Peter May Wyspa Lewis 1 Czarny dom

O książce

Na olśniewającej niesamowitymi krajobrazami szkockiej wyspie Lewis położonej w najbardziej na północ wysuniętym rejonie archipelagu Hebrydów zostaje popełnione brutalne morderstwo. Wśród policjantów, którzy przybywają na wyspę, by poprowadzić dochodzenie, jest inspektor Fin Macleod z Edynburga, który urodził się i wychowywał na Lewis. Wcześniej zajmował się sprawą niemal identycznej i jak na razie niewyjaśnionej zbrodni w stolicy Szkocji. Fin od początku podejrzewa, że oba zabójstwa nie są dziełem tego samego sprawcy. Śledztwo jest dla niego okazją do powrotu w przeszłość, którą dawno pogrzebał – do okresu dorastania oraz do wspomnień o utraconej miłości. Dziewczyna, którą wtedy kochał, jest teraz żoną jego najlepszego przyjaciela z czasów dzieciństwa, matką siedemnastoletniego chłopca. Fin przypomina sobie o tragicznych wydarzeniach sprzed blisko dwudziestu laty, które skłoniły go do opuszczenia wyspy – i które mogą być kluczem do rozwiązania zagadki morderstwa. Uczestniczył wtedy w pradawnym rytuale: wyprawie na An Sgeir, skałę na Atlantyku, gdzie od setek lat dwunastu mężczyzn z Lewis przez dwa tygodnie w roku zabija młode głuptaki – wielki miejscowy przysmak. Dla dorastających chłopców udział w polowaniu jest symbolem wejścia w wiek męski. Dla Fina i jego bliskich okaże się pułapką, z której nie ma ucieczki – niezabliźnioną raną, która musi prowadzić do zbrodni…

PETER MAY

Ceniony pisarz i scenarzysta. Urodził się w Glasgow. Od najmłodszych lat marzył o karierze literackiej. Zanim wydał swą pierwszą powieść The Reporter, utrzymywał się z dziennikarstwa, pisując dla „The Scotsman” i „Glasgow Evening Times”. W wieku 21 lat zdobył tytuł Szkockiego Dziennikarza Roku. W 1978 rozpoczął pracę w BBC; równolegle współpracował z niezależną telewizją ITN. Jest autorem kilkuset scenariuszy do seriali i widowisk telewizyjnych. Ten etap kariery zawodowej zakończył definitywnie w 1996, poświęcając się wyłącznie pisaniu książek. Jego dorobek literacki obejmuje ponad 20 powieści kryminalnych (łącznie z najnowszą – Entry Island), z których większość wchodzi w skład różnych serii – Enzo Files, trylogia Wyspa Lewis i tzw. seria chińska. May jest m.in. laureatem francuskich nagród Prix Intramuros, Cezam Prix Littéraire Inter CE oraz przyznawanej przez czytelników Prix des Lecteurs. Czarny dom znalazł się w gronie finalistów amerykańskich The Barry Award i The Macavity Award w kategorii Najlepsza Powieść Kryminalna. www.petermay.co.uk

Tego autora WYSPA ENTRY Trylogia WYSPA LEWIS CZARNY DOM CZŁOWIEK Z WYSPY LEWIS JEZIORO TAJEMNIC

Oto kraina dawnej radości Widzę ją w całej krasie Szczęśliwe gościńce mej młodości Których nie ujrzę, zda się. A. E. Housman, Blue Remembered Hills Tri rudan a thig gun iarraidh: an t-eagal, an t-eudach s an gaol. (Trzy rzeczy, o które nikt nie prosi: strach, miłość i zazdrość). gaelickie przysłowie

Dla Stephena, z którym przemierzałem te szczęśliwe gościńce

PROLOG To tylko dzieciaki. Szesnastoletnie. Ośmielone alkoholem, przynaglane nadchodzącą niedzielą; zagłębiają się w mrok, szukając miłości, a znajdują jedynie śmierć. O dziwo, wyczuwa się lekki wietrzyk, ale tym razem przynajmniej ciepły, niczym tchnienie na skórze, pieszczotliwe i uwodzicielskie. Nieznaczna mgiełka na sierpniowym niebie skrywa gwiazdy, ale księżyc w trzeciej kwadrze rzuca blade, bezkrwiste światło na ubity piasek, pozostałość odpływu. Morze oddycha łagodnie przy brzegu, fosforyzująca piana wyrzuca srebrzyste bańki na tle złota. Dwoje młodych ludzi zbiega pospiesznie prowadzącą ze wsi asfaltową drogą; krew w ich głowach pulsuje w rytm morskich fal. Na powierzchni wody, która wznosi się i opada w niewielkiej przystani po lewej, załamuje się blask księżyca; słychać, jak skrzypią małe łodzie zmagające się z cumami, jak stukają o siebie drewnianymi burtami, przepychają się nawzajem i trącają w ciemności, jakby się przekomarzały. Uilleam trzyma ją za rękę, wyczuwając jej niechęć. Smakował słodycz alkoholu w jej oddechu i czuł niecierpliwość w pocałunku; wie, że tej nocy dziewczyna wreszcie ulegnie. Pozostało jednak tak mało czasu. Niedziela się zbliża. Za szybko. Tylko pół godziny, co ujawnia ukradkowe spojrzenie na zegarek, gdy światła ulicy zostają w tyle. Ceit oddycha teraz szybko. Boi się, nie seksu, ale ojca, który – o czym doskonale wie – będzie siedział przy kominku i patrzył, jak rozżarzone grudki torfu bledną około północy i zamierają w idealnie obliczonym momencie, nim nastanie dzień odpoczynku. Wyczuwa niemal tę jego niecierpliwość przeradzającą się z wolna w gniew, gdy wskazówki zegara zmierzają nieubłaganie ku dniu jutrzejszemu, a jej nie ma jeszcze w domu. Jak to możliwe, że na tej bogobojnej wyspie zmieniło się tak niewiele? W głowie Ceit roją się myśli, zmagając się z pożądaniem, które się tam zagnieździło, i alkoholem, przytępiającym jej młodzieńczy sprzeciw. Zdawało się, że ich sobotni wieczór w klubie, zaledwie przed kilkoma godzinami, będzie trwał w nieskończoność. Czas jednak nigdy nie mija tak szybko jak wtedy, gdy jest go mało. A teraz upłynął niemal do końca. Kiedy oboje mijają cień starej rybackiej łodzi, która spoczywa przechylona na kamieniach nad znakiem poziomu wody, w piersi dziewczyny wzbiera jednocześnie panika i namiętność. Przez odsłoniętą część cementowego hangaru widzą w dali plażę w obramowaniu nieoszklonych okien. Wydaje się, że morze jest oświetlone od wewnątrz, niemal fosforyzujące. Uilleam puszcza jej dłoń, uchyla drewniane drzwi – tylko trochę, żeby mogli się wsunąć do środka – i lekko ją popycha. Panuje tu mrok. W powietrzu unosi się paskudna woń paliwa, słonej wody i wodorostów, niczym smutny zapach pospiesznego nastoletniego seksu. Nad nimi majaczy cień łodzi na przyczepie, a dwa prostokątne okienka, niczym wizjery w drzwiach, otwierają się na wybrzeże. Kiedy popchnięta, przywiera do ściany, od razu czuje jego usta na swoich, język wsuwający się między wargi, dłonie ugniatające miękkie piersi. Boli, więc go od siebie odpycha. – Nie tak mocno. – Jej szept niemal grzmi w tym ciemnym pomieszczeniu. – Nie ma czasu. Słyszy napięcie w jego głosie. Męskie napięcie, pobrzmiewające jednocześnie pożądaniem i niepokojem. I zaczyna się zastanawiać. Czy naprawdę chce, by tak wyglądał ten jej pierwszy raz? Kilka obrzydliwych i pospiesznych chwil w ciemnościach brudnego hangaru dla łodzi?

– Nie. Odpycha go i odsuwa się na bok, potem obraca się twarzą do okna i świeżego powietrza. Jeśli się pospieszą, może uda jej się wrócić przed północą. Widzi niewyraźny kształt, który wyłania się z cienia, i niemal w tej samej chwili go dotyka. Jest miękki, zimny i ciężki. Z jej ust wyrywa się bezwiedny krzyk. – Jezu, Ceit! – Uilleam prócz pożądania i niepokoju odczuwa frustrację; kiedy rzuca się na dziewczynę, ślizga mu się stopa, jakby wszedł na lód. Ląduje ciężko na łokciu, rękę przeszywa błyskawica bólu. – Cholera! Podłoga jest mokra od oleju napędowego. Uilleam czuje, jak paliwo przesiąka przez spodnie na tyłku. Ma je na dłoniach. Bez namysłu wygrzebuje z kieszeni zapalniczkę. Za mało tu przeklętego światła. Dopiero gdy obraca kciukiem kamień, krzesząc iskrę, przychodzi mu do głowy, że może się lada chwila zamienić w żywą pochodnię. Ale jest już za późno. Ciemność gwałtownie rozjaśnia przerażający błysk. Uilleam kuli się w sobie, ale nie dochodzi do zapłonu oparów, nie wybucha huczący płomień. Pojawia się tylko obraz – tak głęboko szokujący, że nie sposób go w pierwszej chwili pojąć. Z belek pod sufitem zwisa mężczyzna, głowa w pętli z postrzępionej plastikowej liny pomarańczowego koloru jest przekrzywiona pod dziwacznym kątem. To potężny mężczyzna, całkiem nagi; z piersi i pośladków opadają płaty niebiesko-białego ciała, jakby miał na sobie garnitur za duży o dwa numery. Między nogami plączą się zwoje czegoś gładkiego i lśniącego, czegoś, co zwisa z dziury w brzuchu, przypominającej szeroki, gapiowaty uśmiech. Płomień zapalniczki wprawia w taniec cień martwego człowieka na popękanych ścianach pokrytych graffiti; przypomina to duchy, które witają w swym gronie nowego towarzysza. Tuż za wisielcem Uilleam widzi twarz Ceit. Bladą, ciemnooką, zastygłą w grymasie przerażenia. Przez chwilę myśli absurdalnie, że ta otaczająca go kałuża to zabarwione na czerwono – znak, że jest wolne od akcyzy – biopaliwo, zanim sobie uświadamia, że to krew, lepka, gęsta i brązowa, kiedy zasycha na jego dłoniach.

ROZDZIAŁ 1 I

Było późno i parno, pogoda typowa dla Festiwalu Edynburskiego. Fin z trudem się koncentrował. Mrok niewielkiego gabinetu przygniatał go niczym wielkie, miękkie czarne dłonie. Krąg światła z lampki na biurku raził go w oczy – przyciągał wzrok jak ćmę i oślepiał, więc trudno mu było odczytywać notatki. Komputer pomrukiwał cicho w tej absolutnej ciszy; Fin widział kątem oka mrugający ekran. Powinien położyć się dawno temu, ale bezmyślnie zwlekał. Musiał skończyć pisanie pracy – uniwersytet otwarty był dla niego jedyną ucieczką. Usłyszał w drzwiach za plecami jakiś ruch i obrócił się gniewnie w fotelu, pewien, że zobaczy Monę. Jednak z jego ust nie padły słowa nagany, ponieważ zamiast żony ujrzał ze zdumieniem jakiegoś mężczyznę, tak wysokiego, że z trudem zachowywał pozycję wyprostowaną. Głowę przekrzywiał na bok, by nie zahaczała o sufit. Pokoje w domu były stosunkowo niskie, ale ten człowiek i tak musiał mieć ze dwa metry czterdzieści centymetrów wzrostu. Ciemne spodnie na bardzo długich nogach marszczyły się wokół czarnych butów. Bawełniana koszula w kratę była wetknięta za pasek, poza tym nosił rozpiętą kurtkę z kapturem i podniesionym kołnierzem. Ręce zwisały po bokach, wielkie dłonie sterczały ze zbyt krótkich rękawów. Według Fina wyglądał na jakieś sześćdziesiąt lat; w pobrużdżonej i smętnej jak u żałobnika twarzy osadzone były ciemne, pozbawione wyrazu oczy. Srebrnoszare włosy, długie i tłuste, przykrywały uszy. Nie odzywał się. Stał tylko, patrząc na Fina; blask lampki na biurku sprawiał, że w jego kamiennych rysach zagłębiły się nieprzeniknione cienie. Co on tu robił, na Boga? Fin poczuł na karku i ramionach gęsią skórkę, a strach przykuł go do miejsca, nie pozwalając się ruszyć. Potem, gdzieś w mrocznej oddali, usłyszał własny głos, zawodzący, dziecinny. „Śmieszny czło-owiek…” Mężczyzna wciąż na niego patrzył. „Oto śmieszny czło-owiek…” – Co się stało, Fin? – Mona była wyraźnie zaniepokojona i potrząsała go za ramię. Nawet gdy otworzył oczy i zobaczył jej wystraszoną twarz, wciąż opuchniętą od snu, słyszał swoje zawodzenie: „Śmieszny czło-owiek…”. – Na litość boską, co się dzieje? Odwrócił się od niej i położył na plecach, oddychając głęboko i próbując się uspokoić. Serce waliło mu jak młotem. – To tylko sen. Zły sen. Jednak wspomnienie mężczyzny stojącego w jego gabinecie wciąż było żywe, jak dziecięcy koszmar. Spojrzał na zegarek na nocnym stoliku. Elektroniczny wyświetlacz wskazywał siedem po czwartej. Fin próbował przełknąć ślinę, ale usta miał suche; wiedział, że już nie zaśnie. – Wystraszyłeś mnie na śmierć. – Przepraszam. – Odsunął kołdrę i spuścił stopy na podłogę. Zamknął oczy i potarł się po twarzy, ale wciąż miał pod powiekami obraz tego człowieka, jakby wypalono mu go na siatkówce. Wstał.

– Dokąd idziesz? – Do łazienki. Poczłapał cicho po dywanie i otworzył drzwi na korytarz, który tonął w świetle księżyca; pseudogeorgiańskie okna cięły jego blask na geometryczne wzory. W połowie korytarza dotarł do drzwi swojego gabinetu. W środku panowały egipskie ciemności i Fin wzdrygnął się na myśl o człowieku, który nawiedził go we śnie. Jak wyraźnie, jak uporczywie ten obraz trwał w jego głowie. Jak wyczuwalna była obecność tego mężczyzny. Zatrzymał się przy drzwiach łazienki, co robił każdej nocy od prawie czterech tygodni, a jego wzrok powędrował w stronę pokoju na końcu korytarza. Drzwi były uchylone, przestrzeń za progiem zalana światłem księżyca; ktoś powinien zaciągnąć zasłony, ale nie zrobił tego. Wnętrze skrywało tylko straszliwą pustkę. Plusk moczu rozbryzgującego się w wodzie wypełnił łazienkę uspokajającym dźwiękiem normalności. Depresja zawsze dopadała go w ciszy. Tej nocy jednak próżnia zniknęła. Obraz mężczyzny w kurtce z kapturem wyparł wszystkie inne myśli, niczym podrzucone kukułcze jajo. Fin zastanawiał się teraz, czy go zna, czy w tej pociągłej twarzy i niechlujnych włosach nie dostrzegł czegoś znajomego. I nagle przypomniał sobie rysopis kierowcy – rysopis, który Mona podała policji. Tamten człowiek nosił kurtkę z kapturem, pomyślał. Miał około sześćdziesiątki i długie, tłuste, szare włosy. II

Jadąc do miasta autobusem, patrzył, jak za szybą przesuwają się szeregi szarych kamiennych domów; przypominały ulotne obrazy nudnego czarno-białego filmu. Mógł wziąć samochód, ale Edynburg nie jest miastem, po którym ma się ochotę jeździć. Nim dotarł do Princes Street, rozchmurzyło się i po rozległej zieleni ogrodów u stóp zamku zaczęły się przesuwać fale słonecznego blasku. Wokół grupy artystów ulicznych, którzy połykali ogień i żonglowali, zebrał się tłumek festiwalowych widzów. Na stopniach galerii grały zespoły jazzowe. Fin wysiadł przy dworcu Waverley i ruszył mostem w stronę starego miasta, potem skierował się na południe, przeszedł obok uniwersytetu, aż w końcu skręcił w kierunku wschodnim i pogrążył się w cieniu Salisbury Crags. Słońce padało ukośnie na pnące się ku klifom nagie zielone zbocza, na których tle wznosił się budynek komendy policji. Na korytarzu spotykał ludzi o znajomych twarzach; witali się z nim zdawkowo. Ktoś położył dłoń na jego ramieniu i powiedział: „Przykro mi z powodu twojej straty, Fin”. Odpowiedział tylko skinieniem głowy. Główny inspektor Black podniósł wzrok znad papierów i wskazał krzesło po drugiej stronie biurka. Miał wąską twarz o ziemistej cerze; przesuwał dokumenty między palcami żółtymi od nikotyny. Kiedy w końcu skupił wzrok na Finie, w jego oczach było coś drapieżnego. – Jak tam uniwersytet otwarty? Fin wzruszył ramionami. – W porządku. – Nigdy cię nie pytałem, dlaczego porzuciłeś kiedyś studia. W Glasgow, tak? Fin skinął głową. – Bo byłem młody, szefie. I głupi. – Dlaczego zostałeś gliniarzem? – Tak się robiło w tamtych czasach, kiedy człowiek przybywał z wysp i nie miał pracy ani kwalifikacji. – Znałeś kogoś w policji? – Parę osób.

Black przyglądał mu się w zamyśleniu. – Jesteś dobrym policjantem, Fin. Ale nie tego chcesz, prawda? – Jestem policjantem. – Nie, byłeś nim. Jeszcze miesiąc temu. A to, co się stało… no cóż, to tragedia. Ale życie płynie dalej, a my razem z nim. Każdy rozumiał, że potrzebujesz czasu, żeby się pozbierać. Bóg wie, że dość się napatrzyliśmy w tej robocie na śmierć, by to pojmować. Fin spojrzał na niego z niechęcią. – Nie ma pan pojęcia, co to znaczy stracić dziecko. – Nie, nie mam. – W głosie Blacka nie było nawet cienia współczucia. – Ale traciłem bliskich ludzi i wiem, że należy się z tym po prostu uporać. – Złączył przed sobą dłonie, jakby się modlił. – Ale rozpamiętywać to bezustannie, no cóż… to niezdrowe. To chore. – Wydął wargi. – Więc najwyższy czas, żebyś się zdecydował. Co zamierzasz zrobić z resztą życia. Tymczasem chcę, żebyś wrócił do pracy, chyba że na przeszkodzie stoją jakieś poważne względy natury medycznej. – Kiedy? – Natychmiast. Dzisiaj. Fin był zszokowany. Pokręcił głową. – Potrzebuję trochę czasu. – Dość go miałeś, Fin. Wracasz albo odchodzisz. – Black nie czekał na odpowiedź. Nachylił się nad biurkiem, wziął szarą teczkę z bezładnego stosu takich samych i podsunął ją Finowi. – Pamiętasz sprawę morderstwa przy Leith Walk? Tę z maja? – Tak. Fin nie zajrzał do teczki. Nie musiał. Dobrze pamiętał nagie ciało wiszące na drzewie między poznaczonym strugami deszczu kościołem Ducha Świętego a bankiem. Plakat na ścianie głosił: „Jezus zbawia”. Fin przypomniał sobie, że wyglądało to jak reklama banku i powinno brzmieć: „Jezus zbawia tych, którzy oszczędzają w Bank of Scotland”. – Jest kolejne – ciągnął Black. – Identyczny sposób działania. – Gdzie? – Na północy. Tamtejsza komenda. Wypluł to komputer. Nasz wspaniały HOLMES. Prawdę mówiąc, wykazał się bystrością i ciebie przydzielił do tego śledztwa. – Black zamrugał długimi rzęsami i przygwoździł Fina spojrzeniem, w którym malował się sceptycyzm. – Nie zapomniałeś tej waszej mowy? Fin był zaskoczony. – Gaelickiego? Nie posługiwałem się nim od czasu, gdy opuściłem wyspę. – Więc lepiej go sobie przypomnij. Ofiara pochodziła z twojej rodzinnej wioski. – Z Crobost? – spytał osłupiały Fin. – Dwa lata starszy od ciebie. Nazywał się – zajrzał do papierów na biurku – Macritchie. Angus Macritchie. Znałeś go? Fin skinął głową.

III

Blask słońca padał przez okno w salonie, jakby czynił im wyrzuty z powodu ich nieszczęścia. W nieruchomym powietrzu wisiały drobinki kurzu uwięzione przez światło. Na zewnątrz hałasowały dzieci grające w piłkę. Jeszcze kilka tygodni temu mógł z nimi grać Robbie. Tykanie zegara na gzymsie kominka podkreślało milczenie między nimi. Mona miała zaczerwienione oczy, ale łzy obeschły i pozostał tylko gniew. – Nie chcę, żebyś tam jechał – powiedziała. Te słowa przybrały w ich kłótni charakter refrenu. – Jeszcze dziś rano mówiłaś mi, żebym poszedł do pracy. – Ale myślałam, że potem wrócisz do domu. Nie chcę siedzieć tu sama, i to bez końca. – Odetchnęła ciężko. – Ze wspomnieniami. Z… z… Być może nie zdołałaby znaleźć odpowiednich słów. Fin ją wyręczył. – Poczuciem winy? Nigdy nie powiedział, że ją wini. Ale winił, choć w głębi serca starał się tego nie robić. Obrzuciła go spojrzeniem tak pełnym bólu, że natychmiast pożałował swojej bezmyślności. – Zresztą to tylko kilka dni. – Przesunął dłonią po kręconych jasnych włosach. – Naprawdę myślisz, że chcę tam jechać? Unikałem tego przez osiemnaście lat. – I teraz korzystasz ochoczo z okazji. Z okazji, żeby uciec. Ode mnie. – Och, nie bądź śmieszna. Wiedział jednak, że żona ma rację. Wiedział też, że nie tylko od Mony chce uciec. Chodziło o wszystko. Powrócić do miejsca, w którym życie wydawało się niegdyś proste. Powrócić do dzieciństwa, do łona. Jak łatwo było teraz zignorować fakt, że przez większość dorosłego życia starał się tego uniknąć. Jak łatwo było zapomnieć, że gdy miał kilkanaście lat, nic nie wydawało się ważniejsze niż wyjazd z wyspy. I przypomniał sobie, jak łatwo było poślubić Monę. Z wszystkich niewłaściwych powodów. Dla towarzystwa. Dla wymówki, by nigdy nie wracać. Jednak w ciągu czternastu lat małżeństwa osiągnęli tylko rodzaj przystosowania, stworzyli przestrzeń dla tego drugiego. Przestrzeń, którą razem zajmowali, ale której tak naprawdę nigdy nie dzielili. Byli przyjaciółmi, ciepłymi wobec siebie i szczerze serdecznymi. Wątpił jednak, czy kiedykolwiek się kochali. Prawdziwa miłość. Jak wielu ludzi, zadowolili się byle czym. Robbie stanowił pomost między nimi. Ale Robbiego już nie było. – Masz pojęcie, jak się czułam w ciągu tych kilku ostatnich tygodni? – spytała Mona. – Chyba tak. Pokręciła głową. – Nie. Nie musiałeś spędzać każdej minuty z kimś, kto samym milczeniem wyrażał pretensje. Wiem, że mnie winisz, Fin. – Nigdy tego nie powiedziałem. – Nie musiałeś. Ale wiesz co? Bez względu na to, jak bardzo mnie obwiniasz, ja obwiniam się dziesięć razy bardziej. Ja też odczuwam stratę, Fin. On był także moim synem. – Łzy powróciły, czuła, jak palą ją w oczy, a on nie potrafił się zdobyć na żadne słowa. – Nie chcę, żebyś jechał. Stary refren. – Nie mam wyboru. – Oczywiście, że masz. Zawsze jest jakiś wybór. Tygodniami nie chodziłeś do pracy, bo tak postanowiłeś. I możesz znów dokonać wyboru i nie jechać na wyspę. Powiedz im po prostu:

nie. – Nie mogę. – Fin, jeśli wsiądziesz jutro do samolotu… Czekał na ultimatum, podczas gdy ona próbowała się zdobyć na odwagę i je postawić. Ale nie zrobiła tego. – Co, Mono? Co się stanie, jeśli jutro wsiądę do samolotu? – spytał, prowokując ją, by to powiedziała. Wtedy to byłaby jej wina, nie jego. Odwróciła wzrok, zagryzając dolną wargę, aż poczuła smak krwi. – Nie spodziewaj się, że zastaniesz mnie po powrocie, to wszystko. Patrzył na nią długą chwilę. – Może tak będzie lepiej. ••• Dwusilnikowy samolot z trzydziestoma miejscami dla pasażerów zadrżał w gwałtownym podmuchu powietrza, krążąc nad Loch a Tuath i szykując się do lądowania na krótkim, chłostanym wiatrem pasie lotniska w Stornoway. Gdy wynurzyli się z gęstej i nisko wiszącej chmury, Fin spojrzał w dół na ołowiane morze, które rozbijało się spienioną bielą o palce czarnej skały, wysuwające się z półwyspu Eye, postrzępionego skrawka lądu zwanego Point. Dostrzegł znajome wzory wycięte w krajobrazie, jak okopy z czasów pierwszej wojny światowej, tyle że te tutaj zostały wyryte przez ludzi nie z myślą o wojnie, lecz cieple. Wieki wycinania torfu pozostawiły blizny na bezkresnych połaciach skądinąd monotonnych grzęzawisk. Woda w zatoce sprawiała wrażenie lodowatej, a wiatr uporczywie marszczył jej powierzchnię. Fin zapomniał dawno o wietrze, o tym niezmordowanym napastniku wiejącym przez pięć tysięcy kilometrów Atlantyku. Poza drzewami w pobliżu portu w Stornoway, na wyspie nie było ich prawie wcale. Podczas godzinnego lotu starał się nie myśleć. Żeby nie oczekiwać niecierpliwie powrotu w rodzinne strony ani nie przeżywać ponownie koszmarnego milczenia, które towarzyszyło jego wyjazdowi z domu. Mona spędziła noc w pokoju Robbiego. Kiedy się pakował, słyszał jej płacz z drugiego końca korytarza. Rano wyszedł bez słowa i zamykając za sobą drzwi, uświadomił sobie, że odgradza się nie tylko od Mony, ale też od pewnego rozdziału swego życia; żałował, że ten rozdział w ogóle został napisany. Teraz, widząc znajome baraki na lotnisku i nieznajomy nowy terminal promowy, który lśnił w dali, Fin poczuł przypływ ożywienia. To było tak dawno; nie przygotował się na gwałtowny strumień wspomnień, które niemal go przytłoczyły.

ROZDZIAŁ 2 Słyszałem, jak ludzie urodzeni w latach pięćdziesiątych opisują swoje dzieciństwo w odcieniach brązu. Świat sepii. Ja dorastałem w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, a moje dzieciństwo miało kolor fioletowy. Mieszkaliśmy, jak się to mówiło, w białym domu, w odległości około kilometra od wioski Crobost. Była to część lokalnej wspólnoty zwana Ness, na północnym cyplu Lewis, najbardziej na północ wysuniętej wyspy archipelagu Hebrydów Zewnętrznych. Białe domy zbudowano w latach dwudziestych z kamienia i wapna albo betonu i pokryto płytkami łupkowymi albo blachą falistą czy papą. Wzniesiono je na miejscu starych czarnych domów ze strzechami i ścianami bez zaprawy murarskiej, które stanowiły schronienie zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt. Na środku kamiennej podłogi w głównej izbie dzień i noc palił się torf. Tę izbę nazywano ogniową. Nie było kominów, a dym wydostawał się przez dziurę w dachu. Oczywiście nie było to skuteczne, i wnętrza domostw zawsze wypełniał dym. Nic dziwnego, że ich mieszkańcy nie żyli zbyt długo. Resztki czarnego domu moich dziadków ze strony ojca zachowały się w ogrodzie, o rzut kamieniem od naszej siedziby. Dach zniknął, ściany w większości runęły, ale było to wspaniałe miejsce do zabawy w chowanego. Mój ojciec był praktycznym człowiekiem, z czupryną gęstych czarnych włosów i niebieskimi oczami o ostrym spojrzeniu. Miał skórę jak pergamin; latem, gdy większość dnia spędzał na świeżym powietrzu, przybierała barwę smoły. Gdy jeszcze byłem mały, zanim poszedłem do szkoły, brał mnie ze sobą na plażę, gdzie zbieraliśmy to, co fale wyrzuciły na brzeg. Nie rozumiałem tego wtedy, ale później się dowiedziałem, że nie miał pracy. W rybołówstwie nastąpił kryzys, a łódź, na której pływał, została sprzedana za grosze. Miał więc mnóstwo czasu, dlatego też wstawaliśmy o świcie i przeczesywaliśmy plażę w poszukiwaniu wszystkiego, co morze wyrzuciło nocą na brzeg. Drewno. Mnóstwo drewna. Powiedział mi kiedyś, że zna człowieka, który zbudował dom z kawałków znalezionych na piasku. Ojciec sam zdobył większość budulca na nasze pokoje na poddaszu, dzięki morzu, które dużo nam dawało, ale też dużo brało. Nie było niemal miesiąca, byśmy nie usłyszeli o jakimś nieszczęśniku, który się utopił. Wypadek przy połowach. Ktoś się kąpał i padł ofiarą prądu przydennego. Ktoś spadł z klifu. Przynosiliśmy do domu wszelkie dobra zdobyte podczas tych wypraw. Liny, sieci rybackie, aluminiowe boje, które ojciec sprzedawał potem druciarzom. Sztorm oznaczał jeszcze obfitsze łowy. Właśnie po jednym z tych sztormów znaleźliśmy dużą, ponaddwustulitrową beczkę. Wprawdzie sztorm się trochę uspokoił, ale wciąż wiał wściekły wiatr, a morze było wzburzone i gniewnie atakowało wybrzeże. W górze, z prędkością stu kilometrów na godzinę, pędziły postrzępione zbitki chmur, a wyzierające spomiędzy nich słońce pokrywało ziemię ruchliwymi łatami o jasnym odcieniu – zielonym, liliowym i brązowym. Choć beczka nie nosiła żadnych oznakowań, była pełna i ciężka; ojciec nie krył ekscytacji tym znaleziskiem. Nie daliśmy jednak rady jej ruszyć – przechylała się pod dziwacznym kątem, zakopana do połowy w piasku – więc ojciec ściągnął traktor z przyczepą i kilku ludzi do pomocy i przed wieczorem beczka stała w szopie w naszym obejściu. Otworzył ją po pewnym czasie i odkrył, że jest pełna fioletowej farby. Jasnofioletowej emalii. Co tłumaczy, dlaczego wszystkie drzwi, każda szafka i półka, okno i podłoga w naszym domu były pomalowane na fioletowo. Przez te wszystkie lata, które tam spędziłem.

Moja matka była uroczą kobietą z jasnymi blond lokami, które wiązała z tyłu głowy. Miała bladą, piegowatą cerę i szkliste brązowe oczy; nie przypominam sobie, bym kiedykolwiek widział ją umalowaną. Była łagodną osobą o pogodnym usposobieniu, ale też ognistym temperamencie, jeśli zalazło się jej za skórę. Pracowała na gospodarstwie, które liczyło niecałe dwa i pół hektara i miało postać długiego, wąskiego pasma ziemi biegnącego od domu do wybrzeża. Był to machair – piaszczysta gleba nadająca się na pastwisko dla owiec, które dzięki rządowym subsydiom przynosiły spory dochód. Matka hodowała też ziemniaki, rzepę i trochę zbóż, siała również trawę na siano i kiszonkę. Wciąż ją widzę, jak w swoim niebieskim kombinezonie i czarnych gumowcach siedzi na naszym traktorze i uśmiecha się z zakłopotaniem do fotografa z lokalnej gazety, który zjawił się, by zrobić jej zdjęcie, ponieważ zdobyła jakąś nagrodę na lokalnym festynie. Nim zacząłem uczęszczać do szkoły, ojciec dostał pracę w nowej fabryce produkującej sprzęt dla przemysłu naftowego w Arnish Point w Stornoway i każdego ranka, wraz z grupą mężczyzn z naszej wioski, wsiadał do białej furgonetki, by udać się w długą drogę do miasta. To matka miała mnie odwieźć pierwszego dnia do szkoły naszym zardzewiałym fordem anglią. Moim najlepszym przyjacielem był Artair Macinnes, który równie gorliwie jak ja pragnął zacząć naukę. Urodziliśmy się w odstępie miesiąca i byliśmy najbliższymi sąsiadami. W dniach poprzedzających szkołę spędzaliśmy więc razem mnóstwo czasu. Jednak naszych rodziców nie wiązała szczególna przyjaźń. Chodziło, jak przypuszczam, o jakieś różnice klasowe. Ojciec Artaira był nauczycielem – matematyki i angielskiego – w miejscowej szkole, która obejmowała nie tylko siedmioletnią podstawówkę, ale także dwa pierwsze lata liceum. Pamiętam, że był akurat wietrzny wrześniowy dzień, a niskie chmury rzucały na ziemię ruchliwy sinawy cień. W powiewach wiatru wyczuwało się nadchodzący deszcz. Miałem brązową kurtkę z kapturem i nosiłem krótkie spodnie; wiedziałem, że jeśli zamokną, będą mi ocierały skórę. Czarne gumowce plaskały o łydki. Przerzuciłem przez ramię nowy sztywny brezentowy tornister, w którym znajdowały się płócienne kapcie z gumową podeszwą i drugie śniadanie. Nie mogłem się doczekać, kiedy pojedziemy do szkoły. Matka wyprowadzała tyłem samochód z drewnianej szopy służącej za garaż, gdy przez zawodzenie wiatru przebił się dźwięk klaksonu. Odwróciłem się i zobaczyłem Artaira i jego ojca, którzy podjeżdżali swoim jasnopomarańczowym hillmanem avengerem. Był używany, ale wyglądał niemal jak nowy; przewyższał naszego forda pod każdym względem. Pan Macinnes, nie gasząc silnika, wysiadł z samochodu i podszedł do matki, żeby zamienić z nią kilka słów. Po chwili zbliżył się do mnie, położył mi dłoń na ramieniu i powiedział, że podwiezie nas do szkoły, mnie i Artaira. Dopiero kiedy odjeżdżaliśmy, a ja się odwróciłem i zobaczyłem, jak matka macha mi na pożegnanie, zdałem sobie sprawę, że się z nią nie pożegnałem. Wiem, co czuje człowiek w dniu, gdy jego dziecko idzie po raz pierwszy do szkoły. Towarzyszy mu osobliwe poczucie straty, nieodwracalnej zmiany. I teraz, patrząc wstecz, wiem, że to właśnie czuła moja matka. Widziałem to w jej twarzy, na której malował się także żal, że nie będzie uczestniczyła w tej ważnej chwili. ••• Szkoła w Crobost przycupnęła w dolinie, zwrócona frontem na północ, ku Port of Ness, w cieniu kościoła, który dominował ze wzgórza nad całą wioską. Otaczało ją nieogrodzone pastwisko, a w dali widniała latarnia morska w Butt. Niekiedy można było zobaczyć stały ląd, który jawił się jako niewyraźny zarys gór na odległym horyzoncie. Mawiano, że jeśli się je widzi, to pogoda ulegnie pogorszeniu. I zawsze się to sprawdzało. Do podstawówki w Crobost uczęszczało stu trzech uczniów, do liceum osiemdziesięciu

ośmiu. Tamtego dnia naukę wraz ze mną rozpoczęło jeszcze jedenaścioro dzieci o świeżych twarzach; siedzieliśmy w dwóch rzędach po sześć ławek w każdym, jeden za drugim. Uczyła nas pani Mackay, chuda, siwowłosa pani, prawdopodobnie znacznie młodsza, niż się nam wydawało. Miałem wrażenie, że jest wiekowa. W gruncie rzeczy była łagodna, ta pani Mackay, ale surowa, poza tym miała cięty język. Od razu na wstępie spytała, czy w klasie jest ktoś, kto nie zna angielskiego. Oczywiście słyszałem, jak się mówi w tym języku, ale w domu posługiwano się wyłącznie gaelickim, ojciec zaś nie miał telewizora, więc pytanie pani Mackay było dla mnie całkowicie niezrozumiałe. Artair podniósł rękę, a na jego twarzy błąkał się porozumiewawczy uśmiech. Usłyszałem swoje nazwisko i w tym momencie wszyscy obecni w klasie spojrzeli na mnie. Nie trzeba być geniuszem, by się domyślić, co Artair powiedział nauczycielce. Poczułem, jak się czerwienię. – No cóż, Fionnlagh – zwróciła się do mnie po gaelicku pani Mackay. – Wygląda na to, że twoi rodzice nie wykazali się dostatecznym rozsądkiem i nie nauczyli cię angielskiego, zanim poszedłeś do szkoły. Moją pierwszą reakcją był gniew na matkę i ojca. Dlaczego nie znałem angielskiego? Nie mieli pojęcia, jakie to poniżające? – Powinieneś wiedzieć, że w klasie mówimy tylko po angielsku. Oczywiście nikt nie ma nic przeciwko gaelickiemu, ale tak to jest. Przekonamy się wkrótce, jak szybko potrafisz się uczyć. Nie byłem w stanie oderwać wzroku od blatu ławki. – Zaczniemy od twojego imienia. Wiesz, jak brzmi po angielsku? Podniosłem głowę odrobinę wyzywająco, jak mi się zdawało. – Finlay – odparłem. Wiedziałem, bo tak właśnie nazywali mnie rodzice Artaira. – Dobrze. A ponieważ zamierzam dzisiaj uzupełnić dziennik, możesz mi powiedzieć, jak masz na nazwisko. – Macleoid. Posłużyłem się wymową gaelicką, która w tym wypadku brzmiała dla angielskiego ucha jak „makladż”. – Macleod – poprawiła mnie nauczycielka. – Finlay Macleod. Potem przeszła na angielski i zaczęła sprawdzać pozostałe nazwiska. Macdonald, Macinnes, Maclean, Macritchie, Murray, Pickoford… Wszystkie oczy zwróciły się na chłopca, który się nazywał Pickford, a pani Mackay powiedziała coś, co wywołało w klasie chichoty. Chłopiec zaczerwienił się i wymamrotał jakąś niespójną odpowiedź. – Jest Anglikiem – wyszeptał po gaelicku ktoś obok mnie, a ja obróciłem nieco głowę i stwierdziłem zaskoczony, że patrzę na ładną drobną dziewczynkę z jasnymi włosami, zaplecionymi w warkoczyki przewiązane na końcach niebieskimi wstążkami. – Tylko jego nazwisko nie zaczyna się na m, rozumiesz. Musi więc być Anglikiem. Pani Mackay domyśliła się, że jest synem latarnika, bo latarnicy są zawsze Anglikami. – O czym tam szepczecie? – Głos pani Mackay był ostry, a jej gaelicki wydawał się jeszcze groźniejszy, ponieważ go rozumiałem. – Przepraszam, pani Mackay – powiedziała dziewczynka z warkoczykami. – Przekładam dla Finlaya. – Och, „przekładasz”, tak? – W tonie nauczycielki wyczuwało się ironię i zaskoczenie. – Duże słowo jak na tak małą dziewczynkę. – Zajrzała do dziennika. – Zamierzałam rozsadzić was alfabetycznie, ale skoro z ciebie taka lingwistka, Marjorie, to lepiej, żebyś nadal siedziała obok Finlaya i… przekładała dla niego. Marjorie, zadowolona z siebie, uśmiechnęła się, nie dostrzegając ironii w głosie

nauczycielki. Cieszyłem się, że będę siedział obok ładnej dziewczynki z warkoczykami. Rozejrzałem się po klasie i zauważyłem, że Artair patrzy na mnie ze złością. Pomyślałem wtedy, że chciał, byśmy siedzieli razem. Teraz wiem, że był zazdrosny. ••• Podczas przerwy wziąłem go na szkolnym podwórku na bok i zbeształem. – Dlaczego chlapnąłeś, że nie umiem mówić po angielsku? Sprawiał wrażenie zblazowanego. – I tak by się dowiedzieli, no nie? – Wyjął z kieszeni mały niebiesko-srebrny inhalator, wsunął sobie jego końcówkę w usta i zrobił wdech, naciskając tłoczek. Nic sobie wtedy nie pomyślałem. Miał to urządzenie od zawsze, od kiedy go znałem. Był astmatykiem, jak twierdzili moi rodzice, co wówczas niewiele mi mówiło. Wiedziałem tylko, że czasem jest mu ciężko oddychać i że jeśli użyje inhalatora, to wszystko będzie w porządku. Wyrwał mu go jakiś duży rudowłosy chłopiec. – Co to jest? – spytał i popatrzył na inhalator pod światło, jakby mógł w ten sposób poznać jego wewnętrzne sekrety. Było to moje pierwsze spotkanie z Murdem Macritchiem. Wyższy i bardziej umięśniony niż pozostali chłopcy, odznaczał się charakterystyczną rudą gęstą czupryną. Później dowiedziałem się, że nazywano go Murdo Ruadh. Ruadh to gaelickie słowo oznaczające „czerwony”. Dosłownie Czerwony Murdo. W odróżnieniu od ojca, który także nazywał się Murdo Macritchie, ale miał czarne włosy i mówiono na niego Murdo Dubh. Wszyscy mieli takie czy inne przezwiska, ponieważ często różne osoby nosiły to samo imię i nazwisko. Murdo Ruadh miał brata Angusa, o dwa lata starszego od nas. Przezywano go Angel, ponieważ „rządził” w swojej klasie, a Murdo Ruadh wyraźnie szedł w jego ślady. – Oddawaj! – zawołał Artair, próbując odebrać inhalator, ale Murdo Ruadh trzymał go poza zasięgiem jego rąk. Artair był dość krzepki, nie mógł jednak się równać z Murdem, który rzucił inhalator innemu chłopcu, a ten jeszcze innemu, który z kolei rzucił go z powrotem w stronę Murda. Murdo Ruadh, jak wszyscy tego rodzaju osobnicy, zdołał już skupić wokół siebie zwolenników, tak jak gówno przyciąga muchy. Chłopców niezbyt lotnych, ale na tyle bystrych, by uniknąć losu jego ofiar. – Chodź i weź go sobie, cherlaku – prowokował Artaira. Gdy ten próbował mu zabrać inhalator, Murdo rzucił go jednej ze swoich much. Słyszałem wyraźnie świszczący dźwięk, który dobywał się z piersi Artaira, kiedy starał się za wszelką cenę odzyskać inhalator, podczas gdy panika i poniżenie zatykały mu drogi oddechowe. Chwyciłem jednego z kumpli Ruadha i wyrwałem mu z ręki urządzenie. – Masz. – Oddałem je Artairowi. Ten wsunął sobie inhalator w usta i kilka razy odetchnął. Właśnie wtedy poczułem dłoń na swoim kołnierzu i po chwili jakaś niepowstrzymana siła rzuciła mnie na ścianę budynku szkolnego. Atak był tak brutalny, że odpłynęła mi krew z głowy. – Co ty sobie wyobrażasz, gaelicki gnojku? – Twarz Murda Ruadha dzieliło od mojej tylko kilka centymetrów, wyczuwałem jego odrażający oddech. – Nie umiesz mówić po angielsku. W ogóle nie umiesz mówić. Choć wtedy tego nie dostrzegłem, ironia sytuacji polegała na tym, że te swoje szydercze uwagi wypowiadał po gaelicku. To był język obowiązujący na podwórzu szkolnym. Po angielsku mówiliśmy tylko w klasie. – Zostaw go! – Był to głos małego chłopca, ale miał w sobie tyle władczości, że podziałał

otrzeźwiająco na tych, którzy zebrali się w pobliżu, by zobaczyć, jak obrywam od Murda. Dużą i brzydką twarz Ruadha wykrzywił grymas zdumienia. Dwukrotnie w ciągu minuty spotkał się z oporem. Zamierzał z tym skończyć. Puścił mnie i odwrócił się. Tamten chłopak nie był wiele większy ode mnie, ale w jego postawie wyczuwało się coś, co sprawiło, że Murdo Ruadh znieruchomiał. Słychać było tylko wiatr i śmiech dziewcząt, które bawiły się na drugim końcu podwórza skakanką. Wszyscy patrzyli na Murda. Wiedział, że stawką jest jego reputacja. – Podskocz mi… a zawołam starszego brata. Zachciało mi się śmiać. Mały chłopak nie spuszczał wzroku z przeciwnika i było wyraźnie widać, że Murdo Ruadh jest tym zaniepokojony. – Jeśli pobiegniesz po starszego brata – słowa „starszy” i „brat” zostały wypowiedziane z niejaką pogardą – to będę musiał powiedzieć swojemu ojcu. Murdo zbladł wyraźnie pod czupryną gęstych rudych włosów. – No… nie wchodź mi w drogę. – Była to dość kiepska riposta i wszyscy zdawali sobie z tego sprawę. Murdo przepchnął się przez tłumek gapiów i ruszył na drugi koniec podwórza; jego zwolennicy podążyli za nim, zastanawiając się być może, czy nie postawili przypadkiem na złego konia. – Dzięki – zwróciłem się do chłopca, gdy wokół nas zrobiło się luźniej. Wzruszył tylko ramionami, jakby chodziło o drobnostkę. – Nie znoszę pieprzonych prześladowców. Po raz pierwszy usłyszałem, jak ktoś przeklina. Wsunął dłonie w kieszenie spodni i oddalił się. – Kto to jest? – spytałem Artaira. – Nie wiesz? – Nie krył zdumienia. Pokręciłem głową. – To Donald Murray – wyjaśnił przyciszonym i pełnym respektu głosem. – Syn pastora. Rozległ się dźwięk dzwonka i wszyscy ruszyliśmy do klasy. To był najzwyklejszy przypadek – słowo daję – że kiedy przechodziłem obok gabinetu dyrektora szkoły, otworzył drzwi i zaczął się rozglądać po tłumie uczniów, szukając odpowiedniego kandydata. Wskazał mnie palcem. – Ty, chłopcze. Zatrzymałem się w miejscu, a on wcisnął mi do ręki kopertę. Nie miałem pojęcia, co jeszcze mówił, i stałem tam bez słowa, czując coraz większą panikę. – On nie mówi po angielsku, a pani Mackay powiedziała, że muszę mu wszystko tłumaczyć. Marjorie krążyła przy mnie jak anioł stróż. Kiedy na nią popatrzyłem, obdarzyła mnie ujmującym uśmiechem. – Tak? Tłumaczyć? – Dyrektor przyjrzał się nam z zaciekawieniem, z udawaną surowością unosząc brew. Był wysokim, łysym mężczyzną w okularach do czytania i zawsze nosił szare tweedowe garnitury o numer za duże. – Więc lepiej idź z nim, młoda damo. – Tak, panie Macaulay. – To było zdumiewające, że wiedziała, jak się wszyscy nazywają. – Chodź, Finlay. – Wsunęła mi rękę pod ramię i wyprowadziła z powrotem na podwórze. – Dokąd idziemy? – To, co trzymasz, to zamówienie na artykuły żywnościowe do naszego sklepiku. – Sklepiku? – spytałem, nie mając pojęcia, o czym mówi. – Czy ty naprawdę nic nie wiesz, głuptasie? Sklepik to miejsce, gdzie kupujemy słodycze, chipsy, lemoniadę i tak dalej. Żebyśmy nie musieli wychodzić do sklepu przy drodze

i ryzykować, że coś nas przejedzie. – Och. – Skinąłem głową, zastanawiając się, skąd to wszystko wie. Dopiero później się dowiedziałem, że ma siostrę w szóstej klasie. – Więc tylko my dwoje ryzykujemy, że coś nas przejedzie? Zachichotała. – Nie dziwę się, że stary Macaulay wybrał właśnie ciebie. – Wobec tego się mylił – odparłem, przypominając sobie konfrontację z Murdem Ruadhem. Znowu zachichotała. Sklep mieścił się w starej kamiennej stodole na końcu drogi, jakiś kilometr dalej, przy skręcie na główną szosę. Miał dwa małe okna, w których nigdy nic nie stało, i wąskie drzwi między nimi. Widzieliśmy go w oddali, obok kamiennej chaty z dachem z pordzewiałej blachy falistej. Długa i wąska jednopasmowa droga bez chodników biegła między spróchniałymi drewnianymi, przekrzywionymi palikami płotów. Ogrodzenia stanowiły kiepską zaporę dla owiec, które wychodziły na drogę. Wysoka trawa porastająca rowy była zbrązowiała i przygnieciona przez wiatr, a wrzosy zwiędły. Dalej ciągnęło się zbocze upstrzone domami wzdłuż głównej szosy; przypominały nanizane na sznurek kwadratowe paciorki. Ani śladu drzew czy krzewów, które mogłyby złagodzić ich ostre kontury. Tylko plątanina ogrodzeń, rdzewiejące szkielety samochodów i zepsutych traktorów. – Mieszkasz w Crobost? Gdzie dokładnie? – spytałem Marjorie. – Nie mieszkam w Crobost, tylko w Mealanais Farm. Około czterech kilometrów od Crobost. – Zniżyła głos; ledwie ją słyszałem przy tym wietrze. – Moja matka jest Angielką. – Powiedziała to tak, jakby zdradzała mi wielki sekret. – Dlatego potrafię mówić po angielsku bez gaelickiego akcentu. Wzruszyłem ramionami, zastanawiając się, dlaczego mi to mówi. – Nigdy bym się nie domyślił. Roześmiała się. – Oczywiście, że nie. Było zimno i zaczęło padać, więc naciągnąłem na głowę kaptur, zerkając przy tym na dziewczynkę z warkoczami. Poruszały się na wietrze, a to, że smagał jej twarz, sprawiało jej przyjemność. Policzki przybrały jasnoczerwoną barwę. – Marjorie – powiedziałem głośno, żeby zagłuszyć powiewy wiatru. – To ładne imię. – Nie znoszę go. – Spojrzała na mnie ze złością. – To po angielsku. Ale nikt tak na mnie nie mówi. Naprawdę na imię mam Marsaili. Jak w przypadku Marjorie, kładła akcent na pierwszą sylabę, „s” wymawiała miękko – „sz” – jak zawsze w gaealickim po głosce „r”, co jest pozostałością po dwustu latach, kiedy to wyspami rządzili wikingowie. – Marsaili. – Spróbowałem to wymówić, żeby sprawdzić, jak pasuje do moich warg; dźwięk tego słowa bardzo mi się spodobał. – Tak jest nawet ładniej. Zerknęła na mnie kokieteryjne; spojrzenie jej łagodnych niebieskich oczu napotkało mój wzrok, potem znów gdzieś czmychnęło. – A ty lubisz swoje angielskie imię? – Finlay? – spytałem. Skinęła głową. – Nie – odparłem. – Będę mówiła na ciebie Fin. Co ty na to? – Fin. – Ponownie spróbowałem dopasować to słowo do swoich warg. Było krótkie

i konkretne. – Jest w porządku. – To dobrze. – Marsaili uśmiechnęła się. – Teraz już zawsze będziesz Finem. I tak Marsaili Macdonald dała mi imię, które przylgnęło do mnie na całe życie. ••• W tamtych czasach przez pierwszy tydzień nowi uczniowie zostawali w szkole tylko do lunchu. Potem wychodziliśmy. I choć tego pierwszego ranka nas podwieziono, ja i Artair mieliśmy wrócić do domu na piechotę. Było to tylko około półtora kilometra. Artair czekał na mnie przy bramie. Musiałem zostać dłużej, ponieważ wezwała mnie pani Mackay i dała karteczkę dla rodziców. Widziałem na drodze Marsaili, która szła zupełnie sama. Zmokliśmy, wracając ze sklepu, i przez resztę poranka siedzieliśmy na kaloryferze, żeby wysuszyć ubrania. Teraz deszcz przestał na chwilę padać. – Pospiesz się. Jak długo mam tu stać? – Artair nie mógł się doczekać, kiedy wróci wreszcie do domu. Chciał, żebyśmy szukali krabów w rozlewiskach skalnych niedaleko jego domu. – Pójdę przez Mealanais Farm – powiedziałem. – Skrótem. – Co? – Popatrzył na mnie jak na wariata. – To ci zabierze mnóstwo czasu! – Wcale nie. Mogę wrócić drogą Cross-Skigersta. Nie miałem pojęcia, gdzie to jest, lecz Marsaili powiedziała mi, że to krótka trasa z Mealanais do Crobost. Nie czekałem nawet, aż Artair się sprzeciwi, tylko rzuciłem się biegiem w ślad za Marsaili. Nim ją dogoniłem, zabrakło mi tchu. Uśmiechnęła się do mnie znacząco. – Myślałam, że będziesz wracał do domu z Artairem. – Przyszło mi do głowy, że pójdę z tobą przez Mealanais. – Starałem się mówić od niechcenia. – To skrót. Nie wyglądała na przekonaną. – Dość długa droga jak na skrót. – Wzruszyła nieznacznie ramionami. – Nie mogę ci jednak zabronić, jeśli koniecznie chcesz ze mną iść. Uśmiechnąłem się w duchu, opanowując się z trudem, by nie wykonać triumfalnego gestu. Obejrzałem się i zauważyłem, że Artair odprowadza nas wściekłym wzrokiem. Droga na farmę odchodziła od głównej szosy przed skrętem na Crobost. Tylko w kilku miejscach była na tyle szeroka, że dwa samochody mogły się wyminąć, i wiła się w kierunku południowo-wschodnim przez torfowisko, które ciągnęło się po horyzont. Ale teren był tu wzniesiony i spoglądając za siebie, widziało się linię drogi aż do Swainbost i Cross. Jeszcze dalej można było dostrzec morze, które rozbijało się bielą o zachodnie wybrzeże, pod lasem nagrobków na cmentarzu w Crobost, odcinających się posępnie od nieba. Północna część Lewis jest płaska i pozbawiona wzniesień czy gór, dlatego pada ofiarą żywiołów gnających od Atlantyku do cieśniny Minch. I zawsze się zmienia. Światło i mrok w niepowtarzalnych wzorach, w wiecznych zmaganiach; deszcz, blask słońca, czarne niebo, błękitne niebo. I tęcze. Wypełniały moje dzieciństwo. Zazwyczaj podwójne tęcze. Właśnie tego dnia obserwowaliśmy jedną z nich. Formowała się szybko nad torfowiskiem, odcinając się ostro od najmroczniejszych fragmentów czarnoniebieskiego nieba. Potem droga zaczęła biec w dół łagodnego zbocza, ku farmie, która przycupnęła w płytkiej dolince. Ogrodzenia sprawiały tu wrażenie bardziej zadbanych niż gdzie indziej, a na pastwisku widać było krowy i owce. Dostrzegłem wysoką stodołę o czerwonym dachu i duży biały dom otoczony kamiennymi budynkami gospodarczymi. Zatrzymaliśmy się przy pomalowanej na biało furtce, za którą biegła ścieżka wiodąca do domu.

– Chcesz wejść do środka i napić się lemoniady? – spytała Marsaili. Ja jednak byłem już w tym momencie chory z niepokoju. Nie miałem tak naprawdę pojęcia, gdzie jestem ani jak trafię do domu. I wiedziałem, że się bardzo spóźnię. Już czułem gniew matki. – Lepiej nie. – Spojrzałem na zegarek, starając się nie okazywać lęku. – Jestem trochę spóźniony. Marsaili skinęła głową. – Tak to jest ze skrótami. – Uśmiechnęła się pogodnie. – Możesz przyjść i pobawić się ze mną w sobotę, jeśli chcesz. Pchnąłem czubkiem gumowca grudkę torfu i wzruszyłem ramionami, udając obojętność. – Zastanowię się. – Jak chcesz. Odwróciła się i ruszyła w podskokach w stronę dużego białego domu. ••• Do dzisiaj nie pojmuję, jak udało mi się tego pierwszego dnia dotrzeć z powrotem do domu, ponieważ za Mealanais droga zakończyła się kamienistym traktem. Podążałem nim przez jakiś czas, ogarnięty narastającą rozpaczą, gdy nagle dostrzegłem dach jakiegoś samochodu, który przemknął wzdłuż bliskiego horyzontu. Wbiegłem na zbocze i znalazłem się na szosie łączącej Cross ze Skigersta, o której mówiła Marsaili. Wydawało się, że ta szosa z obu końców znika gdzieś na torfowisku. Nie wiedziałem, w którą stronę ruszyć. Byłem przerażony i bliski łez. Musiała mną kierować jakaś życzliwa dłoń, która pchnęła mnie w lewo. Gdybym poszedł w prawo, nigdy bym do domu nie dotarł. I tak upłynęło ponad dwadzieścia minut, zanim doszedłem do skrętu, gdzie przekrzywiony czarno-biały drogowskaz celował niepewnie w stronę Crobost. Biegłem teraz, policzki piekły mnie od łez, gumowce boleśnie obcierały łydki. Wyczuwałem woń morza i usłyszałem je, nim się pojawiło. A potem, gdy pokonałem wzniesienie, moim oczom ukazała się znajoma sylwetka kościoła ponad nieregularnym zbiorowiskiem domów i zagród, które skupiły się wokół niego, niedaleko drogi nad klifem. Kiedy dotarłem do domu, matka podjeżdżała właśnie naszym fordem anglią. Z tyłu siedział Artair. Wyskoczyła z wozu i chwyciła mnie, jakbym był piórkiem, które w każdej chwili może porwać wiatr. Jednak jej ulga przerodziła się szybko w gniew. – Na litość boską, Fionnlagh, gdzieś ty się podziewał? Dwa razy objechałam drogę do szkoły. Omal nie oszalałam z niepokoju. Otarła mi z twarzy łzy, nad którymi starałem się zapanować. Artair zdążył już wysiąść z samochodu i przypatrywał się nam z zainteresowaniem. Matka spojrzała na niego. – Artair przyszedł do ciebie po lekcjach. Nie wiedział, gdzie jesteś. Popatrzyłem na niego niechętnie, odnotowując sobie w pamięci, że w sprawach dziewczyn nie należy mu zbytnio ufać. – Odprowadziłem do domu dziewczynkę z Mealanais Farm. Nie wiedziałem, że to tak długo potrwa – wyjaśniłem. Matka była przerażona. – Mealanais? Fionnlagh, coś ty sobie myślał? Nigdy więcej tego nie rób! – Ale Marsaili chce, żebym w sobotę przyszedł się z nią pobawić. – Nie pozwalam! – W głosie matki pojawił się stalowy ton. – To o wiele za daleko. Ani ojciec, ani ja nie będziemy mieli czasu, żeby cię tam zawieźć i przywieźć z powrotem. Rozumiesz?

Skinąłem głową, starając się nie płakać, a jej nagle zrobiło się mnie żal; uściskała mnie serdecznie, a jej miękkie wargi musnęły moje piekące policzki. Właśnie wtedy przypomniałem sobie o kartce, którą dała mi pani Mackay. Wygrzebałem ją z kieszeni i wręczyłem matce. – Co to jest? – spytała. – List od nauczycielki. Zmarszczyła czoło, wzięła kopertę i ją rozerwała. Patrzyłem, jak jej twarz oblewa się rumieńcem. Złożyła pospiesznie kartkę i wetknęła ją w kieszeń kombinezonu. Nigdy się nie dowiedziałem, co tam było napisane, ale od tej pory mówiliśmy w domu wyłącznie po angielsku. ••• Nazajutrz rano udaliśmy się do szkoły na piechotę, ja i Artair. Jego tata musiał jechać do Stornoway na jakieś zebranie pedagogiczne, a moja matka miała kłopot z jedną z owiec. Przez większość drogi milczeliśmy, chłostani na przemian wiatrem i ogrzewani przez krótkie i skąpe skrawki słońca. Na plaży w dole morze rzucało na piasek zwieńczone bielą fale. Zeszliśmy już niemal ze wzgórza, kiedy spytałem: – Dlaczego udawałeś przed moją matką, że nie wiesz o tym, że poszedłem do Mealanais? Artair parsknął pogardliwie. – Jestem starszy od ciebie. Oberwałbym za to, że ci pozwoliłem tam pójść. – Starszy? O cztery tygodnie! Artair przekrzywił głowę i potrząsnął nią z wielką powagą, jak czynili to starzy ludzie, którzy w sobotni poranek zbierali się pod sklepem. – To bardzo dużo. Nie byłem specjalnie przekonany. – Powiedziałem matce, że po szkolę idę się do ciebie pobawić. Więc będzie lepiej, jeśli to potwierdzisz. Spojrzał na mnie zdziwiony. – To znaczy, że nie przyjdziesz? Zaprzeczyłem ruchem głowy. – Więc dokąd idziesz? – Zamierzam odprowadzić Marsaili do domu – odparłem i spojrzałem na niego tak, jakbym rzucał mu wyzwanie. Znów zapadło milczenie. Artair odezwał się, dopiero kiedy dotarliśmy do głównej drogi. – Nie wiem, po co odprowadzasz dziewczyny do domu. – Był wyraźnie niezadowolony. – To babskie. Nie odpowiedziałem; przeszliśmy przez drogę i znaleźliśmy się na wąskim trakcie prowadzącym do szkoły. Pojawiły się teraz inne dzieci, nadciągały ze wszystkich stron, podążając parami albo w większych grupkach w stronę widocznego w dali niewielkiego skupiska budynków szkolnych. – Dobra – rzucił nagle Artair. – Co „dobra”? – Jeśli twoja matka spyta, powiem jej, że bawiłeś się u nas. Zerknąłem na niego, ale unikał mojego wzroku. – Dzięki. – Pod jednym warunkiem. – Jakim? – Że odprowadzę Marsaili razem z tobą. Zmarszczyłem czoło, dając tym wyraz głębokiej konsternacji, i zmierzyłem go twardym

spojrzeniem. On jednak wciąż unikał mojego wzroku. Dlaczego, zastanawiałem się, chce odprowadzić Marsaili do domu, jeśli uważa to za babskie? Oczywiście teraz, po tylu latach, wiem dlaczego. Wtedy nie miałem jednak pojęcia, że nasza rozmowa tamtego ranka oznacza początek rywalizacji o względy Marsaili, rywalizacji, która miała trwać przez całą szkołę i jeszcze dłużej.

ROZDZIAŁ 3 I

Fin ledwie zdążył podnieść swoją walizkę z taśmociągu, gdy za jej uchwyt chwyciła jakaś wielka dłoń i mu ją odebrała. Odwrócił się zaskoczony i zobaczył dużą przyjacielską twarz, która uśmiechała się do niego szeroko. Była okrągła, bez śladu zmarszczek; gęste, pokryte grubą warstwą brylantyny włosy zaczynały się od trójkącika u góry czoła. Twarz człowieka po czterdziestce, dobrze zbudowanego, ale odrobinę niższego niż Fin mierzący sto osiemdziesiąt centymetrów wzrostu. Pod grubą czarną pikowaną kurtką nosił czarny garnitur, białą koszulę i niebieski krawat. Podał Finowi wielką dłoń. – Sierżant George Gunn. – Mówił z akcentem typowym dla Lewis. – Witamy w Stornoway, panie Macleod. – Mów mi Fin, George. Jak mnie, u licha, poznałeś? – Gliniarza wyczuwam na kilometr, panie Macleod. – Uśmiechnął się i gdy wychodzili na parking, dodał: – Zauważy pan pewnie, że trochę się tu zmieniło. – Zwrócił się twarzą do silnego zachodniego wiatru i ponownie się uśmiechnął. – Ale jedno się nie zmienia. Wiatr. Nigdy mu się nie nudzi tak wiać. Tego dnia jednak był dość łagodny i miał w sobie coś miękkiego; ogrzewało go sierpniowe słońce, które wyglądało chwilami zza chmur. Gunn ruszył volkswagenem w stronę ronda przy wjeździe na lotnisko, a potem wspięli się na wzgórze i znów skierowali w stronę zbocza. Skręcili w prawo, ku miastu, a rozmowa zeszła na temat morderstwa. – Pierwsze w nowym tysiącleciu – oznajmił Gunn. – A w całym dwudziestym wieku było tylko jedno. – No cóż, miejmy nadzieję, że to jest ostatnie w dwudziestym pierwszym. Gdzie zazwyczaj przeprowadza się sekcje zwłok? – W Aberdeen. Mamy na wyspie trzech lekarzy policyjnych. Wszyscy praktykują w mieście. Dwaj z nich pełnią czasem funkcję patologów. Badają ciała ofiar gwałtownych zgonów, przeprowadzają nawet sekcje, ale podejrzane przypadki odsyłane są do Aberdeen. Forester Hills. – Nie byłoby bliżej w Inverness? – Owszem, ale tamtejszy patolog nie akceptuje wyników naszych badań. Chce wszystko robić sam. – Gunn posłał Finowi chytre spojrzenie. – Ale nie usłyszał pan tego ode mnie. – A co miałem usłyszeć? Gunn uśmiechnął się szeroko na znak, że rozumieją się doskonale. Kiedy jechali długą prostą drogą w stronę Stornoway, Fin zobaczył rozciągające się przed nim miasto wzniesione wokół portu i zadrzewionego wzgórza. Szklano-stalowy terminal przystani promowej u szczytu nowego falochronu, zbudowany w latach dziewięćdziesiątych, przypominał mu latający spodek. Widoczne nieco dalej stare molo sprawiało wrażenie porzuconego i zaniedbanego. Jego widok poruszył go w osobliwy sposób. Z tej odległości wyglądało prawie tak, jak je zapamiętał. Tylko ten latający spodek był nowy. I bez wątpienia oznaczał, że na wyspę przybyło kilku obcych. Minęli pomalowane na żółto stare przędzalnie Kenneth Mackenzie Limited, gdzie kiedyś przechowywano w magazynach tysiące metrów samodziałowego tweedu z przeznaczeniem na

eksport. Obco wyglądające szeregowe domy ciągnęły się do wielkiego metalowego baraku, gdzie za rządowe pieniądze finansowano produkcję programów w języku gaelickim. Choć nie był popularny za czasów Fina, teraz stał się wielomilionowym biznesem. W szkołach uczono w tym języku nawet matematyki, historii i innych przedmiotów. Poza tym stał się niezwykle modny. – Odbudowali to kilka lat temu – powiedział Gunn, kiedy mijali stację benzynową i sklep przy rondzie, którego Fin nie pamiętał. – Jest otwarty nawet w niedzielę. Prawie w całym mieście można się napić albo coś zjeść. Fin pokręcił z niedowierzaniem głową. – I co niedziela są dwa loty z Edynburga – dodał sierżant. – Kursuje nawet prom z Ullapool. Za czasów Fina cała wyspa zamykała w niedzielę podwoje. Nie sposób było coś zjeść poza domem, iść na drinka albo kupić papierosy czy benzynę. Pamiętał turystów włóczących się ulicami w dni wolne od pracy, spragnionych, głodnych i uwięzionych na wyspie aż do poniedziałku, kiedy to odpływał pierwszy prom. Oczywiście wszyscy wiedzieli, że gdy tylko w Stornoway pustoszeją kościoły, w pubach i hotelach pojawiają się niedzielni imprezowicze, którzy wchodzili do tych przybytków przez tylne drzwi. Ostatecznie picie alkoholu w niedzielę nie było nielegalne, a jedynie nie do pomyślenia. W każdym razie nie do pomyślenia było, żeby ktoś dał się na tym przyłapać. – Wciąż skuwają huśtawki łańcuchami? – spytał Fin, który pamiętał ten smutny widok w niedzielę: huśtawki skute łańcuchami spiętymi kłódką. – Nie, przestali to robić kilka lat temu. – Gunn parsknął śmiechem. – Wyznawcy wolnego dnia twierdzili, że to pierwszy krok do upadku. Może mieli rację. Fundamentalistyczne odłamy Kościoła protestanckiego od wieków sprawowały władzę nad wyspiarskim życiem. Mówiło się, że właściciel pubu albo restauracji, który się sprzeciwia Kościołowi, jest dyskretnie wypierany z rynku. Banki żądały nagle zwrotu pożyczki, cofano licencję. Władza Kościoła wydawała się ludziom na lądzie stałym czymś średniowiecznym. Stanowiła jednak realną siłę na wyspie, gdzie niektóre społeczności uważały wszystkie rozrywki za grzeszne, a każdą próbę podważenia autorytetu Kościoła za dzieło szatana. – Ale proszę pamiętać, że choć nie skuwają już huśtawek łańcuchami, nie zobaczy pan dzieciaka, który korzystałby z nich w niedzielę. Tak jak nie zobaczy pan nikogo, kto wywieszałby pranie. W każdym razie poza miastem. Nowe centrum sportu zasłaniało Finowi widok na starą szkołę. Minęli siedzibę lokalnych władz i dawny hotel Seaforth naprzeciwko szeregu tradycyjnych, wzniesionych z piaskowca domów o pochyłych dachach. Mieszanina dawnej brzydoty z nową brzydotą. Stornoway nigdy nie było ładnym miastem i pod tym względem nic się nie zmieniło. Gunn skręcił w prawo w Lewis Street, gdzie domy sąsiadowały z pubami i ciemnymi małymi sklepikami, a następnie skręcił w lewo, w Church Street, w połowie której znajdował się posterunek. Fin zauważył, że wszystkie nazwy ulic pisane są po gaelicku. – Kto prowadzi śledztwo? – Ekipa z Inverness – odparł Gunn. – Przylecieli helikopterem w niedzielę, wczesnym rankiem. Główny inspektor, detektyw sierżant i siedmiu policjantów. Plus technicy. Jak dotąd, nie pałętali się tu za bardzo. Posterunek policji był kompleksem różowych budynków na rogu Church i Kenneth Street, obok siedziby świadków Jehowy i restauracji chińskiej serwującej dania na wynos. Gunn przejechał przez bramę i zaparkował obok dużego policyjnego furgonu. – Jak długo służysz w Stornoway, George? – Trzy lata. Urodziłem się tutaj i wychowałem. Ale przez większość czasu pracowałem na

innych posterunkach na wyspie. Potem w Inverness. – Nylonowa kurtka Gunna zaszeleściła, gdy wysiadł z wozu. Fin też wysiadł. – Co myślisz o tych wszystkich facetach z zewnątrz, którzy przejmują śledztwo? Gunn uśmiechnął się kwaśno. – Niczego innego się nie spodziewałem. Nie mamy tu doświadczenia w takich sprawach. – Jaki jest inspektor? – Och, polubi go pan. – W oczach Gunna zamigotały złośliwe iskierki. – To kawał sukinsyna. ••• Kawał sukinsyna był niewysokim, przysadzistym człowiekiem o gęstych, wysmarowanych brylantyną włosach w kolorze piasku i o niskim czole. Odznaczał się staroświecką twarzą i równie staroświeckim zapachem (czyżby Brut?). Jeszcze nim otworzył usta, Fin się domyślił, że facet pochodzi z Glasgow. – Główny inspektor Tom Smith. – Wstał zza biurka i wyciągnął rękę. – Przykro mi z powodu tego, co się stało, Macleod. Fin się zastanawiał, czy wszyscy wiedzą, i przyszło mu do głowy, że zostali prawdopodobnie uprzedzeni. Uścisk dłoni Smitha był krótki i mocny. Usiadł z powrotem, rękawy wyprasowanej białej koszuli podwinął starannie do łokci, płową marynarkę powiesił równiutko na oparciu krzesła za plecami. Biurko zawalały papiery, ale w tym bałaganie można było dostrzec porządek. Fin zauważył, że dłonie o grubych palcach są czyste, a paznokcie nieskazitelne. – Dziękuję – odparł mechanicznie. – Niech pan siada. – Smith częściej spoglądał na papiery niż na rozmówcę. – Mam trzynastu ludzi z wydziału kryminalnego, łącznie z miejscowymi, którzy nad tym pracują, plus dwudziestu siedmiu mundurowych. Na wyspie jest ponad czterdziestu funkcjonariuszy, na których mogę liczyć. – Podniósł wzrok i spojrzał na Fina. – Nie bardzo wiem, do czego jest mi pan potrzebny. – Nie zgłaszałem się na ochotnika, inspektorze. – Nie, zrobił to za pana komputer. Z pewnością nie był to mój pomysł. – Urwał na chwilę. – To morderstwo w Edynburgu… Jacyś podejrzani? – Nie, inspektorze. – Po trzech miesiącach? – Przez ostatnie cztery tygodnie byłem na zwolnieniu. – No tak, rzeczywiście. – Wydawało się, że stracił zainteresowanie i wrócił do swoich papierów. – I jakie to przenikliwe światło potrafi pan rzucić na nasze małe śledztwo? Jak pan sądzi? – Trudno powiedzieć, dopóki nie zapoznam się ze szczegółami. – Wszystko jest w komputerze. – Chciałbym coś jednak zasugerować. – Och, doprawdy? – Smith spojrzał na niego sceptycznie. – Cóż takiego? – Jeśli nie przeprowadzono jeszcze sekcji zwłok, to może warto by ściągnąć tu patologa, który wykonał autopsję tej ofiary z Edynburga. Będziemy mieli porównanie z pierwszej ręki. – Wspaniały pomysł, Macleod. Prawdopodobnie dlatego sam na niego wpadłem. – Smith odchylił się na krześle, a jego samozadowolenie było niemal tak wyczuwalne, jak zapach wody po goleniu. – Profesor Wilson przyleciał wczoraj wieczorem ostatnim samolotem. – Spojrzał na

zegarek. – Sekcja zwłok powinna się zacząć za jakieś pół godziny. – A więc nie przesyłacie zwłok do Aberdeen? – Miejscowe warunki są wystarczająco dobre. Sprowadziliśmy górę do Mahometa. – Co mam robić? – Szczerze mówiąc, nic, Macleod. Dysponuję doskonałym zespołem, który potrafi się świetnie obejść bez pańskiej pomocy. – Westchnął, głęboko niezadowolony. – Ale najwyraźniej HOLMES uważa, że może nam pan powiedzieć, czy jest jakiś związek z zabójstwem przy Leith Walk. I niech nas ręka boska broni, żebyśmy nie robili tego, co mówi nam komputer. Więc może przyjrzy się pan sekcji, sprawdzi zbieżności i jeśli znajdzie się coś ciekawego, rzucimy na to okiem. W porządku? – Chętnie obejrzałbym miejsce zbrodni. – Proszę bardzo. Sierżant Gunn może pana oprowadzić. Tutejsze chłopaki i tak na niewiele się nam przydadzą. Co najwyżej jako pomagierzy. Pogarda wobec każdego, kto nie wchodził w skład jego zespołu, nie wyłączając Fina, była wyraźna. – Chciałbym też przejrzeć akta. – Fin kuł żelazo, póki gorące. – Może porozmawiać ze świadkami. I podejrzanymi, jeśli jacyś są. Smith wydął wargi i zmierzył go twardym wzrokiem. – Nie mogę tego panu zabronić, Macleod. Ale powinien pan wiedzieć, że zamierzam zakończyć śledztwo w ciągu kilku najbliższych dni. Niech pan się nie łudzi. Nie wierzę w związek ze sprawą z Edynburga. – Dlaczego? – Nazwijmy to instynktem. Miejscowi nie są zbyt wyrafinowani. – Uśmiechnął się złośliwie. – No cóż, sam pan wie najlepiej. – Stukał teraz długopisem o blat biurka, wyraźnie poirytowany, że musi się tłumaczyć przed kimś młodszym rangą. – Uważam, że to przypadek prymitywnego naśladownictwa. Podano wtedy w prasie mnóstwo szczegółów. Myślę, że zabójcą jest miejscowy facet, który żywił do ofiary urazę i który próbuje zatrzeć ślady, kierując naszą uwagę w inną stronę. Więc zamierzam pójść na skróty. Fin z trudem stłumił uśmiech. Wiedział o skrótach wszystko. Bardzo wcześnie się przekonał, że mogą sprowadzić człowieka na manowce. Jednak inspektor nie był wtajemniczony w takie mądrości. – Jeśli sekcja zwłok nie ujawni czegoś nieoczekiwanego, to zamierzam pobrać DNA od każdego dorosłego mężczyzny z Crobost, a także od podejrzanych, jeśli uda się nam ich wytypować – oznajmił. – To w najlepszym razie około dwustu ludzi. Obniżenie kosztów poprzez masową produkcję. O wiele tańsze niż długotrwałe śledztwo, które wiąże w terenie siły policyjne, i to tygodniami. Smith należał do nowego pokolenia starszych stopniem policjantów, dla których najważniejszy był bilans. Fin mimo wszystko był zdziwiony. – Macie DNA zabójcy? Smith nie krył dumy. – Tak sądzimy. Nie zważając na lokalną wrażliwość, wysłaliśmy w niedzielę naszych ludzi do przeszukania miejsca zdarzenia. Znaleźliśmy ubranie ofiary w plastikowej torbie na śmieci, leżała w rowie jakiś kilometr dalej. Rzeczy były ubrudzone wymiocinami. A ponieważ lekarz policyjny jest przekonany, że ofiara nie była chora, musimy zakładać, że to sprawca był chory. Jeśli specjalista medycyny sądowej potwierdzi nasze przypuszczenia, to powinniśmy mieć doskonałą próbkę DNA zabójcy.

II Wzdłuż Church Street, aż do przystani, kołysały się na wietrze małe koszyki z kwiatami – odważna próba wprowadzenia odrobiny koloru do szarego życia. Po obu stronach ulicy ciągnęły się sklepy pomalowane na różowo, biało i zielono, a na jej końcu Fin widział przycumowane do nabrzeża łodzie rybackie, które unosiły się i opadały w takt oceanu. Promienie słońca musnęły biały hangar na przeciwległym brzegu i przesunęły się po wierzchołkach drzew wokół zamku Lews. – No i co pan sądzi o głównym inspektorze? – spytał Gunn. – Zgadzam się w dużej mierze z twoim zdaniem – odparł Fin i obaj uśmiechnęli się bezwiednie. Gunn otworzył samochód. – Wyobraża sobie, że jest wielką gwiazdą – powiedział, kiedy wsiedli. – Mój dawny szef w Inverness zawsze mawiał, że ci na górze niczym się nie różnią od pana i ode mnie. Też od czasu do czasu muszą ściągać gacie. Fin wybuchnął śmiechem. Wyobraźnia podsunęła mu obraz głównego inspektora, próbującego wyswobodzić grube nogi ze spodni. – Przepraszam, że nie powiedziałem wcześniej o lekarzu sądowym. Nie wiedziałem nawet, że jest na wyspie. Ma pan teraz pojęcie o tym, jak mnie traktują. – W porządku – odparł niezrażony Fin. – Prawdę mówiąc, znam Angusa bardzo dobrze. To porządny facet. Przynajmniej będzie po naszej stronie. – Wyjechali tyłem na ulicę. – Jak myślisz, dlaczego Smith nie zamierza uczestniczyć osobiście w sekcji zwłok? – Może jest delikatny. – Nie wiem. Facet, który wylewa na siebie takie ilości wody po goleniu, nie może być zbyt wrażliwy. – No tak, zgadza się. Większość trupów pachnie lepiej niż on. Skręcili z Kenneth Street w Bayhead, kierując się na północ. Fin patrzył przez szybę po swojej stronie na plac zabaw, korty tenisowe, trawnik do gry w kule, boiska widoczne w dali i pole golfowe na wzgórzu. Po drugiej stronie ulicy, pod mansardowymi oknami mieszkań, przycupnęły maleńkie sklepiki. Wydawało się, że nigdy stąd nie wyjechał. – W latach osiemdziesiątych w piątek i sobotę wieczorem dzieciaki krążyły tu w tych swoich gruchotach. – Wciąż tak robią. Regularnie jak w zegarku, w każdy weekend. Istna procesja. Fin myślał o tym, jak smutne jest życie tej młodzieży. Niewiele albo nic do roboty, presja społeczności, którą wciąż pętała surowa i posępna religia. Kryzys ekonomiczny, wysokie bezrobocie. Alkoholizm na porządku dziennym, współczynnik samobójstw znacznie powyżej średniej krajowej. Motywacja skłaniająca do wyjazdu była równie silna jak przed osiemnastu laty. ••• Western Isles Hospital nie istniał za czasów Fina i zastąpił stary drewniany szpital na wzgórzu, pod pomnikiem ku czci poległych podczas wojny. Był to w pełni wyposażony, nowoczesny ośrodek medyczny, lepszy niż niejeden szpital na stałym lądzie. Kiedy skręcili z Macaulay Road, Fin zobaczył kompleks dwupiętrowych budynków otaczających łukiem rozległy parking u stóp wzgórz. Gunn skręcił w prawo i wjechał na mały prywatny parking. Profesor Angus Wilson czekał już w kostnicy. Okulary ochronne podciągnął na czepek,

a maskę opuścił na szyję, odsłaniając gęstą miedzianą brodę poprzetykaną srebrzystymi pasemkami. Nosił plastikowy fartuch na zielonym kombinezonie chirurgicznym i bawełnianej koszuli szpitalnej z długimi rękawami. Na stole położył plastikowe ochraniacze na przedramiona, parę rękawic bawełnianych i charakterystyczną, wzmocnioną stalową siatką rękawicę na lewą dłoń – ochronę przed przypadkowym ruchem skalpela. Widać było, że chce jak najszybciej zacząć. – Najwyższy czas, do diabła. – Błysk w zielonych oczach zdradzał kogoś, kto lubi się popisywać wybuchowym i ekscentrycznym charakterem. Wyciągnął rękę do Fina. – No i co u ciebie? Ten sam zabójca, co? – Jesteś tu po to, żeby pomóc nam to ustalić. – Przeklęte miejsce! Można by przypuszczać, że gdzie jak gdzie, ale tutaj człowiek dostanie świeżą rybę. Wczoraj wieczorem zamówiłem w hotelu płastugę. Tak, była świeża. Świeżo wyjęta z zamrażarki i usmażona w głębokim tłuszczu. Chryste, sam mogłem sobie taką przyrządzić w domu! – Popatrzył na Gunna, nachylił się nad stołem i wyjął mu spod pachy teczkę. – Raport i zdjęcia? – Tak. – Gunn wyciągnął do lekarza rękę. – Sierżant George Gunn. Profesor jednak zdążył się już odwrócić, żeby spojrzeć na dokumentację i rozłożyć zdjęcia. Gunn, wyraźnie zakłopotany, cofnął dłoń. – W pokoju patologa po drugiej stronie korytarza znajdziecie czepki, osłony na buty, gogle, maski i fartuchy. – Mamy to wszystko włożyć? – spytał Gunn, a Finowi przyszło do głowy, że sierżant już dawno nie uczestniczył w sekcji zwłok. – Nie. – Profesor Wilson odwrócił się na pięcie. – Chcę, żebyście zwalili to na kupę i podpalili. – Spojrzał gniewnie na policjanta. – Oczywiście, że macie włożyć tę pieprzoną odzież. Chyba że chcecie złapać AIDS czy wirusy kryjące się w pyle kostnym, który zacznie krążyć w powietrzu, kiedy będziemy piłować czaszkę. Albo możecie stanąć tam. – Pomachał w stronę wielkiego okna, które wychodziło na korytarz. – Tyle że nie usłyszycie pieprzonego słowa z tego, co będę mówił. – Jezu – mruknął Gunn, kiedy wkładali w pokoju patologa odzież ochronną. – A ja myślałem, że to główny inspektor jest wredny. Fin się roześmiał i niemal natychmiast spoważniał. Zdarzyło mu się to już po raz drugi tego dnia; nie śmiał się już od bardzo dawna. Kiedy to sobie uświadomił, rozbawienie zniknęło bez śladu, wyparte przez powracający smutek. Potrzebował chwili, żeby nad sobą zapanować. – Angus jest w porządku. Więcej szczeka, niż gryzie – zapewnił. – Bałbym się, że dostanę wścieklizny, gdyby mnie użarł – odparł Gunn, który jeszcze nie zdążył przywyknąć do ostrego języka, jakim posługiwał się Wilson. Kiedy weszli z powrotem do kostnicy, profesor zdążył już rozłożyć zdjęcia, tak że zajmowały niemal każdą wolną powierzchnię. Z uwagą oglądał leżące na stole ubranie ofiary. Nierdzewna stal pokryta była wielką płachtą białego papieru rzeźnickiego, chroniącego przed utratą choćby pojedynczego włókna albo zaschniętej drobinki wymiocin, które mogłyby odpaść od materiału. Ofiara miała na sobie polar z zamkiem błyskawicznym, białą koszulę i niebieskie dżinsy. Na krawędzi stołu leżały wielkie zdeformowane brudnobiałe adidasy. Patolog trzymał w lewej dłoni szkło powiększające i posługując się pęsetą, delikatnie usuwał zaschnięte wymiociny z ciemnoniebieskiego materiału bluzy. – Nie powiedzieliście mi, że ofiara była moim imiennikiem. – Nikt nigdy nie mówił na niego Angus – wyjaśnił Fin. – Wszyscy znali go jako Angela. Można było wysłać mu list z każdego miejsca na świecie, zaadresowany „Angel, Ness, wyspa

Lewis”, a i tak by do niego doszedł. Sierżant nie krył zdumienia. – Nie wiedziałem, że go pan znał, panie Macleod. – Chodziłem z nim do szkoły. Jego młodszy brat był w mojej klasie. – Angel… – Profesor Wilson wciąż skupiał się na pęsecie. – Miał skrzydła? – Ksywa była ironiczna. – Aha. Może to wyjaśnia, dlaczego ktoś chciał go zabić. – Może i tak. – Mam cię, mały sukinsynu! – Profesor wyprostował się i podniósł pęsetę do światła; trzymał w niej delikatnie coś, co wyglądało jak mały biały paciorek. – Co to jest? – spytał Gunn. – Duch. – Patolog popatrzył na obu mężczyzn z szerokim uśmiechem. – Duch tabletki. Jednej z tych tabletek o przedłużonym działaniu. Kapsułka jest pełna mikroskopijnych porów, przez które lek wydostaje się bardzo powoli. Ta jest pusta. Ale te kapsułki mogą czasem przetrwać w żołądku wiele godzin po zażyciu. Często je znajdujemy podczas sekcji. – Daje nam to coś? – spytał Fin. – Może tak, a może nie. Ale jeśli to rzeczywiście wymiociny zabójcy, to niewykluczone, że dowiemy się o nim czegoś, czego w innej sytuacji byśmy się nie dowiedzieli. Analiza toksykologiczna może ujawnić zawartość tej kapsułki albo i nie, ale i tak się zorientujemy, co brał. – Jak? Profesor przysunął do maleńkiej kapsułki szkło powiększające. – Teraz nic nie widać, ale wystarczy to zbadać pod silnym mikroskopem. Prawie na pewno da się odczytać numery albo litery umieszczone na powierzchni, nawet symbol firmy farmaceutycznej. Możemy porównać oznaczenia ze spisem leków i zidentyfikować ten środek. Trochę to potrwa, ale uzyskamy właściwą odpowiedź. – Umieścił ostrożnie kapsułkę w torebce na dowody rzeczowe. – Widzicie, jacy z nas cwani dranie? – A co z DNA? – Fin spojrzał na zaschnięte grudki niestrawionego jedzenia, które przywarły do materiału bluzy, ale nie potrafił nawet w przybliżeniu określić, co to takiego. Najwyraźniej cokolwiek człowiek spożywa, po zwymiotowaniu zawsze wygląda jak siekana marchewka w owsiance. – Uda ci się coś ustalić na podstawie tych resztek? – Och, myślę, że tak. Na pewno znajdziemy w ślinie komórki błony śluzowej. Uzyskamy DNA z jąder komórek wyściełających jamę ustną albo przełyk, albo nawet sam żołądek. Tkanki złuszczają się nieustannie. Z pewnością znajdują się w wymiocinach. – Długo to potrwa? – spytał Gunn. – Jeśli prześlemy materiał do laboratorium dziś po południu… ekstrahowanie, amplifikacja… to wyniki powinniśmy dostać jutro w późnych godzinach rannych. – Profesor przyłożył palec do ust. – Ale nie mówcie nikomu, bo wszyscy będą chcieli załatwiać sprawę tak szybko. – Inspektor zamierza pobrać próbki DNA od co najmniej dwustu osób i porównać je z tym, co uda ci się tu uzyskać – wyjaśnił Fin. – Ach. – Profesor Wilson uśmiechnął się, poruszając gęstą brodą. – No, to potrwa trochę dłużej. Poza tym nie ustaliliśmy jeszcze, czy nie są to wymiociny samej ofiary. Dwaj asystenci w białych fartuchach i dużych żółtych rękawicach wyjęli ciało z chłodni po drugiej stronie korytarza i wtoczyli je na wózku, po czym umieścili zwłoki na stole prosektoryjnym. Angel Macritchie był wysokim mężczyzną, wyższym niż Fin go zapamiętał, i prawdopodobnie o dwadzieścia pięć kilogramów cięższym niż wtedy, gdy widział go po raz

ostatni. Facet mógłby grać w rugby. Gęste czarne włosy, które odziedziczył po ojcu, były teraz znacznie przerzedzone, bardziej srebrzyste niż ciemne. Skóra po śmierci miała blady odcień kitu. Usta, które drwiły, i pięści, które wymierzały ciosy, były teraz zbyt obwisłe i słabe, by sprawiać psychiczny i fizyczny ból, jak przez wszystkie lata młodości. Fin patrzył na niego, starając się zachować obojętność, ale Angel – nawet martwy – przyprawiał go o napięcie i ściskanie żołądka; czuł niemal mdłości. Przesunął wzrokiem po okropnym rozwarciu w brzuchu mężczyzny. Nabrzmiałe zwoje lśniącego jelita cienkiego w kolorze ciemnego różu wyzierały z jamy brzusznej, przytrzymywane przez podwójny fałd otrzewnej, zwany krezką, o czym wiedział dzięki tamtej autopsji w Edynburgu. Chyba dostrzegał też przypominające balon jelito grube. Na udach widać było strużki zaschniętej krwi i płynów ustrojowych. Maleńki, zwiotczały penis przypominał suszoną figę. Fin odwrócił się i zobaczył, że sierżant stoi w głębi pomieszczenia, niemal przywierając do okna. Był bardzo blady. Profesor Wilson odciągnął krew z żył udowych, a następnie szklistkę z gałek ocznych. Fin zawsze znosił z trudem widok igły wnikającej w oko, które ma w sobie coś wyjątkowo delikatnego i wrażliwego. Mrucząc prawie niezrozumiale do trzymanego w ręku małego dyktafonu, profesor zbadał najpierw stopy, a potem nogi, zwracając uwagę na czerwonawo-fioletowe zasinienie wokół kolan, a potem znów zajął się raną w brzuchu ofiary. – Hm. Rana zaczyna się w górnej części lewej strony jamy brzusznej i biegnie w dół ku prawej, po czym się zwęża i kończy tylko zadrapaniem na skórze. – Jaki stąd wniosek? – spytał Fin. Profesor wyprostował się nad stołem. – No cóż, oznacza to, że ostrze użyte w celu zadania tej rany przesunęło się po brzuchu od prawej do lewej. Z perspektywy zabójcy. Fin zrozumiał nagle, o co chodzi. – U ofiary z Edynburga to było od lewej do prawej. Jeden był praworęczny, a drugi leworęczny? – Nie potrafimy tego określić, Fin. Powinieneś już to wiedzieć, do diabła! Można ciąć tą samą ręką w obie strony. Oznacza to tylko tyle, że w obu przypadkach było inaczej. – Przesunął palcem w lateksowej rękawiczce wzdłuż górnej krawędzi rany, gdzie skóra wyschła i pociemniała. – Rana ofiary z Edynburga była też głębsza, cięcie musiało być gwałtowniejsze, co spowodowało oderwanie krezki od przestrzeni zaotrzewnowej. Jak pamiętasz zapewne, między nogami zwisało około metra jelita cienkiego, częściowo pociętego i wyschłego. Fin przypomniał sobie zapach miejsca zbrodni, marmurkowe prążki bladej zieleni i żółci w kałuży krwi na chodniku. Jelito cienkie opróżnione z płynów podczas sekcji miało przytłumiony ciemnozłoty odcień, inny niż w przypadku Angela. – Widać tu fragment sieci mniejszej, która się wypchnęła, i poprzecznicę. – Profesor badał dokładnie ranę i jej obrzeża. – Dwadzieścia pięć i pół centymetra. Mniejsza niż w Edynburgu, jak mi się wydaje, ale będę musiał to dokładnie sprawdzić. Poza tym ten mężczyzna jest znacznie cięższy. Trudniej było go zaatakować. Zewnętrzne badanie skupiło się teraz na dłoniach i rękach. Profesor odnotował zasinienia wokół obu łokci. Na dłoniach widać było stare blizny wypełnione smarem; zeskrobał trochę czarnego osadu spod obgryzionych paznokci. – Ciekawe. Nie są to z pewnością dłonie człowieka, który stawiał desperacki opór napastnikowi. Nie ma śladów urazu, żadnej skóry pod paznokciami. Uważne badanie klatki piersiowej też nie wykazało śladu urazu, było jednak widać wyraźne zasinienie na szyi, tego samego, fioletowego koloru co na kolanach i łokciach.

