Opty 30 inter scan

LEKARZE ARKADII

W

JASTRZÊBIEJ GÓRZE

ODPOWIADAJ¥ NA LISTY PACJENTÓW

Dzieñ dobry Panie doktorze, Zwracam siê do Pana doktora z proœb¹ o pomoc, chocia¿ obawiam siê, czy ju¿ nie jest za póŸno. Jestem z mê¿em na ¯O od prawie 4 lat. Poniewa¿ m¹¿ ma cukrzycê i mia¿d¿ycê, a ja przebyty zawa³ postanowiliœmy siê podleczyæ. Na pocz¹tku diety, przez oko³o 3 miesi¹ce czuliœmy siê dobrze. Ale póŸniej u mê¿a coœ zaczê³o siê psuæ. Zaczê³y go boleæ bardziej nogi. Po pó³ roku ¯O zastosowaliœmy pr¹dy selektywne PS na koñczyny dolne i górne oraz oczy, po 10 zabiegów po 15 min. Po tych zabiegach m¹¿ nie odczu³ ¿adnej poprawy. Nogi bola³y coraz bardziej. Nie móg³ d³ugo chodziæ, musia³ odpoczywaæ. Mimo to stosowaliœmy dietê. Wiem, ¿e na pocz¹tku by³o sporo b³êdów z uwagi na to, ¿e zjadaliœmy wiêcej bia³ka. Ale ci¹gle dietê korygowa³am, czytaj¹c artyku³y w Dzienniku Zachodnim, a teraz w 'Optymalnych". Czytam je wszystkie. Od stycznia 2001 obni¿yliœmy spo¿ycie bia³ka do 40-50 g/dobê, t³uszczu 150-180 i wêglowodanów 45-50 g/dobê. Mimo wszystko, do dziœ nogi s¹ coraz gorsze. W tej chwili m¹¿ chodzi po domu z lask¹. Lew¹ stopê ma czerwon¹, sin¹, piek¹c¹, ¿e trudno mu chodziæ. Nie wiem, czy niebawem nie zrobi¹ siê rany. W nocy ma³o co œpi, bo ból mu nie pozwala. Od kilkunastu dni znów obni¿yliœmy spo¿ycie bia³ka do 30-35 g/dobê, t³uszczu 120-140 g, a wêglowodanów 50-60 g/dobê. M¹¿ ma 53 lata, 172 cm wzrostu i wa¿y 70 kg. Zjada dziennie od 4 do 6 ¿ó³tek, pije od pó³ do jednej szklanki 30% œmietany, obiad w zasadzie bez miêsa, aby nie by³o za du¿o bia³ka. Zjada te¿ niewielk¹ iloœæ kolagenu z galaretki. Uwa¿am, ¿e dieta jest prawid³owa, stosunek zachowany, mimo to bez rezultatu. Cukier jego te¿ nie jest najlepszy, bo za-

zwyczaj poni¿ej 200, ale niewiele poni¿ej. Nie bierze ¿adnych leków przeciwcukrzycowych, za¿ywa natomiast Polfilin i Acard zapisany przez lekarza naczyniowego. Panie Doktorze co mamy robiæ, jestem ju¿ bezsilna, potrzebujê fachowej pomocy. Bojê siê, ¿e nied³ugo trzeba bêdzie nogê amputowaæ. A muszê zaznaczyæ, ¿e ojciec mê¿a ju¿ od kilkunastu lat ma lew¹ nogê amputowan¹. Czy¿by to by³o genetyczne? Czy historia musi siê powtórzyæ? Za³¹czam Panu jego ostatnie wyniki badañ do wgl¹du, muszê powiedzieæ, ¿e niczym siê nie ró¿ni¹ od wyników robionych w lutym 2001. Nie ma ¿adnej poprawy, a wrêcz przeciwnie – noga boli coraz mocniej. Po przeœwietleniu stopy okaza³o siê, ¿e ma osteoporozê i ostrogi. Czy mo¿emy liczyæ na poprawê stosuj¹c dalej ¯O? Czy m¹¿ móg³by przyjechaæ do Was do Arkadii w najbli¿szym czasie na kilkudniowy pobyt? B³agam Pana o odpowiedŸ w 'Optymalnych", jestem za³amana. Co dalej robiæ i jak? Ja natomiast od kilkunastu dni czujê pieczenie w stopach i niewielkie bóle pleców, i znów jestem zaniepokojona, co siê dzieje. Ca³y czas mia³am nogi zimne, a na ¯O jeszcze zimniejsze. Rêce zreszt¹ te¿. W tej chwili chodzê po mieszkaniu w butach ocieplanych, wiêc trochê jest cieplej. Ogólnie jest mi zimno. Jestem zmarzluchem. Mam chorobê niedokrwienn¹ serca i nerwicê. Nie czujê siê najgorzej, ale znów niepokoj¹ mnie te moje nogi. Panie Doktorze b³agam Pana o ratunek. Stanis³awa z Wadowic

Droga Pani Stanis³awo, Problemom mê¿a które, jak wynika z listu, s¹ szczególnie powa¿ne, poœwiêcê najwiêcej miejsca, ale postaram siê równie¿ zwróciæ uwagê na Pani dolegliwoœci. Szczegó³owo opisuje Pani dolegliwoœci mê¿a zwi¹zane z silnymi bólami koñczyn dolnych, natomiast ma³o dowiadujemy siê o cukrzycy. Utrzymuj¹cy siê od trzech lat poziom cukru oko³o 200 mg% nie jest prawid³owy i wymaga reakcji. Wiadomo, ¿e nie ma cukrzycy bez mia¿d¿ycy. Najprawdopodobniej w koñczynach dolnych mê¿a dosz³o do rozwoju zmian mia¿d¿ycowych, powoduj¹cych istotne ograniczenie przep³ywu krwi w têtnicach. Cukrzyca jest zapewne g³ównym sprawc¹ tych dolegliwoœci, ale ¿eby mieæ pewnoœæ, niezbêdna by³aby wiêksza iloœæ informacji na temat jej przebiegu. Na ¿ywieniu optymalnym cukrzyce typu II mo¿na wyleczyæ zupe³nie, co oznacza, ¿e poziom cukru utrzymuje siê na prawid³owym poziomie bez leków. Prawid³owy poziom cukru we krwi u osoby ¿ywi¹cej siê optymalnie mo¿e wynosiæ oko³o 140 mg% na czczo i po jedzeniu. Stosowana przez Pani¹ obecnie proporcja B:T:W jest prawid³owa, ale tylko teoretycznie, poniewa¿ w leczeniu cukrzycy

