Peter May Wyspa Lewis 2 Czlowiek z wyspy Lewis

May Peter Człowiek z wyspy Lewis

O książce Torf to skarb na wyspie Lewis; od wieków wiązało się z nim życie jej mieszkańców. Jak się okazuje, wiąże się z nim również śmierć. Podczas kopania torfu zostają odnalezione zwłoki młodego mężczyzny. Autopsja wykazuje, że został zabity w brutalny sposób, a tatuaż z Elvisem Presleyem obala pierwotną teorię, że ciało spoczywało w torfowisku setki, a nawet tysiące lat. Porównanie DNA mężczyzny zamordowanego w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku z próbkami pobranymi przy okazji jednego ze śledztw wykazuje, że był on spokrewniony z Tormodem, ojcem Marsaili, młodzieńczej miłości Fina Macleoda i matki jego syna. Fin rozpoczyna własne śledztwo, skazany na strzępy informacji wyrywane od cierpiącego na zaawansowaną demencję starego Tarmoda. A ten – człowiek bez nazwiska i pamięci – jak się wkrótce okazuje, ma powody, by ukrywać prawdę.

PETER MAY

Ceniony pisarz i scenarzysta, urodził się w Glasgow. Zanim wydał swą pierwszą powieść The Reporter, utrzymywał się z dziennikarstwa, pisując dla „The Scotsman” i „Glasgow Evening Times”. W wieku 21 lat zdobył tytuł Szkockiego Dziennikarza Roku. W 1978 rozpoczął pracę w BBC. Jest autorem kilkuset scenariuszy do seriali i widowisk telewizyjnych. Ten etap kariery zawodowej zakończył w 1996 r. i poświęcił się wyłącznie pisaniu książek. Jego dorobek literacki obejmuje ponad 20 powieści kryminalnych, za które otrzymał m.in. francuskie Prix Intramuros, Cezam Prix Litteraire Inter CE oraz przyznawaną przez czytelników Prix des Lecteurs. Pierwsza książka z cyklu Wyspa Lewis, Czarny dom, znalazła się w gronie finalistów The Barry Award i The Macavity Award w kategorii Najlepsza Powieść Kryminalna. Człowiek z Wyspy Lewis został wyróżniony m.in. Grand Prix des Lecteurs. W 2014 r. ukazała się najnowsza powieść Petera Maya, Entry Island. www.petermay.co.uk

Tego autora

WYSPA ENTRY Trylogia WYSPA LEWIS CZARNY DOM CZŁOWIEK Z WYSPY LEWIS JEZIORO TAJEMNIC

Tytuł oryginału: THE LEWIS MAN Copyright © 2012 by Peter May, represented by Editions du Rouergue All rights reserved First published under the title L’HOMME DE LEWIS Published by arrangement with Literary Agency ”Agence de l’Est” Polish edition copyright © Wydawnictwo Albatros Andrzej Kuryłowicz s.c. 2014 Polish translation copyright © Jan Kabat 2014 Redakcja: Barbara Gębczak-Janas Zdjęcie na okładce: Alamy/Be&W Projekt graficzny okładki: Andrzej Kuryłowicz ISBN 978-83-7985-050-1 WYDAWCA Wydawnictwo Albatros Andrzej Kuryłowicz s.c. Hlonda 2a/25, 02-972 Warszawa www.wydawnictwoalbatros.com

Spis treści O książce O autorze Tego autora Dedykacja Motto PROLOG ROZDZIAŁ 1 ROZDZIAŁ 2 ROZDZIAŁ 3 ROZDZIAŁ 4 ROZDZIAŁ 5 ROZDZIAŁ 6 ROZDZIAŁ 7 ROZDZIAŁ 8 ROZDZIAŁ 9 ROZDZIAŁ 10 ROZDZIAŁ 11 ROZDZIAŁ 12 ROZDZIAŁ 13 ROZDZIAŁ 14 ROZDZIAŁ 15 ROZDZIAŁ 16 ROZDZIAŁ 17 ROZDZIAŁ 18 ROZDZIAŁ 19 ROZDZIAŁ 20 ROZDZIAŁ 21 ROZDZIAŁ 22 ROZDZIAŁ 23 ROZDZIAŁ 24 ROZDZIAŁ 25 ROZDZIAŁ 26 ROZDZIAŁ 27 ROZDZIAŁ 28 ROZDZIAŁ 29 ROZDZIAŁ 30 ROZDZIAŁ 31 ROZDZIAŁ 32 ROZDZIAŁ 33 ROZDZIAŁ 34 ROZDZIAŁ 35 ROZDZIAŁ 36 ROZDZIAŁ 37 ROZDZIAŁ 38

ROZDZIAŁ 39 ROZDZIAŁ 40 PODZIĘKOWANIA

Pamięci mojego taty

To tam mieszkają: Nie tu i nie teraz, ale tam, gdzie to wszystko było. Philip Larkin, Stare durnie (tłum. Jacek Dehnel)

PROLOG Na tej chłostanej sztormami wyspie, w odległości trzech godzin rejsu od północno-zachodniego wybrzeża Szkocji, skąpa gleba daje ludziom pożywienie i ciepło. Przyjmuje także ich zmarłych. I bardzo rzadko, tak jak dzisiaj, wydaje ze swego łona jednego z nich. Wycinanie torfu to zajęcie społeczne. Rodzina, sąsiedzi, dzieci, wszyscy zebrali się na wrzosowisku w porywach wiejącego z południowego zachodu łagodnego wiatru, który wysusza trawy i odgania muszki. Annag ma tylko pięć lat. Wycina torf po raz pierwszy i zapamięta to na całe życie. Spędziła ranek z babcią w kuchni rodzinnego domu i pilnowała jajek gotujących się na starym piecyku, w którym płonął torf z poprzedniego roku. Teraz kobiety idą przed siebie z koszami. Ona jest boso; biegnie przodem po kłującym wrzosie, a brązowa woda tryska między palcami jej stóp. Annag jakby się unosiła na skrzydłach podniecenia, które przyniósł ze sobą ten dzień. Widzi tylko niebo – rozrywane i postrzępione przez wiatr. Niebo, z którego sączą się promienie słońca i padają krótkimi błyskami na martwą trawę, gdzie białe kłaczki wąskolistnej pochylają się w gwałtownych porywach niespokojnego powietrza. W nadchodzących dniach polne kwiaty wiosny i wczesnego lata pokryją brązowe nieużytki zimy żółtym i liliowym kobiercem, ale na razie są pogrążone w uśpieniu i martwocie. W dali, na tle słonecznego blasku, który migocze na oceanie uderzającym o czarne i uparte gnejsowe klify, widać sylwetki sześciu mężczyzn w kombinezonach roboczych i wełnianych czapkach. Światło jest niemal oślepiające; Annag przysłania dłonią oczy i widzi, jak pochylają się i garbią, gdy tarasgeir – przyrząd do wycinania torfu – przesuwa się po miękkiej czarnej darni, by wydobyć ją pod postacią wilgotnych kwadratowych brył. Ziemia jest naznaczona bliznami, które pozostawiły pokolenia mieszkańców dobywających cenny materiał – rowami głębokimi na trzydzieści albo czterdzieści centymetrów; po obu ich stronach zalegają świeżo wycięte i schnące kawałki darni. Za kilka dni ludzie powrócą tu, by odbyć rytuał cruinneachadh – układania brył w rudhain, czyli niewielkie stożki, które poddając się powiewom wiatru, wyschną do końca. Potem zostaną umieszczone na wózku i zabrane do zagrody, tam zaś wysuszone bryły ułoży się jak cegły, jedna na drugiej, w jodełkę; utworzą stos, który zapewni rodzinie ciepło i pozwoli gotować posiłki zaspokajające głód przez całą następną zimę. Tak właśnie mieszkańcy Lewis, najdalej na północ wysuniętej wyspy w archipelagu Hebrydów Zewnętrznych, potrafili przetrwać przez wieki. I teraz, w epoce finansowej niepewności, gdy ceny paliw rosną niebotycznie, ludzie mający w domach otwarte paleniska i piece powracają tłumnie do tradycji przodków, gdyż jedynym kosztem ogrzania domostwa jest własna praca i oddanie Bogu. Dla Annag to jednak tylko przygoda; na tym chłostanym wiatrem wrzosowisku czuje, jak łagodne powietrze wypełnia jej usta, gdy się śmieje, woła do ojca czy dziadka i słyszy gdzieś za plecami głosy matki i babki, które rozmawiają krzykliwie. Nie wyczuwa napięcia, jakie ogarnęło nagle mężczyzn. Ma zbyt mało doświadczenia, by bezbłędnie odczytać język ciała ludzi przycupniętych wokół ściany rowu, który zapadł się przy ich stopach. Jest już za późno, gdy ojciec ją dostrzega i woła, żeby nie podchodziła. Jest za późno, by dziewczynka mogła się zatrzymać albo zareagować na panikę w jego głosie. Mężczyźni podnoszą się nagle i obracają w jej stronę, ona zaś dostrzega twarz brata, która ma kolor

bawełnianych prześcieradeł rozkładanych na słońcu, żeby zbielały. Podąża za jego spojrzeniem ku osuwisku i ręce, która się ku niej wyciąga – łykowata skóra niczym brązowy pergamin, palce skurczone, jakby ściskały niewidzialną piłkę. Jedna noga założona na drugą, głowa odchylona do tyłu, jakby w poszukiwaniu utraconego życia, ziejące czernią dziury w miejscu oczu. Przez chwilę niczego nie rozumie, a potem nagle uświadamia sobie to, co widzi; krzyk, który dobywa się z jej ust, ucieka porwany przez wiatr.

ROZDZIAŁ 1 Gunn już z daleka zauważył samochody zaparkowane na poboczu drogi. Niebo było niebieskie i czarne, groźne i umęczone; zwieszało się nad oceanem, niskie i monotonne. Poruszające się przerywanie, ale uporczywie wycieraczki rozmazywały na szybie pierwsze krople deszczu. Ołowianą powierzchnię oceanu znaczyła gdzieniegdzie biel załamujących się fal, wysokich na co najmniej pięć metrów, a samotne, migoczące niebieskie światło radiowozu stojącego obok karetki niknęło niemal w ogromie krajobrazu. Za samochodami widać było kryte żwirem i wapnem domy w Siader – zbiły się w gromadkę, jakby w obronie przed pogodą, znużone niespokojnym wyczekiwaniem, ale przyzwyczajone do bezlitosnych ataków natury. Linii horyzontu nie przełamywało ani jedno drzewo; tylko szeregi próchniejących palików ogrodzeń wzdłuż poboczy i rdzewiejące wraki traktorów i samochodów na podwórzach. Przywiędłe krzewy, dzielnie wypuszczające zielone pędy, przywierały upartymi korzeniami do cienkiej warstwy gleby w oczekiwaniu na lepsze dni, a morze wełnianki marszczyło się i falowało jak woda na wietrze. Gunn zaparkował obok radiowozu i wysiadł; poczuł, jak gwałtowny podmuch powietrza porywa mu gęste ciemne włosy z czoła, i otulił się szczelniej czarną pikowaną kurtką. Zwymyślał się w duchu, że nie włożył wysokich butów. Ruszył ostrożnie po grząskim gruncie i po chwili poczuł, że skarpetki ma przesiąknięte wodą z torfowiska. Dotarł do pierwszego rowu, a następnie szedł wzdłuż jego brzegu, omijając wzgórki schnących brył darni. Policjanci wbili metalowe paliki w miękką ziemię, by odgrodzić miejsce zdarzenia niebiesko-białą taśmą, która furkotała i zwijała się na wietrze. Od strony najbliższych zagród, które przycupnęły około ośmiuset metrów dalej, przy krawędzi klifów, docierała woń dymu torfowego. Wokół ciała skupiła się grupka ludzi, opierając się podmuchom wiatru: załoga karetki w odblaskowych żółtych kombinezonach, czekająca na to, żeby zabrać zwłoki, i policjanci w czarnych nieprzemakalnych kurtkach i kraciastych czapkach, którzy uważali, że widzieli już wszystko. Do teraz. Rozstąpili się bez słowa, żeby przepuścić Gunna, a on zobaczył lekarza policyjnego, który kucał nad zwłokami i odsuwał delikatnie palcami w lateksowych rękawiczkach kruszejący torf. Podniósł wzrok, gdy Gunn stanął nad nim; detektyw sierżant po raz pierwszy zobaczył brązową, uschniętą skórę martwego człowieka. Zmarszczył czoło. – Jest… kolorowy? – Nie, to skutek działania torfu. Powiedziałbym, że to człowiek rasy białej. Całkiem młody. Osiemnaście, dziewiętnaście lat, może trochę ponad dwadzieścia. Klasyczny przypadek zwłok z bagien, niemal doskonale zachowanych. – Widziałeś już takiego? – Nigdy. Ale czytałem o nich. Sól niesiona przez wiatr od oceanu sprzyja rozwojowi mchu torfowego. A kiedy korzenie zaczynają gnić, wytwarza się kwas, który zachowuje ciało, niemal konserwuje. Przypuszczam, że organy wewnętrzne są praktycznie nienaruszone. Gunn patrzył z bezwstydnym zaciekawieniem na niemal zmumifikowane zwłoki. – Jak umarł, Murdo? – Wygląda na to, że nie była to śmierć naturalna. W okolicy klatki piersiowej widać kilka ran kłutych, a gardło zostało poderżnięte, jednak definitywną przyczynę śmierci może określić tylko specjalista medycyny sądowej, George. – Lekarz wstał i ściągnął rękawiczki. – Lepiej go stąd zabierzcie, zanim rozpada się na dobre.

Gunn skinął głową, nie mógł jednak oderwać wzroku od twarzy młodego człowieka uwięzionego przez wieki w torfie. Choć była skurczona i zniekształcona, rozpoznałby ją każdy, kto go znał. Tylko miękkie, odsłonięte tkanki oczu uległy rozpadowi. – Jak długo tu leży? Śmiech Murda rozpłynął się w porywie wiatru. – Kto wie. Setki lat, może nawet tysiące. Trzeba specjalisty, żeby to ustalić.

ROZDZIAŁ 2 Nie muszę patrzeć na zegar, żeby wiedzieć, która jest godzina. Dziwne, że ten brązowy zaciek na suficie wydaje się rankiem jaśniejszy. Krystaliczne ślady pleśni wzdłuż pęknięcia przecinającego plamę są jakby bielsze. I dziwne, że budzę się zawsze o tej samej porze. Nie z powodu światła przy brzegach zasłon, ponieważ o tej porze roku godziny ciemności są tak nieliczne. To musi być kwestia wewnętrznego zegara. Te wszystkie lata wstawania o świcie, żeby wydoić krowy i robić to, co wypełnia każdą godzinę dnia. Lata, które już przeminęły. Lubię wpatrywać się w tę plamę na suficie. Nie wiem dlaczego, ale rankiem przypomina wspaniałego konia; jest osiodłany i czeka, by mnie zabrać w jakąś lepszą przyszłość. Nocą, gdy robi się mrocznie, plama się zmienia. Przypomina wtedy stojącą na tylnych łapach rogatą istotę, która jest gotowa ponieść mnie w ciemność. Słyszę, jak otwierają się drzwi; odwracam głowę i widzę kobietę stojącą na progu. Wydaje się znajoma, ale nie mogę sobie przypomnieć, gdzie ją widziałem. Dopóki się nie odezwie. – Och, Tormod… Oczywiście. To Mary. Poznałbym jej głos wszędzie. Zastanawiam się, dlaczego wygląda tak smutno. I dostrzegam w niej coś jeszcze. Coś, co sprawia, że kąciki jej ust opadają. Coś w rodzaju obrzydzenia. Wiem, że mnie kiedyś kochała, choć nie jestem pewien, czy ja ją kochałem. – O co chodzi, Mary? – Znowu zapaskudziłeś łóżko. Sam to teraz wyczuwam. Nagle. Prawie mnie zatyka. Dlaczego nie zauważyłem tego wcześniej? – Nie mogłeś wstać? Naprawdę nie mogłeś? Nie wiem, dlaczego mnie obwinia. Nie zrobiłem tego specjalnie. Nigdy nie robię tego specjalnie. Zapach się nasila, gdy Mary odsuwa pościel i zasłania sobie dłonią usta. – Wstawaj – mówi. – Muszę zmienić pościel. Wrzuć piżamę do wanny i weź prysznic. Spuszczam nogi na podłogę i czekam, aż pomoże mi wstać. Kiedyś nie byłem taki słaby. Zawsze odznaczałem się siłą. Pamiętam, jak skręciła sobie kostkę obok starej zagrody dla owiec, gdy zaganialiśmy zwierzęta do strzyżenia. Nie mogła iść, więc musiałem zanieść ją do domu. Ponad trzy kilometry, z obolałymi ramionami, i ani słowa skargi. Dlaczego nigdy nie wspomni o tym? Czy nie widzi, jakie to poniżające? Odwracam głowę, żeby nie widziała łez napływających mi do oczu; mrugam rozpaczliwie, by je powstrzymać. Biorę głęboki oddech. – Kaczor Donald. – Kaczor Donald? Zerkam na nią i niemal kulę się w sobie na widok gniewu w jej oczach. Czy to właśnie powiedziałem? Kaczor Donald? Niemożliwe, żebym właśnie to miał na myśli. Ale nie potrafię się teraz zorientować, o co mi chodziło. Więc powtarzam, i to zdecydowanie: – Kaczor Donald. Pomaga mi dźwignąć się na nogi, niemal szorstko, i popycha mnie w stronę drzwi. – Zejdź mi z oczu! Dlaczego jest taka zła? Wlokę się do łazienki i ściągam z siebie piżamę. Gdzie miałem ją włożyć? Rzucam ją na

podłogę i patrzę w lustro. Spogląda na mnie stary człowiek; jego siwe włosy przypominają szczecinę, niebieskie oczy są wyblakłe. Zastanawiam się przez chwilę, kim jest, potem odwracam się i patrzę przez okno na machair i wybrzeże w dali. Widzę wiatr, który marszczy gęste zimowe futro owiec skubiących wspaniałą słoną trawę, ale nie słyszę go. Nie słyszę też oceanu, który rozbija się o brzeg. Cudowna biała spieniona woda, pełna piasku i zawziętości. To pewnie z powodu podwójnej szyby. Nigdy nie mieliśmy takiej na farmie. Człowiek wiedział, że żyje, kiedy wiatr gwizdał we framugach okien i wyganiał dym torfowy przez komin. Był pokój, w którym się oddychało, był pokój, w którym się mieszkało. Tutaj pokoje są tak małe, oddzielone szczelnie od świata. Jakby się przebywało w powietrznej bańce. Ten stary człowiek znów patrzy na mnie z lustra. Uśmiecham się, a on odpowiada mi tym samym. Oczywiście, wiedziałem cały czas, że to ja. I zastanawiam się, co porabia teraz Peter.

ROZDZIAŁ 3 Było już ciemno, kiedy Fin zgasił w końcu światło. Słowa jednak nie zniknęły, jakby wypalone na siatkówce oczu. Nie było ucieczki w ciemność. Oprócz zeznania Mony były jeszcze dwa inne, złożone przez przygodnych świadków. Żaden z nich nie miał dość przytomności umysłu, by zapisać numer rejestracyjny samochodu. To, że Mona tego nie zrobiła, nie mogło w żaden sposób dziwić. Uderzona przez rozpędzony pojazd, spadła na maskę i przednią szybę ze straszliwą siłą, po czym została odrzucona w bok i przetoczyła się kilka razy po twardej bitumicznej nawierzchni drogi. To, że nie odniosła poważniejszych obrażeń, zakrawało na cud. Robbie, którego środek ciężkości znajdował się niżej niż u Mony, dostał się pod koła. Ilekroć Fin czytał te słowa, wyobrażał sobie, że jest na miejscu zdarzenia, że widzi wypadek, i za każdym razem czuł falę mdłości wzbierającą w żołądku. Wszystko to było równie żywe w jego umyśle jak realne wspomnienie. Podobnie jak opis twarzy, którą Mona widziała za kierownicą samochodu, utrwalonej tak wyraziście w jej pamięci, choć musiała dostrzec ją tylko przelotnie, w ułamku sekundy. Mężczyzna w średnim wieku z długimi kasztanowymi włosami o popielatym odcieniu. Dwu – albo trzydniowy zarost. Jak ona to zauważyła? A jednak nie miała żadnych wątpliwości. Kazał nawet policyjnemu rysownikowi sporządzić na podstawie jej opisu portret pamięciowy. Portret twarzy, która pozostała w aktach, twarzy, która nawiedzała jego sny nawet po dziewięciu miesiącach. Odwrócił się i zamknął oczy w złudnej nadziei na sen. Okna w jego pokoju hotelowym były uchylone za zasłonami; napływało przez nie powietrze, ale też hałas ruchu ulicznego na Princes Street. Podciągnął kolana pod brodę, przywierając łokciami do boków, i złączył dłonie na piersi, niczym pogrążony w modlitwie embrion. Nazajutrz miał nastąpić koniec wszystkiego, co towarzyszyło mu przez większość dorosłego życia. Wszystkiego, czym był i czym się stał, i czym jeszcze miał się stać. Jak tamtego dnia przed tak wielu laty, gdy ciotka powiedziała mu, że jego rodzice nie żyją, a on poczuł się po raz pierwszy w swym krótkim życiu całkowicie i przerażająco samotny. ••• Świt nie przyniósł ulgi, tylko milczącą determinację, by przeżyć nadchodzący dzień. Ulice omiatał ciepły wietrzyk, a blask słońca kładł się ruchliwymi wzorami na ogrodach pod zamkiem. Fin przeciskał się uparcie przez hałaśliwy, rozgadany tłum w modnych wiosennych strojach. Pokolenie, które zapomniało o ostrzeżeniu starszych – nie zdejmuj płaszcza aż do maja. Nigdy nie wydawało mu się w porządku, że życie innych ludzi ma się toczyć tak jak przedtem. Kto jednak by się domyślił bólu kryjącego się za maską normalności, jaką nosił? Kto wiedział, co tak naprawdę skrywają oblicza innych? Wstąpił do punktu ksero przy Nicolson Street i schował odbitki do skórzanej teczki, nim ruszył na wschód, w stronę St Leonard’s Street i komendy policji, gdzie spędził większość z ostatnich dziesięciu lat. Dwa dni wcześniej odbyło się przyjęcie pożegnalne w pubie przy Lothian Road, gdzie zjawiło się kilku jego kolegów. Dość smutna impreza, pełna wspomnień i żalu, ale też szczerej życzliwości. Kilku ludzi skinęło mu głową na korytarzu. Inni uścisnęli mu rękę. Potrzebował tylko paru minut, żeby posprzątać biurko i schować osobiste rzeczy do kartonowego pudła. Smutne, gromadzone przez lata szczątki niezmordowanego życia zawodowego. – Wezmę od ciebie legitymację służbową, Fin.

Odwrócił się. Główny detektyw inspektor miał w sobie coś z sępa. Zawsze sprawiał wrażenie wygłodniałego i czujnego. Fin skinął głową i oddał mu legitymację. – Przykro mi, że odchodzisz – powiedział Black. Nie wyglądał jednak na kogoś, komu jest przykro. Nigdy nie wątpił w kompetencje Fina, jedynie w jego zaangażowanie. I dopiero teraz, po tych wszystkich latach, Fin był gotów przyznać, że szef miał rację. Obaj wiedzieli, że jest dobrym policjantem, tylko że Fin potrzebował więcej czasu, by zdać sobie sprawę, że to nie jego powołanie. Punktem zwrotnym była śmierć Robbiego. – W archiwum powiedzieli mi, że trzy tygodnie temu poprosiłeś o dokumentację dotyczącą wypadku twojego syna. – Black czekał być może na potwierdzenie ze strony Fina. Nie padło, więc dodał: – Chcą ją z powrotem. – Oczywiście. – Fin wyjął akta z teczki i rzucił je na biurko. – Mało prawdopodobne, by ktokolwiek do tego jeszcze zajrzał. Black skinął głową. – Rzeczywiście. – Zawahał się. – Czas, żebyś też zamknął tę sprawę, Fin. Będzie cię zżerać i spieprzy ci resztę życia. Odpuść sobie, synu. Fin nie potrafił spojrzeć szefowi w oczy. Wziął pudło ze swoimi rzeczami. – Nie mogę. Po wyjściu na zewnątrz obszedł budynek od tyłu, uniósł pokrywę wielkiego zielonego pojemnika na surowce wtórne i wrzucił do niego najpierw zawartość, a potem sam karton. Nie był mu do niczego potrzebny. Stał przez chwilę i patrzył na okno, z którego tak często obserwował słońce, deszcz i śnieg na zacienionych zboczach Salisbury Craggs. Przez wszystkie pory roku tych zmarnowanych lat. Ruszył w stronę St Leonard’s Street, żeby złapać taksówkę. ••• Wysiadł u podnóża stromej, brukowanej Royal Mile, najstarszego traktu edynburskiej starówki, tuż obok katedry Świętego Gilesa, i znalazł Monę, która czekała na niego na Parliament Square. Wciąż miała na sobie bezbarwny zimowy strój i niemal niknęła pośród architektury tych Aten północy – budynków z piaskowca, poczernionych przez czas i dym. Przypuszczał, że otoczenie odzwierciedla jej nastrój. Ale dostrzegł coś jeszcze prócz przygnębienia. Była wyraźnie zdenerwowana. – Spóźniłeś się. – Przepraszam. Wziął ją pod rękę i ruszyli pospiesznie przez opustoszały plac, a potem przeszli pod strzelistymi kolumnami. Zastanawiał się, czy specjalnie się nie spóźnił. Nie chodziło o niechęć do zerwania z przeszłością, lecz o strach przed tym, co będzie. Strach przed porzuceniem bezpiecznego związku i samotnym zmaganiem się z przyszłością. Zerknął na Monę, kiedy wkraczali w bramę niegdysiejszej siedziby parlamentu szkockiego. Zasiadający w nim właściciele ziemscy i kupcy, skuszeni trzysta lat wcześniej łapówkami Anglików, sprzedali niechcianej unii tych, których mieli reprezentować. Związek Fina i Mony też był czymś w rodzaju unii z rozsądku, pozbawioną miłości przyjaźnią, ożywianą sporadycznym seksem i spajaną wspólną miłością do syna. A teraz, bez Robbiego, kończyła się tutaj, w sądzie. Prawomocnym wyrokiem rozwodowym. Kawałkiem papieru zamykającym rozdział ich życia, którego napisanie zabrało szesnaście lat. Dostrzegł ból w jej twarzy; w tym momencie powrócił żal całego życia, by ponownie go prześladować.

Ostatecznie wystarczyło kilka minut, by wyrzucić te lata na śmietnik. Dobre czasy i złe. Zmagania, śmiech, walki. Wyszli na olśniewający blask słońca rozlewający się po kostce brukowej i na gwar ruchu ulicznego przetaczającego się po Royal Mile. Życie innych ludzi przemykało obok, podczas gdy ich własne zatrzymało się w miejscu. Stali jak nieruchome postaci, podczas gdy reszta świata wirowała wokół nich jak na filmie poklatkowym. Szesnaście lat przemknęło i znów byli obcymi sobie ludźmi, którzy nie wiedzą, co powiedzieć z wyjątkiem „do widzenia”, którzy boją się nawet wymówić to głośno pomimo świstków papieru trzymanych w ręku. Bo, pomijając pożegnanie, co pozostało? Fin otworzył skórzaną teczkę, żeby schować dokument, i odbitki w beżowym folderze wysunęły się i rozsypały pod jego stopami. Pochylił się szybko, żeby je pozbierać, a Mona przykucnęła, chcąc mu pomóc. Zauważył, że na niego popatrzyła; wzięła do ręki kilka kartek i musiała się od razu zorientować, co to takiego. Było tam także jej zeznanie. Kilkaset słów opisujących stracone życie i zmarnowany związek. Szkic twarzy nakreślony na podstawie jej opisu. Obsesja Fina. Nic jednak nie powiedziała. Wstała, oddając mu papiery, a potem patrzyła, jak wpycha je z powrotem do teczki. Kiedy dotarli do ulicy i nie mogli już dłużej odwlekać chwili rozstania, spytała: – Pozostaniemy w kontakcie? – A ma to sens? – Chyba nie. I tych kilka słów oznaczało, że to, co inwestowali w siebie przez lata – wspólne przeżycia, przyjemność i ból – zostało utracone jak płatki śniegu rozpływające się bez śladu w rzece. Popatrzył na nią. – Co zrobisz po sprzedaży domu? – Wrócę do Glasgow. Pozostanę jakiś czas z ojcem. – Napotkała jego wzrok. – A ty? Wzruszył ramionami. – Nie wiem. – Owszem, wiesz. – Zabrzmiało to niemal jak oskarżenie. – Wrócisz na wyspę. – Mono, unikałem tego przez większość dorosłego życia. Pokręciła głową. – Wrócisz tam. Wiesz o tym. Nie umkniesz przed wyspą. Tkwiła między nami przez te wszystkie lata jak cień. Nie pozwalała się nam do siebie zbliżyć. Była czymś, czym nie mogliśmy się dzielić. Fin odetchnął głęboko i gdy zwrócił na chwilę twarz do słońca, poczuł na niej ciepło jego promieni. Potem spojrzał na nią. – Tak, masz rację, mówiąc o cieniu. Ale to nie była wyspa. ••• Oczywiście, nie myliła się. Nie miał dokąd wracać, chyba że tam, skąd przyszedł. Do miejsca, które dało mu schronienie, porzuciło go i w końcu wygnało. Do jedynego miejsca, w którym miał szansę ponownie odnaleźć siebie, o czym doskonale wiedział. Pośród swoich ludzi, mówiących jego językiem. Stał na przednim pokładzie Isle of Lewis i patrzył, jak dziób unosi się i opada łagodnie na wyjątkowo spokojnych wodach cieśniny Minch. Góry stałego lądu zniknęły już dawno i sygnał promu rozbrzmiał żałośnie, kiedy zagłębili się w gęstą wiosenną mgłę, która otulała wschodnie wybrzeże wyspy.

Fin wpatrywał się intensywnie w skłębioną szarość, czując na twarzy wilgoć, aż wreszcie z posępności zaczął się wyłaniać niewyraźny zarys. Ledwie smuga na zagubionym horyzoncie, niesamowita i odwieczna, niczym duch jego przeszłości, który wracał, by go prześladować. Kiedy w oparach mgły wyspa przybierała z wolna swój kształt, poczuł, jak dostaje na karku gęsiej skórki. Świadomość, że powraca do domu, była niemal przytłaczająca.

ROZDZIAŁ 4 Gunn siedział przy biurku, wpatrując się w ekran komputera. Słyszał dźwięk rogu mgłowego od strony cieśniny Minch i wiedział, że prom niebawem zacumuje. Dzielił gabinet na pierwszym piętrze z dwoma innymi detektywami i miał z okna dobry widok na sklep instytucji charytatywnej po drugiej stronie Church Street. „Chrześcijańska troska o ciało i duszę”. Gdyby wykręcił szyję, mógłby sięgnąć wzrokiem aż do hinduskiej restauracji z jej krzykliwie barwnymi sosami i smażonym ryżem z czosnkiem, któremu nie można było się oprzeć. Teraz jednak to, co widział na ekranie, tłumiło wszelkie myśli o jedzeniu. Jak dowiedział się z Wikipedii, zwłoki z bagien, znane także jako ludzie z bagien, to zakonserwowane ciała znajdowane w mokradłach torfowych w północnej Europie, Wielkiej Brytanii i Irlandii. Kwaśna woda i niskie temperatury w połączeniu z brakiem tlenu pozwalały zachowywać skórę i organy do tego stopnia, że w niektórych przypadkach udawało się zdejmować odciski palców. Zastanawiał się nad zwłokami, które leżały w chłodni pomieszczenia prosektoryjnego w szpitalu. Jak szybko mogłyby ulec rozkładowi, teraz, kiedy już nie spoczywały w torfie? Przeszedł w dół strony i spojrzał na zdjęcie głowy oddzielonej od ciała znalezionego przed sześćdziesięciu laty w Danii. Czekoladowobrązowa o zaskakująco wyraźnych rysach, jeden policzek wciśnięty w nos – skutek ułożenia zwłok – ryży zarost, wciąż dobrze widoczny na górnej wardze i szczęce. – Ach tak, Człowiek z Tollund. Gunn podniósł wzrok i zobaczył wysokiego i smukłego mężczyznę o pociągłej twarzy z aureolą ciemnych rzednących włosów; nieznajomy pochylił się, by widzieć dokładniej obraz na monitorze komputera. – Badanie włosów metodą węglową wykazało, że żył około czterechsetnego roku przed naszą erą. Idioci, którzy przeprowadzali sekcję zwłok, odcięli mu głowę, a resztę wyrzucili. Oprócz stopy i jednego palca, które wciąż są przechowywane w formalinie. – Uśmiechnął się szeroko i wyciągnął rękę. – Profesor Colin Mulgrew. Gunn był zaskoczony mocnym uściskiem jego dłoni. Facet wydawał się taki lekki. Jakby czytając mu w myślach albo dostrzegając grymas na twarzy, profesor uśmiechnął się. – Patologowie muszą mieć sprawne dłonie, sierżancie. Żeby przecinać kości i rozdzielać struktury szkieletu. Nie ma pan pojęcia, ile siły to wymaga. – W jego akcencie wyczuwało się irlandzką nutę. Ponownie skupił uwagę na Człowieku z Tollund. – Zdumiewające, prawda? Po dwóch tysiącach czterystu latach wciąż można było ustalić, że został powieszony i że jego ostatni posiłek składał się z jakiejś kaszy. – Pan też uczestniczył w sekcji zwłok? – Do diabła, nie. To nie było za moich czasów, dużo wcześniej. Ja zajmowałem się Człowiekiem z Old Croghan, którego wyciągnęli z irlandzkiego torfowiska w dwa tysiące trzecim. Ale był prawie tak stary jak ten tutaj. Z pewnością leżał w bagnie ponad dwa tysiące lat. Cholernie wielki facet jak na swoje czasy. Sto dziewięćdziesiąt pięć centymetrów wzrostu. Wyobraża pan sobie? Prawdziwy gigant. – Podrapał się po głowie i uśmiechnął. – Więc jak nazwiemy tego waszego osobnika? Człowiekiem z wyspy Lewis? Gunn obrócił się na fotelu i wskazał profesorowi wolne krzesło, ale patolog pokręcił głową. – Już się nasiedziałem. Trudno w samolocie wyciągnąć nogi. Jako człowiek niewysokiego wzrostu sierżant nigdy nie miał z tym większego problemu,

ale skinął głową. – Jak umarł wasz Człowiek z Old Croghan? – spytał. – Został zamordowany. Wcześniej go torturowano. Miał głębokie nacięcia pod obydwoma sutkami. Potem go zadźgali, pozbawili głowy i przecięli na pół. – Profesor podszedł do okna i spoglądając na ulicę, ciągnął: – Trochę to tajemnicze, bo miał niezwykle zadbane paznokcie. Nie parał się więc pracą fizyczną. Nie ulega wątpliwości, że odżywiał się mięsem, ale jego ostatni posiłek składał się z pszenicy i maślanki. Mój stary przyjaciel z Narodowego Muzeum Irlandii, Ned Kelly, uważa, że złożono go w ofierze, żeby zapewnić dobre plony zbóż i obfitość mleka w pobliskich włościach królewskich. – Odwrócił się do sierżanta. – Ta hinduska restauracja jest w porządku? Gunn wzruszył ramionami. – Niezła. – To dobrze. Od wieków nie jadłem przyzwoitej hinduskiej potrawy. Gdzie w tej chwili jest nasz człowiek? – W szpitalnej kostnicy. Profesor zatarł ręce. – Lepiej chodźmy i obejrzyjmy go, zanim zacznie się nam rozkładać. A potem lunch? Jestem cholernie głodny. ••• Ciało leżące na stole prosektoryjnym było dziwnie skurczone; odznaczało się krzepką budową, ale wydawało się małe. Miało barwę herbaty i wyglądało jak wycięte z żywicy. Profesor Mulgrew miał na sobie ciemnoniebieski kombinezon i fartuch chirurgiczny, a na twarzy jasnożółtą maskę, która chroniła usta i nos. Powyżej usadowiły się śmiesznie wielkie okulary w rogowej oprawie, które zdawały się pomniejszać mu głowę, tak że wyglądał dość karykaturalnie. Nie zdając sobie najwidoczniej z tego sprawy, poruszał się zwinnie wokół stołu i dokonywał pomiarów; jego białe tenisówki były zakryte zielonymi plastikowymi osłonami. Podszedł do laminowanej tablicy, żeby umieścić na niej wstępne informacje; skrobiąc pisakiem, cały czas mówił: – Biedny sukinsyn waży tylko czterdzieści jeden kilogramów. Niewiele jak na człowieka o wzroście stu siedemdziesięciu trzech centymetrów. – Zerknął znad okularów na Gunna. – Był chory? Jak pan sądzi? – Niekoniecznie. Choć jest nieźle zachowany, przez lata spadło mu sporo przez utratę płynów. Wygląda na całkiem zdrowego osobnika. – Wiek? – Powiedziałbym, że od osiemnastu do dwudziestu kilku lat. – Nie, nie, chodzi mi o to, jak długo leżał w torfie. Profesor Mulgrew uniósł brew i przechylił ironicznie głowę w stronę Gunna. – Cierpliwości, sierżancie, błagam. Nie jestem jakąś cholerną maszyną do datowania węglowego. – Znów zajął się zwłokami i przewrócił je na brzuch, potem pochylił się i zaczął usuwać resztki brązowego i żółtozielonego mchu. – Znaleziono przy nim jakieś resztki odzienia? – spytał. – Nie, nic. – Gunn przysunął się bliżej, żeby sprawdzić, co przyciągnęło uwagę patologa. – Przekopaliśmy całą okolicę. Nie znaleźliśmy żadnych fragmentów ubrania ani przedmiotów. – Hm. Powiedziałbym wobec tego, że był zawinięty w jakiś koc, zanim go pochowano. Musiał w nim leżeć kilka ładnych godzin.

Gunn uniósł ze zdumieniem brwi. – Skąd pan to wie? – Bezpośrednio po śmierci, panie Gunn, krew spływa do niższych części ciała, powodując odbarwienie skóry o fioletowoczerwonym odcieniu. Nazywamy to zasinieniem pośmiertnym. Jeśli przyjrzy się pan uważnie jego plecom, pośladkom i udom, zauważy pan, że skóra jest ciemniejsza, ale na zasinieniu widać bledszy, jaśniejszy wzór. – Co to oznacza? – Oznacza, że po śmierci leżał od ośmiu do dziesięciu godzin na plecach, owinięty w jakiś szorstki koc, którego splot pozostawił ślad na ciemniejszych partiach ciała. Możemy to usunąć i sfotografować, a potem, gdyby pan chciał, polecić jakiemuś artyście odtworzyć ścieg tkaniny. – Za pomocą pęsety pobrał kilka włókien wciąż przylegających do skóry. – Może wełna. Nietrudno będzie to ustalić. Gunn skinął głową, ale postanowił nie pytać, jaki sens ma identyfikowanie ściegu i materiału koca utkanego setki czy nawet tysiące lat wcześniej. Patolog zajął się badaniem głowy. – Gałki oczne uległy rozkładowi tak dawno temu, że nie sposób określić koloru tęczówek, a te ciemne rudokasztanowe włosy nie są żadną wskazówką co do ich pierwotnego koloru. Odbarwił je torf, podobnie jak skórę. – Zaczął sprawdzać nozdrza. – Ale to jest ciekawe. – Przyjrzał się czubkom swoich palców w lateksowych rękawiczkach. – Spora ilość drobnego srebrzystego piasku w nosie. Prawdopodobnie takiego samego jak w zadrapaniach pokrywających kolana i stopy. – Skupił uwagę na czole i usunął delikatnie trochę zanieczyszczeń z lewej skroni i włosów znajdujących się powyżej. – Niech mnie diabli! – Co? – Ma zakrzywioną bliznę na lewym przednim płacie skroniowym. – Po ranie? Profesor pokręcił w zamyśleniu głową. – Nie, to wygląda na bliznę pooperacyjną. Oceniam na oko, że ten młody człowiek przeszedł w pewnym momencie operację związaną z jakimś urazem czaszki. Gunn nie krył zdumienia. – No cóż, to znacznie późniejsze zwłoki, niż początkowo sądziliśmy, prawda? Profesor uśmiechnął się z wyższością i jednocześnie rozbawieniem. – Zależy, co pan rozumie przez określenie „późniejsze”, sierżancie. Operacja mózgu jest prawdopodobnie jednym z najstarszych zabiegów sztuki chirurgicznej. Istnieje wystarczająco dużo dowodów archeologicznych na to, że takie zabiegi przeprowadzano już w czasach neolitycznych. – Po chwili namysłu wyjaśnił: – Epoka kamienia. Skupił uwagę na szyi i szerokiej, głębokiej ranie, która się na niej znajdowała. Zmierzył ją i stwierdził, że ma osiemnaście i cztery dziesiąte centymetra. – To spowodowało jego zgon? – spytał Gunn. Mulgrew westchnął. – Domyślam się, sierżancie, że nie uczestniczył pan w wielu sekcjach zwłok. Gunn zaczerwienił się. – W niezbyt wielu – odparł. Nie chciał się przyznać, że tylko w jednej. – Nie mogę, praktycznie rzecz biorąc, określić przyczyny śmierci, dopóki go nie otworzę. Nawet wtedy niczego nie gwarantuję. Poderżnięto mu gardło, owszem. Ale ma liczne rany kłute piersi i jeszcze jedną w łopatce. Otarcia na szyi wskazują na obecność liny, także te na nadgarstkach i kostkach nóg. – Związano mu ręce i nogi?

– Owszem. Mógł zostać powieszony, stąd te ślady na szyi, albo też był wleczony po jakiejś plaży przy użyciu tejże liny, co wyjaśniałoby obecność piasku w popękanej skórze na kolanach i stopach. W każdym razie jest za wcześnie, by wysuwać teorie co do przyczyn śmierci. Istnieje mnóstwo możliwości. Jego uwagę przyciągnęło ciemne miejsce na prawym przedramieniu. Przetarł je wacikiem, potem odwrócił się, wziął ze stalowego zlewu ostrą gąbkę i zaczął energicznie ścierać wierzchnią warstwę skóry. – Słodki pieprzony Jezu – rzucił po chwili. Gunn przekrzywił głowę, żeby lepiej widzieć. – O co chodzi? Profesor Mulgrew milczał przez dłuższą chwilę, zanim spojrzał sierżantowi w oczy. – Dlaczego tak bardzo chciał się pan dowiedzieć, jak długo leżał w mokradle? – Żebym mógł pozbyć się tej sprawy, profesorze, i przekazać ją archeologom. – Obawiam się, że nic z tego, sierżancie. – Dlaczego? – Ponieważ to ciało spoczywało w torfie nie dłużej niż pięćdziesiąt sześć lat. Gunn poczuł, jak czerwieni się z oburzenia. – Powiedział mi pan niespełna dziesięć minut temu, że nie jest pan cholerną maszyną do datowania węglowego. – Z wielką satysfakcją położył nacisk na „cholerną”. – Skąd pan może to wiedzieć? Mulgrew uśmiechnął się. – Niech się pan dokładnie przyjrzy prawemu przedramieniu, sierżancie. Zobaczy pan, że ten ciemny ślad to toporny tatuaż przedstawiający Elvisa Presleya, a pod spodem legendarny tytuł: Heartbreak Hotel. Jestem pewien, że Elvisa nie było na świecie w epoce przed Chrystusem. A jako jego zagorzały wielbiciel mogę pana zapewnić bez obawy o pomyłkę, że Heartbreak Hotel trafił na pierwsze miejsce listy przebojów w roku tysiąc dziewięćset pięćdziesiątym szóstym.

ROZDZIAŁ 5 Po krótkiej przerwie na lunch złożony z cebulowego bhaji, jagnięcego bhuna z czosnkowym smażonym ryżem i lodów kulfi profesor Mulgrew potrzebował prawie dwóch godzin na dokończenie sekcji zwłok. George Gunn zjadł w swoim gabinecie kanapkę z serem, którą przełknął z najwyższym trudem. Twardość skóry przypominającej dermę wykluczała użycie prostego skalpela w celu otwarcia klatki piersiowej; w końcu, by ją przeciąć, patolog musiał zastosować ciężkie nożyce, a potem, już za pomocą skalpela, oddzielił pozostałą skórę i mięśnie od klatki piersiowej. Ciało leżało teraz otwarte i przypominało coś, co można zobaczyć na haku rzeźnickim; organy wewnętrzne zostały usunięte i poprzecinane. Był to młody zdrowy mężczyzna i nic nie wskazywało na to, że śmierć spowodowało coś innego niż brutalne morderstwo. Morderstwo popełnione przez kogoś, kto teoretycznie mógł jeszcze żyć. – Cholernie interesujące zwłoki, sierżancie. – W zmarszczkach pokrywających czoło profesora zbierały się kropelki potu, ale był wyraźnie podekscytowany. – Jego ostatni posiłek nie był tak ciekawy jak mój. Skrawki miękkiego mięsa i maleńkie przezroczyste kawałki włóknistego materiału przypominającego ości. Prawdopodobnie ryba i ziemniaki. – Uśmiechnął się. – W każdym razie mogę z radością przedstawić panu hipotezę dotyczącą jego śmierci. Gunn był nieco zdziwiony. Z tego, co wiedział, patologowie niemal zawsze odmawiali wyrażania zdecydowanych opinii. Najwidoczniej Mulgrew był przekonany o swoich kompetencjach. Zamknął klatkę piersiową, nałożył płaty skóry i tkanki na miejsce i postukał skalpelem w rany. – Ugodzono go czterokrotnie w pierś. Sądząc po kącie zadanych od góry ciosów, powiedziałbym, że napastnik był znacznie od niego wyższy albo że ofiara znajdowała się w pozycji klęczącej. Jestem zwolennikiem tej drugiej opcji, ale jeszcze do tego dojdziemy. Rany zostały zadane długim, cienkim obosiecznym ostrzem. Czymś w rodzaju noża szturmowego Fairbairn-Sykesa czy jakimś sztyletem. Ta tutaj – wskazał ranę znajdującą się najwyżej – jest długa na około półtora centymetra i spiczasta z obu stron, co niemal na pewno wskazuje na użycie cienkiej broni o podwójnym ostrzu. Ma ponad dwanaście centymetrów głębokości. Przechodzi przez szczyt lewego płuca, prawy przedsionek serca i przegrodę międzykomorową. Jest więc całkiem długa i podobna do trzech pozostałych ran. – To właśnie go zabiło? – No cóż, każda z tych ran okazałaby się śmiertelna po kilku minutach, ale podejrzewam, że załatwiła go ta głęboka rana cięta z przodu szyi. – Skupił na niej uwagę. – Ma długość ponad siedemnastu centymetrów i ciągnie się od obszaru sutkowego lewego ucha do obszaru mostkowego po prawej. – Podniósł wzrok. – Jak pan widzi. – Uśmiechnął się i znów zajął raną. – Przecina poprzecznie, i to całkowicie, lewą żyłę szyjną, narusza lewą tętnicę szyjną i zahacza o prawą żyłę szyjną. Ma w najgłębszym miejscu jakieś siedem i pół centymetra i sięga nawet kręgosłupa. – Wnioski? – Według mnie kąt i głębokość cięcia dowodzą, że dokonano go od tyłu i z pewnością przy użyciu innej broni. Potwierdza to jeszcze rana kłuta w plecach. Ma prawie cztery centymetry długości. Górny czubek jest kwadratowy, dolny ostro zakończony. Sugeruje to użycie dużego jednosiecznego noża, bardziej skutecznego, jeśli chodzi o zadanie tak głębokiej rany na szyi. Gunn zmarszczył czoło.

