Novik N. 2006 - Temeraire 03. Wojna Prochowa

Naomi Novik Temeraire Tom 3 Wojna Prochowa tytuł oryginału Black powder war Przekład Paweł Kruk Prolog

Nawet kiedy Laurence spoglądał na ogród nocą, nie potrafił wyobrazić sobie, że jest w domu; zbyt wiele W latarni prześwitywało między drzewami, czerwonych i złotych, zawieszonych pod wygiętymi rogami dachów; odgłos śmiechu za jego plecami niczym obcy kraj. Grajek miał jedno-strunny instrument i wydobył z niego drżącą, kruchą melodię, wplatającą się w rozmowę, która sama przypominała muzykę: Laurence bardzo słabo poznał tutejszy język, więc słowa straciły dla niego znaczenie, gdy do dyskusji włączyło się tyle głosów. Mógł się tylko uśmiechać do tych, którzy się do niego zwracali, i maskować niezrozumienie filiżanką bladozielonej herbaty, a przy pierwszej sposobności przekradł się wokół narożnika tarasu. Oddalony od reszty, postawił do połowy opróżnioną filiżankę na parapecie; napar smakował jak perfumowana woda i Laurence żałował, że nie może napić się mocnej czarnej herbaty z mlekiem albo jeszcze lepiej kawy, której nie kosztował od dwóch miesięcy. Pawilon wzniesiono na niewielkim skalistym cyplu, który wystawał z górskiego zbocza na poziomie zapewniającym względny widok na rozciągający się poniżej ogród cesarski: nie tak nisko nad ziemią jak zwykły balkon, ale też i nie tak wysoko jak grzbiet Temeraire'a, skąd drzewa wyglądały jak zapałki, a ogromne pawilony przypominały dziecięce zabawki. Laurence wyszedł spod okapu i podszedł do poręczy: po deszczu powietrze było przyjemnie chłodne, przesycone wilgocią, która, po latach spędzonych na morzu, sprawiała mu więcej radości niż wszystko inne dokoła. Wiatr uprzejmie rozpędził resztki chmur pozostałych po burzy i teraz mgła snuła się leniwie po starych, miękkich i zaokrąglonych kamieniach ścieżek, śliskich, szarych i jasnych w blasku prawie całego już księżyca, a wietrzyk niósł woń przejrzałych moreli, które leżały pogniecione na bruku. Jeszcze inne światło migotało pośród pochylonych starych drzew, słaba biała poświata płynęła za gałęziami, raz mniej, raz bardziej widoczna, zmierzając ku brzegowi pobliskiego jeziora, a towarzyszył jej odgłos stłumionych kroków. Laurence początkowo niewiele widział, lecz niebawem na otwarty teren wyszła dziwna procesja: garstka służących uginała się pod ciężarem prostych,

drewnianych mar, na których złożono okryte całunem ciało; za nimi podążała dwójka chłopców z łopatami, którzy rozglądali się nerwowo. Laurence patrzył na to z zaciekawieniem; i nagle drzewa zadrżały, a ich konary rozstąpiły się pod ciężarem Lien, która przecisnęła się na rozległą polanę, zwieszając łeb okolony szeroką krezą i przyciskając skrzydła ciasno do boków. Smukłe drzewa uchylały się przed nią na boki albo łamały, pozostawiając na jej barkach długi welon wierzbowych gałązek. Była to jej jedyna ozdoba: pozbyła się wszystkich rubinów i złotych ozdób i wydawała się dziwnie bezbronna bez klejnotów, które ożywiłyby jej białą, półprzeźroczystą skórę; w ciemności jej jasnoczerwone oczy wydawały się ciemne i zapadnięte. Służący złożyli mary na ziemi i zaczęli kopać dół pod starą, majestatyczną wierzbą. Co jakiś czas głośno wzdychali, odrzucając miękką ziemię, a po ich szerokich bladych twarzach spływały ciemne strużki potu. Lien przechadzała się skrajem polany, wyrywała młode drzewka, które tam rosły, i rzucała je na stos. Był tam tylko jeszcze jeden żałobnik, mężczyzna w granatowej szacie, który szedł za Lien. Laurence odniósł wrażenie, że skądś go zna, ale nie zdołał zobaczyć jego twarzy. Mężczyzna stanął przy grobie i w milczeniu obserwował kopiących. Nie było kwiatów ani długiego żałobnego pochodu, jakie Laurence widział na ulicach Pekinu: rozdzierających szaty krewnych i łysych mnichów spowitych obłokami kadzidła. Ta osobliwa nocna scena mogłaby niemal być pogrzebem jakiegoś biedaka, gdyby pominąć widoczne pośród gałęzi złociste dachy cesarskich pawilonów oraz czuwającą nad wszystkim Lien, podobną do mlecznobiałego ducha, ogromnego i strasznego. Służący nie odwinęli całunu przed złożeniem ciała w ziemi, ale w końcu od śmierci Yongxinga upłynął już ponad tydzień. Dziwny był to pogrzeb następcy cesarskiego tronu, nawet jeśli ten nastawał na życie innych i planował zdetronizować brata. Laurence zastanawiał się, czy wcześniej nie pozwolono na pochówek i czy może nawet teraz ceremonia odbywa się potajemnie. Nieduże ciało zsunęło się w dół i rozległ się głuchy łomot. Lien cichutko jęknęła i ten krótki lament przejął go dreszczem, zanim rozpłynął się pośród szeleszczących liści. Laurence poczuł się nagle jak intruz, choć pewnie pozostawał niewidoczny na tle blasku latarń, a gdyby teraz spróbował odejść, mógłby zakłócić przebieg pogrzebu. Służący zamaszystymi ruchami szybko zasypali grób i niebawem wyrównali i ubili grunt, a o obecności mogiły świadczył tylko spłachetek świeżej ziemi, osłonięty zwieszającymi się nisko wierzbowymi gałęziami. Obaj chłopcy ponownie weszli między drzewa, by nazbierać ściółki, zgniłych liści i igieł, które rozrzucili następnie na grobie, aż w końcu nie sposób już było powiedzieć, gdzie go wykopano. Po skończonej pracy stanęli, zerkając niepewnie na boki, gdyż nie było celebransa, który by nimi pokierował. Lien nie dała im żadnego znaku, tylko przywarła do ziemi, skulona. Wreszcie chłopcy oparli łopaty o barki i znikli między drzewami, okrążywszy białego smoka jak najszerszym łukiem. Mężczyzna w granatowej szacie stanął przy grobie i uczynił znak krzyża na wysokości piersi. Kiedy się obrócił, Laurence ujrzał wyraźnie jego twarz w blasku księżyca: to był De Guignes, francuski ambasador, najmniej spodziewany żałobnik. Głęboka niechęć Yongxinga do wpływów Zachodu obejmowała wszystkich, Francuzów, Brytyjczyków i Portugalczyków, tak więc De Guignes nigdy by się nie wkradł w łaski księcia za jego życia ani nie mógłby przebywać w towarzystwie Lien. Pociągłe, arystokratyczne rysy twarzy, typowo francuskie; to niewątpliwie on, choć nie wiadomo, co

tutaj robi. De Guignes pozostał jeszcze przez chwilę na polanie i odezwał się do Lien: z tej odległości można było się tylko domyślić, że zadał jakieś pytanie. Smoczyca nic nie odpowiedziała i wciąż wbijała wzrok w grób, jakby chciała utrwalić w pamięci to miejsce. Po chwili Francuz skłonił się z gracją i odszedł. Lien trwała nieruchomo, muskana cieniami pędzących obłoków i coraz dłuższych cieni drzew. Laurence nie czuł żalu po śmierci księcia, ale obudziło się w nim współczucie, bo przypuszczał, że smoczyca nie znajdzie już nowego towarzysza. Długo ją obserwował, oparty o poręcz, aż wreszcie księżyc zsunął się tak nisko, że Lien pogrążyła się w ciemności. Z końca tarasu rozległy się śmiechy i oklaski nagradzające muzykę, która właśnie ucichła.

Rozdział 1

Gorący wiatr, który dął leniwie w głąb Makau, nie przynosił orzeźwienia, a tylko wzmacniał słonawy, stęchły portowy odór, smród zdechłych ryb, wielkich brył czarno-czerwonych morskich wodorostów oraz ścieków z ludzkimi i smoczymi odchodami. Mimo to marynarze zebrali się przy relingach Allegiance, by zaczerpnąć choćby odrobiny poruszonego powietrza; opierali się o siebie nawzajem, aby wywalczyć trochę więcej miejsca. Od czasu do czasu dochodziło do jakiejś gwałtowniejszej przepychanki, która jednak szybko się kończyła w nieubłaganym upale. Niepocieszony Téméraire leżał na pokładzie, spoglądając ku otwartemu morzu spowitemu białą mgiełką, a pełniący wartę awiatorzy drzemali w jego ogromnym cieniu. Laurence, który pozwolił sobie na zdjęcie munduru, siedział w zgięciu jego przedniej łapy, schowany przed spojrzeniami innych. –Na pewno dałbym radę wyciągnąć okręt z portu – powie¬dział Téméraire, powtarzając te same słowa kolejny raz w tym tygodniu, i westchnął, gdy jego propozycja została ponownie odrzucona: bo rzeczywiście przy bezwietrznej pogodzie byłby w stanie holować nawet ogromny transportowiec do przewozu smoków, lecz przy przeciwnym wietrze tylko by się niepotrzeb¬nie zmęczył.

–Nawet bez wiatru mógłbyś przeciągnąć okręt tylko na krótką odległość – dodał pojednawczo Laurence. – Na otwartym morzu kilka mil mogłoby się przydać, ale na razie możemy zo¬stać w porcie i trochę się odprężyć. Płynęlibyśmy bardzo wolno, nawet gdyby udało nam się stąd wydostać. –Wielka szkoda, że musimy czekać na wiatr, skoro wszystko jest gotowe i my także – rzekł Téméraire. – Chciałbym j a k najszybciej wrócić do domu: tyle jest do zrobienia. – Aby to podkreślić, uderzył ogonem o pokład. –Proszę, nie rób sobie zbyt wielkich nadziei – odparł Lau¬rence bez większego przekonania, ponieważ jak dotąd nie zdołał powściągnąć zapędówTemeraire'a i nie spodziewał się, że teraz mu

się to uda. – Musisz być przygotowany na pewne opóźnienia, zarówno tutaj, jak i w domu. –Och, obiecuję, że będę cierpliwy – powiedział Téméraire i od razu, nieświadomy, że zaprzecza sam sobie, rozwiał słabe nadzieje Laurence'a na dotrzymanie tej obietnicy, dodając: – ale jestem pewien, że Admiralicja bardzo szybko przyzna nam ra¬cję. Bo przecież skoro załoga otrzymuje pieniądze, to i smokom powinno się płacić. Laurence pełnił służbę na morzu od dwunastego roku ży¬cia, zanim wyrokiem losu z kapitana okrętu przedzierzgnął się w awiatora, więc dobrze poznał dżentelmenów z Admiralicji, którzy nadzorowali działania Marynarki Wojennej i Korpusu Powietrznego, i wiedział, że nie zawsze kierują się poczuciem sprawiedliwości. Wydawało się, że urząd ten pozbawił ich zwykłej ludzkiej przyzwoitości i tym podobnych cech, robiąc z nich pod¬stępne polityczne stwory, tylko podobne do człowieka. Znacznie lepsze warunki życia smoków w Chinach uzmysłowiły Lauren-ce'owi, jak źle sieje traktuje na Zachodzie, lecz nie mógł przecież liczyć na to, że Admiralicja podzieli jego zdanie, szczególnie jeśli wiązałoby się to z jakimikolwiek wydatkami państwa. Laurence w duchu mial nadzieję, że kiedy już wrócą do domu, obejmą służbę nad kanałem i zaczną uczciwie bronić kraju, Téméraire może przynajmniej złagodzi swoje propozycje, jeśli z nich nie zrezygnuje. Nie kwestionował tych dążeń, bo były zupełnie naturalne i słuszne, ale Anglia prowadziła wojnę, i zdawał sobie sprawę, w przeciwieństwie do Temeraire'a, że byłoby bezczelnością domagać się ustępstw od rządu w takich okolicznościach: graniczyłoby to z buntem. Niemniej jednak obiecał pomoc i dotrzyma słowa. Téméraire mógł zostać w Chi¬nach, gdzie cieszyłby się wszelkimi wygodami i przywilejami, które przysługiwały mu jako Niebiańskiemu. Wracał do Anglii głównie ze względu na Laurence'a, a także z nadzieją polepsze¬nia losu towarzyszy broni. Mimo złych przeczuć Laurence nie był w stanie przeciwstawić się wprost smokowi, choć chwilami czuł, że postępuje niemal nieuczciwie, zachowując milczenie. –Mądrze zasugerowałeś, że powinniśmy zacząć od pła¬cy – ciągnął Téméraire, jeszcze bardziej dopiekając sumieniu Laurence'a. Laurence wspomniał o tym wcześniej, gdyż uznał tę propozycję za mniej radykalną od innych wysuniętych przez Temeraire'a, takich jak całkowite wyburzenie niektórych dzielnic Londynu, by móc zbudować ulice na tyle szerokie, żeby mogły się po nich poruszać smoki, albo wysłanie przedstawicieli smo¬ków do parlamentu, co, niezależnie od trudności związanych z wprowadzeniem ich do środka, niewątpliwie wypłoszyło¬by z budynku wszystkich posłów. – Wierzę, że wszystko będzie łatwiejsze, kiedy zaczną nam płacić. Wtedy za inne rzeczy będziemy mogli oferować pieniądze, które ludzie tak bardzo lubią; tak jak w przypadku tych kucharzy, których wynająłeś dla mnie. Bardzo ładnie pachnie – dodał, całkiem logicznie: mocny zapach dobrze przypieczonego mięsa przebił się przez portowy smród. Laurence spojrzał w dół, marszcząc brwi: kuchnia znajdowała się bezpośrednio pod pokładem i teraz spomiędzy jego desek wypływały płaskie, szerokie smugi dymu. –Dyer – zwrócił się do jednego z gońców – zobacz, co się tam dzieje. Téméraire polubił chińską kuchnię dla smoków, a brytyjski kwatermistrz nie był w stanie zapewnić mu stosownych dań, gdyż miał tylko dostarczać świeżo zaszlachtowane bydło, tak wice Laurence znalazł dwóch chińskich kucharzy, którzy zgo¬dzili się opuścić kraj w zamian za sowite

wynagrodzenie. Mimo iż żaden z nich nie mówił po angielsku, ani trochę nie stracili pewności siebie; zawodowa zazdrość skłoniła okrętowego ku¬charza i jego pomocników do wszczynania bojów przy garach i stworzyła atmosferę współzawodnictwa. Dyer zszedł po schodach na tylny pokład i otworzył drzwi do kuchni: z jej wnętrza buchnął ogromny kłąb dymu i od razu rozległy się okrzyki obserwatorów: „Pali się!" Wachtowy uderzył w dzwon, którego serce zazgrzytało i zabrzęczało nierówno. –Na stanowiska! – krzyknął Laurence i rozesłał swoich ludzi do poszczególnych oddziałów strażackich. Marynarze, którzy w jednej chwili otrząsnęli się z ospałości, popędzili po wiadra i kubły, a kilku śmiałków weszło do kuchni i wyciągnęło bezwładne ciała pomocników kucharza, obu Chiń¬czyków i jednego z majtków, lecz nigdzie nie znaleziono samego kucharza. Ociekające wodą wiadra już podawano sobie z rąk do rąk, a ich zawartość wlewano do wnętrza kuchni; bosman ryczał i uderzał pałką o w fokmaszt, nadając tempo pracy. Spomiędzy desek pokładu wciąż buchał dym, teraz jeszcze gęstszy, a żelazne pachołki na smoczym pokładzie rozgrzały się tak bardzo, że nie sposób było ich dotknąć, co więcej, zapaliła się lina nawinięta na dwa z nich. Młody Digby, bystry chłopak, zmobilizował pozostałych cho¬rążych; młodzieńcy wspólnymi siłami rozwijali pospiesznie linę i posykiwali z bólu, kiedy ich dłonie muskały rozgrzane żelazo. Inni awiatorzy, rozstawieni wzdłuż relingu, wyciągali wiadrami wodę i wylewali ją na smoczy pokład: para buchała białymi obłokami, pozostawiając szarą skorupę soli na wypaczonych deskach, które trzeszczały i jęczały niczym gromada starców. Roztopiona smoła ze spoin płynęła przez pokład czarnymi strużkami, wydzielając słodkawy, gryzący zapach. Téméraire drobi! / miejsca na miejsce, by dać wytchnienie łapom, mimo iż wcześniej rozkładał się z lubością na kamieniach rozgrzanych południowym słońcem. Kapitan Riley nie odstępował zlanych potem, uwijających się marynarzy, dodając im głośno otuchy, kiedy podawali sobie wiadra, lec/, w jego głosie pobrzmiewała rozpacz. Ogień był duży, a pokład mocno wysuszony po długim postoju w skwarze; do tego w ogromnych ładowniach znajdowały się towary, które mieli zawieźć do kraju: delikatna chińska porcelana, zawinięta w słomę i złożona w drewnianych skrzyniach, bele jedwabiu i świeży zapas płótna żaglowego przeznaczonego na naprawy. Ogień musiał pokonać tylko cztery pokłady, aby strawić cały ła¬dunek i przenieść się do magazynu z prochem, a wtedy cały okręt wyleciałby w powietrze. Marynarze z rannej wachty, którzy spali na niższym pokładzie, uciekali teraz pospiesznie na górę, krztusząc się dymem i przerywając szereg podających sobie wodę kolegów: pomimo ogromnych rozmiarów Allegiance nie mógł pomieścić całej załogi na śródokręciu i tylnym pokładzie, kiedy smoczy pokład stał prawie w płomieniach. Laurence przytrzymał się jednego ze sztagów i wspiął się na reling, by odszukać wzrokiem awiatorów wśród kłębiącego się tłumu: większość z nich znajdowała się już na pokładzie, lecz nie wszyscy: Therrows wciąż miał nogę w łubkach po bitwie w Pekinie, a lekarz Keynes siedział pewnie w kabinie, pogrążony w lekturze; Laurence nie zauważył też nigdzie Emily Roland, jedenastoletniego gońca, której z pewnością nie było łatwo przepchać się przez napierający tłum mężczyzn.

Z kominów kuchni popłynął przenikliwy gwizd jak z czajnika, a metalowe nasady kominowe zaczęły się przechylać w stronę pokładu, powoli, niczym sypiące się kwiaty. Téméraire instynk¬townie zasyczał i podniósł wysoko łeb z krezą przyklejoną płasko do karku. Opierał łapę o reling, cały napięty, gotowy do skoku. –Laurence, nic wam nie grozi? – zawołał zaniepokojony. –Tak, nic nam nie będzie. Leć natychmiast – powiedział Laurence i dał znak swoim ludziom, żeby schodzili ze smoczego pokładu; niepokoił się oTemeraire'a, pod którym deski uginały się niebezpiecznie. – Łatwiej będzie ugasić ogień, kiedy już wyjdzie przez pokład – dodał, głównie po to, by dodać odwagi tym, którzy go słyszeli, bo tak naprawdę nie wyobrażał sobie, by udało się ugasić pożar, jeśli smoczy pokład się zawali. –Dobrze, w takim razie pomogę im – odpowiedział Téméraire i wzbił się w powietrze. Garstka marynarzy bardziej dbających o własne życie niż bezpieczeństwo okrętu opuściła już na wodę przy rufie jolkę, licząc na to, że oficerowie niczego nie zauważą, zajęci walką z ogniem. Ci uciekinierzy wyskoczyli w panice do wody, gdy Téméraire pojawił się nieoczekiwanie nad łodzią. Nie zwrócił uwagi na ludzi, chwycił jolkę, wepchnął ją pod wodę niczym chochlę, a potem podniósł w górę, tak że nadmiar wody wypłynął wraz z wiosłami. Trzymając równo łódź, poleciał z powrotem na okręt i wylał wodę na smoczy pokład: strumienie wody opadły z sykiem na deski i spłynęły kaskadą po schodni. –Przynieście siekiery! – zawołał Laurence. Spoceni marynarze zaczęli rąbać deski, z każdego nowego przecięcia buchała para, a ostrza siekier ślizgały się na mokrym i nasączonym smołą drewnie. Musieli mocno trzymać się na nogach, kiedy Téméraire raz po raz ich zalewał, ale tylko dzięki nieustannemu napływowi wody można było zdławić gęsty dym utrudniający im pracę. Kilku ludzi zachwiało się i runęło bez zmysłów na pokład, lecz nie było czasu, żeby przeciągnąć ich w bezpieczne miejsce. Laurence pracował ramię w ramię ze zbrojmistrzem Prattem. Machali nierówno siekierami, długie ciemne strużki potu wystąpiły na ich koszule, aż nieoczekiwanie rozległ się głośny trzask i duża część smoczego pokładu zapadła się i osunęła w wypełnioną ryczącym ogniem gardziel kuchni. Laurence zachwiał się niebezpiecznie na krawędzi, lecz jego pierwszy oficer, porucznik Granby, odciągnął go na bok. Zato¬czyli się, a na wpół oślepiony Laurence niemal wpadł w ramiona Granby ego; z trudem oddychał, a oczy piekły go niemiłosiernie. Granby poprowadził go na dół, lecz spadła na nich kolejna porcja wody i strumień zniósł ich na sam dół, tak że zatrzymali się dopiero na czterdziestodwufuntowej karonadzie pokładowej. Laurence podciągnął się na relingu i zwymiotował za burtę; gorzki posmak w ustach nie był tak uciążliwy jak gryzący smród, którym przesiąkły jego włosy i ubranie. Pozostali ludzie opuszczali smoczy pokład, tak więc teraz można było lać strugi wody bezpośrednio na ogień. Téméraire pracował równo, a obłoki dymu kurczyły się: strumienie czarnej wody spływały przez kuchenne drzwi na niższy pokład. Lau¬rence, dręczony nudnościami, był dziwnie roztrzęsiony i odnosił wrażenie, że powietrze, które chwytał łapczywie w usta, nie wypełnia jego płuc. Riley

wydawał polecenia ochrypłym głosem przez tubę, niemal zagłuszany przez syk dymu, bosman zaś całkiem już zamilkł i ustawił ludzi, popychając ich w kierunku luków, tak że wkrótce w zorganizowanym szeregu podawali sobie tych, którzy zemdleli lub którzy zostali podeptani. Laurence ucieszył się, gdy zobaczył, jak wynoszą na górę Therrowsa. Té¬méraire wylał jeszcze jeden strumień wody na dogasające części pokładu, a chwilę później w głównym luku ukazała się głowa zasapanego sternika Bassona, który zawołał do Rileya: –Już nie dymi, sir, a deski nad pokładem mieszkalnym są całe, tylko rozgrzane. Pożar ugaszony. Rozległ się nierówny, lecz płynący prosto z serca okrzyk ra¬dości. Laurence zaczął odzyskiwać oddech, choć wciąż pluł na czarno przy każdym ataku kaszlu. Granby pomógł mu dźwignąć się na nogi. Nad pokładem rozpościerała się dymna mgiełka jak po wystrzale z działa, a gdy Laurence wyszedł na górę, w miejscu smoczego pokładu ujrzał ziejącą dziurę, otoczoną nadpalonymi końcami desek, kruchymi niczym spalony papier. W środku zniszczonej kuchni leżało skręcone ciało nieszczęsnego ku¬charza, z poczerniałą czaszką, kikutami nóg sięgającymi kolan i spalonymi na popiół drewnianymi protezami. Opuściwszy łódź, Téméraire niepewnie zawisł na chwilę w powietrzu, po czym opadł na wodę przy okręcie, ponieważ nie miał gdzie wylądować. Podpłynął bliżej, uczepił się relingu i uniósł łeb nad burtę. –Nic ci nie jest, Laurence? – zapytał zaniepokojony. – A co z moją załogą? –W porządku, wszyscy są – rzucił Granby. Emily, której płowe włosy upstrzone były szarymi plamkami sadzy, przyniosła im dzban z wodą zaczerpniętą z kadzi, stęchłą, nasyconą smrodem portu i smaczniejszą teraz niż wino. Riley wyszedł do nich na górę. –Ale ruina – powiedział, oglądając pogorzelisko. – No cóż, dzięki Bogu uratowaliśmy okręt, ale nawet nie chcę myśleć, kiedy będziemy mogli wyruszyć. – Przyjął ochoczo dzban od Laurence'a i pił długo, zanim przekazał go Granby'emu. – Cho¬lernie mi przykro, ale chyba wszystkie twoje rzeczy zostały zniszczone – dodał, ocierając usta: starsi awiatorzy zajmowali kajuty bliżej dziobu, pod kuchnią. –Dobry Boże – rzekł zamyślony Laurence – i nie mam pojęcia, co się stało z moim mundurem. –Cztery. Cztery dni – oznajmił kiepsko władający an¬gielszczyzną krawiec, podnosząc jednocześnie palce, by mieć pewność, że został zrozumiany. Laurence westchnął i odpowiedział: –No cóż, dobrze. Nie za bardzo pocieszyła go myśl, że teraz i tak nie trzeba się spieszyć, bo przecież naprawa okrętu zajmie co najmniej dwa miesiące, a przez ten czas będzie musiał czekać z załogą na brzegu.

–A potrafisz odnowić ten drugi? – zapytał. Obaj spojrzeli na mundur, który Laurence przyniósł na wzór, teraz bardziej czarny niż ciemnozielony, z dziwnym osadem na guzikach, woniejący dymem i morską wodą. Krawiec nie powie¬dział nie, lecz wyraz jego twarzy mówił sam za siebie. –Weź to – odezwał się wreszcie krawiec i wyszedł na za¬plecze pracowni. Po chwili wrócił z innym ubraniem: nie mundurem, ale pi¬kowanym kaftanem, jakie nosili chińscy żołnierze, z rozciętym przodem jak w tunice i krótkim stójkowym kołnierzem. –Och, no cóż… – Laurence popatrzył niepewnie na kaf¬tan. Był uszyty z jedwabiu w jaśniejszym odcieniu zieleni niż jego mundur, ozdobiony złotą i jasnoczerwoną nicią na szwach. Przynajmniej nie był aż tak ozdobny jak oficjalny strój, który musiał nosić wcześniej. Tego wieczoru wraz z Granbym miał zjeść kolację w towa¬rzystwie przedstawicieli Kompanii Wschodnioindyjskiej i nie mógł tam się zaprezentować w niekompletnym stroju czy też dusić się w grubym ubraniu, w którym przyszedł do krawca. Zadowolony, że ma przynajmniej ten chiński kaftan, wrócił do kwatery w porcie i dowiedział się od Dyera i Roland, że w całym mieście nie dostanie odpowiedniego stroju za żadne pieniądze, co go specjalnie nie zdziwiło, bo przecież szacowni panowie nie chcieli wyglądać jak awiatorzy, a ciemnozielony kolor nie należał do specjalnie popularnych w zachodniej enklawie. –Może zapoczątkujesz nową modę – rzekł Granby, na poły rozbawionym, na poły pocieszającym tonem. Sam, chudy i wysoki, nosił mundur odebrany jednemu z nie¬szczęsnych skrzydłowych, których ubrania nie ucierpiały, jako że zostali zakwaterowani na niższym pokładzie. Z nieco przy-krótkimi rękawami i bladą twarzą tradycyjnie przyrumienioną słońcem nie wyglądał obecnie na swoje dwadzieścia sześć lat, ale przynajmniej nie wzbudzał podejrzeń. Laurence, znacznie szerszy w barach, nie mógłby zabrać munduru jakiemuś pod¬władnemu i mimo że Riley zaproponował mu pomoc, nie miał zamiaru pokazywać się w niebieskim mundurze, jakby wstydził się tego, że jest awiatorem, i chciał wciąż uchodzić za kapitana Królewskiej Marynarki. Wraz z załogą został zakwaterowany w przestronnym domu, ustawionym na samym nabrzeżu i należącym do holenderskiego kupca, który chętnie go użyczył i przeniósł się z rodziną w głąb miasta, żeby uniknąć towarzystwa smoka. Z powodu zniszczenia smoczego pokładu Téméraire zmuszony był spać na plaży, ku przerażeniu mieszkańców zachodniej enklawy, a także ku wła¬snej udręce, jako że wybrzeże zamieszkiwały nieduże, irytujące kraby, które uparcie traktowały go jak kamień i próbowały się pod nim ukryć, kiedy spał. W drodze na kolację Laurence i Granby zatrzymali się, żeby się z nim pożegnać. Téméraire przynajmniej pochwalił nowy strój Laurence'a; uznał odcień za bardzo ładny i szczególnie zachwycił

się złotymi guzikami oraz szwem. –Dobrze się prezentuje z szablą – dodał, obróciwszy nosem Laurence'a, by mu się lepiej przyjrzeć. Wspomnianą szablę sam mu podarował, więc uznawał ją za najważniejszą część całości. Był to także jedyny element, którego Laurence się nie wstydził; koszuli, którą na szczęście mógł za¬kryć kurtką, za nic nie dało się doczyścić, spodnie pozostawiały wiele do życzenia, pończochy zaś zasłonił wysokimi butami. Kiedy odchodzili, Téméraire zasiadł do kolacji pod czujnym okiem dwóch skrzydłowych i oddziału żołnierzy należących do prywatnych sił Kompanii Wschodnioindyjskiej. Sir George Staunton wypożyczył ich, by strzegli Temeraire'a nie przed niebezpieczeństwem, ale przed zbyt gorliwymi sprzymierzeńca¬mi. W przeciwieństwie do ludzi Zachodu, którzy opuścili domy usytuowane w pobliżu nabrzeża, Chińczycy nie bali się smoków, bo żyli wśród nich od dzieciństwa, a nieliczne Niebiańskie tak rzadko opuszczały cesarski pałac, że gdy ktoś miał okazję któ¬regoś z nich zobaczyć czy wręcz dotknąć, uważał to za zaszczyt i zapowiedź szczęścia. Staunton zorganizował tę kolację, żeby zapewnić oficerom rozrywkę, która by ich oderwała od trosk związanych z nieszcz꬜liwym W7padkiem, zupełnie nieświadomy tego, że wpędzi awia-torów w takie problemy związane z doborem stroju. Laurence nie chciał odrzucać zaproszenia z tak trywialnego powodu i do ostatniej chwili wierzył, że znajdzie jakiś bardziej przyzwoity ubiór, tak więc teraz szedł z ponurą miną, gotowy stawić czoło trudom i drwinom towarzyszy przy stole. Jego pojawienie się przyjęto pełnym zdziwienia, lecz grzecz¬nym milczeniem, przynajmniej na początku; lecz gdy tylko przywitał się z sir George'em i wziął kieliszek wina, rozległy się szepty. Jeden ze starszych pełnomocników kompanii, dżentel¬men, który lubił udawać głuchego, kiedy uznawał to za stosowne, powiedział bardzo wyraźnie: –Ci awiatorzy i ich kaprysy. Kto wie, co jeszcze im przyjdzie do głowy. Po tych słowach oczy Granby'ego zalśniły od hamowanej złości, a w pomieszczeniu dało się słyszeć też inne, mniej już dyskretne uwagi. –Jak myślisz, co on chce przez to powiedzieć? – zapytał pan Chatham, świeżo przybyły z Indii dżentelmen, który z za¬ciekawieniem przyglądał się Laurence'owi od drugiego okna. Rozmawiał właśnie z panem Grothing-Pyle'em, postawnym mężczyzną, który całą uwagę skupiał na zegarze, nie mogąc się doczekać rozpoczęcia kolacji. –Hm? Och, ma prawo ubierać się jak orientalny książę – od¬parł Grothing-Pyle i wzruszył ramionami, spojrzawszy obojętnie przez ramię. – Tym lepiej dla nas. Czujesz sarninę? Już z rok nie jadłem sarniny. Laurence odwrócił twarz ku otwartemu oknu, tyleż oburzony, co obrażony. Nie przyszło mu do głowy, że ktoś mógłby w ten sposób zinterpretować jego strój; przecież cesarz adoptował go tylko pro forma, by dać możliwość zachowania twarzy Chińczy¬kom, którzy twierdzili, że towarzyszem Niebiańskiego może być tylko ktoś z cesarskiej rodziny, podczas gdy Brytyjczycy ochoczo uznali ten

gest za bezbolesne rozwiązanie sporu dotyczącego przechwycenia jaja zTemeraire'em. Bezbolesne przynajmniej dla wszystkich poza Laurence'em, który miał dumnego i władczego ojca i z niepokojem oczekiwał jego gwałtownej reakcji na tę adop¬cję. Oczywiście ta obawa go nie powstrzymała: przystałby na wszystko poza zdradą, żeby tylko nie rozstać się z Temeraire'em. Niemniej nigdy nie pragnął tak wielkiego i dziwnego zaszczytu, więc był zażenowany tym, że niektórzy uważają go za snoba, który ponad własne urodzenie przedkłada orientalne tytuły. Zakłopotanie zamknęło mu usta. Chętnie ubawiłby wszystkich historią swojego niezwykłego stroju, lecz nigdy nie wykorzystałby jej jako wymówki. Odpowiedział krótko na kilka uwag, ale był tak rozwścieczony, że jego twarz pobladła i przybrała odpychający, posępny, niemal groźny wyraz, przez co rozmowy wokół niego prawie całkiem przycichły. Zazwyczaj miał pogodne oblicze i choć nie był mocno opalony, to lata spędzone na słońcu pozostawiły na jego skórze miedziany połysk; te rysy jego twarzy tym bardziej teraz kontrastowały z jej wyrazem. Ci ludzie zawdzięczali jeśli nie żvcie, to przynajmniej fortuny sukcesowi dyplomatycznej misji w Pekinie; porażka oznaczałaby otwartą wojnę i koniec handlu z Chinami, a zwycięstwo Laurence przypłacił rozlewem krwi i utratą jednego ze swoich ludzi. Nie spodziewał się wylewnych podziękowań, zresztą nawet by ich nie przyjął, ale zupełnie czym innym były nieuprzejmość i szyderstwo. –Wejdziemy do środka? – powiedział sir George, wyjąt¬kowo szybko, a przy stole ze wszystkich sił starał się oczyścić nieprzyjemną atmosferę; kamerdyner schodził do piwnicy kil¬kakrotnie i przynosił coraz bardziej wyszukane wina, jedzenie zaś było wyśmienite pomimo ograniczonych zasobów kucharza Stauntona: podano między innymi wybornego smażonego kar¬pia na ragout z małych krabów, a jako danie główne wniesiono dwa upieczone sarnie udźce i półmisek pełen jasnoczerwonej galaretki porzeczkowej. Rozmowa znowu toczyła się wartko; Laurence nie mógł pozostać obojętny na to, że Staunton szczerze pragnie, żeby goście poczuli się swobodnie,.przecież nie należał do ludzi nie¬przejednanych; jego nastrój poprawił się jeszcze bardziej, kiedy przyniesiono doskonałego burgunda. Nikt już nie wspominał o strojach i cesarskich koneksjach i Laurence po kilku daniach tak się rozluźnił, że zdecydował się na nasączony brandy deser biszkoptowo-owocowy z bitą śmietaną, lecz za drzwiami jadalni rozległ się jakiś hałas, a potem coraz bardziej głośną rozmowę przerwał przenikliwy pisk, podobny do krzyku kobiety. Zapadła cisza, kieliszki zastygły w powietrzu, parę krzeseł przesunęło się do tyłu. Staunton wstał, chwiejąc się lekko, i przeprosił gości. Zanim zdążył dojść do drzwi, te otworzyły się gwałtownie i do jadalni wszedł tyłem zaniepokojony słu¬żący Stauntona, potykając się i protestując głośno po chińsku. Po chwili łagodnie, lecz zdecydowanie odsunął go na bok inny Azjata, ubrany w pikowany kaftan i okrągłą czapkę z ciemnej wełny; odzienie przybysza, typowo chińskie, było zakurzone i pokryte żółtymi plamami, a na jego przedramieniu osłoniętym rękawicą siedział orzeł, strosząc złocistobrązowe pióra i groźnie łypiąc żółtymi oczyma; kłapnął dziobem i przesunął się, wbijając pazury we wzmocnioną osłonę. Przez jakiś czas goście patrzyli na mężczyznę, a on na nich. Wreszcie przybysz, ku zaskoczeniu wszystkich, przemówił po angielsku z nieskazitelnym salonowym akcentem: –Wybaczcie, panowie, że przeszkadzam w kolacji, ale moja sprawa nie może czekać. Czy jest tu

kapitan William Laurence? Laurence nie od razu zareagował, oszołomiony winem i zaskoczony. W końcu wstał, podszedł do przybysza i – pod nieprzyjaznym spojrzeniem orła – odebrał od niego owinięty w nieprzemakalny materiał, zalakowany pakiet. –Dziękuję panu – powiedział. Gdy przyjrzał się przybyszowi uważniej, stwierdził, że jego pociągła i wychudzona twarz nie ma tylko chińskich rysów: oczy, chociaż ciemne i lekko skośne, mimo wszystko wskazy¬wały bardziej na mieszkańca Zachodu, kolor skóry zaś, kojarzący się z wypolerowanym drewnem tekowym, więcej zawdzięczał wpływowi natury niż urodzeniu. Obcy skłonił uprzejmie głowę. –Cieszę się, że mogłem pomóc. Nie uśmiechnął się, lecz w jego oku pojawił się błysk su¬gerujący rozbawienie reakcją zebranych, którą zapewne zwykł wywoływać. Przybysz spojrzał po raz ostatni na gości, kiwnął głową do Stauntona i wyszedł równie nagle, jak się pojawił, mijając kolejnych służących, którzy przybyli pospiesznie do pomieszczenia. –Dajcie panu Tharkayowi coś do jedzenia – poinstruował cicho służących Staunton i posłał ich za mężczyzną. Tymczasem Laurence przyjrzał się uważniej pakietowi. Letni upał rozmiękczył wosk, przez co odciśnięty znak stał się w dużej części niewyraźny, a sama pieczęć nie chciała łatwo odejść ani się złamać, tylko ciągnęła się jak miękki cukierek, pozostawiając długie nitki na palcach. Koperta zawierała tylko jeden arkusz papieru, list napisany w Dover przez admirała Lentona w lako¬nicznym stylu oficjalnego rozkazu: wystarczył jeden rzut oka, by zapoznać się z treścią.

…niniejszym poleca się panu udać bez zwłoki do Stambułu i odebrać z Biur Awrama Madena, pozostającego w służbie Jego Wysokości Selima III, trzy Jaja, które za obopólną zgodą są teraz własnością Korpusu Jego Królewskiej Mości, a następ¬nie zabezpieczyć je starannie przed Żywiołami i dostarczyć pod opiekę przydzielonych im Oficerów, którzy będą Was oczekiwać w kryjówce w Dunbarze…

Wiadomość tradycyjnie już kończył ponury epilog, „w razie niepowodzenia zostanie Pan wraz ze swoimi ludźmi pociągnięty do odpowiedzialności". Laurence podał list Granby'emu, a ten po chwili przekazał go Rileyowi i Stauntonowi, którzy dołączyli do nich w bibliotece. –Laurence – powiedział Granby – nie możemy tu siedzieć · czekać na koniec napraw, a potem płynąć przez wiele miesięcy. Musimy ruszać natychmiast.

–A jak zamierzasz to zrobić? – zapytał Riley, podnosząc wzrok znad listu, który czytał ponad ramieniem Stauntona. – Nie ma w porcie drugiego okrętu, który wytrzymałby ciężar Teme-raire'a choćby przez kilka godzin. Nie dasz rady przelecieć nad oceanem bez odpoczynku. –Przecież nie zmierzamy do Nowej Szkocji, dokąd można dostać się tylko przez morze – rzekł Granby. – Musimy podró¬żować drogą lądową. –Och, daj spokój – rzucił ze zniecierpliwieniem Riley. –Dlaczego nie? – zapytał Granby. – Niezależnie od napraw, podróż drogą morską nie wchodzi w grę, bo strasznie długo opływalibyśmy Indie. Tymczasem możemy przelecieć prosto przez Tatarie… –Pewnie, możecie też wskoczyć do wody i popłynąć do samej Anglii – zauważył Riley. – Wcześniej to lepiej niż później, ale później to lepiej niż wcale; na pokładzie Allegiance szybciej dotrzecie do celu. Laurence przysłuchiwał się ich rozmowie jednym uchem, odczytując ponownie wiadomość. Trudno było wywnioskować z typowego stylu oficjalnego rozkazu, czy pośpiech jest faktycz¬nie uzasadniony; ale chociaż smoki mogły potrzebować bardzo dużo czasu na wyklucie się, były nieprzewidywalne i nie tkwiły w skorupie w nieskończoność. –Trzeba też pamiętać, Tom – zwrócił się do Rileya – że rejs do Basry może potrwać nawet pięć miesięcy przy niepomyślnej pogodzie, a stamtąd i tak będziemy musieli podróżować drogą lądową do Stambułu. –I na koniec zamiast trzech jaj prawdopodobnie będziemy mieli trzy smoczątka – dodał Granby. Stanowczo stwierdził, że smoki mogą się niebawem wykluć, a przynajmniej na tyle szybko, że trzeba się z tym liczyć. –Niewiele ras siedzi w jaju więcej niż parę lat – wyjaŁn jł – a Admiralicja z pewrnością kupiła jaja, które mają za sobą co najmniej połowę okresu wylęgu: gdyby to były jeszcze młodsze smoki, nie dałoby się określić, kiedy się wyklują. Nie możemy tracić czasu. Nie rozumiem tylko, dlaczego wysyłają nas, a nie jakąś załogę z Gibraltaru. Laurence, nie zaznajomiony dobrze z pozycjami posterunków Korpusu, nie pomyślał o tym wcześniej, i dopiero teraz uznał za dziwne, że to im przydzielono to zadanie, mimo iż znajdowali się o wiele dalej. –Ile zajęłoby im dotarcie do Stambułu? – zapytał zaniepo¬kojony. Nawet gdyby znaczną część wybrzeża kontrolowały francu¬skie patrole, to przecież nie mogą być wszędzie, a pojedynczy smok zdołałby jakoś znaleźć miejsce na odpoczynek. –Dwa tygodnie, może trochę mniej, gdyby się wysilili – od¬parł Granby. – Tymczasem my, nawet w wypadku podróży lądem, będziemy potrzebowali co najmniej paru miesięcy.

–Czy w takim razie nie wynika z tego, że nie jest to aż tak bardzo pilna sprawa? – wtrącił Staunton, który z niepoko¬jem przysłuchiwał się ich rozmowie. – Sądzę, że list ten szedł tutaj jakieś trzy miesiące. Tak więc kilka miesięcy więcej nie powinno robić różnicy, bo inaczej Korpus wysłałby po jaja kogoś stacjonującego bliżej. –Gdyby można go wrysłać – rzekł ponuro Laurence. Anglia cierpiała na brak smoków i nie mogła sobie pozwolić na wyłączenie na miesiąc jednego lub dwóch w sytuacji kryzysowej, a już z pewnością nie ciężkiego smoka, takiego jak Téméraire. Być może Bonaparte znowu groził inwazją przez kanał albo atakiem na Flotę Śródziemnomorską, przez co do dyspozycji pozostawał tylko Téméraire i garstka smoków przebywających w Bombaju i Madrasie. –Nie – stwierdził Laurence, rozważywszy te nieprzyjemne możliwości – nie możemy czynić podobnych założeń. Tak czy owak, określenie „bez zwłoki" jest jednoznaczne, a Téméraire może w każdej chwili polecieć. Wiem, co bym pomyślał o kapita¬nie, który po otrzymaniu takiego rozkazu ociągałby się w porcie pomimo pomyślnego wiatru i prądu. Widząc, że Laurence jest coraz bliższy podjęcia decyzji, Staunton wtrącił pospiesznie: –Kapitanie, proszę nie podejmować tak dużego ryzyka. Zaraz zawtórował mu Riley, który znał Laurencea od wielu lat, więc był bardziej bezpośredni: –Na miłość boską, Laurence, chyba nie chcesz popełnić takiego szaleństwa. Ponadto nie nazwałbym oczekiwania na koniec napraw Allegiance ociąganiem się w porcie. Podróż lądem przypominałaby wyruszenie prosto w sztorm, a tydzień cierpli¬wości zagwarantowałby dobrą pogodę. –Mówisz tak, jakby nasza podróż oznaczała pewną śmierć -zawołał Granby. – Owszem, byłoby trudno i niebezpiecznie, gdybyśmy szli z karawaną i taszczyli towar przez pół świata, ale nikt nas specjalnie nie zaczepi, jeśli zobaczy Temeraire'a. Musimy tylko znaleźć miejsce na odpoczynek w nocy. –I dość jedzenia, żeby nakarmić ogromnego smoka – rzucił na to Riley. Staunton przytaknął mu i spróbował pójść dalej tym tropem: –Chyba nie zdajecie sobie sprawy, jak rozległe i wyludnione jest to terytorium. Wyjął kilka map spomiędzy książek i innych papierów, by pokazać Laurence'owi ten region: nawet na papierze był to bardzo nieprzyjazny obszar, tylko nieliczne punkty niedużych miast urozmaicały połacie jałowej ziemi i rozległe plamy pustyń za górami. Na jednej ze starych i rozlatujących się map ktoś nakreślił staroświeckim odręcznym pismem na żółtej plamie pustyni słowa „tu nie ma wody przez 3 tygodnie". –Proszę mi wybaczyć, że tak zdecydowanie wyrażam swoje zdanie, lecz jest to bardzo niebezpieczny

szlak i Admiralicja z pewnością nie pochwaliłaby tego wyboru. –Ale Lenton nie chciałby też zapewne, żebyśmy strzępili sobie języki przez sześć miesięcy – powiedział Granby. – W koń¬cu ludzie podróżują lądem, na przykład ten cały Marco Polo, i to prawie dwa wieki temu. –Owszem, a potem była ekspedycja Fiteha i Newbery'e-go – rzekł Riley. – Przez takie lekkomyślne zachowanie stracili trzy smoki podczas pięciodniowej zamieci śnieżnej w górach… –A ten Tharkay, który przyniósł list – zwrócił się Laurence do Stauntona, przerywając dyskusję, która zaczynała się robić gorąca, bo Riley przemawiał coraz ostrzejszym tonem, a na bladej twarzy Granby ego pojawiły się wymowne rumieńce. – Przecież on przybył tu lądem, prawda? –Mam nadzieję, że nie chcesz stawiać go sobie za przy¬kład – rzucił Staunton. – Jeden mężczyzna może przejść tam, gdzie nie da rady grupa, i obejdzie się bez wielu rzeczy, szcze¬gólnie taki zaprawiony podróżnik jak on. Ale on ryzykuje tylko własne życie, a ty musisz pamiętać, że opiekujesz się niezwykle cennym smokiem, którego utrata miałaby większe znaczenie niż nawet ta misja. –Och, proszę, ruszajmy natychmiast – powiedział niezwykle cenny smok, gdy Laurence przedstawił mu wciąż nierozwiązany problem. – To będzie ekscytujące doświadczenie. – Téméraire siedział na plaży z szeroko otwartymi oczyma w dość chłodnym powietrzu wieczoru, machając entuzjastycznie ogonem w przód i w tył, przez co usypał po bokach nieduże wały z piasku. – A czy¬je to jaja? Może smoków ziejących ogniem? –Boże, żeby tylko dali nam Kazilika – powiedział Gran¬by. – Ale podejrzewam, że będą to zwykłe średnie smoki: co jakiś czas zawiera się takie umowy, żeby dodać trochę świeżej krwi do naszych linii. –O ile szybciej dotarlibyśmy do domu? – zapytał Téméraire, przekrzywiając łeb, tak by jednym okiem spojrzeć na mapy, któ¬re Laurence rozłożył na piasku. – Zobacz tylko, Laurence, jak bardzo musielibyśmy zboczyć, gdybyśmy tam popłynęli, a poza tym ja nie potrzebuję ciągle wiatru, tak jak okręt: wrócimy do domu przed końcem lata. Ta ocena była równie optymistyczna, co nieprawdopodobna, gdyż Téméraire nie potrafił zbyt dobrze rozpoznać skali mapy; ale przynajmniej wróciliby do Anglii przed końcem września, co było na tyle zachęcające, że pozwalało zapomnieć o ostroż¬ności. –To nie jest takie proste – rzekł Laurence. – Dostaliśmy przydział na Allegiance i Lenton założył zapewne, że udamy się tam na pokładzie okrętu. Podróż dawnymi szlakami jedwabnymi może być ryzykowna i nie mów mi – rzucił z przyganą- że nie ma się czym martwić. –Ale to n i e może być aż tak niebezpieczne – odparł niczym nie zrażony Téméraire. – Przecież nie zamierzam po¬zwolić ci podróżować samemu, będę cię strzegł. –Dobrze wiem, że stawiłbyś czoło całej armii, żeby tylko nas obronić – powiedział Laurence – ale nawet ty nie jesteś w stanie pokonać górskiej zamieci.

Wcześniejsza wzmianka Rileya o nieszczęsnej wyprawie przez Przełęcz Karakorum wywołała nieprzyjemne uczucia. Lau¬rence potrafił sobie dobrze wyobrazić, co by się stało, gdyby trafili na burzę: Téméraire przegrałby z mroźnym wiatrem, śniegiem i lodem pokrywającym krawędzie jego skrzydeł poza zasięgiem załogi, która mogłaby go rozkruszyć; oślepieni wirującym śnie¬giem, lataliby w kółko, starając się uniknąć zderzenia ze skalnym zboczem; z powodu dotkliwego zimna smok stawałby się coraz bardziej ociężały i powolny, do tego nie miałby się gdzie schronić w skutych lodem górach. W takich okolicznościach Laurence musiałby wybierać: albo kazać Temeraire'owi wylądować i skazać go na szybszą śmierć, żeby ratować życie załogi, albo pozwolić mu kontynuować lot ku powolnej zagładzie wszystkich: wobec takiej przerażającej perspektywy Laurence mógłby z całkowitym spokojem napawać się myślą o śmierci podczas bitwy. –Tak więc im szybciej wyruszymy, tym lepiej, gdyż łatwo się przeprawimy – stwierdził Granby. – Sierpień jest lepszy niż październik, bo będzie można uniknąć burz. –I zamiast tego upiec się żywcem na pustyni – zauważył Riley. Granby mu się zrewanżował. –Nie chcę powiedzieć – rzucił z błyskiem w oku, który przeczył jego słowom – że ktoś tu zrzędzi jak stara baba… –Bo oczywiście tak nie jest – przerwał mu ostro Laurence. – Masz absolutną rację, Tom. Problem nie w burzach, lecz w tym, że nie zdajemy sobie do końca sprawy z trudności związanych z podróżą. I musimy się im przyjrzeć, zanim zdecydujemy, czy ruszać czy zaczekać. –Jeśli zaproponujesz mu pieniądze, żeby cię poprowadził, on powie oczywiście, że droga jest bezpieczna – rzekł Riley. – A potem może równie dobrze zostawić cię gdzieś w szczerym polu. Także Staunton podjął kolejną próbę wpłynięcia na Lau¬rence^, kiedy ten przyszedł i zapytał o Tharkaya rankiem następnego dnia. –Czasem przywozi nam listy i załatwia sprawy Kompanii w Indiach – wyjaśnił Staunton. – Jego ojciec był dżentelmenem, chyba starszym oficerem, i zadbał o jego wykształcenie. Mimo to nie można na nim polegać, niezależnie od jego dobrych manier. Jego matka pochodziła stąd, była mieszkanką Tybetu, Nepalu czy czegoś takiego, on zaś spędził znaczną część życia w różnych dzikich miejscach. –Jeśli o mnie chodzi, to wolę mieć za przewodnika pół-An-glika niż kogoś, kogo z trudem da się zrozumieć – powiedział później Granby, gdy szedł z Laurence'em uliczkami Makao; po deszczach rynsztoki wciąż wypełniała woda, a góry śmieci pokryła zielonkawa warstwa. – Nie ma co narzekać, bo właśnie taki włóczęga jak Tharkay jest nam potrzebny. Wreszcie znaleźli tymczasową kwaterę Tharkaya: lichy piętrowy domek z opadającym dachem w chińskiej dzielnicy, podtrzymywany głównie przez sąsiednie budynki, wspierające się o siebie nawzajem niczym pijani starcy. Przywitał ich właści¬ciel, który zmarszczył brwi i zamruczał coś pod

nosem, zanim ich wpuścił. Tharkay siedział na wewnętrznym dziedzińcu i karmił orła kawałkami surowego mięsa; na palcach jego lewej dłoni wid¬niały białe blizny po ranach zadanych ostrym dziobem podczas poprzednich karmień, a także kilka świeżych krwawiących zadrapań, na które mężczyzna nie zwracał uwagi. –Tak, przybyłem tu drogą lądową – odpowiedział na pytanie Laurence'a – ale panu bym tej trasy nie polecał, kapitanie. Nie jest to wygodna podróż, w przeciwieństwie do rejsu. Podniósł w palcach kolejny kawałek, a ptak porwał go łapczy¬wie, spoglądając na nich groźnie z dziobem pełnym ociekającego krwią mięsa. Laurence nie bardzo wiedział, jak się zwracać do Tharkaya, ponieważ nie był on ani wyżej postawionym służącym, ani dżentelmenem, ani tubylcem. Jego nienaganny akcent stał w sprzeczności z marnym strojem i otoczeniem, choć pewnie Tharkay nie mógł liczyć na lepsze zakwaterowanie, ze względu na strój i towarzystwo orła. Sam nie pomagał też w rozszyfrowa¬niu swojego dwuznacznego statusu; jego zachowanie graniczyło z lekką arogancją i było mniej oficjalne, niż Laurence mógłby oczekiwać u nowego znajomego, zupełnie jak u kogoś, kto bun¬tuje się przeciwko traktowaniu go jak służącego. Mimo to Tharkay chętnie odpowiedział na ich wszystkie pytania, a potem, kiedy już nakarmił orła, posadził go na żerdzi z kapturem na głowie i pozwolił mu zasnąć, pokazał im sprzęt, którego używał podczas wyprawy: specjalny namiot do podró¬ży przez pustynię, podszyty futrem, ze wzmocnionymi skórą otworami wzdłuż brzegów, dzięki którym, jak wyjaśnił, można było szybko związać razem podobne namioty, by utworzyć parawan dla wielbłąda albo nawet smoka, chroniący przed pia¬skową burzą, gradem lub śniegiem. Miał też poręczną manierkę, owiniętą skórą i dobrze nawoskowaną, która nie przepuszczała wody, z przywiązanym do niej cynowym kubkiem, w połowie i przy krawędzi poznaczonym kreskami; do tego nieduży kom¬pas w drewnianej obudowie oraz gruby dziennik pełen małych własnoręcznie narysowanych map z uwagami nakreślonymi drobnym i starannym pismem. Wszystkie te rzeczy nosiły ślady użytkowania, ale były dobrze utrzymane; najwyraźniej Tharkay znał się na rzeczy i nie był nadgorliwy, czego obawiał się Riley., –Nie zamierzałem wracać do Stambułu – powiedział, gdy Laurence zapytał go wreszcie, czy zgodziłby się zostać ich prze¬wodnikiem. – Nie mam tam nic do roboty. –A gdzieś indziej masz? – rzekł Granby. – Bez ciebie będzie piekielnie trudno, a poza tym przysłużyłbyś się ojczyźnie. –Otrzymasz też sowitą zapłatę – dodał Laurence. –Ach, skoro tak – rzucił Tharkay, a na jego ustach pojawił się cierpki uśmiech. –Mam tylko nadzieję, że Ujgurzy nie poderżną wam wszyst¬kim gardeł – powiedział zrezygnowanym tonem Riley, po tym jak bezskutecznie spróbował podczas obiadu kolejny raz namówić ich, żeby zostali. – Zjesz ze mną jutro obiad na pokładzie, Lau¬rence? – zapytał, przechodząc na łódź. –

Dobrze. Prześlę wam skórę i kuźnię okrętową – zawołał, przekrzykując plusk wioseł zanurzających się w wodzie. –Nikomu nie pozwolę poderżnąć wam gardeł – rzucił nieco oburzony Téméraire. – Chociaż chciałbym zobaczyć Ujgura. Czy to taki smok? –Raczej ptak – powiedział Granby. Laurence miał co do tego wątpliwości, lecz nie chciał opo¬nować, skoro nie był tego pewny. –To plemię – wyjaśnił Tharkay następnego ranka. –Och. – Téméraire był nieco rozczarowany, ponieważ wi¬dział już ludzi. – To niezbyt ekscytujące, ale może przynajmniej są bardzo groźni? – zapytał z nadzieją. –Macie dość pieniędzy na zakup trzydziestu wielbłądów? – zwrócił się do Laurencea Tharkay, gdy wreszcie udało mu się przejść długie przesłuchanie na temat czekających ich uroków podróży, takich jak gwałtowne burze piaskowe czy zamarznięte górskie przełęcze. –Będziemy lecieć – odpowiedział zdezorientowany Lau¬rence. – Téméraire nas poniesie – dodał, podejrzewając, że Tharkay źle go zrozumiał. –Tylko do Dunhuang – rzekł spokojnie Tharkay. – Potem trzeba będzie kupić wielbłądy. Jeden wielbłąd może ponieść dzienny zapas wody dla smoka jego wielkości, a później oczy¬wiście może zjeść tego wielbłąda. –Czy naprawdę nie da się inaczej? – zapytał Laurence, zaniepokojony tym, że stracą tyle czasu, ponieważ liczył na to, iż szybko przelecą nad pustynią. – W razie potrzeby Téméraire może pokonać co najmniej sto mil dziennie. Z pewnością da się znaleźć wodę przy takich odległościach. –Nie na pustyni Takla Makan – odparł Tharkay. – Szlaki karawan zanikają, a wraz z nimi umierają miasta. Do tego w oa¬zach jest coraz mniej wody. Pewnie znajdziemy jej dość dla siebie i wielbłądów, ale będzie słonawa. Musimy mieć własną wodę, jeśli nie chcesz, żeby twój smok padł z pragnienia. Tymi słowami Tharkay oczywiście uciął dalszą dyskusję. Laurence zrozumiał, że będzie musiał poprosić o pomoc sir George'a, gdyż kiedy opuszczał Anglię, nie spodziewał się, że będzie potrzebował funduszy na zakup trzydziestu wielbłądów i zapasów na podróż drogą lądową. –Nonsens, nie ma o czym mówić – rzekł Staunton, odma¬wiając przyjęcia weksla od Laurence'a. – Myślę, że zgarnę dzięki waszej misji jakieś pięćdziesiąt tysięcy funtów. Obawiam się tylko, że przykładam rękę do waszej zagłady. Laurence, wybacz, że wspominam o tak nieprzyjemnej ewentualności. Nie chcę ci podsuwać fałszywych podejrzeń, ale myśl ta nie daje mi spokoju, od kiedy postanowiłeś wyruszyć. Czy list nie mógł przypadkiem zostać sfałszowany? Zaskoczony Laurence spojrzał na niego, lecz Staunton mówił dalej:

–Weź pod uwagę, że rozkaz, jeśli jest prawdziwy, musiał zo¬stać wydany, zanim jeszcze wiadomość o twoim sukcesie w Chi¬nach dotarła do Anglii – jeśli w ogóle tam już dotarła. Pomyśl tylko, jak by to wpłynęło na negocjacje, dopiero co zakończone, gdybyś bezceremonialnie odleciał z Temeraire'em: musielibyście wymykać się z kraju niczym złodzieje, a taka zniewaga oznacza¬łaby niechybnie wojnę. Trudno mi sobie wyobrazić powody, dla których ministerstwo wydałoby podobny rozkaz. Laurence posłał po list i po Granby'ego. Raz jeszcze przyjrzeli się uważnie rozkazowi w słonecznym blasku, który wpadał przez wychodzące na wschód okna. –Niech sczeznę, jeśli znam się na takich rzeczach, ale wydaje mi się, że to jest charakter pisma Lentona – powiedział niepewne Granby, oddając list. Laurence też tak myślał: litery były pochylone i rozchwiane, ale tego typu uchybienia, o czym nie wspomniał Stauntonowi, spotykało się dość często. Awiatorzy zaczynali służbę w wieku siedmiu lat, a ci najzdolniejsi zostawali gońcami jako dziesię-ciolatkowie, zaniedbując naukę na rzecz praktycznych ćwiczeń: jego kadeci narzekali po cichu, że każe im ćwiczyć kaligrafię i uczyć się trygonometrii. –Kto zadałby sobie tyle trudu? – zapytał Granby. – Ten francuski ambasador w Pekinie, De Guignes… Wyjechał jesz¬cze przed nami i teraz pewnie jest w połowie drogi do Francji. Dobrze wie, że negocjacje już się skończyły. –Może stoją za tym francuscy agenci nie tak dobrze poin¬formowani – rzekł Staunton – lub, co gorsza, wiedzący o twoim sukcesie i próbujący wciągnąć cię w pułapkę. Pustynni rozbójnicy chętnie zaatakowaliby was w zamian za pieniądze. I wiadomość pojawiła się dziwnym trafem akurat w chwili, gdy Allegiance został uszkodzony, a ty jesteś zniecierpliwiony nieplanowanym opóźnieniem. –No cóż, nie kryję, że skłaniam się ku tej wyprawie, pomimo wszystkich przeciwwskazań – rzekł Granby, kiedy wracali do swojej rezydencji: załoga rzuciła się już w wir przygotowań i na plaży rosły kolejne stosy pakunków. – Może to i niebezpieczna podróż, ale przecież nie jesteśmy niańkami cierpiącego na kolki niemowlęcia. Smoki powinny latać, a jak posiedzimy tu kolejne dziewięć miesięcy, na pokładzie czy na plaży, to on zupełnie straci zapał bojowy. –Podobnie jak połowa chłopaków, o ile już się nie rozpuści¬li _ stwierdził ponuro Laurence, obserwując wygłupy młodszych oficerów, którzy nie do końca pogodzili się z faktem, że tak niespodziewanie wrócili do pracy, i zachowywali się bardziej niesfornie, niż przystawałoby oficerom na służbie. –Allen – zawołał ostro Granby – zajmij się lepiej swoją cho¬lerną uprzężą, jeśli nie chcesz, żebym cię nią przećwiczył. Nieszczęsny młody chorąży niewłaściwie zapiął rzemienie uprzęży i teraz długie pasy wlokły się za nim po ziemi, tak że mogły podciąć nogi albo jemu samemu, albo komuś innemu z załogi. Dowódca załogi naziemnej Fellowes i jego podwładni wciąż naprawiali uprząż zniszczoną podczas

pożaru: wiele rzemieni zesztywniało i stwardniało od soli, inne zbutwiały lub spłonęły i trzeba było przygotować nowe; także część sprzączek wykrzy¬wiła się z gorąca i zbrojmistrz Pratt w pocie czoła prostował je w rozstawionej na plaży kuźni polowej. –Zaraz zobaczę – powiedział Téméraire, kiedy nałożyli mu uprząż na próbę, po czym wzbił się w powietrze, wzniecając tumany piasku. Zatoczył koło, wylądował i oznajmił załodze: –Proszę, ściągnijcie trochę mocniej lewy pas łopatkowy i wydłużcie podogonie. Kiedy dokonano jeszcze kilku drobnych poprawek, stwierdził, że jest zadowolony. Odłożyli uprząż na czas jego obiadu: otrzymał ogromną krowę upieczoną na rożnie i doprawioną ogromną ilością zielonej i czer¬wonej papryki z przyczernioną skórką, a także masę grzybów, w których zagustował w Kapsztadzie. Laurence odesłał ludzi na obiad, popłynął łodzią na pokład Allegiance i zjadł ostatni wspólny posiłek z Rileyem w wesołej, lecz spokojnej atmosferze. Nie pili dużo, a na koniec Laurence przekazał Rileyowi kilka listów, do matki i do Jane Roland, jako że służbową korespondencję załatwił wcześniej. –Z Bogiem – powiedział Riley, odprowadziwszy go do burty. Słońce ukryło się niemal za domami miasta, gdy łódź Lau-rence'a ruszyła do brzegu. Téméraire ogryzł do czysta wszystkie kości, a załoga wyszła z domu. –Wszystko leży dobrze – oznajmił Téméraire, kiedy znowu nałożyli mu uprząż i załoga zajęła pozycje. Tharkay, w czapce z paskiem zapiętym pod brodą, wspiął się bez trudu i podczepił w pobliżu Laurence'a, u nasady karku Temeraire'a. Z pokładu Allegiance rozległ się niespodziewanie huk armat: oficjalna salwa honorowa, na którą Téméraire od¬powiedział radosnym rykiem, spoglądając na powiewający na grotmaszcie sygnał „pomyślnych wiatrów". Napiął mięśnie, wziął głęboki oddech, od którego rozszerzyła się jego pierś, i wzbił się w powietrze. Port i miasto szybko oddaliły się pod nimi.

Rozdział 2

Lecieli szybko, bardzo szybko; Téméraire był szczęśliwy, że może rozpostrzeć skrzydła, nie przejmując się wol¬niejszymi towarzyszami. Wbrew początkowym obawom Laurence'a Téméraire nie wykazywał oznak przemęczenia, jego mięśnie łopatkowe nie rozgrzewały się nadmiernie, tak więc po kilku dniach Laurence pozwolił mu samemu wyznaczać tempo lotu. Zdumieni i zaintrygowani urzędnicy wychodzili im po¬spiesznie na spotkanie, kiedykolwiek lądowali, by zdobyć poży¬wienie w pobliżu odpowiednio dużego miasta. Kiedy zasypywano ich pytaniami i domagano się wypełniania

licznych dokumentów, Laurence wkładał ciężką szatę ozdobioną smokami, dar od cesa¬rza, i od razu wszyscy zaczynali kłaniać mu się pokornie w pas: w takich chwilach przynajmniej nie czuł się niewłaściwie ubrany, jak to bywało, gdy miał na sobie prowizoryczny mundur. Jeśli tylko się dało, unikali skupisk ludzkich i kupowali jedzenie dla Temeraire'a bezpośrednio od pasterzy na polach, a noce spędzali w odosobnionych świątyniach, przydrożnych pawilonach, a raz nawet w opuszczonej placówce wojskowej, gdzie dach dawno się już zapadł i tylko ściany trzymały się jako tako; rozciągnęli dach ze związanych namiotów i rozpalili ognisko ze starych krokwi. –Na północ, wzdłuż pasma Wudang, do Luoyang – powie¬dział Tharkay. Okazał się spokojnym i milczącym towarzyszem podróży. Najczęściej wyznaczał kurs, pokazując po prostu palcem, stukał w kompas przymocowany do uprzęży Temeraire'a i pozwalał, aby Laurence sam przekazał informacje smokowi. Lecz tego wieczoru na prośbę Laurence'a nakreślił trasę na piasku przy ognisku. Téméraire przygląda! się temu z zaciekawieniem. –A potem skręcimy na zachód, w kierunku dawnej stolicy, w kierunku Xian. Laurence'owi nic nie mówiły obce nazwy miast, przedstawia¬nych na siedem różnych sposobów na siedmiu mapach, na które Tharkay tylko zerknął i odsunął lekceważąco. Lecz Laurence mógł śledzić kurs, sprawdzając pozycje słońca i gwiazd, które pojawiały się codziennie w nowych miejscach, gdy Téméraire pokonywał kolejne mile. Miasteczka i wioski, dzieci biegnące za sunącym szybko cie¬niem Temeraire'a, machające do nich, wołające coś niezrozumiale i zostające w tyle; wijące się jak węże rzeki i stare ponure góry po lewej stronie, upstrzone zielonymi plamami mchu i opasane opornymi chmurami przylepionymi do szczytów. Napotykane smoki opadały z szacunkiem na niższe poziomy, by ustąpić drogi Temeraire'owi, i tylko raz smukły jak hart Nefrytowy Smok, jeden z cesarskich kurierów, które latały na dużych wysoko¬ściach, gdzie powietrze było zbyt zimne i rzadkie dla innych ras, zanurkował, witając ich radośnie, pokręcił się przez chwilę wokół głowy Temeraire'a niczym koliber, po czym zniknął równie szybko, jak się pojawił. Podczas podróży na północ noce stawały się coraz mniej duszne i parne i coraz bardziej przyjemnie ciepłe, jak w domu. Téméraire nie miał problemów ze zdobyciem żywności dla siebie i pozostałych, nawet gdy nie spotykali ogromnych wędrujących stad. Gdy do Xian pozostał już niecały dzień lotu, zatrzymali się wcześnie i rozbili obóz nad niewielkim jeziorem. Zaczęli piec trzy zgrabne jelenie na obiad i póki co pogryzali suchary i jedli świeże owoce przyniesione przez miejscowego rolnika. Granby zagonił Roland i Dyera do ćwiczeń z kaligrafii przy ognisku, a Laurence sprawdził ich postępy w dziedzinie trygonometrii. Zadania te stanowiły poważne wyzwanie, gdyż uczniowie wy¬konywali rysunku w powietrzu, zmagając się z siłą wiatru, lecz Laurence z zadowoleniem przekonał się, że w przedstawionych pracach przeciwprostokątna nie jest już krótsza niż pozostałe boki trójkąta. Téméraire, uwolniony od uprzęży, od razu wskoczył do je¬ziora: ze wszystkich stron zasilały je górskie strumienie, a dno zakrywały liczne zniesione z góry gładkie kamienie. Teraz, w końcu sierpnia, jezioro było dość płytkie, lecz udało mu się ochlapać grzbiet, a potem dokazywał i wyginał się energicznie na kamieniach.

–Bardzo orzeźwiające, ale chyba już pora najedzenie? – po¬wiedział, wychodząc na brzeg, i spojrzał znacząco na piekącego się jelenia, lecz kucharze pomachali groźnie w jego kierunku ogromnymi hakami z rożna, jeszcze nie usatysfakcjonowani ze swego dzieła. Téméraire westchnął i otrząsnął skrzydła z wody, aż syknął ogień, po czym ułożył się wygodnie obok Laurence'a. –Cieszę się, że nie czekaliśmy i nie popłynęliśmy morzem. Cudownie jest móc lecieć tak szybko, jak tylko się chce, przez długie mile – powiedział, ziewając. Laurence opuścił wzrok. Z pewnością w Anglii byłoby to niemożliwe, bo w ciągu tygodnia przemierzyliby wyspy z jednego końca na drugi i z powrotem. –Kąpiel była przyjemna? – zapytał, zmieniając temat. –Och, tak. Bardzo miłe kamienie – odparł rozmarzony Te-nieraire – chociaż nie było aż tak przyjemnie jak z Mei. Lung Qin Mei, czarująca smoczyca z rasy Cesarskich, była przyjaciółką Temeraire'a w Pekinie. Laurence obawiał się, że Téméraire będzie po odlocie za nią tęsknił. Teraz jednak wydawało się, że nawiązał do niej bez wyraźnego powodu, bo nie wyglądał na usychającego z miłości. Chwilę później Granby powiedział: –O kurczę. – Wstał i zawołał w stronę obozu: – Panie Ferris! Panie Ferris, niech chłopcy wyleją tę wodę i przyniosą świeżej ze strumienia, jeśli łaska. –Téméraire! – rzekł Laurence, który spurpurowiał na twa¬rzy, gdy pojął, co się stało. –Tak? – Zdziwiony Téméraire spojrzał na niego. – A tobie nie jest przyjemniej, kiedy jesteś z Jane, niż kiedy… Laurence szybko wstał i powiedział: –Panie Granby, proszę zawołać ludzi na obiad. Udawał, że nie usłyszał tłumionego rozbawienia w głosie Granby'ego, kiedy ten mu odpowiedział: –Tak jest, sir.

Xian, starożytne miasto, było dawną stolicą kraju, miejscem chlubnych wspomnień, do którego zmierzały nieliczne wozy i osamotnieni podróżni na szerokich drogach porośniętych chwastami. Przelecieli nad murami z szarej cegły, nad ciem¬nymi i opustoszałymi wieżami, nad nielicznymi strażnikami w mundurach i parą ziewających jasnoczerwonych smoków. Z góry można było zobaczyć, jak ulice dzielą miasto na kwa¬dratowe pola, z których sterczały najróżniejsze świątynie albo

niepasujące tam minarety, ustawione tuż obok pagód o spicza¬stych dachach. Wzdłuż alei rosły smukłe topole i bardzo stare sosny z kępkami kruchych igieł. Przyjęto ich przed główną pagodą, zebrani urzędnicy w służbowych szatach kłaniali się nisko: wieści o przybyciu angielskich awiatorów wyprzedziły ich, przyniesione zapewne przez Nefrytowego Smoka. Podjęto RIGHT SQUARE BRACKETch na brzegu rzeki Wei w starym pawilonie z widokiem na szumiące pszeniczne pola i poczęstowano gorącą mleczną zupą i baraniną; dla Temeraire'a upieczono na rożnie trzy owce. Na pożegnanie urzędnik rytualnie złamał wierzbowe gałązki, życząc im szczęśliwego powrotu. Dwa dni później zatrzymali się na noc w pobliżu Tianshui, w pieczarach wydrążonych w czerwonej skale, pełnych wizerun¬ków nie uśmiechającego się Buddy. Ze ścian wyzierały twarze i ręce, stroje udrapowane na wieki w kamieniu, a od wejścia dobiegał plusk padającego deszczu. Monumentalne postacie spoglądały za nimi poprzez mgłę, kiedy polecieli dalej, kierując się wzdłuż rzeki lub jej dopływów do wnętrza górskiego łańcu¬cha, gdzie kręte przełęcze były niewiele szersze od rozpiętości skrzydeł Temeraire'a. Téméraire z lubością pokonywał je przy pełnej szybkości, wytężając wszystkie siły, tak że ocierał się niemal czubkami skrzydeł o młode drzewka sterczące krzywo ze zboczy, aż któregoś ranka niespodziewany poryw wiatru szarpnął jego skrzydłami i rzucił go niemal na skalistą ścianę. Zaskrzeczał przeraźliwie i w ostatniej chwili zdołał się obró¬cić i oprzeć nogami o niemal pionowe zbocze. Luźne łupkowe okruchy natychmiast się osunęły, a poszycie z trawy i krzewów nie zapewniło wystarczającego oparcia, by mógł utrzymać rów¬nowagę. –Złóż skrzydła! – ryknął przez tubę Granby. Téméraire instynktownie próbował wzbić się z powrotem w powietrze, co tylko pogorszyło sytuację. Machając złożonymi skrzydłami i odbijając się łapami, zsunął się po kamienistym zboczu i wylądował nieporadnie w poprzek koryta strumienia. –Każ ludziom rozbić obóz – zwrócił się pospiesznie Lau¬rence do Granby'ego, odpinając karabińczyki. Wykonał kilka skoków w dół, prawie nie trzymając się uprzęży Przez ostatnie dwadzieścia stóp, po czym przeszedł szybko do głowy Temerairea. Smok pochylił się i ciężko dyszał, a jego wąsy i kreza drżały, podobnie jak łapy, lecz jakoś ustał, dopóki nie zeszli na ziemię biedni bellmani i załoga naziemna, rozdygotani i obsypani szarym pyłem ze zbocza. Mimo iż lecieli dopiero godzinę, wszyscy ucieszyli się z po¬stoju i rzucili na zakurzoną żółtawą trawę na brzegu, tak jak Temeraire. –Na pewno nic cię nie boli? – zapytał zaniepokojony Lau-rence, gdy Keynes badał dokładnie łopatki Temeraire'a i spraw¬dzał stawy skrzydeł, mrucząc coś pod nosem. –Nie, nic mi nie jest – powiedział Temeraire, który wyglądał na bardziej zawstydzonego niż rannego.

Mimo to ochoczo zanurzył stopy w strumieniu, a następnie podsunął je do oczyszczenia, jako że drobne kamyki i brud wbiły mu się pod twardą skórę wokół pazurów. Później zamknął oczy i opuścił łeb, nie przejawiając ochoty na dalszą podróż. –Najadłem się wczoraj i nie jestem specjalnie głodny-oznaj¬mił Laurence'owi, który zaproponował, żeby udali się na polo¬wanie, i dodał, że woli się przespać. Kilka godzin później wrócił Tharkay – jeśli można tak to nazwać, skoro nikt nie zauważył jego zniknięcia – i zaproponował mu tuzin tłustych królików, które upolował z orłem. Normalnie chińscy kucharze zdołaliby przygotować z tego zaledwie kilka kęsów dla smoka, lecz tym razem bardzo się postarali, i udusili je w tłuszczu z solonej wieprzowiny z rzepą i świeżą zieleniną, tak więc Temeraire spożył posiłek z apetytem, do najdrobniejszej kostki, czym zadał kłam wcześniejszemu zapewnieniu. Jeszcze rankiem następnego dnia nieco niepewnie wspiął się na tylne łapy i z wyciągniętą wysoko głową posmakował językiem powietrza, żeby określić kierunek i siłę wiatru. Potem okazało się, że coś jest nie tak z jego uprzężą, nie potrafił tego do końca opisać, ale wymagało to licznych poprawek. Jeszcze później odczuł ogromne pragnienie, a woda zdążyła przez noc zmętnieć i nie nadawała się do picia, tak więc trzeba było ułożyć kamienie w prowizoryczną tamę, aby utworzyć głębszy zbiornik. Laurence zaczął się już zastanawiać, czy nie powinien był kazać Temerairebwi lecieć dalej zaraz po wypadku, lecz wtedy smok oświadczył niespodziewanie: –W porządku, lećmy. Wzbił się w powietrze, gdy tylko wszyscy zajęli miejsca. Napięcie mięśni jego łopatek, które Laurence wyraźnie wy¬czuwał ze swego miejsca, ustąpiło dopiero po pewnym czasie, lecz Temeraire leciał ostrożniej niż przedtem. Dopiero po trzech dniach przelecieli nad Żółtą Rzeką, tak nasyconą osadem, że bardziej przypominała kanał lub przemieszczającą się glebę, żółtobrunatną i pokrytą licznymi kępami trawy, które wychylały się w koryto z żyznych brzegów. Musieli kupić od ludzi z prze¬pływającej barki płachtę surowego jedwabiu i przecedzić przez nią wodę, żeby nadawała się do picia, choć i tak herbata miała gliniasty posmak. –Nigdy nie myślałem, że tak bardzo się ucieszę na widok pustyni, ale teraz jestem gotów ucałować piasek – powiedział kilka dni później Granby. Rzeka została daleko z tyłu, a góry w ciągu popołudnia przeszły niespodziewanie w pogórze i po¬rośnięty krzewami płaskowyż. Z obozu na peryferiach Wuwei widzieli już brązową pustynię. –Można by tu gdzieś spuścić całą Europę i już nigdy jej nie znaleźć – dodał. –Te mapy są bardzo kiepskie – przyznał Laurence, zapisując w dzienniku datę i szacunkowo przebyty dystans; według map Powinni teraz być gdzieś niedaleko Moskwy. – Panie Tharkay -zwrócił się do przewodnika, który przyłączył się właśnie do nich Przy ognisku. – Mam nadzieję, że będzie mi pan towarzyszył jutro przy zakupie wielbłądów?

–Jeszcze nie dotarliśmy do Takla Makan – odparł Tharkay. – To jest Gobi. Wielbłądy nie są nam jeszcze potrzebne. Będziemy się posuwać skrajem pustyni, gdzie nie brakuje wody. Ale chyba nie zawadzi zrobić zapasu mięsa na następne kilka dni – dodał, nieświadom tego, w jaką konsternację ich wprawił. –Jedna pustynia powinna wystarczyć na podróż – powie¬dział Granby. – W tym tempie dotrzemy do Stambułu na Boże Narodzenie, jeśli w ogóle. Tharkay uniósł brwi i rzekł: –Wciągu dwóch tygodni przebyliśmy ponad tysiąc mil. To chyba niezłe tempo. Zanurkował do namiotu, by sprawdzić zapasy. –To całkiem szybko, pewnie, tylko niewiele z tego mają ci, co czekają na nas w domu – rzucił z goryczą Granby. – Przepra¬szam, że tak narzekam, ale rzecz w tym, że moja matka i bracia mieszkają w Newcastle-upon-Tyne. Miasteczko znajdowało się prawie w połowie drogi między kryjówką w Edynburgu i mniejszą bazą w Middlesbrough. Jako główny dostawca węgla dla kraju stanowiło naturalny cel dla Bonapartego, gdyby ten zdecydował się na bombardowanie wybrzeża, czemu byłoby trudno zapobiec przy rozproszeniu sił Korpusu Powietrznego. Laurence kiwnął głową. –Masz wielu braci? – zapytał Téméraire, nie zważając na dobre obyczaje, które powstrzymały Laurence'a przed podob¬nym zaspokojeniem ciekawości: Granby nigdy wcześniej nie opowiadał o rodzinie. – Na jakich smokach służą? –Nie są awiatorami – odpowiedział Granby dość wyzywa¬jącym tonem. – Ojciec handlował węglem, a dwaj starsi bracia pracują teraz u wuja. –To pewnie też jest ciekawa praca – powiedział Téméraire ze szczerą sympatią, nie rozumiejąc tego, co Laurence pojął od razu: przy owdowiałej matce i wuju, który musiał zapewne troszczyć się o własnych synów, Granby został prawdopodobnie wysłany do Korpusu, ponieważ rodziny nie stać było na jego utrzymanie. Siedmioletni chłopiec niewielkim kosztem mógł otrzymać zawód, nawet jeśli nie była to bardzo szanowana pro¬fesja, rodzina zaś oszczędzała na zakwaterowaniu i wyżywieniu. W przeciwieństwie do Królewskiej Marynarki nie potrzeba było żadnych rodzinnych koneksji, żeby dostać tę synekurę, bo zwykle w Korpusie brakowało ochotników'. –Z pewnością stacjonują tam kanonierki – powiedział Lau-rence, zmieniając taktownie temat. – I mówiło się też o tym, żeby wypróbować race Congreve'a jako artylerię przeciwko smokom. –To mogłoby odstraszyć Francuzów: jeśli sami podpalimy miasto, w ogóle nie będą musieli atakować – rzekł Granby, siląc się na typowy dla niego humor, lecz niedługo potem życzył im dobrej nocy i rozłożył się ze swoim posłaniem w kącie pawilonu.

Pięć dni później dotarli do Bramy Jiayu, samotnej fortecy na opuszczonej ziemi, zbudowanej z twardej żółtej cegły-wypalo¬nej zapewne z tego samego piasku, który ją otaczał – i okolonej murami trzykrotnie przewyższającymi Temeraire'a i grubymi prawie na dwie stopy. Była to ostatnia placówka między ser¬cem Chin a jej zachodnimi rubieżami, niedawno zdobytymi. Strażnicy byli ponurzy i niechętni, ale, zdaniem Laurence'a, bardziej przypominali prawdziwych żołnierzy niż pogodni młodzi rekruci leniuchujący na posterunkach w pozostałych częściach kraju. Ci tutaj mieli wprawdzie tylko kilka mocno zaniedbanych karabinów, lecz ich miecze z owiniętymi skórą rękojeściami lśniły od długiego używania. Spojrzeli czujnie na krezę Temeraire'a, jakby spodziewali się jakiegoś podstępu, aż wreszcie zniecierpliwiony smok uniósł łeb i prychnął na jednego 2 nich, który posunął się tak daleko, że pociągnął go za kolce. Wtedy strażnicy nabrali trochę respektu, lecz wciąż nalegali na przeszukanie ich bagaży i zainteresowali się jednym z pakunków, który Laurence postanowił zabrać ze sobą, zamiast zostawić na pokładzie AUegiance: był to piękny wazon z czerwonej porcelany, który kupił w Pekinie. Strażnicy przynieśli długi dokument z przepisami dotyczący¬mi eksportu dóbr z kraju, przejrzeli niektóre jego artykuły, kłócąc się najpierw między sobą, a potem z Tharkayem, aż wreszcie zażądali aktu sprzedaży, którego Laurence nigdy nie otrzymał. Zniecierpliwiony wykrzyknął: –Na miłość boską, to jest prezent dla mojego ojca, a nie towar na handel. Słowa te, po przełożeniu na chiński, wyraźnie udobruchały strażników. Laurence przyglądał się uważnie, jak zawijają z po¬wrotem wazon, ponieważ nie chciał go stracić teraz, kiedy pre¬zent przetrwał atak bandy rozbójników, pożar i trzy tysiące mil lotu. Liczył na to, że wazon ten pomoże lordowi Allendale'owi, wytrawnemu kolekcjonerowi, pogodzić się trochę z adopcją. Wieść o niej z pewnością rozjuszy dumnego człowieka, i tak już niezadowolonego z faktu, że jego syn został awiatorem. Inspekcja przeciągnęła się do późnego ranka, lecz nikt nie miał ochoty pozostawać na drugą noc w tym nieprzyjemnym miejscu: dawna scena wesołych powitań, punkt docelowy kara¬wan szukających bezpiecznego schronienia i podróżników zmie¬rzających do domu, była teraz jedynie ostatnim przystankiem wygnańców zmuszonych do opuszczenia kraju. Wyczuwało się tutaj nutę goryczy. –Dotrzemy do Yumen jeszcze przed porą upału – powiedział Tharkay. Téméraire pociągnął potężny łyk wody ze zbiornika. Wyszli przez jedyną bramę. Z dziedzińca wewnętrznego przez całą szerokość muru ciągnął się ogromny tunel, na którego ścia¬nach, oświetlonych w nierównych odstępach skwierczącymi latarniami, widniały sentencje wypisane atramentem czy nawet wydrapane smoczym pazurem, ostatnie smutne wiadomości ptzed odejściem, modlitwy o litość i możliwość powrotu do domu w przyszłości. Nie wszystkie były stare; na skraju tunelu widniały świeże nacięcia, nachodzące na inne, wyblakłe litery. Temeraire zatrzymał się i przeczytał cicho Laurence'owi:

Dziesięć tysięcy // dzieli mnie od twego grobu, Dziesięć tysięcy /* mam jeszcze do przebycia.

Rozpościeram skrzydła i wychodzę w bezlitosny żar.