stosujemy pewne modyfikacje prowadz¹ce do jej rzeczywistego wyleczenia. Leczenie cukrzycy zwykle jest trudne i wymaga fachowej pomocy, a b³êdy w ¯O w przypadku tej choroby s¹ szczególnie dotkliwe. Reasumuj¹c: m¹¿ powinien bli¿ej przyjrzeæ siê swojej cukrzycy, tzn. rozpocz¹æ pomiary cukru trzykrotnie w ci¹gu dnia, mierzyæ poziom cia³ ketonowych w moczu. Najlepiej, aby zg³osi³ siê do naszego Oœrodka, gdzie oprócz profesjonalnej pomocy w leczeniu cukrzycy, móg³by skorzystaæ z pr¹dów selektywnych, co jest konieczne, aby ratowaæ nogi. Przyjazd oczywiœcie nale¿y umówiæ telefonicznie z odpowiednim wyprzedzeniem. Je¿eli chodzi o Pani problemy, z pewnoœci¹ nale¿a³oby przeœwietliæ nogê, przyda³yby siê równie¿ pr¹dy selektywne. Na zakoñczenie chcia³bym jeszcze raz podkreœliæ, ze na ¯O ka¿dy musi czuæ siê dobrze i je¿eli jest inaczej, to znaczy ¿e konieczna jest weryfikacja sposobu ¿ywienia i wspó³istniej¹cych schorzeñ przez osobê kompetentn¹, których na szczêœcie jest coraz wiêcej. Z pozdrowieniami lek. med. Mariusz G³owacki

Drodzy lekarze Mam 46 lat. Wa¿ê 57 kg, wzrost 154cm. Na diecie jestem 4 lata. Przesz³am na dietê optymaln¹ z powodu nerwicy lêkowej i ko³atania serca. Pomimo 3 zabiegów pr¹dami PS na g³owê, nerwica nie ust¹pi³a. Bojê siê byæ w domu sama, sama nigdzie nie chodzê. Jestem za³amana. Zdana na ³askê dzieci. Tak liczy³am, ¿e to ¿ywienie mi pomo¿e. Tak siê nie sta³o. Przez ca³y czas diety bra³am Coretal 2x1 tabl., potem 1x1/2 tabl., Pramolan 2x1 tabl lub 1x1 tabl. Odstawi³am leki, bo myœla³am, ¿e nie muszê ich braæ. Przez 4 miesi¹ce ich nie bra³am. Któregoœ dnia w nocy obudzi³ mnie taki têpy ból w klatce piersiowej, odezwa³o siê ko³atanie serca. Posz³am do lekarza. Zaleci³ mi: Coretal 2x1/2 tabl., Pramolan

II

2x1 tabl. lub 1x1 tabl., Pentaerythritol Forte 2x1tabl., ale nie wiem, czy mogê je braæ, Milocardin 2x20 kropli - nie biorê. Proszê mi pomóc i doradziæ, co robiæ. Czy coœ Ÿle jad³am? Czy te leki muszê braæ zawsze? Ostatnie pr¹dy PS na g³owê bra³am pó³ roku temu. Ale nic nie pomog³y. Co ile je braæ? Przyjechaæ do Was nie mogê, gdy¿ finansowo jest mi bardzo ciê¿ko. B³agam o pomoc, gdy¿ zaczynam mieæ czarne myœli. Ile¿ mo¿na byæ uzale¿nionym od dzieci. Pomó¿cie mi, bo inaczej skoñczê ze sob¹. Zale¿y mi na czasie. Wiktoria Sz. Sosnowiec

ARKADIA Jastrzêbia Góra

Szanowna Pani, Nerwica jest ostatnio chorob¹ spotykan¹ coraz czêœciej i na ³amach miesiêcznika poruszaliœmy ten temat ju¿ kilkakrotnie, nadal jednak nap³ywaj¹ listy podobne do powy¿szego. Powinna Pani skontaktowaæ siê z lekarzem, który zleca³ zabiegi, a ten po wnikliwej rozmowie mo¿e znaleŸæ przyczynê k³opotów. Oprócz objawów, które Pani opisa³a w nerwicy wystêpuj¹ i inne, które determinuj¹ rozpoznanie. S¹ to: bezsennoœæ, suchoœæ w ustach, poranne zmêczenie, potliwoœæ r¹k i inne. Zaburzenia rytmu serca równie¿ czêsto wystêpuj¹ w nerwicy, jednak badanie EKG wykazuje zazwyczaj przyspieszenie rytmu bez zmian w morfologii zapisu krzywej. W takich przypadkach nie ma potrzeby stosowania leków nasercowych, poniewa¿ niczego one nie zmieniaj¹.

Po 4 latach ¿ywienia optymalnego nie powinny ju¿ wystêpowaæ objawy nerwicowe ani dolegliwoœci sercowe. Trudno jest, nie wiedz¹c co Pani jada, odpowiedzieæ na pytanie, czy robi to Pani dobrze. Podobne objawy mog¹ wystêpowaæ u Optymalnych w przypadku wyst¹pienia ketozy. Jej przyczyn¹ jest wytwarzanie cia³ ketonowych z t³uszczów przy niedoborze wêglowodanów. Powinna Pani zjadaæ 0,8 g wêglowodanów/kg mc. Œrednio 40 60 g na dobê, co wystarcza, aby ketoza ust¹pi³a. Mo¿na to sprawdziæ badaj¹c zawartoœæ acetonu w moczu za pomoc¹ specjalnych pasków dostêpnych w ka¿dej aptece. Je¿eli zjada siê odpowiedni¹ iloœæ cukrów, a utrzymuje siê zawartoœæ acetonu na ++/+++ to nale¿y poszukaæ przyczyny gdzie indziej – najczêœciej tkwi ona w przewodzie pokarmowym. lek. med. Przemys³aw Pala

