nim? Nie jesteś pewien, czy ma na myśli „c” czy „tse”.

– Przypomnij mi – mówisz. – W zasadzie jest to liczba, której używają inwestorzy do przewidywania zmienności na rynkach metali szlachetnych. – Peter zdał sobie sprawę, że ten wskaźnik nie działa bezbłędnie – wtrąca Bethany. – W pewnych okolicznościach. W pewnych bardzo konkretnych okolicznościach

wskaźnik

C

przestaje

być

pożytecznym

narzędziem

prognostycznym. Spóźnia się w stosunku do rynku. Jakby… jak to opisać? Jakby wierzyć, że termometr jest tym, co go rozgrzewa. – Genialne, prawda? – wtrąca Bethany. – Więc gdy wszyscy obstawiali według wskaźnika C, ja obstawiałem w kontrze. A dalej to już można się domyślić. – Czy to nie genialne? Oboje wpatrują się teraz w ciebie wyczekująco. – Rzeczywiście – odpowiadasz. Bethany uśmiecha się do narzeczonego. Diament na jej palcu najlepiej można by opisać przymiotnikiem wydatny. Złoty pierścień zdaje się unosić kamień jak fan baseballu, który właśnie chwycił wybitą poza boisko piłkę. W czasie tych pogaduszek zauważasz, że prawie w ogóle nie patrzysz na Bethany. Skupiasz się za to na Peterze, nie chcesz bowiem, by cię przyłapał, jak gapisz się na jego narzeczoną. Wpatrywanie się w niego i ignorowanie jej jest twoim sposobem przekazania mu, że nie przyszedłeś tu po to, żeby odbić mu kobietę, z czego zdajesz sobie sprawę dopiero po kilku minutach. Poza tym za każdym razem, gdy zerkasz na Bethany, przeszywa cię zdumienie, że żadne

z obejrzanych zdjęć nie przygotowało cię na spotkanie z prawdziwą osobą. Tak jak reprodukcjom słynnych obrazów brakuje jakiegoś kluczowego elementu, który cię porusza, gdy oglądasz dzieło na żywo. A Bethany jest naprawdę przeraźliwie piękna. Kocie rysy z czasów dzieciństwa teraz nabrały ostrości. Brwi jak parafki. Surowa linia szczęki i smukła szyja. Oczy zielone i chłodne. Czarna sukienka, której udaje się zachować klasyczny styl przy odsłoniętych plecach. Naszyjnik, kolczyki i buty stanowią wręcz wzorzec dopasowania. – Za wcześnie na drinka? – pyta Peter. – Napiłbym się! – mówisz, może trochę nazbyt entuzjastycznie. Zauważasz, że im bardziej pociąga cię narzeczona tego faceta, tym bardziej jesteś przymilny wobec niego. – Dzięki! Wyjaśnia, że nalewa ci czegoś szczególnego – „W końcu nie co dzień przychodzi z wizytą stary korespondencyjny przyjaciel!” – to whisky zakupiona podczas niedawnej podróży do Szkocji, butelka, która zdobyła nagrody i jakieś czasopismo przyznało jej po raz pierwszy w swojej historii maksymalną liczbę punktów, nie można jej nawet nigdzie kupić, jedynie w samej destylarni, gdzie technika i receptura są pilnie strzeżoną tajemnicą przekazywaną od dziesięciu pokoleń, tymczasem Bethany spogląda promiennie na Petera, niczym dumny rodzic, on zaś podaje ci szklaneczkę z dwoma, trzema centymetrami płynu koloru siana i opowiada o tym, jak trunek przywiera do ścianek szklanki, jakie wzory powstają, gdy się go miesza, i co można w ten sposób powiedzieć o jakości szkockiej, i jeszcze coś o nieprzezroczystości, a potem każe ci podnieść szklankę, żebyś podziwiał, jak przenika przez nią światło, i nieoczekiwanie stają ci przed oczami chwiejne linie dźwigów nad dołem po World Trade Center, widoczne

przez zniekształcającą warstwę płynu. – Prawda, że piękna? – pyta Peter. – Jasne. – Napij się. Opisz, jak smakuje. – Słucham? – Chciałbym to usłyszeć z ust pisarza – wyjaśnia Peter. – Skoro jesteś takim wirtuozem słowa. Próbujesz dojść, czy w jego uwadze pobrzmiewa sarkazm, ale nie jesteś w stanie. Kosztujesz szkockiej. I co możesz powiedzieć? Smakuje jak szkocka. Ma bardzo wyrazisty smak whisky. Szperasz w pamięci w poszukiwaniu słów, których używa się do opisywania tego trunku. Przypominasz sobie określenie torfiasty, choć nie znasz właściwie jego dokładnej definicji. Jedynym stosownym i możliwym do obrony przymiotnikiem, który przychodzi ci do głowy, jest mocny. – Mocna – stwierdzasz i Peter wybucha śmiechem. – Mocna? – powtarza i znowu się zaśmiewa, jeszcze głośniej. Spogląda na Bethany i mówi: – Powiedział, że jest mocna. Ha, niech mnie szlag. Mocna. Reszta dnia upływa w sposób następujący. Bethany raczy cię błahostkami, Peter znajduje powody, żeby się rozgadać o jakimś wspaniałym zakupie: na przykład o kawie, no więc kawa, którą kupują, należy do najrzadszych gatunków i są to ziarna połknięte i przetrawione przez jakiegoś kociego sumatryjskiego ssaka, wybierającego tylko te najlepsze, do tego proces trawienia wzmacnia ich aromat w czasie prażenia, jak twierdzi Peter. Albo o jego skarpetach: to ręczna robota tej samej włoskiej szwaczki, która dostarcza skarpety papieżowi. Albo

o pościeli w gościnnej sypialni: o czterocyfrowej liczbie wątków, przy której egipska bawełna jest szorstka jak papier ścierny. – Większość ludzi przechodzi przez życie, nie zwracając uwagi na takie detale – mówi Peter z ramieniem obejmującym Bethany, z nogą na stoliku, gdy we troje siedzicie na skórzanych segmentowych sofach, które zajmują środek tego zdumiewająco słonecznego apartamentu. – Ale ja nie wyobrażam sobie, że mógłbym przeżyć swoje w ten sposób. Wiesz? To znaczy, jaka jest różnica między przeciętną skrzypaczką i naszą Bethany? Ważne są szczegóły. Myślę, że dlatego właśnie tak dobrze się rozumiemy. Przytula ją do siebie. – Właśnie! – podchwytuje Bethany, uśmiechając się do niego. – Tylu ludzi żyje tak szybko i nigdy nie zwalnia. Nie cieszą się życiem, nie są za nie wdzięczni. Wiesz, w co wierzę? Wierzę, że powinniśmy napawać się każdą mijającą porą roku. Wdychać powietrze. Smakować drinki. Rozkoszować się owocami. Wiesz, kto to powiedział? Thoreau. Czytałem na studiach Walden. Uświadomiłem sobie wtedy, że trzeba się zatrzymać, po prostu żyć, rozumiesz? Cieszyć się światem. Tak czy siak – mówi, zerkając na zegarek – muszę już lecieć. Za parę godzin mam spotkanie w Waszyngtonie, a potem w Londynie. A wy hipisi dobrze się bawcie na tej waszej demonstracji. Tylko nie obalcie rządu pod moją nieobecność. Wymieniwszy pospiesznie pocałunek z narzeczoną, Peter Atchison narzuca na siebie marynarkę i szybkim krokiem wychodzi, tymczasem Bethany spogląda na ciebie w tej pierwszej chwili, kiedy zostajecie sami razem. I zanim masz czas zapytać: „Jak to: korespondencyjny przyjaciel?”, Bethany rzuca: „Chyba musimy się zbierać! Zadzwonię po kierowcę!”, tym swoim rozgorączkowanym głosem,

który gasi nadzieję na prawdziwą rozmowę. Liczysz, że może w samochodzie po drodze na demonstrację porozmawiacie sobie naprawdę od serca, w cztery oczy, gdy jednak zajmujecie miejsca na tylnej kanapie cadillaca escalade i ruszacie w drogę, Bethany przez większość czasu prowadzi pogawędkę z kierowcą, starszym, mocno pomarszczonym dżentelmenem, który ma na imię Tony, jest Grekiem, czego się dowiadujesz w trakcie tej rozmowy, i jego trzy córki i ośmioro wnucząt mają się dobrze, wszyscy, po prostu świetnie, słyszysz, gdy Bethany nalega, żeby kierowca o każdym z nich po kolei coś powiedział, co u nich nowego, gdzie są, co robią, jak sobie radzą itd. To trwa z grubsza aż do Trzydziestej Czwartej Ulicy, gdzie rozmowa z Tonym urywa się w sposób naturalny, jako że ten nie ma już więcej potomków do obgadania, zapada więc nagle cisza i Bethany włącza telewizor w limuzynie, program informacyjny, w którym od dłuższego czasu trwa relacja z konwencji wyborczej republikanów i związanych z nią protestów, po czym mówi: „Dasz wiarę, co oni o nas wygadują?”, i do końca podróży albo narzeka na wiadomości, albo wystukuje esemesy na swoim telefonie komórkowym. Wiadomości, to prawda, są irytujące. Reporterzy twierdzą, że ty i tobie podobni to margines wiecznych malkontentów. Wyłazicie jak robaki na światło dzienne. Wiecznie niezadowoleni. Prowokatorzy. W obłokach marihuany. Odtwarzają materiały filmowe z Chicago z sześćdziesiątego ósmego: jakiś chłopak rzuca cegłą w okno hotelu. Potem spekulują, czy protesty wpłyną na niezdecydowanych wyborców z głębi kraju. Co sądzą dziennikarze? Ci wyborcy będą czymś takim zniesmaczeni. – Do przeciętnego wyborcy z Ohio coś takiego nie trafi – mówi ktoś, kto nie jest ani prowadzącym, ani reporterem, ale kimś pośrednim: posiadaczem opinii. –

Zwłaszcza jeśli dojdzie do aktów przemocy – kontynuuje. – Jeśli powtórzy się to, co się działo w Chicago w sześćdziesiątym ósmym, założę się, że to znów będzie woda na młyn republikanów. Cały ten czas Bethany stuka w telefon, poruszając błyskawicznie palcami skrzypaczki nad maleńką klawiaturą, i dźwięki, jakie wówczas powstają, przypominają stepowanie, którego słucha się przez nauszniki. Pochłonięta tym nie zauważa, że się jej przyglądasz – w każdym razie nie daje tego po sobie poznać – że patrzysz na jej profil, a potem na zgrubienie na szyi w miejscu, gdzie opiera skrzypce w czasie gry, kalafiorowaty odcisk, jedyna niegładka część Bethany, ciemnobrązowe odbarwienia pośród białej tkanki bliznowatej, ta brzydka rzecz przyczepiona do niej jak pąkla, efekt wieloletnich ćwiczeń, i wtedy przypominają ci się słowa wypowiedziane kiedyś przez twoją matkę niedługo przed jej odejściem. Powiedziała: „To, co kochasz najbardziej, kiedyś zrani cię najmocniej”. I gdy docieracie na miejsce, na łąkę w Central Parku, która służy za punkt zborny przed dzisiejszym marszem, gdy Bethany wrzuca telefon BlackBerry do torebki i wysiada z pojazdu, gdy uświadamiasz sobie, że nie ma szans na chwilę intymności, na której tak ci zależało – tracisz więc resztki nadziei i chcesz już tylko wyjechać z Nowego Jorku i zapaść się pod ziemię na jakieś dziesięć lat – zdajesz sobie sprawę, że twoja matka miała rację: rzeczy, które kochamy najbardziej, najmocniej zniekształcają rzeczywistość. Tak bardzo ich pragniemy. Aby pójść za Bethany do parku, przejdź do następnej strony…

Trumny są już gotowe i na was czekają. Jest ich około tysiąca, może więcej, ustawione na wielkim talerzu Owczej Łąki tworzą równoległe linie na wysokiej, kępkowej trawie. – Co to jest? – pytasz, ogarniając spojrzeniem całą tę zatrważającą scenę, te wszystkie setki trumien owiniętych amerykańskimi flagami, między którymi chodzą ludzie i wielu z nich robi zdjęcia, rozmawia przez telefon lub gra w zośkę. – Nasza demonstracja – odpowiada Bethany, jakby nie było w tym nic osobliwego. – Spodziewałem się czegoś innego – przyznajesz. Wzrusza ramionami. Mija cię i wchodzi w tłum, w głąb parku, w stronę trumien. Zwyczajne zachowania parkowe w takiej scenerii wydają się zupełnie nie na miejscu. Mężczyzna wyprowadzający psy wygląda tu niestosownie, wręcz nieprzyzwoicie – gdy psy ciągną go w stronę jednej z trumien, żeby ją obwąchać, a wszyscy od razu się zastanawiają przerażeni, czy im pozwoli ją obsikać? Okazuje się, że nie. Psy tracą zainteresowanie trumną i załatwiają się gdzie indziej. Kobieta z megafonem pełniąca jakąś oficjalną funkcję z ramienia organizatorów prosi wszystkich, żeby pamiętali, że nie są to tylko trumny – są to ciała. Żeby traktowali je jak ciała. Ciała prawdziwych żołnierzy, którzy naprawdę zginęli w Iraku, więc prosimy o odrobinę szacunku. Rozlegają się ciche głosy, że jest to niezbyt subtelny przytyk pod adresem tych wszystkich, którzy przybyli w zbyt frywolnych kostiumach: osób przebranych za pierwszych osadników, w kolonialnych strojach, z gipsowymi głowami jakieś dwanaście razy większymi od tych prawdziwych; lub grupki kobiet obleczonych w krzykliwą czerwień, biel

i

niebieskości,

z

gigantycznymi

sztucznymi

penisami

w

kształcie

międzykontynentalnych pocisków balistycznych; lub licznych manifestantów w halloweenowych maskach George’a Busha z dorysowanym hitlerowskim wąsikiem. Wszystkie trumny przykryte są amerykańskimi flagami, wyglądają więc jak te w telewizji, gdy wynosi się je z ciałami poległych z samolotów w bazie lotniczej w Delaware. Kobieta z megafonem zapewnia, że ciał starczy dla wszystkich, ale jeśli ktoś chce konkretne, trzeba się zgłosić do niej, bo ma przy sobie rozpiskę. Wcześniej przykazano demonstrantom, żeby przyszli ubrani na czarno, i wiele osób posłuchało tej instrukcji. Gdzieś ktoś gra na bębnach. Wzdłuż Ósmej Alei ustawiły się wozy stacji telewizyjnych z kolorowymi logo, z antenami na dachach obróconymi ku niebu niczym szpaler sosen. Popularne napisy

na transparentach

tego

dnia to:

POWSTRZYMAĆ

BUSHA

i ARESZTOWAĆ BUSHA, są też różne kalambury z wykorzystaniem angielskiego słowa bush, nawiązujące do ogrodnictwa lub genitaliów. Dwie opalające się w bikini dziewczyny bezskutecznie próbuje się namówić, by dołączyły do demonstracji. Wśród tłumu krążą mężczyźni, którzy sprzedają wodę w butelkach, różne antyrepublikańskie przypinki, naklejki, T-shirty, kubki i dziecięce śpioszki, czapki, daszki, ilustrowane książeczki dla dzieci, w których potworami czającymi się pod łóżkiem są republikanie. Ktoś z całą pewnością pali marihuanę lub właśnie wypalił skręta gdzieś w pobliżu. Wśród dziwnie ewangelicznych haseł, które sprawiają, że uczestnicy tego akurat marszu czują się trochę nieswojo: PRZEKLNIJ BUSHA, BO JEST OBRZYDLIWOŚCIĄ NA ZIEMI. Mężczyzna przebrany za Wuja Sama z jakiegoś powodu chodzi na szczudłach. Zośka podbijana jest średnio jakieś trzy razy, zanim ląduje na ziemi. UWOLNIĆ LEONARDA PELTIERA.

– Ciał starczy dla wszystkich! – krzyczy kobieta przez megafon i ludzie odnajdują teraz swoich bliskich, podnoszą trumny. Ciało dla faceta przebranego za Castro i dla gościa przebranego za Che, i dla tego z tabliczką: LENNON ŻYJE! Ciało dla delegacji LGBTQ w koszulkach z napisem „Bush do buszu”. Dla każdego pasażera autokaru Młodych Demokratów z Filadelfii – ciało. Ciało dla wymachujących transparentami członków organizacji Żydzi dla Pokoju. Ciało dla hydraulików ze związku zawodowego Local 1. Dla członków Zrzeszenia Studentów Muzułmańskich CUNY. Dla kilku kobiet, które przyszły dzisiaj w twarzowych różowych sukienkach balowych, pytania („Dlaczego?”) i ciało. Ciało dla skatera. Dla rastafarianina. Dla duchownego. Dla wdowy po ofierze z jedenastego września, zwłaszcza dla niej. Dla jednorękiego weterana wojennego w maskującym mundurze polowym: miejsce z przodu i ciało. A dla ciebie i Bethany ciało w trzydziestym rzędzie według rozpiski kobiety z megafonem, gdzie niezawodnie znajdujecie trumnę z naklejką podpisaną „Bishop Fall”. Bethany nie reaguje na to w żaden sposób, jedynie dotyka lekko trumny, jakby na szczęście. Jednocześnie zerka na ciebie i posyła nikły, smutny uśmiech i być może jest to pierwszy od twojego przybycia prawdziwy moment porozumienia między wami. Szybko znika. Wszyscy teraz podnosicie przydzielone ciała. W dwu, trzy lub czteroosobowych zespołach dźwigacie trumny z ziemi. Słońce błyszczy, trawa się zieleni, kwitną stokrotki, a gigantyczna łąka w Central Parku usiana jest czarnymi trumnami. Tysiącem podłużnych czarnych drewnianych trumien. Opieracie je na barkach. Zaczynacie maszerować. Wszyscy jesteście żałobnikami. Od miejsca, gdzie odbywa się konwencja wyborcza Partii Republikańskiej,

dzieli was około trzydziestu przecznic i trumny ruszają w drogę z Central Parku. Zaczyna się skandowanie haseł. Kobieta z megafonem wykrzykuje instrukcje. Demonstranci wylewają się na aleję jak lawa, mijając boiska baseballowe i wieżowiec ze srebrnym globem, symbolem podboju świata. W czarnych strojach smażą się na słońcu, ale są podekscytowani. Wykrzykują hasła, skandują. Przetaczają się na Columbus Circle i szybko zostają zatrzymani. Czeka tam już na nich policja – barierki, wyposażenie bojowe, gaz pieprzowy, gaz łzawiący – pokaz siły, żeby utemperować emocje, zanim protest rozbucha się na dobre. Tłum przystaje, spogląda w tunel Ósmej Alei, idealnie geometryczny widok na centrum, gdzie ściany budynków po obu stronach są jak rozstępujące się morze. Policja ograniczyła ruch z czterech do dwóch pasów. Tłum czeka. Protestujący spoglądają na kolumnę pośrodku ronda, z Kolumbem na szczycie, w powłóczystych szatach, jak absolwent uczelni na uroczystości rozdania dyplomów. Ruch w kierunku północnym na Ósmej Alei jest tego dnia zamknięty i wszystkie znaki, które protestujący mają przed sobą, informują: ZAKAZ WSTĘPU i JEZDNIA ZAMKNIĘTA. Dla wielu z nich słowa te zdają się symbolizować coś ważnego. „Jeśli gliny zaatakują, nie stawiać oporu”, brzmi wiadomość od organizatorów protestu, wygłoszona przez kobietę z megafonem na czele pochodu. Jeśli policjant chce ci założyć kajdanki, pozwól mu. Jeśli chce cię wepchnąć do więźniarki, karetki, radiowozu – nie wolno się opierać. Jeśli gliny rzucą się na nas z pałkami i paralizatorami, nie stawiajcie oporu, nie panikujcie, nie uciekajcie, nie walczcie. Demonstracja nie może przerodzić się w zamieszki. Jesteśmy spokojni, opanowani, taki jest nasz przekaz, zawsze pamiętajcie o kamerach. To jest protest, nie cyrk. Mają gumowe kule i trafienie boli jak

skurwysyn. Myślcie o Gandhim, pokoju, miłości, buddyjskim wyciszeniu. Nie dajcie się spryskać gazem pieprzowym. Nie zdejmujcie ubrań. Pamiętajcie: trzeźwość. Niesiemy trumny, na litość boską. To tyle od nas. Skupcie się na naszym przekazie. Trzymasz trumnę od strony, gdzie byłyby stopy. Bethany idzie przed tobą, podtrzymując symboliczną głowę. Starasz się nie myśleć o tym w tych kategoriach: stopy, głowa. Dźwigasz trumnę ze sklejki, puste pudło. Gdzieś przed tobą to olbrzymie zgromadzenie powoli przelewa się na południe. Na twoim odcinku panuje jeszcze stagnacja, trumny unoszą się na jeziorze sztywniejących ramion. Wyczuwasz w sobie pewien konflikt, targają tobą sprzeczne impulsy. Niesiesz trumnę Bishopa i jest to paskudne uczucie. Na nowo rozpala potworne wyrzuty sumienia, które czułeś kiedyś, ponieważ nie uratowałeś go, gdy byliście dziećmi. Oraz wyrzuty sumienia, które czujesz teraz, ponieważ próbujesz odzyskać względy Bethany na w gruncie rzeczy pogrzebie jej brata. O rany, ale z ciebie palant. Masz wrażenie, jakby pożądanie w tobie gasło. Do czasu, kiedy znów spoglądasz na Bethany, na jej gołe plecy, pot na ramionach, kosmyki włosów przylepione do szyi, wypukłości mięśni i kości, nagość kręgosłupa. Bethany czyta nalepkę, którą umieszczono na trumnie: „St. szeregowy Bishop Fall poległ w Iraku 22 października 2003 roku. Absolwent Virginia Military Institute. Dzieciństwo spędził w Streamwood w stanie Illinois”. – Nie oddaje raczej tego, kim był – stwierdza Bethany, ale nie do ciebie. Właściwie nie mówi do nikogo. Jakby nieopatrznie wyartykułowała przelotną myśl. Mimo wszystko odpowiadasz jej:

– Nie – potwierdzasz – nie oddaje. – Nie. – Powinni wspomnieć, jak świetnie grał w Missile Command. Czyżby ten cichy śmiech pochodził od Bethany? Nie masz pewności; wciąż jest od ciebie odwrócona. Nie przestajesz mówić: – I że wszyscy w szkole go uwielbiali i podziwiali. I jakim był postrachem. Wśród nauczycieli zresztą też. I że zawsze udawało mu się dostać to, czego chciał. I że chociaż o to nie zabiegał, zawsze był w centrum zainteresowania. Chciało się spełnić każdą jego prośbę. Chciało się go zadowolić, nie wiedząc nawet dlaczego. Miał taką charyzmę. Bethany kiwa głową. Wbija wzrok w ziemię. – Niektórzy ludzie – mówisz – przechodzą przez życie jak kamyk wpadający do stawu. Ledwo słychać plusk. Bishop przez swoje parł jak burza. Nikt z nas nie mógł za nim nadążyć. Bethany nie patrzy na ciebie, ale mówi: „To prawda”, po czym wyprostowuje się jeszcze bardziej. Podejrzewasz, choć nie możesz tego zweryfikować, że odwraca się od ciebie, bo w tym momencie płacze i nie chce, żebyś widział jej łzy. Pochód rusza znowu, trumny płyną, a protestujący zaczynają skandować. Liderzy z megafonami i setki ludzi za nimi wołają, podnosząc wspólnie głosy i pięści: „Hej! Ho! Hej! Ho!”. I w tym momencie okrzyki się załamują, zebrani nie są bowiem pewni, co wykrzyczeć po tym wstępie, ale głosy znów się łączą przy ostatnich słowach: „To samo zło!”.

Kto lub co jest samym złem? Kakofonia. Słychać wiele rzeczy. Niektórzy krzyczą: „republikanie”. Inni: „wojna”. Jeszcze inni: „George Bush”, „Dick Cheney”, „Halliburton”. „Rasizm, seksizm, homofobia”. Niektórzy sprawiają wrażenie, jakby przybłąkali się z zupełnie innych demonstracji, i skandują hasła przeciwko Izraelowi (gnębiącemu Palestyńczyków) lub Chinom (gnębiącym adeptów Falun Gong), bądź wyzyskowi w Trzecim Świecie, Bankowi Światowemu, NAFTA i GATT. „Hej! Ho! Hej! Ho!” (niezrozumiały jazgot) „To samo zło!” Nikt nie wie, jakich słów dzisiaj użyć. Każdy skupiony jest na własnej, indywidualnej furii. To znaczy do momentu, gdy docierają do pewnego miejsca na Pięćdziesiątej Ulicy, gdzie ustawiła się grupka kontrdemonstrantów, żeby zaprotestować przeciwko protestującym, co wszystkim zainteresowanym zapewnia jasność celu. Kontrdemonstranci wydzierają się i wymachują skleconymi w domu transparentami. Transparenty reprezentują całe spektrum retoryczne, od zwykłej jednoznacznej szczerości (GŁOSUJCIE NA BUSHA) do dowcipnej ironii (KOMUNIŚCI ZA KERRYM), od wielosłowia (WOJNA NIGDY NIE ROZWIĄZAŁA ŻADNYCH PROBLEMÓW – OPRÓCZ NIEWOLNICTWA, NAZIZMU, FASZYZMU I HOLOKAUSTU) do werbalnej oszczędności (kontury Nowego Jorku na tle nieba z grzybem atomowym), od odwołań do patriotyzmu (WSPIERAJCIE NASZE WOJSKA) po odwołania do religii (BÓG JEST REPUBLIKANINEM). Nie bez kozery to właśnie miejsce wybrały sobie stacje telewizyjne, żeby rozstawić sprzęt, toteż całe wydarzenie – marsz z Central

Parku do Madison Square Garden – w wieczornych wiadomościach zostanie skondensowane do krótkiego materiału filmowego, gdzie połowę kadru wypełniają demonstranci, a drugą połowę kontrdemonstranci, przy czym zachowanie jednych i drugich pozostawia wiele do życzenia. Wykrzykują do siebie nielogiczności, jedna strona nazywa drugą zdrajcami, a druga odcina się pytaniem: „Kogo zbombardowałby Jezus?”. To wszystko będzie po prostu wyglądało bardzo nieciekawie. Będzie to też najgorętszy epizod tego protestu. Szarża policji, której wszyscy się obawiali, nie nastąpi. Protestujący pozostaną w swej wąskiej strefie wolności słowa. Policjanci będą im się przyglądać – zdegustowani. O dziwo, gdy do wszystkich zaczyna to docierać, wydaje się, że niektórych demonstrantów opuszcza wigor. Marsz sunie powoli dalej, niczym morze w czasie przypływu, a tymczasem ty widzisz porzucone na ulicy trumny – żołnierze powaleni po raz drugi na polu bitwy. Może jest za gorąco. Może dźwiganie tych pudeł tak długo to zbyt trudne zadanie. Bethany cały czas kroczy w milczeniu, mijając kolejne ciche przecznice. Zapamiętałeś już kontury jej pleców, zarys łopatek, małe pole piegów na karku. Jej długie brązowe włosy trochę się kręcą na końcach. Na stopach ma płytkie baletki, przez co widać z tyłu drobne odciski od innych butów. Nic nie mówi, nie skanduje – po prostu prze do przodu w tej swojej nieprawdopodobnie wyprostowanej doskonałej pozie. Nie zmienia nawet strony, z której dźwiga trumnę, co ty robisz co kilka przecznic, gdy jedna ręka ci drętwieje. Fizyczne właściwości trumny najwyraźniej jej nie przeszkadzają – ani szorstkie krawędzie sklejki, ani ciężar, który początkowo nie wydaje się aż tak wielki, ale po kilkugodzinnym marszu zaczyna się dawać we znaki. Ścięgna w twoich rękach napinają się, mięśnie przedramion

aż palą, za klatką piersiową tworzy się węzeł – wszystko przez to, przez to cienkie, puste pudło. Nieciężkie, dokładnie rzecz ujmując, ale po pewnym czasie każdy ciężar staje się nieznośny. I wreszcie koniec, marsz dociera do celu. Ci, którzy przenieśli swoje trumny z Central Parku, teraz składają je pod Madison Square Garden, gdzie republikanie uczestniczą w konwencji wyborczej. Łatwo przejrzeć symbolizm tej sytuacji: republikanie są odpowiedzialni za wojnę; powinni też wziąć odpowiedzialność za jej ofiary. I w tym piętrzeniu się trumien jest coś przygnębiającego. Ulicę zaściela ich sto. Dwieście wygląda już jak mur. I gdy wznosi się on zbyt wysoko, demonstranci zaczynają wpychać trumny tam, gdzie ledwo mogą sięgnąć, i trumny piętrzą się jak dziecięce klocki, balansując niebezpiecznie, ześlizgując się ze sterty i lądując ukośnie. To wszystko zaczyna wyglądać jak improwizowana barykada z Nędzników. Gdy liczba trumien zbliża się do pięciuset, scena zaczyna przypominać zbiorową mogiłę, widok zdecydowanie porażający nawet dla najbardziej zobojętniałych obserwatorów. Demonstranci dodają swoje trumny do sterty, a następnie rzucają kilka niewybrednych słów pod adresem republikanów, potrząsając pięściami i krzycząc w kierunku gigantycznej jajowatej areny tuż za linią, która wyznacza granicę marszu zgodnie z niedawno wydanym przez ratusz zezwoleniem, linią rozpoznawalną za sprawą potężnego nagromadzenia środków bezpieczeństwa – stalowych płotków, pojazdów pancernych i funkcjonariuszy z oddziałów prewencji ustawionych ramię w ramię – na wypadek gdybyście zapomnieli, gdzie się kończy strefa wolności słowa. Gdy razem z Bethany odkładacie swoją trumnę, robicie to delikatnie. Żadnego rzucania. Żadnych wrzasków. Stawiacie ją w milczeniu na ziemi, przez chwilę zasłuchujecie się w otaczający was zgiełk tysięcy ludzi, którzy się tu

dzisiaj zebrali, niezła frekwencja jak na taki protest, ale liczba ta jest niczym wobec widowni oglądającej was teraz w telewizorach, w pewnej kablowej sieci informacyjnej, która transmituje na żywo końcówkę marszu w okienku po lewej stronie ekranu obok kilku mniejszych okienek po prawej stronie, gdzie głowy ekspertów debatują, czy wasz zakończony właśnie protest się na was zemści, a może będzie jedynie bezskuteczny, czy jesteście zdrajcami, czy tylko pożytecznymi dla wroga idiotami, zaś pod waszymi wizerunkami widnieje jasnożółty napis, który brzmi: LIBERAŁOWIE WYKORZYSTUJĄ ŚMIERĆ ŻOŁNIERZY DLA KORZYŚCI POLITYCZNYCH. Transmisja z protestu okazuje się dla tego akurat programu wielkim triumfem, zapisze on bowiem na swoim koncie najwyższą oglądalność od jedenastego września, milion sześćset tysięcy widzów, co z kolei zostanie przyćmione przez osiemnastomilionową widownię wieczornego konkursu talentów, ale jak na zwykłą stację kablową jest to i tak całkiem niezły wynik, który pozwoli jej w następnym kwartale podnieść stawki dla reklamodawców o jedną dziesiątą procenta. Tymczasem Bethany spogląda na ciebie po raz pierwszy od kilku godzin. – Wracajmy do domu – mówi. Aby wrócić z Bethany do jej domu, przejdź do następnej strony…

Jak na razie historia ta nie przypomina specjalnie tych z serii Wybierz sobie przygodę, bo nie dokonałeś jeszcze żadnego wyboru. Cały dzień spędziłeś z Bethany – wysłuchiwałeś jej nieznośnego narzeczonego, pozwoliłeś się zawieźć na protest, poszedłeś za nią do parku i przemierzyłeś prawie cały Manhattan, a teraz Bethany zatrzymuje taksówkę, wsiadasz z nią do samochodu i jedziecie w ciszy z powrotem na południe, do jej luksusowego apartamentu, tymczasem ty nie podjąłeś jeszcze żadnej istotnej decyzji. Nie wybierasz sobie przygody, przygoda została wybrana za ciebie. Nawet decyzja o przyjeździe do Nowego Jorku nie była właściwie decyzją, raczej odruchowym, spontanicznym tak. Jak można coś uznać za decyzję, jeśli nigdy nie brało się pod uwagę odmowy? Owo tak już na ciebie czekało, nieuniknione, suma tych wszystkich lat tęsknoty, nadziei i obsesji. Nigdy nawet nie zdecydowałeś, że twoje życie ma tak wyglądać – życie po prostu w ten sposób się potoczyło. Zostałeś uformowany przez to, czego doświadczyłeś. Tak jak kanion nie może powiedzieć rzece, jak ma go ukształtować. Po prostu pozwala się żłobić wodzie. Ale może w jed nej sprawie dokonujesz pewnego wyboru, jest nim mianowicie ciągłe, niezmienne, ciche postanowienie, żeby zachowywać się mniej więcej normalnie zamiast huknąć z pasją: „Co się, kurwa, z tobą dzieje?” albo „Nie wychodź za Petera Atchisona!”, albo „Ja cię wciąż kocham!”. Może śmielsi i bardziej romantyczni mężczyźni tak by postąpili, ale tobie wydaje się to niemożliwe. Wbrew twojej naturze. Nigdy nie umiałeś zawalczyć o swoje. Zawsze twoim największym marzeniem było całkowite usunięcie się w cień, stanie się niewidzialnym. Dawno temu nauczyłeś się głęboko skrywać największe

emocje, bo właśnie one wywołują u ciebie płacz, a nie ma nic gorszego niż to – chlipanie w miejscu publicznym na oczach wszystkich. Nie próbujesz więc wyrwać Bethany z tego milczącego, obojętnego i w najwyższym stopniu irytującego stuporu, nie wyznajesz jej miłości i nawet nie zdajesz sobie sprawy, że w ten sposób też dokonujesz wyboru. Jesteś jak autor jaskiniowych malowideł z czasów prehistorycznych rysujący dwuwymiarowe zwierzęta przed wynalezieniem perspektywy trzypunktowej: jesteś w stanie operować jedynie w wąskich ramach swoich wymiarów. W końcu jednak będziesz musiał podjąć decyzję. Zbliżasz się do decyzji, odkąd Bethany dotknęła trumny z imieniem brata, i rozgorączkowana osoba, którą była od twego przyjazdu, gdzieś przepadła. Bethany ucichła, zamknęła się w sobie i bardzo, bardzo od ciebie oddaliła. Tak bardzo, że kiedy wracacie do jej okazałego apartamentu i Bethany znika w swojej sypialni, dochodzisz do wniosku, że poszła spać. Kilka minut później jednak zjawia się znowu, przebrawszy się w inną sukienkę, cienką, elegancką i letnią, kolor czarny zastępując żółtym. W ręku trzyma kopertę, którą kładzie na kuchennym blacie. Zapala kilka świateł, wyciąga butelkę ze specjalnej lodówki na wino i mówi: – Napijesz się? Odpowiadasz

twierdząco.

Na

zewnątrz

dzielnica

finansowa

lśni

w ciemnościach, całe budynki rozświetlone i puste. – W tamtym pracuje Peter – informuje Bethany. Kiwasz głową. Nie masz nic do powiedzenia na ten temat. – Cieszy się naprawdę znakomitą opinią – kontynuuje. – Mój ojciec nie może się go nachwalić. Przerywa, zagląda do kieliszka. Ty sączysz wino. – Przepraszam, że nie powiedziałam ci o zaręczynach.

– To przecież nie moja sprawa – odpowiadasz. – Tak też sobie mówiłam. – Znów zerka na ciebie tymi swoimi zielonymi oczyma. – Ale to nie do końca prawda. Ty i ja… to skomplikowana sprawa. – Nie wiem, co znaczy „ty i ja” – mówisz, a ona się uśmiecha, opiera o kuchenny blat i wydaje z siebie głośne, teatralne westchnienie. – Mówi się, że gdy umiera jedno z bliźniąt, drugie to wyczuwa. – Też tak słyszałem. – Nieprawda – oznajmia i wychyla duży łyk wina. – Niczego nie czułam. Gdy dotarła do nas wiadomość o jego śmierci, nie żył już od kilku dni, a ja nie wyczułam niczego. Nawet później, dużo później, nawet na pogrzebie nie czułam tego, co zdaniem wielu powinnam. Chyba się od siebie oddaliliśmy. – Zawsze chciałem do niego napisać, ale na chęciach się kończyło. – Zmienił się. Wstąpił do akademii wojskowej i stał się kimś innym. Przestał dzwonić, przestał pisać, przestał przyjeżdżać na święta do domu. Zniknął. Zanim się dowiedzieliśmy, że jest w Iraku, spędził tam już trzy miesiące. – Pewnie się cieszył, że może uciec przed ojcem. Ale dziwi mnie, że chciał uciec przed tobą. – Przestaliśmy dla siebie istnieć. Nie wiem, kto zaczął, ale przez jakiś czas łatwiej było nam udawać, że to drugie zniknęło. Zawsze miałam mu za złe, że wykorzystuje ludzi i że często uchodzi mu to na sucho. Jemu z kolei zawsze przeszkadzał mój talent i to, jak dorośli się nim zachwycają. Wszyscy uważali, że ja jestem tą wyjątkową, a on tym z problemami. Ostatni raz się widzieliśmy, gdy kończył akademię wojskową. Uścisnęliśmy sobie dłonie. – Ale on cię ubóstwiał. Tak to zapamiętałem.

– Coś stanęło między nami. – Co? Bethany spogląda na sufit, zaciska usta i szuka właściwych słów. – Sam wiesz… był molestowany. – Hm. Podchodzi do jednego z okien ciągnących się od podłogi po sufit i wygląda na zewnątrz odwrócona do ciebie plecami. W dalszej perspektywie – blask południowego Manhattanu, łagodny o tej porze, jak gasnący żar dopalającego się ogniska. – Dyrektor szkoły? – pytasz. Bethany kiwa głową. – Bishop zastanawiał się, dlaczego to jego wziął sobie na cel, nie mnie. Potem zaczął się wobec mnie zachowywać naprawdę wrednie. Sugerował, że byłam z tego zadowolona. Jakbyśmy ze sobą współzawodniczyli i jakbym ja wygrała. Ilekroć odnosiłam jakiś sukces, przypominał mi, że życie było dla mnie łaskawe, bo nie musiałam borykać się z tym co on. Co było oczywiście prawdą, ale wykorzystywał ten fakt, żeby pomniejszać moje osiągnięcia. – Odwraca się i spogląda na ciebie. – Czy coś z tego rozumiesz? To pewnie brzmi potwornie egoistycznie. – Nie, to nie egoizm. – A jednak. I w znacznej mierze udało mi się o tym zapomnieć. Wstąpił do akademii wojskowej, oddaliliśmy się od siebie i czułam ulgę. Całe lata udawało mi się o tym nie myśleć. Jakby nic takiego nigdy się nie wydarzyło. Aż do dnia…

Opuszcza głowę, rzuca ci wymowne spojrzenie i nagle zaczynasz rozumieć. – Aż do dnia – kończysz za nią – kiedy ukazało się moje opowiadanie. – Tak. – Przepraszam. – Jakbym sobie uświadomiła, że straszny sen wcale nie był snem. – Naprawdę bardzo mi przykro z tego powodu. Powinienem był poprosić was o zgodę. – I pomyślałam sobie, Boże, przecież znałeś nas tylko kilka miesięcy i jeśli ty tak dobrze zrozumiałeś, co się działo, jakim muszę być potworem ja? Że to ignorowałam? – Zrozumiałem to dużo, dużo później. Wtedy nic nie wiedziałem. – Ale ja wiedziałam cały czas. I nic nie zrobiłam. Nikomu nie powiedziałam. I byłam na ciebie zła, że wyciągnąłeś tę sprawę na światło dzienne. – Trudno się dziwić. – Łatwiej mi było złościć się na ciebie, niż samej czuć wyrzuty sumienia, więc całe lata się na ciebie wściekałam. – A potem? – A potem Bishop zginął. A ja po prostu niczego nie czułam. – Spogląda na swój kieliszek z winem, wodzi palcem po jego krawędzi. – Jak wtedy, gdy jesteś u dentysty i dają ci naprawdę silne znieczulenie. Czujesz się dobrze, ale jesteś pewien, że gdzieś pod spodem wciąż cię boli. Po prostu nie rejestrujesz tego. Takie wydaje się moje życie. – Cały czas? – Tak. Odbieranie muzyki stało się przez to dość dziwaczne. Po koncertach

ludzie mi mówią, jak bardzo wzruszyła ich moja gra. Ale dla mnie to tylko nuty. Jeśli odczuwają jakieś emocje, to muzyka im ich dostarcza, nie ja. Ja tylko korzystam z przepisu na emocje. Tak to czuję. – A co z Peterem? Bethany śmieje się i podnosi rękę, żebyście oboje mogli dobrze obejrzeć diament iskrzący się w dyskretnym kuchennym świetle, te miliony maleńkich tęcz w środku. – Ładny, prawda? – Jest ogromny – mówisz. – Gdy Peter mi się oświadczył, nie czułam się jakoś szczególnie z tego powodu szczęśliwa. Ani zasmucona. Gdybym miała opisać, jak się czułam, powiedziałabym, że chyba jak w chwili, gdy coś rozbudza nasze zainteresowanie. Jego oświadczyny wydawały mi się naprawdę interesujące. – Poezją bym tego nie nazwał. – Myślę, że zamierzał wyciągnąć mnie z apatii. Ale plan się nie powiódł. Moja apatia stała się jeszcze bardziej przerażająca, bo wygląda na to, że nie jestem w stanie się z niej otrząsnąć. Teraz Peter udaje, że ona nie istnieje, i spędza mnóstwo czasu w podróży. Stąd ten Londyn. Bethany napełnia swój kieliszek. Na zewnątrz nad poszarpanymi konturami Brooklynu wschodzi księżyc. Mrugające światła na niebie to samoloty jeden za drugim podchodzące od południa do lotniska JFK. W kuchni wisi maleńki, oprawiony rysunek byka, niewykluczone, że samego Picassa. – Wciąż się na mnie gniewasz? – pytasz. – Nie – odpowiada. – Nie czuję gniewu ani niczego innego.

– Okej. – Wiedziałeś, że Bishop nigdy nie czytał tego twojego opowiadania? Nie powiedziałam mu o nim. Byłam na ciebie wściekła też z jego powodu, ale Bishop go nie przeczytał. Czy to nie zabawne? To wyznanie sprawia ci ulgę. Bishop nigdy się nie dowiedział, że jego tajemnica nie była tajemnicą dla ciebie. Przynajmniej miał swoją prywatność – do samego końca. Bethany chwyta butelkę wina za szyjkę, przechodzi do salonu i sadowi się na sofie, nie włącza nawet lampy, niczego, po prostu siada w półmroku, nie widzisz więc zbyt dobrze samej czynności siadania, słyszysz natomiast skrzypnięcie drogiej skóry (z aligatora, jak przypuszczasz), gdy Bethany się na nią osuwa. Siadasz naprzeciwko na tej samej sofie, na której siedziałeś wcześniej, słuchając podekscytowanej Bethany i Petera symulujących szczęśliwy związek. Jedynym źródłem światła w całym mieszkaniu są dwie lampki punktowe w kuchni i blask z okien okolicznych drapaczy chmur – niewiele jednak przy nich widać. Gdy Bethany mówi, jej głos zdaje się dobywać z otchłani. Pyta cię o Chicago. O twoją pracę. Jak ci się uczy. Czy ci się podoba. Tam, gdzie mieszkasz. Jak wygląda twój dom. Co robisz w wolnym czasie. A ty odpowiadasz na te wszystkie grzecznościowe pytania i gdy mówisz, ona nalewa sobie kolejny kieliszek wina, a potem jeszcze jeden, przełykając od czasu do czasu głośno i w kluczowych momentach twojej relacji wtrącając „aha”. Opowiadasz jej, że praca jest w porządku, tylko studenci są niezmotywowani do nauki, pracownicy uczelnianej administracji bezduszni,

lokalizacja niezbyt prestiżowa,

na

przedmieściach; i gdyby się tak zastanowić, to w ogóle nie lubisz swojej pracy. Opowiadasz jej, że mieszkasz w domu z ogrodem, z którego nigdy nie

korzystasz, i płacisz komuś, żeby ci kosił trawnik. Czasem dzieciaki biegają po twoim ogrodzie, urządzając sobie tam różne zabawy, ale tobie to nie przeszkadza, uznajesz to za swój wkład w życie społeczności lokalnej. Poza tym nie znasz swoich sąsiadów. Próbujesz napisać książkę, za którą już ci zapłacono, co stanowi pewną przeszkodę motywacyjną. Kiedy cię pyta, o czym jest ta książka, odpowiadasz: – Nie wiem. O rodzinie? Gdy Bethany otwiera drugą butelkę, odnosisz wrażenie, że szykuje się do czegoś, co wymaga odwagi, i że wino dodaje jej animuszu. Zaczyna wspominać, wracać do dawnych czasów, gdy byliście dziećmi: graliście w gry wideo i bawiliście się w lasku. – Pamiętasz ostatni raz, kiedy u nas byłeś? – pyta. Oczywiście, że pamiętasz. Tamtej nocy ją pocałowałeś. Ostatnia chwila prawdziwej radości przed odejściem matki. Ale nie zdradzasz tego Bethany. – Tak – odpowiadasz krótko. – Mój pierwszy pocałunek – wyznaje Bethany. – Mój też. – Było wtedy ciemno tak jak teraz – wspomina. – Właściwie cię nie widziałam. Wyczuwałam tylko, że jesteś blisko. Pamiętasz? – Pamiętam. Bethany wstaje – co obwieszcza sofa, skrzypnięcie skóry, cichy odgłos odessania – i podchodzi do ciebie, siada obok, odbiera ci kieliszek, stawia go na podłodze i jest teraz bardzo blisko, jednym kolanem napierając na twoje, a ty zaczynasz już rozumieć, co znaczą światło i wino.

– Tak jak teraz? – pyta, zbliżając uśmiechniętą twarz do twojej. – Było jeszcze ciemniej. – Moglibyśmy zamknąć oczy. – Moglibyśmy – odpowiadasz, ale nie robisz tego. – Byłeś mniej więcej w tej odległości ode mnie – mówi i wasze policzki prawie już się stykają. Czujesz jej ciepło, lawendowy zapach włosów. – Nie wiedziałam, co robić – dodaje Bethany. – Wysunęłam usta do przodu i miałam nadzieję, że to wystarczy. – Wystarczyło – odpowiadasz. – To dobrze – stwierdza i nieruchomieje na chwilę, a ty boisz się cokolwiek zrobić, boisz się cokolwiek powiedzieć, boisz się drgnąć, zrobić wdech, mając wrażenie, że ta chwila jest utkana z powietrza i przy najmniejszym ruchu się rozwieje. Wasze usta oddalone są od siebie o ledwie kilka centymetrów, ale nie pochylasz się. Przestrzeń między wami jest czymś, o czym Bethany musi zdecydować sama. W końcu odzywa się szeptem: – Nie chcę wychodzić za Petera. – Nie musisz. – Pomożesz mi nie wyjść za Petera? Aby pomóc Bethany nie wyjść za Petera, przejdź do następnej strony…

I tak w końcu ją całujesz, a kiedy to się dzieje, czujesz, jak przelewa się przez ciebie wielki strumień ulgi i roztrzaskują się wszystkie twoje maniakalne niepokoje, tęsknoty, zmartwienia i żale, wszystkie obsesje z nią związane, wszystkie cierpienia i cała nienawiść do samego siebie za to, że nie zdołałeś jej w sobie rozkochać. Masz wrażenie, jakbyś przez cały ten czas podtrzymywał szklaną ścianę i dopiero teraz sobie uświadomił, że nic się nie stanie, jeśli ją puścisz. I przewraca się, rzeczywiście, ściana pada i wyczuwasz niemal, jak się wokół ciebie rozbija – starasz się nie wzdrygnąć, gdy Bethany cię całuje, gdy cię do siebie przyciąga, i budzi się w tobie to silnie zmysłowe wspomnienie waszego pierwszego pocałunku z dzieciństwa – jak bardzo się zdziwiłeś, że Bethany ma spierzchnięte usta, jak nie wiedziałeś, co robić, więc po prostu w jej twarz wcisnąłeś swoją w czasach, kiedy całowanie nie było jednym z etapów wiodących do celu, lecz raczej celem samym w sobie. Teraz jednak oboje jesteście starsi, macie za sobą odpowiednie doświadczenia i oboje doskonale wiecie, jak postępować z ciałem partnera – wiecie zatem, iż całowanie jest czasem rodzajem komunikacji, i przekazujecie sobie teraz, że oboje macie ogromną ochotę na więcej. Tak więc napierasz na nią, obejmujesz ją w pasie i zaciskasz palce na cienkim materiale sukienki, a ona przyciąga cię za kołnierz i cały czas się całujecie – głęboko, zapamiętale, łapczywie – i masz świadomość, że jesteś w stanie jednocześnie objąć myślami wszystko i zarejestrować każdy detal: swoje dłonie, jej skórę, swoje usta, jej usta, jej palce, jej oddech, to, jak reaguje na ciebie jej ciało – te elementy nie wydają się oddzielnymi wrażeniami, raczej różnymi warstwami jednego wielkiego odczucia, tego prądu świadomości, którego można doświadczyć, gdy dwa ciała są ze sobą splecione i wszystko idzie

tak gładko, zupełnie jakby się wiedziało dokładnie, czego chce druga osoba, jakby się wyczuwało jej emocje, gdy wstrząsają jej ciałem, tak jak gdyby wstrząsały twoim, jakby wasze ciała chwilowo straciły kontury i zatarły się między nimi granice. Tak to odbierasz, jak pewnego rodzaju rozszerzenie, i dlatego jest takim szokiem, gdy Bethany nagle się podrywa, chwyta twoje dłonie, żeby powstrzymać ich dalszą wędrówkę, i mówi: – Zaczekaj. – Co? – pytasz. – Co się stało? – Po prostu… przepraszam. – Odsuwa się od ciebie i całkowicie wyplątuje z twoich objęć, po czym zwija się w kulkę na drugim końcu sofy. – O co chodzi? – chcesz wiedzieć. Bethany kręci głową i zwraca ku tobie te swoje smutne oczy, straszne oczy. – Nie mogę – mówi i czujesz wtedy coś, co mógłbyś przyrównać do spadan ia w przepaść. – Możemy przystopować – proponujesz. – Zwolnić tempo. W porządku. – To nie fair wobec ciebie – stwierdza. – Wszystko mi jedno – odpowiadasz i masz nadzieję, że nie zdradzasz całej odczuwanej w tej chwili desperacji, bo wiesz, że jeśli nie uda ci się teraz z tą dziewczyną, gdy jesteś tak blisko, to cię złamie. Po czymś takim już się nie podniesiesz. – Nie musimy iść do łóżka – dodajesz. – Możemy, no wiesz, wrzucić na luz? – Seks nie jest problemem – odpowiada i się śmieje. – Mogę się kochać. Chcę się z tobą kochać. Nie wiem tylko, czy ty tego chcesz. Albo czy będziesz

chciał. – Chcę. – Jest coś, o czym nie wiesz. Bethany wstaje i wygładza sukienkę, gest mający zasygnalizować spokojną, pełną opanowania dystynkcję, jakże daleką od akrobacji na sofie. – Jest list do ciebie – mówi. – Na blacie w kuchni. Od Bishopa. – Napisał list? Do mnie? – Dostarczyli nam go kilka miesięcy po jego śmierci. Napisał go na wypadek, gdyby coś mu się stało. – Ty też dostałaś? – Nie. Napisał tylko do ciebie. Bethany odwraca się teraz i powoli przechodzi do swojej sypialni. Znowu porusza się w ten swój oszczędny sposób – idealnie wyprostowana, wszystkie ruchy kontrolowane i rozmyślne. Gdy otwiera drzwi sypialni, przystaje w progu i zerka na ciebie przez ramię. – Słuchaj – mówi. – Zajrzałam do tego listu. Przepraszam. Nie wiem, o czym on pisze, i nie musisz mi mówić, ale chcę, żebyś wiedział, że go czytałam. – Okej. – Będę tutaj – dodaje, ruchem głowy wskazując sypialnię. – Jeśli po przeczytaniu listu od Bishopa zechcesz do mnie zajrzeć, nie mam nic przeciwko temu. Ale jeśli zechcesz wyjść… – przerywa na chwilę, odwraca się, spuszcza głowę, zdaje się wpatrywać w podłogę – zrozumiem. Wycofuje się do ciemnej sypialni i drzwi zamykają się za nią z delikatnym stuknięciem.

Aby przeczytać list Bishopa, przejdź do następnej strony…

Starszy szeregowy Bishop Fall siedzi w bebechach wozu bojowego Bradley, śpiąc z brodą opartą o klatkę piersiową. Jego pojazd jedzie jako drugi w małym konwoju – trzy bradleye, trzy wozy humvee, ciężarówka zaopatrzeniowa – zmierzającym do wioski, której nazwy nie znają. Wiedzą tylko, że rebelianci niedawno porwali przywódcę wioski i ścięli go przed kamerą. Żołnierzom w konwoju wydaje się dziwne, że egzekucje są transmitowane i że wykonywane są w ten właśnie sposób, przez ścięcie. Mają wrażenie, że jest to śmierć z innej epoki, brutalność rodem ze średniowiecza. Trzy bradleye i trzy terenówki humvee mogą przetransportować około czterdziestu żołnierzy. Ciężarówka zaopatrzeniowa wiezie jeszcze dwóch, do tego zapasy wody, benzyny, amunicji i kilkaset opakowań gotowych posiłków. Na każdym z opakowań widnieje gęsta od sylab lista składników, dlatego wielu żołnierzy twierdzi, że obok egzekucji i min-pułapek te gotowe posiłki stanowią największe zagrożenie dla ich życia. Popularna zabawa polega na odgadywaniu, czy dany związek chemiczny można znaleźć w racji żywnościowej, czy w bombie. Sorbinian potasu? (Posiłek). Pirofosforan dwusodowy? (Posiłek). Azotan amonu? (Bomba). Azotan potasu? (Jedno i drugie). Mogą się tak bawić w czasie jedzenia, czerpiąc z bogatych pokładów cynizmu, ale nie kiedy jadą bradleyem do odległej o godzinę drogi wioski. Najczęściej wtedy śpią. Ostatnio zmiany trwają po dwadzieścia godzin, toteż godzina w opancerzonym brzuchu bradleya jest namiastką tego, co uchodzi tutaj za raj. W środku jest bowiem zupełnie ciemno i poza bazą jest to najbezpieczniejsze miejsce, w jakim mogliby się znaleźć, a ponieważ bradley na pełnym gazie hałasuje jak rozklekotany drewniany rollercoaster pędzący z prędkością supersoniczną, wkładają do uszu

zatyczki. Robi się tam wtedy całkiem przytulnie, jak w kokonie. Wszyscy uwielbiają te kursy. Wszyscy oprócz jednego gościa, Haftka, którego prawdziwego imienia nikt nawet nie pamięta, bo dawno już przylgnęło do niego to przezwisko w związku ze skłonnością do haftowania w czasie jazdy. Cierpi na chorobę lokomocyjną. Nazwali go więc Hafciarzem, co szybko uległo zdrobnieniu i powstał Haftek. Ma dziewiętnaście lat, krótkie włosy, patykowate kończyny, siedem kilogramów mniej niż przed przyjazdem tutaj i często zapomina o umyciu zębów. Pochodzi gdzieś z prowincji, z miejsca, które nie wywołuje silniejszych emocji (może z Nevady albo Nebraski?). Jest chłopakiem o głębokich przekonaniach nie zakorzenionych w faktach ani w historii. Przykład: Pewnego razu podsłuchał, jak ktoś nazywa całą operację w Zatoce „wojną George’a Busha”, i cały się zaperzył, oznajmił, że Bill Clinton zostawił po sobie bajzel i Bush po prostu robi co może w tej sytuacji. Co zainicjowało cały spór o to, kto właściwie wypowiedział wojnę i czyim pomysłem była inwazja na Irak, i wszyscy próbowali przekonać Haftka, że Clinton nie rozpętał tej wojny, tymczasem on kręcił głową i powtarzał: „Chłopaki, jestem całkiem pewien, że nie macie tutaj racji”, jak gdyby było mu ich żal. Bishop nie dawał za wygraną i oznajmił mu, że nie ma znaczenia, po której stronie leżą jego sympatie, Busha, Clintona czy jeszcze kogoś innego, ale to, kto rozpoczął wojnę, jest zwykłym, neutralnym, obiektywnym faktem. Na co Haftek wypalił, że jego zdaniem Bishop powinien „wspierać naszego dowodza”. Bishop zamrugał i spytał, jakiego znowu dowodza, na co Haftek odparł, że naczelnego dowodza. Rozgorzała więc nowa dyskusja, w czasie której Bishop mu uświadamiał, że nie mówi się naczelny dowódz, tylko naczelny wódz lub głównodowodzący, ale

Haftek tylko na niego patrzył z miną, jakby wiedział, że robią go w konia, i nie zamierzał dać się nabrać. W każdym razie nie poruszają już raczej tematów politycznych. Żaden z nich. Jest to niejako bezcelowe. Pewnego razu Haftek próbował ich namówić, żeby otworzyli w bradleyu klapy, dzięki czemu mógłby w czasie jazdy oglądać horyzont i orientować się w położeniu, co złagodziłoby, jak twierdził, zawroty głowy i mdłości. Ten argument jednak nikogo nie przekonał, bo gdyby otworzyć klapy, wówczas w środku nie byłoby ciemno i nie można by spać, a poza tym klapy są opancerzone, a nikt nie chce rezygnować z dodatkowej ochrony, zważywszy na liczbę min, bomb i snajperów napotkanych do tej pory. Haftek zauważył, że bradley jest wyposażony w kilka karabinów automatycznych M231, które zostały zaprojektowane tak, żeby pasowały do tych otworów (to w zasadzie karabiny M16 bez przedniego przyrządu celowniczego, który jest zbyt wysoki, by się zmieścił w otworze, i z dużo krótszą kolbą, bo wnętrze bradleya jest dosyć wąskie), zapytał więc, czy sama obecność karabinów nie oznacza, że otwory powinny być odsłonięte, by można było przez nie prowadzić ostrzał? Bishop stwierdził, że jest pod wrażeniem rozumowania Haftka, nawet jeśli ewidentnie myślał on głównie o własnej korzyści. W każdym razie dowódca załogi bradleya, który miał naprawdę na imię Bradley, ale przezywano go Dzieciorobem ze względu na to, przed iloma matkami z dziećmi uciekł do wojska, zadecydował, że opancerzenie zostaje. „Jeśli można się zabezpieczyć, głupotą byłoby z tego nie skorzystać”, co akurat w jego ustach brzmiało dosyć zabawnie. Można by więc pomyśleć, że za sprawą wymiotów, mizernej wiedzy na temat wydarzeń na świecie i ciągłych narzekań na zamknięte klapy Haftek byłby

idealnym kandydatem na pariasa. Biorąc pod uwagę, jak często musieli gdzieś jechać bradleyem, Haftek powinien być ogólnie znienawidzony. Ale nie tak to działa. Haftek jest przez wszystkich bez wyjątku uwielbiany i podziwiany od pewnego nocnego ataku na potencjalny kompleks wroga, kiedy jego noktowizor diabli wzięli, ale zamiast się wycofać, co zrobiłby każdy z nich, on nie przestawał otwierać kolejnych pomieszczeń i oczyszczać ich przy, na miłość boską, świetle latarki. Która w operacji tego typu mogłaby równie dobrze być gigantycznym neonem z napisem „Strzelać tutaj!”. Serio, odwaga tego dzieciaka nie mieściła się w żadnej skali. Raz oznajmił Bishopowi, że jedyną rzeczą gorszą od trafienia jest to, gdy strzelający uciekają. I Bishop naprawdę wierzył, że Haftek woli, aby wróg stał nieruchomo, próbując go zabić, niż żeby w ogóle nie próbował go zabić. Tak więc wszyscy go uwielbiają. Co jest oczywiste, bo nazywają go cały czas Haftkiem i choć dla kogoś z zewnątrz może to brzmieć okrutnie, ksywka nawiązuje bowiem do jego największej osobistej słabości, w rzeczywistości jest to potwierdzeniem, iż wszyscy go akceptują i uwielbiają pomimo tej słabości. Bardzo męski sposób wyrażania uczuć. O tym wszystkim naturalnie się nie mówi. Do tego dochodzi jeszcze sprawa jego dziewczyny. Główny temat rozmów Haftka: Julie Winterberry. Wszyscy lubią o niej słuchać. Bez dwóch zdań najładniejsza dziewczyna w szkole Haftka, zwyciężczyni wszystkich możliwych konkursów piękności, królująca przez cztery lata z rzędu, twarz, która wzbudziła tysiąc erekcji, dziewczyna, której uroda nie wywoływała wśród nastolatków płci męskiej typowych nerwowych chichotów, lecz niemal fizyczny ból, na co skutecznym remedium było czasem zagryzienie policzka od wewnątrz. Chłopcy załamywali się, jeśli na nich nie spojrzała, byli wstrząśnięci, jeśli spojrzała. Haftek

ma zdjęcie, portret z ostatniej klasy, który puszcza w obieg, i wszyscy muszą się zgodzić, że nie przesadza. Julie Winterberry. Wymawia te dwa słowa z religijną niemal czcią. Problem z Julie Winterberry polegał na tym, że Haftek zawsze czuł się tak onieśmielony jej urodą, że w szkole nigdy z nią nie rozmawiał. Nie wiedziała nawet, jak ma na imię. Potem skończyli szkołę, on poszedł do wojska, gdzie miał najbardziej wymagającego instruktora musztry w historii amerykańskich sił zbrojnych, i wtedy doszedł do wniosku, że jeśli zdołał przetrzymać tortury tego palanta, równie dobrze może porozmawiać z Julie Winterberry. Po służbie w wojsku nie wydawało mu się już to aż tak niewykonalne. Zatem w czasie tych kilku tygodni, które spędził w domu przed wyjazdem na misję, zaprosił ją na randkę. A ona się zgodziła. I teraz są w sobie zakochani. Przysyła mu nawet nieprzyzwoite zdjęcia i wszyscy go błagają, żeby im je pokazał, ale Haftek jest nieugięty. Chłopaki dosłownie padają przed nim na kolana. W tej historii wszystkim podoba się część, kiedy Haftek w końcu umawia się z dziewczyną. Ze sposobu, w jaki Haftek o tym opowiada, wynika, że nie musiał specjalnie przełamywać nieśmiałości. Było to raczej coś, co już nie wymagało odwagi. A może odkrył, że cały czas miał w sobie dość odwagi, która czekała tylko, aż z niej skorzysta. Wszyscy lubią sobie wyobrażać, że tak właśnie było. Mają nadzieję, że z nimi jest podobnie, bo od czasu do czasu ogarnia ich tutaj paraliżujący lęk – liczą więc na to, że gdy przyjdzie moment próby, nie opuści ich odwaga. I miło jest myśleć, że mają jej w sobie wystarczające pokłady, które pozwolą im przebrnąć przez niewyobrażalne niebezpieczeństwa czyhające w przyszłości. Jeśli chłopakowi pokroju Haftka trafia się dziewczyna taka jak Julie

Winterberry, to oni z pewnością mogą przetrwać jedną parszywą wojnę. Proszą go, żeby im o niej opowiedział, zwłaszcza gdy się ich wysyła na „sprzątanie”, co jest jedną z największych niesprawiedliwości tej wojny – gdy żołnierze muszą sprzątnąć szczątki zamachowców samobójców. Wyobraźcie sobie zbieranie ludzkich części do worka z grubego płótna, z którego wycieka coś, co przypomina miąższ z dyni. Przy czym nawierzchnia drogi jest tak rozpalona od słońca, że rozrzucone kawałki ciała nie tylko tam leżą, ale dosłownie się smażą. Ten smród: krwi, mięsa i kordytu. Wtedy właśnie proszą Haftka, żeby im opowiedział o Julie Winterberry. Dzięki temu szybciej zlatuje czas. W końcu Dzieciorób zawarł z Haftkiem umowę, że ten może jeździć z przodu obok działonowego. Oczywiście jest to wbrew przepisom, bo osoba stojąca tam gdzie Haftek przeszkadza w obsłudze działka M242. Ale Dzieciorób był gotów w tym jednym przypadku przymknąć oko na przepisy, bo lepsze to niż wąchanie za każdym razem rzygowin Haftka. Haftek może więc jeździć z przodu – skąd widzi horyzont, co pozwala mu zapanować nad chorobą lokomocyjną – z zastrzeżeniem, że jeśli zacznie się jakaś rozpierducha, natychmiast spada do przedziału desantowego z tyłu. Z czym nie ma żadnego problemu, bo nikt nie chce być w pobliżu M242, gdy się z niego strzela. Pociski mają długość przedramienia Haftka. Powiedziano im, że do wioski, której przywódca został niedawno ścięty, będą jechać godzinę. Bishop siedzi z tyłu z hełmem opuszczonym na oczy i z zatyczkami wciśniętymi prawie do mózgu. Błogosławiona cisza. Sześćdziesiąt słodkich minut nicości. Bishopowi nic się tu nawet nie śni. Jedną z wielu niespodzianek wojny jest to, jak jej się udało zamienić go w mistrza zasypiania.

Jeśli się dowiaduje, że ma dwadzieścia minut na drzemkę, wykorzystuje wszystkie minuty co do jednej. Potrafi rozróżnić między snem dwugodzinnym i dwuipółgodzinnym. Wyczuwa tutaj kontury świadomości, czego nie doświadczył nigdy w kraju. W Stanach życie było jak jazda szosą sto na godzinę, kiedy każdy wybój i szorstkość zostają spłaszczone w jeden nieuchwytny szum. Wojna przypomina zatrzymanie się i dotykanie nawierzchni gołymi palcami. Świadomość rozszerza się w ten sposób. Wojna spowalnia chwilę obecną. Umysł i ciało dostarczają Bishopowi doznań, które wcześniej nie wydawały mu się możliwe. I dlatego Bishop wie na pewno, gdy bradley się zatrzymuje, a on się budzi, że nie są jeszcze u celu: drzemka trwała trzydzieści minut. Poznaje to po pewnego rodzaju ciśnieniu w gałkach ocznych, a ściślej biorąc, w przestrzeni tuż za nimi. – Jak długo jedziemy? – pyta Haftka. – Zgadnij – odpowiada tamten. Lubią się w ten sposób sprawdzać. – Pół godziny? – Trzydzieści dwie minuty. Bishop się uśmiecha. Wspina się na górę, mruży oczy w silnym pustynnym słońcu, rozgląda się. – Podejrzany przedmiot na drodze – wyjaśnia Haftek. – Przed nami. Możliwe, że mina-pułapka. Musisz to zobaczyć. Nie uwierzysz. Podaje Bishopowi lornetkę i Bishop lustruje zapiaszczony, popękany asfalt przed nimi, aż wreszcie zauważa: pośrodku drogi stoi puszka po zupie. Stoi prosto. Z etykietą przodem do konwoju. Znajome czerwone logo. – Czy to nie…

– Tak – mówi Haftek. – Zupa Campbella? – Tak jest. – Pomidorowa Campbella? – Zawędrowała aż tutaj. Nie zalewam. – To nie bomba – mówi Bishop. – To sztuka nowoczesna. Haftek rzuca mu zdziwione spojrzenie. – Warhol – wyjaśnia Bishop. – Cały Warhol. – Co to jest, kurwa, łorhol? – pyta Haftek. – Nieważne. W takich przypadkach, gdy zachodzi podejrzenie, że mają do czynienia z ajdikiem, wzywają saperów, speców od niszczenia amunicji wybuchowej, i potem cieszą się w duchu, że rozbrajanie bomb nie należy do ich obowiązków. A oczywiście saperzy są oddaleni o jakieś pół godziny drogi, więc wszyscy poirytowani czekają, palą, aż Haftek, który wpatruje się gdzieś przed siebie, mówi nagle do Bishopa: – Zakładamy się, że trafię tego wielbłąda z twojego karabinu? Wszyscy się odwracają, żeby zobaczyć, co takiego pokazuje Haftek, i widzą na pustyni w odległości może czterystu metrów samotne wychudzone zwierzę falujące w rozżarzonym powietrzu nad piaskiem. Bishop okazuje zainteresowanie zakładem; Haftek nie słynie ze strzeleckiej precyzji. – A o co? – pyta Bishop. – Ten, kto przegra – mówi Haftek, który ewidentnie wszystko już przemyślał, bo podaje odpowiedź na poczekaniu – będzie musiał spędzić godzinę

w sraczu. Otaczający ich żołnierze wyrażają głośno swoje obrzydzenie. Poważny zakład. Wszyscy wiedzą, że jedyną rzeczą gorętszą od pustynnego słońca jest przenośna toaleta stojąca w pustynnym słońcu. Wiedzą, jak żar pustyni kumuluje się między grubymi plastikowymi ścianami i praktycznie doprowadza zbiorowe odchody całej kompanii do wrzenia. Żołnierze przysięgają, że można by tam udusić połeć wieprzowiny, nie żeby byli chętni. Większość wstrzymuje oddech i zwiewa stamtąd najszybciej, jak to tylko możliwe. Krążą historie o nieszczęśnikach, którzy się odwodnili tylko dlatego, że załatwiali się za długo. Bishop się zastanawia. – Godzinę? – pyta. – Przecież masz co robić, Haftek. Nie chciałbym cię odrywać od trzepania konia na całą godzinę. Może pięć minut? Ale Haftek nie chce o tym słyszeć, bo wszyscy wiedzą, że Bishop przeszedł szkolenie snajperskie, a jedną z rzeczy, której uczą się snajperzy, jest wstrzymywanie oddechu, może nawet na ponad pięć minut. Takie przynajmniej chodzą słuchy. – Godzinę – powtarza Haftek. – Taki jest warunek. Więc Bishop udaje, że się zastanawia, ale wiadomo, że przyjmie zakład. Nie mógłby go odrzucić. Mówi wreszcie: „Dobra!”, wszyscy wiwatują, a on podaje Haftkowi karabin M24 ze słowami: „Wszystko jedno. I tak nie trafisz”. Haftek przyjmuje pozycję klęczną, wygląda więc dokładnie jak jeden z tych zielonych żołnierzyków, którymi bawią się chłopcy – postawa zdecydowanie nie zalecana przy korzystaniu z M24, Bishop uśmiecha się i kręci głową, zaś obserwatorzy, czyli cała załoga bradleya, a teraz także chłopaki z ciężarówki zaopatrzeniowej, zaczynają wywrzaskiwać komentarze i rady, te całkiem serio i te żartobliwe.

– Co powiesz, Haftek? Jakieś czterysta metrów? – Powiedziałbym, że trzysta dziewięćdziesiąt. – Raczej trzysta siedemdziesiąt pięć. – Wiatr jakieś pięć węzłów? – Dziesięć węzłów! – Nie ma żadnego wiatru, ośle. – Pamiętaj, żeby wziąć poprawkę na żar odbijający się od ziemi! – Tak, bo ściąga pocisk do góry. – To prawda? – Nieprawda. – Przestańcie, kurwa, robić mu wodę z mózgu. – Strzelaj, Haftek! Masz go! I tak dalej, ale Haftek nie zwraca na nich uwagi. Przyjmuje pozycję, wstrzymuje oddech i wszyscy czekają na strzał – nawet Dzieciorób, który jako dowódca załogi bradleya powinien być ponad to wszystko i zachowywać dystans, tak naprawdę jest zadowolony, że hucpa Haftka zawiedzie go na godzinę do sracza (Dzieciorób jest na wojnie z powodu swoich wyskoków, cieszy go więc, gdy kogoś innego też dopada ręka sprawiedliwości). Tymczasem mijają sekundy i wszyscy cichną w oczekiwaniu na strzał Haftka, nie mogąc się zdecydować, czy patrzeć na wielbłąda, czy na strzelca, natomiast on porusza się, wypuszcza powietrze, znów je wciąga i Bishop mówi ze śmiechem: – Im dłużej się zastanawiasz, tym gorzej spudłujesz. – Zamknij się! – woła Haftek i (szczerze mówiąc, szybciej, niż wszyscy sądzili po tym okrzyku) strzela. Patrzą na wielbłąda i udaje im się dostrzec

krwawą mgiełkę unoszącą się nad miejscem na zadzie, gdzie drasnęła go kula. – Tak! – krzyczy Haftek z rękami w górze. – Trafiony! Wszyscy wiwatują i spoglądają na Bishopa, który jest teraz skazany na sześćdziesiąt nieludzkich minut w piecu z gównem. Tylko że Bishop kręci głową i mówi: – Zaraz, zaraz. To ma być trafienie? – Ale o co ci chodzi? – pyta Haftek. – Przecież trafiłem. – Słuchaj no – mówi Bishop, wskazując na wielbłąda, który, co zupełnie zrozumiałe, jest zaskoczony, zły i oszołomiony, a po chwili zaczyna przerażony biec, o dziwo, w stronę konwoju. – On mi nie wygląda na martwego wielbłąda. – Ale nie zakładaliśmy się, że mam go zabić – odpowiada Haftek. – Miałem go tylko trafić. – A jak myślisz, co znaczy trafienie? – Postrzeliłem go. Kulą. Koniec tematu. – Wiesz, co by było, gdyby wszystkie moje trafienia były draśnięciem w tyłek? W pół sekundy by mnie zdegradowali. – Przegrałeś i teraz chcesz się wykręcić. – Nie przegrałem – upiera się Bishop. – Jak mówisz snajperowi, że ma coś trafić, lepiej, żeby to coś po trafieniu nie żyło. W przeciwnym razie co to za trafienie? Tymczasem wielbłąd teraz już na całego szarżuje na konwój i część zebranych widzów śmieje się z głupoty zwierzęcia pędzącego w stronę ludzi, którzy do niego strzelili. Jakby przeciwieństwo rebelianta, komentuje ktoś. Wielkie głupie bydlę. Haftek i Bishop cały czas się kłócą, kto wygrał zakład,

i bronią własnej interpretacji tego, co czasownik „trafić” naprawdę znaczy – przy czym Haftek stosuje podejście czysto dosłowne przeciwko opinii Bishopa, bardziej osadzonej w kontekście – wielbłąd natomiast, który jest już jakieś sto metrów od nich, nagle skręca w prawo i zaczyna biec bezpośrednio w kierunku puszki Campbella. Dzieciorób zauważa to pierwszy. – Hej! – woła, wskazując wielbłąda. – Stój! Zatrzymajcie go! Zastrzelcie! Szybko! – Co mamy zastrzelić? – Tego pierdolonego wielbłąda! – Dlaczego? – Patrzcie! I widzą, jak wielbłąd pędzi w stronę puszki, do której w tym momencie zbliżają się także saperzy w potężnych i niemal komicznie wielkich strojach przeciwodłamkowych. I żołnierze, którzy zrozumieli, co się dzieje, chwytają za broń i otwierają ogień do wielbłąda. Zauważają, że ich kule nie robią mu większej krzywdy, jedynie ranią go powierzchownie. Te wszystkie strzały powodują tylko, że zwierzę jest jeszcze bardziej przerażone i zwiększa prędkość, mknąc z wytrzeszczonymi oczami i pianą skapującą z pyska, gdy żołnierze zaczynają krzyczeć do saperów: „Kryć się!” lub „Uciekajcie!”, ci jednak, nie będąc częścią tej całej akcji, nie mają pojęcia, co się dzieje. A wielbłąd pędzi niepowstrzymanie, aż staje się jasne, że za chwilę stratuje puszkę, i wszyscy teraz chowają się, gdzie mogą, zamykają oczy, zasłaniają głowy i czekają. Musi minąć dłuższa chwila, by zdali sobie sprawę, że nic im nie grozi.

Pierwsi żołnierze, którzy podnoszą głowy, widzą, że wielbłąd się od nich oddala, a pusta puszka toczy się nieszkodliwie za nim. Patrzą, jak wielbłąd galopuje, zataczając się, w stronę bezkresnego pustynnego horyzontu i niknie w końcu w migoczącym nad ziemią powietrzu. Saperzy zdjęli hełmy i zmierzają w stronę oddziału, głośno przeklinając. Bishop stoi obok Haftka, patrząc za uciekającym wielbłądem. – Ja pierdolę, stary – mówi Haftek. – Wszystko w porządku. – Mało brakowało. – To nie była twoja wina. Nie chciałeś. – Wszystko jakby wzięło i zwolniło. Jakby… ssst – mówi i przykłada dłonie do oczu, pokazując zawężenie pola widzenia. – Jakbym był w samym środku. – W środku czego? – Tego holu, o którym mówiłeś – odpowiada Haftek. – W łorholu. Teraz już wiem, co to znaczy. I myślą, że to już koniec tej dziwacznej historii, którą będzie można opowiadać po powrocie do kraju jako anegdotę – jeden z tych surrealistycznych momentów zdarzających się w czasie wojny. Gdy jednak wszyscy rozsiadają się wygodnie na swoich miejscach i konwój rusza w drogę, po jakichś trzydziestu sekundach Bishop wyczuwa we wnętrzu bradleya nagłe szarpnięcie i falę gorąca przy dudniącym huku. Dźwięk eksplozji – na pustyni niesie się kilometrami – najgorszy odgłos wojny i nawet po latach, ilekroć pęknie balon lub wystrzelą fajerwerki, będą się wzdrygać, będzie im bowiem przypominał huk miny lub

bomby, dźwięk makabrycznej, koszącej na oślep śmierci. Wybucha panika, słychać krzyki i Bishop przeciska się do Haftka w wieżyczce, i widzi, że przód bradleya płonie, buchając smolistym czarnym dymem, gdy żołnierze jeden za drugim wydostają się na zewnątrz, zakrwawieni i półprzytomni. Przód bradleya najwyraźniej pękł na pół w miejscu, gdzie siedzi kierowca. Jednego z żołnierzy wynosi dwóch innych, dolna część jego nogi trzyma się kolana jedynie czerwonymi włóknami, bujając się jak ryba na lince. Dzieciorób już wzywa helikoptery. – Ta puszka – mówi Bishop – miała pewnie tylko odwrócić naszą uwagę. Chcieli, żebyśmy stracili czujność. Odwraca się do Haftka i poznaje od razu po jego spanikowanym, przerażonym spojrzeniu, że coś jest nie w porządku. Haftek przyciska ręce do brzucha, osłaniając ranę. Bishop odciąga jego dłonie i niczego nie widzi. – Tutaj nic nie ma, Haftek. – Poczułem coś. Czułem, jak coś wchodzi – odpowiada. Zaczyna już blednąć. Bishop sadza go z tyłu bradleya, rozpina mu mundur, odsłaniając kamizelkę kuloodporną pod spodem i cały czas nic nie widzi. – Słuchaj. Kamizelka jest cała. Nic ci nie jest. – Mówię ci, czuję coś. Ściąga więc z Haftka kamizelkę przy wtórze jego pojękiwań, zdejmuje z niego podkoszulek i dokładnie tam, gdzie według niego miała być, kilka centymetrów nad pępkiem, jest – plama krwi wielkości dziesięciocentówki. Bishop ściera ją i widzi pod spodem niewielką rankę, może wielkości dużej drzazgi. Wybucha śmiechem.

– Jezu, Haftek, przejmujesz się czymś takim? – Wygląda źle? – Ty głupi palancie. – Nie wygląda źle? – To tylko maleńkie draśnięcie. Nic ci nie jest. Palant z ciebie. – Stary, nie wiem. Coś jest nie tego. – Nic nie jest nie tego. Zamknij, kurwa, ryja. – Wydaje mi się, że coś jest bardzo nie tego. Bishop więc nie odstępuje go, przekonując, że wszystko jest w porządku, i sugeruje, żeby się przestał zachowywać jak baba, tymczasem Haftek powtarza, że coś jest nie tego, co trwa do czasu, aż dobiega ich warkot helikopterów, i wtedy Haftek bardzo cicho mówi: – Hej, Bishop, słuchaj, chcę ci coś powiedzieć. – Wal. – Słyszałeś o mojej dziewczynie? Julie Winterberry? – No. – Ona nie jest moją dziewczyną. Wszystko zmyśliłem. Ona mnie nawet nie zna. Tylko raz z nią gadałem. Poprosiłem ją o zdjęcie. Ostatniego dnia szkoły. Wszyscy wymieniali się zdjęciami. – Stary, będziesz żałował, że to powiedziałeś. – Słuchaj, zmyśliłem to, bo każdego dnia pluję sobie w brodę, że do niej nie zagadałem. – Świetne info. Możliwe, że wykluje się z tego nowa ksywka. – Tak bardzo żałuję, że do niej wtedy nie zagadałem.

– Powaga, nigdy nie przestaniemy się nabijać. – Słuchaj, jeśli z tego nie wyjdę… – Już zawsze będziesz musiał non stop słuchać, jak robimy sobie z ciebie jaja. – Jeśli z tego nie wyjdę, chcę, żebyś odnalazł Julie i powiedział jej, co do niej czuję. Chcę, żeby wiedziała. – Serio, do końca życia będziesz to musiał znosić. Zadzwonię do ciebie w osiemdziesiąte urodziny i przypomnę ci o Julie Winterberry. – Weź mi obiecaj. – Dobra. Obiecuję. Haftek kiwa głową i zamyka oczy, aż przychodzą sanitariusze i zabierają go na noszach do helikoptera, po czym wszyscy znikają na miedzianym niebie. Dopiero wtedy reszta konwoju kontynuuje swoją terkotliwą, powolną podróż. Jeszcze tej samej nocy Haftek umiera. Odłamek długości około centymetra i cienki jak słomka przy kartoniku z sokiem przeciął tętnicę wątrobową i zanim lekarze zdiagnozowali, co się stało, chłopak stracił zbyt dużo krwi i doszło do ostrej niewydolności wątroby. Informuje ich o tym następnego dnia Dzieciorób, tuż przed wyjazdem na patrol w sektorze. – A teraz o tym zapomnijcie – mówi, gdy staje się jasne, że wiadomość ta niekorzystnie wpłynie na ich koncentrację w trakcie patrolu. – Gdyby armia chciała, żebyśmy mieli emocje, na pewno by nam je rozdawała. Ten wieczór jest spokojny, przygaszony, bez żadnych incydentów i Bishop cały czas się wścieka. Złości go bezsensowna śmierć Haftka, złoszczą go sukinsyny, które podłożyły bombę, ale też sam Haftek, jego tchórzostwo, to, że

nigdy nie wyznał Julie Winterberry tego, co powinien, że chłopak, który potrafił wpaść do ciemnego pokoju, gdzie dybią na niego uzbrojeni w karabiny maszynowe rebelianci, nie był w stanie zagadać do głupiej dziewczyny. Te dwa rodzaje odwagi wydają się tak różne, że powinny je określać dwa oddzielne słowa. W nocy nie może zasnąć. Rozmyśla. Jego złość wykonała woltę, toteż nie wścieka się już na Haftka, lecz na siebie. Bo on niczym się od Haftka nie różni. Bo Bishop kryje w sobie potworności, których nie ma odwagi nikomu wyjawić. Wielką, straszliwą tajemnicę swego życia – czasem wydaje się tak wielka, że rodzi się w nim przekonanie, iż pomieszczenie jej wymaga jakiegoś nowego organu. Ta tajemnica tkwi w nim i pożera go od środka. Pożera też czas i w miarę upływu lat nabiera mocy, toteż teraz, gdy o niej myśli, nie potrafi oddzielić samego wydarzenia od późniejszej odrazy, którą w nim budziło. Chodzi o to, co zaszło między nim a dyrektorem szkoły. Mężczyzną, którego wszyscy szanowali i uwielbiali. Dyrektorem szkoły. Bishop też go uwielbiał, a gdy w piątej klasie został przez niego zaproszony na weekendowe indywidualne lekcje, które trzeba było utrzymywać w całkowitej tajemnicy, żeby inni chłopcy mu nie zazdrościli, dziesięcioletni Bishop poczuł się wyjątkowy i pożądany. Wybrany z tłumu. Podziwiany i kochany. I teraz, po latach, wciąż drży na myśl o tym, jak łatwo było go zwieść i że nigdy nie zwątpił w motywy dyrektora, nawet gdy ten poinformował go, że ich lekcje będą o tym, co robić z dziewczynami, bo wszyscy chłopcy bali się dziewczyn i nie wiedzieli, jak z nimi postępować, i Bishop poczuł, że uśmiechnęło się do niego szczęście, bo teraz miał kogoś, kto miał go poinstruować. Zaczęło się od zdjęć z czasopism, na nich mężczyźni i kobiety, razem i oddzielnie, nadzy. Potem

pojawiły się fotki z polaroidu, potem sugestia, żeby sobie też zrobili takie fotki. Bishop pamięta tylko fragmenty, obrazy, chwile. Dyrektor delikatnie pomógł mu się rozebrać i Bishop cały czas nie podejrzewał nic złego. Wszystko robił chętnie. Pozwalał dyrektorowi się tam dotykać, najpierw dłońmi, później ustami, i słyszał potem, jaki jest cudowny, ładny i wyjątkowy. Po kilku miesiącach dyrektor powiedział: „Teraz wypróbuj to na mnie”. Rozebrał się. Bishop widział wtedy go po raz pierwszy, był różowy, nabrzmiały, ofensywny. Niezdarnie, nieporadnie Bishop starał się naśladować to, co tamten wcześniej demonstrował na nim. Dyrektor po raz pierwszy się zdenerwował, gdy Bishop przypadkowo zadrasnął go zębami. Chwycił go wtedy za kark, przyciągnął do siebie i powiedział: „O tak”, a potem przeprosił na widok łez, które się pojawiły u Bishopa wraz z odruchem wymiotnym. Bishop czuł, że to wszystko jego wina. Postanowił ćwiczyć, żeby następnym razem wyszło mu lepiej. Ale następnym razem nie było lepiej, następnym też nie. Pewnego dnia dyrektor przerwał mu w trakcie, odwrócił go, kazał mu się pochylić i powiedział: „Będziemy to musieli zrobić jak dorośli. Jesteś już duży, prawda?”. I Bishop pokiwał głową, bo nie chciał sprawić zawodu, nie chciał, żeby dyrektor się na niego złościł, toteż gdy mężczyzna ustawił się za nim i wepchnął się w niego, Bishop wszystko wytrzymał. Zgroza tamtych chwil, obrazy wracające do niego lawiną – tyle lat później, na drugim końcu świata, na pustyni, gdy trwa wojna. Bishop myśli teraz o tym, jak to nawet pod tą tajemnicą kryje się druga, głębsza, jeszcze bardziej druzgocąca, coś, co utwierdziło go w przekonaniu, że jest nikczemny i zepsuty, otóż podobało mu się to, co robił dyrektor, cokolwiek to było. A potem nie mógł się doczekać następnego razu.

Chciał tego. I nie tylko dlatego, że dzięki temu czuł się pożądany, wyjątkowy, nadzwyczajny, wybrany, lecz także dlatego, że to, co dyrektor z nim robił, zwłaszcza na początku, sprawiało mu przyjemność. Wstrząsało jego ciałem jak nic innego. Było to coś, co uwielbiał, dopóki trwało, i czego mu brakowało, gdy się skończyło, dyrektor bowiem na wiosnę raptownie odwołał ich lekcje. I Bishop czuł się odtrącony, porzucony, a potem, jakoś na początku kwietnia, zdał sobie sprawę, że dyrektor przygruchał sobie nowego chłopaczka – poznał to po spojrzeniach, jakie rzucali sobie na korytarzu, po tym, jak nowy faworyt nagle spoważniał i ucichł. Obudziło to w Bishopie furię. Zaczął się źle zachowywać, odpyskiwać zakonnicom, wszczynać bójki. Gdy w końcu relegowano go ze szkoły, siedział z rodzicami w gabinecie dyrektora i dyrektor powiedział: „Bardzo mi przykro, że musiało do tego dojść”, i słowa te były tak wieloznaczne, że Bishop po prostu się roześmiał. W następnym tygodniu zaczął zatruwać wannę dyrektora. I ta część przeraża go teraz najbardziej. To, jak próbował się zemścić na dyrektorze niby wzgardzona dziewczyna. Że natychmiast przestałby się źle zachowywać, gdyby tylko dyrektor przyjął go z powrotem, zaprosił znów do siebie. To przerażające, bo teraz nie może sobie powiedzieć, że był niewinną ofiarą. Czuje się raczej współwinny własnej perwersji. Stało się coś grzesznego – a on tego chciał. Pełne konsekwencje tamtych zdarzeń ujawniły się dopiero później, gdy Bishop uczył się w szkole wojskowej, gdzie bycie pedałem lub ciotą wydawało się czymś najgorszym na świecie, jeśli zaś ktoś nazwał chłopaka pedałem, ciotą, homosiem lub lachociągiem, był to typowy pretekst do bójki i żeby pokazać

wszystkim, że nie jest się pedałem ani ciotą, trzeba było obśmiewać innych, że są strasznymi pedałami i ciotami – i to jak najgłośniej. Bishop się w tym wyspecjalizował. Szczególnie okrutnie traktował swojego współlokatora w drugiej klasie, nieco zniewieściałego chłopaka imieniem Brandon. Za każdym razem, gdy Brandon wchodził we wspólnej łaźni pod prysznic, Bishop rzucał coś w rodzaju: „Mam w nocy zakleić sobie dupsko taśmą czy będziesz grzeczny?”. Tego typu żarciki, typowe teksty rodem z męskiej szatni z tamtego okresu. Wśród przezwisk były Cwel i Panienka. Jak w: „Patrzymy przed siebie, Panienka”, gdy stali obok siebie przy pisuarach. Brandon w końcu odszedł ze szkoły, co Bishop przyjął z ulgą, rozbudził się w nim bowiem pociąg do Brandona tak silny, że aż niemal fizycznie bolesny. Jakże go obserwował, gdy Brandon się rozbierał, gdy pochylał się pilnie w klasie nad notatkami, gdy skubał zębami ołówek. To było tyle lat temu i przez cały ten czas nie puścił pary z ust. I nagle myśl o tym podrywa go z łóżka tej nocy, gdy usłyszał o śmierci Haftka, i Bishop dochodzi do wniosku, że musi napisać list. Bo Haftek zginął, skrywając w sobie tyle tajemnic, że przed śmiercią pragnął tylko jednego – wyrzucić je z siebie, i Bishop nie chciałby przeżywać tego samego, gdy przyjdzie czas na niego. Chciałby mieć więcej odwagi niż Haftek. Postanawia, że napisze do wszystkich bliskich mu osób. Napisze do siostry, przepraszając za milczenie, wyjaśniając, że oddalił się od niej, bo został naznaczony – dyrektor musiał wcisnąć w nim jakiś przełącznik i teraz Bishop czuł w sobie tyle złości na niego za to, co z nim zrobił, i na siebie za to, że jest taki okropny, zdemoralizowany, zdegenerowany i nieodwracalnie zepsuty. Wytłumaczy jej, że próbował ją chronić; nie chciał brukać jej niewinności.

Napisze też do rodziców i do Brandona. Odszuka Brandona i poprosi go o wybaczenie. Nawet wielki Andy Berg, którego Bishop już nigdy nie widział po tym, jak uwięził biedaka na schodach za szkołą i oblał moczem. Nawet Góra potrzebuje listu. Będzie pisał co noc po jednym liście, aż wszystkie jego tajemnice zostaną wyjawione. Zdobywa wojskową papeterię, siada w pustym pokoju socjalnym o betonowych ścianach, z zielonkawym fluorescencyjnym oświetleniem. Postanawia, że najpierw napisze do Samuela. Bo wie dokładnie, co chce mu przekazać, to będzie krótki list, jest już bardzo późno, a on za kilka godzin musi wstać, zaczyna więc i w przypływie natchnienia i koncentracji kończy list w niecałe pięć minut. Składa kartkę, wsuwa ją do oficjalnej koperty US Army, zakleja kopertę i pisze na niej pełne imię i irytująco długie, podwójne nazwisko Samuela, po czym chowa list do szafki obok innych swoich rzeczy. Jest zadowolony, że zrzucił w końcu ten kamień z serca, zadowolony z nowego przedsięwzięcia, z tego, że podzieli się sprawami, które dusił w sobie przez te wszystkie lata. Nie może się wręcz doczekać, kiedy napisze do siostry, do rodziców i przyjaciół, których po drodze porzucił, zasypia więc, ciesząc się z tych listów, nie wiedząc, że nigdy nie zostaną napisane, bo nazajutrz, gdy w czasie patrolu będzie myślał o Julie Winterberry (która, rzecz jasna, też potrzebuje listu), kilka metrów od niego eksploduje kosz na śmieci, zdetonowany zdalnie przez kogoś, kto będzie go obserwował z okna na piętrze budynku przy tej samej ulicy, przez kogoś, kto właściwie nie widzi Bishopa, tylko jego mundur, kto nie dostrzega choćby cząstki człowieka w kimkolwiek, kto nosi ten mundur, przez kogoś, kto nigdy nie zdetonowałby tej bomby, gdyby usłyszał myśli przelatujące w tej chwili przez głowę Bishopa, gdy ten próbuje ułożyć list do pięknej dziewczyny w kraju, list o poległym przyjacielu, który ją kochał. Ale oczywiście

nikt tego nie potrafi, nikt nie słyszy myśli, a zatem bomba wybucha. Siła wybuchu wyrzuciła Bishopa w powietrze, gdzie na chwilę zrobiło się cicho i zimno, i gdy znalazł się w jądrze eksplozji, miał wrażenie, jakby był w środku jednej ze śnieżnych kul matki, wszystko wokół niego poruszało się jak w jakimś gęstym płynie, zawieszone na chwilę, na swój sposób piękne, zanim bomba roztrzaskała w nim wszystko, zmysły zgasły i ciało Bishopa – nie zawierające już w żaden znaczący sposób samego Bishopa – spadło na ulicę wiele metrów dalej. Tak oto po raz drugi w tym tygodniu zginął ktoś, kto w tym czasie myślał o Julie Winterberry, która na drugim końcu świata w tej samej chwili prawdopodobnie marzyła o tym, żeby wreszcie przytrafiło jej się coś ekscytującego. Zebrano rzeczy osobiste Bishopa i odesłano je rodzicom, którzy znaleźli list zaadresowany do Samuela Andresena-Andersona i przypomnieli sobie, że to dziwne nazwisko nosił chłopak, z którym korespondowała ich córka, przekazali więc list Bethany, a ona po wielu miesiącach bicia się z myślami postanowiła wreszcie, że ci go pokaże. W ten oto sposób list odbył podróż z wioski o utajnionym położeniu gdzieś w Iraku na kuchenny blat na południowym Manhattanie, gdzie pada na niego krąg światła jednego z reflektorów wbudowanych w kuchenny sufit. Bierzesz go do ręki. Nie waży prawie nic – w środku jedna kartka, którą wyciągasz. Napisał tylko kilka akapitów. Wyczuwasz, że nadchodzi czas twojej wielkiej decyzji. Decyzji, która cię ukształtuje i będzie kształtować jeszcze przez lata. Zaczynasz czytać. Drogi Samuelu!

Ludzkie ciało jest takie kruche. Unicestwi je najdrobniejsza rzecz. Możesz wpakować dwadzieścia kul w wielbłąda, a ten wciąż będzie na ciebie szarżował, ale wystarczy odłamek długości centymetra, żeby zabić nas, zwykłych ludzi. Nasze ciała są jak cieńsza krawędź noża oddzielająca nas od nicości. Zaczynam się z tym godzić. Jeśli czytasz te słowa, to znaczy, że coś mi się stało, mam w związku z tym prośbę. Ty i ja tamtego dnia nad stawem zrobiliśmy coś strasznego. W dniu, w którym odeszła twoja matka, w dniu, kiedy przyjechała policja. Na pewno pamiętasz. To, co się wtedy stało między nami, jest potworne i niewybaczalne. Byłem zepsuty i zaraziłem zepsuciem ciebie. I to zepsucie, co odkryłem z czasem, nie znika. Zostaje w człowieku i go zatruwa. Zostaje na całe życie. Przykro mi, ale taka jest prawda. Wiem, że kochasz Bethany. Ja też ją kocham. Jest dobra w taki sposób, w jaki ja nigdy dobry nie byłem. Nie jest skażona tak jak my. Prosiłbym cię, żeby tak już zostało. Jest to moje ostatnie życzenie. Jedyne, o co cię proszę. Dla jej dobra, dla mojego dobra, proszę cię, trzymaj się od mojej siostry jak najdalej. A więc znalazłeś się w tym miejscu. Wreszcie następuje chwila, by dokonać wyboru. Z prawej strony są drzwi do sypialni Bethany, gdzie ona czeka na ciebie. Z lewej – drzwi do windy i cały wielki, pusty świat. Już czas. Podejmij decyzję. Które drzwi wybierasz?