Kiedy wynurzyli się z cienia głębokiego tunelu, rzeczywiście napotkali od razu bezlitosny żar i suchą spękaną ziemię, zarzu¬coną piaskiem i drobnymi kamieniami. Już mieli wyruszyć, gdy obaj chińscy kucharze, którzy bardzo posmutnieli po spędzonej tam nocy, choć wcześniej podczas podróży nie wykazywali naj¬mniejszych oznak tęsknoty za domem, odeszli na bok. Każdy z nich podniósł kamyk i cisnął nim o mur, najwyraźniej dość niechętnie. Kamyk Jing Chao odbił się od muru, lecz drugi, rzucony przez Gong Su, ześliznął się po pochyłej ścianie na ziemię. Chińczyk wstrzymał oddech i natychmiast przybiegł do Laurence'a, zasypując go lawiną przeprosin zrozumiałych nawet dla osoby bardzo słabo znającej język chiński: Gong Su nie chciał podróżować dalej. –Mówi, że kamyk nie odbił się, a to oznacza, że on już nigdy nie wróci do Chin – przetłumaczył Temeraire. Tymczasem Jing Chao podawał już na górę swoją skrzynię z przyprawami i naczyniami, a jego spokój był równie głęboki jak niepokój jego towarzysza. –Daj spokój, to tylko bezsensowne przesądy – zwrócił się Laurence do Gong Su. – Zapewniłeś mnie, że nie masz nic

przeciwko wyjazdowi z Chin, a ja zapłaciłem ci za szesc miesięcy z góry. Chyba nie spodziewasz się, że dam ci więcej, skoro pra¬cowałeś niecały miesiąc i już chcesz zmienić naszą umowę. Gong Su wciąż recytował litanię przeprosin: pieniądze zosta¬wił w domu u matki, którą opisał jako osobę ubogą i samotną. Laurence miał okazję poznać tę korpulentną i groźnie wyglą¬dającą damę, a także jej jedenastu pozostałych synów, kiedy wszyscy przyszli pożegnać się z Gong Su w Makao. –No cóż – rzekł w końcu – mogę ci dać trochę więcej na początek drogi powrotnej, ale lepiej udaj się z nami. Czeka cię piekielnie długa wyprawa do domu, niezależnie od kosztów, a poza tym jestem pewny, że wkrótce poczujesz się głupio i będziesz żałował, że uległeś swojemu kaprysowi. Tak naprawdę to z tej dwójki Laurence wolałby się pozbyć Jing Chao, który okazał się bardziej kłótliwy i często wymyślał po chińsku członkom załogi naziemnej, jeśli uznawał, że niezbyt starannie obchodzą się z jego zapasami. Laurence wiedział, że niektórzy zaczynają już po cichu wypytywać Temeraire a 0 znaczenie niektórych słów, by zrozumieć, co się do nich mówi, 1 obawiał się, że sytuacja może się pogorszyć, ponieważ wiele uwag Jing Chao było zapewne obraźliwyeh. Gong Su wahał się jeszcze, więc Laurence dodał:

–A może to jedynie oznacza, że bardzo polubisz Anglię i zdecydujesz się tam osiedlić. Tak czy inaczej, myślę, że nic dobrego nie wyjdzie z tego, że przestraszysz się podobnej wróżby i spróbujesz uciec od przeznaczenia. Słowa te wywarły wrażenie, bo Gong Su zastanawiał się jeszcze przez chwilę, a potem wdrapał się na smoka. Laurence pokręcił głową, zdumiony tak głupim zachowaniem, i powiedział do Temeraire'a: –To czysta bzdura. –Och, tak – odparł zdjęty skruchą Temeraire, udając, że nie przyglądał się zgrabnemu otoczakowi, mniej więcej metro¬wej długości, który po ciśnięciu o mur sprowadziłby zapewne oddział zaniepokojonych strażników, przekonanych, że zostali zaatakowani przy użyciu jakiejś machiny oblężniczej. – Wrócimy tu kiedyś, prawda, Laurence? – zapytał ze smutkiem. Zostawiał nie tylko garstkę innych Niebiańskich, jedynych krewniaków, i luksusy cesarskiego dworu, lecz także zwykłe swobody, które Chińczycy przyznawali wszystkich smokom w sposób naturalny, traktując je tylko trochę inaczej niż ludzi. Laurence nie pragnął aż tak bardzo powrotu. Dla niego Chiny były miejscem zatrważającym i niebezpiecznym, bagnem polityki zagranicznej, krajem tak naprawdę budzącym nawet niejaką zazdrość. Nie pragnął tam wracać. Mimo to odpowie¬dział spokojnie: –Kiedy tylko zechcesz, jeśli skończy się wojna. Położył dłoń na łapie Temeraire'a w geście pocieszenia, a załoga kończyła przygotowania do lotu.

Rozdział 3

O świcie opuścili zieloną oazę Dunhuang. Dzwonki wielbłądów zabrzęczały płaczliwie, kiedy zwierzęta ruszyły niechętnie przez wydmy, a ich płaskie, włocha¬te kopyta wzburzyły ostre linie zmarszczek, na których łamały się słoneczne promienie. Wydmy przypominały morskie fale przedstawione tuszem na jasnokarmelowym piasku, z jednej strony idealnie białe, z drugiej pogrążone w głębokim cieniu. Co jakiś czas któryś ze szlaków karawan odłączał się od głów¬nego traktu i odchodził na północ albo na południe w miejscach naznaczonych kopczykami z kości, uwieńczonych wielbłądzimi czaszkami o pustych oczodołach. Tharkay skierował pierwsze¬go wielbłąda na południe, a reszta karawany podążyła za nim: zwierzęta wiedziały, co trzeba robić, czego nie dało się powie¬dzieć o ich niedoświadczonych jeszcze jeźdźcach. Temeraire dreptał z tyłu niczym nieproporcjonalnie duży pies pasterski, w odpowiedniej odległości, by nie płoszyć wielbłądów, lecz na tyle blisko, aby powstrzymać każdego, kto by zechciał ruszyć w drogę powrotną. Laurence spodziewał się strasznych upałów, lecz tak daleko na północy pustynia nie trzymała tak bardzo ciepła: w południe zalewał ich pot, za to godzinę po zapadnięciu zmroku dopadał przenikliwy

chłód, a podczas nocy beczułki z wodą pokrywał biały szron. Orzeł żywił się jaszczurkami w brązowe cętki i ma-jvrni myszami, które wyglądały jak cienie przemykające między kamieniami. Temeraire systematycznie uszczuplał karawanę o jednego wielbłąda, pozostali zaś pożywiali się cienkimi i twar¬dymi paskami suszonego mięsa, przeżuwając je długo, i mętną herbatą, z której robili ohydny, lecz pożywny zaczyn, mieszając ją z owsianą mąką i palonymi pszenicznymi ziarnami. Beczułki bvły zarezerwowane dla Temeraire'a, ludzie mieli własny zapas w bukłakach, które napełniali co jakiś czas wodą z niedużych niszczejących studni, przeważnie słonawą, albo z płytkich sta¬wów zarośniętych tamaryszkiem, którego korzenie gniły w bło¬cie, przez co woda, żółtawa, gorzka i gęsta, ledwo nadawała się do picia nawet po przegotowaniu. Każdego ranka Laurence i Temeraire zabierali w górę Tharkaya, by rozejrzeć się w terenie i wybrać najlepszą dro¬gę dla karawany, mimo iż zawsze horyzont zasnuwała drżąca mgiełka ograniczająca widoczność. Góry Tienszan, widoczne na południu, wydawały się unosić nad niewyraźnym mirażem, jakby niebieskie szczyty były oddzielone od ziemi i wyrastały z zupełnie innej płaszczyzny. –Co za samotne miejsce – powiedział Temeraire, choć samo latanie mu się podobało: wydawało się, że żar słońca dodaje mu jeszcze lotności, być może oddziałując na pęcherze powietrzne, dzięki którym smoki potrafią latać, przez co bez większego wysiłku można było utrzymać się w powietrzu. Wraz z Laurence'em często się zatrzymywał: Laurence mu czytał albo Temeraire recytował wiersze, które próbował tworzyć °d czasu pobytu w Pekinie, gdyż poezję uważano tam za bardziej stosowne zajęcie dla Niebiańskiego niż rzemiosło wojenne. Kiedy słońce zachodziło, lecieli dalej, by dogonić karawanę, kierując S1ę za płaczliwymi dzwonkami wielbłądów rozbrzmiewającymi w zapadającej ciemności. –Sir – powiedział Granby, który podbiegł do Laurence a, kiedy ten wylądował z Téméraire 'e m – jeden z ludzi zniknął, kucharz. Wznieśli się natychmiast w górę, by przeszukać okolicę, ale nie znaleźli biedaka. Wiatr, pracowity gospodarz, zamiatał ślady wielbłądów niemal natychmiast po ich przejściu, tak więc jeśli ktoś zgubił się na dziesięć minut, gubił się na wieczność. Té¬méraire leciał nisko, nasłuchując dzwonka, lecz nic nie usłyszał. Szybko zapadał zmierzch, a wydłużające się cienie wydm zlewały się w jednostajną ciemność.

–Już nic nie widzę – powiedział zasmucony Téméraire. Pojawiały się pierwsze gwiazdy i widać było tylko skrawek księżyca. –Jutro znowu go poszukamy – powiedział Laurence, aby go pocieszyć, lecz w głębi duszy nie miał nadziei. Wylądowali przy namiotach, a Laurence pokręcił głową, kiedy dołączył do pozostałych przy ognisku. Z ochotą wziął kubek z gęstą herbatą i ogrzał zmarznięte ręce i stopy przy niskim, drżącym ognisku.

–Gorzej, że straciliśmy wielbłąda – powiedział Tharkay. brutalnie, ale szczerze, po czym odwrócił się, wzruszając ra¬mionami. Rzeczywiście Jing Chao nie zaskarbił sobie niczyjej sympa¬tii. Nawet Gong Su, jego ziomek, który znał go najdłużej, tylko ciężko westchnął, a potem zaprowadził Temeraire'a do wielbłąda, którego tego dnia dla urozmaicenia upiekł nad dołem z liśćmi herbaty.

Nieliczne oazy, które mijali, były niezbyt miłymi miejscami, mieszkańcy zdawali się nie tyle nieprzyjaźni, ile skonsternowani wizytą obcych. Na placach targowych życie toczyło się leniwie i powoli, mężczyźni w czarnych czapeczkach palili i pili przypra¬wioną korzeniami herbatę, przyglądając im się z zaciekawieniem. Tharkav odbywał co jakiś czas krótkie rozmowy po chińsku i w innych językach. Ulice były w opłakanym stanie, przeważnie zasvpane piaskiem i poryte głębokimi koleinami wydrążonymi przez gwoździe z kół wozów. Kupili migdały i suszone owoce, słodkie prasowane morele i winogrona, napełnili bukłaki czystą wodą z głębokich studni i ruszyli dalej. Wielbłądy zaczęły postękiwać wczesnym wieczorem, co było pierwszym ostrzeżeniem; kiedy wartownicy przyszli do Lauren-ce'a, gwiazdy na niebie znikały już za nisko płynącą chmurą. –Niech Téméraire napije się i naje do syta, bo to może trochę potrwać – powiedział Tharkay. 'Dwóch członków załogi naziemnej podważyło deka dwóch drewnianych beczek i zmiotło chłodne trociny z nabrzmiałych skórzanych toreb w nich złożonych, a potem Téméraire opuścił łeb, tak by mogli wlać mu do pyska mieszankę wody z lodem: po prawie tygodniu praktyki nie uronił nawet kropli, tylko za¬cisnął mocno szczęki i podniósł głowę, by wszystko przełknąć. Uwolniony od ciężaru wielbłąd przewrócił oczami i zaczął bronić się przed oddzieleniem od towarzyszy, lecz na nic się zdały jego wysiłki. Pratt i jego pomocnik, krzepcy mężczyźni, zaciągnęli go za namioty. Gong Su przeciął mu szyję i zręcznie podstawił miskę, by zebrać krew. Téméraire zabrał się do jedzenia bez większego entuzjazmu, jako że zaczynał mieć dość wielbłądziego mięsa. Granby wyznaczył skrzydłowych i chorążych do przykrycia pozostałych piętnastu wielbłądów, a ludzie z załogi naziemnej mocowali mocniej namioty. Już warstwa drobniutkiego piasku chłostała grzbiety wydm, kąsając dłonie i twarze ludzi, mimo iż pracowali z postawionymi kołnierzami, a usta i nosy owinęli chustami. W ciepłych, podszytych futrem namiotach, które słu¬żyły im tak dobrze w zimne noce, zrobiło się piekielnie duszno, kiedy upchnęli w nich wielbłądy; równie gorąco było w cieńszym skórzanym pawilonie, w którym schronili się z Temeraire'em. A potem nadeszła burza piaskowa: ze wściekłym sykiem, który w niczym nie przypominał odgłosów deszczu, napierała nieustannie na skórzane ściany namiotu. Nie dało się jej zigno¬rować; świst wznosił się i opadał nieoczekiwanie, od szeptu po wrzask, budząc ich nieustannie, tak że ich twarze nabrzmiały zmęczeniem. Ze względów bezpieczeństwa zapalili tylko kilka latarni w namiocie. Kiedy zaszło słońce, Laurence siedział przy głowie Temeraire'a niemal w ciemności, nasłuchując wycia wiatru. –Niektórzy mówią, że karaburan to dzieło złych duchów -odezwał się w półmroku Tharkay, zajęty

wycinaniem skóry na nowe pęta dla orła, który siedział skulony w klatce. – Jak się dobrze wsłuchacie, to usłyszycie ich głosy. I rzeczywiście w wyciu wiatru pobrzmiewały niskie, zawo¬dzące jęki, podobne do pomruków w obcym języku. –Nie rozumiem ich – powiedział Téméraire, bardziej zaintrygowany niż przestraszony, ponieważ nie bał się złych duchów. – Co to za język? –To nie jest język ludzi ani smoków – odpowiedział poważ¬nie Tharkay. Chorążowie słuchali jego słów, starsi mężczyźni udawali, że nie słuchają, a Roland i Dyer podpełzli bliżej, sze¬roko otwierając oczy. – Ci, którzy słuchają tego zbyt długo, tracą orientację i błądzą: zostają po nich tylko białe kości, ostrzeżenie dla innych podróżnych. –Hm – mruknął sceptycznie Téméraire. – Chciałbym zo¬baczyć demona, który potrafiłby mnie zjeść. Rzeczywiście musiałaby to być ogromna bestia. Usta Tharkaya drgnęły. –Dlatego nie ważyły się nas tknąć; na pustyni rzadko widuje się smoki tej wielkości. Awiatorzy przysunęli się do Temeraire'a i nikt nawet nie wspomniał o wyjściu na zewnątrz. –Słyszałeś o tym, że smoki mają własny język? – zwrócił się szeptem do Tharkaya Téméraire trochę później, kiedy więk¬szość łudzi zapadła w drzemkę. – Zawsze myślałem, że języków uczymy się tylko od ludzi. –Durzagh to język smoków – powiedział Tharkay. – Zawiera dźwięki, których ludzi nie potrafią wymówić: wam łatwiej jest naśladować nasz głos niż odwrotnie. –Och! Nauczysz mnie? – zapytał z zapałem Téméraire. Niebiańskie, w przeciwieństwie do innych smoków, zacho¬wywały umiejętność szybkiego uczenia się języków po pobycie w jaju i wczesnym dzieciństwie. –Na niewiele ci się zda – odparł Tharkay. – Używa się go tylko w górach Karakorum i Pamirze. –Nie szkodzi – odparł Téméraire. – Bardzo się przyda, kiedy wrócimy do Anglii. Laurence, rząd nie będzie mógł utrzymy¬wać, że jesteśmy tylko zwierzętami, skoro stworzyliśmy własny język. – Spojrzał na Laurence'a, oczekując jego aprobaty. –Nikt o zdrowych zmysłach nie zlekceważy takiego ar¬gumentu – zaczął Laurence, lecz przerwał mu Tharkay, który parsknął śmiechem. –Wręcz przeciwnie – rzekł. – Będą cię uważać za zwierzę właśnie dlatego, że mówisz językiem innym niż angielski, albo przynajmniej uznają cię za mało ważne stworzenie: lepiej cię potraktują, jeśli przybierzesz wzniosły ton. – Kiedy wypowiadał ostatnie słowa, przeciągnął samogłoski, co obecnie było bardzo modne w towarzyskich kręgach.

–Dziwny sposób mówienia – stwierdził Téméraire z po¬wątpiewaniem, po tym jak powtórzył z podobną intonacją parę zdań. – Nie mogę uwierzyć, że to, jak ktoś wypowiada słowa, może odgrywać tak ważną rolę, a poza tym musi być bardzo ciężko tak wciąż się tego uczyć. Czy można wynająć tłumacza, żeby mówił jak trzeba? –Tak. Nazywa się ich prawnikami – odpowiedział Tharkay i roześmiał się cicho. –Na pewno nie polecałbym ci naśladowania tego sposobu mówienia – rzekł Laurence, kiedy już Tharkay ucichł. – W naj¬lepszym razie możesz zrobić wrażenie jedynie na kimś z Bond Street, jeśli wcześniej by nie uciekł. –To prawda. Lepiej wzoruj się na kapitanie Laurensie -rzekł Tharkay i skłonił głowę. – Bo dokładnie tak powinien mówić dżentelmen, z czym zapewne zgodziłaby się każda ważna osoba. Jego twarz była niewidoczna w cieniu, lecz Laurence odniósł wrażenie, że tamten kpi z niego, może nawet bez złośliwości, choć i tak było to irytujące. –Widzę, że przestudiowałeś ten temat, Tharkay – powie¬dział chłodno. Tharkay wzruszył ramionami. –Konieczność była najlepszym nauczycielem, choć suro¬wym – powiedział. – Spotkałem ludzi, którzy odmówili mi praw, nie podając nawet stosownej wymówki, żeby mnie definitywnie odprawić. Przekonasz się, że sprawy toczą się powoli – zwrócił się do Temeraire'a-jeśli zamierzasz postawić na swoim: ludzie, którzy mają władzę i przywileje, niechętnie się nimi dzielą. To samo wielokrotnie powtarzał Laurence, lecz słowa Thar¬kaya zabrzmiały bardziej przekonująco dzięki nucie cynizmu. –Nie rozumiem, dlaczego oni nie chcą być sprawiedli¬wi – powiedział Téméraire niepewnie, z niepokojem, a Laurence stwierdził, że chyba jednak nie chciałby, aby smok wziął sobie do serca jego radę. –Sprawiedliwość jest kosztowna – rzekł Tharkay. – Dla¬tego nie jest aż tak powszechna, lecz zarezerwowana tylko dla nielicznych, którzy mają dość wpływów i pieniędzy, by sobie na nią pozwolić. –Może w niektórych zakątkach świata – wtrącił Laurence, nie mogąc tego już dłużej tolerować – ale, dzięki Bogu, w Anglii mamy prawo i środki kontroli ludzi dzierżących władzę, które nie pozwalają zamienić się im w tyranów. –Czy też które po trochu rozdzielają tyranię między więk¬szą liczbę ludzi – zauważył Tharkay. – Nie wiem, czy system rządów w Chinach jest gorszy. Istnieją granice zła, jakiego może się dopuścić jeden despota, a jeśli rzeczywiście okazuje się skończonym łotrem, można go obalić. Stu skorumpowanych członków parlamentu może wspólnie dopuścić się równie dużej niesprawiedliwości, a trudniej jest się ich pozbyć.

–A gdzie na tej skali umieściłbyś Bonapartego? – zapytał Laurence, zbyt oburzony, by bawić się w uprzejmości. Czym innym było narzekanie na korupcję czy też proponowanie rozsąd¬nych reform, a czym innym porównywanie systemu brytyjskiego do absolutnego despotyzmu. –Jako człowieka, monarchę czy system rządów? – zapytał Tharkay. – Nie słyszałem, aby we Francji panowała większa niesprawiedliwość niż gdzie indziej. Uważam za zwykłą don-kiszoterię niesprawiedliwe traktowanie bogatych i szlachetnie urodzonych dla dobra pospólstwa, ale nie wydaje mi się to czymś naturalnie gorszym i chyba nie potrwa zbyt długo. Co do reszty, przyjmę twój osąd. Kogo byś zabrał na pole bitwy: dobrego króla Jerzego czy porucznika artylerii z Korsyki? –Zabrałbym lorda Nelsona – odparł Laurence. – Nikt chyba nigdy nie sugerował, że pragnie on chwały mniej niż Bonapar¬te, lecz wykorzystał swój geniusz w służbie krajowi i królowi 1 z wdzięcznością przyjął nagrody, którymi go obsypano, zamiast ustanawiać się tyranem. –Tak znamienity przykład obali każdy argument; doprawdy powinienem się wstydzie, że przysporzyłem rozczarowania. – Te¬raz widać było słaby uśmiech na twarzy Tharkaya: na zewnątrz się przejaśniało. – Burza chyba trochę ucichła. Wyjdę i sprawdzę wielbłądy. Owinął kilkakrotnie twarz bawełnianą chustą, włożył czapkę, rękawiczki i płaszcz, po czym wyszedł. –Laurence, rząd musi nas wysłuchać, przecież jest tak dużo smoków – przemówił Téméraire inkwizytorskim tonem po wyj¬ściu Tharkaya, wracając do najważniejszej dla niego sprawy. –Wysłucha nas – odparł Laurence bez zastanowienia, wciąż oburzony i podenerwowany. Zaraz tego pożałował, bo Téméraire, bardzo podbudowany, od razu się rozpogodził i powiedział: –Wiedziałem, że tak będzie. Ta rozmowa mogła do pewnego stopnia ostudzić jego zapał, ale teraz wszystko to zostało zaprzepaszczone.

Burza nękała ich jeszcze przez kolejny dzień, na tyle sku¬tecznie, że wydarła dziury w ścianach ich skórzanego pawilonu. Załatali je od środka w miarę możliwości, lecz drobniutki piasek wdzierał się przez wszystkie szczeliny w ich ubrania i jedzenie i zgrzytał nieprzyjemnie, kiedy przeżuwali suszone mięso. Té¬méraire co jakiś czas wzdychał i otrząsał się, zrzucając z siebie piasek na podłogę, która już przypominała pustynne podłoże. Laurence nie wiedział, kiedy burza ustała: gdy wreszcie powróciła błogosławiona cisza, wszyscy pogrążyli się w pierw¬szym prawdziwym śnie od wielu dni. Obudził go dobiegający z zewnątrz triumfalny krzyk zadowolonego orła. Potykając się, wyszedł z pawilonu i zobaczył, że ptak rozszarpuje wielbłąda, który leżał w poprzek ich obozowego paleniska, ze złamanym karkiem i białą klatką piersiową częściowo już rozdartą przez piasek. _ Jeden z namiotów nie wytrzymał – rozległ się za jego plecami głos Tharkaya.

Laurence nie od razu zrozumiał: odwrócił się i zobaczył osiem wielbłądów, spętanych luźno wokół kupki paszy i chwiejących się trochę na nogach, zesztywniałych z braku ruchu. Ich namiot wciąż stał na swoim miejscu, choć przekrzywił się nieco pod naporem naniesionego piasku. Z drugiego namiotu zostały tylko metalowe paliki wbite mocno w ziemię, na których powiewały strzępy brązowej skóry. –(idzie pozostałe wielbłądy? – zapytał przerażony Lau¬rence. Natychmiast dosiadł Temeraire'a i wznieśli się wysoko, a awiatorzy rozeszli się na wszystkie strony, lecz nadaremnie: oczyszczający wszystko wiatr nie zostawił żadnych śladów, naj¬mniejszych znaków, nawet skrawka zakrwawionej skóry. W południe zaprzestali poszukiwań i przybici zaczęli zwijać obóz. Stracili siedem wielbłądów, a wraz z nimi beczułki z wodą, których nie zdjęto, aby obciążyć i uspokoić zwierzęta. –Będzie można kupić wielbłądy w Gherchen? – zapytał Laurence Tharkaya, ocierając dłonią czoło. Nie przypominał sobie, by widział wiele zwierząt na ulicach osady, którą opuścili przed prawie trzema dniami. –Z trudnością – odparł Tharkay. – Wielbłądy są tu bardzo potrzebne i dlatego bardzo drogie. Niektórzy być może nie zechcą ich sprzedać na rzeź. Moim zdaniem nie powinniśmy zawracać. – Na widok niepewnej miny Laurencea dodał: – Spe¬cjalnie zawyżyłem liczbę do trzydziestu, tak na wszelki wypa¬dek. Jest gorzej, niż się spodziewałem, ale mimo to zdołamy dotrzeć do rzeki Keriya. Trzeba będzie racjonować wielbłądy 1 w miarę możliwości ponownie napełnić w oazach beczułki dla Temeraire'a, samemu się jak najbardziej ograniczając, ale obiecuję, że damy sobie radę. Pokusa była duża: Laurence nie chciał tracić więcej czasu. Potrzebowaliby trzech dni na powrót do Cherchen, a potem jeszcze prawdopodobnie szukaliby długo nowych zwierząt jucznych i bez przerwy musieliby zabiegać o jedzenie i wodę dla Temeraire'a w mieście nie przywykłym do zaspokajania po¬trzeb smoków, a już na pewno nie tak dużego jak on. Na pewno zajęłoby to ponad tydzień. Tharkay wydawał się pewny siebie, a jednak… a jednak… Laurence odciągnął Granby'ego za namioty, żeby się z nim naradzić na osobności. Uznawszy, że najlepiej będzie zachować cel ich misji w tajemnicy i nie siać niepokoju o stan rzeczy w Europie, nie powiedział dotąd nic na ten temat pozostałym członkom załogi, utwierdzając ich w przekonaniu, że wracają lądem tylko dlatego, by uniknąć długiego opóźnienia w porcie. –Wciągu tygodnia można dostarczyć jaja do j a k i e j ś kry¬jówki – powiedział niecierpliwie Granby. – Gibraltar… placówka na Malcie… może od tego zależeć powodzenie misji. Przysięgam ci, że każdy z nas jest gotów nie dojadać przez dłuższy okres, jeśli jest to konieczne, a Tharkay nie mówił, że może nam cał¬kowicie zabraknąć wody. –A ty polegasz na jego ocenie sytuacji? – zapytał niespo¬dziewanie Laurence. –Pewnie, bardziej niż na osądzie kogoś z nas – powiedział Granby. – O co ci chodzi? Laurence nie potrafił do końca wyrazić słowami swojego niepokoju; w istocie nie bardzo wiedział,

czego się obawia. –Chyba po prostu nie podoba mi się to, że składamy nasz los w jego ręce – powiedział. – Za kilka dni znajdziemy się zbyt daleko od Cherchen, z tym, co mamy, a jeśli on się myli… –No cóż, jak dotąd dobrze nam doradzał – rzekł Granby, już z niejakim powątpiewaniem – choć muszę przyznać, że czasem zachowuje się cholernie dziwnie. –Raz podczas burzy wyszedł z namiotu i długo nie wra¬cał – zauważył Laurence. – Po pierwszym dniu, jakoś w poło¬wie – powiedział, że idzie sprawdzić wielbłądy. Stali chwilę w milczeniu. –Chyba nie potrafimy ocenić, kiedy zdechł ten wielbłąd? – zapytał Granby. Poszli obejrzeć wielbłąda, ale się spóźnili: Gong Su zdążył już nałożyć na ruszt i przyrumienić to, co zostało z martwego zwierzęcia, tak że teraz nic nie dało się ustalić. Kiedy naradzili się z Temeraire'em, ten stwierdził: –Też uważam, że szkoda byłoby zawracać. Mogę jeść co drugi dzień – i dodał pod nosem – zwłaszcza jeśli musi to być wielbłądzie mięso. –Dobrze. W takim razie idziemy dalej – oznajmił Laurence pomimo swoich obaw. Kiedy Téméraire się najadł, ruszyli przed siebie przez teren jeszcze gorszy niż przed burzą, gdyż wszelkie krzewy i inne rośliny zostały powyrywane, a kolorowe kamyki poznikały, tak że nic nie dawało oku wytchnienia. Już by nawet chętnie spojrzeli na jeden z tych ponurych stosów czaszek i kości wyznaczających szlak, lecz teraz ich krokami kierowały tylko kompas i instynkt Tharkaya. Pozostała część długiego dnia minęła, równie okropna i mono¬tonna jak burza, kolejne mile pustyni przesuwały się powoli pod ich stopami; nigdzie ani śladu życia, ani jednej zapadającej się starej studni. Teraz większa część załogi podróżowała na grzbie¬cie Temeraire'a, który podążał za krótkim szeregiem wielbłądów. W miarę upływu czasu łeb smoka opadał coraz niżej, ponieważ on także dostał tylko połowę zwykłej racji wody. –Sir – powiedział Digby, wykrzywiając spękane usta i poka¬zując dłonią. – Widzę tam coś ciemnego, choć niezbyt dużego. Laurence nic nie zobaczył, bo dzień miał się już ku końcowi 1 na pustynię padały dziwnie długie cienie niedużych, powy¬kręcanych kamieni i odłamków, lecz Digby miał dobry wzrok i był najsolidniejszym obserwatorem, młodzieńcem, który nigdy nie popadał w przesadę. Ruszyli w kierunku ciemnego punktu i niebawem zobaczyli, że jest to okrągła ciemna plama, lecz zbyt mała, by mogła być otworem studni. Tharkay zatrzyrmał przy niej wielbłądy i spojrzał w dół. Laurence zsunął się z Temerai-re'a i podszedł tam: ujrzał wieko jednej z beczułek na wodę, leżące samotnie na piasku w odległości trzydziestu mil od ich porannego obozu.

–Zjedzcie swoje racje – powiedział stanowczo Laurence, kiedy zobaczył, że Roland i Dyer odkładają niedojedzone pa¬ski mięsa: wszyscy byli głodni, lecz od długiego przeżuwania bolały ich wyschnięte usta, a każdy łyk wody oznaczał ubytek w zapasach Temeraire'a. Minął kolejny długi dzień, a oni wciąż nie znaleźli studni. Téméraire zjadł wielbłąda na surowo, że¬by nie stracić ani odrobiny wilgoci: teraz zostało już tylko siedem wielbłądów. Dwa dni później natrafili na wyschnięty, popękany kanał irygacyjny i za radą Tharkaya skręcili na północ, posuwając się wzdłuż niego. Liczyli na to, że może gdzieś na jego początku znajdą wodę. Nad krawędziami wciąż sterczały wysuszone i poskręcane kikuty uschniętych drzew owocowych, a ich nie¬duże, powyginane gałęzie, suche jak papier, wyciągały się ku nieistniejącej wodzie. Szli dalej i z pustynnej mgiełki wyłoniło się miasto: popękane belki wystające z piasku, wyostrzone na końcach przez wiatr, który obrabiał je przez długie lata; kawałki cegieł z błota i plecionki; resztki zabudowań połkniętych przez pustynię. Koryto rzeki, która niegdyś dawała miastu życie, wy¬pełnił piaskowy pył; w zasięgu wzroku nie było nic żyjącego, poza kępami brązowej pustynnej trawy na grzbietach wydm. którą natychmiast zjadły wielbłądy. Wiedzieli, że po kolejnym dniu podróży nie będą już mogli zawrócić. _ Niestety, to zła część pustyni, ale niebawem znajdziemy wodę – powiedział Tharkay, który przyniósł naręcze starych połamanych belek na ognisko. – Dobrze, że znaleźliśmy miasto, bo to oznacza, że jesteśmy na dawnym szlaku karawan. Buchnęły wysokie i jasne płomienie, podsycane wysuszo¬nym drewnem, które szybko się rozgrzewało. Ciepło i światło dawały pewną pociechę pośród popiołów i ruin miasta, mimo to Laurence odszedł na bok, zatopiony w myślach. Jego mapy bvły bezużyteczne: nie pokazywały dróg, niczego przez długie mile, a on tracił cierpliwość, widząc, że Téméraire jest głodny i spragniony. –Nie martw się, Laurence, nic mi nie jest – zapewniał go Téméraire, ale nie potrafił oderwać oczu od pozostałych przy życiu wielbłądów. Laurence z przykrością obserwował, jak szybko Téméraire się męczy i jak podczas marszu ciągnie ogon po piasku: nie chciał latać, a tylko wlókł się śladem wielbłądów i kładł się często, żeby odpocząć. Gdyby zawrócili rano, Téméraire napiłby się i najadł do syta; mogliby nawet załadować mu dwie beczułki z wodą, zaszlach-tować dodatkowego wielbłąda na drogę i polecieć do Cherchen. Laurence podejrzewał, że zdołaliby tam dotrzeć w dwa dni, jeśli Téméraire nie byłby zbytnio obciążony i miał dość żywności. Zabrałby najmłodszych członków załogi: Roland, Dyera i chorą¬żych, którzy by spowalniali marsz, za to potrzebowaliby mniej wody i jedzenia. Chociaż Laurence nie chciałby się rozstawać z pozostałymi ludźmi, obliczył, że zapas wody niesiony przez ostatnie cztery wielbłądy wystarczyłby im na dotarcie lądem do Cherchen, jeśli byliby w stanie pokonać dwadzieścia mil dziennie. Pojawiłby się kłopot z pieniędzmi: nie miał dość srebra na zakup nowych wielbłądów, nawet gdyby je znaleźli, ale może I ktoś zechciałby zaryzykować i przyjąłby weksel za jego słownym I poręczeniem na duży procent albo zapłaciliby za zwierzęta pracą: [w pustynnych osadach nie spotykało się smoków, a Téméraire I dzięki swojej sile uporałby się szybko z niejednym zadaniem, f W najgorszym razie Laurence wydłubałby złoto i kamienie z rę¬kojeści szabli albo sprzedał wazon,

jeśli tylko znalazłby kupca. Bóg jeden wiedział, jakie by to spowodowało opóźnienie: kilka tygodni albo i miesiąc, do tego doszłoby nowe ryzyko. Laurence RIGHT SQUARE BRACKET przejął wartę, a potem poszedł spać, nie podjąwszy żadnej decyzji. Obudził go Granby, jeszcze przed świtem, potrząsając jego ramieniem: –Téméraire coś słyszy. Mówi, że chyba konie. Światło pełzło grzbietami niskich wydm tuż za granicą mia¬sta: widać było grupę ludzi na kudłatych krótkonogich kucach, zachowujących bezpieczną odległość. Laurence i Granby patrzy¬li, jak kolejnych pięciu lub sześciu dołącza do nich na szczycie wydmy. Wszyscy mieli krótkie zakrzywione szable, niektórzy także łuki. –Zwińcie namioty i spętajcie wielbłądy – rozkazał ponuro Laurence. – Digby, zbierz Roland, Dyera oraz innych chorążych i zostań z nimi: nie pozwól uciec zwierzętom. Niech ludzie zajmą pozycje przy zapasach, pod tym kawałkiem muru – oznajmił Granby emu. Téméraire przysiadł na tylnych łapach. –Czy będzie bitwa? – zapytał, bardziej z nadzieją niż z nie¬pokojem. – Te konie wyglądają apetycznie… –Przygotujemy się tak, żeby to zauważyli, lecz pierwsi nie zaatakujemy – powiedział Laurence. – Na razie nam nie zagra¬żają. Tak czy inaczej, lepiej kupić ich pomoc, niż z nimi walczyć. Wyślemy do nich delegację z białą flagą. Gdzie jest Tharkay? Tharkay zniknął, wraz z orłem i jednym z wielbłądów, i nikt nje widział, jak odjeżdżał. W pierwszym momencie Laurence był tylko zaszokowany, bardziej niż powinien, skoro już wcześniej żywił pewne podejrzenia. Zaraz jednak poczuł zimny gniew, j strach: zostali odciągnięci na tyle daleko, że po utracie wiel¬błąda nie mogli już wrócić do Cherchen, a ich ognisko, niczym latarnia, ściągnęło uwagę nieprzyjaciół. –Dobrze – wykrztusił. – Panie Granby, jeśli będą władać choć trochę chińskim, pozwólcie im przyjść tu ze mną pod osłoną białej flagi. Spróbujemy się z nimi porozumieć. _ Nie możesz iść sam – powiedział Granby z troską. Dalszą dyskusję na ten temat przerwało nowe wydarzenie: niespodziewanie jeźdźcy obrócili się i odjechali, znikając pośród wydm, a ich kuce zarżały z ulgą. –Och – rzucił rozczarowany Téméraire i opadł na cztery łapy. Pozostali wciąż trwali na swoich posterunkach, ale jeźdźcy już się nie pojawili. –Laurence – powiedział cicho Granby – oni zapewne znają ten teren, a my nie. Jeśli zamierzają nas zaatakować i mają choć trochę oleju w głowie, to zaczekają do nocy. Jak już rozbijemy obóz, napadną na nas, zanim zdamy sobie z tego sprawę, a może nawet zrobią krzywdę Temeraire'owi. Nie powinniśmy pozwolić im uciec.

–Co więcej – rzekł Laurence – nie mieli ze sobą dużego zapasu wody. Podążając płytkim śladem kopyt, skierowali się przez wzgó¬rza na zachód, a potem na południe. Dmuchnął im w twarz słaby gorący wiatr, a wielbłądy, wyraźnie ożywione, zaczęły Postękiwać i przyspieszyły. Gdy minęli kolejne wzgórze, ujrzeli niespodziewanie wierzchołki smukłych zielonych topoli, które kołysały się zapraszająco. Ukryta w rozpadlinie oaza wyglądała jak kolejny nieduży słonawy staw, mocno zamulony, lecz teraz był to bardzo miły widok. Jeźdźcy zgromadzili się w przeciwległym końcu, a ich kuce grzebały nerwowo kopytami i przewracały oczami na widok zbliżającego się Temeraire'a. Był wśród nich Tharkay z wielbłądem. Podjechał do awiatorów jakby nigdy nic i zwrócił się do Laurence'a: –Powiedzieli mi, że was widzieli. Cieszę się, że pojechaliście za nimi. –Naprawdę? – spytał Laurence. Zbity z tropu Tharkay spojrzał na Laurence'a, a kąciki jego ust podniosły się nieco. –Chodźcie ze mną – powiedział i poprowadził ich. Z bronią w dłoniach ruszyli krętym brzegiem stawu. Ujrzeli ogromny budynek z długich i wąskich cegieł z błota, przykryty kopułą i przyklejony do zbocza porośniętej trawą wydmy, w ta¬kim samym żółtawym kolorze jak trawa. Budynek miał tylko jedno zwieńczone łukiem wejście i małe okno w przeciwległej ścianie, przez które wpadał snop słonecznego światła, ślizgają¬cego się na powierzchni ciemnej i lśniącej wody wypełniającej wnętrze budowli. –Możecie powiększyć dla smoka wejście do sardoby, tylko uważajcie, żeby nie zwalić dachu – oznajmił Tharkay. Laurence wystawił straż, żeby obserwowała jeźdźców w dru¬gim końcu oazy, za nimi czuwał Téméraire, a zbrojmistrz Pratt i kilku wysokich skrzydłowych, posługując się drewnianym młotem i łomami, wybili cegły z brzegów otworu. Jeszcze nawet nie skończyli, gdy zadowolony Téméraire wsunął łeb i zaczął pić łapczywie. Potem podniósł pysk ociekający wodą i oblizał krople długim, wąskim i rozwidlonym jęzorem. –Ach, jaka dobra i chłodna woda – powiedział z ulgą. –Zimą zostają wypełnione śniegiem – wyjaśnił Tharkay. – Większość sardob już nie jest wykorzystywana, ale ja miałem nadzieję, że znajdziemy tu jedną z wodą. Ci ludzie pochodzą z Yutien; jesteśmy na szlaku do Hotan i za cztery dni dotrzemy do miasta: Téméraire może jeść do syta, bo już nie trzeba ra-cjonować żywności. –Dziękuję, ale wolę zachować ostrożność – odparł Lau¬rence. – Zapytaj, proszę, tych ludzi, czyby nie sprzedali kilku koni. Téméraire z pewnością zjadłby coś innego dla odmiany. Jeden z kuców okulał i jego właściciel zgodził się pozbyć go za pięć chińskich srebrnych taelów.

–To absurdalna cena – stwierdził Tharkay – skoro nie może zabrać zwierzęcia do domu. Laurence jednak odliczył pieniądze, które okazały się dobrze wydane, bo Téméraire z dziką radością rzucił się na posiłek. Właściciel kuca był równie zadowolony z transakcji, choć nie okazał tego w równie gwałtowny sposób. Dosiadł innego konia za jego jeźdźcem i razem z kilkoma innymi odjechali na połu¬dnie, pozostawiając za sobą obłok kurzu. Inni jeźdźcy, którzy pozostali w oazie, gotowali wodę na herbatę na małych ogni¬skach podsycanych trawą, zerkając z ukosa ponad stawem na Temeraire'a, który teraz drzemał nieruchomo w cieniu topoli, pochrapując. Być może okazywali niepokój tylko ze względu na rumaki, lecz Laurence zaczął się obawiać, że wskutek jego hojności jeźdźcy uznali awiatorów za bogaczy, których można by złupić, tak więc wystawił wartę i nakazał ludziom chodzić do sardoby dwójkami. Pod koniec dnia z ulgą zobaczył, że jeźdźcy zwijają obóz i odjeżdżają. Niebawem pozostał po nich tylko obłok kurzu, który unosił się długo niczym mgła na tle zapadającego zmierz¬chu. Wreszcie i Laurence udał się do sardoby, gdzie przyklęknął 1 zaczerpnął wody w dłonie. Była świeża i czystsza niż ta, którą Pili dotąd na pustyni, i miała tylko lekki gliniany posmak, jako ze otaczały ją ściany z glinianych cegieł. Zwilżywszy twarz i kark, zobaczył, że na jego dłoniach pozostały żółtawe i brązowe plamy od kurzu. Jeszcze kilkakrotnie czerpał wodę dłońmi, wdzięczny za każdą kroplę, a potem wstał i wrócił do awiatorów, by dopil¬nować rozbicia obozu. Ich beczułki znowu były ciężkie od wody, co zasmuciło tyl¬ko wielbłądy, ale i one nie były aż tak nieszczęśliwe; nie plulv i nie wierzgały, kiedy zdejmowano z nich bagaże, jak miały w zwyczaju, lecz pozwoliły się spętać i ochoczo zabrały się do skubania delikatnych krzewów rosnących wokół dołu z wodą. Ludzie znowu nabrali animuszu, a młodsi chłopcy nawet pograli sobie w krykieta w chłodzie wieczoru, używając gałęzi jako kija i pary rajtuzów zwiniętych w kulkę jako piłki. Laurence nie miał wątpliwości, że niektóre z flaszek przekazywanych z ręki do ręki zawierały coś mocniejszego niż wodę, chociaż zanim wyruszyli na pustynię, kazał wylać cały alkohol i zastąpić go wodą. Potem w dobrym humorze spożyli kolację, posilając się suszonym mię¬sem, teraz o wiele bardziej smacznym, jako że zostało uduszone ze zbożem i jakimiś dzikimi cebulami, które rosły blisko wody i które Gong Su uznał za jadalne. Tharkay odebrał porcję, po czym rozbił namiot trochę na uboczu. Siedział, przemawiając cicho do swojego orła, który z kapturem na głowie odpoczywał na jego ręku po posiłku składającym się z kilku tłustych i nieostrożnych szczurów. To odosobnienie nie było tak do końca dobrowolne: Laurence nie podzielił się z ludźmi podejrzeniami, lecz jego gniew wywołany zniknięciem Tharkaya udzielił się innym, a poza tym trudno było pochwalać takie zachowanie. W najgorszym wypadku Tharkay mógł chcieć, żeby zabłądzili: bez wątpienia żaden z nich nie zdołałby znaleźć oazy, gdyby nie trafili na ślad jeźdźców. Moż¬liwe, że chciał ich zostawić na pastwę losu, sam zaś, zabierając wodę i wielbłąda, zabezpieczył się na dłuższy czas. Może by wrócił do nich po odkryciu oazy, lecz Laurence nie wierzył, że Tharkay zostawił ich tylko dlatego, że chciał zbadać drogę – tak bez słowa? W pojedynkę? – taka ewentualność, nawet jeśli nie dało jej się całkiem wykluczyć, wcale go nie zadowalała. Trudno było też zdecydować, co dalej począć z Tharkayem: nic mogli podróżować bez przewodnika, choć jednocześnie Laurence nie wiedział, jak iść dalej za kimś, komu nie ufają; no

1 nie miał pojęcia, w jaki sposób mogliby znaleźć innego prze¬wodnika. Tak czy inaczej, wszelkie decyzje należało odłożyć do momentu przybycia do Yutien: nie zostawi go samego na pustyni, nawet jeżeli Tharkay zamierzał tak postąpić z nimi, choćby z tego względu, że nie miał dostatecznych dowodów. Tak więc na razie Tharkay siedział samotnie, w spokoju, lecz kiedy awiatorzy zaczęli szykować się do snu, Laurence postawił straże przy wielbłądach, pozwalając ludziom myśleć, że to ze względu na możliwy powrót jeźdźców.

Wszędobylskie moskity brzęczały głośno po zachodzie słońca, a ich przenikliwe zawodzenie słychać było nawet po zakryciu uszu dłońmi. Kiedy usłyszeli pierwszy wrzask, niemal odetchnę¬li z ulgą, ponieważ nie było wątpliwości, że jest to człowiek; a potem wielbłądy zaczęły się rzucać i ryczeć i w środku obozu pojawili się jeźdźcy, którzy wrzeszczeli tak głośno, że zagłuszy¬liby wszelkie rozkazy Laurence'a. Napastnicy ciągnęli po ziemi gałęzie, rozrzucając żar ogniska. Téméraire podniósł się na tylnych łapach za namiotami i za-ryczał. Wielbłądy jeszcze mocniej zaczęły szarpać pęta, a wiele kuców rzuciło się do ucieczki, rżąc przeraźliwie. Laurence usły¬szał pistoletowe strzały dobiegające ze wszystkich stron, a błyski 2 wylotów luf wydawały się oślepiająco białe w ciemności. –Cholera, nie marnujcie amunicji – krzyknął Laurence 1 przytrzymał młodego Allena, który, blady i przestraszony, za¬toczył się do tyłu, wychodząc z namiotu z pistoletem w drżącej dłoni. – Odłóż to, jeśli nie potrafisz… – zaczął Laurence i złapat pistolet, który wysunął się z ręki chłopca. Allen osunął się bezwładnie na ziemię, a z okrągłej rany na jego ramieniu bluzgała krew. –Keynes! – zawołał Laurence i wepchnął rannego w ręce lekarza. Wyjął szablę i popędził do wielbłądów. Strażnicy dźwigali się nieporadnie na nogi, budząc się z pijackiej drzemki i trącając nogami leżące na ziemi puste piersiówki. Digby, jedyny w pełni przytomny, uczepił się pęt wielbłądów, nie pozwalając im stanąć dęba, choć był zbyt chudy, by skutecznie ściągnąć ich głowy w dół, tak więc niemal skakał jak piłka na końcu pęt, a jego długie jasne włosy wściekle furkotały. Jeden z jeźdźców, który został zrzucony przez przestraszone¬go konia, zdołał się podnieść. Gdyby mu się udało przeciąć pęta, przerażone zwierzęta uciekłyby z obozu, znacznie ułatwiając robotę jeźdźcom, którzy mogliby potem je zgromadzić i popędzić ze sobą, znikając bezpowrotnie pośród wydm. Salyer, jeden z midszypmenów postawionych na straży, usi¬łował jedną ręką odciągnąć kurek pistoletu, drugą zaś przecierał zaspane oczy, gdy zaatakował go szablą jeden z napastników. Niespodziewanie pojawił się Tharkay i wyrwał pistolet z ręki Salyera. Wystrzelił prosto w pierś napastnika, powalając go na ziemię, a drugą ręką wyciągnął nóż. Inny z mężczyzn zamierzył się z grzbietu kuca w jego głowę, lecz Tharkay zrobił unik i bez¬namiętnie rozpłatał brzuch wierzchowca. Kuc runął na ziemię, rżąc przeraźliwie i wierzgając nogami, a jego jeździec zawył niemal równie

głośno, przygnieciony jego ciężarem; Laurence ciął dwukrotnie szablą i uciszył ich na zawsze. –Laurence, Laurence, tutaj! – zawołał Temeraire i rzucił się w ciemność, w kierunku jednego z namiotów z zapasami. W słabym świetle rozrzuconego żaru widać było przemykające cienie i sylwetki rżących, stających dęba koni. Temeraire chlasnął pazurami, rozdzierając płótno, i namiot runął na ciało jednego z napastników. W następnej chwili wszyscy jeźdźcy pędzili już przed siebie; tętent cichł, w miarę jak opuszczali ubitą ziemię obozowiska i wjeżdżali na sypki piasek, aż wreszcie znowu słychać było tylko pieśń moskitów. Zabili pięciu ludzi i dwa konie. Z ich grona ucierpieli skrzydło¬wy Macdonaugh, który został ugodzony szablą w brzuch i teraz dyszał ciężko na prowizorycznym łóżku, oraz młody Allen. Jego towarzysz z namiotu Hackley, który w panice wystrzelił na oślep do galopujących koni, popłakiwał w kącie, aż wreszcie Keynes zgromił go szorstko: –Przestań, bo wyglądasz jak konewka. Lepiej poćwicz strzelanie. W taki sposób nikogo nie zabijesz. Następnie polecił chłopcu naciąć bandaży dla kolegi. –Macdonaugh to silny chłop – powiedział cicho Keynes do Laurence'a – ale nie będę robił ci fałszywych nadziei. I rzeczywiście kilka godzin przed świtem skrzydłowy wes¬tchnął chrapliwie i zmarł. Temeraire wykopał mu grób w pewnej odległości od stawu, w cieniu topoli; dół był głęboki, by burze piaskowe nie odsłoniły ciała. Ciała napastników pochowa¬li w płytszej mogile, wszystkie razem. Jeźdźcy niewiele zabrali w zamian za przelaną krew: kilka naczyń, worek ze zbożem, parę koców. W wyniku ataku Temeraire'a zniszczeniu uległ jeden namiot. –Myślę, że drugi raz nie spróbują, ale lepiej ruszajmy jak najszybciej – powiedział Tharkay. – Jeśli przyjdzie im do głowy złożyć fałszywą relację w Hotan, to mieszkańcy zgotują nam niemiłe powitanie.

Laurence nie mógł zdecydować, czy Tharkay jest najbez-czelniejszym zdrajcą pod słońcem, czy też jego podejrzenia były zupełnie bezpodstawne. Z pewnością to nie tchórz stał u jego boku podczas walki, kiedy wszędzie biegały przestraszone zwie¬rzęta, a napastnicy pożądali jedynie łupu: łatwo mógłby gdzieś się przyczaić albo pozwolić bandytom zrobić swoje i ukraść wiel¬błąda. Z drugiej strony to, że ktoś dobrze sobie radzi z bronią, nie mówiło wiele o jego charakterze, choć Laurence czuł, że jest niewdzięczny, kiedy tak myśli. Postanowił, że nie będzie więcej kusił losu, jeśli nie zajdzie taka potrzeba: pod warunkiem że dotrą bezpiecznie za cztery dni do Yutien, jak obiecywał Tharkay. Jeśli jednak tak się nie stanie, nie pozwoli im przymierać głodem. Na szczęście Témé¬raire, posiliwszy się mięsem dwóch zabitych koni, mógł zostawić wielbłądy na później. Wieczorem trzeciego dnia wzniósł się z Laurence'em w

górę i ujrzeli w dali wąską wstęgę rzeki Keriya, migocącą i srebrzystobiałą w blasku zachodzącego słońca, prze¬cinającą pustynię i otoczoną pasmem soczystej i bujnej zieleni. Tego wieczoru Téméraire z przyjemnością zjadł wielbłąda i wszyscy pili* do woli. Rankiem dotarli do pól otoczonych ze wszystkich stron pasem kołyszących się konopi indyjskich, wyższych niż człowiek i posadzonych w idealnie schodzących się rzędach w celu powstrzymania pustyni. Podróżników zbli¬żających się do ogromnego pustynnego miasta witały szemrzące na wietrze morwowe gaje. Plac targowy podzielony był na oddzielne ćwiartki: jedną wypełniały barwne wozy, służące jako środek transportu albo sklep, ciągnięte przez muły lub kudłate kuce, często ozdobione kolorowymi piórami; w innej rozciągnięto bawełniane płachty na szkielecie z topól ich gałęzi, tworząc coś w rodzaju okien wystawowych, przy których leżały w towarzystwie handlarzy nieduże smoki wystrojone w błyszczącą biżuterię. Podnosiły łby z ciekawością, kiedy mijał je Téméraire, który także spoglądał na nie z zainteresowaniem, a nawet z pewną pożądliwością. _ To tylko szkiełka i blacha – wyjaśnił mu pospiesznie Laurence, bojąc się, że Téméraire mógłby zechcieć podobnie się wystroić. – Nic niewarte. __ Och, ale bardzo ładne – rzekł z żalem Téméraire, zatrzy¬mując wzrok na jednym ze smoków, pyszniącym się okropnym diademem emanującym purpurą, szkarłatem i mosiądzem, z któ¬rego zwisały na szyję długie łańcuchy szklanych paciorków. Twarze napotkanych ludzi, podobnie jak twarze napastników, bardziej przypominały Turków niż mieszkańców Orientu, brą¬zowe od pustynnego słońca. Mahometańskie kobiety owijały się tak szczelnie, że widać było tylko ich dłonie i stopy. Pozostałe kobiety nie zakrywały twarzy, ale nosiły takie same czworokan-ciaste czapki jak mężczyźni, ozdobione barwnym jedwabiem, i wbijały w nich czarne oczy: to zaciekawienie jak najbardziej odwzajemniali awiatorzy. Laurence zgromił wzrokiem Dunne'a i Hackleya, postawnych strzelców: obaj natychmiast ruszyli do przodu raźnym krokiem, opuściwszy dłonie, które podnieśli, by przesłać pocałunek młodym kobietom po drugiej stronie drogi. Towary przeznaczone na sprzedaż leżały w każdym zakątku bazaru: mocne bawełniane worki pełne zbóż, rzadkich przypraw i suszonych owoców, bele jedwabiu w wielobarwne wzory, niepo¬dobne do kwiatów ani niczego rzeczywistego; rzędy spiętrzonych skrzyń ozdobionych mosiężnymi paskami podobnymi do złoceń; wiszące jasne miedziane dzbany i białe stożkowe słoje z chłodną wodą wkopane do połowy w ziemię; liczne drewniane stragany z wyłożonymi na nich nożami o pięknie wyrobionych rękoje¬ściach, niekiedy wysadzanych drogimi kamieniami, o ostrzach długich i zakrzywionych. Początkowo szli ulicami bazaru, obserwując czujnie cienie, 'ecz ich obawy okazały się nieuzasadnione: miejscowi uśmiechali Sle. tylko i zachęcali do przyjścia do swoich straganów, nawet smoki zapraszały do kupowania. Niektóre mówiły coś wyraźnie i śpiewnie, a Téméraire zatrzymywał się, by im odpowiedzieć w smoczym języku, którego Tharkay zaczął go uczyć. Co jakiś czas kupiec pochodzenia chińskiego wychodził zza straganu i kłaniał się nisko przed Temeraire'em, a potem patrzył zdu¬miony na jego świtę.

Tharkay poprowadził ich pewnym krokiem przez smoczą część bazaru, okrążając nieduży, pięknie pomalowany meczet, przed którym wielu ludzi, a nawet kilka smoków, modliło się na tkanych dywanikach. Na skraju targowiska stał pawilon na tyle duży, że pomieściłby nawet Temeraire'a; wysokie i smukłe drew¬niane kolumny podtrzymywały płócienny dach, a teren wokół ocieniały topole. Za część szybko topniejących zapasów srebra Laurence'a kupili na obiad dla Temeraire'a owce i dla siebie pilaw z dodatkiem baraniny, cebuli i wilgotnych rodzynek sułtańskich, a także płaskie, pieczone na ogniu chlebki i soczyste arbuzy. –Jutro możemy sprzedać pozostałe wielbłądy – powiedział Tharkay, kiedy zabrano nieliczne resztki i ludzie rozłożyli się wokół pawilonu, aby zapaść w drzemkę na wygodnych dywanach i poduszkach; karmił orła kawałkami owczej wątroby, którą Gong Su odrzucił podczas przygotowania posiłku dla Teme¬raire'a. – Między tym miastem a Kaszgarem odległość między oazami nie jest tak duża i będziemy potrzebować tylko zapasu wody na jeden dzień. Laurence bardzo się ucieszył z tej wiadomości. Pokrzepiony na duchu i ciele i uspokojony po szczęśliwym dotarciu do celu, postanowił potraktować Tharkaya ulgowo. Znalezienie innego przewodnika wymagałoby czasu, a szeleszczące dokoła topole wskazywały na to, że nie mają go dużo: ich liście już pożółkły, zwiastując jesień. –Przejdźmy się kawałek – powiedział do Tharkaya, kiedy przewodnik zamknął już orła w klatce i zakrył ją na noc. Wrócili na targowe aleje, gdzie kupcy zaczynali się już pako¬wać, zawiązując szczelnie worki z suchymi towarami. Na ulicy panował ruch i tłok, lecz mogli tam bezpiecznie rozmawiać po angielsku. Laurence zatrzymał się w najbliższym cieniu i spojrzał na Tharkaya, na którego twarzy malowało się uprzejme zaciekawienie. –Mam nadzieję, że domyślasz się, co zamierzam ci powie¬dzieć – zaczął Laurence. –Przykro mi, ale nie, kapitanie. Dlatego muszę prosić o wy¬jaśnienie – odparł Tharkay. – Ale może tak będzie najlepiej, bo w ten sposób unikniemy nieporozumień. Nie widzę najmniej¬szego powodu, dla którego nie miałbyś być ze mną szczery. Laurence nic nie odpowiedział, ponieważ znowu usłyszał w jego głowie drwiący ton. Tharkay nie był głupcem i musiał coś zauważyć przez ostatnie cztery dni, kiedy wszyscy go unikali. –W takim razie wyświadczę ci tę przysługę – rzekł Laurence bardziej stanowczo. – Doprowadziłeś nas tutaj i doceniam twoje wysiłki, ale bardzo mi się nie spodobało to, że zostawiłeś nas bez ostrzeżenia na środku pustyni. – Nie chcę wymówek – dodał, widząc uniesioną brew Tharkaya. – Są bezużyteczne, jeśli nie wiem, czy mogę w nie uwierzyć. Ale musisz mi obiecać, że już nigdy nie opuścisz obozu bez pozwolenia: nie chcę więcej takich niezapowiedzianych wyjść. –Przykro mi, że dałem ci powód do niezadowolenia – odparł Tharkay w zamyśleniu. – 1 nie chciałbym, żebyś z poczucia obo¬wiązku trwał przy umowie, która wydaje ci się zła. Jestem gotów

rozstać się z wami tutaj, jeśli taka jest twoja wola. Znajdziesz jakiegoś miejscowego przewodnika w ciągu tygodnia, dwóch, może trzech, ale to zapewne nie ma większego znaczenia, bo przecież i tak dotrzecie do Anglii szybciej niż na pokładzie A-llegiance. Tharkay uniknął złożenia obietnicy i poruszył ważną kwestię: nie mogli tak niefrasobliwie zmarnować trzech tygodni czy choć¬by – w najlepszym razie – jednego, ponieważ nie znali miejsco¬wych obyczajów ani języka, który bardziej przypominał turecki niż chiński. Laurence nie miał nawet pewności, czy są jeszcze na terytorium Chin czy może w jakimś małym księstwie. Przełknął gniew, nowe podejrzenia i pospieszną odpowiedź, choć wszystkie trzy utkwiły mu w gardle. –Nie – rzekł ponuro. – Zależy nam na czasie, o czym za¬pewne dobrze wiesz – dodał. Podczas rozmowy Tharkay był obojętny, nieodgadniony, i to aż do przesady. Zachowywał się tak, jakby wiedział, że bardzo im się spieszy. Laurence przechowywał w bagażu wiadomość od admirała Lentona i teraz przypomniał sobie czerwoną pieczęć, miękką i niewyraźną, na którą zwrócił uwagę w chwili otrzy¬mania listu: podczas tak długiej podróży z listem na pewno nie byłoby trudno go otworzyć, a potem ponownie zapieczętować. Lecz wyraz twarzy Tharkaya nie zmienił się po aluzji Lau¬rence^. Mężczyzna skłonił tylko głowę i powiedział łagodnie: –Jak chcesz. Potem odwrócił się i ruszył do pawilonu.

Rozdział 4

Czerwone suche góry wyglądały tak, jakby zwinięto je bezpośrednio z pustynnej równiny; zbocza, pomalowane szerokimi białymi i żółtobrunatnymi pasami, wznosiły się prosto z równiny, bez pogórza. Wciąż były daleko: chociaż Téméraire leciał przez cały dzień równym tempem, wydawało się, że ani trochę się nie przybliżają, a wręcz unoszą się coraz to wyżej, aż nagle zobaczyli po obu stronach ściany kanionu. Wciągu dziesięciu minut niebo i pustynia zostały z tyłu, a Lau¬rence zrozumiał, że czerwone góry są tak naprawdę pogórzem, zwiastującym wzniosłe szczyty przykryte białymi czapami. Rozbili obóz na rozległej łące wysoko w górach, otoczonej szczytami i pokrytej rzadką trawą w kolorze morskiej zieleni, wśród której sterczały niczym flagi żółte kwiaty. Czarne krowy z jasnoczerwonymi kępkami włosów nad oczami spoglądały na nich czujnie, kiedy Tharkay targował się o cenę z pasterzami w ich okrągłych chatach ze stożkowymi dachami. W nocy spadło bezgłośnie trochę śnieżnych płatków migocących na tle ciemno¬ści; stopili śnieg w dużym skórzanym naczyniu,

żeby Téméraire mógł się napić. Co jakiś czas dobiegały ich słabe, odległe nawoływania smo¬ków, na co Téméraire podnosił krezę. Raz nawet zobaczyli w od¬dali parę dzikich istot, które ganiały się w powietrzu, pokrzykując radośnie, zanim znikły za górą. Tharkay kazał wszystkim zasło¬nić oczy jedwabiem przed oślepiającym blaskiem, a dotyczyło to nawet Temeraire'a, który wyglądał dziwnie z głową obwiązaną cienkim, białym jedwabiem, przypominającym przepaskę na oczy. Mimo takiej ochrony ich twarze i tak się zaczerwieniły, a potem zbrązowiały w ciągu kilku pierwszych dni. –Za Irkesztamem będziemy musieli zabrać żywność – po¬wiedział Tharkay. Gdy już rozbili obóz pod murami starej, zniszczonej forte¬cy, gdzieś poszedł i wrócił po godzinie w towarzystwie trzech miejscowych pasterzy pędzących nieduże stado tłustych krót-konogich świń. –Chcesz je zabrać żywe? – zawołał Granby, wybałuszając oczy. – Będą kwiczeć jak oszalałe i zdechną z przerażenia. Tymczasem świnie wydawały się dziwnie senne i obojętne na obecność Temeraire'a, co bardzo go zdumiało. Smok nawet się pochylił i trącił nosem jedną, a ta tylko ziewnęła i klapnęła na zad w śniegu. Inna z kolei uporczywie próbowała przejść przez ceglany mur fortecy i pasterze musieli co chwilę ciągnąć ją z powrotem. –Dodałem im do żarcia opium – wyjaśnił Tharkay, widząc zdumioną minę Laurence'a. – Kiedy rozbijemy obóz, narkotyk przestanie działać i on będzie mógł się najeść. Po odpoczynku znowu je zamroczymy. Laurence przyjął propozycję Tharkaya z nieufnością, nie do końca wierząc w jego zapewnienia. Przyglądał się uważnie, jak Temeraire zjada pierwszą świnię. Kiedy oddawała ducha, była zupełnie przytomna i wierzgała energicznie, Temeraire zaś nie zaczął latać zapamiętale w kółko, choć pogrążył się w wyjątkowo głębokim śnie i przeraźliwie chrapał.

Sama przełęcz byta tak wysoko, że chmury zostały pod nimi, podobnie jak reszta ziemi. Teraz towarzystwa dotrzymywały im tylko okoliczne szczyty. Od czasu do czasu Temeraire potrzebował spoczynku, żeby wyrównać oddech, tak więc lądował za każdym razem, gdy widzieli kawałek płaskiego podłoża i pozostawiał w śniegu zarys ciała, kiedy odlatywał. Przez cały dzień spowijała ich dziwna aura czujności: Temeraire rozglądał się podczas lotu i niekiedy zawisał w powietrzu, pomrukując z niepokojem. Gdy minęli przełęcz, zatrzymali się na noc w niewielkiej doli¬nie osłoniętej przed wiatrem dwoma szczytami. Rozbili namioty na kawałku ziemi nie zasypanej śniegiem u podnóża skalistego zbocza, a świnie zamknęli w zagrodzie z gałęzi i lin, po której mogły swobodnie chodzić. Początkowo Temeraire spacerował wzdłuż krawędzi doliny, wreszcie usiadł, lecz jego ogon wciąż drgał. Laurence usiadł przy nim z herbatą.

–Nie żebym coś usłyszał – powiedział niepewnie Temerai¬re. – Mam raczej wrażenie, że powinienem coś słyszeć. –To miejsce jest dobre, przynajmniej nikt nas tu nie za¬skoczy – rzekł Laurence. – Nie martw się i śpij. Wystawiliśmy straże. –Jesteśmy bardzo wysoko w górach – odezwał się nie¬spodziewanie Tharkay. Laurence drgnął, gdyż nie słyszał, jak przewodnik podchodzi do nich. – Może po prostu tak reagujesz na zmianę wysokości i trudności z oddychaniem: powietrze jest tu rozrzedzone. –To dlatego tak ciężko się oddycha? – zapytał Temeraire · nagle przysiadł na tylnych łapach. Rozległo się przeraźliwe kwiczenie świń, zaniepokojonych Pojawieniem się blisko tuzina smoków różnej maści i rozmia¬rów, które opuszczały się ku nim. Większość z nich wylądowała zgrabnie na skalnej ścianie. Spoglądały w dół na namioty, a ich S'adkie pyski emanowały głodem i przebiegłością. Trzy naj-Wlększe opadły między Temeraire'em a prowizoryczną zagrodą 1 Przysiadły na tylnych łapach w wyzywającej pozie. Nie były to duże smoki. Przywódca, który nie dorównywa! rozmiarami Yellow Reaperowi, był jasnoszary, z brązowymi plamkami i szkarłatną łatą zakrywającą połowę pyska i schodzącą na kark, z licznymi kolczastymi rogami wokół łba; nastroszył je teraz, obnażył zęby i zasyczał. Jego dwaj towarzysze byli trochę więksi; pierwszy w odcieniach jasnoniebieskich, drugi ciemno¬szary. Wszystkie trzy smoki miały liczne rany po walkach, blizny po zębach i pazurach. Téméraire prawie przewyższał wagą wszystkie trzy razem wzięte. Wyprostował się, rozłożył krezę podobną teraz do koł¬nierza i odpowiedział krótkim ostrzegawczym warkotem. Dzikie smoki, żyjące w odosobnieniu od reszty świata, nie znały pewnie powodu, dla którego miałyby się obawiać Niebiańskiego bardziej niż innych dużych i silnych smoków, ale umiejętność wywołania boskiego wiatru, kruszenia na odległość kamieni, drewna i ko¬ści, była ich najbardziej niebezpieczną bronią. Téméraire nie posłał teraz boskiego wiatru, lecz w jego ryku zabrzmiała nuta, od której zadrżały kości Laurence'a. Także i smoki się skuliły, a przywódca z czerwoną łatą położył rogi płasko na karku, po czym wszystkie, niczym stado przestraszonych ptaków, wzbiły się w powietrze i opuściły dolinę. –Och, przecież jeszcze nic nie zrobiłem – powiedział Té¬méraire, zdziwiony i nieco rozczarowany. Góry nad nimi wciąż pomrukiwały echami jego ryku, zbijając je w jednostajny grzmot przypominający przeciągły grom. Białe zbocze szczytu drgnęło od tego odgłosu, westchnęło i otrząsnꬳo się ze śnieżnej pokrywy: ogromna płachta lodu i śniegu zaczęła się łagodnie zsuwać. Przez kilka chwil zachowała jeszcze kształt, poruszając się powoli i z monumentalną gracją, a potem na jej powierzchni pojawiła się siatka pęknięć podobna do pajęczej sieci, wszystko zbiło się w ogromną skłębioną chmurę i runęło po zboczu w kierunku obozu. Laurence poczuł się jak kapitan na mocno przechylonym pręcie, który widzi zbliżającą się falę, całkowicie świadomy katastrofy i zupełnie bezradny. Można było tylko się przyglą¬dać. Lawina zeszła tak szybko, że para nieszczęsnych dzikich smoków, mimo iż wszystkie próbowały od razu

uciec, została zgarnięta przez śnieżną chmurę. –Zejdźcie! Zejdźcie z klifu! – zawołał Tharkay do ludzi stojących wokół namiotów rozbitych dokładnie na drodze lawi¬ny, lecz w tej samej chwili kotłująca się i kipiąca masa przelała się z hukiem przez zbocze, przetoczyła przez obóz i popłynęła przez zielone dno doliny. Najpierw pojawiła się fala zimnego powietrza, niemal nama¬calnego; Laurence został odrzucony do tyłu i wciśnięty w tułów Téméraire a. Próbował chwycić za ramię Tharkaya, który sam zatoczył się do tyłu, lecz wtedy uderzyła śnieżna chmura i ro¬zerwała świat. Czuł się tak, jakby go niespodziewanie wgnie¬ciono głęboko w śnieg twarzą w dół i przytrzymano. Ogłuszony głuchym dudnieniem, widział wszędzie dookoła dziwny błękit. Otworzył usta, by zaczerpnąć powietrza, lecz go tam nie było, a płatki i lodowe okruchy drapały mu twarz niczym ostrza no¬ży- Jego płuca pracowały mocno w obronie przed naporem na pierś i kończyny, a ramiona miał szeroko rozłożone i tak mocno przygwożdżone, że aż czuł ból w barkach. A potem ciężar ustąpił równie szybko, jak spadł. Laurence tkwił zakopany w śniegu na stojąco, ubita warstwa sięgająca mu do kolan przechodziła wyżej w lodową skorupę, przyciśniętą do twarzy i barków. Zebrał wszystkie siły, uwolnił ramiona i otarł niezgrabnie usta i nozdrza zdrętwiałymi dłońmi, po czym, mi¬mo piekącego bólu, zaczerpnął powietrza. Tuż obok Téméraire, bardziej biały niż czarny, podobny do oszronionej szyby, prychał, °trzepując się ze śniegu. Tharkay, któremu udało się odwrócić plecami do lawiny, byj w trochę lepszej sytuacji i już wyciągał stopy ze śniegu. –Szybko, szybko. Nie ma ani chwili do stracenia – powic. dział ochrypłym głosem i ruszył przez śnieg w kierunku namio-tów, czy raczej do miejsca, gdzie przedtem stały namioty, a teraz wznosiła się wysoka na dziesięć stóp góra śniegu. Laurence wygramolił się i poszedł za nim. Zatrzymał się w miejscu, w którym spod śniegu wyłaniała się płowa czupryna Martina, i pomógł mu wygrzebać się spod śniegu. W chwili na¬dejścia lawiny awiator był niedaleko od nich, lecz przewrócił się na wznak i znalazł się pod głębszą warstwą. Poszli razem przez ogromne zaspy: na szczęście był to głównie miękki i mokry śnieg, a nie lód czy kamienie, mimo to szło się bardzo ciężko. Téméraire ruszył za nimi zaniepokojony, rozgarniając śnieg ostrożnie na boki. Wkrótce trafili na jednego z dzikich smoków, który rzucał się wściekle, usiłując się uwolnić: nieduża biało-nie-bieska smoczyca, nie większa od Greylinga. Téméraire chwycił ją za kark i wyciągnął, otrząsając ze śniegu, a wtedy pod spodem zobaczyli jeden z namiotów, częściowo zgnieciony, a w nim kilku ludzi, poobijanych i chwytających łapczywie powietrze. Smoczyca chciała natychmiast odlecieć, lecz Téméraire złapał ją ponownie, syknął na nią i wyrzucił potok urywanych słów w smoczym języku, zmieszanych z gniewnymi pomrukami. Przestraszona smoczyca odpowiedziała mu coś cienkim głosem, po czym, zgromiona kolejnym syknięciem, odwróciła się ze wstydem i zaczęła kopać w śniegu razem z nimi. Jej mniejsze pazury lepiej się nadawały do wydobywania ludzi. Drugiego z dzikich smoków, nieco większego o pstrokatym ubarwieniu, pomarańczowo-żółto-różowym, znaleziono pod samym zboczem w bardziej opłakanym

stanie. Kiedy go wydobyli, skulił się na ziemi, drżąc i zawodząc, a jego skrzydło wisiało pod nienatural¬nym kątem. _ Cholernie długo wam zeszło – mruknął Keynes, kiedy go odkopali. Siedział spokojnie w namiocie chorych i czekał, podczas gdy przerażony Allen wtulił twarz w koc. – Chodź, przynajmniej raz się na coś przydasz – powiedział. Obładował chłopaka bandażami i nożami i pociągnął za sobą do rannego smoka, który najpierw syknął ostrzegawczo, i dopiero kiedy Téméraire warknął na niego, skulił się i pozwolił Keynesowi działać. Lekarz wprawnie nastawił połamane kolce popiskującego smoka. Granby, nieprzytomny, z sinymi ustami, był zagrzebany w śniegu prawie do góry nogami. Laurence i Martin przenieśli go na oczyszczony kawałek ziemi i przykryli fałdami jedynego ocalałego namiotu wraz ze strzelcami, którzy przy nadejściu lawiny stali przy samym zboczu: Dunne'em, Hackleyem i po¬rucznikiem Riggsem, bladymi i nieruchomymi. Emily Roland zdołała wystawić głowę, niemal płynąc w śniegu, kiedy Témé¬raire odgarnął wierzchnią warstwę, i wołała ich tak długo, aż przyszli do niej i wyciągnęli razem z Dyerem, którego przez cały czas trzymała za rękę. –Panie Ferris, znaleźliśmy wszystkich? – zapytał Laurence jakieś pół godziny później. Potarł dłonią powieki otarte do krwi. –Tak, sir – odpowiedział przybity Ferris. Właśnie odkopali ostatniego: porucznik Baylesworth miał przetrącony kark, nie żył. Laurence kiwnął głową. –Musimy sklecić jakieś schronienie dla rannych – powiedział i rozejrzał się w poszukiwaniu Tharkaya. Przewodnik stał nieopodal ze spuszczoną głową, trzymając w rękach nieruchome ciało orła.

Dzikie smoki, ponaglane groźnym spojrzeniem Temeraire'a, zaprowadziły ich do zimnej, oszronionej pieczary wydrążonej w górskim zboczu. W miarę jak zagłębiali się w korytarz, robiło się coraz cieplej, aż wreszcie przejście otworzyło się niespo¬dziewanie na ogromną jaskinię, w której środku znajdował się staw z parującą siarczaną wodą i niezgrabnie wyżłobiony kanał, doprowadzający świeżą wodę z roztopionego śniegu. Zastali tam kilkanaście innych dzikich smoków pogrążonych w drzemce; przywódca z czerwoną łatą siedział na płaskim wzniesieniu, przeżuwając w zamyśleniu baranią kość. Wszystkie ożywiły się i syknęły, kiedy Temeraire wszedł do jaskini z rannym smokiem na grzbiecie, a za nim pozostali, lecz zaraz mały niebiesko-biały smok uspokoił ich cienkim głosem i po chwili kilka z nich podeszło nawet, by pomóc rannemu zejść na dół. Tharkay wystąpił do przodu i przemówił do smoków w ich języku, pogwizdując i składając dłonie

wokół ust, po czym po¬kazał na wejście do groty. –Ale to są moje świnie – oburzył się Temeraire. –Z pewnością zdechły wszystkie pod śniegiem i tylko się zepsują – odpowiedział Tharkay i spojrzał na niego zdziwio¬ny. – Sam nie zjesz wszystkich. –Nie wiem, co to ma wspólnego z czymkolwiek – powiedział Temeraire. Rozłożył krezę i omiótł groźnym wzrokiem pozostałe smoki, a zwłaszcza przywódcę. Te zaś poruszyły się niespokojnie, unosząc nieco skrzydła i zerkając z ukosa na Temeraire'a. –Mój drogi – powiedział cicho Laurence i położył dłoń na łapie Temeraire'a – tylko spójrz na nie. Wyglądają na wygłodniałe i nigdy już nie wejdą ci w paradę. Byłoby nieuprzejmie, gdybyś wypędził je z własnego domu, w którym i my moglibyśmy się schronić, a skoro zamierzamy prosić o gościnę, to powinniśmy im się odwzajemnić. –Och – mruknął niezdecydowany Temeraire, a jego kreza zaczęła powoli opadać na kark. Dzikie smoki rzeczywiście wyglą¬dały na wygłodniałe, sama skóra i mięśnie, chude pyski i błysz¬czące oczy, do tego niektóre najwyraźniej dręczyły stare rany lub choroby. – No cóż, nie chciałbym być nieuprzejmy, chociaż to oni pierwsi szukali zaczepki – ustąpił wreszcie, po czym oznajmił coś smokom. Ich początkowe zaskoczenie szybko ustąpiło miejsca słabo skrywanemu podnieceniu, a potem ten z czerwoną łatą wydał rozkaz i poprowadził szybko na dwór grupkę smoków. Niebawem wróciły ze zdechłymi świniami, a potem przy¬glądały się z zainteresowaniem, jak Gong Su zabiera się do oprawiania zwierząt. Kiedy Tharkayowi udało się wyartykułować prośbę o drewno, kilka mniejszych smoków opuściło jaskinię i wróciło z niedużymi uschłymi sosnami, szarymi i wysuszonymi. Niebawem Gong Su rozpalił trzaskające ognisko, którego dym ulatywał szczeliną w górne poziomy jaskini, i zaczął piec świnie. Granby poruszył się i zapytał z roztargnieniem: –Będą żeberka? Laurence poczuł ulgę. Zaraz pomogli Granby'emu usiąść i napoili herbatą, przytrzymując kubek, bo bardzo trzęsły mu się dłonie, mimo iż siedział blisko ognia. Wszyscy awiatorzy, a w szczególności chłopcy, pokasływali i kichali, więc Keynes powiedział: –Trzeba ich wsadzić do tej wody. Najważniejsze to ogrzać klatkę piersiową. Laurence przyznał mu rację i niedługo potem nie mógł uwierzyć własnym oczom, bo Emily kąpała się z młodszymi oficerami, nie zważając na brak stroju i przyzwoitości. –Nie wolno ci się kąpać z innymi – syknął Laurence, owi¬nąwszy ją w koc. –Nie wolno mi? – powiedziała i spojrzała na niego, mokra ' zdziwiona. –Och, Chryste – mruknął Laurence. – Nie – dodał stanow¬czo. – Nie wypada, bo stajesz się już

młodą damą. –Och – rzuciła zdawkowo. – Mama wszystko mi już o tym opowiedziała, ale ja jeszcze nie krwawię, a poza tym nie chcia. łabym iść z żadnym z nich do łóżka. Po tych słowach Laurence, całkowicie zbity z tropu, szyb¬ko wyznaczył jej jakieś niepotrzebne zadanie i wycofał się do Temeraire'a. Świnie nabierały rumieńców nad ogniem, a tymczasem Gong Su dusił flaki, podroby i golonki, dodając z umiarem różnych składników, podsuniętych mu przez smoki i pochodzących z ich własnych zbiorów, zgromadzonych nie całkiem legalnie: miały zieleninę i korzenie miejscowych roślin, lecz także masę rzepy w rozerwanym worku, a także torbę z ziarnem, które zapewne ukradły i uznały za niejadalne. Téméraire prowadził coraz swobodniejszą rozmowę z przy¬wódcą smoków. –Nazywa się Arkady – wyjaśnił Laurencebwi, który skło¬nił głowę przed smokiem. – Przeprasza nas za wszystkie te kłopoty. Arkady skłonił łaskawie łeb i wygłosił zgrabną mowę powi¬talną, lecz nie sprawiał wrażenia zbytnio skruszonego. Laurence nie miał wątpliwości, że smoki wkrótce zaczepią pierwszych napotkanych podróżników. –Téméraire, uświadom mu, że takie zachowanie jest nie¬bezpieczne – powiedział. – W końcu wszyscy zginą od kul, jeśli nie przestaną napadać ludzi. Kiedy skończy się cierpliwość, wyznaczą nagrodę za ich głowy. –On mówi, że to tylko takie myto – wyjaśnił Téméraire z pewnym powątpiewaniem po krótkiej dyskusji – i że przeważ¬nie wszyscy płacą, chociaż mnie powinni byli darować. Arkady dodał coś lekko urażonym tonem, a Téméraire spoj¬rzał na niego, drapiąc się po czole. –Chociaż ostatni taki jak ja był bardzo szczodry i podarował im pare- zgrabnych krów w zamian za przeprowadzenie go wraz ze sługami przez przełęcz. –Taki jak ty? – zapytał zdumiony Laurence. Na całym ciecie było tylko osiem smoków podobnych do Temeraire'a, a wszystkie znajdowały się w Pekinie oddalonym o pięć tysięcy mil. Poza tym Téméraire miał wyjątkowe umaszczenie, lśniąco czarne z opalizującymi cętkami na krawędziach skrzydeł, a więk¬szość smoków była wielobarwna, tak jak dzikie smoki. Téméraire przeprowadził dłuższy wywiad. –Mówi, że tamta smoczyca była taka jak ja, tyle że cała biała i czerwonooka – powiedział, rozdymając nozdrza i stawiając krezę. Arkady odsunął się zaniepokojony.

–Ilu ludzi z nią było? – zapytał Laurence. – Co to za ludzie? Czy widzieli, w którą stronę się udała, gdy opuściła góry? Zaniepokojony, miał głowę pełną pytań: opis nie pozosta¬wiał wątpliwości co do tożsamości smoka. To musiała być Lien, smoczyca z rasy Niebiańskich, która dziwnym zrządzeniem losu wykluła się biała i bez wątpienia była ich zagorzałym wrogiem. Dowiedziawszy się, że Lien opuściła Chiny, Laurence spodzie¬wał się po niej jak najgorszych zamiarów. –Leciały z nią też inne smoki, które niosły ludzi – powie¬dział Téméraire. Arkady przywołał małą niebiesko^iałą smoczycę o imieniu Gherni. Znała tutejszy turecki dialekt i władała jednocześnie językiem smoków, więc służyła jako tłumaczka w rozmowie ze smokami, które niosły ludzi, i potrafiła powiedzieć coś więcej. Nie mogli usłyszeć gorszych wieści. Lien podróżowała w to¬warzystwie Francuza, którego rysopis odpowiadał ambasadorowi De Guignesowi, a ze słów Gherni wynikało, że Lien opanowała już język i mogła z nim swobodnie rozmawiać. Bez wątpienia zmierzała do Francji, a tylko jeden powód mógł ją skłonić do odbycia takiej wyprawy. –Nie pozwoli, żeby wykorzystali ją w jakiś konkretny sposób – próbował pocieszyć Laurence'a Granby podczas ich gorączkowej rozmowy. – Nie wyślą jej do walki bez załogi czy kapitana, a ona nie pozwoli nałożyć sobie uprzęży po całym tym zamieszaniu, jakie zrobili, kiedy się dowiedzieli, że zaprzęgliśmy Temeraire'a. –Co najmniej mogą ją wykorzystać do rozpłodu – rzekł po¬nuro Laurence – ale jestem przekonany, że Bonaparte zrobi z niej dobry użytek. W drodze na Maderę miałeś okazję zobaczyć, co potrafi Téméraire: czterdziestoośmiodziałowa fregata zatopiona za jednym podejściem, a nie jestem pewny, czy nie poradziłby sobie z okrętem liniowym. Drewniane burty Królewskiej Marynarki stanowiły jak dotąd najpewniejszą obronę Anglii, a wciąż trudne do obrony statki handlowe zajmowały się handlem, który był jej sokami żywotny¬mi. Już samo tylko zagrożenie, jakie niosła Lien, mogło zmienić układ sił na kanale. –Nie boję się Lien – oznajmił Téméraire buńczucznym tonem. – I wcale nie żałuję, że Yongxing zginął. Nie powinien był próbować cię zabić, a ona pomagać mu w tym, jeśli nie liczyła się z odwetem. Laurence pokręcił głową. Taka postawa nie pasowała do Lien. Ze względu na upiorne umaszczenie była wyrzutkiem w Chi¬nach, dlatego cały jej świat sprowadzał się do osoby Yongxinga. w jeszcze większym stopniu niż to bywa w wypadku smoka i opiekuna. Z pewnością nikomu nie przebaczy. Yongxing nie spodziewał się, że Lien, dumna i niechętna wobec Zachodu, uda się na takie wygnanie: skoro zemsta i nienawiść pchnęły ją tak daleko, bez wątpienia popchną ją jeszcze dalej.