Wianuszek czterech okrągłych sińców po lewej stronie, dwa o średnicy niemal centymetra, jeden sporych rozmiarów owal po prawej. – Wszystko wskazuje na to, że to ślady po palcach. Można też tu dostrzec małe zadrapania w kształcie półksiężyców. Ślady paznokci zabójcy. Po wklęsłej stronie znajdują się maleńkie płatki skóry. – Profesor spojrzał na Fina. – Wiesz, to ciekawe, jak niewiele trzeba siły, żeby kogoś udusić. Nie musisz zatrzymać u ofiary oddechu, wystarczy zapobiec odpływowi krwi z mózgu. Żyły szyjne, które odprowadzają stamtąd krew, zatykają się pod naporem zaledwie dwóch kilogramów nacisku, podczas gdy tętnice szyjne odprowadzające krew w przeciwnym kierunku, do głowy, wymagają nacisku około pięciu i pół kilograma. Musiałbyś użyć nacisku o sile trzydziestu trzech kilogramów na tętnice kręgowe i około szesnastu, żeby doszło do zadławienia. W tym przypadku widać na twarzy wybroczyny punkcikowate o rumianym odcieniu. – Odchylił ofierze powieki; nieco wyżej, na prawej skroni, widniał duży fioletowy siniec. – Tak, również wokół spojówek. Co sugeruje, że śmierć nastąpiła na skutek odcięcia odpływu żylnego. – Ponownie skupił uwagę na szyi. – Ciekawe jest jednak to, że nasz Angel nie stawiał żadnego oporu. Ktoś, kto się broni, najprawdopodobniej zadrapałby sobie szyję, starając się uwolnić od dłoni napastnika. Co jest kolejnym powodem, dla którego można by oczekiwać, że znajdzie się pod paznokciami skórę. Ciekawe jest także to, że ślady na szyi pozostawione przez sznur, a także barwa zasinienia wskazywałyby, że niemal na pewno był martwy, zanim go powieszono. – Przysunął się do stołu, na którym rozłożył zdjęcia. – Jeśli rzucicie okiem na dokumentację, na krew rozlaną na ziemi i porównacie z tym, w jaki sposób ściekała wraz z innymi płynami ustrojowymi z ciała, to dojdziecie do wniosku, że nasz Angel został wypatroszony wtedy, kiedy wisiał już martwy. Gdy zadawano tę ranę, krew nie była poddawana ciśnieniu, w przeciwnym razie ślady na podłożu wyglądałyby inaczej. Po prostu wyciekła z rany. – Twierdzi więc pan, że go uduszono, a następnie powieszono na krokwi i wypatroszono? – spytał Gunn. – Nie, nie twierdzę niczego takiego. – Profesor tracił cierpliwość. – Myślę tylko głośno. Jezu Chryste, ledwie zaczęliśmy tę pieprzoną autopsję. Asystenci odwrócili ostrożnie denata i ciało, uwolnione od zwałów tłuszczu wokół brzucha, rozlało się po stole. Wielkie obwisłe białe pośladki miały dołeczki i były porośnięte sztywnymi czarnymi włosami. Łonowe wyglądały tak samo jak zwarte kędziory na szyi i ramionach. Nie widać tu było żadnych śladów urazu, tylko na szyi. – Ach… – Profesor pokręcił głową, wyraźnie rozczarowany. – Miałem niemal nadzieję, że znajdę pod łopatkami wypustki skrzydeł. – Zajął się czaszką i zaczął grzebać we włosach, rozgarniając je co chwila, jakby szukał pcheł. – Może znalazłeś rogi? – spytał Fin. – Byłbyś zaskoczony, gdyby tak się stało? – Nie. – Ooo. – Tym razem profesor znalazł coś, co go nie rozczarowało. Podszedł do zestawu narzędzi, wziął skalpel, po czym znów zbliżył się do zwłok i zaczął rozgarniać włosy w górnej części czaszki, odkrywając fioletowy placek, nieco większy od orzecha włoskiego, a także owalne wgłębienie o wyczuwalnej miękkości. Skóra była pęknięta, zachował się też ślad zaschniętej krwi. – Małe paskudne uszkodzenie czaszki. – Ktoś rąbnął go od tyłu – zauważył Fin. – Na to wygląda. Denat posiniaczył sobie kolana, łokcie i czoło, kiedy zwalił się na ziemię, i wygląda na to, że ciężko. Kształt wgłębienia wskazuje, że facet został uderzony metalową rurką albo kijem baseballowym, w każdym razie czymś krągłym. Dowiemy się więcej,

kiedy otworzymy czaszkę. Gdy ciało znów było obrócone twarzą do góry, a głowa wsparta na kawałku metalu, profesor Wilson zaczął usuwać kolejne warstwy kryjące sekrety Angela. Wykonał nacięcie w kształcie litery Y, przesuwając się od ramion do punktu w okolicach mostka, a następnie przeciągnął ostrzem skalpela po klatce piersiowej, brzuchu i dolnej część tułowia, aż do włosów łonowych, tak aby odsunąć na bok fałdy ciała po obu stronach i odsłonić klatkę piersiową. Za pomocą wielkich i ciężkich nożyc przeciął żebra, a potem usunął je na wysokości mostka; wyjął go wraz z obiema połówkami tej kostnej tarczy, którą ludzkie ciało wytworzyło w drodze ewolucji, by chroniła delikatne organy wewnętrzne. Były usuwane jeden po drugim – serce, płuca, wątroba, nerki – i zanoszone na stół roboczy po przeciwległej stronie sali; tam je ważono, a każdy wynik zapisywano kredą na tablicy; potem organy dzielono na porcje, jak chleb, w celu ich dokładniejszego zbadania. Angel odznaczał się przeciętnym stanem zdrowia jak na mężczyznę w jego wieku i o jego wadze; płuca miał poczerniałe od wieloletniego nałogu palenia, tętnice stwardniałe, ale nie groziło im nagłe zamknięcie. Wątroba świadczyła o nadmiernym spożywaniu alkoholu przez długi czas; miała typową dla łagodnej marskości szarobrązową barwę o bladym odcieniu, była gruzłowata i poznaczona liniami. Profesor musiał przedzierać się przez grube warstwy przestrzeni pozaotrzewnowej, żeby usunąć nerki. Oślizgły, wypełniony płynem worek żołądka został opróżniony do stalowej miski. Fin aż wzdrygnął się na tę woń, ale profesor Wilson zdawał się nią delektować. Wciągnął kilka razy powietrze nosem jak pies; oczy miał zamknięte. – Curry – oznajmił. – Niewykluczone, że potrawka z jagnięciny. – W oczach zamigotały mu wesołe iskierki, kiedy dostrzegł obrzydzenie Fina. Gunn odezwał się słabym głosem: – Jadł curry w Balti House w Stornoway. Około ósmej wieczorem w sobotę. – Hm – mruknął profesor. – Szkoda, że sam tego nie spróbowałem. Fin sapnął z obrzydzeniem. – Czuć też alkohol – rzucił. – Według świadków wypił po powrocie z miasta kilka piw w Crobost Social – poinformował sierżant. – No cóż… Powiedziałbym, że zawartość jego żołądka jest w znacznym stopniu nietknięta – oświadczył profesor. – Tylko częściowo strawiona. Trudno zidentyfikować pozostałość jakiegokolwiek leku. Wyczuwalny odór etanolu. Curry i alkohol to idiotyczna mieszanka, ale jej nie zwrócił. Możemy, jak sądzę, skłaniać się ku przypuszczeniu, że wymiociny znalezione na jego ubraniu rzeczywiście pozostawił zabójca. Zaczął usuwać warstwy tłuszczu, a następnie rozplątywał jelita i przecinał wzdłużnie nożyczkami. Smród ekskrementów był prawie nie do zniesienia. Niewiele brakowało, by Fin się zakrztusił. Usłyszał, jak Gunn głośno sapie, i odwrócił się w jego stronę. Sierżant zakrywał sobie usta i nos, ale zamierzał bez wątpienia wytrzymać do końca. Usunięte jelita wylądowały wreszcie w kuble, który wyniesiono. – Nic nadzwyczajnego – rzekł profesor, najwyraźniej nieporuszony. Skupił uwagę na szyi – odwinął płat skóry z nacięcia w kształcie litery Y i położył go na twarzy denata, by odsłonić uszkodzenia struktur kostnych i chrzęstnych, spowodowanych przez uduszenie ofiary, a następnie jej powieszenie, choć szybko ustalił, że kręgosłup nie uległ złamaniu. Następnie wykonał nacięcie na potylicy, od ucha do ucha, i, tak jak wcześniej, odwinął płat skalpu na twarz denata, żeby odsłonić czaszkę. Odsunął Fina od stołu, podczas gdy jeden

z asystentów ścinał piłą czubek czaszki i usuwał mózg, który wylądował w stalowej misce. Profesor zbadał czaszkę i skinął zadowolony głową. – Tak jak myślałem. Na lewej kości ciemieniowej wystąpił krwotok podczepcowy o powierzchni od dwóch i pół do trzech i pół centymetra, pod względem wielkości odpowiadający z grubsza kontuzji czaszki. I niewielki głęboki krwotok podtwardówkowy. Kość ciemieniowa wykazuje ślady złamania, potwierdzające to, co podejrzewałem. Posłużono się metalową rurką, kijem baseballowym, czymś w tym rodzaju, żeby zaatakować go od tyłu. Nawet jeśli nie stracił od razu przytomności, to z pewnością nie mógł stawiać oporu. Fin podszedł do ławy, na której patolog rozłożył zdjęcia zrobione na miejscu zdarzenia. Wyglądało to tak, jakby szopa została oświetlona przez zbyt gorliwego kierownika technicznego w teatrze. Kolory były jaskrawe i niepokojące, krew zdążyła już zaschnąć i przybrać rdzawobrązową barwę. Martwe ciało Angela wydawało się nieprawdopodobnie wielkie; przypominało grube fałdy niebiesko-białego mięsa. Wnętrzności zwisające z rozdziawionej dziury w brzuchu sprawiały wrażenie czegoś nierealnego. Wszystko to przypominało tanie i pozbawione subtelności filmy klasy B z lat sześćdziesiątych. Fin jednak potrafił z grubsza odtworzyć sobie ostatnie godziny Angela. Pojechał do Stornoway na curry, potem wrócił do Ness, gdzie wypił kilka szklanek piwa w Crobost Social Club. Albo towarzyszył zabójcy w drodze do hangaru w porcie, albo spotkał go dopiero na miejscu. Z jakiego powodu? Wciąż nie było wiadomo. W każdym razie musiał znać mordercę albo niczego nie podejrzewał, bo odwrócił się do niego plecami, umożliwiając atak od tyłu. Otrzymał cios w potylicę, potem go odwrócono i uduszono. Zabójca najprawdopodobniej działał w stanie silnego napięcia nerwowego; był podniecony, buzowała w nim adrenalina. Zwymiotował na ofiarę. Mimo wszystko niezrażony, ściągnął z Angela ubranie. Musiało to zająć trochę czasu i nie było łatwe, zważywszy na wagę martwego człowieka – około stu dwudziestu pięciu kilogramów. Co bardziej niewiarygodne, zawiązał denatowi na szyi sznur, przerzucił go przez belkę pod dachem i podciągnął tak, że Angel zawisł na wysokości około piętnastu centymetrów nad ziemią. Mówiło to sporo o mordercy. Musiał się odznaczać dużą siłą i determinacją, pomimo tego, że sam akt zabójstwa wywołał w nim mdłości. Im dłużej wszystko trwało, tym większe było ryzyko, że zostanie złapany na gorącym uczynku. Wiedział, że hangar jest sobotnim miejscem schadzek miłosnych i że ktoś się może w każdej chwili pojawić. Morderstwo przerwane zamiast stosunku przerywanego. A mimo to nie zadowoliło go samo zabójstwo; rozebrał ofiarę, powiesił na belce i wypatroszył. Czasochłonne i paskudne. Było w tym coś, co nie dawało Finowi spokoju. Zwrócił się do profesora Wilsona: – Jak to, według ciebie, ma się do zabójstwa przy Leith Walk? Mówimy o tym samym sprawcy? Profesor podciągnął okulary ochronne na czoło, a maskę opuścił na brodę. – Wiesz, jak to jest, Fin. Patologowie nigdy nie udzielają prostej odpowiedzi, a ja nie mam zamiaru zrywać z tą tradycją. – Westchnął. – Z pozoru modus operandi jest bardzo podobny. Obaj mężczyźni zaatakowani od tyłu, uderzeni w głowę, pozbawieni przytomności i uduszeni. Obu rozebrano do naga i powieszono za szyję. Obu wypatroszono. Tak, są różnice, jeśli chodzi o kąt i głębokość rany. No i zabójca naszego Angela był zdenerwowany tak bardzo, że zwymiotował na ofiarę. Nie wiemy, czy tak właśnie stało się również w Edynburgu. Nie było śladu wymiocin na ciele, nie znaleziono też ubrania. Jednak, jak sobie zapewne przypominasz, znaleziono na zwłokach włókna z dywanu, co sugeruje, że być może ofiara została zamordowana gdzie indziej i przywieziona na Leith Walk, gdzie ją powieszono na pokaz. I w Edynburgu było zdecydowanie mniej krwi, co prawdopodobnie oznacza, że upłynęło trochę czasu między zgonem

ofiary a wypatroszeniem. – Profesor zaczął składać zwłoki na stole. – Widzisz, Fin, okoliczności i miejsca zdarzenia są tak odmienne, że i szczegóły muszą się siłą rzeczy różnić. Bez definitywnego dowodu nie sposób określić, czy oba zabójstwa są dziełem tego samego osobnika, czy nie. Być może rytualny charakter morderstw skłania cię do przypuszczenia, że dokonał ich jeden człowiek, ale z drugiej strony kilka brukowców przekazało szczegółowo ważniejsze fakty związane z zabójstwem przy Leith Walk. Więc jeśli ktoś chciał skopiować poprzednie morderstwo, to mógł to bez trudu zrobić. – Ale właściwie po co? – spytał Gunn, który nie był już taki blady. – Jestem patologiem, nie psychiatrą. – Profesor posłał sierżantowi piorunujące spojrzenie, a potem znów zwrócił się do Fina: – Pobiorę wymazy i zobaczymy, jakie będą wyniki badania toksykologicznego. Ale nie oczekuj cudów.

III

Wyjechali ze Stornoway krętą drogą na Barvas, zostawiając za sobą wspaniałe widoki: Coll, Loch a Tuath i Point; blask słońca migotał w zatoce, a pierzaste chmury goniły za własnym cieniem po głębokiej niebieskiej wodzie. Przed nimi rozciągało się dwadzieścia kilometrów posępnych wrzosowisk; droga biegła teraz prostszą linią, na północny zachód, w stronę maleńkiej osady Barvas na zachodnim wybrzeżu. Był to tajemniczy krajobraz, który w chwili nagłego blasku słońca mógł się niespodziewanie zmienić. Fin dobrze znał drogę, wiedział, jak wygląda o każdej porze roku, i nigdy nie przestało go zdumiewać, że bezkresne połacie monotonnego torfowiska mogą ulec niespodziewanej transformacji w ciągu miesiąca, dnia czy nawet minuty. Martwa słomkowa barwa zimy, kobierce maleńkich białych kwiatów wiosennych, olśniewające fiolety lata. Niebo po prawej stronie sczerniało, a gdzieś w głębi lądu padał deszcz. Po lewej niebo było czyste, na ziemię padały letnie promienie słońca; widzieli w dali blady zarys gór Harris. Fin już zapomniał, jak wielkie jest tu niebo. Jechali w milczeniu, ich myśli pełne były obrazów klinicznej autopsyjnej masakry, którą widzieli w kostnicy na własne oczy. Nic dobitniej nie przypomina człowiekowi o jego śmiertelności niż widok drugiej istoty ludzkiej leżącej nago na stole prosektoryjnym. Mniej więcej w połowie swej długości droga opadała stromo, po czym znów wspinała się na wzgórze, skąd widać było wyraźnie Atlantyk, który wyładowywał swój nieustający gniew na kruszejącym brzegu. W zagłębieniu, w odległości około stu metrów od północnej strony drogi, stał niewielki kamienny domek z dachem pomalowanym na jaskrawą zieleń. Chata pasterska wykorzystywana niegdyś przez właścicieli gospodarstw jako lokum podczas przeganiania zwierząt na lepsze pastwiska w głębi lądu. Było ich na wyspie mnóstwo. Większość, jak ta tutaj, zakończyła już swój żywot. Fin widział ten domek na wrzosowisku w Barvas każdego poniedziałku w drodze do szkoły z internatem w Stornoway. I ponownie, kiedy wracał w piątek. Widywał go przy każdej pogodzie. I często, tak jak tego dnia, w blasku słońca z południa, wyraźnie, na tle najczarniejszego nieba na północy. Był to punkt orientacyjny znany każdemu mężczyźnie, każdej kobiecie i każdemu dziecku na wyspie. Dla Fina miał on jednak szczególne znaczenie i jego widok napełnił go teraz bólem, dawno zapomnianym albo pogrzebanym w jakimś mrocznym miejscu, którego nie chciał odwiedzać. Wiedział jednak, że dopóki będzie przebywał na wyspie, nie uniknie wspomnień z przeszłości. Wspomnień, które porzucił niczym dziecinne zabawki, gdy przed dwudziestu laty stał się mężczyzną. Ta jazda samochodem wzdłuż zachodniego wybrzeża przypominała wyprawę w głąb przeszłości i Fin siedział w milczeniu, podczas gdy Gunn prowadził. Długie odcinki pustej szosy łączyły posępne i niczym nieosłonięte osady, które skupiły się wokół kościołów przeróżnych wyznań. Kościół Szkocji. Zjednoczony Wolny Kościół Szkocji. Wolny Kościół Szkocji Kontynuujący – Wee Frees, jak powszechnie je nazywano. Każdy stanowił jakieś odgałęzienie wcześniejszego, świadectwo ludzkiej niemożności pogodzenia się z drugim człowiekiem. Każdy był skupiskiem nienawiści i nieufności wobec innego Kościoła. Fin patrzył na przepływające za szybą samochodu wioski jak na wzruszające obrazy w starym rodzinnym albumie; każdy budynek, każdy płot, każde źdźbło trawy nabierały w promieniach słońca bolesnej ostrości. Nigdzie nie było widać żywej duszy. Czasem na drodze pojawiał się jakiś samochód. Albo pod starym wiejskim sklepem. Albo na stacji benzynowej. Maleńkie wiejskie szkoły też świeciły pustkami, zamknięte na czas letnich wakacji. Fin zastanawiał się, gdzie są wszystkie dzieci. Po prawej stronie ciągnęło się w zamgloną nieskończoność torfowisko, urozmaicone jedynie sylwetkami owiec, które opierały się niewzruszenie atlantyckim wichurom. Po lewej ocean

omiatał w bezczasowym cyklu plaże i skaliste zatoczki, a kremowobiała piana rozbryzgiwała się o złowrogo niezniszczalny gnejs, najstarszą skałę na ziemi. Na horyzoncie, niczym odległy miraż, majaczył zarys tankowca. Gdy dotarli do Cross, Fin zobaczył, że drzewo, które wyrosło kiedyś strzeliście w sąsiedztwie przyjaznego pubu, zostało już ścięte. Zniknął jeszcze jeden charakterystyczny element okolicy. Jedyne drzewo na zachodnim wybrzeżu. Wioska wydawała się bez niego naga. Świątynia Wolnego Kościoła w Cross wciąż dominowała w krajobrazie, ciemny granit górujący nad pokrytymi strzechą domami o podwójnych oknach – siedzibach upartych wyspiarzy, gotowych bronić się przed żywiołami. Niekiedy ich modlitwy były wysłuchane, ponieważ zdarzało się, że w takie dni jak ten wiatr litował się nad nimi, a niebo tępiło jego ostrze, uwalniając blask słońca. Ciężki żywot nagradzany przelotnymi chwilami przyjemności. Niedaleko za kościołem droga znów się wznosiła, oni zaś mogli dojrzeć najbardziej na północ wysunięty cypel wyspy. Wzdłuż wschodniego horyzontu ciągnęły się pomalowane na biało chaty, których spadziste dachy chwytały promienie słońca między ruinami czarnych domów, chropowatych kamiennych budowli wyrastających tu i ówdzie z darni. Fin zobaczył znajomy łuk lądu zniżający się ku wiosce Crobost przy drodze nad urwiskiem i wyraźną sylwetkę kościoła, który wzniesiono, by pokazać mieszkańcom Cross, że ludzie tutaj są równie pobożni. Droga zaprowadziła ich przez Swainbost i Lionel do maleńkiej wioski Port of Ness, obok jednopasmowych traktów, które wiodły w stronę Crobost i Mealanais. Tam droga się kończyła, a klify tworzyły naturalną przystań na północno-zachodnim końcu liczącej osiemset metrów pustej złotawej plaży. Ludzie wspomogli niegdyś naturę, budując falochron i obwałowanie portu. Był czas, że roiło się tu od trawlerów i łodzi rybackich, jednak przyroda odpłaciła się brutalnie, niszcząc falochron z jednego końca, gdzie wielkie bryły na wpół zatopionych skał i betonu przegrały zaciekłą walkę z niepowstrzymanymi atakami morza. Port był teraz niemal opustoszały; stanowił schronienie tylko dla małych łodzi rybackich, poławiaczy krabów i dla bączków. Gunn zaparkował pod Ocean Villa, naprzeciwko drogi prowadzącej do portu. W porywach wiatru furkotała wściekle czarno-żółta taśma policyjna, rozciągnięta nad nawierzchnią szosy i broniąca dostępu osobom postronnym. Policjant w mundurze, który opierał się o ścianę Harbour View Gallery, na widok Gunna wysiadającego z samochodu wyrzucił pospiesznie papierosa. Jakiś żartowniś umieścił na tablicy ze strzałką i napisem „Do przystani” słowo „kurew”. Fin zastanawiał się, czy jest to komentarz na temat niezliczonych nastoletnich dziewcząt, od niepamiętnych czasów tracących dziewictwo w hangarze, w którym minionej soboty umarł upadły anioł. Przeszli pod taśmą i ruszyli krętą drogą ku nabrzeżu. Był przypływ, zielona woda zakrywała żółty piasek. Przy wewnętrznym falochronie cumowało kilka bączków i łodzi do połowu krabów, obok plątaniny zielonych sieci z żółtymi i czerwonymi pływakami piętrzyły się wiklinowe kosze na ryby. Większa łódź, wyciągnięta z wody na brzeg, przechylała się w piasku pod niebezpiecznym kątem. Hangar wyglądał z grubsza tak, jak Fin go zapamiętał. Zielony dach z blachy falistej, pomalowane na biało ściany. Po prawej stronie otwarty i narażony na żywioły. Dwa wąziutkie okienka w tylnej ścianie, z widokiem na plażę. Dwoje dużych drewnianych drzwi po lewej, jedne zamknięte, drugie do połowy otwarte. W środku można było dostrzec łódź na przyczepie. Tu też rozciągnięto taśmę policyjną. Wkroczyli w półmrok osłoniętej części budynku. Podłogę wciąż plamiła krew Angela, a zapach śmierci mieszał się z wonią spalin i słonej wody. Drewniana poprzeczna belka pod sufitem, w miejscu, gdzie morderca podciągnął na sznurze swoją ofiarę, nosiła ślad głębokiego nacięcia. Odgłosy morza i wiatru były tu przytłumione, ale wciąż obecne.

Fin mógł zauważyć przez małe otwory okienne, że zaczyna się odpływ i że woda cofa się z wolna z gładkiego mokrego piasku. Pomijając plamy, betonowa podłoga była nienaturalnie czysta, każdy skrawek i okruszek został zebrany starannie przez ludzi w ochronnych kombinezonach i oddany do skrupulatnych badań laboratoryjnych. Ściany pokrywały graffiti całego pokolenia. „Murdo to pedał”, „Anna kocha Donalda” i klasyka: „Pieprzyć papieża”. Finowi wydało się to nieznośnie przygnębiające. Skierował się w stronę otwartej części hangaru i odetchnął głęboko. Z belek zwieszała się toporna huśtawka, dwie deszczułki złączone plastikowym pomarańczowym sznurem. Tym samym, którego użyto, by zawiesić na belkach ciało Angela w sąsiedniej części pomieszczenia. Fin wyczuł obecność Gunna przy boku. Spytał, nawet się nie odwracając: – Dlaczego ktoś chciał go zabić? Jakieś hipotezy? – Nie brakowało mu wrogów, panie Macleod. Powinien pan o tym wiedzieć. Jest całe pokolenie ludzi z Crobost, którzy w takim czy innym momencie ucierpieli z rąk Angela Macritchiego albo jego brata. – O tak. – Fin splunął na podłogę, jakby na samo wspomnienie poczuł gorycz w ustach. – Ja również się do nich zaliczałem. – Odwrócił się i uśmiechnął. – Może powinieneś mnie spytać, gdzie byłem w sobotę wieczorem. Gunn uniósł brew. – Może i tak, panie Macleod. – Masz coś przeciwko temu, żebyśmy się przeszli po plaży, George? Dawno tam nie spacerowałem. Plaża od strony lądu graniczyła z niskimi, kruszejącymi klifami o wysokości niespełna dziewięciu metrów. Na przeciwległym krańcu piasek ustępował miejsca kamiennym dłoniom, które sięgały niepewnie ku morzu, jakby chciały sprawdzić jego temperaturę. Osobliwe skupiska skał wyrastających tu i ówdzie z wód zatoki zawsze były widoczne ponad falami. Fin spędzał tu jako dziecko całe godziny, grzebiąc w piasku, łapiąc kraby w skalnych rozlewiskach, wspinając się na klify. Teraz zostawiali po sobie dziewicze ślady. – To, że ktoś był dwadzieścia pięć lat temu prześladowany w szkole, trudno uznać za wystarczający motyw morderstwa – oznajmił Fin. – Inni ludzie też żywili do niego urazę, panie Macleod. – Jacy, George? – No cóż, na początek mamy dwie oficjalne skargi złożone na posterunku w Stornoway. Jedna dotyczy napaści fizycznej, druga seksualnej. W obu przypadkach, przynajmniej teoretycznie, toczy się śledztwo. Jeśli Fin był czymś zaskoczony, to tylko faktem, że ktoś to zgłosił. – Angel Macritchie zawsze wszczynał awantury, chyba że się zmienił od czasu, kiedy go znałem. Ale podobne sprawy załatwiało się w inny sposób. Pięściami na parkingu albo przy szklance piwa w barze. Nikt nigdy nie chodził na policję. – Och, to nietutejszy. Nie pochodzi nawet z wyspy. I nie ma wątpliwości, że Angel mu dołożył. Nie mogliśmy tylko znaleźć świadków. – Co się stało? – To był jakiś cholerny obrońca praw zwierząt z Edynburga. Chris Adams, tak się nazywa. Stoi na czele grupy o nazwie Sprzymierzeni na rzecz Zwierząt. Fin parsknął ironicznie. – Co on tu robił? Chronił owce przed molestowaniem po zamknięciu pubów w piątek wieczorem? Gunn wybuchnął śmiechem.

– Trzeba by kogoś więcej niż obrońcy praw zwierząt, żeby z tym skończyć, panie Macleod. – Uśmiech na twarzy sierżanta przygasł. – Nie, był tutaj, i wciąż jest, żeby zapobiec tegorocznym łowom. Chodzi o gugę. Fin gwizdnął cicho. – Jezu. Nie myślał o tym od lat. Guga oznaczało w języku gaelickim młodego głuptaka, ptaka, którego ludzie z Crobost łowili co roku w sierpniupodczas dwutygodniowej wyprawy na skałę, osiemdziesiąt kilometrów na północny wschód od cypla Lewis. An Sgeir, tak ją nazywali. Po prostu „Skała”. Sto metrów chłostanych sztormem klifów wyrastających z północnego Atlantyku i pokrytych każdego roku o tej porze gniazdami głuptaków i ich piskląt. Była to jedna z najważniejszych kolonii tych ptaków na świecie, a ludzie z Ness pielgrzymowali tam od ponad czterystu lat, przebywając w odkrytych łodziach wzburzone morze, by powrócić z bogatym łupem. Teraz płynęli trawlerem. Dwunastu mężczyzn z wioski Crobost, jedynej, która kultywowała jeszcze tę tradycję. Żyli przez czternaście dni pod gołym niebem – niezależnie od pogody wdrapywali się na urwiska, ryzykując życie, by schwytać i zabić młode ptaki w ich gniazdach. Pierwotnie wyprawy te wynikały z konieczności – chodziło o wyżywienie mieszkańców rodzinnej wioski. W obecnych czasach guga była przysmakiem cieszącym się ogromnym powodzeniem na całej wyspie. Na mocy decyzji parlamentu połowy jednak ograniczono do dwóch tysięcy sztuk, zagwarantowanych w ustawie dotyczącej ochrony ptaków i uchwalonej w Izbie Gmin w roku 1954. Tylko dzięki szczęściu albo odpowiednim koneksjom można było zasmakować gugi. Fin wciąż pamiętał oleisty aromat, i to tak wyraźnie, że ślina napłynęła mu do ust. Trzymane w soli, potem gotowane mięso odznaczało się konsystencją kaczki i smakiem ryby. Niektórzy twierdzili, że upodobanie do gugi wykształca się z biegiem czasu, ale Fin lubił ten sezonowy przysmak od najmłodszych lat. Już dwa miesiące przed wyruszeniem mężczyzn na skałę zaczynał wyczekiwać niecierpliwie, tak jak co roku dzikiego łososia w okresie kłusowania. Jego ojcu zawsze udawało się zdobyć kilka ptaków, a potem rodzina ucztowała przez tydzień po wyprawie. Byli tacy, którzy przechowywali mięso w beczkach z soloną wodą i spożywali po trochu przez cały rok. Jednak w takiej postaci za bardzo przypominało Finowi dziczyznę, a sól paliła go w usta. Lubił świeże ptaki, prosto ze skały, podawane z ziemniakami i popijane mlekiem. – Próbowałeś kiedyś gugi? – spytał Gunna. – Owszem. Matka miała znajomości w Ness i zwykle co roku udawało się nam załatwić ptaka. – Więc ci Sprzymierzeni na rzecz Zwierząt próbują zapobiec łowom? – Zgadza się. – Angel zawsze brał udział w wyprawie na skałę, prawda? Fin pamiętał, że gdy ten jeden raz znalazł się pośród dwunastu mężczyzn z Crobost, dla Angela była to już druga wyprawa. To wspomnienie przemknęło niczym cień. – Regularnie. Był kucharzem. – Więc nie potraktowałby wyrozumiale kogoś, kto próbował to sabotować? – I nie potraktował. – Gunn pokręcił głową. – Podobnie jak pozostali. Właśnie dlatego nie mogliśmy znaleźć nikogo, kto widziałby cokolwiek. – Bardzo uszkodził tego faceta? – Zdrowo go posiniaczył na twarzy i ciele. Dwa złamane żebra. Nic poważnego. Ale chłopak zapamięta to na długo. – Więc dlaczego wciąż tu siedzi?

– Bo ma nadzieję, że zatrzyma trawler, który ma zawieźć ludzi na skałę. Cholerny stuknięty głupiec! Jutro promem przypływa grupa aktywistów. – Kiedy mają wyruszyć na An Sgeir? – spytał Fin, i już same słowa przyprawiły go o lekkie drżenie. – Za dzień albo dwa, zależnie od pogody. Dotarli na koniec plaży i Fin zaczął się wspinać na skały. – Nie mam odpowiedniego obuwia, panie Macleod – uprzedził Gunn, ślizgając się niebezpiecznie na czarnym omszałym kamieniu. – Znam dobrze drogę na szczyt klifu – zapewnił Fin. – Śmiało, to łatwe. Gunn ruszył za nim niezgrabnie, niemal na czworakach, kiedy zaczęli się wspinać wąską krętą ścieżką, prowadzącą ku szeregowi naturalnych, choć niezbyt równych stopni, które zawiodły ich wreszcie na szczyt. Mogli stąd sięgnąć wzrokiem ponad wrzosowiskiem aż do domów w Crobost; przycupnęły w zagłębieniu drogi przy urwisku, skupione wokół posępnej i dominującej sylwetki świątyni Wolnego Kościoła, gdzie Fin spędził tak wiele zimnych i żałosnych niedziel swego dzieciństwa. Niebo widoczne w dali pokrywało się czernią zwiastującą deszcz; czuł w powietrzu jego zapach, tak jak wówczas, gdy był małym chłopcem. Wspinaczka wprawiła go w dobry nastrój, podobnie jak łagodne uderzenia wiatru; wszelkie myśli o An Sgeir zniknęły bez śladu. Gunn nie mógł złapać tchu i z wyraźną troską oglądał zadrapania na swoich czarnych lśniących butach. – Dawno już tego nie robiłem – wyznał Fin. – Jestem mieszczuchem, panie Macleod – wysapał sierżant. – I nie robiłem tego nigdy. Fin uśmiechnął się. – Nie zaszkodzi ci, George. – Już dawno nie czuł się tak wspaniale. – No dobra. Myślisz, że ten twój obrońca praw zwierząt zamordował Angela Macritchiego w odwecie za pobicie? – Wątpię. Nie wygląda na takiego. Jest trochę… – szukał odpowiedniego słowa – afektowany. Wie pan, o co mi chodzi? – spytał, a Fin skinął z rozmysłem głową. – Ale pracuję w policji dostatecznie długo, by wiedzieć, że najstraszniejsze zbrodnie popełniają ludzie, których nikt by o to nie posądzał. – I pochodzi z Edynburga. – Fin zastanawiał się nad czymś. – Sprawdził ktoś, czy ma alibi, jeśli chodzi o zabójstwo przy Leith Walk? – Nie. – Może warto się tym zająć. Badanie DNA załatwi go albo wykluczy w przypadku zabójstwa Macritchiego, ale to potrwa dzień lub dwa. Może powinienem z nim porozmawiać. – Zatrzymał się w pensjonacie Park, w Ness. Ci Sprzymierzeni nie dysponują chyba zbyt dużymi funduszami. Inspektor Smith zabronił mu opuszczać wyspę. Ruszyli przez wrzosowisko w stronę drogi, strasząc owce, które czmychały, gdy się zbliżali. – A ta napaść na tle seksualnym, jak mówiłeś… O co chodziło? – Fin podniósł głos z powodu wiatru. – Szesnastoletnia dziewczyna oskarżyła go o gwałt. – A zgwałcił ją? Gunn wzruszył ramionami. – Trudno w takich przypadkach znaleźć odpowiednie dowody, które umożliwiłyby postawienie konkretnych zarzutów. – No cóż, to prawdopodobnie bez znaczenia. Przynajmniej w tym wypadku. Powiedziałbym, że szesnastoletnia dziewczyna nie zdołałaby zrobić z Macritchiem tego, co zrobił z nim zabójca.

– Może i tak, panie Macleod, ale jej ojciec z pewnością by sobie poradził. Fin zatrzymał się w pół kroku. – Kto jest jej ojcem? Gunn skinął głową w stronę kościoła w oddali. – Pastor Donald Murray.

ROZDZIAŁ 4 Za trzy dni przypadał piąty listopada, rocznica wykrycia spisku prochowego. Zebraliśmy wielki zapas starych opon i czekaliśmy niecierpliwie, kiedy wreszcie rozpalimy w Ness największe ognisko. Każda wieś takie miała i każda chciała, by jej było najokazalsze. Traktowaliśmy tę rywalizację bardzo poważnie. Miałem trzynaście lat i chodziłem do drugiej klasy liceum w Crobost. Egzaminy, które czekały mnie pod koniec tego roku, miały zadecydować w dużym stopniu o mojej przyszłości. A kiedy ma się trzynaście lat, reszta życia jawi się jako wielka odpowiedzialność. Gdybym osiągnął dobre wyniki, poszedłbym do szkoły Nicolsona w Stornoway i zdawał egzaminy na koniec liceum, może nawet zrobiłbym maturę. Miałbym szansę pójść na uniwersytet, co stanowiłoby okazję do ucieczki. Jeśliby mi poszło kiepsko, wylądowałbym w Lews Castle School, która w tamtym czasie wciąż mieściła się w zamku. Ale moja edukacja miałaby charakter zawodowy. Szkoła szczyciła się dumną tradycją kształcenia pierwszorzędnych marynarzy, ale nie myślałem o morzu i nie chciałem zdobywać jakiegoś zawodu i utknąć w takim czy innym składzie materiałów budowlanych jak mój ojciec, kiedy nie mógł się już utrzymać z rybołówstwa. Kłopot polegał na tym, że nie szło mi zbyt dobrze. Życie trzynastolatka jest pełne atrakcji, które odciągają go od nauki. Jak na przykład noc piątego listopada. Poza tym mieszkałem już wtedy od pięciu lat u swojej ciotki, która zaganiała mnie do roboty w gospodarstwie – wycinałem torf, odkażałem owce, asystowałem przy kryciu zwierząt i ich narodzinach, zbierałem siano. Nie interesowała się, jak mi idzie w szkole, dobrze czy źle. A mnie trudno było się zmusić, by siedzieć do późna nad jakimś nudnym podręcznikiem historii czy równaniem matematycznym. Właśnie wtedy u mojej ciotki zjawił się po raz pierwszy ojciec Artaira i zaproponował, że będzie udzielał mi korepetycji. Odparła, że chyba zwariował. Skąd miałaby wziąć pieniądze na prywatne lekcje? Zapewnił, że nie musi płacić grosza. Uczył już Artaira, mógł przy okazji uczyć także mnie. Powiedział jej również (wiem, bo sama mi to przekazała później słowo w słowo, z wyraźną nutą sceptycyzmu w głosie), że według niego jestem bystrym chłopcem, ale mam słabe wyniki w nauce. I że przy odrobinie odpowiedniego nacisku zdam egzaminy i pójdę do Nicolsona. Kto wie, może nawet na uniwersytet. Tak więc tamtego wieczoru siedziałem przy stole w małym pokoju na tyłach domu Artaira; jego ojciec nazywał ten pokój swoim gabinetem. Jedną ścianę zakrywały półki uginające się od ciężaru ciasno poustawianych książek. Setek książek. Pamiętam, że się zastanawiałem, jakim cudem jeden człowiek może tyle przeczytać w ciągu swojego życia. Pan Macinnes miał mahoniowe biurko, którego blat wyłożono zieloną skórą, i krzesło z drewnianymi szczeblami w oparciu. To biurko stało pod ścianą naprzeciwko półek z książkami. Był tam także wygodny fotel, w którym siedział, gdy czytał, a obok stolik do kawy z lampą przegubową. Kiedy pan Macinnes podnosił głowę, widział przez okno morze. Artair i ja uczyliśmy się przy składanym stoliku do kart, który ustawiono na środku pokoju. Siedzieliśmy na krzesłach, tyłem do okna, by nie rozpraszał nas widok. Czasem pan Macinnes udzielał nam wspólnych lekcji, zazwyczaj matematyki. Częściej jednak zajmował się nami osobno. Chłopcom siedzącym obok siebie trudno się skupić na nauce. Nie pamiętam już wiele z tych długich sesji edukacyjnych, które odbywały się w mroku zimowych wieczorów czy w świetle wczesnej wiosny, prócz tego, że ich nie lubiłem. Dziwne jest jednak to, co zdołałem zapamiętać. Na przykład czekoladową barwę stolika o blacie wykładanym

filcem i szpecącą go bladą plamę po kawie o wyraźnych zarysach, przypominającą kształtem mapę Cypru. Pamiętam widoczny w rogu pokoju na stropie stary brązowy zaciek, który przywodził mi na myśl głuptaka w locie, i przecinającą sufit linię pęknięcia w tynku; biegła pod kątem po gzymsie, by zniknąć pod kremową tapetą o wytłaczanym wzorze. Pamiętam też rysę na szybie, dostrzeganą podczas tych ukradkowych spojrzeń przez okno, a także uporczywą woń dymu fajkowego, która zdawała się unosić bezustannie wokół ojca Artaira, choć nie przypominam sobie, bym widział go kiedykolwiek palącego. Pan Macinnes był wysokim, chudym mężczyzną o dobre dziesięć lat starszym od mojego ojca. Przypuszczam, że w latach siedemdziesiątych przyznał w końcu sam przed sobą, że nie jest już młodym człowiekiem. Nie zmienił jednak fryzury aż do lat osiemdziesiątych, chociaż nikt już wtedy nie nosił tak długich włosów. Dziwne, jak ludzie potrafią utknąć w pętli czasu. W ich życiu następuje okres, który ich określa, i trwają przy tym przez całe dekady: ta sama fryzura, ten sam styl ubierania się, ta sama muzyka, nawet jeśli otaczający ich świat zmienił się nie do poznania. Moja ciotka utknęła w latach sześćdziesiątych. Meble z drewna tekowego, fioletowe dywany, pomarańczowa farba na ścianach. The Beatles. Pan Macinnes słuchał The Eagles. Pamiętam Tequila Sunrises, New Kid in Town i Life in the Fast Lane. Nie był jednak typem delikatnego nauczyciela. Odznaczał się tężyzną fizyczną. Lubił żeglować i zawsze uczestniczył w corocznej wyprawie łowieckiej na An Sgeir. Był na mnie zły tamtego wieczoru, ponieważ nie umiałem się skoncentrować. Artair chciał mi coś koniecznie powiedzieć, kiedy się zjawiłem, ale jego tata kazał mi natychmiast iść do pokoju na tyłach domu, a synowi polecił zachowywać się spokojnie. Sprawa nie była pilna. Wyczuwałem jednak przez drzwi niecierpliwość Artaira i w końcu pan Macinnes uświadomił sobie, że przegrywa bitwę, i powiedział, że mogę już iść. Artair nie mógł się już doczekać, żeby wyciągnąć mnie z domu, i obaj pospieszyliśmy w ciemności frontową ścieżką do furtki. Była przeraźliwie zimna noc, a niebo smoliście czarne i wysadzane klejnotami gwiazd. Nie wyczuwało się wiatru i na wrzosowisku, niczym pył, osiadał gęsty biały szron, migocząc niespiesznie, podczas gdy księżyc wspinał się na jesienną wysokość i rzucał swój wspaniały blask na spokojne morze. Hebrydy objęła strefa wysokiego ciśnienia; przewidywano, że nie zmieni się to przez kilka dni. Idealne warunki na nocne ognisko. Słyszałem podniecenie w świszczącym oddechu Artaira. Wyrósł na dużego, silnego chłopaka, wyższego ode mnie, ale obarczonego przekleństwem astmy, która czasem zatykała mu drogi oddechowe. Pociągnął głęboko z inhalatora. – Chłopaki ze Swainbost zdobyli gdzieś oponę od traktora. Ma prawie dwa metry średnicy! – Cholera! – rzuciłem w odpowiedzi. Taka opona paliłaby się lepiej niż to, co mieliśmy. Zgromadziliśmy ich ze dwanaście, ale to były tylko opony samochodowe i rowerowe, plus dętki. I nie ulegało wątpliwości, że ci ze Swainbost też zebrali tego pod dostatkiem. – Skąd ją wykombinowali? – A czy to ważne? Zdobyli ją i rozpalą ognisko większe od naszego. – Urwał na chwilę, wyczekując mojego rozczarowania, potem się uśmiechnął. – Może. Zmarszczyłem bezwiednie czoło. – Co chcesz przez to powiedzieć? – Nie wiedzą, że my o tym wiemy – oświadczył konspiracyjnie. – O tej oponie. Gdzieś ją ukryli i zamierzają ją wytoczyć dopiero wieczorem, przed rozpaleniem ogniska. Może to z powodu tej godziny, którą spędziłem w gabinecie pana Macinnesa, ale nie mogłem zrozumieć, o co mu chodzi. – Więc?

– Uważają, że jeśli się o tym dowiemy, to z zazdrości będziemy to sabotować. Zaczęło mi być zimno. – No cóż, wiemy o tym. Nie rozumiem tylko, jak, u diabła, możemy sabotować oponę od traktora. – O to właśnie chodzi. Nie zamierzamy jej sabotować. – Podniecenie Artaira uwidaczniało się w błysku jego oczu. – Zamierzamy ją ukraść. Poczułem się kompletnie zaskoczony. – Czyj to pomysł? – Donalda Murraya – odparł Artair. – Ma plan. ••• Nazajutrz podczas długiej przerwy szron wciąż pokrywał ziemię grubą warstwą. Wszyscy wylegli na szkolne podwórze. Było z sześć górek nadających się do zjeżdżania. Najlepsza znajdowała się w miejscu najbardziej oddalonym od bramy, tam gdzie grunt schodził stromo aż do rowu odpływowego. Stok miał dobre pięć metrów długości. Krótki rozbieg, reszty dokonywała grawitacja. Trzeba było jednak zeskoczyć na końcu z sanek, bo w przeciwnym razie lądowało się w rowie. Przebierałem niecierpliwie nogami, stojąc w kolejce i chcąc jak najszybciej zjechać, ale Donald Murray zwołał zebranie chłopaków z Crobost i wszyscy zbiliśmy się w grupkę obok pracowni technicznej. Mogłem tylko obserwować z zazdrością, jak inni pędzą na sankach. Donald był wysokim, kościstym chłopcem o kształtnej głowie i włosach o barwie piasku, które opadały mu na czoło. Podobał się bez wyjątku wszystkim dziewczynom, ale nie zwracał na to najmniejszej uwagi. Preferował męskie towarzystwo i miał predyspozycje do przywództwa; w jego obecności człowiek czuł się bezpieczny i nie lękał się braci Macritchiech. Angel zdążył już ukończyć szkołę i poszedł do zawodówki w Lews Castle. Jednak Murdo Ruadh pozostał i stanowił wciąż zagrożenie. Początkowo Donald czerpał siłę z faktu, że wszyscy bali się jego ojca. To znaczy wszyscy z wyjątkiem samego Donalda. W tamtych czasach pastor Coinneach Murray wciąż był niezwykle znaczącą postacią w miejscowej społeczności i zaliczał się do ludzi budzących niemały respekt. Coinneach to po gaelicku Kenneth i choć na tablicy pod kościołem było napisane „Kenneth Murray”, wszyscy znali go jako Coinneacha. Nikt się tak jednak do niego nie zwracał. Wszyscy mówili „pan” albo „wielebny Murray”. Wyobrażaliśmy sobie, że jego własna żona tak go nazywa. Nawet w łóżku. Donald jednak nie mówił o ojcu inaczej niż „ten stary drań”. Sprzeciwiał mu się przy każdej okazji, odmawiał chodzenia w niedzielę do kościoła i w rezultacie spędzał ten dzień na plebanii. Pewnego wieczoru w sobotę urządziliśmy sobie przyjęcie w czyimś domu. Rodzice tego kogoś byli akurat na weselu w Stornoway i obawiając się jazdy samochodem po kilku drinkach, postanowili zostać tam na noc. Nie było tak strasznie późno, może wpół do jedenastej, kiedy drzwi otworzyły się gwałtownie i na progu stanął sam Coinneach Murray, niczym anioł pomsty zesłany przez Boga, by ukarać nas za grzechy. Oczywiście większość obecnych paliła i piła. Były też dziewczęta. Coinneach wyraził grzmiącym głosem swoją dezaprobatę i oznajmił, że porozmawia z naszymi rodzicami, i to bez wyjątku. Czy nie wiemy, że jest wigilia Dnia Pańskiego i że dzieci w naszym wieku powinny już dawno leżeć w łóżkach? Wszyscy byliśmy przerażeni. Z wyjątkiem Donalda. Nie ruszył się z miejsca; siedział z puszką piwa w ręku w swobodnej pozie na kanapie. Oczywiście pastor przyszedł przede wszystkim po niego. Oskarżycielsko wycelował drżący palec w syna i kazał mu się zbierać. Donald jednak siedział

dalej z posępnym wyrazem buntu na twarzy, po czym zaszokował nas wszystkich, mówiąc ojcu, żeby się odpieprzył. Zapadła taka cisza, że można było usłyszeć muchę przelatującą w Stornoway. Czerwony z gniewu i poniżenia, Coinneach Murray wkroczył w głąb pokoju i wytrącił Donaldowi puszkę z dłoni. Piwo rozlało się wszędzie, nikt jednak nie drgnął. I nikt się nie odezwał słowem. Nawet pastor. Pomijając respekt, który wzbudzała koloratka, miał niezwykle silną osobowość. Był potężnie zbudowanym, mocnym człowiekiem. Chwycił Donalda za kark, podniósł go z kanapy i wyprowadził siłą w nocną ciemność. Był to budzący grozę pokaz siły wobec aktu buntu; nikt nie chciał być na miejscu Donalda, wiedząc, co się stanie, kiedy ojciec przyprowadzi go już do domu. I, zgodnie z obietnicą, wielebny Coinneach Murray odwiedził rodziców każdego chłopaka i dziewczyny, którzy tamtego wieczoru brali udział w zabawie; przyszło im drogo za to zapłacić, choć ja tego uniknąłem. Moja ciotka odznaczała się sporą dawką ekscentryczności i było rzeczą całkowicie naturalną, że w bogobojnej społeczności odstawiała zaprzysięgłą ateistkę. Oznajmiła pastorowi bez ogródek, choć nie tak dosadnie jak Donald, gdzie może sobie wsadzić swoje świętoszkowate oburzenie. Odparł, że ciotka z pewnością pójdzie do piekła. „No to się tam spotkamy” – oznajmiła, zatrzaskując za nim drzwi. Przypuszczam, że to od niej nauczyłem się pogardy wobec Kościoła. Tak więc Donald zyskał, i to zasłużenie, pewien rodzaj legendarnego statusu, nie z powodu funkcji, jaką sprawował jego ojciec, tylko dlatego, że Donald mu się sprzeciwiał tak, a nie inaczej, i że postępował wbrew wszystkiemu, co tamten uosabiał. Donald jako pierwszy w naszej klasie zaczął palić. I pić. Był pierwszym z moich rówieśników, którego zobaczyłem zalanego. Ale miał też pozytywne cechy. Osiągał dobre wyniki w sporcie. Zajmował w klasie drugie miejsce. I choć nie mógł się pod względem fizycznym równać z Murdem Ruadhem, jeśli chodzi o intelekt, bił go na głowę. Murdo wiedział o tym, więc na ogół omijał Donalda szerokim łukiem. Tamtego dnia zebrało się nas na podwórku szkolnym sześciu. Donald, ja i Artair, a także dwóch chłopaków z najniżej położonej części wioski, Iain i Seonaidh, wreszcie Calum Macdonald. Zawsze było mi go żal. Niższy niż pozostali, miał w sobie coś delikatnego i miękkiego. Osiągał dobre wyniki z wychowania plastycznego, lubił muzykę celtycką i grał w orkiestrze szkolnej na clarsach, małej harfie celtyckiej. Był też bezlitośnie prześladowany przez Murda Ruadha i jego bandę. Nigdy o tym nie mówił i nigdy się nie skarżył, ale zawsze wyobrażałem sobie, że wieczorami płacze przed zaśnięciem. Oderwałem wzrok od górki na przeciwległym końcu podwórza i zająłem się planem wieczornego najazdu na Swainbost. – Dobra – rzucił Donald. – Spotkamy się na końcu drogi cmentarnej w Swainbost jutro o pierwszej w nocy. – Jak mamy wyjść niepostrzeżenie z domu? – spytał Calum. Oczy miał szeroko otwarte i nie krył obaw. – To twój problem. – Donald nie wykazywał najmniejszego zrozumienia. – Jeśli ktoś nie chce iść, trudno. – Urwał, żeby wszyscy mieli szansę wycofać się póki czas. Nikt tego nie zrobił. – W porządku, około stu metrów dalej, przy drodze prowadzącej na cmentarz, znajdują się resztki starego czarnego domu z blaszanym dachem. Przechowuje się tam głównie sprzęt rolniczy. Na drzwiach jest kłódka. Tam właśnie schowali oponę. – Skąd to wszystko wiesz? – spytał Seonaidh. Donald uśmiechnął się z wyższością. – Znam jedną dziewczynę ze Swainbost. Drze ze swoim bratem koty. Wszyscy skinęliśmy głowami, niezaskoczeni w najmniejszym stopniu tym, że Donald zna

dziewczynę ze Swainbost; nie wątpiliśmy, że poznał ją „dogłębnie”. – Co tu się, kurwa, dzieje? Obok nas stanął Murdo Ruadh, wspierany przez tych samych dwóch chłopaków, którzy zaczęli się z nim zadawać pierwszego dnia w szkole, tyle lat temu. Jeden z nich miał już koszmarny trądzik; człowiek siłą rzeczy gapił się na skupiska ropiejących żółtawych krost wokół nosa i ust. Nasz krąg cofnął się szybko, odsuwając od Murda. – Nic, co dotyczyłoby ciebie – oznajmił Donald. – Owszem, dotyczy. – Murdo wydawał się niezwykle pewny siebie, zważywszy na obecność Donalda. – Zamierzacie zwędzić oponę, którą ukryli chłopaki ze Swainbost. Byliśmy zszokowani, że wie. Po chwili, kiedy już się trochę otrząsnęliśmy, zaświtało nam, że jeden z nas musiał się wygadać. Wszyscy spojrzeli na Caluma. Zaczął się niespokojnie wiercić. – Nic mu nie powiedziałem, słowo daję. – Nieważne, skąd wiem – warknął Murdo Ruadh. – Wiem, i już, dobra? Chcemy w to wejść. Ja, Angel i chłopaki. W końcu jesteśmy z Crobost, no nie? – Nie. – Donald był nieprzejednany. – Wystarczy nas tylu, ilu jest. Murdo nie był w najmniejszym stopniu zrażony. – To duża opona – odparł. – Waży pewnie od cholery. Niełatwo będzie ją nieść. – Nie zamierzamy jej nieść – oświadczył Donald. Jego słowa momentalnie zbiły Murda z pantałyku. – No to jak chcecie ją ściągnąć do Crobost? – Potoczymy ją, głupku. – Och. – Najwidoczniej Murdo Ruadh nie pomyślał o tym. – I tak ciężko ją będzie podnieść, a potem toczyć. – Powiedziałem ci już. – Donald nie zamierzał ustępować. – Nie potrzebujemy cię. – Słuchaj! – Murdo dźgnął go palcem w pierś. – Nie obchodzi mnie, co mówisz. Albo w to wchodzimy, albo was zakapujemy. – Wyciągnął tego asa z rękawa i teraz cofnął się triumfalnie o krok. – I jak będzie? Widząc przygarbione barki Donalda, zorientowałem się, że tym razem przegrał. Żaden z nas nie miał ochoty zadawać się z braćmi Macritchie i ich kumplami, ale też nie chcieliśmy, żeby ci ze Swainbost w noc Guya Fawkesa rozpalili największe ognisko. – Dobra – powiedział Donald z westchnieniem rezygnacji. Murdo Ruadh nie krył zadowolenia. ••• Nie zasnąłbym tej nocy, nawet gdybym chciał. Siedziałem do późna, odrabiając na następny tydzień lekcje zadane przez pana Macinnesa. W moim pokoju stał dwużeberkowy grzejnik elektryczny z promiennikiem, ale nie czuło się jego ciepła, chyba że człowiek przybliżył się do niego na jakieś dwanaście centymetrów, ale wtedy parzył. Miałem na nogach dwie pary skarpet i duże skórzane buty robocze, a na sobie dżinsy, podkoszulek, koszulę, gruby sweter wełniany i kurtkę. I wciąż trząsłem się z zimna. To był wielki, nieprzytulny dom, zbudowany w latach dwudziestych, i kiedy od morza napływał wiatr, okna i drzwi drżały, pozwalając mu hulać do woli. Tego wieczoru nie było wiatru, ale temperatura spadła poniżej minus dwudziestu stopni, a ogień torfowy na kominku w salonie wydawał się bardzo daleki. Gdyby ciotka zechciała zajrzeć do mnie przed pójściem do łóżka, nie powinna się zdziwić, że jestem tak zakutany. Wiedziałem oczywiście, że tego nie zrobi. Nigdy tego nie robiła. Około wpół do jedenastej usłyszałem, jak wchodzi na górę. Zazwyczaj kładła się późno,

ale tego wieczoru nawet dla niej było za zimno, a łóżko i butelka z gorącą wodą stanowiły jedyną obronę przed chłodem. Pracowałem przy lampce jeszcze przez półtorej godziny, wreszcie zamknąłem książki, a potem nasłuchiwałem pod drzwiami jakichkolwiek odgłosów życia. Nic do mnie nie dotarło, więc wymknąłem się w ciemność korytarza. Ku swemu przerażeniu pod drzwiami sypialni ciotki dostrzegłem światło. Domyśliłem się, że czyta. Czmychnąłem szybko do swojego pokoju. Drewniane schody były stare i skrzypiały; uświadomiłem sobie, że nie zdołam zejść na dół bezgłośnie. Pozostawało mi jedno: wydostać się przez okno na dach i zsunąć po rynnie. Robiłem to już wcześniej, ale przy grubej warstwie szronu na dachówkach byłoby to dość ryzykowne przedsięwzięcie. Poradziłem sobie z zardzewiałą metalową ramą okna i otworzyłem je na oścież. Zawias zaskrzypiał straszliwie, ja zaś zamarłem z przerażenia, czekając na głos ciotki, ale słyszałem tylko bezustanny rytm morza zalewającego kamienistą plażę gdzieś w dole, jakieś piętnaście metrów dalej. Zimne powietrze uszczypnęło mnie w twarz i przeniknęło palce, kiedy przytrzymałem się ramy okiennej, żeby wydostać się na zewnątrz. Dach opadał stromo aż do rynny. Wyczułem ją stopami, a potem przesuwałem się powoli aż do ściany szczytowej, gdzie mogłem się opuścić i objąć nogami pionową rurę. Z poczuciem wielkiej ulgi zjechałem w dół po zimnym metalu na ziemię. Wydostałem się z domu! Powietrze pachniało zimowym szronem i dymem torfowym. Stary samochód ciotki stał na betonowym podjeździe. Za cieniem rzucanym przez pozostałości starego zrujnowanego domostwa widać było kamienistą plażę, jasną w blasku księżyca niczym za dnia. Spojrzałem do góry i zobaczyłem, że w pokoju ciotki wciąż pali się światło; pobiegłem do betonowej przybudówki po wschodniej stronie domu. Wziąłem swój rower, zerknąłem na zegarek i zacząłem pedałować z całych sił po jednopasmowej drodze w kierunku Crobost; po lewej stronie migotało złowrogo wrzosowisko, po prawej lśnił ocean. Dochodziło wpół do pierwszej. Dom ciotki stał w odległości mniej więcej półtora kilometra na południe od wioski, przycupnąwszy samotnie na klifach niedaleko maleńkiego portu w Crobost, który krył się w głębokiej skalnej niszy. Dotarłem do wioski w ciągu kilku minut, minąwszy po drodze rodzinny dom, ciemny i opustoszały, zamknięty teraz i popadający w smutną ruinę. Starałem się, jak zawsze, nie patrzeć w tamtą stronę. Przypominał boleśnie i nieodmiennie, jak wyglądało niegdyś moje życie i jak wciąż mogło wyglądać. Parterowe domostwo Artaira usadowiło się poniżej poziomu drogi; mroczny wzgórek torfowego kopca odcinał się na tle srebrnego oceanu, a blask księżyca dobywał z ciemności ułożone starannie w jodełkę placki darni. Podjechałem pod furtkę i wlepiłem wzrok w czerń otaczającą dom. Artair od dawna nosił przezwisko Świstak, ale nie mogłem się przemóc, żeby tak na niego wołać. – Artair! Mój szept wydawał się przerażająco głośny. Nigdzie jednak nie zauważyłem śladu przyjaciela. Odczekałem pięć minut, coraz bardziej zdenerwowany, patrząc co chwila na zegarek, jakbym mógł w ten sposób zwolnić bieg czasu. Groziło nam, że się spóźnimy. Już miałem zrezygnować, kiedy usłyszałem głośny stukot dochodzący od strony domu przy wzgórku torfowym. Z ciemności wyłonił się Artair, dysząc chrapliwie; uwolnił się od plastikowego wiadra, którego rączka zaplątała mu się wokół kostki. Przebiegł po trawie, niemal wykonał salto nad ogrodzeniem i odbił się od naprężonego drutu na szczycie, którego nie zauważył. Wylądował na plecach u moich stóp, szczerząc do mnie zęby w świetle księżyca. – Zrobiłeś to niezwykle subtelnie – zauważyłem. – Co tak długo? – Stary położył się spać dopiero pół godziny temu. Ma słuch jak cholerny zając. Musiałem się upewnić, że chrapie. – Dźwignął się z ziemi i zaklął. – Jezu! Cały jestem

w owczym gównie. Straciłem rezon. Pomyślałem, że jak będę go podwoził, zapaskudzi mi siodełko i obejmie mnie w pasie brudnymi rękami. – Wskakuj! – Przerzucił nogę przez rower, wciąż uśmiechając się do mnie idiotycznie. Wyczuwałem na jego ubraniu woń odchodów. – Tylko mnie nie pobrudź! – Z przyjaciółmi trzeba się dzielić. Od tego są. Chwycił się mojej kurtki. Zacisnąłem zęby i ruszyłem jednopasmowym traktem w stronę głównej drogi. Artair rozpościerał szeroko nogi, co pomagało nam utrzymać równowagę. Ukryliśmy nasz wehikuł w rowie, dwieście metrów od drogi cmentarnej w Swainbost, i resztę dystansu pokonaliśmy biegiem. Pozostali czekali niecierpliwie na końcu traktu, przycupnąwszy w cieniu starego budynku spółdzielczego, przejętego później przez firmę budowlaną z Ness. – Gdzie się podziewaliście, na litość boską? – wyszeptał Donald. Nagle z mroku wyłoniła się zwalista sylwetka Angela Macritchiego; pchnął mnie na ścianę. – Ty mały głupi gnojku! Im dłużej tu czekamy, tym większe ryzyko, że nas przyłapią! – Jezu! – syknął w ciemności Murdo Ruadh. – Co to za smród, kurwa? Wściekły, spojrzałem na Artaira, ale Donald rzucił: – Chodźmy, trzeba to załatwić. Wielkie łapsko Angela uwolniło mnie ze swego uścisku i ruszyłem za pozostałymi. Wymknęliśmy się spod osłony budynku i wkroczyliśmy w księżycowy blask padający ukośnie na drogę. Wydawało się, że widać nas jak na dłoni. Rozmieszczone nierównomiernie słupki ogrodzeń wyznaczały kierunek – cmentarz na odległym przylądku, pełen migoczących nagrobków. Nasze buty chrzęściły nienaturalnie głośno, miażdżąc szron na ziemi, gdy mijaliśmy pospiesznie ogrody przydomowe po lewej stronie. Oddechy kondensowały się w mroźnym powietrzu i kłębiły wokół naszych głów jak dym. Donald zatrzymał się pod starym czarnym domem krytym blachą falistą. Były tam solidne drewniane drzwi z wielką kłódką założoną na mocnych żelaznych uchwytach, a wyżej trójkątny daszek. – Jesteśmy na miejscu. Murdo Ruadh wyciągnął spod płaszcza nożyce do cięcia metalu i zbliżył się do drzwi. – Po diabła to? – spytał szeptem Donald. – Mówiłeś, że dom jest zamknięty na kłódkę. – Przyszliśmy tu po to, żeby zwędzić oponę, Murdo, a nie niszczyć czyjąś własność. – Więc jak poradzimy sobie z kłódką? – Tak jak się to normalnie robi, kluczem – odparł Donald i pokazał duży klucz na skórzanym rzemyku. – Skąd on to, kurwa, wytrzasnął? – padło ze strony chłopaka z trądzikiem. Jego krosty błyszczały w świetle księżyca. – Zna jedną dziewczynę – oznajmił Calum, jakby to wszystko wyjaśniało. Donald otworzył kłódkę i pchnął jedno skrzydło drzwi. Przesunęło się ze skrzypieniem w mroczne wnętrze. Wyjął z kieszeni latarkę, a my wszyscy stłoczyliśmy się za nim, gdy omiatał strumieniem światła zdumiewającą zbieraninę wszelkiego złomu. Był tam zardzewiały kadłub starego traktora, pradawny pług, uszkodzona snopowiązałka, kielnie, motyki, widły, szpadle, lina, sieć rybacka zwisająca z belek pod powałą, pomarańczowe i żółte plastikowe boje, które kołysały się tuż nad naszymi głowami, i kanapa z tylnej części jakiegoś starego samochodu. No i, oparta o przeciwległą ścianę, ogromna stara opona od traktora, większa od każdego z nas,

z bieżnikiem, w którym można było zanurzyć pięść. Miała ponaddwudziestocentymetrową dziurę, uszkodzenie spowodowane przez nierozważnego kierowcę. Być może ubezpieczenie pokryło koszt jej wymiany, ale z samej opony nie mieliby już żadnego pożytku ani ludzie, ani zwierzęta. Stała się doskonałą pożywką dla ognia. Patrzyliśmy na nią w milczącym podziwie. – Jest piękna – wyszeptał Artair. – Będzie się palić przez kilka pieprzonych dni – zauważył Angel. – Zabierzmy ją stąd – polecił Donald, w którego głosie wyczuwało się nutę triumfu. Ważyła z tonę, ta opona, tak jak przewidywał Murdo Ruadh. Wszyscy musieliśmy ją przytrzymywać, by nie upadła, gdy wytaczaliśmy ją z budynku na drogę. Donald odłączył się od nas na chwilę, zamknął drzwi i zatrzasnął kłódkę. Po chwili wrócił, uśmiechając się złośliwie. – Nie będą mieli pojęcia, co się stało. Jakby ta opona rozpłynęła się w powietrzu. – Tak, dopóki nie pójdzie z dymem w naszym ognisku – oświadczył wyraźnie rozbawiony Murdo. Cholernie ciężko pchało się tę oponę po wzniesieniu w stronę głównej drogi, choć stromizna była niewielka. Zrozumieliśmy, jak trudno będzie wtoczyć to draństwo do naszej wioski. Zapowiadała się długa noc. Kiedy dotarliśmy do końca drogi, oparliśmy oponę o ścianę starego budynku spółdzielczego i zrobiliśmy sobie przerwę; dyszeliśmy i oblewaliśmy się potem. Rozgrzani, nie odczuwaliśmy już zimna. Pojawiły się papierosy i po chwili wszyscy w milczącej dumie zaciągaliśmy się dymem. Byliśmy z siebie naprawdę zadowoleni. – Teraz będzie znacznie trudniej – oznajmił Donald, osłaniając zwiniętą dłonią rozżarzony czubek papierosa. – Jak to? – Murdo popatrzył na niego spode łba. – Droga biegnie w dół do samego skrętu na Crobost. – Właśnie. Z górki będzie jeszcze gorzej. Trzeba będzie pilnować, żeby nie potoczyła się sama. Z przodu muszą stanąć najwięksi i najsilniejsi. Tak więc bracia Macritchie, chłopak z trądzikiem i jego kumpel zostali wyznaczeni do przytrzymywania opony z przodu – oparli o nią dłonie, obróceni tyłem do biegnącego w dół zbocza. Ja i Artair stanęliśmy z jednej strony, Iain i Seonaidh z drugiej, a Donald i Calum na końcu. Właśnie wytoczyliśmy ją na główną drogę, gdy nagle zza ślepego zakrętu na szczycie wzniesienia pojawił się błysk reflektorów samochodowych. Żaden z nas nie usłyszał nawet warkotu silnika. Wybuchła panika. Nie było czasu, żeby zatoczyć oponę z powrotem w cień budynku, więc Donald wsparł ją ramieniem i pchnął w stronę rowu. Poleciała tam, porywając ze sobą Murda Ruadha. Dotarł do nas odgłos pękającego cienkiego lodu i, gdy już ukryliśmy się błyskawicznie, stłumione przekleństwo młodszego z braci Macritchiech: „Ty pieprzony draniu!”. Samochód minął nas i po chwili jego światła zaczęły się oddalać, zmierzając ku skrętowi na Fivepenny i Butt of Lewis. Z rowu, parskając w zimnym powietrzu i przeklinając, wygramolił się Murdo Ruadh; twarz miał umazaną błotem i Bóg wie czym jeszcze. Oczywiście pokładaliśmy się wszyscy ze śmiechu, dopóki Murdo nie przeszedł na drugą stronę szosy i nie walnął mnie w skroń, aż zadzwoniło mi w uszach. Ten facet nigdy za mną nie przepadał. – Myślisz, że to cholernie zabawne, mały gnoju? – Powiódł wzrokiem po twarzach tych, którzy starali się za wszelką cenę zachować powagę. – Ktoś jeszcze uważa, że to śmieszne? Nikt nie śmiał tego przyznać. – Bierzmy się do roboty – rzucił Donald Murray. Dopiero po pięciu minutach udało się nam wyciągnąć oponę z rowu i ustawić ją pionowo; twarz piekła mnie cały czas. Wiedziałem, że nazajutrz będę miał na policzku wielkiego siniaka.

Znowu zajęliśmy wyznaczone pozycje i zaczęliśmy powoli i ostrożnie toczyć oponę w dół, ku końcowi drogi od strony Crobost. Z początku wydawało się to łatwiejsze niż wtaczanie jej pod górę. Potem jednak, stopniowo, gdy kąt nachylenia drogi coraz bardziej się zwiększał, opona nabrała rozpędu. – Na litość boską – syknął Donald. – Przytrzymajcie ją! – A co my tu, kurwa, próbujemy robić? – W głosie Angela dawało się wyczuć narastającą panikę. Opona gnała coraz szybciej, guma parzyła nam dłonie, kiedy próbowaliśmy ją przytrzymać, biegnąc obok koła, którego prędkość wzrastała z każdą sekundą. Banda braci Macritchiech nie mogła już go powstrzymywać. Pierwszy odpadł chłopak z trądzikiem; opona przetoczyła mu się po nodze. Calum zaczepił się o niego i rozciągnął jak długi na drodze. – Nie damy rady, nie damy rady! – rzucił, niemal krzycząc, Murdo Ruadh. – Ciszej, na litość boską – syknął Donald. Po obu stronach drogi stały domy, ale, prawdę powiedziawszy, hałas był najmniejszym z naszych problemów. Opona uwolniła się już spod naszej kontroli. Angel i Murdo odskoczyli na bok, a ostatnie desperackie próby, jakie podejmował Donald, by zapanować nad bezwładnym ciężarem, też spełzły na niczym. Opona potoczyła się w dół, obdarzona własnym życiem. Wszyscy pognaliśmy za nią na złamanie karku. Ona jednak toczyła się coraz szybciej, oddalając się nieubłaganie. „O Boże…” – jęknął Donald, a ja uświadomiłem sobie to co on. Opona pędziła wprost na sklep, który znajdował się na skręcie głównej drogi, u stóp wzgórza. Przy tej prędkości mogła spowodować znaczne szkody, a my nie byliśmy w stanie nic zrobić. Dźwięk tłuczonego szkła wstrząsnął nocnym powietrzem niczym fala uderzeniowa. Opona walnęła w okno znajdujące się na lewo od drzwi. Przysięgam, że cały budynek zatrząsł się w posadach. A potem już nic się nie działo. Opona stała pionowo, wbita solidnie w otwór okienny jak jakaś osobliwa nowoczesna rzeźba. Zjawiliśmy się na miejscu około trzydziestu sekund po katastrofie, łapiąc spazmatycznie powietrze i nie mogąc wydusić ze strachu słowa. Staliśmy tylko i patrzyliśmy na to z niekłamanym przerażeniem. W najbliższych domach, sto pięćdziesiąt metrów dalej, rozbłysły światła. Donald kręcił tylko głową. „Nie wierzę” – powtarzał w kółko. – Musimy stąd spieprzać – wysapał Murdo Ruadh. – Nie. – Angel położył dłoń na piersi brata, zatrzymując go w miejscu. – Jak zwiejemy, to nie zrezygnują, aż znajdą tego, kto to zrobił. – O czym ty gadasz? – spytał Murdo, jakby uważał, że brat stracił rozum. – O koźle ofiarnym. Ktoś musi to wziąć na siebie i nie wsypać reszty. Wystarczy, że będą mieli na kogo zwalić winę. Donald pokręcił zdecydowanie głową. – To wariactwo. Zjeżdżajmy stąd, i tyle. Słyszeliśmy teraz głosy dobiegające z dali. Podniesione, pełne wątpliwości: „Co się, u licha, stało?”. Angel nie zamierzał jednak ustępować. – Nie. Mam rację. Zaufajcie mi. Potrzebujemy ochotnika. – Patrzył na każdego po kolei, w końcu jego spojrzenie zatrzymało się na mnie. – Ty, sierota. Masz najmniej do stracenia. Zanim zdążyłem się sprzeciwić, wielka pięść rąbnęła mnie prosto w twarz, zwalając z nóg. Upadłem na ziemię z taką siłą, że straciłem oddech. Po chwili dostałem kopniaka w brzuch. Zwinąłem się w żałosny kłębek i zwymiotowałem na żwir. Usłyszałem, jak Donald krzyczy:

– Przestań! Przestań, kurwa! I niski, groźny głos Angela: – Chcesz mnie powstrzymać, kościelny? Jak znajdą dwóch, to będzie jeszcze lepiej. Możesz być następny. Przez chwilę panowało milczenie, potem Calum zajęczał: – Musimy wiać! Usłyszałem tupot niknący w dali, potem zaś na oszronioną noc spłynął dziwny spokój. Nie mogłem się poruszyć, nie miałem nawet siły przekręcić się na plecy. Jak przez mgłę dostrzegałem kolejne światła w pobliskich domach. Usłyszałem, jak ktoś woła: „Sklep! Włamali się do sklepu!”. Ciemne powietrze przeszyły strumienie świateł z latarek. Jakieś ręce dźwignęły mnie szorstko z ziemi. Ledwie trzymałem się na nogach. Poczułem pod pachami czyjeś ramiona, a potem usłyszałem głos Donalda: – Trzymasz go, Artair? I znajomy świst oddechu. – Tak. Pociągnęli mnie biegiem na drugą stronę drogi, do rowu. Nie wiem, jak długo leżeliśmy tam w lodzie i błocie, ukryci w wysokiej trawie, ale wydawało się, że całą wieczność. Widzieliśmy miejscowych, którzy zjawiali się w szlafrokach i gumowcach; światła latarek myszkowały po drodze i frontowej ścianie sklepu. I słyszeliśmy w głosach konsternację. Opona od traktora o średnicy prawie dwóch metrów, tkwiąca w witrynie, i ani żywego ducha. Doszli do wniosku, że tak naprawdę nikt się nie włamał do sklepu, ale że będzie lepiej, jeśli wezwą policję. Gdy rozpierzchli się w stronę swoich domów, Donald i Artair dźwignęli mnie na nogi, po czym ruszyliśmy niepewnie po zamarzniętym torfowisku. Potem Donald czekał ze mną przy furtce, w cieniu wzgórza, podczas gdy Artair poszedł po mój rower. Czułem się koszmarnie, może nawet jeszcze gorzej, wiedziałem jednak, że obaj, pojawiając się pod sklepem, dużo ryzykowali. – Dlaczego wróciliście? – Och, to był mój pomysł. Dość głupi. – Donald westchnął. – Nie chciałem, żebyś brał wszystko na siebie. – Umilkł. Nie widziałem jego twarzy, ale dosłyszałem w głosie gniew i złość. – Pewnego dnia wyrwę temu pieprzonemu Angelowi Macritchiemu skrzydła. Nigdy się nie dowiedzieli, kto wpakował oponę w okno wystawowe sklepu w Crobost. Ale nie zamierzali jej oddawać chłopcom ze Swainbost. Policja ją zarekwirowała, a my rozpaliliśmy największe tego roku ognisko w całym Ness.

ROZDZIAŁ 5 I Fin szedł jednopasmową drogą w stronę wioski; czuł na twarzy łagodne powiewy wiatru. Spojrzał w dół wzgórza i zobaczył odległą sylwetkę Gunna, który wracał do Port of Ness po samochód. Czuł pierwsze krople deszczu, ale czarne niebo już się przejaśniało. Pomyślał, że może nie zacznie padać. Był sierpień, ale ktoś rozpalił ogień w kominku. Wiatr niósł ze sobą ten aromatyczny, ciepły znajomy zapach dymu torfowego. Fin miał wrażenie, że cofa się o dwadzieścia, trzydzieści lat. To niezwykłe, pomyślał, jak bardzo się zmienił w tym czasie i jak niewiele się zmieniło w miejscu, gdzie dorastał. Czuł się niczym duch nawiedzający własną przeszłość, przechadzający się ulicami swego dzieciństwa. Był niemal pewien, że ujrzy samego siebie i Artaira wyłaniających się zza zakrętu obok kościoła i pedałujących na rowerach do sklepu u stóp wzgórza, żeby wydać tygodniowe kieszonkowe. Odwrócił głowę na dźwięk dziecięcego krzyku i zobaczył dwóch małych chłopców na prowizorycznej huśtawce obok domu na pobliskim wzniesieniu. Na sznurze łopotało suszące się pranie; patrzył, jak z domu wybiega kobieta, żeby zebrać rzeczy, zanim spadnie deszcz. Przy zakręcie stał dumnie kościół, górując nad wioską w dole i lądem, który schodził do samego morza. Wielki, wysypany szutrem parking powstał już po tym, jak Fin opuścił wyspę. Obie bramy, wjazdową i wyjazdową, chroniła przed owcami i ich odchodami zapora – kratownica wpuszczona w grunt – a nawierzchnię znaczyły świeżo namalowane białe linie, znak dla wiernych, że powinni swoje samochody ustawiać w chrześcijańskim porządku. Za czasów Fina ludzie udawali się do kościoła na piechotę, niektórzy mieli do pokonania wiele kilometrów. Czarne płaszcze oplątywały im nogi w powiewach wiatru, jedną dłonią przytrzymywali kapelusze, w drugiej ściskali Biblię. Z parkingu wiodły schody na plebanię – duży piętrowy budynek wzniesiony w czasach, gdy obowiązywała zasada, że pastor potrzebuje trzech pomieszczeń oficjalnych i pięciu prywatnych: trzech dla rodziny, jednego dla duchownego w gościnie i jednego pełniącego funkcję gabinetu. Z plebanii rozciągał się olśniewający widok na północny kraniec wyspy, aż do odległej latarni morskiej, która przypominała palec wskazujący niebo. Plebania była także narażona na gniew boży pod postacią pogody zesłanej z nieba. Nawet pastor był bezbronny wobec żywiołów nawiedzających wyspę Lewis. Za krzywizną wzgórza droga znów się wznosiła, biegnąc wierzchołkami klifów, a pozostała część Crobost ciągnęła się tam przez niemal kilometr. Fin wiedział, że parterowy dom, w którym mieszkał niegdyś Artair, i zagroda jego rodziców znajdują się w odległości zaledwie kilkuset metrów, choć nie dostrzegał ich z tego miejsca. Nie był jednak pewien, czy jest już gotów tam zajrzeć. Pchnął furtkę i zbliżył się do schodów prowadzących na plebanię. Zapukał kilka razy do drzwi i zadzwonił, ale nikt mu nie odpowiedział. Nacisnął klamkę i ujrzał przed sobą mroczny korytarz. – Halo? Jest tam kto? Powitała go jedynie cisza. Cofnął się więc, zamknął drzwi i spojrzał w stronę kościoła, który swoją masywnością wciąż robił wrażenie, wzniesiony z wielkich kamiennych bloków wyciętych z miejscowej skały. Ponad łukowatym wejściem wystrzelała ku górze dzwonnica;

towarzyszyły jej po obu bokach dwie niższe wieżyczki. Ale dzwonu nie było. Nigdy, o ile Fin sobie przypominał. Dzwony świadczyły o frywolności. Być może zalatywały katolicyzmem. Wszystkie okna były zwieńczone łukami, dwa nad głównym wejściem, dwa po obu jego stronach i po cztery wzdłuż bocznych ścian. Wysokie i proste. Ani śladu barwnych witraży w tej surowej kalwińskiej kulturze. Ani śladu symboliki, krzyży, radości. Jedno skrzydło drzwi stało otworem i Fin wszedł do przedsionka, gdzie pastor witał parafian i ściskał po nabożeństwie dłonie. Posępne miejsce – podłoga pokryta startymi deskami, ciemne lakierowane drewno. Pachniało kurzem, mokrą odzieżą i upływem czasu. Zapach, który nie zmienił się od trzydziestu lat. Przywodził na myśl te długie niedzielne dni, kiedy rodzice kazali Finowi siedzieć przez półtorej godziny i słuchać gaelickich psalmów i ognistego kazania w południe. O szóstej była kolejna dawka – dwie godziny szkółki niedzielnej w holu w tylnej części kościoła. Kiedy nie był akurat w kościele albo w szkółce, zostawał w domu, podczas gdy ojciec czytał wersety z Biblii w języku gaelickim. Fin podążył śladami dzieciństwa przez lewe drzwi i wszedł do kościoła z rzędami surowych i bezlitosnych drewnianych ławek po obu stronach przejścia prowadzącego do oddzielonego barierką podwyższenia na samym końcu, gdzie stali dorośli o poważnych obliczach, dyrygujący śpiewem. Wysoko w górze wznosiła się ambona, bogato rzeźbione podium przytwierdzone do ściany, z kręconymi schodkami po obu stronach. Dzięki niemu pastor podkreślał swą dominację nad zwykłymi śmiertelnikami, których każdej niedzieli chłostał groźbami wiecznego potępienia. Zbawienie zależy od nich samych, mówił im co tydzień. Jeśli tylko oddadzą się w ręce Pana. Fin niemal słyszał w wyobraźni gaelickie psalmy. Dziwne i pozbawione brzmienia instrumentów plemienne zawodzenie, które przypadkowemu i niewyrobionemu słuchaczowi mogłoby się wydać chaotyczne. Było w nim jednak coś poruszającego. Coś o ziemi i krajobrazie, o walce toczonej w obronie życia, wbrew wszelkim przeciwnościom. Coś o ludziach, pośród których dorastał. W większości dobrych, znajdujących coś wyjątkowego w sobie i w tym, jak głosili śpiewną chwałę Panu – wyraz wdzięczności za trudy życia, w którym dostrzegali sens i znaczenie. Na samo wspomnienie Fin poczuł dreszcz. Usłyszał nagle stukanie; zdawało się wypełniać kościół, wprawiając w drżenie balkon, który obiegał wnętrze z trzech stron. Metaliczne uderzenia. Rozejrzał się zdziwiony, potem uświadomił sobie, że dźwięk dochodzi z grzejników zamontowanych wzdłuż ścian. Centralne ogrzewanie było nowe. Podobnie jak podwójne szyby w oknach. Być może na niedzielnym nabożeństwie było teraz cieplej niż przed trzydziestu laty. Fin skierował się z powrotem do wejścia i zauważył z boku otwarte drzwi. Stukot dochodził gdzieś stamtąd. Za drzwiami znajdowało się pomieszczenie techniczne. Klapa wielkiego grzejnika na olej była otwarta; zdjęto osłonę, odkrywając bizantyjską plątaninę wewnętrznych elementów. Niektóre z nich zaściełały betonowe podwyższenie, na którym stał grzejnik. Fin zauważył skrzynkę z narzędziami i leżącego na plecach mężczyznę w niebieskim kombinezonie roboczym; próbował poluzować złącze rury, waląc w nie wielkim kluczem nastawnym. – Przepraszam – odezwał się Fin. – Szukam pastora Donalda Murraya. Mężczyzna w kombinezonie usiadł przestraszony, waląc przy tym głową o klapę kotła. – Cholera! W tym momencie Fin zauważył koloratkę pod rozpiętym na szyi kombinezonem. Rozpoznał kościstą twarz i czuprynę niesfornych włosów w kolorze piasku. Były teraz poprzetykane siwizną i rzadsze. Twarz też się zmieniła – straciła chłopięcą urodę, nabrała chytrości, wokół ust i oczu pojawiły się zmarszczki. – Właśnie go pan znalazł. – Mężczyzna patrzył zmrużonymi oczami, nie widząc

wyraźnie, bo światło padało na Fina od tyłu. – W czym mogę pomóc? – Na początek mógłbyś uścisnąć mi rękę. To zwykle robią starzy przyjaciele, prawda? Wielebny Murray zmarszczył czoło i wstał z podłogi, wpatrując się w twarz obcego człowieka, który go znał. Po chwili w jego oczach pojawił się błysk. – Mój Boże. Fin Macleod. – Chwycił dłoń Fina i uścisnął ją mocno, uśmiechając się przy tym szeroko. Fin znów dojrzał w nim tego chłopca, którego znał tyle lat wcześniej. – Dobrze cię widzieć, stary. Dobrze cię widzieć. Mówił szczerze, ale trwało to tylko chwilę, dopóki w jego głowie nie zaczęły się kłębić inne myśli, które przytłumiły uśmiech. Gdy znów spoważniał, rzucił tylko: – Kopę lat. Fin nie mógł prawie uwierzyć, kiedy Gunn mu powiedział, że Donald Murray przejął po ojcu funkcję pastora w Wolnym Kościele w Crobost. Widział to teraz na własne oczy, choć nie zmniejszyło to nawet odrobinę jego zdumienia. – Około siedemnastu. Ale nawet gdyby chodziło o siedemdziesiąt, nigdy bym nie pomyślał, że zobaczę cię w koloratce, chyba że na balu przebierańców. Donald pochylił nieznacznie głowę. – Bóg ukazał mi błędność moich ścieżek. Ścieżek, które, jak przypomniał sobie Fin, zawiodły go daleko od tej prostej i wąskiej. Donald wyjechał do Glasgow w tym samym czasie co on, ale podczas gdy Fin poszedł na uniwersytet, jego przyjaciel zajął się branżą muzyczną; promował najbardziej znane w mieście zespoły lat osiemdziesiątych. Potem jednak sprawy przyjęły zły obrót. Alkohol stał się ważniejszy niż praca. Agencja, którą kierował, zbankrutowała. Zaczął brać narkotyki. Fin spotkał go pewnego wieczoru na jakimś przyjęciu, a Donald zaproponował mu kokainę. I kobietę. Był oczywiście naćpany, a w oczach, tak niegdyś pełnych życia, kryło się coś martwego. Fin dowiedział się później, że Donald opuścił Szkocję i ruszył na południe, do Londynu. – Więc dopadł cię curàm? – spytał Fin. Donald wytarł szmatą zatłuszczone smarem dłonie, unikając starannie wzroku Fina. – Nie lubię tego określenia. Było to zjawisko tak powszechne na wyspie, że język gaelicki dopracował się słowa na jego określenie. Curàm znaczyło dosłownie „niepokój”. Jednak w odniesieniu do ludzi, którzy narodzili się na nowo, oznaczało coś, co można złapać. Jak wirus. Poniekąd tak było. Wirus umysłu. – Zawsze uważałem je za trafne – oświadczył Fin. – Najpierw to pranie mózgu w dzieciństwie, a potem gwałtowny sprzeciw i rozwiązłe życie. Alkohol. Narkotyki. Dziwki. – Umilkł na chwilę. – Brzmi znajomo? A potem, jak przypuszczam, pojawia się strach i poczucie winy, niczym spóźniona niestrawność po tej wczesnej diecie, na którą składa się tylko ogień piekielny i potępienie. Donald przyglądał mu się z ponurą miną, wyraźnie niechętny jakiejkolwiek dyskusji na ten temat. – Właśnie wtedy się uważa – ciągnął Fin – że Bóg przemówił do ciebie i że stajesz się kimś szczególnym dla tych wszystkich ludzi, którzy też pragną, by do nich przemówił. Tak z tobą było, Donaldzie? – Lubiłem cię kiedyś, Fin. – A ja cię lubiłem zawsze, Donaldzie. Od tego pierwszego dnia, kiedy nie pozwoliłeś, żeby Murdo Ruadh stłukł mnie na kwaśne jabłko. – Chciał go spytać, dlaczego w ten sposób odrzuca życie. Jednak wiedział, że Donald zrobił to już kiedyś, że spuścił je w kiblu razem z wódą i prochami. Może to rzeczywiście był jakiś rodzaj odkupienia. W końcu nie każdy żywił

tak gorzkie pretensje do Boga jak on, Fin. Pomyślał, że trzeba dać sobie spokój. – Przepraszam. – Przyszedłeś tu z jakiegoś powodu? – Najwidoczniej Donald nie był gotów wybaczać, tak jak Fin przepraszać. Fin uśmiechnął się kwaśno. – Tyle godzin spędzonych na nauce, żeby się dostać na uniwersytet, a ja zrezygnowałem. – Parsknął gorzkim śmiechem. – Skończyłem jako policjant. Niezłe, co? – Słyszałem. – Donald był teraz ostrożny. – Wciąż mi nie powiedziałeś, dlaczego tu jesteś. – Prowadzę śledztwo w sprawie Angela Macritchiego. Ściągnęli mnie na wyspę, bo został zamordowany tak samo jak ofiara zabójstwa, którym zajmuję się w Edynburgu. Po twarzy Donalda przesunął się cień uśmiechu. Przelotny obraz jego niegdysiejszej postaci. – I chcesz wiedzieć, czy to zrobiłem. – A zrobiłeś? Donald wybuchnął śmiechem. – Nie. – Powiedziałeś mi kiedyś, że wyrwiesz mu pieprzone skrzydła. Donald spoważniał. – Jesteśmy w Domu Bożym, Fin. – Miałbym się tym przejmować? Dlaczego? Donald przyglądał mu się przez chwilę, potem odwrócił się, przykucnął i zaczął chować narzędzia do skrzynki. – To ta twoja ciotka ateistka nastawiła cię przeciwko Bogu, prawda? Fin pokręcił głową. – Nie. Cieszyłaby się, gdyby mogła zrobić ze mnie tak szczęśliwego poganina jak ona. Ale trafiłem do niej za późno. Szkoda została wyrządzona wcześniej. Byłem już skażony. Jak zaczniesz wierzyć, to trudno przestać. A ja przestałem po prostu wierzyć, że Bóg jest dobry, to wszystko. Jedynym, który ponosił za to odpowiedzialność, był sam Bóg. Donald obrócił się i spojrzał na niego; zmarszczka na czole dowodziła, że nie rozumie. – Tamtej nocy, kiedy zabrał moich rodziców na wrzosowisku Barvas. – Fin zmusił się do uśmiechu. – Oczywiście byłem wtedy dzieciakiem. Teraz, w chwilach racjonalnego myślenia, potrafię sobie wytłumaczyć, że to bzdura, że takie rzeczy zdarzają się w życiu. – Po chwili dodał z goryczą: – Często. – Kolejny powód urazy. – Dopiero gdy nie mogę się oprzeć wrażeniu, że Bóg istnieje naprawdę, zaczynam znów odczuwać gniew. Donald obrócił się do swoich narzędzi. – Tak naprawdę nie przyszedłeś tu, żeby mnie spytać, czy zabiłem Angela Macritchiego? – Nie lubiłeś go. – Wielu ludzi go nie lubiło, ale to nie oznacza, że byliby gotowi go zabić. – Ważył przez chwilę młotek w dłoni, jakby sprawdzał jego ciężar. – Ale jeśli chcesz wiedzieć, co o tym sądzę, to powiem, że według mnie świat niewiele stracił na jego śmierci. – To niezbyt chrześcijańskie z twojej strony – zauważył Fin, a Donald wrzucił młotek do skrzynki. – Dlatego, że nas męczył, czy dlatego, że twoja córka oskarżyła go o gwałt? Donald wyprostował się. – Zgwałcił ją. – Przyjął teraz pozycję defensywną, jakby prowokując Fina, by mu zaprzeczył. – Nie zdziwiłoby mnie to w ogóle. Dlatego właśnie chciałbym wiedzieć, co się stało. Donald wyminął go i ruszył w stronę przedsionka.

– Myślę, że wszystko znajdziesz w raporcie policyjnym. Fin popatrzył za nim. – Wolałbym dowiedzieć się o tym z pierwszej ręki. Donald przystanął gwałtownie. Obrócił się na pięcie i zrobił krok w stronę dawnego kolegi szkolnego. Był od niego wyższy, miał prawie sto dziewięćdziesiąt centymetrów wzrostu i, jak przyszło Finowi do głowy, mógł bez trudu podciągnąć na linie ważącego ponad sto kilo Macritchiego i powiesić go na krokwi w hangarze w Port of Ness. – Nie chcę, żeby ktokolwiek, ty czy ktoś inny, rozmawiał z nią o tym ponownie. Ten człowiek ją zgwałcił, a policja potraktowała ją tak, jakby kłamała. Jakby sam gwałt nie był już dość poniżający. – Nie zamierzam jej poniżać ani oskarżać o kłamstwo. Pragnę tylko poznać jej wersję. – Nie. – Posłuchaj, nie chciałbym naciskać, ale to jest śledztwo w sprawie morderstwa, i jeśli zechcę z nią porozmawiać, zrobię to. Fin dojrzał w oczach Donalda ojcowski gniew. Zapłonął na krótko, potem jego płomień przygasł pod wpływem jakiegoś wewnętrznego mechanizmu kontrolnego. – Nie ma jej tutaj. Jest w mieście z matką. – Wobec tego wrócę. Może jutro. – Byłoby znacznie lepiej, Fin, gdybyś w ogóle tu nie przyjeżdżał. Fin wyczuł chłód groźby w tonie i słowach Donalda. Z trudem sobie przypomniał, że to ten sam chłopiec, który bronił go przed szkolnymi prześladowcami i narażał własną skórę, by wrócić tamtej nocy, kiedy on, Fin, leżał na ziemi pod sklepem w Crobost, powalony przez Angela Macritchiego. – Dlaczego? Bo mogę ustalić prawdę? Kto się musi jej obawiać, Donaldzie? – spytał Fin, ale dawny kolega tylko patrzył na niego gniewnie. – Wiesz, gdyby to moją córkę Macritchie zgwałcił, to prawdopodobnie wziąłbym sprawy w swoje ręce. Donald pokręcił głową. – Uważasz, że byłbym zdolny do czegoś takiego? To niewiarygodne, Fin. – Mimo wszystko jestem ciekaw, gdzie byłeś w sobotę wieczorem. – Twoi koledzy po fachu już mnie o to pytali, więc sądzę, że zostało gdzieś to zapisane. – Na podstawie zapisu nie potrafię ocenić, czy to prawda. Jeśli mam do czynienia z człowiekiem, na ogół tak. – Byłem tam, gdzie jestem zawsze w sobotę wieczorem. W domu, pracowałem nad niedzielnym kazaniem. Moja żona to potwierdzi, jeśli zechcesz ją o to spytać. – Donald podszedł do drzwi i otworzył je, dając tym samym do zrozumienia, że rozmowa dobiegła końca. – Nie do mnie należy karanie grzeszników. Bóg rozliczy się z Angelem Macritchiem tak, jak uzna to za stosowne. – Może już to zrobił. Fin wyszedł z kościoła wprost w wietrzne popołudnie. Rozpadało się na dobre. ••• Nim dotarł do samochodu, był przemoczony do suchej nitki. Osunął się na siedzenie pasażera i zatrzasnął drzwi. Krople deszczu, które osiadły mu na włosach, spływały po twarzy i karku. Gunn włączył dmuchawę. – No i co? – Powiedz mi, co się wydarzyło tamtego wieczoru, kiedy to, jak twierdzi dziewczyna, Macritchie ją zgwałcił.

II Kiedy wracali do Stornoway, niebo przykrywała postrzępiona chmura – pierzaste pasemka błękitu, czerni i liliowej szarości. Przed maską wozu za strugami deszczu ciągnęła się prosta droga, wznosząc się aż po horyzont i wstęgę światła pod sinym sklepieniem. – Ta historia wydarzyła się jakieś dwa miesiące temu – zaczął Gunn. – Donna Murray piła z grupą znajomych w Crobost Social Club. – Mówiłeś chyba, że ma dopiero szesnaście lat. Gunn zerknął na Fina, chcąc się przekonać, czy żartuje. – Dawno tu pana nie było, panie Macleod. – To nielegalne, George. – To się zdarzyło w piątek wieczorem. W pubie panował tłok. Niektóre dziewczęta dawno już skończyły osiemnaście lat. Zresztą nikt na to nie zwraca uwagi. W popołudniowy mrok wdarły się niespodziewanie promienie słońca; wycieraczki zgarniały z szyby deszcz i światło. Nad wrzosowiskiem po lewej pojawiła się nagle tęcza. – Dziewczyny i chłopcy zachowywali się jak zwykle. Wie pan, jak to jest, kiedy alkohol miesza się z hormonami. W każdym razie Macritchie siedział na swoim ulubionym miejscu przy barze i wsparty na łokciu gapił się pożądliwym wzrokiem na młode dziewczęta. Trudno uwierzyć, że miał jeszcze jakieś hormony po tych hektolitrach piwa, które latami przepuszczał przez organizm. – Gunn parsknął śmiechem. – Widział pan jego wątrobę. Fin skinął głową. Angel zawsze pił, nawet jako nastolatek. – Tak czy inaczej, w oko wpadła mu Donna, nie wiadomo dlaczego. I, co trudno zrozumieć, uroił sobie, że jej się spodoba. Więc zaproponował jej drinka. Odmówiła, i byłby to koniec zabawy, ale ktoś mu chyba powiedział, że to córka Donalda Murraya. To go wyraźnie zachęciło. Fin mógł sobie wyobrazić, że obmacywanie córki Donalda Murraya – a zwłaszcza świadomość, że dowie się o tym jej ojciec – pobudzało chory umysł Angela. – Przez resztę wieczoru wiercił dziewczynie dziurę w brzuchu, stawiał drinki, których nie chciała nawet tknąć, próbował ją obejmować, wysuwał nieprzyzwoite propozycje. Jej przyjaciele uważali to za zabawne. Nikt nie traktował faceta poważnie. Ot, pijany stary pierdziel w barze. Ale Donna naprawdę się wkurzyła. Popsuł jej wieczór, więc postanowiła wracać do domu. Wyszła z baru o przyzwoitej porze, jak twierdzili jej znajomi. Większość ludzi nie zwróciła na to uwagi, ale minutę później barman spostrzegł, że Macritchie zsunął się ze stołka i też wyszedł. W tym miejscu zeznania zaczynają się różnić. Przejechali obok grupki nastoletnich dziewcząt, które kuliły się w betonowych wiatach przy South Dell. Te konstrukcje były charakterystyczne dla Lewis – kryte płaskim dachem, z czterema otwartymi niszami, które zapewniały schronienie bez względu na kierunek wiatru. Fin przypomniał sobie, że nazywano je stołami gigantów. Dziewczyny były mniej więcej w wieku Donny i czekały na autobus, który miał je zabrać do Stornoway, gdzie zamierzały spędzić wieczór. Alkohol i młodzieńcze hormony. Fin był pewien, że te nastolatki nie mają pojęcia, jak niebezpieczna jest taka mieszanka. Dostrzegł uśmiechy na ich bladych twarzach, które przemknęły za poznaczoną strugami deszczu szybą samochodu. Życie biegnące torem, którego żadna z nich nie umiała przewidzieć, ale który jednocześnie był całkowicie przewidywalny… – Od chwili, gdy Donna wyszła z baru, do powrotu do domu upłynęło około trzydziestu pięciu minut – ciągnął Gunn. Fin parsknął ironicznie.

– Droga zajęłaby jej najwyżej dziesięć minut. – Siedem. Sprawdziliśmy to. Jedna z policjantek zmierzyła czas. – Więc co się wydarzyło w ciągu tej pół godziny? – Jak twierdziła Donna, Macritchie napastował ją seksualnie. Miała ubranie w nieładzie. Takiego określenia użył jej ojciec. Czerwona na twarzy, rozmazany makijaż. Chlipała jak dziecko. Wezwał policję, która zawiozła ją do Stornoway na przesłuchanie i badanie przez lekarza sądowego. Wtedy właśnie po raz pierwszy użyła słowa „gwałt”. A więc w drodze między Ness a Stornoway napastowanie seksualne zamieniło się w gwałt. Oczywiście, jak zawsze, musieliśmy określić dokładny charakter napadu. Kiedy zaczęliśmy wypytywać, wpadła w histerię. Ale potwierdziła, że Macritchie przewrócił ją na ziemię i wsadził jej penisa w pochwę. Nie, nie zrobił tego za jej przyzwoleniem. Tak, była dziewicą. Albo była dziewicą wcześniej. – Gunn spojrzał niepewnie na Fina. – Muszę być jednak z panem szczery. Nie miała na ciele ani na ubraniu śladów krwi, nie znaleźliśmy też żadnych oznak, które by świadczyły o tym, że została przewrócona na ziemię w deszczową noc. Żadnych sińców na rękach, ubranie też nie wyglądało na mokre albo brudne. Fin nie krył zaskoczenia. – Co wykazało badanie lekarskie? – No cóż, na tym polega problem, panie Macleod. Nie poddała się badaniu. Zdecydowanie odmówiła. Oświadczyła, że byłoby to zbyt poniżające. Uprzedziliśmy ją, że jest mało prawdopodobne, by można było wnieść oskarżenie przeciwko Macritchiemu w sytuacji, gdy nie dysponujemy wynikami badań lekarskich albo zeznaniami naocznych świadków. Jak się okazało, jedyna osoba, która znajdowała się poza barem, zeznała, że Macritchie udał się w kierunku przeciwnym niż Donna. A ponieważ dziewczyna nie pozwoliła się zbadać… – Co powiedział jej ojciec? – Cały czas był po jej stronie. Oświadczył, że jeśli nie zgodziła się na badanie, to miała do tego prawo. Wyjaśniliśmy mu sytuację, ale nie zamierzał przekonywać córki, by zmieniła zdanie. – Jak się przez cały ten czas zachowywał? – Powiedziałbym, że czuł głęboki gniew. Wie pan, jak ktoś, kto zaciska pięści i dusi wszystko w sobie. Na zewnątrz wydawał się spokojny. Zbyt spokojny. Jak spiętrzona w tamie woda, zanim otworzą śluzy. – Gunn westchnął. – W każdym razie policjanci przesłuchali wszystkich, którzy tamtego wieczoru byli w Social Club, nikt jednak nie mógł potwierdzić wersji przedstawionej przez Donnę. Sprawa teoretycznie jest otwarta, ale tak naprawdę została odłożona na półkę. – Pokręcił głową. – Oczywiście gówno przykleja się do człowieka. Pojawiły się plotki i pogłoski. Wielu ludzi było przekonanych, że Macritchie zgwałcił dziewczynę. – Myślisz, że to zrobił? W blasku słońca migotały zimnym błękitem plamy wody – maleńkie jeziora rozrzucone po wrzosowisku. Deszcz ustał, niebo na południu się rozjaśniło. Zostawili za sobą Siadar i zbliżali się do Barvas. Białe chaty odbijały promienie słońca, padające ukośnie na ziemię i oświetlające łagodne zbocza gór w dali. – Chciałbym powiedzieć, że tak, panie Macleod. O ile się orientuję, ten facet to był kawał drania. Ale, wie pan, nie ma dowodów. – Nie pytałem cię o dowody, George. Pytałem, co myślisz. Gunn zacisnął dłonie na kierownicy. – No cóż, powiem, ale niech pan nikomu tego nie powtarza. – Wahał się tylko przez chwilę. – Myślę, że kłamała jak z nut.