CZĘŚĆ SZÓSTA

GATUNEK INWAZYJNY Późne lato 2011 roku

1 Pwnage otworzył lodówkę, następnie ją zamknął. Stał w kuchni, usiłując sobie przypomnieć, po co tam przyszedł, ale powód wizyty w kuchni pozostawał nieuchwytny. Sprawdził skrzynkę mailową. Próbował się zalogować w Elflandii, ale nie mógł – był wtorek. Pomyślał, że może wyjdzie z domu i sprawdzi, czy w skrzynce pocztowej czekają na niego jakieś listy, ale ostatecznie nie wyszedł, bo listonosza mogło jeszcze nie być, a nie chciał się fatygować dwa razy. Spojrzał przez okno na skrzynkę przed domem, starając się wybadać spojrzeniem, czy coś w niej jest. Zamknął drzwi. Miał wrażenie, że w kuchni coś wymaga jego uwagi, nie wiedział jednak co. Otworzył lodówkę i prześlizgnął się wzrokiem po jej zawartości, po każdym produkcie, w nadziei, że jeden z nich posłuży jako rodzaj dźwigni odblokowującej pamięć. Ujrzał słoik pikli, plastikowe butelki z keczupem i majonezem, torebkę siemienia lnianego zakupioną w chwili dietetycznego entuzjazmu, ale do tej pory nie otwartą. Na dolnej półce wyraźnie rozmiękało od środka pięć bakłażanów, powoli zapadały się w sobie, pięć fioletowych poduszeczek z gromadzącymi się pod nimi brązowawymi kałużami. W szufladzie na jarzyny zielenina zbrązowiała i zwiędła. Podobnie jak na górnej półce kolby kukurydzy w anemicznym kolorze écru, w których ziarna straciły swoją dojrzałą, żółtą jędrność i skurczyły się do kształtu zepsutych ludzkich trzonowców. Zamknął lodówkę. We wtorki na większość przedpołudnia i czasem też część popołudnia wyłączano serwery Elflandii, żeby przeprowadzić synchronizację, naprawić błędy w oprogramowaniu i dokonać wszelkich niezbędnych zaawansowanych usprawnień w komputerach, które poza tym dniem pracowały dwadzieścia cztery

godziny na dobę i bez większych opóźnień obsługiwały jednocześnie dziesięć milionów graczy z wykorzystaniem jednej z najbezpieczniejszych metod szyfrowania na całej planecie, serwery tak szybkie, wydajne i potężne, że mogłyby się przy nich schować maszyny wykorzystywane aktualnie w programach kosmicznych, w silosach atomowych lub do zliczania głosów w wyborach – na przykład. Jak to się dzieje, że kraj, który wyprodukował serwery Elflandii, nie potrafi stworzyć funkcjonalnej elektronicznej maszyny do głosowania, było pytaniem, które często padało na forach Elflandii w wyborcze wtorki, kiedy społeczność graczy cierpliwie czekała, aż serwery zaczną działać, i czasami też głosowała. Niektóre z tych wtorków były jednak szczególne i wyjątkowo bolesne. Odbywało się wtedy „łatanie”: informatycy dodawali do gry aktualizacje, toteż przy następnym logowaniu pojawiały się nowe aktywności – nowe misje, osiągnięcia, potwory, skarby. Takie wstawki zwane „łatkami” były niezbędne, żeby gra pozostawała świeża i zajmująca, ale oczywiście w te dni czas przestoju wydłużał się najbardziej ze względu na skomplikowane zmiany wprowadzane w serwerach i oprogramowaniu. Zdarzało się nawet, że serwery nie działały przez cały ranek, całe popołudnie i ku konsternacji grającej braci – aż do wieczora. To właśnie działo się tego dnia. Do gry wprowadzano wstawki. Łatki. I Pwnage czuł się mocno zestresowany, nie wiedząc dokładnie, kiedy serwery ruszą, co zakrawało na paradoks, bo przecież grał w Elflandię rzekomo po to, żeby się skutecznie odstresować. Odpalał grę, gdy czuł się przytłoczony nużącymi problemami dnia codziennego. Wszystko zaczęło się jakiś rok wcześniej, tuż po odejściu Lisy, kiedy pewnego dnia poczuł, że nadchodzi szczególnie silny stres, i żaden z filmów DVD nie wydawał się dość dobry, w telewizji nie było nic ciekawego, nic go nie interesowało w kolejce filmów do obejrzenia w internecie, wszystkie gry na konsole, które posiadał, zostały już rozpracowane i odrzucone, i ogarnęło go to dziwne, podobne do paniki wrażenie

jak wtedy, gdy jesteś w dobrej restauracji, ale nic nie wydaje się smaczne, albo gdy zaczyna cię brać przeziębienie lub grypa i nie smakuje ci nawet woda, ten rodzaj wszechogarniającej ponurej ciemności, w której cały świat wydaje się nudny i męczący, i ogarnia cię globalne znużenie, siedział więc w swoim salonie w gęstniejącym mroku niedługo po przesunięciu zegarów na czas zimowy, szarówka zapadła więc przygnębiająco wcześnie, a on siedział tam, uświadamiając sobie, że jeszcze chwila i czeka go zderzenie czołowe z megastresem i jeśli szybko nie zajmie czymś uwagi, nakręci się do tego stopnia, że zaczną się kłopoty z nadciśnieniem i z układem krążenia w ogóle, a zwykle w takich właśnie sytuacjach chadzał do sklepu z elektroniką i coś kupował, tym razem zaopatrzył się więc w kilkanaście gier wideo, z których jedną była Elflandia. I odkąd zaczął grę jako elficki wojownik Pwnage, rozbudował całą stajnię alternatywnych postaci o imionach Pwnopoly, Pwnalicious, Pwner i EdgarAllanPwn, dał się poznać jako budzący respekt, trudny przeciwnik oraz bardzo silny i zdolny przywódca operacji, kierując dużą grupą graczy w walkach z komputerowymi wrogami, co z czasem zaczął postrzegać jako dyrygowanie czymś w rodzaju symfoniczno-baletowego boju, i dość szybko zdobył w tej grze nadzwyczajną sprawność – a jako że osiągnięcie takiego kunsztu wymagało wszechstronnego przygotowania, oglądał w internecie odpowiednie walki, czytał fora, przeglądał dane na stronach instruktażowych, żeby sprawdzić, jakie konfiguracje są najbardziej korzystne w konkretnych starciach, toteż miał nieco inne zestawy sprzętu i broni do każdego pojedynku w grze, przy czym każdy z nich zaplanowany był tak, żeby zmaksymalizować śmiercionośny potencjał, wierzył bowiem, że jeśli już ma coś robić, to chce to robić dobrze, chce dawać z siebie sto dziesięć procent, i lubił myśleć, że takie podejście wkrótce pomoże mu w remoncie kuchni, pisaniu powieści i tworzeniu nowych planów żywieniowych, choć do tej pory znajdowało ono zastosowanie jedynie w sferze gier wideo. Zakładał kolejne konta i tworzył

kolejne postaci, którymi grał jednocześnie z kilku komputerów, i każde z tych nowych kont wymagało zakupienia nowego sprzętu, nowego odtwarzacza DVD, dodatków i miesięcznej subskrypcji, co znaczyło, że ilekroć czuł potrzebę stworzenia nowej postaci (zwykle dlatego, że wszystkie pozostałe doprowadził już do najwyższych poziomów i nic więcej nie były w stanie osiągnąć, a jemu nudziło się, gdy zdobywał w grze zbyt dominującą pozycję, z kolei nuda z czasem aktywowała alarm stresowy, należało zatem natychmiast coś zrobić), pociągało to za sobą tak duże nakłady finansowe, że musiał grać jeszcze dłużej, nawet jeśli niejasno zdawał sobie sprawę z paradoksu tej sytuacji, bo oto stres związany z opłakanym stanem jego finansów wymagał obecności tych wszystkich odstresowywaczy, ale ich koszt pogłębiał tylko ten sam stres, którego próbował uniknąć w pierwszej kolejności, gdy więc zdawało się, że obecny poziom elektronicznej rozrywki jest niewystarczający, wyszukiwał coraz to nowsze i coraz to droższe atrakcje, napędzając w ten sposób cykl stresu i poczucia winy, i wpadał w pewnego rodzaju konsumpcyjną psychologiczną pułapkę, którą często zauważał u klientek Lisy w salonie Lancôme – zakupy kosmetyków jedynie wzmacniały w nich podstawową iluzję nieosiągalnej doskonałości, która skłaniała je do kupna kosmetyków, ale z jakiegoś powodu nie potrafił dostrzec podobnego mechanizmu w sobie. Sprawdził, czy ruszyły już serwery Elflandii. Jeszcze nie. Zupełnie jakby się czekało na opóźniony samolot, pomyślał, to zniecierpliwienie, jakie czuje się na lotnisku, wiedząc, że twoi bliscy czekają na ciebie w innym mieście i jedyną rzeczą, która uniemożliwia wam spotkanie, jest jakaś trudna do naprawienia awaria techniczna. Dni łatania Elflandii były podobne: za każdym razem, gdy po godzinach przestoju udawało mu się wreszcie zalogować, miał wrażenie, jakby wracał do domu. Trudno było nie zarejestrować tego uczucia. Trudno było nie czuć z tego powodu pewnej frustracji. Było nieco niepokojące, że gdy myślał o pejzażach Elflandii –

animowanych, uzyskanych cyfrowo pofałdowanych wzgórzach, zamglonych lasach, górskich szczytach i tym podobnych – pojawiały się one z siłą prawdziwego wspomnienia. Zdumiewało go, że nostalgia i przywiązanie do tych miejsc przewyższają czułość, jaką budzą w nim prawdziwe miejsca. Bo w duchu wiedział, że ta gra jest oparta na fałszu i iluzji i że miejsca, które „pamięta”, tak naprawdę nie istnieją, są jedynie kodem cyfrowym na twardym dysku jego komputera. Ale potem przypominał sobie, jak wspiął się na szczyt góry na północnych krańcach zachodniego kontynentu Elflandii, patrzył, jak nad widnokręgiem wschodzi księżyc, patrzył, jak księżycowa poświata odbija się od roziskrzonego śniegu, i pomyślał, że to piękne, przypomniał też sobie, jak ludzie opowiadają o porywających dziełach sztuki, gdy stoją przed obrazami i czują się bez reszty zniewoleni ich urodą, i doszedł do wniosku, że właściwie nie ma między tymi doświadczeniami różnicy. Jasne, ta góra nie jest prawdziwa, poświata nie jest prawdziwa, ale piękno? I wspomnienie tego piękna? One są prawdziwe. Tak więc dni łatania Elflandii zamieniały się w horror najwyższego stopnia, odcięty bowiem od źródła zachwytu, piękna i niespodzianek Pwnage zmuszony był czasem przez większość dnia stawiać czoło normalnej, powszedniej, analogowej egzystencji. I przez cały tydzień zachodził w głowę, czym się zająć we wtorek, ażeby ta nieznośna luka między wstaniem z łóżka i odpaleniem serwerów stała się bardziej znośna. Czymś, dzięki czemu czas upłynie szybciej. Na smartfonie stworzył listę: „Co robić w dni łatania Elflandii”, żeby móc zanotować każdą myśl dotyczącą sposobów uprzyjemniania i uatrakcyjniania tych trudnych dni, jaka przyjdzie mu w tygodniu do głowy. Na liście jak dotąd znalazły się trzy pozycje: 1. Kupić zdrową żywność. 2. Pomóc Spryciarzowi.

3. Odkryć wielką literaturę. Ten ostatni punkt trafiał na listę rzeczy do zrobienia co tydzień od pół roku, odkąd przeczytał w witrynie pobliskiej księgarni: ODKRYJ WIELKĄ LITERATURĘ!, i dodał to hasło do swojej listy. Zaprogramował telefon w taki sposób, żeby dołączał ten punkt co tydzień, Pwnage zawsze bowiem chciał być pasjonatem czytania i uważał, że pomysł zwinięcia się w kłębek na kanapie z książką i herbatą na całe popołudnie to naprawdę znakomity sposób zaprezentowania się w internecie. Do tego był całkiem pewien, że jeśli Lisa w przypływie ciekawości lub obsesyjnego żalu wywołanego rozwodem kiedykolwiek ukradkiem sprawdzi w jego telefonie listę rzeczy do zrobienia, to punkt o literaturze spotka się z jej aprobatą, co więcej, może jej uświadomi, że eks naprawdę się zmienia jako człowiek, i w rezultacie może zechce go z powrotem. Jednakowoż w ciągu ostatnich sześciu miesięcy nie udawało mu się odkryć literatury, ani wielkiej, ani żadnej innej. I za każdym razem, gdy planował odkrywanie wielkiej literatury, sama myśl o tym wywoływała u niego zmęczenie, letarg i umysłową ociężałość. No ale był jeszcze punkt pierwszy: Kupić zdrową żywność. Próbował już. Tydzień wcześniej wstąpił wreszcie do sklepu z żywnością organiczną, przeprowadziwszy kilkudniowy rekonesans, w ramach którego obserwował wchodzących i wychodzących klientów, patrząc krzywym okiem na ich uprzywilejowany, elitarystyczny, nowobogacki styl życia, hipsterskie obcisłe ciuchy i elektryczne samochody. Wzniesienie tak misternego mentalnego szańca wydawało mu się czymś koniecznym, zanim w ogóle przekroczy próg tego sklepu, bo im dłużej siedział przed nim w samochodzie, oceniając klientów, tym bardziej był przekonany, że i oni go oceniają. I stwierdzają, że nie jest dostatecznie modny, dostatecznie wysportowany ani bogaty, żeby się tam

zaopatrywać. W swojej głowie był bohaterem każdej historii, w centrum zainteresowania każdej z tych potwornych osób, czuł się wystawiony na pokaz i zagubiony. Sklep ten stanowił panoptikon pełen szyderczych, obraźliwych komentarzy. Pwnage prowadził długie, wyimaginowane dialogi z wyidealizowanymi kasjerkami, strażniczkami zdrowej żywności, wyjaśniając im, że nie robi tu zakupów, bo taka jest moda, lecz ponieważ jest to najzwyczajniej w świecie konieczne z punktu widzenia medycznego, w myśl zasad jego nowej radykalnej diety. I podczas gdy pozostali klienci znaleźli się tam tylko powodowani jakąś przejściową fanaberią – na przykład modą na żywność organiczną, slow food lub ideologią locavore czy jeszcze czymś innym – on przyszedł, ponieważ musiał, przez co jest bardziej autentycznym klientem niż pozostali, nawet jeśli nie wpasowuje się per se w wizerunek typowego klienta według rozbudowanej kampanii brandingowej firmy. I tak po przećwiczeniu w myślach kilkudziesięciu próbnych dialogów czuł, że jest wystarczająco przygotowany i zdecydowany, żeby wstąpić do sklepu, gdzie pokręcił się dyskretnie i cichutko wybrał dokładne organiczne repliki tego, co zwykle kupował w sklepie 7-Eleven na tej samej ulicy, zaopatrując się w zupki w puszkach, konserwowe mięso, biały chleb, batoniki energetyczne, mrożoną pizzę i inne gotowe dania. I gdy wyładowywał wózek przy kasie, na krótką chwilę ogarnęło go poczucie przynależności, bo nikt nie zakwestionował jego pojawienia się w sklepie ani nawet się za nim nie obejrzał. To znaczy do czasu, aż kasjerka – śliczna dziewczyna w modnych kwadratowych okularach, która prawdopodobnie była studentką ostatniego roku ekologii, nauk społecznych czy czegoś w tym stylu – spojrzała na jego zakupy w pudełkach, puszkach i zamrożonych paczkach i zawołała: „Ktoś tu się szykuje na huragan!”, po czym zaśmiała się cicho, jak gdyby chciała powiedzieć: „Tylko żartowałam!”, i zaczęła skanować ceny produktów. Pwnage uśmiechnął się i zaśmiał bez przekonania, ale

do końca dnia nie mógł się otrząsnąć z wrażenia, że został skrytykowany przez kasjerkę, która w niezbyt subtelny sposób dawała mu do zrozumienia, że jego zakupy nie nadają się do konsumpcji, chyba że w jakichś wyjątkowych okolicznościach, takich jak apokalipsa. Wszystko jasne. Podczas następnej wizyty kupił tylko świeże produkty. Owoce, warzywa, mięso zapakowane w woskowany papier. Tylko artykuły łatwo się psujące, nietrwałe i chociaż nie miał bladego pojęcia, co z nimi potem zrobić, poczuł się zdrowszy, kupując te rzeczy, trzymając je przy sobie tak, żeby ludzie go z nimi widzieli, jakby był na randce z kimś oszałamiająco atrakcyjnym, z kim chce się bywać w miejscach publicznych. On czuł się tak samo z wózkiem pełnym lśniących bakłażanów, kukurydzy i zieleniny: rukoli, brokułów, buraka liściowego. Wyglądały tak pięknie. I gdy zaprezentował swoje zakupy tej samej ślicznej kasjerce, czuł się jak dziecko podające matce wykonaną w szkole laurkę. – Ma pan torbę? – spytała. Wbił w nią spojrzenie, nie bardzo rozumiejąc pytanie. Jaką torbę? – Nie – odpowiedział. – Oj – jęknęła, wyraźnie rozczarowana. – Zachęcamy wszystkich klientów, żeby przychodzili z własnymi torbami wielokrotnego użytku. Wie pan, żeby oszczędzać papier. – Okej. – No i dostaje się wtedy rabat – poinformowała. – Za każdą przyniesioną torbę dostaje się rabat. Pokiwał głową. Nie patrzył na nią. Patrzył natomiast na wyświetlacz kasy. Udawał, że bardzo uważnie analizuje ceny wszystkich produktów, dopilnowując, żeby nie policzono mu za dużo. Kasjerka musiała wyczuć jego skrępowanie i poczucie, że (znowu) został zbesztany, próbowała więc rozładować napiętą atmosferę, zmieniając temat: – Co pan zamierza zrobić z tylu bakłażanów?

Ale to pytanie wcale napięcia nie rozładowało, bo jedyna odpowiedź, jaką mógł jej podać, była całkowicie zgodna z prawdą: – Nie wiem. I gdy kasjerka wydawała się niejako rozczarowana tą odpowiedzią, dodał: – Może, ten, jakąś zupę czy coś. Kurwa, to było nie do zniesienia. Nie potrafił nawet porządnie zrobić zakupów. Wrócił do domu i znalazł stronę internetową, gdzie sprzedawano torby wielokrotnego użytku, jakiejś organizacji, która za środki ze sprzedaży tych toreb robiła coś pożytecznego w lasach deszczowych. Co ważniejsze, ich logo było wyraźnie wydrukowane z obu stron, toteż kiedy poda torby kasjerce, ta zobaczy logo i będzie pod wrażeniem, bo nie dość, że sam jest dobrym, świadomym ekologicznie klientem, przynoszącym własne torby, to jeszcze same torby ratują przyrodę, przez co stawał się dwa razy bardziej pro ekologiczny niż każdy inny klient w sklepie. Złożył zamówienie i następnego dnia dostarczono torby pocztą lotniczą. Pomaszerował z powrotem do sklepu. Znowu nakupował świeżyzny, ale tym razem po jednej sztuce każdego rodzaju – koniec z przesadnymi, zwracającymi uwagę zakupami, jak w przypadku bakłażanów. Stanął w kolejce do ślicznej kasjerki w okularach z kwadratowymi czarnymi oprawkami. Rzuciła „dzień dobry”, ale było to mechaniczne pozdrowienie. Nie pamiętała, co ich łączy. Zeskanowała ceny i podała mu ostateczną kwotę. „Ma pan torbę?”, spytała, a on nonszalancko, jakby robił to za każdym razem, powiedział: – Jasne, mam torbę. – Chce pan zatrzymać rabat dla siebie – spytała – czy przekazać pieniądze na cele charytatywne? – Że co? – Dostaje pan rabat za przyniesienie własnej torby.

– Wiem o tym. – Zechce pan przekazać te pieniądze na rzecz jednej z piętnastu wybranych przez nas organizacji charytatywnych? I w tym momencie odruchowo rzucił: „Nie”, ale nie dlatego, że był skąpy i nie chciał obdarować żadnej z tych organizacji. Powód był inny – wiedział, że nie miałby pojęcia, którą z piętnastu organizacji wskazać, bo prawdopodobnie nigdy o żadnej z nich nie słyszał. Odmówił więc, wydawało mu się bowiem, że to najbardziej gładki i najmniej żenujący sposób zakończenia tej towarzyskiej interakcji, która, szczerze mówiąc, pożarła mnóstwo jego energii intelektualnej, gdy się do niej przygotowywał, planując każde słowo. – Aha – zdziwiła się kasjerka – aha, w porządku, nie szkodzi – dokończyła ze skrzywioną miną i sarkastycznym uniesieniem brwi, czym komunikowała coś w rodzaju: „Zachowujemy się dzisiaj jak dupek, prawda?”. Nie przestawała skanować cen i ważyć owoców i jarzyn w sposób, który on odbierał jako chłodny i mechaniczny. Jej palce śmigały po klawiaturze kasy szybko i wprawnie. Czuła się tu tak swobodnie, tak swojsko. Jej styl życia i opinie nie budziły w niej ani krztyny wątpliwości. Tak łatwo go osądziła i zbyła. I poczuł, jak coś się w nim przełamuje, coś się warzy i kwasi, wściekłość, którą czuł aż w wątrobie. Podniósł nad głowę swoją pustą płócienną torbę wielokrotnego użytku. Przez chwilę trzymał ją w ten sposób, czekając może, aż ktoś coś powie. Ale nikt się nie odezwał. Nikt nie zwracał na niego najmniejszej uwagi. I to wydawało się największą obelgą ze wszystkich, że gdy on stoi w tej teatralnej pozie przemocy i pasji, wszyscy mają to w nosie. Rzucił ją więc. Tę torbę. Rzucił ją prosto pod nogi kasjerki. I gdy ją puścił, wydał z siebie bitewny okrzyk dzikiego gniewu – a przynajmniej taki miał zamiar. Z jego piersi dobył się raczej rodzaj niskiego, szorstkiego zwierzęcego warkotu. Burknął. Torba otarła się o kasjerkę w okolicy jej biodra i zaskoczona dziewczyna

wydała z siebie piskliwy okrzyk, po czym odskoczyła do tyłu, a torba spadła miękko na podłogę. Kasjerka gapiła się na niego z rozdziawionymi ustami, gdy on podszedł do niej, pochylił się nad kasą, rozwarł ramiona szeroko jak kondor skrzydła i wrzasnął: – Wie pani co!? Nie wiedział, dlaczego rozpostarł w ten sposób ręce. Zdał sobie sprawę, że nie ma żadnego pomysłu na to, co teraz powiedzieć. W sklepie zrobiło się nagle strasznie cicho, gdy po pisku kasjerki typowe pikania we wszystkich kasach umilkły. Rozejrzał się dookoła. Ujrzał zdumione twarze – głównie kobiet – wpatrujące się w niego z pogardą i oburzeniem. Powoli odsunął się od kasjerki. Czuł, że musi się zwrócić do zebranych, wyjaśnić, co go sprowokowało, usprawiedliwić swój wybuch, zadeklarować swoją niewinność, słuszność i szlachetność. – Akcja reprezentacja! – zakrzyknął. Nic innego nie przyszło mu do głowy. Nie miał pojęcia, dlaczego to powiedział. Pamiętał tylko, że słyszał te słowa niedawno w piosence. W tym przeboju Molly Miller. Podobało mu się wtedy ich brzmienie. Wydawały się takie odważne i cool. Ale gdy tylko wypowiedział je na głos, uprzytomnił sobie, że nie ma bladego pojęcia, co znaczą. Natychmiast ruszył do wyjścia. Wepchnął ręce do kieszeni i wypadł na zewnątrz. Poprzysiągł sobie, że nigdy tam nie wróci. Ten sklep, ta kasjerka – takich nic nie zadowoli. Nic nie jest dla nich wystarczająco dobre. Tak więc punkt pierwszy – Kupić zdrową żywność – okazał się niewypałem. Wciąż miał jeszcze jedną rzecz do odhaczenia na swojej liście: Pomóc Spryciarzowi. I szczerze powiedziawszy, ta opcja wydawała się i tak najbardziej atrakcyjna, pomoc kumplowi z gildii, nowemu przyjacielowi, znajomemu w realu – gracze używali tego słowa, jakby była mowa o jakimś innym kraju, gdzieś daleko. Chciał udawać przed sobą, że uznał ten punkt za najbardziej

godny uwagi głównie ze względu na jakiś altruistyczny odruch pomagania przyjaciołom w potrzebie. Odruch ten może i gdzieś tam w nim tkwił, był elementem większej całości, ale gdyby się dobrze zastanowił, Pwnage musiałby przyznać, że prawdziwy powód jest inny – otóż jego nowy znajomy był pisarzem. Spryciarz miał umowę na książkę, wydawcę, dostęp do wielce tajemniczego świata książek, którego Pwnage potrzebował, ponieważ sam też był pisarzem. I gdy rozmawiał ze swoim nowym kumplem tamtego wieczoru w barze, miał problemy z koncentracją, bo gdy tylko się dowiedział, że jego nowy kumpel jest pisarzem, nie mógł przestać myśleć o swojej powieści z mediumicznym policjantem na tropie seryjnego mordercy, był bowiem pewien, że to książka warta miliona dolarów. Zaczął ją pisać jeszcze w liceum, na kursie kreatywnego pisania w pierwszej klasie. Pierwsze pięć stron napisał w nocy przed terminem oddania pracy. Nauczyciel skomentował: „świetna robota” i „sprawnie oddany głos detektywa”, zaś na marginesie pewnej sceny, gdzie detektyw ma wizję zabójcy zadającego dziewczynie cios w serce, nauczyciel napisał: „Mocne!”, potwierdzając tym samym, że Pwnage’a stać na rzeczy wyjątkowe. Potrafił rozpalić prawdziwą emocjonalną reakcję czymś, co napisał na kolanie w ciągu jednej nocy. Był to dar. Albo się go ma, albo nie. Pomoc nowemu kumplowi w realu da mu motywację, uznał, żeby wreszcie zrobić to wszystko, co musi zrobić, ponieważ Spryciarz będzie mu winny przysługę, a on ją wykorzysta, żeby znaleźć wydawcę i zdobyć lukratywną umowę na książkę, co nie tylko wydobędzie go z finansowego doła, w jakim się znalazł za sprawą hipoteki, nie tylko zapewni mu budżet na kupno prawdziwie zdrowej organicznej żywności oraz na remont kuchni, lecz także przekona Lisę do powrotu, wiedział bowiem nie od dziś, że jednym z jej głównych zarzutów pod jego adresem był „brak inicjatywy i entuzjazmu”, co wykaligrafowała z bolesną klarownością w rubryce „niezgodność charakterów” w dokumentach, które przypieczętowały ich rozwód.

A więc Spryciarz potrzebował informacji o swojej mamie, tylko że jego mama nie chciała mówić. Potrzebował informacji o jej przeszłości, tymczasem jedynymi konkretami, jakimi dysponowali, były tragicznie niepełny raport z aresztowania oraz zdjęcie matki zrobione w czasie protestów sześćdziesiątego ósmego. Na zdjęciu siedzi obok niej dziewczyna, która mogła należeć do grona jej przyjaciół – ta w okularach lotniczych – i Pwnage zastanawiał się, czy jeszcze żyje. Może tak, może wciąż mieszka w Chicago albo ma znajomych wciąż mieszkających w Chicago – potrzebował tylko nazwisk. Przesłał zdjęcie Topornikowi, elfickiemu wojownikowi dziewięćdziesiątego poziomu z gildii, który w realu był uczniem ostatniej klasy liceum i doskonale radził sobie z pisaniem kodu, gorzej w sporcie (niestety jedynej rzeczy, która obchodziła jego ojca). Specjalnością Topornika było coś, co nazywał „bombardowaniem sieci”, potrafił bowiem umieścić swoją wiadomość niemal jednocześnie we wszystkich komentarzach blogowych, na stronach wiki, portalach społecznościowych i forach. Tego typu program pewnie wart był fortunę, jednakowoż Topornik do tej pory wykorzystywał go wyłącznie do odwetu na szkolnych mięśniakach, którzy mu dokuczali – zwykle wklejał ich twarze do niedwuznacznych scenek z gejowskich pornosów, a potem rozsyłał powstały realistyczny fotomontaż połowie miliarda ludzi. Ta aplikacja wciąż jeszcze jest w wersji beta, twierdził Topornik, i jeszcze nie wymyślił, jak ją spieniężyć. Pwnage podejrzewał, że Topornik czeka tylko, aż skończy osiemnaście lat i wyprowadzi się z domu, żeby nie musieć dzielić się milionami ze swym ojcem palantem. W każdym razie Pwnage przesłał Topornikowi fotografię z krótką wiadomością: „Zaspamuj chicagowskie fora. Chcę wiedzieć, kim jest ta kobieta”. Pwnage odchylił się do tyłu i poczuł się naprawdę znakomicie. A chociaż zabrało mu to maksymalnie minutę lub dwie, wysiłek związany z opracowaniem i wykonaniem planu umysłowo go wycieńczył. Czuł się wyczerpany, zestresowany, jakby miał za sobą cały dzień pracy. Próbował się

zalogować w Elflandii, ale serwery nadal nie działały. Spojrzał przez frontowe okno na skrzynkę pocztową. Usiadł w fotelu, żeby zdecydować, co teraz zrobić, po czym wstał i usiadł w innym fotelu, bo ten pierwszy był jakoś niewygodny. Znów wstał, przeszedł na środek pokoju i zagrał sam ze sobą w małą grę polegającą na tym, że próbował stanąć idealnie pośrodku pokoju, w identycznej odległości od wszystkich czterech ścian. Porzucił grę, zanim dojrzała w nim decyzja, by przynieść centymetr i potwierdzić swoją precyzję. Pomyślał, czy nie obejrzeć jakiegoś filmu, ale widział je wszystkie, całą kolekcję, wiele razy. Przez chwilę zastanawiał się, czy nie kupić i nie ściągnąć nowych filmów, ale wysiłek związany z wyszukaniem odpowiednich tytułów mógł go zmęczyć. Przeszedł na tyły domu, potem znowu do części frontowej, mając nadzieję, że coś po drodze zainspiruje jakąś myśl. Miał coś do zrobienia w kuchni, był tego pewien. Czuł, jak wspomnienie tej rzeczy migocze tuż poza zasięgiem jego świadomości. Otworzył piecyk, zamknął piecyk. Otworzył zmywarkę, zamknął zmywarkę. Otworzył lodówkę, pewien, że coś w niej przypomni mu, co ma zrobić w tej zasranej kuchni.

2 No więc co się stało? Laura Pottsdam poczuła, że czuje coś zupełnie nowego. W sensie że nigdy wcześniej tego nie czuła. No szok! Siedziała właśnie w swoim brudnym pokoju w akademiku, bawiąc się apką Yestem, i czekała na przyjście Larry’ego – i wtedy właśnie po raz pierwszy ogarnęło ją to nowe uczucie: zwątpienie. Zwątpienie co do wielu rzeczy. Zwątpienie w tym momencie co do samej aplikacji, która nie pozwalała jej wyrazić swego zwątpienia. Wśród pięćdziesięciu standardowych emocji dostępnych w Yestem tej nie było. Po raz pierwszy Yestem nie wiedziało, co z nią jest. Napisała „Yestem przygnębiona”, ale zaraz się zreflektowała, że nie, wcale tak się nie czuje. Nie było to zbyt precyzyjne. „Przygnębiona” była wtedy, gdy po raz kolejny zraniła uczucia matki albo coś zjadła. Teraz nie czuła się przygnębiona. Skasowała wpis. „Yestem zagubiona”, ale to z kolei brzmiało beznadziejnie głupio, no i zdecydowanie nie w stylu Laury. Ludzie zagubieni pozbawieni są w życiu celu, a ona taki cel miała, Laura wiedziała, co ją czeka: usiana sukcesami przyszłość na stanowisku wicedyrektora działu komunikacji i marketingu, no halo! Miała ukończyć studia biznesowe. Należy do studenckiej elity. Skasowała „zagubiona”. „Yestem zirytowana” też nie wydawało się właściwe, nie brzmiało dostatecznie doniośle. Skasowała. Aplikacja działała w ten sposób, że Laura powiadamiała armię znajomych

o tym, w jakim jest w danym momencie stanie ducha, a potem ich aplikacje mogły automatycznie wylosować odpowiedź na jej wpis, przesyłając wiadomość dostosowaną do wyrażonej przez nią emocji. I zazwyczaj Laurze strasznie się podoba, że w ciągu kilku sekund od zamieszczenia wiadomości „Yestem smutna” jej telefon rozświetla się słowami zachęty, wsparcia i dopingującymi komentarzami, po czym faktycznie nie jest już taka smutna. Mogła wybrać jeden z pięćdziesięciu standardowych wpisów wraz z krótkim tekstem, zdjęciem lub jednym i drugim, a potem patrzeć, jak płynie do niej strumień wsparcia. Teraz jednak po raz pierwszy wybór pięćdziesięciu standardowych stanów wydał się Laurze ograniczony. Po raz pierwszy nie czuła ani jednej ze standardowych emocji i to naprawdę ją dziwiło, bo zawsze jej się wydawało, że pięćdziesiąt to całkiem sporo. Do tego stopnia, że z niektórych propozycji nigdy nie skorzystała. Ani razu nie napisała „Yestem załamana”, mimo iż w zestawie była i taka możliwość. Nigdy nie napisała „Yestem winna” lub „Yestem zakłopotana”. Nigdy nie napisała, rzecz jasna, „Yestem stara”. Nie była ani „smutna”, ani „nieszczęśliwa”. Ogarnęło ją raczej pewne zwątpienie, czy to, co robi, myśli i czuje, jest do końca, całkowicie słuszne. Zrobiło jej się naprawdę nieswojo, ponieważ wątpliwości te przeczyły głównemu przesłaniu jej życia – że wszystko, co robi, jest godne pochwały i właściwe, że czegokolwiek zapragnie, powinna to mieć, bo na to zasługuje, i tak właśnie mniej więcej brzmiały bezustanne zapewnienia jej matki, do której Laura zadzwoniła po spotkaniu z wykładowcą ze wstępu do literatury. – Podejrzewa, że przepisałam pracę! Podejrzewa, że popełniłam plagiat! – A popełniłaś? – spytała matka. – Nie! – zaprzeczyła Laura. I po długiej pauzie dodała: – Właściwie to tak. Przepisałam tę pracę. – Cóż, jestem pewna, że miałaś ku temu dobry powód. – Miałam ku temu doskonały powód – zapewniła ją.

Jej matka zawsze to robiła: podsuwała jej dobre wymówki. Pewnego razu, gdy Laura miała piętnaście lat, wróciła do domu o trzeciej w nocy ewidentnie wstawiona, a może nawet też trochę ujarana, podwieziona przez trzech bardzo głośnych, dużo starszych chłopaków, którzy niedawno albo skończyli liceum, albo je rzucili. Włosy z tyłu głowy miała skołtunione najwyraźniej od energicznego tarcia o tapicerkę tylnego siedzenia i była w stanie tak bliskim śpiączki, że gdy matka zapytała ją: „Gdzie byłaś?”, nie wiedziała, co powiedzieć, stała tylko, niemo chwiejąc się na nogach. Nawet wtedy matka przyszła jej z pomocą. – Źle się czujesz? – spytała Laurę, która podchwyciła sugestię i pokiwała głową. – No tak, widać, że coś cię bierze. Pewnie się gdzieś zdrzemnęłaś i straciłaś poczucie czasu, mam rację? – Tak – zgodziła się Laura. – Chyba jestem chora. Następnego dnia oczywiście nie poszła do szkoły, żeby uwiarygodnić kłamstwo, powołała się zatem na nieznośne grypopodobne dolegliwości, co zresztą nie wymagało od niej zbyt wielkiego wysiłku, zważywszy, że obudziła się z kacem gigantem. Najdziwniejsze w tych interakcjach było to, jak bardzo jej matka zdawała się wierzyć własnym słowom. Nie chodziło tylko o to, że kryła córkę; najwyraźniej świadomie fantazjowała na jej temat. „Jesteś silną dziewczyną i jestem z ciebie dumna”, przekonywała Laurę. Albo: „Możesz mieć wszystko, czego zapragniesz”. Albo: „Nie pozwól nikomu stanąć ci na drodze”. Albo: „Zrezygnowałam dla ciebie z kariery, więc twój sukces do słownie znaczy dla mnie wszystko”. I tak dalej. Teraz jednak Laurę ogarnęło zwątpienie, które nie było jednym z pięćdziesięciu dopuszczalnych stanów według Yestem, co z kolei obudziło w niej wątpliwość, czy rzeczywiście tym, co czuje, jest wątpliwość, pewnego rodzaju zagmatwany paradoks, któremu starała się nie poświęcać w myślach zbyt

wiele czasu. Nie mogła zawalić kursu ze wstępu do literatury. To wiedziała na pewno. Stawka była zbyt wysoka – stypendia, letni staż, średnia ocen, zepsuta opinia w papierach. Nie, nie mogła do tego dopuścić, poza tym czuła się źle potraktowana i skrzywdzona przez wykładowcę, który był gotów skutecznie pozbawić ją przyszłości przez jedno głupie zaliczenie, co wydawało jej się reakcją zupełnie niewspółmierną do przewiny, której się dopuściła. Ale dobrze, nawet tego nie była pewna, bo jeśli nie miało znaczenia, że oszukała przy jednym zaliczeniu, można by powiedzieć, idąc tym tropem, że byłoby w porządku, gdyby oszukiwała przy każdym zaliczeniu. Co wydało jej się przynajmniej odrobinę nie w porządku, bo w liceum, kiedy zaczęła oszukiwać, zawarła ze sobą umowę, że na razie może ściągać, ale przestanie i weźmie się do roboty, gdy tylko zadawane prace zaczną przedstawiać sobą jakąś wartość. Co do tej pory nie nastąpiło. W ciągu czterech lat liceum i jednego roku studiów nie zadano jej niczego, co w jej odczuciu miałoby chociaż minimalną wartość. Więc ściągała. Na wszystkich przedmiotach. I kłamała na ten temat. Cały czas. I nie czuła ani krztyny żalu. Aż do teraz. Tego dnia dręczyła ją następująca myśl: Jeśli przejdzie przez studia, ani razu nie wykonawszy żadnej zadanej pracy? Gdy dostanie swoją pierwszą znakomitą pracę w marketingu i PR, czy będzie wiedziała, co robić? Przyszło jej do głowy, że nie rozumie nawet w pełni, co się kryje za terminem „marketing”, nie licząc naturalnej, instynktownej zdolności rozpoznania, kiedy sama podlega jego działaniu. Ale za każdym razem, gdy się zastanawiała, czy nie zacząć uważać na zajęciach, uczyć się, samodzielnie pisać prace, natychmiast zdejmował ją lęk: A jeśli sobie nie poradzi? A jeśli nie jest dość dobra? Lub dość inteligentna? A jeśli nie zda? Martwiła się, że bez wsparcia oszustw i fałszerstw nie byłaby znakomitą studentką, za jaką uważa ją matka i za jaką sama się uważa.

Dla matki wiadomość ta byłaby porażającym ciosem. Jej matka – która od rozwodu podpisywała wszystkie maile do Laury: „Jesteś moim jedynym szczęściem” – nigdy by się nie otrząsnęła po porażce Laury. To byłoby jak zaprzepaszczenie misji całego życia. Więc Laura musiała to zrobić, musiała wprowadzić w życie swój plan, jakkolwiek ryzykowny – z myślą o matce. Dla dobra ich obu. Nie było miejsca na wątpliwości. No bo tak: stawka jest teraz jeszcze wyższa. Telefon do pani dziekan skutecznie oszczędził jej męczarni związanych z Hamletem, tylko że wynikł pewien nieoczekiwany problem, mianowicie pani dziekan stawała teraz na głowie, żeby zademonstrować, jak bardzo uczelnia przejęła się urażonymi uczuciami Laury. Postanowiła więc zorganizować sesję mediacyjno-ugodową, która ma, z tego co Laura się orientowała, trwać dwa dni i polegać na tym, że Laura i Anderson będą siedzieć naprzeciwko siebie przy stole, podczas gdy kilka osób w charakterze rozjemców będzie im pomagać przeanalizować wynikłe nieporozumienie, uporać się z nim i wypracować skuteczne rozwiązanie w atmosferze bezpieczeństwa i szacunku. Co zapowiadało się na najgorszy chyba scenariusz na świecie. Laura wiedziała, że trudno jej będzie podtrzymać swoje zmyślenia przez dwa dni intensywnego przesłuchania. Wiedziała, że za wszelką cenę nie może dopuścić do tej konfrontacji, ale odczuwała wątpliwości, a może nawet pewne poczucie winy w związku z jedynym rozwiązaniem, jakie do tej pory obmyśliła. Rozległo się pukanie do drzwi. To pewnie nareszcie Larry. – Sekundkę! – wrzasnęła. Ściągnęła szorty i koszulkę, zrzuciła stanik i bieliznę, po czym wyjęła z szafy ręcznik. Był to najcieńszy i najmniejszy ręcznik, jaki posiadała. Prawdopodobnie nie był to nawet porządny ręcznik kąpielowy, bo nie mogła się nim całkowicie owinąć i odsłaniał z boku długi pas ciała. Nie miał też standardowej szerokości,

jako że dół sięgał tylko do tej miękkiej wrażliwej części, gdzie nogi przechodzą w tułów. Innymi słowy, jeden nagły ruch i wszystko na wierzchu. Ręcznik był biały, wytarty po wielu praniach, miejscami prawie prześwitujący. Oddawała go do pralni wiele razy, żeby osiągnąć właśnie ten efekt. Wykorzystywała go mniej więcej tak samo, jak iluzjonista wykorzystuje zegarek: żeby zahipnotyzować. Otworzyła drzwi. – Hej – rzuciła i w chwili gdy Larry ujrzał ją w tym fantastycznie kusym ręczniczku, jego wzrok powędrował natychmiast w dół. – Przepraszam cię, nie jestem ubrana – dodała. – Miałam właśnie brać prysznic. Wszedł i zamknął za sobą drzwi. Larry Broxton, ubrany w to co zwykle: połyskujące srebrne koszykarskie szorty, czarny T-shirt, gigantyczne klapki. To nie tak, że Larry nie miał innych ubrań – owszem, miał, widziała jego szafę wypełnioną ładnymi koszulami z kołnierzykami na guziki, niewątpliwie dostarczonymi przez matkę. Po prostu zawsze wybierał te rzeczy, codziennie rano podnosił je z podłogi, wąchał i znowu wkładał. Zastanawiała się, ile potrwa, nim znudzi mu się ten strój, ale minął już miesiąc i nie widziała, żeby się przebrał w coś innego. Zauważyła, że chłopcy w swoich upodobaniach potrafią być obsesyjnie monotonni. Jeśli coś lubią, zwykle powtarzają to w nieskończoność. – Potrzebujesz czegoś? – spytał Larry. Chłopcy często tak ochoczo spełniali jej życzenia, zwłaszcza gdy miała na sobie ten ręczniczek. Larry usiadł na łóżku. Stanęła przed nim tak, że miał bezpośrednio przed sobą jej podbrzusze. Gdyby podniosła ręcznik kilka centymetrów, prawdopodobnie ujrzałby jej idealnie przystrzyżone łonowe wszystko. – Mam taką małą prośbę – zaczęła. Poznała Larry’ego na wstępie do literatury. Zauważyła go wcześnie i zastanawiała się, czy Larry próbuje zapuścić brodę, czy po prostu zapomniał się ogolić. Widywała go na terenie kampusu. Wiedziała, że zawsze chodzi ubrany tak samo i jeździ strasznie wielką czarną terenówką. Nigdy się do nikogo nie

odzywał, aż pewnego dnia po zajęciach spytał ją, czy nie przyszłaby na imprezę w jego korporacji studenckiej. Imprezę tematyczną. Planowali upiec świnię na rożnie. I usmażyć hamburgery, które nazwali brontozauroburgerami. I przyrządzić coś, co nazwali sokiem jurajskim. Impreza odbywała się pod hasłem „Wyuzdane troglodytki”. Strasznie uwłaczające, biorąc pod uwagę, że to impreza w męskiej korporacji. Naturalnie, że się ubierze w wyuzdany kostium. Nie musieli jej tego mówić. Myśleli, że jest głupia? No ale dobrze, poszła. Skórzana tunika, bez bielizny, mniejsza z tym, i piła sok jurajski tak długo, aż zaczął jej smakować, i rozmawiała z Larrym, który użył w zdaniu słowa introwertyczny, co jej strasznie zaimponowało. Gadali o tym, co jest na studiach najgorsze. „Zajęcia”, oznajmiła Laura. „Za wąskie miejsca parkingowe”, dorzucił Larry. I Laura poczuła ten znajomy, zachłanny, przemożny, odurzający impuls, który sprawiał, że chciała jedynie mocno się do niego przytulić. Ale nie była jeszcze tak napita, żeby się z nim migdalić na oczach tych wszystkich ludzi. Zaprosiła Larry’ego do swojego pokoju w akademiku, gdzie zrobiła mu loda, a on spuścił jej się na całego w usta, nawet jej o to nie pytając, co osobiście uznała za mało eleganckie, ale mniejsza. Nie wiedziała, co znaczy introwertyczny, ale czasami trzeba uwierzyć chłopakowi na słowo. Na pewno coś fajnego. – Cały czas pracujesz tam, gdzie pracowałeś? – spytała Laura, mając na myśli jego fantastyczną fuchę w kampusowym Punkcie Pomocy Informatycznej, gdzie podczas trzygodzinnych dyżurów przez większość czasu oglądał filmiki w internecie, od czasu do czasu pomagając jakiemuś biednemu profesorkowi, który nie umiał podłączyć drukarki. – Tak – odpowiedział. – O, świetnie – ucieszyła się i zrobiła krok w jego stronę, dzięki czemu ich nogi zetknęły się lekko.

Tamtej pierwszej nocy, gdy uwiodła Larry’ego w swoim pokoju w akademiku, stało się coś bardzo dziwnego, otóż w chwili, gdy Larry się spuścił, Laura wyczuła nagle w ustach jakąś podejrzaną bryłkę, coś miękkiego, ale o dziwo było to zdecydowanie ciało stałe. Wypluła bryłkę na dłoń i ujrzała częściowo przetrawiony kawałek brontozauroburgera. Który przypuszczalnie, jak sądziła, wypadł z Larry’ego, doszła więc do wniosku, że miał nadzwyczajny dar tryskania kawałkami obiadu, co było obrzydliwe. Od tamtej pory prosiła Larry’ego, żeby składał swoje nasienie gdzie indziej. – No więc w tym punkcie, gdzie pracujesz – powiedziała Laura – możesz się zdalnie zalogować na każdym komputerze na terenie uczelni, no nie? – No. – Ekstra. Jest pewien komputer, który trzeba zbadać. Larry się zasępił. – Czyj komputer? – Andersona. – O rany. Na serio? Jedną dłonią pogładziła go po włosach koloru siana. – Jak najbardziej. On coś ukrywa. Coś złego. Laura nie brała pod uwagę innej ewentualności: że mężczyźni fizjologicznie nie są w stanie wydalić z ejakulatem zawartości żołądka, natomiast kawałek brontozauroburgera znajdował się w jej ustach od samego początku, zanim jeszcze przystąpiła do oralnego dzieła, ulokował się we wgłębieniu po zębie mądrości i po prostu orgazmiczne ruchy Larry’ego go stamtąd wydobyły. Innymi słowy, zbieg okoliczności, acz niefortunny. Później Laura oznajmiła Larry’emu, że wolałaby, żeby nie spuszczał jej się w usta, na co on entuzjastycznie zaproponował inne miejsca. Celem stały się więc, jak można było oczekiwać, twarz, piersi i pośladki, oboje bowiem przetrawili tyle godzin internetowej pornografii, że po prostu odgrywali sceny, które stały się dla nich

czymś zwyczajnym, nawet banalnym. Larry chciał kończyć każdy stosunek przez zbryzganie jakiejś części jej ciała, jako że wychowali się na pornograficznych kliszach i wydawało im się to normalnym uwieńczeniem aktu miłosnego. Potem jednak Larry jął rozszerzać strefę swoich „strzałów”: chciał się spuszczać na jej stopy, plecy, włosy, na grzbiet nosa, chciał, żeby nosiła okulary, żeby mógł wytrysnąć na jej szkła, na łokcie, najcieńszy odcinek przegubów. Był nadspodziewanie precyzyjny! Nie wiedziała, co ma myśleć o tym, że Larry najwyraźniej ma w głowie całą litanię części ciała, na które chciałby się spuścić. Nie miała na ten temat zdania, tyle tylko, że od czasu do czasu czuła się, jakby była erotycznym odpowiednikiem karty do gry w bingo. – Co ukrywa Anderson? – zaciekawił się Larry. – Co ma w komputerze? – Coś kompromitującego. Może nawet kryminalnego. – Powaga? – Dam sobie głowę uciąć – oznajmiła Laura i w jakichś osiemdziesięciu procentach była pewna, że to prawda. No bo kto nie ma w swoim komputerze czegoś kompromitującego? Jakiegoś ściągniętego z internetu podejrzanego obrazka, czegoś śliskiego w historii przeglądarki. Były duże szanse, że Laura ma rację. – Wolno mi się zalogować na obcym komputerze tylko wtedy, gdy ktoś mnie poprosi o pomoc – wahał się Larry. – Nie mogę tak sobie węszyć. – Możesz powiedzieć, że prowadzisz rutynowe działania konserwacyjne. Zrobiła kolejny krok w jego stronę w taki sposób, że spod ręczniczka wyłoniło się więcej. Nie była pewna, jak to wygląda tam na dole, bo skupiona była na Larrym, ale sądząc po wyrazie jego twarzy – po tym, jak się na nią gapił – domyśliła się, że jest w zasadzie obnażona od pasa w dół. – Pomyśl tylko – przekonywała Laura. – Jeśli znajdziesz coś, co udowodni, że Anderson nie nadaje się na wykładowcę, zostaniesz bohaterem. Moim bohaterem.

Larry wytrzeszczał na nią oczy. – Zrobisz to dla mnie? – spytała. – Będę miał kłopoty. – Nie będziesz, obiecuję – zapewniła, drugą ręką chwytając go za głowę i puszczając ręcznik, który opadł miękko na podłogę. Zawsze uwielbiała ten moment, tę zmianę, która zachodzi w mężczyznach, gdy sobie uświadamiają, co się zaraz stanie, jak szybko przełączają się na nowy tryb napięcia i skupienia. Larry już ją obmacywał. – Dobra – wydyszał. – Zrobię to. Uśmiechnęła się. W tym momencie zgodziłby się na wszystko. To nie z tą chwilą Laura miała problem, nie z chwilą uwiedzenia. Problem pojawiał się później. Mężczyźni po kilku tygodniach zwykle się od niej oddalali. Nie można było na nich liczyć. Na przykład trzech różnych chłopaków, z którymi się jedynie kumplowała i od czasu do czasu lądowała z nimi w łóżku, dość szybko jej wyjawiło, że są biseksualni, co znaczyło, jak tłumaczyli, że obydwie płcie nie pociągają ich już w jednakowym stopniu. Na co ona: Ile osób ma takiego pecha? Gdy Larry skończył i wyszedł od niej, wytarła z piszczeli lepkie ślady po nim (to był pierwszy raz w tym miejscu) i wróciła do Yestem w nadziei, że teraz może przejaśni jej się w głowie, może zdoła wykoncypować, co napisać, co z nią jest. Ale bez powodzenia. Jej stan wciąż wydawał się obcy. Postanowiła aktywować w aplikacji funkcję autokorekty, naprawdę świetny program, który każdy opisany nastrój porównuje z milionami wpisów w bazie danych Yestem i po przeprowadzeniu szczegółowej analizy przypisuje mu jedną z pięćdziesięciu standardowych propozycji. Laura kliknęła w link, otworzyło się okienko tekstowe i zaczęła pisać: Yestem calkiem pewna, ze nie zasluzylam na niezaliczenie kursu tylko

dlatego, bo sciagnelam jakas glupia prace, ale wiem tez, ze moze nie powinnam tak czesto oszukiwac na wszystkich zajeciach, bo kiedys tam bede musiala zaczac prace i miec jakas wiedze ze swojej dziedziny czy cos ~ (’●︵●’)~ ale w tym momencie MUSZE oszukiwac, bo w przeszlosci oszukiwalam tyle razy, ze nie mam pojecia, o czym mowa na wszystkich zajeciach (⊙ ﹏◎ ), wiec gdybym przestala sciagac, nalapalabym mnostwo luf i moze nawet calkowicie zawalila studia, wiec wydaje mi sie, ze jesli mam dac ciala wczesniej czy pozniej, to juz lepiej, jesli bede caly czas sciagac i zbierac zaliczenia, ktorych potrzebuje, zeby stac się wplywowa bizneswoman, czego tak bardzo pragnie moja matka, tak wiec nie moge dopuscic do tej konfrontacji z Andersonem, duzo o tym myslalam i zdalam sobie sprawe, ze uczelnia nie bedzie wymagala od wykladowcy stawienia sie na spotkaniu, jesli NIE BEDZIE JUZ PRACOWNIKIEM UCZELNI \(^.^)/ wiec moze wyjsciem z sytuacji jest calkowite skompromitowanie Andersona, doprowadzenie do tego, zeby go zwolnili, i zrujnowanie mu zycia, przez co mam pewne wyrzuty sumienia, ale z drugiej strony jestem zla, ze uczelnia postawiła mnie pod sciana i w zasadzie zmusila do zrobienia czegos, czego pozniej bede jakby załowac, a wszystko przez to, ze przepisalam jedna glupia prace. ¯\_(⊙ ‸⊙ )_/¯ Wcisnęła Enter i aplikacja przetwarzała przez chwilę tekst, aż autokorekta wyświetliła odpowiedź: Masz na myśli: „zła”? Jasne, o to właśnie chyba jej chodziło. Od razu zamieściła post: „Yestem zła”. I kilka sekund później zaczęły napływać esemesy.

Głowa do góry, kochana! ☺ Rozchmurz się, jesteś super!! Całuski! Jesteś debest!!!! I tak dalej, w sumie kilkadziesiąt, od przyjaciółek i wielbicieli, chłopaków i kochanków, kolegów i znajomych. I chociaż nie znali przyczyny pogorszenia się jej nastroju, zaskakująco łatwo było Laurze udawać, że jest inaczej, że wiedzą o jej planie, a tym samym każda wiadomość w efekcie wzmacniała jej determinację. To właśnie musiała zrobić. Myślała o swojej przyszłości, o matce, o wszystkim, co było do przegrania. I wiedziała, że ma rację. Zrealizuje swój plan. Anderson doigrał się. Właściwie sam się o to prosił. Ale będzie miał zdziwkę, jak się dowie.

3 Spotkali się w jednej z sieciowych restauracji niedaleko podmiejskiego kompleksu biurowego, gdzie pracował Henry, w lokalu wzniesionym tuż obok autostrady, przy przeraźliwie ruchliwej jednokierunkowej drodze dojazdowej. Trasa do restauracji zwykle dezorientowała nawet systemy GPS i aplikacje mapowe, wymagała bowiem całej serii przedziwnych, sprzecznych z intuicją skrętów na różne wiadukty, serpentyny i ślimaki, których powstanie wymusiła obecność czternastopasmowej autostrady. Wewnątrz lokalu tło muzyczne zapewniały dynamiczne, proste melodie z listy przebojów, na podłogach leżała wykładzina dywanowa zabrudzona resztkami jedzenia, plamami po mleku, kredkami i wilgotnymi strzępkami zmiętych serwetek wokół dzieci usadowionych na specjalnych wysokich krzesełkach. W holu stało kilka rodzin w oczekiwaniu na miejsce – wpatrywali się w plastikowy krążek, który podała im kelnerka, urządzenie mające zamigać i zawibrować, gdy zwolni się ich stolik. Henry i Samuel siedzieli w boksie, przeglądając menu – duże, laminowane, w żywych kolorach i z podziałem na różne sekcje, mniej więcej wielkości tablicy z dziesięcioma przykazaniami z tego słynnego filmu o dziesięciu przykazaniach. W menu dość standardowa jak na sieciową restaurację oferta: hamburgery, steki, kanapki, sałatki, lista pomysłowych przystawek o nazwach z sugestywnymi przymiotnikami typu skwierczący. Tym, co rzekomo wyróżniało tę sieć restauracji spośród innych, był dziwaczny sposób podawania cebuli – krojono ją i smażono w taki sposób, że przybierała na talerzu kształt wyschniętych, zwróconych ku górze szponów. Za konsumowanie takich wspaniałości można

było zbierać punkty, przystąpiwszy do programu lojalnościowego. Ich stolik był już zastawiony kilkoma przystawkami, za które Henry zapłacił firmową kartą kredytową. Przyszli tutaj bowiem prowadzić „badania terenowe”, jak to ujął Henry. Próbowali dań z menu i rozważali, które z nich potencjalnie nadawałyby się na danie mrożone: złociste smażone kawałki cheddara owszem; obsmażany tuńczyk wielkooki – raczej nie. Henry notował to wszystko w swoim laptopie. Zabierali się właśnie do szaszłyków z kurczaka w glazurze z pasty miso, gdy Henry poruszył wreszcie temat, który najbardziej go interesował, choć starał się, jak mógł, okazywać obojętność. – A przy okazji, jak ci idzie z matką? – spytał od niechcenia, próbując jednocześnie przekroić widelcem kawałek mięsa. – Nie najlepiej – odparł Samuel. – Dzisiaj spędziłem całe popołudnie w bibliotece Uniwersytetu Illinois, szperałem w archiwum, i obejrzałem wszystko, co mieli z sześćdziesiątego ósmego. Kroniki. Gazety. Liczyłem, że znajdę coś o mamie. – I? – Kompletnie nic. – Cóż, nie studiowała zbyt długo – przypomniał Henry. – Może z miesiąc? Nie dziwota, że nic nie możesz znaleźć. – Nie wiem, co mogę jeszcze zrobić. – Gdy się z nią widziałeś, w jej mieszkaniu, sprawiała wrażenie, nie wiem, szczęśliwej? – Niespecjalnie. Była raczej milcząca i powściągliwa. Wyczuwało się w niej ponurą rezygnację. – Brzmi znajomo. – Może powinienem znowu się z nią zobaczyć – zastanawiał się na głos Samuel. – Wpaść do niej, gdy nie będzie u niej tego adwokata.

– To fatalny pomysł – stwierdził Henry. – Dlaczego? – Po pierwsze? Nie zasłużyła sobie. Przez całe życie miałeś z nią tylko problemy. A po drugie? Przestępczość w tamtej okolicy. Tam jest strasznie niebezpiecznie. – Oj, daj spokój, tato. – Poważnie! Możesz mi przypomnieć adres? Samuel podał nazwę ulicy i patrzył, jak ojciec wpisuje dane do komputera. – Tutaj piszą – poinformował Henry wpatrzony w ekran – że w tej dzielnicy popełniono sześćdziesiąt jeden przestępstw. – Tato. – Sześćdziesiąt jeden! Tylko w ostatnim miesiącu. Napaść. Pobicie. Włamanie. Wandalizm. Kradzież samochodu. Wtargnięcie. Kolejna napaść. Naruszenie własności. Złodziejstwo. Kolejna napaść. Na ulicy, na litość boską. – Ja już tam byłem. Nie jest tak źle. – Na ulicy. W biały dzień! Drań wali cię łomem, zabiera portfel i zostawia, żebyś zdechł na chodniku. – Jestem pewien, że nic takiego się nie stanie. – Ależ to ju ż się stało. Nie dalej jak wczoraj. – Miałem na myśli, że mnie nic się nie stanie. – Próba kradzieży. Nielegalne posiadanie broni. Znaleziono kogoś, pewnie ofiara jakiegoś przeklętego porwania. – Tato, posłuchaj… – Rozbój w autobusie. Napaść i pobicie. – No już dobrze. Będę uważał. Jak sobie życzysz. – Świetnie. W taki razie nigdzie nie jedź. Tego sobie życzę. Zostań w domu. – Tato.

– Niech sobie radzi sama. Niech zgnije w więzieniu. – Ale ja jej potrzebuję. – To nieprawda. – Przecież nie chodzi o to, żeby od razu spędzać razem Wigilię. Po prostu potrzebna mi jest jej historia. Jeśli nie uda mi się jej spisać, wydawca poda mnie do sądu. – To bardzo zły pomysł. – Wiesz, jakie jest inne wyjście? Ogłosić bankructwo i wyprowadzić się do Dżakarty. Taki mam wybór. – Dlaczego akurat do Dżakarty? – To tylko przykład. Chodzi o to, żeby nakłonić mamę do mówienia. Henry wzruszył ramionami, przeżuwając kurczaka, i zanotował coś w laptopie. – Oglądałeś wczoraj mecz Cubsów? – spytał, nie odrywając wzroku od ekranu. – Ostatnio mam inne rzeczy na głowie. – Hm – mruknął Henry. – Niezły był. W ten sposób zwykle się ze sobą komunikowali – poprzez sport. Był to temat, do którego się uciekali, ilekroć rozmowa przestawała się kleić albo stawała się niebezpiecznie osobista lub przygnębiająca. Po odejściu Faye Samuel i jego ojciec rzadko o niej rozmawiali. Przeżywali jej stratę oddzielnie. Zazwyczaj rozmawiali o meczach Cubsów. Po jej zniknięciu obaj odnaleźli w sobie nagle zaskakująco silną, dewocyjną, niepohamowaną miłość do drużyny Chicago Cubs. Na ścianach w pokoju Samuela miejsce oprawionych reprodukcji niezrozumiałych arcydzieł sztuki współczesnej i niedorzecznych fragmentów poezji powieszonych tam przez matkę zajęły plakaty zawodników takich jak Ryne Sandberg i Andre Dawson oraz proporce Cubsów. Popołudniowe transmisje na kanale WGN, gdy Samuel dosłownie modlił się do Boga – na

kolanach na sofie z oczami wzniesionymi w stronę sufitu – modlił się i trzymał kciuki, jednocześnie zawierając umowy z Najwyższym w zamian za jeden punkt, za jedną wygraną w ostatnich rundach, za jeden zwycięski sezon. Od czasu do czasu robili sobie wycieczki na mecze Cubsów – zawsze w ciągu dnia, zawsze poprzedzone skomplikowanym rytuałem, w ramach którego Henry pakował do samochodu wystarczającą ilość zapasów, by mogli przetrwać każdą katastrofę na drodze. Zabierał dodatkowe kanistry z wodą do picia lub na wypadek awarii chłodnicy. Zapasową oponę, czasem dwie. Race, staromodne CB-radio. Mapy Wrigleyville z wynotowanymi szczegółami z poprzednich wypraw: gdzie znalazł miejsca parkingowe, gdzie natknął się na żebraków lub dilerów. Szczególnie obskurne dzielnice całkowicie wykreślał. Na wypadek napaści zabierał fałszywy portfel. Po przekroczeniu granicy miasta, gdy zagęszczał się wokół nich chicagowski ruch uliczny i zmieniał krajobraz, Henry pytał: – Drzwi zablokowane? Samuel zaś ciągnął za klamkę i wołał: – Tak jest! – Oczy szeroko otwarte? – Tak jest! I obaj pozostawali czujni i przygotowani na atak aż do powrotu do domu. Wcześniej Henry nigdy się tak nie martwił. Dopiero po odejściu Faye zaczął się obsesyjnie obawiać wszelkich katastrof i napaści. Strata żony rozbudziła w nim przekonanie, że niebawem mogą go czekać kolejne ciosy. – Zastanawiam się, co się z nią działo – powiedział Samuel – w Chicago, na studiach. Dlaczego wróciła tak szybko? – Nie mam pojęcia. Nigdy o tym nie mówiła. – A ty nie pytałeś?

– Byłem tak szczęśliwy z jej powrotu, że nie chciałem zapeszać. Wiesz, darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby. Nie poruszałem tematu. Wydawało mi się, że jestem przez to taki nowoczesny i mam takie dobre serce. – Muszę się dowiedzieć, co się z nią działo. – Słuchaj, potrzebuję twojej opinii. Wypuszczamy nową serię. Które logo bardziej ci się podoba? Henry przysunął do niego dwie błyszczące plansze. Na jednej napis brzmiał: MROŻONKI PROSTO Z FARMY, na drugim: MROŻONECZKI FARMERECZKI. – Cieszę się, że tak bardzo się przejmujesz problemami syna – burknął Samuel. – Poważnie. Które lepsze? – Cieszę się, że mój życiowy kryzys jest dla ciebie tak ważny. – Przestań dramatyzować. Wybierz logo. Samuel przyglądał im się przez chwilę. – Chyba bym głosował za MROŻONKAMI. Brzmią poważniej. – To samo im mówiłem! Ale ci z reklamy twierdzą, że MROŻONECZKI brzmią bardziej jajcarsko. Tego słowa właśnie użyli – jajcarsko. Mówią mi, że trzydzieści lat temu można było spokojnie powiedzieć coś prostego i bezpośredniego: „Świetny smak! Spróbuj, a nie pożałujesz!”. Ale dzisiaj konsumenci są bardziej wyrafinowani, więc trzeba robić z językiem różne wygibasy. – Mam pytanie – powiedział Samuel. – Jak coś może być jednocześnie „prosto z farmy” i mrożone? – Nad tym zastanawia się mniej ludzi, niż ci się wydaje. – Gdy coś jest mrożone, to chyba z definicji nie jest świeżo z pola? – To wyrażenie wytrych. Gdy chce się dotrzeć do hipsterki, używa się

„prosto z farmy”. Albo że coś jest „wykonane ręcznie”. Lub „wyrób lokalny”. Dla millenialsów mają słowo „retro”. Dla kobiet „dietetyczny”. I nawet mnie nie pytaj o to, skąd ten cały szajs niby „z farmy” naprawdę pochodzi. Urodziłem się w Iowa. Wiem, co to znaczy farma. To miejsce farmą na pewno nie jest. Telefon Samuela brzęknął, informując o nowym esemesie. Odruchowo sięgnął do kieszeni, ale powstrzymał się i złożył dłonie na stole. Przez chwilę mierzyli się z Henrym spojrzeniami. – Nie sprawdzisz? – spytał Henry. – Nie. Rozmawiamy. – Dziękuję, łaskawco. – Rozmawiamy o twojej pracy. – Nie nazwałbym tego rozmową. Raczej ty słuchasz, a ja narzekam. Znowu. – Ile ci zostało do emerytury? – Och, za dużo. Ale odliczam każdy dzień. I gdy w końcu odejdę, nikt nie będzie się bardziej cieszył niż to towarzycho z reklamy. Szkoda, że nie widziałeś mnie w akcji, gdy chcieli zrobić z „Paluszków rybnych” „Fish sticks”. Niedoczekanie! Samuel pamiętał, jak bardzo ojciec się cieszył, gdy dostał tę pracę i przeprowadził się z rodziną do Streamwood – żegnajcie mieszkania w ciasnych blokach, witajcie otoczone zielenią, rozmieszczone w odpowiednio dużych odstępach domy na osiedlu przy Oakdale Lane. Po raz pierwszy mieli ogródek, trawnik. Henry chciał psa. Mieli własną pralkę i suszarkę. Koniec z wyprawami do pralni samoobsługowej w niedzielne popołudnia. Koniec z dźwiganiem kilometrami zakupów. Koniec z wandalami samochodowymi niszczącymi co popadnie. Koniec ze słuchaniem pary kłócącej się piętro wyżej lub niemowlęcia drącego się na całe gardło na dole. Henry był w siódmym niebie. Faye za to wydawała się lekko zagubiona. Może toczył się między nimi spór – ona chciała mieszkać w mieście, on przeprowadzić się na przedmieścia. Kto wie, jak

rozwiązuje się takie konflikty; pewne sprawy dotyczące ich życia, całkiem interesujące, rodzice ukrywają przed dziećmi. Samuel wiedział tylko, że matka przegrała ten pojedynek i wszystkie symbole jej porażki budziły w niej niechęć – wielkie brązowe drzwi garażowe, patio, drobnomieszczańskie grille, długa zaciszna ulica zaludniona szczęśliwymi, białymi, dzieciatymi małżeństwami. Henry myślał pewnie, że złapał Pana Boga za nogi – dobra praca, rodzina, ładny dom na przedmieściach. Wszystko, czego zawsze chciał, było więc dla niego strasznym, może nawet druzgocącym ciosem, gdy wszystko się rozpadło, najpierw porzuciła go żona, a potem zdradziła firma. Stało się to w dwa tysiące trzecim – po ponad dwudziestu latach pracy, gdy Henry’ego od wygodnej wcześniejszej emeryturki dzieliło może półtora roku, była tak blisko, że planował już podróże i nowe hobby – wtedy właśnie jego firma ogłosiła upadłość. Chociaż zaledwie dwa dni wcześniej rozesłano do pracowników notatkę służbową „Wszystko jest na dobrej drodze” z zapewnieniem, że pogłoski o bankructwie są rozdmuchane i żeby nie wyprzedawać akcji, ba, może nawet trochę dokupić, skoro w tym momencie są tak przecenione, co zresztą Henry uczynił – dopiero później wyszło na jaw, że w tym samym momencie dyrektor naczelny w tajemnicy pozbywał się wszystkich udziałów. Emerytura Henry’ego była ściśle powiązana z teraz już zupełnie bezwartościowym pakietem akcji, a gdy firma po jakimś czasie wykaraskała się z problemów i wypuściła nowe papiery wartościowe, zaproponowano je jedynie członkom zarządu i ważnym inwestorom z Wall Street. Henry został więc z niczym. Zebrane na starość środki, które tak długo gromadził, stopniały z dnia na dzień. Tamtego dnia, gdy dotarło już do niego, że emeryturę trzeba będzie przesunąć o dziesięć, może nawet piętnaście lat, Henry miał tę samą oszołomioną minę co w dniu, gdy zniknęła Faye. Ponownie zawiódł się na czymś, co miało mu dać poczucie bezpieczeństwa. Teraz był cyniczny i nieufny. Zamienił się w kogoś, kto nie wierzy już

w niczyje obietnice. – Przeciętny Amerykanin konsumuje średnio sześć mrożonych dań miesięcznie – poinformował Henry. – Moim zadaniem jest podbicie tej liczby do siedmiu. Nad tym niezmordowanie pracuję, czasem nawet w weekendy. – Coś mi się widzi, że nie wkładasz w to całego serca. – Problem w tym, że nikt w firmie nie myśli perspektywicznie. Wszyscy skupieni są tylko na sprawozdaniu z następnego kwartału, następnym rachunku wyników. Nie widzieli tego, co ja widziałem. – Czyli? – Że ilekroć rozpoznamy jakąś niszę rynkową, na dłuższą metę nasze działania prowadzą do jej zniesienia. Jest to coś w rodzaju naszej zasady przewodniej, naszej pierwotnej filozofii. W latach pięćdziesiątych Swanson dostrzegł, że rodziny spożywają posiłki razem, i chciał się podczepić pod ten trend. Wymyślono więc gotowe mrożone dania. Które uświadomiły rodzinom, że nie muszą już jadać razem. Sprzedaż gotowych rodzinnych obiadów doprowadziła do tego, że wspólne rodzinne obiady zaczęły przechodzić do lamusa. I od tamtej pory nie ustajemy w wysiłkach, żeby unicestwiać tę ideę. Telefon Samuela znowu brzęknął, kolejna nowa wiadomość tekstowa. – Na litość boską – powiedział Henry. – Wy młodzi i wasze telefony. No już, sprawdź. – Przepraszam – rzucił Samuel, czytając wiadomość. Przysłał ją Pwnage. Brzmiała: JEZU ZNALAZLEM BABKE ZE ZDJECIA!!!! – Przepraszam, to potrwa sekundkę – zwrócił się do ojca, pisząc odpowiedź. jaka babke? z jakiego zdjecia? twojej mamy z lat 60! Znalazlem te kobiete ze zdjecia!!

serio?? spotkajmy się w jezebels wszystko ci opowiem!!! – Zupełnie jakbym rozmawiał w pracy z jednym z naszych stażystów – zrzędził Henry. – Wasze myśli są w dwóch miejscach naraz. Na niczym nie skupiacie porządnie uwagi. I mam w nosie, jeśli gderam jak stary wapniak. – Przepraszam, tato, muszę lecieć. – Nie usiedzisz w miejscu dziesięciu minut. Wiecznie gdzieś gnasz. – Dziękuję za kolację. Niedługo zadzwonię. I Samuel popędził na południowe przedmieścia, gdzie mieszkał Pwnage, i zaparkował pod fioletowymi światłami baru Jezebels. Wpadł do środka i zastał swojego kumpla z Elflandii oglądającego telewizję, popularny program kanału kulinarnego o ekstremalnych wyczynach konsumpcyjnych. – Znalazłeś kobietę ze zdjęcia? – spytał Samuel, zajmując miejsce. – Tak. Ma na imię Alice i mieszka w stanie Indiana, na jakimś zadupiu. Pwnage podał Samuelowi zdjęcie ściągnięte z internetu i wydrukowane na kartce A4: kobieta ubrana w bojówki, wielki zielony kapelusz z obwisłym rondem, buty turystyczne i T-shirt z napisem „Wesoła obozowiczka” uśmiecha się do obiektywu w słoneczny dzień na plaży. – To naprawdę ona? – spytał Samuel. – Na sto procent. Były z twoją mamą sąsiadkami. Na studiach, wiesz, w akademiku. – I zgodzi się na rozmowę? – Wszystko jest już zaaranżowane. Spodziewa się ciebie jutro. Pwnage podał mu wydruk krótkiej korespondencji mailowej, a także adres Alice i mapkę z dojazdem do niej.

– Jak ją znalazłeś? – Miałem trochę czasu we wtorek, gdy łatali Elflandię. Drobnostka. Znowu zerknął na telewizor. – Oj, spójrz tylko! Naprawdę myślisz, że on to wszystko zmieści? Ja stawiam na to, że tak. Mówił o gospodarzu programu telewizyjnego, mężczyźnie znanym z umiejętności pochłaniania absurdalnych ilości jedzenia bez utraty przytomności ani wymiotów. Jego nazwisko było wyryte na tabliczkach kilkunastu amerykańskich restauracji, gdzie zmógł jakieś danie: dwukilowego befsztyka z polędwicy, pizza burgera XXL, burrito o ciężarze dużego noworodka. Twarz miał nabrzmiałą, jak to zwykle bywa u osoby, której całe ciało ma grubą warstwę nadprogramowego tłuszczu. W tym momencie wypowiadał barwny komentarz, gdy szef kuchni w lokalu wyglądającym na podrzędną garkuchnię przygotowywał placki ziemniaczane na dużej pożółkłej płycie – nadał im kwadratowy kształt wielkości mniej więcej szachownicy. Na tę ziemniaczaną masę wyłożył dwie garście pokruszonej kiełbasy, cztery garście pokrojonego bekonu, mieloną wołowinę, kilka cebul w plasterkach i coś, co wyglądało na poszatkowany biały cheddar, mozzarellę lub monterey jack, w takiej ilości, że mięso było teraz całkowicie przysłonięte białą, roztapiającą się polewą. W prawym górnym rogu ekranu widniał napis: „11/9 pamiętamy”. – Stary, mam wobec ciebie dług wdzięczności – powiedział Samuel. – Bardzo ci dziękuję. Jak tylko będziesz czegoś potrzebował, daj znać. – Nie ma o czym mówić. – Poważnie. Jest coś, co mogę dla ciebie zrobić? – Nie, daj spokój. – Bo jeśli tak, to mów, śmiało. Kucharz pacnął sześć wielkich kul śmietany na białą warstwę sera

i rozsmarował ją na tym gigantycznym bloku. Całą konstrukcję wsunął do specjalnego pojemnika, przeciął ją na pół i obie połowy przełożył na białe półmiski, na których stały pionowo. Miejscami się rozpadały, parując, i ociekały czymś kremowym i tłustym. Danie nosiło nazwę Smakołyk Dwie Wieże. Gospodarz programu siedział przy stoliku otoczony przez klientów baru podekscytowanych tym, że są w telewizji. Przed nim wznosiły się złociste ziemniaczano-mięsne wieże. Poprosił o chwilę ciszy. Wszyscy skłonili głowy. Zbliżenie na smakołyk, z którego sączył się biały sos. Po chwili tłum, być może na sygnał kogoś spoza kadru, zaczął głośno skandować: „Je-my! Je-my! Je-my! Je-my!”, a wtedy gospodarz programu wziął do rąk sztućce, wbił się w zewnętrzną chrupiącą skórkę, nabrał trochę kapiącej papki ze środka i wprowadził ją do ust. Przeżuł, spojrzał żałośnie do kamery i powiedział: – To jest naprawdę ciężkie. Tłum się roześmiał. – O rany, nie wiem, czy dam radę. Przejście do reklam. – A wiesz? – zagadnął Pwnage. – Tak. Jest jedna rzecz, którą mógłbyś dla mnie zrobić. – Mów. – Mam tę książkę – przypomniał Pwnage. – A raczej pomysł na książkę. Thriller. Powieść. – O policjancie medium. Pamiętam. – No. Zawsze chciałem ją dokończyć, ale odkładałem pisanie na później, bo najpierw trzeba by się uporać z kilkoma rzeczami, no wiesz, czytelnicy oczekują, że będę się orientował, jak działa policja, jak funkcjonuje system sądowniczy, musiałbym więc przez jakiś czas potowarzyszyć w pracy prawdziwemu oficerowi śledczemu, co znaczy, że musiałbym znaleźć policjanta i wyjaśnić mu, że jestem pisarzem pracującym nad powieścią o pracy policji i muszę spędzić z nim trochę

czasu na służbie, żeby liznąć policyjnego żargonu i procedur. Coś w tym rodzaju. – Jasne. – No wiesz, praca badawcza. – Tak. – Ale z drugiej strony martwiłem się, że żaden oficer śledczy, do którego się zwrócę, prawdopodobnie nie uwierzy w historię o rzekomym pisarzu, bo przecież nigdy niczego nie wydałem, o czym policjant niemal na pewno się dowie, bo oni już wiedzą, jak wyszperać takie informacje. Najpierw więc musiałbym opublikować kilka opowiadań w kilku czasopismach literackich, może nawet zdobyć kilka pomniejszych nagród, żeby uwiarygodnić swoją pisarską profesję, i wtedy taki policjant będzie bardziej skłonny zaprosić mnie na dyżur. – Pewnie tak. – Nie wspominając o tych wszystkich książkach na temat percepcji pozazmysłowej i zjawisk paranormalnych, które musiałbym przeczytać, żeby osiągnąć biegłość w tej dziedzinie. Jest tyle różnych rzeczy, którymi musiałbym się zająć, zanim zabiorę się do pisania, że mam problemy ze znalezieniem motywacji. – Czyli konkretnie o co mnie prosisz? – Gdybym miał przyklepanego wydawcę na książkę, wtedy policjant, z którym się skontaktuję, automatycznie uwierzy, że jestem pisarzem, a poza tym byłby to dla mnie bodziec, żeby rzeczywiście zacząć pisać. No i oczywiście jest jeszcze kwestia zaliczki, która pomogłaby mi sfinansować remont, jaki planuję zrobić w kuchni. – Więc chcesz, żebym pokazał twoją książkę swojemu wydawcy? – Właśnie, jeśli nie byłaby to zbyt wielka fatyga. – Żaden problem. Załatwione. Pwnage uśmiechnął się i poklepał Samuela po plecach, po czym odwrócił się

znowu, żeby obejrzeć w telewizji prezentera, który skonsumował już ponad połowę Smakołyku, pochłonąwszy całkowicie jedną z dwóch wież, druga zaś straciła swą strukturalną zwartość i rozlała się w kopiec oślizgłej ziemniaczanej brei. Gospodarz programu skierował znużone spojrzenie ku kamerze, z wyrazem twarzy oszołomionego i wycieńczonego boksera, który próbuje zachować przytomność. Kucharz wyjaśnił, że stworzył Smakołyk Dwie Wieże kilka lat wcześniej, ażeby „nigdy nie zapomnieć”. Gospodarz programu zaczął konsumować drugą część. Widelec poruszał się wolno. Wyraźnie drżał. Zatroskany obserwator zaproponował mu szklankę wody, której prezenter nie przyjął. Przełknął kolejny kęs. Wyglądał, jakby wzbierała w nim nienawiść do samego siebie. Samuel wpatrywał się w fotografię Alice. Zastanawiał się, jak to możliwe, że zadziorna demonstrantka z sześćdziesiątego ósmego przedzierzgnęła się w tę osobę, która w pełni szczęśliwa i odprężona przechadza się po plażach w bojówkach i T-shirtach z ironicznymi nadrukami. Jak to możliwe, że dwie pozornie tak różne osoby zamieszkują jedno ciało? – Rozmawiałeś z Alice? – spytał Pwnage’a. – Yhy. – Jakie zrobiła na tobie wrażenie? – Szalenie zainteresowanej czosnaczkiem pospolitym. – Czym? – Czosnaczkiem. – To jakiś slang? – Nie. To nazwa rośliny – odparł Pwnage. – Ma na jej punkcie fioła. – Nie rozumiem. – Ja też. Tymczasem smakoszowi w telewizji zostały już ostatnie kęsy. Był wyczerpany i nieszczęśliwy. Z rozpostartymi rękami opierał się czołem o blat

stołu i gdyby nie ciężki oddech i wyraźne ślady potu można by pomyśleć, że nie żyje. Tłum był zachwycony, że pochłonął prawie wszystko. Kucharz powiedział, że jeszcze nikt nie był tak blisko. Ludzie skandowali: „U-S-A! U-S-A!”, zaś gospodarz programu na drżącym widelcu trzymał przed sobą ostatni kęs.

4 Alice klęczała na miękkiej, gąbczastej glebie w lesie za swoim domem. Zacisnęła dłoń na kępce czosnaczka i pociągnęła – nie za mocno i nie prosto do góry, ale dosyć delikatnie i ruchem skrętnym, który pozwalał uwolnić korzenie z piaszczystej ziemi, nie rwąc ich. Tym właśnie się zajmowała przez większość dni. Przemierzała lasy Indiana Dunes, oczyszczając je z czosnaczka. Samuel przyglądał się jej z odległości jakichś dwudziestu kroków. Stał na wąskiej żwirowej ścieżce, która przecinała las i łączyła dom Alice z odległym garażem. Miała długość może czterystu metrów, wznosząc się i opadając. Na widok wyłaniającego się zza wzgórza Samuela rozszczekały się psy Alice. – Problemem – wyjaśniła Alice – są nasiona czosnaczka. Mogą przetrwać całe lata. Wśród tych wydm na południowym brzegu jeziora Michigan prowadziła jednoosobową krucjatę przeciwko czosnaczkowi. Ten egzotyczny gatunek przywędrował do lasów Indiany z Europy, gdzie występuje naturalnie, po czym zaczął niszczyć miejscowe kwiaty, krzewy i drzewa. Gdyby Alice nie toczyła z nim walki, w ciągu kilku lat opanowałby wszystko. Poprzedniego dnia weszła na poświęcone roślinom inwazyjnym w rejonie Chicago forum internetowe, którego była moderatorką, mając za zadanie karcić osoby zamieszczające wpisy w niewłaściwych miejscach i przenosić źle ulokowane wątki do odpowiednich sekcji. Dbała o schludność i porządek; zajmowała się pewnego rodzaju oczyszczaniem, które imitowało w cyfrowej formie to, co przez większość dni robiła w tych lasach, gdzie wyrywała z korzeniami niepożądane rośliny. A że większość stron internetowych jest

bombardowana niewyobrażalną wręcz ilością spamu – głównie reklam pigułek poprawiających męskie libido, pornografii i Bóg jeden wie czego jeszcze, bo zapisanego cyrylicą – nawet najmniejsze i najbardziej niszowe witryny potrzebują moderatora, który będzie sprawnie śledził dyskusje i kasował niechciane posty, reklamy i spam, w przeciwnym wypadku strona zapchałaby się cyfrowym śmieciem. Jeśli Alice nie spędzała akurat czasu z czosnaczkiem, psami lub swoją partnerką, przeważnie zajmowała się właśnie tym: walczyła z postępującym chaosem, starając się osiągnąć oświeceniowy porządek w obliczu dwudziestopierwszowiecznego szaleństwa. Właśnie przeglądała w laptopie swoje forum o roślinach inwazyjnych, gdy zauważyła, że ktoś o nicku Topornik rozpoczął wątek zatytułowany: „Czy ktoś zna kobietę Z TEGO ZDJĘCIA?”. Co wyglądało zdecydowanie na spam ze względu na niepotrzebne użycie tych wszystkich wielkich liter i z pewnością nie miało nic wspólnego z tematem tej akurat sekcji, mianowicie: „Wiciokrzew/suchodrzew (Maacka, Morrowa, Bella, Standisha, tatarski)”. Już miała przenieść ów post do sekcji „Rozmaitości” i zbesztać Topornika za umieszczenie go w złym miejscu, gdy kliknęła w obrazek, o którym była mowa, i ujrzała, nie do wiary, samą siebie. Zdjęcie zrobione w sześćdziesiątym ósmym podczas wielkiego protestu w Chicago. To była ona, w swoich starych okularach, kurtce moro, wpatrzona w obiektyw. Do diabła, ale był z niej wtedy kozak. Siedziała w parku, w morzu hałaśliwych studentów. Tysięcy demonstrantów. Za nią flagi, transparenty i zarysy starych budynków Chicago na horyzoncie. Przed nią siedziała Faye. Nie wierzyła własnym oczom. Skontaktowała się z Topornikiem, ten wysłał ją do dziwnego gościa o ksywce Pwnage, a ten z kolei skierował ją do Samuela, który następnego dnia przyjechał z wizytą. Stał kilka kroków dalej, daleko od tej kępy liściastej rośliny, która dla

niewtajemniczonych nie wyglądała w żaden sposób specyficznie, ale była w rzeczy samej czosnaczkiem pospolitym. Każda gałązka zawierała dziesiątki nasion, które roznoszono na podeszwach butów, skarpetach i mankietach jeansów. Samuelowi nie wolno było podejść bliżej. Alice nosiła wielkie gumowe kalosze po kolana, bardziej stosowne na mokradłach i bagniskach. Zabrała ze sobą czarne foliowe worki i starannie owijała je wokół rośliny, żeby schwytać nasiona, które opadały w trakcie wykręcania jej z ziemi. Każda roślina miała setki nasion i nie można było dopuścić, żeby wymknęło się choćby jedno. Trzymała te torby z czosnaczkiem w taki sposób – ostrożnie, odsunięte nieco od siebie – że można by pomyśleć, iż niesie w nich ciało martwego kota. – Jak się pani w to zaangażowała? – spytał Samuel. – Mam na myśli walkę z czosnaczkiem. – Gdy się tu przeprowadziłam – powiedziała – dusił wszystkie miejscowe rośliny. Dom Alice, z oknami wychodzącymi na niewielką wydmę na skraju jeziora, był w stanie Indiana najbliższym możliwym substytutem domu na plaży. Kupiła go za bezcen w osiemdziesiątym szóstym, w latach, kiedy woda w jeziorze notowała rekordowo wysokie poziomy. Jezioro podchodziło już na kilka metrów do ganku. Gdyby wody cały czas przybywało, dom zostałby zalany. – Kupno tego domu było loterią – stwierdziła Alice – ale opartą na rzetelnej analizie. – Czego? – Zmian klimatycznych – odparła. – Gorętsze, suchsze lata. Więcej susz, mniej deszczu. Mniej lodu zimą, więcej ewaporacji. Jeśli klimatolodzy mieli rację, jezioro musiało się cofnąć. Znalazłam się więc w sytuacji, w której trzymałam kciuki za globalne ocieplenie. – To musiało być, nie wiem, dziwne uczucie. – Ilekroć stałam w korku, wyobrażałam sobie dwutlenek węgla z tych

wszystkich samochodów dostający się do atmosfery i w ten sposób ratujący mój dom. To była perwersyjna przyjemność. W końcu jezioro się cofnęło. Teraz miała ładną dużą plażę, w miejscu gdzie kiedyś stała woda. Kupiła działkę za dziesięć tysięcy. Teraz byłaby warta miliony. – Przeprowadziłam się tutaj z moją partnerką – opowiadała. – Były lata osiemdziesiąte. Miałyśmy już dosyć ukrywania naszego związku. Mówienia sąsiadom, że jesteśmy współlokatorkami, że ona jest moją dobrą przyjaciółką. Zależało nam na prywatności. – Gdzie teraz jest pani partnerka? – W tym tygodniu wyjechała służbowo. Zostałam sama z psami. Mamy trzy, same ratownicze. Nie wolno im szwendać się po lesie, bo roznosiłyby na łapach nasiona czosnaczka. – Oczywiście. Siwe włosy Alice były związane w kucyk. Miała na sobie niebieskie jeansy i wysokie gumowe kalosze. Prosty biały T-shirt. Cechowały ją, jak przystało na przyrodniczkę, brak zainteresowania wyglądem zewnętrznym i obojętność wobec takich rzeczy jak kosmetyki i fryzjer, co jednak świadczyło nie o niechlujstwie, lecz o wyższym poziomie świadomości. – Jak się miewa pańska matka? – spytała Alice. – Postawiono jej zarzuty. – A poza tym? – Poza tym to nie mam pojęcia. Nie chce ze mną gadać. Alice pomyślała o cichej dziewczynie, którą znała, i zrobiło jej się smutno, że Faye nigdy nie uporała się ze swoimi demonami. Ale tacy już są ludzie – uwielbiają rzeczy, które ich unieszczęśliwiają. Widziała to tyle razy wśród przyjaciół z czasów studenckich, kiedy ruch się rozpadał na frakcje i zrobiło się nieprzyjemnie i niebezpiecznie. Byli nieszczęśliwi cały czas i zdawali się karmić,

żywić tym uczuciem. Nie samym nieszczęściem, lecz jego swojskością, stałością. – Chciałabym jakoś pomóc – powiedziała Alice. – Ale nie sądzę, żebym mogła być panu przydatna. – Próbuję zrozumieć, co się stało – rzekł Samuel. – Moja matka utrzymywała wszystko, co się działo w Chicago, w tajemnicy. Jest pani pierwszą spotkaną przeze mnie osobą, która ją wtedy znała. – Ciekawe, dlaczego nigdy do tego nie wracała. – Miałem nadzieję, że pani mi powie. Coś jej się tam przytrafiło. Coś ważnego. Oczywiście miał rację, ale Alice nie zamierzała tego mówić. – Co tu można powiedzieć? – odparła, starając się odgrywać nonszalancję. – Przez miesiąc studiowała, a potem wyjechała. Studia nie były dla niej. Historia, jakich wiele. – Więc po co robić z tego taki sekret? – Może się wstydziła? – Nie, tu chodzi o coś więcej. – Była niespokojną duszą, kiedy ją poznałam – wspominała Alice. – Dziewczyną z małego miasteczka. Inteligentną, ale też trochę zagubioną. Małomówną. Dużo czytała. Była ambitna i zdeterminowana w sposób, który sugerował, że prawdopodobnie w grę wchodziły jakieś poważne kłopoty z ojcem. – Co ma pani na myśli? – Założę się, że miała ojca, który był nią wiecznie rozczarowany. Więc niepokój wynikający z tego, że rozczarowuje ojca, zamieniła w chęć bycia kimś szczególnym dla każdego. Psychoanalitycy nazwaliby to przemieszczeniem. Dziecko uświadamia sobie, czego się od niego oczekuje. Mam rację? – Może.

– Tak czy siak wyjechała z Chicago tuż po protestach. Nie udało mi się nawet z nią pożegnać. Po prostu przepadła jak kamień w wodę. – Tak, jest w tym naprawdę dobra. – Skąd pan ma to zdjęcie? – Pokazywali je w wiadomościach. – Nie oglądam wiadomości. – Wie pani, kto je zrobił? – Cały tamten tydzień pamiętam jak przez mgłę. Wszystko się ze sobą zlewa. Każdy dzień był w gruncie rzeczy podobny do pozostałych. W każdym razie nie, nie pamiętam, kto je zrobił. – Na zdjęciu wygląda, jakby się o kogoś opierała. – To pewnie był Sebastian. – Jaki Sebastian? – Redaktor podziemnej gazety. „Chicago Free Voice”. Podobał się pana matce, a on czuł pociąg do każdego, kto zwracał na niego uwagę. Nie byli dobraną parą. – Co się z nim stało? – Nie mam pojęcia. To było tak dawno temu. Odeszłam z ruchu w sześćdziesiątym ósmym, niedługo po naszym proteście. Potem nie śledziłam już, co się z kim dzieje. Rośliny, które wyrywała Alice, miały około trzydziestu centymetrów wysokości, zielone listki w kształcie serca i drobne białe kwiaty. Niewprawne oko nie odróżniłoby ich od innych małych roślin, nic nadzwyczajnego. Problem polegał na tym, że rosły bardzo szybko, przez co kradły słońce innym roślinom, w tym młodym drzewkom. Nie miały też naturalnych wrogów – miejscowa populacja jeleni wyskubywała wszystko oprócz czosnaczka, pozwalając mu swobodnie się rozrastać. Wytwarzały także substancję chemiczną, która zabija

w glebie bakterie potrzebne do wzrostu innym roślinom. Innymi słowy idealny botaniczny terrorysta. – Moja matka była w ruchu? – spytał Samuel. – Była radykalną hipiską czy kimś w tym rodzaju? – Radykalną hipiską to byłam ja – odparła Alice. – Na pewno nie pańska matka. Była normalną dziewczyną. Wciągnięto ją w to wszystko wbrew jej woli. Alice przypomniała sobie, jaką była w młodości idealistką, jak to odmawiała posiadania czegokolwiek, odmawiała zamykania drzwi na klucz lub noszenia przy sobie pieniędzy, szalone zachowanie, którego teraz nie brałaby nawet pod uwagę. Jej młodszą wersję martwiły problemy wynikające z posiadania – zaborczość, niepokój, groźba straty, właścicielskie podejście do świata, kiedy to na każdym kroku czai się groźba odebrania wszystkiego. I owszem, Alice kupiła ten dom nad jeziorem Michigan, a potem wypełniła go przedmiotami, wstawiła zamki do wszystkich drzwi, wybudowała wał z worków z piaskiem, żeby powstrzymać rozlewające się jezioro, sprzątała, szlifowała i malowała, sprowadzała dezynsektorów i budowlańców, burzyła ściany i wznosiła nowe, aż powoli ukształtował się ten dom, wynurzając się jak grecka bogini z morza. I owszem, prawdą było też, że cała jej dawna radykalna energia ukierunkowana została teraz na takie rzeczy, jak wybór idealnych lamp lub doskonałe urządzenie kuchni, lub skonstruowanie najlepszych regałów na książki, tudzież na znalezienie najbardziej uspokajającej palety kolorów do głównej sypialni, najlepiej z wykorzystaniem tego samego błękitu, jaki przybiera jezioro, gdy Alice wygląda przez okno w pewne zimowe poranki i powierzchnia wody jest pomarszczoną, rozmigotaną masą, która wygląda jak – wedle nazw próbek farb – „lodowcowy błękit”, „morski lazur”, „kampanula” lub naprawdę śliczny odcień szaroniebieski zwany „przestworzami”. I owszem, od czasu do czasu przeszywa ją silne poczucie winy i żal, że teraz głowę zaprzątają jej takie „problemy”, nie idee pokoju, sprawiedliwości i równości, którym zamierzała poświęcić życie jako

dwudziestolatka. Doszła do wniosku, że w około osiemdziesięciu procentach to, w co się wierzy na własny temat, gdy ma się dwadzieścia lat, okazuje się nieprawdą. Niestety o tym, która cząstka nas jest prawdziwa, dowiadujemy się dopiero znacznie później. – Kto ją wciągnął? – spytał Samuel. – Nikt. Wszyscy. Wydarzenia. Porwały ją. Widzi pan, to wszystko było niesamowicie ekscytujące. Dla Alice tą drobną prawdziwą cząstką siebie okazała się chęć zdobycia czegoś, co zasługuje na jej wiarę i poświęcenie. Gdy była młoda, widziała, jak rodziny izolują się w swoich domach, nie zważając na szersze problemy świata, i nienawidziła ich za to: burżuazyjne trybiki w machinie, bezmyślne stada baranów, egoistyczne sukinsyny, które nie sięgają wzrokiem dalej niż granice swoich ogródków. Ich dusze, myślała, muszą być małe i pomarszczone. Ale potem dojrzała, kupiła dom, znalazła kochankę, przyjęła pod swój dach kilka psów, strzegła swojego kawałka ziemi i starała się wypełnić dom miłością i życiem, uzmysłowiwszy sobie wcześniejszy błąd: te rzeczy nie pomniejszają człowieka. Wręcz przeciwnie, dzięki nim miała wrażenie, że ogromnieje. Że wybierając tych kilka bardzo indywidualnych pasji i całkowicie im się oddając, nigdy nie czuła się tak nieograniczona. Że paradoksalnie przez zawężenie swoich zainteresowań jest bardziej zdolna do miłości, dobroci i empatii – i tak, nawet spokoju i sprawiedliwości. Na tym polegała różnica między kochaniem z obowiązku – bo wymagał tego od ciebie ruch – a kochaniem, bo rzeczywiście się kocha. Miłość – ta prawdziwa, szczera, niewymuszona – jak się okazało, robi miejsce na więcej siebie. Miłość, jeśli jest okazywana swobodnie, dwoi się i mnoży. Mimo wszystko czuła się dotknięta, gdy starzy znajomi z ruchu mówili, że „zdradziła”. To najgorsze ze wszystkich oskarżeń, bo oczywiście było

prawdziwe. Ale jak mogła wytłumaczyć, że nie wszystkie zdrady są takie same? Że nie zdradziła dla pieniędzy? Że gdzieś na drugim końcu spektrum zdrad jest współczucie, którego nigdy nie odczuwała w swojej rewolucyjnej fazie? Nie mogła im tego wytłumaczyć, zresztą i tak by nie słuchali. Wciąż trzymali się starych zasad: narkotyki, seks, bunt. Nawet gdy dragi zaczęły ich zabijać jedno po drugim, nawet gdy seks stał się niebezpieczny, wciąż tam właśnie szukali odpowiedzi. Nie zauważyli momentu, kiedy ruch zaczął wyglądać komicznie. Gliniarze tłukli ich pałkami, a opinia publiczna wiwatowała. Myśleli, że zmieniają świat, tymczasem pomogli Nixonowi wygrać wybory. Uważali Wietnam za niedopuszczalny, tymczasem w odpowiedzi sami stali się nieznośni. Jedyne, co w tamtym czasie było mniej popularne niż wojna, to ruch antywojenny. Ta prawda była oczywista, choć żadne z nich jej nie dostrzegało, tak bardzo byli przekonani o własnej słuszności. Udawało jej się nie zaprzątać zbyt często myśli tymi powiązaniami z przeszłością. Przeważnie myślała o swoich psach – i czosnaczku. Chyba że ni stąd, ni z owąd wyskakiwało coś, co przypominało jej o dawnym życiu, jak na przykład syn Faye Andresen, który przyjechał nad jezioro i zadawał pytania. – Była pani blisko z moją matką? – spytał. – Przyjaźniłyście się? – Chyba tak – odparła. – Nie znałyśmy się zbyt dobrze. Kiwnął głową. Wydawał się rozczarowany tą odpowiedzią. Miał nadzieję na coś więcej. Ale co mogła mu powiedzieć? Że przez te wszystkie lata nie przestała myśleć o Faye? Że wspomnienie o Faye było skromnym, ale stałym i dokuczliwym towarzyszem? Bo taka była prawda. Obiecała odszukać Faye, ale sprawy wymknęły się spod kontroli i nic z tego nie wyszło. Nigdy się nie dowiedziała, co się z nią stało. Już nigdy się nie spotkały. Nie ma większego smutku niż ten: w równych proporcjach poczucie winy i żal. Starała się pogrzebać tutaj, wśród wydm, tamtą historię razem ze wszystkimi

innymi błędami młodości. I nie zamierzała jej teraz odgrzebywać, nawet dla tego mężczyzny, który ewidentnie jej potrzebował. Sprawa jego matki była jak drzazga, której nie mógł wyjąć. Alice chwyciła garść czosnaczka i pociągnęła – niezbyt mocno, z łagodnym skrętem, żeby wyrwać korzenie. Tę technikę miała opanowaną od dawna. Przez dłuższą chwilę milczeli, słychać było jedynie odgłos wyrywanych korzeni, szum pobliskiego jeziora i śpiew jakiegoś ptaka, który brzmiał jak u-u, u-u, u-u. – Nawet jeśli się pan wszystkiego dowie – powiedziała Alice – co dobrego z tego wyniknie? – Nie rozumiem. – Nawet jeśli pozna pan historię swojej mamy, niczego to nie zmieni. Przeszłość to przeszłość. – Mam chyba nadzieję, że coś mi wyjaśni. Pozwoli zrozumieć to wszystko, co zrobiła. Poza tym ma teraz kłopoty i może będę jej mógł pomóc. Pewien sędzia najwyraźniej się uwziął, żeby ją wpakować za kratki. Podobno przerwał emeryturę po to tylko, żeby ją dręczyć. Charlie Brown, sędzia od siedmiu boleści. Na dźwięk tego nazwiska Alice zadarła głowę i podniosła wzrok znad czosnaczka. Odłożyła na ziemię do połowy wypełniony plastikowy worek. Zdjęła rękawiczki, swoje specjalne gumowe rękawiczki, do których nie przyczepiały się nasiona. Podeszła do Samuela, stawiając w kaloszach wielkie, niezgrabne kroki. – Tak się nazywa? – dociekała. – Charlie Brown? – Boki zrywać, prawda? – O Boże – jęknęła i klapnęła tam, gdzie stała, na trawę. – Tylko nie to. – Co? – zaniepokoił się Samuel. – Co się stało? – Niech pan posłucha – rzekła Alice. – Musi pan zabrać stąd matkę. – O czym pani mówi?