– Przyznam, że nie bardzo rozumiem, profesorze. Chce pan powiedzieć, że zabójca użył dwóch rodzajów broni, dźgnął kilkakrotnie ofiarę w pierś, a potem chwycił ją od tyłu i poderżnął jej gardło innym narzędziem? Na zakrytej maską twarzy patologa pojawił się uśmiech wyższości, który Gunn dostrzegł w oczach za szkłami w wielkich rogowych oprawkach. – Nie, sierżancie. Chcę powiedzieć, że było dwóch napastników. Jeden przytrzymał go od tyłu i rzucił na kolana, a drugi uderzył w pierś. To dźgnięcie w plecy było prawdopodobnie przypadkowe, kiedy pierwszy napastnik szykował się do poderżnięcia gardła. – Profesor obszedł stół i zbliżył się do głowy denata, po czym odwinął skórę i mięśnie na twarz, odsłaniając nacięcie na szyi. – Oto obraz, który powinien pan zapewne utrwalić sobie w pamięci: ten człowiek miał skrępowane nadgarstki i kostki. Na szyi zawiązano mu linę. Gdyby się nią posłużono, żeby go powiesić, byłoby to widać po otarciu. Ale tak nie jest. Przypuszczam więc, że wykorzystano ją, by wlec go po plaży. W nosie i ustach ma drobny srebrny piasek, także w szczelinach popękanej skóry na kolanach i stopach. W pewnym momencie zmuszono go, by ukląkł, po czym wielokrotnie ugodzono go w pierś, a potem poderżnięto mu gardło. Obraz, który nakreślił patolog, nabrał nagle w oczach Gunna wyrazistości. Nie bardzo wiedział dlaczego, ale wyobraził sobie, że wszystko rozegrało się w nocy, kiedy fosforyzujące fale morskie rozbijały się na zwartym srebrnym piasku, który świecił w blasku księżyca. A potem krew zabarwiająca białą pianę szkarłatem. Najbardziej szokująca była jednak myśl, że ten brutalny mord wydarzył się tutaj, na wyspie Lewis, gdzie w ciągu ponad stu lat doszło tylko do dwóch zabójstw. – Czy możliwe jest pobranie odcisków palców? – spytał. – Będziemy musieli zidentyfikować tego człowieka. Profesor Mulgrew nie odpowiedział od razu. Był skupiony na usuwaniu skalpu z czaszki tak, aby go nie uszkodzić. – Jest cholernie wysuszony – zauważył. – Kruchy jak diabli. – Podniósł wzrok. – Opuszki palców są odrobinę pomarszczone z powodu utraty płynów, ale mogę wstrzyknąć trochę formaliny, żeby je nawodnić. Powinien pan mieć odciski, które da się z powodzeniem zidentyfikować. Mogę też pobrać próbkę DNA. – Lekarz policyjny już przesłał kilka próbek do analizy. – Tak? – Profesor Mulgrew nie wyglądał na zadowolonego. – Mało prawdopodobne, by uzyskali dzięki temu cokolwiek, ale nigdy nie wiadomo. Ach… – Jego uwagę przyciągnęła nagle czaszka denata, którą wreszcie odsłonił. – Interesujące. – Co takiego? – Gunn przysunął się z niechęcią do stołu. – Pod blizną pooperacyjną naszego osobnika znajduje się… mała metalowa płytka. Wszyto ją, żeby chroniła mózg. Gunn dostrzegł prostokątną płytkę ołowianoszarego koloru, długą na mniej więcej pięć centymetrów, umocowaną w czaszce za pomocą metalowych szwów przechodzących przez otwory na obu jej końcach. Była częściowo zakryta przez warstwę tkanki bliznowatej o jaśniejszym odcieniu szarości. – Uraz jakiegoś rodzaju. I prawdopodobnie nieznaczne uszkodzenie mózgu – wyjaśnił Mulgrew. Na prośbę profesora Gunn wyszedł na korytarz i popatrzył przez szybę w ścianie prosektorium, podczas gdy patolog zaczął za pomocą piły oscylacyjnej ścinać górną część czaszki, żeby usunąć z niej mózg, który po chwili znalazł się w stalowej misce. Kiedy sierżant wrócił do pomieszczenia, profesor oglądał z uwagą organ. – Hm… tak jak myślałem. Tutaj… – Postukał miejsce palcem. – Torbielowate

rozmiękanie mózgu w okolicy lewego płata czołowego. – To znaczy? – To znaczy, mój przyjacielu, że ten biedny sukinsyn nie miał zbyt wiele szczęścia. Doznał jakiegoś urazu głowy, w którego wyniku doszło do uszkodzenia lewego płata czołowego, co prawdopodobnie spowodowało, że facet… jak by to powiedzieć… nie odznaczał się szczególnie wysoką inteligencją. – Znów pochylił się nad czaszką i skrobiąc delikatnie skalpelem, usunął warstewkę tkanki, która porastała metalową płytkę. – Jeśli się nie mylę, jest to tantal. – Co to takiego? – Niezwykle odporny na korozję metal, stosowany w pierwszej połowie dwudziestego wieku w plastyce czaszki. Często też używany podczas wojny przy ranach spowodowanych przez szrapnele. – Nachylił się jeszcze bardziej, skrobiąc jednocześnie powierzchnię metalowej płytki. – Wysoce biokompatybilny, ale powodujący niejednokrotnie koszmarne bóle głowy. Ma to związek z przewodzeniem prądu, jak sądzę. W latach sześćdziesiątych wyparł go plastik. Teraz jest stosowany głównie w elektronice. Ha! – Co? – Gunn, przezwyciężając niechęć, zbliżył się jeszcze bardziej do stołu. Ale profesor Mulgrew odwrócił się i zaczął grzebać w swoim zestawie narzędzi, który stał na kontuarze obok zlewu. Wyjął z niego szkło powiększające o powierzchni około ośmiu centymetrów kwadratowych i trzymając je między kciukiem i palcem wskazującym, przysunął do płytki. – Tak myślałem. – W jego głosie można było dosłyszeć nutę triumfu. – Co pan myślał? – Gunn nie potrafił ukryć frustracji. – Producenci tych płytek często grawerowali na nich numer seryjny. A w tym cholernym przypadku nawet datę. – Odsunął się na bok, żeby Gunn mógł się przyjrzeć. Sierżant wziął szkło powiększające i przysunął je ostrożnie do czaszki; skrzywił się, pochylając się nad zwłokami. Pod dziesięciocyfrowym numerem widniało MCMLIV. Patolog był rozpromieniony. – To oznacza rok tysiąc dziewięćset pięćdziesiąty czwarty, gdyby pan nie wiedział. Jakieś dwa lata przed zrobieniem tatuażu z Elvisem. A sądząc po przyroście tkanki, trzy, może cztery lata, zanim został zamordowany na plaży.

ROZDZIAŁ 6 W pierwszej chwili Fin był całkowicie zdezorientowany. Ponad zawodzeniem wiatru i szumem wody w uszach rozbrzmiewał mu monotonny i przerywany stukot. Było mu gorąco i pocił się obficie pod przykryciem, ale twarz i dłonie miał zimne. Jasność, która go oślepiła, kiedy otworzył oczy, przenikało dziwne niebieskie światło. Dopiero po dobrych trzydziestu sekundach przypomniał sobie, gdzie się znajduje, i zobaczył białe płótno namiotu; jego łopotanie przywodziło na myśl nierówny oddech biegacza po wyczerpującym wyścigu. Wokół walały się fragmenty garderoby, dostrzegł też opróżnioną częściowo płócienną torbę, swój komputer i rozrzucone papiery. Poprzedniego dnia o zmierzchu wybrał miejsce, które wydawało się względnie równe i odpowiednie do rozbicia dwuosobowego namiotu. Teraz jednak uświadomił sobie, że ten wycinek gruntu jest nachylony i schodzi ku urwisku i morzu w dole. Usiadł, nasłuchując przez chwilę skrzypiących linek, które zmagały się ze śledziami wbitymi w ziemię, potem wysunął się ze śpiwora i włożył świeże ubranie. Oślepiło go światło dnia, kiedy rozpiął tropik i wspiął się boso na wzgórze. W nocy padało, wiatr zdążył jednak osuszyć trawę. Usiadł na niej i zaczął wkładać skarpety, mrużąc oczy przed blaskiem słońca na powierzchni morza – wypalonym kręgiem luminescencji, który zapłonął na krótko, nim szczelina w chmurze zamknęła się na dobre, jakby ktoś wyłączył prąd. Podciągnął kolana pod brodę i wsparł na nich przedramiona; wdychał słone powietrze, wyczuwając woń dymu torfowego i wilgotnej ziemi. Wiatr szargał go za krótkie jasne włosy, kłuł w twarz i napełniał wspaniałym, radosnym poczuciem, jakie daje świadomość, że się po prostu żyje. Spojrzał przez lewe ramię i zobaczył ruiny zagrody rodziców – starego białego domu, a dalej resztki czarnego, gdzie przez wieki mieszkali jego przodkowie i gdzie bawił się jako dziecko, szczęśliwy i beztroski, nie wyobrażając sobie nawet, co szykuje mu przyszłość. Wyżej dostrzegł drogę, która wiła się w dół wzgórza przez zbiorowisko porozrzucanych tu i ówdzie domostw, czyli wioskę Crobost. Blaszane czerwone dachy starych szop tkackich, domy pomalowane na biało albo kryte różowym tynkiem, nieregularne słupki ogrodzeń, kłaczki wełnianki zaczepione o druty kolczaste i trzepoczące na wietrze. Po zboczu ciągnęły się w stronę nadmorskich urwisk wąskie pasma ziemi; na niektórych uprawiano podstawowe zboża albo rośliny okopowe, inne służyły jedynie za pastwiska. Porzucone maszyny poprzednich dziesięcioleci – zardzewiałe traktory i popsute kombajny – zaśmiecały zachwaszczone i dziko porośnięte działki jak niszczejące pod gołym niebem symbole wyczekiwanej prosperity. Za krzywizną wzgórza Fin widział ciemny dach miejscowego kościoła, dominującego zarówno nad horyzontem, jak i ludźmi, których życie upływało w jego cieniu. Ktoś wywiesił na plebanii pranie i białe prześcieradła furkotały wściekle na wietrze niczym obłędny sygnalizator, który odmierza po równo chwałę pańską i strach przed Bogiem. Fin nienawidził tego kościoła i wszystkiego, co symbolizował. Znajdował jednak pociechę w tym znajomym widoku. Bądź co bądź, tu był jego dom. Czuł się podniesiony na duchu. Kiedy wciągał buty, posłyszał swoje imię niesione przez wiatr. Wstał, odwrócił się i zobaczył młodego człowieka stojącego obok jego samochodu, który pozostawił poprzedniej nocy przy bramie zagrody. Ruszył w tamtą stronę i kiedy brnąc przez wysoką trawę, podszedł bliżej, dostrzegł na twarzy gościa niepewny uśmiech. Młody człowiek miał około osiemnastu lat – niespełna dwa razy mniej niż Fin – jasne,

nasmarowane żelem włosy i chabrowe oczy, tak przenikliwe jak oczy jego matki. Fin poczuł gęsią skórkę na ramionach. Stali przez chwilę w niezręcznym milczeniu, mierząc się wzrokiem. Potem Fin wyciągnął rękę, a chłopak odpowiedział mu krótkim i mocnym uściskiem dłoni. – Cześć, Fionnlagh. Młodzieniec wskazał ruchem głowy bladoniebieski namiot. – Jesteś przejazdem? – Tymczasowe lokum. – Minęło trochę czasu. – Owszem. Fionnlagh milczał przez chwilę, jakby dla podkreślenia tego, co chciał powiedzieć. – Dziewięć miesięcy – zauważył z wyraźnym oskarżeniem. – Musiałem uporać się z całym życiem. Chłopak przechylił nieznacznie głowę. – To oznacza, że tu zostajesz? – Może. – Fin popatrzył na zagrodę. – To jest dom. Tu właśnie wracasz, gdy nie masz dokąd pójść. A czy zostanę, czy nie… no cóż, jeszcze się okaże. – Spojrzał na chłopaka. – Ludzie wiedzą? Patrzyli na siebie przez chwilę pełną wspomnień o minionych wydarzeniach. – Tylko tyle, że mój ojciec zginął w sierpniu zeszłego roku na An Sgeir. Podczas łowów na gugi. Fin skinął głową. – To dobrze. Odwrócił się, żeby otworzyć bramę, i ruszył zarośniętą ścieżką w stronę starego białego domu. Drzwi już dawno nie było, ale do cegieł wciąż przylegało kilka zmurszałych fragmentów framugi. Można było dostrzec łuszczące się płaty fioletowej farby, którą kiedyś jego ojciec pokrywał z zapałem każdą drewnianą powierzchnię, nie wyłączając podłóg. Dach wydawał się z grubsza nietknięty, ale belki były zmurszałe, a po ścianach spływała woda. Deski podłogowe zniknęły, pozostało po nich jedynie kilka upartych legarów. Dom wydawał się tylko skorupą, nie zachował się nawet ślad miłości, która niegdyś go ogrzewała. Fin usłyszał za plecami kroki Fionnlagha i odwrócił się. – Zamierzam wypatroszyć ten dom. Odbuduję go od wewnątrz. Może zechcesz mi pomóc w czasie wakacji? Fionnlagh wzruszył ramionami. – Może. – Wybierasz się jesienią na uniwersytet? – Nie. – Dlaczego? – Muszę znaleźć pracę. Jestem teraz ojcem. Mam obowiązki wobec dziecka. Fin skinął głową. – Jak mała? – Dobrze. Dzięki, że pytasz. Fin zignorował sarkazm w głosie chłopaka. – A Donna? – Mieszka u rodziców. Z dzieckiem. Fin zmarszczył czoło. – A ty? – Ja i mama wciąż mieszkamy tam, u podnóża wzniesienia góry. – Skinął niedbale głową

w stronę domu, który Marsaili odziedziczyła po Artairze. – Pastor Murray nie pozwala mi przychodzić na plebanię. Fin nie wierzył własnym uszom. – Dlaczego? Jesteś ojcem dziecka, na litość boską! – Który nie ma środków, żeby utrzymać swoją córkę albo jej matkę. Czasem Donna bierze małą i nas odwiedza, ale zwykle musimy spotykać się w mieście. Fin stłumił w sobie gniew, na który Fionnlagh nie zasługiwał. Wiedział, że przyjdzie jeszcze pora, by załatwić tę sprawę. W innym miejscu, z inną osobą. – Matka w domu? – Było to stosunkowo niewinne pytanie, ale obaj wiedzieli, ile się za nim kryje. – Wyjechała do Glasgow zdawać egzaminy na uniwersytet.– Fionnlagh dostrzegł zaskoczenie Fina. – Nie powiedziała ci? – Nie kontaktowaliśmy się. – Och. – Wzrok chłopaka powędrował w dół zbocza, ku domostwu Macinnesów. – Zawsze mi się wydawało, że być może się zejdziecie. Uśmiech Fina miał w sobie smutek, a może również żal. – Nie udało nam się przed laty, Fionnlagh. Dlaczego miałoby się udać teraz? – Zawahał się. – Wciąż jest w Glasgow? – Nie. Wróciła wcześnie. Przyleciała rano samolotem. Jakaś ważna sprawa rodzinna.

ROZDZIAŁ 7 Słyszę, że rozmawiają na korytarzu. Jakbym był głuchy. Jakby mnie tu nie było. Jakbym już nie żył. Czasem żałuję, że tak nie jest. Nie wiem, dlaczego mam nosić płaszcz. W domu jest ciepło. Nie ma potrzeby wkładać płaszcza. Albo czapki. Mojej cudownej, miękkiej, starej czapki. Przez lata chroniła mi głowę przed zimnem. Wychodząc z sypialni, nigdy nie wiem, którą Mary zastanę. Czasem jest to dobra Mary. Czasem jest to zła Mary. Wyglądają tak samo, ale to dwie różne osoby. Tego ranka była zła Mary. Podnosiła głos, mówiła mi, co mam robić, kazała włożyć płaszcz. Siedzieć tutaj. Czekać. Na co? I co jest w tej walizce? Powiedziała, że moje rzeczy. Ale co miała na myśli? Jeśli moje ubrania, to przecież mam ich całą garderobę i nie zmieściłyby się tutaj. Albo moje papiery. Rachunki sprzed lat. Zdjęcia. Wszystko. Nie weszłoby do walizki o takich rozmiarach. Może jedziemy na wakacje? Słyszę teraz głos Marsaili: – To nie fair, mamo. „Mamo”. Oczywiście. Wciąż zapominam, że Mary to jej mama. I Mary, mówiąc oczywiście po angielsku, ponieważ nigdy nie nauczyła się gaelickiego, odpowiada: – Fair? A uważasz, że to jest fair wobec mnie? Mam siedemdziesiąt lat. Nie mogę już tego dłużej znosić. Zapaskudza łóżko co najmniej dwa razy w tygodniu. Jeśli wychodzi sam, to się gubi. Jak przeklęty pies. Nie można mu po prostu ufać. Przyprowadzają go sąsiedzi. Jeśli mówię „białe”, on mówi „czarne”, jeśli mówię „czarne”, on mówi „białe”. Nigdy nie mówię „czarne” ani „białe”. O czym ona gada? To zła Mary. – Mamo, jesteście małżeństwem od czterdziestu ośmiu lat. – Znowu głos Marsaili. A Mary na to: – Nie jest tym człowiekiem, za którego wyszłam, Marsaili. Żyję z obcym. Wszystko kończy się kłótnią. Nie chce zaakceptować faktu, że cierpi na demencję, że już nie pamięta pewnych rzeczy tak jak dawniej. Zawsze to jest moja wina. Robi różne rzeczy, a potem się do nich nie przyznaje. Kilka dni temu stłukł okno w kuchni. Nie wiem dlaczego. Rozbił je młotkiem. Powiedział, że musi wpuścić psa. Marsaili, nie mieliśmy psa od czasu, gdy opuściliśmy farmę. A pięć minut później pyta, kto stłukł okno, a kiedy mu mówię, że on, odpowiada, że nie, że tego nie zrobił. Że ja to musiałam zrobić. Ja! Mam tego dosyć, Marsaili. – A ośrodek opieki dziennej? Chodzi tam trzy razy w tygodniu, prawda? Może zgodzą się brać go na pięć albo nawet sześć dni. – Nie! – Teraz Mary krzyczy. – To tylko pogarsza sprawę. Mam kilka godzin normalności, dom wyłącznie dla siebie, a jestem w stanie myśleć tylko o tym, że wieczorem znowu wróci i będzie mi robił z życia piekło. Słyszę, jak szlocha. Okropny urywany szloch. Nie jestem nawet pewien, czy to zła Mary, czy nie. Nie lubię słuchać, jak płacze. To denerwujące. Wyglądam na korytarz, ale znajdują się poza zasięgiem mojego wzroku. Powinienem chyba pójść do nich i sprawdzić, czy mogę w czymś pomóc. Ale zła Mary powiedziała, żebym tu został. Przypuszczam, że Marsaili będzie ją pocieszać. Zastanawiam się, co ją tak zdenerwowało. Pamiętam dzień, w którym wzięliśmy ślub. Miałem tylko dwadzieścia pięć lat. A ona była drobną dwudziestodwuletnią dziewczyną. Wtedy też płakała. Urocza dziewczyna. Angielka. Ale nie mogła się powstrzymać od łez.

W końcu płacz cichnie. Muszę nadstawiać ucha, żeby słyszeć głos Mary. – Nie chcę go tutaj, Marsaili. – Jak ty sobie to wyobrażasz, mamo? Dokąd pójdzie? Nie mam możliwości się nim zajmować, a nie stać nas na prywatny dom opieki. – Nic mnie to nie obchodzi. – Dopiero teraz uświadamiam sobie, jak twardy jest jej głos. Pełen egoizmu. Jakby się nad sobą użalała. – Musisz coś wymyślić. Chcę, żeby stąd zniknął. Natychmiast. – Mamo… – Jest ubrany, rzeczy ma spakowane. Podjęłam decyzję, Marsaili. Nie zostanie w tym domu ani minuty dłużej. Zapada długa cisza. O kim mówią, na Boga? I nagle, kiedy podnoszę wzrok, widzę Marsaili, która stoi w drzwiach pokoju i patrzy na mnie. Nie słyszałem, jak tu weszła. Moja mała dziewczynka. Kocham ją ponad wszystko. Pewnego dnia muszę jej to powiedzieć. Ale jest blada i wygląda na zmęczoną. I ma twarz mokrą od łez. – Nie płacz – mówię do niej. – Wyjeżdżam na wakacje. Niedługo wracam.

ROZDZIAŁ 8 Fin przypatrywał się swojemu dziełu. Postanowił zacząć od usunięcia spróchniałego drewna, którego wielka sterta leżała teraz na podwórzu, między domem a starą kamienną szopą z blaszanym zardzewiałym dachem. Gdyby nie padało dostatecznie długo, wiatr by je wysuszył; można by je przykryć i zachować na ognisko w listopadzie. Ściany i fundamenty były wystarczająco solidne, ale wiedział, że trzeba będzie zdjąć dach i go odnowić, żeby do domu nie przedostawała się woda i żeby jego wnętrze odpowiednio wyschło. Najpierw należało usunąć płytki na dachu i na nowo je poukładać. Potrzebował jednak do tego drabiny. Wiatr szarpał i ciągnął go za kombinezon, chwytał za kraciastą koszulę i suszył pot na jego twarzy. Fin niemal zapomniał, jaki ten drań potrafi być bezlitosny. Mieszkając tutaj, dostrzegało się to dopiero wtedy, kiedy milkł. Spojrzał w dół wzgórza, ku domowi Marsaili, ale nie zauważył samochodu; jeszcze nie wróciła. Fionnlagh był pewnie w szkole w Stornoway. Fin postanowił zejść później na dół i spytać, czy może pożyczyć drabinę. Powietrze napływające od południowego zachodu wciąż było łagodne, ale wyczuwał w nim zapach deszczu. Widział zbierające się nad odległym horyzontem granatowoczarne chmury. Bliżej, na pierwszym planie, ziemię oświetlał migotliwy blask słońca, tworząc niezmiennie ruchliwe kształty o wyraźnych i ostrych konturach na tle groźnej i nadchodzącej ciemności. Usłyszał warkot silnika. Odwrócił się i zobaczył Marsaili w starym samochodzie Artaira. Zatrzymała się na poboczu drogi i patrzyła w jego stronę. Ktoś siedział na miejscu pasażera. Miał wrażenie, że stoi bardzo długo, spoglądając na nią z daleka, nim wysiadła z wozu i ruszyła ścieżką w jego stronę. Wiatr rozwiewał jej długie włosy i oplatał nimi twarz. Wydawała się szczuplejsza, a gdy podeszła bliżej, w ostrym i bezlitosnym świetle zauważył, że nie ma makijażu i że jej rysy są ściągnięte, a cera nienaturalnie blada. Zatrzymała się w odległości metra; patrzyli przez chwilę na siebie. W końcu się odezwała: – Nie wiedziałam, że przyjeżdżasz. – Zdecydowałem się dopiero dwa dni temu. Kiedy orzeczono rozwód. Otuliła się szczelniej kurtką przeciwdeszczową, jakby było jej zimno, i skrzyżowała ręce na piersiach. – Zostajesz? – Jeszcze nie wiem. Zajmę się trochę domem, potem zobaczymy. – A co z twoją pracą? – Nie jestem już w policji. Wydawała się zdziwiona. – Co będziesz robił? – Nie wiem. Uśmiechnęła się tym swoim dawnym sardonicznym uśmiechem, który znał tak dobrze. – Oto i Fin Macleod – rzuciła. – Nie wie… Też się uśmiechnął. – Ukończyłem studia informatyczne. Uniosła brew. – Och? Bardzo ci się to przyda w Crobost. Tym razem się roześmiał.

– Tak. – Zawsze potrafiła go rozbawić. – No cóż, zobaczymy. Może skończy się na tym, że zacznę pracować w Arnish, tak jak mój tata albo Artair. Na dźwięk tego imienia jej twarz wyraźnie się zachmurzyła. – Nigdy tego nie zrobisz, Fin. Nie wiadomo dlaczego, ale Arnish zawsze stanowiło ostatnią deskę ratunku dla ludzi z wyspy, którym nie udało się dostać pracy na kutrze rybackim albo uciec na uniwersytet na lądzie stałym. Mimo że zarobki w Arnish były przyzwoite. – Nie. – Więc nie gadaj bzdur. Specjalizowałeś się w tym, kiedy byliśmy młodzi. Starczyłoby na całe życie. Znów się uśmiechnął. – Chyba masz rację. – Wskazał głową vauxhalla. – Kto tam siedzi w samochodzie? – Mój tata – odparła, a on zauważył, że głos jej się łamie. – Och. Jak się czuje? – Zwyczajne pytanie, ale kiedy na nią spojrzał, był zaskoczony reakcją, którą wywołało. Zszokowany zauważył, że w jej oczach błysnęły łzy. – Co się stało? Powiesz mi, o co chodzi? Ona jednak zaciskała mocno usta, jakby nie była pewna swojego głosu. W końcu odparła: – Mama wyrzuciła go z domu. Twierdzi, że nie może już tego dłużej znieść. Że teraz ja mam się nim zajmować. Fin, nie bardzo rozumiejąc, zmarszczył czoło. – Dlaczego? – Chodzi o jego demencję, Fin. Nie było z nim tak źle, kiedy widziałeś go ostatnim razem. Ale jest coraz gorzej, i to z każdym dniem. – Spojrzała w stronę samochodu, a łzy płynęły teraz z jej oczu niepowstrzymanym strumieniem. – Tylko że ja nie mogę się nim zajmować. Nie mogę! Właśnie odzyskałam życie po dwudziestu latach spędzonych z Artairem. I z jego matką. Mam na głowie egzaminy, muszę pomyśleć o przyszłości Fionnlagha… – Skierowała zdesperowany wzrok na Fina. – To brzmi okropnie, prawda? Egoistycznie. Chciał wziąć ją w ramiona i przytulić, ale upłynęło za dużo czasu. – Ależ skąd – odparł. Tylko na to było go stać. – To mój tata! – Jej ból i poczucie winy były aż nadto widoczne. – Jestem pewien, że opieka społeczna będzie mogła mu coś znaleźć, przynajmniej chwilowo. Zastanawiałaś się nad umieszczeniem go w jakimś ośrodku? – Nie stać nas. Farma nie była nasza. Dzierżawiliśmy ją tylko. – Otarła policzki wierzchem dłoni, starając się nad sobą zapanować. – Zadzwoniłam do tych z opieki, kiedy byłam u mamy. Wyjaśniłam wszystko, ale powiedzieli, że muszę przyjechać i z nimi porozmawiać. Chcę go podrzucić do ośrodka dziennego, żeby spokojnie pomyśleć. – Pokręciła głową, znów bliska załamania. – Nie wiem po prostu, co robić. – Przebiorę się i pojadę z tobą do miasta. Zabierzemy twojego tatę na lunch, a potem zawieziemy go do ośrodka i pójdziemy pogadać z tymi z opieki społecznej. Spojrzała na niego uważnie swoimi jasnoniebieskimi oczami. – Dlaczego mi pomagasz, Fin? Uśmiechnął się. – Chętnie zrobię sobie przerwę, poza tym mam ochotę napić się piwa. ••• Hotel Crown przycupnął na mierzei zwanej South Beach, oddzielającej wewnętrzny i zewnętrzny port w Stornoway. Bar znajdował się na pierwszym piętrze, skąd rozciągał się

widok na oba nabrzeża. Flota rybacka cumowała w wewnętrznym porcie, huśtając się łagodnie na falach przypływu – rdzewiejące trawlery i zużyte łodzie do połowu krabów, pokryte farbą w podstawowych kolorach; przypominały starsze damy, które starają się na próżno ukryć spustoszenia spowodowane przez upływ czasu. Tormod był wyraźnie zagubiony. Z początku w ogóle nie poznawał Fina, dopóki ten nie zaczął mu opowiadać o swoim dzieciństwie, kiedy to odwiedzał Marsaili na farmie, już nią oczarowany, jakby stanowiło to zapowiedź przyszłego bólu. Twarz starszego mężczyzny rozjaśniła się wtedy; wydawało się, że nieźle pamięta młodego Fina. – Aleś wyrósł, chłopcze – zauważył i zmierzwił mu włosy jak pięciolatkowi. – Co słychać u rodziców? Marsaili zerknęła zakłopotana na Fina i wyjaśniła cicho: – Tato, rodzice Fina zginęli w wypadku samochodowym. Ponad trzydzieści lat temu. Twarz Tormoda zalała fala smutku. Popatrzył przez okrągłe okulary w srebrnych oprawkach na Fina, a ten dojrzał w jego wilgotnych niebieskich oczach córkę tego starego człowieka i jej syna. Trzy pokolenia zagubione w odmętach demencji. – Przykro mi to słyszeć, chłopcze. Fin posadził ich przy stoliku obok okna i podszedł do baru, żeby wziąć menu i zamówić drinki. Kiedy wrócił, Tormod próbował bezskutecznie wyjąć coś z kieszeni spodni. Wiercił się na krześle, powtarzając: „Cholera, cholera”. – O co chodzi? – spytał Fin i zerknął na Marsaili. Przygnębiona pokręciła głową. – Znowu zaczął palić. Rzucił ponad dwadzieścia lat temu! Ma w kieszeni paczkę papierosów, ale chyba nie może jej wyjąć. – Tu nie wolno palić, panie Macdonald – poinformował go Fin. – Musi pan wyjść na zewnątrz. – Pada – rzucił starszy człowiek. – Nie – sprostował łagodnie Fin. – Wciąż jest sucho. Jeśli ma pan ochotę na papierosa, to wyjdę z panem. – Nie mogę wyjąć tego draństwa z kieszeni! – Mówił podniesionym głosem, prawie krzyczał. Bar zapełniał się w porze lunchu miejscowymi i turystami, niektórzy odwracali głowy w ich stronę. Marsaili zwróciła się do ojca scenicznym szeptem: – Nie musisz krzyczeć, tato. Pozwól, że ci pomogę. – Sam sobie poradzę! Patrzyło na nich coraz więcej ludzi. Zjawił się barman z drinkami. Młody człowiek po dwudziestce, z polskim akcentem. Tormod spojrzał na niego i rzucił: – Daj mi ognisko! – Chodzi mu o ogień – powiedziała przepraszająco Marsaili i zwróciła się do Fina: – Chce zapałek. Matka je przed nim chowała. Barman uśmiechnął się tylko i postawił na stoliku drinki. Tormod tymczasem grzebał w kieszeni. – Jest tam. Czuję ją. Ale nie chce wyjść. Od strony sąsiednich stolików dobiegł stłumiony śmiech. – Pomogę panu, panie Macdonald – powiedział Fin. Tormod, który nie miał zamiaru korzystać z pomocy córki, przyjął z wielkim zadowoleniem propozycję Fina. Ten spojrzał na Marsaili przepraszająco i ukląkł obok jej ojca. Świadomy, że przyglądają im się ludzie, wsunął dłoń do kieszeni Tormoda. Wyczuwał paczkę

papierosów, ale – podobnie jak starszy mężczyzna – nie potrafił jej wyciągnąć. Wydawało się, że papierosy, zamiast w kieszeni, utkwiły gdzieś pod nią, Fin nie mógł się jednak zorientować, jak to możliwe. Podniósł brzeg swetra Tormoda, żeby poszukać przy pasku jakiejś ukrytej kieszeni; to, co zobaczył, przyprawiło go o bezwiedny uśmiech. Podniósł wzrok. – Panie Macdonald, ma pan na sobie dwie pary spodni – zauważył, co wzbudziło wesołość przy sąsiednim stoliku. Tormod zmarszczył czoło. – Naprawdę? Fin popatrzył na Marsaili. – Papierosy są w kieszeni tych drugich spodni. Zabiorę go do toalety i pomogę mu zdjąć wierzchnią parę. Kiedy znaleźli się w toalecie, Fin skierował Tormoda do kabiny. Nie bez trudu zdjął mu spodnie, wcześniej jednak musiał przekonać starszego mężczyznę do ściągnięcia butów. Kiedy ten znów miał je na nogach, Fin posadził go na sedesie i ukląkł, żeby zawiązać sznurowadła. Potem zwinął spodnie i postawił Tormoda na nogi. Ojciec Marsaili przyjmował każdą pomoc bez jakiegokolwiek oporu, niczym dobrze wychowane dziecko. Tyle że bezustannie wyrażał wdzięczność. – Dobry z ciebie chłopak, Fin. Zawsze cię lubiłem, synu. Jesteś podobny do swojego ojca. – Pogłaskał go po włosach. – Muszę się wysikać. – Proszę się nie krępować, panie Macdonald, zaczekam na pana. – Fin odkręcił wodę w umywalce, żeby starszy człowiek mógł sobie umyć ręce. – O cholera! Odwrócił się, słysząc przekleństwo, i zobaczył, że z nosa Tormoda zsunęły się okulary i wpadły do pisuaru. Nie powstrzymało go to jednak od oddania moczu, nawet nie skierował jego strumienia w inną stronę. Wydawało się nawet, że w nie celuje. Fin westchnął. Wiedział doskonale, komu przypadnie w udziale obowiązek wyciągania okularów. Kiedy Tormod się w końcu wysikał, Fin pochylił się obok niego i wyjął ostrożnie z pisuaru mokre od moczu szkła. Tormod przyglądał się w milczeniu, jak Fin opłukuje je starannie pod wodą, a potem myje ręce. – Niech pan też umyje ręce – poradził Fin i nachylił się do kabiny, żeby wziąć trochę papieru i wytrzeć nim szkła. Kiedy Tormod skończył suszyć sobie dłonie, Fin nałożył mu okulary, umieszczając je starannie na grzbiecie nosa i za uszami. – Proszę na drugi raz uważać, panie Macdonald. Byłoby niedobrze, gdyby siusiał pan sobie po spodniach, prawda? Z jakiegoś powodu Tormod uznał to za niezwykle zabawne. Śmiał się serdecznie, kiedy Fin prowadził go z powrotem do baru. Marsaili patrzyła na nich z napięciem, a gdy dostrzegła rozbawienie ojca, uśmiechnęła się leciutko. – Co się stało? Fin posadził starego mężczyznę przy stoliku. – Nic – odparł i podał jej drugą parę starannie zwiniętych spodni. – Twój tata wciąż wykazuje się niezwykłym poczuciem humoru. Siadając, zauważył w oczach Tormoda wdzięczność, jakby starszy człowiek wiedział, że szczera odpowiedź na pytanie Marsaili byłaby dla niego poniżająca. Nie sposób było się zorientować, co myśli albo czuje, albo do jakiego stopnia zdaje sobie sprawę z tego, co się wokół niego dzieje. Krążył zagubiony we mgle swojego umysłu. Być może ta mgła niekiedy się

przerzedzała, Fin wiedział jednak, że nadejdą chwile, gdy stłumi wszelkie światło i rozsądek. ••• Ośrodek opieki dziennej znajdował się na północno-wschodnich obrzeżach Stornoway, w Westview Terrace; był to nowoczesny jednokondygnacyjny budynek, z parkingiem samochodowym od frontu i tyłu. Sąsiadował z domem opieki dla osób starszych, otoczonym drzewami i starannie przystrzyżonymi trawnikami. Nieco dalej rozciągało się nakrapiane bielą torfowisko, połyskujące w promieniach popołudniowego słońca – ostatnich, bo za chwilę miał lunąć deszcz. W padającym ukośnie żółtym blasku wyglądało jak pole złota, ciągnące się aż do Aird i Broadbay. Od południowego zachodu nadciągały ciemne chmury gnane coraz bardziej zajadłym wiatrem, sine, złowieszcze i zwiastujące burzę. Marsaili zaparkowała od tyłu, naprzeciwko szeregu przyczep mieszkalnych, które ustawiono tu, by choć częściowo rozwiązać problem braku miejsc w ośrodku. Kiedy prowadząc między sobą Tormoda, ruszyli w stronę wejścia, spadały na nich pierwsze grube krople deszczu. Gdy tam dotarli, otworzyły się przed nimi drzwi; przytrzymał je jakiś ciemnowłosy mężczyzna w czarnej pikowanej kurtce z kapturem. Dopiero w środku Fin uświadomił sobie, kto to jest. – George Gunn! Gunn wydawał się zaskoczony. Opanował się szybko i skinął grzecznie głową. – Pan Macleod. – Uścisnęli sobie dłonie. – Nie wiedziałem, że jest pan na wyspie. – Obrócił się w stronę Marsaili. – Pani Macinnes. – Obecnie Macdonald. Wróciłam do panieńskiego nazwiska. – I daj spokój z tym „panem”, George. Mów mi po prostu Fin. Nie pracuję już w policji. Gunn uniósł brew. – Och, przykro mi to słyszeć, panie Macleod. Do Tormoda podeszła starsza pani z ufarbowanymi na niebiesko posiwiałymi włosami i wzięła go pod ramię. – Witaj, Tormod. Nie spodziewaliśmy się ciebie dzisiaj. Chodź, napijesz się herbaty. Gunn odprowadził ich wzrokiem, a potem zwrócił się do Marsaili: – Prawdę mówiąc, to z pani ojcem chciałem rozmawiać. Zdumiona, otworzyła szeroko oczy. – Po co, na Boga, miałby pan z nim rozmawiać? Nie sądzę, by mógł się pan od niego czegokolwiek dowiedzieć. Gunn skinął poważnie głową. – Domyślam się. Widziałem się już z pani matką. Ale skoro pani już tu jest, to poproszę o potwierdzenie paru rzeczy. Fin złapał sierżanta za przedramię. – O co tu chodzi, George? Gunn odsunął jego rękę, robiąc to delikatnie, ale stanowczo. – Jeśli mogę prosić o odrobinę cierpliwości… Fin zorientował się, że to nie jest rutynowe przesłuchanie. – Mam coś potwierdzić? Co na przykład? – spytała Marsaili. – Chodzi o kwestie rodzinne. – Czyli? – Ma pani jakichś stryjów, pani Macdonald? Albo kuzynów? Krewnych, bliższych czy dalszych? Marsaili zmarszczyła czoło. – Moja matka ma chyba dalekich krewnych na południu Anglii.

– Pytam o bliskich ze strony ojca. – Och. – Wydawała się jeszcze bardziej zmieszana. – Nic o tym nie wiem. Mój tata był jedynakiem. Nie miał braci ani sióstr. – Kuzyni? – Nie wydaje mi się. Pochodzi z wioski Seilebost na wyspie Harris. Ale o ile się orientuję, cała jego rodzina już nie żyje, został tylko on. Zabrał nas kiedyś na farmę, gdzie się wychowywał. Dom jest już oczywiście w ruinie. Pokazał nam też szkołę, do której chodził jako dziecko. Urocza mała szkoła, usytuowana na machaine, ze wspaniałym widokiem na plażę Luskentyre. Ale nigdy nie wspominał o krewnych. – Daj spokój, George, o co chodzi? – Fin, pomimo wcześniejszej prośby sierżanta o cierpliwość, nie wytrzymał. Gunn zerknął na niego. Był wyraźnie zakłopotany; przesunął dłonią po ciemnych włosach, których linia tworzyła na czole ostry trójkąt. Wahał się przez chwilę, po czym oznajmił: – Kilka dni temu, panie Macleod, znaleźliśmy ciało w torfowisku na zachodnim wybrzeżu, w Siader. Doskonale zachowane zwłoki młodego człowieka przed dwudziestką. Został zabity. – Przerwał na chwilę. – Na początku przypuszczano, że mógł tam leżeć od dobrych kilkuset lat, być może od czasu najazdu wikingów. Albo jeszcze dłużej, od epoki kamienia. Ale tatuaż z Elvisem Presleyem, który miał na prawym przedramieniu, wykluczył to przypuszczenie. Fin skinął głową. – Niewątpliwie. – No cóż, w każdym razie patolog ustalił, że ten młody człowiek został prawdopodobnie zamordowany pod koniec lat pięćdziesiątych. Co oznacza, że zabójca może jeszcze żyć. Skonsternowana Marsaili kręciła głową. – Ale co to wszystko ma wspólnego z moim ojcem? Gunn odetchnął przez zaciśnięte zęby. – Chodzi o to, pani Macdonald, że nie było ubrania ani niczego innego, co pozwoliłoby nam zidentyfikować tego człowieka. Kiedy znaleźliśmy ciało, lekarz policyjny pobrał trochę płynów i próbek tkanki do analizy. – I sprawdzili DNA w bazie danych? – domyślił się Fin. Gunn zarumienił się lekko i skinął głową. – Pamięta pan, jak w zeszłym roku większość mężczyzn w Crobost przekazała próbki DNA, żebyśmy mogli ich wykluczyć jako podejrzanych w sprawie zabójstwa Angela Macritchiego… – Powinny być do tej pory zniszczone – zauważył Fin. – Na życzenie dawcy, panie Macleod. Musi podpisać stosowny dokument. Pan Macdonald najwyraźniej tego nie zrobił. Należało mu to wyjaśnić, ale chyba nikt o tym nie pomyślał. Albo on sam nie rozumiał, o co chodzi. – Spojrzał na Marsaili. – Okazało się w każdym razie, że baza danych zawiera bardzo podobną próbkę. Kimkolwiek jest ten młody człowiek z torfowiska, był spokrewniony z pani ojcem.

ROZDZIAŁ 9 W okno stuka deszcz. Nieźle hałasuje! Kiedy człowiek był na torfowisku, to nigdy go nie słyszał, oczywiście. Nic nie było słychać poza wiatrem. Ale z pewnością się go czuło. Kłuł w twarz, gnany wichurą. Czasem padał niemal poziomo. Uwielbiałem to. Dzikie pustkowie, tylko ja i ogromne niebo. I twarz piekąca od deszczu. Ale teraz trzymają mnie w zamknięciu. Nie wolno mi ufać i wypuszczać mnie na dwór, mówi zła Mary. Tak jak teraz, kiedy siedzę w tej wielkiej sali. Wszyscy na mnie patrzą. Nie wiem, czego się spodziewają. Zjawili się, żeby zabrać mnie do domu? Poznaję Marsaili, oczywiście. A ten młody człowiek z jasnymi kręconymi włosami wygląda znajomo. Przypomnę sobie jego imię. Zwykle sobie przypominam. Ale ten drugi… ten z okrągłą rumianą twarzą i czarnymi włosami… nie znam go w ogóle. Marsaili nachyla się do mnie i mówi: – Tato, co się stało z twoją rodziną? Miałeś jakichś wujów albo kuzynów, o których nam nigdy nie mówiłeś? Nie wiem, o co jej chodzi. Wszyscy nie żyją. Chyba każdy o tym wie. Fin! Tak, właśnie. Ten młody człowiek z kręconymi włosami. Teraz go sobie przypominam. Przychodził na farmę do mojej małej Marsaili, zanim oboje podrośli tak, że trudno było zliczyć ich lata. Zastanawiam się, co z jego rodzicami. Lubiłem jego ojca. Był dobrym, porządnym człowiekiem. Nie znałem swojego taty. Tylko o nim słyszałem. Był rybakiem, oczywiście. Każdy, kto w tamtych czasach pracował uczciwie, był rybakiem. Dzień, w którym mama zaprowadziła nas do frontowego pokoju, żeby przekazać wieści, był bardzo ponury. Zbliżały się święta Bożego Narodzenia i starała się przystroić dom. Ale my myśleliśmy tylko o prezentach, które mieliśmy dostać. Co nie znaczy, że oczekiwaliśmy wiele. Chodziło o niespodziankę. Na ulicach leżał śnieg. Nie było go dużo i szybko zamieniał się w breję. Ale w powietrzu unosiła się zielonoszara posępność, która zjawia się wraz ze śniegiem, zresztą między kamienice i tak nie padało dużo światła. Była uroczą kobietą, to znaczy moja mama. Z tego, co pamiętam. Czyli niewiele. Tylko jej miękkość, kiedy mnie trzymała, i zapach perfum, wody toaletowej czy cokolwiek to było. No i niebieski drukowany fartuch, który zawsze nosiła. W każdym razie posadziła nas na kanapie, jednego obok drugiego, i uklękła przed nami na podłodze. Położyła mi dłoń na ramieniu. Zauważyłem, że jej twarz ma koszmarny kolor. Była tak biała, że zniknęłaby w śniegu. I płakała. Tyle wiedziałem. Mogłem mieć wtedy ze cztery lata. A Peter był o rok młodszy. Został pewnie poczęty, kiedy ojciec przebywał akurat w domu na przepustce, zanim w końcu wysłano go na morze. Powiedziała: „Wasz tata nie wróci, chłopcy”. Głos jej się załamał. Nie pamiętam już, co działo się jeszcze tego dnia. A Boże Narodzenie nie było radosne tamtego roku. Wszystko w moim umyśle jest jak na prześwietlonych zdjęciach w sepii. Bezbarwne i przygnębiające. Dopiero później, kiedy już byłem trochę starszy, dowiedziałem się, że jego okręt został zatopiony przez U-Boota. Pływał w jednym z tych konwojów, które zawsze atakowano na Atlantyku między Wielką Brytanią a Ameryką. Miałem dziwne wrażenie, że tonę razem z nim, opadając bez końca w ciemność. – Czy na Harris żyją jeszcze jacyś pana krewni, panie Macdonald? Wzdragam się na dźwięk tego głosu. Fin patrzy na mnie z wielką powagą. Ma urocze

zielone oczy ten chłopak. Nie wiem, dlaczego Marsaili nie wyszła za niego, tylko za tego nicponia Artaira Macinnesa. Nigdy faceta nie lubiłem. Fin wciąż mi się przygląda, a ja próbuję sobie przypomnieć, o co mnie pytał. Coś o rodzinie. – Byłem przy matce tamtej nocy, kiedy zmarła – mówię mu. Nagle czuję łzy w oczach. Dlaczego musiała umrzeć? Było tak ciemno w pokoju. I gorąco, cuchnęło też chorobą i śmiercią. Na stoliku przy łóżku stała lampka. Elektryczna lampka, która rzucała na jej twarz okropne blade światło. Ile miałem wtedy lat? Trudno mi w tej chwili powiedzieć. Może kilkanaście. Byłem dość duży, by rozumieć, to pewne. Ale nie na tyle, by brać na siebie odpowiedzialność. I być gotowym – jeśli w ogóle człowiek może być na to gotowy – dryfować samotnie po świecie. Po świecie, o którym nigdy nawet nie śniłem. Nie wtedy, gdy znałem tylko ciepło i bezpieczną przystań domu. I matkę, która mnie kochała. Nie wiem, gdzie tamtej nocy był Peter. Prawdopodobnie już spał. Biedny Peter. Nigdy już nie był taki sam po tym upadku z karuzeli w wesołym miasteczku. Co za idiotyzm! Jeden moment nieuwagi, kiedy zszedł z tego draństwa, zanim zatrzymało się do końca. I życie człowieka zmienia się na zawsze. Moja matka miała bardzo ciemne oczy, odbijała się w nich lampka na stoliku. Ale widziałem gasnące światło. Obróciła głowę w moją stronę. W tych jej oczach było tyle smutku, a ja wiedziałem, że chodzi jej o mnie, nie o siebie. Sięgnęła prawą dłonią do lewej i zdjęła ze środkowego palca pierścień. Srebrny, z dwoma splecionymi wężami. Jakiś wuj mojego ojca przywiózł go z zamorskiej podróży, a potem ten przedmiot przechodził z rąk do rąk w naszej rodzinie. Ojciec nie miał pieniędzy, kiedy się pobierali, więc dał go mamie jako obrączkę ślubną. Wzięła mnie za rękę, położyła mi pierścień na dłoni i zacisnęła na nim moje palce. „Chcę, żebyś zajął się Peterem” – powiedziała. „Nie przeżyje sam na tym świecie. Obiecaj mi, Johnny. Że zawsze będziesz się nim opiekował”. Oczywiście, nie miałem wtedy pojęcia, na czym ta odpowiedzialność ma polegać. Ale to była ostatnia rzecz, o jaką mnie poprosiła, więc skinąłem poważnie głową i powiedziałem, że to zrobię. Wtedy się uśmiechnęła i ścisnęła mi lekko dłoń. Patrzyłem, jak gaśnie światło w jej oczach, nim je zamknęła; jej dłoń się rozluźniła i puściła moją. Ksiądz pojawił się dopiero po piętnastu minutach. ••• Co to za dzwonienie? Do diabła!

ROZDZIAŁ 10 Marsaili zaczęła grzebać w torebce, szukając komórki. – Przepraszam – powiedziała, zmieszana i zakłopotana z powodu tego nagłego przerywnika. Co nie znaczyło, że jej ojciec powiedział im wiele albo że mówił do rzeczy. Ale gdy wyznał, że był przy swojej matce, kiedy umierała, po jego policzkach spłynęły duże srebrzyste łzy, co dowodziło głębokiego wzruszenia. Sygnał komórki zakłócił tę chwilę. – Co to takiego, u diabła? – mruknął, najwyraźniej zdenerwowany. – Czy człowiek nie może mieć w swoim własnym domu chwili spokoju? Fin nachylił się i położył mu dłoń na ramieniu. – Wszystko w porządku, panie Macdonald. To tylko komórka Marsaili. – Chwileczkę – zwróciła się do rozmówcy i zakryła telefon dłonią. – Wyjdę do holu. Wstała i wyszła pospiesznie z dużej pustej sali. Większość pacjentów ośrodka opieki dziennej pojechała minibusem na wycieczkę, więc mieli pomieszczenie wyłącznie dla siebie. Gunn skinął głową w stronę drzwi i oddalił się razem z Finem; rozmawiali przyciszonymi głosami. Gunn był prawdopodobnie starszy o sześć albo siedem lat od Fina, ale nie miał na głowie ani jednego siwego włosa; Fin się zastanawiał, czy sierżant je farbuje, nie wyglądał jednak na takiego, który by to robił. Trudno było dostrzec choćby jedną zmarszczkę na jego twarzy. Tylko teraz wykrzywiał ją grymas troski. – Jestem pewny, że przyślą kogoś z zewnątrz, panie Macleod. Nie powierzą takiego śledztwa policjantowi z wyspy. Sam pan wie, jak to jest. Fin skinął głową. – A ten, którego tu przyślą, nie będzie tak delikatny jak ja. Jedyna wskazówka dotycząca tożsamości tego młodego człowieka z torfowiska to fakt, że jest w jakiś sposób spokrewniony z Tormodem Macdonaldem. – Wysunął wargi i Fin dostrzegł w tym odruchu zakłopotanie. – A to oznacza, że sam Tormod jest w kręgu podejrzeń. W tym momencie pojawiła się Marsaili, chowając komórkę do torebki. – Dzwonili z opieki społecznej – wyjaśniła. – Mają chyba wolne łóżko, przynajmniej chwilowo, w ośrodku dla chorych na alzheimera. To niedaleko, w Dun Eisdean.