Rozdział 5

Najmniejsza zwłoka to teraz katastrofa – powiedział Laurence. Tharkay nakreślił ostatni odcinek podróży na gładkim podłożu jaskini, posługując się jasnym kamieniem w charakterze kredy. Przedstawił drogę, która omijała duże miasta, zostawiała z boku złotą Samarkandę i starożytny Bagdad, a potem przechodziła między Isfahanem a Teheranem i wiła się bezdrożami i skrajem dużych pustyń. –Trzeba będzie poświęcić więcej czasu na polowanie -ostrzegł Tharkay. Laurence był jednak zdania, że i tak będzie to dla nich bardziej korzystne. Nie pragnął ani zatargów, ani przyjaznych spotkań z satrapami, bo zajęłoby to jeszcze więcej czasu. Skrada¬nie się bezdrożami obcego kraju było nieprzyjemne i znaleźliby się w co najmniej krępującej sytuacji, gdyby zostali złapani, lecz on wierzył, że uchronią się przed tym, zachowując ostrożność i polegając na szybkości Temeraire'a. Wcześniej Laurence planował pozostać jeszcze dzień w ja¬skini, by pozwolić odpocząć na ziemi najciężej rannym, lecz teraz nie mogło być o tym mowy, skoro Lien zdążała do Francji, gdzie mogłaby siać spustoszenie na kanale albo zaatakować Plotę Śródziemnomorską. Królewska Marynarka i flota han¬dlowa mogłyby niczego nie podejrzewać; jej pojawienie się nie zaniepokoiłoby nikogo, gdyż informacji o białych smokach nie można było znaleźć w księgach przechowywanych na okrętach, z których kapitanowie czerpali wiedzę o groźnych smokach. Była 0 wiele starsza od Temeraire'a i choć dotąd nie brała udziału w bitwie, była bardzo sprawna i zwinna i zapewne miała większe doświadczenie w posługiwaniu się boskim wiatrem. Laurence aż zadrżał na myśl o tym, że w rękach Bonapartego znalazła się groźna broń, wymierzona prawie w samo serce Anglii. –Ruszamy rano – powiedział. Wstał i zobaczył tłumek niezadowolonych smoków. Zacieka¬wione dzikie smoki zgromadziły się nad rysunkami Tharkaya 1 zażądały wyjaśnień od Temeraire'a. Były oburzone, kiedy do¬wiedziały się, że ich łańcuch górski sprowadza się do zaledwie kilku kresek oddzielających ogromne terytorium Chin od Persji i Imperium Osmańskiego. –Właśnie im powiedziałem, że przebyliśmy drogę z Anglii do Chin – poinformował Laurence'a Téméraire, wyraźnie zado¬wolony z siebie – i okrążyliśmy Afrykę. Żaden z nich nigdy nie opuścił tych gór. Téméraire poczynił jeszcze wiele uwag dość protekcjonalnym tonem. Rzeczywiście miał się czym chwalić: przebył pół świata, podjęto go z pompą na cesarskim dworze w Chinach, a poza tym wziął udział w wielu ważnych starciach. Dzikie smoki zazdro¬ściły mu nie tylko przygód, lecz także wysadzanego drogimi kamieniami naszyjnika i pochew na pazury, i Laurence zauważył nawet, że słuchacze z zachwytem wbijają w niego oczy o wąskich źrenicach, kiedy Téméraire skończył swoją

opowieść. Uznał, że dobrze się stało, iż Téméraire poznał smoki żyjące w naturalnym środowisku, nieskażone wpływem człowieka: ich życie kontrastowało ze znakomitą sytuacją chińskich smoków, a los smoków brytyjskich nie wyglądał przy tym tak marnie. (icszył się, że Téméraire zdaje sobie sprawę ze swojej wyższej p0Zvcji, choć był zdania, że niemądrze jest wzbudzać w nich zazdrość i być może prowokować agresywne zachowanie. Im dłużej Téméraire przemawiał, tym częściej smoki coś jnruczały i patrzyły złym okiem na swojego przywódcę. Arkady, świadomy tego, że traci ich szacunek, napuszył się i postawił kołnierz z kolców. –Téméraire – odezwał się Laurence, żeby mu przerwać, choć nie bardzo wiedział, co jeszcze może powiedzieć. Kiedy Téméraire spojrzał na niego pytająco, Arkady od razu wykorzy¬stał moment i wypiąwszy pierś, oznajmił coś podniosłym tonem. Jego towarzysze zaszemrali z uznaniem. –Och – rzekł Téméraire i machnął ogonem z powątpiewa¬niem, spoglądając na Arkadego. –O co chodzi? – zapytał zaniepokojony Laurence. –Mówi, że poleci z nami do Stambułu, żeby zobaczyć suł¬tana – wyjaśnił Téméraire. Ten projekt, wprawdzie bardziej przyjazny niż reakcja, której Laurence się obawiał, wcale nie był mu na rękę, lecz nie pomogły żadne perswazje. Arkady nie chciał zmienić decyzji, a poza tym wiele innych smoków stwierdziło, że one też pole¬cą. Po krótkiej dyskusji Tharkay dał za wygraną i odwrócił się, wzruszając ramionami. –Równie dobrze sami możemy zrezygnować. Nie zdołamy ich powstrzymać, chyba że ich zaatakujemy. Rankiem następnego dnia wyruszyły z nimi prawie wszyst¬kie dzikie smoki. Pozostało tylko kilka zbyt leniwych lub zbyt obojętnych oraz mały pechowiec ze złamanym skrzydłem, który stanął u wejścia do pieczary i popiskiwał cicho, patrząc za nimi. Byli męczącymi kompanami, hałaśliwymi, podnieconymi i sko-rymi do awantur podczas lotu. Dwa lub trzy z nich rzucały się na siebie i kotłowały wściekle, posykując i machając pazurami, dopóki Arkady lub któryś z jego dwóch zastępców nie spadRIGHT SQUARE BRACKET'7d na nich i nie rozdzielił, grzmiąc, by załatwiali swoje sprawy na osobności. –Nie uda nam się pokonać tej trasy potajemnie z całym tym cyrkiem – powiedział zrezygnowany Laurence po trzeciej awanturze; echa wrzasków wciąż odbijały się echem od górskich szczytów. –Najprawdopodobniej zmęczą się po kilku dniach i zawró¬cą- odparł Granby. – Nie słyszałem, żeby dzikie smoki podcho¬dziły blisko ludzi, chyba tylko po to, żeby ukraść żywność. Myślę też, że nabiorą pokory, gdy tylko opuścimy ich terytorium. Rzeczywiście z nadejściem popołudnia dzikie smoki zrobiły się nieco nerwowe, ponieważ góry przeszły szybko w pogórze i otworzyła się przed nimi gładka krzywizna horyzontu, zielona, zakurzona

i nieskończenie szeroka pod misą nieba: zupełnie inny krajobraz. Smoki szeptały między sobą, poruszając niespo¬kojnie skrzydłami na skraju obozu, i niewiele pomogły w czasie polowania. Gdy zapadł zmierzch, w oddali rozbłysły pomarań¬czowe światła nielicznych domów wioski oddalonej o kilka mil. Rankiem kilka smoków oświadczyło, że to musi być Stambuł, a ponieważ nie jest aż tak ładny, jak się spodziewały, są gotowe wrócić do domu. –Ależ to wcale nie jest Stambuł – rzucił oburzony Téméraire i zaraz zamilkł, uciszony gestem Laurence'a. Tak więc z ulgą pozbyli się znacznej części towarzystwa. Pozostały tylko najmłodsze i najbardziej żądne przygód smoki, wśród których prym wiodła mała Gherni, ponieważ wykluła się na nizinach i była trochę obeznana z tym obcym terytorium, co ją napawało pewną dumą. Chwaliła się głośno, że wcale się nie boi, i drwiła z tych, którzy zawrócili. Usłyszawszy jej buńczuczne przechwałki, kilka innych smoków postanowiło kontynuować podróż i niestety były to te najbardziej kłótliwe osobniki. Także Arkady nie chciał zawrócić, skoro były tu smoki z jego stada. Téméraire naopowiadał zbyt wiele historii, zbyt barwnych, Q skarbach, ucztach i dramatycznych bitwach, i teraz przywódca dzikich smoków wyraźnie obawiał się, że jeden z jego byłych podwładnych może powrócić w przyszłości w chwale, praw¬dziwej lub wydumanej, i zakwestionować jego przywództwo, oparte mniej na fizycznej sile – w tym względzie obaj zastępcy go przewyższali – a bardziej na mieszance charyzmy i bystrości umysłu, przez co trudniej było bronić pozycji. Mimo to Arkady nie przejawiał większego entuzjazmu, a jego zuchwałe słowa miały jedynie zamaskować dręczący go niepo¬kój, tak więc można było liczyć na to, że uda mu się niebawem namówić do powrotu pozostałe smoki. Jego zastępcy, Molnar i Tłuczka – o ile Laurence dobrze zrozumiał – wyraźnie mieli ochotę zostać nawet bez niego, i Tłuczka, ciemnoszara smoczyca, ośmieliła się nawet powiedzieć to głośno, na co Arkady wściekł się i trzepnął ją po głowie, zasypując gradem słów, które nie wymagały tłumaczenia. Lecz tej nocy Arkady trzymał się blisko pozostałych, by do¬dać sobie animuszu, jako że góry majaczyły już majestatycznie w błękitnej dali. Także i reszta smoków przytuliła się do siebie, nie zwracając większej uwagi na Temerairea, który usiłował zabawić ich rozmową. –Nie są zbyt odważne – powiedział rozczarowany Témé¬raire, sadowiąc się obok Laurence'a. – Wciąż tylko pytają mnie o jedzenie i o to, jak szybko znajdą się na uczcie u sułtana, co 'ni podaruje i kiedy będą mogli wrócić do domu, a przecież są wolne i mogą lecieć, gdzie im się tylko podoba. –Kiedy jest się głodnym, ambicje zwykle ograniczają się do żołądka – odparł Laurence. – Ich wolność jest taka sobie: mogą zdechnąć z głodu albo dać się zabić, a czegoś takiego mało kto by pragnął. Za to ktoś rozsądny – dodał, wykorzystując oka¬zję – człowiek czy smok, może poświęcić osobistą wolność dla dobra ogółu, poprawiając w ten sposób los swój i innych. Téméraire westchnął tylko i nic już nie odpowiedział. Ledwo ruszył obiad, a przynajmniej do chwili gdy Molnar to zauważył i spróbował uszczknąć kawałek na wpół zjedzonego mięsa. Wte¬dy Téméraire przepędził go warknięciem i pochłonął posiłek w trzech ogromnych kęsach.

Następnego dnia pogoda dopisała, niebo było czyste i prze¬pastne, i widok ten raczej zniechęcał ich towarzyszy podróży, tak że Laurence był pewny, iż do wieczora te smoki, które jeszcze pozostały z nimi, zawrócą do domu. Znowu niewiele upolowali i Laurence musiał wysłać Tharkaya z kilkoma ludźmi, aby zna¬leźli gdzieś w pobliżu jakieś gospodarstwo i kupili dla odmiany kilka sztuk bydła. Dzikie smoki wybałuszyły ślepia, kiedy zobaczyły ogromne, rogate, brązowe krowy, które ryczały żałośnie, opierając się przed wejściem do obozu, a jeszcze bardziej zdumiały się, gdy otrzymały cztery sztuki, którymi najadły się do syta. Potem te mniejsze rozwaliły się na plecach z rozłożonymi niezgrabnie skrzydłami i łapami na pełnych brzuchach, z błogim wyrazem pyska; nawet Arkady, który postarał się sam pożreć niemal całą krowę, wyciągnął się na boku. Laurence podejrzewał, że dzikie smoki nie jadły wcześniej wołowego mięsa, nie takiego jak to, tłustego i słodkawego, z krów hodowanych na farmie. Takiej uczty nie powstydziłby się nawet najlepszy stół w Anglii i mięso z pewnością bardzo smakowało smokom, zapewne żywiącym się głównie chudymi kozami, górskimi owcami i tylko niekiedy jakimiś ukradzionymi świniami. Téméraire przesądził sprawę, gdy wypalił bezmyślnie:

–Nie, sułtan na pewno ugości nas jeszcze lepiej. Po tych słowach Stambuł przybrał barwy raju w oczach smo¬ków i nie można już było liczyć na to, że zmienią decyzję. _ No cóż, lepiej będzie w miarę możliwości podróżować nocą – powiedział Laurence zrezygnowanym tonem. – Nawet jeśli jakiś wieśniak zobaczy tę naszą kawalkadę, to być może pomyśli, że należymy do ich sił powietrznych. Dzikie smoki mogły się w końcu na coś przydać, gdy już trochę opanowały strach. Jeden z mniejszych, Hertaz, z zie-lonkawożółtymi pasami na brudnobrązowej skórze, okazał się wśród nich najlepszym myśliwym na łąkach porośniętych żół¬tawą trawą. Przyczajał się w wysokiej trawie, ukryty pod wiatr, a pozostałe smoki naganiały zwierzynę rykiem z lasów i wzgórz. Przestraszone ofiary wpadały niemal wprost na niego, a często Hertaz podczas jednego ataku załatwiał kilka sztuk. Smoki były też nieufne wobec zapachu człowieka, w przeci¬wieństwie do Temeraire'a. Tylko dzięki ostrzeżeniu Arkadego nie zostali zauważeni przez oddział perskiej kawalerii i zdążyli się skryć, gdy żołnierze pojawili się niespodziewanie na szczycie wzgórza. Laurence długo leżał w ukryciu, nasłuchując trzepotu sztandarów i pobrzękiwania uprzęży, i odważył się wstać dopiero wtedy, gdy ucichły wszelkie odgłosy. Dalszą podróż kontynu¬owali już po zapadnięciu zmroku. Potem Arkady bardzo się puszył, a kiedy Téméraire posilał się tamtego popołudnia, przywódca dzikich smoków wykorzystał okazję, by znowu zająć honorowe miejsce, i odstawił przed swo¬im oddziałem wielkie przedstawienie, na poły deklamatorskie, na poły taneczne. Laurence początkowo myślał, że relacjonuje swoje myśliwskie dokonania lub inne niebezpieczne przedsię¬wzięcia; pozostałe smoki od czasu do czasu przyłączały się do tego popisu. Po chwili Téméraire odłożył drugiego jelenia i zaczął słuchać z zaciekawieniem, wtrącając czasem jakieś uwagi. –O czym on mówi? – zapytał go Laurence, zdziwiony za¬chowaniem Temeraire'a. –Bardzo intrygujące – odparł Téméraire, odwracając się do niego. – Opowiada o bandzie smoków, która znajduje ogromny skarb w ukrytej jaskini, a skarb ten należał do starego smoka, który zdechł, no i kłócą się, jak podzielić zdobycz, i dochodzi do wielu pojedynków między dwoma najsilniejszymi smokami, ponieważ są równie silne i tak naprawdę to chcą się połączyć w parę, a nie walczyć, więc każde z nich myśli, że powinno wygrać skarb i podarować go drugiemu, a wtedy druga strona zgodzi się na wspólne życie, aby móc przyjąć skarb. Lecz wśród pozostałych smoków jest jeden bardzo mały, za to bardzo prze¬biegły, i dzięki różnym figlom, jakie im płata, odbiera im skarb kawałek po kawałku, i jest tam też para, która dopomina się swojej części, ponieważ samica zajęta wysiadywaniem jaja nie mogła mu pomóc zdobyć więcej, on zaś nie chciał podzielić się z nią po równo, tak że ona zezłościła się, zabrało jajo i schowała się z nim, no i teraz on żałuje, ale nie może jej znaleźć, a inny samiec, który chciałby być z nią, znalazł ją i proponuje jej swoją część skarbu… Laurence zdążył się już pogubić w gąszczu wydarzeń, choć zostały tylko streszczone. Nie rozumiał, w

jaki sposób Téméraire jest w stanie nadążyć za opowieścią i dlaczego uznaje ją za tak interesującą. Najwyraźniej jednak zarówno dzikie smoki, jak i Téméraire doskonale się bawiły tą całą pogmatwaną historią. W pewnym momencie Gherni i Hertaz wzięły się nawet za łby, ponieważ każde miało własną wersję kolejnych wydarzeń, które powinny się wydarzyć, aż wreszcie Molnar, nie mogąc się doczekać dalszej części opowieści, warknął zniecierpliwiony i uciszył je sykiem. Wreszcie Arkady opadł na ziemię, zdyszany i bardzo zado¬wolony, a pozostałe smoki zaczęły wiwatować, pogwizdując i uderzając ogonami o ziemię, a Téméraire zastukał pazurami o duży kamień, wyrażając uznanie na sposób chiński. –Muszę wszystko zapamiętać, żeby potem spisać to w domu, j przydałaby mi się taka tabliczka do pisania, jaką miałem w Chi¬nach – powiedział uradowany Téméraire. – Kiedyś recytowałem jjly i Maksimusowi fragmenty Principia mathematica, ale ich to nie zaciekawiło. Ta opowieść na pewno im się spodoba. Może udałoby się ją opublikować, jak myślisz, Laurence? –Najpierw będziesz musiał nauczyć czytać więcej smo¬ków – rzekł Laurence. Niektórzy awiatorzy podejmowali próby opanowania języka durzagh. Zwykle wystarczała pantomima, ponieważ dzikie smoki były na tyle bystre, że rozumiały gesty, ale często z wielkim za¬dowoleniem udawały, że nie rozumieją, o co chodzi, jeśli im się to nie podobało, jak wtedy, gdy proszono je, aby się przesunęły z wygodnego miejsca odpowiedniego na rozbicie namiotów, albo kiedy próbowano je obudzić z drzemki przed dalszą podróżą. Ponieważ nie zawsze był pod ręką Téméraire lub Tharkay, żeby przetłumaczyć wiadomość, nauka ich języka była raczej formą samoobrony dla młodszych oficerów zajmujących się rozbijaniem obozu. Wyglądali komicznie, kiedy pogwizdywali i buczeli do smoków. –Digby, dość tego. Żebym tylko nie zobaczył, że zachęcasz ich do podlizywania się – powiedział stanowczo Granby. –Tak, sir. To znaczy na pewno nie, sir – odpowiedział Dig¬by i zaczerwienił się, po czym odszedł na drugą stronę obozu, udając, że ma tam coś do zrobienia. Zdziwiony Laurence popatrzył za nim, przerywając rozmowę z Tharkayem, ponieważ jak dotąd Digby był najbardziej obo¬wiązkowy wśród chorążych, choć miał zaledwie trzynaście lat; do tej pory nie trzeba było go upominać. –Och, to nic wielkiego. Po prostu zauważyłem, że odkłada jedzenie dla tego Molnara, a inni chłopcy też dokarmiają swoich ulubieńców – wyjaśnił Granby, podchodząc do nich. – To nor¬malne, że udają kapitanów, ale nie powinni traktować smoków jak swoje zwierzątka. Dzikiego smoka nie oswaja się poprzez karmienie. –Chociaż z drugiej strony nauczyły się manier. Wcześniej myślałem, że dzikie smoki są nie do opanowania – powiedział Laurence. –I tak by było, gdyby nie obecność Temeraire'a – odparł Granby. – Tylko ze względu na niego jakoś się zachowują.

–Ciekawe, że potrafią się opanować, jeśli chcą – zauważył Tharkay trochę sarkastycznym tonem. – Całkiem racjonalne podejście, które każdy smok powinien wziąć pod uwagę w in¬nych okolicznościach.

W oddali ujrzeli migocący Złoty Róg i wspaniałe miasto rozciągające się na brzegu zatoki. Każde wzgórze zwieńczone było koroną minaretów i gładkich, marmurowych kopuł me¬czetów, niebieskich, szarych i różowych pośród terakotowych dachów i wąskich, zielonych ostrzy cyprysów. Płynąca półkolem rzeka wylewała się do potężnego Bosforu, który z kolei wił się na wszystkie strony, czarny i roziskrzony słońcem w lunecie Laurence'a, który jednak całą uwagę skupił na przeciwległym brzegu, gdzie dało się już dostrzec Europę. Załoga była zmęczona i głodna. W miarę jak się zbliżali do ogromnego miasta, coraz trudniej było uniknąć ludzkich osad, tak więc przez ostatnie dziesięć dni zatrzymywali się tylko na zimny posiłek i mało przyjemny południowy sen, a smoki polowały w locie i zjadały zdobycz na surowo. Tak więc kiedy, pokonawszy kolejny łańcuch wzgórz, napotkali ogromne stado szarego bydła pasącego się po azjatyckiej stronie cieśniny, Arkady zaryczał wojowniczo i dał nura. –Nie, nie. Tych nie wolno jeść! – powiedział Temeraire. lecz było już za późno. Inne dzikie smoki też już z zapałem opuszczały się nad ry¬czące i przestraszone krowy, a na południowym krańcu równiny zza przysadzistego kamienno-ziemnego szańca wynurzyły się smocze głowy przystrojone w jaskrawe pióropusze tureckich sił powietrznych. –Och, na miłość boską – rzekł Laurence. Tureckie smoki wzbiły się w powietrze i popędziły ku dzi¬kim smokom, które były zbyt zajęte polowaniem, by zauważyć cokolwiek; chwyciły najpierw jedną krowę, a potem kolejne i przechwalały się zdobyczami, porównując je, tak podekscy¬towane, że nawet nie zaczęły ich jeść. I to je uratowało. Kiedy tureckie smoki spadły na nie, dzikie smoki rozpierzchły się, pozostawiając tuzin krów, śmiertelnie przerażonych albo mar¬twych, i tylko dlatego w ostatniej chwili uniknęły pazurów i kłów napastników. Arkady i jego towarzysze od razu pomknęli z powrotem do Temeraire'a i skulili się za nim, drwiąco pohukując w kierunku nadlatujących z rykiem tureckich smoków. –Wywieś flagę i oddajcie salwę od zawietrznej – zawołał Laurence do sygnalisty Turnera i zaraz flaga brytyjska, wciąż jasna pomimo długiej podróży, jeśli nie liczyć bladych kresek na zgięciach, rozwinęła się z łopotem. Wojowniczo nastawione, choć nieco niepewne tureckie smoki zwolniły, szczerząc kły. Wszystkie należały do osobników^ śred¬nich rozmiarów, więc były niewiele większe od dzikich smoków. Kiedy podleciały bliżej, cała piątka znalazła się w cieniu rozło¬żonych skrzydeł Temeraire'a: najwyraźniej nie przywykły do większego wysiłku, jak można było ocenić po wałkach tłuszczu, które tworzyły im się pod udami.

–Zaniedbane – rzekł z dezaprobatą Granby. Rzeczywiście smoki dyszały trochę po tak szybkim locie, ·eh boki wydymały się i zapadały. Laurence domyślał się, że nie mają pewnie zbyt wiele pracy, oddelegowane do stolicy do tak trywialnej służby jak pilnowanie bydła. –Ognia! – polecił Riggs. Salwa wyszła trochę nierówna, bo strzelcy nie wydobrzeli jeszcze po lawinie i często kichali w nieodpowiednich momen¬tach. Mimo wszystko sygnał odniósł odpowiedni skutek i smoki jeszcze bardziej zwolniły, a po chwili Laurence zobaczył z ulgą, jak kapitan pierwszego z nich przykłada do ust tubę i wywrza-skuje coś do Anglików. –Kazał nam wylądować – wyjaśnił bardzo zwięźle Tharkay, a na widok pytającego spojrzenia Laurence'a dodał: – I jeszcze zasypał nas stekiem wyzwisk. Mam je przetłumaczyć? –Nie widzę powodu, dla którego miałbym wylądować pierw¬szy i znaleźć się pod nimi – powiedział Téméraire i zaczął się zniżać, mrucząc z niezadowoleniem i przekrzywiając łeb, tak by nie tracić z oczu tureckich smoków. Laurence także był niezadowolony z ich niefortunnej pozy¬cji, lecz to oni dopuścili się przestępstwa: kilka krów podniosło się z trudem na nogi, lecz większość ofiar leżała nieruchomo. Podejrzewał, że nie będzie w stanie zrekompensować takich strat, nie skontaktowawszy się uprzednio z ambasadą brytyjską. Nie mógł winić tureckiego kapitana za to, że ten nalegał, aby okazali dobrą wolę. Téméraire musiał przemówić ostrym tonem do dzikich smoków, zanim go posłuchały i wylądowały obok niego, a nawet wydał ostrzegawczy ryk, którym odpędził resztę krów. Arkady i jego towarzysze usiedli niechętnie na ziemi, tylko trochę składając skrzydła. –Nie powinienem był pozwalać na to, żeby przyleciały z na¬mi tutaj, nie ostrzegłszy wcześniej Turków – stwierdził ponuro Laurence, przyglądając się smokom. – Trudno przewidzieć, jak się zachowają między ludźmi albo krowami. _ Arkady ani nikt z nich tu nie zawinił – oświadczył lojalnie Téméraire. – Gdybym nie miał pojęcia o własności, też bym nie wiedział, że nie wolno zabierać tych krów. – Po chwili dodał ci¬cho: -A poza tym te smoki nie powinny się chować i pozwalać, by każdy mógt chapnąć krowy, skoro im się to nie podoba. Mimo iż dzikie smoki usiadły na ziemi, smoki tureckie po¬zostały w powietrzu, zataczając wolno koła, by zaznaczyć swoją wyższość. Przyglądając się ich popisom, Téméraire prychnął i podniósł trochę krezę. –Wcale nie są uprzejme – rzucił ze złością. – Ani trochę mi się nie podobają. Jestem przekonany, że dalibyśmy im radę. Wyglądają jak ptaszki, kiedy tak trzepocą skrzydłami. –Gdybyś je pogonił, zaraz by się zjawiła setka innych, a wte¬dy wyglądałoby to inaczej: z Turkami

nie ma żartów, nawet jeśli te tutaj straciły zapał do walki – powiedział Laurence. – Zacho¬waj cierpliwość, na pewno niebawem się zmęczą – dodał, choć w głębi serca sam z trudem potrafił się opanować; byli całkowicie odsłonięci na tym piaszczystym rozgrzanym polu i nie mieli ze sobą zbyt dużo wody. Dzikie smoki z czasem odzyskały animusz i zaczęły zerkać w kierunku zabitych krów, wymieniając jakieś uwagi; nie trzeba było ich rozumieć, by się domyślić, o czym mówią, co więcej sam Téméraire też zauważył z niezadowoleniem: –A te krowy tylko się zepsują, jeśli nie zostaną szybko zjedzone. Laurence zaniepokoił się. –Moglibyście udawać, że was to nie obchodzi – zapropono¬wał, natchniony nagłą myślą. Téméraire rozchmurzył się i powiedział coś głośnym szep¬tem do dzikich smoków-, a te rozłożyły się wygodnie na trawie, ziewając. Mniejsze zaczęły nawet pogwizdywać niegrzecznie Przez nozdrza, skupiając na tej zabawie całą uwagę. Tureckie smoki, zmęczone manewrami, które odniosły tak marny skutek, wylądowały naprzeciwko nich, a z grzbietu dowódcy zsiadł jego kapitan. Laurence, który nie miał ochoty ani składać wyjaśnień ani przepraszać, znowu się zaniepokoił; i nie bez powodu, jak się niebawem okazało. Turecki kapitan, dżentelmen o nazwisku Ertegun, był strasznie podejrzliwy, a jego zachowanie było wręcz obraźliwe: na ukłon Laurence'a odpowiedział ledwo wjdocznym ruchem głowy, po czym przemówił lodowatym tonem po turecku, nie zdejmując dłoni z rękojeści szpady. Po krótkiej wymianie zdań z Tharkayem Ertegun powtó¬rzył to, co miał do powiedzenia, niezbyt dobrą francuszczyzną z silnym akcentem: –Słucham. Proszę wytłumaczyć ten niecny atak. Laurence słabo znał francuski, ale był przynajmniej w stanie nawiązać rozmowę. Niezbyt wprawnie wyartykułował wyjaśnie¬nie, co ani trochę nie wpłynęło na postawę obrażonego Erteguna, który, wciąż pełen podejrzeń, zaczął pytać go o cel misji, jego stopień, trasę podróży, a nawet fundusze. Wreszcie Laurence stracił cierpliwość. –Dość tego. Bierze nas pan za trzydziestu niebezpiecznych szaleńców, którzy postanowili zaatakować Stambuł wraz z sied¬mioma smokami? – zapytał. – Nic wam z tego nie przyjdzie, że będziecie nas tu trzymać w tym upale. Proszę wysłać jednego z ludzi do brytyjskiego ambasadora, a on na pewno wam wszystko wyjaśni. –Byłoby to trudne, ponieważ nie żyje – odpowiedział Er¬tegun. –Nie żyje? – powtórzył osłupiały Laurence. Dowiedział się od Turka, że ambasador, pan Arbuthnot, zginął w wypadku na polowaniu w niewyjaśnionych okolicznościach i że obecnie w mieście nie ma

żadnego przedstawiciela Korony _ W takim razie muszę chyba przedstawić sprawę bezpośred¬nio- powiedział zaskoczony Laurence, zastanawiając się, w jaki sposób znaleźć nocleg dla Temeraire'a. – Przybyłem tutaj z misją ustaloną przez nasze kraje; i to nie cierpiącą zwłoki. –Gdyby wasza misja była tak ważna, to pański rząd wybrałby zapewne lepszego posłańca – odpowiedział nieuprzejmie Erte¬gun. – Sułtan ma wiele rzeczy na głowie i nie będzie wysłuchiwał każdego żebraka, który zapuka do Bramy Szczęśliwości. Także i jego wezyrów nie należy niepokoić bez powodu, a poza tym wcale nie wierzę, że jest pan Anglikiem. Ertegun wydawał się bardzo zadowolony z tego, że wyraził swoje zdanie, zdecydowanie wrogie, więc Laurence odpowiedział mu chłodno: –Te nieuprzejmości są równie obraźliwe dla mnie, jak i dla pańskiego rządu. Chyba nie wyobraża pan sobie, że wymyślili¬śmy tę historię. –Za to muszę sobie wyobrazić, że jesteście przedstawiciela¬mi Anglii, choć razem z tą zbieraniną niebezpiecznych zwierząt przybyliście z Persji – zauważył Ertegun. Laurence nie zdążył odpowiedzieć na te zniewagi, tak jak należało, ponieważ Téméraire, który znał biegle francuski, gdyż spędził w jaju kilka miesięcy na pokładzie francuskiej fregaty, przysunął ogromny łeb i włączył się do rozmowy. –Nie jesteśmy zwierzętami, a moi przyjaciele po prostu nie rozumieli, że krowy są wasze – rzucił ze złością. – Nikogo nie zamierzali skrzywdzić, do tego przebyli długą drogę, żeby się spotkać z sułtanem. Téméraire postawił krezę i rozpostarł nieco skrzydła, rzucając długi cień, po czym pochylił się do przodu, napinając ścięgna 1 Przysuwając do tureckiego kapitana długie na stopę, ostre zÇby. Smok Erteguna wydał okrzyk i przesunął się do przodu, a'e pozostałe tureckie smoki cofnęły się wobec takiego pokazu siły. Sam Ertegun także odruchowo cofnął się o krok, szukając schronienia za wyciągniętymi łapami swojego smoka. –Zakończmy tę dysputę – powiedział Laurence, wyko¬rzystując moment milczenia Erteguna. – Pan Tharkay i mój zastępca udadzą się z pańskim człowiekiem do miasta, a my tu zaczekamy. Jestem przekonany, że personel ambasady będzie w stanie zorganizować spotkanie z sułtanem i jego wezyrami, ku ich zadowoleniu, nawet jeśli, jak pan mówi, nie ma obecnie w mieście oficjalnego przedstawiciela naszego kraju. Wierzę też, że pomogą mi zadośćuczynić za straty, które poczyniliśmy w królewskim stadzie omyłkowo, a nie z premedytacją, jak już wyjaśnił Téméraire. Najwyraźniej Ertegun nie był zadowolony z tej propozycji, lecz nie wiedział, jak odmówić, skoro miał tuż nad sobąTemerai-re'a, więc przez chwilę poruszał niemo ustami, zanim wreszcie wydusił cicho: –To jest absolutnie niemożliwe.

Na te słowa Téméraire zawarczał, wskutek czego tureckie smoki cofnęły się jeszcze dalej. I nagle Laurence usłyszał wście¬kłe zawodzenie smoków: Arkady i jego towarzysze wznieśli się w powietrze, młócąc ogonami i wymachując skrzydłami, a wszyscy wyli wniebogłosy. Także i tureckie smoki zaczęły ryczeć, szykując się do lotu. Powstał straszny harmider, który uniemożliwiał wydanie jakichkolwiek rozkazów, a potem jeszcze Téméraire przysiadł na tylnych łapach i wydał nad ich głowami ryk podobny do grzmotu pioruna. Syczące tureckie smoki opadły na tylne łapy, przydeptując skrzydła jeden drugiemu i warcząc na siebie nawzajem. Tymcza¬sem dzikie smoki wykorzystały zamieszanie: niespodziewanie zbliżyły się do zabitych krów, sprzątnęły je spod nosów Turków i szybko odleciały. Arkady odwrócił się w powietrzu z krową w każdej łapie i skinął głową Temeraire'owi w podzięce. Chwilę później dzikie smoki były już daleko: leciały prosto do swoich bezpiecznych gór.

Nabrzmiała zdumieniem cisza trwała może pół minuty, a po¬tem Ertegun, wciąż stojący na ziemi, z oburzeniem wybuchnął potokiem tureckich słów, zażenowany Laurence zaś pomyślał, że to chyba dobrze, iż ich nie rozumie: sam z radością wystrzelałby uciekinierów. Przez te dzikie smoki wyszedł na kłamcę przed jego własnymi ludźmi i tureckim kapitanem, który i tak już byl bardzo uprzedzony do nich. Dotychczasowy upór Erteguna zastąpiło teraz bardziej szcze¬re oburzenie, dojmujące i nie udawane. Czerwony ze złości ciskał groźby po turecku i po francusku, a z czoła spływały ogromne krople potu, które wsiąkały w brodę. –Pokażemy wam, jak się tu obchodzimy z intruzami. Po¬zabijamy was tak samo, jak ci złodzieje zabili krowy sułtana, i zostawimy wasze ciała na polu, żeby zgniły – skończył, gesty¬kulując w stronę tureckich smoków. –Nie pozwolę wam skrzywdzić Laurence'a ani nikogo z mojej załogi – warknął Téméraire, a jego pierś nabrzmiała powietrzem. Tureckie smoki spojrzały na niego z ogromnym niepokojem. Już wcześniej Laurence zauważył, że inne smoki odczuwają in¬stynktowny strach przed rykiem Temeraire'a, nawet jeśli nigdy wcześniej nie zetknęły się z boskim wiatrem. Za to jeźdźcy nie podzielali ich strachu, a Laurence podejrzewał, że smoki nie od¬mówiłyby wykonania rozkazu ataku. Zdawał sobie sprawę, że nawet gdyby Téméraire w pojedynkę pokonał pół tuzina smoków, byłoby to pyrrusowe zwycięstwo. –Wystarczy, Téméraire. Uspokój się – rzekł Laurence, po Czym oznajmił chłodno Ertegunowi: – Proszę pana, jak już dałem do zrozumienia, dzikie smoki nie pozostawały pod moją komen¬dą, a ja obiecałem pokryć straty. Nie sądzę, żeby naprawdę pra. gnął pan wypowiedzieć wojnę Anglii bez zgody waszego rządu. My z pewnością nie żywimy podobnych wrogich zamiarów. Nieoczekiwanie Tharkay przetłumaczył jego słowa na turec¬ki, choć Laurence wydukał to po francusku, i to na tyle głośno że mogli go usłyszeć pozostali tureccy awiatorzy. Spojrzeli p0 sobie niepewnie, natomiast rozwścieczony Ertegun przeszył g0 wzrokiem i syknął:

–Zostańcie tu, bo pożałujecie. Następnie wskoczył szybko na swojego smoka i wydał roz¬kazy. Cała formacja odleciała na pewną odległość i schroniła się w cieniu niedużej kępy drzew owocowych, które rosły po przeciwległej stronie drogi prowadzącej do Stambułu. Zaraz potem najmniejszy z nich skierował się w stronę miasta, lecąc tak szybko, że niebawem zniknął na tle mgiełki. –Z pewnością nie powie o nas nic dobrego – rzekł Granby, spoglądając za odlatującym smokiem przez lunetę Laurencea. –Nie bez powodu – rzekł ponuro Laurence. Téméraire podrapał pazurem w ziemi, przepełniony poczu¬ciem winy. –Nie przywitali nas zbyt przyjaźnie – próbował się bronić. Aby naprawdę się schronić, musieliby znacznie oddalić się od tureckiego oddziału, a tego Laurence nie chciał robić. Znaleźli jednak zagłębienie między dwoma niedużymi wzgórkami, po czym ustawili zaimprowizowany płócienny parawan, by dać chorym trochę cienia. –Szkoda, że zabrali wszystkie krowy – powiedział smętnie Téméraire, spoglądając w stronę, w którą odleciały dzikie smoki. –Wystarczyło trochę cierpliwości, a nakarmiliby ich i ciebie, i to jako gości, a nie złodziei – odparł rozgoryczony Laurence. Téméraire zwiesił pokornie łeb, Laurence zaś wstał i odszedł na bok, udając, że chce spojrzeć na miasto przez lunetę. Nic się 0ie zmieniło, poza tym, że teraz pasterze zapędzili bydło do osterunku tureckich smoków, by te mogły się pożywić; także twiatorzy zabrali się do jedzenia. Opuścił lunetę i spojrzał w inną stronę- Usta miał spieczone i popękane; wcześniej oddał swoją rację Dunne'owi, który wciąż kaszlał. Zrobiło się zbyt późno, żeby zacząć szukać czegoś do jedzenia, ale rano będzie musiał wysłać kilku ludzi, by zapolowali i przynieśli wody, dużo ryzyku¬jąc w obcym kraju, gdzie nie mogli odpowiedzieć na wyzwanie. Nie miał najmniejszego pojęcia, co będzie dalej, jeśli Turcy pozostaną tak nieugięci. –Czy nie powinniśmy okrążyć miasta i spróbować jeszcze raz od strony Europy? – zaproponował Granby, kiedy Laurence wrócił do prowizorycznego obozu. –Na wzgórzach od północy mają straże, na wypadek ro¬syjskiego ataku – oznajmił Tharkay. – Postawisz na nogi całe miasto, chyba że chcesz nadłożyć drogi o godzinę. –Sir, ktoś się zbliża – powiedział Digby, pokazując palcem, i ich rozmowa straciła sens. Z miasta nadlatywał kurierski smok w asyście dwóch ciężkich smoków i choć pod słońce nie dało się zobaczyć ich umaszczenia, Laurence dostrzegł wyraźnie dwa duże rogi wystające z głowy każdego z nich oraz węższe kolce wyrastające wzdłuż ciała. Do¬tąd raz tylko miał okazję zobaczyć Kazilika, na

tle słupa dymu i ognia wznoszącego się z pokładu Orientu, na Nilu, kiedy to smok wywołał pożar magazynu prochowego na okręcie i spalił do linii wodnej cały okręt z tysiącem ludzi. –Przenieście chorych i wyładujcie proch i bomby – rozkazał Ponuro. Sam Téméraire, gdyby go omiótł strumień ognia, mógłby Przetrwać, ale proch i bomby umieszczone w siatce ładunkowej pod jego brzuchem wyrządziłyby mu tyle samo szkód, co nie. szczęsnemu francuskiemu okrętowi admiralskiemu. Pracowali szybciej niż zwykle, układając okrągłe pocisk; w nieduże piramidy na trawie, a Keynes przeniósł najbardziej chorych na pokład pod brzuchem smoka. Wyrzucono zapas płótna i materiału, a także skóry. –Ja zrobię trochę zamieszania, a ty siedź na grzbiecie, dopóki się coś nie wyjaśni – zaproponował Granby, lecz zniecierpliwiony Laurence odmówił. Tylko on i Granby zostali na ziemi, w nie¬wielkiej odległości od Temerairea. Oba Kaziliki wylądowały niedaleko przed nimi, wysuwając długie, czarne jęzory. Ich jasnoczerwone skóry, pokryte po¬dobnymi do lamparcich cętek, zielonymi plamkami z czarnym brzegiem, mieniły się w blasku zachodzącego słońca. Były tak blisko, że Laurence słyszał cichy pomruk dobiegający od ich ciał, podobny do mruczenia kota, połączony z sykiem kotła, i dostrzegł nawet na tle wciąż jasnego nieba smugi pary, unoszące się z końców rogów wystających z grzbietów. Kapitan Ertegun znowu zbliżył się do nich, mrużąc oczy i pro¬mieniejąc z zadowolenia. Ze smoka kurierskiego zsiadło dwóch czarnych niewolników, którzy z troską pomogli zejść na ziemię innemu mężczyźnie. Trzymając ich dłonie, zszedł na nieduże składane schodki, które ustawili na ziemi. Mężczyzna ubrany był w kaftan wyszywany różnokolorowymi jedwabnymi nićmi i biały turban ozdobiony licznymi piórami. Ertegun skłonił się nisko przed przybyszem i przedstawił go Laurenceowi jako paszę Hasana Mustafę; pierwsza część była raczej tytułem niż imieniem, jak sobie przypomniał Laurence, i oznaczała wyższego rangą wezyra. Laurence uznał, że jest to lepsze niż atak, i kiedy wciąż oschły Ertegun zakończył ceremonię przedstawiania ich sobie, zaczął nieporadnie: _ Mam nadzieję, że pozwoli mi pan wyrazić ubolewanie… „ Nie, nie! Dosyć, nie mówmy już o tym – odezwał się Mu¬stafa, który posługiwał się francuskim o wiele lepiej od Lauren¬ce i bez trudu mógł go przegadać. Potem wezyr chwycił jego jloń i uścisnął ją z entuzjazmem. Krtegun, wściekły i czerwony po uszy, patrzył, jak Mustafa zbywa machnięciem ręki dalsze próby przeprosin i wyjaśnień. –Szkoda tylko – powiedział wezyr – że daliście się nabrać tym nędznym stworzeniom, ale jak mówią imamowie, smok urodzony w naturalnym środowisku nie zna proroka i jest sługą diabła.

Téméraire nastroszył krezę, słysząc te słowa, lecz Laurence nie był w nastroju do kłótni i odetchnął z ulgą. –Jest pan niezwykle szczodry i przyjmuję to z wielką wdzięcznością – powiedział. – Nie wypada mi jednak prosić o gościnę, skoro już jej nadużyliśmy… –Ach, nie! – przerwał mu natychmiast Mustafa. – Oczywi¬ście, że jesteście tu mile widziani, kapitanie. Przebyliście długą drogę. Udajcie się za nami do miasta: sułtan, niech trwa w pokoju, już wspaniałomyślnie polecił, aby was umieścić w pałacu. Przy¬gotowaliśmy dla was komnaty, a także cienisty ogród dla smoka. Odpoczniecie i odświeżycie się po podróży i nie będziemy już wracać do tego niefortunnego nieporozumienia. –Wyznam, że ta propozycja jest o wiele bardziej zachęca¬jąca niż nakaz obowiązku – odparł Laurence. – Rzeczywiście bylibyśmy wdzięczni za skromny poczęstunek, cokolwiek to będzie, lecz nie możemy zacumować tu na dłużej, że się tak wyrażę, gdyż pilno nam w drogę. Przybyliśmy tu po smocze Jaja, tak jak zostało to uzgodnione, i musimy dostarczyć je jak najszybciej do Anglii. Uśmiech na ustach Mustafy zadrżał i zgasł, a jego dłonie zacisnęły się mocniej na dłoni Laurence'a, którą wciąż ściskał. Rozdział 6

Nieduża fontanna z kości słoniowej, tryskająca wieloma strumieniami, roztaczała wokół siebie mgiełkę, która zbierała się na liściach drzew pomarańczowych i samych owocach, dojrzałych, pachnących i drżących nisko nad wodą. Rozległe pałacowe ogrody były idealnym miejscem na drzemkę dla Temeraire'a, który leżał usiany cętkami słonecznego blasku po słusznym posiłku, a mali gońcy, oporządziwszy go, spali przytuleni do jego boku. Komnata była jak z bajki: ściany, od podłogi po złocony sufit, wyłożone lazurowymi płytkami, inkrustowane okiennice, okryte jedwabnymi poduszkami ławeczki w oknach wykuszowych, na podłodze grube dywany w tysiącu odcieni czerwieni, a na środku sali wysoki malowany wazon wielkości połowy człowieka, ustawiony na niskim stole pełen kwiatów i pnączy. –Tego już za wiele – powiedział oburzony Granby, przechadzając się po komnacie. – Najpierw zbywają nas kupą wymówek, a potem jeszcze te niecne insynuacje. Równie dobrze mogli nazwać tego biedaka Yarmoutha złodziejem… Mustafa przepraszał ich, pełen żalu: umowa nigdy nie została Podpisana, wyjaśnił, bieżące sprawy spowodowały opóźnienie; w rezultacie nie uiszczono zapłaty, a potem ambasadorowi Przydarzył się ten wypadek. Po wysłuchaniu wszystkich tych

wymówek odnoszący się podejrzliwie do przedstawionych ok0 liczności Laurence natychmiast zażądał, aby zaprowadzono g0 do rezydencji ambasadora, gdzie zamierzał porozmawiać z per,

sonelem. Mustafa, nieco zmieszany, wyznał mu, że po śmierci ambasadora jego podwładni udali się w pośpiechu do Wiednia a jego sekretarz James Yarmouth po prostu zniknął. –Wprawdzie nie słyszałem nic złego na jego temat, ale złoto to wielka pokusa – powiedział Mustafa i rozłożył ręce, dając jasno do zrozumienia, co ma na myśli. – Przykro mi, kapitanie ale rozumie pan chyba, że nie ponosimy tu żadnej odpowiedzialności. –Nie wierzę w ani jedno ich słowo, ani jedno – mówił teraz rozgniewany Granby. – Nie posyłaliby po nas do Chin, gdyby umowa nie została sfinalizowana… –Pewnie, że nie – zgodził się Laurence. – Gdyby nie mieli pewności co do ostatecznego wyniku negocjacji, rozkaz Lentona brzmiałby zupełnie inaczej. Najwyraźniej Turcy nie zamierzają dotrzymać umowy i próbują zachować twarz. Mustafa nieustannie odpowiadał uśmiechem na wszystkie zastrzeżenia Laurence'a, powtórzył litanię przeprosin i po raz kolejny zaoferował im gościnę. Laurence przyjął propozycję, ponieważ cała załoga była zmęczona trudami podróży i nie mieli innego wyjścia. Liczył na to, że gdy już znajdą się w mieście, uda im się jakoś odkryć całą prawdę i wywrzeć bezpośredni wpływ na odpowiednie osoby, żeby załatwić sprawę. Zostali zakwaterowani w dwóch okazałych pawilonach w ob¬rębie murów pałacu, otoczonych pięknymi trawnikami na tyle rozległymi, że Téméraire mógł na nich spać. Pałac wzniesiono na niewielkiej odnodze lądu w miejscu, w którym spotykały się wody Bosforu i Złotego Rogu, przez co z każdej strony z okien widać było morze pełne łodzi i okrętów. Laurence poniewczasie zorientował się, że trafili do złotej klatki: mogli podziwiać wspaniałe widoki dzięki temu, że pałac stał na wzgórzu otoczonym pozbawionymi okien murami, które udaremniały kontakt ze światem zewnętrznym, i podziwiali morze przez okna zagrożone żelaznymi kratami. Z powietrza wydawało się, że oba pawilony są połączone z rozległym kompleksem pałacowym, lecz okazało się, że prowadzi do niego jedynie zadaszony otwarty krużganek, a wszystkie drzwi i okna, którymi można by się dostać do samego pałacu, były zamknięte i szczelnie zasłonięte, tak że nie przepuściłyby nawet spojrzenia. Czarni niewolnicy stali na straży przy schodach prowadzących na taras, a w ogrodach odpoczywały skłębione Kaziliki, nieustannie wbijając lśniące żółte ślepia w Temeraire'a. Mustafa, odegrawszy rolę gościnnego gospodarza, zniknął, gdy tylko się upewnił, że dobrze ich zamknięto, jedynie rzucił im na odchodnym niejasną obietnicę rychłego powrotu. Od tamtej chwili już trzykrotnie wzywano do modlitwy, dwukrotnie zbadali granice swojego miłego więzienia, a on nie wrócił. Strażnicy nie przeszkadzali im, kiedy któryś z nich schodził, by porozmawiać z Temeraire'em w ogrodzie, za to pokręcili łagodnie głowami, kiedy Laurence pokazał ponad ich ramionami na wyłożoną chod¬nikiem ścieżkę prowadzącą do pozostałej części kompleksu. Z tarasów i okien mogli obserwować do woli życie pałacu, co dziwnie ich drażniło. Patrzyli, jak inni chodzą swobodnie zaabsorbowani swoimi sprawami: pałacowi urzędnicy w wyso¬kich turbanach, służący z tacami, młodzi paziowie przemykający z koszykami i listami, a raz nawet zauważyli mężczyznę wyglą¬dającego na lekarza, z długą brodą, w prostym czarnym ubraniu, który wszedł do

własnego niedużego pawilonu nieopodal. Wielu z nich spoglądało z zaciekawieniem na Laurence'a i jego załogę; chłopcy zwalniali, gapiąc się na smoki siedzące w ogrodzie, lecz żaden z nich nigdy się nie odezwał, kiedy do nich wołali, 1 odchodzili pospiesznie. –Spójrzcie. Czy to nie kobieta? Dunne, Hackley i Portis wyrywali sobie z rąk lunetę, wy. chyleni poza tarasową barierę dwadzieścia stóp nad kamienną ścieżką, usiłując zobaczyć coś po drugiej stronie ogrodu. Jakiś urzędnik rozmawiał z kobietą – a może z mężczyzną lub oran¬gutanem, bo aspekty zewnętrzne nic nie zdradzały. Jej twarz zasłaniał welon z niezbyt grubego, czarnego jedwabiu, owinię¬tego wokół głowy i ramion, tak że widoczne pozostawały tylko oczy. Pomimo upału jej długą szatę zakrywał płaszcz sięgający aż do pantofelków ozdobionych drogimi kamieniami, a dzięki wysokiemu rozcięciu z przodu szaty kobieta mogła nawet scho¬wać pod nią dłonie. –Panie Portis – odezwał się ostrym tonem Laurence do jednego ze starszych midszypmenów, który właśnie przykładał palce do ust, żeby zagwizdać – ponieważ nie ma pan nic lepszego do roboty, zejdzie pan do ogrodu i zajmie się wykopaniem nowej wygódki dla Temeraire'a, a kiedy on już się załatwi, zasypie pan dół. – Dunne i Hackley szybko opuścili lunetę i spojrzeli za odchodzącym, speszonym Portisem, przybierając miny nie¬winiątek. Tharkay bez słowa odebrał im lunetę, Laurence zaś dodał: – A wy, panowie… Zamilkł, równie wściekły, co skonsternowany, bo zobaczył, że teraz sam Tharkay obserwuje zawoalowaną kobietę. –Będę wdzięczny, jeśli i t y przestaniesz pożerać wzrokiem pałacowe kobiety – wycedził Laurence. –To nie jest kobieta z haremu – odparł Tharkay. – Harem znajduje się bardziej na południe, za tamtym wysokim murem, a kobietom stamtąd nie wolno wychodzić. Zapewniam cię, ka¬pitanie, że nigdy byśmy jej nie zobaczyli, gdyby była odaliskąOdsunął lunetę: kobieta odwróciła głowę i spojrzała na nich, jej ubranie nie zakrywało tylko wąskiego paska twarzy z ciem¬nymi oczyma. jsja szczęście nie zaprotestowała i po chwili odeszła razem dygnitarzem. Tharkay złożył lunetę, oddał ją Laurence'owi; odszedł swobodnym krokiem. Laurence zacisnął dłoń na lunecie–Poprosicie pana Bella, żeby wymyślił, w jaki sposób mo¬żecie mu pomóc przy obrabianiu skóry – zwrócił się do Dunne'a i Hackleya, powstrzymując się przed wymierzeniem surowszej kary, ponieważ nie chciał robić z nich kozłów ofiarnych. Awiatorzy ulotnili się szybko, a Laurence przeszedł na drugi koniec tarasu i spojrzał na miasto i Złoty Róg. Zapadał zmierzch, co oznaczało, że Mustafa już się nie pojawi. –Zmarnowany dzień – powiedział Granby, stając u jego boku, gdy po raz ostatni wezwano do modlitwy: przenikliwe głosy muezinów płynęły z odległych i bliskich minaretów; jeden wydawał się dobiegać zza wysokiego ceglanego muru, który oddzielał dziedziniec od haremu.

Kolejne wezwanie obudziło Laurencea o świcie. Wieczorem zostawił okno otwarte, by wpuścić powietrze, a także by móc wyjrzeć nocą i sprawdzić w słabym, niesamowitym blasku roz¬wieszonych na murach latarni, czy Téméraire jest bezpieczny 1 czy śpi. Pięć razy słyszeli wezwanie i nikt do nich nie przyszedł: ani słowa, ani najmniejszej reakcji na ich obecność, poza posiłka¬mi przynoszonymi przez milczących służących, którzy odchodzili pospiesznie, zanim zdążyli zapytać ich o cokolwiek. Na prośbę Laurence'a Tharkay spróbował porozumieć się 2 tureckimi strażnikami, lecz ci wzruszali tylko ramionami, otwierali usta, demonstrując, że poobcinano im języki. Potrząsali też przecząco głowami, kiedy proszono ich o zabranie listu. Być może nie chcieli opuszczać posterunku z takiego powodu albo teŁ polecono im trzymać Anglików w odosobnieniu. –Myślisz, że dałoby się ich przekupić? – zapytał Granby, dy ponownie zapadł zmierzch, a oni nie otrzymali żadnej wiadomości. – Gdyby tylko udało nam się stąd wydostać, choć. by niektórym: przecież ktoś w tym cholernym mieście musi wiedzieć, co się stało z personelem ambasady, bo z pewnością wszyscy nie mogli wyjechać. –Można by spróbować, gdyśmy mieli czym ich przekupić-, powiedział Laurence. – Mam paskudnie mało pieniędzy, John i obawiam się, że nawet by nie spojrzeli na to, czym dysponuje. Za mało, żeby nas stąd wyprowadzili, bo zapewne mogliby stracić stanowisko albo nawet życie. –W takim razie możemy kazać Temerairebwi zburzyć mur. Może wtedy zwróciliby na nas uwagę – rzucił Granby niby żar¬tem, choć chyba nie do końca, i padł na najbliższą kanapę. –Fanie Tharkay, zechce pan jeszcze raz być moim tłuma¬czem – powiedział Laurence, po czy udał się do strażników. Ci dotąd odnosili się przyjaźnie do gości-więźniów, lecz wyraźnie się zdenerwowali, gdy Laurence zaczął ich nagabywać już szósty raz tego dnia. –Proszę im powiedzieć, że potrzebujemy więcej oliwy do lamp i więcej świec – zwrócił się Laurence do Tharkaya, wy¬myślając drobne niedostatki – a także więcej mydła i innych przyborów toaletowych. Te prośby, zgodnie z jego oczekiwaniami, sprowadziły jednego z paziów, których widywali w oddali. Srebrna moneta wywarła na nim dostatecznie duże wrażenie, by zgodził się zanieść wiadomość do Mustafy. Wysławszy go po świece i inne artykuły, by nie wzbudzać podejrzeń strażników, Laurence zabrał się do pisania oficjalnego listu, tak surowego w tonie, jak się dało, który, miał nadzieję, przekona tego uśmiechniętego dostojnika, że Anglicy nie zamierzają siedzieć bezczynnie w tym malowniczym zakątku. –Nie bardzo rozumiem, co chciałeś powiedzieć na początku trzeciego paragrafu – rzucił z powątpiewaniem Temeraire, kiedy laurence przeczytał mu list napisany po francusku.

_ „Cokolwiek pan zamierza, pozostawiając bez odpowiedzi wsZystkie nasze pytania, które…" – zaczął Laurence _ Och – rzekł Temeraire. – Myślę, że chodziło ci o conception, a nie dessin. Ponadto, Laurence, nie chcesz chyba powiedzieć, że jesteś jego pokornym domestique. –Dziękuję ci, mój drogi – powiedział Laurence, po czym poprawił słowa, odgadując pisownię heuroo, złożył papier i podał go chłopcu, który zdążył wrócić z koszem pełnym świec i kostek mocno pachnącego mydła. –Mam tylko nadzieję, że nie wrzuci listu do ognia – rzekł Granby, patrząc za paziem, który oddalał się szybko z monetą w dłoni, nie bardzo starając się ją ukryć. – Albo zrobi to sam Mustafa. –Tak czy inaczej dzisiaj i tak już się niczego nie dowiemy -powiedział Laurence. – Lepiej się prześpijmy, póki to możliwe. Jeśli nie otrzymamy odpowiedzi, jutro trzeba będzie pomyśleć 0 przemknięciu się na Maltę. Nie mają tu chyba zbyt dużej ba¬terii przybrzeżnej i z pewnością inaczej nam odpowiedzą, kiedy tu wrócimy z okrętem liniowym i kilkoma fregatami.

–Laurence – zawołał Temeraire z ogrodu, budząc go z moc¬nego, zbyt rzeczywistego snu o rejsie statkiem. Laurence usiadł 1 otarł mokrą twarz: wiatr, który zmienił kierunek podczas nocy, zmoczył go mgiełką z fontanny. ~ Tak – odpowiedział sennym głosem i poszedł obmyć się xv wodzie z fontanny; schodząc do ogrodu, skinął głową ziewa¬jącym strażnikom. Zaciekawiony Temeraire trącił go pyskiem. –Ładny zapach – powiedział pogodnie, a Laurence dopiero teraz uzmysłowił sobie, że mył się perfumowanym mydłem. –Później się tego pozbędę – powiedział zmieszany. – Jesteś głodny? –Mógłbym coś zjeść – rzekł Téméraire – ale muszę ci coś powiedzieć. Otóż Bezaid i Szerazda powiedzieli mi, że ich jajo niedługo pęknie. –Kto? – zapytał zdumiony Laurence i popatrzył na parę Ka-zilików, które w odpowiedzi spojrzały na niego z umiarkowanym zainteresowaniem. – Téméraire – powiedział powoli – chcesz powiedzieć, że mamy zabrać i c h jajo? –Tak, i dwa inne, lecz te jeszcze nawet nie stwardniały-od¬parł Téméraire. – Tak sądzę – dodał. – Znają słabo francuski i język smoków, ale uczyły mnie tureckiego. Laurence już go nie słuchał, oszołomiony nowiną. Od dnia, w którym w Anglii rozpoczęto w miarę

zorganizowaną hodowlę smoków, rząd próbował uzyskać linię smoków zionących ogniem. Po Agincourt sprowadzono kilka osobników rasy Flamme-de-Gloire, lecz ostatni z nich zdechł jakieś sto lat później, a potem ponoszono tylko kolejne porażki: oczywiście Francja i Hiszpania odmówiły pomocy, bo były zbyt bliskimi sąsiadami, żeby rezygnować z ta¬kiej przewagi, Turcy zaś bardzo długo nie palili się do współpracy z niewiernymi, tak samo jak Brytyjczycy z poganami. –Poza tym prowadziliśmy negocjacje z Inkami niecałe dwa¬naście lat temu – rzekł Granby, czerwony z podniecenia – i nic z tego nie wyszło. Zapłaciliśmy im bajeczną sumę, oni zaś wy¬glądali na zadowolonych, a potem niespodziewanie oddali nam cały jedwab, herbatę i broń i nas przepędzili. –Ile im zaoferowaliśmy, pamiętasz? – zapytał Laurence, a kiedy Granby podał mu kwotę, szybko usiadł. Szerazda, wyraźnie zadowolona z siebie, poinformowała ich łamaną francuszczyzną, że jej jajo osiągnęło wyższą cenę. wręcz niewyobrażalną. –Dobry Boże, nie mam pojęcia, w jaki sposób oni zdołali zebrać choćby połowę takiej sumy – powiedział Laurence. – Za te pieniądze mogliby zbudować kilka okrętów liniowych i ze dwa smocze transportowce. Téméraire siedział wryprostowany i nieruchomy, z ogonem 0w iniętym wokół ciała i postawioną krezą. –To my kupujemy te jaja? – zapytał. –No cóż… – zaczął zdziwiony Laurence. Nie zdawał sobie sprawy z tego, że Téméraire nie rozumie, iż jaja otrzymuje się za pieniądze. – Owszem, ale sam widzisz, że twoi znajomi nie mają nic przeciwko temu, żeby przekazać jajo – powiedział, zerkając niespokojnie na parę Kazilików, które rzeczywiście nie wyglądały na specjalnie zmartwionych tym, że będą musiały rozstać się z potomkiem. Zniecierpliwiony Téméraire machnął ogonem. –Oczywiście, że nie mają nic przeciwko temu, bo wiedzą, że będziemy się opiekować jajem – powiedział. – Ale jak sam mó¬wiłeś, jeśli coś kupisz, to stajesz się tego właścicielem i możesz z tym robić, co ci się podoba. Jeśli kupię krowę, to mogę ją zjeść, a jeśli ty kupisz posiadłość, to możemy tam mieszkać, albo gdy kupisz mi klejnot, to mogę go nosić. Skoro jaja są własnością, to są nią też smoki, które się z nich wykluwają. Nic dziwnego, że ludzie traktują nas jak niewolników. Trudno było na to odpowiedzieć; wychowany w rodzinie popierającej abolicję, Laurence przyjmował za pewnik to, że nie powinno się handlować ludźmi, więc gdy chodziło o zasady, nie mógł się nie zgodzić z Temeraire'em; tyle tylko, że pozy¬wa smoków znacznie różniła się od pozycji tych zniewolonych nieszczęśników. ~ Wcale nie jest tak, że możemy zmusić młode smoki do Posłuszeństwa, kiedy się wyklują – zauważył Granby, podsuwając Pożyteczną myśl. – Można powiedzieć, że kupujemy tylko szansę

namówienia ich na przystąpienie do służby. –A gdyby zaraz po wykluciu zechciały odlecieć i wrócić tutaj? – zapytał Temeraire z wojowniczym błyskiem w oku. –No cóż – mruknął speszony Granby. Oczywiście w takim przypadku nieoswojony smok zostałby zabrany do stacji rozpło¬dowej. –Zauważ przynajmniej, że w tym wypadku zabieramy je do Anglii, gdzie będziesz mógł poprawić ich los – powiedział Lau¬rence, aby pocieszyć Temeraire'a, lecz ten zwinął się w kłębek w ogrodzie, pogrążony w myślach. –No cóż, zawziął się – powiedział zatroskany Granby, kiedy z Laurence'em wyszedł z ogrodu. –Tak – odparł przybity Laurence. Rzeczywiście liczył na to, że uda mu się polepszyć trochę los smoków, kiedy już wrócą do domu. Był pewny, że zarówno admirał Lenton, jak i pozostali starsi admirałowie z Korpusu chętnie poprą wszelkie zmiany w granicach swoich kompetencji. Laurence miał ze sobą plan chińskiego pawilonu z kamieniami grzejnymi i fontannami zasilanymi kanałami, które tak się spodobały Temeraire'owi. Gong Su mógł z łatwością zaznajomić innych kucharzy z tajnikami smoczej kuchni, a na pokładzie Allegiance wieźli ramki do czytania i tabliczki do pisania, które z pewnością da się zaadaptować na Zachodzie. Z drugiej strony Laurence wątpił, by wiele smoków było zainteresowanych tymi zmianami. Temeraire był wyjątkowym smokiem nie tylko ze względu na dar do uczenia się języków, lecz także ze względu na pasję do czytania książek. Tylko że takie namiętności można było zaspokoić z łatwością i niewielkim kosztem i z pewnością nikt nie miał do tego zastrzeżeń. Lecz trudno było się spodziewać, by rząd wyraził ochotę wprowadzania zmian poza tymi środkami, które można był° przedsięwziąć zgodnie z zapatrywaniami i w miarę finansowych możliwości Korpusu, a Laurence nie widział możliwości wywar¬cia przymusu potrzebnego do wprowadzenia czegoś więcej. Bunt smoków przeraziłby cały kraj i z pewnością zaszkodziłby całej sprawie, a także umocnił ludzi z ministerstwa w przekonaniu, że na smokach nie można polegać. Trudno byłoby przecenić wpływ, jaki wywarłby taki konflikt na prowadzenie wojny; mógłby nawet doprowadzić do klęski, bo Anglia nie miała aż tylu smoków, by te aktualnie prowadzące działania bojowe zaprzątały sobie głowę wynagrodzeniem i prawami, a nie obowiązkami. Mimo woli zaczął się zastanawiać, czy inny kapitan, lepiej wyszkolony, urodzony awiator, potrafiłby pocieszyć Temerai¬re'a i lepiej ukierunkować jego energię. Miał ochotę zapytać Granby'ego, czy podobne trudności są czymś powszechnym, ale przecież nie mógł prosić podwładnego o pomoc w zajmowaniu się Temeraire'em, a poza tym wątpił, by ta rada w ogóle się na coś przydała. Nieuzasadnione było mówienie o niewolnictwie, kiedy kupoyvano smoka za pół miliona funtów, a jedyna różnica polegała na tym, że miał się wykluć w Anglii, a nie w Wysokiej Porcie. –Jak myślisz, ile pozostało nam czasu, jeśli to jajo zaczęło już twardnieć? – zapytał Granby'ego i sprawdził dłonią wiatr, który wiał od morza przez sklepione wejście, przeliczając w my¬ślach, kiedy powinni wejść na okręt na Malcie; był pewny, że dolecieliby na wyspę w ciągu trzech dni, gdyby

Temeraire był wypoczęty i najedzony. –No cóż, na pewno kilka tygodni, ale nie powiem ci, czy trzy czy dziesięć, dopóki go nie zobaczę, a i wtedy mogę się Pomylić. Musisz zapytać Keynesa – odpowiedział Granby. – Ale jak wiesz, nie wystarczy być przy jaju w ostatniej chwili. Ten smok to nie Temeraire i nie wyskoczy ze skorupy, władając trzema językami. Musimy mieć jajo wcześniej, tak by miało kontakt z angielskim. ~ Cholera – rzucił Laurence i opuścił dłoń. W ogóle nie pomyślał o sprawie języka. Jajo z Temeraireem przechwycił na tydzień przed wykluciem, a z powodu braków w wiedzy nie zdziwił się, że Téméraire mówi po angielsku, bar¬dziej zdumiał się faktem, że młodziutki smok w ogóle potrafi mówić. Jeszcze jedna luka w wyszkoleniu i kolejny powód do pośpiechu. –Sułtan nie wypadłby najlepiej wśród innych władców – po¬wiedział Laurence, starając się opanować – gdyby tolerował zniknięcie pól miliona funtów przeznaczonych dla jego skarbca, jak również śmierć ambasadora na terytorium jego kraju. Zwykła uprzejmość wobec sprzymierzeńca nakazywałaby większą troskę w okolicznościach, które sam mi pan przedstawił. –Ależ zapewniam pana, kapitanie, że prowadzimy śledz¬two – odparł Mustafa, próbując mu wcisnąć tacę z ciastem polanym miodem. Mustafa pojawił się wreszcie wczesnym popołudniem, tłuma¬cząc nieobecność nieoczekiwaną sprawą wagi państwowej, która pochłonęła całą jego uwagę. W ramach przeprosin zorganizował ekstrawagancką ucztę. Ze dwa tuziny służących uwijało się hałaśliwie, rozkładając dywany i poduszki na tarasie wokół mar¬murowego basenu, inni zaś znosili z kuchni ogromne półmiski z pachnącym pilawem i tłuczonymi bakłażanami, liśćmi kapusty i zieloną papryką faszerowaną ryżem i mięsem oraz cienkimi plastrami pieczonego i parującego mięsa. Téméraire obserwował przygotowania, spoglądając ponad balustradą i wąchając z uznaniem, aż w pewnym momencie, mimo iż godzinę wcześniej zjadł dwa delikatne jagnięta, po¬chłonął ukradkiem zawartość półmiska pozostawionego w jego zasięgu. Służący wybałuszyli oczy na widok pustego naczynia, podrapanego i poharatanego ogromnymi zębami. Na wypadek gdyby jedzenie nie dość skutecznie odwrócił0 uwagÇ g°^c'* Mustafa przyprowadził ze sobą muzyków, którzy od razu zaczęli hałaśliwie rzępolić, a także grupę tancerek w luź¬nych i półprzeźroczystych szarawarach. Ich taniec był tak jawnie nieprzyzwoity, a jedwabne welony, którymi się owinęły, tak mało zakrywały, że Laurence aż się zarumienił, za to jego młodszym oficerom występ bardzo się spodobał. Najbardziej skandalicznie zachowywali się strzelcy: Portis dostał nauczkę już wcześniej, lecz Dunne i I lackley, młodsi i bardziej żywiołowi, bezwstydnie próbowali łapać wirujące welony i gwizdali z aprobatą. Dunne posunął się nawet tak daleko, że przyklęknął na jedno kolano i w ściągnął rękę, na szczęście porucznik Riggs w porę chwycił go za ucho i posadził z powrotem. Występ nie mógł jednak sprowadzić samego Laurencea na manowce. Owszem, kobiety, Czerkieski o mlecznobiałej skórze i ciemnych oczach, były piękne, lecz jego gniew wobec tak oczywistej próby

odyvrocenia ich uwagi od najważniejszej sprawy przytłumił wszelkie niższe emocje i pokusy, jakie mogłyby go dręczyć w takiej chwili. Kiedy na początku próbował rozmawiać z Mustafą, jedna z tancerek skierowała się bezpośrednio do niego, rozkładając szeroko ramiona, co odsłoniło jej kształtne piersi poruszające się w ruchu przeciwnym niż biodra. Usiadła z wdziękiem na jego otomanie i wyciągnęła do niego szczupłe ramiona w kuszącym geście. W takich okolicznościach zakoń¬czyłaby się każda rozmowa, zwłaszcza że L-aurence nie potrafił odepchnąć kobiety silą. Na szczęście ktoś skutecznie bronił jego moralności: Témérai¬re opuścił łeb i spojrzał na kobietę z zazdrością, po czym zerknął Pożądliw ie na jej liczne złote łańcuchy i prychnął. Dziewczyna, zupełnie nieprzygotowana na takie przyjęcie, zerwała się z oto¬many i wróciła pospiesznie do towarzyszek. Wreszcie Laurence mógł przyprzeć Mustafę do muru. Jednak zapeyvnil go tylko, że śledztwo przyniesie rezultaty „niebawem, już wkrótce, choć rząd ma dużo pracy, kapitanie, co z pewnością pan rozumie". –Rozumiem, że może pan przeciągać całą sprawę wedle własnego upodobania – powiedział Laurence – lecz gdy potrwa to zbyt długo i wszelkie dyskusje staną się bezprzedmiotowe, a nasza obecna cierpliwość się wyczerpie, może się okazać, że takie traktowanie przyniesie odpowiedź, która się panu nie spodoba. Zależało mu na tym, żeby jego uwaga zabrzmiała jak groźba, Każdy minister sułtana na pewno wiedział, że miasto będzie bezbronne w obliczu blokady czy nawet ataku z morza, ze względu na obecność Królewskiej Marynarki na Malcie. Rze¬czywiście chociaż raz Mustafa nie miał gotowej odpowiedzi i tylko zacisnął usta. –Nie jestem dyplomatą – dodał Laurence – i nie potrafię owijać myśli w piękne słowa. Skoro wie pan równie dobrze jak ja, że czas nas goni, a mimo to każe mi pan czekać bezczynnie, to takie działanie mogę tylko nazwać rozmyślnym. I trudno mi też uwierzyć w to, że po śmierci ambasadora i zniknięciu sekretarza cały personel tak po prostu wyjechał, choć przecież mogli się nas spodziewać, że nie wspomnę już o tak ogromnej, zaginionej sumie. Na te słowa Mustafa wyprostował się i rozłożył dłonie. –Jak mam pana przekonać, kapitanie? Może więc sam uda się pan do rezydencji i ją obejrzy? Czy to pana zadowoli? Zaskoczony Laurence nic nie odpowiedział; zamierzał zmu¬sić Mustafę do takiego ustępstwa, lecz nie spodziewał się, że otrzyma je tak łatwo. –Chętnie to zrobię – odezwał się po chwili – i porozmawiam ze służącymi, którzy być może pozostali gdzieś w sąsiedztwie. –Wcale mi się to nie podoba – oświadczył Granby, gdy niedługo po obiedzie przybyło dwóch niemych strażników-

IJY eskortować Laurence a w czasie wyprawy. – Powinieneś tu zostać. Ja tam pójdę z Martinem i Digbym i przyprowadzimy każdego, kogo uda nam się znaleźć. , Raczej nie pozwolą ci w prowadzać mężczyzn do pałacu. Kie są chyba też na tyle szaleni, żeby nas zamordować na ulicy, skoro Temeraire i parudziesięciu ludzi zanieśliby wieści o tym ż0 Anglii – powiedział Laurence. – Nic mi się nie stanie. _ Mnie też się nie podoba, że tam idziesz – rzucił nieza¬dowolony Temeraire. – Nie rozumiem, dlaczego nie mogę iść z tobą. Po wizycie w Pekinie przyzwyczaił się do swobodnego po¬ruszania się po mieście, a i w czasie podróży nie miał żadnych ograniczeń. –Obawiam się, że nie ma tu takich warunków jak w Chi¬nach – rzekł Laurence. – Tutejsze ulice nie są przystosowane do smoków, a nawet gdybyś mógł tam pójść, wywołałbyś panikę wśród mieszkańców. A gdzie jest pan TharkaRIGHT SQUARE BRACKET: Wszyscy umilkli zmieszani i zaczęli się rozglądać. Po szybkim przesłuchaniu ustalono, że nie widziano go od poprzedniego wieczoru, a Digby wskazał nieduże posłanie Tharkaya, zwinię¬te ciasno i pozostawione razem z innymi bagażami. Laurence spojrzał na zawiniątko i zacisnął usta. –Bardzo dobrze. Nie będziemy czekać na jego powrót. Panie Granby, jeśli wróci, proszę przydzielić mu straż. –Tak jest, sir – odparł ponuro Granby. W głowie Laurencea pojawiły się słowa, których mógł użyć Podczas rozmowy z Tharkayem, kiedy stanął zdezorientowany przed elegancką rezydencją ambasadora. Ujrzał okna szczelnie zasłonięte okiennicami, drzwi zamknięte na wszystkie spusty, a na progu kurz i szczurze odchody. Strażnicy tylko spojrzeli na niego tępo, kiedy próbował ich zapytać na migi o służących, a gdy potem zaszedł do okolicznych domów, nie znalazł nikogo. kto by rozumiał choć słowo po angielsku, po francusku albo Po łacinie, którą kiepsko władał. –Sir – odezwał się cicho Digby, kiedy Laurence wyszedł z trzeciego domu. – Wydaje mi się, że okno z tamtej strony nie jest zamknięte. Mógłbym tam wejść, jeśli pan Martin mnie podsadzi. –Bardzo dobrze. Tylko uważaj, żebyś nie złamał karku – po¬wiedział Laurence. Wraz z Martinem uniósł Digbyego na tyle wysoko, by ten mógł dosięgnąć balkonu. Pokonanie żelaznej poręczy nie sta¬nowiło problemu dla chłopaka, który musiał uwijać się na smo¬czym grzbiecie podczas lotu, i był na tyle szczupły, że zdołał się przecisnąć przez niedomknięte okno. Strażnicy zaprotestowali, kiedy Digby otworzył drzwi od środka, lecz Laurence ich zignorował i wszedł do domu, a Mar¬tin za nim. Pod stopami mieli słomę i kurz, na którym widniały odciski bosych stóp, dowody pospiesznego pakowania i odejścia. Wnętrze rezydencji wypełniał mrok, którego nie przegoniło na¬wet otworzenie okiennic, a wciąż tkwiące na swoich miejscach meble

zakrywały prześcieradła. Porzucony dom wypełniała niesamowita cisza, którą mąciło tylko mruczące tykanie dużego zegara ustawionego przy schodach. Laurence wszedł na piętro i sprawdził wszystkie pokoje. Gdzieniegdzie znajdował jakieś papiery, lecz były to tylko strzępy pozostałe po pakowaniu, podarte szmaty i resztki papieru przeznaczonego na rozpałkę. Pod biurkiem w dużej sypialni znalazł arkusz zapisany kobiecą ręką, część napisanego w pogodnym tonie listu do domu, pełnego wiadomości o małych dzieciach i ciekawych opowieści o obcym mieście, przerwanego w połowie i nie dokończonego. Odłożył list, żałując, że naruszył prywatność jego autorki. Laurence domyślił się, że mniejszy pokój w końcu holu ależał do Yarmoutha. Wydawało się, że sekretarz dopiero co -ryszedł: wisiały tam dwa fraki z czystą koszulą, wieczorowy strój, a na podłodze stała para butów ze sprzączkami. Na biurku atrament i przycięte pióro, książki na półkach i mała kamea szufladzie: twarz młodej kobiety. Za to zabrano dokumenty, a przynajmniej nie było żadnego, który zawierałby jakieś istotne informacje. Laurence zszedł na dół, niczego się nie dowiedziawszy; także Digby i Martin nie znaleźli nic w piwnicy. Ale nie było też żadnych śladów przestępstwa czy grabieży, choć pozostały meble i wszędzie panował bałagan. Bez wątpienia mieszkańcy domu odeszli w pośpiechu, ale nie pod przymusem. Nagła śmierć męża. zniknięcie sekretarza i tak ogromna ilość złota składały się na okoliczności, w których obliczu już sama choćby ostroż¬ność nakłoniła zapewne żonę ambasadora do odejścia z dziećmi i resztą dobytku, zamiast pozostania bez przyjaciół w obcym mieście, z dala od sprzymierzeńców. Na wysłanie listu do Wiednia i otrzymanie odpowiedzi po¬trzeba było wielu tygodni. Nie mieliby czasu, żeby dowiedzieć się prawdy, a przynajmniej nie tyle, żeby zapobiec utracie jaja, a poza tym nic nie przeczyło słowom Mustafy. Laurence opuścił dom, ponaglany przez zniecierpliwionych strażników, a Digby zamknął drzwi od środka i spuścił się z balkonu. –Dziękuję wam, panowie. Myślę, że dowiedzieliśmy się tyle, ile się dało – powiedział Laurence. Uznał, że nie ma sensu dzielić się z Martinem i Digbym niepokojącymi wnioskami i starał się ukryć lęk, kiedy ruszyli w drogę powrotną za strażnikami. Pogrążony w myślach, nie zwracał specjalnej uwagi na otoczenie, pilnując jedynie, by nie zgubić strażników w gęstym tłumie. Rezydencja ambasadora znajdowała się w dzielnicy Beyoglu, po drugiej stronie Złotego ^°gu, pełnej gości z zagranicy i handlarzy. Tłum ludzi wypeł¬niał ulice, które wydawały się dziwnie wąskie po spacerach szerokimi alejami w Pekinie i rozbrzmiewały licznymi głosami kupców, ustawionych przed sklepami i nawołujących każdego przechodnia w zasięgu wzroku. Kiedy dotarli do brzegu, tłum nagle mocno się przerzedził i ucichły okrzyki. Okna domów i sklepów były szczelnie za¬słonięte, chociaż od czasu do czasu Laurence dostrzegał przez chwilę jakąś twarz zerkającą w niebo zza zasłony. Nad ich głowami przesunęły się ogromne cienie, zasłaniając na chwile słońce: smoki kołowały tak nisko, że dało się policzyć bellma-nów. Strażnicy spojrzeli do góry z niepokojem i ruszyli szybciej, choć Laurence chętnie zatrzymałby się na dłużej, żeby się lepiej temu przyjrzeć, sprawdzić, dlaczego smoki pojawiły się nad tak gęsto zaludnionym obszarem,

zakłócając codzienne życie. Teraz na ulicach muskanych cieniem smoków pozostała tylko garstka ludzi, którzy przemykali szybko, wyraźnie zaniepokojeni. Jakiś pies się rozszczekał, demonstrując bardziej odwagę niż rozsądek, a jego przenikliwe ujadanie niosło się przez port, lecz smoki zwracały na nie taką uwagę, jaką ludzie zwracają na bzyczenie muchy, i tylko nawoływały się w powietrzu. Przewoźnik czekał na nich z niecierpliwością, ściskając w dło¬ni koniec liny kotwicznej, jakby zamierzał sam odpłynąć. Skinął na nich energicznie, kiedy zobaczył, jak schodzą ze wzgórza. Laurence odwrócił się w łodzi, gdy już zmierzali na drugi brzeg rzeki: początkowo wydawało mu się, że smoki, pięć lub sześć, po prostu bawią się w powietrzu. Ale potem zauważył grube zwisające liny, na których podnosiły całe wozy z ułożonymi na nich długimi lufami armatnimi. Kiedy już dotarli na przeciwległy brzeg, Laurence wyprze¬dził strażników i podszedł na nabrzeże, by się lepiej przyjrzeć. Zorientował się, że nie są to zwykłe prace. W porcie czekały niskie barki, na których mnóstwo ludzi ustawiało kolejne wozy j zgromadziło konie i muły, spokojne, o dziwo, mimo obecności sinoków. Lądowano nie tylko działa, lecz także kule armatnie, beczki z prochem i cegły; potrzeba by wielu tygodni, zdaniem Lauręnce'a, żeby przetransportować taką masę materiału na strome wzgórze, tymczasem dzięki smokom wszystko działo się błyskawicznie. A już na samym szczycie wzgórza smoki opusz¬czały masywne lufy w armatnie łoża z taką łatwością, z jaką powiek przesuwał deskę. Laurence nie był jedynym zaciekawionym obserwatorem. Wzdłuż nabrzeża zebrał się tłum ludzi z miasta, którzy gapili się, szepcąc niespokojnie między sobą. Nieopodal stał oddział janczarów w hełmach z piórami; nachmurzeni, przebierali ner¬wowo palcami po karabinach. Jakiś przedsiębiorczy młodzieniec proponował gapiom yyypożyczenie lunety za niewielką opłatą; nie była zbyt silna i miała porysowane soczewki, lecz mimo to pozwalała wszystko zobaczyć wyraźniej. –Dziew ięćdziesięciosześciofuntówki, jeśli się nie mylę, ze dwadzieścia, i chyba drugie tyle czeka już na azjatyckim brzegu. Ten port będzie śmiertelną pułapką dla każdego okrętu, który znajdzie się w zasięgu dział – powiedział ponuro Laurence do Granbyego, opłukując z kurzu tyyarz i dłonie pod kranem umieszczonym w murze. Wsadził głowę pod wodę i wyżął włosy: jeśli wkrótce nie pójdzie do cyrulika, będzie musiał obciąć koń-cówki szablą; nigdy nie miał na tyle długich włosów, by zaplatać je w warkocz, choć często wchodziły mu w paradę i po umyciu ociekały wodą w nieskończoność. – 1 wcale się nie speszyli, że to widziałem. Strażnicy popędzali nas przez cały dzień, ale potem pozwolili mi się zatrzymać i napatrzeć do woli. –Być może to sprawka samego Mustafy – zgodził się Granby. – 1 Laurence, niestety, to nie wszystko… No cóż, sam zobacz. Przeszli do ogrodu. Kaziliki znikły, za to wokół Temerairea zebrał -›ic tuzin innych smoków, wypełniając małą przestrzeń tak że niektóre musiały wejść na grzbiety swoich towarzyszy I –Och, nie, są bardzo przyjazne i przyszły tylko poróżnia-w iać – wyjaśni! poważnie Téméraire. Posługując się francuszczyzną, przeplataną tureckim i jezy. kiem smoków, przedstawił im z pewnym

trudem Laurence'a, one zaś uprzejmie skinęły łbami. –Mogłyby nam trochę przeszkodzić, gdybyśmy postano¬wili szybko się stąd ulotnić – powiedział Laurence, zerkając na smoki. Téméraire był szybkim, a nawet bardzo szybkim smokiem jak na swoje rozmiary, lecz przynajmniej smoki kurierskie mogły go wyprzedzić w powietrzu. Co więcej, Laurence podejrzewał, że kilka smoków średniej wagi byłoby w stanie dorównać mu kroku na tyle długo, by spowolnić jego lot do czasu przybycia innego, który mógłby się z nim zmierzyć. Smoki okazały się całkiem miłymi strażnikami i do tego dobrze poinformowanymi. –Tak, opowiadały mi o pracach w porcie. Przybyły do miasta, żeby pomóc – powiedział Téméraire, kiedy Laurence opowiedział mu o tym, co zobaczył, smoki zaś potwierdziły znaczną część jego domysłów: wzmacniano obronę portu dużą liczbą dział. – To bardzo interesujące. Chętnie bym tam poszedł i popatrzył, gdyby to było możliwe. –Sam bym się chętnie lepiej przyjrzał wszystkiemu – rzekł Granby. – Nie mam pojęcia, jak sobie radzą z końmi. Cholernie trudno jest utrzymać je w pobliżu smoków. Jest dobrze, jeśli tylko się nie płoszą, ale nie da się ich wykorzystać do pracy. Nie wystarczy ustawić je tak, żeby nie widziały smoków. Koń wyczuje smoka na ponad milę. –Wątpię, żeby Mustafa pozwolił nam przyjrzeć się lepiej pracom – zauważył Laurence. – Pozwolić nam zerknąć, żęty jjowieść bezskuteczności ataku, to jedno, ale pokazać wszyst¬ko to coś zupełnie innego. Jakieś wiadomości od niego, dalsze wyjaśnienia? _ Ani słowa. Tharkay też się nie pokazał od czasu twojego wyjścia – odparł Granby. Laurence skinął głową i usiadł ciężko na schodach. _ Nie możemy ciągle bawić się w te ministerialne rozmo-UN _ powiedział wreszcie. – Nie ma czasu. Trzeba zażądać audiencji u sułtana. Tylko po jego interwencji możemRIGHT SQUARE BRACKET liczyć na ich w spolpracę. –Skoro pozwolił im zbywać nas tak długo… –Nie sądzę, żeby zależało mu na zerwaniu wszelkich sto¬sunków – pow iedział Laurence – a przynajmniej nie teraz, kiedy Bonaparte podszedł do jego imperium tak blisko jak nigdy dotąd od czasu Austerlitz. Gdyby chciał zatrzymać jaja, mógłby po prostu oficjalnie zerwać stosunki. Myślę, że skoro wysługuje się swoimi ministrami, to jeszcze nie zajął stanowiska. Zawsze może zrzucić winę na nich, jeśli jakieś prywatne polityczne knowania nie są przyczyną naszych kłopotów.