III Pensjonat usadowił się w rzędzie domów z piaskowca naprzeciwko Caladh Inn – ciemnego, poznaczonego strugami deszczu kamiennego budynku, który przycupnął za pomalowanym na czarno żelaznym ogrodzeniem. Mieściła się w nim jedna z lepszych restauracji w mieście; do sali jadalnej dobudowano oszkloną werandę, by wykorzystać w pełni letnie światło. W czasie przesilenia można było tu jeść o północy i widzieć, jak słońce wciąż barwi niebo różowymi smugami. Chris Adams dowiedziawszy się, że sala gościnna na parterze nie jest odpowiednim miejscem do rozmowy, niechętnie zaprowadził Fina do swojego małego pokoju na piętrze. Deski podłogowe skrzypiały pod stopami jak mokry śnieg. Fin zauważył, że Adams trzyma się sztywno i że wchodzenie po schodach sprawia mu niejaką trudność. Był Anglikiem, czego Fin się nie spodziewał – zdradzał go miękki akcent hrabstw podlondyńskich. Miał około trzydziestki; wysoki i chudy, odznaczał się bardzo jasnymi włosami. Jak na kogoś, kto spędza dużo czasu na świeżym powietrzu, walcząc o prawa zwierząt, miał niezdrową bladą cerę. Skórę koloru kości słoniowej szpecił pokrywający się żółtą barwą siniak wokół lewego oka i na policzku. Nosił workowate spodnie sztruksowe i bluzę ze sloganem, który głosił, że nie da się zjeść pieniędzy. Jego palce były niezwykle długie, niemal kobiece. Otworzył drzwi i przepuścił Fina przodem, potem zdjął ze składanego krzesła ubrania i plik dokumentów. Wydawało się, że pokój znalazł się w samym centrum jakiejś papierowej eksplozji; ściany były dosłownie oblepione: mapy, notatki, wycinki z gazet, karteczki samoprzylepne. Fin zastanawiał się, co na to powie właściciel pensjonatu. Łóżko było zasłane książkami, segregatorami i notatnikami. Laptop na komodzie pod oknem dzielił miejsce z papierzyskami, opróżnionymi kubkami plastikowymi i resztkami chińszczyzny na wynos. Okno wychodziło na James Street i ponury biurowiec ze szkła i betonu. – Poświęciłem już pańskim ludziom więcej czasu, niż na to zasługiwali – poskarżył się. – Najpierw nic nie robicie, żeby zatrzymać człowieka, który mnie pobił, a potem, kiedy okazuje się, że nie żyje, oskarżacie mnie o to, że go zamordowałem. Zadzwoniła jego komórka. – Przepraszam. – Odebrał i powiedział rozmówcy, że jest zajęty i że oddzwoni. Potem popatrzył wyczekująco na Fina. – Więc? Co chce pan tym razem wiedzieć? – Gdzie pan był w piątek, dwudziestego piątego maja tego roku? Pytanie kompletnie Adamsa zaskoczyło. – A o co chodzi? – Proszę mi po prostu powiedzieć, gdzie pan wtedy był, panie Adams. – No cóż, nie mam pojęcia. Musiałbym zajrzeć do swojego kalendarza. – Więc niech pan to zrobi. Adams obrzucił Fina spojrzeniem, w którym konsternacja mieszała się z irytacją. Cmokając głośno, usiadł na brzegu łóżka, a jego długie palce zaczęły tańczyć na klawiaturze laptopa. Ekran ożył, po chwili ukazała się na nim strona notatnika. Wykaz godzin, potem miesięcy. Adams cofnął się szybko od sierpnia do maja. – Dwudziestego piątego byłem w Edynburgu. Mieliśmy tego popołudnia spotkanie w biurze. Z miejscowymi przedstawicielami Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami. – A gdzie pan był tamtej nocy? – Nie wiem. Prawdopodobnie w domu. Nie prowadzę prywatnego dziennika. – Będzie pan musiał to sprawdzić. Ktoś może potwierdzić pańskie słowa?

Głębokie westchnienie. – Przypuszczam, że Roger. Mój współlokator. – Proponuję więc, żeby pan go spytał i zgłosił się do mnie. – O co, u licha, chodzi, panie Macleod? Fin zignorował pytanie. – Czy nazwisko Johna Sievewrighta mówi panu cokolwiek? Adams nie zastanawiał się nawet nad odpowiedzią. – Nie, nic. Zechce mi pan wyjaśnić, o co tu chodzi? – Dwudziestego szóstego maja tego roku, we wczesnych godzinach rannych, znaleziono zwłoki notariusza Johna Sievewrighta. Wisiały na drzewie, na ulicy niedaleko Leith Walk. Uduszono go, rozebrano do naga i wypatroszono. Jak pan już wie, trzy dni temu niejakiego Angusa Johna Macritchiego spotkał niemal ten sam los. Tutaj, na wyspie Lewis. Z krtani Adamsa wyrwało się głośne westchnienie. – I chce pan wiedzieć, czy włóczę się po Szkocji, wypruwając ludziom flaki? Ja? To śmiechu warte, panie Macleod. Doprawdy. – A widzi pan, żebym się śmiał, panie Adams? Przyglądał się Finowi z wystudiowanym niedowierzaniem. – Spytam Rogera, co robiliśmy tamtej nocy. Będzie wiedział. Jest lepiej zorganizowany ode mnie. Jeszcze coś? – Tak. Proszę mi powiedzieć, dlaczego Angel Macritchie pana pobił. – Angel? Tak go pan nazywa? Myślę, że prędzej odfrunął do piekła niż do nieba. – Zmarszczył czoło. – Złożyłem już zeznanie w tej sprawie. – Ale nie przede mną. – No cóż, nie ma wielkiego sensu prowadzić śledztwa w sprawie tej napaści, skoro sprawca jest poza waszym zasięgiem. – Proszę mi po prostu powiedzieć, co się wydarzyło. Fin potrafił stłumić zniecierpliwienie, ale groźna nuta w jego głosie nie uszła uwadze Adamsa, który znów westchnął, tym razem jeszcze bardziej teatralnie. – Jedna z waszych lokalnych gazet, „The Hebridean”, zamieściła artykuł o tym, jak to zjawiłem się na wyspie, żeby zorganizować demonstrację i zapobiec corocznym połowom gugi na An Sgeir. Zabijają corocznie dwa tysiące ptaków, jak pan wie. Dokonują rzezi. Wspinają się na klify i duszą biedne małe pisklęta, podczas gdy dorosłe ptaki krążą jak szalone w górze, krzycząc z rozpaczy. To brutalne. Nieludzkie. Może jest to tradycja, ale nie ma ona racji bytu w cywilizowanym kraju w dwudziestym pierwszym wieku. – Jeśli możemy darować sobie ten wykład i skupić się na faktach… – Przypuszczam, że jak wszyscy inni w tej zapadłej dziurze pochwala pan tego rodzaju praktyki. Wie pan, to jest coś, czego się nie spodziewałem. Ani jedna osoba na wyspie nie wsparła mnie nawet słowem. A ja miałem nadzieję, że uda mi się zorganizować lokalną opozycję, która się do nas przyłączy. – Ludzie uwielbiają smak tych ptaków. Może się to panu wydać barbarzyńskie, ale są zabijane bardzo szybko. – Kije z pętlą na końcu i pałki? – Adams wykrzywił z obrzydzenia wargi. – Są bardzo skuteczne. – A pan oczywiście to wie. – Wiem. Sam to robiłem. Adams spojrzał na niego, jakby poczuł w ustach niesmak. – Więc nie ma sensu z panem dyskutować.

– Doskonale. Może wobec tego zajmiemy się tym pobiciem? Komórka Adamsa znowu zadzwoniła. Odebrał. – Adams. Ach, to ty. – Zniżył głos, jakby prowadził prywatną i intymną rozmowę. – Jesteś w Ullapool? Dobrze. Kiedy przybija prom…? Świetnie, spotkajmy się w terminalu. – Spojrzał zakłopotany na Fina. – Posłuchaj, oddzwonię do ciebie trochę później. Rozmawiam w tej chwili z policją… Tak, znowu. – Przewrócił oczami. – W porządku. Cześć. – Rzucił telefon na łóżko. – Przepraszam. – Nie sprawiał jednak wrażenia człowieka, któremu jest przykro. – Chodzi o pańskich zwolenników? Przyjeżdżają? – Tak, jeśli musi pan koniecznie wiedzieć. To nie tajemnica. – Ilu? – Będzie nas dwanaścioro. Po jednej osobie na każdego członka tej zbrodniczej wyprawy. – Co zamierzacie zrobić? Położyć się przed trawlerem? – Bardzo śmieszne, panie Macleod. – Skrzywił usta w udawanym rozbawieniu. – Wiem, że nie możemy ich powstrzymać. W każdym razie nie w tym roku. Ale możemy wpłynąć na opinię publiczną. Na miejscu będzie prasa i telewizja. To pójdzie na cały kraj. I jeśli uda się nam przekonać szkocki parlament, żeby tego zakazał, to tym samym połowy staną się nielegalne. A ludzie tacy jak pan nie będą mogli zabijać tych biednych ptaków. – I powiedział pan to wszystko w tym artykule w „The Hebridean”? – Tak, powiedziałem. – Zyskał pan na popularności. – Popełniłem błąd. Pozwoliłem im zamieścić swoje zdjęcie. Oznaczało to, że przestałem być anonimowy. – Więc co się stało? – Przyjechałem do Ness na rekonesans. Trwaler wypływa ze Stornoway, ale ludzie z Crobost wsiadają do małej łodzi w Port of Ness. Chciałem zrobić kilka zdjęć w tym rejonie, chodziło głównie o dokumentację. Przypuszczam, że byłem trochę niedyskretny. Jadłem lunch w Cross Inn i ktoś mnie rozpoznał dzięki temu artykułowi w gazecie. Nie znam waszego języka, panie Macleod. Fin z trudem zapanował nad uśmiechem. – Rozmawiał pan z kimś? – No, zgubiłem się dwa razy i musiałem spytać o drogę. Ostatnia osoba, z którą rozmawiałem, zanim mnie zaatakowano, pracowała w niewielkim warsztacie garncarskim niedaleko Crobost. Dziwny zarośnięty facet. Chyba nie był całkiem trzeźwy. Spytałem, jak dojechać do portu. Powiedział mi. Wróciłem do samochodu, który stał w odległości jakichś dwudziestu metrów przy drodze. I wtedy to się stało. – Co dokładnie? Adams przesunął się nieznacznie na łóżku i skrzywił, czy to na wspomnienie tamtego wydarzenia, czy też z bólu. Fin nie potrafił się zorientować. – Wyprzedziła mnie jakaś biała furgonetka. Ford transit. Coś w tym rodzaju. Żeby było dziwniej, widziałem ją wcześniej ze dwa razy. Podejrzewam, że facet jeździł za mną, wyczekując odpowiedniego momentu. Tak czy inaczej, zajechał mi drogę, a od strony kierowcy wyskoczył wielki gość, którego później zidentyfikowałem jako Angusa Macritchiego. Miałem wrażenie, że w furgonetce siedzą też inni, ale nie mogę przysiąc. – Powiedział coś? – Ani słowa. Nie wtedy, w każdym razie. Po prostu zaczął mnie okładać. Byłem tak zaskoczony, że nie zdążyłem się nawet usunąć mu z drogi. Chyba po drugim ciosie poczułem, jak

nogi się pode mną uginają, i runąłem bezwładnie na ziemię. Wtedy zaczął mnie kopać w żebra i brzuch. Skuliłem się, a on dołożył mi jeszcze ze dwa razy w przedramiona. – Podciągnął rękawy i pokazał siniaki. – Mili ludzie, ci pańscy zabójcy ptaków. Fin wiedział doskonale, jak to jest oberwać od Angela Macritchiego. Nie życzyłby tego nikomu, nawet komuś tak naiwnemu jak Chris Adams. – Macritchie nie był typowym mieszkańcem Crobost. Może to pana zdziwi, ale nie płynął na tę skałę, żeby zabijać ptaki. Pełnił funkcję kucharza. – Och, to dla mnie wielka pociecha, bez dwóch zdań – odparł Adams, a jego ton ociekał sarkazmem. Fin to zignorował. – Co się stało potem? – Nachylił się i wyszeptał mi do ucha, że jeśli się nie wyniosę z wyspy, to wetknie mi w gardło całego ptaka. Potem wsiadł do furgonetki i odjechał. – Zapamiętał pan numer rejestracyjny? – O dziwo, tak. Nie wiem, jakim cudem starczyło mi przytomności umysłu, ale zgadza się, zapamiętałem go. – A świadkowie? – To nie było pustkowie. Nie rozumiem, jak ludzie mogą twierdzić, że niczego nie widzieli. Zauważyłem poruszające się zasłony w oknach. Potem zjawił się ten facet z garncarni. Podszedł do mnie, pomógł mi wstać, zabrał do swojego domu i pozwolił napić się wody. Twierdził, że niczego nie widział, ale mu nie wierzę. Upierałem się, żeby wezwał policję, i tak zrobił. Z wielką niechęcią, muszę nadmienić. – Więc jeśli Macritchie groził, że wepchnie panu ptaka do gardła, panie Adams, to dlaczego wciąż pan tu był w sobotę wieczorem? – Bo nie udało mi się zarezerwować biletu na prom aż do poniedziałku. No a potem ktoś obdarzony wyjątkowo dobrym smakiem zjawił się i go zabił, a pańscy ludzie nie pozwalają mi wyjechać. – Nie powinien się pan chyba na to skarżyć. Mimo wszystko może pan kontynuować ten swój protest. – Złamano mi żebra, mam się na co skarżyć, panie Macleod. I gdyby policja lepiej wykonywała swoją robotę, pański Macritchie prawdopodobnie wciąż by żył. Siedziałby w areszcie i nikt by go nie zamordował w jakimś hangarze. Fin musiał przyznać, że to prawda. – Gdzie pan był w sobotę wieczorem, panie Adams? – Tutaj, w swoim pokoju, jadłem kolację, to była ryba. Uprzedzę pańskie pytanie. Nie, niestety, nikt tego nie może potwierdzić, jak radośnie przypomnieli mi pańscy koledzy, i to niejeden raz. Fin skinął w zamyśleniu głową. Adams był zdolny – fizycznie – popełnić tę zbrodnię. W normalnych okolicznościach. Ledwo. Ale z dwoma połamanymi żebrami? Wątpliwe. – Lubi pan ryby, panie Adams? Obrońca praw zwierząt wydawał się zaskoczony tym pytaniem. – Nie jadam tylko mięsa. Fin wstał z krzesła. – Ma pan pojęcie, jak długo umiera ryba pozbawiona tlenu, dusząc się dosłownie, kiedy trawler wciąga sieć na pokład? – Nie zamierzał czekać na odpowiedź. – Znacznie dłużej niż guga w pętli.

IV

Punkt dowodzenia zorganizowano w dużej sali konferencyjnej na końcu korytarza komendy policji w Stornoway. Dwa okna wychodziły na Kenneth Street i dachy domów na stromym zboczu ponad portem. Za masztami trawlerów, ponad koronami drzew na drugim brzegu, majaczyły wieże Lews Castle. Biurka i stoły ustawiono pod ścianami, gdzie zalegała plątanina kabli podłączonych do telefonów, komputerów i wypluwających kartki drukarek. Do ścian przyczepiono zdjęcia z miejsca zdarzenia, biała tablica pełna była uwag zapisanych niebieskim flamastrem. Na niewielkim stoliku szumiał cicho projektor. Kiedy Fin zasiadł przy jednym z czterech terminali HOLMESA, żeby poznać najnowsze ustalenia, w sali pracowało dwunastu funkcjonariuszy – odbierali telefony, stukali w klawiatury. Finowi chodziło nie tylko o zabójstwo Macritchiego, ale także wniesione przeciwko niemu oskarżenia o gwałt i napaść. Miał też dostęp do całej dokumentacji związanej z morderstwem Johna Sievewrighta – dziesiątków zeznań i raportów kryminalistycznych oraz z zakresu medycyny sądowej. Ale był teraz zmęczony i nie bardzo wiedział, czy myśli dostatecznie jasno. Liczba funkcjonariuszy w punkcie dowodzenia zmniejszyła się do trzech. To był długi dzień, poprzedzony bezsenną nocą. Po raz pierwszy pomyślał o Monie. O jej groźbie. „Nie spodziewaj się, że tu będę, kiedy wrócisz”. I o swojej odpowiedzi. „Może tak będzie najlepiej”. Za sprawą tych dwóch krótkich zdań skutecznie doprowadzili swój związek do końca. Żadne z nich tego nie planowało. Nie było mowy o pretensjach, zwłaszcza o czternaście zmarnowanych lat małżeństwa. Ale pojawiło się ogromne poczucie ulgi. Fin czuł się tak, jakby z barków zdjęto mu wielki ciężar cichego nieszczęścia, w jego miejsce jednak niemal natychmiast pojawiła się niepewność co do mglistej przyszłości. Przyszłości, której nie chciał teraz rozważać. – Jak tam? – spytał Gunn, przysuwając się do niego ze swoim fotelem. Fin odchylił się na krześle i potarł oczy. – Jestem coraz bardziej wykończony, George. Chyba dam sobie na dzisiaj spokój. – Odprowadzę pana do hotelu. Pańska torba jest wciąż w moim bagażniku. Przeszli obok magazynu broni i części administracyjnej – bladożółte ściany, liliowa pastelowa wykładzina. Na schodach natknęli się na inspektora Smitha. – Dobrze, że się zameldowaliście po autopsji – rzucił ironicznie. – Nie było czego przekazywać – oznajmił Fin, a po chwili dodał: – Szefie. Już dawno temu odkrył, że tępa bezczelność jest najlepszą odpowiedzią na sarkazm starszych stopniem. – Otrzymałem ustną informację od lekarza. Jest chyba kilka zbieżności ze sprawą z Edynburga. – Smith przesunął się obok nich i stanął o stopień wyżej, żeby zniwelować różnicę wzrostu. – Nieprzekonujących – odparł Fin. Smith przyglądał mu się chwilę w zamyśleniu. – Byłoby lepiej, gdyby miał pan jutro dla mnie coś przekonującego, Macleod. Bo nie chcę tu pana widzieć dłużej, niż jest to konieczne. Jasne? – Tak, szefie. Fin się odwrócił, ale tamten nie skończył. – Komputer podał jeszcze jeden możliwy trop. Chcę, żeby sprawdził pan to z samego rana. Sierżant Gunn wyjaśni, o co chodzi.

Ruszył na górę, pokonując po dwa stopnie naraz, nie oglądając się za siebie. Fin i Gunn zeszli na dół. – Jeśli wysyła nas obu, to chyba nie przywiązuje do sprawy zbyt dużej wagi – zauważył Fin. Gunn uśmiechnął się kwaśno. – To pan powiedział, nie ja. – Jakiś związek z Edynburgiem? – dopytywał się Fin. – Nie widzę. – Więc o co chodzi? Gunn przytrzymał drzwi, puszczając go przodem; ruszyli obok baru w stronę tylnego wyjścia. Chylące się ku zachodowi słońce rzucało długie cienie na parking. – Macritchie oberwał pół roku temu za kłusownictwo. Na wielkiej posiadłości w południowo-zachodniej części wyspy. Właścicielem jest Anglik. Pobierają cholerną fortunę za prawo połowów łososia, więc facet pilnuje rzeki przed kłusownikami. Jakiś rok temu sprowadził z Londynu pewnego gościa wagi ciężkiej. Były wojskowy. Zna pan ten typ. Bandzior, na dobrą sprawę. Gówno wie o wędkowaniu, ale jak już kogoś przyłapie, to nieszczęśnik popamięta to na całe życie. Wyjęli torbę Fina z bagażnika. – I przyłapał Macritchiego? Gunn zatrzasnął klapę, po czym ruszyli w stronę portu. – Owszem, panie Macleod. I nie tylko. Macritchie był trochę sponiewierany, kiedy u nas wylądował. Ale nie zamierzał składać skargi. Straciłby twarz, gdyby przyznał, że ktoś mu dołożył. Nie był ułomkiem, ale tamten facet z Londynu to profesjonalista. Z takim nie ma się większych szans, bez względu na rozmiary. – No więc jaki jest tu związek? – spytał Fin, ciesząc się na myśl, że ktoś sprawił Angelowi lanie, ale nie bardzo wiedział, do czego Gunn zmierza. – Około trzech tygodni temu ten facet z Londynu został napadnięty. W nocy, na terenie posiadłości. Było ich kilku, cała banda, wszyscy w maskach. Zdrowo oberwał. Na rogu Kenneth Street i Church Street minęli sklep prowadzony przez organizację charytatywną. W witrynie wywieszono slogan: „Targi Światowe – a gdzie pomoc?”. – Więc komputer w swojej nieskończonej mądrości uważa, że Macritchie zafundował sobie mały rewanż. I co? Ten były żołnierz dowiaduje się o tym i go morduje? – Mniej więcej, panie Macleod. – Więc Smith uznał, że to dobry powód, by się nas pozbyć na jakiś czas. – Na południowy zachód prowadzi ładna droga. Zna pan Uig? – Bardzo dobrze, George. Urządzaliśmy tam w lecie pikniki. Puszczałem z ojcem latawce na plaży. Pamiętał kilometry płaskiego jak stół piasku, który ciągnął się między skalistymi mackami aż do odległych falochronów. I wiatr, który porwał ich wykonanego własnoręcznie latawca ku niebotycznemu błękitowi. I uśmiech, marszczący ojcowską twarz, niebieskie oczy kontrastujące ostro z głęboką letnią opalenizną. I pamiętał też rozczarowanie, ilekroć był przypływ i te połacie piasku kryły się pod sześćdziesięcioma centymetrami turkusowej wody, oni zaś siedzieli wśród wydm i jedli kanapki. Woda w wewnętrznym porcie przybrała i łodzie zacumowane wzdłuż nabrzeża przy Cromwell Street unosiły się wysoko, kiedy szli w stronę North Beach, mijając las masztów, radarów i anten satelitarnych. Stornoway ciągnęło się wzdłuż pasma lądu, który oddzielał wewnętrzny port od głębokich pirsów portu zewnętrznego, gdzie dokowały promy i tankowce.

Hotel Crown, w którym mieszkał Fin, zajmował uprzywilejowane miejsce na cyplu, między Point Street i North Beach, z widokiem na wewnętrzny port i Lews Castle. W przekonaniu Fina niewiele się tu zmieniło. Kilka lokali komercyjnych miało nowego właściciela, odmalowano frontony paru sklepów. Sklep z kapeluszami wciąż stał na swoim miejscu, na wystawie leżało mnóstwo dziwacznych nakryć głowy, które kobiety nosiły w niedzielę. Kapelusze, tak jak burka, stanowiły obowiązkowy element stroju kobiet chodzących do kościoła. Ponad ostrymi szczytami spadzistych dachów i okien mansardowych widać było wieżę zegarową ratusza. Omijali stosy wiklinowych koszy na homary i ogromne wzgórki splątanych sieci rybackich. Szyprowie i marynarze wyładowywali zaopatrzenie z furgonetek i terenówek i przenosili je na trawlery i małe łodzie rybackie; dzień się dla nich jeszcze nie skończył. Musieli się przygotować do jutrzejszego rejsu. Nad głowami krążyły bez końca mewy, białe skrawki na tle niebieskiego nieba; chwytały ostatnie promienie słońca i wołały tęsknie do bogów. Na Point Street zatrzymali się przy wejściu do hotelu. Fin spojrzał wzdłuż tej zamkniętej dla ruchu ulicy, z jej ozdobnymi rabatami i kutymi w żelazie ławkami. Znana miejscowym jako Pasaż, Point Street w piątek i sobotę wieczorem roiła się od nastolatków w mniejszych lub większych grupach; pili piwo z puszek, palili trawkę, jedli smażone ryby albo burgery z knajpek serwujących te specjały. Z braku jakiejkolwiek innej rozrywki gromadzili się tutaj. Fin spędził w ten sposób niejeden wieczór, wciśnięty w jakąś bramę z koleżankami chroniącymi się przed deszczem, czekając, aż pojawią się starsi chłopcy z jedzeniem na wynos. Wydawało się to wówczas ekscytujące, otwierało nieograniczone możliwości. Dziewczyny, drinki, może sztach z czyjegoś skręta. Jeśli człowiek zostawał do chwili, kiedy zamykano lokale, była szansa, że zobaczy bójkę. Może nawet dwie. Jeśli miał szczęście, dowiadywał się o jakiejś prywatce i znikał na długie godziny. Każde pokolenie podążało śladami poprzedniego, niczym duchy swoich ojców. Albo matek. W tej chwili Pasaż był niemal opustoszały. Gunn podał Finowi jego torbę. – Zobaczymy się rano, panie Macleod. – Daj spokój. Postawię ci drinka, George. Gunn spojrzał na zegarek. – No dobra. Jednego. Fin się zameldował i zostawił torbę w swoim pokoju. Kiedy zszedł na dół, Gunn zdążył już zamówić dwa piwa. Drink-bar był o tej godzinie prawie wyludniony, ale z pubu na dole dobiegał łomot muzyki i gwar głosów – spragnieni rybacy i budowlańcy z nowo otwartej stoczni w Arnish wynagradzali sobie ciężki dzień harówki. Na ścianie wisiała tabliczka upamiętniająca skandal związany z osobą nieletniego księcia Walii, który podczas przerwy w szkolnym rejsie po Hebrydach Zewnętrznych zamówił tu brandy. Czternastoletniego Karola wsadzono po cichu do samochodu i odwieziono z powrotem do szkoły w Gordonstoun na stałym lądzie. Jak bardzo czasy się zmieniły. – Udało się panu przejrzeć wszystkie materiały? – spytał Gunn. – Większość. Piwo było zimne i orzeźwiające; Fin pociągnął zdrowo ze szklanki. – Znalazł pan coś ciekawego? – Tak, prawdę powiedziawszy. Świadek, który widział, jak Angel Macritchie udaje się w kierunku przeciwnym niż Donna Murray tamtego wieczoru, kiedy została rzekomo zgwałcona… Gunn zmarszczył czoło. – Eachan Stewart – domyślił się. – Nie brałeś bezpośredniego udziału w śledztwie dotyczącym napaści na Adamsa?

– Nie. Sierżant Fraser się tym zajmował. – No cóż, nie możemy chyba oczekiwać, że HOLMES znajdzie wszystkie powiązania. Znasz Eachana Stewarta? – Tak, to stary ekscentryczny ćpun. Ma sklep ze skorupami tuż za Crobost. Jest tu od lat. Sprzedaje te swoje garnki turystom w lecie, i to od niepamiętnych czasów. – Od kiedy byłem dzieckiem – dodał Fin. – To właśnie pod jego sklepem Chris Adams został pobity przez Macritchiego. Stewart rozmawiał z nim tuż przed napaścią, a kiedy już do niej doszło, zabrał go z drogi. Mimo to twierdzi, że niczego nie widział. Bardzo wygodne dla Macritchiego. Miał żelaznego świadka, który zeznawał na jego korzyść w jednym i drugim przypadku. Był między nimi jakiś związek? Gunn zastanawiał się przez chwilę. – Nie można wykluczyć, że Macritchie dostarczał Stewartowi narkotyki. Podejrzewaliśmy przez jakiś czas, że handluje towarem, ale nigdy go nie przyłapaliśmy. – Chyba porozmawiam sobie jutro z panem Stewartem. – Fin znów łyknął piwa. – Słuchaj, George, powiedziałeś dziś po południu, że wielu ludzi żywiło urazę do Macritchiego, nie tylko ci, których prześladował w szkole. – Owszem, tak twierdzi jego brat. Ale to tylko pogłoski. – Murdo Ruadh? – spytał Fin, a Gunn potwierdził skinieniem głowy. – A co niby usłyszał? – Nie wiem, czy dawać temu wiarę, panie Macleod, ale Murdo chyba uważa, że była jakaś waśń między jego bratem a chłopcem, z którym chodził do szkoły. Z niejakim Calumem Macdonaldem. Został kaleką w wyniku jakiegoś wypadku przed laty i tka teraz na krosnach w warsztacie za swoim domem. Nie mam pojęcia, co się między nimi wydarzyło. Fin odstawił ostrożnie szklankę na kontuar. Samo wspomnienie przyprawiało go o mdłości. – A ja mam pojęcie. Gunn czekał bezskutecznie na wyjaśnienia. W końcu Fin otrząsnął się z zamyślenia. – Nawet gdyby Calum nie był kaleką – pamiętał, jaki ten chłopak miał wyraz twarzy, kiedy spadł z dachu – to wątpię, czy byłby w stanie załatwić kogokolwiek w taki sposób. – Murdo sądzi, że Calum Macdonald mógł nakłonić do tego kogoś innego. Fin spojrzał na sierżanta, zastanawiając się, czy to możliwe. Czy Calumowi w ogóle mogło przyjść coś takiego do głowy? I dlaczego? Po tylu latach? – Nie wydaje mi się – powiedział w końcu. Gunn znów czekał na coś więcej, ale szybko sobie uświadomił, że Fin nie ma zamiaru niczego wyjaśniać. Spojrzał na zegarek. – Lepiej już pójdę. – Dopił piwo i włożył kurtkę. – Tak przy okazji, jak panu poszło z Adamsem? Fin milczał przez chwilę, przywołując w myślach wyrazistą postać obrońcy praw zwierząt. – To ciekawe. Zakładałem początkowo, że człowiek z dwoma złamanymi żebrami nie poradziłby sobie z Macritchiem. Przyszło mi jednak do głowy, że coś przeoczyłem. – Co takiego? – Adams to gej. Gunn wzruszył ramionami. – No cóż, trudno uznać to za niespodziankę. – Po chwili uderzyła go pewna myśl. Zmarszczył czoło. – Nie chce mi pan chyba powiedzieć, że Macritchie był gejem? – Nie, ale była nim ofiara z Edynburga. John Sievewright.

ROZDZIAŁ 6 Fin dryfował przez bar jak w transie. Pulsowała tu muzyka, współzawodnicząc z gwarem głosów i pijackim śmiechem. Dostrzegał kątem oka błyskające światła jakiegoś automatu do gier, który wydawał piski, pikania i terkot elektronicznej ery. Zamówił piwo, oparł się o kontuar i czekał, aż barmanka mu je poda. Miał wrażenie, że tkwi w niewidzialnej hermetycznej bańce. Jakby po prostu nie istniał w tym miejscu. Wcześniej postanowił wypić drinka, zjeść rybę na kolację i położyć się spać, ale nie mogąc znieść samotności w barze hotelowym, zszedł do pubu w nadziei, że uwolni się od własnych myśli. Teraz się przekonał, jak łatwo odczuwać w tłumie samotność. Kimkolwiek byli obecni tu ludzie, nie znał ich i nie był już jednym z nich. Pojawiła się przed nim szklanka, postawiona energicznie w małej kałuży piwa na kontuarze. Wrzucił pieniądze do tej samej kałuży i uchwycił spojrzenie, jakim obrzuciła go barmanka. Zgarnęła pieniądze do ręki i wróciła po chwili ze ściereczką, którą wytarła bar do sucha. Fin uśmiechnął się do niej triumfalnie, a ona odpowiedziała mu nadąsaną miną. Było to przygnębiające. Podniósł szklankę do ust i znieruchomiał, nawet nie łyknąwszy piwa. Wokół stołu pod oknem siedziała grupa robotników, niektórzy wciąż byli ubrani w kombinezony, na blacie w szybkim tempie przybywało pustych szklanek. Rozmowa toczyła się w gaelickim, często towarzyszył jej donośny, chrapliwy śmiech. Uwagę Fina zwrócił tak naprawdę jeden głos, niczym fragmenty znajomej melodii, której nie można rozpoznać. Potem zobaczył twarz i doznał wstrząsu przypominającego cios pięścią w splot słoneczny. Artair się zmienił. Wydawał się o dziesięć lat starszy od Fina. Miał sporą nadwagę, która musiała mu przeszkadzać nawet przy tak masywnej budowie ciała. Drobne dziecięce rysy ginęły w okrągłej czerwonej twarzy, a włosy, niegdyś gęste i czarne, przypominały teraz rzadki siwy zarost. Popękane naczynka krwionośne na policzkach zdradzały przesadne zamiłowanie do alkoholu, brązowe oczy jednak wciąż odznaczały się tym samym jasnym i ostrym spojrzeniem. Artair dopijał właśnie whisky, kiedy uchwycił wzrok Fina. Odsunął z wolna szklankę od ust i popatrzył z niejakim niedowierzaniem na drugi koniec sali. – Hej, Świstak – rzucił jeden z mężczyzn przy stole. – Co się stało? Wyglądasz, jakbyś zobaczył ducha. – Bo zobaczyłem. Artair wstał; przez długą chwilę patrzyli na siebie ponad głowami pijących. Siedzący przy stole odwrócili się i spojrzeli na Fina. – Ja chrzanię – wymamrotał Artair. – Pieprzony Fin Macleod. Wygramolił się zza stołu i zaczął się przepychać przez tłum, a potem, ku zakłopotaniu Fina, objął go w niedźwiedzim uścisku. Fin rozlał połowę piwa na podłogę. Artair cofnął się i spojrzał mu w oczy. – Do diabła, chłopie, gdzieś ty się podziewał przez cały ten czas? – Tu i tam – odparł niepewnie Fin. – Z pewnością tam. – W głosie Artaira wyczuwało się dziwny ton. – Z pewnością nie tutaj. – Popatrzył na resztki w szklance Fina. – Pozwól, że to uzupełnię. – Nie, w porządku. Nie ma sprawy. Artair uchwycił spojrzenie barmanki. – Daj mi jeszcze szklaneczkę, Mairead – poprosił i zwrócił się ponownie do Fina: – Co

więc porabiałeś? Fin nigdy sobie nie wyobrażał, że będzie to takie niezręczne. Wzruszył ramionami. Co można powiedzieć? Jak ująć osiemnaście lat w jednym zdaniu? – To i owo – odparł tylko. Artair uśmiechnął się niby przyjaźnie, ale było w tym coś wymuszonego. Ton głosu też się nie zmienił. – Musiało ci to zajmować mnóstwo czasu. – Wziął szybkim ruchem whisky z baru. – Słyszałem, że wstąpiłeś do policji. Fin skinął głową. – Cholera, mogłeś to zrobić tutaj, stary – ciągnął Artair. – Wciąż byśmy mieli ubaw przez te wszystkie lata, ty i ja. Co się stało z wielkim dyplomem? – Wyleciałem z uniwersytetu na drugim roku. – Cholera. Mój stary poświęcił tyle czasu, żeby cię przygotować do egzaminów, a ty to schrzaniłeś? Fin skinął głową. – Absolutnie. – No cóż, masz przynajmniej na tyle przyzwoitości, żeby to przyznać. – Artair zakaszlał i po chwili zabrakło mu tchu. Wyjął z kieszeni inhalator i zaciągnął się dwa razy. W krtani zabulgotała flegma. – No, już lepiej. Nic się nie zmienia, hę? Fin uśmiechnął się szeroko. – Niewiele. – Musimy pogadać. – Artair ujął go za łokieć i poprowadził w stronę stolika w przeciwległym kącie. Zataczał się lekko i Fin sobie uświadomił, że tę ostatnią whisky poprzedziło kilka innych. – Naprawdę? Artair wydawał się zaskoczony. – Pewnie. Trzeba nadrobić osiemnaście pieprzonych lat. – Usiedli naprzeciwko siebie i Artair przyjrzał się z uwagą Finowi. – Jezu, to niesprawiedliwe. W ogóle się nie postarzałeś, do diabła. Popatrz na mnie. Wielki, tłusty, pieprzony morświn. Robota w policji musi ci służyć. – Nie za bardzo. Próbuję odejść. Robię dyplom na uniwersytecie otwartym. Artair pokręcił z powątpiewaniem głową. – Co za cholerna strata. Ja? No cóż, można się było tego spodziewać. Ale ty, Fin? Miałeś większe możliwości. Byłeś stworzony do czegoś lepszego niż policja. – A co ty robiłeś przez cały ten czas? Fin czuł się w obowiązku spytać, choć właściwie nie chciał wiedzieć. Prawdę mówiąc, nie chciał nic wiedzieć o tym człowieku. Pragnął zapamiętać Artaira takiego, jaki był kiedyś, gdy przyjaźnili się jako chłopcy. Miał wrażenie, że rozmawia z nieznajomym. Artair parsknął głośno, dając wyraz pogardzie wobec samego siebie. – Ukończyłem staż w Lewis Offshore, i to w chwili, kiedy zamknęli ten pieprzony zakład. Miałem szczęście, że tam wróciłem w dziewięćdziesiątym dziewiątym, kiedy znów go otworzyli. W maju znowu zamknęli. Poszedł do likwidacji. Ponownie wywalili wszystkich na bruk. Teraz robią tam turbiny wiatrowe. Możesz to sobie wyobrazić? Próbują przekonać władze, żeby postawiły wielkie pieprzone wiatraki na całej wyspie. Staniemy się samowystarczalni, jeśli chodzi o energię, powiadają. Ale to zarżnie turystykę. Kto będzie chciał przyjeżdżać w jakieś pieprzone miejsce tylko po to, żeby oglądać cholerne wiatraki? Cały pieprzony gąszcz wiatraków. – Podniósł z kwaśnym uśmiechem szklankę i wlał sobie złocisty trunek w gardło. – Ale Marsaili mówi, że mam szczęście. Że mnie znów przyjęli.

Fin drgnął na dźwięk jej imienia. W uśmiechu Artaira nie było cienia radości. – I wiesz co? Czuję się szczęśliwy, Fin. Słowo daję. Nie masz pojęcia, jak cholernie szczęśliwy się czuję. Masz ochotę na jeszcze jednego? Fin zaprzeczył ruchem głowy, Artair zaś odsunął się bez słowa z krzesłem i ruszył w stronę baru po kolejnego drinka. Fin wlepiał wzrok w blat stolika. Było to niewymownie smutne – widzieć starego przyjaciela z dzieciństwa tak zgorzkniałego. Życie omijało cię w pędzie, jak autobus w deszczową noc w Ness. Trzeba było pilnować, żeby kierowca cię zobaczył i zatrzymał się, bo w przeciwnym razie jechał dalej, ciebie zaś czekała żałosna wędrówka do domu w porywach wiatru i strugach wody. Fin podejrzewał, że na swój sposób przypomina Artaira – że prześladuje go to, co mogło się zdarzyć, przekonanie, że nie zdążył na autobus, a także gorycz porażek i zniechęcenie perspektywą mozolnej wędrówki w niepewną przyszłość. Wszystkie dziecinne marzenia przepadły na zawsze, jak łzy w deszczu. Nie różnili się tak bardzo od siebie, on i Artair. Właściwie, patrząc teraz na przyjaciela, widział własne odbicie i nie był zachwycony tym obrazem. Artair osunął się z powrotem na krzesło i Fin zobaczył, że jego dawny przyjaciel ma podwójną porcję. – Wiesz, tak sobie pomyślałem, stojąc przy barze… chodzi o to, że o niej wspomniałem. I dostrzegłem twoją minę. Dlatego nie wracałeś tu przez wszystkie te lata, prawda? Z powodu cholernej Marsaili. Fin znowu zaprzeczył ruchem głowy. – Nie – zapewnił, ale wcale nie był przekonany, że to prawda. Artair nachylił się nad stołem i spojrzał przyjacielowi prosto w oczy; Fin poczuł się nieswojo. – Nie zadzwoniłeś ani nie napisałeś. Nic. Wiesz, z początku byłem urażony. Potem rozgniewany. Ale nie da się tego długo podsycać. W końcu ogień sam się wypala. I wtedy zacząłem czuć się winny. Że być może uważasz, że ci ją zabrałem. – Wzruszył ramionami bezradnie, nie wiedząc, jak ma to wyjaśnić w inny sposób. – Wiesz? – To nie tak, Artair. Po prostu się skończyło między mną i Marsaili. Artair wciąż patrzył mu uparcie w oczy, przypominało to zbyt długi uścisk dłoni; Fin zaczął odczuwać skrępowanie. – Wiesz, nigdy w to nie wierzyłem – oznajmił Artair. – Nie tak naprawdę. Mogłem ją ostatecznie zdobyć, ale ty i Marsaili… No cóż, tak miało być. Tak powinno być, prawda? – W końcu odwrócił wzrok i pociągnął zdrowo ze szklanki. – Jesteś żonaty? Fin się zawahał, ale było to niedostrzegalne. – Tak. – Dzieci? Jeszcze miesiąc wcześniej odpowiedź brzmiałaby: „tak”, ale nie mógł już dłużej uważać się za ojca, zresztą nie zamierzał opowiadać tej historii. Nie tutaj, nie teraz. Pokręcił głową. – My mamy jedno. Chłopak. Kończy w tym roku szkołę. Podobny do starego. Niezbyt bystry. Próbuję załatwić mu pracę w Arnish. – Artair przechylił łagodnie głowę, uśmiechając się serdecznie. – Ale to dobry dzieciak. Wybiera się z nami w tym tygodniu na skałę, żeby zabić kilka ptaków. To jego pierwszy raz. – Parsknął śmiechem. – Jest w tym samym wieku co ty i ja, kiedy nas tam zabrali. – Opróżnił szklankę i odstawił ją z brzękiem na blat stołu. W jego zamglonych oczach Fin widział skutki picia. Artair spojrzał na przyjaciela i nagle spoważniał. – Dlatego nigdy nie wróciłeś? Tak? Fin poniekąd obawiał się tego momentu. Była to jednak konfrontacja z przeszłością, nieunikniona. Wiedział o tym w chwili, gdy postawił stopę na wyspie.

– Co masz na myśli? – spytał nieszczerze. – To, co się wydarzyło tamtego roku na An Sgeir. Fin nie potrafił spojrzeć Artairowi w oczy. Pokręcił głową. – Nie wiem – odparł, tym razem szczerze. – Naprawdę nie wiem. – No cóż, jeśli dlatego nie wróciłeś, to nie jest to żaden pieprzony powód. – Gdybym nie był tak cholernie nieostrożny… – Fin uświadomił sobie, że wykręca nerwowo dłonie, i przycisnął je do blatu. – Co się stało, to się nie odstanie. To był wypadek. Niczyja wina. Nikt nigdy nie miał do ciebie pretensji. Fin gwałtownym ruchem podniósł głowę i uchwycił spojrzenie przyjaciela; zastanawiał się przez chwilę, czy chodzi mu o to, że nikt nie ma pretensji prócz niego, Artaira. Nie dostrzegł jednak wrogości, żadnej sugestii, że stary kumpel ma na myśli coś innego niż to, co powiedział. – Jesteś już gotowy sobie nalać? W szklance Fina zostało tylko trochę piwa na dnie, ale zaprzeczył ruchem głowy. – Mam dość. – Fin. – Artair nachylił się konfidencjonalnie nad stołem. – Nigdy nie jest dość. – Skrzywił twarz w zaraźliwym uśmiechu. – Walnę sobie strzemiennego. Znowu ruszył w stronę baru. Fin siedział, obracając szklankę w dłoniach; wspomnienia napływały niepowstrzymaną falą. An Sgeir, Marsaili. Wybuchła wrzawa, więc poderwał głowę. Koledzy Artaira właśnie wychodzili; żegnali się z nim hałaśliwie, machali od drzwi. Artair odpowiedział im, podnosząc zdawkowo rękę, i ruszył niepewnym krokiem w stronę stolika. Krzesło zaskrzypiało, kiedy usiadł ciężko. Postawił na blacie kolejną szklankę z podwójną whisky. Na ustach błąkał mu się uśmiech. Jak motyl, który szuka sobie miejsca. – Przyszło mi coś do głowy… Pamiętasz tego nauczyciela historii z drugiej klasy? – Sheda? Williama Sheda? – Właśnie. Miał szczelinę między przednimi zębami i gwizdał przy każdym es. Fin pamiętał to bardzo wyraźnie, choć nie myślał o Williamie Shedzie od ponad dwudziestu lat. To wspomnienie go rozbawiło. – Kazał nam czytać na głos z podręcznika do historii… – I wszyscy gwizdali, wymawiając es tak jak on. – I wtedy mówił: „Przestańcie gwizdać!” – dodał Fin, naśladując dźwięk, jaki wydawał Shed. Przypominając sobie absurdalność tej sytuacji, obaj wybuchnęli śmiechem jak dwaj chłopcy w wieku szkolnym. – A pamiętasz, jak chciał nas rozdzielić i chwycił mnie za ucho, żeby zaciągnąć do innej ławki? – Tak, ty próbowałeś chwycić swój tornister, a on myślał, że zamierzasz mu się wyrwać, i skończyło się na tym, że zaczęliście się mocować przed całą klasą. Artair zanosił się niepowstrzymanym śmiechem. – A ty, stary draniu, siedziałeś tylko i rżałeś jak koń. – Bo ciągle gwizdał: „Uspokój się, synu!”. Przyprawiło to Artaira o nowy paroksyzm wesołości, po rumianych policzkach spływały mu łzy. Zaczął mieć trudności z oddychaniem i sięgnął po inhalator. Ten ich śmiech rozładował napięcie, uwolnił od stresu wywołanego przez spotkanie z przyjacielem, który stał się kimś obcym. Znów byli uczniami, śmiejącymi się do rozpuku z dziecięcych wspomnień. Bez względu na to, jak bardzo dorośli i jak bardzo w ciągu tych lat się od siebie oddalili, mieli wspólną

przeszłość. Więź na całe życie. W końcu śmiech przygasł; zapanowali nad rozbawieniem. Siedzieli, patrząc na siebie, znów poważni. Ponownie dorośli. Dopóki spomiędzy drżących warg Artaira znów nie eksplodował śmiech i wszystko zaczęło się od nowa. Kilka osób w barze odwróciło się w ich stronę, zastanawiając się zapewne, o co chodzi. Nigdy by jednak tego nie zrozumieli. Artair opanował się w końcu i spojrzał na zegarek. – Cholera, trzeba się zbierać. – Do Ness? – upewnił się Fin, a kiedy Artair skinął głową, spytał: – Jak zamierzasz wrócić? – Zostawiłem samochód na nabrzeżu. – Nie chcesz chyba prowadzić? – No cóż, pieprzony wóz sam nie pojedzie. – Nie nadajesz się do jazdy. Zabijesz siebie albo kogoś innego. – Ach. – Artair pokiwał na Fina palcem. – Zapomniałem. Jesteś teraz policjantem. Co zrobisz? Aresztujesz mnie? – Daj mi kluczyki, odwiozę cię. Uśmiech na twarzy Artaira przygasł. – Poważnie? – Poważnie. Artair wzruszył ramionami, wygrzebał kluczyki z kieszeni i rzucił je na stolik. – Mój szczęśliwy dzień, co? Będę miał eskortę policyjną do samego domu. ••• Niebo pokrywał zamglony błękit, słońce na zachodnim horyzoncie niknęło za ołowianymi chmurami. Począwszy od połowy sierpnia, noce nie były już takie długie, mimo to wciąż było jaśniej niż kiedykolwiek o tej porze w Londynie, nawet w samym środku lata. Fala przypływu już się cofała i łodzie przy nabrzeżu stały teraz na wodzie znacznie niżej. Gdyby ktoś chciał się na nie dostać za dwie godziny, musiałby użyć drabiny. Artair jeździł kiepsko polakierowanym vauxhallem astrą, śmierdzącym w środku jak stare adidasy zostawione na deszczu. Z lusterka wstecznego zwieszał się wiekowy odświeżacz powietrza w kształcie choinki, który już dawno przegrał nierówną walkę z zastarzałym smrodem. Tapicerka była wytarta i miejscami porozrywana, a licznik kilometrów miał niebawem znów przeskoczyć na zero. Fin nie mógł się oprzeć ironicznej refleksji, że ich losy tak bardzo się odwróciły. Ojciec Artaira był nauczycielem, przedstawicielem klasy średniej o przyzwoitym dochodzie, i jeździł lśniącym nowym hillmanem avengerem, podczas gdy rodzice Fina zmagali się z bezrobociem i gospodarstwem i mieli starego powgniatanego forda anglię. Teraz Artair pracował w fabryce, a on, Fin, był oficerem policji, który jeździł mitsubishi shogunem. Odnotował sobie w pamięci, by nigdy nie mówić Artairowi, jaki ma samochód. Wsunął się za kierownicę, zapiął pas i przekręcił kluczyk w stacyjce. Silnik zakaszlał, zakrztusił się i zgasł. – Chryste – mruknął Artair. – Przydałby mu się mój inhalator. Trzeba odstawić małą sztuczkę. Sprzęgło i gaz do dechy. Jak tylko zaskoczy, zdejmij stopy z pedałów. Pojedzie jak złoto. Czym jeździsz, Fin? Fin koncentrował się na „małej sztuczce” i gdy usłyszał, jak silnik ożywa, odparł zdawkowo: – Fordem escortem. W mieście wystarczy. Kłamstwo pozostawiło mu nieprzyjemny smak w ustach.

Wyjechał na Cromwell Street; kiedy ruszył na północ w stronę Bayhead, na drodze nie było żadnego ruchu. Światła niewiele dawały w jasnym zmierzchu i Fin niemal przeoczył garb na drodze przy przejściu prowadzącym w stronę placu zabaw. Podskoczyli gwałtownie, a samochód zatrząsł się niebezpiecznie. – Hej, spokojnie – powiedział Artair i odetchnął głęboko, a Fin poczuł odór whisky. – Muszę jeszcze wyciągnąć kilka kilometrów z tej staruszki. No dobra, nie powiedziałeś mi jeszcze, co tu robisz. – Ani razu mnie o to nie spytałeś. Artair odwrócił się w jego stronę i posłał mu spojrzenie, którego Fin gorliwie uniknął. – No, pytam teraz. – Przydzielono mnie do śledztwa w sprawie śmierci Angela Macritchiego. – Poczuł nagłe zainteresowanie ze strony Artaira i uświadomił sobie, że przyjaciel obraca się na fotelu. – Bez jaj! Myślałem, że pracujesz w Glasgow. – W Edynburgu. – Więc dlaczego cię tu przysłali? Bo go znałeś? Fin pokręcił głową. – Zajmowałem się pewną sprawą w Edynburgu, która była… no cóż, bardzo podobna. Ten sam MO. To znaczy modus. – …operandi. Tak, wiem, czytam pieprzone kryminały. – Artair parsknął śmiechem. – Zabawne. Doszło do tego, że prowadzisz śledztwo w sprawie zabójstwa faceta, który dokładał nam w dzieciństwie. A właśnie! Widziałeś go? Chodzi mi o to, czy uczestniczyłeś w autopsji, czy jak to się nazywa. – Sekcja zwłok. Tak. – No i…? – Wierz mi, lepiej, żebyś nie wiedział. – Może chcę wiedzieć. Nigdy za sobą nie przepadaliśmy. – Artair myślał o tym przez chwilę, potem wyraził zdecydowaną opinię: – Drań! Ktokolwiek to zrobił, zasługuje na pieprzony medal. Kiedy jechali w stronę Barvas drogą przecinającą wrzosowiska, niebo na zachodzie wciąż było jasne, poznaczone smugami ciemnego fioletu, szarości i gasnącego różu. Nad morzem, niczym kłęby czarnego dymu, zbierały się chmury. Niebo na wschodzie było mroczne. Minęli ledwie widoczną chatę pasterską o zielonym dachu i Fin uświadomił sobie, że Artair pochrapuje cicho na swoim fotelu. W Barvas paliły się światła; Fin skręcił na północ i ruszył w stronę Ness. Miał niemal dwadzieścia minut na rozmyślania niezakłócone pijacką gadaniną przyjaciela. Niemal dwadzieścia minut, by oczekiwać chwili, gdy stanie twarzą w twarz z Marsaili, po raz pierwszy od pogrzebu ciotki. Prawie osiemnaście lat. Nie miał pojęcia, czego się spodziewać. Bądź co bądź, Artair tak bardzo się zmienił. Czy on, Fin, rozpozna w niej dziewczynkę z warkoczykami i niebieskimi wstążkami? Podążali przez wyludnione wsie; tylko żółte światła w oknach świadczyły o tym, że ktoś tu mieszka. Znikąd wyskoczył szczekający pies, i Fin musiał skręcić gwałtownie, żeby go nie przejechać. Przez wlot nawiewu przedostał się do wnętrza wozu zapach dymu torfowego; Fin przypomniał sobie tę cotygodniową długą podróż autobusem, kiedy to razem z Artairem jechali do swoich internatów w Stornoway. Spojrzał w bok i zobaczył w blasku lampy ulicznej, że przyjaciel ma otwarte usta, a z ich kącika spływa strużka śliny. Spał jak kamień. Ucieczka w alkohol. On, Fin, uciekł z wyspy dosłownie. Artair znalazł na to inny sposób. Zanim dotarli do Cross, Fin uświadomił sobie, że nie ma pojęcia, gdzie Artair mieszka. Wyciągnął rękę i potrząsnął go za ramię. Artair mruknął, otworzył oko i wytarł usta wierzchem

dłoni. Przez chwilę był zdezorientowany, potem wyprostował się na fotelu. – Szybko dojechaliśmy. – Nie wiem, gdzie mieszkasz – oznajmił Fin. Artair spojrzał na niego z grymasem niedowierzania na twarzy. – Że co? Nie zapomniałeś chyba! Mieszkam tam przez całe pieprzone życie! – Och. Finowi nie przyszło ani razu do głowy, że Artair i Marsaili urządzili się w starym parterowym domu Macinnesów. – Tak, wiem. Smutne, no nie? Wciąż mieszkam w tym samym domu, w którym się urodziłem, kurwa. – W jego głosie znów dało się wyczuć gorycz. – W przeciwieństwie do ciebie musiałem się kimś opiekować. – Matką? – Tak, matką. – Wciąż żyje? – Nie, zabrałem ją do preparatora zwierząt i kazałem wypchać, żeby mogła siedzieć na krześle przy kominku i dotrzymywać nam wieczorem towarzystwa. Pewnie, że wciąż żyje! Myślisz, że siedziałbym tu przez te wszystkie lata, gdyby było inaczej? – Sapnął sfrustrowany, a wnętrze samochodu wypełniła woń przetrawionego alkoholu. – Jezu. Od osiemnastu lat karmię tę starą sukę łyżeczką. Rano, w południe i wieczorem. Zanoszę ją do toalety, zmieniam jej cholerne pieluchy… przepraszam, pampersy. I wiesz, co mnie naprawdę wkurza? Może nie umie zrobić wiele więcej, ale potrafi gadać prawie tak samo dobrze jak ty i ja, a na umyśle jest przytomna jak zawsze. Mam wrażenie, że lubi zamieniać mi życie w piekło. Fin nie bardzo wiedział, co powiedzieć. Zastanawiał się, kto karmi tę kobietę i zmienia jej pampersy, kiedy Artair jest w pracy. Jakby czytając mu w myślach, Artair oznajmił: – Oczywiście Marsaili też się nią opiekuje. Matka ją lubi. Fin uświadomił sobie nagle, jak musiało wyglądać ich życie przez te wszystkie lata – uwięzieni w tym samym domu, zmuszeni na mocy rodzinnej powinności zaspokajać potrzeby starej kobiety, pozbawionej fizycznej i umysłowej sprawności przez wylew, którego doznała, kiedy jej syn był jeszcze nastolatkiem. I znów, jakby czytając dawnemu przyjacielowi w myślach, Artair powiedział: – Można by przypuszczać, że powinna mieć w końcu dość pieprzonej przyzwoitości, żeby umrzeć i dać nam spokojnie żyć. Fin skręcił w jednopasmowy trakt, który zaprowadził ich w górę wzniesienia, do świateł Crobost ciągnących się przez kilometr wzdłuż nadbrzeżnej drogi. Przejechali w cieniu kościoła; Fin zobaczył w oknach plebanii światło. Dalej droga wznosiła się stromo ku parterowemu domowi Macinnesów, w miejscu gdzie teren opadał w stronę szczytu nadmorskiego urwiska. Z okien wylewało się światło, które padało na kopiec torfu i dobywało z mroku jego staranną jodełkową konstrukcję, jakby to sam ojciec Artaira go ułożył. W odległości dwustu metrów Fin dojrzał ciemną sylwetkę domu swoich rodziców; odcinała się niewyraźnie na tle nocnego nieba. Ani śladu świateł, ani śladu życia. Zwolnił, skręcił w podjazd i zatrzymał się pod drzwiami garażu. Przelotny blask księżyca rozlał na oceanie kałużę migotliwego srebra. W kuchni paliło się światło i Fin widział przez okno sylwetkę przy zlewie. Uświadomił sobie z drgnieniem serca, że to Marsaili: długie jasne włosy, teraz ciemniejsze, zebrane do tyłu i związane na karku. Nie była umalowana i sprawiała wrażenie znużonej, bladej, a pod niebieskimi oczami, które straciły blask, miała cienie. Podniosła głowę, usłyszawszy samochód; Fin wyłączył reflektory, żeby mogła widzieć jedynie własne odbicie w szybie. Odwróciła się szybko, jakby rozczarowana tym, co zobaczyła, a on w tym momencie

ujrzał przelotnie tamtą małą dziewczynkę, która go zauroczyła od pierwszej chwili.

ROZDZIAŁ 7 Upłynął cały rok, zanim zebrałem się na odwagę, by sprzeciwić się rodzicom i pójść w sobotę na farmę Marsaili. Rzadko uciekałem się do kłamstwa, ale kiedy mi się to zdarzało, starałem się, by miało ono pozory wiarygodności. Słyszałem, jak inne dzieciaki opowiadają różne rzeczy swoim rodzicom albo nauczycielom, i nawet ja potrafiłem się zorientować, że to nieprawda. I można było od razu poznać po twarzach dorosłych, że też o tym wiedzą. Chodziło o to, by w kłamstwo dało się uwierzyć. I jeśli sprawa nie wychodziła na jaw, to człowiek wciąż dysponował użytecznym narzędziem, którym mógł się posłużyć, gdy nadchodziła odpowiednia – albo nieodpowiednia – chwila. Dlatego rodzicie nie mieli powodu mi nie wierzyć, kiedy im powiedziałem, że w sobotni ranek idę pobawić się do Artaira. W końcu z jakiej racji sześciolatek miałby kłamać w podobnej kwestii? Oczywiście powiedziałem im to po angielsku, ponieważ nie mówiliśmy już w domu po gaelicku. Okazało się, że nauka angielskiego poszła mi łatwiej, niż sobie wyobrażałem. Ojciec kupił telewizor. Siedziałem przyklejony do niego godzinami. Byłem jak gąbka – wchłaniałem wszystko wokół siebie. Okazało się to dziecinnie proste: istniały dwa różne słowa na określenie każdej rzeczy, podczas gdy wcześniej istniało tylko jedno. Ojciec był rozczarowany, że idę do Artaira. Przez całe lato odnawiał starego drewnianego bączka, którego morze wyrzuciło kiedyś na brzeg. Łódka nie miała nazwy. Cała farba wyblakła pod wpływem słonej wody. Mimo wszystko zamieścił ogłoszenie w „Stornoway Gazette”, gdzie opisał znalezisko i zaproponował, że zwróci je prawowitemu właścicielowi, jeśli ten się pojawi. Był uczciwy do szpiku kości, ten mój ojciec, myślę jednak, że się ucieszył, kiedy nikt nie odpowiedział na ogłoszenie, on zaś mógł z czystym sumieniem zabrać się do pracy nad łodzią. Spędzałem z nim tego lata długie godziny, skrobiąc kadłub do żywego drewna i przytrzymując stół roboczy, podczas gdy on wycinał nowe deski z drewna, które, podobnie jak bączka, morze wyrzuciło na brzeg. Nabył bardzo tanio dulki na aukcji w Stornoway i sam wystrugał nowe wiosła. Powiedział, że chce zamontować na łodzi maszt i zrobić żagiel z brezentu, który znaleźliśmy podczas jednej z naszych wypraw na plażę. Trzymał też w szopie stary przyczepiany silnik, który próbował zregenerować. Moglibyśmy wiosłować, żeglować albo pływać na silniku. Ale nie spieszyło mu się. Przy odpowiedniej pogodzie zamierzał spuścić bączka na wodę i opłynąć nim zatokę, od Port of Ness do portu w Crobost. Pomalował łódź od środka i na zewnątrz, żeby ochronić ją przed działaniem soli. Na fioletowo, oczywiście, tak jak wszystko inne. I po obu stronach dzioba, kreśląc fantazyjne białe litery, umieścił nazwę Eilidh, która w uszach kogoś nieobeznanego z językiem gaelickim brzmiała jak ajlej. Znaczyło to: Helena. Imię mojej matki. Był to naprawdę idealny dzień. Piękna wrześniowa sobota poprzedzająca zrównanie dnia z nocą i towarzyszące mu sztormy. Słońce, wciąż ciepłe, świeciło jasno i mocno, a powierzchnię spokojnego morza marszczył nieznaczny wiaterek. Ojciec oświadczył, że to dzień w sam raz, a ja byłem boleśnie rozdarty, wyjaśniłem mu jednak, o co chodzi – obiecałem już Artairowi, że się spotkamy i że nie sprawię mu zawodu. Ojciec odparł, że nie możemy czekać do następnej soboty, ponieważ, jak wszystko na to wskazuje, pogoda się załamie, a wtedy Eilidh, okryta brezentem, będzie musiała zaczekać w naszym ogrodzie do wiosny. Jeśli nie chcę z nim płynąć, to sam ją wypróbuje. Miał, jak sądzę, nadzieję, że nakłoni mnie tym samym do zmiany zdania i że obaj wypłyniemy na pokładzie Eilidh w dziewiczy rejs. Nie potrafił zrozumieć, dlaczego jestem

gotów z tego zrezygnować tylko po to, by się pobawić z Artairem. Mogłem to przecież zrobić w każdej chwili. Jednak pomimo surowego zakazu ze strony matki dałem Marsaili słowo, że przyjdę w sobotę na farmę. I choć krwawiło mi serce – ojcu prawdopodobnie też – nie zamierzałem łamać obietnicy. Tak więc, z mieszanymi uczuciami, pożegnałem rodziców i ruszyłem w stronę domu Macinnesów. Czułem na sumieniu ciężar kłamstwa. Uprzedziłem wcześniej Artaira, że będę w sobotę zajęty i do niego nie przyjdę. Gdy tylko oddaliłem się od swojego domu, ruszyłem przez pola torfowym szlakiem; biegłem aż do chwili, gdy byłem pewien, że nikt nie może mnie dojrzeć z drogi prowadzącej do Crobost. W ciągu mniej więcej dziesięciu minut zawróciłem i pokonując wrzosowisko, dotarłem do drogi Cross-Skigersta, po czym skręciłem na zachód, w stronę Mealanais. Znałem już dobrze tę trasę, ponieważ przez cały miniony rok, razem z Artairem, odprowadzałem Marsaili po szkole do domu. Ale teraz po raz pierwszy ośmieliłem się pójść tam w sobotę. Randka umówiona w tajemnicy podczas ukradkowej rozmowy na boisku szkolnym. Artair nie mógł się o tym dowiedzieć. Taki postawiłem warunek. Chciałem mieć Marsaili wyłącznie dla siebie. Lecz gdy schodziłem zboczem w stronę traktu, który prowadził na farmę, czułem się winny z powodu oszustwa; przypominało to niestrawność po zbyt obfitym posiłku. Przy białej furtce, z dłonią na klamce, zawahałem się. Wciąż mogłem się rozmyślić. Gdybym biegł przez całą drogę, zdołałbym zapewne wrócić, zanim ojciec zdążyłby umieścić łódkę na przyczepie, i nikt by się o niczym nie dowiedział. W tym jednak momencie wraz z powiewem wiatru dotarł do mnie głos, dźwięczny i radosny. – Fin… Cześć, Fin. Podniosłem wzrok i zobaczyłem Marsaili, która biegła ścieżką prowadzącą do domu. Musiała mnie wyglądać. Nie było już odwrotu. Stanęła zdyszana przy furtce, policzki miała zaróżowione, niebieskie oczy błyszczały jak kwiaty na polu. Włosy zaplecione w warkoczyki, tak jak pierwszego dnia w szkole. Niebieskie wstążki pasowały do barwy oczu. – Chodź. Otworzyła furtkę, wzięła mnie za rękę i oto, zanim zdążyłem o tym pomyśleć, przeszedłem na drugą stronę lustra, do świata Marsaili. Jej mama była uroczą kobietą, która pachniała różami i mówiła z dziwnym, miękkim angielskim akcentem, brzmiącym w moich uszach niemal melodyjnie. Miała falujące włosy i czekoladowe oczy; nosiła fartuch z drukowanej tkaniny, kremowy wełniany sweter i niebieskie dżinsy, a na nogach zielone gumowce; zdawało się, że nie zważa na zaschnięte błoto, które roznosiła po kamiennej podłodze wielkiej kuchni. Wygoniła na dwór dwa duże border collie i poprosiła, żebyśmy usiedli przy stole, po czym nalała nam po wysokiej szklance mętnej domowej lemoniady. Powiedziała, że widywała nas często w kościele, mnie i moich rodziców, choć ja jej nie pamiętałem. Zadawała mnóstwo pytań. Czym się zajmuje mój tata? Czym się zajmuje moja mama? Kim chcę zostać, kiedy dorosnę? Nie miałem zielonego pojęcia, ale nie chciałem tego przyznać. Powiedziałem więc, że chcę być policjantem. Uniosła zdziwiona brwi i przyznała, że to dobry pomysł. Cały czas czułem na sobie wzrok Marsaili. Nie chciałem jednak na nią spojrzeć, bo wiedziałem, że się zaczerwienię. – I jak? – spytała jej mama. – Zostaniesz na lunchu? – Nie – odparłem bez zastanowienia, a potem sobie uświadomiłem, że może się to wydać niezbyt grzeczne. – Powiedziałem mamie, że wrócę przed dwunastą do domu. Przygotuje coś do jedzenia. A potem wypływamy z tatą na zatokę. – Dowiadywałem się dość wcześnie, że jedno kłamstwo często pociąga za sobą następne. I następne. Ogarnęła mnie panika na myśl, że znów spyta mnie o coś, co zmusi mnie do kłamstwa. Spróbowałem zmienić temat: – Mogę się jeszcze

napić lemoniady? – Nie – odezwała się Marsaili. – Potem. – Zwróciła się do matki: – Pobawimy się w stodole. – Dobrze, tylko uważajcie na roztocze. – Roztocze? – spytałem, kiedy wyszliśmy na podwórze. – Tak. Nie możesz zobaczyć ich gołym okiem. Żyją w sianie i gryzą w nogi – wyjaśniła Marsaili. – Popatrz. Podciągnęła nogawkę dżinsów, żeby pokazać maleńkie czerwone ukąszenia, które rozdrapywała do krwi. Byłem przerażony. – To dlaczego idziemy do stodoły? – Bawić się. W porządku, oboje mamy spodnie. Zresztą i tak cię nie pogryzą. Tata mówi, że lubią tylko angielską krew. Znów wzięła mnie za rękę i poprowadziła przez podwórze. Szliśmy w stronę stodoły, strasząc kury, które umykały na boki po brukowanym podłożu. Po lewej stała kamienna stodoła, gdzie karmili i doili krowy. W chlewie pośród rozrzuconego siana i kawałków rzepy ryły trzy duże różowe świnie. Wydawało się, że nic nie robią, tylko żrą, srają i sikają. W powietrzu unosiła się słodkawa i ostra woń ich nawozu; skrzywiłem się odruchowo. – Śmierdzi – zauważyłem. – To farma. – Najwyraźniej uważała, że sprawa nie jest warta nawet komentarza. – Na farmach zawsze śmierdzi. Stodoła wewnątrz była ogromna, bele siana sięgały niemal blaszanego dachu. Marsaili zaczęła się po nich wspinać. Kiedy się zorientowała, że stoję w miejscu, odwróciła się i przywołała mnie ruchem ręki; była wyraźnie poirytowana, że nie idę za jej przykładem. – Chodź! Ruszyłem za nią niechętnie w stronę dachu, do wąskiego przejścia, gdzie bele tworzyły niszę wielkości małego pokoju, niemal całkowicie zamkniętą z wyjątkiem otworu, do którego wiodły schody utworzone ze sprasowanych kloców siana. – To moja kryjówka. Tata ją dla mnie zrobił. Oczywiście stracę ją, jak zaczniemy karmić sianem zwierzęta. I co myślisz? Uważałem, że kryjówka jest wspaniała. Nie miałem żadnego pomieszczenia, które mógłbym tak naprawdę nazwać swoim własnym, z wyjątkiem maleńkiej sypialni na poddaszu, urządzonej przez ojca. Nie dało się tam nic zrobić, żeby wszyscy od razu nie usłyszeli. Dlatego większość czasu spędzałem na dworze. – Jest fajnie. – Oglądasz westerny w telewizji? – Jasne – odparłem, siląc się na nonszalancję. Widziałem raz serial Alias Smith and Jones, ale nie bardzo rozumiałem, o co w nim chodzi. – To dobrze. Znam wspaniałą grę w Indian i kowboi. Z początku sądziłem, że ma na myśli jakąś grę planszową, ale wyjaśniła mi, że mam być kowbojem schwytanym przez plemię wojowników indiańskich i że ona będzie indiańską księżniczką, która się we mnie zakochała i która zamierza pomóc mi w ucieczce. Nie przypominało to niczego, w co się bawiłem z Artairem, i nie byłem szczególnie zachwycony. Marsaili jednak miała już wszystko przygotowane i przejęła inicjatywę w sposób, który dawał mi niewielkie możliwości sprzeciwu. – Usiądź tutaj. – Zaprowadziła mnie w narożnik i kazała przykucnąć plecami do bel. Odwróciła się na chwilę, żeby wyjąć coś z niewielkiej skrytki w sianie, po czym odwróciła się

z powrotem, trzymając w rękach kawałek sznurka i dużą czerwoną chustę. – Zwiążę cię. Nie podobało mi się to ani trochę, i zacząłem wstawać. – To nie jest chyba dobry pomysł. Ona jednak pchnęła mnie na siano z zaskakującą siłą. – Oczywiście, że dobry. Musisz być skrępowany, żebym mogła przyjść i cię rozwiązać. Sam się nie zwiążesz, prawda? – Chyba nie – przyznałem z wielką niechęcią. Marsaili zaczęła wiązać mi dłonie z tyłu, a potem przeciągnęła sznur, żeby skrępować nim moje kostki; kolana miałem podciągnięte pod brodę. Czułem się unieruchomiony i bezradny, podczas gdy ona cofnęła się, by ocenić swoje dzieło; na jej twarzy pojawił się uśmiech zadowolenia. Zacząłem żywić poważne wątpliwości, czy mądrze zrobiłem, przychodząc w ogóle na farmę. Wcześniej wyobrażałem sobie, że będziemy robić różne rzeczy, tylko nie coś takiego. Okazało się, że to jeszcze nie koniec. Marsaili nachyliła się nade mną i zaczęła obwiązywać mi chustą głowę, tworząc coś w rodzaju opaski na oczy. – Hej, co ty wyprawiasz? – Szarpnąłem głową, próbując ją powstrzymać. – Nie ruszaj się, głuptasie. Musisz mieć też zawiązane oczy. Indianie zawsze tak robili z jeńcami. Zresztą, gdybyś widział, jak się do ciebie zbliżam, mógłbyś się zdradzić. W tym momencie zacząłem wątpić w jej zdrowy rozsądek i poczułem pierwsze oznaki paniki. – Przed kim? – Rozejrzałem się po tym pełnym siana pomieszczeniu. – Tu nikogo nie ma! – Oczywiście, że jest. Ale wszyscy teraz śpią. Tylko dzięki temu mogę się tu przekraść po ciemku i cię uwolnić. Nie ruszaj się, dopóki nie zasłonię ci oczu. Nie miałem wielkich możliwości oporu, ponieważ pozwoliłem się już skrępować, więc westchnąłem głośno i poddałem się jej z pozbawioną godności rezygnacją. Znów się nachyliła, przyłożyła mi do oczu chustę i związała ją z tyłu głowy. Świat zniknął w czerni, tylko przy krawędzi chusty, gdzie przenikało trochę światła, był czerwony. – Dobra, nie hałasuj – wyszeptała, a ja usłyszałem szelest siana, co oznaczało, że się ode mnie odsunęła. Potem zapadła cisza. Bardzo długa cisza… Zacząłem się w końcu obawiać, że Marsaili po prostu uciekła i zostawiła mnie dla żartu, związanego i oślepionego. Przynajmniej mnie nie zakneblowała. – Co się dzieje? Wtedy, z odległości znacznie bliższej, niżbym się spodziewał, dobiegło ostrzeżenie: „Cicho sza! Usłyszą cię”. Głos Marsaili nie był nawet szeptem. Bardziej przypominał tchnienie. – Kto usłyszy? – Indianie. Westchnąłem, a potem czekałem. Bez końca. Zaczęły mi drętwieć nogi, których nie mogłem rozprostować. Wierciłem się, próbując zmienić pozycję. Siano szeleściło przy każdym ruchu. – Cicho! – dobiegł mnie ponownie głos Marsaili. Usłyszałem teraz, jak krąży wokół mnie. Potem znowu cisza, aż nagle poczułem na twarzy jej gorący oddech. Nie zdawałem sobie sprawy, że jest tak blisko. Niemal drgnąłem. Czułem w tym oddechu słodycz lemoniady. A potem miękkie, wilgotne wargi przywarły do moich, i mogłem tej słodyczy też posmakować. Tak bardzo się jednak wystraszyłem, że szarpnąłem gwałtownie głową i rąbnąłem potylicą o twardą belę za plecami. Usłyszałem chichot Marsaili. – Przestań! – wrzasnąłem. – Rozwiąż mnie natychmiast!

Ona jednak tylko się śmiała. – Marsaili, mówię poważnie. Rozwiąż mnie. Rozwiąż! Byłem bliski łez. Gdzieś z dołu dobiegł głos: – Halo… Wszystko w porządku? – To była jej mama. Głos Marsaili zagrzmiał w moim uchu, kiedy odkrzyknęła: – Wszystko w porządku, mamo. Bawimy się tylko. Zaczęła mnie szybko rozwiązywać. Gdy tylko poczułem, że mam wolne ręce, ściągnąłem opaskę z oczu i dźwignąłem się na nogi, próbując za wszelką cenę odzyskać godność. – Chyba powinniście na chwilę zejść! – zawołała mama Marsaili. – Dobrze! – odkrzyknęła Marsaili. Pochyliła się, żeby rozwiązać mi stopy. – Już idziemy! Otarłem usta wierzchem dłoni i spojrzałem na nią ze złością, ona jednak odpowiedziała mi słodkim uśmiechem. – Fajnie było, co? Szkoda, że Indianie się zbudzili – powiedziała, po czym zaczęła zeskakiwać po belach siana na dół, gdzie czekała na nas jej matka. Otrzepałem sobie włosy i podążyłem za Marsaili. Od razu się zorientowałem, że coś się stało. Matka Marsaili miała dziwną minę i była trochę zarumieniona. – Chyba się niechcący wygadałam – oznajmiła, patrząc na mnie, a ja dostrzegłem w jej czekoladowobrązowych oczach coś w rodzaju poczucia winy. Marsaili zmarszczyła czoło. – Co to znaczy? Jej matka jednak nie spuszczała ze mnie wzroku. – Zadzwoniłam do twoich rodziców, żeby spytać, czy możesz zostać na lunchu, i powiedzieć, że cię odwiozę potem do domu. Serce we mnie zamarło; poczułem na sobie pełne konsternacji spojrzenie Marsaili. Jej matka dodała: – Nie powiedziałeś nam, że twoi rodzice zabronili ci przychodzić samemu na farmę, Fin. Och, pomyślałem. Koniec zabawy! – Twój ojciec już tu jedzie, żeby cię zabrać – dodała matka Marsaili. ••• Problem z przekonującymi kłamstwami polega na tym, że kiedy cię przyłapią, potem już nikt ci nie wierzy, nawet jeśli mówisz prawdę. Moja matka usiadła ze mną i opowiedziała mi historię o wilku i chłopcu, który lubił podnosić fałszywy alarm. Usłyszałem wtedy tę opowieść po raz pierwszy. Miała talent do upiększania, ta moja matka. Mogłaby być pisarką. Nie wiedziałem wtedy nawet, co to takiego las, ponieważ tam, gdzie mieszkaliśmy, nie było żadnych drzew. W jej opisie jednak jawił się jako głęboko mroczny i przerażający, z wilkami czającymi się za każdym drzewem. Nie wiedziałem też, co to takiego wilki, ale znałem owczarka alzackiego należącego do sąsiada Artaira. Wabił się Seoras. Była to ogromna bestia. Większa ode mnie. I matka poprosiła, żebym sobie wyobraził, co by się stało, gdyby Seoras dostał szału i mnie zaatakował. Takie są właśnie wilki, oznajmiła. Miałem dość bujną wyobraźnię, więc potrafiłem sobie odmalować chłopca, któremu kazano wystrzegać się wilków w lesie i który krzyczy dla żartu: „Wilk! Wilk!” i wszyscy biegną na pomoc. Mogłem sobie nawet wyobrazić, jak robi to za drugim razem, ubawiony reakcją wywołaną wcześniej. Trudno mi było uwierzyć, by zrobił to po raz trzeci, ale doszedłem do wniosku, że gdyby się tak stało, to ci, którzy wcześniej biegli na pomoc, uważaliby, że robi sobie żarty. I, oczywiście, powiedziała matka, tym razem w pobliżu naprawdę były wilki. I go zjadły.

Ojciec był bardziej rozczarowany niż zły. Rozczarowany, że wolałem wymknąć się do jakiejś dziewczyny na farmę, zamiast wybrać się w dziewiczy rejs łódką, którą remontowaliśmy całe lato. Sprał mnie jednak pasem nie za swoje rozczarowanie, tylko za kłamstwo. Pieczenie tyłka i opowieść matki o wilkach sprawiły, że postanowiłem nigdy więcej nie kłamać. Oczywiście z wyjątkiem sytuacji, kiedy robiłbym to niechcący. Ojciec sam wypłynął na Eilidh tego dnia, ja zaś zostałem wysłany do swojego pokoju, żebym mógł się wypłakać i zastanowić nad tym, co zrobiłem. I przez miesiąc miałem zakaz wychodzenia w soboty. Mogłem się bawić tylko w domu albo w ogrodzie. Artairowi wolno było przychodzić do mnie, ale nie odwrotnie. No i nie dostawałem przez cztery tygodnie kieszonkowego. Początkowo Artair uważał, że cała sprawa jest śmieszna, i kpił sobie z mojego nieszczęścia – zwłaszcza że dotyczyło ono Marsaili. W końcu mu się jednak znudziło. Jeśli chciał się ze mną bawić, to tylko u mnie w domu. Wreszcie skupił na mnie swoją irytację i pouczył, żebym następnym razem był ostrożniejszy. Powiedziałem mu, że nie będzie następnego razu. Przestałem odprowadzać Marsaili ze szkoły do domu. Ja i Artair szliśmy z nią tylko do końca drogi na Mealanais, a potem ją zostawialiśmy, sami zaś ruszaliśmy wąskim traktem do Crobost. Stałem się nieufny wobec Marsaili od czasu tego incydentu ze sznurem i przepaską na oczy, więc zwykle unikałem jej podczas przerw i lunchu. Żyłem w strachu, że ktoś się dowie o pocałunku w tej kryjówce z siana. Mogłem sobie wyobrazić, jaki ubaw mieliby inni chłopcy moim kosztem. ••• Krótko po Bożym Narodzeniu zachorowałem na grypę. Po raz pierwszy. Myślałem, że umrę. Wydaje mi się, że matka też tak myślała. Ponieważ pamiętam z tego tygodnia tylko to, że kiedy otwierałem oczy, ona siedziała przy mnie z zimną i wilgotną szmatką, którą kładła mi na czole, szepcząc słowa miłości i pociechy. Bolał mnie każdy mięsień; wydawało się, że dryfuję między atakami koszmarnej gorączki, kiedy to temperatura wzrastała do prawie czterdziestu stopni i dręczyły mnie napady niekontrolowanych dreszczy. W tym tygodniu wypadały moje siódme urodziny; prawie tego nie zauważyłem. Z początku miałem mdłości, wymiotowałem i nie mogłem jeść. Upłynęło niemal siedem dni, zanim matka przekonała mnie, żebym wypił trochę maranty zmieszanej z mlekiem i odrobiną cukru. Smakowało mi to, i teraz, ilekroć piję ten specyfik, przypominam sobie matkę i jej bezustanną troskę podczas tych koszmarnych dni i nocy mojej pierwszej grypy. Sądzę, że na dobrą sprawę był to pierwszy raz, gdy w ogóle zachorowałem. Bardzo mnie to wyczerpało. Schudłem i czułem się osłabiony; upłynęły bez mała dwa tygodnie, zanim odzyskałem siły na tyle, by wrócić do szkoły. Padało akurat tego dnia i matka się martwiła, że się zaziębię; chciała mnie zawieźć samochodem. Uparłem się jednak, że sam pójdę, i spotkałem Artaira na wzniesieniu ścieżki prowadzącej do jego domu. Nie mógł mnie odwiedzać, kiedy chorowałem, i teraz przyglądał mi się nieufnie. – Na pewno nic ci nie jest? – Na pewno. – Nie możesz nikogo zarazić ani nic takiego? – Oczywiście, że nie. Dlaczego pytasz? – Bo wyglądasz okropnie. – Dzięki. Ale jesteś miły. Był początek lutego. Deszcz przypominał mgiełkę, tak rzadką, że ledwie było go widać, ale moczył nas porządnie, gnany ostrym północnym wiatrem. Zalewał mi szyję i kołnierz,

materiał ocierał skórę; piekły mnie policzki, a kolana miałem czerwone. Byłem wniebowzięty. Po raz pierwszy od dwóch tygodni czułem się żywy. – Wydarzyło się coś ciekawego, kiedy mnie nie było? Artair machnął od niechcenia ręką. – Niewiele. Nic nie straciłeś, jeśli o to ci chodzi. Z wyjątkiem tabliczki mnożenia. – Co to takiego? – spytałem, bo to, co powiedział, wydawało się niezwykle egzotyczne. Wyobraziłem sobie tablicę, która się mnoży bez końca. – Nowe działanie. O tym też nie miałem pojęcia, ale nie chciałem wyjść na głupka, więc odparłem tylko: – Aha. Dotarliśmy prawie do szkoły, kiedy mi powiedział, ot, tak sobie, jakby nie chodziło o nic ważnego: – Zapisałem się do kółka tanecznego. – Do czego? – Do kółka tanecznego. Wiesz… – Uniósł ręce nad głową i zrobił kilka zabawnych drobnych kroczków. – Pas de bas. Zacząłem podejrzewać, że mu odbiło pod moją nieobecność. – Paddy Bah? – To krok taneczny, głupku. Gapiłem się na niego zdumiony. – Taniec? Ty? Słuchaj, Artair, to jest dobre dla dziewczyn. Nie potrafiłem sobie wyobrazić, co go naszło. Zbył moje słowa wzruszeniem ramion. – Pani Mackay mnie wybrała. Nie miałem wyjścia. Po raz pierwszy przyszło mi do głowy, że być może dopisało mi szczęście, kiedy zachorowałem na grypę. Pani Mackay mogła równie dobrze wybrać mnie. Było mi szczerze żal Artaira. Dopóki, oczywiście, nie poznałem prawdy. Szliśmy po południu tą samą drogą z Marsaili. Wcale nie byłem pewien, czy cieszy się, że wróciłem do szkoły. Przywitała się chłodno, kiedy usiadłem w klasie obok niej, a potem ignorowała mnie przez cały dzień. Tak mi się w każdym razie wydawało. Ilekroć na nią spojrzałem albo próbowałem uchwycić jej wzrok, odwracała głowę. Na boisku podczas przerw trzymała się z dziewczynkami; bawiła się skakanką, śpiewała rymowanki, grała w klasy. Teraz, kiedy kierowaliśmy się w stronę głównej drogi, a inne dzieci z podstawówki szły z przodu i tyłu, zwróciła się do Artaira: – Pani Mackay powiedziała ci, kiedy mamy jechać do Stornoway? Skinął głową. – Dostałem od niej kartkę dla rodziców. Do podpisania. – Ja też. – Jedziecie do Stornway? – spytałem i poczułem się boleśnie wykluczony. Zdumiewające, ile człowiek może stracić przez dwa tygodnie. – Konkurs taneczny – wyjaśniła Marsaili. – Biorą w nim udział wszystkie szkoły na wyspie. Odbędzie się w ratuszu. – Taneczny? – Przez chwilę nie rozumiałem, a potem, jakby znad północnego wybrzeża uniosła się morska mgła, wszystko stało się dla mnie jasne. Marsaili też należała do tego kółka. I właśnie dlatego Artair się zapisał, ryzykując nawet, że zostanie wyśmiany przez kumpli. Posłałem mu spojrzenie, od którego skwaśniałoby mleko. – Nie miałeś wyjścia, co? Wzruszył tylko ramionami. Zauważyłem, że Marsaili patrzy na mnie, i nie miałem wątpliwości, że cieszy się z mojej reakcji. Byłem zazdrosny, i ona o tym wiedziała. I postanowiła

mi jeszcze dokopać. – Możesz siedzieć obok mnie w autobusie, Artair. On był już trochę zażenowany, więc postanowił udawać obojętność. – Może. Zobaczymy. Przecięliśmy główną drogę i dotarliśmy do końca traktu prowadzącego w stronę Mealanais; zastanawiałem się, czy pod moją nieobecność Artair odprowadzał Marsaili do samego domu. Zatrzymaliśmy się jednak. Było jasne, że ona tego od nas nie oczekuje. – No to do zobaczenia w sobotę – zwróciła się do Artaira. – Tak. Wsunął dłonie w kieszenie, gdy znów ruszyliśmy w stronę drogi na Crobost. Obejrzałem się i zobaczyłem, że Marsaili oddala się skocznie. W jej ruchach wyczuwałem lekkość. Artair szedł znacznie szybciej niż zwykle; musiałem niemal biec, by dotrzymać mu kroku. – Sobota? Wtedy ma się odbyć ten konkurs? Pokręcił głową. – Nie, odbędzie się w ciągu tygodnia. – To co ma być w sobotę? Artair wpatrywał się uparcie w jakiś daleki punkt na drodze. – Będziemy się bawić na farmie. Nie mogłem w to uwierzyć. Miałem wszelkie objawy zazdrości, choć nie potrafiłem ich wówczas precyzyjnie określić: gniew, uraza, zmieszanie, melancholia. – Rodzice ci nie pozwolą! – zawołałem, chwytając się tego argumentu jak tonący brzytwy. – Owszem, pozwolą. Tata i mama Marsaili znają się z moimi, chodzą razem do kościoła. Mama mnie nawet podwiozła w zeszłą sobotę. Myślę, że w tym momencie rozdziawiłem usta. Gdyby był czerwiec, mógłbym połknąć muchę. – Byłeś już tam? – spytałem prawie z niedowierzaniem. – Dwa razy. – Rzucił mi przelotne spojrzenie, na ustach błąkał mu się nieznaczny, ale pełen zadowolenia uśmiech. – Bawiliśmy się w kowboi i Indian. W stodole. Doznałem koszmarnej wizji, w której Marsaili wiąże Artaira tym samym sznurem i zakrywa mu oczy tą samą przepaską. Spytałem, choć usta miałem tak suche, że ledwie mogłem mówić: – Pocałowała cię? Artair wykonał gwałtowny ruch głową, żeby na mnie spojrzeć, a jego twarz wyrażała szczere obrzydzenie i zdumienie. – Pocałowała? – spytał, a ja dosłyszałem w jego głosie niekłamany strach. – Po co miałaby to robić? Był to jedyny okruch pociechy w niezmierzonych głębiach mojej rozpaczy. ••• W sobotę od północnego wschodu napływał wiatr. Ostra lutowa wichura gnająca przed sobą deszcz ze śniegiem. Stałem przy naszej furtce w swoim żółtym sztormiaku, kapeluszu rybackim i czarnych gumowcach, wypatrując hillmana avengera. Matka wołała mnie kilkakrotnie; przestrzegała, że się zaziębię na śmierć, i mówiła, żebym pobawił się w domu. Byłem jednak gotów czekać. Gdzieś w głębi serca miałem chyba nadzieję, że ze strony Marsaili i Artaira to był tylko jakiś okrutny żart. I stałbym tak szczęśliwy przez cały ranek, gdyby tylko ten samochód się nie pojawił. Nadjechał jednak, tuż po wpół do dziesiątej. Prowadziła mama

Artaira, on siedział z tyłu, przywierając twarzą do szyby; nie widać go było dokładnie z powodu pary, ale mógłbym przysiąc, że się uśmiecha. Pomachał triumfalnie dłonią niczym następca tronu. Popatrzyłem na niego ze złością; deszcz ze śniegiem kłuł mnie w twarz i ukrywał łzy, ale czułem na policzkach ich piekące strużki. W poniedziałek rano zaskoczyłem panią Mackay, mówiąc, że skoro już prawie opanowałem angielski, to nie potrzebuję tłumacza, i że może posadzić nas alfabetycznie, tak jak początkowo zamierzała. Ten pomysł musiał przemówić do jej poczucia porządku, ponieważ zgodziła się bez wahania. Zostałem przeniesiony z pierwszego rzędu do drugiego i teraz od Marsaili dzieliło mnie kilka ławek. Nie potrafiła ukryć konsternacji. Odwróciła się i spuściwszy nieznacznie głowę, podniosła na mnie sarnie oczy i posłała mi spojrzenie zranionego zwierzęcia. Uparcie ją ignorowałem. Jeśli jej plan polegał na tym, żeby wzbudzić we mnie zazdrość, to się powiódł, ale ugodził ją także rykoszetem, ponieważ od tej pory nie zamierzałem mieć z nią do czynienia. Dostrzegłem z odległości dwóch ławek, że Artair uśmiecha się złośliwie. Z nim także nie chciałem mieć już do czynienia. Na przerwie omijałem oboje szerokim łukiem i gdy odezwał się dzwonek na koniec lekcji, pierwszy znalazłem się przy drzwiach i byłem w połowie drogi, zanim Marsaili i Artair zdążyli wyjść z podwórza. Odwróciłem się w pewnym momencie i zobaczyłem, że ona próbuje mnie dogonić, podczas gdy Artair podąża za nią nieco zdyszany. Obróciłem się z determinacją i ruszyłem jak najszybciej przed siebie, jednocześnie starając się nie biec. Problem z rewanżem wywołanym zazdrością polega na tym, że choć można sprawić ból stronie przeciwnej, nie umniejsza to bólu, który się samemu odczuwa. Wszyscy więc są równie nieszczęśliwi. I, oczywiście, przyjąwszy określoną postawę, trudno ją zmienić bez utraty twarzy. Nigdy nie byłem tak nieszczęśliwy jak przez dwa następne dni i nigdy tak zdecydowany trwać w tym stanie. W czwartek w południe grupa taneczna wyjechała szkolnym minibusem do Stornoway. Stałem przy oknie w stołówce; wytarłem szybę z pary, robiąc mały wizjer, a potem patrzyłem, jak stoją obok bramy i czekają, aż minibus wyjedzie z garażu. Cztery dziewczynki i dwóch chłopców, Artair i Calum. Artair mówił coś z ożywieniem do Marsaili, starając się za wszelką cenę przykuć jej uwagę. Była jednak wyraźnie rozkojarzona i spoglądała w stronę budynku szkolnego, mając nadzieję, że zobaczy, jak się ukradkiem przyglądam. Doznałem masochistycznej przyjemności. Zauważyłem, że Artair wygrzebuje z kieszeni inhalator i dwa razy głęboko się zaciąga – nieomylny znak, że jest podenerwowany. Tracił jej zainteresowanie. Nie stanowiło to jednak dla mnie pociechy podczas tego popołudnia, które wlokło się bez końca. Naszej piątce, która została w klasie, polecono przepisywać słowa z tablicy. Duże litery, potem małe. Wciąż patrzyłem przez okno na niską chmurę napływającą od Atlantyku; rozrywała się na strzępy wzdłuż wybrzeża i ciskała gwałtownym i drobnym deszczem między rzadkimi mrugnięciami słońca. Pani Mackay dała mi porządnie po uszach za brak należytej uwagi. Oznajmiła, że nie potrafię się koncentrować i że mam z tym problem. Że jestem marzycielem. Spore możliwości, ale brak woli i chęci do pracy. Prawdę powiedziawszy, nie miałem woli do czegokolwiek. Byłem jak smutny zakochany szczeniak pozostawiony sam sobie. Patrząc wstecz, dziwię się, że tak wcześnie ulegałem podobnym uczuciom. Nim odezwał się dzwonek, zacząłem się niemal dusić. Nie mogłem się doczekać, kiedy wreszcie wyjdę na lodowaty wiatr i napełnię płuca świeżym słonym powietrzem. Powłóczyłem nogami przez całą drogę. Wszedłem do sklepu w Crobost, żeby coś sobie kupić za resztę kieszonkowego; pragnąłem czegoś słodkiego, co przyniosłoby mi pociechę. Była tam furtka naprzeciwko sklepu, a za nią zaczynała się droga dla traktorów, która prowadziła po zboczu do dołów torfowych wykopanych przez pokolenia mieszkańców Crobost. Przelazłem przez furtkę

i trzymając dłonie głęboko w kieszeniach, brnąłem po grząskim trakcie do torfowiska. Widziałem stamtąd szkołę w oddali, a także wąskie drogi prowadzące do Mealanais i Crobost. I główną szosę, aż do Swainbost i jeszcze dalej; zauważyłbym minibus wracający ze Stornoway. Byłem tu w maju poprzedniego roku i wycinałem torf z matką i ojcem; ciężka, katorżnicza robota, która polegała na tym, że najpierw wbijało się specjalny szpadel w miękką darń, a potem układało się bryły na brzegu wykopu, żeby wyschły w ciepłym wiosennym wietrze. Później należało przyjść tam ponownie i je przewrócić, a kiedy już odpowiednio wyschły, przyjeżdżało się traktorem z przyczepą i zabierało je do zagrody, żeby wznieść wielki, garbaty stos torfu, ułożony w jodłę w celu odwodnienia. Kiedy już był należycie suchy, stawał się odporny na deszcz i służył jako opał przez długą zimę. Jednak wycinanie torfu było najgorsze, zwłaszcza jeśli ustawał wiatr. Bo wtedy człowieka dopadały meszki. Maleńkie gryzące owady. Szkockie przekleństwo. Są tak małe, że trudno je zobaczyć, ale zbierają się w roje, tworząc wielkie czarne chmury; włażą we włosy i ubranie i żywią się ludzkim ciałem. Gdyby zamknąć kogoś w pokoju pełnym meszek, zwariowałby przed upływem dnia. Czasem tak się właśnie działo przy wycinaniu torfu. Teraz, w samym najgłębszym mroku hebrydzkiej zimy, meszek nie było. Tylko wiatr omiatający martwą trawę i niebo plujące gniewem. Światła zbliżały się szybko. Zobaczyłem blask reflektorów minibusu wyłaniający się znad wzniesienia drogi na Cross, zanim uświadomiłem sobie, co to takiego. Przy skręcie w stronę szkoły wóz się zatrzymał, a kierowca włączył pomarańczowego koguta na dachu, żeby wypuścić dzieci z Crobost. Tylko Marsaili, Artaira i Caluma. Rozmawiali przez chwilę po odjeździe minibusu, potem Artair i Calum pospieszyli w stronę drogi na Crobost, Marsaili zaś ruszyła traktem prowadzącym ku Mealanais. Siedziałem przez chwilę, ssąc kruszejącego, słodkiego dropsa i obserwując Marsaili, która szła w dole wąską drogą. Wydawała się maleńka z miejsca, w którym się znajdowałem, samotna w sposób, którego nie potrafiłem zrozumieć ani wyjaśnić. Dostrzegłem w jej ruchach, w jej kroku coś ołowianego, coś, co sugerowało, że jest nieszczęśliwa. Nagle zrobiło mi się jej straszliwie żal i chciałem zbiec ze wzgórza, objąć ją mocno i powiedzieć, że jest mi przykro. Z powodu zazdrości, z powodu bólu, który jej sprawiłem. Coś mnie jednak powstrzymywało. Niechęć do okazywania uczuć – niechęć, która prześladowała mnie przez całe życie. Prawie zniknęła, zagubiona w zimowym zmierzchu, kiedy ten jeden raz pod wpływem jakiegoś impulsu pokonałem wrodzoną powściągliwość i zbiegłem ze wzgórza; brnąłem niezgrabnie w kaloszach przez grząskie chlupiące wrzosowisko. Przeskakując przez ogrodzenie, zahaczyłem spodniami o drut kolczasty i wystraszyłem owce, które rozbiegły się w panice. Pędziłem, tupiąc głośno. Zanim ją dogoniłem, byłem porządnie zdyszany, ona jednak nie odwróciła głowy, a ja się zastanawiałem, czy wiedziała, że siedzę na wzgórzu i cały czas ją obserwuję. Przez chwilę szliśmy ramię w ramię, nie odzywając się do siebie. Kiedy w końcu odzyskałem oddech, spytałem: – No więc jak poszło? – Na konkursie? – Tak. – To była klęska. Artair wpadł w panikę, kiedy zobaczył tylu ludzi. Co chwilę używał tego swojego inhalatora i nie mógł wyjść na scenę. Musieliśmy się obejść bez niego, i to było beznadziejne, bo wcześniej ćwiczyliśmy w szóstkę, a przy piątce nic nie wychodziło. Nigdy więcej tego nie zrobię! Nie mogłem się oprzeć poczuciu satysfakcji graniczącej z uniesieniem, starałem się jednak zachować obojętny ton. – Fatalnie.

Rzuciła mi przelotne spojrzenie, podejrzewając mnie być może o sarkazm, ale sprawiałem wrażenie odpowiednio zasmuconego tym, co mi powiedziała. – Niezupełnie. I tak nie lubię tańczyć. To dobre dla głupich dziewcząt i mięczaków. Zgodziłam się wziąć udział, bo mama powiedziała, że powinnam. Znowu pogrążyliśmy się w milczeniu. Widziałem w dolinie światła Mealanais. Na drodze do mojego domu panowały już nieprzeniknione ciemności, ale matka zawsze kazała mi nosić w tornistrze małą latarkę; w zimie było tak niewiele światła, że człowiek nigdy nie wiedział, kiedy coś takiego mu się przyda. Zatrzymaliśmy się przy białej furtce i staliśmy przez chwilę. – Dlaczego przestałeś mnie odprowadzać po szkole? – spytała w końcu. – Myślałem, że wolisz towarzystwo Artaira. Spojrzała na mnie; miałem wrażenie, że blask jej niebieskich oczu przenika mrok. Poczułem słabość w nogach. – Mam go dość. Wszędzie za mną łazi. Zapisał się do kółka tanecznego tylko dlatego, że ja to zrobiłam. Nie wiedziałem, co powiedzieć, a ona dodała: – Jest po prostu głupi. To ciebie lubię tak naprawdę, Fin – oznajmiła, po czym obdarzyła mnie pospiesznym, miękkim pocałunkiem i pobiegła w stronę domu. Stałem długo w ciemności, czując dotyk jej warg na policzku. Ich miękkość i ciepło wciąż mi towarzyszyły, choć Marsaili już dawno zniknęła. Podniosłem dłoń i dotknąłem twarzy, a wtedy magia rozpłynęła się w powietrzu. Odwróciłem się i pobiegłem w stronę drogi Cross-Skigersta, a szczęście i duma rozpierały mi pierś przy każdym oddechu. Wiedziałem, że po powrocie do domu czekają mnie duże kłopoty, ale miałem to w nosie.