ROZDZIAŁ 11 Ten tutaj jest mniejszy niż mój pokój w domu. Ale wygląda tak, jakby go niedawno pomalowano. Nie ma plam na suficie. Ładne białe ściany. I podwójne szyby. Nie słyszę wiatru ani deszczu bębniącego w okno. Widzę tylko, jak spływa po szkle. Niczym łzy. Łzy w deszczu. Ale jeśli chce się płakać, to trzeba robić to w samotności. Człowiek odczuwa zakłopotanie, kiedy siedzi z mokrą twarzą, a inni na niego patrzą. W tej chwili żadnych łez, choć jest mi trochę smutno. Nie bardzo wiem dlaczego. Zastanawiam się, kiedy przyjdzie Marsaili i zabierze mnie do domu. Mam nadzieję, że gdy dotrzemy na miejsce, będzie tam dobra Mary. Lubię dobrą Mary. Patrzy na mnie i czasem dotyka mojej twarzy, jakby kiedyś mnie lubiła. Otwierają się drzwi i do środka zagląda miła młoda kobieta. Przywodzi mi kogoś na myśl, ale nie wiem kogo. – Och – mówi. – Wciąż ma pan na sobie płaszcz i czapkę, panie Macdonald. – Milczy przez chwilę. – Mogę mówić panu po imieniu? – Nie! – odpowiadam. Mój głos przypomina warknięcie, jak u psa. Kobieta sprawia wrażenie trochę przestraszonej. – Panie Macdonald, wszyscy jesteśmy tu przyjaciółmi. Proszę mi pozwolić zdjąć z pana ten płaszcz i powiesić go w szafie. Powinniśmy też rozpakować pańską torbę, poukładać rzeczy w szufladach. Wedle pańskiego uznania. Podchodzi do łóżka, na którym siedzę, i próbuje mnie podnieść. Ale ja się opieram, odpycham ją. – Moje wakacje się skończyły – mówię. – Przyjedzie Marsaili i zabierze mnie do domu. – Nie, panie Macdonald, nie przyjedzie. Nikt nie przyjedzie. Tu jest teraz pański dom. Siedzę przez dłuższą chwilę. Co przez to rozumie? Co mogłaby przez to rozumieć? I nic nie robię, by ją powstrzymać, kiedy zdejmuje mi czapkę albo pomaga wstać, żebym zdjął płaszcz. Nie mogę w to uwierzyć. To nie jest mój dom. Wkrótce zjawi się Marsaili. Nigdy by mnie tu nie zostawiła. Nie ona, nie moja własna córka. Znowu siadam. Łóżko wydaje się dość twarde. Wciąż ani śladu Marsaili. I czuję się… Jak się czuję? Zdradzony. Wykiwany. Powiedzieli, że jadę na wakacje, a umieścili mnie w tym miejscu. Tak samo jak w dniu, w którym zabrali mnie do The Dean. Podopieczni. Tak nazywaliśmy samych siebie. Coś w rodzaju więźniów. ••• To było pod koniec października, gdy przyjechaliśmy do The Dean, ja i Peter. Nie mieściło się w głowie, że mogli zbudować coś takiego dla dzieciaków takich jak my. Budynek stał na wzgórzu, długi kamienny gmach o dwóch poziomach ze skrzydłami na obu końcach i z dwiema zbudowanymi na planie kwadratu wieżami dzwonniczymi po każdej stronie. Tyle że nie było w nich dzwonów. Przypominały kamienne urny. Przy głównym wejściu wznosił się portyk z dwuspadowym dachem wspartym na czterech kolumnach. Na nim znajdował się ogromny zegar. Zegar, którego złote wskazówki zdawały się odmierzać nasz czas w tym miejscu, jakby poruszając się do tyłu. A może wynikało to tylko z naszego wieku. Kiedy jest się młodym, rok to ogromna część życia i wydaje się, że trwa wiecznie. Kiedy jest się starym, to zbyt wiele lat upłynęło wcześniej i biegną one zbyt szybko. Oddalamy się z wolna od narodzin i mkniemy nieubłaganie ku śmierci. Przyjechaliśmy tam wielkim czarnym samochodem. Nie mam pojęcia, do kogo należał.

Było zimno, niebo pluło deszczem i śniegiem. Patrząc za siebie, ze szczytu schodów, widziałem w dolinie kamienice czynszowe robotników fabrycznych, dachy pokryte szarym gontem i brukowane ulice. A dalej zarys miasta na tle nieba. Byliśmy tu otoczeni zielenią – drzewa, wielki ogród warzywny, sad – a jednak znajdowaliśmy się o rzut kamieniem od centrum miasta. Z czasem miałem się dowiedzieć, że nocą można usłyszeć odgłosy ruchu ulicznego i dostrzec w odległej ciemności czerwone światła samochodów. Był to ostatni widok tego, co potem uważałem za wolny świat, ponieważ z chwilą przekroczenia progu pozostawiliśmy za sobą wszelką pociechę i człowieczeństwo i znaleźliśmy się w ponurym miejscu, gdzie najmroczniejsza strona ludzkiej natury rzucała na nas swój złowieszczy cień. Tę mroczną stronę uosabiał dyrektor ośrodka. Nazywał się Anderson i trudno byłoby znaleźć bardziej brutalnego i okrutnego człowieka. Często zadawałem sobie pytanie, kim trzeba być, żeby znajdować satysfakcję i zadowolenie w prześladowaniu bezbronnych dzieci. W ich karaniu, jak to nazywał. Żałowałem niejednokrotnie, że nie mogłem spotkać się z nim jak równy z równym; przekonalibyśmy się wtedy, jaki jest odważny. W szufladzie w swoim pokoju trzymał skórzany rzemień, który miał około czterdziestu pięciu centymetrów długości, był rozdwojony na końcu i gruby na centymetr. Kiedy miał kogoś wychłostać, zabierał go dolnym korytarzem do podnóża schodów prowadzących do sali sypialnej chłopców i kazał się pochylać. Stawało się na pierwszym stopniu, żeby być trochę wyżej, a dłonie opierało się na trzecim. Potem zaczynał walić delikwenta po tyłku, aż pod człowiekiem uginały się nogi. Nie był szczególnie wysoki. Nam się jednak taki wydawał. Prawdę mówiąc, przetrwał w mojej pamięci jako olbrzym. W rzeczywistości nie był wyższy od pielęgniarki. Miał rzadkie włosy popielatego koloru; smarował je czymś i zaczesywał do tyłu. Wyglądały na tej jego wąskiej czaszce jak namalowane. Hodował starannie przystrzyżony czarno-srebrny wąsik. Nosił ciemnoszare garnitury, a nogawki spodni marszczyły się wokół grubych czarnych butów, które piszczały na płytkach podłogowych, więc zawsze było wiadomo, kiedy nadchodzi, jak ten krokodyl w Piotrusiu Panu. Otaczała go zastarzała woń tytoniu fajkowego, a w kącikach ust zbierała mu się ślina; przenosiła się z dolnej wargi na górną i z powrotem, kiedy mówił. Gęstniała i bielała z każdą chwilą. Nigdy nie zwracał się do nas po imieniu. Było się „chłopcem” albo „dziewczyną”. Zawsze posługiwał się słowami, których nie rozumieliśmy. Mówił na przykład „wiktuały”, kiedy miał na myśli „cukierki”. Zobaczyłem go po raz pierwszy tamtego dnia, kiedy ludzie, z którymi przyjechaliśmy, zaprowadzili nas do jego gabinetu. Rozpływał się w uprzejmościach i zapewniał, że będziemy się cieszyć w tym miejscu doskonałą opieką. No cóż, ledwie tamci zniknęli za drzwiami, przekonaliśmy się, jak ta opieka miała wyglądać. Najpierw jednak udzielił nam krótkiej lekcji. Staliśmy roztrzęsieni na linoleum przed jego wielkim wypolerowanym biurkiem, on zaś usadowił się po drugiej stronie ze skrzyżowanymi ramionami, na tle wysokich kwadratowych okien witrażowych, które sięgały sufitu. – Po kolei. Będziecie się do mnie zwracać „proszę pana”. Zrozumiano? – Tak, proszę pana – odparłem, a że Peter się nie odezwał, trąciłem go łokciem. Brat popatrzył na mnie ze złością. – Co? Wskazałem głową pana Andersona. – Tak, proszę pana – podpowiedziałem. Zrozumiał dopiero po chwili i się uśmiechnął.

– Tak, proszę pana. Pan Anderson zmierzył go zimnym wzrokiem. – Nie lubimy tu katolików. Ani Kościoła rzymskiego. Nie będziecie uczestniczyć razem z nami w śpiewaniu hymnów czy czytaniu Biblii. Do końca porannych modlitw macie przebywać w sali sypialnej. Nie starajcie się zadomowić, bo przy odrobinie szczęścia nie zagrzejecie tu długo miejsca. – Pochylił się w tym momencie, wsparty o blat biurka kłykciami, które bielały w mroku. – Ale dopóki tu będziecie, musicie być świadomi, że obowiązuje tylko jedna zasada. – Urwał dla większego efektu, po czym oświadczył, akcentując każde słowo: – Róbcie, co wam się mówi. – Znowu wstał. – Jeśli złamiecie tę zasadę, poniesiecie konsekwencje. Czy to jasne? Peter zerknął na mnie, jakby szukał potwierdzenia, a ja prawie niezauważalnie skinąłem mu głową. – Tak, proszę pana – odparliśmy jednocześnie. Czasem potrafiliśmy porozumiewać się niemal telepatycznie, ja i Peter. Dopóki myślałem za nas obu. Następnie zaprowadzono nas do pokoju pielęgniarki. Była, jak sądzę, niezamężną kobietą w średnim wieku. Na zawsze zapamiętałem jej wygięte w podkowę usta i podkrążone oczy, które wydawały się matowe. Nigdy nie było wiadomo, co myśli, a jej nastrój zawsze oddawały te posępne, skrzywione ku dołowi wargi. Nawet kiedy się uśmiechała, czyli niezwykle rzadko. Musieliśmy stać nieskończenie długo przed jej biurkiem, podczas gdy ona zapoznawała się z zawartością naszych dokumentów, a potem kazała nam się rozebrać. Peter nie przejmował się specjalnie, ja byłem jednak zażenowany i bałem się, że mi stanie. Nie chodziło o to, że pielęgniarka miała w sobie coś choćby odrobinę podniecającego, ale nigdy się nie wie, kiedy człowieka to dopadnie. Zbadała nas obu, szukając zapewne jakichś znaków szczególnych, następnie przejrzała nam z uwagą włosy, wypatrując gnid, jak się domyśliłem. Nie znalazła niczego podejrzanego, powiedziała jednak, że mamy za długie włosy i trzeba je ściąć. Potem przyszła kolej na zęby. Rozwarte szczęki i wetknięte w usta myszkujące grube palce, które smakowały gorzko niczym środek antyseptyczny. Jakbyśmy byli zwierzętami przeznaczonymi na sprzedaż. Pamiętam dokładnie przemarsz do łazienki. Szliśmy całkiem nadzy, trzymając przed sobą złożone ubrania, ponaglani od tyłu do szybszego kroku. Nie wiem, gdzie tego dnia przebywały inne dzieci. Prawdopodobnie w szkole. Cieszę się, że nikt nas nie widział. Wszystko to było wyjątkowo poniżające. Do dużej cynowej misy nalano letniej wody, na wysokość jakichś piętnastu centymetrów, i obaj w niej usiedliśmy, żeby się namydlić za pomocą szorstkich kawałków karbolowego mydła, cały czas pod czujnym okiem pielęgniarki. Był to ostatni raz w The Dean, kiedy myłem się wspólnie tylko z jedną osobą. Jak się potem okazało, w trakcie cotygodniowej wieczornej kąpieli misa przypadała na czterech, zawsze z niewielką ilością obrzydliwie brudnej wody. Więc teraz to był luksus. Sala sypialna dla chłopców zajmowała pierwsze piętro wschodniego skrzydła. Pod przeciwległymi ścianami długiego pomieszczenia ustawiono w rzędach łóżka. Na obu końcach znajdowały się wysokie łukowate okna, na szczytowej ścianie mniejsze, prostokątne. W późniejszych dniach wnętrze sali napełniało się blaskiem wiosennego słońca, ciepłego i jasnego, ale teraz oddychało mrokiem i posępnością. Przydzielono nam sąsiednie łóżka na końcu sali. Kiedy tam szliśmy, zauważyłem, że w nogach tych starannie pościelonych prycz leżą małe brezentowe worki; po chwili zobaczyłem dwa takie na naszej samotnej walizce. Nie było żadnych szafek, szuflad czy schowków. Jak się wkrótce przekonałem, zniechęcano nas do

posiadania jakichkolwiek osobistych rzeczy. Z niechęcią patrzono na wszelkie związki z przeszłością. Zjawił się pan Anderson. – Możecie opróżnić swoją walizkę i włożyć rzeczy do worków – powiedział. – Będą cały czas leżały w nogach waszych łóżek. Zrozumiano? – Tak, proszę pana. Ktoś bardzo starannie poskładał wszystko, co znajdowało się w walizce. Rozdzieliłem nasze rzeczy i przełożyłem do worków. Mój brat siedział przez chwilę na brzegu swojego łóżka, oglądając jedyną pamiątkę, jaka pozostała po ojcu: kolekcję paczek po papierosach. Tata zaczął je zbierać jeszcze przed wojną. Coś w rodzaju albumu ze znaczkami. Tyle że zamiast znaczków wycinał obrazki z paczek papierosów i naklejał je na kartki. Niektóre z nich nosiły egzotyczne nazwy, takie jak Joystick albo Passing Clouds, albo Julep. Wszystkie z wyrazistymi barwnymi ilustracjami – głowy kobiet i mężczyzn pykających ekstatycznie z wypełnionych tytoniem rurek, które później miały ich zabić. Peterowi nigdy się nie znudziły, oglądał je bezustannie. Przypuszczam, że ten album tak naprawdę należał do mnie, ale nie miałem nic przeciwko temu, by to on był jego właścicielem. Nigdy go o to nie pytałem, ale wydawało się, że te opakowania papierosów umożliwiają mu w jakiś sposób bezpośredni kontakt z naszym ojcem. Ja odczuwałem znacznie silniejszą więź z matką. A pierścień, który mi dała, stanowił symboliczne memento, strzegłem go za wszelką cenę. Nawet Peter nie wiedział, że go mam. Nie wolno mu było powierzać żadnego sekretu. Mógł w każdej chwili otworzyć usta i zacząć paplać. Więc chowałem pierścień w zrolowanych skarpetach. Podejrzewałem, że coś takiego może zostać skonfiskowane albo ukradzione. ••• Sala jadalna znajdowała się na parterze i tam właśnie spotkaliśmy się po raz pierwszy z większością dzieci, kiedy już wróciły ze szkoły. Było nas wtedy pięćdziesięcioro albo i więcej. Chłopcy w skrzydle wschodnim, dziewczęta w zachodnim. Oczywiście, stanowiliśmy przedmiot zainteresowania. Naiwni nowicjusze. Pozostali sprawiali wrażenie zblazowanych i doświadczonych. My byliśmy zieloni, co gorsza, wyznawaliśmy wiarę katolicką. Nie wiem skąd, ale wszyscy o tym wiedzieli i to separowało nas od innych. Nikt nie chciał z nami rozmawiać. Z wyjątkiem Catherine. Była wtedy prawdziwą chłopczycą. Krótko obcięte kasztanowe włosy, biała bluzka pod ciemnozielonym pulowerem, plisowana szara spódniczka nad szarymi skarpetkami, zakrywającymi kostki u nóg, i ciężkie czarne buty. Przypuszczam, że miałem wtedy około piętnastu lat, a ona była o jakiś rok młodsza ode mnie, pamiętam jednak jej dość duże piersi rozpierające materiał bluzki. Choć tak naprawdę nie dostrzegałem w niej nic szczególnie kobiecego. Lubiła przeklinać, miała najbezczelniejszy uśmiech, jaki kiedykolwiek widziałem, i nie dawała sobie w kaszę dmuchać, nawet większym chłopakom. Mieliśmy nosić do szkoły krawaty, ale zauważyłem, że pozbyła się swojego, i na jej szyi pod rozpiętą bluzką zobaczyłem mały medalion ze świętym Krzysztofem, wiszący na srebrnym łańcuszku. – Jesteście papistami? – spytała bez ogródek. – Katolikami – sprostowałem. – To właśnie powiedziałam. Papistami. Jestem Catherine. Chodźcie, pokażę wam co i jak. Ruszyliśmy za nią do stołu, żeby wziąć drewniane tace i ustawić się w kolejce do kuchni, która serwowała nasz wieczorny posiłek. Catherine zniżyła głos.

– Jedzenie jest gówniane. Ale nie przejmujcie się tym. Mam ciotkę, przysyła mi paczki z żarciem. Przypuszczam, że uwalnia się w ten sposób od poczucia winy. Nie wszyscy są tu sierotami. Pochodzą z rozbitych domów. Wielu dostaje paczki. Muszą się szybko z nimi uporać, zanim ci skurwiele je skonfiskują. – Uśmiechnęła się konspiracyjnie i zniżyła głos do szeptu. – Uczty odbywają się o północy. Na dachu. Miała rację, jeśli chodzi o jedzenie. Zaprowadziła nas do stołu, usiedliśmy pośród zgiełku podniesionych głosów odbijających się echem od wysokiego sufitu wielkiej sali jadalnej i zaczęliśmy siorbać rzadką zupę jarzynową bez smaku, a potem dziobać zielonkawe ziemniaki i twarde mięso, które pływało w tłuszczu. Poczułem, że ogarnia mnie przygnębienie. Catherine jednak tylko się uśmiechnęła. – Nie martwcie się. Ja też jestem papistką. Nie lubią tu katolików, więc nie zostaniemy długo w tym sierocińcu. – Echo wcześniejszych słów pana Andersona. – Księża zjawią się lada chwila i nas zabiorą. Nie wiem, od jak dawna łudziła się tą myślą, ale miał upłynąć jeszcze rok, nim incydent na moście doprowadził w końcu do wizyty księdza. ••• W szkole też nie lubili katolików. Znajdowała się w wiosce – surowy szary budynek z granitu i piaskowca z wysokimi łukowatymi oknami mansardowymi. W ścianie pod wieżą z dzwonem, który wzywał nas na lekcje, był wykuty herb szkoły, a poniżej postać dobrotliwej damy w długich szatach przekazującej młodemu uczniowi cuda świata. Uczeń miał krótkie włosy, nosił spódniczkę i przywodził mi na myśl Catherine, choć sądzę, że była to postać z czasów starożytnych. Widniała tam data – rok 1875. Jako katolicy nie byliśmy dopuszczani do porannego zgromadzenia, uroczystości na wskroś protestanckiej. Co nie znaczy, by Bóg mnie cokolwiek obchodził. Znalazłem go znacznie później. O dziwo, był to Bóg protestancki. W każdym razie musieliśmy stać na boisku szkolnym, w słońcu czy w deszczu, dopóki ceremonia nie dobiegła końca. Zdarzało się, że kiedy byliśmy już przemoczeni do suchej nitki, wpuszczano nas do budynku i siadaliśmy w swoich ławkach, szczękając zębami w lodowato zimnej klasie. Cud, że nie zaziębiliśmy się na śmierć. Co gorsza, byliśmy dzieciakami z sierocińca. Kolejny powód wyobcowania. Pod koniec dnia, kiedy inni uczniowie mogli iść do domów, gdzie czekali na nich rodzice i rodzeństwo, nas ustawiano w pary przy akompaniamencie kpin i gwizdów. Potem byliśmy prowadzeni na wzgórze, do The Dean, gdzie musieliśmy siedzieć w milczeniu przez następne dwie godziny i odrabiać lekcje. Trochę wolnego mieliśmy tylko w trakcie posiłków i przez krótki czas przed wczesną porą spania w zimnych i mrocznych salach. W zimie te chwile „wolnego” wypełniały lekcje tańca szkockiego prowadzone przez pana Andersona. Choć wydaje się to nieprawdopodobne, taniec był jego pasją; koniecznie chciał, żebyśmy przed świętami Bożego Narodzenia opanowali do perfekcji pas-de-basque i drops of brandy. W lecie było zbyt jasno, żebym mógł od razu zasnąć. Nim nadszedł czerwiec, nie ściemniało się aż do jedenastej, a że odznaczałem się niespokojnym duchem, nie mogłem leżeć z otwartymi oczami i myśleć o świecie pełnym przygód za murami sierocińca. Dość wcześnie odkryłem schody na tyłach, prowadzące z parteru wschodniego skrzydła do piwnicy. Właśnie tam odsuwałem rygiel przy drzwiach na zapleczu budynku i uciekałem w zapadający zmierzch. Jeśli biegłem, to w mgnieniu oka docierałem do cienistej zasłony drzew, które otaczały park. Stamtąd mogłem się udać, gdzie oczy poniosą. Co nie znaczy, bym kiedykolwiek zaszedł daleko. Zawsze byłem sam. Peter nigdy nie miał kłopotów z zasypianiem,

a jeśli pozostali wiedzieli o moich wyprawach, to nie dali tego po sobie poznać. Te moje samotne przygody skończyły się raptownie za trzecim czy czwartym razem. Tej nocy, kiedy odkryłem cmentarz. Musiało być dość późno, ponieważ zmierzch ustąpił przed ciemnością, zanim wymknąłem się z sali sypialnej. Zatrzymałem się przy drzwiach, nasłuchując oddechu pozostałych chłopców. Ktoś chrapał łagodnie niczym pomrukujący kot, a któryś z młodszych gadał do siebie. Nieprzerwany głos, wyrażający skrywane lęki. Czułem narastający chłód kamiennych stopni, kiedy schodziłem w ciemność. Piwnica tchnęła wilgotną, kwaśną wonią i była miejscem pogrążonym w czerni. Bałem się w niej dłużej przebywać i nigdy się nie dowiedziałem, co tam właściwie trzymają. Rygiel zaprotestował cicho, gdy go przesunąłem, i po chwili znajdowałem się już na zewnątrz. Szybkie spojrzenie w każdą stronę, potem pospieszny tupot stóp na asfalcie, aż do linii drzew. Zazwyczaj wspinałem się na wzgórze, potem ruszałem w dół, ku wiosce. Odbijały się tam w wodzie światła latarni, w miejscu gdzie niegdyś obracały się koła kilkunastu młynów. Teraz stały w milczeniu. Porzucone. Paliło się tylko w nielicznych oknach kamienic czynszowych, a na strome zbocza pod mostem, który łączył brzegi na wysokości trzydziestu metrów, wspinały się drzewa i domy. Tej nocy jednak, szukając czegoś innego, udałem się w przeciwnym kierunku i niebawem odkryłem żelazną furtkę w wysokim murze, który otaczał wschodnią stronę ogrodu. Nie miałem pojęcia, że znajduje się tam cmentarz zakryty przed widokiem przez wysokie drzewa. Otwierając furtkę, czułem się trochę jak Alicja, kiedy przechodziła z jednej strony lustra na drugą, tyle że ja przechodziłem ze świata żywych do świata martwych. W lewo i prawo ciągnęły się alejki z nagrobkami, niemal zagubione w cieniu wierzb zdających się opłakiwać tych, którzy już odeszli. Tuż obok leżał Frances Jeffrey, zmarły 26 stycznia 1850 roku w wieku siedemdziesięciu siedmiu lat. Nie wiem dlaczego, ale imiona wszystkich tych ludzi wyryte są w mojej pamięci tak dokładnie jak w kamieniu, pod którym spoczywali. Daniel John Cumming, jego żona Elizabeth i ich syn Alan. Wydawało mi się to dziwnie pocieszające, że są razem w śmierci, tak jak byli razem w życiu. Zazdrościłem im. Kości mojego ojca zalegały na dnie oceanu, a miejsca pochówku matki nie znałem. W murze, na całej jego długości, osadzone były nagrobki, poniżej zaś znajdowały się starannie przystrzyżone prostokąty trawy; u podnóża ściany rosły paprocie. Jestem zdumiony, że nie odczuwałem strachu. Cmentarz nocą. Mały chłopak w ciemności. Musiałem mimo wszystko żywić przekonanie, że powinienem o wiele bardziej obawiać się żywych niż martwych. Jestem pewien, że się nie myliłem. Podążałem kredową ścieżką; po obu stronach kuliły się mrocznie nagrobki i krzyże. Niebo było bezchmurne, księżyc w pełni, widziałem więc wszystko bez trudu. Dotarłem właśnie do skrętu prowadzącego na południe, kiedy usłyszałem jakiś hałas i zatrzymałem się. Trudno byłoby teraz powiedzieć, co takiego usłyszałem. Raczej wyczułem coś w rodzaju głuchego uderzenia. Potem, gdzieś z lewej strony, zaszeleściła trawa. Ktoś zakaszlał. Słyszałem kiedyś, że lis wydaje dźwięk brzmiący niemal tak samo jak ludzki kaszel, więc pomyślałem, że może właśnie to był lis. Lecz kolejne kaszlnięcie i ruch jakiejś istoty pośród cieni rzucanych przez drzewa, znacznie większej od lisa, sprawiły, że zamarłem. Jeszcze jedno głuche uderzenie i zerwałem się do ucieczki. Pędziłem jak wiatr. Przez nakrapiane księżycowym blaskiem cienie. Prawie oślepiony przez plamy jasnego srebrnego światła. Może to była tylko moja wyobraźnia, ale mógłbym przysiąc, że słyszałem tupot kogoś, kto mnie gonił. Poczułem nagły chłód w powietrzu. Pot, który przemieniał się w zimną warstwę na mojej twarzy.

Nie miałem pojęcia, gdzie jestem ani jak dotrzeć z powrotem do furtki. Potknąłem się i upadłem, obcierając sobie skórę na kolanach, potem zerwałem się z ziemi i umknąłem ze ścieżki, kierując się w stronę mroku pośród groźnych kamieni. Przykucnąłem w cieniu, za zasłoną grobu większego ode mnie i zwieńczonego kamiennym krzyżem. Próbowałem wstrzymywać oddech, żeby nie wydawać żadnych dźwięków. Jednak serce łomotało mi ze strachu, a zmordowane i łaknące tlenu płuca zmuszały mnie do szybkiego oddechu. Drżałem na całym ciele. Wyczekiwałem kroków, ale niczego nie usłyszałem, i już, przeklinając swoją wybujałą wyobraźnię, zacząłem się odprężać, kiedy rozległ się cichy chrzęst stóp stawianych na żwirze. Z trudem powstrzymywałem się od krzyku. Wyjrzałem ostrożnie zza krzyża i zobaczyłem w odległości niespełna siedmiu metrów cień człowieka kuśtykającego na ścieżce. Wydawało się, że powłóczy lewą nogą. Po kilku krokach wyłonił się z cienia ogromnego buku i wkroczył w krąg księżycowego blasku, a ja po raz pierwszy zobaczyłem jego twarz. Była upiornie biała, blada jak twarz mojej matki w dniu, w którym powiedziała nam, że tata nie żyje. Oczy ginęły w mroku pod krzaczastymi brwiami, niemal tak, jakby miał puste oczodoły. Nosił podarte spodnie, postrzępioną marynarkę i szarą koszulę rozpiętą pod szyją. W lewym ręku trzymał niewielki tobołek z dobytkiem. Włóczęga szukający miejsca do spania pośród zmarłych? Nie wiedziałem. Nie chciałem wiedzieć. Czekałem, aż powłócząc nogą, oddali się w ciemność, potem wysunąłem się zza grobu, by zobaczyć po raz pierwszy imię wykute w kamieniu. Kiedy je ujrzałem, zjeżyły mi się wszystkie włoski na karku. Mary Elizabeth McBride. Tak nazywała się moja matka. Wiedziałem, oczywiście, że to nie ona leży tu pod ziemią. Ta Mary Elizabeth spoczywała w tym miejscu od niemal dwustu lat. Nie mogłem się jednak uwolnić od wrażenia, że to moja matka zaprowadziła mnie do owej kryjówki. Powierzyła mi opiekę nad bratem, ale sama postanowiła strzec mnie. Odwróciłem się i uciekłem tam, skąd przyszedłem; czułem, jak serce próbuje wyskoczyć mi z piersi, aż w końcu zobaczyłem pomalowaną na czarno żelazną furtkę, która była uchylona. Przemknąłem przez nią jak duch i popędziłem po asfalcie w stronę drzwi na tyłach sierocińca. Jedyny raz, jak sądzę, kiedy się naprawdę cieszyłem, że jestem w jego murach. Potem leżałem w łóżku, trzęsąc się przez długi czas, zanim uległem zmęczeniu i zasnąłem. Nie bardzo wiem, kiedy Peter mnie obudził. Pochylał się nade mną, skąpany w księżycowym blasku, który pogrążał salę w wydłużonych prostokątach świetlistości. Dostrzegłem troskę w jego oczach, a jego dłoń dotykała mojej twarzy. – John – wyszeptał. – Johnny. Dlaczego płaczesz? ••• Wszystko przez Alexa Curry’ego; to przez niego przygoda na dachu skończyła się klęską. Był wrednym chłopakiem, najstarszym z nas, i mieszkał w sierocińcu najdłużej. Wzrostem niemal dorównywał panu Andersonowi. Siłą prawdopodobnie też. Uchodził powszechnie za buntownika i mówiono, że dostawał pasem częściej niż ktokolwiek inny w The Dean. Jednak w ciągu trzech lat rozwinął się tak bardzo, że jego siła fizyczna dorównała buntowniczej naturze. I musiało to budzić strach u pana Andersona. Ostatnio Curry nie zgodził się, by obcięto mu gęste czarne włosy; zaczesywał je do tyłu i zapuszczał sobie „kaczy kuper” w stylu Elvisa Presleya. Był to prawdopodobnie pierwszy raz, kiedy ja i Peter usłyszeliśmy o Elvisie. Nie zdawaliśmy sobie niemal sprawy z istnienia świata poza naszym. Chłosty, jakim był poddawany Alex, skończyły się i zaczęły krążyć plotki, że ma być odesłany do jakiegoś ośrodka młodzieżowego.

Był za duży na sierociniec, nie wspominając o tym, że pan Anderson nie mógł już sobie dać z nim rady. Catherine przyszła do nas poprzedniego dnia; mrugnęła porozumiewawczo, uśmiechnęła się i przybrała konspiracyjny ton. Ona i kilka innych dziewczyn dostały w tym tygodniu paczki; następnego wieczoru miała się odbyć o północy uczta na dachu. – Jak się tam dostaniemy? – spytałem. Spojrzała na mnie wzrokiem pełnym współczucia i niewinności, a potem pokręciła głową. – Można tam wejść schodami z obu skrzydeł – wyjaśniła. – Sam się przekonaj. Na końcu podestu są drzwi, a za nimi wąska klatka schodowa. Drzwi nigdy nie są zamknięte. Dach jest płaski i całkowicie bezpieczny, jeśli nie podchodzi się do krawędzi. Jedyne miejsce, gdzie chłopcy i dziewczęta mogą się spotykać tak, żeby nikt o tym nie wiedział. – Uśmiechnęła się lubieżnie. – Bywa ciekawie. Od razu poczułem mrowienie w lędźwiach. Jakbym miał w spodniach ruchliwego robaka. Już dawno temu nauczyłem się masturbować, ale nigdy nie całowałem dziewczyny. A spojrzenie Catherine i wyraz jej oczu nie pozostawiały żadnej wątpliwości. Następnego dnia z trudem panowałem nad podnieceniem. Lekcje ślimaczyły się denerwująco i na ostatnich nie byłem w stanie zapamiętać ani jednej rzeczy, której nas uczono. Nikt też nie objadał się podczas kolacji, żeby zachować apetyt na ucztę o północy. Oczywiście, nie wszyscy mieli brać w niej udział. Niektórzy byli zbyt młodzi, a inni za bardzo się bali. Mnie nic by nie powstrzymało, a Peter nie znał czegoś takiego jak strach. Było nas mniej więcej dziesięciu, kiedy tuż przed północą przekradliśmy się z sali sypialnej na podest. Prowadził nas Alex Curry. Nie wiem, jakim cudem, ale zdołał gdzieś wykombinować ze dwadzieścia butelek piwa, które rozdzielił między wszystkich przed wyprawą na dach. Nigdy nie zapomnę tego uczucia, które mi towarzyszyło, gdy wyłoniliśmy się z ciemności wąskiej klatki schodowej na otwartą przestrzeń dachu, po którego smołowanej powierzchni rozlewał się blask księżyca. Przypominało to ucieczkę. Nawet moje samotne wyprawy nie mogły się z tym równać. Chciałem zwrócić twarz ku niebu i krzyknąć głośno. Ale, oczywiście, nie zrobiłem tego. Spotkaliśmy się wszyscy pośrodku, za wielkim zegarem, obok ogromnego lufcika, który oświetlał najwyższe piętro. Dziewczyny przyniosły jedzenie, chłopcy mieli piwo; usiedliśmy w nierównym kręgu, a potem jedliśmy ser, ciasto i herbatniki, zanurzając od czasu do czasu palce w słoikach z dżemem. Na początku rozmawialiśmy cichutko, szeptem, ale w miarę jak krążyły butelki z piwem, zaczęliśmy zachowywać się z coraz większą śmiałością i nieostrożnością. Po raz pierwszy w życiu piłem alkohol i podobał mi się animusz, jaki czerpałem z tego ciepłego, gorzkiego napoju, który pienił się na języku i tłumił wszelkie zahamowania. Nie wiem, jak to się stało, ale w pewnym momencie zauważyłem, że siedzę koło Catherine. Dotykaliśmy się ramionami, nogi mieliśmy podciągnięte. Czułem przez jej sweter ciepło, którym emanowała, i zdawało mi się, że mógłbym wdychać jej zapach przez całą wieczność. Nie mam pojęcia, co to była za woń. Choć delikatna, zawsze jej towarzyszyła. Przypuszczam, że były to jakieś perfumy albo mydło, którego używała. Może coś, co przysłała jej ciotka. Zawsze było podniecające. Szumiało mi już w głowie od piwa i czułem w sobie odwagę, o jaką się nigdy nie posądzałem. Objąłem ją, a ona się o mnie oparła. – Co się stało z twoimi rodzicami? – spytałem. Było to pytanie, które rzadko zadawaliśmy. Nigdy nie zachęcano nas do sięgania w przeszłość. Catherine długo zwlekała z odpowiedzią.

– Moja mama umarła. – A tata? – Znalazł sobie kogoś, i to bardzo szybko. Kobietę, która dałaby mu potomstwo, jak przystało na dobrą katoliczkę. Kiedy mama mnie rodziła, pojawiły się komplikacje i potem już nie mogła mieć dzieci. Byłem zaskoczony. – Nie rozumiem. Dlaczego nie zostałaś w domu? – Tamta kobieta mnie nie chciała. Dosłyszałem ból w jej głosie. I odczułem go. Stracić rodziców, którzy umarli, to jedno, ale być odrzuconym i niechcianym to coś zupełnie innego. Zwłaszcza odrzuconym przez własnego ojca. Spojrzałem na nią ukradkiem i byłem zszokowany, dostrzegając łzy, które płynęły w świetle księżyca po jej policzkach. Mała, twarda Catherine. Podniecenie, które wcześniej odczuwałem, zniknęło bez śladu i teraz chciałem ją tylko przytulić i pocieszyć, żeby wiedziała, że komuś na niej zależy. W tym momencie zauważyłem, że po drugiej stronie lufcika doszło do jakiegoś zamieszania. Ktoś zabrał Peterowi butelkę piwa, jeszcze nieotwartą, i kilku chłopców rzucało ją sobie; drażnili się z nim i go prowokowali, by biegał szaleńczo tam i z powrotem, próbując ją złapać. Wydawało się, że prowodyrem jest Alex Curry; kpił sobie, zachęcając pozostałych. Wszyscy wiedzieli, że Peter jest nierozgarnięty; jeśli nie stawałem w jego obronie, stanowił łatwy cel ataków. Oczywiście, nie mogłem się równać fizycznie z Alexem Currym, ale byłem na tyle bystry, by postawić się każdemu, kiedy chodziło o Petera. Obiecałem matce, że będę się nim opiekował, i zamierzałem dotrzymać słowa. Od razu wstałem. – Hej! – niemal wrzasnąłem i wszyscy natychmiast umilkli. Butelka przestała krążyć z rąk do rąk, w nieruchomym nocnym powietrzu odezwało się kilka głosów, które próbowały mnie uciszyć. – Skończcie z tym, kurwa – powiedziałem, próbując sprawiać wrażenie odważniejszego niż w rzeczywistości. – A kto mi zabroni? Ty i armia? – odrzekł Alex. – Nie potrzebuję armii, żeby skopać ci tyłek, Curry. Wiem, kto komu skopałby tyłek tamtej nocy, gdyby nie nagła interwencja losu. Nim Curry zdążył odpowiedzieć, Peter rzucił się na niego, żeby zabrać mu swoje piwo, i butelka poleciała w powietrze, wytrącona z rąk większego chłopaka. Cisza nocna została gwałtownie zakłócona, kiedy butelka przebiła szybę świetlika, a potem spadała przez chwilę, podczas której trwaliśmy w bezruchu, po czym eksplodowała w fontannie szkła i piany w holu na dole. W ślad za nią poleciały kolejne kawałki szkła. Przypominało to wybuch bomby. – Święta Mario, Matko Boża – usłyszałem szept Catherine i wtedy wszyscy zerwali się z miejsc i zaczęli biegać; wyglądało to tak, jakby po dachu miotały się w panice cienie, to tu, to tam, pozostawiając w pośpiechu i przypływie strachu jedzenie i piwo. W ciemności klatki schodowej tłoczyły się ciała, przepychając się i potrącając nawzajem, by dotrzeć jak najszybciej na podest. Niczym szczury wpadliśmy w drzwi sypialni i rozbiegliśmy się w stronę swoich łóżek. Zanim otworzyły się drzwi i rozbłysło światło, każdy leżał zwinięty pod kołdrą, udając głęboki sen. Pan Anderson nie dał się oczywiście oszukać. Stał niemal fioletowy na twarzy, czarne oczy płonęły gniewem. Głos jednak miał spokojny i opanowany, a przez to groźniejszy.

Minęła dobra chwila, zanim przemówił. Czekał, aż twarze udające zaspanie wynurzą się spod koców, głowy uniosą się nad poduszkami, ręce wesprą na łokciach. – Wiem, naturalnie, że nie wszyscy jesteście w to zamieszani, więc apeluję właśnie do tych, żeby się odezwali, chyba że chcecie ponieść karę tak jak inni. U jego boku pojawił się woźny, wciąż w koszuli nocnej i kapciach, z włosami w nieładzie. Z całej kadry on jeden traktował dzieci po ludzku. Tej nocy jednak jego twarz była chorobliwie blada, w piwnych i niespokojnych oczach malowała się trwoga. Zaczął szeptać coś do ucha panu Andersonowi, gdy ten nachylił się do niego, ale słowa padały zbyt szybko i zbyt cicho, byśmy mogli cokolwiek zrozumieć. Pan Anderson skinął głową i gdy woźny się wycofał, oznajmił: – Jedzenie i alkohol na dachu. Bezrozumni chłopcy! Prosta droga do klęski. No dalej! Niech podniosą ręce ci, którzy nie brali w tym udziału. Skrzyżował ramiona i czekał. Po krótkiej chwili w górę wysunęły się pełne wahania dłonie, identyfikując siłą rzeczy tych, którzy byli winni. Pan Anderson pokręcił posępnie głową. – A kto dostarczył alkohol? Tym razem odpowiedziało mu głuche milczenie. – No dalej! – Jego głos przypominał teraz huk. – Jeśli nie chcecie wszyscy ponieść tej samej kary, to niech niewinni wskażą winnych. Tommy Jack, jeden z młodszych w sierocińcu, oznajmił: – To był Alex Curry, proszę pana. Zrobiło się cicho jak makiem zasiał. Pan Anderson skierował wzrok na buntowniczego Alexa, który siedział na łóżku, opierając łokcie na kolanach. – I co zrobisz, Anderson? Przyłożysz mi pasem? Tylko spróbuj, kurwa. Wargi Andersona wykrzywił nieznaczny, wredny uśmiech. – Sam zobaczysz – rzucił tylko. Potem zwrócił się do małego Tommy’ego, a w jego głosie pojawiła się pogardliwa nuta. – Nie lubię chłopców, którzy donoszą na kolegów. Jestem pewien, że dostaniesz nauczkę, zanim ta noc dobiegnie końca. Zgasił światło i zamknął za sobą drzwi. Nastąpiła długa chwila ciszy, którą przerwał w końcu zatrwożony głos Tommy’ego: – Nie chciałem, słowo daję. – Ty mały zasrańcu – odwarknął Alex. Pan Anderson nie mylił się. Mały Tommy dowiedział się tej nocy, i to w wyjątkowo brutalny sposób, że donoszenie na kolegów nie jest rzeczą właściwą. I większość spośród tych – jeśli nie wszyscy – którzy podnieśli ręce, dostała podobną nauczkę. My, pozostali, mogliśmy tylko oczekiwać z lękiem tego, co szykował nam rano pan Anderson. ••• Ku naszemu zdumieniu nic się nie wydarzyło. Podczas śniadania wyczuwało się napięcie – w jadalni panowała dziwna cisza; można było odnieść wrażenie, że zarówno uczniowie, jak i personel boją się odezwać. Kiedy szliśmy do szkoły, maszerując parami w stronę wioski, niepokój trochę ustąpił. Pod koniec dnia niemal zapomnieliśmy o całej sprawie. Wróciliśmy jak zawsze i wszystko wydawało się po staremu, tyle że nie było już Alexa Curry’ego. Opuścił sierociniec na zawsze. Potem udaliśmy się do swojej sali. Właśnie wtedy uświadomiliśmy sobie, że worki z naszymi rzeczami, leżące dotąd w nogach łóżka, zniknęły. Co do jednego. Ogarnęła mnie panika. W worku trzymałem pierścień matki. Wściekły i oburzony

zbiegłem po schodach i wpadłem na woźnego. – Gdzie nasze rzeczy?! – krzyknąłem. – Co z nimi zrobił? Jego twarz miała barwę popiołu, skóra wokół oczu, które zdradzały niepokój i wyrzuty sumienia, była niemal zielona. – Nigdy jeszcze nie widziałem, żeby tak się zachowywał, Johnny – powiedział. – Kiedy poszliście do szkoły, wypadł ze swojego mieszkania jak opętany. Obszedł sale i zebrał wszystkie worki. Ja i inni musieliśmy mu pomagać. – Słowa wylatywały mu z ust jak jabłka wysypujące się z kosza. – Mieliśmy je zanieść do piwnicy, a potem kazał mi otworzyć drzwiczki pieca i wrzucał worki do ognia. Jeden worek po drugim. Poczułem, jak zaślepia mnie gniew. Wszystko, co pozostało mi po matce, przepadło. Jej pierścień ze splecionymi wężami. Utracony na zawsze. I album Petera z obrazkami. Wszelkie więzy z przeszłością zerwane na wieczność. Spalone w akcie żałosnej zemsty pana Andersona. Gdybym mógł, zabiłbym wtedy tego człowieka. Bez cienia żalu.

ROZDZIAŁ 12 Fin czuł się trochę nieswojo i dziwnie, znów przebywając w tym domu, tak pełnym wspomnień z dzieciństwa. W domu, w którym pan Macinnes udzielał im korepetycji, jemu i Artairowi. Tam, gdzie bawili się jako mali chłopcy, najlepsi przyjaciele od wczesnych lat. W domu wypełnionym mrocznymi sekretami, które obaj na mocy milczącego porozumienia zachowywali wyłącznie dla siebie. Dla Marsaili był to po prostu dom, gdzie mieszkała. Gdzie spędziła dwadzieścia niewdzięcznych lat związana z człowiekiem, którego nie kochała, opiekując się jego kaleką matką, wychowując syna. Kiedy wrócili ze Stornoway, zaprosiła Fina na posiłek, a on zgodził się z zadowoleniem, dzięki czemu nie musiał ograniczać się do zupy z puszki, którą zamierzał podgrzać na swoim małym turystycznym prymusie. Choć na dworze wciąż było jasno, niska ciemna chmura przyniosła przedwczesny kres dnia. W oknach i drzwiach gwizdał zawzięcie wiatr, ciskając w szyby bezlitosne strugi deszczu, zaganiając dym z kominka do salonu i napełniając dom gryzącą wonią torfu. Marsaili przygotowała posiłek w milczeniu; jak Fin się domyślał, przepełniało ją poczucie winy wywołane świadomością, że zostawiła ojca w obcym łóżku – w miejscu, gdzie nie znał nikogo. – Dobrze sobie z nim radzisz – odezwała się nagle, wciąż obrócona do niego plecami. Skupiała uwagę na garnku. Fin siedział przy stole ze szklanką piwa. – Co masz na myśli? – Z moim tatą. Jakbyś miał doświadczenie w postępowaniu z ludźmi cierpiącymi na demencję. Fin napił się. – Matka Mony cierpiała na wczesnego alzheimera. Powolny przebieg. Z początku nie wyglądało to najgorzej. Potem jednak upadła i złamała sobie biodro. Umieścili ją w Szpitalu Wiktorii w Glasgow i położyli na oddziale geriatrycznym. Marsaili zmarszczyła nos. – Mogę się założyć, że nie była to dla niej frajda. – Koszmar. – Dosłyszała w jego głosie ostry ton i się odwróciła. – Jak z Dickensa. Śmierdziało gównem i moczem, ludzie krzyczeli w nocy. Personel siadał sobie na jej łóżku i oglądał opery mydlane w telewizji, za którą płaciła z własnej kieszeni. Nikt sobie nie zawracał głowy opróżnianiem jej basenu. – Boże! – Na twarzy Marsaili malowało się przerażenie. – Nie mogliśmy jej tam zostawić. Więc poszliśmy tam jednego wieczoru z torbą, spakowaliśmy jej rzeczy i zabraliśmy ją z powrotem do domu. Opłaciłem prywatną pielęgniarkę, która została z nami pół roku. – Znów napił się piwa, zanurzony we wspomnieniach. – Nauczyłem się, jak postępować z matką Mony. Ignorować absurdy i nigdy się nie spierać. Rozumieć, że gniew wynika z frustracji, a upartość to skutek zapominania. – Pokręcił głową. – Jej pamięć krótkotrwała praktycznie nie zanikła. Potrafiła za to przypominać sobie różne rzeczy z dzieciństwa, i to z wyjątkową klarownością. Godzinami rozmawialiśmy o przeszłości. Lubiłem tę kobietę. Marsaili myślała o czymś przez chwilę. – Dlaczego rozstaliście się z Moną? – Natychmiast pospieszyła z uściśleniem, w razie

gdyby pytanie wydało się zbyt bezpośrednie. – Tylko z powodu wypadku? Fin pokręcił głową. – To był punkt zwrotny… po latach życia w wygodnym kłamstwie. Gdyby nie Robbie, już dawno temu byśmy się rozeszli. Łączyła nas przyjaźń i nie mogę powiedzieć, że byłem nieszczęśliwy, ale tak naprawdę nigdy jej nie kochałem. – Więc dlaczego się z nią ożeniłeś? Spojrzał jej w oczy i zastanawiał się nad odpowiedzią, zmuszając się do konfrontacji z prawdą, być może po raz pierwszy. – Pewnie dlatego, że ty wyszłaś za Artaira. Odpowiedziała mu spojrzeniem, a dzieląca ich odległość kilku kroków była jak wszystkie te zmarnowane lata, którym pozwolili umknąć. Znowu odwróciła się w stronę kuchenki, jakby nie chciała zmierzyć się z tą myślą. – Nie możesz mnie za to winić. To ty zmusiłeś mnie do odejścia. Otworzyły się nagle drzwi i wraz z Fionnlaghiem do wnętrza domu wtargnęły deszcz i wiatr. Chłopak wszedł szybko do środka i stanął – zaróżowiony na twarzy i ociekający wodą; kurtkę miał przemoczoną, gumowce oblepione błotem. Wydawał się zdziwiony widokiem Fina siedzącego przy stole. – Zdejmij to z siebie – powiedziała Marsaili. – Jedzenie prawie gotowe. Ściągnął buty, powiesił kurtkę i wziął z lodówki butelkę piwa. – Więc co się dzieje z dziadkiem? Marsaili odgarnęła włosy z twarzy i podała trzy porcje chilli z mięsem i ryżem. – Twoja babcia nie będzie się już nim zajmować. Dziadek jest w domu opieki w Dun Eisdean i zostanie tam, dopóki nie zdecyduję, co z nim zrobić. Fionnlagh zaczął jeść. – Dlaczego nie przywiozłaś go do nas? Marsaili zerknęła przelotnie na Fina, a on dostrzegł w jej oczach cień winy. – Bo on potrzebuje teraz fachowej opieki, Fionnlagh – wyjaśnił. – W sensie fizycznym i psychicznym. Fionnlagh nie odrywał jednak wzroku od matki. – Zajmowałaś się matką Artaira dostatecznie długo. A nie była nawet twoją krewną. Marsaili wylała żal minionych dwudziestu lat na syna. – Tak, no cóż, może chciałbyś zmieniać mu pościel, ilekroć ją zabrudzi, i szukać go za każdym razem, gdy się zgubi. Może chciałbyś karmić go przy każdym posiłku i być przy nim, kiedy jest zdezorientowany albo czegoś zapomniał. Fionnlagh nie odpowiedział, wzruszył tylko nieznacznie ramionami i jadł dalej. – Pojawiły się komplikacje, Fionnlagh – oznajmił Fin. – Tak? – Chłopak ledwie na niego spojrzał. – Kilka dni temu wykopano ciało z torfowiska niedaleko Siader. To był młody człowiek, mniej więcej w twoim wieku. O ile wiadomo, leżał w ziemi od końca lat pięćdziesiątych. Fionnlagh znieruchomiał z widelcem w powietrzu. – I? – Został zamordowany. Widelec znów znalazł się na talerzu. – Co to ma wspólnego z nami? – Ten człowiek był prawdopodobnie spokrewniony z twoim dziadkiem. Co oznacza, że był też spokrewniony z tobą i twoją matką.