– Ona musi wyjechać. – Teraz już wiem na pewno, że jest coś, czego mi pani nie mówi. – Znałam go kiedyś – przyznała Alice. – Tego sędziego. – Okej. I? – W pewnym sensie byliśmy wszyscy ze sobą powiązani, w Chicago, na studiach, ja, ten sędzia i pańska mama. – Od tego może trzeba było zacząć. – Musi pan wywieźć mamę z miasta, i to natychmiast. – Proszę mi powiedzieć dlaczego. – Może nawet wywieźć ją z kraju. – Mam pomóc mamie uciec z kraju. To jest pani rada. – Nie byłam do końca szczera, mówiąc, dlaczego przeniosłam się tutaj, do Indiany. Prawdziwym powodem był on. Gdy usłyszałam, że wrócił do Chicago, wyniosłam się. Bałam się go. Samuel usiadł obok niej na trawie i wpatrywali się w siebie oszołomieni. – Co on pani zrobił? – To nie są żarty – powiedziała Alice. – Sędzia nigdy nie odpuści. Jest bezwzględny i niebezpieczny. Musi pan ją ratować. Słyszy mnie pan? – Nie rozumiem. Co ona mu zrobiła? Alice westchnęła i wbiła wzrok w ziemię. – To najbardziej niebezpieczny gatunek Amerykanina: heteroseksualny biały mężczyzna, który nie dostał tego, czego chciał. – Musi mi pani powiedzieć dokładnie, co się stało – nalegał Samuel. Jakiś metr od swego lewego kolana Alice dostrzegła niewielką i do tej pory nie zauważoną kępę czosnaczka – pierwszoroczne pędy wśród koniczyny kryjącej się gdzieniegdzie w trawie. Nasiona miały się wysypać dopiero następnego lata, ale wtedy czosnaczek wystrzeli ponad okoliczne rośliny i je

zagłuszy. – Nigdy o tym nie opowiadałam – wyznała. – Nikomu. – Co się stało w sześćdziesiątym ósmym? Proszę mi powiedzieć. Alice skinęła głową. Przesunęła dłonią po trawie i cienkie źdźbła połaskotały jej skórę. Zanotowała w pamięci, żeby jutro wypielić to miejsce. Problem z czosnaczkiem polega na tym, że nie wystarczy go wyrwać. Nasiona mogą przetrwać całe lata. Zawsze się odradza. Trzeba go usunąć całkowicie. Z korzeniami.

CZĘŚĆ SIÓDMA

CIRCLE Późne lato 1968 roku

1 Własny pokój. Własny klucz i skrzynka pocztowa. Własne książki. Wszystko było jej oprócz łazienki. Tego Faye nie przewidziała. Tej ascetycznej, cuchnącej wspólnej łazienki. Stojąca woda, brudne podłogi, oblepione włosami umywalki, kosze na śmieci wypełnione chusteczkami, tamponami i zwiniętymi ręcznikami z brązowego papieru. Zapach powolnego gnicia, który kojarzył jej się z lasem. Faye wyobrażała sobie pod podłogą dżdżownice i grzyby. Obrzydliwe ślady ciągłego używania – resztki mydła stopione z podstawkami jak skamieliny. Jeden wiecznie zapchany sedes. Brud na ścianach niczym mózg, który przechowuje wspomnienia wszystkich tutejszych ablucji. Wydawało jej się, że gdyby wzrok sięgał odpowiednio głęboko pod podłogę, można by tam znaleźć zabalsamowaną w różowych płytkach całą biologiczną historię świata: bakterie, grzyby, nicienie, trylobity. Sama koncepcja akademika była tragiczna. Kto wymyślił, żeby zamknąć dwieście dziewczyn w betonowym pudle? Wąskie pokoiki, wspólne łazienki, olbrzymia stołówka – przed więziennymi skojarzeniami nie dało się uciec. Ich dom studencki przypominał mroczny i odpychający bunkier. Z zewnątrz jego betonowy szkielet wyglądał jak rozpłatana klatka piersiowa jakiegoś męczennika – widać było same żebra. Wszystkie budynki na terenie kampusu Chicago Circle prezentowały się podobnie: miały odsłonięte wnętrza. Czasem idąc na zajęcia, Faye przesuwała palcem po ścianach, gdzie beton przypominał skórę po trądziku, i wstydziła się za te budynki, których wątpia ekscentryczny projektant tak wyeksponował. Idealna metafora, pomyślała, studenckiego życia w akademiku. Weźmy tę łazienkę, gdzie mieszają się wydzieliny wszystkich dziewcząt.

Wielki otwarty sanitariat z kwaśnymi kałużami wody jak szarą galaretą. Warzywny smrodek. Faye chodziła tam w klapkach. I gdyby jej sąsiadki nie spały, odgadłyby po ich plaskaniu, że korytarzem idzie Faye. O tej porze jednak spały. Była szósta rano. Faye miała całą łazienkę dla siebie. Mogła wziąć prysznic sama. Tak wolała. Nie chciała tu spotykać innych dziewczyn, sąsiadek, które zbierały się co wieczór w swoich pokoikach, chichotały, upalały się, rozmawiały o proteście, policji, sziszach, które sobie podawały, lekach, którymi rozszerzały percepcję, i o ostrych piosenkach wyśpiewywanych na całe gardło razem z Janis Joplin z płyty: „Chyba nikt na całym wielkim świecie / Nie może mnie strawić!”, jakby to im krwawiły serca. Faye słyszała ich wrzaski zza ściany, tę litanię do strasznego boga. Nie mieściło jej się w głowie, że takie dziewczyny naprawdę są jej sąsiadkami. Szalone bitniczki, psychodeliczne rewolucjonistki, które należało nauczyć, jak po sobie sprzątnąć w łazience, doszła do wniosku Faye, spoglądając na kulkę z chusteczki przy ścianie, teraz prawie już rozpuszczoną w wodzie. Zdjęła szlafrok, puściła wodę w natrysku i odczekała, aż zrobi się ciepła. Co wieczór dziewczyny zanosiły się śmiechem, a Faye słuchała. Zastanawiała się, co sprawia, że potrafią śpiewać tak swobodnie. Faye się do nich nie odzywała i gdy ją mijały, spuszczała wzrok. Gryzły końcówki ołówków na zajęciach, skarżyły się na wykładowcę, że uczy ciągle tych samych starych tradycyjnych pierdół. Platona, Owidiusza, Dantego – martwych dziadów, narzekały, którzy nie mają nic do zaproponowania dzisiejszej młodzieży. Tak to właśnie określały – dzisiejsza młodzież – jak gdyby studenci wyższych uczelni w tych czasach stanowili zupełnie nowy gatunek, w żaden sposób nie związany z przeszłością i cywilizacją, która wydała ich na świat. I z tego, co Faye się orientowała, reszta owej cywilizacji z tą diagnozą właściwie się zgadzała. Starsi bez końca narzekali na młodzież w wiadomościach CBS, co wieczór analizując „konflikt pokoleń”.

Faye weszła pod prysznic i pozwoliła ciepłej wodzie obmywać swe ciało. Jedna dziurka w główce prysznica była częściowo niedrożna i tryskała cieńszym i ostrzejszym strumieniem niż pozostałe – Faye miała wrażenie, że tnie jak żyletka skórę na klatce piersiowej. W pierwszych dniach studiów Faye zazwyczaj trzymała się na uboczu. Co wieczór siedziała sama i się uczyła – podkreślała ważne fragmenty w zadanych tekstach i robiła na marginesach notatki, gdy z pokoju obok dobiegał śmiech. W uczelnianych broszurach nie wspominano o tym – uniwersytet Chicago Circle słynął ponoć z wysokich wymagań, dyscypliny intelektualnej, nowoczesnego kampusu. Okazało się, że żadna z tych rzeczy nie jest do końca prawdziwa. Zwłaszcza kampus był po prostu nieludzkim betonowym horrorem: budynki z betonu, chodniki z betonu, ściany z betonu, to wszystko sprawiało, że miasteczko uniwersyteckie wygodami i atrakcyjnością dorównywało parkingowi. Nigdzie ani kawałka trawy. Pobliźnione i żebrowane betonowe konstrukcje przypominające sztruksową tkaninę lub może wnętrze wieloryba. Miejscami spod odłupanego betonu wyglądały surowe i zardzewiałe zbrojenia. Ten sam podstawowy architektoniczny wzór powtarzany bez końca w anonimowej strukturze. Żadnych okien szerszych niż kilkanaście centymetrów. Zwaliste bryły, które zdawały się górować nad studentami jak mięsożerne olbrzymy. Był to rodzaj obiektu, który jako jedyny przetrwałby atak jądrowy. Na terenie kampusu łatwo było się zgubić, ponieważ każdy budynek wyglądał podobnie do wszystkich innych, toteż wskazówki, jak gdzieś dojść, były niezrozumiałe i dezorientujące. Pasaż na wysokości pierwszego piętra, który ciągnął się przez cały kampus i tak fajnie się zapowiadał w broszurach – podniebna trasa ekspresowa dla pieszych – był chyba najstraszniejszym koszmarem tej uczelni. Reklamowano go jako miejsce sprzyjające poczuciu wspólnoty i zacieśnianiu przyjaźni, zwykle jednak wyglądało to tak, że widząc kogoś znajomego na dole, wrzeszczało się i machało do niego, ale właściwie nie

można się było łatwo porozumieć. Faye obserwowała to codziennie – znajomi machali do siebie, a potem ze smutkiem się rozstawali. Ponadto pasaż nigdy nie był najkrótszą trasą między dowolnymi dwoma punktami w kampusie, zwykle trzeba było dwukrotnie nadłożyć drogi, tak daleko od siebie były bowiem rozmieszczone zejścia, przy czym południowe sierpniowe słońce podgrzewało zwykle ten betonowy pas do temperatury płyty do smażenia naleśników. Większość studentów korzystała więc z chodników poniżej i cała brać studencka przeciskała się wąskimi korytarzami jeszcze bardziej klaustrofobicznymi i ciasnymi za sprawą wielkich betonowych słupów, a ponieważ pasaż zasłaniał słońce, na dole panowała wieczna szarówka. Nie można było całkowicie odrzucić pogłoski, że kampus Chicago Circus został zaprojektowany w Pentagonie, ażeby wzbudzić w studentach uczucia lęku i rozpaczy. Obiecano Faye kampus godny ery kosmicznej, tymczasem zastała tam miejsce, gdzie powierzchnia każdego budynku przypominała jej żwirowe drogi z rodzinnych stron. Obiecano jej pilnych i pracowitych studentów, tymczasem za ścianą hałasowały te bitniczki, mniej zainteresowane nauką, bardziej zaś tym, jak zdobyć trawkę, jak się wślizgnąć do baru na darmowe drinki, jak się z kimś przespać, o czym paplały na okrągło, ich ulubiony temat, nie licząc protestu. Zbliżającego się protestu z okazji konwencji wyborczej Partii Demokratycznej, od którego dzieliło je już tylko kilka tygodni. Stawało się jasne, że w Chicago rozegra się wielka bitwa, kulminacyjna demonstracja tego roku. Dziewczyny omawiały z przejęciem plany: miał się odbyć kobiecy marsz po Lake Shore Drive, manifestacja pod znakiem muzyki i miłości, cztery dni rewolucji, orgie w parku, protest songi w wykonaniu najwspanialszych srebrzystych głosów, poruszymy młodych białasów, zepsujemy im zabawę w amfiteatrze, wbijemy wielką szpilę w oko Ameryki, opanujemy ulice i co na to ci wszyscy ludzie oglądający to w telewizji? Już my im obrzydzimy ten kraj. Całą tą energią

zdołamy powstrzymać wo jnę. Faye czuła, że te sprawy w ogóle jej nie dotyczą. Namydliła się mocno, tułów, ramiona i nogi. Pokryta pianą miała wrażenie, że jest duchem, mumią lub jakąś inną białą i przeraźliwą istotą. Woda w Chicago była inna niż u niej w domu i bez względu na to, jak długo spłukiwała mydło, ono nigdy całkowicie z niej nie spływało. Na skórze zostawała cienka powłoczka. Jak łatwo i gładko jej dłonie ślizgały się po biodrach, nogach i udach. Zamknęła oczy. Pomyślała o Henrym. O jego dłoniach na jej ciele, gdy leżeli nad rzeką ostatniej nocy przed wyjazdem Faye z Iowa. Były zimne i twarde, te jego dłonie, i gdy sięgnął pod jej bluzkę i przycisnął je do brzucha Faye, były jak kamienie z dna rzeki. Wydała z siebie stłumiony okrzyk. Znieruchomiał. Nie chciała, żeby przestał, ale nie mogła mu tego powiedzieć, bo to byłoby niegodne cnotliwej panienki. A on nie znosił, gdy wypadała z tej roli. Tamtej nocy podał jej kopertę, zastrzegając, żeby nie otwierała jej przed dotarciem na uczelnię. W środku znalazła list. Obawiała się jeszcze jednego wiersza, ale był to jedynie króciutki dwuwiersz, który mocno ją poruszył: „wracaj do domu / wyjdź za mnie”. Tymczasem Henry wstąpił do wojska, tak jak się odgrażał. Zapowiadał, że wyjedzie do Wietnamu, ale utknął w Nebrasce. Ćwiczył działania prewencyjne w oczekiwaniu na rozruchy, które wydawały się nieuchronne. Ćwiczył wbijanie bagnetu w wypełnione piaskiem kukły przebrane za hipisów. Ćwiczył rozpylanie gazu łzawiącego. Ćwiczył tworzenie szyku bojowego. Mieli się zobaczyć znowu w Święto Dziękczynienia i Faye obawiała się tego spotkania. Bo nie miała odpowiedzi na jego propozycję. Przeczytała jego list jeden raz i ukryła go jak kontrabandę. Cieszyła się natomiast na kolejne spotkanie nad rzeką, kiedy będą sami, a on może spróbuje znów jej dotykać. Łapała się na tym, że myśli o tych chwilach w te beznadziejnie smutne poranki pod prysznicem. Gdy udawała, że jej dłonie należą do kogoś innego. Może do Henry’ego. Może ściślej do jakiegoś abstrakcyjnego mężczyzny –

w swoich fantazjach nie widziała go, wyczuwała jedynie jego obecność, napierające na nią twarde męskie ciepło. Myślała o tym, gdy czuła mydło na swoim ciele, śliską wodę, zapach szamponu wcieranego we włosy. Odwróciła się, żeby spłukać szampon, i gdy otworzyła oczy, zobaczyła na drugim końcu łazienki dziewczynę, która jej się przyglądała znad umywalki. – Przepraszam! – pisnęła, bo to była jedna z tych dziewczyn, na imię miała Alice. Sąsiadka Faye. Długowłosa Alice o złośliwym wyrazie twarzy, z opuszczonymi do połowy nosa okularami przeciwsłonecznymi w srebrnej oprawce, więc w tej chwili wpatrywała się w Faye znad szkieł – bezpośrednio, ciekawie, nieprzyjemnie. – Ale za co przepraszasz? – zdziwiła się Alice. Faye zakręciła wodę i owinęła się szlafrokiem. – O rany – dodała Alice, uśmiechając się – ale z ciebie oryginał. Ta Alice była najbardziej zakręcona z nich wszystkich. Zielona wojskowa kurtka moro, czarne buciory, ciemnowłosa dzikuska, buddystka widywana w kawiarniach, gdzie siedziała po turecku na stoliku i recytowała jakieś niezrozumiałe formułki. Faye słyszała o Alice różne historie – o tym, jak to w weekendowe noce jeździ autostopem do chicagowskiego Hyde Parku, spotyka się z chłopakami, zażywa narkotyki, wchodzi do obcych sypialni i wychodzi z nich jeszcze bardziej zakręcona. – Jesteś taka cichutka – rzekła Alice. – Siedzisz wiecznie sama w swoim pokoju. Co ty tam robisz? – Nie wiem. Czytam. – Czytasz. A co czytasz? – Różne rzeczy. – Lektury? – Między innymi. – Czytasz, co zadają wykładowcy. Żeby zbierać dobre stopnie.

Faye widziała ją teraz z bliska, przekrwione oczy, skołtunione włosy, pogniecione ubranie zalatujące tym smrodliwym połączeniem tytoniu, marihuany i potu. Faye zrozumiała, że Alice nie spała tej nocy. Szósta rano, a Alice dopiero wróciła z jednej z tych odysei pod znakiem wolnej miłości, które te dziewczyny uskuteczniają nocną porą. – Czytam poezję – dodała Faye. – Tak? Jaką? – Różną. – Dobra. Powiedz jakiś wiersz. – Hę? – Powiedz mi wiersz. Wyrecytuj. Nie powinnaś mieć z tym trudności, skoro tyle czytasz. No, śmiało. Na policzku Alice rysowała się plama, której Faye wcześniej nie zauważyła – ślad czerwieni i fioletu majaczący tuż pod powierzchnią. Siniak. – Coś ci się stało? – spytała Faye. – W twarz? – Nic takiego. Drobiazg. Nic ci do tego. – Ktoś cię uderzył? – A może byś tak pilnowała swojego nosa? – W porządku – dała za wygraną Faye. – Wszystko jedno. Muszę lecieć. – Nie jesteś zbyt miła – skwitowała Alice. – Pewnie nas nie trawisz, co? Znowu te słowa. Nie ma dnia, żeby nie puszczały tej piekielnej piosenki. „Chyba nikt na całym wielkim świecie!” Fałszując, śpiewały w kółko, cztery lub pięć razy. „Nie może mnie strawić!” Jak gdyby potrzebowały całej reszty świata, tych wszystkich ludzi, żeby ich nie trawili, dając im tym samym powód do śpiewania. – Nie, to nie tak, że was nie trawię – odparła Faye. – Ale nie zamierzam za nic przepraszać.

– Przepraszać? – Za to, że czytam lektury. Że się dobrze uczę. Nie mam zamiaru robić sobie z tego powodu wyrzutów. Mam już tego serdecznie dość. Miłego dnia. Faye wyszła z łazienki, poczłapała w klapkach do swojego pokoju, ubrała się i tak bardzo rozpierały ją nieokreślony gniew i wrogość, że usiadła na łóżku, otoczyła ramionami kolana i zaczęła się kołysać. Rozbolała ją głowa. Zaczesała włosy do tyłu i włożyła swoje wielkie okrągłe okulary, które teraz wyglądały nagle jak jakaś wymyślna wenecka maska. Zrobiła do lustra naburmuszoną minę. Gdy pakowała do torby książki, do drzwi zapukała Alice. – Przepraszam – powiedziała. – Nie zachowałam się w duchu kobiecej solidarności. Proszę, przyjmij moje przeprosiny. – Nie ma o czym mówić – rzuciła Faye. – Chciałabym ci to jakoś wynagrodzić. Zabiorę cię gdzieś wieczorem. Mamy zebranie. Chcę, żebyś ze mną poszła. – To chyba nie jest konieczne. – Tylko nikomu nie mów. Zbieramy się w tajemnicy. – Naprawdę, nie gniewam się. – Będę tu o ósmej – poinformowała Alice. – Do zobaczenia. Faye zamknęła drzwi i usiadła na łóżku. Zastanawiała się, co takiego Alice podejrzała pod prysznicem, gdy Faye myślała o Henrym; o jego dłoniach na sobie. Jakże zdradliwe jest ciało, jak łatwo ujawnia najskrytsze tajemnice. List od Henry’ego leżał ukryty w dolnej szufladzie stolika nocnego, głęboko z tyłu, wsunięty do książki. Między kartki Raju utraconego.

2 Spotkanie odbywało się w redakcji „Chicago Free Voice”, wychodzącej nieregularnie gazetki, która mieniła się „głosem ulicy”. Alice poprowadziła Faye ciemnym zaułkiem do nieoznaczonych drzwi i dalej wąskimi schodami do pomieszczenia z przyczepioną przy wejściu kartką z napisem: DZIŚ WIECZOREM! SEKSUALNOŚĆ I SAMOOBRONA KOBIET. Alice postukała palcem w kartkę i stwierdziła: – Dwie strony tego samego medalu, prawda? Zebranie już się zaczęło. W pokoju, w którym tłoczyło się może dwadzieścia kilka kobiet, zalatywało smołą, naftą, starym papierem i kurzem. W powietrzu wisiała ciepła mgiełka farby drukarskiej, kleju i spirytusu. Różne wonie – pasty do butów, oleju lnianego, terpentyny – wpływały w pole percepcji i z niego wypływały. Ostry odór rozpuszczalników i oleju przywodził Faye na myśl garaże i szopy w stanie Iowa, gdzie wujowie spędzali długie popołudnia, majstrując przy nie używanych od dziesięcioleci samochodach – starych automobilach kupionych tanio na aukcji i powoli restaurowanych, część po części, rok po roku, gdy tylko mieli wolną chwilę i ochotę. Ale o ile wujowie Faye dekorowali swoje garaże sportowymi logo i fotkami skąpo odzianych ślicznotek, to tutaj na największej ścianie wisiała flaga Wietkongu, a gdzie indziej rozkładówki starych wydań „Free Voice”. Jeden nagłówek głosił: CHICAGO TO OBÓZ KONCENTRACYJNY, inny: NADSZEDŁ ROK STUDENTA. Albo: NIE DAJCIE SIĘ GLINOM NA ULICACH i tak dalej. Ściany i podłogę powlekała warstewka ciemnej sadzy, węglowa powłoka, która tworzyła w tym pomieszczeniu szarozielony smog. Własna skóra wydawała się Faye lepka,

zapylona. Tenisówki szybko się pobrudziły. Kobiety siedziały w kręgu – niektóre na składanych krzesłach, inne oparte o ścianę. Białe i czarne, wszystkie w okularach przeciwsłonecznych, wojskowych kurtkach i ciężkich buciorach. Faye usiadła za Alice i zaczęła słuchać przemawiającej właśnie kobiety. – Bijcie go w twarz – instruowała, dźgając palcem powietrze – gryźcie, drzyjcie się na całe gardło i krzyczcie: „Pali się!”. Złamcie mu rzepki. Walcie w uszy, żeby mu popękały bębenki. Napinajcie palce i celujcie w oczy. Bądźcie pomysłowe. Wgniećcie mu nos w mózg. Klucze i druty mogą robić za broń, jeśli trzymacie je mocno. Znajdźcie w pobliżu kamień i rozwalcie mu łeb. Jeśli znacie kung-fu, wykorzystajcie chwyty. Nie muszę chyba wspominać o kopniaku kolanem w krocze – kontynuowała, a kobiety w kręgu kiwały głowami, klaskały i zachęcały mówczynię słowami „właśnie” i „racja” – kopcie go w krocze i krzyczcie: „Nie jesteś mężczyzną!”. Złamcie w nim ducha. Faceci was atakują, bo wydaje im się, że mogą. Kopcie go w krocze i wrzeszczcie: „Nie wolno ci!”. Nie liczcie na innych mężczyzn, że wam pomogą. Każdy z nich w głębi serca chce, żebyście były gwałcone. Bo to tylko potwierdza waszą potrzebę ochrony z jego strony. To fotelowi gwałciciele, nazwijmy rzeczy po imieniu. Alice zawołała: „Kurwa, tak!”, inne kobiety dołączyły z okrzykami poparcia, tylko Faye nie wiedziała, jak się rozluźnić. Była spięta i sztywna. Rozejrzała się i próbowała naśladować niedbałe pozy innych kobiet, gdy mówczyni kończyła swoją przemowę: – Skoro gwałt stanowi dla facetów niejako potwierdzenie ich potencji i męskości, nigdy nie zrobią nic, żeby mu przeciwdziałać. Chyba że same ich zmusimy. Proponuję więc się postawić. Koniec z mężami. Koniec ze ślubami. Koniec z dziećmi. Do czasu, aż gwałt zostanie wypleniony. Raz na zawsze. Całkowity bojkot rozrodczy! Przez nas cała cywilizacja stanie w miejscu.

Za te słowa nagrodzono ją gromkimi brawami, jej słuchaczki wstały i poklepywały ją po plecach i Faye już miała dołączyć do tej owacji, gdy z mrocznego zakamarka biura doleciał głośny zgrzyt metalu. Wszystkie odwróciły się w tę stronę i wtedy Faye zobaczyła go po raz pierwszy. Na imię miał Sebastian. Nosił biały fartuch pokryty czarno-szarymi plamami w miejscach, gdzie wytarł ręce, a na oczy opadała mu zmierzwiona grzywa ciemnych włosów. Obejrzał się zmieszany i rzucił: „Sorry!”. Stał za maszyną, która budową przypominała lokomotywę – czarny metalowy odlew, błyszczący olejem, ze srebrnymi wałkami i zębatymi przekładniami. Buczała i wibrowała, od czasu do czasu wydając z siebie stuk metalu przemieszczającego się gdzieś w jej wnętrzu, jak brzęk monet rzuconych na stół. Chłopak – był młody, z oliwkową cerą i zakłopotaną miną – wyciągnął z maszyny arkusz i Faye uzmysłowiła sobie, że to ustrojstwo jest prasą drukarską, a arkusz najnowszym numerem „Free Voice”. – Hej, Sebastian! Co tam rychtujesz? – zawołała Alice. – Jutrzejsze wydanie – odpowiedział, uśmiechając się i odwracając gazetę do światła. – Co nowego? – Listy do redakcji. Dostałem całą stertę. – Dobre? – Szczeny wam opadną – odparł i załadował papier na dno maszyny. – Przepraszam. Zachowujcie się normalnie. Mnie tu nie ma. Wszystkie więc się odwróciły i zebranie wznowiono, ale Faye nie przestawała się przyglądać Sebastianowi. Jak manipuluje przy pokrętłach i dźwigniach, jak opuszcza pokrywę maszyny, żeby nanieść farbę na papier, jak zaciska usta w wyrazie koncentracji, z kołnierzem białej koszuli pokrytym plamami głębokiej, ciemnej zieleni, i przyszło jej do głowy, że Sebastian wygląda jak jakiś uroczo zaniedbany szalony naukowiec i że czuje się z nim związana w ten szczególny

sposób, jaki łączy dwoje outsiderów, gdy usłyszała, jak ktoś w grupie mówi o orgazmach. Odwróciła się, żeby sprawdzić, kto to – wysoka blondynka z włosami spływającymi kaskadą na plecy, ze sznurem paciorków na szyi, w intensywnie czerwonej koszuli z głębokim dekoltem. Pochylała się do przodu i pytała o orgazmy. Czy można ich zaznać tylko w jednej pozycji? Faye nie mogła uwierzyć, że dziewczyna powiedziała coś takiego w obecności chłopaka. Za nimi maszyna dudniła jak serce, stemplując papier. Jedna z kobiet zasugerowała, że można przeżyć orgazm w dwóch, a może nawet trzech różnych pozycjach. Inna stwierdziła, że orgazm jest fikcją. Wymyśloną przez lekarzy, żeby kobiety się wstydziły. Wstydziły czego? Że nie doświadczamy ich tak jak faceci. Dziewczyny kiwały głowami. Poruszono inne kwestie. Napomknięto, że można szczytować po skręcie, czasem po LSD, ale niemal nigdy po heroinie. Odezwał się głos, że seks naturalny, bez używek, jest i tak najlepszy. Chłopak jednej z nich nie mógł uprawiać seksu, jeśli nie był pijany. Przyjaciel innej niedawno ją poprosił, żeby przepłukała pochwę za pomocą irygatora. Jeden z chłopaków po stosunku przez godzinę sprzątał sypialnię z użyciem mopa i środków bakteriobójczych. Inny nadał swojemu penisowi ksywkę Pan Kuśka-Pompka. Jeszcze inny przed ślubem chciał tylko uprawiać seks oralny. – Wolna miłość! – skwitowała jedna z nich i wszystkie się roześmiały. Bo wbrew temu, co wypisywano w gazetach, nie były to wcale czasy wolnej miłości. Były to czasy pisania o wolnej miłości, gdy wolną miłość powszechnie potępiano, rzadko praktykowano i zapewniano jej niebywały rozgłos. Szeroko krytykowano i rozpowszechniano zdjęcia kobiet w toplesie tańczących na oczach wszystkich w Berkeley. Do każdej sypialni w kraju dotarła wiadomość o erotycznym skandalu w Yale. Wszyscy słyszeli też o studentce z Barnard, która żyła na kocią łapę ze swoim chłopakiem. Wyobraźnię tłumu rozpalały okolice bioder studentek – historie o czystych niegdyś dziewczątkach przeistaczających

się w ciągu jednego semestru w nimfomanki. Artykuły w czasopismach potępiały masturbację, FBI ostrzegało przed orgazmem łechtaczkowym, a w Kongresie analizowano niebezpieczeństwa związane z fellatio. Nigdy wcześniej władze nie mówiły o tym aż tak otwarcie. Instruowano matki, jakie są oznaki uzależnienia od seksu, młodzież uświadamiano co do kryminalnej i destrukcyjnej duchowo strony rozpusty. Nad plażami przelatywały helikoptery, polując na kobiety obnażające piersi. Magazyn „Life” pisał, że rozwiązłe dziewczyny zazdroszczą mężczyznom penisa i zamieniają prawdziwych facetów w lalusiów. W „New York Timesie” ostrzegano, że zbyt częste zbliżenia wywołują u dziewczyn psychozę. Grzeczne dzieci z zamożnych rodzin stawały się homoseksualistami, narkomanami, wyrzutkami i bitnikami. Była to prawda. Mówiło się o tym w programie Cronkite’a. Politycy przysięgali, że nie będą się cackać. Winili pigułkę antykoncepcyjną, pobłażliwych, liberalnych rodziców, rosnący wskaźnik rozwodów, filmy erotyczne, kluby nocne, ateizm. Ludzie kręcili głowami, oburzeni ekscesami młodzieży, a potem wyszukiwali nowe skandaliczne historie i pochłaniali każde słowo. Barometrem zdrowia społecznego wydawało się to, co mężczyźni w średnim wieku sądzą o zachowaniu studentek. Dla dziewczyn nie był to jednak czas wolnej miłości. Był to czas krępującej miłości, czas wstydliwej, nerwowej i nieświadomej miłości. O tym już nikt nie pisał, że owe rzekome entuzjastki wolnej miłości zbierają się w mrocznych pokojach i się martwią. Czytały te wszystkie historie i wierzyły w nie, sądziły zatem, że robią coś złego. „Chcę być wyzwolona, ale nie chcę, żeby mój chłopak kochał się z tymi wszystkimi kobietami”, mówiło wiele z nich, dziewczyn, które się przekonywały, że wolna miłość jest wciąż uwikłana w te wszystkie stare idee, takie jak zazdrość, zawiść, władza. Jak w triku nazywanym w świecie reklamy „przynętą z zamianą” oddawanie się wolnej miłości nie do końca spełniało rozdmuchane oczekiwania.

– Jeśli nie chcę iść z kimś do łóżka, czy to znaczy, że jestem pruderyjna? – spytała jedna z kobiet na zebraniu. – Jeśli nie chcę się rozebrać na proteście, czy jestem pruderyjna? – spytała inna. – Facetom się wydaje, że jeśli pokazujesz cycki na demonstracji, to znaczy, że jesteś wyzwolona. – Te wszystkie gołe dziewczyny z kwiatami w Berkeley. – Dzięki nim sprzedaje się mnóstwo gazet. – Pozują z psychodelicznymi wzorami namalowanymi na piersiach. – Co to za wolność? – Robią to dla popularności. – Nie są wolne. – Robią to dla facetów. – Bo i po co miałyby to robić? – Nie ma innego powodu. – Może im się to podoba – odezwał się nowy głos, cichutki, i wszystkie się odwróciły, żeby zobaczyć, kto to: ta dziewczyna w śmiesznych okrągłych okularach, która się do tej pory nie odzywała. Faye spiekła raka i spuściła wzrok. Alice odwróciła się i wbiła w nią spojrzenie. – Co im się w tym podoba? – spytała. Faye wzruszyła ramionami. Zaszokowała samą siebie tym, że się w ogóle odezwała, nie wspominając już o tym, co powiedziała. Chciała natychmiast wycofać te słowa, wyciągnąć rękę i wepchnąć je sobie z powrotem w te głupie usta. Może im się to podoba, Boże jedyny, Matko święta, wszystkie teraz na nią patrzyły i czekały. Miała wrażenie, że jest zranionym ptakiem w pokoju pełnym kotów. Alice przekrzywiła głowę i spytała:

– A tobie się podoba? – Czasem. Nie wiem. Nie. Zapomniała się. Poniosło ją – ta cała gadka o seksie, podekscytowanie uczestniczek zebrania – i wyobraziła sobie, jak stoi przy wielkim panoramicznym oknie w domu w swoim pokoju i fantazjuje o jakimś ciemnowłosym nieznajomym, który przechodzi obok i ją zauważa, kiedy to coś jej się wyrwało. Może im się to podoba. – Lubisz robić z siebie przedstawienie dla facetów? – spytała Alice. – Paradować z gołymi cyckami, żeby cię polubili? – Nie to miałam na myśli. – Jak masz na imię? – spytał ktoś. – Faye – odpowiedziała i dziewczyny czekały, aż powie coś jeszcze. Wpatrywały się w nią. Najbardziej ze wszystkiego Faye pragnęła stamtąd uciec, ale w ten sposób jeszcze bardziej ściągnęłaby na siebie uwagę. Siedziała skulona, zesztywniała, próbując wymyślić, co by tu powiedzieć, i wtedy właśnie z mroku wyłonił się Sebastian i przyszedł jej na ratunek. – Przepraszam, że przeszkadzam – powiedział – ale chciałbym coś ogłosić. I gdy zaczął mówić, grupa szczęśliwie zapomniała o Faye. Biedaczka siedziała tam, gotując się w środku i słuchając Sebastiana: mówił o nadchodzącym proteście, o tym, że władze miasta nie wydały zezwolenia na gromadzenie się w parku, ale i tak zamierzali to zrobić. – Koniecznie przekażcie innym – poprosił. – Przyprowadźcie wszystkich. Będzie nas sto tysięcy, może więcej. Zmienimy świat. Zakończymy tę wojnę. Nikt nie pójdzie do pracy. Nikt nie pójdzie do szkoły. Sparaliżujemy całe miasto. Muzyka i tańce na wszystkich czerwonych światłach. Gliniarze nas nie powstrzymają. I na wzmiankę o gliniarzach ci, o których była mowa, parsknęli śmiechem. Bo wszystko słyszeli.

Tłoczyli się kilka kilometrów dalej n a południe w małej klitce zwanej „centrum dowodzenia”, w podziemiach International Amphitheatre, gdzie przez szumy i trzaski przysłuchiwali się apelowi Sebastiana i paplaninie dziewczyn. Robili notatki i wskazywali na głupotę studentów, jak bardzo byli ufni. Jak długo już mieli pluskwy w siedzibie „Chicago Free Voice”? Od ilu miesięcy? Ci gówniarze nie mieli o niczym pojęcia. Wokół amfiteatru znajdowały się rzeźnie – słynne chicagowskie ubojnie, skąd dolatywały zawodzenia zwierząt, ostatnie jęki bydła i tuczników. Niektórzy policjanci z zainteresowaniem zaglądali nad ogrodzenia, gdzie widzieli tusze wiszące na hakach lub złożone na wózkach, rozczłonkowane, podłogi zabrudzone wnętrznościami i odchodami, mężczyzn niezmordowanie rąbiących kończyny i szyje – to wszystko wydawało się usprawiedliwione. Zakrzywione noże rzeźników dawały policjantom pewną klarowność, jasność intencji, stanowiły przydatną, acz nie wypowiedzianą przewodnią metaforę ich fachu. Słuchali i wszystko zapisywali, każdą groźbę karalną, wezwania do przemocy, zewnętrzną agitację, komunistyczną propagandę, a tego wieczoru dostali coś specjalnego, imię, które nigdy wcześniej nie padło: Faye. Zerknęli na nowego, który stał w kącie z notesem w ręku – awansował niedawno do Czerwonej Drużyny, wcześniej będąc szeregowym policjantem patrolującym ulice: agent Charlie Brown. Kiwnął głową. Zapisał nowe imię. Czerwona Drużyna była w chicagowskiej policji tajną jednostką wywiadu antyterrorystycznego, którą utworzono w latach dwudziestych do szpiegowania przywódców związkowych, rozbudowana w latach czterdziestych służyła do szpiegowania komunistów, a teraz koncentrowała się na zagrożeniach dla pokoju wewnętrznego, stwarzanych przez radykalnych lewicowców, głównie studentów i czarnoskórych. Służba w Czerwonej Drużynie była sprawą prestiżową i Brown zdawał sobie sprawę, że niektórzy policjanci, zwłaszcza ci starsi, są nastawieni do niego i do jego awansu sceptycznie: był młody, piekielnie narwany, służył od

niedawna i niczym się jeszcze nie wyróżnił – do tej pory głównie wyłapywał młodych postrzelonych hipisów za drobne wykroczenia. Włóczęgostwo. Przechodzenie w niedozwolonym miejscu przez jezdnię. Nieprzestrzeganie godziny policyjnej. Naruszanie mało precyzyjnych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu obrazie moralności. Zamierzał stać się takim utrapieniem, żeby hipisi po prostu dali za wygraną – dali za wygraną i wynieśli się do innej dzielnicy, a najlepiej do innego miasta. Wtedy Chicago nie musiałoby się zmagać z najgorszym, co do tego powszechnie się zgadzano, pokoleniem w historii. Zdecydowanie najgorszym, chociaż i on do niego należał. Nie był dużo starszy od tych, których wsadzał do pudła. Mundur sprawiał jednak, że czuł się starszy, mundur, fryzura na jeża, żona, dziecko i upodobanie do spokojnych rzeczy, takich jak bary bez głośnej muzyki, gdzie słychać tylko szmer rozmów i sporadyczne stuknięcia w kule bilardowe. I kościół. Wizyty w kościele, gdzie widywał innych gliniarzy: tworzyli rodzaj bractwa. Byli katolikami, kumplami z sąsiedztwa. Klepał ich po plecach, gdy się spotykali. Byli dobrymi chłopakami, pili, ale nie za dużo, dobrze traktowali swoje żony, naprawiali usterki w domu, majsterkowali, grali w pokera, spłacali kredyt hipoteczny. Ich żony się przyjaźniły, dzieci bawiły się razem. Od zawsze mieszkali w tej samej dzielnicy. Tak jak ich ojcowie, a także dziadkowie. Mieli irlandzkie, polskie, niemieckie, czeskie, szwedzkie korzenie, ale teraz stali się chicagowiak ami z krwi i kości. Dostawali pensje z miejskiej kasy, dzięki czemu byli dobrymi partiami dla okolicznych pań szukających stabilizacji. Uwielbiali się nawzajem, uwielbiali to miasto, kochali Amerykę i to nie w sposób abstrakcyjny, jak uczniowie składający szkolne ślubowanie, ale z całego serca – bo byli szczęśliwi, dobrze im się powodziło, ciężko pracowali, wychowywali dzieci, posyłali je, na litość boską, do szkół. Pamiętali, jak ich z kolei wychowywali ojcowie i że jak większość chłopaków obawiali się, czy sprostają oczekiwaniom rodzin. Ale proszę, udało im się, i dziękowali za to Bogu, Ameryce i Chicago. Nie prosili

o wiele, ale dostali to, o co prosili. Trudno było nie odbierać tego osobiście. Gdy do dzielnicy sprowadzał się jakiś nowy niepewny element, trudno było nie brać tego do siebie. Bo to dotykało jego osobiście. Dziadek Browna wprowadził się do tej dzielnicy w bardzo młodym wieku. Zanim dopłynął na Ellis Island, nazywał się Czesław Bronikowski, lecz tam przemianowano go na Charlesa Browna i imię to nadawano pierworodnym synom w kolejnych pokoleniach. I chociaż agent Brown miał czasem powyżej uszu docinków, jakie prowokowała ta zbitka, Charlie Brown, gdy dzieciaki mniej więcej w pierwszej klasie zaczęły czytać cholerne komiksy, i tak ubóstwiał swoje imię i nazwisko – były takie amerykańskie, konsolidowały przeszłość i przyszłość jego rodziny. Pozwalały się wpasować, wmieszać w tłum. Kiedy więc jakiś ćpun spoza miasta, jakiś miłośnik pokoju spod ciemnej gwiazdy, jakiś długowłosy hipisowski świr siedział cały dzień na chodniku, przyprawiając o zawał staruszki, była to w istocie osobista zniewaga. Dlaczego nie potrafili się dostosować? W przypadku czarnych sprawa była przynajmniej jasna. Jeśli nieszczególnie podobała im się Ameryka, cóż, potrafił to zrozumieć. Ale ci gówniarze, te białe dzieciaki z klasy średniej ze swoimi antyamerykańskimi hasłami – kto dał im prawo? Tak więc miał proste zadanie: brać na cel i drażnić niepożądany w mieście element na tyle, na ile pozwala prawo. Na tyle, żeby nie narazić się na utratę pensji ani nie postawić w trudnym położeniu władz miasta lub burmistrza. I tak czasem pojawiał się ktoś w telewizji, zwykle jakiś frajer ze Wschodniego Wybrzeża nie mający pojęcia, o czym mówi, i oskarżał policję w Chicago o surowość i brutalność lub ograniczanie zawartych w pierwszej poprawce wolności. Ale nikt na te skargi nie zwracał większej uwagi. Krążyło powiedzenie: chicagowskie problemy, chicagowskie rozwiązania. Na przykład jeśli jakiś bitnik przechadzał się po jego terenie o drugiej

w nocy, zamknięcie go za nieprzestrzeganie godziny policyjnej było łatwizną. Powszechnie wiedziano, że większość tych typków nie nosi przy sobie żadnych dokumentów, gdy więc mówili: „Godzina policyjna mnie nie dotyczy, psie”, mógł odpowiedzieć: „Udowodnij to”, a oni oczywiście nie byli w stanie. Proste. Spędzali więc kilka mało przyjemnych godzin na dołku, przyjmując do wiadomości: nie jesteś tu mile widziany. I dla Browna była to satysfakcjonująca praca – zdawał sobie sprawę ze swoich uzdolnień i ograniczeń, nie był ambitny. Zadowalała go robota zwykłego gliniarza, aż poznał, właściwie przez przypadek, kogoś z przywództwa ruchu hipisowskiego i gdy poinformował szefostwo, że „nawiązał kontakt z jedną z czołowych postaci wśród studenckich radykałów”, zdobył jej zaufanie i ma teraz „dostęp do mózgu podziemia”, po czym poprosił o przydział do Czerwonej Drużyny – konkretnie do sekcji zajmującej się działalnością antyamerykańską w środowisku Chicago Circle – niechętnie wprawdzie, ale wyrażono zgodę. (Nikomu innemu nie udało się zinfiltrować środowiska Circle, te studenciaki potrafiły na kilometr wywęszyć fałsz). Czerwona Drużyna założyła podsłuch w telefonach i pokojach w kampusie. Robiła z ukrycia zdjęcia. W ogóle starała się jak najbardziej sabotować działalność ruchu antywojennego. Brown widział w tym zwykłe rozwinięcie tego wszystkiego, co robił na ulicach – dokuczał hipisom i ich aresztował – tylko że teraz działał w tajemnicy, z wykorzystaniem taktyki, która balansowała na granicy tego, co oficjalnie dopuszczalne prawem. Zorganizowali na przykład nalot na siedzibę organizacji Studenci na rzecz Społeczeństwa Demokratycznego, wynieśli dokumenty, rozbili maszyny do pisania i wymalowali sprayem na ścianach „Black Power”, żeby zmylić trop. Owszem, akcja ta mogła budzić wątpliwości natury etycznej, ale myślał o tym w ten sposób, że jedyną różnicą między jego starą pracą a nową były stosowane metody. Doszedł do wniosku, że ocena moralna pozostaje ta sama.

Chicagowskie problemy, chicagowskie rozwiązania. I teraz spadł mu z nieba podarunek w postaci nowego imienia do zbadania, jakiś nowy skrajny element na uczelni. Zapisał imię w notesie. Dorysował przy nim gwiazdkę. Bardzo szybko się dowie, co to za Faye.

3 Siedząc na trawie w cieniu niewielkiego drzewa na terenie kampusu, oparta o ścianę jednego z budynków, Faye delikatnie ułożyła na kolanach gazetę. Wygładziła zagniecenia. Wyprostowała rogi tam, gdzie zaczynały się zawijać. „Chicago Free Voice” w dotyku różniła się od zwykłych gazet – papier był sztywniejszy, grubszy, niemal woskowany. Farba drukarska rozmazywała się, plamiąc palce. Faye wytarła dłonie o trawę. Spojrzawszy na winietę – „Redaktor naczelny: Sebastian” – uśmiechnęła się. W tym, że Sebastian podpisuje się tylko imieniem, było coś bezczelnego i triumfalnego zarazem. Osiągnął już w kręgach studenckich taką sławę, że znano go jedynie z imienia, tak jak Platona, Woltera, Stendhala lub Twiggy. Otworzyła gazetę. Było to wydanie, które Sebastian drukował zeszłego wieczoru, z listami do redakcji. Zaczęła czytać. Droga gazeto! Lubicie się hować (pisownia oryginalna) przed glinami i tymi wszystkimi, co się na nas gapią i się nas czepiają? Bo im przeszkadzają nasze ubrania i włosy? Ja kiedyś owszem ale teraz już nie. Teraz z nimi gadam. Staram się zdobyć ich sympatię, żeby się ze mną skumplowali, i wtedy im mówię, że palę skrenty. I jeśli cię polubią, czasem z tobą zapalą i cię wysłuchają. W ten sposób można zwerbować nową osobę do naszego stale rosnącego grona. Na moje oko jakieś 50 procent kraju popala trawkę, ale ci od zwalczania narkotyków myślą, że wszyscy jesteśmy psychiczni ha ha.

To był gorący dzień, słoneczny i pełen owadów: komary atakowały jej twarz, czarne kropki między oczami i gazetą, jak gdyby ze szpalt ulatywały znaki interpunkcyjne. Odganiała je. Była sama, nikogo w pobliżu; znalazła tu sobie cichy zakątek na północno-wschodnim skraju kampusu, niewielkim trawniku oddzielonym od chodników niskim żywopłotem, za niedawno wybudowanym budynkiem nauk behawioralnych, zdecydowanie najbardziej znienawidzonym obiektem w całym kampusie Chicago Circle. O nim właśnie rozpisywano się we wszystkich broszurach – zaprojektowano go wedle geometrycznych zasad teorii pola, przejaw nowej architektury, pragnącej zerwać z „tyranią kwadratu” starej architektury, jak informowano w ulotkach reklamowych. Nowoczesna architektura, która porzuca kwadrat na rzecz siatki ośmiokątów wpisanych w koła. Dlaczego jest to lepsze rozwiązanie z filozoficznego punktu widzenia, tego już broszury nie wyjaśniały. Ale Faye mogła się domyślić: kwadrat jest stary, tradycyjny, nienowoczesny, a w związku z tym zły. Faye wydawało się, że w całym kampusie najgorsza rzecz, jaką można zarzucić zarówno studentom, jak i budynkom, to konserwatyzm. Zatem budynek nauk behawioralnych był nowoczesny, wielokątny, co w praktyce zamieniało go w koszmarny labirynt. Połączone ze sobą formy plastrów miodu nie miały żadnego intuicyjnego sensu, a na poskręcanych, wijących się korytarzach nie można było przejść trzech metrów bez konieczności podjęcia jakiejś nawigacyjnej decyzji. Faye miała tu zajęcia z poezji i zwykłe odnalezienie właściwej sali było drogą przez mękę, która wystawiała na próbę zarówno jej cierpliwość, jak i wyczucie przestrzenne. Niektóre schody prowadziły dosłownie donikąd, kończyły się na ścianie lub zamkniętych drzwiach, natomiast innymi schodziło się na maleńkie podesty, gdzie zbiegało się kilka innych ciągów schodów, wszystkie identyczne. Coś, co wyglądało na ślepy zaułek, w rzeczywistości przechodziło w całkiem nową przestrzeń, której nigdy

by się tam nie spodziewała. Drugie piętro było widoczne z pierwszego, ale jak się tam wspiąć – tego już nie było wiadomo. To, że wszystko zbudowano na planach kół i skosów, gwarantowało niemal na sto procent, że wszyscy będą się gubić, i faktycznie, każdy, kto trafiał do tego budynku po raz pierwszy, krążył po nim ze skonsternowaną miną, usiłując się odnaleźć w przestrzeni, gdzie pojęcia takie jak „lewo” i „prawo” niewiele znaczyły. Budynek ten sprawiał wrażenie nie tyle miejsca, gdzie studenci mają zgłębiać nauki behawioralne, ile laboratorium, gdzie behawioryści obserwują studentów, chcąc sprawdzić, jak długo wytrzymają w tym absurdalnym środowisku, zanim całkowicie odbije im szajba. Najczęściej więc studenci unikali tego gmachu jak ognia, dzięki czemu był to dla Faye dobry zakątek na lekturę w samotności. I co, myślicie, że jesteście szurnięci? No bo przecież nalerzycie do tych 50 procent, prawda? To znaczy wszyscy palicie trawę, co nie? Bo ja tak. I zapiepszam tak ciężko lub prawie tak ciężko jak wszyscy inni na poczcie. Wszyscy moi współpracownicy wiedzą, że popalam, więc zawsze mnie pytają, czy jakaś paczka z cherbatą zajeżdża maryśką. Dzisiaj znalazłem jedną, która jechała trawą, i wszyscy chcieli ją wąchać. Potem ją zapakowaliśmy i wysłaliśmy do adresata. Pewnie już ją dostał. Pewnie już się nią cieszy. Możliwe, że czyta moje wypociny. Witaj, przyjacielu. Jej uwagę przykuł jakiś ruch w oddali i zaniepokojona podniosła wzrok. Bo gdyby któryś z wykładowców zobaczył, że czyta „Chicago Free Voice”, gdyby któryś z pracowników administracji przyznających jej stypendium zobaczył, że czyta ten pronarkotykowy, prowietnamski, antyestablishmentowy „głos ulicy”… cóż, mogliby pomyśleć o niej różne niefortunne rzeczy. Gdy więc kątem oka wyłowiła zbliżającą się postać, natychmiast podniosła

głowę znad gazety – ktoś przechodził chodnikiem po drugiej stronie żywopłotu. W mgnieniu oka zorientowała się, że nie jest to wykładowca ani żaden z pracowników administracji. Miał zbyt dużo włosów. Niektórych nazywano w kampusie kudłaczami, ale jego włosy fazę kudłatości miały już za sobą, rozrastały się dziko coraz bardziej. Obserwowała go pochylona nad gazetą, żeby nie wyglądało na to, że mu się przygląda, a gdy się zbliżał i jego rysy nabierały wyrazistości, zdała sobie sprawę, że go zna. Chłopak, którego widziała zeszłego wieczoru. Sebastian. Odrzuciła włosy do tyłu i otarła pot z czoła. Podniosła gazetę, żeby ukryć za nią twarz. Oparła się o ścianę wdzięczna, że budynek ma tyle występów i kątów. Może przejdzie, nie zauważywszy jej. No bo wolałbym wypalić skrenta z gliną niż przed nim ciągle uciekać, a wy nie? Nie spodobałoby wam się, gdyby wszyscy poszli za moim pszykładem? Zero walk, zero wojen! Tylko gromada szczęśliwych ludzi. Czy to asz taka szalona myśl? Zasłonięta gazetą doszła do wniosku, że zachowuje się żałośnie, jak struś chowający głowę w piasek. Usłyszała kroki Sebastiana na trawie. Miała wrażenie, że jej twarz jest o dziesięć stopni gorętsza. Poczuła pot na skroniach i starła go palcami. Ścisnęła gazetę i przysunęła ją bliżej. Co byście powiedzieli, przyjaciele, gdybyśmy wszyscy, ale to WSZYSCY zebrali się razem? To znaczy co najmniej 10 milionów, no, może 9 milionów. Ja na pewno chciałbym uścisnąć dłonie was wszystkich, dobrych ludzi, gdziekolwiek jesteście. Potrzebne nam jest tylko jakieś miejsce, żeby urzondzić olbrzymi Festiwal Konopi, niech zobaczą, ile nas naprawdę jest! Kroki ucichły. Po chwili znów dały się słyszeć, ale już bliżej. Szedł teraz

w jej stronę – Faye westchnęła, starła wilgoć z twarzy i czekała. Był już blisko – może trzy, może dwa metry od niej. Gazeta ją zasłaniała, ale wyczuwała go za płachtą. Absurdem byłoby udawać, że jest inaczej. Opuściła gazetę i zobaczyła, że Sebastian się uśmiecha. – Cześć, Faye! – przywitał się. Przyskoczył do niej i usiadł obok. – Sebastian – pozdrowiła go skinieniem głowy i posłała mu swój najszczerszy uśmiech. Wyglądał dobrze. Elegancko nawet. Wydawał się zadowolony, że zapamiętała jego imię. Gdzieś przepadł fartuch szalonego naukowca. Teraz ubrany był w porządną marynarkę – neutralnie beżową, sztruksową – białą koszulę bez wzorów, pod szyją cienki granatowy krawat, brązowe spodnie. Prezentował się atrakcyjnie, porządnie, może oprócz włosów – zbyt długich, zbyt rozczochranych, zbyt kudłatych – mimo wszystko jednak materiał na dobrego chłopaka, takiego, którego nawet w tej postaci można by zaprezentować rodzicom. – Twoja gazeta jest całkiem, całkiem – pochwaliła, już główkując, jak sobie zaskarbić jego sympatię, jak mu się przypodobać: będzie życzliwa, zasypie go komplementami. – Ten list od faceta z poczty. Naprawdę uważam, że nie można odmówić mu racji. To bardzo interesujące. – O rany, wyobrażasz sobie tego kolesia, jak organizuje festiwal? Dziesięć milionów? Już to widzę. – Nie sądzę, żeby naprawdę chciał organizować festiwal – stwierdziła Faye. – Chce chyba tylko poczuć, że nie jest sam. Wydaje mi się po prostu samotny. Sebastian rzucił jej spojrzenie teatralnego zdziwienia – przekrzywił głowę, podniósł brwi i się uśmiechnął. – Myślałem, że to świr – rzekł. – Nie. Szuka ludzi, przy których mógłby być sobą. Zresztą jak my wszyscy. – Hm – mruknął Sebastian i przez chwilę jej się przyglądał. – Jesteś inna,

prawda? – Nie wiem, co masz na myśli. Starła z czoła pot. – Szczera – rzekł Sebastian. – Tak? – Cicha, ale szczera. Nie odzywasz się często, ale gdy już otwierasz usta, mówisz, co myślisz. Większość ludzi, których znam, nawija bez przerwy, ale nigdy nie są szczerzy. – Mam podziękować? – Poza tym jesteś wymazana na twarzy farbą drukarską. – Co? – Farbą – powtórzył. – Wszędzie. Spojrzała na przyczernione opuszki palców, złożyła gazetę. – O, nie – jęknęła. Sięgnęła do plecaka po kosmetyczkę. Otworzyła puderniczkę, przejrzała się w lusterku i zobaczyła, co się stało: czarne smugi na czole, policzkach, skroniach, dokładnie tam, skąd ścierała palcami pot. I był to tego rodzaju moment, który mógł zrujnować cały dzień, tego rodzaju moment, który zwykle wywołałby napięcie, panikę: przecież wygłupiła się przed kimś obcym. Tymczasem wydarzyło się coś innego, coś zaskakującego. Faye nie dostała ataku. Zamiast tego zaczęła się śmiać. – Wyglądam jak dalmatyńczyk! – zawołała i się roześmiała. Nie wiedziała, dlaczego się śmieje. – To moja wina – rzucił Sebastian. Podał jej chusteczkę. – Powinienem używać lepszej farby. Ścierała z twarzy ciemne smugi. – Tak – potwierdziła. – To twoja wina.

– Chodź ze mną – powiedział i pomógł jej się podnieść. Wyszli spod drzewa, z cienia, Faye z czystą już i jasną twarzą. – Fajna jesteś. Czuła się lekka, szczęśliwa, może nawet odrobinę zalotna. Po raz pierwszy w życiu ktoś jej powiedział, że jest „fajna”. – Masz niezłą pamięć, kolego. – Tak? – Zapamiętałeś moje imię. – No cóż, zrobiłaś wczoraj piorunujące wrażenie. Tym, co powiedziałaś na zebraniu. – Palnęłam bez zastanowienia. – Ale miałaś rację. Poruszyłaś ważną kwestię. – Wcale nie. – Zasugerowałaś, że czasami to, czego ludzie chcą w sferze seksu, stoi w sprzeczności z tym, czego chcą w sferze polityki, przez co wszyscy poczuli się nieswojo. Zresztą ta grupa lubi się znęcać nad nieśmiałymi. Wyglądało na to, że potrzebowałaś ratunku. – Nie jestem nieśmiała – zaprotestowała – tylko… – Przerwała, szukając odpowiedniego słowa, poprawnego i zrozumiałego sposobu sformułowania myśli, ale ostatecznie zrezygnowała z jakichkolwiek wyjaśnień. – Dzięki, że zainterweniowałeś – dodała. – Jestem ci wdzięczna. – Drobnostka – rzucił Sebastian. – Widziałem twoje maarr. – Moje co? – Twoje maarr. – Co to jest maarr? – Usłyszałem o tym w Tybecie – wyjaśnił – gdy odwiedziłem podczas swojej podróży pewien zakon mnichów, jedną z najstarszych grup buddyjskich na świecie. Chciałem się z nimi spotkać, bo rozwiązali problem ludzkiej empatii.

– Nie wiedziałam, że jest to problem, który potrzebuje rozwiązania. – Jak najbardziej. Problem polega na tym, że nie potrafimy jej tak naprawdę poczuć. Empatii. Większość ludzi myśli, że empatia polega na zrozumieniu kogoś, umiejętności odniesienia się do niego. Ale to coś więcej. Prawdziwa empatia to autentyczne cielesne odczuwanie czyichś emocji, doświadcza się jej więc nie tylko w mózgu, ale i w ciele, ciało wibruje jak kamerton, wychwytując smutek i cierpienie drugiego człowieka, jak na przykład wtedy, gdy płaczemy na pogrzebie kogoś, kogo nawet nie znaliśmy, gdy odczuwamy prawdziwy fizyczny głód na widok głodującego dziecka, gdy mamy zawroty głowy, oglądając akrobatę. I tak dalej. Sebastian zerknął na Faye, sprawdzając, czy ją to interesuje. – Mów dalej – poprosiła. – Dobra. No więc przechodząc do konkluzji, empatia jest czymś w rodzaju zjawiska nadprzyrodzonego, stanem, który jest nieosiągalny, jako że wszyscy mamy odrębne ego, nastąpiła indywiduacja, nigdy tak naprawdę nie możemy się stać drugą osobą i na tym polega wielki problem empatii: możemy się do niej zbliżyć, ale nie potrafimy jej osiągnąć. – Jak z prędkością światła. – Właśnie! Natura ma pewne ograniczenia, które zawsze pozostaną tuż poza naszym zasięgiem, i idealna ludzka empatia jest tego przykładem. Ale mnisi rozwiązali ten problem dzięki maarr. Faye słuchała, nie posiadając się ze zdumienia. Że chłopak opowiada takie rzeczy. Opowiada jej. Nikt nigdy w ten sposób z nią nie rozmawiał. Chciała rzucić mu się na szyję i zapłakać. – Pomyśl o maarr jako o siedlisku emocji – tłumaczył Sebastian – kryjącym się głęboko w twoim ciele, gdzieś w pobliżu żołądka: wszystkie pragnienia, wszystkie tęsknoty, wszystkie odruchy miłości, współczucia i pożądania, wszystkie skrywane potrzeby i zachcianki mieszczą się w maarr.

Faye przyłożyła dłoń do brzucha. – Właśnie – rzekł Sebastian, uśmiechając się. – Właśnie tam. „Zobaczyć” czyjeś maarr oznacza rozpoznać jego pragnienia, bez pytania, bez bycia poinformowanym, i odpowiednio zareagować. Ta ostatnia część jest kluczowa: „rozpoznanie” nie jest kompletne, dopóki się czegoś w związku z tym nie zrobi. Tak więc mężczyzna „widzi” pragnienia kobiety tylko wtedy, gdy je spełnia nie proszony. Kobieta „widzi” maarr głodnego, gdy sama z siebie ofiaruje mu poczęstunek. – Aha – rzuciła Faye. – Rozumiem. – Właśnie to aktywne poczucie empatii kocham tak bardzo, poczucie, że trzeba więcej, niż tylko wczuć się w sytuację drugiego człowieka. Trzeba też postarać się coś zrobić. – Empatię osiąga się jedynie uczynkiem – podpowiedziała Faye. – Tak. Więc na zebraniu, gdy zobaczyłem, że zaczynają się nad tobą pastwić, odciągnąłem ich uwagę i w ten sposób zobaczyłem twoje maarr. I Faye już miała mu podziękować, gdy wyszli spomiędzy drzew i ujrzała przed sobą ludzi, usłyszała skandowane hasła. W czasie spaceru, kiedy krążyli wokół budynku nauk behawioralnych w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, obierając zygzakowatą trasę nieuniknioną w tym kampusie, gdzie dwa dowolne punkty łączy niewiele bezpośrednich ścieżek, dobiegały ją jakieś odgłosy. I przybierały na sile, gdy Sebastian opowiadał jej o empatii, mnichach i o tym, jak zobaczył jej maarr. – Co to za hałasy? – spytała. – Ach, trwa demonstracja. – Jaka demonstracja? – Nie wiesz? Wszędzie wiszą plakaty. – Chyba nie zauważyłam. – Protest przeciwko ChemStar – poinformował i wyszli na dziedziniec

monolitycznego budynku Administracji Centralnej, zdecydowanie najwyższego, najbardziej przytłaczającego w całym kampusie. Podczas gdy większość obiektów Chicago Circle była przysadzistymi dwupiętrowymi bryłami, ten był trzydziestokondygnacyjnym monstrum. Widoczny zewsząd, górował nad drzewami, szerszy u góry niż na dole – nijaki, pudełkowaty, władczy. Wyglądał, jakby wokół nieco mniejszego, nieco ciemniejszego budynku ustawiono niczym rusztowanie beżowy betonowy szkielet zewnętrzny. Jak w każdej innej budowli kampusu i w tej okna były wąskie, zbyt małe, by można się było przez nie przecisnąć. Nie licząc ostatniego piętra. Jedyne okna w całym kampusie, które wyglądały na wystarczająco szerokie, by można było przez nie wyskoczyć, były podejrzanie, niemal kusząco zlokalizowane w najwyższym punkcie kampusu – na ostatniej kondygnacji budynku Administracji Centralnej – co bardziej cyniczni studenci uważali za diaboliczne i złowrogie. Po dziedzińcu maszerowało kilkudziesięciu studentów; brodaci, długowłosi, wściekli, wykrzykiwali coś w stronę budynku i pracujących w nim urzędników, dyrektorów, rektora, i trzymali transparenty, na których widniało ociekające krwią logo ChemStar, to samo logo, które Faye tak dobrze znała. Było wyraźnie wyszyte na uniformie wkładanym przez jej ojca do pracy, na piersi C splecione z S. – Co im przeszkadza ChemStar? – spytała. – Produkują tam napalm – odpowiedział Sebastian. – Zabijają kobiety i dzieci. – No co ty! – Taka jest prawda – twierdził Sebastian. – I uniwersytet kupuje u nich detergenty, stąd ten protest. – Produkują napalm? Ojciec nigdy o tym nie wspominał. Co więcej, nigdy nie opowiadał o swojej pracy, nie mówił, co tam robi.

– To związek benzenu i polistyrenów – tłumaczył Sebastian – który po zagęszczeniu i zmieszaniu z benzyną staje się lepkim, łatwopalnym syropem używanym przeciwko Wietkongowi. – Wiem, co to napalm – bąknęła Faye. – Po prostu nie wiedziałam, że ChemStar go produkuje. To, że jej dzieciństwo i wykształcenie zostały sfinansowane dzięki ojcowskiej pensji z ChemStar, było czymś, czego nie odważyła się powiedzieć Sebastianowi. Tymczasem Sebastian obserwował protest. Najwyraźniej nie zauważył jej konsternacji. (Przestał widzieć jej maarr). Przyglądał się raczej dwóm dziennikarzom na obrzeżach tłumu – reporterowi i fotografowi. Reporter niczego nie zapisywał, a fotograf nie robił zdjęć. – Przyszło za mało ludzi – ocenił Sebastian. – Prasa nawet się o tym nie zająknie. Tłumek liczył może czterdzieści osób, był hałaśliwy i chodził w kółko z transparentami, skandując: „Mordercy! Mordercy!”. – Kilka lat temu – opowiadał Sebastian – wiadomość o kilkunastoosobowej pikiecie zajęłaby kilka centymetrów na szóstej stronie. Ale teraz, po tylu demonstracjach, kryteria się zmieniły. Każdy nowy protest sprawia, że ten następny powszednieje. To wielka skaza dziennikarstwa: im częściej coś się dzieje, tym mniej interesują się tym media. Musimy podążać tą samą drogą co giełda – niepowstrzymanego, długotrwałego wzrostu. Faye kiwała głową. Myślała o billboardzie ChemStar w rodzinnym miasteczku: SPEŁNIAMY SWOJE MARZENIA. – Zdaje się, że jest jeden sposób, żeby wzbudzić zainteresowanie dziennikarzy – rzekł Sebastian. – Jaki? – Muszą kogoś aresztować. Działa za każdym razem. – Odwrócił się do niej. – Bardzo miło się z tobą rozmawiało, Faye – rzekł.

– Dziękuję – odparła nieprzytomnie, bo wciąż myślała o ojcu, o zapachu, który roztaczał po powrocie z pracy: jakby benzyny i czegoś jeszcze, o ciężkiej i duszącej woni przypominającej spaliny samochodowe, rozgrzany asfalt. – Mam nadzieję, że wkrótce się zobaczymy – dodał Sebastian i zaczął biec w stronę protestujących. Zaskoczona krzyknęła za nim: „Poczekaj!”, ale on się nie zatrzymywał, pędził w stronę policyjnego wozu zaparkowanego niedaleko zgromadzenia. Wskoczył na maskę, potem dał susa na dach i uniósł obie pięści w powietrze. Studenci wiwatowali jak szaleni. Fotograf zaczął pstrykać zdjęcia. Sebastian podskakiwał, robiąc wgniecenia w blasze samochodu, po czym odwrócił się i spojrzał na Faye. Uśmiechnął się do niej i nie spuszczał z niej wzroku, aż dopadli go policjanci, co stało się bardzo szybko. Ściągnęli go z dachu, zakuli w kajdanki i wepchnęli do radiowozu.

4 Chwyciwszy Sebastiana, policjanci się z nim nie patyczkowali. Byli brutalni. Gdy rzucili go na maskę samochodu, uderzył się mocno w szczękę. Faye wyobrażała go sobie teraz w areszcie. Posiniaczony, będzie potrzebował kogoś, kto przyłoży lód do tej szczęki, może zmieni opatrunek, wymasuje obolałe plecy. Faye się zastanawiała, czy Sebastian ma kogoś, kto mógłby to dla niego zrobić, kogoś szczególnego. Liczyła na to – złapała się na tej myśli – że nie ma. Na jej łóżku leżały otwarte książki i notatki. Czytała Platona. Państwo. Dialogi. Skończyła już zadany fragment, połknęła wszystko na temat Platońskiej alegorycznej jaskini, alegorycznych ludzi, którzy w niej żyją i widzą jedynie cienie prawdziwego świata, wierząc, że to one są prawdziwym światem. Zasadniczy postulat Platona sprowadzał się do tego, że nasza mapa rzeczywistości i sama rzeczywistość nie zawsze na siebie nachodzą. Teraz czytała jedyny rozdział z całej książki, którego wykładowca nie zadał, co wydawało jej się zastanawiające. Ale będąc w połowie, przestała się dziwić. W rozdziale tym Sokrates doradza grupie starców, jak zwabić bardzo młodych chłopców. Na seks. Jaką miał dla nich radę? Nigdy ich nie chwalcie, podpowiadał Sokrates. Nie próbujcie romansować, zawrócić im w głowie. Gdy komplementujecie pięknego chłopca, powiedział, zaczyna mieć o sobie tak wysokie mniemanie, że jeszcze trudniej go zdobyć. Jesteście myśliwymi, którzy odganiają swoją ofiarę. Osoba wychwalająca czyjąś urodę staje się przez to brzydsza. Lepiej w ogóle nie chwalić. Może lepiej być trochę złośliwym. Faye zastanawiała się, czy to prawda. Wiedziała, że za każdym razem, gdy

Henry zachwycał się jej urodą, wydawał jej się bardziej żałosny. Nie znosiła tego w sobie, ale może Sokrates miał rację. Może lepiej nie wspominać o pożądaniu. Nie miała pewności. Czasem marzyła o tym, żeby mieć drugie życie, równoległe do obecnego, życie dokładnie takie samo z wyjątkiem wyborów, których dokonała. W tym drugim życiu nie musiałaby się tak bardzo martwić. Mogłaby powiedzieć, co chce, zrobić wszystko, całować chłopaków i nie przejmować się reputacją, oglądać bez opamiętania filmy, przestać ciągle myśleć o sprawdzianach i pracach domowych, brać prysznic z innymi dziewczynami, nosić awangardowe stroje i dla jaj siadać przy jednym stole z hipisami. W tym innym, bardziej interesującym życiu Faye nie baczyłaby na konsekwencje i wydawało jej się to piękne i wspaniałe oraz, gdy się nad tym przez dziesięć sekund obiektywnie zastanowiła, śmieszne. Całkowicie nieosiągalne. Dlatego właśnie wielki sukces tego dnia – kiedy to poczuła szczere, ale przyjemne zażenowanie przed Sebastianem, przyjemne i szczere – był takim przełomem. Zrobiła z siebie idiotkę w obecności chłopaka i śmiała się z tego. Rozmazała sobie po całej twarzy farbę i nie zareagowała trwogą, cały czas nie czuła lęku, nie czuła obrzydzenia, nie wracała teraz obsesyjnie do tego incydentu, nie odgrywała go w myślach, nie przeżywała raz za razem. Postanowiła, że musi się dowiedzieć o Sebastianie czegoś więcej. Nie wiedziała jeszcze, co powie, ale musiała zasięgnąć języka. I wiedziała, dokąd pójść. Alice mieszkała po sąsiedzku, w narożnym pokoju przy wyjściu ewakuacyjnym, który stał się przystanią dla studenckiej awangardy, głównie dziewczyn, głównie w typie tych, jakie Faye widziała na zebraniu, takich, co to przesiadują do późna w nocy, wywrzaskują piosenki przy gramofonie i palą trawkę. Gdy Faye zajrzała do pokoju Alice (drzwi prawie zawsze były tam otwarte), w jej stronę odwróciło się kilka twarzy, ale żadna nie należała do Alice. Faye usłyszała, że może jest w Prawie dla Ludu, gdzie nieodpłatnie prowadzi rachunkowość.

– Jakim Prawie dla Ludu? – spytała Faye i dziewczyny popatrzyły po sobie z drwiącymi uśmieszkami. Faye zdała sobie sprawę, że znowu zrobiła z siebie idiotkę, że tym pytaniem ujawniła, jak bardzo jest niedoinformowana. Zdarzało jej się to bez przerwy. – Pomagają tam demonstrantom, których aresztowano – wyjaśniła jedna z dziewczyn. – Wydostać się z więzienia – dodała druga. – Ach – powiedziała Faye. – A pomogliby wyciągnąć Sebastiana? Znowu się uśmiechnęły. W ten sam sposób. Jakaś nowa tajemnica. Kolejny element świata oczywisty dla wszystkich oprócz Faye. – Nie – odparła jedna z dziewczyn. – On ma swoje metody. O niego nie musisz się martwić. Jeśli go aresztują, wychodzi po godzinie. Nikt nie wie, jak to robi. – Jest czarodziejem – dodała inna. Podały jej adres Prawa dla Ludu, jak się okazało, był to sklep żelazny wciśnięty w parter skrzypiącego i dusznego piętrowego budynku, domu, który mógł w poprzednim wcieleniu istnieć jako olśniewająca wiktoriańska rezydencja, ale od tamtej pory został poszatkowany i zamieniony w te mieszkaniowosłużbowo-handlowe puzzle. Faye szukała jakiegoś szyldu albo drzwi, ale widziała tylko półki zastawione typowymi artykułami żelaznymi, takimi jak gwoździe, młotki, rury. Zastanawiała się, czy dziewczyny nie podały jej przypadkiem złego adresu, czy jej nie nabrały. Drewniana podłoga skrzypiała i Faye czuła teraz, jak bardzo jest pofałdowana i obniża się w kierunku najcięższych regałów. Już miała wyjść, gdy właściciel, wysoki, siwowłosy chudzielec, zapytał, czy może jej w czymś pomóc. – Szukam Prawa dla Ludu – poinformowała. Przyglądał jej się przez krępująco długą chwilę, zdawał się ją oceniać. – Ty? – spytał wreszcie.

– Tak. To gdzieś tutaj? Poinformował ją, że mieszczą się w piwnicy i że wejście jest od tyłu, trzeba obejść budynek. I tak Faye wreszcie zastukała do drewnianych drzwi z namalowanym na nich prostym skrótem PDL, w zaułku, gdzie stało tylko kilka kontenerów na śmieci piekących się w słońcu. Kobieta, która otworzyła drzwi – przypuszczalnie nie starsza od samej Faye – powiedziała, że tego dnia nie widziała Alice, ale zasugerowała, że Faye może ją zastać w jakimś Domu Wolności. I tak Faye musiała po raz kolejny przebrnąć przez cały rytuał, przyznać się, że nie wie, co to Dom Wolności, zdziwione spojrzenie, wstyd wywołany tym, że nie wie czegoś, o czym wiedzą wszyscy, wysłuchanie wyjaśnień dziewczyny, że Dom Wolności to schronisko dla uciekinierek i że Faye nie wolno nikomu zdradzić jego położenia. W ten oto sposób Faye odnalazła Alice w niczym się nie wyróżniającym trzykondygnacyjnym ceglanym budynku, w nieoznaczonym mieszkaniu na ostatnim piętrze, dostępnym jedynie dla znających szyfr (wystukane morsem SOS), w spartańskim salonie umeblowanym ewidentnie rzeczami z komisu lub przez kogoś podarowanymi, każda z innej parafii, z wydzierganymi na drutach lub szydełku ozdobami, żeby stworzyć bardziej domowy i przytulny klimat. Alice siedziała na sofie, opierając nogi o skraj stolika, i czytała „Playboya”. – Po co czytasz „Playboya”? – zaciekawiła się Faye. Alice rzuciła jej to zniecierpliwione i miażdżące spojrzenie, które komunikowało, jak mało dba o głupie pytania. – Dla artykułów – odpowiedziała. Alice była tak przerażająca przez to, że najwyraźniej w ogóle jej nie obchodziło, czy ktoś ją lubi. Wydawało się, że nie wydatkuje ani odrobiny energii umysłowej, by się przypodobać innym, nie zważa na ich życzenia, oczekiwania, pragnienia, ich potrzebę przyzwoitości, dobrych manier i etykiety. Faye zaś sądziła, że każdemu powinno zależeć na byciu lubianym – nie

z próżności, ale dlatego, że chęć bycia lubianym to niezbędny społeczny smar. W świecie bez mściwego boga pragnienie bycia lubianym i dopasowania jest tym, co trzyma w karbach ludzkie zachowania, wydawało się Faye, która nie była pewna, czy wierzy w mściwego boga, ale wiedziała na pewno, że Alice i jej kumpelki są zatwardziałymi ateistkami. Mogły rozrabiać do woli, nie martwiąc się o karę w życiu wiecznym. Było to rozbrajające. Jak przebywanie w tym samym pomieszczeniu z dużym i nieprzewidywalnym psem – gdy czuje się przed nim ciągły, utajony strach. Alice westchnęła ciężko, jak gdyby ta rozmowa była dla niej potężnym umysłowym obciążeniem. Zupełnie jakby się spodziewała, że Faye będzie jej zawracać głowę czymś nieistotnym, i Faye musiała jej udowodnić, że to nieprawda. – Popatrz na tę kobietę – powiedziała Alice. Spuściła stopy na podłogę i położyła magazyn na stoliku, pokazując rozkładane zdjęcie ze środka. Zajmowało w pionie trzy pełne strony. I gdy Faye otrząsnęła się z początkowego szoku, tego pierwszego koziołka w brzuchu, gdy złapała się na tym, że patrzy na coś, czego na pewno nie wolno jej oglądać, najpierw przyszło jej do głowy, gdy przysuwała magazyn do siebie, żeby się lepiej przyjrzeć, że młoda kobieta na zdjęciu wygląda na zmarzniętą. Fizycznie zziębniętą. Stała w basenie, odwrócona pod lekkim kątem do obiektywu, skręcając się w pasie, toteż jej tułów widoczny był z boku. Stała w idealnie turkusowej wodzie i ściskała dziecięcą dmuchaną zabawkę, gumowego łabędzia – ściskała go za długą szyję, przytulała doń policzek, jak gdyby szukając w nim ciepła. Oczywiście była naga. Pośladki i dolna część pleców wydawały się szorstkie od gęsiej skórki. Z pośladków i ud skapywały krople wody w miejscach, które wcześniej zanurzyła, ale tylko na kilka centymetrów. – Co ja tu oglądam? – spytała Faye. – Pornografię.

– Tak, ale w jakim celu? – Jest całkiem ładna, ta dziewczyna. Modelka z rozkładówki. „Dziewczyna Sierpnia”, napisano w rogu. Na jej różowe ciało wystąpiły ciemniejsze plamy w miejscach, gdzie marzła lub gdzie pod skórę podeszła krew. Woda spływała jej po plecach, kilka kropel wisiało na ramieniu, za mało jednak, by kogokolwiek przekonać, że naprawdę pływała: może fotograf tylko ją spryskał dla efektu. – Ma w sobie jakiś spokój – kontynuowała Alice – łagodny urok. Założę się, że jest zdolna, może nawet silna. Problem w tym, że nie ma pojęcia, co zrobić. – Ale podoba ci się z wyglądu. – Jest piękna. – Czytałam, że nie należy komplementować urody – powiedziała Faye. – To nas pomniejsza. Alice skrzywiła się. – Kto tak twierdzi? – Sokrates. U Platona. – Wiesz, czasem jesteś naprawdę dziwna – skwitowała Alice. – Przepraszam. – Nie musisz za to przepraszać. Dziewczyna Sierpnia właściwie się nie uśmiechała. Miała raczej przylepiony do twarzy wymuszony grymas kogoś, komu jest bardzo zimno, ale każą mu się uśmiechać. Piegi od słońca na twarzy. Z prawej piersi zwisały dwie krople wody. Gdyby spadły, wylądowałyby na nagim brzuchu. Faye niemal czuła ten chłód. – Pornografia stanowi problem dla całego projektu postępowego – wyjaśniła Alice. – Jeśli racjonalni poza tym, wykształceni, oczytani, moralni i etyczni mężczyźni wciąż muszą oglądać takie rzeczy, to właściwie jak daleko zaszliśmy?

Konserwatyści chcą się pozbyć pornografii poprzez zakazy. Ale liberałowie też chcą się jej pozbyć, próbując stworzyć człowieka na tyle postępowego, żeby nie potrzebował już pornografii. Represje kontra wykształcenie. Glina i nauczyciel. Obaj mają ten sam cel – pruderyjność – ale wykorzystują inne narzędzia. – Wszyscy moi wujowie wykupują prenumeratę – powiedziała Faye, wskazując „Playboya”. – Zostawiają go na wierzchu. Kładą na stole. – Mówią, że w rewolucji seksualnej nie chodzi o seks, lecz o wstyd. – Ta dziewczyna nie sprawia wrażenia zawstydzonej – zauważyła Faye. – Ta dziewczyna nie sprawia żadnego wrażenia. To nie o jej wstydzie mówimy, lecz o naszym. – Ty się wstydzisz? – Mówiąc „naszym”, mam na myśli ogólnie wszystkich, abstrakcyjnych „nas”. – Aha. – Oglądających. Czytelników. Nie nas konkretnie, ciebie i mnie. – Bo ja czuję wstyd – przyznała Faye. – Troszeczkę. Wolałabym nie, ale tak jest. – A dlaczego? – Nie chcę, żeby ktoś się dowiedział, że to oglądałam. Mogliby pomyśleć, że coś jest ze mną nie tak. – Co dokładnie masz na myśli? – Że oglądam zdjęcia dziewczyn. Mogliby pomyśleć, że lubię dziewczyny. – I martwi cię, co sobie ludzie pomyślą? – Ależ oczywiście. – To nie jest prawdziwy wstyd. Wydaje ci się tylko, ale to nie wstyd. – Co w takim razie? – Strach.

– Okej. – Nienawiść do samej siebie. Alienacja. Samotność. – To tylko słowa. Była jeszcze dziwna obecność tego magazynu, przedmiotu leżącego między nimi. Z załamaniami na zdjęciu, pofałdowaniem stron, z tym, w jaki sposób błyszczący papier odbijał światło, z wrażliwością zwijającego się w wilgotnym powietrzu papieru. Jedna ze zszywek czasopisma wyrastała z ramienia Dziewczyny Sierpnia, jak gdyby ta dostała szrapnelem. Okna w mieszkaniu były otwarte, w pobliżu buczał mały elektryczny wiatrak i rozkładówka podskakiwała rozedrgana w przemieszczającym się powietrzu, ożywiona – wydawało się, że Dziewczyna Sierpnia się porusza, drży i choć próbuje stać nieruchomo w zimnej wodzie, nie potrafi. – Faceci z naszego ruchu ciągle wygadują te bzdury – rzekła Alice. – Jeśli nie chcesz się z nimi pieprzyć, zaraz się zastanawiają, dlaczego masz takie zahamowania. Jeśli nie zdejmiesz bluzki, mówią ci, żebyś się nie wstydziła swojego ciała. Bo jeśli nie dasz im pomacać cycków, nie jesteś pełnoprawną częścią ruchu. – Sebastian też się tak zachowuje? Alice znieruchomiała i zerknęła na nią kątem oka. – Skąd to zainteresowanie Sebastianem? – Bez powodu. Jestem ciekawa, to wszystko. – Ciekawa. – Wydaje się, no wiesz, interesujący. – Interesujący pod jakim względem? – Po południu spędziliśmy miło trochę czasu. Dzisiaj. Na trawniku. – O rany. – Co?

– Lecisz na niego. – Nieprawda. – Myślisz o nim. – Wydaje mi się interesujący, to wszystko. – Chcesz go przelecieć? – Nie ujęłabym tego w ten sposób. – Chcesz się z nim pieprzyć. Ale najpierw chcesz się upewnić, czy jest tego wart. Dlatego tu dzisiaj przyszłaś. Żeby wypytać mnie o Sebastiana. – Po prostu fajnie nam się gadało, a potem aresztowali go podczas protestu przeciwko ChemStar i teraz się o niego martwię. Martwię się jak o przyjaciela. Alice pochyliła się do przodu, oparła łokcie na kolanach. – A tam, skąd przyjechałaś, nie masz przypadkiem chłopaka? – Nie rozumiem, jakie to ma znaczenie. – Bo masz, zgadza się? Takie dziewczyny jak ty zawsze mają. Gdzie on teraz jest? Czeka na ciebie? – Jest w wojsku. – No, pięknie! – zawołała Alice, klaszcząc w dłonie. – A to paradne! Twój chłopak jedzie do Wietnamu, a ty posuwasz uczestnika protestów antywojennych. – Daj spokój. – I to nie byle jakiego uczestnika. Tylko gwiazdę ruchu. – Alice zaklaskała w udawanym aplauzie. – Cicho bądź – poprosiła Faye. – Sebastian ma u siebie na ścianie flagę Wietkongu. Wpłaca datki na rzecz Narodowego Frontu Wyzwolenia. Wiesz o tym, prawda? – Nie twoja sprawa. – Twój chłopak zginie od kul, które dostarczył Sebastian. Oto, kogo sobie

wybrałaś. Faye wstała. – Wychodzę. – Równie dobrze mogłabyś sama pociągnąć za spust – dodała Alice. – To świństwo. Faye odwróciła się od Alice, po czym wymaszerowała z mieszkania, trzymając przy sobie sztywno wyprostowane ramiona i zaciskając dłonie w pięści. – I to jest to! – zawołała za nią Alice. – Wstyd. Prawdziwy wstyd. To jest właśnie to uczucie, panienko. Zatrzaskując za sobą drzwi, Faye zauważyła jeszcze, że Alice z nogami z powrotem na stoliku kartkuje „Playboya”.

5 Żadnych drobnych na taksówkę, żadnych biletów na metro. Alice wierzyła w swobodę, w nieskrępowane przemieszczanie się, w bycie wolną – tutaj, o piątej rano, przechadzając się w fioletowym, chłodnym, zamglonym świetle Chicago. Nad jeziorem Michigan pokazało się słońce i fasady budynków zaróżowiły się delikatnie. Niektóre sklepy były już otwarte i ich właściciele polewali wężem chodniki, gdzie lądowały paczki gazet wyrzucane z ciężarówek jak worki ze zbożem. Zerknęła na jedną i przeczytała nagłówek: REPUBLIKANIE NOMINUJĄ NIXONA. Splunęła. Wciągnęła w piersi poranny zapach miasta w chwili, gdy się budziło, woń asfaltu i oleju silnikowego. Właściciele sklepów nie zwracali na nią uwagi. Widzieli jej strój – obszerną wojskową kurtkę, skórzane buty, obcisłe i poszarpane jeansy – widzieli też jej czarne potargane włosy, obojętne oczy nad srebrnymi okularami przeciwsłonecznymi i domyślali się, że nie jest klientką godną uwagi. Nie nosiła gotówki. Nie mieli więc powodu, by okazywać jej uprzejmość. Lubiła transparentność tych interakcji, brak fałszu między nią a światem. Nie nosiła torebki, bo gdyby ją nosiła, mogłoby ją kusić, żeby włożyć do niej klucze, a gdyby miała klucze, mogłoby ją kusić, żeby zamknąć drzwi, a gdyby zaczęła zamykać drzwi, mogłoby ją kusić, żeby kupować rzeczy, które trzeba chronić: ubrania z autentycznych sklepów, a nie ręcznie uszyte lub buchnięte z wieszaka – od tego by się zaczęło – a potem pojawiłyby się buty, sukienki, biżuteria, sterty kolekcjonowanych drobiazgów, potem jeszcze więcej rzeczy, telewizor, początkowo mały, potem większy, potem jeszcze jeden, po jednym w każdym pokoju, i czasopisma, książki kucharskie, garnki i patelnie,

oprawione obrazki na ścianach, odkurzacz, deska do prasowania, ciuchy warte prasowania, dywany warte odkurzania i półki, półki, półki, większe mieszkanie, apartament, dom, garaż, samochód, blokada w samochodzie, zamki w drzwiach, kłódki i kraty w oknach, w pełniejszy sposób zamieniające ten dom w więzienie, którym się stał już dawno. Byłaby to fundamentalna zmiana w jej nastawieniu do świata: od zapraszania świata do środka do zamykania się przed nim. Ten wieczór miał być jednym z tych, do których by nie doszło, gdyby miała przy sobie torebkę, klucze, pieniądze lub opory przed swobodnym obściskiwaniem się z przygodnymi facetami. Wyszła w poszukiwaniu wrażeń i znalazła je tak szybko, tak łatwo: dwóch mężczyzn w centrum miasta zaprosiło ją na górę do brudnego mieszkania, gdzie pili whisky, puszczali płyty Suna Ra, a ona tańczyła z nimi, kołysała biodrami i gdy jednemu z nich urwał się film, delikatnie obcałowywała drugiego, aż skończyła im się trawka. Muzyka nie nadawała się do nucenia ani nawet do tańczenia, ale świetnie się przy niej całowało. I było super, dopóki gość nie rozpiął spodni i nie powiedział: „Zrobiłabyś coś ustami?”. To, że nie potrafił nawet prawidłowo poprosić, o co mu chodzi, nie umiał sformułować swojej potrzeby, było jej zdaniem żałosne. Sprawiał wrażenie zdziwionego, gdy mu to powiedziała. „Myślałem, że jesteś wyzwo lona”, wymamrotał, przez co rozumiał, że powinna spełniać jego zachcianki i się z tego cieszyć. Takie były oczekiwania zwolenników nowej lewicy. Wciąż czuła działanie marihuany w ciele, w nogach, jakby zamiast nich miała szczudła, wydawały się twardsze, cieńsze i dłuższe niż jej normalne „trzeźwe” nogi. Krok po kroku Alice kierowała się przez centrum miasta na zachód, z powrotem w stronę kampusu. Ten błazeński chód sprawiał, że kochała swoje ciało, czuła bowiem, jak pracuje, wyczuwała jego różne cudowne części. Testowała właśnie sprawność nóg, gdy zobaczył ją ten gliniarz. Mijała w podskokach zaułek, gdzie ukryty był jego radiowóz.

– Hej, skarbie, dokąd to? – zawołał do niej. Zatrzymała się. Odwróciła na dźwięk tego głosu. To był on. Pies o absurdalnym imieniu i nazwisku: Charlie Brown. – Co robisz, skarbie, na ulicy o tak późnej porze? – spytał. Był potężny jak lawina, z dyniowatą twarzą, wielki egzekutor drobnych przepisów walczący z żebraniną, zaśmiecaniem miasta, przechodzeniem przez jezdnię w niedozwolonym miejscu, nieprzestrzeganiem godziny policyjnej przez młodych. Gliniarze ostatnio zatrzymywali ich za błahostki, zatrzymywali i rewidowali, szukając czegoś nielegalnego, czegokolwiek, co usprawiedliwiałoby areszt. Większość psów była idiotami, ten jednak różnił się od pozostałych. Ten był interesujący. – Chodź no tu – rozkazał. Opierał się o maskę radiowozu z jedną dłonią na pałce. Było ciemno. Zaułek wyglądał jak jaskinia. – Zadałem ci pytanie – rzekł. – Co tu robisz? Podeszła do niego i zatrzymała się tuż poza zasięgiem jego rąk, wbiła w niego spojrzenie, w tę wielką, imponującą górę ciała. Jego mundur był jasnoniebieski, niemal niemowlęcy, z krótkimi rękawami, za mały na niego. Baryłkowata klatka piersiowa rozciągała koszulę przy guzikach. Miał jasne wąsy, które widziało się tylko z bliska. Jego odznaka była pięcioramienną srebrną gwiazdą przypiętą bezpośrednio nad sercem. – Nic – odpowiedziała. – Po prostu wracam do siebie. – Do siebie? – Tak. – O piątej rano? Po prostu wracasz do siebie? I wszystko zgodnie z prawem? Alice się uśmiechnęła. Posłusznie odgrywał scenariusz, który mu podsunęła. Jedną z niewielu rzeczy, jakie podziwiała w Brownie, była jego konsekwencja. – Spadaj, psie – rzuciła.