ROZDZIAŁ 8 Kiedy Artair podszedł do drzwi kuchennych, Marsaili odwróciła się od zlewu. W jej oczach kipiał gniew, a na usta cisnęły się słowa wyrzutu, nim zauważyła, że mąż nie jest sam. Fin nie zdążył jeszcze wejść w krąg światła, nie miała więc pojęcia, kto to taki; był tylko cieniem za plecami Artaira. – Przepraszam za spóźnienie. Spotkałem w mieście starego przyjaciela. Podwiózł mnie do domu. Pomyślałem sobie, że zechcesz się z nim spotkać. Gdy Fin znalazł się w blasku ostrego kuchennego światła, twarz Marsaili zdradzała szok widoczny dla obu mężczyzn. Pospiesznie otarła mokre od zmywania dłonie o fartuch, a potem odgarnęła do tyłu włosy. Sprawiała wrażenie młodej kobiety, jeszcze nie w średnim wieku, ale takiej, która po prostu przestała o siebie dbać. I przestała się przejmować tym, co sobie o niej pomyślą inni. Aż do tej chwili. – Witaj, Marsaili – powiedział niepewnym głosem Fin. – Witaj, Fin. Sam dźwięk tego imienia, które mu kiedyś nadała, tak wiele lat temu, napełnił go smutkiem, jaki się odczuwa, tracąc coś cennego, i to na zawsze. Zakłopotanie Marsaili przerodziło się w zażenowanie. Oparła się o zlew i, jakby obronnym gestem, skrzyżowała ręce na piersiach. – Co cię sprowadza na wyspę? – Zadała to pytanie innym tonem niż wcześniej jej mąż; wydawało się w tych okolicznościach całkowicie prozaiczne. Artair wyręczył Fina. – Bierze udział w śledztwie w sprawie morderstwa Angela Macritchiego. Marsaili skinęła głową, jakby przyjęła to do wiadomości, ale nie wykazała większego zainteresowania. – Na długo przyjechałeś? – Prawdopodobnie nie. Na dzień, może dwa. – Uważasz, że tak szybko schwytasz zabójcę? – spytał Artair. Fin pokręcił głową. – Jak tylko wykluczą związek z morderstwem w Edynburgu, pewnie odeślą mnie z powrotem. – Uważasz, że nie ma związku? – Na to wygląda. Wydawało się, że Marsaili słucha, ale wciąż bez szczególnego zainteresowania. Nie odrywała od Fina wzroku. – Nie zmieniłeś się. – Ani ty. Roześmiała się, w jej oczach błysnęło szczere rozbawienie. – Ten sam stary kłamczuch. – Zamilkła, a Fin wciąż stał w otwartych drzwiach i nie sprawiał wrażenia, że zamierza zostać. – Jadłeś? – Zafunduję sobie rybę w Stornoway. – Gówno, a nie rybę – mruknął Artair. – Wszystkie smażalnie będą zamknięte, zanim tam dojedziesz. – Mam tartę w piecyku – powiedziała Marsaili. – Za piętnaście minut będzie gotowa. Nigdy nie wiem, kiedy Artair wróci do domu.

– Tak, racja. – Jej mąż zamknął drzwi za plecami Fina. – Stary dobry Artair, na którym nie można polegać. Wróci wcześniej, wróci później? Wróci pijany, wróci trzeźwy? Życie jest dzięki temu ciekawe, co, Marsaili? – W przeciwnym razie byłoby beznadziejnie nudne – oznajmiła obojętnym tonem, w którym Fin próbował się bezskutecznie doszukać ironii. – Wstawię ziemniaki. – Odwróciła się do piekarnika. – Chodź, napijemy się – zaproponował Artair i zaprowadził gościa do małego salonu, który wydawał się jeszcze mniejszy z powodu kompletu wypoczynkowego i trzydziestodwucalowego telewizora. Był włączony, bez fonii. Nadawali jakiś koszmarny teleturniej. Kiepski odbiór i zbyt żywe kolory sprawiały, że nie dało się tego oglądać. Zasłony były zaciągnięte, a torfowy ogień w kominku sprawiał, że w pokoju było przytulnie i ciepło. Artair otworzył mały barek w niskim kredensie; stała w nim kolekcja butelek. – Siadaj. Czego się napijesz? – Nie, dzięki. – Fin usiadł, próbując zajrzeć do kuchni. – Daj spokój, warto się napić przed jedzeniem. Zaostrzy apetyt. Fin westchnął. Wiedział, że się nie wykręci. – No to mi nalej, ale odrobinę. Artair nalał dwie duże whisky i podał mu jedną. – Slàinte. – Uniósł szklankę w gaelickim toaście. – Slàinte mhath. Fin łyknął trochę, Artair pochłonął od razu pół szklanki i podniósł wzrok, kiedy drzwi za plecami gościa się otworzyły. Fin się odwrócił i zobaczył na progu szesnastoletniego, może siedemnastoletniego chłopca. Nie był szczególnie wysoki, miał jakieś sto sześćdziesiąt pięć, sto sześćdziesiąt osiem centymetrów wzrostu i odznaczał się drobną budową ciała. Włosy koloru siana, podgolone na skroniach, ale dłuższe na czubku głowy, sterczały ostro, wzmocnione jakimś żelem. Z prawego ucha zwisał okrągły kolczyk. Chłopak był ubrany w bluzę dresową z kapturem, workowate dżinsy i masywne białe adidasy. Po matce odziedziczył oczy koloru chabrów. Całkiem ładny chłopak. – Przywitaj się z wujkiem Finem – polecił Artair. Fin wstał, żeby podać chłopcu dłoń. Młody człowiek odpowiedział mocnym uściskiem i bezpośrednim spojrzeniem; jego oczy niepokojąco przypominały oczy matki. – Cześć – powiedział. – Na imię ma Fionnlagh. To był głos Marsaili; Fin obejrzał się i zobaczył ją w drzwiach kuchni. Miała dziwny wyraz twarzy, a na policzkach pokazał się rumieniec. Fin doznał szoku, słysząc swoje imię. Znów popatrzył na chłopca, zastanawiając się, czy nazwali go tak ze względu na niego. Ale dlaczego mieliby to robić? Na wyspie było to dość popularne imię. – Miło mi cię poznać, Fionnlagh – rzucił Fin. – Zjesz z nami? – zwrócił się Artair do syna. – Jadł już – wtrąciła się Marsaili. – Dobra, wobec tego może się z nami napić. – Wciąż próbuję poradzić sobie z komputerem – powiedział Fionnlagh. – Chyba poszła płyta główna. – Płyta główna! Słyszałeś? – Artair spojrzał na Fina. – Chłopak ma gadane. – Znowu zwrócił się do syna: – Co to znaczy? – Znaczy, że się popsuła.

– No dobra, potrafisz ją naprawić? Fionnlagh zaprzeczył ruchem głowy. – Będę musiał ją wymienić, a to pewnie będzie kosztowało tyle co nowy komputer. – No cóż, nie mamy dość pieniędzy, żeby znowu kupować pieprzony sprzęt – warknął Artair. – Jak dostaniesz robotę, sam będziesz mógł zaoszczędzić. – Jaki to komputer? – spytał Fin chłopca. – Mac. G trzy. Jeden z tych starych w cukierkowych kolorach. – Dlaczego uważasz, że to płyta główna? Fionnlagh westchnął zniechęcony. – Ekran zrobił się niebieski i ciemny, trudno coś na nim zobaczyć, a obraz jest ściśnięty, jakby skompresowany. – Z jakiego systemu korzystasz? – Och, z bardzo starego. Zainstalowałem właśnie Jaguara. Potrzebowałbym lepszego komputera, żeby chodził na Śnieżnej Panterze. Artair parsknął poirytowany. – Jezu Chryste, chłopaku! Nie umiesz posługiwać się pieprzonym ludzkim językiem? – Nie musisz się w ten sposób wyrażać, Artair – odezwała się cicho Marsaili. Fin zerknął na nią z drugiego końca pokoju i dostrzegł jej zażenowanie. – Rozumiesz w ogóle, co on mówi? – zwrócił się do niego Artair. – Dla mnie to chińszczyzna. – Robię na uniwersytecie otwartym dyplom z informatyki – wyjaśnił Fin. – No, patrzcie, jaki gość. Chłopak, który nie umiał mówić po angielsku, potrafi teraz gadać językiem komputerowym. – Wtedy zaczęły się problemy? – spytał Fin chłopca. – Kiedy zainstalowałeś nowy system? Fionnlagh skinął głową. – Tak, dzień później. Karta pamięci też kosztowała fortunę. – Wiem, bo sam zapłaciłem, cholera – mruknął Artair i opróżnił szklankę, a potem się pochylił, żeby znów sobie nalać. – Gdzie jest ten komputer? W twoim pokoju? – spytał Fin. – Tak. – Mogę rzucić okiem? – Jasne. Fin odstawił szklankę na stolik do kawy i ruszył za Fionnlaghiem w stronę korytarza, potem zaczęli wchodzić na górę. – Trochę się tu zmieniło po tym, jak wyjechałeś – zauważył Artair, idąc za nimi. – Urządziłem chłopakowi poddasze. Zajmujemy z Marsaili stary pokój moich rodziców, a matka mieszka w moim. Gabinet taty to teraz pokój gościnny. – Tyle że rzadko ktoś nas odwiedza – mruknął Fionnlagh, kiedy dotarli na szczyt schodów. – Co ty tam gadasz?! – zawołał Artair. – Mówiłem Finowi, żeby uważał na luźny chodnik na ostatnim stopniu – wyjaśnił chłopak i uchwycił przelotnie spojrzenie Fina. Zdawało się w tym momencie, że są wspólnikami w jakimś podstępie, o którym tylko oni wiedzą. Fin mrugnął porozumiewawczo, a Fionnlagh zrewanżował mu się nieznacznym uśmiechem. Pokój, usytuowany od północy, zajmował całą długość poddasza. Po obu stronach w pochyłej płaszczyźnie dachu zainstalowano okna mansardowe. Ze wschodniego rozciągał się

niczym niezakłócony widok na Minch. Komputer stał na stole w blasku lampy przegubowej, której światło podkreślało mrok panujący w pozostałej części pomieszczenia. Fin ledwie dostrzegał plakaty na ścianach. Piłkarze i gwiazdy popu. Z głośników niewidzialnego stereo dobiegał zawodzący głos Eminema. – Wyłącz to gówno. – Artair wszedł za nimi na górę i teraz opierał się o framugę drzwi, wciąż trzymając w dłoni szklankę. – Nie mogę znieść tego rapu. Srap, a nie rap. – Zachichotał z własnego żartu. – Lubię Eminema – wyznał Fin. – Wszystko sprowadza się do tekstu. To taki Bob Dylan swojego pokolenia. – Jezu – parsknął Artair. – Czuję, że się dogadacie. – Przechowuję większość nagrań w komputerze – oznajmił Fionnlagh. – Ale skoro ekran… – Wzruszył bezradnie ramionami. – Jest tu internet? – spytał Fin. – Tak, podłączyliśmy się do szerokopasmowego. Dwa miesiące temu. – Mogę sprawdzić? – Jasne, śmiało. Fin usiadł przed komputerem i poruszył myszką, żeby obudzić maszynę ze stanu uśpienia. Ekran z miejsca pokrył się ciemnym błękitem, a obraz był zniekształcony, tak jak opisał to Fionnlagh. Okno wyszukiwania i pasek zadań były ledwie widoczne. – Kiedy zainstalowałeś nowy system, to przez jakiś czas ekran wyglądał normalnie? – Tak, pierwszego wieczoru wszystko było super. Zrobiło się tak dopiero następnego dnia rano. Fin skinął głową. – Mogę się założyć, że nie zaktualizowałeś oprogramowania układowego. Fionnlagh zmarszczył czoło. – Oprogramowanie układowe? Co to takiego? – Coś, co siedzi w mózgu komputera i pozwala na komunikowanie się hardware’u i software’u. Apple spieprzył sprawę, nie informując ludzi, że aktualizacja oprogramowania w G trzy wymaga też aktualizacji oprogramowania układowego. – Dostrzegł konsternację na twarzy chłopaka i uśmiechnął się. – Nie masz się co martwić, połowa świata korzystająca z maców miała ten sam problem. Ludzie wywalali komputery, podczas gdy wystarczyło, żeby zainstalowali prostą aktualizację oprogramowania układowego. Firma się nasłuchała. – I możemy to zrobić? – spytał Fionnlagh, jakby wszystko to wydawało się zbyt piękne, by było możliwe. – Możemy to zainstalować? – Tak. – Fin otworzył przeglądarkę internetową i wpisał adres URL. Chwilę później był już na stronie Apple’a i klikał aktualizację oprogramowania dla modelu G3. Ściąganie trwało niespełna dwie minuty i gdy na ekranie pokazała się ikonka, Fin kliknął dwa razy, żeby dokonać instalacji. – Potrwa pół minuty. Potem, po ponownym uruchomieniu, wszystko powinno być dobrze. Kiedy instalacja się zakończyła, kliknął restart. Ekran zgasł, komputer rozbrzmiał powitalnym chórem, a następnie zaczął ponownie uruchamiać swój system operacyjny. Trzydzieści sekund później ukazał się ekran, jasny, wyraźny i bez żadnych zniekształceń. – Rany, człowieku, to genialne! – Fionnlagh tryskał radością. – Po prostu genialne. Oczy błyszczały mu podnieceniem. Fin wstał, żeby ustąpić chłopakowi miejsca. – Twoja kolej. Miłej zabawy. To dobry system. Jeśli będziesz miał jakieś problemy, daj mi znać. – Dzięki, Fin.

Fionnlagh zajął pospiesznie miejsce przy komputerze i już po chwili krążył kursorem po ekranie, otwierał poszczególne okna, zaglądał do menu, chcąc sprawdzić, czy wszystko działa. Fin odwrócił się i zobaczył, że Artair wciąż opiera się o framugę drzwi. Nie odezwał się słowem od czasu tej dyskusji o Eminemie. – Kurewsko mądre – oznajmił cicho. – Nigdy bym sobie z tym nie poradził. Nawet za sto lat. Fin poruszył się niespokojnie. – Zdumiewające, czego człowiek może się nauczyć na uniwersytecie otwartym. – Odchrząknął zakłopotany. – Chyba zostawiłem drinka na dole. Artair nie poruszył się jednak, wlepiał tylko wzrok w bursztynowy trunek na dnie swojej szklanki. – Zawsze byłeś bystrzejszy ode mnie, prawda, Fin? Mój ojciec o tym wiedział. Dlatego poświęcał ci więcej czasu niż mnie. – Obaj spędziliśmy mnóstwo godzin w tym pokoju na dole – przypomniał mu Fin. – Dużo zawdzięczam twojemu tacie. To niezwykłe, że był taki uczynny i że poświęcał mi wolne chwile. Artair przekrzywił głowę i zmierzył go twardym spojrzeniem. Czego wypatrywał? Fin poczuł się nieswojo pod tym taksującym wzrokiem. – No cóż, w twoim przypadku przyniosło to jakieś rezultaty. Wyjechałeś z wyspy i poszedłeś na uniwersytet. A ja wylądowałem w Lewis Offshore, w robocie bez perspektyw. Milczenie, które między nimi zapadło, było przerywane jedynie przez stukot klawiatury Fionnlagha. Wydawało się, że chłopak ledwie uświadamia sobie ich obecność, zanurzony bez reszty w swoim świecie komputera i internetu. Marsaili zawołała z dołu, że tarta jest gotowa; niezręczna chwila minęła. Artair otrząsnął się z zamyślenia. – Chodź, nalejesz sobie i przekąsisz co nieco. Kiedy zeszli na dół, z końca korytarza dobiegł słaby głos: – Artair. To ty, Artair? Kruchy, drżący głos starej kobiety. Artair zamknął oczy, biorąc głęboki oddech, a Fin dostrzegł, jak drga mu mięsień szczęki; potem uniósł powieki. – Już idę, mamaidh. – Po sekundzie mruknął: – Cholera, zawsze się zorientuje, że jestem w domu. Przepchnął się obcesowo obok gościa i ruszył w stronę pokoju na końcu korytarza. Fin poszedł do salonu po swoją szklankę, a następnie skierował się do kuchni. Marsaili siedziała przy stole z rozkładanym blatem przymocowanym do ściany. Stały na nim trzy talerze z tartą i ziemniakami; do stołu przysunięto trzy krzesła. – Poszedł do matki? Fin skinął głową i zauważył, że Marsaili ma na wargach ślad czerwieni i podmalowane oczy. Rozpuściła też włosy i je rozczesała. Te zabiegi ją zmieniły. Nie na tyle, by wymagało to komentarza, ale dostatecznie, by rzucało się w oczy. Wskazała krzesło naprzeciwko i Fin usiadł. – No i co u ciebie? – spytał. W jej uśmiechu było znużenie. – Jak widzisz. – Zaczęła jeść. – Nie czekaj na Artaira. Czasem to trochę trwa. – Patrzyła, jak bierze kęs tarty. – A u ciebie? Wzruszył ramionami. – Mogło być gorzej. Pokręciła ze smutkiem głową. – A chcieliśmy zmieniać świat.

– Świat jest jak pogoda, Marsaili. Nie możesz go zmienić. I nie możesz kształtować. Ale on może kształtować ciebie. – No tak, zawsze byłeś filozofem. – Wyciągnęła niespodziewanie rękę nad stołem i przesunęła opuszkami palców po jego policzku. – Wciąż jesteś piękny. Fin zaczerwienił się wbrew sobie, a potem roześmiał, żeby pokryć zmieszanie. – Czy nie powinienem powiedzieć tego tobie? – Tylko że nigdy nie umiałeś przekonująco kłamać. Poza tym zawsze byłeś piękny. Pamiętam, jak zobaczyłam cię pierwszego dnia w szkole i pomyślałam, że nigdy przedtem nie widziałam nikogo tak pięknego. Jak myślisz, dlaczego chciałam siedzieć obok ciebie w klasie? Nie masz pojęcia, jak zazdrosne były inne dziewczyny. Nie miał pojęcia. Zawsze dostrzegał wyłącznie Marsaili. – Gdybym tylko wtedy wiedziała, jaki z ciebie dupek, to zaoszczędziłabym nam obojgu rozczarowań. Wsunęła sobie w usta kolejny kawałek tarty i uśmiechnęła się szeroko – to samo uniesienie kącików ust, które tak dobrze zapamiętał. Głębokie dołki w policzkach. Ten sam figlarny błysk w oku. – Miałem rację – rzucił Fin. – Nie zmieniłaś się. – Och, zmieniłam się. Bardziej, niż mógłbyś przypuszczać. Bardziej, niż chciałbyś wiedzieć. – Utkwiła wzrok w swojej porcji na talerzu. – Często o tobie myślałam w ciągu tych lat. O tym, jaki byłeś. Jacy byliśmy w dzieciństwie. – Ja też. – Fin pochylił głowę, na ustach błąkał mu się nieznaczny uśmiech. – Wciąż mam ten list, który mi przysłałaś. Przed potańcówką na zakończenie szkoły. Podpisałaś go: „Dziewczyna z farmy”. – O mój Boże. – Podniosła gwałtownym ruchem dłoń do ust, kiedy to wspomnienie powróciło z zakamarków, w których je pogrzebała, by zaoszczędzić sobie bólu. – Wciąż go masz? – Kartka się trochę pobrudziła i podarła na zgięciach, ale owszem, wciąż ją mam. – Co masz? – Artair wszedł do kuchni i osunął się ciężko na krzesło. Nastrój, jaki wytworzył się między Finem i Marsaili, prysnął momentalnie. Artair wsunął sobie w usta wielką porcję tarty i spojrzał na dawnego przyjaciela. – No? Fin wysilił się na kolejne kłamstwo. – Stare szkolne zdjęcie z ostatniej klasy podstawówki. – Zauważył, że Marsaili unika jego wzroku. – Pamiętam je – powiedział Artair. – Jedyne, na którym mnie nie było. Chorowałem wtedy. – Tak, zgadza się. Miałeś poprzedniego wieczoru koszmarny atak astmy. Artair uraczył się kolejną porcją jedzenia. – O mało nie umarłem. Niewiele brakowało, kurwa. – Popatrzył na Marsaili, potem na Fina. – Może byłoby lepiej dla nas wszystkich, gdyby tak się stało, co? – Popił jedzenie whisky. Fin spostrzegł, że znów nalał sobie pełną szklankę. – Co? Nikt nie zamierza powiedzieć: nie, Artair, to byłoby straszne, gdybyś wtedy umarł. Życie nie byłoby już takie samo. – No cóż, to prawda – mruknęła Marsaili, a on spiorunował ją wzrokiem. Potem jedli w milczeniu, dopóki Artair nie opróżnił swojego talerza i go nie odsunął. Jego wzrok skupił się na pustej szklance gościa. – Trzeba ci dolać, synu. – Chyba będę się zbierał. – Fin wstał, ocierając sobie usta jedną z serwetek, które Marsaili rozłożyła wcześniej na stole.

– Dokąd? – Z powrotem do Stornoway. – Jak? – Zamówię taksówkę. – Nie bądź pieprzonym głupcem, człowieku. Zapłacisz cholerną fortunę. Przenocujesz u nas, a rano podwiozę cię do miasta. Marsaili wstała i zabrała ze stołu puste talerze. – Pościelę łóżko w gościnnym. Zanim wróciła, Artair usadowił się z Finem w salonie, po czym nalał sobie i jemu; w telewizji leciał jakiś mecz, głos wciąż był ściszony. Artair miał już zdrowo w czubie, wzrok szklisty, powieki półprzymknięte. Mówił niewyraźnie, snując jakąś opowieść z dzieciństwa o wypadku rowerowym, którego jego przyjaciel w ogóle nie pamiętał. Fin powiedział, że musi dodać wody do swojej whisky, i kiedy znalazł się w kuchni, wylał połowę trunku do zlewu. Potem siedział, obracając szklankę w palcach i żałując, że tak łatwo uległ namowom Artaira, by zostać na noc. Kiedy Marsaili weszła do pokoju, podniósł z nadzieją wzrok. Liczył na to, że być może wybawi go z tej sytuacji, ale wyglądała na zmęczoną. Zerknęła na męża z dziwnym i obojętnym wyrazem twarzy. Z rezygnacją, być może. Potem poszła do kuchni zgasić światło. – Idę spać. Rano posprzątam. Fin wstał rozczarowany, kiedy wychodziła z salonu. – Dobranoc. Przystanęła na chwilę w drzwiach i ich spojrzenia spotkały się przelotnie. – Dobranoc, Fin. Kiedy zamknęła drzwi, Artair powiedział: – I pieprzony krzyż na drogę. – Starał się skupić uwagę na Finie. – Wiesz, kurwa, nigdy bym się z nią nie ożenił, gdyby nie ty. Fin poczuł się głęboko dotknięty jadem w jego głosie. – Nie gadaj bzdur! Latałeś za nią od pierwszego tygodnia w szkole. – Nigdy bym jej nie zauważył, kurwa, gdyby nie przyczepiła się do ciebie. Wcale za nią nie latałem. Próbowałem tylko utrzymać ją z daleka od ciebie. Ty byłeś moim kumplem, Finie Macleodzie. Byliśmy przyjaciółmi, ty i ja, od kiedy stanęliśmy na nogach. I od pierwszego pieprzonego dnia chciała mi cię odebrać. Wetknąć między nas klin. – Roześmiał się. Bez humoru, gorzko i zjadliwie. – I niech mnie diabli, jeśli nie robi tego teraz. Myślisz, że nie zauważyłem tej szminki, co? Albo że podmalowała sobie oczy? Myślisz, że to dla ciebie? Nie. Chciała mi zagrać na nosie. Bo zdawała sobie sprawę, że to zauważę i że będę wiedział, dlaczego to zrobiła. Już od dawna nie zależy jej na tym, żeby wyglądać atrakcyjnie. Fin był zaszokowany. Nie miał pojęcia, co powiedzieć. Więc siedział tylko, ściskając szklankę z rozwodnioną whisky; czuł, jak szkło rozgrzewa mu się w dłoni, i patrzył na dogasający torf w kominku. Odniósł wrażenie, że powietrze w pokoju nagle się oziębiło, i podjął decyzję. Dopił resztę trunku i wstał. – Lepiej pójdę do łóżka. Artair nie patrzył jednak na niego. Wlepiał wzrok w jakieś odległe miejsce, obecne tylko w jego zamroczonym umyśle. – A wiesz, na czym polega pieprzona ironia? Fin nie wiedział i nie chciał wiedzieć. – Do zobaczenia rano. Artair przechylił głowę i spojrzał na niego spod przymrużonych powiek. – Nie jest nawet mój.

Fin poczuł, jak przewraca się w nim żołądek. Stał skamieniały, bez najmniejszego ruchu. – Co masz na myśli? – Fionnlagha – wybełkotał Artair. – To twój pieprzony dzieciak, nie mój. ••• Wytłaczana tapeta została niedawno pomalowana. Biel z domieszką brzoskwini, a może różu. Powieszono nowe zasłony i położono nowy dywan. Sufit też był pomalowany – zwykła biała farba matowa. Ale plama wilgoci w narożniku wciąż przez nią przebijała, podstępna, uparta, zachowując kształt głuptaka w locie. I szczelina w tynku też tam była; przecinała ptaka i gzyms pod sufitem. Pęknięta szyba w oknie została wymieniona na podwójną, a łóżko podsunięto pod ścianę, gdzie niegdyś stało biurko pana Macinnesa. Półki naprzeciwko wciąż uginały się od tych samych książek, które Fin pamiętał z długich wieczorów matematyki, angielskiego i geografii. Książki o egzotycznych, rozpraszających tytułach: Niewidomy w Ghazie, Blondynka z podbitym okiem, Boys Will Be Boys, Smeddum. I jeszcze bardziej dziwaczne nazwiska autorów: Aldous Huxley, Earl Stanley Gardner, Lewis Grassic Gibbon. Stary fotel pana Macinnesa stał w rogu, materiał na oparciach był wyświechtany od łokci. Czasem po ludziach pozostaje ślad na ziemi długo po ich odejściu. Fin czuł się niemal przytłoczony melancholią. Pomyślał jednak, że to określenie nie oddaje jego uczuć. Miał wrażenie, że przygniata go jakiś ogromny ciężar, miażdży go, pozbawia tchu. Sam pokój jawił się jako mroczne miejsce. Finowi waliło serce, jakby się czegoś bał. Jakby się bał światła. Zgasił lampkę przy łóżku. Jakby się bał ciemności. Znowu zapalił lampkę i uświadomił sobie, że drży. Coś sobie próbował przypomnieć. Poruszony czymś, co usłyszał wcześniej od Artaira, albo spojrzeniem, którym tamten go obrzucił, albo tonem jego głosu. Pod ścianą obok drzwi – zauważył to dopiero teraz – stał stolik do kart, przy którym spędził tyle godzin, przygotowując się do egzaminów. Ta sama plama po kawie w kształcie Cypru. Spocony, ponownie zgasił światło. Słyszał łomot własnego serca, w uszach rozbrzmiewało mu pulsowanie krwi. Kiedy zamknął oczy, widział tylko czerwień. Jakim cudem Fionnlagh mógł być jego synem? Dlaczego Marsaili mu nie powiedziała, że jest w ciąży? Jak mogła wyjść za Artaira, jeśli wiedziała? Jezu! Chciał krzyknąć i obudzić się w domu z Robbiem i Moną, i życiem, które znał jeszcze cztery tygodnie wcześniej. Słyszał przez ścianę podniesione gniewne głosy i wstrzymał oddech, żeby się zorientować, o czym mówią. Słowa jednak utykały między cegłami, a przez tynk przedzierał się tylko ich ton. Wściekłość, uraza, oskarżanie, zaprzeczanie. Potem trzaskające drzwi i cisza. Fin zastanawiał się, czy Fionnlagh to słyszał. Może był przyzwyczajony. Może działo się tak każdej nocy. A może ta stanowiła wyjątek? Ponieważ wymknął się pewien sekret i teraz krążył między nimi niczym duch. A może to Fin zobaczył go jako ostatni, i jako ostatni poczuł te zimne palce niepewności wywracającej jego świat do góry nogami? Już na zawsze?

ROZDZIAŁ 9 Był początek lipca, kiedy przystąpiłem do końcowych egzaminów. Zajęcia się skończyły, a ja czekałem na wyniki, by mieć pewność, że dostałem się na uniwersytet w Glasgow. Było to ostatnie lato, które spędzałem na wyspie. Nie potrafię opisać, jak się czułem. Miałem wrażenie, że jestem wniebowzięty. Jakbym kilka ostatnich lat przesiedział w ciemności, przygnieciony ogromnym ciężarem. Teraz, wreszcie od niego uwolniony, wyszedłem na słońce, mrugając pod wpływem oślepiającego światła. Tym bardziej że pogoda tamtego roku była wspaniała. Mówi się, że nic nie mogło się równać z latem siedemdziesiątego piątego i szóstego, ale najlepsze, jakie utkwiło mi w pamięci, poprzedzało mój wyjazd na uniwersytet. Minęły wieki od czasu, gdy zerwałem z Marsaili. Teraz mogę się zastanawiać nad własnym okrucieństwem i pocieszać się jedynie myślą, że byłem wówczas taki młody. No ale młodość jest zawsze wygodną wymówką dla podłego zachowania. Oczywiście chodziła ze mną do jednej klasy aż do końca szkoły podstawowej, choć stała się dla mnie dziwnie niewidoczna. W ciągu dwóch pierwszych lat szkoły średniej, wciąż w Crobost, nasze ścieżki krzyżowały się dość często. Ale kiedy już przenieśliśmy się do Nicolsona w Stornoway, prawie jej nie widywałem. Przelotne spotkania na korytarzu albo wędrówki z jej kolegami z klasy po Pasażu. Wiedziałem, że chodziła z Artairem w trzeciej i czwartej klasie, choć on uczęszczał do innej szkoły. Widywałem ich od czasu do czasu na tańcach w ratuszu albo na prywatkach. Zerwali potem, kiedy Artair musiał powtarzać egzaminy; przez jakiś czas, o ile się orientowałem, spotykała się z Donaldem Murrayem. Chodziłem z kilkoma dziewczętami przez całą szkołę średnią, ale nigdy nie trwało to zbyt długo. Większość moich wybranek wyraźnie się zniechęcała, poznawszy moją ciotkę. Przypuszczam, że wydawała im się wyjątkowo dziwna. A ja się po prostu do niej przyzwyczaiłem. Jak do bałaganu, który dzieciak zostawia w swoim pokoju i przestaje go dostrzegać. Jednak wraz z ukończeniem szkoły byłem wolny od zobowiązań i swobodny niczym ptaszek; nie miałem zamiaru wiązać się z kimkolwiek. Glasgow oferowało nieskończenie dużo nowych możliwości, a ja nie chciałem zabierać ze sobą z wyspy zbędnego bagażu. Pamiętam, że w tym pierwszym tygodniu lipca wybrałem się z Artairem na plażę w Port of Ness. Byliśmy w całkowicie odmiennych nastrojach. Podczas nauki do egzaminów spędzałem długie, trudne godziny zamknięty w gabinecie jego ojca i wkuwałem. Pan Macinnes był wobec mnie twardy; bez jakiejkolwiek taryfy ulgowej prowadził mnie bezlitośnie ku sukcesowi. Po tym, jak Artair oblał na koniec szkoły z pięciu przedmiotów, pan Macinnes stracił wszelkie nadzieje związane z synem, choć ten postanowił po roku zdawać od nowa. Pan Macinnes zachowywał się tak, jakby łączył z moją osobą wszelkie nadzieje i aspiracje, które kiedyś wiązał z Artairem. Doprowadziło to do napięć między nami, zrodzonych – jak przypuszczam – z zazdrości. Spotykaliśmy się czasami po moich korepetycjach i szliśmy przez wioskę w pełnym napięcia i trudnym do zniesienia milczeniu. Pamiętam, jak staliśmy u podnóża pochylni okrętowej w porcie w Crobost i przez godzinę rzucaliśmy do wody kamienie, nie odzywając się słowem. Nigdy nie rozmawialiśmy o korepetycjach, których udzielał mi jego ojciec. Kładło się to między nami cieniem. Teraz jednak miałem już to wszystko za sobą, a dzień odzwierciedlał mój nastrój – olśniewający blask słońca, który skrzył się na nieruchomych wodach zatoki. W ciepłym powietrzu wyczuwało się tylko leciutki wiaterek. Zdjęliśmy tenisówki i skarpetki, podwinęliśmy

nogawki dżinsów, po czym biegaliśmy boso wzdłuż łagodnie nachylonej plaży, rozbryzgując wodę małych słonych fal, które rozbijały się na brzegu, i zostawiając idealne odciski stóp w dziewiczym piasku. Mieliśmy plastikowy worek, taki do noszenia torfu, i zamierzaliśmy łapać kraby w rozlewiskach pozostawionych przez przypływ pomiędzy skalnymi występami na przeciwległym końcu plaży. Wydawało mi się, że lato będzie trwało wiecznie, niekończąca się sekwencja dni takich jak ten, wypełnionych najprostszymi przyjemnościami życia – dni, których nie przynagla wiek ani ambicja. Artair jednak był posępny i przygnębiony. Został przyjęty na praktykę spawalniczą w Lewis Offshore; miała się zacząć we wrześniu. Widział, jak jego lato umyka niczym piasek przesypujący się między palcami. Ostatnie beztroskie lato, a potem kierat pracy bez perspektyw, na końcu zaś odpowiedzialność, jaka wiąże się z dorosłością. Pomiędzy skalnymi rozlewiskami istniał inny świat, ukryty przed realiami życia. Jedyny dźwięk wydawały mewy i morze, które napierało łagodnie, by spotkać się z brzegiem. Woda uwięziona w tych wszystkich kamiennych rozpadlinach była krystalicznie czysta i ciepła od słońca, wypełniona barwnymi skorupiakami przywierającymi uparcie do czarnej skały; można było dostrzec jedynie delikatne falowanie wodorostów i pospieszne dreptanie krabów, poza tym panował bezruch. Zebraliśmy ich ze dwa tuziny i wrzuciliśmy do torby, potem zrobiliśmy sobie przerwę na papierosa. Choć miałem jasne włosy, odziedziczyłem po ojcu skórę, która się szybko opalała. Zdjąłem podkoszulek, żeby go zwinąć i wsunąć sobie pod głowę, a potem leżałem na skałach, opalając się z zamkniętymi oczami i słuchając morza i ptaków. Artair siedział z kolanami podciągniętymi pod brodę i rękami wokół nóg, zaciągając się ponuro papierosem. O dziwo, palenie jakoś nie wpływało na jego astmę. – Ilekroć patrzę na zegarek – odezwał się – upływa kolejna minuta. Potem godzina, a potem cały dzień. Niebawem to będzie tydzień, potem miesiąc. I jeszcze jeden. A potem zaliczę pierwszy dzień w pracy. Potem ostatni. A potem złożą mnie do ziemi na cmentarzu w Crobost. I po co było to wszystko? – Jezu, człowieku! Mówimy o następnych sześćdziesięciu czy siedemdziesięciu latach, a ty uporałeś się z nimi w ciągu jednej chwili. Masz przed sobą całe życie. – Łatwo ci mówić. Ty wyjeżdżasz. Masz zaplanowaną trasę ucieczki. Glasgow. Uniwersytet. Świat. Gdziekolwiek, byle nie na tej wyspie. – Hej, rozejrzyj się. – Uniosłem się na łokciu. – Nie będzie wiele lepiej niż tutaj. – Tak – odparł głosem ciężkim od sarkazmu. – Dlatego tak bardzo chcesz wyjechać. Nie potrafiłem na to odpowiedzieć. Popatrzył na mnie. – Co, mowę ci odjęło? – Cisnął niedopałek papierosa między skały. W lekkim wietrze zatańczyły czerwone iskierki. – Co mnie czeka? Staż w fabryce? Lata spędzone za maską ochronną na spawaniu metalowych złączy? Jezu, już czuję ten smród. I lata spędzane na przemierzaniu pieprzonej drogi z Ness do Stornoway, a na końcu dziura w ziemi. – Mój ojciec tak pracował – powiedziałem. – Nie tego chciał, ale nigdy nie słyszałem, żeby narzekał. Zawsze nam mówił, że nasze życie jest dobre. I skupiał się na godzinach, które spędzał poza fabryką. – Dużo mu to dało. – Wypowiedział te słowa, zanim uświadomił sobie ich sens, i szybko odwrócił się do mnie. W jego oczach malował się żal. – Przepraszam, Fin. Nie chciałem, żeby tak wyszło. Skinąłem głową. Miałem wrażenie, że samotna chmura na niebie właśnie rzuciła na mnie cień. – Wiem. Ale chyba masz rację. – Uległem własnej goryczy. – Gdyby nie poświęcał Bogu aż tyle czasu, może miałby go więcej na życie. – Potem jednak wziąłem głęboki oddech i siłą

woli uwolniłem się od cienia. – Tak czy inaczej, nic nie jest jeszcze przesądzone, jeśli chodzi o uniwersytet. Wszystko zależy od wyników. – Daj spokój. – W jego tonie wyczuwało się lekceważenie. – Zdałeś egzaminy śpiewająco. Tata mówi, że będzie rozczarowany, jeśli nie dostaniesz samych piątek. W tym momencie usłyszeliśmy szczebiotliwe głosy. Początkowo odległe – rozmowy i śmiech – potem coraz bliższe, w miarę jak dziewczęta zbliżały się w naszą stronę, idąc wzdłuż plaży. Nie widzieliśmy ich z miejsca, w którym byliśmy, a one, oczywiście, nie widziały nas. Artair położył palec na ustach, potem dał mi znak, żebym ruszył za nim. Wspinaliśmy się boso po skałach, aż zobaczyliśmy te dziewczyny, niespełna trzydzieści metrów dalej, i przycupnęliśmy, żeby nie mogły nas dostrzec. Cztery, w naszym wieku, z miejscowej szkoły. Patrzyliśmy ponad skalną krawędzią. Wyjmowały z koszyków ręczniki i rozkładały na miękkim piasku pod klifami. Jedna z nich rozpostarła matę trzcinową, a następnie wyjęła z torby piwo korzenne i paczki chipsów. A potem zaczęły ściągać z siebie podkoszulki i dżinsy, odsłaniając białe ciała i bikini. Przypuszczam, że wyczułem podświadomie obecność Marsaili między nimi, ale dopiero kiedy zobaczyłem ją w skąpym kostiumie kąpielowym, z uniesionymi rękami, jak wiązała włosy z tyłu głowy, uświadomiłem sobie, że nie jest już tą małą dziewczynką, którą porzuciłem w podstawówce. Wyrosła na bardzo pociągającą młodą kobietę. Widok jej krągłych pośladków podkreślonych przez blask słońca i długich zgrabnych nóg, a także wypukłość piersi, ledwie zakrywanych przez skąpy niebieski stanik – wszystko to sprawiło, że poczułem drgnienie w lędźwiach. Znowu przycupnęliśmy za skałami. – Jezu – wyszeptałem. Artair nie krył rozradowania. Jego przygnębienie zniknęło błyskawicznie, w oczach pojawił się diabelski błysk, a na ustach szelmowski uśmiech. – Mam kurewsko dobry pomysł. – Pociągnął mnie za ramię. – Chodź. Wzięliśmy swoje podkoszulki i torbę z krabami, po czym ruszyłem w ślad za Artairem przez skaliste występy w stronę klifów. Była tam ścieżka, z której czasem korzystaliśmy, żeby zejść między skały, dzięki czemu nie musieliśmy docierać do Port, a potem cofać się wzdłuż plaży – stroma i kamienista, miała postać wgłębienia utworzonego w ścianie urwiska przez działanie glacjalne podczas jakiejś dawnej epoki lodowcowej. Mniej więcej w dwóch trzecich wysokości zbocze przecinała wąska półka, potem zakręcała i, przekształcając się w kilka naturalnych stopni, prowadziła na szczyt. Znajdowaliśmy się teraz około dziesięciu metrów nad plażą, darń pod stopami była miękka i gąbczasta, a zdradzieckie grudy torfu groziły oderwaniem, jeśli podeszło się zbyt blisko krawędzi. Posuwaliśmy się ostrożnie, aż dotarliśmy do punktu nad miejscem, gdzie, jak się nam zdawało, opalały się dziewczęta. Krawędź opadała tu stromo jakieś siedem metrów, a potem zaczynał się trzymetrowy pionowy uskok sięgający samej plaży. Na cienkiej warstwie gleby, która przywarła do skały, rosła rzadkimi kępami trawa. Nie widzieliśmy dziewcząt, ale słyszeliśmy, jak rozmawiają, leżąc obok siebie na ręcznikach. Sztuczka polegała na tym, by znaleźć się bezpośrednio nad nimi, a potem wysypać zdobytą z takim trudem zawartość naszej torby. Mieliśmy zamiar przeprowadzić bezpośredni atak, nic innego nie wchodziło w rachubę. Usiedliśmy na ziemi i zaczęliśmy zsuwać się po stromym trawiastym zboczu, ja pierwszy, ściskając worek z krabami, Artair za mną; miał mnie asekurować, wbijając stopy w kruchą ziemię i trzymając obiema rękami za lewe przedramię, żebym mógł się wychylić i dostrzec dziewczęta. Musieliśmy zsunąć się niemal do samego uskoku, nim zdołałem zauważyć cztery pary pięt leżących w równym szeregu. Znajdowały się bardziej na lewo; dałem znak Artairowi, że musimy się nieco przesunąć. Kiedy to zrobiliśmy, od urwiska oderwało się trochę luźnej ziemi

i kamyków i spadło na plażę. Beztroska rozmowa na dole ucichła. – Co to było? – usłyszałem pytanie jednej z dziewcząt. – Sto milionów lat erozji. – To był głos Marsaili. – Myślisz, że ustanie, bo się tu opalamy? Pięty dziewcząt znajdowały się teraz bezpośrednio pode mną, niczym cztery pary stóp ułożone na stole prosektoryjnym. Wychyliłem się tak daleko, jak pozwalała mi na to odwaga, i zobaczyłem, że wszystkie dziewczyny leżą na brzuchach i mają rozpięte staniki od bikini, żeby uniknąć białych pasków na plecach. Doskonale. Dzieliło mnie od nich prawdopodobnie jakieś trzy i pół, cztery metry. Uśmiechnąłem się do Artaira i skinąłem głową. Wziąłem do wolnej ręki worek z krabami, rozwiązałem go i wytrząsnąłem zawartość. Dwadzieścia kilka skorupiaków poleciało w dół i zniknęło nam z oczu, jednak efekt, jaki wywołały, był natychmiastowy. Powietrze przeszyły straszliwe wrzaski przerażenia; brzmiały niczym entuzjastyczny aplauz dla naszego przedsięwzięcia. Z trudem tłumiąc śmiech, opuściliśmy się nieco niżej, a ja wykręciłem szyję, żeby zobaczyć chaos na plaży. Właśnie w tym momencie wielka bryła wyschniętej ziemi postanowiła oderwać się od kruszejącej skały i mnie popchnęła. Pomimo rozpaczliwych wysiłków Artaira, który próbował mnie utrzymać, poleciałem – tak jak wcześniej kraby – trzy metry w dół i wylądowałem na piasku; szczęśliwie na stopach, choć zarazem straciłem równowagę i klapnąłem na tyłek. Przerażone kraby rozbiegały się na wszystkie strony. Stwierdziłem, że patrzę na cztery wystraszone dziewczyny, które z kolei patrzyły na mnie. Cztery pary nagich piersi podskakujących w blasku słońca. Wszyscy z niedowierzaniem gapiliśmy się na siebie przez jakiś czas i milczeliśmy. Potem jedna z dziewcząt krzyknęła i trzy skrzyżowały ramiona na piersiach w przesadnym geście fałszywej skromności, chichocząc teraz i udając wstydliwość. Prawdę mówiąc, sądzę, że nie były tak do końca przerażone moim nagłym i niespodziewanym pojawieniem się. Marsaili jednak nie próbowała się zasłonić. Stała dłuższą chwilę z dłońmi na biodrach, wypinając wyzywająco piersi. Mocne, jędrne piersi, jak siłą rzeczy zauważyłem, z dużymi, naprężonym i bardzo różowymi sutkami. Postąpiła dwa kroki i walnęła mnie tak mocno w twarz, że zobaczyłem wszystkie gwiazdy. – Zboczeniec! – rzuciła pogardliwie. Potem schyliła się po stanik i pomaszerowała przed siebie. ••• Nie widziałem Marsaili prawie przez miesiąc. Był już sierpień, nadeszły wyniki moich egzaminów. Tak jak przewidywał pan Macinnes, dostałem piątkę z angielskiego, sztuki, historii, francuskiego i hiszpańskiego. Po egzaminach próbnych zrezygnowałem z matematyki i nauk przyrodniczych. Nie wiem dlaczego. Miałem zdolności do języków, ale nie wykazywałem jakiejkolwiek chęci, by się nimi posługiwać. Potwierdzono moje przyjęcie na uniwersytet w Glasgow; zamierzałem studiować nauki humanistyczne. Nie bardzo wiedziałem, co to takiego, ale interesowało mnie wszystko związane z humanistyką, poza tym miałem wrażenie, że ścisłe przedmioty sprawiają mi największe trudności. Zdążyłem już dojść do siebie po policzku, który wymierzyła mi Marsaili, ale początkowo miałem na twarzy czerwone pręgi, które obnosiłem przez kilka dni jak oznakę honoru. Artair kazał mi opisać ze szczegółami to, co zobaczyłem, kiedy już wylądowałem na plaży. On sam wgramolił się z powrotem na szczyt klifu i nie zobaczył nawet sutka. Cała ta historia rozeszła się lotem błyskawicy po okolicznych wioskach i przez jakiś czas cieszyłem się statusem bohatera pośród całego pokolenia dojrzewających chłopców w Ness. Jednak, podobnie jak samo lato,

wspomnienie o tym wydarzeniu blakło, a dzień, w którym Artair miał po raz pierwszy pójść do pracy, zbliżał się nieubłaganie. Mój przyjaciel coraz bardziej zwieszał nos na kwintę. Zastałem go w ponurym nastroju, kiedy zjawiłem się u niego w domu, żeby powiedzieć mu o przyjęciu na Eilean Beag. Była to maleńka wyspa, zaledwie kilkaset metrów na północ od wybrzeża Great Bernera, które kształtem przypominało ogień dobywający się z paszczy smoka, na zachód od Calanais, gdzie morze wrzynało się głęboko w południowo-zachodnie wybrzeże Lewis. Nie wiem, kto organizował to przyjęcie, ale jeden z przyjaciół Donalda Murraya zaprosił jego, a on zaprosił nas. Planowano ognisko i grill, a gdyby pogoda dopisała, mieliśmy spać na plaży pod gołym niebem. Jeśliby padało, zawsze mogliśmy się schronić w chacie pasterskiej. Trzeba było tylko przynieść własny alkohol. Artair pokręcił ponuro głową i powiedział mi, że nie może iść. Ojciec na parę dni opuścił wyspę, a matka nie czuła się dobrze. Musiał z nią zostać. Miała bóle w klatce piersiowej, jak wyjaśnił, a ciśnienie krwi sięgało zenitu. Lekarz podejrzewał, że cierpi na wieńcówkę. Nigdy nie słyszałem o wieńcówce, ale nie brzmiało to przyjemnie. Byłem rozczarowany, że Artair nie może wziąć udziału w tej imprezie. Ze względu na niego. Potrzebował luzu. Jednak niedługo się tym martwiłem. W piątek już mi właściwie przeszło i kiedy Donald Murray podjechał po południu pod dom mojej ciotki, żeby mnie zabrać na imprezę, wszelkie myśli o Artairze zostały przegnane przez ryk wydobywający się z rury wydechowej samochodu Donalda i siarkowe kłęby spalin. Udało mu się skądś wytrzasnąć czerwony kabriolet Peugeota. Był stary i nieco zajeżdżony, ale miał wspaniałą żywą czerwień i składany dach, Donald zaś z tymi swoimi rozjaśnionymi włosami, opaloną twarzą i ciemnymi okularami rozpierał się za kierownicą niczym gwiazdor filmowy. – Hej, bracie – rzucił, przeciągając sylaby. – Chcesz się przejechać? Pewnie, że chciałem. Nie interesowało mnie, skąd wziął ten wóz ani w jaki sposób. Chciałem tylko siedzieć z przodu obok niego i krążyć po Lewis, widząc zazdrość na twarzach innych chłopaków. Kabriolet na wyspie był czymś prawie niespotykanym. Bo kiedy można było nim jeździć ze złożonym dachem? Przez kilka dni w roku, jeśli się miało szczęście. No cóż, tego roku dopisywało nam jak diabli. Dobra pogoda przypiekała wyspę przez cały lipiec i wciąż trwała. Załadowaliśmy do bagażnika cztery skrzynki piwa przyniesione z przybudówki, gdzie je przechowywałem. Ojciec Donalda nigdy by się nie zgodził na trzymanie takiej kontrabandy na plebanii. Z domu wyszła ciotka, żeby nas pożegnać. Kiedy teraz to wspominam, wydaje mi się, że nie czuła się dobrze, nawet wtedy. Nigdy jednak nie wspomniała mi o tym słowem. Była blada i chudsza niż kiedyś. Farbowane henną włosy wyglądały na zniszczone i rzadkie, a do tego miała siwe odrosty. Makijaż był zbrylony i kruszył się w zmarszczkach na zbyt mocno pokrytych pudrem policzkach. Tusz zlepiał rzęsy, a usta przypominały wąską linię bladego różu. Miała na sobie jedną ze swoich półprzezroczystych kreacji – warstwy różnobarwnego szyfonu spiętego w coś na kształt peleryny, pod spodem dżinsy z obciętymi nogawkami i różowe sandały. Paznokcie u stóp też pomalowała na różowo – grube, zrogowaciałe paznokcie i stopy zniekształcone przez artretyzm. Była starszą siostrą mojej mamy. Dzieliło je dziesięć lat. Trudno sobie wyobrazić dwie bardziej różniące się od siebie osoby. W hipisowskiej epoce lat sześćdziesiątych musiała być po trzydziestce, ale tamten okres ją ukształtował. Spędzała dużo czasu w Londynie, San Francisco i Nowym Jorku – jedyna znana mi osoba, która naprawdę była w Woodstock. Szczerze powiedziawszy, to dziwne, jak niewiele o niej wiem. Młodzi nie przejawiają zainteresowania krewnymi w starszym wieku, akceptują ich po prostu takimi, jakimi są. Teraz jednak żałuję, że nie mogę się cofnąć w przeszłość i spytać o jej życie, wypełnić te wszystkie luki… no ale jest to

oczywiście niemożliwe. Nie wyszła za mąż, tyle wiem, miała jednak płomienny romans z kimś sławnym. I bogatym. I żonatym. Kiedy wróciła na wyspę, kupiła biały dom z widokiem na port w Crobost i mieszkała w nim sama. O ile się orientuję, nigdy nie powiedziała nikomu, co się wydarzyło. Może zwierzała się mojej matce, ale byłem wtedy za mały, by można mi było cokolwiek zdradzić. Myślę, że ciotka miała tylko jedną wielką miłość w życiu, w tamtym życiu, które najwyraźniej pozostawiła za zamkniętymi na głucho drzwiami, wprowadziwszy się do starego białego domu. Nie mam pojęcia, z czego żyła, skąd pochodziły pieniądze. Nie było nas stać na luksusy, ale nigdy nie brakowało mi jedzenia ani ubrań, ani też niczego, czego bym naprawdę pragnął. Kiedy umarła, na jej koncie pozostało dziesięć funtów. Ciotka była zagadką, jedną z wielkich niezbadanych tajemnic mojego życia. Mieszkałem z nią dziewięć lat, a mimo to nie mam wrażenia, że ją kiedykolwiek dobrze znałem. Nie kochała mnie, tego jestem niemal pewien. Ja jej też nie. Powiedziałbym, że mnie tolerowała, nigdy jednak nie usłyszałem od niej przykrego słowa. I zawsze brała moją stronę, kiedy świat był przeciwko mnie. Łączył nas – jak by to wyrazić – rodzaj milczącego, szorstkiego przywiązania. Nie sądzę, bym ją kiedykolwiek pocałował, i pamiętam, że przytuliła mnie tylko raz, tamtej nocy, kiedy zginęli moi rodzice. Bardzo jej się podobał ten samochód. Przypuszczam, że musiał silnie przemawiać do tego jej wolnego ducha, którego wciąż w sobie miała. Spytała Donalda, czy zabierze ją na przejażdżkę, a on powiedział, żeby wskoczyła na przedni fotel. Ja siedziałem z tyłu. Pędziliśmy drogą nad klifami w stronę Skigersty, w strumieniu iskier z papierosa, którego uparcie próbowała palić. Pęd powietrza porywał jej włosy, uwypuklając kruchość kości twarzy i podobną do krepy cienką skórę. Przywodziło to na myśl maskę pośmiertną. Sądzę jednak, że nigdy nie widziałem jej szczęśliwszej. Kiedy wróciliśmy do domu, roztaczała wokół siebie jakąś promienność; żałowała niemal, jak sądzę, że nie może wybrać się z nami na przyjęcie. Obróciłem się, gdy samochód pokonywał szczyt wzniesienia, pędząc w stronę Crobost, i zobaczyłem, że ciotka wciąż stoi w miejscu i na nas patrzy. U dołu wzgórza zabraliśmy Iaina i Seonaidha, którzy też mieli piwo, po czym ruszyliśmy na południe ku Great Bernera. Była to wspaniała jazda wzdłuż zachodniego wybrzeża; ciepły wiatr chłostał nas po twarzach, a słońce paliło skórę. Nigdy jeszcze nie widziałem tak spokojnego oceanu, który migotał aż po zamglony horyzont. Marszczyła go tylko łagodna fala, jakby oddychał powoli i rytmicznie. W każdej wiosce machali do nas – w Siadar, Barvas, Shawbost, Carloway. Starsi patrzyli ze zdumieniem, biorąc nas bez wątpienia za turystów spoza wyspy, szalonych ludzi, którzy przypłynęli z lądu stałego w trzewiach promu. Kamienne bloki w Calanais stały w milczącym rzędzie, odcinając się na tle zachodniego nieba – jeszcze jedna tajemnica życia, której nigdy nie potrafilibyśmy rozwikłać. Nim odszukaliśmy cypel na północno-wschodnim krańcu Great Bernera, słońce zdążyło się już zniżyć i teraz zalewało ocean olśniewającym płynnym złotem. W odległości kilkuset metrów od brzegu widzieliśmy przycupniętą na wodzie Eilean Beag. Miała około ośmiuset metrów długości i może trzysta, czterysta szerokości. Chata pasterska usadowiła się blisko brzegu, wokół niej i wzdłuż plaży płonęło już klika ognisk; nad wyspą w nieruchomym powietrzu unosił się dym. Widać było poruszające się postacie, dźwięki muzyki docierały przez cieśninę tak wyraźnie jak uderzenia dzwonu. Wyjęliśmy z bagażnika skrzynki z piwem i Donald zaparkował samochód na brzegu, obok kilku innych. Seonaidh uderzył w dzwon zamontowany na cyplu i po kilku minutach ktoś zaczął wiosłować w naszą stronę. Eilean Beag była dość płaska i monotonna, ot, letnie miejsce wypasu owiec, ale miała wspaniałą piaszczystą plażę wzdłuż południowego brzegu, i jeszcze jedną, kamienistą, wzdłuż

północno-zachodniego. Tamtego wieczoru zjawiło się na wyspie blisko sto osób. Ledwie je znałem. Przypuszczam, że większość pochodziła z lądu stałego. Zbierali się w pełnych ożywienia grupach, każda wokół swojego ogniska, każda z własną muzyką, która łomotała w głośnikach przenośnych radiomagnetofonów. W powietrzu unosił się zapach pieczonego mięsa i ryb. Dziewczyny owijały jedzenie folią aluminiową i wkładały w żar ogniska. Choć nie miałem pojęcia, czyje jest to przyjęcie, sprawiało wrażenie dobrze zorganizowanego. Kiedy dotarliśmy na brzeg, Donald klepnął mnie w plecy i powiedział, że zobaczymy się później. Miał randkę z działką marihuany. Iain, Seonaidh i ja zanieśliśmy piwo do chaty i otworzyliśmy sobie kilka puszek. Spotkaliśmy parę osób, które znaliśmy ze szkoły, i przez następne dwie godziny piliśmy, rozmawialiśmy i jedliśmy ryby i kurczaka pieczone na ogniu. Noc zapadła nagle, a ciemność nas zaskoczyła. Niebo na zachodzie jarzyło się czerwienią; by zapewnić więcej światła, do ognisk dokładano drewno wyrzucone przez morze. Nie wiem dlaczego, ale wraz z nadejściem mroku ogarnęła mnie melancholia. Może byłem zbyt szczęśliwy i zdawałem sobie sprawę, że ten stan nie będzie trwać wiecznie. A może uświadamiałem sobie, że to moje ostatnie lato na Lewis, choć nie miałem wtedy pojęcia, że wrócę tu jeszcze raz, na pogrzeb. Otworzyłem świeżą puszkę i zacząłem krążyć między ogniskami wzdłuż brzegu. Skupione wokół nich ożywione twarze odbijały blask płomieni; ludzie śmiali się, pili, palili. Z zapachem dymu drzewnego i grilla mieszała się teraz słodka woń marihuany. Stojąc nad brzegiem wody, spojrzałem w górę na niebo wolne od jakiejkolwiek skazy światła i poczułem zachwyt nad jego rozległą atramentową, gwiaździstą przestrzenią. Są chwile, kiedy człowiek spogląda w niebo i czuje, że wszystko obraca się wokół niego, a innym razem ma wrażenie, że jest znikomo mały. Tej nocy czułem się jak drobinka pyłu w historii nieskończoności. – Hej, Fin! – Odwróciłem się na dźwięk swojego imienia i zobaczyłem przy najbliższym ognisku Donalda z kilkoma osobami. Obejmował jakąś dziewczynę; chyba wszyscy połączyli się w pary. – Co robisz? Czemu stoisz sam po ciemku? Chodź do nas. Szczerze powiedziawszy, nie za bardzo miałem na to ochotę. Pławiłem się odrobinę w swojej melancholii, ciesząc się samotnością, ale nie chciałem być niegrzeczny. Kiedy podszedłem bliżej, Donald całował swoją dziewczynę; przerwał, gdy uświadomił sobie, że stoję w kręgu światła. Wtedy się zorientowałem, że ta dziewczyna to Marsaili, i poczułem nieznaczne ukłucie zazdrości, jakby przez moje ciało przebiegł leciutki prąd. Jestem pewien, że się zaczerwieniłem, ale blask ogniska zamaskował moje zakłopotanie. Marsaili uśmiechnęła się do mnie z wyższością, jej wzrok zdradzał zimne wyrachowanie. – No, no. Podglądacz się zjawił. – Podglądacz? Półuśmiech Donalda dowodził zaskoczenia. Był pewnie jedynym chłopakiem w Ness, który nie słyszał tej historii. Może przebywał akurat poza wyspą i sprowadzał tego czerwonego peugeota o składanym dachu. Więc Marsaili mu powiedziała, choć nie do końca tak, jak sam bym to zrobił; zaczął się tak zaśmiewać, że omal się nie zakrztusił. – Człowieku, to jest coś. Siadaj, na litość boską. Zapal sobie skręta i rozluźnij się. Usiadłem, ale ze skręta nie skorzystałem. – Nie, wystarczy mi piwo. Donald popatrzył na mnie znacząco i przekrzywił głowę. – Nie próbowałeś jeszcze? Prawiczek, co? – Prawdopodobnie pod każdym względem – wtrąciła Marsaili. Znowu się zaczerwieniłem, dziękując Bogu, że jest ciemno i że płonie ognisko. – Oczywiście, że nie.

Ale byłem prawiczkiem. I, jak podejrzewała Marsaili, nie tylko jeśli chodziło o marihuanę. – Więc nie wciskaj mi kitu z tym piwem – rzucił Donald. – Zapalisz z nami, dobra? Wzruszyłem ramionami. – Jasne. Popijając z puszki, patrzyłem, jak łączy cztery bibułki papierosowe, a potem wysypuje na nie marihuanę i rozkrusza ją na całej długości. Pomagając sobie kawałkiem kartonika, zwinął skręta, polizał wzdłuż brzegu bibułki, a potem zacisnął jeden koniec, przypalił go, po czym zaciągnął się głęboko i zatrzymał tę wielką chmurę dymu w płucach, podając jointa Marsaili. Kiedy też się zaciągnęła, Donald odetchnął gwałtownie, uwalniając z ust szarą mgiełkę, która popłynęła w noc. Zauważyłem, że zareagował niemal natychmiast i że spłynął na niego spokój niczym całun z ciemności. Marsaili podała mi skręta, jego koniec był mokry od jej śliny. Od czasu do czasu zapalałem papierosa, sądziłem więc, że się nie zakrztuszę i nie zbłaźnię przy okazji. Nie spodziewałem się jednak, że dym będzie taki gorący, i w rezultacie w moich płucach eksplodował kaszel, który niebawem prawie mnie zadławił. Kiedy zapanowałem nad sobą, zauważyłem, że Donald i Marsaili patrzą na mnie, uśmiechając się z wyższością. – Dym podrażnił mi krtań – oznajmiłem tonem wyjaśnienia. – No to sztachnij się jeszcze raz – poradził Donald. Nie miałem wyboru, musiałem spróbować ponownie. Tym razem zdołałem zatrzymać dym w płucach przez jakieś dziesięć sekund, przekazując jednocześnie skręta Donaldowi. Potem odetchnąłem głęboko. Oczywiście powinienem był wiedzieć, że jako nowicjusz zdradzę się niepowstrzymanym chichotem. Przez następne piętnaście minut śmiałem się dosłownie ze wszystkiego. Zdumiewające, jak zabawne się to wydawało. Jakiś komentarz, spojrzenie, wybuch wesołości przy sąsiednim ognisku. Nie mogłem się powstrzymać. Donald i Marsaili przyglądali mi się z pełną luzu obojętnością doświadczonych palaczy, aż wreszcie trochę się uspokoiłem. Nim zdążyliśmy wypalić drugiego jointa, czułem się w najwyższym stopniu odprężony; patrzyłem w ogień i dostrzegałem w nim wszelkiego rodzaju odpowiedzi na zadawane przez młodych ludzi pytania dotyczące życia. Odpowiedzi, które były ulotne jak same płomienie i które znikały nazajutrz rano, kiedy człowiek się budził. Jak przez mgłę uświadomiłem sobie, że ktoś woła z głębi plaży i że Donald wstaje, po czym oddala się po piasku. Rozejrzałem się i zauważyłem, że większość grupy przy ognisku też gdzieś zniknęła i że zostałem sam z Marsaili. Siedzieliśmy w pewnym oddaleniu od siebie, ale patrzyła na mnie z bardzo dziwnym wyrazem twarzy. – Chodź tu – powiedziała, poklepując piasek koło siebie. Niczym posłuszny mały psiak zacząłem się przesuwać, aż trafiłem na zagłębienie, które zrobiła w piasku. Poczułem dotyk uda Marsaili na swoim i żar jej ciała. – Jesteś skończonym draniem, wiesz? – Jej głos był jednak miękki, pozbawiony urazy. Oczywiście wiedziałem, że ma rację, i nie zamierzałem zaprzeczać. – Skradłeś mi serce, kiedy byłam za młoda, żeby cokolwiek zrozumieć, a potem mnie rzuciłeś i poniżyłeś. Próbowałem się uśmiechnąć, ale jestem pewien, że moja twarz wykrzywiła się w upiornym grymasie. Marsaili popatrzyła na mnie poważnie i pokręciła głową. – Nie wiem, dlaczego wciąż to do ciebie czuję. – Co czujesz? Nachyliła się i tą samą dłonią, którą kiedyś wymierzyła mi policzek, obróciła moją twarz i pocałowała mnie. Był to długi, miękki pocałunek z otwartymi ustami, który przyprawił mnie o dreszcz; poczułem, jak krew buzuje mi w lędźwiach.

Odsunęła się w końcu ode mnie. – To czuję. – Siedziała przez minutę, patrząc na mnie, potem wstała i podała mi dłoń. – Chodź. Trzymając się za ręce, ruszyliśmy między ogniskami; obok nas przepływały rozmazane twarze, piosenki mieszały się ze sobą, co chwila rozlegał się wybuch śmiechu. Byłem świadomy wszystkiego, co mnie otacza: odgłosu morza, gęstości nocy, bliskości gwiazd przypominających czubki rozżarzonych do białości igieł, których można sięgnąć i dotknąć, parząc sobie palce. Byłem też świadomy ciepłego dotyku dłoni Marsaili, miękkości jej skóry, kiedy przystawaliśmy co chwila, by się pocałować; czułem wtedy, jak jej piersi napierają łagodnie na moje żebra, a mój penis wybrzuszał dżinsy, ocierając się o jej brzuch. Czułem, jak dłoń Marsaili zsuwa się niżej i go obejmuje. Główny pokój w chacie był pusty, kiedy tam dotarliśmy, na klepisku walały się puste puszki po piwie, kartony po wódce i torby z resztkami pozostałymi po grillu. Marsaili najwyraźniej wiedziała, dokąd zmierza, i poprowadziła mnie do drzwi na końcu pomieszczenia. Kiedy tam stanęliśmy, drzwi otworzyły się i ze środka wyszła jakaś rozchichotana para, niewiele od nas starsza. Przeszli obok, jakby nas nie zauważyli. Pokój był bardzo mały, oświetlał go blask świeczek rozstawionych wokół ścian. W powietrzu unosiła się ciężka woń marihuany, spalonego wosku i ludzkich ciał. Na podłodze leżał brezent, a na nim chodniki i poduszki, a także śpiwory, rozpięte i rozłożone jak pikowane kołdry. Marsaili przykucnęła na jednym z tych chodniczków, wciąż trzymając mnie za rękę i ciągnąc; usiadłem obok niej. W chwili, gdy mój tyłek wylądował na podłodze, popchnęła mnie, całując z zajadłością, jakiej nigdy nie doświadczyłem. Potem usiadła na mnie okrakiem i wyprostowała się, żeby ściągnąć z siebie top; te doskonałe piersi o różowych sutkach, które widziałem na plaży, zakołysały się swobodnie, uwolnione od materiału. Ująłem je w dłonie. Były twarde i jednocześnie delikatne, a sutki prężyły się pod moimi palcami. Sięgnęła w dół i rozpięła mi dżinsy, uwalniając mnie od ich krępującego nacisku; z odrętwienia wywołanego marihuaną wyrwała mnie błyskawica lęku. – Miałaś rację, Marsaili – wyszeptałem. Popatrzyła na mnie. – O co ci chodzi? – Nie robiłem tego wcześniej. – Było to wyznanie, na które nigdy bym się nie zdobył w chłodnym świetle dnia. Roześmiała się. – Żaden problem. Ja to robiłam. Nie bardzo wiedziałem dlaczego, ale odczułem głębokie oburzenie i usiadłem gwałtownie. – Z kim? – Nie twój interes. – Z Artairem? – spytałem, bo wydało mi się niezwykle ważne, by nie chodziło właśnie o niego. Westchnęła. – Nie, nie z Artairem. Jeśli już musisz koniecznie wiedzieć, to był Donald. Nie wiadomo dlaczego przeraziło mnie to, ale jednocześnie przyniosło ulgę. I wprawiło w zakłopotanie. Przypuszczam, że piwo i marihuana, w połączeniu ze wszystkim, co działo się tamtej nocy, pozbawiły mnie rozsądku. Nawet zazdrości. I poddałem się większemu doświadczeniu Marsaili. Niewiele pamiętam tak naprawdę z tego pierwszego razu. Tylko tyle, że wszystko skończyło się bardzo szybko. Jednak, jak się okazało, mieliśmy tego lata jeszcze wiele

okazji, by ćwiczyć i doskonalić naszą technikę. Kiedy wciągaliśmy na siebie ubrania, drzwi otworzyły się nagle i stanął w nich szeroko uśmiechnięty Donald z dwiema dziewczynami, które zwieszały mu się u ramion. – Na litość boską, nie skończyliście jeszcze? Cholera, pod drzwiami stoi kolejka.

ROZDZIAŁ 10 Stukanie klawiatury wypełniało ciszę w zaciemnionej sypialni. Światło ekranu odbijało się od bladej twarzy Fina, zmarszczki wokół oczu i na grzbiecie nosa świadczyły o głębokiej koncentracji. Te egzaminy były tak ważne. Wszystko od nich zależało. Reszta jego życia. Skup się, skup się. Skoncentruj. Dostrzegł kątem oka jakiś ruch i odwrócił się, czując na barkach i rękach gęsią skórkę. Znów tu był. Ten nieprawdopodobnie wysoki człowiek w kurtce z kapturem i z tłustymi włosami opadającymi na uszy. Stał po prostu w drzwiach, tak jak przedtem, głowa schylona pod zbyt niskim sufitem, wielkie dłonie zwieszające się po bokach. Tym razem poruszał wargami, jakby chciał coś powiedzieć. Fin wytężył słuch, ale z ust tamtego nie wydobywały się żadne słowa, tylko obrzydliwa, gorzka woń zastarzałego tytoniu w oddechu, którego smród wypełniał pokój. Ocknął się przestraszony, czując na twarzy woń przepojonego alkoholem oddechu. Do pokoju przenikał blask dnia, sącząc się do środka przez szczeliny wokół brzegów cienkich zasłon. Fin ujrzał nad sobą zmęczoną, nabrzmiałą twarz i poczuł, jak za ramię szarpie go jakaś dłoń. – Fin, do kurwy nędzy, obudź się. Usiadł gwałtownie, oddychając ciężko, zdezorientowany, wciąż zdjęty strachem. Gdzie był, u diabła? Potem jego wzrok padł na stolik przy ścianie i plamę po kawie. Spojrzał na sufit i zobaczył głuptaka w locie. – Jezu – wymamrotał, wciąż łapiąc powietrze. Artair wyprostował się, przyglądając mu się z ciekawością. – Wszystko w porządku? – Tak. Doskonale. Coś mi się przyśniło. – Wciągnął w płuca haust ciepłego, kwaśnego powietrza. – Która godzina? – Szósta. Prawie nie zmrużył oka, przewracając się często na bok, żeby rzucać okiem na cyfrowy zegar na stoliku obok łóżka. Druga. Druga czterdzieści pięć. Trzecia piętnaście. Trzecia pięćdziesiąt. Kiedy ostatnim razem sprawdzał, była prawie piąta. Drzemał tylko przez jakąś godzinę, nie dłużej. – Trzeba ruszać – oznajmił Artair. Fin nie zrozumiał. – O tej porze? – Muszę przed pracą dojechać z Fionnlaghiem do Port of Ness. Pomożemy chłopakom załadować na ciężarówkę sprzęt potrzebny na An Sgeir. Fin odsunął kołdrę i spuścił nogi na podłogę. Potarł zmęczone oczy. – Daj mi chwilę, muszę się ubrać. Artair się jednak nie ruszył. Fin zerknął na niego i zauważył, że przyjaciel z lat szkolnych przygląda mu się z uwagą i dziwnym wyrazem oczu. – Posłuchaj, Fin, to, co mówiłem wczoraj wieczorem… byłem pijany. Zapomnij o tym. Fin patrzył na niego niewzruszony. – To prawda? – Byłem pijany. – In vino veritas. Artair stracił cierpliwość.

– Słuchaj, byłem zalany jak skurwysyn, rozumiesz? Nie miało to znaczenia przez siedemnaście lat, to dlaczego, kurwa, miałoby mieć znaczenie teraz? Fin usłyszał bulgotanie flegmy; Artair odwrócił się i wyszedł szybko z pokoju. Pociągnął dwa razy z inhalatora, nim ruszył w stronę salonu, gniewnie tupiąc. Fin się ubrał i spryskał sobie w łazience twarz zimną wodą; z lustra spoglądały na niego przekrwione oczy. Wyglądał okropnie. Wycisnął trochę pasty na palec i przetarł sobie zęby i dziąsła, potem przepłukał usta, by pozbyć się paskudnego smaku z poprzedniego wieczoru. Zastanawiał się, jak spojrzy w twarz Fionnlaghowi w świetle dnia, wiedząc to, co wiedział. Zerknął na swoje odbicie w lustrze i szybko odwrócił wzrok. Z trudem znosił widok własnej twarzy. Na drodze przy domu czekała już astra z włączonym silnikiem. Toporny warkot wydobywający się z rury wydechowej przywodził Finowi na myśl jego samopoczucie. Artair siedział z nadąsaną miną za kierownicą, Fionnlagh z tyłu, w tej swojej bluzie z kapturem, złączone dłonie trzymał między udami, twarz miał spuchniętą z braku snu. Mimo wszystko znalazł jakimś cudem trochę czasu, żeby nasmarować żelem sterczące włosy. Fin wgramolił się na fotel pasażera i zerknął do tyłu. – Cześć – powiedział tylko, potem obrócił się z powrotem i zapiął pas; czuł się koszmarnie zbędny. Artair wrzucił ze zgrzytem pierwszy bieg i zwolnił hamulec ręczny, po czym wóz szarpnął do przodu. Fin był pewien, że gdyby zatrzymała ich policja, Artair nie przeszedłby testu trzeźwości na alkomacie. Niebo było ołowiane, ale nie zanosiło się na deszcz. Gdzieś nad oceanem, przez zasłonę chmury, której nie sposób było dojrzeć, przedzierało się ukośnie słońce niczym niewidzialny reflektor rzucający świetlisty krąg blasku na wodę. Letnią trawą szarpał silny wiatr. Minąwszy kościół, mogli sięgnąć wzrokiem do samego Port of Ness, podczas gdy astra podskakiwała na wąskim trakcie, zmierzając w stronę głównej drogi. Milczenie panujące w samochodzie wydało się Finowi nieznośne. Wciąż spoglądając przed siebie, zwrócił się do Fionnlagha: – Jak tam komputer? – Wspaniale. Fin czekał, aż chłopak coś powie, ale skończyło się na jednym słowie. – Jakoś mu się nie widzi wyprawa na An Sgeir – odezwał się Artair. Fin obrócił się i spojrzał na Fionnlagha. – Dlaczego? – Nie w moim stylu. Nie lubię zabijać zwierząt. – Chłopak jest miękki – oznajmił Artair pogardliwie. – Dobrze mu to zrobi. Stanie się mężczyzną. – Tak jak my staliśmy się mężczyznami? Artair posłał Finowi wzgardliwe spojrzenie, potem znów skupił wzrok na drodze. – Rytuał inicjacyjny, o to chodzi. Chłopcy stają się mężczyznami. Nikt nie powiedział, że to łatwe. W Port of Ness nie było żadnych policjantów. Może uważali, że nie trzeba już pilnować miejsca przestępstwa, albo sądzili, że nikt tak wcześnie rano nie będzie na nogach. Żółta taśma policyjna przy szosie została usunięta i owijała teraz pomarańczowe pachołki. Wąska droga wiła się w stronę przystani, gdzie przy samej krawędzi nabrzeża zobaczyli ciężarówkę, a pod hangarem parkowało siedem albo osiem samochodów. Szopa wciąż była odgrodzona czarno-żółtą taśmą, która furkotała w porywach wiatru; kiedy przechodzili obok, zajrzeli do

środka. Zamordowano tam człowieka. Człowieka, którego znali. I każdy z nich odnosił nieodparte wrażenie, że Angel Macritchie wciąż kryje się w mroku jak duch niezdolny do spoczynku, dopóki zabójca nie zostanie schwytany. Jego obecność – a właściwie nieobecność – wyczuwało się także pośród mężczyzn zgromadzonych wokół ciężarówki. Był jednym z nich przez osiemnaście lat i powinien się tu znaleźć także tego dnia, żeby pomagać rozładowywać zapasy i układać je na nabrzeżu: pakunki z torfem do ognisk, wodę pitną w metalowych beczkach, materace, brezent, narzędzia, akumulator samochodowy do zasilania radia i ponad czterdzieści worków soli do wędzenia, zalegających metrowym stosem pod ścianą budynku portowego. Fin stwierdził, że zna wielu spośród tych ludzi na nabrzeżu. Niektórzy byli po pięćdziesiątce, weterani z tamtego roku, kiedy to Fin i Artair po raz pierwszy wybrali się na skałę, podczas gdy tamci odbywali swoją kolejną pielgrzymkę. Zauważył paru rówieśników ze szkoły i młodszych, dwudziestokilkuletnich mężczyzn, których nigdy nie widział. Wszystkich jednak łączyła milcząca więź. Należeli do ekskluzywnego klubu, którego członkostwem mogła się pochwalić na przestrzeni pięciuset lat tylko garstka ludzi. Trzeba było znaleźć się na An Sgeir tylko jeden raz, by do tego klubu się kwalifikować, udowadniając swoją odwagę, siłę i zdolność przetrwania wbrew żywiołom. Ich przodkowie odbywali tę podróż w otwartych łodziach na wzburzonym morzu, ponieważ musieli – by wyżywić głodnych mieszkańców wioski. Teraz oni wybierali się tam na trawlerze, by przywieźć smakołyk pożądany przez dobrze odżywionych wyspiarzy. Jednak pobyt na skale był nie mniej ryzykowny, nie mniej ciężki niż dla wszystkich tych, którzy już odeszli. Fin przywitał się i zaczął podawać im z powagą rękę. Ostatni z nich ujął ją w obie dłonie. Przysadzisty mężczyzna średniego wzrostu, z krzaczastymi czarnymi brwiami pod burzą gęstych czarnych włosów poprzetykanych siwizną. Fizycznie nie był potężnym człowiekiem, ale odznaczał się silną osobowością. Gigs MacAulay miał około pięćdziesięciu lat. Skałę odwiedził znacznie więcej razy niż którykolwiek z pozostałych. Odbył podróż do An Sgeir już czternaście czy piętnaście razy, zanim Fin i Artair zostali wtajemniczeni w pradawny rytuał. Uznano go wówczas za nieformalnego przywódcę grupy. I wciąż nim był. W uścisku dłoni zawarł nie tylko powitanie, ale też moc i ciepło. Wlepił w Fina spojrzenie ostrych, głęboko niebieskich celtyckich oczu. – Dobrze cię widzieć, Fin. Radzisz sobie, jak słyszałem. Fin wzruszył ramionami. – Tak myślę. – Jeśli robimy to, co w naszej mocy, to Bóg nie może prosić nas o więcej. – Zerknął na Artaira, potem znów spojrzał na Fina. – Kawał czasu. – Owszem. – Ile to już? Siedemnaście, osiemnaście lat? – Coś koło tego. – Płynie z nami chłopak Artaira. Po raz pierwszy. – Tak, wiem. Gigs popatrzył na Fionnlagha i uśmiechnął się szeroko. – Choć na skale nie będziesz potrzebował tego żelu do włosów, co, synu? Pozostali wybuchnęli śmiechem, a Fionnlagh się zaczerwienił i odwrócił głowę, by spojrzeć w milczeniu na ocean. Gigs klasnął w dłonie. – No dobra, ładujmy ten sprzęt na ciężarówkę. – Zerknął na Fina. – Pomożesz nam? – Jasne – odparł Fin, po czym zdjął kurtkę i marynarkę, rzucił je na stos pustych koszy po krabach i podwinął rękawy koszuli.

Pracowali metodycznie, w szeregu, jak zgrany zespół, podając sobie kolejno worki i skrzynie, aż w końcu trafiały do rąk mężczyzn ładujących je na ciężarówkę. Fin przyłapał się na tym, że bezustannie obserwuje Fionnlagha, szukając w chłopaku samego siebie, czegoś, co by świadczyło, że to rzeczywiście jego syn. Odznaczali się identyczną jasną karnacją, ale Marsaili też miała jasną cerę. Oczy Fina były zielone, Fionnlagha – niebieskie, jak oczy matki. Jeśli chłopak odziedziczył coś po nim, to nie miało to związku z fizycznością. Coś z zachowania, z milczącej powściągliwości. Chłopak zauważył, że jest obserwowany, i Fin, czując zażenowanie, natychmiast się odwrócił. Jęknął, gdy Gigs cisnął mu w ramiona worek soli, diabelnie ciężki. – Za moich czasów było to łatwiejsze – powiedział. – Ładowaliśmy wszystko na trawler już tutaj, w Port. – Owszem. – Gigs pokręcił z powagą głową. – Ale z powodu zniszczeń w porcie trawlery nie mogą tu wpływać, więc musimy przewozić zapasy do Stornoway. – Ale sami wyruszacie właśnie stąd? – Tak, większość z nas. Małą łodzią. – Gigs wskazał ruchem głowy otwartą łódź z przyczepioym silnikiem, zacumowaną przy nabrzeżu. – Wypływamy na spotkanie z trawlerem w zatoce i wciągamy łódź na pokład. Jest potrzebna, żeby przewieźć wszystko na skałę od drugiej strony. – No i jak, złapiesz tego zabójcę Angela? – zwrócił się nagle któryś z młodszych mężczyzn do Fina, nie mogąc zapanować nad ciekawością. – Nie prowadzę śledztwa. Tak naprawdę nie wiem, jak się mają sprawy. – No cóż, uważają chyba, że ten test DNA im pomoże – zauważył jeden z pozostałych. Fin nie krył zaskoczenia. – Wiecie już o tym? – Pewnie – odparł Gigs. – Chyba każdy człowiek w Crobost dostał wczoraj wezwanie. Mamy się dziś zgłosić na posterunku policji w Stornoway albo u lekarza w Crobost, żeby mogli pobrać próbkę. – To jest dobrowolne – zauważył Fin. – Tak, ale myślisz, że ktoś tego nie zrobi? To byłoby cholernie podejrzane, no nie? – Ja tego nie zrobię – oznajmił Fionnlagh, a wszyscy przerwali robotę i popatrzyli na niego. – Dlaczego nie? – spytał Artair. – Bo od tego się zaczyna. – Na zaczerwienionej twarzy chłopaka malowała się pasja. – Taki jest początek państwa policyjnego. Wszyscy wylądujemy w jakiejś bazie danych i będziemy identyfikowani dzięki kodowi DNA. Nic nie zrobimy ani nigdzie nie wyjedziemy, żeby ktoś nie wiedział, dlaczego albo skąd pochodzimy, albo dokąd zamierzamy się udać. Skończy się na tym, że nie dadzą wam hipoteki czy polisy na życie, bo agencja ubezpieczeniowa uzna, że stanowicie dla niej zbyt wielkie ryzyko. Wszystko będzie się znajdowało w bazie DNA. Czyjaś babka umarła na raka, a może w rodzinie matki często występowały choroby serca. Nie dadzą człowiekowi posady, bo pracodawca odkryje, że prababka kandydata przebywała przez jakiś czas w zakładzie psychiatrycznym, a jego kod kreskowy za bardzo przypomina jej kod. Artair popatrzył na ludzi, którzy słuchali z rozdziawionymi ustami. Ładowanie sprzętu na ciężarówkę raptownie ustało. – Tylko popatrzcie. Gada jak jeden z tych lewicowych radykałów. Pieprzony Karol Marks. Nie wiem, skąd to wszystko bierze, do diabła. – Spoglądał przez chwilę na Fina, potem znów skierował wzrok na Fionnlagha. – Poddasz się testowi, czy tego chcesz, czy nie. Chłopak pokręcił głową.

– Nie – oznajmił z pełnym spokoju zdecydowaniem. – Posłuchaj… – Artair silił się na bardziej pojednawczy ton. – Zrobisz to, dobra? – Rozejrzał się, szukając wsparcia. Wszyscy skinęli głowami, mamrocząc zgodnie. – Będzie wyglądało cholernie podejrzanie, jeśli odmówisz. Tego chcesz? Co? Żeby pomyśleli, że to ty? Na twarzy Fionnlagha pojawił się wyraz posępnej rezygnacji. – No cóż, ktokolwiek to zrobił, powinien dostać medal – oświadczył, a Fin dosłyszał w tym echo słów Artaira. Chłopak powiódł spojrzeniem po zwróconych w jego stronę twarzach. – Ten człowiek był bydlakiem i prześladowcą. Mogę się założyć, że wszyscy, jak tu stoicie, też uważacie, że dostał za swoje. Nikt się nie odezwał. Milczenie, które miało trwać chwilę, przeciągało się, zakłócane tylko przez wiatr szumiący w trawie na urwisku. W końcu, jakby chcąc przerwać tę ciszę, jeden z mężczyzn spytał: – To boli? Ten test DNA? Fin uśmiechnął się i pokręcił głową. – Nie. Biorą taki duży wacik i przesuwają nim po wewnętrznej stronie policzka. – Mam nadzieję, że nie po wewnętrznej stronie pośladka – wtrącił chudy mężczyzna z rudą brodą i w wełnianej czapce z daszkiem, a wszyscy wybuchnęli śmiechem, wyraźnie zadowoleni, że napięcie się rozładowało. – Bo nikt nie będzie mi wtykał w dupę wielkiego wacika. Śmiech był hasłem do podjęcia załadunku; znów zaczęli podawać sobie worki z solą. – Kiedy będą wyniki tych testów? – spytał Artair. – Nie wiem – odparł Fin. – Za dwa albo trzy dni. Zależy od tego, ile próbek pobiorą. Kiedy zamierzacie wyruszyć na skałę? – Jutro – powiedział Gigs. – Może nawet dziś wieczorem. Zależy od pogody. Fin odetchnął przez zaciśnięte zęby i wziął następny worek, czując pot na czole. Pomyślał, że przed powrotem do Stornoway będzie musiał wziąć prysznic i zmienić ubranie. – Nie rozumiem tylko, dlaczego wciąż go ze sobą zabieraliście. – Angela? – upewnił się Gigs. Fin skinął głową. – Chodzi mi o to, że wszyscy go nienawidziliście, prawda? Od czasu, jak tu jestem, nie spotkałem nikogo, kto powiedziałby o nim cokolwiek dobrego. – Angel był kucharzem – wyjaśnił dowcipniś z rudą brodą. – I to dobrym. Rozległ się zgodny pomruk głosów. – No to kogo poprosiliście, żeby go zastąpił? – spytał Fin. – Asterixa. – Gigs wskazał ruchem głowy małego człowieka z wielkimi sumiastymi wąsami. – Ale nie prosiliśmy go. Nigdy nikogo nie prosimy, Fin. Daliśmy do zrozumienia, że jest wolne miejsce i że jeśli ktoś chce się z nami wybrać, to może przyjść do nas i poprosić. – Umilkł na chwilę; trzymał w ramionach ciężki worek z solą, ale zdawał się nie dostrzegać jego wagi. – W ten sposób nikt nie może nas winić, jeśli coś pójdzie nie tak jak trzeba. Kiedy skończyli załadunek, zrobili sobie przerwę na papierosa – chwila spokoju, zanim ta niezwykła grupa tkaczy i rolników, elektryków, stolarzy i budowlańców miała wrócić do swoich zagród i warsztatów. Fin przechadzał się wzdłuż wybrzeża, obok rdzewiejących kabestanów i zwojów zielonych sieci rybackich. Wokół deptaka i muru, w miejscu gdzie zajadłe morze dokonało zniszczeń, wylano świeży cement. W wewnętrznym porcie wyrastała z wody wielka, pokryta trawą skała. Będąc chłopcem, Fin docierał tam podczas odpływu i wspinał się na szczyt, a potem siedział na nim i rozglądał się. Król portu. Aż zaczynał się przypływ i go więził na tej skale. Musiał zaczekać, aż morze się cofnie, żeby mógł zejść ze skały, ponieważ jak większość

rówieśników nie nauczył się pływać. Oberwał za swoje, kiedy wreszcie dotarł do domu. – Wiesz, nigdy nie gadaliśmy poważnie o tym, co się wydarzyło tamtego roku. Głos Gigsa, który się rozległ tuż przy jego ramieniu, przestraszył go. Fin się odwrócił i zobaczył, że pozostali wciąż stoją przy ciężarówce na drugim końcu nabrzeża, paląc i rozmawiając. – Kiedy wróciliśmy, nie byłeś w stanie mówić. Zresztą niewiele pamiętałeś. Potem wyjechałeś na uniwersytet i nigdy już się nie pojawiłeś – dodał Gigs. – Nie wiem, czy w ogóle było o czym rozmawiać – oznajmił Fin. Gigs oparł się o koło ratunkowe wiszące na murze i popatrzył na smagany przez morze falochron; tam właśnie cumował zawsze trawler ze zdobyczą z An Sgeir. – Za dawnych dni zbierały się tu setki ludzi, ustawiali się w kolejce wzdłuż drogi prowadzącej do wioski, żeby dostać choć jedną gugę. Wiatr porwał mu z ust dym papierosa. – Pamiętam to – odparł Fin. – Z lat chłopięcych. Gigs przechylił na bok głowę i spojrzał na niego z uwagą. – Co jeszcze pamiętasz, Fin… z tamtego roku, kiedy z nami popłynąłeś? – Pamiętam, że niemal zginąłem. Nie jest to coś, o czym mógłbym zapomnieć. Poczuł na sobie przenikliwy wzrok Gigsa, niczym światło reflektora rozpraszające mrok w jakimś głęboko schowanym ciemnym miejscu, i ogarnął go niepokój. – Ale zginął inny człowiek. – Tego też nie mógłbym zapomnieć. – Coś zaczęło w nim wzbierać, niczym wody wiosenną porą. – Nie ma prawie dnia, żebym o tym nie myślał. Gigs patrzył na niego przez chwilę, potem znów skierował wzrok na zniszczone nabrzeże. – Byłem na skale ponad trzydzieści razy, Fin. I pamiętam każdą wyprawę. I każda jest inna, jak pieśni w książce hymnów. – Pewnie tak. – Można by pomyśleć, że po trzydziestu kilku latach jeden rok zaczyna przypominać wszystkie pozostałe, ale pamiętam szczegóły każdego z nich, jakby był tym ostatnim. – Urwał na chwilę, a jego milczenie wydawało się brzemienne. – Pamiętam ten rok, kiedy z nami popłynąłeś. Jakby to było wczoraj. – Zawahał się. Można było odnieść wrażenie, że starannie waży słowa. – Ale poza tymi, którzy tam byli, nikt nigdy o tym nie mówił. Fin poruszył się niespokojnie. – To nie był żaden sekret, Gigs. Starszy mężczyzna znów obrócił głowę w jego stronę. To samo spojrzenie. Badawcze. – Sam wiesz, jak jest, Fin – rzucił po chwili. – Niepisana zasada. Cokolwiek się dzieje na skale, na skale pozostaje. Zawsze tak było i zawsze tak będzie.

ROZDZIAŁ 11 Wiadomość, że ja i Artair mamy dołączyć do grupy wyruszającej na An Sgeir, zepsuła moje ostatnie lato na wyspie. Pojawiła się znienacka i przyprawiła mnie o głębokie przygnębienie. Zostało mi tylko sześć tygodni do wyjazdu na uniwersytet w Glasgow i zamierzałem je spędzić tak samo jak dwa ostatnie. Spotykałem się z Marsaili prawie codziennie od czasu przyjęcia na Eilean Beag. Przestałem już liczyć, ile to razy się kochaliśmy. Czasem z zajadłością i namiętnością ludzi, którzy się boją, że druga szansa może się już nie trafić – tak było, kiedy się kochaliśmy w stodole, wysoko pośród bel siana, gdzie Marsaili skradła mi przed tylu laty ten pierwszy pocałunek. Innym razem z powolną, leniwą pobłażliwością, jakbyśmy wierzyli, że te idylliczne dni lata, słońca i seksu będą trwały wiecznie. Nie wydawało się wówczas możliwe, że się kiedyś skończą. Marsaili też została przyjęta na uniwersytet w Glasgow; czekały nas jeszcze cztery wspólne lata. Tydzień wcześniej wybraliśmy się tam, żeby poszukać jakiegoś lokum. Powiedziałem ciotce, że jadę z Donaldem, co nie znaczy, że obchodziło ją, z kim wyruszam. Rodzice Marsaili sądzili, że pojedzie z grupą koleżanek szkolnych. Przez dwie noce dzieliliśmy jeden pokój w pensjonacie, objęci w czułym uścisku, aż wywaliła nas właścicielka. Wyobrażaliśmy sobie, że tak będzie wyglądał każdy dzień, kiedy już zaczniemy studiować – że będziemy leżeć w tym samym łóżku i kochać się co noc. Podobne szczęście wydawało się wręcz niemożliwe. Oczywiście teraz wiem, że takie właśnie było. Krążyliśmy po West Endzie godzinami: podążaliśmy tropem ogłoszeń w gazecie, przeglądaliśmy listę kwater, którą dostaliśmy na uniwersytecie, sprawdzaliśmy informacje od innych studentów spotkanych poprzedniej nocy w barach przy Byres Road. Dopisało nam szczęście. Własny pokój w dużym edwardiańskim mieszkaniu przy Highburgh Road, do spółki z sześcioma innymi osobami. Pierwsze piętro, kamienica z czerwonego piaskowca, witraże, drewniana boazeria. Nigdy nie widziałem czegoś takiego. To było takie niezwykle egzotyczne. Puby otwarte do późna; chińskie, włoskie, hinduskie restauracje; delikatesy funkcjonujące do północy; całodobowe minimarkety, sklepy, puby, restauracje otwarte w niedzielę. Trudno było w to uwierzyć. Mogłem sobie wyobrazić, jak rozkosznie nielegalne wydawało się kupienie niedzielnej gazety właśnie w niedzielę i przeczytanie jej przy szklance piwa w pubie. Na wyspie nigdy się nie widziało niedzielnej gazety przed nadejściem poniedziałku. Kiedy wróciliśmy na Lewis, idylla trwała w najlepsze, choć teraz była naznaczona pewną niecierpliwością. Oboje bylibyśmy szczęśliwi, gdyby lato trwało wiecznie, mimo to czekaliśmy na wyjazd do Glasgow. Mieliśmy przed sobą wielką życiową przygodę i niemal pragnęliśmy, by młodość przeminęła i byśmy mogli tę przygodę zacząć. Wieczorem, dzień przed otrzymaniem wiadomości o An Sgeir, wybrałem się z Marsaili na plażę w Port of Ness, na jej południowy kraniec. Szliśmy ostrożnie w ciemności między skałami, zmierzając w stronę czarnej płyty gnejsu, wygładzonej przez eony i oddzielonej od świata skałami jakby pokrojonymi w wielkie plastry, postawionymi na sztorc, a potem położonymi, by leżały w przekrzywionych stosach. Nad naszymi głowami, aż do nocnego nieba nieograniczonych możliwości, wznosiły się klify. Był odpływ, ale słyszeliśmy spokojny oddech morza przy brzegu. We wrzosie, który porastał nierównymi i rzadkimi kępami półki i występy urwiska, szeleścił ciepły wiatr. Rozłożyliśmy śpiwór, który ze sobą przynieśliśmy, i rozebraliśmy się do naga, by położyć się na nim pod gwiazdami i kochać się długimi, powolnymi ruchami,

w rytm uderzeń oceanu, w harmonijnej zgodzie z nocą. Po raz ostatni czuliśmy, że łączy nas prawdziwa miłość, i jej słodka intensywność wydawała się niemal obezwładniająca; pozbawiała sił i tchu. Potem zsunęliśmy się nadzy po skałach na ubity piasek pozostawiony przez przypływ. Pobiegliśmy tam, gdzie woda nanosiła na brzeg blask księżyca, i trzymając się za ręce, zaczęliśmy pląsać w załamujących się falach. Kiedy zimna woda parzyła nam skórę, krzyczeliśmy przeraźliwie. Wróciliśmy tam, gdzie leżał nasz śpiwór, wytarliśmy się do sucha i ubraliśmy, drżąc z zimna. Ująłem głowę Marsaili w dłonie – złota grzywa jej włosów wciąż ociekała wodą – i pocałowałem ją; był to długi, leniwy pocałunek. Gdy odsunęliśmy się od siebie, spojrzałem jej głęboko w oczy i zmarszczyłem czoło, dostrzegłszy po raz pierwszy, że czegoś brakuje. – Co się stało z twoimi okularami? Uśmiechnęła się. – Mam szkła kontaktowe. ••• Trudno mi teraz sobie przypomnieć, dlaczego zareagowałem tak gwałtownie na samą myśl o wzięciu udziału w wyprawie na An Sgeir i polowaniu na głuptaki, choć przychodzą mi do głowy różne powody mojej niechęci. Nie byłem szczególnie wyrośniętym chłopcem, a wiedziałem, że życie na An Sgeir będzie nieprzerwanie ciężkie, fizycznie wyczerpujące, pełne niebezpieczeństw i niewygód. Nie bawiła mnie perspektywa rzezi dwóch tysięcy ptaków. Jak większość rówieśników, lubiłem smak gugi, ale wolałem nie patrzeć, jak trafia na mój talerz. Wyprawa oznaczała rozłąkę z Marsaili na co najmniej dwa tygodnie. Czasem pogoda więziła myśliwych na skale o kilka dni dłużej, niż planowano. Ale to nie wszystko. Miałem dziwne wrażenie, że wpadnę w czarną dziurę, z której się właśnie wydostałem. Nie potrafię tego wyjaśnić. Tak po prostu było. Wcześniej zaszedłem do Artaira dowiedzieć się, co z jego matką. Rzadko się widywaliśmy przez kilka ostatnich tygodni. Siedział na starej oponie od traktora obok kopca torfu i patrzył na stały ląd po drugiej stronie Minch. Dopiero teraz zauważyłem, że góry w Sutherland odcinają się ostro i wyraźnie od pastelowego błękitu nieba; wiedziałem, że nastąpi załamanie pogody. Sądząc po wyrazie twarzy Artaira, spodziewałem się najgorszych wieści o jego matce. Usiadłem obok niego. – Jak twoja mama? Obrócił głowę i popatrzył na mnie pusto, jakbym był powietrzem. – Artair.? – Co? Miałem wrażenie, że się dopiero obudził. – Jak twoja mama? Wzruszył ramionami. – Och, w porządku. Lepiej. – To dobrze. – Czekałem, ale się nie odezwał, więc spytałem: – No to o co chodzi? Wyjął z kieszeni inhalator i ujął go w ten charakterystyczny sposób, zakrywając sobie częściowo twarz, a potem nacisnął srebrny dozownik i wciągnął powietrze przez ustnik. Nie zdążył jednak odpowiedzieć; usłyszałem dźwięk zamykanych drzwi za naszymi plecami i jego ojca, który zawołał od strony ganku: – Artair przekazał ci dobre nowiny, Fin?! Odwróciłem się i zobaczyłem pana Macinnesa, który szedł w naszą stronę.