Fionnlagh zmarszczył czoło. – Jak to ustalili? – DNA – wyjaśniła krótko Marsaili. Syn patrzył na nią przez chwilę tępym wzrokiem, dopóki nie zrozumiał. – Te próbki, które pobrali od nas w zeszłym roku… Skinęła głową. – Cholera, wiedziałem! Powinno się je zniszczyć. Nie zgodziłem się, żeby moje DNA przechowywano w bazie danych. Podpisałem formularz. – Tak jak wszyscy inni – przyznał Fin. – Z wyjątkiem twojego dziadka, jak się okazuje. Prawdopodobnie nie zrozumiał, o co chodzi. – Więc zamieścili jego dane w komputerze, jak jakiegoś przestępcy? – Jeśli nie masz nic do ukrycia, to czego się możesz obawiać? – spytała Marsaili. – To naruszenie prywatności, mamo. Nikt nie wie, kto ma dostęp do tych informacji i co z nimi zrobi. – To świetny argument – powiedział Fin. – Ale w tej chwili nie o to tak naprawdę chodzi. – Więc o co? – O to, kim był ten zamordowany człowiek i jakie pokrewieństwo łączyło go z twoim dziadkiem. Fionnlagh popatrzył na matkę. – No cóż, to pewnie jakiś kuzyn czy ktoś w tym rodzaju. Pokręciła głową. – O nikim takim nie wiemy, Fionnlagh. – Więc musi chodzić o kogoś, o kim nie wiesz. – Najwidoczniej – odparła, wzruszając ramionami. – No dobrze, ten facet był spokrewniony z dziadkiem. I co z tego? – No cóż, z punktu widzenia policji najprawdopodobniej zabił go Tormod. Przy stole zapadła cisza. Marsaili spojrzała na Fina. Po raz pierwszy usłyszała coś takiego. – Naprawdę? Fin skinął z wolna głową. – Kiedy na wyspie zjawi się funkcjonariusz nadzorujący śledztwo, twój ojciec będzie pierwszym podejrzanym na liście z jednym nazwiskiem. – Pociągnął piwa. – Więc spróbujmy lepiej ustalić, kim był ten martwy człowiek. Fionnlagh zgarnął resztę jedzenia z talerza. – No cóż, możecie się tym zająć. Mam inne sprawy na głowie. Poszedł po swoją kurtkę i zaczął wciągać buty, z których spadały na terakotę grudki zaschniętego błota. – Dokąd idziesz? – spytała Marsaili. Na jej twarzy widać było troskę. – Spotkać się z Donną. Umówiliśmy się w Crobost Social. – Och, więc ojciec pozwala jej jednak wychodzić wieczorem? – W tonie Marsaili wyczuwało się ironię. – Nie zaczynaj, mamo. – Gdyby ta dziewczyna miała choć trochę ikry, to powiedziałaby ojcu, żeby poszedł do diabła. Mówiłam ci sto razy, że możecie tu zostać. Ty, Donna i dziecko. – Nie wiesz, jaki jest jej ojciec. – Chłopak niemal wypluł z siebie te słowa. – Myślę, że wiem doskonale, Fionnlagh. Dorastaliśmy razem, pamiętasz? Zerknęła na Fina. – Tak, ale wtedy nie miał jeszcze w sobie Boga, prawda? Wiesz, jacy oni są, mamo, kiedy

dopada ich curam. Ci nowo narodzeni. Nie ma z nimi żadnej dyskusji. Dlaczego mieliby słuchać ciebie albo mnie, skoro Bóg już do nich przemówił? Fin poczuł dziwny dreszcz. Jakby słyszał samego siebie. Od czasu śmierci rodziców przed tak wieloma laty jego życie było bezustanną walką między wiarą a gniewem. Gdyby wierzył, mógłby odczuwać jedynie gniew na Boga, który był odpowiedzialny za wypadek. Więc łatwiej było nie wierzyć, a do tego miał niewiele cierpliwości dla tych, którzy wierzyli. – Czas, żebyś mu się przeciwstawił – powiedziała Marsaili. W jej głosie wyczuwało się zmęczenie, brak przekonania, który według Fina dowodził jednego: nie wierzyła, że syn kiedykolwiek stanie do konfrontacji z Donaldem Murrayem. Fionnlagh też to dosłyszał i zareagował defensywnie. – I co miałbym mu powiedzieć? Jakie to wspaniałe perspektywy mnie czekają? Jaką przyszłość mogę zapewnić jego córce i wnuczce? – Odwrócił się w stronę drzwi, a jego ostatnie słowa zagubiły się niemal w porywach wiatru. – Daj mi spokój, do cholery! – wykrzyczał i trzasnął drzwiami. Marsaili zaczerwieniła się zażenowana. – Przepraszam. – Nie przepraszaj – odrzekł Fin. – To tylko chłopak, który jest zbyt wcześnie zmuszony zmierzyć się z odpowiedzialnością ponad jego siły. Powinien skończyć szkołę i iść na uniwersytet. Może potem uda mu się zapewnić im jakąś przyszłość. Marsaili pokręciła głową. – Nie zrobi tego. Boi się, że je utraci. Chce odejść ze szkoły z końcem semestru i dostać pracę. Pokazać Donaldowi Murrayowi, że traktuje swoje obowiązki poważnie. – Odrzucając jedyną szansę w życiu? Na pewno nie chce skończyć jak Artair. W oczach Marsaili zapalił się na chwilę płomień żalu, ale się nie odezwała. – Jedno jest pewne – rzucił szybko Fin. – Donald Murray nie będzie go szanował, jeśli tak się stanie. Marsaili posprzątała ze stołu. – To miłe, że pojawiasz się po tak długim czasie i mówisz nam, co powinniśmy robić ze swoim życiem. – Postawiła talerze na szafce, tak że aż brzdęknęły, oparła się o nią dłońmi i spuściła głowę. – Mam tego dosyć, Fin. Dosyć wszystkiego. Donalda Murraya i jego świętoszkowatego terroru. Tego, że Fionnlagh jest pozbawiony kręgosłupa. Oszukiwania samej siebie, że studia zapewnią mi jakąś przyszłość, z której i tak prawdopodobnie nic nie wyjdzie. – Odetchnęła z wysiłkiem i znów się wyprostowała. – A teraz jeszcze to. – Odwróciła się ponownie do Fina, a on zauważył, że z trudem nad sobą panuje. – Co mam zrobić w sprawie ojca? To byłoby proste – wstać, wziąć ją w ramiona i powiedzieć jej, że wszystko będzie dobrze. Ale wiedział, że to nieprawda. I udawanie, że będzie dobrze, nie miało najmniejszego sensu. – Chodź tu, usiądź i powiedz mi, co o nim wiesz. Odsunęła się znużona od szafki i usiadła ciężko na krześle. Na jej twarzy malowało się napięcie wywołane zmęczeniem, skóra w ostrym blasku światła elektrycznego wydawała się blada i ściągnięta. Ale on wciąż dostrzegał w niej tamtą małą dziewczynkę, która przykuła jego uwagę tyle lat temu. Małą dziewczynkę z blond warkoczykami, która siedziała obok niego pierwszego dnia w szkole i tłumaczyła mu wszystko, bo z jakiegoś powodu, którego kompletnie nie pojmował, rodzice posłali go do szkoły, choć mówił tylko po gaelicku. Wyciągnął rękę ponad stołem i odgarnął jej włosy tak, aby nie zasłaniały jej niebieskich oczu. Uniosła dłoń, żeby go dotknąć – przelotny moment wspomnień, tego wszystkiego, co było niegdyś, tak dawno temu. Potem opuściła rękę na stół.

– Tata przybył tu z wyspy Harris, kiedy miał kilkanaście lat. Osiemnaście albo dziewiętnaście, jak sądzę. Dostał pracę pomocnika w Mealanais. – Wstała, żeby wziąć opróżnioną do połowy butelkę czerwonego wina z szafki kuchennej, i nalała sobie kieliszek. Spojrzała pytająco na Fina, ale ten pokręcił głową. – Krótko potem poznał moją mamę. Jej ojciec był wtedy latarnikiem na przylądku Butt i tam właśnie mieszkali. Tata co wieczór po pracy chodził do latarni, żeby zobaczyć się z mamą, choćby na kilka minut, a potem wracał. – Napiła się wina. – To musiała być miłość. Fin uśmiechnął się. – Fakt. – Chodzili na wszystkie potańcówki w Crobost Social. I na sąsiedzkie imprezy. Byli ze sobą już ze cztery lata, kiedy zmarł farmer w Mealanais i pojawiła się szansa dzierżawy. Tata się zgłosił, a władze lokalne wyraziły zgodę. Pod warunkiem że się ożeni. – Sytuacja sprzyjająca oświadczynom. Marsaili uśmiechnęła się wbrew sobie. – Mama była chyba zadowolona, że coś go w końcu do tego zmusiło. Pobrali się w kościele w Crobost, ślubu udzielił im ojciec Donalda Murraya, a potem przez nie wiadomo ile lat ledwie wiązali koniec z końcem, uprawiając ziemię i wychowując mnie i moją siostrę. Odkąd pamiętam, ojciec nigdy nie opuścił wyspy. To wszystko, co wiem. Fin dopił piwo. – Jutro wybierzemy się do twojej mamy i porozmawiamy z nią. Podejrzewam, że ma na temat ojca więcej informacji niż ty. Marsaili dolała sobie wina. – Nie chciałabym cię odciągać od pracy. – Jakiej pracy? – Odnawiasz dom rodziców. Jego uśmiech był zabarwiony smutkiem. – Stał opuszczony przez trzydzieści lat. Może jeszcze trochę poczekać.

ROZDZIAŁ 13 Widzę wąską żółtą smugę światła pod drzwiami. Od czasu do czasu ktoś przechodzi korytarzem, a jego cień podąża wzdłuż tego światła z jednego końca na drugi. Uświadamiam sobie, że nie słyszę kroków. Może noszą buty z gumowymi podeszwami, żeby człowiek nie wiedział, że się zbliżają. Nie jak pan Anderson w tych swoich butach z krokodylej skóry, które stukały. Chciał, żeby człowiek wiedział. Żeby się bał. I baliśmy się. Teraz się jednak nie boję. Całe życie na to czekałem. Na ucieczkę. Od tych wszystkich ludzi, którzy pragną mnie trzymać tam, gdzie nie chcę być. No cóż, pieprzyć ich! Ha! Poczułem się lepiej, kiedy to powiedziałem. No, w każdym razie pomyślałem. – Pieprzyć ich – mówię w ciemności szeptem. Wypowiedziane słowa brzmią w moich uszach tak głośno, że aż siadam wyprostowany. Jeśli teraz ktoś wejdzie, koniec gry. Zobaczy moją czapkę i płaszcz, zauważy też spakowaną torbę w nogach łóżka. Zawoła prawdopodobnie pana Andersona, a ten spuści mi porządne lanie. Chciałbym, żeby się pospieszyli i zgasili światła. Rano powinno mnie już tu dawno nie być. Mam nadzieję, że inni nie zapomnieli. ••• Nie wiem, ile czasu upłynęło. Zasnąłem? Pod drzwiami nie widać już światła. Nasłuchuję bardzo długo i nic do mnie nie dociera. Biorę więc torbę z łóżka i otwieram powoli drzwi. Cholera! Trzeba było się wysikać. Za późno. Nieważne. Nie ma czasu do stracenia. Stary Eachan mieszka obok. Widziałem go wcześniej w jadalni. I od razu go zapamiętałem. Przewodził śpiewom w kościele. Gaelickie psalmy. Kochałem te dźwięki. Tak inne niż katolickie chóry mojego dzieciństwa. Bardziej przypominające plemienny monotonny śpiew. Pierwotny. Otwieram drzwi i wchodzę do środka. I od razu słyszę, jak chrapie. Zamykam za sobą drzwi i zapalam światło. Na komodzie stoi duża brązowa torba podróżna, a Eachan leży zwinięty w kłębek pod kołdrą. Śpi. Chcę wypowiedzieć szeptem jego imię, ale jakoś nie mogę go sobie przypomnieć. Do diabła, jak on się nazywa? Wciąż słyszę, jak wyśpiewuje te psalmy. Czysty mocny głos, pełen pewności i wiary. Potrząsam go za ramię i gdy przewraca się na bok, ściągam z niego kołdrę. Dobrze. Jest ubrany, gotów do drogi. Może po prostu zmęczył się czekaniem. – Eachan – słyszę samego siebie. Właśnie. Tak ma na imię. – No dalej, człowieku. Czas się zbierać. Wydaje się zmieszany. – Co się dzieje? – pyta. – Uciekamy. – Naprawdę? – Tak, oczywiście. Rozmawialiśmy o tym. Nie pamiętasz? Ubrałeś się, człowieku. Eachan siada i patrzy po sobie. – Rzeczywiście. – Spuszcza nogi na podłogę, a jego buty zostawiają smugi brudu na prześcieradle. – Dokąd idziemy? – Byle dalej od The Dean. – A co to takiego? – Cicho. Pan Anderson może nas usłyszeć. Biorę go pod ramię i prowadzę do drzwi, potem otwieram je i wyglądam w ciemność. – Czekaj. Moja torba. – Eachan bierze torbę podróżną z komody, a ja gaszę światło,

potem wymykamy się na korytarz. Na drugim końcu widzę blask docierający z kuchni i cienie poruszające się w świetle, które pada na korytarz. Zastanawiam się, czy jeden z chłopców się nie wygadał. Jeśli tak, to jesteśmy załatwieni. W pułapce. Czuję, jak stary Eachan trzyma mnie za płaszcz, kiedy tam podchodzimy, starając się nie robić hałasu. Słyszę głosy. Męskie głosy. Staję odważnie w drzwiach, żeby ich zaskoczyć. Ktoś mi to kiedyś powiedział. Zaskoczenie jest najlepszą bronią wobec liczniejszego przeciwnika. Ale jest ich tylko dwóch. Dwaj ramole, którzy krążą w kółko, w płaszczach i kapeluszach; spakowane torby leżą na kontuarze. Jeden z nich wydaje się znajomy. Jest bardzo niespokojny i patrzy na mnie wściekłym wzrokiem. – Spóźniłeś się! Skąd wie, że się spóźniłem? – Powiedziałeś: jak tylko pogaszą światła. Czekamy tu od wieków. – Uciekamy – mówię. Jest poirytowany. – Wiem. Spóźniłeś się. Drugi kiwa tylko głową, oczy ma szeroko otwarte, jak królik w świetle reflektorów samochodowych. Nie mam pojęcia, kto to taki. Ktoś popycha mnie teraz od tyłu. To Eachan. Czego chce? – Pospiesz się, pospiesz – rzuca. – Ja? – Tak, ty – mówi ten pierwszy. – Twój pomysł. Masz to zrobić. Ten milczący kiwa tylko głową, raz za razem. Rozglądam się i zastanawiam, czego ode mnie chcą. Co my tu robimy? Potem dostrzegam okno. Ucieczka! Teraz sobie przypominam. Okno wychodzi na tyły budynku. Wystarczy pokonać mur i torfowisko. Nigdy nas nie złapią. Popędzimy jak wiatr. Przez asfalt ku drzewom. – Dalej, pomóżcie mi – proszę i podciągam krzesło do zlewu. – Ktoś będzie musiał mi podać torbę. Jest w niej pierścień mojej matki. Dała mi go na przechowanie. Eachan i ten kiwający głową przytrzymują mnie, kiedy wchodzę na krzesło i staję na zlewie. Teraz mogę dosięgnąć zapadki. Ale nie chce się poruszyć, do diabła! Bez względu na to, jak mocno ciągnę. Widzę, że moje palce robią się białe. Nagle na korytarzu rozbłyskuje światło. Słyszę kroki i głosy. Czuję w piersi narastającą panikę. Ktoś na nas doniósł. O Boże! Za oknem jest ciemno, kiedy obracam się ku niemu. Widzę, że po szkle wciąż ścieka deszcz. Wolność po drugiej stronie. Zaczynam walić pięściami w szybę. Widzę, jak drży przy każdym uderzeniu. Ktoś krzyczy: – Zatrzymajcie go! Na litość boską, zatrzymajcie go! W końcu szkło pęka. Ostre odłamki. Wreszcie. Czuję w dłoniach ból i widzę ściekającą krew. Wiatr i deszcz uderzają mnie gwałtownie w twarz; omal się nie przewracam. Krzyk jakiejś kobiety. Lecz ja widzę tylko krew. Plami piasek. Fosforyzująca spieniona woda przybiera w blasku księżyca szkarłatną barwę.

ROZDZIAŁ 14 Fin minął Crobost Social Club i znajdujące się nieco dalej boisko piłkarskie. Gdzieniegdzie, w Five Penny i Eoropaidh, na wzgórza wspinały się niewielkie skupiska domostw, zwrócone frontem ku południowemu wschodowi, by stawić czoło uporczywym wiatrom wiosny i lata; inne przycupnęły wzdłuż grzbietu, tyłem do arktycznych powiewów zimy. Na całym wybrzeżu morze ssało, pieniło się i pomrukiwało, niezmordowane legiony białych koni bez jeźdźców, uderzające o upartą skałę nieustępliwych czarnych klifów. Tu i tam przez zasłonę deszczowego nieba przedzierał się blask słońca, jego chaotycznie rozrzucone łaty ścigały się po płaszczyźnie machairu, gdzie nagrobki ustawione w miękkiej piaszczystej glebie znaczyły przemijanie pokoleń. Kawałek dalej, na północ, widać było wyraźnie górną część latarni morskiej na przylądku Butt. Fin podejrzewał, że matka Marsaili, będąc w podeszłym wieku, ulegała jakiemuś pierwotnemu instynktowi, który pozwalał jej wracać do czasów dzieciństwa. Wspominała niespodziewane słoneczne dni albo gwałtowne sztormy, najdziksze ataki morza rozbijającego się o skały pod latarnią, która była jej domem. Z okna kuchni na tyłach nowoczesnego parterowego domu, który Macdonaldowie wybrali na swoją emerycką siedzibę, mogła widzieć dokładnie inne domy, w których niegdyś mieszkała – biały i żółty – czerwonobrązową ceglaną wieżę, która przetrwała niezliczone bezlitosne pory roku, by ostrzegać ludzi na morzu o niewidocznych niebezpieczeństwach. Fin spoglądał przez to okno, kiedy pani Macdonald szykowała im herbatę, i zobaczył niepełną tęczę, odcinającą się wyraźnie od nawałnicy czarnych chmur za cyplem przylądka, i blask słoneczny, polerujący wzburzoną powierzchnię morza; z tej odległości przypominała powgniataną miedzianą płaszczyznę. Kopiec torfu na niewielkim płachetku ogródka był znacznie uszczuplony i Fin się zastanawiał, kto dobywa teraz dla nich życiodajną darń. Prawie nie słuchał niezbornej paplaniny starszej pani. Była wyraźnie podekscytowana jego wizytą. Tyle lat upłynęło od ostatniego razu, jak powiedziała. W chwili gdy wszedł do domu, uderzyła go woń róż, która zawsze towarzyszyła matce Marsaili. Przywołała falę wspomnień. Domową lemoniadę w ciemnej kuchni z kamienną podłogą. Zabawy, którym oddawał się z Marsaili pośród bel siana w stodole. Miękki angielski akcent, obcy wówczas jego uchu i niezmieniony teraz, nawet po tych wszystkich latach. – Potrzebujemy paru informacji o tacie – usłyszał głos Marsaili. – Chodzi o dokumentację dla domu opieki. – Ustalili wcześniej, że będzie lepiej, jeśli chwilowo ukryją przed nią prawdę. – Chciałabym też wziąć kilka albumów ze zdjęciami, żeby je obejrzał. Mówi się, że fotografie pomagają ożywić pamięć. Pani Macdonald była niezwykle zadowolona, mogąc grzebać w rodzinnych zdjęciach, i chciała przejrzeć z nimi albumy. Tak rzadko mieli teraz okazję gościć kogokolwiek; mówiła w liczbie mnogiej, jakby nigdy nie wykluczyła Tormoda ze swego życia. Rodzaj podświadomego zaprzeczenia. Albo zaszyfrowana wiadomość. Temat poza dyskusją. Albumów było dwanaście. Te z ostatnich lat miały jaskrawe oprawy z kwiatowymi motywami. Te wcześniejsze były ciemniejsze, ich okładki pokrywała zielona kratka. Najstarsze zostały odziedziczone po jej rodzicach i zawierały czarno-białe zdjęcia ludzi dawno już zmarłych, w strojach z minionej epoki. – To twój dziadek – powiedziała, zwracając się do Marsaili i wskazując fotografię wysokiego mężczyzny z ciemną czupryną; lśniąca powierzchnia odbitki była popękana, a samo zdjęcie spłowiałe i prześwietlone. – I twoja babka. – Drobna kobieta z długimi jasnymi włosami i lekko ironicznym uśmiechem. – Jak myślisz, Fin? Wykapana Marsaili, prawda? Podobieństwo

wydawało się wręcz nieprawdopodobne. Potem skupiła się na fotografiach ślubnych. Wyraziste kolory lat sześćdziesiątych, rozszerzane u dołu spodnie, podkoszulki bez rękawów i kwieciste koszule z absurdalnie dużymi kołnierzami. Długie włosy, grzywki i baki. Fin czuł się niemal zażenowany widokiem tych ludzi i zastanawiał się, jak przyszłe pokolenia będą oceniać jego zdjęcia z młodości. To, co jest modne dzisiaj, z perspektywy czasu wydaje się śmieszne. Tormod musiał mieć wtedy około dwudziestu pięciu lat; miał kształtną głowę, twarz okalały kręcone włosy. Fin miałby trudności, by rozpoznać w nim tego samego człowieka, którego okulary wyławiał zaledwie wczoraj z pisuaru, gdyby nie żywe wspomnienie z dzieciństwa – wspomnienie postawnego silnego mężczyzny w granatowym kombinezonie i wełnianej czapce z daszkiem, przesuniętej zawsze na tył głowy. – Ma pani starsze zdjęcia męża? – spytał. Pani Macdonald pokręciła głową. – Żadnych sprzed ślubu. Nie mieliśmy jeszcze aparatu, kiedy się spotykaliśmy. – A zdjęcia jego rodziny albo te z dzieciństwa? Wzruszyła ramionami. – Niczego takiego nie miał. W każdym razie nic z Harris nie przywiózł. – Co się stało z jego rodzicami? Nalała sobie do filiżanki herbaty z czajnika w wełnianym pokrowcu i zaproponowała, że doleje też Finowi i Marsaili. – Nie, dziękuję, pani Macdonald – odparł. – Miałaś nam opowiedzieć o jego rodzicach, mamo – przypomniała Marsaili. Pani Macdonald wydęła w zamyśleniu wargi. – Nic nie mogę powiedzieć, kochanie. Zmarli, zanim go jeszcze poznałam. – I na ślubie nie było nikogo z jego rodziny? – spytał Fin. Pani Macdonald zaprzeczyła zdecydowanym ruchem głowy. – Nikogo. Był jedynym dzieckiem. O ile wiem, jego krewni wyemigrowali w latach pięćdziesiątych do Kanady, jeśli nie wszyscy, to większość. Niewiele o nich mówił. – Urwała i przez chwilę wydawała się pogrążona w myślach, jakby powróciły do niej jakieś mgliste wspomnienia. Fin i Marsaili czekali, aż coś sobie przypomni. W końcu powiedziała: – To dziwne… I nic więcej. – Co jest dziwne, mamo? – Był bardzo religijnym człowiekiem. Sama wiesz. Kościół w każdą niedzielę rano. Czytanie Biblii po południu. Modlitwa przed posiłkami. Marsaili zerknęła na Fina, uśmiechając się ze smutkiem. – Jak mogłabym zapomnieć? – Bardzo przyzwoity człowiek. Uczciwy, bez uprzedzeń z wyjątkiem… – Wiem – przerwała jej z uśmiechem Marsaili. – Nienawidził katolików. Papistów i fenian, jak ich nazywał. Jej matka pokręciła głową. – Nigdy tego nie pochwalałam. Mój ojciec należał do Kościoła anglikańskiego, który nie różni się tak bardzo od katolickiego. Bez papieża, oczywiście. Mimo wszystko dziwna była ta jego nienawiść. Marsaili wzruszyła ramionami. – Nigdy nie wiedziałam, czy podchodzi do tego poważnie. – Och, jak najbardziej.

– Co panią tak w tym dziwi, pani Macdonald? – spytał Fin, starając się naprowadzić ją na właściwy trop i przypomnieć to, od czego zaczęła. Patrzyła na niego pustym wzrokiem, dopóki nie powróciła pamięć. – Ach tak. Wczoraj wieczorem przeglądałam jego rzeczy. Przez lata zgromadził mnóstwo śmieci. Nie wiem, po co to wszystko trzymał. W starych pudełkach po butach, w komodach i szufladach w pokoju gościnnym. Godzinami potrafił w tym grzebać. Nie mam pojęcia dlaczego. – Łyknęła herbaty. – W każdym razie znalazłam na dnie jednego z tych pudełek coś, co wydaje się… no cóż, dosyć dziwne. – Co takiego, mamo? – Marsaili była wyraźnie zaintrygowana. – Czekajcie, pokażę wam. Wstała i wyszła z pokoju. Wróciła pół minuty później i usiadła między nimi na kanapie, ściskając coś w prawej dłoni. Otworzyła ją po chwili i na stronice albumu ślubnego spadł niewielki okrągły wytarty medalion. Nachylili się zaciekawieni nad stolikiem; Marsaili wzięła ten przedmiot do ręki i obróciła. – Święty Krzysztof – powiedziała. – Patron podróżnych. Fin wykręcił szyję, żeby przyjrzeć się niewyraźnej postaci świętego Krzysztofa wspartego na swoim kiju i niosącego na barkach małego Chrystusa przez burze i niespokojne wody. Wokół krawędzi medalionu wyryto napis: „Święty Krzysztofie, miej nas w swojej opiece”. – Oczywiście, Kościół katolicki, o ile wiem, próbował go pozbawić czterdzieści lat temu statusu świętego, ale ta postać wciąż należy do katolickiej tradycji. Nie mam pojęcia, po co twojemu ojcu był ten medalion. Fin wziął go z rąk Marsaili. – Możemy to pożyczyć, pani Macdonald? Warto się przekonać, czy ten przedmiot ożywi pamięć pani męża. Pani Macdonald machnęła lekceważąco ręką. – Oczywiście. Weźcie go sobie. Jeśli chcecie, możecie go nawet wyrzucić. Nie jest mi do niczego potrzebny. ••• Fin podwiózł Marsaili do domu; nie była zadowolona, ale przekonał ją, że będzie lepiej, jeśli pozwoli mu porozmawiać z Tormodem sam na sam. Stary człowiek miał pewnie tyle wspomnień związanych z córką, że mogło to przyćmić mu pamięć. Fin nie napomknął, że ma po drodze do załatwienia inną sprawę. Gdy tylko dom Marsaili zniknął mu z oczu, skręcił w wąski asfaltowy trakt i minąwszy zagrodę dla bydła, znalazł się na rozległym parkingu przed kościołem w Crobost. Ten posępny, surowy budynek nie miał kamiennych rzeźb ani fryzów o tematyce religijnej. Ani witraży. Ani dzwonu na wieży. To był Bóg w czystej postaci, od której nic nie odwracało uwagi. Bóg, który rozrywkę uważał za grzech, a sztukę za próżność. Wewnątrz nie było organów czy pianina. Pod drewnianymi belkami rozbrzmiewał w niedzielę tylko żałosny i monotonny śpiew wiernych. Zatrzymał się pod schodami prowadzącymi na plebanię i zbliżył się do drzwi wejściowych. Blask słońca wciąż się przesuwał po zielono-brązowej pstrokaciźnie machairu, a kwiaty wełnianki wynurzały się nagle i chowały pośród blizn pozostawionych przez ludzi wycinających torf. Miejsce było tu nagie, bliższe Bogu, jak przypuszczał Fin; świadczyło o bezustannych zmaganiach wiary z żywiołami. Kiedy nacisnął dzwonek, upłynęła prawie minuta, nim drzwi się otworzyły, a z mroku korytarza wyłoniła się blada, bezkrwista twarz Donny. Był równie zszokowany jak wówczas, gdy zobaczył ją po raz pierwszy. Wtedy nie wyglądała dostatecznie dojrzale jak na trzeci miesiąc

ciąży. Teraz, będąc matką, nie wyglądała dojrzalej. Gęste włosy w piaskowym kolorze, odziedziczone po ojcu, były zaczesane do tyłu, a szczupła twarz nie nosiła śladów makijażu. Sprawiała wrażenie kruchej i drobnej jak dziecko. Wąskie dżinsy i biały podkoszulek podkreślały jej żałosną chudość. Ale patrzyła na niego dawnymi oczami. Dorosłymi pomimo młodego wieku. Przez chwilę się nie odzywała. – Dzień dobry, panie Macleod – powiedziała w końcu. – Dzień dobry, Donno. Ojciec w domu? Jej twarz zdradzała przez moment rozczarowanie. – Och. Myślałam, że chciał pan zobaczyć małą. Natychmiast odezwały się w nim wyrzuty sumienia. Oczywiście, spodziewano się po nim takiego gestu, ale on w jakiś dziwny sposób nie odczuwał żadnej więzi z tym wszystkim. Znajdował w sobie tylko obojętność. – Innym razem. Na jej dziecięcej twarzy, niczym kurz, osiadła rezygnacja. – Tata jest w kościele. Naprawia dach. Fin zszedł prawie ze schodów, przystanął jednak i odwrócił się; wciąż na niego patrzyła. – Wiedzą? – spytał. Pokręciła głową. ••• Wchodząc do przedsionka, usłyszał stukanie młotka, ale dopiero gdy wkroczył do głównego pomieszczenia kościoła, odkrył źródło tego hałasu. Zobaczył Donalda Murraya, który stał na szczycie drabiny opartej o galerię, usadowiony niebezpiecznie pośród belek stropowych, i przybijał deski po wschodniej stronie dachu. Miał na sobie granatowy kombinezon roboczy. Włosy o piaskowej barwie wydawały się bardziej szare i przerzedzone. Był tak skupiony na pracy, że nie zauważył Fina, który stał między ławkami, patrzył z dołu i przypominał sobie dawne dzieje. Przygody w noc Guya Fawkesa, imprezy na plaży, jazdę czerwonym kabrioletem wzdłuż zachodniego wybrzeża w piękny słoneczny dzień. Donald przestał stukać młotkiem, żeby sięgnąć po gwoździe. – Zdaje się, że częściej bawisz się w majsterkowicza, niż głosisz Słowo Boże! – zawołał do niego Fin. Donald tak się wystraszył, że omal nie spadł z drabiny i musiał chwycić się najbliższej belki. Spojrzał w dół, ale dopiero po chwili rozpoznał gościa. – Boża praca przybiera różne formy, Fin – odparł, kiedy uświadomił sobie w końcu, kto stoi na dole. – Powiadają, że Bóg zawsze znajdzie pracę dla leniwych rąk, Donald. Może wydmuchał tę dziurę w dachu, żeby wybić ci głupstwa z głowy. Donald uśmiechnął się bezwiednie. – Nigdy chyba nie spotkałem kogoś tak cynicznego jak ty, Finie Macleod. – A ja nie spotkałem nigdy kogoś tak upartego jak ty, Donaldzie Murray. – Dzięki, uznaję to za komplement. Fin też się uśmiechnął. – Słusznie. Mógłbym powiedzieć coś znacznie gorszego. – Nie wątpię. – Donald obrzucił gościa taksującym wzrokiem. – Sprawa osobista czy służbowa? – Nie ma mowy o służbie, jeśli o mnie chodzi. Więc raczej chodzi o sprawę osobistą. Donald zmarszczył czoło, ale o nic nie pytał. Wsunął młotek w zaczep przy pasku i zaczął

schodzić ostrożnie na dół. Nim stanął na posadzce kościoła, był trochę zdyszany, co nie uszło uwagi Fina. Szczupła sylwetka silnego niegdyś młodzieńca, sportowca, buntownika i ulubieńca dziewcząt, traciła swój powab. Wyglądał też starzej, o czym świadczyła skóra wokół oczu, obwisła i poprzecinana zmarszczkami niczym drobniutkimi bliznami. Uścisnął wyciągniętą dłoń Fina. – Co mogę dla ciebie zrobić? – Twój ojciec udzielał ślubu mamie i tacie Marsaili – rzekł Fin i dostrzegł na twarzy Donalda zaskoczenie. Jeśli czegokolwiek się spodziewał, to na pewno nie tego. – Wierzę ci na słowo. Przypuszczam, że udzielił ślubu połowie mieszkańców Ness. – Jakiego dowodu tożsamości wymagałby w takiej sytuacji? Donald przyglądał mu się przez kilka sekund. – Mam wrażenie, że to bardziej służbowe niż osobiste, Fin. – Wierz mi, to wyłącznie osobiste. Nie służę już w policji. Donald skinął głową. – W porządku. Chodź, pokażę ci. – Ruszył głównym przejściem na drugi koniec kościoła i otworzył drzwi zakrystii. Fin wszedł za nim do środka, a potem patrzył, jak Donald wysuwa szufladę biurka i wyjmuje z niej drukowany formularz. – Zaświadczenie. To akurat dotyczy pary, której mam dać ślub w najbliższą niedzielę. Jest dostarczane przez pracownika urzędu stanu cywilnego dopiero wtedy, kiedy para przedstawi wszystkie wymagane dokumenty. – To znaczy? – Jesteś żonaty, prawda? – Byłem. Jeśli Donald zastanawiał się nad tym, to nie dał nic po sobie poznać. – Więc powinieneś wiedzieć – odparł po chwili, jakby nie słyszał odpowiedzi Fina. – Zawarliśmy szybki ślub w urzędzie siedemnaście lat temu. Szczerze mówiąc, niewiele pamiętam. – Dobrze, więc ci powiem. Trzeba dostarczyć świadectwo urodzenia obojga, ewentualnie odpis prawomocnego wyroku rozwodowego w przypadku wcześniejszego związku małżeńskiego albo świadectwo zgonu współmałżonka w przypadku wdowieństwa. Urzędnik stanu cywilnego nie wyda zaświadczenia, jeśli dokumentacja nie jest kompletna. Pastor podpisuje się tylko w odpowiednim miejscu po ceremonii ślubu. Podobnie jak szczęśliwi małżonkowie i ich świadkowie. – To znaczy, że twój ojciec nie miał powodu wątpić w tożsamość pary, której udzielał ślubu. Donald zmarszczył czoło. – O co właściwie chodzi? Fin jednak tylko pokręcił głową. – O nic, Donald. O głupią myśl. Zapomnij o tym. Donald schował formularz z powrotem do szuflady, zamknął ją i popatrzył na gościa. – Więc znów jesteście razem, ty i Marsaili? Fin uśmiechnął się. – Zazdrosny? – Nie bądź niemądry. – Nie, nie jesteśmy razem. Wróciłem, żeby odnowić dom moich rodziców. Ustawiłem namiot na podwórzu i żyję w spartańskich warunkach, dopóki nie położę dachu i nie zainstaluję

kanalizacji. – Więc ta głupia myśl to jedyny powód, dla którego się tu zjawiłeś? Fin zmierzył dawnego szkolnego kolegę wzrokiem, starając się stłumić gniew, który rozpalał się gdzieś w głębi jego duszy, podsycany emocjami. Nie zamierzał mu ulegać. Ale to była nierówna walka. – Wiesz, Donald, myślę, że jesteś cholernym hipokrytą. Donald zareagował jak spoliczkowany. Skulił się niemal pod wpływem szoku. – O czym ty mówisz? – Myślisz, że nie wiem, że Catriona była w ciąży, kiedy się pobieraliście? Zaczerwienił się. – Kto ci to powiedział? – A więc to prawda? Wielki Donald Murray, wolny duch i miłośnik kobiet, spieprzył sprawę i zrobił dziewczynie dziecko. – Nie będę słuchał takiego języka w Domu Pańskim. – Dlaczego nie? To tylko słowa. Mogę się założyć, że Jezus też znał parę niezłych określeń. Tak jak i ty swojego czasu. Donald skrzyżował ręce na piersi. – O co ci chodzi, Fin? – O to, że wszystko jest w porządku, kiedy to ty popełniasz błąd. Ale niech Bóg ma w opiece twoją córkę albo Fionnlagha, jeśli to oni popełniają błąd. Dałeś sobie drugą szansę, bo nie było nikogo, kto mógłby cię właściwie ocenić. Ale nie jesteś gotów odpuścić własnej córce. Na czym polega problem? Fionnlagh nie jest dla niej dość dobry? Zastanawiam się, co sądzili o tobie rodzice Catriony. Donald był prawie blady z gniewu. Usta miał mocno zaciśnięte. – Nigdy nie przestajesz osądzać innych, co? – Nie, to twoje zajęcie. – Fin wskazał palcem sklepienie kościoła. – Twoje i Jego tam na wysokościach. Ja jestem tylko obserwatorem. Odwrócił się, żeby wyjść z zakrystii, ale Donald go chwycił, wbijając mocne palce w ramię. – Jaki to ma, u diabła, związek z tobą, Fin? Fin odwrócił się i wyswobodził rękę. – Zważaj na język, Donald. Jesteśmy w Domu Pańskim, zapomniałeś? I powinieneś wiedzieć, że diabeł dla niektórych z nas jest jak najbardziej realny.

ROZDZIAŁ 15 Było tam zimno. Miejsce odpowiednie dla martwych. Asystent w białym kitlu wysunął szufladę z chłodni i Fin stwierdził, że patrzy na zaskakująco dobrze zachowaną i poplamioną torfem twarz młodego człowieka o chłopięcych rysach, pewnie niewiele starszego od Fionnlagha. Gunn skinął głową asystentowi, który oddalił się dyskretnie, a potem zwrócił się do Fina: – To pozostaje między panem a mną, panie Macleod. Jeśli ktoś się o tym dowie, będę trupem. – Zaczerwienił się lekko. – Jeśli wybaczy mi pan niezamierzoną grę słów. Fin popatrzył na niego. – Nie myśl, że nie doceniam tej przysługi, George. – Wiem, że pan docenia, ale nie zawadziło o tym wspomnieć. – Mogłeś się nie zgodzić. Gunn przechylił znacząco głowę. – Mogłem – odparł, po czym dodał: – Niech się pan lepiej pospieszy, panie Macleod. Obawiam się, że proces rozkładu postępuje bardzo szybko. Fin wyjął z kieszeni mały aparat cyfrowy i ustawił się odpowiednio, żeby zrobić zdjęcie twarzy martwego człowieka. Błysk fleszu odbił się od płytek na ścianach. Fin pstryknął trzy albo cztery razy, pod różnym kątem, i wsunął aparat z powrotem do kieszeni. – Coś jeszcze? Coś, co mogłoby mi się przydać? – Leżał kilka godzin po śmierci zawinięty w jakiś koc. Materiał zostawił ślad na plecach, pośladkach, łydkach i tylnej stronie ud. Czekam na zdjęcia z sądówki. Zlecimy jakiemuś artyście wykonanie szkicu. – Ale nie macie niczego, z czym można by to porównać? – Nie. Przy ciele nic nie znaleziono. Żadnego koca, ubrań… Gunn zapukał w drzwi i po chwili pojawił się asystent, który wsunął szufladę do chłodni, i nieznany młody człowiek wykopany z torfu powrócił do wiecznej ciemności. Wiatr na zewnątrz szarpał ich kurtki i spodnie i pluł deszczem, ale bez szczególnej złośliwości. Słońce wciąż przedzierało się przez chmury w przelotnych momentach iluminacji i szybko ginęło na bezustannie zmieniającym się niebie. Na szczycie wzgórza budowano dodatkowe skrzydło szpitala; wiatr niósł dźwięk świdrów i młotów pneumatycznych, a pomarańczowe kurtki odblaskowe i białe kaski ochronne chwytały przelotne promienie słońca. Po obcowaniu ze śmiercią zawsze następuje chwila wewnętrznej zadumy. Przypomnienie własnego kruchego istnienia. Obaj mężczyźni wsiedli bez słowa do samochodu Gunna i milczeli prawie minutę, nim Fin się odezwał. – Czy jest szansa, że podrzucisz mi kopię raportu z sekcji zwłok, George? Usłyszał, jak Gunn wzdycha głośno. – Jezu, panie Macleod! Fin odwrócił się do niego. – Jeśli nie możesz, powiedz to wprost. Gunn popatrzył na niego ze złością, ze świstem nabierając powietrza. – Zobaczę, co da się zrobić. – Milczał przez chwilę, a potem spytał z nieukrywaną ironią: – Jeszcze jakieś życzenia? Fin uśmiechnął się i pokazał aparat. – Powiedz mi, gdzie mogę wykonać odbitki. •••

Sklep fotograficzny Malcolma J. Macleoda mieścił się w pobielanym budynku przy Point Street czy też w Pasażu, jak nazywano tę ulicę, gdzie od pokoleń zbierała się w piątkowe i sobotnie wieczory młodzież, żeby pić, bić się, palić trawkę i folgować hormonom. Od strony pobliskiego baru serwującego rybę z frytkami zalatywała woń smażonego tłuszczu. Kiedy zdjęcia martwego człowieka ukazały się na monitorze, pracownik sklepu spojrzał na obu mężczyzn z ciekawością, ale George Gunn był znany w mieście, więc nikt nie zadawał zbędnych pytań. Fin przyjrzał się uważnie fotografiom. Światło fleszu spłaszczyło trochę rysy denata, ale każdy, kto go znał, mógłby bez trudu rozpoznać tę twarz. Fin wybrał najlepsze zdjęcie i postukał w nie palcem. – To proszę. – Ile odbitek? – Wystarczy jedna. ••• Kiedy Fin wkroczył do holu w domu opieki, zaczepiła go zaaferowana młoda kobieta o ciemnych włosach zebranych w koński ogon i zaprowadziła do swojego gabinetu. – Jeśli się nie mylę, towarzyszył pan wczoraj córce Tormoda Macdonalda, kiedy go tu przywiozła, panie… – Macleod. Tak. Jestem przyjacielem rodziny. Skinęła nerwowo głową. – Próbowałam się z nią skontaktować przez cały ranek. Bez powodzenia. Pojawiły się pewne kłopoty. Fin zmarszczył czoło. – Jakiego rodzaju? – Pan Macdonald… jak by to określić… próbował uciec. Fin uniósł brwi, nie kryjąc zdumienia. – Uciec? Przecież to nie więzienie, prawda? – Oczywiście, że nie. Pensjonariusze mogą przychodzić i wychodzić, kiedy im się podoba. Ale to się stało w środku nocy. Drzwi, oczywiście, były zamknięte… Względy bezpieczeństwa. Wygląda na to, że pan Macdonald przez cały wczorajszy wieczór buntował paru pensjonariuszy, z których czterech próbowało uciec. Fin nie mógł się powstrzymać od uśmiechu. – Jednoosobowy komitet organizacyjny? – To nie powód do żartów, panie Macleod. Pan Macdonald wspiął się na zlew i roztrzaskał okno gołymi rękami. Poważnie się pokaleczył. Rozbawienie Fina ulotniło się bez śladu. – Ale poza tym nic mu nie jest? – Musieliśmy go zabrać na oddział urazowy. Trzeba było mu zszywać dłoń. Już wrócił, cały zabandażowany, i przebywa w swoim pokoju, ale zachowywał się bardzo agresywnie, krzyczał na personel, nie pozwalał zdjąć z siebie płaszcza i czapki. Mówi, że czeka na córkę, która ma go zabrać do domu. – Westchnęła, podeszła do biurka i otworzyła brązową teczkę. – Chcielibyśmy pomówić z panią Macdonald na temat leczenia. – Jakiego leczenia? – Obawiam się, że mogę rozmawiać o tym tylko z najbliższą rodziną. – Chcecie dać mu środki odurzające? – To nie kwestia środków odurzających, panie Macleod. Pan Macdonald jest bardzo

pobudzony. Musimy go uspokoić, żeby nie zrobił sobie więcej krzywdy. Albo komuś innemu, jeśli już o tym mowa. Fin rozważył szybko konsekwencje stosowania takich leków. Pamięć, i tak już krucha, fragmentaryczna, dodatkowo przytłumiona przez środki uspokajające. Mogło to jedynie zniweczyć ich wysiłki pobudzenia wspomnień o minionych wydarzeniach i ustalenia związku z martwym człowiekiem. Nie wolno było jednak ryzykować i ponownie narażać ojca Marsaili na samookaleczenie. – Byłoby dobrze, gdybyście spróbowali dodzwonić się do Marsaili i pomówić z nią o tym. Ale może uda mi się go trochę uspokoić. Zamierzałem wziąć go na przejażdżkę samochodem, jeśli nie ma pani nic przeciwko temu. – Sądzę, że to dobry pomysł, panie Macleod. Byle tylko zrozumiał, że to nie więzienie i że nikt nie trzyma go tu siłą.

ROZDZIAŁ 16 Kto tam znowu? Nie zamierzam się ruszyć. Niech idą do diabła. Drzwi się otwierają i staje w nich młody człowiek. Już go gdzieś widziałem. Pracuje tutaj? – Witam, panie Macdonald – mówi, a w jego głosie jest coś pocieszającego. Swojskiego. – Znam cię? – To ja, Fin. Fin. Fin. Dziwne imię. Fin to po angielsku płetwa. Płetwa rekina. Płetwa ogonowa. – Co to za imię? – Zdrobnienie od Finlaya. Byłem Fionnlaghiem, dopóki nie poszedłem do szkoły, a potem nadano mi angielskie imię. Finlay. To Marsaili zaczęła nazywać mnie Finem. Siada obok mnie na łóżku. Czuję przypływ nadziei. – Marsaili? Jest tutaj? – Nie, ale spytała mnie, czy nie zabrałbym pana na małą przejażdżkę samochodem. Powiedziała, że będzie pan zadowolony. Jestem rozczarowany. Ale byłoby miło wyjść stąd choćby na krótko. Siedzę tu już od pewnego czasu. – Dobrze. – Widzę, że jest pan ubrany i gotów do wyjścia. – Zawsze. – Czuję na swojej twarzy uśmiech. – Dobry z ciebie chłopak, Fin. Zawsze taki byłeś. Ale nie powinieneś był przychodzić na farmę, skoro rodzice ci tego zakazywali. Fin też się teraz uśmiecha. – Pamięta pan to, prawda? – Pamiętam. Twoja matka była wściekła. Mary bała się, co ona może sobie pomyśleć. Że sami cię zachęcaliśmy. A co u twoich rodziców, tak przy okazji? Nie odpowiada. Patrzy na moje ręce i podnosi moją prawą rękę. – Słyszałem, że się pan skaleczył, panie Macdonald. – Naprawdę? – Patrzę na swoje dłonie i widzę, że są zabandażowane. Och! Co się stało, u licha? Pojawia się nagłe ukłucie strachu. – Boże – mówię roztrzęsiony. – Powinno mnie boleć, ale nic nie czuję. To źle? – Założyli panu kilka szwów. W szpitalu. Próbował pan uciec. – Uciec? – Samo słowo podnosi mnie na duchu. – Tak. Ale wie pan, panie Macdonald, nikt nie trzyma tu nikogo na siłę. Można wyjść i wrócić, kiedy się chce. Jak w hotelu. Pod warunkiem że pan kogoś wcześniej uprzedzi. – Chcę wrócić do domu – mówię. – No cóż, wie pan, co powiadają: dom człowieka jest tam, gdzie jego czapka. – Powiadają? Kto powiada, u diabła? – Ludzie. Tak właśnie mówią. – No a gdzie jest moja czapka? Fin uśmiecha się do mnie. – Na pańskiej głowie. Czuję własne zaskoczenie. Podnoszę rękę i rzeczywiście, mam czapkę na głowie. Zdejmuję ją i przyglądam się jej. Stara dobra czapka. Towarzyszyła mi przez niejeden długi rok. Śmieję się. – Rzeczywiście. Nie zdawałem sobie sprawy.