Przypadł do niej, chwycił ją za szyję i przyciągnął do siebie, do swojej twarzy, wcisnął nos w jej włosy i wciągnął głośno powietrze tuż nad jej uchem. – Jedzie od ciebie trawą – zauważył. – I co z tego? – To z tego, że muszę cię teraz zrewidować. – Do tego potrzebny jest nakaz – zaprotestowała, a on się zaśmiał i choć śmiech ten brzmiał dosyć nienaturalnie, doceniała jego starania. Obrócił ją, jedno ramię wykręcił jej za plecami i zaprowadził Alice w głąb zaułka, po czym przyparł ją do bagażnika radiowozu. Już raz odgrywali tę scenkę, zaledwie kilka nocy wcześniej, i w tym momencie, wtedy, gdy zmuszał ją do pochylenia się nad samochodem, Brown wypadł z roli. Nieco za mocno pchnął ją na wóz – szczerze mówiąc, pozwoliła się tak pchnąć, w kluczowym momencie wiotczejąc – i gdy jej policzek zetknął się z metalem, na chwilę ją zamroczyło, ale tego właśnie chciała, krótkiej ucieczki od swoich myśli. Brown wystraszył się jednak, widząc, jak jej twarz uderza o karoserię. Niemal od razu pokazał się siniak. „Piesek!”, zawołał, a ona zbeształa go za to, że użył umówionego hasła – musiała mu wyjaśnić, że jest ono zarezerwowane wyłącznie dla niej i nie ma najmniejszego sensu, jeśli on z niego korzysta. Wzruszył tylko ramionami, wbił w nią skruszone spojrzenie i obiecał, że następnym razem się poprawi. O to właśnie Alice poprosiła funkcjonariusza Browna: żeby ją odnalazł w nocy, gdy nie będzie się tego spodziewała, miał udawać, że jej nie zna, a już na pewno nie dawać po sobie poznać, że od początku lata mają ze sobą romans, miał się zachowywać, jakby była jeszcze jedną hipisowską świruską, a on jeszcze jednym brutalnym gliniarzem, miał ją zaprowadzić do ciemnego zaułka, przyprzeć do bagażnika radiowozu, zedrzeć z niej ubranie i ją przelecieć. Tego właśnie chciała. Brown był głęboko wzburzony tą prośbą. Zastanawiał się, po jakie licho

Alice prosi go o coś takiego. Czy nie lepiej zafundować sobie normalny seks na tylnej kanapie? Podała mu jedyną odpowiedź, która się liczyła: normalnego seksu na tylnej kanapie już próbowała, tego jeszcze nie. Wydawało się, że tym razem, gdy napierał mocno na szyję Alice, a jej twarz stykała się z pokrywą bagażnika, zrealizuje cały scenariusz, i choć Alice nie do końca się to podobało, miała nadzieję, że niebawem zacznie jej się podobać, jeśli policjant nie zrejteruje. Tymczasem Brown był przerażony. Przerażony, że zrobi jej krzywdę, lecz także przerażony, że nie zrobi jej krzywdy albo że zrobi to w niewłaściwy sposób, że nie okaże się dla niej dostatecznie dobry – przerażony, że jeśli nie będzie dostatecznie dobry w tej dziwacznej, perwersyjnej grze, której się od niego domagała, Alice go zostawi. To przepełniało go największą trwogą – że Alice straci nim zainteresowanie i odejdzie. Tak to wyglądało z jego perspektywy – za każdym razem. Im częściej się spotykali, tym bardziej, paranoicznie wręcz bał się, że ją straci. Zdawał sobie z tego sprawę. Wzbierał w nim lęk i nie mógł nad nim zapanować. Po każdym spotkaniu myśl o tym, że mógłby już więcej jej nie zobaczyć, stawała się jeszcze bardziej druzgocąca i trudna do zniesienia. W ten właśnie sposób nazywał w duchu, w myślach te schadzki – spotkaniami. Bo słowo to brzmiało pasywnie, jakby o wszystkim decydował przypadek. Jakby spotkać nieznajomego na ulicy. Albo niedźwiedzia w lesie. Brzmiało, jakby do tych zbliżeń dochodziło przygodnie, a na pewno nie w drobiazgowo obmyślony sposób, jak to się w rzeczywistości działo. Słowo spotkanie nie ujawniało prawdy, że Brown aktywnie, z premedytacją zdradza swoją żonę, co oczywiście robił. Chętnie. I często. Kiedy myślał o zdemaskowaniu przez żonę, ogarniał go wstyd. Wyobrażając

sobie, co by było, gdyby jej się przyznał, co robi w tak obmyślany sposób za jej plecami, czuł przypływ wstydu i obrzydzenia, owszem, lecz także rodzaj pretensji i usprawiedliwionej złości oraz poczucie, że nie można mu niczego zarzucić, gdyż w ramiona Alice pchnęła go sama żona, w której, odkąd urodziła im się córeczka, zaszła pewna zmiana. Zmiana drastyczna i fundamentalna. Początek był taki, że żona zaczęła nazywać go „tatusiem”, tak więc on zwracał się do niej per „mamusiu” i myślał, że to tylko taki żart, gra między nimi, gdy próbowali przystosować się do nowych ról, tak jak wcześniej przez cały miesiąc miodowy mówiła do niego: „mężu”. Nagle brzmiało to tak uroczyście, egzotycznie i dziwnie. „Drogi mężu, zechcesz zjeść ze mną kolację?”, pytała co wieczór przez tydzień po ślubie, po czym padali rozchichotani na łóżko, czując się o wiele za młodzi i niedojrzali na takie zwroty jak „mężu” i „żono”. Tak więc w szpitalu po narodzinach córki, gdy zwracali się do siebie per „mamusiu” i „tatusiu”, uznał, że jest to podobnie żartobliwa przejściowa faza. Tylko że od tamtej pory minęło pięć lat, a ona wciąż nazywała go tatusiem. On zaś nadal nazywał ją mamusią. Nigdy wprost go nie prosiła, żeby tak się do niej zwracał, raczej powoli przestawała reagować na inne zwroty. To było przedziwne. Wołał do niej z drugiego pokoju: Kochanie? Nic. Skarbie? Cisza. Mamusiu? I dopiero wtedy się zjawiała, jak gdyby słyszała tylko to jedno słowo. Nie cierpiał, gdy używała tego „tatusiu”, ale nic nie mówił, jedynie od czasu do czasu rzucał nieśmiałe aluzje: „Nie musisz mnie tak nazywać, jeśli nie chcesz”, mawiał, na co ona odpowiadała: „Ale ja chcę”. Do tego jeszcze dochodziła kwestia seksu, którego nie było w ogóle, nie kochali się, co kładł na karb ich sypialnianych przyzwyczajeń; otóż teraz w ich łóżku sypiała między nimi córka. Nie pamiętał, żeby się na to godził. To się po prostu stało. Podejrzewał też, że zwyczaj ten przyjął się nie tyle z myślą o córce, ile o mamusi. To ona lubiła sypiać w ten sposób, bo rano córka się na nią

wspinała, obsypywała ją pocałunkami i zachwycała się jej urodą. Odnosił wrażenie, że jego żona nie chce sobie odmówić tych codziennych ceremonii. Wręcz wyszkoliła córkę, żeby się tak zachowywała. Nie rozmyślnie, nie na początku. Ale mamusia bez wątpienia aktywnie zrytualizowała te czynności, co zaczęło się dosyć niewinnie, gdy ich córka obudziła się pewnego ranka i z zapuchniętymi i zaspanymi oczkami powiedziała: „Jesteś taka śliczna, mamusiu”. Jakie to było słodkie. Mama ją uściskała i podziękowała za komplement. Niewinnie. Ale kilka dni później spytała: „Wciąż myślisz, że jestem śliczna?”, na co córka odpowiedziała entuzjastycznym „Tak!”. Nie było to jeszcze aż tak osobliwe, żeby cokolwiek komentować – wystarczyło jednak, żeby milcząco zanotować sobie w głowie. Tymczasem kilka dni później żona spytała córkę: „Co się mówi rano mamusi?”, na co ta odpowiedziała rozsądnie: „Dzień dobry?”, i gdy mama zaprzeczyła, ta zgaduj-zgadula trwała tak długo, aż biedna mała podała prawidłową odpowiedź: „Ale jesteś śliczna!”. To było naprawdę dziwne. A dziwność wzmogła się jeszcze bardziej w następnym tygodniu, gdy żona ukarała córkę za to, że się rano nią nie zachwyciła – mamusia odmówiła usmażenia naleśników i nie pozwoliła oglądać kreskówek, co było ich sobotnią tradycją. Zamiast tego rozkazała córce posprzątać w pokoju. Gdy ta ze łzami rozczarowania w oczach spytała, dlaczego tak się dzieje, i usłyszała od mamy: „Nie powiedziałaś mi rano, że jestem śliczna”, pomyślał, że to już naprawdę bardzo, ale to bardzo dziwne. (Nie trzeba chyba dodawać, że gdy sam powiedział żonie, że jest śliczna, przewróciła oczami i wskazała jakąś część swego ciała, która się ostatnio pomarszczyła lub pokryła tłuszczem). Zaczął pracować na nocną zmianę. Aby uniknąć tej lawiny całusków i pustych komplementów, które teraz stały się rutynowym sposobem rozpoczęcia każdego dnia. Sypiał za dnia, mając całe łóżko dla siebie. W nocy wyjeżdżał na

patrol i w ten sposób spotkał Alice. Początkowo wyglądała zupełnie jak cała reszta, wyróżniając się jedynie okularami przeciwsłonecznymi, które nosiła w środku nocy. Poprosił ją o okazanie dowodu tożsamości, gdy wałęsała się nocą po mieście. Jak było do przewidzenia, nie miała go przy sobie. Zakuł ją więc w kajdanki, przyparł do samochodu i przeszukał, sprawdzając, czy nie ma narkotyków, które jedno na trzy takie indywidua zwykle nosiło zwyczajnie, kretyńsko w kieszeni. Przy niej jednak niczego nie znalazł – ani narkotyków, ani pieniędzy, ani kosmetyków, ani kluczy. Bezdomna, uznał. Zawiózł ją na dołek, wysadził i szybko o niej zapomniał. Następnej nocy zastał ją dokładnie w tym samym miejscu. Dokładnie o tej samej porze. Ubraną też tak samo: w zieloną wojskową kurtkę, z okularami opuszczonymi prawie na koniec nosa. Tym razem nie spacerowała, po prostu stała na chodniku, jakby na niego czekając. Zatrzymał się i spytał: – A ty co tutaj robisz? – Nie przestrzegam godziny policyjnej – wypaliła. Wbijała w niego aroganckie spojrzenie, stała sztywno wyprostowana w pozie nieokreślonego gniewu i oporu. – Masz ochotę na powtórkę? – Rób, co musisz, psie. A więc znów ją zakuł w kajdanki i przyparł do wozu. I tym razem nic przy niej nie znalazł. Przez całą drogę do paki nie spuszczała z niego wzroku. Większość aresztowanych siedziała skulona przy drzwiach, zrezygnowana, trochę jakby chcieli się schować. Ale nie ta dziewczyna. Jej harde spojrzenie budziło w nim niepokój. Następnej nocy znowu ją zobaczył, w tym samym miejscu, o tej samej porze. Stała oparta o ceglaną ścianę, z jedną nogą zgiętą w kolanie, z rękami

w kieszeniach. – Hej tam! – zawołał. – Hej, psie. – Znowu nie przestrzegamy godziny policyjnej? – Między innymi. Czuł, że się jej trochę boi. Nie był przyzwyczajony do tego, że ktoś reaguje w taki sposób. Dziwacy i hipisi oczywiście byli nieznośni, ale mógł liczyć na racjonalne zachowanie z ich strony. Nie chcieli wylądować w ciupie. Nie chcieli kłopotów. Tymczasem ta dziewczyna emanowała czymś groźnym, zalotnością i dzikością, które wydawały mu się obce i nieprzewidywalne. Może nawet ekscytujące. – Co, nie skujesz mnie? – spytała. – A stawiasz opór? – Mogłabym. Jeśli to konieczne. Następnej nocy miał wolne, ale znalazł kogoś, z kim się zamienił, żeby wyjechać na patrol. Znów tam była, w tym samym miejscu. Przejechał obok niej raz, potem drugi. Wodziła za nim spojrzeniem. Gdy mijał ją po raz trzeci, otwarcie się z niego śmiała. Pierwszy raz rżnęli się na tylnej kanapie radiowozu. Alice czekała tam gdzie zwykle, o zwykłej porze. Po prostu wskazała boczną uliczkę, żeby tam zaparkował. Posłuchał jej. W ciemnym zaułku samochodu prawie nie było widać. Kazała mu przejść do tyłu. Tak też zrobił. Nie zwykł przyjmować rozkazów od dziewczyn, zwłaszcza od hipisowskich ulicznych dziwolągów. Przez krótką chwilę czuł, jak budzi się w nim opór, ten jednak wyparował, gdy Alice się do niego dosiadła, zamknęła drzwi i rozpięła mu pasek, który spadł hałaśliwie na podłogę z przypiętymi do niego krótkofalówką, pałką i bronią. Głośne łupnięcie i stukot na podłodze. I Alice nawet nie próbowała go całować. Najwyraźniej nie chciała, chociaż on ją całował – wydawało mu się, że całowanie

jej, gładzenie po twarzy jest dżentelmeńskim gestem, który wyraża (miał taką nadzieję) troskliwość i ludzką czułość oraz że chce więcej niż tylko tego, co Alice ma między nogami, z tym że w tym akurat momencie najbardziej pragnął właśnie tego, co ma między nogami. Ściągnęła mu spodnie i wszelkie myśli o żonie, kumplach na komisariacie, komisarzu, burmistrzu i nikłej szansie, że ktoś może przechodzić i ich zauważyć, umknęły. Nie odbyli stosunku „wspólnie”, raczej Alice żarliwie się z nim kochała, gdy on leżał tam, ledwie biorąc w tym udział. Później, gdy wyszła z samochodu, odwróciła się, posłała mu swój chytry uśmieszek i rzuciła: „Może się jeszcze zobaczymy”. I do końca zmiany zachodził w głowę, co mogła mieć na myśli. Może się jeszcze zobaczymy. Nie: „Do następnego razu”. Nie: „Do jutra”. Nawet nie: „Do zobaczenia”. Powiedziała: „Może się jeszcze zobaczymy”, co było najmniej obiecującą, najbardziej niezobowiązującą rzeczą, jaką mogła powiedzieć. Każde spotkanie przebiegało zasadniczo według tego samego podstawowego emocjonalnego schematu: olbrzymia ulga, że Alice wróciła, a następnie niekończące się zamartwianie, czy jeszcze do niego przyjdzie. A on potrzebował jej powrotów. Rozpaczliwie, wstrząsająco. Miał wrażenie, jakby jego tułów i wnętrzności trzymały się razem dzięki jednemu drewnianemu spinaczowi, który Alice mogła zdjąć, po prostu nie przychodząc. Wyobrażał sobie, jak przyjeżdża do ich ulubionego miejsca, gdzie już jej nie zastaje i czuje, jak jego wnętrzności eksplodują niczym balon wodny. Odrzucenie byłoby śmiertelnym ciosem. Wiedział o tym. Co z kolei doprowadziło go do moralnie wątpliwej, ale w jego umyśle całkowicie usprawiedliwionej prośby o przydział do Czerwonej Drużyny. Po czym jego pracą na pełny etat stało się szpiegowanie Alice, rewelacja, bo mógł kontrolować, gdzie dziewczyna przebywa o każdej porze, a także, co jeszcze wspanialsze, miałby całkiem przekonującą wymówkę, gdyby ich nakryto.

Wcale nie romansuje: prowadzi tajną misję. Założył w jej pokoju podsłuch. Obfotografował ją wchodzącą do różnych znanych miejsc spotkań wywrotowców. I gdy ją posuwał, czuł się swobodniej. To znaczy do chwili, gdy prosiła go, żeby robił z nią rzeczy, które uważał za bardziej niż tylko trochę osobliwe. – Przeleć mnie, gdy jestem w kajdankach – zaproponowała owego pierwszego razu, kiedy standardowy seks na tylnej kanapie zmienił się w coś bardziej perwersyjnego. Spytał ją, dlaczego, do diabła, prosi o coś takiego, a ona rzuciła mu to swoje miażdżące, sarkastyczne spojrzenie, którego tak bardzo nie znosił. – Bo jeszcze nigdy nie robiłam tego w kajdankach – odparła. Nie uważał jednak, żeby to był szczególnie dobry powód. Przychodził mu do głowy milion rzeczy, których nigdy nie próbował, a które nic a nic go nie interesowały. – Lubisz mnie posuwać? – spytała. Milczał. Nie znosił tego, tej gadaniny o nim i jego uczuciach. Jedyną zaletą metamorfozy jego żony po urodzeniu dziecka było to, że całkowicie zarzuciła zadawanie mu osobistych pytań. Uświadomił sobie, że od lat nie musiał werbalizować swoich uczuć. Odpowiedział, że owszem, lubi się z nią kochać, a wtedy Alice się roześmiała – śmiała się z tego eufemistycznego wyrażenia „kochać się”. Spiekł raka. – A przypuszczałeś kiedyś, że będziesz lubił posuwać ześwirowaną bitniczkę taką jak ja? – spytała. – Nie. Wzruszyła ramionami, jakby chciała powiedzieć: „Widzisz więc, kto ma rację”. Podetknęła mu ręce złączone w nadgarstkach, które on niechętnie spiął kajdankami. Następnym razem znów poprosiła o kajdanki.

– I postaraj się być trochę brutalniejszy – dodała. Poprosił, żeby wyraziła się jaśniej. – Nie wiem – odparła. – Po prostu nie bądź taki delikatny. – Nie bardzo wiem, co to znaczy w praktyce. – Wciśnij mi twarz w karoserię czy coś. – Czy coś? I tak to się odbywało za każdym razem: Alice prosiła o coś nowego i dziwacznego, coś, czego Brown nigdy wcześniej nie robił, a może nawet coś, co nigdy nie przyszło mu do głowy, co przyprawiało go o dreszcze i napawało różnego rodzaju obawami, że nie będzie się w stanie do tego zmusić – albo że nie sprosta jej wysokim wymaganiom – toteż opierał się jakiś czas, aż lęk przed rozczarowaniem Alice lub jej utratą stawał się silniejszy niż wstyd i panika, po czym robił na siłę to, czego chciała, cały czas skrępowany, nie do końca czerpiąc z tego przyjemność, wiedział jednak, że odmowa byłaby czymś dużo, dużo gorszym. – Masz coś, co chciałabyś mi pokazać? – spytał, napierając na jej plecy, gdy brzuch Alice napierał z kolei na samochód. – Nie. – Znajdę coś w tych jeansach? Lepiej przyznać się od razu. – Mówię prawdę, nic nie mam. – Zaraz się przekonamy. Poczuła jego dłonie w swoich spodniach, z przodu i z tyłu, wywijały na zewnątrz kieszenie, nie znajdując nic oprócz kłaczków i starego tytoniu. Sprawdził nogawki spodni, poklepując ją po zewnętrznej, a potem wewnętrznej stronie ud. – Widzisz? – powiedziała. – Nic nie mam. – Zamknij się.

– Puść mnie. – Stul gębę. – Pies pierdolony – rzuciła. Wcisnął jej twarz mocniej w zimny metal karoserii. – Powtórz to – powiedział. – Jeśli się ośmielisz. – Pierdolony wykastrowany pies. – Wykastrowany – wydyszał. – Zaraz ci pokażę, czy wykastrowany. Po czym pochylił się nad nią i głosem o jakieś pięć oktaw wyższym i pełnym czułości szepnął jej do ucha: – Dobrze mi idzie? – Nie wychodź z roli! – syknęła. – Dobrze – powiedział – już dobrze. I poczuła, jak szarpie i ciągnie w dół jej jeansy. Poczuła lekkie odkształcenie metalu w miejscu, gdzie wpychał jej policzek w karoserię radiowozu. Potem muśnięcie porannego powietrza, gdy ją obnażył, ściągnął spodnie do ziemi i kopnięciami zmusił do stanięcia w szerszym rozkroku, żeby łatwiej mu było w nią wejść. Potem samo wejście, napieranie, aż znalazł się w niej cały i poczuła, jak się w niej powiększa, pogrubia, sztywnieje, a potem zaczyna poruszać biodrami. I skomleć jak szczeniak przy każdym pchnięciu. Nie było w tym żadnego rytmu. Chaotyczne i skurczowe drgawki, które szybko się skończyły, zaledwie po minucie lub dwóch, ostatnim, dramatycznym pchnięciem. Wreszcie szybkie kurczenie się. Jego ciało miękło, dłonie łagodniały. Puścił ją i Alice się wyprostowała. Podał jej jeansy, które z niej ściągnął. Patrzył z zakłopotaniem w dół. Uśmiechając się, wsunęła z powrotem spodnie. Oboje usiedli za radiowozem, opierając się o zderzak i o siebie nawzajem. Brown w końcu przemówił. – Za ostro?

– Nie – odpowiedziała. – Dobrze. – Martwiłem się, że było za ostro. – Nie, w porządku. – Bo ostatnim razem mówiłaś, że chcesz brutalniej. – Wiem – odparła. Skręciła tułów najpierw w jedną, potem w drugą stronę, dotknęła miejsca na policzku, gdzie jej twarz zetknęła się z bagażnikiem, i na szyi, gdzie zaciskała się jego dłoń. – Dlaczego ciągle łazisz po mieście sama? – spytał. – To nie jest bezpieczne. – Przeciwnie. – Nie brakuje tu niebezpiecznych typów – rzekł, po czym wziął ją w swe silne ramiona i ścisnął akurat tam, gdzie bolało. – Aua. – O Jezu – rzucił, puszczając ją. – Ale ze mnie palant. – W porządku. – Poklepała go po ramieniu. – Muszę lecieć. – Alice podniosła się. Czuła w jeansach chłodną wilgoć. Chciała wrócić do siebie. Wziąć prysznic. – Pozwól się odwieźć – zaproponował Brown. – Nie. Jeszcze ktoś nas przyuważy. – Wysadzę cię kilka przecznic przed akademikiem. – Nie ma potrzeby – odpowiedziała. – Kiedy cię znowu zobaczę? – Ano właśnie. Następnym razem chciałabym spróbować czegoś innego – poinformowała, a jemu serce zabiło mocniej: Będzie następny raz! – Następnym razem – powiedziała – chciałabym, żebyś mnie poddusił. Brown poczuł, jak jego radość pryska. – Przepraszam, co? – Właściwie to nie musisz mnie naprawdę dusić – uściśliła. – Po prostu

przyłóż tam ręce i udawaj, że mnie dusisz. – Mam udawać? – Ale jeśli chcesz trochę ścisnąć, proszę bardzo. – Jezu! – zawołał. – Nie ma mowy. Skrzywiła się. – Jaki masz problem? – Jaki ja mam problem? Jaki ty masz problem? Czy ja dobrze słyszę? Mam cię dusić? To już się posuwa o wiele za daleko. Niby po co miałbym to robić? – Już to przerabialiśmy. Bo nigdy tego nie próbowałam. – Nie. Nie chodzi o to. To dobry powód, żeby spróbować teriyaki. Ale nie duszenia, do cholery. – Innego powodu nie ma. – Jeśli mam to zrobić, musisz mi wytłumaczyć. Po raz pierwszy tak naprawdę próbował się sprzeciwić i od razu tego pożałował. Przestraszył się, że Alice wzruszy ramionami i odejdzie. Jak w przypadku większości dysfunkcyjnych par jedno z nich potrzebowało tego związku bardziej niż drugie. Oboje zdawali sobie sprawę, że ona mogłaby w każdej chwili odejść, nie cierpiąc zbytnio z tego powodu, on natomiast byłby zdruzgotany. Roztopiłby się w kałużę odrzucenia. Bo wiedział, że do końca życia już nigdy coś takiego mu się nie przytrafi. Nigdy nie znajdzie kobiety takiej jak Alice, a po jej odejściu będzie musiał wrócić do życia, które jest nudne i puste, co uświadomiła mu właśnie ona. Jego reakcja na Alice była w gruncie rzeczy reakcją na ograniczenia monogamii i śmiertelności. Alice siedziała tam, rozmyślając przez jakiś czas – jeszcze nigdy nie widział jej tak zadumanej. Część jej pewności siebie wynikała z tego, że najwyraźniej wiedziała dokładnie, co w każdej chwili chce powiedzieć, ta pauza wydawała się

więc nietypowa i nie w jej stylu. Zebrała się w sobie, spojrzała na niego znad tych swoich ciemnych okularów, które wiecznie nosiła, i wydała z siebie ciężkie, podszyte pewną irytacją westchnienie. – Sprawa wygląda tak – oznajmiła. – Normalny seks z facetami mnie nie interesuje. Mam na myśli typowe rzeczy. Większość z nich traktuje seks jak grę na flipperach. Jakby to była kwestia szarpania ciągle za te same dźwignie. Nudy. – Nigdy nie grałem na automatach. – Ale ja przecież nie o tym. Dobra, inne porównanie: wyobraź sobie, że wszyscy jedzą ciasto. I mówią ci, jakie jest pyszne. Ale gdy próbujesz, smakuje, wiesz, jak papier z tekturą. Jest okropne. A jednak wszyscy twoi znajomi je uwielbiają. Jak byś się czuł? – Pewnie rozczarowany. – I nienormalny. Zwłaszcza gdyby ci mówili, że to nie wina ciasta. Że prawdziwy problem leży w tobie. Że nie jesz go tak jak trzeba. Wiem, że trochę naciągam tę metaforę. – Więc ja jestem dla ciebie nowym kawałkiem ciasta? – Po prostu chcę coś poczuć. – Powiedziałaś o mnie swoim znajomym? – Co? Oszalałeś? – Nie chcesz się do mnie przyznać. Wstydzisz się mnie. – Posłuchaj, w prawdziwym życiu jestem anarchistką, walczę z autorytaryzmem. A z drugiej strony chcę być seksualnie zdominowana przez glinę. Wolę ulegać tej skłonności i jej nie oceniać. Nie sądzę jednak, żeby moi znajomi to zrozumieli. – Te wszystkie rzeczy, które robimy – powiedział – kajdanki, ostry seks. Czy one, no wiesz, działają? Uśmiechnęła się. Dotknęła lekko jego policzka, najdelikatniejszy gest, na jaki

się dotąd zdobyła. – Charlie, porządny z ciebie gość. – Nie mów tak. Wiesz, że tego nie cierpię. Pocałowała go w czubek głowy. – Jedź zwalczać przestępczość. Odchodząc, czuła na sobie jego spojrzenie. Czuła siniaki na szyi i policzku. A gdy się oddalała, czuła, jak wyślizguje się z niej zimna kapka jego spermy.

6 Po kampusie krążyła pogłoska, którą szeptem przekazywali sobie zaaferowani studenci. Tajemnicą tą nie dzielono się z popierającymi wojnę uczestnikami szkolenia wojskowego, z mięśniakami z korporacji studenckich ani z polującymi na mężów panienkami z dobrych domów. Docierała tylko do najbardziej zaangażowanych, najbardziej oddanych: w niektóre dni, w pewnej sali, głęboko w dezorientującym labiryncie budynku nauk behawioralnych, na jedną godzinę wojna oficjalnie się kończyła. W ciągu tej godziny, na tych zajęciach, Wietnam nie istniał. Allen Ginsberg, przybyły niedawno z Zachodniego Wybrzeża wybitny poeta, każde spotkanie zaczynał tak samo: „Wojna oficjalnie się skończyła”, mówił. Potem studenci powtarzali te słowa, jednocześnie, kilkakrotnie, i chór głosów sprawiał, że brzmiały one prawdziwiej. Ginsberg przekonywał ich, że język ma moc, że myśl ma moc, że wypuszczenie tych słów w świat może poruszyć lawinę, która zamieni mowę w fakty. – Wojna oficjalnie się skończyła – zaczął Ginsberg. – Powtarzajcie to tak długo, aż sens zniknie i słowa staną się czysto fizycznymi bytami emanującymi z ciała, ponieważ imiona bóstw wypowiadane w mantrze są tożsame z samymi bóstwami. To bardzo ważne – zaznaczył, podnosząc palec. – Jeśli mówicie „Śiwa”, nie wzywacie Śiwy, powołujecie Śiwę, tego, który tworzy i chroni, niszczy i ukrywa, wojna oficjalnie się skończyła. Faye przyglądała mu się z głębi sali, siedząc na zakurzonym linoleum jak wszyscy inni – obserwowała jego naszyjnik z bujającą się srebrną pacyfką, oczy błogo przymknięte za okularami w rogowej oprawie i jego owłosienie, czarne,

splątane włosy migrujące z gładkiego teraz ciemienia na policzki i szczęki, tworząc brodę, która trzęsła się w takt jego ruchów. Kiwał się i kołysał z zamkniętymi oczyma podczas śpiewnych recytacji modlitw jak wierni w bardziej ekspresyjnych wspólnotach wyznaniowych, angażując w to całe ciało, gdy siedział po turecku na przyniesionym specjalnie własnym dywaniku. – Cielesna wibracja, tak jak to wygląda na afrykańskich równinach – wyjaśniał Ginsberg, który z harmonią i saggatami przyczepionymi do palców wygrywał akompaniament dla ich recytacji. – Lub w indyjskich górach, lub w każdym miejscu pozbawionym telewizorów, które wibrują za nas. Zapomnieliśmy wszyscy, jak to się robi, może oprócz Phila Ochsa, gdy śpiewa „Wojna się skończyła” przez pełne dwie godziny i mantra ta ma większą moc niż wszystkie anteny CBS razem wzięte, niż wszystkie ulotki wydrukowane na konwencję wyborczą Partii Demokratycznej, niż dziesięć pełnych lat politycznego ujadania. Studenci siedzieli po turecku na podłodze i kiwali się w indywidualnym, wewnętrznym rytmie. Sala wyglądała jak pokój pełen kręcących się bąków. Ławki zepchnięto pod ściany. Czyjąś kurtką zasłonięto okienko w drzwiach, na wypadek gdyby przechodził ktoś z administracji, ochrony lub jakiś mniej postępowy członek ciała pedagogicznego. Faye wiedziała, że recytacja o oficjalnym zakończeniu wojny w końcu przejdzie w „Hare Kryszna Hare Rama”, a potem wspólna godzina zostanie zwieńczona świętą głoską „Om”. W ten sposób do tej pory przebiegały wszystkie zajęcia i Faye czuła się potwornie rozczarowana, że być może to jest wszystko, czego się nauczy od wielkiego Allena Ginsberga: jak się kołysać, jak recytować, jak mruczeć. A przecież był to autor poezji, która przeszywała ją na wskroś, i gdy siedziała na krześle przed pierwszymi zajęciami, obawiała się, że w jego obecności nie zdoła wykrztusić z siebie słowa. Potem go zobaczyła i dziwiła się, gdzie się podział ten schludny, przyjemny mężczyzna z okładki. Koniec

z tweedowymi marynarkami i uczesanymi włosami – Ginsberg w pełni przejął najbardziej oczywiste symbole kontrkultury i początkowo Faye poczuła zawód, bo to sugerowało brak kreatywności. Teraz jej odczucia ocierały się już o czystą irytację. Chciała podnieść rękę i zapytać: „Czy kiedyś będziemy omawiać, wie pan, poezję?”, domyślała się jednak, że byłoby to niemile widziane pytanie. Bo studenci na tych zajęciach mieli gdzieś poezję – liczyła się tylko wojna i to, co chcą powiedzieć o wojnie, oraz to, jak zamierzają doprowadzić do jej zakończenia. A najbardziej interesował ich protest antywojenny podczas zbliżającej się konwencji wyborczej Partii Demokratycznej za kilka dni. Wszyscy zgadzali się co do tego, że będzie to arcyważne wydarzenie. Wszyscy wybierali się demonstrować. – Jeśli zaatakuje nas policja – pouczał ich Ginsberg – musimy siedzieć na ziemi, powtarzać mantrę „Om” i pokazać im, jak wygląda pokój. Studenci kiwali się i mruczeli mantrę. Kilka osób otworzyło oczy i wymieniało spojrzenia, rodzaj telepatycznie przekazywanej wiadomości: „Jeśli zjawią się gliny, nie mam zamiaru, kurwa, siedzieć, tylko biorę nogi za pas”. – Będzie to od was wymagało zmobilizowania całej odwagi – wyjaśniał Ginsberg, jak gdyby czytał im w myślach. – Ale jedyną odpowiedzią na przemoc jest jej przeciwieństwo. Studenci zamknęli oczy. – To jedyny sposób – mówił Ginsberg. – Poćwiczmy. Czujecie? Naturalnie jest to doświadczenie subiektywne i tylko takie się liczy. Wszystko, co obiektywne, jest tak naprawdę nieodczuwalne. Faye na wszystkich innych kursach zbierała same piątki. Z ekonomii, biologii, filologii klasycznej – nie oblała jeszcze ani jednego z cotygodniowych kolokwiów. Ale poezja? Nic nie wskazywało na to, żeby Ginsberg zamierzał im dawać stopnie. I gdy większości studentów świadomość ta dawała poczucie swobody, burzyła ona równowagę Faye. Jak ma się zachowywać, skoro nie wie,

jakie są kryteria oceny? Starała się więc maksymalnie skupić na medytacji, jednocześnie próbując sobie wyobrazić, jak przy tym wygląda. Starała się recytować i kiwać z pełnym, stuprocentowym zaangażowaniem, poczuć to, co według Ginsberga czuć powinna, pogłębienie duszy, uwolnienie umysłu. A jednak za każdym razem, gdy zaczynała medytować na poważnie, do głowy przychodziła jej drażniąca myśl: że medytuje źle i że wszyscy to widzą. Bała się, że gdy otworzy oczy, cała grupa będzie się na nią gapić albo z niej śmiać. I próbowała odpędzić tę myśl, ale im dłużej medytowała, ona tym silniej ją prześladowała, aż w końcu Faye nie była w stanie nawet przyjąć odpowiedniej pozycji, tak bardzo obezwładniały ją niepokój i paranoja. Otwierała oczy, uświadamiała sobie, że zachowuje się idiotycznie, po czym cały proces zaczynał się od nowa. Tym razem poprzysięgła sobie, że zrobi wszystko właściwie. Zatopi się w chwili, odpędzając zahamowania i wątpliwości. Będzie udawać, że jest zupełnie sama. Tylko że nie była zupełnie sama. W gronie nieznanych jej studentów, jakieś pięć kroków na lewo od niej, kilka rzędów dalej siedział Sebastian. Widziała go po raz pierwszy od aresztowania sprzed kilku dni i teraz silnie odczuwała jego obecność. Była ciekawa, czy już ją zauważył. Za każdym razem, gdy otwierała oczy, jej spojrzenie kierowało się właśnie tam, ku niemu. Wyglądało na to, że jeszcze jej nie widział, a jeśli zobaczył, najwyraźniej niewiele go to obchodziło. – Jak pogłębić duszę? – pytał Ginsberg. – Oto sposób: trzeba próbować dotrzeć do swoich uczuć i ponawiać próby. Trzeba recytować tak długo, aż recytacja stanie się automatyczna i poczujecie, co przez cały ten czas kryło się pod spodem. „Pogłębienie duszy” rozumiem w ten sposób, że niczego do niej nie dodajemy, tak jak dobudowuje się pokój do domu. Ten pokój istniał zawsze. Ale

teraz po raz pierwszy do niego wchodzimy. Wyobraziła sobie, co by się stało, gdyby Ginsberg, z tą komiczną kudłatą brodą i naszyjnikiem z pacyfką, zawędrował do garażu jednego z jej wujów w Iowa. Dopiero mieliby używanie. A jednak, wbrew sobie, czuła, że ją przekonał. Zwłaszcza swymi nawoływaniami do spokoju i cichości. – W waszych głowach za dużo się dzieje – twierdził. – Jest tam za głośno. Co, Faye musiała to przyznać, w jej przypadku było zgodne z prawdą, prawie cały czas bowiem przez cały dzień dręczył ją ciągły, dokuczliwy niepokój. – Gdy recytujecie, myślcie tylko o recytowaniu, myślcie tylko o oddechu. Żyjcie w swoim oddechu. I Faye próbowała, ale jeśli z transu nie wyrywał jej niepokój, to impuls, żeby zerknąć na Sebastiana, sprawdzić, co robi, czy mu się udaje, czy recytuje, czy bierze to wszystko na poważnie. Miała ochotę mu się przyglądać. W tej grupie, gdzie niepodzielnie królowała kontrkulturowa brzydota – rzadkie bródki, wąsy z kroplami śliny, przepocone opaski na głowach, podarte jeansy i jeansowe kurtki, ciemne okulary wyglądające idiotycznie w zamkniętym pomieszczeniu, pieprzone berety, komisowy zapach piżma i tytoniu – Sebastian, obiektywnie rzecz biorąc, pomyślała Faye, wygrywał w cuglach konkurs na najprzystojniejszego chłopaka w sali. Starannie zwichrzone miękkie włosy. Gładko ogolone policzki. Ta odrobina niemowlęcej słodyczy. Kształtna głowa. Sposób, w jaki zaciska usta, gdy się koncentruje. Zarejestrowała to wszystko, a potem zamknęła oczy i dokonała kolejnej próby osiągnięcia idealnego, całościowego spokoju umysłu. – Przestańcie się tak sobą przejmować – napominał Ginsberg. – Jeśli interesujecie się tylko sobą, jesteście skazani na siebie, na siebie i na swoją śmierć. To wszystko, co macie. Brzdęknął saggatami i mruknął „ommmmm”, co studenci powtórzyli

i rozległo się ogólne „ommmmm”, nierówne, nieczyste i nieskoordynowane. – Nie ma was – mówił Ginsberg. – Jest tylko wszechświat i piękno. Bądźcie pięknem wszechświata, wtedy to piękno wniknie do waszej duszy. Będzie tam rosło i się rozwijało, przejmie kontrolę, a po śmierci staniecie się nim. I gdy Faye zaczęła sobie wizualizować (zgodnie z zaleceniami) nieskazitelne, wszechbiałe światło pełnej świadomości, nirwanę pokoju, kiedy to (jak się dowiedziała) ciało nie wytwarza już dźwięków ani słów, lecz raczej idealny błogostan, wyczuła w pobliżu czyjąś obecność, bardzo blisko, kogoś, kto jak na złość usiadł w jej osobistej bańce przestrzeni, kto zburzył czar, ściągając ją znowu na przyziemny poziom ciała i zmartwień. Wydała więc z siebie ciężkie, pasywnoagresywne westchnienie i poruszyła się, mając nadzieję przekazać w ten sposób intruzowi, że zakłócił jej strumień myśli. Podjęła kolejną próbę: białe światło, pokój, miłość, błogostan. Cała sala mruczała „ommmmm”, gdy Faye zdała sobie sprawę, że jej nowy sąsiad przysuwa się jeszcze bliżej, i miała wrażenie, że wyczuwa coś w rejonie ucha, po czym usłyszała czyjś szept: – Osiągnęłaś już piękno idealne? Sebastian. Pod wpływem wstrząsu wywołanego tą świadomością przez chwilę czuła się, jakby się nawdychała helu. Przełknęła z trudem ślinę. – Sam mi powiedz – rzekła, a on prychnął zduszonym i powściąganym śmiechem. Rozśmieszyła go. – Powiedziałbym, że tak – szepnął. – Piękno idealne. Udało ci się. Czuła, jak po jej twarzy rozlewa się ciepło. Uśmiechnęła się. – A jak tam z tobą? – spytała. – Mnie nie ma – odparł. – Jest tylko wszechświat. Naigrawał się z Ginsberga. I jaką wtedy poczuła ulgę. Tak, pomyślała, to wszystko jest strasznie niemądre. Zbliżył się jeszcze bardziej, był tuż przy jej uchu. Czuła to na swoim

policzku – rodzaj elektryczności. – Pamiętaj, jesteś idealnie opanowana i spokojna – szepnął. – Okej. – Nic nie zburzy twojego idealnego spokoju. – Tak – rzekła. I wtedy poczuła go, jego język, jak leciutko muska koniuszek jej ucha. O mało nie pisnęła w trakcie ogólnej medytacji. Ginsberg mówił dalej: – Pomyślcie o doskonałym bezruchu chwili. Faye starała się opanować, koncentrując się na jego głosie. – Może na jakiejś łące w górach Catskill – ciągnął – gdy drzewa ożywają jak na obrazie van Gogha. Albo gdy słuchacie z płyty Wagnera i muzyka staje się sensualna i żywa jak w niesamowitym śnie. Pomyślcie o takim momencie. Czy kiedykolwiek czuła coś takiego? Moment transcendencji, moment idealny? Tak, pomyślała, owszem. W tej chwili. To był ten moment. Znajdowała się w nim teraz.

7 W poniedziałkowe wieczory Alice zwykle uczyła się sama w swoim pokoju. Dziewczyny, które się tam tłoczyły w większość innych dni tygodnia i śpiewały na całe gardło przy gramofonie lub paliły trawę z wysokich, przeraźliwych szisz, w poniedziałki były nieobecne, przypuszczalnie dochodząc do siebie. I pomimo publicznych wystąpień, w których prezentowała stanowisko, jakoby prace domowe były narzędziem ucisku, Alice poświęcała poniedziałkowe wieczory lekturze. Jedną z jej licznych tajemnic było to, że ilekroć zostawała sama, pilnie się uczyła, czytała książki, pochłaniała je szybko i gwałtownie. I to nie tytuły, których można by się spodziewać po radykalistce. Podręczniki. Książki z dziedziny księgowości, analizy ilościowej, statystyki, zarządzania ryzykiem. W te wieczory zmieniała się nawet muzyka płynąca z głośników gramofonu. Nie był to wrzaskliwy folk rock typowy dla pozostałych dni tygodnia. Muzyka klasyczna, delikatna i przyjemna dla ucha, krótkie sonaty fortepianowe i suity wiolonczelowe, utwory kojące i nieagresywne. Ujawniało się wtedy inne oblicze Alice – godzinami przesiadywała na łóżku w nieprawdopodobnym bezruchu, jedynie raz na czterdzieści pięć sekund przewracając w książce kartkę. W tych chwilach emanowała z niej łagodność, którą agent Brown uwielbiał, gdy ją podglądał z zaciemnionego pokoju hotelowego z odległości dwóch tysięcy metrów przez mocny teleskop zamówiony przez Czerwoną Drużynę, i słuchał muzyki oraz szelestu przewracanych kartek przez radio dostrojone do wysokiej częstotliwości nadawania pluskwy podłożonej w jej pokoju kilka tygodni wcześniej na małym żyrandolu, która zastąpiła pluskwę zainstalowaną wcześniej pod łóżkiem, jakość dźwięku była bowiem nie do przyjęcia – wszystko docierało

stłumione i z pogłosem. Wciąż był nowicjuszem w branży szpiegowskiej. Obserwował Alice, jak czyta, od jakiejś godziny, gdy rozległo się głośne, przenikliwe pukanie do drzwi. Chwila dezorientacji dla Browna, bo nie wiedział, czy ktoś puka do jego pokoju hotelowego, czy do drzwi Alice w akademiku. Zamarł. Nasłuchiwał. Poczuł ulgę, gdy Alice zeskoczyła z łóżka i otworzyła drzwi. – O, cześć – powiedziała. – Mogę wejść? – zapytał czyjś głos. Dziewczęcy. Dziewczyna. – Jasne. Dzięki, że wpadłaś. – Dostałam twoją wiadomość – poinformowała przybyła. Brown ją rozpoznał, pierwszoroczniaczka z pokoju obok, duże okrągłe okulary: Faye Andresen. – Chciałam cię przeprosić – rzekła Alice – za to, jak się zachowałam w Domu Wolności. – Nie ma za co. – Jest za co. Ciągle ci to robię. Powinnam się powstrzymać. To niezgodne z duchem kobiecej solidarności. Nie powinnam ci tak dokuczać. Bardzo przepraszam. – Dzięki. Agent Brown po raz pierwszy słyszał, żeby Alice kogokolwiek przepraszała lub okazywała w jakiś sposób skruchę. – Jeśli chcesz zaciągnąć Sebastiana do łóżka – powiedziała – to twoja sprawa. – Nie mówiłam, że chcę go zaciągnąć do łóżka – zaprotestowała Faye. – Jeśli chcesz, żeby Sebastian cię przeleciał, to tylko i wyłącznie twoja decyzja. – W ten sposób bym tego nie ujęła.

– Jeśli chcesz, żeby Sebastian wygrzmocił cię do nieprzytomności… – Przestaniesz wreszcie?! Teraz już obie się śmiały. Brown zanotował w swoim notesie: „Śmieją się”, chociaż nie wiedział, dlaczego ani jak może to okazać się istotne, gdy później wróci do swych zapisków. Szkolenie inwigilacyjne w Czerwonej Drużynie było irytująco krótkie i ogólnikowe. – Więc wracając do Sebastiana – podjęła Alice – próbował już czegoś? – Co rozumiesz przez „próbował”? – Zainicjował coś? Był ostatnio szczególnie miły? Faye przez chwilę patrzyła na nią, wykonując w głowie jakieś obliczenia. – Coś ty zrobiła? – spytała. – A więc odpowiedź brzmi: tak. – Powiedziałaś mu coś? Co mu powiedziałaś? – Po prostu zawiadomiłam go o twoim nader szczególnym zainteresowaniu. – O matko. – O twojej wielkiej fascynacji jego osobą. – No nie. – O twoich szczególnych skrywanych uczuciach. – Właśnie, skrywanych. To była moja tajemnica. – Przyspieszyłam tylko cały proces. Wydawało mi się, że jestem ci to winna. W Domu Wolności zachowałam się jak ostatnia purytanka. Teraz jesteśmy kwita. Nie musisz dziękować. – Jakim cudem jesteśmy kwita? Jakim cudem jest to przysługa? Faye zaczęła krążyć po pokoju. Alice siedziała po turecku na łóżku, dobrze się bawiąc tą sytuacją. – Zamierzałaś cierpieć w milczeniu i usychać z tęsknoty – ironizowała Alice. – Przyznaj się. Nie zamierzałaś mu nic powiedzieć.

– Tego nie wiesz. Na pewno nie usychałabym z tęsknoty. – Zrobił jakiś krok. Co to było? Faye przystanęła i spojrzała na Alice. Przygryzała wewnętrzną stronę policzka. – Polizał mi ucho w czasie praktyki medytacji. – Sexy. Brown zanotował: „Polizał ucho”. – A teraz – kontynuowała Faye – chce, żebym przyszła. Do niego. W czwartek wieczorem. – W noc przed protestem. – Tak. – Ale romantycznie. – Chyba. – Nie. Jak porażająco romantycznie. To ma być najważniejszy dzień w życiu Sebastiana. Weźmie udział w niebezpiecznym proteście, w zamieszkach. Możliwe, że zostanie ranny albo nawet zginie. Kto wie? I chce spędzić ostatni wolny wieczór z tobą. – Zgadza się. – To tak bardzo w stylu, nie wiem, Victora Hugo. Faye usiadła przy biurku Alice i wbiła spojrzenie w podłogę. – Wiesz, ja naprawdę mam chłopaka. Tam, gdzie mieszkam. Ma na imię Henry. Chce się ze mną ożenić. – No dobrze. A czy ty chcesz za niego wyjść? – Może. Nie wiem. – Tego rodzaju obojętność zwykle oznacza, że nie. – To nie obojętność. Po prostu jeszcze nie zdecydowałam. – Albo chcesz go poślubić bardziej niż cokolwiek innego na świecie, albo

mówisz: nie. Sprawa jest bardzo prosta. – Nie jest prosta – zaprzeczyła Faye. – Wcale nie jest prosta. Nie rozumiesz. – No to mi wyjaśnij. – Dobra, więc to jest tak. Wyobraź sobie, że potwornie chce ci się pić. Szaleńczo wręcz chce ci się pić. Możesz myśleć tylko o jednym: o wielkiej, wysokiej szklance wody. Kapujesz? – Kapuję. – I fantazjujesz o tej wielkiej szklance wody, i ta fantazja jest niesamowicie żywa w twojej głowie, ale przecież nie gasi pragnienia. – Bo nie można wypić wyimaginowanej szklanki wody. – Właśnie. Więc rozglądasz się i dostrzegasz kałużę mętnej, brudnej wody i błota. Nie jest to w żadnym razie wielka szklanka wody, ale ma jeden plus: jest mokra. Jest prawdziwa, natomiast szklanka wody prawdziwa nie jest. Wybierasz więc błotnistą, brudną kałużę, chociaż nie jest to tak naprawdę coś, co byś wolała. I dlatego z grubsza jestem z Henrym. – A co z Sebastianem? – On jest chyba wysoką szklanką wody. – Ktoś powinien nagrać o tym piosenkę country. – Więc naprawdę nie chcę się zbłaźnić przed Sebastianem. I martwię się, że może będzie chciał, no wiesz… – Faye zamilkła, szukając właściwego wyrażenia. – Zacieśnić stosunki. – Masz na myśli: ruchać się. – Tak. – Dobra, i co? – Więc miałam nadzieję… Krótka chwila głuchego milczenia. Faye wbijała spojrzenie w swoje dłonie; Alice wbijała spojrzenie w Faye. Obie siedziały teraz na łóżku, idealnie

skadrowane w teleskopie agenta Browna. – Chcesz się poradzić – podpowiedziała w końcu Alice. – Tak. – Mnie. – Tak. – W sprawie ruchania. – Zgadza się. – I zakładasz, że jestem ekspertką w tej dziedzinie. Z czego to wnosisz? Brown uśmiechnął się na te słowa. Była taką zgrywuską ta jego hipiska. – Och – jęknęła Faye i mina jej zrzedła. – Nie chciałam sugerować… – Jezu, wyluzuj. – Przepraszam. – To jest właśnie twój problem. Chcesz rady? Musisz się odprężyć. – Nie bardzo wiem, jak to się robi. Jak się odprężyć. – No wiesz, po prostu się rozluźnij. Oddychaj. – To nie takie proste. Kiedyś lekarze próbowali pokazywać mi różne techniki oddechowe, ale czasem tak się denerwuję, że nie mogę. – Nie możesz oddychać? – Prawidłowo. – Co się dzieje? Coś się dzieje w twojej głowie? Próbujesz się rozluźnić i oddychać, ale nie możesz. Dlaczego? – To skomplikowane. – Opowiedz mi. – No dobrze, więc tak, gdy zaczynam stosować te techniki oddechowe, pierwszą rzeczą, którą czuję, jest wstyd. Natychmiast zaczynam się wstydzić, że muszę ćwiczyć oddychanie. Jakbym, wiesz, jakbym nie potrafiła porządnie wykonać nawet tej najbardziej podstawowej czynności. Jakby to była jeszcze

jedna rzecz, z którą nie daję sobie rady. – Rozumiem – powiedziała Alice. – Mów dalej. – I potem, gdy już zaczynam oddychać, zaczynam się martwić, że nie robię tego poprawnie, że może mój oddech jest w jakiś sposób niewłaściwy czy coś. Że nie jest doskonały. Że nie jest to idealna technika oddechowa, zresztą nie wiem, na czym miałaby polegać, ale jestem pewna, że istnieje, i jeśli jej nie stosuję, mam wrażenie, że nie daję rady. I nie tylko nie daję sobie rady z oddychaniem, ale ogólnie nie daję sobie rady. Jakbym była życiową niedojdą, skoro nie umiem tego robić tak jak należy. I im dłużej myślę o tym, jak oddychać, tym trudniejsze staje się samo oddychanie, aż czuję, że zaraz dostanę ataku hiperwentylacji, zemdleję i tak dalej. Brown zapisał w notesie: „Hiperwentylacja”. – I zaczynam sobie wyobrażać, że jeśli faktycznie zemdleję, ktoś mnie potem znajdzie i narobi zamieszania, będę więc musiała tłumaczyć, dlaczego spontanicznie, bez żadnego powodu straciłam przytomność, co jest strasznie głupie, to tłumaczenie, bo ten ktoś myślał, że heroicznie uratował mnie przed poważnym urazem, zapaścią czy czymś takim, a tu się dowiaduje, że ja tylko tak bardzo się przejęłam swoim oddechem, że dostałam ataku paniki, więc czuje się, no wiesz, zawiedziony. Widać to po ich twarzach. Jakby mówili: „I to wszystko?”. I wtedy zaczynam się denerwować, że jako adresatka ich pomocy nie spełniłam ich oczekiwań, że jak na ironię moje problemy nie są wystarczająco poważne, by usprawiedliwić ich niepokój, przez co są teraz naprawdę dotknięci. I nawet jeśli ten scenariusz się nie realizuje, to wszystko rozgrywa się w mojej głowie i tak bardzo się denerwuję tą hipotetyczną sytuacją, że właściwie jest tak, jakby to wszystko się wydarzyło. Czuję się, jakbym to wszystko przeżyła, rozumiesz? W tym sensie, że coś nie musi się wydarzyć, żeby wydawało się prawdziwe. Pewnie myślisz, że to jakiś obłęd. – Mów dalej.

– Dobra, więc powiedzmy, że nawet jeśli uda mi się osiągnąć spokój i rozluźnienie dzięki temu, że jakimś cudem prawidłowo wykonam ćwiczenia oddechowe, będę się napawać tym szczęściem i rozluźnieniem może przez jakieś dziesięć sekund, po czym zacznę się martwić tym, jak długo to przyjemne uczucie relaksu potrwa. Zacznę się martwić, że nie zdołam go utrzymać odpowiednio długo. – Odpowiednio długo, żeby co? – No wiesz, by poczuć, że mi się udało. Że robię to dobrze. I każda sekunda, kiedy czuję się obiektywnie szczęśliwa, jest sekundą, która zbliża mnie do porażki i do powrotu do tego, kim zasadniczo jestem. Metaforą tego uczucia, jaka przychodzi mi do głowy, jest spacer po linie, która nie ma początku ani końca. Im dłużej się na niej utrzymujesz, tym więcej energii potrzebujesz, żeby nie spaść. I w końcu zaczynasz odczuwać przygnębienie i czekasz na nieszczęście, bo choćbyś była najlepszym linoskoczkiem, upadek jest nieunikniony. To tylko kwestia czasu. Jest gwarantowany. Zamiast więc cieszyć się tym radosnym uczuciem rozluźnienia, gdy go doświadczam, zaczynam odczuwać potężny lęk przed chwilą, kiedy już nie będę się czuła szczęśliwa ani rozluźniona. Co jest oczywiście akurat tym, co mnie unieszczęśliwia. – Ja cię kręcę. – To wszystko przelatuje mi przez głowę właściwie cały czas. Kiedy więc mówisz: „Po prostu oddychaj”, to chyba znaczy coś innego dla każdej z nas. – Wiem, czego ci trzeba – oznajmiła Alice. Przetoczyła się po łóżku, otworzyła dolną szufladę nocnego stolika i zaczęła grzebać w kilku brązowych papierowych torbach, tak to przynajmniej wyglądało, aż znalazła tę właściwą, przewróciła ją do góry nogami i wytrząsnęła z niej dwie małe czerwone pigułki. – Z moich osobistych zapasów – wyznała i agent Brown rozważał przez chwilę, czy tego nie zanotować, ale ostatecznie niczego nie zapisał; nigdy nie rejestrował niczego, co mogłoby być zaskarżalne. – Apteka Alice – zażartowała.

– Co to jest? – Coś, co ci pozwoli się rozluźnić. – Nie, nie sądzę. – To nic niebezpiecznego. Po prostu uspokaja lekko myśli, łagodzi zahamowania. – Nie potrzebuję tego. – A i owszem. Jesteś jak Wielki Mur Zahamowań. – Nie, dziękuję. Co to jest, zastanawiał się Brown. Te pigułki. Może psylocybina, meskalina, nasiona marihuany? Może metamfetamina, DMT, STP, jakiś barbituran? – Posłuchaj – rzekła Alice – chcesz spędzić miły wieczór z Sebastianem? – Tak, ale… – I sądzisz, że jest to możliwe w twoim obecnym stanie umysłu? Faye zamilkła i przez chwilę zastanawiała się nad odpowiedzią. – Mogę stworzyć odpowiednie pozory. Żeby Sebastian pomyślał, że się świetnie bawię. – Ale tak naprawdę, wewnętrznie? – Będę czuć strach i panikę, z trudem je hamując. – Tak, potrzebujesz ich jednak. Jeśli jesteś w ogóle zainteresowana tym, żeby naprawdę się rozerwać. Ty, nie on. – Co się po nich czuje? – Jakby był słoneczny dzień. Jakbyś spacerowała w słoneczny dzień z głową wolną od jakichkolwiek zmartwień. – Ja dosłownie nigdy się tak nie czułam. – Są drobne efekty uboczne. Robi się sucho w ustach. I dziwne sny. Łagodne halucynacje, ale to naprawdę rzadko. Lepiej zażyć razem z posiłkiem. Chodźmy.

Alice wzięła Faye za rękę i wyszły z pokoju, przypuszczalnie do stołówki, która o tak późnej porze zwykle świeciła pustkami. Jedynymi dostępnymi rzeczami do jedzenia były prawdopodobnie płatki śniadaniowe lub schłodzone resztki kolacji z tego dnia. Klopsiki. Brown przeprowadził wąsko zakrojony, choć drobiazgowy wywiad. Znał zwyczaje panujące w tym akademiku tak dobrze jak zwyczaje panujące we własnym domu, gdzie jego żona miała się obudzić za około sześć godzin obsypywana całusami i pochwałami ich dziecka. Zastanawiał się, w jakim stopniu jest się w stanie cieszyć z tych komplementów, wiedząc, że zdobyła je zastraszeniem i szantażem. Domyślał się, że w dziewięćdziesięciu procentach. Niemal całą sobą. Ale ta pozostała część, pomyślał, na pewno nie daje jej spokoju. Miał nadzieję, że na dole w stołówce dziewczyny w tym momencie mówią o nim. Miał nadzieję, że Alice zwierzy się z rozkwitającego romansu z gliniarzem, w którym wbrew sobie się zakochuje. Jedną z bardziej przygnębiających rzeczy w tych nocnych podsłuchach było uświadomienie sobie, jak mało Alice o nim mówi czy choćby myśli, gdy nie są razem. Precyzyjniej mówiąc: nigdy. Nigdy o nim nie wspomniała. Ani razu. Nawet po ich spotkaniach zwykle wraca do siebie, bierze prysznic i jeśli już z kimś rozmawia, to o rzeczach przyziemnych: nauce, proteście, dziewczyńskich sprawach. Ostatnio głównym tematem był piątkowy marsz kobiet, który organizowała – planowały bez zezwolenia władz przejść wzdłuż Lake Shore Drive, wstrzymując ruch. Alice mówiła o tym non stop. Ani razu nie wspomniała o nim. Gdy nie było go w pobliżu, zupełnie jakby dla niej nie istniał, co go bolało, bo sam myślał o niej prawie non stop. Gdy kupował ubrania, zastanawiał się, czym mógłby zrobić wrażenie na Alice. Gdy siedział na codziennych odprawach Czerwonej Drużyny, czekał, aż usłyszy coś, co będzie dotyczyć jej. Gdy oglądał z żoną wiadomości w telewizji, wyobrażał sobie, że obok niego siedzi Alice, nie ona. Był jak igła kompasu zawsze zwrócona w jej stronę.

Spojrzał za budynek akademika w stronę szarego bezmiaru jeziora Michigan, świateł nad jeziorem, rozmigotanych gorących przestworzy. Kropki na niebie były samolotami, które zmierzały na lotnisko Midway i wiele z nich wiozło personel senatorów i ambasadorów, prezesów firm, lobbystów, zaufanych Partii Demokratycznej, ankieterów, sędziów, wiceprezydenta, którego plan podróży był tajemnicą, jakiej Biały Dom nie chciał zdradzić nawet policji. Brown siedział wyczekująco na łóżku. Zaryzykował i włączył światło, żeby poczytać gazetę, której cała pierwsza strona poświęcona była albo konwencji, albo protestom przeciwko konwencji. Nalał sobie whisky z minibaru, wiedząc, że jest gratis, tak jak kawa serwowana za darmo gliniarzom we wszystkich miejskich barach. Ta robota miała swoje zalety. Musiał przysnąć, bo obudziły go odgłosy śmiechu. Dziewczęcego. Opierał się twarzą o pogniecioną gazetę, zaschło mu w ustach. Zgasił lampkę do czytania i poczłapał chwiejnie do teleskopu, szurając nogami po wykładzinie. Usiadł, kilka razy potrząsnął głową i mruganiem powiek próbował zwalczyć senność. Musiał energicznie przetrzeć oczy, żeby cokolwiek zobaczyć przez teleskop. Czuł, że żołądek ma pusty i zakwaszony. Te nocne zmiany go wykańczały. Wróciły dziewczyny. Usadowiły się na łóżku przodem do siebie. Z czegoś się śmiały. Po drzemce miał w oczach śpiochy, które musiał wydłubać. Obraz w teleskopie był dziwnie nieostry, jak gdyby w czasie, kiedy spał, obydwa budynki powoli się od siebie oddaliły. Pomanipulował przy pokrętłach. Obraz dziewczyn drgał i podskakiwał, wywołując bardzo łagodną wersję choroby lokomocyjnej, która przypominała mu próby czytania na tylnej kanapie samochodu. – Tyle się w tobie kryje – powiedziała Alice, dochodząc do siebie po ataku śmiechu. Delikatnie pogładziła Faye po włosach. – Tyle szczęścia. Faye wciąż chichotała cicho. – Wcale nie – powiedziała, opędzając się przed dłonią Alice. – To nie jestem

prawdziwa ja. – Mylisz się. Taka jesteś bardziej prawdziwa. Powinnaś to zapamiętać. Taka jesteś naprawdę… – Nie czuję się jak prawdziwa ja. – Bo po raz pierwszy masz z nią kontakt. Nic dziwnego, że wydaje ci się obca. – Jestem zmęczona – rzekła Faye. – Powinnaś zapamiętać to uczucie i odnajdywać do niego drogę na trzeźwo. To jest twoja mapa. Jesteś teraz taka szczęśliwa. Dlaczego nie czujesz się tak cały czas? Faye wbiła wzrok w sufit. – Bo prześladuje mnie duch – odparła. Alice zaśmiała się. – Mówię poważnie – upierała się Faye. Usiadła i objęła rękami kolana. – W naszej piwnicy mieszkał duch. Domowy skrzat. Obraziłam go. I teraz mnie prześladuje. Odwróciła się, żeby sprawdzić reakcję Alice. – Nigdy nikomu o tym nie mówiłam – kontynuowała. – Pewnie mi nie wierzysz. – Słucham cię. – Ten duch przybył razem z moim ojcem z Norwegii. To kiedyś był jego duch, teraz jest mój. – Powinnaś go zabrać z powrotem. – Gdzie z powrotem? – Tam, skąd przybył. Tylko w ten sposób można się pozbyć ducha. Zabrać go tam, skąd pochodzi. – Jestem bardzo, ale to bardzo zmęczona – wybąkała Faye.

– Dobra, czekaj, pomogę ci. Faye rozwaliła się jak pijana na łóżku. Alice zdjęła jej okulary i ostrożnie odłożyła je na nocny stolik. Podeszła do nóg łóżka, rozwiązała tenisówki Faye i pociągnęła je lekko, aż się zsunęły. Zdjęła jej skarpetki, zwinęła je w kulkę i włożyła do butów, które ustawiła noskami do przodu przy drzwiach. Wydobyła spod łóżka koc i przykryła nim Faye, podwijając pod nią brzegi. Sama zdjęła buty, skarpetki i spodnie, po czym położyła się obok Faye. Przytuliła się do niej i zaczęła ją gładzić po włosach. Jeszcze nie widział Alice w tak łagodnym wydaniu. Z pewnością przy nim nigdy się tak nie zachowywała. To była całkowicie nowa odsłona jej osoby. – Masz chłopaka? – wymamrotała Faye. Mówiła teraz niewyraźnie, słowa się zlewały: była na haju lub zasypiała, albo jedno i drugie. – Nie chcę gadać o chłopakach – ucięła Alice. – Chcę mówić o tobie. – Jesteś zbyt wyzwolona, żeby mieć chłopaka. Nigdy nie zdecydowałabyś się na coś tak staroświeckiego. Alice się roześmiała. – No więc mam – oświadczyła i agent Brown dwa tysiące metrów dalej wydał z siebie pisk ekscytacji. – Tak jakby. Jest pewien facet, z którym regularnie miewam kontakty intymne, że się tak wyrażę. – Czemu po prostu nie nazwiesz go swoim chłopakiem? – Wolę nie nazywać różnych rzeczy – odparła Alice. – Wiesz, jak tylko zaczniesz nazywać, wyjaśniać, racjonalizować swoje pragnienie, tracisz je. Jak tylko próbujesz je zdefiniować, ogranicza cię. Myślę, że lepiej zostać wolną i otwartą. Ulegać każdemu impulsowi bez analizowania i osądzania. – W tym momencie brzmi super, ale to pewnie przez te czerwone pigułki. – Rób, na co masz ochotę – radziła Alice. – Tak jak ja. Weźmy na przykład tego gościa. Mojego faceta. Nie czuję do niego nic szczególnego. Nie mam wobec niego żadnych zobowiązań. Będzie mi służył do czasu, aż przestanie mnie

interesować. I tyle. Proste. Daleko od niej Brown poczuł, jak coś się w nim zapada. – Bez przerwy szukam kogoś, kto byłby bardziej interesujący – ciągnęła Alice. – Może to ty? Faye sennie burknęła w odpowiedzi: „Mhm”. Alice sięgnęła za Faye i zgasiła światło. – Te wszystkie twoje zmartwienia i tajemnice – powiedziała. – Mogłabym spróbować cię z nich wyleczyć. Spodobałoby ci się. Łóżko zatrzeszczało, gdy jedna z nich lub obydwie się przeciągnęły. – Wiesz, że jesteś piękna? – powiedziała w ciemności Alice. – Tak piękna, że nawet o tym nie wiesz. Agent Brown pogłośnił dźwięk. Położył się na łóżku i otoczył ramionami poduszkę. Skoncentrował się na jej głosie. Ostatnio nachodziły go nowe, przerażające myśli, fantazjował o opuszczeniu żony i namówieniu Alice, żeby z nim uciekła. Mogliby zacząć nowe życie, powiedzmy w Milwaukee albo w Cleveland, albo w Tucson, gdzie by tylko chciała. Szalone fantazje, po których zostawało w nim zarówno poczucie winy, jak i euforia. W domu jego żona i córka będą spały w jednym łóżku. Jeszcze przez wiele lat. – Zostań, proszę – poprosiła Alice. – Wszystko będzie dobrze. Zanim zjawiła się Alice, Brown nie zdawał sobie nawet sprawy, że brakuje mu w życiu czegoś istotnego. Zrozumienie nadeszło dopiero wtedy, gdy to nagle dostał. I teraz nie miał zamiaru z tego rezygnować. – Zostań tak długo, jak tylko chcesz – usłyszał głos Alice i próbował udawać przed samym sobą, że Alice nie zwraca się do Faye. – Ja nigdzie się nie wybieram. Zostanę tu, tuż obok. Próbował udawać, że Alice mówi do niego.

8 W przeddzień zamieszek zmieniła się pogoda. Lato rozluźniło swój uścisk i powietrze w Chicago zrobiło się przyjemnie wiosenne. Chyba po raz pierwszy od wielu tygodni można się było dobrze wyspać. Wczesnym świtem ziemię spowijała lśniąca rosa. Świat był żywy i nawilżony. Wyczuwało się w nim nadzieję, optymizm i dlatego było czymś trudnym do pojęcia, że miasto przygotowuje się do bitwy, że w zielonych ciężarówkach przywozi się tysiące członków Gwardii Narodowej, że policja czyści maski gazowe i broń, że demonstranci ćwiczą techniki uniku i samoobrony oraz gromadzą różne przedmioty do obrzucania policji. I wśród wszystkich panowało przeświadczenie, że tak wielki konflikt zasługuje na bardziej nieznośną pogodę. Powietrze powinna podgrzewać ich nienawiść. Kto czuje rewolucyjne zapędy, gdy słońce tak przyjemnie oświetla twarz? Tymczasem miasto pulsowało pożądaniem. W przeddzień największego, najbardziej spektakularnego, najbardziej brutalnego protestu tego roku miasto przesycone było żądzą. Na konwencję demokratów zjeżdżali się delegaci. Policja eskortowała ich do hotelu Conrad Hilton, gdzie gromadzili się nerwowo na parterze w barze Haymarket i może wypijali za dużo i robili rzeczy, których w mniej niezwykłych okolicznościach by nie zrobili. Odkrywali, że żal jest czymś elastycznym i względnym. Ci, którzy normalnie nie oddawaliby się pijaństwu w miejscach publicznych lub nie odważyliby się na przygodny seks, przekonywali się, że ta konkretna sceneria sprzyja jednemu i drugiemu. Chicago miało niebawem wybuchnąć. Stawką była prezydentura. Ich wspaniała Ameryka się rozpadała.

W obliczu katastrofy kilka drobnych pozamałżeńskich numerków wydawało się jedynie drobnym trzaskiem w tle, zbyt cichym, by można go było zarejestrować. Barmani nie zamykali baru do późnej nocy. Mieli dużo klientów i hojne napiwki. Na zewnątrz, po drugiej stronie Michigan Avenue, policjanci patrolowali konno park. Oficjalnie szukano tam wichrzycieli i sabotażystów. Tymczasem w krzakach, pod drzewami, na plaży znajdowali młodych ludzi w różnych stadiach negliżu tak bardzo zajętych sobą, że nie słyszeli nawet odgłosów końskich kopyt. Obściskiwali się (i nie tylko), robiąc szokujące rzeczy, jak gdyby nigdy nic, na ziemi w parku lub na piasku nad jeziorem Michigan. Policjanci ich przepędzali. Chłopcy oddalali się jak niepyszni rozkołysanym krokiem i policjantom mogłoby się to wydać zabawne, gdyby nie podejrzewali, że ci sami chłopcy wrócą następnego dnia, będą wykrzykiwać hasła, bić, rzucać, czym popadnie, i dostawać łomot z ich rąk. Ten dzień poświęcony był rozkoszy. Następny miał być jatką. Nawet Allen Ginsberg znalazł kilka chwil wytchnienia od melancholii. Siedział nagi w łóżku z chudym dwudziestokilkulatkiem, greckim pomocnikiem kelnera, którego poznał po południu w restauracji na spotkaniu z przygotowującymi się do protestu przywódcami studenckimi. Próbowali odgadnąć, ile stawi się osób. Pięć tysięcy? Dziesięć tysięcy? Pięćdziesiąt? Opowiedział im pewną historię. – Dwóch mężczyzn udało się do ogrodu. Pierwszy zaczął liczyć mangowce i rachować, ile owoców rośnie na każdym z nich, a także jaka byłaby szacunkowa wartość całego sadu. Drugi zerwał kilka owoców i je zjadł. I teraz, jak myślicie, który z nich był mądrzejszy? Studenci wbijali w niego baranie spojrzenia. – Jedzcie mango! – zawołał. Nie rozumieli. Rozmowa przeszła na temat najważniejszej wiadomości tego

dnia, otóż władze miasta ostatecznie odrzuciły ich prośbę o pozwolenie na demonstrację w centrum, przejście ulicami, nocleg w parku. Następnego dnia miały się zjechać tłumy manifestantów, którzy mogli przenocować jedynie w parku. Oczywiście będą tam spać, oczywiście będą demonstrować, omawiali więc prawdopodobieństwo policyjnej interwencji w obecnej sytuacji, gdy nie mają stosownych zezwoleń i dokumentów. Uznali, że prawdopodobieństwo wynosi sto procent. I Ginsberg starał się skupić na dyskusji, ale myślał przede wszystkim o tym, jak bardzo pomocnik kelnera przypomina mu marynarza, który pewnej nocy w Atenach przemierzał stare ulice pod białym jak szkielet Akropolem, a potem żarliwie i czule przycisnął usta do ust młodej męskiej prostytutki, na oczach wszystkich, w kraju Sokratesa i Herkulesa, gdzie zewsząd otaczały ich kremowe rzeźby umięśnionych ciał. Pomocnik kelnera miał twarz tamtego marynarza, z tym samym cieniem deprawacji. Przywołał chłopaka, dowiedział się, jak ma na imię, zabrał go do swojego pokoju i rozebrał: chudzielec z wielkim fiutem. Czy to nie reguła? Teraz po wszystkim Ginsberg leżał zwinięty pod kołdrą i czytał chłopakowi Keatsa. Następnego dnia miała rozgorzeć wojna, ale tego wieczoru rozbrzmiewał Keats, przez otwarte okno wpadała przyjemna bryza, obok niego leżał ten chłopak i ściskał go za rękę, ściskał tak, jakby badał dojrzałość owocu. To wszystko było zbyt piękne. Tymczasem Faye się szorowała. Kupiła kilka pism dla nastolatek i wszystkie z nich zalecały pannom młodym, żeby zanim to zrobią, wyszorowały się dokładnie, energicznie i śmiało, rozmaitymi akcesoriami: miękkimi ściereczkami, porowatymi gąbkami, tarkami, pumeksami. Większość pieniędzy na żywność w tym tygodniu przeznaczyła na produkty, które miały ją uczynić gładką i kusząco wonną na całym ciele. Przypomniały jej się plakaty w pracowni zajęć z gospodarstwa domowego, po raz pierwszy od wielu miesięcy. Nawet na odległość były nie mniej przerażające teraz, gdy zamierzała sama to zrobić – pójść na całość. Wkrótce miał się zjawić Sebastian, ale Faye wciąż się szorowała,

a musiała jeszcze nałożyć różne bardzo wonne maści, które, czego się obawiała, mogły być piekące, żele tak silnie pachnące różami i bzami, że przywodziły jej na myśl dom pogrzebowy, gdzie wystawia się bukiety kwiatów, aby zagłuszyć chemiczny odór śmierci, który unosi się tam przyczajony cały czas. Faye nakupiła perfum, dezodorantów, żelów pod prysznic, soli, w których miała się moczyć, mydeł, którymi miała się wyszorować, miętowych i szczypiących płynów do płukania ust. Zaczęło do niej docierać, że nie przewidziała, ile czasu będzie potrzebować, żeby umyć ciało i włosy, zetrzeć martwy naskórek, nie wspominając już o wyciśnięciu i nałożeniu nowych płynów i balsamów. Podłoga była zasłana filigranowymi różowymi pudełeczkami. Nie zdąży zrobić wszystkiego przed przyjściem Sebastiana. Miała jeszcze pomalować paznokcie, spryskać lakierem włosy dla utrwalenia fryzury, wybrać odpowiednie połączenie stanika i bluzki. Tych rzeczy nie dało się uniknąć, nie można było ich pominąć. Uporała się ze stwardnieniami na lewej stopie. Postanowiła darować sobie prawą. Jeśli Sebastian zauważy zgrubienia na jednej stopie, a na drugiej nie, przy odrobinie szczęścia komentarz zostawi dla siebie. Poprzysięgła sobie, że nie będzie zdejmować butów tak długo, jak to będzie możliwe. Miała nadzieję, że wtedy już Sebastian nie będzie zwracał uwagi na stan jej stóp. Ścisnęło ją w dołku, gdy o tym pomyślała, gdy pomyślała, że ma to zrobić. Znowu skupiła się na nowych kosmetykach, które pozwalały utrzymać seks w sferze nieokreślonej, bezpiecznej abstrakcji, jako rodzaj idei marketingowej, a nie czegoś, co jej ciało naprawdę zrobi. Na randce. Tego wieczoru. Miała trzy różne kolory lakieru do paznokci, każdy będący odcieniem fioletu: „śliwka” i „bakłażan” oraz bardziej konceptualny fiolet o nazwie „kosmos”, i właśnie ten ostatni w końcu wybrała. Pomalowała paznokcie u nóg i chodziła po pokoju na piętach z kuleczkami waty między palcami. Grzała się lokówka. Faye nakładała wacikiem na twarz kremowe pudry ze szklanych słoiczków. Wyczyściła uszy patyczkami higienicznymi. Wyskubała kilka włosków z brwi.

Z białej bielizny przebrała się w czarną. Potem znowu w białą, po czym rozmyśliła się raz jeszcze. Otworzyła okna i wciągnęła w płuca chłodne powietrze miasta, jak wszyscy inni czując przypływ nadziei, optymizmu, cielesnej zmysłowości. Wszyscy w całym mieście czuli się tak samo. I możliwe, że pojawiła się chwila, szansa, która, gdyby z niej skorzystać, zapobiegłaby temu wszystkiemu, co się wydarzyło później. Gdyby wszyscy uczestnicy tamtych zdarzeń zaczerpnęli pełną piersią tego żyznego, tchnącego wiosną powietrza i zdali sobie sprawę, że jest to znak. Wówczas urząd burmistrza może wydałby demonstrantom zezwolenia, o które się od miesięcy ubiegali, demonstranci mogliby się spokojnie zebrać, niczym nie rzucając, nikogo nie prowokując, policjanci mogliby obserwować ich zaciekawieni z oddali, każdy by powiedział, co ma do powiedzenia, i wszyscy rozeszliby się do domów bez siniaków, wstrząśnień mózgu, zadrapań, koszmarów i blizn. Możliwe, że pojawiła się taka chwila, ale potem wydarzyło się to: Przyjechał właśnie do Chicago autobusem ze Sioux Falls – dwudziestojednolatek, włóczęga bez celu, który prawdopodobnie chciał wziąć udział w proteście, ale tego się już nigdy nie dowiemy. W obszarpanym ubraniu – stara skórzana kurtka popękana na zagięciu kołnierza, sfatygowany i posklejany taśmą marynarski worek, brązowe buty noszące zadrapania po wielu kilometrach wędrówek, pobrudzone jeansy o wywiniętych nogawkach, tak jak lubiła je wtedy nosić młodzież. Ale to włosy pozwoliły policji rozpoznać w nim wroga. Długie i splątane, opadające poniżej kołnierza skórzanej kurtki. Odrzucał je znad oczu gestem, który bardziej agresywnym konserwatystom zawsze wydawał się dziewczyński. Zniewieściały i pedalski. Z jakiegoś powodu ten właśnie gest budził w nich wściekłość. Odgarniał włosy znad oczu i odczepiał je od wąsów i rzadkiej brody, gdy się w nie zaplątały. W oczach policjantów wyglądał jak każdy inny miejscowy hipis. Dla nich takie długie włosy były

końcem pewnego rodzaju dyskusji. Ale on nie był miejscowy. Nie cechowała go przewidywalność członków miejscowej kontrkultury. Mówcie, co chcecie, o chicagowskich lewicowcach, ale przynajmniej pozwalali się aresztować bez większych ceregieli. Mogli wyzwać gliniarzy od najgorszych, ale ich powszechną reakcją na widok kajdanek była irytująca apatia, czasem przechodząca w zwiotczałość całego ciała. Tymczasem ten młody człowiek ze Sioux Falls był ulepiony z innej gliny. Wcześniej coś mu się przytrafiło, coś mrocznego i prawdziwego. Nikt nie wiedział, co robił w Chicago. Był sam. Może usłyszał o proteście i chciał się dołączyć do ruchu, który ze Sioux Falls musiał się wydawać czymś bardzo odległym. Można sobie wyobrazić, jak samotny czuł się ktoś, kto tak wygląda, w miejscu takim jak Dakota Południowa. Może dokuczano mu, naśmiewano się z niego, zastraszano go i bito. Może zbyt często musiał się bronić przed policją lub członkami gangu Hell’s Angels – tymi samozwańczymi obrońcami kultury pod hasłem: „Jak się nie podoba, to won stąd”. Może był już tym wyczerpany. Prawda jest taka, że nikt nie wiedział, co takiego musiało mu się przytrafić, że do kieszeni znoszonej skórzanej kurtki schował sześciostrzałowy rewolwer. Nikt nie wiedział, dlaczego – gdy policja chciała go zatrzymać – wyciągnął broń i zaczął strzelać. Możliwe, że nie wiedział, co się dzieje w mieście. Że policjanci każdą najdrobniejszą groźbę traktują poważnie, że są na skraju wytrzymałości, pracując ciurkiem po dwie, trzy zmiany. Że hipisi zagrozili zafundowaniem całemu Chicago narkotykowego odlotu przez doprawienie LSD wody z miejskiej sieci, i chociaż wymagałoby to użycia pięciu ton narkotyku, do każdej stacji pomp w mieście odkomenderowano policjanta. Że policja z psami tropiącymi patroluje hotel Conrad Hilton, bo hipisi zagrozili, że wysadzą w powietrze budynek, w którym zatrzymali się wiceprezydent i wszyscy delegaci. Krążyła pogłoska, że hipisi planują przebrać się za szoferów na lotnisku, by porywać żony delegatów,

faszerować je narkotykami i zmuszać do niemoralnych czynów, toteż policja eskortowała podróżnych prosto z płyty lotniska do hotelu. Mnożyło się tyle różnych zagrożeń, tyle różnych scenariuszy, tyle różnych możliwości, że trudno było na nie wszystkie reagować. Jak na przykład nie dopuścić do tego, żeby hipisi zdetonowali bombę, jeśli się ostrzygą, ubiorą normalnie i z podrobionymi dokumentami dostaną do International Amphitheater? Jak nie dopuścić do tego, żeby masowo wyszli na ulice i zaczęli przewracać samochody, jak to się stało w Oakland? Jak nie dopuścić do tego, żeby wznieśli barykady i przejęli kontrolę nad całymi kwartałami ulic, jak to się stało w Paryżu? Jak im uniemożliwić okupację budynku, jak to zrobili w Nowym Jorku, i jak się ich wyciąga z takiego budynku na oczach dziennikarzy, którzy wiedzą, że podkoloryzowane opisy policyjnej brutalności pozwalają sprzedać więcej gazet? Właśnie owa smutna logika działań antyterrorystycznych sprawiła, że byli tak nerwowi: policja musiała przewidzieć wszystko, tymczasem wystarczyło, że hipisom uda się jeden raz. Otoczono więc amfiteatr zasiekami i wysłano tam policjantów w cywilu, żeby wyłuskiwali mącicieli i legitymowali każdego, kto nie wygląda na zwolennika obecnej administracji. Zabezpieczono studzienki włazowe. Posłano w powietrze helikoptery. Na dachach wysokich budynków rozmieszczono snajperów. Przygotowano gaz pieprzowy. Sprowadzono Gwardię Narodową. Zamówiono pojazdy opancerzone. Policjanci słyszeli o radzieckich czołgach przetaczających się w tamtym tygodniu ulicami Pragi i w głębi ducha zazdrościli trochę Rosjanom i ich podziwiali. „Tak, kurwa, właśnie tak to się powinno odbywać”, myśleli. Manifestować druzgocącą siłę. Ale nasz przybysz ze Sioux Falls nie mógł o tym wiedzieć. W przeciwnym razie zastanowiłby się dwa razy, nim wyciągnąłby broń. Gdy policyjny wóz mijał go idącego ulicą w tym bezchmurnym momencie, kiedy mógł zobaczyć wszystkie gwiazdy wiszące nad Michigan Avenue, i gdy

samochód się zatrzymał i wysiedli z niego dwaj gliniarze w niebieskich koszulach z krótkim rękawem, po czym zaczęli iść w jego stronę, pobrzękując rozmaitymi gadżetami przy paskach, mówiąc coś na temat godziny policyjnej i żądając okazania dokumentów, gdyby wiedział, co się dzieje w tym czasie w Chicago, może wolałby spędzić kilka nocy na dołku za posiadanie nie zarejestrowanej i ukrytej broni. Ale przejechał taki szmat drogi, przez trzydzieści godzin kisząc się w tym potwornym autobusie, i może czekał na ten protest całe życie, może to był dla niego jakiś punkt zwrotny, może myśl o tym, że ta cała demonstracja mogłaby go ominąć, była zbyt bolesna, może aż tak bardzo nienawidził wojny, a może nie chciał stracić broni, która jako jedyna dawała mu poczucie bezpieczeństwa, jemu, który spędził trudne lata dojrzewania w Dakocie, gdzie był inny i samotny. Mógł sobie pomyśleć, że wyciągnie broń i odda strzał ostrzegawczy, a gdy gliniarze pierzchną, żeby się schować, wbiegnie w najbliższy ciemny zaułek i zwieje. Żadna filozofia. Może nawet już wcześniej tak robił. Był młody, umiał szybko biegać, uciekał całe życie. Ale jak się okazało, gliniarze nie próbowali się chować. Nie dali mu szansy ucieczki. Na dźwięk pierwszego wystrzału sięgnęli po własne rewolwery i zaczęli strzelać. Cztery trafienia w klatkę piersiową. Wiadomość rozeszła się dosyć szybko, policja, Secret Service, Gwardia Narodowa, na koniec FBI: hipisi są uzbrojeni. Strzelają. Sytuacja zmieniła się radykalnie. Dzień przed rozpoczęciem protestów był to, wszyscy się co do tego zgadzali, fatalny omen. Studenci rozpytywali między sobą, czy oczekiwano kogoś ze Sioux Falls. Kim on był? Co tutaj robił? Spontanicznie zbierano się przy zapalonych świecach, by uczcić śmierć tego chłopaka, który mógł być ich bratem. Śpiewano We Shall Overcome i wszyscy się po cichu zastanawiali, czy i oni oddaliby życie za sprawę. Uważano, że jego protest jest ważniejszy niż wszystkie demonstracje z całego długiego roku – wyższa była stawka, skala prywatności i intymności.

Ginąc w Chicago w taki sposób, zanim ktokolwiek poznał jego imię, poruszył ich serca. Sebastian usłyszał o tym w biurze „Chicago Free Voice”, gdy udzielał wywiadu dla CBS. Zadzwonił telefon i powiedziano mu, że zastrzelono kogoś, jakiegoś włóczęgę z Dakoty Południowej. I pierwszym impulsem, tym, co mimowolnie przyszło mu do głowy, była myśl, jak świetnie się składa. Miał właśnie przed sobą ludzi z CBS News. To jakby trafić na żyłę złota. Wzbudził więc w sobie głębokie oburzenie i oznajmił dziennikarzom, że „gliniarze zamordowali z zimną krwią jednego z demonstrantów”. Rany, wtedy dopiero nadstawili uszu. W każdym kolejnym wywiadzie używał coraz dosadniejszego języka. „Jeden z naszych braci został zastrzelony, bo nie zgadzał się z naszym prezydentem. Na tym polegała jego zbrodnia”, oświadczył wysłannikowi „Tribune”. „Policja zabija teraz każdego, kto się nawinie, tak jak bomby w Wietnamie”, powiedział dziennikarzowi „The Washington Post”. „Chicago staje się zachodnim przyczółkiem Stalingradu”, skwitował w wywiadzie dla „The New York Times”. Zorganizował jeszcze więcej manifestacji przy świecach i informował fotografów i ekipy telewizyjne, gdzie się będą odbywać, każdą wysyłając w inne miejsce, żeby myśleli, że to właśnie oni zdobywają unikatowy materiał. Na jednej rzeczy dziennikarzom zależało bardziej niż na rzetelności – na pierwszeństwie. Na tym polegało jego zadanie – żeby podgrzewać atmosferę. W miesiącach przed wybuchem protestu to właśnie Sebastian drukował te wszystkie szokujące historie o zatruwaniu wodociągów LSD, o porywaniu żon delegatów, o bombach mających eksplodować w amfiteatrze. Nie miało znaczenia, że nikt tak naprawdę nie rozważa podjęcia takich kroków. Nauczył się czegoś ważnego: jeśli coś zostaje wydrukowane, staje się prawdą. Mocno zawyżył liczbę demonstrantów, których spodziewano się w Chicago, a potem rozpierała go duma, gdy burmistrz zmobilizował Gwardię Narodową.

Wiadomość się rozeszła. I na tym mu zależało: na pogłoskach, na narracji. Gdy o tym myślał, wyobrażał sobie jajo, które musi chronić, ogrzewać, tulić i pielęgnować, jajo, które dzięki jego staraniom rozrasta się do baśniowych rozmiarów, lśniące i unoszące się nad nimi wszystkimi niczym światło przewodnie. Dopiero teraz, w nocy przed rozpoczęciem protestu, zaczynał sobie uświadamiać konsekwencje swoich działań. Do Chicago zjeżdżali się młodzi ludzie. Będą bici i turbowani przez policję. Ktoś może zginąć. Rzecz właściwie nieunikniona. Coś, co do tej pory było ułudą, fantazją, szumem, ćwiczeniem w kształtowaniu opinii publicznej, następnego dnia miało się ziścić. Był to rodzaj narodzin i na samą myśl o tym Sebastian drżał. Tak więc teraz, w samotności, robił coś, co byłoby ostatnią rzeczą, jakiej spodziewaliby się inni po bezczelnym, pewnym siebie, nieustraszonym Sebastianie: siedział na łóżku i płakał. Zrozumiał bowiem, co się nazajutrz stanie, zrozumiał swoją osobliwą rolę w tych wydarzeniach, wiedział, że wszystko do tego momentu jest już dokonane, niezmienne i irytująco zastygłe w przeszłości. Tego wieczoru był gejzerem żalu. I zalewał się łzami. Musiał przestać o tym myśleć. Przypomniał sobie, że ma przecież randkę. Spryskał twarz wodą. Narzucił na plecy marynarkę. Spojrzał w lustro i powiedział: „Weź się w garść”. Dokładnie te same słowa kierował do siebie pewien policjant w innej części miasta, siedząc na bagażniku wozu patrolowego zaparkowanego tam gdzie zwykle, w ciemnym zaułku. Siedział obok Alice, która najwyraźniej postanowiła z nim zerwać. „Weź się w garść”, pomyślał. Tak jak wszyscy inni w mieście agent Brown liczył na to, że tego wieczoru zaliczy numerek. Kiedy jednak spotkał się z Alice, ona nie wsiadła do samochodu ani nie miała żadnych dziwacznych próśb, klapnęła za to ciężko na pokrywę bagażnika i oświadczyła: – Powinniśmy chyba zrobić sobie przerwę.

– Przerwę od czego? – spytał. – Od wszystkiego. Ogólnie. Od nas. Od naszych spotkań. – Mogę spytać dlaczego? – Chcę spróbować czegoś nowego – odparła Alice. Brown przez chwilę zastanawiał się nad tym, co powiedziała. – Masz na myśli: kogoś nowego – uściślił. – No, tak – przyznała Alice. – Może kogoś poznałam. Kogoś interesującego. – Więc zrywasz ze mną dla tego nowego kogoś. – Formalnie rzecz biorąc, żeby ze sobą zerwać, trzeba mieć co zerwać, musiałoby istnieć jakieś zaangażowanie między nami, a tego oczywiście nie ma. – Ale… – Żadnych ale. Agent Brown skinął głową. Wpatrywał się w psa po drugiej stronie uliczki szperającego w śmieciach z miejscowego baru. Jeden z wielu bezpańskich kundli w mieście, w którym połączyły się wpływy przeróżnych ras z cechami owczarka niemieckiego. Z przewróconego pojemnika na śmieci wyciągnął czarną torbę i rozszarpywał ją zębami. – Więc gdyby nie ta nowa osoba, nie zrywałabyś ze mną? – spytał znowu. – To nieistotne, bo jest ktoś nowy. – Zrób to dla mnie. Odpowiedz. Gdyby ten ktoś nie istniał, nie miałabyś powodu kończyć naszej znajomości. – Okej. Jasne. Mogę tylko potwierdzić. – Wiedz, że popełniasz błąd – rzekł. Obrzuciła go tym swoim protekcjonalnym spojrzeniem, którego nie znosił, spojrzeniem, które komunikowało, że to ona z nich dwojga jest bardziej interesująca i nowoczesna, on zaś tkwi w burżuazyjnej drobnomieszczańskiej dziurze, z której nie ma ucieczki.

– Cóż takiego może ci dać ten ktoś, czego ja nie mogę? – spytał. – Nie zrozumiesz. – Mogę się zmienić. Masz ochotę na coś innego? Proszę bardzo. Nie musimy się spotykać tak często. Możemy się widywać co dwa tygodnie. Albo raz w miesiącu. A może chcesz, żebym był jeszcze ostrzejszy? Nie ma problemu. – Już teraz nie chcę. – Nasza znajomość może mieć, wiesz, luźny charakter. Nieformalny. Możesz być z tamtą osobą i jednocześnie ze mną, prawda? – To nie wchodzi w grę. – Dlaczego? Nie podałaś mi żadnego dobrego powodu. – Nie chcę się już z tobą widywać. Czy to nie wystarczający powód? – Nie. W żadnym wypadku. Bo nie podałaś żadnego wyjaśnienia. Dlaczego nie chcesz się już spotykać? Gdzie popełniłem błąd? – Nigdzie. Nie popełniłeś żadnego błędu. – No właśnie. Więc nie możesz mnie tak karać. – Nie chcę cię karać. Staram się być szczera. – Co w efekcie jest dla mnie karą. A to niesprawiedliwe. Robiłem wszystko, o co mnie prosiłaś. Nawet te wszystkie dziwactwa. Robiłem wszystko, więc nie możesz ot tak sobie odejść bez dobrego powodu. – Przestaniesz z łaski swojej biadolić? – zirytowała się, zeskoczyła z bagażnika i odeszła kilka kroków. Jej nagły ruch przykuł uwagę psa; znieruchomiał, próbował ocenić jej zamiary, strzegł swoich łupów. – Możesz zacząć się zachowywać jak facet? Z nami koniec. – Te wszystkie rzeczy, które robiliśmy razem, te wszystkie dziwne rzeczy. Stanowiły pewną obietnicę. Nawet jeśli nigdy nie wypowiedziałaś jej na głos. I teraz łamiesz tę obietnicę. – Wracaj do żony.

– Kocham cię. – Ja pierdzielę. – Naprawdę. Kocham cię. Mówię ci, że cię kocham. – Nie kochasz mnie. Po prostu boisz się samotności i nudy. – Nigdy nie spotkałem kogoś takiego jak ty. Proszę cię, nie odchodź. Nie wiem, co ze sobą zrobię. Powiedziałem, że cię kocham. Czy to nic dla ciebie nie znaczy? – Proszę cię, proszę, przestań już! Alice odnosiła wrażenie, że Brown jest na krawędzi czegoś znaczącego: łez lub przemocy. Z mężczyznami nigdy nic nie wiadomo. Pies po drugiej stronie uliczki wydawał się zadowolony, że Alice nie ma wobec jego smakołyków żadnych niecnych planów. Wrócił do konsumowania wyrzuconych hamburgerów i zimnych zwiotczałych frytek, sałatek z kapusty, zapiekanek z tuńczykiem i serem w tempie, które mogło doprowadzić go do wymiotów. – Słuchaj – dodała – chcesz dobrego powodu? Mam taki. Chcę spróbować czegoś nowego. Z tego samego powodu związałam się z tobą. Chcę spróbować czegoś, czego jeszcze nie próbowałam. – Czyli konkretnie czego? – Dziewczyn. – Nie żartuj. – Chcę spróbować, jak jest z dziewczynami. Bardzo mnie to ciekawi. – O mój Boże – jęknął. – Proszę cię, tylko mi nie mów, że stałaś się nagle lesbą. – Bardzo dziękuję za mile spędzone chwile. Życzę ci wszystkiego najlepszego. – To przypadkiem nie ta sąsiadka, co? Jak jej na imię, Faye, zgadza się? Wbiła w niego skonsternowane spojrzenie, a on się roześmiał.

– Nie mów mi, że chodzi o nią. – Skąd wiesz o Faye? – Spała u ciebie. W poniedziałek? Nie mów mi, że to w niej się zakochałaś. W tym momencie wszystko w Alice spięło się i usztywniło. Jeśli miała jeszcze jakieś resztki miękkości, jeśli okazywała mu jakąś otwartość, to wszystko znikło w mgnieniu oka. Zacisnęła szczęki, zacisnęła pięści. – Skąd, do cholery, o tym wiesz? – spytała. – Proszę cię, nie mów mi, że zostawiasz mnie dla Faye Andresen – powiedział. – Przecież to śmieszne. – Obserwujesz mnie, tak? Jesteś przeklętym psychopatą. – Nie jesteś lesbijką. Mogę cię o tym zapewnić. Kto jak kto, ale ja powinienem wiedzieć. – Koniec z nami. Już nigdy się do ciebie nie odezwę. – To niemożliwe. – Przekonasz się. – Jeśli mnie zostawisz, aresztuję cię. Aresztuję też Faye. Zamienię wasze życie w piekło. Jednej i drugiej. Obiecuję. Jesteś na mnie skazana. Rozstaniemy się, kiedy ja o tym zdecyduję. – A ja powiem wszystkim twoim kumplom z policji, jak bardzo lubiłeś mnie posuwać. I twojej żonie też. – Mógłbym cię, kurwa, sprzątnąć. Nic prostszego. – Pstryknął palcami. – O tak. – Żegnaj. Zaczęła się oddalać. Czuła mrowienie w plecach w oczekiwaniu na coś – pościg, cios pałką, strzał. Ignorowała wewnętrzny głos namawiający ją, żeby się odwrócić i sprawdzić, co robi Brown. Dudniło jej w uszach. Zaciskała mocno pięści. Nawet gdyby chciała, nie mogłaby ich rozewrzeć. Od głównej ulicy

dzieliło ją jeszcze dwadzieścia kroków, gdy usłyszała przeszywający huk wystrzału. Użył swojego pistoletu. Strzelił. Trafił w coś. Odwróciła się, myśląc, że zobaczy jego ciało na ziemi, jego mózg na ścianie. Ale nie, stał tam, wpatrzony w pojemnik na śmieci za barem. I domyśliła się, co się stało. Nie strzelił do siebie. Zabił psa. Puściła się biegiem. Pędziła co sił w nogach. Oddaliła się już dwie przecznice od zaułka, gdy radiowóz Browna przejechał obok z włączoną syreną. Minął ją i pomknął w stronę kampusu Chicago Circle, w kierunku akademików, gdzie Faye, umyta, spryskana, roztaczająca zapach kwiatów, umalowana i wystrojona czekała na Sebastiana. Miała jeszcze dwie czerwone pigułki od Alice i połknęła je przed tymi wszystkimi zabiegami upiększającymi. Teraz czuła, jak rozchodzi się po niej ciepło i optymizm. W tym momencie jej podniecenie sięgało zenitu. Samotna całe życie, mająca poślubić chłopaka, którego nie kocha, czekała teraz na tego, który wydawał jej się księciem z bajki. Miała wrażenie, że Sebastian jest w pewnym sensie odpowiedzią na pytanie jej życia. Nerwowość minęła i teraz była tylko podekscytowana. Może to sprawka pigułek, ale kogo to obchodzi? Wyobrażała sobie życie z Sebastianem, życie wypełnione sztuką i poezją, debatami o wartości prądów literackich i pisarzy – broniłaby wczesnych dzieł Allena Ginsberga; on oczywiście wolałby te późniejsze – słuchaliby też muzyki, podróżowali i czytali w łóżku, robiliby te wszystkie rzeczy, których dziewczyny z rodzin farmerów w Iowa nigdy nie robią. Fantazjowała o przenosinach z Sebastianem do Paryża i późniejszym powrocie do domu, kiedy to pokazałaby pani Schwingle, kto tu naprawdę ma klasę, pokazałaby ojcu, do diabła, jak bardzo jest wyjątkowa. Wyglądało to na początek życia, którego naprawdę pragnęła. Była więc w euforii, gdy zadzwonił telefon i z recepcji na dole poinformowano ją, że ma gościa. Wyszła z pokoju, spłynęła po schodach na

parter, gdzie odkryła, że jej gościem nie jest Sebastian. Tylko policja. Można sobie wyobrazić jej minę w tym momencie. Gdy postawny, ostrzyżony na jeżyka gliniarz zakuł ją w kajdanki. I na oczach wszystkich bez słowa wyprowadził z akademika. Krzyczała: „Co ja zrobiłam!?”. Jak mógł to znieść, jej rozpacz? Jak mógł ją wepchnąć na tylne siedzenie radiowozu? Jak ten człowiek mógł przez całą drogę bez przerwy nazywać ją kurwą? – Kim pan jest? – powtarzała. Wcześniej zdjął odznakę i plakietkę z nazwiskiem. – Zaszło jakieś nieporozumienie. Ja nic nie zrobiłam. – Jesteś kurwą – powiedział. – Jesteś cholerną kurwą. Jak mógł ją aresztować? Jak mógł jej zarzucać prostytucję? Jak mógł to wszystko? Starała się zachować spokojną, niewzruszoną twarz, gdy robili jej zdjęcie, ale w celi tej nocy poczuła, że zbliża się atak. Zwinęła się wtedy w kącie, oddychała głęboko i modliła się, żeby tam nie umrzeć. Modliła się, żeby wyjść na wolność. „Błagam” – zwracała się do Boga, wszechświata, kogokolwiek, kiwając się, płacząc i spryskując wilgotną, zimną podłogę śliną. – „Błagam, pomóż mi”.