Rozdział 7

Wieczorem Laurence zasiadł do napisania kolejnego listu, bardziej żarliwego i skierowanego bezpośrednio do wielkiego wezyra. Żeby go przekazać dalej, musiał poświęcić dwie srebrne monety zamiast jednej; paź, który zorientował się, jak ważną odgrywają rolę, wciąż wyciągał rękę, kiedy Laurence dal mu pierwszą monetę, i wpatrywał się w niego wyczekująco. Laurence był bezsilny wobec jego bezczelności. Tamtego wieczoru nie otrzymali odpowiedzi na list, za to wczesnym rankiem następnego dnia Laurence pomyślał, że wreszcie doczekał się jakiejś reakcji, gdyż zobaczył wysokiego, imponującego mężczyznę, który- wszedł na dziedziniec energicznym krokiem w asyście kilkunastu strażników, czarnoskórych eunuchów. Przybysz narobił hałasu, po czym przeszedł do ogrodu, gdzie Laurence pisał kolejny list w towarzystwie Temerairea. Najwyraźniej był to oficer i awiator, o czym świadczył długi skórzany płaszcz, yyspaniale wyszywany na brzegach, jak również krótko przycięte włosy, które odróżniały tureckich awiatorówod ich ziomków w turbanach; do tego zasłużony awiator, o czym Świadczył migocący na jego piersi chekngk, wyjątkowy medal wśród tureckich odznaczeń, rzadko przyznawany, a znany Laurence'owi dlatego, że otrzymał go Nelson po zwycięstwie nad Nilem. Kiedy oficer wspomniał o Bezaidzie, Laurence domyślił sic., że jest kapitanem owego samca z pary' Kazi lików, lecz jego francuski był kiepski, więc początkowo Laurence myślał, iż mężczyzna mówi tak głośno, żeby go lepiej zrozumiano. Turek długo perorował, wyrzucając z siebie potok słów, a na koniec zwrócił się głośno do przyglądających się smoków. _ Przecież wszystko, co powiedziałem, jest prawdą – oburzył się Téméraire, a Laurence, który usiłował zrozumieć słowa, jakie wyłowił z całego potoku, zorientował się yvreszcie, że oficer jest bardzo wzburzony i słowna kanonada jest raczej oznaką jego parszywego humoru, a nie trudności z artykulacją. Oficer pogroził pięścią przed pyskiem Temeraire'a i z wście¬kłością zwrócił się do Laurencea po francusku: –Jeśli dalej będzie opowiadał kłamstwa… Przesunął dłonią w poprzek gardła, który to gest nie wyma¬gał tłumaczenia. Skończywszy bezładne przemówienie, oficer odwrócił się i wyszedł szybko z ogrodu, a potem grupka smoków wzbiła się potulnie w poyvietrze i odleciała, co oznaczało, że wcale nie otrzymały rozkazu pilnowania Temeraire'a. –Téméraire – odezwał się Laurence, przerywając ciszę – co ty im naopowiadałeś? –Mówiłem tylko o własności – odpoyviedzial Témérai¬re. – i o tym, że powinno się im płacić i że nie powinni iść na wojnę, jeśli nie chcą, za to mogliby więcej pracować, tak jak tutaj w porcie, albo wykonywać inną pracę, ciekayvsza, i w ten sposób zarobiliby pieniądze na jedzenie i klejnoty, i mogliby chodzić swobodnie po mieście… –Dobry Boże – jęknął Laurence. Wyobraził sobie, co pomy¬ślał turecki oficer, gdy jego smok

oświadczył, że nie zamierza walczyć i chce zmienić profesję na inną, być może yvskazana Przez Temeraire'a po jego doświadczeniach w Chinach, na Przykład pragnie zostać poetą czy opiekunem młodych smo¬RÓW. – Proszę, odeślij natychmiast pozostałe smoki, bo inaczej zejdą się tu wszyscy oficerowie tureckiego korpusu, żeby nam nawymyślać. –Nic mnie to nie obchodzi – powiedział z uporem Témérai¬re. – Szkoda, że nie został, bo miałem mu wiele do powiedzenia. Gdyby mu zależało na jego smoku, to chciałby zapewne, aby bvl dobrze traktowany i cieszył się swobodą. –Nie wolno ci teraz agitować – powiedział Laurence. – Je¬steśmy tu gośćmi, niemal suplikantami. Mogą nie dać nam tych jaj i zmarnować cały nasz wysiłek. Widzisz zapewne, że wciąż wymyślają jakieś przeszkody, choć nie dajemy im do tego żad¬nych powodów. Powinniśmy raczej zjednać sobie gospodarzy, zamiast ich obrażać. –Dlaczego mamy zjednywać sobie ludzi kosztem smo-ków? – zapytał Téméraire. – W końcu jaja należą do nich, yvięc nie rozumiem, dlaczego nie negocjujemy ze smokami. –Smoki nie opiekują się jajami i nie dbają o yyyklucie. Wiesz, że przekazały jaja kapitanom wraz z prayvem do zajmoyvania się nimi – poyviedzial Laurence. – Chętnie bym z nimi porozmayvial, bo nie mogą być mniej rozsądne od naszych gospodarzy – dodał z irytacją. – Ale póki co jesteśmy na łasce Turkoyv, a nie ich smoków. Téméraire nic nie odpoyviedzial, lecz drgający szybko ogon zdradzał jego podniecenie. –One nigdy nie miały okazji zrozumieć swojej sytuacji ani tego, że mogłoby być lepiej. Są takimi samymi ignorantami, jakim ja byłem, zanim zobaczyłem Chiny, jeśli więc nie nauczą się choć tyle, w jaki sposób cokolwiek może się zmienić? –Niczego nie osiągniesz, jeśli tylko je unieszczęśliyyisz i obrazisz ich kapitanóyy – rzekł Laurence. – Tak czy inaczej, najważniejszy jest oboyviazek yvobec domu i służba w korpusie-Jeden Kazilik po naszej stronie kanału może zapewnić bezpie¬czeństyvo i odmienić bieg wojny na naszą korzyść. Nie ma teraz istotniejszych sprayv. –Ale… – Téméraire urwał i podrapał się po czole bokiem pazura. – Ale czy w ogóle coś się zmieni, kiedy już yvrocimy do domu? Jeśli ludzie nie zechcą przyznać smokom syvobod, to czy nie wpłynie to także na działania yvojenne w Anglii, a nie tylko udaremni nam zdobycie jaj tutaj? Gdyby jakieś angielskie smoki nic pragnęły dłużej yvalczyé, to róyvnież odbiłoby się na yvojnie. Spojrzał w dół na Laurencea zaciekawiony, czekając na od-poyviedz. Odpowiedź, której Laurence nie mógł mu udzielić, ponieyyaż czuł dokładnie to samo, a nie potrafił kłamać czy zmienić tematu, otrzymayvszy tak bezpośrednie pytanie. Nie potrafił znaleźć słóyy, które by usatysfakcjonoyvaly Téméraire'a. W miarę jak przedłużała się cisza, kreza smoka rozpłaszczała się na jego karku, a jego wąsy opadały coraz niżej. –Nie chcesz także, żebym móyvił o tych rzeczach, kiedy wrócimy do domu – powiedział cicho Téméraire. – Zgodziłeś się ze mną tylko dla syviçtego spokoju? Uważasz, że to głupoty i że nie

poyvinnismy niczego się domagać. –Nie, Téméraire – odpowiedział cicho Laurence. – To nie są głupoty. Macie absolutne prawo do syvobod, ale uyvazam takie zachoyvanie za egoistyczne. Tak, tak to nazwę. Zdumiony Téméraire drgnął i cofnął trochę leb, a Laurence spojrzał na swoje złożone ciasno dłonie. Nie dało się już tego złagodzić i musi zapłacić za to, że tak długo odkładał nieunik¬nione, że ustalił tak licfrwiarską stopę procentową. –Prowadzimy wojnę – powiedział – i jesteśmy w bardzo trudnej sytuacji. Przeciyvko nam stanął yvódz, który jeszcze nigdy n,c poniósł porażki i yvlada panstyvem posiadającym dwukrotnie Wlęcej zasobów niż nasze małe Wyspy Brytyjskie. Wiesz, że już raz Bonaparte zgromadził siły inwazyjne. Może zrobić to ponow-n,e› jeśli tylko podbije kontynent, a druga próba może się okazać bardziej udana. W takich okolicznościach rozpoczęcie kampanii dla własnych korzyści, które mogłyby osłabić akcję ludności na rzecz wojny, należy nazwać działaniem egoistycznym. Obowią¬zek wymaga, abyśmy sprawy kraju przedkładali nad własne. –Ale – zaprotestował Téméraire najcichszym głosem, jaki tylko zdołał wydobyć z przepastnej piersi – ale przecież nie chodzi o moją korzyść, tylko o korzyść wszystkich smoków, i dlatego o to zabiegam. –A jeśli przegramy wojnę, to czy wtedy cokolwiek innego będzie miało jakiekolwiek znaczenie? Czy będzie ważne to, jakie postępy poczyniłeś kosztem takiej klęski? – powiedział Laurence. – Bonaparte podbije Europę, a wtedy nikt nie będzie wolny, ani ludzie, ani smoki. Téméraire nic nie odpowiedział i opuścił łeb na przednie łapy, zwijając się w kłębek. –Błagam cię, mój drogi, żebyś okazał cierpliwość – odezwał się Laurence po długiej i bolesnej chwili ciszy, widząc, jak bardzo Téméraire jest przygnębiony. W duchu pragnął móc uczciwie odwołać swoje słowa. – Obiecuję ci, że zaczniemy działać. Kiedy wrócimy do Anglii, znajdziemy przyjaciół, którzy nas wysłuchają, myślę też, że ja sam mam co nieco do powiedzenia. Wiele rze¬czy można poprawić – dodał trochę desperacko – wprowadzić praktyczne udogodnienia, nie zakłócając postępu działań wo¬jennych. Te pierwsze propozycje utorują ci drogę i z pewnością dzięki temu twoje bardziej skomplikowane pomysły spotkają się z lepszym przyjęciem, lecz na to potrzeba czasu. –Ale przede wszystkim wojna – powiedział cicho Témé¬raire. –Tak – odparł Laurence – wybacz. Za nic w świecie nie chciałbym sprawiać ci bólu. Téméraire potrząsnął łbem, a potem pochylił się i trącił go nosem. Wiem, Laurence – powiedział, po czym wstał i poszedł ż0 smoków, które pozostały jeszcze w ogrodzie i obserwowały Anglików. Kiedy jednak zobaczył, że wszystkie odlatują, poczłapał ze spuszczonym łbem i zwinął się w kłębek

w cieniu cyprysu. Laurence wszedł do pawilonu, usiadł, obserwując go przez okno, j pomyślał ze smutkiem, że może Téméraire byłby szczęśliwszy w Chinach.

–Mógłbyś mu powiedzieć… – rzekł Granby, lecz zaraz urwał i pokręcił głową. – Nie, to by nic nie dało – zgodził się. – Choler¬nie mi przvkro, Laurence, ale nie mam pojęcia, jak mógłbyś mu to osłodzić. Nie wyobrażasz sobie, co się wyrabia w parlamencie, gdy prosimy o fundusze choćby tylko na utrzymanie jednej czy dwóch kryjówek albo lepsze zaopatrzenie. Jeszcze byśmy nie zaczęli budować tych pawilonów, a już by się rozpętała druga wojna, domowa, a przecież to jego najmniej problematyczne żądanie. Laurence spojrzał na niego. –Mogłoby ci to zaszkodzić? – zapytał cicho. Granby i tak nie mial specjalnych szans, bo przebywali poza domem od ponad roku, z dala od starszych oficerów, którzy de¬cydowali o tym, kto otrzyma szansę założenia smokowi uprzęży, do tego na każde jajo przypadało co najmniej dziesięciu wycze¬kujących awiatorów. –Mam nadzieję, że nie jestem aż takim egoistą, żeby się tym przejąć – odparł Granby z pasją. – Nie znam nikogo, kto by VVc'ąż się zamartwiał i dostał jajo; tym się nie martw. Nieliczni sPośród tych, którzy wstępują do Korpusu tak jak ja, mająszan-SÇ na awans. Zbyt wiele smoków jest przekazywanych prawem dziedziczenia, a poza tym admirałowie lubią mieć gości z rodzin z korpusu. Ale jeśli kiedykolwiek będę miał syna, to służyłem już dostatecznie długo, by pomóc mu w awansie albo może któremuś z moich bratanków. Już mi to wystarczy do szczęścia, wraz ze służbą na tak znakomitym smoku jak Téméraire. Mimo wszystko w jego głosie brzmiała tęskna nuta. Bez wąt¬pienia pragnął mieć smoka, a Laurence był pewny, że służba na stanowisku pierwszego oficera na takim smoku jak Téméraire normalnie pomogłaby w karierze. Ale byłoby niesprawiedliwe próbować wywierać presję naTemeraire'a, powołując się na dobro Granby'ego. Co innego Laurence. Wiele zyskał dzięki wpływom z Królewskiej Marynarki, przeważnie dzięki zasługom, dlatego też za punkt honoru uznawał uczciwe postępowanie wobec swoich oficerów. Wyszedł na dwór. Téméraire wycofał się jeszcze dalej w głąb ogrodu. Gdy Laurence przyszedł do niego, wciąż leżał zwinięty w kłębek, a jedyną oznaką jego niepokoju były głębokie wy¬żłobienia w ziemi. Trzymając łeb oparty na przednich łapach, patrzył gdzieś przed siebie, a jego kreza była żałośnie przyklejona do karku. Laurence nie bardzo wiedział, co powiedzieć, pragnął jedynie rozweselić trochę Temerairea i był niemal gotów skłamać po¬nownie, jeśliby to nie zraniło go jeszcze bardziej. Kiedy podszedł bliżej, Téméraire uniósł łeb i spojrzał na niego. Obaj milczeli, lecz Laurence dotknął boku smoka, ten zaś zrobił miejsce w zagięciu przedniej łapy. Gdzieś nieopodal śpiewały słowiki uwięzione w ptaszarni Długo nie mącił ciszy żaden inny odgłos,

aż wreszcie usłyszeli tupot stóp nadbiegającej przez ogród Emily. –Sir, sir. – Zdyszana zbliżyła się do nich i powiedziała: – Sil proszę przyjść, chcą powiesić Dunne'a i Hackleya. Laurence zeskoczył z łapy i popędził po schodach na dziedzi¬niec, a Téméraire usiadł wyprostowany i spojrzał z niepokoje"1 ponad balustradą tarasu. Niemal wszyscy członkowie ich zaM kylj w sklepionym krużganku i przepychali się z pilnującymi wejścia strażnikami i kilkoma eunuchami z pałacu. Musieli to być ludzie na wyższych stanowiskach, jak można było wnosić po ich bułatach z pozłacanymi rękojeściami i bogatych strojach. Potężni, 0 byczych karkach, nie byli niemowami, gdyż perorowali z wście¬kłością, kiedy kładli na ziemię co wątlejszych awiatorów. W samym środku tego zamieszania tkwili obaj młodzi strzel¬cy. Dysząc ciężko, próbowali wyrwać się z uścisków potężnych Turków, którzy ich złapali. –Co tu się dzieje, u diabła? – ryknął Laurence, a Téméraire zawtórował mu pomrukiem. Szamotanina ustała: awiatorzy cofnęli się, strażnicy zaś spoj¬rzeli na smoka, a wyraz ich twarzy wskazywał na to, że zbledliby, gdyby mogli. Nie puścili ofiar, ale przynajmniej nie próbowali już pociągnąć ich ze sobą. –Słucham – rzucił ponuro Laurence. – O co chodzi, panie Dunne? Dunne i Hackley stali ze zwieszonymi głowami. Nic nie powiedzieli, lecz było oczywiste, że jakimiś swoimi figlami narazili się strażnikom. –Sprowadźcie paszę Hasana Mustafę – zwrócił się Laurence do jednego ze strażników, którego rozpoznał. Kilkakrotnie powtórzył imię wezyra, a mężczyzna spojrzał niechętnie na towarzyszy. Niespodziewanie jeden z przybyłych eunuchów, wysoki i postawny mężczyzna w wysokim turbanie, oślepiająco białym w zestawieniu z ciemną skórą i ozdobionym osadzonym w złocie rubinem, przemówił rozkazującym tonem do straznika. Ten dopiero teraz skinął głową i zszedł po schodach, Ua"ając się pospiesznie w stronę pałacu. –Panie Dunne, proszę mi odpowiedzieć, natychmiast – po¬ddział Laurence. Sir, nie chcieliśmy zrobić nic złego – odparł Dunne. – My¬śleliśmy tylko, myśleliśmy… – Spojrzał na Hackleya, lecz drugj strzelec tylko gapił się przed siebie, milczący i blady. – Przeszli¬śmy po dachu i pomyśleliśmy, że rozejrzymy się trochę po pałacu, a wtedy… wtedy ci zaczęli nas gonić, więc przeskoczyliśmy z powrotem przez mur i przybiegliśmy tutaj. –Rozumiem – rzucił surowo Laurence. – 1 nie przyszło wam do głowy, żeby zapytać mnie lub pana Granbyego, czy byłoby to mądre postępowanie. Dunne przełknął ślinę i zwiesił głowę. Zapadła cisza, lecz nie trwała długo, bo zza rogu wyłonił się Mustafa, prowadzony przez strażnika i czerwony z wysiłku i gniewu.

–Proszę pana – powiedział Laurence, ubiegając go. – Moi ludzie opuścili posterunki bez zezwolenia. Ubolewam nad tym, że zakłócili porządek… –Proszę ich nam przekazać – poyyiedział Mustafa. – Trzeba ich natychmiast pozbawić życia: próbowali wejść do seraju. Początkowo Laurence nic nie poyyiedział, a Dunne i Hackley skulili się jeszcze bardziej, zerkając na niego ze strachem. –Czy naruszyli prywatność kobiet? –Sir, my wcale nie… – zaczął Dunne. –Milcz – warknął Laurence. Mustafa poyyiedział coś do strażników. Dowódca eunuchów skinął na jednego ze syyoich ludzi, z którego ust popłynął potok stów –Zaglądali do nich i przywoływali je gestami przez okno-poyyiedział Mustafa, odwracając się do Laurencea. – Wystarcza¬jąca zniewaga. Poza sułtanem żadnemu mężczyźnie nie wolno patrzeć na te kobiety ani odbywać z nimi stosunków. Tylko eunuchy mogą z nimi rozmawiać. Temeraire, który przysłuchiwał się ich rozmowie, prychnąl tak potężnie, że zmoczył yyszystkim twarze wodną mgiełką z fontanny. –To głupie – oburzył się. – Nikt nie będzie zabijał nikogo mojej załogi, a poza tym nie rozumiem, dlaczego ktoś miałby /ostać pozbawiony życia za rozmoyyę z kimś innym. Przecież nie zrobili nikomu krzywdy. Mustafa nie próboyyał mu nawet odpowiadać, tylko zmrużył oczy i spojrzał na Laurencea. –Ufam, że nie zamierza pan sprzeciyyiać się prawu sułta¬na, kapitanie, boby go pan obraził. Wcześniej miał pan wiele do powiedzenia na temat uprzejmości w stosunkach między państwami. –Jeśli o to chodzi… – zaczął Laurence, rozgniewany tą bez¬czelną próbą wywierania presji, lecz zaraz powstrzymał słowa, które cisnęły mu się na usta: miał ochotę zauważyć, że Mustafa zjawił się tak szybko w tych okolicznościach, choć wcześniej obowiązki nie pozwoliły mu poświęcić im nawet minuty. Jednak opanoyyał się i powiedział po chwili: –Myślę, że pańscy strażnicy z przejęcia wymyślili więcej, niż się naprawdę zdarzyło. Ośmielę się stwierdzić, że moi oficerowie w ogóle nie ujrzeli kobiet, a tylko przyyyoływali je w nadziei, że je zobaczą. Bardzo źle postąpili i może pan być pewny – dodał z naciskiem – że zostaną ukarani. Ale nie poślę ich na śmierć, skoro opieramy się na słowie świadka, który w naturalnym od¬ruchu obrony swoich podopiecznych będzie chciał ich oskarżyć raczej o większe niż mniejsze przestępstwo.

Na widok nachmurzonego oblicza Mustafy, gotowego do dalszej dysputy, dodał: –Gdyby nastawali na cnotę którejkolwiek z tych kobiet, bez Wahania postąpiłbym zgodnie z normami waszej sprawiedliwości, lecz w tak niejasnych okolicznościach, przy tylko jednym świad¬ku zeznającym przeciyyko nim, muszę domagać się łaski. Nie przysunął dłoni do rękojeści i nie dał żadnego znaku swo-›rn ludziom, lecz starając się nie odwracać głowy, sprawdził ich pozycje i przypomniał sobie rozmieszczenie bagaży, przeważnie złożonych w pawilonach. Jeśli Turcy zamierzali zabrać Dunne'a i Hackleya siłą, to musiałby rozkazać ludziom wejść na smoka bez bagaży: gdyby kilka smoków znalazło się w powietrzu przed Téméraire'em, byłoby po nich. –Łaska to wielka cnota – powiedział wreszcie Mustafa -i rzeczywiście przykro byłoby zepsuć stosunki między naszymi krajami w oparciu o niefortunne i niesprawiedliwe oskarżenia. Jestem pewny – dodał, spoglądając znacząco na Laurence'a – że założyłby pan podobną niewinność w odwrotnej sytuacji. Laurence zacisnął usta. –Może pan być tego pewny – wycedził, zdając sobie spra¬wę, że tym samym zobowiązał się tolerować mało przekonujące wyjaśnienia Turków, dopóki nie znajdzie dowodów, które by ich obciążyły. Ale nie miał wyjścia. Nie mógł pozwolić, aby zabito dwóch jego podwładnych za to tylko, że przesyłali dziewczętom pocałunki przez okno, choć tak naprawdę miał ochotę skręcić im karki. Mustafa uśmiechnął się lekko i sam skłonił głowę. –Wierzę, że się rozumiemy, kapitanie. Panu pozostawimy więc ukaranie winowajców. Ufam też, że dopilnuje pan, by po¬dobny wypadek więcej się nie powtórzył. Łagodność raz okazana jest łaską, za drugim razem zaś szaleństwem. Odwrócił się i odszedł, prowadząc za sobą pomrukujących gniewnie strażników. Gdy już znikli z pola widzenia, niektórzy awiatorzy odetchnęli z ulgą, a paru strzelców nawet poklepało Dunne'a i Hackleya po plecach: zachowanie, które należało jak najszybciej ukrócić. –Dosyć tego – rzucił gniewnie Laurence. – Panie Granby, zapisze pan w dzienniku, że pan Dunne i pan Hackley zostają wydaleni z załogi powietrznej. Proszę umieścić ich nazwiska na liście załogi naziemnej. Laurence nie miał pojęcia, czy awiator może zostać zdegra¬dowany w ten sposób przed posiedzeniem dyscyplinarnym, lecz wyraz jego twarzy wskazywał na to, że nie zamierza słuchać jakichkolwiek argumentów. Nikt ich nie wysunął, a Granby odpowiedział tylko: –lak jest, sir. Był to surowy wyrok, który z pewnością pozostawi skazę na ich życiorysie, nawet jeśli zostaną przywróceni na stanowiska, co Laurence zamierzał zrobić, kiedy już obaj dobrze zapamiętają lekcję.

Nie miał innej możliwości, skoro trzeba było ich ukarać. Nie mógł zwołać sądu polowego tak daleko od domu, a strzelcy nic lwi i już chłopcami i nie dałoby się ich wyćwiczyć trzci¬ną. – Panie Pratt, zakuć ich. Panie Fellowes, myślę, że mamy dość zapasów skóry, by sporządzić bat. –Tak, sir – powiedział Fellowes i chrząknął niewyraźnie. –Laurence, Laurence – przerwał ciszę Téméraire, bo tylko on się odważył odezwać. – Mustafa i strażnicy już sobie poszli, nie musisz chłostać Dunne'a i Hackleya… –Opuścili posterunki i świadomie narazili na niepowodze¬nie naszą misję, a wszystko za sprawą najniższych, zmysłowych zachcianek – odpowiedział beznamiętnie Laurence. – Nie, nie broń ich już, Téméraire. Sąd wojenny kazałby ich powiesić, a dobry humor nie jest żadnym usprawiedliwieniem. Dobrze wiedzieli, co robią. Z ponurą satysfakcją zobaczył, że obaj młodzieńcy drgnęli, i kiwnął głową. –Kto pełnił straż, kiedy sobie poszli? – zapytał, spoglądając °a pozostałych. Wszyscy spuścili oczy, aż wreszcie do przodu wysunął się młody Salyer i powiedział: –Ja, sir. – Jego drżący głos załamał się. –Widziałeś, jak odchodzą? – zapytał spokojnie Laurence, –Tak, sir – szepną! Salyer. –Sir – wtrącił pospiesznie Dunne – sir, kazaliśmy mu sie¬dzieć cicho i powiedzieliśmy, że to tak dla wygłupów… –Wystarczy, panie Dunne – przerwał mu Granby. Salyer nawet nie próbował się usprawiedliwiać. Był chudym i wysokim chłopcem, którego niedawno awansowano na skrzy, dłowego. –Panie Salyer, ponieważ nie można panu ufać w kwestii peł¬nienia warty, zostaje pan zdegradowany do chorążego – oznajmił Laurence. – Proszę uciąć rózgę z jednego z tych drzew i stawić się z nią w mojej kwaterze. Sayler odszedł, zataczając się i zakrywając dłonią zaczerwie¬nioną twarz. Laurence odwrócił się do Dunne'a i Hackleya i oznajmił: –Pięćdziesiąt batów dla każdego i możecie się uważać za cholernych szczęściarzy. Panie Granby, wymierzymy ka¬rę w ogrodzie o jedenastej. Proszę dopilnować, aby uderzono w dzwon. Wrócił do pawilonu, a gdy zjawił się Salyer, wymierzył mu dziesięć razów. Kara nie była sroga, lecz chłopak nierozważnie ściął sprężystą, świeżą gałązkę, która łatwiej mogła rozciąć skórę, poza tym

czułby się upokorzony, gdyby zaczął łkać. –Wystarczy. Niech to będzie dla ciebie nauczką – powiedział Laurence i odesłał chłopca, zanim ten zdążył się rozpłakać. Potem wyjął najlepszy mundur; wciąż był to ów chiński strój, ale Laurence kazał Emily wypolerować buty, a Dyerowi wyprasować chustę, sam zaś ogolił się nad małą umywalką. Kiedy przypiął galową szpadę i włożył najlepszy kapelusz, wyszedł na dwór, gdzie załoga, w odświętnych mundurach, już się zbierała przy wbitych głęboko w ziemię drzewcach flag sygnałowych. Téméraire kołysał się niespokojnie z boku na bok i grzebał nerwowo pazurem w ziemi. _ Przykro mi, że pana o to proszę, panie Pratt, ale trzeba to zrobić – powiedział cicho Laurence do zbrojmistrza, ten zaś zwiesił swoją dużą głowę. – Proszę nie liczyć głośno, sam będę odliczał. –Tak jest, sir – powiedział Pratt. Słońce wspięło się trochę wyżej. Cała załoga czekała już w komplecie od jakichś dziesięciu minut, lecz Laurence trwał nieruchomo w milczeniu, aż wreszcie Granby chrząknął i po¬wiedział oficjalnym tonem: –Panie Digby, proszę zadzwonić na jedenastą, jeśli łaska. Rozebrani do pasa, w najgorszych spodniach, Dunne i I lackley zostali poprowadzeni do drzewców. Nie skompromitowali się. ale w milczeniu podnieśli ręce, pozwalając się przywiązać. Pratt, wyraźnie nieszczęśliwy, stał dziesięć kroków za nimi, prze¬suwając w dłoni długi bat i składając go co kilka cali. Wyglądał na zrobiony ze starej uprzęży, więc można było liczyć na to, że jest zmiękczony i już nie tak gruby, w każdym razie lepszy niż wycięty ze świeżej skóry. –W porządku – powiedział Laurence. Ciszę mąciły tylko trzaski opadającego bata, jęki i okrzyki, które z czasem stawały się coraz słabsze; odliczanie ciągnęło się w nieskończoność, ciała strzelców' coraz bardziej wiotczały, przytrzymywane w nadgarst¬kach na drewnianej ramie i okryte strużkami krwi. Téméraire zawodził żałośnie z głową schowaną pod skrzydłem. –Było pięćdziesiąt, panie Pratt – oznajmił Laurence, wie¬dząc, że nie doliczył nawet do czterdziestu. Wątpił, by jego ludzie liczyli dokładnie, i nie mógł już dłużej tego znieść. Rzadko nakazywał chłostę większą niż tuzin batów, nawet jako kapitan na okręcie, a praktyka ta była jeszcze mniej Powszechna wśród awiatorów. Wprawdzie doszło do poważnego wykroczenia, lecz Dunne i Hackley byli jeszcze bardzo młodzi; w duchu też winił samego siebie za to, że ich nie upilnowano. Ale karę trzeba było wymierzyć. Powinni byli wiedzieć, jak należy się zachowywać, bo przecież parę dni temu otrzymali reprymendę. Musieli zostać ukarani za tak jawne przestępstwo bo inaczej zupełnie by się rozbisurmanili. Nie tak dawno temu w Makao, Granby martwił się. jak długa podróż wpłynie na młodych oficerów; długotrwała bezczynność na morzu, a potem liczne przygody były czymś zupełnie innym od codziennej dys¬cypliny służby w kryjówce; żołnierz potrzebował czegoś

więcej niż tylko odwagi. Laurence z czystym sumieniem obserwował, jak wielkie wrażenie zrobiła kara na innych oficerach, szczególnie tych młodszych. Miał nadzieję, że przynajmniej tyle dobrego wyniknie z tego niefortunnego wydarzenia. Wreszcie odcięto Dunne'a i Hackleya i zaniesiono ostrożnie do większego z pawilonów, gdzie złożono ich w ocienionym kącie na łóżkach przygotowanych przez Keynesa. Leżeli na brzuchach, wciąż z trudem łapiąc powietrze, półprzytomni, a lekarz z za¬wziętą miną zmył krew z ich pleców i dał każdemu do wypicia po ćwierć szklanki laudanum. –Co z nimi? – zapytał go Laurence wieczorem. Obaj strzelcy leżeli spokojnie, otumanieni lekarstwem. –Nie tak źle – odparł krótko Keynes. – Przyzwyczaiłem się do tego, że wciąż muszę ich opatrywać. Przecież dopiero co wstali… –Panie Keynes – przerwał mu cicho Laurence. Keynes spojrzał na niego i zamilkł, po czym znowu skupił uwagę na podopiecznych. –Pewnie trochę będą gorączkować, ale to normalne. Są silni i zdrowi, szybko przestali krwawić. Do rana powinni stanąć na nogi, przynajmniej na krótko. –To dobrze – rzekł Laurence. Gdy się odwrócił, zobaczył Tharkaya, który stał w niskim kręgu światła świecy, spoglądając na Dunne'a i Hackleya. Na jch nagich plecach lśniły czerwone pręgi, ciemniejące na kra¬wędziach. Zdumiony Laurence wziął głęboki oddech i powiedział, starając się opanować wściekłość: –Cóż to, wróciłeś? Dziwię się, że masz czelność się tu pokazywać. –Mam nadzieję, że moja nieobecność nie była zbyt kłopo¬tliwa – odparł Tharkay z chłodną bezczelnością. –Jedynie zbyt krótka – powiedział Laurence, – Zabierz pieniądze i rzeczy i zejdź mi z oczu. Możesz iść do diabła. –No cóż – powiedział po chwili Tharkay – skoro moje usługi są już zbędne, to chyba sobie pójdę. Przekażę panu Madenowi twoje przeprosiny. Rzeczywiście nie powinienem był zawracać ci głowy. –Kim jest pan Maden? – zapytał Laurence, marszcząc czoło. Nazwisko to wydało mu się skądś znajome. Powoli wsunął dłoń do kieszeni i wyjął z niej list, który otrzymał przed wieloma miesiącami od Tharkaya w Makao: pieczęcie były częściowo zamazane, lecz na jednej z nich widniało wyraźne „M". – Mó¬wisz o człowieku, który zatrudnił cię po to, abyś dostarczył nam rozkazy? – zapytał szybko. –Owszem – odparł Tharkay. – Jest bankierem, a pan Arbu-thnot pragnął, aby znalazł godnego

zaufania posłańca. Niestety, tylko ja byłem dostępny – dodał z wyraźną kpiną. – Zaprasza cię na kolację. Pójdziesz?

Rzucił linę zakończoną kotwicą, a potem szybko wspięli się po murze i przeszli na drugą stronę: nic trudnego dla mary¬narza, a mocno wyszczerbiony mur zapewniał wiele punktów oparcia. W zewnętrznych ogrodach stały pawilony rekreacyjne z widokiem na morze, a ze środka trawnika wyrastała pojedyncza wysoka kolumna oświetlona blaskiem półksiężyca. Bezpiecznie przebyli otwartą przestrzeń i weszli między zarośla porastające zbocze wzgórza, gdzie bluszcz zakrył fragmenty starych ruin, łuków z cegły i przewróconych kolumn. Musieli pokonać jeszcze jeden mur, lecz ten okalał rozległy teren i był zbyt długi, by go patrolować. Następnie zeszli na brzeg Złotego Rogu, gdzie Tharkay po cichu obudził przewoź¬nika, który zabrał ich na drugi brzeg w wilgotnej łódce. Zatoka migotała nawet w ciemności, stosownie do nazwy, a po obu jej stronach rozciągały się na falach długie odbicia świateł z okien domów i latarni zawieszonych na łodziach. Na balkonach i tara¬sach siedzieli ludzie zażywający świeżego powietrza, a nad wodą niosły się dźwięki muzyki. Laurence chętnie by się zatrzymał, żeby się przyjrzeć rezultf" tom robót, które krótko oglądał poprzedniego dnia, lecz Tharkay poprowadził go od razu na ulice, nie w kierunku ambasady, lecz w stronę starożytnej wieży (-fałata, tkwiącej na wzgórzu niczym strażnik. Niewysoki mur okalał dzielnicę wokół wieży strażni¬czej, kruszącej się, opuszczonej i bardzo starej; tutaj panował większy spokój, tylko w nielicznych kawiarniach, których wła¬ścicielami byli Grecy lub Włosi, paliło się światło i mężczyźni zebrani w małych grupkach przy stołach rozmawiali cicho nad filiżankami słodko pachnącej jabłkowej herbaty, a gdzieniegdzie jakiś miłośnik fajki wodnej spoglądał na ulice, wypuszczając z ust cienkie strużki dymu. Dom Awrama Madena był okazały, dwukrotnie szerszy od przyległych budynków, otoczony rozłożystymi drzewami i usytuowany na alei z widokiem na starą wieżę. Pokojówka wprowadziła ich do wnętrza emanującego dostatkiem i przy-tulnością: na podłodze leżały dywany, stare, lecz barwne i nie poprzecierane; na ścianach wisiały oprawione w złocone ramy obrazy przedstawiające ciemnookich mężczyzn i kobiety, raczej Hiszpanów niż Turków, zdaniem Laurence'a. Maden nalał im wina, a pokojówka przyniosła cienki chleb, pastę z bakłażanów, bardzo pikantną, oraz inną ze słodkich ro¬dzynek i siekanych daktyli z orzechami, zaprawioną czerwonym winem. –Moja rodzina przybyła tu z Sewilli – powiedział, kiedy Laurence wspomniał o postaciach z portretów. – Zostaliśmy wypędzeni przez króla i inkwizycję. Sułtan okazał większą gościnność. Laurence, który coś niecoś słyszał o ograniczeniach diety żydowskiej, obawia! się, że czeka ich mało ciekawy posiłek, lecz Pozna kolacja okazał się bardziej niż przyzwoita: smaczny udziec barani, upieczony na sposób turecki i pokrojony na cienkie plastry, młode ziemniaki w mundurkach z aromatyczną polewą Z oliwy z oliwek i ziół; do tego cała ryba upieczona z papryką i pomidorami, o ostrym smaku,

oproszona żółtą przyprawą, oraz delikatnie duszony drób, któremu nic nie dało się zarzucić. Maden, który często pełnił rolę rządcy u brytyjskich gości, mówił świetnie po angielsku, podobnie jak i cała jego rodzina. Przy stole zasiadło pięć osób, gdyż obaj synowie Madena założyli własne rodziny, a poza jego żoną w domu została tylko córka Sara, młoda kobieta, która już dawno skończyła szkołę: jeszcze przed trzydziestką, lecz niezamężna, dysponująca zapewne pokaźnym posagiem, o przyjemnej aparycji i manierach, choć na obcą modłę, o ciemnych włosach i brwiach, które kontrastów ałv z jej jasną cerą, w czym była bardzo podobna do matki. Teraz siedziała naprzeciwko rodziców ze spuszczonymi oczami, czy to z powodu skromności, czy też nieśmiałości, choć odpowiadała swobodnie, kiedy się do niej zwracano. Laurence powstrzymał się z zadaniem pytań, które ci¬snęły mu się na usta, uznawszy, że byłoby to nietaktowne, i na początku ograniczył się do opisu ich podróży na zachód, zachęcany pytaniami gospodarza, który z początku zadawał je z uprzejmości, lecz potem pragnął zaspokoić swoją rosnącą ciekawość. Laurence, urodzony dżentelmen, wiedział, jak pro¬wadzić rozmowę przy stole, a podróż dostarczyła mu mnóstwa materiału na liczne anegdoty, którymi teraz mógł ubarwić opo¬wieść. Świadomy towarzystwa dam, bardzo oględnie wspomniał o niebezpieczeństwach w postaci burzy piaskowej i lawiny i mc nie powiedział o spotkaniu z jeźdźcami, lecz relacja i bez tego okazała się wystarczająco intrygująca. –A potem te dranie bez pozwolenia porwały bydło i znl' kły – powiedział, ponuro kończąc opowieść o zachowaniu dzikich smoków u bram miasta – a ten łotr Arkady skinął nam łbci^ podczas gdy my staliśmy osłupiali z rozdziawionymi ustam1. Odleciały ogromnie ukontentowane, jak tuszę, my zaś cudem niemal uniknęliśmy więzienia. _ Chłodne powitanie po tak ciężkiej podróży – powiedział rozbawiony Maden. –Tak, to musiała być bardzo ciężka podróż – powiedziała cicho Sara Maden, nie podnosząc wzroku. – Cieszę się, że do¬tarliście tu wszyscy bezpiecznie. Po chwili ciszy Maden podsunął Laurence'owi tacę z chlebem i powiedział: –No cóż, myślę, że teraz za to macie wszelkie wygody. Mieszkacie w pałacu, więc możecie przynajmniej uwolnić się od całego tego hałasu. Chodziło mu o roboty w porcie, które najwyraźniej doskwie¬rały mieszkańcom. –Co można zrobić, kiedy te ogromne bestie wciąż latają nad nami? – powiedziała pani Maden, kręcąc głową. – Okropnie hałasują. A gdyby któryś upuścił jedno z tych dział? Straszne istoty. Według mnie nie powinny się pokazywać w cywilizowa¬nych miejscach. Oczywiście nie mam na myśli pańskiego smoka, kapitanie, który z pewnością zachowuje się bez zarzutu – dodała szybko, nieco zmieszana. –Uważa pan pewnie, kapitanie, że narzekamy bez powo¬du – przyszedł jej z pomocą Maden – bo przecież obcuje pan ze smokami na co dzień.

–Cóż – odparł Laurence – cudownie było zobaczyć formację smoków w środku miasta. W Anglii nie wolno nam aż tak się zbli-zac do osad, łatamy też wyznaczonymi szlakami nad miastami, Zeby nie straszyć ludzi czy bydła, a i tak wciąż na nas narzekają. emeraire zawsze uważał to za uciążliwe ograniczenie. Czy Za*em jest to u was jakieś nowe ustalenie? Naturalnie – powiedziała pani Maden. – Nigdy wcześniej nit dyszałam o czymś podobnym i mam nadzieję, że to pierw¬szy i ostatni raz. Ani słowa ostrzeżenia. Po prostu pojawiły s^ na niebie pewnego dnia zaraz po wezwaniu do modlitwy, a my trzęśliśmy się w domach przez cały dzień. –Człowiek się przyzwyczaja – rzekł Maden i wzruszył filo¬zoficznie ramionami. – Przez ostatnie dwa dni nastąpił pewien zastój w interesach, ale właściciele znowu otwierają swoje sklepy nie zważając na smoki. –Tak, i bardzo dobrze – powiedziała pani Maden. – Jak mamy załatwić wszystko w niecały miesiąc… Nadire – zawołała do pokojówki – podaj wino, proszę – rzuciła niemal jednym tchem. Drobna pokojówka weszła, podała karafkę, która stała na kredensie w zasięgu rąk biesiadników, po czym szybko opuściła pokój. Maden zwrócił się do Laurencea, nalewając mu wina: –Moja córka niebawem wychodzi za mąż. Powiedział to dziwnie łagodnym, niemal przepraszającym tonem. Zapadła niezręczna, nabrzmiała oczekiwaniem cisza, zu¬pełnie niezrozumiała dla Laurence'a. Pani Maden spojrzała na talerz, przygryzając wargę. Wreszcie ciszę przerwał Tharkay, który wzniósł kieliszek i powiedział do Sary: –Piję za pani zdrowie i szczęście. Wreszcie podniosła ciemne oczy i spojrzała na niego ponad stołem. Tylko na chwilę, a potem on zasłonił twarz wzniesionym kielichem; lecz trwało to wystarczająco długo. –Moje gratulacje – powiedział Laurence i także wzniósł kielich. –Dziękuję – odpowiedziała. Lekko zarumieniona skłoniła uprzejmie głowę, a jej głos nie zadrżał. Znowu zapadła cisza, którą teraz przerwała sama Sara. Wyprostowała się z lekkim drgnieniem ramion i zwróciła stanowczo do Laurence'a: Kapitanie, czy wolno mi zapytać, co się stało z tymi mło¬dzieńcami? laurence doceniał jej odwagę, lecz nie miał pewności, jak rozumieć jej pytanie, dopóki nie dodała po chwili:

_ Czyż nie należeli do pańskiej załogi, ci młodzieńcy, którzy /Lljrzeli do haremu? _ Ach, zaiste – odparł, zdruzgotany faktem, że wieść o tym vvvdarz.eniu rozniosła się tak daleko. Miał nadzieję, że nie po¬gorszy sytuacji, mówiąc o czymś takim. Nie uważał, by harem bvł odpowiednim tematem dla młodej Turczynki, nie bardziej niż pytania o kobiety z półświatka czy śpiewaczki operowe, zadawane przez młodą damę z Anglii. – Otrzymali słuszną karę za swoje zachowanie, zapewniam panią, i to już się więcej nie powtórzy. –A zatem nie odebrano im życia? – powiedziała. – Miło mi to słyszeć. Będę mogła uspokoić dziewczęta z haremu, które o niczym innym nie mówiły i miały nadzieję, że młodzieńców nie spotka zbyt surowa kara. –Czy one tak często pokazują się w towarzystwie? – Lau¬rence zawsze myślał, że harem przypomina więzienie, a osobom w nim przebywającym nie wolno komunikować się ze światem zewnętrznym. –Och, jestem kirą, przedstawicielką handlową, jednej z ka-din- wyjaśniła Sara. – A one czasem opuszczają harem, choć nie jest to łatwe. Nikomu nie wolno na nie patrzeć, tak więc muszą być zamknięte w powozach, pilnowane przez wielu strażników, no i uzyskać pozwolenie sułtana. Lecz ja jako kobieta mogę tam swobodnie wchodzić i wychodzić. –W takim razie zechce pani przekazać im moje przeprosiny Za to najście, a także przeprosiny od tych młodzieńców – po¬ddział Laurence. –Z pewnością byłyby szczęśliwsze, gdyby to najście bardziej się powiodło i tak szybko się nie skończyło – rzuciła nieco rozba¬wiona i uśmiechnęła się, widząc zmieszanie Laurence'a. – Och nie popełniam tu żadnej niedyskrecji: po prostu one siedzą tam bezczynnie i bardzo się nudzą, sułtan zaś bardziej interesuje się reformami niż faworytami. Ponieważ kolacja dobiegła końca, kobiety wstały i odeszły od stołu. Sara wyszła z pokoju, nie oglądając się za siebie, wy¬soka i wyprostowana, a Tharkay w milczeniu podszedł do okna i spojrzał na ogród z tyłu domu. Maden westchnął bezgłośnie i nalał jeszcze Laurenceowi mocnego czerwonego wina. Przyniesiono deser, tacę z marce¬panem. –Domyślam się, że ma pan do mnie wiele pytań, kapita¬nie – powiedział. Okazało się, że nie tylko znalazł panu Arbuthnotowi posłańca w osobie Tharkaya, lecz wystąpił też w roli głównego pośrednika w transakcji. –Domyśla się pan, że działaliśmy z największą ostrożno¬ścią- rzekł. – Złoto nie zostało dostarczone w jednym transpor¬cie, lecz na pokładach kilku pilnie strzeżonych statków, które przypłynęły w różnych dniach, w skrzyniach oznaczonych jako żelazne sztaby. Kolejne partie przewożono bezpośrednio do mojego skarbca aż do zebrania całości. –Czy podpisano umowę, zanim dostarczono zapłatę? – za¬pytał Laurence.

Maden niejednoznacznie uniósł dłonie. –Cóż jest wart kontrakt zawarty między monarchami? Jaki sędzia wyda wyrok w podobnej dyspucie? Pan Arbuthnot myślał-że wszystko jest ustalone. Bo czy inaczej podjąłby tak wielkie ryzyko i zebrał tu taką sumę? Wydawało się, że wszystko jest w porządku, że wszystko idzie dobrze. _ RIGHT SQUARE BRACKET jednak suma ta nigdy nie została doręczona… – rzucił l,aurencc. Yarmouth przybył z pisemną instrukcją od ambasadora, zobo¬wiązującą do przekazania pieniędzy, na parę dni przed śmiercią tego drugiego i zniknięciem pierwszego. –Ani przez chwilę nie wątpiłem w autentyczność tej wiadomości, nikt lepiej ode mnie nie znał charakteru pisma arnbasadora, a on darzył pana Yarmoutha pełnym zaufaniem-po¬wiedział Maden. – Świetny młodzieniec, który niebawem miał się ożenić, zawsze opanowany. Nie uwierzyłbym, że coś knuł, kapitanie – dodał z lekkim powątpiewaniem, a ton jego głosu nie wyrażał już takiej pewności jak jego słowa. Laurence milczał przez chwilę. –I przekazał mu pan pieniądze zgodnie z instrukcją? –Do rezydencji ambasadora – potwierdził Maden. – Z tego, co zrozumiałem, stamtąd miały zostać dostarczone prosto do skarbca, lecz ambasador został zabity następnego dnia. Miał pokwitowania, podpisane, ale przez Yarmoutha, a nie ambasadora. Pokazał je Laurence'owi z zakłopotaną miną, a gdy Laurence oglądał je dokładnie, powiedział niespodziewanie: –Kapitanie, jest pan bardzo uprzejmy, ale mówmy otwarcie. To są wszystkie dowody, jakimi dysponuję. Ludzie, którzy prze¬nosili złoto, pracują u mnie od lat, a odebrał je tylko Yarmouth. Gdyby utracono w podobnych okolicznościach mniejszą sum$, wolałbym oddać je z własnej kieszeni, niż ryzykować utratę reputacji. Laurence badał dokładnie pokwitowania w świetle lampy. Rzeczywiście gdzieś w zakamarkach jego umysłu mogło się zrodzić takie podejrzenie. Położył papiery na stole i podszedł d° okna, zły na siebie i świat. –I)obry Boże – powiedział cicho – co za paskudna sytuacja, trzeba się oglądać podejrzliwie na wszystkie strony. – Odwrócił się do Madena. – Proszę nie myśleć o tym. Ośmielę się stwjj dzić, że jest pan osobą godną szacunku, i nie wierzę, by zap|ą% nował pan morderstwo brytyjskiego ambasadora, stawiając kr^ w kłopotliwym położeniu. Co więcej, to pan Arbuthnot, a nic pan, był odpowiedzialny za pomyślność naszych interesów. Je§j-zbytnio zaufał Yarmouthowi i pomylił się… – Urwał i pokręci! głową. – Jeśli uzna pan moje pytanie za obrazi i we, to proszę mi powiedzieć, a nie będę oczekiwał odpowiedzi, ale… czy jest możliwe, że w całą sprawę zamieszany jest Hasan Mustafa, jeśli w ogóle go pan zna? Sam albo w… w zmowie z Yarmouthem; Bez wątpienia świadomie kłamał, gdy

twierdził, że umowa nie została sfinalizowana. –Czy jest możliwe? Wszystko jest możliwe, kapitanie. Jeden człowiek nie żyje, drugi zniknął, przepadły tysiące funtów w zło¬cie? Co jest niemożliwe? – Maden przesunął dłonią po czole, by się uspokoić. – Proszę mi wybaczyć. Nie. Nie, kapitanie, nie wierzę w to. On i cała jego rodzina popierają całym sercem reformy sułtana i oczyszczenie Korpusu Janczarów-jego kuzyn poślubił siostrę sułtana, a jego brat dowodzi nową armią. Nie powiem, że to człowiek o nieskazitelnym honorze, bo czy da się tak powiedzieć o kimkolwiek, kto poważnie zajmuje się polityką? Ale żeby zdradził cały swój dorobek i dorobek rodziny? Człowiek może dopuścić się małego kłamstwa, by uratować twarz albo by znaleźć wymówkę i uniknąć umowy, której żałuje, lecz nie musi od razu być zdrajcą. –Dlaczego mieliby żałować tej umowy? Napoleon zagraża im bardziej niż kiedykolwiek, tym bardziej więc potrzebują takich sojuszników jak my – powiedział Laurence. – Wzmocnie¬nie naszych sił na kanale jest bardzo ważne i dla nich, jako że odciągamy w ten sposób więcej wojsk napoleońskich na zachódMaden był trochę skonsternowany, więc Laurence zachęcił go do szczerości. Kapitanie, od czasów Austerlitz ludzie są przekonani, że ^apoleon jest niezwyciężony i tylko głupie narody z nim walczą. przepraszam ~ d°dał, w'dząe ponurą minę Laurence'a – ale tak mówią, na ulicach i w kawiarniach. Zapewne podobną opinię Nvvrażają również ulemowie i wezyrowie. Cały świat wie o tym, Łe cesarz Austrii zasiada na tronie z łaski Napoleona. Lepiej nigdy mu się nie przeciwstawiać. Tharkay skłonił nisko głowę, gdy rozstawali się z Made-nem. –Długo zostaniesz w Stambule? – zapytał go Maden. –Nie – odpowiedział Tharkay. – Już tu nie wrócę. Maden kiwnął głową. –Niech cię Bóg prowadzi – powiedział łagodnie i obserwo¬wał, jak odchodzą. Laurence odczuwał zmęczenie, nie tylko fizyczne, a Tharkay na dobre zamknął się w sobie. Musieli trochę poczekać na brzegu na innego przewoźnika. Znad Bosforu wiał na tyle silny wiatr, że się ochłodziło, choć letnia aura wciąż się utrzymywała. Lau¬rence ocknął się, smagnięty powiewem, i spojrzał naTharkaya: jego towarzysz siedział nieruchomo, a jego oblicze pozostawało niewzruszone, spokojne, pozbawione emocji, tylko usta, ledwo majaczące w świetle latarni. Wreszcie łódź dotarła na nabrzeże. Całą drogę pokonali w mil¬czeniu, słychać było jedynie skrzypienie drewna, plusk nierówno zanurzanych wioseł, ciężki oddech przewoźnika i chlupot wody 0 burty łodzi. Witrażowe okna meczetów na drugim brzegu mie¬niły się kolorami, rozświetlone od wewnątrz blaskiem świec: ich gładkie kopuły przypominały archipelag, nad którym wznosiła s,e. w swojej monumentalnej chwale Hagia Sofia. Przewoźnik wYskoczvł z łodzi i przytrzymał ją dla nich. Wyszli na brzeg i od razu /alał ich migocący blask kolejnego meczetu, który można było nazwać małym tylko w porównaniu z monumentalną bu dowlą. Wokół jego kopuły latały chaotycznie mewy,

krzycy ochryple, z oświetlonymi na żółto brzuchami Było zbyt późno na handel, zamknięto już nawet bazary i kawiarnie, oraz zbyt wcześnie dla rybaków. Ruszyli pustymi ulicami w stronę pałacowego muru. Być może znużenie uśpiRIGHT SQUARE BRACKET'7d0 ich czujność albo też był to niefortunny zbieg okoliczności. Mj. nął ich oddział strażników i Tharkay podrzucił linę z kotwicą. Laurence czekał na murze, by mu podać rękę, gdy niespodzie¬wanie zza zakrętu wynurzyło się dwóch innych strażników, pogrążonych w cichej rozmowie, którzy lada moment mogli ich zobaczyć. Tharkay, uczepiony liny w połowie wysokości, zeskoczył na ziemię, strażnicy zaś pobiegli ku nim, krzycząc i sięgając po szable. Jeden chwycił Tharkaya za ramię. Laurence skoczył na drugiego, a gdy obaj się przewrócili, chwycił go za kark i ogłuszył, uderzając jego głową o ziemię. Tharkay wyciągał już z ramienia drugiego Turka lśniący od krwi nóż, którym go ugodził, by się uwolnić z jego uścisku. Laurence pomógł mu wstać i obaj ruszyli szybko ulicą, ścigani okrzykami kolejnych żołnierzy. Hałas sprowadził resztę strażników, którzy osaczali ich, zbliżając się labiryntem uliczek i alejek. Górne piętra ciasno stojących domów wystawały wścibsko nad ulicami i teraz w seg¬mentowych oknach zapalały się kolejno światła, tworząc ślad za uciekinierami. Nierówny bruk był bardzo zdradliwy, dlatego Laurence pośliznął się, gdy wykonał gwałtowny zwrot za rogiem, unikając w ten sposób szabli jednego z dwóch strażników, którzy wyłonili się niespodziewanie z bocznej uliczki. Ścigający nie dali za wygraną; Laurence, biegnący na oślep za Tharkayem w górę zbocza, miał wrażenie, że płuca rozsadzą mu żebra. Wierzył, że ich uniki czemuś służą, lecz nie było czasu, by o to zapytać. Wreszcie Tharkay zatrzymał się przy opusZ' L,/(,nvm. zaniedbanym domu i przywołał go gestem. Z całego |Ualvnku pozostało tylko najniższe piętro, tak więc nad głową jnjeli niebo, pod nogami zaś zniszczoną klapę prowadzącą do piwnicy. Laurence zawahał się, bo uznał, że strażnicy są zbyt blisko i ich zobaczą, a on nie chciał dać się złapać w mysiej d/iurzc bez wyjścia. _ Chodź! – ponaglił go TharkaRIGHT SQUARE BRACKET. Podniósł klapę i ruszył w dół po zbutwiałych schodach do wvkopanej w ziemi wilgotnej piwnicy, na której końcu widniały inne drzwi, czy raczej przejście, bo Laurence musiał prawie zgiąć sic wpół, by iść dalej w dół schodami, tym razem nie drewnia¬nymi, a wyciosanymi w kamieniu, śliskimi i zaokrąglonymi na krawędziach ze starości. Z ciemności u góry dochodził łagodny plusk kapiącej wody. Długo schodzili w dół. Przez cały czas Laurence trzymał dłoń na rękojeści szabli, drugą zaś przesuwał po ścianie, która nagle znikła. Po następnym kroku zorientował się, że stoi po kostki w wodzie. –Gdzie jesteśmy? – zapytał szeptem, a jego głos długo płynął, zanim połknęła go ciemność. Wciąż szli w wodzie, która obmywała jego buty. Dogonił ich słaby blask pochodni strażników, którzy zeszli za nimi. i teraz mógł coś zobaczyć.

Nieopodal stała blada kamienna kolumna, lśniąca, wytarta i szersza od rozłożonych ramion. Sufit Pozostawał poza zasięgiem jego wzroku, za to przy kolanach zo¬baczył kilka szarych ryb, otwierających pyski przy powierzchni Wody i pykających cicho bąbelkami. I ^aurence chwycił Tharkaya za ramię i pokazał przed siebie. Brnąc przez wodę i muł, schowali się 23 kolumną, a ostrożne migotanie pochodni przesunęło się w głąb korytarza, poszerzając krąg niewyraźnego czerwonego światła. We wszsstkie strony odchodziła galeria kolumn, dziwnych ^deformowanych. Niektóre tworzyły niedopasowane bloki, jak¬by ustawione ręką dziecka i utrzymujące się na miejscu jedynj dzięki napierającemu na nie ciężarowi miasta, ciężarowi, którv powinien dźwigać Atlas, a nie te kruszące się ruiny, wnętrze ja. kiejś katedry, dawno zakopanej i zapomnianej. Mimo iż otaczała ich zimna rozległa przestrzeń, było tam dziwnie duszno, jakby na barkach Laurencea spoczywała część tego ciężaru. Mimo¬wolnie wyobraził sobie katastrofę, oczyma duszy zobaczył, JĄ niewidoczne sklepienie kruszy się cegła po cegle, aż któregoś dnia łuki nie mogą już dłużej go udźwignąć i wszystko, domv, ulice, pałac, meczety, lśniące kopuły, wali się w dół, dziesięć tysięcy ludzi tonie w tej czekającej kostnicy. Laurence otrząsnął się z tych myśli i klepnął Tharkaya w ramię, pokazując na następną kolumnę: strażnicy hałaśliwie wchodzili do wody. Błoto z dna zawirowało, kiedy ruszyli dalej, trzymając się w cieniu filarów. Gęsty szlam trzeszczał im pod butami, a w głębi wody poblyskiwały blade kości. Nie tylko szkielety ryb: w jednym miejscu z błota wystawał łuk szczęki, na którym trzymało się jeszcze kilka zębów, w innym zaś pokryta zielonymi plamami piszczel stała oparta o podstawę kolumny, jakby ustawił ją tak jakiś podwodny przypływ. Ogarnęło go przerażenie na myśl o tym, że mógłby za¬kończyć życie w takim miejscu, dalekie od zwykłego strachu przed śmiercią. Ohydna myśl, że mógłby stać się jednym z tych niezliczonych bezimiennych nieszczęśników, których zrzucono tutaj, by zgnili w ciemności. Laurence oddychał przez otwarte szeroko usta, nie tylko po to, by zachować ciszę, by bronić się przed smrodem pleśni i zepsucia. Szedł niemal zgięty wpół, odczuwając ogromną, irracjonalną chęć zatrzymania się i za¬wrócenia, powrotu do czystej, otwartej przestrzeni. Brnął przed siebie, zakrywając usta połą kaftana. Strażnicy prowadzili systematyczne poszukiwania: szli roz¬stawieni na szerokość korytarza, każdy z pochodnią w dłoni, rzucającą nieduże kręgi słabego światła zazębiające się na tyle, ze tworzyły coś na podobieństwo żelaznego płotu. Kroczyli po¬woli- ale pewnie, skandując coś głośno, przeczesując ciemność pogłosem i światłem. Laurence dostrzegł pierwsze refleksy odbite od odległej ściany. Rzeczywiście zbliżali się do końca mvsiej dziury, gdzie już pewnie będą mogli jedynie spróbować przerwać szereg strażników, licząc na to, że jeszcze raz uda im się zostawić ich z tyłu. Tyle tylko, że teraz nogi niosły ich powoli, zmęczone i zziębnięte po długim marszu przez wodę. Tharkay dotykał kolejnych słupów, kiedy przemykali od jednej kolumny do następnej, starając się uciec. Za każdym ra¬zem przesuwał dłonią po powierzchni i patrzył na nią uważnie. Wreszcie zatrzymał się przy jednej, a gdy Laurence dotknął jej ściany, także wyczuł głębokie wyżłobienia, podobne do śladów deszczu na krawędziach pokrytych gąbczastym błotem, co od¬biegało od pozostałych niedokończonych kolumn. Posuwający się ławą strażnicy zbliżyli się, mimo to Tharkay stał i naciskał na podłogę czubkiem buta. Laurence dobył szabli i przeprosiw¬szy w myślach

Temeraire'a za to, że tak bezcześci prezent od niego, także zaczął nakłuwać kamienne podłoże, aż wreszcie poczuł, że ostrze zsuwa się niespodziewanie w coś w rodzaju płytkiego kanału wykutego w podłodze, szerokiego na niecałą stopę i całkowicie zapchanego. Tharkay skinął głową, a Laurence ruszył za nim wzdłuż kanału i obaj pobiegli najszybciej jak mogli w wodzie po kolana. Plusk zagłuszały nieubłaganie skandowane słowa bir-iki-uc-dórt, powtarzane tak często, że Laurence wreszcie rozpoznał odliczanie. Teraz znaleźli się przed samym murem, jednolitą ścianą, której gruby tynk przecinały jedynie smugi w różnych odcieniach brązu i zieleni, a kanał skończył się równie nagle, Jak się pojawił. Ale Tharkay zmienił kierunek: z boku odchodziła mniejsza przybudówka, której sklepienie podtrzymywały dwa słupy Laurence wzdrygnął się: u podstawy kolumny z wody wyłaniała się monstrualna twarz, a jej jedno ślepe kamienne oko patrzyło prosto na nich, matowoczerwone. Rozległ się krzyk: żołnierze ich zauważyli. Pobiegli dalej, a gdy mijali okropny posąg, Laurence poczuj na twarzy pierwszy słaby powiew świeżego powietrza: przeciąg. Macając ścianę, znaleźli czarny i wąski otwór ukryty za wystę¬pem przed blaskiem pochodni: schody pokryte warstwą brudu, spowite cuchnącym, wilgotnym powietrzem. Laurence niechęt¬nie zaczerpnął tchu, gdy pobiegli w górę po wąskich stopniach, aż wreszcie wypełzli przez stary otwór ściekowy, odsunąwszy zardzewiałą żelazną kratę. Tharkay stał zgięty wpół, dysząc ciężko, Laurence zaś ostatkiem sił przesunął kratę na swoje miejsce i zablokował ją kawałkiem gałęzi, oderwanej z niskiego drzewka i wsuniętej do pustego skobla. Podtrzymał Tharkaya za ramię i chwiejnie poszli przed siebie. Nie wzbudziliby niczyich podejrzeń, jeśli ktoś nie spojrzałby uważniej na ich buty i płaszcze: uderzenia w kratę rozlegały się coraz dalej za nimi, z pewnością nikt nie widział ich twarzy i nie padło żadne imię podczas tego szalonego pościgu. Kiedy znaleźli miejsce, gdzie pałacowy mur trochę się obni¬żał, i sprawdzili, że nikt ich nie obserwuje, Laurence podsadził Tharkaya, a ten z kolei jemu pomógł wspiąć się na mur i przejść na drugą stronę. Uszli kawałek i nieporadnie zwalili się z ulgą przy starej żelaznej fontannie na wpół przesłoniętej zaroślami, z której zaledwie ciurkała woda, zimna i świeża. Zbierali ją łap¬czywie w dłonie i pili, ochlapując sobie twarz, a potem wylewali na ubranie bez żalu: trochę spłukała z nich smród. Z początku otaczała ich całkow ita cisza, lecz gdy wreszcie ser¬ce przestało mu tłuc się w piersi, Laurence zaczął rozpoznawać odgłosy nocy, szelesty liści i myszy, ledwo słyszalny śpiew ptaków z pałacowej ptaszarni za murem wewnętrznym i nieregularne ^gfzytanie o osełkę noża ostrzonego przez Tharkaya. –Chciałbym coś powiedzieć – odezwał się cicho Laurence -0 tym, jak się rzeczy mają między nami. TharkaRIGHT SQUARE BRACKET zastygł w bezruchu, a ostrze jego noża zadrżało w świetle. –Dobrze – odpowiedział i wrócił do żmudnej, powolnej pracy. – Mów.

–Wcześniej dzisiaj wygłosiłem kilka bezmyślnych uwag -rzekł Laurence. – Normalnie uznałbym za naganne zwracanie się w ten sposób do kogoś pozostającego pod moimi rozkazami. Nie wiem. jak pow inienem cię przeprosić. –Daj spokój. – Zapomnijmy o tym, a ja nie będę się użalał. –Próbowałem zrozumieć twoje zachowanie – ciągnął Laurence, nie zwróciwszy uwagi na tę próbę zbagatelizowania sprawy – i nie mogę cię rozgryźć. Dzisiaj nie tylko uratowałeś mi życie, ale i w istotny sposób pomogłeś w realizacji naszej misji. Co więcej, jak się zastanowić nad ostatecznymi rezultatami twoich poczynań podczas naszej ekspedycji, to nie ma na co narzekać. Przeprowadziłeś nas przez kolejne niebezpieczeństwa, często sam ryzykując. Lecz dwukrotnie opuściłeś stanowisko w kłopotliwych sytuacjach, zachowując niepotrzebną dyskrecję, co wzbudziło w nas ogromny niepokój. –Może nie przyszło mi do głowy, że moja nieobecność tak was zaniepokoi – odpowiedział beznamiętnie Tharkay. Laurence'a wyprowadziło z równowagi to nowe wyzwanie. –Bądź łaskaw nie udawać przede mną głupca – powie¬dział. – Prędzej uwierzyłbym, że jesteś skończonym i bezczel¬nym zdrajcą, do tego niekonsekwentnym. ~ Dziękuję, to niezły komplement. – Tharkay ironicznie zasalutował końcem noża. – Tylko że ta dyskusja w ydaje mi się

bezsensowna, jako że niebawem nie będziesz już potrzebował moich usług. –Czy potrzebowałbym ich przez minutę czy przez mie¬siąc – powiedział Laurence – ukróciłbym te twoje gry. Doce. niam to, co dla nas zrobiłeś, i jeśli odejdziesz, serdecznie ci podziękuję za wszystko. Lecz jeśli zostaniesz, musisz obiecać, że podporządkujesz się mojemu dowództwu i przestaniesz znikać bez pozwolenia. Nie mogę tolerować podwładnych, którym nie dowierzam, a ty, Tharkay – dodał z nagłą pewnością – lubisz budzić wątpliwości. Tharkay odłożył nóż i osełkę, a jego twarz spoważniała. –Można by raczej powiedzieć, że lubię wiedzieć, czy mi się niedowierza. W tym względzie jesteś bliski prawdy. –Bardzo się starałeś, abym tak pomyślał. –I uważasz to pewnie za perwersję – rzekł Tharkay – lecz już dawno temu nauczyłem się, że moja twarz i pochodzenie wykluczają mnie z normalnych układów dżentelmeńskich, a moje działania nie mają na to wpływu. Jeśli i tak nie mogę liczyć na zaufanie, to wolę raczej wzbudzać otwarte podejrzenie, zamiast potulnie znosić niekończące się westchnienia i szepty za plecami. –Ja także musiałem znosić szepty, tak jak moi oficerowie. Służymy krajowi, a nie tym małostkowym

istotom, które drwią z nas po kątach, a służba jest lepszą obroną naszego honoru w obliczu tych marnych zniewag niż najbardziej gwałtowny sprzeciw – oznajmił Laurence. –Ciekawe, czy mówiłbyś tak samo – powiedział z pasją Tharkay – gdybyś musiał znosić to zupełnie sam. Gdyby nie tylko społeczeństwo odnosiło się to ciebie z pogardą, lecz także ci, z którymi, jak masz prawo sądzić, łączą cię więzy braterstwa, twoi dowódcy i towarzysze broni. Gdyby odebrano ci nadzieje na niezależność i awans, jak jakiejś sierocie, gdyby oferowano ·miejsce wyższego służącego, gdzieś między kamerdynerem i wytresowanym psem. Zacisnął usta, choć charakterystyczna dla niego obojętność vVydawała się teraz tylko źle dopasowaną maską, a na jego twarzy pojawił się nawet rumieniec. –Czy to oskarżenia pod moim adresem? – zapytał Laurence, oburzony i zaniepokojony jednocześnie, lecz Tharkay potrząsnął głową. –Nie, wybacz mi, zapędziłem się. Rany, które miałem na myśli, to przeszłość, choć wciąż bolesna. – Fo chwili dodał, już nieco kpiąco: – Nie zaprzeczam, że sam sprowokowałem ewentualne nieuprzejmości z twojej strony. Wyrobiłem w sobie wyczekującą postawę, zabawną, przynajmniej dla mnie, lecz chyba niesprawiedliwą dla moich towarzyszy. Tharkay powiedział wystarczająco dużo, by Laurence mógł bez niepotrzebnych spekulacji wyobrazić sobie, jakie traktowanie skłoniło go do porzucenia kraju i towarzystwa na rzecz obecnego samotnego życia, pozbawionego zobowiązań, które wydawało się zupełnie jałowe, było marnowaniem talentów wartościowego człowieka. Laurence wyciągnął rękę i powiedział poważnie: –Skoro tak twierdzisz, to daj mi słowo i przyjmij moje… My¬ślę, że mogę obiecać całkowitą lojalność komuś, kto zaproponuje mi to samo, a podejrzewam, że bardziej byłoby mi żal się z tobą rozstać, niż mogę się domyślać. Tharkay spojrzał na niego i przez chwilę miał dziwnie nie¬pewną minę, lecz zaraz powiedział beztrosko: –No cóż, ja się nie zmienię, lecz skoro jesteś gotów przyjąć obietnicę, kapitanie, byłoby nietaktem jej nie złożyć. Energicznie wyciągnął rękę i szczerze uścisnął dłoń Lau¬rence^.

–Uch – powiedział Téméraire, kiedy podniósł obu męi czyzn, opuścił ich do ogrodu i przyjrzał się z wyraźną niechęcią swoim pobrudzonym szlamem łapom. – To nic, że śmierdzisz najważniejsze, że wróciłeś. Granby mówił, żebym ciebie nie szukał, bo z pewnością zostaniesz dłużej na kolacji, ale nie bRIGHT SQUARE BRACKETł0 cię tak długo – zakończył bardziej już płaczliwym tonem, p0 czym zanurzył łapę w stawie, by ją obmyć. –Trochę się zagapiliśmy w drodze powrotnej i musieliśmy znaleźć sobie na krótko kryjówkę, ale jak

widzisz, wszystko skończyło się dobrze. Przepraszam, że dałem ci powód do niepo¬koju – powiedział Laurence, zrzucając z siebie bezceremonialnie ubranie i zmierzając prosto do stawu, w którym już się zanurzył Tharkay. – Dyer, zabierz to ubranie i buty i zobacz z Roland, co się z tym da zrobić, a potem przynieś mi to cholerne mydło. –To raczej nie wskazuje na to, że Yarmouth jest winny – po¬wiedział Granby, po tym jak Laurence, już czysty, w koszuli i spodniach, zdał relację z kolacji. – W jaki sposób przetranspor¬towałby taką masę złota? Potrzebowałby do tego statku, chyba że wpadł na szalony pomysł, żeby przewieźć je na grzbietach wielbłądów. –Wtedy by go zauważono – stwierdził cicho Tharkay. – We¬dług szacunku Madena było tego ze sto skrzyń, a nie wyszły żadne zgłoszenia z karawanseraju czy z doków o tak dużych ruchach: wczoraj rano wypytałem tu i tam. Rzeczywiście trudno byłoby mu znaleźć transport, bo połowę poganiaczy zatrudniono przy pracach w porcie, a druga połowa opuściła miasto z powodu smoków. –A może wynajął smoka? – zapytał Laurence. – Widzieli¬śmy na wschodzie handlarzy smoków. Zapuszczają się aż tak daleko? –Nie widziałem ich nigdy po tej stronie Pamiru – powie¬dział Tharkay. – Na zachodzie nie pozwolono by przebywać im w cieście, więc nic by nie zarobili, a ponieważ te smoki uważa sję za dzikie, co najwyżej przeznaczono by je do hodowli. _ Nieważne, w każdym razie nie mógł przewieźć złota na smoku, jeśli zamierzał je przejąć – rzekł Granby. – Nie wierzę, Dv można było załadować na smoka mnóstwo złota i drogich ka¬mieni, kazać mu z tym lecieć przez jakiś czas, a potem poprosić, żeby wszystko oddał. Prowadzili cichą rozmowę w ogrodzie w obecności Temerai-re'a, który teraz zauważył, trochę rozmarzonym głosem, bynaj¬mniej nie podważając słów Granby'ego: –Zdaje się, że to była góra złota. Może ukrył je gdzieś w mieście? –Musiałby być po części smokiem, żeby się zadowolić ukryciem takiej sumy tam, gdzie nie mógł się pokazać, żeby zrobić z niej jakiś użytek – powiedział Laurence. – Nie, nie zadawałby sobie takiego trudu, gdyby nie mógł zabrać potem tych pieniędzy. –Ale wszyscy zgodnie stwierdziliście, że złoto nie mogło zostać wywiezione – zauważył Temeraire. – W takim razie musi gdzieś tu być. Zapadło długie milczenie, które przerwał Laurence: –Czy zatem nie należy przyjąć, że przynajmniej pozwolili na to ministrowie, jeśli sami nie maczali w tym palców? A na taką zniewagę Anglia musiałaby odpowiedzieć. Tylko gdyby nawet chcieli zerwać z nami sojusz, to czy świadomie prowokowaliby wojnę, która przecież kosztowałaby więcej, wymagałaby nie tylko pieniędzy, ale i przelania krwi? –Bardzo się starają nam wmówić, że winowajcą jest Yar¬mouth – zauważył Granby. – Nie mamy

dowodów, żeby wszczy¬nać wojnę. Tharkay nieoczekiwanie wstał, otrzepując się z kurzu. Wcze¬śniej wynieśli do ogrodu dywany, by na nich usiąść, na modłę turecką, jako że w pawilonach nie było krzeseł. Laurence obej rzał się przez ramię i wraz z Granbym zerwał się na nogi: dalej w głębi ogrodu, w cieniu cyprysów, stała kobieta. Być może ta sama, którą już widzieli na terenie pałacu, choć gruby welon uniemożliwiał jej identyfikację. –Nie powinnaś tu przychodzić – powiedział cicho Thar-kay, kiedy kobieta podeszła szybko bliżej. – Gdzie jest twoja pokojówka? –Czeka przy schodach. Odkaszlnie, gdyby ktoś się zbliżał -odpowiedziała chłodnym, opanowanym głosem, nie odrywając ciemnych oczu od jego twarzy. –Do usług, panno Maden – wybąkał Laurence, nie wiedząc, co robić. Przy całej sympatii nie mógł popierać potajemnej schadzki lub co gorsza ucieczki kochanków, a poza tym był dłużnikiem jej ojca. Nie miał pojęcia, jak mógłby odmówić, gdyby poprosili go o pomoc. Speszony schował się za maską oficjałności: –Czy mogę przedstawić Temeraire'a i mojego pierwszego oficera, porucznika Johna Granby'ego? Zaskoczony Granby przywitał się niezbyt elegancko: –Zaszczycony, panno Maden. Wymówił jej nazwisko pytającym tonem ze zdziwieniem i spojrzał na Laurence'a. Téméraire przywitał się i przyglądał się jej, nie ukrywając ani trochę zainteresowania. –Nie zapytam jeszcze raz – powiedział cicho Tharkay. –Nie mówmy o tym, co niemożliwe – powiedziała, wysu¬wając dłoń z głębokiej kieszeni płaszcza, lecz wcale nie po to, żeby ją podać Tharkayowi, jak na początku pomyślał Laurence. Ona tymczasem pokazała wnętrze dłoni i powiedziała: –Udało mi się na chwilę wejść do skarbca. Obawiam się, że większość przetopili. Na jej dłoni leżał złoty suweren z wi¬zerunkiem króla. Nie można ufać tym wschodnim tyranom – powiedział granby pesymistycznym tonem. – A poza tym równie dobrze możemy nazwać go złodziejem i mordercą. Jak nic skróci cię 0 głowę. Temeraire był bardziej optymistyczny i utrzymywał, ze me grozi im żadne niebezpieczeństwo, dopóki on jest z nimi. _ Chętnie się zobaczę z sułtanem – powiedział. – Może ma jakieś ciekawe klejnoty, a potem wreszcie

będziemy mogli wrócić do domu. Chociaż szkoda, że nie ma z nami Arkadego 1 jego smoków. Laurence, nie podpisując się pod tym ostatnim zdaniem, także liczył na pomyślny rezultat wizyty. Mustafa ponuro spoj¬rzał na złotą monetę i nie próbował nawet udawać zdziwienia, kiedy Laurence zapewnił go, że moneta ta dotarła do niego prosto ze skarbca. –Nie, panie, nie podam ci mojego źródła – rzekł Lau¬rence – lecz jeśli chcesz, pójdę z tobą od razu do skarbca. Wie¬rzę, że znajdziemy tam więcej podobnych, jeśli wątpisz w jej pochodzenie. Mustafa nie przyjął jego propozycji, ale i nie przyznał się do winy ani nie udzielił wyjaśnień, za to powiedział niespodzie¬wanie: –Muszę pomówić z Wielkim Wezyrem. Odszedł i jeszcze tego samego dnia wieczorem otrzymali wia¬domość: wreszcie zostali zaproszeni na audiencję u sułtana. –Nie chcę wprawiać go w zakłopotanie – dodał teraz Lau¬rence. – Bóg jeden wie, że biedny Yarmouth zasługuje na coś 'epszego, a także Arbuthnot. Kiedy dostarczymy jaja do kraju, rząd z pewnością zdecyduje, jak mają za to odpowiedzieć, i do¬brze wiem, co by powiedziano, gdybym podjął działania w tej sPrawie. – Przeczuwał nawet, że i tak będzie się wiele mówiło °iego postępowaniu w samej sprawie jaj. – Tak czy inaczej, mam

nadzieję, że dowiemy się, że rzeczywiście były to machinac; 1 knowań ministrów, o których sułtan nic nie wie. Oba Kaziłiki, Bezaid i Szerazda, przybyły ponownie jako hor^. rowa eskorta, choć w powietrzu byli bardzo krótko, bo gdv tylfc przelecieli nad pałacem, zaraz wylądowali na rozległym trawnik* Pierwszego Dziedzińca, przed bramami pałacu. Laurence uznała absurdalne, że wprowadzają ich z taką pompą do pałacu, w którym przecież spędzili już trzy noce, ale pozwolił, by ustawiono ich w szeregu między kazilikami z przodu i z tyłu. Przeszli statecz¬nym krokiem przez otwartą na oścież spiżową bramę i weszli na dziedziniec przed pięknie ozdobionym portykiem Bramy Szczęśli¬wości: za nią wzdłuż drogi czekali w idealnych rzędach wezRIGHT SQUARE BRACKET rowie w turbanach lśniących bielą w blasku słońca, a dalej pod murem kawalerzyści na parskających nerwowo koniach. Tron sułtana, szeroki, złoty i migocący blaskiem zielonych klejnotów, stał na wspaniałym dywanie utkanym z różnobarwnej wełny i ozdobionym wzorami kwiatów. Strój sułtana prezentował się jeszcze bardziej okazale: pomarańczowożółta szata z satyny z czarnym rąbkiem okrywała tunikę z niebiesko-żółtego jedwa¬biu, nad szarfą widniała rękojeść sztyletu wysadzana brylantami, a diamentowa egreta wokół ogromnego kwadratowego szmaragdu podtrzymywała pęk sztywnych piór, umocowanych u góry wRIGHT SQUARE BRACKETso-kiego białego turbanu. Na ogromnym i

zatłoczonym dziedzińcu panowała niemal idealna cisza; ustawieni w szeregach wezyrowie nie rozmawiali ze sobą choćby szeptem, nawet się nie poruszyliTaki pokaz robił wrażenie, a jego celem było zapewne w ywo* łanic u gościa niechęci do przerwania ciszy. Nagle jednak idący Laurence em Téméraire syknął, a dźwięk ten zabrzmiał równic niebezpiecznie jak brzęk klingi wysuwanej z pochwy. Laurence odw rócił się przerażony, by go uciszyć, i zobaczył, że Téméraire spogląda w bok. W cieniu wielkiej wieży widniały lśniące bia'e zwoje Lien, która patrzyła na nich krwistoczerwonymi oczami-

Rozdział 9

ie było czasu, by cokolw iek wymyślić albo zrobić, więc Laurence tylko patrzył zdumiony. Kaziliki już się usta¬wiły po obu stronach Temerairea, a Mustafa dał im znak, żeby się zbliżyli do tronu. Laurence ruszył na sztywnych nogach i skłonił z mniejszą gracją niż zwykle. Sułtan spojrzał na niego beznamiętnie. Mial bardzo szeroką twarz o dość deli¬katnych rysach i ładne ciemne oczy, a jego szyja ginęła między ubraniem a kwadratową brązową brodą. Biły od niego godność i spokój, raczej naturalne niż udawane. Przygotowana i przećwiczona mowa wyleciała Laurencebwi z głowy. Spojrzawszy na sułtana, powiedział po francusku: –Wasza Wysokość zna cel mej wizyty i wie o umowie mię¬dzy naszymi krajami. Anglia wypełniła wszystkie warunki tejże umowy i dostarczyła zapłatę. Czy otrzymamy jaja, po które tu Przybyliśmy? Sułtan przyjął spokojnie jego szczere przemówienie, nie okazując w najmniejszym stopniu gniewu. Sam świetnie znał francuski i teraz oznajmił: –Pokój twojemu krajowi i królowi. Módlmy się, aby łącząca nas przyjaźń nigdy nie ustała. Mówił jeszcze trochę w tym samym tonie, wspominając 0 naradach ministrów, i obiecał kolejną audiencję oraz szczegó¬

łowe dochodzenie. Wciąż zszokowany faktem ujrzenia Lien n dworze tak blisko samego sułtana, Laurence z trudem nadążał za jego słowami, lecz nie miał najmniejszych wątpliwości co do ich znaczenia: dalsza zwłoka, kolejna odmowa i brak chęci spełnienia zobowiązania. Nawet nie bardzo starano się ukryć prawdziwe intencje: sułtan niczemu nie zaprzeczał, nie udzielił wyjaśnień nie udawał gniewu ani konsternacji. Jego spojrzenie wyrażało niemal współczucie, choć bynajmniej nie uległość, a gdy skończy przemawiać, od razu ich odprawił, nie dając szans Laurence owi na ponowne

zabranie głosu. Przez cały czas Temeraire był bardzo skupiony. Na sułtana, którego tak bardzo chciał zobaczyć, ledwo zerknął, choć miałby co podziwiać, za to ani na chwilę nie spuścił oka z Lien. Przesu¬wał nieznacznie łapy do przodu, ustawiony tuż za Laurenceem i gotowy osłonić go w każdej chwili. Kaziliki musiały go trącić, kiedy skończyła się audiencja, a Temeraire ruszył bokiem niczym krab, tak by nie odwrócić się do smoczycy tyłem. Lien zaś, nieruchoma jak wąż, patrzyła tylko, jak wychodzą z pałacu i opuszczają wewnętrzny dziedziniec.

–Bezaid mówi, że ona jest tu od trzech tygodni – powie¬dział Temeraire; jego postawiona kreza drżała od chwili, kiedy ujrzał Lien. Głośno protestował, kiedy Laurence próbował wrócić do pa¬wilonu, ponieważ nie chciał go spuszczać z oka ani na moment, a i w ogrodzie polecił mu usiąść na jego łapie, po czym przywołał oficerów, żeby wysłuchali relacji z audiencji. –Wystarczająco długo, by zniweczyć nasze piany – rzucił po¬nuro Granby. – Jeśli ma taki sam charakter jak Yongxing, to z pew¬nością bez skrupułów wrzuciła do morza biednego Yarmoutha. tak samo jak książę bez wahania cię zaatakował. Go do wypadku Arbuthnota, to smok potrafi bardzo łatwo przestraszyć koniaMogła zrobić to wszystko i wiele więcej – powiedział I uirence – ale nic by nie zdziałała, gdyby Turcy na tym nie skorzystali_ Jak nic skumali się z Bonapartem – stwierdził porucznik l-c-rris głosem drżącym z gniewu. – Zobaczymy, czy się będą dobrze bawić, kiedy im każe tańczyć, jak zagra. Niedługo tego pożałują. _ prędzej my pożałujemy – rzekł Laurence. Umilkli, gdy nad ich głowami pojawił się cień, tylko Temerai¬re zawarczał groźnie. Oba Kaziliki usiadły na ziemi, posykując niespokojnie, a zaraz potem na rozległym trawniku wylądowała /.wdziękiem Lien. –Warczysz jak pies – zwróciła się do Temeraire'a po francu¬sku chłodnym, pogardliwym tonem – i masz podobne maniery. Teraz naszczekasz na mnie? –Nie obchodzi mnie, co o mnie myślisz – powiedział Te¬meraire, machając wojowniczo ogonem, co zagrażało pobliskim drzewom, murom i posągom. – Jeśli chcesz walczyć, to jestem gotowy. Nie pozwolę ci skrzywdzić Laurence'a ani nikogo L mojej załogi. –Dlaczego miałabym z tobą walczyć? – odparła Lien i przy¬siadła na tylnych łapach. Siedziała tak wyprostowana niczym kot i owinięta własnym °gonem, wpatrując się w niego. Temeraire milczał przez chwilę.

~ Bo… bo… z pewnością mnie nienawidzisz. Ja bym cię n'cnawidził, gdyby Laurence zginął i gdybyś ty była za to od¬powiedzialna – oznajmił szczerze. I zapewne jak barbarzyńca rzuciłbyś się na mnie, żeby mn›e rozszarpać – rzekła Lien. Temeraire opuścił powoli ogon na ziemię i tylko jego koniec wciąż podnosił się i opadał. Spojrzał na nią skonsternowany,^ rzeczywiście tak by z pewnością zareagował. –Nie boję się ciebie. –Nie – powiedziała spokojnie. – Jeszcze nie. Téméraire patrzył na nią, ona zaś dodała:

–Czy twoja śmierć oddałaby mi choćby jedną dziesiątą teg0 co utraciłam? Myślisz, że mogłabym uznać, że krew twoje-kapitana jest równie cenna co krew mojego drogiego towarzysz wielkiego i szlachetnego księcia, który go przewyższa o tyle, o i|e cenniejszy jest czysty nefryt od odpadów z ulicy? –Och! – powiedział oburzony Téméraire i jeszcze bardziej nastroszył krezę. – Wcale nie szlachetnego, bo inaczej nie ka¬załby zabić Laurence'a. Laurence jest wart sto razy więcej niż on czy inny książę, a poza tym teraz sam jest księciem. –Możesz sobie zatrzymać takiego księcia – odpowiedziała pogardliwie. – Zemszczę się okrutniej za śmierć mojego towa¬rzysza. –No cóż – prychnął Téméraire – skoro nie zamierzasz wal¬czyć i nie chcesz skrzywdzić Laurence'a, to nie wiem, po co tu przybyłaś, ale idź już sobie, bo ani trochę ci nie ufam – skończył wojowniczo. –Przybyłam tu – powiedziała – żeby się upewnić, że rozu¬miesz. Jesteś bardzo młody, głupi i źle wykształcony. Mogłabym ci nawet współczuć, gdyby została we mnie choć odrobina współczucia. Wywróciłeś do góry nogami całe moje życie, roz¬dzieliłeś mnie z rodziną, przyjaciółmi i domem, zniszczyłeś nadzieje, jakie mój pan wiązał z Chinami, a teraz ja muszę if w przeświadczeniu, że wszystko, o co walczył i zabiegał, posz'0 na marne. Jego duch nie zazna spokoju, a jego grób pozostał b opieki. Nie, nie zabiję ani ciebie, ani twojego kapitana, który przywiązał cię do swojego kraju. – Potrząsnęła krezą i, pochylona do przodu, powiedziała cicho: – Ale postaram się, żebyś straci' ^ystko. co masz. dom. szczęście i piękne rzeczy. Rzucę twój naród na kolana i pozbawię go sprzymierzeńców. Będziesz tak lIll0 samotny i nieszczęśliwy jak ja. A potem pozwolę ci żyć rlk długo, jak zechcesz, w jakimś ciemnym zakątku na ziemi,! jg będę mogła powiedzieć, że jestem zadowolona. Téméraire słuchał z szeroko otwartymi oczami, niemal za¬hipnotyzowany jej cichym, monotonnym, ale dobitnym głosem, jjego kreza opadała mu powoli na kark. Zanim Lien skończyła mówić, odsunął się od niej skulony, osłaniając Laurence'a przed¬nimi łapami. Rozłożyła nieco skrzydła, by zebrać energię.

–Teraz lecę do Francji, by służyć temu barbarzyńskiemu cesarzowi – powiedziała. – Czeka mnie podły los na wygnaniu, to pewne, ale teraz, kiedy już się z tobą spotkałam, łatwiej mi będzie to znieść. Nie zobaczymy się pewnie szybko. Mam na¬dzieję, że mnie zapamiętasz i będziesz wiedział, a ja wiem, że twoje radości są policzone. Wzbiła się w powietrze i trzema zagarnięciami skrzydeł oddaliła się szybko. –Na miłość boską – powiedział stanowczo Laurence, gdyż wszyscy stali w ponurym milczeniu – nie jesteśmy dziećmi, żeby się przestraszyć takich gróźb i zapowiedzi niedoli, tak dobrze nam znanej. –Ale mnie chyba nie aż tak dobrze znanej – rzucił cichutko Téméraire, wciąż otaczając łapami Laurence'a. ~ Mój drogi, nie daj się zastraszyć – odparł Laurence i po¬szył dłoń na jego miękkim pysku. – Przecież ona tego właśnie Pognie, chce cię u nieszczęśliwie, i to za sprawą kilku słów. To tylko puste gadanie: nawet ona, choć tak potężna, nie potrafi 32 tak wpłynąć na losy wojny, a Napoleon nawet bez jej pomocy będzie robił wszystko, by nas zniszczyć. –Tylko że ona sama już wyrządziła nam dużo szkód – po¬ wiedział przybity Téméraire. – Teraz nie dadzą nam jaj, któryJ tak bardzo potrzebujemy i o które tak zabiegaliśmy. –Laurence – odezwał się nagle Granby – ci cholerni szu. brawcy ukradli pół miliona funtów i pewnie zafundowali sobie nie te fortyfikacje, żeby zagrać na nosie Królewskiej Marynarce Nie możemy tego tak zostawić; trzeba coś zrobić. Temerairc mógłby spuścić im na głowę połowę tego pałacu jednym po-rządnym rykiem… –Nie będziemy niszczyć ani mordować dla zemsty, tak jak ona. Takie zachowanie powinniśmy zawsze mieć w pogardzie -powiedział Laurence. – Nie – dodał po chwili i podniósł dłoń. widząc, że Granby chce zaprotestować. – Wyślij ludzi na kola¬cję, a potem niech odpoczną i prześpią się za dnia. Wyruszamy nocą – oświadczył chłodnym, spokojnym tonem – i zabieram] ze sobą jaja. –Szerazda mówi, że jej jajo trzymają w haremie – oznajmił Téméraire po krótkim wywiadzie – w pobliżu łaźni, bo tam jest ciepło. –Gzy one nas nie zdradzą, Téméraire? – zapytał Laurence, spoglądając z niepokojem na oba Kaziliki.