Pomaga mi delikatnie wstać. – Czekaj, muszę zabrać torbę. – Nie, lepiej niech pan ją tu zostawi, panie Macdonald. Będzie pan potrzebował swoich rzeczy, jak pan wróci. – Wracam tu? – Oczywiście. Będzie pan musiał wrócić, żeby powiesić czapkę. Pamięta pan? Dom człowieka jest tam, gdzie jego czapka. Patrzę na czapkę, którą wciąż trzymam w zabandażowanych rękach, i znów się śmieję. Potem nasadzam ją mocno na głowę. – Masz rację. Prawie zapomniałem. ••• Lubię patrzeć na ocean w słońcu, jak tutaj. Wiadomo, że jest tam głęboko, bo woda ma tak ciemnoniebieską barwę. Tylko na piaszczystych płyciznach jest zielona albo turkusowa. Ale tu niczego takiego nie ma. Piasek znika w wodzie niemal natychmiast. To z powodu prądu przydennego. Słyszy się bezustannie o ludziach, którzy tu utonęli. Przyjezdni głównie. Zwodzi ich piasek, ponieważ jest miękki, drobny i żółty. Miejscowym nie przyszłoby do głowy wchodzić do wody, co innego w łódce. Zresztą większość i tak nie umie pływać. Do diabła, jak się ta plaża nazywa? – Dalmore – mówi Fin. Nie zdawałem sobie sprawy, że spytałem głośno. Ależ tak, Dalmore, zgadza się. Poznałem ją, jak tylko skręciliśmy z nadmorskiej drogi, obok chat i kubłów na śmieci, i ruszyliśmy w stronę cmentarza. Spoczywają tam biedne dusze złożone w grząskiej glebie, a morze pochłania je z wolna. Duże są te cholerne kamyki. Trudno po nich chodzić. Ale na piasku jest łatwiej. Fin pomaga mi ściągnąć buty i skarpetki i teraz czuję piasek między palcami stóp. Miękki i ciepły od słońca. – Przypomina mi plażę Karola – mówię. Fin przystaje i patrzy na mnie dziwnie. – Kto to jest Karol? – Nikt, kogo znasz. Od dawna nie żyje. – Ogarnia mnie śmiech. Nie mogę go opanować. Rozkłada na piasku pod wzmocnieniami podpierającymi ścianę cmentarza koc, który wziął wcześniej z bagażnika samochodu, i siadamy na nim. Ma kilka butelek piwa. Chłodne, ale nie zimne. Nic nie szkodzi. Otwiera dwie butelki i podaje mi jedną; smakuje mi ten napój, który pieni się w ustach, tak jak za pierwszym razem, na dachu The Dean. Morze jest trochę wzburzone z powodu wiatru, rozbija się bielą wokół tych skalnych zwałów. Czuję nawet na twarzy drobinki pyłu wodnego. Leciutko, jak dotknięcie piórka. Wiatr przegonił teraz wszystkie chmury. Bywały dni na wrzosowisku, kiedy mógłbym zabić dla skrawka błękitnego nieba, takiego jak to tutaj. Fin wyjmuje coś ze swojej torby, żeby mi pokazać. Zdjęcie, mówi. Jest całkiem duże. Wkopuję dno butelki w piasek, żeby stała prosto, i biorę do ręki fotografię. To trochę trudne z zabandażowanymi dłońmi. – Ten człowiek jest kolorowy? – zwracam się do Fina. – Nie, panie Macdonald. Przyszło mi do głowy, że to ktoś, kogo być może pan znał. – Śpi? – Nie, nie żyje. Wydaje się, że Fin na coś czeka, kiedy przyglądam się zdjęciu. Ma nadzieję, że coś

powiem. – Czy to Karol, panie Macdonald? – pyta. Patrzę na niego i wybucham głośnym śmiechem. – Nie, to nie jest Karol. Skąd miałbym wiedzieć, jak on wygląda? Ale z ciebie niemądry chłopak! Uśmiecha się, ale wydaje się niezbyt pewny siebie. Nie wiem dlaczego. – Niech się pan dobrze przyjrzy tej twarzy, panie Macdonald. Więc patrzę na nią, dokładnie, tak jak o to prosił. I teraz dostrzegam, pomimo koloru tej skóry, coś znajomego w tych rysach. Dziwne. To lekkie skrzywienie nosa. Takie jak u Petera. I mała blizna na górnej wardze, przy prawym kąciku ust. Peter też miał taką bliznę. Skaleczył się, pijąc wodę z obtłuczonej szklanki; miał wtedy jakieś cztery lata. I, och… ta blizna na lewej skroni. Nie zauważyłem jej wcześniej. Nagle uświadamiam sobie, kto to jest, i odkładam zdjęcie na kolana. Nie mogę dłużej na nie patrzeć. Obiecałem! Obracam się do Fina. – On nie żyje? Kiwa głową, patrząc na mnie tak dziwnie. – Dlaczego pan płacze, panie Macdonald? Peter też mnie kiedyś o to spytał. ••• Soboty były najlepsze. Wolne od szkoły, wolne od Boga, wolne od pana Andersona. Jeśli mieliśmy jakieś pieniądze, mogliśmy iść do miasta, żeby je wydać. Nie znaczy to, że mieliśmy je często, ale i tak nie powstrzymywało nas to od tych wypraw. Wystarczył piętnastominutowy spacer i byliśmy w innym świecie. Nad miastem dominował zamek usadowiony na wielkiej czarnej skale, rzucający swój cień na ogrody w dole. I na ludzi wzdłuż całej ulicy, ludzi w sklepach i kawiarniach, i na samochody i autobusy buchające w powietrze chmurami spalin. Odstawialiśmy mały numer, ja i Peter. Czasem wybieraliśmy się do miasta w sobotni poranek, włożywszy na siebie najstarsze rzeczy z naszej garderoby i buty z odpadającymi podeszwami; Peter miał zawieszoną na szyi tekturową tabliczkę z napisem NIEWIDOMY. Całe szczęście, że uczyliśmy się jako tako i wiedzieliśmy, jak się to pisze. Oczywiście, nie mieliśmy pojęcia, że chodzenie z kawałkiem kartonu na szyi będzie nas jeszcze prześladować. Peter zamykał oczy i kładł mi lewą dłoń na ramieniu, po czym krążyliśmy niespiesznie pośród weekendowych spacerowiczów – mój brat z czapką w wyciągniętej ręce. I zawsze dobre panie z miasta litowały się nad nami. „Och, biedny mały chłopiec” – mówiły i jeśli dopisywało nam szczęście, rzucały szylinga do czapki. Tak właśnie uzbieraliśmy pieniądze na tatuaż Petera. Musieliśmy uprawiać ten proceder przez miesiąc albo i dłużej, żeby starczyło. Peter miał bzika na punkcie Elvisa. W tamtych czasach pełno go było w gazetach i magazynach. Nie dało się uciec ani od niego, ani od jego muzyki. Wtedy, w pierwszych latach po wojnie, wszystko musiało być amerykańskie i zanim zaczęliśmy zbierać pieniądze na tatuaż, chodziliśmy do Manhattan Cafe tuż obok Monseigneur News Theatre. Lokal był długi i wąski, z boksami, do których trzeba się było wślizgiwać, jak w amerykańskim dinerze. Na ścianach wisiały lustra, na których wyryto panoramę Nowego Jorku. Zważywszy na to, jak spędzaliśmy sześć pozostałych dni tygodnia, przypominało to ucieczkę do raju. Kuszące mgnienie niedostępnego życia. Kawa albo butelka coli pochłaniała całe nasze zasoby, ale siedzieliśmy tam długo i słuchaliśmy Elvisa, którego głos dobywał się z szafy grającej.

Heartbreak Hotel. Piosenka przywołująca tak romantyczne obrazy. Ulice Nowego Jorku, migające neony, para unosząca się nad pokrywami włazów kanalizacyjnych. Niespieszny kontrabas, fortepian jazzowy podzwaniający gdzieś w tle. I ten kapryśny, bezczelny głos. Salon tatuażu znajdował się przy Rose Street, obok pubu. Był to bardzo zapuszczony pokój z pomieszczeniem na tyłach, oddzielonym od reszty postrzępioną kotarą w kolorze chorobliwej zieleni. Cuchnęło tam atramentem i krwią. Do ścian poprzypinano pinezkami podniszczone, spłowiałe rysunki i zdjęcia przedstawiające różne wzory oraz wytatuowane ręce i plecy. Sam artysta miał tatuaże na obu przedramionach. Złamane serce przebite strzałą, kotwica, marynarz Popeye. Imię dziewczyny, Angie, napisane fantazyjnie powykręcanymi literami. Odznaczał się wredną chudą twarzą i miał cieniutkie jak drut bokobrody. Resztki włosów na głowie zaczesywał od wysokiego czoła przez lśniącą, niemal łysą łepetynę, na karku natomiast miał bujną i błyszczącą od brylantyny kitę. Zauważyłem brud pod jego paznokciami i zacząłem się martwić, że Peter zarazi się od niego jakimś koszmarnym paskudztwem. Ale może był to tylko tusz. Nie wiem, jakie wtedy obowiązywały przepisy i czy tatuowanie chłopca w wieku Petera było w ogóle zgodne z prawem, ale nawet jeśli nie, to ten artysta z Rose Street wcale się tym nie przejmował. Nie krył zaskoczenia, kiedy powiedzieliśmy, że chodzi o tatuaż z Elvisem Presleyem. Nigdy takiego nie robił, jak przyznał, i chyba uznał to za coś w rodzaju wyzwania. Podał nam cenę: dwa funty, co w owych czasach było prawdziwą fortuną. Pomyślał pewnie, że w żaden sposób nie będzie nas na to stać, ale nawet jeśli był zdziwiony, kiedy pojawiliśmy się u niego niemal sześć tygodni później z pieniędzmi, to tego nie okazał. Przygotował nawet szkic ze zdjęcia zamieszczonego w jakimś magazynie i umieścił pod spodem napis Heartbreak Hotel – coś w rodzaju sztandaru łopoczącego na wietrze. Robota trwała całe godziny i kosztowała mnóstwo krwi, ale Peter zniósł wszystko bez jednego słowa skargi. Widziałem po jego minie, że to cholernie bolesne, ale nigdy by się do tego nie przyznał. Prawdziwy stoik. Cierpiał w imię swego marzenia. Siedziałem z nim całe popołudnie – słuchałem zawodzenia maszyny do tatuażu, patrzyłem, jak igła przebija ciało, i podziwiałem hart ducha brata, gdy niemal po każdym nakłuciu trzeba było ocierać ze skóry krew i tusz. Zrobiłbym dla Petera wszystko. Wiedziałem, jak bardzo się czasem denerwuje, świadomy swych ograniczeń. Nigdy jednak się nie złościł, nie przeklinał i nie miał dla nikogo złego słowa. Porządny facet, ten mój brat. Lepszy ode mnie. Nie miałem co do tego żadnych wątpliwości. I zasługiwał na lepsze życie. Późnym popołudniem jego ręka przedstawiała koszmarny widok. Nie sposób było dostrzec czegokolwiek z powodu krwi, która zaczęła już zasychać, tworząc istną szachownicę strupów. Tatuażysta obmył ją wodą z mydłem i wysuszył ręcznikiem papierowym, a potem obwiązał bandażem z surowego włókna bawełnianego i spiął agrafką. – Zdejmij to za dwie godziny – polecił. – I pamiętaj, żeby regularnie przemywać tatuaż. Poklepuj czymś, żeby wysechł, ale nie trzyj. Rana potrzebuje dostępu powietrza, żeby zagoiła się prawidłowo, więc jej nie zakrywaj. – Wręczył mi mały słoiczek z żółtą zakrętką. – Maść na tatuaże. Wcieraj ją w ranę po każdym myciu. Tylko odrobinę, żeby skóra była wilgotna. Chodzi o to, by nie uformował się strup. Ale jeśli się tak stanie, nie zdrapuj go, bo usuniesz w ten sposób tusz. Z czasem pojawi się błona, która w końcu zejdzie. Jeśli będziesz tego wszystkiego przestrzegał, rana powinna się zagoić w ciągu dwóch tygodni. Ten człowiek znał się na swoim fachu. Wszystko zagoiło się po dwunastu dniach i dopiero wtedy przekonaliśmy się, jak porządną robotę wykonał. Nie było najmniejszych wątpliwości, że na prawym przedramieniu Petera widnieje Elvis Presley, a napis Heartbreak

Hotel wyglądał jak kołnierz jego koszuli. Bardzo sprytne. Oczywiście, musieliśmy się zdrowo nagimnastykować, żeby ukrywać tatuaż przez cały ten czas. Peter nosił w sierocińcu i na terenie szkoły koszule z długimi rękawami, choć wciąż było lato. W wieczór, kiedy wypadała kąpiel, znowu bandażował rękę i chronił ją przed wodą. Powiedziałem innym chłopcom, że cierpi na łuszczycę, chorobę skórną, o której przeczytałem w jakimś magazynie, więc tatuaż pozostawał naszym sekretem. Aż do tego feralnego dnia pod koniec października. Tak jak dziurawe wiadro nie może utrzymać wody, tak i Peter nie potrafił dochować tajemnicy. Na tym polegał jego problem. Był szczery i niezdolny do oszustwa; wiedziałem, że prędzej czy później powie komuś o tatuażu. Choćby po to, żeby się nim pochwalić, co sprawiłoby mu ogromną przyjemność. Siadał czasem i tylko na niego patrzył. Trzymał rękę w określony sposób i przechylał głowę raz w jedną, raz w drugą stronę, żeby widzieć tatuaż pod różnymi kątami. Największą frajdę sprawiało mu stanie przed lustrem. Oglądanie tatuażu w pełnej krasie, jakby chodziło o kogoś innego, kogoś wartego podziwu i szacunku. Między słowami Heartbreak i Hotel znajdowało się małe złamane serce. Czerwone. Jedyny barwny akcent w całym rysunku. Uwielbiał tę drobniutką plamkę szkarłatu; widziałem czasem, jak jej dotyka, niemal ją głaszcze. Najbardziej ze wszystkiego podobała mu się świadomość, że Elvis będzie już przy nim zawsze. Stały towarzysz w życiu, które miało się okazać tak krótkie. Tego roku wcześniej spadł śnieg. Niewiele. Leżał jednak na dachach, na gzymsach wzdłuż ścian i przyprószał gałęzie drzew świeżo ogołoconych z liści przez wyjątkowo silne jesienne wiatry. Wszystko inne wydawało się w porównaniu z tą bielą ciemniejsze, czarniejsze – bystra woda rzeki, okryte sadzą kamienie starych młynów i robotnicze czynszówki w wiosce. Niebo miało w sobie coś ołowianego, ale i świetlistego. Przypominało naturalną przesłonę rozpraszającą blask słońca. Nie rzucało cieni. Powietrze było rześkie, zimne i szczypało w nos. Śnieg zamarzł i chrzęścił pod butami. Była akurat poranna przerwa i nasze głosy niosły się dźwięcznie, ostre i kruche w mroźnym powietrzu, a para oddechów kłębiła się wokół naszych głów niczym dym ze smoczej paszczy. Zobaczyłem Petera stojącego pośrodku małej grupy chłopców niedaleko bramy. Nim tam dotarłem, było już za późno. Nie mógł pochwalić się Elvisem w gorszym towarzystwie. To byli trzej bracia Kelly i dwóch ich przyjaciół. Przestawaliśmy z nimi tylko dlatego, że też byli katolikami i wszystkim nam kazano stać na zimnie i czekać, aż cholerni protestanci skończą poranne nabożeństwo. Rodziło to w pewnym sensie braterstwo, nawet wśród wrogów. Bracia Kelly byli wredni. Czterech chłopaków. Jeden bardzo jeszcze młody, nie chodził więc do naszej szkoły. Dwaj środkowi, Daniel i Thomas, byli mniej więcej w moim wieku, dzielił ich rok. A Patrick był o rok starszy. Mówiło się, że ich ojciec należał do jakiegoś cieszącego się złą sławą gangu edynburskiego i że siedział w więzieniu. Plotka głosiła, że miał bliznę, która biegła łukiem od lewego kącika ust do płatka lewego ucha, niczym przedłużenie dolnej wargi. Nigdy go nie widziałem, ale obraz zrodzony z tego opisu stał mi wyraźnie przed oczami. Catherine dotarła tam przede mną, bo poczuwała się już do obowiązku opieki nad Peterem. Choć młodsza ode mnie – była mniej więcej w tym samym wieku co Peter – matkowała nam obu i nieraz suszyła głowę. Nie miało to absolutnie sentymentalnego charakteru. Zachowywała się władczo i niemal brutalnie, co wynikało zapewne z osobistych doświadczeń. Żadne łagodne ostrzeżenia czy czułe poklepywanie po głowie. Już prędzej kopniak w tyłek i wiązanka przekleństw. Znalazłem się w tej grupce i zdążyłem zauważyć jej szok na widok tatuażu na ręku

Petera. Nigdy jej o tym nie powiedzieliśmy, a spojrzenie, jakie mi rzuciła, nie pozostawiało cienia wątpliwości – była urażona, że jej nie wtajemniczyliśmy. Peter zdjął wcześniej kurtkę i podwinął rękaw koszuli. Nawet bracia Kelly, na których trudno było zrobić wrażenie, rozdziawili gęby z podziwu. Ale to Patrick dostrzegł korzyść płynącą z sytuacji. – Będziesz miał kłopoty, jak ktoś się o tym dowie, głuptaku – zauważył. – Kto to zrobił? – To tajemnica – odparł Peter ostrożnie i zaczął opuszczać rękaw, ale Patrick chwycił go za rękę. – To robota zawodowca, co? Mogę się założyć, że facet miałby przesrane za to, że okaleczył chłopaka w twoim wieku. Ile masz lat, piętnaście? Żeby zrobić sobie coś takiego, potrzeba chyba zgody rodziców. – Roześmiał się, a w jego głosie pobrzmiewało okrucieństwo. – A że nie masz rodziców, byłoby to trochę trudne. – Lepiej nie mieć rodziców, niż mieć ojca, który siedzi w pieprzonym więzieniu. – Głos Catherine przeciął nagle śmiech chłopców, a Patrick obrzucił ją groźnym spojrzeniem. – Uważaj, co mówisz, gówniaro. – Zrobił krok w jej stronę, a ja stanąłem czym prędzej między nimi. – Sam uważaj, co mówisz, Kelly – rzuciłem i popatrzyłem w jego bladozielone oczy. Miał rude włosy i piegowatą twarz koloru owsianki. Był brzydkim chłopakiem. Dostrzegłem wyrachowanie w jego wzroku. Nie należał do ułomków, ale ja też nie. – A co cię to obchodzi? – Jestem wrażliwy na chamski język. Wywołało to śmiech, co nie spodobało się Patrickowi. Popatrzył wściekle na swoich braci. – Zamknijcie się, kurwa! – zawołał, po czym znowu zwrócił się do mnie: – Więc pozwalają szczeniakom z sierocińca robić sobie tatuaże? – spytał. Nie odezwałem się, więc uśmiechnął się szeroko. – Coś mi się zdaje, że głuptak znalazłby się po szyję w gównie, gdyby się o tym dowiedzieli. – Niby dlaczego mieliby się dowiedzieć? – Ktoś mógłby im chlapnąć – odparł Patrick z nieszczerym uśmiechem. – Kto na przykład? Spoważniał i przysunął twarz do mojej twarzy. – Ja na przykład. Stałem twardo w miejscu, wzdrygając się jedynie przed smrodem popsutych zębów, którym od niego wionęło. – Tylko tchórze donoszą. – Nazywasz mnie pieprzonym tchórzem? – Nie muszę. Tchórza można poznać po tym, co robi. Gniew i poniżenie doznane ze strony kogoś, kto okazał się od niego mądrzejszy, dodały mu odwagi. Dźgnął mnie palcem w pierś. – Zobaczymy, kto jest pieprzonym tchórzem. – Wskazał głową most, który majaczył w górze i łączył miasto z zachodnimi peryferiami. Przedostatnie dzieło Thomasa Telforda, jak się znacznie później dowiedziałem. – Jest tam taki gzyms, biegnie wzdłuż całego mostu, tuż za murkiem. Szeroki na jakieś dwadzieścia centymetrów. Pójdziemy tam dziś wieczorem. O północy. Ty i ja. Przekonamy się, kto potrafi się po nim przespacerować. Spojrzałem na most. Nawet z tego miejsca mogłem dostrzec na gzymsie zamarznięty śnieg. – Nie ma mowy.

– To pieprzony tchórz – zauważył jeden z młodszych braci. – Nie jestem głupi – powiedziałem po prostu. – No to szkoda twojego brata, co? Mogą go nawet wywalić. Wysłać do schroniska młodzieżowego. Gówniana sprawa, ten jego tatuaż. Nie byłbyś chyba zadowolony, gdyby was rozdzielili. Nie można było tego wykluczyć. Poczułem, jak zaciska się wokół mnie dziwna sieć nieuchronności. – A jeśli to zrobię? – Elvis pozostanie naszą tajemnicą. Jeżeli, ma się rozumieć, nie stchórzysz w połowie drogi. Wtedy wygrywam. – I też się przejdziesz po tym gzymsie? – Jasne. – A co ja z tego będę miał? – Satysfakcję. Będziesz mógł nazwać mnie tchórzem, jeśli spietram. – A jeśli nie spietrasz? – Ja będę miał satysfakcję, że się myliłeś. – Nie rób tego – dobiegł zza moich pleców głos Catherine, stłumiony i ostrzegawczy. – Zamknij się, szmato! Poczułem na twarzy drobinki śliny Kelly’ego i zerknąłem w stronę Petera. Nie byłem pewien, czy rozumie powagę sytuacji albo to, w jakie kłopoty mnie wpakował, popisując się tatuażem. – Pójdę z tobą – oznajmił szczerze. – Widzisz? Nawet głuptak ma większe jaja niż ty. – Kelly wyraźnie triumfował. Wiedział, że jestem przyparty do muru. Wzruszyłem ramionami, siląc się na nonszalancję. – Dobra. Ale trochę to urozmaicimy. Ja pójdę pierwszy. Będziemy mierzyć czas. Ten, który osiągnie gorszy wynik, przespaceruje się po gzymsie po raz drugi. Zauważyłem, że Patrick Kelly traci trochę na pewności siebie. Teraz to on znalazł się w pułapce. – Żaden problem. Ale byliśmy durni! Co zresztą powiedziała mi Catherine, kiedy odciągnąłem Petera na bok, żeby nagadać mu do słuchu. – Jesteś stuknięty – oznajmiła. – Cholera, ten most ma ze trzydzieści metrów wysokości. Jeśli spadniesz, to po tobie. Bez dwóch zdań. – Nie spadnę. – Mam nadzieję. Bo jeśli tak, to nie będę miała okazji ci przypomnieć, że cię ostrzegałam. – Urwała. – Jak chcesz się wymknąć z sierocińca? Nie powiedziałem nigdy nikomu o swoich nocnych eskapadach do wioski i na cmentarz i teraz też nie chciałem tego robić. – Och, jest sposób – odparłem wymijająco. – Więc lepiej mi powiedz, kurwa. Bo ja też z tobą idę. – I ja – wtrącił Peter. Popatrzyłem na nich ze złością. – Nie. Żadne z was nie idzie. – A kto nas, kurwa, powstrzyma? – spytała Catherine. – Właśnie, kto nas, kurwa, powstrzyma? – dodał Peter, wypinając dumnie pierś. Takie słowa w jego ustach były niemal szokujące. Catherine miała na niego zły wpływ.

Wiedziałem jednak, że przegrałem. – Dlaczego właściwie chcesz tam iść? – zwróciłem się do niej. – Jeśli masz zamiar się ścigać, to ktoś musi mierzyć czas. – Westchnęła. – A jeżeli spadniesz, to ktoś będzie musiał dopilnować, żeby Peter wrócił bezpiecznie do sierocińca. ••• Nie mogłem zasnąć przy zgaszonym świetle, nawet gdybym chciał. Pozostały jeszcze trzy godziny, a ja czułem mdłości. Co mnie, u licha, podkusiło, żeby podjąć tak głupie wyzwanie? Peter zasnął niemal natychmiast, absolutnie przekonany, że go obudzę o właściwej porze. Przyszło mi do głowy, żeby wymknąć się bez niego, ale nie sposób było odgadnąć, jak by zareagował na moją nieobecność. Ryzykowne – dla mnie i dla niego. Tak więc leżałem pod kocem, nie mogąc się z jakiegoś powodu ogrzać, i drżałem z zimna i ze strachu. Oczywiście, natychmiast się rozniosło wśród uczniów w szkole i mieszkańców sierocińca, że między braćmi Kelly i braćmi McBride stanął zakład. Nikt chyba nie miał pojęcia, o co chodzi, ale zdawałem sobie sprawę, że prędzej czy później wszyscy i tak dowiedzą się o tatuażu. Nie wyłączając tych na górze. Przyszłość, pogrążona w mroku niewiadomego, budziła lęk. Miałem wrażenie, że życie moje i Petera wymyka się nam z rąk. I choć byliśmy skazani na sierociniec, zapewniał nam on przez ostatni rok jakieś poczucie bezpieczeństwa, choćby pod postacią rutyny i jej brutalnej niezmienności. Czas płynął powoli i jednocześnie szybko. Ilekroć patrzyłem na zegarek, wydawało się, że jest tylko pięć minut później. A potem nagle pozostał do północy zaledwie kwadrans. Zastanawiałem się, czy udało mi się zdrzemnąć choć trochę, nie uświadamiając sobie tego. Ale teraz serce waliło mi młotem, podchodziło do gardła, niemal mnie dusząc. Nadeszła pora, by wyruszyć. Wysunąłem się spod koca, już ubrany, i włożyłem buty. Miały grube gumowe podeszwy; liczyłem na to, że nie będą się ślizgać. Zawiązałem drżącymi dłońmi sznurowadła i potrząsnąłem Petera za ramię. Stwierdziłem ku swej irytacji, że potrzebuję chwili, by go obudzić. Kiedy wreszcie oprzytomniał i otrząsnął się z jakiegoś niezasłużenie szczęśliwego snu, przypomniał sobie, co czeka nas tej nocy; oczy błysnęły mu niespokojnie. Dostrzegłem w nich wyczekiwanie. – Już czas? – wyszeptał głośno. Przyłożyłem palec do ust i spojrzałem na niego gniewnym wzrokiem. Dopiero gdy dotarliśmy do drzwi sypialni, uświadomiłem sobie, że inni też nie śpią. W ciemności rozległy się przyciszone głosy. – Powodzenia, Johnny. – Pokaż skurwielowi, co potrafi chłopak z sierocińca. Miałem ochotę warknąć: „Sami mu, kurwa, pokażcie”. Catherine czekała na nas u podnóża schodów piwnicznych. Miała przy sobie latarkę i zaświeciła nam prosto w twarz, kiedy schodziliśmy na dół. Poczułem się niemal oślepiony. – Zgaś to, na litość boską! – Przysłoniłem oczy dłonią, a potem, kiedy latarka zgasła i wokół znów zapanowała ciemność, omal nie spadłem ze schodów. – Jezu! – Spóźniacie się! – wyszeptała. – Można tu umrzeć ze strachu. Słychać jakieś dziwne stuki, a po podłodze coś biega. Pewnie szczury. Odsunąłem skobel, żeby otworzyć drzwi, i po chwili poczułem powiew chłodnego nocnego powietrza. Niósł ze sobą nieomylny zapach zimy; widziałem też gwiazdy, przypominały

maleńkie dziureczki na czarnej płachcie nieba, za którą kryło się wyimaginowane światło. Światło odbijające się w szronie, który połyskiwał na ciemnym asfalcie. Idealne odzwierciedlenie nieba na ziemi. Albo idealne odzwierciedlenie piekła w górze. ••• Nim dotarliśmy do wioski, gdzieś w dali zegar wybił północ. Ten dźwięk zagrzmiał w zimnej i czystej nocy niczym dzwon wzywający umarłych – donośny, głęboki i nabrzmiały przerażającym proroctwem. Wędrówka w górę Bell’s Brae, po ciemku, obok cichych i maleńkich domów, była powolna i niebezpieczna. Najpierw spadł śnieg, potem roztopił się w miejscach nawiedzonych przez słońce, wreszcie zamarzł. Kiedy znaleźliśmy się na szczycie wzgórza przy Kirkbrae House, wszyscy troje byliśmy zlani potem. Powiedzieli nam w szkole, że naszpikowany wieżyczkami i kryty stromym dachem Kirkbrae House, którego dolna połowa znajdowała się poniżej mostu, był w siedemnastym wieku tawerną. Teraz oddałbym wszystko za szklankę pieniącego się portera, jakiego piło się w tamtych czasach. Za coś, dzięki czemu język nie kleiłby mi się do podniebienia i co przywróciłoby mi odwagę, która mnie opuszczała, im bardziej zbliżaliśmy się do mostu. Bracia Kelly czekali na nas przy pierwszym przęśle, kuląc się w cieniu rzucanym przez Kirkbrae House. Miasto było wyludnione i ciche niczym cmentarz. Na drodze nie pojawił się żaden samochód, a w oknach kamiennych szeregowców, które wspinały się w górę ulicy, ku jej zachodniemu krańcowi, nie paliły się światła. Jednak blask księżyca odbijał się od każdej pokrytej śniegiem powierzchni, jaką można było dostrzec w wiosce rozciągającej się w dole. Tylko czarne wody rzeki ginęły całkowicie w ciemności. – Spóźniłeś się – syknął z mroku Patrick Kelly. – Czekamy tu od wieków. W dodatku jest kurewsko zimno! Słyszałem, jak przytupuje i rozciera dłonie w rękawiczkach, chcąc się rozgrzać, i żałowałem, że też nie mam rękawic. – No dobra, jesteśmy już – powiedziałem. – I możemy zaczynać. Ja pierwszy. Ruszyłem w stronę balustrady, ale poczułem na piersi wielkie łapsko Patricka. – Nie. Ja pierwszy. Stoję tu już dostatecznie długo. Kto będzie mierzył czas? – Ja – odparła Catherine i wkroczyła w krąg bladożółtego światła latarni ulicznej, rozwierając jednocześnie dłoń, by pokazać grawerowany złoty stoper na różowej wstążce. Jeden z pozostałych braci Kelly chwycił ją za nadgarstek, żeby przyjrzeć się lepiej czasomierzowi, a w jego głosie dało się słyszeć zazdrość. – Gdzie to ukradłaś? Catherine wyszarpnęła rękę i zacisnęła obronnym ruchem palce na stoperze. – Nie ukradłam go. Dostałam od taty. – Dobra, Danny, przypilnuj, żeby nie oszukiwała – powiedział Patrick, po czym chwycił się za żelazne pręty, które osadzono w balustradzie, podciągnął się, przeszedł na drugą stronę – jego stopy ślizgały się na lodzie i tarły jego powierzchnię – a potem opuścił się na gzyms biegnący wzdłuż zewnętrznej krawędzi mostu. Przechodziłem tędy wielokrotnie, ale po raz pierwszy tak naprawdę przyjrzałem się balustradzie. Miałem się później dowiedzieć, że postawiono ją pięćdziesiąt lat wcześniej, żeby ludzie nie rzucali się do rzeki. Co takiego kryje się w mostach, że prowokują ludzi do samobójczego skoku? Cokolwiek to jest, w tamtej chwili zajmowała mnie tylko jedna myśl: nie spaść. Most opierał się na czterech przęsłach – od Kirkbrae House na południowym końcu aż do gotyckiej budowli, czyli kościoła pod wezwaniem Świętej Trójcy, na drugim. Wznosił się

w najwyższym punkcie na wysokość około trzydziestu metrów nad wodą i miał ze sto pięćdziesiąt metrów długości. Gzyms był dostatecznie szeroki, by dało się po nim przejść. Ledwie, ledwie – jeśli nie spoglądało się w dół albo nie myślało się zbyt intensywnie o tym, co się robi. Prawdziwy problem pojawiał się w miejscach, gdzie gzyms omijał wsporniki trzech kolumn. Były nachylone pod kątem i oddalone od balustrady, przy której zawsze można się było złapać za jeden z prętów. Poczułem, jak przewraca mi się żołądek. To było szaleństwo. Co ja tu robiłem, na litość boską? Z trudem oddychałem. Widziałem po minie Patricka, że on też się boi. Starał się jednak za wszelką cenę to ukryć. – Dobra, zacznijcie mierzyć czas! – zawołał i ruszył przed siebie. Nachyliliśmy się, podczas gdy Catherine uruchomiła stoper. Byłem zdumiony tym, jak szybko Patrick się porusza; rozpostarł szeroko ramiona, obrócony twarzą do balustrady, i posuwał się bokiem po gzymsie, starając się utrzymać równowagę. Obejmował ramionami każdy wspornik przęsła, niemal kładł się na nim, przesuwając jednocześnie stopami po gzymsie. Danny stał przy końcu od strony Kirkbrae House, obserwując stoper razem z Catherine, a ja z Peterem i drugim bratem Patricka, Tamem, podążaliśmy za nim, idąc bezpiecznie chodnikiem. Słyszałem, jak Patrick oddycha ciężko ze strachu i wysiłku, otoczony kłębami pary, która dobywała mu się z ust w księżycowym blasku. Widziałem czubek jego głowy, a w oczach koncentrację. Peter przywierał do mojego ramienia, skupiony bez reszty na tym, co w tej chwili robił Patrick. Choć chłopak ten groził, że zdradzi sekret tatuażu, Peter szczerze obawiał się o jego bezpieczeństwo. Miał w sobie mnóstwo empatii. Tam bezustannie zagrzewał brata i gdy w końcu Patrick dotarł do budynku kościoła i przeskoczył przez balustradę na chodnik, wydał głośny okrzyk triumfu. Catherine i Danny przybiegli z drugiego końca mostu i przyłączyli się do nas. – No i co? – spytał Patrick, którego twarz dosłownie jaśniała. – Dwie minuty dwadzieścia trzy sekundy – oznajmił Danny. – Świetny wynik, chłopie. Patrick popatrzył na mnie rozpromieniony. – Twoja kolej. Zerknąłem na Catherine i dostrzegłem niepokój, którym płonęły jej ciemne oczy. – Jak z lodem na gzymsie? – spytałem Patricka. Uśmiechnął się szeroko. – Kurewsko śliski. Poczułem, że gaśnie we mnie serce. Dwie minuty dwadzieścia trzy sekundy… wydawało się, że to bardzo mało. I wiedziałem, że jeśli nie pobiję tego wyniku, to będę musiał przejść po gzymsie jeszcze raz. Patrick emanował pewnością siebie. Ani przez chwilę nie wierzył, że mogę być szybszy od niego. Szczerze mówiąc, też nie wierzyłem. Nie było jednak sensu zastanawiać się nad tym, ulegać strachowi. Wspiąłem się na murek i przytrzymując się żelaznych prętów, zacząłem spuszczać nogi po drugiej stronie, aż dotknąłem gzymsu. Pręty były lodowato zimne i wgryzały się w i tak już zmarznięte dłonie. Ale trzymałem się mocno tej stali, sprawdzając oszroniony śnieg stopami. Stwierdziłem, ku swemu zdumieniu, że gumowe podeszwy butów zapewniają dobrą przyczepność. W końcu puściłem się prętów i stanąłem na gzymsie, mając przed sobą do pokonania ponad sto metrów. Gdybym posługiwał się tą samą techniką co Patrick, wynik byłby w rękach opatrzności. Lecz gdybym rozpostarł ramiona dla utrzymania równowagi i podążył przed siebie, nie bokiem, lecz przodem… dałbym radę pokonać ten dystans szybciej – byłem

tego pewien. Pod warunkiem że bym się nie poślizgnął. Dopiero po dotarciu do wsporników przęseł musiałbym uciec się do techniki Patricka. Opierając się pokusie spojrzenia w dół, wziąłem głęboki oddech i zawołałem: – W porządku, zacznijcie mierzyć czas! Po czym ruszyłem ze wzrokiem wlepionym w Kirkbrae House na drugim końcu mostu. Czułem zamarznięty śnieg, który skrzypiał pod moimi stopami. Lewą rękę trzymałem wyżej niż prawą, żeby nie dotykać balustrady. Najdrobniejszy błąd – choćby nieznaczne otarcie się o murek – spowodowałby upadek w przepaść. Dotarłem do pierwszego wspornika i otoczyłem go ramionami, przesuwając stopy bokiem po gzymsie, tak jak zaobserwowałem to u Patricka. Później, ominąwszy tę przeszkodę, wyprostowałem się, by pokonać następny odcinek. Czułem dziwne uniesienie; zdawało mi się, że mógłbym niemal pobiec przed siebie. Oczywiście, byłoby to niemożliwe, ale przepełniała mnie pewność siebie i przyspieszyłem kroku, stawiając z uwagą stopy, jedna przed drugą. Usłyszałem zza murku: „Jezu, Paddy, ale zasuwa!”. I po chwili głos Petera: „Naprzód, Johnny, naprzód!”. Jeszcze nim dotarłem do Kirkbrae House i przelazłem przez murek, wiedziałem, że byłem szybszy. Patrick też wiedział; dostrzegałem jego narastający niepokój, kiedy czekaliśmy, aż przybiegną do nas Catherine i Danny. Twarz Danny’ego przypominała maskę, taką, na której maluje się trwoga. Catherine uśmiechała się triumfująco. – Dwie minuty pięć sekund – oznajmił Danny niemal szeptem. Miałem już tego dosyć. Wygrałem rywalizację. Jeśli Patrick Kelly potrafił dotrzymywać słowa, to sekret Petera był bezpieczny, przynajmniej chwilowo. – Jesteśmy kwita. Patrick zacisnął usta; przypominały posępną linię. Pokręcił głową. – Nie ma mowy, kurwa. Ten, kto przegrał, musi zrobić to jeszcze raz. Taka była umowa. – To nieważne – powiedziałem. Zauważyłem, jak wysuwa szczękę w odruchu determinacji. – Dla mnie ważne – oznajmił, chwycił się prętów i wspiął z powrotem na murek. – Daj spokój, Paddy, wracajmy do domu – odezwał się Tam. Patrick osunął się na gzyms. – Zacznijcie mierzyć pieprzony czas, dobra? Danny popatrzył na mnie, jakbym mógł cokolwiek poradzić. Wzruszyłem ramionami. Zrobiłem wszystko, na co było mnie stać. Catherine zaczęła mierzyć czas. – Start! – zawołała, a Patrick ruszył przed siebie, wykorzystując tym razem moją technikę. Widziałem jednak od samego początku, że nic mu to nie da. Jego buty nie zapewniały takiej przyczepności jak moje. Zatrzymał się kilka razy na pierwszym odcinku, by utrzymać równowagę. Tam, Peter i ja szliśmy chodnikiem obok niego, podskakując co kilka kroków, żeby widzieć, co się dzieje. Dostrzegałem na jego czole krople, w których odbijał się blask księżyca, i piegi przypominające czarną pstrokaciznę na białej twarzy. W oczach malował się strach, tłumiło go jednak desperackie pragnienie, by udowodnić własną wartość. Udowodnić nie tylko nam, ale też sobie. Usłyszałem, że sapie gwałtownie, utraciwszy grunt pod stopami, i zobaczyłem, jak jego dłoń próbuje schwytać desperacko mroźne powietrze, i przez jedną straszną chwilę sądziłem, że już po nim. Jego dłoń odszukała jednak zaokrąglenie murku; odzyskał równowagę. Byliśmy już mniej więcej w połowie dystansu, kiedy usłyszałem krzyk Danny’ego od strony Kirkbrae House:

– Policja! Niemal jednocześnie dotarł do mnie warkot samochodu zbliżającego się od strony Randolph Place. Danny i Catherine przycupnęli w cieniu Kirkbrae House, ale ja, Peter i Tam staliśmy na moście, widoczni jak na dłoni, nie mając się gdzie ukryć. – Schylić się! – krzyknąłem i przykucnąłem pod murkiem, pociągając za sobą Petera. Tam przysiadł obok nas. Mogliśmy liczyć tylko na to, że czarny radiowóz przejedzie obok, a jego załoga jakimś cudem nas nie zauważy. Wydawało się przez chwilę, że dostrzegła nas w blasku reflektorów, zaraz jednak samochód przyspieszył i pojechał dalej. Poczułem, jak zalewa mnie wielka fala ulgi. A potem rozległ się pisk hamulców i dźwięk, jaki wydają opony ślizgające się na oblodzonym asfalcie. – Cholera! – krzyknąłem. – Wiejemy! – wrzasnął Tam. Słyszałem zawodzenie silnika na wstecznym biegu i nie potrzebowałem już dodatkowej zachęty. Zerwałem się na równe nogi i rzuciłem biegiem w stronę Kirkbrae House i trasy ucieczki obok Bell’s Brae. Ledwie pokonałem dziesięć metrów, gdy uświadomiłem sobie, że nie ma z nami Petera. Usłyszałem, jak Danny woła z drugiego końca mostu: „Co on, kurwa, wyprawia?!”, i poczułem, że Tam chwyta mnie za ramię. Odwróciliśmy się i zobaczyliśmy, jak Peter kuca na murku, trzymając się jedną ręką za żelazny pręt, a drugą wyciąga w stronę pełnej paniki i przerażenia postaci Patricka Kelly’ego, jakby go odpychał. Kelly wymachiwał ramionami, chcąc rozpaczliwie zachować równowagę. Na próżno. Runął w ciemność, nie wydając żadnego dźwięku. Niezmącona cisza tej chwili wciąż jest we mnie obecna. Chłopak ani razu nie zawołał. Ani razu nie krzyknął, nie wrzasnął. Pragnąłem uwierzyć każdą cząstką samego siebie, każdym włóknem ciała, że przeżył jakimś cudem ten upadek. Wiedziałem jednak ponad wszelką wątpliwość, że tak się nie stało. – Kurwa! – Poczułem oddech Tama na swojej twarzy. – Popchnął go, kurwa! – Nie! – Zdawałem sobie sprawę, jak to wyglądało. Ale wiedziałem też, że Peter nie mógł tego zrobić. Z radiowozu wyskoczyli dwaj umundurowani funkcjonariusze i biegli po moście w naszą stronę. Popędziłem z powrotem, chwyciłem brata i pociągnąłem ku pozostałym, którzy czekali na południowym końcu. Chlipał i był zrozpaczony, twarz miał mokrą od łez. – Wołał o pomoc – powiedział, dysząc ciężko ze zdenerwowania. – Próbowałem go chwycić, Johnny, naprawdę próbowałem. – Hej! – Z ciemności dobiegł głos jednego z policjantów. – Chłopcy! Zatrzymajcie się! Co robicie na moście? Był to sygnał, by się rozproszyć. Nie wiem, dokąd uciekli bracia Kelly, ale ja, Peter i Catherine pognaliśmy na złamanie karku wzdłuż Bell’s Brae, potykając się i ślizgając niebezpiecznie na oblodzonym bruku; nie mieliśmy odwagi popatrzeć za siebie. Po chwili zniknęliśmy, pochłonięci przez mrok nocy i cienie budynków oraz drzew, i bez słowa wspięliśmy się na wzgórze po drugiej stronie, by ruszyć ku bliźniaczym wieżom sierocińca. ••• Nie wiem, jak to się stało, ale z samego rana wszyscy wiedzieli, że Patrick Kelly spadł z mostu. A potem, kiedy ktoś zadzwonił z wioski z informacją, że lekcje w szkole zostały tego dnia odwołane, wszyscy domyślili się najgorszego. Poprzedniej nocy zginął jakiś chłopiec, który runął z mostu. Nikt z kadry nie miał jeszcze pojęcia, o kogo chodzi. W przeciwieństwie do dziewcząt i chłopców w sierocińcu. O dziwo, nie pytali nas, co się wydarzyło. Jakbyśmy byli w jakiś sposób zarażeni i nikt

nie chciał od nas niczego złapać. Wszyscy trzymali się w swoich grupach, ale mnie, Catherine i Petera omijali szerokim łukiem. Siedzieliśmy we trójkę w stołówce, czekając na to, co nieuniknione. I to coś pojawiło się tuż przed dwunastą w południe. Na podjeździe zauważyliśmy radiowóz, który podjechał szybko pod schody frontowe. Do budynku weszli dwaj umundurowani policjanci; zaprowadzono ich do gabinetu pana Andersona. Minęło zaledwie dziesięć minut, kiedy przysłano po nas dozorcę. Przyjrzał się nam z troską. – Co wyście narozrabiali? – spytał szeptem. Byłem najstarszy, więc pozostali popatrzyli na mnie, ale wzruszyłem tylko ramionami. – Nie mam pojęcia – odparłem. Zaprowadził nas do gabinetu pana Andersona; czuliśmy na sobie spojrzenia rówieśników. Jakby czas się zatrzymał i znieruchomiał, a dzieciaki zbite w gromadki patrzyły na potępionych, których czeka sąd. Każdy dziękował niewątpliwie Bogu, że to nie o niego chodziło. Pan Anderson stał za swoim biurkiem; twarz miał tak szarą jak włosy. Marynarkę zapiął na wszystkie guziki, ręce skrzyżował na piersi. Z boku stało dwóch policjantów z hełmami w dłoniach, z drugiej strony – pielęgniarka. Naszą trójkę ustawiono w szeregu przed biurkiem. Pan Anderson spojrzał na nas groźnie. – Jedno z was ma mówić za pozostałych. Catherine i Peter popatrzyli na mnie. – No dobrze. Ty, McBride. – Po raz pierwszy i ostatni zwrócił się do mnie w ten sposób, po nazwisku. Rzucił okiem na pozostałych. – Jeśli którekolwiek z was nie zgodzi się z tym, co powie, ma się odezwać. Wasze milczenie będzie traktowane jako potwierdzenie. – Odetchnął głęboko, potem wsparł się na koniuszkach palców i nieznacznie pochylił. – Jesteście tutaj, ponieważ zeszłej nocy zginął chłopiec, który spadł z mostu. Niejaki Patrick Kelly. Wiecie, o kim mowa? Skinąłem głową. – Tak, proszę pana. – Wszystko wskazuje na to, że około północy doszło na moście do jakichś wygłupów. Z udziałem kilku chłopców i dziewczyny. – Spojrzał znacząco na Catherine. – Są też doniesienia o tym, że krótko potem widziano w wiosce dwóch chłopców i dziewczynę z sierocińca. – Wyprostował się jak struna. – Podejrzewam, że nie wiecie, o kogo chodzi? – Nie, proszę pana. Zdawałem sobie sprawę, że niczego nie mogą udowodnić, chyba że mieliby świadków, którzy by się zgłosili i nas rozpoznali. Gdyby tak było, to ci świadkowie siedzieliby teraz w gabinecie pana Andersona i wskazywaliby winnych palcem. Zaprzeczałem więc wszystkiemu. Nie, nie opuściliśmy budynku. Całą noc spędziliśmy w łóżkach. Nie, nie słyszeliśmy aż do rana o tym, co się stało z Patrickiem Kellym. Nie, nie potrafimy powiedzieć, co on czy ktokolwiek inny robił o tej porze na moście. Wiedzieli oczywiście, że kłamię. Ktoś musiał im o wszystkim powiedzieć. Prawdopodobnie jeden z braci Kelly. Albo któryś z ich przyjaciół. Pan Anderson znów się nachylił, teraz wsparty na kostkach dłoni, które zbielały, tak jak tego pierwszego dnia, kiedy zjawiliśmy się tutaj, prawie przed rokiem. – Istnieją pewne wątpliwości co do tego, czy chłopiec spadł, czy został zepchnięty – oznajmił, zerkając przy tym na policjantów. – Będzie śledztwo, a tego, kto zostanie uznany za winnego, czeka oskarżenie o morderstwo. W najlepszym razie o nieumyślne spowodowanie śmierci. Jest to rzeczywiście poważna sprawa. Bardzo poważna. I koszmarna skaza na reputacji naszego ośrodka, jeśli okaże się, że są w to zamieszani jego mieszkańcy. Rozumiesz?

– Tak, proszę pana. Ani Peter, ani Catherine nie odezwali się nawet słowem podczas tego przesłuchania. Pan Anderson spojrzał teraz na nich. – Czy któreś z was ma coś do dodania? – Nie, proszę pana. Upłynęło pół godziny po naszym wyjściu z gabinetu, kiedy policjanci wreszcie wyszli, a na korytarzu można było usłyszeć grzmiący głos pana Andersona: – Cholerni katolicy! Nie chcę ich tu widzieć! I ostatecznie spełniła się przepowiednia Catherine. Już następnego ranka zjawił się po nas ksiądz.

ROZDZIAŁ 17 Fin przyglądał się z uwagą starszemu człowiekowi. Blask słońca uwidaczniał srebrzysty zarost na jego twarzy i szyi, kontrastujący z bladą i zniszczoną skórą. Oczy były niemal mętne, pokryte mgłą wspomnień, którymi nie mógł albo nie chciał się podzielić. Milczał już od dłuższej chwili, a łzy wyżłobiły słone ślady na jego policzkach. Siedział, obejmując zgięte kolana, i patrzył w morze; jego oczy widziały to, czego Fin nie był w stanie zobaczyć. Fin wziął zdjęcie z koca, na który wypadło z dłoni Tormoda, i schował je z powrotem do swojej torby. Ujął starszego człowieka za łokieć, żeby pomóc mu wstać; starał się zrobić to łagodnie. – Chodźmy, panie Macdonald, przejdziemy się wzdłuż brzegu. Jego głos wyrwał starego człowieka z zamyślenia; Tormod popatrzył zdziwiony na Fina, jakby widział go po raz pierwszy w życiu. – On tego nie zrobił – powiedział, opierając się wszelkim próbom pomocy. – Kto nie zrobił czego, panie Macdonald? Tormod pokręcił tylko głową. – Może i nie był najbystrzejszy, ale potrafił się nauczyć gaelickiego znacznie szybciej ode mnie. Fin zmarszczył czoło, nie bardzo rozumiejąc, o co chodzi. Tu, na wyspach, człowiek dorastał, mówiąc po gaelicku. Za czasów Tormoda nikt nie znał angielskiego, dopóki nie poszedł do szkoły. – Chce pan powiedzieć, że nauczył się szybciej angielskiego? Nie miał pojęcia, kim jest ten „on”. Tormod zaprzeczył zdecydowanym ruchem głowy. – Nie, gaelickiego. Opanował go jak miejscowy. – Karol? Tormod uśmiechnął się szeroko, zdumiony naiwnością Fina. – Nie, nie, nie. Tamten mówił po włosku. – Wyciągnął rękę, żeby Fin pomógł mu dźwignąć się na nogi, i teraz stał w powiewach wiatru. – Zamoczmy stopy, tak jak robiliśmy to na plaży Karola. – Popatrzył na buty Fina. – No dalej, chłopcze, ściągnij je. – Pochylił się i zaczął podwijać nogawki spodni. Fin zdjął buty i ściągnął skarpetki, potem podwinął nogawki spodni do kolan i wstał, po czym obaj ruszyli ramię w ramię po miękkim piasku ku miejscu, gdzie cofający się przypływ zbił go i nasycił wilgocią. Wiatr porywał poły płaszcza Tormoda i oplatał nim jego nogi, wdzierał się pod kurtkę Fina. Uderzał ich po twarzach, miękki i przesycony drobinkami wody, wiejąc nieprzerwanie przez bezkres Atlantyku. Spieniona woda rozbijała się o ich stopy, pędząc po piaszczystym zboczu, szokująco zimna; stary Tormod śmiał się zachwycony i umykał, gdy tylko fala napływała. Zwiało mu czapkę, a Fin chwycił ją jakimś cudem, zanim wiatr zdążył ją porwać. Tormod znowu się roześmiał – jak dziecko, dla którego to wszystko jest zabawą. Chciał z powrotem włożyć czapkę, ale Fin schował ją do kieszeni swojej kurtki, żeby sytuacja się nie powtórzyła. Fin też odczuwał przyjemność, kiedy lodowata woda obmywała mu stopy, a potem cofała się ujarzmiona w stronę wściekłego morza, pluskając wokół ich kostek. Obaj się śmiali i krzyczeli pod wpływem jej zimnego dotyku. Tormod sprawiał wrażenie ożywionego i uwolnionego – w każdym razie przez kilka tych chwil – od więzów demencji pętających jego umysł i ograniczających życie. Był szczęśliwy, jak

w dzieciństwie, mogąc oddawać się najprostszym przyjemnościom. Uskakiwali przed falami przez czterysta czy pięćset metrów, zmierzając w stronę skupiska lśniących czarnych skał na przeciwległym końcu plaży, gdzie woda rozbijała się ze spienioną białą furią. W uszach mieli tylko dźwięk wiatru i morza, tłumiący wszystko inne. Ból, pamięć, smutek. W końcu Fin się zatrzymał i ruszyli z powrotem. Uszli zaledwie kilka kroków, gdy wsunął dłoń do kieszeni i wyjął z niej medalik ze świętym Krzysztofem na srebrnym łańcuszku, otrzymany kilka godzin wcześniej od matki Marsaili. Podał go Tormodowi. – Przypomina pan to sobie, panie Macdonald?! – zawołał, by przekrzyczeć huk żywiołów. Tormod wydawał się zaskoczony. Przystanął i wziął medalik, a potem przyglądał mu się chwilę, by w końcu zamknąć go w dłoni. Fin był zszokowany, znów widząc łzy na twarzy starszego człowieka. – Dała mi to – powiedział, a jego głos był prawie niesłyszalny w tej ogłuszającej kakofonii, która ich otaczała. – Kto? – Ceit. Fin zastanawiał się przez chwilę. Czy to Ceit była przyczyną bezsensownej nienawiści tego człowieka do katolików? – I była katoliczką? Tormod popatrzył na niego jak na wariata. – Oczywiście. Wszyscy byliśmy katolikami. Ruszył szybkim krokiem wzdłuż linii przypływu, brnąc przez wodę, która pędziła po piasku; wydawał się nieświadomy, że fala rozbryzguje się wokół jego nóg i moczy mu podwinięte nogawki. Zaskoczony Fin dopiero po chwili go dogonił. To, co usłyszał, nie miało sensu. – Pan też był katolikiem? Tormod obrzucił go lekceważącym spojrzeniem. – Msza w każdą niedzielę w dużym kościele na wzgórzu. – W Seilebost? – Kościół, który zbudowali rybacy. Ten z łodzią w środku. – Była tam łódź? W kościele? – Pod ołtarzem. – Tak jak wcześniej ruszył znienacka, tak teraz nagle się zatrzymał, stojąc po kostki w wodzie, która rozbijała się wokół nich, i wlepił wzrok w horyzont, gdzie linię morza i nieba przełamywała ciemna i niewyraźna sylwetka tankowca. – Widać było stamtąd plażę Karola. Za cmentarzem. Wyglądała jak srebrzysta linia namalowana wzdłuż brzegu, między fioletem machairu a turkusem morza. – Odwrócił się i spojrzał na Fina. – A pośrodku wszyscy zmarli, którzy chcieli, by człowiek zatrzymał się po drodze. Ludzkie towarzystwo w świecie pozagrobowym. Znowu się odwrócił i nim Fin zdążył go powstrzymać, rzucił medalik ze świętym Krzysztofem wprost w cofającą się falę. Blaszka zniknęła w wirze piasku i piany; porwał ją prąd przyboju i złożył gdzieś w głębinie. Na zawsze. – Nie potrzeba już tych katolickich rekwizytów – oświadczył. – Podróż dobiegła niemal końca.