CZĘŚĆ ÓSMA

PRZESZUKANIE I ZAJĘCIE Późne lato 2011 roku

1 Sędzia Charles Brown zbudził się przed świtem. Zawsze budził się przed świtem. Jego żona spała obok niego. Będzie spała jeszcze przez trzy godziny lub dłużej. Tak to wyglądało, odkąd się pobrali, gdy pracował jeszcze jako zwykły gliniarz na nocne zmiany. W tamtym czasie ich plany dnia rzadko się pokrywały i tak już zostało przez te wszystkie lata – stało się normą, zwyczajem. Ostatnio o tym myślał, po raz pierwszy od bardzo dawna. Dźwignął się z łóżka i przeniósł do wózka inwalidzkiego, po czym podjechał do okna. Spojrzał na niebo – ciemnogranatowe, ale nabierające już koloru. Mogła być czwarta, czwarta piętnaście, coś koło tego. Dzień wywózki śmieci, bo na ulicę wystawiono pojemniki. A za nimi, zaparkowany przy krawężniku tuż pod jego domem stał samochód. Dziwne. Nikt tu nigdy nie parkował. Niemożliwe, żeby to był któryś z sąsiadów. Mieszkali zbyt daleko. Kupił dom tutaj, w tej części osiedla, między innymi dlatego, że miejsce to dawało mu namiastkę mieszkania w leśnej głuszy. Za ulicą vis-à-vis jego posesji rosła kępa klonów cukrowych. Sąsiedzi byli daleko, ukryci za dwoma rzędami dębów – jeden po ich, drugi po jego stronie ogrodzenia. Zerknął na ekran przy łóżku, gdzie zainstalował konsoletę sterującą rozbudowanym domowym monitoringiem: żadnych otwartych drzwi, wybitych szyb, żadnego ruchu. Obraz z kamer nie pokazywał niczego nietypowego. Brown uznał, że to pewnie jacyś smarkacze. Zawsze najłatwiej zrzucić winę na młodzież. Prawdopodobnie jakiś chłopak po kryjomu odwiedza gdzieś tutaj dziewczynę. Gdzieś w okolicy dokonał się tej nocy namiętny i szybki akt

defloracji. No, trudno. Zjechał windą do kuchni na parterze. Włączył ekspres. Maszyna posłusznie zabulgotała i prychnęła – żona przygotowała wszystko przed położeniem się spać. Ich rytuał. Jedna z niewielu rzeczy, dzięki której Brown wie, że naprawdę z kimś mieszka. Tak rzadko się widują. On wychodzi do pracy, zanim obudzi się żona, ona zaś wychodzi do pracy przed jego powrotem. Nie żeby umyślnie się unikali – po prostu tak wyszło. Gdy on odszedł z policji i postanowił pójść na studia prawnicze – od tamtej pory minęło już ze czterdzieści lat – żona zaczęła pracować w szpitalu na nocną zmianę. Wychowywali wtedy córeczkę; był to kompromis, który zawarli, żeby ktoś zawsze był z nią w domu. Ale nawet po tym, jak córka dorosła i wyprowadziła się z domu, ich plan dnia się nie zmienił. Stał się dla nich wygodny. Żona przygotowywała mu talerz z czymś do jedzenia. W nocy nastawiała ekspres do kawy, wiedząc, że on nie znosi grzebać w filtrach i ziarnach, co zawsze wydawało mu się czymś, czego nie można wymagać od człowieka o czwartej rano. Był jej wdzięczny za te małe dobre uczynki. W weekendy mieli dla siebie więcej czasu, pod warunkiem że nie siedział cały dzień w gabinecie, ślęcząc nad dokumentami, precedensami, opiniami, księgami i kodeksami. Wtedy przekazywali sobie najnowsze wiadomości ze swojego życia, równoległego, niezależnego i całkowicie oddzielnego. Formułowali ogólnikowe obietnice o tym wszystkim, co będą robić, gdy przejdą na emeryturę. Wtoczył się do swojego gabinetu z kawą w ręku i włączył telewizor. Kolejny poranny rytuał, telewizyjne wiadomości. Przed rozpoczęciem pracy chciał wiedzieć o wszystkim, co się dzieje, wszędzie. U ludzi w jego wieku szuka się oznak osłabienia, czeka na nieuchronną regresję. Pamiętał, że gdy był młodym prokuratorem, sędziowie w pewnym wieku, zbliżając się do emerytury, przestawali się starać. Nie byli na bieżąco z wiadomościami, polityką, ogromem materiałów, które trzeba było przestudiować, żeby dobrze wykonywać swoją

pracę. Zaczynali się zachowywać jak szaleni naukowcy – nieprzewidywalni megalomani, przesadnie ufający w swe słabnące możliwości, traktujący salę sądową jak prywatne laboratorium. Poprzysiągł sobie, że sam się tak nie zaniedba. Rano oglądał wiadomości, zamawiał gazetę (nawet jeśli fizyczna, papierowa gazeta była w tych czasach nieco staroświecka). Tymczasem w wiadomościach mówiono o tym, o czym ostatnio mówiono zawsze: o wyborach. Wprawdzie do wyborów było jeszcze daleko, ale na podstawie wiadomości człowiek nigdy by się tego nie domyślił: rozprawiano bez końca o prawyborczym wyścigu, a kilkunastu kandydatów na prezydenta praktycznie zamieszkało już w studiach telewizyjnych obydwu kanałów informacyjnych oraz w Iowa, gdzie za jakieś trzy miesiące miały się odbyć pierwsze głosowania nominacyjne. Wśród nich według licznych sondaży prowadzenie objął Sheldon Packer, „gubernator”, i telewizyjni eksperci zastanawiali się, czy jego popularność jest efektem powstałej po chicagowskim ataku bańki współczucia, która niebawem pryśnie. Jak na razie wszystko wskazywało na to, że czyn Faye Andresen był najlepszą rzeczą, jaka mogła mu się przydarzyć. Tego właśnie społeczeństwo mogło się spodziewać przez cały rok. Dwanaście pełnych miesięcy przemówień w terenie, gaf, reklam, napaści, głupoty, bolesnej głupoty graniczącej z niemoralną głupotą. Było tak, jak gdyby co cztery lata wszystkie programy informacyjne na wszystkich kanałach straciły dystans. A potem wyda się miliardy dolarów na coś, co i tak jest nieuniknione – o losie całych wyborów zadecyduje bowiem garstka niezdecydowanych wyborców w okręgu Cuyahoga w stanie Ohio. Stanowiła o tym matematyka wyborcza. Demokracja! Hurra! Dwoma bodaj najbardziej popularnymi w telewizji słowami opisującymi kampanię Packera były „szum” i „rozpęd”. Na wiecach Packer mówił o tym, jak to za sprawą niedawnego zamachu na jego życie jest bardziej niż kiedykolwiek

wcześniej zdeterminowany. Oznajmił, że nie da się zastraszyć liberalnej chuliganerii. Podczas kampanijnych eventów puszczał refren piosenki Break My Stride – o tym, że nic nie powstrzyma jego marszu. Nowy gubernator Wyoming odznaczył go honorowym medalem Purple Heart. Osobowości telewizyjne twierdziły, albo że „odważnie kontynuuje kampanię pomimo ogromu niebezpieczeństw”, albo że „cynicznie wyciska z tego drobnego incydentu maksymalne korzyści dla siebie”. Wydawało się, że między tymi dwoma stanowiskami nie ma nic pośredniego. Filmik z Faye Andresen obrzucającą gubernatora kamieniami pokazywano do znudzenia. W jednym z programów utrzymywano, że jest to dowód na liberalny spisek, i w tłumie wskazywano ludzi, którzy mogli być współsprawcami. W innym programie stwierdzono, że gdy gubernator uchylił się przed lecącymi kamieniami i uciekł, „nie zachował się, jak przystało na prezydenta”. Sędzia Brown cieszył się niezmiernie, że nie można było wspomnieć o gubernatorze Packerze bez nawiązania do procesu Faye Andresen. Czuł się ważny, wielki. Gubernator „wciąż zajmuje w sondażach wysokie pozycje po brutalnym ataku w Chicago”, informowano. Oczywiście powody były proste – atak go rozsławił, a sława zwykle się pomnaża na takiej samej zasadzie jak rozrastająca się fortuna. Jest rodzajem społecznego bogactwa, rodzajem konceptualnej obfitości. Jedną z wielu korzyści poprowadzenia sprawy Faye Andresen było to, że sędzia Brown też miał się otrzeć o sławę. A poza tym proces odsuwał w czasie jego emeryturę, dopóki nie nastąpi rozstrzygnięcie. Przewidywał, że na co najmniej rok. Nie były to główne motywy podjęcia się tej sprawy, ale wpłynęły na jego decyzję, stanowiły element tego kolażu. Głównym powodem było oczywiście to, że Faye Andresen zasługuje na każde okrucieństwo, jakie ją spotyka. Co za dar niebios, ta sprawa. Niczym wczesny prezent z okazji zbliżającej się emerytury, ta szansa odwetu, należna nagroda dla niego za to wszystko, co wycierpiał.

Boże święty, emerytura. Co oni, na Boga, będą razem robić na emeryturze, on i jego żona? Padały te wszystkie oklepane pomysły: powinni podróżować, radziła im córka. I owszem, może się wybiorą w podróż, do Paryża, Honolulu, Brazylii lub na Bali. Dokądkolwiek. Wszystkie te miejsca wydawały się równie straszne, bo mówiąc o podróżowaniu na emeryturze, nie wspomina się o tym, że aby wyprawa się udała, trzeba co najmniej tolerować osobę, która nam towarzyszy. I wyobrażał sobie cały ten czas spędzany razem – w samolotach, restauracjach, pokojach hotelowych. Nie mogliby już przed sobą uciekać, on i jego żona. W obecnym układzie miłe było to, że winę za ich izolację dało się zawsze zrzucić na pracę. Że przyczyną tego, iż prawie się nie widują, jest napięty harmonogram, a nie wzajemne animozje. Jak łatwo zwykła fasada może stać się życiem, prawdą o życiu. Wyobrażał ich sobie w Paryżu, jak próbują ze sobą rozmawiać. Ona dawałaby mu małe wykłady o innowacyjnym systemie opieki zdrowotnej w tym kraju; on podobnie by się wymądrzał na temat francuskiego sądownictwa. To by im wystarczyło na jeden dzień, może dwa. Potem zaczęliby prowadzić błahe pogaduszki o tym, co akurat w danym momencie mieliby przed oczami: o urokliwych paryskich ulicach, o pogodzie, kelnerach, świetle, które utrzymuje się jeszcze po dziesiątej. Dobrym pomysłem byłyby muzea ze względu na wymuszone milczenie. Ale potem znaleźliby się w restauracji, przejrzeliby menu, powiedzieliby, na co mają ochotę, najpierw ona, potem on, zerkaliby na talerze innych ludzi, pokazywaliby sobie te, które wyglądają smakowicie, stwierdzając, że może zmienią zdanie, i cała ta wewnętrzna debata, jaką się zwykle toczy ze sobą w restauracji przed złożeniem zamówienia, byłaby wypowiedziana na głos i przeprowadzona specjalnie po to, żeby zapełnić przestrzeń, zagłuszyć milczenie, bezsensowna czcza gadanina w miejsce tematu, którego nigdy nie poruszali, ale o którym zawsze myśleli: że gdyby należeli do pokolenia uznającego rozwód za

coś dopuszczalnego, już dawno by się rozstali. Unikali tej rozmowy od lat. Zupełnie jakby się umówili – są tacy, jacy są, urodzili się wtedy, kiedy się urodzili, wpojono im, że rozwód jest czymś złym, i otwarcie wyrażali dezaprobatę wobec innych par, młodszych, które się rozwodziły, skrycie zżerani zazdrością, że tamci mogą to zrobić, wziąć ślub z kimś innym i znowu być szczęśliwi. Co im dawała ta świętoszkowatość? Komu przynosiła korzyść? Ona nigdy mu nie wybaczyła młodzieńczej lubieżności, jego dawnych grzeszków. Nigdy nie wybaczyła, ale też nigdy o tym nie mówiła, od czasu wypadku, który skazał go na wózek inwalidzki, co skutecznie rozwiązało problem. Tak, Bóg go pokarał za nieczystość, żona karała go od kilkudziesięciu lat, a teraz sam zajmował się wymierzaniem kar. To mu odpowiadało. Uczył się od najlepszych. Nie, nie będą podróżować. Co bardziej prawdopodobne, wciągną ich oddzielne pasje i na emeryturze będą się starali jak najlepiej odtworzyć swoje życie z okresu aktywności zawodowej. Będą przesiadywać na oddzielnych piętrach tego gigantycznego domu. Było to dokuczliwe życie, owszem, życie bolesne. Ale też znajome. A to sprawiało, że przerażało mniej niż cokolwiek, co by się wydarzyło, gdyby w końcu się przyznali do resentymentów i nienawiści, gdyby zaczęli rozmawiać naprawdę. Czasem najbardziej unikamy nie bólu, lecz tajemnicy. Wypił już pół dzbanka kawy, gdy usłyszał, jak przejeżdża furgonetka dostawcza i jego gazeta spada miękko na podjazd. Otworzył frontowe drzwi i zjechał po krótkiej pochylni, lądując na chodniku i pozwalając, by rozpędzony wózek doturlał się do miejsca, gdzie leżała jego gazeta zapakowana w pomarańczową przeciwdeszczową folię. Zauważył, że tamten samochód wciąż tam stoi. Nijaki sedan, który mógł zostać wyprodukowany gdziekolwiek, w kraju lub za granicą. Jasnobrązowy, z lekkim wgnieceniem na przednim

zderzaku, a poza tym całkowicie bez wyrazu i charakteru, jeden z tych samochodów, których się nie zauważa, taki, który można w salonie zareklamować jako „praktyczny”. Jakiś nastolatek pożyczył brykę od ojca, pomyślał Brown. Powinien się pospieszyć, bo niedługo zaczną się budzić pozostali mieszkańcy osiedla. W niecałą godzinę pojawią się adepci joggingu, ludzie z psami, wszyscy wyczuleni na obecność obcych, zwłaszcza nastolatka wracającego po odbyciu stosunku. Gdy jednak sędzia Brown sięgnął po gazetę, coś przykuło jego uwagę: nieznaczny ruch między drzewami. Niebo się rozjaśniało, ale na ulicy wciąż było ciemno, drzewa za samochodem wciąż były czarne. Wytężył wzrok, żeby się upewnić: Czy coś się tam poruszyło? Czy ktoś się tam czai i go obserwuje? Wypatrywał kształtu człowieka. – Widzę cię! – zawołał, chociaż niczego nie widział. Wjechał na ulicę i wtedy spomiędzy drzew wyłoniła się czyjaś postać. Brown się zatrzymał. Miał wrogów. Jak każdy sędzia. Jakiż to podrzędny diler, alfons albo kokainista czai się tam po drugiej stronie ulicy i czeka na zemstę? Było ich zbyt wielu, by mógł ich zliczyć. Pomyślał o broni, starym rewolwerze bezużytecznie leżącym teraz w szufladzie szafki nocnej. Może powinien zawołać na pomoc żonę? Wyprostował się w wózku. Starał się emanować spokojem i przybrać jak najbardziej stanowczy i majestatyczny wyraz twarzy, na jaki potrafił się w tej chwili zdobyć. – O co chodzi? – spytał. Nieznajomy podszedł bliżej i w świetle latarni sędzia zobaczył, że to młody człowiek, może po trzydziestce, z twarzą, która sprawiała wrażenie speszonej i zalęknionej. Tę minę Brown doskonale rozpoznawał po latach pracy w systemie sądownictwa karnego: skonsternowany wyraz twarzy kogoś przyłapanego na złym uczynku. Ten człowiek nie był ćpunem szukającym zemsty. – Charles Brown, zgadza się? – spytał nieznajomy. Młody, nieco cienki głos.

– Owszem – odparł Brown. – A to pański samochód? – Aha. – Chował się pan za drzewem? – Obawiam się, że tak. – Mogę zapytać dlaczego? – Nie mam dobrej odpowiedzi na to pytanie. – Proszę się postarać. – To była decyzja podjęta pod wpływem impulsu. Chyba chciałem pana zobaczyć, dowiedzieć się o panu czegoś więcej. Szczerze mówiąc, wtedy wydawało mi się to dużo bardziej sensowne niż w tej chwili, gdy próbuję to wyjaśniać. – Zacznijmy od początku. Dlaczego obserwuje pan mój dom? – Jestem tu w związku z Faye Andresen. – Ach – westchnął Brown. – Czyżby reporter? – Nie. – Prawnik? – Powiedzmy, że jestem stroną zainteresowaną. – Dajże pan spokój. Zapamiętałem już numer tablicy rejestracyjnej. Gdy tylko wrócę do domu, sprawdzę, do kogo należy samochód. Nie ma sensu niczego ukrywać. – Chciałem z panem porozmawiać o sprawie Faye Andresen. – Zwykle odbywa się to w sali sądowej. – Zastanawiałem się, czy możliwe byłoby, wie pan, wycofanie wszystkich zarzutów przeciwko niej. Brown się roześmiał. – Mam wycofać wszystkie zarzuty. Dobre. – I może po prostu zostawić ją w spokoju?

– Zabawne. Jest pan zabawny. – Bo rzecz w tym, że Faye nigdy nie zrobiła nic złego – kontynuował mężczyzna. – Obrzuciła kamieniami kandydata na prezydenta. – Ale ja nie o tym. Mam na myśli sześćdziesiąty ósmy. Nie zrobiła wtedy nic złego. Panu. Te słowa zastanowiły nieznajomemu.

Browna.

Zmarszczył brwi i przyjrzał się

– Co pan niby wie? – Wiem, co się wtedy między wami wydarzyło – odparł. – Wiem o Alice. Na myśl o niej Browna ścisnęło w gardle. – Zna pan Alice? – spytał. – Rozmawiałem z nią. – Gdzie ona jest? – Tego panu nie powiem. Brown zacisnął mocniej szczęki – czuł, że się zaczyna, ten jego stary odruch, gdy twarz zdaje się tężeć i kostnieć, ilekroć myśli o Alice i wszystkim, co się wtedy wydarzyło, nawyk, który wywołał u niego na starość dolegliwości stawów żuchwowych. Wspomnienia o Alice nigdy się nie zatarły, zamieniły się raczej w rezerwuar poczucia winy, wyrzutów sumienia, pożądania i złości z kilku dziesięcioleci. Gdy niedawno w telewizji pojawiła się ta jej fotografia, wywołało to tak silne i zmysłowe wspomnienie jej ciała, że przez chwilę czuł przypływ podniecenia, jakie go ogarniało, gdy spotykał ją paradującą po mieście w środku nocy. – Przypuszczam więc, że chce mnie pan zaszantażować, tak? – spytał Brown. – Zgodzę się puścić Faye Andresen wolno, a pan w zamian nie przekaże prasie swoich rewelacji. Jestem blisko?

– Właściwie to nie rozważałem niczego takiego. – Chce pan też pieniędzy? – Jestem w tym zawstydzająco kiepski – przyznał mężczyzna. – Właśnie wymyślił pan plan znacznie lepszy od mojego. Bo ja jestem tu tylko na przeszpiegi. – Ale teraz, można śmiało powiedzieć, rozważa pan szantaż. Grozi mi pan szantażem. Grozi pan sędziemu. – Zaraz. Chwileczkę. Proszę zauważyć, że ja niczego takiego nie powiedziałem. Wkłada mi pan w usta obciążające słowa. – I co by pan powiedział dziennikarzom? Jak by pan wyjaśnił to, co się stało? Chętnie usłyszę pańską historyjkę. – No cóż, chyba po prostu powiedziałbym prawdę. Że spotykał się pan z Alice i że Faye zrujnowała wasz związek. A pan czekał te wszystkie lata, żeby się zemścić. I dlatego postanowił pan wziąć tę sprawę. – Aha. Teraz tylko musi pan znaleźć dowody. Życzę powodzenia. – Gdybym powiedział wszystkim… i nie mówię, że powiem, mówię gdybym, rozumie pan, hipotetycznie rzecz biorąc… wtedy byłby pan publicznie skompromitowany. Prasa by pana osądziła i skazała. Odebrano by panu tę sprawę. Brown uśmiechnął się i przewrócił oczami. – Pan posłucha, jestem sędzią okręgowym w Cook County. Regularnie jadam obiady z burmistrzem. Zdobyłem tytuł Człowieka Roku Chicagowskiej Palestry. Nie wiem, kim pan jest, do diabła, ale po tak gównianym samochodzie zgaduję, że nie jest pan niczyim Człowiekiem Roku. – Do czego pan zmierza? – Jeśli to będzie moje słowo przeciw pańskiemu, czuję się dosyć spokojny o wynik.

– Ale Faye nic panu nie zrobiła. Nie powinna iść do więzienia za coś, czego nie zrobiła. – Zniszczyła mi życie. Przez nią siedzę w wózku inwalidzkim. – Nigdy nawet nie wiedziała, kim pan jest. – Już raz ostrzegłem Faye: nie pozwól, żebym cię złapał w Chicago. Tak jej powiedziałem. Ja dotrzymuję słowa. A teraz ma pan czelność przychodzić tutaj i mówić mi, co mam z nią zrobić? Pozwoli pan, że mu wyjaśnię, co się stanie. Zamierzam zrobić wszystko, co w mojej mocy, żeby uznano ją za winną najcięższych przestępstw. Już ja dopilnuję, że grubo beknie. – To jakiś obłęd! – Najlepiej, jeśli nie będzie pan próbował mnie powstrzymywać. – Bo co? – Wie pan, jakie są kary za grożenie sędziemu? – Ale ja panu nie groziłem! – Nie tak to będzie wyglądać. Z perspektywy mojej kamery przed domem będzie wyglądało na to, że ukrywał się pan między drzewami – bardzo podejrzane – a gdy opuściłem dom, podszedł pan do mnie z groźną miną. – Ma pan zainstalowany monitoring? – Dziewięć kamer. Po tych słowach nieznajomy podszedł do swojego samochodu, wsiadł i włączył silnik, który zaburczał cicho. Chwilę potem w oknie po stronie kierowcy z elektrycznym szumem zjechała w dół szyba. – Alice miała rację – rzucił mężczyzna. – Jest pan psychopatą. – Radzę nie wchodzić mi w drogę. Samochód odjechał i Brown patrzył za nim – dotarł do końca ulicy, skręcił i popruł bez świateł dalej.

2 Faye siedziała zgarbiona na sofie, oglądając telewizję, oczy miała szkliste, twarz bez wyrazu. Za nią Samuel krążył między kuchnią a sofą i ją obserwował. Przełączała programy, pozostając na każdym nie dłużej niż pięć sekund. Przed reklamami uciekała natychmiast. Każdemu innemu programowi dawała na wzbudzenie w niej zainteresowania szansę długości jednego oddechu. I pstryk. Mały odbiornik stał na gzymsie niedziałającego kominka. Samuel mógł przysiąc, że nie widział go w mieszkaniu podczas pierwszej wizyty. Na zewnątrz południowe słońce odbijało się oślepiająco od jeziora Michigan. Przez otwarte okna do uszu Samuela dolatywały z oddali klaksony samochodów. Typowy miejski szum środka tygodnia. Od strony zachodniej widział samochody na autostradzie Dana Ryana poruszające się jak zwykle w żółwim tempie. Przyjechał tu prosto po niefortunnym spotkaniu z sędzią Brownem. Uznał, że musi ostrzec matkę, przekazać jej, co wie na temat sędziego. Wcisnął domofon, potem zadzwonił znowu i raz jeszcze, i o mało nie zaczął rzucać kamykami w okno Faye, gdy drzwi wejściowe wreszcie się otworzyły z brzękiem. Wszedł na górę i zastał matkę w tym stanie: cichą, nieco rozkojarzoną. Faye przełączyła się na program o parze remontującej kuchnię, który najwyraźniej zdołał ją zainteresować. – Rzekomo jest to program o odnawianiu domu – skomentowała – ale tak naprawdę oglądamy tych dwoje, jak zmiatają popiół po swoim martwym małżeństwie. W programie relacje z nieudolnie podejmowanych przez małżeństwo prac

remontowych przeplatały się z wywiadami, w których osobno jedno narzekało na drugie. Mąż – zbyt entuzjastycznie wymachujący młotem kowalskim – wybił dziurę w ścianie, wziąwszy ją przez pomyłkę za tę przeznaczoną do rozbiórki. Przejście na żonę skarżącą się, że mąż nigdy jej nie słucha i z natury nie potrafi przyjmować wskazówek. Przejście na męża oglądającego poczynione w ścianie szkody i ogłaszającego fałszywie brzmiącym autorytatywnym tonem: „Nic się nie stało, weź się uspokój”. – Tych dwoje tak bardzo się nienawidzi – dodała Faye. – Ta kuchnia jest dla nich tym, czym dla Ameryki był Wietnam. – Tego telewizora – zauważył Samuel – nie widziałem tutaj, gdy byłem u ciebie pierwszy raz. Jestem tego całkiem pewien. Faye nie odpowiadała. Wpatrywała się obojętnie przed siebie. Przez pełną minutę. W tym czasie na ekranie mąż kopnął płytę gipsowo-kartonową, która pękła i przeleciała na drugi koniec pomieszczenia, i chociaż wylądowała dobre trzy metry od jego żony, ta wrzasnęła, jak gdyby znalazła się w śmiertelnym niebezpieczeństwie: „Hej! Halo, ja tutaj stoję!”. Faye zamrugała i potrząsnęła głową jak ktoś, kto się budzi z transu, spojrzała na niego i powiedziała: – Słucham? – Wyglądasz na nieprzytomną. Zażyłaś coś? – spytał Samuel. Pokiwała głową. – Rano połknęłam kilka pigułek. – Jakich pigułek? – Propranolol na nadciśnienie. Benzodiazepinę na nerwy. Aspirynę. Coś jeszcze, co pierwotnie opracowywano z myślą o zapobieganiu przedwczesnemu wytryskowi u mężczyzn, ale teraz stosowane jest na ataki niepokoju i bezsenność. – Często je bierzesz? – Nie. Zdziwiłbyś się, ile skutecznych leków powstało pierwotnie po to, by przeciwdziałać męskim dysfunkcjom seksualnym. Napędzają praktycznie cały

przemysł farmaceutyczny. Dzięki Bogu za męskie problemy intymne. – Rano potrzebowałaś tych wszystkich leków z jakiegoś konkretnego powodu? – Dzwonił Simon. Pamiętasz Simona. Mojego prawnika? – Pamiętam. – Miał dla mnie nowe wiadomości. Wszystko wskazuje na to, że prokuratura wydłuża listę zarzutów przeciwko mnie. Dzisiaj dodali kilka nowych. Akt terroryzmu wewnętrznego. Stworzenie zagrożenia terrorystycznego. Tego typu rzeczy. – Chyba żartujesz. Podniosła notes wciśnięty między poduchy sofy i odczytała: – Akty zagrażające życiu, które wywołują strach, przerażenie, zastraszają lub mają na celu wpłynąć na politykę rządu poprzez zastraszenie i przymus. – Trochę to naciągane. – Sędzia Brown namówił prokuratora, żeby dodał nowe zarzuty. Zdaje się, że przyszedł dziś rano do pracy z gorliwym zamiarem wsadzenia mnie za kratki do końca życia. Samuel poczuł, jak wszystko w nim zamiera. Doskonale wiedział, co pobudziło sędziego do takiego zapału, ale w tej chwili nie mógł się zmusić, żeby powiedzieć o tym mamie. – Więc jestem dzisiaj trochę roztrzęsiona – poinformowała Faye – i niespokojna. Stąd te pigułki. – Rozumiem. – A przy okazji, Simon mówił mi, że nie powinnam z tobą rozmawiać. – Szczerze powiedziawszy, mam wątpliwości co do jego profesjonalizmu. – A on ma podejrzenia co do twoich motywów. – No cóż – rzekł Samuel, wbijając wzrok w swoje buty. – Dziękuję w takim

razie, że mnie wpuściłaś. – Dziwię się, że chciałeś się ze mną zobaczyć. Zwłaszcza po swojej ostatniej wizycie. I spotkaniu z Simonem. To na pewno nie było dla ciebie przyjemne. Przepraszam. Samuel usłyszał za oknem pisk zatrzymującego się pociągu, rozsuwające się drzwi, ostrzegawcze bim-bam i automatyczny głos: „Drzwi się zamykają”. Zdał sobie sprawę, że matka po raz pierwszy za coś przeprosiła. – Dlaczego przyjechałeś? – spytała. – Tak nagle i bez zapowiedzi? Samuel wzruszył ramionami. – Nie wiem. W telewizji mąż opowiadał, jak to wysłał żonę do olbrzymiego marketu budowlanego po narzędzie, które tak naprawdę nie istnieje: suwmiarkę blatową. – Ci ludzie nie potrafią naprawić swojego małżeństwa – rzekła Faye – więc remontują jego największą metaforę. – Mam ochotę się przewietrzyć. Wyjdziemy na spacer? – zaproponował Samuel. – Świetny pomysł. Podszedł do niej i wyciągnął rękę, żeby pomóc jej się podnieść, i gdy chwycił jej dłoń, gdy poczuł jej cienkie, zimne palce, uzmysłowił sobie, że dotykają się po raz pierwszy od lat. Że to pierwszy fizyczny kontakt od tamtego dnia, gdy pocałowała go w czoło, przycisnęła twarz do jego włosów i odeszła, kiedy to obiecał pisać książki, a ona je czytać. Nie spodziewał się, że cokolwiek poczuje, gdy złapie ją za rękę. Ale serce mu zadrżało. Nie wiedział, jak bardzo tego potrzebował. – Tak, mam zimne łapska – powiedziała Faye. – Efekt uboczny leków. – Wstała i poczłapała włożyć buty. Po wyjściu z domu jakby się obudziła i rozpogodziła. Był przyjemny, łagodny dzień późnego lata. Szli na wschód wyludnionymi i cichymi ulicami

w stronę jeziora Michigan. Matka opowiadała mu, jak rynek nieruchomości w tej konkretnej okolicy wręcz eksplodował przed nastaniem recesji. Sto lat wcześniej była to dzielnica rzeźni i przetwórstwa mięsnego. Przez wiele lat niszczała opuszczona i dopiero niedawno rozpoczęła się transformacja magazynów w modne lofty. Remonty jednak przerwano, gdy na rynku nieruchomości zapanował kryzys. Większość deweloperów się wycofała. Prace porzucono w połowie, budynki zastygły w trakcie przebudowy. Wokół kilku wyższych konstrukcji wciąż stały nieczynne dźwigi. Faye powiedziała, że kiedyś oglądała przez okno, jak przenosiły palety z masą szpachlową i cementem. Był czas, gdy każdy budynek przy tej ulicy miał swój dźwig. – Jak wędkarze nad maleńkim stawem – wspominała. – Tak to wyglądało. Ale od tamtej pory większość żurawi zdemontowano. Te, które przetrwały, stały nieruchomo od kilku lat. Okoliczne budynki pozostawały więc puste, na krawędzi zamieszkania. Powiedziała, że przeprowadziła się tu, bo czynsz był niski i nie musiała się użerać z innymi ludźmi. Przeżyła prawdziwy szok, gdy zjawili się deweloperzy, i ze złością spoglądała na nadawane budynkom różne nazwy: Embassy Club, Passamentarius, Bicyklownia, Landmark, Gotham. Wiedziała, że gdy budynek dostaje pretensjonalną nazwę, zaraz pojawią się nieznośni ludzie. Młodzi przedstawiciele prestiżowych zawodów. Spacerujący z psami, z wózkami. Prawnicy i ich potworne żony. Restauracje imitujące włoskie trattorie, francuskie bistra i hiszpańskie tapas bary w stonowanym, bezpiecznym i mainstreamowym wydaniu. Delikatesy z organiczną żywnością, fromageries i sklepy z modnymi rowerami. Widziała, jak jej dzielnica zamienia się w coś takiego, najnowszą enklawę hipsterstwa w Chicago. Martwiła się o czynsz. Martwiła się, że będzie musiała rozmawiać z sąsiadami. Gdy rynek nieruchomości padł i wszyscy deweloperzy się ulotnili, a szyldy z pretensjonalnymi nazwami zaczęły rdzewieć, cieszyła się. Triumfalnie, samotnie przemierzała wyludnione ulice, odczuwając

pustelnicze, zaborcze pragnienie izolacji. Ten porzucony kawałek miasta należał do niej. Czerpała z tego ogromną radość. Czynsz musiał pozostać niski, w przeciwnym wypadku nie stać by jej było na dalsze wykonywanie pracy, która polegała na czytaniu poezji dzieciom, biznesmenom i rekonwalescentom, a także więźniom. Jednoosobowa usługa charytatywna non profit. Zajmowała się tym od lat. – Chyba chciałam zostać poetką – wspominała. – Gdy byłam młodsza. Spacerowali teraz po okolicy, gdzie dało się zauważyć więcej życia: bardziej ruchliwa ulica, przechodnie, kilka małych winiarni. Obszar jeszcze nie w pełni zrewitalizowany, ale Samuel dostrzegał już pierwszą jaskółkę tego procesu: kawiarnię z darmowym Wi-Fi. – Dlaczego nią nie zostałaś? – spytał. – Dlaczego nie zostałaś poetką? – Próbowałam – odpowiedziała. – Ale nie byłam zbyt dobra. Opowiedziała mu, jak to rzuciła pisanie poezji, ale nie samą poezję. Założyła organizację non profit, żeby wprowadzić poezję do szkół i zakładów penitencjarnych. Uznała, że jeśli nie może tworzyć poezji, zajmie się drugą w kolejności najlepszą rzeczą. – Ci, którzy nie potrafią tworzyć – powiedziała – mogą rozpowszechniać. Utrzymywała się z małych dotacji od grup artystycznych i rządu federalnego, dotacji, które zawsze wydawały się niepewne, zawsze były atakowane przez polityków, zawsze groziło im wyparowanie. W latach boomu przed recesją zatrudniało ją kilka miejscowych firm prawniczych i banków, żeby zapewniała pracownikom „codzienną dawkę poetyckiej inspiracji”. Zaczęła organizować seminaria podczas konferencji biznesowych. Nauczyła się języka kadr zarządzających, co głównie polegało na używaniu idiotycznych czasowników powstałych od idiotycznych rzeczowników: apgrejdować, merdżować, brifować, diplojować. Przygotowywała prezentacje w PowerPoincie o „maksymalizacji komunikacji z klientem przez wykorzystanie inspiracji poetyckiej”. Prezentacje

o „eksternalizacji stresu i redukowaniu czynników ryzyka związanych z przemocą w miejscu pracy przez poezję”. Menedżerowie nie mieli pojęcia, o czym mówi, ale ich szefowie łykali każdą propozycję bez oporów. To wszystko działo się, zanim w duże banki uderzyła recesja, kiedy jeszcze wydawano pieniądze na prawo i lewo. – Brałam od nich piętnaście razy więcej niż od szkół, a oni płacili bez mrugnięcia okiem – opowiadała. – Potem jeszcze podwoiłam stawkę, a oni nadal niczego nie zauważali. Co wydawało mi się czystym obłędem, bo to wszystko było funta kłaków niewarte. Ot, moje spontaniczne wymysły. Czekałam, aż ktoś mnie zdemaskuje, ale nigdy się nie doczekałam. Nie przestawali mnie zatrudniać. To znaczy do czasu, aż nastała recesja. Odkąd stało się jasne, co się dzieje – że gospodarka światowa znalazła się w czarnej dupie – szybko skończyły się zlecenia, zniknęły tak jak menedżerowie, których w większości pozwalniano, bez ostrzeżenia, pewnego piątku, decyzją tych samych szefów, co to ledwie rok wcześniej chcieli, by wiedli życie wypełnione pięknem i poezją. – A przy okazji – dodała. – Przed twoją pierwszą wizytą schowałam telewizor. Miałeś rację. – Schowałaś? Dlaczego? – Dom bez telewizora to pewnego rodzaju deklaracja. Chciałam wzmocnić współczynnik kontemplacyjnego ascetyzmu. Chciałam, żebyś pomyślał, że jestem wyrafinowana. To chyba nie zbrodnia? Nie zatrzymywali się. Teraz już wracali do dzielnicy, w której mieszkała jego matka, graniczącej od wschodu z mostem spinającym węzeł torów kolejowych przecinających miasto jak suwak. Dość torów, by do wszystkich dawnych rzeźni dostarczyć paszę i zwierzęta, dość, by do starych odlewni dostarczyć surowce, a teraz dość, by miliony mieszkańców przedmieść mogły się przemieścić pociągiem do centrum. Mury oporowe szerokiej jezdni biegnącej po wale całkowicie zabazgrano graffiti, różnymi tagami zuchwałej młodzieży – musieli

skakać z mostu, bo jedyna inna droga na wał została zagrodzona siatką i drutem ostrzowym. – Byłem rano odwiedzić sędziego – przyznał się Samuel. – Jakiego sędziego? – Twojego. Sędziego Browna. Podjechałem pod jego dom. Chciałem go zobaczyć. – Szpiegowałeś sędziego? – Chyba tak. – I? – Nie chodzi. Porusza się na wózku. Wiesz coś o tym? – Nie. A powinnam? – Nie wiem. Po prostu… to coś zaskakującego. Sędzia jest inwalidą. Pewien aspekt graffiti wydawał się Samuelowi romantyczny. Zwłaszcza graffiti powstałe w niebezpiecznych miejscach. Było coś romantycznego w tym, że twórca ryzykuje zdrowie, aby utrwalić słowa. – Jakie zrobił na tobie wrażenie? – spytała. – Ten sędzia? – Wydawał się pełen złości i jakiś taki pomniejszony. W tym sensie, że kiedyś prawdopodobnie był duży i powoli się kurczył. Biały. Ziemisty. Skórę ma cienką jak papier, niemal przezroczystą. Oczywiście grafficiarze nie wypisują nic ważnego. Po prostu swoje imiona, wielokrotnie powtarzane, coraz większe, coraz bardziej krzykliwe, kolorowe. Jeśli się nad tym zastanowić, tę samą strategię stosują sieci fast foodów na billboardach w całym kraju. Zwykła autopromocja. Po prostu więcej hałasu. Nie pisali dlatego, że coś koniecznie musiało być zakomunikowane. Reklamowali swoją markę. Ta cała konspiracja i ryzyko jedynie po to, żeby stworzyć coś, co tylko wyrzyguje dominującą estetykę. Przygnębiające. Nawet działalność wywrotowa przestała nosić znamiona wywrotowości.

– Rozmawiałeś z nim? – Nie miałem takiego zamiaru – odparł Samuel. – Chciałem tylko popodglądać. Zebrać informacje. Czysta obserwacja. Ale mnie zauważył. – I czy to możliwe, że ta rozmowa ma coś wspólnego z dzisiejszą eskalacją zarzutów? – To całkiem możliwe, obawiam się. – Możliwe, że zafundowałeś mi zarzut o terroryzm wewnętrzny. To chcesz powiedzieć? – Może. Znaleźli się w pobliżu jej domu. Poznał, że są blisko, po budynkach, które wyglądały na uwięzione w jakiegoś rodzaju zakrzywieniu czasoprzestrzennym rodem z filmów science fiction – partery z przyszłości, górne piętra z przeszłości. Niszczejące i pozbawione okien budynki wznoszące się nad błyszczącymi nowymi witrynami pustych sklepów, z nowoczesnego zielononiebieskiego szkła i lśniącego białego plastiku typowego dla salonów z elektroniką ery informacyjnej. Regularne rozplenianie się miasta ustąpiło tutaj miejsca wielkiej ciszy. Po ulicy śmigała pusta reklamówka podwiewana przez wiatr od jeziora. – Jest coś, co musisz wiedzieć – powiedział Samuel – o Brownie. – No? – To on cię aresztował. Wtedy w sześćdziesiątym ósmym. – O czym ty mówisz? – Ten gliniarz, który cię przyskrzynił w nocy przed protestem. To był Charles Brown, sędzia. Ten sam facet. Aresztował cię, chociaż nic nie zrobiłaś. – O Boże – jęknęła Faye, spoglądając na Samuela i chwytając go za rękę. – Powiedział, że przez ciebie znalazł się na wózku inwalidzkim. Powiedział, że z twojej winy jest teraz kaleką. – To jakiś absurd. Skąd o tym wszystkim wiesz?

– Odnalazłem Alice. Pamiętasz ją? Była twoją sąsiadką? W akademiku? – Rozmawiałeś z Alice? – Opowiedziała mi o tobie z okresu, gdy studiowałaś w Chicago Circle. – Dlaczego rozmawiasz z tymi wszystkimi ludźmi? – Alice powiedziała, że powinnaś wyjechać z kraju. Natychmiast. Skręcili na rogu i ich oczom ukazał się teraz jej blok. Dostrzegli dziwną krzątaninę: obok samochodu Samuela, górując nad nim jak niedźwiedź strzegący obiadu, stała zaparkowana duża policyjna furgonetka brygady antyterrorystycznej oznaczona czarnymi drukowanymi literami SWAT. Z bloku Faye wybiegali policjanci i wskakiwali przez otwarte tylne drzwi do furgonetki, ubrani na czarno w wojskowe kuloodporne stroje, hełmy, gogle, z karabinami maszynowymi ciasno przypiętymi do piersi. Samuel i jego matka natychmiast cofnęli się za róg. – Co się dzieje? – spytała Faye. Samuel wzruszył ramionami. – Jest jakieś inne wejście? Kiwnęła głową i Samuel ruszył za nią w pustą boczną uliczkę, którą doszli do zardzewiałych czerwonych drzwi obok kilku kontenerów na śmieci. Po cichu weszli po schodach i dyskretnie nasłuchiwali, aż ostatni z policjantów opuścił budynek. Odczekali jeszcze dla pewności dziesięć minut, po czym przeszli korytarzem do drzwi jej mieszkania, które zastali w kawałkach, leżące pod kątem na podłodze, połączone ze ścianą jedynie dolnym zawiasem, skręconym i wykrzywionym. W środku meble były poprzewracane i roztrzaskane. Poduszki na sofie w strzępach. Na podłodze leżał rozpruty materac z wyrwanym wypełnieniem, cięcie od góry do dołu przez sam środek, jak gdyby poddano go sekcji zwłok, nie przeszukaniu. Wszędzie kłaczki z materaca. Książki, które wcześniej stały na półkach, teraz leżały porozrzucane, z pomiętymi stronami. Szafki kuchenne

pootwierano, a wszystko ze środka rozbito lub poprzewracano. Kosz na śmieci został opróżniony i rzucony na podłogę. Pod ich butami trzeszczały odłamki szkła. Spoglądali po sobie oszołomieni, gdy z łazienki doleciał ich szum wody: ktoś odkręcił i zakręcił kran. Drzwi się otworzyły i ukazał im się Simon Rogers wycierający dłonie o brązowe spodnie. Zobaczył ich i uśmiechnął się. – O, witam państwa! – Simon – powiedziała Faye – co tu się stało? – Ach – odparł z lekceważącym machnięciem ręką – była policja.

3 Tego dnia zamierzał skończyć z Elflandią. Pwnage postanowił tak naprawdę poprzedniego dnia, gdy zasiadał przed komputerem, że raz na zawsze skończy z grami, ale potem znalazł kilka rzeczy, którymi trzeba się było zająć, ażeby niejako uporządkować sprawy, zanim pośle swoje znakomicie uzbrojone awatary w cyfrowy niebyt, przede wszystkim musiał się pożegnać z dziesiątkami przyjaciół z gildii, o których z czasem zaczął myśleć bardzo czule i zrodziło się w nim wobec nich rodzicielskie przywiązanie podszyte odpowiedzialnością, rodzaj uczucia, jakie wychowawca na letnich koloniach mógłby żywić do swoich podopiecznych, i Pwnage wiedział, że gdyby zniknął bez pożegnania, odczuliby to boleśnie jako osobistą zdradę, czemu towarzyszyłoby poczucie straty, niedomknięcia, byłby to też wstrząs dla ich przeświadczenia, że świat jest przewidywalny, zrozumiały i w przeważającej mierze dobry, sprawiedliwy i uczciwy (kilkoro z członków jego gildii, nawiasem mówiąc, było naprawdę w wieku uczestników letnich kolonii i odczuwał silne pragnienie, żeby ich nie zdradzić ani w żaden sposób nie zranić), postanowił więc już na dosyć wczesnym etapie gry, która zaczęła się poprzedniego dnia rano, że nie może odejść i skasować konta, dopóki osobiście i indywidualnie nie pogada i nie pożegna się z wieloma stałymi graczami w Elflandię, z którymi przez ostatnich kilka lat spędzał po dwanaście godzin dziennie, co wymagało od niego napisania serdecznego listu ze słowami podziękowań do każdego z graczy z wyjaśnieniem, że nie ma już czasu grać w Świat Elflandii, ma bowiem zamiar od tej pory skupić się na nowej karierze, chcąc zostać słynnym autorem powieści kryminalnych, i zdobędzie nowojorskiego wydawcę z najwyższej

półki, jak tylko skończy pierwszy szkic swojej powieści, tak więc musi poświęcić całą energię pisaniu książki, oddać się temu całkowicie, na sto procent, a to wiązało się z odejściem z Elflandii, ponieważ jego rutynowy harmonogram związany z uczestnictwem w grze kolidowałby z pisarskimi powinnościami – zwłaszcza codzienne misje, setki codziennych misji, które realizował co rano dla wszystkich swoich awatarów przez pięć morderczych godzin, przysięgając sobie, że następnego dnia wykorzysta ten czas, żeby poważnie podgonić ze swoją powieścią, przewidując, że będzie w stanie pisać po dwie strony na godzinę (całkiem rozsądna liczba według różnych stron internetowych z poradami dla osób zainteresowanych pisaniem powieści), co daje około dziesięciu stron dziennie, a w tym tempie mógłby pyknąć całą książkę w ciągu miesiąca, wykorzystując jedynie czas, który zwykle poświęca codziennym misjom w Elflandii, i to poczucie determinacji i zdecydowania pozostawało dosyć silne do następnego ranka, kiedy to próbował pisać, szybko jednak łapał się na tym, że nie przestaje myśleć o tych wszystkich codziennych misjach, teraz znowu odblokowanych i od nowa dostępnych, i zawierał ze sobą umowę, że jeśli naprawdę chce się skoncentrować na pisaniu i pozbyć natrętnych myśli o misjach, zrobi sobie przerwę i przeleci przez misje wyłącznie głównej postaci, a jeśli jego liczne poboczne awatary nie zdobędą ostatecznie dostępu do tych wszystkich supernagród, no trudno, jest to cena, którą musi zapłacić za bycie słynnym powieściopisarzem – ale potem, gdy już ukończył dwadzieścia misji dla głównego awatara, dopadało go to irytujące umysłowe zmęczenie, wrażenie, jakby jego mózg został potraktowany jak ciasto na chleb, ściskany, zagniatany, miękki i z pewnością nie będący w stanie spłodzić wybitnej literatury, śmiało więc przystępował do wykonania misji wszystkich swoich altów i pięć godzin później odczuwał taki sam głęboki wstręt do samego siebie, jaki odczuwał dzień wcześniej, przysięgając znowu, że następnego dnia daruje sobie codzienne misje i będzie cały dzień pracował nad powieścią, choć uczucie to następnego ranka

nigdy nie wydawało się już tak silne, kiedy to cały cykl zaczynał się od nowa, aż w końcu musiał przyznać, że jego powieść ma szansę powstać tylko wtedy, jeśli całkowicie skończy z grą, skasuje wszystkie konta jednym apokaliptycznym ruchem, od którego nie będzie już odwrotu, ale oczywiście musiał wcześniej pożegnać się ze wszystkimi ludźmi, z którymi się tam zaprzyjaźnił, ludźmi, którzy, gdy informował ich o tym, że odchodzi, bo musi poświęcić więcej czasu książce, zwykle odpowiadali najpierw: NIEEEEEEEEEEEE!!!!!!!!!!! (co, jeśli miał być szczery, mile go łechtało), a następnie wyrażali pewność, że książka okaże się wielkim bestsellerem, chociaż nic o niej nie wiedzieli, nie znali nawet jego prawdziwego nazwiska, tak czy siak bardzo mu się podobało, gdy słuchał o swoim nieuchronnym przyszłym sukcesie, co zatrzymywało go w fotelu na wiele godzin, czekał bowiem na zalogowanie się po kolei każdego z przyjaciół z Elflandii, żeby móc im przekazać nowinę i odbyć jeszcze jedną wersję tej samej rozmowy, którą przeprowadził już ze dwadzieścia pięć razy, i w tym czasie siedział w dokładnie tej samej pozycji z podwiniętą pod siebie nogą tak długo, że na skórze odcisnęły się głęboko szwy plastikowego fotela z imitacji skóry, jednocześnie zaś w tejże nodze rozwijało się coś, co lekarze nazywają zakrzepicą żył głębokich, innymi słowy zakrzep powodujący zaczerwienienie i opuchnięcie, a także lekkie kłucie, wrażliwość, ciepło i ból, które Pwnage mógłby poczuć, gdyby jego noga nie osiągnęła już stanu wykraczającego daleko poza etap mrowienia, popadłszy w pełne odrętwienie, niemal jak po zaaplikowaniu znieczulenia, od długotrwałego nacisku, któremu była poddawana, gdy żegnał się z przyjaciółmi i tłumaczył powody rychłej likwidacji konta, po czym często godził się na ostatnią przygodę lub walkę ze smokiem „przez wzgląd na dawne czasy”, jak mawiali, zaskoczony, jak silną odczuwa przy tym nostalgię (nawiasem mówiąc, między innymi dlatego zapominał poruszać nogą, wstać, rozciągnąć się i w jakikolwiek inny sposób sprawić, by krew zaczęła żywiej krążyć w dolnej części jego ciała lub

gdziekolwiek poza kciukami i palcami wykorzystywanymi ściśle do obsługi gry wideo), nostalgię wywołaną tym, że jego przyjaciele chcieli odwiedzić raz jeszcze miejsca ich dawnych triumfów z takim samym entuzjazmem, z jakim inni czekają na szkolne zjazdy absolwentów, toteż z każdym przyjacielem powtarzał przygodę, którą przeżyli razem kilka tygodni lub miesięcy wcześniej, i to rozbudziło w nim chęć odwiedzenia wszystkich miejsc na bezkresnej mapie Elflandii, do których czuł się przywiązany, z którymi łączyły się jakieś ważne wspomnienia lub które w jakiś istotny sposób przyczyniły się do osiągnięcia przezeń statusu arcymistrza, rodzaj „podróży sentymentalnej” do miejsc, które z czasem poznał i pokochał, co oczywiście musiało zająć całą masę godzin (autorzy gry chełpili się olbrzymimi rozmiarami i skalą ich wirtualnego świata, twierdząc, że gdyby świat Elflandii był prawdziwy, zajmowałby dosłownie powierzchnię Księżyca); odwiedził zatem Fiołkowy Las (miejsce pierwszej śmierci swego awatara, na poziomie ósmym, zadanej mu przez czające się tam pantery) i Pieczary Jedenar (skąd ledwo udało mu się umknąć przed zgrają demonów), świątynię Aelleny (ze względu na niesamowitą ścieżkę dźwiękową, która rozbrzmiewa w jej wnętrzu), plażę Wyrmmist (gdzie spotkał swojego pierwszego smoka), ruiny Gurubashy (gdzie ukatrupił pierwszego orka) i tak dalej, po prostu uwielbiał te wszystkie dziwaczne nazwy i przelatywał z jednego miejsca do drugiego na swym ultraszybkim latającym gryfie, a potem przypomniał sobie, jakie to było niesamowite, gdy dopiero zaczynał grać i nie zdobył jeszcze żadnych zwierząt, latających ani wierzchowych, i musiał przemieszczać się pieszo, i naprawdę mógł wszystko dobrze obejrzeć, napawając się tym, jak jeden ekosystem przechodzi w następny, i zatęsknił za prostotą i naiwnością tamtych dni, tak więc zaparkował gryfa na północnym koniuszku największego kontynentu Elflandii i zaczął posuwać się pieszo na południe, najpierw przez białą śnieżną tundrę Lodowców Zimowych Szabli, przez Szronowe Góry, zszedł do Ostowego Wąwozu, natykając się jedynie

sporadycznie na kilka dzikich bestii lub niedźwiedzie polarne, minął jaskinie zamieszkane przez mało rozumną rasę lodowych yeti, z którymi łączyły go przyjazne stosunki, i ciągnął dalej na południe, pieszo, od czasu do czasu robiąc zrzuty ekranu, tak jak turyści cykają zdjęcia, przy czym orki pierzchały na jego widok, jakby się paliło, bo znały jego imię i reputację zabijaki, wtedy już zresztą forum aż się trzęsło od wiadomości o tym, że najbardziej zasłużony, należący do najwyższej elity gracz postanowił się wycofać, i do Pwnage’a bez przerwy spływały prywatne wiadomości z pytaniami, czy to prawda, i z błagalnymi prośbami, żeby zmienił zdanie, wiadomości, które w efekcie skłaniały go do zmiany zdania, bo nagle zdał sobie sprawę, że jest o wiele bardziej popularny, wspierany i kochany jako awatar w Elflandii, niż byłby kiedykolwiek jako prawdziwy człowiek w realu, i to go zasmuciło, wpadł też w pewnego rodzaju histerię, przypomniawszy sobie niepokój ostatniego wtorku, kiedy nie mógł się zalogować w Elflandii prawie przez cały dzień i krążył po domu albo godzinami wpatrywał się w skrzynkę pocztową, gdy więc teraz kroczył na południe przez bezkresne tereny Elflandii, odczuwał paraliżujący i niepohamowany stres, lęk, że jeśli naprawdę wdroży swój plan zerwania z grami wideo, wówczas każdy dzień będzie wyglądał jak ostatni wtorek, i świadomość ta lunęła na niego niczym zimny deszcz, i poczuł, jak jego siła woli i zaangażowanie w nowy plan zaczynają słabnąć, uznał więc, że tylko jeśli jego bohaterowie przestaną należeć do elity najfajniejszych postaci, które cieszą się miłością i wsparciem wszystkich, tylko w ten sposób kiedykolwiek zdoła się zmobilizować do porzucenia Elflandii, a jedynym sposobem osiągnięcia tego stanu rzeczy było pozbycie się wszystkich skarbów, które tak niezmordowanie gromadził, wychodził bowiem z założenia, że bez nich nie będzie już tak powszechnie lubiany i popularny, przestanie należeć do elity, jeśli nie będzie miał tych wszystkich bajecznych łupów, przez co jego odejście stanie się bardziej prawdopodobne, poza tym po tak długim czasie przebywania na szczycie znalezienie się znowu na samym dole

byłoby tak frustrujące, tak wkurzająca byłaby konieczność ponownego gromadzenia skarbów, tak bezsensowna, że wolałby odejść, oznajmił więc swoim kumplom z gildii, że rozdaje wszystkie swoje dobra i że jeśli spotkają się podczas jego długiej wędrówki na południe, sprezentuje im coś naprawdę cennego, coś naprawdę cool, wkrótce więc uformował się za nim korowód pomniejszych graczy – ważne jest, by odnotować, że w chwili, gdy naszło go olśnienie i przekazał gildii wiadomość o swej wspaniałomyślnej decyzji, zmienił nogę, na której siedział, a w niej oderwała się skrzeplina, rozpoczynając powolną wędrówkę po krwiobiegu, mała i twarda, wielkości szklanych kuleczek do gry, sunęła przez jego ciało, co od czasu do czasu wyczuwał jako ucisk, a czasem jako ukłucie, co jednak, szczerze powiedziawszy, nie wyróżniało się na tle biologicznego szumu, jaki Pwnage rejestrował właściwie cały czas, obolałości wynikającej z niemal ciągłego wyczerpania, braku ruchu i stosowania diety składającej się głównie z kofeiny i mrożonych, przetworzonych dań do mikrofali, stanu, który regularnie przyprawiał go o ostre bóle w różnych częściach ciała, a co za tym idzie, ostry ból spowodowany teraz mobilnym od niedawna skrzepem nie wydał mu się niczym nadzwyczajnym, przecież coś go kłuło prawie bez przerwy, a zresztą te dolegliwości przytępiał fakt, że Pwnage rzadko kiedy w istocie pamiętał ukłucia bólu, jako że płat czołowy jego mózgu i hipokamp uległy poważnej atrofii na skutek braku snu, złego odżywiania się i wystawienia na działanie ekranów komputerowych w natężeniu, które wydaje się niebezpieczne, choć naukowcy jeszcze tego nie wyjaśnili, toteż za każdym razem, gdy czuł ostry ból, jego przemęczony, patologicznie przeciążony mózg szybko wyrzucał tę informację i następnym razem, gdy Pwange’a przeszywał ostry, potworny ból, było tak, jakby odczuwał go po raz pierwszy, a on odnotowywał go należycie i obiecywał sobie, że jeśli się powtórzy, na pewno poszuka pomocy u jakiegoś przedstawiciela służby zdrowia w ciągu może nawet najbliższego tygodnia – i gdy wszyscy jego przyjaciele zebrali się wokół niego,

zaczął rozdawać najpierw złoto, liczne złote, srebrne i miedziane monety, które wykradł zabitym orkom i wydobył ze skrzyń strzeżonych przez smoki lub wygrał w domu aukcyjnym serwera, gdzie nauczył się zarabiać na różnych giełdach surowców, i uzyskany w ten sposób kapitał za pomocą dźwigni finansowej jeszcze pomnożył, przez co sprawował niemal monopolistyczną kontrolę nad łańcuchem dostaw Elflandii ze świadomością, że całe to złoto ma wartość w prawdziwym świecie, że niektórzy gracze sprzedają swoje złoto innym graczom przez serwisy aukcyjne w prawdziwym świecie za prawdziwe amerykańskie dolary, miał też świadomość, że pewien ekonomista ze Stanfordu wymyślił nawet kalkulator przeliczający złoto z Elflandii na dolary, co, jeśli dobrze zrozumiał, oznaczało, że mógł opylać swoje złoto i dzięki temu wyciągać mniej więcej tyle, ile zarabiał, pracując w punkcie ksero, coś, czego nigdy by nie zrobił, bo Elflandia służyła rozrywce, a on wiedział z doświadczenia, że praca jej nie służy (tylko że gdyby naprawdę się nad tym zastanowił, przyznałby, że jego doświadczenia z gry w Elflandię nie są stuprocentową rozrywką, jako że każdy dzień gry zaczyna się od pięciu bitych godzin tych samych, codziennych misji zaliczanych na pamięć jedna po drugiej, aż wkrada się monotonia typowa dla pracy fizycznej, co oczywiście niespecjalnie służyło rozrywce, za to dawało mu dostęp do nagród, które zapewniały mu rozrywkę później, gdy z nich korzystał, z tym że kiedy już udawało mu się zgromadzić wszystkie nagrody, twórcy gry dodawali nową łatkę pozwalającą zdobyć nowe trofea, odrobinę, ułamkowo lepsze od tych starych, toteż po zdobyciu wszystkich trofeów wiedział, że są one już niejako zdewaluowane, ponieważ na horyzoncie rysują się jeszcze wspanialsze nagrody, i gdyby się nad tym naprawdę mocno zastanowił, przyznałby, że jego doświadczenia w Elflandii w większości przygotowują go na rozrywkę, ale nigdy tak naprawdę to nie jest rozrywka, najwyżej w czasie akcji, kiedy to wespół ze swoją gildią rozprawia się z jakimś wyjątkowo wrednym nieprzyjacielem i zdobywa łupy, ale nawet wtedy dobrze

się bawił tylko na początku, kiedy odnosili zwycięstwo, bo potem misje te stawały się powtarzalnym ćwiczeniem, które już nie bawiło, nie było rozrywką per se, a wręcz wywoływało silny stres i złość, gdy po sukcesie z poprzedniego tygodnia gildia doznawała porażki, i tak w większość tych wieczorów, gdy brał udział w wyprawie, chodziło nie tyle o zabawę, ile o unikanie złości, doszedł więc do wniosku, że rozrywka musi się kryć gdzie indziej, może nawet nie w samych intymnych momentach gry, ale w ogólnym, abstrakcyjnym stanie uczestnictwa w grze, bo kiedy był zalogowany w Elflandii, zaznawał głębokiego poczucia satysfakcji, kompetencji i przynależności nie znanego mu z życia w realu i być może właśnie to poczucie należałoby zinterpretować jako „rozrywkę”), no więc z tego wszystkiego wynikało, że Pwnage jest posiadaczem naprawdę wielkiej fortuny, a gdy zaczął rozdawać swój majątek po tysiąc złotych monet każdemu, zanim jego worek opustoszał, po złoto musiało wyciągnąć rękę kilkudziesięciu graczy, przez co Pwnage czuł się trochę jak Robin Hood, który wędruje przez las i rozdaje pieniądze potrzebującym, i gdy nie miał już fortuny, zaczął rozdawać gadżety, klikając na chybił trafił w zebrany wokół niego spory tłumek, oddawał broń, szpady i pałasze, tasaki, szkockie miecze obosieczne, rapiery, różnego rodzaju sztylety, szable, sierpy, bułaty, majchry, siekiery, pałki, tomahawki, młoty, maczugi, kilofy, kije, lance, piki, włócznie, halabardy i pewną tajemniczą broń, której zdobycia nie pamiętał, a która się nazywała flamberg, i gdy już nie miał ani jednej sztuki do rozdania, zaczął się pozbywać zbroi, oddawał różne części kolczugi i zbroi płytowej, które wygrał lub zrabował, superanckie naramienniki nabite kolcami, nagolenice owinięte drutem ostrzowym, niesamowity hełm z byczymi rogami, który upodabniał go, bez ściemy, do Minotaura (już sam ten arsenał obrastał legendą, kilku graczy nagrało bowiem długą wędrówkę Pwnage’a na południe i zamieściło filmiki w sieci z podpisami typu: GENIALNY GRACZ ROZDAJE WSZYSTKIE ŁUPY!), i początkowo Pwnage’a przeszywał żal, gdy rozdawał swoje rzeczy, bo je

uwielbiał, wiedział także, ile czasu i wysiłku kosztowało zdobycie każdej sztuki (o sam tylko rogaty hełm starał się jakieś dwa miesiące), ale to uczucie szybko ustąpiło miejsca niespodziewanej cichej determinacji, wielkoduszności i szczodrości, czuł nawet ciepło i spokój (niewykluczone, że odzywało się już zmęczenie, w tym momencie grał bowiem w Elflandię trzydzieści bitych godzin), rozstając się z całym swoim dobytkiem, i teraz, gdy podążało za nim tylu wielbicieli, czuł, że być może stanowi inspirację dla tych ludzi i może powinien powiedzieć coś ważnego i mądrego, zaczął się już zastanawiać, czy jest jakaś podobna historia o Buddzie, a może chodziło o Gandhiego albo Jezusa, historia o rozdaniu wszystkiego przed wyruszeniem w drogę – to wszystko wydawało mu się jakoś znajome – i Pwnage zaczął w końcu myśleć o całym tym epizodzie nie jak o rozpaczliwej ostatniej próbie odejścia z gry, do rzucenia której najwyraźniej nie miał wystarczająco silnej woli, lecz raczej jak o altruistycznej i duchowej podróży pod znakiem wyrzeczenia, jakby robił coś dobrego i ważnego na polu filantropii, jakby był wzorem dla tych wszystkich ludzi, i to uczucie się utrzymywało, całkiem silne i przyjemne, aż tłum zaczął się przerzedzać, co nastąpiło, gdy stało się jasne, że nie ma więcej łupów do rozdania, a ludzie zaczęli do niego słać prywatne wiadomości z pytaniami: „To już wszystko? Nic więcej nie masz?”, zdał sobie wtedy sprawę, że nie są tu po to, żeby dołączyć do jego długiej metafizycznej wędrówki, po prostu mają ochotę na nowe fajne zabawki, i Pwnage’a rozzłościł ich prostacki materializm, aż przypomniał sobie, że o to w tym całym manewrze z rozdaniem wszystkiego chodziło, mieli go porzucić i dzięki temu pozbawić pokusy kontynuowania gry w związku z drastycznym spadkiem popularności jego postaci, teraz jednak, gdy to nastąpiło, teraz, gdy faktycznie został porzucony, teraz, gdy przemierzał te wielkie przestrzenie bez broni, pancerza, złota ani przyjaciół, zwykły elf w przepasce na biodrach, żałosny, słaby, wciąż nie za bardzo miał ochotę odchodzić, nadal więc sunął na południe, aż dotarł do końca kontynentu,

skalistego płaskowyżu nad oceanem, i wiedział, że dotarł do celu podróży, wiedział też, że czas się wylogować, skasować konto i zacząć prowadzić prawdziwe życie w prawdziwym życiu, pisać powieść, odnieść sukces, odzyskać względy Lisy, zacząć nową dietę i dokonać radykalnej całościowej zmiany, która była konieczna, żeby zaczął żyć, tak jak chciał żyć, i chociaż nie przychodził mu do głowy już ani jeden pretekst, by pozostać w grze, i chociaż nie było już dosłownie nic, co jego awatar mógłby teraz zrobić w tym stanie najwyższego ubóstwa i nagości, wciąż nie potrafił się wylogować, wciąż się wpatrywał w cyfrowy ocean, wciąż myśl o porzuceniu gry i powrocie do prawdziwego świata przepełniała go lękiem, lękiem silniejszym niż wszystko, czego doświadcza większość normalnie funkcjonujących dorosłych istot ludzkich, a to z powodu poważnych zmian fizjologicznych w mózgu i reorganizacji mikrostruktury układu nerwowego zachodzących w jego czaszce w czasie nałogowych maratonów gry w Elflandię, które doprowadziły obok nieuniknionych szkód fizycznych, takich jak przyrost wagi, zanik mięśni, zmęczenie kręgosłupa i prawie stały ucisk z tyłu klatki piersiowej, skorelowany najwyraźniej z powtarzalnym używaniem prawą ręką myszy, także do poważnego zwyrodnienia tkanki przedniej części kory zakrętu obręczy, rejonu mózgu działającego niczym mobilizator angażujący inne, bardziej racjonalne części mózgu do pomocy w razie konfliktu (trochę jakby impulsywna i zrozpaczona osoba wzywała bardziej opanowanych przyjaciół, by uzyskać od nich obiektywne rady i odzyskać dystans), niezbędnego do właściwej kontroli impulsów i bodźców poznawczych, tylko że w mózgu Pwnage’a ten obszar całkowicie się wyłączał, gasł jak bożonarodzeniowe światełka po świętach, po prostu przestawał funkcjonować, co zachodzi też w mózgach narkomanów, gdy im się podaje heroinę: przednia część kory zakrętu obręczy przestaje działać i nie otrzymują sygnałów z – nazwijmy to – sprytnych części mózgu, które nie zapewniają im dosłownie żadnej pomocy przy próbach przezwyciężenia

najbardziej prymitywnych autodestrukcyjnych impulsów, choć do ich przezwyciężenia pomoc potrzebna jest najbardziej, i dokładnie to samo działo się z nim, gdy spoglądał na morze: funkcjonalnie pamiętał o swej chęci odejścia z Elflandii, ale żadna część mózgu aktywnie nie kazała mu tego robić, do tego dochodził jeszcze problem kurczenia się substancji szarej w kilku rejonach kory oczodołowo-czołowej – odpowiedzialnych za motywację i ukierunkowanie na cel – co skutkowało tym, że mózg zdawał sobie sprawę z istnienia celu, ale nie oferował żadnego wsparcia pozwalającego go osiągnąć, bezczynnie dostrzegał cel na horyzoncie i odnotowywał go, tak jak farmerzy ze Środkowego Wschodu odnotowują pogodę („Aha, zanosi się na deszcz”), co było kolejną neurobiologiczną pułapką Elflandii, mianowicie im dłużej grał, tym gorzej jego mózg radził sobie z przetwarzaniem wszystkiego oprócz najbardziej bezpośrednich i bliskich celów, takich jak te z Elflandii – gra pomyślana była w taki sposób, że nagradzano graczy co godzinę lub dwie jakimś nowym fajnym łupem, przejściem na następny poziom lub innym osiągnięciem, czemu towarzyszyły fanfary i animacje fajerwerków – i przyzwyczajenie do tego rodzaju na pozór nieszkodliwych, drobnych, osiągalnych na wyciągnięcie ręki zadań sprawiało, że wszelkie cele długofalowe, które wymagają drobiazgowego planowania, dyscypliny i umysłowego hartu (jak pisanie powieści lub rozpoczęcie nowej diety), wydają się, z perspektywy mózgu, dosłownie niewyobrażalne, nie wspominając o problemach narastających głęboko w odnodze tylnej torebki wewnętrznej, jedynej części mózgu Pwnage’a, która się wzmocniła w czasie tego potężnego, nieustępliwego uzależnienia od Elflandii, kiedy to pierwszorzędowa kora ruchowa wysyłała aksony kontrolujące precyzyjne ruchy palców, a Pwnage mógł się pochwalić ich wspaniałą zwinnością, klikając prawą ręką w rozbudowaną mysz, a lewą w pełną klawiaturę o stu czterech klawiszach, cały czas mając przed oczami mapę tych urządzeń, toteż mógł w ułamku sekundy bezwzrokowo wcisnąć każdy z setek klawiszy

i przycisków, i to zachowanie zmieniało fizyczną strukturę jego mózgu, mocno pogrubiając aksony w torebce wewnętrznej, i problem polegał tu na tym, że tak gigantyczne włókna odpowiedzialne za kontrolę palców nigdy w sensie ewolucyjnym nie były niezbędne (w historii naszego gatunku nie ma odpowiednika elektronicznej myszy do gier z piętnastoma przyciskami), a że obszar dostępny w torebce jest ograniczony i nie sprzyja nieoczekiwanemu rozrostowi, oznaczało to, że substancja biała związana z ruchem palców wypierała u Pwnage’a inne niezbędne rodzaje tkanki mózgowej, przede wszystkim szlaki komunikacyjne między obszarami czołowymi i podkorowymi mózgu, które kierują decyzyjnością i które między innymi pomagają tłumić niewłaściwe zachowania, co może wyjaśniać w szczególności reakcje Pwnage’a w sklepie ze zdrową żywnością, ogólnie zaś jego postępowanie w ciągu ostatniego roku, powolne zapadanie na zdrowiu przed komputerem, brak snu, fatalne nawyki żywieniowe, mrzonki związane z tym, że zostanie słynnym pisarzem i odzyska Lisę, miniataki, z których nawet nie zdawał sobie sprawy, ataki wywołane albo niedoborem snu, albo migającymi światłami monitorów, albo poważnym zaburzeniem równowagi chemicznej związanym ze sposobem odżywiania się (a prawdopodobnie tymi trzema czynnikami naraz), które fizycznie objawiały się brakiem czucia w kończynach, nagłą potrzebą skubania skóry i rejestrowaniem iskrzenia na obrzeżach pola widzenia, symptomami, co do których Pwnage mógłby zasięgnąć opinii lekarskiej, gdyby grzbietowo-boczna część jego kory przedczołowej nie była całkowicie nieczynna, rejon mózgu odpowiedzialny za zdolność podejmowania decyzji i kontrolę emocji, uśpiony u intensywnych wielozadaniowców w czasie tak zwanego przeciążenia informacją, przy czym w razie takiego uśpienia kontrolę przejmują w mózgu ośrodki emocji, co jest odpowiednikiem udostępnienia sześciolatkowi kluczyków do wózka widłowego, a umysł Pwnage’a był rzeczywiście przeciążony, jako że na monitorze jego komputera tłoczyły się różne ramki z dodatkowo zainstalowanych programów,

które wyświetlały w czasie rzeczywistym napływające non stop dane o stanie zdrowia przeciwnika, jego możliwych ruchach, zegary pozwalające się zorientować, kiedy będą znowu dostępne konkretne manewry, informacje, jakie ataki w tym momencie wywołałyby możliwie jak największe szkody, status każdego z członków wyprawy, dane o ilości obrażeń na sekundę całej grupy, pełny widok z lotu ptaka rozkładu walki z głównymi bohaterami oznaczonymi kolorami w zależności od ich roli w walce, z tym że to wszystko odbywało się dodatkowo poza grą właściwą, która się toczyła za tymi migającymi i świecącymi okienkami, a Pwnage monitorował nie tylko wszystko, co się dzieje na głównym ekranie – co samo w sobie już by w zupełności wystarczyło, żeby wpędzić osiemnastowiecznego wieśniaka wiodącego spokojne życie w załamanie nerwowe – ale ponieważ zwykle grał „multiboxingowo”, czyli kilkoma postaciami jednocześnie, monitorował symultanicznie wydarzenia na sześciu różnych monitorach i tym samym przyswajał o wiele więcej informacji na sekundę niż wszyscy kontrolerzy lotów na lotnisku O’Hare razem wzięci, zmuszając tę bardzo wrażliwą i logiczną część mózgu do wywieszenia białej flagi i ukrycia się, dzięki czemu ośrodki emocji z łatwością tłumiły to, co zostało z jego logicznego, racjonalnego, zdyscyplinowanego umysłu, a to oznaczało, mówiąc wprost, że im dłużej grał w Elflandię, tym mniej możliwe wydawało mu się zakończenie gry w Elflandię, i problem nie był już tylko kwestią zwykłego rzucenia złego nawyku, lecz sięgał dużo głębiej, wkraczając w sferę morfologii mózgu i fundamentalnego zniekształcenia układu nerwowego, posuniętego tak daleko, że umysł Pwnage’a dosłownie nie pozwalał mu porzucić Elflandii, z czego Pwnage zaczynał zdawać sobie sprawę, gdy stał na południowym skraju kontynentu, zastanawiając się, co teraz zrobić, nic jednak nie wymyślił, więc po prostu stał tam, aż w końcu zabrzęczał jeden z alarmów ostrzegających o bliskości wroga i włączyła się automatycznie kamera, ukazując orka podglądającego go z tyłu z dużej odległości, i zwykle w takiej chwili

rzuciłby się w stronę przeciwnika, rąbnął go tarczą i poćwiartował toporem nietypowych rozmiarów, aż ork wyzionąłby ducha, i chociaż w tym momencie nie miał tarczy ani topora, ani w gruncie rzeczy niczego, czym mógłby zaatakować wroga, odruchowo chciał ruszyć do ataku – tylko że nie mógł, coś stanęło temu na przeszkodzie, mącił mu się wzrok, czuł mdłości, kręciło mu się w głowie i zauważył, że nie jest w stanie poruszać rękami ani, jeśli się nad tym zastanowić, oddychać (należy tutaj wspomnieć, że skrzep, który utworzył się w nodze, doprowadził do pełnoobjawowej zatorowości płucnej, co wywoływało silny ból w klatce piersiowej, ilekroć Pwnage próbował wciągnąć powietrze, w połączeniu z desperackim pragnieniem oddychania, co Pwnage rejestrował głównie jako nagłe przygaszenie światła, prawie jakby w jednej chwili zaszło słońce z pominięciem zmierzchu i świat zanurzył się bezpośrednio w nocnych ciemnościach), a ponieważ Pwnage nie zaatakował orka, ten podszedł bliżej, robiąc po jednym kroku lub dwóch naraz, nabierając pewności siebie, testując go, gotów w każdej chwili wziąć nogi za pas, aż znalazł się bardzo blisko i Pwnage desperacko chciał się na niego rzucić, tylko że nie mógł się ruszyć pod ciężarem czegoś, co uciskało mu pierś jak kowadło, a że Pwnage ani drgnął, ork wyciągnął zza pasa mały sztylecik i – po krótkiej chwili, kiedy to zapewne się zastanawiał, czy to dobry pomysł, czy to nie jakiś podstęp najsłynniejszego na tym serwerze elfickiego wojownika – dźgnął go, potem znowu i raz jeszcze, zaś elf Pwnage’a w samej przepasce na biodrach stał tylko, kiwając się i przyjmując ciosy, gdy wszędzie rozdźwięczały się alarmy, jego pasek życia topniał w oczach, a on siedział przed monitorem i patrzył ze zgrozą, nie mogąc się poruszyć, gdy spowijała go ciemność, pole widzenia zawężało się, tracił resztki kontroli nad funkcjami ruchowymi, siniały mu usta i czubki palców, aż jego elficki wojownik po odniesieniu tylu ran w końcu padł nieżywy, i Pwnage patrzył, jak ork tańczy nad jego leżącym trupem, i ostatnią rzeczą, jaką zobaczył, zanim całkowicie zgasły wszystkie światła, była wiadomość od orka brzmiąca:

ZOMG SPWNOWAŁEM CI GĘBĘ HAHAHAHAHAHAH!!!!!!!, i wtedy Pwnage postanowił, że odzyska wszystkie swoje skarby, stanie się dwa razy potężniejszy niż poprzednio po to tylko, żeby móc wytropić tego jednego zasranego orka i go ukatrupić, będzie go zabijał za każdym razem, i przystąpi do gry, jak tylko będzie mógł znowu poruszać rękami i nogami, no i oddychać, aha, no i widzieć, jeśli już o tym mowa, i nawet gdy wszystkie układy jego ciała doznawały kaskadowej, katastrofalnej zapaści, jego mózg podpowiadał mu, że w tej chwili jego celem numer jeden jest zabicie tego orka, czego nigdy nie zdoła dokonać, bo ten dzień był dniem, kiedy kończył z Elflandią, a ponieważ nie pozwalał mu tego zrobić umysł, musiało go wyręczyć ciało.

4 Simon Rogers krążył po zdemolowanym mieszkaniu Faye, stąpając ostrożnie, żeby na nic nie nadepnąć, i wyjaśniał, że istnieją przepisy, które na to wszystko pozwalają (gdy mówił „to wszystko”, wykonał szeroki gest, mając na myśli ogólne spustoszenie i dewastację mieszkania), mianowicie pewne ustawy przyjęte po jedenastym września dotyczące rewizji osób podejrzanych o terroryzm i użycia sił wojskowych. – W zasadzie – wyjaśniał – policja może przysłać brygadę antyterrorystyczną, kiedy chce, a my nie mamy możliwości temu przeciwdziałać, zapobiec, nie możemy tego odwołać ani cofnąć. Faye stała w kuchni i w milczeniu mieszała herbatę w jedynym nie stłuczonym kubku. – Czego szukali? – spytał Samuel. Kopnął w szczątki telewizora, który rozpadł się pod wpływem uderzenia czymś twardym i jego elektroniczne wnętrzności walały się teraz po podłodze. Simon wzruszył ramionami. – Taka jest, proszę pana, procedura. Skoro pańska matka jest oskarżona o terroryzm wewnętrzny, wolno im zrobić coś takiego. No to zrobili. – Nie jest terrorystką. – Tak, ale ponieważ postawiono jej zarzut na mocy przepisów o uśpionych agentach Al-Kaidy, muszą ją traktować, jak gdyby mogła być jedną z nich. – To jakiś cholerny absurd. – Ustawę pisano, w czasie kiedy ludzie nie byli szczególnie zainteresowani czwartą poprawką. Ani piątą, jeśli już o tym mowa. Ani też szóstą. – Zachichotał

cicho pod nosem. – Ani ósmą. – Nie powinni mieć jakiegoś konkretnego powodu, żeby przeprowadzić w domu rewizję? – spytał Samuel. – Owszem, ale trzymają go w tajemnicy. – Nie potrzebują nakazu? – Tak, ale jest tymczasowo utajniony. – Kto udziela pozwolenia? – To poufne, proszę pana. – I czy ktoś to wszystko nadzoruje? Ktoś, do kogo możemy się odwołać? – Istnieje procedura w rodzaju habeas corpus, ale jest tajna. Względy bezpieczeństwa narodowego. Generalnie, proszę pana, oczekuje się od nas, że będziemy ufać, iż nasz rząd ma na uwadze nasze dobro. Powinienem nadmienić, że tego typu rewizja nie jest właściwie obligatoryjna. Leży w gestii sądu. Oni nie musieli tego robić. A ja wiem na pewno, że prokurator się tego nie domagał. – A więc sędzia. – Formalnie rzecz biorąc, informacji tej nie ujawnia się opinii publicznej. Ale tak. Sędzia Brown. Możemy się domyślać, że to on wydał polecenie rewizji. Samuel spojrzał na matkę, która wbijała wzrok w herbatę. Wyglądało na to, że nie tyle ją popija, ile intensywnie miesza. Drewniana łyżeczka, której do tego używała, stukała miękko o ścianki kubka. – Więc co robimy? – spytał Samuel. – Jestem, proszę pana, gotów przeprowadzić zaciętą obronę przeciwko nowym zarzutom. Sądzę, że potrafię przekonać ławników, iż pańska matka terrorystką nie jest. – Na jakiej podstawie? – Przede wszystkim adresat zagrożenia, gubernator Packer, nie czuł się sterroryzowany.

– Zamierza pan powołać na świadka gubernatora Packera. – Tak. Nie będzie się chciał publicznie przyznać, że czuł się przerażony. Że się przeraził pańskiej mamy. Nie podczas kampanii prezydenckiej. Mogę się założyć. – I to wszystko? To jest pańska linia obrony? – Będę też utrzymywał, że pańska matka wykonała jedynie groźny gest i nie wyraziła zagrożenia terrorystycznego werbalnie, elektronicznie, telewizyjnie ani pisemnie, co z pewnych zawiłych powodów stanowi czynnik łagodzący. Mam nadzieję, że to zredukuje karę z dożywocia do jedynie dziesięciu lat więzienia o zaostrzonym rygorze. – To mi nie wygląda na triumf. – Muszę przyznać, że czuję się swobodniej w sprawach dotyczących wolności słowa. Powiedzmy, że obrona osób podejrzanych o terroryzm to niespecjalnie moja bajka. Ha, ha. Spojrzeli na Faye, która nadal wpatrywała się w kubek i w żaden sposób nie reagowała. – Przepraszam na chwilę – rzucił adwokat i udał się do łazienki, mijając sterty rozerwanych poduszek, jaśków i ubrań wciąż splątanych z wieszakami. Samuel ruszył do kuchni, z każdym krokiem wywołując trzask rozbitego szkła. Kuchenne blaty zasypane były żywnością z opróżnionej szafki – ziarnami kawy, płatkami śniadaniowymi, otrębami owsianymi i ryżem. Lodówka została wyłączona z sieci i odsunięta od ściany – teraz wypływała z niej woda, tworząc na podłodze kałużę. Faye przyciskała do piersi kubek, który wyglądał na ręczną robotę z gliny. – Mamo? – odezwał się. Był ciekaw, co teraz czuje, zważywszy na zażyte wcześniej silne leki uspokajające. – Halo? W tym momencie wydawała się obojętna na wszystko, nieprzytomna. Nawet sposób, w jaki mieszała herbatę, był mechaniczny, nieobecny. Przypuszczał, że

szok wywołany akcją policji wpędził ją w pewien rodzaj fugi. – Mamo, dobrze się czujesz? Czy ty mnie w ogóle słyszysz? – To nie miało się wydarzyć – powiedziała w końcu. – To nie tak miało być. – Powiedz mi, że nic ci nie jest. Mieszała herbatę i wpatrywała się w kubek. – Ależ ja byłam głupia. – Ty byłaś głupia? To wszystko moja wina – zaprotestował Samuel. – Pojechałem do sędziego i tylko pogorszyłem sprawę. Naprawdę bardzo cię przepraszam. – Podejmowałam takie głupie decyzje – kontynuowała Faye, kręcąc głową – jedną po drugiej. – Słuchaj. Powinniśmy coś zaplanować. Alice mówiła, że musimy wyjechać z miasta. Może nawet z kraju. – Tak. Zaczynam jej wierzyć. – Tylko na jakiś czas. Jeśli Brown niedługo przechodzi na emeryturę, może trzeba go przeczekać? Uświadomić mu, że zanim proces dojdzie do skutku, miną całe lata. Pozbyć się go, dostać innego sędziego. – Dokąd mielibyśmy wyjechać? – spytała Faye. – Nie wiem. Do Kanady. Do Europy albo Dżakarty. – To praktycznie niemożliwe – stwierdziła i odłożyła kubek na blat. – Nie możemy wyjechać z kraju. Oskarżono mnie o terroryzm. Nie ma mowy, żeby wpuścili mnie na pokład samolotu. – No tak, racja. – Chyba będziemy musieli zaufać Simonowi. – Zaufać Simonowi. Naprawdę mam nadzieję, że to nie jest nasze najlepsze wyjście. – Co innego moglibyśmy zrobić?

– Alice mówi, że ten sędzia nigdy nie da za wygraną. On poważnie chce cię zamknąć na zawsze. To nie jest żart. – Nie brzmi jak żart. – Powiedział, że przez ciebie znalazł się na wózku inwalidzkim. Co ty mu zrobiłaś? – Nic. Nie mam pojęcia, o czym on mówi. Słowo daję. Z łazienki doleciał ich szum wody i wyłonił się Simon z wilgotnymi cętkami na rękawach sportowej marynarki. – Panie Anderson, właściwie to się cieszę, że jest tu pan z nami. Chciałem z panem porozmawiać. O naszym liście. O liście do sędziego, nad którym niezmordowanie pan pracuje, jak przypuszczam? – Dobrze. Tak. O co chodzi? – Cóż, chciałem osobiście panu podziękować za włożony w to przedsięwzięcie trud i poświęcony mu czas. Ale powinien pan wiedzieć, że nie będziemy już potrzebowali pańskiej pomocy. – Nie? To brzmi, jakby mnie pan zwalniał. – Tak. Ten list, który pan pisze? Nie będzie już konieczny. – Ale przecież mama ma poważne kłopoty. – O tak, proszę pana, to nie ulega wątpliwości. – Potrzebuje mojej pomocy. – Zdecydowanie potrzebuje czyjejś prawdopodobnie nie pańskiej. Już nie.

pomocy,

proszę pana.

Ale

– Czemu nie? – Jak mam to delikatnie ująć? Po prostu nabrałem przekonania, że nie jest pan jej w stanie pomóc. Tylko pogorszyłby pan sytuację. Oczywiście nawiązuję tutaj do skandalu. – Jakiego skandalu?

– Na uczelni, proszę pana. Okropna sprawa. – O czym pan, do diabła, mówi? – Nie widział pan jeszcze? O rany. Bardzo mi przykro. Wygląda na to, że to ja zawsze przynoszę złe wiadomości, co? Ha, ha. Może gdyby częściej zaglądał pan do skrzynki mailowej albo oglądał wiadomości lokalne? – Panie Rogers. – Oczywiście, już mówię. No więc zdaje się, że na pańskiej uczelni powstała i robi dużo hałasu jakaś zupełnie nowa organizacja studencka. Celem tej organizacji, jej raison d’être, jeśli mogę się tak wyrazić, jest najwyraźniej wyrzucenie pana z pracy. – Poważnie? – Założyli własną stronę internetową, którą radośnie udostępniają sobie pańscy studenci, dawni i obecni. Jest pan teraz iście podręcznikową wersją czegoś, co PR-owcy nazywają osobą toksyczną. I dlatego nie będziemy już potrzebować pańskiego poręczenia. – Dlaczego moi studenci chcą mojego odwołania? – Może lepiej będzie, jeśli sam pan przeczyta? Simon wydobył z teczki laptopa i otworzył stronę internetową nowej organizacji studenckiej SPM – Studenci Przeciwko Marnotrawstwu – utrzymującej, że wykładowcy marnotrawią pieniądze podatników. Dowód? Pewien Samuel Anderson, wykładowca literatury, jak podano na stronie internetowej, „wykorzystuje służbowy sprzęt komputerowy do niewłaściwych celów”: W trakcie rutynowych prac konserwacyjnych Punkt Pomocy Informatycznej odkrył, że pan Anderson cotygodniowo przez szokującą liczbę godzin gra na swoim komputerze w „Świat Elflandii”. Jest to absolutnie niedopuszczalny sposób wykorzystywania uczelnianych zasobów.

Przeprowadzono także powiązaną kampanię korespondencyjną, która

zawiadomiła o skandalu panią dziekan, prasę i biuro gubernatora. Teraz skierowano sprawę do dokładnego wyjaśnienia przez uczelnianą komisję dyscyplinarną. – Niech to szlag – burknął Samuel na myśl o tym, że będzie się musiał tłumaczyć z gry w Elflandię komisji złożonej z nabzdyczonych siwowłosych wykładowców filozofii, retoryki i teologii. Aż go oblał zimny pot, gdy sobie wyobraził, jak wyjaśnia swoim kolegom, dlaczego wiedzie intensywne drugie życie pod postacią elfickiego rzezimieszka. Rany boskie. Zacytowano na stronie przewodniczącą SPM-u, która nawoływała studentów do bacznego obserwowania kadry profesorskiej, żeby nie trwoniono wpłacanych przez nich pieniędzy. Nazywała się oczywiście Laura Pottsdam. – Pieprzyć to – burknął Samuel, zamykając laptopa. Podszedł do okien zajmujących całą północną ścianę mieszkania i wyjrzał na wyszczerbioną linię dachów miasta. Przypomniał sobie absurdalną radę Periwinkle’a: że powinien ogłosić upadłość i wyjechać do Dżakarty. W tej chwili brzmiała całkiem rozsądnie. – Najwyższa pora się stąd zabierać – rzekł. – Przepraszam, co pan powiedział? – Najwyższa pora wsiąść do samolotu i odlecieć. Rzucić pracę, rzucić dotychczasowe życie i cały ten kraj. Zacząć od nowa, gdzie indziej. – Ma pan w tej kwestii oczywiście wolną rękę. Ale pańska matka musi tu zostać i walczyć z zarzutami w granicach dopuszczalnych przez prawo. – Wiem. – Przysięgi, które złożyłem, nie pozwalają mi nikomu oskarżonemu o przestępstwo doradzać ucieczki przed odpowiedzialnością karną. – Wszystko jedno – powiedział Samuel. – Mama i tak nie może wyjechać. Będzie na czarnej liście osób, których nie wolno wpuścić na pokład samolotu. – A, co to, to nie, proszę pana. Jeszcze jej nie ma na żadnej liście.

Samuel odwrócił się. Adwokat ostrożnie wsuwał laptopa do specjalnej przegródki w teczce. – Panie Rogers, co ma pan na myśli? – No więc tą listą zarządza Terrorist Screening Center, w skrócie TSC, która to agencja jest częścią Oddziału Bezpieczeństwa Narodowego FBI pod auspicjami Departamentu Obrony. Tej listy nie kontroluje, jak sądzi wielu, Transportation Security Administration, czyli TSA, która jest częścią Departamentu Bezpieczeństwa Krajowego. To są dwa zupełnie różne organy! – No dobrze, i co z tego? – To z tego, że aby czyjeś nazwisko pojawiło się na czarnej liście, musi być wskazane przez właściwego urzędnika z Departamentu Sprawiedliwości, Bezpieczeństwa Krajowego, Obrony, Stanu lub Poczty albo przez pewnych prywatnych kontrahentów, a jako że każda z tych agencji ma inne kryteria i wytyczne, przepisy i procedury, nie wspominając o różnych dokumentach i formularzach, które często nie pokrywają się z podobnymi dokumentami i formularzami pozostałych agencji, TSC musi wszystko przefiltrować, oszacować i znormalizować. Co nieskończenie bardziej komplikuje jeszcze to, że każda agencja i departament ma swój specjalny program komputerowy, na przykład sąd okręgowy Cook County korzysta z systemu operacyjnego Windows co najmniej trzy wersje do tyłu, natomiast FBI i CIA, jak sądzę, pracują raczej na Linuksie. A żeby te dwa systemy się ze sobą skomunikowały? Hu-hu! – Panie Rogers, niech pan przejdzie do rzeczy. – Oczywiście, proszę pana. Chcę powiedzieć, że informacja o statusie pańskiej matki jako domniemanej terrorystki musi zostać przetworzona przez Pierwszy Rejon Miejski sądu okręgowego Cook County, potem przekazana do regionalnego biura FBI, potem do TSC, gdzie musi zostać zbadana i potwierdzona przez międzyagencyjną Grupę Analizy Taktycznej i Działu

Operacyjnego, potem ta informacja musi się dostać do Departamentu Bezpieczeństwa Krajowego, który potem jakimś sposobem przesyła ją TSA, prawdopodobnie faksem, i dopiero wtedy zawiadamia się poszczególne lotniska i ich personel. – Więc mamy nie ma jeszcze na tej liście. – Jeszcze nie. Cały proces, od początku do końca, trwa zwykle jakieś dwie doby. Dłużej, jeśli to piątek. – Więc hipotetycznie, gdybyśmy chcieli wyjechać z kraju, byłoby to możliwe, jeśli zrobilibyśmy to dzisiaj. – Zgadza się, proszę pana. Musi pan pamiętać, że mamy tu do czynienia z gigantyczną biurokracją obsługiwaną przez ludzi, którzy w większości są niedostatecznie wynagradzani w stopniu wręcz kryminalnym. Samuel zerknął na matkę, która spojrzała na niego i po chwili, kiedy to najwyraźniej zastanawiała się nad wyjazdem, nad jego konsekwencjami, skinęła lekko głową. – Panie Rogers? – powiedział Samuel. – Bardzo panu dziękuję. Bardzo, ale to bardzo nam pan pomógł.

5 Na terminalu piątym lotniska O’Hare pasażerowie czekali spokojnie w kolejkach: kolejkach po bilet, kolejkach do nadania bagażu, kolejkach do kontroli bezpieczeństwa, a wszystkie posuwały się w tak ospałym, ślamazarnym i szczerze mówiąc, nieamerykańskim tempie, że wszyscy zmuszeni byli chłonąć głęboko niepokojącą atmosferę tego miejsca, mieszankę melancholii i chaosu. Smród spalin samochodowych ze wszystkich taksówek na zewnątrz i wewnętrzne wonie mięsa smażonego przez cały dzień w barze sieci Gold Coast Dogs. Przestrzenie dźwiękowe między ogłoszeniami wypełniały wpadające w ucho standardy mocno okraszone brzmieniem saksofonu. Ekrany telewizorów pokazywały lotniskowe wiadomości, które w tajemniczy sposób różniły się od zwykłych telewizyjnych wiadomości. Samuel czuł się rozczarowany, że tutaj formują się pierwsze wrażenia cudzoziemca z pobytu w Ameryce, a oto, co im miała do zaoferowania Ameryka: restaurację McDonald’s (której sensacyjną wiadomością dla napływających tłumów był najwyraźniej powrót kanapki McRib), sklep specjalizujący się w gadżetach wątpliwej przydatności, takich jak długopisy szpiegowskie z kamerą HD, fotele do masażu shiatsu, bezprzewodowe lampki do czytania z Bluetoothem, podgrzewane masażery do stóp, skarpety uciskowe, automatyczne korkociągi, szczotki z silniczkiem do czyszczenia grilla, ortopedyczne sofy dla psów, kamizelki antystresowe dla kotów, opaski na rękę dla odchudzających się, pigułki zapobiegające siwieniu włosów, zestawy izometrycznych posiłków zastępczych, dawki płynnego białka, obrotowe podstawki pod telewizor, stojaki na suszarkę do włosów, ręczniki z napisem „twarz” na jednym końcu i „tyłek” na drugim.

Oto, kim jesteśmy. Męskie toalety, które nie wymagają od użytkowników dotykania niczego prócz siebie. Automatyczne dozowniki wydzielające na dłonie kapki różowego mydła. Krany, z których nie leci dość wody, żeby się porządnie umyć. To samo powtarzane do znudzenia ostrzeżenie o poziomie zagrożenia. Wskazówki przed kontrolą bezpieczeństwa – opróżnić kieszenie, zdjąć buty, wyjąć laptopa, żele i płyny w oddzielnych torebkach – powtarzane tyle razy, że w końcu nikt już ich nie słyszy. A wszystko tak odruchowe, automatyczne, nawykowe i powolne, że podróżni wyłączali się i bawili telefonami lub po prostu znosili tę współczesną katorgę obywateli krajów wysoko rozwiniętych, która właściwie nie jest niczym trudny m, lecz zdecydowanie człowieka wykańcza. Duchowo go otępia. U wszystkich odzywał się pewien żal, podejrzewali bowiem, że jako gatunek mogliśmy rozwiązać to lepiej. Ale nie rozwiązaliśmy. Kolejka po kanapki McRib była cicha, poważna i liczyła dwadzieścia osób. – Mam coraz gorsze przeczucia co do naszego planu. – Faye zwróciła się do Samuela, gdy stali w kolejce do kontroli dokumentów. – No bo myślisz, że naprawdę nas przepuszczą? Powiedzą: „A tak, to pani jest tą, co ucieka przed wymiarem sprawiedliwości, prosimy tędy”. – Możesz ciszej? – poprosił Samuel. – Czuję, że leki przestają działać, czuję, że panika pędzi w moją stronę jak zbłąkany pies, który się odnalazł. – Jesteśmy zwykłymi pasażerami i wybieramy się w zwykłą podróż za granicę. – Zwykłą podróż do kraju, mam nadzieję, o bardzo surowych przepisach ekstradycyjnych. – Nie martw się. Pamiętaj, co powiedział Rogers. – Czuję dosłownie, jak topi się we mnie wiara w powodzenie naszego planu. Jakby ktoś ją wziął i zaczął podgrzewać jak masło na patelni. Tak się czuję.

– Nic nie mów i proszę cię, rozluźnij się. Przyjechali na lotnisko taksówką i kupili bilety w jedną stronę na najbliższy międzynarodowy lot, bezpośredni rejs do Londynu. Karty pokładowe wydano im bez problemu. Odprawili bagaż, znów bezproblemowo. Ustawili się w kolejce do kontroli dokumentów. I kiedy nareszcie podali bilety i paszporty agentowi TSA w niebieskim mundurze, którego zadaniem jest obejrzenie fotografii i przepuszczenie biletów przez czytnik kodów kreskowych, aż komputer wyda z siebie przyjemny dźwięk i lampka zapali się na zielono, komputer w rzeczy samej nie wydał z siebie przyjemnego dźwięku. Był to raczej przenikliwy odgłos przypominający brzęczyk obwieszczający koniec meczu koszykarskiego, dźwięk pobrzmiewający autorytetem i ostatecznością. I gdyby ktoś nie miał pewności co do znaczenia tego dźwięku, lampka zapaliła się na czerwono. Funkcjonariusz wyprostował się na krześle zaskoczony negatywnym werdyktem komputera. Rzadka chwila dramatyzmu na terminalu numer pięć. – Proszę zaczekać, o tam – powiedział, wskazując pustą przestrzeń odgrodzoną jedynie kawałkami brudnej fioletowej taśmy samoprzylepnej na podłodze. Inni podróżni zerknęli na nich raz lub dwa, po czym ich uwagę znowu przykuły telefony. Na ekranie nad nimi wyświetlano wiadomości lotniskowej sieci telewizyjnej, w tym momencie akurat materiał o gubernatorze Packerze. – Wiedzą o mnie – szepnęła Samuelowi na ucho Faye. – Że jestem zbiegiem. Że uciekam przed policją. – Ani jedno, ani drugie. – Muszą wiedzieć. Żyjemy w erze informacyjnej. Wszyscy mają dostęp do tych samych danych. Prawdopodobnie gdzieś jest jakiś pokój pełen monitorów, skąd nas obserwują. W Langley albo w Los Alamos. – Wątpię, żeby widzieli w tobie aż tak wielkie zagrożenie. Obserwowali wlokącą się powoli kolejkę do kontroli bezpieczeństwa: ludzie

zdejmowali buty, paski, stawali w plastikowych bramkach i podnosili ręce nad głowę, gdy ich ciała okrążały szare metalowe ramiona, sondując. – Oto świat po jedenastym września – rzekła Faye. – Świat bez prywatności. Policja na pewno cały czas wie, gdzie jestem. To jasne, że nie pozwolą mi nigdzie polecieć. – Uspokój się. Nie wiemy jeszcze, co się dzieje. – I jeszcze teraz ciebie aresztują za współudział. – Współudział w czym? W podróży? – Nigdy nie uwierzą, że wybieramy się w podróż. – Pomoc w weekendowym wypadzie za granicę? Trudno to zaliczyć do działań przestępczych. – Obserwują nas teraz na ścianie telewizorów i monitorów komputerowych. Prawdopodobnie w podziemiach Pentagonu. Mają sygnał z każdego portu lotniczego na świecie. Zwoje światłowodów. Programy rozpoznawania twarzy. Technologia, o której istnieniu nawet nam się nie śniło. Prawdopodobnie teraz czytają z ruchu moich warg. FBI i CIA współpracują z miejscowymi organami ścigania. Zawsze tak mówią w wiadomościach. – To nie są wiadomości. – Jeszcze nie. Z funkcjonariuszem TSA rozmawiał teraz ściszonym głosem mężczyzna z podkładką w ręku i od czasu do czasu zerkał w ich stronę. Wyglądał, jakby ściągnięto go tutaj z innej epoki – ascetyczna, geometryczna fryzura z płaskim czubkiem, biała koszula z krótkim rękawem, cienki czarny krawat, kwadratowa szczęka, jasnoniebieskie oczy – jakby kiedyś był astronautą na statku kosmicznym Apollo, ale teraz zajmował się właśnie tym. Odznaka wisząca na kieszonce koszuli po bliższym zbadaniu okazała się zadrukowaną laminowaną plakietką. – Rozmawiają o nas – burknęła Faye. – Zaraz coś się stanie.