Szanowny Panie doktorze, Postanowi³am zwróciæ siê do Pana doktora z nadziej¹, ¿e uzyskam fachow¹ pomoc w moich problemach zdrowotnych. ¯ywienie optymalne stosujê od roku i siedmiu miesiêcy, a przesz³am na nie przede wszystkim z powodu choroby ¿o³¹dka i jelita grubego (dra¿liwe, mocno opadniête, zaparcia). Dolegliwoœci ze strony przewodu pokarmowego znacznie zmala³y, lecz ból nie znikn¹³ ca³kowicie. Znacznie cieplejsze s¹ stopy, które przedtem zawsze by³y zimne, krêgos³up mniej dokucza (du¿e zmiany zwyrodnieniowe, dyskopatia, osteoporoza), jednak¿e utrzymuje siê drêtwienie nogi i pleców. Nie zmala³ guzek tarczycy (24x12mm) i nie zmniejszy³o siê dr¿enie r¹k. Po trzech miesi¹cach ¿ywienia optymalnego pojawi³a siê silna wydzielina œluzu z nosa, sp³ywaj¹ca na gard³o i utrzymuje siê ten stan do chwili obecnej. Leczenie u laryngologa nie

pomog³o. W zwi¹zku z tym schorzeniem mam pytanie: czy na obfitoœæ wydzieliny z nosa mog³y wp³yn¹æ pr¹dy selektywne rozszerzaj¹ce naczynia krwionoœne. Pr¹dy selektywne, które bra³am na ból g³owy na pocz¹tku diety? I co w takiej sytuacji nale¿y zrobiæ? Zaznaczam, ¿e nie jestem uczulona na ¿adne alergeny. Martwi mnie równie¿ to, ¿e chudnê. Przy wzroœcie 160 cm wa¿ê 51 kg. Mam 64 lata. Z pewnoœci¹ pope³niam jakieœ b³êdy w stosowaniu diety optymalnej. Dlatego bardzo proszê Pana doktora o pomoc, o poradê, jak dalej postêpowaæ, ¿ywi¹c siê optymalnie. Proszê równie¿ o odpowiedŸ na pytanie, czy pr¹dy selektywne mog¹ podra¿niaæ chor¹ tarczycê i nasilaæ dr¿enie r¹k? Wac³awa B. Sosnowiec

Szanowna Pani, Trudno jest na podstawie listu stwierdziæ, czy i jakie b³êdy pope³nia Pani, stosuj¹c ¿ywienie optymalne. Pewne dolegliwoœci ju¿ ust¹pi³y, co œwiadczy o postêpuj¹cej przebudowie organizmu. Objawy ze strony przewodu pokarmowego i chudniêcie mog¹ byæ zwi¹zane z niedomykalnoœci¹ wpustu, kamic¹ lub chorob¹ paso¿ytnicz¹ i trzeba to wyjaœniæ, aby je usun¹æ. Pisze Pani o znacz¹cych jeszcze problemach z uk³adem kostnym, co jest mo¿liwe, poniewa¿ nale¿y on do najwolniej regeneruj¹cych siê. Je¿eli problemy tarczycowe spowodowane s¹ obecnoœci¹ nadczynnego guzka, to mo¿na go usun¹æ operacyjnie (utrata wagi jest równie¿ jednym z objawów nadczynnoœci tarczycy). Opisuje Pani równie¿ typowo przebiega-

j¹ce zapalenie zatok, którego nie leczy siê pr¹dami selektywnymi. Leczenie laryngologiczne opiera siê najczêœciej na antybiotykoterapii, inhalacjach i ostatecznie punkcji zatok. Z t¹ ostatni¹ nale¿y siê wstrzymaæ i wykonaæ autoszczepionkê, która jest zwykle najskuteczniejsza. Pr¹dy selektywne stosowane prawid³owo nie mog¹ pogorszyæ stanu chorego, ale powinien je zawsze zlecaæ lekarz optymalny, zw³aszcza u Pani, gdzie nak³adaj¹ siê objawy ró¿nych chorób. Radzê udaæ siê do Arkadii, jako ¿e mieszkaj¹c w Zag³êbiu ma Pani do niej doœæ ³atwy dostêp. Lekarz, który Pani¹ przyjmie, oceni czy ¿ywienie stosuje Pani prawid³owo i lepiej ni¿ ja bêdzie móg³ w bezpoœredniej rozmowie pomóc rozwi¹zaæ problemy. lek. med. Przemys³aw Pala

Uwaga Czytelnicy Optymalni lekarze - konsultanci medyczni Centrum ¯ywienia Optymalnego w Jastrzêbiej Górze - lek. med. Przemys³aw Pala, lek. med. Mariusz G³owacki i lek. med. Maciej Garbieñ bêd¹ na ³amach miesiêcznika 'Optymalni" odpowiadaæ* na listy czytelników borykaj¹cych siê z problemami zdrowotnymi. Listy z pytaniami prosimy kierowaæ na adres: Arkadia, 84-104 Jastrzêbia Góra, ul. Ba³tycka 15, z dopiskiem na kopercie: 'Pytanie do lekarza". Prosimy, by nie przysy³aæ do nas kopert ze znaczkiem zwrotnym, gdy¿ lekarze ze wzglêdu na brak czasu nie maj¹ mo¿liwoœci odpowiedzieæ pisemnie ka¿demu z osobna. * z uwagi na bardzo du¿¹ liczbê zg³oszeñ, w pierwszej kolejnoœci bêdziemy wybieraæ listy reprezentatywne dla danej jednostki chorobowej.