ROZDZIAŁ 18 Fin, wychodząc z domu opieki, odebrał telefon od Gunna. Tormod był dziwnie przygaszony w drodze powrotnej z Dalmore i udał się potulnie do swojego pokoju, gdzie bez słowa sprzeciwu pozwolił zdjąć z siebie płaszcz, a następnie dał się zaprowadzić do stołówki. Nic prawie nie jadł poprzedniego dnia, a teraz zdawało się, że odzyskał apetyt. Kiedy pochłaniał jagnięcinę z gotowanymi ziemniakami, Fin wymknął się z budynku na słoneczny blask dnia. Zaparkował u wylotu Church Street i ruszył na piechotę w stronę schodów prowadzących do komendy policji, gdzie czekał już na niego Gunn. Tu, na wschodnim wybrzeżu wyspy, wiatr był porywisty i chłodniejszy; marszczył wodę w zatoce i szeleścił liśćmi na drugim brzegu pod ciemną ruiną Lews Castle. Obaj mężczyźni ruszyli zgodnym krokiem w kierunku Bayhead i zobaczyli łodzie rybackie na falach przypływu, wysoko ponad nabrzeżem. Po bruku walały się sieci, kosze na kraby i puste skrzynki po rybach, a ludzie ze Stornoway zmagali się z porywami wiatru, zmierzając ku centrum miasta. Kiedy przechodzili obok knajpki z oknem widokowym, skąd można było patrzeć na łodzie w przystani, Gunn spytał nagle: – Czy to nie młody Fionnlagh? Fin odwrócił się i przenikając wzrokiem cień własnego odbicia, dostrzegł chłopca i Donnę siedzących przy stoliku po drugiej stronie szyby. Między nimi, na podłodze, stało nosidełko, a Fionnlagh trzymał w ramionach córeczkę, spoglądając z niekłamaną miłością w jej maleńkie, okrągłe niebieskie oczka. Ona odpowiadała mu pełnym uwielbienia wzrokiem, a jej nieprawdopodobnie drobniutkie paluszki trzymały kurczowo jego kciuk. Tak jak kiedyś Robbie trzymał kciuk Fina. Fin miał tylko chwilę, by poczuć straszliwe brzemię żalu i smutku, nim Donna odwróciła głowę i go zobaczyła. Jej twarz pokryła się rumieńcem, którego nigdy u niej nie widział; potem powiedziała coś szybko do Fionnlagha. Chłopak, wyraźnie przestraszony, podniósł wzrok. Fin dojrzał w jego oczach coś dziwnego. Winę? Strach? Nie sposób było powiedzieć; zniknęło niemal natychmiast, przygaszone przez wstydliwy uśmiech. Chłopak skinął Finowi głową, a ten odpowiedział mu tym samym gestem. Niezręczna chwila, milcząca wymiana spojrzeń; szyba w oknie nie stanowiła szczególnej bariery, w przeciwieństwie do tego wszystkiego, czego wciąż sobie nie powiedzieli. – Chce pan tam wejść? – spytał Gunn. Fin pokręcił głową. – Nie. – Pomachał młodym i ruszył przed siebie szybkim krokiem; Gunn musiał zdrowo wyciągać nogi, żeby go dogonić. Fin zastanawiał się przez chwilę, dlaczego Fionnlagh nie jest w szkole. Znaleźli odosobniony ciemny kąt w pubie The Hebridean i Gunn zamówił dwa ciemne piwa. Kiedy już usiadł ze szklankami przy stoliku, wyjął z wewnętrznej kieszeni kurtki szarą kopertę formatu A4 i podsunął ją Finowi. – Nigdy pan tego ode mnie nie dostał. Fin wsunął kopertę do swojej torby. – A co miałem dostać? Gunn uśmiechnął się; przez chwilę popijali w milczeniu. Potem Gunn odstawił ostrożnie szklankę. – Jakieś pół godziny temu miałem telefon. Przysyłają nam tu inspektora z Inverness. Chodzi o to śledztwo w sprawie morderstwa.

Fin pochylił głowę. – Można się było spodziewać. – Nie zjawi się tu zapewne wcześniej niż za tydzień. Ci na górze uważają chyba, że nie ma się co spieszyć, jeśli chodzi o zabójstwo sprzed pięćdziesięciu lat. – Znowu łyknął piwa i odstawił szklankę, umieszczając ją dokładnie na krążku wilgoci, którą zostawiła na podkładce. – Kiedy tu przyjedzie, nie będę już mógł pana dłużej o niczym informować, panie Macleod. Szkoda. Wiem, że był pan dobrym gliniarzem. Ale to, że nie pracuje pan już w policji, bardziej panu zaszkodzi, niż pomoże. Powiedzą, żeby się pan nie wtrącał. Jestem tego pewien. Fin uśmiechnął się. – Ja też. – Napił się. – I co dalej? – No cóż, panie Macleod, wydaje się, że mamy odrobinę czasu. Może warto kuć żelazo, póki gorące. – Co masz na myśli? – Zamierzam wybrać się z samego rana na Harris, a dokładniej do Seilebost, i rozpytać o rodzinę starego Tormoda Macdonalda. Może zdołam ustalić, kogo wykopaliśmy z torfu. Nie byłoby źle pokazać tym ze stałego lądu, że policjanci na wyspach mają swój rozum. – I? – Coś ostatnio kiepsko z moim samochodem. Taka jest w każdym razie oficjalna wersja. Pomyślałem sobie, że mógłby mnie pan podwieźć. – Och, naprawdę tak pomyślałeś? – Owszem. – Gunn łyknął tym razem więcej piwa. – Co pan na to? Fin wzruszył ramionami. – Myślę, że Marsaili zależy na tym, żeby ustalić prawdę. – No tak, słusznie. Jest pan byłym gliną i w ogóle. – Znowu uniósł szklankę do ust, ale zawahał się. – Jest coś teraz… między wami? Fin pokręcił głową, unikając wzroku Gunna. – Mnóstwo wspomnień, George, ale nic poza tym. – Dopił piwo. – O której chcesz wyjechać? ••• Kiedy znów jechał wzdłuż zachodniego wybrzeża, z Barvas przez Siader i Dell, obserwował mroczne legiony kolejnego frontu pogodowego zbierające się na horyzoncie. W lusterku wstecznym wciąż widział ukośne promienie słońca na zabarwionych fioletem górach Harris od ich południowej strony. Niebo na północy pozostawało czyste, a każda napotykana wioska odcinała się ostro na tle tej świetlistej jasności – stare białe domy i architektonicznie monotonne budynki wzniesione w dwudziestym wieku przez niegdysiejszy Departament Rolnictwa i Połowów, o charakterystycznie otynkowanych ścianach, stromych dachach krytych szarymi płytkami i wysokich oknach mansardowych. Beznadziejnie nieskutecznych – według współczesnych standardów – wobec szaleństw klimatu panującego na wyspie. Blask słońca sunącego po torfowisku na wschodzie tkał złotą przędzę w zwiędłej trawie; Fin dostrzegł mieszkańców wioski, którzy zbici w niewielkie grupki skupili się przy rowach i uzbrojeni w tarasgeir korzystali z bezdeszczowego popołudnia, by wydobywać i gromadzić torf. Mroczny cień posępnego i groźnego kościoła w Cross oznaczał, że jest już niedaleko domu. Dom? Czy to naprawdę był teraz jego dom? – zastanawiał się. Ten chłostany wiatrem zakątek świata, gdzie życiem rządziły wojujące odłamy surowej religii protestanckiej. Gdzie

mężczyźni i kobiety starali się utrzymać z ziemi albo morza, a w czasach bezrobocia próbowali znaleźć pracę w fabrykach, które powstawały i znikały z chwilą, gdy kończyły się dotacje, i po których zostawały jedynie zardzewiałe szczątki – symbole porażki. To miejsce wydawało się bardziej przygnębiające niż za czasów jego młodości, ponownie nawiedzone przez recesję po krótkim renesansie zapoczątkowanym przez polityków, którzy w poszukiwaniu głosów wydawali miliony na wskrzeszenie umierającego języka. Ale jeśli to nie był jego dom, to gdzie on był? Gdzie indziej w bożym świecie czuł taki związek z ziemią, przyrodą, ludźmi? Zaczął teraz żałować, że nigdy nie przywiózł tu Robbiego – do krainy jego przodków. W domu Marsaili nie było nikogo, kiedy się tam zatrzymał, więc pojechał dalej, mijając po drodze zagrodę rodziców, i dotarł do szczytu wzniesienia, skąd zobaczył całe północne wybrzeże. Skręcił w lewo, w drogę, która prowadziła do starego portu w Crobost, gdzie stroma betonowa pochylnia pod wciągarką schodziła wprost ku maleńkiemu nabrzeżu w cieniu klifów. Na stosie zardzewiałych łańcuchów zauważył zwiniętą linę i pomarańczowe boje. Pod murem piętrzyły się stosy wiklinowych koszy na kraby i homary. Małe łodzie rybackie, spoczywające pod dziwacznym kątem, były przytwierdzone do zardzewiałych pierścieni. A pośród nich – wciąż – obłażący z farby szkielet łodzi, którą niegdyś odnowił jego ojciec i pomalował na fioletowy kolor, tak jak dom, a potem ochrzcił imieniem matki Fina. Ślady utraconego życia, wciąż obecne po tylu latach. Także jego ślady. Smutne i słodko-gorzkie wspomnienia nadal trwały pośród kruszejących ścian starego białego domu, który przycupnął na wzgórzu ponad portem. Domu, gdzie dorastał, tolerowany przez ciotkę, która przyjęła z niechęcią odpowiedzialność za syna swej zmarłej siostry. Domu pozbawionego ciepła i miłości. W oknach wciąż były szyby, drzwi pozostawały zamknięte. Jednak białe niegdyś ściany poczerniła wilgoć, a drzwi i framugi okien spróchniały. Niżej, na trawiastej połaci biegnącej wzdłuż wierzchołka klifu, nadal stał opuszczony kamienny dom, w którym jako mały chłopiec bawił się samotnie – dwie ściany szczytowe. Bez dachu. Bez drzwi. Bez okien. Ten, kto nazywał go kiedyś domem, zbudował go z myślą o rozciągającym się stąd widoku, ale porzucił go dawno temu na pastwę okrutnych arktycznych sztormów, które zimą atakowały to wybrzeże. Fin dobrze zapamiętał długie, mroźne zimy. Do kamienistej plaży prowadziła trawiasta ścieżka. Czarne skały wokół urwisk przybrały pomarańczową barwę, oblepione maleńkimi muszlami martwych od dawien dawna morskich stworzeń, poplamione wodorostami gnijącymi wzdłuż całego wybrzeża. Na odległym cyplu wznosiły się trzy samotne kopce usypane z kamieni; były tam, odkąd Fin sięgał pamięcią. Nic się tak naprawdę nie zmieniło – z wyjątkiem ludzi, którzy zjawiali się, odchodzili i pozostawiali swoje zanikające z wolna ślady. Usłyszał warkot silnika przedzierający się przez zawodzenie wiatru; odwrócił się i zobaczył Marsaili, która zjechała na pobocze drogi wiekową astrą Artaira. Wysiadła i zatrzasnęła drzwi, potem wsunęła dłonie w kieszenie płaszcza i ruszyła powoli w jego kierunku. Stali przez kilka chwil w pełnym zrozumienia milczeniu, spoglądając na domy na szczycie klifów po zachodniej stronie zatoki; potem Marsaili popatrzyła na opuszczony dom ponad portem. – Dlaczego nie wyremontujesz domu swojej ciotki? Jest w znacznie lepszym stanie niż ten twoich rodziców. – Nie należy do mnie. – Fin obrzucił smutnym wzrokiem zaniedbany budynek. – Przekazała go jakiejś organizacji charytatywnej zajmującej się zwierzętami. To w jej stylu. Nie mogli go sprzedać, więc pozwolili, żeby zamienił się w ruinę. – Znowu spojrzał na ocean. –

Zresztą i tak moja noga by tam nie postała, nawet gdyby był mój. – Dlaczego? – Bo jest nawiedzony. – Zobaczył, że Marsaili unosi brwi. – Nawiedzony? – Przez młodego Fina i jego nieszczęście. Spałem tu po raz ostatni w noc poprzedzającą pogrzeb ciotki. I przysiągłem wtedy sobie, że nigdy więcej tego nie zrobię. Podniosła rękę i musnęła opuszkami palców jego policzek. – Młody Fin – powiedziała. – Pamiętam go. Chłopca, którego od razu pokochałam. I któremu nigdy nie wybaczyłam, że złamał mi serce. Napotkał jej wzrok; w uszach wciąż rozbrzmiewało mu pytanie Gunna. Wiatr porywał jedwabiste kosmyki włosów sprzed jej twarzy i szarpał nimi jak sztandarem wolności. Barwił jej twarz na różowo – delikatne rysy, którym czas i ból przydały trochę surowości, ale które wciąż były wyraziste i pociągające. Mała dziewczynka z czasów jego dzieciństwa, rozkwitająca kobieta z czasów jego dorastania, obie nadal obecne w tej cynicznej, zabawnej, inteligentnej kobiecie, którą zranił tak bezmyślnie. Ale przeszłości nie dało się zmienić. Nigdy. – Pokazałem twojemu tacie zdjęcie człowieka, którego wykopali z torfowiska – powiedział. – Jestem pewien, że go poznał. Cofnęła dłoń, jakby poraził ją prąd. – A więc to prawda. – Na to wygląda. – Miałam nadzieję, że się pomylili. Że pomieszali próbki DNA czy coś w tym rodzaju. Rodzice są opoką, na której człowiek buduje swoje życie. I doznaje szoku, kiedy odkrywa, że ta opoka to tylko iluzja. – Pokazałem mu medalik ze świętym Krzysztofem, a on rzucił go do morza. – Dostrzegł konsternację w zmarszczkach wokół jej oczu. – Powiedział, że dostał go od kogoś, kto miał na imię Ceit, i że wszyscy byli katolikami. Teraz z niedowierzaniem uniosła brwi. – Cierpi na demencję, Fin. Dosłownie. Sam nie wie, co mówi. Wzruszył ramionami, już nie tak pewny jak jeszcze przed chwilą, ale wątpliwości zachował dla siebie. – George Gunn wybiera się jutro na Harris. Ma nadzieję, że dowie się czegoś o rodzinie twojego taty. Powiedział, że mogę się z nim zabrać. Powinienem? Skinęła głową. – Tak. – Po chwili dodała pospiesznie: – Ale tylko jeśli sam tego chcesz, Fin. Muszę pojechać na kilka dni do Glasgow. Egzaminy. Choć Bóg mi świadkiem, że nie mam do tego głowy. – Zawahała się. – Byłabym wdzięczna, gdybyś przypilnował pod moją nieobecność Fionnlagha. Przytaknął ruchem głowy; w ich milczenie wdarł się wiatr. Wiał pośród traw, ciskał morzem o skały wzdłuż północnego wybrzeża, niósł dalekie krzyki mew zmagających się z jego porywami i prądami. Chłostał bezlitośnie Fina i Marsaili, kiedy tak stali na szczycie urwiska, i czuli, jak szarpie ich ubrania, jak wpada do ust, kiedy się odzywali, jak porywa ich słowa. Marsaili wsparła się na Finie, a on przesunął palcami po jej włosach i dotknął chłodnej miękkiej skóry na szyi. Przysunęła się do niego o mały, prawie niedostrzegalny krok. Czuł jej ciepło. Jak łatwo byłoby ją pocałować. Z dali dobiegł dźwięk klaksonu; odwrócili się i zobaczyli dłoń machającą przez okno samochodu. Marsaili też pomachała. – Pani Macritchie – rzuciła i chwila bliskości zniknęła, porwana przez wiatr wraz z ich

słowami.

ROZDZIAŁ 19 Lewis i Harris to właściwie jedna wyspa przedzielona łańcuchem górskim i wąskim pasmem lądu. Droga na południe, przez płaskie torfowiska północnej części wyspy, szybko zamienia się w kręty jednopasmowy szlak, który biegnie wokół skalnych jezior pozostawionych przez ostatnie zlodowacenie. Fin i Gunn jechali w posępnym mroku napływających chmur burzowych, w wietrze i deszczu, które nadciągały od strony skalistych zboczy, i znaleźli się na Harris tuż przed Ardvourlie, gdzie na nierównych brzegach jeziora Seaforth stoi samotny dom. Od tego miejsca droga wznosiła się stromo, wycięta w boku góry, w dole zaś rozciągał się zapierający dech w piersiach widok na czarne rozproszone rozlewiska jeziora. Wzdłuż pobocza biegł szpaler palików ochronnych, a trakt otaczały zbocza, wznosząc się strzeliście ze wszystkich stron; szczyty ginęły w chmurach, które przewalały się po stromych piargach niczym lawa. Wycieraczki w samochodzie Fina ledwie nadążały za deszczem, który chlustał na przednią szybę i ograniczał widoczność. Owce zbijały się w małe gromadki na poboczu drogi, skubiąc bez entuzjazmu nędzne połacie trawy i wrzosu, które jakimś cudem przetrwały pośród skał. I wtedy, kiedy przecisnęli się przez wąziutką przełęcz, w podbrzuszu fioletowoczarnych chmur pojawiła się nagle smuga złotego światła. Postrzępiona linia demarkacyjna między jednym frontem pogodowym a drugim. Posępne skupiska bałwanów osiadłych na szczytach zaczęły zanikać, gdy prowadząca na południe droga obniżała się, a przed nimi pojawiły się wyżyny Harris. Droga omijała port Tarbert, gdzie przybijały promy z wysp Skye i Lochmaddy, i znów zaczynała się wspinać ku szczytom urwisk, z których rozciągał się widok na jezioro Tarbert i maleńkie zbitki domów skupionych wokół przystani. Woda, osłonięta tutaj przed uporczywymi wiatrami z zachodu, przypominała szklaną taflę, w której odbijały się maszty łodzi żaglowych zacumowanych w zatoce. W dali, od wschodniej strony, słońce skrzyło się na srebrzystych wodach; nie sposób było dostrzec, gdzie kończy się niebo, a zaczyna morze. Kiedy dotarli na szczyt Uabhal Beag, krajobraz znowu się zmienił. Pokryte zielenią i przełamywane granitem wzgórza schodziły łagodnie fałdami i parowami przez rozlewisko bladego wiosennego światła ku fantastycznym złotym piaskom i turkusowym wodom Luskentyre. Chłostane burzą, majaczące groźnie łańcuchy górskie na północy znikały – z oczu i myśli; Fin i Gunn poczuli się nieco podniesieni na duchu. Droga omijała plażę i biegła wokół grobli w stronę skupiska domów i zagród tworzących maleńką społeczność Seilebost. Fin skręcił w prawo, w wąski trakt prowadzący do szkoły, obok rozpadających się resztek czerwonej ciężarówki należącej niegdyś do firmy William Mackenzie Ltd… of Laxay. Na obłażącej z farby drewnianej tabliczce między dwoma próchniejącymi palikami ogrodzenia widniało ostrzeżenie, że na pastwisko nie wolno wprowadzać psów. Podziurawiona droga wiła się przez trawiaste wzniesienie, a po chwili ukazały się rozległy machair i plaża. Wiosenne kwiaty pochylały się na wietrze, a nad odległymi górami wisiały chmury. Ilekroć Fin patrzył na ten obraz, zapierało mu dech w piersiach. Szkoła stała nieco z boku – niewielki kompleks szarych i żółtych budynków. I boisko piłkarskie o rzut kamieniem od plaży. Trudno było sobie wyobrazić, by dzieci mogły się uczyć w bardziej idyllicznym otoczeniu. Kiedy Fin zatrzymał się na niewielkim parkingu przed głównym budynkiem, trwała

właśnie lekcja bezpiecznego poruszania się na drodze. Kilkoro dzieci w kaskach na głowach pokonywało slalomem na rowerach rząd czerwonych pachołków rozstawionych przez nauczycielkę. – Szukamy dyrektora! – zawołał do niej Gunn, wysiadając z samochodu. – Dyrektorki – sprostowała. – Budynek na prawo. Był żółty i kryty tynkiem kamyczkowym; na ścianie szczytowej widniało malowidło przedstawiające podwodny krajobraz. W środku pachniało kredą i kwaśnym mlekiem. Fin przypomniał sobie dzieciństwo. Dyrektorka zostawiła klasę, która próbowała akurat rozwiązać jakiś problem arytmetyczny, i zaprowadziła obu mężczyzn do pokoju nauczycielskiego. Poinformowała ich z zadowoleniem, że jej poprzednicy poczytywali sobie za dumę prowadzenie archiwum szkolnego i że jest to tradycja, którą sama kultywuje. Dokumentacja sięgała czasów sprzed drugiej wojny światowej. Była atrakcyjną kobietą po trzydziestce, wyraźnie czułą na punkcie swojego wyglądu – bezustannie zakładała za ucho niesforny kosmyk kasztanowych włosów, które spięła w kok. Nosiła dżinsy i tenisówki, na podkoszulek włożyła rozpięty sweter. Znaczący kontrast z surowymi paniami w średnim wieku, które uczyły Fina. Przejrzała pudła ze starymi dziennikami i dość szybko znalazła te, które pochodziły z czasów, gdy do szkoły uczęszczał Tormod. Zaczęła przeglądać dokumentację dotyczącą końca lat czterdziestych i początku pięćdziesiątych. – Tak – odezwała się w końcu, stukając palcem w pożółkłe strony. – Tormod Macdonald. Był uczniem szkoły podstawowej w Seilebost od tysiąc dziewięćset czterdziestego czwartego do pięćdziesiątego pierwszego. – Przesunęła pomalowanym na różowo paznokciem wzdłuż rejestru obecności. – Nie opuszczał lekcji. – Mógł mieć w szkole jakichś braci albo kuzynów? – spytał Gunn, a dyrektorka się roześmiała. – Pewnie tak, sierżancie, ale przewinęło się tu przez te lata tylu Macdonaldów, że nie sposób powiedzieć. – A do jakiej szkoły poszedł, kiedy skończył podstawówkę? – zainteresował się Fin. – Najprawdopodobniej do szkoły średniej w Tarbert. Uśmiechnęła się do niego i spojrzała mu prosto w oczy; przypomniał sobie, jak Marsaili powiedziała mu kiedyś, że kochały się w nim wszystkie dziewczyny w szkole. Nie był tego nawet świadom. – Ma pani jego adres? – Mogę poszukać. – Znowu się uśmiechnęła i poszła do innego pokoju. Gunn odwrócił się do Fina; na jego ustach błąkał się nieznaczny uśmieszek. Można w nim było dostrzec zazdrość, może nawet żal. – Mnie to nigdy nie wychodziło – oznajmił. ••• Zagroda Macdonaldów znajdowała się w odległości niespełna kilometra od wybrzeża, na wzniesieniu, skąd rozciągał się widok na plaże Luskentyre i Scarista. Od domu aż do drogi ciągnął się długi, wąski pas ziemi, wyznaczony jedynie przez ocalałe kikuty palików nieistniejącego ogrodzenia; zarośnięta gleba przez lata służyła uprawom i wypasowi, zmieniając często oblicze. Ale teraz nic tu nie rosło i nic się nie pasło. Ziemia zmarniała, dawno już porzucona

i odzyskana przez naturę. Sam dom przypominał wydrążoną skorupę. Dach zapadł się przed wielu laty, komin u północnego szczytu zamienił się w stos poczerniałego gruzu. Trawa i oset porastały podłogę – ubitą ziemię, posypywaną piaskiem, który dzień w dzień zmieniała matka Tormoda. Gunn wsunął dłonie w kieszenie i przebiegł wzrokiem po połaci złotej plaży w dole, aż do turkusowych i szmaragdowych pasemek w odległych płyciznach. – Ślepa uliczka – uznał. Fin jednak patrzył w stronę zbocza, gdzie jakiś mężczyzna układał bryły torfu obok świeżo pobielonej chaty. – Chodźmy – powiedział. – Może ten sąsiad coś wie. Ruszył przed siebie, krocząc przez wysoką trawę; świeża zieleń przebijała przez tę zimową, martwą, a fioletowe i żółte kwiaty sięgały ku niebu, by wieszczyć początek wiosny. Źdźbła poruszały się na wietrze jak woda, przybierając postać fal i prądów; Gunn prawie biegł, starając się dotrzymać kroku młodszemu mężczyźnie. Wydawało się, że wszystko w tej zagrodzie zostało niedawno odnowione. Farba, dach, ogrodzenie. W drzwiach i oknach zainstalowano podwójne szyby. Na podjeździe parkował lśniący czerwony SUV. Kiedy się zbliżyli, mężczyzna ze strzechą gęstych szarych włosów oderwał się od swojej roboty. Miał ogorzałą twarz kogoś, kto spędza dużo czasu na dworze, ale nie mówił z wyspiarskim akcentem. Na gaelickie powitanie Fina odpowiedział po angielsku. – Przepraszam, nie mówię tym językiem. Fin wyciągnął do niego rękę. – Żaden problem. Jestem Fin Macleod – przedstawił się i odwrócił, kiedy zdyszany Gunn dotarł w końcu na miejsce. – A to jest sierżant George Gunn. Mężczyzna, ściskając im dłonie, wydawał się bardziej nieufny niż przed chwilą. – Czego policja może tu szukać? – Chcemy się czegoś dowiedzieć o rodzinie, która mieszkała po sąsiedzku. – Och. – Gospodarz odprężył się trochę. – Macdonaldowie. – Tak. Znał ich pan? Roześmiał się. – Niestety, nie. Urodziłem się i wychowałem w Glasgow. To dom moich rodziców. Przenieśli się na stały ląd pod koniec lat pięćdziesiątych, a ja przyszedłem na świat krótko potem. Może zostałem tu nawet poczęty, chociaż nie mógłbym przysiąc. – Ale w takim razie znali chyba sąsiadów – zauważył Fin. – Tak, oczywiście. Znali tu wszystkich. Nasłuchałem się różnych opowieści, kiedy byłem małym chłopcem, poza tym przyjeżdżaliśmy tu w lecie na wakacje. Ale przestaliśmy pod koniec lat sześćdziesiątych, po śmierci taty. Mama zmarła pięć lat temu. Dopiero w zeszłym roku, kiedy zwolnili mnie z pracy, zdecydowałem się wrócić i doprowadzić to wszystko do porządku. Sprawdzić, czy poradzę sobie jako gospodarz. Fin rozejrzał się i skinął z uznaniem głową. – Nieźle panu idzie. Mężczyzna znowu się roześmiał. – Odprawa. Starczy jeszcze na jakiś czas. – Wie pan coś w ogóle o Macdonaldach? Mężczyzna gwizdnął przez zęby. – Nie z pierwszej ręki, że tak powiem. Byli tu jeszcze, kiedy przyjeżdżaliśmy na wakacje, rok, może dwa. Doszło u nich do jakiejś rodzinnej tragedii, ale nie wiem, o co chodziło. Kiedy następnego lata wróciliśmy, oni zwinęli już manatki i wyjechali.

Gunn podrapał się w zamyśleniu po brodzie. – Nie wie pan dokąd? – Kto to może wiedzieć. Mnóstwo ludzi poszło śladem swoich przodków z czasów, kiedy zaczęły się rugi, i wyjechało do Kanady. Fin poczuł chłód i zapiął kurtkę. – Nie byli chyba katolikami, co? Macdonaldowie. Śmiech mężczyzny tym razem wydał się głośniejszy niż zawodzenie wiatru. – Katolicy? Tutaj? Chyba żartujesz, człowieku. To kraj prezbiteriański. Fin skinął głową. Sam uznał, że to nieprawdopodobne. – Gdzie jest najbliższy kościół? – Chodzi wam pewnie o kościół szkocki w Scarista. – Odwrócił się i wskazał na południe. – To pięć minut drogi stąd. ••• – Co my tu właściwie robimy, panie Macleod? Gunn stał jak niepocieszony na szutrowym przydrożnym parkingu na szczycie wzgórza, opatulony swoją pikowaną kurtką; nos miał czerwony z zimna. Choć blask słońca pędził świetlistymi plamami po zboczu i plaży w dole niczym nieokiełznane konie, nie było w nim ciepła. Wiatr obrócił się ku północy, dmuchając w ich zmarznięte twarze bezlitosnym arktycznym chłodem. Kościół w Scarista wznosił się dumnie na wzgórzu ponad połacią skoszonej trawy, z której wyrastały nagrobki znaczące ostatnie miejsce spoczynku pokoleń wiernych. Niezły widok, pomyślał Fin. W sam raz, by zabrać go ze sobą do wieczności: poznaczony smugami i cieniem błękit odległych gór za żółcienią piasków; wiecznie zmienne światło padające z nieba, które nigdy nie zaznaje odpoczynku; bezustanny refren wiatru, jak głosy wznoszone na chwałę Pana. Fin spojrzał na kościół. Był równie prosty i pozbawiony wszelkich ozdób jak ten w Crobost. – Chcę sprawdzić, czy w środku jest łódź – powiedział. Gunn skrzywił się. – Łódź? W kościele? – Owszem, łódź. Fin nacisnął klamkę; drzwi były otwarte. Wszedł do przedsionka, a potem do głównej części kościoła; Gunn podążał tuż za nim. Oczywiście, nie było tam żadnej łodzi. Tylko prosty bukowy ołtarz udrapowany fioletem, a nad nim ambona. Z jej wysokości pastor, w swej uprzywilejowanej i wyniosłej pozycji, bliższy niebu niż ci, których nauczał, głosił Słowo Boże. – Dlaczego sądził pan, u licha, że w kościele znajduje się jakaś łódź, panie Macleod? – Tormod Macdonald mówił o łodzi w kościele. W kościele zbudowanym przez rybaków. – Musiał to zmyślić. Fin jednak pokręcił głową. – Nie sądzę. Ojciec Marsaili jest zagubiony i sfrustrowany. Mieszają mu się słowa i wspomnienia, nie wie, jak je przekazać. Może nawet coś ukrywa, świadomie albo nie. Ale nie wydaje mi się, by kłamał. Wiatr na zewnątrz jeszcze się wzmógł, uderzał z większą zajadłością. Kiedy wyszli z kościoła, poczuli jego siłę. – Cała ta wyspa jest w większości protestancka, prawda, George? – Z pewnością, panie Macleod. Podejrzewam, że jest paru katolików, jak owce, które się

zabłąkały, ale można ich głównie znaleźć na południu. – Gunn uśmiechnął się. – Lepsza pogoda i więcej zabawy. – Zniżył głos. – Słyszałem nawet, że w supermarketach sprzedają w niedzielę alkohol. Fin też się uśmiechnął. – Prędzej piekło zamarznie, niż zobaczymy to kiedykolwiek na Lewis, George. – Otworzył drzwi samochodu. – Dokąd teraz? – Chyba z powrotem do Tarbert. Chciałbym dostać w urzędzie stanu cywilnego kopię aktu urodzenia Tormoda. ••• Urząd mieścił się w biurze lokalnych władz zajmujących dawny internat w West Tarbert – szary budynek o płaskim dachu, wzniesiony pod koniec lat czterdziestych jako lokum dla uczniów z odległych zakątków wyspy. Dom naprzeciwko krył się za gęstwiną drzew i krzewów; chodziło z pewnością o to, by odgrodzić się od architektonicznej brzydoty po drugiej stronie ulicy. Siedząca za biurkiem starsza kobieta podniosła wzrok, kiedy Fin i Gunn weszli do środka, a za nimi wtargnęło zimno z zewnątrz. – Zamknąć drzwi! – nakazała ostrym tonem. – Wystarczy, że wieje przez te wszystkie nieszczelne okna. Nie potrzeba nam tu jeszcze przeciągów! Skarcony George Gunn wykonał pospiesznie polecenie, następnie zaczął grzebać pod kurtką w poszukiwaniu legitymacji policyjnej. Starsza pani obejrzała ją dokładnie przez okulary do czytania, a potem spojrzała ponad oprawką na dwóch mężczyzn po drugiej stronie biurka. – Czym mogę panom służyć? – Chciałbym dostać odpis aktu urodzenia – wyjaśnił Gunn. – No cóż, nie sądzi pan chyba, że dostaje się taki dokument za darmo tylko dlatego, że jest się funkcjonariuszem policji. Trzeba zapłacić czternaście funtów. Obaj mężczyźni wymienili nieznaczny uśmiech. Fin się pochylił, żeby odczytać nazwisko na plakietce. – Długo tu pani pracuje, pani Macaulay? – Od niepamiętnych czasów – odparła. – Ale od pięciu lat jestem na emeryturze. Zastępuję tylko pracownika, który wyjechał na urlop. O kogo konkretnie chodzi? – O Tormoda Macdonalda – wyjaśnił Gunn. – Z Seilebost. Urodził się chyba około tysiąc dziewięćset trzydziestego dziewiątego. – Ach tak… – Wiekowa pani Macaulay skinęła poważnie głową i wlepiła wzrok w ekran komputera, stukając jednocześnie starczymi palcami w klawiaturę. – Mam. Drugiego sierpnia tysiąc dziewięćset trzydziestego dziewiątego roku. – Popatrzyła na nich. – Chcecie także kopię aktu zgonu, panowie? Wydawało się, że w ciszy, która zapadła, wiatr wzmógł się na sile, a jego głos nabrał mocy; przeciskał się z jękiem przez wszystkie szpary, przywodząc na myśl żałobną pieśń za zmarłych. Pani Macaulay była świadoma wrażenia, jakie zrobiły jej słowa. – To było straszne, panie Gunn. Dobrze to pamiętam. Taki młody chłopak. Prawdziwa tragedia. – Jej palce znów przesunęły się szybkim pajęczym ruchem po klawiaturze. – O, jest. Zmarł osiemnastego marca tysiąc dziewięćset pięćdziesiątego ósmego. Chcecie kopię? Też kosztuje czternaście funtów. •••

Finowi wystarczyło piętnaście minut, by dojechać z powrotem do kościoła w Scarista; po niespełna dziesięciu, chodząc między mogiłami na zboczu, znaleźli nagrobek Tormoda. Tormod Macdonald urodzony 2 sierpnia 1939 roku ukochany syn Donalda i Margaret utonął w Bagh Steinigidh 18 marca 1958 roku Gunn usiadł na trawie obok pokrytej porostami granitowej płyty i oparł ręce o kolana. Fin stał i patrzył na nagrobek, jakby wierzył, że jeśli będzie spoglądał dostatecznie długo, to napis wyryty w kamieniu zmieni swą treść. Tormod Macdonald spoczywał w ziemi od pięćdziesięciu czterech lat; miał osiemnaście, kiedy zmarł. W drodze z urzędu nie zamienili ze sobą słowa. Teraz jednak Gunn podniósł wzrok i wyraził głośno myśl, która nie dawała im spokoju od chwili, gdy pani Macaulay spytała, czy chcą dostać kopię aktu zgonu. – Jeśli ojciec Marsaili nie jest Tormodem Macdonaldem, panie Macleod, to kim, do cholery, jest?

ROZDZIAŁ 20 Posiedzę tu tylko chwilę. Panie są w świetlicy i szydełkują. Robota nie dla mężczyzny. Stary facet na krześle naprzeciwko przypomina mi trochę kobietę w podeszłym wieku. On też powinien tam szydełkować! Za szklanymi drzwiami widać ogród. Przyjemnie byłoby w nim posiedzieć. Dostrzegam ławeczkę. Lepsze to, niż znosić obecność tego starego drania, który gapi się na mnie bezustannie. Wyjdę. Och! Jest zimniej, niż się zdawało. A ławka jest mokra. Cholera! Za późno. Ale wszystko po jakimś czasie wyschnie. Widzę kawałek nieba. Płyną po nim chmury, szybko, jak zwykle. Ale jest tu nawet przytulnie, chociaż zimno. – Dzień dobry, tato. Wzdrygam się na dźwięk jej głosu. Przestraszyła mnie. Nie słyszałem, jak się zbliża. Spałem? Jest tak zimno. – Co ty tu robisz w deszczu? – To nie deszcz – odpowiadam. – To drobinki morskiej piany. – Chodź, wejdziemy do środka. Wysuszysz się. Chce, żebym zszedł z pokładu. Ale ja nie chcę wracać do palarni. Jest tam jeszcze gorzej niż w trzeciej klasie. Wszyscy ci ludzie z papierosami i stęchła woń piwa. Znowu zwymiotuję, jeśli będę musiał siedzieć na tych wytartych skórzanych ławach, nie mając czym oddychać. O, jest tu łóżko. Nie wiedziałem, że mają na statku kabiny. Ona chce zdjąć ze mnie mokre spodnie, ale nic z tego. Odpycham ją. – Przestań! To nie wypada. Człowiek ma prawo do godności. – Och, tato, nie możesz tu siedzieć w mokrych rzeczach. Zaziębisz się na śmierć. Kręcę uparcie głową i czuję pod sobą kołysanie statku. – Jak długo jesteśmy już na morzu, Catherine? Patrzy na mnie tak dziwnie. – Co to za statek, tato? – RMS Claymore. Nie zapomnę tej nazwy. Pierwszy statek, którym kiedykolwiek płynąłem. – A dokąd płyniemy? Kto wie. Zrobiło się prawie ciemno, a ląd zostawiliśmy za sobą dawno temu. Nigdy bym nie przypuszczał, że Szkocja jest taka wielka. Podróżowaliśmy całymi dniami. – Słyszałem, jak ktoś w barze mówi: Big Kenneth. – To ktoś, kogo znasz? – Nie. Nigdy o nim nie słyszałem. Siada obok mnie i bierze mnie za rękę. Nie wiem, dlaczego płacze. Zaopiekuję się nią. Zaopiekuję się obojgiem. Jestem najstarszy, więc to mój obowiązek. – Och, tato… – mówi. ••• Upłynęły dwa dni od śmierci Patricka, gdy zjawił się ksiądz. Pielęgniarka powiedziała nam, żebyśmy spakowali swoje rzeczy; niewiele tego było. Czekaliśmy na niego u szczytu schodów, kiedy pod budynek podjechał duży czarny samochód. My – to znaczy ja, Peter i Catherine. Prócz nas nie było nikogo, ponieważ wszystkie pozostałe dzieci znowu poszły do szkoły. Nie było też śladu pana Andersona i nigdy więcej go nie zobaczyliśmy. Nie złamało mi to

serca. Ksiądz był niskim człowiekiem, niższym ode mnie o jakieś trzy centymetry, i niemal całkowicie łysym na czubku głowy. Ale pozostałe włosy, te na jednej skroni, zapuszczał i zaczesywał na drugą stronę; trzymały się w miejscu za sprawą jakiegoś smarowidła czy brylantyny, sam nie wiem. Wyobrażał sobie chyba, że ukryje w ten sposób łysinę, ale tak naprawdę wyglądało to głupio. Nauczyłem się wtedy nigdy nie ufać ludziom z fryzurą „na pożyczkę”. Nie mają absolutnie rozumu. Nie robił specjalnego wrażenia i wydawał się nerwowy. Groźniej wyglądały dwie zakonnice, które mu towarzyszyły. Obie były wyższe od niego, odznaczały się sokolim wzrokiem i nie miały na twarzy cienia uśmiechu – dwie panie w starszym wieku, obie w czarnych habitach i białych kornetach. Jedna siedziała z przodu obok księdza, który prowadził, a druga tłoczyła się z nami na tylnej kanapie, obok mnie. Tak bardzo się jej bałem, tak bardzo starałem się uniknąć kontaktu z jej kościstym ciałem, że prawie nie zauważyłem, jak sierociniec znika w dali. Dopiero w ostatniej chwili się odwróciłem i zdążyłem jeszcze zobaczyć jego wieże bez dzwonów, nim zakryły je drzewa. Samochód księdza podskakiwał i grzechotał, jadąc po brukowanych ulicach, omijając okrągłe wysepki z drzewami, sunąc po szerokich alejach, przy których stały brudne od dymu kamienice czynszowe. Wciąż było widać gdzieniegdzie płaty śniegu, zalegał też na poboczach, czarny od spalin. Żadne z nas nie miało odwagi się odezwać, siedzieliśmy więc w milczeniu pośród ziemskich przedstawicieli Boga, obserwując obcy i nieznany świat, który przesuwał się za szybami samochodu pod postacią rozmazanej zimowej plamy. Nie mam pojęcia, dokąd nas wieźli. Chyba do jakiegoś miejsca w południowej części miasta. Podjechaliśmy pod wielki dom oddalony od ulicy; otaczały go nagie drzewa i trawnik, gdzie pośród śniegu zalegały stosy liści. Wewnątrz było ciepło, przytulniej niż w sierocińcu. Nigdy nie byłem w takim domu. Boazeria z wypolerowanego drewna i żyrandole, welurowa tapeta i lśniąca terakota. Zaprowadzono nas na górę schodami wyłożonymi chodnikiem; w jednym pokoju umieszczono mnie i Petera, a w drugim Catherine. Jedwabna pościel i woń wody różanej. „Dokąd nas stąd zabiorą?” – spytał mnie Peter kilka razy, ale nie potrafiłem mu odpowiedzieć. Wydawało się, że nie mamy żadnych praw, ludzkich czy innych. Byliśmy czymś w rodzaju majątku ruchomego. Dzieciaki bez rodziców i miejsca, które mogłyby nazwać domem. Ktoś by pomyślał, że do tej pory powinniśmy się już do tego przyzwyczaić. Ale człowiek nigdy się nie przyzwyczaja. Wystarczy, by się rozejrzał, i od razu wie: życie zawsze będzie mu przypominało, że nie jest taki jak inni. Oddałbym wówczas wszystko za dotyk matczynych palców na twarzy, ciepłych i delikatnych warg na moim czole, za dźwięk jej głosu, który owiewał moje ucho ciepłym tchnieniem i zapewniał, że wszystko będzie dobrze. Ale matka już dawno odeszła, ja zaś wiedziałem w głębi serca, że nic nie będzie dobrze. Nie zamierzałem mówić tego Peterowi. – Zobaczymy – odpowiedziałem po raz nie wiadomo który. – Nie martw się, zaopiekuję się wami. Przetrzymano nas w tych pokojach do końca dnia i pozwalano wychodzić tylko do toalety. Wieczorem sprowadzono nas na dół do dużej jadalni, gdzie na ścianach było mnóstwo kolorowych książek i gdzie stał długi lśniący stół, od okna wykuszowego aż do podwójnych drzwi po drugiej stronie. Na jednym końcu nakryto dla trzech osób, a zakonnica, która nas tu przyprowadziła, ostrzegła: – Nie kładźcie dłoni na blacie. Jeśli znajdę choć jeden ślad palca, dostaniecie lanie.