– Jakie wieści? – Są dwa wolne miejsca w grupie, która wyrusza na An Sgeir. Przekonałem Gigsa MacAulaya, żeby was zabrał. Nie byłbym bardziej osłupiały, gdyby walnął mnie z całej siły w twarz. Nie wiedziałem, co powiedzieć. Zauważyłem, że jego uśmiech przygasł. – No cóż, nie wyglądasz na zbyt uszczęśliwionego. – Zerknął na syna i westchnął. – Tak jak Artair. – Pokręcił energicznie głową, nie kryjąc irytacji. – Nie rozumiem was. Macie pojęcie, co to za zaszczyt móc popłynąć na skałę? To czas wielkiego braterstwa i jedności. Wyruszycie tam jako chłopcy, a wrócicie jako mężczyźni. – Nie chcę tam płynąć – powiedziałem. – Nie gadaj bzdur, Fin! – odparł lekceważąco ojciec Artaira. – Starszyzna wioski wyraziła zgodę, grupa cię zaakceptowała. Oczywiście, że pojedziesz. Wyszedłbym na głupca, gdybyś się teraz wycofał. Położyłem na szali cały swój autorytet, żeby was przyjęli. Więc pojedziesz. Koniec, kropka. Odwrócił się i ruszył zdecydowanym krokiem w stronę domu. Artair tylko popatrzył na mnie; nie potrzebowaliśmy słów, by wiedzieć, że czujemy to samo. Nie zamierzaliśmy kręcić się w pobliżu, na wypadek gdyby pan Macinnes znowu się pojawił, więc ruszyliśmy w stronę domu mojej ciotki i maleńkiej przystani w dole. Było to nasze ulubione miejsce, zazwyczaj spokojne: łodzie płaskodenne zacumowane po jednej stronie stromej pochylni, niewielki pomost u podnóża z widokiem na zielone wody pod zagłębieniem klifów, które chroniły przystań. Siedzieliśmy razem na końcu pomostu pod wyciągarką i patrzyliśmy, jak ruchliwe fale dręczą kraby w koszach, trzymane pod wodą w oczekiwaniu na zwyżkę cen. Nie wiem, jak długo trwaliśmy w milczeniu, tak jak po moich sesjach korepetycji. Wsłuchiwaliśmy się w wodę, która unosiła się i opadała, podmywając wyrastające z niej skały, czarna i oleiście lśniąca. I w tęskne krzyki mew na wierzchołkach klifów. W końcu jednak oznajmiłem: – Nie płynę. Artair spojrzał na mnie; w jego wzroku malował się ból. – Nie możesz mnie tak zostawić, Fin. Pokręciłem głową. – Przykro mi, Artair, jeśli chcesz, to płyń. Ale ja się nie wybieram i nikt nie może mnie do tego zmusić. ••• Jeśli się spodziewałem, że w Marsaili znajdę sprzymierzeńca, to się boleśnie rozczarowałem. – Dlaczego nie chcesz płynąć? – Po prostu nie chcę. – Trudno uznać to za powód. Nienawidziłem tego, jak Marsaili potrafiła zawsze stosować logikę w sytuacjach, które były czysto emocjonalne. Fakt, że nie chciałem płynąć na skałę, powinien być wystarczający jako powód. – Nie potrzebuję powodu. Siedzieliśmy w stodole, wysoko pośród bel siana. Były tam koce i zapas piwa; zamierzaliśmy się kochać, bez względu na roztocze. – W Ness jest wielu chłopców w twoim wieku, którzy zrobiliby wszystko, żeby wybrać się na skałę – oznajmiła. – Potem każdy ich szanuje.

– Tak, pewnie. Zabijanie bezbronnych ptaków. wspaniały powód, by zasługiwać na szacunek. – Boisz się? – Nie, nie boję się – zaprzeczyłem żarliwie, choć nie była to do końca prawda. – Ludzie tak pomyślą. – Nie obchodzi mnie, co ludzie pomyślą. Nie płynę i koniec. W jej oczach dostrzegłem sympatię i jednocześnie frustrację – sympatię wywołaną, jak sądzę, czystą siłą moich uczuć i frustrację wywołaną moją niechęcią do udzielenia konkretnej odpowiedzi. Pokręciła nieznacznie głową. – Tata Artaira… – Nie jest moim ojcem – przerwałem jej. – Nie może mnie do niczego zmusić. Odszukam Gigsa i sam mu powiem. Wstałem, a ona chwyciła mnie szybko za rękę. – Fin, nie odchodź. Proszę cię, usiądź. Pomówmy o tym. – Nie ma o czym. Wyprawa była kwestią zaledwie kilku dni. Sądziłem, że mogę liczyć na moralne wsparcie ze strony Marsaili, że utwierdzi mnie w słuszności podjętej decyzji. Wiedziałem, co powiedzą ludzie. Zdawałem sobie sprawę, co młodzież szeptałaby za moimi plecami: że jestem tchórzem, że zdradzam dumną tradycję. Jeśli kogoś akceptowano jako uczestnika wyprawy na An Sgeir, to musiał mieć cholernie dobry powód, by się wycofać. Ale nic mnie to nie obchodziło. I tak wyjeżdżałem z wyspy, uciekając przed klaustrofobicznym wiejskim życiem, przed zajadłością i małostkowością, przed żywieniem uraz. Nie potrzebowałem powodu. Marsaili jednak uważała, że potrzebuję. Odwróciłem się. – Myślisz, że się boję? Wahała się odrobinę za długo, nim odparła: – Nie wiem. Wiem tylko, że zachowujesz się bardzo dziwnie. Wkurzyło mnie to. – No to się pieprz. Zacząłem zeskakiwać na dół po belach siana i wybiegłem ze stodoły w gęstniejący mrok. ••• Zagroda Gigsa MacAulaya była jedną z kilku, które przycupnęły na niższych zboczach pod Crobost – wąski pas ziemi biegnący wzdłuż klifów. Trzymał owce, kury i dwie krowy, sadził też warzywa i siał owies. Trochę łowił, choć bardziej na własne potrzeby niż na handel, i trudno byłoby mu związać koniec z końcem, gdyby jego żona nie pracowała na pół etatu jako kelnerka w hotelu w Stornoway. Zapadła już ciemność, nim dotarłem tam z Mealanais i usiadłem na wzgórzu ponad domem, spoglądając na światło w kuchennym oknie. Padało długim ukośnym strumieniem na podwórze; zobaczyłem w jego blasku kota, który polował w mroku. Miałem wrażenie, że w mojej piersi kryje się ktoś z ciężkim młotem i próbuje wydostać na zewnątrz. Czułem się fizycznie chory. Daleko na zachodzie wciąż widać było światło, długie blade pasma między liniami fioletowo-szarych chmur. Nie miało jednak w sobie ani odrobiny czerwieni, co nie wróżyło dobrze. Odwróciłem się i patrzyłem, jak to światło przygasa; po raz pierwszy od tygodni zrobiło mi się zimno. Zerwał się wiatr. Ciepły, niemal balsamiczny, południowo-wschodni; krążył i niósł ze sobą chłód z samej Arktyki. Wzmagał się. Słyszałem, jak gwiżdże w suchej trawie. Zanosiło się na zmianę pogody. Kiedy znów spojrzałem w stronę domu, dostrzegłem cień postaci w oknie

kuchennym. Był to Gigs. Zmywał naczynia w zlewie. Na podjeździe nie parkował samochód, co oznaczało, że jego żona nie wróciła jeszcze z miasta. Zamknąłem oczy, zacisnąłem pięści i podjąłem decyzję. Zejście ze zbocza zabrało mi tylko parę minut, ale gdy dotarłem do drogi, nad wzniesieniem ukazały się nagle dwa strumienie światła z reflektorów i przesunęły po wrzosowisku w moją stronę. Przycupnąłem za ogrodzeniem, między trzcinami, i obserwowałem, jak samochód skręca na podjazd i zatrzymuje się pod domem. Z wozu wysiadła żona Gigsa. Była młoda, miała może ze dwadzieścia pięć lat. Ładna dziewczyna, wciąż w białej bluzce i czarnej spódniczce. Wyglądała na zmęczoną; dostrzegłem powolność w jej ruchach, kiedy zbliżyła się do drzwi kuchennych i je pchnęła. Zobaczyłem przez okno, jak Gigs bierze ją w ramiona, obejmuje, a potem całuje. Doznałem głębokiego rozczarowania. Nie mogłem rozmawiać z Gigsem w obecności jego żony. Podniosłem się z wysokiej trawy, przeskoczyłem przez ogrodzenie i wsadziwszy ręce do kieszeni, ruszyłem w stronę bothan – kamiennej chaty przy drodze na Habost, gdzie można się było napić. Po wielkim nalocie policyjnym pozostało bardzo niewiele tych przybytków. Nigdy nie rozumiałem, na czym polega problem. Może i nikt nie miał licencji na sprzedaż alkoholu, ale też nikt nie liczył na zyski. To były miejsca, gdzie ludzie zbierali się na drinka, ale choć uznawano je za nielegalne, jako nieletniego nikt by mnie tam nie wpuścił. Wciąż obowiązywały zasady osobliwej moralności, co nie znaczyło, że nie mogę załatwić sobie trochę alkoholu. Znalazłem niewielką grupkę rówieśników w kamiennej szopie za bothan; siedzieli na szkieletach starych maszyn rolniczych, pociągając piwo z puszek. Za gotówkę i papierosy niektórzy ze starszych chłopaków przynosili młodszym drinki, tym samym szopa zamieniała się w swoisty bothan dla dzieciaków. Ktoś zdobył kilka sześciopaków; powietrze było gęste od zapachu marihuany i nawozu z pobliskiej obory. Z belek zwieszała się lampa parafinowa, tak nisko, że trzeba było się schylać, by nie zawadzić o nią głową. Zobaczyłem Seonaidha, Iaina i kilku chłopców, których znałem ze szkoły. Czułem się cholernie przygnębiony i miałem jeden cel: upić się. Zacząłem wlewać w siebie piwo w dzikim zapamiętaniu. Oczywiście wszyscy już słyszeli, że jedziemy z Artairem na skałę. Słowo rozprzestrzenia się w Ness niczym ogień na suchym torfowisku, podsycane przez wichry domysłów i plotek. – Masz szczęście, draniu – oznajmił Seonaidh. – Tata próbował wkręcić mnie w tym roku. – Ustąpię ci miejsca. Seonaidh skrzywił się. – Tak, akurat. Sądził oczywiście, że żartuję. Oddaliby wszystko, żeby zająć moje miejsce w grupie. Ironia polegała na tym, że mogli mieć to za darmo. Każdy z nich. Nie mogłem im tego powiedzieć, ma się rozumieć. Nigdy by mnie nie potraktowali poważnie, a nawet gdyby, uznaliby, że zwariowałem. Mój brak entuzjazmu był według nich udawany. Trudno było mi znieść ich zazdrość. Więc po prostu piłem. Bez końca. Nie słyszałem, jak do szopy wszedł Angel. Był od nas starszy i pił w bothan przez większość nocy. Przyniósł trochę piwa w zamian za skręta. – No, no, kogo ja widzę. Sierota! – rzucił na mój widok. Jego twarz była okrągła i żółta w blasku lampy parafinowej i wynurzała się z mroku wnętrza niczym świetlisty balon. – Lepiej wypij tyle, ile możesz, synu, bo na An Sgeir nie dostaniesz ani kropli. Gigs jest pod tym względem kurewsko bezwzględny. Spróbuj przemycić choć łyczek, a zrzuci cię z pieprzonego klifu.

Ktoś podał mu skręta, a on go zapalił, po czym wciągnął dym głęboko w płuca, przytrzymał, wreszcie wypuścił i powiedział: – Wiesz, że jestem w tym roku kucharzem? Nie miałem pojęcia, choć wiedziałem, że płynie nie pierwszy raz i że jego ojciec, Murdo Dubh, kucharzył podczas wypraw na skałę przez lata. Wiedziałem też, że jego stary zginął w wypadku na trawlerze podczas burzliwej lutowej pogody. Gdybym się zastanowił, to pewnie wydałoby mi się logiczne, że Angel pójdzie w ślady ojca. Ludzie w Ness robili to od pokoleń. – Nie martw się – dodał. – Dopilnuję, żebyś dostał swoją porcję skorków w chlebie. Kiedy wyszedł, zapalono świeżego skręta, który zaczął po chwili krążyć. Czułem się już kiepsko, a gdy zaciągnąłem się dwa razy, duszne klaustrofobiczne wnętrze szopy sprawiło, że świat wokół mnie zawirował. – Muszę lecieć – oznajmiłem, wyszedłem na zimne nocne powietrze i natychmiast zwymiotowałem. Oparłem się o ścianę, przyciskając twarz do chłodnego kamienia i zastanawiając się, jak, u licha, dotrę do domu. Świat obok mnie przesuwał się rozmazaną plamą. Nie mam pojęcia, jak w ogóle zdołałem dotrzeć do drogi na Crobost. Nagle znalazłem się w blasku reflektorów jakiegoś wielkiego pojazdu; zastygłem jak królik, chwiejąc się na poboczu. Wóz przejechał obok, a pęd powietrza rzucił mnie do rowu. Nie padało od tygodni, ale woda, która przetrwała w torfowisku, wciąż spływała pod postacią gęstego brązowego szlamu na dno zagłębienia. Pokrył mnie niczym błoto, przywierając do ubrania i spływając po twarzy. Sapnąłem, zakląłem i wygrzebałem się na cierniste pobocze. Leżałem tam, zdawało się, godzinami, choć minęło zapewne parę minut. Wystarczyło jednak, by chłód świeżego północnego wiatru przeniknął mnie do szpiku kości. Dźwignąłem się z trudem na dłonie i kolana, podzwaniając zębami, i podniosłem wzrok, kiedy drogą nadjechał drugi samochód i ujawnił w oślepiającym blasku reflektorów moją żałosną postać. Kiedy się zbliżył, odwróciłem głowę i zamknąłem oczy. Wóz się zatrzymał, a ja usłyszałem, jak otwierają się drzwi, a potem dotarł do mnie głos: – Na litość boską, co ty tu robisz? Po chwili poczułem, jak z ziemi podnoszą mnie wielkie dłonie, i stwierdziłem, że patrzę w zmarszczone oblicze Gigsa MacAulaya. Przesunął przedramieniem po mojej twarzy i otarł błoto rękawem kombinezonu. – Fin Macleod… – Rozpoznał mnie w końcu i wyniuchał woń alkoholu w moim oddechu. – Chryste Panie, synu, nie możesz w takim stanie wrócić do domu! ••• Upłynęło trochę czasu, zanim się rozgrzałem, skulony na krześle przy kominku, gdzie palił się torf; na ramionach miałem koc, a w dłoni kubek z gorącą herbatą. Ilekroć ją łykałem, wstrząsał mną dreszcz. Błoto już zaschło; było zaskorupiałe na mojej skórze i ubraniu, niczym gówno. Gigs kazał mi zdjąć adidasy na progu, ale i tak od drzwi do kominka ciągnął się ślad zaschniętego szlamu. Gigs siedział na krześle po drugiej stronie paleniska i przyglądał mi się uważnie. Palił starą poczerniałą fajkę, z której wił się niebieski dym, wprost w światło olejnej lampy na stole. Pachniał słodko orzechami, odrobinę intensywniej niż torf. Żona Gigsa, nim zaparzyła herbatę, otarła mi twarz wilgotnym ręcznikiem, a potem, na jakiś bezgłośny znak ze strony męża, poszła spać. – No cóż, Fin – odezwał się w końcu Gigs. – Mam nadzieję, że pozbędziesz się tego świństwa z organizmu przed wyruszeniem na skałę. – Nie płynę tam – oświadczyłem tak słabym głosem, że niemal przypominał szept. Wciąż

byłem pijany, jak przypuszczam, choć szok związany z gwałtownym upadkiem do rowu trochę mnie otrzeźwił. Herbata też pomagała. Gigs nie zareagował w widoczny sposób. Pykał z tej swojej fajki i obserwował mnie w zamyśleniu. – Dlaczego? Nie pamiętam już, co powiedziałem mu tamtej nocy, w jaki sposób wyraziłem to poczucie głębokiego, mrocznego przerażenia, które wzbudzała we mnie sama myśl o wyprawie na skałę. Uznał prawdopodobnie, jak wszyscy inni, że to tylko strach, czysty i prosty. Lecz podczas gdy pozostali mogliby wyrazić pogardę wobec mojego tchórzostwa, Gigs chyba mnie rozumiał; miałem wrażenie, że zdjęto mi z barków ogromny ciężar, który je przygniatał od chwili, gdy ojciec Artaira przekazał nam nowiny. Nachylił się w moją stronę nad ogniem i wlepił we mnie niewzruszone spojrzenie tych niebieskich celtyckich oczu, podczas gdy fajka w jego dłoni dymiła łagodnie. – Nie jesteśmy tam dwunastoma różnymi ludźmi, Fin. Tworzymy dwunastoosobową jedność. Jesteśmy zespołem. Każdy z nas jest zależny od drugiego i go wspiera. Tak, to trudne. Kurewsko trudne, chłopcze. I niebezpieczne. Nie będę udawał, że jest inaczej. I Bóg będzie nas sprawdzał aż do granic naszej wytrzymałości. Ale dzięki temu staniesz się bogatszy, bardziej szczery wobec siebie, ponieważ poznasz się tak, jak nigdy wcześniej i być może nigdy później. I poczujesz tę więź, jaką wszyscy odczuwamy z każdym z tych ludzi, którzy byli tam przed nami, sięgniesz poprzez wieki i złączysz dłonie z naszymi przodkami, śpiąc w miejscach, gdzie oni spali, wznosząc kamienne kopce obok tych, które pozostawili. – Umilkł na długą chwilę, zaciągając się fajką. Dym zbierał się wokół jego ust i nozdrzy, unosił i zastygał nieruchomo w niebieskie wieńce wokół głowy. – Bez względu na twój najmroczniejszy strach, Fin, bez względu na największą słabość, są rzeczy, z którymi trzeba się zmierzyć, którym trzeba stawić czoło, bo w przeciwnym razie będziesz żałował przez resztę życia, że tego nie zrobiłeś. ••• Tak więc, przepełniony strachem, wyruszyłem tamtego roku na An Sgeir, choć dzisiaj żałuję z całego serca, że tak się stało. Dni poprzedzające wyprawę spędziłem w samotności. Wiatr dalej szalał, przesuwając się ku północnemu wschodowi, a burza, która zdawała się oznaczać koniec lata, waliła w wyspę jak młotem. Potężne powiewy o maksymalnej sile przyganiały deszcz z okolic Minch, a ziemia piła go łapczywie. Nie spotykałem się z Marsaili po naszej rozmowie w stodole, omijałem też z daleka Mealanais. Siedziałem w domu, czytając w swoim pokoju; słuchałem deszczu, który uderzał o szyby, i wiatru łomoczącego dachówkami. We wtorek zjawił się u mnie Artair, by powiedzieć, że wyruszamy na skałę następnego dnia. Nie mogłem w to uwierzyć. – Ale od północnego wschodu nadciąga burza. Zawsze mówili, że nie można dotrzeć w takich warunkach na skałę. – Nadciąga nowy front – oznajmił Artair. – Z północnego zachodu. Gigs uważa, że będziemy mieli całą dobę na to, żeby tam dopłynąć. Więc wyruszamy jutro wieczorem. Trzeba załadować trawler jutro po południu, w Port. – Nie sprawiał wrażenia bardziej zadowolonego ode mnie. Siedział przez długą chwilę w milczeniu na brzegu mojego łóżka. – Więc płyniesz? Nie mogłem nawet wydusić z siebie głosu; potwierdziłem tylko nieznacznym skinieniem głowy. – Dzięki – powiedział, jakbym robił to dla niego. Załadunek Purple Isle zakotwiczonej przy falochronie w Port of Ness zajął nazajutrz

kilka ładnych godzin. Zapasy musiały wystarczyć dwunastu ludziom na skale na otwartym oceanie przez czternaście dni. Na An Sgeir nie było naturalnego źródła, więc wodę zabierano w starych beczkach po piwie. Mieliśmy niezliczone skrzynie jedzenia, w workach dwie tony soli do peklowania, narzędzia, kurtki nieprzemakalne, materace do spania i pięciometrową składaną antenę do radia. I oczywiście torf na ogniska, które miały nas ogrzewać i żywić. Harówka, której wymagało przenoszenie wszystkiego z nabrzeża na trawler, a następnie umieszczanie tego w ładowni, oderwała mnie na jakiś czas od myśli o rychłym wypłynięciu. Choć sztorm trochę ustąpił, na morzu wciąż była wysoka fala i łódź kołysała się na wodzie przy murze falochronu, co sprawiało, że przenoszenie zapasów na pokład było trudnym, a chwilami wręcz niebezpiecznym zadaniem. Przemokliśmy też do suchej nitki, kiedy morze uderzało w nabrzeże, zalewając nas kaskadami wody. Poprzedniego dnia bałwany chłostały falochron i wystrzeliwały na wysokość piętnastu metrów, a port znikał za zasłoną z piany przy każdym gwałtownym pulsie oceanu. Wyruszyliśmy wraz z północnym pływem przy akompaniamencie terkoczących diesli; wpłynęliśmy do zatoki ze schronienia, jakie zapewniał port, wprost na wzburzone wody; fale rozbijały się o dziób i zalewały spienionymi potokami pokład. Wydawało się, że noc pochłonęła światła Ness w okamgnieniu, my zaś zbaczaliśmy z kursu i wypływaliśmy na otwarte morze za Butt of Lewis. Na koniec zniknął pocieszający błysk latarni morskiej na szczycie klifu i gdy go zabrakło, pozostał tylko ocean. Niezliczone mile oceanu. Gdybyśmy ominęli skałę, następnym przystankiem byłaby dopiero Arktyka. Spoglądałem w ciemność ogarnięty czymś, co mogę jedynie określić jako skrajne przerażenie. Bez względu na to, czego się najbardziej bałem, doszedłem do wniosku, że właśnie teraz tego doświadczam. Gigs szarpnął mnie za kurtkę i kazał zejść pod pokład. Czekały na nas – na mnie i Artaira – wolne koje; powinniśmy się przespać. Pierwszy i ostatni dzień na skale, jak powiedział, zawsze są najgorsze. Nie wiem, jakim cudem spałem, wciśnięty w wąską koję przy bakburcie, roztrzęsiony, przemoczony i żałosny. Ale tak było. Przez osiem godzin zmagaliśmy się ze wzburzonym morzem, by pokonać pięćdziesiąt mil akwenu cieszącego się najgorszą sławą na świecie, a ja to przespałem. Myślę, że zbudził mnie inny niż wcześniej rytm silników. Artair wspinał się już po drabince do kambuza. Otarłem oczy ze snu, włożyłem buty i kurtkę i ruszyłem za nim na pokład. Był dzień, niebo w górze rozerwane i postrzępione przez wiatr, chwilami niewidoczne z powodu gwałtownej ulewy, która chłostała nas po twarzach. – Jezu – powiedziałem. – Co to za smród? Był to ostry, gryzący zapach, jakby mieszanina gówna i amoniaku. – To guano, sieroto. – Angel uśmiechnął się do mnie szeroko, jakby ta woń sprawiała mu przyjemność. – Dziesięć tysięcy lat ptasiego gówna. Przywyknij do tego. Będziesz z tym żył przez następne dwa tygodnie. Wiedzieliśmy dzięki temu, że znajdujemy się blisko skały. Smród ptasich odchodów. Nie widzieliśmy jej jeszcze, ale wiedzieliśmy, że tam jest. Purple Isle zwolniła do kilku węzłów. Morze nagle się uspokoiło i teraz płynęliśmy zgodnie z falą, a nie przeciwko niej. – Jest! – krzyknął ktoś. Wytężyłem wzrok, starając się przeniknąć spojrzeniem mgłę i deszcz, i po raz pierwszy zobaczyłem to legendarne miejsce. Wysoki na sto metrów pionowy czarny klif poznaczony bielą, wyrastający przed nami wprost z oceanu. Niemal w tej samej chwili mgła ustąpiła i przez szczeliny w chmurach przebiły się ostrza słonecznego blasku, naszym oczom zaś ukazała się połyskliwa skała w silnym kontraście światła i cienia. Zobaczyłem coś, co wyglądało jak tryskający śnieg, nim zdałem sobie sprawę, że te płatki to ptaki. Mityczne białe ptaki o niebieskoczarnych końcówkach skrzydeł, których rozpiętość dochodziła do niemal dwóch metrów, i żółtych głowach. Guga. Wypełniające tysiącami niebo, krążące w promieniach słońca,

unoszące się na niespokojnych prądach powietrznych. Była to jedna z największych ocalałych kolonii tych stworzeń na świecie; te niezwykłe ptaki wracały tu rok w rok coraz większym stadem, by złożyć jaja i wychowywać pisklęta w tym zapomnianym przez Boga miejscu – pomimo krwawych żniw dokonywanych przez ludzi z Crobost i dwóch tysięcy piskląt, które mieliśmy wygarnąć z gniazd. An Sgeir leżała na linii, która z grubsza przebiegała z południowego wschodu na północny zachód. Strzelisty kręgosłup skały opadał z najwyższego punktu na południu ku zbielałej krzywiźnie siedemdziesięciometrowych klifów na północnym krańcu, niczym bark opierający się bezustannej chłoście sztormów i burzliwych wód, które napływały od południowego zachodu, by atakować uparty gnejs. Po zachodniej stronie usadowiły się trzy cyple, które znikały w podwodnych głębinach, atakowane przez wściekłe fale, które rozbijały się o nie, tworząc białe i spienione kręgi. Najbliższe z tych skalnych żeber zwano Cyplem Latarni Morskiej, z powodu automatycznej latarni, wzniesionej u nasady cypla – jej najwyższy punkt majaczył nad nami, gdy podpływaliśmy. Dalej drugi i najdłuższy z cypli tworzył zatoczkę wrzynającą się głęboko w serce wyspy, otwartą od wschodu, ale zapewniającą osłonę od zachodu i północy. Było to jedyne miejsce na An Sgeir, gdzie mogliśmy rozładować zapasy. Czas i bezlitosny napór żywiołów wyciął w skale jaskinie, i to tak głębokie, że sięgały stromych klifów po drugiej stronie. Gigs twierdził, że udałoby się przepłynąć przez nie łodzią płaskodenną albo pontonem – przez te wielkie naturalne katedry, których kamienny strop ginął na wysokości dziesięciu czy piętnastu metrów w nieprzeniknionej czerni – i wyłonić się po drugiej stronie wyspy. Jednak tylko przy spokojnym morzu, czyli na dobrą sprawę nigdy. An Sgeir miała ledwie kilometr długości i niespełna sto metrów szerokości. Nie było tu gleby, trawiastych brzegów czy płaskiego terenu, ani śladu plaż. Tylko pokryta odchodami skała wystrzelająca wprost z morza. Trudno było sobie wyobrazić bardziej niegościnne miejsce. Szyper skierował łagodnie Purple Isle do przesmyku, który nazywano Gleann un Uisge Dubh, Zatoczką Czarnej Wody, i rzucił kotwicę; rozległ się donośny grzechot zardzewiałego łańcucha uwolnionego z zamknięcia. Gdy ucichły silniki, po raz pierwszy uświadomiłem sobie wrzawę ptaków – była to ogłuszająca kakofonia skrzeków, wołań i gaworzenia; wypełniała powietrze wraz ze smrodem guana. Gdziekolwiek spojrzeć, na każdej półce skalnej, na każdym ostańcu i w każdej szczelinie można było dostrzec ptaki; siedziały w gniazdach albo skupiały się w grupach. Głuptaki, nurzyki, gawie trójpalczaste i fulmary. Zatoka wokół nas roiła się od młodych kormoranów; ich długie wężowate szyje zanurzały się co chwila w wodzie w poszukiwaniu ryb. Zdumienie budziła myśl, że tak wrogie i nagie miejsce może być ostoją tak bogatego życia. Gigs klepnął mnie w plecy. – Chodź, synu, czeka nas robota. Spuszczono łódź na łagodną falę i zaczęliśmy przewozić zapasy na skałę. Popłynąłem z pierwszym ładunkiem, Gigs siedział przy silniku, kierując nas ku miejscu cumowania. Zgasił motor w ostatniej chwili i obrócił łódź bokiem, by fala pchnęła ją łagodnie na skalisty brzeg. Teraz przyszła kolej na mnie; miałem wskoczyć na półkę o szerokości niespełna sześćdziesięciu centymetrów i przymocować linę do wielkiego metalowego pierścienia wpuszczonego w kamień. Niewiele brakowało, żebym wylądował na tyłku, kiedy pośliznąłem się na lepkiej warstwie porostów. Zdołałem jednak utrzymać równowagę i przeciągnąłem linę przez pierścień. Łódź została zacumowana i zaczęliśmy rozładunek. Ustawialiśmy ostrożnie skrzynie, beczki i worki na półkach i występach, dopóki nie wyglądało tak, jakby wszystko, co ze sobą przywieźliśmy, spadło z wysoka na podnóże klifu. Z każdym kursem łodzi przybywali kolejni członkowie grupy i wyskakiwali na brzeg. Skała tuż za naszym punktem wyładunkowym znikała w jednej z tych

katedralnych jaskiń, ciemnej i niesamowitej; z jej mroku docierał upiorny dźwięk wody drążącej kamienie; odbijał się echem gdzieś głęboko w czerni, przywodząc na myśl chrapliwy oddech jakiejś żywej istoty. Nietrudno było sobie wyobrazić, jak w takich miejscach rodziły się legendy o morskich potworach i smokach. Po czterech godzinach na brzegu wylądowały ostatnie zapasy. Deszcz znowu zaczął padać, zalewając wszystko mglistymi falami. Każda pokryta algami powierzchnia robiła się zdradliwie śliska. Ostatnią rzeczą, jaką zabraliśmy ze sobą na wyspę, był mały ponton, który czwórka ludzi wciągnęła po urwisku i zabezpieczyła na wysokości około piętnastu metrów nad zatoczką. Miał być wykorzystany w sytuacji alarmowej, choć trudno mi było sobie wyobrazić jakąkolwiek sytuację, która zmusiłaby mnie do wypłynięcia na czymś takim w morze. Zauważyłem ku swemu zdumieniu, że Angel przykucnął w płytkim zagłębieniu i wykorzystując własne ciało jako osłonę, rozniecił niewielkie ognisko z torfu. Ustawił na nim czajnik z wodą, która lada chwila miała się zagotować. Gdzieś w głębi zatoki rozległ się dźwięk rogu mgłowego Purple Isle. Odwróciłem się i patrzyłem, jak statek podnosi kotwicę i kieruje się ku otwartemu morzu. To było okropne – widzieć, że odpływa, a pomocnik szypra macha do nas z rufy. Ten trawler był jedynym ogniwem, które łączyło nas z domem, naszą jedyną drogą powrotną. I zniknął, a my zostaliśmy tutaj zdani na własne siły, na tej nagiej, nieurodzajnej skale, oddalonej od najbliższego lądu o osiemdziesiąt kilometrów. Tak czy owak, byłem tu i mogłem się tylko z tym pogodzić. Wydawało się to nieprawdopodobne w tych warunkach, lecz Angel rozdzielał teraz kubki z gorącą herbatą. Otwarto puszki z kanapkami; przykucnęliśmy na skale, czując woń dymu torfowego i słysząc morze pluskające u naszych stóp. Popijaliśmy herbatę, żeby się rozgrzać, i jedliśmy, żeby odzyskać siły. Wszystkie skrzynie, beczki i worki musiały być wniesione na szczyt skały. Nie spodziewałem się, że łowcy głuptaków są tak pomysłowi. Podczas którejś z poprzednich wypraw przywieźli ze sobą drewniane deski i skonstruowali coś w rodzaju zsuwni, szerokiej na sześćdziesiąt centymetrów i długiej niemal na sześćdziesiąt metrów. Składała się z trzymetrowych fragmentów, które owijano brezentem i przechowywano do następnego roku. Teraz przynoszono te fragmenty jeden po drugim i łączono, wspierając je na solidnych nogach i palikach. Wyglądała jak jedna z tych drewnianych zsuwni, które można zobaczyć na starych czarno-białych zdjęciach z czasów gorączki złota w Klondike. Z góry spuszczono płaski wózek na rolkach przymocowany do liny i zaczęło się wciąganie na szczyt skały beczek, worków i zwiniętych materacy. Mniejsze skrzynie były podawane z rąk do rąk przez łańcuch ludzi, aż do samego wierzchołka. Artair i ja w milczeniu przekazywaliśmy ciężary sobie, a potem panu Macinnesowi, który mówił bezustannie, wyjaśniając między innymi, że zsuwnia pozostanie na swoim miejscu przez dwa tygodnie naszego pobytu na wyspie i na koniec posłuży do spuszczania ptaków – oskubanych, opalonych, wypatroszonych i uwędzonych – na pokład łodzi. W liczbie dwóch tysięcy. Nie próbowałem sobie nawet wyobrazić, jak zdołamy w ciągu czternastu dni zabić i oporządzić tyle ptaków. Było już dobrze po południu, kiedy dostarczyliśmy wszystkie zapasy na górę; zmęczony, wspiąłem się z Artairem na szczyt, by przyłączyć się do pozostałych. Tam zobaczyliśmy po raz pierwszy przycupnięte pośród skał i głazów resztki starego czarnego domu, zbudowanego ponad dwa wieki wcześniej i konserwowanego co roku przez łowców z myślą o schronieniu. Były to tylko cztery ściany i zbielałe od słońca i soli rozpórki nieistniejącego dachu. Nie mogłem uwierzyć, że przez najbliższe dwa tygodnie ma to być nasze lokum. Pan Macinnes musiał zauważyć nasze nietęgie miny, bo uśmiechnął się szeroko. – Nie martwcie się, chłopcy. Za godzinę zmieni się nie do poznania. Będzie tam znacznie

przytulniej niż teraz. Prawdę powiedziawszy, zajęło to niecałą godzinę. Żeby dotrzeć do domu, musieliśmy przedzierać się przez chaotycznie rozrzucone kamienie i głazy zalegające płaski szczyt wzniesienia; ślizgaliśmy się na przypominającej szpinak brei porostów, guana i błota, próbując omijać fulmary, które kryły się w każdym niemal zagłębieniu i szczelinie. Zdawało się, że cały wierzchołek wyspy roi się od ptaków i gniazd utkanych z postrzępionych skrawków kolorowych sznurów – resztek pozrywanych i porzuconych sieci rybackich: zielonych, pomarańczowych, niebieskich. Sprawiały osobliwe wrażenie w tym najbardziej pierwotnym i pradawnym miejscu. Nie sposób było umknąć przed wymiocinami świeżo opierzonych nurzyków, które reagowały w ten sposób na naszą nagłą i niespodziewaną obecność. Ich paskudna zielona żółć ochlapywała nam buty i sztormiaki, a jej woń była niemal tak wstrętna jak smród guana, które pokrywało prawie każdą zdradziecko śliską powierzchnię. W czarnym domu znaleźliśmy owinięte brezentem wielkie płachty blachy falistej, po czym zabraliśmy się do ich mocowania między nachylonymi pod kątem belkami dachowymi. Potem przykryliśmy je brezentem i siecią rybacką aż do samej ziemi i obciążyliśmy głazami. Teraz nasze schronienie było odporne na wszelkie zmiany pogody i wodoszczelne. W środku panowały mrok i wilgoć, a smród guana wydawał się przygniatający. Podłogę zaściełały porzucone resztki budulca przeznaczonego na gniazda, i naszym pierwszym zadaniem było posprzątanie tego bałaganu i usunięcie gniazd z wszystkich zakamarków, by następnie przenieść je ostrożnie między skały. W sześciu beczkach rozpalono torf, żeby osuszyć przesiąknięte wodą deszczową ściany; potem umieściliśmy zapasy w pomieszczeniu na tyłach, gdzie – gdyby to był tradycyjny dom – trzymano by zwierzęta. Niebawem wnętrze wypełnił gęsty, dławiący dym, który miał stłumić zapach guana i wypłoszyć z kryjówek armie skorków. Ciekło nam z oczu. Artair, którego drogi oddechowe zareagowały gwałtownie, wypadł na dwór, łapiąc spazmatycznie powietrze. Wyszedłem za nim i zobaczyłem, że ciągnie rozpaczliwie z inhalatora; po chwili, gdy lek zadziałał, panika ustąpiła. Wtedy zjawił się Gigs. – Idźcie i rozejrzyjcie się po skale, chłopcy – powiedział. – Nie macie tu teraz nic do roboty. Zawołamy was, kiedy żarcie będzie gotowe. I tak w porywach gwałtownego wiatru chłoszczącego po nogach i w strugach deszczu spływającego strumieniami ze sztormiaków ruszyliśmy powoli i ostrożnie po skale, kierując się na północ w stronę trzeciego cypla, wielkiego łuku gładkiego kamienia, niemal oddzielonego od macierzystej wyspy przez parów. Widzieliśmy tam sterty kamiennych kopczyków na tle szarego nieba – stosy kamieni poukładanych starannie jeden na drugim i tworzących kolumny wysokie co najmniej na metr, niczym nagrobki. Obok nich znaleźliśmy resztki małej, przypominającej ul siedziby, której dach już dawno się zapadł. Wyszukaliśmy płaskie kamienie do siedzenia i z trudem zapaliliśmy papierosy. O dziwo, nie mieliśmy sobie nic do powiedzenia. Trwaliśmy więc w milczeniu i spoglądaliśmy za siebie, na An Sgeir. Mieliśmy z tego miejsca doskonały widok na najwyższą część skały, tę, na której stała latarnia morska, niska, przysadzista betonowa budowla z włazem i dziwnie ukształtowanym szklanym dachem chroniącym lampę. Krążyły wokół niej tysiącami ptaki. Obok znajdowało się jedyne na wyspie płaskie i równe miejsce – kwadrat betonu wylanego na skale, by zapewnić lądowisko helikopterom przywożącym dwa razy w roku ekipę konserwatorską. Ze wszystkich stron otaczał nas ocean, wznoszący się i opadający w dal przesłoniętą deszczem. Pomimo obecności jeszcze dziesięciu ludzi i najlepszego przyjaciela przy boku czułem się samotny jak nigdy. Zobaczyliśmy jakąś postać, która zbliżała się do nas po skale. Kiedy podeszła bliżej, okazało się, że to ojciec Artaira. Zawołał, pomachał i zaczął się wspinać w naszą stronę. Ponad

zawodzeniem wiatru i łoskotem deszczu walącego w mój kaptur usłyszałem głos Artaira. – Dlaczego, kurwa, nie może zostawić nas po prostu w spokoju!? Odwróciłem się, by sprawdzić, czy ta uwaga jest skierowana do mnie, ale on patrzył przed siebie, na zbliżającego się ojca. Poczułem lęk. Nigdy wcześniej nie słyszałem, by mówił w ten sposób o swoim tacie. – Nie powinieneś palić, Artair. – To były pierwsze słowa pana Macinnesa, kiedy przy nas stanął. – Masz astmę. Artair się nie odezwał, ale palił nadal. Jego ojciec usiadł obok. – Znacie historię tej ruiny? – Wskazał zawalony ul, a my pokręciliśmy głowami. – To pozostałości dwunastowiecznej mnisiej celi, którą, jak niektórzy twierdzą, zamieszkiwała siostra świętego Ronana, Bruinhilda. Podobna budowla znajduje się na skale zwanej Sula Sgeir, około piętnastu kilometrów na zachód stąd, blisko North Rona. Legenda głosi, że szczątki tej kobiety znaleziono w jednej z nich, ale nie wiem, czy tutaj, czy na Sula Sgeir. W każdym razie jej kości były tak zbielałe, jak drewno wyrzucone na brzeg, a w klatce piersiowej uwił sobie gniazdo kormoran. – Pokręcił głową. – Trudno uwierzyć, że ktoś mógł żyć tu zupełnie sam. – Kto wzniósł te kopce? – spytałem. Widziałem je z tego miejsca, dziesiątki, ciągnące się wzdłuż krzywizny cypla jak cmentarz. – Łowcy głuptaków – odparł pan Macinnes. – Każdy z nas ma swój kopczyk. Co roku dorzucamy po kamieniu, a kiedy już przestaniemy tu przypływać, będą przypominały następnym, że tu byliśmy. Naszą uwagę zwrócił krzyk dobiegający od strony czarnego domu; zobaczyliśmy, że ktoś do nas macha. – Pewnie przygotowali posiłek – zauważył pan Macinnes. Nim zdążyliśmy dotrzeć z powrotem do naszej siedziby, z otworu w dachu, specjalnie do tego przeznaczonego, dobywały się czarne kłęby. Wewnątrz zrobiło się zadziwiająco ciepło, dymu też było znacznie mniej. Pośrodku pomieszczenia, w otwartej beczce, Angel rozpalił ogień, nad którym grzał się garnek zawieszony na łańcuchu przyczepionym do dachu; był też grill do tostów i duża patelnia z bulgoczącym olejem. Smród guana i ptasich wymiocin zniknął i teraz wyczuwało się zapach śledzi smażących się na patelni. W garnku gotowały się ziemniaki; Angel przygotował też stos grzanek, którymi można było zgarniać sos, i dwa duże czajniki herbaty do popijania. Kamienne półki wokół ścian, szerokie na dziewięćdziesiąt centymetrów, przykryte były brezentem i materacami, które wciągaliśmy wcześniej po skałach. Nasze łóżka. W migotliwym żółtym blasku świeczek rozstawionych w całym pomieszczeniu widziałem pełzające po nich karaluchy i skorki. Zadrżałem na myśl, że można tu spędzić choć jedną noc, nie wspominając już o czternastu. Albo więcej. Przed jedzeniem umyliśmy dłonie w wodzie, która przetrwała z poprzedniej wyprawy – mętnej brązowej zupie w odpowiednio przyciętej beczce – po czym zebraliśmy się wokół ognia, przycupnąwszy na podłodze; Gigs otworzył Biblię i zaczął z niej czytać po gaelicku. Ledwie słuchałem monotonnego brzmienia jego głosu. Nie wiem dlaczego, ale przepełniał mnie lęk i niepokój, może nawet miałem złe przeczucie. Gdzieś głęboko w duszy wiedziałem, co się stanie – coś, co zostało dawno postanowione w czasoprzestrzennym kontinuum. Zacząłem się trząść i kiedy Gigs skończył czytać, zjadłem drżącymi palcami swoją rybę. Nie przypominam sobie, by tego wieczoru rozmawiano z ożywieniem przy ognisku. Stanowiliśmy grupę poważnych i doświadczonych ludzi, zmaltretowanych przez pogodę, liczących na własny hart ducha i wytrzymałość, by przetrwać czekające nas dni. Słyszeliśmy wycie wiatru wokół naszego pradawnego kamiennego schronienia i deszcz tłukący o dach. Nie

pamiętam nawet, kiedy się położyłem, ale przypominam sobie bardzo dokładnie, jak leżałem na wilgotnym materacu na tej twardej kamiennej pryczy, w ubraniu i owinięty kocami, żałując, że nie jestem na tyle mały, by płakać bezkarnie. Duzi chłopcy nie płaczą. Milczałem więc i dałem się ponieść fali płytkiego, niespokojnego snu. ••• Nazajutrz poczułem się lepiej. To zdumiewające, ile może uczynić dla złamanego ducha kilkugodzinny sen. Przez brezent zawieszony w drzwiach przedzierał się blask słońca, w jego świetle widać było niebieski dym torfowy. Zwlokłem się z łóżka, przetarłem zaropiałe oczy i wcisnąłem się w krąg mężczyzn wokół ogniska. Ciepło płomieni było niemal usypiające. Ktoś podał mi miskę owsianki, a ja zanurzałem w niej grube kawałki przypieczonego chleba i napełniałem nimi usta. Nalałem sobie do kubka gorącej herbaty i pomyślałem, że jeszcze nigdy nic nie smakowało mi tak wspaniale. Myślę, że pierwsza noc jest najgorsza, jak pierwsza noc w więzieniu. Potem człowiek już zna najgorsze i po prostu stara się przywyknąć. W grupie zapanowało milczenie, kiedy Gigs otworzył Biblię, podniszczony, porysowany i poplamiony egzemplarz, którym musiał się zapewne często posługiwać. Jego głos wznosił się i opadał, gdy padały miękkie gaelickie słowa; Gigs czytał, a my słuchaliśmy w uroczystym brzasku dnia. – No dobrze – powiedział i zamknął księgę. I był to sygnał, albo tak mi się zdawało, że oto ma się zacząć pierwsza masakra podczas naszej wyprawy. – Fin, Donnie, Pluto, idziecie ze mną. Odczułem wielką ulgę, że tego inicjacyjnego dnia będę towarzyszyć Gigsowi. Artair znalazł się w innej grupie. Próbowałem uchwycić jego wzrok ponad ogniem paleniska i uśmiechem dodać mu odwagi, ale nie patrzył w moją stronę. Spodziewałem się, że od razu wybierzemy się na klify, by zacząć łowy, jednak większość poranka spędziliśmy na konstruowaniu dziwacznego systemu podpór i kabli na szczycie skały, począwszy od terenu polowań do miejsca przerobu ptaków niedaleko kopców, i z powrotem do początku zsuwni. Napowietrzne przewody składające się ze stumetrowych odcinków zostały zamontowane na topornych drewnianych trójnogach i odpowiednio naprężone za pomocą wciągnika linowego. Ten przemyślny system wyposażony w bloczki pozwalał dostarczać worki z martwymi ptakami z jednego miejsca wyspy do drugiego przy minimalnym wysiłku z naszej strony. Rezultat zależał od kąta nachylenia i naprężenia kabli; chodziło o maksymalne wykorzystanie grawitacji; Gigs czuwał skrupulatnie nad wszystkim. Każdy ptak ważył około pięciu kilogramów, a w workach mieściło się po dziesięć sztuk. Próba przenoszenia tak nieporęcznych ładunków po tym zdradzieckim i nierównym, niemal księżycowym terenie byłaby szaleństwem. A jednak, zanim Gigs wpadł na pomysł skonstruowania przenośnika, łowcy gug musieli to robić przez całe wieki. W południe, kiedy przebywaliśmy niedaleko Cypla Latarni Morskiej, zobaczyłem Angela, który zmierzał między skałami w naszą stronę, w zdumiewający sposób zachowując równowagę. W jednej dłoni trzymał duży czarny czajnik z gorącą herbatą, a w drugiej plastikowy pojemnik z ciastem i kanapkami, przy którym wisiało dwanaście naszych kubków, przywiązanych sznurkiem za ucha. Każdego dnia w południe mieliśmy wypatrywać pośród kamieni jego ociężałej sylwetki, kroczącej ostrożnie z gorącą herbatą i kanapkami. Choć nie znosiłem Angela Macritchiego, nie mogłem narzekać na jego jedzenie. Był pedantyczny we wszystkim, co robił, tak jak wcześniej jego ojciec, co zgodnie potwierdzali weterani. Zależało mu na zachowaniu odpowiedniej reputacji i starał się za wszelką cenę spełniać pokładane w nim nadzieje. Przypuszczam, że właśnie dlatego, choć nikt go nie lubił, udało mu się przynajmniej

zdobyć szacunek uczestników wyprawy. Siedzieliśmy wokół latarni, jedząc kanapki i ciasto i popijając gorącą herbatą. Potem skręcono papierosy i zapalono; w grupie panowało uspokajające milczenie, a zza niskich dziurawych chmur wyzierało chwilami słońce, łagodząc chłód wiatru, który wciąż wiał od północnego zachodu. Za kilka minut miała się zacząć rzeź i myślę, że fakt odebrania życia tak wielu istotom stanowił przedmiot cichej refleksji. Zabijanie trudno zacząć; potem jest już znacznie łatwiej. Zaczęliśmy od kolonii na wschodnich klifach Cypla Latarni Morskiej; dwie czteroosobowe grupy ruszyły ku sobie z przeciwległych krańców, posuwając się szerokim łukiem. Trzecia grupa, trzyosobowa, podążała grzbietem. Kiedy tylko znaleźliśmy się na urwisku, dorosłe ptaki wzbiły się tysiącami ze swych gniazd; krzyczały, krążyły w górze, podczas gdy my dokonywaliśmy rzezi ich piskląt. Przypominało to harówkę w burzy śnieżnej; migotliwa biel piór oślepiała, w uszach rozbrzmiewał łopot skrzydeł przerażonych i gniewnych ptaków. Trzeba było uważać, znajdując się na wysokości gniazda, by pisklęta nie wykłuły człowiekowi oka; jeśli się je wystraszyło, uderzały odruchowo ostrym dziobem. Gigs prowadził naszą grupę wzdłuż występów, rozpadlin i półek skalnych, badając uważnie zawartość gniazd. Trzymał dwumetrowy kij z metalowymi szczękami na końcu. Wysuwał go, by chwytać pisklęta i wyjmować je z gniazd, po czym szybko podawał drugiemu w grupie. Donnie był weteranem z ponaddziesięcioletnim stażem – milczącym człowiekiem chyba dobrze po pięćdziesiątce, zawsze w wełnianej czapce naciągniętej na czoło, z posiwiałą szczeciną wąsów na twarzy zniszczonej przez czas i pogodę. Trzymał solidną pałkę i gdy Gigs podsuwał mu ptaka na końcu kija, Donnie chwytał go i zabijał jednym, dobrze wyćwiczonym ciosem. Ja byłem następny w szeregu i Gigs postanowił poddać mnie krwawej inicjacji w dosłownym znaczeniu. Miałem maczetę i to ja obcinałem ptakom głowy, a potem przekazywałem martwe pisklaki Plutowi, który z kolei układał z nich stosy, byśmy mogli je zabrać w drodze powrotnej. Z początku to zadanie przyprawiało mnie o mdłości i szło mi powoli. Brzydziłem się krwi, która spływała mi po dłoniach i plamiła kombinezon. Czułem jej ciepłe chluśnięcia na twarzy. Ale wszystko zaczęło dziać się tak szybko, że musiałem stłumić wszelki opór, uwolnić mózg od jakiejkolwiek myśli i oddać się bez reszty rytmowi, mechanicznemu i bezrefleksyjnemu. Nad naszymi głowami krążyły tysiącami głuptaki i fulmary, krzycząc i zataczając bezkresne koła, a sto metrów niżej kipiało morze i uderzało o zielony kołnierz alg na nadbrzeżnych skałach. Mój niebieski kombinezon czerniał nieubłaganie od krwi. Z początku sądziłem, że Gigs wybiera pisklęta na chybił trafił. Niektóre chwytał, inne zostawiał w gniazdach. To Donnie mi wyjaśnił, że ledwie opierzony głuptak przechodzi trzy fazy rozwoju. Te najmłodsze, pokryte puchem, dawały bardzo mało mięsa, więc Gigs zostawiał je, by dorosły. Smukłe, czarne młode ptaki w trzeciej fazie rozwoju było najtrudniej złapać. Najcenniejszy łup stanowiły ptaki drugiej, pośredniej fazy; łatwo było je rozpoznać po trzech kępkach puchu na głowie, grzbiecie i nogach. Miały najwięcej mięsa i najłatwiej się je chwytało. Gigs, odznaczający się wieloletnim doświadczeniem, potrafił rozpoznać je w mgnieniu oka. Przesuwaliśmy się po klifie z zadziwiającą szybkością, niczym mordercza fala, zostawiając za sobą stosy martwych ptaków, aż w końcu spotkaliśmy się z drugą grupą. Wszystko trwało nieco ponad dziesięć minut i Gigs dał sygnał kończący masakrę. Ruszyliśmy więc z powrotem i po drodze zbieraliśmy ptaki, potem zaś uformowaliśmy łańcuch, żeby dostarczyć je na szczyt. Po pewnym czasie urosła tam góra głuptaków zabitych przez trzy grupy; Gigs wyjął ołówek i mały notes, po czym zaczął przeliczać ptaki. Spojrzałem na klify, które przeczesaliśmy – ich czerń pokrywały krwawe smugi – i uświadomiłem sobie, że nie miałem nawet czasu się bać. Dopiero teraz zrozumiałem, że jedno poślizgnięcie, jeden nieostrożny ruch

prowadziłby do niemal natychmiastowej śmierci. Gigs zwrócił się do mnie i jakby zdradzając jakiś wielki sekret przekazywany mu przez pokolenia, oznajmił zwyczajnie: – No cóż, Fin, po prostu to robimy. – Dlaczego? – spytałem. – Dlaczego pan to robi? – To tradycja – pospieszył z wyjaśnieniem Donnie. – Nikt z nas nie chce jej naruszyć. Gigs jednak pokręcił głową. – Nie, to nie tradycja. Może trochę. Ale powiem ci, dlaczego ja to robię, chłopcze. Bo nikt inny tego nie robi, nigdzie na świecie. Tylko my. Co, jak przypuszczałem, nadawało temu słowu „my” szczególne znaczenie. Wyjątkowe. Spojrzałem na stos martwych ptaków na skale i zacząłem się zastanawiać, czy nie można być szczególnym i wyjątkowym w jakiś inny sposób. Zapakowaliśmy głuptaki do jutowych worków, a potem obserwowałem osobliwy spektakl: worek za workiem wędrował w dół i zatrzymywał się w najniższym punkcie, a następnie wciągano je na linach do miejsca pokrytego kopczykami, gdzie ptaki miały być skubane. Rozłożono je na brezencie, by obeschły w porywach wiatru. Tej nocy spałem kamiennym snem, a gdy się obudziłem, pogoda znów uległa zmianie. Deszcz, gnany porywistym południowo-zachodnim wiatrem, uderzał uparcie o skałę i dopiero późnym rankiem Gigs doszedł do wniosku, że nie możemy dłużej siedzieć bezczynnie i czekać, aż się przejaśni. W milczącej rezygnacji włożyliśmy sztormiaki i znów z kijami, pałkami i maczetami wyszliśmy na klify, czując pod podeszwami butów zamarzniętą warstwę śliskiego guana, kiedy omijaliśmy ostrożnie kolonie ptaków na niższych partiach Cypla Latarni Morskiej. Stos ptaków rósł, przykryty i chroniony przed zamoknięciem. Dopóki padało, czyli do niedzieli, nie można było skubać ptaków, ale ponieważ w niedzielę łowcy nie pracowali, mogliśmy tylko ściągnąć brezent, by słońce i wiatr suszyły martwe głuptaki, my zaś odpoczywaliśmy. Było to dziwne. Przez całe dwa tygodnie pobytu na skale ani razu nie znalazłem się w jednej grupie z Artairem. Prawdę powiedziawszy, rzadko go widywałem. Jakby niemal celowo trzymali nas z daleka od siebie, choć nie mam pojęcia dlaczego. Nawet podczas dwóch niedziel prawie go nie spotykałem. Ani jego ojca. Kiedy wracam pamięcią do tamtych chwil, nie mogę sobie w ogóle przypomnieć pana Macinnesa. Przypuszczam jednak, że nie ma w tym tak naprawdę nic zaskakującego. Nigdy nie działaliśmy wszyscy w jednym zespole, a nieodzowny proces skubania, opalania, patroszenia i wędzenia oznaczał, że pracowaliśmy przy różnych jego etapach, w różnych miejscach i o różnych porach. Byliśmy razem tylko podczas posiłków, ściśnięci wokół torfowego ognia w mroku czarnego domu, zbyt zmęczeni, by choćby rozmawiać. Zamienialiśmy się w twarze widziane w blasku płomieni. Zdarzało się, że Gigs kazał nam zabierać się do skubania ptaków po wieczornym posiłku, by nadgonić czas. Kilka razy siedzieliśmy przy kopcach do północy, przy świetle lamp parafinowych, wyrywając z martwych ptaków garście piór. Nie mieliśmy ochoty na rozmowę. Mimo wszystko wydawało się dziwne, że nie spotkałem Artaira w tę pierwszą niedzielę, choćby tylko po to, by dzielić się w milczeniu naszą mordęgą. Zszedłem na dół, niedaleko miejsca, gdzie przybiliśmy do brzegu. Nie wiało tu tak mocno, a wodę morską, uwięzioną w rozlewiskach pośród skał, ogrzewało sierpniowe słońce. Wokół tych sadzawek zebrało się kilku weteranów; ułożyli na skalnej półce skarpety i wysokie buty, spodnie podwinęli do kolan i zanurzali stopy w letniej wodzie. Rozmawiali leniwie i palili papierosy, ale kiedy się tam pojawiłem, zamilkli, więc nie zostałem z nimi długo, tylko wspiąłem się na szczyt cypla, gdzie znalazłem płaską kamienną płytę i mogłem się na niej położyć w blasku słońca, zamknąć oczy

i uciec, przynajmniej w myślach, do letniej idylli, którą kazano mi porzucić. Było wspaniale nic nie robić, po prostu leżeć, dawać wytchnienie obolałym mięśniom i grzać kości w promieniach słońca. Potem wróciłem do czarnego domu i wyciągnąłem na zewnątrz swój materac, żeby go wysuszyć, ale wilgoć tkwiła tak głęboko, że musiałbym trzymać go bezustannie na słońcu, i to przez wiele dni, by wysechł całkowicie. Czas odpoczynku skończył się zbyt szybko i niebawem gramoliliśmy się na swoje półki po wieczornym posiłku, złożonym z jajek na bekonie i pieczonego chleba, i wysłuchaniu fragmentu Biblii gaelickiej. Zauważyłem, że Artair przygląda mi się z drugiej strony pomieszczenia. Uśmiechnąłem się i powiedziałem mu „dobranoc”, ale on odwrócił się bez słowa do ściany. Zaczęliśmy skubanie w poniedziałek. Ptaki wyschły porządnie w niedzielnym słońcu, a my siedzieliśmy pośród kopców i robiliśmy swoje, podczas gdy wiatr owiewał nam stopy. Była to brudna robota. Gigs pokazał mi, jak się do tego zabrać. Najpierw umieścił sobie ptaka między kolanami i oskubał mu szyję, zostawiając tylko wąski kołnierz piór. Potem obrócił korpus piersią do góry i wyrywał upierzenie aż do ogona. Następnie lotki pierwszorzędowe z górnej części skrzydeł i lotki czołowe. Ptak był znów obracany i wyrywało się pióra z grzbietu i nóg, aż pozostawał tylko najrzadszy biały puch. Gigs potrafił oskubać gugę w ciągu niespełna trzech minut. Ja potrzebowałem na to dwa razy tyle czasu. Było to bezlitośnie ciężkie zadanie i oparte na rywalizacji. Przerywaliśmy robotę co godzinę, żeby policzyć i ogłosić, ile ptaków już oskubaliśmy. Gigs zawsze zwyciężał, ja i Artair byliśmy najgorsi. Potem zaczynaliśmy od nowa. Przed końcem tego pierwszego poranka moje dłonie były całe poocierane, a każdy mięsień i staw bolał tak bardzo, że z trudem potrafiłem przytrzymać pióro między kciukiem i palcem wskazującym. Pierze było wszędzie. Dostawało się do oczu i nosa, do uszu i ust. Przywierało do włosów i ubrania. W apogeum tej roboty, przy porywistym wietrze, byliśmy uwięzieni w istnej zamieci piór i pierza. Artair, ze swoją astmą, reagował na to fatalnie i po dwóch godzinach z trudem oddychał. Gigs go zwolnił i odesłał do rozniecania ognia, nad którym mieliśmy opalać ptaki. Ogniska rozpalono w zbudowanych z kamieni niskich kominach o powierzchni metra kwadratowego, niemal dokładnie nad miejscem, w którym przybiliśmy do brzegu. Odkryto przed dziesiątkami lat, może nawet wiekami, że właśnie tu siła i kierunek wiatru najskuteczniej podsycają płomienie. Dlatego kominy zawsze wznoszono w tym samym punkcie wyspy. Kiedy spuściliśmy po linach worki z oskubanymi ptakami, po dziesięć sztuk w każdym, niemal dwieście metrów w dół, do „fabryki”, jak wyraził się Gigs, zobaczyłem, że Artair niesie od strony domu żarzący się torf w prowizorycznych obcęgach, żeby rozniecić ogień. Zanim ptaki wylądowały na dole, a my zeszliśmy, Artair zdążył rozpalić w każdym kominie. On i Pluto otrzymali zadanie opalenia ptaków. Patrzyłem, jak Pluto pokazuje mu, co należy robić. Wziął ptaka, podniósł i złamał mu stawy skrzydeł na piersi. Potem, trzymając za skrzydła, opuścił go, żeby ogień strawił resztki pierza. Płomienie lizały martwego ptaka, zamieniając go na chwilę w ognistego anioła, nim Pluto szarpnął nim gwałtownie do góry. Puch przybrał błyskawicznie postać drobniutkiego czarnego popiołu, a błoniaste łapki zwinęły się jak frytki. Chodziło o to, by nie przypalić skóry i nie zepsuć smaku, ale też o to, by pozbyć się resztek upierzenia, nie naruszając konsystencji mięsa. Artair i Pluto obrabiali wszystkie ptaki, które oskubaliśmy, tworząc w to wietrzne poniedziałkowe popołudnie dziesiątki własnych ognistych aniołów. Następnie trafiły do rąk Starego Seorasa, chudego jak szkielet człowieka o głowie przypominającej trupią czaszkę. Ochronne gogle jeszcze potęgowały to wrażenie. Zeskrobywał popiół z ptaków, nim przekazał je Donniemu i Malcolmowi, którzy przeprowadzali coś w rodzaju

kontroli jakości, spalając za pomocą lampy lutowniczej resztki, których nie strawiły płomienie. Potem przychodziła kolej na Johna Angusa, który obcinał siekierą skrzydła i przekazywał ptaki do wypatroszenia Gigsowi i Seumasowi; obaj siedzieli okrakiem naprzeciwko siebie na grubej dębowej belce, wspartej na dwóch niskich kopcach. Belka służyła tym krwawym celom od dziesięcioleci, wysuszona i podniszczona po tych wszystkich latach spędzonych na skale. Na niej to, nożami ostrymi jak brzytwy, ptaki były rozcinane od końca do końca i pozbawiane wnętrzności. Dokonywano trzech precyzyjnych cięć ponad żebrami, a potem palce wsunięte do wnętrza wyciągały jednym płynnym ruchem kości klatki piersiowej i wnętrzności. To ja je zbierałem z rosnącego stosu i wieszałem na krawędzi kominów, gdzie Pluto i Artair piekli swoje anioły. Tłuszcz spływał od razu w płomienie, podsycając ich zawziętość. Po patroszeniu następował ostatni etap. Gigs i Seumas nacinali uważnie mięso swoimi nożami w czterech miejscach, tworząc kieszenie, w które wkładano garści soli, by rozpocząć proces wędzenia. Na płaskim kawałku skalistego gruntu, tuż obok szczytu zsuwni, dwaj mężczyźni rozłożyli brezentowe płachty i układali na nich nasolone ptaki, które obrócone łapami do środka tworzyły wielki krąg; zewnętrzny płat skóry był zawinięty, by zapobiec wyciekowi płynów. Drugi krąg zachodził na pierwszy, a trzeci na drugi, zbliżając się coraz bardziej do centrum, aż formowała się pierwsza warstwa. Ogromne koło nieżywych ptaków. Potem układano na nim następne i jeszcze następne, aż stos wznosił się na wysokość blisko półtora metra. Pod koniec tych dwóch tygodni powstały dwa takie wielkie koła, każde składające się z tysiąca ptaków. Na skałach walały się ich skrzydła, które porwane jesienną wichurą miały udać się w swój ostatni lot. I tak to było na An Sgeir przez dwa ogłupiające tygodnie. Wędrówka po klifach, przez wszystkie kolonie. Powtarzający się bezustannie cykl zabijania, skubania, opalania, patroszenia. Aż do zakreślenia ostatniego kręgu martwych ptaków. Było to odrętwiające doświadczenie, które po jakimś czasie nabierało całkowicie mechanicznego charakteru. Człowiek wstawał rano i harował cały dzień do chwili, gdy wieczorem gramolił się zmordowany na swój materac. Niektórym nawet się to podobało. Wytwarzało się osobliwe braterstwo, czasem towarzyszył mu jakiś osobliwy dowcip i pełen ulgi śmiech. Czułem, że coś się we mnie zatrzaskuje; zamykałem się w sobie. Nie byłem częścią tej wspólnoty. Chyba nie roześmiałem się ani razu w ciągu tych czternastu dni. Zaciskałem tylko zęby i odliczałem doby, jedna za drugą. Przed nastaniem drugiej niedzieli uporaliśmy się niemal z robotą. Pogoda nam na ogół sprzyjała i robiliśmy postępy. Było sucho, choć nie tak słonecznie jak w pierwszym tygodniu. Poszedłem do latarni, stanąłem na betonowym lądowisku dla helikopterów i spojrzałem na wyspę. Przede mną rozciągała się cała An Sgeir, kolczasta krzywizna jej kręgosłupa, cyple niczym trzy połamane żebra, wszystko, co pozostało po trwającej wieki erozji. Na wysokości północno-wschodniego krańca wyspy widziałem ostańce czarnej skały wyrastającej z głębokiego zielonego morza, które uderzało w nią gniewną pianą, chmury unoszonych prądami termicznymi ptaków, oplatających jej szczyt w nieskończonych, swobodnych kręgach. Odwróciłem się i ruszyłem do krawędzi klifu, ku przepaści. Klif był jednak poznaczony rozpadlinami, pęknięciami i głębokimi kominami; w kilku miejscach przecinały go skalne półki oblepione białym guanem, wygładzone przez wiatr i deszcz. Na tym urwisku było tysiące gniazd. Najbogatszy teren łowiecki na całej wyspie. I najbardziej niedostępny. Nazajutrz mieliśmy dotrzeć do niższych występów i zgarnąć ostatni łup. Poczułem w żołądku nieznaczny i przyprawiający o mdłości skurcz strachu; odwróciłem wzrok. Jeszcze tylko jeden dzień. We wtorek zaczniemy zwijać obozowisko, a w środę będziemy

wypatrywać przybycia Purple Isle, zależnie od pogody. Nie mogłem się już doczekać. Tego wieczoru spożyliśmy najlepszy posiłek podczas naszego pobytu na wyspie. Jedliśmy pierwsze tego roku ptaki. Zapasy zdążyły się już wyczerpać. Chleb był czerstwy, częściowo spleśniały i zawsze roiło się w nim od skorków. Po mięsie nie pozostał ślad i żywiliśmy się owsianką i jajkami. Jedyny stały składnik każdego posiłku stanowiły słowa i psalmy z Biblii Giga, a zatem ptaki były manną z nieba, nagrodą za naszą pobożność. Angel spędził popołudnie na przygotowywaniu posiłku. Wybrał z pierwszego kręgu trzy ptaki, umył je i oskrobał do czysta. Następnie podzielił każdego na cztery części, te zaś włożył do dużego kotła, w którym nad ogniem wrzała woda. Kiedy się gotowały, obrał resztkę ziemniaków i włożył do wody nad drugim paleniskiem. Nim się ugotowały, zmienił wodę w kotle z ptakami. Wyjął ostrożnie kawałki mięsa, wylał tłusty, brązowy od soli wywar na skały, a naczynie napełnił świeżą wodą i ją zagotował. Ptaki znów trafiły do garnka, by dochodzić przez ostatnie pół godziny. Kiedy siedzieliśmy wokół ognia z talerzami w dłoniach, nastrój wyczekiwania w czarnym domu był niemal namacalny. Puszka ze sztućcami, która zwykle krążyła wokół, znajdowała się teraz na swoim stałym miejscu. Gugę jadło się tylko palcami. Angel dał każdemu po kawałku mięsa, a my nałożyliśmy sobie spore porcje ziemniaków. I zaczęła się uczta w niebieskim przyćmionym świetle ogniska, a skóra, mięso i ziemniaki, smakowane w milczeniu, wypełniały zgłodniałe usta. Mięso było zwarte, a jednocześnie miękkie, miało barwę i konsystencję kaczki, ale smakowało jak coś pośredniego między stekiem i śledziem. Ćwiartka ptaka z ziemniakami wystarczyła aż nadto, byśmy poczuli się nasyceni i senni; słuchaliśmy Biblii w stanie niemal transu. Potem posłania i dobroczynna mgła snu. Wątpię, czy którykolwiek z mężczyzn obecnych tamtej nocy w czarnym domu myślał choć przez chwilę o niebezpieczeństwach, jakim miał następnego dnia stawić czoło na ostatnich klifach. ••• Wiatr znów się jednak zmienił. Napływał z północnego zachodu, gnając przed sobą mżawkę. Zrobiło się też znacznie zimniej. Przy latarni morskiej, gdzie stałem zaledwie poprzedniego dnia i czułem na twarzy ciepłe powiewy, teraz wiatr był tak silny, że można było nachylać się bezwładnie w jego stronę, a on nie pozwalał człowiekowi upaść. Wszystko to sprawiało, że praca w dolnych partiach klifów była bardzo trudna. W pierwszej chwili nie wyobrażałem sobie, jak dotrzemy do występów, które widziałem dzień wcześniej. Urwisko opadało niemal pionowo, dopiero na wysokości trzydziestu metrów pojawiały się pierwsze półki. Jednak Gigs poprowadził nas z lewej strony stromym wąwozem, prawie ukrytym za fałdem skalnym. Ten kamienny parów przechodził w głęboki komin, a szczeliny i wgłębienia tworzyły coś w rodzaju stopni przy jednej ścianie i można było bez trudu schodzić na dół, przywierając plecami do ściany przeciwległej. Komin miał trochę ponad metr szerokości i zwężał się ku dołowi, więc na ostatnim odcinku należało po prostu przecisnąć się na pierwszy z występów. I gdy to zrobiliśmy, w powietrze wzbiły się tysiące głuptaków, wykrzykując swe przerażenie i bijąc skrzydłami wokół naszych twarzy. Na półce było gęsto od gniazd. Guano wypełniało tutaj każdą szczelinę w skale, wygładzając jej powierzchnię. Sieczone wiatrem i solą, stwardniało i zamieniło się w gładką białą masę jak śliski i zdradziecki dla stóp marmur. Nasze szczęście, że byliśmy w tym miejscu osłonięci przed wiatrem, a deszcz padał obok nas i ponad nami. Sześćdziesiąt metrów niżej, u podnóża klifu, o skały rozbijało się morze. Gigs dał nam znak, że powinniśmy przesuwać się prędzej, więc ruszyliśmy wzdłuż półki w najszerszym miejscu mającej trochę ponad metr; zabijaliśmy tak szybko, jak się dało, ptaki wzbijały się za naszymi plecami, a wokół nas, na białym marmurze guana, zbierały się szkarłatne kałuże. Po prawej

stronie, na innej półce, pracował drugi zespół. Nie miałem pojęcia, gdzie jest trzeci. To, co się stało i jak się stało, było całkowicie niespodziewane. Zabijanie przytępia zmysły, ale nawet teraz nie wiem, jak mogłem być tak głupi. Wróciliśmy do komina i ułożyliśmy u jego podnóża martwą zdobycz. Pluto wspiął się na górę i spuścił linę, a my wiązaliśmy u jej końca ptaki, żeby mógł ją wciągnąć. Gigs badał możliwą trasę do niższej półki, kiedy się odwróciłem, strasząc pisklę usadowione w zagłębieniu. Z przeraźliwym skrzekiem i trzepotem skrzydeł rzuciło mi się do twarzy. Poczułem, jak dziób rozrywa mi policzek. Uniosłem ręce, by się osłonić, i zrobiłem krok w pustkę za plecami. Przez ułamek sekundy wierzyłem, że uda mi się odzyskać równowagę. Potem myślałem o tym wielokrotnie. Ale wtedy, w tamtym momencie, wydawało się, jakby klif puścił mnie ze swych objęć, pozostawiając na łasce losu. Pod stopami miałem powietrze, dłonie szukały rozpaczliwie czegoś, czego mógłbym się chwycić. Ale niczego nie było. Przypominam sobie, że pomyślałem o tym, o czym mówił mi Gigs – że nigdy, za ludzkiej pamięci, nie doszło do wypadku na skale. Czułem się tak, jakbym przełamywał tę passę. Słyszałem śmiech ptaków czerpiących radość z mojego nieszczęścia. W przeciwieństwie do nich nie umiałem latać. Kara za to, że zabijałem ich potomstwo. Spadałem bezgłośnie, zbyt zdumiony i zaskoczony, by odczuwać strach i dać mu wyraz. To było jak sen. Pomyślałem chyba, że to się nie dzieje naprawdę. Nie ze mną. A potem odczułem impet pierwszego uderzenia, jak walnięcie młotem. Gdzieś w okolicach lewego ramienia albo barku. Ból był intensywny i zmusił mnie do tego, bym w końcu przerwał milczenie. Krzyknąłem. Przypuszczam jednak, że właśnie to uderzenie ocaliło mi życie. Było jeszcze kilka innych, słabszych, nim znieruchomiałem gwałtownie. Usłyszałem trzask w czaszce, ale świadomość zniknęła w jednej chwili, niczym zdmuchnięty płomień świecy, i potem już nie czułem żadnego bólu. ••• Pamiętam, że najpierw usłyszałem głosy. Krzyki. Nie mam pojęcia, jakie padały słowa, ponieważ świadomość, która powróciła, przyniosła ze sobą ból. Mówi się, że nie można go odczuwać w dwóch miejscach naraz, ale ja czułem go w ramieniu – był przeszywający, jakby coś ostrego przecinało ciało, mięsień i ścięgno, aż do samej kości – i w głowie, jakby ktoś trzymał ją w imadle i zaciskał je powoli. Musiało mnie boleć wszędzie, z czego miałem zdać sobie sprawę dopiero później, chwilowo jednak moje zmysły skupiały się bez reszty na tych dwóch centrach. Nie mogłem się poruszyć i zastanawiałem się w tej mgle cierpienia, czy nie złamałem sobie kręgosłupa. Uniosłem z wysiłkiem powieki i stwierdziłem, że patrzę wprost na morze, które jakieś pięćdziesiąt metrów w dole rozbijało się wściekle o skalne występy i cyple. Czekało na mnie, przywoływało w swe ramiona, pozbawione przez tę półkę skalną szansy wchłonięcia mojego pokiereszowanego ciała w kipiącą ciemność. Z ogromnym wysiłkiem odsunąłem się od przepaści i przewróciłem na plecy. Zgiąłem nogę w kolanie i gdzieś w tym przyćmiewającym oszołomieniu doznałem ulgi na myśl, że ostatecznie mój kręgosłup jest być może nietknięty. Półka była wąska, miała niespełna sześćdziesiąt centymetrów. W cudowny sposób przerwała mój upadek i zatrzymała mnie na swojej powierzchni, tuląc do łona klifu. Zobaczyłem krew na dłoniach i po krótkiej chwili paniki uświadomiłem sobie, że to posoka ptaków, które zabijaliśmy w ciągu tych minut poprzedzających mój upadek. Tuż nade mną kołysał się postrzępiony koniec zielonej plastikowej liny, a jakieś piętnaście metrów wyżej zobaczyłem głowy i ramiona mężczyzn wychylających się w powietrzną pustkę, tak daleko jak tylko mogli; spoglądali w dół, starając się mnie wypatrzyć. Nawet w tym stanie półświadomości wiedziałem, że nie można zejść na dół. Skała była stroma, gładka i pokryta warstwą guana. Jeśli mieli do mnie dotrzeć, to ktoś musiałby się spuścić na linie.

Wciąż krzyczeli. Z początku sądziłem że wołają do mnie. Zobaczyłem Artaira wychylającego się poza krawędź klifu – był blady i zszokowany. On też krzyczał, ale nie mogłem zrozumieć jego słów. Potem na moją twarz padł cień, odwróciłem głowę i zobaczyłem pana Macinnesa, który podciągnął się na sąsiednią półkę. Wyglądał okropnie. Nieogolony, skóra jak po żółtaczce, oczy głęboko zapadnięte. Pocąc się i drżąc, szukał jakiegoś oparcia, które zapobiegnie jego upadkowi; klęczał na wąskiej powierzchni, przyciśnięty do ściany klifu. – Wszystko będzie dobrze, Fin. – Jego głos brzmiał chrapliwie i słabo. – Wyjdziesz z tego. Potem chwycił zieloną linę, owinął ją sobie kilkakrotnie wokół nadgarstka, a następnie odepchnął się od skały i obrócił w powietrzu, po czym wylądował obok mojej głowy. Ciężko oddychając, przysunął się do ściany urwiska z zamkniętymi oczami. W jakiś sposób zdołał wspiąć się z niższych partii klifu, żeby do mnie dotrzeć. Po dziś dzień nie wiem, jak tego dokonał, ale mogłem niemal wyczuć jego strach. Dziwne, pamiętam jednak, że pomimo własnego bólu współczułem mu w tym momencie. Wyciągnąłem do niego rękę, a on ją chwycił i uścisnął. – Możesz usiąść? – spytał. Chciałem odpowiedzieć, ale nie byłem w stanie wydobyć z siebie głosu. W końcu zdobyłem się na wysiłek. – Chyba nie. – Postaraj się usiąść, żebym mógł przewiązać ci linę pod pachami. Musisz mi pomóc. Skinąłem głową. – Spróbuję. Wciąż trzymając linę jedną ręką, drugą objął mnie w pasie, chcąc podźwignąć. Ból, który przeszył mi rękę i bark, był nie do zniesienia; krzyknąłem. Odpoczywałem przez kilka minut, łapiąc spazmatycznie powietrze i przywierając do pana Macinnesa z całych sił. Wciąż dodawał mi odwagi, ale jego słowa były tylko dźwiękami porywanymi przez wiatr. Mimo wszystko czerpałem z nich pociechę. I odwagę. Chwyciłem go zdrową ręką i wspierając się na nodze, którą mogłem zgiąć, zacząłem się podnosić, aż w końcu udało mi się podciągnąć do pozycji półsiedzącej. Znowu krzyknąłem, ale teraz opierałem się o jego nogi, a on mógł przeciągnąć szybko linę pod moimi pachami i za plecami, potem zaś zaplótł mi na piersi gruby, solidny na pierwszy rzut oka węzeł. Kiedy skończył, obaj siedzieliśmy, dysząc ciężko, starając się nie patrzeć w dół i nie wyczekiwać z niepokojem chwili, kiedy będzie musiał uwolnić mnie z objęć, tak abym zawisł nad półką. Wiedziałem, że zawisnę na końcu tej postrzępionej zielonej liny z plastiku i że moje życie będzie zależało od węzła i siły tych, którzy spróbują mnie podciągnąć w bezpieczne miejsce. Wydaje mi się, że pogodziłem się wówczas z upadkiem i czekałem na tych kilka sekund spadania, a potem szybką śmierć na skałach w dole, kładącą kres bólowi. – Krwawisz – zauważył. Poczułem wtedy ciepłą strugę spływającą po szyi z jakiejś rany nad uchem. Poszukał chusteczki i wytarł mi twarz. – Tak mi przykro, Fin. Zastanawiałem się dlaczego. To, że spadłem, nie było jego winą. Odchylił głowę i krzyknął do pozostałych, że jesteśmy gotowi, i trzykrotnie szarpnął liną. Odpowiedziano mu szarpnięciem i lina mocno się naprężyła. – Powodzenia – powiedział pan Macinnes. Zostałem podciągnięty gwałtownie do góry i znów krzyknąłem z bólu. Puścił mnie wtedy i zawisnąłem poza półką, kręcąc się szaleńczo w porywach wiatru, unoszony gwałtownymi szarpnięciami. Dwukrotnie uderzyłem o ścianę klifu, nim znów zanurzyłem się w prądzie powietrznym bijącym od morza. I przez cały ten czas wokół mojej głowy krążyły głuptaki,

wykrzykując swoją furię, pragnąc, bym spadł. Giń, giń, giń! – zdawały się wołać. Byłem ledwie przytomny, gdy dociągnęli mnie do półki, z której spadłem; skupiły się nade mną zatroskane twarze. Usłyszałem głos Gigsa: – Do diabła, synu, myślałem, że koniec z tobą. I wtedy ktoś krzyknął, a przerażenie w jego głosie mroziło krew w żyłach. Obróciłem głowę i zdążyłem jeszcze zobaczyć, że pan Macinnes żegluje w powietrzu, rozpostarłszy ręce niczym skrzydła, jakby sądził, że potrafi fruwać. Wydawało się, że upłynęła wieczność, nim spadł na skały w dole. Leżał przez chwilę twarzą do ziemi z rozrzuconymi rękami i nogą zgiętą w kolanie, niczym parodia Chrystusa na krzyżu. A potem zalała go potężna fala i porwała ze sobą, biała piana zaś nabrała różowego odcienia, kiedy zniknął na zawsze w bezdennych zielonych głębiach. Zapadła wówczas najdziwniejsza cisza, jakby wszystkie ptaki odpowiedziały na jakieś wezwanie do chwilowego milczenia. Tylko wiatr wciąż wiódł swą żałobną pieśń, aż w końcu usłyszałem jeszcze głośniejszy skowyt rozpaczy, który dobył się z krtani Artaira.

ROZDZIAŁ 12 I

Przed nimi wyrastały góry Harris, przebijając niskie czarne chmury i wydzierając w nich wielkie szczeliny, w których pojawiały się zdumiewające pasma błękitu i postrzępione linie bieli. Na migotliwe wody jeziora wrzynające się głęboko we wzgórza padał fragmentarycznie blask słońca. Na zakręcie, u stóp wzniesienia, minęli starą i porzuconą chatę pasterską, z której rozciągał się widok tak stary jak sama wyspa. – I niektórzy ludzie wolą siedzieć codziennie przez dwie godziny w korku na dwudziestcepiątce – zauważył George Gunn. – Cholerni głupcy, co? Fin skinął głową i pomyślał, że sam jest jednym z tych głupców. Ile godzin życia strawił, stojąc w korkach w Edynburgu? Droga do Uig, wijąca się przez najposępniejszą, najpiękniejszą krainę na ziemi, stanowiła przypomnienie, że życie nie musi wcale tak wyglądać. Gdy jednak zaczęły się zbliżać spowite chmurami i mgłą góry w odcieniu błękitu, fioletu i najgłębszej zieleni, ich groźna atmosfera stała się zaraźliwa i Fin, zanurzony w ponurym cieniu ich wspaniałości, poczuł, że znów ogarnia go przygnębienie, z którym się obudził. Po powrocie do Stornoway stał długo pod gorącym prysznicem w pokoju hotelowym, starając się zmyć z siebie wspomnienia zeszłej nocy. Trwały jednak przy nim uparcie, on zaś nie mógł się uwolnić od obrazu młodego Fionnlagha, podobnego do młodego Fina, przybitego i nieszczęśliwego na myśl o rychłej wyprawie na An Sgeir. I był zszokowany zmianą, jaka zaszła w jego najstarszym przyjacielu. Ten Artair o młodzieńczo świeżej twarzy, tak niegdyś pełen życia i skłonny do żartów, teraz ociężały, wulgarny i nadużywający alkoholu, utkwił w pozbawionym miłości małżeństwie, z kaleką matką i synem, który nie był jego. No i Marsaili. Biedna Marsaili, przygnieciona życiem i latami, znużona i zgorzkniała. A jednak, podczas tych kilku chwil przy stole kuchennym, dostrzegł w niej tamtą młodą dziewczynę, wciąż obecną w błysku oczu, w uśmiechu, w dotyku jej palców na jego twarzy. I w tym dawnym sarkastycznym poczuciu humoru, które niegdyś uwielbiał. Gunn, odczuwając dotkliwie milczenie swojego pasażera, zerknął na niego znacząco. – Sporo bym zapłacił, żeby wiedzieć, o czym pan myśli, panie Macleod. Fin otrząsnął się ze snu na jawie i zmusił do uśmiechu. – Na twoim miejscu nie marnowałbym pieniędzy, George. Skręcili w długi parów wycięty w litej skale za sprawą bezlitosnego działania wody przez miliony lat. Potężna niegdyś rzeka zmalała teraz do strużki cieknącej między głazami. Gdy wyłonili się z cienia, ujrzeli po raz pierwszy fragmenty plaży w Uig, widoczne przez rozpadlinę w lądzie. Połacie białego piasku. Nie mogli nawet dostrzec oceanu. Gunn oddalił się od wybrzeża, jadąc jednopasmową drogą; pokonał zaporę dla bydła i zagłębił się między wzgórza, posuwając się wzdłuż szerokiej i płytkiej rzeki o bystrym nurcie, która przewalała się i rozbijała o ostre kamienie, wyrastające z jej dna pod postacią progów i skupisk. – Można w Edynburgu dostać dzikiego łososia, panie Macleod? – Nie bardzo. Chyba tylko z hodowli. – Draństwo, co? Wszystkie te cholerne chemikalia i antybiotyki, a te biedne stworzenia pływają w kółko. Mięso jest tak miękkie, że palec w nie wchodzi. – Zerknął na rzekę, która

wartko przemykała obok nich. – Pewnie dlatego niektórzy płacą fortunę, żeby tu przyjechać i złapać coś prawdziwego. – I dlatego niektórzy ryzykują jak diabli, żeby kłusować. – Fin starał się unikać wzroku Gunna. – Jadłeś ostatnio coś prawdziwego, George? Gunn wzruszył ramionami. – Och, wie pan, odrobinę. Zdarza się od czasu do czasu. Moja żona zna kogoś, kto może coś załatwić. – Twoja żona? – Tak. – Gunn spojrzał na niego ukradkiem. – Nigdy jej o to nie pytam, panie Macleod. Lepiej nie wiedzieć. – Niewiedza nie jest w oczach prawa wymówką. – Tak, a prawo jest czasem głupie. Nie po to Bóg obdarował nasze rzeki najlepszym łososiem na świecie, żeby jakiś Anglik tu przyjeżdżał i żądał od innego Anglika cholernej fortuny, żeby ten mógł łowić ryby. – A gdybyś wiedział, że ktoś kłusuje? – Och, aresztowałbym go – odparł Gunn bez wahania. – To moja praca. – Nie odrywał wzroku od szosy. – Może miałby pan ochotę zjeść ze mną i moją żoną dziś wieczorem, panie Macleod? Przypuszczam, że udałoby się jej wykombinować gdzieś kawałek prawdziwego łososia. – Kusząca propozycja, George. Może skorzystam, ale przekonajmy się najpierw, co przyniesie dzień. Niewykluczone, że każą mi się stąd zabierać jeszcze dziś po południu. Pokonali wzniesienie na drodze i ich oczom ukazała się posiadłość Suainaval Lodge, przycupnięta pośród zalesionych wzgórz na brzegu maleńkiego szarego jeziorka. Musiał to być niegdyś zwykły wiejski dom, teraz rozbudowany i podwyższony. Robił wrażenie – świeżo pomalowany na olśniewającą biel, która odcinała się ostro od mrocznego otoczenia. W stronę parkingu i pomostu, przy którym podskakiwały na zmarszczonej powierzchni jeziora łodzie, prowadziła szutrowa droga. Stał tam tylko jeden samochód, mocno podniszczony landrover. Gunn zatrzymał się obok niego i wysiadł z wozu. Z domu wyłonił się pospiesznie wielki mężczyzna w niebieskim kombinezonie, tweedowej marynarce i takiej samej czapce, którą naciągnął głęboko na okrągłą ogorzałą twarz. – Mogę w czymś pomóc? Fin oceniał jego wiek na jakieś czterdzieści lat, choć mógł się mylić. Twarz tego człowieka znaczyły popękane żyłki. Rzadkie włosy – te, których nie zakrywała czapka – miały rudy kolor i były poprzetykane siwizną. – Policja – oznajmił Fin. – Ze Stornoway. Mężczyzna odetchnął z ulgą. – No cóż, kamień spadł mi z serca. Myślałem, że jesteście z ministerstwa i że zjawiliście się wcześniej niż zwykle. – Z jakiego ministerstwa? – zainteresował się Fin. – Rolnictwa. Przyjeżdżają i liczą owce, żeby ustalić wysokość dotacji. Wczoraj byli u Coinneacha Iaina. Nie miałem okazji przegnać jego zwierząt do swojej zagrody. Wskazał głową niewielkie gospodarstwo na przeciwległym brzegu jeziora i pas odgrodzonej ziemi na wzgórzu, gdzie pośród wrzosowiska pasły się gdzieniegdzie białe owce. Fin zmarszczył czoło. – Tam są już owce. – Tak, moje.

– Więc po co miałby pan zaganiać do siebie owce Coinneacha Iaina? – Żeby ten facet z ministerstwa myślał, że mam ich dwa razy więcej, i dał mi dwa razy większą dotację. – To znaczy, że te same owce są przeliczane dwukrotnie? – Tak – odparł mężczyzna, wyraźnie zaskoczony brakiem bystrości swojego rozmówcy. – I nie boi się pan nam tego mówić? – Och, to żadna tajemnica. – Mężczyzna przybrał lekceważący ton. – Nawet ten gość z ministerstwa o tym wie. Jeśli owce będą tutaj, kiedy przyjedzie, to je policzy. To jedyny sposób, żebyśmy mogli przeżyć. Dlatego musiałem wziąć tę robotę w posiadłości. – A co to za robota? – spytał Gunn. – Dozorcy. Doglądam wszystkiego pod nieobecność pana Johna. – Jakiego pana Johna? – wtrącił Fin. – Wooldridge’a. – Dozorca parsknął śmiechem. – Powiedział mi, żebym mówił mu „Johnny”, ale nie podoba mi się to za bardzo, bo ma tytuł szlachecki i tak dalej. – Wyciągnął wielką dłoń. – Jestem Kenny, tak przy okazji. Jeszcze jeden Coinneach, więc ludzie nazywają mnie Kenny. Wielki Kenny. Fin wyswobodził zmiażdżoną dłoń z żelaznego uścisku monstrualnego łapska Kenny’ego. – No cóż, Wielki Kenny – powiedział, rozprostowując palce. – Zastaliśmy Johnny’ego? – O nie – odparł Wielki Kenny. – Pana Johna nigdy nie ma tu latem. Zawsze zjeżdża we wrześniu, z towarzystwem. Jesień to najlepsza pora na polowanie. Gunn wyjął z kieszeni złożoną kartkę i rozpostarł ją. – A James Minto? Twarz Kenny’ego wyraźnie się zachmurzyła, a popękane żyłki wokół nosa przybrały ciemnofioletową barwę. – Ach, on. Tak, jest tutaj. Zawsze jest. – Nie wygląda pan na zadowolonego z tego powodu – zauważył Fin. – Osobiście nie mam z nim żadnych zatargów, ale nikt za nim nie przepada. Ktoś musi skończyć z tym kłusownictwem, a on chyba dobrze wykonuje swoją robotę. Sprawy jednak można załatwiać tak albo tak, jeśli wiecie, o co mi chodzi. – A panu się nie podoba, jak on je załatwia – oznajmił Gunn. – Nie, proszę pana. Nie podoba mi się. – Gdzie możemy go znaleźć? – spytał Fin. – Mieszka w starej zagrodzie po południowej stronie plaży. – Urwał, jakby przypomniał sobie nagle, z kim rozmawia, i zmarszczył czoło. – Co on zrobił? Zabił kogoś? – A zdziwiłby się pan, gdyby tak było? – spytał Fin. – Nie, proszę pana. Nie zdziwiłbym się. Ani trochę. ••• Siedziba, w której mieszkał Minto, usadowiła się między wydmami na końcu nadbrzeżnej drogi i była niegdyś wynajmowana podczas wakacji. Rozciągał się z niej widok na całą plażę, od odległego oceanu na zachodzie aż do Uig Lodge na wschodzie, imponującego domku myśliwskiego, który stał w wyniosłym odosobnieniu na urwisku ponad piaskami; za nim wznosiły się góry pofałdowanymi warstwami pastelowego fioletu i błękitu, niczym kolorowe wycinanki ułożone jedna na drugiej. Dokładnie naprzeciwko, po drugiej stronie plaży, skupiło się kilka pomalowanych na biało budynków; było to Baile-na-Cille, miejsce urodzenia szkockiego proroka Kennetha Mackenziego. „Oczywiście – powiedział raz Finowi ojciec – my go znamy pod gaelickim mianem jako

Coinneacha Odhara, a świat zna go jako wizjonera z Brahan”. Fin doskonale pamiętał, jak siedział wówczas na skraju machairu, kiedy ojciec składał ich latawca, i słuchał opowieści o duchu kobiety, która powróciwszy do swego grobu w Baile-na-Cille, powiedziała matce Coinneacha, by poszukała w pobliskim jeziorze małego, okrągłego niebieskiego kamyka. „Oznajmiono jej, że jeśli da ten kamień swojemu synowi, a on przyłoży go sobie do oka, to będzie umiał przepowiadać przyszłość”. „I zrobiła tak?” – spytał Fin ojca, patrząc na niego szeroko otwartymi oczami. „Tak, synu, zrobiła”. „I naprawdę umiał przepowiadać przyszłość?” „Przepowiedział wiele rzeczy, które się sprawdziły, Fionnlaghu” – odparł ojciec i przedstawił całą listę proroctw, które nic nie znaczyły dla młodego Fina. Lecz gdy teraz dorosły Fin stał i patrzył w stronę nagrobków na drugim końcu pastwiska, przypomniał sobie jedno, którego spełnienia jego ojciec nie doczekał. Wizjoner z Brahan napisał: „Kiedy ludzie w niezaprzężonych powozach udadzą się pod powierzchnią morza do Francji, wówczas Szkocja powstanie na nowo, wolna od wszelkiego ucisku”. Tunel pod kanałem był zaledwie mglistą ideą w głowie Margaret Thatcher, kiedy puszczali z ojcem latawce na plaży, i nawet najzagorzalsi nacjonaliści nie potrafili przewidzieć, że szkocki parlament znów zwoła sesję w Edynburgu przed końcem wieku. Coinneach, oskarżony o czary, spłonął na stosie, niemal trzysta lat wcześniej. – Magiczne miejsce, to tutaj – zauważył Gunn, podnosząc głos z powodu wiatru, który niczym woda napływał falami przez wysoką trawę porastającą machair. – Tak, to prawda. Fin pomyślał o pewnym gospodarzu, który odkrył zakopane w piaskach Uig figury szachowe z Lewis, wycięte z kłów morsa przez dwunastowiecznych wikingów. Bez trudu mógł sobie wyobrazić to, co głosiła legenda, według której człowiek ten pomyślał, że to naprawdę elfy i gnomy, innymi słowy, chochliki z celtyckiego folkloru, po czym obrócił się na pięcie i zwiał gdzie pieprz rośnie. Kiedy zatrzaskiwali drzwi samochodu, na progu domu ukazał się jakiś mężczyzna. Miał na sobie spodnie z moleskinu wetknięte w wysokie do kolan czarne buty, gruby wełniany sweter i marynarkę ze skórzanymi łatami na ramionach i łokciach. Trzymał w zgięciu ręki przełamaną strzelbę, a przez ramię miał przewieszoną płócienną torbę. Czarne włosy były krótko przystrzyżone. Nawet głęboka letnia opalenizna na pociągłej twarzy nie mogła ukryć żółtych pozostałości sińców, a na popękanych wargach widniały gojące się rany. Odznaczał się wyrazistymi bladozielonymi oczami. Fin doszedł do wniosku, że ten człowiek jest mniej więcej w jego wieku. Mężczyzna przystanął na chwilę, potem zamknął za sobą drzwi i ruszył przed siebie lekko kulejącym krokiem. – Mogę panom w czymś pomóc? – Miał łagodny głos, o ledwie wyczuwalnym akcencie wschodniego Londynu, nie odzwierciedlał on jednak czujności malującej się w dziwnych zielonych oczach czy napięcia, które Fin dostrzegał w jego sylwetce; przywodziło to na myśl przyczajonego kota, gotowego do ataku. – James Minto? – A kto pyta? – Inspektor Finlay Macleod. – Fin skinął głową w stronę Gunna. – I sierżant George Gunn. – Legitymacje służbowe? – Minto wciąż obserwował ich czujnie. Obaj pokazali mu swoje legitymacje, obejrzał je z uwagą, po czym skinął głową. – W porządku, to ja. Czego chcecie? Fin rzucił okiem na strzelbę. – Zakładam, że ma pan pozwolenie na tę broń? – A jak się panu wydaje? – Czujność przeradzała się we wrogość.