LUTY 2002

III

Szanowny Panie doktorze, Bardzo proszê o przeanalizowanie mojego przypadku i udzielenie mi odpowiedzi na pytanie, czy jest mo¿liwe ¿eby w moim ¿ywieniu by³ b³¹d, który poci¹ga za sob¹ konsekwencje w postaci k³opotów zdrowotnych, czy mo¿e jestem przypadkiem nie nadaj¹cym siê do stosowania diety optymalnej. Panie Doktorze, powodem dla którego zdecydowa³am siê na dietê by³y dolegliwoœci gastryczne, reumatyczne, krêgos³upowe, k³opoty z wypró¿nianiem, czêste zimne nogi. Z bólami ¿o³¹dka, nadkwaœnoœci¹, zarzucaniem pokarmu walczy³am 3,5 roku – nareszcie od miesi¹ca mam spokój. Oby na zawsze. Najwiêkszym osi¹gniêciem diety by³o to, ¿e stosunkowo szybko ust¹pi³y dolegliwoœci reumatyczne. Niestety z pocz¹tkiem tego roku dolegliwoœci stopniowo siê nasila³y. Boli mnie ka¿dy staw du¿y i ma³y. Ból jest tak¿e odczuwalny w nocy. Od kwietnia intensywnie leczê reumatyzm. Po konsultacji z lekarzem wziê³am 10 pr¹dów selektywnych, codziennie uzupe³niam kolagen (nogi, ³eb, ogony wieprzowe): B-44 g, T2,5 x bia³ko, W- 44 g – s¹ to zalecenia lekarza. Pojawi³y siê w stopach i w ³ydkach pieczenia, mrowienia, drêtwienie, czasem skurcze. PóŸniej bóle ca³ych nóg. W sierpniu by³am na wczasach optymalnych w Czeladnej z dr Sztwiertni¹. Ponownie wziê³am 6 pr¹dów. Dr Kwaœniewski w zaawansowanej diecie zaleca ograniczaæ bia³ko. Obecnie zjadam B-30-40g, T- ok. 3x bia³ko, W - 50 -55g na dobê. Dolegliwoœci z ³ydkami ust¹pi³y, natomiast nasilaj¹ siê bóle reumatyczne (zdarzaj¹ siê skurcze). Panie Doktorze, jak siê dobrze zastanowiê oprócz poprawy od strony gastrycznej (prowadzê spokojniejszy tryb ¿ycia) nie obserwujê pozytywnych zmian, a w sprawie reumatyzmu – wrêcz przeciwnie. Wypró¿nianie - bez zmian, nogi - jeszcze bardziej zimne (szczególnie prawa). Poza tym pojawi³y siê skoki ciœnienia, zrywanie serca, przyspieszone têtno (tego wczeœniej nie mia³am). Wzmog³y siê tak¿e dolegliwoœci od strony krêgos³upa (æwiczê systematycznie od 4 lat).

Aby przybli¿yæ obraz mojej osoby podaje kilka danych: 62kg/158cm, 54 lata, grupa krwi B Rh minus. Wyniki badañ krwi Przed diet¹ Cholesterol ca³kowity - 200 Trójglicerydy - 67 Maj 1999 Cholesterol ca³kowity - 318 Trójglicerydy - 77 HDL - 69 Maj 2001 Cholesterol ca³kowity - 342 HDL - 58 LDL - 268 Trójglicerydy - 80 I jeszcze chcê przybli¿yæ trochê mój jad³ospis: rano omlet z czterech ¿ó³tek i 1 bia³ka, dawniej chêtnie z d¿emem, teraz z galaret¹ z nó¿ek. Obiad - 5-10dkg karczku, troszkê jarzyn, ziemniaczek (ostatnio oddzielam od bia³ka wêglowodany). Jeden raz w tygodniu w¹tróbka. Z t³uszczy, oprócz mas³a i smalcu, u¿ywam tak¿e ³ój. Panie Doktorze, zaznaczam ¿e na pewno od roku bardzo rygorystycznie przestrzegam diety. Proporcje obliczam na podstawie tabel i wagi elektronicznej. Proszê oceniæ tak¿e zasadnoœæ u¿ywania zió³ jako ratunek w chorobie reumatycznej (zio³a w³¹czy³am od tygodnia). Mam nadziejê, ¿e udzielam Panu nale¿ytych informacji potrzebnych do oceny stosowanej przeze mnie diety. Niecierpliwie oczekujê na rady i wskazówki, co do sposobu postêpowania. Bardzo liczê na odpowiedŸ i bardzo dziêkuje. Ewa W. Sosnowiec

Szanowna Pani Ewo, Rzeczywiœcie poda³a Pani wyczerpuj¹ce informacje, co znacznie u³atwia odpowiedŸ. Opisywane dolegliwoœci, tak dla Pani dokuczliwe, wskazuj¹ na niedobór wêglowodanów. Jest to jeden z najczêstszych b³êdów, obok przebia³czenia, jakie pope³niaj¹ optymalni. Z listu wynika, ze przebia³czenie Pani nie grozi (30-40g bia³ka to rzeczywiœcie niewiele), natomiast iloœæ wêglowodanów jest zbyt niska. Osoby ¿ywi¹ce siê optymalnie d³ugo powinny wiedzieæ, ¿e je¿eli odczuwaj¹ objawy niedoboru wêglowodanów, to nale¿y zwiêkszyæ ich spo¿ycie nawet do 100-150g dziennie. Jednak, je¿eli konieczne jest spo¿ywanie tak du¿ych iloœci wêglowodanów (100g lub wiêcej), powinno siê poszukaæ przyczyny tego stanu rzeczy, ale wtedy nale¿y zwróciæ siê do doœwiadczonego lekarza optymalnego. Tkanka ³¹czna, a wiêc m.in. koœci, stawy, wiêzad³a zbudowane s¹ z kolagenu, który optymalni zjadaj¹ w galaretach, skórkach wieprzowych, salcesonach itd. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e kolagen to nie jest zwyczajne bia³ko, oprócz aminokwasów

IV

tworz¹ go proteoglikany – czyli substancje bia³kowo - cukrowe i znaczny niedobór wêglowodanów mo¿e spowodowaæ syntezê 'niepe³nowartoœciowego" kolagenu. Równie¿ dlatego, ¿e czêœæ spo¿ywanych bia³ek ulegnie przemianom w niezbêdne cukry. Ponadto do zapewnienia p³ynnoœci przemian metabolicznych niezbêdna jest odpowiednia iloœæ energii, czyli t³uszczu. Dopiero po spe³nieniu tych wszystkich warunków mo¿emy byæ spokojni o nasze stawy. W podsumowaniu, proszê zwiêkszyæ spo¿ycie wêglowodanów, utrzymaæ spo¿ycie kolagenu na poziomie 30% bia³ka ca³kowitego i ewentualnie powtórzyæ pr¹dy selektywne. Poprawa mo¿e nie byæ b³yskawiczna, wymiana kolagenu w organizmie zajmuje nawet 300 dni i to w miejscach dobrze ukrwionych, ale cierpliwoœæ siê op³aca. Je¿eli chodzi o stosowanie zió³, ich dzia³anie jest na tyle ³agodne, ¿e moim zdaniem niewiele pomog¹, ale te¿ niewiele mog¹ zaszkodziæ. Pozdrawiam serdecznie Mariusz G³owacki

ARKADIA Jastrzêbia Góra

LEKARZE O... OSTEOPOROZIE Poni¿ej publikujemy dwie opinie na temat osteoporozy, wyra¿one przez przedstawiciela medycyny konwencjonalnej i lekarza optymalnego.