Zupę jadłem niemal ze strachem; bałem się, że zaplamię stół. Każde z nas dostało kromkę chleba z masłem, a potem jeszcze plasterek szynki z zimnymi gotowanymi ziemniakami. Podano nam wodę w szklankach o grubym dnie i kiedy skończyliśmy posiłek, zaprowadzono nas z powrotem na górę. Była to długa i niespokojna noc; spaliśmy z Peterem w jednym łóżku. Wsunęliśmy się pod kołdrę. Mój brat zasnął dosłownie po kilku minutach, ale ja leżałem przytomny jeszcze bardzo długo. Widziałem światło pod drzwiami i od czasu do czasu słyszałem w głębi domu odległe głosy, przyciszone i konspiracyjne; w końcu zapadłem w płytką i niespokojną drzemkę. Nazajutrz zbudzono nas o świcie i znów zapakowano do tego dużego czarnego samochodu. Nie było czasu na śniadanie ani toaletę. Tym razem podążaliśmy przez miasto inną trasą. Nie miałem pojęcia, gdzie jesteśmy, aż w końcu zobaczyłem po prawej stronie zamek i mnóstwo domów ponad wielkim kopcem The Mound. Zjechaliśmy po stromej rampie i znaleźliśmy się pod dużą halą, która miała szklany dach wsparty na skomplikowanym systemie metalowych prętów. Na drugim końcu hali, posapując niecierpliwie, stały lokomotywy parowe z wagonami; zakonnice, niemal biegnąc, poprowadziły nas pospiesznie przez tłum i pokazały konduktorowi bilety, a potem znalazły nasze miejsca w sześcioosobowym przedziale, do którego wchodziło się z długiego korytarza. Przyłączył się do nas jakiś mężczyzna w ciemnym garniturze i meloniku, który czuł się wyraźnie nieswojo w towarzystwie zakonnic i wiercił się, trzymając kapelusz na kolanach. Nigdy wcześniej nie siedziałem w pociągu i wbrew okolicznościom byłem bardzo podekscytowany. Zauważyłem, że Peter też jest podniecony. Przez całą podróż byliśmy przyklejeni do okna i patrzyliśmy, jak miasto znika z wolna za szybą, a w jego miejsce pojawia się wiejski krajobraz, zielony i pofałdowany; zatrzymywaliśmy się na stacjach noszących egzotyczne nazwy w rodzaju Linlithgow czy Falkirk, aż w końcu wyrosło z ziemi kolejne miasto. Całkiem inne. Czarne od zanieczyszczeń przemysłowych. Kominy fabryk wypluwały żółć w siarkowe niebo. Najpierw długi ciemny tunel, a potem ryk silnika parowego w ciasnej przestrzeni dworca, gdy wjechaliśmy na peron przy Queen Street w Glasgow; w uszach rozbrzmiewał nam metaliczny zgrzyt. W czasie drogi zerknąłem kilka razy na Catherine, próbując napotkać jej wzrok, ale uparcie unikała mojego spojrzenia; patrzyła na swoje złożone na kolanach dłonie i ani razu nie obróciła głowy w stronę okna. Nie mogłem się w żaden sposób zorientować, o czym myśli, ale wyczuwałem w niej strach. Choć byłem jeszcze bardzo młody, wiedziałem już, że w tym świecie dziewczyny mają więcej powodów do obaw niż chłopcy. Czekaliśmy na dworcu prawie dwie godziny, zanim wsiedliśmy do następnego pociągu, który tym razem zabrał nas na północ i dalej na zachód, przez najbardziej olśniewający krajobraz, jaki kiedykolwiek widziałem. Góry zwieńczone czapami śniegu, mosty spinające brzegi krystalicznie czystych i wzburzonych rzek, przepastne lasy i wiadukty ponad wąwozami i jeziorami. Pamiętam samotną, maleńką, pomalowaną na biało chatę pośrodku pustkowia, otoczoną ze wszystkich stron szczytami górskimi. I to, że zastanawiałem się, kto, u licha, mieszka w takim miejscu. Mogłoby równie dobrze znajdować się na Księżycu. Ściemniało się, kiedy dotarliśmy do portu Oban na zachodnim wybrzeżu. Było to ładne miasto z domami pomalowanymi na różne kolory i wielką flotą rybacką przycumowaną do nabrzeża. Po raz pierwszy widziałem morze. Zatokę otaczały wzgórza, a na brzegu wznosiła się ogromna kamienna katedra z widokiem na wody zabarwione krwawą czerwienią zachodzącego słońca. Noc spędziliśmy w domu niedaleko tej katedry. Był tu inny ksiądz. Nie rozmawiał jednak z nami. Gospodyni zaprowadziła nas do dwóch pokoi na poddaszu. Maleńkie klitki z oknami

mansardowymi w spadzistym dachu. Zjedliśmy tego dnia tylko kanapki w pociągu i zupę po przyjeździe na miejsce. Burczało mi w brzuchu, kiedy leżałem w łóżku; ten dźwięk nie pozwalał mi zasnąć. Jeśli Peter to słyszał, to i tak nie robiło to na nim wrażenia. Spał jak dziecko, co było u niego typowe. Ja jednak nie mogłem przestać myśleć o Catherine. Zaczekałem do północy, kiedy w całym domu zgasły światła, i wstałem cicho z łóżka. Potem stałem przez długą chwilę pod drzwiami, nasłuchując najsłabszego dźwięku, nim otworzyłem drzwi i wymknąłem się na korytarz. Od pokoju Catherine dzieliło mnie tylko kilka kroków. Zawahałem się, kiedy z drugiej strony dotarł do mnie odgłos przypominający stłumiony szloch; poczułem ucisk w żołądku. Mała Catherine była twarda jak stal. Jeśli płakała, to musiało chodzić o coś naprawdę złego. Przez ten rok, kiedy ją znałem, nigdy nie widziałem w jej oczach łez, tylko ten jeden raz, na dachu sierocińca. Ale ona nie zdawała sobie sprawy, że to zauważyłem. Jestem pewien. Przekręciłem gałkę i wkradłem się szybko do jej pokoju. Niemal natychmiast zapłonęła nocna lampka. Catherine siedziała na łóżku, opierając się plecami o drewnianą deskę wezgłowia, kolana miała podciągnięte pod brodę, w ręku trzymała lusterko, unosząc je niczym broń. Jej oczy były pociemniałe ze strachu, twarz przypominała barwą prześcieradło. – Jezu, Catherine, co ty wyprawiasz? Ulga, jaką odczuła na mój widok, niemal przygniotła jej barki. Opuściła dłoń, lusterko wylądowało na łóżku. Zobaczyłem, że drży jej warga, a mokre od łez policzki odbijają blask światła lampki nocnej. Podszedłem i położyłem się obok niej, a ona wtuliła twarz w moje ramię, by stłumić szloch, i otoczyła mnie ramieniem jak dziecko. Objąłem ją. – Hej, dziewczyno, wszystko w porządku, jestem tutaj. Co się stało? Dopiero po długiej chwili zaufała swojemu głosowi. – Ten obleśny pieprzony ksiądz! Zmarszczyłem czoło, nie bardzo rozumiejąc. Jakże byłem naiwny. – Ten, który zaczesywał sobie włosy na bok? Skinęła głową, wciąż tuląc twarz do mojego ramienia. – Przyszedł zeszłej nocy do mojego pokoju. Powiedział, że potrzebuję pociechy… biorąc pod uwagę okoliczności. – I? – Co „i”? – Co się stało? Oderwała twarz od mojego ramienia i popatrzyła na mnie z niedowierzaniem. – A jak myślisz, kurwa? Wtedy mi zaświtało. Z początku byłem zszokowany, że akurat ksiądz zrobił coś takiego. Potem wściekły, że to zrobił. A potem ogarnęło mnie niepowstrzymane pragnienie, by mu dołożyć. I gdyby był tu teraz, to myślę, że mógłbym go zabić. I zabiłbym. – Cholera, Catherine. – To wszystko, co przyszło mi do głowy. Znowu ukryła twarz na moim ramieniu. – Myślałam, że przyszedł drugi, żeby zrobić to samo. Boję się, Johnny. Nie chcę, by ktokolwiek mnie więcej dotykał. – Nikt cię nie dotknie – powiedziałem. Czułem tylko gniew i wściekłość. Przesiedziałem z nią całą noc. Nie padły między nami już żadne słowa. Godzinę później poczułem, że zasypia; jej ciało wsparte na mnie przypominało martwy ciężar. Nigdy więcej o tym nie rozmawialiśmy. •••

RMS Claymore odbił nazajutrz rano od wielkiego nabrzeża. Zakonnice zaprowadziły nas przez miasto do poczekalni w terminalu promowym. Peter i ja mieliśmy tylko małą tekturową walizkę, którą trzymałem w ręku. Catherine miała płócienną torbę, którą przerzuciła sobie niedbale przez ramię, jakby jazda pociągiem i podróż promem były dla niej chlebem powszednim. Dopiero gdy znaleźliśmy się na nabrzeżu, uświadomiłem sobie, że wejdziemy na pokład statku i że zakonnice nie płyną z nami. Było to dla mnie trochę szokujące. Ich obecność przez ostatnie dwa dni, choć przypominająca mroczny cień, dawała jakieś poczucie bezpieczeństwa. Myśl, że wyruszymy w rejs na pokładzie tego wielkiego statku, który cuchnął olejem i słoną wodą, całkowicie sami, nie znając celu podróży, napełniała mnie niewytłumaczalnym przerażeniem. Podczas gdy jedna z zakonnic zachowywała powściągliwość i milczenie, druga ustawiła nas w kolejce pasażerów, a potem uklękła przed nami. Wydawało się, że jej twarz złagodniała – po raz pierwszy od chwili, kiedy zabrano nas z sierocińca. Uśmiechnęła się niemal, a ja dostrzegłem w jej oczach coś w rodzaju współczucia. Gdzieś z zakamarków habitu wyjęła trzy kawałki tektury, każdy o rozmiarach dwadzieścia na piętnaście centymetrów. Miały przymocowany do górnej krawędzi sznurek, tak jak ta tabliczka, którą wieszałem na szyi Petera, kiedy udawaliśmy, że jest ślepy. Na tych, które dała mnie i bratu, nakreślono grubymi czarnymi literami nazwisko GILLIES. Na tabliczce Catherine widniało O’HENLEY. – Kiedy zejdziecie z pokładu, zawieście je sobie na szyjach i czekajcie na nabrzeżu – poleciła. – Ktoś po was przyjdzie. Wreszcie zdobyłem się na odwagę i zadałem pytanie, którym Peter zamęczał mnie od dwóch dni. – Dokąd płyniemy? Jej twarz sposępniała, jakby padł na nią cień przesuwającej się na niebie chmury. – To nieważne. Nie wychodźcie tylko na pokład. Morze bywa niespokojne. Potem wręczyła nam bilety i wyprostowała się; zaprowadzono nas przez tłum ludzi na nabrzeże, a potem weszliśmy po ostro nachylonym trapie na pokład statku. RMS Claymore miał jeden duży czerwony komin z czarnym pasem w górnej części i łodzie ratunkowe zamocowane na kołowrotach po obu stronach rufy. Przy relingu zebrali się ludzie, napierając i przepychając się, by pomachać krewnym i znajomym; rozległ się dźwięk rogu okrętowego, a spod pokładu dotarł łoskot silników, który poczuliśmy w kościach. Jednak zakonnice nie zaczekały, by pomachać nam na pożegnanie. Zobaczyłem ich czarne habity i białe kornety, gdy wracały do terminalu. Zastanawiałem się często, czy odwróciły się do nas plecami, ponieważ nie chciały nam spojrzeć w twarz, bojąc się, że jakaś dawno wypalona iskierka człowieczeństwa może rozbłysnąć na nowo i rozbudzić wyrzuty sumienia. Samotny – taki się czułem w tej pierwszej godzinie, kiedy statek sunął po szarych wodach zatoki, pozostawiając za sobą bladoszmaragdowy ślad, a mewy krzyczały i krążyły wokół masztów jak niezliczone skrawki papieru rzucone na wiatr. Poczuliśmy po raz pierwszy kołysanie morza i patrzyliśmy, jak ląd oddala się coraz bardziej, aż w końcu zieleń wzgórz zamieniła się w odległą rozmazaną plamę, by zniknąć wreszcie na dobre. Wokół widzieliśmy jedynie morze, które wznosiło się i opadało; nie mieliśmy pojęcia, dokąd płyniemy ani kiedy tam dotrzemy. Albo co nas może czekać, gdy już przybędziemy na miejsce. W następnych latach miałem się dowiedzieć o szkockich rugach. O tym, jak w osiemnastym i dziewiętnastym wieku mieszkający z dala od swych włości właściciele ziemscy, zachęceni przez rząd w Londynie, rugowali ludzi z myślą o powiększeniu pastwisk dla owiec.

Dziesiątki tysięcy dzierżawców eksmitowano z ich domów i wsadzano siłą na statki, które zabierały ich do nowego świata, gdzie wielu czekało życie przypominające los niewolników. Wiem teraz, jak się czuli, kiedy ich domy i kraj znikały we mgle, oni zaś mieli przed sobą jedynie wzburzone morze i niepewną przyszłość. Spojrzałem wtedy na brata, który przywierał do relingu i patrzył na niewidoczny już ląd, a wiatr przesycony solą szarpał mu ubranie i mierzwił włosy. Niemal mu zazdrościłem jego niewinności, nieświadomości. Na twarzy Petera malowało się uniesienie. Nie miał się czego bać, ponieważ wiedział ponad wszelką wątpliwość, że starszy brat się nim zaopiekuje. Po raz pierwszy poczułem się bez mała przygnieciony straszliwym ciężarem tej odpowiedzialności. Może i Catherine to dostrzegła. Zauważyłem, że na mnie patrzy; po chwili skrzywiła usta w nieznacznym półuśmiechu i wzięła mnie za rękę; nie potrafię opisać, ile pociechy sprawił mi ciepły dotyk tej małej dłoni. Zakonnice dały nam pudełko z kanapkami, które zjedliśmy bardzo szybko i w ciągu godziny zwymiotowaliśmy. Gdy zniknął wszelki ślad lądu, wiatr wzmógł się wściekle, a morze wzburzyło. Wielka czarno-biała wanna, jaką był nasz statek, przedzierała się przez spienione fale; woda wdzierała się przez dziób i gnana wichurą oblewała od stóp do głów każdego, kto odważył się wyjść na pokład. Wymiotowaliśmy na zmianę w ubikacji obok sali dla niepalących, gdzie udało się nam zająć miejsca obok chłostanego deszczem okna i gdzie ludzie i tak palili, pili piwo i starali się przekrzyczeć dudnienie silników, posługując się językiem, którego nie rozumieliśmy. Czasem, gdzieś w dali, pojawiał się na chwilę niewyraźny zarys jakiejś wyspy, a potem znów znikał za falami. Zastanawialiśmy się za każdym razem, czy to właśnie tam zmierzamy, żywiąc głęboką i rozpaczliwą nadzieję, że ten koszmar się kończy. Ale się nie kończył. Tak się nam przynajmniej wydawało. Znosiliśmy go godzina za godziną. Wiatr, deszcz i morze. I nasze skręcone żołądki, które wyrzucały z siebie już tylko zielonkawą żółć. Nie wiem, czy kiedykolwiek w życiu czułem się równie nieszczęśliwy. Wypłynęliśmy wczesnym rankiem i teraz, późnym popołudniem, zaczynało się ściemniać. Na szczęście morze uspokoiło się trochę, a bliskość nocy przynosiła ze sobą obietnicę bardziej znośnego rejsu. Wtedy właśnie usłyszałem, jak ktoś krzyczy, tym razem po angielsku, że widzi Bena Kennetha, i wszyscy ruszyli na pokład, wyraźnie podekscytowani. My też wyszliśmy, spodziewając się zobaczyć kogoś, kto nazywa się Kenneth, ale czy znajdował się gdzieś w tłumie, nie sposób było powiedzieć. Dopiero znacznie później dowiedziałem się, że Kenneth, albo – po gaelicku – Coinneach, to nazwa góry osłaniającej port, którego migoczące światła wyłoniły się ze zmierzchu. Wokół miasta wyrastał mroczny ląd, a wzdłuż horyzontu biegła pojedyncza linia jasnosrebrnej iluminacji. Resztki dnia. Gdziekolwiek się znaleźliśmy, był to cel naszej podróży; wśród pozostałych pasażerów wyczuwało się nerwowe wyczekiwanie. Z głośników dobiegł komunikat: „Pasażerowie, którzy wysiadają na ląd, a nie nabyli jeszcze biletu, proszeni są do biura głównego stewarda”. Rozległ się dźwięk dzwonów i głęboki, donośny jęk rogu okrętowego, kiedy statek przybijał do nabrzeża. Marynarze z mopami i wiadrami spłukiwali pokryte solą deski, podczas gdy na pokładzie gromadziły się rodziny z walizkami, obserwując rozkładanie trapu. Głód, ulga i trwoga przyprawiały mnie o drżenie nóg, kiedy schodziłem po stromo nachylonym mostku – Peter przede mną, a Catherine za moimi plecami – by w końcu postawić stopy na solidnym podłożu, od którego zdążyłem się już odzwyczaić. Moje ciało wciąż poruszało się w rytm rozkołysanego statku. Kiedy tłum się przerzedził, zmierzając w stronę autobusów i samochodów, a na wzgórza

spłynęła ciemność, wyjęliśmy swoje tekturowe tabliczki i zawiesiliśmy sobie na szyjach, tak jak kazały nam zrobić zakonnice. I czekaliśmy. Światła na promie pogasły i długie cienie, które rzucały nasze sylwetki na nabrzeże, zniknęły. Nikt już prawie na nim nie pozostał. Słyszeliśmy tylko głosy marynarzy na statku, którzy szykowali się do spędzenia nocy w porcie. Ogarnęło mnie nieopisane przygnębienie, gdy tak staliśmy sami w ciemności, a czarne wody w opiekuńczych ramionach przystani chlupotały o filary pirsu. Światła hotelu za murem portu tchnęły ciepłem i serdecznością, ale nie dla nas. Widziałem bladą twarz Catherine, która spoglądała na mnie z ciemności. – Jak myślisz, co mamy teraz zrobić? – Czekać – odparłem. – Tak jak powiedziały zakonnice. Ktoś po nas przyjdzie. Nie wiem, skąd czerpałem pewność, że tak się właśnie stanie, ale tylko tego mogłem się trzymać. Po co mieliby nas wysyłać w tak długi rejs i mówić, że ktoś na nas czeka, gdyby to była nieprawda? Wtedy z mroku wyłoniła się jakaś postać, idąca szybkim krokiem w naszą stronę; nie bardzo wiedziałem, czy mam odczuwać ulgę, czy się bać. To była kobieta i gdy się zbliżyła, zauważyłem, że jest pod pięćdziesiątkę. Miała ciemnozielony kapelusz, długi wełniany płaszcz zapięty pod szyję, ciemne rękawiczki i gumiaki. W ręku trzymała błyszczącą torebkę. Zwolniła kroku, podchodząc bliżej, z wyraźną konsternacją na twarzy, i pochyliła się, żeby rzucić okiem na nasze tabliczki. Kiedy odczytała nazwisko O’Henley, wyraźnie się odprężyła i popatrzyła uważnie na Catherine, po czym ujęła ją za brodę i zaczęła obracać jej głową to w jedną, to w drugą stronę. Potem obejrzała jej dłonie. Nas dwóch prawie nie dostrzegała. – Tak, nadasz się – oznajmiła i wzięła Catherine za rękę, żeby ją odprowadzić. Catherine zaczęła się opierać. – No chodź – warknęła kobieta. – Należysz teraz do mnie. I będziesz robiła to, co ci każę, bo w przeciwnym razie poniesiesz surowe konsekwencje. Szarpnęła Catherine mocno za rękę, a ja nie zapomnę nigdy rozpaczy na twarzy mojej przyjaciółki, kiedy spojrzała przez ramię na mnie i Petera. Naprawdę wtedy sądziłem, że nigdy więcej jej nie zobaczę, i chyba po raz pierwszy uświadomiłem sobie, że jestem w niej zakochany. – Dokąd idzie Catherine? – spytał Peter, ale ja tylko pokręciłem głową, nie ufając swojemu głosowi. Nie wiem, jak długo tam staliśmy i czekaliśmy, coraz bardziej zmarznięci, aż w końcu nie mogłem zapanować nad szczękaniem zębów. Widziałem postaci przesuwające się w barze hotelowym, cienie w świetle, ludzi w innym świecie. W świecie, w którym nie mieszkaliśmy. A potem nagle po pirsie przesunęły się światła; podjechała furgonetka i zatrzymała się w odległości kilku metrów. Znieruchomieliśmy w blasku jej reflektorów jak dwa króliki. Trzasnęły drzwi i pojawił się jakiś mężczyzna, rzucając w naszą stronę olbrzymi cień. Ledwie go widziałem z powodu świateł za jego plecami, ale mogłem się zorientować, że był wysoki. Nosił granatowy kombinezon i buty z cholewami. Wełnianą czapkę naciągnął głęboko na czoło. Zrobił dwa kroki, spojrzał na nasze tabliczki i coś mruknął. Wyczuwałem w jego oddechu woń alkoholu i tytoniu. – Do furgonetki – powiedział tylko, a my ruszyliśmy za nim. Odsunął boczne drzwi, żeby nas wpuścić. – Pospieszcie się, i tak już jestem spóźniony. W środku leżały liny, sieci rybackie, pomarańczowe boje, stare drewniane skrzynki cuchnące zepsutymi rybami, kosze na kraby, skrzynka z narzędziami i martwa owca. Dopiero po chwili uświadomiłem sobie, co to takiego, i cofnąłem się przerażony. Peter, z jakiegoś powodu, w ogóle się nie przejął.

– Nie żyje – oznajmił, kładąc dłoń na brzuchu zwierzęcia. – I wciąż jest ciepła. Usiedliśmy więc na podłodze furgonetki z martwą owcą i sprzętem rybackim. Trzęsło nami niemiłosiernie i oddychaliśmy spalinami, kiedy wiózł nas po ciemnych wąskich drogach; w czarnej dali połyskiwały posrebrzone blaskiem księżyca płaskie mokradła. W końcu znów zobaczyliśmy i wyczuliśmy morze, niemal oślepiające w nocnej poświacie, i ujrzeliśmy sporadyczne światła na zboczu, palące się w oknach niewidocznych domów. Ku nieruchomym wodom wyciągał się, niczym palec, kamienny pomost, a obok kołysała się na łagodnej fali niewielka łódź. W sterówce siedział mężczyzna, którego znaliśmy później jako Neila Campbella, i palił. Po chwili wyszedł z budki, podczas gdy ten wielki w wełnianej czapce parkował furgonetkę. Kiedy się z tym uporał, kazał nam wysiąść. Mężczyźni zaczęli rozmawiać, w pewnym momencie wybuchnęli śmiechem. Nie miałem pojęcia, o czym mówili. Kazano nam wejść do łodzi, która potem popłynęła z terkotem silnika przez tonącą w blasku księżyca cieśninę ku postrzępionemu zarysowi wyspy wyrastającej z morza i upstrzonej światłami na zboczach. Dotarliśmy tam po zaledwie dziesięciu minutach i wspięliśmy się na kruszejące kamienne molo, znajdujące się z jednej strony wąskiego pasma wody prowadzącego do małej zatoki. Dostrzegłem domy – dziwne, przysadziste, kamienne siedziby z trawiastymi dachami, które, jak się później dowiedziałem, nazywały się strzechą. Był odpływ i brzegi zatoki oblepiały czarne i złotawe wodorosty. Łódź wyruszyła z powrotem przez cieśninę. – Chodźcie – nakazał wysoki mężczyzna, a my podreptaliśmy za nim długim bitym traktem, który biegł wokół zatoki, a potem w górę zbocza kamienną ścieżką z koleinami do jednej z tych krytych strzechą chat, które widzieliśmy z pomostu. Tam właśnie po raz pierwszy poczułem charakterystyczną woń, kiedy drewniane drzwi otworzyły się ze skrzypieniem zawiasów na obskurną izbę, do połowy wypełnioną bryłami torfu. Z karbidowej lampy zawieszonej nisko na drewnianych belkach sufitu wylewał się łagodny żółty blask, a w otwartym żelaznym piecu pod przeciwległą ścianą żarzyły się torfowe głownie. Klepisko wysypane było piaskiem. To była kuchnia, salon i jednocześnie jadalnia z wielkim stołem pośrodku, komodą i dwoma małymi, głęboko osadzonymi oknami po obu stronach drzwi. Wyłożony deskami korytarz, zawieszony płaszczami i narzędziami, prowadził, jak się miało wkrótce okazać, do trzech sypialni. W tej chacie nie było toalety, bieżącej wody, elektryczności. Jakbyśmy przenieśli się z dwudziestego wieku do jakiejś średniowiecznej przeszłości. Mali, smutni, osieroceni podróżnicy w czasie. Przy piecu stała kobieta w granatowej sukience z drukowanym wzorem; odwróciła się, kiedy weszliśmy do środka. Trudno było określić jej wiek. Włosy, zaczesane do tyłu i spięte grzebykami, przypominały wypolerowaną stal. Nie była to jednak stara twarz. Z pewnością nie miała zmarszczek. Ale nie była też młoda. Kobieta zmierzyła nas wzrokiem i powiedziała: – Usiądźcie przy stole. Na pewno jesteście głodni. Nie pomyliła się. Mężczyzna też usiadł i zdjął czapkę; po raz pierwszy zobaczyłem, jak wygląda. Miał chudą twarz o twardych, wyrazistych rysach i duży zakrzywiony nos. Jego dłonie przypominały łopaty; na kłykciach rosły włosy, wychodziły też spod rękawów. Był prawie łysy, a resztki kędziorów kleiły mu się do czaszki; musiał się pocić pod tą swoją czapką. Kobieta postawiła na stole cztery dymiące talerze. Jakieś mięso w sosie gęstym od tłuszczu i ziemniaki rozgotowane niemal na miazgę. Mężczyzna zamknął oczy i wymamrotał coś w języku, którego nie rozumiałem. Potem, zabierając się do jedzenia, zwrócił się do nas po angielsku:

– Jestem Donald Seamus. To moja siostra, Mary-Anne. Dla was pan i pani Gillies. To jest nasz dom, od tej chwili także wasz. Zapomnijcie o tym, skąd przyjechaliście. To już przeszłość. Od teraz ty jesteś Donald John Gillies, a ty Donald Peter Gillies. Jeśli nie będziecie robić tego, co wam się mówi, to, Bóg mi świadkiem, pożałujecie, że się kiedykolwiek urodziliście. – Wsunął sobie w usta wielką porcję jedzenia i przeżuwając je, zerknął na siostrę, która cały czas zachowywała się biernie i była milcząca. Znowu spojrzał na nas. – W tym domu mówimy po gaelicku, więc będzie lepiej, jeśli nauczycie się tego języka cholernie szybko. Jeśli wypowiecie choć słowo po angielsku w mojej obecności, to będzie tak, jakbyście nic nie powiedzieli. Zrozumiano? Skinąłem głową, a Peter popatrzył na mnie dla pewności i zrobił to samo. Nie miałem pojęcia, co to takiego gaelicki albo jak miałbym się nim posługiwać, ale nie wspomniałem o tym ani słowem. Kiedy skończyliśmy posiłek, mężczyzna wręczył mi łopatę. – Musicie sobie pewnie ulżyć przed pójściem spać. Możecie się odlać na wrzosowisku. Ale jeśli będziecie chcieli zrobić coś więcej, wykopcie dziurę. Tylko nie za blisko domu, pamiętajcie. Tak więc wysłano nas w nocną ciemność, żebyśmy się załatwili. Wiatr się wzmógł, chmury przesuwały się pospiesznie po niezmierzonym niebie, a na zboczu od czasu do czasu jaśniał blask księżyca. Odprowadziłem Petera na bok, z dala od domu, do miejsca, z którego rozciągał się niezakłócony widok na zatokę, i zacząłem kopać, zastanawiając się przy okazji, co byśmy, u licha, zrobili, gdyby akurat padało. – Tutaj! Wystraszyliśmy się obaj na dźwięk głosu, który porwał wiatr; odwróciłem się zdumiony i zobaczyłem Catherine, która uśmiechała się do nas w ciemności. Z trudem wydusiłem z siebie: „Jak…?”. – Widziałam, że płyniecie tą małą łodzią, pół godziny po mnie. – Odwróciła się i wyciągnęła rękę w stronę wzgórza. – Mieszkam tam, u pani O’Henley. Mówi, że od teraz jestem Ceit. Śmiesznie się pisze. Ce, e, i, te. Ale wymawia się Kate. To po gaelicku. – Ceit – powtórzyłem. Podobało mi się brzmienie tego imienia. – Jesteśmy chyba „domownikami”. Dziećmi, które przysłał tu pieprzony Kościół. Są nas dziesiątki na tej małej wyspie. – Jej twarz zachmurzyła się na chwilę. – Myślałam, że cię straciłam. Uśmiechnąłem się szeroko. – Nie pozbędziesz się mnie tak łatwo. Nie posiadałem się z radości, że ją odnalazłem. ••• – Tato, musisz zdjąć spodnie. Wciąż są mokre. Rzeczywiście! Musiały się zmoczyć, kiedy płynąłem tym statkiem. Wstaję, ale jakoś nie mogę sobie poradzić z zamkiem błyskawicznym. Pomaga mi je rozpiąć, a ja wysuwam z nich nogi; spodnie lądują na podłodze. Teraz ściąga mi przez głowę sweter. Lepiej, żeby ona to zrobiła. Ale z guzikami koszuli sam sobie poradzę. Nie wiem dlaczego, ale palce mam ostatnio sztywne i nieporadne. Patrzę, jak podchodzi do szafy i wyciąga z niej czyste spodnie i starannie wyprasowaną białą koszulę. Jest uroczą dziewczyną. – Masz, tato. – Podaje mi koszulę. – Chcesz ją włożyć? Wyciągam rękę i głaszczę ją po twarzy; ogarnia mnie taka czułość.

– Nie wiem, co bym zrobił, gdyby i ciebie nie zabrali na wyspę, Ceit. Naprawdę wydawało mi się, że straciłem cię na zawsze. Widzę w jej oczach głębokie zmieszanie. Czy nie uświadamia sobie tego, co do niej czuję? – No cóż, jestem tutaj – mówi, a ja patrzę na nią rozpromieniony. Tyle wspomnień, tyle skrywanych i głębokich emocji. – Pamiętasz, jak zbieraliśmy na wybrzeżu wodorosty? – pytam. – Wkładaliśmy je do tych wielkich juków na małych konikach. Służyły do użyźniania feannagan. Pomagałem ci. Dlaczego marszczy czoło? Może sobie tego nie przypomina. – Feannagan? – mówi zdziwiona. – Wrony? – Przechodzi na angielski. – Jak można użyźniać wrony, tato? Niemądra dziewczyna! Słyszę swój własny śmiech. – Tak się na nie mówiło. I na duże ziemniaki, które nam dawali. Znowu kręci głową. I wzdycha: „Och, tato”. Mam ochotę nią potrząsnąć, do diabła! Dlaczego tego nie pamięta? – Tato, chciałam ci powiedzieć, że muszę jechać do Glasgow na egzaminy. Nie będzie mnie przez dwa dni. Ale Fionnlagh się tobą zaopiekuje. I Fin. Nie wiem, o kim mówi. Nie chcę jednak, by ktoś mnie odwiedzał. Nie chcę, żeby wyjeżdżała. Zapina mi teraz koszulę, jej twarz jest tak blisko. Więc nachylam się, by pocałować ją delikatnie w usta. Wydaje się przestraszona i odskakuje. Mam nadzieję, że jej nie zdenerwowałem. – Tak się cieszę, że znów cię odnalazłem, Ceit – mówię jej, chcąc ją uspokoić. – Nigdy nie zapomnę dni spędzonych w The Dean. Nigdy. Tych wież, które widzieliśmy z dachu. – To wspomnienie wywołuje we mnie śmiech. – Przypominały nam nasze miejsce w świecie. – Zniżam głos, dumny z tego, czym się staliśmy. – Mimo wszystko nie poszło nam źle jak na dwie bezdomne przybłędy.

ROZDZIAŁ 21 Zapadł mrok, kiedy Fin podrzucił George’a Gunna do Stornoway i ruszył przez wrzosowisko Barvas w stronę zachodniego wybrzeża. Noc była czarna i mokra; Atlantyk atakował Fina podczas jazdy z syczącą furią. Jak wtedy, gdy jego rodzice zginęli na tej samej drodze. Znał to gwałtowne nachylenie nawierzchni jak własną kieszeń. Co poniedziałek jeździł tędy autobusem do internatu w Stornoway i wracał w piątek. Choć nie mógł jej teraz zobaczyć, wiedział, że z prawej strony, w odległości około stu metrów, znajduje się chata pasterska z zielonym dachem i że to właśnie tutaj z rowu wyskoczyła nagle owca, zmuszając jego ojca do gwałtownego skrętu. Na drodze wciąż można było spotkać owce. Właściciele gospodarstw już dawno zrezygnowali z grodzenia pastwisk. Kiedyś próbowali to robić, o czym świadczyły tylko próchniejące paliki. Nocą widać było w ciemności oczy zwierząt. Fosforyzujące punkty, jak diabelskie ślepia, w których odbijał się blask reflektorów samochodowych. To były głupie stworzenia. Człowiek nie znał dnia ani godziny, nie miał pojęcia, kiedy się wystraszą i wbiegną wprost pod koła. W bezwietrzne dni gromadziły się na drodze – uciekały z pastwisk przed maleńkimi muszkami, przekleństwem zachodniego pogórza. Wiadomo było, że skoro owce przed nimi umykają, to jest naprawdę źle. Za wzniesieniem zobaczył światła Barvas migające w deszczu, długi ich sznurek, który ciągnął się wzdłuż linii wybrzeża, a potem znikał gdzieś w ciemności. Podążył za tymi nieregularnymi paciorkami na północ, aż pojawiły się gęściej porozrzucane światła Ness; skręcił w stronę Crobost. Ocean krył się w mroku, otulony płachtą nocy, ale Fin słyszał jego gniewny oddech wzdłuż urwisk, kiedy wysiadał z samochodu i szedł w stronę domu Marsaili. Nie dostrzegł jej wozu i uświadomił sobie, że musiała już wyjechać do Glasgow. W oknie kuchni zobaczył jednak światło, więc pobiegł w strugach deszczu do drzwi. Ale że w kuchni nikogo nie było, zajrzał do salonu, gdzie w kącie stał włączony telewizor; nadawali wieczorne wiadomości. Tu też nie było żywej duszy. Wyszedł na korytarz i zawołał w stronę sypialni Fionnlagha: – Jest tam kto?! Zauważył smugę światła pod drzwiami i ruszył po schodach. Był w połowie drogi, kiedy z pokoju na górze wyszedł Fionnlagh i stanął na podeście, zamykając za sobą szybko drzwi. – Fin! – Chłopak sprawiał wrażenie wystraszonego i zaskoczonego. Wahał się jakby przez chwilę, potem zbiegł na dół i przecisnął się obok Fina. – Myślałem, że jesteś na Harris. Fin odwrócił się i poszedł za nim do salonu, gdzie w lepszym świetle zauważył, że Fionnlagh jest lekko zarumieniony, zakłopotany, nawet skrępowany. – No cóż, wróciłem. – Widzę. – Twoja mama powiedziała, że mogę korzystać u was z łazienki, kiedykolwiek będę potrzebował. Dopóki nie doprowadzę swojej zagrody do porządku. – Jasne. Czuj się jak u siebie w domu. – Chłopak był wyraźnie podenerwowany; ruszył w stronę kuchni. Fin poszedł za nim i po chwili zobaczył, jak otwiera lodówkę. – Piwa? – spytał Fionnlagh, obracając się. W ręku trzymał butelkę. – Dzięki. Fin wziął piwo, zdjął kapsel i usiadł przy stole. Fionnlagh zawahał się, ale po chwili też sięgnął po butelkę. Oparł się o lodówkę, rzucił kapsel przez całą kuchnię do zlewu i pociągnął

piwa. – Czego się dowiedziałeś o dziadku? – Niczego – odparł Fin. – Tyle że nie jest Tormodem Macdonaldem. Fionnlagh patrzył na niego; widać było po jego twarzy, że nie bardzo rozumie, o co chodzi. – Co chcesz przez to powiedzieć? – Tormod Macdonald zginął w wieku osiemnastu lat. Utopił się. Widziałem akt jego zgonu i grób. – To musi być jakiś inny Tormod Macdonald. Fin pokręcił głową. – To ten sam Tormod Macdonald, za którego podaje się twój dziadek. Fionnlagh popijał piwo, starając się przetrawić to, co usłyszał. – Więc jeśli nie jest Tormodem Macdonaldem, to kim w takim razie jest? – Dobre pytanie. Ale wątpię, czy potrafi nam na nie odpowiedzieć w najbliższym czasie. Fionnlagh długo milczał, wpatrując się w opróżnioną do połowy butelkę. – Myślisz, że zabił tego człowieka, którego znaleźli w torfowisku? – Nie mam pojęcia. Ale był z nim spokrewniony, to pewne. I jeśli uda się nam ustalić tożsamość jednego, to będziemy prawdopodobnie mogli powiedzieć, kim jest drugi, i być może odkryć to, co się wydarzyło. – Mówisz jak policjant. Fin uśmiechnął się. – Byłem nim przez większość dorosłego życia. Sposób myślenia nie zmienia się w ciągu jednego dnia tylko dlatego, że człowiek odszedł z pracy. – A dlaczego ty odszedłeś? Fin westchnął. – Ludzie w większości nie wiedzą, co znajduje się pod kamieniami, po których chodzą. Gliniarze przez całe życie podnoszą te kamienie i muszą borykać się z tym, co pod nimi odkrywają. – Dopił piwo. – Miałem dość życia w mroku, Fionnlagh. Kiedy stykasz się tylko z najmroczniejszą stroną ludzkiej natury, sam zaczynasz ją w sobie dostrzegać. I jest to przerażające. Fionnlagh wrzucił pustą butelkę do stojącego obok drzwi pudełka, w którym leżały już inne; tępy dźwięk szkła uderzającego o szkło zakłócił ciszę panującą w kuchni. Chłopak wciąż zdradzał niepokój. – Mam nadzieję, że w niczym ci nie przeszkodziłem – powiedział Fin. Fionnlagh zerknął na niego, potem uciekł wzrokiem gdzieś w bok. – Nie przeszkodziłeś. – Po chwili dodał: – Mama pojechała dziś rano spotkać się z dziadkiem. – Ucieszył się? Chłopak pokręcił głową. – Nie. Siedział na deszczu, ale wydawało mu się, że jest na jakimś statku. Potem zaczął ględzić coś o zbieraniu wodorostów, którymi użyźnia się wrony. Fin skrzywił się. – Wrony? – Tak. Użył gaelickiego słowa feannagan. Wrony. – To nie ma najmniejszego sensu. – Owszem. Fin się zawahał.

– Fionnlagh… – Chłopak popatrzył na niego niepewnie. – Będzie lepiej, jeśli pozwolisz, żebym powiedział mamie o twoim dziadku. Fionnlagh skinął głową, chyba wyraźnie zadowolony, że ktoś uwolnił go od tej odpowiedzialności. ••• Wiatr chłostał i szarpał tropik, naprężając liny, podczas gdy sam namiot poruszał się spazmatycznie, jak oddychające nierówno słabe płuca. Deszcz, który uderzał w cienką plastikową osłonę, był niemal ogłuszający. Blask świetlówki zasilanej baterią napełniał wnętrze prowizorycznego schronienia dziwnym niebieskim światłem, przy którym Fin siedział otulony śpiworem i czytał nielegalnie uzyskany protokół z sekcji zwłok człowieka znalezionego w torfowisku. Był zafascynowany opisem tatuażu na prawym przedramieniu i tytułem legendarnego przeboju, Heartbreak Hotel, choć to metalowa płytka w głowie pozwoliła ostatecznie ustalić czas zgonu na koniec lat pięćdziesiątych. Oto młody człowiek, pełen uwielbienia dla pierwszej gwiazdy rocka, którego możliwości intelektualne ograniczył jakiś wypadek powodujący uszkodzenie mózgu. Spokrewniony z ojcem Marsaili, którego tożsamość spowijała teraz mgła tajemnicy. To było brutalne morderstwo. Więzy, uderzenia nożem, poderżnięte gardło. Fin próbował wyobrazić sobie ojca Marsaili jako zabójcę, ale po prostu nie mógł. Tormod, czy ktokolwiek to był, zawsze wydawał się człowiekiem łagodnym. Wysoki i dobrze zbudowany, owszem. Silny w latach dojrzałych. Ale tak zrównoważony, że Fin nie potrafił sobie przypomnieć, by choć raz podniósł głos. Odłożył protokół i wziął do ręki otwartą teczkę z dokumentacją wypadku Robbiego. Przeglądał ją przez niemal godzinę, kiedy wrócił do namiotu z domu Marsaili. Wszystko na próżno, oczywiście. Nie pamiętał już, ile razy to czytał. Każde zeznanie, najdrobniejszy pomiar śladów bieżnika na jezdni. Opis samochodu, kierowcy. Zdjęcia policyjne, których kopie wykonał w Edynburgu. Znał każdy szczegół na pamięć, a jednak ilekroć przeglądał ten materiał, miał nadzieję, że natknie się na coś istotnego, co wcześniej pominął. Zdawał sobie sprawę, że to obsesja. Pozbawiona sensu, logiki, niezmienna obsesja. A jednak nie potrafił z tego zrezygnować, tak jak nałogowy palacz nie potrafi zrezygnować z papierosa. Nie mogło być o tym mowy, dopóki tamten kierowca nie poniesie konsekwencji. Wiedział, że jego życie wciąż będzie biec tym torem, a powrót na inną drogę jest niemożliwy. Zaklął pod nosem i rzucił teczkę w kąt namiotu, potem zgasił świetlówkę, położył się na swoim prowizorycznym łóżku i wtulił głowę w poduszkę; był spragniony snu i właśnie dlatego wiedział, że ten sen nie nadejdzie. Zamknął oczy i słuchał wiatru i deszczu, potem znowu podniósł powieki. Żadnej różnicy. Ani odrobinki światła. Tylko nieprzenikniona ciemność. Przyszło mu do głowy, że jeszcze nigdy w życiu nie czuł się taki samotny. Nie potrafił się zorientować, ile czasu upłynęło. Pół godziny, godzina? Nie miało to znaczenia, był teraz tak samo daleki od snu jak wtedy, gdy się położył. Znowu usiadł i zapalił światło, i aż zamrugał w ostrości jego blasku. W samochodzie miał kilka książek. Potrzebował czegoś, co pozwoliłoby mu uwolnić się od tego miejsca, od tego, kim jest i kim był niegdyś, od tego, dokąd zmierzał. Czegoś, co uciszyłoby te wszystkie nierozwiązane kwestie, które go bezustannie prześladowały. Naciągnął kurtkę nieprzemakalną na podkoszulek i bokserki i wsunął gołe stopy w wysokie buty, potem wziął kapelusz rybacki i rozpiął poły namiotu, by stawić czoło deszczowi

i porywom wiatru. Dwudziestosekundowy bieg do samochodu i w ciągu minuty byłby z powrotem w namiocie, ociekając wodą. Znów znalazłby się w ciepłym śpiworze, z książką w ręku, chwilowo uwolniony od rozterek serca. Mimo wszystko się wahał. Na dworze szalała burza. Dlatego właśnie pokolenia jego przodków wznosiły domy o ścianach grubości niemal metra. Jakże głupio wierzył, że zdoła przetrwać tygodnie, nawet miesiące, w małym nędznym namiocie! Ze świstem wypuścił powietrze, zamknął na chwilę oczy, a potem wyskoczył na zewnątrz. Wprost na deszcz, który zakłuł go w twarz, i na porywy wiatru, który omal nie zbił go z nóg. Dobiegł do samochodu i szukał mokrymi palcami kluczyków, gdy kątem oka dostrzegł jakieś światło. Znieruchomiał, spoglądając w dół zbocza przez strugi wody, i zobaczył, że to lampa nad drzwiami kuchennymi Marsaili. Rzucała słaby żółty blask na ścieżkę, gdzie stał samochód Fionnlagha z włączonym silnikiem. Fin nie słyszał jego warkotu, ale widział, jak wiatr porywa w nocną ciemność kłęby spalin dobywające się z rury wydechowej starego mini. Potem dostrzegł jakąś postać biegnącą z walizką w ręku od strony drzwi kuchennych do samochodu. Była to tylko sylwetka, ale rozpoznał Fionnlagha. Zawołał go, jednak dom znajdował się kilkaset metrów dalej i głos zniknął w burzy. Fin stał, siekany deszczem, który spływał kaskadami z kurtki, bił go po twarzy i ściekał po szyi, i patrzył, jak Fionnlagh otwiera bagażnik i wrzuca do środka walizkę. Potem chłopak pobiegł z powrotem do domu, żeby zgasić światło; teraz, kiedy znów zmierzał pospiesznie w stronę samochodu, przypominał cień. Fin dostrzegł przelotnie jego twarz w blasku lampki sufitowej, gdy drzwi wozu otworzyły się i zamknęły. Auto ruszyło z pobocza drogi i skierowało się w dół wzgórza. Fin odwrócił się do swojego samochodu, otworzył go i wsunął się za kierownicę. Uruchomił silnik, wrzucił pierwszy bieg i zwolnił hamulec ręczny. Dopóki widział światła mini, nie musiał włączać reflektorów. Podążył za nim. Trzymał się w odległości dobrych dwustu metrów za tamtym wozem i stanął, kiedy Fionnlagh zaparkował przy krawężniku w Crobost. Po chwili Fin zobaczył w świetle reflektorów drobną postać Donny Murray, która wyłoniła się szybko z mroku, trzymając w obu rękach dziecięce nosidełko. Fionnlagh wyskoczył z samochodu i przesunął fotel pasażera do przodu. Dziewczyna umieściła nosidełko i pobiegła z powrotem, tym razem po małą walizkę. W tym momencie scenę zalało światło reflektorów trzeciego samochodu. Fin dostrzegł w ich blasku strugi deszczu i mężczyznę wysiadającego z wozu; zwolnił sprzęgło i ruszył czym prędzej, włączając jednocześnie światła, które ukazały w całej ostrości ten nocny dramat. Kiedy zahamował ostro na żwirowym poboczu, zwróciły się ku niemu trzy wystraszone twarze. Pchnął drzwi i wyszedł na deszcz. – Co ty tu robisz, u diabła?! – zawołał Donald Murray. Musiał niemal krzyczeć w jazgocie burzy. Jego twarz w światłach samochodowych reflektorów była chorobliwie blada, oczy kryły się w cieniu. – Może to ja powinienem cię o to spytać! – odkrzyknął Fin. Donald wyciągnął gwałtownym i gniewnym ruchem pięść i wycelował oskarżycielsko palec w stronę córki i jej chłopaka. – Próbują uciec z dzieckiem. – To ich dziecko. Usta Donalda wykrzywił szyderczy uśmiech. – Spiskowałeś z nimi? – Hej! – ryknął Fionnlagh czerwony z gniewu. – Nie twój interes! Żadnego z was. To nasze dziecko i nasza decyzja. Więc niech was piekło pochłonie.

– Bóg o tym zdecyduje! – odkrzyknął Donald Murray. – Ale nigdzie nie pojedziesz, synu. Nie z moją wnuczką. Nie ma mowy. – Spróbuj mnie, kurwa, zatrzymać! – Fionnlagh wziął walizkę Donny i wrzucił ją do samochodu. – Chodź – zwrócił się do dziewczyny i usiadł za kierownicą. Donald doskoczył dwoma krokami do samochodu, wyszarpnął kluczyk ze stacyjki, po czym obrócił się i cisnął go w paszczę burzy. Obszedł szybko samochód, żeby zabrać nosidełko. Fionnlagh podskoczył, chcąc go powstrzymać, ale Fin był pierwszy. Chwycił wielebnego Murraya za ramiona, odciągnął od samochodu i w tym momencie wiatr zerwał mu z głowy kapelusz, który zniknął w ciemności. Donald wciąż był dobrze zbudowanym i silnym mężczyzną; szarpnął mocno, chcąc uwolnić się z uścisku Fina. Obaj zatoczyli się do tyłu, runęli na ziemię i zaczęli się tarzać po żwirze. Kiedy Donald dźwignął się na nogi, Fin zaczął spazmatycznie łapać powietrze i zdołał uklęknąć. Po chwili, wciąż sapiąc, podniósł wzrok i zobaczył, że Donald wyciąga do niego rękę; na szyi pastora dostrzegł błysk bieli. Koloratka. Przemknęła mu przez głowę myśl o absurdalności tej całej sytuacji. Bił się z duchownym kościoła w Crobost, na litość boską! Ze swoim przyjacielem z dzieciństwa. Chwycił wyciągniętą rękę i dźwignął się z ziemi. Dwaj mężczyźni stali i patrzyli na siebie gniewnie, obaj dysząc ciężko; ich twarze były mokre od deszczu i lśniły w blasku reflektorów samochodowych. – Przestańcie! – krzyknęła Donna. – Przestańcie, obaj! Donald nie odrywał jednak wzroku od Fina. – Znalazłem w jej pokoju bilety na prom. Pierwszy, jaki odpływa jutro do Ullapool. Wiedziałem, że spróbują uciec dziś wieczorem. – Oboje są dorośli, Donald. Mogą jechać, dokąd im się podoba. – Powinienem był się domyślić, że trzymasz ich stronę. – Nie trzymam niczyjej strony. To ty zmuszasz ich do ucieczki, zabraniając Fionnlaghowi widywać własną córkę. Jakbyśmy wciąż żyli w średniowieczu! – Nie jest w stanie ich utrzymać. On jeszcze chodzi do szkoły, na litość boską! – No cóż, jeśli z niej zrezygnuje i wyjedzie, nie pomoże mu to, prawda? A do tego właśnie go zmuszasz. Jego i ją. – To strata czasu – rzucił pogardliwie w nocną ciemność Donald, po czym znów się odwrócił, żeby wyjąć nosidełko z samochodu. Fin chwycił go za ramię; w tym momencie tamten wziął zamach – jego pięść przecięła smugę światła i wylądowała na policzku Fina, który stracił równowagę i upadł jak długi na asfalt. Przez kilka chwil wszystko trwało w bezruchu, jakby ktoś nacisnął guzik w projektorze i zatrzymał film. Żadne z nich nie mogło uwierzyć do końca w to, co właśnie zrobił Donald. Omiatał ich wiatr, wyjąc jakby z dezaprobatą. Wreszcie Fin dźwignął się z ziemi i otarł krew z wargi. Spojrzał ze złością na pastora. – Na litość boską, człowieku – powiedział. – Opamiętaj się. – Jego głos niemal niknął w jazgocie nocnej burzy. Donald pocierał sobie kłykcie, przyglądając się Finowi. W jego oczach malowały się niedowierzanie, poczucie winy, gniew. Jakby to właśnie Fin ponosił za wszystko odpowiedzialność. – Dlaczego tak cię to obchodzi? Fin zamknął oczy i pokręcił głową. – Dlatego że Fionnlagh jest moim synem.

ROZDZIAŁ 22 Troska widoczna w pierwszej chwili na twarzy Catriony Murray przemieniła się w zdumienie, kiedy otworzyła drzwi plebanii i zobaczyła męża i Fina Macleoda stojących u szczytu schodów jak dwie zmokłe kury, zakrwawionych i posiniaczonych. Nie ich się spodziewała. – Gdzie Donna i dziecko? – Ciebie też miło widzieć, Catriono – zauważył ironicznie Fin. – Są u Marsaili – wyjaśnił Donald. Catriona patrzyła ciemnymi oczami to na jednego, to na drugiego. – Co im przeszkodzi pojechać z samego rana do Stornoway i wsiąść na prom? – Nie zrobią tego – zapewnił Fin. – Dlaczego? – Bo nie wiedzą, co może nam strzelić do głowy. Mnie i Donaldowi. Wpuścisz nas do środka? Pada. Zdezorientowana pokręciła głową i otworzyła szerzej drzwi, żeby obaj, ociekając wodą, mogli wejść do przedpokoju. – Lepiej zdejmijcie z siebie te mokre rzeczy. Fin uśmiechnął się. – Wolałbym tego nie robić, Catriono. Nie chcę obrazić twojego poczucia przyzwoitości. – Rozchylił kurtkę przeciwdeszczową, żeby pokazać, że ma na sobie jedynie podkoszulek i bokserki. – Chciałem tylko wziąć książkę z samochodu. – Przyniosę ci szlafrok. – Przechyliła głowę, by lepiej mu się przyjrzeć. – Co ci się stało? – Twój mąż mnie uderzył. Od razu zerknęła na Donalda, marszcząc czoło. Kiedy dostrzegła poczucie winy na jego twarzy i nie usłyszała zaprzeczenia, zmarszczka na jej czole pogłębiła się jeszcze bardziej. Piętnaście minut później obaj siedzieli w salonie przy kominku i w świetle lampki stołowej i płonącego torfu popijali czekoladę z kubków. Donald miał na sobie czarny jedwabny szlafrok wyszywany w chińskie smoki, a Fin kąpielowy, gruby i biały. Obaj byli boso; dopiero teraz czuli, że robi im się cieplej. Kiedy Donald skinął głową żonie, poszła do kuchni, a oni przez kilka minut siedzieli, popijając w milczeniu czekoladę. – Przydałaby się odrobina whisky – odezwał się w końcu Fin, choć bez większej nadziei, że jego prośba zostanie wysłuchana. – Dobry pomysł – odparł Donald i ku zdumieniu gościa wstał i wyjął z szafki butelkę Balvenie DoubleWood, opróżnioną już w ponad dwóch trzecich. Odkorkował ją, nalał szczodrze do obu kubków i usiadł z powrotem. – Znacznie lepiej – rzucił, kiwając głową, Fin, gdy się napili. Usłyszał, jak Donald wzdycha głęboko. – Przyznam, że z trudem mi to przechodzi przez gardło, ale jestem ci winien przeprosiny. – Owszem, do diabła. – Mimo że mnie sprowokowałeś, nie miałem prawa cię uderzyć. To było niewłaściwe. Fin spojrzał na dawnego przyjaciela i dostrzegł na jego twarzy szczery żal. – Dlaczego to było niewłaściwe? – Jezus nauczał, że przemoc jest zła. Jeśli cię kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi1. – Prawdę mówiąc, to chyba ja nadstawiłem ten drugi.