–Nie powiedziałem im, dlaczego o to pytam – przyznał Téméraire ze skruszoną miną. – Może to nie całkiem uczci¬we – dodał – ale w końcu dobrze się zaopiekujemy ich jajami, więc nie powinny mieć nic przeciwko temu, a i ludzie nie mają co protestować, bo przecież wzięli złoto. Ale już więcej nie mogę ich wypytywać, bo wtedy rzeczywiście zaczną się zastanawiać, dlaczego chcę to wiedzieć. –Cholernie trudno będzie je tam znaleźć – zauważył Gran¬by. – Mają tam pewnie pełno straży, a jeśli zobaczą nas kobiety-podniosą wrzawę. To będzie trudna misja. –Pójdzie tam tylko kilku z nas – powiedział cicho Lau¬rence. – Wezmę paru ochotników… _ A jakże! – przerwał mu z wściekłością Granby. – Nie, tym razem się nie zgadzam, Laurence. Nie będziesz kluczył po tym labiryncie, gdzie za każdym rogiem możesz się wpakować na tuzin strażników. Chciałbym sam się tym zająć. Nie wrócę do Anglia żeby im pow iedzieć, że siedziałem z założonymi ręka¬mi, kiedy ciebie pocięli na kawałki. Temerairc, nie możesz mu pozwolić tam iść, słyszysz mnie? Zginie jak nic, zapewniam cię. –Skoro tak tam niebezpiecznie, to nikomu nie pozwolę pójść! – powiedział Téméraire ze strachem i wyprostował się, gotowy powstrzymać każdego, kto spróbuje się ruszyć. –Temerairc. on przesadza – powiedział Laurence. – Granby, przeceniasz całą sytuację i przekraczasz swoje kompetencje. –Wcale nie – odpowiedział wyzywająco Granby. – Już tyle razy się powstrzymywałem, ponieważ wiem, jak trudno jest siedzieć i tylko się przyglądać, tylko że ty nie masz przygoto¬wania, za to jesteś kapitanem i dlatego musisz bardziej na siebie uważać. Jeśli dasz się zabić, to nie będzie to tylko twoja sprawa, lecz także Korpusu i moja. i – Za pozwoleniem – wtrącił cicho Tharkay, widząc, że Laurence zamierza sprzeciwić się słowom Granby'ego. – Ja pójdę. W pojedynkę łatwiej mi będzie dotrzeć do jaj, nie robiąc zamieszania, a potem wrócę tutaj i poprowadzę was. –Tharkay – rzekł Laurence – to wykracza poza twoje obo¬wiązki. Nie wysłałbym na taką misję nawet kogoś zobowiązanego przysięgą, jeśliby się nie zgłosił na ochotnika. –Właśnie się zgłosiłem. – Tharkay uśmiechnął się słabo. – I twierdzę, że mam większe szanse wrócić w jednym kawałku n'ż ktokolw iek z was. –Tyle tylko, że będziesz musiał trzykrotnie pokonać tę samą trasę – powiedział Laurence. –A więc to jest niebezpieczna misja – rzekł Temeraire i podniósł krezę. – Nie ma mowy, nie pójdziesz. Granby ma rację. Inni też nie pójdą. –Och, cholera – wymamrotał Laurence.

–Zdaje się, że zostaję tylko ja – powiedział Tharkay. –Ty też nie! – rzucił Temeraire z uporem, na jaki tylko mógj się zdobyć smok, zaskakując Tharkaya. Granby skrzyżował ramiona na piersi z równie zawziętą miną. Laurence, który normalnie powstrzymywał się od przekleństw, teraz miał ochotę sobie pofolgować. Może udałoby mu się przeko¬nać Temeraire'a, gdyby tylko zdołał wytłumaczyć mu, że ryzyko jest niezbędne dla osiągnięcia sukcesu, jak podczas bitwy, lecz smok z pewnością nie pozwoliłby pójść Laurencebwi, który z ko¬lei nie miał zamiaru wysyłać nikogo na tak niebezpieczną misję, skoro sam nie szedł, niech szlag trafi regulaminy Korpusu. Wszyscy milczeli, znalazłszy się w martwym punkcie, aż wreszcie w ogrodzie pojawił się Keynes. –Ze względu na zachowanie tajemnicy należy mieć nadzieję, że te smoki nie rozumieją angielskiego – powiedział. – Jeśli już skończyliście wydzierać się jak przekupki, to Dunne chciałby coś powiedzieć, kapitanie. Wraz z Hackleyem widział te łaźnie podczas swojej wycieczki. –Tak, sir – rzekł Dunne. Siedział na prowizorycznym łóżku, blady, z czerwonymi plamami na policzkach, tylko w spodniach i luźnej koszuli narzuconej na pokancerowane plecy. Hackley, drobniejszy niż jego towarzysz, gorzej zniósł karę i wciąż le¬żał. – A przynajmniej jestem prawie pewny. Wszystkie kobiety miały mokre końcówki włosów, kiedy stamtąd wychodziły, a te o jasnej cerze były różowe od gorąca. – Zawstydzony spuścił wzrok i nie patrząc na Laurencea. dokończył: – Abudynekmia' kilkanaście kominów i z wszystkich leciał dym, chociaż było dopiero południe i dzień był gorący. Laurence skinął głową. _ Pamiętasz drogę i masz dość sił, żeby tam pójść? „ Mam dość sił, sir – odparł Dunne. _ Będzie miał dość sił, jak tu jeszcze poleży- rzucił zjadliwie Keynes. Laurence zawahał się. _ RIGHT SQUARE BRACKET możesz narysować nam mapę? – zwrócił się do Dunne'a. –Sir – powiedział Dunne, przełykając ślinę – proszę mi pozwolić pójść. Nic wiem, czy zdołam narysować mape. nie widząc miejsca. Tam było tyle zakrętów. Pomimo tych pomyślnych wieści trzeba było jeszcze długo przekonywać Temeraire'a. Ostatecznie Laurence był zmuszony ustąpić Granby emu i pozwolił mu iść. przekazując dowództwo nad resztą załogi młodemu porucznikowi Ferrisow i. –Możesz być spokojny, Temeraire – powiedział zadowo¬lony Granby, wsuwając za pas race sygnalizacyjne. – W razie najmniejszego niebezpieczeństwa wypuszczę racę, a wtedy przylecisz i zabierzesz Laurencea i jaja. Dopilnuję, żeby czekał wdostępmm dla ciebie miejscu.

Laurence czuł, że wzbiera w nim oburzenie, jako że był to klasYczny przykład niesubordynacji, lecz ponieważ Temeraire i cała załoga opow iadali się za tym, musiał zachować spokój. 1'oza tym w głębi ducha wierzył, że Admiralicja byłaby podobnego zdania, tylko może udzieliłaby mu jeszcze surowszej reprymendy za włączenie się do akcji. Trochę niezgrabnie odwrócił się do Ferrisa, który teraz pełnił rolę jego drugiego oficera. ·Panie Ferris – pow iedział – niech wszyscy czekają w pogo-^iu na stanowiskach. Temeraire, jeśli nie zobaczysz naszego sVgnału, a zauważycie jakieś poruszenie w pałacu albo smoki * górze, startuj natychmiast. W ciemności długo pozostaniesz Widoczny. –I febrze. Tylko nie myśl, że odlecę, jeśli długo nie będzje 1 ciebie żadnego sygnału, więc nie mów mi, żebym to zrobił wiedział Téméraire / wojów 'niczym błyskiem w oku.

Na szczęście Kaziliki odleciały przed nocą, a zastąpija ^ para mniejszych smoków, które onieśmielone obecnością meraire'a, trzymały się nieco z tyłu między drzewami. Skrawa księżyca dawał niewicle światła, więc nie mogły dużo widzieć –Pamiętaj, że od ciebie zależy bezpieczeństwo załogi – po. wiedział cicho Laurence doTemerairea. – Opiekuj się nimi,jeśli coś pójdzie nie tak. Obiecaj mi to. –Obiecuję – odpowiedział Téméraire – ale nie odlecę i nie zostawię cię tutaj, więc i ty musisz mi obiecać, że będziesz ostrożny i dasz znać, jeśli napotkasz kłopoty. Nie chcę tu zostać sam – dokończył smutno. –A ja nie chcę cię tu zostaw iać, mój drogi – rzekł Laurence i pogłaskał miękki pysk smoka, by pocieszyć jego i siebie. – Po¬staramy się wrócić jak najszybciej. Przygnębiony Téméraire zamruczał i usiadł na tylnych łapach z rozłożonymi lekko skrzydłami, pragnął ukryć swoje poczynania przed smokami, po czym podsadził kolejno na dach wyznaczo¬nych ludzi. Ostatecznie w grupie znaleźli się Laurence, Granby, Tharkay, Dunne, Martin, uprzężnik Fellowes z zapasem skóry na w YŚeiółkę dla jaj, którą rozdzielił pośród pozostałych, i Digby, świeżo mianowany na midszypmena i pełniący rolę czujki. Po zdegradowaniu Salyera, Dunnea i Hackleya Laurencebwi bra¬kowało młodszych oficerów, a chłopak, choć trochę za młody na awans, zasłużył pracą na wyróżnienie. O wiele przyjemniej by›° kogoś awansować niż degradować, tak więc zaczęli desperacka, wyprawę cichym toastem na cześć nowego midszypmena, ^ pomyślność akcji i na koniec za króla. Pochyły dach dawał niepewne oparcie dla nóg, lecz oni i tak cieli iść sclwleni, tak więc przedostali się na czworakach do miejsca, w którym dachówki dochodziły do muru, który okalał harem, na tyle szerokiego, że można było na nim stanąć. Z tej wysokości mieli dobry widok na piekielnie pogmatwany kom¬pleks: minarety i wysokie wieże, galerie i kopuły, dziedzińce i krużganki, wszystko jakby jedno na drugim, mocno ściśnięte, jakby to

była jedna budowla, dzieło jakiegoś szalonego architekta, psia szarych i białych dachach widniały liczne świetliki i okna poddaszowe, lecz w szystkie w zasięgu wzroku miały kraty. Bardzo daleko w dole, w przeciwległym końcu kompleksu, do niuru przylegał ogromny marmurowy basen, a otaczająca go wąska ścieżka z szarego łupka dochodziła do dwóch sklepionych przejść, które prowadziły do haremu. Rzucili linę i pierwszy opuścił się Tharkay, a pozostali w napięciu obserwowali oświetlone okna, wypatrując cieni, niespodziewanych świateł czy jakichkolwiek oznak, że ich zauważono. Nikt nie podniósł krzyku. Fellowes i Granby opuścili Dunnea obwiązanego liną, która posykiwała cicho, ocierając się o ich biodra i dłonie w rękawiczkach. Potem inni zsunęli się kolejno na ziemię. Szli gęsiego ścieżką. Światła licznych okien żółciły drobne fale na wodzie, a podniesiony taras z wyjściem na basen roz¬jaśniały latarnie. Doszli do sklepionego przejścia. Po drugiej stronie oliwne lampy migotały w niszach w podłodze wzdłuż wąskiego-korytarza, niskiego i słabo oświetlonego skwierczącymi wiecami, z wieloma drzwiami i schodami. Poczuli na twarzach szepcący powiew, podobny do słyszanej z oddali rozmowy. Skradali się w milczeniu, najszybciej jak potrafili. Prowadził Tharkay, a Dunne szeptem przekazywał mu wskazówki, starając s,e. przypomnieć sobie drogę w ciemności. Mijali wiele małych P°koi, w których unosił się ledwo wyczuwalny zapach, słodki 1 delikatniejszy niż woń róży, wyczuwalny tylko od czasu do czasu pr/RIGHT SQUARE BRACKET przypadkowym oddechu i przytłumiony mocniejszą wonią kadzidła i korzeni. Wszędzie, rozrzucone na sofach i p0(j łogach, leżały przedmioty wykorzystywane podczas długie godzin bezczynności, tabliczki do pisania, książki, instrumenty muzyczne, ozdoby do włosów, chusty, farby i ozdobne szczotki Digby zajrzał do jednego z pomieszczeń, schylając głowę, i ^ zachłysnął się ze zdumienia. Gdy pozostali stanęli obok niego w pierwszym odruchu sięgnęli po szpady i pistolety, bo ujrzeli wokół siebie mnóstwo bladych zniekształconych twarzy: znaleźli się na cmentarzu starych luster, popękanych i potrzaskanych oprawionych w złote ramy i opartych o ściany. Co pewien czas na znak Tharkaya zatrzymywali się i chowali w którymś z pokoi, czekając, aż dobiegające z oddali odgłosy kroków ucichną. Raz korytarzem przeszła grupa roześmianych kobiet, których wysokie głosy wibrowały radością. Laurence z czasem wyczuł zmianę w powietrzu, które zrobiło się jakby cięższe, bardziej wilgotne i cieplejsze. Tharkay, rozglądając się, skinął głową i przywołał go do siebie ruchem dłoni. Laurence podszedł do niego: przez okratowane przepie¬rzenie widzieli teraz wysoki i dobrze oświetlony marmurowy korytarz. –Tak, stąd wychodziły – wyszeptał Dunne, pokazując na sklepione przejście, wokół którego podłoga lśniła wilgocią. Tharkay przyłożył palec do ust i nakazał im wycofać się w ciemność, a potem zniknął na kilka minut, które wydawały się wiecznością, gdy zaś wreszcie wrócił, oznajmił szeptem: –Znalazłem drogę na dół, ale tam są strażnicy.

Przy wejściu na schody stało czterech czarnych eunuchów w mundurach, wyraźnie znużonych i rozleniwionych o tak późnej porze. Zajęci rozmową, nie zwracali uwagi na otoczenie. Mimo to trudno było zbliżyć się do nich tak, by niczego nie zauważy¬li i nie wszczęli alarmu. Laurence otworzył pudełko z amunicja i rozerwał papierowe osłony kilku pistoletowych nabojów. wy* jypując proch na podłogę. Potem schowali się po obu stronach jchodów, a on rzucił kule, które potoczyły się w dół, dzwoniąc -jocno na stopniach z gładkiego marmuru. Bardziej zdziwieni niż zaniepokojeni strażnicy weszli na górę i pochylili się nad rozsypanym czarnym prochem. Zanim jeszcze Laurence wydal komendę, Granby skoczył do przodu i uderzył jednego z nich rękojeścią pistoletu. Drugiego obezwładnił Tharkay. uderzając go trzonkiem noża w skroń, po czym opuścił [jezwładne ciało na ziemię. Laurence owinął ramię wokół gardła trzeciego strażnika i przydusił go, czekając, aż tamten uciszy się i /nieruchomieje. Jednak ostatni strażnik, ogromny mężczyzna 0 potężnej piersi i byczym karku, zdążył wydać zduszony okrzyk, zaatakowany przez Digby ego, zanim ogłuszył go Martin. WSZYSCY znieruchomieli, dysząc ciężko i nasłuchując, lecz nie dobiegły ich żadne dźwięki. Wciągnęli strażników w ciemny kąt, w którym wcześniej sami się ukrywali, a potem związali ich 1 zakneblowali swoimi chustami. –Teraz musimy się pospieszyć – powiedział Laurence. Zeszli szybko po schodach i pobiegli sklepionym korytarzem, stukając głośno butami na kamiennych płytkach. Łaźnie były puste. Ogromne pomieszczenie z kamienia i marmuru miało wysoki sklepiony sufit, podtrzymywany delikatnymi łukami lancetowymi z ciepłego żółtawego kamienia, duże kamienne umywalki ze złotymi kranikami wbudowanymi w ściany, pa¬rawany z ciemnego drewna, przebieralnie zasłaniające nieduże alkowy, a także kamienne platformy na środku łaźni, a wszystko 'śniące od pary i kropel wody. Z pomieszczenia na wszystkie strony wychodziły sklepione przejścia, a do YYnętrza wiewały się strumienie pary z otworów umieszczonych wysoko na ścianach. Wąskie i kręte schody z kamienia poprowadziły ich na górę do ^laznych drzwi, gorących w dotyku. Kiedy otworzyli je wspólnymi siłami, Granby i Tharkay wskoczyli od razu do komnaty, którą zalewało oślepiające p0. marańczowożółte światło. Jej dużą część zajmował przysadzisty rozgrzany piec na wielu nogach i ogromny kocioł, od którego odchodziły do ścian liczne miedziane rurki. Obok pieca cze¬kał stos drewna, którym karmiono ryczącą paszczę, i trochę dalej koksownik wypełniony świeżo nałożonym węglem, który właśnie się rozpalał, liżąc płomieniami zawieszoną wyżej misę wypełnioną kamieniami. Dwaj nadzy do pasa czarni niewolnicy spojrzeli na nich zdumieni: jeden z nich trzymał chochlę na długim trzonku, pełną wody, którą polewał rozgrzane kamienie, drugi zaś przerzucał węgiel żelaznym pogrzebaczem. Granby zaatakował pierwszego i przy pomocy Martina rzucił go na ziemię i uciszył. Drugi z niewolników dźgnął Tharkaya rozgrzanym do czerwoności pogrzebaczem i otworzył usta do krzyku. Tharkay jęknął i chwycił mężczyznę za ramię, by od¬sunąć od siebie pogrzebacz, wtedy Laurence doskoczył i zakrył niewolnikowi usta, a Digby go ogłuszył.

–Nic ci nie jest? – zapytał szybko Laurence. Tharkay zdążył już ugasić nieduży płomień, który przesko¬czył na jego spodnie i połę płaszcza. Starał się nie przenosić ciężaru ciała na prawą nogę, oparty o ścianę ze ściągniętą bólem i warzą. W powietrzu czuć było zapach przypalonego ciała. Tharkay nic nie powiedział, tylko machnął ręką, zaciska¬jąc zęby, i pokazał nieduże drzwi z żelaznej kraty za piecem, z której ściekała czerwona rdza. Za nimi, w nieco chłodniejszym pomieszczeniu, na w RIGHT SQUARE BRACKET ściółce z jedwabiu leżało kilkanaście smo¬czych jaj. Drzwi były zbyt gorące, by je otworzyć gołą dłonią, lecz Fellowes wyjął kilka szerokich pasów skóry, dzięki którym Laurence i Granby zdołali odsunąć zasuwę. Granby schylił głowę i wszedł do środka, a potem od razu podszedł do jaj i zaczął je ostrożnie dotykać. –Och, jest nasze cudo – powiedział z czułością, odkrywając ggrwonawc jajo pokryte słabymi zielonymi kropkami. – Tojest pasz Kazi lik. jak nic. Zostało mu najwyżej osiem tygodni, jak można sądzić po skorupie. Przychodzimy w samą porę. Przykrył z powrotem jajo, a potem z pomocą Laurence'a podniósł je razem z jedwabną otuliną i zabrał do pomieszcze¬nia z piecem. Fellowes i Digby umieścili jajo w nosidełku ze grzanych pasów. _ Tylko spójrz na nie – powiedział Granby, odwracając się do pozostałych jaj i głaszcząc delikatnie ich skorupy. – Ile by Kor¬pus dał za wszystkie. Ale to są te, które nam obiecano. Alaman, lekki smok bojowy, ten tutaj – wskazał najmniejsze z jaj, jasne, cytrynów ożółte, wielkości połowy pięści mężczyzny – a Akhal-Teke jest średnim smokiem – dodał, demonstrując kremowe jajo, pokryte czerwonymi i pomarańczowymi kropkami, prawie dwa razRIGHT SQUARE BRACKET w iększc. Teraz wszyscy pomogli umieścić jaja w skórzanym nosidełku, zakładając rzemienie na jedwabne okrycie i zapinając gorączkowo sprzączki. Aw iatorzy ociekali potem, a na ich plecach pojawiły MC duże ciemne plamy. By nie wzbudzać podejrzeń, wcześniej zamknęli za sobą drzwi. Pomieszczenie przypominało wnętrze pieca, pomimo wąskich okien. Nagle przez otwory w ścianie usłyszeli jakieś glosy. Znieru¬chomieli z rękoma na rzemieniach, a chwilę później kobiecy głos ICSZcze raz coś zawołał. –Więcej pary – przetłumaczył szeptem Tharkay. Martin chwycił za chochlę, zaczerpnął wody z pojemnika 1 ^ał ją na kamienie. Niestety, nie cała para wyszła przez °twory i teraz w pomieszczeniu prawie nie nie było widać. –Musimy się spieszyć. Schodzimy na dół i wychodzimy najbliż.szym wyjściem na dwór – powiedział cicho Laurence, P^niając się, że wszyscy go usłyszeli.] Nie za bardzo przydaję się w walce, więc wezmę Kazi¬lika –

ozńajmif Fellowes, pozostawiając resztki skóry na łodze. – Załóżcie mi to na plecy, a pan Dunne będzie mni pilnował, żebym się nie przewrócił. –Dobrze – rzekł Laurence i odesłał Martina i Digbyego H Akhal-Tekego i mniejszego Alamana. On i Granby dobyli szable, a Tharkay, który zdążył owinąń sobie nogę kawałkami skóry, wyciągnął nóż. Po kwadransie spe. dzonym w tak dusznym i wilgotnym pomieszczeniu nie mieli co liczyć na pistolety. Trzymajcie się razem – powiedział i wylał resztę wody na rozgrzane kamienie i żar w koksowniku, po czym kopnięciem otworzył drzwi. Zeszli po schodach, spowici obłokami syczącej pary. Dopiero gdzieś w połowie drogi do sklepionego przejścia mogli zobaczyć coś wyraźnie. Kiedy para całkowicie się rozstąpiła, Laurence ujrzał przed sobą piękną kobietę, zupełnie nagą, z dzbanem wody w rękach. Jej ciało koloru herbaty z mlekiem przykrywały jedynie lśniące sznury hebanowych włosów. Zaskoczona kobieta otworzyła szeroko ogromne ciemnozielone oczy, okolone brązem, a potem krzyknęła przeraźliwie, alarmując pozostałe kobiety: by lo ich ponad tuzin, równie pięknych, a ich głosy zdradzały ogromny niepokój. –O Chryste – jęknął Laurence. Zawstydzony chwycił kobietę za ramiona, odsunął na bok i popędził do przejścia, a jego ludzie pobiegli za nim. Do po¬mieszczenia z przeciwległego końca wbiegali strażnicy, a dwóch z nich niemal wpadło na Laurence'a i Granby'ego. Byli zbyt zaskoczeni, by od razu zaatakować, więc Lauren-cebwi udało się wytrącić broń z ręki jednego z przeciwników. Laurence i Granby odepchnęli ich do tyłu, ślizgając się "a śliskiej podłodze, po czym wypadli na korytarz i popędzili ko schocłom, podczas gdy przewróceni strażnicy wzywali głośno SNvoich towarzyszy. Laurence i Granby chwycili pod ramiona kulejącego Tharkaya I sprowadzili go po schodach. Pozostali taszczyli jaja, mimo to wszyscy wciąż poruszali się bardzo szybko, gdyż strażnicy dep¬tali im po piętach, a krzyki kobiet ściągały kolejnych żołnierzy. Odgłosy kroków dochodzących od przodu ostrzegły ich, że ta droga została odcięta. _ Na wschód, tędy – rzucił krótko Tharkay i wszyscy skręcili w inny korytarz. Gdy zaczęli biec, poczuli na twarzy powiew tak utęsknionego zimnego powietrza. Wydostali się przez nieduży marmurowy krużganek na otwarty czworoboczny dziedziniec, wokół któ¬rego we wszystkich oknach paliło się światło. Granby od razu przyklęknął na kolano i wystrzelił racę sygnałową: pierwsze dwie okazały się zbyt mokre, więc klnąc pod nosem, cisnął na ziemię niepotrzebne cylindry, lecz trzecia, schowana głębiej za jego koszulą, odpaliła i po ciemnym niebie popłynęła smuga niebieskiego, roziskrzonego ognia. A potem musieli położyć jaja i podjąć walkę, bo pierwsi strażnicy już ich z wrzaskiem atakowali, a z budynku wybiegali następni. Na szczęście Turcy nie próbowali strzelać z obawy przed zniszczeniem

jaj i nacierali dość ostrożnie, ufając, że przy odrobinie cierpliwości pokonają wroga dzięki przewadze liczebnej. Laurence odparowywał ciosy jednego z napastników. Mierzył czas uderzeniami skrzydeł, lecz już dużo przed spo¬dziewaną porą usłyszał ryk. Téméraire ukazał się nad pałacem 'opadł nad dziedziniec, a podmuch powietrza niemal przewrócił wszystkich ludzi. Strażnicy wycofali się. Téméraire nie mógł wylądować, nie n'szcząc czy nawet burząc budynków, ale Niebiańskie potrafiły unosić się w miejscu. Smok, bijąc mocno skrzydłami, zawisł

nad nimi. Gwałtowne podmuchy ciskały na dziedziniec luźne kawałki cegieł i kamienie, a szyby dookoła pękały z hukiem eksplodując deszczem ostrych odłamków. Załoga spuszczała szybko liny. Spiesząc się, przywiązali do nich jaja i odesłali je na górę, gdzie miały zostać złożone w siatce ładunkowej. Fellowes nawet nie zdjął z siebie cennego ładunku tylko pozwolił się przywiązać i wciągnąć do góry razem z jajem. Bellmani wepchnęli go do siatki i przypięli karabińczyki do uprzęży. –Pospieszcie się – zawołał głośno Téméraire. Teraz już naprawdę podniesiono alarm: w oddali zagrały ro¬gi, niebo rozświetliły race, a w ogrodach od północy rozległ się przeraźliwy ryk i chwilę później na niebie pojawił się ogromny strumień ognia: Kaziliki wzbijały się w powietrze poprzez za¬słonę dymu i płomieni. Laurence podsadził Dunne'a i pchnął go w wystawione ręce bellmanów, po czym sam podskoczył i złapał rzemień uprzęży. –Téméraire, wszyscy obecni, leć! – zawołał. Bellmani pomagali im się przypiąć, a Therrows czekał z ka¬rabińczykami Laurence'a. W dole strażnicy wracali już z kara¬binami w dłoniach, zapominając o ostrożności w obliczu groźby utraty jaj. Formowali szyk, celując w jeden punkt, jako że był to jedyny sposób, aby zranić smoka. Téméraire zebrał siły i machnął skrzydłami, podnosząc się coraz wyżej i wyżej. Nagle Digby zawołał: –Jajo, uwaga na jajo! Rzucił się do przodu, gdyż małe cytrynowożółte jajo Alamana, śliskie z powodu wilgoci, wysunęło się z jedwabnej wyściółki* która zaczepiła o rzemienie i rozwinęła w długą czerwoną wstęgę. Digby przytrzymał jajo jedną dłonią, ale znowu się wyśliznęł°› turlając się luźno między rzemieniami i siatką, więc chłopak jścił uprząż i chwycił je drugą ręką. Jego nie zapięte jeszcze [arabińczyki zadyndały w powietrzu. „ Digby! – zawołał Martin, usiłując go złapać.

lecz Téméraire nie mógł się już zatrzymać. Wznieśli się ponad dachy i pięli się coraz wyżej, a Digby poleciał w dół zdumiony, z otwartymi ustami, wciąż przyciskając jajo do piersi. Chłopak i jajo chwilę koziołkowali, a potem spadli na kamien¬ną posadzkę dziedzińca pośród krzyczących strażników. Kiedy Téméraire wzniósł się wyżej, zobaczyli jeszcze ciało Digby'ego z rozłożonymi szeroko ramionami na białym marmurze i nie całkiem jeszcze uformowaną postać smoka pośród okruchów skorupy. Oba małe, pogruchotane ciała leżały w mazi z krwi i śluzu, połyskującej upiornie w świetle latarni.

Rozdział 10

Długi i desperacki lot do granicy austriackiej. Wszyscy byli przygnębieni i tylko pośpiech nie pozwalał im poddać się całkowicie smutkowi. Téméraire mknął przez noc bez słowa, nie odpowiadając na ciche wezwania Lau-rencea, choć niekiedy zawodził cicho, by ukoić żal, a za nimi pozostało piekło wypełnione ogniem rozwścieczonych Kazilików usiłujących znaleźć ich w ciemności. Księżyc już zaszedł, lecieli więc jedynie przy blasku przesło¬niętych chmurami gwiazd i od czasu do czasu zapalali na chwilę latarnię, by spojrzeć na kompas. Téméraire, niemal niewidoczny dzięki swojej czarnej skórze, nasłuchiwał łopotu skrzydeł. Trzy¬krotnie zbaczał z kursu to w jedną, to w drugą stronę, kiedy mijały ich szybsze od nich smoki kurierskie z ostrzegawczymi meldunkami: zapewne postawiono na nogi całą okolicę. Lecz cały czas posuwali się naprzód, a Téméraire leciał tak szybko jak nigdy dotąd, pracując mocno skrzydłami, które przypominały zanurzające się w mroku wiosła. Laurence nie próbował go powstrzymywać, ponieważ wie¬dział, że tylko euforia lub zapał bitewny mogą skłonić Temerai' rea do szafowania siłami. Nie sposób było powiedzieć, jak szy'bk° lecą, jako że pod nimi rozciągała się ciemność i tylko czasefl1 mignął słaby poblask komina. Mknęli w milczeniu, przyklejeni jo ciała Temeraire'a i skuleni przed chłoszczącym wiatrem. Wreszcie wschodni brzeg nocy rozbłysnął bladym błękitem, d gwiazdy zaczęły przygasać. Nie trzeba było poganiać Temerai¬re'a. Jeśli nie uda im się dotrzeć do granicy przed świtem, będą musieli się ukryć i przeczekać, ponieważ nie mogli ryzykować |otu w dzień. –Sir, widzę światło – oznajmił Allen wciąż łamiącym się głosem, przerywając ciszę, i pokazał na północ. W miarę jak się zbliżali, pojawiały się kolejne migocące światła pochodni: cienki naszyjnik rozciągnięty wzdłuż granicy. Rozlegały się przytłumione ryki rozdrażnionych, nawołujących się smoków. W małych grupkach latały wzdłuż granicy niczym kołujące ptaki, podekscytowane i wpatrzone w ciemność.

–Nie mają nocnych smoków. Szukają po omacku – po¬wiedział cicho Granby, składając dłoń wokół ust, a Laurence odpowiedział mu skinieniem głowy. Poczynania tureckich smoków zaniepokoiły oddziały po austriackiej stronie granicy. Laurence dostrzegł wzmocnienia na wzgórzu na przeciwległym brzegu Dunaju, niezbyt odległe i mocno oświetlone. Dotknął boku Temeraire'a, a gdy ten odwró¬cił głowę, błyskając w ciemności ogromnymi ślepiami, Laurence wskazał fortyfikację. Téméraire skinął głową. Nie skierował się prosto do granicy, lecz przez pewien czas leciał równolegle do linii umocnień, ob¬serwując tureckie smoki, których zdesperowane załogi strzelały °d czasu do czasu w ciemność nocy, głównie chyba na postrach. Czasem też wystrzeliwali race, lecz nie mieli szans oświetlić tak długiej granicy. Téméraire napiął wszystkie mięśnie, a Laurence posłał na dół Allena i drugiego obserwatora, po czym przywarł mocniej d° karku smoka. Téméraire mknął przed siebie, nabierając szybkości, napędzany krótkimi i szybkimi uderzeniami skrzy deł. W odległości dziesięciu długości smoka od granicy przesta pracować skrzydłami i wciągnął głęboko powietrze, wydyrriając boki. Przeleciał przez jedną z ciemnych plam między posteruj kami, których pochodnie tylko zaskwierczały. Szybował, dopóki było to możliwe. Unosili się tak nisko nad ziemią, że Laurence czuł zapach sosnowych igieł, aż wreszcie Téméraire zagarnął powietrze skrzydłami, raz i jeszcze raz, bv wznieść się trochę ponad wierzchołki drzew. Skierował się dobrą milę na północ od austriackiego fortu, zanim zawrócił. Teraz widzieli wyraźniej turecką granicę na tle blednącego nieba i nic nie wskazywało na to, że zostali zauważeni: smoki kontynuowały poszukiwania. Mimo wszystko musieli się gdzieś zaszyć przed nastaniem dnia, ponieważ Téméraire był zbyt duży, by mógł się łatwo ukryć w tej okolicy. –Panie Allen, wywiesić sztandar, a także białą flagę – roz¬kazał Laurence. – Téméraire, leć do nich i wyląduj najszybciej, jak się da. Lepiej żeby narobili hałasu za murami niż podczas naszego podejścia. Téméraire z trudem unosił głowę. Właśnie odbył chyba najcięższy lot w swoim życiu, a już na początku był znużony i przygnębiony, tak więc teraz poruszał skrzydłami wolno nie z ostrożności, lecz z powodu wyczerpania. Jednak bez słowa protestu zebrał wszystkie siły, by jeszcze raz przyspieszyćRzucił się w górę i do przodu w kierunku fortu, przeleciał nad murami i opadł ciężko na dziedziniec, chwiejąc się na tylnych łapach, płosząc kawaleryjskie konie i wywołując panikę wśród żołnierzy piechoty. –Wstrzymać ogień! – ryknął Laurence przez tubę, a potem powtórzył to samo po francusku i pomachał brytyjską flagąAustriacy zawahali się, a Téméraire przysiadł na tylnych ^pach, westchnął ciężko, spuścił łeb i powiedział: _ Och, ależ jestem zmęczony.

Pułkownik Eigher poczęstował ich kawą i zapewnił nocleg, aTemerairebwi podarował jednego z koni, który w zamieszaniu złamał nogę. Pozostałe wierzchowce wyprowadzono pospiesznie poza mury fortu i pozostawiono na wybiegu pod strażą. Laurence spał do popołudnia, mimo to wstał ze swojej pryczy wciąż otu¬maniony snem, natomiast Téméraire w dalszym ciągu chrapał, i to tak głośno, że zdradziłoby to jego obecność nawet przed Turkami stacjonującymi pół mili za granicą, gdyby nie zwinął się bezpiecznie za grubymi murami fortu. –Zamierzają tańczyć, jak im Bonaparte zagra, co? – powie¬dział Eigher, kiedy Laurence zdał mu już obszerniejszą relację ze swoich przygód po krótkim meldunku, który przekazał mu wczesnym rankiem, oczywiście ze względu na stosunki Austrii z sąsiadami. – Z pewnością zapewni im dużo zabawy. Eigher poczęstował Laurence'a dobrą kolacją i wyraził współ¬czucie, dość umiarkowane. –Wysłałbym was dalej do Wiednia – powiedział, nalewając znowu brandy – ale Boże jedyny, źle bym się wam przysłużył. Wstvd powiedzieć, lecz niektóre stworzenia uważające się za ludzi podałyby was Bonapartemu na talerzu i przyniosły mu go na kolanach. –Jestem wdzięczny za schronienie, jakiego nam pan udzie¬lił* i za nic w świecie nie chciałbym sprawiać kłopotu panu czy Pańskiemu krajowi. Wiem, że zawarliście pokój z Francją. ~ Pokój – rzucił gorzko Eigher. – Płaszczymy się u ich stóp, taka jest prawda. Podczas kolacji opróżnił prawie trzy butelki brandy, a powoł¬ać, z jaką jego organizm poddawał się jego wpływowi, świad¬ czyla o tym, że jest do tego przyzwyczajony. Był szlachcicem lecz niezbyt wysokiego stanu, co ograniczyło jego awanse i pr2y' działy, jak się domyślił Laurence, niezależnie od kompetencji Pił dużo nie z powodu urazy, lecz by dać wyraz swojej niedoli a brandy i towarzystwo jeszcze bardziej rozwiązały mu język Jego demonem było Austerlitz. Podczas tamtej fatalnej bitwy służył pod generałem Langeronem. –Ten diabeł oddał nam płaskowyż Prace – powiedział – i Sa. mo miasto. Celowo wyprowadził ludzi z dogodnych pozycji udając, że się wycofuje, i po co? Żebyśmy z nim walczyli. Miał pięćdziesiąt tysięcy ludzi, a my dziewięćdziesiąt, razem z Ro¬sjanami, i zwabił nas do walki. – Roześmiał się niewesoło. – Bo dlaczego nie miałby nam ich oddać? Kilka dni później odzyskał wszystko z łatwością. – Machnął ręką nad stołem, na którym wcześniej ułożył makietę bitwy, co zajęło mu zaledwie dziesięć minut, mimo iż wlał w siebie sporo alkoholu. Natomiast Laurence nie wypił aż tyle, by przytępić zdumie¬nie relacją z bitwy. Dowiedział się o wielkiej klęsce pod Auster¬litz jeszcze na morzu, kiedy płynęli do Chin, ale wtedy otrzymał tylko ogólne informacje, a ponieważ później nie poznał więcej szczegółów, nabrał przekonania, że opowieści o zwycięstwie są przesadzone. Ustawione równo cynowe żołnierzyki i drewniane smoki Eighera tworzyły nieprzyjemny obraz, w miarę jak puł¬kownik je przesuwał. –Pozwolił nam się trochę pobawić i obić trochę prawe skrzy¬dło, aż zrobiło się pusto na środku –

opowiadał Eigher – a potem pojawiło się piętnaście smoków i dwadzieścia tysięcy ludzi. Do¬tarli po forsownym marszu i nie mieliśmy pojęcia, że nadchodzą-Walczyliśmy nieporadnie przez kilka godzin, rosyjska gwardia też im napsuła trochę krwi, ale to wszystko, na co nas było stać. Wyciągnął rękę i przewrócił figurkę żołnierza na koniu z buławą w dłoni, po czym rozparł się wygodniej na krześle z zaciętymi oczami. Laurence podniósł jedną z malutkich figurek sitioków i obrócił ją w dłoni, nie wiedząc, co powiedzieć. _ Rankiem cesarz Franciszek poszedł do niego błagać o po¬kój – powiedział po chwili Eigher. – Władca Świętego Cesar¬stwa Rzymskiego kłaniał się przez Korsykaninem, który ukradł koronę – dodał zachrypłym głosem, po czym zapadł w pijacką drzemkę.

Laurence zostawił Eighera śpiącego na krześle i wyszedł do Temeraire'a, który już się obudził i był równie przybity. _ Już śmierć Digby'ego byłaby wystarczająco okropna – po¬wiedział Téméraire – a my jeszcze zabiliśmy tamtego smoka, który w niczym nie zawinił. Nie miał okazji powiedzieć, czy chce być sprzedany, czy może woli zostać u Turków, nie mógł też uciec. Leżał zamyślony, osłaniając ciałem oba jaja, pewnie instynk¬townie, i od czasu do czasu dotykając ich długim rozwidlonym językiem. Nawet Laurence'owi i Keynesowi niechętnie pozwolił je zbadać, a i wtedy pochylał się nad nimi tak nisko, że wreszcie lekarz powiedział: –Zabierz ten cholerny łeb, bo zasłaniasz światło i nic nie widzę. Keynes najpierw postukał lekko w jaja, potem przyłożył do nich ucho, aż wreszcie poślinił palec, potarł skorupy i go polizał. Skończywszy badanie, odsunął się, a Téméraire natychmiast owinął się wokół jaj jeszcze ciaśniej i spojrzał na niego, oczekując z niepokojem werdyktu. –No cóż, są w dobrym stanie i nie wychłodziły się – oznaj-m'ł Keynes. – Na wszelki wypadek trzymajmy je zawinięte vv jedwab, ale – wskazał kciukiem Temeraire'a – nie zaszkodzi, jeśli pozwolimy mu pobawić się w niańkę. Temu średniemu nie Zagraża bezpośrednie niebezpieczeństwo, a odgłosy wskazują na to, że smok jeszcze się nie uformował i pewnie przyj-nam poczekać długie miesiące. Jeśli zaś chodzi o Kazilika, t mamy jakieś sześć do ośmiu tygodni. Trzeba go jak najszybcję dostarczyć do domu. –Austria nie jest bezpieczna, podobnie jak państwa niemiec-kie, gdzie aż się roi od Francuzów – powiedział Laurence. – na¬mierzam lecieć na północ, przez Prusy. Wjakieś półtora tygodnia powinniśmy dotrzeć do wybrzeża, a stamtąd po kilku dniach dolecimy do Szkocji. –Bez względu na to, którą drogę wybierzecie, powinniście się spieszyć. Postaram się, by mój raport

dotarł do Wiednia od¬powiednio późno, tak byście zdążyli opuścić nasz kraj, zanim ci przeklęci politycy wymyślą, w jaki sposób mogliby dzięki wam jeszcze bardziej pogrążyć Austrię – rzekł Eigher, kiedy Lau-rence zwrócił się do niego ponownie tamtego wieczoru. – Dam wam glejt do granicy. Ale czy nie byłoby lepiej podróżować morzem? –Stracilibyśmy co najmniej miesiąc na opłynięcie Gibraltaru, do tego musielibyśmy szukać schronienia na wybrzeżu italij-skim – odparł Laurence. – Wiem, że Prusacy poszli na ugodę z Bonapartem. Myśli pan, że posunęliby się do tego, żeby oddać nas w jego ręce? –Oddać was? Nie – rzekł Eigher. – Oni szykują się do wojny. –Z Napoleonem? – zawołał Laurence, zaskoczony niespo¬dziewaną dobrą wiadomością. Prusacy od dawna stanowili najlepszą siłę bojową w Euro¬pie i gdyby włączyli się do wcześniejszej koalicji, wynik byłby zupełnie inny, tak więc ich przystąpienie do walki wydało się Laurencebwi dużym sukcesem wrogów Napoleona. Lecz Eighef nie podzielał jego zadowolenia. –Tak, a kiedy już ich wdepcze w ziemię, a potem Rosjan¬njC będzie już w Europie nikogo, kto zdoła go powstrzymać -rzekł. Laurence nie zamierzał krytykować jego pesymizmu. Wia¬domość ta podniosła go na duchu, lecz być może austriacki oficer, bez względu na to, jak bardzo nienawidził Bonapartego, nie cieszył się zbytnio na myśl o tym, że pruska armia mogłaby zwyciężyć, po tym jak jego własna poniosła sromotną porażkę. –Przynajmniej nie będą mieli powodu, żeby nas zatrzymy¬wać – powiedział taktownie. –Lećcie szybko, żeby was nie dogoniła wojenna zawierucha, bo wtedy zatrzyma was sam Bonaparte – rzekł Eigher.

Wieczorem następnego dnia wyruszyli pod osłoną nocy. Laurence zostawił Eigherowi kilka listów, które miały zostać przekazane do Wiednia, a stamtąd do Londynu, choć liczył na to, że sam wcześniej dotrze do domu. Tak czy inaczej, przynajmniej przekazał wiadomość o swoim dotychczasowym postępowaniu oraz nowe informacje na temat Imperium Osmańskiego. Jego raport dla Admiralicji, pracowicie zakodowany szyfrem sprzed roku, bo innego nie miał, był bardziej drętwy niż zwykle. 1 nie chodziło o to, że czuł się winny. Wgłębi serca był.przeko¬nany, że postąpił właściwie, lecz z drugiej strony potrafił sobie wyobrazić, jak to wszystko może odebrać jakiś wrogi sędzia: lekkomyślna i nierozważna przygoda, usankcjonowana tylko przez niego, przeprowadzona w oparciu o znikome dowody. Bardzo łatwo można by przyjąć, że zmiana nastawienia Turków Jest raczej wynikiem niż przyczyną kradzieży. Trudno też byłoby tłumaczyć się poczuciem obowiązku, bo Przecież nikt nie nazwałby obowiązkiem przeprowadzenia bez ^raźnych rozkazów tak desperackiej i szalonej akcji, grożącej Poważnymi

konsekwencjami w stosunkach z obcym mocar¬zem; można by się raczej spodziewać zupełnie przeciwnego wniosku. Laurence nie potrafiłby też tak po prostu stwierdź^ chłodno, że czuje się usprawiedliwiony, gdyż wypełniał rozkazy Lentona, który polecił sprowadzić jaja do kraju. Przecież miaj na względzie tylko pośpiech. Mógłby raczej powiedzieć, że pragnął jedynie jak najszybciej wrócić do domu, by przekazać tę zawikłaną sprawę w ręce ministerstwa. Nie był pewien, czy sam zaaprobowałby swoje działania gdyby otrzymał relację o nich od kogoś innego. Można by to uznać za szalone zachowanie, jakiego świat spodziewa się p0 awiatorach. Nie miał pojęcia, czy ryzykowałby tak dużo, gdvbv był świadom, że zdaje się na łaskę Królewskiej Marynarki. W ta¬kim wypadku nie byłoby to postępowanie rozważne, ale nie, on nigdy nie kierował się względami politycznymi, po prostu czymś innym było dowodzenie żywym smokiem, który angażował się w swoje zadania i którego inni ludzie nie mogli oddawać lub zabierać. Laurence z pewnym niepokojem pomyślał, czy może nabrać przekonania, że nie podlega żadnej władzy. –Osobiście nie widzę nic w spaniałego we władzy – powie¬dział Téméraire, kiedy Laurence wyjawił mu swój niepokój podczas postoju. Rozbili obóz na polanie, wysoko na górskim zboczu po zawietrznej, by posilić się kilkoma owcami, które tym razem piekły się w dole pod okiem Gong Su, by nikt nie zauważył nadmiernej ilości dymu. –Według mnie sprawowanie władzy polega głównie na tym¬że każe się innym robić to, czego nie chcą robić i do czego nie da się ich nakłonić, nawet groźbami – mówił dalej. – Cieszę się, że jesteśmy ponad tym wszystkim. Wcale by mi się nie podobała gdyby ktoś mógł zabrać cię ode mnie i przydzielić mi innego kapitana, jak to się dzieje na okrętach. Laurenceowi trudno było polemizować z tymi słowami i na¬wet jeśli nie zgadzał się do końca z taką definicją władzy, to n'c jflOgł zaoponować, bo czuł, że nie byłby szczery. Ostatecznie uznaT że choć wstydzi się tego. to przynajmniej nie będzie kłamał–No cóż, to prawda, że każdy może być tyranem, jeśli wyko¬rzysta okazję – pow iedzial smętnie. – Tym bardziej należy zrobić czystko, aby nie dawać już więcej władzy Bonapartemu. –Laurence – pow iedzial zamyślony Téméraire – dlaczego ludzie go słuchają, skoro jest taki niemiły? A także smoki. –Och, nic wiem, czy jest niemiły w kontaktach osobistych -przyznał I,aurence. – Przynajmniej jego żołnierze go uwielbiają i chyba nic ma się co dziwić, skoro wygryw a dla nich wojny. Musi też mieć jakiś urok, bo przecież zaszedł tak wysoko. –W takim razie co w tym takiego strasznego, że ma władzę, skoro ktoś musi ją mieć? – zapytał Téméraire. – Nie słyszałem, żcln król wygra! kiedykolwiek jakąś bitwę. –Władza królewska to coś zupełnie innego – odpowiedział Laurence. – Król jest głową państwa, lecz nie ma władzy abso¬lutnej; w Anglii nikt nic ma takiej władzy. Natomiast Bonaparte nie ma żadnych ograniczeń, nic nie krępuje jego woli, on zaś wykorzystuje te dary dla swoich celów. Ostatecznie król i jego ministrów ie służą przede wszystkim naszemu narodowi, a do¬piero potem

sobie. W każdym razie tak postępują ci najlepsi. Téméraire westchnął, lecz nie zagłębiał się już dalej w dys¬kusję i tylko zwinął się znowu wokół jaj, wyraźnie przygnębio¬ny- Laurence obserwował go z niepokojem. Nie chodziło tylko 0śmierć członka załogi. Téméraire zawsze pogrążaj się w smut¬ku, kiedy ginął ktoś z awiatorów, lecz wtedy jego przygnębienie odziej przypominało bezsilny gniew niż długi letarg. Laurence obawiał się. że tym razem przyczyną jest ich spór o swobody snioków, głębokie rozczarowanie, którego nie mógł ukoić czas. Mógłby spróbować opisać trochę Téméraire owi powolny Polityczny rozwój emancypacji, długie lata, podczas których Wilberforce próbował przepchnąć przez parlament jeden, a po„ tern drugi akt, nieustanne trudności związane z wprowadzenie^ zakazu handlu niewolnikami. Tylko że stanowiłoby to niewielką pociechę dla Temeraire'a i mało przydatny wzór: tak powolny i rozmyślny postęp nie przemówiłby do jego gorliwego serca a poza tym podczas pełnienia służby nie mieliby zbyt dużo czasu na polityczne działania. Czuł jednak, że musi dać Téméraire'owi jakąś nadzieję, bo choć nie potrafił wyrzec się przekonania, że wojna jest naj¬ważniejsza, to nie mógł też znieść widoku tak zasmuconego przyjaciela.

Austriacka w7ieś mieniła się zielenią i złotem dojrzewających zbóż, a krowy w licznych stadach były tłuste i zadowolone z sie¬bie, przynajmniej do chwili pojawienia się Téméraire; ani śladu smoków czy jakiegokolwiek innego zagrożenia. Przekroczyli granice Saksonii i przez kolejne dwa dni lecieli dalej na północ, lecz wciąż nie dostrzegli żadnych oznak mobilizacji. Wreszcie minęli pogórze Rudaw i nieoczekiwanie ujrzeli ogromny obóz przylegający do Drezna: co najmniej siedemdziesiąt tysięcy ludzi i prawie dwa tuziny smoków zgromadzonych w dolinie. Laurence zbyt późno wydał rozkaz wywieszenia sztandaru, tak więc w dole podniesiono alarm: ludzie pobiegli po broń, a załogi ruszyły do smokówr. Za to gdy już załopotała brytyjska flaga, powitano ich radosnymi okrzykami i pospiesznie skiero¬wano Temeraire'a do prowizorycznej kryjówki. –Niech wszyscy zostaną na stanowiskach – zwrócił się Laurence do Granby'ego. – Mam nadzieję, że postój nie potrwa długo. Możemy przelecieć dzisiaj jeszcze ze sto mil. Zsunął się po uprzęży na ziemię, przygotowując się w du¬chu do udzielenia wyjaśnień i przeprowadzenia wywiadu p° ^nCusku, po czym spróbował się otrzepać z kurzu, bez powo_ No, najwyższy czas – przemówił jakiś głos po angiel¬ka- -A gdzie reszta, do cholery? I.aurence odwrócił się i ze zdumieniem zobaczył przed sobą jngielskiego oficera, który spoglądał na

niego srogo, uderzając ^pjcrutą o nogę. Laurence nie zdziwiłby się bardziej, gdyby potkał tutaj handlarza rybami z Piccadilly. –Dobry Boże, my też szykujemy się do walki? – zapy¬tał. – Przepraszam. Kapitan William Laurence na Temerairze. Do usług, sir. –Och, pułkownik Richard Thorndyke, oficer łączniko¬wy – przedstawił się Anglik. – Co to za pytanie? Dobrze pan wie, że czekamy na was. –Sir-odparł Laurence, jeszcze bardziej zdumiony – myślę, że wziął nas pan za inny oddział. Nie sądzę, byście na nas czekali. Wracamy z Chin przez Stambuł. Ostatnie rozkazy otrzymałem przed paroma miesiącami. –Co? – Teraz Thorndyke z konsternacją wybałuszył oczy. – Chce pan powiedzieć, że jesteście sami?

–Jak pan widzi – odparł Laurence. – Zatrzymaliśmy się tylko, żeby prosić o bezpieczny przelot. Udajemy się do Szkocji, wykonując ważną misję zleconą przez Korpus. –Chciałbym wiedzieć, co może być ważniejszego dla Kor¬pusu niż ta cholerna wojna! – rzucił Thorndyke. ~ A ja chciałbym wiedzieć, sir -warknął Laurence-jaki jest Powód podobnych uwag. –Powód! – zawołał Thorndyke. – Armia Bonapartego na ^Oryzoncie, a pan mnie pyta o powód! Czekam na dwadzieścia Sni°ków, które powinny były tu przybyć dwa miesiące temu, to cholerny powód.

Rozdział 11

Książę Hohenlohe wysłuchał wyjaśnień Laurence'a, nie okazując większych emocji. Jowialne oblicze tego może sześćdziesięcioletniego mężczyzny, raczej dystyngowa¬ne niż nieprzyjemnie oficjalne pod białą upudrowaną peruką, mimo wszystko emanowało stanowczością. –Niewiele zaoferowała Anglia, by pomóc pokonać tyrana, którego pan tak nienawidzi – przemówił wreszcie, kiedy Lau-rence skończył. – Wasza armia nie przyłączyła się do walki. Inni, kapitanie, mogliby zarzucić, że wolicie wydawać złoto niż przelewać krew. Prusy gotowe są przyjąć główne uderzenie. Niemniej jednak zapewniono nas, że otrzymamy dwadzieścia smoków, obiecano nam je i zagwarantowano. Tymczasem stoimy na progu wojny, a smoków jak nie było, tak nie ma. Czy Anglia nie zamierza dotrzymać umowy?

–Nie, wcale nie, zapewniam księcia – powiedział Thorn-dyke, rzucając wściekłe spojrzenie Laurence'owi. –To niemożliwe – rzekł Laurence. – Nie mam pojęcia, Jaka jest przyczyna opóźnienia, ale to tylko umacnia mnie w Przekonaniu, że powinienem wrócić do kraju jak najszybciej, drzemy tam w trochę więcej niż tydzień. Jeśli otrzymam glejt, P°lecę tam i wrócę przed końcem miesiąca. Ufam, że z całą formacją, którą obiecano.

–Możemy nie mieć tyle czasu, a poza tym nie zamierza^ przyjmować kolejnych pustych zapewnień – odparł Hohenl0 he. – Jeśli kompania przybędzie, dostanie pan glejt, lecz d0 tego czasu pozostaniecie naszymi gośćmi. Możecie też się p0› starać wypełnić złożone obietnice: pozostawiam to pańskiemu sumieniu. Skinął na wartownika, który odchylił połę namiotu, dając tym samym do zrozumienia, że rozmowa została zakończona. Wytworność księcia ani trochę nie przytłumiła żelaznej stanów-czości przebijającej z jego słów. –Mam nadzieję, że nie jest pan na tyle głupi, żeby bez¬czynnie się wszystkiemu przyglądać i jeszcze bardziej ich draż¬nić – powiedział Thorndyke, kiedy opuścili namiot. Rozgniewany Laurence odwrócił się na pięcie. –Spodziewałem się raczej, że weźmie pan naszą stronę, zamiast zachęcać Prusaków do traktowania nas bardziej jako więźniów niż sprzymierzeńców i obrażania Korpusu. Piękne zachowanie brytyjskiego oficera, skoro cholernie dobrze zna pan naszą sytuację. –Niech pan spróbuje mnie przekonać, jakie znaczenie mają dwa smocze jaja przy tej kampanii – rzekł Thorndyke. – Na mi¬łość boską, nie rozumie pan, co może się stać? Gdy Bonaparte już przejdzie po nich, to gdzie skieruje się potem? Na drugi brzeg kanału. Jeśli nie powstrzymamy go tutaj, za rok będziemy z nim walczyć w Londynie. No, przynajmniej spróbujemy, a pól kraju stanie w ogniu. Wiem, że wy, awiatorzy, zrobicie wszystko, żeby ocalić życie bestii, do których jesteście poprzypinani, ale widzi pan z pewnością… –Dość. Cholera, dość tego – warknął Laurence. – Na Boga. posuwa się pan za daleko. Odwrócił się plecami do pułkownika i odszedł, kipiąc z wście-kłości. Nie należał do kłótliwych osób i rzadko kiedy tak bardz° ^gnął satysfakcji jak w tej chwili. Trudno mu było znieść, że ^oś kwestionuje jego odwagę i oddanie krajowi oraz znieważa Korpus. Gdyby nie uznał, że okoliczności są wyjątkowe, pewnie,lV sic nie powstrzymał. Jednak zakaz pojedynkowania się dla oficerów Korpusu me był zwykłym przepisem, który można było złamać. W tym miejscu, w środku wojny, bardziej niż gdzie indziej Laurence nie mógł ryzykow

ać rany, choćby i niegroźnej, bo nie dość, że wyeli¬minowałoby to ich z walki, to jeszcze całkowicie przygnębiłoby Temeraire'a. Lecz jego honor solidnie ucierpiał, więc Laurence rzucił z goryczą: –Ten cholerny huzar myśli sobie, że nie mam dość odwagi. –Słusznie postąpiłeś, dzięki Bogu – powiedział Granby, który odetchnął /. ulgq. – Bez wątpienia było to bolesne prze¬życie, ale nie wolno nam ryzykować. Nie musisz się już z nim spotykać. Jeśli będzie miał do nas jakąś sprawę, przyjmie go Ferris albo ja. –Dziękuję ci, ale prędzej dam mu się zastrzelić, niż pozwolę myśleć, że staram się go unikać – rzekł Laurence. Granby spotkał się z nim przy wejściu do kryjówki. Teraz dotarli do niewielkiej polany, którą im przydzielono. Temeraire zwinął się jak najwygodniej i z postawioną krezą i uszami przy¬słuchiwał się uważnie rozmowie pruskich smoków, a awiatorzy uwijali się przy ogniskach, żeby się posilić. –Lecimy dalej? – zapytał Temeraire. –Obawiam się, że nie – odparł Laurence, przywołując Pozostałych starszych oficerów, Ferrisa i Riggsa. – No cóż, pa¬nowie, wpadliśmy po uszy – oznajmił ponuro. – Nie chcą nam dać glejtu. Kiedy Laurence przedstawił całą sytuację, Ferris zawołał: –Ależ, sir, będziemy walczyć, czyż… To znaczy, będzie¬my walczyć wraz z nimi? – poprawił się szybko. –Nie jesteśmy dziećmi ani tchórzami, żeby się chować p0 kątach, kiedy zanosi się na bitwę, i to tak ważną – rzekł Lau¬rence. – Owszem, obrazili nas, ale trzeba przyznać, że ciężko zostali doświadczeni, i żeby nie wiem co robili, nie pozwolę byśmy zaniedbali obowiązek z powodu dumy, co do tego nie ma wątpliwości. Chciałbym tylko wiedzieć, dlaczego KorpUs nie przysłał im obiecanego wsparcia. –Może istnieć tylko jeden powód: smoki są potrzebne gdzie indziej – powiedział Granby – i pewnie dlatego wysłali nas p0 jaja. Jeśli kanał nie jest bombardowany, to punkt zapalny musi znajdować się w innym miejscu – może jakieś kłopoty w Indiach albo w Halifaksie… –Och! Może będziemy odbijać amerykańskie kolonie? – za¬pytał Ferris. Riggs wyraził opinię, że to prędzej koloniści napadli na Nową Szkocję, niewdzięczne zbuntowane skurczybyki. Dyskutowali przez dłuższą chwilę, aż wreszcie Granby przerwał ich bezowoc¬ne spekulacje. –Nie ma znaczenia gdzie, bo dowództwo i tak nigdy by nie pozostawiło kanału bez osłony, bez względu na to, gdzie obecnie działa Bonaparte. Jeśli wszystkie wolne smoki wracają do domu na pokładach transportowców, to mogła je zatrzymać jakaś rozróba na morzu. Myślę jednak, że przybędą lada dzień, skoro są już spóźnieni dwa miesiące.

–Proszę wybaczyć, że zabieram głos, lecz jeśli chodzi o mnie, to zostałbym i walczył, nawet gdy tamci przybyli i jutro – po¬wiedział Riggs, bezpośredni jak zawsze. – Przecież możemy przekazać jaja któremuś ze średnich smoków, żeby je dostarczył do domu. Byłoby wstyd przegapić szansę spuszczenia manta Boniowi. –Pewnie, że musimy zostać i walczyć – wtrącił Téméraire, kwitując swoją wypowiedź machnięciem ogona. Rzeczywiści6, doszło do bitwy w okolicy, nie byłoby sposobu, żeby go powstrzymać: młode samce ochoczo wdawały się w bijatykę. – Szkoda, że nie ma tu Maksimusa i Lily, a także reszty przyjaciół, ale cieszę się, że znowu będziemy mieli okazję walczyć z Fran¬cuzami. Na pewno tym razem ich pokonamy i może – dodał, siadając, otwierając szeroko oczy i podnosząc krezę – skończy się wojna, a wtedy będziemy mogli wrócić do domu i zająć się swobodami smoków. Laurence zdziwił się, jak wielką poczuł ulgę. Nie zdawał sobie sprawy, jak bardzo przygnębiony był Temeraire, dlatego ta pierwsza oznaka ożywienia stanowiła taki kontrast. Całkowicie powstrzymał się przed wezwaniem Temeraire'a do ostrożności, mimo iż był świadom, że zwycięstwo, choć konieczne, nie mogło zapewnić ostatecznego zwycięstwa nad Bonapartem. Niewyklu¬czone, próbował przekonać samego siebie, że Bonaparte będzie musiał podjąć rozmowy, jeśli zostanie pokonany w tej kampanii, i może zawrze pokój z Anglią przynajmniej na pewien czas. Tak więc powiedział tylko: –Cieszę się, że się ze mną zgadzacie, panowie, przynaj¬mniej w sprawie walki, ale nie zapominajmy o naszym drugim obowiązku. Zbyt wiele złota i krwi oddaliśmy za te jaja, żeby je teraz stracić. Nie możemy zakładać, że Korpus zabierze je stąd w odpowiednim czasie i dostarczy do domu, a jeśli ta kampania zatrzyma nas tu na miesiąc lub dwa, co wydaje się całkiem prawdopodobne, Kazilik wykluje się na polu bitwy. Początkowo nikt nic nie powiedział. Granby najpierw się zaczerwienił, a potem pobladł i spuścił oczy. –Trzymamy je przy koksowniku w namiocie, a chorążowie strzegą ich bez przerwy – powiedział wreszcie Ferris, zerkając na Granby'ego. – Keynes mówi, że mają się dobrze, a jeśli dojdzie d° prawdziwej walki, to powinniśmy ulokować załogę naziemną gdzieś daleko za linią frontu i zostawić jaja pod opieką Keynesa. Jak trzeba będzie się wycofać, to zatrzymamy się i szybko je zabierzemy. –Jeśli tak się niepokoicie – wtrącił nieoczekiwanie Terrie. raire – to poproszę smoczątko, żeby zaczekało, ile się da, kiedy już skorupa stwardnieje trochę, a ono mnie zrozumie. Spojrzeli na niego zdumieni. –Poprosisz, żeby smok zaczekał? – zapytał zdezorientowany Laurence. – Zeby zaczekał z wykluciem? To chyba nie od niego zależy?

–No cóż, w pewnym momencie zaczyna się odczuwać głód, ale nie tak bardzo, dopóki jest się w jaju – odpowiedział Temeraire takim tonem, jakby było to oczywiste – a kiedy smok już rozumie, co się mówi, wszystko na zewnątrz go ciekaw i. Ale z pewnością można opóźnić trochę chwilę wyklucia. –Boże, ale Admiralicja się zdziwi – powiedział Riggs, kiedy już w pełni dotarły do nich te zdumiewające wieści. – Chociaż może tylko Niebiańskie to potrafią. Nigdy nie słyszałem, żeby jakiś smok mówił, że pamięta coś z okresu przed wykluciem. –No bo nie ma o czym mówić – odparł lekko Temerai¬re. – Tam nic się nie dzieje, dlatego każdy chce wyjść jak najszybciej. Laurence polecił rozbić prowizoryczny obóz, w miarę skrom¬nych zapasów. Granby skinął tylko głową i szybko odszedł, a po¬zostali porucznicy wymienili spojrzenia i podążyli za nim. Lau¬rence podejrzewał, że wśród awiatorów nie było to tak oczywiste jak wśród marynarzy, że ktoś dostaje awans, ponieważ znalazł się w odpowiednim miejscu i w odpowiednim czasie, gdyż wyklucie było bardziej kontrolowanym wydarzeniem niż przechwycenie okrętu. Na początku ich znajomości Granby należał do oficerów, którzy z niechęcią przyjęli fakt, że Laurence dostał Temeraire a. Laurence rozumiał teraz jego powściągliwość, Granby nie mógł popierać działań, w których wyniku niemal na pewno stałby sję najwyższym rangą kandydatem do nowo wyklutego smo¬ka; nie wypadało mu też sprzeciwiać się poczynaniom, które mogłyby doprowadzić do próby zaprzęgnięcia smoka w bardzo niebezpiecznych warunkach, na polu bitwy, bo przecież mieli jajo dopiero od kilku tygodni, i to jajo smoka bardzo rzadkiej jasy, prawie im nieznanej, i gdyby mu się nie udało, praktycznie straciłby szansę na awans.

Laurence spędził wieczór na pisaniu listów w małym, po¬stawionym przez załogę namiocie, który pełnił rolę jego kwa¬tery. Nie otrzymał żadnej propozycji zakwaterowania, choć na obrzeżach kryjówki stały koszary przeznaczone dla pruskich awiatorów. Rankiem zamierzał udać się do Drezna i sprawdzić, czy może pobrać jakąś sumę ze swojego banku. Wydal już prawie wszystkie pieniądze, kiedy zaopatrywał podwładnych i Temerai-re'a, a musiał płacić słono, jak to w czasie wojny, lecz w obecnych okolicznościach nie zamierzał o nic prosić Prusaków. Niedługo po zapadnięciu zmierzchu Tharkay trącił połę na¬miotu i wszedł. Na szczęście w jego paskudną ranę nie wdała się zgorzel, choć wciąż kulał i było pewne, że w miejscu głębokiej bruzdy wypalonej na jego udzie pozostanie blizna. Laurence wstał i wskazał mu skrzynię przykrytą poduszką, która służyła tutaj za krzesło. –Och, siadaj, ja się tu przeniosę – powiedział i usiadł po turecku na poduszkach rozłożonych na podłodze. –Wpadłem tylko na chwilę – rzekł Tharkay. – Porucznik Granby mówi, że nie lecimy dalej. Rozumiem, że Temeraire został zatrzymany w zamian za dwadzieścia smoków. –Bardzo pochlebne stwierdzenie, jeśli tak na to spojrzeć -rzekł kwaśno Laurence. – Tak, wbrew naszym planom zostajemy tutaj i będziemy robić, co się da, bez względu na to, czy uznają tę zamianę

za opłacalną czy nie. Tharkay skinął głową. –Zatem dotrzymam danego ci słowa – powiedział – i p0jn formuje cię tym razem, że odchodzę. Myślę, że nieprzeszkolonv człowiek tylko przeszkadzałby podczas walki w powietrzu, a sko. ro nie możecie nawet się ruszyć z obozu, to nie potrzebujecie przewodnika. Już się wam na nic nie przydam. –Nie – powiedział powoli i niechętnie Laurence, bo nie miał ochoty się sprzeciwiać. – W tych okolicznościach nie będę nalegał, abyś został, choć przykro mi się z tobą rozstawać. No i nie mogę ci teraz stosownie wynagrodzić twoich trudów. –Zapłatę możemy odroczyć – odparł Tharkay. – Kto wie? Może się jeszcze spotkamy. W końcu świat nie jest aż taki duży. Uśmiechnął się nieznacznie, wstał i podał Laurenceowi rękę. –Mam nadzieję, że tak – odpowiedział Laurence i uścisnął jego dłoń – i może kiedyś ja ci się na coś przydam. Tharkay nie chciał, żeby Laurence spróbował zdobyć dla niego osobisty glejt, Laurence zaś podejrzewał, że taka pomoc nie będzie mu specjalnie potrzebna, pomimo rannej nogi. Bez dalszych ceregieli Tharkay nałożył kaptur, podniósł nieduży tłumoczek i wtopił się w obozową krzątaninę. Smoków pilnowało niewielu strażników, tak więc szybko zniknął między rozrzuco¬nymi ogniskami i namiotami.

Laurence przesłał pułkownikowi Thorndyke'owi krótką i oficjalną wiadomość, w której informował, że są do dyspozycji pruskiego dowództwa, tak więc rano pułkownik znowu pojawił się w kryjówce, wraz z pruskim oficerem, młodszym od innych dowódców, o imponująco długich wąsach, których końce wysta¬wały poniżej podbródka, i zaciętej twarzy. –Wasza Wysokość, niech mi wolno będzie przedstawić kapitana Williama Laurencea z Korpusu Powietrznego Jego l(rólewskiej Mości – powiedział Thorndyke. – Kapitanie, to]Csi książę Ludwik Ferdynand, dowódca awangardy. Został pan przydzielony pod jego komendę. ,RIGHT SQUARE BRACKETby się porozumieć bez pośredników, zmuszeni byli przejść na francuski. Laurence pomyślał smętnie, że tak często musiał ostatnio posługiwać się tym językiem, że przynajmniej nabrał trochę biegłości. Rzeczywiście tym razem nie był gorszym rozmówcą, bo książę Ludwik mówił z silnym akcentem, który niemal uniemożliwiał rozumienie jego słów. –Sprawdźmy jego umiejętności i zasięg – powiedział, wska¬zując na Téméraire a. Przywołał pruskiego oficera, kapitana Dyherna, z jednej z sąsiednich kryjówek i polecił mu, aby razem z Eroicą, ciężkim smokiem, poprowadził formację. Laurence stał obokTemeraire'a i przyglądał się wszystkiemu z konsternacją. Od czasu opuszcze¬nia Anglii zupełnie zaniedbał ćwiczenia

formacyjne i wiedział, że nawet w najlepszej formie nie mogliby się równać ze świetnie wyszkolonymi smokami pruskimi. Eroica dorównywał prawie wielkością Maksimusowi, rocznemu towarzyszowi Temeraire'a, ogromnemu smokowi rasy Regal Copper; nie latał zbyt szybko, lecz gdy się poruszał po kwadracie, rysował niemal proste kąty, a odległość między nim i pozostałymi smokami praktycznie się nie zmieniała. –Nie rozumiem, dlaczego latają w ten sposób – stwierdził Téméraire, przyglądając się temu z przekrzywionym na bok łbem. – Te skręty wyglądają bardzo sztucznie, a kiedy zawrócili, zostawili tyle miejsca, że każdy mógłby się tam wcisnąć. –To tylko ćwiczenie, a nie szyk bitewny – rzekł Laurence. – Ale możesz być pewny, że spiszą się dobrze w walce dzięki takiej dyscyplinie i precyzji podczas wykonywania manewrów. Téméraire prychnął. –A mnie się wydaje, że powinni raczej ćwiczyć rzeczy praktyczne i użyteczne. Ale już pamiętam cały ciąg i mogą odtworzyć – dodał. –Na pewno nie chcesz dłużej popatrzeć? – zapytał go L nje pokojem Laurence. Pruskie smoki zdążyły wykonać jedną pełną powtórka a sam Laurence nie miałby nic przeciwko temu, żeby najpierNV przećwiczyć to na osobności. –Nie. To jest bardzo głupie, ale niespecjalnie trudne – p0. wiedział Téméraire. Nie była to może najlepsza postawa do rozpoczęcia ćwiczeń, lecz Téméraire nigdy nie przepadał za ćwiczeniami formacji, nawet angielskimi, które nie były aż tak rygorystyczne. Pomimo wysiłków Laurencea, który starał się go trochę powstrzymać, Téméraire wykonał cały manewr w błyskawicznym tempie, o wiele szybciej niż smoki z pruskiej formacji, a także niż jaki¬kolwiek inny średni czy ciężki smok mógłby to zrobić, do tego zademonstrował kilka efektownych spiral. –Dodałem te obroty, by móc przez cały czas zerkać na ze¬wnątrz formacji – powiedział Téméraire i zwinął się w kłębek, zadowolony z siebie. – W ten sposób nikt mnie nie zaskoczy. Ta pomysłowość najwyraźniej nie wywarła wrażenia ani na księciu, ani na Eroice, który zakaszlał tak, że przypominało to lekceważące prychnięcie. Téméraire uniósł krezę i usiadł na tylnych łapach, mrużąc oczy. –Wasza Wysokość – powiedział pospiesznie Laurence, by zapobiec kłótni – może nie wie pan, że Téméraire jest Niebiań¬skim, a smoki te posiadają pewną zdolność… – Urwał, uznawszy, że „boski wiatr" może zabrzmieć zbyt poetycko w bezpośrednim przekładzie. –Proszę zademonstrować – powiedział książę Ludwik i za¬chęcił ich gestem dłoni. Z braku lepszego celu wybrali niedużą kępę drzew. Terne* jirc posłusznie położył je jednym rykiem, nawet nie używając RIGHT SQUARE BRACKET'7bej mocy, choć i tak wszystkie smoki podniosły głośne krzyki, L nawet konie kawalerzystów zgromadzone po drugiej stronie obozu zarżały

przerażone. Książę Ludwik obejrzał strzaskane drzewa z pewnym zain-[L.rcS(,waniem. _ Może się nam to przydać, kiedy już zepchniemy ich do fortyfikacji – powiedział. – Na jaką odległość to działa? _ W przypadku wysuszonego drewna nie może to być duża odległość – wyjaśnił I,aurence. – Gdyby podszedł bliżej, znalazł¬by się w zasięgu dział, za to z daleka może zatakować piechotę lub kawalerię, a i skutek jest wtedy… –Ach! Zbyt duża cena – rzekł książę Ludwik i machnął ręką w stronę, z której dochodziło rżenie przestraszonych koni. – Ar¬mia, która użyje smoczych formacji zamiast kawalerii, przegra w polu, jeśli piechota wroga wytrwa; dowiódł tego jednoznacznie Fryderyk Wielki. Czy brał pan udział w potyczkach na ziemi? –Nie – przyznał Laurence. Temeraire uczestniczył w zaledwie kilku bitwach, lecz były to walki powietrzne, a i sam Laurence mimo długoletniej służby nie mógł pochwalić się doświadczeniem, bo podczas gdy więk¬szość awiatorów w drodze po kolejne awanse czegoś się nauczyła, choćby wspomagając piechotę, to on wszystkie te lata spędził na morzu i nie miał okazji walczyć na ziemi. –Hm. – Książę Ludwik pokręcił głową i wyprostował S|C- – Nie będziemy teraz pana szkolić – powiedział. – Lepiej wykorzystać pana, na ile to będzie możliwe. W początkowej fazie bitwy poleci pan z formacją Eroiki, a potem będziecie kłaniać ich flanki. Trzymajcie się grupy, żeby nie przestraszyć kawalerii. Wypytawszy o załogę Temeraire'a, książę Ludwik po|ecjj przydzielić im kilku pruskich oficerów i dodatkowych członie, załogi naziemnej, by uzupełnić braki. Laurence nie ukrywa że przydadzą się dodatkowi ludzie do pomocy, jako że od czasu opuszczenia Anglii nie uzupełniali załogi: niedawno zginęli Djg. by i Baylesworth, Macdonaugh został zabity na pustyni, a biedny mały Morgan poległ wraz z połową uprzężników podczas nocne-go ataku Francuzów w pobliżu Madery, zaraz po podniesieniu kotwicy. Nowi ludzie znali swój fach, choć prawie nie mówili po angielsku i słabo po francusku. Przy tylu cudzoziemcach w załodze Laurence obawiał się trochę o losy jaj. Prusacy wyraźnie zachowywali rezerwę pomimo jego goto¬wości współpracy. Trochę łagodniej podchodzili do Temerairea i jego załogi, lecz wciąż pomstowali na „zdradziecki" Korpus Powietrzny. Niezależnie od tego, jak bardzo Laurence nad tym ubolewał – bo Prusacy tylko pod tym pretekstem przetrzy¬mywali go wbrew jego woli – wcale by się nie zdziwił, gdyby, dowiedziawszy się o rychłym wykluciu Kazilika, skorzystali z okazji i spróbowali skonfiskować jajo. Wspomniał wprawdzie o tym, jak bardzo mu się spieszy, lecz nie powiedział, że czas wyklucia jest bliski ani że chodzi 0 Kazilika, co z pewnością stanowiłoby dodatkową pokusę, jako że Prusacy także nie mieli smoka

zionącego ogniem. Tyle tylko że trudno było utrzymać tajemnicę, skoro w pobliżu kręcili się pruscy oficerowie, którzy nieświadomie uczyli smoki niemieckiego, co by jeszcze ułatwiło przechwycenie. Nie rozmawiał na ten temat ze swoimi oficerami, lecz oni 1 tak podzielali jego obawy. Granby był powszechnie lubianym pierwszym oficerem, a nawet gdyby załoga go nie znosiła, nikt by się nie ucieszył, gdyby ktoś zabrał im się sprzed nosa owoc tylu wysiłków. Mimo braku odgórnych wytycznych zachowywali się z rezerwą wobec pruskich oficerów i starali się trzymać ich daleka od jaj, które, dobrze owinięte, spoczywały w środku Opozu P°d potrojoną strażą ochotników-, wystawianych przez I-Vrrisa za każdym razem, kiedy Téméraire brał udział w ćwi¬czeniach lub manewrach. RIGHT SQUARE BRACKETic zdarzało się to zbyt często, jako że Prusacy nie wierzyli «harówkę smoków poza polem bitwy. Formacja przeprowadzała codzienne ćwiczenia i odbywała misje zwiadowcze, sprawdzając okolicę, lecz nie zapuszczała się zbyt daleko, ponieważ Prusacy nie dysponowali szybko latającymi smokami. Kiedy Laurence zaproponował, że poleci dalej na Temerairze, nie zezwolono na to, tłumacząc, że gdyby napotkali jakiś francuski oddział, to mogliby zostać pojmani albo doprowadzić go do pruskiego obozu, dostarczając tym samym wrogowi zbyt wielu wiadomości przy niewielkim zysku: jeszcze jedna z maksym Fryderyka Wielkiego, których Laurence zaczynał mieć serdecznie dość. Tylko Téméraire był całkowicie szczęśliwy: szybko uczył sic niemieckiego od członków pruskiej załogi naziemnej i cieszył się, że nie musi w nieskończoność ćwiczyć. –Wcale nie muszę latać po kwadracie, żeby dobrze wypaść w bitwie – oświadczył. – Szkoda, że nie da się lepiej obejrzeć okolicy, ale to nie ma znaczenia, bo przecież zawsze możemy tu wrócić, jak już pokonamy Napoleona. Wierzył w zwycięstwo w nadchodzącej bitwie, podobnie jak prawie wszyscy żołnierze, poza burkliwymi Saksończykami, wcielonymi siłą do wojska. Nadzieje te nie były bezpodstawne: w obozie utrzymywano idealną dyscyplinę, a piechota prezentowała Poziom musztry, jakiego I ^aurence jeszcze nie widział. Nawet jeśli Hohenlohe nie był geniuszem na miarę Napoleona, to z pewnością wydawał się generałem z krwi i kości, a jego wciąż powiększająca S,Ç armia, i tak już duża, obejmowała mniej niż połowę sił pruskich. Do tego dochodzili jeszcze Rosjanie, którzy zbierali się na ziemiach Polskich, na wschodzie, przygotowując się do wsparcia. Francuzi dysponowali o wiele mniejszą liczbą żołnie-i działali z dala od własnego terytorium, pozbawieni m‹)X|j wości odpowiedniego zaopatrzenia. Nie mogli też sprowad^ · zbyt wielu smoków, a zagrożenie, jakie stwarzali ze skr/ydCj Austriacy i Anglicy czyhający za kanałem, zmuszało Napoleona do pozostawienia dużej części sił w kraju na własnym tervto. rium, na wypadek gdyby któreś z mocarstw niespodziewanie przystąpiło do wojny. –W końcu z kim on walczył: z Austriakami, Włochami i jakimiś poganami w Egipcie? – powiedział kapitan Dyhern. Uprzejmie przyjęto Laurencea do mesy kapitańskiej pruskich awiatorów, którzy

podczas jego wizyt chętnie przechodzili na francuski, z lubością opisując bliską klęskę tego narodu. – Fran¬cuzi nie mają prawdziwego ducha walki ani morale. Dostaną kilka razy porządnie w skórę i cała ich armia pójdzie w rozsypkę. Inni oficerowie przytaknęli mu gorliwie, Laurence zaś wzniósł kielich równie ochoczo jak oni, by wypić za klęskę Bonapartego, choć nie podzielał opinii, że jego zwycięstwa były tak nieistotne. Wystarczająco często walczył z nimi na morzu, by wiedzieć, że potrafią wojować, nawet jeśli nie są najlepszymi żeglarzami. Mimo to uważał, że nie dorównują Prusakom, dlatego dodało mu otuchy towarzystwo ludzi tak bardzo przekonanych o swoim zwycięstwie. Nie byli w najmniejszym stopniu nieśmiali ani choćby niepewni. Wyglądali na zacnych sprzymierzeńców i Lau¬rence wiedział, że powinien stanąć u ich boku, gdy przyjdzie czas walki, i powierzyć życie ich odwadze. Mógłby stworzyć dla nich niemal enkomion, tym gorzej więc się poczuł, kiedy Dyhern pewnego wieczoru odciągnął go na bok po wyjściu z mesy. –Mam nadzieję, że się nie obrazisz i w ysłuchasz, co mam do powiedzenia – powiedział Dyhern. – Nigdy bym sobie na to nie pozwolił, żeby pouczać kogoś, jak ma się obchodzić ze smokiem|L. byliście długo na Wschodzie. Twój smok nabił sobie chyba loWC różnymi dziwnymi pomysłami? Dyhern mówił bez ogródek, ale nie był nieuprzejmy i naj¬mniej miał zamiar jedynie udzielić rady. Laurence jednak ^wstydził się, gdy kapitan zasugerował, że „być może Téméraire nie jest dość wyszkolony lub ostatnio walczył zbyt mało, bo nie można pozwalać im za dużo myśleć. Jego smok, Eroica. był niewątpliwie wzorem pruskiej dys¬cypliny: nawet fizycznie pasował do tej roli, z ciężkimi zacho¬dzącymi na siebie płytami kostnymi, które okalały jego kark j grzbiety barków i skrzydeł, jakby miał na sobie zbroję. Pomimo ogromnych rozmiarów nie zdradzał upodobania do lenistwa, ochoczo upominał inne smoki, kiedy się ociągały, i był zawsze gotowy do ćwiczeń. Pozostałe pruskie smoki traktowały go / dużym szacunkiem i usuwały się na bok w porze karmienia, pozwalając mu zjeść najlepsze kąski. Kiedy ju/ Laurence zdecydował się wziąć udział w bitwie, pozwolono jego smokowi posilać się z pruskimi towarzyszami na wybiegu. Téméraire nie zamierzał ustępować Eroicc. Zresztą Laurence wcale by się nie ucieszył, gdyby tak się stało. Skoro Prusacy nic chcieli wykorzystać w większym stopniu zalet Te-merairea, to już ich problem. Nawet rozumiał ich niechęć do wprowadzenia zmiany w ich idealnych formacjach w postaci do¬dania w ostatniej chwili nowego smoka. Niemniej nie zamierzał ani przez chwilę tolerować prób umniejszania zalet Temerairea czy sugestii, że Téméraire jest gorszy od Eroiki – w duchu nawet Uważał, że go przewyższa. Eroica nie miał nic przeciwko temu, żeby dzielić się jedze-n, em z Temeraireem, ale pozostałe smoki były wyraźnie nie-^owolone. a już zupełnie zdębiały, kiedy Téméraire nie wziął S,Ç do jedzenia, lecz zabrał zabite krowy do Gong Su, żeby mu Ie najpierw przyrządził. –Surowe mięso zawsze smakuje tak samo – wyjaśnij i› meraire, widząc niepewne miny smoków. – Upieczone srrial^j o wiele lepiej. Spróbujcie, a się przekonacie.

Eroica prychnął tylko w odpowiedzi i ostentacyjnie swoje krowy wraz z racicami, a inne smoki poszły w jego śla^ –Lepiej nie ulegać ich fanaberiom – ciągnął teraz Dyhern Wydaje się, że to nic wielkiego, wiem – czemu nie umilić życia, kiedy nie walczą? Ale to jest tak jak z ludźmi. Musi bvć porządek i dyscyplina, wtedy są szczęśliwsze. Domyśliwszy się, że Téméraire po raz kolejny rozmawia) z pruskimi smokami o swoich reformach, Laurence odpowie-dział coś krótko i wrócił na polanę Téméraire'a, który leżał pogrążony w ponurym milczeniu. Laurence od razu zapomniał o tym, co zamierzał zrobić, i podszedł szybko, by pogłaskać go po miękkim pysku. –Mówią, że jestem słaby, bo jem pieczone mięso i lubię czytać – powiedział cicho Téméraire. – 1 uważają mnie za głup¬ca, ponieważ twierdzę, że smoki nie powinny być zmuszane do walki. W ogóle nie chciały mnie słuchać. –No cóż, mój drogi – odpowiedział łagodnie Laurence. – Je¬śli chcesz, żeby smoki miał swobodę w decydowaniu o swoim losie, to musisz się przygotować i na to, że niektóre z nich nie będą chciały jakichkolwiek zmian. W końcu przywykły do ta¬kiego życia. –Owszem, ale przecież każdy chyba widzi, że przyjemniej jest móc wybrać – powiedział Téméraire. – Przecież ja wcale nie uchylam się od walki, bez względu na to, co mówi ten głupek Eroica – dodał wzburzony, podnosząc łeb i strosząc krezę. – A chętnie bym usłyszał, czy w ogóle ma cokolwiek do powiedzenia na jakikolwiek temat, skoro o niczym nie myśli i tyl¬ko liczy uderzenia skrzydeł między jednym zwrotem a drugim-Ja przynajmniej nie jestem na tyle głupi, żeby ćwiczyć dziesięć dziennie, jak odsłonić brzuch każdemu, kto zechce zaataLaurence zaniepokoił się tym wybuchem gniewu i spróbował jSpokoić Téméraire'a, lecz bez powodzenia. Powiedział, że powinienem ćwiczyć, zamiast narzekać -^gnął podekscytowany Téméraire – a przecież to oni latają (Jk. że załatwiłbym ich w dwóch przelotach. To o n powinien zostać w domu i obżerać się krowami, bo niewiele będzie z nich pożytku w bitwie. Wreszcie Téméraire pozwolił się ugłaskać i Laurence przestał już o tym myśleć, lecz rankiem następnego dnia, kiedy czytał Temeraireowi – dla jego dobra przedzierał się przez słynną powieść Goethego, wątpliwe moralnie dzieło pod tytułem Die l/uien desjungen Werther – zobaczył, że formacje rozpoczynają ćwiczenia. Téméraire zaś, wciąż oburzony, skorzystał z okazji, by skrytykować wiele ich ustawień, a Laurence uznał, że całkiem słusznie, z tego co sam zauważył. –Myślisz, że jest po prostu w paskudnym nastroju czy też ma rację? – zapytał potem Laurence na osobności Granby'ego. – Gzy to możliwe, że nie zauważyli takich niedociągnięć? –No cóż, nie twierdzę, że zrozumiałem wszystko, o czym mówi – odparł Granby – ale moim zdaniem w niczym się nie pomylił. Pamiętasz, jak pomógł przy wymyślaniu nowych ma¬newrów jeszcze

podczas naszych ćwiczeń. Szkoda, że nigdy nie mieliśmy okazji wykorzystać ich w walce. –Nie zamierzam nikogo krytykować – zwrócił się Laurence do Dyherna wieczorem. – Téméraire wprawdzie miewa czasem niezwykłe pomysły, ale zna się na tych sprawach, więc uważam 23 swój obowiązek o tym wspomnieć. Dyhern zerknął na prowizoryczne szkice Laurence'a, a potem Pokręcił głową, uśmiechając się nieznacznie. –Nie, nie obraziłem się. Jakże mógłbym po tym, gdy ty z taką uprzejmością wysłuchałeś moich uwag? – powiedzjJ Rozumiem cię: co jest dobre dla jednego, nie zawsze spraw-się gdzie indziej. To dziwne, jak bardzo smoki mogą się rójj temperamentem. Byłby chyba nieszczęśliwy i zawiedziony gdybyś ciągle go poprawiał albo mu odmawiał. –Ach, nie – rzucił zdruzgotany Laurence. – Dyhern, nie o to chodzi. Uwierz mi, że chciałem jedynie zwrócić twoją uwagę J ewentualne słabe punkty w naszej obronie, tylko tyle. Wciąż nieprzekonany Dyhern spojrzał dłużej na rysunki, po czym wstał i poklepał Laurence'a po ramieniu. –No, nie martw się – powiedział. – Rzeczywiście znalazłeś pewne luki. W każdym manewrze są jakieś słabe punkty. Lecz w powietrzu nie jest tak łatwo wykorzystać te słabości jak na papierze. Te ćwiczenia zaakceptował sam Fryderyk Wielki. Dzięki nim pobiliśmy Francuzów pod Rossbach i pokonamy ich ponownie tutaj. Laurence powinien się zadowolić tą odpowiedzią, mimo to odszedł zawiedziony. Wydawało mu się, że odpowiednio wyszkolony smok powinien lepiej ocenić powietrzne manewry niż człowiek, a odpowiedź Dyherna wyrażała raczej uparte zaślepienie niż zdrowy osąd wojskowego.