Postêpuj¹ce zmniejszenie siê masy kostnej jest nastêpstwem starzenia siê organizmu, powoduje ono os³abienie wytrzyma³oœci koœæca. Resorbcja koœci zwiêksza siê, chocia¿ tempo jej odbudowy mo¿e utrzymywaæ siê na prawid³owym poziomie. Zmienia siê mikroarchitektura koœci, które staj¹ siê s³absze, podatne na z³amania. Na osteoporozê cierpi blisko 30% kobiet po menopauzie. Z³amania koœci s¹ najczêstszymi powik³aniami osteoporozy, wystêpuj¹ znacznie czêœciej u kobiet. Osteoporoza dzieli siê na wtórn¹ i pierwotn¹. Wtórn¹ stanowi oko³o 5% przypadków tej choroby, wynika z zaburzeñ polekowych (kortykosterydy, heparyna, alkohol, tytoñ) i hormonalnych (niedoczynnoœæ przytarczyc, tarczycy, gonad, cukrzyca). Pierwotna osteoporoza to 95% przypadków, dzieli siê na typy. Pierwszy – osteoporoza pomenopauzalna, wystêpuj¹ca u kobiet miêdzy 51. a 70. rokiem ¿ycia, 6 razy czêœciej ni¿ u mê¿czyzn, których koœci maj¹ silniejsz¹ budowê. Na skutek utraty warstwy beleczkowej koœci z³amaniem ulegaj¹ naj-

czêœciej trzony krêgów i obwodowa czêœæ koœci promieniowej. Stan ten jest spowodowany zmianami hormonalnymi okresu po menopauzie. Drugi typ osteoporozy to typ starczy, po 70. roku ¿ycia, wystêpuje równie¿ dwu krotnie czêœciej u kobiet. Na skutek zaniku warstwy beleczkowej i korowej koœci z³amaniu ulegaj¹; szyjka koœci ramiennej, trzony krêgów. W typie tym podnosi siê rolê os³abionej syntezy witaminy D. Objawem osteoporozy zaawansowanej mo¿e byæ stwierdzone w jej nastêpstwie z³amanie. Czêsto z³amanie zostaje stwierdzone w obrêbie krêgos³upa bez zauwa¿onych poprzednio przez chorego objawów z³amania. Do chwili, kiedy nie wyst¹pi z³amanie, nie wystêpuj¹ równie¿ ewidentne znamiona osteoporozy w koœci udowej czy promieniowej. Rozpoznanie nastêpuje po dok³adnym zebraniu wywiadów (przebyte z³amania w przypadkach zaawansowanych). Podstawowe znaczenie ma radiologiczne okreœlenie zawartoœci minera³ów w koœciach (BMD). Znajduje zastosowanie równie¿ tomografia komputera na koœci. Z nowszych badañ coraz szerzej znajduje zastosowanie badanie ultrasonograficzne.

Zapobieganie osteoporozie polega na zapewnieniu odpowiedniej iloœci wapnia w okresie wzrastania organizmu, przebywanie na œwie¿ym powietrzu, aby promieniowania s³oneczne mog³y zapocz¹tkowaæ syntezê wit. D oraz æwiczenia zapewniaj¹ce obci¹¿enie uk³adu kostnego. Obci¹¿enia bowiem zmniejszaj¹ prêdkoœæ utraty masy kostnej. Wykazano, ¿e æwiczenia mog¹ zwiêkszyæ masê kostn¹ cz³owieka niezale¿nie od wieku, musz¹ jednak byæ indywidualnie dobierane. W leczeniu kobiet po menopauzie stosuje siê coraz czêœciej hormonaln¹ terapiê zastêpcz¹. Stosuj¹c u kobiet z ciê¿k¹ osteoporoz¹ astrogeny trzeba pamiêtaæ, ¿e chocia¿ chroni¹ one przed chorob¹ niedokrwienn¹ serca, to jednoczeœnie zaburzaj¹ profil lipidów zwiêkszaj¹c ryzyko zatorów mózgowych. W powszechnym u¿yciu jest równie¿ kalcytonina ³ososiowa z wapnem i wit.D. i bifosfoniany hamuj¹ce proces zanikania tkanki kostnej. Z najnowszej generacji leków stosuje siê ralaksifen i alendrognian.

Osteoporoza jest chorob¹ wystêpuj¹c¹ obecnie powszechnie, a œrednia wieku osób ni¹ dotkniêtych stale siê obni¿a. Jej przyczyna nie jest dok³adnie znana, ale wskazuje siê na wyraŸne powi¹zanie z procesami starzenia organizmu. Du¿e znaczenie maj¹ tutaj zmiany w gospodarce hormonalnej dotycz¹ce zw³aszcza gruczo³ów p³ciowych oraz parathormonu. Wielu lekarzy, jako bardzo wa¿ny czynnik wskazuje zmniejszenie aktywnoœci fizycznej u osób starszych. Koœci s¹ od¿ywiane przez naczynia, w których przep³yw krwi jest mo¿liwy dziêki pracy miêœni szkieletowych. Przy ograniczeniu wysi³ku pogarsza siê wiêc od¿ywienie tkanki kostnej. Stosowane obecnie metody badania gêstoœci koœci nie s¹ w pe³ni wartoœciowe przy diagnozowaniu osteoporozy, poniewa¿ wykazuj¹ one jedynie stopieñ uwapnienia tkanki, a nie obrazuj¹ stanu elementów organicznych. O strukturze koœci nie decyduj¹ sk³adniki mineralne, lecz bia³ko zwane oscein¹. Ju¿ od pewnego czasu zaobserwowano ma³y zwi¹zek objawów choroby z wynikami badañ diagnostycznych. Od 2001 roku zmieni³a siê tak¿e definicja choroby podawana przez WHO. Do pocz¹tku ubieg³ego roku o rozpoznaniu choroby decydowa³ wynik badañ densymetrycznych, a obecnie podstawê stanowi wyst¹pienie z³amania patologicznego trzonu krêgu, szyjki koœci udowej lub