– Zadałem panu pytanie, na które pan nie odpowiedział. – Tak, mam pozwolenie. – Na co chce pan polować? – Na króliki, jeśli to w ogóle pana obchodzi, inspektorze. – Zdradzał wszelkie cechy szeregowego żołnierza okazującego pogardę wobec starszego stopniem. – Chyba nie na kłusowników – powiedział Fin. – Nie strzelam do kłusowników. Łapię ich i przekazuję waszym ludziom. – Gdzie pan był w sobotę wieczorem między ósmą a północą? Po raz pierwszy Minto stracił nieco tej swojej pewności siebie. – A o co chodzi? – To ja zadaję tu pytania. – Ajanie odpowiem, dopóki się nie dowiem, o co chodzi. – Jeśli pan nie odpowie, wsadzę pana w kajdankach do tego samochodu i zawiozę do Stornoway, gdzie zostanie pan oskarżony o utrudnianie funkcjonariuszowi policji wykonywania jego obowiązków służbowych. – Kurwa, tylko spróbuj, kolego, a skończysz z połamanymi rękami. Fin zapoznał się z życiorysem Minta, który dostał od Gunna. Były żołnierz jednostek SAS, służba w Zatoce Perskiej i Afganistanie. Wyczuł w głosie mężczyzny nutę, która dowodziła, że nie żartuje. – Wysuwanie gróźb pod adresem funkcjonariusza policji też jest przestępstwem, panie Minto – odparł niewzruszenie. – Więc niech mnie pan zakuje i wrzuci na tylne siedzenie swojego samochodu. Fin był zaskoczony cichą groźbą w głosie stojącego obok Gunna, który uprzedził: – Będzie chyba lepiej, jeśli odpowie pan na pytania inspektora Macleoda, panie Minto, bo w przeciwnym razie to pan skończy z przetrąconymi rękami i to ja je panu połamię, kiedy będę zakładał kajdanki. Minto obrzucił go szybkim taksującym spojrzeniem. Jak dotąd nie zwracał na Gunna szczególnej uwagi. Jeśli zlekceważył go w pierwszej chwili jako niższego rangą funkcjonariusza, który nie ma nic do powiedzenia, to teraz najwyraźniej rewidował swoje pierwsze wrażenie. W końcu się zdecydował. – Byłem w sobotę wieczorem w domu. Oglądałem telewizję. Nie macie tu zbyt dobrego obrazu. – Oderwał wzrok od Gunna i popatrzył na Fina. – Ktoś to może potwierdzić? – spytał Fin. – Tak, mam od cholery kumpli w Uig. Zawsze wpadają na piwo i pogawędkę. – Więc był pan sam? – Jest pan bystry jak na gliniarza. – Co konkretnie pan oglądał? – spytał Gunn z pewnością siebie kogoś, kto prawdopodobnie sam oglądał telewizję w sobotę wieczorem. Minto znów obrzucił go nieufnym spojrzeniem. – A skąd mam wiedzieć, do cholery? Codziennie leci to samo gówno. – Patrzył to na jednego, to na drugiego. – Słuchajcie, im szybciej mnie spytacie o to, co chcecie wiedzieć, tym szybciej wam powiem i będziemy mogli skończyć tę małą zabawę, jasne? – Może zrobimy to w domu? – zaproponował Fin. – A pan poczęstuje nas herbatą. Wydawało się, że to dobry sposób, by rozładować napięcie i stłumić wzajemną wrogość. Minto zastanawiał się przez chwilę. – Tak, dobrze. Czemu nie. Jak na człowieka, który mieszka samotnie, Minto utrzymywał idealny porządek. Maleńki

salon był urządzony po spartańsku i czysty, żadnych obrazów czy ozdób z wyjątkiem szachownicy na stoliku pod oknem. Partia była w toku; na czarnych i kremowych polach z kości słoniowej stały figury. Fin mógł zajrzeć do kuchni, kiedy siedzieli i czekali, aż gospodarz przyniesie herbatę. Nie dostrzegł tam ani jednego brudnego naczynia. Wszystkie stały w idealnych rzędach na suszarce zamontowanej na ścianie, a ścierki wisiały równo nad kaloryferem. Minto przyniósł na tacy czajniczek, trzy filiżanki ze spodkami, mały dzbanuszek z mlekiem i glinianą miseczkę z kostkami cukru. Fin spodziewał się raczej kubków. Było coś odrobinę obsesyjnego w pedanterii Minta, w schludności i dyscyplinie, które być może wdrożono mu podczas lat służby wojskowej. Fin zastanawiał się, co skłoniło tego człowieka, by przyjechać w te strony i żyć samotnie. Jego zawód, ze swej natury, nie ułatwiał zawierania przyjaźni. Wydawało się jednak, że sam Minto stara się za wszelką cenę robić sobie wrogów. Nikt za nim nie przepadał, jak powiedział Wielki Kenny. I Fin potrafił zrozumieć dlaczego. – Niełatwo grać ze sobą w szachy – zauważył, kiedy gospodarz nalewał herbatę do filiżanek. Minto spojrzał w stronę okna. – Gram przez telefon. Z dawnym dowódcą. – Widzę, że ma pan figurki z Lewis. Minto uśmiechnął się szeroko. – Tak. Niestety, nie oryginały. Nie wykombinowałem jeszcze, jak się włamać do British Museum. – Milczał przez chwilę. – Piękne, prawda? „Piękne” nie było słowem, które Fin spodziewałby się usłyszeć z ust tego człowieka. Gdyby choć przez moment przypuszczał, że jego rozmówca jest w ogóle świadomy jakichkolwiek estetycznych aspektów życia, to nie przyszłoby mu do głowy, że potrafi je docenić. Fin jednak, pracując przez lata w policji, nauczył się jednego: wbrew przekonaniu, że zna się doskonale ludzi, nie przestają zaskakiwać. – Widział pan kiedykolwiek oryginały? Mają kilka w Szkockim Muzeum Narodowym w Edynburgu. – Nigdy nie byłem w Edynburgu – odparł Minto. – I nigdzie w Szkocji z wyjątkiem tego miejsca. Nie opuściłem wyspy od czasu, jak tu przyjechałem ponad rok temu. Fin skinął głową. Jeśli Minto mówił prawdę, to należało w tym wypadku wykluczyć jakikolwiek związek z morderstwem przy Leith Walk. – Myślałem w pierwszej chwili, że chodzi o drani, którzy tak mnie urządzili. Że ich złapaliście – dodał Minto. – Niestety, nie – wtrącił Gunn. – No tak – mruknął Minto. – Nie wiem, co mi strzeliło do głowy. Jak każdy sukinsyn w okolicy, trzymacie przede wszystkim ze swoimi. Zgadza się? Usiadł, wrzucił do herbaty dwie kostki cukru i dolał trochę mleka. – Wielu tych pańskich kłusowników też zdrowo oberwało – zauważył Gunn. – Wielu moich kłusowników nie lubi, jak się ich łapie. – Pracuje pan sam? – spytał Fin. – Nie. Pan Wooldridge zatrudnia jeszcze dwóch gości. Wiecie, miejscowych. Pewnie sami kłusują, kiedy nie są ze mną. – Pan Wooldridge musi być zamożny – rzekł Fin. – Płaci wam trzem tylko za to, żebyście chwytali kłusowników. Minto wybuchnął śmiechem. – To, co robimy, to kropla w cholernym morzu, kolego. Wie pan, przyjeżdżają tu faceci z różnych związków wędkarskich, zatrzymują się w domku myśliwskim i płacą dziesięć tysięcy

tygodniowo tylko za jeden połów. W sezonie to kupa forsy, rozumie pan, co mam na myśli? I ci goście nie lubią bulić takiej forsy, jeśli w rzece nie ma ryb. Sto lat temu, niedaleko Grimersta Estate, łapali dwa tysiące łososi w ciągu roku. Podobno facet, który był właścicielem tej posiadłości, złowił w jeden dzień pięćdziesiąt siedem sztuk na tę samą wędkę. A dzisiaj mamy szczęście, jak zgarnie się kilkaset sztuk w sezonie. Dziki łosoś to wymierający gatunek, inspektorze, a moim zadaniem jest dopilnować, żeby nie stał się gatunkiem wymarłym. – Dokładając każdemu, kogo złapie pan na gorącym uczynku? – To pan powiedział, nie ja. Fin łyknął w zamyśleniu herbaty i z zaskoczeniem poczuł nagle zapach earl greya. Zerknął na Gunna i zobaczył, że sierżant odstawił swoją filiżankę na stolik, nie tknąwszy nawet herbaty. Po chwili znowu skupił uwagę na Mincie. – Przypomina pan sobie niejakiego Macritchiego? Złapał go pan kłusującego na terenie posiadłości jakieś pół roku temu. Przekazał go pan policji; był trochę wstawiony. Minto wzruszył ramionami. – Złapałem kilku kłusowników w tym czasie. I każdy z nich nazywał się Mac-jakiś-tam. Niech pan poda więcej szczegółów. – Został zamordowany w Port of Ness w sobotę wieczorem. Na chwilę Minta opuściła jego wrodzona arogancja. Zmarszczył odruchowo czoło. – To ten facet, o którym pisali w gazecie? – spytał, a Fin skinął głową. – Jezu Chryste, i uważacie, że mam z tym coś wspólnego? – Zdrowo pan oberwał kilka tygodni temu. Od nieznanego napastnika albo nieznanych napastników. – Tak, nieznanych, bo wasi cholerni ludzie jeszcze ich nie złapali. – Więc to nie byli kłusownicy, na których się pan natknął? – Nie, specjalnie chcieli mi dokopać. Zaczaili się na mnie. – I nie mógł ich pan zidentyfikować. Dlaczego? – spytał Gunn. – Bo nosili cholerne maski, no nie? Nie chcieli, żebym zobaczył ich twarze. – Co oznacza, że prawdopodobnie pan ich znał – zauważył Fin. – Ale mnie pan zaskoczył. Sam bym nigdy na to nie wpadł. – Minto łyknął herbaty, jakby drażnił go smak własnego sarkazmu. – Jest tu pewnie wielu ludzi, którzy za panem nie przepadają – powiedział Fin. W końcu Minto zrozumiał do końca, o co chodzi. Otworzył szeroko zielone oczy. – Myślicie, że to był ten cały Macritchie. Że się o tym dowiedziałem i go zabiłem? – A zrobił pan to? Minto roześmiał się bez cienia wesołości. – Coś panu powiem, kolego. Gdybym wiedział, kto mi to zrobił – wskazał swoją twarz – to załatwiłbym go szybko i cicho. I nie zostawiłbym żadnych śladów. ••• Na zewnątrz wiatr wciąż przyginał długie źdźbła trawy. Po kilometrach zwartego piasku pędziły cienie chmur. Zobaczyli, że zaczął się przypływ i że zalewa z nieprzyzwoitą szybkością mielizny. Zatrzymali się przy samochodzie i Fin powiedział: – Chciałbym pojechać do Ness, George, i pogadać z kilkoma ludźmi. – Muszę wracać do Stornoway, panie Macleod. Smith trzyma nas na krótkiej smyczy. – Przypuszczam, że będę musiał go poprosić o samochód. – Och, nie robiłbym tego, panie Macleod. Prawdopodobnie odmówi. – Gunn się zawahał. – Może podrzuci mnie pan na posterunek i weźmie mój samochód. Cel uświęca środki, prawda?

Fin uśmiechnął się. – Dzięki, George. Sierżant otworzył drzwi samochodu. – I co pan myśli? – spytał, wskazując głową dom. – O Mincie. – Myślę, że gdyby nie ta przyjemna jazda tam i z powrotem, to tracilibyśmy czas – odparł Fin, ale miał wrażenie, że Gunn ma wątpliwości. – Nie zgadzasz się? – Nie, uważam, że ma pan rację, panie Macleod. Ale nie podobał mi się ten facet. Czułem się przy nim nieswojo. Z tym swoim wyszkoleniem wiedziałby, jak posłużyć się nożem, i nie wydaje mi się, żeby się wahał choć sekundę. Fin przesunął dłonią po kręconych włosach. – Są nieźle wytrenowani, ci faceci z SAS. – Owszem. – I myślisz, że potrafiłbyś mu połamać ręce? Gunn rzucił mu przelotne spojrzenie i zaczerwienił się, krzywiąc wargi w nieznacznym uśmiechu. – Myślę, że pogruchotałby mi wszystkie kości, zanim zdołałbym się do niego zbliżyć, panie Macleod. – Skłonił lekko głowę. – Ale nie musiał o tym wiedzieć. II

Warsztat garncarski zawsze znajdował się u stóp wzgórza, jak daleko Fin sięgał pamięcią. Kiedy Eachan Stewart przejął tę zagrodę, był długowłosym człowiekiem o dzikim spojrzeniu, mniej więcej trzydziestoletnim, który wydawał się dzieciom w Crobost bardzo stary. Fin i inni chłopcy z wioski uważali go za czarodzieja i ten jeden raz posłuchali rodzicielskich rad i trzymali się z dala od warsztatu, bojąc się, że jego właściciel może rzucić na nich zły urok. Nie pochodził z Lewis, choć powiadano, że jego dziadek urodził się w Carloway, co było na wyspie odpowiednikiem Dzikiego Zachodu. Przyszedł na świat gdzieś w północnej Anglii i otrzymał na chrzcie imię Hector, ale powracając do korzeni, przyjął jego gaelicką wersję: Eachan. Kiedy Fin zatrzymał samochód na trawiastym poboczu, zobaczył Eachana siedzącego pod drzwiami swojej chaty. Był teraz dobrze po sześćdziesiątce. Włosy wciąż miał długie, ale przybrały barwę nieskazitelnej bieli, oczy zaś utraciły trochę z dzikości i wydawały się przyćmione jak jego umysł otumaniony latami palenia trawki. Na obłażącej białej ścianie szczytowej wciąż widać było wymalowany czerwoną farbą legendarny napis „Warsztat garncarski”, który umieścił tam własnoręcznie przed trzydziestu laty. Zaniedbany i zagracony ogród, pełen wszelkiego śmiecia znajdowanego przez lata na plaży, był udekorowany zielonymi sieciami rybackimi, które rozciągnięto między spróchniałymi palikami ogrodzenia. Po obu stronach koślawej i rozchwianej furtki tkwiły słupki ze zbielałego drewna wyrzuconego na brzeg przez morze. Przywiązano do nich belkę poprzeczną za pomocą postrzępionej liny i obwieszono bojami i pływakami – pomarańczowymi, różowymi, żółtymi, białymi – które chwiały się i grzechotały na wietrze. Karłowate i szarpane wiatrem krzewy, posadzone w czasach, gdy Fin był małym chłopcem, przywierały uparcie do cienkiej torfowej gleby. Wielką atrakcją dla dzieci zdążających wtedy do szkoły były tajemnicze prace ziemne, którym Eachan Stewart zaczął się oddawać krótko po swoim przybyciu do wioski. Przez blisko dwa lata harował pośród trzcin i nieurodzajnego trzęsawiska otaczającego dom – kopał i zwoził taczkami ziemię, która tworzyła wielkie sterty niczym gigantyczne kretowiska, szerokie na dziesięć czy dwanaście metrów. Było ich sześć. Dzieciaki siadywały na szczycie wzgórza i patrzyły z bezpiecznej odległości, jak je wygładza i obsiewa trawą; uświadomiły sobie

poniewczasie, że stworzył minipole golfowe z trzema dołkami, obszarami startowymi i trawnikami, gdzie w ziemi tkwiły paliki. Gapiły się z otwartymi ustami tego pierwszego dnia, kiedy Eachan zjawił się na polu w swoim kraciastym pulowerze i wełnianej czapce z daszkiem, z torbą pełną kijów na ramieniu, żeby postawić piłkę na pierwszym obszarze startowym i dokonać chrztu pola golfowego, rozgrywając pierwszą rundę. Zajęło mu to tylko piętnaście minut, ale potem przerodziło się w rutynę, grywał tak z religijnym zapałem każdego ranka, w słońcu i deszczu. Po jakimś czasie ta nowość spowszedniała dzieciakom, które znalazły sobie inne obiekty zainteresowania. Eachan Stewart, ekscentryczny garncarz, wniknął w materię tutejszego życia i stał się, praktycznie rzecz biorąc, niewidzialny. Fin zauważył, że pole golfowe, które szalony garncarz tworzył z ogromnym wysiłkiem przed tak wielu laty, tonie teraz w morzu wysokiej trawy, zaniedbane i skazane na zapomnienie. Eachan podniósł wzrok, kiedy furtka zachrobotała o zarośniętą ścieżkę. Zmrużył pytająco oczy, gdy Fin się do niego zbliżał. Przewlekał sznurki przez gliniane dzwonki, by zawiesić je pośród ponad dwudziestu, które wisiały już wzdłuż frontowej ściany chaty. Powietrze wypełniał przytłumiony dźwięk glazurowanych barwnych rurek z terakoty, grzechoczących na wietrze. Obrzucił Fina uważnym spojrzeniem. – No, sądząc po tych butach, które nosisz, chłopcze, powiedziałbym, że jesteś z policji. Nie mylę się? – Nie mylisz się, Eachanie. Garncarz przekrzywił głowę. – Znam cię? Nie pozbył się tego akcentu z Lancashire, nawet po tylu latach. – Kiedyś mnie znałeś, ale czy sobie mnie przypominasz, to inna sprawa. Eachan zaczął się przyglądać intensywnie jego twarzy, a Fin niemal słyszał, jak obracają się koła pamięci, skrzypiąc i stękając. Garncarz jednak pokręcił głową. – Musisz mi pomóc. – Moja ciotka kupowała u ciebie, jak by to powiedzieć… niektóre z nietypowych twoich rękodzieł. Oczy starego człowieka błysnęły. – Iseabal Marr – powiedział. – Mieszkała w starym białym domu niedaleko portu. Robiłem dla niej duże donice do suszonych kwiatów. Jako jedyna z miejscowych kupiła u mnie parę tych pieprzonych świń. Ekscentryczna kobieta, bez dwóch zdań. Niech spoczywa w spokoju – dodał, Fin zaś pomyślał, że słowo „ekscentryczna” brzmi w ustach tego człowieka zabawnie. – A ty jesteś Fin Macleod. Jezu, chłopcze, widziałem cię po raz ostatni wtedy, kiedy pomagałem znieść cię z pokładu Purple Isle. Tego roku, kiedy stary Macinnes zginął na skale. Fin poczuł, że się czerwieni, jakby ktoś wymierzył mu policzek. Nie miał pojęcia, że Eachan był jednym z ludzi, którzy znieśli go wtedy ze statku. Nie pamiętał w ogóle drogi powrotnej z An Sgeir ani jazdy karetką pędzącą przez wrzosowiska do Stornoway. Przypominał sobie tylko białą wykrochmaloną pościel łóżka szpitalnego i zatroskaną twarz młodej pielęgniarki, która pochylała się nad nim jak anioł. Myślał przez chwilę, że umarł i poszedł do nieba. Eachan wstał i uścisnął mu dłoń. – Dobrze cię widzieć, chłopcze. Jak leci? – W porządku, Eachanie. – Co cię sprowadza do Crobost? – Zabójstwo Angela Macritchiego. Dobroduszność Eachana ulotniła się bez śladu; stał się nagle podejrzliwy.

– Powiedziałem już policji o Macritchiem wszystko, co wiem. – Odwrócił się gwałtownie i wszedł do swojej chaty; powłócząca nogami postać w dżinsowych ogrodniczkach i wyraźnie brudnej koszuli zapinanej pod szyją. Fin ruszył w ślad za nim. Wnętrze było wielkim pomieszczeniem, które spełniało funkcje warsztatu, salonu wystawowego, pokoju dziennego, kuchni i jadalni. Eachan mieszkał, pracował i sprzedawał tutaj swoje wyroby. Każdą wolną przestrzeń na wszystkich stołach i półkach zajmowały garnki, kielichy i figurki, a tam, gdzie nie było ceramiki, zalegały stosy brudnych naczyń i ubrań. Z belek zwieszały się setki dzwonków wietrznych. Piec do wypalania gliny znajdował się w przybudówce na tyłach, natomiast toaleta na zewnątrz, w podupadającej szopie ogrodowej. Na kanapie, służącej zapewne jako łóżko, spał pies; z żelaznego piecyka na torf wydobywał się dym, zasnuwając mgłą światło, które wpadało do środka przez zawalone różnymi przedmiotami okna. – Jestem tu nieoficjalnie – wyjaśnił Fin. – Tylko ty i ja będziemy wiedzieli, co zostanie tu powiedziane. Interesuje mnie wyłącznie prawda. Eachan wziął niemal pustą butelkę whisky z półki, przepłukał brudną filiżankę z fusami herbaty i nalał sobie. – Prawda to bardzo subiektywna rzecz. Napijesz się? – Fin pokręcił głową, a Eachan osuszył filiżankę jednym haustem. – Co chcesz wiedzieć? – Macritchie dostarczał ci trawkę, zgadza się? Eachan zrobił wielkie oczy. – Skąd to wiesz? – Policja w Stornoway podejrzewała od jakiegoś czasu, że Macritchie handluje prochami, a wszyscy wiedzą, Eachanie, że lubisz zapalić sobie skręta. Garncarz otworzył oczy jeszcze szerzej. – Naprawdę? Nawet policja? – Nawet policja. – Więc jakim cudem mnie nie aresztowali? – Bo mają na głowie większe zmartwienia, Eachanie. – Jezu. – Usiadł gwałtownie na taborecie, jakby fakt, że wszyscy zawsze wiedzieli, pozbawił ten nałóg całej frajdy wynikającej z nielegalności. Po chwili spojrzał na Fina, wyraźnie przerażony. – Myślisz, że to dawało mi motyw? Żeby go zabić? Fin niemal się roześmiał. – Nie, Eachanie. Myślę, że to dawało ci motyw, żeby kłamać na jego korzyść. Stary człowiek zmarszczył czoło. – Co masz na myśli? – Gwałt na Donnie Murray. I tego obrońcę praw zwierząt, którego pobił niemal na twoim progu. – Zaraz, chwilę. – Głos Eachana stał się bardziej piskliwy. – No dobra. W porządku. Przyznaję. Wielki Angel zdrowo dokopał temu chłopakowi. Widziałem, jak to zrobił, prawie na moim progu, jak się wyraziłeś. Ale inni też to widzieli. Może było mi żal tego obrońcy zwierząt, ale się o to prosił. Nikt w Crobost nie doniósłby na Angela. – Nalał drżącą dłonią resztki whisky do filiżanki. – Ale jeśli chodzi o tę małą Donnę Murray, to kłamała. – Skąd wiesz? – Bo poszedłem tamtego wieczoru do Social Club na piwo tuż przed zamknięciem i widziałem, jak wyszła na parking, a potem ruszyła w stronę drogi. Wychylił whisky. – Zauważyła cię?

– Chyba nie. Wydawała się czymś cholernie zaabsorbowana. Stałem po drugiej stronie drogi, pod tą latarnią, która nie pali się już od miesięcy. – I? – I potem zobaczyłem, jak z pubu wychodzi Angel. Powiedziałbym raczej, że się wytoczył. Człowieku, był zalany. Nawet gdyby miał ochotę, to nie dałby rady. Zimne powietrze walnęło go jak obuchem i facet zwymiotował na chodnik. Trzymałem się od niego z daleka, wierz mi. Nie chciałem, żeby mnie zobaczył. Potrafił być cholernie agresywny, kiedy sobie popił. Więc stałem w ciemności obok tej latarni, która się nie pali, i obserwowałem go przez kilka minut. Oparł się o ścianę, łapiąc oddech, a potem powlókł się w stronę domu. W kierunku przeciwnym niż Donna Murray. Wszedłem do środka i wypiłem swoje piwo. – Nie widziałeś tam nikogo więcej? – Nie. Żywego ducha. Fin zastanawiał się nad czymś. – Jak myślisz, dlaczego oskarżyła go o gwałt? – A skąd mam wiedzieć, u licha? Czy to ważne? Facet nie żyje. Jaka to różnica? Ale Fin uważał, że jest różnica. – Dzięki, Eachanie. Doceniam twoją szczerość. Ruszył w stronę drzwi. – Więc co się tak naprawdę wydarzyło tamtego roku na skale? – spytał Eachan, który znowu zniżył głos, ale nie mógłby zrobić większego wrażenia, nawet gdyby krzyknął. Fin przystanął i obrócił się w drzwiach. – Co masz na myśli? – No, ludzie mówili, że to był wypadek, ale nikt o tym nigdy nie rozmawiał przez te wszystkie lata. Nawet Angel, a on nie potrafiłby zachować sekretu nawet przez pięć minut. – Bo nie było żadnego sekretu. Spadłem z klifu. Pan Macinnes uratował mi życie i zginął przy tym. Eachan pokręcił tylko głową. – Nie. Pamiętaj, że tam byłem, kiedy łódź przypłynęła. Coś się w tym kryło. Nigdy jeszcze nie widziałem, żeby tak wielu ludzi mówiło tak niewiele o czymś, co było tak ważne. – Patrzył w mroku zmrużonymi oczami na Fina, a potem zrobił w jego stronę kilka niepewnych kroków. – Śmiało, mnie możesz powiedzieć. Jesteśmy tutaj tylko ty i ja, wszystko zostanie między nami. – Wiesz, gdzie mieszka Calum Macdonald? – spytał Fin. Eachan zmarszczył czoło, zaskoczony nagłą zmianą tematu. – Calum Macdonald? – Jest mniej więcej w moim wieku. Chodziliśmy razem do szkoły. Chyba zajmuje się teraz tkactwem. – Kaleka? – Tak. – Wiewiórka, tak na niego mówią. – Naprawdę? Dlaczego? – Nie mam pojęcia. Mieszka na wzgórzu, w chacie z tynkiem kamyczkowym. Ostatnia w wiosce, po prawej stronie. – Przerwał na chwilę. – Co on ma wspólnego z tym, co się wydarzyło na An Sgeir? – Nic – odparł Fin. – Chcę się po prostu spotkać ze starym przyjacielem. Odwrócił się i omijając dzwonki wietrzne, wyszedł na odświeżający północny wiatr.

III

Kryty tynkiem kamyczkowym dom Caluma Macdonalda przycupnął pomiędzy trzema innymi, tuż przy szczycie wzniesienia. Za pamięci Fina był niemal ruiną – stary parterowy biały dom o blaszanym dachu, skazany na rozpad. Od tamtej pory włożono w niego dużo pieniędzy. Nowy dach, podwójne okna, rozbudowana kuchnia na tyłach. Był też ogród z murowanym ogrodzeniem otynkowanym tak samo jak ściany domostwa. Ktoś poświęcił mnóstwo czasu na to, by okiełznać ten roślinny chaos; założył trawniki i posadził kwiaty na grządkach. Fin wiedział, że wypłacono pewne odszkodowanie, choć żadne pieniądze nie mogły wynagrodzić życia spędzonego na wózku inwalidzkim. Podejrzewał, że zostały przeznaczone, przynajmniej w jakiejś części, na remont. Matka Caluma owdowiała, zanim syn przyszedł na świat – kolejna tragedia na morzu – i oboje mieszkali w jednej z czynszówek niedaleko szkoły. Fin wiedział, że Calum nigdy nie powiedział matce o prześladowaniach, jakich był ofiarą, ani o tym, co się wydarzyło w wieczór poprzedzający wypadek. Wszyscy żyli w strachu, myśląc o tym, co by się stało, gdyby ta historia wyszła na jaw. Ale nigdy do tego nie doszło. Jak wszystko inne w swym życiu, Calum zatrzymywał lęki, marzenia i sekretne pragnienia wyłącznie dla siebie, więc spodziewana burza się nie rozpętała. Fin zaparkował przy bramie i ruszył w stronę drzwi kuchennych. W miejscu schodów znajdował się podjazd dla wózka inwalidzkiego. Zapukał i czekał. Za domem Caluma stały dwa inne budynki i wielki garaż z żużlobetonu z zardzewiałymi drzwiami. Zarośnięte podwórze zawalone było resztkami ograbionych z wszystkiego traktorów i zepsutych przyczep. Dojmujący kontrast z zadbanym i małym ogrodem po tej stronie muru. Fin odwrócił się na dźwięk otwieranych drzwi i zobaczył starszą kobietę. Miała na sobie fartuch z nadrukiem, wełniany sweter i tweedową spódnicę. Kiedy widział ostatnim razem matkę Caluma, jej włosy były nieskazitelnie czarne. Teraz były nieskazitelnie białe, ale ułożone w miękkie pukle wokół twarzy, niemal tak samo bezbarwnej i poznaczonej siatką drobniutkich zmarszczek. Spojrzenie oczu – bladych, wodniście niebieskich – dowodziło, że go nie poznaje. Wciąż trudno mu było przywyknąć do faktu, że ludzie w wieku jego rodziców nadal żyją. – Pani Macdonald? Zmarszczyła czoło, zastanawiając się, czy powinna go znać. – Tak. – Jestem Fin Macleod. Mieszkałem z ciotką niedaleko portu. Chodziłem z Calumem do szkoły. Zmarszczka na czole zniknęła, ale uśmiech się nie pojawił. Jej usta tworzyły twardą linię. – Och – rzuciła tylko. Fin przestąpił niezgrabnie z nogi na nogę. – Mógłbym się z nim widzieć? – No cóż, zadałeś sobie trud, żeby tu przyjechać, prawda? – Miała twardy, chrapliwy głos nałogowej palaczki; gaelicki akcent nadawał mu stalowe brzmienie. – Minęło prawie dwadzieścia lat, od kiedy złamał sobie kręgosłup, a żaden z was nie miał na tyle przyzwoitości, żeby go odwiedzić. Z wyjątkiem Angela, biednego chłopca. Fin był rozdarty między poczuciem winy a ciekawością. – Angel odwiedzał Caluma? – Tak, co tydzień. Regularnie jak w zegarku. – Odetchnęła skrzekliwie. – Ale już nie przyjdzie, co?

Fin stał przez chwilę, nie bardzo wiedząc, co powiedzieć, nim doszedł do wniosku, że żadne słowa nie będą w tej sytuacji odpowiednie. – Calum tu jest? – spytał, starając się zajrzeć ponad jej ramieniem do domu. – Nie, nie ma go. Pracuje. – Więc gdzie go mogę znaleźć? – W szopie za domem, po drugiej stronie. Angel ją zbudował, żeby dało się tam postawić krosna. – Wyjęła z kieszeni fartucha paczkę papierosów i zapaliła. – Usłyszysz je, jak tam podejdziesz. Wystarczy zapukać. Wypuściła z ust kłąb niebieskiego dymu i zamknęła Finowi drzwi przed nosem. Ruszył ścieżką biegnącą wokół domu. Kamienne płyty ułożono starannie i zacementowano, by wygładzić podłoże dla wózka inwalidzkiego; Fin zastanawiał się, czy i to jest dziełem Angela. Schylił się pod sznurem, ciężkim od prania poruszanego wiatrem, i zobaczył szopę na tyłach. Była to prosta konstrukcja z żużlobetonu, osłonięta przed wiatrem paździerzami, i miała stromo pochyły dach z blachy falistej. Z każdej strony były okna, a drzwi wychodziły na wzgórek torfu i wrzosowisko. W kałużach wody, która zebrała się gdzieniegdzie, odbijały się przelotnymi błyskami promienie słońca. Podchodząc do drzwi, usłyszał rytmiczny stukot krosien, wirowanie niezliczonych kółek, które wprawiały w ruch drewniane czółenka mknące po liniach przędzy wełnianej, prawie nieuchwytne dla oka. Pamiętał z lat chłopięcych, że idąc jakąkolwiek ulicą w Ness, trudno było nie usłyszeć pracujących krosien w czyjejś szopie albo garażu. Zastanawiał się zawsze, dlaczego tweed tkany na Lewis nazywa się harris tweed. Ci, którzy zajmowali się jego wyrobem, nigdy nie zarabiali kroci. Harris tweed zasługiwał na swoje miano tylko wtedy, gdy był wyrabiany ręcznie, i w pewnym okresie tysiące wyspiarzy pracowały w domach, wytwarzając ten materiał. Fabryki w Stornoway płaciły za niego grosze, a potem sprzedawały do Europy i Ameryki ze znacznym zyskiem, ale rynek się załamał i tweed został wyparty przez modniejsze materiały; pozostała tylko garstka tkaczy, wciąż zarabiających nędznie. Fin uniósł dłoń, żeby zapukać, i zawahał się, zamykając oczy w przypływie poczucia winy, która prześladowała go przez tyle lat, od chwili kiedy się to wydarzyło. Zastanawiał się przez moment, czy Calum go sobie przypomni, potem jednak uznał tę myśl za niemądrą. Oczywiście, że go sobie przypomni. Jak mógłby zapomnieć?

ROZDZIAŁ 13 Może się to wydawać oczywiste, ale Lews Castle School w owym czasie mieściła się w Lews Castle. Wielu uczniów i nauczycieli mieszkało w samej szkole, w kwaterach, które urządzono w istnym labiryncie zamkowych korytarzy i półpięter. Wspominam o tym dlatego, że kiedy wspięliśmy się z Calumem na dach, szkoła miała funkcjonować w zamku jeszcze tylko rok. Budynek znajdował się w kiepskim stanie, coraz bardziej podupadał, a kuratorium nie stać było na utrzymanie tej ruiny. Tak więc szkoła przeniosła się gdzie indziej, choć nadal nosiła nazwę Lews Castle School. Dziwne, ale nową siedzibą stał się hotel Gibson w Ripley Place, gdzie mieszkałem podczas swojego pierwszego roku w Nicolsonie, czyli trzeciej klasy liceum. Z powodu słabych wyników uzyskanych w Crobost Artair wylądował w szkole zawodowej i znalazł się w miłym towarzystwie starych przyjaciół pokroju Murda Ruadha i jego starszego brata Angela. Calum miał szczęście, że posłano go do Nicolsona. Nigdy o tym nie mówił, ale musiał odczuwać głęboką ulgę, umknąwszy przed bezustannymi prześladowaniami i biciem, które w Crobost stanowiły dla niego chleb powszedni. Nie miałem dla niego w szkole zbyt dużo czasu. Pałętał się przy nas, chyba w nadziei, że uda mu się poderwać jakąś dziewczynę z odzysku. Nie radził sobie z dziewczynami. Był koszmarnie nieśmiały i czerwienił się po cebulki tych swoich rudych loków, jeśli któraś z nich do niego zagadała. Mógł zapoznać się z dziewczyną tylko dzięki temu, że należał do jakiejś paczki. W ten sposób nie musiał nigdy robić z siebie głupca, próbując uzyskać coś na własną rękę. To trudne dla nastoletnich chłopców. Dziewczęta nie zdają sobie z tego sprawy. Trzeba się odsłonić, narazić na odrzucenie, jeśli ona odmówi, kiedy się ją poprosi do tańca albo zaproponuje kolację w rybnej knajpce przy Pasażu. Hormony buzujące w chłopięcym organizmie zmuszają do podjęcia ryzyka, a potem rodzą frustrację i upokorzenie, jeśli dochodzi do odrzucenia. Cieszę się, że nie mam już piętnastu lat. Wybraliśmy się wszyscy tego roku na potańcówkę do ratusza w Stornoway z okazji dnia świętego Walentego. Zwykle wracaliśmy na weekend do Ness, ale w związku z tą imprezą zostaliśmy bez wyjątku w internacie. Grał zespół, który wykonywał najnowsze utwory z list przebojów. Zabawne, jak muzyka potrafi utrwalać pewne wspomnienia z okresu wczesnej młodości. Zazwyczaj jest to związane ze zmysłem powonienia – jakiś zapach kojarzony z takim czy innym miejscem albo momentem życia dopada nagle człowieka i przenosi go w czasie i przestrzeni, przywołując z zastraszającą siłą wspomnienie czegoś, o czym się niemal zapomniało. Jednak to głównie muzyka potrafi cofnąć w lata nastoletniej młodości. Zawsze kojarzyłem pewne piosenki z konkretnymi dziewczynami. Pamiętam jedną, Sine (jej imię wymawiało się jak Sheena). To ją właśnie zaprosiłem na tańce w tamten lutowy wieczór. Ilekroć słyszę Waiting for a Girl Like You zespołu Foreigner, nawet tylko fragment podczas jakiegoś radiowego programu poświęconego złotym przebojom czy telewizyjnej powtórki Top of the Pops, myślę o Sine. Była drobną ładną dziewczyną, ale trochę zbyt chętną. Pamiętam, że skakałem jak idiota w takt piosenki XTC, Senses Working Overtime, albo przeboju Meat Loaf Dead Ringer for Love. Ale ulubioną piosenką Sine było Waiting for a Girl Like You. Jak sobie przypominam, w ogóle nie czekałem na swoją towarzyszkę tamtego wieczoru. Porzuciłem ją i wyszedłem wcześnie z Calumem, żeby wrócić do internatu przed zamknięciem. Taka była w każdym razie moja wymówka. Artair wciąż chodził w tym czasie z Marsaili i wybrali się na potańcówkę razem. Na liście

przebojów był wtedy utwór zatytułowany Arthur’s Theme (Best That You Can Do). Uważałem, że jest naprawdę niesamowity, bo słowa tak idealnie pasowały do Artaira. Mówiły o tym, żeby się dobrze bawić i nie dbać o aspiracje, które żywią wobec nas inni. Piosenka Artaira, tak ją nazywałem. Kiedy grali ją tego wieczoru, Artair i Marsaili tańczyli ze sobą, zapominając o bożym świecie. Ja tańczyłem z Sine, ale nie mogłem się powstrzymać i obserwowałem ich ponad głową swojej partnerki. Nie słuchałem pierwszych zwrotek utworu, które nie mówiły o Artairze. Ale potem je sobie przypomniałem. Były o tym, że spotyka się dziewczynę, która kradnie człowiekowi serce, a potem się ją traci, nie bardzo wiedząc, jak do tego doszło. Te słowa coś we mnie poruszyły, jakieś utajone poczucie zazdrości i żalu; tańczyłem z Sine i pragnąłem, by to była Marsaili. Oczywiście po jakimś czasie mi przeszło. Znowu hormony. Mieszały mi wtedy w głowie. Calum miał frustrujący wieczór. Tańczył z powściągliwą, małą i ciemnowłosą dziewczyną imieniem Anna, ale tylko wtedy, kiedy jej to pasowało. Prosił ją do każdego tańca. Czasem się zgadzała, czasem odmawiała. Był nią oczarowany, a ona o tym wiedziała i bawiła się z nim w kotka i myszkę. Mniej więcej w połowie wieczoru staliśmy niewielką grupą na ulicy; drżeliśmy z zimna, paliliśmy i piliśmy z puszek piwo, które ktoś wystawił na zewnątrz. Z parkietu, wprost w lutową noc, przenikał łomot muzyki i gwar głosów; pojawił się także Calum. W grupie obecni byli Murdo Ruadh i Angel, którzy zwietrzyli okazję, by podokuczać chłopakowi. – Ach, masz ochotę się zabawić, co, synu? – spytał Murdo, łypiąc obleśnie. – Pewnie, kurwa – dorzucił Angel. – Podpuszczalska z tej małej. – A co wy o niej wiecie? – spytał ponuro Calum. – Co o niej wiem? – parsknął Angel. – Wszystko, chłopcze. Przeleciałem ją. – Kłamiesz! – krzyknął Calum. W innych okolicznościach Angel mógłby się poczuć urażony i dokopać Calumowi, ale z jakiegoś powodu był tego wieczoru w łagodnym nastroju i bardziej skłonny wziąć chłopaka pod swoje troskliwe skrzydła, niż robić mu krzywdę. Teraz wiem, oczywiście, że już wcześniej powziął pewien plan. – Anna pracuje w Lews Castle – powiedział. – Sprząta w szkole. Sprzątaczka Anna, tak na nią mówią. Murdo Ruadh klepnął Caluma w plecy. – Tak, chłopcze, nigdy nie żyłeś naprawdę, jeśli nie przeleciałeś Anny. Wszyscy inni już to zrobili – oznajmił i roześmiał się z własnego żartu. Calum rzucił się na niego jak kot. Rozczapierzył palce i zamachał rękami. Murdo był tak zaskoczony tym atakiem, że upuścił puszkę i piwo wylało się z sykiem na chodnik. Ja i Artair odciągnęliśmy Caluma na bok; naprawdę sądziłem, że Murdo go zabije, lecz Angel wkroczył między nich, kładąc wielką łapę na piersi młodszego brata. – Odpuść sobie, Ruadh. Nie widzisz, że chłopaka wzięło? Murdo się wściekał. Jego honor doznał poważnego uszczerbku. – Zabiję go, kurwa. – Nie, nie zabijesz. Chłopak nie rozumuje prawidłowo. Pamiętam ten pierwszy raz, jak się śliniłeś do jednej dziewczyny. Boże, to było żałosne – oznajmił, a poniżenie, jakiego doznawał Murdo, pogłębiało się z każdym słowem wypowiadanym przez brata. – Musisz… jak to się mówi… współodczuwać. – Wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Może wyświadczymy chłopakowi małą przysługę. Murdo popatrzył na Angela, jakby ten postradał rozum. – O czym ty gadasz?

– O wieczorze kąpieli. Na twarzy Murda pojawił się wyraz najwyższego zdumienia. – Wieczór kąpieli? Na litość boską, Angel, nie będziemy dzielić się z takim małym gówniarzem. Calum wyswobodził się z moich rąk i wygładził marynarkę. – O co ci chodzi? Gdzieś w zatoce odezwał się dzwon mgłowy; odwróciliśmy się i zobaczyliśmy światła promu Suilven, kiedy zmierzał w stronę Minch, by zacząć trzyipółgodzinny rejs do Ullapool. – Pracownicy szkoły mają pokoje na samej górze – wyjaśnił Angel. – I wspólną łazienkę na galerii. Okno wychodzi na dach, więc nigdy go nie zasłaniają. Anna kąpie się w każdą niedzielę wieczorem, punkt dziesiąta. Nie ma chyba chłopaka w szkole, który tam nie wlazł, żeby sobie popatrzeć. Ma niezłe ciało, no nie, Murdo? Murdo tylko popatrzył wściekłym wzrokiem na brata. – Możemy ci załatwić prywatny pokaz, jeśli masz ochotę. – To obrzydliwe! – oznajmił Calum. Angel wzruszył ramionami. – Jak chcesz. Złożyliśmy ci propozycję. Nie chcesz skorzystać, twoja strata. Widziałem, że Calum jest rozdarty, ale odetchnąłem z ulgą, kiedy w końcu powiedział: „Nie ma mowy” i pomaszerował z powrotem do sali. – To świństwo – oznajmiłem. – Tak go podpuszczać. Angel zrobił przesadnie niewinną minę. – Nikt go nie podpuszcza, sierota. Można zajrzeć tam przez okno, widać tak wyraźnie jak w dzień. Chcesz sobie popatrzeć? – Odwal się – odparłem. Byłem wtedy niezły w celnych ripostach. Wróciłem na parkiet, żeby poszukać Sine. Wchodząc tam, zobaczyłem z zadowoleniem, że Calum tańczy z Anną, ale w ciągu następnej godziny musiała go spławić z sześć albo siedem razy. Dwukrotnie zauważyłem, że siedzi na ławce pod ścianą, zupełnie sam, i patrzy żałośnie, jak dziewczyna tańczy z innymi chłopakami. Zatańczyła nawet z Angelem Macritchiem; rozmawiali z ożywieniem i śmiali się. Ocierała się o niego i zerkała na Caluma, chcąc się przekonać, czy to widzi. Widział, oczywiście. Wyglądał naprawdę żałośnie; siłą rzeczy było mi go żal. Potem o nim zapomniałem i zacząłem się intensywnie zastanawiać, jak tu uwolnić się od Sine. Gdy tylko siadałem, od razu się na mnie rzucała. Wsunęła mi nawet język w ucho, co uważałem za odrażające. Wydawało się ironią losu, że to właśnie Calum mnie uratował. Podszedł do nas z rękami w kieszeniach. Pamiętam, że zespół grał piosenkę Golden Brown Stranglersów. – Idę. Popatrzyłem ostentacyjnie na zegarek. – O mój Boże, to już tak późno? Nie uda się nam wrócić do Gibsona, zanim zamkną drzwi. Calum otworzył usta, chcąc coś powiedzieć, ale przerwałem mu, zanim zdążył wpakować mnie w kłopoty. – Będziemy musieli biec. – Zerwałem się na równe nogi i zwróciłem do Sine: – Przepraszam, zobaczymy się w przyszłym tygodniu. Zobaczyłem, jak ze zdumienia opada jej szczęka, zanim chwyciłem Caluma za ramię i pociągnąłem go pospiesznie przez parkiet. – Niedoczekanie – mruknąłem pod nosem. – Co się dzieje? – spytał Calum.

– Ratuję się przed sytuacją bez wyjścia. – Szczęściarz. Ja się nawet nie potrafię w coś takiego wpakować. Zapach morza niesiony wiatrem był tego wieczoru wyjątkowo silny. Lutowe lodowate powiewy, które zapierały człowiekowi dech w piersiach. Deszcz ustał, ale ulice wciąż lśniły w blasku latarni niczym świeża farba. Pasaż był zatłoczony, musieliśmy się przeciskać, zmierzając w stronę wewnętrznego portu, a potem Cromwell Street aż do Church Street, nim zaczęliśmy się wspinać na wzgórze prowadzące ku Matheson Road. Dopiero gdy skręciliśmy w Robertson Road, Calum powiedział mi, że zamierza to zrobić. – Co? – spytałem. – Wejść jutro wieczorem na dach zamku. – Co? – Nie mogłem uwierzyć. – Chyba żartujesz. – Wszystko załatwione. Zanim wyszliśmy z potańcówki, rozmawiałem z Angelem. Pomoże mi. – Dlaczego? – Angel miał rację. Jest podpuszczalska. Odegram się na niej. Zobaczę ją, jak się kąpie. – Nie, chodziło mi o to, dlaczego Angel chce ci pomóc? Zawsze ci dokładał. Z jakiej racji miałby być teraz twoim najlepszym kumplem? Calum wzruszył ramionami. – Nie jest taki zły, jak myślisz. – Jasne – odparłem, nie mogąc ukryć sceptycyzmu. – W każdym razie się zastanawiałem… – Zawahał się. Ponad dachami domów, na wzgórzu po drugiej stronie zatoki, widzieliśmy zwieńczone blankami wieże zamku. – Nad czym się zastanawiałeś, Calum? – Czy nie poszedłbyś ze mną. – Co? Żartujesz chyba! Nie ma mowy. Chodziło nie tylko o to, że to niedziela i że wpadlibyśmy po uszy, gdyby nas przyłapano na tym, jak opuszczamy o tej porze internat; po prostu cała ta sprawa wydawała mi się mocno podejrzana. Calum był wrabiany. Nie miałem pojęcia w co, ale żywiłem głębokie przekonanie, że Angel nie odkrył nagle w sobie dobroczynnych skłonności. – Proszę cię, Fin. Sam nie dam rady. Nie musisz wchodzić na dach ani nic w tym rodzaju. Chcę, żebyś po prostu poszedł ze mną do zamku. – Nie! Wiedziałem jednak doskonale, że pójdę. Niechętnie. Było jasne, że tamci szykują coś dla tego małego biednego sukinsyna. I ktoś musiał go przypilnować. Pomyślałem, że jeśli będę mu towarzyszył, to może uda mi się uchronić go przed poważnymi kłopotami. Modliłem się o to, by nic złego się nie wydarzyło. Miałem nadzieję, że wszystko pójdzie dobrze. ••• Był to przejmująco zimny wieczór, uporczywy wiatr ciskał od strony Minch strugami deszczu ze śniegiem i gradu. Naprawdę nie miałem ochoty opuszczać suchego i ciepłego schronienia w internacie, by fundować sobie jakąś zwariowaną przygodę, której charakter był podejrzany, a wynik niepewny. Obiecałem jednak w końcu Calumowi, więc przekradliśmy się w nocną ciemność tuż przed wpół do dziesiątej, opatuleni szczelnie kurtkami przeciwdeszczowymi i w czapkach naciągniętych głęboko na czoło, by w razie jakiegoś niefortunnego spotkania daszki zakrywały nam twarz. Zostawiliśmy otwarte okno na korytarzu pierwszego piętra, dokąd można się było dostać dzięki rynnie, choć nie uśmiechało mi się

wspinać w taką noc. Stornoway przypominało wymarłe miasto, latarnie rzucały drżące kałuże światła na ciemne opustoszałe ulice. Bogobojni mieszkańcy, zamknięci w swoich przytulnych domach za zaciągniętymi zasłonami, oglądali przed pójściem do łóżka telewizję i popijali gorące kakao. Łodzie i trawlery zacumowane przy nabrzeżu w wewnętrznym porcie skrzypiały i postukiwały, jakby chciały, by je słyszano ponad wyciem wiatru. Lodowate czarne wody były wzburzone; uderzały o betonowe podpory i ciskały spienioną biel na brzegi Castle Green na przeciwległym brzegu zatoki. Ruszyliśmy pospiesznie wyludnioną Bayhead, skręciliśmy przy Bridge Community Centre i przemknęliśmy szybko po moście, by znaleźć się między drzewami po drugiej stronie. Potem na szczyt wzgórza, w budzącej strach deszczowo-śnieżnej nawałnicy, i do drogi biegnącej ponad klubem golfowym. Gdy dotarliśmy do niej, niebo otworzyło się znienacka, a niesamowity srebrny blask księżyca rozlał się po całym polu golfowym, tak jasny, że można się było niemal spodziewać widoku graczy zmierzających po zboczu w stronę piątego dołka. Lews Castle wzniesiono w latach siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku jako posiadłość Jamesa Mathesona. Kupił wyspę Lewis w roku 1844 za dochody uzyskane z handlu opium, które wraz ze swym wspólnikiem importował do Chin, zamieniając przy okazji sześć milionów mieszkańców tego kraju w beznadziejnych nałogowców. Napawa zdumieniem myśl, że nieszczęście tylu ludzi doprowadziło do przekształcenia maleńkiej wysepki w archipelagu Hebrydów tysiące kilometrów dalej, na drugim końcu świata, albo że ludzi i ich ziemię można po prostu kupić i sprzedać. Dzięki Mathesonowi powstał też nowy port, podobnie jak gazociągi i wodociągi w Stornoway, a także cegielnia w Garrabost. Również fabryka chemiczna, gdzie uzyskiwano smołę z torfu, i stocznia, w której budowano i naprawiano statki. Przekształcił siedemdziesiąt kilometrów polnych traktów na wyspie w ponad trzysta kilometrów dróg, po których mogły jeździć powozy. I, oczywiście, zrównał z ziemią starą siedzibę Seaforth Lodge na wzgórzu ponad miastem, by wznieść ten swój zamek w stylu naśladującym architekturę Tudorów. Jest to niezwykła budowla z różowego granitu, z wieżyczkami, wieżami i blankami. Dominuje na wzgórzu nad portem i stanowi zapewne najdziwniejszą rzecz, jaką można zobaczyć na którejkolwiek z wysp archipelagu Hebrydów. Oczywiście w tamtych dniach nie znałem historii tego zamku. Lews Castle po prostu był, jakby od zawsze stał w tym samym miejscu. Człowiek przyjmował do wiadomości jego istnienie, tak jak przyjmował do wiadomości istnienie klifów, które otaczały Butt, albo bajkowe plaże w Scarasta i Luskentyre. Majaczył tej nocy mrocznie pośród drzew na szczycie wzgórza; tylko w paru oknach paliło się światło. Minęliśmy główne wejście – ogromny zwieńczony łukiem ganek prowadzący do wielkich podwójnych drzwi – i ruszyliśmy na tyły budynku, gdzie obok jednopiętrowej przybudówki, w której znajdowała się kotłownia, miał czekać Angel. Gdy tylko zjawiliśmy się na miejscu, na wąskim podwórzu między kotłownią a pralnią, w mroku poruszyła się jakaś postać, przywołując nas ruchem ręki. – Prędzej, pospiesz się! Z zaskoczeniem stwierdziłem, że to Artair. On też był zdziwiony na mój widok. – Co ty tu robisz? – syknął mi do ucha. – Pilnuję Caluma – odparłem szeptem. On jednak tylko pokręcił głową. – Głupek! Moje złe przeczucia jeszcze się pogłębiły. Artair otworzył czerwone drzwi prowadzące do krótkiego, ponurego korytarza. Pachniało

stęchłą kapustą. Zrozumiałem dlaczego, kiedy Artair przyłożył palec do ust i poprowadził nas przez kuchnie pogrążone w półmroku do długiego holu, jak go nazywano. Biegł niemal przez całą długość frontowej części budynku i był oświetlony niewyraźnym blaskiem nocnych lamp. Gdy przemykaliśmy obok niegdysiejszej biblioteki, a potem sali balowej, uświadomiłem sobie, że jeśli mają nas przyłapać, to stanie się to właśnie tutaj. Na przestrzeni tych sześćdziesięciu metrów nie było się gdzie schować. Którekolwiek z drzwi po obu stronach albo na obu końcach mogły się w każdej chwili otworzyć; bylibyśmy widoczni jak na dłoni. Z ulgą więc dotarliśmy do głównych schodów na końcu korytarza i ruszyliśmy za Artairem na pierwsze piętro po szerokich kamiennych stopniach, pokonując po dwa naraz. Wąską spiralną klatką schodową dotarliśmy na drugie piętro. Artair znów prowadził nas przez ciemne korytarze i przejścia do pasażu z wysokim oknem na północnym końcu budynku. Stała tam w cieniu grupa chłopaków, czekając z widoczną niecierpliwością. Co najmniej sześciu. Skierowali nam w oczy latarki i w ich świetle dostrzegłem kilka twarzy; niektóre znałem, innych nie. W grupie byli Murdo Ruadh i Angel. – Co ty tu robisz, sierota? – warknął Angel przytłumionym szeptem, tak jak wcześniej Artair. – Chcę się upewnić, że Calumowi nic się nie stanie. – Niby dlaczego miałoby mu się coś stać? – Sam mi powiedz. – Posłuchaj, mądralo. – Angel chwycił mnie za klapy kurtki. – Ta mała suka będzie się kąpać za niecałe pięć minut. Nie masz więc dużo czasu. – Nie wchodzę z nim na dach – odparłem, uwalniając się z jego rąk. – Owszem, wchodzisz, kurwa – sapnął mi Murdo w twarz. – Albo dozorca się dowie, że w zamku jest intruz. Rozumiesz, co mówię? – Więc zawołaj dozorcę – powiedziałem. – Wtedy wszystko, co zaplanowałeś, spieprzy się na dobre. Murdo spojrzał na mnie z wściekłością; rzuciłem mu wyzwanie, a on nie zareagował. Angel otworzył okno i wyszedł na schodki pożarowe. – No dalej, Calum. Wyłaź. – Nie rób tego, Calum – przestrzegłem go. – Wrabiają cię. – Odpieprz się, sierota! – W oczach Angela malowały się mordercze błyski, kiedy spojrzał na mnie z drugiej strony okna. Potem jego twarz złagodził uśmiech. Obrócił się do niepewnego Caluma. – Śmiało, chłopcze, w nic cię nie wrabiamy. Tylko w to, żebyś sobie popatrzył. Jeśli się nie pospieszysz, to przyjemność cię ominie. Calum odwrócił się ode mnie i ignorując moją dezaprobatę, postawił stopę na schodkach. Zagrzechotały hałaśliwie, kiedy ruszyłem w ślad za nim. Wciąż miałem szansę skłonić go, by tego nie robił. Z podestu drugiego piętra schodki prowadziły na półpiętro, a następnie na podest pierwszego piętra. Stamtąd stopnie wiodły w górę, do dachu ganku wejściowego, i w drugą stronę, wzdłuż frontu budynku. Obok okna, oparta o ścianę, stała wysuwana drabina. Angel zwolnił blokadę i wysunął górną część, niemal do samego końca, zabezpieczył i znów oparł drabinę o ścianę, ustawiając ją pod odpowiednim kątem. – Właź. Calum spojrzał w górę. Drabina sięgała poza gzyms, niemal metr poniżej blanków otaczających dach. Dostrzegłem w jego oczach panikę. – Nie dam rady. – Oczywiście, że dasz – zapewnił Angel niemal kojącym głosem.

Calum posłał mi spojrzenie przerażonego królika. – Chodź ze mną, Fin. Mam lęk wysokości. – Trzeba było o tym pomyśleć, zanim tu przyszedłeś, kurwa – rzucił szeptem przez okno Murdo. – Naprawdę nie musisz tego robić, Calum – powiedziałem. – Wracajmy do domu. Nie spodziewałem się brutalnej gwałtowności, z jaką Angel rzucił mnie na ścianę. – Wleziesz z nim, sierota. Przypilnujesz, żeby nic mu się nie stało. – Poczułem drobinki śliny na twarzy. – Po to tu przyszedłeś, prawda? – Nie wejdę na dach! Angel przysunął się do mnie i wyszeptał niemal groźnie: – Albo tam wchodzisz, sierota, albo schodzisz na dół. Może cię zaboleć. – Błagam, Fin – zwrócił się do mnie Calum. – Za bardzo się boję, żeby zrobić to samemu. Nie widziałem innego wyjścia. Uwolniłem się z łap Angela. – W porządku. Spojrzałem w górę, w stronę dachu, żałując, że się zgodziłem tu przyjść. Właściwie wydawało się to dość proste – wspiąć się po drabinie, a następnie podciągnąć między blankami i przedostać na dach. Musiało być tam płasko, a blanki chroniły przed upadkiem. – Czas ucieka – przypomniał Angel. – Im dłużej tu będziemy siedzieć, tym większe ryzyko, że nas przyłapią. – Śmiało, Calum – powiedziałem. – Załatwmy to. – Idziesz ze mną? – Będę tuż za tobą. – Spojrzałem przez okno na Artaira, a on tylko wzruszył ramionami, jakby chcąc dać do zrozumienia, że to nie jego wina; sam postanowiłem przyjść tu z Calumem. – Jak już będziesz na górze, zobaczysz spadzisty dach stryszku. Łazienka ma świetlik. Będziesz wiedział, kiedy zapali się światło – poinformował Angel. A ja się cały czas zastanawiałem, na czym polega podstęp. Co tak naprawdę tam znajdziemy? Nie można się było jednak już wycofać. Przynajmniej deszcz przestał na chwilę padać i blask księżyca ułatwiał wspinaczkę. Calum ruszył po drabinie, wprawiając ją w drżenie; jej stukot przenosił się na schodki pożarowe. – Na litość boską, nie tak głośno! – zawołał za nim Angel teatralnym szeptem, przytrzymując drabinę. Potem zwrócił się do mnie: – No dobra, sierota, twoja kolej. Uśmiechnął się szeroko, a ja już wiedziałem, że to wszystko źle się skończy. Tak jak przypuszczałem, dość łatwo było dostać się na dach z drabiny. Nawet Calumowi. Przyłączyłem się do niego, kucając na płaskim smołowanym dachu; mogliśmy sięgnąć wzrokiem między blankami aż do samego portu w dole. Trawlery wyglądały nierealnie, jak maleńkie łódeczki-zabawki wzdłuż nabrzeża, dalej rozciągało się miasto na wzgórzu, nanizane na sznurek paciorki latarń wyznaczały ulice krzyżujące się w tradycyjnym wzorze. Gdzieś w okolicach Minch zobaczyliśmy światła tankowca uparcie zmierzającego po wzburzonym morzu na północ. W blasku księżyca widziałem dach stryszku całkiem wyraźnie. Były tam dwa świetliki, ale oba ciemne. – Dokąd teraz? – spytał szeptem Calum. – Posiedźmy tu i zaczekajmy, aż ktoś wejdzie do łazienki. Przycupnęliśmy oparci plecami o blanki, z kolanami podciągniętymi pod brodę, żeby było nam cieplej, i czekaliśmy. Spojrzałem na zegarek. Było prawie pięć po dziesiątej. Usłyszałem łomotanie i śmiechy dochodzące z dołu i odczułem pokusę, by dać sobie ze wszystkim spokój i zejść na dół, ale myśl, że u stóp drabiny będzie czekał na nas Angel, wystarczyła, bym

postanowił wstrzymać się jeszcze jakiś czas. Nagle w bliższym z dwóch świetlików rozbłysło światło i na powierzchnię dachu padł wydłużony żółty czworobok. Oczy Caluma dosłownie błysnęły. – To musi być ona. – Nagle się ośmielił. – Chodź. Przemknął po dachu do okienka. Pomyślałem, że skoro już tu jestem, to też sobie popatrzę. Ruszyłem więc za nim i kucaliśmy przez minutę czy dwie pod dolną krawędzią świetlika, zbierając się na odwagę, by unieść głowy i zajrzeć do łazienki. Słyszeliśmy odgłos płynącej wody; ktoś był w pomieszczeniu. – Ty pierwszy – powiedziałem. – Lepiej się pospiesz, zanim okno zaparuje i nie będziemy mogli niczego zobaczyć. Przez twarz Caluma przemknął cień troski. – Nie pomyślałem o tym. Podniósł się powoli, aż w końcu wspiął się na palce i zajrzał do środka. Usłyszałem głośne syknięcie i po chwili znów kucał przy mnie; minę miał jak chmura gradowa. Nigdy nie widziałem, by tak się wściekał. – Świnie! Pieprzone świnie! Przeklął chyba pierwszy raz w życiu. – Co jest? – Sam zobacz. – Znów westchnął oburzony. – Świnie! Więc zacząłem się podnosić, aż moja twarz znalazła się na poziomie okna. W tej chwili ktoś po drugiej stronie podniósł haczyk i pchnął szybę na zewnątrz. Znalazłem się oko w oko z wielką, krągłą kobietą o białej cerze w różowym czepku kąpielowym i niczym więcej. Przerażenie na jej obliczu było zapewne odbiciem mojego przerażenia. Nie bardzo wiem, czy usłyszałem jej krzyk, czy swój, ale oboje wrzasnęliśmy, tego jestem pewien, ona zaś zatoczyła się do tyłu i wpadła do wanny, a wielkie góry drżącego ciała wyparły hektolitry gorącej wody, która rozlała się po podłodze. Przez chwilę byłem jak sparaliżowany, spoglądając w szoku na tłustą nagą kobietę miotającą się w wannie. Miała dobrze ponad sześćdziesiąt lat. Musiała wyraźnie widzieć moją twarz w świetle łazienki, bo gapiła się na mnie, wciąż majtając w górze nogami. Nie miałem wielkiej ochoty oglądać tego, co się między nimi ukazywało, ale przyciągało to mój wzrok; patrzyłem z pełną grozy fascynacją. Kobieta wzięła głęboki, urywany oddech, który zakołysał jej potężnymi różowymi piersiami, po czym wrzasnęła z całych sił jak opętana. Myślałem, że mi rozerwie bębenki uszne. Ześliznąłem się po dachu i wylądowałem na Calumie. Oczy świeciły mu się jak reflektory. – Co się stało? Pokręciłem głową. – Nieważne. Musimy się stąd wynosić! Słyszałem, jak kobieta drze się: „Ratunku!” i „Gwałcą!”, i pomyślałem, że wyraża w tej chwili pobożne życzenia. Wzdłuż całego dachu zapalały się światła. Pobiegłem do miejsca, gdzie znajdowała się drabina; słyszałem za plecami tupot Caluma. Wcisnąłem się między blanki, odwróciłem i spuściłem w dół nogę, żeby odszukać górny szczebel, i po chwili uświadomiłem sobie, że go nie ma. – Cholera! – Co jest? – Calum sprawiał wrażenie przerażonego. – Zabrali drabinę. Sukinsyny. A więc na tym polegał ich plan. Zamknąć nas w pułapce, tu, na dachu. Musieli wiedzieć, że Anna nie będzie się kąpać tego dnia. Może nawet była z nimi w zmowie. Jednak żaden z nich nie przewidział, że zostaniemy dostrzeżeni przez kobietę, która się akurat kąpała. W sytuacji gdy

drabina zniknęła, utknęliśmy na dachu, a cały zamek został już zaalarmowany. Odkrycie naszej obecności było jedynie kwestią czasu, a wtedy dostalibyśmy za swoje. Wgramoliłem się z powrotem na dach; czułem, jak mój gniew zmaga się z oczekiwaniem straszliwego poniżenia. – Nie możemy tu zostać. – Calum ulegał panice. – Znajdą nas. – Nie mamy wyjścia. Nie da się zejść na dół, chyba że nagle wyrosną ci skrzydła. – Nie mogą nas złapać! Nie mogą! – Zaczął histeryzować. – Co powie moja matka? – I tym się w tej chwili martwisz, Calum? – O Boże, o Boże – powtarzał w kółko. – Musimy coś zrobić. Zaczął się przeciskać między blankami. Chwyciłem go. – Co robisz? – Jeśli spuścimy się do gzymsu, to będziemy mogli zeskoczyć na schody pożarowe. To tylko około trzech metrów. – Słowa te padły z ust chłopaka, który zaledwie dziesięć minut wcześniej oświadczył, że ma lęk wysokości. – Oszalałeś? To zbyt niebezpieczne. – Nie, damy radę. Na pewno. – Jezu, Calum, nie! Nie mogłem go jednak w żaden sposób powstrzymać. Wsparł się na dłoniach po obu stronach szczeliny i zaczął zsuwać w dół, aż odnalazł stopami gzyms. Zapalały się teraz światła w północnej wieży. Kobieta wciąż krzyczała, ale jej głos dobiegał z oddali. Ujrzałem ją w wyobraźni, jak biegnie gdzieś naga korytarzem, i wzdrygnąłem się. Zauważyłem, że Calum patrzy w dół, i gdy znów się odwrócił, jego twarz była w świetle księżyca trupio blada. Oczy spoglądały dziwnie; poczułem ucisk w żołądku. Wiedziałem, że coś się stanie. – Fin, myliłem się. Nie dam rady tego zrobić – oznajmił drżącym, pozbawionym tchu głosem. – Podaj mi rękę. – Nie jestem w stanie się ruszyć, Fin. Nie mogę. – Owszem, możesz. Podaj mi rękę, a ja cię wciągnę na dach. Ale on pokręcił głową. – Nie ma mowy. Nie mogę. Nie mogę. Patrzyłem z niedowierzaniem, jak się puszcza i znika mi sprzed oczu. Nie potrafiłem się poruszyć. Jakbym się przemienił w kamień. Najpierw martwa cisza, potem straszliwy łoskot schodów pożarowych w dole. Calum ani razu nie krzyknął. Upłynęło pełne trzydzieści sekund, nim odważyłem się spojrzeć w dół. Nie trafił w podest drugiego piętra i przeleciał przez całe następne; uderzył plecami o poręcz i zsunął się z niej na metalową kratę. Ciało miał wykrzywione pod dziwacznym kątem i się nie ruszał. Odczuwałem tę chwilę jako najgorszą w swoim życiu. Zamknąłem oczy i modliłem się żarliwie, bym się obudził. – Macleod! – dobiegł z dołu dźwięk mojego nazwiska. Usłyszałem stukot na schodach pożarowych. Otworzyłem oczy i zobaczyłem Angela na podeście. Znowu ustawił drabinę i manipulował przy niej, by ją wysunąć. Jej szczyt zachrobotał o mur tuż pod blankami. – Macleod! Ktoś wołał mnie z dołu. Wciąż stałem skamieniały, niczym granit, z którego wzniesiono mury zamku, jakbym miał tam utknąć na wieczność. Nie mogłem oderwać wzroku od leżącej, poskręcanej postaci Caluma, dziesięć metrów niżej. – Macleod! – ryknął niemal Angel.

Krew znów popłynęła przez moje żyły; zacząłem się trząść niepowstrzymanie, ale mimo wszystko mogłem się ruszyć. Z nogami jak galareta przecisnąłem się niczym automat między blankami i stanąłem na drabinie. Zacząłem schodzić szybciej, niebezpiecznie szybko; zimny metal parzył moje dłonie. Ledwie stanąłem na podeście, kiedy Angel chwycił mnie za kurtkę. Jego twarz dzieliły od mojej centymetry. Wyczuwałem w jego oddechu zastarzałą woń tytoniu i po raz kolejny tej nocy obryzgał mnie kropelkami śliny. – Nie powiesz ani słowa. Ani jednego pieprzonego słowa. Nigdy cię tu nie było, rozumiesz? – Nie odezwałem się, więc przysunął twarz jeszcze bliżej. – Rozumiesz? Skinąłem głową. – Dobra, schodź. Po schodach pożarowych. I nawet się nie oglądaj. Puścił mnie i zaczął włazić z powrotem przez okno, zostawiając drabinę tam, gdzie stała oparta o mur. Widziałem blade przerażone twarze w ciemnym wnętrzu budynku. Wciąż się nie ruszałem. Angel popatrzył na mnie ze złością z głębi pomieszczenia. I po raz pierwszy w życiu dostrzegłem na jego twarzy strach. Prawdziwy strach. – Jazda! Zatrzasnął okno. Odwróciłem się i zbiegłem po grzechoczących schodach pożarowych; dotarłem na podest pierwszego piętra. Tam się zatrzymałem. Musiałbym przestąpić przez Caluma, by dotrzeć do następnego odcinka schodów. Widziałem teraz jego twarz. Bladą i bez wyrazu, jakby spał. A potem zobaczyłem na metalu krew sączącą się z wolna z jego głowy, gęstą i ciemną niczym melasa. Gdzieś z dołu docierały głosy. Przy głównym wejściu zapłonęły światła. Ukląkłem i dotknąłem jego twarzy. Była ciepła, zobaczyłem też, że unosi mu się klatka piersiowa. Oddychał. Nic jednak nie mogłem dla niego zrobić. Wiedziałem, że znajdą go w ciągu zaledwie kilku minut, a wraz z nim i mnie, jeśli szybko stąd nie odejdę. Przeszedłem nad nim ostrożnie i zbiegłem po ostatnim odcinku schodów tak szybko, jak tylko zdołałem, przeskakując po kilka stopni naraz, a potem rzuciłem się ku zasłonie z drzew. Usłyszałem czyjś krzyk i tupot na żwirze, ale się nie obejrzałem i nie przestałem biec, aż dotarłem do mostu obok Community Centre. W oddali słyszałem zawodzenie syreny i zobaczyłem migoczące między drzewami niebieskie światło karetki jadącej w stronę zamku. Wychyliłem się poza balustradę, trzymając się mocno, by nie upaść, i zwymiotowałem do rzeki. W mroźnym lutowym powietrzu płynęły mi łzy po twarzy. Odwróciłem się i przebiegłem przez główną ulicę, by zacząć długi powolny trucht wzdłuż Mackenzie Street do Matheson Road. Prawie wszystkie okna były teraz ciemne i czułem się jak ostatnia żywa istota w całym Stornoway. Nim dotarłem do Ripley Place, usłyszałem sygnał karetki w drodze powrotnej z zamku do szpitala. Gdybym wierzył w cuda, poprosiłbym Boga, by sprawił cud, i to natychmiast. Może to moja wina, że nie poprosiłem. Może, gdybym to zrobił, Calumowi nic by się nie stało. ••• Widziałem go wtedy po raz ostatni i od tamtego czasu żyję z tym finalnym wspomnieniem. Piegi na kredowobiałej twarzy. Gęste rude loki. Krew jak melasa na metalu. Nieprawdopodobne skręcenie ciała w świetle księżyca. Przetransportowano go drogą powietrzną na oddział specjalistyczny w Glasgow. Pocztą pantoflową dowiedzieliśmy się, że złamał sobie kręgosłup i że nigdy już nie będzie chodził. Nie wrócił do szkoły, pozostając przez kilka pierwszych miesięcy na lądzie stałym w celu intensywnej rehabilitacji. Zdumiewające, jak szybko czas zasklepia świeżą skórą otwarte rany. Kiedy stało się jasne, że prawdziwe okoliczności tego wydarzenia nie zostaną ostatecznie ujawnione, nowe wspomnienia zaczęły zakrywać te dawne niczym błona i biedny Calum zniknął

z naszych myśli. Jak stara rana, która boli tylko wtedy, gdy się o niej myśli. Więc się tego nie robi. W każdym razie nie świadomie. Jeśli tylko można tego uniknąć.

ROZDZIAŁ 14 I

Zapukał do drzwi, ale monotonny klekot krosien trwał nieprzerwanie. Fin odetchnął głęboko i zaczekał, aż zapadnie cisza oznaczająca zmianę czółenka. Potem znów zapukał. Najpierw odpowiedziało mu milczenie, a po chwili odezwał się jakiś głos, nakazujący, żeby wejść. Wnętrze szopy było rupieciarnią, składowiskiem wszystkiego, co można sobie tylko wyobrazić. Stary rower, kosiarka, przycinarka, narzędzia ogrodnicze, sieć rybacka, kabel elektryczny. Krosna stały w narożniku, na ścianach znajdowały się półki, a na nich przybory i sterty różnobarwnej przędzy wełnianej, wszystko w zasięgu ręki tkacza. Można było tam bez trudu poruszać się na wózku; Calum siedział przy krosnach zaopatrzonych w dwa wystające uchwyty przy obu dłoniach. Fin był zszokowany. Calum bardzo utył. Jego delikatna niegdyś sylwetka miała teraz zaokrąglone ramiona i znaczne rozmiary. Podbródek wspierał się na obfitym wałku ciała, a rude włosy zniknęły niemal bez śladu. Resztki były krótko przycięte, choć wciąż zachowywały dawną barwę. Blada skóra, która nigdy nie zaznała słońca, wyglądała na wyblakłą, prawie niebieskawobiałą. Nawet piegi, tak niegdyś wyraziste, jakby spłowiały. Calum spojrzał spod przymrużonych powiek na przybysza stojącego w świetle wpadającym przez drzwi; w jego zielonych oczach można było dostrzec podejrzliwość i nieufność. – Kto to? Fin odsunął się od drzwi. – Witaj, Calum. Dopiero po chwili Fin się zorientował, że Calum go poznaje. Dostrzegł też w jego oczach zaskoczenie, nim znów pokryły się szklistością niczym kataraktą. – Witaj, Fin. Oczekuję cię od dwudziestu lat. Nie spieszyłeś się. Fin wiedział, że nie ma żadnej wymówki. – Przepraszam. – Za co? To nie była twoja wina. Tylko mój głupi pomysł. I, jak widzisz, nie miałem ostatecznie skrzydeł. Fin skinął głową. – Jak sobie radzisz? – Wiedział, że to głupie pytanie. Zadał je tylko dlatego, że nic innego nie przychodziło mu do głowy. – A jak myślisz? – Nie mam pojęcia. – Pewnie, że nie. Jeśli nie przytrafiło ci się coś takiego, to nie potrafisz sobie wyobrazić, że człowiek nie może zapanować nad własnymi jelitami i pęcherzem. Że go przewijają jak niemowlę, kiedy się zapaskudzi. Nie uwierzyłbyś, jak można otrzeć sobie tyłek, siedząc na nim cały dzień. A seks? – Z jego ust dobyło się parsknięcie przypominające gorzki śmiech. – No cóż, wciąż jestem prawiczkiem, oczywiście. Nie mogę nawet zwalić konia. Nie znalazłbym tego draństwa, nawet gdybym chciał. A ironia polega na tym, że właśnie o to chodziło. O seks. – Urwał, zagubiony nagle w jakimś odległym wspomnieniu. – Nie żyje, wiesz? Fin zmarszczył czoło.

– Kto? – Sprzątaczka Anna. Zginęła w wypadku motocyklowym lata temu. A ja, wielka góra słoniny uwięziona na tym wózku, wciąż żyję. Nie wydaje się to sprawiedliwe, co? – Oderwał wzrok od Fina i skończył nawijać przędzę na czółenko, a potem wsunął je do bębna. – Dlaczego się tu zjawiłeś, Fin? – Jestem teraz policjantem. – Słyszałem. – Prowadzę śledztwo w sprawie zabójstwa Angela Macritchiego. – Ach, więc nie przyszedłeś tu ze względu na moje towarzystwo. – Przyjechałem na wyspę z powodu morderstwa. Przyjechałem tu, bo powinienem był to zrobić dawno temu. – Pozbyć się upiorów przeszłości, co? Ukoić sumienie, które nie daje spokoju? – Może. Calum wyprostował się i spojrzał Finowi prosto w oczy. – Wiesz, najśmieszniejsze w tym wszystkim jest to, że moim jedynym prawdziwym przyjacielem był przez te lata Angel Macritchie. Pieprzona niespodzianka, co? – Twoja matka powiedziała mi, że to on zbudował tę szopę. – Och, nie tylko. Przerobił cały dom, tak żeby do każdego pomieszczenia dało się wjechać na wózku. Urządził ten ogród i ułożył kamienną ścieżkę, żebym mógł siedzieć na dworze. – Wzruszył ramionami. – Co nie znaczy, bym kiedykolwiek miał na to ochotę. – Dotknął uchwytów po obu stronach swojego warsztatu. – Przystosował krosna do ręcznej obsługi, zrobił takie sprytne połączenie z pedałami. – Zaczął przesuwać dźwignią tam i z powrotem, a czółenka pomknęły przez splot tkaniny, kółka i trybiki zazębiły się, wprawiając w ruch skomplikowane urządzenie. – Bystry facet – oznajmił podniesionym głosem z powodu hałasu maszyny. – O wiele bystrzejszy, niż się nam zdawało. – Puścił uchwyty i krosna znieruchomiały. – Niewiele mam z tego tkania. Oczywiście jest emerytura matki i trochę pieniędzy, które zostały z odszkodowania, ale ciężko związać koniec z końcem, Fin. Angel pilnował, żeby niczego nam nie brakowało. Nigdy nie przyszedł z pustymi rękoma. Łosoś, królik, jeleń. No i oczywiście co roku miał dla nas sześć głuptaków. Sam je przyrządzał. – Wziął czółenko z drewnianego wieszaka zaczepionego o oparcie wózka i zaczął się nim bawić odruchowo. – Z początku, kiedy mnie odwiedzał, robił to prawdopodobnie z poczucia winy. I chyba się spodziewał, że będę miał do niego żal. – A nie miałeś? Calum pokręcił głową. – Niby dlaczego? Nie zawlókł mnie siłą na ten dach. Jasne, próbował zrobić ze mnie idiotę, ale to ja sam z siebie zrobiłem idiotę. Zabrał drabinę, ale nie zepchnął mnie z dachu. Spanikowałem. Byłem głupi. Mogę mieć pretensje tylko do siebie. Fin dostrzegł, że Calumowi zbielały kostki, kiedy jego palce zacisnęły się na czółenku, nim włożył je na miejsce. – A potem zrozumiał, że go nie winię; mógł sobie dać spokój i więcej nie przychodzić. Sumienie czyste. Nie zrobił tego jednak. Gdybyś mi kiedyś powiedział, że zaprzyjaźnię się z Angelem Macritchiem, to odparłbym, że ci odbiło. – Pokręcił głową, jakby wciąż sam nie mógł w to uwierzyć. – Ale tak się właśnie stało. Przychodził co tydzień, żeby pracować w ogrodzie. Siedzieliśmy godzinami i gadaliśmy. O wszystkim. Urwał i pogrążył się w milczeniu, którego Fin nie miał odwagi przerwać. Potem nagle Calumowi do oczu napłynęły łzy, rozmazując ich zieleń. Fin był poruszony. Calum spojrzał na

dawnego przyjaciela ze szkoły. – Nie był złym człowiekiem. Nie do końca. – Próbował otrzeć łzy. – Lubił, kiedy ludzie myśleli, że jest twardzielem, ale on tylko traktował ich tak, jak życie potraktowało jego. Coś w rodzaju odwetu. Dostrzegałem w nim inną stronę, której nikt chyba nie zauważał, nawet jego własny brat. Coś, co pokazywało, jaki mógłby być w innych okolicznościach, w innym życiu. – W jego oczach znów błysnęły łzy i potoczyły się po policzkach. Duże, milczące, niespieszne łzy. – Nie wiem, co bez niego pocznę. – Zamrugał z wysiłkiem i wyjął chusteczkę, żeby wytrzeć twarz. Zdobył się na uśmiech, który przypominał grymas. – W każdym razie… – W jego głosie zabrzmiała nuta goryczy. – Dobrze, że wpadłeś. Zajrzyj, jeśli będziesz kiedyś w pobliżu. – Calum… – Idź już, Fin. Po prostu idź. Proszę. Fin obrócił się niechętnie w stronę drzwi i zamknął je cicho za sobą. Usłyszał, że krosna znów pracują. Klik-klak, klik-klak. Wrzosowisko za wzgórkiem torfu tonęło w blasku słońca, szyderczego słońca, które tylko potęgowało przygnębienie Fina. Trudno mu było sobie wyobrazić, o czym przez te wszystkie lat mogli ze sobą rozmawiać Calum i Angel. Co do jednego nie miał żadnych wątpliwości. Ktokolwiek zamordował Angela, z pewnością nie był to Calum. Ten biedny kaleki tkacz zapewne jako jedyny na świecie wylał łzę z powodu śmierci Macritchiego. II

Kiedy zjeżdżał ze wzgórza, na niebie pojawiało się coraz więcej błękitu poznaczonego strzępiastymi łatami chmur gnanych znad Atlantyku. Ziemia w dole była wiecznie ruchomą pstrokacizną blasku słonecznego i cienia, które ścigały się nawzajem przez machair upstrzony zagrodami i chatami, płotami i owcami. Ocean po prawej stronie był twardym, jasnym, stalowym zwierciadłem nieba. Minął zagrodę rodziców i poczuł przytłaczający smutek na widok zapadniętego dachu. Do jego resztek przylegało tylko kilka porośniętych mchem płytek. Białe niegdyś ściany pokrywały teraz smugi pleśni i alg. Okna zniknęły. Drzwi wejściowe były uchylone, za nimi widniała mroczna, porzucona skorupa domu. Ogołocono go nawet z desek podłogowych. Pozostał tylko ślad fioletowej barwy, przywierający uparcie do framugi. Oderwał wzrok od domu i znów skupił się na drodze, wciskając mocniej pedał gazu. Oglądanie się za siebie nie przynosi nic dobrego, nawet jeśli człowiek nie ma pojęcia, dokąd zmierza. Dostrzegł kogoś w ogrodzie za domem Artaira, jakąś postać, która schylała się pod uniesioną maską starego mini. Fin przyhamował i skręcił na podjazd. Postać wyprostowała się i odwróciła, słysząc chrzęst opon na żwirze. Fin sądził przez chwilę, że ta osoba w kombinezonie roboczym to Marsaili, ale nie poczuł się rozczarowany, gdy się okazało, że to Fionnlagh. Przekręcił kluczyk w stacyjce i wysiadł z samochodu. Poprzedniego dnia wieczorem nie widział w ciemności wraków zgromadzonych w ogrodzie, nie zauważył ich też rano, kiedy wychodził pospiesznie z domu. Było ich pięć, zardzewiałych i zdemontowanych części walających się w trawie niczym pradawne kości martwych od niepamiętnych czasów zwierząt. Obok Fionnlagha stała na ziemi otwarta skrzynka z narzędziami. W czarnych od smaru dłoniach trzymał klucz do nakrętek, na twarzy też miał tłuste smugi. – Cześć – powiedział, kiedy Fin się do niego zbliżył. Fin wskazał głową mini. – Uruchomiłeś go już?

Fionnlagh wybuchnął śmiechem. – Skąd. Chyba za długo stał na kołkach. Próbuję podtrzymać w nim te resztki żywota. – Upłynie trochę czasu, zanim wyjedzie na drogę, co? – To będzie cud. – Ostatni krzyk mody, te mini. – Fin przyjrzał się uważnie pojazdowi. – Czy to minicooper? – Oryginalny. Kupiłem go za piątaka na złomowisku w Stornoway. Więcej mnie kosztowało, żeby go tu ściągnąć. Mama powiedziała, że jak go uruchomię, to opłaci mi kurs prawa jazdy. Kiedy mówił, Fin miał okazję przyjrzeć mu się dokładniej. Był drobnej budowy, jak matka, i jak ona miał żywe oczy. I tak samo figlarne. – Złapałeś tego zabójcę? – Niestety nie. Mama w domu? – Poszła do sklepu. – Aha. – Fin skinął głową i przez chwilę panowało między nimi niezręczne milczenie. – Byłeś już w gabinecie, żeby dać próbkę DNA? Na twarzy chłopca pojawił się grymas opryskliwości, jak cień. – Byłem. I tak bym się od tego nie wykręcił. – Jak tam komputer? Cień zniknął, twarz znów się rozjaśniła. – Doskonale. Dzięki, Fin. Sam bym nigdy na to nie wpadł. Dziesiątka jest genialna. Pół dnia kopiowałem płyty CD na iTunes. – Będziesz potrzebował iPoda, żeby je odtwarzać. Chłopiec uśmiechnął się ze smutkiem. – Wiesz, ile kosztują? Fin roześmiał się. – Tak, wiem. Ale shuffle jest całkiem tani. Fionnlagh skinął głową, po czym obaj znów pogrążyli się w niezręcznym milczeniu. Po chwili Fin spytał: – Jak długo mamy nie będzie? – Nie wiem. Pewnie z pół godziny. – No to poczekam. – Zawahał się. – Może przejdziemy się po plaży? Przydałby mi się zdrowy powiew świeżego powietrza. Rozjaśni mi umysł. – Jasne. I tak niewiele zrobię przy tym gruchocie. Daj mi chwilę, żebym mógł się trochę umyć i wyskoczyć z tego kombinezonu. Będę musiał powiedzieć babci, dokąd idę. Zebrał narzędzia do skrzynki i zaniósł do domu. Fin obserwował go i zadawał sobie pytanie, dlaczego tak się torturuje. Nawet jeśli Fionnlagh był jego biologicznym synem, to i tak wciąż był chłopakiem Artaira. Artair powiedział mu tamtego ranka: „Nie miało to znaczenia przez siedemnaście lat, dlaczego, kurwa, miałoby być inaczej teraz?”. I nie mylił się. Jeśli zawsze tak było, to czy świadomość tego faktu robiła jakąkolwiek różnicę? W jakimś sensie tak. Kopnął czubkiem buta grudkę trawy. Znów pojawił się Fionnlagh; miał na sobie dżinsy, adidasy i świeżą białą bluzę od dresu. – Nie możemy długo spacerować. Babcia nie lubi zostawać sama. Fin skinął głową i obaj ruszyli wzdłuż urwiska ku wąwozowi, którym Fin i Atrair jako chłopcy schodzili na plażę. Fionnlagh pokonywał go bez trudu, nie wyjął nawet rąk z kieszeni, dopóki nie zaliczył jednym skokiem ostatniego metra, który dzielił go od płaskiej, lekko przechylonej płyty gnejsu, gdzie młody Fin kochał się kiedyś z Marsaili. Dla niego zejście na skalisty występ było trochę trudniejsze niż przed osiemnastu laty; został w tyle, podczas gdy

Fionnlagh zeskakiwał pewnie ze śliskich czarnych klinów na plażę. Zaczekał na piasku, żeby Fin mógł go dogonić. – Mama powiedziała, że chodziliście kiedyś ze sobą. – To było dawno temu. – Zbliżyli się do wody i skierowali w stronę Port. – Więc dlaczego zerwaliście? Fin poczuł się odrobinę zakłopotany bezpośredniością chłopca. – Och, wiesz, ludzie tak robią. – Roześmiał się, przypomniawszy coś sobie nagle. – Prawdę mówiąc, zerwaliśmy dwukrotnie. Za pierwszym razem mieliśmy tylko osiem lat. – Osiem? – spytał z niedowierzaniem Fionnlagh. – Chodziliście ze sobą, jak mieliście osiem lat? – No, nie nazwałbym tego chodzeniem. Łączyła nas sympatia. Od pierwszego dnia szkoły. Odprowadzałem ją do domu na farmie. Jej rodzice wciąż tam mieszkają? – Pewnie. Ale rzadko ich widujemy. Fin był zaskoczony i czekał, aż chłopak coś wyjaśni, ale ten nie zrobił tego, tylko spytał: – Więc dlaczego zerwaliście w wieku ośmiu lat? – Och, to była moja wina. Twoja mama przyszła pewnego dnia w okularach. Koszmarnych. Były niebieskie i miały szkła tak grube, że jej oczy wyglądały jak piłki golfowe. Ten namalowany przez Fina obraz rozbawił Fionnlagha. – Jezu, musiały jej dodać atrakcyjności – rzucił ze śmiechem. – Właśnie. I oczywiście wszyscy w klasie zaczęli się z niej naśmiewać. Czworo oczu, gogle, tego rodzaju rzeczy. Wiesz, jak bezlitosne potrafią być dzieciaki. – Jego uśmiech przygasł, pojawił się smutek. – Nie zachowałem się wiele lepiej. Czułem się zażenowany w jej towarzystwie. Unikałem jej na podwórzu szkolnym, przestałem ją odprowadzać do domu. Myślę, że biedaczka nie brała tego lekko. Bo była ładną małą dziewczynką, ta twoja mama. Bardzo pewną siebie. I wielu chłopaków w klasie cholernie mi zazdrościło. Ale wszystko to się skończyło, kiedy zaczęła nosić okulary. – Nawet teraz, kiedy to sobie przypomniał, poczuł ukłucie bólu i melancholii. Biedna Marsaili przeszła przez piekło, a on był taki okrutny. – Dzieciaki. Nie mają pojęcia, jak głęboko potrafią ranić. – I tylko tyle? Przestaliście być parą? – Mniej więcej. Twoja mama chodziła za mną jakiś czas. Ale kiedy widziałem, że zbliża się do mnie na podwórzu, od razu zaczynałem z kimś rozmawiać albo przyłączałem się do gry w piłkę. Zawsze wychodziłem ze szkoły pierwszy, żebym nie musiał jej odprowadzać. Czasem odwracałem się w klasie, a ona patrzyła na mnie dużymi sarnimi oczami. Okulary leżały przed nią na ławce. O Jezu… – Nagle powróciło coś, o czym nie myślał od ponad dwudziestu lat. – Była jeszcze ta historia w kościele. – Wspomnienie pojawiło się wyjątkowo wyraźne, w każdym detalu. Fionnlagh był zaintrygowany. – O co chodzi? Co się stało w kościele? – O Boże… – Fin potrząsnął głową, uśmiechając się ze skruchą. – Tyle że Bóg nie miał z tym wiele wspólnego. – Napływająca fala zmusiła ich do ucieczki w głąb plaży. – Moi rodzice żyli wtedy jeszcze, a ja musiałem chodzić co niedziela do kościoła. Dwa razy. Zawsze brałem ze sobą słodycze w plastikowej tubce. Polo Fruits czy coś takiego. To był rodzaj zabawy, żeby zabić nudę. Przekonać się, czy dam radę wyciągnąć je z kieszeni i czy mnie nie przyłapią, a potem ssać je, aż się rozpuszczą, tak żeby nikt tego nie zauważył. Myślę, że odnosiłem takie małe sekretne zwycięstwo przeciwko religii, jeśli udawało mi się pochłonąć zawartość całej paczki i nikt się w tym nie zorientował. Choć wątpię, czy wtedy tak o tym myślałem. Fionnlagh uśmiechnął się szeroko.

– Nie służyło to chyba zębom. – Zgadza się – przyznał Fin i przesunął językiem po plombach. – Jestem pewien, że pastor wiedział doskonale, co kombinuję, tyle że nigdy mnie nie przyłapał. Czasem przykuwał mnie do miejsca stalowym wzrokiem, a ja dławiłem się śliną, starając się nie przełykać i czekając, aż spojrzy w inną stronę. W każdym razie pewnej niedzieli podczas modlitwy próbowałem wsunąć sobie cukierek w usta. Wiesz, to był jeden z tych koszmarnie długich pacierzy, które odmawiają starsi blisko ołtarza. I upuściłem tubkę na podłogę. Gołe deski, głośny stukot, a to draństwo potoczyło się na środek przejścia między ławkami. Oczywiście wszyscy to usłyszeli, nie wyłączając tych na chórze, który w tamtych czasach był zatłoczony do ostatniego miejsca. I wszyscy otworzyli szeroko oczy. Nie było chyba nikogo, kto nie zauważyłby tej tubki ze słodyczami. Nie wyłączając starszych i księdza. Modlitwa urwała się w pół słowa i zawisła w powietrzu niczym wielki znak zapytania. Nigdy w życiu nie doświadczyłem tak długiej ciszy. I wiedziałem, że nie mogę odzyskać cukierków tak, żeby nikt się nie zorientował, że są moje. I wtedy z ławek po drugiej stronie wyskoczyła jakaś mała postać i chwyciła tubkę. – Moja mama? – Twoja mama. Marsaili podniosła te słodycze na oczach wiernych, żeby wziąć winę na siebie. Musiała zdawać sobie doskonale sprawę, że pakuje się w koszmarne kłopoty. Jakieś dziesięć minut później uchwyciłem jej spojrzenie. Patrzyły na mnie przez te ogromne szkła duże, podobne do piłek golfowych oczy, szukając w mojej twarzy choć cienia wdzięczności, jakiegoś uznania dla jej gestu. Ale ja tylko odczuwałem ogromną ulgę, że uniknę lania, i szybko spojrzałem w inną stronę. Nie chciałem nawet, żeby ktoś mnie z nią skojarzył. – Drań z ciebie. Fin odwrócił się do chłopca, który patrzył na niego niby żartobliwie, ale jednocześnie szczerze. – Tak, chyba byłem draniem. Wstyd mi to przyznać, ale nie mogę temu zaprzeczyć. I nie mogę tego cofnąć ani zrobić nic innego. Tak się po prostu stało. Biedna Marsaili. Naprawdę musiała być we mnie zakochana. W jakiś niewytłumaczalny sposób, ku jego głębokiemu zażenowaniu, świat stracił nagle ostrość. Fin odwrócił szybko głowę i spojrzał w stronę zatoki, starając się za wszelką cenę zapanować nad łzami, które napływały mu do oczu. – To smutna historia – zauważył chłopak. Fin potrzebował chwili, żeby się uspokoić. – Ignorowałem ją przez cztery kolejne lata, mniej lub bardziej. – Był teraz zanurzony w świecie dzieciństwa, który niemal pogrzebał. – Prawie zapomniałem, że kiedykolwiek coś nas łączyło. A potem była potańcówka na zakończenie szkoły podstawowej. Zaprosiłem dziewczynę z latarni morskiej, nazywała się Irene Davis. Nie byłem w wieku, kiedy człowiek tak bardzo się interesuje dziewczynami, ale musiałem kogoś poprosić, więc poprosiłem Irene. Nie pomyślałem nawet o twojej mamie, dopóki nie dostałem od niej listu. Przyszedł dwa dni przed potańcówką. – Wciąż widział duże smutne gryzmoły, ciemnoniebieski atrament na jasnoniebieskim papierze. – Nie mogła zrozumieć, dlaczego zaprosiłem Irene zamiast niej. Sugerowała, że nie jest jeszcze za późno, że mogę zmienić zdanie. I że problem z Irene można rozwiązać, po prostu pójdzie z twoim tatą zamiast ze mną. Podpisała się „Dziewczyna z farmy”. Ale było oczywiście za późno. Nie mogłem się wycofać, jeśli chodzi o Irene, nawet gdybym chciał. Ostatecznie to twój tata zabrał mamę na tę zabawę. Dotarli do końca plaży i stali w cieniu hangaru, w którym zamordowano Angela. – Cała ta historia dowodzi, jak mało człowiek wie w tym wieku. Kilka lat później ja i twoja mama kochaliśmy się w sobie na zabój i zamierzaliśmy spędzić resztę życia razem.

– I co się stało? Fin uśmiechnął się i pokręcił głową. – Dosyć. Musisz pozostawić nam parę sekretów. – Och, daj spokój. Nie możesz tak tego zakończyć. – Owszem, mogę. – Fin zawrócił i ruszył z powrotem ku skałom. Fionnlagh pospieszył za nim i dogonił go, depcząc po własnych śladach. – Więc jakie masz plany, Fionnlagh? Skończyłeś z nauką? Chłopiec skinął ponuro głową, kopiąc muszlę, która potoczyła się po zbitym piasku. – Tata próbuje mi załatwić pracę w stoczni. – Nie jesteś zachwycony. – Nie. – Więc co chcesz robić? – Chcę zwiać z tej cholernej wyspy. – To czemu tego nie robisz? – A dokąd miałbym wyjechać? Co bym robił? Nie znam nikogo na stałym lądzie. – Mnie znasz. Chłopak zerknął na Fina. – Owszem, od pięciu minut. – Posłuchaj, Fionnlagh. Może teraz tak nie myślisz, ale to magiczne miejsce. – A kiedy chłopak spojrzał na niego dziwnie, dodał: – Chodzi o to, że tego nie doceniasz, dopóki stąd nie wyjedziesz. – Sam zaczął to sobie dopiero uświadamiać. – I jeśli nie wyjedziesz, jeśli zostaniesz tu na całe życie, to twój obraz świata może być fałszywy. Dostrzegam to u wielu miejscowych. – Takich jak mój tata? Fin spojrzał na Fionnlagha, ale ten patrzył uparcie przed siebie. – Niektórzy ludzie nie mają szansy wyjechać albo z niej nie korzystają, kiedy się nadarza. – Ty wyjechałeś. – Nie mogłem się doczekać. – Fin parsknął śmiechem. – Nie będę zaprzeczał, że warto się stąd wydostać. Ale dobrze jest wrócić. Fionnlagh spojrzał na niego uważnie. – Więc wracasz, prawda? Fin uśmiechnął się i pokręcił głową. – Prawdopodobnie nie. Co nie znaczy, że nie chciałbym. – Więc gdybym wyjechał, to co bym robił? – Mógłbyś pójść do college’u. Gdybyś uzyskał odpowiednie wyniki, mógłbyś iść na uniwersytet. – A policja? Fin się zawahał. – To dobra praca, Fionnlagh, ale nie dla każdego. Jesteś zmuszony oglądać coś, czego wolałbyś nie widzieć. Najgorszą stronę ludzkiej natury. I jej konsekwencje. Rzeczy, których w żaden sposób nie możesz zmienić, ale z którymi wciąż musisz się zmagać. – To zachęta? Fin się roześmiał. – Może nie. Ale ktoś to musi robić. Poza tym w policji jest paru porządnych ludzi. – Dlatego stamtąd odchodzisz? – Czemu tak uważasz? – Mówiłeś, że studiujesz na uniwersytecie otwartym. – Niewiele ci umyka, co? – Fin uśmiechnął się w zamyśleniu. – Powiedzmy, że rozważam

różne możliwości. Dotarli prawie do skał. – Jesteś żonaty? – spytał Fionnlagh. Fin skinął głową. – Dzieci? Fin długo zwlekał z odpowiedzią. Zbyt długo. Ale zaprzeczenie nie przyszło mu tak łatwo jak w rozmowie z Artairem. W końcu odparł: – Nie. Fionnlagh wspiął się na skały i odwrócił, żeby pomóc Finowi, który ujął wyciągniętą rękę i podciągnął się, po czym stanął obok chłopca. – Dlaczego nie mówisz mi prawdy? – spytał Fionnlagh. I znów Fin poczuł się zaskoczony bezpośredniością nastolatka. Cecha, którą Fionnlagh odziedziczył po matce. – Dlaczego sądzisz, że nie mówię prawdy? – A mówisz? Fin spojrzał mu prosto w oczy. – Czasem człowiek nie chce mówić o sobie pewnych rzeczy. – Dlaczego? – Bo wtedy o nich myśli, a to może boleć. – W jego głosie pojawił się ostry ton. Zauważył, że chłopak zareagował i skulił się w sobie. Westchnął. – Miałem syna. Osiem lat. Nie żyje. – Co się stało? Pragnienie, by tłumić wszystko w sobie, nie mogło się oprzeć nieustępliwym pytaniom chłopca. Fin przykucnął przy krawędzi rozlewiska skalnego, na którego szklistej powierzchni błyskały promienie słońca, po czym przesunął palcem po ciepłej słonej wodzie; ku miniaturowym brzegom sadzawki popłynęły świetliste fale. – Wypadek, kierowca uciekł. Moja żona i Robbie przechodzili właśnie przez ulicę. Nie była nawet ruchliwa. Ten samochód wyjechał nagle zza rogu, i koniec. Uderzył obydwoje. Żonę wyrzuciło w górę, spadła na maskę. To ją prawdopodobnie ocaliło. Robbie dostał się pod koła. Kierowca zatrzymał się tylko na sekundę. Przypuszczamy, że był pod wpływem alkoholu, bo niemal od razu dodał gazu i zwiał. Żadnych świadków. Nikt nie widział numerów rejestracyjnych. Nie dorwaliśmy go. – Jezu – powiedział cicho Fionnlagh. – Kiedy to się stało? – Ponad miesiąc temu. Fionnlagh przykucnął obok niego. – Tak mi przykro, Fin. Przepraszam, że musiałeś przeżywać to jeszcze raz. Przeze mnie. Fin machnął ręką. – Nie bądź niemądry, synu. Skąd miałeś wiedzieć? – Kiedy wymówił to słowo, „synu”, poczuł drgnienie serca. Zerknął na Fionnlagha, ale chłopak wydawał się zamyślony. Fin znów spojrzał na wodę i dostrzegł jakiś ruch. – Tam jest krab. Łapaliśmy je tu z twoim tatą dziesiątkami. – Tak, przynosił mi ich mnóstwo, kiedy byłem mały. Fionnlagh podciągnął rękawy, chcąc wsunąć dłonie do wody i schwytać skorupiaka. Fin zauważył, zszokowany, paskudne fioletowe sińce na obu przedramionach chłopca. Złapał go za nadgarstek. – Gdzie, u licha, to sobie zrobiłeś? Fionnlagh się skrzywił i cofnął rękę.