Rozdział 12

O dprawy i narady pozostawały dla Laurence'a zupełną tajemnicą. Z powodu bariery językowej oraz miejsca zakwaterowania na terenie kryjówki, z dala od innych dywizji, nie docierały do niego nawet pogłoski, które płynęły swobodnie przez obóz. Informacje, które udawało mu się prze¬chwycić, były niejasne i sprzeczne. Mieli zebrać siły pod Erfur-tem, mieli zebrać siły w Hof, dopadną Francuzów nad Soławą albo Menem. Tymczasem nic się nie zmieniało, poza pogodą, bo nadciągnął jesienny chłód, a liście na drzewach pożółkły na krawędziach. Minęły prawie dwa tygodnie, aż wreszcie nadeszła wiado¬mość. Książę Ludwik zebrał kapitanów na obiedzie w jednym z okolicznych gospodarstw, nakarmił ich dobrze za własne pie¬niądze, a potem ku ich jeszcze większemu zaskoczeniu trochę oświecił. –Udamy się na południe przez Las Turyński – oznajmił. – Książę Hohenlohe pójdzie w kierunku

Bambergu przez Hof, a książę Brunszwiku z główną armią pomaszeruje przez Erfurt w kierunku Wurzburga – ciągnął, wskazując kolejne punkty na °§romnej mapie rozłożonej na stole, miejscowości usytuowane w Pobliżu letnich obozów Francuzów. – Z tego, co wiemy, Bo-naParte nie wyjechał jeszcze z Paryża. Jeśli więc wolą czekać na nas w swoich obozach, tym lepiej. Uderzymy na nich 7się zorientują, o co chodzi. Miejscem ich przeznaczenia, jako że stanowili część stru/ przedniej, było miasteczko Hof położone na granicy rozlegle lasów. Nie mogli maszerować szybko, bo nie było łatwo zaopatrz^ tylu ludzi, a musieli pokonać jakieś siedemdziesiąt mil. Należa|0 rozlokować magazyny zaopatrzeniowe wzdłuż trasy przemarsz^ głównie z bydłem dla smoków, i zabezpieczyć linie komunikacyj. ne. Pomimo tych wszystkich niedogodności Laurence wrócił na polanę zadowolony, ponieważ wierzył, że lepiej jest trochę wie-dzieć i poruszać się, choćby i bardzo wolno, tempem możliwym dla piechoty i artylerii, ciągnącej działa na wozach. –Dlaczego nie wyślą nas dalej? – zdziwił się Temeraire, kiedy rankiem następnego dnia znaleźli się w nowej kryjów¬ce po krótkim, zaledwie dwugodzinnym locie. – Nie robimy nic pożytecznego poza przygotowywaniem kolejnych miejsc postoju. Przecież nawet te powolne smoki z pewnością mogą lecieć dłużej. –Nie chcą, żebyśmy oddalali się zbytnio od piechoty – rzekł Granby. – Dla naszego i ich dobra. Mielibyśmy się z pyszna, gdy¬byśmy się oddalili i natknęli na francuskie smoki, wspomagane przez pułk piechoty i kilka dział. W takiej sytuacji francuskie smoki miałyby wyraźną przewa¬gę, gdyż dzięki działom można było wyznaczyć bezpieczny rejon na przegrupowanie i odpoczynek oraz niebezpieczny obszar, w którym przygwożdżono by nieprzyjaciela ogniem. Mimo tych wyjaśnień Temeraire westchnął i dla uspokojenia przewrócił kil¬ka drzew przeznaczonych na opał, oczyszczając teren dla siebie i pruskich smoków w oczekiwaniu na nadejście piechoty. W takim żółwim tempie pokonali zaledwie dwadzieścia piec mil w ciągu dwóch dni, aż nagle nadeszły nowe rozkazy. –Najpierw zgrupujemy się pod Jeną – powiedział ksiąz? rlw'ik ' skitował wzruszeniem ramion pomysły starszych llerów, którzy spotykali się codziennie, poruszając się na;I11okach kurierskich. – Książę brunszwicki chce przeprowadzić.jtij armię przez Lrfurt. _ Z początku w ogóle się nie ruszamy, a teraz zmieniamy kierunek – powiedział poirytowany Laurence do Granby'ego. przeszli już na południe poza Jenę i teraz będą musieli wracać na północny zachód. Przy tak ślamazarnym tempie piechoty mogło to oznaczać stracone pół dnia. – Lepiej rzadziej by się spotykali, za to radzili konkretniej. Armia zebrała się pod Jeną dopiero na początku październi¬ka; do tego czasu już nie tylko Temeraire irytował się tempem wydarzeń. Nawet najbardziej powściągliwe pruskie smoki zaczynały się niecierpliwić i każdego dnia wyciągały łby ku zachodowi, jakby mogły pokonać kolejne kilka mil

samym tylko pragnieniem. Miasto leżało na brzegach ogromnej Soławy, sze¬rokiej i pozbawionej brodów rzeki, doskonałej do obrony. Hof, pierwotne miejsce przeznaczenia, leżało zaledwie dwadzieścia mil na południe w dole rzeki. Laurence pokręcił głową, prze¬glądając mapy rozłożone w prowizorycznej mesie kapitańskiej urządzonej w dużym namiocie, ponieważ ta zmiana pozycji wyglądała na niepotrzebny odwrót. –Nie, bo rozumiesz, część kawalerii i piechoty została jednak skierowana do Hof – rzekł Dyhern. – Tak jakby na przynętę, żeby Francuzi pomyśleli, że idziemy tamtędy, my zaś spadniemy na nich przez Erfurt i Wurzburg i zaskoczymy ich, nim skoncentrują siły. Pomysł był dość dobry, lecz istniała drobna przeszkoda, którą niebawem odkryli: Francuzi już byli w Wurzburgu. Wieść roze¬szła się po obozie lotem błyskawicy w kilka chwil po tym, jak zdyszany kurier wszedł do namiotu dowódcy, nawet awiatorzy °trzymali ją tylko z niewielkim opóźnieniem. –Ponoć jest tu sam Napoleon – powiedział jeden z kapit nów. – Gwardia Gesarska jest w Moguncji, a jego rnarszałkn, I w Bawarii: zmobilizowali całą Wielką Armię. –I dobrze – zauważył Dyhern. – Dzięki Bogu, skończą s^ ^ cholerne marsze! Niech przyjdą, to spuścimy im porządne lanje Wszyscy byli gotowi poddać się podobnemu nastrojowi i nie bawem nagły przypływ energii objął cały obóz. Wszyscy czuli,że zbliża się bitwa, jako że starsi oficerowie znowu zamknęli się,by radzić. Wciąż przychodziły kolejne wieści i pogłoski: wydawało się, że co godzinę dowiadują się czegoś nowego, mimo to Prusacy wysyłali tylko bardzo skąpe grupy zwiadowcze z obawy przed schwytaniem. –To wam się spodoba, panowie – powiedział książę Ludwik, który przybył do ich mesy. – Napoleon mianował na oficera smoka: widziano* jak wydawał rozkazy kapitanom z korpusu powietrznego. –Pewnie jego kapitan wydawał – zaprotestował jeden z pru¬skich oficerów. –Nie, on nie ma kapitana ani załogi – powiedział książę Ludwik i wybuchnął śmiechem. Tymczasem Laurence nie widział w tym nic śmiesznego, szczególnie kiedy potwierdziły się jego podejrzenia, że smok jest zupełnie biały. –Nie obawiaj się, postaramy się, żebyś miał okazję zmierzyć się z nią podczas bitwy-oznajmił Dyhern, kiedy Laurence opo¬wiedział mu o Lien. – Ha, ha! Skoro dowodzi nimi ta smoczyca, to może Francuzi nie ćwiczyli za dużo? Żeby smoka zrobić oficerem; następnym razem awansuje konia do stopnia generała–Mnie to się nie wydaje takie głupie – powiedział Te-meraire i prychnął. Był wyraźnie rozżalony na wieść o tym, Francuzi potraktowali Lien. w porównaniu z postawą Prusaków wobec niego. . RIGHT SQUARE BRACKETRIGHT SQUARE BRACKETc ona nic ma pojęcia o bitwach, Temeraire, w przeci-.psc^ie do ciebie – rzeki Granby. – Yongxing bardzo pilnował, niebiańskie nie

walczyły. Pew nie nigdy nie brała udziału

„ Matka opow iadała mi, że Lien jest znakomitą uczoną -rZekł Temeraire – a w Ghinach mają wiele książek na temat tak-powietrznej. Jedną z nich napisał nawet sam Żółty Cesarz, jfić nie miałem okazji jej przeczytać – zakończył z żalem. –Ach, książkowa w iedza – rzucił Granby i machnął ręką. _ Bonaparte nie jest głupi – powiedział ponuro Laurence. – / pewności;RIGHT SQUARE BRACKET'7d sam opracowuje ich strategię. A gdyby awans mógł nakłonić Lien do wzięcia udziału w walce, to jestem pewny, że zrobiłby ją marszałkiem Francji i uznał, że nie jest to wygórowa¬na cena. Teraz musimy się bać boskiego wiatru i tego, co może zrobić siłom pruskim, a nie jej zdolności taktycznych. –Jeśli spróbuje zranić moich przyjaciół, to ją powstrzymam -oświadczył Temeraire i dodał cicho: – ale jestem pewny, że o n a nie traci czasu na ćwiczenia lotu w głupich formacjach.

Wczesnym rankiem opuścili Jenę i wraz z księciem Ludwi¬kiem i resztą straży przedniej udali się do Saalfeld, dziesięć mil na południe od reszty armii, gdzie mieli czekać na nadejście Francuzów. Gdy przybyli na miejsce, w okolicy panował spokój. Laurence wykorzystał to i udał się do miasta przed zjawieniem S'C piechoty, licząc na to, że poprzez porucznika Badenhaura, Jednego z młodych pruskich oficerów przydzielonych do ich załogi, uda mu się zdobyć trochę przyzwoitego wina i lepszy Prowiant. Uzupełniwszy fundusze w Dreźnie, zamierzał podjąć Wleczorem kolacją starszych oficerów, a reszcie załogi wydać sPecjalne racje. Do pierwszej bitwy mogło dojść w każdej chwili 1 2 pewnością nie będzie czasu na zajmowanie się zapasami ^'Cd/Y kolejnymi manewrami.

Soława płynęła bardzo szybko, mimo iż nie nadeszły jeszCZc jesienne deszcze. Laurence zatrzymał się w połowie mos^ i wepchnął do wody długą gałąź: najdalej jak potrafił, lecz i ^ jeszcze nie sięgnął dna, a kiedy przyklęknął, próbując opu$c^ gałąź jeszcze niżej, wartki prąd wyrwał mu ją z ręki. –Nie chciałbym próbować przejść na drugi brzeg, a już na pewno nie z artylerią – powiedział Laurence i otrzepał ręce schodząc z mostu. Badenhaur przytaknął, mimo iż słabo znał angielski: nie potrzebował tłumaczenia. Mieszkańcy sennego miasteczka niezbyt się ucieszyli z na¬jazdu wojska, ale sklepikarze byli gotowi udobruchać się złotem, choć kobiety zamykały energicznie okiennice na piętrach, kiedv przechodzili ulicą. Dogadali się z właścicielem niedużej gospo¬dy, który ze smutną miną sprzedawał zapasy, wiedząc, że gdy nadejdzie główna armia, zarekwiruje mu resztę. Posłał nawet z nimi synów, żeby

zanieśli cały prowiant. –Powiedz im, proszę, że nie mają się czego obawiać – zwrócił się Laurence do Badenhaura, gdy wrócili na drugi brzeg rzeki i zbliżyli się do kryjówki, skąd dochodziły wyjątkowo głośne rozmowy smoków. Na widok ogromnych stworzeń chłopcy wybałuszyli oczy. Niezbyt uspokojeni słowami Badenhaura mieli ochotę pobiec do domu, zanim Laurence dał każdemu po kilka pensów w po¬dzięce. Nikt się specjalnie nie przejął ich szybkim odejściem-bo z koszyków rozchodziły się wspaniałe zapachy. Gong Su zajął się posiłkiem. W zasadzie gotował już nie tylko dla Temeraire'3. ale i dla ludzi, choć czasem wyręczali go członkowie załogi na¬ziemnej, rzadko z powodzeniem. Z czasem wszyscy przywyk'1 do wschodnich przypraw i sposobów przyrządzania potraw, tak że prawie już nie zauważali zmian.

i poza tym kucharz nie miał innych obowiązków. Kiedy smoki ^brały się na obiad, Eroica powiedział do Temeraire'a: –Chodź i zjedz z nami! W przeddzień bitwy potrzeba ci ^viezego mięsa. Gorąca krew rozpala ogień w piersi. Téméraire, wyraźnie zadowolony z zaproszenia, zgodził się; ochoczo wbił zęby w krowę. Niemniej po posiłku oblizał się sta¬ranniej niż pozostałe smoki i umył w rzece. Pierwsze szwadrony kawalerii wjechały na most w niemal radosnej atmosferze, a odgłosy i zapachy koni docierały do nich przez zasłonę drzew, mieszając się ze skrzypieniem i zapachem lawet artyleryjskich. Z nadejściem zmierzchu Laurence zabrał Temeraire'a na krótki lot, by pozbył się nerwowej energii, która skłaniała go do grzebania ziemi pazurami. Wznieśli się wysoko, żeby nie płoszyć koni, i smok zawisł w powietrzu, rozglądając się wokół. –Laurence, czy nie jesteśmy zbytnio odsłonięci w tym miej¬scu? – zapytał, obracając łeb. – Trudno będzie przejść szybko na drugi brzeg rzeki, jeśli jest tylko ten jeden most, a dookoła są same lasy. –Nie zamierzamy wracać na tamten brzeg. Naszym za¬daniem jest utrzymać most dla pozostałych – wyjaśnił Lau¬rence. – Gdyby nadeszli, a most był pod kontrolą Francuzów, trzeba by najpierw ich pokonać, zanim nasi mogliby przejść na drugi brzeg, tak więc musimy go utrzymać. –Tylko nigdzie nie widzę reszty armii – rzekł Temerai-te- – To znaczy, widzę księcia Ludwika i resztę straży przęd¬nej, ale za nami nie ma już nikogo, a tam z przodu płonie dużo obozowych ognisk. –Ta cholerna piechota pewnie znowu się guzdrze – powie¬lał Laurence i zmrużył oczy, spoglądając na północ. Dostrzegł Swiatła powozu księcia Ludwika, który zbliżał się do obozowi¬ska przy

mieście, lecz dalej rozciągała się ciemność. Za to na

południu mrugały dymiące ogniska obozowe niczym świetlic dobrze widoczne w gęstniejącym mroku: Francuzi byli od nicn oddaleni o niecałą milę.

Książę Ludwik nie ociągał się. Jeszcze przed świtem jeg0 piechota przeszła szybko przez most i zajęła pozycje. Jakieś osiem tysięcy ludzi wspieranych przez ponad czterdzieści dział choć połowę z nich stanowili Saksończycy, którzy sarkali coraz głośniej, gdy się dowiedzieli, że Francuzi są tak blisko. Niedługo potem rozległy się pierwsze strzały: nie była to jeszcze praw¬dziwa bitwa, tylko najbardziej wysunięte pikiety odpowiadały zdawkowym ogniem na strzały francuskich zwiadowców. Przed dziewiątą rano Francuzi wyszli spomiędzy wzgórz, pozostając wciąż w lesie, gdzie nie mogły ich zaatakować smoki. Eroica poprowadził formację, zataczając duże kola nad ich gło¬wami, a z tyłu leciał Téméraire, mało przydatny, jako że zabro¬niono mu posługiwać się boskim wiatrem tak blisko kawalerii. Ku ogólnemu niezadowoleniu smoki niedługo potem zostały odwołane na tyły, tak by kawaleria i piechota mogły posunąć się do przodu i zewrzeć z wrogiem. Eroica wywiesił flagę z sygnałem „Na dół". Badenhaur, który siedział po lewej ręce Laurence'a, przetłumaczył wiadomość i cała formacja wylądowała w kryjówce, gdzie od razu przybiegł zdyszany goniec z nowymi rozkazami dla kapitana Dyherna. –No cóż, przyjaciele, dopisało nam szczęście – zawołał Dy-hern pogodnym tonem, machając papierami nad głową. – Jest tu marszałek Lannes i będziemy mogli dziś uzbierać stos orłówNajpierw trochę poharcuje kawaleria, potem my mamy polecieć za nimi i sprawdzić, czy da się zmusić do walki kilka francuskich smoków. Znowu w znieśli się wysoko nad pole bitwy. Pod presją forma¬cji smoków francuscy woltyżerowie wypadli spomiędzy drzew* .jp]zaatakować pierwsze szeregi sił księcia Ludwika, za nimi g wynurzyły się dwa pułki piechoty liniowej i kilka regimen¬tów lekkiej kawalerii: niezbyt pokaźna siła, ale bitwa zaczęła sjçna dobre i niedługo potem odezwały się grzmiące działa. Po niesionych wzgórzach przesuwały się cienie. Laurence, usiłując ^ładniej określić ich ruchy, skierował tam swoją lunetę i w tym grnym momencie rozległ się rykTemerairea: z ziemi podniosła jj* formacja francuskich smoków i skierowała na nich. Była większa niż formacja Eroiki, lecz składała się głównie zrnniejs/RIGHT SQUARE BRACKETch smoków, przeważnie lekkich, a nawet kilku smo¬ków kurierskich. Nie były tak precyzyjne jak smoki pruskie: utworzyły coś na kształt piramidy, ale nieco chwiejnej, poza tym leciały w różnym tempie, przez co wciąż zamieniały się miejscami. Formacja prowadzona przez Eroicę zbliżała się w idealnym porządku na spotkanie Francuzów, rozciągając się w podwójny szereg na dwóch poziomach. Téméraire niemal latał w kółko, starając

się nie wyprzedzić lewej flanki grupy, gdzie Laurence polecił mu zająć pozycję. Prusacy pędzili w szyku, zanim dotarli do nich Francuzi, i strzelcy z poszczególnych smoków wycelowali strzelby, by oddać niszczącą salwę, której wrogowie Prus zawsze słusznie się obawiali. Gdy jednak Francuzi znaleźli się w zasięgu ognia i padły pierwsze strzały, francuska formacja zupełnie się rozproszyła, smoki ro/prysnęły się na wszystkie strony, tak że pruska salwa nie wywołała większego wrażenia. Laurence przyznał w duchu, ze Francuzi sprytnie sprowokowali ich do oddania salwy, lecz nie °d razu domyślił się, w czym rzecz: niewiele można było zyskać, Jeśli francuskie smoki nie niosły wystarczającej liczby strzelców, którzy mogliby odpowiedzieć podobnym ogniem. I chyba nawet nie mieli takich zamiarów. Zamiast tego francu¬zie smoki krążyły niczym chmara oszalałych pszczół, trzymając się w bezpiecznej odległości, by nie dopuścić do abordażu. załogi strzelały od czasu do czasu, trafiając różnych pruskich awiatorów, a smoki błyskawicznie uderzały wrogów, gdy tylko dostrzegły jakąś lukę w pruskim szyku. A było ich wiele. Opry. skliwa krytyka Temeraire'a okazała się całkiem słuszna, tak że niebawem większość pruskich smoków krwawiła, a cała zasko¬czona formacja próbowała kierować się jednocześnie to w jedną, to w drugą stronę, by właściwie stawić czoło wrogowi. Temeraire, który leciał sam, mógł uniknąć takich ataków. Wobec braku zagrożenia abordażem i braku możliwości strzela¬nia do tak małych celów Laurence dał mu wolną rękę i nakazał ludziom trzymać się nisko. Temeraire zażarcie opadał na kolejne małe francuskie smoki i energicznie szarpał je pazurami, tak że piszcząc z bólu, wycofywały się z pola walki. Ale nie był w stanie dopaść wielu francuskich smoków. Laurence miał ochotę oznajmić Dyhernowi, że należy rozpu¬ścić formację i pozwolić smokom walczyć w pojedynkę: wtedy przynajmniej nie odkrywaliby słabych punktów, a większa waga ich smoków powinna przynieść im korzyść w walce. Niestety, nie mógł tego zrobić, ale sam Dyhern po kilku zwrotach musiał dojść do podobnego wniosku, bo na jego smoku pojawił się nowy sygnał i formacja się rozpadła. Krwawiące, szalejące z bólu smoki rzuciły się na Francuzów z większą energią. –Nie, nie! – zawołał Temeraire, ku zaskoczeniu Laurence'a. Obróciwszy łeb, dodał: – Laurence, spójrz w dół… Laurence pochylił się z boku karku Temerairea, sięgając po lunetę. Od zachodu z lasu wyłonił się duży oddział francuskiej piechoty, okrążający prawą flankę sił księcia Ludwika, centrum prowadziło już zawziętą walkę. Żołnierze wycofywali się przez most, a kawaleria nie miała miejsca, żeby zaatakować. Był to idealny moment na atak za pomocą smoków; na powstrzymanie ^anewru oskrzydlającego, lecz po załamaniu się formacji było t0 prawic niemożliwe. _ Temeraire, leć! – zawołał Laurence. Temeraire. który już nabierał powietrza, złożył skrzydki j pomknął w dół jak strzała w kierunku atakujących od zachodu francuskich wojsk. Jego boki wydęły się, a Laurence przycisnął dłonie do uszu, aby uratować się przed ogromnym rykiem leskiego wiatru. Fo skończonym ataku Temeraire w /niósł się wyżej i oddalił. Dziesiątki ludzi kuliły się na ziemi, krwawiąc z nosa, uszu i oczu, a wokół nich leżały mniejsze drzewa rozrzucone jak zapałki.

Pruscy obrońcy, bardziej zaszokowani niż zachęceni do walki, zamarli na chwilę, a w tedy jeden z francuskich oficerów wysko-CZyH spomiędzy drzew, stanął pośród zabitych tow ar/ys/y broni, w/niósł sztandar i zawołał: –Vive rEmpereur! Vive la Fra rire! A potem pobiegł do przodu, pociągając za sobą pozostałą część straży przedniej. Prawie dwa tysiące Francuzów zwarło MÇ z Prusakami, tnąc szablami i kłując bagnetami, przez co Temeraire nie mógł już zaatakować ponownie. Sytuacja się pogarszała. Piechurzy zostali zepchnięci do Soławy i znikali pod wodą, wciągani przez wartki nurt i ciężar własnych butów, kopyta koni ślizgały się na brzegu. Gdy Teme¬raire zawisł w pow ietrzu. czekając na możliwość ataku, Laurence zobaczył, że książę Ludwik przygotował kawalerię do szarży W centrum. Z głośnym dudnieniem ruszyli mężnie naprzód, Po czym starli się z francuskimi huzarami, a uderzenie szabel 0 szable zabrzmiało jak bicie dzwonu. Wokół wykwitły gęste, czarne obłoki prochowego dymu, które wirowały niczym burzowe chmury, czepiając się końskich nóg. Laurence miał jeszcze przez chwilę nadzieję, a potem zobaczył, że książę Ludwik pada na z,emię i upuszcza szpadę. Francuzi zaczęli wiwatować, gdy obok n,ego runął pruski sztandar. Nie nadeszła pomoc. Saksońskie oddziały pierwsze p0s^ w rozsypkę, a żołnierze uciekali bezładnie przez most albo rzucali w górę ramiona w geście poddania. Prusacy trzymali s' w niedużych grupach, gdyż oficerowie księcia Ludwika starali się utrzymać ludzi razem i wycofać w dobrym stanie. Większość dział pozostawiono na placu boju, a Francuzi dziesiątkowali pru saków: całe masy ludzi przewracały się na ziemię albo vvpada|v do wody podczas ucieczki. Inni żołnierze zaczęli cofać się ^ północ wzdłuż rzeki. Tuż po dwunastej padł most. Wcześniej Téméraire i pozostałe smoki osłaniały jedynie odwrót, starając się nie dopuścić do tego, żeby małe i szybkie francuskie smoki zamieniły go w calkowitv pogrom. Jednak nie całkiem im się to udało. Saksończycy ucie¬kali w popłochu, a małe francuskie smoki porywały zarówno pruskie działa, jak i konie, często wraz z wrzeszczącymi ludźmi, i przekazywały zdobycz francuskiej piechocie, która zajmowała teraz pozycje na przeciwległym brzegu rzeki, pośród domów, których okna wciąż pozostawały zasłonięte okiennicami. Bitwa dobiegała końca. Na ruinach pruskich pozycji powie¬wała smutno flaga sygnałowa sauve qui peut, a wiatr rozwiewał obłoki dymu. Wreszcie francuskie smoki wycofały się, uznawszy, że oddaliły się zbyt daleko od wspierającej je piechoty, a Té¬méraire i pruskie smoki na znak Dyherna opadły na ziemię, by odpocząć. Dyhern nawet nie próbował ich pocieszyć; o tym nie mogło być mowy. Najmniejszy smok z formacji niósł ostrożnie w łapach ciało księcia Ludwika, zabrane z pola bitwy po desperackim wypadzie. Dyhern powiedział tylko krótko: –Zbierzcie załogi naziemne i wycofajcie się do Jeny. Tam się spotkamy.

Rozdział 13

Laurence ulokował załogę naziemną na drugim brzegu Soławy, w zalesionym wąwozie, tak że pozostawali niewidoczni z góry. Wszyscy byli razem, w pierwszej najsilniejsi / siekierami, szablami i pistoletami w rękach, za nimi Keynes i gońcy, jaja zaś spoczywały w uprzęży w pobliżu niedużego, osłoniętego ogniska. – Słyszeliśmy strzały niemal od chwili waszego odlotu, sir-powiedział zaniepokojony Fellowes, zabierając się do prze¬glądu uprzęży Temerairea. –Tak – rzekł Laurence – przełamali nasze pozycje. Wyco¬fujemy się do Jeny. – Odniósł wrażenie, że jego głos dobiega z dużej odległości, i był ogromnie zmęczony, lecz nie chciał tego okazywać. – Racja rumu dla załogi powietrznej. Dopilnujcie tego, proszę, panowie Roland i Dyer – powiedział i usiadł. Emily i Dyer podchodzili do kolejnych osób z butelkami 'szklanką, tak by każdy mógł wypić swój przydział. Laurence jako ostatni przyjął szklankę z wdzięcznością. Rozgrzewający trunek od razu zadziałał. Wrócił do Keynesa, by porozmawiać o jajach. – Wszystko w porządku – powiedział lekarz. – W takich Warunkach wytrzymają jeszcze z miesiąc. –Czy potrafisz określić dokładniej termin wyklucia5 pytał Laurence. –Nic się nie zmieniło – odparł cierpko Keynes. – Marny ^ trzech do pięciu tygodni. –Bardzo dobrze – powiedział Laurence i posłał go do Te meraire'a, żeby zbadał, czy smok nie nadwerężył sobie mię§nj czego w wirze walki lub obecnym stanie mógł nie zauważa –Wszystko przez to, że nas zaskoczyli – oznajmi! zasmuco¬ny Téméraire, gdy Keynes uważnie go badał – no i jeszcze te przeklęte szyki. Och, Laurence, powinienem był im nagadać i zmusić, żeby mnie wysłuchali. –W takich okolicznościach nie można było liczyć na nic więcej – stwierdził Laurence. – Nie rób sobie wyrzutów. Zasta¬nów się raczej nad tym, jak w miarę bezproblemowo usprawnić manewry formacji. Myślę, że teraz da się ich przekonać, żeby posłuchali twoich rad, a jeśli tak się stanie, to poprawimy po¬ważny błąd taktyczny kosztem tylko jednej przegranej bitwy. Choć bolesna to była lekcja, będziemy mogli się cieszyć, że nie skończyło się gorzej.

Do Jeny przybyli wczesnym rankiem. Armia zbliżała się do miasta, które już zdążyło odczuć skutki walk. Francuzi prze¬chwycili tak oczekiwany konwój dostawczy pod Gerą i teraz magazyny w mieście ziały pustką. Dla Temeraire'a pozostała tylko jedna nieduża owca, z której Gong Su zrobił gulasz z do¬datkiem zebranych aromatycznych przypraw, tak by wyszło więcej jedzenia. W sumie

smok miał lepszy posiłek niż ludzie, bo oni musieli się zadowolić pospiesznie przyrządzoną owsianM i mocno wypieczonym chlebem. Chodząc między ogniskami, Laurence słyszał gniewne po¬mruki. Saksońscy maruderzy wracający z pola bitwy narzekali że przyjęli na siebie główne uderzenie i że poświęcono ich, aby wstrzymali Francuzów. Co więcej, doszło do innej klęski: ^nerał Tauentzien wpadł z deszczu pod rynnę, ponieważ kiedy ^ vCOfy wał się spod Hof przed nadchodzącymi Francuzami, wy-,flknął S'Ç marszałkowi Soultowi i wpadł w ręce marszałka Ber-nadotte'a, tak że stracił czterystu ludzi, zanim wreszcie uciekł. Taki obrót sprawy mógł zaniepokoić każdego, a co dopiero tych, którzy liczyli na łatwe i pewne zwycięstwo. Teraz nic już prawie nie zostało ze wcześniejszej ogromnej pewności siebie. Dyhern i inni pruscy awiatorzy przejęli nieduży rozwalający się wiejski domek, którego właściciele uciekli w pośpiechu na widok lądujących na ich polu smoków. –Nie proponuję radykalnych zmian – powiedział z naciskiem Laurence i rozłożył rysunki, które nakreślił według wskazówek Temerairea – jedynie takie, które można łatwo wprowadzić. Ryzyko związane z wprowadzeniem zmiany w ostatniej chwili jest niczym wobec pewnej klęski, jeśli nic nie zrobimy. –Miło, że nie powiedziałeś „A nie mówiłem" – stwierdził Dyhern – choć i tak to usłyszałem. Dobrze, wysłuchamy in¬strukcji smoka i zobaczymy, co się da zrobić. Przynajmniej nie będziemy tu siedzieć i lizać ran jak zbite psy. Kapitanowie siedzieli przy prawie pustym stole i popijali w ponurym milczeniu. Teraz Dyhern zebrał się w sobie, dzięki swojej osobowości dodał animuszu towarzyszom, upomniał ich, zeby przestali się smucić, a potem niemal siłą zaciągnął do smo¬ków. Działanie ożywiło ich, także Téméraire usiadł z błyskiem w oku, kiedy się zebrali przy nim, i ochoczo zademonstrował wymyślone przez siebie nowe manewry. Laurence i Granby trocheje zmienili, lecz przede wszystkim znacznie uprościli, ponieważ skomplikowane zwroty, które Té¬méraire wykonywał bez najmniejszych trudności, dla większości ^chodnich ras, o wiele mniej sprawnych, były nie do wykonania. Nawet przeprowadzane bardzo powoli nowe manewry początko¬wo nastręczały trudności Prusakom, od dawna przyzwyczajonv do sztywnego drylu, lecz z czasem do głosu doszła precyS z jaką wykonywali regularne ćwiczenia, i po jakichś dwunasty próbach formacja opadła na ziemię zmęczona, lecz zadowolona Niektóre inne smoki przyszły na to popatrzeć, a potem zjawili s^ też ich oficerowie. Kiedy Dyhern wy lądował ze swoją formacją by odpocząć, zasypano ich pytaniami i niebawem parę kolejnych grup także wzniosło się w powietrze, żeby wypróbować nowe pomysły. Musieli przerwać ćwiczenia po południu z powodu kolejnej zmiany planów: armia miała skoncentrować się w okolicach Weimaru, by osłaniać linie komunikacyjne z Berlinem, i znowu smoki miały polecieć przodem. Zżymano się na te wieści; do tej pory chętnie godzono się na te wszystkie marsze i zmiam rozkazów, uznając je za przygotowania do wojny. Teraz jednak z wściekłością przyjęto decyzję, że mają się wycofywać w nie¬ładzie, jakby kilka drobnych zwycięstw Francuzów

wystarczyło, żeby przegnać ich do domu. Co więcej, niespójność kolejnych rozkazów źle świadczyła o zdolnościach decyzyjnych dowód¬ców. Tak wrogo nastawieni, dowiedzieli się jeszcze, że pechowy książę Ludwik zajął pozycję na przeciwległym brzegu Soławy, wykonując niejasne rozkazy Hohenlohego, które rzeczywiście sugerowały posuwanie się naprzód, choć nie zostało to autory¬zowane przez księcia brunszwickiego ani króla. Ostatecznie armia wcale nie ruszyła na południe, Hohenlohe najwyraźniej zmieni! zdanie. –Polecił się wycofać – oznajmił Dyhern z goryczą, przeka¬zując w iadomość przekazaną przez jednego z adiutantów księc'3 Ludwika, który właśnie przybył do obozu pieszo, ponieś jego biedny wierzchowiec okulał podczas przeprawy przez rze¬kę. – Ale wtedy już walczyliśmy, a naszemu księciu nie została flgRIGHT SQUARE BRACKETvet godzina życia. W ten sposób Prusy pozwoliły umrzeć jednemu z najlepszych żołnierzy. Trudno byłoby mówić o buncie, lecz wszyscy byli rozgnie¬wani i zniechęceni. Zupełnie stracili satysfakcję, którą czuli po popołudniowych ćwiczeniach. Rozeszli się w milczeniu na swoje polany, by zająć się pakowaniem. Szum skrzydeł smoka kurierskiego opuszczającego kryjówkę :ąl wywolRIGHT SQUARE BRACKET wać u wszystkich niechęć, gdyż oznaczał kolejną bezowocną naradę. Taki właśnie dźwięk obudził Laurence'a jeszcze w ciemności poranka. Wyszedł z namiotu boso i z pod¬winiętymi rękawami, by obmyć twarz wodą z beczki: nie było mrozu, lec/ przenikliwe zimno na dobre go obudziło. Téméraire spał jeszcze, w ypuszczając nozdrzami obłoczki pary; Salyer spojrzał czujnie, kiedy Laurence zerknął do ciasnego namiotu, w którym awiatorzy trzymali jaja: było to najcieplejsze miejsce w całym obozie, gdyż wokół koksownika rozciągnięto podwójną osłonę z materiału. Przebywali teraz w kryjówce trochę na północ od Jeny, w pobliżu prawej flanki armii pruskiej, niemal już skoncen¬trowanej: książę brunszw icki podprowadzi! siły bliżej w nocy. Okolicę rozśw ietlały obozowe ogniska, których dym mieszał się nieprzyjemnie z dymami płonącego miasta: poprzedniej nocy w oddziałach Hohenlohego wybuchło coś pomiędzy buntem ·paniką / powodu zbyt małych racji żywności i zbyt dużej ilości złych wieści. Na południu znowu zauważono przednią straż Fran¬cuzów, a spodziewane dostawy jeszcze nie przybyły. Tego było Już za wiele, szczególnie dla Saksończyków, z zasady niechętnych sprzymierzeńców, a teraz już zupełnie rozczarowanych. Ponieważ kryjówka była nieco oddalona od reszty obozu, Laurence nic widział dobrze zamieszek, lecz zanim przywrócono spokój, ogień zdążył przenieść się na domy i teraz poranne po¬wietrze przesycał gorzkawokwaśny zapach dymu i unoszących sj^ popiołów wilgotnych od gęstej mgły. Był trzynasty październik minął prawie miesiąc od przylotu do Prus, a Laurence wciąż nie otrzymał wiadomości z Anglii, ponieważ listy docierały powolj i nieregularnie z uwagi na dużą liczbę wojsk w terenie. Stojąc na skraju kryjówki z filiżanką herbaty w dłoni, spojrzał tęsknie ku północy. Bardzo doskwierał mu brak kontaktu z krajem, tak boleśnie bliskim, i zapragnął znaleźć się w domu, nawet bardziej niż wtedy, gdy był oddalony od niego o tysiące mil. Słońce zaczęło już atakować ciemność, lecz mgła, gęsta i szara, utrzymywała się z ponurą

zawziętością, snując się nisko nad obozem. Wszelkie odgłosy rozchodziły się na krótką odle¬głość i dziwnie milkły albo też pojawiały się na pozór znikąd, więc ludzie widzieli wokół siebie nieme postacie poruszające się bezgłośnie albo słyszeli dochodzące z innej strony same głosy. Żołnierze wstawali opieszale i bez słowa zabierali się do swoich obowiązków, zmęczeni i głodni. Rozkazy nadeszły tuż po dziesiątej rano: główne siły armii miały wycofać się na północ przez Auerstadt, natomiast siły Hohenlohego pozostaną na miejscu, by osłaniać kryjówkę. Laurence przeczytał rozkazy i oddał je bez słowa gońcowi Dy-herna: nie zamierzał krytykować pruskiego dowództwa przy pruskich oficerach. Prusacy natomiast nie byli tak powściągliwi i zapoznawszy się z nowymi dyspozycjami, głośno wyrażali swoje opinie w ojczystym języku. –Mówią, że powinniśmy stoczyć bitwę z Francuzami tutaj, i moim zdaniem mają rację – powiedział Téméraire. – W końcu przyszliśmy tu, żeby walczyć, prawda? Równie dobrze mogliśmy zostać w Dreźnie, zamiast tyle maszerować, a wygląda to tak, jakbyśmy uciekali. –Nie nam o tym sądzić – rzekł Laurence. – Być może dowódz¬two wie o czymś, co usprawiedliwia wszystkie te manewry. próbował wnieść trochę optymizmu, lecz sam do końca nie pierzył w to, co powiedział. Tak w ięc mieli pozostać na miejscu, a ponieważ smoki już od trzech dni otrzymywały mało jedzenia, wydano polecenie, aby ich nie forsować, jako że w każdej chwili może przyjść rozkaz wymarszu albo podjęcia walki, choć to akurat wydawało się najmniej prawdopodobne. Kiedy Téméraire zapadł w drzemkę i śnił o owcach, Laurence powiedział do Granby'ego: –John, spróbuję rozejrzeć się po okolicy z jakiegoś wyższego punktu, gdzie nie będzie tej przeklętej mgły. Oznaczało to, że przekazuje mu dowództwo.

Płaskie wzniesienie, Landgrafenberg, górowało nad płasko¬wyżem i doliną Jeny. Laurence i tym razem wziął za przewod¬nika młodego Badenhaura i obaj wspięli się wąskim jarem, który prowadził w górę między zalesionymi zboczami, porośniętymi często kolczastymi krzakami jeżyn. Ścieżka ginęła w wysokiej trawie: nikt jej tu nie kosił, bo zbocze było zbyt pochyłe, choć tu i ówdzie wycięto co wyższe drzewa, a płaskie polanki były wydeptane przez owce, z których kilka spojrzało teraz na nich obojętnie, po czym zanurzyło się w paprocie. Po godzinnej wspinaczce spoceni dotarli wreszcie na szczyt. –No cóż – rzekł Badenhaur i wskazał ręką wspaniałą okolicę, a Laurence skinął głową. Pierścień zasnutych błękitną mgiełką gór zasłaniał widok w oddali, lecz misa doliny roztaczała się wokół nich niemal jak żywa mapa, łagodniejsze zbocza porastały poczerwieniałe buki i mniejsze kępy wiecznie zielonych drzew, wśród których tu i ówdzie wyraźnie odcinały się białoskóre pnie

brzóz. Pola, brązowo-żółte i płaskie, jako że z większości zebrano już plony, były matowe w bladym jesiennym świetle, które wspaniale eksponowało rozrzucone gospodarstwa. Wał ciężkich chmur płynących nieustannie ku zachodowi słonił poranne słońce, wzgórza okrył cień. Dla kontrastu odcinek w idocznej w oddali Soławy pozostał skąpany w słońcu i mienił się płomiennie, aż Laurence poczuł niemal piekące łzy od patrzenia w tamtą stronę. Wzmógł się wiatr, podobny do trzasku ognia cichy odgłos gniecionych liści i suchych gałęzi, a w dole niższy, głuchy ryk przypominający odgłos wypełniającego się wiatrem żagla. I były to jedyne dźw ięki. Powietrze pachniało i smakowało dziwnie jałowo: nie czuło się żadnych zapachów zwierząt czy zgnilizny, ziemia zakrzepła już skorupą mrozu. Od strony, z której wspięli się na szczyt, znajdowały się od¬działy armii pruskiej zgromadzone w ciasnych formacjach, słabo widoczne przez płaszcz gęstej mgły, lecz tu i ówdzie słońce migotało dzielnie na lufach karabinów wojsk księcia brunszwic-kicgo, które ruszyły na północ w kierunku Auerstadt. Laurence podszedł ostrożnie na krawędź przeciwnego stoku, by spojrzeć na miasto; nie dostrzegł nigdzie oznak obecności Francuzów, a ogień w Jenie dogasał: rozżarzone na pomarańczowo ruiny, przypominające z tej wysokości żar, dogasały stopniowo pośród niewyraźnych krzyków. Laurence z trudem rozpoznawał sylwet¬ki koni ciągnących beczkowozy do rzeki i z powrotem. Przez chwilę przyglądał się okolicy, porozumiewając się z Badenhaurem na migi lub też po francusku, którym to języ¬kiem kiepsko władali. Nagle obaj znieruchomieli jednocześnie. Powiew wiatru rozproszył słup gęstego dymu wznoszący się nad miastem i odsłonił nadlatującego od wschodu smoka: była to Lien, która przemknęła nad rzeką i miastem, szybko jak koliber, zastygając w miejscu co jakiś czas. Laurence odniósł wrażenie, że smoczyca zmierza w ich stronę, a chwilę później nie miał juz co do tego wątpliwości. Badenhaur pociągnął go za ramię i obaj padli na ziemię i wczołgali się w gąszcz jeżyn, nie zważając na drapiące i czepia jące się kolce. Czołgali się jakieś dwadzieścia stóp, aż wreszcie znaleźli miejsce w ydeptanc przez owce. Usadowili się wygodnie 0 niedużym zagłębieniu, szeleszcząc gałęziami, a zaraz potem nadeszła owca, przedzierając się energicznie przez cierniste ju-zaki, na których zostaw iała kępy wełny tworzące pożyteczną ^słonę. Rzuciła się do zagłębienia drżąca, być może tym razem zadowolona z ludzkiego towarzystwa, a biała smoczyca złożyła ogromne skrzydła i opadła z wdziękiem na szczyt wzniesienia. I' Laurence czekał napięty. Jeśli ich zauważyła albo nawet polowała na nich, to kępa jeżyn z pewnością ich przed nią nie obroni. Lecz Lien odwróciła głowę, zainteresowana widokiem, który sami dopiero co podziwiali. Wyglądała inaczej: w Chinach stroiła się w misterne ozdoby ze złota i rubinów, w Stambule w ogóle nic miała klejnotów, teraz zaś nosiła jeszcze coś innego, jakby diadem umieszczony wokół podstawy jej krezy, zapięty sprytnie pod jej krawędziami i pyskiem, wykonany raczej z lśnią¬cej stali niż złota i ozdobiony na środku tylko jednym ogromnym brylantem wielkości kurzego jaja, który lśnił wyzywająco nawet w słabym świetle poranka. Mężczyzna w mundurze francuskiego oficera zsunął się z grzbietu smoczycy i zeskoczył na ziemię. Laurence zdziwił się, widząc, że Lien pozwoliła się komuś dosiąść, i to osobie tak pospolitej. Oficer, bez nakrycia głowy, miał ciemne, rzadkie włosy i ubrany był w ciężki szary płaszcz narzucony na mundur strzelców konnych, wysokie czarne buty, białe spodnie, przy których przypiął poręczną szpadę.

–Doskonale. Wszyscy nasi gospodarze zebrali się, by nas Powitać – powiedział po francusku z dziwnym akcentem, po czym rozłożył lunetę, by spojrzeć na armię pruską, a zwłaszcza °a oddziały odchodzące drogą na północ. – Kazaliśmy im czekać zbyt długo, ale wkrótce się tym zajmiemy. Davout i Bernadotte dopilnują, żeby tamci wrócili do nas. Nie widzę nigdzie królew¬skiego sztandaru, a ty? –Też nie, ale nie powinniśmy tutaj czekać, aż się pojawi skoro nie mamy eskorty. Jesteś zbyt odsłonięty – powiedziała Lien z dezaprobatą i spojrzała obojętnie na pole: jej krwistoczer¬wone oczy nie pozwalały jej widzieć zbyt dobrze. –Daj spokój, przy tobie na pewno jestem bezpieczny! – zga¬nił ją oficer i roześmiał się. Odwrócił się do niej, odsłaniając rozjaśnioną uśmiechem twarz. Badenhaur zacisnął gwałtownie palce na ramieniu Laurencea. –Bonaparte – syknął, gdy Laurence zerknął na niego. Wstrząśnięty Laurence ponownie się odwrócił i przysunął głowę do krzaków, by lepiej widzieć: mężczyzna wcale nie przypominał karła, jakiego sobie wyobrażał po opisach w brytyj¬skich gazetach, był nie tyle niski, ile krępy. W tej chwili tryskał energią, a kiedy się widziało jego twarz rumianą od wiatru, z roziskrzonymi dużymi szarymi oczami, można było nawet powiedzieć, że jest przystojny. –Nie ma pośpiechu – dodał Bonaparte. – Dajmy im jeszcze ze trzy kwadranse i pozwólmy wysłać w drogę kolejną dywi¬zję. Krótki marsz tam i z powrotem wprawi ich w odpowiedni stan. Przez większość wspomnianego czasu przechadzał się skrajem wierzchołka. Spoglądał w zamyśleniu na płaskowyż w dole niczym drapieżnik, a uwięzieni Laurence i Badenhaur umierali ze strachu o los swoich towarzyszy. Jakiś ruch tuż obok Laurencea zwrócił jego uwagę. Badenhaur przysunął dłoń do kolby pistoletu, a na jego twarzy odmalowało się dręczące nie¬zdecydowanie. Laurence powstrzymał porucznika, kładąc dłoń na jego ra¬mieniu, a młody Badenhaur spuścił oczy, blady i zawstydzony, i opuścił rękę. Laurence mocno potrząsnął jego ramieniem, W dodać mu otuchy. Dobrze rozumiał tę pokusę; do głowy przy¬chodziły najbardziej szalone myśli, kiedy w odległości zaledwie dziesięciu jardów miało się przed sobą sprawcę wszystkich nie¬szczęść Europy. Gdyby istniała nadzieja na uwięzienie go, z pew¬nością ich obowiązkiem byłoby podjąć taką próbę bez względu na ryzyko, ale żaden atak nie mógł się powieść. Najmniejsze poruszenie od razu by zaalarmowało Lien, a Laurence wiedział i doświadczenia, z jaką szybkością potrafi działać Niebiański. Rzeczywiście pistolet stanowił ich jedyną szansę. Skrytobójczy strzał w plecy niczego nie spodziewającej się ofiary: nie. Było jasne, co mają robić. Powinni zaczekać w ukryciu, a potem jak najszybciej zawiadomić dowództwo, że Napoleon zamierza zacisnąć kleszcze pułapki. Można było mieć nadzie¬ję, że pierwsi go zaatakują i odniosą honorowe zwycięstwo. Tylko że w tym zadaniu liczyła się każda minuta, dlatego cierpieli katusze, kiedy zmuszeni byli leżeć nieruchomo i przyglądać się pogrążonemu w myślach cesarzowi.

–Mgła opada – powiedziała Lien, machając niespokojnie ogonem. Spoglądała na pozycje artylerii Hohenlohego ustawionej przed górą. – Nie powinieneś ryzykować w ten sposób. Ruszaj¬my natychmiast. Dostałeś przecież wszystkie raporty, których potrzebowałeś. –Tak, tak, nianiu – odpowiedział z roztargnieniem Bonapar¬te, patrząc przez lunetę. – Ale czym innym jest móc zobaczyć coś na własne oczy. Moje mapy zawierają co najmniej pięć błędów, jeśli chodzi o wysokości, a co do dział, to ich artyleria konna na lewym skrzydle ma nie trzy-, lecz sześciofuntówki. –Cesarz nie może być jednocześnie zwiadowcą – powie¬działa surowo. – Jeśli nie ufasz podwładnym, to powinieneś ich zmienić, a nie wyręczać. –Ale mnie złajała! – rzucił Bonaparte, udając oburzenie. – Nawet Berthier tak do mnie nie mówi. –A powinien, kiedy zachowujesz się głupio – odpowje. działa. – Daj spokój, nie chcesz chyba ich prowokować do teg0 żeby spróbowali zająć to wzgórze – dodała, by go wreszcie przekonać. –Ach, mieli taką szansę, ale ją stracili-odparł.-Ale dobrze masz rację. Czas zabrać się do roboty. Schował lunetę i wszedł w jej przygotowaną łapę, jakby ob¬cował ze smokami przez całe życie. Badenhaur zaczął się przedzierać przez kolczaste krzewy, zanim jeszcze odleciała. Laurence wypadł za nim na polanę i przystanął, by rozejrzeć się po raz ostatni, szukając wzrokiem francuskiej armii. Wiatr rozwiewał resztki rzadkiej mgły i teraz Laurence zobaczy! wyraźnie żołnierzy z korpusu marszałka Lannesa, którzy organizowali magazyny żywności i amunicji, wykorzystując do budowy drewno i materiały ze spalonych ruin domów i wznosząc zagrody. Lecz mimo iż Laurence rozejrzał się dokładnie przez lunetę, nie zauważy! nigdzie ani śladu innych francuskich wojsk, a już pewnością nie po tej stronie Soławy. Nie miał pojęcia, skąd Bonaparte zamierza wziąć ludzi do przeprowadzenia ataku. –Może jednak uda nam się opanować te wzgórza, zanim on je zajmie – powiedział z roztargnieniem Laurence. Ustawiona w tym miejscu bateria artylerii ułatwiłaby zdo¬bycie przewagi na płaskowyżu. Nic dziwnego, że Bonaparte zamierzał przejąć to wzgórze. Lecz z jakichś powodów ociągał się z tym. I nagle zza krawędzi widocznego w oddali lasu zaczęły s,t? wyłaniać smoki niczym pajacyki wyskakujące na sprę/RIGHT SQUARE BRACKETnach z pudełka: wcale nie lekkie smoki, z którymi walczyli w bitwie pod Saalfeld, lecz te średnie, które zwykle stanowią trzon każdych sil powietrznych, Pecheury i Papillony, które zbliżały się szybko, nie zgrupowane w formacjach. Smoki wylądowały ^obozach Francuzów, którzy podeszli pod Jenę. Laurence -guważył. że dziwnie wyglądają, a gdy przyjrzał się dokładniej przez lunetę, stwierdził, że każdy ze smoków jest oblepiony ludźmi. Smoki przenosiły nie tylko swoje załogi, ale całe kom¬panie żołnierzy piechoty uczepionych jedwabnych podróżnych uprzęży, bardzo podobnych do tych, za których pomocą trans¬portowano mieszkańców

chińskich miast, lecz o wiele bardziej obciążonych ludźmi. Każdy żołnierz miał tornister i karabin, a największy smok przyniósł co najmniej stu Francuzów. Smoki niosły też, z dużym trudem, ładunki w łapach: jaszcze amunicyjne, worki wypełnione żywnością, a nawet sieci pełne żywych zwierząt. Opuszczano je w zagrodach i uwalniano z nich zwierzęta, a te rozchodziły się i wędrowały bez celu, uderzając o ściany i przewracając się, najwyraźniej odurzone tak samo jak świnie, które nie tak dawno transportował Téméraire. Przerażony Laurence w jednej chwili zrozumiał cały plan: skoro francuskie smoki przeniosły w ten sposób własne racje, to można było sprowadzić każdą ich liczbę, a nie te kilkadziesiąt, jakim mogła zapewnić żywność armia maszerująca przez wrogie terytorium. W ciągu zaledwie dziesięciu minut na ziemi wylądowało prawie tysiąc ludzi, a smoki już zaw racały po kolejny transport. Laurence oszacował, że przybywają z odległości jakichś pięciu mil, nad mocno zalesionym i przeciętym rzeką terenem. Poko¬nanie go pieszo zajęłoby ludziom kilka godzin, a tak już po kilku minutach lądowali na nowych pozycjach. Laurence nie potrafił sobie wyobrazić, ani nie miał czasu się nad tym zastanawiać, w jaki sposób Bonaparte zdołał namówić swoich ludzi, żeby pozwolili się przyczepić do uprzęży smoków 1 przenieść drogą powietrzną. Badenhaur pociągnął go za sobą. ^r oddali pojawiły się ciężkie smoki rasy Chevalier i Chanson-de-Guerre z lArmée de l'Air, ogromne i przerażające, które zmierzały wprost na ich szczyt, a nie niosły amunicji ani ży^ ności, lecz działa polowe. Laurence i Badenhaur pobiegli w dół stoku, ślizgając s^ i zsuwając na luźnych kamykach ścieżki. Obłoki kurzu i suchym liści uderzyły ich boleśnie w twarz, kiedy smoki wylądowały na wzniesieniu. W połowie zbocza Laurence zatrzymał się, by po ^ ostatni spojrzeć za siebie. Ciężkie smoki przynosiły po dwa lub trzy bataliony, żołnierze od razu ustawiali działa wzdłuż skraju wierzchołka, a z siatek wyładowywali kartacze i granaty. Nie było szans na odbicie wzgórza, a bitwa miała się odbyć, zgodnie z życzeniem Napoleona, w cieniu francuskich dział.

Rozdział 14

Działa obu stron wymieniały salwy, zanim Laurence opuścił namiot Hohenlohego, a najszybsi kurierzy już lecieli do księcia Brunszwickiego i króla, a także na zachód, by ściągnąć rezerwy z Weimaru. Teraz można już było tylko skoncentrować wojska najszybciej jak się dało i przystąpić do walki. Laurence ze swej strony byłby niemal wdzięczny za to, że Francuzi ich osaczyli, gdyby nie doszło do tego tak niespodziewanie. Podobnie jak Téméraire, odniósł wrażenie, że dowódcy przez ostatni tydzień za wszelką cenę starali się uniknąć wojny, którą wywołali i w którą gotowi byli się zaangażować wszyscy żołnierze. Te głupie i tchórzliwe uniki obniżały jedynie morale armii, uszczuplały zapasy i groziły stopniową eliminacją nara¬żonych na atak oddziałów, jak to było w przypadku biednego księcia Ludwika.

Perspektywa walki zupełnie oczyściła obóz z marazmu, w czym pomogły wydatnie żelazna dyscyplina i dryl. Laurence oszał teraz śmiech i pogodne rozmowy. Rozkaz zajęcia pozycji został natychmiast wykonany, a chociaż ludzie byli w opłakanym stanie, przemoknięci i głodni, to przez cały czas dbali o broń, a›ch sztandary powiewały wesoło, błyskając kolorami i głośno spocząć na wietrze. ~ Laurence, pospiesz się, bo już walczą bez nas! – zawołał Téméraire. Przysiadłszy na tylnych łapach, wystawił głowę wysoko w gór i zauważył Laurencea, zanim ten doszedł do polany. –Obiecuję, że dzisiaj będziesz miał dość walki, bez wzgle(ju na to, kiedy się przyłączymy – powiedział Laurence, wskoczył w jego łapę z szybkością, która zadawała kłam jego zaleceniom zachowania cierpliwości, i zajął stanowisko, korzystając z pomocy czekającego już Granby'ego. Cała załoga czekała już na swoich miejscach, wraz z pruskimi oficerami, a Badenhaur, który został wyszkolony na sygnalistę usiadł podekscytowany obok Laurencea. –Panie Fellowes, panie Keynes, zapewne wiecie, że bez¬pieczeństwo jaj pozostaje waszą najważniejszą troską – zawołał Laurence i zapiął karabińczyki. Téméraire już się wznosił, tak że Keynes i Fellowes mogli tylko pomachać rękoma w odpowiedzi, gdyż ich słowa zagłuszył szum skrzydeł. Lecieli na pierwsze linie pola bitwy, by stawić czoło zbliżającej się straży przedniej Francuzów.

Kilka godzin później, kiedy skończyły się pierwsze poranne potyczki, prowadzeni przez Eroicę wylądowali w niewielkiej dolinie, gdzie smoki mogły napić się wody i trochę odetchnąć. Téméraire dobrze się trzymał, co ucieszyło Laurence'a, i był w dobrym nastroju, mimo iż można było powiedzieć, że ich atak został odparty. Nie mieli większej nadziei na to, że zepchną Francuzów z przyczółka, nie pod ogniem dział ustawionych już na wzgórzach: ale przynajmniej Francuzi musieli zapłacić za zdobyty teren, Prusacy zaś zyskali czas na rozmieszczenie swoich pułków. Téméraire i inne smoki jednak nie były przygnębione, raczej cieszyły się, że wzięły udział w walce i z niecierpliwością ocze¬kiwały dalszych starć. Także odniosły niejakie korzyści, gdyż tylko nieliczne smoki nie zdołały pochwycić zabitego konia albo 0awet dwóch, tak więc teraz, po pierwszym porządnym posiłku od wielu dni, odzyskały energię. Czekając na swoją kolej do picia, pokrzykiwały do siebie, przechwalając się, jak dzielnie poradziły sobie z tym lub tamtym wrogim smokiem. Laurence uznał, że przesadzają, bo przecież równiny nie zaścielały ciała ich ofiar, lecz niczym nic zrażone smoki dalej się popisywały. Załogi po¬zostały na stanowiskach, przekazując sobie manierki i suchary, ale kapitanowie zebrali się na ziemi na krótką naradę.

–Laurence – pow iedział Téméraire, kiedy Laurence zaczął się zsuwać w dół, by dołączyć do pozostałych – ten koń, którego jem, wygląda jakoś dziwnie. Ma na głowie czapkę. Zwisający bezwładnie koński łeb przykrywał dziwny kaptur, przymocowany do uzdy, wykonany z cienkiej bawełny i wypo¬sażony w sztywne drewniane wzmocnienia okalające otwory na oczy oraz coś w rodzaju kieszonek zakrywających nozdrza. Téméraire przysunął mu ten łeb, a Laurence odciął nożem jedną z kieszonek. Wypełniona była suszonymi kwiatami i ziołami i chociaż torebka przesiąkła krwią i oddechem konia, wciąż unosił się z niej aromatyczny zapach. –Dzięki temu nie wyczuwają smoków i nie płoszą się – po¬wiedział Granby, który zszedł niżej, żeby się przyjrzeć. – Myślę, że w ten sposób chińska kaw aleria może przebywać w sąsiedz¬twie smoków. –To źle, bardzo źle – rzekł Dyhern, gdy Laurence podzielił się z nim tą wieścią. – Zatem będą mogli wykorzystać kawalerię Podczas ataku smoków, a my nie. Schleiz, zawiadom genera¬łów – dodał, zwracając się do jednego z kapitanów, a ten kiwnął głową i popędził do swojego lekkiego smoka.

Odpoczywali zaledwie piętnaście minut, ale gdy znowu zna-'eźli się w powietrzu, zobaczyli, że świat już się zmienił. W dole prowadzono przygotowania do zawodów, jakich Laurence jeszcze nie widział. Pośród wiosek, pól i lasów ustawiały się bataliony rozciągnięte na całe pięć mil. Stal i żelazo połyskiwały w morzu dziesiątkami tysięcy zielonych, czerwonych i niebieskich mun durów, zebrane pułki ustawiały się w szyku niczym monstrualny balet przy akompaniamencie głośnego rżenia koni, turkotu zaprzęgów i grzmotu dział. –Laurence – powiedział Téméraire – ilu ich tu jest! Wobec takiego ogromu nawet smok mógł się poczuć mały i było to nowe doświadczenie dlaTemerairea, który teraz zawisł w powietrzu zaskoczony, obserwując pole bitwy. Ponad polami płynęły białoszare obłoki dymu prochowego, czepiając się dębów i sosen. Zacięta walka toczyła się na lewej flance sił pruskich wokół małej wioski: brało w niej udział jakieś dziesięć tysięcy ludzi, jak się domyślał Laurence, a i tak był to błahy epizod. W innych miejscach Francuzi przerwali walkę, by umocnić szyki po przejęciu terenu: ludzie i konie przelewali się przez mosty na Soławie, a orły na sztandarach połyskiwały zło¬ciście, poza tym wciąż przybywali nowi żołnierze niesieni przez smoki. Na polu pierwszej porannej bitwy leżały ciała zabitych pozostawione przez obie strony; by je pochować, potrzeba było czasu albo zwycięstwa. –Nie wiedziałem, że bitwy mogą być tak wielkie – powie¬dział cicho Téméraire. – Gdzie mamy lecieć? Niektórzy ludzie znajdują się bardzo daleko. Nie zdołamy pomóc wszystkim. –Ale możemy zrobić swoje, najlepiej jak potrafimy – odpo¬wiedział Laurence. – Żaden człowiek ani smok w pojedynkę nie może zapewnić sukcesu. To jest rola generałów. Musimy słuchać uważnie rozkazów i sygnałów i wykonywać to, czego od nas oczekują.

Téméraire zamruczał z niepokojem. –A jeśli nie mamy bardzo dobrych generałów? Pytanie było nieprzyjemnie celne. Laurence niechętnie p0' ^wnał tamtego krępego mężczyznę o roziskrzonym spojrzeniu,ć wzgórza, pewnego siebie i władczego, ze starcami zebranymi,v namiotach, prowadzącymi niekończące się narady i wciąż zmieniającymi rozkazy. W głębi pola dostrzegł Hohenlohego na koniu, w białej upudrow anej peruce, pośród gromady adiutantów i innych biegających tam i z powrotem żołnierzy. Tauentzien, Poitzendorf i Blücher jeździli między swoimi oddziałami, a ksią¬żę Brunszwiku nie pojawił się jeszcze na polu bitwy, jako że jego armia dopiero wracała spiesznym marszem. Wszyscy bliscy sześćdziesiątki, a przeciwko sobie mieli francuskich marszałków, którzy walczyli w wojnach rewolucyjnych, oraz tego człowieka, który dyrygował wszystkim, i każdy z nich był młodszy od Pru¬saków o dwadzieścia lat. –Dobrzy czy źli, obowiązek jest obowiązkiem i dotyczy to każdego – powiedział Laurence, starając się odrzucić tak niegodne myśli. – Dyscyplina na polu bitwy może zapewnić zwycięstwo nawet przy kiepskiej strategii, a jej brak z pewnością przyniesie klęskę. –Rozumiem – powiedział Téméraire i poleciał dalej. Przed nimi znowu pojawiły się lekkie smoki wroga, które ruszyły na pruskie oddziały, więc właśnie ku nim Eroica skierował forma¬cję. – Przy tak dużej liczbie ludzi wszyscy muszą słuchać rozka¬zów, bo bez tego nie byłoby porządku. Oni nawet nie mogą zoba¬czyć się nawzajem, tak jak my ich widzimy, i nie mogą ocenić, jak wygląda całość. – Zamilkł i dodał cicho: – Laurence, jeśli – tylko jeśli – przegramy tę wojnę, a Francuzi spróbują znowu najechać Anglię, to będziemy w stanie ich powstrzymać, prawda? –Lepiej nie przegrać – odparł ponuro Laurence. Po chwili zanurzyli się w wir walki, a pole bitwy podzieliło S|Ç na dziesiątki indywidualnych potyczek. Wczesnym popołudniem poczuli po raz pierwszy, że sytuac' się poprawia. Armia księcia brunszwickiego wracała szybciej niż Bonaparte mógł się tego spodziewać, a Hohenlohe rozwiną wszystkie pułki: dwadzieścia było gotowych do ataku na czołowy korpus francuskiej piechoty, który zajął wioskę leżącą prawie na środku pola walki. Francuskie ciężkie smoki jeszcze nie włączyły się do działań co wywoływało /niecierpliwienie większych pruskich smoków. –Co to za walka, przeganianie tylko tych małych – powie¬dział Téméraire. – Gdzie są duże smoki? To nie jest całkiem uczciwe. Z pomruków Froiki wynikało, że zgadza się on z Témérai¬re em, a jego kolejne ataki na małe francuskie smoki stawały się coraz bardziej opieszałe. Wreszcie jeden z pruskich kurierów, wysoko latający Mauer-fuchs, zaryzykował szybki wypad nad

obóz Francuzów, kiedy pozostałe smoki ścierały się bezpośrednio z przeciwnikiem. Wrócił błyskawicznie z informacją, że większe smoki Francuzów już przestały przenosić wojsko i teraz leżą, jedzą, a niektóre nawet drzemią. –Ach! – odezwał się oburzony Téméraire. – To z. nich strasz¬ne tchórze, skoro śpią, podczas gdy tuż obok toczy się bitwa. Co to ma znaczyć? –Możemy się tylko cieszyć. Z pewnością są bardzo zmęczo¬ne tachaniem tych dział – rzekł Granby. –Tak c/y owak, zdążą odpocząć, zanim ruszą do walki – po¬wiedział Laurence. Pruskie smoki latały już bardzo długo, z prze¬rwami tylko na wodę. – Może powinniśmy się sami wymieniać. Téméraire, nie chcesz trochę odpocząć? –Ani trochę nie jestem zmęczony – zaprotestował Témé¬raire. – Spójrz, tamte smoki coś knują – dodał i popędził, nie czekając na odpowiedź Laurencea. Wszyscy chwycili się mocno uprzęży, żeby utrzymać- się na Miejscach, gdy Temeraire ruszył na parę zaskoczonych lekkich 5rnok‹ARIGHT SQUARE BRACKET francuskich, które tylko kołowały nad polem bitwy lS/,vbko przed nim uciekły. Zanim Laurence zdążył ponów ić sugestię, w dole rozległy się głośne wiwaty, które odwróciły uwagę wszystkich. Mimo silnego ognia artyleryjskiego na polu walki pojawiła się sama królowa Luizaktóre galopów ala wzdłuż linii pruskich wojsk eskortowana jedynie przez oddział dragonów, nad którymi powiewał dumnie pruski sztandar. Miała na sobie mundur pułkownika wraz ze stosownym kapeluszem, ozdobionym piórem i nasuniętym na upięte w losy. Żołnierze wykrzykiwali głośno jej imię: była chyba sercem pruskich zwolenników wojny i od dawna namawiała do stawienia oporu Napoleonowi i jego grabieżczej polityce. Jej odwaga musiała podziałać na mężczyzn. Poza tym pojawił się też król, którego sztandar powiewał dalej na lewo, a wszyscy starsi oficerowie dołączyli do oddziałów, wystawiając się na ogień przeciwnika. Gdy królowa opuściła pole bitwy, wydano rozkazy. W ra¬mach zachęty podawano butelki wzdłuż szeregów i trunek lal się prosto do gardeł żołnierzy. Bębny zagrały i piechota ruszy la z bagnetami na broni. Wrzeszcząc wniebogłosy, żołnierze wpadli w vvaskie alejki wioski. Wielu poległo. Francuscy strzelcy wyborowi strzelali zza pło¬tów i z okien, a prawie każda kula trafiała w cel; działa, ustawione na prostvch odcinkach głównych dróg. strzelały kartaczami. Lecz Prusacy szli nieugięci dalej, zdobywając kolejne działa, wPadając do zagród, stodół, chlewów i ogrodów i wycinając Przeciwników. Wioski nie dało się utrzymać i francuskie oddziały wycofały s,ę / niej. Zachowały szyki, ale przeprowadziły odwrót, chyba po pierwszy tego dnia. Prusacy ryknęli i poszli dalej: po wyjściu z wioski znowu zwarli szyk, kierowani rozkazami podoficerów i zasypali wycofujących się Francuzów gradem kul. –To wielki sukces, prawda, Laurence? – powiedział trium¬falnie Téméraire. – Teraz na pewno

odepchniemy ich dalej? –Tak – rzekł Laurence z ulgą, po czym pochylił się i uścisnął rękę Badenhaurowi – teraz zobaczymy, jak się walczy. Lecz nie dane im było obserwować dłużej bitwy na ziemi. Laurence poczuł, że dłoń zaskoczonego Badenhaura niespodzie¬wanie tężeje. Młody Prusak wskazał wzniesienie: ze szczytu Landgrafenbergu wznosiły się zmasowane siły francuskiego korpusu powietrznego. Wreszcie pojawiły się ciężkie smoki. Pruskie smoki, czekające na walkę, wydały ryk zadowolenia i zaczęły wykrzykiwać drwiące uwagi na temat tego, jak późno francuskie smoki przybyły na pole walki. Lekkie smoki francu¬skie, które walczyły tak dzielnie przez cały dzień, podjęły jeszcze jeden wysiłek i utworzyły jakby parawan, śmigając to w jedną, to w drugą stronę i machając skrzydłami tuż przed głowami pruskich smoków, by zasłonić im widok. Większe smoki zaczęły prychać z niecierpliwością i machać łapami, lecz nie tyle chciały zranić natrętów, ile zobaczyć coś przed sobą. Lekkie smoki odleciały w ostatniej chwili i Laurence zobaczył, że Francuzi wcale nie zbliżają się w formacjach. Albo raczej prawie nie – utworzyły jedną, najprostszą z moż¬liwych, formację w kształcie klina, składającą się w całości z ciężkich smoków: prowadził Grand Chevalier, szczuplejszy, za to szerszy w barkach od Eroiki, za nim podążały trzy Petit Che-valiery, każdy większy od Téméraire'a, i na końcu sześć smoków rasy Chanson-de-Guerre, tylko trochę mniejszych i nienaturalnie wesoło wyglądających ze swoimi pomarańczowożółtymi cętka¬mi. Być może każdy z nich był dowódcą własnej formacji. lecz teraz tw orzyły ogromną, choć może trochę ociężałą grupę, ktotf otaczał tłum bezładnie lecących średnich smoków. pRIGHT SQUARE BRACKET – To chyba nie jest przykład chińskiej strategii? – zapytał (jranby. wytrzeszczając oczy. – Co oni knują, u diabła? Zdumiony Laurence pokręcił głową. Wcześniej w Chinach oglądali kilka ćwiczeń wojskowych smoków, które potrafiły operować w pow ietrzu niemal z równą spraw nością jak ludzie na ziemi, wykonując manewry w szeregach i kolumnach, ale nigdy V takim dziwnym nieładzie. Eroica, ustaw iony ze swoją formacją na środku pruskiej linii, wysunął się do przodu na spotkanie z Grand Chevalierem, szcze¬rząc zęby i porykując wyzywająco. Nad jego barkami powiewał) pruskie sztandary niczym dodatkowa para skrzydeł. Obie formacje nabierały prędkości, w miarę jak się do siebie zbliżały. Mile prze¬szły w jardy i stopy, a potem miary odległości w ogóle znikły. Już mieli wpaść na siebie – i nagle właściwy moment minął, a Eroica odwrócił się w powietrzu, zdumiony i oburzony. Ogromne fran¬cuskie smoki skręciły gwałtownie i go ominęły, po czym zwróciły się ku skrzydłom jego formacji, ku średnim smokom. m- Feiglings! – wrzasnął Eroica, kiedy francuska formacja natarła na smoki na jego skrzydle. Leciał teraz w pojedynkę, a kiedy zawrócił, trzy spośród francuskich średnich smoków wykorzystały okazję i przysunęły się blisko niego. Były zbyt małe, żeby mu bezpośrednio zagro¬zić, i nawet nie próbowały go atakować, ale na ich grzbietach roiło się od ludzi. Aż trzy grupy dokonały abordażu, prawie dwudziestu ludzi uzbrojonych w szable i pistolety uczepiło się jego uprzęży.

Załoga Eroiki rzuciła się do obrony, by odeprzeć nowe zagro¬żenie. Strzelcy wypalili z karabinów, a klingi szabel zaśpiewały Wysokimi, czystymi dźwiękami, kiedy stal uderzyła o stal. Smugi S-tego dymu odpływały na boki, podczas gdy Eroica rzucał 8lC gwałtów nie. obracając łeb, to w jedną, to w drugą stronę, by Zobaczyć, co się dzieje, i chronić kapitana. W ten sposób zrzucił z siebie wielu napastników, którzy wy lecieli w powietrze, wymachując bezładnie nogami i rękami, Iec2 inni zdążyli się już przypiąć i tylko się poprzewracali, podobnie jak załoga Kroiki. W całym tym zamieszaniu Francuzom dopisaj0 szczęście: dwaj porucznicy, którzy przywarli do siebie podczas konwulsyjnych ruchów Eroiki i utrzymali się na nogach, gdy inni stracili równowagę, przecięli rzemienie jakichś ośmiu Prusaków a ci spadli w dół na pewną śmierć. Walka była brutalna, lecz krótka. Napastnicy szybko zbliżyli się do szyi smoka. Dyhern zastrzelił dwóch z nich, trzeciego zaś zabił pchnięciem szpady, lecz klinga zaklinowała się w piersi ofiary, tak że opadające ciało wyrwało mu broń z ręki. Francuzi chwycili go za ramiona i przyłożyli ostrze do jego gardła, wołając do Eroiki: –Geberi Sie oben. I zaraz ściągnęli pruskie flagi i wywiesili trójkolorową. To była dotkliwa strata, której nie dało się już zapobiec. Sam Téméraire był ścigany przez pięć średnich smoków, także pełnych ludzi, i tylko dzięki szybkości i pomysłowości zdołał się od nich uwolnić. Od czasu do czasu któryś z napastników podejmował desperacką próbę i przeskakiwał na jego grzbiet, mimo iż nie lecieli tak blisko siebie, lecz nie było ich wielu, więc Téméraire zrzucał ich z siebie gwałtownym zwrotem albo też topmani za¬bijali ich strzałem z pistoletu lub pchnięciem broni białej. Lecz smoczyca rasy Honneur-d'Or, niezwykle śmiała, ruszyła wprost na głowę Temeraire'a, który instynktownie uchylił się w bok. Kiedy przemykała nad nim, kilku jej bellmanów opu¬ściło się na barki Temeraire'a, przewracając młodego Allena. Laurence'a i Badenhaura i tworząc z nimi plątaninę kończyn i rzemieni. Laurence próbował się czegoś chwycić po omacku-Badenhaur zasłonił go odważnie, przez co jednak Laurence nie mógł się podnieść. Badenhaur postąpił słusznie: po chwili osunął się z charko-t6m w7 ramiona Laurence'a, a na jego ramieniu rozkwitła plama jjfwi od pchnięcia szpadą. Francuz, który go zranił, zamierzał sjc do kolejnego ciosu, a wtedy Granby z okrzykiem rzucił się na napastników i zmusił ich do cofnięcia się o trzy kroki. Lau-icnce wreszcie się wy prostował i wydał okrzyk trwogi – Granby ucześnicj wypiął się z uprzęży, by zaatakować, i teraz dwóch Francuzów, chwyciło go za ramiona i wypchnęło w powietrze. – Temeraire! – wrzasnął Laurence. – Te m e r a i r e! Podparcie usunęło mu się spod nóg. Temeraire wykonał zwrot i pomknął za lecącym w dół ciałem Granby'ego. Opadali tak szybko, że oszołomiony Laurence z trudem oddychał, a rozma¬zana ziemia w dole pędziła ku nim pośród buczenia podobnego do bzyczenia pszczół, jako że znaleźli się nisko nad polem bitwy iwokól przelatywały kule karabinowe. A potem nagle Temeraire znowu gwałtownie skręcił, roztrzaskując ogonem młody dąb i zaczął się wznosić korkociągiem. Laurence podciągnął się na rzemieniach i spojrzał ponad barkiem smoka: Granby spoczywał w łapie Temeraire a. ciężko dysząc i próbując zatamować krew płynącą z nosa.

Laurence zerwał się na nogi i uniósł szablę. Francuzi przypu¬ścili kolejny atak. Pierwszego uderzył z całych sił w twarz gałką rękojeści i usłyszał chrzęst łamanej kości, a potem wyrwał broń z pochwy i zamierzył się na drugiego. Po raz pierwszy wykonał cięcie chińską szablę: pozbawiła Francuza głowy z taką łatwością, że prawic nie poczuł oporu. Laurence patrzył zdumiony na bezgłowe ciało z szablą w dłoni. Wreszcie Allen przeciął rzemienie Francuzów, tak że lch ciała wypadły na zewnątrz, a Laurence doszedł do siebie. Wytarł klingę i schował broń do pochwy, a potem z ulgą wrócił na swoje miejsce na grzbiecie Temeraire'a. Francuzi powtarzali udany manewr, atakując ich kolejne formacje. Za każdym razem ciężkie smoki zmierzały ku sk^y dłom formacji, izolując przywódcę, tak by mogły go zaatakow^ średnie smoki. Eroica oddalał się ze zwieszonym łbem, zresztą nie tylko on: za nim leciały trzy inne pruskie ciężkie smoki a wszystkie pracowały skrzydłami tak wolno, że obniżały s^ między kolejnymi uderzeniami. Pozostałe smoki z tych for. macji kołowały niepewnie, pozbawione dowódców, ponieważ nie do końca uświadomiły sobie stratę. Normalnie członkowie formacji pozbawionej dowódcy dołączyliby od razu do innej, by ją wesprzeć, lecz teraz smoki, zaatakowane jednocześnie, latały chaotycznie, wpadając na siebie, zdane na łaskę wroga. Francuskie ciężkie smoki konsekwentnie je rozpędzały, a ich strzelcy zasypywali pruskie załogi gradem kul. Ludzie masowo spadali w dół, więc wiele ze smoków, przerażonych rozmiarami klęski, poddawało się bez abordażu, by uratować kapitanów i tych awiatorów, którzy pozostali jeszcze przy życiu. Trzy ostatnie pruskie formacje, świadome losu swoich towarzyszy, zwarły się, osłaniając dowódców. Udawało im się udaremnić próby rozbicia ich szyku, lecz ciągle atakujący wróg coraz bardziej spychał ich z pola. Także Téméraire był w coraz gorszej sytuacji; wykonywał zwroty to w jedną, to w drugą stronę pod francuskim ogniem, a jego strzelcy odpowiadali serią salw: porucznik Riggs dbał o porządek komend, choć wszyscy ładowali broń najszybciej jak potrafili. Łuski i kolczuga Téméraire'a osłaniały go przed przypad¬kowymi kulami, choć od czasu do czasu jakiś pocisk rozrywał bardziej delikatną błonę jego skrzydeł lub zanurzał się płytko w jego ciele. Zaaferowany walką, nawet tego nie zauważał-Mimo to Laurence pomyślał z żalem, że niebawem będą mu¬sieli opuścić pole bitwy, bo inaczej będzie po nich: Téméraire, coraz bardziej zmęczony po całym dniu walk, znacznie wolniej wykonywał zwroty. Laurence nie chciał opuszczać pola boju bez rozkazu. Jednak jarni Prusacy się wycofywali, a gdyby on tego nie zrobił, to nie¬należnie od tego, że mógłby trafić do niewoli, jaja z pewnością opadły by w ręce wroga. Nie miał zamiaru rekompensować Fran¬cuzom utraty jaja z Téméraire em. Już miał kazać Téméraire owi ^·lądować, choćby tylko na chwilę, żeby odpoczął, lecz jego sumienie zostało oszczędzone. Rozległ się ryk sygnału, strasz-nv i piękny zarazem, i nagle wrogowie znikli ze zdumiewającą szybkością. Téméraire trzykrotnie się obrócił, zanim stw ierdził z zadowoleniem, że nikt już go nie nęka, i dopiero wtedy uznał, że może zawisnąć w miejscu na tyle długo, by Laurence mógł się zorientować w sytuacji. Sygnał dała Lien. Sama nie brała udziału w bitwie, lecz teraz unosiła się za liniami francuskich smoków. Nie miała ani uprzęży, ani załogi, lecz ogromny brylant na jej czole jarzył się ognistym pomarańczowym blaskiem odbitego słońca, niemal równie złów rogi jak jej czerwone oczy. Wydała kolejny okrzyk i we francuskich szeregach zawarczały werble. Na wzgórzu po¬jawił się sam

Bonaparte, a za nim widać było morze czarnych bermyc wzbudzającej strach Gwardii Cesarskiej. Pruskie formacje zostały rozproszone albo odciągnięte, więc smoki francuskie wyraźnie dominowały w powietrzu. W od¬powiedzi na sygnał Lien utworzyły prosty szyk. Tymczasem w dole francuska kawaleria szybko i sprawnie przeniosła się na boki, piechota zaś wycofała się o kilkanaście metrów', choć cały czas prowadziła ostrzał. Lien wzniosła się wyżej i nabrała powietrza. Jej kreza ozdo¬biona diademem rozłożyła się szeroko wokół jej głowy, boki obrzmiały niczym nadmiernie pchane wiatrem żagle i z pyska buchnęła straszliwa masa boskiego wiatru. Nie skierowała go na zaden konkretny cel i nie powaliła żadnego wroga, lecz wszyst¬kim rozdzwoniło się w uszach, jakby wystrzelono jednocześnie ze wszystkich dział świata. Lien miała ponad trzydzieści lat a Téméraire tylko dwa, była nieco większa i o wiele bardziej doświadczona. Moc tego ryku nie wzięła się tylko z jej wielkości lecz szczególnej wibracji, wznoszenia i opadania głosu, trwają, cego przeraźliwie długo. Ludzie na całym polu bitwy cofali się przed nim, pruskie smoki się skupiły, nawet Laurence i jego za¬łoga, już zaznajomieni z boskim wiatrem, drgnęli instynktownie, napinając mocno rzemienie uprzęży. A potem nastąpiła zupełna cisza, którą mąciły jedynie do¬chodzące z pola stłumione jęki rannych. Lecz zanim ucichło echo, francuskie smoki podniosły łby i wydawszy potężny ryk, popędziły w dół. Wyrównały lot w ostatniej chwili, by uniknąć zderzenia z ziemią. Paru z nich to się nie udało, więc runęły na ziemię i zmiażdżyły dziesiątki pruskich piechurów, koziołkując i rycząc w agonii. Pozostałe przeleciały nisko nad ziemią z wysta¬wionymi pazurami, tnąc szeregi zaskoczonej i nieprzygotow anej na taki atak pruskiej piechoty. Kiedy znowu wzniosły się wysoko, pozostawiły za sobą masę zakrwawionych trupów. Szyk piechoty pękł. Zanim jeszcze smoki zaatakowały pierw¬sze linie, w ostatnich szeregach powstał już chaos. Przerażeni ludzie przepychali się, usiłując biec w różnych kierunkach. Król Fryderyk stał w strzemionach, a trzech adiutantów powstrzy¬mywało jego przestraszonego wierzchowca przed zrzuceniem go na ziemię; wykrzykiwał przez tubę rozkaz, sygnalizowany jednocześnie flagami. –Odwrót – powiedział Badenhaur, zaciskając dłoń na ramie¬niu Laurencea. Głos mu się nie załamał, lecz po jego brudnej twarzy płynęły łzy, z czego chyba nie zdawał sobie nawet sprawy-W dole wieziono właśnie do namiotów zakrwawione, bezwładne ciało księcia brunszwickiego. Nikt jednak nie próbował słuchać ani wykonywać jakichkol¬wiek rozkazów. Kilku regimentom udało się utworzyć czworobO' Rii żołnierze stali ramię przy ramieniu, osłaniając się bagnetami, lcCZ inni biegli jak szaleni przez wieś i przez las, które dopiero ^ z takim trudem zdobyli. A gdy francuskie smoki usiadły na flemi. zdyszane i pokryte krwią, francuska kawaleria i piechota runęły ze wzgórza, by dokończyć dzieła zniszczenia.

Rozdział 15

Nie, nic mi nie jest – powiedział Granby ochrypłym głosem, kiedy położyli go w kryjówce. – Na miłość boską, nie traćcie czasu z mojego powodu. Jestem tylko cholernie zmęczony tym, że ciągle dostaję w łeb. Wbrew temu, co mówił, był mocno poobijany i wcale nie taki zdrowy, bo kiedy spróbował napić się trochę polowej zupy, od razu zwymiotował. Z braku innej możliwości towarzysze napoili go alkoholem, żeby go otumanić, i rzeczywiście zasnął już po wypiciu kilku łyków. Laurence zamierzał zabrać ze sobą tylu członków załóg na¬ziemnych przechwyconych smoków, ilu tylko zdoła. Wielu z nich niemal odmawiało, gdyż nie widzieli tego, co się wydarzyło, jako że kryjówka znajdowała się dość daleko na południe od pola walki. Badenhaur długo się z nimi sprzeczał, a ich dyskusje stawały się coraz głośniejsze i nerwowe. –Przestańcie się wydzierać, do cholery – warknął Keynes, gdy pozostali członkowie angielskiej załogi układali ostrożnie jaja z powrotem w siatce ładunkowej. – Kazilik jest już na tyle dojrzały, że wszystko rozumie – dodał cicho do Lauren¬ce^. – A przecież nie chcemy, żeby się wystraszył jeszcze w jaju-W takich wypadkach często wykluwają się płochliwe bestieLaurence skinął głową z ponurą miną, a Téméraire uniósł posoli łeb i spojrzał na ciemniejące niebo. ,. W górze jest Fleur-de-Nuit. Słyszę łopot jego skrzydeł. –Powiedz im, że mogą tu zostać i iść do diabła albo zaraz wejść na Temerairea – zwrócił się do Badenhaura i gestem dłoni ponagli! swoją załogę. Wylądowali na skraju Apoldy zziębnięci, zmęczeni i stło¬czeni. Miasteczko zostało w dużej mierze zniszczone: powybijane szyby, rynsztoki pełne wina i piwa, opustoszałe stajnie, obory i zagrody dla zwierząt. Na ulicach widziało się tylko pijanych żołnierzy, pokrwawionych, obszarpanych i agresywnych. Na werandzie największej gospody Laurence musiał przejść nad mężczyzną, który płakał jak dziecko, zakrywając twarz prawą dłonią; kikut jego lewego ramienia okrywał gałgan. W gospodzie było tylko kilku młodszych oficerów, rannych albo na wpół żywych z wyczerpania. Jeden z nich znal na tyle francuski, by go poinformować: p- Musicie stąd odejść. Rano albo wcześniej przyjdą tu Fran¬cuzi. Król udał się do Sommerdy. W piwnicy na tyłach gospody Laurence znalazł stojak pełen butelek wina i beczułkę piwa. Pratt zarzucił sobie antałek na ramię, Porter i Winston wzięli jak najwięcej butelek i wszyscy Wrócili na polanę. Téméraire powalił stary dąb, uschły od ude¬rzenia pioruna, dzięki czemu rozpalili ognisko; teraz leżał blisko °gnia, a ludzie siedzieli przytuleni do jego boków. Napili się wina i otworzyli beczułkę z piwem dlaTemerairea. Nie za bardzo odpoczęli, a już znowu powinni lecieć. Laurence wahał się. Téméraire był tak wyczerpany, że ledwo otwierał oczy. Samo

zmęczenie mogło być niebezpieczne. Gdyby zobaczył ich toaz patrol francuskich smoków. Téméraire zapewne nie mógłby Wystarczająco szybko wznieść się w powietrze. –Mój drogi, musimy stąd odlecieć – powiedział cicho Lau rence. – Dasz radę? –Tak, Laurence. Nic mi nie jest – odparł Téméraire i p0(j niósł się ciężko. Po chwili jednak dodał: – Czy będziemy musieli lecieć bardzo daleko? Piętnastomilowy lot strasznie się dłużył. Miasto wynurzyło się z ciemności niespodziewanie, oznaczone ogniskiem rozpa¬lonym na peryferiach. Kilka pruskich smoków poderwało głowy z niepokojem, kiedy Téméraire wylądował ciężko blisko ogniska na stratowanym polu, na którym rozbito obóz. Było tam kilka lekkich smoków, parę kurierskich i średnich, ale ani jednego ciężkiego. Smoki zebrały się przy Temerairze, by dodać sobie animuszu, i podsunęły mu część końskiego ścierwa, które dostały na obiad, lecz on zjadł tylko kilka kęsów i zasnął, niepomny na cały świat, a mniejsze smoki przytuliły się do jego boków. Laurence rozpuścił ludzi, żeby się trochę odprężyli w miarę możliwości, sam zaś ruszył przez pola do miasta. Noc była ci¬cha i piękna: przez wczesny chłód gwiazdy lśniły jasno, a białe obłoczki jego oddechu tylko przez chwilę wisiały w powietrzu. Mimo iż nie walczył zbyt dużo, był cały obolały. Czuł piekący ból w karku i barkach, a nogi miał zesztywniałe, więc teraz z ulgą je rozprostował. Zmęczone konie kawalerii, zebrane w padoku, uniosły łby i zarżały cicho, zaniepokojone: podejrzewał, że wy¬czuły zapach Temerairea. Nieduża część armii dotarła do Sômmerdy: uciekinierzy przeważnie poruszali się pieszo i z pewnością będą kontynuował' marsz nocą, jeśli wiedzą dokąd. Miasto nie zostało splądrowane i nawet panował w nim jako taki porządek. Z polowego szpitala zorganizowanego w małym kościele dochodziły jęki rannych, a królewscy huzarzy pilnowali największego budynku: nie była to forteca, ale solidny, imponujący dwór. Laurence nie napotkał nigdzie innych awiatorów ani żadnych starszych oficerów, którym mógłby złożyć raport, skoro biedny pyhern dostał się do niewoli. Przez część dnia był pod dowódz-jyem generała Tauentziena, a potem marszałka Bliichera, lecz się dow iedział, żadnego nie było w mieście. Ostatecznie udał się bezpośrednio do Hohenlohego, lecz książę brał udział #konferencji, a młody adiutant, okazując nadgorliwą szorstkość, której nie tłumaczyły nawet trudy ostatnich dni. kazał mu czekać w holu. Pól godziny stał przed drzwiami, słysząc jedynie czasem stłumione głosy, więc w końcu usiadł na podłodze, oparł się 0 ścianę, wyciągnął przed siebie nogi i zasnął. Ktoś mówił do niego po niemiecku. Br Nie, dziękuję – odparł, wciąż, pogrążony we śnie, i dopiero wtedy otworzył oczy. Spoglądała na niego z góry jakaś kobieta o miłym wyrazie twarzy, lekko rozbawiona. Nagle rozpoznał królową: towarzyszyli jej dwaj strażnicy. m- Och. dobry Boże – powiedział Laurence.