przedramienia powy¿ej nadgarstka. W zaistnia³ej sytuacji swoje znaczenie trac¹ radiologiczne badania wskazuj¹ce stopieñ uwapnienia. Mimo tego bêd¹ one jednak stosowane jeszcze d³ugo, poniewa¿ leki zapisywane w osteoporozie wp³ywaj¹ w³aœnie na mineralizacjê koœci. Firmy farmaceutyczne produkuj¹ce œrodki do leczenia osteoporozy nie s¹ wiêc zainteresowane zmian¹ punktu widzenia. Obecnie w Polsce zyski ze sprzeda¿y kalcytoniny i bifosforanów s¹ bardzo wysokie, a spo³eczne korzyœci - ¿adne. Pacjenci wydaj¹ czasem od 200 - 300 z³ / miesi¹c przez kilka lat i musz¹ siê cieszyæ miern¹ popraw¹ wyników badañ, a czasem jedynie spowolnieniem procesów odwapnienia. Pacjenci lecz¹cy siê z powodu osteoporozy maj¹ zwykle i inne problemy zdrowotne oraz przestrzegaj¹ zalecanych przez lekarzy diet. Zaleca im siê jedzenie serów i picie mleka oraz unikanie t³uszczów ze wzglêdu, np. na mia¿d¿ycê. Takie od¿ywianie powoduje oczywiœcie pog³êbienie choroby, poniewa¿ w diecie brak jest wysokowartoœciowych bia³ek oraz dobrych Ÿróde³ energii do procesów odbudowy Wœród optymalnych osteoporoza nie wystêpuje, a osoby rozpoczynaj¹ce dietê mog¹ stosunkowo szybko siê jej pozbyæ. Mimo, ¿e stopieñ uwapnienia nie jest tutaj meritum, to pacjenci zwykle najwiêksz¹ uwagê przywi¹zuj¹ do wyników badañ. Te mo¿na sprawdziæ po 6 - 12 miesi¹cach ¿ywienia i zwykle poprawa wynosi ok. 30 proc. , choæ ró¿nice osobnicze mog¹ byæ dosyæ du¿e.

Najwa¿niejsze w osteoporozie jest jednak odbudowanie prawid³owej struktury szkieletu bia³kowego, decyduj¹cego o elastycznoœci koœci. Zdrowa koœæ pozbawiona wapnia mo¿e zgi¹æ siê na pó³, ale nigdy siê nie z³amie. ¯ywienie optymalne powoduje przebudowê struktury kostnej, jednak w przypadku osób bardzo schorowanych proces ten przebiega wolniej. Do odbudowy koœci potrzeba przede wszystkim wysokowartoœciowych bia³ek oraz energii. Najlepszym jej Ÿród³em s¹ nasycone kwasy t³uszczowe zawarte w produktach pochodzenia zwierzêcego. Potrzebne s¹ równie¿ bia³ka z grupy kolagenowych. ¯ywienie optymalne jest diet¹ bogatokolagenow¹, jednak u osób z osteoporoz¹ zaleca siê zwiêkszenie jego spo¿ycia. Powinno siê jadaæ codziennie choæ niewielkie iloœci takich potraw, jak: chrz¹stki, flaki, zimne nó¿ki, salceson czy wywary z koœci. Nie ma potrzeby zwiêkszania iloœci bia³ka ponad 1 g na kg masy cia³a. Zupe³nie niepotrzebne s¹ te¿ przetwory mleczne, które z koœci¹ maj¹ wspólny jedynie kolor. Po rozpoczêciu ¿ywienia optymalnego mo¿na od razu odstawiæ wszelkie leki oraz witaminê D, która w wystarczaj¹cej iloœci znajduje siê w po¿ywieniu. Korzystne efekty leczenia przynosi zastosowanie u chorych pr¹dów selektywnych PS w celu poprawy od¿ywienia danego obszaru, choæ rezultaty nie s¹ tak spektakularne, jak w innych jednostkach chorobowych. Lek. med. Przemys³aw Pala

LUTY 2002

dr. n. med. Aleksander Grigorjew Ordynator w Szpitalu im. M. Sk³odowskiej-Curie w Lidzbarku Warmiñskim

V

PR¥DY W poprzednich artyku³ach szczegó³owo omawia³em genezê i mechanizm dzia³ania pradów selektywnych, a tak¿e podstawy fizjologii uk³adu nerwowego-szczególnie jego czêœci wegetatywnej. Przedstawi³em równie¿ czêœciowo najczêstsze zastosowania pr¹dów PS (parasympatycznych). W tym artykule chcia³bym rozpocz¹æ omawianie kolejnego rodzaju pr¹dów selektywnych – pr¹dów S (sympatycznych). Jak pisze dr J.Kwaœniewski: pr¹dy typu S dzia³aj¹ naczyniozwê¿aj¹co i znajduj¹ zastosowanie w leczeniu jednostek chorobowych, w których wskazane jest zmniejszenie ogólnej lub miejscowej przewagi uk³adu parasympatycznego, wywo³anie przewagi uk³adu sympatycznego, wywo³anie niedokrwienia. Pr¹dy typu S stosujemy rzadziej ni¿ PS, ale jednostki chorobowe wymagaj¹ce zastosowania tych pr¹dow nale¿¹ do bardzo powa¿nych, i niestety, czêstych schorzeñ. Jednym z nich jest migrena. Przy rozpoznaniu migreny stosujemy pr¹dy S na centralny uk³ad nerwowy. Niestety, postawienie prawid³owego rozpoznania czêsto nastrêcza trudnoœci, a wczeœniejszym diagnozom nie mo¿na zaufaæ. Do typowych objawów nale¿¹ oczywiœcie silne bóle g³owy, czêsto œciskaj¹ce g³owê, zlokalizowane lub obejmuj¹ce ca³¹ g³owê. Bóle trwaj¹ od kilku godzin do wielu dni, ich intensywnoœæ i niespodziewalnoœæ w wielu wypadkach doprowadza chorych do depresji wymagaj¹cej leczenia psychiatrycznego. Inne charakterystyczne objawy to œwiat³owstrêt oraz nudnoœci lub wymioty. Jednak podobne objawy mog¹ wystêpowaæ równie¿ w innych jednostkach chorobowych, a ró¿nicowanie bywa trudne. Rzeczywistej przyczyny, jak i w³aœciwego sposobu leczenia wspó³czesna medycyna jak dot¹d nie pozna³a. Stosowane w leczeniu migreny œrodki farmakologiczne s¹ nieskuteczne, a poprawa zwykle nastêpuje samoistnie. W Centrum ¯ywienia Optymalnego mieliœmy okazje leczyæ wielu pacjentów z migren¹ uzyskuj¹c poprawê u 100% w ci¹gu tygodnia, a w odleg³ej obserwacji ca³kowite wyleczenie, oczywiœcie przy prawid³owym stosowaniu ¿ywienia optymalnego. Wprowadzenie leczenia przyczynowego w postaci ¿ywienia optymalnego i leczenia