– Uderzyłem się. – Opuścił rękawy, żeby zakryć widoczne ślady, i wstał. – Przepraszam. – Fin nie mógł opanować niepokoju. – Koszmarnie to wygląda. Co się stało? Fionnlagh wzruszył ramionami. – Nic szczególnego. Poobijałem się trochę, kiedy wkładałem nowy silnik do mini. Nie powinienem był robić tego sam. – Rzeczywiście. – Fin wstał. – Do takiej roboty potrzeba odpowiedniego sprzętu i pomocy. – Teraz to wiem. Fionnlagh przeskoczył bez trudu przez skały i ruszył pod górę wąskim wąwozem. Fin podążył za nim, nie mogąc się uwolnić od wrażenia, że zatruł odrobinę ich wzajemne relacje. Kiedy jednak dotarli na szczyt urwiska, było tak, jakby nic się nie wydarzyło. Fionnlagh wskazał drogę. Na wzgórze wspinało się srebrne renault. – To pani Mackelvie. Podrzuciła mamę do sklepu. Już wracają. Ścigamy się? Fin wybuchnął śmiechem. – Co? Jestem od ciebie ze dwa razy starszy. – No to dam ci fory. Minutę. Fin patrzył przez chwilę na chłopca, potem się uśmiechnął. – Dobra. I ruszył biegiem wzdłuż krawędzi klifu, następnie skręcił, by pokonać zbocze prowadzące w stronę domu. Właśnie wtedy zaczęło mu iść kiepsko, nogi zrobiły się jak z ołowiu, w płucach złaknionych tlenu świszczało. Widział pagórek torfu i słyszał powarkujący silnik renault stojącego na ścieżce. Był już blisko. Dotarł do pagórka i zobaczył Marsaili, która szła podjazdem z dwiema torbami w rękach, i samochód wspinający się na zbocze. Dostrzegła go niemal w tym samym momencie i przystanęła, patrząc na niego ze zdziwieniem. Uśmiechnął się. Czuł, że pokona chłopaka i że dotrze do domu pierwszy. Jednak w ostatniej chwili Fionnlagh przemknął obok niego; śmiał się i w ogóle nie był zdyszany. Odwrócił się na ścieżce, kiedy Fin przystanął i pochylony wsparł dłonie na udach, łapiąc spazmatycznie powietrze. – No dalej, staruszku. Co cię zatrzymało? Fin spojrzał na niego ze złością i zauważył, że Marsaili się uśmiecha. – Właśnie, staruszku. Co cię zatrzymało? – Osiemnaście lat różnicy – odparł Fin zziajany. W domu zaczął dzwonić telefon. Marsaili zerknęła na drzwi kuchenne, a Fin dostrzegł w jej oczach troskę. – Odbiorę – powiedział Fionnlagh i pokonując po dwa stopnie naraz, zniknął w domu. Po chwili dzwonienie ustało. Fin zauważył, że Marsaili na niego patrzy. – Co ty tu robisz? Wzruszył ramionami, wciąż łapiąc oddech. – Byłem akurat w okolicy. Widziałem się z Calumem. Skinęła głową, jakby jego słowa wszystko wyjaśniały. – Lepiej wejdź do środka. Ruszył za nią ścieżką, a potem schodami do kuchni. Postawiła torby na stole; słyszeli głos chłopca docierający z salonu. Wciąż rozmawiał przez telefon. Marsaili nalała wody do czajnika. – Herbaty? – spytała. – Z chęcią. Stał nieporadnie, przyglądając się, jak włącza elektryczny czajnik i wyjmuje dwa kubki

z szafki ściennej. Oddech mu się trochę uspokoił. – Mam tylko herbatę w torebkach, jeśli ci to nie przeszkadza. – Doskonale. Włożyła do kubków po saszetce, po czym odwróciła się, oparła o blat i spojrzała na Fina. Słyszeli, jak Fionnlagh odkłada słuchawkę, a potem idzie do swojego pokoju na górze. Wciąż patrzyła na Fina, spojrzenie jej niebieskich oczu było przenikliwe, badawcze, niepokojące. Czajnik popiskiwał i posykiwał, podgrzewając wodę. Drzwi nie były do końca zamknięte i Fin słyszał pogwizdywanie wiatru wokół framugi. – Dlaczego się wtedy nie przyznałaś, że jesteś w ciąży? – spytał. Zamknęła oczy, a on przez chwilę czuł się uwolniony od jej spojrzenia. – Wiem, że Artair ci powiedział. Nie miał prawa tego robić. – Miałem prawo wiedzieć. – Nie miałeś prawa do niczego. Po tym, jak… – Urwała, a on zauważył, że stara się odzyskać spokój. – Nie było cię tutaj. Artair był. – Znowu przykuła go spojrzeniem niebieskich oczu, a on poczuł się usidlony, nagi. – Kochałam cię, Finie Macleodzie. Od pierwszego dnia, kiedy usiadłeś obok mnie w szkole. Kochałam cię nawet wtedy, kiedy zachowywałeś się jak drań. Kochałam cię przez te wszystkie lata twojej nieobecności. I nadal będę cię kochać, gdy już wyjedziesz. Pokręcił głową, nie mając pojęcia, co powiedzieć, wreszcie spytał niezgrabnie: – Co poszło nie tak? – Nie kochałeś mnie dostatecznie mocno. Nie jestem nawet pewna, czy w ogóle mnie kochałeś. – A Artair cię kochał? W jej oczach błysnęły łzy. – Nie rób tego, Fin. Nie próbuj nawet poruszać tego tematu. Pokonał dzielącą ich odległość trzema krokami i położył jej dłonie na ramionach. Odwróciła głowę. – Marsaili… – Proszę – szepnęła, jakby wiedząc, co za chwilę jej powie: że on też zawsze ją kochał. – Nie chcę tego słyszeć. Nie teraz, Fin, nie po tych wszystkich zmarnowanych latach. – Znów się odwróciła i napotkała jego wzrok. Ich twarze dzieliły centymetry. – Nie zniosłabym tego. Pocałowali się, zanim oboje zdążyli zdać sobie z tego sprawę. Nie było w tym żadnej świadomej decyzji, tylko odruch. Krótkie spotkanie warg, przerwane po chwili. Oddech, a potem coś o wiele bardziej intensywnego. Czajnik grzechotał i drżał na podstawce, kiedy woda osiągała punkt wrzenia. Na odgłos kroków Fionnlagha na schodach odsunęli się od siebie gwałtownie jak rażeni prądem. Marsaili odwróciła się szybko, zaczerwieniona i wzburzona, i zaczęła nalewać wodę do filiżanek. Fin wsadził ręce do kieszeni, stanął przy oknie i spojrzał na zewnątrz niewidzącym wzrokiem. Fionnlagh pojawił się od strony salonu, niosąc dużą torbę podróżną. Bluzę zamienił na ciężki wełniany sweter i włożył grubą nieprzemakalną kurtkę. Jeśli na ich twarzach uwidaczniało się poczucie winy, to nie musieli się obawiać, że chłopak cokolwiek zauważy. Był w posępnym nastroju, zamyślony i niespokojny. – Wypływamy dziś wieczorem – oznajmił. – Na skałę? – upewnił się Fin. Fionnlagh skinął głową. – Dlaczego tak szybko? – spytała Marsaili. Jej zakłopotanie zniknęło momentalnie, stłumione przez matczyną troskę.

– Gigs mówi, że pogoda się psuje. Jeśli nie wyruszymy dzisiaj, to może trzeba będzie czekać cały tydzień. Asterix zabierze mnie po drodze. Jedziemy do Stornoway załadować łódź i odpływamy stamtąd. Otworzył drzwi, a Marsaili podeszła szybko do niego i chwyciła go za ramię. – Fionnlagh, nie musisz tego robić. Wiesz o tym. Obrzucił ją spojrzeniem, w którym kryło się coś, co mogła zrozumieć tylko matka. – Owszem, muszę. Wyrwał rękę z jej uścisku i wymknął się za drzwi, nawet się nie pożegnawszy. Fin widział przez okno, jak idzie szybko ścieżką pod domem, zarzucając sobie torbę na ramię, potem się odwrócił i spojrzał na Marsaili. Stała skamieniała obok drzwi, ze wzrokiem wbitym w podłogę; podniosła głowę dopiero wtedy, kiedy sobie uświadomiła, że Fin na nią patrzy. – Co się stało na skale? Wtedy, kiedy pojechaliście z Artairem? Fin zmarszczył czoło. Pytano go o to dzisiaj już po raz drugi. – Wiesz, co się stało, Marsaili. Pokręciła nieznacznie głową. – Wiem tylko to, co wszyscy mówiliście. Ale coś się za tym kryło. Coś, co zmieniło was obu, ciebie i Artaira. Potem już wszystko wyglądało inaczej. Fin westchnął poirytowany. – Marsaili, nic się za tym nie kryło. Boże, nie było to już dość koszmarne? Zginął ojciec Artaira. Ja też o mało nie zginąłem. Uniosła głowę, by na niego spojrzeć. W jej oczach malowało się coś w rodzaju oskarżenia. Jakby uważała, że nie mówi jej całej prawdy. – Nie tylko on umarł. Umarliśmy ja i ty. I ty, i Artair. Jakby wszystko, czym byliśmy wcześniej, umarło tamtego lata. – Myślisz, że cię okłamuję? Zamknęła oczy. – Nie wiem. Naprawdę nie wiem. – No a co mówi Artair? Otworzyła oczy i odparła cicho: – Artair nic nie mówi. Artair nie powiedział niczego od lat. Gdzieś z głębi domu dobiegł głos. Słaby, a jednak wciąż władczy. – Marsaili! Marsaili! – Matka Artaira. Marsaili wzniosła oczy ku niebu i westchnęła głęboko. – Za chwilę! – zawołała. – Lepiej już pójdę – powiedział Fin i ruszył do drzwi. – A twoja herbata? Przystanął i odwrócił się; ich spojrzenia znów się spotkały; miał ochotę poczuć miękkość jej policzka. – Innym razem – odparł, wyszedł i ruszył szybko w stronę pobocza, gdzie zostawił samochód Gunna.

III Poczucie, że wszyscy oni zmarnowali sobie życie, że w jakiś sposób przegapili swoje szanse przez głupotę albo zaniedbanie, ciążyło mu na barkach i wprawiało w przygnębienie. Nastroju nie poprawiały mu też ciemne chmury zbierające się nad Minch ani arktyczny oddech niesiony coraz silniejszym wiatrem. Zawrócił, podjechał pod górę i opuściwszy Crobost, dotarł do skrętu, który prowadził ku portowi. Zatrzymał się obok starego białego domu, gdzie mieszkał z ciotką niemal dziesięć lat. Wysiadł z wozu i stał, oddychając głęboko, twarzą do wiatru, wsłuchany w dźwięk morza, które rozbijało się o kamienistą plażę w dole. Dom był zamknięty i opuszczony; ciotka zapisała go organizacji charytatywnej zajmującej się kotami, ale ta nie zdołała go sprzedać i po prostu przestała się nim zajmować. Myślał o tym, że powinien odczuwać jakiś sentyment do tego miejsca, zważywszy na to, jak długo tu mieszkał, ale jedyną jego reakcją była obojętność. Ciotka nigdy nie traktowała go źle, a mimo to ten dom kojarzył mu się jedynie z nieszczęściem. Nawet śladu wspomnień. Tylko ciemna bezkształtna chmura przygnębienia, które trudno mu było wyjaśnić, nawet samemu sobie. Rozciągał się stąd widok na zatokę, gdzie niegdyś przybijały łodzie rybackie ze swym połowem, który przerabiano w pomieszczeniach wzniesionych na zboczu wzgórza ponad nabrzeżem. Tylko kamienne resztki fundamentów świadczyły o tym, że kiedyś coś tu było. Na cyplu wznosiły się trzy kopce. Fin był nimi zafascynowany w chłopięcych latach i często je odwiedzał, uzupełniając kamienie porywane od czasu do czasu przez niezwykle zajadłe sztormy. Wznieśli je trzej ludzie po powrocie z wojny, jak powiedziała mu ciotka. Nikt nie wiedział dlaczego, tamci zaś już od dawna nie żyli. Fin się zastawiał, czy ktokolwiek zawraca sobie teraz głowę naprawą tych pagórków. Zszedł ze wzgórza do maleńkiego portu, gdzie siedział tyle razy z Artairem i rzucał kamyki do głębokiej nieruchomej wody. Wzdłuż pochylni okrętowej wił się solidny stalowy kabel, który biegł od maszynowni ponad portem. Na jego końcu znajdował się wielki hak. Maszynownia miała postać kwadratowego, krytego miejscowym tynkiem pudełkowatego budynku z dwoma otworami od frontu i drzwiami z boku. Fin pchnął je; w środku stał wielki pomalowany na zielono silnik dieslowski, milczący świadek, który opuścił na wodę i wciągnął na ląd tysiące łodzi. W stacyjce tkwił kluczyk i Fin go odruchowo przekręcił; motor się zakrztusił, ale nie zaskoczył. Fin wyregulował zapłon i spróbował ponownie, tym razem maszyneria odkaszlnęła i ożyła, napełniając hałaśliwym terkotem ciemną, ciasną przestrzeń. Ktoś wciąż utrzymywał silnik w dobrym stanie. Fin go wyłączył, a cisza, która zapadła po tym grzmiącym warkocie, wydawała się ogłuszająca. Przy pochylni cumowało sześć niewielkich łodzi; były ustawione pod kątem do podnóża klifu, jedna za drugą. Fin rozpoznał spłowiałą niebieską barwę Mayflower. Trudno było uwierzyć, że po tylu latach wciąż jest w użyciu. Ponad maszynownią, obrócony kilem do góry, spoczywał szkielet dawno porzuconej łodzi. Wzdłuż grzbietu przetrwały ostatnie zwinięte płatki fioletowej farby. Fin przykucnął, żeby zetrzeć zielony osad z ocalałych jeszcze desek na dziobie, i zobaczył wyblakłe białe litery – imię swojej matki, Eilidh – tam gdzie tak starannie wymalował je jego ojciec, tuż przed rytuałem wodowania. Fin poczuł, że wzbierają w nim, niczym wiosenne wody, wszystkie żale do życia. Uklęknął obok łodzi i zapłakał. ••• Cmentarz w Crobost był położony nad zachodnim wybrzeżem za szkołą, gdzie mieszkańcy wioski od setek lat grzebali w piaszczystej ziemi swoich zmarłych. Z grzbietu

wzgórza, niczym cierniste kolce, wyrastały nagrobki. Tysiące nagrobków. Pokolenia łowców gug obdarzonych ostatnim i wiecznym widokiem morza, które dało im życie, by potem je odebrać. O brzeg w dole rozbijały się kręgi białej piany, kiedy Fin wędrował pośród imion tych, którzy odeszli przed nim. Wszystkich Macleodów, Mackenziech, Macdonaldsów i Murrayów. Donaldów, Moragów, Kennethów i kobiet imieniem Margaret. Cmentarz był tu narażony na niepowstrzymaną furię atlantyckich sztormów i z wolna, kawałek po kawałku, morze pochłaniało machair, aż wreszcie mieszkańcy wioski zmuszeni byli go bronić, by kości ich przodków nie spłynęły wraz z glebą. Fin w końcu odnalazł mogiły rodziców. John Angus Macleod, lat trzydzieści osiem, kochający mąż Eilidh, lat trzydzieści pięć. Dwie płaskie płyty leżące obok siebie na trawie. Nie był tu nigdy od czasu, gdy składano ich do ziemi, a on patrzył, jak pierwsze grudy ziemi spadają z łoskotem na wieka trumien. Teraz stał, czując na twarzy uderzenia wiatru i myśląc o tym, jak ogromna to była strata. Tak wiele istnień zostało dotkniętych przez ich śmierć. Zmienionych. Jakże inaczej mogło wszystko wyglądać.

ROZDZIAŁ 15 Zwykle spałem jak kamień, ale tamtej nocy byłem niespokojny. Nie mogę twierdzić, że w jakikolwiek sposób przeczuwałem, co się wydarzy. Bardziej prawdopodobne, że nie mogłem zasnąć z powodu łóżka. Mojego starego łóżka, na którym spałem przez pierwsze trzy lata życia, zanim ojciec urządził pokoje na poddaszu. Było wbudowane w niszę znajdującą się w ścianie kuchni, gdzie spędzaliśmy większość czasu. Nisza miała postać drewnianej kabiny, ze schowkiem na bieliznę i zasłoną, która pozwalała się odgrodzić od pozostałej części pomieszczenia. Zawsze było mi tam ciepło i czułem się bezpiecznie, słuchając przed zaśnięciem szmeru rodzicielskich głosów za zasłoną, a kiedy się budziłem, czułem zapach torfu i grzanek i słyszałem bulgotanie owsianki grzejącej się na piecu. Dużo czasu upłynęło, zanim przywykłem do zimnej izolacji nowego pokoju na poddaszu, ale teraz, kiedy już się to stało, trudno mi było zasnąć w swoim dawnym łóżku. Ale na nim właśnie leżałem tamtej nocy, ponieważ pod nieobecność rodziców opiekowała się mną ciotka i nie chciała cały wieczór biegać tam i z powrotem po schodach. Musiałem zapadać co chwila w drzemkę, gdyż pierwszą rzeczą, jaką pamiętam, były głosy w korytarzu i zimny powiew, który przeciągnął przez cały dom i dotarł do mojej niszy. Zsunąłem się na bosaka z łóżka, tylko w piżamie. Kuchnia była oświetlona żarem paleniska i dziwnym niebieskim blaskiem, który migotał na ścianach. Dopiero po chwili uświadomiłem sobie, że dociera z zewnątrz. Zasłony nie były zaciągnięte, więc poczłapałem do okna, żeby wyjrzeć, i zobaczyłem na drodze radiowóz policyjny; jego kształt był rozmazany przez spływający po szybie deszcz. Wirujące niebieskie światło na dachu wydawało się niemal hipnotyczne. Dostrzegłem postaci na ścieżce, potem usłyszałem kobiecy głos, który zawodził jakby z bólu. Nie miałem pojęcia, co się dzieje, i wciąż byłem półprzytomny i zdezorientowany, kiedy drzwi się otworzyły. Do kuchni wtargnęło światło, niemal mnie oślepiając. Zobaczyłem ciotkę, bladą jak ściana, a za nią wdarło się do środka chłodne powietrze, które owinęło się wokół mnie jak wielki zimny koc. Zobaczyłem też funkcjonariusza policji, a za ciotką kobietę w mundurze. Ale to tylko fragmenty wspomnień. Nie potrafię przekazać wam dokładnej i szczegółowej relacji z tego, co się działo. Pamiętam tylko niespodziewane i nagłe ciepło piersi ciotki, kiedy uklękła przede mną i przytuliła mnie do siebie, i szloch przerywający oddech, gdy powtarzała raz po raz: „Biedny chłopiec. Biedny mały chłopiec”. Tak naprawdę dopiero nazajutrz dotarło do mnie, że rodzice nie żyją. Jeśli ośmiolatek może zrozumieć, czym jest śmierć. Wiedziałem, że wybrali się poprzedniego wieczoru na tańce do Stornoway i że nie wrócą. Coś takiego jest w tym wieku trudne do pojęcia. Pamiętam, że byłem na nich zły. Dlaczego nie wrócą? Czy nie przyszło im do głowy, że będę za nimi tęsknił? Nie przejmowali się tym? Spędziłem jednak dostatecznie dużo czasu w kościele, by znać w miarę dobrze pojęcia nieba i piekła. To tam właśnie szło się po śmierci. Do jednego miejsca albo do drugiego. Więc kiedy ciotka mi powiedziała, że moi rodzice poszli do nieba, wiedziałem z grubsza, gdzie to jest, gdzieś poza światem, i że idzie się tam na zawsze. Jedyne, czego nie mogłem zrozumieć, to dlaczego. Patrząc wstecz, jestem szczerze zdumiony, że ciotka w ogóle powiedziała mi coś takiego, jeśli wziąć pod uwagę jej poglądy dotyczące Boga i religii. Uznała chyba, że to najlepszy sposób, by przekazać mi tę straszną wiadomość w sposób możliwie delikatny.

Byłem zszokowany. Przez cały ten dzień dom wydawał się pełen ludzi. Ciotka, jacyś dalecy kuzyni, sąsiedzi, przyjaciele rodziców. Szereg twarzy, szereg osób pochylających się nade mną z troską. Jedyny raz, kiedy słyszałem jakiekolwiek wyjaśnienia. Ciotka ani razu nie rozmawiała ze mną o tym przez wszystkie lata, które z nią potem spędziłem. Ktoś powiedział – nie mam pojęcia kto, to był tylko głos w zatłoczonej kuchni – że z rowu wyskoczyła owca i że mój ojciec skręcił gwałtownie, żeby ją ominąć. „Obok tej chaty pasterskiej przy wrzosowisku Barvas, wiecie, tej z zielonym dachem”. Głosy były ściszone, ktoś inny oznajmił szeptem, który ledwie mogłem zrozumieć: „Samochód przekoziołkował chyba z dziesięć razy, a potem się zapalił”. Rozległo się zbiorowe westchnienie, a potem jeszcze jakiś inny głos: „Mój Boże, co za koszmarny koniec!”. Czasem sobie myślę, że niektórzy ludzie przejawiają niezdrowe zainteresowanie śmiercią. Spędzałem mnóstwo czasu sam w swoim pokoju, ledwie świadomy tego, co dzieje się na dole; pod dom podjeżdżały samochody, potem odjeżdżały. Słyszałem co pewien czas ludzi mówiących, jaki to jestem dzielny, i ciotkę, która zapewniała ich, że nie uroniłem jednej łzy. Wiem teraz jednak, że łzy są swoistą oznaką akceptacji. Nie byłem jeszcze na nią gotowy. Siedziałem na brzegu łóżka – odrętwienie chroniło mnie przed zimnem – i rozglądałem się po pokoju, patrząc na wypełniające go znajome rzeczy. Panda, z którą spałem, śnieżna kula ze Świętym Mikołajem i reniferem, znaleziona w skarpecie z prezentami na poprzednią gwiazdkę. Duże pudełko zabawek, jeszcze z czasów, kiedy ledwie potrafiłem raczkować, kolorowe plastikowe kształty i klocki lego. Moja szkocka koszulka piłkarska z napisem „Kenny Dalglish” i numerem 7 na plecach. Futbolówka, którą ojciec kupił mi w sklepie sportowym w Stornoway pewnego sobotniego popołudnia. Stojak pełen gier planszowych. Dwie półki pełne dziecięcych książek. Nie byli zamożni, moja matka i ojciec, ale pilnowali, by mi niczego nie brakowało. Aż do teraz. Tego jednak, czego pragnąłem najbardziej, nie mogli mi dać. Kiedy tam siedziałem, przyszło mi do głowy, że pewnego dnia też umrę. Nigdy wcześniej o tym nie myślałem; było to coś, co zmagało się teraz z rozpaczą w tym moim małym składziku horrorów. Nie da się jednak zbyt długo myśleć o własnej śmierci, i wkrótce dałem sobie spokój; doszedłem do wniosku, że skoro mam osiem lat, dzieli mnie od śmierci jeszcze sporo czasu i że zajmę się tym, kiedy nadejdzie odpowiednia pora. I wciąż nie potrafiłem płakać. ••• W dniu pogrzebu pogoda była odzwierciedleniem gniewu i rozpaczy, z którymi sobie jeszcze nie poradziłem. Deszcz miał lada chwila przemienić się w śnieg. Przyganiały go znad morza grudniowe wichury, siekł nasze parasole i twarze. Kłujący i zimny. Pamiętam tylko czerń i szarość. Odbyło się długie świętoszkowate nabożeństwo w kościele; wciąż prześladuje mnie dźwięk gaelickich psalmów, tych prostych głosów a cappella, z taką siłą podsycających mój żal. A potem, pod domem, gdzie na krzesłach pośrodku drogi ustawiono dwie trumny, zebrała się ponad setka ludzi. Czarne krawaty, płaszcze i kapelusze. Czarne parasole zmagające się z wiatrem. Blade, smutne twarze. Byłem zbyt mały, żeby dźwigać trumnę, więc zająłem miejsce na czele procesji, Artair przy moim boku. Słyszałem udrękę w jego astmatycznym zaflegmionym oddechu. I byłem niewypowiedzianie poruszony, kiedy jego zimna mała dłoń wsunęła się w moją i ją ścisnęła – milczący wyraz przyjaźni i współczucia. Trzymałem go mocno za rękę przez tę całą długą wędrówkę na cmentarz. Na wyspie Lewis tylko mężczyznom wolno towarzyszyć zmarłym w drodze na miejsce ich spoczynku, więc kobiety ustawiły się na poboczach, kiedy ruszyliśmy spod domu.

Zobaczyłem mamę Marsaili; jej twarz była naznaczona nieszczęściem. Przypomniałem sobie, jak pachniała różami tego pierwszego dnia, kiedy przyszedłem na farmę. Marsaili stała obok matki, przywierając do jej płaszcza; we włosach miała czarne wstążki. Zauważyłem, że nie nosi okularów. Dosięgła mnie w deszczu spojrzeniem swoich miękkich niebieskich oczu, a ja dojrzałem w nich taki ból, że musiałem odwrócić wzrok. Wtedy pojawiły się łzy zamaskowane przez deszcz. Po raz pierwszy zapłakałem z żalu za rodzicami. I, jak przypuszczam, przyjąłem do wiadomości to, że naprawdę odeszli. ••• Nie sięgałem myślą poza pogrzeb, nie zastanawiałem się nawet, co będzie potem. Gdybym tak zrobił, to wątpię, czy potrafiłbym sobie wyobrazić, jak brutalnie zmieni się moje życie. Kiedy tylko ostatnia osoba wyszła z domu, ciotka zabrała mnie na górę, żeby pomóc mi się spakować. Moje ubrania zostały bezceremonialnie wciśnięte do walizki. Pozwoliła mi wziąć niewielką torbę zabawek i książek. Powiedziała, że wrócimy później i przejrzymy to, co zostało. Nie pojmowałem tak naprawdę, że to nie jest już mój dom, i jak się okazało, nigdy nie wróciliśmy po resztę moich rzeczy. Nie mam pojęcia, co się z nimi stało. Zostałem pospiesznie zaprowadzony do samochodu ciotki; stał na drodze z włączonym silnikiem i wycieraczkami, które zgarniały deszcz. W środku było ciepło, ale pachniało wilgocią, a szyby pokrywała para. Nie przyszło mi nawet do głowy obejrzeć się za siebie, kiedy ruszyliśmy drogą pod górę. Byłem wcześniej w domu ciotki i pomimo tych wszystkich doniczek z plastikowymi kwiatami i tkaninami, które porozwieszała, zawsze wydawał mi się zimnym i okropnym miejscem. Panowała w nim chłodna wilgoć, którą po pewnym czasie czuło się w kościach. Ogień przez cały dzień się nie palił, więc kiedy ciotka otworzyła drzwi, dom sprawiał wrażenie jeszcze bardziej koszmarnego. Naga żarówka w przedpokoju rzucała ostre światło, kiedy gramoliliśmy się po schodach z walizką i torbą. – No – powiedziała, wpuszczając mnie do pokoju na poddaszu, na końcu korytarza. Były tam pochyły sufit, tapeta z plamami wilgoci, para na szybach zaniedbanych okien. – Tu będziesz teraz mieszkał. Pod ścianą stało pojedyncze łóżko z pluszową narzutą różowego koloru. Prosta szafa była otwarta, puste wieszaki i gołe półki czekały już na moje rzeczy. Ciotka dźwignęła moją walizkę na łóżko. – Załatwione. – Podniosła jej wieko. – Poukładaj wszystko, jak chcesz. Na kolację będą niestety tylko śledzie. Była już niemal przy drzwiach, kiedy spytałem: – Kiedy wrócę do domu? Przystanęła i spojrzała na mnie. W oczach miała żal, ale też odrobinę zniecierpliwienia. – To jest teraz twój dom, Fin. Zawołam cię, jak kolacja będzie gotowa. Zamknęła za sobą drzwi, a ja stałem w zimnym, ponurym pokoju, który był teraz moim. Ogarnęło mnie niemal przytłaczające poczucie osamotnienia. Wyszukałem w torbie z zabawkami pandę i tuląc ją do piersi, usiadłem na brzegu łóżka; czułem przez spodnie wilgoć materaca. I po raz pierwszy tego dnia uświadomiłem sobie, że moje życie zmieniło się nieodwracalnie i na zawsze.

ROZDZIAŁ 16 I Samochód przejechał z metalicznym łoskotem przez kratownicę i skręcił na parking. Fin zatrzymał się pod schodami prowadzącymi na plebanię. Chmury, które zbierały się wcześniej nad oceanem, pozbawiły popołudniowe niebo wszelkiego światła. Teraz toczyły się od północnego zachodu, zbite i groźne, rzucające głęboki mrok na północny kraniec wyspy. Na plebanii w pokoju od frontu paliło się światło. Kiedy Fin wszedł na schody, poczuł pierwsze krople deszczu. Nacisnął dzwonek i stał przed progiem, a wiatr szarpał mu kurtkę i spodnie. Drzwi otworzyła młoda kobieta po trzydziestce, niższa od niego o głowę, o krótko przyciętych ciemnych włosach; miała na sobie biały podkoszulek wsunięty luźno w obszerne spodnie koloru khaki i białe adidasy. Jakoś nie pasowała mu do Donalda Murraya. I wydawała się dziwnie znajoma. Popatrzył na nią tępo, a ona przechyliła głowę. – Nie pamiętasz mnie, prawda? W jej pytaniu nie było ciepła. – A powinienem? – Chodziliśmy razem do gimnazjum. Ale byłam dwie klasy niżej, więc pewnie nie zwracałeś na mnie uwagi. Oczywiście wszystkie się w tobie kochałyśmy. Fin poczuł, że się czerwieni. Miała zatem trzydzieści trzy, może trzydzieści cztery lata, co oznaczało, że urodziła Donnę jako siedemnastoletnia dziewczyna. – Prawie słyszę, jak ci się klapki otwierają w głowie. – Jej głos miał w sobie nutę sarkazmu. – Nie pamiętasz? Chodziłam z Donaldem przez jakiś czas w Nicolsonie. Potem znów się spotkaliśmy w Glasgow, jak już skończyłam szkołę. Pojechałam z nim do Londynu. Wciąż nie mógł odnaleźć Boga, więc małżeństwo zawarliśmy trochę później. To znaczy kiedy zaszłam w ciążę. – Catriona – przypomniał sobie niespodziewanie Fin. Uniosła brwi w udawanym zdziwieniu. – Brawo. – Macfarlane. – Naprawdę masz dobrą pamięć. Chcesz się widzieć z Donaldem? – Właściwie z Donną. Jakby nagle zamknęły się niewidzialne drzwi. – Nie, z Donaldem. – Była stanowcza. – Zawołam go. Kiedy tak czekał, zaczął padać deszcz i nim Donald Murray stanął w drzwiach, Fin był już porządnie przemoczony. Pastor spojrzał na gościa beznamiętnie. – Nie wiedziałem, że mamy sobie jeszcze coś do powiedzenia, Fin. – Nie mamy. Chcę rozmawiać z twoją córką. – A ona nie chce rozmawiać z tobą. Fin spojrzał na niebo, krzywiąc twarz, na którą spadały krople deszczu. – Mogę wejść do środka? Przemoknę tu do suchej nitki. – Nie, Fin. Jeśli chcesz porozmawiać z Donną, to musisz załatwić to oficjalnie. Aresztuj ją albo zrób to, co w takich sytuacjach robicie, kiedy chcecie przesłuchać ludzi. W przeciwnym

razie musisz zostawić nas w spokoju. Zamknął drzwi. Fin stał przez chwilę na schodach, starając się stłumić gniew, potem podniósł kołnierz i pobiegł do samochodu. Uruchomił silnik, włączył dmuchawę, wyswobodził się z mokrej kurtki i cisnął ją na tylne siedzenie. Wrzucił pierwszy bieg i już miał puścić sprzęgło, gdy otworzyły się drzwi po stronie pasażera, a do wozu wsiadła Catriona Macfarlane. Mokre włosy kleiły jej się do czoła. Podkoszulek stał się prawie przezroczysty, widać było wyraźnie czarny koronkowy stanik. Fin nie mógł się powstrzymać od refleksji, że Bóg w niewielkim stopniu zmienił w ciągu tych lat upodobania Donalda. Siedziała, patrząc przed siebie, dłonie złożyła na kolanach, palce miała splecione. Nie odzywała się. Fin przerwał milczenie. – Więc i ty go znalazłaś? Odwróciła się do niego ze zmarszczonym czołem. – Kogo? – Boga. Czy też dotyczy to tylko Donalda? – Nigdy nie widziałeś go takiego, jakiego my go widujemy. Kiedy się gniewa i ma po swojej stronie Boga. Wściekłość, wrzask i święte oburzenie. – Boisz się go? – Boję się tego, co zrobi, gdy się dowie prawdy. – A jaka jest prawda? Wahała się tylko przez chwilę. Wytarła parę z szyby po swojej stronie i spojrzała na plebanię. – Donna kłamała. Macritchie jej nie zgwałcił. Fin odchrząknął. – Zdążyłem się już zorientować. I nie byłbym zdziwiony, gdyby Donald też się zorientował. – Może tak jest. – Kolejne spojrzenie w stronę plebanii. – Ale nie wie dlaczego. Fin czekał, ale Catriona milczała. – Powiesz mi czy nie? Wykręcała nerwowo dłonie. – Sama bym się nie domyśliła, gdybym nie znalazła otwartego opakowania w jej pokoju i nie przyparła jej do muru. – Spojrzała na niego zakłopotana. – Test ciążowy. – Który miesiąc? – Wtedy to były pierwsze tygodnie. Ale teraz jest w trzecim miesiącu. Już widać. Bała się panicznie, co zrobi Donald, jeśli się dowie. – I dlatego zmyśliła tę historyjkę o Macritchiem? – spytał z niedowierzaniem Fin, a Catriona skinęła głową. – Jezu Chryste, nie wiedziała, że można ustalić ojcostwo za pomocą prostego testu DNA? – Tak, tak, to było głupie. Panikowała. I wypiła za dużo tamtego wieczoru. To był naprawdę kiepski pomysł. – Masz rację. – Fin przyglądał się jej uważnie przez dłuższą chwilę. – Dlaczego mi to mówisz, Catriono? – Żebyś zostawił nas w spokoju. Oskarżenie o gwałt nie ma już znaczenia. Ten biedny człowiek nie żyje. Chcę, żebyś przestał nas nachodzić. Żebyśmy się mogli sami z tym uporać. – Popatrzyła mu w oczy. – Daj nam spokój, Fin. – Nie mogę niczego obiecać. Posłała mu spojrzenie pełne nienawiści i strachu, potem odwróciła się i otworzyła drzwi.

Kiedy wyszła na deszcz, Fin spytał: – Kto jest więc ojcem? Zatrzymała się i popatrzyła na niego. Po twarzy spływał jej deszcz, skapując z nosa i brody. – Syn twojego przyjaciela. – W jej głosie brzmiała wściekłość. – Fionnlagh Macinnes. II

Prawie nie pamiętał, jak dojechał z powrotem do miasta. Odczuwał dezorientację i jednocześnie niepewność, a ponure niebo przytłaczało go swym ogromem; góry Harris w dali zamieniły się w szarą smugę, deszcz rozmazywał obraz za przednią szybą samochodu. Wiatr gnał ulewę bokiem przez wrzosowisko Barvas, i Fin musiał skupiać całą uwagę na drodze, dopóki nie dotarł na szczyt wzniesienia, tuż za małym jeziorem Dubh, i w posępnym mroku wczesnego wieczoru nie ujrzał rozrzuconych w dole świateł Stornoway; miasto przycupnęło w osłonie wzgórz, tuląc się do opiekuńczych ramion portu. Godzina szczytu minęła i Bayhead była niemal wyludniona w strugach deszczu, ale kiedy Fin skręcił w stronę parkingu obok przystani, zaskoczył go widok wielkiego tłumu w ostrym blasku reflektorów zamontowanych na stojakach przez ekipę telewizyjną. W większości byli to zaciekawieni gapie, którzy znosili dzielnie deszcz w nadziei, że ich twarze pojawią się w telewizji. W samym środku można było dostrzec kilkunastu demonstrantów ubranych w czerwone i żółte sztormiaki, z transparentami, na których widniały ręcznie wypisane slogany w rodzaju „Oszczędźcie gugi”, „Mordercy”, „Uduszone i zgilotynowane”, „Zabójcy ptaków”. Farba rozpływała się w strugach wody. Wszystko to trochę tanie i paskudne, pomyślał Fin. I niezbyt oryginalne. Zastanawiał się, kto opłaca tych ludzi. Wysiadając z samochodu, usłyszał, jak skandują: „Morder-cy, morder-cy, morder-cy”. Na obrzeżach tłumu dostrzegł kilka znajomych twarzy, reporterów z ogólnokrajowych gazet. W pewnej odległości trzymało się dwóch mundurowych policjantów o ponurych twarzach, z daszków ich kraciastych czapek niczym woalki spływały strużki deszczu. Na nabrzeżu zobaczył ciężarówkę, którą tego ranka załadowano w Port of Ness. Była teraz opróżniona i stała pośród pustych koszy na kraby i stosów sieci rybackich. Niedaleko zauważył grupę mężczyzn w sztormiakach i zydwestkach; spoglądali w głąb ładowni Purple Isle, tego samego trawlera, który zabrał Fina na An Sgeir przed tylu już laty. Zardzewiałe relingi i spłowiałe deski pokrywała gruba warstwa świeżej farby. Pokład był niebieski, sterówka lśniła nowym lakierem w barwie mahoniu. Łódź przypominała starą prostytutkę, która próbuje za wszelką cenę ukryć swój wiek. Fin pochylił głowę i zaczął się przeciskać przez tłum zgromadzony na nabrzeżu. Dostrzegł kątem oka Chrisa Adamsa dyrygującego skandowaniem demonstrantów, ale nie miał teraz dla niego czasu. Pod jednym z obszernych kapeluszy rozpoznał twarz Fionnlagha i chwycił go za ramię. Chłopak się odwrócił. – Muszę z tobą porozmawiać, Fionnlagh – powiedział Fin. – Hej, stary! – Był to głos Artaira, pełen dobroduszności. Dawny przyjaciel klepnął go w plecy. – Zjawiłeś się w samą porę, żeby napić się z nami, nim wypłyniemy. Masz ochotę? Fin odwrócił się i ujrzał Artaira uśmiechającego się szeroko spod ociekającego wodą kapelusza. – Jezu, człowieku, nie masz pieprzonego płaszcza? Przemokłeś do suchej nitki. Zaczekaj… – Skoczył do kabiny ciężarówki, wyjął z niej żółty sztormiak i zarzucił go Finowi na głowę. – Chodź, uwalimy się razem. Muszę łyknąć, zanim wypłyniemy. Zapowiada się ciężki

rejs. ••• U McNeila było tłoczno, w powietrzu unosiła się para oddechów, woń zwietrzałego piwa i wrzawa ożywionych przez alkohol głosów. Wszystkie stoliki były zajęte, wokół baru zgromadził się gęsty tłum. Okna pokrywała szadź, podobnie jak umysły większości tych, którzy siedzieli tu od paru godzin. Dwunastu łowców piskląt i Fin przepchnęli się do baru, a ci, którzy ich rozpoznali, zaczęli wznosić głośne toasty za szczęśliwe połowy. Załoga trawlera została na pokładzie, by przygotować się do wypłynięcia i zachować trzeźwość przed sztormową podróżą. Fin poczuł, jak ktoś wciska mu szklankę piwa w jedną dłoń, a w drugą szklaneczkę whisky. Artair uśmiechnął się jak wariat. – Trochę tego, trochę tego. W sam raz, żeby postawić człowieka ma nogi. Był to najszybszy i najskuteczniejszy sposób, żeby się upić. Artair znów odwrócił się w stronę baru. Fin zamknął oczy i wychylił whisky jednym haustem, potem wziął spory łyk piwa. Przyszło mu do głowy, że ten jeden raz warto się upić. Dostrzegł jednak kątem oka Fionnlagha, który zmierzał do toalety; odstawił obie szklanki na kontuar i zaczął się przepychać za chłopakiem przez tłum. Nim dotarł na miejsce, Fionnlagh opłukiwał już dłonie nad umywalką, a dwaj mężczyźni przy pisuarach zapinali rozporki. Fin zaczekał, aż wyjdą. Fionnlagh obserwował go czujnie w lustrze. Z jego spojrzenia jasno wynikało, że coś podejrzewa. Gdy tylko drzwi się zamknęły, Fin spytał: – Powiesz mi o tych sińcach? Zauważył, że Fionnlaghowi odpłynęła krew z twarzy. – Powiedziałem ci po południu. – Dlaczego nie mówisz prawdy? Fionnlagh, słysząc echo własnych słów sprzed kilku godzin, obrócił się twarzą do swego oskarżyciela. – Bo to nie twój pieprzony interes. Dlatego. Próbował się wymknąć, ale Fin chwycił go, obrócił twarzą do siebie i podciągnął sweter pod sztormiakiem, odsłaniając klatkę piersiową pokrytą żółciejącymi fioletowymi sińcami. – Jezu! – Pchnął chłopca twarzą do ściany i podciągnął sweter na plecach. Bladą skórę koloru kości słoniowej szpeciły paskudne ślady. – Musiałeś się nieźle bić. Fionnlagh uwolnił się z wysiłkiem i odwrócił. – Powiedziałem ci, to nie twój pieprzony interes. Fin oddychał ciężko, starając się zapanować nad emocjami, które go dławiły. – Pozwolisz, że sam to ocenię. – Nie, nie ocenisz. Nie obchodziliśmy cię przez osiemnaście lat. A ty zjawiasz się tutaj i denerwujesz mamę. I tatę. Dlaczego nie odejdziesz tam, skąd przyszedłeś? Drzwi otworzyły się za ich plecami; Fionnlagh skierował tam wzrok, by zobaczyć, kto wszedł do toalety. Jego twarz odzyskała nieco normalną barwę; przepchnął się obok Fina i wyszedł na korytarz. Fin odwrócił się i zobaczył w drzwiach Artaira z uśmiechem rozbawienia na twarzy. – Co się dzieje? Fin westchnął i pokręcił głową. – Nic. Ruszył za Fionnlaghiem, lecz Artair oparł mu wielką dłoń na piersiach i go powstrzymał. – Co gadałeś chłopakowi? – W jego głosie pobrzmiewała prawdziwa groźba, a z oczu

zniknęła wszelka serdeczność. Fin z trudem sobie przypominał, że to ten sam mały chłopiec, który trzymał go przed laty za rękę na pogrzebie rodziców. Napotkał spojrzenie dawnego przyjaciela i popatrzył mu twardo w oczy. – Nie martw się, Artair, nie pisnąłem mu słowa. – Pochylił głowę i popatrzył znacząco na dłoń, która wciąż spoczywała na jego piersi. Artair cofnął powoli rękę, a na twarz powrócił mu uśmiech, pozbawiony jednak wszelkiej wesołości. – No to w porządku. Nie chciałbym, żeby twój chłopak stanął między nami. Fin przepchnął się obok niego i wrócił do pubu. Przesunął wzrokiem po twarzach, szukając Fionnlagha. Łowcy wciąż stali przy barze; dostrzegł Gigsa, który obserwował go swoimi ciemnymi, zamyślonymi oczami, ale nigdzie nie zauważył chłopaka. Potężne walnięcie w plecy omal nie pozbawiło go tchu. – No, no, pieprzony sierota we własnej osobie. Fin odwrócił się na pięcie, pewien przez jedną dziwaczną i surrealistyczną chwilę, że ujrzy przed sobą Angela Macritchiego albo jego ducha. Tymczasem stwierdził, że patrzy na uśmiechniętą i czerwoną gębę jego brata, który łypał ze złością. Murdo Ruadh wydawał się równie wielki jak pierwszego dnia w szkole. Tyle że teraz nabrał ciała jak jego brat, a rude włosy były ciemniejsze i zaczesane do tyłu na wielkiej płaskiej głowie wysmarowanej żelem. Nosił kurtkę, brudny biały podkoszulek i workowate dżinsy z krokiem w połowie uda. Potężne zrogowaciałe łapska wyglądały tak, jakby mogły zmiażdżyć piłkę do krykieta. – Co ty, kurwa, tu robisz? Tu nie ma dla ciebie miejsca. – Próbuję znaleźć mordercę twojego brata. – Jasne. Jakby cię to, kurwa, obchodziło. Fin poczuł przypływ wściekłości. – Wiesz co, Murdo? Może nic mnie to, kurwa, nie obchodzi. Ale taką mam robotę: wsadzać morderców za kratki. Nawet jeśli zabili takiego śmiecia jak twój brat. Jasne? – Nie, żadne pieprzone „jasne”! – Murdo trząsł się z gniewu, drżała mu szczęka. – Ty cholerny mały lizusie! Rzucił się na Fina, ten jednak odsunął się szybko i zobaczył, jak Murdo traci równowagę i wpada na stolik pełen szklanek, które roztrzaskały się na podłodze. Ich właściciele, rozzłoszczeni i wystraszeni, zerwali się z miejsc, przeklinając sprawcę zamieszania. Spodnie mieli zachlapane alkoholem. Murdo wylądował na kolanach, jak w modlitwie – dłonie i twarz ochrzczone piwem. Zaryczał niczym wielki wkurzony niedźwiedź, dźwignął się na nogi i zaczął się obracać, szukając wzrokiem Fina. Ten stał lekko zdyszany w kręgu mężczyzn zachęcających do bójki, złaknionych krwi. Poczuł żelazny uścisk na ramieniu; odwrócił się i zobaczył skupioną, spokojną twarz Gigsa. – Chodź, Fin, wyjdźmy stąd. Murdo już jednak szarżował; pięści wielkie jak kawały irlandzkiej szynki młóciły powietrze. Gdy Gigs odciągnął Fina na bok, jedna pięść trafiła wysokiego łysego osiłka z sumiastymi jak u morsa wąsami. Wydawało się, że nos pękł mu jak miękki owoc. Ugięły się pod nim kolana i zwalił się ciężko na podłogę. W pubie momentalnie wybuchła wrzawa, w której dało się słyszeć wysoki głos, ostry i władczy. Głos kobiecy. – Wynocha! Jazda stąd! Wszyscy, zanim wezwę policję. – Policja już tu jest – zażartował jakiś dowcipniś, a ci, którzy znali Fina, wybuchnęli śmiechem.

Właścicielka pubu była kobietą w średnim wieku, wciąż atrakcyjną, o miękkich blond włosach okalających filigranową twarz. Pracowała jednak w tym interesie już kilka ładnych lat i wiedziała, jak radzić sobie z podpitymi facetami. Walnęła solidną drewnianą pałką o kontuar baru. – Jazda! I to już! Nikt nie zamierzał się z nią spierać. Na ulicę wyległo kilkudziesięciu mężczyzn. Okolica była wyludniona. Deszcz utworzył kałuże i małe rozlewiska pod latarniami, które ledwie rozpraszały wieczorny mrok. Gigs wciąż trzymał Fina za ramię, a łowcy zebrali się w pobliżu, by czym prędzej zabrać go na nabrzeże. Ponad wyciem wiatru rozległ się głos Murda: – Ty mały draniu! Wiejesz ze swoimi pieprzonymi kumplami. Zawsze tak robiłeś! Fin przystanął i wyszarpnął ramię z dłoni Gigsa. – Daj spokój – powiedział starszy mężczyzna. Fin się jednak odwrócił, by stanąć do konfrontacji z wściekłością, którą emanował brat Angela; tuż za nim w milczącym oczekiwaniu zebrał się tłum. – Chodź tu, mały gnoju. Na co czekasz? Fin patrzył na niego z trzydziestoletnią nienawiścią, która w nim płonęła, i wiedział, że popełnia błąd. Uwolnił się z trudem z wszelkiego napięcia. Westchnął. – Może uściśniemy sobie ręce, Murdo? Walka niczego nie załatwia. Zawsze tak było i zawsze tak będzie. Zbliżył się ostrożnie do wielkiego mężczyzny z wyciągniętą dłonią; Murdo popatrzył na niego z niedowierzaniem. – Chyba nie mówisz poważnie, kurwa? – Nie – przyznał Fin. – Nie mówię. Chciałem tylko podejść bliżej, żeby mieć pewność, że dobrze trafię. I wpakował but w krocze Murda, zaskakując go całkowicie. Niekłamane zdumienie na twarzy osiłka zniknęło niemal natychmiast, wyparte przez rozdzierający ból. Kiedy zgiął się wpół, Fin walnął go kolanem w twarz i zobaczył krew tryskającą z ust i nosa. Murdo zatoczył się do tyłu i wpadł w tłum za plecami, który rozstąpił się niczym Morze Czerwone. Fin ruszył przed siebie, tłukąc zaciśniętymi pięściami niczym tłokami w miękki tors, raz za razem, a spomiędzy zakrwawionych warg wydobywały się ciężkie stęknięcia. Każdy cios był zapłatą. Za pierwszy dzień na boisku szkolnym, kiedy to on, Fin, został rzucony na ścianę i ocalony tylko dzięki interwencji Donalda Murraya. Za tę noc, kiedy ukradli oponę od traktora. Za biednego Caluma, skazanego do końca życia na wózek inwalidzki. Za tyle lat brutalności tego tchórzliwego prześladowcy. Fin sam już nie wiedział, ile razy go uderzył. I ogarnięty bezmyślnym szaleństwem, stracił wszelki rozsądek. Tłukł bez pamięci. Murdo klęczał, przewracając oczami, krew pieniła mu się na wargach, płynęła z nosa. Wrzawa głosów na ulicy była przytłaczająca. Fin poczuł, jak mocne dłonie chwytają jego ręce i unieruchamiają je, a potem odciągają go na bok. – Do kurwy nędzy, człowieku, zabijesz go! – Odwrócił się i zobaczył zdumienie na twarzy George a Gunna. – Zabierajmy się stąd, zanim przyjedzie policja. – Ty jesteś policją. – Chodzi mi o mundurowych – odparł Gunn przez zaciśnięte zęby. – Jeśli będzie pan tutaj, kiedy się zjawią, pańską karierę trafi szlag. Fin poczuł w tym momencie, że opuszczają go siły, i pozwolił Gunnowi wyprowadzić się z wiwatującego tłumu. Dostrzegł przelotnie twarz Fionnlagha pośród innych. Chłopak wydawał się zszokowany. Zauważył też, że Artair się śmieje – Murdo Ruadh wreszcie dostał za swoje.

Kiedy oddalali się pospiesznie Pasażem w stronę Crown, usłyszeli zawodzenie syreny policyjnej, która była dla tłumu sygnałem, żeby się rozproszyć. Dwaj przyjaciele Murda dźwignęli go z ziemi i teraz odciągali pospiesznie. Było po wszystkim. ••• Fin wciąż się trząsł, kiedy usiedli przy barze. Położył dłonie płasko na blacie, żeby opanować ich drżenie. Były z grubsza nienaruszone. Wiedział, że nie należy ich narażać na spotkanie z twardymi kośćmi, co mogło z łatwością spowodować obrażenia. Skoncentrował atak na torsie przeciwnika, na brzuchu i żebrach, siniacząc go, naruszając jego wytrzymałość, raniąc i nie raniąc jednocześnie siebie. Prawdziwe spustoszenie poczynił zapewne jego but i kolano podczas dwóch pierwszych ciosów, kiedy to dławione przez trzydzieści lat wściekłość i poniżenie dodawały mu sił. Zastanawiał się, dlaczego nie poprawiło to jego samopoczucia, dlaczego ma mdłości i czuje się przygnębiony i pokonany. Bar w Crown był opustoszały, jedynie młoda para siedziała w kącie, pogrążona w jakiejś intymnej rozmowie. Gunn usadowił się na stołku obok Fina i podsunął barmance banknot pięciofuntowy. Po chwili spytał cichym, opanowanym głosem: – Co pan, u licha, zrobił, panie Macleod? – Nie wiem, George. Krew mnie zalała. – Spuścił wzrok i zobaczył krew Murda Ruadha na kurtce i spodniach. – Dosłownie. – Smith i tak już jest wkurzony, że nie zameldował się pan u niego po tej wizycie w Uig. Mógł się pan wpakować w poważne kłopoty. Bardzo poważne. Fin skinął głową. – Wiem. – Podniósł szklankę do ust, przechylił i zaczął pić łapczywie, aż poczuł, jak piwo szumi mu w głowie. Zacisnął mocno powieki. – Chyba wiem, kto mógł zamordować Macritchiego. Gunn milczał przez chwilę. – Kto? – Nie twierdzę, że to zrobił. Tyle że miał cholernie dobry motyw. I mnóstwo siniaków. Gunn czekał na dalsze wyjaśnienia. Fin znów się napił piwa i ciągnął: – Donna Murray zmyśliła tę historyjkę o gwałcie. – Chyba wszyscy o tym wiedzieliśmy, prawda? – Ale nie mieliśmy pojęcia, że jest w ciąży. Dlatego to zrobiła, George. Żeby miała na kogo zwalić winę. Żeby nie musiała mówić ojcu prawdy. – Ale dopóki ojciec wierzył, że została zgwałcona, stawiało go to w gronie podejrzanych. Dawało mu motyw. – Nie mówię o jej ojcu. Mówię o jej chłopaku. Tym, który zrobił jej dziecko. Jeśli uważał, że naprawdę została zgwałcona, to miał równie dobry motyw. – A kto jest tym chłopakiem? Fin się zawahał. Skoro już o tym powiedział, nie mógł się wycofać. Nie mógł wcisnąć dżina z powrotem do butelki. – Fionnlagh Macinnes. Syn mojego przyjaciela Artaira. – Spojrzał na Gunna. – Jest cały posiniaczony, George. Jakby stoczył cholerną walkę. Gunn milczał przez długą chwilę. – Co pan przede mną ukrywa, panie Macleod? – Skąd taka myśl, George? – To, co pan mi dotychczas powiedział, dużo pana kosztowało. Domyślam się, że sprawa jest osobista. A jeśli jest osobista, to nie powiedział mi pan wszystkiego.

Fin uśmiechnął się ponuro. – Wiesz, byłby z ciebie dobry policjant. Nie pomyślałeś o tym nigdy? – Nie, słyszałem, że godziny pracy są koszmarne. Żona nigdy by tego nie zniosła. Uśmiech na twarzy Fina przyblakł. – To mój syn, George – wyznał i zauważył, że sierżant zmarszczył czoło. – Fionnlagh. Dowiedziałem się dopiero wczoraj wieczorem. – Ukrył twarz w dłoniach. – A to oznacza, że dzieciak, którego nosi Donna Murray, to mój wnuk. – Odetchnął głośno przez zaciśnięte usta. – Ale się poplątało. Gunn łyknął w zamyśleniu piwa. – No cóż, nic nie mogę zrobić, jeśli chodzi o pańskie życie osobiste, ale mogę pana uspokoić, jeśli chodzi o chłopaka. Fin obrócił się gwałtownie i spojrzał na niego. – Co masz na myśli? – Ten pastor nigdy mi się nie podobał. Jego żona powiedziała, że był z nią w domu w sobotę wieczorem, ale jak świat światem żony kłamią na korzyść swoich mężów. Fin pokręcił głową. – To nie Donald. – Niech pan mnie wysłucha do końca. – Gunn westchnął głęboko. – Sprawdziłem dzisiaj parę rzeczy. Na wyspie są różne wyznania. Sam pan wie. Donald Murray reprezentuje Wolny Kościół Szkocji. Co roku organizują walne zgromadzenie w kościele Świętego Kolumby w Edynburgu. Okazuje się, że odbyło się w maju tego roku, w tym samym tygodniu, w którym doszło do morderstwa przy Leith Walk. A to oznacza, że Donald Murray mógł być obecny na miejscu zdarzenia w obu przypadkach. I jak wszyscy doświadczeni gliniarze, panie Macleod, ani ja, ani pan nie wierzymy w zbiegi okoliczności. Prawda? – Jezu – mruknął Fin. Nie spodziewał się tego. – Smith wysłał mniej więcej godzinę temu dwóch funkcjonariuszy do Ness. Mają go sprowadzić na przesłuchanie. Fin zsunął się ze stołka. – Pojadę na posterunek. Pogadam z nim. Gunn chwycił go za ramię. – Z całym szacunkiem, ale pił pan. Jeśli Smith wyczuje alkohol w pańskim oddechu, to wpakuje się pan w jeszcze większe kłopoty. Słyszeli dochodzące z dali skandowanie demonstrantów. Morder-cy, morder-cy, morder-cy! – Purple Isle wypływa pewnie z portu – powiedział Fin i podszedł do okna, nie mógł jednak dojrzeć nabrzeża przy Cromwell Street. – Wybierają się dziś na An Sgeir? Fin skinął głową. – A Fionnlagh z nimi. – Wobec tego nie zniknie w ciągu dwóch najbliższych tygodni, prawda? A z Donaldem Murrayem może pan porozmawiać rano. On też nie zniknie. ••• – Dzięki, George – powiedział Fin, gdy wyszli na ulicę. – Jestem ci winien przysługę. Gunn wzruszył ramionami. – Szukałem pana, żeby powiedzieć, że mojej żonie udało się zdobyć kawałek łososia, tak jak sądziłem. Starczy dla trojga. Mogłaby go zrobić na grillu, gdybyśmy chcieli.

Fin jednak był myślami gdzie indziej. – Może innym razem, George. Ale podziękuj żonie. Gunn spojrzał na zegarek. – No tak, cóż, rzeczywiście robi się trochę późno. I jeśli mam być szczery, wolę rybę z wody. Fin dostrzegł iskierkę w oku sierżanta. – Ja też – zapewnił i oddał Gunnowi kluczyki do samochodu. – Stoi na parkingu przy Cromwell Street. Odprowadził go do North Beach, gdzie uścisnęli sobie dłonie, a potem Fin patrzył, jak sierżant zmierza w stronę wozu. Purple Isle skierowała się już na południe, minąwszy kraniec nabrzeża, i zniknęła gdzieś między Esplanade i Cuddy Point. Fin ruszył z powrotem Castle Street, przeszedł na drugą stronę Pasażu i skierował się ku South Beach. Wzdłuż ulicy, aż do dworca autobusowego na drugim końcu i nowego terminalu w strugach deszczu świeciły żałośnie latarnie. Stare molo przy bliższym końcu spowijała ciemność. Fin wsunął dłonie w kieszenie, garbiąc się z zimna i wilgoci, i zszedł na opustoszały pomost. Po wschodniej stronie stał zacumowany tankowiec, ale nigdzie nie widać było żywej duszy. Dostrzegł światła Purple Isle, która pojawiła się nagle, prując wysokie fale zatoki w stronę Goat Island. Widział na pokładzie ruchliwe postaci, ale z tej odległości trudno było je rozpoznać; przypominały żółte i pomarańczowe smugi. Nie miał pojęcia, co czuje. W co wierzyć i co myśleć. Wiedział jednak, że chłopak, który był jego synem, zabrał swój sekret na pokład tego trawlera, płynąc przez zdradzieckie morze ku samotnej skale na północnym Atlantyku, gdzie osiemnaście lat wcześniej on sam omal nie zginął. Nie dawała mu spokoju myśl o chłopcu na kamiennym pustkowiu, pośród rzezi, ognistych aniołów i kręgów martwych ptaków. Bez względu na sekret, który Fionnlagh skrywał.

ROZDZIAŁ 17 I

Niska chmura ocierała się o szczyty wzgórz, gnana ponad wyspą przez silny zachodni wiatr. Kosze z barwnymi kwiatami, wiszące wzdłuż frontowej ściany komendy policji, chwiały się niebezpiecznie w ostrych porywach. Po ulicy fruwały tabunami śmieci, a ludzie, nienawykli do sierpniowego chłodu, kulili się. Fin szedł znużony od strony portu; pod kurtką miał wełniany sweter zamiast zakrwawionej koszuli, którą zostawił w umywalce w pokoju hotelowym. Drzemał w nocy, ale sen nie nadchodził. Prawdziwy sen. Taki, który spowija wszystkie myśli czernią i składa je łagodnie na dnie głębokiej, ciemnej studni. Zastanawiał się, czy nie zadzwonić do Mony, ale co mógłby jej powiedzieć? Że nie ma sensu opłakiwać dłużej Robbiego? Bo znalazł innego syna, o którego istnieniu nawet nie wiedział? Przemierzył parking i dostał się do komendy tylnym wejściem. Sierżant dyżurny opierał się o kontuar, wypełniając jakieś formularze. Wszechobecny zapach toalet i środka dezynfekującego stosowanego w celach aresztu na każdym posterunku łagodziła nieco woń kawy i tostów. Fin zerknął na kamerę zamontowaną nad kontuarem i pokazał sierżantowi legitymację służbową. – Czy pastor Murray wciąż tu przebywa? Sierżant wskazał głową korytarz. Krata była otwarta, a drzwi większości cel uchylone. – Pierwsza po prawej. Nie jest zamknięta. – Dostrzegł zaskoczenie na twarzy Fina. – Pomaga nam w śledztwie. Nie jest formalnie zatrzymany. Kawy? Fin pokręcił głową i ruszył korytarzem. Wszystko było czyste i świeżo pomalowane. Kremowe ściany, beżowe drzwi. Pchnął pierwsze po prawej. Donald przycupnął na niskiej drewnianej pryczy pod małym i wysoko umieszczonym okienkiem celi. Jadł grzankę, obok stał kubek z parującą kawą. Wciąż miał koloratkę pod marynarką, która była zmięta i pomarszczona, podobnie jak jego twarz. Sprawiał wrażenie kogoś, kto spał tyle samo co Fin. Oczy były podkrążone, rozczochrane włosy opadały mu na czoło. Zerknął obojętnie na Fina, jakby w ogóle nie zwracał uwagi na jego obecność. – Widzisz to? – Wskazał głową narożnik celi po lewej, pokazując Finowi białą strzałkę obok litery W na ciemnoczerwonej betonowej podłodze. – Jest skierowana na wschód. Na Mekkę. Żeby muzułmańscy więźniowie wiedzieli, w którą stronę mają się modlić. Sierżant powiedział mi, że nie przypomina sobie, by kiedykolwiek trzymali tu jakiegoś muzułmanina. Ale takie są przepisy. Spytałem, czy może dać mi Biblię, żebym mógł z niej czerpać w tym piekle pociechę. Przeprosił. Ktoś ją zapodział. Ale mógł dać mi Koran i dywanik modlitewny, gdybym chciał. – Podniósł wzrok, na jego twarzy malowała się niekłamana pogarda. – To była kiedyś chrześcijańska wyspa, Fin. – Tak, z chrześcijańskimi wartościami w rodzaju prawdy i uczciwości, Donaldzie. Pastor spojrzał mu prosto w oczy. – Nie zabiłem Angela Macritchiego. – Wiem. – Więc dlaczego tu siedzę? – Nie ja o tym zdecydowałem.

– Mówią, że byłem w Edynburgu, kiedy popełniono tam jakieś morderstwo. Tak jak było tam wtedy pół miliona innych ludzi. – Możesz sobie przypomnieć, co robiłeś tamtego wieczoru? – Kilku z nas mieszkało w tym samym hotelu. Chyba jedliśmy razem kolację. Sprawdzają to właśnie, całą resztę też. Nie da się oczywiście ustalić, co robiłem, jak już poszedłem do swojego pokoju. Ponieważ byłem sam. – Miło to słyszeć. Podobno w Edynburgu przybywa prostytutek przy okazji każdego ogólnego zgromadzenia Kościoła Szkocji. – Fin dostrzegł kwaśne spojrzenie Donalda. – Tak czy owak, nie ma to większego znaczenia. Wyniki badań twojego DNA oczyszczą cię z zarzutu zabójstwa. Kod kreskowy Boga. – Dlaczego jesteś taki pewny, że tego nie zrobiłem? – Myślałem o tym całą noc. – No cóż, cieszę się, że nie tylko ja nie zmrużyłem oka. No i do jakiego wniosku doszedłeś? Fin oparł się o framugę drzwi. Czuł się słaby i zmęczony. – Zawsze uważałem, że jesteś jednym z tych lepszych chłopaków, Donaldzie. Broniłeś swoich przekonań, nigdy nie ustępowałeś draniom. I nigdy nie widziałem, żebyś tknął kogoś chociażby palcem. Twoja siła miała charakter psychologiczny, nie fizyczny. Potrafiłeś radzić sobie z ludźmi, nie uciekając się do przemocy. Nie wydaje mi się, byś był zdolny zabić kogokolwiek. – Dzięki za wotum zaufania. Fin zignorował jego cierpki ton. – Ale jesteś zdolny do czegoś innego. Do wielkiej, upartej, egoistycznej pychy. – Wiedziałem, że musi być w tym jakiś haczyk. – Stawianie czoła szkolnym prześladowcom, ryzykowanie dla innych, sprzeciwianie się ojcu, odgrywanie buntownika. Wszystko to stanowi część tego samego powodu, dla którego zwróciłeś się ku Bogu. – Tak? A co to za powód? – Twoja niepowstrzymana chęć bycia w centrum uwagi. Zawsze chodziło o wizerunek, prawda, Donaldzie? Własny wizerunek. Wizerunek, który chciałeś narzucić innym. Czerwony kabriolet, wianuszek ładnych dziewcząt, prochy, alkohol, światowe życie. A teraz pastor. Trudno znaleźć bardziej eksponowane miejsce. Zwłaszcza na wyspie Lewis. A wszystko sprowadza się do jednego. Wiesz do czego? – Może mi powiesz, Fin? Pomimo tego lekceważącego tonu widać było, że słowa Fina zrobiły na nim wrażenie. Policzki Donalda pokryły się rumieńcem. – Pycha. Jesteś zarozumiałym człowiekiem, Donaldzie. A twoja pycha dominuje nad wszystkim innym. Co jest zabawne, bo zawsze sądziłem, że pycha jest grzechem. – Nie rób mi wykładu z Biblii. Fin nie zamierzał jednak ustępować. – I czymś, co prowadzi do zguby, jak to się mówi. – Odsunął się od framugi i wsadził ręce do kieszeni, wychodząc na środek celi. – Wiesz doskonale, że Macritchie nigdy nie zgwałcił Donny. I myślę, że wiesz, dlaczego go oskarżała. Po raz pierwszy Donald umknął wzrokiem i wbił spojrzenie w podłogę, skupiony na czymś, co tylko on mógł dostrzec. Fin zauważył, że jego palce zaciskają się kurczowo na kubku z herbatą. – Wiesz, że jest w ciąży, prawda? Ale wolałeś przymknąć oko na prawdę, tak żeby świat

wierzył w winę Macritchiego. Jak bardzo by to zaszkodziło twojemu wizerunkowi! Twojemu poczuciu własnej wartości! Gdyby córka pastora zaszła w ciążę nie z powodu gwałtu, ale dlatego, że uprawiała dobrowolnie seks ze swoim chłopakiem. Co za skaza na twojej reputacji. Co za cios dla twojej pychy. Donald wciąż wpatrywał się w podłogę, mięśnie szczęki poruszały się w milczącym gniewie. – Zastanów się nad tym, Donaldzie. Twoja córka i żona boją się ciebie. Boją się! I powiem ci coś jeszcze. Angel Macritchie nie był święty, ale nie był też gwałcicielem. Nie miał zbyt wielu zalet, ale nie zasługuje na to, by taka plama kalała jego pamięć. ••• Fin zbiegł po schodach do holu, prześladowany myślami, które nie pozwoliły mu zasnąć przez całą noc. Żadna z nich nie dotyczyła głównego inspektora Smitha, więc dopiero po chwili go usłyszał. – Macleod! – Głos był zdecydowany i miał akcent typowy dla Glasgow. Fin nie zareagował, więc Smith odezwał się znowu, tym razem głośniej. – Macleod! Fin odwrócił się i zobaczył go w otwartych drzwiach pokoju przesłuchań. – Tutaj. Zniknął gdzieś gładki, wypielęgnowany wizerunek szefa. Smith był nieogolony, koszulę miał pogniecioną, rękawy podwinięte niestarannie do łokci. Posmarowane żelem włosy opadały tłustymi strąkami po obu stronach szerokiego, płaskiego czoła, a zapach wody kolońskiej był przytłumiony przez nieprzyjemną woń spoconego ciała, tylko nieznacznie gorszą. Najwidoczniej też był całą noc na nogach. Zamknął drzwi i powiedział Finowi, żeby usiadł przy biurku. Walały się na nim papiery, a z popielniczki wysypywały się niedopałki. Sam jednak nie usiadł. – Rozmawiał pan z Murrayem. – To nie było pytanie. – Zatrzymaliście niewłaściwego człowieka. – Był w Edynburgu w noc morderstwa dokonanego przy Leith Walk. – Tak jak każdy inny pastor z Wolnego Kościoła na wyspie. – Ale tamci nie mieli powodu zamordować Macritchiego. – Murray też nie miał. Wie, że Macritchie nigdy nie zgwałcił jego córki. Zaszła w ciążę ze swoim chłopakiem, więc zmyśliła tę historyjkę o gwałcie. Smith, co było dla niego nietypowe, nie bardzo wiedział, co odpowiedzieć, ale trwało to tylko przez chwilę. – Skąd pan wie? – Znam tych ludzi, inspektorze. Jestem jednym z nich, co był pan uprzejmy przypomnieć, kiedy określał ich pan jako „niewyrafinowanych”. W dniu, kiedy się tu zjawiłem. Smith się najeżył. – Nie będę tolerował takiej bezczelności, Macleod. – Ale ja powinienem ją tolerować, kiedy ma pan ochotę mi ubliżać? Tak sobie pan to wyobraża? Smith nie czekał, by się odegrać. – Jeśli jest pan taki kurewsko sprytny, Macleod, to z pewnością pan wie, kto zabił Macritchiego. – Urwał na chwilę. – Wie pan? – Nie, ale myślę, że od początku miał pan rację. Nie ma związku z Edynburgiem. Ktoś próbuje wpakować nas w ślepą uliczkę. – Pańskie uznanie przynosi mi zaszczyt, inspektorze. Kiedy to dokładnie doszedł pan do

tego wniosku? – Podczas sekcji zwłok. – Dlaczego? Fin pokręcił głową. – Miałem wrażenie, że coś jest nie tak. Nie pasowało zbyt wiele rzeczy. Drobnych rzeczy. Ale wystarczyło, by zyskać pewność, że mamy do czynienia z dwoma różnymi zabójcami. Smith podszedł do okna, krzyżując krótkie ręce na piersi. Odwrócił się w stronę Fina. – I zamierzał mi pan powiedzieć to wszystko? – To nie była konkluzja, tylko przeczucie. Ale gdybym panu to wszystko powiedział, kazałby mi pan wsiadać do pierwszego samolotu lecącego z powrotem do Edynburga. Uważałem też, że moja lokalna wiedza pomoże w śledztwie. – I sądził pan, że podjęcie takiej decyzji jest w pańskiej gestii? – Smith pokręcił z niedowierzaniem głową. Oparł się o biurko kłykciami, które zbielały, i wciągnął nosem powietrze. – Nie czuję alkoholu. Przepłukał pan sobie usta, zanim zjawił się pan tu dziś rano? Fin zmarszczył czoło. – Nie wiem, o czym pan mówi. – Mówię o podległym sobie funkcjonariuszu policji, który wdał się wczorajszego wieczoru w pijacką bójkę przy Pasażu. Mówię o funkcjonariuszu policji, który będzie mi podlegał, dopóki nie odleci stąd pierwszym samolotem. Chcę, żeby zniknął pan z wyspy, panie Macleod. Jeśli nie uda się panu kupić biletu lotniczego, to pozostaje prom. – Wyprostował się na całą wysokość swojego niewielkiego wzrostu. – Rozmawiałem już z szefem pańskiego wydziału w Edynburgu. Może pan oczekiwać serdecznego powitania. ••• Jego poroniony powrót na wsypę dobiegł końca. Tak jak wszystkie te bolesne spotkania z duchami przeszłości. Odczuwał niemal ulgę. I Fionnlagh miał rację. Nie interesowali go przez osiemnaście lat; nie miał prawa wracać i ingerować w ich życie. Zamordowano człowieka, a zabójca wciąż był na wolności. Ale to już nie jego sprawa. Wracał do domu, jeśli coś takiego jeszcze istniało. Jeśli Mona wciąż tam była. Mógł jeszcze raz zaciągnąć zasłony i zapomnieć. Patrzeć przed siebie zamiast wstecz. Więc dlaczego napełniało go to takim przerażeniem? Fin minął mapę plastyczną wysp Lewis i Harris wiszącą w korytarzu i pchnął drzwi prowadzące do holu. Siedzący za szybą policjant podniósł wzrok; na ekranach monitoringu za jego plecami migotały obrazy. Pod ścianą naprzeciwko okna siedziały na plastikowych krzesłach dwie osoby, czekając cierpliwie, ale Fin ich nie zauważył. Był już niemal za drzwiami wejściowymi, gdy jedna z nich zawołała go po imieniu i wstała. Catriona Macfarlane albo Murray, jak się teraz nazywała, stała przed nim, splatając dłonie. Sprawiała wrażenie bladej i przybitej. Za nią, jak szmaciana lalka, którą ktoś umieścił na jednym z krzeseł, siedziała młoda dziewczyna, dwunastoletnia na pierwszy rzut oka; miała włosy zaczesane do tyłu i bezkrwistą twarz bez śladu makijażu. Fin uświadomił sobie zszokowany, że to musi być Donna. Nie mógł uwierzyć, że jest w trzecim miesiącu ciąży. Niewykluczone, że umalowana wyglądała na starszą. Była nawet atrakcyjna w jakiś niewyszukany sposób. Miała cerę ojca, tak samo jak on delikatną skórę w odcieniu kości słoniowej i włosy o piaskowej barwie. Nosiła dżinsy i różową bluzkę pod zbyt obszerną pikowaną kurtką. – Drań! – rzuciła jej matka. – Nie miałem z tym nic wspólnego, Catriono. – Kiedy zamierzasz go wypuścić? – O ile się orientuję, może wyjść w każdej chwili. Odsyłają mnie do Edynburga. Tak jak

sobie tego życzyłaś. Nie będę was więcej niepokoił. Ich życie nie było już przedmiotem jego troski. Pchnął drzwi i zbiegł po schodach wprost w podmuchy porywistego wiatru. Przeszedł na drugą stronę Kenneth Street i mijał właśnie bar, gdzie podawano rybę z frytkami, kiedy usłyszał za plecami pospieszne kroki. Obejrzał się i zobaczył Donnę, biegnącą za nim Church Street. Catriona stała na schodach komendy. Wołała córkę. Dziewczyna jednak nie zwracała na nią uwagi. Dogoniła Fina i zatrzymała się, zdyszana. – Muszę z panem pomówić, panie Macleod. ••• Kelnerka żująca gumę przyniosła im dwie kawy do stolika pod oknem. Po drugiej stronie szyby, po Cromwell Street, przesuwał się nieprzerwany strumień ruchu ulicznego. Wciąż było posępnie, morze miało barwę ołowiu i zalewało port zwieńczonymi bielą falami. Dziewczyna bawiła się łyżeczką. – Nie wiem, dlaczego zamówiłam kawę. Nawet jej nie lubię. – Poproszę o coś innego – zaproponował Fin i zaczął unosić dłoń, żeby przywołać kelnerkę. – Nie, w porządku. Donna wciąż bawiła się łyżeczką i obracała filiżankę, rozlewając trochę kawy na spodek. Fin posłodził swoją i mieszał ją cierpliwie. Pomyślał, że jeśli dziewczyna ma mu coś do powiedzenia, to powinna to zrobić wtedy, kiedy uzna za stosowne. Łyknął kawy; była ledwie ciepła. W końcu Donna spojrzała na niego. – Wiem, że mama powiedziała panu prawdę o tej historii z Macritchiem. – Jak na dziewczynę, która oskarżyła niesłusznie człowieka o gwałt, miała w oczach niezwykłą szczerość. – Tata też na pewno wie, że to było kłamstwo. – Wie. Wydawała się zaskoczona. – Więc musi pan zdawać sobie sprawę z tego, że go nie zabił. – Ani przez chwilę nie wierzyłem, że twój tata zabił kogokolwiek, Donno. – Więc czemu go trzymacie? – Nie został zatrzymany. Pomaga w śledztwie. To kwestia procedury. – Nie chciałam sprawić tego całego kłopotu. Fin zauważył, że zagryzła wargę i że stara się nie płakać. – Co powiedziałaś Fionnlaghowi? Łzy zostały nagle powstrzymane. – Nie rozumiem. – Wie, że jesteś w ciąży? Spuściła wzrok i zaprzeczyła ruchem głowy. Znowu zaczęła się bawić łyżeczką. – Ja… nie umiałam mu powiedzieć. Jeszcze nie teraz. – Więc nie było powodu, by nie uwierzył w twoją wersję. Jeśli nie wyprowadziłaś go z błędu. – Milczała. – Wyprowadziłaś? Pokręciła głową. – Więc wierzył, że Macritchie cię zgwałcił. Spojrzała na niego, w jej oczach malowało się oburzenie. – Nie wolno panu myśleć, że Fionnlagh go zabił! Nigdy nie spotkałam łagodniejszej osoby. – No cóż, musisz przyznać, że dałaś mu bardzo konkretny powód. Jest też zdrowo posiniaczony, czego nie chce wyjaśnić.

Teraz z kolei ona sprawiała wrażenie zaskoczonej i zakłopotanej. – Jak pan tak może myśleć o swoim synu? Fin na chwilę stracił zimną krew. Powtórzył sobie to, co powiedziała, nie wierząc własnym uszom. – Skąd wiesz? – spytał chrapliwym głosem. Wyczuła, że role się odwróciły. – Fionnlagh mi powiedział. Wydawało się to po prostu niemożliwe. – On wie? – Wiedział całe życie. W każdym razie odkąd pamięta. Pan Macinnes powiedział mu wiele lat temu, że nie jest jego ojcem. Fionnlagh nawet nie pamięta, kiedy to było. Po prostu zawsze wiedział. – W jej oczach znowu pojawiła się niepewność. – Miał łzy w oczach, kiedy mi o tym mówił. Poczułam się tak, jakbym była dla niego kimś szczególnym. Bo nie powiedział nikomu innemu. Nigdy. Tylko mnie. – Błysk na jej twarzy wywołany tym wspomnieniem przygasł po chwili. – Oboje jesteśmy pewni, że właśnie dlatego tata zawsze go bił. Fin osłupiał. Zaschło mu w gardle. Poczuł mdłości. – Jak to? – Jego ojciec to potężny mężczyzna, a Fionnlagh, no cóż, nawet teraz żaden z niego mister uniwersum, prawda? Więc to trwa nadal. – Nie rozumiem. – Fin był przekonany, że coś pomylił. – Czego pan nie rozumie, panie Macleod? Ojciec bije Fionnlagha. Robi to od lat. Tak, że nikt tego nie widzi. Ale biedny chłopak miał już pęknięte żebra i raz złamaną rękę. Siniaki na piersi, plecach i nogach. Jakby pan Macinnes wyżywał się na nim za grzechy ojca. Fin zamknął oczy; chciał, by był to koszmarny sen, z którego się zaraz przebudzi. Ale Donna jeszcze nie skończyła. – Fionnlagh zawsze to ukrywał. Nie powiedział nikomu. Aż do tej nocy, kiedy… wie pan… zrobiliśmy to. I widziałam na własne oczy. Właśnie wtedy mi powiedział. Jego tata… no, to w ogóle nie jest jego tata… to potwór, panie Macleod. Prawdziwy potwór.

ROZDZIAŁ 18 Wypadek na skale zrujnował resztę moich wakacji. Nie wiem nawet, czy nie zrujnował mi reszty życia. Leżałem w szpitalu prawie tydzień. Powiedzieli, że doznałem silnego wstrząśnienia mózgu; głowa bolała mnie przez kilka miesięcy. Podejrzewali pęknięcie czaszki, choć prześwietlenie niczego nie wykazało. Lewą rękę złamałem w dwóch miejscach i przez ponad cztery tygodnie nosiłem gips. Miałem ciało posiniaczone i czarne; po odzyskaniu przytomności z trudem się ruszałem. Marsaili odwiedzała mnie codziennie, ale tak naprawdę wcale tego nie chciałem. Nie wiem dlaczego, ale jej obecność przyprawiała mnie o niepokój. Myślę, że czuła się dotknięta moją obojętnością; jej serdeczność nie robiła na mnie wrażenia. Ciotka przyszła dwa razy, nie okazywała mi jednak szczególnego ciepła. Musiała już wtedy wiedzieć, że umiera. Byłem bliski śmierci, ale powiedzieli, że dojdę w pełni do siebie. Po co miała marnować na mnie swoje współczucie? Gigs też się zjawił. Tylko raz. Pamiętam niezbyt wyraźnie, jak siedział przy moim łóżku, patrząc na mnie z troską w tych swoich głębokich niebieskich oczach. Spytał mnie, ile pamiętam z tego, co się wydarzyło. Ale wtedy wszystko było jeszcze zasnute gęstą mgłą. Moje wspomnienia tamtych wydarzeń jawiły się jako fragmentaryczne, oderwane od siebie obrazy. Ojciec Artaira wspinający się na występ. Jego strach. Jego ciało na skałach u podnóża klifu, morze wyciągające spienione palce, by go porwać. Całe te dwa tygodnie przypominały rozmazaną plamę, jakbym patrzył na nie przez gazę. To z powodu wstrząśnienia mózgu, jak mi powiedziano. Dopiero z upływem czasu ta gaza się rozproszyła, a moje spojrzenie wyostrzyło. Jeśli chodzi o pobyt w szpitalu, najdokładniej pamiętam to, że Artair nie odwiedził mnie ani razu. Nie uświadamiałem sobie tego przez kilka pierwszych dni, ale w miarę odzyskiwania sił, kiedy zaczęli mówić o odesłaniu mnie do domu, zdałem sobie sprawę, że do mnie nie przyszedł. Spytałem o to Marsaili, a ona odparła, że jego matka jest w okropnym stanie. Odbył się pogrzeb pana Macinnesa. Bez ciała. Na cmentarz w Crobost zaniesiono pustą trumnę, w której znajdowało się kilka cennych drobiazgów należących do zmarłego. Powiadają, że gdy nie ma ciała, nie ma pochówku. Ponieważ było rzeczą pewną, że morze nigdy go nie zwróci, nie bardzo rozumiałem, jak w przypadku pana Macinnesa pochówek jest w ogóle możliwy, i zacząłem podejrzewać, że być może Artair wini mnie za to. Marsaili powiedziała, że nie chodzi o to, tylko o pogodzenie się ze śmiercią rodzica. Kto jak kto, ale ja powinienem o tym doskonale wiedzieć. I, oczywiście, wiedziałem. Nadszedł najtrudniejszy okres, między powrotem do domu a wyjazdem na uniwersytet. Był to martwy czas, pełen długich pustych dni. Zaczął się już wrzesień, lato się niemal skończyło. Byłem straszliwie przygnębiony – tym, co się wydarzyło na skale, śmiercią taty Artaira. Mój entuzjazm związany z wyjazdem do Glasgow przygasł, ale czepiałem się nadziei, że opuszczenie wyspy wpłynie na moje odczucia, że w jakiś sposób zdołam zostawić wszystko za sobą i zacząć życie od nowa. Przyłapałem się na tym, że unikam Marsaili; żałowałem, że umówiliśmy się na wynajęcie wspólnego pokoju w Glasgow. Nie wiem czemu, ale wydawało mi się, że i to muszę zostawić za sobą. Jeśli chodzi o Artaira, po prostu nie zawracałem sobie nim głowy. Skoro nie mógł odwiedzić mnie w szpitalu, to z pewnością nie zamierzałem się z nim spotykać. W dni, kiedy nie padało, odbywałem długie spacery po klifach, zmierzając na południe wzdłuż wschodniego wybrzeża, mijając ruiny pradawnych wiosek i kościoła w Bilascleiter, aż do

długiej srebrnej plaży w Tolastadh, gdzie siadywałem pośród wydm i wpatrywałem się godzinami w morze. Widywało się tam tylko spacerowiczów, którzy przyjeżdżali na wakacje z lądu stałego, a jedynym towarzystwem były tysiące ptaków, które zniżały lot i nurkowały wokół klifów, polując na ryby w zatoce. Właśnie po powrocie z takiego spaceru ciotka mi powiedziała, że matka Artaira doznała wylewu i że według niej jest z nią kiepsko. Wiedziałem, że nie mogę dłużej unikać przyjaciela. Wciąż miałem rękę w gipsie i nie mogłem jeździć na rowerze, więc ruszyłem na piechotę. Podróż, której końca człowiek nie pragnie, zawsze przebiega szybko. Pokonanie zbocza prowadzącego do domu Artaira zabrało mi chwilę. Tym bardziej wydawało się absurdalne, że nie zrobiłem tego wcześniej. Samochód jego ojca wciąż był zaparkowany na podjeździe, tam gdzie zostawił go przed wyprawą na An Sgeir. Dojmujące przypomnienie, że już nie powróci. Zapukałem do tylnych drzwi i stałem z duszą na ramieniu. Wydawało się, że upłynęły wieki, nim się otworzyły. Na progu stanął Artair i popatrzył na mnie. Był koszmarnie blady, pod oczami miał głębokie cienie. Schudł. Przyglądał mi się beznamiętnie. – Dowiedziałem się o twojej mamie. – Wejdź. Otworzył szerzej drzwi i cofnął się do kuchni. W domu wciąż wyczuwało się zapach tytoniu ojcowskiej fajki. Kolejne przypomnienie jego nieobecności. I była też nieprzyjemna woń nieświeżych potraw. W zlewie zalegała góra brudnych naczyń. – Jak się czuje? – Byłoby pewnie dla niej lepiej, gdyby umarła. Jest z jednej strony sparaliżowana. Ma bardzo ograniczone zdolności ruchowe. I problemy z mówieniem. Choć lekarze uważają, że może jej się polepszyć. Jeśli przeżyje. Powiedzieli mi, że jak wyjdzie ze szpitala, to będę musiał karmić ją łyżeczką. Prawie na pewno nie będzie nigdy chodzić. – Jezu, Artair, przykro mi. – Twierdzą, że to wszystko z powodu szoku, jakim była śmierć ojca. – Jego słowa sprawiły, że poczułem się jeszcze gorzej, jeśli to w ogóle było możliwe. Ale on tylko wzruszył ramionami i spojrzał na mój gips. – No a jak ty się czujesz? – Wciąż mam bóle głowy. Gips zdejmują mi w przyszłym tygodniu. – W samą porę przed wyjazdem do Glasgow – zauważył, a ja dosłyszałem w jego głosie sarkastyczny ton. – Nie przyszedłeś do szpitala. – Nie sformułowałem tego jako pytania, ale obaj wiedzieliśmy, że chcę wiedzieć, dlaczego tego nie zrobił. – Byłem zajęty. – Dostrzegłem, że jest rozdrażniony. – Musiałem zająć się pogrzebem. Mnóstwo spraw do załatwienia. Wiesz, ile biurokracji wiąże się ze śmiercią? – Nie oczekiwał po mnie jednak odpowiedzi. – Nie, oczywiście, że nie wiesz. Byłeś mały, kiedy zginęli twoi rodzice. Ktoś inny zajął się tym całym gównem. Jego drażliwość wzbudziła we mnie gniew. – Winisz mnie za śmierć ojca, tak? – spytałem wprost. Obrzucił mnie tak dziwnym spojrzeniem, że poczułem się kompletnie zbity z tropu. – Gigs twierdzi, że niewiele pamiętasz z tego, co się wydarzyło na An Sgeir. – A co tu pamiętać? – odparłem, wytrącony z równowagi. – Spadłem. Zgoda, nie pamiętam dokładnie jak. Z powodu czegoś głupiego zapewne. A twój tata wspiął się na tę skalną półkę i uratował mi życie. Jeśli mam z tego powodu ponosić odpowiedzialność za jego śmierć, to mea culpa. Przykro mi. Nigdy niczego bardziej nie żałowałem. Twój tata był wspaniały. Pamiętam, tam na skałach, jak mnie zapewniał, że wszystko się dobrze skończy. I skończyło się

dobrze. Tylko że nie dla niego. Zawsze będę mu wdzięczny, Artair. Zawsze. Nie tylko za to, że uratował mi życie, ale też za to, że dał mi w życiu szansę. Za te wszystkie godziny, które mi poświęcił, żebym zdał egzaminy. Bez niego nigdy bym nie dał rady. Wyrzuciłem z siebie to wszystko. Cały żal i winę. Przypominam sobie, że Artair patrzył na mnie, wciąż tym samym dziwnym wzrokiem. Przypuszczam, że rozważał w duchu, na ile potępienia zasługuję; zdawało się, że podjął jakąś decyzję i nagle napięcie i gniew jakby z niego spłynęły, niczym trucizna z naciętego wrzodu. Pokręcił głową. – Nie winię cię, Fin. Naprawdę. Tylko że… – W jego oczach błysnęły łzy. – Tyle że tak trudno poradzić sobie ze śmiercią ojca. – Usłyszałem jego urywany drżący oddech. – A teraz jeszcze ta historia z matką. Podniósł bezradnie ręce, potem opuścił je wzdłuż boków. Wzbudził we mnie takie współczucie, że zrobiłem coś, czego nie uczyniłem nigdy wcześniej. Coś, na co twardzi mężczyźni z wyspy Lewis w życiu by się nie zdobyli. Objąłem go. Najpierw wyczułem w nim zaskoczenie, a potem chwilowe wahanie, nim odpowiedział mi serdecznym uściskiem. Jego nieogolona twarz kłuła mnie w szyję, a ciałem wstrząsał szloch. ••• Pod koniec września wyjechaliśmy osobno do Glasgow, ja i Marsaili, i spotkaliśmy się w barze przy Byres Road. Zostawiliśmy już bagaże w mieszkaniu przy Highburgh Road, ale trzeba było omówić pewne kwestie. Musiałem skonfrontować się z uczuciami, lub ich brakiem, wobec Marsaili. Nie potrafiłem tego wyjaśnić wtedy i nie potrafię teraz. Umknąłem z życiem z An Sgeir, ale coś we mnie umarło na tej skale, tak jak tyle lat późnej powiedziała Marsaili. I była z tym w jakiś sposób związana. Pragnąłem przebudować wszystko i dorosnąć na nowo, ale nie byłem pewien, czy jest w tym miejsce dla Marsaili. Jakiekolwiek. Dla niej sprawa przedstawiała się prosto. Chcę, żebyśmy zostali ze sobą czy nie? Muszę się przyznać do własnego tchórzostwa. Nie mam wprawy, jeśli chodzi o kończenie związków. Kiedy nadarza się okazja szybkiego i czystego zerwania, jestem skłonny kluczyć, bojąc się, że sprawię ból. W rezultacie wszystko wychodzi paskudnie i ostatecznie rani się ludzi jeszcze bardziej. Nie miałem więc serca, a może po prostu odwagi, powiedzieć jej, że to koniec. Wypiliśmy kilka drinków i poszliśmy na obiad do chińskiej restauracji przy Ashton Lane. Zamówiliśmy wino do posiłku, a potem parę kieliszków brandy, i nim dotarliśmy do mieszkania, byliśmy już nieźle wstawieni. Zajmowaliśmy duży pokój od frontu, niegdyś salon, jak mi się wydaje. Miał wysoki sufit z rzeźbionym gzymsem i instalację gazową w zawile rzeźbionym drewnianym kominku. Efektowne okna wykuszowe z witrażami wychodziły na porośniętą drzewami ulicę w dole. Krótkie schody prowadziły do wspólnej łazienki na górze, a na tyłach mieszkania znajdowała się duża kuchnia z ogromnym stołem i telewizorem obok okna z widokiem na podwórze. Wchodząc do mieszkania, usłyszeliśmy innych studentów, którzy rozmawiali i puszczali muzykę w kuchni, ale nie byliśmy tego wieczoru w zbyt towarzyskim nastroju. Udaliśmy się wprost do naszego pokoju i zamknęliśmy drzwi na klucz. Światło latarni na zewnątrz przenikało listowie i padało na podłogę pstrokatym blaskiem, krzyżując się z cieniami. Nie zaciągnęliśmy nawet zasłon, tylko rozłożyliśmy sofę i zrzuciliśmy z siebie ubrania. Przypuszczam, że bylibyśmy widoczni dla kogoś, kto akurat patrzyłby z mieszkań naprzeciwko, ale nic nas to nie obchodziło. Koktajl alkoholu i hormonów sprowokował nas do wściekłego seksu, krótkiego i intensywnego. Wydawało się, że upłynęło dużo czasu od chwili, gdy kochaliśmy się po raz ostatni, na plaży w Port of Ness. Tamta pierwsza noc w Glasgow zaspokoiła jakąś fizyczną potrzebę, ale

kiedy było już po wszystkim, leżałem na plecach wpatrzony w sufit i obserwowałem odbite światło, które poruszało się wraz z wiatrem pośród liści za oknem. Widok ten wzbudzał we mnie poczucie pustki, świadomość, że to koniec, że to tylko kwestia czasu i że prędzej czy później będziemy musieli się z tym zmierzyć. ••• Czasem, kiedy człowiek nie chce brać na siebie odpowiedzialności, stara się doprowadzić do sytuacji, w której los, albo nawet druga strona może być obwiniana za rozpad związku. Tak właśnie stało się ze mną i Marsaili w trakcie tego pierwszego semestru na uniwersytecie. Patrząc z perspektywy czasu, nie jestem pewien, kim był osobnik, który zamieszkiwał moje ciało podczas tych jesiennych tygodni, wiodących nas ku pierwszej zimie w Glasgow. Wiem jednak, że był to zadziorny drań, humorzasty i nieznośny. Pił za dużo. Palił za dużo trawki. Kochał się z Marsaili, kiedy miał na to ochotę, a poza tym traktował ją jak śmiecia. Wstyd mi przyznać, że go znałem albo że byłem z nim w jakikolwiek sposób związany. Odkryłem mnóstwo rzeczy o sobie. Na przykład to, że nie interesuję się tak naprawdę przedmiotami humanistycznymi czy uzyskaniem dyplomu. Na dobrą sprawę nie obchodziło mnie studiowanie, koniec, kropka. Kiedy pomyślę o tych wszystkich godzinach, które poświęcił mi nadaremnie biedny pan Macinnes! Cały ten czas i wysiłek zmarnowane. Odkryłem też, że jestem tym, co Szkoci z nizin nazywają teuchter, wieśniak z wyżyn, identyfikowany od razu za sprawą paskudnego akcentu wyspiarskiego, więc próbowałem za wszelką cenę pozbyć się tej naleciałości. Wydawało mi się, że gaelicki brzmi absurdalnie w uszach innych ludzi, więc przestałem się nim posługiwać, rozmawiając z Marsaili, nawet gdy byliśmy sami. Odkryłem wreszcie, że podobam się dziewczynom i że nie brakuje takich, które chcą się ze mną przespać. Działo się to w czasach sprzed epoki AIDS, zanim epidemia zaatakowała, i wciąż uprawiało się przygodny seks. Zjawiałem się na przyjęciach z Marsaili, a wychodziłem z kimś innym. Kiedy wracałem do mieszkania, siedziała sama po ciemku. Nigdy się nie przyznała, że płakała z mojego powodu, ale widziałem smugi tuszu na jej poduszce. Wszystko to osiągnęło punkt krytyczny pod koniec pierwszego semestru. Pokój po drugiej stronie korytarza wynajmowały dwie dziewczyny. Jednej z nich wpadłem w oko. Nigdy nie robiła z tego tajemnicy, nawet kiedy w pobliżu przebywała Marsaili, która jej za to nienawidziła. Na imię miała Anita. Nieźle wyglądała, ale pomimo wyraźnej zachęty z jej strony, nie przejawiałem zainteresowania. Była zbyt napalona. Jak Sine. Zawsze od tego uciekałem. Pewnego dnia wróciłem wcześniej z zajęć na uniwersytecie. Darowałem sobie kilka wykładów i poszedłem do pubu. Zdążyłem już wydać większość stypendium na ten rok, ale nie przejmowałem się tym za bardzo. Byłem zdecydowany oddawać się autodestrukcji. Panował przenikliwy ziąb, niebo nad miastem było brzemienne śniegiem. W sklepach panowało niepodzielnie Boże Narodzenie. Moi rodzice zginęli dokładnie dwa tygodnie przed Gwiazdką i każde święta od tego czasu wydawały mi się żałosne i przygnębiające. Przyczyniała się też do tego ciotka, która nigdy ich nie urządzała, choćby przez wzgląd na mnie. Podczas gdy inne dzieci wypatrywały ich co roku z pełną ekscytacji niecierpliwością, ja kontemplowałem je tylko z poczuciem lęku. I cały ten komercyjny erzac radości wielkiego miasta – światła, drzewa i krzykliwe wystawy sklepowe, bezustannie powtarzające się przeboje gwiazdkowe w sklepach i pubach – potęgował we mnie poczucie wyobcowania. Kiedy wszedłem do mieszkania, byłem łagodnie wstawiony i rozczulałem się nad sobą. Anita siedziała sama w kuchni. Zwijała skręta i podniosła głowę, wyraźnie zadowolona z powodu mojej obecności. – Cześć, Fin. Zdobyłam właśnie trochę niezłego towaru. Masz ochotę zapalić?

– Jasne. Włączyłem telewizję, leciał jakiś koszmarny film animowany z gaelickim dubbingiem, zagubiony pośród popołudniowego programu BBC. Dziwnie było znów słyszeć ten język. Choć były to głosy postaci z kreskówki, wzbudziły we mnie tęsknotę za domem. – Jezu – odezwała się Anita. – Nie wiem, jak ty jesteś w stanie zrozumieć ten bełkot. Brzmi tak, jakby Norweg gadał na haju. – Może się odpieprzysz? – spytałem ją po gaelicku. Uśmiechnęła się. – Hej, co powiedziałeś? – Że chciałbym się z tobą pieprzyć. Uniosła kokieteryjnie brew. – Co powie Marsaili? – Marsaili tu nie ma. Zapaliła skręta i zaciągnęła się głęboko, nim mi go podała. Napełniając sobie płuca, patrzyłem, jak spomiędzy jej warg sączy się wolniutko dym. Odetchnąłem i spytałem: – Kochał się już ktoś z tobą po gaelicku? Roześmiała się. – Po gaelicku? Co to znaczy? – Gdybyś się kochała, nie musiałabyś pytać. Wstała, wyjęła mi skręta z palców, zaciągnęła się i przywarła ustami do moich warg, dzieląc się ze mną dymem. Poczułem jej piersi na swoim ciele, a ona wsunęła mi rękę między uda. – Może mi pokażesz? Gdybyśmy poszli do jej pokoju, a nie do mojego, sprawy mogłyby potoczyć się zupełnie inaczej. Ale z powodu alkoholu, trawki i dziewczyny z dłonią w moich spodniach nie zastanawiałem się nad tym. Łóżko nie było pościelone od rana. Zapaliłem gaz w kominku, potem się rozebraliśmy i wsunęliśmy pod tę samą pościel, którą dzieliłem poprzedniej nocy z Marsaili. Było zimno, więc przytuliliśmy się do siebie, by się ogrzać, a ja zacząłem mówić do niej cicho po gaelicku. – Jakbyś rzucał na mnie czar – powiedziała. I poniekąd tak było. Uprawiałem magię za pomocą języka, którym posługiwał się mój ojciec. I jego ojciec. Nakłaniałem ją, namawiałem, obiecywałem to, czego nigdy nie mógłbym spełnić. Wsuwałem się w nią, by dać jej swoje nasienie. Oczywiście brała pigułkę, więc i tak spadłoby na kamienistą glebę. Ale chwilowo była to ucieczka. Nie dla niej, dla mnie. Szansa, by znów się połączyć z Finem Macleodem, jakim niegdyś byłem. Stać się chłopcem, który kiedyś mówił po gaelicku. Dotknąć swych przodków i ponownie im towarzyszyć. Ale sądzę tak naprawdę, że to była tylko trawka. Nie jestem pewien, kiedy sobie uświadomiłem, że w drzwiach stoi Marsaili. Kiedy jednak to do mnie dotarło, spojrzałem gwałtownie w jej stronę. Twarz miała kredowobiałą. – Co jest? – spytała Anita i też ją zauważyła. – Może zabierzesz swoje ubranie i wyjdziesz – oznajmiła bardzo cicho Marsaili. Anita popatrzyła na mnie, a ja kiwnąłem głową. Udając wielce obrażoną, pozbierała rzeczy z podłogi i skierowała się do swojego pokoju. Marsaili zamknęła za nią drzwi. Miała spojrzenie psa, który został przez swojego właściciela poczęstowany kopniakiem. Zdrada, ból, zawiedzione zaufanie. Wiedziałem, że nic nie mogę powiedzieć. – Nigdy ci o tym nie mówiłam. Zapisałam się na uniwersytet tylko dlatego, że ty to zrobiłeś – wyznała.