– Tylko zachowaj spokój. – Pamiętasz tę historię o niksach, którą ci opowiadałam? – Która to była? – O koniu. – A tak. O białym rumaku, który porywa dzieci, a potem je topi. – Właśnie. – Nawiasem mówiąc, znakomita opowiastka dla uszu dziewięciolatka. – Pamiętasz jej morał? – Że to, co kochasz najbardziej, zrani cię najmocniej. – Tak. I że ludzie też mogą być niksami dla siebie nawzajem. Czasem nawet o tym nie wiedząc. – Do czego zmierzasz? Mężczyzna z podkładką zaczął iść w ich stronę. – Tym właśnie ja byłam dla ciebie – powiedziała. – Byłam twoją niksą. Kochałeś mnie najbardziej, a ja cię raniłam. Zapytałeś mnie kiedyś, dlaczego was zostawiłam, ciebie i ojca. Właśnie dlatego. – I dopiero teraz mi o tym mówisz? – Chciałam jeszcze zdążyć. Mężczyzna z podkładką przestąpił fioletową taśmę i odchrząknął. – Wygląda na to, że mamy pewien problem – oznajmił zastanawiająco radosnym tonem, jak jedna z tych osób z działu obsługi klienta, z którą czasem mamy do czynienia przez telefon i która sprawia wrażenie naprawdę zaangażowanej w swoją pracę. Nie nawiązywał z nimi kontaktu wzrokowego, wpatrując się w coś na podkładce. – Wygląda na to, że figurujemy na liście osób z zakazem lotu. – Sprawiał wrażenie, jakby był skrępowany swoimi słowami, jakby to wszystko była jego wina. – Tak, przepraszam – rzekła Faye. – Powinnam się była domyślić.

– Och nie, nie pani – sprostował mężczyzna, wyglądając na zaskoczonego. – Ten pan jest na liście, nie pani. – Ja? – zdziwił się Samuel. – Tak, proszę pana. Tak mam tu napisane – potwierdził, stukając w podkładkę. – Samuel Andresen-Anderson. Absolutny zakaz wstępu na pokład. – Jakim cudem figuruję na tej liście? – Cóż – zaczął mężczyzna, wertując kartki, jakby czytał je po raz pierwszy. – Był pan ostatnio w Iowa? – Tak. – Czy wtedy odwiedził pan fabrykę ChemStar? – Wstąpiłem tam. – Czy… hm – i teraz ściszył głos jak ktoś, kto wypowiada nieprzyzwoity komentarz – czy robił pan zdjęcia na terenie fabryki? – Owszem, zrobiłem kilka. – No tak – powiedział i wzruszył ramionami, jak gdyby odpowiedź była oczywistością. – Więc wszystko jasne. – Po co fotografowałeś ChemStar? – spytała Faye. – Właśnie – podchwycił mężczyzna z podkładką. – Po co? – Nie wiem. Uległem nostalgii. – Robił pan nostalgiczne zdjęcia fabryce – podsumował mężczyzna. Zmarszczył brwi. Miał wątpliwości. Nie kupował tego. – To się rzadko zdarza. – Pracuje tam mój dziadek. A raczej pracował. – Ta część się zgadza – potwierdziła Faye. – Ta część? Wszystko jest prawdą. Odwiedzałem dziadka i robiłem zdjęcia wszystkich miejsc z dzieciństwa. Starego domu, starego parku i owszem, też starej fabryki. Chyba bardziej na miejscu byłoby pytanie, dlaczego wciągnięto mnie na tę listę za fotografowanie przetwórni kukurydzy?

– No cóż, w tego rodzaju zakładach używa się dość niebezpiecznych toksycznych substancji. A fabryka jest położona tuż nad rzeką Missisipi. Powiedzmy, że pańska obecność wzbudziła pewne obawy związane z – podniósł dwa palce w powietrznym cudzysłowie – bezpieczeństwem krajowym. – Rozumiem. Przewrócił kilka kartek i spojrzał na notatki. – Mam tu napisane, że wychwyciły pana kamery monitoringu i że uciekł pan na widok ochrony. – Uciekł? Nie uciekałem. Odszedłem. Skończyłem robić zdjęcia. Nawet nie widziałem nikogo z ochrony. – Powiedziałbym dokładnie to samo, gdybym uciekał – mężczyzna zwrócił się do Faye, która skinęła głową. – Wiem – powiedziała. – Ma pan całkowitą rację. – Możecie przestać? – zdenerwował się Samuel. – Więc już nigdy nie będzie mi wolno nigdzie polecieć? Tak mam to rozumieć? – To tylko znaczy, że dzisiaj pan nigdzie nie poleci. Ale może pan spróbować usunąć się z tej listy. Jest do tego specjalna strona w internecie. – Strona w internecie. – Albo specjalna bezpłatna linia telefoniczna, jeśli pan woli – dodał. – Przeciętny czas oczekiwania wynosi od sześciu do ośmiu tygodni. Obawiam się, że będę musiał pana teraz wyprowadzić z lotniska. – A co z moją matką? – Ach, może robić, co chce. Nie ma jej na czarnej liście. – Rozumiem. Da nam pan sekundkę? – Ależ naturalnie! – odparł mężczyzna. Wyszedł jeden krok poza fioletową taśmę, odwrócił się od nich o trzy czwarte, splótł przed sobą dłonie i zaczął bardzo powoli kołysać się do przodu i do tyłu jak ktoś, kto gwiżdże pod nosem

i kiwa się w takt własnej melodii. – Zapomnijmy o wyjeździe – szepnęła Faye. – Wracajmy do domu. A sędzia niech robi, co chce. W końcu nie jestem całkowicie bez winy. I Samuel pomyślał o matce zamkniętej w więzieniu, pomyślał o swoim życiu wracającym do normalności: bez pracy, z kredytem, w samotności, o dniach mijających w cyfrowej mgiełce. – Musisz wyjechać – nalegał. – Odszukam cię, gdy tylko będę mógł. – Nie wygaduj głupstw. Wiesz, co zrobi z tobą sędzia? – Tobie groziłoby z jego strony dużo więcej. Musisz uciekać. Patrzyła na niego przez chwilę, zastanawiając się, czy dalej się z nim spierać. – Nie sprzeciwiaj się – poprosił. – Po prostu leć. – Dobrze – ustąpiła – ale darujemy sobie sentymentalne pożegnanie rodzica z dzieckiem, prawda? Nie będziesz płakał, co? – Nie będę płakał. – Bo nigdy zbyt dobrze sobie z tym nie radziłam. – Przyjemnego lotu. – Czekaj – poprosiła, chwytając go za ramię. – Jeśli to zrobimy, będziemy musieli na jakiś czas zerwać wszelkie kontakty. Cisza radiowa. – Wiem. – Więc pytam cię, jesteś na to gotowy? Dasz sobie radę? – Oczekujesz ode mnie pozwolenia? – Pozwolenia na odejście. Znowu. Po raz drugi. Tak, chcę tego. – Dokąd pojedziesz? – Nie wiem – odparła Faye. – Zastanowię się nad tym w Londynie. Na ekranie nad nimi po przerwie reklamowej wróciły wiadomości lotniskowe z materiałem o kampanii „Packer na prezydenta”. Wyglądało na to, że gubernator objął w Iowa wczesne prowadzenie. Atak w Chicago ponoć zmobilizował

niezdecydowanych. Faye i Samuel spojrzeli po sobie. – Jak my się w to wpakowaliśmy? – spytał Samuel. – To moja wina – odparła Faye. – Przepraszam. – Idź już. Masz moje pozwolenie. Uciekaj stąd. – Dziękuję – rzuciła. Podniosła walizkę, ale spojrzawszy na syna, zaraz ją odstawiła i uścisnęła go, wtulając twarz w jego pierś. Samuel nie wiedział, co robić, ten gest był tak bardzo nie w jej stylu. Wzięła jeden długi wdech, jak ktoś mający dać nura pod wodę, i szybko go puściła. – Bądź grzeczny – dodała i poklepała go po klatce piersiowej. Chwyciła walizkę i wróciła do funkcjonariusza TSA, który przepuścił ją bez żadnych przeszkód. Mężczyzna z podkładką spytał Samuela, czy jest gotów. Samuel patrzył za matką, drżąc lekko po jej nagłym uścisku. Musnął ręką miejsce, gdzie przyciskała głowę. – Proszę pana? – odezwał się znowu mężczyzna z podkładką. – Możemy już iść? Samuel miał powiedzieć „tak”, gdy usłyszał znajome mu nazwisko, nazwisko, które nagle oderwało się od wszechobecnego i zwykle ignorowanego lotniskowego szumu. Doleciało z telewizora na górze: „Guy Periwinkle”. Samuel podniósł wzrok, żeby się upewnić, czy dobrze usłyszał, i wtedy ujrzał Periwinkle’a na ekranie, siedział w telewizyjnym studiu i rozmawiał z prowadzącymi. Pod jego nazwiskiem napisano „konsultant w kampanii Packera”. Padło pytanie, co go skłoniło do przyjęcia tej funkcji. – Czasem społeczeństwu się wydaje, że zasługuje na klapsa, a czasem chce być przytulone – wyjaśniał Periwinkle. – Gdy chce być przytulone, głosuje na demokratów. Stawiam na to, że teraz nadchodzi pora na klapsa. – Proszę pana, czas na nas – rzekł mężczyzna z podkładką. – Jedną sekundkę.

– Konserwatyści zwykle wierzą bardziej niż cała reszta, że potrzebujemy klapsa. Możecie państwo to interpretować, jak chcecie. – Periwinkle się roześmiał. Zawtórowali mu prezenterzy. Był stworzony do telewizji. – W tym momencie społeczeństwo widzi w sobie niegrzeczne dziecko – kontynuował. – Gdy ludzie głosują, tak naprawdę, w głębi ducha, uzewnętrzniają jakąś traumę z dzieciństwa. Mamy na ten temat całe tomy badań. – Proszę pana, naprawdę na nas już czas. – Mężczyzna z podkładką zaczął się niecierpliwić. – No dobrze, już dobrze – rzucił Samuel i dał się odprowadzić spod telewizora w stronę wyjścia. Ale tuż przed drzwiami odwrócił się. Zdążył jeszcze zobaczyć, jak matka zbiera swoje rzeczy za stanowiskami kontroli bezpieczeństwa. Nie wyszukiwała go wzrokiem, nie machała do niego. Po prostu zebrała swoje rzeczy i odeszła. I tak oto Samuel po raz drugi w życiu musiał znieść widok swojej matki, która się oddala, znika i już nie wraca.

CZĘŚĆ DZIEWIĄTA

REWOLUCJA Późne lato 1968 roku

1 Bar na parterze hotelu Conrad Hilton oddzielony jest od ulicy taflami grubego szkła z domieszką ołowiu, które tłumią wszystkie hałasy z zewnątrz prócz najbliższych syren i okrzyków. Wejścia do hotelu strzeże zwarty szyk policjantów, ich z kolei obserwuje liczna grupa agentów Secret Service, a wszyscy pilnują, żeby każdy, kto wchodzi do Hiltona, był jednym z zarejestrowanych, nie stwarzających zagrożenia gości: delegatem, żoną delegata, członkiem sztabu kandydatów, samym kandydatem. Eugene McCarthy i wiceprezydent już tu są, podobnie jak kilku dość znanych artystów, przynajmniej paru gliniarzy rozpoznaje wśród nich Arthura Millera i Normana Mailera. Sam bar gości dzisiaj mnóstwo delegatów i światła są odpowiednio przygaszone, zapewniając prywatność niezbędną do napędzania politycznej machiny. Niewielkie grupki mężczyzn o przejętych twarzach prowadzą w boksach dyskretne rozmowy, składają obietnice, wymieniają się przysługami. Wszyscy palą i większość pije martini, a w tle gra muzyka – jazzowa, bigbandowa, Benny Goodman, Count Basie, Tommy Dorsey, w tym stylu – odpowiednio głośna, żeby zagłuszyć pobliskie rozmowy, ale nie aż tak, żeby trzeba było podnosić głos. Telewizor nad barem nastawiony jest na wiadomości CBS. Delegaci krążą po barze, pozdrawiają znajomych, ściskają dłonie i poklepują się po plecach, bo każdorazowo na te konwencje zjeżdżają się z grubsza te same osoby. Wiatraki pod sufitem kręcą się wystarczająco szybko, żeby zassać dym i go rozproszyć. Osoby nie będące częścią politycznej machiny czasem narzekają, że prawdziwe decyzje zapadają w ciemnych, zadymionych pokojach i to właśnie

jest jeden z nich. Dwaj mężczyźni przy barze, do których absolutnie nikt nie podchodzi, z którymi nikt nie zadziera: lustrzane ciemne okulary, czarne garnitury, ewidentnie agenci Secret Service po służbie, którzy oglądają wiadomości i sączą coś przezroczystego ze szklanek. Gwar w pomieszczeniu na chwilę przycicha, gdy przez kordon policji przedziera się hipis, pędzi po Michigan Avenue i zostaje schwytany dopiero przy szklanych oknach baru. Wszyscy goście w środku – wszyscy oprócz tych dwóch z Secret Service – nieruchomieją i obserwują tę scenę, pofalowaną za sprawą ołowiowego szkła, gdy policjanci w niebieskich mundurach rzucają się na biedaka, okładają go pałkami po plecach i nogach, chociaż w środku nikt niczego nie słyszy może prócz starego Cronkite’a nawijającego w CBS i Glenna Millera grającego Rhapsody in Blue.

2 Wysoko nad nimi, w apartamencie na ostatnim piętrze hotelu Conrad Hilton wiceprezydent Hubert H. Humphrey ma ochotę na kolejną kąpiel. To będzie już trzecia tego dnia, druga od powrotu z amfiteatru. Prosi pokojówkę, żeby puściła wodę, i jego pracownicy zerkają na niego ze zdziwieniem. Rano byli w amfiteatrze, żeby Trzy H mógł przećwiczyć swoje przemówienie. Personel lubi go nazywać Trzy H, ale agenci Secret Service zwykle zwracają się do niego per „panie wiceprezydencie”, co sam zainteresowany zresztą woli. Byli w amfiteatrze, żeby mógł stanąć na podwyższeniu, wyobrazić sobie widownię, zwizualizować przemówienie i przywołać pozytywne myśli zgodnie z zaleceniami konsultantów – miał sobie wyobrazić publiczność w tej wielkiej przestrzeni, tej olbrzymiej przestrzeni zdolnej pomieścić wszystkich mieszkańców jego rodzinnego miasteczka plus jeszcze wiele tysięcy, stał więc tam, wygłaszając w myślach przemówienie, napawając się fragmentami obliczonymi na aplauz, przywołując pozytywne myśli i powtarzając: „Chcą, żebym wygrał, chcą, żebym wygrał”, ale był w stanie myśleć tylko o jednym – o tamtejszym zapachu. O charakterystycznym fetorze zwierzęcych odchodów ze słodką nutą krwi i środków czyszczących, o tej smrodliwej chmurze unoszącej się nad ubojniami. Co za miejsce na zorganizowanie konwencji wyborczej. Ten smród utrzymuje się na jego ubraniu, chociaż się przebrał. Wciąż wyczuwa go we włosach i pod paznokciami. Jeśli się nie pozbędzie tego zapachu, chyba zwariuje. Musi się wykąpać, do diabła z tym, co sobie myślą jego

pracownicy.

3 Tymczasem piętro pod ziemią Faye Andresen wpatruje się w cienie na ścianie. To więzienie, jak się okazuje, nie jest oficjalnym ani stałym miejskim aresztem, raczej prowizorycznym kojcem, który wygląda, jakby był sklecony naprędce w hotelowym magazynie. Powstał nie z metalowych prętów, lecz z ogrodzeniowej siatki. Faye siedzi na podłodze od ostatniego z kilku ataków paniki, które dręczyły ją przez większość nocy. Po zrobieniu zdjęć i pobraniu odcisków palców zaciągnięto ją do tej klatki, po czym zamknięto drzwi na klucz, a ona błagała ciemność, żeby to wszystko okazało się jakąś straszną pomyłką, i łkała na myśl o tym, że rodzina dowie się o aresztowaniu (za prostytucję, Boże święty), i gdy trwoga wstrząsała jej ciałem, mogła tylko zwinąć się w kącie, czując dudnienie własnego serca, i próbować się przekonać, że to jeszcze nie śmierć, chociaż była pewna, że tak właśnie czują się umierający. I po trzecim, a może czwartym napadzie ogarnął ją dziwny spokój, dziwna rezygnacja, może wycieńczenie. Była taka zmęczona. Jej ciało wciąż rozbrzmiewało echem nocnych spazmów i ostrego lęku. Leżała na wznak, przypuszczając, że teraz może uśnie, ale wpatrywała się jedynie w ciemność, aż do piwnicy przez jedyne okno ewakuacyjne zaczęło wpływać blade światło brzasku. Szaroniebieska poświata, nikła, jak w środku głębokiej zimy, rozproszona, przygaszona, przefiltrowana przez matowe szyby. I cienie tych, co przechodzą. Najpierw kilka osób, potem coraz więcej, a na koniec maszerujący tłum. W końcu otwierają się drzwi i wchodzi gliniarz, który aresztował ją zeszłego wieczoru – postawny, krótko ostrzyżony facet, nadal bez żadnej odznaki,

plakietki, niczego, co mogłoby zdradzić jego tożsamość. Faye wstaje. – W zasadzie masz dwa wyjścia – oznajmia mężczyzna. – To jakaś pomyłka – tłumaczy Faye. – Gigantyczne nieporozumienie. – Wyjście numer jeden: natychmiast wyjeżdżasz z Chicago – kontynuuje gliniarz. – Lub wyjście numer dwa: zostajesz w Chicago i trafiasz przed sąd za prostytucję. – Ale ja nic nie zrobiłam. – Do tego jesteś na haju. Zażywasz nielegalne substancje. Te czerwone pigułki, które połknęłaś. Jak myślisz, jak poczuje się twój tatuś, gdy się dowie, że jesteś dziwką i ćpunką? – Kim pan jest? Co ja panu zrobiłam? – Jeśli wyjedziesz z Chicago, uwolnisz się od tego wszystkiego. Staram się postawić sprawę jak najjaśniej. Wyjeżdżasz, kłopot z głowy. Ale jeśli cię kiedyś przydybię w Chicago, obiecuję, że będziesz tego żałować do końca życia. Policjant potrząsa kojcem, żeby przetestować jego solidność. – Dam ci weekend na podjęcie decyzji – rzekł. – Wpadnę, gdy się skończy protest. Wychodzi i zamyka drzwi na klucz, Faye zaś siada i znów zaczyna się wpatrywać w cienie. Nad nią wielki pochód rozpoczął się na dobre, domyśla się, widząc formy rysujące się na przeciwległej ścianie. Cienkie kształty, które wyglądają jak tnące nożyce trzymane odwrotnie, to niemal na pewno nogi, jak przypuszcza. Trwa marsz. Władze miasta musiały się wycofać, wydano zezwolenia. Potem dudnienie i towarzyszące mu duże cienie przesłaniające okno – bierze je za ciężarówki ze studentami jadącymi na protest, wyobraża sobie, jak wymachują domowej roboty flagami z pacyfką. Cieszy się z ich powodu, cieszy się, że Sebastian i reszta postawili na swoim, że największa demonstracja roku – dekady – mimo wszystko się odbywa.

4 W rzeczywistości jednak nie są to cienie demonstrujących studentów, tylko transporterów opancerzonych Gwardii Narodowej wypełnionych gwardzistami uzbrojonymi w karabiny z nałożonymi bagnetami. Nie ma marszu. Władze miasta się nie wycofały. Cienie, które widzi Faye, rzucają policjanci przemieszczający się to tu, to tam, żeby powstrzymać rozkrzyczanych demonstrantów zbierających się po drugiej stronie ulicy. Na wypadek gdyby co poniektórzy myśleli o pochodzie, transportery mają przytwierdzone z przodu siatki z drutu ostrzowego, aby podkreślić, jak bardzo protestujący są niepożądani na ulicach. Wszyscy gromadzą się w Grant Parku, są ich tysiące, i tam też siedzi teraz po turecku na trawie Allen Ginsberg z dłońmi uniesionymi w stronę nasłuchującego wszechświata. Wokół niego młodzi ludzie krzyczą i protestują. Wykrzykują przekleństwa przeciwko państwu policyjnemu, FBI, prezydentowi, nędznym materialistycznym bezpłciowym okrutnym burżuazyjnym zabójcom, których śmiercionośne bomby tonami spadają na wietnamskich wieśniaków i dzieci. „Czas przenieść wojnę na ulicę – mówi przez megafon jeden z młodych. – Sparaliżujemy Chicago! Pieprzyć policję! I każdy, kto nie jest z nami, jest burżuazyjną białą świnią”. Ginsberg aż drży, słysząc te słowa. Nie chce, by ci młodzi ludzie zaznali wojny, nieszczęścia, rozpaczy, uderzeń policyjnych pałek i śmierci. Na myśl o tym ma wrażenie, że jego wnętrzności spina kolczasty drut. Nie można reagować przemocą na przemoc – tylko maszyna tak myśli. Albo prezydent. Albo mściwy monoteizm. Wyobraża sobie zamiast tego dziesięciotysięczny tłum

nagich młodych ludzi niosących transparenty z napisami: POLICJANCI, NIE RÓBCIE NAM KRZYWDY. MY TEŻ WAS KOCHAMY. Lub siedzących po turecku z wiankami na głowach, wymachujących białymi flagami i recytujących świętemu Stwórcy wiersze o glorii nirwany. To inny sposób reagowania na przemoc – pięknem – i Ginsberg chce to powiedzieć. Chce powiedzieć chłopakowi z megafonem: „Jesteś wierszem, o który prosisz!”. Chce ich ukoić. „Droga do przodu jest jak woda”. Wie jednak, że to nie wystarczy, że to nie dość radykalne, żeby zaspokoić dziki apetyt młodych. Tak więc Ginsberg głaszcze się po brodzie, zamyka oczy, skupia na swoim wnętrzu i odpowiada w jedyny znany mu sposób, głębokim pomrukiem z głębi trzewi, wielką sylabą, świętym dźwiękiem wszechświata, ideałem mądrości, jedynym odgłosem, jaki w takich chwilach warto z siebie wydać: „Ommmmm”. Czuje to gorące święte tchnienie w ustach, głośny muzyczny wydech z płuc i gardła, z wnętrzności i serca, z żołądka, z czerwonych komórek i nerek, z pęcherza żółciowego, gruczołów i długich, patykowatych nóg, na których siedzi, sylaba wydobywa się z tego wszystkiego. Jeśli się dobrze i uważnie wsłuchać, jeśli się uspokoimy i zwolnimy tętno, słychać tę sylabę we wszystkim – w ścianach, na ulicy, w samochodach, w duszy, w słońcu – i niebawem przestajemy ją wypowiadać. Wkrótce wnika ona w naszą skórę i po prostu słyszymy, jak nasze ciało wydaje dźwięk, który wydawało zawsze: „Ommmmm”. Wykształcone dzieciaki mają z tym problem. Myślą bowiem umysłem, nie ciałem. Głową, nie duszą. Święta sylaba jest tym, co pozostaje, gdy opuszczamy nasz umysł, gdy odejmujemy „wielkiego siebie”. Ginsberg lubi czasem dobierać ich w pary, dłonią dotykać czubków ich głów i ogłaszać: „Jesteście mężem i żoną!”, żeby pomyśleli o tym, co się stanie potem, w czasie miesiąca miodowego; pomimo całej tej paplaniny o wolnej miłości rozpaczliwie potrzebują zmysłowości innych ciał. Rozpaczliwie potrzebują ucieczki przed

własnym umysłem. Chce do nich krzyknąć: „Dźwigacie ołowiane dusze!”. Chce, żeby zanurzyli udręczone głowy w rozkosznej niepamięci. Próbują teraz wymrukiwać świętą sylabę i zupełnie im to nie wychodzi. Bo traktują ją jak szczura laboratoryjnego albo wiersz – rozłożyć na czynniki pierwsze, wyjaśnić, przeanalizować, wyeksponować wnętrze. Myślą, że święta sylaba jest rytuałem, że jest metaforą, symbolem Boga, ale mylą się. Gdy unosimy się w morzu, woda nie symbolizu je wilgoci. Woda po prostu jest, wypycha cię ku górze. Taka jest święta sylaba, głęboki pomruk kosmosu, jak woda, wszechobecny, nieskończony, idealny, dotyk Boga w najwyższym z miejsc, najbardziej wyniosłym, kulminacyjnym, szczytowym, niebosiężnym, ósmym. „Ommmmm”, mruczy.

5 A nad nimi wszystkimi przelatuje z łoskotem na północ helikopter na wiadomość o niespodziewanym nielegalnym pochodzie na Lake Shore Drive: grupa studentek maszeruje, wykrzykuje hasła i podnosi pięści, wtargnąwszy na sam środek jezdni. Klepią przednie szyby samochodów, nakłaniając kierowców, żeby do nich dołączyli w marszu na południe, ci jednak odmawiają. Helikopter dolatuje na miejsce, w protestujących zostaje wycelowana kamera i ludzie śledzący to wszystko na ekranach – ludzie tacy jak ojciec Faye i jej krzepcy wujowie, którzy siedzą teraz wszyscy w pokoju w jej małym nadrzecznym miasteczku w stanie Iowa, trzysta kilometrów od Chicago, ale połączeni z metropolią dzięki telewizji – pytają: „To same dziewczyny?”. No cóż, tak, ta konkretna grupa protestujących radykałów składa się z samych dziewczyn, istotnie. A raczej przypuszczalnie. Kilka z nich ma zawiązane chustki na twarzach, trudno więc stwierdzić. Inne są tak ostrzyżone, że wujowie komentują: „Ta wygląda jak chłop”. Oglądają telewizję u tego, który ma najlepszy odbiornik – dwudziestotrzycalowy kolorowy telewizor firmy Zenith, wielki jak głaz, który ożywa z elektrycznym brzękiem – i chcą, żeby ich przyjaciele i żony zobaczyli to, co sami oglądają. Żeby usłyszeli to, co oni słyszą. Bo co te dziewczyny wywrzaskują? Jakieś idiotyzmy! Wrzeszczą: „Ho! Ho! Ho Chi Minh!”, i z każdą sylabą przeszywają powietrze pięściami, nie zwracając najmniejszej uwagi na otaczające je trąbiące auta, nawet nie schodząc z drogi przed nadjeżdżającymi samochodami, prowokując kierowców, żeby je poprzewracali jak kręgle, czego wujowie w duchu by sobie życzyli. Żeby samochody porozjeżdżały te dziewuchy.

Potem zerkają z zakłopotaniem na Franka i mówią: „Faye na pewno tam nie ma”, na co Frank kiwa głową, aż zapada naprawdę krępująca cisza i któryś z wujów musi rozładować napięcie pytaniem: „Widzicie, co ta siksa ma na sobie?”, i wszyscy kiwają głowami, wydając z siebie przeróżne odgłosy oburzenia, bo może wujowie nie uważają, że wszystkie kobiety muszą się ubierać jak na bal, ale bez przesady. Przy tych dziewczynach te, które protestowały podczas wyborów Miss America, wyglądały jak Miss America. No bo na przykład ta liderka, którą ciągle pokazują kamery, ponieważ idzie na czele całej tej hordy i wydaje się odpowiedzialna za jej parcie do przodu, co takiego ma na sobie? Po pierwsze? Wojskową kurtkę, co do której wujowie zgadzają się, że jest czymś zgoła obraźliwym i antypatriotycznym, to jest punkt A. Punkt B jest taki, że kurtki wojskowe nie są przylegające do ciała ani twarzowe dla dziewczyn, bo zostały uszyte dla mężczyzn. Ta gówniara wiedziała, że będzie w telewizji, i tak chciała się zaprezentować? W stroju nieodpowiednim dla swojej płci? Co prowadzi ich do punktu C, mianowicie że ona prawdopodobnie chce być facetem, skrycie tego pragnie. No i dobrze, świetnie, myślą sobie, wcielić cholerę do wojska jak każdego chłopa i wysłać do Wietnamu, niech zapieprza przez dżunglę podczas patrolu, niech uważa na pułapki, miny i snajperów, zobaczymy wtedy, jak bardzo będzie kochać Ho Chi Minha. „Założę się, że się nie kąpała kilka dni”, mówi jeden z wujów. Ile dni? Stawiają na około sześciu. Wiadomości podają, że liderka marszu to dziewczyna o imieniu Alice, która, jak informują, jest znaną na uczelni feministką, na co wujowie fukają, prychają i jeden z nich mówi: „No to wszystko jasne”, i wszyscy kiwają głowami, bo doskonale wiedzą, co on przez to rozumie.

6 Bar na parterze hotelu Conrad Hilton nosi nazwę Haymarket, co budzi historyczne skojarzenia u co najmniej jednego z dwóch agentów Secret Service siedzących w tym momencie przy barze nad napojami bezalkoholowymi. – Jak zamieszki w Haymarket – mówi agent A. – Zwane też masakrą w Haymarket. Mówi ci to coś? Na co agent B, którego podbródek wisi nad szklanką z wodą sodową, choć wolałby bourbona, kręci głową. – Nie – odpowiada. – Nie słyszałem. – To się działo w Chicago. W osiemset osiemdziesiątym czy coś koło tego. Robotnicy strajkowali na Haymarket Square. Historyczne wydarzenie. – Myślałem, że Haymarket Square jest w Bostonie. – Bo tam też mają taki plac. Ten tutaj leży jakieś dwa kilometry stąd. Na północny wschód. – Dlaczego strajkowali? – pyta B. – Żądali ośmiogodzinnego dnia pracy. – Boże, ja też bym chciał. A potrząsa szklanką i barman mu ją napełnia. Jego ulubionym napojem po służbie jest to coś z domieszką zwykłego syropu, soku z cytryny i wody różanej. W większości lokali nie mają tej ostatniej, ale bar Haymarket, jak się okazuje, jest dobrze zaopatrzony. – Co się stało? – opowiada A. – No więc demonstrowali, ci robotnicy, zorganizowali marsz i pikietę, a potem zjawiła się policja i ich zaatakowała. I wtedy wybuchła bomba.

– Były ofiary? – Kilka. – Sprawca? – Nieznany. – I mówisz o tym teraz, bo? – Bo nie sądzisz, że to zbieg okoliczności? Że siedzimy w barze Haymarket? W tej chwili? – W epicentrum zamieszek – wtrąca B, wskazując kciukiem za siebie, w stronę tysięcy demonstrantów gromadzących się za szklanymi oknami. – O tym właśnie mówię. – Prawdziwa rozpierducha. Agent A zerka z ukosa na partnera. – Kołomyja, można powiedzieć. – No. Kociokwik. – Autentyczny dom wariatów. – Właśnie, galimatias. – Bajzel na kółkach. – Sodoma i Gomora. – Szurum-burum. Uśmiechają się do siebie i tłumią śmiech. Stukają się szklankami. Mogliby tak się przerzucać cały dzień. Na zewnątrz burzy się i kłębi tłum.

7 W miejscu, gdzie wśród zebranych utworzyło się coś na kształt owalnego zagłębienia, siedzi kilkadziesiąt osób. Obserwują Allena Ginsberga lub przyłączają się do odmawianej przez niego mantry „Om”, gdy on kiwa głową, klaszcze i podnosi głowę, jakby otrzymywał wieści od bogów. Na niespokojny i przerażony tłum mantra ta działa jak barbiturany. W swej monotonii, nieustępliwości i zdecydowaniu jest werbalnym odpowiednikiem czułego przytulenia przez pielęgniarkę, której nie jest wszystko jedno. Recytujący razem z nim od razu czują, że poprawia się ich nastawienie do świata. Ta wypowiadana święta sylaba to ich zbroja. Nikt nie uderzy kogoś, kto siedzi na ziemi i mruczy: „Ommmmm”. Nikt nie użyje przeciw niemu gazu. Ten spokój, ta łagodność promieniowały od środka, zataczając w Grant Parku coraz szersze kręgi. Protestujący stoją w tłumie i wrzeszczą do policjantów, może nawet wykopują kostki bruku, żeby obrzucić hotel Conrad Hilton w spazmie niepohamowanego gniewu i furii, bo są tak wściekli na to wszystko, gdy ktoś z tyłu dotyka ich ramienia. Odwracają się i mają przed sobą łagodne, kojące spojrzenie, tak spokojne i opanowane, bo wcześniej tych z kolei dotknął ktoś z tyłu, a tamtych ktoś stojący za nimi, jeden długi łańcuch prowadzący aż do Ginsberga, który napędza wszystko silnym prądem swojej mantry. Ma dość spokoju dla nich wszystkich. Czują, jak wnika w nich jego święta zgłoska, czują jej piękno, a potem stają się pięknem. Oni i mantra są teraz jednym. Oni i Ginsberg są teraz jednym. Oni, policjanci i politycy są jednym. I snajperzy na dachach, agenci Secret Service,

burmistrz, dziennikarze i weseli goście baru Haymarket, kiwający głowami do muzyki, której oni nie słyszą: wszyscy są jednością. To samo światło przenika ich wszystkich. I tak oto na tłum spływa spokój, rozchodząc się promieniście wokół poety, jak małe fale po wrzuceniu do wody kamienia, jak w wierszu Bashō, który tak bardzo lubi: prastary staw, cicha noc, do wody wskakuje żaba. Plu sk.

8 Dziewczyny wciąż maszerują na południe. Białe, brązowe, czarne. Teraz zbliżenia ich twarzy. Skandują, krzyczą. Zdaniem wujów istnieją trzy rodzaje dziewczyn: o podłużnych końskich twarzach, o szerokich pyzatych twarzach oraz ptasich twarzach z wyłupiastymi oczami. Ta dziewczyna na czele pochodu, jakaś tam Alice, ich zdaniem ma w sobie dużo z konia. (Ha, ha, ma w sobie dużo z konia, ha, ha). Głównie to, ale jest też trochę ptasia. Przynajmniej sądząc na podstawie tego, co widzą, czego nie zasłaniają duże okulary przeciwsłoneczne lub skołtunione włosy. W dwóch trzecich twarz końska, w jednej trzeciej ptasia – tak by ją sklasyfikowali na przestrzennej mapie dziewczęcych twarzy. Tylko że Alice jest uzbrojona, co katapultuje ją do zupełnie innej kategorii. Gdy dziewczyny zachowują się tak agresywnie, ich twarze po prostu wyglądają zupełnie inaczej. Właściwie prawie wszystkie dziewczyny w pochodzie mają przy sobie jakąś broń: kantówki, niektóre z paskudnie wyglądającymi zardzewiałymi gwoździami na czubku, kamienie i kostki bruku, żelazne pręty i cegły oraz torby z niewiadomą zawartością. Wujowie zgadują, że trzymają tam odchody oraz krew menstruacyjną. Obrzy dliwość. W telewizji przytacza się pogłoski o tym, że radykałowie nakupowali ogromnych ilości środka do czyszczenia piekarników i amoniaku, przypuszczalnie do wyrobu bomb, chociaż wujowie nie są w stu procentach pewni swej wiedzy chemicznej na ten temat. Ale jeśli ktoś miałby mieć przy sobie materiały wybuchowe zrobione ze środka do czyszczenia piekarników, to byłaby jedna z tych dziewczyn, bo jak się domyślają, dziewczyny na co dzień mają dostęp do takich rzeczy.

Stacja CBS na chwilę oderwała się od starego Cronkite’a i pokazuje po prostu na żywo, bezpośrednio, co się dzieje. Tymczasem większość widzów włącza CBS, żeby usłyszeć, jak stary Cronkite ocenia bieżące wydarzenia. A jaka jest opinia wujów? Na temat chwilowej nieobecności Cronkite’a? Uważają, że to dobrze. Facet ostatnio jakby trochę zmiękł, trochę skręcił w lewo i zrobił się arogancki, te wszystkie napuszone deklaracje wygłaszane z Góry Dziennikarskiej Zarozumiałości. Wolą przekaz z samego źródła, nie rozmyty. Dobry przykład: te dziewczyny maszerujące na południe środkiem ulicy. To jest prawdziwa akcja. Wiadomości bez ingerencji. Zwłaszcza teraz, gdy nadjeżdża radiowóz i dziewczyny, zamiast się posłusznie rozejść, atakują policyjne auto! Walą kijami baseballowymi w lampę na dachu! Wybijają kamieniami szyby! Biedny gliniarz wyskakuje z drugiej strony i – ja cię kręcę – zwiewa, aż się kurzy! Chociaż to tylko dziewczyny, ale jest ich jakaś setka i nie są w nastroju do żartów. Zbierają się wokół samochodu, co wygląda, jakby grupa mrówek otaczała chrząszcza, żeby go pożreć. Ta o końskiej twarzy, liderka, wrzeszczy: „Łapcie się!”, i dziewczyny ni mniej, ni więcej, tylko przewracają samochód na bok! Wujowie jeszcze nie widzieli czegoś tak zdumiewającego! A manifestantki po dobrze wykonanym zadaniu wiwatują, potem idą dalej i skandują, a kogut policyjnego wozu wciąż wyje, ale już nie na cały regulator, jest to raczej dźwięk podupadłej na duchu, smętnej syreny. Zawodzi nisko i jakby żałośnie. Jak elektroniczna zabawka, której baterie są na wyczerpaniu. A teraz dziewczyny krzyczą za policjantem: „Do nogi, psie! Hau, hau! Aport!”. I to jest chyba najlepsza rzecz, jaką wujowie widzieli w telewizji od miesiąca.

9 Hotel Conrad Hilton jest położony daleko od budynku International Amphitheater, gdzie ma się odbyć konwencja wyborcza Partii Demokratycznej, jakieś osiem kilometrów na południe, w chicagowskiej dzielnicy rzeźników. Amfiteatr jest całkowicie odgrodzony, otoczony zasiekami z drutu kolczastego, okolice patrolują gwardziści, każdy właz do studzienki zasmołowano, na wszystkich skrzyżowaniach ustawiono blokady, nawet samolotom nie wolno przelatywać nad tą okolicą. Gdy delegaci znajdą się w środku, nie będzie do nich dostępu. Dlatego właśnie protest odbywa się przed Hiltonem, gdzie zatrzymali się wszyscy uczestnicy konwencji. No i ten zapach. Hubert Humphrey nie może myśleć o niczym innym. Jego pracownicy próbują mu teraz opisywać, jak będzie wyglądać debata na temat pokoju, ale za każdym razem, gdy odwraca głowę, znowu wychwytuje ten smrodek. Czyj to był pomysł, żeby zorganizować konwencję w rzeźni? Wyczuwał je, wyławiał nozdrzami, słyszał – biedne zwierzęta, stłoczone i ginące setkami co godzinę, żeby wykarmić zamożne społeczeństwo. Przywożone jako młode, wywożone w kawałkach. Wyczuwał zapach oszalałych ze strachu istot, świń wiszących na hakach, rozcinanych w potokach krwi i wymiocin. Smród surowego amoniaku, którym czyszczono zbrukane podłogi. Piski i odór stworzeń w lęku przed śmiercią, trwoga rejestrowana słuchem i węchem. Chemiczne tchnienie miliona rozchodzących się w atmosferze przerwanych zwierzęcych krzyków, ostre mięsne opary. Odór rzezi budzi obrzydzenie i fascynację jednocześnie. Przedziwne, w jaki

sposób ciało jednej istoty wychwytuje utratę ciała przez inną. Góra nawozu piętrząca się ponad ogrodzenie z drutu kolczastego, wysoka na ponad cztery metry, zrzucona w przypływie kopromanii na kształt namiotu tipi, smażąca się w słońcu, surowa. Jak rodzaj prehistorycznej klątwy wydostającej się na powierzchnię z epoki plejstocenu. Organiczne błoto, które skaża powietrze, wnikając w materiał i włosy. – Cóż to za ohydztwo? – spytał Trzy H, wskazując na kopiec odchodów. Ochroniarze parsknęli śmiechem. Byli synami farmerów; on był synem farmaceutów. Jego jedyny kontakt z biologiczną materią tego typu następował dopiero po jej przetworzeniu i sproszkowaniu. Miał ochotę wcisnąć nos pod własną pachę. Ten smród bardziej kojarzył się z ciężarem niż gazem. Jakby cała moralna zgnilizna świata przybrała kształt i formę tutaj, w Chicago. – Niech ktoś zapali zapałkę! – zażartował jeden z agentów. Ten zapach wciąż na nim jest. Pokojówki mówią, że łazienka jest gotowa. Dzięki Bogu. W tym momencie nic tak nie ukoi jego nerwów jak kąpiel.

10 Gdy zjawia się duch, Faye jest już więziona od około dziewięciu godzin. Ze złożonymi rękami klęczy pod ścianą, po której przesuwają się cienie, i prosi Boga o pomoc. Mówi, że zrobi wszystko, cokolwiek będzie konieczne. Proszę, mówi, kiwając się, co tylko zechcesz. Nie przestaje, aż zaczyna jej się kręcić w głowie, i błaga swe ciało, żeby pozwoliło jej zasnąć, gdy jednak zamyka oczy, czuje się jak wielka długa struna gitary, którą szarpnięto i teraz jest cała rozedrgana, wściekła. I właśnie gdy jest w tym pośrednim stanie, zbyt wyczerpana, żeby pozostać na jawie, ale zbyt wstrząśnięta, żeby zasnąć, ukazuje jej się duch. Faye otwiera oczy i wyczuwa w pobliżu czyjąś obecność, po czym rozgląda się i na przeciwległej ścianie, podświetlonej sinym światłem z okna, widzi tę istotę. Wygląda jak krasnal. Albo może mały troll. W zasadzie wygląda dokładnie jak figurka domowego duszka, którą przed laty sprezentował jej ojciec. Nisse. Jest mały i krągły, może metr wysokości, kudłaty, siwobrody, tłusty, o twarzy troglodyty. Z założonymi rękami i skrzyżowanymi nogami opiera się o ścianę. Unosząc brwi, wpatruje się sceptycznym wzrokiem w Faye, jak gdyby to on nie mógł uwierzyć w jej istnienie, a nie odwrotnie. W innych okolicznościach mogłaby na jego widok dostać ataku paniki, ale jej ciało jest zbyt zmęczone. To sen – mówi Faye. Więc się obudź – odpowiada domowy skrzat. Faye próbuje się zbudzić. Wie, że tym, co zwykle wyrywa ją ze snu, jest uświadomienie sobie, że śni; to zawsze było dla niej frustrujące, jej zdaniem

bowiem sny są najlepsze, gdy wiadomo, że są snami. Wtedy można robić, co dusza zapragnie, bez żadnych konsekwencji. Jedyne chwile w życiu, kiedy nie musi się niczym martwić. No więc? – niecierpliwi się nisse. Nie jesteś prawdziwy – stwierdza Faye, chociaż musi przyznać, że nie czuje się jak we śnie. Domowy duch wzrusza ramionami. Całą noc modlisz się o pomoc, a gdy ta wreszcie nadchodzi, robisz się impertynencka. Cała ty, Faye. Mam halucynacje – upiera się Faye. – Przez te pigułki. Słuchajże no, jeśli nie jestem tu mile widziany, jeśli masz sytuację pod kontrolą, to życzę powodzenia. Nie brakuje ludzi, którzy będą potrafili docenić moją pomoc. – Krótkim paluchem wskazuje okno, świat za nim. – Posłuchaj ich – mówi i w tym momencie pomieszczenie zaczyna się trząść od hałasu, zlewających się, dysharmonicznych błagań o pomoc, próśb o ochronę, głosów starych i młodych, męskich i żeńskich, jak gdyby pokój się nagle zamienił w wieżę radiową wychwytującą każdą częstotliwość, i Faye słyszy studentów proszących o ochronę przed policją i policjantów proszących o ochronę przed studentami, duchownych proszących o pokój, kandydatów na prezydenta proszących o siłę, snajperów wyrażających nadzieję, że nie będą musieli pociągnąć za spust, gwardzistów zerkających z ukosa na swoje bagnety i proszących o odwagę, a także rozmaitych innych ludzi oferujących wszystko, co mogą, w zamian za bezpieczeństwo: obietnice, że zaczną częściej chodzić do kościoła, że staną się lepszymi ludźmi, że wkrótce zadzwonią do rodziców lub dzieci, będą pisać więcej listów, wspierać datkami organizacje charytatywne, okazywać życzliwość obcym, przestaną robić te wszystkie niedobre rzeczy, które robili, rzucą palenie, rzucą picie, będą lepszymi małżonkami, cała symfonia dobrych uczynków, które mogą się ziścić, jeśli tego jednego okropnego dnia

zostaną oszczędzeni. Potem równie szybko głosy milkną i w piwnicy znów zalega cisza, przy czym ostatnim odgłosem, który ucichł, był niski pomruk kogoś, kto wypowiadał: „Ommmmm”. Faye wstaje i spogląda na domowego skrzata, który teraz z niewinną miną wpatruje się we własne paznokcie. Wiesz, kim jestem? – pyta ją. Jesteś domowym duchem mojej rodziny. Nazywają cię nisse. Tak brzmi jedno określenie. A inne? Spogląda na nią czarnymi i złowrogimi oczyma. Te wszystkie historie, które opowiadał ci ojciec, o duchach wyglądających jak kamień, koń lub liść? Tak, to ja. Nisse to ja, niksa to ja, nie wspominając o różnych innych duszkach, stworzeniach, demonach, aniołach, trollach itede. Nie rozumiem. Nie dziwię się – odpowiada i ziewa. – Wy, ludzie, jeszcze tego nie rozpracowaliście. Wasze mapy pozostawiają wiele do życzenia.

11 Teraz dziewczyny przerzuciły się z hasła „Ho! Ho! Ho Chi Minh!” na „Psy do piachu! Psy do piachu!” i wujowie nie mogą się oderwać od telewizora, bo po udanej akcji z przewróceniem samochodu dziewczyny najwyraźniej się rozochociły, czują się teraz niezwyciężone, w czasie swojego powolnego marszu na południe wykrzykując szyderczo na widok policjantów rzeczy typu: „Hej psie!” i „Do budy!”. I powodem, dla którego tego programu nie sposób wyłączyć i wujowie ciągle wołają: „Kochanie, chodź no, musisz to zobaczyć”, zastanawiając się, czy nie obdzwonić wszystkich swoich kumpli, żeby ich też namówić do oglądania, jest to, że policja i Gwardia Narodowa czekają na te szczeniary kilka przecznic dalej. Wygląda na to, że zastawili na nie pułapkę. Przyczaili się po zachodniej stronie szlaku przemarszu, żeby je oskrzydlić, wbić się w nie klinem (ha, ha), a one nie mają pojęcia, co się święci. Wujowie wiedzą o tym dzięki kamerze z helikoptera. W tym momencie są wdzięczni tej kamerze prawie tak samo jak własnej matce w dzień urodzin. Żałują, że nie ma sposobu, aby zarejestrować to, co się zaraz wydarzy, by potem do znudzenia oglądać to nagranie, może nawet umieścić je w albumie lub specjalnej puszce z dokumentami z epoki i wystrzelić w satelicie, żeby pokazać Marsjanom, czy kto tam jeszcze się do diabła czai w kosmosie, kawał naprawdę dobrej telewizyjnej rozrywki. A Marsjanie? Co powiedzą zaraz po wylądowaniu latającym spodkiem na trawniku Białego Domu? Powiedzą: „Te dziewuchy się doigrały”. Czeka na nie około stu gliniarzy z wyposażeniem bojowym, dalej pluton gwardzistów w maskach gazowych, uzbrojony w karabiny z bagnetami, za nimi

zaś to metalowe monstrum z dyszami z przodu, jak jakiś straszny wynalazek Zamboniego z przyszłości, i komentator telewizyjny objaśnia widzom funkcję tej maszyny – to rozpylacz gazu. Gazu łzawiącego. Prawie cztery tysiące litrów. Czekają za budynkiem, aż dziewczyny podejdą bliżej, i wujowie siedzą jak na szpilkach, podenerwowani, jakby co najmniej byli tam razem z policjantami, i myślą sobie, że ta chwila – mimo iż znajdują się setki kilometrów od Chicago i przecież siedzą tylko na sofie wpatrzeni w elektroniczną skrzynkę, gdy stygnie im jedzenie – może być najlepszą rzeczą, jaka im się kiedykolwiek przytrafiła. Bo to właśnie jest przyszłość telewizji: wrażenie czystej bojowości. Problem starego Cronkite’a polega na tym, że traktuje telewizję, jakby była gazetą, ze wszystkimi staroświeckimi powinnościami drukowanej prasy. Kamera w helikopterze jest nowym krokiem do przodu. Szybko, na żywo, bez wyjaśnień – bez pośredników między wydarzeniem i jego postrzeganiem. Wiadomości i opinia wujów o wiadomościach stapiają się w jednoczesne zdarzenie. Ale policja już ruszyła do akcji. Wyciągnięte pałki, opuszczone osłony hełmów, biegną, to jest właściwie sprint, i gdy dziewczyny uzmysławiają sobie, co się za chwilę wydarzy, ich wielki marsz rozprasza się, rozpada jak skała trafiona pociskiem, której kawałki rozlatują się na wszystkie strony. Niektóre dziewczyny cofają się w kierunku, z którego nadeszły, ale drogę zastępuje im policyjna suka i oddział policji, przewidziawszy ten manewr. Inne przeskakują przez barierkę rozdzielającą ruch na północ i południe, po czym pierzchają w stronę jeziora. Większość demonstrantek otacza jednak tłum tak gęsty, że nie mają jak uciekać. Potykają się więc jedna o drugą, padają na ziemię i wyglądają bezradnie jak miot ślepych szczeniąt, i to do nich policjanci dopadają najpierw, okładając pałkami ich nogi, mięśnie ud, plecy. Policjanci ścinają te gówniary jak wysokie trawy – szybki cios, a te od razu się gną i padają. Z góry wygląda to jak ilustracje z licealnych podręczników do biologii, ukazujące, jak układ

odpornościowy radzi sobie z wrogimi drobnoustrojami, okrążając je i neutralizując we krwi. Policjanci wciskają się w tłum i wszyscy mieszają się ze wszystkimi. Wujowie Faye widzą poruszające się usta dziewczyn i żałują, że przez głośny terkot śmigła helikoptera nie słyszą ich krzyków. Gliniarze zaciągają je do więźniarki, głównie za ręce, ale też za włosy i za ubrania, i wujowie ożywiają się na chwilę, bo może te ich hipisowskie kiecki się podrą i uda się podejrzeć kawałek golizny. Z głów niektórych uczestniczek marszu spływa strumieniami krew. Ogłuszone siedzą na ulicy i płaczą lub leżą nieprzytomne na chodniku. Kamera z helikoptera próbuje odnaleźć Alice, liderkę marszu, ta jednak dała drapaka na południe, w stronę Grant Parku, przypuszczalnie żeby dołączyć do reszty hipisów przy Hiltonie. Szkoda. Fajnie byłoby obejrzeć, jak dopada ją policja. Gwardia Narodowa jeszcze nawet nie wkroczyła do akcji. Gwardziści obserwują, ściskają karabiny i wyglądają groźnie jak diabli. Gigantyczna maszyna do rozpylania gazu, nawiasem mówiąc, toczy się powoli na południe, w stronę ludzkich mas zgromadzonych w parku. Dziewczyny już prawie całkowicie się rozproszyły. Kilka z nich dobiegło do plaży nad jeziorem i na oczach zdumionych rodzin i ratowników pędzi co sił w nogach po piasku. Kamera w helikopterze przenosi się teraz na południe, żeby sfilmować to, co się będzie działo w parku, i wtedy właśnie cholerne CBS robi przejście na pobladłego starego Cronkite’a, który wygląda na wstrząśniętego – najwyraźniej oglądał ten sam materiał co wujowie Faye, ale doszedł do diametralnie odmiennych wniosków. – Policja w Chicago – mówi – to zgraja zbirów. Co za brednie! Jak można być tak stronniczym? Jeden z wujów podrywa się z fotela i zamawia rozmowę zamiejscową z centralą CBS, i nie obchodzi go, ile go to będzie kosztować, bo wydałby każde pieniądze, żeby móc przemówić do słuchu staremu Cronkite’owi.

12 Agent Charlie Brown, bez odznaki, incognito, omiata wzrokiem tłum w poszukiwaniu Alice, wiedząc, że Alice musi tu być, na marszu kobiet, i gdy tak wymachuje pałką, trafiając w kolejne hipisowskie czoło, czuje się jak Ernie Banks, mistrz baseballu. Jak Ernie Banks w chwili, gdy wykonał kolejne fenomenalne odbicie i następuje ta króciuteńka pauza, zanim tłum zacznie wiwatować, zanim Ernie zaliczy bazy, zanim nawet opuści stanowisko pałkarza, zanim ktokolwiek wyłowi wzrokiem piłkę w powietrzu, przewidzi jej lot i zrozumie, że wyląduje przed obrośniętą bluszczem siatką boiska, musi nastąpić ten moment, kiedy jedyną osobą, która wie, że to zwycięskie uderzenie, jest sam Ernie Banks. Zanim jeszcze podniesie wzrok, musi być ten moment, kiedy jego głowa jest wciąż opuszczona, ze spojrzeniem wbitym w punkt, gdzie chwilkę wcześniej znajdowała się piłka, i jedyna informacja, jaką dysponuje, przemieszcza się po kiju do jego rąk, wibracje, które wydają się po prostu idealne. Jak gdyby piłka nie stawiała żadnego oporu, uderzył czysto w sam jej środek samym środkiem kija. I zanim dzieje się to wszystko, następuje ten moment, jakby miał tajemnicę, którą chce się koniecznie podzielić z całą resztą. Właśnie zdobył punkt! Ale nikt jeszcze o tym nie wie. O tym właśnie myśli Brown, okładając głowy hipisek pałką. Udaje, że jest Erniem Banksem. Bo trudno jest celnie trafić za każdym razem. To prawdziwa próba sprawności fizycznej i koordynacji. Brown przypuszcza, że trzy na cztery wymachy to ciosy częściowo chybione, gdy jego pałka wibruje żałośnie. Hipiski

wiją się. Nie można liczyć na to, że będą czekały nieruchomo na uderzenie. Są nieprzewidywalne. Próbują się osłaniać rękami, ramionami. Obracają się w ostatniej chwili. Średnio trzy na cztery ciosy są takie, domyśla się. Chybione. Trafia raz na cztery razy. Nie tak dobrze jak Ernie, ale przyzwoicie. Czasem jednak wszystko układa się pomyślnie. Doskonale przewiduje ruchy dziewczyny: dłoń zaciśnięta na szturmówce, plaśnięcie w głowę, ten pusty dźwięk, jak przy stuknięciu w arbuza, i ten moment, kiedy nagle hipiska nie wie, gdzie jest ani co się z nią stało, kiedy dosłownie nie wie, co ją właśnie łupnęło, by wkrótce potem, gdy mózg chlupocze jej w czaszce, przewrócić się jak drzewo bez korzeni, runąć na ziemię, zwymiotować lub stracić przytomność, i Brown wie, że to się zaraz stanie, ale jeszcze się nie stało, i pragnąłby zamieszkać w tej chwili na zawsze. Chciałby, żeby ten moment został uchwycony na pocztówce lub w śnieżnej kuli: hipiska zaraz się przewróci, nad nią triumfujący gliniarz, huknąwszy ją pałką, która potem wędruje dalej po łuku technicznie idealnego zamachu, i wyraz jego twarzy byłby taki jak mina Erniego Banksa po kolejnym mistrzowskim odbiciu: upojnej satysfakcji z dobrze wykonanego zadania.

13 Faye jest wyczerpana. Nie spała od ponad doby. Opiera się o siatkę odwrócona plecami do pokoju i stara się nie rozkleić, o mało nie przypłacając tego wysiłku płaczem. Pomóż mi – mówi. Domowy skrzat siedzi na podłodze przed jej kojcem. Dłubie paznokciem w zębach. Mógłbym ci pomóc – mówi. – Mógłbym cię wybawić z kłopotów. Gdyby mi się chciało. Proszę cię. Dobra. Zaproponuj coś w zamian. Niech mi się to opłaca. Zabaw mnie. Więc Faye obiecuje, że się poprawi, że będzie pomagała potrzebującym, że będzie chodzić do kościoła, ale nisse tylko się uśmiecha. A co mnie obchodzą potrzebujący? – mówi. – Co mnie obchodzi kościół? Będę dawała pieniądze na cele charytatywne – obiecuje Faye. – Będę pracowała jako wolontariuszka i wspierała biednych. Pfffff – prycha domowy duch, tryskając śliną. – Musisz się bardziej postarać. Musisz rzucić na stół coś cenniejszego. Wrócę do domu – deklaruje Faye. – Pójdę do dwuletniej szkoły i wrócę do Chicago, gdy wszystko się uspokoi. Dwuletnia szkoła? I to wszystko? Żartujesz, Faye, to ma być wystarczająca pokuta za to, jak bardzo byłaś niegrzeczna? Ale co ja takiego zrobiłam?

Mniejsza z tym. Ale skoro chcesz wiedzieć: sprzeciwiłaś się rodzicom, unosiłaś się dumą, pożądałaś, miałaś nieczyste myśli. Poza tym, czyż nie planowałaś zeszłej nocy przedmałżeńskich kontaktów intymnych? Faye zwiesza głowę, mówi „tak”, bo nie ma sensu kłamać. Tak, odpowiedź brzmi: tak. Do tego jesteś odurzona narkotykami. W tym momencie jesteś na haju. A jeszcze dzieliłaś łoże z inną kobietą. Czy mam wyliczać dalej? Chcesz usłyszeć więcej? Czy muszę w ogóle wspominać o tym, co robiłaś z Henrym nad rzeką? Poddaję się – mówi Faye. Nisse pociera brodę tłustą ręką. Powinnam zapomnieć o tym wszystkim – mówi Faye. – Wrócić do domu i wyjść za Henry’ego. Nisse unosi brew. Mów dalej. Wyjdę za Henry’ego, uszczęśliwię go, zapomnę o studiach i będziemy normalni, tak jak chcą wszyscy. Skrzat się uśmiecha, zęby ma wyszczerbione i połamane, jakby trzymał w ustach kamienie. Mów dalej.

14 Stary Cronkite przeprowadza wywiad z burmistrzem, dyktatorem Chicago o nalanej twarzy i wyglądzie brutala. Dziennikarz zadaje mu pytania na żywo na antenie, ale myślami jest gdzie indziej. Prawie nie zwraca uwagi na gościa. Jest to bez znaczenia. Burmistrz zna się na rzeczy jak mało kto. Nie potrzebuje dziennikarza, żeby się rozwodzić nad tym, o czym chce powiedzieć, czyli aktualnie o nadzwyczajnym zagrożeniu, jakie dla policji, zwykłych Amerykanów i demokracji samej w sobie stwarzają zewnętrzni agitatorzy, przyjezdni radykałowie siejący zamęt w jego praworządnym mieście. Zależy mu chyba, by podkreślić ów aspekt „zewnętrzności”. Prawdopodobnie chce przekonać chicagowskich wyborców, że jeśli miasto przeżywa jakieś problemy, to nie z jego winy. Zresztą nawet gdyby stary Cronkite naprawdę mocno się skoncentrował i zaczął zadawać wnikliwe, trudne pytania, burmistrz po prostu uciekłby się do stosowanego przez polityków wybiegu, polegającego na tym, że nie odpowiada na pytanie, które mu się zadaje, lecz na to, które chciałby, żeby mu zadano. I jeśli za mocno go naciskasz, twierdząc, że się uchyla od odpowiedzi, wtedy sam wychodzisz na palanta. Przynajmniej tak to wygląda w telewizji na żywo. Jakbyś wiercił dziurę w brzuchu temu charyzmatycznemu facetowi, który wypowiada mnóstwo słów i przynajmniej część z nich jest w jakiś sposób na temat. Tak to w każdym razie odebraliby widzowie, którzy dzielą uwagę między Cronkite’a, biegające wokół dzieci i krojenie steku podanego na obiad. Jeśli zamęczasz polityka pytaniami, wyglądasz jak dręczyciel, a Ameryka nie włącza telewizji po to, żeby oglądać dręczycieli. Ta myśl przeraża – że politycy nauczyli się

manipulować telewizyjnym medium lepiej niż sami dziennikarze telewizyjni. Gdy stary Cronkite po raz pierwszy zdał sobie sprawę, co się dzieje, wyobraził sobie, jakiego rodzaju indywidua będą zostawać politykami w przyszłości. I aż zadrżał ze strachu. Pozornie więc przeprowadza wywiad z burmistrzem, wie jednak, że jego jedynym prawdziwym zadaniem jest podtykanie mu mikrofonu, żeby stacja CBS mogła się wykazać obiektywizmem, prezentując kontrnarrację wobec obrazów pokazywanej od kilku godzin policyjnej brutalności. Zatem stary Cronkite tak naprawdę nie słucha. Może jedynie patrzy. Widzi, jak burmistrz odchyla głowę jak najdalej do tyłu, na podobieństwo kogoś, kto uchyla się przed przykrym zapachem, przez co część podbródka jest wypchnięta do przodu i trzęsie się jak galareta, gdy burmistrz coś mówi. Trudno oderwać wzrok. Więc myśli Cronkite’a częściowo skupiają się na tym, na obserwacji drgań galaretowatego podbródka burmistrza. Głównie jednak myśli o czymś innym: myśli ni mniej, ni więcej tylko o lataniu. Wyobraża sobie, że jest ptakiem. Przelatuje nad miastem. Na tak dużej wysokości, że wszystko jest ciemne i ciche. W tym momencie to właśnie zajmuje dwie trzecie umysłu Waltera Cronkite’a. Jest ptakiem. Lekkim szybującym ptakiem.

15 Faye w swojej ciemnej piwnicznej celi wzdryga się w oczekiwaniu na kolejny napad paniki, ponieważ czuje tuż przy sobie gorący oddech domowego skrzata, który ściska siatkę jej więzienia i zbliżywszy do niej twarz z czarnymi, wyłupiastymi oczyma, mówi Faye, czego dokładnie się po niej spodziewa, czyli zemsty i odwetu. Ale odwetu za co? Bardziej niż czegokolwiek innego Faye pragnie, żeby była tu z nią matka i przecierała jej czoło zimnym ręczniczkiem, mówiąc, że Faye nie umiera, żeby tuliła ją dotąd, aż zaśnie, a rano Faye obudziłaby się przykryta ciepłym kocem i matka siedziałaby obok, zasnąwszy w nocy, gdy czuwała nad córką. Faye przydałaby się teraz odrobina tej matczynej czułości. Tak, ale gdzie był twój ojciec, kiedy go potrzebowałaś? – pyta duch. – Gdzie jest teraz? Faye nie rozumie. Twój ojciec jest strasznym, złym człowiekiem. Musisz to wiedzieć. Tak, chyba tak. Wyrzucił mnie z domu. Ach, wszystko kręci się wokół ciebie, co? Jezu, Faye. Aż taka z ciebie egoistka? No dobrze, więc dlaczego jest złym człowiekiem? Bo pracuje w ChemStar? Daj spokój. Wiesz, o czym mówię. Ojciec kojarzy się Faye z pełnym smutku milczeniem. Z zapatrzeniem w dal. Jest człowiekiem, który wszystko zamyka w sobie. Wiecznie spowity obłokiem lekkiej melancholii, chyba że opowiada jej historie ze starego kraju, historie

o rodzinnej farmie – tylko ten temat potrafi go ożywić. Faye mówi: On musiał coś zrobić w swoim kraju, prawda? Zanim przyjechał do Stanów. Trafiony zatopiony – odpowiada bożek. – I teraz za to pokutuje. Ty też. Twoja rodzina będzie za to płacić do trzeciego i czwartego pokolenia. Takie są zasady. Niezbyt sprawiedliwe. Ha! Sprawiedliwe? A co jest sprawiedliwe? Funkcjonowanie wszechświata i twoje wyobrażenie na temat sprawiedliwości to dwie różne rzeczy. Jest nieszczęśliwy – mówi Faye. – Cokolwiek zrobił, teraz tego żałuje. Czy to moja wina, że prawie każdy człowiek na świecie płaci za zło dokonane przez wcześniejsze pokolenia? Nie. Odpowiedź brzmi: nie. Nie moja wina. Faye często się zastanawiała, jakie obrazy przesuwają się przed oczami ojca, gdy wpatruje się w dal, gdy stoi w ogrodzie zapatrzony przez godzinę w niebo. Zawsze był tak nieznośnie tajemniczy, jeśli chodzi o jego życie przed przybyciem do Ameryki. Opowiadał jedynie o domu, tym pięknym łososiowym domu w Hammerfeście. Wszystkie inne detale stanowiły tabu. Alice coś mi zdradziła – mówi Faye. – Powiedziała, że jedynym sposobem, by się pozbyć ducha, jest zabrać go z powrotem tam, skąd przybył. Domowy skrzat krzyżuje ramiona. A to ciekawe – mówi. – Chciałbym to zobaczyć. Może powinnam się wybrać do Norwegii. Zabrać cię tam, skąd przybyłeś. Nie odważysz się. Możemy się założyć! To byłoby naprawdę zabawne. No już. Jedź do Hammerfestu i popytaj o Franka Andresena. Przekonamy się, jak dobrze na tym wyjdziesz.

Dlaczego? Czego się dowiem? Chyba lepiej, żebyś nie wiedziała. Powiedz mi. Mówię tylko, że istnieją pewne tajemnice wszechświata, które powinny pozostać tajemnicami. Proszę cię. Dobrze. Ale ostrzegałem. To ci się nie spodoba. Słucham. Dowiesz się, że jesteś równie okropna jak twój ojciec. Nieprawda. Przekonasz się, że jesteście identyczni. Nie jesteśmy. Proszę bardzo. Sprawdź. Pojedź do Norwegii. Umowa stoi. Zaraz cię stąd wypuszczę. A w zamian? Pojedziesz wypytać o ojca. Baw się dobrze. I w tym momencie drzwi do piwnicy się otwierają, do środka wlewa się światło brzęczących pod sufitem lamp fluorescencyjnych i na progu pojawia się, o dziwo, Sebastian. Ze swoją bujną czupryną i obszerną kurtką. Zauważa ją i podchodzi bliżej. Ma klucze do jej klatki. Otwiera zamek, przykuca, bierze Faye w ramiona i szepcze jej do ucha: – Zabieram cię stąd. Idziemy.

16 Teraz już burmistrz praktycznie poucza biednego Cronkite’a, który wydaje się przybity, zgaszony i zasmucony. Padły groźby, twierdzi burmistrz. Że będą zamachy na wszystkich kandydatów, że będą podkładane bomby, grożono nawet jemu, burmistrzowi. Stary Cronkite patrzy teraz nie prosto na niego, lecz w punkt gdzieś za nim. – To prawda? – pyta agent B. – Z tymi groźbami? – Nie – odpowiada agent A. – Nic wiarygodnego. Patrzą w telewizor nad barem w Haymarket. Burmistrz trzyma mikrofon starego Cronkite’a i równie dobrze mógłby przeprowadzać ten wywiad sam ze sobą. – Pewne jednostki – twierdzi – planowały zamachy na wiele ważnych osobistości, łącznie ze mną, i wobec tych wszystkich pogłosek, jakie krążą po mieście, nie chciałem, żeby powtórzyło się w Chicago to, co się stało w Dallas lub w Kalifornii. Agenci Secret Service jeżą się, gdy burmistrz tak niefrasobliwie przywołuje zabójstwa braci Kennedych. Sączą drobne, miarowe łyczki swoich bezalkoholowych napojów. – Kłamie – stwierdza agent A. – Nikt nie próbuje go zamordować. – No, ale co zrobi stary Cronkite? Na wizji nazwie go kłamcą? – Stary Cronkite nie wygląda, jakby wkładał w ten wywiad serce. – Ma wszystko w nosie, przestał się przejmować. Szybkie przejście od wywiadu z burmistrzem do ujęcia Michigan Avenue, by pokazać toczący się ulicą prawdziwy duży czołg. W telewizji wygląda to jak

relacja z drugiej wojny światowej, jak wyzwolenie Paryża. Czołg przejeżdża przed Hiltonem i agenci zaczynają czuć w trzewiach jego wibracje, a delegaci zebrani w barze Haymarket gromadzą się przy oknach, żeby popatrzeć, jak olbrzymi pojazd terkocze za szybami – wszyscy oprócz dwóch agentów Secret Service, którzy nie są zaskoczeni pojawieniem się czołgu (wspominano o nim w wielu poufnych notatkach służbowych przed dzisiejszymi wydarzeniami), zresztą agenci Secret Service zawsze w miejscach publicznych odgrywają niewzruszoność, całkowitą dyscyplinę i opanowanie, oglądają więc obojętnie przejazd czołgu na ekranie telewizora.

17 Faye całą noc modliła się o ratunek, ale teraz, gdy przybył oswobodziciel, słyszy własny głos mówiący „nie”. – Jak to „nie”? – nie rozumie Sebastian. Siedzi w kucki tuż obok, przyłożywszy dłonie do jej ramion, jakby za chwilę miał nimi potrząsnąć, żeby oprzytomniała. – Nie chcę nigdzie jechać. – O czym ty mówisz? – Nieważne – ucina Faye. W głowie ma mętlik, czuje, jakby mózg rozpierał jej czaszkę. Próbuje sobie przypomnieć, co jej powiedział nisse, ale jego słowa już się zacierają. Pamięta wrażenie rozmowy ze skrzatem, ale nie pamięta brzmienia jego głosu. Zerka na Sebastiana, na jego zmartwioną twarz. Przypomina sobie, że zeszłej nocy byli umówieni na randkę. – Przepraszam, że wystawiłam cię do wiatru – mówi i Sebastian wybucha śmiechem. – Innym razem. Ucisk w piersi słabnie, ramiona się rozluźniają, z brzucha odpływa żółć. Zupełnie jakby całe jej ciało było ściśniętą sprężyną, którą teraz puszczono. Oddycha z ulgą – czuje, co znaczy prawdziwe ukojenie. – Co ja robiłam, jak wszedłeś? – pyta. – Nie wiem. Nic. – Rozmawiałam z kimś? Z kim rozmawiałam?

– Faye – mówi Sebastian, delikatnie przykładając dłoń do jej policzka. – Spałaś.

18 Ernie Banks prawdopodobnie też czuje coś jeszcze, ilekroć wykonuje odbicie, które pozwala mu zaliczyć wszystkie bazy. Obok świadomości sportowego kunsztu musi się pojawiać to drugie, wstydliwe uczucie – jak by tu je nazwać? Odwet? Zemsta? Bo czyż jednym z powodów popychających nas ku wielkości nie jest także potrzeba triumfalnej odpowiedzi tym wszystkim, którzy zranili nas najgłębiej? Dla Erniego Banksa byli to starsi, wyżsi od niego chłopcy, którzy przezywali go chuderlakiem. Albo biali chłopcy, którzy nie pozwalali mu ze sobą grać. Dziewczyny, które go zostawiły dla bystrzejszych, lepiej zbudowanych, bogatszych. Albo rodzice, którzy mówili, żeby zrobił ze swoim życiem coś lepszego. Nauczyciele, którzy powtarzali, że nigdy nie wyjdzie na ludzi. Gliniarze, którzy łypali na niego podejrzliwie. I ponieważ Ernie nie mógł się bronić wtedy, broni się teraz: każdy zdobyty punkt jest jego ripostą, każde zgarnięcie niemożliwej piłki jest częścią jego niekończącej się rehabilitacji. Kiedy robi wymach kijem i słyszy to rozkoszne stuknięcie, musi odczuwać ogromną sportową satysfakcję, owszem, ale też pewnie myśli sobie: „znów wam udowodniłem, sukinsyny, że się myliliście”. A więc to też istotna część tego wszystkiego. Takie myśli przelatują teraz przez głowę agenta Browna. Pod pewnymi względami jest to odwet. Postępuje słusznie. Myśli o tych nocach z Alice, schadzkach na tylnym siedzeniu policyjnego radiowozu, o tym, jak oczekiwała od niego przemocy, żeby ją trącał, podduszał, ściskał i zostawiał na niej ślady. I jak bardzo się tego wstydził, jak niechętnie o tym mówił. Nie chciał tego robić. Tak naprawdę nie czuł się do tego zdolny.

Miał wrażenie, że do tego potrzeba zupełnie innego typu mężczyzny: kogoś bezrefleksyjnego i brutalnego. A jednak w tym momencie pałuje hipiski po głowach. Okazuje się, że drzemią w nim głębokie pokłady brutalności, do tej pory nie odkryte. W pewnym sensie czuje się dzięki temu szczęśliwy. Jest pełniejszym i bardziej skomplikowanym mężczyzną, niż mu się wydawało. Wyobraża sobie teraz dialog z Alice. „Nie sądziłaś, że jestem do tego zdolny, co? – mówi, przykładając następnej hipisce. – Mówiłaś, żebym był ostry, no to proszę bardzo”. I wyobraża sobie, że Ernie Banks najbardziej się cieszy z odbicia oglądanego przez dziewczyny, które kiedyś złamały mu serce, a teraz siedzą na trybunach. Brown wyobraża sobie, że Alice jest tutaj i obserwuje go, gdzieś w tym zamieszaniu widzi jego zaskakującą witalność, siłę i brutalną, męską dominację. Jest pod wrażeniem. Lub będzie, gdy tylko go zobaczy i stwierdzi, że się zmienił, że jest dokładnie taki, jakiego sobie życzyła, i oczywiście przyjmie go z powrotem. Rąbie hipiskę w szczękę, słyszy ten charakterystyczny chrzęst, wszędzie wokół niego rozlegają się krzyki, dziewczyny rozbiegają się przerażone, jeden z gliniarzy chwyta Browna za ramię, mówiąc: „Hej, koleś, przystopuj trochę”, i agent Brown widzi, że drżą mu ręce. Właściwie się trzęsą i macha nimi w powietrzu, jakby były mokre. Ogarnia go wstyd i ma nadzieję, że Alice tego nie widziała, jeśli go w tej chwili obserwuje. Myśli sobie: „Jestem Erniem Banksem obiegającym bazy, uosobieniem spokojnej, łagodnej radości”.

19 Niesamowite, jak szybko rzeczy nadzwyczajne stają się zwyczajne. Teraz już goście baru Haymarket nawet się nie wzdrygają, gdy w okienną szybę uderza ciśnięty przez demonstrantów przedmiot. Kamienie, kawałki betonu, nawet kule bilardowe – wszystkie szybowały w powietrzu nad głowami policjantów stojących w kordonie i lądowały na oknach baru. W środku ludzie przestali je zauważać. A jeśli już komentują, robią to z ironią: – Cubsom przydałby się taki miotacz. Gliniarze radzą sobie całkiem nieźle z utrzymaniem szyku, ale od czasu do czasu klin protestujących przedziera się przez nich i paru chłopaków dostaje łomot tuż pod oknami baru, po czym zostają zaciągnięci do więźniarki. Stało się to już tyle razy, że klienci w barze całkowicie przestali się tym interesować. Ignorują te sceny z taką samą sztywną obojętnością, z jaką na ulicy mijają bezdomnych. W telewizji wrócił burmistrz ze starym Cronkite’em i ten drugi cały czas prezentuje pokorną minę. – Mogę powiedzieć jedno – mówi dziennikarz – popiera pana mnóstwo ludzi w całym kraju. I burmistrz kiwa głową jak rzymski cesarz wydający rozkaz egzekucji. – Kadzenie jak w zwykłej reżimowej telewizji – kwituje agent A. – Zwyczajna djezinformacyja, jak u kacapów. Za szybą policjant uderza brodatego chłopaka w pelerynie z flagi Wietkongu, cios kolbą karabinu w sam środek peleryny, od którego chłopak leci do przodu, jakby chciał sięgnąć bazy-mety, i ląduje twarzą na grubej ołowiowej szybie baru

Haymarket, z głuchym łupnięciem, które w lokalu zostaje zagłuszone przez słodkie dźwięki saksofonu Jimmy’ego Dorseya. Stary Cronkite mówi: – Muszę panu pogratulować, panie burmistrzu, autentycznej życzliwości, jaką prezentuje chicagowska policja. Na brodacza rzuca się dwóch policjantów, którzy okładają go pałkami po głowie. – Tak wygląda ktoś, kto się poddał – stwierdza agent A, wskazując starego Cronkite’a. – Błagam, niech się ktoś nad nim zlituje i go dobije – mówi agent B, kiwając głową. – Chcesz zobaczyć, jak wygląda fajter, gdy wie, że przegrał? Spójrz na niego. Tymczasem na zewnątrz policjanci odciągają brodacza, po którym na szybie pozostaje rozmazany ślad krwi i potu.

20 Taka mewa, myśli stary Cronkite. Niedawno był na meczu baseballowym na stadionie Wrigley i widział, jak podczas dziewiątej rundy znad jeziora nadleciały nad boisko chmary mew. Ptaki przyciągały porozrzucane między siedzeniami orzeszki ziemne i prażona kukurydza. Cronkite’a zdumiało ich wyczucie czasu. Skąd wiedziały, że mecz już się kończy? Gdyby oglądać miasto z takiej perspektywy, z perspektywy mewy wysoko na niebie, jak by wyglądało? Byłoby ciche i spokojne. Rodziny w domach, szaroniebieski kolor włączonych telewizorów, pojedyncze złociste światła z kuchni, puste chodniki, nie licząc bezdomnych kotów, całe nieruchome kwartały, i wyobraża sobie, jak szybuje nad tym wszystkim i zauważa, że wszędzie, poza kilkoma akrami otaczającymi hotel Conrad Hilton, Chicago jest w tej chwili najspokojniejszym miejscem na ziemi. I może to jest news. Nie że tysiące protestują, ale że miliony protestować nie zamierzają. Może dla równowagi, do której dąży CBS, powinni wysłać ekipę do północnych polskich, do zachodnich greckich lub do południowych czarnych dzielnic, by sfilmowały, że nic się nie dzieje. Pokazując, że ten protest jest punkcikiem światła otoczonym bezmiarem gęstniejącej ciemności. Czy to byłoby zrozumiałe dla telewizyjnej publiczności? Że coś takiego jak protest rozszerza się i przysłania wszystko inne. Chce powiedzieć swoim widzom, że rzeczywistość oglądana w telewizji nie jest Rzeczywistością. Wyobraźcie sobie pojedynczą kroplę wody: to protest. A teraz wpuśćcie tę jedną kroplę do wiadra: to ruch antywojenny. Teraz wrzućcie to wiadro do jeziora Michigan: oto Rzeczywistość. Ale stary Cronkite wie, że niebezpieczeństwo telewizji polega na

tym, iż ludzie zaczynają postrzegać cały świat przez pryzmat tej jednej kropli. Jakże ta jedna kropla załamuje światło, staje się całym obrazem. Dla wielu ludzi, cokolwiek zobaczą tego dnia w telewizji, będzie to tylko potwierdzeniem ich poglądów na temat protestu, ruchu pokojowego i lat sześćdziesiątych. I Cronkite czuje coraz silniej, że jego zadaniem jest zapobiec takiemu zabetonowaniu. Ale jak dobrać słowa?

21 Sebastian wyprowadza ją za rękę z małego, prowizorycznego więzienia na całkowicie szary i nijaki korytarz z pustaków. Z jednego z pomieszczeń wypada policjant i na jego widok Faye odruchowo się cofa. – Spokojnie – mówi Sebastian. – Chodźmy. Gliniarz mija ich, pozdrawiając skinięciem głowy. Przechodzą przez podwójne drzwi na końcu korytarza i trafiają do bogato zdobionej przestrzeni: czerwony pluszowy dywan, kinkiety promieniejące złocistym blaskiem, białe ściany z ozdobnymi sztukateriami przywodzącymi Faye na myśl siedziby arystokratów. Dostrzega napis na drzwiach i uzmysławia sobie, że są w podziemiach hotelu Conrad Hilton. – Jak się dowiedziałeś, że mnie aresztowali? Sebastian odwraca się do niej i uśmiecha figlarnie. – Pocztą pantoflową. Prowadzi ją przez hotelowe wnętrza, mijając policjantów, reporterów i pracowników hotelu, przy czym wszyscy gdzieś się spieszą, wszyscy mają ponure i poważne miny. Sebastian i Faye docierają do grubych metalowych drzwi zewnętrznych pilnowanych przez dwóch funkcjonariuszy, którzy pozdrawiają Sebastiana skinieniem i pozwalają im przejść. W ten sposób oboje wychodzą na rampę załadunkową przy bocznej uliczce, na powietrze. Dolatują ich tam odgłosy protestu, niewyraźny skowyt, który zdaje się dobiegać ze wszystkich kierunków jednocześnie. – Posłuchaj – mówi Sebastian, nadstawiając ucha. – Przyszli wszyscy. – Jak to zrobiłeś? – dziwi się Faye. – Mijaliśmy gliniarzy. Dlaczego nic nie

mówili? Dlaczego nas nie zatrzymywali? – Musisz mi obiecać – odpowiada Sebastian, chwytając ją za ramiona – że nigdy o tym nie powiesz. Nikomu. – Powiedz, jak to zrobiłeś. – Obiecaj, Faye. Nikomu ani słowa. Mów, że wpłaciłem za ciebie kaucję. I nic więcej. – Ale nie wpłaciłeś żadnej kaucji. Miałeś klucz. Skąd miałeś ten klucz? – Ani mru-mru. Ufam ci. Wyświadczyłem ci przysługę i teraz możesz mi się odwdzięczyć, dochowując tajemnicy. Okej? Faye przygląda mu się przez moment i dociera do niej, że Sebastian nie jest prostolinijnym studenckim radykałem, za jakiego go brała – ma swoje sekrety, skrywane warstwy. Teraz wie o nim coś, o czym nie wie nikt inny, ma nad nim władzę, jakiej nie dzierży nikt inny. Robi jej się ciepło koło serca. Sebastian jest bratnią duszą, myśli sobie, jego życie też jest pełne tajemnic, niejednoznaczne. Faye kiwa głową. Sebastian uśmiecha się, bierze ją za rękę i wyprowadza z zaułka na słońce, i gdy skręcają na rogu, oczom Faye ukazuje się policja, wojsko, blokada, a za blokadą nieprzebrane tłumy w parku. Nie są już cieniami na ścianie, widzi teraz wszystko szczegółowo i w kolorze: jasnoniebieskie policyjne mundury, bagnety Gwardii Narodowej, jeepy ze zwojami drutu ostrzowego na zderzakach, tłum poruszający się jak niespokojne zwierzę, w tej chwili otaczający i wchłaniający pomnik Johna Alexandra Logana przed hotelem Conrad Hilton, trzymetrowego Logana na trzymetrowym koniu – demonstranci wspinają się po brązowych nogach konia na jego kark, grzbiet i głowę, a jeden młody śmiałek na tym nie poprzestaje, wspina się na samego Logana, staje na potężnych barkach generała, chwiejny, lecz wyprostowany, po czym podnosi obie ręce z podwójnym znakiem wiktorii, na przekór policji, która teraz go zauważa i zbliża się, żeby go stamtąd ściągnąć. To nie skończy się dla niego dobrze, ale widownia i tak

wiwatuje, bo jest wśród nich najodważniejszy, w całym parku wspiął się najwyżej. Faye i Sebastian mijają to zamieszanie i wślizgują się w bezimienny tłum.

22 Agent Brown nie przestaje rozdawać razów na prawo i lewo. Policjanci wokół niego zdjęli odznaki i identyfikatory. Opuścili na twarze osłony hełmów. Są anonimowi. Dziennikarze nie są zadowoleni z takiego obrotu spraw. „Policjanci bezkarnie katują ludzi”, donoszą w wiadomościach stacji CBS. Dziennikarze domagają się jawności. Odpowiedzialności. Mówią, że policjanci zdjęli odznaki i ukryli twarze, bo wiedzą, że robią coś nielegalnego. Porównuje się ich z Rosjanami, którzy w tymże roku wkroczyli do Pragi, taranując i podporządkowując sobie biednych Czechów. Chicagowska policja też tak działa, oburzają się dziennikarze. Zachodni odpowiednik Czechosłowacji. „Czechago” to słowo, którego wymyślenie nie zajmuje dużo czasu komuś bystremu. – W Ameryce rząd odpowiada przed narodem, nie odwrotnie – mówi konstytucjonalista sympatyzujący z ruchem antywojennym, nawiązując do działań policji. Tymczasem agent Brown nadal młóci pałką, najbardziej wśród wszystkich gliniarzy podniecony tym, że może grzmocić hipisów po wrażliwych i newralgicznych częściach ciała: po czaszce, klatce piersiowej, nawet po twarzy. Jako pierwszy pojawił się bez odznaki i identyfikatora i wszyscy funkcjonariusze wokół niego poszli w jego ślady, ale nie dlatego, że chcą wziąć udział w tym szale agresji. Wręcz przeciwnie. Widzą, że zaczyna mu lekko odbijać, i nie mogą go tak naprawdę powstrzymać, tymczasem aparaty pstrykają, jak zawsze zwabione wybuchem policyjnej przemocy, tak więc wszyscy funkcjonariusze w pobliżu chowają odznaki i opuszczają osłony hełmów, bo ten fiut aż się prosi,

żeby go wylali z roboty, ale oni nie zamierzają stracić swojej, nie ma mowy.

23 Cronkite wie, że to jego kara za wyskoczenie z własną opinią: ten wywiad z burmistrzem i te lukrowane pytania, które mu podsuwa. To dlatego, że Cronkite nazwał chicagowską policję „zgrają zbirów” i zrobił to na żywo, na antenie. No ale czy tak nie jest? To właśnie powiedział swoim wydawcom, którzy oskarżyli go o przedstawianie własnych o cen, co jest nie na miejscu, jako że widzowie sami powinni zdecydować, czy policjanci są, czy nie są zbyt brutalni. Próbował się bronić, twierdząc, że to była tylko obserwacja, w końcu za to mu płacą: żeby obserwował i relacjonował. Oznajmili, że wyraził prywatną opinię. Odparł, że czasami nie da się oddzielić obserwacji od opinii. Jego tłumaczenia nie przekonały wydawców. No przecież policjanci rozbijali pałkami głowy. Zdejmowali odznaki i identyfikatory, opuszczali osłony hełmów, żeby móc działać bezkarnie i anonimowo. Tłukli te dzieciaki do nieprzytomności. Ucierpieli też dziennikarze, fotografowie i reporterzy, rozbijano aparaty fotograficzne, zabierano klisze. Nawet biedny Dan Rather dostał pięścią prosto w splot słoneczny. Jak nazwać takich ludzi? Nazywa się takich zbirami. Jego wydawcy nadal nie byli przekonani. Cronkite uważał, że policjanci katują niewinnych ludzi. Biuro burmistrza przekonywało, że policja broni niewinnych ludzi. Kto ma rację? Przypomniała mu się pewna stara historia: król poprosił pewnego razu grupę ślepców, by opisali słonia. Jednemu z nich podsunął głowę zwierzęcia, innym ucho, trąbę, ciosy, ogon i tak dalej, mówiąc: „Oto słoń”.

Później ślepcy nie mogli dojść do porozumienia, jak naprawdę wygląda to zwierzę. Kłócili się między sobą, wołając: „Słoń nie wygląda tak, słoń wygląda tak!”. Wreszcie rzucili się na siebie z pięściami, a król przyglądał się temu widowisku zachwycony. Zachwycony prawdopodobnie tak jak burmistrz w tej chwili, wyobraża sobie stary Cronkite, gdy zadaje mu kolejne nieszkodliwe pytanie o dobrze wyszkoloną, bohaterską i cieszącą się pełnym poparciem społecznym chicagowską policję. I błysk w oku burmistrza jest chyba najnieznośniejszą rzeczą, jaką stary Cronkite kiedykolwiek widział, ta iskra, która się pojawia w jego spojrzeniu, ilekroć pokonuje godnego przeciwnika. A Cronkite to istotnie nie lada przeciwnik. Można sobie wyobrazić długie rozmowy telefoniczne między biurem burmistrza a wydawcami CBS, wiele argumentów, gróźb, aż do osiągnięcia kompromisu, i tak oto stary Cronkite wychwala teraz ludzi, których niecałe trzy godziny wcześniej nazwał zbirami. W tej robocie czasem trzeba się nażreć gówna.

24 Pod koniec dnia, tuż przed zachodem słońca, następuje przerwa w tym koszmarze. Policjanci trzymają się na uboczu, jakby zawstydzeni i oszołomieni. Przestali podnosić pałki i teraz zamiast nich podnoszą megafony. Proszą protestujących, żeby opuścili park. Uczestnicy protestu obserwują ich i czekają. Miasto jest jak skaleczone dziecko. Maluch uderzy się w głowę i po krótkiej pauzie, w czasie której wszystkie chaotyczne wrażenia zmysłowe skupiają się w ból, uderza w płacz. Miasto tkwi teraz w tej pauzie, między skaleczeniem i lamentem, między przyczyną i skutkiem. Istnieje szansa, że to wyciszenie się utrzyma. Taką nadzieję w każdym razie żywi Allen Ginsberg: może gdy miasto zasmakuje pokoju, nie będzie chciało wrócić do walki. W Grant Parku panuje teraz spokój i Ginsberg przerwał swoje recytacje i mantry, by się przejść wśród tych pięknych ludzi. W torbie nosi zawsze dwie rzeczy: Tybetańską Księgę Umarłych i srebrnego kodaka Retina Reflex. Teraz sięga po aparat, przedmiot, którym dokumentuje wszystkie świetliste chwile swego życia, bo jakże świetlista jest ta chwila. Zebrani demonstranci siedzą wszyscy razem, śmieją się, śpiewają radosne piosenki i wymachują flagami domowej roboty z namalowanymi na nich wielce pomysłowymi hasłami. Chce z tego wszystkiego stworzyć wiersz. Jego kodak to wysłużony aparat z komisu, ale jest solidny, z niezawodnym mechanizmem. Ginsberg uwielbia czuć w dłoni jego metalową obudowę, pofałdowane jak skóra krokodyla czarne wstawki, uwielbia te mechaniczne szumy, gdy przewija film, nawet naklejkę z napisem „Made in Germany” tak mocno przylepioną z przodu. Pstryka fotkę zebranym. Krąży między nimi, a oni się przed nim rozstępują,

zwracają ku niemu twarze. I gdy widzi kogoś znajomego, zatrzymuje się i przyklęka: jeden z przywódców studenckich, przypomina sobie. Ten ładny z oliwkową cerą. Siedzi z dziewczyną o przyjemnych rysach, w dużych okrągłych okularach – wyczerpana opiera głowę na jego ramieniu. Faye i Sebastian. Wspierają się o siebie jak kochankowie. Za nimi siedzi Alice. Ginsberg podnosi aparat do oka. Młody mężczyzna posyła mu lekko kpiarski uśmiech, od którego o mało nie pęka mu serce. Trzask migawki. Ginsberg wstaje i uśmiecha się smutno. Idzie dalej, połknięty przez nieprzebrany tłum, dzień płonie.

25 Gdy poeta się oddala, Alice klepie Faye w ramię, mruga do niej i mówi: – I co, dobrze się bawiliście zeszłej nocy? Bo oczywiście Alice nie wie, co się stało. Więc Faye opowiada jej o tajemniczym gliniarzu, który ją aresztował, o nocy spędzonej w areszcie i że nie wie nawet, jak ten gliniarz się nazywa ani co takiego zrobiła, żeby na to wszystko zasłużyć, że policjant kazał jej natychmiast wyjechać z Chicago, i Alice jest w szoku, bo natychmiast się domyśla, że chodzi o Browna. Oczywiście, że o niego. Ale nie może tego powiedzieć Faye. Nie w tej chwili. Jak mogłaby przyznać się w tłumie demonstrantów ciskających pełne złości inwektywy pod adresem policji, że wdała się w namiętny romans z jednym z tych psów. Mowy nie ma. Przytula mocno Faye. – Przykro mi – mówi. – Ale nie martw się. Wszystko będzie w porządku. Nigdzie się nie wybierasz. Cokolwiek się stanie, będę przy tobie. I wtedy właśnie na skraju parku zbierają się policjanci i ogłaszają przez megafony: „Macie dziesięć minut na opuszczenie tego miejsca”. Co jest absurdalną prośbą, bo w parku znajduje się jakieś dziesięć tysięcy osób. – Naprawdę oczekują, że wszyscy się rozejdziemy? – pyta Alice. – Nie sądzę – odpowiada Sebastian. – Co zamierzają? – pyta Faye, rozglądając się po nieprzebranej, upartej ludzkiej masie zajmującej teren parku. – Usuną nas stąd siłą?

Okazuje się, że to właśnie zamierzają zrobić. Zaczyna się od cichego trzasku sprężonego powietrza, łagodnego, niemal muzycznego wystrzału, gdy w stronę parku zostaje odpalony pocisk z gazem łzawiącym. I ci, którzy widzą, jak się zbliża, dopiero z pewnym osobliwym opóźnieniem uzmysławiają sobie, co to znaczy. Pocisk opisuje łuk na niebie, niebie zbyt pięknym, by mogło stanowić tło dla czegoś takiego, po czym wydaje się, że na ułamek sekundy zawisa w powietrzu, Gwiazda Polarna dla części z nich; ich busole wskazują teraz tę rzecz, ten dziwny latający fakt, który potem zaczyna opadać i mniej więcej teraz rozlegają się krzyki i piski, gdy ludzie w strefie lądowania pocisku zaczynają pojmować, co leci prosto na nich i że jest to de facto koniec strajku okupacyjnego. Z pocisku już wycieka jego zawartość, tworząc ogon pomarańczowego gazu – kometa na kursie kolizyjnym. I gdy ląduje, uderza głucho o trawę, jak piłka golfowa, wybijając darń. Kręci się i wypluwa strumienie toksycznego dymu, gdy z okolic Hiltona dolatują kolejne ciche trzaski i w tłum lecą następne pociski. Oto jak szybko względny spokój i porządek przeradzają się w szaleństwo. Tłum rzuca się do ucieczki, biegnie policja i niemal wszyscy w parku jednocześnie płaczą. To przez gaz. Przez to, jak atakuje oczy i gardło. Jakby prysnąć prosto w źrenice płonącym olejem – zaczerwienione, spuchnięte oczy pieką, bez względu na to, jak długo się je pociera, i nie można ich otworzyć. Gaz wywołuje też gwałtowny i uporczywy kaszel, jakby się tonęło, to odruchowe krztuszenie się, które nie jest zależne od woli. Ludzie płaczą, spluwają i biegną tam, gdzie nie ma gazu, co stwarza podstawowy problem z pojemnością: gaz wystrzelono – celowo lub przypadkowo, nie wiadomo – w taki sposób, że pociski wylądowały za większością zgromadzonych, co oznacza, że jedynym sposobem uniknięcia katuszy wywołanych gazem jest bieg w przeciwnym kierunku, w stronę Michigan Avenue, Hiltona i potężnych policyjnych blokad, a zatem problem z pojemnością polega na tym, że na Michigan Avenue chce się znaleźć więcej

ludzi, niż Michigan Avenue może pomieścić. Niepowstrzymana siła spotyka na swojej drodze nieruchomy obiekt, masa dziesięciu tysięcy demonstrantów pędzi na łeb, na szyję prosto w paszczę chicagowskiej policji. Wśród nich Sebastian ciągnący za rękę Faye. Alice patrzy na nich i uzmysławia sobie, że powinni uciekać dokładnie w przeciwnym kierunku, tam gdzie nie ma policji, mianowicie w stronę gazu łzawiącego, chmury unoszącej się nad parkiem jak pomarańczowa mgła. Woła, żeby się zatrzymali, ale jej głos – zdarty i zachrypły od wcześniejszego skandowania, a teraz jeszcze kompletnie zamierający pod wpływem gazu – ginie w ryku i krzykach tłumu, gdy wszyscy biegną, wpadają na siebie i rozpierzchają się. Alice patrzy za Sebastianem i Faye, jak pochłania ich skłębiona masa, i traci ich z oczu. Chce ruszyć za nimi, ale coś ją powstrzymuje. Prawdopodobnie strach. Strach przed policjantami, zwłaszcza jednym z nich. Postanawia, że pójdzie do akademika i tam poczeka na Faye. A jeśli Faye nie wróci, nie cofnie się przed niczym, żeby ją odnaleźć, co jest uspokajającym kłamstwem, które sobie podsuwa, żeby wydostać się z bieżącej opresji. W rzeczywistości już nigdy nie zobaczy Faye. Jeszcze tego nie wie, wyczuwa jedynie i zatrzymuje się. Odwraca się w stronę protestujących i parku. W tym samym momencie Faye ciągnie Sebastiana za ramię, bo nie ma z nimi Alice. Zatrzymuje się i odwraca. Patrzy tam, skąd przybiegli. Ma nadzieję, że z tego chaosu wyłoni się twarz Alice, ale oddziela je pomarańczowy obłok gazu. Równie dobrze mógłby to być betonowy mur albo cały kontynent. – Nie możemy tu stać – pogania ją Sebastian. – Zaczekaj – prosi Faye. Przemykają twarze, ale żadna nie należy do Alice. Ludzie potrącają ją, uskakują przed nią, nie przestają biec. Alice jest teraz po drugiej stronie gazowej chmury. Widzi jezioro. Wbiega do

niego i obmywa twarz, by złagodzić pieczenie, a potem przemyka się brzegiem na północ i żeby nie zwracać na siebie uwagi, porzuca na piasku swoje ulubione ciemne okulary i wojskową kurtkę, zaczesuje do tyłu włosy, starając się upodobnić do normalnej, praworządnej młodej burżujki. Gest ten skutecznie i na zawsze kładzie kres jej działalności kontestacyjnej. – Musimy ruszać, chodźmy – ponagla Sebastian. I Faye ustępuje, nie widząc nigdzie Alice.

26 W apartamencie prezydenckim na ostatnim piętrze hotelu Hubert H. Humphrey pod prysznicem dłubie pod paznokciami kawałkiem hotelowego mydła Dove, które w czasie długiej kąpieli ze swego pierwotnego nerkowatego kształtu zamieniło się w cienki obrzynek. Agenci co chwilę wsuwają głowy do łazienki: – Wszystko w porządku, panie wiceprezydencie? Rozumie, że jest dużo do zrobienia, a czasu na to mało, i półtoragodzinna kąpiel raczej nie figurowała w harmonogramie przygotowanym przez szefa jego kampanii. Ale do niczego by się nie nadawał, gdyby nie zmył z siebie tego smrodu. Jego palce są już aż nadto wymoczone i osiągnęły ten stan przesycenia wilgocią, kiedy to skóra wygląda jak materiał oblekający właściwą skórę. Lustro jest zaparowane na niebieskoszaro od wilgotnego, dusznego powietrza. – Tak, w porządku – zapewnia agenta. Tylko że wcale nie czuje się dobrze, z czego zdaje sobie sprawę, zanim dopowiada ostatnie słowo. Bo nagle zaczyna go drapać w gardle, nieznaczny gryzący ból za jabłkiem Adama. Nie odzywał się przez półtorej godziny i teraz, gdy w końcu przemówił, zauważa ten pierwszy zwiastun choroby. Testuje gardło – swoje cenne, złote gardło, struny głosowe i płuca, te jego części, które będą całym jego arsenałem, gdy za kilka dni przemówi do narodu i przyjmie nominację na prezydenta – wydaje kilka dźwięków, mały solfeż, „do, re, mi”. I rzeczywiście czuje ukłucie bólu, ostre pieczenie, opuchliznę na podniebieniu miękkim.