VI

SELEKTYWNE CD.

objawowego, w postaci pr¹dów selektywnych typu S na centralny uk³ad nerwowy spowodowa³o ca³kowite wyleczenie we wszystkich znanych mi przypadkach. Oczywiœcie zdarza³y siê nawroty dolegliwoœci, ale zawsze wywo³ane by³y b³êdami w ¿ywieniu optymalnym lub innymi wspó³istniej¹cymi schorzeniami. Przy³o¿enie elektrod w leczeniu migreny nie zawsze jest sta³e, ale bywa ró¿ne w zale¿noœci od opisywanych przez pacjenta objawów. Na przyklad oko-skroñ w migrenie okopora¿ennej. Pr¹dy typu S na centalny uk³ad nerwowy stosujemy równie¿ w zespole depresyjnym zwanym tak¿e depresj¹ prost¹. Jest to kolejna jednostka chorobowa, której w³aœciwe rozpoznanie nastrêcza czêsto wielu trudnoœci, a rozpoznania postawione wczeœniej mog¹ byæ myl¹ce. Do typowych objawów zespo³u depresyjnego nale¿¹: obni¿enie nastroju, spowolnienie toku myœlenia oraz spowolnienie ruchowe. Czêsto oprócz tych trzech podstawowych objawów pojawiaj¹ siê inne, takie jak lêki, urojenia, m.in hipochodryczne, a czasami obserwowane s¹ tendencje samobójcze. Wi¹zane zwykle z depresj¹, opisywane przez chorych uczucie g³êbokiego smutku nie zawsze jest podstawowym objawem. Wówczas mog¹ dominowaæ objawy wegetatywne w postaci zaburzeñ ¿o³¹dkowo-jelitowych, zaburzeñ rytmu, bólu w okolicy serca (zamostkowe), niepokoju, uczucia znu¿enia lub/i zniechêcenia, a nawet zaburzeñ miesi¹czkowania czy sfery seksualnej (impotencja, oziêb³oœæ). W takich sytuacjach pacjenci zazwyczaj nie skar¿¹ siê na depresje, a raczej zg³aszaj¹ jako najwa¿niejsze wymienione powy¿ej dolegliwoœci. Powoduje to powa¿ne trudnoœci diagnostyczne. Jest oczywiste, ¿e prawid³owa diagnoza jest warunkiem skutecznego leczenia, dlatego chcia³bym wspomnieæ o jeszcze jednym schorzeniu, którego objawy imituj¹ zespó³ depresyjny. Chodzi o tak zwan¹ nerwicê depresyjn¹. Jest to choroba, któr¹ zawsze nale¿y braæ pod uwagê przy podejrzeniu zespo³u depresyjnego. W obrazie tej choroby obserwujemy równie¿ uczucie smutku, osamotnienia, bezradnoœci, znaczne trudnoœci i opory w wykonywaniu codziennych czynnoœci, chory jest nastawiony pesymistycznie i niechêtnie do otoczenia.

Prawid³owe rozpoznanie jest mo¿liwe jedynie wtedy, gdy lekarz posiada pewn¹ iloœæ wiedzy i doœwiadczenia, podstawowe znaczenie ma dok³adny wywiad z pacjentem. W leczeniu zespo³u depresyjnego stosujemy pr¹dy selektywne typu S na centralny uk³ad nerwowy, a w przypadku nerwicy depresyjnej pr¹dy PS. O prawid³owym rozpoznaniu upewnia nas postêpuj¹ca poprawa stanu chorego obserwowana w ka¿dym przypadku. Doktor Kwaœniewski pisze, ¿e w razie w¹tpliwoœci diagnostycznych mo¿na równie¿ przeprowadziæ badania laboratoryjne sprawdzaj¹c poziomy katecholamin w surowicy krwi lub iloœæ kwasu wanilinomigda³owego wydalanego z moczem. Pr¹dy selektywne typu S bywaj¹ równie¿ stosowane w leczeniu schizofrenii nale¿¹cej do grupy schorzeñ psychotycznych. Kolejna grupa chorób, w leczeniu których stosujemy pr¹dy typu S, to tzw. parkinsonizmy. W chorobie Parkinsona, u której pod³o¿a le¿y pierwotnie uszkodzenie konkretnej struktury mózgowia (zwanej substantia nigra), dochodzi do upoœledzenia produkcji neuroprzekaznika zwanego dopamin¹. Jego dzia³anie jest œciœle zwi¹zane z uk³adem sympatycznym, a niedobory doprowadzaj¹ do przewagi uk³adu sympatycznego. Objawy to m.in.: obecnoœæ ruchów mimowolnych koñczyn, zaburzenia chodu oraz maskowata twarz. Chocia¿ dotychczas uwa¿ano, ¿e pr¹dy selektywne nie s¹ skuteczne w tej jednostce chorobowej, nasze doœwiadczenia pokaza³y, ¿e pozwalaj¹ na widoczna poprawê u tych chorych. W przypadku tzw. zespo³ów parkinsoidalnych: parkinsonizmie mia¿d¿ycowym, polekowym, pozapalnym czy pourazowym zastosowanie pr¹dów selektywnych typu S oraz ¿ywienia optymalnego przynosi zawsze korzystne efekty. Zalecane jest jednak, oczywiœcie w zale¿noœci od stopnia zaawansowania i objawów choroby, okresowe powtarzanie zabiegów. Sama technika wykonywania zabiegów jest równie¿ œciœle zwi¹zana z obrazem choroby, dlatego zawsze wskazana jest konsultacja lekarza przed rozpoczêciem zabiegów. lek. med. Mariusz G³owacki