Zerwał się na nogi zawstydzony, prosząc o wybaczenie po francusku. Br Ach, to nic takiego – odpowiedziała królowa i przyjrzała mu się z zainteresowaniem. – Ale co ty tu robisz? Otworzyła drzwi, kiedy jej wszystko wyjaśnił, i wsunęła głowę do środka, co jeszcze bardziej zażenowało Laurence'a, ponieważ wolałby raczej poczekać jeszcze dłużej, niż zostać uznany za skarżypytę. RIGHT SQUARE BRACKET Z pokoju odpowiedział po niemiecku głos Hohenlohego 1 królowa dala znak, żeby Laurence wszedł za nią. W kominku płonął du/.RIGHT SQUARE BRACKET ogień, którego żar zatrzymywały ciężkie gobeliny za¬wieszone na ścianach. Laurence z lubością wystawił się na ciepło, ponieważ zesztywniał jeszcze bardziej podczas drzemki w holu. Król Fryderyk stał oparty o ścianę przy kominku: zmęczony, nie tak przystojny i energiczny jak jego żona, miał pociągłą, bladą twarz i włosy zaczesane wysoko na szerokim bladym czole; nad wąskimi ustami widniał cienki wąsik. Hohenlohe stał przy dużym stole zasłanym mapami, towa¬rzyszyli mu generałowie Rüchel i Kalkreuth oraz kilku oficerów sztabowych. Hohenlohe wpatrywał się długą chwilę w Lauren-ce'a, a potem wydusił: –Dobry Boże, jeszcze tu jesteś? W pierwszej chwili Laurence nie miał pojęcia, jak rozumieć jego słowa, ponieważ Hohenlohe nawet nie wiedział o jego obec¬ności w mieście. Potem nagle oprzytomniał i wpadł w gniew. –Przepraszam, że zawracam panu głowę – wyrzucił z sie¬bie. – Skoro spodziewał się pan mojej dezercji, chętnie sobie pójdę. –Ależ nie, nic takiego – powiedział Hohenlohe i zaraz dodał, nie wiadomo dlaczego: – Boże, trudno by cię było za to winić. Przesunął dłonią po twarzy. Na widok jego potarganej i brud¬nej peruki Laurence'a ogarnęło współczucie, bo było jasne, że Hohenlohe nie w pełni panuje nad sobą. –Przyszedłem tylko złożyć raport – powiedział Laurence, już bardziej spokojnie. – Téméraire nie odniósł poważniejszych ran, a w7śród mojej załogi jest trzech rannych. Zabrałem ze sobą trzydziestu ludzi załóg naziemnych z ich ekwipunkiem. –Uprząż i kowadła? – zapytał szybko Kalkreuth, podnosząc wzrok. –Tak. Tylko dwa kowadła, oprócz naszego – rzekł Lau¬rence. – Więcej nie dałem rady, są zbyt ciężkie. –To już coś, dzięki Bogu – stwierdził Kalkreuth. – Połowa naszych uprzęży rozchodzi się w szwach.

Nastąpiła długa chwila milczenia. Hohenlohe wpatrywał się w mapy, lecz jego błędny wzrok kazał przypuszczać, że ich nie widzi. Generał Rüchel, z twarzą szarą i zmęczoną, osunął się na krzesło, a królowa stała u boku męża i szeptała coś do niego cicho po niemiecku. Laurence zaczął się zastanawiać, czy po¬winien poprosić o zezwolenie na odejście, choć z drugiej strony nie wydawało mu się, by ich milczenie spowodowane było jego obecnością: w pokoju wyczuwało się coraz wyraźniejszą atmos¬ferę zmęczenia. Nagle król pokręcił głową i znowu odwrócił się do ludzi w pokoju. –Czy wiemy, gdzie on jest? Nie było potrzeby pytać, o kogo mu chodzi.

–Gdzieś na południe od Łaby – mruknął jeden z oficerów sztabowych i zaraz poczerwieniał, gdyż jego słowa zabrzmiały bardzo głośno w ponurej ciszy i ściągnęły chmurne spojrzenia pozostałych. I – Dzisiaj zapewne jest pod Jeną, Wasza Królewska Mość, to pewne – rzekł Ruchel, wciąż spoglądając spod zmarszczonych brwi na młodego oficera. Wydawało się, że tylko król nie zwrócił uwagi na tę arogancką odpowiedź. K- Czy zgodzi się na zawieszenie broni? 1;- On? Nie pozwoli nam nawet odetchnąć – rzuciła królowa Luiza – i nie ma co liczyć na honorowe warunki. Wolałabym już całkowicie zdać się na laskę Rosjan niż płaszczyć się dla przy¬jemności tego parvenu. – Odwróciła się do Hohenlohego. – Co można zrobić? Bo chyba da się jeszcze coś zrobić? Hohenlohe wyprostował się trochę i zaczął pokazywać na mapach różne garnizony i oddziały; mówił o koncentracji wojsk i wykorzystaniu rezerw, mieszając niemiecki z francuskim. I – Ludzie Bonapartego maszerowali przez wiele tygodni» walczyli przez cały dzień – powiedział. – Sądzę, że ruszą za nami dopiero za kilka dni. Duża część armii mogła uciec. Będą szli tędy i dalej w kierunku Erfurtu: musimy ich zebrać «zawrócić… W holu rozległ się stukot ciężkich butów na kamiennej

posadzce i ktoś zapukał mocno. Przybysz, marszałek Blücher wszedł, nie poczekawszy na zaproszenie. –Francuzi są w Erfurcie – oznajmił bez wstępów. Nawet Laurence zrozumiał jego prosty niemiecki. – Murat wylądował z pięcioma smokami i pięciuset ludźmi, a nasi się poddali skurwiele… – Urwał speszony i zaczerwienił się pod wąsem, bo dopiero teraz zauważył królową. Pozostałych bardziej obchodziły jego informacje niż język. Rozległ się szmer chaotycznych rozmów, zaszeleściły mapy i do¬kumenty przeglądane pospiesznie przez oficerów sztabowych. Laurence nie rozumiał rozmowy toczonej po niemiecku, ale nie mial wątpliwości, że się kłócą. –Dość – odezwał się głośno król i zaraz kłótnie ucichły. – Ilu mamy ludzi? – zwrócił się do Hohenlohego. Znowu zaszeleściły papiery; w końcu zebrano dane dotyczące poszczególnych oddziałów. –Saxe-Weimar ma dziesięć tysięcy ludzi, gdzieś na południe od Erfurtu – powiedział Hohenlohe, nie odrywając wzroku od dokumentów. – Siedemnaście tysięcy pod Halle, to nasze rezer¬wy pod dowództwem Württemburga. No i osiem tysięcy zostało tutaj po bitwie, ale z pewnością przybędzie więcej.

–Jeśli nie wyprzedzą ich Francuzi – wtrącił cicho Scharn¬horst, szef sztabu zmarłego księcia brunszwickiego. – Przemiesz¬czają się zbyt szybko. Nie możemy czekać, Wasza Królewska Mość. Powinniśmy zebrać ludzi, przeprowadzić ich na drugi brzeg Łaby i natychmiast spalić mosty, bo inaczej stracimy Berlin. Trzeba natychmiast rozesłać kurierów. Jego słowa wywołały gwałtowne protesty. Pozostali próbowali go zakrzyczeć i wyrazić swój sprzeciw, dając upust gwałtow¬nym uczuciom, bo tylko tyle można było się spodziewać po dumnych ludziach, którzy dostrzegli, że honor ich kraju został podeptany, i którzy zaznali strachu i upokorzenia z ręki nie¬bezpiecznego i nieugiętego wroga, nawet teraz następującego im na pięty. Także Laurence instynktownie oburzył się na propozycję tak haniebnego odwrotu; szalona wydała mu się myśl o oddaniu takiego dużego obszaru bez walki. Bonaparte nie był człowie¬kiem, który by się zadowolił nawet dużym kęsem, skoro może zjeść całość, a przy takiej liczbie smoków, jaką dysponował, zniszczenie mostów nie było skuteczną przeszkodą, jedynie oznaką słabości. Król skinął na Hohenlohego i odszedł z nim do okna, gdzie naradzali się przez jakiś czas. Niebawem wrócili do stołu, przy którym wciąż trwała głośna kłótnia. –Książę Hohenlohe przejmie dowództwo nad armią-oznaj¬mił król spokojnym, lecz stanowczym tonem. – Wycofamy się pod Magdeburg, by zebrać nasze siły, i tam zdecydujemy, jak najlepiej zorganizować obronę na linii Łaby. Odpowiedziały mu posłuszne pomruki, więc wraz z królo¬wą opuścił pokój. Hohenlohe zaczął wydawać rozkazy. Kolejni kurierzy wychodzili z meldunkami, a za nimi oficerowie szta¬bowi udający się do swoich obowiązków. Teraz już Laurence, zmęczony czekaniem, z trudem bronił się przed snem. Kiedy w sali została już tylko garstka oficerów, a on wciąż nie otrzy¬mał żadnych rozkazów ani nie został odesłany, Hohenlohe zaś wyraźnie zamierzał zagrzebać się w mapach, Laurence wysunął się do przodu. –Chciałbym zapytać – odezwał się do Hohenlohego – do kogo mam się zgłosić, a jeśli nie mam tego robić, to czy ma pan dla mnie jakieś rozkazy? Hohenlohe podniósł głowę i popatrzył na niego tym swoim pustym wzrokiem. –Dyhern i Schliemann dostali się do niewoli – powiedział po chwili. – Abend też. Kto został? – zapytał, rozglądając się. Jego adiutanci najwyraźniej nie wiedzieli, co mu odpowje dzieć, aż wreszcie jeden z nich rzucił: –Czy ktoś wie, co się stało z Georgiem? Odbyła się krótka dyskusja i wysłano nawet kilku ludzi, bv się czegoś dowiedzieli, lecz nic nie udało się ustalić. –Czy chcecie mi powiedzieć, że z czternastu ciężkich smo¬ków nie został ani jeden? – powiedział wreszcie Hohenlohe.

Nie dysponując smokami plującymi jadem czy ziejącym; ogniem, Prusacy organizowali swoje formacje w taki sposób, bv zmaksymalizować siłę, a nie, jak Brytyjczycy, osłaniać smoka wyróżniającego się szczególnymi zdolnościami. Ciężkie smoki najczęściej pełniły u nich funkcję dowódcy formacji, dlatego Francuzi skupili na nich swój atak. Do tego okazały się łatwym celem; były wolniejsze niż średnie smoki, które dokonały abor¬dażu, poza tym mocno zmęczone po całym dniu lotu. Laurence był świadkiem przechwycenia pięciu z nich na polu bitwy; nie ucieszył się też z tego, że pozostałe wpadły w ręce wroga później albo uciekły gdzieś daleko podczas chaotycznego odwrotu. –Miejmy nadzieję, że niektóre z nich pojawią się w ciągu nocy – powiedział Hohenlohe. – Trzeba będzie zreorganizować dowództwo. Zamilkł i spojrzał na Laurence'a. Obu dręczyła myśl, że w tej chwili Téméraire jest jedynym ciężkim smokiem w silach pruskich. Stal się niezwykle ważny dla obrony, lecz jednocześnie Hohenlohe nie mógł ich zmusić do pozostania. Laurence był w rozterce: jego głównym obowiązkiem było chronić jaja, a to oznaczało, że powinien je dostarczyć jak najszybciej do Anglh; mimo to gdyby opuścił teraz Prusaków, pokazałby, że uznał woj¬nę za przegraną, i udałby, że nie może już w niczym pomóc. –Jakie rozkazy? – zapytał niespodziewanie, czując, że me jest w stanie tego zrobić. l Hohenlohe w żaden sposób nie okazał wdzięczności, lecz jego oblicze złagodniało, a kilka zmarszczek się wygładziło. –Jutro rano uda się pan do Halle. Są tam wszystkie nasze reZerwy. Proszę im powiedzieć, żeby się wycofali, a jeśli zdoła pan dostarczyć im kilka dział, tym lepiej. Znajdziemy tam dla pana jakieś zajęcie. Bóg jeden wie, że pracy nie brakuje. –Au! – jęknął Téméraire. Laurence usiadł i otworzył oczy pomimo głośnego protestu mięśni nóg i pleców, mocno oszołomiony po tak krótkim śnie: do namiotu sączyło się słabe światło. Kiedy wypełzł na zewnątrz, stwierdził, że to z powodu mgły, a nie wczesnej godziny. W kry¬jówce już panował ruch, a kiedy Laurence się wyprostował, ujrzał Roland, która szła go obudzić zgodnie z wcześniejszym poleceniem. Keynes gramolił się po ciele Temeraire'a i wyjmował pociski, których nie miał okazji usunąć wcześniej, jako że musieli po¬spiesznie opuścić pole bitwy. Do tego czasu Téméraire w ogóle nie zwracał na nie uwagi i nie narzekał na poważniejsze rany, lecz teraz podrygiwał za każdym razem, kiedy Keynes wydłubywał pocisk, i powstrzymywał okrzyki, choć nie do końca. –Zawsze to samo – burknął Keynes. – Dasz się pociąć na kawałki i powiesz, że to niezła zabawa, ale jak tylko próbuję cię potem pozszywać, jęczysz bez końca. –Bo to bardziej boli – rzekł Téméraire. – Nie rozumiem, po co je wyciągasz. W ogóle mi nie przeszkadzają. –Zaczną ci przeszkadzać, jak dostaniesz od nich cholernego zakażenia krwi. Leż spokojnie i przestań

skomleć. –Wcale nie skomlę – mruknął Téméraire i zaraz dodał: -Au! W powietrzu unosił się aromatyczny zapach. Tego ranka dostarczono zaledwie trzy końskie ścierwa do nakarmienia kilkunastu wygłodniałych smoków. Zanim doszło do nieunik nionych przepychanek, Gong Su wziął mięso pod swoją opiekę Gnaty upiekł w dole, a potem udusił z mięsem w prowizoryCz. nych kotłach, które sklecił z napierśników smoków, i zapędził najmłodszych członków załogi do mieszania potrawy. Ludziom z załóg naziemnych tonem nie znoszącym sprzeciwu nakazał nazbierać, co tylko znajdą, a potem wszystkie te składniki, p0 dokładnym przejrzeniu, dodał do swojej potrawy. Pruscy oficerowie obserwowali z niepokojem, jak jedzenie ich smoków znika w kadziach, lecz same smoki wydawały się całkiem podekscytowane procesem selekcji składników, którym lepiej było się z bliska nie przyglądać, i nawet same wysuwały pewne propozycje, to podając pęczek żółtej cebuli, to odsuwając ukradkiem worki z ryżem. Tych ostatnich Gong Su nie pozwo¬lił zmarnować. Zachował trochę gęstego rosołu ze skrawkami mięsa z potrawki przeznaczonej dla smoków i ugotował na nim ryż, dzięki czemu awiatorzy spożyli lepsze śniadanie niż reszta obozu, co trochę uspokoiło ich podejrzliwość. Uprzęże smoków były w opłakanym stanie, postrzępione i poszarpane pazurami, tak że w niektórych widać było wzmac¬niające druty, w innych zaś w ogóle brakowało rzemieni. Uprząż Temeraire'a ucierpiała szczególnie mocno. Nie mieli ani czasu, ani materiałów, by wykonać odpowiednie naprawy, lecz musieli przeprowadzić choćby prowizoryczne prace przed wyruszeniem do Halle. –Przykro mi, sir, ale przy naszych możliwościach dopiero po południu znowu nałożymy mu uprząż – oznajmił Fellowes przepraszającym tonem, gdy już obejrzał zniszczenia i wyznaczy' pracę uprzężnikom. – Jak się obraca, to jeszcze bardziej rozrywa rzemienie. –Zróbcie, co możecie – rzucił krótko Laurence, wiedząc, ze nie musi ich poganiać, bo wszyscy pracowali ciężko, nawet ochot¬njcy z załóg naziemnych, które zabrali ze sobą. Jednocześnie namówił Temeraire'a, żeby się przespał i zachował energię. Téméraire nawet się nie opierał i wyłożył się przy jeszcze ciepłych popiołach palenisk. –Laurence – odezwał się cicho po chwili. – Laurence, czy my przegraliśmy? –Tylko bitwę, mój drogi, nie wojnę – odparł Laurence, lecz uczciwość kazała mu dodać: – Choć cholernie ważną bi¬twę, tak. Zdaje się, że wziął do niewoli połowę armii, a drugą rozproszył. Przygnębiony, oparł się o przednią łapę Temeraire'a; do tej pory był zbyt zajęty, żeby się zastanowić nad ich sytuacją. –Nie wolno nam się poddawać rozpaczy – powiedział w rów¬nej mierze do Temeraire'a. jak i do siebie. – Wciąż jest nadzieja, a nawet gdybyśmy ją stracili, to siedzenie z założonymi rękami i rozpaczanie na nic by się zdało.

Téméraire westchnął głęboko. –Co się stanie z Eroicą? Chyba go nie skrzywdzą? –W żadnym razie – odpowiedział Laurence. – Na pewno odeślą go do jakiejś stacji hodowlanej. Może nawet go uwolnią, jeśli ustalą warunki. Ale do tej pory będą trzymać pod kluczem Dyherna. Co też biedak musi teraz czuć. Dobrze wiedział, w jak okropnej sytuacji jest teraz pruski kapitan. Nie dość, że sam nic nie mógł zrobić dla kraju, to jeszcze służył jako narzędzie, dzięki któremu można było zatrzymać w niewoli jego niezwykle cennego smoka. Téméraire najwyraź¬niej snuł podobne myśli o Eroice. Zgiął łapę, by przysunąć do siebie Laurence'a, i trącił go delikatnie nosem, domagając się Pieszczoty; dopiero w ten sposób uspokojony zasnął. Uprzężnicy uwinęli się ze swoją pracą szybciej, niż przewidy¬wali, i jeszcze przed jedenastą zaczęli układać na swoje miejsce Wszystkie ogromne rzemienie, sprzączki i pierścienie uprzęży, przy wydatnej pomocy Temeraire'a: tylko on był w stanie unieść gruby pas barkowy, szeroki na jakieś trzy stopy i wzmocniony drucianą siatką. Byli w połowie przygotowań, gdy kilka smoków spojrzało jednocześnie do góry, zaintrygowanych odgłosem, który tylko one usłyszały. Po jakiejś minucie zobaczyli niedużego kuriera, który leciał dziwnie nierówno. Smok wylądował na środku pola i od razu osunął się na ziemię. Boki miał poorane krwawymi bruzdami i wydawał niespokojne jęki, usiłując obrócić łeb do tyłu i spojrzeć na swojego kapitana: był to chłopiec, co najwyżej piętnastoletni, który wisiał bezwładnie na pasach i którego nogi były tak samo pocięte jak boki smoka. Przecięli zakrwawioną uprząż i zdjęli chłopca. Keynes już wcześniej wsadził w gorący popiół żelazo i teraz przykładał je do otwartych i krwawiących ran, przez co wokół unosił się przenikliwy smród przypalonego ciała. –Tętnice ani żyły nie są przecięte. Wyliże się z tego – po¬wiedział krótko lekarz, obejrzawszy rezultaty swoich poczynań, po czym zabrał się do leczenia smoka w podobny sposób. Chłopiec oprzytomniał, kiedy skropiono mu usta brandy i podsunięto pod nos sole trzeźwiące. Przekazał całą wiadomość po niemiecku, wciągając głęboko powietrze między słowami, gdyż bardzo starał się powstrzymać płacz. –Laurence, mieliśmy lecieć do Halle, prawda? – powiedział Temeraire, wysłuchawszy chłopca. – Mówi, że Francuzi zajęli miasto. Zaatakowali dziś rano.

–Nie utrzymamy Berlina – powiedział Hohenlohe. Król nie zaprotestował, tylko skinął głową. –Kiedy Francuzi dotrą do miasta? – zapytała królowa. Siedziała z dłońmi złożonymi na kolanach, bardzo blada, lecz opanowana. – Dzieci tam są.

–Nie ma chwili do stracenia – rzucił Hohenlohe. Nie musiał ic więcej mówić. Zamilkł i po chwili dodał niemal załamującym się głosem: – Wrasza Królewska Mość… proszę mi wybaczyć… I Królowa zerwała się na nogi i chwyciwszy go za ramiona, ucałowała w policzek. –Nie poddamy mu się – powiedziała z wściekłością. – Nie trać odwagi. Zobaczymy się na wschodzie. Hohenlohe, który zdołał się trochę opanować, mówił jeszcze trochę o planach i zamiarach. Zbierze więcej maruderów, wy¬śle na zachód tabory artyleryjskie, utworzy nowe formacje ze średnich smoków; wycofają się do Szczecina i będą bronić linii Odry. Gdy opowiadał o tym wszystkim, wydawało się, że sam w to nie wierzy. Laurence stał niepewnie w kącie, najdalej jak to było moż¬liwe. –Zabierze pan Ich Królewskie Moście? – zapytał wcześniej Hohenlohe, gdy tylko Laurence przekazał mu wieści. I – Z pewnością będzie mnie pan potrzebował tutaj – odpo¬wiedział Laurence. – Szybki kurier… Lecz Hohenlohe pokręcił głową, r – Po tym, w jakim stanie wrócił ten kurier? Nie, nie możemy tak ryzykować. Ich patrole będą krążyć wokół nas. Król poruszył teraz tę samą kwestię i otrzymał podobną odpowiedź. –Nie może was wziąć do niewoli – powiedział Hohenlo¬he. – To byłby koniec, Wasza Królewska Mość. Wrtedy mógłby podyktować takie warunki, jakie by mu tylko przyszły do głowy; a gdybyś tak zginął, panie, niech Bóg broni, a następca tronu w Berlinie po ich przybyciu… –Boże! Moje dzieci w mocy tego potwora – rzekła królo¬wa. – Nie ma co stać tutaj i gadać. Ruszajmy natychmiast. – Po¬deszła do drzwi i kazała przynieść płaszcz pokojówce, która czekała za drzwiami. –Dasz radę? – zapytał ją cicho król. –Myślisz, że będę się bała jak dziecko? – odezwała się z przyganą w głosie. – Latałam już na smokach kurierskich, więc ten lot nie może chyba się specjalnie różnić. Tylko że trudno było porównywać smoka kurierskiego dwu¬krotnie większego od konia z ciężkim smokiem większym od stodoły. –Czy to twój smok, ten na wzgórzu? – zwróciła się do Lau-rence'a, gdy zbliżyli się do kryjówki. Laurence nie zauważył żadnego wzgórza i dopiero po chwili zorientował się, że kró¬lowa wskazuje na średniego Berghexego śpiącego na grzbiecie Temeraire'a. Zanim Laurence zdążył to wyjaśnić, Téméraire uniósł głowę i spojrzał w ich stronę.

–Och – powiedziała niezbyt pewnym głosem. Laurence, który pamiętał czasy, gdy Téméraire był tak mały, że mieścił się w hamaku na pokładzie Relianta, wciąż nie uważał go za tak dużego smoka, jakim był w rzeczywistości. –Jest bardzo łagodny – powiedział, usiłując nieporadnie dodać jej odwagi. Było to bezczelne kłamstwo, bo Téméraire z radością spędził cały poprzedni dzień na wyjątkowo brutalnych atakach, ale najwyraźniej trzeba było to powiedzieć. Wszystkie załogi smoków zerwały się na nogi, kiedy królew¬ska para wkroczyła do prowizorycznej kryjówki, i ludzie stanęli niezdarnie na baczność. Awiatorzy rzadko byli tak zaszczycani, w przeciwieństwie do małych kurierów, którzy zwykle wozili ważne osobistości. Monarchowie mieli trochę nietęgie miny, szczególnie gdy smoki, zaciekawione podnieceniem swoich załóg, zaczęły wyciągać szyje, by spojrzeć na gości, lecz król z dużym wdziękiem ujął królową pod rękę i oboje obeszli kry¬jówkę, zatrzymując się przy każdym z kapitanów, by udzielić mu krótkiej pochwały. Laurence wykorzystał moment i skinął szybko na Granby'ego i Fellowesa. –Możemy przygotować dla nich namiot na pokładzie? – za¬pytał pospiesznie. –Nie wiem, sir. Kiedy opuszczaliśmy pole bitwy, zostaw ili-śmy wszystko, co nie było niezbędne, a ten niezguła Bell pozbył się wszystkich namiotów, żeby zrobić miejsce na swoje rzeczy, jakbyśmy nie mogli mu sklecić beczki do garbowania skóry w dowolnym miejscu-powiedział Fellowes, pocierając nerwowo kark. – Ale coś wymyślimy, zanim się przesypie klepsydra. Może inni pożyczą nam jakieś kawałki. I rzeczywiście zszyto namiot z dwóch zapasowych kawałków skóry. Zmontowano też osobiste uprzęże i naprędce przygotowa¬no przyzwoitą zimną kolację, którą zapakowano do kosza, łącznie nawet z butelką wina, chociaż Laurence nie miał pojęcia, w jaki sposób można by ją bezpiecznie otworzyć podczas lotu. –Wasza Królewska Mość pozwoli? – odezwał się niepewnie i podsunął ramię królowej, kiedy skinęła głową. – Temeraire, podsadzisz nas? Tylko ostrożnie, jeśli łaska. Temeraire posłusznie podsunął łapę. Nieco blada królowa spojrzała na nią; jego rogowe pazury miały mniej więcej długość jej przedramienia, były czarne, lśniące, ostre na krawędziach i zakrzywione na końcach. –Może pójdę pierwszy? – zaproponował cicho król. Królowa odrzuciła głowę w tył i powiedziała: –Nie, oczywiście że nie. Po czym weszła do środka, zerkając z niepokojem na zamy¬kające się nad nią pazury. Temeraire przyglądał się jej z dużym zainteresowaniem, a gdy już pozwolił jej zejść na swój bark, wyszeptał:

–Laurence, zawsze myślałem, że królowe noszą mnóstwo klejnotów, a ona nie ma nic. Ukradli jej? Na szczęście mówił po angielsku, bo inaczej tej uwagi nie dałoby się utrzymać w tajemnicy, skoro dobiegła z pyska, którv z łatwością potrafił przełknąć konia. Laurence poprowadził szybko królową do namiotu, zanim Téméraire zdążył przejść na francuski albo niemiecki, by wypytać królową o jej strój: bardzo rozsądnie nałożyła na suknię prosty gruby płaszcz ozdobiony jedynie srebrnymi guzikami, oraz futrzaną pelisę i kapelusz, praktyczny ubiór do lotu. Król, który jako oficer miał doświadczenie ze smokami, nie zawahał się ani na chwilę, nawet jeśli żywił jakieś obawy, za to jego straż i służba była wyraźnie przestraszona już samą bliskością smoka. Na widok ich pobladłych twarzy król powiedział coś do nich krótko po niemiecku. Gdy na zawstydzonych twarzach ukazał się cień ulgi, Laurence domyślił się, że król pozwolił im zostać. Téméraire skorzystał z okazji, by wtrącić coś po niemiecku, zaskakując zebranych, a potem od razu podsunął przednią łapę. Słowa Temeraire'a nie odniosły takiego skutku, jakiego się chyba spodziewał, lecz po kilku chwilach pozostało tylko czterech strażników i stara służąca, która prychnęła głośno i wspięła się na łapę Temeraire'a. –Go im powiedziałeś? – zapytał Laurence, jednocześnie rozbawiony i zaniepokojony. –Tylko tyle, że są bardzo głupi – odparł Téméraire urażo¬nym tonem. – Powiedziałem, że gdybym chciał ich skrzywdzić, to o wiele łatwiej byłoby mi to zrobić, kiedy stali jeszcze na ziemi.

W Berlinie wrzało. Mieszkańcy miasta spoglądali chłodno na żołnierzy w mundurach, a Laurence, który usiłował zdobyć jakieś zapasy, słyszał, jak pomstują w sklepach i zaułkach na cholernych zwolenników wojny. Już się dowiedzieli o okropnych stratach oraz o marszu Francuzów na miasto, lecz nie było mowy o opo¬rze czy rewolcie. W istocie większość ludzi odczuwała ponurą satysfakcję, jako że sprawdziły się ich przepowiednie, i – Doprowadzili do tego biednego króla, wie pan, królowa i ci wszyscy młodzi narwańcy – powiedział do Laurence'a ban¬kier. – Chcieli udowodnić, że potrafią pokonać Bonapartego, ale im się to nie udało. I pytam pana, kto jak nie my płaci teraz za ich dumę! Tylu młodych poległo, a nie chcę nawet myśleć o tym, jak wysokie będą podatki po tym wszystkim. Lecz gdy już wyrzucił z siebie wszystkie te krytyczne uwagi, z ochotą wypłacił Laurence'owi zgrabną sumkę w złocie. ˇ1 – Wolę raczej trzymać pieniądze na koncie u Drummondów niż tutaj w Berlinie, przez który maszeruje wygłodniała armia-przyznał szczerze, podczas gdy jego dwaj synowie przygotowali nieduży, lecz dobrze wyładowany kuferek. W brytyjskiej ambasadzie panował zamęt. Ambasador zdążył już opuścić miasto na kurierskim smoku i nikt nie mógł udzielić Laurenceowi sensownej informacji. Jego zielony mundur nie przyciągał specjalnej uwagi, jedynie pytania, czy jest kurierem, który przyniósł nowe rozkazy. I – Nie mieliśmy kłopotów w Indiach w ciągu ostatnich trzech lat, dlaczego pan o to pyta? – rzucił zniecierpliwiony sekretarz, którego Laurence zatrzymał siłą na korytarzu. – Nie mam po¬jęcia,

dlaczego Korpus nie wypełnił naszych zobowiązań, ale to dobrze, że nie zaangażowaliśmy się bardziej w ten pogrom. Laurence nie podzielał tego poglądu i był rozgniewany i za¬wstydzony tym, że słyszy podobne opinie o Korpusie. Powstrzy¬mał słowa, które mu się cisnęły na usta, i ostatecznie zapytał tylko chłodnym tonem: –Czy zorganizowaliście sobie ucieczkę? –Oczywiście – odpowiedział sekretarz. – Wsiądziemy na statek w Stralsundzie. A pan powinien lecieć prosto do Anglii Królewska Marynarka jest na Bałtyku i Morzu Północnym; wspiera operacje pod Gdańskiem i Królewcem, jeśli w ogóle są w stanie zrobić coś dobrego. Nad morzem przynajmniej będzie pan miał prostą drogę do domu. Rada sekretarza, choć tchnęła tchórzostwem, dodała mu otuchy. Niestety, nie czekały na niego żadne listy, nad czym także się zastanawiał, choć już nie tak rozpaczliwie. Oczywiście teraz już nie dostaną w ogóle korespondencji. –Nie mogę nawet przekazać do domu nowego adresu – po¬wiedział Laurence do Granby'ego, kiedy wracali do pałacu. – Bóg jeden wie, gdzie będziemy za dwa dni, a co dopiero za tydzień. Wszyscy musieliby pisać adres „William Laurence, Prusy Wschodnie", a sam list najlepiej wrzucić w butelce do morza. –Laurence – odezwał się niespodziewanie Granby. – Mam nadzieję, że nie uznasz mnie za tchórza, ale czy nie powinni¬śmy lecieć do domu, tak jak on mówił? Spoglądał przed siebie, unikając wzroku Laurence'a, a jego oblicze to bladło, to czer¬wieniało. Laurence uświadomił sobie, że jego decyzja o pozostaniu, w połączeniu z innych sprawami, może zostać oceniona przez Admiralicję jako celowe przetrzymanie jaja, tak by Granby mógł doczekać się swojej szansy. –Prusacy mają zbyt mało ciężkich smoków, żeby pozwolić nam teraz odlecieć – powiedział wreszcie wymijająco. Granby nic na to nie powiedział i dopiero później, kiedy znaleźli się już za zamkniętymi drzwiami pokoju Laurence'a, oznajmił bez ogródek: –Powstrzymać też nas nie mogą. Laurence milczał, pochylony nad szklaneczkami z brandy-Nie mógł temu zaprzeczyć ani nawet skrytykować Granby 'ego* bo sam już wcześniej się nad tym zastanawiał. p Oni przegrali, Laurence – dodał po chwili Granby. – Stracili połowę armii i kraju. Nie ma sensu dłużej tu zostawać. I – To jeszcze nie musi być ich ostateczna klęska – oświad¬czy! Laurence zdecydowanym tonem i odwrócił się gwałtow¬nie. – Bieg wydarzeń może się odwrócić nawet po najgorszych porażkach, jeśli ludzie nie poddadzą się rozpaczy, a obowiązkiem oficera jest temu

zapobiec. Chyba nie muszę ci przypominać,;żebyś nie ulegał podobnym uczuciom. Granby zaczerwienił się i odpowiedział z pasją: k – Przecież nie mówię, że powinniśmy się miotać i krzyczeć, że niebo wali nam się na głowy. Ale w domu potrzebują nas teraz bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Bonaparte z pewnością spogląda już w naszą stronę przez kanał. RIGHT SQUARE BRACKET – Nie zostaliśmy tu tylko dlatego, by uniknąć pościgu lub wyzwania – rzekł Laurence – lecz głównie dlatego, że lepiej jest walczyć z nim dalej od domu, i to jest wciąż aktualne. Gdyby nie było już prawdziwej nadziei albo gdyby nasze wysiłki nie mogły już nic zmienić, wtedy powiedziałbym tak. Ale nie zgadzam się, żebyśmy ich teraz zostawili samych, skoro nasza pomoc może mieć ogromne znaczenie. –Naprawdę wierzysz, że poradzą sobie lepiej niż do tej pory? Górował nad nimi, od początku do końca, a teraz znaleźli się w gorszej sytuacji niż na początku. · Laurence, który nie mógł temu zaprzeczyć, odpowiedział: –Wprawdzie bolesna to była lekcja, ale dzięki niej pozna¬liśmy jego sposób myślenia, jego taktykę. Pruscy dowódcy z pewnością zmienią strategię, która dotąd zbyt mocno opierała się na nadmiernej pewności siebie. –Jeśli o to chodzi, to zbyt dużo jest lepsze niż zbyt ma¬ło – powiedział Granby – a teraz wcale nie widzę powodu do Pewności siebie. –Mam nadzieję, że nigdy nie będę na tyle nierozważny, żeby powiedzieć, że jestem pewny, iż pokonamy Bona-partego – rzekł Laurence – ale pozostają jeszcze rzeczywiste powody, które pozwalają mieć nadzieję. Pamiętaj, że nawet teraz pruskie rezerwy na wschodzie połączone z armią rosyjską tworzą siły o połowę większe od wojsk Bonapartego. A Francuzi nie pójdą dalej, dopóki nie zabezpieczą szlaków łączności: mają przed sobą kilkanaście dobrze strzeżonych fortec o znaczeniu strategicznym, które muszą najpierw zdobyć i obsadzić. Laurence wiedział, że to tylko takie gadanie, bo przecież sama liczba żołnierzy nie mogła przesądzić o losie bitwy. Pod Jeną Bonaparte dysponował mniejszą armią. Po wyjściu Granby'ego Laurence przez godzinę chodził po pokoju. Jego obowiązkiem było okazać większą pewność siebie, poza tym nie powinien poddawać się przygnębieniu, bo łatwo mógł zarazić nim innych. Jednak nie wiedział, czy dobrze po¬stępuje, i zdawał sobie sprawę, że podjął tę decyzję po części przez swoje obrzydzenie do słowa dezercja. Nawet w sytuacji, w której znalazł się przecież nie z własnej woli, brzmiało ono ohydnie i pachniało hańbą, a on nie był człowiekiem, który mógłby posłużyć się innym określeniem na to samo i w ten sposób pozbyć się odium.

–Ja też nie chcę się poddawać, choć chciałbym już być w domu – powiedział Temeraire i westchnął. – Nie jest przy¬jemnie przegrywać bitwy i patrzeć, jak przyjaciele trafiają do niewoli. Mam nadzieję, że ta sytuacja nie wpływa zbytnio na smoki w jajach – dodał, zaniepokojony pomimo wcześniejszych zapewnień Keynesa, po czym nachylił się i trącił delikatnie nosem jaja ułożone w

gniazdach między dwoma koksownikami pod kamienną półką, na głównym dziedzińcu pałacowym, skąd miały zostać przeniesione na jego grzbiet. Król i królowa żegnali się z dziećmi, które wysyłano kurie¬îjem do dobrze obsadzonej twierdzy w Królewcu w głębi Prus Wschodnich. I – Powinnaś lecieć z nimi – powiedział cicho król, lecz jego Łona potrząsnęła przecząco głową i szybko pocałowała dzieci. I – Ja też nie chcę nigdzie wyjeżdżać, mamo. Pozwól mi zo¬stać – powiedział drugi książę, krzepki dziewięciolatek. Jednak nie pomogły głośne protesty i wkrótce siedział już na smoku. Patrzyli tak długo, aż małe smoki kurierskie skurczyły się (jo rozmiarów kropek, a potem całkiem znikły, i dopiero wtedy dosiedli znowu Temeraire'a, by udać się na wschód w towarzy¬stwie skromnej świty, która miała odwagę z nimi podróżować: była to mała i smutno wyglądająca grupa. W ciągu nocy do miasta dotarło mnóstwo złych wieści, któ¬rych nie spodziewano się aż tak wcześnie: wojska Saxe-Weimara zostały pobite przez marszałka Davoura i dziesięć tysięcy ludzi zginęło albo dostało się do niewoli; Bernadotte był już pod Magdeburgiem i odciął wojska Hohenlohego; przeprawy przez Łabę zostały udaremnione przez Francuzów i żaden z mostów riie został zniszczony; sam Bonaparte zmierzał już do Berlina, a gdy Temeraire wzniósł się wysoko, zobaczyli wcale nie tak daleko dymy i kurz nadchodzącej armii: maszerowała niezmor¬dowanie pod osłoną smoków. Noc spędzili w fortecy nad Odrą. Jej dowódca i cała załoga nie słyszeli nawet pogłosek i byli wstrząśnięci wieściami o porażce. Laurence bardzo cierpiał podczas kolacji, którą dowódca twier¬dzy czuł się w obowiązku wydać. Wszyscy siedzieli w ponurym milczeniu, dodatkowo onieśmieleni obecnością pary królewskiej. Nieduża, otoczona murem kryjówka przylepiona do fortecy była niewygodna i przypominała brudne klepisko, mimo to Laurence odetchnął z ulgą, gdy mógł się wreszcie tam wynieść na swoje Posłanie ze słomy. Obudził go cichy stukot, jakby ktoś uderzał palcami w bęben-padający równo szary deszcz spływał po skrzydłach Temeraire'a które smok rozłoży! nad nimi. Tego ranka nie mieli co liczyć na ognisko. Laurence napił się kawy w budynku, studiując mapy by wyznaczyć kierunek lotu na następny dzień. Próbowali zna¬leźć wschodnie rezerwy armii, pozostające pod dowództwem generała Lestocąa i stacjonujące gdzieś na ziemiach polskich które Prusy niedawno zajęły. –Skierujemy się na Poznań – oświadczył król zmęczonym głosem. Wydawało się, że nie spał dobrze w nocy. – Nawet jeśli nie zastaniemy Lestocąa, to przynajmniej w mieście będzie nasze wojsko. Przez cały dzień deszcz nie przestał padać ani na chwilę, a doliny w dole przesłaniały obłoki snującej się leniwie mgły. Kie¬rując się kompasem i klepsydrą, lecieli przez szarą bezkształtną masę, a prędkość lotu Temeraire'a obliczali na podstawie liczby uderzeń jego skrzydeł. Niemal z ulgą powitali zmierzch. Boczny wiatr, który chlustał im w twarze deszczem, ustał nieco i wresz¬cie trochę

się rozgrzali, opatuleni w skórzane płaszcze. Kiedy nadlatywali, wieśniacy znikali z pól. Długo nie napotkali innych oznak życia, aż wreszcie podczas przelotu nad głęboką rzeczną doliną dostrzegli pięć dzikich smoków, śpiących na osłoniętej skalnej półce, który podniosły łby na widokTemerairea. Smoki zeskoczyły z półki i podleciały do Temerairea. Lau¬rence obawiał się, że mogą wywołać kłótnię albo polecą z nimi jak Arkady i górskie smoki. Okazały się jednak niedużymi towarzyskimi stworzeniami, które tylko leciały w pobliżu Te¬merairea, szczebiocąc coś niezrozumiale, i wciąż popisywały się swoimi umiejętnościami, pikując i wykonując zwroty przez plecy. Po półgodzinie lotu dotarli na skraj doliny, gdzie dzikie smoki odłączyły się od nich, krzycząc głośno, i zawróciły na swoje terytorium. _ Nie mogłem ich zrozumieć – powiedział Téméraire, oglą¬dając się za smokami. – Ciekawe, jaki to był język. Momentami przypominał durzagh, ale nie mogłem nic pojąć, przynajmniej kiedy mówiły tak szybko. Nie zdołali dotrzeć do miasta przed nocą. Jakieś dwadzieścia niil przed jego granicami napotkali słabe ogniska obozowe, przy których żołnierze rozbijali nędzny obóz na noc. Generał Lestocq przybył do kryjówki osobiście, aby przywitać parę królewską, a lektyki ustawiono tak blisko, jak tylko zdołał do tego nakłonić żołnierzy. Najwyraźniej spodziewał się ich, uprzedzony pewnie przez kuriera. Oczywiście nie zaproszono Laurencea ani nawet nie zapro¬ponowano mu kwatery, a oficer sztabowy, który miał dopilnować, by otrzymali żywność, chciał tylko jak najszybciej sobie pójść. –Nie – powiedział Laurence, coraz bardziej zniecierpliwio¬ny-pól owcy n i e wystarczy. On przeleciał dzisiaj dziewięćdzie¬siąt mil w złej pogodzie i dlatego zostanie dobrze nakarmiony. Nie wydaje mi się, żebyście cierpieli tu na brak prowiantu. W końcu zmusił oficera do dostarczenia krowy, lecz inni skazani byli na spędzenie nocy o głodzie i chłodzie, gdyż dostali tylko jakąś rzadką owsiankę i suchary, bez choćby odrobiny mięsa; pewnie w wyrazie zemsty. Lestocq miał ze sobą tylko nieduży korpus: dwie formacje niewielkich ciężkich smoków, dużo mniejszych od Temeraire'a, liczące po cztery średnie smoki, oraz parę smoków kurierskich na dokładkę. O ich wygodę także się nie zatroszczono: ludzie spali przeważnie na grzbietach smoków i rozstawiono tylko kilka małych namiotów dla oficerów. Po uwolnieniu z uprzęży Téméraire rozejrzał się na wszyst¬kie strony, szukając jakiegoś suchszego miejsca, gdzie mógłby odpocząć, lecz nic nie znalazł: gołą ziemię pokrywała gruba na dwa cale warstwa błota. –Lepiej się po prostu połóż – powiedział Keynes. – Błoto cię ogrzeje, jak się już dobrze zagrzebiesz. –Ale to chyba nie jest zbyt zdrowe – rzucił z powątpiewa¬niem Laurence. –Bzdura – odparł Keynes. – A plaster gorczycowy to co, jak nie błoto? Nie zachoruje, jeśli nie będzie leżał tu tydzień.

–Zaczekajcie, zaczekajcie – odezwał się nieoczekiwanie Gong Su. Osamotniony uczył się stopniowo angielskiego, lecz wciąż rzadko się odzywał, chyba że chodziło o gotowanie. Przez chwilę szukał czegoś pośród swoich słoi i toreb z przyprawami i wycią¬gnął słoik ze sproszkowaną czerwoną papryką, którą wcześniej doprawiał krowę. Chińczyk nałożył rękawiczkę i przebiegł pod brzuchem Temeraire'a, rozsypując dwukrotnie po garści papry¬ki, a Temeraire przyglądał mu się z zaciekawieniem między łapami. –No, teraz będzie ciepło – oznajmił Gong Su, po czym wyszedł spod Temeraire'a i zakręcił szczelnie słój. Temeraire położył się ostrożnie w błocie, które zachlupotało nieprzyjemnie wokół jego boków. –Uch – mruknął. – Jakże tęsknię za chińskimi pawilonami! To wcale nie jest przyjemne. – Obrócił trochę tułów. – Dziwnie się czuję, ale rzeczywiście jest ciepło. Laurence nie był zachwycony, że Temeraire tak się marynuje, ale wiedział, że nie mogą liczyć na nic lepszego, przynajmniej na tę noc. Przypomniał sobie, że gdy przebywali z większą armią, pod dowództwem Hohenlohego, warunki noclegowe wcale nie były lepsze, a jedynie pogoda czyniła je bardziej znośnymi. Granby i jego ludzie podchodzili do tego inaczej. –No cóż, to nic nowego – powiedział Granby, wzruszając ramionami. – Kiedy byłem z Laetificat w Indiach, raz musieliśmy nocować na polu bitwy, usianym kawałkami szabli i bagnetów, dzie nieustannie jęczeli ranni. Po prostu nie chciało im się oczy¬ścić z krzaków kawałka terenu gdzieś dalej. Rankiem kapitan Portland zagroził, że odleci, jeśli nie przygotują nam lepszego miejsca na nocleg. Laurence całą dotychczasową karierę awiatora spędził wr bardzo wygodnej kryjówce treningowej w Loch Laggan i w starej kryjówce w Dover, która – choć nie spełniała chiń¬skich norm – przynajmniej zapewniała dobrze osuszone polany, osłonięte drzewami, koszary dla młodszych oficerów oraz pokoje dla kapitanów i starszych poruczników w kwaterze głównej. Pomyślał, że jest oderwany od rzeczywistości, skoro oczekuje dobrych warunków w terenie, podczas marszu armii, ale nawet w tej sytuacji można było urządzić coś lepszego: nieopodal, jakiś kwadrans lotu, widniały wzgórza, gdzie ziemia z pewnością nie była aż tak mokra. –Jak możemy zabezpieczyć jaja? – zapytał Keynesa. Oba jaja spoczywały póki co na skrzyniach, przykrytych kawałkiem nieprzemakalnej tkaniny. – Zimno im nie zaszkodzi? –Zastanawiam się nad tym – rzucił poirytowany Keynes. Przez cały czas chodził wokół Temeraire'a. – Nie przygnieciesz ich w nocy? – zapytał smoka. –Pewnie, że nie! – odpowiedział oburzony Temeraire. –W takim razie owińmy je w ubrania nieprzemakalne i za¬grzebmy w błocie przy nim – powiedział

Keynes do Laurence'a, ignorując pomruki Temeraire'a. – W tym deszczu nie będzie szans utrzymać dłużej ogniska. Ludzie już przemokli, a zanim skończyli kopać dół, byli też cali ubłoceni, ale przynajmniej rozgrzali się trochę pracą. Laurence był z nimi przez cały czas, gdyż uznał, że powinien dzielić z nimi wszelkie niewygody. –Rozdajcie resztę ubrań sztormowych i niech ludzie śpią na grzbiecie – powiedział, kiedy już złożono jaja w dole, i z ulgą wspiął się do namiotu, który pozostawiono dla niego na grzbiecie Temeraire'a.

Po dwóch dniach lotu i pokonaniu prawie dwustu mil z nie¬chęcią po raz kolejny wrócili do tempa marszu piechoty i, co gorsza, niekończącego się sznura wozów taborowych, które jak się wydawało, równie długo stały w błocie, co jechały. Drogi były okropne, błotnista ziemia, która z chlupotem usuwała się spod nóg, śliska i pełna opadłych liści. Armia maszerowała na wschód w nadziei, że spotka się z Rosjanami. Nawet w tak podłych warunkach, wiedząc o klęsce, żołnierze zachowali dyscyplinę i kolumny maszerowały w idealnym porządku. Laurence zorientował się, że był niesprawiedliwy wobec ofi¬cera służb zaopatrzenia: wojsko rzeczywiście otrzymywało skąpe racje. Choć dopiero co zebrano z pól plony, wydawało się, że wieś nie ma nic do zaoferowania, a przynajmniej dla nich. Polacy roz¬kładali ręce, kiedy ich proszono, by coś sprzedali, bez względu na ilość pieniędzy. Marne zbiory, chore bydło, mówili, kiedy żołnierze próbowali ich naciskać, i pokazywali puste spichlerze i zagrody, chociaż z lasów za ich polami niekiedy łypały czarne oczy świń albo krów i czasem co bardziej przedsiębiorczemu oficerowi udało się odnaleźć worek zboża albo ziemniaków, ukryty w piwnicy albo pod klapą w podłodze. I nie było wyjąt¬ków, nawet dla Laurence'a, który chciał płacić złotem, nawet w domach, W których dzieci były wychudzone i marnie ubrane przed zimą. Raz, w małym domku niewiele lepszym od szopy, zdesperowany podwoił zapłatę i położył złoto na otwartej dłoni, spoglądając znacząco na niemowie ledwo przykryte w kołysce, młoda matka tylko spojrzała na niego z wyrzutem, zacisnęła palce jego dłoni na złocie i wskazała drzwi. Laurence wyszedł bardziej zawstydzony niż rozgniewany. Martwił się o Temeraire'a, który nie dojadał, ale nie mógł też winić Polaków za urazę z powodu rozbioru i zajęcia ich kraju. Było to haniebne wydarzenie, nad którym bardzo ubolewano w politycznych kręgach jego ojca, i Laurence sądził, że rząd chyba wystosował jakiś oficjalny protest, lecz dokładnie tego nie pamiętał. Nic by to nie zmieniło, bo spragnione ziemi Rosja, Austria i Prusy i tak by ich nie posłuchały. Przesuwali granice kaw alek po kawałku, nie zwracając uwagi na protesty domagają¬cego się sprawiedliwości słabszego sąsiada, aż wreszcie spotkali się na środku jego kraju i już nic nie zostało z jego terytorium. Nic dziwnego, że ich armie spotykały się teraz z tak chłodnym przyjęciem. Przez dwa dni pokonali dwadzieścia mil i dotarli do Pozna¬nia, gdzie przyjęto ich jeszcze chłodniej, a i okolica okazała się bardziej niebezpieczna. Pogłoski już dotarły do miasta: wraz z przybyciem armii klęska pod Jeną przestała być tajemnicą, co więcej, ludzie dowiadywali się nowych szczegółów. Hohenlohe poddał się wreszcie z resztą obdartej piechoty i teraz całe Prusy na zachód

od Odry waliły się jak domek z kart. Francuski marszałek Murat stosował wciąż tę samą taktykę, która sprawdziła się w Erfurcie, i zdobywał kolejne fortece jedynie dzięki tupetowi, bez walki. Po prostu stawał na progu, oznajmiał, że przybył, by odebrać kapitulację, i czekał tak dłu¬go, aż wreszcie otwierano bramę i gubernator wpuszczał go do środka. Ale kiedy gubernator Szczecina, oddalonego o kilkaset mil od pola walki, który jeszcze nic nie wiedział o nowych wyda¬rzeniach, odrzucił to urocze żądanie, marszałek odsłonił żelazo przykryte warstwą bezczelności: dwa dni później przed murami znalazło się trzydzieści smoków, tyle samo dział i pięć tysięcy ludzi ostentacyjnie kopiących okopy i gromadzących amunicję. Wtedy gubernator potulnie przekazał klucze i cały garnizon. Laurence usłyszał tę opowieść pięciokrotnie podczas jednego spaceru po rynku. Wprawdzie nie rozumiał języka, lecz wciąż pojawiały się te same nazwiska i dominował ton triumfujący i radosny. Mężczyźni, którzy rozmawiali szeptem w gospodach wnosili kieliszki z wódką i powtarzali Vive l'Empereur, jeśli tyl¬ko nie było w zasięgu słuchu Prusaka, a czasem nawet wtedy, kiedy był, zależnie od tego, ile wrypili; panowała tam atmosfera buńczucznej nadziei. Zaglądał do każdego straganu, jaki napotkał; tu przynajmniej kupcy nie mogli odmówić sprzedania wystawionego towaru, lecz zapasy w mieście nie były zbyt obfite i w większości już wyczerpane. Po długich poszukiwaniach Laurence'owi udało się znaleźć jednego marnego świniaka. Kiedy zapłacił co najmniej pięciokrotnie wyższą cenę niż normalnie, ogłuszono zwierzę uderzeniem pałki w łeb i jeden z jego uprzężników odwiózł je na taczce. Téméraire od razu pożarł świnię, bo był zbyt głodny, by czekać, aż kucharz ją przyrządzi, a potem wylizał starannie pazury. –Panie generale – powiedział Laurence, starając się opano¬wać – nie ma pan właściwego zaopatrzenia dla ciężkiego smoka, a dystans, który pokonuje on każdego dnia, to zaledwie jedna dziesiąta tego, ile mógłby przelecieć. –Go za różnica? – odpowiedział rozdrażniony generał Le-stocq. – Nie wiem, jaką macie dyscyplinę W Anglii, ale skoro jest pan z tą armią, to ma pan maszerować w jej tempie! Dobry Boże, smok jest głodny. Moi ludzie też są głodni. Ładnie byśmy wyglądali, gdybym pozwolił im biec do przodu pięćdziesiąt mil, żeby się najedli. –Będziemy przed rozbiciem wieczornego obozu… – powie¬dział Laurence. –Pewnie, że będziecie – rzucił Lestocq. – Będziecie rano, w południe i przez cały czas z resztą korpusu albo uznam was za dezerterów^. A teraz wynoś się pan stąd. I – Widzę, że poszło dobrze – rzekł Granby, gdy zobaczył minę Laurence'a po jego powrocie do małej opuszczonej pasterskiej chaty, w której się zatrzymali. Spali w suchym miejscu po raz pierwszy od tygodnia, na początku którego rozpoczęli powolny marsz z Poznania. Lau-rence cisnął rękawice na pryczę i usiadł, by zdjąć buty pokryte błotem do kostek. –Zastanawiam się, czy jednak nie zabrać Temeraire'a i nie odlecieć – rzucił z furią. – Ten stary głupiec może nas traktować jak dezerterów, do diabła z nim.

–Dawaj – powiedział Granby i zebrał z podłogi garść słomy, przez którą chwycił obcas buta Laurence'a. – Zawsze możemy zapolować i dołączyć do nich, jeśli zobaczymy, że walczą – dodał, wycierając w słomę ręce, po czym wrócił na pryczę. – Pewnie nas przyjmą. Laurence rozważał taką możliwość', lecz teraz pokręcił głową. –Nie, ale jeśli nic się nie zmieni… Nie zmieniło się. Maszerowali nawet jeszcze wolniej, a jedy¬ną rzeczą, której brakowało bardziej niż żywności, były dobre wieści. Od kilku dni po obozie krążyły pogłoski, że Francuzi zaproponowali zawarcie pokoju. Zmęczeni żołnierze niemal jak jeden mąż odetchnęli z ulgą, lecz gdy mijały kolejne dni i nie potwierdzono niczego oficjalnie, nadzieje zgasły. A potem poja¬wiły się kolejne informacje o szokujących warunkach ugody: cała część Prus na wschód od Łaby miała się poddać, także Hanower, należało wypłacić wysokie odszkodowania, i o zgrozo, następca tronu miał zostać odesłany do Paryża, by pozostać „pod opieką cesarza, w celu lepszego zrozumienia i zacieśnienia przyjaźni między naszymi narodami, czego wszyscy pragniemy", jak brzmiały złowieszcze słowa. –Dobry Boże, on rzeczywiście zaczyna się zachowywać jak

î

typowy orientalny despota, nieprawdaż? – powiedział Granby, gdy usłyszał nowiny. – Go by zrobił, gdyby zerwali traktat, po¬słałby chłopaka na gilotynę? –Z błahszego powodu kazał zabić d'Enghiena – rzekł Laurence i pomyślał ze współczuciem o królowej, czarującej i dzielnej kobiecie. Ta osobista groźba musiała z pewnością być dla niej ciosem. Oboje z królem pojechali spotkać się z carem. To przynajmniej dawało jakąś nadzieję: Aleksander przyrzekł kontynuować wojnę, a armia rosyjska maszerowała już w kie¬runku Warszawy, gdzie miała się z nimi spotkać. –Laurence – przemówił Téméraire i Laurence otrząsnął się z dobrze mu znanego koszmaru, w którym został sam podczas sztormu na pokładzie Belize, pierwszego okrętu, którym dowo¬dził; błyskawice oświetlały cały ocean, a on nie widział nigdzie ludzkiej twarzy; dzisiaj zobaczył jeszcze w tym koszmarze jajo, które toczyło się ciężko po pokładzie w stronę otwartego luku dziobowego, on zaś znajdował się zbyt daleko, by je złapać: i nie było to pokryte zielonymi cętkami czerwone jajo z Kazilikiem, lecz blade porcelanowe jajo z Temeraire'em. Przesunął dłonią po twarzy, pozbywając się resztek snu, i nadstawił uszu: dochodzące z oddali odgłosy były zbyt regu¬larne jak na burzę. –Kiedy to się zaczęło? – zapytał, sięgając po buty. Niebo dopiero się rozjaśniało.

–Kilka minut temu – odpowiedział Téméraire. Znajdowali się o trzy dni drogi od Warszawy, a był czwarty listopada. Armatnie wystrzały ze wschodu towarzyszyły im cały dzień, a w nocy na niebie pojawiła się ognista łuna. Następnego dnia działa słychać było coraz słabiej, a do popołudnia całkiem ucichły. Wiatr się nie zmienił. Żołnierze pozostali w obozie, który rozbili w południe; trwali w bezruchu, jakby wszyscy wstrzymali oddech. Wysłani rano kurierzy wrócili po kilku godzinach, a kapita¬nowie udali się natychmiast do kwatery generała, lecz zanim stamtąd wyszli, wieść już się rozniosła po obozie: Francuzi pierwsi dotarli do Warszawy. I pokonali Rosjan.

Rozdział 16

Mały zamek z czerwonej cegły był bardzo stary, poobijany przez wojny, rozebrany częściowo przez chłopów szukających budulca, nadgryziony przez śnieg i deszcz. Przypominał pokruszoną skorupę, zjedna ścianą, która pozostała jeszcze między walącymi się wieżami z oknami, które wychodziły z obu stron na otwarte pola. Mimo to ucieszyli się z tego schronienia. Téméraire skulił się przed wiatrem na czworoboku utworzonym przez pokruszone mury, pozostali zaś zaszyli się w wąskiej galerii pełnej czerwonego ceglanego pyłu i pokruszonego białego tynku. –Zostaniemy tu jeszcze jeden dzień – oznajmił rano Lau¬rence, a zabrzmiało to bardziej jak spostrzeżenie niż decyzja: Téméraire był wyczerpany, podobnie jak ludzie. Martin i Dunne, którzy zgłosili się na ochotnika, udali się na polowanie. Wszędzie roiło się od francuskich patroli, a także polskich, uformowanych ze smoków uwolnionych z pruskich stacji rozpło¬dowych, w których pozostawały przez dziesięć lat od ostatecz¬nego rozbioru. W tym czasie wielu kapitanów umarło w pruskiej niewoli albo też wskutek chorób lub starości; opuszczone smoki były rozgoryczone, co wykorzystali Francuzi. Wprawdzie nie poddawały się na tyle dyscyplinie, by brać udział w walkach, pozbawione kapitanów i załóg, ale z powodzeniem mogły pełnie zwiadowców i nie było nic złego w tym, jeśli zdecydowały zaatakować jakąś pechową grupę pruskich maruderów. A teraz cała pruska armia składała się z maruderów, którzy i własną rękę próbowali przedostać się do ostatnich twierdz na›łnocy. Nie było już nadziei na zwycięstwo. Generałów ie jzmawiali już tylko o zabezpieczeniu pozycji, która dałaby im lirnenty podczas rokowań pokojowych. Laurence uznał to za maleństwo i osobiście wątpił, by w ogóle doszło do jakichkolwiek îgocjacji. Armia Napoleona przemierzała rozmokłe polskie drogi -ekspresowym tempie, bez jakichkolwiek przestojów, gdyż całe zaopatrzenie przenosiły smoki. Bonaparte liczył na to, że uda się dopaść i pokonać Rosjan, zanim skończą mu się zapasy jego smoki zgłodnieją. Zaryzykował i wygrał. Armia carska, która niczego się nie spodziewała, była rozciągnięta wzdłuż drogi prow ad/ącej na Warszawę, tak więc rozgromił wszystkie trzy jej części w ciągu trzech dni w trzech bitwach. Za to pruską armię omijał, jak mógł; posłużyli mu, jak się zorientowali zbyt późno, jako przynęta, by

odciągnąć szybciej Rosjan od granic. I teraz skrzydła Wielkiej Armii zamykały się przed ostatecz¬nym uderzeniem. Pruska armia uciekała na północ w rozpro¬szeniu, dezerterowały całe bataliony. Laurence widział działa, zaprzęgi artyleryjskie i amunicję porzucone przy drodze, chmary ptaków ucztujących na zbożu, rozsypanym przy wo¬zach dostawczych przez walczących o jedzenie głodujących żołnierzy. Wcześniej Lestocq przysłał do kryjówki rozkaz, by skierować smoki z korpusu do ich następnej placówki, niedużej cioski oddalonej o dziesięć mil. Po przeczytaniu wiadomości Laurence zmiął papier i rzucił na ziemię, po czym wgniótł go butem w błoto. Zaraz potem zebrał wszelkie zapasy, jakie udało 'rn się zgromadzić, i ruszyli na północ. Lecieli bez przerwy, aż Téméraire się zmęczył. Laurence nie zastanawiał się już, co taka ostateczna klęska może oznaczać dla Anglii. Teraz miał tylko jeden cel: żeby Temeraire i jego ludzie dotarli bezpiecznie do domu, a z nimi dwa smocze jaja. Teraz prezentowali się żałośnie, a przecież mieli pomóc stworzyć mur wokół Anglii, by bronić kraju przez cesarzem Europy, który szuka nowych krajów do podbicia. Lau¬rence nie wiedział, co by zrobił, gdyby jeszcze raz znalazł się na tamtym wzgórzu, ukryty w zaroślach, tak blisko Napoleona. Wchwilach bezsenności zastanawiał się czasem, czy Badenhaur miał do niego żal o to, że go powstrzymał. Teraz już nie ogarniało go przygnębienie ani złość, jak to się zdarzało zaraz po klęsce; czuł się jak bezstronny obserwator. Rozmawiał spokojnie ze swoimi ludźmi i z Temeraireem; zdo¬łał zdobyć mapę z trasą przelotu do Bałtyku i przez większość czasu sprawdzał, jak mogą ominąć kolejne miasta albo wrócić na obrany kurs, z którego musieli zboczyć ze względu na patrol. Temeraire wprawdzie pokonywał dystans szybciej niż piecho¬ta, lecz jednocześnie był o wiele bardziej widoczny, tak więc z powodu tych wszystkich uników nie wyprzedzili zbytnio pozostałej części armii. Nękani głodem, wszystko, co mogli, oddawali Temeraire'owi. Teraz, w ruinach zamku, spali albo leżeli otępiali z otwartymi oczami, bez ruchu. Martin i Dunne wrócili po godzinie zjedna niedużą owcą, zabitą celnym strzałem w głowę. –Przepraszam, że strzelaliśmy, sir, ale inaczej by nam ucie¬kła – powiedział Dunne. –Nie widzieliśmy nikogo – dodał pospiesznie Martin. – Błą¬kała się sama, pewnie oddzieliła się od stada. –Zrobiliście, co trzeba, panowie – odparł Laurence trochę obojętnym tonem. Nawet jeśli postąpili niewłaściwie, to i tak nie warto było ich besztać. –Ja ją wezmę – powiedział szybko Gong Su, chwytając go za ramię, bo Laurence zamierzał od razu oddać owcę Temerai¬re'owi. – Pozwól mi, będzie więcej. Mamy wodę, zrobię zupę dla wszystkich. –Kończą się suchary – wtrącił ostrożnie Granby, by poprzeć sugestię kucharza. – Odrobina mięsa doda ludziom animuszu. –Nie możemy ryzykować i rozpalać ogniska na dworze -oznajmił stanowczo Laurence.

–Nie, nie na dworze. – Gong Su wskazał wieżę. – Rozpalę w' środku, dym będzie wychodził powoli, tędy – wyjaśnił i po¬klepał szczeliny między cegłami ściany. – Jak w wędzarni. Ludzie musieli opuścić zamkniętą galerię, a Gong Su prze¬bywał tam jedynie na tyle długo, by pomieszać zupę, a potem wychodził, kaszląc, z czarną twarzą, ale dym rzeczywiście są¬czył się cienkimi strużkami, które kleiły się do ceglanej ściany, zamiast wznosić się wysokim słupem. Laurence powrócił do map rozłożonych na oderwanym z mu¬ru bloku wielkości stołu. Spodziewał się, że w ciągu następnych kilku dni dotrą do wybrzeża i wtedy będzie musiał zdecydować: czy udać się na zachód w kierunku Gdańska, gdzie mogli już być Francuzi, czy też na wschód do Królewca, który wprawdzie leży dalej od ich domu, za to prawie na pewno pozostaje w rękach Prusaków. Z wdzięcznością powrócił myślami do spotkania z sekretarzem ambasady w Berlinie, który przekazał mu te bezcenne teraz informacje dotyczące Królewskiej Marynarki na Bałtyku – gdy tylko Temeraire dotrze do floty, będą bezpieczni; ścigający nie zbliżą się do dział okrętowych. Kiedy po raz trzeci obliczał odległości, podniósł głowę. Lu¬dzie kręcili się po obozie. Wiatr dmuchający im teraz w twarze niósł ze sobą fragmenty piosenki, niezbyt melodyjnej, za to śpiewanej z dużym entuzjazmem czystym dziewczęcym głosem. Sama śpiewająca wyszła zza muru chwilę później. Była to wiej¬ska dziewczyna o twarzy zarumienionej od marszu, z włosami zaplecionymi starannie w warkocze spływające spod chustki. Niosła kosz pełen orzechów i śliwek, przykrytych gałązkami z żółtymi i bursztynowymi liśćmi. Gdy ich zobaczyła, zamilkła w pół słowa i szeroko otworzyła oczy. Laurence wyprostował się; jego pistolety leżały na rogach map. Dunne, Hackley i Riggs trzymali karabiny w dłoniach, zajęci właśnie ładowaniem. Ogromny zbrojmistrz Pratt siedział oparty 0 ścianę tak blisko dziewczyny, że mógł ją złapać w każdej chwili. Laurence przesunął dłoń i dotknął broni; zimny dotyk metalu podziałał otrzeźwiająco i przywołał go do rzeczywistości. Jego ciałem wstrząsnął dreszcz, który popłynął z jego bar¬ków w dół pleców i z powrotem. Zaraz potem Laurence znowu był sobą, obecny we własnej skórze i zdumiony gwałtownym doznaniem: poczuł dotkliwy głód, natomiast dziewczyna bie¬gła już w dół zbocza, a jej porzucony koszyk toczył się pośród złocistych liści. Nie cofnął dłoni i schował pistolety, pozwalając zwinąć się mapom. –Podniesie alarm w promieniu dziesięciu mil – powiedział z werwą. – Gong Su, przynieś gulasz. Przynajmniej go spróbu¬jemy, zanim się stąd zabierzemy, a Temeraire może jeść, kiedy będziemy się pakować. Roland, Dyer, pozbierajcie te orzechy 1 rozłupcie skorupy. Gońcy przeskoczyli przez mur, by zebrać zawartość porzu¬conego przez dziewczynę kosza, a Pratt i jego pomocnik Blythe pomagali wynieść kocioł z zupą. –Panie Granby – powiedział Laurence – zabierzemy się do roboty. Proszę wystawić obserwatora na

tamtej wieży. –Tak jest, sir – odpowiedział Granby. Wraz z Ferrisem zaczął wydawać komendy, wyrywając ludzi z otępienia. Zebrano kamienie pod ścianą wieży, by utworzyły coś na podobieństwo schodów. Praca nie posuwała się zbyt szyb¬ko. ale przynajmniej nieco rozruszała zmęczonych i zziębniętych ludzi. Na szczęście wieża nie była bardzo wysoka i niebawem dało im się owinąć linę wokół jednego z krenelaży parapetu, traż mial objąć Martin, który zaczął się wspinać, krzycząc dół: –Tylko nie zjedzcie też mojej porcji! Jego towarzysze roześmiali się bardziej, niż na to zasługiwał len marny dowcip. Nadstawili ochoczo kubki i miski, gdy po-tawiono ostrożnie kocioł. –Przykro mi, że musimy tak szybko lecieć dalej – powiedział aurence do Temeraire'a, głaszcząc go po nosie. ; – Nic nie szkodzi – odpowiedział smok i trącił go energicznie pyskiem. – Laurence, wszystko w porządku? Laurence zawstydził się tym, że jego parszywy nastrój jest tak bardzo widoczny. –Wszystko w porządku, wybacz mi ten stan – odpowie¬dział. – Przecież to ty najbardziej się męczysz. Nie powinienem ł nas w to pakować. Przecież nie wiedzieliśmy, że przegramy – powiedział emeraire. – Nie żałuję, że staraliśmy się im pomóc. Gdybyśmy uciekli, uważałbym się za skończonego tchórza. Gong Su zaczął wydzielać chochlą porcje cienkiej zupy, zaled¬wie po pół miski, a Ferris rozdawał suchary. Tylko herbaty mogli się napić do woli, jako że zamek stał między dwoma jeziorami. Wszyscy jedli bardzo wolno, tak by każdy kęs liczył się za dwa, a potem Roland i Dyer poczęstowali pozostałych niespodziewa¬nym deserem składającym się ze świeżych orzechów, trochę zbyt świeżych i gorzkawych, ale i tak bardzo smacznych. Fioletowawe śliwki były zbyt cierpkie dla ich podniebień, więc Temeraire wybrał je z kosza jednym liźnięciem i połknął. Kiedy już się posilili, Laurence posłał na wieżę Salyera, żeby zmienił Martina, który zaraz zszedł na posiłek. Potem Gong Su zaczął wybierać z kotła kawałki owcy i wrzucał je prosto do pyska Temeraire'a tak by nie zmarnowała się nawet kropla gorącego sosu. Téméraire również delektował się każdym kęsem i zdążył zjeść zaledwie łeb i jedną nogę, gdy Salyer z krzykiem zaczął się opuszczać po linie. –Powietrzny patrol, sir, pięć średnich smoków – wysapat. Było to poważniejsze zagrożenie, niż Laurence się spodziewał. Zapewne patrol schronił się w pobliskiej wiosce i dziewczyna pobiegła prosto do niego. – Jakieś pięć mil, moim zdaniem…

Skończony posiłek i zbliżające się niebezpieczeństwo doda¬ły wszystkim animuszu. Bardzo szybko załadowali cały sprzęt i zapięli lekką siatkową kolczugę; płyty pancerne zostawili podczas jednej z wcześniejszych ucieczek. A potem nagle Key¬nes powiedział do Temerairea, który właśnie otwierał pysk, by pożreć resztę owcy: –Na miłość boską, zostaw trochę tego mięsa. –A niby dlaczego? – zapytał Téméraire. – Jeszcze się nie najadłem. –Ten cholerny smok się wykluwa – oznajmił Keynes. Rozwijał już i odrzucał na bok płachty zielonego, czerwonego i bursztynowego jedwabiu. – Nie gapcie się tak, tylko mi po¬móżcie! – warknął. Granby i kilku innych ludzi podbiegło do niego, a Laurence organizował drugą grupę, która miała umieścić w uprzęży na piersi Temeraire'a drugie, wciąż mocno owinięte jajo. –Nie teraz! – powiedział Téméraire do jaja, które kołysało się teraz tak gwałtownie, że musieli je przytrzymać w miejscu, żeby się nie potoczyło po ziemi. –Przygotuj uprząż – zwrócił się Laurence do Granby'ego i zajął jego miejsce przy jaju. Skorupa, twarda i lśniąca, była też dziwnie rozgrzana, tak że musiał nałożyć rękawiczki. Ferris i Riggs, przytrzymujący :o z drugiej strony, na zmianę odrywali dłonie od skorupy, 'sykując. –Musimy stąd natychmiast uciekać. Nie możesz się teraz wykluć, a poza tym nie mamy już nic do jedzenia – ciągnął Té¬méraire, lecz jego słowa nie odnosiły żadnego skutku, a z wnętrza jaja dochodził wściekły stukot. – Nie zwraca na mnie uwagi – po¬wiedział rozgoryczony i usiadł na tylnych łapach, spoglądając z żalem na resztki mięsa w kotle. Fellowes już wcześniej zapobiegliwie zszył uprząż dla młode¬go smoka z kawałków najmiększej skóry, lecz teraz spoczywała ona /. resztą zapasów. W końcu ją wypakowano i Granby wziął rzemienie w drżące dłonie, otwierając jedne sprzączki i popra¬wiając inne. –Wszystko pójdzie dobrze, sir – powiedział cicho Fellowes, a inni oficerowie poklepali go po plecach, aby mu dodać otu¬chy. –Laurence – szepnął Keynes. – Powinienem był pomyśleć o tym wcześniej. Lepiej będzie, jak zabierzesz stąd Temerairea jak najdalej, bo mu się to nie spodoba. –Co? – powiedział Laurence. Niemal w tej samej chwili Téméraire zapytał wojowniczym tonem: –Co ty robisz? Po co Granby'emu ta uprząż?

W pierwszej chwili zaniepokojony Laurence pomyślał, że Téméraire wyraża w ten sposób swój ogólny sprzeciw wobec zaprzęgania smoków. –Przecież Granby jest w mojej załodze – dodał Téméraire, a ten protest eliminował wszystkich tam zebranych, chyba że nie zdążył się związać uczuciowo z Badenhaurem albo z garstką pozostałych pruskich oficerów. – Nie rozumiem, dlaczego muszę oddawać mu jedzenie oraz Granby'ego. Na skorupie pojawiły się już pęknięcia, i w samą porę. Nadła¬tujący patrol zwolnił, wyobrażając sobie być może, że Brytyjczycy będą się bronić, gdyż wciąż byli schowani za murami. Lecz ostrożność mogła ich zatrzymać tylko na jakiś czas i należało się spodziewać, że niebawem któryś ze smoków zdecyduje się przelecieć szybko nad nimi, żeby się zorientować w sytuacji a potem zaatakują wszystkie. –Téméraire – odezwał się Laurence. Cofnął się trochę, by odwrócić uwagę smoka od jaja. – Zastanów się tylko. Ten mały smok będzie zupełnie sam, a ty masz taką dużą załogę tylko dla siebie. Rozumiesz przecież, że to nie jest sprawiedliwe. Nikt na niego nie czeka – dodał, olśniony nagłą myślą – do tego nie będzie miał klejnotów, które ty masz. Z pewnością będzie bardzo nieszczęśliwy. –Och – mruknął Téméraire i przysunął głowę do Lauren-ce'a. – Może mógłby wziąć Allena? – zasugerował cicho, zerkając przez ramię, by się upewnić, że niezdarny młody chorąży go nie usłyszał, lecz ten zajęty był zlizywaniem z palców sosu zebranego z brzegu kotła. –Daj spokój, tak nie można – zganił go Laurence. – Granby ma szansę na awans. Chyba mu nie odmówisz prawa do skorzy¬stania z okazji. Téméraire wydał głuchy pomruk. –No cóż, skoro już m u s i – powiedział i zwinął się w kłę¬bek, po czym sięgnął po wysadzany szafirami naszyjnik i potarł go pyskiem, by nadać mu jeszcze większego połysku. Zgodził się w samą porę, ponieważ chwilę potem jajo pękło, a właściwie rozerwało się gwałtownie, spowite obłokiem pary, zasypując ich drobnymi kawałkami skorupy i kroplami śluzu. –Ja nie narobiłem takiego bałaganu – oznajmił Téméraire z wyraźną dezaprobatą, strzepując z siebie okruchy skorupy. Młoda smoczyca pluła na wszystkie strony podobnymi okru¬chami i posykiwała trochę dziwnie, jakby się dusiła. Była niemal miniaturową wersją dorosłego Kazilika, z najeżonymi kolczastymi wypustkami na grzbiecie, szkarłatna, z lśniącą skórzastą pur¬purową płytą osłaniającą brzuch; miała nawet imponujące rogi, tyle że odpowiednio mniejsze; brakowało jej tylko zielonych cętek. Spojrzała na nich wyzywająco ogniście żółtymi oczami, zakasłała raz i jeszcze raz, a potem zaczerpnęła powietrza, aż jej boki wydęły się niczym balony. Kiedy z jej kolczastych wypustek popłynęły strumienie pary, otworzyła pysk i wypuściła strumień ognia długi na jakieś pięć stóp, czym wywołała niepokój stojących najbliżej niego ludzi. –No – mruknęła z zadowoleniem smoczyca i przysiadła na tylnych łapach. – Tak już lepiej. A teraz

dajcie mi tego mięsa. Granby, zupełnie blady pod opalenizną, podszedł bliżej z uprzężą przerzuconą przez prawe ramię i powiedział opano¬wanym głosem: j – Jestem John Granby. Będziemy szczęśliwi… –Tak, tak, uprząż – przerwała mu. – Temeraire mi o tym opowiadał. Laurence spojrzał na Temeraire'a, który ze skruszoną miną udawał, że jest zajęty polerowaniem rysy na swoim naszyjniku. Przez krótką chwilę Laurence zastanawiał się, co jeszcze Te¬meraire naopowiadał smokom w jajach podczas tych ostatnich dwóch miesięcy. Tymczasem smoczyca wyciągnęła szyję i powąchała Granby'e-go, a potem przechyliła łeb w jedną i w drugą stronę, oglądając go dokładnie od stóp do głów. –I jesteś pierwszym oficerem Temerairea? – zwróciła się do niego inkwizytorskim tonem, jakby dopytywała się o referencje. –Tak – odpowiedział zdenerwowany Granby. – Czy chcia¬łabyś mieć imię? Dobrze jest mieć takie. Z radością ci je nadam. –Och, sama już je wybrałam – odpowiedziała, ku zdumieniu Granby'ego i pozostałych awiatorów. – Chcę się nazywać Iskier¬ka. Tak jak w piosence, którą śpiewała ta dziewczyna. Laurence zaprzągł Temerairea raczej przypadkowo niż zgod¬nie z planem, a od tamtego czasu nie oglądał innego wyklucia. Nie miał pojęcia, jak to wszystko powinno wyglądać, ale miny jego ludzi wskazywały na to, że nie jest to typowe zachowanie smoka. –Ale chciałabym, żebyś był moim kapitanem – oznajmiła smoczyca. – Nie mam nic przeciwko temu, żebyś mnie zaprzągł i żebym walczyła w obronie Anglii. Tylko się pospiesz, bo jestem strasznie głodna. Biedny Granby, który zapewne marzył o tej chwili od czasu, gdy jako siedmioletni chłopiec został kadetem, i zaplanował każdy szczegół ceremonii, a także wybrał imię, stał przez chwilę z trochę głupią miną, lecz w końcu roześmiał się głośno. –W porządku, niech będzie Iskierka – powiedział, pozbyw¬szy się zakłopotania, i rozszerzył pętlę szyjną. – Pozwolisz, że ci to założę? Smoczyca podsunęła posłusznie łeb, lecz wciąż wyciągała szy¬ję w kierunku kotła, gdy Granby mocował pospiesznie ostatnie sprzączki, a po zaprzężeniu wsadziła do kotła cały łeb i przednie łapy, by pożreć resztę obiadu Temeraire'a. Nie trzeba było jej popędzać, żeby szybko jadła. Mięso znikało błyskawicznie, aż wreszcie kocioł zakołysał się, kiedy skończyła go wylizywać.

–To było bardzo smaczne – powiedziała i znowu uniosła łeb. Z jej małych rogów skąpy wała zupa. – Ale zjadłabym więcej. Zapolujmy. – Zatrzepotała na próbę skrzydłami, jeszcze słabymi, i opadła na grzbiet. –Teraz nie możemy. Musimy stąd uciekać – powiedział Granby, trzymając przezornie jej uprząż. I nagle rozległ się łopot skrzydeł, gdy jeden z patrolujących smoków wyjrzał zza murów, by sprawdzić, co robią. Téméraire przysiadł na tylnych łapach i zaryczał, wtedy obcy smok na¬tychmiast się wycofał, ale było już za późno. Właśnie wzywał swoich towarzyszy. –Wszyscy na stanowiska i nie bawić się w regulaminy! – za¬wołał Téméraire, a załoga zaczęła wspinać się szybko po uprzꬿy. – Téméraire, musisz zabrać Iskierkę. Podsadzisz ją? –Sama polecę – powiedziała. – Zanosi się na bitwę? Już teraz? A gdzie? – Rzeczywiście uniosła się trochę w powietrze, lec/ Granby przytrzymał jej uprząż, tak że zaczęła podskakiwać w przód i w tył. –Nie, nie zanosi się na bitwę – oznajmił Téméraire. – A poza tym jesteś za mała, żeby walczyć. Opuścił łeb i chwycił ją w szczęki: odległość między jego ostrymi przednimi zębami a tylnymi pozwalała swobodnie ją przytrzymać i choć wydawała gniewne wrzaski, podniósł ją i położył sobie na barkach. Laurence podsadził Granby'ego do uprzęży, tak by ten przeszedł jak najszybciej do smoczycy, po czym sam wspiął się na górę. Wszyscy zajęli miejsca i Téméraire wzniósł się w powietrze w chwili, gdy patrol pojawił się nad murem. Rycząc głośno, poleciał prosto na smoki i roztrącił je niczym kręgle. –Och! Och! Atakują nas! Szybko, zabijmy je! – zawołała krwiożerczo Iskierka i znowu spróbowała wzbić się w powie¬trze. –Nie. Na miłość boską, przestań! – powiedział Granby, przytrzymując jej uprząż jedną ręką, a drugą zapinając na jej rzemieniach'karabinczyki, by przypiąć ją do uprzęży Temerai¬re'a. – Polecimy o wiele szybciej, niż ty potrafisz. Bądź cierpliwa! Będziemy sobie latać do woli, tylko wytrzymaj jeszcze trochę. –Ale jest bitwa! – odpowiedziała i wykręciła się, by spojrzeć na atakujące smoki. Trudno było ją przytrzymać z powodu podobnych do cierni kościanych wyrostków na jej ciele, do tego wierciła się w uprzęży siedząc na karku Temeraire'a, co go najwyraźniej łaskotało, gdyż prychnął i rzucił łbem. –Siedź spokojnie! – powiedział, rozglądając się. Ponieważ smoki się rozproszyły, popędził szybko ku zwałowi gęstych chmur na północy, w którym mogliby się ukryć. – Przez ciebie trudniej mi się leci. –Nie chcę siedzieć spokojnie! – zapiszczała. – Wracaj, wra¬caj! Tam ma być walka! Aby to podkreślić, plunęła strumieniem ognia, który omal nie spalił włosów Laurenceowi, i zaczęła dreptać w miejscu, wyrywając się Granby'emu.

Patrol ruszył za nimi i także wpadł w wał chmur. Teraz smoki leciały wolniej, nawołując się, by sprawdzić pozycje. Zimna wil¬goć chmur okazała się bardzo nieprzyjemna dla małego Kazilika, który przywarł do piersi i barków Granby'ego, by się ogrzać, ryzykując, że go udusi albo pokłuje kolcami, ale i tak przez cały czas narzekał, że uciekają. –Bądź miła i nic nie mów – powiedział Granby i pogłaskał ją. – Bo nas zdradzisz. To jest jak zabawa w chowanego, więc musimy siedzieć cicho. –Wcale nie musielibyśmy siedzieć cicho ani ukrywać się w tej paskudnej zimnej chmurze, gdybyśmy tam zostali i dali im łupnia – powiedziała, lecz wrreszcie umilkła. Po pewnym czasie nie było już słychać ścigających ich smo¬ków, więc odważyli się wychylić z chmury. I niebawem pojawiła się kolejna trudność: trzeba było nakarmić Iskierkę. –Musimy zaryzykować – powiedział Laurence. Tak więc oddalili się od jezior i gęstych lasów i skierowali bliżej pól i gospodarstw, obserwując teren przez lunetę. –Ależ by smakowały te krowy – powiedział tęsknie Teme¬raire. Laurence szybko skierował lunetę w tamtą stronę i zoba¬czył stado dorodnych krów, pasących się na stoku. –Dzięki Bogu – rzekł Laurence. – Téméraire, opuść się na ziemię, proszę. Myślę, że ta kotlina będzie dobra – dodał, wskazując dłonią. – Poczekamy, aż się ściemni, i wtedy je po¬rwiemy. –Go, krowy? – zapytał Téméraire, rozglądając się z konster¬nacją podczas lądowania. – Ale, Laurence, czy one nie są czyjąś własnością? –No cóż, pewnie są – odparł zażenowany Laurence – lecz iv tych okolicznościach musimy zrobić wyjątek. –Tylko w jaki sposób te okoliczności różnią się od tamtych, kiedy Arkady i jego smoki zabrały krowy w Stambule? – zapytał Téméraire. – One wtedy były głodne tak samo jak my teraz. Nie widzę różnicy.

–Tam przybyliśmy jako goście – powiedział Laurence -i uważaliśmy Turków za naszych sprzymierzeńców. –Zatem to nie jest kradzież, jeśli nie lubisz osoby, do której to należy? A przecież… –Nie, nie – rzucił pospiesznie Laurence, przewidując wiele kolejnych problemów. – Teraz jednak… ze względu na wymogi wojny… Urwał po tym nieudanym wyjaśnieniu. Wyglądałoby to oczywiście na kradzież, choć znajdowali się, tak przynajmniej mówiła mapa, na terytorium Prus, więc można by to potraktować jako rekwizycję.