Tylko nie to. Zakręca wodę, wyciera się, wkłada szlafrok, wypada do głównej, konferencyjnej, części apartamentu i ogłasza, że w tej chwili potrzebuje witaminy C. Gdy zebrani rzucają mu zdziwione spojrzenia, oświadcza: „Chyba zaczyna mnie boleć gardło”, z powagą, z jaką lekarz mógłby poinformować: „Guz jest złośliwy”. Agenci zerkają po sobie skonsternowani. Kilku z nich kaszle. Jeden robi krok naprzód i mówi: – Prawdopodobnie to nie przeziębienie, proszę pana. – Skąd pan wie? – pyta Trzy H. – Potrzebuję witaminy C i potrzebuję jej, do cholery, w tej właśnie sekundzie. – To prawdopodobnie przez gaz łzawiący, panie wiceprezydencie. – O czym pan mówi? – Gaz łzawiący, proszę pana. Typowy lakrymator wykorzystywany do rozpraszania tłumu bez użycia przemocy. Podrażnia oczy, nos, usta i tak, proszę pana, także gardło i płuca. – Gaz łzawiący. – Tak, proszę pana. – Tutaj. – Tak, panie wiceprezydencie. – W moim apartamencie. – Przywiało go od strony parku. Policja używa gazu przeciw demonstrantom. A dzisiaj, widzi pan, mamy wiatr od wschodu… – Który wieje z prędkością dwunastu węzłów – dodaje inny agent. – Zgadza się, tak, dziękuję, silny wiatr, który przywiał gaz nad Michigan Avenue, do naszego hotelu, i tak, nawet na ostatnie piętro. Nasze piętro, panie

wiceprezydencie. Trzy H czuje teraz, że zaczynają go piec oczy, do których napływają łzy, uczucie, jakby się stało nad krojoną cebulą. Podchodzi do wielkich okien apartamentu i wygląda na park, który jest teraz kłębowiskiem uciekających przerażonych młodych ludzi, ścigających ich policjantów i obłoków pomarańczowego gazu. – To sprawka policji? – pyta. – Tak, proszę pana. – Czy oni nie wiedzą, że ja tu jestem? Biedny Hubert H. jest już prawie u kresu wytrzymałości. To miała być jego konwencja, jeg o chwila. Dlaczego musiało się stać coś takiego? Dlaczego zawsze musi coś takiego wypaść? I nagle znów ma osiem lat, jest z powrotem w Dakocie Południowej i Tommy Skrumpf psuje jego przyjęcie urodzinowe, dostając ataku epilepsji na kuchennej podłodze, i lekarze zabierają Tommy’ego, a rodzice dzieci do domów, z wciąż nie otwartymi prezentami, które miały być dla niego, i tej nocy coś się w nim otworzyło, jakaś niewielka i niegodziwa część duszy, i rozpłakał się nie dlatego, że Tommy mógł umrzeć, ale życząc mu śmierci. A potem ma lat dziewiętnaście, właśnie skończył pierwszy rok studiów, ma świetne stopnie i lubi się uczyć, dobrze mu idzie, ma nowych przyjaciół i znalazł dziewczynę, jego życie wreszcie nabiera kształtów, i wtedy rodzice każą mu wracać do domu, bo skończyły im się pieniądze. Więc wraca do domu. I potem jest rok czterdziesty ósmy i wybrano go po raz pierwszy do Senatu Stanów Zjednoczonych, i ten właśnie moment wybiera sobie jego ojciec na to, żeby umrzeć. A teraz, gdy ma być nominowany na prezydenta, otaczają go zewsząd zamieszki, gaz łzawiący, rzeźnicy, gówna i śmierć. Dlaczego zawsze tak się dzieje? Dlaczego za każdy triumf musi płacić smutkiem i krwią? Wszystkie jego zwycięstwa kończą się przygnębieniem. W pewnym sensie wciąż jest tamtym rozczarowanym ośmiolatkiem pomstującym

w myślach na Tommy’ego Skrumpfa. Wciąż czuje żądło tamtego dnia, wbijające się aż po szpik kości. Dlaczego najlepsze rzeczy w życiu zostawiają tak głębokie blizny? I właśnie tego typu autodestrukcyjnym, negatywnym myślom mają zapobiec specjalnie sprowadzeni w tym celu konsultanci. Powtarza swoją mantrę na dodanie otuchy. „Jestem zwycięzcą”. Anuluje zamówienie na witaminę C. Ubiera się. Wraca do pracy. Sic transit gloria mundi.

27 Stary Cronkite siedzi przechylony lekko w prawo, oparty o blat w sposób sygnalizujący na ekranie wielką rozwagę i siłę charakteru człowieka, którego zadaniem jest przekazanie społeczeństwu złych wiadomości, no więc opiera się w ten sposób, przechyla głowę, patrzy w obiektyw kamery ze zbolałym wyrazem twarzy w rodzaju ojcowskiego „te słowa zranią bardziej mnie niż was” i zaczyna: – Niebawem rozpocznie się konwencja wyborcza Partii Demokratycznej – po czym robi długą, dramatyczną pauzę, żeby koniec zdania naprawdę do wszystkich dotarł – w państwie policyjnym. I dodaje: – Inaczej chyba nie da się tego określić. Słowa przeznaczone dla uszu wydawców, którzy, jak sobie wyobraża, w tej chwili w reżyserce kręcą zawzięcie głowami, bo znów ewidentnie prezentuje własne poglądy zamiast obiektywnych faktów. Ale coś trzeba powiedzieć widzom, którzy siedzą w domach i na pewno niczego nie rozumieją. Telefony w stacji CBS od rana dzwonią jak szalone. Nie mieli tylu telefonów, odkąd zastrzelono Kinga. Nic dziwnego, stwierdził Cronkite, ludzie są wściekli, bo działania policji wymknęły się spod kontroli. Tak, ludzie są wściekli, odparli mu wydawcy, ale nie na policję. Wściekają się na tych gówniarzy. To ich obarczają winą. Mówią, że smarkacze sami się o to prosili. I to prawda, że do niektórych protestujących, powiedzmy, nie jest łatwo zapałać sympatią. Urągają wrażliwości innych. Grają ludziom na nerwach. Są niechlujni, brudni. Ale stanowią zaledwie drobną cząstkę tłumu zebranego w tej

chwili przed Hiltonem. Większość młodych ludzi wygląda normalnie, mogliby być dziećmi sąsiadów. Może wplątali się w coś, czego nie rozumieją, porwani przez jakąś wielką siłę. Ale nie są przestępcami. Nie są nienormalni. Nie są radykałami ani hipisami. Prawdopodobnie po prostu nie chcą pójść w kamasze. Prawdopodobnie szczerze nienawidzą wojny w Wietnamie. No bo, nawiasem mówiąc, kto teraz nie jest jej przeciwny? Jak się jednak okazuje, na każdego biedaka, który na oczach widzów dostaje po głowie pałką, przypada dziesięć telefonów do stacji CBS ze słowami poparcia dla gliniarza, który tę pałkę trzymał. Reporterzy na ulicy zatruwają się gazem, a potem wracają do centrali, gdzie czeka na nich telegram nadesłany z drugiego końca kraju z wiadomością, że reporterzy nie rozumieją, co się naprawdę dzieje w Chicago. Gdy tylko stary Cronkite o tym usłyszał, pojął, że zawiódł. Poświęcili tyle czasu antenowego radykałom i hipisom, że teraz jego widzowie widzieli tylko ich. Szarości przestały istnieć, wszystko było albo czarne, albo białe. Cronkite’owi przyszły w związku z tym do głowy dwie myśli. Pierwsza: każdy, kto uważa, że telewizja jest w stanie umożliwić społeczeństwu prawdziwy dialog, sprawić, że obie strony, wykazując się empatią i współczuciem, porozumieją się ze sobą, cierpi na poważne urojenia. I druga: Nixon zdecydowanie wygra ten wyścig.

28 Policja nie wykazała się przezornością, żądając od protestujących, aby opuścili park, ale nie umożliwiając im tego w żaden oczywisty sposób. Dalsze przebywanie w parku jest nielegalne, ale nie wolno też forsować policyjnych blokad, a park jest nimi otoczony ze wszystkich stron. Powstaje więc klasyczna sytuacja patowa. Właściwie jedynym miejscem, którego nie zablokowano, jest obszar po wschodniej stronie parku, przy jeziorze, dokładnie tam, gdzie wylądował gaz łzawiący. Nieprzemyślane. Protestujący nie mają więc innego wyjścia, wbiegają na Michigan Avenue i pierwsi z nich uderzają o ściany Hiltona jak sztormowa fala. Lądują na betonie i cegłach, przyciśnięci do nich przez napierający z tyłu tłum, i policja uświadamia sobie, że nastąpiło jakieś przesilenie w retoryce tego dnia. Zmieniła się stawka. Protestujący – ze swoją liczebnością i wzmożoną desperacją – mają teraz przewagę. Więc policja przyszpila ich do ścian hotelu i w ruch idą pałki. Faye i Sebastian są gdzieś tam. On ściska jej dłoń tak mocno, że sprawia jej ból, ale Faye nie śmie go puścić. Czuje, że porwała ją ta ludzka rzeka, że napiera na nią ze wszystkich stron, chwilami nawet ją unosi – wrażenie, jakby była w wodzie – a potem znów stawia na ziemi, i w tej chwili Faye myśli głównie o tym, żeby zachować równowagę, żeby utrzymać się na nogach, bo wybuchła panika i tak właśnie wygląda dziesięć tysięcy ludzi w panice: są jak dzikie zwierzęta, ogromne i zaślepione. Jeśli upadnie, zostanie stratowana. Strach, który w związku z tym czuje, wykracza daleko poza zwykły lęk, przechodzi w spokojne zrozumienie. Tu chodzi o śmierć i życie. Faye mocniej ściska dłoń Sebastiana.

Ludzie biegają z chusteczkami przy twarzach lub z koszulami zawiniętymi wokół ust. Nie mogą znieść gazu. Nie mogli zostać w parku. A jednak staje się dla nich teraz jasne, że ucieczka w tym kierunku to też był błąd, bo gdy są coraz bliżej bezpiecznego w ich mniemaniu ciemnego miasta za Michigan Avenue, przestrzenie, które mogą wypełnić, stają się coraz mniejsze. Ich ruchy są ograniczone przez ciężki sprzęt, zasieki, drut kolczasty oraz przez grube kordony policji i Gwardii Narodowej. Sebastian próbuje się dostać do głównego wejścia Hiltona, ale tłum jest zbyt gęsty, prąd zbyt silny, znosi ich więc ku bocznej ścianie hotelu i przywierają do szyb w oknach baru Haymarket. Tam właśnie zauważa ich agent Brown. Lustrował tłum w poszukiwaniu Alice. Stoi na tylnym zderzaku wojskowego transportera, kilkadziesiąt centymetrów nad wszystkimi innymi, i omiata spojrzeniem kłębowisko, niebieskie hełmy chicagowskiej policji, które w swej masie wyglądają z tej wysokości jak kolonia ożywionych trujących grzybów. I nagle w tłumie miga mu twarz przy oknie baru, twarz kobiety, i czuje przypływ nadziei, że to Alice, bo po raz pierwszy od początku dnia ukazało mu się coś znajomego, i film, który wyświetla mu się w głowie – gdzie Alice widzi go, jak pałuje hipisów, i przekonuje się, że jest brutalem, jakiego zawsze chciała w nim widzieć – znów się zaczyna, aż twarz kobiety nabiera ostrości i Brown z bolesnym zawodem zdaje sobie sprawę, że to nie Alice, tylko Faye. Faye! Dziewczyna, którą aresztował zeszłego wieczoru. Która powinna teraz siedzieć. To właśnie przez nią odeszła od niego Alice. Pieprzona dziwka. Przypada do tłumu i chwyta pałkę. Napiera do przodu, próbuje się przecisnąć do okna, pod którym unieruchomiona jest Faye. Dzieli go od niej kilka rzędów gliniarzy i masa śmierdzących hipisów rzucających się jak ryby w sieci. Przedziera się przez policjantów, wołając: „Przepuśćcie mnie! Z tyłu!”. I gliniarze chętnie pozwalają mu przejść, bo to znaczy jeden więcej między nimi a linią

frontu. Jest już coraz bliżej granicy między kordonem i protestującymi, granicy widocznej za sprawą pałek w powietrzu, opadających szybko jak zacinająca się maszyna do pisania. Im bliżej, tym trudniej jest się poruszać. Wszystko zdaje się falować, jakby zebrani byli częścią jednego wielkiego chorego organizmu. I w tym momencie w protestujących na Michigan Avenue wcina się brygada Gwardii Narodowej (jeden z gwardzistów niesie autentyczny miotacz ognia, ale na szczęście go nie używa), skutecznie oddzielając od reszty stada małą grupę przy Hiltonie, która jest teraz w potrzasku: z jednej strony policja, z drugiej Gwardia Narodowa, z tyłu ściana hotelu. Nie mają dokąd uciec. Przyciśnięta do szyby Faye napiera mocno barkiem na szkło. Jeszcze chwila, myśli, a pęknie. Bark. Zagląda do baru przez okno, które zdaje się drżeć i trzeszczeć, i widzi wpatrzonych w nią dwóch mężczyzn w garniturach i czarnych krawatach. Popijają coś. Ich twarze nie zdradzają zupełnie niczego. Wokół niej demonstranci wiją się i próbują robić uniki. Dostają po głowach lub w żebra tępym końcem pałki i gdy padają na ziemię, zaciąga się ich do więźniarek, co wydaje się Faye pożądane. Gdyby miała wybierać między razem w głowę a zaciągnięciem do policyjnej suki, zdecydowałaby się na to drugie. Ale tutaj nie może się nawet odwrócić, a co dopiero paść na ziemię, takie jest zagęszczenie ciał dookoła. Uścisk dłoni Sebastiana słabnie. Teraz ktoś jest między nimi, między Faye i Sebastianem, i robi dokładnie to co oni, a więc próbuje uciec, jak najdłużej odwlec spotkanie z pałkami. Daje o sobie znać zwykły, irracjonalny instynkt przetrwania. Nie ma dokąd uciekać, a jednak i tak próbują uciekać. I Faye musi w tej chwili podjąć decyzję, bo jeśli wciąż będzie trzymała dłoń Sebastiana, trzaśnie jej łokieć, na który napiera ten facet. Poza tym jest teraz takim łatwym celem, odwrócona do gliniarzy plecami. Gdyby się odwróciła, może udałoby jej się uchylić przed ich dzikimi ciosami. Podejmuje więc decyzję. Puszcza dłoń Sebastiana. Pozwala jego spoconym palcom się wyślizgnąć i w tym

momencie czuje, że Sebastian próbuje ją chwycić, rozpaczliwie wyciąga rękę, ale na próżno. Faye jest wolna. Jej ręka do niej wraca i mężczyzna między nimi leci na szybę, która pod wpływem tego uderzenia zostaje wprawiona w drgania, trzeszcząc przenikliwie jak deptany lód. Faye się odwraca. Pierwszą rzeczą, którą widzi, jest nacierający na nią gliniarz. Ich spojrzenia spotykają się. To ten sam policjant, który zeszłego wieczoru aresztował ją w akademiku. Gdy ktoś patrzy nam prosto w oczy, jego twarz wydaje się bardziej wyrazista i teraz ta twarz jest pierwszą, którą ogląda w ten sposób. To oblicze, tego strasznego człowieka, który zeszłej nocy nie chciał na nią spojrzeć, gdy płakała z tyłu policyjnego radiowozu, gdy błagała go, żeby ją wypuścił, i wpatrywała się w jego odbicie w lusterku wstecznym, a on mówił tylko: „Jesteś kurwą”. Jak ją znowu odnalazł? Jego twarz jest nienormalnie spokojna. Policjant wywija szybko i bez emocji pałką. Wygląda jak ktoś, kto strzyże trawnik, nie czując nic prócz tego, że trzeba to zrobić. Faye patrzy na jego wielkie, brutalne ciało, widzi siłę, z jaką wymachuje szturmówką, widzi jej prędkość, gdy opada na głowy, żebra, kończyny, i zdaje sobie sprawę, że jej plan uniknięcia policyjnych batów przez próby uchylania się przed nimi był zarówno naiwny, jak i niemożliwy. Ten facet może zrobić, co zechce. Nie powstrzyma go. Jest bezsilna. A on przebija się coraz bliżej. Stara się stać jak najmniejsza. Tylko to przychodzi jej do głowy. Zamienić się w jak najmniejszy cel. Próbuje się skurczyć w sobie, przyciągnąć ramiona do ciała, pochylić głowę i tułów, zgiąć nogi w kolanach, żeby się schować za ludźmi, których ma przed sobą. Czuje się, jakby przybierała postawę błagalną. Włączają się wszystkie alarmy i przeczuwa, że zaczyna się atak paniki, jak zawsze od żelaznego ciężaru przygniatającego pierś, jakby coś ją ściskało od środka. Myśli sobie: „Błagam,

tylko nie w tej chwili”, gdy gliniarz nie przestaje wymierzać kary tym wszystkim, którzy blokują mu dostęp do Faye. Protestujący wołają: „Pokój!” albo „Nie stawiam oporu!”, podnosząc ręce w geście kapitulacji, ale gliniarz i tak ich pałuje, po głowie, szyi, brzuchu. Jest już tak blisko. Tylko jedna osoba oddziela go od Faye, młody chudzielec z bujną brodą, w kurtce moro, który bardzo szybko orientuje się w sytuacji i stara się jak może robić uniki przed ciosami, tymczasem jej płuca się zatykają i Faye czuje typowe zawroty głowy, od których zaczyna drżeć i chwiać się na nogach, jej skóra robi się zimna i wilgotna, bucha z niej pot, czoło błyskawicznie wilgotnieje, a w lepkich ustach zasycha, toteż nie jest nawet w stanie poprosić gliniarza, żeby nie robił tego, co zamierza – wszystko to dzieje się w czasie, gdy policjant odpycha chłopaka w kurtce moro i przeciska się dalej, jest już więc na wyciągnięcie ręki od Faye i usiłuje ustawić odpowiednio ciało, żeby ją dopaść, próbuje podnieść swoją broń pośród tego ludzkiego wrzenia, gdy z tyłu rozlegają się dwa stuknięcia, dwa ciche stuknięcia, które brzmią, jakby ktoś uderzał dłonią w otwarty wylot pustej butelki. I przed tym dniem taki dźwięk nic by im nie mówił, teraz jednak protestujący są już weteranami w tej materii i wiedzą: ten dźwięk oznacza gaz łzawiący. Ktoś z tyłu wystrzelił więcej gazu. I tłum reaguje – reaguje na dźwięk i na towarzyszącą mu chmurę dymu buchającą sekundę później – w sposób przewidywalny. Ludzie w panice starają się gwałtownie oddalić od źródła gazu, fala ciał dosięga Faye w chwili, gdy gliniarz się na nią zamierza, a wtedy wszyscy jednocześnie wpadają na okienne szyby. Tego już okno nie zniesie. Napór znacznie przekracza jego wytrzymałość. Szyba nie tyle pęka, ile eksploduje gwałtownie na całej powierzchni. Po czym Faye, gliniarz i tabuny napierających na szybę demonstrantów, wszyscy się przewracają i wpadają między klientów, dym i muzykę baru Haymarket.

29 Ten dzień do tej pory był tak niezwykły, że gościom baru Haymarket zajmuje chwilę, nim do nich dociera, że wydarzyło się coś, co jest jeszcze bardziej niezwykłe. Szyba w oknie pęka i do środka wpadają protestujący, policjanci i wielkie, ostre kawałki szkła, a oni przez moment po prostu przyglądają się temu, jak gdyby oglądali telewizję nad barem. Z umiarkowanym zafascynowaniem. Czują się zaciekawieni, ale jednocześnie oddzieleni od tego, co się dzieje. Są widzami, nie uczestnikami. Więc przez kilka chwil, gdy demonstranci i gliniarze wiją się na czarnobiałych płytkach barowej posadzki, próbując odzyskać równowagę w tej ludzkiej kotłowaninie, goście baru obserwują ich z biernym zainteresowaniem, jakby chcieli powiedzieć: „Ojacie”. „No nieźle”. „Ciekawe, co się teraz stanie”. Co się stało: gaz łzawiący przedostaje się do środka, potwornie wkurzeni gliniarze ładują się przez otwór w oknie baru i wbiegają z lobby, bo stało się coś, do czego mieli nigdy nie dopuścić: oto delegaci i manifestanci znaleźli się razem w tym samym pomieszczeniu. Wydane w tej kwestii rozkazy były jednoznaczne: delegatów należy odebrać z lotniska od razu po wyjściu z samolotu, zawieźć policyjnymi wozami do Hiltona, przetransportować autokarami z eskortą wojskową do amfiteatru i z powrotem – mieli być osłaniani, zamknięci w kokonie, odseparowani od hipisów, bo hipisi p róbują zdestabilizować naszą demokrację i jej zagrozić, co burmistrz powtarzał codziennie w prasie i telewizji. (Odpowiedź

przywódców protestu, że demokracja przestaje być demokracją, gdy polityków trzeba osłaniać przed ludźmi, których reprezentują, prawie przez nikogo nie została przytoczona i z pewnością ani pan burmistrz, ani jego biuro prasowe na nią nie zareagowali). W każdym razie nadbiegają policjanci, czerwoni na twarzach, poruszając się tak szybko, jak im pozwalają pobrzękujące, ciężkie pasy z bronią. I mniej więcej w tym czasie do gości baru Haymarket dociera wreszcie rzeczywistość. Kaszląc nagle i roniąc łzy od gazu, potrącani przez biegnących policjantów lub zabłąkane pałki, zdają sobie sprawę, że nie są już widzami tego spektaklu – są jego częścią. Tak szybko rzeczywistość spoza baru przedostaje się do środka i mąci rzeczywistość wewnątrz – wystarczyło zwykłe pęknięcie szkła. Bar jest teraz przedłużeniem ulicy. Linia frontu się przesunęła. Ile minie czasu, zastanawiają się, zanim ta linia przesunie się jeszcze dalej? Ile minie czasu, nim zagrożone zostaną ich pokoje hotelowe? Ich własne domy? Rodziny? Dla wielu z nich protest był nieszkodliwym teatrem ulicznym aż do teraz, kiedy sami są zmuszeni wdychać gaz. Myślą o cegłach, które kiedyś może będą rozbijać okna w ich domach, tudzież o córkach, które dorosną i dadzą się uwieść długowłosym brodaczom cuchnącym tytoniem, i nawet najzagorzalsi zwolennicy pokoju spośród nich cofają się, pozwalając policjantom wykonać ich brutalne zadanie. Innymi słowy, wszystko pogrąża się w chaosie. W chaosie i panice. Faye zalicza twarde lądowanie na boku pod kilkoma ciałami, wszyscy zderzają się głowami i szczękami, Faye zaś widzi gwiazdy i usiłuje zaczerpnąć powietrza, po tym jak upadek na podłogę pozbawił ją tchu. Próbuje się skupić na małych rzeczach, przebić przez rozgwieżdżony zielono-fioletowy filtr swego wzroku ku podłodze w kratkę, kawałkom szkła dookoła, przy czym niektóre ślizgają się jak hokejowe krążki, kopane i rozgniatane przez tłum w barze. To wszystko wydaje

się szalenie odległe. Faye mruga powiekami. Potrząsa głową. Widzi stopy biegnących ku niej policjantów i stopy gości biegnących w przeciwnym kierunku. Przesuwa palcami po czole i czuje, że wyrasta na nim guz wielkości orzecha włoskiego. Przypomina sobie gliniarza, który chwilę wcześniej próbował ją dopaść, i widzi, że leży teraz na wznak, do połowy w barze, od połowy poza nim.

30 Nie rusza się. Patrzy prosto do góry. Widzi wyszczerbioną krawędź zbitej szyby, to, co z niej zostało, jakieś dwa i pół metra nad sobą, równik w jego polu widzenia. Na północ od niego rozciąga się blaszany sufit baru. Na południe – niebo, mglisty, parny zmierzch. Gdy upadał, przekręcił się i runął na ziemię tyłem, aż poczuł przeszywający ból. Teraz leży całkiem nieruchomo i zastanawia się, co czuje. Co czuje? Nic. Wokół niego przez wybite okno wpadają do baru policjanci. Ma wrażenie, że musi któremuś z nich coś powiedzieć, chociaż nie wie co. Tyle tylko, że coś tu jest nie tak. I nie rozumie, co się stało, wyczuwa jedynie, że coś ważnego – ważniejszego niż delegaci, hipisi i bar. Próbuje do nich mówić, gdy skaczą wokół niego, przez niego. Głos dobywa się z gardła cienki i cichy. „Czekajcie”, mówi, ale żaden się nie zatrzymuje. Wbiegają do baru, gdzie szarpią hipisów, żeby wstali z podłogi, i wyrzucają ich na ulicę, pałują ich, a może też przy okazji dostaje się kilku delegatom, bo jest ciemno i gdy się tak wymachuje szturmówką, trudno ich rozróżnić.

31 Sebastianowi udało się dźwignąć, odnajduje Faye na podłodze i pomaga jej wstać. Faye czuje się skołowana, ma mdłości, o niczym nie marzy tak bardzo jak o tym, żeby usiąść w jednym z pluszowych boksów baru, które wyglądają tak wygodnie, napić się herbaty z miodem, a potem może zasnąć – o Boże, jak bardzo chce jej się spać, nawet teraz, tutaj, w centrum świata przemocy. Wciąż widzi gwiazdy. Musiała się uderzyć w głowę naprawdę mocno. Sebastian ciągnie ją i Faye jest mu posłuszna. Pozwala się prowadzić. Nie w stronę głównego wejścia, do którego biegnie kilku innych manifestantów, i nie z powrotem na ulicę, ale w głąb baru, do najdalszego kąta, gdzie wisi automat telefoniczny, gdzie są dwie toalety i jedne z tych srebrnych wahadłowych drzwi z okrągłym okienkiem, które prowadzą na zaplecze. Tam właśnie wchodzą, do industrialnej hotelowej kuchni, w której w tej chwili jest urwanie głowy – goście hotelu tak się przerazili, że wolą zostać w pokojach, zamawiają więc posiłki przez serwis hotelowy i dziesiątki mężczyzn w białych fartuchach i białych czapkach stoją nad płytami, na których skwierczą steki z polędwicy i rostbefu, przy stanowiskach do robienia kanapek, gdzie wznoszą nieprawdopodobnych rozmiarów konstrukcje, nad zastawami stołowymi, polerując kieliszki do idealnej przejrzystości. Zauważają Sebastiana i Faye, ale się nie odzywają. Nie przerywają pracy. Nie ich problem. Sebastian przeprowadza Faye przez gwarną kuchnię, w której wre praca, mijają grille z buchającymi płomieniami i palniki, gdzie pyrkają sosy i gotuje się makaron, stanowisko mycia naczyń i samego pomywacza z twarzą w obłoku pary, wychodzą przez kuchenne drzwi na uliczkę, gdzie stoi kontener na śmieci,

ze swoimi odorami skwaśniałego mleka i starego kurczaka, po czym oddalają się od Michigan Avenue, od hałasu i gazu łzawiącego, i wreszcie od samego hotelu Conrad Hilton.

32 Agent Brown wciąż leży na wznak w otworze wybitego okna baru Haymarket i zaczyna do niego docierać, że nie ma czucia w nogach. Upadł i wylądował na czymś ostrym, czemu towarzyszył przeszywający ból w rejonie nerki, a teraz nie czuje nic. Rozchodzący się chłód, zdrętwienie. Próbuje wstać, ale nie może. Zamyka oczy i mógłby przysiąc, że jest uwięziony pod samochodem. Takie odnosi wrażenie. Ale gdy znów otwiera oczy, nie widzi nic, co by go przygniatało. – Pomocy – rzuca w powietrze, do nikogo konkretnie, najpierw cicho, potem bardziej niecierpliwie: – Pomocy! Bar opróżniono już z hipisów, a goście oddalili się do swoich pokoi. W barze pozostali tylko dwaj agenci Secret Service, którzy powoli podchodzą do niego i pytają: „Coś się stało?”, z pewnego rodzaju niefrasobliwą poufałością, która znika, gdy bezskutecznie pomagają mu się podnieść i dostrzegają na rękach krew. Początkowo Brown sądzi, że skaleczyli się potłuczonym szkłem. Po chwili jednak uzmysławia sobie, że to nie ich krew. Pobrudzili się jego krwią. I że krwawi. Mocno krwawi. Ale to niemożliwe. Przecież nic go nie boli. – Nic mi nie jest – przekonuje jednego z agentów, który usiadł obok, jedną ręką mocno naciskając na jego pierś. – Jasne, przyjacielu. Wszystko będzie dobrze. – Naprawdę. Nie czuję żadnego bólu. – Aha. Zostań tu, gdzie jesteś, nie ruszaj się. Sprowadzamy pomoc.

I Brown zauważa, że drugi agent przekazuje przez krótkofalówkę wiadomość o rannym policjancie, o konieczności natychmiastowego sprowadzenia karetki, i sposób, w jaki wypowiada słowo natychmiast, sprawia, że Brown zaciska powieki i mamrocze: „Przepraszam, przepraszam”, ale nie do agenta nad nim, lecz do Boga. Lub wszechświata. Lub tych mocy karmicznych gdzieś w kosmosie, które w tej chwili decydują o jego losie. Przeprasza – za schadzki z Alice, za zdradzanie żony, za to, że zdradzał ją w tak paskudny sposób, w ciemnych zaułkach, w swoim samochodzie, przeprasza, że nie miał dość silnej woli, dyscypliny, samokontroli, by to przerwać, przeprasza za to, przeprasza też, że dopiero teraz odczuwa żal, teraz, gdy jest już za późno, i zdaje sobie sprawę z rozchodzącego się w dolnej części ciała zimna, i wyczuwa (chociaż nie czuje) ostry kawałek szkła wbijający się w rdzeń kręgowy, i nie jest pewien, co dokładnie się z nim stało, ale czuje, że cokolwiek to jest, żałuje tego – i że sobie na to zasłużył.

33 Kościoły w całym Chicago otworzyły swe podwoje, oferując azyl protestującym. Chronią się w nich młodzi ludzie, poturbowani i załzawieni od gazu. Dostają wodę, posiłek, miejsce do spania. Po brutalnych przejściach tego dnia niektórzy są wzruszeni tymi drobnymi przejawami życzliwości. Na zewnątrz protest rozpadł się na mniejsze potyczki i przepychanki na ulicach, policja przegania młodych ludzi do barów i restauracji, do parku i z parku. W tym momencie na mieście nie jest bezpiecznie, więc znękani, zjawiają się parami w takich miejscach jak w centrum stary kościół Świętego Piotra na Madison Street. Nie przekazują sobie nawet nowin, wszyscy bowiem przeżyli tego dnia mniej więcej to samo. Siedzą w ławach skruszeni. Księża rozdają im talerze z podgrzaną zupą z puszki, a oni mówią: „Dziękuję, ojcze”, i są naprawdę wdzięczni. Duchowni podają im ciepłe ręczniczki do przetarcia zaczerwienionych od gazu oczu. Faye i Sebastian siedzą w pierwszej ławce, milczą i czują się skrępowani, bo mają tyle do powiedzenia i nie wiedzą, od czego zacząć. Tymczasem wpatrują się w bogato zdobioną kamienno-drewnianą nastawę ołtarzową: kamienne anioły, kamienni święci i kamienny Jezus wiszący na betonowym krzyżu ze spuszczoną głową, a tuż pod nim dwaj kamienni uczniowie, jeden spoglądający na niego ze zbolałym wyrazem twarzy, drugi wpatrzony we własne stopy, jakby zawstydzony. Faye dotyka guza na głowie. Przestał ją właściwie boleć i teraz ta dziwna obca narośl, ta twarda kulka pod skórą jest po prostu fascynująca. Może jeśli będzie obmacywać ten guz, zdoła się powstrzymać od zadawania pytań, które tak bardzo chce zadać, pytań formułujących się w jej głowie w ciągu ostatnich

dwudziestu minut, gdy siedzą obok siebie, bezpieczni, a ona zbiera myśli i zaczyna racjonalnie i logicznie analizować wydarzenia tego wieczoru. – Faye, posłuchaj… – zaczyna Sebastian. – Kim ty jesteś naprawdę? – pyta Faye, bo jednak nie potrafi się powstrzymać bez względu na to, jak bardzo fascynująca wydaje jej się wypukłość na głowie. Sebastian uśmiecha się smutno. Patrzy na swoje buty. – No właśnie. Jeśli o to chodzi. – Wiedziałeś, jak się poruszać po hotelu – mówi Faye. – Skąd niby? I ten klucz. Miałeś klucz do mojej celi. I jakim cudem znałeś tych gliniarzy w podziemiach? Co to wszystko znaczy? Sebastian siedzi jak dziecko, które dostaje burę. Jakby nie miał odwagi nawet na nią spojrzeć. Za nimi do tego samego kościoła przybłąkał się właśnie Allen Ginsberg. Wchodzi dyskretnie i krąży między zmęczonymi ciałami, błogosławiąc pogrążonych we śnie. Kładzie dłoń na głowach przytomnych, mówi: Hare Rama, Hare Kriszna, potrząsając po swojemu głową, jego broda wygląda więc jak jakiś mały, drżący ssak. Miesiąc wcześniej pojawienie się Ginsberga wzbudziłoby spore zainteresowanie. Teraz wtopił się już w scenerię protestu, stał się jedną z jego wielu barw. Chodzi po kościele i młodzi ludzie, znużeni i wycieńczeni, posyłają mu uśmiechy. Błogosławi ich i idzie dalej. – Pracujesz dla policji? – pyta Faye. – Nie – zaprzecza Sebastian. Pochyla się do przodu i splata dłonie jak do modlitwy. – Raczej luźno współpracuję. Nic oficjalnego. Właściwie nawet się z nimi nie kontaktuję. Działamy jakby równolegle. Łączy nas pewne porozumienie. Wzajemna przychylność. I ja, i oni rozumiemy kilka prostych spraw.

– Jakich niby? – Przede wszystkim: że się nawzajem potrzebujemy. – Ty i policja. – Tak. Policja mnie potrzebuje. Policja mnie uwielbia. – To, co się tam dzisiaj wydarzyło – komentuje Faye – nie wyglądało mi na miłość. – Ja zapewniam odpowiednią temperaturę. Dramatyzm. Policja potrzebuje powodów, żeby rozprawić się z lewicowymi radykałami. Ja im tych powodów dostarczam. Drukuję wiadomości, że będziemy porywać delegatów, zaprawiać dragami wodę pitną, podkładać bomby w amfiteatrze, przez co upodabniamy się do terrorystów. I dokładnie tego chce policja. – Żeby mogli robić to co dzisiaj. Bić nas i truć gazem łzawiącym. – Przed kamerami telewizyjnymi, dopingowani przez widzów w domach. Tak. Faye kręci głową. – Ale po co im pomagać? Po co prowokować to wszystko? – pyta i szerokim gestem obejmuje zakrwawionych młodych ludzi zajmujących teraz świątynię. – To całe szaleństwo, przemoc? – Bo im brutalniej działa policja – wyjaśnia Sebastian – tym mocniej wygląda nasza strona. – Nasza strona. – Ruch kontestacyjny – precyzuje. – Im bardziej nęka nas policja, tym słuszniejsze wydają się nasze argumenty. – Rozpiera się w ławce i wbija puste spojrzenie przed siebie. – To wprost genialny układ. Protestujący i policja, postępowcy i despoci, jedni potrzebują drugich, jedni tworzą drugich, muszą mieć kogoś, kogo mogą demonizować. Chcąc poczuć przynależność do jakiejś grupy, najlepiej wymyślić inną grupę i na niej skupić swoją nienawiść. I dlatego dzisiejszy dzień był fantastyczny z reklamowego punktu widzenia.

Za nimi Ginsberg przechodzi od ławki do ławki, po cichu błogosławiąc tych, którzy tam śpią. Faye słyszy jego monotonny głos wyśpiewujący hinduskie pieśni pochwalne. Razem z Sebastianem wpatrują się w ołtarz, w figury świętych i aniołów wyciosane z kamienia. Faye nie wie, co myśleć o tym chłopaku. Czuje się zdradzona, a dokładniej: czuje, że powinna czuć się zdradzona – nigdy nie uważała się za część ruchu Sebastiana, ale wielu ludzi owszem, tak więc stara się poczuć zdradzona w ich imieniu. – Faye, posłuchaj – ciągnie Sebastian. Opiera łokcie na kolanach, wzdycha ciężko i wbija spojrzenie w posadzkę. – To jeszcze nie wszystko. Prawda jest taka, że nie chciałem jechać do Wietnamu. W świątyni robi się coraz ciemniej, strumień demonstrantów napływających przez główne wejście już się wyczerpał. Wszędzie dookoła młodzi zasypiają dwójkami, trójkami, czwórkami. Z czasem kościół oświetlają tylko świece z ołtarza, ich delikatny, pomarańczowy blask. – Mówiłem wszystkim, że lato spędziłem w Indiach – opowiada Sebastian. – Ale nie. Byłem w Georgii. W obozie dla rekrutów. Mieli mnie wysłać do Wietnamu, aż pewnego dnia zjawił się gość z ofertą. Urzędnik z biura gubernatora, który miał spore wpływy. Powiedział: drukuj odpowiednie rzeczy, a my cię wyciągniemy z wojska. Nie mogłem znieść myśli o wojnie. Więc przyjąłem ofertę. Spogląda na Faye ze zbolałym wyrazem twarzy. – Jestem pewien, że mnie teraz nienawidzisz – stwierdza. I tak, może powinna go nienawidzić, ale zamiast tego czuje, że jej stosunek do niego łagodnieje. Zdaje sobie sprawę, że nie są od siebie aż tak bardzo różni. – Mój tata pracuje w ChemStar – wyznaje Faye. – Połowa forsy, dzięki której mogę studiować, pochodzi z produkcji napalmu. Więc zdaje się, że nie mam prawa nikogo osądzać. Sebastian kiwa głową.

– Robimy to co konieczne, prawda? – Pewnie ja na twoim miejscu też bym się zgodziła – stwierdza Faye. Wpatrują się w ołtarz, aż Faye coś się przypomina: – Więc gdy mówiłeś, że widzisz moje maarr? – Tak? – Mówiłeś, że nauczyłeś się tego słowa od tybetańskich mnichów. – Tak. – Podczas pobytu w Indiach. Tylko że nie byłeś w Indiach. – Czytałem o tym w „National Geographic”. I to nie byli tybetańscy mnisi. Wydaje mi się, gdy się teraz nad tym zastanawiam, że to był artykuł o plemieniu Aborygenów w Australii. – Jakie jeszcze kłamstwa mi wcisnąłeś? – pyta Faye. – A co z naszą randką? Czy w ogóle chciałeś się ze mną spotkać? – Jak najbardziej – odpowiada, uśmiechając się. – To byłem prawdziwy ja. Naprawdę tego chciałem. Uwierz mi. Faye kiwa głową, po czym wzrusza ramionami. – Skąd mam wiedzieć? – Chociaż szczerze powiedziawszy, jest jeszcze coś, jeszcze jedno małe kłamstewko. – Okej. – Nie jest to, formalnie rzecz biorąc, coś, co powiedziałem konkretnie tobie. Raczej coś, co rozpowiadam ogólnie wszystkim. – Posłuchajmy. – Tak naprawdę nie mam na imię Sebastian. Wymyśliłem je. Faye wybucha śmiechem. Nie może się opanować. Ten dzień był tak absurdalny, że dodanie do niego jeszcze jednej niedorzeczności wydaje się całkiem na miejscu.

– I uważasz, że to jest małe kłamstewko? – Uznaj to za pseudonim. Zainspirował mnie święty Sebastian. Wiesz, ten męczennik? Policjanci potrzebowali kogoś, w kogo mogliby wbijać swoje strzały. Zapewniłem im cel. Uznałem więc, że to adekwatne imię. Tego prawdziwego lepiej, żebyś nie znała. – Nie, nie mów mi – odpowiada Faye. – Jeszcze nie. Nie w tej chwili. – Powiedzmy, że nie jest to imię, które pociągnęłoby za sobą tłumy. Dotarł do nich Ginsberg. Przemierzył już całą świątynię, nie omijając żadnej ławki, i wreszcie podchodzi do nich. Staje przed nimi i pozdrawia ich skinieniem. Odpowiadają tym samym. W kościele jest tak cicho, jedyne dźwięki wydaje sam poeta, pobrzękując metalowymi naszyjnikami i mamrocząc błogosławieństwa. Kładzie dłonie na ich głowach, miękkie i ciepłe, łagodny dotyk. Zamyka oczy i szepcze coś niezrozumiałego, jakby rzucał na nich tajemne zaklęcie. Po wszystkim otwiera oczy i odsuwa dłonie. – Właśnie udzieliłem wam ślubu – oznajmia. – Jesteście mężem i żoną. Po czym oddala się, powłócząc nogami i mrucząc coś pod nosem.

34 – Błagam, nie mów nikomu o tym, co ci powiedziałem – prosi mężczyzna, którego zna jako Sebastiana. – Nie powiem – deklaruje Faye i wie, że jest to obietnica, której może dotrzymać, bo nigdy już nikogo z nich nie zobaczy. Od jutra nie będzie już mieszkać w Chicago, nie będzie studiować w tym mieście. Myśl ta krystalizowała się w niej z upływem dnia. Nie czuje, że podjęła decyzję – decyzja została raczej podjęta za nią. To nie jest miejsce dla niej i wszystko, co się działo przez ostatnią dobę, tylko to potwierdziło. Plan jest prosty: wyjedzie o świcie. Gdy wszyscy będą spali, wymknie się z kościoła. Wstąpi do akademika. Pójdzie do swojego pokoju i odkryje, że drzwi są szeroko otwarte, a światło zapalone. Zastanie Alice śpiącą w jej łóżku. Faye jej nie obudzi. Podejdzie na palcach do szafki nocnej, bardzo powoli otworzy dolną szufladę, wyjmie kilka książek i list z oświadczynami Henry’ego. Wyjdzie po cichu, po raz ostatni zerkając na Alice, która bez ciemnych okularów i wojskowych buciorów znowu wygląda jak człowiek, łagodnie, delikatnie, nawet ładnie. Będzie życzyć jej wszystkiego dobrego – w przyszłym życiu. Potem wyjdzie i Alice nie dowie się nawet o jej wizycie. Wsiądzie do pierwszego autobusu do Iowa. Przez jakąś godzinę będzie się wpatrywać w list od Henry’ego, aż weźmie nad nią górę zmęczenie i resztę drogi do domu prześpi. Taki jest plan. Ucieknie skoro świt. Ale to dopiero za kilka godzin, bo teraz jest jeszcze w Chicago z tym chłopakiem, w chwili, która wydaje się umiejscowiona poza czasem. W mrocznej i cichej świątyni. Przy blasku świec. Nie chce poznawać prawdziwego imienia

Sebastiana, myśli sobie, po co rozwiewać tajemnicę? W jego anonimowości jest coś rozkosznego. Mógłby być kimkolwiek. Ona mogłaby być kimkolwiek. Wie, że jutro wyjedzie, ale jeszcze nie wyjechała. Jutrzejszy dzień będzie brzemienny w konsekwencje, lecz ten moment jest od nich wolny. Cokolwiek się teraz dzieje, nie będzie miało znaczenia w przyszłości. To cudowne uczucie, balansowanie na krawędzi zapamiętania. Może działać, nie martwiąc się o nic. Może robić, co chce. A chce wziąć go za rękę i poprowadzić w mrok za ołtarzem. Chce poczuć na sobie jego ciepłe ciało. Chce działać spontanicznie – tak jak z Henrym na placu zabaw tamtej nocy, od której, jak się zdaje, minęło całe życie. I nawet gdy robi to wszystko i przyciska usta do jego ust, a on opiera się trochę, szepcząc: „Jesteś pewna?”, na co ona uśmiecha się i mówi: „Wszystko w porządku, jesteśmy teraz małżeństwem”, po czym padają razem na posadzkę, Faye zdaje sobie sprawę, że robi to tylko częściowo dlatego, że szczerze tego pragnie. Chce również coś sobie udowodnić – że się zmieniła. Bo czy po przejściu próby ognia nie zachodzi w nas zmiana? Nie stajemy się inną, lepszą osobą? A to był naprawdę trudny dzień i wolałaby nie być tą samą osobą, jaką była wcześniej, dręczoną tymi samymi zmartwieniami i wątpliwościami. Chce udowodnić, że przetrwała koszmar tego dnia i teraz jest silniejsza, lepsza, mimo iż nie wie, czy tak jest rzeczywiście. Po czym można poznać, że stajemy się silniejsi i lepsi? Dochodzi do wniosku, że po czynach. Tak więc oto jej czyn. Ściąga z niego kurtkę, potem zdejmuje swoją. Na siedząco zrzucają buty i chichoczą, bo nie da się zdjąć ciasnych butów w sposób, który byłby seksowny. Oto jej wielka demonstracja, przed sobą i przed światem – zmieniła się, jest kobietą, zachowuje się, jak na kobietę przystało, i niczego się nie boi. Rozpina mu pasek, zsuwa z niego spodnie, aż jego penis pręży się przed nią. I nawet plakaty z pracowni zajęć gospodarstwa domowego nie mają teraz nad nią władzy, bo czuje brud na skórze, czuje zapach tego mężczyzny, który w tej chwili jest mieszaniną potu, dymu,

woni ciała i gazu łzawiącego, i Faye ma wrażenie, że oboje chcą się nawzajem pożreć, i jeśli miałaby być całkowicie szczera, to jest cudowne uczucie, jakby wyzwalała się z pęt, gdy brudni turlają się po tej błyszczącej, czystej i gładkiej posadzce w Domu Bożym, gdzie zadarłszy głowę, ujrzałaby bezpośrednio nad sobą kamiennego Jezusa ze zwieszoną głową, toteż z tej perspektywy ma wrażenie, jakby patrzył prosto na nią, jej straszny Bóg nie pochwala tego, co Faye robi w Jego świętym przybytku, a szalenie jej się to podoba, podoba jej się, że to się dzieje właśnie tutaj, i wie, że nazajutrz wróci do Iowa, wróci do bycia Faye, dawną Faye, do swojego prawdziwego ja, niczym dusza, która wędruje poza ciałem, powie „nie” studiom i „tak” Henry’emu, i stanie się żoną, dziwną nową istotą, która będzie skrywała głęboko w sobie pamięć o tej nocy. Nigdy nikomu o niej nie powie, ale będzie o niej myśleć codziennie. Będzie się zastanawiać, jak jej się udaje być tak różnymi osobami: prawdziwą Faye i tą drugą, arogancką, agresywną i spontaniczną Faye. Będzie tęsknić za tą drugą sobą. Z upływem lat, gdy jej dni wypełnią się domowymi i matczynymi obowiązkami, będzie wracać myślami do tej nocy tak często, że będzie się jej wydawać ona bardziej realna niż prawdziwe życie. Zacznie wierzyć, że jej egzystencja żony i matki jest ułudą, fasadą, jaką prezentuje światu, a ta Faye, która ożyła na posadzce kościoła Świętego Piotra, jest jej prawdziwą tożsamością, i to przekonanie zagnieździ się w niej tak mocno, przenikając ją tak dogłębnie, że w końcu opanuje ją całkowicie. Stanie się zbyt potężne, by można je było zignorować. I wtedy przestanie jej się wydawać, że porzuca męża i dziecko; pomyśli raczej, że odzyskuje prawdziwe życie, które przed wielu laty zostawiła w Chicago. Będzie wręcz zadowolona, że jest teraz w zgodzie ze sobą, ze swoim prawdziwym „ja”. Będzie miała wrażenie, że odnalazła jedyną prawdziwą Faye – przynajmniej przez jakiś czas, aż zacznie tęsknić za rodziną i powróci dawna niepewność. W opowieści o ślepcach i słoniu zwykle nie wspomina się o tym, że opis

każdego z nich był właściwy. Faye nie rozumie i może nigdy nie zrozumie, że nie ma jednego prawdziwego „ja” kryjącego się w gąszczu tych fałszywych. Jest raczej jedno prawdziwe „ja” kryjące się w gąszczu wielu innych, też prawdziwych. Tak, jest potulną, nieśmiałą i pilną studentką. Tak, jest podatnym na ataki paniki, przestraszonym dzieckiem. Tak, jest śmiałą i spontaniczną uwodzicielką. Tak, jest żoną, matką. I odkrywa wiele innych ról. Owo przekonanie, że prawdziwa jest tylko jedna z nich, przysłania głębszą prawdę, na czym zresztą zasadzał się także problem ze ślepcami i słoniem. Nie chodziło o to, że są niewidomi, lecz o to, że zbytnio się pospieszyli ze swym werdyktem, a w związku z tym nigdy nie poznali głębszej prawdy. Dla Faye owa głębsza prawda, coś, co podtrzymuje każdy ważny epizod jej życia niczym belka podtrzymująca strop, brzmi: „Faye to ta, która ucieka”. Ta, która wpada w panikę i bierze nogi za pas, która uciekła z Iowa, by uniknąć kompromitacji, która ucieknie z Chicago w małżeństwo, która zostawi rodzinę i po latach ucieknie też ze swojego kraju. I im bardziej wierzy, że istnieje tylko jedna prawdziwa Faye, tym bardziej coś ją gna, żeby ją odnaleźć. Jest jak nieszczęśnik zapadający się w ruchomych piaskach, którego próby wydostania się z nich tylko przyspieszają dalsze grzęźnięcie. Czy Faye kiedykolwiek to zrozumie? Kto wie? Uzyskanie klarownego obrazu samego siebie trwa całe życie. Te myśli są teraz daleko od niej. Teraz wszystko jest proste: jest ciałem zespolonym z innym ciałem. Jego ciało jest ciepłe i kochanek napiera na nią całym sobą, jego skóra smakuje solą i amoniakiem. O świcie Faye znów zacznie się zachowywać rozsądnie, ale teraz wszystko jest takie proste – proste jak smak. Jest ciałem odbierającym świat i wszystkie jej zmysły się nasycają.

35 W kościele tylko jedna osoba wie, co robią: Allen Ginsberg, który oparty o ścianę siedzi po turecku i się uśmiecha. Widział, jak przemknęli za ołtarz, widział ich cienie w blasku świec, słyszał znajomy brzęk rozpinanego paska. To go uszczęśliwia, że tych dwoje młodych czerpie przyjemność ze swoich wyczerpanych, brudnych ciał. I bardzo dobrze. Przypomina mu się wiersz o słonecznikach, który napisał tak dawno temu – ile to już minęło, dziesięć lat? Piętnaście? Wszystko jedno. „Nie jesteśmy workiem brudu – napisał – wnętrze każdego z nas to piękny złoty słonecznik, każdemu z nas dane jest własne nasienie i dane są inne ciała, złotowłose nagie, które wyrastają na szalone czarne uroczyste słoneczniki o zachodzie…” Tak, myśli sobie. I gdy zamyka oczy, pozwalając, by przyszedł sen, czuje się usatysfakcjonowany i zadowolony. Wie bowiem, że miał rację.

CZĘŚĆ DZIESIĄTA

DELEWEROWANIE Późne lato 2011 roku

1 Raz jeszcze Faye okłamała syna. Raz jeszcze wstydziła mu się o czymś powiedzieć. Gdy na lotnisku w Chicago pytał ją, dokąd planuje się udać, skłamała. Odpowiedziała, że nie wie, że decyzję podejmie w Londynie. W rzeczywistości jednak doskonale wiedziała, dokąd się wybiera: gdy tylko się okazało, że będzie podróżować sama, postanowiła przyjechać tutaj, do Hammerfestu w Norwegii. Do rodzinnego miasta swego ojca. Z ojcowskiego opisu wynikało, że jego rodzinny dom w Hammerfeście był olśniewający: położony na skraju miasta, przestronny, dwupiętrowy, drewniany, z widokiem na morze, z długim pomostem, gdzie popołudniami można było łowić ryby i skąd wracało się z pełnym wiadrem, z kawałkiem pola od frontu, które przez całe lato złociło się łanami jęczmienia, z małą zagrodą dla zwierząt – kilka owiec, kóz, koń – całość zaś otaczał rząd pięknych sinozielonych świerków, na których zimą zalegało tyle śniegu, że od czasu do czasu spadała na ziemię z głośnym łupnięciem gruba jego czapa. Co roku na wiosnę malowano dom farbą w intensywnym łososiowym odcieniu, gdy zimowe żywioły przygaszały kolor poprzedniej warstwy. Faye pamięta, jak siedziała u stóp ojca wsłuchana w każde słowo, chłonąc tę wizję rodzinnej posiadłości, a potem dodawała w wyobraźni nowe elementy: poszarpany łańcuch górski w tle, czarny wulkaniczny piasek na plażach, jaki widziała kiedyś w „National Geographic” – jeśli tylko w filmie lub czasopiśmie natykała się na coś pięknego, jeśli jakieś miejsce wydawało jej się sielankowe, idylliczne i egzotyczne, natychmiast stawało się częścią rodzinnego siedliska w Hammerfeście. Drogą powolnej

kumulacji przyciągało ono wszystkie jej dziecięce fantazje. Stało się zbiornicą wszystkiego co najlepsze i na koniec jej wyobrażenie ojcowskiego domu składało się w równych częściach ze skandynawskich i francuskich pejzaży, toskańskich pól oraz tej wspaniałej sceny z Dźwięków muzyki, sceny śpiewu i tańca na trawiastych zboczach bawarskich gór. Tymczasem teraz Faye odkrywa, że prawdziwy Hammerfest wygląda zgoła inaczej. Po szybkim locie z Anglii do Oslo i kolejnym, de havillandem, samolotem, który wydawał się zbyt wielki, by śmigła mogły go utrzymać w powietrzu, wylądowała w Hammerfeście i znalazła się w miejscu skalistym i jałowym, gdzie nie rośnie absolutnie nic oprócz najbardziej wytrzymałych i ciernistych krzewów i zarośli. W miejscu, gdzie świszcze wiatr koła polarnego, wiatr, który niesie ze sobą słodką petrochemiczną woń. Bo to miasto żyje z wydobycia ropy i gazu. Łodzie rybackie wyglądają jak miniaturki przy potężnych pomarańczowych kontenerowcach z płynnym gazem i ropą naftową transportowanymi do licznych rafinerii na wybrzeżu, do okrągłych białych magazynów i destylatorów, które z góry wyglądają jak grzyby obrastające coś martwego. Z miasta widoczne są platformy wiertnicze wydobywające gaz. Żadnych pól z łagodnie falującymi łanami jęczmienia, raczej puste podwórka zarzucone rdzewiejącymi sprzętami. Skaliste wzgórza, urwiste i porośnięte mchem. Żadnych plaż, tylko pokryte głazami, niedostępne klify, wyglądające jak pozostałość po wybuchu dynamitu. Wesołe kolory domów, żółte i pomarańczowe, są w większym stopniu antidotum na ciemną zimę niż świadectwem autentycznej radości. Niemożliwe, żeby to było owo cudne miejsce, które sobie wyobrażała. Wydaje się tak obce. Myślała, że w biurze turystycznym znajdzie kogoś, kto jej pomoże, ale gdy powiedziała, że szuka farmy Andresenów, popatrzyli na nią, jakby była niespełna rozumu. Nie ma farmy Andresenów, usłyszała. Nie ma żadnej farmy. Opisawszy dom ojca, dowiedziała się, że nie ma szans, by taki dom przetrwał. Niemcy na

pewno go zniszczyli podczas wojny. Zniszczyli ten konkretny dom? Zniszczyli wszystkie domy. Faye dostała broszurkę z Muzeum Odbudowy Hammerfestu. W muzeum wyjaśniła, że szuka domu z kawałkiem ziemi, może ze świerkami i widokiem na morze. Orientują się, gdzie mogłaby znaleźć takie miejsce? Powiedziano jej, że tak mogło wyglądać mnóstwo farm, i poradzono, żeby się przeszła. Przeszła? Tak, miasto nie jest duże. To właśnie robi w tej chwili. Spaceruje po obrzeżach Hammerfestu, szukając czegoś, co odpowiadałoby opisowi ojca, farmy na peryferiach z widokiem na morze. Mija nędzne bloki, które sprawiają wrażenie przytulonych do siebie, jakby szukały ciepła. Żadnych pól, żadnych gospodarstw. Idzie dalej, gdzie teren robi się kamienisty, porośnięty rachitycznymi roślinami, bo jedyne, co jest tu w stanie przetrwać, musi się zakorzenić w samej skale, twarde, trzeszczące trawy, które przechodzą w stan uśpienia na dwa ciemne miesiące zimy nad kręgiem polarnym. Faye czuje się jak idiotka. Krąży tak już od kilku godzin. Myślała, że wie, czego się może spodziewać, uwierzyła we własne fantazje. Po tylu latach wciąż popełnia te same błędy. Odnajduje ścieżkę wydeptaną w trawie, która prowadzi do pobliskiego skalistego grzbietu, i wspina się, zatopiona w ponurych myślach, mniej więcej co drugi krok złorzecząc pod nosem: „Idiotka. Idiotka”. Bo przecież jest idiotką i wszystkie idiotyczne decyzje, które podjęła w przeszłości, doprowadziły ją tutaj, do tego idiotycznego miejsca, gdzie wylądowała sama, na tej zapylonej ścieżce, w tej zapomnianej przez Boga i ludzi dziurze na końcu świata. – Idiotka – powtarza ze wzrokiem wbitym we własne stopy, wspinając się szlakiem, który prowadzi stromo pod górę na sam szczyt, przekonana, że przyjazd tutaj był idiotyzmem, nawet ubrała się idiotycznie – liche białe buty na płaskim obcasie, zupełnie nie nadające się do pieszych wędrówek po tundrze, i cienka bluzka, w której się kuli, bo chociaż jest lato, dzień jest chłodny. Kilka kolejnych głupich decyzji w wypełnionym nimi życiu, myśli sobie. Głupotą był przyjazd tutaj. Głupotą było nawiązanie kontaktu z Samuelem, za którego czuła

się odpowiedzialna, odkąd zostawiła go z Henrym, co też było głupie. Nie, to akurat nie było głupie, ale to, że w ogóle wyszła za Henry’ego, było głupotą, tak jak wyjazd z Chicago. I gdy Faye pnie się coraz wyżej, w dalszym ciągu analizuje długi łańcuch swoich fatalnych decyzji. Co je zapoczątkowało? Co ją pchnęło na ścieżkę tego głupiego życia? Nie wie. Gdy spogląda wstecz, widzi tylko to stare i znajome pragnienie samotności. Uwolnienia się od ludzi, ich ocen i zagmatwanych zależności. Bo ilekroć wikłała się w jakiś związek, zawsze dochodziło do katastrofy. W liceum próbowała się zaprzyjaźnić z Margaret i skutek był taki, że została w rodzinnym miasteczku pariasem. Zbliżenie z Alice na studiach skończyło się aresztem i rzuceniem w wir przemocy i zamętu. Z kolei małżeństwo z Henrym doprowadziło do unieszczęśliwienia ich wspólnego dziecka. Na lotnisku poczuła ulgę, gdy się okazało, że Samuel figuruje na czarnej liście. Ma teraz z tego powodu wyrzuty sumienia, ale to prawda. Targały nią sprzeczne uczucia: radość, że syn najwyraźniej już jej nie nienawidzi, oraz ulga, że z nią nie leci. Bo jak by zniosła cały lot do Londynu w jego towarzystwie? Cały ocean pytań? Nie wspominając już o tym, że kontynuowaliby wspólną podróż i zamieszkaliby razem, dokądkolwiek by ostatecznie trafili (z jakiegoś powodu upodobał sobie Dżakartę). Jego potrzeby – zawsze tak było – ją przytłaczały. Jak mogła powiedzieć Samuelowi, że się wybiera do Hammerfestu z powodu jakiejś niemądrej historyjki o nisse? Tej, którą usłyszała w dzieciństwie od ojca, w noc pierwszego ataku paniki. Ta opowieść o domowym skrzacie tkwiła w niej przez cały ten czas i gdy Samuel wymienił imię Alice, przypomniało jej się coś, co przyjaciółka powiedziała jej dawno temu: żeby pozbyć się ducha, trzeba go zabrać z powrotem do domu. Idiotyzm, żeby wierzyć w takie przesądy. – Idiotka, idiotka – mruczy pod nosem Faye.

Jak gdyby naprawdę prześladowały ją duchy. Cały ten czas myślała, że ojciec sprowadził ze starego kraju jakąś klątwę, jakąś zjawę. Dopiero teraz przychodzi jej do głowy, że to nie ona jest prześladowana, jeśli już ktoś kogoś prześladuje, to właśnie ona. Może sama jest przekleństwem. Bo każdy, do kogo się zbliżyła, zapłacił za to swoją cenę. I może nie powinna się dziwić, że się tu znalazła, na końcu świata, sama. Gdzie nie wplącze się w żaden związek. Nie zniszczy niczyjego życia. Zamyślona dochodzi do szczytu wzgórza, dumając nad tymi przykrymi sprawami, gdy uświadamia sobie czyjąś obecność. Podnosi wzrok i widzi stojącego na jej drodze konia, może w odległości sześciu metrów, gdzie zbocze zaczyna opadać ku niewielkiej dolinie. Faye wzdryga się i zdziwiona wydaje z siebie jedynie „O!”, ale zwierzę nie jest zaskoczone. Stoi nieruchomo. Nie skubie trawy. Nie wygląda na to, żeby Faye w czymkolwiek mu przeszkodziła. Przedziwne – jakby na nią czekał. Koń jest biały i muskularny. Jego boki od czasu do czasu drżą. Wielkie, okrągłe czarne oczy, które zdają się jej mądrze przyglądać. Wędzidło w pysku, lejce na szyi, bez siodła. Wpatruje się w nią, jak gdyby zadał jej właśnie ważne pytanie i czekał na odpowiedź. – Cześć – rzuca Faye. Koń się jej nie boi, ale też nie jest przyjazny. Po prostu w tym momencie Faye skupia na sobie całą jego uwagę. Właściwie to, że koń najwyraźniej czeka, aż ona coś zrobi lub powie, przyprawia Faye o gęsią skórkę, choć nie wie, co to miałoby być. Robi krok w jego stronę i zwierzę nie reaguje. Kolejny krok. Cały czas nic. – Kim jesteś? – pyta Faye i zanim jeszcze kończy wypowiadać swoje pytanie, w jej głowie nagle pojawia się odpowiedź: niksa. Po tych wszystkich latach ukazała jej się wreszcie tutaj, na wzgórzu, wysoko nad polarnym portem, w Norwegii, w najbardziej wysuniętym na północ mieście świata. Faye zawędrowała do baśni. Koń wbija w nią nieruchome spojrzenie, jak gdyby chciał powiedzieć:

„Wiem, kim jesteś”. I coś ją ku niemu ciągnie, chce go dotknąć, przesunąć dłonią po jego bokach, a potem wskoczyć mu na grzbiet i niech z nią robi, co chce. Byłby to adekwatny koniec, myśli. Faye podchodzi bliżej i gdy wyciąga rękę, żeby pogładzić konia po pysku, ten wciąż się przed nią nie cofa. Wciąż czeka. Dotyka go w miejscu między oczami, w tym miejscu, które nigdy nie jest tak miękkie, jak można by się spodziewać, gdzie czaszka jest tak blisko pod skórą, samo cienkie futro i kość. – Czekałeś na mnie? – szepcze mu do ucha, które jest czarno-szare, ze srebrnymi kosmykami i wygląda jak porcelanowa filiżanka. Faye się zastanawia, czy umiałaby wskoczyć mu na grzbiet, czy dałaby radę. To byłoby najtrudniejsze. Reszta byłaby łatwa. Jeśli koń puści się galopem, wystarczy kilkanaście susów, żeby dotrzeć do najbliższego urwiska. Lot w morską toń potrwa kilka sekund. Zdumiewa ją, że po tak długim życiu koniec nastąpi tak szybko. Wtem Faye coś słyszy, głos, który wiatr niesie z doliny. Wspina się stamtąd jakaś kobieta i wykrzykuje coś po norwesku. A za nią, tuż za nią, stoi dom: niewielki, na planie kwadratu, z werandą z tyłu, wychodzącą na wodę, ze ścieżką wiodącą do rozchwierutanego drewnianego pomostu, z dużym ogrodem od frontu, kilkoma świerkami, małym pastwiskiem dla kilku kóz, kilku owiec. Dom jest szary, podniszczony, ale w niektórych miejscach, tych chronionych przed wiatrem – pod okapem i za okiennicami – Faye dostrzega utrzymujący się kolor starej farby: łososiowy. O mało nie traci równowagi na ten widok. Nie tak ją sobie wyobrażała, ale mimo wszystko rozpoznaje farmę. Wygląda znajomo, jak gdyby Faye była tu już wcześniej wiele razy. Gdy kobieta do niej podchodzi, Faye widzi, że jest atrakcyjna i młoda, może w wieku Samuela, z tymi samymi charakterystycznymi rysami, które widuje w tym kraju na każdym kroku: jasna skóra, niebieskie oczy, długie proste włosy

w tym delikatnym odcieniu między blond i kolorem bawełny. Uśmiecha się i mówi coś, czego Faye nie rozumie. – To pewnie pani koń – zgaduje Faye. Jest skrępowana tym, że używa angielskiego bez pytania, ale nie ma innego wyjścia. Kobieta jednak nie wydaje się urażona. Przekrzywia głowę i chyba przetwarza tę nową informację, by po chwili spytać: – Brytyjka? – Amerykanka. – Ach! – Norweżka kiwa głową, jak gdyby rozwiązała się jakaś ważna zagadka. – Ten koń czasem się oddala od domu. Dziękuję, że go pani zatrzymała. – Właściwie to nic nie zrobiłam. Stał tutaj, gdy go spotkałam. To raczej on zatrzymał mnie. Kobieta przedstawia się – ma na imię Lillian. Jest ubrana w szare spodnie w jodełkę, z jakiegoś mocnego materiału, jasnoniebieski sweter i wełniany szalik, który wygląda na domowej roboty. Lillian stanowi żywy obraz bezpretensjonalnego skandynawskiego stylu, łączącego skromność z elegancją. Niektóre kobiety potrafią nosić szalik jak ozdobę. Lillian chwyta lejce i wszyscy razem zaczynają schodzić w stronę domu. Faye się zastanawia, czy to jakaś daleka krewna, kuzynka, bo niemal na pewno to jest ta farma. Zgadza się tyle szczegółów, nawet jeśli wersja opowiadana przez ojca była podkolorowana – przed domem nie ma pola, raczej ogród; nie ma długiego rzędu świerków, jedynie dwa drzewa; nie ma wspaniałego pomostu nad wodą, tylko ta rachityczna konstrukcja, przy której mógłby najwyżej zacumować kajak. Faye jest ciekawa, czy ojciec świadomie kłamał i przesadzał, czy może przez lata od wyjazdu z Hammerfestu w jego wyobraźni dom naprawdę się rozrósł w swych proporcjach i majestacie. Tymczasem Lillian uprzejmie podtrzymuje rozmowę, pyta Faye, skąd

przyjechała, czy jej się podoba w Norwegii, co zwiedziła. Poleca dobre restauracje, pobliskie atrakcje turystyczne. – To pani dom? – pyta Faye. – Należy do mojej matki. – Ona też tu mieszka? – Oczywiście. – Od jak dawna? – Właściwie od zawsze. Ogród przed domem jest pełen życia, wielka bujność krzewów, traw i kwiatów, ledwo zagospodarowany gąszcz. To ekscentryczny i niesforny ogród, miejsce, gdzie przyrodzie nie przeszkadza się rozrastać. Lillian wprowadza konia do zagrody, zamyka skrzypiącą furtkę, którą zabezpiecza kawałkiem zapętlonego sznurka. Dziękuje Faye za pomoc w odprowadzeniu zwierzęcia. – Mam nadzieję, że pani pobyt tutaj będzie udany – mówi. I chociaż Faye znalazła już to, czego szukała, czuje się teraz skrępowana i spięta, nie wie, co powiedzieć, jak się zachować, nie wie, jak wszystko wyjaśnić. – Proszę posłuchać, tak naprawdę nie przyjechałam tu jako turystka. – O? – Szukam kogoś. Tak naprawdę szukam rodziny sprzed lat. Moich krewnych. – A jakie nazwisko? Może będę mogła pomóc. Faye przełyka ślinę. Nie wie, dlaczego tak się niepokoi, odpowiadając: – Andresen. – Andresen – powtarza Lillian. – Jest tu dość popularne. – Tak. Ale widzi pani, myślę, że to tutaj. Mam na myśli: moja rodzina chyba kiedyś mieszkała tutaj, w tym domu.

– Nikt z naszej rodziny nie nazywał się Andresen ani nie wyemigrował do Ameryki. Jest pani pewna, że chodzi o to miasto? – Mój ojciec to Frank Andresen. Przed przyjazdem do Stanów nosił imię Fridtjof. – Fridtjof – powtarza Lillian i z wyrazem koncentracji na twarzy podnosi wzrok, najwyraźniej próbując skojarzyć, dlaczego to imię brzmi znajomo. Nagle sobie przypomina, spogląda na Faye i jej spojrzenie jest przeszywające. – Zna pani Fridtjofa? – Jestem jego córką. – Boże – szepcze Lillian i chwyta Faye za nadgarstek. – Proszę tędy. Wprowadza Faye do domu, przechodzą przez spiżarnię pełną pieczołowicie podpisanych słoików z wekami, przez ciepłą kuchnię, gdzie coś się piecze, czuć w powietrzu woń drożdży i kardamonu, do małego salonu ze skrzypiącą drewnianą podłogą i drewnianymi meblami. Wydają się bardzo stare i wykonane ręcznie. – Proszę tu zaczekać – mówi Lillian, puszczając rękę Faye, i znika za drugimi drzwiami. Pokój, w którym Faye zostawiono, jest przytulny, ozdobiony makatkami, poduszkami i fotografiami na ścianach. Przypuszczalnie rodzinnymi fotografiami i Faye teraz prześlizguje się po nich wzrokiem. Żadna z tych osób nie wygląda znajomo oprócz kilku mężczyzn – mają wokół oczu coś takiego, co Faye rozpoznaje – a może tylko sobie wyobraża? – znajome, jak u ojca, przymrużenie powiek, znajomy kształt brwi, lekka zmarszczka między oczami. Wszędzie dookoła widzi lampy, żyrandole, świece i kinkiety, które przypuszczalnie mają za zadanie jasno rozświetlić ten pokój w czasie niekończących się mroków zimy. Jedną ścianę zajmuje wielki kamienny kominek. Druga zastawiona jest regałami pełnymi książek o skromnych białych grzbietach i nieznajomych tytułach. Laptop, który wydaje się anachronizmem w tym staroświeckim poza tym pokoju. Faye słyszy, jak Lillian mówi coś za

drzwiami, łagodnie, ale szybko. Nie zna ani słowa po norwesku, więc język ten jest dla niej jedynie zdarzeniem fonicznym, samogłoski brzmią nieco płasko, trochę jak niemiecki wypowiadany w tonacji molowej. Jak większość języków, które nie są amerykańską angielszczyzną, zdaje się posuwać zbyt szybko. Niedługo potem otwierają się drzwi i wraca Lillian w towarzystwie swojej matki, i gdy Faye ją widzi, ma wrażenie, że patrzy w lustro – w oczach, w przygarbieniu pleców i w tym, jak wiek zaznaczył się na ich twarzach, dostrzega podobieństwo. Kobieta też to zauważa i zatrzymuje się raptownie na widok Faye. Przez chwilę wpatrują się w siebie nieruchomo. Dla każdego, kto oglądałby tę scenę, byłoby jasne, że są siostrami. Faye dostrzega odbite na twarzy tej kobiety rysy ojca: jego kości policzkowe, jego oczy, jego nos. Kobieta przekrzywia podejrzliwie głowę. Niesforne siwe włosy ma związane na czubku głowy wstążką. Ubrana jest w czarną bluzkę i stare niebieskie jeansy, jedno i drugie naznaczone śladami wielu domowych prac: farbą, szpachlówką, a na kolanach spodni – błota. Chodzi boso. Wyciera dłonie w granatową szmatkę. – Jestem Freya – mówi i serce Faye bije mocniej. W każdej ojcowskiej historii o duchach, której bohaterką była śliczna dziewczyna, dawał jej właśnie to imię: Freya. – Przepraszam, że tak nachodzę – tłumaczy się Faye. – Jest pani córką Fridtjofa? – Tak. Fridtjofa Andresena. – Przyleciała pani z Ameryki? – Z Chicago. – A więc – mówi kobieta, nie zwracając się do nikogo konkretnie – wyjechał do Ameryki. Daje znak córce, mówi: „Pokaż pani”, i Lillian ściąga z półki książkę, po czym siada na sofie. Książka jest bardzo stara, pożółkłe, kruche kartki, skórzana obwoluta, klamerka z przodu. Faye widziała taki wolumin: ojcowska Biblia,

ta z rodzinnym drzewem genealogicznym w środku, pełnym egzotycznych imion, które jej pokazywał, cmokając z dezaprobatą, bo wszyscy byli zbyt tchórzliwi, żeby urządzić sobie lepsze życie w Ameryce. Biblia na kolanach Lillian jest księgą tego samego rodzaju, z drzewem genealogicznym na pierwszych dwóch stronach. Ale gdy u jej ojca kończyło się ono na Faye, to tutaj ilustruje dalszy rozrost rodziny w Hammerfeście. Lillian, Faye teraz to widzi, jest jednym z sześciorga dzieci Frei. Następny poziom wypełniają wnuki, a kolejny prawnuki. Konieczny był dodatkowy arkusz papieru, żeby pomieścić wszystkie latorośle. A nad imieniem Frei widnieją imiona jej rodziców: Marthe, matki, oraz drugie imię, zaczernione tuszem. Freya podchodzi do nich, powłócząc nogami, staje przed Faye i pochyla się, żeby wskazać to miejsce. – Tu był Fridtjof – mówi, a jej paznokieć wyciska w papierze półkole. – Jest też pani ojcem. – Tak. – Jego imię jest zamazane. – Zrobiła to moja matka. – Dlaczego? – Bo był… och, jak to się mówi? Spogląda na Lillian, szukając u niej pomocy. Mówi coś po norwesku, Lillian kiwa głową ze zrozumieniem i odpowiada: – Ach. Chcesz powiedzieć, że był tchórzem. – Tak – potwierdza Freya. – Był tchórzem. – Obserwuje Faye, sprawdzając, jaką reakcję wywołają jej słowa, czy Faye poczuje się nimi urażona, i Freya spina się w oczekiwaniu być może na kłótnię, na którą jest najwyraźniej gotowa. – Nie rozumiem – mówi Faye. – Jak to: tchórzem? – Bo wyjechał. Porzucił nas. – Nie. Wyemigrował – koryguje Faye. – Starał się o lepsze życie dla siebie.

– No właśnie: dla siebie. – Nigdy nie wspominał, że miał tu rodzinę. – W takim razie nie wie pani o nim zbyt wiele. – Opowie mi pani? Freya wzdycha ciężko i patrzy na Faye z niecierpliwością lub pogardą. – Żyje jeszcze? – Tak, ale kontakt z nim jest coraz słabszy. Ma już tyle lat. – Co robił w Ameryce? – Pracował w fabryce. W zakładach chemicznych. – I miał szczęśliwe życie? Faye zastanawia się chwilę nad jej pytaniem, myśli o tym, ile razy widziała ojca samotnego, jak trzyma się z dala od innych, pogrążony w smutku, w stworzonym przez samego siebie więzieniu, jak stoi godzinami na podwórzu i wpatruje się w niebo. – Nie – odpowiada. – Zawsze wydawał się smutny. I samotny. Nigdy nie wiedziałyśmy dlaczego. Usłyszawszy te słowa, Freya jakby złagodniała. Kiwa głową. Mówi: – Proszę zostać na kolację. Coś pani opowiem. Tak też robi, nad potrawką z ryby i chlebem. To historia, którą opowiedziała Frei matka, gdy córka była już odpowiednio duża. Zaczyna się w roku tysiąc dziewięćset czterdziestym, kiedy to o Fridtjofie Andresenie zaginął wszelki słuch. Jak większość chłopaków w Hammerfeście był rybakiem. Miał siedemnaście lat i od niedawna wypływał w morze na kutrze. Wcześniej wykonywał prace zlecane dzieciom, takie jak czyszczenie, patroszenie i filetowanie ryb. Praca na kutrze była o niebo lepsza: lepiej płatna, ciekawsza i o ileż bardziej ekscytująca, gdy wyciągali wielkie sieci pełne dorsza, halibuta i zębacza o złowrogim wyglądzie i paskudnym zapachu, co do którego wszyscy się zgadzali jak jeden mąż, że

lepiej go łowić niż patroszyć. Całe dnie spędzał na morzu, gdzie traci się poczucie czasu, latem bowiem w strefie arktycznej słońce nie zachodzi nigdy. I był dumny z osiągniętej biegłości w posługiwaniu się różnymi narzędziami swego fachu, bojami i sieciami, beczułkami, linkami i haczykami przechowywanymi na pokładzie. Najbardziej lubił siedzieć na najwyższym maszcie, bo miał najbystrzejsze oko z całej załogi. To był dar – wszyscy tak mówili. Przez całe lato wypatrywał wpływających do zatoki stad i gdy dostrzegał zmąconą wodę, wrzeszczał: „Ryby!”, a wtedy wszyscy mężczyźni zrywali się z legowisk, wkładali czapki i zabierali się do pracy. Spuszczali łodzie wiosłowe z dwuosobowymi załogami – jeden do wiosłowania, drugi do zarzucania sieci – i rozciągali sieć między sobą, przy czym Fridtjof kierował całą operacją z góry, aż stado podpływało bliżej, otaczali ryby, a potem triumfalnie wciągali tę całą kotłującą się masę na pokład. Tkwiła w tym pewna moc, w tym, jak kontrolowali dzikie morze, i czuli się niepokonani, nawet jeśli płynęli zbyt blisko skalistego brzegu, który skazałby ich na zatonięcie, gdyby nie byli tak sprawnymi żeglarzami. Najstarsi mieszkańcy miasteczka nie pamiętali, żeby ktoś potrafił tak dobrze wypatrywać ryb jak Fridtjof. Miał najbystrzejsze oko w całym Hammerfeście i wiecznie się tym przechwalał, ilekroć byli w porcie. Powtarzał, że morze jest jak kartka, z której tylko on umie czytać. Był młody. Miał trochę pieniędzy. Przesiadywał w barach. Poznał kelnerkę o imieniu Marthe. Może to trochę na wyrost powiedziane, ale się w niej zakochał. Oboje raczej odczuwali pewne młodzieńcze popędy i korzystali z siebie nawzajem, aby je zaspokoić. Pierwszy raz kochali się na wzgórzach nieopodal jej rodzinnego domu. Wcześniej Fridtjof odczekał, aż zamkną bar, zaproponował, że ją odprowadzi, a potem leżeli na szorstkiej trawie pod szarobiałym słońcem. Marthe oprowadziła go po farmie, pokazała łososiowy dom, pomost nad wodą, długi rząd świerków, pole jęczmienia. Powiedziała mu, że uwielbia to miejsce. Była uroczą dziewczyną.

Tamtego lata do miasta zawitała wojna. Wszyscy myśleli, że Hammerfest jest miejscem zbyt peryferyjnym, by ktokolwiek się nim zainteresował, ale okazało się, że Niemcy chcą korzystać z portu, żeby przechwytywać alianckie transporty do Rosji, miał im też służyć jako pożyteczna baza zaopatrzeniowa dla U-Bootów. Wzdłuż norweskiego wybrzeża powtarzano sobie od portu do portu, od łodzi do łodzi, że niebawem przybędą oddziały Wehrmachtu. Na kutrze Fridtjofa mówiło się o ucieczce. Mogli dotrzeć do Islandii. Zacząć tam nowe życie. Albo popłynąć jeszcze dalej. Istniały trasy, ktoś twierdził, którymi można się było dostać z Reykjaviku do Ameryki. Ale co z łodziami podwodnymi? Nie będą sobie zawracać głowy małym kutrem rybackim. A miny? Wypatrzy je Fridtjof, mówili. Nie było to niewykonalne. Fridtjof chciał wierzyć w to, co powtarzali niektórzy starsi mężczyźni, że Niemców bardziej interesuje port niż samo miasto, że o ile nie utworzy się ruch oporu, zostawią wszystkich w spokoju, w końcu walczą z Rosją i Wielką Brytanią, nie z Norwegią. Ale dochodziły do nich pogłoski o tym, co się dzieje na południu kraju: niespodziewane ataki, spalone wsie. Fridtjof nie wiedział, co ma myśleć. Podczas następnego postoju w Hammerfeście załoga miała podjąć decyzję: zostają czy wyjeżdżają. Jeśli ktoś chciał zostać, nikt go oczywiście do niczego nie zmuszał. Ci, którzy chcieli zaryzykować rejs do Islandii, mieli przynieść tyle zapasów, ile uda im się ściągnąć. Jedynym, który nie miał wyboru, był Fridtjof. A przynajmniej tak mu się wydawało, gdy starsi mężczyźni wzięli go na stronę i przekonywali, że potrzebują jego sokolego wzroku. Tylko on mógł wypatrzyć miny, przez które wody za przybrzeżnymi wyspami stały się tak zdradzieckie. Tylko on potrafił odczytać wiry, które sygnalizują obecność U-Boota. Tylko on mógł dostrzec na horyzoncie zarysy wrogich okrętów, na tyle daleko, żeby zdążyć przed nimi pierzchnąć. Wszyscy się zgadzali co do tego, że ma niezwykły dar. Że bez niego zginą.

Tego wieczoru czekał, aż zamkną bar, i poszedł zobaczyć się z Marthe. Tak bardzo się ucieszyła na jego widok. Znowu się kochali w trawie, a potem powiedziała mu, że jest w ciąży. – Oczywiście będziemy musieli się pobrać – rzekła. – Oczywiście. – Rodzice mówią, że możesz z nami zamieszkać. Kiedyś odziedziczymy ten dom. – Tak. Świetnie. – Moja babka myśli, że to będzie dziewczynka. Raczej się nie myli w tych sprawach. Chciałabym jej dać na imię Freya. Przez większość tamtej nocy snuli plany. Rano Fridtjof powiedział Marthe, że wypływa na północny wschód na połów dorsza. Obiecał, że wróci za tydzień. Uśmiechnęła się. Pocałowała go na pożegnanie. I już nigdy go nie zobaczyła. Gdy urodziła się Freya, trwała okupacja. Wkroczyli Niemcy i większość rodzin została eksmitowana ze swoich domów. Mieszkali tam teraz żołnierze, wszyscy inni zaś tłoczyli się w kamienicach, szkołach lub kościołach. Marthe znalazła się w jednym mieszkaniu z szesnastoma innymi rodzinami. Najwcześniejsze wspomnienia Frei pochodziły z tego okresu głodu i beznadziei. Przeżyli w ten sposób cztery lata do czasu, aż Niemcy wyszli z miasta. Tamtego dnia, zimą czterdziestego czwartego, wydano rozkaz opuszczenia Hammerfestu przez wszystkich mieszkańców. Ci, którzy się ewakuowali, uciekli do lasu, reszta zginęła. Niemcy zrównali miasto z ziemią. Spalili wszystkie budynki oprócz kościoła. Ludzie nie mieli do czego wracać, zostały tylko gruzy, zgliszcza i popiół. Przetrwali tamtą zimę na wzgórzach, w jaskiniach. Freya pamięta zimno i dym z ognisk, które rozpalali, dym, przez który wszyscy się budzili, krztusząc się i kaszląc. Pamięta, jak wymiotowała do dłoni kwasem i popiołem. Wiosną opuścili swoje schronienie i zaczęli odbudowę Hammerfestu. Nie mieli jednak materiałów, żeby odtworzyć jego dawną świetność. Dlatego miasto

wygląda teraz miejscami, tak jak wygląda, tanio i nijako, świadectwo nie piękna, lecz wytrwałości. Rodzina Marthe odbudowała swój dom, jak można było najlepiej, malując go nawet na ten sam łososiowy kolor, i w końcu, gdy Freya była już odpowiednio duża, Marthe opowiedziała jej o ojcu, Fridtjofie Andresenie. Po wojnie nikt już o nim nie słyszał. Przypuszczano, że uciekł do Szwecji jak wielu innych. Czasem Freya wychodziła oglądać kutry rybackie, wyobrażając sobie, że ojciec wypatruje jej na morzu z masztu jednego z nich. Fantazjowała o jego powrocie, ale mijały lata, Freya dorosła, wyszła za mąż, miała własną rodzinę i przestała marzyć o jego powrocie, za to zaczęła go nienawidzić, a potem przestała go nienawidzić i po prostu o nim zapomniała. Przed pojawieniem się Faye od lat nie wracała do niego w myślach. – Moja matka chyba nigdy mu nie wybaczyła – opowiada Freya. – Przez większość życia była nieszczęśliwa, zła na niego, a może też na siebie. Już nie żyje. Minęła właśnie siódma i do kuchni wpada ukosem złociste słońce. Freya uderza otwartymi dłońmi o stół i wstaje. – Chodźmy nad wodę – proponuje. – Obejrzymy zachód słońca. Przynosi Faye kurtkę i gdy schodzą nad morze, wyjaśnia jej, że zachody słońca w Hammerfeście są na wagę złota, zdarzają się tak rzadko. Tego dnia słońce miało zajść kwadrans po ósmej. Miesiąc wcześniej zachodziło o północy. Za miesiąc będzie zachodziło o wpół do szóstej. I któregoś dnia w połowie listopada słońce wstanie około jedenastej przed południem, zajdzie pół godziny później i tyle je będą widzieli na całe dwa miesiące. – Dwa miesiące ciemności – dziwi się Faye. – Jak wy to znosicie? – Człowiek się przyzwyczaja – odpowiada Freya. – Nie mamy innego wyjścia. Siedzą w milczeniu na pomoście, popijają kawę i owiewane chłodną bryzą znad morza podziwiają miedziany zachód słońca nad Morzem Norweskim.

Faye próbuje wyobrazić sobie ojca, gdy z twarzą zarumienioną od wiatru siedzi wysoko nad wodą, przycupnąwszy na najwyższym maszcie kutra. Jak musiał się czuć w fabryce ChemStar w Iowa – gdzie ustawiał pokrętła, zapisywał liczby, zajmował się papierkową robotą, stał na płaskiej, nudnej ziemi. I o czym musiał myśleć, gdy płynął w kierunku Islandii, gdy patrzył, jak w oddali znika Hammerfest, gdy zostawiał za sobą dom, dziecko. Jak długo tego żałował? Jak silny miał się stać ten żal? Faye podejrzewa, że nigdy się go nie pozbył. Że ten żal pulsował w nim jak ukryte serce, był czymś, co pogrzebał w sobie najgłębiej. Pamięta, jak wyglądał, gdy myślał, że nikt go nie widzi, i stał zapatrzony w dal. Faye zawsze się zastanawiała, co ojciec sobie wtedy wyobraża, i teraz wydaje jej się, że już wie. Widział to miejsce, tych ludzi. Rozmyślał, jak mogłoby wyglądać jego życie, gdyby podjął inną decyzję. Trudno było nie dostrzec podobieństwa ich imion: Freya i Faye. Czy gdy dawał jej na imię Faye, myślał o drugiej córce? Czy gdy wypowiadał imię Faye, zawsze słyszał echo tamtego imienia? Czy Faye przypominała mu o rodzinie, którą zostawił? Czy próbował wymierzyć sobie karę? Gdy opisywał dom w Hammerfeście, opisywał go tak, jak gdyby tam rzeczywiście mieszkał, jak gdyby należał do niego. I może w jego umyśle tak właśnie było. Może obok świata rzeczywistego istniała ta fantazja, to drugie życie, w którym odziedziczył farmę z łososiowym domem. Faye wie, że takie fantazje czasem bywają bardziej przekonujące niż własne życie. Żeby coś wydawało się prawdziwe, nie musi się wcale wydarzyć. Ojciec nigdy nie był bardziej ożywiony, szczęśliwy niż wtedy, gdy opowiadał o tym miejscu, i może nawet jako dziecko Faye to wyczuwała. Rozumiała, że jakaś część ojca zawsze przebywa gdzieś daleko. Że kiedy patrzy na córkę, nigdy właściwie nie widzi jej. I Faye zastanawia się teraz, czy jej napady paniki i inne problemy nie były pokrętną próbą zwrócenia na siebie uwagi, zmuszenia go, żeby ją dostrzegł. Wmówiła sobie, że prześladują ją duchy ze starego kraju, bo – chociaż nie zdawała sobie z tego sprawy – może próbowała

być dla niego Freyą. – Ma pani dzieci? – pyta Freya, przerywając długie milczenie. – Syna. – Jesteście sobie bliscy? – Tak – odpowiada Faye, bo znowu się wstydzi powiedzieć prawdę. Jak mogłaby się przyznać tej kobiecie, że zrobiła swojemu synowi to, co Fridtjof zrobił jej? – Bardzo. – To dobrze, bardzo dobrze. Faye myśli o Samuelu, o ich pobycie na lotnisku kilka dni wcześniej, o ich pożegnaniu. W tamtej chwili ogarnęła ją osobliwa potrzeba, żeby się do niego przytulić, żeby poczuć jego fizyczną bliskość. Okazało się, że najbardziej tęskni za jego ciepłem. Przez te długie lata po odejściu od rodziny bardziej niż czegokolwiek innego pragnęła ludzkiego ciepła, tego, które czuła, gdy Samuel wślizgiwał się rano do jej łóżka, kiedy kolejny koszmar napędził mu strachu, albo gdy się do niej tulił, mając gorączkę. Ilekroć jej potrzebował, przychodził do niej, ten mały piecyk, ta rozpalona, wilgotna kuleczka. Faye wciskała w niego twarz i wdychała dziecięcy zapach potu, syropu i trawy. Był tak ciepły, że jej skóra wilgotniała w miejscach, gdzie się dotykali, i Faye wyobrażała sobie, jak jego wnętrze płonie energią, której potrzebuje jego ciało, by zamienić się w mężczyznę. Właśnie tego żaru zapragnęła nagle na lotnisku. Od bardzo dawna nie czuła czegoś podobnego. Zazwyczaj jest jej zimno – może przez te pigułki na nerwy, na rozcieńczenie krwi i beta-blokery. Ostatnio wiecznie marznie. Słońce już się schowało za widnokręgiem i teraz wpatrują się w fioletowe niebo. Lillian jest w domu i rozpala w kominku. Freya siedzi zasłuchana w szum wody. Na prawo od nich niedaleko wybrzeża widać wyspę, gdzie w gęstniejącym mroku Faye dostrzega jasny język światła. – Co to jest? – pyta, wskazując. – Melkøya – wyjaśnia Freya. – To fabryka. Tam trafia gaz.

– A to światło? – Ogień. Płonie cały czas. Nie wiem dlaczego. Faye wpatruje się w komin wypuszczający w mrok pomarańczowy ognik i w okamgnieniu przenosi się z powrotem do Iowa, siedzi z Henrym nad rzeką Missisipi i patrzy na płomień nad zakładami azotowymi. Widziała ten ogień z każdego miejsca w mieście. Nazywała go latarnią morską. To było tak dawno, jakby w innym życiu. I ten nagły powrót od dawna uśpionego wspomnienia sprawia, że Faye zaczyna płakać. Nie jest to gwałtowny płacz, chlipie cicho i delikatnie. Przypomina sobie, jak Samuel nazwałby ten płacz – płaczem kategorii pierwszej – i się uśmiecha. Freya albo nie zauważa jej łez, albo udaje, że ich nie zauważa. – Przepraszam, że dostał się mnie – mówi Faye. – Mam na myśli naszego ojca. Przykro mi, że was opuścił. To nie fair. Freya lekceważąco macha ręką. – Jakoś sobie poradziliśmy. – Wiem, że bardzo za wami tęsknił. – Dziękuję. – Myślę, że zawsze chciał wrócić. Myślę, że żałował decyzji o wyjeździe. Freya podnosi się i spogląda na morze. – Dobrze, że tam został. – Dlaczego? – Proszę się rozejrzeć – mówi, rozpościerając ramiona i obejmując tym gestem dom, pole, zwierzęta, Lillian, rozpalany przez nią kominek i Biblię ze szczegółowym drzewem genealogicznym. – Wcale go nie potrzebowaliśmy. Wyciąga rękę do Faye i ściskają sobie dłonie, oficjalny gest wyznaczający koniec tej rozmowy i koniec wizyty Faye. – Bardzo miło było panią poznać – mówi Freya.

– Mnie też było miło. – Mam nadzieję, że przyjemnie spędzi pani tu czas. – Na pewno. Dziękuję za gościnę. – Lillian podwiezie panią do hotelu. – To niedaleko. Mogę się przejść. Freya kiwa głową i rusza w stronę domu. Ale po przejściu kilku kroków przystaje, odwraca się do Faye i spogląda na nią tymi swoimi mądrymi oczyma, które zdają się przeszywać ją na wylot i docierać do każdej tajemnicy, jaką w sobie skrywa. – Te stare historie nie mają już żadnego znaczenia, Faye. Wracaj do swojego syna. Faye kiwa tylko głową na zgodę, to wszystko, na co może się zdobyć, i patrzy, jak Freya pokonuje resztę drogi, aż znika wewnątrz domu. Faye zostaje jeszcze przez chwilę na pomoście, po czym też się oddala. Ścieżką wspina się na wzgórze i gdy jest już na szczycie, dokładnie w tym miejscu, gdzie ujrzała konia, ogląda się za siebie na dolinę i dom, teraz spowity ciepłym złocistym światłem, z cienkim kosmykiem dymu ulatującym z komina. Może tu właśnie stał jej ojciec. Może to właśnie zapamiętał. Może ten widok miał przed oczami w te wieczory w Iowa, kiedy wpatrywał się w nicość. Karmił się tym wspomnieniem całe życie, ale też było to coś, co nie dawało mu spokoju. I teraz wraca do niej ta stara opowieść o duchu, który wygląda jak kamień: im dalej od brzegu, tym staje się cięższy, aż w końcu przychodzi dzień, kiedy nie sposób go dłużej dźwigać. Faye wyobraża sobie ojca zabierającego ze sobą cząstkę tej ziemi, pamiątkę: wspomnienie tej farmy, tej rodziny. To był ów kamień topiciel z jego opowieści. Zabrał go na morze, do Islandii i dalej, aż do Ameryki. I dopóki nie wypuszczał go z dłoni, cały czas tonął.

2 Dlaczego sale szpitalne tak się upodobniły do pokoi hotelowych? Samuel zadaje sobie to pytanie, spoglądając na beżowe ściany tego pomieszczenia, jego beżowy sufit, beżowe zasłony i przemysłową, mocną wykładzinę, której kolor można by określić jako jasnobrązowy, pszeniczny lub… beżowy. Nijakie obrazy na ścianach, mające nie rzucać się w oczy, nie wzbudzać silniejszych emocji i być na tyle abstrakcyjne, żeby nikomu się z niczym nie kojarzyły. Miliard kanałów telewizyjnych łącznie z darmowym HBO, jak informuje tekturowa wywieszka na komodzie. Komoda z imitacji dębu, z Biblią w środku. W kącie biurko z licznymi portami i gniazdkami: „bezprzewodowa stacja robocza” z hasłem do Wi-Fi wydrukowanym na laminowanej kartce, pomarszczonej i łuszczącej się na krawędziach. Menu pozwalające zamówić kotlet z piersi kurczaka, frytki, koktajle mleczne z dostawą do dowolnego punktu w budynku, łącznie ze skrzydłem kardiologicznym. Pilot przyczepiony rzepem do telewizora. Odbiornik telewizyjny przytwierdzony śrubami do ściany i zwrócony w stronę łóżka, co wygląda, jakby to telewizor oglądał pacjenta, nie odwrotnie. Przewodnik z opisem pobliskich atrakcji Chicago. Sofa pod przeciwległą ścianą jest w istocie rozkładanym łóżkiem, z czego zda sobie sprawę każdy, kto klapnie na nią zbyt szybko, uderzając tyłkiem o twardą metalową ramę. Radio z mrugającymi zielonymi cyframi pokazującymi w tej chwili północ. W sali lekarz, całkowicie łysy, opisuje przypadek grupce studentów medycyny: – Nazwisko pacjenta nieznane – mówi. – Używa przezwiska, hm, zaraz, sprawdźmy, Pe-wu-nage?