Uświadomiłem sobie, że musiała podjąć decyzję jeszcze przed naszym spotkaniem na Great Bernera. I pomyślałem o liście, w którym mnie prosiła, żebym nie zabierał Irene Davis na ostatnią zabawę w szkole podstawowej, tym podpisanym „Dziewczyna z farmy”. I pojąłem wtedy, że nigdy nie przestała mnie kochać. Nigdy, przez te wszystkie lata. Musiałem odwrócić wzrok, nie mogąc spojrzeć jej w oczy. Ponieważ dotarło do mnie, co ostatecznie zrobiłem swoim okrucieństwem i egoizmem. Ograbiłem ją z nadziei. Z nadziei, że któregoś dnia mnie odzyska. Że znów odnajdzie dawnego Fina. Nie byłem od niej wiele mądrzejszy i nie wiedziałem, gdzie ten Fin jest, i wątpię, czy wierzyłem choć odrobinę w to, że sam go znajdę. Chciałem powiedzieć, że jest mi przykro. Przytulić ją, zapewnić, że wszystko będzie dobrze. Tak jak zapewniał mnie pan Macinnes na skalnym urwisku. Wiedziałem jednak, że nie będzie dobrze, i zastanawiałem się, czy i ona o tym wie. Marsaili nie powiedziała nic więcej. Wzięła walizkę z górnej półki szafy i zaczęła się pakować. – Dokąd się wybierasz? – Do domu. Jutro złapię pociąg do Inverness, a potem autobus do Ullapool. – Gdzie przenocujesz? – Nie wiem. Na pewno nie w tym domu. – Marsaili… – Przestań, Fin! – przerwała mi ostro. Potem ze zduszonym gardłem dodała ciszej: – Po prostu przestań. Siedziałem na brzegu łóżka, wciąż nagi i szczękający z zimna zębami, i patrzyłem, jak się pakuje. Kiedy już skończyła, włożyła płaszcz i zaciągnęła walizkę na korytarz. Zamknęła za sobą drzwi bez słowa; po chwili usłyszałem ją na dole, przy wyjściu. Podszedłem do okna i obserwowałem, jak zmierza z wysiłkiem w stronę Byres Road. Ta mała dziewczynka, która siedziała obok mnie pierwszego dnia w szkole i ofiarowała się, że będzie dla mnie tłumaczyć. Ta sama mała dziewczynka, która skradła mi całusa wysoko pośród bel siana w stodole na farmie i wzięła winę na siebie, kiedy upuściłem w kościele tubkę ze słodyczami. Po tych wszystkich latach skrzywdziłem ją w końcu tak bardzo, że nie mogłem liczyć na wybaczenie, i wygnałem ze swego życia. Zaczęły wtedy padać wielkie płatki śniegu, zakrywając ją przed moim wzrokiem, zanim dotarła do świateł na przejściu. ••• Potem wróciłem na wyspę tylko raz, kiedy w kwietniu nagle zmarła ciotka. Mówię „nagle” tylko dlatego, że wiadomość dotarła do mnie znienacka. Ale był to na dobrą sprawę długi powolny kilkumiesięczny kres. Nie miałem pojęcia, że jest chora, choć okazało się, że poprzedniego lata zdiagnozowano u niej nieuleczalnego raka. Odmówiła poddania się chemioterapii, mówiąc lekarzom, że prowadziła długie i szczęśliwe życie, piła najlepsze wina, paliła najlepsze papierosy, spała z najbardziej odpowiednimi mężczyznami (i kilkoma kobietami) i wydawała ich pieniądze z dzikim zapamiętaniem. Po co psuć sobie sześć ostatnich miesięcy? Jak się okazało, było ich prawie dziewięć, z których większość spędziła w bólu i lodowatym chłodzie swej ostatniej zimy. Pojechałem autobusem do Ness i wszedłem na wzgórze w Crobost, skąd prowadziła droga do starego białego domu niedaleko portu. Był wietrzny wiosenny dzień, ale wiatr ścinający martwą trawę miał w sobie miękkość, a wodnisty blask słońca, który sporadycznie przenikał pędzące w górze stada chmur, odznaczał się ciepłem. Dom wciąż skrywał w sobie chłód zimy, woń wilgoci i środka dezynfekującego. Kolorowe wazony z suszonymi kwiatami, pomalowane na fiolet ściany, różowe i pomarańczowe

tkaniny z czasów, kiedy ciotka żyła na całego, były smutne i wydawały się tandetne. Ożywiała je w jakiś sposób swoją obecnością, a teraz sprawiały wrażenie tanich i paskudnych. Zawsze napełniała ten dom swoją osobowością, a bez niej był straszliwie pusty. W kominku, w którym rozpaliła ostatni ogień, wciąż zalegały popiół i wypalone węgle, szare i nieprawdopodobnie zimne. Siedziałem przez długi czas w jej fotelu, patrząc w płomienie i rozmyślając o latach, które z nią spędziłem. Wydawało mi się czymś niezwykłym, że zachowałem o niej tak niewiele wspomnień. Jakie dziwne i chłodne dzieciństwo stało się moim udziałem. W swojej sypialni znalazłem stare zabawki, które wcisnęła do pudeł i schowała do szafy, smutna pamiątka po przeszłości, którą chciałem za wszelką cenę pogrzebać. Myślałem o liście świętego Pawła do Koryntian: Gdy byłem dzieckiem, mówiłem jak dziecko, czułem jak dziecko, myślałem jak dziecko. Kiedy zaś stałem się mężem, wyzbyłem się tego, co dziecięce1. Wszystkie te niedziele spędzone w Wolnym Kościele w Crobost pozostawiły swój ślad. Zniosłem pudła z zabawkami na dół i wrzuciłem do kosza na śmieci. Nie miałem pojęcia, co zrobić z rzeczami ciotki. Poszedłem do jej sypialni i otworzyłem garderobę. Ubrania wisiały w milczącym rzędzie, kolory były przygaszone przez cień jej śmierci. Przechowywała przez długie lata spodnie, spódnice i bluzki, chociaż nie mogła już ich nosić. Jakby żywiła gdzieś w głębi duszy nadzieję, że zdoła odnaleźć tę osobę, którą była w latach sześćdziesiątych. Młodą, szczupłą, atrakcyjną, z całym życiem przed sobą. Nie chciałem spędzić w tym domu nawet jednej nocy, nie miałem jednak dokąd pójść. Kiedy więc nastał zmierzch, rozpaliłem ogień, owinąłem się kocem i położyłem na sofie przed kominkiem; co chwila zapadałem w niespokojne sny, w których moja ciotka i pan Macinnes tańczyli na pustym parkiecie. Obudził mnie odgłos głośnego stukania. Był już jasny dzień. Spojrzałem na zegarek; okazało się, że spałem dziesięć godzin. Ktoś pukał do drzwi. Otworzyłem, wciąż owinięty kocem, mrużąc oczy przed silnym blaskiem słońca, i zobaczyłem przed sobą kobietę imieniem Morag. Była moją daleką kuzynką, jak sądzę, ale znacznie ode mnie starszą. Nie jestem pewien, czy widziałem ją od czasu pogrzebu rodziców. – Tak sobie pomyślałam, że to ty, Fin. Wyczułam zapach dymu, wiedziałam więc, że ktoś jest w domu. Mam klucz, ale nie chciałam wchodzić pod czyjąś obecność. Wiesz, że dzisiaj jest pogrzeb? Skinąłem głową półprzytomny i przypomniałem sobie, że ciotka nigdy nie powiedziała dobrego słowa o Morag, ale jak się okazało, to właśnie ona, z braku kogokolwiek innego, zajęła się wszystkim, czego wymagał pochówek. – Może wejdziesz do środka? – spytałem. Morag rozwiązała również problem rzeczy, które zostały po ciotce. Niektóre, oznajmiła, przydadzą się jej rodzinie, resztę zamierzała oddać do sklepu prowadzonego przez organizację charytatywną w Stornoway. – Wiesz, ktoś wyrzucił na śmietnik twoje stare zabawki. – Była wyraźnie oburzona. – Znalazłam je w koszu i schowałam do bagażnika, żeby się nie zmarnowały. Pomyślałem w tym momencie, że jakiemuś innemu dzieciakowi pozwolą stworzyć wspomnienia. Miałem tylko nadzieję, że będą szczęśliwsze niż moje. ••• W kościele nie było tłumów. Kilkoro dalekich krewnych, paru wytrwałych mieszkańców wioski biorących udział w każdym pogrzebie, garstka wścibskich sąsiadów, pragnących zapewne dowiedzieć się czegoś więcej o dziwnej starej kobiecie, która mieszkała w wieży z kości

słoniowej, czyli w białym domu obok portu. Dopiero gdy wstałem po nabożeństwie i obróciłem się w stronę wyjścia, wciąż mając uszy pełne psalmów gaelickich, zobaczyłem Artaira i Marsaili, którzy wysuwali się razem z ławki na samym końcu. Musieli wiedzieć, że siedzę niedaleko ołtarza, a jednak zniknęli szybko w drzwiach, jakby chcieli uniknąć spotkania ze mną. Potem jednak, piętnaście minut później, znaleźli się w grupie żałobników pod domem, kiedy zgromadziliśmy się na urwisku, by towarzyszyć kruchym szczątkom mojej ciotki w jej ostatniej ziemskiej podróży. Artair skinął mi głową i uścisnął rękę; stanęliśmy ramię w ramię, podnosząc trumnę z krzeseł ustawionych na drodze. Jestem pewien, że sama trumna była cięższa od mojej ciotki. Zauważyłem Marsaili stojącą w grupie kobiet, które patrzyły, jak mężczyźni zaczynają długą wędrówkę na cmentarz. Tym razem uchwyciłem jej spojrzenie, ale trwało to tylko chwilę. Wbiła szybko wzrok w ziemię, jakby pod wpływem żalu. Znała moją ciotkę tylko trochę, a lubiła jeszcze mniej. Więc to nie ją opłakiwała. Dopiero gdy złożyliśmy trumnę do grobu i zostawiliśmy resztę roboty grabarzom, Artair odezwał się do mnie po raz pierwszy. Zmierzaliśmy niewielką grupką między nagrobkami, uderzani wiatrem wiejącym znad Atlantyku. – Jak na uniwersytecie? – spytał. – Nie tak, jak się spodziewałem. Skinął głową, jakby rozumiał. – Podoba ci się w Glasgow? – Jest w porządku. Lepiej niż tutaj. Dotarliśmy w milczeniu do bramy cmentarza. Przepuściliśmy wszystkich, a ja zostałem z nim, kiedy zamykał bramę. Odwrócił się i spojrzał na mnie; miałem wrażenie, że upłynęło bardzo dużo czasu, nim się odezwał. – Powinieneś coś wiedzieć, Fin. – Wziął głęboki oddech, a ja usłyszałem to charakterystyczne charczenie w jego krtani. – Pobraliśmy się. Ja i Marsaili. Nie wiem dlaczego – chodzi mi o to, że nie miałem prawa – ale poczułem, jak zalewa mnie gorąca fala gniewu i zazdrości. – Och? Gratulacje. Wiedział oczywiście, że nie mówię szczerze. Cóż innego jednak mogłem w tej sytuacji powiedzieć? Skinął głową. – Dzięki. Potem ruszyliśmy przez machair, by dogonić pozostałych.

ROZDZIAŁ 19 I

Marsaili stała przy wzgórku torfu i napełniała wiadro. Miała na sobie dżinsy, gumowce i gruby wełniany sweter. Nie spięła tym razem włosów, które oplatały jej twarz w porywach wiatru; wiał od północy, dlatego nie słyszała, jak Fin podjechał pod zagrodę maleńkim daewoo koloru wymiocin, wypożyczonym tanio na jeden dzień. Za nią, wzdłuż całego wybrzeża, morze rozbijało się gniewnymi białymi bałwanami, szykując się do sztormu, który zbierał się na północnym zachodzie niczym armia najeźdźców. – Marsaili. Wyprostowała się, przestraszona, i odwróciła na pięcie; najpierw zdziwiła się jego widokiem, a potem przeraziła tym, co dostrzegła w oczach. – O co chodzi, Fin? – Musiałaś wiedzieć, że on bije Fionnlagha. Zamknęła oczy i upuściła wiadro na ziemię, rozsypując torf. – Próbowałam to powstrzymać, Fin. Próbowałam. – Ale niewystarczająco – odparł. Ton miał ostry, oskarżycielski. Otworzyła oczy, a on dostrzegł w nich łzy gotowe popłynąć w każdej chwili. – Nie możesz sobie wyobrazić, jaki jest. Z początku, kiedy Fionnlagh był mały, a ja widziałam sińce, nie mogłam uwierzyć. Sądziłam, że musiał się przewrócić czy coś w tym rodzaju. Ale ile razy można się przewracać? – Dlaczego nie zabrałaś go i nie wyjechałaś? – Próbowałam, wierz mi. Chciałam. Ale Artair mi powiedział, że jeśli kiedykolwiek wyjadę, ruszy za nami. Gdziekolwiek uciekniemy, znajdzie nas. I zabije Fionnlagha. Jej oczy szukały rozpaczliwie jego zrozumienia. On jednak był jak kamień. – Mogłaś coś zrobić! – Zrobiłam. Zostałam. I robiłam wszystko, żeby go nie bił. Nigdy się nie ważył, kiedy byłam w pobliżu. Więc starałam się zawsze tu być. Żeby go chronić, żeby był bezpieczny, ale nie zawsze mi się udawało. Biedny Fionnlagh. Zachowywał się wspaniale. – Po jej twarzy spływały teraz łzy. Niepowstrzymanym strumieniem. – Przyjmował to jak coś, czego należy oczekiwać. Nigdy nie płakał. Nigdy się nie skarżył. Po prostu to akceptował. Fin poczuł, że drży bezwiednie z wściekłości i gniewu. – Jezu, Marsaili, dlaczego? – Nie wiem! – Niemal to wykrzyczała. – Jakby robił to, żeby mnie z jakiegoś powodu ukarać. Cokolwiek się wydarzyło na tej cholernej skale, cokolwiek, czego nie chcecie mi powiedzieć, żaden z was, zmieniło go nie do poznania. – Wiesz, co się wydarzyło, Marsaili! Uniósł ręce w geście bezradności, a potem opuścił je zniechęcony. Pokręcił głową. – Nie, nie wiem. – Patrzyła na niego długo i twardo, zbita z tropu jego uporem. – To zmieniło nas wszystkich, wiesz o tym, Fin. Ale Artaira najbardziej i najgorzej. Z początku nie zdawałam sobie z tego sprawy. Myślę, że ukrywał to przede mną. Potem jednak, kiedy urodził się Fionnlagh, zaczęło się to z niego sączyć jak trucizna. Fin poczuł, że w kieszeni dzwoni mu komórka. Melodia Scotland the Brave. Radosna

i żwawa. Śmiesznie nieodpowiednia w takich okolicznościach. Stali, patrząc na siebie, a ten idiotyczny sygnał wibrował w porywach wiatru. – Nie odbierzesz tej cholernej komórki? Nikt na wyspie nie znał jego numeru. Musiał więc być to ktoś z lądu stałego. – Nie. Czekał, aż automatyczna sekretarka zarejestruje rozmowę, i poczuł ulgę, kiedy telefon przestał dzwonić. – I co teraz? Otarła łzy wierzchem dłoni, która pozostawiła na jej policzku brudną smugę torfu. – Nie wiem. Dostrzegł znużenie w jej oczach i życie, które umykało z niej przez te wszystkie lata spędzone z Artairem. I poczucie winy z powodu tego, co musiał znosić jej syn, a czemu nie mogła zapobiec. Komórka znowu zaczęła dzwonić. – Jezu! Wyciągnął ją gwałtownym ruchem z kieszeni, wcisnął klawisz i przyłożył telefon do ucha. Usłyszał, że ma jedną nową wiadomość. Czekał niecierpliwie, aż rozległ się znajomy głos, ale jego brzmienie było tak odległe od tej sytuacji, że upłynęło kilka chwil, zanim go zidentyfikował. – Zbyt zajęty, żeby odebrać cholerny telefon, co? Polujesz na naszego zabójcę, mam nadzieję. – Był to patolog. Profesor Angus Wilson. – Jeśli nie, to mam dla ciebie pewną drobnostkę, która może ci pomóc. Zamieszczę to w swoim raporcie, ale pomyślałem sobie, że poinformuję cię z wyprzedzeniem. Pamiętasz tę małą pastylkę, którą znaleźliśmy w wymiocinach zabójcy? To prednizon, kortykosteroid. Powszechnie stosowany w przypadkach alergii skórnej, ale jest też bardzo skuteczny w leczeniu innych chorób alergicznych, więc często przepisuje się go astmatykom. Sugeruję więc, żebyś wypatrywał kogoś z paskudną wysypką albo astmą. Udanych łowów, amigo. Fin usłyszał po chwili, że nie ma więcej wiadomości. Zastanawiał się, dlaczego ziemia nie rozstępuje mu się pod nogami. Cały jego świat rozpadł się właśnie na kawałki. Więc dlaczego wciąż stał na pewnym gruncie? Wyłączył komórkę i schował ją do kieszeni. – Fin? – Marsaili była wyraźnie przestraszona. Dosłyszał to w jej głosie. – Fin, o co chodzi? Wyglądasz, jakbyś zobaczył ducha. Spojrzał na nią niewidzącym wzrokiem. Myślami przebywał teraz w hangarze w Port of Ness. Była sobota wieczór, ciemno. Znajdowali się tam dwaj mężczyźni. Jednym z nich był Angel Macritchie. Drugi stanął w blasku księżyca. Artair. Fin nie miał pojęcia, dlaczego tam są, ale kiedy Macritchie się odwrócił, zdążył zobaczyć coś, co wyglądało jak metalowa rurka albo drewniany kij błyskający w świetle małego otwartego okna; to coś spadło na głowę Angela. Potężny mężczyzna osunął się na kolana, a potem runął na twarz. Artair, zdenerwowany, oddychał szybko. Przyklęknął, żeby przewrócić wielkiego mężczyznę na plecy. Martwy ciężar sprawiał więcej kłopotu, niż można się było spodziewać. Coś dobiegło z zewnątrz, od strony wioski. Czy to były głosy? Może tylko zawodzenie wiatru. Artair wpadł w panikę i dostał ataku astmy. Żołądek zareagował, pozbywając się swojej zawartości, która chlusnęła przez usta – reakcja odruchowa – wprost na ciało pozbawionego przytomności Macritchiego. Artair zaczął grzebać w kieszeni, szukając tabletek, połknął jedną i użył inhalatora, a potem czekał, aż podziała; wciąż klęczał i oddychał chrapliwie w ciemności. Poczuł, że oddech uspokaja mu się powoli; nasłuchiwał odgłosów, które przyprawiły go o atak. Panowała jednak cisza, więc wrócił do swojego zadania i objął palcami szyję wielkiego mężczyzny. I zacisnął je. Wszystko, co teraz

robił, nacechowane było pośpiechem. Fin zamknął oczy, próbując uwolnić się od tych obrazów, potem uniósł powieki i zobaczył skonsternowaną twarz Marsaili. – Fin, na litość boską, powiedz coś! Kiedy wreszcie odzyskał głos, brzmiał on słabo i chrapliwie: – Powiedz mi o astmie Artaira. Zmarszczyła czoło. – Co masz na myśli? – Powiedz. – Jego głos był już mocniejszy. – Pogorszyło mu się? Potrząsnęła zniechęcona głową, zastanawiając się, dlaczego zadaje jej tak głupie pytanie. – Tak – potwierdziła. – Zaczęło to przypominać koszmar. Ataki się nasilały, dopóki nie przepisali mu nowego leku. – Prednizon? Przechyliła lekko głowę, a w jej niebieskich oczach pojawił się cień. Przeczucie być może. – Skąd wiesz? Wziął ją za ramię i pociągnął w stronę domu. – Pokaż mi. – Fin, o co chodzi? – Pokaż, Marsaili. Poszli do łazienki, gdzie otworzyła szafkę z lustrem nad umywalką. Buteleczka stała na górnej półce. Fin wziął ją i otworzył. Była prawie pełna. – Dlaczego nie ma tego przy sobie? Marsaili była zdezorientowana. – Nie mam pojęcia. Może wziął inną butelkę. Fin nie chciał nawet o tym myśleć. – Trzyma gdzieś prywatne dokumenty? Coś, czego ci nigdy nie pozwalał zobaczyć? – Nie wiem. – Zastanawiała się nad tym, widać było, że sprawia jej to trudność. – Szuflada w starym biurku jego ojca. Jest zawsze zamknięta na klucz. – Pokaż mi. Biurko stało pod oknem w dawnym gabinecie pana Macinnesa, zawalone górą papierów i magazynów; była tam też podręczna tacka na dokumenty, pełna zapłaconych i niezapłaconych rachunków. Fin spał w tym pokoju tamtej nocy, ale nawet tego nie zauważył. Fotel z drewnianym szczebelkowym oparciem, stojący zawsze przy biurku, zniknął gdzieś. Jego miejsce zajmowało stare krzesło. Fin wysunął je i usiadł. Spróbował otworzyć szufladę po lewej stronie. Nie stawiała oporu, a w środku znalazł harmonijkowy folder z papierami dotyczącymi domu. Przejrzał je szybko, ale nie znalazł niczego interesującego. Skupił uwagę na prawej szufladzie; nie drgnęła. – Masz klucz? – Nie. – Jakiś porządny śrubokręt. Albo dłuto. Odwróciła się bez słowa, wyszła z pokoju i wróciła po chwili z dużym, solidnym śrubokrętem. Fin wziął go i wsunął między górną część szuflady a blat biurka i zaczął podważać, aż drewno pękło i zamek ustąpił. Szuflada ze stelażem, na którym wisiały teczki, wysunęła się. Żółte, niebieskie, różowe. Fin przeglądał je po kolei. Rachunki, lokaty, listy. Artykuły prasowe ściągnięte z internetu. Znieruchomiał i usłyszał własny oddech. Krótki i płytki. Wyłożył artykuły na blat biurka. „Herald”, „Scotsman”, „Daily Record”, „Edinburgh Evening News”, „Glasgow Evening Times”. Wszystkie z końca maja albo początku czerwca. Wypatroszone zwłoki

znalezione w Leith. Rozpruwacz z Edynburga. Uduszony i zmasakrowany. Śmierć w cieniu krzyża. Policja apeluje w sprawie morderstwa przy Leith Walk. Dwadzieścia kilka artykułów w ciągu trzech tygodni, kiedy to doniesienia o zabójstwie stanowiły największą sensację, zanim na pierwszych stronach pojawiły się wiadomości o podniesieniu lokalnego podatku. Fin walnął pięścią w biurko; stos papierów zsunął się na podłogę. – Na litość boską, Fin, powiedz mi, o co chodzi! – W głosie Marsaili pojawiła się nuta histerii. Oparł głowę o dłonie i zamknął oczy. – Artair zabił Angela Macritchiego. W pokoju zapadła tak przejmująca cisza, że Fin wyczuwał ją niemal fizycznie. Po chwili przedarł się przez nią głos Marsaili, niepewny i wystraszony. – Dlaczego? – Tylko w ten sposób mógł mnie ściągnąć na wyspę. – Przesunął dłonią po wydrukach, kilka sfrunęło z blatu. – W gazetach rozpisywali się o morderstwie. Podawali wszystkie makabryczne szczegóły. I to, że prowadziłem śledztwo. Więc gdyby tu, na wyspie, pojawiły się zwłoki zmasakrowane w taki sam dziwny sposób, to jakie byłoby prawdopodobieństwo, że zostałabym na jakimś etapie włączony do śledztwa? Zwłaszcza że chodziłem z ofiarą do szkoły? Może by się udało, a może nie. Ale się opłaciło. Jestem tutaj. – Ale dlaczego? Och, Fin, trudno mi nawet uwierzyć, że mówisz coś takiego. Dlaczego miałby cię tu ściągnąć? – Chciał mi powiedzieć o Fionnlaghu. Żebym wiedział, że to mój syn. – Pomyślał o słowach Donny Murray. „Jakby odgrywał się na synu za grzechy jego ojca”. Marsaili usiadła ciężko na brzegu łóżka i ukryła twarz w dłoniach. – Nie rozumiem. – Mówiłaś, że według ciebie bije Fionnlagha, żeby się na tobie odegrać. Nie, nie na tobie. Na mnie. Tyle lat bił biednego dzieciaka i przez cały ten czas to mnie walił, to mnie kopał. I było dla niego ważne, żebym się dowiedział o tym przed… – Urwał gwałtownie, bojąc się nawet wyrazić tę myśl słowami. – Przed czym? Fin obrócił się powoli i spojrzał na nią. – Nie przejmował się tym, że musi przekazać policji swoje DNA. Wiedział, że będzie już na skale, zanim się zorientujemy, że to on. Za późno, by go powstrzymać. Marsaili zerwała się z miejsca, jakby uświadomiła sobie nagle, do czego to wszystko prowadzi. – Przestań, Fin! Przestań! Pokręcił głową. – Dlatego nie wziął ze sobą tabletek. Po co miałby to robić, skoro nie zamierzał wracać? Spojrzał na zegarek i wstał, zgarniając artykuły z powrotem do teczki. Na dworze wzmagał się wiatr. Fin mógł sięgnąć wzrokiem do samego wybrzeża; fale uderzały o skały i cofały się pieniście. Zwrócił się w stronę drzwi. Marsaili chwyciła go za ramię. – Dokąd idziesz? – Spróbuję go powstrzymać. Żeby nie zabił naszego syna. Zagryzła mocno wargę, próbując zapanować nad szlochem, który ją dławił. Po jej policzkach spływały łzy. – Dlaczego, Fin? Dlaczego miałby to robić? – Bo z jakiegoś powodu chce mnie zranić, Marsaili. Sprawić mi więcej bólu, niż potrafiłbym znieść. Musi wiedzieć, że straciłem już jednego syna. – Zauważył, że Marsaili nie

ma o tym pojęcia. Wyczytał to z jej spojrzenia. – Jeśli chce mi dołożyć, to czy istnieje lepszy sposób, niż zabić drugiego? Wyswobodził się z uścisku jej dłoni, ale ruszyła za nim do drzwi i znowu go chwyciła. – Fin, spójrz na mnie. – W jej głosie było coś stanowczego. Odwrócił się i dostrzegł jej napięcie. – Zanim pójdziesz… powinieneś się o czymś dowiedzieć. II

W okno pokoju przesłuchań uderzał deszcz, rozmazując kształt zamku widocznego na przeciwległym brzegu zatoki ponad dachami domów. Przy biurkach wokół pomieszczenia siedziało kilkunastu funkcjonariuszy. Wszyscy byli zwróceni w stronę Fina. Z wyjątkiem George’a Gunna i dwóch innych, którzy wciąż rozmawiali przez telefon. Główny detektyw inspektor był zaczerwieniony i rozdrażniony. Wziął prysznic i przebrał się. Włosy miał zaczesane do tyłu i pokryte żelem; znów pachniał tą swoją wodą kolońską. Być może to on był najważniejszy w tym pokoju, ale został zepchnięty na plan dalszy przez Fina. Nie wydawał się z tego powodu zadowolony, przyciśnięto go jednak do muru. – W porządku, więc przyjmuję do wiadomości, że ten pański Artair Macinnes jest prawdopodobnie zabójcą – powiedział. – Jego DNA to potwierdzi – odparł Fin. Smith zerknął poirytowany na artykuły rozłożone na biurku. – I sądzi pan, że skopiował morderstwo przy Leith Walk, żeby zwabić pana na wyspę. – Tak. – Żeby powiedzieć, że jego syn jest w rzeczywistości pańskim synem. – Tak. – A potem go zabić. – Kiedy Fin skinął głową, Smith milczał przez chwilę. – Dlaczego? – Wyjaśniłem wam, co się wydarzyło na An Sgeir. – Jego ojciec zginął osiemnaście lat temu, ratując pana na klifach. Naprawdę pan sądzi, że to dla niego wystarczający motyw dwóch morderstw? Po tak długim czasie? – Nie potrafię tego wyjaśnić. – Frustracja Fina przeradzała się powoli w gniew. – Wiem tylko, że przez całe życie lał chłopaka bez litości i że teraz, kiedy mi powiedział, że jestem jego ojcem, zamierza go zabić. Już raz zabił, żeby mnie ściągnąć na wyspę. Biorąc to wszystko pod uwagę, nikt chyba nie może temu zaprzeczyć. Smith westchnął i pokręcił głową. – Nie zamierzam ryzykować życie podwładnych i wysyłać ich w środku sztormu na skałę, która znajduje się osiemdziesiąt kilometrów stąd. Gunn odłożył słuchawkę i obrócił się na krześle. – Najnowszy komunikat pogodowy od straży przybrzeżnej. Wiatry sztormowe w okolicy An Sgeir. Nasilają się. – Spojrzał niemal przepraszającym wzrokiem na Fina. – Mówią, że w tych warunkach nie mogą lądować helikopterem na skale. – To przesądza sprawę. – Smithowi wyraźnie ulżyło. – Musimy zaczekać, aż przejdzie sztorm. – Komendant portu potwierdził, że Purple Isle wróciła z An Sgeir – dodał Gunn. – Zacumowała godzinę temu. – Nie zamierzam też prosić o wysłanie łodzi w takich warunkach. Do pokoju wszedł sierżant. Jego twarz wyglądała jak wykuta z szarej krzemowej skały. – Nie możemy połączyć się z ludźmi na An Sgeir przez CB – zwrócił się do Smitha. – Więc coś jest nie tak, i to bardzo – zauważył Fin. – Gigs zawsze utrzymuje łączność.

Zawsze. Smith spojrzał na sierżanta, szukając potwierdzenia; funkcjonariusz skinął głową. Inspektor westchnął i wzruszył ramionami. – Nic nie możemy do jutra zrobić. – Do jutra chłopak może nie żyć! – Fin podniósł głos, a w pokoju z miejsca zapadła cisza. Smith dotknął palcem czubka nosa. Dziwny, ostrzegawczy gest. – Posuwa się pan za daleko, Macleod – mruknął groźnie. – Nie jest pan już zaangażowany w to śledztwo, pamięta pan? – Oczywiście, że jestem zaangażowany. Jestem w samym pieprzonym środku tego śledztwa. Odwrócił się i wyszedł na korytarz. ••• Zanim dotarł do podnóża Church Street i skręcił w lewo w Cromwell Street, zdążył przemoknąć. Kurtka z kapturem chroniła górną część ciała, ale nogawki spodni kleiły mu się do nóg, a twarz drętwiała od uderzeń lodowatego deszczu, który napływał od strony torfowiska. Schronił się w wejściu do pomalowanego na zielono sklepu z pamiątkami; zza szyby wystawowej z dziwnym zaciekawieniem patrzyły na niego trzydziestocentymetrowe repliki figurek szachowych z Lewis, jakby niemal z empatią. Wygrzebał komórkę i wystukał numer pokoju przesłuchań, który znajdował się dwieście metrów dalej. Odebrał jeden z mundurowych. – Chcę rozmawiać z George’em Gunnem. – Mogę mu przekazać, kto dzwoni? – Nie. Krótka chwila milczenia. – Proszę zaczekać. Po chwili odezwał się Gunn. – Sierżant Gunn. – To ja, George. Możesz rozmawiać? Moment ciszy. – Nie bardzo. – Dobra, słuchaj, George. Chcę cię prosić o przysługę. Dużą przysługę. III

Trawler unosił się i opadał na fali w wewnętrznym porcie, postękując i zmagając się z cumą. Po pokładzie dziobowym przetaczało się tam i z powrotem czerwone plastikowe wiaderko. Ciężkie łańcuchy kołysały się, grzechotały i naprężały, a każdy element nadbudówki wibrował i zawodził w porywach wiatru. W okna sterówki łomotał deszcz; na siedzeniu sternika, noszącym ślady wieloletniego użytkowania i poklejonym taśmą samoprzylepną, spod której próbowała się wydostać wyściółka, siedział Padraig MacBean. Stopę opierał na kole sterowym i zaciągał się końcówką skręconego ręcznie papierosa. Był młody jak na szypra, miał niewiele ponad trzydziestkę. Purple Isle była łodzią jego ojca, który osiemnaście lat wcześniej zabrał Fina na skałę. Padraig musiał mieć wtedy około dwunastu lat. Stary MacBean przewoził łowców na An Sgeir przez trzy dekady. Po jego śmierci tradycję przejęli synowie. Młodszy brat Padraiga, Duncan, był pierwszym matem. W skład załogi wchodził jeszcze tylko jeden człowiek, chłopak imieniem Archie. Wcześniej bezrobotny, został dwa lata wcześniej przyjęty na półroczny okres próbny. Wciąż pracował na pokładzie.

– Niezłą historię mi pan opowiada, panie Macleod – oznajmił Padraig, przeciągając sylaby jak rodowici mieszkańcy Ness. – Muszę przyznać, że nigdy nie lubiłem Artaira Macinnesa. A jego syn to spokojny chłopak. – Zaciągnął się jeszcze raz resztką papierosa. – Nie mogę jednak powiedzieć, żebym podczas rejsu zauważył coś podejrzanego. – Zabierzesz mnie na skałę? – spytał Fin cierpliwie. Zdawał sobie sprawę, o co prosi. Padraig pochylił głowę i wyjrzał spod daszka sterówki. – Mamy kurewski sztorm, panie Macleod. – Pływałeś w gorszych. – Tak, prawda. Ale nigdy z własnego wyboru. – Mówimy o życiu chłopca, Padraig. – A ja myślę o swojej łodzi i życiu ludzi, których będę narażał, wypływając w morze. Fin milczał. Wiedział, że decyzja się waży. Spytał. Nic więcej nie mógł zrobić. Padraig zaciągnął się żałosną końcówką papierosa, który już zgasł. Spojrzał na Fina. – Nie mogę prosić chłopców, żeby popłynęli – oznajmił, a Fin poczuł, jak przygasa w nim wszelka nadzieja. – Ale przedstawię im sprawę. To będzie ich decyzja. Jeśli się zgodzą, zabiorę tam pana. W serce Fina znów wstąpiła nadzieja. Ruszył za szyprem przez kambuz. Wzdłuż ściany wisiały na hakach sztormiaki, niżej stały w szeregu żółte gumowce. W mętnej wodzie w zlewie zalegały brudne naczynia, warstwa tłuszczu na powierzchni odbijała światło. Na palniku gazowym, pod rzędem kołków z poobijanymi kubkami, stał czajnik. Zeszli po wąskich schodkach do ciasnej kajuty w tylnej części trawlera. Było tu sześć koi, a trójkątny stolik z ławkami wzdłuż każdego boku zajmował większość przestrzeni. Duncan i Archie siedzieli z kubkami herbaty i papierosami, oglądając zaśnieżony obraz na ekranie maleńkiego telewizora zamontowanego w narożniku pod sufitem. Anne Robinson była niegrzeczna dla jakiegoś nieszczęsnego uczestnika teleturnieju i upierała się, że jest najsłabszym ogniwem. W obiektywie pojawiła się nagle twarz kobiety w średnim wieku, wyraźnie wzburzonej. Padraig wyłączył telewizor i stłumił protesty swojej załogi jednym spojrzeniem. Jak na stosunkowo młodego człowieka odznaczał się siłą – spokojną, pełną mocy osobowością, którą się wyraźnie wyczuwało. Niskim głosem, w mdłym żółtym świetle ładowni trawlera, powiedział im, o co prosi Fin. I dlaczego. Dwaj młodzi mężczyźni siedzieli w swoich postrzępionych swetrach i spłowiałych dżinsach, z połamanymi paznokciami czarnymi od oleju i brudu, z bladymi twarzami zrodzonej z pokoleń wyspiarskiej biedy, i słuchali opowieści Padraiga. Obaj zerkali od czasu do czasu na Fina. Z trudem zarabiali na życie. I co to było za życie – jedzenie, spanie i sranie na pokładzie tej starej, umalowanej jak dziwka łajby przez dwadzieścia cztery godziny na dobę. Pięć, niekiedy sześć dni w tygodniu. Dzień za dniem ryzykowali życie, by tak właśnie egzystować. Kiedy Padraig skończył, siedzieli przez chwilę w milczeniu. Potem Archie powiedział: – No cóż, chyba wyjdzie nam taniej niż wizyta w pubie.

IV

Było po siódmej, kiedy opuścili przystań, omijając Cuddy Point i kierując się ku zewnętrznemu portowi, a potem ku narastającym falom, które nacierały od strony Minch. Zanim przemknęli obok Goat Island i wypłynęli na głębsze wody, morze wzburzyło się jeszcze bardziej i rozbijało o burty, podczas gdy oni przedzierali się przez nacierające pułki sztormu. Padraig stał przy sterze, twarz miał zmarszczoną od koncentracji i zieloną od fosforyzującego blasku ekranów radaru, które błyskały i popiskiwały na konsoli. Na niebie pozostało trochę światła, ale nie sposób było dostrzec czegokolwiek. Padraig prowadził ich według wskazań przyrządów i instynktu. – Tak, morze daje się nam we znaki. Nie jest tak źle, dopóki osłania nas Lewis. Będzie znacznie gorzej, kiedy opłyniemy Butt. Fin z trudem mógł sobie wyobrazić, że może być jeszcze gorzej. Zdążył dwa razy zwymiotować, zanim minęli latarnię morską na Tiumpan Head, i nie skorzystał z propozycji Archiego, który zdołał przygotować smażone jajka z kiełbasą w kambuzie; nie chciał nawet o tym słyszeć. – Ile czasu to potrwa? – spytał Padraiga. Szyper wzruszył ramionami. – Ostatniej nocy zajęło nam to osiem godzin. Dzisiaj dziewięć albo i więcej. Płyniemy prosto w paszczę sztormu. Niewykluczone, że na An Sgeir dotrzemy dopiero rano. Fin pamiętał, jak to było przed osiemnastu laty, kiedy minęli Butt of Lewis, a promień światła latarni morskiej zniknął wreszcie w ciemności. Zostawiwszy za sobą bezpieczną przystań wyspy, wyruszyli ku dzikiemu bezkresowi północnego Atlantyku, a przed niebezpieczeństwami i wodą chroniło ich tylko kilka ton rdzewiejącego trawlera i umiejętności jego szypra. Był wtedy przerażony, samotny i niewiarygodnie bezbronny. Nie przygotowało go to jednak na wściekłość, z jaką ocean atakował ich tym razem, kiedy opływali północny cypel wyspy Lewis. Łomoczące w ciemności silniki zmagały się z nieprawdopodobnymi na pierwszy rzut oka trudnościami, podczas gdy wokół nich wznosiły się pionowe ściany wody niczym czarne, zwieńczone śniegiem góry; przewalały się przez dziób i uderzały w sterówkę. Fin trzymał się wszystkiego, czego się tylko dało, zastanawiając się, jakim cudem Padraig zachowuje taki spokój, i próbował sobie wyobrazić, jak zdoła przetrwać siedem albo osiem godzin tego koszmaru, zachowując jednocześnie normalność. – Zanim mój ojciec umarł, kupił jeszcze jedną łódź, która miała zastąpić Purple Isle. – Padraig musiał przekrzykiwać gniew sztormu i grzmot silników. Skinął głową i uśmiechnął się do siebie, nie odrywając wzroku od ekranów i nieprzeniknionej czerni za szybą. – Była piękna, bez dwóch zdań. Iron Lady, jakją nazwał. Poświęcił mnóstwo czasu i pieniędzy, by wyglądała tak, jak tego pragnął. – Zerknął na Fina. – Czasem człowiek żałuje, że tak samo nie jest z kobietą. – Odwrócił głowę i znów uśmiechnął się w ciemność za szybą, ale po chwili spoważniał. – Zamierzał sprzedać tę staruszkę przy pierwszej okazji. Tyle że nigdy tego nie zrobił. Rak wątroby. Umarł w ciągu kilku tygodni. – Padraig wyjął jedną ręką zgniecionego papierosa z puszki po tytoniu i zapalił. – Straciłem Iron Lady za pierwszym razem, jak nią wypłynąłem. Pęknięty przewód w maszynowni. Zanim udało się nam do niej dotrzeć, nabieraliśmy więcej wody, niż mogliśmy wypompować. Powiedziałem chłopakom, żeby brali ponton, a sam robiłem wszystko, żeby uratować łajbę. Byłem już zanurzony po szyję w maszynowni, zanim w końcu zwiałem. I to w ostatniej chwili. – Dym wydobywający się z jego ust wirował w niespokojnym powietrzu sterówki. – Mieliśmy

jednak szczęście. Pogoda była dobra, a niedaleko płynął inny trawler. Patrzyłem, jak Iron Lady idzie na dno. Z wszystkim, co mój ojciec w nią włożył. Z wszystkimi nadziejami i marzeniami. Myślałem tylko o tym, jak powiem wujom, że straciłem łódź ojca. Ale niepotrzebnie się martwiłem. Cieszyli się, że wyszliśmy z tego cało. Jeden z nich powiedział: „Łajba to tylko kawałek drewna i metalu, synu. Jej serce to ci, którzy na niej pływają”. – Zaciągnął się głęboko papierosem. – Mimo wszystko dostaję gęsiej skórki za każdym razem, jak przepływam obok miejsca, gdzie zatonęła. Wiem, że leży na dnie, dokładnie tam, gdzie widzieliśmy ją po raz ostatni. Marzenia mojego ojca odeszły na zawsze, tak jak on sam. Fin wyczuwał w sterówce napięcie młodego szypra. Spojrzał na niego. – Minęliśmy już to miejsce, prawda? – Tak, panie Macleod, minęliśmy. – Zerknął na Fina. – Powinien pan zejść pod pokład i położyć się na jednej z koi. Nigdy nie wiadomo, może się pan trochę zdrzemnie. Zapowiada się długi rejs. ••• Duncan zajął jego miejsce w sterówce, kiedy Fin zszedł na dół i położył się na koi, tej samej, na której spał podczas poprzedniej podróży. Nie spodziewał się, że zaśnie; mógł być pewien tylko tego, że w ciągu długich, powolnych godzin, które ich czekały, będzie wracał bezustannie do prześladujących go pytań. Wiedział, że nie uzyska na nie odpowiedzi, dopóki nie dotrą na An Sgeir. I nie miał żadnej gwarancji, że tak się stanie. Artair i Fionnlagh mogli już nie żyć, a wtedy niczego by się nie dowiedział. I nigdy by sobie nie wybaczył, że ani przez chwilę nie przewidywał, co się może stać. Był zdziwiony, kiedy Archie potrząsnął go za ramię, wyrywając z drzemki. – Dopływamy, panie Macleod. Fin zsunął się z koi przestraszony i zdezorientowany; usiadł, przecierając oczy. Miał wrażenie, że uporczywy, rytmiczny łoskot silników wniknął w jego ciało; rozbrzmiewał mu w głowie, wibrował w duszy. Trawler gwałtownie unosił się i opadał. Fin z trudem dotarł do kambuza. Miejsce za sterem zajął Duncan, jego twarz zdradzała głęboką koncentrację. Obok siedział Padraig, wpatrując się ponuro w ciemność. Zauważył odbicie Fina w szybie i odwrócił się. – Próbuję połączyć się z nimi od godziny, ale słychać tylko biały szum i trzaski. Nie podoba mi się to, panie Macleod. To nie w stylu Gigsa. – Jak długo będziemy jeszcze płynąć? – Dziesięć minut, może krócej. Fin wlepił wzrok w czerń, ale niczego nie mógł dojrzeć. Padraig też starał się cokolwiek zobaczyć. – Gdzie ta pieprzona latarnia? Przekręcił jakiś włącznik i łódź rozbłysła wszystkimi światłami, które wdarły się w nocną ciemność. Tuż przed nimi wprost z morza wyrastał stumetrowy klif, na którym Fin kiedyś omal nie zginął – czarny, połyskliwy i pokryty smugami białego guana. Był przerażony jego bliskością. – Jezu! – rzucił odruchowo, cofając się i chwytając framugi. – Kurwa, skręcaj! – wrzasnął Padraig na brata. Duncan zakręcił z całej siły kołem steru w lewo i łódź przechyliła się niebezpiecznie, nacierając bokiem na fale, które przewalały się wokół nich. – Nie ma światła! – ryknął szyper. – Nie ma cholernego światła! – Latarnia działała zeszłej nocy? – spytał Fin.

– Tak. Widać ją było z odległości mil. Duncan znów zapanował nad łodzią, ustawiając ją pod wiatr; ominęli południowy kraniec skały i Cypel Latarni Morskiej, by znaleźć się w końcu pod osłoną Gleann an Uisge Dubh. Nie wiało tu tak bardzo, ale fale wciąż miały ze trzy metry wysokości; widzieli, jak rozbijają się spienione w miejscu, gdzie zwykle wyładowywali zapasy, jak uderzają i rozbryzgują się wokół wlotu jaskiń, które wrzynały się głęboko w podbrzusze An Sgeir. Padraig pokręcił głową. – Nie ma mowy, żeby dotarł pan tam w pontonie, panie Macleod. Nie dzisiaj. – Nie po to tu płynąłem, żeby siedzieć na cholernej łodzi, kiedy ten człowiek morduje mojego syna! – zawołał Fin, starając się przekrzyczeć łoskot silników. – Jeśli podpłynę na tyle blisko, żeby pana wysadzić, to prawie na pewno roztrzaskamy się na tych skałach. – Widziałem, jak twój ojciec wpływał do zatoki w Port of Ness podczas sztormu – odparł Fin. – W czasach, kiedy przywozili tam ptaki. – Pamięta to pan? – spytał Padraig z błyskiem w oku. – Wszyscy to pamiętają, Padraig. Byłem wtedy chłopcem. Ale ludzie gadali o tym przez lata. – Ojciec niczego się nie bał. Jeśli uważał, że może coś zrobić, robił to. Powiadano, że ma nerwy ze stali. Ale to nie była prawda. W ogóle nie miał nerwów. – Jak to mu się wtedy udało? – Najpierw rzucił kotwicę, a potem obrócił łódź tyłem. Wykombinował, że jeśli wpakuje się w kłopoty, to da w rurę i podniesie kotwicę. – Ile masz w sobie z ojca, Padraig? Szyper zmierzył Fina twardym wzrokiem. – Jak już znajdzie się pan w pontonie, panie Macleod, będzie pan zdany na własne siły. Nie dam rady pomóc. ••• Fin się zastanawiał, czy kiedykolwiek tak się bał. Tu, w tym miejscu, gdzie potworne morze rozbijało się na skałach, czuł się całkowicie bezradny. Była to bezpośrednia konfrontacja z naturą w jej najbardziej przerażającej postaci; miał wrażenie, że jest wobec niej maleńki i nieistotny. A jednak zdołali tu dotrzeć cali i zdrowi, pokonawszy pięćdziesiąt mil smaganego sztormem oceanu, teraz zaś od celu dzieliło ich około stu kilkudziesięciu metrów. Duncan przyczepił linę do pontonu i utrzymywał go tuż przy rufie, podczas gdy Padraig wpływał wolniutko tyłem do zatoczki, pilnując, by łańcuch kotwicy był bezustannie napięty. Wokół nich, niebezpiecznie blisko, zamykały się klify dwóch cypli; trawler kołysał się i ślizgał na fali, raz w jedną stronę, raz w drugą. Słyszeli natarczywy dźwięk morza atakującego skałę, jakby chciało ją pożreć. Padraig dał znak, że nie ma odwagi podpłynąć dalej, a Duncan skinął Finowi głową. Czas ruszać. Strugi deszczu siekły go niemal poziomo, kiedy zsuwał się po szczeblach drabinki; mokre palce sztywniały w lodowatym zimnie. Jakimś cudem był wciąż suchy pod sztormiakiem, ale wiedział, że nie potrwa to długo. Kamizelka ratunkowa wydawała się śmiesznie cieniuteńka. Gdyby spadł do wody, zapewne utrzymałby się na powierzchni dostatecznie długo, by morze rzuciło go na skały i rozerwało na strzępy. Ponton kołysał się dziko, unosił i opadał; nie sposób było do niego wejść. Fin wziął głęboki oddech, jakby miał zanurkować, oderwał się od łodzi i zeskoczył do pontonu. Kiedy ta łupina ugięła się pod jego ciężarem, zaczął szukać desperacko liny biegnącej wokół nadmuchiwanych boków. Jego dłonie nie znalazły niczego prócz mokrej

powierzchni. Poczuł, że się ześlizguje, że leci w pustkę, że ponton znika pod nim; przygotował się na zderzenie z wodą, ale w ostatniej chwili szorstki plastik sparzył go w prawą dłoń. Zacisnął na nim palce. Ponton znów był pod nim i Fin, mając tym razem oparcie w linie, także po lewej stronie, zaczął kołysać się wraz ze swoją łódeczką. Spojrzał do góry i zobaczył wysoko nad sobą białą twarz Duncana. Chyba coś wołał, ale Fin nie mógł go usłyszeć. Przesunął się na tył pontonu i przechylił silnik w stronę wody. Włączył ssanie i wyciągnął linkę startera. Szarpnął raz, dwa razy, trzy, cztery. Nic. Za piątym razem silnik zakrztusił się, zakaszlał, znowu się zakrztusił. Fin podkręcił wściekle obroty, by motor przestał się dławić. Była to chwila prawdy. Przywiązany jedynie pępowiną liny, miał porzucić bezpieczne schronienie matczynego statku. Lina się rozluźniła, kiedy obrócił pontonem, a jego dziób uniósł się na fali ku miejscu cumowania. Otworzył przepustnicę i maleńka pomarańczowa łódeczka wystrzeliła z zadziwiającą szybkością w stronę skalistego brzegu. W światłach trawlera dostrzegł czarną paszczę jaskini, która otwierała się nad nim, i usłyszał katedralny grzmot i szum oceanu w trzewiach wyspy. Ze wszystkich stron otaczało go kremowobiałe szaleństwo spienionej wody; poczuł, jak fala unosi ponton i pcha go ku skałom. Szarpnął sterem i zwiększył maksymalnie moc silnika, ratując się w ostatniej chwili przed kolizją. Morze wciągnęło go z powrotem w głąb zatoczki. Wszechobecny ryk był ogłuszający. Fin nie miał nawet odwagi spojrzeć na trawler. Obrócił ponton i znów miał przed sobą brzeg. Skały wynurzały się, a potem chowały, jakby próbując najpierw go schwytać, a potem zastawić na niego pułapkę. Kołysał się na fali przez pełną minutę, zbierając nędzne resztki odwagi. Uświadomił sobie, że najważniejszy jest wybór odpowiedniego momentu. Nie mógł dopuścić do tego, by ruszyć w stronę brzegu wraz z falą, jak za pierwszym razem. Była o wiele potężniejsza niż jego słaby silnik i rzuciłaby go na skały w mgnieniu oka. Musiał wystartować w chwili, gdy fala zacznie się cofać, żeby wyhamowała jego rozpęd. Drobnostka! Te żałosne intelektualne próby rozwiązania sytuacji niemal go rozśmieszyły. Znał prawdę: jeśli Bóg istniał, to miał w swoich rękach jego życie. Dosłownie. Odetchnął kilka razy głęboko, czekając, aż morze znowu rozbije się na skałach, a potem przyspieszył gwałtownie w stronę cofającego się strumienia białej wody. I znów zamknęła się wokół niego paszcza jaskini; wydawało się, że w ogóle nie posuwa się do przodu, że tkwi nieruchomo w mgle pienistych drobinek, gdy nagle rzuciło go do przodu z szybkością, której nie był w stanie kontrolować. Próbował manewrować sterem, ale śruba silnika unosiła się teraz nad wodą, a jej łopatki jazgotały w powietrzu, które nie dawało żadnego oporu. Miał wrażenie, że atakuje go cała An Sgeir. Wykrzyczał swój bunt i sprzeciw, kiedy morze chwyciło go swoją dłonią, uniosło z pontonu i popchnęło na skały z mocą, która pozbawiła go tchu. W ustach miał smak krwi i czuł, jak ostre krawędzie gnejsu tną mu ciało. Ponton zniknął, on zaś przywierał do skały tylko dzięki sile wody. I wtedy, niemal natychmiast, moc, która go tam trzymała, rozpłynęła się i morze zaczęło go wsysać z powrotem. Poczuł, jak zsuwa się po lśniącej czarnej powierzchni, którą wygładziły miliony lat. Starał się rozpaczliwie wymacać coś, czego mógłby się chwycić, ale zielony kołnierz alg otulający całą An Sgeir prześlizgiwał mu się między palcami niczym muł; Fin był w pełni świadomy potęgi morza wciągającego go w zimną, mroczną toń, gdzie czekał wieczny sen. I wtedy to wyczuł. Zimny dotyk żelaza, pierścień. Zacisnął na nim desperacko palce i trzymał. Trzymał. Niemal wyłamało mu bark, kiedy morze ciągnęło go i szarpało, by w końcu, z niechęcią, zrezygnować. Przez chwilę leżał nieruchomo, uczepiony pierścienia cumowniczego, wyrzucony na brzeg niczym jakieś morskie stworzenie. A potem odnalazł oparcie dla stopy, później dla drugiej dłoni, aż w końcu odnalazł w sobie siłę, by podciągnąć się w górę przed powrotem morza. Wyczuwał, jak stara się go złapać za pięty, kiedy wspinał się na występ skalny, na którym Angel rozpalił ognisko z torfu i zaparzył herbaty w dniu, gdy tu wylądowali przed

osiemnastu laty. Udało mu się. Był na skale, w bezpiecznej odległości od morza. Mogło tylko pluć mu swym gniewem w twarz. Dopiero teraz uświadomił sobie, że przestało padać i że ogromne wyrwy w czarnym niebie uwolniły nagłe i nieoczekiwane strumienie księżycowego blasku, który uderzył swą mocą wyspę. W plamie srebrzystego światła zobaczył Purple Isle, która cofała się ku bezpiecznej zatoce, wciąż zmagając się z morzem, wściekłym za jej współudział w ucieczce Fina. Wymacał latarkę przypiętą do paska spodni, mając nadzieję, że wciąż działa. Jej światło błysnęło mu prosto w twarz; zaczął nią wymachiwać w ciemności, dając znak załodze trawlera, że jest bezpieczny. Potem podciągnął kolana pod brodę, oparł się plecami o ścianę klifu i siedział skulony przez dobre pięć minut, próbując złapać oddech i zapanować nad sobą. I znaleźć siłę, która pozwoliłaby mu wspiąć się na szczyt urwiska. Spojrzał w blasku latarki na zegarek. Było po czwartej. Oznaczało to, że za dwie godziny na wschodzie wstanie świt. Niemal bał się myśleć o tym, co ujawni światło dnia. Deszcz wciąż trwał w odwodzie; w szczelinach jaśniejącego nieba pojawiały się fragmenty księżyca. Fin dźwignął się niepewnie na nogi i oświetlił latarką zbocze. Dojrzał w jej blasku gładką i połyskującą zsuwnię, dzięki której łowcy ptaków wciągali na górę zapasy. Wciąż im służyła, nawet po tylu latach. Fin uniósł latarkę i podążał wzrokiem za snopem światła wzdłuż najbardziej stromego odcinka, póki nie dostrzegł liny, która wiła się jak wąż między labiryntem skał i głazów. Zaczął się wspinać, aż w końcu mógł złapać jej koniec; pociągnął z całej siły. Trzymała się mocno. Obwiązał się nią w pasie i rozpoczął długą wspinaczkę na szczyt; lina prowadziła go w ciemności, pozwalała pokonywać najniebezpieczniejsze odcinki. Przystawał często i zaciskał ją wokół siebie jeszcze mocniej, chcąc mieć pewność, że nie spadnie. Dopiero po dwudziestu minutach dotarł na wierzchołek wyspy i uwolnił się od liny. Spojrzał za siebie, dysząc z wysiłku, sponiewierany przez wiatr, który omiatał niepowstrzymanie chaos skał i kamieni; zobaczył światła Purple Isle mrugające w zatoce. Kiedy znów się odwrócił, zza postrzępionych resztek chmury burzowej wyłonił się niemal pełny księżyc i rozlał swój blask po całej An Sgeir. Fin dostrzegł przysadzistą sylwetkę latarni morskiej trwającej uparcie w ciemności, w najwyższym punkcie wyspy, a sto metrów dalej – głazami i gniazdami, skulony kształt czarnego domu. Nie było tam żadnego światła, żadnego śladu życia. Jednak wiatr przyniósł woń dymu torfowego; Fin wiedział, że ktoś jest w środku. V Pisklęta burzyków dziobały go w stopy, kiedy przedzierał się przez skały w świetle latarki, przewracając gniazda, z których zrywały się w nocną ciemność skrzeczące ptaki. Brezentowa płachta wisząca w wejściu do czarnego domu była obciążona masywnymi głazami. Odtoczył je z wysiłkiem i wsunął się do środka. Zobaczył żar torfowego ognia, wciąż płonącego w ciemności, i wyczuł kwaśny odór ludzkiego potu, odrobinę silniejszy niż uporczywa woń dymu. Omiótł snopem światła latarki ściany spowite niebieską mgiełką i zobaczył skulone sylwetki ludzi leżących na materacach wzdłuż skalnej półki. Kilku z nich już się poruszało niespokojnie, a w niewyraźnym polu widzenia pojawiła się blada, zaspana twarz. To był Gigs. Podniósł dłoń, by zasłonić oczy przed oślepiającym blaskiem. – Artair? To ty? Co się dzieje, u diabła? – To nie Artair. – Fin opuścił brezentową zasłonę za plecami. – To ja, Fin Macleod. – Jezu – usłyszał czyjś zdumiony głos. – Jak, na Boga, się tu dostałeś?

Wszyscy już się przebudzili. Kilku ludzi usiadło na swoich leżach i spuściło nogi na podłogę. Fin policzył ich szybko. Dziesięciu. – Gdzie Artair i Fionnlagh? Ktoś zapalił lampę i w jej widmowym świetle Fin zobaczył ich oblicza za zasłoną dymu; patrzyli na niego, jakby ujrzeli ducha. – Nie wiemy – odparł Gigs. Zapalono jeszcze jedną lampę i któryś z mężczyzn rozgarnął palenisko, a potem do niego dorzucił. – Pracowaliśmy prawie do zmierzchu, instalowaliśmy kołowroty. Artair i Fionnlagh oddalili się od naszej grupy. Myśleliśmy, że przyszli tutaj, ale po powrocie nikogo nie zastaliśmy. Ich rzeczy zniknęły, a radio było zniszczone. – I nie wiecie, dokąd poszli? – spytał z niedowierzaniem Fin. – Na An Sgeir nie ma zbyt wielu miejsc, gdzie można się ukryć. Nie wytrzymaliby długo przy tej pogodzie. – Wydaje nam się, że są w jaskiniach – oznajmił jeden z mężczyzn. – Ale nie mamy pojęcia dlaczego. – Gigs nie spuszczał wzroku z Fina. – Może ty nam to wyjaśnisz? – Jak się tu dostałeś, na litość boską, Fin? – To był Asterix. – Nie widziałem wczoraj, żebyś miał skrzydła. – Przypłynąłem z Padraigiem. – Przy tej pogodzie? – Pluto spojrzał na Fina przez mrok czarnego domu. Był na skale tego roku, co Fin. – Oszalałeś? Zniecierpliwienie, które Fin dotąd odczuwał, przerodziło się w panikę. – Myślę, że Artair chce zabić Fionnlagha. Muszę ich znaleźć. Odsunął zasłonę w drzwiach, żeby znów wyjść na sztorm. Gigs pokonał trzema krokami dzielącą ich przestrzeń i chwycił go za ramię. – Nie bądź cholernym głupcem, człowieku! Tam jest ciemno jak w grobie. Zginiesz, zanim ich znajdziesz. – Wciągnął go z powrotem do środka i opuścił zasłonę. – Nikt nikogo nie będzie szukał, dopóki się nie rozjaśni. Może usiądziemy, zaparzymy herbaty i cię wysłuchamy? Płomienie lizały suche szczapy torfu, gdy łowcy ptaków zebrali się wokół ognia, a Asterix zawiesił nad paleniskiem czajnik z wodą. Niektórzy z mężczyzn okryli się kocami. Inni naciągnęli na głowy wełniane czapki z daszkiem albo bejsbolówki. Kilku zapaliło papierosy, choć od dymu powietrze i tak już było gęste. Siedzieli w dziwnej, pełnej napięcia ciszy, czekając, aż woda się zagotuje i Asterix napełni kubki. Fin odnajdywał dziwną pociechę w ich spokojnym milczeniu i starał się uwolnić mięśnie od napięcia, które towarzyszyło mu przez ostatnią godzinę. Wydawało mu się prawie niemożliwe, że w ogóle tu dotarł. Kiedy herbata naciągnęła, Asterix napełnił kubki; ludzie podawali sobie pojemnik z mlekiem w proszku i cukrem. Fin posłodził swoją herbatę, a potem raczył się łykami gęstego mlecznego płynu. Nie przypominał w smaku herbaty, ale jego ciepło było kojące, a cukier ożywiał krwiobieg. Fin podniósł wzrok i stwierdził, że wszyscy na niego patrzą, i wtedy doznał najdziwniejszego déjà vu. Siedział przy ognisku w tych czterech ścianach czarnego domu przez wszystkie noce osiemnaście lat wcześniej, ale tym razem było inaczej. Przypominało sen albo coś nie do końca rzeczywistego. Jego myśli zasnuwało widmo niepokoju. Był tu już wcześniej, nie potrafił jednak niczego sobie przypomnieć. – Więc… – Gigs przerwał milczenie. – Dlaczego Artair chce zabić swojego syna? – Dwa dni temu powiedział mi, że Fionnlagh jest moim synem. – Wiatr szalejący na zewnątrz przypominał odległy płacz. Powietrze wewnątrz czarnego domu było nieruchome jak śmierć, a wiszący w nim dym prawie zastygły. – I z jakiegoś powodu… – Fin pokręcił głową – …nie wiem dlaczego, ale nienawidzi mnie z całego serca. – Odetchnął głęboko. – To Artair zamordował Angela. Skopiował pewne zabójstwo z Edynburga. Wiedział, że prowadziłem wtedy

śledztwo, i próbował mnie ściągnąć na wyspę. Chciał, żebym się dowiedział, że Fionnlagh to mój syn. Tak aby mógł mi zadać ból, zabijając go. Ludzie wokół ogniska poruszyli się niespokojnie. Fin zauważył, że kilku z nich popatrzyło po sobie; mroczne, znaczące spojrzenia. – I nie przychodzi ci do głowy żaden powód, dla którego Artair może cię tak bardzo nienawidzić? – spytał Gigs. – Tylko to, że w jakiś sposób wini mnie za śmierć swojego ojca. – Fin doznał nagle wrażenia, że niektórzy spośród siedzących wokół ognia też tak mogą myśleć. – Ale nie ponoszę za to odpowiedzialności, Gigs. Wiesz o tym. To był wypadek. Gigs przyglądał mu się uważnie, jakby nie rozumiał. – Naprawdę nie pamiętasz, co? Fin słyszał swój oddech, przyspieszony i płytki; czuł zimne długie palce strachu, które zaciskały się wokół niego. – Co masz na myśli? – Nigdy nie wiedziałem, czy to z powodu tego urazu głowy, wstrząśnienia mózgu. Czy z powodu czegoś głębszego. Czegoś, co tkwiło w twoim umyśle. Czegoś psychicznego, co zaciemniało ci pamięć. Fin miał wrażenie, że strach wypełnia mu teraz wszystkie zakątki mózgu. Czuł się tak, jakby otwarto w nim jakąś dawno zapomnianą ranę, by wyjąć z niej kawałek szrapnela. Nie mógł tego znieść. Chciał krzyknąć, żeby Gigs przestał. Cokolwiek to było, nie chciał wiedzieć. Starszy mężczyzna potarł się po nieogolonej brodzie. – Na początku, kiedy odwiedzałem cię w szpitalu, myślałem, że udajesz. Ale teraz jestem pewien, że tak nie było. Że naprawdę nie pamiętałeś. Może dobrze, a może źle. Tyle że się w końcu dowiesz. – Na litość boską, Gigs, o czym ty mówisz? – Kubek drżał w dłoni Fina. Zdawało się, że w dymie nad ich głowami zawisło coś niewypowiedzianego. – Pamiętasz tę noc, kiedy znalazłem cię pijanego na poboczu drogi? Jak bełkotałeś o tym, że nie chcesz popłynąć na skałę? – spytał, a Fin skinął w milczeniu głową. – Nie przypominasz sobie, dlaczego nie chciałeś płynąć? – Bałem się, to wszystko. – Bałeś się, owszem. Ale nie skały. Kiedy przywiozłem cię do swojego domu, powiedziałeś mi o czymś, co sprawiało ci ból, którego nie potrafię sobie nawet wyobrazić. Siedziałeś na krześle przed moim kominkiem i płakałeś jak dziecko. Wylewałeś łzy, których nigdy nie widziałem u młodego człowieka. Łzy strachu i poniżenia. Fin siedział z szeroko otwartymi oczami. Gigs mówił o kimś innym. Nie o nim. Był tam przecież. Nie płakał. Upił się, i tyle. Gigs powiódł mrocznym spojrzeniem po twarzach ludzi siedzących wokół ogniska. – Niektórzy z was byli na skale tamtego roku, więc wiedzą, o czym mówię. Niektórych nie było. I to właśnie im powiem to, co powiedziałem wtedy. Cokolwiek dzieje się na tej skale, cokolwiek rozgrywa się między nami, zostaje tutaj. Na tej wyspie. Będzie w naszych głowach, ale nigdy nie wydostanie się z naszych ust. I jeśli ktokolwiek z obecnych szepnie o tym choć słowo innemu człowiekowi, to odpowie przede mną, nim uczyni to przed Stwórcą. Żaden z ludzi siedzących wokół ognia nie wątpił, że to prawda. Płomienie pochłaniały torf, a cienie mężczyzn tańczyły na ścianach jak niemi świadkowie przysięgi milczenia; mrok poza kręgiem światła zdawał się ograniczać przestrzeń czarnego domu, który zamykał się wokół jego mieszkańców. Oczy znów zwróciły się ku Finowi i wszyscy zobaczyli człowieka w transie, drżącego w ciemności; jego twarz, z której odpłynęła krew,

przypominała zbielałą kość. – To był diabeł wcielony. Ten człowiek. Fin zmarszczył czoło. – Kto? – Macinnes, ojciec Artaira. Robił z wami niewyobrażalne rzeczy. W swoim gabinecie. Przez te wszystkie lata, kiedy was uczył, za szczelnie zamkniętymi drzwiami. Najpierw z Artairem, potem z tobą. Robił to, przez co żadne dziecko nie powinno nigdy przechodzić. – Urwał, by odetchnąć. Cisza wydawała się niemal dusząca. – To właśnie powiedziałeś mi tamtej nocy, Fin. Nigdy o tym nie mówiliście, ty i Artair. Nigdy tego nie zdradziliście. Ale obaj zdawaliście sobie sprawę, co się dzieje, wiedzieliście, jak cierpi ten drugi. Była między wami więź milczenia. Dlatego czułeś się tamtego lata taki szczęśliwy. Bo to się skończyło. Opuszczałeś wyspę. Nie miałeś żadnego powodu spotykać się kiedykolwiek z Macinnesem. Skończyło się raz na zawsze. Nigdy nikomu nie powiedziałeś. Jak mógłbyś zmierzyć się z hańbą, którą było to, co z tobą robił? Z poniżeniem? Ale wtedy już nie musiałeś. Mogłeś zostawić to za sobą. Zapomnieć na zawsze. – I wtedy powiedział nam, że płyniemy na skałę. – Głos Fina był ledwie słyszalnym szeptem. Twarz Gigsa przypominała posępny rzeźbiony cień. – Nagle, kiedy już odczuwałeś ogromną ulgę, okazało się, że musisz z nim spędzić dwa tygodnie na An Sgeir. Przebywać dzień i noc z człowiekiem, który zniszczył twoje młode życie. A Bóg wie, że nie rozstajemy się tu ani na chwilę. Nie ma ucieczki. Nawet gdyby nie mógł tknąć cię palcem, to i tak musiałbyś znosić jego obecność przez dwadzieścia cztery godziny na dobę. Nie mogłeś sobie tego wyobrazić. Nie winiłem cię wtedy i nie winię teraz. Za to, co czułeś. Choć Fin mocno zaciskał powieki, jego oczy były szeroko otwarte po raz pierwszy od osiemnastu lat. Poczucie, które towarzyszyło mu przez całe dorosłe życie, poczucie czegoś, czego nie może dostrzec, czegoś, co kryje się poza zasięgiem wzroku, zniknęło. Szok wywołany tą świadomością sprawiał mu niemal fizyczny ból. Miał mięśnie sztywne z napięcia. Jak mógł nie pamiętać? A jednak teraz w jego głowie roiły się wspomnienia wyrazistych obrazów z koszmaru w chwili przebudzenia. Czuł, jak jego wewnętrzną pustkę wypełnia żółć, gdy po siatkówkach oczu przesuwały się sceny niczym rodzinny film na wideo z kiepską synchronizacją. Czuł zapach kurzu pokrywającego książki w gabinecie pana Macinnesa, stęchłą woń tytoniu i alkoholu w jego gorącym oddechu, który wionął mu prosto w twarz. Czuł dotyk jego zimnych suchych dłoni i nawet teraz cofnął się przed nimi odruchowo. I ujrzał znowu postać tego dziwnego człowieka z nieprawdopodobnie długimi nogami, który nawiedzał jego sny od chwili śmierci Robbiego, niczym zwiastun powracającej pamięci. Ta milcząca postać, która stała w kącie jego gabinetu, z głową schyloną pod zbyt niskim sufitem, z dłońmi wysuwającymi się z rękawów kurtki. Rozpoznał go teraz po raz pierwszy. To był pan Macinnes. Długie szare włosy opadające na uszy, martwe zastraszone oczy. Dlaczego nie zorientował się wcześniej? Uniósł teraz powieki i poczuł na policzkach łzy palące niczym kwas. Dźwignął się na nogi i ruszył chwiejnie ku wyjściu; odsunął płachtę i zwymiotował w sztormową noc. Osunął się na kolana, a potem wstrząsały nim torsje, aż w końcu mięśnie żołądka zacisnęły się bezlitośnie, a on nie mógł złapać tchu. Jakieś dłonie uniosły go łagodnie i wprowadziły z powrotem do ciepłego wnętrza. Otulono go kocem i posadzono szlochającego przy ogniu. Nie mógł zapanować nad drżeniem, jakby miał gorączkę. Czoło okrywała mu lśniąca warstewka potu. Usłyszał głos Gigsa. – Nie wiem, ile z tego teraz pamiętasz, Fin, ale tamtej nocy, kiedy mi powiedziałeś, byłem tak wściekły, że chciałem go zabić. Nie mieściło mi się w głowie, że człowiek może coś

takiego robić dzieciom! Własnemu synowi! – Odetchnął głęboko, ze świstem. – A potem chciałem pójść na policję. Wnieść oskarżenie. Błagałeś mnie, żebym tego nie robił. Nie chciałeś, by ktokolwiek się dowiedział. Nigdy. Wtedy uświadomiłem sobie, że można to załatwić tylko w jeden sposób. Tu, na skale. Między nami. Tak żeby nikt inny nigdy nie poznał prawdy. Fin skinął głową. Nie trzeba było niczego dopowiadać. Pamiętał to tak dokładnie, jakby wydarzyło się wczoraj, jakby z każdego roku, który upłynął od tamtej pory, opadała mgła. Pamiętał mężczyzn zgromadzonych pierwszej nocy wokół ognia i Gigsa, który odłożył Biblię na bok i zaszokował wszystkich, konfrontując ojca Artaira z jego przestępstwami. Upiorna cisza, zaprzeczenie. I Gigs, nieustępliwy i groźny niczym rzecznik wysokiego sądu, emanujący fizyczną siłą, wywołujący gniew boży, przypominający oskarżonemu to, co usłyszał od Fina, aż w końcu tamten się załamał. I wszystko wylało się z niego jak trucizna. Pod wpływem strachu, pod wpływem wstydu. Nie potrafił wyjaśnić, dlaczego to robił. Nigdy nie chciał, by tak się stało. Było mu bardzo przykro. Obiecywał, że to się więcej nie powtórzy. Wynagrodzi to chłopcom, obu. Pan Macinnes dosłownie rozpadł się na ich oczach. Fin pamiętał też spojrzenie, które Artair posłał mu ponad ogniem, oczy, które wyrażały ból i poczucie zdrady. Fin naruszył ich więź milczenia. Zniszczył jedyną rzecz, która pozwalała rodzinie Macinnesów trwać. Zaprzeczenie. Jeśli się temu zaprzeczało, to nigdy się to nie wydarzyło. I Fin uświadomił sobie teraz, być może po raz pierwszy, że matka Artaira też musiała wiedzieć i że ona też zaprzeczała. Lecz wyznanie, które Fin uczynił w obecności Gigsa, oznaczało, że o zaprzeczaniu nie może być już mowy. Gigs powiódł spojrzeniem po twarzach ludzi siedzących wokół ognia; w blasku płomieni widać było grozę malującą się w ich oczach. – Osądziliśmy go tamtej nocy. My, ława przysięgłych złożona z ludzi, którzy byli mu równi. I uznaliśmy go za winnego. I wykluczyliśmy z czarnego domu. Jego karą było to, że musiał żyć sam na skale przez te dwa tygodnie, pod gołym niebem. Zostawiliśmy mu jedzenie przy kopcach i mieliśmy go zabrać ze sobą w drogę powrotną, ale nigdy więcej nie wolno mu było wrócić na An Sgeir ani tknąć żadnego z tych chłopców. Fin uświadomił sobie, dlaczego pan Macinnes nigdy nie pojawiał się w jego wspomnieniach z tych dwóch tygodni na skale. Teraz jednak przed jego oczami znowu mignęły przelotne obrazy widmowej sylwetki – ojca Artaira – wspinającej się od strony jaskiń, by wziąć pożywienie zostawione przy kopcach. Powłócząca nogami postać, dźwigająca na zgarbionych barkach brzemię wstydu. Choć Artair nigdy nie powiedział słowa, Gigs musiał wyczuć wrogość, którą żywił wobec Fina po jego wyznaniu, i zawsze pilnował, by pracowali w innych grupach. Fin spojrzał na skąpaną w blasku płomieni twarz Gigsa. – Ten dzień, kiedy miałem wypadek na klifach… kiedy już Macinnes obwiązał mnie liną. Nie spadł sam, prawda? Gigs pokręcił ze smutkiem głową. – Nie wiem, Fin. Naprawdę nie wiem. Nie mieliśmy pojęcia, jak do ciebie dotrzeć, jak tam zejść. I wtedy ktoś zobaczył, że on wspina się z dołu. Usłyszał coś pewnie, siedząc w jaskiniach. Myślę, że próbował się w jakiś sposób zrehabilitować. Poniekąd się zrehabilitował. Uratował ci prawdopodobnie życie. Ale czy spadł sam, czy skoczył… nie wiadomo. – Nie został zepchnięty? Gigs przekrzywił nieznacznie głowę i wlepił w Fina wzrok. – Przez kogo? – Przeze mnie. Musiał wiedzieć. Sztorm tracił z wolna moc, ale wiatr wciąż gwizdał i zawodził w każdej szczelinie

i rozpadlinie skalnej, w każdym parowie i jaskini, pośród wszystkich kopców pozostawionych przez pokolenia łowców, którzy odeszli wcześniej. – Podciągnęliśmy cię dobre piętnaście metrów, zanim spadł – oznajmił Gigs. – Nie zepchnęła go żadna ręka, chyba że była to ręka Boga.

ROZDZIAŁ 20 I

Usłyszał, jak ktoś go woła. Donośnie, czysto i wyraźnie. Fin. Fin Macleod. Ale z daleka. Gdzieś zza mgły. Podniósł się szybko, jakby z mroku dna morskiego, i przebił się przez powierzchnię świadomości, przestraszony, mrugając z powodu światła, które oślepiało go boleśnie. Wokół niego poruszały się jakieś kształty. Ktoś odsunął płachtę przy wejściu i wnętrze czarnego domu zalał miękki żółty blask wschodu słońca. Wraz z nim wtargnął do środka wiatr, w którym zaczął wirować dym zamierającego ognia. Kiedy Gigs powiedział, że muszą się trochę przespać przed świtem, Fin nie wyobrażał sobie, by było to w ogóle możliwe, a teraz nie pamiętał nawet, jak zwinął się w kłębek na kamiennej ławie pod przeciwległą ścianą. Po prostu zadziałał jakiś mechanizm samoobronny. Ten sam, być może, który przez osiemnaście lat ukrywał wszystkie te koszmarne wspomnienia w mrocznym i niedostępnym zakątku jego umysłu. – Fin Macleod! – Tym razem Fin dosłyszał w tym głosie charakterystyczny świst. Artair. Poczuł strach, który przeniknął go niczym lodowata strzała. Zeskoczył z półki i ruszył niepewnie w stronę wyjścia, przepychając się między pozostałymi mężczyznami. Gigs, wraz z kilkoma innymi, był już na zewnątrz. Fin osłonił dłonią oczy przed blaskiem słońca, które wciąż znajdowało się nisko nad horyzontem, i zobaczył na krawędzi klifu za latarnią sylwetki dwóch mężczyzn. Niebo było prawie żółte, upstrzone różowymi chmurami i pełne tysięcy głuptaków bijących wielkimi skrzydłami; wyrażały głośno pogardę wobec ludzi w dole. Artair i Fionnlagh byli oddaleni o dobre dwieście metrów, ale Fin mógł dostrzec linę owiniętą wokół szyi chłopca; jej zwoje spoczywały w dłoniach ojca. Fionnlagh miał związane z tyłu ręce i stał niebezpiecznie blisko krawędzi urwiska; sznur był napięty i tylko to chroniło chłopca przed upadkiem w stumetrową przepaść. Fin ruszył przed siebie, potykając się i ślizgając na pokrywającej głazy brei z błota i wodorostów, która dzieliła go od dwóch postaci na szczycie klifu. Artair obserwował go z dziwnym uśmiechem przyklejonym do twarzy. – Wiedziałem, że to ty, kiedy w nocy zobaczyliśmy trawler. Obserwowaliśmy, jak próbujesz poradzić sobie z pontonem. Pieprzone szaleństwo! Ale ci kibicowaliśmy, chłopie. – Spojrzał na Fionnlagha. – Prawda, młody Finie? Niczego lepszego nie mogłem sobie wymarzyć. Ojciec zobaczy z bliska, jak jego chłopak leci w dół. – Znowu zwrócił się do Fina: – Podejdź, Macleod. Bliżej. Będziesz miał pierwszorzędny widok. Przypuszczam, że zbadano już DNA. Fin znajdował się teraz w odległości nie większej niż piętnaście metrów. Niemal wyczuwał w powiewach wiatru strach chłopca. Przystanął, łapiąc oddech, i popatrzył na starego przyjaciela z lat szkolnych z nienawiścią i jednocześnie niedowierzaniem. – Nie! – odkrzyknął. – Zwymiotowałeś swoją pigułkę, Artair. Prednizon. Na astmę. To mogłeś być tylko ty. Artair wybuchnął śmiechem. – Chryste, szkoda, że o tym nie pomyślałem. Zrobiłbym to celowo. Fin zaczął się teraz przysuwać do nich ostrożniej, chcąc jak najdłużej skupiać na sobie uwagę Artaira i zmuszać go do mówienia. – Zabiłeś Angela Macritchiego, żeby mnie tu ściągnąć.

– Wiedziałem, że się szybko połapiesz, Fin. Zawsze byłeś cholernie sprytny. – Dlaczego Macritchie? Artair znów się roześmiał. – A dlaczego, kurwa, nie? To był kawał gnoja, Fin. Wiesz o tym. Kto będzie po nim płakał? Fin pomyślał o łzach w oczach mężczyzny, którego przed tylu laty Angel przyprawił o kalectwo. – Zresztą… – Uśmiech na wargach Artaira przygasł. – Zasłużył na to. Był tutaj, pamiętasz, osiemnaście lat temu. Wiedział, co się naprawdę wydarzyło tamtego roku. I nie było potem dnia, żeby mi o tym nie przypomniał, żeby nie wykorzystał okazji, by mnie poniżyć. – Twarz miał teraz ściągniętą gniewem i nienawiścią. – Pamiętasz to, Fin? Gigs ci powiedział? Fin skinął głową. – To dobrze. Cieszę się, że wiesz. Cała ta bzdura z utratą pamięci. Myślałem przez długi czas, że udawałeś. A potem sobie uświadomiłem. Nie, tak rzeczywiście było. I zwiałeś, kurwa. Przed pamięcią, przed wyspą, przed wszystkim. A ja tu byłem, uwięziony z matką, którą trzeba karmić przez słomkę, ożeniony z jedyną kobietą, którą kochałem. Odrzuconą przez Fina Macleoda, noszącą w brzuchu jego syna zamiast mojego. Uwięziony ze wspomnieniami tego wszystkiego, co robił z nami mój ojciec. Uwięziony z poniżającą świadomością, że inni też o tym wiedzą. Przez ciebie. A tobie się upiekło. Jezu! – Przechylił do tyłu głowę i spojrzał z gniewem w niebo. – Ale koniec z tym, Fin. Zobaczysz, jak ginie twój syn, tak jak ja patrzyłem, jak ginie mój ojciec, na tych samych klifach. Przez ciebie. – Wiedziałeś, jak przypuszczam, że mój dzieciak zginął przejechany przez kierowcę, który zwiał z miejsca wypadku. Artair uśmiechnął się szeroko. – Czytałem o tym w gazecie, chłopie. Skakałem z radości. Wreszcie ci się dostało. Właśnie wtedy wpadłem na ten pomysł. Że jest szansa zrujnować ci życie, tak jak ty zrujnowałeś moje. Fina dzieliły teraz od celu niespełna trzy metry. Dostrzegł w oczach Artaira szaleństwo. I przerażenie w oczach Fionnlagha. – Nie podchodź bliżej. Wystarczy – rzucił ostrym tonem Artair. – Gdybyś chciał mieć tę przyjemność i zobaczyć, jak patrzę na śmierć własnego syna, to trzeba było przyjechać miesiąc temu do szpitala w Edynburgu – odparł Fin. – Miał tylko osiem lat. Byłem na intensywnej terapii, kiedy przestało bić mu serce. – Zauważył, że w oczach Artaira pojawił się na sekundę niewyraźny cień człowieczeństwa. – Mógłbyś zobaczyć moje nieszczęście z bardzo bliska. Mógłbyś się przekonać, jak moje życie zostaje na zawsze naznaczone przez stratę dziecka. Ale dzisiaj tego nie zobaczysz. Artair zmarszczył czoło. – Co to znaczy? – Nie chciałbym za Boga patrzeć, jak ginie Fionnlagh, i to w taki sposób, ale nie byłbym świadkiem śmierci swojego syna. Konsternacja Artaira przeradzała się w gniew. – O czym ty, kurwa, mówisz, Macleod? – Mówię o tym, że Fionnlagh nie jest moim synem, Artairze. Marsaili powiedziała ci to w ataku złości. Głupia zemsta za to, że musiała się zadowolić kimś gorszym ode mnie. Za to, że musiała związać się z tobą. Żebyś sobie nie wyobrażał, że poszło ci tak łatwo. – Zrobił w ich stronę kilka ostrożnych kroków. – Fionnlagh to twój syn. Zawsze nim był, zawsze nim będzie. – Dostrzegł szok na twarzy chłopca, ale ciągnął bezlitośnie: – Wszystkie te lata, kiedy tłukłeś

biednego dzieciaka. Kiedy mściłeś się na nim zamiast na jego ojcu. I przez cały ten czas krzywdziłeś własnego syna. Tak jak robił to wcześniej twój ojciec. Fin widział w oczach Artaira, że pewność i wszelkie przekonania, jakie żywił, zniknęły bez śladu. Że pozostaje mu tylko prawda, z którą nie potrafiłby żyć. – To bzdura! Kłamiesz! – Czyżby? Pomyśl o tym, Artair. Przypomnij sobie, jak to było. Przypomnij sobie, ile razy próbowała cofnąć swoje słowa. Ile razy ci mówiła, że powiedziała to tylko po to, by cię zranić. Fin postąpił jeszcze dwa kroki. – Nie! – Artair odwrócił powoli głowę, żeby spojrzeć na chłopca, którego okładał pięściami, kopał i karał przez siedemnaście koszmarnych lat, i jego twarz wykrzywiły ból i rozpacz. – Powiedziała mi prawdę. Potem zdała sobie sprawę, że popełniła błąd. – Skierował dziki wzrok na Fina. – Nie możesz cofnąć prawdy, wiesz o tym, Fin. – Kłamała, żeby cię zranić, Artairze. To ty chciałeś, by była to prawda. To ty chciałeś obarczać chłopaka winą. Mieć kozła ofiarnego. Worek treningowy, żeby wyładowywać na nim nienawiść, którą żywiłeś do mnie. – Nie! To był prawie krzyk. A potem Artair wydał z siebie zwierzęcy skowyt, na którego dźwięk Finowi stanęły włosy na głowie, i wypuścił linę z rąk. Fin przysunął się błyskawicznie i odciągnął chłopca od krawędzi klifu. Od razu poczuł drżenie, które wstrząsało kruchym ciałem nastolatka. Ze strachu czy z zimna – nie potrafił się zorientować. Artair patrzył na nich posępnie, oczy płonęły mu bolesną wściekłością. Fin wyciągnął do niego rękę. – Chodź, Artair. To nie musi się tak zakończyć. Lecz Artair patrzył gdzieś w przestrzeń. – Za późno. Nie da się tego cofnąć. Spojrzał na chłopca, który wspierał się na Finie. W oczach Artaira ujawniała się cała tragedia jego życia, każda sekunda każdej godziny bólu, każdy cios noża, który ostatecznie obrócił ku sobie. – Przykro mi. – Jego głos był ledwie szeptem porywanym przez wiatr, odległym echem słów jego własnego ojca, wypowiedzianych przed osiemnastu laty. – Tak mi przykro. Patrzył przez ułamek sekundy na Fina, potem odwrócił się bez słowa i skoczył w przepaść, a ptaki wzbiły się wokół niego niczym ogniste anioły gotowe zabrać go do piekła. ••• Fin rozwiązał chłopca i poprowadził między skałami w stronę czarnego domu. Wyszło im na spotkanie kilku mężczyzn, którzy okryli Fionnlagha kocem. Nie odezwał się jak dotąd, ale wszyscy widzieli jego ból. Bezkrwista blada twarz poszarzała. Siedemdziesiąt metrów niżej, w zatoczce między cyplami, załoga Purple Isle stała na pokładzie, a gdzieś z omiatanego wiatrem południowego zachodu docierał dźwięk stalowych łopat uderzających burzowe powietrze. Fin odwrócił się, gdy helikopter opadł z nieba, rozpędzając przed sobą chmury morskich ptaków – wielki czerwono-biały skrzydlaty stwór, którego silniki grzmiały ogłuszająco. Dostrzegł napis „H.M. Coastguard” odcinający się czernią od białej stali pod wirnikiem, gdy maszyna wyłoniła się nad klifami, by w końcu osiąść łagodnie na lądowisku obok latarni morskiej. Po chwili odsunięto drzwi i z wnętrza na betonowe podłoże zaczął się wylewać strumień umundurowanych i ubranych po cywilnemu funkcjonariuszy policji. Fin, Fionnlagh i łowcy ptaków patrzyli, jak ci ludzie brną po błotnistym podłożu,

ślizgając się i potykając pośród skał. Na czele kroczył inspektor Smith w rozwianym płaszczu; włosy, pomimo żelu, nie mogły się oprzeć sile wiatru. Zatrzymał się niepewnie obok Fina i spojrzał na niego gniewnie. – Gdzie Macinnes? – Zjawił się pan za późno. Nie żyje. Smith, nie kryjąc podejrzliwości, przekrzywił głowę. – Jak to się stało? – Skoczył z klifu, inspektorze. – Fin zobaczył, że Smith wysuwa z powątpiewaniem wargi, i dodał: – Wszyscy tu widzieli, jak to zrobił. Zerknął na Gigsa, który skinął prawie niedostrzegalnie głową. Cokolwiek miało się znaleźć w raporcie policyjnym, byłoby jedynie częścią prawdy. Fin wiedział, że cała prawda nigdy nie opuści skały. Że zostanie tu pośród chaosu głazów i ptaków, szeptana tylko przez wiatr. I że umrze w sercach i umysłach mężczyzn, którzy byli tu tego dnia, wraz z ich śmiercią. I że tylko Bóg będzie wiedział. II Patrzył na zimne niczym stal wody Loch a Tuath, na koncentryczne kręgi światła rzucane przez łopaty wirnika na zatokę; potem wznieśli się i skierowali na wschód, by w końcu opaść gwałtownie na lądowisko za budynkiem terminalu. Dostrzegł kilka policyjnych radiowozów i karetkę; błyskały światłami w słonecznym blasku, który przedzierał się przez szczeliny w chmurach, migocząc jak czarodziejski pył na wrzosowisku, by znów zniknąć w jednej chwili. Fin zerknął na chłopca, który siedział przy drzwiach otulony kocem. W czasie lotu zachowywał się obojętnie. Cokolwiek kłębiło się w jego głowie, tkwiło w niej uparcie. Fin też czuł się wydrążony. Jak pusta łupina. Pozbawiony wszystkiego, co kiedykolwiek go określało. Odwrócił zrozpaczony wzrok i zobaczył Marsaili, która czekała na nich obok karetki. Stał przy niej Gunn, wyraźnie zakłopotany. Miała na sobie długi czarny płaszcz, dżinsy i wysokie czarne buty; pęd powietrza porywał jej włosy, a twarz była blada jak sierpniowy księżyc. Obok Gunna wyglądała drobniutko. Fin znów dostrzegł w niej tę małą dziewczynkę z warkoczykami, która usiadła obok niego pierwszego dnia w szkole, pełną upartej determinacji, ale bezbronną teraz jak nigdy w dzieciństwie. Wiadomość o śmierci Artaira przekazano drogą radiową. Odwróciła się od podmuchu powietrza i pyłu wzbijanego przez łopaty wirnika, kiedy helikopter straży przybrzeżnej osiadł na asfalcie. Fin spojrzał na Gigsa i Pluto siedzących w ponurym milczeniu z tyłu kabiny; ich obecności domagał się Smith, który chciał, żeby złożyli zeznania w Stornoway. Inni zostali na skale, by spakować sprzęt i wrócić na pokładzie Purple Isle. Nie upolowali ani jednego ptaka. I wiedzieli, że tego roku, po raz pierwszy od wieków, nikt na wyspie Lewis nie zje gugi. Kiedy silniki ucichły i drzwi kabiny się rozsunęły, Marsaili zaczęła przyglądać się niespokojnie twarzom ludzi wysiadających z maszyny. Fin dostrzegł, że wstrzymała oddech, kiedy jej wzrok padł na Fionnlagha; podbiegła do niego, objęła go, a potem trzymała mocno, jakby nie zamierzała nigdy więcej wypuścić syna z objęć. Fin zsunął się na ziemię i stał bezradny, bezsilny, przyglądając im się z niepewnością. Podszedł do niego Gunn, wsunął mu w dłoń karteczkę wydartą z notatnika i położył delikatnie dłoń na ramieniu Marsaili. – Chłopiec musi przejść badania w szpitalu, pani Macinnes. Puściła z niechęcią syna, a potem ujęła jego twarz w dłonie i spojrzała mu w oczy, szukając w nich być może jakiegoś potwierdzenia, że nie darzy jej zbyt głęboką nienawiścią. – Odezwij się do mnie, Fionnlaghu. Powiedz coś.

On jednak zwrócił głowę w stronę Fina. – To była prawda? To, co powiedziałeś mojemu ojcu na skale? Marsaili popatrzyła na Fina szeroko otwartymi oczami, w których malował się strach. – Co mu powiedziałeś? Fin ściskał w dłoni karteczkę, którą przed chwilą dał mu Gunn; bał się na nią spojrzeć. – Że Fionnlagh był jego synem. – A to prawda? Chłopiec patrzył to na Fina, to na matkę; widać było, że wzbiera w nim gniew, jakby uważał, że nie dopuszczają go do jakiegoś sekretu, im tylko znanego. – Miałeś wtedy kilka tygodni, Fionnlaghu – powiedziała Marsaili. – Płakałeś co noc. Cierpiałam na depresję poporodową i nie tylko poporodową. – Spoglądała przez chwilę niebieskimi oczami na Fina, potem jej wzrok powędrował ku jakiemuś odległemu miejscu, z którego mogła widzieć przeszłość. – Strasznie się pokłóciliśmy, ja i Artair. Nie pamiętam nawet o co. Ale chciałam go zranić. – Popatrzyła na syna, a poczucie winy uwidoczniło się w głębokich zmarszczkach na jej czole. – Więc posłużyłam się tobą. Powiedziałam mu, że jesteś synem Fina, nie jego. Po prostu palnęłam. Skąd miałam wiedzieć, do czego to doprowadzi? I że tak się skończy? – Wzniosła oczy ku niebu, po którym pędziły chmury. – Od razu pożałowałam swoich słów. Mówiłam mu tysiąc razy, że powiedziałam tak tylko po to, żeby go zranić, ale nigdy mi nie uwierzył. – Opuściła głowę i przesunęła czule opuszkami palców po policzku syna. – A ty musiałeś od tej pory ponosić konsekwencje. – A więc był moim ojcem – rzucił Fionnlagh, a łzy, które napłynęły mu do oczu, skupiały w sobie całą jego gorycz i rozczarowanie. Marsaili zawahała się. – Mam ci powiedzieć prawdę? – Pokręciła głową. – Prawda jest taka, że nie wiem. Kiedy rozstałam się z Finem w Glasgow, wróciłam na wyspę, załamana i nieszczęśliwa. Wprost w ramiona Artaira. Nie miał nic przeciwko temu, żeby mnie pocieszyć, tak jak tego pragnęłam. – Westchnęła. – I nigdy nie wiedziałam, z kim zaszłam w ciążę, z Artairem czy Finem. Fionnlagh przygarbił się i obrzucił apatycznym spojrzeniem światła radiowozów. Starał się zapanować nad łzami i przygotować na życie w świecie niepewności. – Więc nigdy się nie dowiemy. – Możemy się dowiedzieć – zapewniła Marsaili. – Nie! – krzyknął prawie Fionnlagh. – Nie chcę! Jeśli nie będę wiedział, to nie musi być więcej moim ojcem. Fin rozprostował kartkę w dłoni i spojrzał na nią. Poczuł, jak ściska go w gardle. – Jest na to za późno, Fionnlaghu – oświadczył, a chłopak popatrzył na niego z nagłym przestrachem w oczach. – Co masz na myśli? Ze stojących w pobliżu radiowozów docierał skrzekliwy dźwięk komunikatów policyjnych. – Zeszłej nocy poprosiłem sierżanta Gunna, żeby zadzwonił do laboratorium badającego próbki DNA pobrane w środę. Porównali twoje i Artaira. Oboje, Fionnlagh i Marsaili, wlepili w niego spojrzenia, w których zawierały się ich nadzieje i lęki. Fin złożył karteczkę i wsunął ją do kieszeni. – Lubisz piłkę nożną, Fionnlaghu? – spytał, a chłopak zmarszczył czoło. – Bo jeśli tak, to mogę załatwić dwa bilety na następny mecz Szkocji w Glasgow. To właśnie robią ojcowie i synowie, prawda? Chodzą razem na mecze piłkarskie.

PODZIĘKOWANIA Pragnę gorąco podziękować tym, którzy poświęcili mi swój czas i podzielili się ze mną doświadczeniem podczas zbierania materiałów do tej książki. Na moją wdzięczność zasługuje zwłaszcza Steven C. Campman, patolog i ekspert medycyny sądowej z San Diego w Kalifornii, a także Derek (Pluto) Murray, gaelicki aktor i komentator radiowy; detektyw sierżant George Murray z Northern Constabulary w Stornoway na wyspie Lewis; John „Dods” Macfarlane, Angus „Bobby” Morrison i Angus „Angie” Gunn – łowcy głuptaków z Ness na wyspie Lewis; Calum „Pugwash” Murray i Murdo „Beag” Murray – kapitan i pierwszy oficer na Heather Isle – ze Stornoway na wyspie Lewis; Donald Macritchie, nauczyciel matematyki i geografii w Lionel School z Ness na wyspie Lewis; Evelyn Coull, gaelicka aktorka i komentatorka radiowa; dr Brian Michie, lekarz pierwszego kontaktu i patolog ze Stornoway na wyspie Lewis; An Comunn Eachdraidh z Ness Historical Society z Ness na wyspie Lewis. Podziękowania i gratulacje należą się również Johnowi Beatty za jego książkę Sula, The Seabird-Hunters of Lewis, która dostarczyła mi znakomitego materiału – fotograficznego i faktograficznego – dotyczącego corocznej pielgrzymki mężczyzn z Ness na wyspę Sula Sgeir w celu złowienia dwóch tysięcy piskląt. Chciałbym też wyrazić wdzięczność mieszkańcom wyspy Lewis za okazaną mi szczodrość i ciepło podczas pięciu lat, które spędziłem na filmowaniu wyspy i zbieraniu materiałów do tej książki.

1

Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, i Kor 13.11