ARKADIA Jastrzêbia Góra

MOJE

WRA¿ENIA Z POBYTU W

Iserlohn, 10.11.2001r. Trzy dni tam spêdzone by³y dla mnie wielkim wydarzeniem. I nie chodzi tu o organizacjê, która by³a perfekt, pod ka¿dym wzglêdem, ale o ludzi, których tam spotka³am. Myœlê tu o panu Miros³awie Krzywickim, który swoj¹ wielkodusznoœci¹, skromnoœci¹ i oddaniem uj¹³ mnie szczerze. To co on robi, nie jest ju¿ takie oczywiste, to jest coœ wiêcej! Du¿y uk³on w jego stronê. Trójka m³odych lekarzy – Mariusz G³owacki, Przemys³aw Pala i Maciej Garbieñ – swoim zaanga¿owaniem, dynamizmem i wiedz¹ obdarowa³a nas godziwie. Wyjaœniali zawi³oœci fizjologii, patofizjologii i biochemii naszych organizmów i sposoby, jak mo¿emy sobie z tym wszystkim sami poradziæ (dieta!). Odpowiadali na wiele naszych dociekliwych pytañ. Czu³o siê, jak wzrasta na sali temperatura. Jestem w pe³ni usatysfakcjonowana. Chylê czo³a przed ich wiedz¹. Panie dietetyczki Monika K³osiñska i Wanda S³awek przekonywa³y w sposób jasny, dok³adny i rzeczowy o co w naszym ¿ywieniu chodzi. Jak unikaæ b³êdów i jak nale¿y dojœæ do naszego intuicyjnego od¿ywiania, gdzie liczenie bêdzie nam ju¿ niepotrzebne. Wtedy bêdziemy ju¿ wiedzieæ. 'Wrócimy" po prostu do czasów, kiedy ludzie wiedzieli. Oni nie musieli znaæ proporcji. Ale my musimy. Poprzez proporcje, które odkry³ dr Jan Kwaœniewski nauczymy siê tego, co ludzkoœæ przez tysi¹ce lat zaprzepaœci³a i zapomnia³a. Moja córka (27 lat; 1,5 na diecie) w drodze powrotnej z Jastrzêbiej Góry zapyta³a: Kto w ogóle wymyœli³ te proporcje? Przecie¿ ludzie kiedyœ nie mogli tego wszystkiego liczyæ? Odpowiedzia³am jej: Nie musieli. Oni jedli in-

JASTRZÊBIEJ GÓRZE

stynktownie to, co dla nich by³o dobre. I te proporcje w tym jedzeniu by³y. Ci, którzy wiedzieli, jakie jedzenie jest najlepsze, wybierali takie. To byli kap³ani, albo rz¹dz¹cy. Reszta jad³a ju¿ gorzej. Ten instynkt albo ta wiedza z czasem coraz bardziej zanika³a. Przyszed³ mi do g³owy taki przyk³ad. Ma³e dziecko 2-4-letnie uczy siê obcego jêzyka automatycznie, bez znajomoœci gramatyki. Z czasem te zdolnoœci zanikaj¹ (nie wiem w³aœciwie dlaczego), wiêc doroœli musz¹ uczyæ siê gramatyki, aby zrozumieæ jak budowaæ zdania. Jeœli siê tego naucz¹, gramatyk¹ siê ju¿ nie zajmuj¹. Wszystko zaczyna funkcjonowaæ. Praktyka to potwierdza. S¹ oczywiœcie te¿ ludzie, którzy ucz¹ siê jêzyków obcych i innych rzeczy z ³atwoœci¹, ale s¹ to wyj¹tki. ¯yczê nam wszystkim, aby sta³y siê one powszechnoœci¹. A teraz wracaj¹c do naszego spotkania. Chcia³abym podzieliæ siê z Pañstwem moimi spostrze¿eniami z wyk³adu dr. Kwaœniewskiego. S³ysza³am go po raz pierwszy i g³êboko w moj¹ duszê zapad³o ka¿de przez niego wypowiedziane zdanie. Pe³ne sensu, m¹droœci i wiedzy. W tej wypowiedzi us³ysza³am nawet odpowiedŸ na pytanie, które zamierza³am postawiæ. Moja starsza córka Magda przez 6 miesiêcy nie mia³a okresu. Z wyk³adu dr. Kwaœniewskiego wiem teraz, ¿e to siê zdarza i nie ma to pod³o¿a patologicznego. Serdeczne dziêki za jego ogromn¹ wiedzê. Zrobi³o na mnie niesamowite wra¿enie tak¿e to, ¿e znalaz³am siê wœród ludzi, których jakbym zna³a od dawna. A zjechaliœmy siê z ró¿nych stron œwiata. Panowa³a serdecznoœæ i szczeroœæ.

LUTY 2002

Atmosfera przyjaŸni promieniowa³a miêdzy nami. Czu³am energiê, która nas przyci¹ga i ³¹czy. Mamy du¿o ze sob¹ wspólnego. Nikt te¿ siê nie wywy¿sza³ i to by³o piêkne uczucie. Chyba nie tylko ja tak myœlê, prawda? Serdecznie Wam za to, kochani dziêkujê. Jest jeszcze coœ, co du¿o daje mi do myœlenia. To te struktury, w których przysz³o nam funkcjonowaæ. Przeczyta³am jeszcze raz statut i zaczê³am siê zastanawiaæ czy my musimy mieæ tyle wspólnego ze sprawozdaniami, protoko³ami, kontrol¹ i innymi zale¿noœciami. Nie przerabiajmy teraz tego, co

nam ju¿ raz w historii nie wysz³o i cieszmy siê z tego, co robimy. Ja mogê tylko powiedzieæ o sobie. By³oby mi trudno z moj¹ energi¹ i wolnoœci¹ wpasowaæ siê w schematy. Mo¿e siê te¿ zdarzyæ, ¿e uczniowie przerosn¹ nauczycieli. I co dalej? Ja myœlê, ¿e to jest bardzo dobrze. Dajmy im szansê. Oni zdzia³aj¹ du¿o. A ci 'oni" to mo¿e ju¿ 'my"... Nie ma gotowej recepty na nasze problemy. Ale mo¿e we w³aœciwym czasie siê znajdzie. Mo¿e fundacja to jakieœ wyjœcie? To, co ja tu sobie piszê, to nie jest krytyka, tylko takie 'g³oœne myœlenie" o dzisiejszym dniu i o jutrze. I jeszcze jedno – myœlê, ¿e my nie jesteœmy lepsi od innych. Ci inni s¹ po prostu na swoim etapie rozwoju. Z sympati¹ Ryszarda Dobek Iserlohn

VII