Lekarz zerka w stronę Samuela, szukając u niego pomocy. – Wymawia się pałnydż – podpowiada Samuel. – Dwie sylaby. – Co to jest pałnydż? – pyta jeden ze studentów. – Czy on powiedział „panicz” – pyta inny. – Chyba „pieniacz”. Lekarz oznajmia studentom, że dopisało im dzisiaj szczęście, bo może już nigdy nie będą mieli okazji oglądać takiego przypadku, co więcej, lekarz rozważa napisanie o owym pacjencie artykułu do „Medycznych Osobliwości”, który studenci, rzecz jasna, będą mogli z nim współredagować. Spoglądają na Pwnage’a z takim samym speszonym uznaniem, jakie mogliby okazywać barmanowi przygotowującemu im za darmo wymyślnego drinka. Pwnage śpi bez przerwy od trzech dni. Nie jest w śpiączce, zaznacza lekarz. Śpi. Szpital odżywia go dożylnie. I Samuel musi przyznać, że Pwnage wygląda teraz lepiej, jego cera nie jest już tak woskowa, twarz tak napuchnięta, wysypkowe plamy na szyi i ramionach wyblakły i przybrały mniej więcej normalny kolor ludzkiej skóry. Nawet włosy wyglądają na zdrowsze, lepiej (Samuelowi przychodzi do głowy tylko takie określenie) umocowane. Lekarz wymienia rozmaite przypadłości, z jakimi pacjent trafił na ostry dyżur: – Niedożywienie, wyczerpanie, nadciśnienie złośliwe, niewydolność nerek i wątroby, tak daleko posunięte odwodnienie, że naprawdę nie wiem, jak to możliwe, że pacjent nie miał ciągłych halucynacji związanych z wodą. Studenci wszystko zapisują. Bezwłose głowa, twarz i ręce lekarza osiągnęły iście imponującą gładkość rekina. Studenci medycyny dzierżą podkładki i wspólnie wydzielają zapach mydła antyseptycznego i papierosów. Kardiomonitor podłączony do Pwnage’a serią kabli i przyssawek nie pika. Samuel stoi razem z Topornikiem. Rzuca w jego stronę dyskretne spojrzenia, mając nadzieję, że on ich nie zauważa. Słyszał go setki razy przez komputer podczas wspólnych misji, ale nigdy nie

widział go na żywo i jest teraz nieco oszołomiony jak zawsze wtedy, kiedy element wizualny nie odpowiada elementowi słuchowemu, na przykład gdy widzi się po raz pierwszy twarz prezentera radiowego i myśli: serio? Głos Topornika przez internet cechowała pewna nosowa płaczliwość, wyobrażał więc go sobie jako jednego z tych czterdziestokilogramowych, pryszczatych, krótkowzrocznych maminsynków, którzy stanowią ucieleśnienie stereotypu internetowego gracza. Jego piskliwy głos był fonicznym odpowiednikiem ciosu, który nie boli. Brzmiało to, jakby usta Topornika zostały dawno temu wepchnięte przez łobuzów w głąb czaszki. – … i arytmia – kontynuuje lekarz – cukrzycowa kwasica ketonowa, cukrzyca, o której prawdopodobnie nawet nie wiedział i której z pewnością w żaden sposób nie leczył, przez co jego krew osiągnęła gęstość i konsystencję budyniu. Topornik w świecie rzeczywistym okazuje się eleganckim i atrakcyjnym chłopakiem – obcisłe szorty, podkoszulek bez rękawów, opalone ramiona, które są muskularne, ale nie przesadnie, noszone bez skarpet buty żeglarskie, umiarkowanie kręcone włosy aż proszące się o to, żeby je żartobliwie zwichrzyć, to wszystko wygląda, jakby ubierał się według poradnika rozprowadzanego wyłącznie wśród młodych gejów hipsterów. Niedługo odkryje seks i będzie się zastanawiał, dlaczego poświęcał tyle czasu grom wideo. – Więc byliśmy tam wszyscy – opowiada Topornik – na skałach nad Przylądkiem Mgielnym. Znasz to miejsce? Samuel kiwa głową. Na mapie Elflandii to najbardziej wysunięty na południe kraniec zachodniego kontynentu i ponoć tam właśnie Pwnage dostał swojej niemal śmiertelnej zapaści. Tam też znalazł go, a raczej jego nagiego i martwego awatara, Topornik. Zauważył przedłużający się status „z dala od klawiatury”, coś, co nigdy Pwnage’owi się nie zdarzało – być z dala od klawiatury. Topornik zadzwonił więc w realu po pomoc i gdy przyjechało

pogotowie, zauważono Pwnage’a przez okno, jak siedzi nieprzytomny przed komputerem. – Zaproponowałem wszystkim, żeby się spotkać na Przylądku Mgielnym – Topornik relacjonuje półszeptem, żeby nie przeszkadzać lekarzowi. – Zamieściłem wiadomość na forum. „Czuwanie przy świecach za Pwnage’a”. Mieliśmy sporą frekwencję. Stawiło się może trzydzieści osób. Oczywiście same elfy. – Oczywiście – mówi Samuel. Ma wrażenie, że jedna z atrakcyjnych studentek podsłuchuje ich rozmowę, i odczuwa to zażenowanie, które wzbudza w nim świadomość, że ktoś z prawdziwego świata odkrywa, co on robi w wolnym czasie: gra w Elflandię. – Te wszystkie elfy ustawiły się tam z zapalonymi świecami. I oprócz jednego gościa z tyłu, który tańczył breakdance i właściwie nie uczestniczył w czuwaniu, była to poważna, piękna i podniosła scena. – … i wysypka na ramieniu, która wyglądała niepokojąco podobnie do martwiczego zapalenia powięzi, ale na szczęście nim nie była – ciągnie lekarz. Kopuła jego łysej głowy lśni. Sala wydaje się przez to większa, tak jak powiększająco może działać duże lustro. – I teraz tak – kontynuuje Topornik i chwyta Samuela za koszulę, ciągnąc lekko, żeby przykuć jego uwagę i wyrazić własne wzburzenie. – O planowanym czuwaniu pisałem tylko na forum dla elfów. Ale wygląda na to, że ogłoszenie widziały też trolle. – Trolle? – Tak, orki. – Zaraz, więc trolle czy orki? – Trollujące orki. No wiesz, o co mi chodzi. Kilku orkowych graczy przeczytało ogłoszenie o czuwaniu ze świecami i skopiowało je na forum dla orków, czego oczywiście nie widziałem, bo nie czytuję ich forów, mam swoje

zasady. Kardiomonitor nie pika, dochodzi do wniosku Samuel, bo w prawdziwym życiu kardiomonitory nie pikają. To musi być jakiś hollywoodzki wymysł, sposób przekazania widowni, co się dzieje w piersi pacjenta. Kardiomonitor, do którego podłączony jest Pwnage, po prostu powoli drukuje zygzakową linię na wąskim pasku papieru zwijającego się na szpulę jak we wnętrzu sklepowej kasy. – Więc bez naszej wiedzy – kontynuuje Topornik – orki chowają się w jaskini na północy, gdy my zbieramy się na klifach nad Przylądkiem Mgielnym. I w środku ceremonii, która, powinienem podkreślić, była naprawdę podniosła, piękna i spokojna, nie licząc tego tańczącego gościa, który potem rozebrał się do naga i skakał jak opętany, w samym środku ceremonii, gdy ja wygłaszam mowę o tym, jakim to Pwnage był wspaniałym kumplem i że mamy wszyscy nadzieję na jego szybki powrót do zdrowia, i namawiam ludzi, żeby wysłali mu kartki z życzeniami, i rozdaję adres szpitala, żeby mogli napisać prawdziwe, papierowe kartki, ni stąd, ni zowąd zza drzew wypadają te wszystkie orki i zaczynają nas wyrzynać. Ładna studentka medycyny obgryza ołówek chyba po to, żeby zamaskować uśmiech albo żeby nie parsknąć śmiechem pod wpływem czegoś, co podsłuchała. A może jest palaczką i to jedno z tych nieświadomych obsesyjnych zachowań, które często występują u palących. Głowa doktora błyszczy jak nowiuteńka kula do kręgli dopiero co wyjęta z opakowania. – Więc wszystkim włączają się alarmy ostrzegające o bliskości orków i odwracamy się do nich, żeby ich odeprzeć – opowiada Topornik. – Tylko że nie możemy z nimi walczyć. Wiesz, dlaczego nie możemy z nimi walczyć? – Bo wszyscy trzymacie świece. – Bo wszyscy trzymamy świece. Brak brwi i rzęs u doktora jest niepokojącą cechą, której zauważenie zajmuje Samuelowi kilka minut. Przedtem miał tylko wrażenie, że z tym facetem jest coś

nie tak, ale nie potrafił tego sprecyzować. – No więc jeden ork się na mnie rzuca – kontynuuje Topornik – a ja instynktownie się na niego zamachuję i uderzam, ale oczywiście uderzam go świecą, co nie wyrządza mu żadnej krzywdy, tarza się tylko ze śmiechu. Otwieram szybko panel sterowania, wybieram ekran postaci, zaznaczam świecę, odnajduję swój miecz na ekranie zasobów i podwójnym kliknięciem chcę zrobić zamianę, i wtedy gra mnie pyta: „Na pewno chcesz zamienić akcesoria?”, tymczasem ork powoli przecina mnie swoim toporem na pół, wymachując nim jakby od niechcenia, a ja stoję jak drzewo, nie będąc zupełnie w stanie go powstrzymać, i wrzeszczę na całe gardło do ekranu: „Tak, chcę zamienić akcesoria! Tak, jestem, kurwa, pewien!”. Po nagłym wybuchu Topornika lekarz i studenci rzucają mu pogardliwe spojrzenia, przekazując w ten sposób, jak szybko by go stąd wyrzucono, gdyby nie uratował życia pacjentowi, o którego przedziwnym przypadku zamierzają napisać artykuł. – No, w każdym razie – mówi Topornik, już ciszej – ostatecznie nie mam czasu, żeby zamienić broń, bo zanim udaje mi się przebrnąć przez cały proces, jestem już całkowicie martwy. Tak więc mój duch zmartwychwstaje na najbliższym cmentarzu, ściągam ducha z powrotem do ciała, respawnuję się i wiesz, co się dzieje? – Orki wciąż tam są. – Orki wciąż tam są, a ja wciąż trzymam tę cholerną świecę. – … i kwasica mleczanowa – mówi lekarz, głośniej, żeby zagłuszyć paplaninę Topornika – nadczynność tarczycy, zatrzymanie moczu, krup. – Brak włosów na całym ciele lekarza zaczyna się wydawać kwestią kliniczną, nie estetyczną, jakby cierpiał na jakąś genetyczną przypadłość, z której w dzieciństwie zapewne wyśmiewali się koledzy, co wzbudza w Samuelu pewne poczucie winy, bo nie powinien się na niego tak gapić.

– I to się powtarza ze dwadzieścia lub trzydzieści razy – skarży się Topornik. – Wracam do ciała, respawnuję się i w ciągu kilku sekund ginę. I tak w kółko. Czekam, aż orkom się to znudzi, ale nie ma szans. W końcu tak się wściekam, że się wylogowuję i na forum orków wypisuję cały referat, w którym wytykam im, że zakłócenie naszego czuwania było czynem nagannym i niemoralnym. Napisałem, że powinno im się zamknąć wszystkie konta i że powinni osobiście przeprosić wszystkich członków naszej gildii. To sprowokowało dość ognistą debatę. – I co z niej wynikło? – Orki twierdziły, że manewr ten jak najbardziej odpowiadał charakterowi orków. Że wymordowanie nas w czasie czuwania było zgodne z tym, jak orki powinny się zachowywać w świecie gry. Ja na to, że świat gry i prawdziwy świat czasem na siebie zachodzą i wtedy prawdziwy świat powinien mieć pierwszeństwo, na przykład podczas cichego czuwania, w czasie którego przyjaciele są myślami przy swoim ciężko chorym przywódcy. Oni na to, że awatary orków nie wiedzą, co to „prawdziwy świat”, o którym mówię, i dla nich świat Elflandii jest jedynym istniejącym światem. Powiedziałem, że jeśli to prawda, to przede wszystkim nigdy by się nie dowiedziały o czuwaniu, bo nie mają orkowych laptopów, by wejść na forum dla elfów, a nawet gdyby miały, nie rozumiałyby, co się tam pisze, bo orki nie znają angielskiego. – To wszystko brzmi bardzo skomplikowanie. – Poruszyłem ten wielki metafizyczny problem: jak dużą część prawdziwego świata można dopuścić do gry. Nasza gildia w większości robi sobie tygodniową przerwę, żeby przemyśleć problem. – Logowałeś się od tamtej pory? – Jeszcze nie. Mój elf wciąż leży na tym klifie. Poćwiartowany. Lekarz mówi: – Jak Boga kocham, pierwszy raz oglądam zatorowość płucną i jest ona u

kogoś najmniej poważnym problemem. W porównaniu z całą resztą, która tu szwankuje, antykoagulant podany mu na zatorowość był łatwym rozwiązaniem. Samuel czuje w kieszeni krótkie brzęczenie telefonu sygnalizujące nadejście nowego maila. Zauważa, że to wiadomość od matki. Napisała wbrew ich umowie. Przeprasza i wychodzi na korytarz, żeby przeczytać list. Samuelu, Ustaliliśmy, wiem, że nie powinniśmy się kontaktować, ale zmieniłam zdanie. Jeśli będzie Cię pytać policja, proszę, powiedz im prawdę. Nie zatrzymałam się w Londynie. Nie poleciałam do Dżakarty. Udałam się do Hammerfestu. To najbardziej wysunięte na północ miasto na świecie. Leży w Norwegii. Straszna dziura, słabo zaludniona. Można powiedzieć, że coś w sam raz dla mnie. Piszę Ci o tym, bo postanowiłam, że wracam. Poznałam ludzi, którzy mnie przekonali, że to słuszna decyzja. Wyjaśnię Ci później. Właściwie to Hammerfest nie jest już najbardziej wysuniętym na północ miastem na świecie. Właśnie się o tym dowiedziałam. W zasadzie jest drugim najbardziej wysuniętym na północ miastem. Nieco dalej na północ, też w Norwegii, leży Honningsvåg, które kilka lat temu ogłosiło się miastem. Ale z ludnością liczącą około 3000 mieszkańców trudno je nazwać „miastem”. Toczy się nadal zacięty spór. Większość mieszkańców Hammerfestu jest życzliwa wobec wszystkich oprócz przyjezdnych z Honningsvågu, których uważają za uzurpatorów i drani. Czego to się człowiek nie dowiaduje, co? W każdym razie Hammerfest to miejsce dalekie i odosobnione. Powrót do domu zabierze mi kilka dni. Tymczasem chciałabym, żebyś się skontaktował ze swoim

przyjacielem Periwinkle’em. Każ mu powiedzieć sobie prawdę. Zasługujesz na kilka odpowiedzi. Powiedz mu, że kazałam wszystko Ci wyjawić. Powinieneś wiedzieć, że znamy się od dawna. Poznaliśmy się na studiach. Kiedyś się w nim kochałam. Jeśli chcesz dowodu, zajrzyj do mojego mieszkania. Na półce stoi gruby tom poezji, wiersze zebrane Ginsberga. Chcę, żebyś zajrzał do środka. Znajdziesz tam fotografię. Ukryłam ją tam wiele lat temu. Proszę Cię, nie złość się na mnie, gdy ją znajdziesz. Wkrótce będziesz miał wszystkie odpowiedzi, na których Ci zależy, a wtedy pamiętaj, że starałam się tylko pomóc. Nieporadnie, ale robiłam to dla Ciebie. Buziaki, Faye Samuel dziękuje Topornikowi i prosi go, żeby dał znać, gdy Pwnage się ocknie. Wychodzi ze szpitala i szybko wjeżdża do centrum Chicago. Przez wciąż wyważone drzwi dostaje się do mieszkania matki. Odnajduje tom poezji i zaczyna go kartkować. Odwraca książkę grzbietem do góry i nią potrząsa. Pachnie stęchlizną. Kartki są pożółkłe i pod palcami wydają się kruche. Spomiędzy nich wylatuje zdjęcie i ląduje na podłodze obrazem do dołu. Na odwrocie widnieje dedykacja: „Dla Faye, na Twój miodowy miesiąc, serdeczności, Al.”. Samuel podnosi zdjęcie. To ta sama fotografia, którą widział w wiadomościach, zrobiona podczas protestu w sześćdziesiątym ósmym. Jest jego matka w wielkich okrągłych okularach. Jest Alice siedząca z tyłu ze śmiertelnie poważną miną. Ale to zdjęcie jest większe niż fotografia pokazywana w telewizji, z szerszym kadrem. Samuel uzmysławia sobie, że zdjęcie, które, jak mu się wydawało, zna tak dobrze, jest w istocie jedynie fragmentem większej całości, przyciętym, żeby ukryć mężczyznę, o którego opiera się jego matka.

Teraz Samuel go widzi, tego mężczyznę, z czarną czupryną, jak patrzy z ukosa w stronę obiektywu, inteligentne, łobuzerskie spojrzenie. Jest bardzo młody, twarz w połowie pozostaje w cieniu, ale sprawa jest oczywista. Samuel widział już tę twarz. Wypisz, wymaluj, cały Guy Periwinkle.

3 Biuro Guya Periwinkle’a na Manhattanie znajduje się na dziewiętnastym piętrze wieżowca, w południowo-wschodnim rogu, z widokiem na dzielnicę finansową. Dwie całe ściany są całkowicie przeszklone, pozostałe pomalowano neutralnie na szaroniebiesko. Samotne biurko pośrodku pokoju, samotne obrotowe krzesło. Nie ma tu dzieł sztuki na ścianach, rodzinnych zdjęć, żadnych rzeźb ani roślin, na biurku leży tylko pojedyncza kartka. Panuje tu estetyka wykraczająca poza minimalizm, jest to wręcz klasztorny ascetyzm. Jedyną ozdobą w tej dużej przestrzeni jest oprawiona reklama jakichś nowych chipsów. Mają kształt malutkich torped zamiast tradycyjnych trójkątów lub kółek. Dominującym elementem reklamy jest fotografia mężczyzny i kobiety, których dziką ekscytację przed konsumpcją owych chipsów można by chyba najlepiej określić jako maniakalną. Napis nad nimi grubą czcionką, która wygląda na trójwymiarową, głosi: NAPRAWDĘ MUSISZ JEŚĆ CIĄGLE TE SAME NUDNE PRZEKĄSKI? Reklama ma rozmiary plakatu filmowego. Wygląda niedorzecznie w tak bogatej złotej ramie. Samuel czeka od dwudziestu minut i chodzi wte i wewte, odbijając się jak bilardowa kula między oknem a reklamą, i przygląda się wszystkiemu tak długo, aż znowu zaczyna go nosić. Przyjechał do Nowego Jorku prosto po wyjściu z mieszkania matki. Po raz drugi w życiu odbył podróż samochodem z Chicago do Nowego Jorku i wrażenie déjà vu jest w tej chwili tak silne, że czuje gdzieś z tyłu głowy dyskretną obawę: ostatnia wizyta w Nowym Jorku nie skończyła się dobrze. I nie sposób teraz do tego nie wracać, bo gdy Samuel wygląda przez okna biura Periwinkle’a, kilka przecznic dalej na wschód widzi znajomy

budynek, wąski, biały, z gargulcami w górnej części: budynek Liberty Street 55. Budynek, w którym mieszka Bethany. Wpatruje się w ten dom i zastanawia, czy Bethany jest teraz u siebie, może patrzy właśnie w tę stronę, w kierunku Samuela, na ten cały rozgardiasz na dole. Bo między budynkami Bethany i Periwinkle’a, na poziomie ulicy, znajduje się Zuccotti Park, chociaż „park” to określenie nieco na wyrost wobec tego kawałka betonu nie większego niż kilka kortów tenisowych, gdzie od tygodni zbierają się manifestanci. Samuel przedzierał się przez ten tłum po drodze na spotkanie z Periwinkle’em. MY TO 99 PROCENT – głosiły ich transparenty. – PRZESTRZEŃ OKUPOWANA. Z góry widzi wielkie zbiorowisko, odblaskowo niebieskie nylonowe bańki namiotów, krąg bębniarzy na obrzeżach. I wszystko, co z protestu dociera do niego na dziewiętnaste piętro, to nieprzerwane dudnienie. Wraca znowu pod oprawioną reklamę. Nowe chipsy ziemniaczane w kształcie torpedy są najwyraźniej sprzedawane w specjalnych plastikowych pojemnikach z odrywanym wieczkiem, jak jogurt. Maniakalna para nie może się już doczekać i wpatruje się w chipsy tak pożądliwie, że wyraz ich twarzy oraz wytrzeszczone oczy można odczytać jako przerażenie. Drzwi się otwierają i w końcu zjawia się Periwinkle. Ubrany jak zwykle w dopasowany szary garnitur z kolorowym krawatem pod szyją – tego dnia turkusowym. Włosy ma świeżo ufarbowane na czarno i może spryskane lakierem. Widząc, że Samuel ogląda plakat z chipsami, zwraca się do niego: – Ta reklama mówi nam wszystko, co musimy wiedzieć o Ameryce dwudziestego pierwszego wieku. Siada lekko w fotelu i obraca się, żeby mieć przed sobą Samuela. – Wszystko, czego potrzebuję, żeby wykonywać swoją pracę – dodaje, wskazując plakat – jest tutaj. Jeśli się zrozumie przesłanie tej reklamy, można ruszać na podbój świata.

– To tylko głupie chipsy. – Oczywiście, to tylko głupie chipsy. Ale uwielbiam to hasło o nudnych przekąskach. Na zewnątrz bębnienie się nasila, a potem przycicha według jakiejś improwizowanej muzycznej logiki. – Geniusz tego hasła jakoś mi umyka – stwierdza Samuel. – Niech się pan zastanowi. Po co nam przekąski? Dlaczego są niezbędne? Odpowiedź brzmi następująco, a wykonaliśmy na ten temat miliony badań: nasze życie pełne jest monotonii, mozołu i niekończącej się harówki, więc do rozproszenia zbierającego się mroku potrzebny nam jest ten malutki punkcik przyjemności. I dlatego raczymy się jakimś smakołykiem. Ale jest jeden haczyk – kontynuuje Periwinkle, a oczy aż mu błyszczą z przejęcia. – Nawet to, co robimy, żeby przerwać codzienną rutynę, też staje się rutyną. Nawet to, co robimy, żeby uciec przed nudą, samo w sobie staje się nudne. Ta reklama zwraca uwagę na to, że zjadasz te wszystkie przekąski, a jednak nie czujesz się szczęśliwy, oglądasz te wszystkie programy, a mimo to czujesz się samotny, śledzisz te wszystkie wiadomości, a świat i tak wydaje ci się bezsensowny, grasz w te wszystkie gry, a i tak coraz bardziej pogrążasz się w melancholii. Jak przed tym uciec? – Kupując nowy rodzaj chipsów. – Kupując chipsy w kształcie torped! Tak brzmi prawidłowa odpowiedź. Ta reklama potwierdza coś, co już w głębi ducha podejrzewamy i wobec czego odczuwamy egzystencjalny lęk: że konsumpcjonizm się nie sprawdził i nie znajdziemy w nim sensu bez względu na to, ile wydamy pieniędzy. Wielkim wyzwaniem dla ludzi takich jak ja jest więc przekonanie ludzi takich jak pan, że problem nie tkwi w systemie. Nie chodzi o to, że przekąski nie zapełniają pustki, lecz o to, że n ie znalazł pan jeszcze odpowiedniej przekąski. Nie chodzi o to, że telewizja okazuje się marnym substytutem więzi międzyludzkich,

lecz o to, że nie znalazł pan jeszcze odpowiedniego dla siebie programu. Nie chodzi o to, że polityka jest całkowicie pozbawiona zasad, lecz o to, że nie znalazł pan jeszcze odpowiedniego polityka. I ta reklama wprost o tym mówi. Przysięgam, że to jak gra w pokera z kimś, kto pokazuje karty, a jednak mimo wszystko blefuje siłą swojej osobowości. – Szczerze mówiąc, nie o tym przyszedłem rozmawiać. – To heroiczna robota, gdy się nad tym zastanowić. To, czym się zajmuję. Ostatnia rzecz, w której Ameryka jest jeszcze dobra. Nie produkujemy przekąsek. Naszą specjalnością jest znajdowanie nowych sposobów myślenia o przekąskach. – Jakże patriotycznie. Jest pan patriotą. – Słyszał pan kiedyś o malowidłach w Jaskini Chauveta? – Nie. – To najstarsze malowidła, jakie kiedykolwiek znaleziono. Na południu Francji. Mówimy tu o czymś, co ma jakieś trzydzieści tysięcy lat. Scenki typowe dla paleolitu: konie, bydło, mamuty, rzeczy tego rodzaju. Żadnych wizerunków ludzi, za to obrazek waginy, cokolwiek to znaczy. Najbardziej interesujące jest to, co się stało, gdy metodą węglową określono ich wiek. Odkryto, że różne malunki w tej samej jaskini dzieli sześć tysięcy lat. Wyglądały identycznie. – Okej. I co z tego? – Proszę o tym pomyśleć. Przez sześć tysięcy lat nie zanotowano postępu ani żadnego dowodu na istnienie impulsu, by cokolwiek zmienić. Ludzie byli usatysfakcjonowani tym, jak się rzeczy mają. Innymi słowy, nie doświadczali duchowej pustki. Pan i ja potrzebujemy co wieczór nowych wrażeń. Ci ludzie niczego nie zmienili przez sześćdziesiąt stuleci. To nie są ludzie, którym nudziłyby się przekąski. Dudnienie za oknami na chwilę się wzmaga, a potem powraca do cichszego, złowrogiego rytmu. – Melancholię – mówi Periwinkle – trzeba było wymyślić. Cywilizacja ma

ten niezamierzony skutek uboczny, którym jest właśnie melancholia. Znużenie. Rutyna. Przygnębienie. I gdy te rzeczy się narodziły, pojawili się ludzie tacy jak ja, żeby je niejako obsłużyć. Więc nie, to nie patriotyzm. To ewolucja. – Guy Periwinkle, szczyt ewolucji. – Rozumiem, że próbuje pan w tym momencie ironizować, ale takie słowo jak szczyt nie ma sensu w kontekście ewolucyjnym. Proszę pamiętać, że ewolucja jest wolna od wartości. Chodzi nie o to, co najlepsze, ale co przetrwa. Przypuszczam, że przyszedł pan porozmawiać o swojej matce. – Tak. – I gdzież to ona aktualnie bawi? – W Norwegii. Periwinkle wpatruje się przez chwilę w Samuela, przetrawiając tę informację. – No, no – mówi w końcu. – W północnej Norwegii, na samym jej czubku. – Zaniemówiłem z wrażenia, chyba po raz pierwszy. – Chce, żeby powiedział mi pan prawdę. – O czym? – O wszystkim. – Mam co do tego poważne wątpliwości. – Prawdę o was. – Powiedzmy, że są pewne rzeczy, których dzieci mają prawo nie wiedzieć o swoich matkach. – Poznaliście się na uniwersytecie. – Naprawdę wątpię, czy chciałaby, żeby wiedział pan wszystko. – Powtarzam tylko, co pisała. Użyła tego słowa. – Tak, ale czy miała na myśli dosłownie wszystko? Bo są pewne rzeczy… – Poznaliście się na uniwersytecie. Zostaliście kochankami.

– Właśnie o tym mówię! Są pewne szczegóły, pewne sprawy natury intymnej… – Proszę powiedzieć mi prawdę. – Pewne, powiedzmy, pikantne detale i chyba lepiej oszczędzić sobie skrępowania, jeśli rozumie pan, co mam na myśli. Obaj z pewnością się co do tego zgadzamy. – Poznał pan moją matkę na studiach, w Chicago. Tak czy nie? – Tak. – Jak ją pan poznał? – W sensie biblijnym. – Mam na myśli: jak się poznaliście? – Była nową studentką. Ja byłem bohaterem kontrkultury. Wtedy używałem innego imienia. Sebastian. Sexy, prawda? I o ile lepsze od Guya. Nie można mieć na imię Guy i być bohaterem kontrkultury. Imię zdecydowanie zbyt pospolite. W każdym razie pańska matka tak jakby się we mnie zadurzyła. Stało się. I tak, ja też się w niej zakochałem. Była super dziewczyną. Uroczą, bystrą, empatyczną i zupełnie jej nie obchodziło zainteresowanie ze strony innych, co wtedy w kręgu moich znajomych było ewenementem, bo nawet ich stroje zdawały się krzyczeć: „Spójrzcie na mnie!”. Faye nigdy na tym nie zależało, co było odświeżające. Mniejsza z tym. Wydawałem gazetę pod nazwą „Chicago Free Voice”. Coś, co czytali wszyscy wtajemniczeni. Wersja internetowych memów z późnych lat sześćdziesiątych, żeby użyć zrozumiałych dla pana kategorii. – To niepodobne do mojej matki, żeby się interesowała taką działalnością. – Moja gazeta miała naprawdę duże znaczenie. Poważnie. Każdy numer można przeczytać w Muzeum Historycznym Chicago. Każą panu włożyć takie maleńkie białe rękawiczki. Albo można je przejrzeć na mikrofilmach. Wszystkie zarchiwizowano i przeniesiono na mikrofilmy.

– Moja matka nie garnie się specjalnie do ludzi. Skąd nagle jej udział w ruchu kontestatorskim? – Nie miała zamiaru się angażować. Wciągnęło ją, że się tak wyrażę. A pan w ogóle wie, co to jest mikrofilm? Czy jest pan na to za młody? To takie rolki czarno-białych zdjęć przewijane w specjalnej maszynie, która dmucha gorącym powietrzem i przy przewijaniu straszliwie skrzypi. Bardzo analogowa. – Wciągnęło ją przez pana? – Przeze mnie, przez Alice i tego gliniarza, który się w to wplątał, tego gościa, który miał duże problemy z kontrolowaniem zazdrości. – Sędzia Brown. – Tak. Nie spodziewałem się, że się znowu pojawi. Wtedy, w sześćdziesiątym ósmym, był gliniarzem, który chyba naprawdę chciał zabić pańską matkę. – Bo myślał, że ma romans z Alice, którą kochał. – Zgadza się! Zgadza się co do joty. Gratuluję. Proszę mówić dalej. Niech pan mi powie, co jeszcze pan wie. Niech mi pan opowie o osiemdziesiątym ósmym. Minęło dwadzieścia lat i pańska matka w końcu porzuca pańskiego ojca, porzuca pana. Dokąd się udaje? Niech mi pan powie. – Nie mam pojęcia. Postanawia zamieszkać w Chicago? Wynajmuje małe mieszkanie? – Niech się pan dobrze zastanowi – namawia Periwinkle. Pochyla się do przodu w swoim fotelu, opierając splecione dłonie na biurku. – W jednej chwili pańska matka jest na studiach, w samym sercu ruchu pacyfistycznego, a potem zostaje żoną pańskiego ojca, handlarza mrożonek, i wiedzie bezpieczną podmiejską egzystencję. Niech pan sobie wyobrazi, jak musiała się czuć po tych wszystkich emocjach, narkotykach i seksie, tu jednak nie zamierzam wchodzić w szczegóły. Jak długo mogła wytrzymać w roli kury domowej Henry’ego, zanim zaczęła ją trawić frustracja z powodu decyzji, której nie podjęła, życia, które mogła prowadzić?

– Pojechała do pana? – Pojechała do mnie, Guya Periwinkle’a, bohatera kontrkultury. – Rozpościera ramiona, jakby chciał paść Samuelowi w objęcia. – Zostawiła mojego ojca dla pana? – Pańska matka jest typem osoby, która nigdzie nie czuje się u siebie, gdziekolwiek by była. Nie zostawiła pańskiego ojca akurat dla mnie. Zostawiła pańskiego ojca, bo nie umie nigdzie zagrzać miejsca. – Więc pana też zostawiła. – Nie w tak dramatycznych okolicznościach, ale owszem. Było trochę krzyków, pewien absmak z jej strony. Zarzucała mi, że zdradzam swoje ideały. To były lata osiemdziesiąte. Zacząłem się bogacić. Wszyscy się bogacili. A ona chciała życia wypełnionego książkami i poezją, tymczasem to nie była moja, że tak powiem, ścieżka kariery. Chciała kolejnej szansy, by wieść życie radykalistki, bo za pierwszym razem skrewiła. Powiedziałem jej, żeby dorosła. Chyba to miała na myśli, mówiąc, żebym powiedział panu wszystko? – Muszę chyba usiąść. – Proszę – mówi Periwinkle, podnosząc się z fotela. Przechodzi pod okno i wygląda na zewnątrz. Samuel siada i pociera skronie, jakby zaczął nagle odczuwać skutki migreny, kaca lub wstrząśnienia mózgu. – To bębnienie na dole brzmi, jakby było improwizowane i chaotyczne – informuje Periwinkle – ale w rzeczywistości grają ciągle to samo. Trzeba tylko odczekać swoje na powtórkę. Na te wszystkie rewelacje Samuel zareagował chwilowym otępieniem. Podejrzewa wszak, że niedługo coś poczuje, coś bardzo silnego. Tymczasem próbuje sobie jedynie wyobrazić, jak wiele musiała kosztować matkę decyzja o wyjeździe do Nowego Jorku po to tylko, żeby po przybyciu tam przeżyć całkowite rozczarowanie. Wyobraża ją sobie wtedy i ogarnia go smutek. Są

dokładnie tacy sami. – Przypuszczam, że mój wielki kontrakt wydawniczy nie był jakimś gigantycznym zbiegiem okoliczności. – Pańska matka myszkowała w internecie – wyjaśnia Periwinkle. – Dowiedziała się, że pan pisze. Lub próbuje pisać. Zadzwoniła do mnie i poprosiła o przysługę. Uznałem, że jestem jej winien chociaż to. – Boże święty! – Przykro mi, że muszę pana sprowadzić na ziemię. – A ja naprawdę myślałem, że sławę zawdzięczam wyłącznie sobie. – Wyłącznie sobie sławę zawdzięczają jedynie seryjni mordercy. Wszyscy inni potrzebują ludzi takich jak ja. – Na przykład gubernator Packer. Potrzebuje kogoś takiego jak pan. – Co sprowadza nas do teraźniejszości. – Widziałem, jak go pan bronił w telewizji. – Działam w jego kampanii. W roli konsultanta. – Czy to nie konflikt interesów? Działalność w kampanii i wydawanie książki o nim? – Myślę, że myli pan swoją rolę tutaj z jakiegoś rodzaju dziennikarstwem. To, co pan nazywa konfliktem interesów, ja nazywam synergią. – Więc w dniu, w którym moja matka zaatakowała gubernatora, pan był w Chicago, prawda? Towarzyszył mu pan. Na tym bankiecie dla sponsorów. Jak on to nazywa? „Wyżerka za darmochę”. – Tak, to jest jego rozkosznie proletariackie określenie. – I będąc tam – kontynuuje Samuel – umawia się pan też ze mną na lotnisku. Żeby mi powiedzieć, że spotkamy się w sądzie. – Bo całkowicie pokpił pan sprawę z książką. I całkowicie zawalił gigantyczną umowę z nami. Umowę, na którą pan nie zasługiwał, od tego trzeba

zacząć, skoro już kładziemy wszystkie karty na stół. – I powiedział pan o tym mojej matce, o spotkaniu ze mną, o sądzie. – Jak pan może sobie wyobrazić, mocno się przejęła tym, że spieprzyła panu życie po raz drugi. Chciała ze mną porozmawiać przed moim spotkaniem z panem. Przypuszczam, że chciała mi wyperswadować te plany. Dobrze, powiedziałem, spotkajmy się w parku. Poprosiła, żebyśmy się spotkali dokładnie w tym samym miejscu, gdzie wiele lat temu policja zaatakowała nas gazem łzawiącym. Pańska matka czasem bywa niepoprawnie nostalgiczna. – I zjawił się pan z gubernatorem Packerem. – Zgadza się. – Musiała szczerze pana znienawidzić za to, że pracuje pan dla kogoś takiego jak Packer. – Zastanówmy się. Zrezygnowała z małżeństwa dla jakiegoś nieokreślonego liberalnego antyestablishmentowego idealizmu. A Packer jest jakby najbardziej proestablishmentowym, autorytarnym kandydatem w historii. Można więc spokojnie założyć, że zadowolona nie była. Czuła wobec niego tę samą odruchową nienawiść co większość zatwardziałych liberałów, porównując go do Hitlera i tak dalej, nazywając go faszystą. Ona po prostu nie rozumie czegoś, co rozumiem ja. – Czyli? – Packer jest w środku taki sam jak każdy, kto ubiega się o fotel prezydenta. Ci z prawej i ci z lewej są stworzeni z tej samej gliny. Tylko że on ma kształt pocisku, a nie zwykłego chipsa. Dudnienie na zewnętrz spowalnia i całkowicie ustaje. Na kilka sekund wszystko cichnie, po czym rozlega się od nowa znajome, niepohamowane umpaumpa-umpa-umpa. Periwinkle podnosi palec. – Tutaj zaczyna się pętla. – Pan chciał, żeby do tego wszystkiego doszło – zgaduje Samuel. – Pan

chciał, żeby moja matka w ten sposób zareagowała. – Niektórzy mogliby to nazwać zbrodnią w afekcie, ale ja uważam, że podsunąłem pańskiej matce szansę. – Wrobił ją pan. – Miała teraz szansę sprezentować panu historię, która pozwoliłaby panu wywiązać się z umowy, a jej zrehabilitować się za to, że ponownie spieprzyła panu życie, jednocześnie zapewniając mojemu kandydatowi jakże potrzebną w czasie kampanii reklamę. Wszyscy by na tym skorzystali. Jeśli dostrzeże pan szerszą perspektywę, nie będzie mi pan miał tego za złe. – Nie wierzę. – I niech pan pamięta, że ja to tylko wykoncypowałem. To pańska matka zgarnęła kamienie i zaczęła nimi rzucać. – Nie celowała w gubernatora Packera. Celowała w pana. – Byłem wtedy w jego otoczeniu, owszem. – A zdjęcie w wiadomościach? To z sześćdziesiątego ósmego, gdzie podczas protestu siedzi oparta o pana. Miał pan odbitkę. – Miły prezent od wielkiego poety. – Odciął pan siebie i udostępnił zdjęcie dziennikarzom. Ujawnił pan fotografię i ujawnił pan informację o aresztowaniu mojej matki, o czym też pan wiedział. – Podgrzewałem atmosferę. To coś, czym zajmuję się od zawsze, zawsze byłem w tym dobry. Powinienem wspomnieć, że ten atak był ze strony pańskiej matki szczerym gestem. Podejrzewam, że ona naprawdę mnie nienawidzi. Ale potem oboje ustaliliśmy, że aby jak najlepiej wykorzystać zaistniałą sytuację, powinna nabrać wody w usta. I nic panu nie mówić. Żeby nie miał pan wyjścia i zgodził się na moją propozycję. A jeśli już o tym mowa. Periwinkle zdjął z półki za biurkiem książkę i podał ją Samuelowi. Okładka była całkowicie biała z czarnymi literami: Zmora gubernatora.

– Egzemplarz sygnalny – poinformował Periwinkle. – Zleciłem moim ghostwriterom, żeby ją wystukali. Potrzebuję na tej książce pańskiego nazwiska. W przeciwnym wypadku będziemy musieli uruchomić ten nasz procesik, na nieszczęście dla pana. Na biurku leży kartka, gdzie jest o tym mowa w niezrozumiałym prawniczym języku. Proszę podpisać. – Przypuszczam, że ta książka nie jest dla niej zbyt pochlebna. – To publiczna chłosta pełna szczegółów z życia prywatnego. Zdaje się, że to był pański pomysł. Zmora gubernatora. Dobry tytuł. Chwytliwy, ale bez bufonady. Najbardziej jednak podoba mi się podtytuł. – Czyli? – Nieznana historia najsłynniejszej lewicowej ekstremistki Ameryki opowiedziana przez porzuconego syna. – Nie sądzę, żebym mógł się pod tym podpisać. – Większość książek z kategorii literatury faktu sprzedaje się dzięki podtytułom. Może pan o tym nie wiedzieć. – Nie mogę tego zrobić z czystym sumieniem. Firmowanie tej książki moim nazwiskiem byłoby nie w porządku. – Bo co? Zrujnuje pan reputację, którą panu wymyśliłem? – Czy ona naprawdę jest najsłynniejszą lewicową ekstremistką Ameryki? – Sprzedajemy ten tytuł jako wspomnienia. Ten gatunek dopuszcza lekką swobodę interpretacyjną. – Problem w tym, że ta książka wydaje mi się, wie pan, zmanipulowana. – Wybór oczywiście należy do pana. Ale jeśli nie podpisze pan tej książki swoim nazwiskiem, skierujemy przeciw panu sprawę do sądu, a pańska matka będzie się musiała ukrywać. Proszę zauważyć, że nie mówię panu, co ma pan zrobić, po prostu naświetlam dwa wyjścia, z których jedno, mam nadzieję, jest oczywiste, jeśli nie oszalał pan do reszty.

– Ale ta książka nie mówi prawdy. – Co powinno nas obchodzić z jakiego dokładnie powodu? – Przeczuwam, że będę miał przez to problemy z zasypianiem. Sądzę, że powinniśmy się powstrzymać przed publikowaniem wierutnych kłamstw. – Co jest prawdą? Co nią nie jest? W razie gdyby pan nie zauważył: świat odrzucił w zasadzie starą oświeceniową ideę dochodzenia do prawdy na podstawie obserwacji. Rzeczywistość jest zbyt skomplikowana i przerażająca. Dużo łatwiej ignorować wszelkie dane, które nie pasują do naszego światopoglądu, i wierzyć w te, które pasują. Ja wierzę w to, w co wierzę, pan wierzy w to, w co wierzy, i będzie między nami zgoda co do tego, że możemy się różnić. Połączenie liberalnej tolerancji i negacjonizmu rodem ze średniowiecza. To teraz szalenie modne. – Brzmi okropnie. – Politycznie jesteśmy bardziej fanatyczni niż kiedykolwiek, religijnie bardziej zdewociali, nasze myślenie jest mniej elastyczne, jesteśmy mniej zdolni do empatii. Postrzegamy świat w sposób czarno-biały i sztywny. Całkowicie unikamy problemów, które wynikają z różnorodności i komunikacji ogólnoświatowej. Dlatego też nikogo nie obchodzą staroświeckie idee takie jak prawda lub fałsz. – Będę się musiał nad tym zastanowić. – Może zastanawianie się to dosłownie ostatnia rzecz, jaka byłaby teraz dla pana wskazana. – Dam panu znać – mówi Samuel, wstając. – Najgorsze, co może pan teraz zrobić, to zacząć analizować sytuację i roztrząsać, co jest słuszne, a co nie. – Zadzwonię do pana. – Posłuchaj, Samuelu, głosu osoby doświadczonej, naprawdę. Idealizm to straszny ciężar. Zabarwi wszystko, co zrobisz później. Będzie cię wiecznie

prześladował, gdy już się nieuchronnie zamienisz w cynika, czego wymaga od ciebie świat. Po prostu daj sobie spokój z idealizmem, z tym, żeby zawsze robić to co słuszne. Dzięki temu nie będziesz musiał później niczego żałować. – Dzięki. Skontaktuję się z panem.

4 Przed wieżowcem, w którym się mieści biuro Periwinkle’a, chodniki jazgoczą. Nowym zmartwieniem tych, którzy aktualnie okupują Zuccotti Park, jest groźba wcielenia w życie przez policję rozporządzenia władz miejskich o zakazie zajmowania parków. Policjanci przyglądają się zgromadzeniu powszechnemu, gdzie protestujący otwarcie omawiają kwestię podporządkowania się policji, prezentując argumenty za i przeciw. Dzień jest więc nerwowy. Do tego dochodzi kwestia bębnów. Ludzie się skarżą na to ciągłe dudnienie do późnej nocy, głównie sąsiedzi, okoliczne rodziny z małymi dziećmi, które wcześnie kładą się spać, i miejscowe lokale, które do tej pory bez większych przeszkód udostępniały swoje toalety, ale zamierzają być mniej gościnne, jeśli bębny nie zamilkną, i to szybko. Na jednym końcu parku znajduje się krąg bębniarzy, na drugim – namiot multimedialny, podium dla mówców, biblioteka i zgromadzenie powszechne, czyli superego wobec id bębniarzy. Ktoś w tym momencie omawia kwestię gry na bębnach, młody mężczyzna w sportowej kurtce retro, który wypowiada kilka słów i przerywa, by jego słowa mogły być przekazane do tyłu przez stojących najbliżej, i rozchodzą się w ten sposób wielką falą, dźwięk, który zaczyna się cicho, a potem szybko zostaje wielokrotnie wzmocniony, jak echo à rebours. Jest to konieczność, protestujący bowiem nie dysponują mikrofonami. Władze miasta zakazały korzystania ze sprzętu nagłaśniającego, powołując się na przepisy o zakłócaniu porządku publicznego. Dziwi wobec tego, dlaczego nie aresztowano jeszcze bębniarzy. Przemawiający ogłasza właśnie, że w pełni popiera bębniarzy, uważa też, że protest powinien być czymś w rodzaju inkluzywnego wielkiego namiotu, do

którego zaprasza się wszystkich chętnych, rozumie ponadto, że ludzie wyrażają swoje poglądy polityczne na różne sposoby, że nie wszyscy czują się pewnie na mównicy, gdzie muszą się wypowiadać racjonalnie i demokratycznie do „zbiorowego mikrofonu”, niektórzy wolą, by ich przekaz nabrał bardziej, powiedzmy, abstrakcyjnego charakteru niż wnioski strategiczne, tematy dyskusji i wielostopniowe manifesty, które ta grupa heroicznie tworzy drogą skrupulatnego, powolnego konsensusu pod nieprawdopodobną presją, biorąc pod uwagę ciągły nadzór policji i zainteresowanie mediów, przy czym na mównicy trzeba przekrzykiwać hałas bębniarzy, mógłby dodać, ale nie szkodzi, powinni akceptować różnorodność w każdej formie i być wdzięczni, że do protestu dołączyło tyle różnych ludzkich typów, składa jednak wniosek, by zwrócić się do bębniarzy z pytaniem, czy łaskawie nie daliby sobie na wstrzymanie może jakoś tak około dziewiątej wieczorem, prosimy, w końcu trzeba kiedyś spać i wszyscy tu są już kłębkiem nerwów, bo wystarczająco ciężko śpi się w namiotach na betonie bez tego cholernego bębnienia przez całą, kurwa, noc. Składa wniosek, aby kwestię poddano pod głosowanie zgromadzenia. Wiele rąk wystrzeliwuje do góry, poruszają się palce. Wobec braku otwartego sprzeciwu wniosek najwyraźniej przechodzi, aż ktoś zauważa, że nie wysłuchano jeszcze bębniarzy, a trzeba ich wysłuchać, bo nawet jeśli się z nimi nie zgadzamy, ważne jest, by przedstawić wszystkie punkty widzenia, nie zachowywać się jak faszyści, nie wciskać im tej decyzji na siłę czy coś w tym guście. Jęki z różnych stron. Posyła się jednak do bębniarzy emisariusza w poszukiwaniu reprezentanta. Samuel przygląda się temu wszystkiemu w pewnego rodzaju obojętnym stuporze. Czuje się tak daleki od tego, co się tutaj dzieje, tak samotny i pozbawiony nadziei. Ci ludzie przynajmniej mają jakiś cel, podczas gdy on swój całkowicie zatracił. Co można zrobić, odkrywszy, że całe twoje dorosłe życie to lipa? Wszystko, co – jak mu się zdawało – osiągnął: publikacja opowiadania, umowa wydawnicza, praca na uczelni, trafiło mu się, bo ktoś był

winny przysługę jego mamie. Na żadną z tych rzeczy nie zasłużył. Jest kukiełką. I tak właśnie się czuje kukiełka: pusta w środku. Ma wrażenie, że jest wydrążony i wypatroszony. Dlaczego nikt go tutaj nie zauważa? Samuel pragnie, by ktoś w tym tłumie dostrzegł jego udręczoną twarz, która, jest o tym przekonany, wyraża teraz całe jego cierpienie; żeby ktoś do niego podszedł i powiedział: „Zdaje się, że odczuwasz wszechogarniający ból, jak ci mogę pomóc?”. Chce być dostrzeżony, chce, by jego nieszczęście zostało uznane. Po chwili rozpoznaje w tym pragnieniu dziecięcy odruch, odpowiednik podetknięcia mamie skaleczonego miejsca, żeby mogła je ucałować. Dorośnij, napomina sam siebie. – W kwestii policji – dodaje mówca, zmieniając temat, gdy wszyscy czekają, aż jeden z bębniarzy przestanie bębnić i do nich przemówi. – W kwestii policji – powtarza tłum. Samuel oddala się wzdłuż Liberty Street i mija dwie przecznice, dochodząc do apartamentowca Bethany. Stoi tam, zadzierając głowę. Nie wie, czego szuka. Budynek chyba się nie zmienił, odkąd Samuel był tu ostatnio siedem lat wcześniej. Uważa, że to powinno być zakazane – żeby miejsca najważniejszych chwil życia wyglądały niezmiennie tak samo, nienaruszone, niczym suche fakty, które opierają się wpływowi rozgrywających się wokół nich historii. Ostatni raz, gdy tu był, Bethany czekała na niego w swojej sypialni, czekała, żeby nie dopuścił do jej ślubu. Nawet teraz nie jest w stanie o tym myśleć bez znajomej fali goryczy, żalu i złości. Złości na siebie, bo posłuchał prośby Bishopa; i na Bishopa, bo zwrócił się do niego z tą prośbą. Samuel tyle razy przeżywał w myślach tę chwilę, tak często o niej fantazjował: przeczytał list Bishopa i odłożył go ciężko na kuchenny blat. Otworzył drzwi sypialni, gdzie Bethany siedziała na łóżku, czekając na niego, a na jej twarzy migotały cienie rzucane przez trzy świece ustawione przy łóżku, świece, których nikły bursztynowy blask był jedynym światłem w całym ogromnym pokoju. I w swoich marzeniach podchodzi do niej, obejmuje ją

i wreszcie są razem, po czym Bethany zostawia tego strasznego Petera Atchisona, zakochuje się w Samuelu i dla Samuela wszystko w ostatnich siedmiu latach się zmienia. Jak w jednym z tych filmów o podróżach w czasie, gdzie bohater wraca do teraźniejszości, by znaleźć szczęśliwe zakończenie, które było niemożliwe w poprzednim życiu. Gdy Samuel jako dziecko czytał książeczki z serii Wybierz sobie przygodę, zaznaczał zakładką momenty wyjątkowo trudnych decyzji, żeby – gdyby historia potoczyła się niefortunnie – móc tam wrócić i spróbować raz jeszcze. Bardziej niż czegokolwiek innego chciałby, żeby w życiu było tak samo. Ten moment, gdy znajduje Bethany, piękną i spowitą blaskiem świec, zaznaczyłby zakładką. Podjąłby inną decyzję. Nie zrobiłby tego, co zrobił, nie powiedziałby: „Przepraszam, nie mogę”, powodowany przekonaniem, że winien uszanować prośbę Bishopa, który nie żył, a zatem Samuel nie mógł postąpić inaczej. Dopiero dużo później zdał sobie sprawę, że nie chodziło wcale o uhonorowanie Bishopa, lecz najgłębszej rany Bishopa. Cokolwiek wydarzyło się między nim a dyrektorem szkoły, cokolwiek dręczyło Bishopa w dzieciństwie, dręczyło go potem poza krajem, podczas wojny, i to właśnie pchnęło go do napisania tego listu. Nie obowiązek, lecz zwykła stara nienawiść, obrzydzenie do samego siebie, trwoga. I honorując jego prośbę, Samuel zawiódł Bishopa po raz kolejny. Uzmysłowił to sobie dużo później, ale w tamtym momencie już to wyczuwał, miał niejasne wrażenie, że dokonuje niewłaściwego wyboru. Już gdy zjeżdżał windą, gdy wychodził na ulicę z budynku Liberty Street 55, powtarzał sobie w myślach: „Wracaj, wracaj”. I gdy potem odnalazł swój samochód, opuszczał miasto i jechał całą noc przez ciemności Środkowego Zachodu, powtarzał sobie: „Wracaj, wracaj”. Ten anons pojawił się w „New York Timesie” miesiąc później, na stronie z ogłoszeniami weselnymi: ślub Petera Atchisona z Bethany Fall. Guru

finansowy i skrzypaczka. Mariaż sztuki i pieniędzy. „Timesowi” tylko w to graj. Poznali się na Manhattanie, gdzie pan młody pracował dla ojca panny młodej. Mają się pobrać na Long Island, w prywatnej rezydencji przyjaciela rodziny panny Fall. Pan młody specjalizuje się w zarządzaniu ryzykiem na rynkach metali szlachetnych. W planach podróż poślubna pod żaglami, rejs po morzu od wyspy do wyspy. Panna młoda zachowuje nazwisko panieńskie. Tak, chciałby wrócić do tamtego wieczoru i podjąć inną decyzję. Chciałby wymazać ostatnich kilka lat – lat, które, gdy je teraz wspomina, są długie, nierozróżnialne, monotonne i pełne złości. A może posunąłby się jeszcze dalej wstecz, na tyle daleko, żeby znowu się zobaczyć z Bishopem i mu pomóc. Albo żeby przekonać mamę, by nie odchodziła. Ale nawet to by nie pomogło, żeby odzyskać coś, co stracił, co złożył w ofierze przemożnemu wpływowi matki, tę część swojej osoby, która została pogrzebana, odkąd próbował ją zadowolić. Kim by się stał, gdyby instynkt cały czas go nie przestrzegał, że matka lada chwila odejdzie? Czy kiedykolwiek był wolny od tego ciężaru? Czy kiedykolwiek był autentycznie sobą? Zadajesz sobie tego typu pytania, gdy nadchodzi kryzys. Gdy nagle sobie uświadamiasz, że nie tylko prowadzisz życie, jakiego nigdy wieść nie zamierzałeś, lecz czujesz, że to życie cię zadręcza i wykańcza. Zaczynasz szukać pierwszych pomyłek. Które chwile wprowadziły cię do tego labiryntu? Podejrzewasz, że wejście do niego może być równocześnie wyjściem i jeśli zdołasz wskazać chwilę, kiedy zawiodłeś, może uda ci się dokonać jakichś istotnych korekt w obranym kursie i się uratować. Dlatego właśnie Samuel myśli, że jeśli znów się zobaczy z Bethany i wskrzesi jakiś rodzaj kontaktów między nimi, choćby tylko przyjacielskich i platonicznych, może zdoła odzyskać coś ważnego, może zdoła obrać znowu właściwy kurs. Jest teraz przekonany, że tego typu rozumowanie ma sens, że w tej chwili jedynym rozwiązaniem jest cofnięcie się, wciśnięcie w życiu guzika „restart” – manewr spalonej ziemi, który, zaczyna

to rozumieć, pilnie musi wcielić w życie, a tymczasem stoi przed budynkiem Bethany i telefon mu sygnalizuje nadejście nowego maila od szefowej. Jego lektura sprawia, że jeszcze bardziej upada na duchu – „Chciałabym tylko Pana poinformować, że skonfiskowano Pański komputer służbowy, który zostanie przedstawiony jako dowód przeciwko Panu w czasie obrad komisji dyscyplinarnej” – i słyszy głos Bishopa z tamtego dnia, kiedy odeszła matka Samuela, a Bishop go przekonywał, że to dla niego szansa, by stać się nową osobą, kimś lepszym, czego Samuel w tym momencie pragnie, i to bardzo. Chce być lepszy. Wchodzi do budynku Liberty Street 55. Prosi recepcjonistę w lobby, żeby przekazał wiadomość Bethany Fall. Podaje swoje nazwisko i numer telefonu. Informuje, że jest w mieście, i pyta, czy miałaby ochotę na spotkanie. I jakieś dwadzieścia minut później, gdy krąży bez celu po Broadwayu, mijając butiki SoHo, z których na chodnik razem z powiewami klimatyzacji przenika muzyka taneczna, dostaje od Bethany odpowiedź: „Jesteś w mieście? Ale niespodzianka!”. Okazuje się, że Bethany ma teraz próbę, która niedługo się skończy, i czy nie chciałby zjeść razem obiadu? Bethany proponuje Morgan Library. Niedaleko od niej, w centrum. W środku jest restauracja. Chciałaby mu tam coś pokazać. Tak oto Samuel trafia na Madison Avenue, przed kamienną rezydencję, dawny dom J.P. Morgana, amerykańskiego potentata bankowego i przemysłowego. Wnętrze zostało chyba zaprojektowane w taki sposób, by goście czuli się pomniejszeni – cieleśnie, intelektualnie i finansowo. Sufity na wysokości dziewięciu metrów, pieczołowicie ozdobione malowidłami inspirowanymi watykańskimi dziełami Rafaela, przy czym świętych zastąpili tu bardziej świeccy bohaterowie: na przykład Galileusz i Krzysztof Kolumb. Wszystkie powierzchnie to albo marmur, albo złoto. Trzy kondygnacje półek na tysiące wiekowych woluminów – pierwsze wydania Dickensa, Austen, Blake’a, Whitmana – widoczne za miedzianą kratownicą, która chroni je przed

niepożądanym dotykiem. Pierwsze Folio Shakespeare’a. Biblia Gutenberga. Dziennik Thoreau. Rękopis Symfonii Haffnerowskiej Mozarta. Jedyny ocalały manuskrypt Raju utraconego. Listy Einsteina, Keatsa, Napoleona, Newtona. Kominek rozmiarów większości nowojorskich kuchni, a nad nim gobelin o jakże stosownym tytule Triumf chciwości. Ma się wrażenie, że całą tę przestrzeń zaprojektowano, aby onieśmielała i przytłaczała. Samuelowi przychodzi do głowy myśl, że protestujący w Zuccotti Park spóźnili się o jakieś sto lat. Wpatruje się właśnie w odlew twarzy Waszyngtona wykonany za jego życia, gdy znajduje go Bethany. – Samuel? – odzywa się, a on robi w tył zwrot. Jak bardzo można się zmienić w ciągu zaledwie kilku lat? Pierwsze wrażenie Samuela – i nie potrafi tego opisać lepiej – jest takie, że Bethany wydaje mu się bardziej prawdziwa. Nie jaśnieje już blaskiem jego fantazji. Wygląda jak ona, innymi słowy, jak ktoś normalny. Może sama nie zmieniła się ani trochę, zmienił się jedynie kontekst. Wciąż ma te same zielone oczy, tę samą jasną karnację, tę samą idealnie wyprostowaną postawę, która zawsze sprawiała, że Samuel czuł się lekko zgarbiony. Coś się w niej jednak zmieniło, skóra zmarszczyła się lekko wokół oczu i ust w sposób, który nie świadczy o upływie czasu lub o wieku, lecz o emocjach, doświadczeniu, cierpieniu, mądrości. Jest to jedna z tych rzeczy, które się dostrzega w mgnieniu oka, ale nie potrafiłoby się ich wskazać. – Bethany – mówi i obejmują się sztywno, niemal ceremonialnie, tak jak można by się uściskać z dawnym znajomym z pracy. – Miło cię widzieć – mówi Bethany. – Ciebie też. I ponieważ Bethany prawdopodobnie nie wie, co teraz powiedzieć, rozgląda się dookoła i mówi: – Niesamowite miejsce, prawda?

– Niesamowite miejsce. Niesamowita kolekcja. – Wspaniałe. – Piękne. Przez chwilę podziwiają bibliotekę, patrząc na wszystko, tylko nie na siebie nawzajem. W Samuelu wzbiera gwałtownie panika – czyżby nie mieli już sobie nic do powiedzenia? Wtedy jednak Bethany przerywa milczenie: – Zawsze się zastanawiałam, ile radości sprawiały mu tak naprawdę te wszystkie rzeczy. – Co masz na myśli? – Zgromadził wybitne dzieła: Mozarta, Miltona, Keatsa. Ale nie ma dowodów na prawdziwą pasję. To mi zawsze wyglądało na kolekcję inwestora. Zdywersyfikowany portfel inwestycyjny. Nie widać w tym wszystkim miłości. – Może uwielbiał kilka z tych utworów. Ukrył je przed wszystkimi. Należały tylko do niego. – Może. Ale to chyba jeszcze smutniejsze, że nie mógł się nimi podzielić. – Chciałaś mi coś pokazać? – Chodźmy. Prowadzi go do rogu, gdzie za szkłem wyeksponowano kilka odręcznie spisanych partytur. Bethany wskazuje jedną z nich: koncert skrzypcowy numer 1 Maxa Brucha, skomponowany w 1866 roku. – Grałam to, gdy byłeś na moim koncercie – przypomina Bethany. – Pamiętasz? – Oczywiście. Pożółkłe stronice manuskryptu w oczach Samuela przedstawiają sobą istny chaos i to nie dlatego, że nie umie czytać nut. Są tam zapisane słowa, na nich dopisane inne, nuty starto lub wykreślono, spod atramentu zdaje się prześwitywać pierwsza warstwa ołówka, widnieją plamy, możliwe, że po kawie

lub farbie. Kompozytor zapisał na górze allegro molto, ale potem skreślił molto i zastąpił je moderato. Po tytule pierwszej części, Vorspiel, następuje długi podtytuł, który ciągnie się przez ponad pół strony i jest całkowicie zamazany gryzmołami, liniami i zawijasami. – To moja część – wyjaśnia Bethany, wskazując na grupę nut, które zdają się ledwo mieścić na pięciolinii. Wydaje się cudem, jak ten bałagan mógł się przemienić w muzykę słuchaną przez Samuela tamtego wieczoru. – Wiedziałaś, że nie zapłacono mu za ten utwór? – pyta Samuel. – Sprzedał nuty parze Amerykanów, ale oni nigdy mu nie zapłacili. Podobno umarł w biedzie. – Skąd o tym wiesz? – Matka mi opowiadała. I to właśnie na twoim koncercie. – I pamiętasz to? – Doskonale. Bethany kiwa głową. Nie naciska. – No więc – mówi – co u ciebie nowego? – Niedługo wyleją mnie z pracy – informuje Samuel. – A co nowego u ciebie? – Rozwiodłam się – oznajmia i oboje się uśmiechają. Uśmiech przeradza się w śmiech. I ten śmiech zdaje się coś między nimi roztapiać, oficjalność, powściągliwość. Jak się okazuje, przyszli tu razem ze swoimi niepowodzeniami i przy obiedzie w muzealnej restauracji Bethany opowiada mu o swoim czteroletnim małżeństwie z Peterem Atchisonem, jak to w drugim roku pożycia zaczęła się zgadzać na każdy zagraniczny koncert, jaki jej proponowano, żeby nie być w tym samym kraju co Peter i nie musieć stawiać czoła temu, co było dla niej jasne od samego początku: że bardzo go lubi, ale nie kocha, a jeśli nawet go kocha, to nie tą szczególną miłością, która potrafi przetrwać lata. Byli dla siebie dobrzy, ale nigdy między nimi nie iskrzyła namiętność. W ostatnim roku

małżeństwa Bethany kończyła miesięczne tournée po Chinach i ze zgrozą myślała o powrocie do domu. – Wtedy musiałam już definitywnie powiedzieć dość – wyznaje. – Powinnam była to zrobić znacznie wcześniej. – Wymierza w jego stronę widelec. – Gdybyś nie wyszedł wtedy tamtej nocy. – Przepraszam – mówi Samuel. – Powinienem był zostać. – Nie, dobrze, że wyszedłeś. Tamtej nocy szukałam łatwego rozwiązania. Ale w ostatecznym rozrachunku lepsze dla mnie było to trudniejsze. Tak sądzę. Potem Samuel opowiada jej o swych ostatnich przejściach, począwszy od przedziwnego powrotu matki („Zmora gubernatora to twoja mama?”, dziwi się Bethany, co ściąga spojrzenia ludzi przy okolicznych stolikach), od policji i sędziego, aż do spotkania z Periwinkle’em tego dnia i bieżącego dylematu Samuela związanego z książką napisaną przez ghostwriterów. – Słuchaj – mówi Samuel – chciałbym chyba zacząć od początku. – Co zacząć? – Swoje życie. Karierę. Chyba chcę spalić za sobą wszystkie mosty. Całkowicie się zresetować. Nie mogę znieść myśli o powrocie do Chicago. Te ostatnie lata były jednym wielkim kieratem, z którego muszę się wyzwolić. – Świetnie – stwierdza Bethany. – Uważam, że to świetny pomysł. – I wiem, że to z mojej strony bezczelne, aroganckie, naprawdę zaskakujące i w ogóle, ale liczę na to, że mi pomożesz. Chciałbym cię prosić o pewną przysługę. – Oczywiście. O co chodzi? – Potrzebuję miejsca, gdzie mógłbym się zatrzymać. Bethany się uśmiecha. – Tylko na jakiś czas – dodaje Samuel. – Dopóki nie rozwiążę kilku spraw. – Dobrze się składa – stwierdza Bethany – bo w moim apartamencie jest

osiem sypialni. – Nie będę ci przeszkadzał. Nie będziesz mnie nawet zauważać. Obiecuję. – Mieszkałam tam z Peterem i nigdy się nie widywaliśmy. To jak najbardziej możliwe. – Jesteś pewna? – Mieszkaj sobie tak długo, jak chcesz. – Dziękuję. Kończą obiad i Bethany musi iść na drugą tego dnia próbę. Znowu się obejmują, tym razem mocno, serdecznie, jak przyjaciele. Samuel zatrzymuje się jeszcze przed manuskryptem Brucha, ogląda jego zabazgrane strony. Cieszy go, że nawet mistrzowie mają swoje potknięcia, nawet wielcy tego świata muszą czasem się cofnąć. Wyobraża sobie kompozytora po tym, jak wysłał swój manuskrypt za granicę, wyobraża sobie, jakie to musiało być uczucie, gdy nie miał już swojej muzyki, jedynie wspomnienie po niej. Wspomnienie jej tworzenia oraz myśl o tym, jak by brzmiała w czasie koncertu. Kończyły mu się pieniądze i zanosiło się na wojnę, a on został jedynie ze swoją wyobraźnią i może mrzonkami o tym, jak wyglądałoby jego życie, gdyby sprawy potoczyły się inaczej; jak jego muzyka wypełniałaby wnętrza katedr w szczęśliwsze dni.

5 Pewnego ranka Biuro Statystyki Pracy przekazuje następującą informację: BEZROBOCIE BEZ ZMIAN. Wiadomości telewizyjne podchwytują ją chwilę potem, przedstawiając w trakcie programu ów zaskakujący raport: w ostatnim miesiącu gospodarka nie wygenerowała żadnych nowych miejsc pracy. Tego dnia jest to news numer jeden. Twarde dane, w których zdaje się spełniać to niejasne, nieprzyjemne przeczucie budzące się w ludziach jesienią dwa tysiące jedenastego, mianowicie, że świat pędzi galopem ku zatracie. Bankrutują całe państwa wyspiarskie. Unia Europejska jest już w gruncie rzeczy niewypłacalna. Renomowane banki nagle są stawiane w stan likwidacji. Ceny akcji na giełdzie latem spadły na łeb, na szyję i większość ekspertów przewiduje, że nadal będą tracić na wartości, przynajmniej do zimy. Na ulicach zaczyna się słyszeć słowo „delewerowanie” – wszyscy są za bardzo zadłużeni. Świat, jak się okazuje, żył do tej pory ponad stan. W tym momencie na fali jest oszczędność. I złoto. Inwestuje się na rynku złota, bo doszło do tego, że ludzie kwestionują filozoficzną zasad ność papierowych pieniędzy. Poglądy, jakoby były one mistyfikacją podtrzymywaną przez zbiorową iluzję, przenoszą się ze środowisk skrajnych i zyskują zwolenników w głównym nurcie. Gospodarka nabrała charakteru średniowiecznego, jedynym skarbem są teraz prawdziwe skarby: złoto, srebro, miedź, brąz. Bezprecedensowy globalny regres na olbrzymią skalę, niemal zbyt wielki, by go ogarnąć umysłem, zbyt skomplikowany, by go zrozumieć. Trudno jest zrobić odpowiednio duży krok wstecz, by w pełni dostrzec ogrom zjawiska, tak więc

wiadomości zajmują się jego różnorakimi przejawami – danymi na temat bezrobocia, trendami rynkowymi, bilansami – mniejszymi epizodami w szerszej opowieści, miejscami, gdzie to zjawisko zaznacza się wyraźniej i można je zmierzyć. Dlatego właśnie wiadomość o bezrobociu spotyka się z takim zainteresowaniem. Konkretna liczba ma w sobie ciężar, którego nie ma abstrakcyjna idea typu „delewerowanie”. Powstaje więc hasło: WIELKIE TŁUSTE ZERO! Przygotowuje się drobiazgowe, kolorowe wykresy i tabele przedstawiające ostatnie niepokojące trendy na rynku pracy. Prowadzący zadają dociekliwe pytania ekspertom, gościom i politykom, którzy wydzierają się na siebie z odrębnych telewizyjnych okienek. Sieci telewizyjne zapraszają do udziału w „rozmowach okrągłego stołu” na temat ogólnokrajowego kryzysu zatrudnienia „Amerykanów z ulicy”. Wydaje się, że dla telewizji jest to temat rzeka, a raczej lawina. Samuel siedzi przed telewizorem, przeskakując z jednego kanału informacyjnego na drugi. Jest ciekaw, o czym się tego dnia mówi, i z ulgą konstatuje, że właśnie o tym. Bo im bardziej wiadomości są zaabsorbowane newsem o rozmiarach bezrobocia, tym mniej zostaje czasu na omówienie innego potencjalnie ważnego tematu tego dnia, czyli premiery nowej książki: Zmora gubernatora, skandalizującej biografii Faye Andresen-Anderson pióra jej syna. Samuel minionego wieczoru wpadł na przyjęcie promocyjne. Wymóg umowy zawartej z Periwinkle’em. – Nie miej wyrzutów sumienia – zwrócił się do niego Periwinkle po obowiązkowej sesji fotograficznej. – To twoje jak dotąd najsprytniejsze posunięcie. – Mam nadzieję, że sędzia będzie usatysfakcjonowany? – Już się tym zająłem. Ponoć tego samego dnia, gdy sędzia Brown odkrył, że Faye Andresen-

Anderson zbiegła do Norwegii – musiał się więc liczyć z trwającą lata procedurą ekstradycyjną – dostał propozycję od szefów kampanii prezydenckiej Packera: miał zostać ekspertem kandydata do spraw walki z przestępczością. Jedynym haczykiem było to, że musiał ukręcić łeb sprawie Faye. A że nie było szans na rychłe doprowadzenie jej do finału, zaś propozycja objęcia stanowiska eksperta przy kandydacie na prezydenta, który tak się obnosi z bronią, była nie do pogardzenia, sędzia przyjął ten warunek. Po cichu wrzucił sprawę Faye do biurokratycznej, jurysdykcyjnej i prawniczej czarnej dziury, po czym oficjalnie pożegnał się z sędziowską togą. Jego pierwszą propozycją na nowym stanowisku było znaczne ograniczenie w odniesieniu do lewicujących demonstrantów swobód opisanych w pierwszej poprawce, którą to propozycję gubernator Packer entuzjastycznie poparł, mając nadzieję na łatwe zapunktowanie u konserwatystów, nie mogących znieść tego wszystkiego, co się dzieje wokół akcji Okupuj Wall Street. Samuel słyszy ich dzień w dzień – demonstrantów z Wall Street. Budzi się, pije kawę i pisze do popołudnia w wielkim skórzanym fotelu obok okna wychodzącego na Zuccotti Park, gdzie demonstranci wykazują się prawdziwym hartem woli. Rzecz jasna zamierzają tam nocować aż do zimy. Bethany pozwoliła mu wybrać sobie pokój i zdecydował się na ten właśnie, od strony zachodniej, z widokiem na protest i – wieczorem – na słońce zachodzące nad miastem. Z czasem polubił to dudnienie, zwłaszcza teraz, gdy bębniarze zgodzili się grać tylko w rozsądnych godzinach za dnia. Podoba mu się ten rytm, niepowstrzymany pęd do przodu, to, że grają całymi godzinami bez jednej choćby przerwy. Stara się dorównać im zdyscyplinowaniem, pracuje bowiem nad nowym projektem, nową książką. Powiedział o tym Periwinkle’owi, gdy tylko wywiązał się z umowy. – Spisuję historię swojej matki – oświadczył Samuel. – Ale ta będzie prawdziwa. Wydarzenia autentyczne.

– Które wydarzenia konkretnie, jestem ciekaw? – zainteresował się Periwinkle. – Wszystkie. Książka będzie zawierać wszystko. Całą historię. Od czasów dzieciństwa do dnia dzisiejszego. – Więc będzie miała jakieś sześćset stron i przeczyta ją dziesięć osób? Gratuluję. – Nie dlatego ją piszę. – Ach, robi to pan dla sztuki. Teraz jest pan jednym z tych gości. – Coś w tym rodzaju. – Trzeba będzie zmienić nazwiska, wie pan. Oraz zdarzenia pozwalające zidentyfikować poszczególne osoby. Nie chciałbym znowu grozić panu sądem. – O zniesławienie czy pomówienie? Nigdy nie pamiętam różnicy. – O zniesławienie oraz pomówienie, a także szkalowanie, naruszenie prywatności, kłamliwe wypowiedzi, utratę reputacji, utratę źródła utrzymania, cierpienia psychiczne i złamanie klauzuli o dziełach konkurencyjnych z naszej umowy. Ze zwrotem honorariów adwokackich i odszkodowaniem. – Powiem, że to powieść – rzekł Samuel. – Zmienię imiona. Postaram się dać panu jakieś naprawdę głupie. – Jak się miewa pańska matka? – zmienił temat Periwinkle. – Skąd mam wiedzieć? Przypuszczam, że pewnie marznie. – Cały czas w Norwegii? – Tak. – Wśród reniferów i zorzy polarnej? – Tak. – Raz widziałem zorzę polarną. W północnej Albercie. Wykupiłem wycieczkę pod hasłem „Zobacz zorzę polarną!”. Chciałem, żeby aurora borealis przepełniła mnie zachwytem. I tak się stało. Zachwyciłem się. Co było sporym

zawodem, bo dokładnie spełniła moje oczekiwania. Stało się to, za co zapłaciłem. Niech to będzie dla pana nauczka. – W związku z czym? – Z tą pańską wielką epopeją. I z tym, czego się pan po niej spodziewa. Niech zorza polarna będzie nauczką. To oczywiście metafora. Samuel nie jest pewien, co próbuje osiągnąć. Początkowo sądził, że jeśli zbierze dość informacji, zdoła wreszcie wyodrębnić powód, dla którego jego matka porzuciła rodzinę. Ale czy to możliwe, żeby kiedykolwiek udało mu się to ustalić? Każde pojedyncze wytłumaczenie wydawało się zbyt łatwe, zbyt trywialne. Zamiast więc szukać odpowiedzi, zaczął po prostu spisywać jej historię, zakładając, że jeśli zdoła zobaczyć świat tak, jak ona go widziała, może uzyska coś więcej niż same odpowiedzi. Może uzyska zrozumienie, empatię, przebaczenie. Opisał więc jej dzieciństwo, lata dojrzewania w Iowa, wyjazd na studia do Chicago, protest sześćdziesiątego ósmego, ostatni miesiąc, który spędziła z rodziną przed zniknięciem, i im dłużej pisał, tym bardziej historia się rozrastała. Samuel pisał o matce, ojcu i dziadku, pisał o Bishopie, Bethany i dyrektorze szkoły, pisał o Alice, sędzim i Pwnage’u – próbował ich zrozumieć, próbował dostrzec rzeczy, których wcześniej nie widział, zbyt zaabsorbowany sobą. Nawet dla Laury Pottsdam, wrednej Laury Pottsdam, usiłował wykrzesać odrobinę współczucia. Dla Laury Pottsdam, która w tym momencie jest naprawdę zachwycona swoim życiem i światem, bo jej wykładowca literatury, ten pojeb, został zwolniony i na jego miejsce przyszedł ten magistrant, straszna ofiara losu, poza tym jej nie zaliczona zerżnięta praca o Hamlecie przepadła gdzieś w akademickiej mgle, więc to wszystko wygląda super cool i cały ten epizod potwierdza totalnie coś, co matka powtarzała jej od dziecka, to znaczy, że jest silną kobietą, która powinna zdobywać to, co sobie zamierzy, a jeśli czegoś chce, powinna śmiało po to sięgać, a w tym momencie akurat ma ochotę na kilka drinków Jägerbomb, aby

uczcić triumf sprawiedliwości: wykładowca wyleciał z pracy, jej kariera została uratowana. I dostrzega w tym zwiastun przyszłości, nieuchronnej, okraszonej sukcesami przyszłości rozciągającej się przed nią niczym pas startowy F-16, przyszłości, w której każdy, kto będzie chciał stanąć jej na drodze, zostanie przez nią zmieciony. Ten incydent z wykładowcą był dla niej pierwszym ważnym testem i zdała go. Spektakularnie. Zwłaszcza że inicjatywa Laury przybiera na znaczeniu, mówi się o niej z wielkim uznaniem w wieczornych wiadomościach i na posiedzeniach Rady Uczelnianej, zaś jej przyjaciele zaczynają ją przekonywać, że w następnym semestrze powinna kandydować do samorządu studenckiego, na co ona: „Odpierdoliło wam czy co?”, aż do college’u przyjeżdżają ludzie z kampanii Packera i sam gubernator chce się sfotografować z Laurą, bo jest pod niesamowitym wrażeniem jej działalności na rzecz ciężko pracujących podatników z Illinois, mówiąc: „Coś trzeba zrobić, by chronić naszych studentów i nasze portfele przed tymi bezproduktywnymi liberalnymi profesorkami wykładającymi przestarzałe przedmioty”. I w trakcie konferencji prasowej jakiś reporter pyta gubernatora Packera, co sądzi o obrotności i inicjatywie Laury, na co ten totalnie sławny kandydat na prezydenta odpowiada: „Uważam, że kiedyś powinna się ubiegać o fotel prezydencki”. Laura zmienia więc specjalizację. Koniec z komunikacją w biznesie i marketingiem. Szybko zapisuje się na dwa przedmioty, które w jej mniemaniu najbardziej pomogą jej w przyszłej ewentualnej rywalizacji o prezydenturę: politologia i aktorstwo. Samuel nie tęskni za nauczaniem takich studentów jak Laura Pottsdam, żałuje tylko tego, jak ich uczył. Teraz krzywi się na wspomnienie, jak bardzo nimi gardził. Że ostatecznie dostrzegał tylko ich wady, słabe punkty i braki, to, że nie potrafią sprostać jego wymaganiom. Wymaganiom, które się zmieniały w taki sposób, aby ci studenci nigdy nie mogli im podołać. Tak bardzo Samuel oswoił swoją złość. Była tak łatwym uczuciem, azylem dla kogoś, komu nie chce się

specjalnie wysilać. Bo jego życie latem dwa tysiące jedenastego było rozczarowujące, zmierzało donikąd, a on czuł z tego powodu wielką złość. Złościł się na matkę, bo odeszła, na Bethany, bo go nie kochała, na studentów, bo byli niewyuczalni. Zapiekł się w swej złości, gniew bowiem był o wiele łatwiejszy niż wysiłek konieczny do ucieczki przed nim. Obwinianie Bethany za niekochanie go było o wiele łatwiejsze niż introspekcja potrzebna do zrozumienia, co takiego sprawia, że nie można go pokochać. Obwinianie studentów za brak zapału do nauki było o wiele łatwiejsze niż wykonanie pracy niezbędnej do wzbudzenia w nich owego zapału. I każdego dnia o wiele łatwiej było zasiąść przed komputerem niż stawić czoło życiowej stagnacji, w sposób realny stawić czoło wyrwie, jaka w nim powstała po odejściu matki, jeśli zaś każdego dnia idzie się na łatwiznę, powstaje sztanca, a z takich szablonów składa się życie. Ugrzązł w Elflandii jak statek na mieliźnie. W ten sposób mogą minąć całe lata, o czym się przekonał Pwnage, który w tym właśnie momencie otwiera oczy. Spał cały miesiąc – najdłuższa nieprzerwana „drzemka” notowana w historii szpitala – i teraz otwiera oczy. Jego ciało jest dobrze odżywione, umysł wypoczęty, układy krążenia, pokarmowy i limfatyczny są mniej więcej oczyszczone i funkcjonują normalnie, nie dokuczają mu już nieznośne bóle głowy, skręcające kiszki napady głodu, ostre bóle stawów ani drgania mięśni. Właściwie nie czuje żadnej z dolegliwości, które tak długo nieodłącznie mu towarzyszyły, i wydaje mu się, że oto zdarzył się cud. Biorąc pod uwagę to, jak się zazwyczaj czuł, dochodzi do wniosku, że albo umarł, albo jest na haju. Bo nie ma szans, żeby czuł się tak dobrze, jeśli nie jest na jakichś mocnych prochach albo w niebie. Rozgląda się po szpitalnej sali i widzi Lisę siedzącą na sofie. Lisę, swoją piękną eksżonę, która się do niego uśmiecha, obejmuje go i trzyma pod pachą zniszczony zeszyt w czarnej skórzanej oprawie, gdzie zapisał kilka pierwszych

stron swojej powieści sensacyjnej. I Lisa przekazuje mu, że przyszło kilka listów od dużego nowojorskiego domu wydawniczego z dokumentami do podpisania, a kiedy Pwnage ją pyta, co to za dokumenty, Lisa uśmiecha się szeroko i mówi: – Twoja umowa na książkę! Bo to był jeden z warunków przedstawionych Periwinkle’owi przez Samuela. – I o czymże jest ta powieść? – zapytał Periwinkle. – Mmm, o policjancie ze zdolnościami parapsychologicznymi na tropie seryjnego mordercy – odpowiedział Samuel. – I zabójca okazuje się chyba chłopakiem jego byłej żony albo zięciem czy coś takiego. – Właściwie – rzekł Periwinkle – to brzmi rewelacyjnie. Pwnage powiedział kiedyś Samuelowi, że ludzie w naszym życiu dzielą się na wrogów, przeszkody, zagadki lub pułapki. I zarówno dla Samuela, jak i Faye latem dwa tysiące jedenastego ludzie byli zdecydowanie wrogami. Oboje oczekiwali od życia głównie tego, żeby wszyscy zostawili ich w spokoju. Samotnie jednak nie da się znieść tego świata i im dłużej Samuel pisał swoją książkę, tym bardziej sobie uzmysławiał, jak bardzo się mylił. Bo jeśli widzi się w ludziach wrogów, przeszkody lub pułapki, prowadzi się z nimi i z samym sobą wieczną wojnę. Natomiast gdyby uznać, że widzi się w nich zagadki, i gdyby siebie postrzegać jako zagadkę, można liczyć na ciągłe przyjemne zaskoczenia, bo ostatecznie, jeśli sięgnie się wystarczająco głęboko, jeśli zajrzy się pod maskę czyjegokolwiek życia, zawsze znajdzie się coś znajomego. To oczywiście wymaga większego wysiłku niż uznanie wszystkich za wrogów. Zrozumienie jest zawsze trudniejsze niż czysta nienawiść. Ale dzięki niemu życie się rozszerza. Przestaje doskwierać samotność. Tak więc Samuel próbuje, stara się pilnie pracować w nowym życiu, które prowadzi z Bethany. Nie są kochankami. Może któregoś dnia nimi zostaną, ale jeszcze nie teraz. Podejście Samuela jest następujące: będzie, co ma być. Wie, że

nie może się cofnąć i przeżyć życia od nowa, nie może wymazać popełnionych dawniej błędów. Jego związek z Bethany to nie książeczka z serii Wybierz sobie przygodę. Zrobi natomiast coś takiego: postara się ten związek prześwietlić, wyklarować, lepiej zrozumieć. Może nie pozwolić, by przeszłość połknęła teraźniejszość. Stara się więc żyć chwilą i nie dopuścić do zabarwiania jej fantazjami o tym, jak ta chwila powinna wyglądać. Stara się widzieć Bethany taką, jaka jest naprawdę. I czyż nie tego pragną wszyscy? Żeby widziano wyraźnie, jacy są? Zawsze miał obsesję na punkcie kilku cech Bethany: na przykład na punkcie jej oczu i postawy. Ale potem pewnego dnia usłyszał od niej, że podobieństwo między nią a Bishopem najbardziej się skupiało w ich oczach, ilekroć więc spogląda teraz na nie w lustrze, robi jej się trochę smutno. Innym razem powiedziała mu, że wyuczono ją takiej postawy na niekończących się lekcjach według tak zwanej Techniki Alexandra, które musiała znosić latami, gdy inne dzieci w jej wieku bujały się na huśtawkach lub przebiegały przez wodne fontanny ze zraszaczy. Po wysłuchaniu tych historii Samuel nie potrafił już myśleć o jej oczach i postawie w taki sam sposób. Te elementy straciły na sile, zdał sobie jednak sprawę, że za to całość spotężniała. Tak więc zaczyna widzieć Bethany taką, jaka jest, może po raz pierwszy. Podobnie mają się sprawy z matką. Stara się ją zrozumieć, postrzegać wyraźnie, nie zniekształconą przez gniew. Jedynym kłamstwem, które Samuel wcisnął Periwinkle’owi, była informacja, że Faye została w Norwegii. To kłamstwo wydawało się pożyteczne – jeśli wszyscy będą sądzić, że Faye wciąż się znajduje w strefie polarnej, nikt nie będzie burzył jej spokoju. Prawda jest bowiem taka, że wróciła do kraju, do miasteczka nad rzeką w Iowa, by zaopiekować się ojcem. Wtedy już demencja Franka Andresena była bardzo zaawansowana. Gdy Faye przyjechała do niego pierwszy raz i usłyszał od pielęgniarki: „Jest tu pańska córka”, spojrzał na Faye z niepomiernym zdumieniem, oszołomiony. Był chudy

jak szkielet. Na czole miał czerwone plamy od pocierania, drapania i skubania. I patrzył na nią, jakby była duchem. – Córka? – spytał. – Która córka? Tego rodzaju reakcję Faye mogłaby zapisać na konto jego zniedołężnienia, ale wiedziała swoje, wiedziała, że za tym pytaniem może się kryć coś więcej niż zwykła dezorientacja. – To ja, tato – powiedziała i postanowiła zaryzykować. – To ja, Freya. I gdzieś głęboko w nim to imię zostało zrozumiane, jego twarz zmarszczyła się jeszcze bardziej i spojrzał na nią wzrokiem pełnym bólu i rozpaczy. Podeszła do niego i objęła jego słabowite ciało. – Wszystko w porządku – rzuciła. – Nie smuć się. – Przepraszam – rzekł, wpatrując się w nią z intensywnością niezwykłą u kogoś, kto przez całe życie odwracał wzrok. – Tak bardzo przepraszam. – Wszystko skończyło się dobrze. Kochamy cię. – Naprawdę? – Wszyscy bardzo cię kochamy. Spojrzał na nią badawczo i przez dłuższy czas przyglądał się jej twarzy. Piętnaście minut później o niczym już nie pamiętał. Krążąc myślami wokół jakiejś historii, spojrzał na nią życzliwie i spytał: – A ty kim jesteś, skarbie? Tamta chwila jednak coś w nim poluzowała, odblokowała coś ważnego, bo wśród historii, które teraz opowiada, znajdują się te o młodej Marthe przechadzającej się nocą pod mrocznym niebem, historie, których Faye nigdy wcześniej nie słyszała i które wprawiają w zakłopotanie pielęgniarki, bo jest jasne, że te przechadzki odbywały się po kontaktach intymnych. Coś z niego uleciało, jakiś ciężar, który go wcześniej przygniatał. Nawet pielęgniarki o tym mówią.

Więc Faye wynajmuje małe mieszkanko w pobliżu domu opieki i codziennie rano udaje się do ojca, by spędzić z nim cały dzień. Czasem Frank ją poznaje, najczęściej jednak nie. Opowiada stare historie o duchach lub historie o fabryce ChemStar i o połowach na Morzu Norweskim. Od czasu do czasu spogląda na nią i po wyrazie jego twarzy Faye poznaje, że widzi nie ją, lecz Freyę. I gdy to się dzieje, uspokaja go, przytula i przekonuje, że wszystko dobrze się skończyło, opisuje mu farmę, gdy o nią pyta, a gdy opowiada, trochę ją ponosi – już nie tylko jęczmień złoci się przed domem, lecz całe pola pszenicy i słoneczników. Frank się uśmiecha. Próbuje to sobie wyobrazić. Czuje się szczęśliwy, słuchając tych relacji. Czuje się szczęśliwy, gdy jego córka mówi: – Wybaczam ci. Wszyscy ci wybaczamy. – Ale dlaczego? – Bo jesteś dobrym człowiekiem. Starałeś się. I to prawda. Rzeczywiście. Był dobrym człowiekiem. Starał się być jak najlepszym ojcem. Po prostu Faye tego wcześniej nie dostrzegała. Czasem tak bardzo przejmujemy się własnym życiem, że nie widzimy, iż jesteśmy drugoplanowymi postaciami w historii kogoś innego. To może dla niego teraz zrobić, pociesza go więc, dotrzymuje mu towarzystwa i przebacza, przebacza, przebacza. Nie może ocalić jego ciała ani umysłu, ale może ulżyć jego duszy. Rozmawiają przez chwilę, a potem Frank musi się zdrzemnąć, czasem nawet zasypia w pół zdania. Gdy ojciec śpi, Faye czyta, raz jeszcze wracając do wierszy zebranych Allena Ginsberga. Czasem dzwoni do niej Samuel, wtedy Faye odkłada książkę, odpowiada na jego pytania, te wszystkie ważne, przeraźliwe pytania: Dlaczego wyjechała z Iowa? Dlaczego rzuciła studia? I męża? Syna? Stara się odpowiadać szczerze i skrupulatnie, mimo iż to dla niej trudne. Dosłownie po raz pierwszy w życiu nie ukrywa dużej części siebie, czuje się więc obnażona, bliska paniki. Nigdy wcześniej aż tak się przed nikim nie otworzyła –

zawsze wydzielała siebie po kawałku. Ta cząstka dla Samuela, ta odrobinka dla ojca, prawie nic dla Henry’ego. Nigdy nie ofiarowała siebie w pełni. Wydawało jej się to zbyt ryzykowne. Bo przez te wszystkie lata najbardziej bała się tego, że jeśli ktoś kiedyś pozna ją całą – prawdziwą ją, Faye w całej autentycznej okazałości – nie znajdzie tam dla siebie niczego, co mógłby pokochać. Jej dusza nie jest dość wielka, by wykarmić innych. Teraz jednak powierza Samuelowi wszystko. Odpowiada na jego pytania. Niczego nie ukrywa. Nawet gdy od tych odpowiedzi wzbiera w niej panika – strach, że Samuel uzna ją za potwora i przestanie do niej dzwonić – i tak mówi mu prawdę. I gdy już się jej wydaje, że jego zainteresowanie nią musiało się wyczerpać, gdy jej odpowiedzi dowodzą, jak bardzo Faye nie zasługuje na jego miłość, dzieje się coś dokładnie odwrotnego. On wydaje się jeszcze bardziej zainteresowany, dzwoni jeszcze częściej. I czasem dzwoni, tylko żeby pogadać – nie o jej okropnej przeszłości, lecz o tym, jak jej minął dzień, albo o pogodzie, o najnowszych wydarzeniach. Budzi się w niej nadzieja, że niedługo być może staną się dwojgiem ludzi, którzy odnoszą się do siebie szczerze, bez zniekształcającego wpływu minionych lat, nie bacząc na wszystkie jej nieodwracalne błędy. Będzie cierpliwa. Wie, że nie może czegoś takiego wymusić. Poczeka, będzie tymczasem opiekowała się ojcem i odpowiadała na mnożące się pytania syna. I gdy Samuel zechce poznać jej tajemnice, zdradzi mu je. A jeśli będzie chciał pogadać o pogodzie, będzie z nim mówić o pogodzie. A jeśli będzie chciał nawiązać do najnowszych wydarzeń, będzie z nim o nich rozmawiać. Włącza telewizję, żeby sprawdzić, co się dzieje na świecie. Tego dnia jest mowa tylko o bezrobociu, globalnej redukcji zadłużenia, recesji. Ludzie są przestraszeni. Niepewność osiąga nie notowane dotąd poziomy. Majaczy widmo kryzysu. Ale Faye jest zdania, że czasem kryzys wcale kryzysem nie jest – jest jedynie nowym początkiem. Bo doświadczenie nauczyło ją jednego: jeśli nowy początek

jest prawdziwie nowy, będzie miał znamiona kryzysu. Każda prawdziwa zmiana powinna początkowo budzić strach. Jeśli się nie boisz, to znaczy, że nie jest to prawdziwa zmiana. I tak banki i rządy po latach nadużyć przywracają ład w księgach. Wszyscy są nadmiernie zadłużeni, co do tego panuje zgoda, i czeka nas kilka lat zaciskania pasa. Ale Faye myśli: okej. Prawdopodobnie tak musi być. Taka jest naturalna kolej rzeczy. W ten sposób odnajdziemy swoją drogę. To właśnie powie synowi, jeśli ją zapyta. Prędzej czy później trzeba spłacić każdy dług.

PODZIĘKOWANIA Wydarzenia tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego ósmego roku opisane w niniejszej powieści to wynik połączenia faktów historycznych, relacji naocznych świadków, a także wyobraźni, niewiedzy i fantazji autora. Dla przykładu: Allen Ginsberg brał udział w chicagowskim proteście, ale nie wykładał w Chicago Circle. Uczelnia ta nie miała w roku sześćdziesiątym ósmym domów studenckich. Natomiast budynek nauk behawioralnych otwarto dopiero w sześćdziesiątym dziewiątym. Mój opis manifestacji w Grant Parku także nie odpowiada dokładnie chronologicznemu porządkowi zdarzeń. I tak dalej. Dla zgłębienia historycznie rzetelniejszych opisów protestów sześćdziesiątego ósmego roku polecałbym następujące tytuły, które były dla mnie nieocenioną pomocą w trakcie powstawania tej powieści: Chicago ’68 Davida Farbera, The Whole World Is Watching Todda Gitlina, Battleground Chicago Franka Kuscha, Miami and the Siege of Chicago Normana Mailera, film Chicago 10 w reżyserii Bretta Morgena, Telling It Like It Was: The Chicago Riots pod redakcją Waltera Schneira oraz No One Was Killed Johna Schultza. Poniższe książki pomogły mi, za co jestem wdzięczny, sportretować ten okres w przekonujący (mam nadzieję) sposób: Make Love, Not War Davida Allyna, Young, White, and Miserable Wini Breines, Culture Against Man Julesa Henry’ego, 1968 Marka Kurlansky’ego, Dream Time Geoffreya O’Briena oraz Shards of God Eda Sandersa. Niektóre słowa przypisane w tej książce Allenowi Ginsbergowi zostały przez niego spisane w esejach i listach zebranych w Deliberate Prose: Selected Essays 1952–1995 pod redakcją Billa Morgana i w Journals: Early Fifties Early Sixties pod redakcją Gordona Balla.

Za wspaniałe norweskie opowieści o duchach jestem wdzięczny Folktales of Norway pod redakcją Reidara Christiansena, w tłumaczeniu Pat Shaw Iversen. Niksy to istoty z mitologii germańskiej, które w Norwegii nazywane są nøkk. Wiedzę o napadach paniki zaczerpnąłem z Dying of Embarrassment Barbary G. Markway i in. oraz z Fearing Others Ariela Stravynskiego. Celne spostrzeżenia dotyczące pożądania i frustracji znalazłem w Missing Out: In Praise of the Unlived Life Adama Phillipsa. Za badania dotyczące psychologii i zachowań graczy w MMORPG jestem zobowiązany Nickowi Yee i jego projektowi Daedalus. W rozwinięciu koncepcji o czterech rodzajach wyzwań w grach wideo pomogła mi książka Level Design for Games Phila Co. Różne zaburzenia umysłowe Pwnage’a zostały zainspirowane przez blog Nicholasa Carra Rough Type i artykuł Microstructure Abnormalities in Adolescents with Internet Addiction Disorder Kai Yuana i in. opublikowany w „PLoS ONE”, czerwiec 2011. Reklamy produktów higienicznych dla kobiet z pracowni zajęć gospodarstwa domowego w szkole Faye pochodzą ze strony internetowej Found in Mom’s Basement: pzrservices.typepad.com/vintage advertising. Pewne szczegóły związane z Laurą Pottsdam zostały zaczerpnięte z kilku niesamowitych rozmów Dana Savage’a na stronie Savage Lovecast. Mój opis teledysku Molly Miller wiele zawdzięcza Visual Digital Culture Andrew Darleya. Część informacji na temat brutalistycznej architektury Chicago Circle pochodzi z pracy magisterskiej Andrew Beana na Wesleyan University The Unloved Campus: Evolution of Perceptions at the University of Illinois at Chicago. Pomysł bojkotu rozrodczego został wyjęty z artykułu w „Ain’t I a Woman” 1972, nr 1. Fragmenty listu do redakcji, który Faye czyta w „Chicago Free Voice”, zostały przytoczone z nie opublikowanego listu do „Chicago Seed” przekazanego Muzeum Historii Chicago. Informacje Sebastiana dotyczące maarr pochodzą z artykułu The Meaning of the Steps Is in Between: Dancing and the Curse of

Compliments opublikowanego w „The Australian Journal of Anthropology”, sierpień 2000. Opowieść Allena Ginsberga „Jedzcie mango!” pochodzi z Ewangelii Śri Ramakryszny. Dziękuję pracownikom Muzeum Historii Chicago za okazane mi wsparcie. Za pomocniczą korektę tej powieści ogromne podziękowania należą się Minnesota State Arts Board i University of St. Thomas. Podziękowania dla mojego redaktora Tima O’Connella za nadzwyczajną pomoc w ukształtowaniu tej historii, nie wspominając o jego entuzjazmie i zapale godnych Periwinkle’a. Podziękowania dla wszystkich wspaniałych pracowników wydawnictwa Knopf: Toma Polda, Andrew Ridkera, Paula Bogaardsa, Robin Desser, Gabrielle Brooks, Jennifer Kurdyla, LuAnn Walther, Olivera Mundaya, Kathy Hourigan, Ellen Feldman, Cameron Ackroyd, Karli Eoff i Sonny’ego Mehty. Dziękuję mojej agentce Emily Forland za jej mądrość, cierpliwość i słowa otuchy. Dziękuję Marianne Meroli i wszystkim cudownym ludziom z ekipy Brandt & Hochman. Podziękowania dla mojej rodziny, przyjaciół i nauczycieli za ich miłość, dobroć, wspaniałomyślność i wsparcie. Dziękuję Molly Dorozenski za rady po lekturze długich fragmentów pierwszych wersji tekstu. I na koniec dziękuję Jenni Groyon, mojej pierwszej czytelniczce, za wskazywanie mi drogi przez dziesięć lat pracy nad tą książką.

Tytuł oryginału The Nix THE NIX by Nathan Hill. Copyright © 2016 by Nathan Hill. By arrangement with the Author. All rights reserved. Projekt okładki Oliver Munday Zdjęcie wykorzystane na okładce Parade and Rally for Freedom, Grant Park, Chicago, Illinois, April 27, 1968. Chicago History Museum Opieka redakcyjna Dorota Gruszka Adiustacja Anna Szulczyńska Korekta Małgorzata Biernacka Katarzyna Onderka

Copyright © for the translation by Jerzy Kozłowski © Copyright for this edition by SIW Znak sp. z o.o., 2017

ISBN 978-83-240-5021-5

Książki z dobrej strony: www.znak.com.pl Więcej o naszych autorach i książkach: www.wydawnictwoznak.pl Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ul. Kościuszki 37, 30-105 Kraków Dział sprzedaży: tel. 12 61 99 569, e-mail: [email protected]

Plik opracował i przygotował Woblink

woblink.com