Tylko że trudno było wyjaśnić, na czym polega różnica między kradzieżą a rekwizycją, a Laurence nie chciał przez to powiedzieć Temerairebwi, że cala żywność, jaką zdobyli w ciągu ostatniego tygodnia, została ukradziona, podobnie jak zaopatrzenie armii. Bez względu na to, czy nazwie się to bezczelną kradzieżą czy inaczej, trzeba było zabrać te krowy. Mały smok był zbyt zdesperowany, by zrozumieć, że można przez jakiś czas nie jeść. Laurence dobrze pamiętał, jak bardzo Téméraire potrzebował jedzenia w pierwszych tygodniach rozwoju. Żywność była po¬trzebna choćby dlatego, żeby Iskierka siedziała cicho: gdy będzie najedzona, prawdopodobnie prześpi czas między posiłkami. –Boże, toż to diabeł wcielony – powiedział Granby, gładząc czule gładką skórę smoczycy. Pomimo dręczącego ją głodu zapadła w drzemkę w oczekiwaniu na noc. – Zieje ogniem od razu po wyjściu z jaja. Trudno będzie ją poskromić – dodał, lecz ton jego głosu wcale nie wskazywał na to, że Granby ma coś przeciwko temu. –Mam nadzieję, że wkrótce nabierze trochę rozsądku – po¬wiedział Téméraire. Wciąż był naburmuszony i trochę obrażony jej oskarżeniami go o tchórzostwo i nawoływaniami do podjęcia walki: i tak pchał go do tego instynkt, choć nie było to mądre. Ogólnie rzecz biorąc, wyglądało na to, że jego poświęcenie dla jaj nie znalazło natural¬nego przedłużenia w uczuciach do młodziutkiego smoka; choć może złościł się tylko dlatego, że pozbawiła go części jedzenia. –Taki malutki skarb – powiedział Laurence, głaszcząc Temeraire'a po nosie. –Jaz pewnością nie zachowywałem się tak idiotycznie po wykluciu – stwierdził Téméraire, Laurence zaś roztropnie nic nie odpowiedział. Godzinę po zachodzie słońca podkradli się na stok, idąc pod wiatr, i przeprowadzili cichy atak. A raczej tak miało być, bo podekscytowana Iskierka przerwała pazurami krępujące ją rzemienie, przesadziła ogrodzenie i wskoczyła na grzbiet jednej ze śpiących i niczego się nie spodziewających krów. Przerażone zwierzę zaryczało i pognało przed siebie wraz z resztą stada, ze smoczycą uczepioną grzbietu i plującą ogniem na wszystkie strony poza tą właściwą, tak że przypominało to bardziej popis cyrkowy niż kradzież. W oknach domu zapaliły się światła i za¬raz wybiegli z niego ludzie z pochodniami i starymi strzelbami, spodziewając się być może lisów albo wilków. Gdy dobiegli do ogrodzenia, stanęli jak wryci: krowa zaczęła wściekle wierzgać, lecz Iskierka wbiła mocno pazury w warstwę tłuszczu na jej karku i piszczała podniecona i zirytowana, gdyż nie potrafiła zrobić użytku ze swoich małych jeszcze szczęk. –Patrz, co teraz narobiła-powiedział Téméraire tonem wyższości, po czym podleciał szybko, chwycił smoczycę z jej krową w jedną łapę, a drugą zabrał inną krowę. – Przepraszam, że was obudziliśmy. Bierzemy wasze krowy, ale to nie jest kradzież, ponieważ prowadzimy wojnę – zwrócił się z góry do bladych i zastygłych ludzi, wpatrzonych w jego ogromną postać i milczących raczej ze strachu niż z powodu bariery językowej. Przepełniony poczuciem winy Laurence wygrzebał szybko z sakiewki kilka złotych monet i rzucił je w dół.

–Téméraire, trzymasz ją? Na miłość boską, wynośmy się stąd, bo zaraz ściągną nam na kark całą okolicę. Téméraire istotnie trzymał smoczycę, czego dowiodły jej zduszone wrzaski dobiegające z dołu: –To moja krowa! Moja! Ja pierwsza ją dopadłam! Krzyki te ani trochę nie zwiększały ich szans na ukrycie się. Kiedy Laurence się obejrzał, zobaczył, że teraz wioska przypo¬mina latarnię świecącą w ciemności. W oknach kolejnych domów zapalały się światła widoczne zapewne w odległości wielu mil. –Równie dobrze możemy to robić w biały dzień przy dźwię¬ku fanfar-jęknął Laurence, przeświadczony, że to kara za to, że dopuścił się kradzieży. Zdesperowani wylądowali w niedalekiej odległości, licząc na to, że Iskierka uspokoi się po posiłku. Na początku nie chciała oddać krowy, już martwej, ugodzonej pazurami Temeraire'a, mimo iż nie potrafiła przegryźć skóry, żeby dobrać się do mięsa. –Jest moja! – powtarzała, aż wreszcie Temeraire ją zgro¬mił: –Bądź cicho! Oni chcą ją tylko rozciąć, żebyś mogła jeść. Puść już. Zresztą gdybym naprawdę chciał twoją krowę, tobym ją sobie wziął. –Tylko byś spróbował! – powiedziała, a Temeraire opuścił gwałtownie łeb i warknął na nią. Przestraszona Iskierka za¬piszczała i skoczyła prosto na ręce zaskoczonego Granby'ego, przewracając go na ziemię. – Och, to wcale nie było miłe! – oznaj¬miła oburzona, owijając się wokół ramion Granby'ego. – I tylko dlatego, że jestem jeszcze mała! Temeraire zmitygował się trochę i odezwał już łagodniejszym tonem: –Nie zamierzam ci zabrać tej krowy. Mam swoją, a ty jesteś jeszcze bardzo mała i powinnaś być bardziej uprzejma. –Chcę już być duża – mruknęła nadąsana. –Nie urośniesz, jeśli nie pozwolisz nam się nakarmić-wtrą¬cił Granby, a jego słowa od razu przykuły jej uwagę. – Chodź, zobaczysz, jak przygotowujemy ci krowę. Dobrze? –Niech będzie – odparła niechętnie, a on zaniósł ją do zabitej krowy. Gong Su rozciął brzuch zwierzęcia, wyciął serce i wątrobę i podał jej, jakby odprawiali jakiś obrzęd. –Najlepszy pierwszy posiłek dla małego smoka, żeby urósł – powiedział. –Och, naprawdę? – spytała, po czym chwyciła mięso w obie łapy i pożarła z wielkim apetytem. Krew spływała jej po pysku, kiedy odrywała i zjadała kolejne kęsy.

Z krowy zdołała jeszcze tylko zjeść udziec, a potem zapadła w drzemkę, co wszyscy przyjęli z wielką ulgą. Temeraire pożarł swoją krowę, a Gong Su ćwiartował pozostałości drugiej krowy i pakował je do swoich naczyń. Po jakichś dwudziestu minutach nowu lecieli, a Iskierka spała w ramionach Granby'ego, obojętna na cały świat. Lecz nad rozświetloną wioską krążyły smoki, a gdy Teme¬raire znalazł się w powietrzu, jeden z nich spojrzał w tę stronę, błyskając białymi oczami: był to Fleur-de-Nuit, przedstawiciel jednej z nielicznych ras smoków nocnych. –Na północ – rzucił ponuro Laurence. – Temeraire, leć prosto na północ, najszybciej jak potrafisz, w kierunku morza. Uciekali przez resztę nocy, a dziwnie niski glos Fleur-de-Nui-ta, podobny do basowego dźwięku trąby, wciąż rozbrzmiewał za nimi, podobnie jak odpowiadające mu wyższe krzyki średnich smoków. Temeraire był bardziej obciążony niż ścigające go smo¬ki, gdyż oprócz załogi naziemnej i zapasów niósł też Iskierkę. Laurence'owi wydawało się, że smoczyca już urosła. Ścigający pozostawali wciąż zaTemeraire'em, lecz tylko trochę, i nie było szans, żeby ich zgubić. Księżyc świecił prawie w pełni, a noc yła zimna i bezchmurna. Zostawiali za sobą kolejne mile. W dole Wisła wiła się w kie¬runku morza, czarna, tylko gdzieniegdzie poznaczona błyskami drobnych fal. Załadowali całą broń i przygotowali atak proszkiem fosforyzującym, a Fellowes wraz z resztą uprzężników wdrapał ię ostrożnie po boku Temeraire'a z płachtą zapasowej kolczugi, y przykryć nią Iskierkę. Smoczyca zamruczała tylko, nie bu¬dząc się, i przytuliła mocniej do Granby'ego, gdy oni owijali ją i przypinali osłonę do jej małej uprzęży. Najpierw Laurence pomyślał, że wróg zaczął ostrzeliwać ich z dużej odległości, a potem znowu usłyszał strzały i wreszcie rozpoznał te odgłosy: to nie były karabiny, lecz artyleria uloko¬wana gdzieś w oddali. Temeraire od razu skręcił w tamtą stronę, na zachód. Teraz mieli przed sobą jednostajną ciemną plamę Bałtyku, a strzelali Prusacy broniący murów Gdańska.

Rozdział 17

Przykro mi, że musieliście dać się zamknąć razem z nami w tym pudełku – powiedział generał Kalkreuth, podając mu butelkę wybornego porto, którego Laurence zapewne i tak nie potrafił w pełni docenić, po maltretowaniu podniebienia przez ostatni miesiąc słabą herbatą i rozcieńczonym rumem. W ciągu ostatnich kilkunastu godzin wyspali się, zjedli porządny obiad i, co najważniejsze, z zadowoleniem obserwowali, jak Téméraire wreszcie pożywia się do woli. Nie obowiązywało tu racjonowanie żywności, przynajmniej na razie: magazyny były pełne, miasto dobrze ufortyfikowane, a garnizon liczny i dobrze przygotowany; nie byłoby łatwo zmusić ich do kapitulacji poprzez

wygłodzenie czy też osłabienie ich morale. Oblężenie mogło potrwać długo, szczególnie że Francuzi jakby nie kwapili się zbytnio z jego rozwinięciem. –Staliśmy się przemyślną pułapką na myszy – ciągnął Kal¬kreuth i poprowadził Laurence'a do okien wychodzących na południe. W gasnącym świetle dnia Laurence dostrzegł jeszcze obozy Francuzów, rozlokowane wokół miasta poza zasięgiem artylerii, rozbite po obu stronach rzeki i dróg. – Za dnia widać naszych ludzi przybywających z południa, niedobitki z dywizji Lestocqa, które od razu wpadają w ich ręce. Wzięli już do niewoli co najmniej pięć tysięcy ludzi. Odbierają im tylko broń i zwalniają warunkowo, żeby nie musieć ich karmić, a zatrzymują tylko oficerów. –Jaką siłą dysponują? – zapytał Laurence, próbując policzyć namioty. –Zastanawia się pan nad wypadem. Ja też o tym myśla¬łem – rzekł Kalkreuth. – Ale są zbyt daleko. Byliby w stanie odciąć naszych od miasta. Może podejmiemy jakąś akcję, kiedy już rozpoczną oblężenie na dobre i podejdą trochę bliżej, choć nie wiem, czy to się teraz zda na coś, skoro Rosjanie podpisali rozejm. – Tak- dodał, widząc zdziwioną minę Laurence'a. – Car uznał, że nie ma sensu marnować armii, no i pewnie nie chciał spędzić reszty życia we francuskiej niewoli. Tak więc dwaj cesarze zawarli rozejm i pracują nad traktatem w Warszawie, jak najlepsi przyjaciele. – Roześmiał się krótko. – Widzi pan więc, że może wcale nie będą zawracać sobie nami głowy. Być może pod koniec tego miesiąca sam już będę citoyen. Kalkreuth uniknął ostatecznej klęski korpusu księcia Hohen-lohego, gdyż wysłano go do Gdańska, by wzmocnił twierdzę na wypadek oblężenia. –Po raz pierwszy pojawili się na naszym progu bez uprze¬dzenia po niecałym tygodniu – powiedział – lecz od tego czasu jestem informowany o wszystkim, co tylko mnie interesuje: ten cholerny marszałek przysyła mi bezczelnie kopie własnych meldunków, a ja nie mogę nawet cisnąć mu ich w twarz, bo nie przepuszczają moich kurierów. Sam Temeraire ledwo przeleciał nad miejskimi murami. Większość francuskich smoków wspierających blokadę przebywała po drugiej stronie miasta, odcinając je od morza, artyleria zaś nie otworzyła ognia tylko dlatego, że zostali zaskoczeni. Tak więc choć przedostali się tam bezpiecznie, to teraz byli w poważnych opałach: wśród francuskich dział pojawiło się kilka dział pieprzowych i okopywano też moździerze o dalekim zasięgu. Otoczona murami cytadela znajdowała się w odległości jakichś pięciu mil od portu. Z okien pokoju Kalkreutha Laurence widział ostatni zakręt Wisły, gdzie ujście rzeki rozszerzało się przy Bałtyku, na którego zimnej ciemnoniebieskiej powierzchni widniały białe plamki żagli angielskich okrętów. Laurence potrafił je nawet policzyć, kiedy spoglądał przez lunetę: dwa sześćdziesięcioczterodziałowe, jeden siedemdziesięciocztero-działowy z długim proporcem admiralskim i kilka mniejszych fregat jako eskorta, a wszystkie ustawione blisko brzegu. W sa¬mym porcie, osłaniane działami okrętów, kołysały się ciężkie kadłuby transportowców, sprowadzonych w celu przewiezienia do miasta rosyjskich posiłków: posiłków, które miały już nigdy nie przybyć. Były oddalone zaledwie o pięć mil, lecz ze względu na obecność francuskiej artylerii i korpusu powietrznego między nimi a miastem równie dobrze mogły znajdować się i o tysiąc mil stamtąd.

–Teraz pewnie już wiedzą, że tu jesteśmy i nie możemy się do nich dostać – powiedział Laurence, opuszczając lunetę. – Francuzi narobili takiego hałasu, że niewątpliwie widzieli, jak tu wlatujemy. –Najwięcej problemów przysporzy nam ten Fleur-de-Nuit, który nas ścigał – powiedział Granby. – W innym wypadku mo¬glibyśmy zaczekać, aż nadejdzie pochmurna noc, i spróbować się przemknąć, ale przecież on tylko na to czeka. Ściągnąłby nam na kark resztę, zanimbyśmy zdążyli wylecieć poza mury. Rzeczywiście zobaczyli w nocy ogromnego ciemnoniebieskiego smoka, podobnego do cienia na tle migocącego morza, który siedział nieporuszony we francuskiej kryjówce, a jego ogromne blade oczy omiatały nieustannie mury miasta.

–Dobry z pana gospodarz – powiedział wesoło marszałek Lefebvre, chętnie pozwalając sobie nałożyć jeszcze jednego kruchego gołębia, którego zaraz zaatakował, podobnie jak górę gotowanych ziemniaków, z entuzjazmem i manierami bardziej przystającymi sierżantowi niż marszałkowi Francji – i nic dziw¬nego, bo w stopniu sierżanta rozpoczynał karierę wojskową, a w cywilu był młynarczykiem. – Od dwóch tygodni jemy go¬towaną trawę i wrony, zagryzając sucharami. Jego okrągłą chłopską twarz okalały kręcone włosy, siwe i nieupudrowane. Wcześniej wysłał emisariuszy z propozycją rozpoczęcia negocjacji i przyjął szczerze i bez wahania chłodną odpowiedź Kalkreutha: zaproszenie na obiad w mieście, by omó¬wić warunki kapitulacji. Zajechał przed bramy miasta w eskorcie zaledwie garstki kawalerzystów. –Dla takiego obiadu podjąłbym jeszcze większe ryzyko – po¬wiedział i roześmiał się, gdy jeden z pruskich oficerów zrobił nieuprzejmą uwagę na temat jego odwagi. – Na dłuższą metę niewiele byście zyskali, gdybyście zamknęli mnie w lochu. Co najwyżej moja biedna żona by się popłakała. Cesarz ma wiele mieczy w swoim koszyku. Kiedy już zrujnował wszystkie serwowane dania i wytarł starannie chlebem sos z talerza, zapadł w drzemkę podczas podawania porto i obudził się z niej dopiero przy serwowaniu ikawy. –Ach, kawa budzi człowieka do życia – oznajmił, po czym wypił trzy filiżanki, niemal jedną po drugiej. – A teraz do rze¬czy- ożywił się – wygląda pan na rozsądnego człowieka i dobrego żołnierza. Chce pan to dalej ciągnąć? Zażenowany Kalkreuth, któremu do głowy by nie przyszło choćby zasugerowanie kapitulacji, powiedział chłodno: –Mam nadzieję, że wytrwam na posterunku z honorem, chyba że otrzymam inne rozkazy od Jego Królewskiej Mości. –Nie otrzyma pan – stwierdził Lefebvre – ponieważ król siedzi zamknięty w Królewcu, tak jak pan tutaj. Ale przecież nie ma się pan czego wstydzić. Nie będę udawał, że jestem Napoleonem, ale śmiem twierdzić, że zajmę miasto, skoro mam przewagę dwa do jednego i działa oblężnicze. Lecz

chciałbym oszczędzić ludzi zarówno pańskich, jak i moich. –A ja nie jestem pułkownikiem Ingerslebenem – powiedział Kalkreuth, nawiązując do oficera, który szybko poddał twierdzę w Szczecinie – i nie będę kapitulował bez oddania jednego strzału. Możemy się okazać twardszym orzechem do zgryzienia, niż się panu wydaje. –Pozwolimy wam odejść z pełnymi honorami – powiedział Lefebvre, nie dając się złapać na przynętę. – Odejdzie pan wolno wraz z oficerem, jeśli obieca pan, że nie będzie walczył z Francją przez okres dwunastu miesięcy. Pańskich ludzi także puścimy i zatrzymamy tylko ich broń. Nic więcej nie mogę zrobić, ale to przecież o wiele lepsze niż dać się zabić albo pójść do niewoli. –Dziękuję za uprzejmą propozycję – powiedział Kalkreuth. wstając – ale nie mogę się na to zgodzić. –Szkoda – rzekł Lefebvre, nie bardzo zmartwiony, i także wstał, po czym założył pas ze szpadą, który wcześniej powiesił bezceremonialnie na oparciu krzesła. – Nie twierdzę, że moja propozycja pozostanie aktualna w nieskończoność, ale mam na¬dzieję, że się pan nad nią jeszcze zastanowi. – Już się odwracał, lecz nagle dostrzegł Laurence'a, który siedział dalej przy sto¬le. – Niestety, muszę dodać, że moja oferta nie obejmuje oficerów brytyjskich przebywających u pana. Przykro mi – zwrócił się do Laurence'a. – Cesarz ma konkretne zapatrywania wobec was, Brytyjczyków, a poza tym otrzymaliśmy rozkazy dotyczące pana w szczególności, jeśli to pan dosiada tego ogromnego chińskiego smoka, które przeleciał niedawno nad naszymi głowami. Ha! A toś nas pan zaskoczył. Kiedy już skończył się śmiać z samego siebie, wyszedł dziar¬skim krokiem, pogwizdując, i wyjechał za mury w otoczeniu swojej eskorty. Jego doskonały nastrój przygnębił wszystkich, a Laurence przez całą noc wyobrażał sobie różne drastyczne rozkazy dotyczące Temeraire'a, do których wydania Lien mogła namówić Bonapartego. –Chyba nie muszę panu mówić, kapitanie, że nie mam zamiaru przyjmować jego propozycji – powiedział do niego Kalkreuth rankiem następnego dnia, kiedy zaprosił go na śnia¬danie. –Panie generale – powiedział cicho Laurence – wprawdzie mam powody, by obawiać się francuskiej niewoli, ale raczej nie będę prosił o poświęcenie życia piętnastu tysięcy ludzi w celu uratowania mnie przed takim losem, że nie wspomnę jeszcze 0 mieszkańcach miasta, którzy by zginęli. Skoro Francuzi ustawili działa oblężnicze, to nie zdołamy stawiać oporu w nieskończo¬ność i trzeba będzie poddać miasto albo pozwolić na to, żeby zrównali je z ziemią, a wtedy albo zginiemy, albo i tak dostaniemy się do niewoli. –Do tego jeszcze daleka droga – rzekł Kalkreuth. – Nie¬prędko skończą przygotowania do oblężenia, bo ziemia zamarzła, a zima jest mroźna i niezdrowa. Słyszał pan też, co on mówił na temat ich zaopatrzenia. Nie zaczną przed marcem, to mogę obiecać, a do tego czasu wiele może się wydarzyć. Ocena Kalkreutha wydawała się początkowo dobra: Laurence obserwował przez lunetę francuskich żołnierzy, którzy dłubali kilofami i łopatami w ziemi bez entuzjazmu, ponieważ ich stare 1 zardzewiałe narzędzia z trudem wgryzały się w twardą glebę, przesiąkniętą wodą rzeki i zmrożoną.

Wiejący od morza wiatr zacinał śniegiem, a mróz wpełzał codziennie przed świtem na szyby i boki miski z wodą. Także i sam Lefebvre nie spieszył się zbytnio: widywali go czasami, jak przechadzał się płytkimi okopami w asyście adiutantów i pogwizdywał wesoło. Niektórych jednak wcale nie uszczęśliwiało to powolne tempo: po niecałych dwóch tygodniach od przybycia do miasta Laurencea i Temerairea pojawiła się Lien. Nadleciała z południa tuż przed zapadnięciem wieczoru: bez jeźdźca, w eskorcie zaledwie dwóch średnich smoków i kuriera, mocno machała skrzydłami, by się odsunąć od frontu zimowego sztormu, który właśnie spadł na miasto i obóz. Zauważyli ją tylko obserwatorzy z miasta i przez dwa długie sztormowe dni, kiedy to śnieg uniemożliwiał dobrą widoczność, Laurence łudził się, że może się pomylili. Aż wreszcie rankiem następnego dnia obudził się, spojrzał na czyste niebo i usłyszał milknące echo jej strasznego ryku. Wybiegł na dwór w szlafroku narzuconym na nocną koszulę, nie bacząc na zimno i sięgający do kostek, jeszcze nie uprząt¬nięty sprzed progu śnieg. Blask bladożółtego słońca odbijał się oślepiająco od pobielałych pól i marmurowej skóry Lien. Stalą na skraju francuskich linii, wpatrzona w ziemię. Laurence i inni patrzyli, jak jeszcze raz zaczerpuje powietrze, uniesiona trochę nad polem, i kieruje wydech wprost na zmarzniętą ziemię. Tumany śniegu zmieszane z grudami ciemnej ziemi wzbiły się w górę, lecz prawdziwe skutki jej działania można było zobaczyć dopiero później, gdy przestraszeni francuscy żołnierze wrócili do pracy z oskardami i łopatami w rękach. Jej oddech rozluźnił glebę na wiele stóp głębokości, poniżej granicy zmarzniętej ziemi, więc teraz mogli pracować o wiele szybciej. W ciągu na¬stępnego tygodnia prace Francuzów znacznie posunęły się do przodu, także dlatego, że żołnierze uwijali się ze wszystkich sił, dopingowani obecnością białej smoczycy, która często przecha¬dzała się wzdłuż linii okopów, wypatrując leniuchów. Teraz niemal każdego dnia francuskie smoki przeprowadzały jakieś działania zaczepne wobec obrońców miasta, głównie po to, by absorbować Prusaków i ich działa i umożliwić tym samym piechocie kopanie okopów i ustawianie baterii. Przeważnie dzia¬ła ustawione wzdłuż murów miasta skutecznie zatrzymywały francuskie smoki, lecz od czasu do czasu któryś przelatywał poza zasięgiem artylerii i zrzucał wiązkę bomb na miejskie fortyfikacje. Wyrzucane z tak dużej wysokości, rzadko trafiały w cel, zazwyczaj spadały na ulice i domy, przysparzając wielu szkód. Mieszkańcy miasta, częściej pochodzenia słowiańskiego niż germańskiego, nie pałali szczególnym entuzjazmem do tej wojny i coraz głośniej posyłali wszystkich do diabła. Z kolei Kalkreuth serwował codzienną dawkę salw armatnich w kierunków Francuzów, bardziej w celu podniesienia morale żołnierzy niż zaszkodzenia zbyt oddalonemu wrogowi. Czasem jednak pruski pocisk trafił we francuskie działo albo zabił kilku kopiących żołnierzy, a raz nawet rozwalił wystawiony sztandar, rzucając na ziemię francuskiego orła: tamtego wieczoru Kal¬kreuth polecił wydać dodatkową rację alkoholu i podjął kolacją oficerów. Gdy pozwalały na to wiatr i przypływ, okręty podpływały bliżej i próbowały zasypać ogniem tyły francuskiego obozu, lecz Lefebvre nie był głupcem i żadna z jego pikiet nie znajdowała się w zasięgu ich dział. Laurence i Temeraire obserwowali co jakiś czas potyczki nad portem, prowokowane przez

francuskie smoki zrzucające bomby, lecz ogień zaporowy kartaczy i dział pieprzowych szybko zmuszał je do odwrotu, więc ostatecznie żadna ze stron nie mogła zdobyć wyraźnej przewagi. Gdyby Francuzi mieli dość czasu, mogliby ustawić dość stanowisk ar¬tyleryjskich, by odeprzeć okręty brytyjskie, lecz chcieli skupić się na głównym celu, którym było zdobycie miasta. Temeraire robił, co mógł, by odeprzeć ataki z powietrza, lecz był jedynym smokiem w mieście, jeśli nie liczyć kilku malutkich kurierów i młodziutkiego smoka, a jego siły i szybkość były ograniczone. W ciągu dnia francuskie smoki na zmianę leniwie kołowały nad miastem. Wystarczył moment nieuwagi Temerai¬re'a czy artylerzystów, a natychmiast atakowały, by wyrządzić choćby i niewielką szkodę, i zaraz się wycofywały, a przez cały czas w okopach uwijali się żołnierze, niczym armia kretów. Lien nie brała udziału w potyczkach, tylko obserwowała je niewzruszona. Przede wszystkim dbała o postęp prac związanych z oblężeniem. Wprawdzie mogłaby się posłużyć boskim wiatrem, by wymordować ludzi na murach ochronnych, lecz z pogardą podchodziła do bezpośredniego udziału w walce. –Moim zdaniem ona jest wielkim tchórzem – powiedział Téméraire i zadowolony prychnął w stronę Francuzów. – Ja bym się tak nie chował, kiedy moi przyjaciele walczą. –Ja nie jestem tchórzem! – wtrąciła Iskierka, która obudziła się na tyle, by się zorientować, co się dzieje wokół niej. Nikt nie wątpił w prawdziwość jej słów: coraz grubsze łańcuchy musiały ją powstrzymać przed przystąpieniem do walki z dorosłymi smokami, które przewyższały ją rozmiarami dwudziestokrotnie, choć z każdym dniem te proporcje malały. Jej wzrost stał się powodem nowego zmartwienia: wprawdzie rosła szybko, lecz nie aż tak, by mogła już walczyć czy sprawnie latać, za to bardzo obciążyłaby Temeraire'a, gdyby zdecydowali się na ucieczkę. Teraz potrząsnęła łańcuchem z wściekłością. –Ja też chcę walczyć! Odepnijcie mnie! –Będziesz mogła walczyć, kiedy będziesz większa, tak jak ona – powiedział pospiesznie Téméraire. – Zjedz owcę. –Przecież j u ż jestem większa – odpowiedziała rozżalona, lecz gdy tylko uporała się z owcą, znowu zasnęła. Laurence nie wyciągnął tak optymistycznych wniosków. Do¬brze wiedział, że Lien nie brakuje ani umiejętności, ani odwagi, bo przecież pamiętał jej pojedynek z Téméraire em w Zakaza ¬nym Mieście. Być może w jakimś stopniu kierowała się chińskim zakazem, który nie pozwalał Niebiańskim brać udziału walce, lecz Laurence był zdania, że jej zachowanie przypomina raczej przebiegłą powściągliwość dowódcy: w końcu pozycje wojsk francuskich były całkowicie bezpieczne, ona zaś zbyt cenna, by ryzykować drobne zdobycze.

Obserwując jej naturalną władzę nad pozostałymi smokami, jak i jej intuicyjne wyczucie co do tego, jak najlepiej je wykorzy¬stać, Laurence utwierdził się w przekonaniu, że Francuzi odnieśli ogromną korzyść, wyznaczywszy jej tak dziwną rolę. Inne smoki odbywały pod jej nadzorem ćwiczenia formacyjne albo kopały, jeszcze przyspieszając prace ziemne. Żołnierze oczywiście nie czuli się swobodnie w tak bliskim sąsiedztwie smoków, lecz sam Lefčbvre dawał im przykład i przechadzając się między smokami, klepał je po bokach i żartował z ich załogami. Kiedy potraktował w ten sam sposób Lien, ta spojrzała na niego ze zdumieniem, niczym dostojna księżna uszczypnięta w policzek przez wieśniaka. Francuzi mieli lepsze morale po odniesionych spektakular¬nych zwycięstwach, dodatkowo zaś motywowała ich nadzieja na wejście do miasta przed nadejściem zimy. –Najważniejsze, że nie tylko Chińczycy, którzy dorastają między smokami, ale także Francuzi się do tego przyzw7cza-ili – powiedział Laurence do Granby'ego, pogryzając szybko kromkę chleba z masłem. Téméraire wylądował właśnie na dziedzińcu po kolejnej porannej potyczce. –Tak, podobnie jak ci poczciwi Prusacy, wśród których musieliśmy upchnąć Temeraire'a i Iskierkę – powiedział Granby i poklepał ją po boku, który podnosił się i opadał niczym miech. Smoczyca otworzyła na chwilę oko i zamruczała zadowolona, wypuszczając kilka strumieni pary z wypustków. –Dlaczego by nie? – odezwał się Téméraire i skruszył jed¬nocześnie kilka krowich kości udowych, jakby to były łupiny orzechów. – Teraz już nas pewnie rozpoznają, jeśli nie są skoń¬czonymi głupcami, i wiedzą, że nie wyrządzimy im krzywdy; chyba że Iskierka zrobi to niechcący – dodał szybko, bo Iskierka od czasu do czasu lubiła przypiec mięso przed jedzeniem, nie zważając na to, czy ktoś przebywa w pobliżu.

Kalkreuth przestał już mówić o potencjalnych wydarzeniach czy o długim oczekiwaniu. Jego ludzie ćwiczyli codziennie, przygotowując się do ataku na podchodzących coraz bliżej Francuzów. –Kiedy już będą w zasięgu naszych dział, przeprowadzimy nocą wypad – oznajmił ponuro. – Nawet jeśli nic z tego nie wyjdzie, to przynajmniej odwrócimy ich uwagę i będziecie mogli uciec. –Dziękuję. Jestem wielce zobowiązany – odpowiedział Laurence. Taka desperacka próba, grożąca zranieniem czy nawet śmier¬cią, była godna podziwu wobec ewentualnego oddania się w ręce wroga. Laurence nie wątpił, że Lien przybyła tam ze względu na nich. Francuzi może i gotowi byli czekać, skupieni na zdo¬byciu cytadeli, lecz Lien kierowały inne motywy. Bez względu na to, jak wraz z Napoleonem planowała pogrążyć Anglię, już ta możliwość obserwowania ich w roli bezradnych więźniów przy jednoczesnym pewnym wyroku śmierci dla Temeraire'a była okropna dla Laurence'a, który uważał, że wszystko byłoby lepsze niż dostanie się w szpony Lien. –Mam nadzieję – dodał – że pomagając nam w ten sposób, nie będzie pan ryzykował więcej, niż nakazuje powinność. Mogą wycofać propozycję honorowej kapitulacji, jeśli stwierdzą, co jest coraz

bliższe prawdy, że zwycięstwo jest tylko kwestią czasu. Kalkreuth potrząsnął głową, zdecydowanie odrzucając taką ewentualność. –I co z tego? Gdybyśmy przyjęli propozycję Lefebvre'a, a on pozwoliłby nam odejść, to co dalej? Armia została rozbrojona i rozpuszczona, oficerowie przyrzekli, że nie będą podejmować walki przez rok. Nieważne, czybyśmy się poddali honorowo, czy ogłosili bezwarunkową kapitulację, i tak cały korpus będzie zlikwidowany, podobnie jak reszta armii. Zdruzgotali całą armię pruską. Pułki rozwiązane, oficerowie zmieceni do torby – nie ma nawet z czego jej odbudować. Podniósł wzrok znad map i uśmiechnął się krzywo, otrząsając się na chwilę z przygnębienia. –Tak więc widzi pan, że nie robię nic wielkiego, kiedy go¬dzę się wytrwać na stanowisku dla waszego dobra. I tak stoimy w obliczu całkowitego zniszczenia. Rozpoczęli przygotowania, ale żaden z nich nie wspominał o artyleryjskich działach, które z pewnością zostaną użyte przeciwko nim, ani o trzydziestu lub więcej smokach, które będą próbowały zastąpić im drogę, bo i tak nic na to nie mogli poradzić. Ustalili, że przeprowadzą wy pad za dwa dni, w pierw¬szą noc nowiu, kiedy to pozostaną niewidoczni w ciemności dla wszystkich poza Fleur-de-Nuitem. Pratt zabrał się do prze¬rabiania srebrnych tac na blachy pancerne, a Calloway nabijał bomby proszkiem błyskowym. Temeraire, aby nie zdradzić ich zamiarów, jak zwykle zawisł nad miastem, lecz zaraz okazało się, że cale ich plany i działania na nic się zdały. –Laurence – odezwał się – lecą tu jakieś smoki. Laurence spojrzał pod słońce przez lunetę: zobaczył grupę jakichś dwrudziestu smoków, lecących szybko tuż nad wodą. Nic więcej nie dało się powiedzieć, więc skierował Temeraire'a w dół na dziedziniec, by ostrzec garnizon przed zbliżającym się atakiem i schować się za osłonę dział. Granby, który usłyszał ostrzeżenia Laurence'a, stał niespo¬kojny na dziedzińcu przy śpiącej Iskierce. –No to klops – powiedział, wspinając się na mur za Lau¬rence'em, po czym sam spojrzał przez lunetę. – Nie ma szans, żeby się przebić przez dodatkowe dwadzieścia… Urwał niespodziewanie. Garstka francuskich smoków znajdu¬jących się w powietrzu zajmowała pospiesznie pozycje obronne przed nadlatującą grupą. Temeraire stanął na tylnych łapach, oparty o mur, by mieć lepszy widok, ku przerażeniu ustawio¬nych na wałach żołnierzy, którzy usuwali się szybko przed jego ogromnymi łapami. –Laurence, oni walczą! – zawołał podniecony. – Czy to nasi przyjaciele? Maksimus i Lily? –Boże, w samą porę! – powiedział radośnie Granby. –To niemożliwe – odpowiedział Laurence, lecz jednocze¬śnie poczuł gwałtowny przypływ nadziei, przypomniawszy sobie

0 dwudziestu smokach obiecanych przez Anglię. Zupełnie nie pojmował, jak to się stało, że przybyły właśnie do Gdańska – ale przyleciały od strony morza i w a 1 c z y ł y z francuskimi smokami, chaotycznie wprawdzie i bez szyku, lecz niewątpliwie się biły… Francuska obrona, nieliczna i zupełnie zaskoczona, rozpro¬szyła się i wycofała pod mury, a wtedy przybyłe smoki przebiły się przez linię. Z głośnymi i radosnymi okrzykami smoki lądo¬wały bezładnie na dziedzińcu fortecy, wściekle trzepocąc jasno ubarwionymi skrzydłami. Tuż przed Temeraireem wylądował Arkady, który odrzucił w tył łeb, dumny jak paw. –Skąd się tu wzięliście? – zawołał Temeraire i zaraz powtó¬rzył pytanie w języku durzagh. Arkady mówił długo i chaotycznie, poza tym często przery¬wali mu towarzysze, jako że każdy chciał coś dodać do opowieści. Ogólną kakofonię wzmagały smoki, które posykiwały na siebie 1 rozdawały kuksańce na prawo i lewo, wprawiając w zdumienie nawet awiatorów, a pruscy żołnierze, którzy dopiero co przyzwy¬czaili się do grzecznego Temerairea i wciąż śpiącej Iskierki, ze zdumieniem wybałuszali oczy. –Mam nadzieję, że nie jesteśmy niemile widzianymi gośćmi. Laurence spojrzał w stronę głosu, odwracając się plecami do ciżby smoków, i dostrzegł Tharkaya: rozchełstany i potargany od wiatru, miał na ustach lekki sardoniczny uśmiech, jakby regularnie zjawiał się w ten sposób. –Tharkay? Jesteś jak najbardziej mile widziany. Czy to twoja sprawka? – zapytał Laurence. –Owszem, ale zapewniam cię, że zostałem ukarany za swoje grzechy – powiedział Tharkay, po czym uścisnął dłoń Laurenceb-wi i Granby emu. – Uznałem to za doskonały pomysł, dopóki nie wyruszyliśmy razem w podróż przez dwa kontynenty. Po tym wszystkim zaczynam myśleć, że przybycie tutaj to akt łaski. –Wyobrażam sobie – rzekł Laurence. – Dlatego odszedłeś? Nic o tym nie mówiłeś. –Bo nie sądziłem, że coś z tego wyjdzie – odparł Tharkay i wzruszył ramionami. – Ale ponieważ Prusacy domagali się od Anglii dwudziestu smoków, pomyślałem, że spróbuję te sprowa¬dzić, żeby ich zadowolić. –I przyleciały z tobą? – zapytał Granby, patrząc ze zdumie¬niem na dzikie smoki. – Jeszcze nigdy nie słyszałem, żeby dzikie smoki pozwoliły się zaprząc. Jak ich do tego namówiłeś? –Poddały się próżności i chciwości – odparł Tharkay. – Ar¬kady, jak sądzę, zgodził się wziąć w tym udział, by ratować Temerairea, bo tak mu całą sprawę przedstawiłem, a jeśli chodzi o pozostałe… No cóż, uznały, że tłuste krowy sułtana smakują lepiej niż chude kozy i świnie, którymi żywiły się w górach. Obiecałem im, że za służbę u ciebie każdy dostanie krowę dziennie. Mam nadzieję, że nie przesadziłem? –Dla dwudziestu smoków? Równie dobrze mogłeś obiecać każdemu stado krów – powiedział

Laurence. – Ale w jaki sposób nas tu znaleźliście? Wydaje mi się, że przebyliśmy pół świata, zanim tu dotarliśmy. –I mnie się tak wydawało – rzekł Tharkay – a jeśli nie straciłem słuchu podczas podróży, to nie jest to wina moich towarzyszy. Zgubiliśmy wasz trop w okolicach Jeny. Po kilku tygodniach terroryzowania okolicy natknąłem się w Berlinie na bankiera, z którym rozmawiałeś. Powiedział mi, że jeśli jeszcze cię nie schwytali, to pewnie będziesz w Gdańsku albo Królewcu razem z niedobitkami armii, no i tu nas zobaczyłeś. Machnął rękaw kierunku pstrokatego tłumu smoków, które przepychały się, by znaleźć jak najlepsze miejsca na dziedzińcu. Iskierka spała przytulona do ciepłej ściany budynku koszarowej kuchni, a teraz jeden z zastępców Arkadyego pochylił się, żeby ją przepędzić. –Och, nie – jęknął zaniepokojony Granby i ruszył ku scho¬dom prowadzącym na dziedziniec. Zupełnie niepotrzebnie, ponieważ Iskierka obudziła się tyl¬ko na chwilę i ostrzegawczo dmuchnęła ogniem w nos dużego szarego smoka, a ten ryknął zaskoczony i odskoczył do tyłu. Inne smoki obchodziły ją już z szacunkiem pomimo jej małych rozmiarów i wybierały inne miejsca na odpoczynek, na dachach, dziedzińcach albo otwartych tarasach, wywołując głośne okrzyki przerażenia mieszkańców. –Dwadzieścia? – powiedział Kalkreuth wpatrzony w małą Gherni, która spała spokojnie na jego balkonie. Jej długi, wąski ogon, który rozciągnęła przez drzwi do jego pokoju, podskakiwał czasem i drżał. – I będą posłuszne? –No cóż, będą słuchały Temerairea, zazwyczaj, i swojego przywódcy-odpowiedział Laurence z powątpiewaniem. – Wię¬cej nie mogę obiecać. rl ak czy inaczej, rozumieją tylko swój język i znają trochę jakiś turecki dialekt. Kalkreuth milczał, bawiąc się nożem do rozcinania listów. Wbijał jego czubek w wypolerowane drewno, nie zważając na zniszczenia. –Nie – odezwał się w końcu, jakby mówił sam do sie¬bie. – W ten sposób tylko byśmy odsunęli to, co i tak jest nie¬uniknione. Laurence skinął głową. Sam przez ostatnie kilka godzin zastanawiał się nad możliwością przeprowadzenia jakiejś akcji przy użyciu nowych sił powietrznych, ataku, który by odciągnął Francuzów od miasta. Jednak wciąż na ich dwa smoki przypadały trzy francuskie, do tego nie należało oczekiwać, że dzikie smoki będą w stanie wykonać jakieś strategiczne manewry. Nadawały się do indywidualnych walk, natomiast w roli zdyscyplinowanych żołnierzy gwarantowały porażkę. –Mam natomiast nadzieję, kapitanie, że dzięki nim będzie można was stąd bezpiecznie wyprowadzić: choćby tylko za to jestem im wdzięczny. Zrobiliście co w waszej mocy, a teraz lećcie; niech Bóg was prowadzi – dodał Kalkreuth.

–Żałuję, że nie możemy zrobić nic więcej, i dziękuję – po¬wiedział Laurence. Zostawił Kalkreutha stojącego z opuszczoną głową przy biurku i wrócił na dziedziniec. –Nałóżmy mu zbroję, panie Fellowes – wydał polecenie dowódcy załogi naziemnej i kiwnął głową do porucznika Ferri-sa. – Polecimy, gdy tylko się ściemni. Załoga zabrała się do pracy w milczeniu. Nikt się nie cieszył, że opuszczają miasto w takich okolicznościach. Trudno było nie dostrzec w tych dwudziestu smokach, rozlokowanych w całej fortecy, siły, którą można by użyć do jej obrony; tak więc czuli, że postępują samolubnie, zabierając je wszystkie ze sobą, by pomogły im w ich rozpaczliwej ucieczce. –Laurence – odezwał się niespodziewanie Téméraire – za¬czekaj. Dlaczego musimy ich tak zostawić? –Mnie też jest przykro, że to robimy, mój drogi – powiedział przybity Laurence – ale ich pozycja jest nie do utrzymania. Forteca padnie, żebyśmy nie wiem co robili. Wcale byśmy się im nie przysłużyli, gdybyśmy zostali i dostali się do niewoli razem z nimi. –Nie to miałem na myśli – rzekł Téméraire. – Teraz jest nas dużo. Dlaczego nie zabieramy ze sobą żołnierzy? –Byłoby to możliwe? – zapytał Kalkreuth i zaraz usiedli, by opracować desperacki plan. Według szacunków Laurence'a w porcie cumowało dość trans¬portowców, by pomieścić garnizon na pokładach, choć trzeba by ich poupychać w każdym możliwym kącie od rufy po dziób. –Zaskoczymy tych marynarzy, kiedy spadniemy na nich tak niespodziewanie – rzucił Granby z powątpiewaniem. – Mam nadzieję, że nas nie zestrzelą. –Jeśli nie stracą głowy, to chyba uświadomią sobie, że ataku¬jący nigdy by nie zeszli tak nisko – powiedział Laurence. – Polecę pierwszy z Temeraire'em i ostrzegę okręty. On przynajmniej potrafi zawisnąć w powietrzu, więc spuścimy pasażerów na li¬nach. Inne smoki będą musiały lądować na pokładach. Dobrze, że nie są zbyt duże. Z eleganckich patrycjuszowskich domów zebrano wszystkie jedwabne zasłony i kawałki płótna, często wbrew życzeniom wła¬ścicieli, a potem posadzono do pracy szwaczki z całego miasta, które w ogromnej sali balowej w generalskiej rezydencji zaczęły szyć uprząż transportową pod nadzorem Fellowesa. –Panowie, nie mogę obiecać, że to w ogóle wytrzyma – oznaj¬mił Fellowes. – Nie mam pojęcia, jak oni to robią w Chinach. Po¬wiem tylko, że to, co tu przygotowujemy, będzie najdziwniejszą rzeczą, jaką smok kiedykolwiek nosił i na jakiej kiedykolwiek podróżował człowiek. –Niech pan robi, co się da – rzucił krótko generał Kal¬kreuth – a jeśli ktoś woli zostać, to może się oddać do niewoli.

–Oczywiście nie możemy zabrać koni ani dział – powiedział Laurence. –Uratujcie ludzi. Konie i działa można zdobyć – odparł Kalkreuth. – Ile kursów trzeba będzie odbyć? –Z pewnością mógłbym zabrać co najmniej trzystu ludzi, gdyby nie zbroja – powiedział Téméraire. Kontynuowali dyskusję na dziedzińcu, gdzie mógł zaprezentować swoje opinie. – Ale mniejsze smoki tylu nie uniosą. Przyniesiono pierwszą uprząż transportową. Arkady odsunął się nieco, spoglądając na nią podejrzliwie, lecz Téméraire powie¬dział coś do niego dobitnym głosem i obrócił się, by poprawić rzemień swojej uprzęży. Przywódca dzikich smoków od razu się podsunął z wypiętą piersią i już nie przysparzał więcej kłopotów: poza tym, że wciąż obracał się w kółko, żeby zobaczyć, co z nim robią, przez co zrzucił na ziemię kilku uprzężników. Gdy tylko założono mu całą uprząż, Arkady zaczął paradować przed swoimi j towarzyszami. Wyglądał komicznie, jako że uprząż uszyto po I części z wzorzystych jedwabi, zabranych zapewne z damskiego buduaru, lecz on najwyraźniej uznał, że wygląda wspaniale, a pozostałe smoki pomrukiwały tylko z zazdrością. Trudniej było namówić ludzi, żeby weszli na niego, aż w końcu Kalkreuth wyzwał żołnierzy od tchórzy i sam wspiął się na smoka. Za nim udali się pospiesznie jego adiutanci, sprzeczając się nawet, który ma iść pierwszy. Zachęceni takim przykładem i zawstydze¬ni żołnierze zaczęli hałaśliwie gramolić się na smoki. Obserwujący ich Tharkay stwierdził kąśliwie, że pod pewnymi względami smoki i ludzie nie różnią się od siebie aż tak bardzo. Arkady, wcale nie największy wśród dzikich smoków, do-i wodzący nimi bardziej na mocy dominującej osobowości niż rozmiarów, był w stanie oderwać się od ziemi z setką ludzi. –Na wszystkie załadujemy w sumie prawie dwa tysiące ludzi – powiedział Laurence po próbie i przekazał tabliczkę do pisania Roland i Dyerowi, by jeszcze raz policzyli i sprawdzili, czy się nie pomylił, z czego byli bardzo niezadowoleni, ponieważ uznali za niesprawiedliwe zapędzanie ich do szkolnych zajęć w tak ważnej chwili. – Nie możemy przeciążyć smoków – dodał Laurence. – Bo może będą musiały uciekać, jeśli nas przyłapią podczas transportu. –Dojdzie do tego, jeśli nie zajmiemy się Fleur-de-Nui-tem – zauważył Granby. – Gdybyśmy tak sprowokowali go dzisiejszej nocy… Laurence z powątpiewaniem potrząsnął głową. –Bardzo dbają o to, żeby nie był odsłonięty. Żeby podejść blisko, musielibyśmy wejść między nich i znaleźć się w zasięgu ich artylerii. Od czasu naszego przybycia nie widziałem, żeby się ruszał z kryjówki. Przez cały czas tylko nas obserwuje z tamtego występu i trzyma się na uboczu. –Nawet by nie potrzebowali Fleur-de-Nuita, żeby stwier¬dzić, że coś szykujemy na jutro, gdybyśmy spróbowali go wy¬eliminować dzisiejszej nocy – zauważył Tharkay. – Lepiej zająć się nim tuż przed naszą akcją. Nikt mu nie zaprzeczył, ale nie udało im się uzgodnić, w ja¬ki sposób mają to zrobić. Mogli jedynie

wywołać zamieszanie, wysławszy mniejsze smoki do zbombardowania pierwszych szeregów- sił francuskich. Blask wybuchów oślepiłby Fleur-de-Nuita, a w tym samym czasie inne smoki wymknęłyby się na południe i poleciały szerokim łukiem ku morzu. –Tylko na długo to nie wystarczy – powiedział Granby -a potem trzeba będzie stawić czoło wszystkim, łącznie z Lien. Przecież Téméraire nie może z nią walczyć, kiedy będzie ob¬wieszony trzema setkami ludzi. –Taki atak postawa na nogi cały obóz i prędzej czy później ktoś nas zauważy – zgodził się Kalkreuth. – Ale i tak zyskaliby¬śmy więcej czasu niż przy natychmiastowym wszczęciu alarmu. Wolałbym uratować raczej połowę korpusu niż nikogo. –Tylko że jeśli będziemy musieli lecieć tak szerokim łukiem, to zajmie nam to o wiele więcej czasu i nie zdołamy zabrać stąd aż tylu ludzi – zaprotestował Temeraire. – Może by tak polecieć tam i zabić go szybko i po cichu, a wtedy wydostalibyśmy się stąd, zanimby się zorientowali, o co nam chodzi. Albo chociaż grzmotnąć go na tyle mocno, żeby stracił orientację… –Tak naprawdę zależy nam na tym – odezwał się I ^aurence -żeby usunąć go z drogi po cichu. Może go odurzyć? – Zamyślił się na chwilę, a potem dodał: – Przez całą kampanię karmili smoki bydłem odurzonym opium. Gdyby tak podsunąć mu jedną krowę mocno nafaszerowaną opium, to pewnie by nie poczuł innego smaku, zresztą wtedy i tak byłoby już za późno. –Jego kapitan nie pozwoli mu zjeść krowy, która się zata¬cza – zauważył Granby. –Skoro wojsko je gotowaną trawę, to smoki pewnie też nie dojadają – powiedział Laurence. – Myślę, że jeśli w nocy zobaczy w pobliżu krowę, to będzie wolał raczej prosić o wybaczenie po fakcie niż o pozwolenie. Tharkay zgłosił się do wykonania tego zadania. –Znajdźcie mi jakieś nankinowe spodnie, luźną koszulę i koszyk – powiedział. – Zapewniam was, że uda mi się przejść przez cały obóz, a jeśli mnie ktoś zatrzyma, będę bełkotał niewyraźnie i powtarzał nazwisko jakiegoś starszego oficera. Byłoby jeszcze lepiej, gdybyście dali mi dla nich kilka butelek brandy zaprawionego laudanum, no bo dlaczego nie mielibyśmy odurzyć też strażników. –Ale czy zdołasz wrócić? – zapytał Granby. ! – Nie zamierzam wracać – odpowiedział Tharkay. – W końcu chcemy się stąd wydostać. Niewątpliwie dotrę do portu, zanim skończycie załadunek, i znajdę jakiegoś rybaka, który mnie zabierze swoją łodzią. Na pewno handlują z okrętami.

Adiutanci Kalkreutha pełzali po dziedzińcu, rysując kredą mapę na tyle dużą, że mogły ją ogarnąć wzrokiem dzikie smoki, i na szczęście na tyle ciekawą i kolorową, że w ogóle przyciągnęła ich uwagę. Jasnoniebieska wstęga rzeki miała być ich przewod¬nikiem: przechodziła przez mury miasta i

spływała zakolem do portu, przecinając po drodze obóz Francuzów. –Będziemy lecieli jeden za drugim nisko nad wodą – po¬wiedział Laurence. – Proszę, upewnij się, że inne smoki mnie rozumieją – zwrócił się z niepokojem do Temeraire'a – muszą się zachowywać bardzo cicho, jakby się podkradały do stada bardzo płochych zwierząt. –Powtórzę im to – obiecał Temeraire i westchnął. – Nie chodzi o to, że się nie cieszę z ich obecności – wyznał cicho. – Rzeczywiście nawet mnie słuchają, choć nigdy nie uczono ich dyscypliny, ale byłoby tak miło mieć teraz przy sobie Maksimusa, Lily i może jeszcze Ekscidiuma. On by wiedział, co robić. –Trudno mi się z tobą nie zgodzić – rzekł Laurence. – Nie¬zależnie od dyscypliny, sam Maksimus byłby pewnie w stanie zabrać co najmniej sześciuset ludzi, jako wyjątkowo okazały Regal Copper. – Zamilkł na moment i zapytał ostrożnie: – A te¬raz powiesz mi, co jeszcze cię trapi? Boisz się, że w krytycznej chwili stracą głowę? –Och, nie, nie w tym rzecz – odparł Temeraire i spojrzał w dół, trącając nosem resztki obiadu. – Uciekamy, prawda? – za¬pytał nagle. –Tak bym tego nie nazwał – powiedział zaskoczony Lau¬rence. Do tej pory był przekonany, że Temeraire całkowicie akceptuje ich plan, szczególnie teraz, kiedy zdecydowali się wywieźć pruskich żołnierzy, i sam uznawał ten manewr za godny podziwu: jeśli tylko zdołają go przeprowadzić. – Nie powinniśmy się wstydzić, że wycofujemy się, by zachować siły na przyszłą bitwę, z lepszymi widokami na zwycięstwo. –Chodzi mi o to, że jeśli odchodzimy, to Napoleon naprawdę wygrał – powiedział Temeraire – a Anglia wciąż jeszcze długo pozostanie w stanie wojny, ponieważ on zamierza podbić nasz kraj. Tak więc nie możemy prosić rządu, by zmienił cokolwiek w kwestii smoków. Musimy robić, co nam każą, dopóki nie poko¬namy Napoleona. – Spuścił nieco głowę i dodał: – Nie rozumiem tego, Laurence, ale obiecuję, że zrobię, co do mnie należy, i nie zawsze będę narzekał. Ale po prostu jest mi przykro. Wobec tej zgrabnej mowy Laurence zauważył z pewnym zaże¬nowaniem zmianę we własnych poglądach, o której czuł się zobo¬wiązany powiedzieć Temeraire'owi, skoro ten wprawił go w jeszcze większe zakłopotanie, przypominając jego kolejne obiekcje. –Nie zmieniłem się, mam nadzieję, jeśli chodzi o zasadnicze sprawy-powiedział Laurence, szukając usprawiedliwienia-a je¬dynie odbieram pewne sprawy inaczej. Napoleon dowiódł całe¬mu światu, że jedną z oznak postępu w nowoczesnej armii jest bliższa współpraca człowieka ze smokiem. Wracamy do Anglii nie tylko po to, by znowu pełnić służbę, lecz by przekazać tę niezwykle ważną wiedzę, co w tej sytuacji jest już nie tylko naszym pragnieniem, lecz wręcz obowiązkiem promowania podobnych zmian w Anglii. Temeraire nie potrzebował dodatkowych argumentów7, a za¬żenowanie Laurence'a zostało szybko złagodzone radością smoka i koniecznością przedstawienia mu wielu przestróg: naturalnie wszystkie dotychczasowe obiekcje pozostały aktualne i Laurence dobrze wiedział, że napotkają zacięty opór.

–Nie obchodzi mnie, czy komuś się to podoba – powiedział Temeraire – ani że zajmie to dużo czasu. Laurence, jestem taki szczęśliwy i bardzo chciałbym już być w domu. Przez noc i cały następny dzień szyli nowe uprzęże. Zabrali materiały przeznaczone dla koni i ogołocili wszystkie sklepy garbarskie. Zapadał już zmierzch, a Fellowes ze swoimi ludźmi wciąż pełzał po smokach, doszywając kolejne pętle wykonane z najróżniejszych materiałów – skóry, lin czy splecionych pasów jedwabiu – przez co wyglądały tak, jakby ozdobiono je wstęgami i kokardami. – Zupełnie jak suknia balowa – zauważył Ferris, rozśmieszając swoich towarzyszy. Wcześniej rozdano wszystkim po porcji alkoholu. – Powinniśmy polecieć prosto do Londynu i pokazać je królowej. Fleur-de-Nuit jak zwykle zajął miejsce na skalnym wystę¬pie, by objąć nocną wartę. W miarę upływu czasu kontury jego ciemnogranatowej postaci wtapiały się w mrok, aż wreszcie widać było tylko jego ogromne oczy, mlecznobiałe, rozjarzone odbitym blaskiem ognisk. Od czasu do czasu obracał się, by spojrzeć ku morzu, i wtedy oczy znikały, lecz zaraz znowu się pojawiały. Tharkay wymknął się już kilka godzin wcześniej. Obserwo¬wali rozwój sytuacji z niepokojem; a trwało to całą wieczność, jeśli mierzyć uderzeniami serca, albo dwa obroty, jeśli mierzyć klepsydrą. Smoki czekały ustawione w szeregu, pierwsi ludzie byli uczepieni pętli i gotowi do drogi. –Jeśli nic z tego nie wyjdzie… – powiedział cicho Laurence i wtedy rozjarzone blado oczy zamrugały raz i jeszcze raz, potem trochę wolniej, aż wreszcie zasłonięte częściowo powiekami osunęły się ku ziemi, powoli i leniwie, a po chwili ich wąziutkie szparki całkiem zgasły. –Mierzcie czas – zawołał Laurence do adiutantów w dole, trzymających przygotowane klepsydry. Temeraire wzbił się w powietrze z pewnym trudem, mocno obciążony. Laurence poczuł się dziwnie w otoczeniu tylu obcych ludzi, ich przyspieszonych nerwowych oddechów, które zlewały się w pomruk, zduszonych przekleństw natychmiast uciszanych cichymi sykami sąsiadów- i ciepła ich ciał chroniącego przed kąsającym wiatrem. Temeraire opuścił miasto wzdłuż koryta rzeki: leciał nisko, tak by odgłos wody wpływającej do morza zagłuszył trzepot jego skrzydeł. Skrzypiały liny przycumowanych na obu brzegach rzeki łodzi, a nad wszystkim górował niczym sęp portowy dźwig. Rze¬ka była gładka i czarna, upstrzona tu i ówdzie drgającymi cętkami odbić francuskich ognisk, rozrzuconych na długich falach. Na obu brzegach ciągnął się obóz Francuzów i co jakiś czas w blasku latarni widzieli zarys ciała smoka, złożone skrzydło, lufę armatnią. Żołnierze spali w prowizorycznych obozowi¬skach, skuleni obok siebie pod kocami ze zgrzebnej wełny, pod płaszczami albo słomianymi matami, ze stopami wysuniętymi w stronę ogniska. Nawet jeśli z obozu dochodziły jakieś dźwięki, to Laurence ich nie słyszał, ponieważ zagłuszało je bicie jego serca, kiedy szybowali wzdłuż rzeki, niesieni niemal leniwymi ruchami skrzydeł Temeraire'a. Wrreszcie odetchnęli, kiedy ogniska zostały za nimi. Minęli bezpiecznie skraj obozowiska i od morza dzielił ich teraz jed-nomilowy bagnisty pas, zza którego dobiegał szum spienionych fal. Temeraire od razu przyspieszył, aż wiatr zaświstał na krawę¬dziach jego skrzydeł. Laurence usłyszał gdzieś pod sobą odgłosy wymiotowania któregoś z podwieszonych w pętlach żołnierzy. Lecieli już nad morzem

ku okrętowym latarniom, które wobec braku księżycowego blasku przyciągały ich do siebie niemal radosnym światłem. Kiedy znaleźli się jeszcze bliżej, Laurence dostrzegł kandelabr, ustawiony w oknach rufowych jednego z okrętów, siedemdziesięcioczterodziałowego, i oświetlający złote litery na rufie: Vanguard. Laurence pochylił się i skierował Temeraire'a w tamtą stronę. Młody Turner przepełzł na bark smoka i wystawił latarnię z nocnym sygnałem, tak by można było zobaczyć, że nie mają wrogich zamiarów: długie niebieskie światło i dwa krótkie czerwone, z kolorami uzyskanymi z cienkich kawałków płótna nałożonych na otwór latarni, i zaraz potem trzy krótkie białe sygnały, prośba o cichy odzew. Powtarzali sygnał, w miarę jak się zbliżali. Długo nikt nie odpowiadał. Czyżby obserwator ich nie zauważył? Laurence od prawie roku nie widział nowej książki sygnałowej. I nagle pojawił się szybki sygnał odpowiedzi, niebieski-czer-wony-niebieski-czerwony, i zaraz na pokładzie zapaliły się inne światła, oni zaś zaczęli opadać. –Ahoj, statek – zawołał Laurence, składając dłonie wokół ust. –Ahoj, awiator – odpowiedział zdumiony wachtowy, słabo i niewyraźnie – kim, do diabła, jesteście? Téméraire zawisł ostrożnie nad pokładem. Opuszczone w dól długie liny z węzłami uderzyły o deski i ludzie zaczęli się wyśli¬zgiwać z uprzęży, by jak najszybciej znaleźć się na dole. –Téméraire, powiedz im, żeby schodzili ostrożnie – po¬wiedział stanowczo Laurence. – Uprząż może nie wytrzymać, a przecież trzeba jeszcze sprowadzić ich towarzyszy. Téméraire burknął coś po niemiecku i żołnierze zaczęli się spuszczać mniej gwałtownie, a opanowali się jeszcze bardziej, kiedy jeden z nich, nie zdoławszy chwycić się liny, runął dół z głośnym krzykiem, który ucichł, kiedy jego głowa głucho ude¬rzyła o pokład. Potem już wszyscy schodzili bardzo ostrożnie, a na samym pokładzie ich oficerowie spędzali ich szybko pod reling, popychając dłońmi i trącając kijami w milczeniu. –Wszyscy zeszli? – zwrócił się Téméraire do Laurence'a. Na jego grzbiecie pozostała już tylko załoga, tak więc na znak Laurence'a opuścił się ostrożnie do wody, prawie nie wywołując fali. Na okręcie robiło się coraz głośniej, jako że podnieceni marynarze i żołnierze mówili coś do siebie w swoich językach, oficerowie nie mogli przedrzeć się przez tłum, by się zgroma¬dzić, a członkowie załogi wymachiwali latarniami we wszystkie strony. –Spokój – warknął Téméraire, wysuwając głowę nad bur¬tą – i zgaście te światła. Nie widzicie, że staramy się zachować ciszę? A jeśli któryś mnie nie posłucha albo zacznie wrzeszczeć jak dzieciak, to go wyrzucę za burtę, bez dwóch zdań – dodał. –Gdzie kapitan? – zawołał Laurence, a jego pytanie za¬brzmiało głośno w ciszy, jaka zapadła po groźbie Temeraire'a.

–Will? Czy to Will Laurence? – Mężczyzna w nocnej ko¬szuli i czapce wychylił się przez poręcz. – Do diabła, człowieku, tak bardzo tęskniłeś za morzem, że musiałeś zamienić smoka w okręt? Jaki to tonaż? –Gerry – odpowiedział Laurence, uśmiechając się szeroko. – Wyświadczysz mi przysługę, jeśli roześlesz wszystkie łodzie do pozostałych okrętów z wiadomością. Ewakuujemy cały garnizon i musimy umieścić ich na pokładach okrętów przed świtem, bo inaczej zrobi się tu zbyt gorąco i będziemy musieli uciekać. –Jak to, cały garnizon? – zdziwił się kapitan Stuart. – Ilu łudzi? –Mniej więcej piętnaście tysięcy – rzekł Laurence. – Nie¬ważne – dodał, gdy Stuart zaczął coś bełkotać – musisz ich tu jakoś upakować i odwieźć chociaż do Szwecji. Dzielni z nich żołnierze i nie chcemy ich tak zostawić. Muszę wracać po na¬stępnych. Bóg jeden wie, ile mamy czasu, zanim nas zauważą. W drodze powrotnej do miasta minęli Arkady'ego z jego ła¬dunkiem. Przywódca dzikich smoków skubał ogony młodszych osobników stada, pilnując, by nie zboczyli z kursu. Machnął końcem ogona, kiedy Téméraire mijał ich w pełnym pędzie, naj¬ciszej jak potrafił. Na dziedzińcu panował kontrolowany zamęt; kolejne pododdziały maszerowały w szyku do przydzielonych im smoków i żołnierze wdrapywali się na grzbiety, starając się nie robić większego hałasu. Miejsce dla każdego ze smoków zaznaczyli wcześniej farbą na kamiennych płytach, teraz już mocno podeptanych i podra¬panych pazurami i butami. Gdy tylko Téméraire usiadł w swoim kącie, sierżanci i oficerowie zaczęli natychmiast podprowadzać swoich ludzi: kolejni żołnierze wspinali się po boku smoka i wsuwali głowę i ramiona w najwyższą wolną pętlę, chwytając się mocno uprzęży albo swojego towarzysza i podpierając nogami o jakiś rzemień. Winston, jeden z uprzężników, przybiegł zdyszany. –Trzeba coś naprawić, sir? – wyrzucił z siebie i pobiegł do następnego smoka, gdy tylko usłyszał, że nie. Fellowes i jego nieliczni pomocnicy także uwijali się między smokami, naprawiając poluzowane lub zerwane części uprzęży. Téméraire dał znak, że jest gotowy. –Czas – zawołał Laurence. –Godzina i kwadrans – usłyszał sopran Dyera. Było gorzej, niż się spodziewał, a wiele smoków odlatywało dopiero z drugim ładunkiem. –Teraz już pójdzie szybciej – powiedział Téméraire pewnym głosem, a Laurence stwierdził: –Tak. Leć szybko, teraz… I już lecieli. Tharkay zbliżył się do nich, kiedy wyładowywali drugą grupę żołnierzy na jeden z transportowców

zacumowanych w porcie. W jakiś sposób dostał się na pokład i teraz wspinał się po linie w górę w przeciwnym kierunku niż opuszczający się żołnierze. –Fleur-de-Nuit wziął owcę, ale nie zjadł całej – oznajmił ci¬cho, gdy już znalazł się obok Laurence'a. – Zżarł połowę, a resztę schował. Nie wiem, czy to wystarczy, żeby przespał całą noc. Laurence skinął głową. Nic na to nie mogli poradzić. Pozo¬stało im robić swoje tak długo, jak to było możliwe. Wschód jakby się trochę rozjaśnił, tymczasem ulice miasta wciąż wypełniał tłum ludzi czekających na swoją kolej. Arkady okazał się bardzo przydatny w chwili kryzysu; wciąż poganiał dzikie smoki, a sam wykonał już osiem kursów. Nadleciał gotowy do kolejnego załadunku, gdy Téméraire wzbił się w powietrze po raz siódmy: zabierał większą liczbę żołnierzy, więc załadu¬nek i rozładunek trwały dłużej. Inne smoki także sprawiały się dzielnie: ten nieduży pstrokaty, którego Keynes pozszywał po przygodzie z lawiną, ze szczególną determinacją kursował wytrwale tam i z powrotem ze swoimi dwudziestoosobowymi ładunkami. W chwili lądowania Temeraire'a na pokładach okrętów znajdowało się dziesięć smoków, głównie te większe; Laurence pomyślał, że po następnym przelocie miasto zostanie prawie puste, po czym spojrzał na wschód: trzeba będzie się uwijać. I nagle z francuskiej kryjówki popłynęło małe dymiące nie¬bieskie światło. Laurence patrzył przerażony, jak flara eksploduje nad rzeką: trzy smoki, które akurat tamtędy przelatywały, za¬skrzeczały i drgnęły gwałtownie, zaskoczone nagłym wybuchem światła, zrzucając z siebie kilku ludzi, którzy z krzykiem spadli do wody. –Na pokład! Skaczcie, do cholery! – ryknął Laurence do żołnierzy gramolących się w dół po uprzęży. – Téméraire! Téméraire powtórzył jego komendę po niemiecku, choć właściwie nie było takiej potrzeby, bo ludzie już zeskakiwali ze smoków. Tych, którzy wpadli do wody, wyławiały załogi okrętów. Jeszcze nieduża grupa pozostała w uprzęży transportowej albo trzymała się rzemieni, lecz Téméraire nie czekał dłużej. Inne smoki startowały zaraz za nim i całą grupą popędziły z powrotem do miasta obok krzyków i jaśniejących już latarni francuskiego obozu. –Załoga naziemna na górę! – krzyknął Laurence przez tubę, gdy tylko Téméraire wylądował po raz ostatni na dziedzińcu, tymczasem za murami rozległy się pierwsze kaszlące ryki fran¬cuskich dział. Przybiegł Pratt z ostatnim smoczym jajem, zawiniętym w miękki materiał i sztormiak, i umieścił je w siatce ładunkowej Téméraire'a, a Fellowes i jego ludzie zrezygnowali już z wszyst¬kich prac naprawczych. Członkowie załogi naziemnej, dobrze wprawieni, wdrapywali się zwinnie po linach i przypinali do uprzęży. –Wszyscy na miejscach, sir – ryknął Ferris z grzbietu Te-merairea; musiał użyć tuby, by go usłyszeli. Nad ich głowami grzmiała ustawiona na murach artyleria, kaszlały głucho haubice i zawodziły

świszcząco przelatujące po¬ciski moździerzy, a na dziedzińcu słychać było krzyki Kalkreutha i jego adiutantów dyrygujących ostatnimi pododdziałami. Téméraire chwycił Iskierkę w pysk i zarzucił ją sobie na barki. Smoczyca ziewnęła i uniosła sennie głowę. –Gdzie jest mój kapitan? Och! Co to, walczymy? – Otwo¬rzyła szerzej oczy, usłyszawszy odgłosy dział. –Jestem tutaj, nie bój się – zawołał Granby i wspiął się szybko na swoje miejsce. W ostatniej chwili zdążył przytrzymać ją za uprząż. –Generale! – krzyknął Laurence. Kalkreuth machnął ręką w odmownym geście, lecz jego adiutanci chwycili go pod pachy i podsadzili do góry. Kolejni żołnierze puszczali się uprzęży i podsadzali go coraz wyżej, aż znalazł się u boku Laurence'a, zdyszany i potargany: po drodze zgubił swoją perukę. Dobosz wybijał ostateczny odwrót; żołnie¬rze zbiegali z murów, pozostawiając działa, a niektórzy skakali wręcz wprost na grzbiety smoków z parapetów, chwytając się na ślepo, czego się dało. Słońce wynurzało się zza wałów na wschodzie, a noc zwijała się w długie ułożone warstwowo chmury, podobne do cygara, niebieskawe, przypalone na krawędziach pomarańczowym ogniem. Nie mieli już ani chwili do stracenia. –Ruszaj – zawołał Laurence. Téméraire wydał głośny ryk i odbił się mocno tylnymi łapami, obwieszony ludźmi. Niektórzy z nich wylecieli w powietrze, ma¬chając rękami, i spadli z krzykiem na kamienny dziedziniec. Inne smoki także startowały pośród ryków i trzepotu skrzydeł. Z kryjówki Francuzów wylatywały smoki gotowe do pościgu, których załogi pełzały jeszcze po ich grzbietach, by zająć pozy¬cje bojowe. Téméraire zwolnił, tak że znalazł się za wszystkimi dzikimi smokami, po czym odwrócił łeb i powiedział: –No, teraz możesz zionąć na nich ogniem! Iskierka zapiszczała uradowana, odwróciła się do tyłu i wypuściła z pyska wielki strumień ognia, który popłynął nad grzbietem Temeraire'a aż do prześladowców, którzy cofnęli się w popłochu. –Szybko teraz! – zawołał Laurence. Zyskali trochę przewagi, lecz już słychać było Lien. Wzniósł¬szy się nad obóz Francuzów, zaczęła głośno wydawać rozkazy. Francuskie smoki, kołujące chaotycznie w powietrzu z powodu niezdecydowania awiatorów, natychmiast ustawiły się przy niej w szeregu. Teraz już nie zostało nic z jej dotychczasowej powściągliwości. Zobaczyła, że prawie udało im się uciec, więc pędziła wściekle za nimi, wyprzedzając wszystkie francuskie smoki, poza małymi kurierami, które ze

wszystkich sił starały się dotrzymać jej kroku. Téméraire leciał mocno wyciągnięty, najszybciej jak po¬trafił, z podkurczonymi łapami i krezą przyklejoną do karku, zagarniając mocno powietrze skrzydłami, jakby to były wiosła. Połykali kolejne mile ziemi, lecz Lien wciąż zmniejszała dzie¬lącą ich odległość, podczas gdy kaszlące grzmoty długich dział z okrętów przywoływały ich w bezpieczny obszar salwy burtowej. Czuli już na twarzach obłoczki kwaśnego dymu. Lien wyciągała łapy, jeszcze zbyt oddalona, a małe smoki kurierskie kąsały ich z boków i chwytały w pazury ich ludzi. W odpowiedzi Iskierka ochoczo ziała ogniem w ich stronę. I nagle przestali cokolwiek widzieć, zanurzeni w gęstym obłoku prochu strzelniczego. Oczy Laurence'a łzawiły, gdy się wynurzyli i pędzili dalej, zostawiając za sobą obóz. Z każdym uderzeniem skrzydeł upstrzone światłami miasto kurczyło się. Mknęli nisko nad portem, gdzie w dole załogi statków transportowych wyławiały ostatnich ludzi, aż wreszcie rozległo się głuche dudnienie dział: tuż obok przeleciały ze świstem pociski kartaczy, niczym wielki grad, który miał powstrzymać francuskie smoki. Lien wypadła z obłoku dymu, zdecydowana gonić ich dalej pomimo deszczu rozgrzanego żelaza, lecz małe francuskie smo¬ki wydały głośne okrzyki protestu. Niektóre przywarły do jej grzbietu, by ją odciągnąć poza zasięg ognia. Zrzuciła je z siebie jednym gwałtownym ruchem i poleciałaby dalej, lecz inny z ku¬rierów wrzasnął rozpaczliwie i rzucił się przed nią w porywie desperackiej odwagi: jego gorąca czarna krew bluznęła na jej pierś, gdyż pocisk, który z pewnością by ją ugodził, rozszarpał mu bark. Wtedy dopiero zatrzymała się, wytrącona z bitewnej furii, i chwyciła go, bo inaczej spadłby na ziemię. Ostatecznie więc zawróciła ze swoją eskortą niespokojnych kurierów, lecz potem zawisła w powietrzu poza zasięgiem dział nad pokrytym śniegiem brzegiem i wydała długi i przeraźliwy okrzyk rozczarowania, tak głośny, że mógłby rozedrzeć niebo. Jego echo goniło Temeraire'a jeszcze za portem, dzwoniąc im w uszach, lecz przed nimi otwierał się przepastny i bezchmurny błękit, bezkresna droga z wiatru i wody. Na maszcie Vanguarda pojawił się sygnał. –Pomyślnych wiatrów, sir – odczytał Turner, kiedy przela¬tywali nad okrętami. Laurence pochylił się przed zimnym morskim wiatrem, rześkim i kąsającym, który wciskał się w zagłębienia w bokach Temeraire'a i czyścił je z pozostałych tam resztek dymu, roz¬snuwając go za nimi długimi wstęgami. Już jakiś czas temu Riggs wydał strzelcom rozkaz zaprzestania ognia i teraz Dunne i Hackley tradycyjnie już wyczyścili lufy karabinów, odłożyli rożki na proch i zaczęli się obrzucać wyzwiskami. Czekała ich jeszcze długa droga. Co najmniej tydzień przy tym przeciwnym wietrze i w towarzystwie mniejszych smoków, lecz Laurence odniósł wrażenie, że już widzi kamienne wy¬brzeże Szkocji, zbrązowiałe i spurpurowiałe, wrzosy pstrokate plamami śniegu góry za zielonymi polami. Zatęsknił nagle za tymi wzgórzami, za tymi górami o ostrych i władczych szczy¬tach, za rozległymi, żółknącymi polami, z których zebrano już plony, i owcami tłustymi i obrośniętymi gęstą wełną przed zimą.

Oczyma wyobraźni zobaczył też sosny i jesiony, okalające gęstym kręgiem polanę Temeraire'a. Lecący z przodu Arkady zaintonował coś w rodzaju marszowej piosenki, podając wersy, na które pozostałe smoki odpowiadały dźwięcznymi głosami. Kiedy Temeraire dodał wers od siebie, mała Iskierka zaczęła się wiercić na jego karku, aż wreszcie zapytała: –O czym oni śpiewają? Co to za piosenka? –Lecimy do domu – przetłumaczył Temeraire. – Wszyscy lecimy do domu.

Fragmenty listu opublikowanego w „Rozprawach filozoficznych Towarzystwa Królewskiego", kwiecień 1806

Marzec 3, 1806 roku

Zacni członkowie Towarzystwa Królewskiego, z trwogą biorę do ręki pióro, by przedstawić temu szacownemu ciału parę uwag o nowej rozprawie sir Edwarda Howe'a dotyczącej matematycz¬nych uzdolnień smoków. Kiedy amator o tak marnej renomie poważa się odpowiedzieć tak wielkiej znakomitości, to bez wątpienia można to wziąć za przejaw próżności, a ja w żadnej mierze nie chciałbym obrazić tego dżentelmena czy też jego licznych zwolenników, na których poparcie zasłużył. Jedynie najszczersza wiara w słuszność mojej sprawy, a także wielka tro¬ska o błędne założenia, na których zdaje się opierać to studium smoków, pozwalają mi pozbyć się naturalnych skrupułów, jakie muszę odczuwać, sprzeciwiając się osądowi człowieka, którego doświadczenie znacznie przyćmiewa moje i któremu bez wahania oddałbym szacunek, gdyby nie niepodważalne dowody, które po wielkich rozterkach przedstawiam tu do rozpatrzenia. Moje kwalifikacje dla takiego przedsięwzięcia nie są z pew;nością wy¬starczające, jako że czas na zgłębianie tajników historii naturalnej ograniczają niestety obowiązki wobec mojej parafii, tak więc moja perswazja musi się opierać raczej na siłe argumentu niż na jakichkolwiek wpływach czy istotnych referencjach. (…) W żadnym razie nie mam zamiaru dyskredytować tych szlachetnych stworzeń, o których mówimy, ani twierdzić, że nie mówi prawdy ten, kto nazywa je godnymi podziwu. Ich zalety są oczywiste, a wśród nich prym wiedzie ich pogodne usposobienie, czego wyrazem jest gotowość podporządkowania się przewodnictwu człowieka, oparta na uczuciu raczej niż przymusie, którego przecież żaden człowiek nie byłby w stanie zastosować wobec nich. Jakże przypominają one pod tym wzglę¬dem o wiele

bardziej nam znane i wielce przyjazne stworzenia, psy, które gotowe są porzucić towarzystwo własnego rodzaju dla towarzystwa swojego pana, okazując tym samym jak żadne inne zwierzę upodobanie do towarzystwa postawionych wyżej od siebie ludzi. Podobną skłonność okazują i smoki, co dobrze o nich świadczy, i z pewnością nikt nie może zaprzeczyć, że mają one równie wyborną zdolność rozumienia, którą przewyższają wszelkie inne stworzenia, co też czyni je najcenniejszymi i naj¬bardziej pożytecznymi pośród zwierząt domowych. (…) Ale już od kilku lat wielu znakomitych dżentelmenów, niezadowolonych z takiej eulogii, zaczęło przedstawiać światu, ostrożnie i w odpowiednich dawkach, prace, które zgodnie, jakby inspirowane jedną intencją, prowadzą myślącego człowieka ku nieuniknionej i kuszącej konkluzji, że smoki stoją całkowicie poza sferą zwierzęcą: że dysponują one, w równym stopniu co człowiek, władzą rozumu i intelektu. Nie muszę wyliczać kon¬sekwencji takiej myśli. (…) Jak dotąd najważniejszym argumentem wysuwanym przez tych naukowców był ten, że smoki jako jedyne pośród zwierząt posługują się językiem, a w rozmowie z obserwatorem wykazują wszelkie atrybuty uczucia i wolnej woli. Jednakże argument ten nie jest dla mnie przekonujący, a co dopiero decydujący. Także papuga opanowała wszystkie ludzkie języki, także psy i konie można tak wy trenować, aby zrozumiały pewne słowa: gdyby te ostatnie wyposażone były w płytkie gardła tych pierwszych, to czy także by do nas nie przemówiły, by domagać się od nas większych względów? A co do pozostałych argumentów, to kto z tych, którzy słyszeli skowyt psa pozostawionego przez jego pana, zaprzeczy, że zwierzęta znają uczucia, albo kto spo¬śród tych, którym koń odmówił posłuszeństwa, zaprzeczy, że zwierzęta mają własną – i często niestety przekorną! – wolę? Oprócz tych przykładów zaczerpniętych ze świata zwierząt, przeczytaliśmy w książkach, które napisali baron von Kempe-len i M. de Vaucanson, że da się wyprodukować zdumiewające automaty z cyny i miedzi, które mogą przemawiać za sprawą kilku dźwigni, a nawet będą naśladować inteligentny ruch i przekonają nieświadomego obserwatora, że poruszają się tak jak żywe istoty, choć są to tylko mechanizmy zegarowe i tryby. Nie mylmy tych pozorów inteligencji widocznych w zwierzęcym lub mechanicznym zachowaniu z prawdziwym rozumem, który posiada tylko człowiek. (…) Oddaliwszy podobne argumenty jako niewystarczające dowody na smoczą inteligencję, dochodzimy do najnowszego eseju sir Edwarda Howe'a, w którym autor przedstawia argu¬ment już nie tak łatwy do odrzucenia: zdolność smoków do przeprowadzania skomplikowanych obliczeń matematycznych, osiągnięcie niedostępne dla wielu skądinąd wykształconych ludzi i zupełnie nieznane pośród zwierząt, że nie wspomnę o maszynach. Jednak przy bliższym zbadaniu odkrywamy, że (…) mamy zaakceptować te wyczyny w oparciu o bardzo skąpe dowody – świadectwo kapitana smoka i jego oficerów, darzą¬cych go uczuciem towarzyszy, potwierdzone przez sir Edwarda Howe'a jednym tylko kilkugodzinnym badaniem. Zadowala to może niektórych spośród moich czytelników, a esej wydaje się wiarygodny dla mniej ambitnych badaczy. Ale niech mi będzie wolno zauważyć, że równie kruche dowody leżą u podstaw wielu wcześniejszych prac. (…) Moja publiczność słusznie może chcieć wiedzieć, dlaczego forsuje się podobne twierdzenie, rozmyślnie lub nie. Nie wysu¬wając żadnych oskarżeń, będę rozważał nie faktyczne, lecz prawdopodobne motywy, choć wezmę pod uwagę tylko te, które można nazwać bezstronnymi. Ufam, że wystarczy to, by rozwiać podejrzenia, że sugeruję istnienie jakiegoś ohydnego spisku, gdyż w żadnym stopniu nie jest to moją intencją. Jest rzeczą naturalną, że psiarczyk kocha swoje psy i

dostrzega w ich zwierzęcym oddaniu ludzkie uczucia, że odczytując barwę ich szczekania i błysk w oku, zauważa głębsze porozumienie; to wrażliwość psiarczyka urzeczywistnia to złudzenie, a z niego sa¬mego robi jeszcze lepszego opiekuna sfory. Ze oficerowie Korpusu Powietrznego porozumiewają się w podobny sposób ze swoimi smokami, w to nie wątpię; lecz należy to traktować jako zasługę człowieka, a nie zwierzęcia, nawet jeśli człowiek temu szczerze zaprzecza. (…) Co więcej, wszyscy ci, którzy darzą uczuciem te szlachetne istoty, muszą pragnąć poprawy ich warunków, a ak¬ceptacja, że się tak wyrażę, ludzkich cech u tych zwierząt, zobo¬wiązałaby nas do bardziej przyjaznego niż dotąd ich traktowania, co z pewnością można nazwać wielkodusznością. (…) Do tej pory próbowałem jedynie podać w wątpliwość prace innych. Gdyby ktoś pragnął dowodów, wystarczy przyjrzeć się dzikim smokom, by ujrzeć obraz tej prawdy. Przeprowadziłem wiele rozmów z poczciwymi pasterzami, którzy pilnując stad w stacji rozpłodowej wr Pen Y Fan, mają często do czynienia z dzi¬kimi smokami i którzy jako prości ludzie prezentują pozbawione romantyzmu, trzeźwe spojrzenie na te zwierzęta. Pozostawione własnemu losowi, wolne i niezaprzężone, zdziczałe smoki wy-

kazują wrodzoną przebiegłość i zwierzęcą inteligencję, lecz nic poza tym. Nie posługują się językiem, wyjąwszy chrząkanie i syki, powszechne wśród zwierząt; nie tworzą społeczności ani cywilizowanych związków; nie posiadają sztuki ani przemysłu; nie znają narzędzi i nie budują schronienia. Nie da się powie¬dzieć tego samego o najpodlejszym dzikusie zamieszkującym najuboższe rejony ziemi; całą wiedzę o rzeczach wyższych smoki zdobyły od człowieka, a chęć jej zdobycia nie jest cechą wrodzoną u tego gatunku. Ten dowód wystarcza, by wykazać różnicę między człowiekiem a smokiem, jeśli w ogóle potrze¬bujemy takiego dowodu. (…) Jeśli argumenty te nie zabrzmiały wystarczająco przekonują¬co, to stwierdzę tylko na koniec, że tak ekstrawagancki wniosek przedstawiony w obliczu wszelkich znanych i biblijnych autoryte¬tów, któremu przeczy większość obserwacji, musi raczej dowieść swojej prawdziwości, a nie fałszywości, i nawet jeśli kwalifikuje się do rozpatrzenia, powinien zostać zakwestiono¬wany w znacznie większym stopniu od tego, na jaki zdobyłem się swoim skromnym wysiłkiem poczynionym w dobrej wierze, i wymaga on znacznie lepszego udokumentowania, dowodów uzyskanych i potwierdzonych przez bezstronnych obserwatorów. Próbę obalenia tego wniosku podjąłem w nadziei sprowokowania ludzi mądrzejszych ode mnie, którzy, kierowani wątpliwością, podejmą nowe badania, tak więc proszę pokornie o wybaczenie każdego, kogo mogłem obrazić, czy to swoją opinią, czy też nieumiejętnym jej zaprezentowaniem. Niech mi wolno będzie przedstawić się, z największym sza¬cunkiem, jako uniżony i posłuszny sługa,

Podziękowania

Opracowując przerobioną historię kampanii 1806 roku, opierałam się głównie na The Campaigns of

Napo/eon Davida G. Chandlera oraz A Mi/kary History and Atlas of the Napoleonie Wars generała brygady Vincenta J. Esposito i pułkownika Johna R. Eltinga, gdyż oba te opracowania mają tę zaletę, że pozwalają zrozumieć temat nawet amatorowi. Wszelkie błędy i nieprawdopodobieństwa są moim dziełem, a dokładność i precyzja pochodzą od nich. Składam gorące podziękowania za pomoc moim beta czytel¬nikom, do których należą: Holly Benton, Francesca Coppa, Dana Dupont, Doris Egan, Diana Fox, Vanessa Len, Shelley Mitchell, Georgina Paterson, Sara Rosenbaum, L. Salom, Rebecca Tushent i Cho We Zen. Jak zwykle mam dług wdzięczności wobec Betsy Mitchell, Emmy Coode i Jane Johnson, moich wspaniałych re¬daktorek, a także wobec mojej agentki Cynthii Manson. Ale przede wszystkim dziękuję Charlesowi.