Donald posłał mu mroczne spojrzenie. – A co z zasadą oko za oko? – spytał Fin. Pastor napił się. – Jak powiedział Gandhi, oko za oko i cała ludzkość będzie ślepa. – Naprawdę wierzysz w to wszystko? – Tak, wierzę. Mógłbyś przynajmniej to uszanować. – Nigdy nie będę szanował tego, w co wierzysz, Donald. Tylko twoje prawo do tego, by wierzyć. Tak jak ty powinieneś szanować moje prawo do tego, by nie wierzyć. Donald przyglądał mu się uważnie; połowę jego bladej twarzy oświetlał blask płonącego torfu, druga kryła się w cieniu. – Sam się zdecydowałeś nie wierzyć, Fin. Przez to, co stało się z twoimi rodzicami. To coś innego, niż nie wierzyć szczerze i prawdziwie. – Powiem ci, w co wierzę, Donald. Wierzę, że Bóg ze Starego Testamentu nie jest tożsamy z Bogiem z Nowego Testamentu. Jak można pogodzić okrucieństwo i przemoc stosowane przez jednego z pokojem i miłością głoszonymi przez drugiego? Wybierasz to, co ci odpowiada, i ignorujesz to, co ci nie odpowiada. Tak właśnie to godzisz. Dlatego istnieje tyle odłamów chrześcijaństwa. Ile jest sekt protestanckich tu, na tej jednej wyspie? Pięć? Donald pokręcił energicznie głową. – Na tym, Fin, polega słabość ludzi, że nigdy się nie zgodzą i zawsze będą spierać się o dzielące ich różnice. Kluczem jest wiara. – Wiara jest podporą słabych. Posługujesz się nią, żeby zatuszować sprzeczności. I uciekasz się do niej, żeby znaleźć łatwe odpowiedzi na trudne pytania. – Fin pochylił się. – Kiedy mnie uderzyłeś, wzięło się to z serca, nie z wiary. To byłeś prawdziwy ty, Donald. Szedłeś za głosem instynktu. Niezależnie od tego jak niesłusznie kierowałeś się szczerym pragnieniem, by chronić córkę. I wnuczkę. Śmiech Donalda był zaprawiony głęboką ironią. – Prawdziwa zamiana ról. Wierzący uderza, niewierzący nadstawia drugi policzek. Musi ci się to cholernie podobać. – Nie starał się ukryć goryczy w głosie. – To było złe, Fin, i nie powinienem był tego robić. To się nie powtórzy. – Pewnie, że nie. Bo następnym razem ci oddam. I zapewniam cię: zagram nieuczciwie. Donald nie potrafił powstrzymać się od uśmiechu. Opróżnił swój kubek i długo wpatrywał się w jego dno, jakby mógł tam znaleźć odpowiedzi na wszystkie pytania wszechświata. – Chcesz jeszcze? – Czekolady czy whisky? – Whisky, oczywiście. Mam drugą butelkę. Fin podsunął mu swój kubek. – Możesz mi dolać, ile ci się podoba. Donald rozdzielił po równo resztę trunku, a Fin poczuł, jak aksamitny alkohol, zawdzięczający swą barwę i gładkość beczkom po sherry, w których dojrzewał, spływa w niego z łatwością i rozgrzewa mu wnętrze. – Co się z nami stało, Donald? Byliśmy kiedyś przyjaciółmi. Wszyscy gapili się na ciebie z podziwem. Uchodziłeś za postać niemal heroiczną, wzór dla nas wszystkich. – Cholernie kiepski wzór, jeśli mam być szczery. Fin pokręcił głową. – Nie. Popełniałeś błędy, to jasne. Wszyscy je popełniają. Ale w tobie kryło się coś

szczególnego. Byłeś wolnym duchem, Donald, takim, który pokazuje światu wała. Bóg cię zmienił. I wcale nie na lepsze. – Nie zaczynaj! – Wciąż mam nadzieję, że pewnego dnia odwrócisz się z tym swoim szerokim zaraźliwym uśmiechem i zawołasz: „Tylko żartowałem!”. Donald roześmiał się. – Tak, Bóg mnie zmienił, Fin. Ale na lepsze. Nauczył mnie, jak panować nad pierwotnymi odruchami, jak być kimś wartościowszym, niż byłem. Czynić innym tak, jak chciałbym, żeby czynili mnie. – Więc dlaczego tak źle traktujesz Fionnlagha i Donnę? Nie należy ich rozdzielać, to niewłaściwe. Wiem, co myślisz. Że chronisz córkę, ale tu chodzi też o córkę Fionnlagha. Jak byś się czuł na jego miejscu? – Przede wszystkim nie zrobiłbym jej dziecka. – Och, daj spokój! Założę się, że nawet nie pamiętasz, z iloma dziewczynami spałeś, będąc w jego wieku. Miałeś po prostu szczęście, że żadna z nich nie zaszła w ciążę. – Fin umilkł na chwilę. – Z wyjątkiem Catriony. Donald spojrzał na niego groźnie spod ściągniętych brwi. – Pieprz się, Fin! Fin wybuchnął śmiechem. – No, odezwał się stary dobry Donald. Zrezygnowany pastor pokręcił głową, starając się powstrzymać uśmiech. – Zawsze miałeś na mnie zły wpływ. – Wstał, podszedł do kredensu, wziął nową butelkę i ją otworzył. Potem nalał do obu kubków i usiadł. – Więc po tym wszystkim mamy wnuczkę, ty i ja, Finie Macleod. Dziadkowie! – Parsknął z niedowierzaniem. – Kiedy się dowiedziałeś, że Fionnlagh to twój syn? – W zeszłym roku. Podczas śledztwa w sprawie zabójstwa Angela Macritchiego. Donald uniósł brwi. – Nie wszyscy o tym wiedzą, co? – Nie. Donald przypatrywał mu się z ciekawością. – Co się wydarzyło w sierpniu na An Sgeir? Ale Fin tylko pokręcił głową. – To sprawa między mną a Bogiem. – A powód twojej wizyty w kościele parę dni temu… to też sekret? – spytał Donald, pochylając się nieznacznie. Fin zastanawiał się nad tym pytaniem, wpatrzony w ogień na kominku, i doszedł do wniosku, że w tym wypadku można powiedzieć prawdę. – Słyszałeś pewnie o zwłokach znalezionych w torfowisku w Siader dwa tygodnie temu? Donald skinął głową. – Było to ciało młodego człowieka w wieku siedemnastu, osiemnastu lat, zamordowanego pod koniec lat pięćdziesiątych. – Zamordowanego? – Wielebny Murray nie krył zdumienia. – Tak. Co więcej, okazało się, że jest w jakiś sposób spokrewniony z Tormodem Macdonaldem. Który, jak się też okazało, nie jest Tormodem Macdonaldem. Donald podnosił właśnie kubek do ust, ale jego dłoń raptownie znieruchomiała. – Co?! Fin opowiedział mu o swojej wyprawie z sierżantem Gunnem na wyspę Harris i o tym,

czego się tam dowiedzieli. Donald popijał w zamyśleniu whisky, słuchając uważnie. – Problem polega na tym – ciągnął Fin – że zapewne nigdy nie poznamy prawdy. Tormod ma zaawansowaną demencję, która się pogłębia. Trudno wyciągnąć z niego coś sensownego. Marsaili odwiedziła go dzisiaj, a on gadał o użyźnianiu wron za pomocą wodorostów. Donald wzruszył ramionami. – Nie jest to takie bezsensowne. Fin zamrugał zdziwiony. – Nie? – Oczywiście, tu, na Lewis i Harris, słowo feannagan znaczy „wrony”. Ale na wyspach leżących na południu nazywają tak leniwe łoża. – Nie mam pojęcia, o czym mówisz, Donald. Pastor roześmiał się. – Nigdy nie byłeś na katolickim południu, co? Ja też bym tam prawdopodobnie nie dotarł, gdybym nie musiał odbyć kilku ekumenicznych wizyt. – Popatrzył na Fina znacząco. – Może nie jestem taki ograniczony, jak chciałbyś sądzić. – Co to takiego te leniwe łoża? – Metoda, dzięki której wyspiarze uprawiają warzywa, głównie ziemniaki, kiedy gleba ma cienką warstwę albo jest niezbyt żyzna. Tak jest na South Uist i Eriskay. Wycinają na wybrzeżu wodorosty i wykorzystują jako nawóz. Kładą je w rzędach o szerokości mniej więcej trzydziestu centymetrów i w takiej samej odległości od siebie, a między nimi wykopują ziemię i przysypują nią te wodorosty. W ten sposób powstają kanały drenażowe, które umożliwiają sadzenie ziemniaków. Leniwe łoża, jak je nazywają. Albo feannagan. Fin łyknął whisky. – Więc mówienie o użyźnianiu wron nie jest takie bezsensowne. – Absolutnie. – Donald wsparł łokcie na kolanach, trzymając kubek w obu dłoniach i wpatrując się w ogień, który zamierał. – Może tata Marsaili w ogóle nie pochodzi z Harris, Fin. Może pochodzi z południa. South Uist, Eriskay, Barra. Kto wie. – Urwał, żeby się napić. – Ale coś mi przyszło właśnie do głowy. – Popatrzył na Fina. – Nigdy nie dostałby zaświadczenia z urzędu stanu cywilnego, które było potrzebne mojemu ojcu do udzielenia ślubu, gdyby nie mógł przedstawić aktu urodzenia. Skąd go wziął? – Nie z urzędu na Harris – odparł Fin. – Ponieważ nieżyjący chłopiec był tam znany. – Właśnie. Musiał zatem znać tę rodzinę albo być z nią spokrewniony. On sam lub ktoś mu bliski. Więc ukradł ten akt urodzenia albo go dostał. Wystarczy ustalić ten związek. Fin uśmiechnął się z niechęcią i popatrzył na pastora, unosząc brew. – Wiesz, Donald, zawsze byłeś bystrzejszy od większości z nas. Mówisz o związku? To jak szukanie drobinki w kosmicznym pyle.

ROZDZIAŁ 23 Catriona dała mu spodnie Donalda i wełniany sweter; miał to teraz na sobie, pod kurtką, kiedy stawiał czoło wiatrom, które omiatały niepowstrzymanie machair. Obaj mężczyźni uporali się z połową drugiej butelki we wczesnych godzinach rannych. Fin obudził się na kanapie kilka minut po siódmej; z kuchni docierał zapach smażonego bekonu. Nigdzie nie było śladu Donalda, kiedy Catriona poczęstowała Fina śniadaniem złożonym z bekonu, jajka, kiełbaski i pieczonego chleba. Położyła się spać na długo przed tym, nim skończyli pić, i nie wspomniała nawet słowem o tym, ile alkoholu obaj pochłonęli. Żadne z nich nie miało wielkiej ochoty na rozmowę. Jej milczenie dowodziło, że nie aprobuje ani jego osoby, ani tego, co wydarzyło się w nocy. Deszcz ustał, a łagodne południowe wiatry osuszyły trawę; kolejna zmiana pogody. Słońce jakby na nowo odkryło swe ciepło i zmagało się z chłodem wichru. Fin potrzebował świeżego powietrza, żeby przejaśniło mu się w głowie, wciąż lekko zamroczonej i wrażliwej od słów i whisky, którą przelali z Donaldem. Nie zajrzał do tej pory do swojego namiotu i bał się myśleć, w jakim stanie znajduje się jego prowizoryczne lokum, które zostawił otwarte na pastwę żywiołów. Nie można było wykluczyć, że zniknęło bez śladu; sam nie wiedział, czy ma ochotę się o tym przekonać. Kierowany jakimś podświadomym impulsem, czy też za sprawą czystego przypadku, znalazł się na trakcie biegnącym w stronę cmentarza w Crobost, gdzie ze szczytu wzgórza, niczym kolce jeżozwierza, wyrastały kamienne nagrobki. Wszyscy Macleodowie i Macdonaldowie, wszyscy Macritchie, Morrisonowie i Macrae, którzy żyli i umierali w tym wąskim zakątku świata, byli tu pochowani. Twardzi jak skała i wykuci w masie człowieczej przez wicher, morze i deszcz. A pośród nich jego rodzice. Żałował teraz, że nie przywiózł tu Robbiego, by złożyć go w ziemi obok jego przodków. Mona by się jednak nigdy na to nie zgodziła. Zatrzymał się przy furtce. To tutaj, tyle lat temu, Artair powiedział mu, że wziął ślub z Marsaili. Tamtego dnia poczuł, jak coś w nim umiera wraz z ostateczną stratą jedynej kobiety, którą kochał. Kobiety, którą wykluczył ze swego życia bezmyślnością i okrucieństwem. Tak, strata zadana samemu sobie. Pomyślał teraz o Marsaili. Ujrzał ją w wyobraźni. Skóra zarumieniona od wiatru, włosy porwane podmuchem. Zobaczył te chabrowe oczy, to spojrzenie, które przenikało go na wskroś, przypomniał sobie, jak rozbrajała go żartem, jak kruszyła mu serce uśmiechem. I zastanawiał się, czy można do tego wszystkiego jeszcze wrócić. A jeśli było prawdą to, co powiedział Fionnlaghowi? Że skoro nie potrafili stworzyć czegoś trwałego tyle lat temu, to dlaczego teraz miałoby być inaczej? Tkwiący w nim pesymista wiedział, że inaczej nie będzie. I z powodu tego pesymizmu żywił bardzo nikłą nadzieję, że mają jakąkolwiek szansę. Czy dlatego wrócił? Bo liczył na tę najmniejszą z szans? Nie otworzył furtki. Zbyt często odwiedzał przeszłość i znajdował tylko ból. Wciąż czując mgiełkę alkoholu w głowie, ruszył znużony w stronę drogi wiodącej do domu, obok szkoły, gdzie tak często chodził z Artairem i Marsaili. Ta droga niewiele się zmieniła. Tak jak ten długi, prosty trakt prowadzący do Crobost, sylwetka kościoła na wzgórzu i wszystkie domy opierające się mężnie wichrowi. Nic tu nie rosło z wyjątkiem najbardziej odpornych krzewów. Tylko człowiek i siedziby, które wzniósł własnymi rękami, mogły się oprzeć wściekłości żywiołów ciągnących przez Atlantyk. Do czasu. Zaświadczały o tym cmentarz na szczycie klifów i ruiny tak wielu czarnych domów.

Samochód Fionnlagha wciąż stał pod sklepem, gdzie porzucono go minionej nocy, a kluczyk leżał gdzieś w błocie. Nie ulegało wątpliwości, że chłopak wróci później, żeby uruchomić silnik „na krótko” i odprowadzić wóz do domu. Samochód Fina stał dumnie niedaleko szczytu wzgórza, chłostany podmuchami wiatru na ścieżce prowadzącej do domu Marsaili. Fin, zanim poszedł z Donaldem na plebanię, dał chłopakowi kluczyki i powiedział, żeby odwiózł Donnę i dziecko do matki. Zapukał do drzwi kuchni i wszedł do środka. Donna odwróciła się od stołu, gdzie przygotowywała sobie płatki śniadaniowe; nie kryła lęku. Odprężyła się nieco na widok Fina. Jej twarz, pozbawiona wszelkiej barwy, wydawała się boleśnie blada. Oczy, w których malował się lęk, były podkrążone. Skierowała wzrok ponad ramieniem Fina, jakby się bała, że nie jest sam. – Gdzie mój tata? – Odsypia kaca. Skrzywiła się z niedowierzaniem. – Chyba pan żartuje. Fin uświadomił sobie, że Donna zna tylko bogobojnego, zadufanego w sobie, wymachującego Biblią prześladowcę, jakim Donald stał się z czasem. Nie miała pojęcia o istnieniu człowieka, który otoczył się religijną skorupą, by ukryć swoją wrażliwość. O istnieniu Donalda Murraya, jakiego Fin znał w latach chłopięcych. Człowieka, który znów ujawnił się na moment nad ranem, kiedy to otworzył się pod wpływem whisky. – Gdzie jest Fionnlagh? Wskazała głową salon. – Karmi Eilidh. Fin zmarszczył czoło. – Eilidh? – Małą. Uświadomił sobie, że słyszy to imię po raz pierwszy. O dziewczynce zawsze mówiło się „dziecko” albo „mała”, a jemu nigdy nie przyszło do głowy spytać. Zauważył, że Donna patrzy na niego tak, jakby potrafiła bez trudu go przeniknąć, i zaczerwienił się. Skinął jej głową i poszedł do salonu, gdzie zastał Fionnlagha w fotelu; dziecko leżało w zagięciu jego lewej ręki, a on trzymał w prawej butelkę i je karmił. Szeroko otwarte oczy w maleńkiej twarzyczce spoglądały na ojca z bezgranicznym zaufaniem. Fionnlagh wydawał się niemal zakłopotany, że jego ojciec widzi go w takiej sytuacji, ale nie mógł się ruszyć. Fin usiadł w fotelu naprzeciwko; zapadło między nimi niezręczne milczenie. – Moja matka miała na imię Eilidh – oznajmił w końcu Fin. Fionnlagh kiwnął głową. – Wiem. Mała nosi imię po niej. Fin zamrugał, czując nagle, jak wilgotnieją mu oczy. – Byłaby zachwycona. – Dzięki, tak przy okazji – rzucił chłopak, uśmiechając się przelotnie. – Za co? – Za to, że się wtrąciłeś wczoraj w nocy. Nie wiem, co bym zrobił, gdybyś się nie pojawił. – Ucieczka nie jest wyjściem z sytuacji, Fionnlagh. Na twarzy młodego człowieka rozbłysnął płomień oburzenia. – Więc co jest? Tak dłużej być nie może. – Nie, nie może. Ale nie wolno wam też marnować życia. Będzie najlepiej dla waszego dziecka, jeśli pomożecie przede wszystkim sobie.

– I jak mamy to zrobić? – Na początek musisz się dogadać z Donaldem. Fionnlagh sapnął gniewnie i odwrócił głowę. – Nie jest takim potworem, za jakiego go uważasz, Fionnlagh. To tylko omylny i zagubiony człowiek, który sądzi, że to, co robi, jest najlepsze dla jego córki i wnuczki. Chłopak chciał zaprotestować, ale Fin uciszył go gestem uniesionej dłoni. – Porozmawiaj z nim, Fionnlagh. Powiedz mu, co chcesz zrobić ze swoim życiem i jak zamierzasz to osiągnąć. Pokaż mu, że będziesz wspierał i utrzymywał Donnę i Eilidh w miarę możności i że ożenisz się z jego córką, kiedy będziesz już mógł zapewnić jej bezpieczną przyszłość. – Nie wiem, co chcę zrobić ze swoim życiem! – odparł chłopak, a jego głos załamał się pod ciężarem frustracji. – Mało kto wie w twoim wieku. Ale jesteś bystry. Musisz skończyć szkołę, pójść na studia. Donna też, jeśli tego pragnie. – A tymczasem? – Zostańcie tu. Wszyscy troje. – Murray nigdy tego nie zaakceptuje! – Nie wiesz, co zaakceptuje, dopóki z nim nie porozmawiasz. Pomyśl o tym. Macie więcej wspólnego, niż ci się wydaje. Chce tylko jak najlepiej dla Donny i Eilidh. Ty też. Musisz go tylko o tym przekonać. Fionnlagh zamknął oczy i odetchnął głęboko. – Łatwo powiedzieć. Gumowy smoczek butelki wysunął się z ust dziecka, które zaszczebiotało oburzone. Fionnlagh wsunął go z powrotem między maleńkie mlecznobiałe wargi, znów skupiając uwagę na córce. ••• Fin poznał samochód Donalda zaparkowany w miejscu, gdzie powinien stać jego własny wóz, na zakręcie drogi, ponad walącym się domem i atakowanym przez wiatr namiotem. O wyniosłości i wgłębienia ziemi ocierała się ciężka, niska chmura, brzemienna deszczem, ale wciąż wstrzymująca ulewę, jakby zdawała sobie sprawę, że gleba nie może już wchłonąć więcej wody. Fin dotarł do samochodu i rozejrzał się, nigdzie jednak nie dostrzegł Donalda. Przynajmniej namiot wciąż stał na swoim miejscu. Był potarmoszony i przemoczony, linki – luźne i szarpane wściekle przez wiatr, ale wciąż przytwierdzone do śledzi. Fin zsunął się w jego stronę po zboczu i dostrzegł przez odsunięte poły, że ktoś jest w środku. Ukląkł, wpełzł do wnętrza swego prowizorycznego lokum i po chwili ujrzał Donalda Murraya, który siedział po turecku na śpiworze z otwartą teczką na kolanach. Z teczką zawierającą dokumentację dotyczącą wypadku. Fin poczuł, jak ogarnia go gniew, i wyszarpnął folder z dłoni Donalda. – Co ty, kurwa, wyprawiasz? Donald był wyraźnie przestraszony. I zakłopotany. – Przepraszam, Fin. Nie chciałem się wtrącać, słowo daję. Szukałem cię i zobaczyłem, że namiot jest otwarty. Wszędzie były porozrzucane kartki. Pozbierałem je i… – Urwał. – Chcąc nie chcąc, zacząłem to oglądać. Fin nie potrafił spojrzeć mu w oczy. – Nie miałem pojęcia – dodał Donald.

– To stare dzieje – rzucił Fin, ciskając teczkę w głąb namiotu. Wycofał się na zewnątrz i stanął w powiewach wiatru. Wydawało się, że wielkie zwały chmur wiszą mu tuż nad głową, że go przygniatają; poczuł na twarzy krople deszczu. Donald wygramolił się za nim z namiotu i po chwili obaj stali obok siebie, spoglądając w dół zbocza ku klifom i plaży. Upłynęło kilka minut, nim Fin się odezwał: – Straciłeś kiedyś dziecko, Donald? – Nie, nigdy. – To koszmar. Jakby życie przestało mieć jakikolwiek sens. Człowiek chce tylko zwinąć się w kłębek i umrzeć. – Odwrócił się szybko twarzą do pastora. – I nie wciskaj mi gównianego kitu o Bogu i wyższej konieczności. Skończy się na tym, że będę odczuwał wobec niego jeszcze większą wściekłość. – Chcesz mi o tym opowiedzieć? Fin wzruszył ramionami, wsunął dłonie w kieszenie kurtki i zaczął iść po zboczu w stronę klifów. Donald pospieszył za nim. – Miał tylko osiem lat, Donald. Nasze małżeństwo, moje i Mony, nie było niczym szczególnym, ale urodził się Robbie i to w jakiś sposób nadało sens naszemu związkowi. Widzieli teraz w dole morze, które napływało od strony cieśniny Minch wielkimi spowolnionymi falami; rozbijały się z białą spienioną furią o skały wzdłuż wybrzeża, wyrzucając na wysokość dziesięciu metrów wodny pył. – Pewnego dnia wyszli z domu. Zrobili zakupy. Mona w jednej ręce niosła torby, a drugą trzymała Robbiego. To było przejście ze światłami na żądanie. Zapaliło się zielone. A samochód przejechał na czerwonym. Trach! Monę wyrzuciło w górę, a Robbie dostał się pod koła. Ona przeżyła, on zginął. – Zamknął na moment oczy. – I my też umarliśmy. To znaczy nasze małżeństwo. Robbie stanowił jedyny powód, dla którego byliśmy razem. Bez niego wszystko się po prostu rozpadło. Dotarli niemal do krawędzi klifów; z powodu erozji grunt był tu niestabilny. Nie należało podchodzić zbyt blisko brzegu. Fin przykucnął nagle i zerwał białe mokre kłaczki wełnianki, a potem zaczął je rozcierać między kciukiem a palcem wskazującym. Donald przycupnął obok niego. W dole pomrukiwało i powarkiwało morze, jakby chcąc porwać ich obu z urwiska i wciągnąć w głębię. Ciskał im w twarz drobinki morskiej piany. – Co się stało z kierowcą? – Nic. Nie zatrzymał się. Nie złapali go. – Myślisz, że kiedykolwiek złapią? Fin spojrzał na Donalda. – Nie wiem, czy mogę zrobić cokolwiek ze swoim życiem, dopóki to się nie stanie. – A gdyby go znaleźli? – Zabiłbym go. – Fin zgniótł kwiatek do końca i rzucił na pastwę wiatru. – Nie zrobiłbyś tego. – Wierz mi, Donald, mając szansę, to właśnie bym zrobił. Donald kręcił jednak uparcie głową. – Nie zrobiłbyś tego, Fin. Nic o nim nie wiesz. Kim jest, dlaczego nie zatrzymał się tamtego dnia, jakie piekło od tamtej pory przeżywa. – Powiedz to komuś, kogo to obchodzi. – Fin podniósł się z ziemi. – Widziałem cię wczoraj wieczorem, Donald. Wyraz twoich oczu, kiedy ci się wydawało, że tracisz córkę. A przecież chciała tylko wsiąść na prom. Pomyśl, jak byś się czuł, gdyby ktoś położył na niej łapy, skrzywdził ją, zabił. Nie nadstawiałbyś drugiego policzka. Byłoby oko za oko i pieprzyć to, co powiedział Gandhi.

– Nie, Fin. – Donald też wstał. – Potrafię sobie wyobrazić, co bym czuł. Wściekłość, ból, chęć zemsty. Ale nie mnie osądzać. „Do Mnie należy pomsta”, mówi Pan. Musiałbym uwierzyć, że gdzieś, w jakiś sposób, sprawiedliwości stałoby się zadość. Nawet gdyby miało do tego dojść w następnym życiu. Fin długo mu się przyglądał, głęboko zamyślony. – Wiesz, Donald, żałuję czasem, że nie mam twojej wiary – przyznał się w końcu. Pastor uśmiechnął się. – Więc może jest jeszcze dla ciebie jakaś nadzieja. Fin parsknął śmiechem. – Moja dusza jest utracona już na zawsze. – Odwrócił się szybko. – Chodź. Znam ścieżkę, która prowadzi ku skałom. Ruszył wzdłuż urwiska, niebezpiecznie blisko krawędzi jak dla Donalda, który za nim pospieszył. Po jakichś pięćdziesięciu metrach grunt się obniżył, a klif ustąpił miejsca torfowisku i łupkowatemu podłożu, osłoniętemu przed atakami morza przez strzeliste skały, które wyrastały z brzegu. Nierówna, biegnąca pod kątem ścieżka prowadziła w dół, do kamienistej plaży, niemal ukrytej przed morzem; była prawie niedostępna od drugiej strony. Zaledwie kilkadziesiąt centymetrów dalej morze wyładowywało swój gniew w skalistych płyciznach, a jego grzmot był stłumiony przez powstrzymujące go ostańce. Najczystsza woda zbierała się w sadzawkach między głazami, a jej drobinki unosiły się wysoko w górze. – To była w czasach dzieciństwa moja kryjówka – powiedział Fin. – Przychodziłem tu, kiedy nie chciałem z nikim rozmawiać. I gdy moi rodzice zginęli, a ja zamieszkałem u ciotki, nigdy tu nie wróciłem. Donald rozejrzał się po tej maleńkiej oazie spokoju otoczonej echem morza, tak bliskiego i jednocześnie tak odległego. Nawet wiatr nie docierał do tego miejsca. – Zajrzałem tu od powrotu dwa razy. – Fin uśmiechnął się smutno. – Może mi się wydawało, że znajdę dawnego siebie. Ducha z czasów niewinności. Ale pozostały jedynie kamyki, kraby i bardzo dalekie echo przeszłości, chyba tylko w mojej głowie. – Uśmiechnął się i oparł stopę o występ skalny. – Dlaczego mnie szukałeś? – Obudziłem się rano i od razu pomyślałem o Tormodzie i jego kradzionej tożsamości. – Donald roześmiał się. – Ściśle mówiąc, po tym jak już wypiłem pół litra wody i połknąłem dwa paracetamole. Dawno nie uraczyłem się taką ilością whisky. – Catriona zakaże mi wstępu na plebanię. Donald wyszczerzył zęby. – Już zakazała. Fin roześmiał się; dobrze było po tych wszystkich latach posiedzieć ze starym przyjacielem. – Więc co ci przyszło do głowy w związku z Tormodem? – Dwa miesiące temu ukazał się w „Gazette” artykuł. O centrum genealogii w południowej części Harris. Nazywa się Seallam. Hobby jakiegoś człowieka, które stało się jego obsesją. I jest to w tej chwili najbogatsze archiwum relacji rodzinnych na Hebrydach Zewnętrznych. Lepsze niż archiwa kościelne czy państwowe. Ten facet ustalił pokrewieństwo w przypadku tysięcy wyspiarskich rodzin, nawet żyjących daleko stąd, w Ameryce Północnej i Australii. Jeśli ktoś ma dostęp do drzewa genealogicznego Macdonaldów i wszystkich jego odgałęzień, to właśnie on. – Uniósł pytająco brwi. – I co ty na to? Fin skinął w zamyśleniu głową. – Chyba warto tam zajrzeć.

ROZDZIAŁ 24 Jadąc na południe, Fin minął Luskentyre i Scarista, dokąd wybrał się dzień wcześniej z George’em Gunnem. Był w drodze od niemal dwóch godzin, kiedy z dna doliny wyrosły nagie zielone wzgórza South Harris, jakby pomniejszając i tak już maleńkie osady, które przywierały z uporem do brzegów niewielkich jezior zalewających wąwozy. Za jednopiętrowym białym budynkiem o spadzistym dachu – Centrum Seallam – widać było kremową chmurę, która spływała po zboczach stożkowatego wzgórza niczym lawa wulkaniczna. Rzecz niezwykła, wiatr ustał, a w dolinie wraz z mgłą trwał nienaturalny spokój. Kilka domów, które tworzyły wioskę Northton – An Taobh Tuath po gaelicku – otaczały karłowate sosny. Wzdłuż drogi rosły żółte irysy i różowe azalie, rzadki akcent barwny w monotonnym zwykle krajobrazie. Drogowskaz głosił: SEALLAM! Wystawy, genealogia, herbata/kawa Fin zaparkował na żwirowatej parceli po drugiej stronie strumienia, który wił się między wzgórzami, po czym ruszył prowizoryczną ścieżką ku drewnianemu mostkowi nad wodą i dotarł w końcu do samego Centrum. Wysoki mężczyzna o bujnych białych włosach okalających łysą na czubku głowę przedstawił się jako główny konsultant w dziedzinie genealogii, Bill Lawson. Poprawił na nosie wielkie okulary z lat siedemdziesiątych i wyznał, że to on jest tym człowiekiem, którego hobby stało się obsesją opisaną w „Stornoway Gazette”. Z zadowoleniem pokazał Finowi wielkie mapy Ameryki Północnej i Australii, stanowiące część ekspozycji Centrum. Skupiska czarnych pinezek wskazywały miejsca, w których osiedliły się hebrydzkie rodziny szukające nowego życia w Kalifornii, na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, w Nowej Szkocji, w południowo-wschodniej Australii. – Czego konkretnie pan szuka? – spytał. – Chodzi o pewną rodzinę. Macdonaldów z Seilebost. Murdo i Peggy. Mieli syna imieniem Tormod, który utopił się w tysiąc dziewięćset pięćdziesiątym ósmym. Porzucili swoje gospodarstwo na początku lat sześćdziesiątych i być może wyjechali za granicę. Ich zagroda teraz niszczeje. – Nie powinniśmy mieć z tym kłopotów – oznajmił genealog i zaprowadził go do małego sklepiku i recepcji, gdzie półki uginały się od bogato ilustrowanych książek i przewodników wyspiarskich w twardych oprawach. Bill Lawson pochylił się i wyciągnął ze stosu publikacji na dolnej półce jeden z tomów. – To są dzieje naszych gospodarstw na Harris. Spisane według wiosek i zagród. Kto tam mieszkał, kiedy i dokąd wyjechał. – Przewertował kartki kołonotatnika. – Jeśli chodzi o okres przed wprowadzeniem obowiązku świeckiej rejestracji w tysiąc osiemset pięćdziesiątym piątym, niewiele można się dowiedzieć. Wszelkie informacje zapisywano w obcym języku. Angielskim. – Uśmiechnął się. – Urzędnik odnotowywał imię wedle własnego widzimisię. W wielu wypadkach błędnie. Często w ogóle go to nie interesowało. To samo dotyczy dokumentacji kościelnej. Niektórzy duchowni prowadzili rzetelny rejestr. Inni machali na to ręką. Porównujemy przekazy ustne z oficjalną dokumentacją po roku tysiąc osiemset pięćdziesiątym piątym i kiedy się zgadzają, można zakładać bez obawy o pomyłkę, że są prawdziwe. – Więc sądzi pan, że mogę się dowiedzieć, co stało się z Macdonaldami? Bill Lawson uśmiechnął się.

– Tak, jestem pewien. Zbadaliśmy historię dosłownie każdego domostwa na wyspach na przestrzeni ostatnich dwustu lat. Ponad dwadzieścia siedem i pół tysiąca drzew genealogicznych. Przeglądanie zapisków i bazy danych w komputerze zabrało mu około piętnastu minut; odszukał gospodarstwo Macdonaldów, jego dzieje i rodowód wszystkich tych, którzy je zamieszkiwali i uprawiali tam od pokoleń ziemię. – Jest. – Postukał palcem w stronicę jednej ze swoich książek. – Murdo i Peggy Macdonaldowie wyemigrowali do Kanady w tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym drugim. Do New Glasgow na terenie Nowej Szkocji. – Czy na wyspach pozostali jacyś krewni? – Niech spojrzę… – Przesunął palcem wzdłuż listy nazwisk. – Kuzynka Peggy, Marion. Wyszła tuż przed wojną za chłopaka z katolickiej rodziny. Donalda Angusa O’Henleya. – Parsknął śmiechem. – Jestem pewien, że wywołało to trochę zamieszania. – Jacyś żyjący członkowie rodziny? Stary genealog, przeglądając dokumentację, pokręcił głową. – Donald Angus zginął na wojnie. Nie mieli dzieci. Marion zmarła w tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym pierwszym. Zniechęcony Fin westchnął, zaciskając zęby. Miał wrażenie, że fatygował się tu na próżno. – Sądzi pan, że żyją jeszcze jacyś sąsiedzi, którzy mogliby ich pamiętać? – No cóż, musiałby się pan w tym celu udać na Eriskay. – Eriskay? – Tak. Stamtąd właśnie pochodził Donald Angus. Nie było mowy, żeby chłopak z katolickiej rodziny osiedlił się kiedykolwiek pośród surowych prezbiterian z Harris. – Znowu się roześmiał. – Kiedy się pobrali, Marion zamieszkała u niego w rodzinnym gospodarstwie w Haunn na wyspie Eriskay. ••• Niewielki port rybacki w An t-Òb, do którego przypływał również prom, został przemianowany na Leverburgh przez Williama Hesketha Levera, późniejszego lorda Leverhulme, który tuż po pierwszej wojnie światowej kupił miasto wraz z większością South Harris. Nie zachowało się wiele śladów po pół milionie funtów, które wydał, by przekształcić tę mieścinę w duży port rybacki mogący zaopatrywać ponad czterysta sklepów zakupionych przez niego w całej Wielkiej Brytanii. Zbudowano nabrzeża i wędzarnie. Planowano przekopać kanał do śródlądowego jeziora, by stworzyć port dla dwustu łodzi. Lecz „przemyślne plany i myszy, i ludzi w gruzy się walą”, jak napisał Robert Burns, więc gdy Leverhulme zmarł w 1925 roku na zapalenie płuc, ambitne zamiary porzucono, a majątek wyprzedano. Teraz kurcząca się populacja trochę ponad dwóch tysięcy mieszkańców żyła w domach rozproszonych wokół nabrzeża i betonowej rampy, zbudowanej na potrzeby promów obsługujących wyspy, którymi były upstrzone wody między South Harris i North Uist. Marzenia o stworzeniu wielkiego portu rybackiego rozwiały się bezpowrotnie we mgle. Fin zatrzymał się na końcu podwójnego rzędu samochodów czekających na prom. Za stosem porzuconych koszy na kraby i sylwetkami pasących się owiec widać było szereg zielonych domów między wzgórzami, które schodziły jedno za drugim ku wybrzeżu. Wiatr zamarł całkowicie, a woda niczym szkło odbijała skały obwieszone bursztynowymi wodorostami. Daleko w zatoce Harris wyłaniał się z szarości prom, jak duch krążący pośród cieni

wysp: Ensay, Killegray, Langaigh, Grodhaigh. Siedział i wsłuchując się w miarowe dudnienie jego silników, patrzył, jak prom zbliża się do przystani. Wiedział, że potrzeba godziny, może półtorej, by kierując się na południe przez Uists i krajobraz księżycowy Benbeuli, dojechać do zatoki Eriskay, a następnie na samą wyspę na południowym końcu archipelagu – ostatni przystanek przed Barrą. Trop, który go tu zawiódł, był niewyraźny. Kuzynka matki nieżyjącego Tormoda Macdonalda, która przeniosła się na tę wyspę. Leniwe łoża Eriskay, feannagan, o których mówił ojciec Marsaili. Był jeszcze opisywany przez niego kościół na wzgórzu z widokiem na cmentarz i srebrne piaski. Mógł to być kościół w Scarista, tyle że nie znajdowała się w nim łódź, a piasek miał tam barwę złotą, nie srebrną. Fin w jakiś sposób ufał chaotycznym wspomnieniom starego człowieka, fragmentom pamięci tworzącym obraz, którego nie można było znaleźć na wyspie Harris, gdzie prawdziwy Tormod Macdonald żył i umarł. To były reminiscencje z innego miejsca, z innego czasu. Z Eriskay być może. Rozległ się dźwięk syren ostrzegawczych, kiedy Loch Portain wślizgnął się do portu i zaczął opuszczać rampę na betonowe nabrzeże. Z jego trzewi wyłoniło się kilka samochodów osobowych i parę ciężarówek i po chwili wozy czekające w kolejce zaczęły jechać w dół, jeden za drugim. Godzinny rejs z Harris na Berneray upłynął szybko – jak sen. Wydawało się, że prom sunie po lustrzanej powierzchni zatoki, omijając widmowe wysepki i skały, które wynurzały się jak upiory z posrebrzanej mgły. Fin stał na przednim pokładzie, zaciskając dłonie na relingu, i patrzył na chmury, które niczym pędzel zostawiały ciemniejsze smugi na niebie w najbledszym odcieniu szarości. Rzadko widywał wyspy w tak oszałamiającym bezruchu, tajemnicze i nieziemskie, pozbawione jakiegokolwiek śladu, jaki mógłby pozostawić po sobie człowiek. Wreszcie z mroku wyłonił się ciemny zarys Berneray i Fin wrócił na pokład samochodowy, żeby wyruszyć w długą drogę na południe. To chaotyczne zbiorowisko wysp, zwanych niegdyś błędnie Long Island, łączył teraz system grobli; dawniej pojazdy mogły poruszać się tu jedynie podczas odpływu. Tylko między Harris i Berneray, a także Eriskay i Barrą, trzeba było podróżować drogą wodną. North Uist jawiła się jako ciemny, pierwotny krajobraz. Strzeliste góry spowite chmurami, które spływały po zboczach i wysuwały mgliste macki ku wrzosowiskom. Szkielety dawno opuszczonych domów, ściany szczytowe odcinające się ostrą czernią od groźnego nieba. Wroga i niegościnna kraina bagien, poznaczona skrawkami jezior i postrzępionymi zatoczkami. Wszędzie widać było żałosne ślady wysiłków zmierzających do jej okiełznania, podejmowanych przez mężczyzn i kobiety, a ci, którzy tu pozostali, skupili się w małych, osłoniętych przed żywiołami miasteczkach. Dalej na południe, widoczna za kolejnymi groblami, przemknęła rozmazaną plamą wyspa Benbecula, płaska i monotonna. Potem niebo jakby się rozwarło, przygniatający mrok zniknął i oczom Fina ukazała się South Uist – góry na wschodzie i żyzne równiny machairu na zachodzie, ciągnące się aż do morza. Chmury wisiały teraz wysoko, przełamywane coraz silniejszym wiatrem; przedzierał się przez nie blask słońca i rozlewał po rzekach i jeziorkach. Żółte i fioletowe kwiaty pochylały się w gwałtownych porywach i Fin poczuł się podniesiony na duchu. Minął skręt w stronę leżącego na wschodnim wybrzeżu portu promowego Lochboisdale, a dalej na zachodzie zobaczył porzucone szopy starej fabryki przerobu wodorostów w Orasaigh, usadowione za murem cmentarza protestanckiego. Najwyraźniej nawet w chwili śmierci obowiązywał podział na katolików i protestantów. W końcu skręcił na wschód, w drogę prowadzącą do Ludagh, i po drugiej stronie

migotliwej zatoki Eriskay zobaczył przelotnie wyspę. Była mniejsza, niż sobie wyobrażał, jakby zdominowana przez sąsiednią Barrę z jej kręgiem siostrzanych wysepek, majaczących na tle morza o barwie akwareli. W ujście zatoki w Ludagh wrzynał się kamienny pirs, a na wzgórzu od południowej strony przycupnęło kilka domów. Był odpływ i w piasku spoczywało parę przechylonych łodzi, opierając się na kilach. Za pochylnią wynurzały się z wody betonowe podpory nieistniejącego nabrzeża, do którego przybijały promy przewożące ludzi i towary. Fin zaparkował na pirsie i wysiadł z samochodu; poczuł na twarzy ciepły wiatr od południa. Wciągnął w płuca woń morza i osłonił oczy przed blaskiem słońca na wodzie, spoglądając w stronę Eriskay. Nie wiedział dlaczego, ale gdy tak patrzył na tę wyspę, ogarnęło go niemal bez reszty dziwne poczucie przeznaczenia, coś w rodzaju déjà vu. Zobaczył starszego człowieka w dżinsach i robionym na drutach swetrze, pracującego przy kadłubie przewróconej łodzi. Jego twarz pod srebrzystą czupryną przypominała zniszczoną dermę. Skinął głową, a Fin powiedział: – Myślałem, że można teraz dotrzeć stąd na Eriskay drogą na grobli. Mężczyzna wyprostował się i wskazał na wschód. – Tak, jest grobla. Niech pan jedzie dalej, znajdzie ją pan na końcu zakrętu. Fin wytężył wzrok i osłoniwszy oczy przed blaskiem, dostrzegł na horyzoncie groblę, która biegła przez zatokę. – Dzięki. Wsiadł z powrotem do samochodu, dotarł do zakrętu drogi, a potem przejechał przez zaporę dla bydła i znalazł się na długiej i prostej szosie, położonej na tysiącach ton głazów, które zatopiono w wodzie, by stworzyć połączenie między wyspami. Wkrótce przed jego oczami pojawiła się Eriskay; bezdrzewna i nieurodzajna, przypominała samotną górę sięgającą nieba. Droga biegła między wzgórzami, coraz wyżej, aż do centrum. Dotarł do skrzyżowania w kształcie litery T i skręcił w lewo, w wąskie pasmo asfaltu, by po chwili dojechać do starego portu w Haunn, gdzie, jak powiedział mu Bill Lawson, znajdowała się zagroda O’Henleyów. Do wąskiej i osłoniętej zatoczki prowadziło kamienne molo w kiepskim stanie. Na przeciwległym brzegu, gdzie widać było opustoszałe nabrzeże, stały pośród skał dwa podupadające domy. Inne przycupnęły wokół zatoki, niektóre zamieszkane, niektóre zamienione w ruinę. Zaparkował na końcu starego molo, pokonał wzniesienie, przechodząc obok stosów skrzynek i suszących się sieci, i po chwili zobaczył betonową rampę i ponownie South Uist na drugim brzegu cieśniny. – To tutaj przybijał prom samochodowy. – U boku Fina stanął stary człowiek w pikowanej kurtce i wełnianej czapce z daszkiem. Trzymał na długiej smyczy foksteriera szorstkowłosego, który szarpał i kręcił się niespokojnie. – Statek pasażerski przybijał do innego nabrzeża. – Parsknął śmiechem. – Nie było zapotrzebowania na prom samochodowy, dopóki nie zbudowali dróg. A nie zrobili tego aż do lat pięćdziesiątych. I nawet wtedy niewielu ludzi miało samochody. – Rozumiem, że jest pan miejscowy – powiedział Fin. – Mieszkam tu od urodzenia. Ale o ile się orientuję po pańskiej wymowie, pan nie jest stąd. – Z wyspy Lewis – wyjaśnił Fin. – A dokładnie z Crobost w Ness. – Nigdy nie zapuściłem się tak daleko na północ – wyznał starszy mężczyzna. – Co pana sprowadza aż tutaj? – Szukam starej zagrody O’Henleyów.

– Och, to niedaleko. Proszę ze mną. Odwrócił się i ruszył z powrotem ku staremu molo, a pies biegł przodem, podskakując i szczekając na porywy wiatru. Fin szedł za nim, aż dotarli do nabrzeża i stanęli na brzegu małej zatoczki. – Ten żółty budynek po lewej, ten bez dachu – kiedyś był to miejscowy sklep i poczta. Facet, który je prowadził, nazywał się Nicholson… tak mi się wydaje. Jedyny protestant na wyspie. – Uśmiechnął się. – Wyobraża pan sobie? Fin przyznał w duchu, że tylko z trudem. – Trochę dalej, po prawej, zobaczy pan pozostałości starej kamiennej chaty. Niewiele z niej przetrwało. To właśnie zagroda O’Henleyów. Ale właścicielka od dawna już nie żyje. Wcześnie owdowiała. Mieszkała u niej taka młoda dziewczyna. Ceit, jeśli pamięć mnie nie myli. To chyba nie była jej córka. – Co się z nią stało? – Bóg jeden wie. Odeszła na długo przed śmiercią starszej pani. Jak wszyscy młodzi. Nie mogli się doczekać, kiedy się wreszcie stąd wyrwą. Wtedy i teraz. Wzrok Fina powędrował obok ruin i zatrzymał się na wielkim białym domu wzniesionym wyżej na skałach. Nowiutki na pierwszy rzut oka podjazd wił się po zboczu i docierał do płaskiego ogrodu od frontu i drewnianego tarasu, na który można się było dostać przez rozsuwane oszklone drzwi. Wyżej znajdował się balkon chroniony przed kaprysami pogody przez szyby, a nad nim, na ścianie, neon w kształcie gwiazdy. – Kto mieszka w tym dużym białym domu? – spytał. Stary człowiek uśmiechnął się. – To dom Morag McEwan. Tu się urodziła i wróciła na wyspę mniej więcej sześćdziesiąt lat po wyjeździe. W ogóle jej nie pamiętam, ale to ktoś, bez dwóch zdań. Może i pan ją zna. – Ja? – spytał zaskoczony Fin. – To znaczy jeśli ogląda pan często telewizję. Była wielką gwiazdą jednej z oper mydlanych. Nie brakuje jej forsy, proszę mi wierzyć. Nie wyłącza światełek bożonarodzeniowych przez cały rok i jeździ różowym kabrioletem Mercedesa. – Roześmiał się. – Powiadają, że jej dom wygląda w środku jak jaskinia Aladyna, choć sam nigdy tam nie byłem. – Ilu ludzi mieszka teraz na Eriskay? – Niewielu. Około stu trzydziestu. Nawet w mojej młodości było nas tylko około pięciuset. Ta wyspa ma zaledwie cztery kilometry długości. W najszerszym miejscu ponad dwa. Nie bardzo jest z czego tu żyć. Na pewno nie z ziemi, a i z morza teraz ciężko. Fin przebiegł spojrzeniem po odludnych skalistych zboczach i zaczął się zastanawiać, jak ludzie mogli tu w ogóle przetrwać. Jego wzrok zatrzymał się na ciemnym budynku, wysoko na wzgórzu po prawej stronie, wyraźnie dominującym nad wyspą. – Co to jest? Mężczyzna podążył za jego spojrzeniem. – To kościół – wyjaśnił. – Świętego Michała. ••• Fin podjechał pod górę, w stronę wzniesionego wokół szkoły podstawowej i ośrodka zdrowia niewielkiego skupiska domów, znanego jako Rubha Ban. Drogowskaz z napisem „Eaglais Naomh Mhicheil” wskazywał wąski trakt, który prowadził do kamiennego kościoła ze stromym spadzistym dachem i wysokimi oknami w białych obramowaniach. Łukowate wejście od południowej strony zwieńczone było białym krzyżem i maksymą: Quis ut Deus? – Kto jest jak Bóg? Na zewnątrz zamontowano na wspornikach czarny dzwon okrętowy. Fin zastanawiał się,

czy jego głos wzywa wiernych na modlitwę. Z boku widniała wymalowana białą farbą nazwa: SMS Derfflinger. Zaparkował samochód i spojrzał w dół zbocza, w kierunku molo w Haunn i South Uist po drugiej stronie cieśniny. Morze migotało, iskrzyło się i poruszało jak żywa istota; wzgórzami w dali płynął strumieniami blask słońca, a cienie chmur przesuwały się szybko po ich konturach. Tu, wysoko, wiatr wiał nieustępliwie, szarpiąc kurtkę Fina i porywając jego kręcone włosy, jakby chciał je wygładzić. Jakaś wiekowa kobieta w czerwonym swetrze i ciemnoszarej spódnicy myła podłogę w przedsionku. Miała na rękach zielone gumowe rękawice do łokci i polewała posadzkę mydlinami z jasnoczerwonego wiadra. Włosy nieokreślonego koloru przykryła jedwabną chustką. Skinęła Finowi głową, odsuwając się, by mógł przejść. Miał przez chwilę wrażenie, że czas zatrzymał się w miejscu. Przez zwieńczone łukami okna wlewało się do wnętrza światło, a barwne figury Matki Boskiej, Dzieciątka Jezus i pochylonych w modlitwie skrzydlatych aniołów rzucały cienie na wąskie drewniane ławki. Niebieski firmament wymalowany na kopule nad ołtarzem świecił gwiazdami, a sam okryty bielą ołtarz wspierał się na niewielkiej łodzi. Fin poczuł na karku i ramionach gęsią skórkę. Oto bowiem był kościół z łodzią, o którym wspominał Tormod. Odwrócił się do wejścia. – Przepraszam… Starsza kobieta wyprostowała się nad wiadrem. – Tak? – Jaka jest historia tej łodzi pod ołtarzem? Znają pani? Oparła dłonie na biodrach i odchyliła głowę do tyłu. – Oczywiście – odparła. – To wspaniała opowieść. Widzi pan, sami wierni zbudowali ten kościół. Dobywali i ociosywali kamienie i na własnych plecach wnosili tu piasek i wszelkie materiały. Pobożni ludzie. Każdy z nich zasłużył na miejsce w niebie. To pewne. – Włożyła mopa do wiadra i oparła się na kiju. – Ale to rybacy za wszystko zapłacili. Ofiarowali się przekazać zyski z jednego połowu na budowę kościoła. Wszyscy modlili się tego wieczoru, a rybacy powrócili nad ranem z ogromnym połowem. Dwieście funtów. Mnóstwo pieniędzy w tamtych czasach. Więc ta łódź jest czymś w rodzaju hołdu złożonego tym dzielnym ludziom, którzy w imię Pana zmierzyli się z gniewem morza. Fin wyszedł na dwór, ruszył wysypaną żwirem ścieżką wzdłuż wschodniej ściany i po chwili zobaczył, że grunt opada w stronę wybrzeża – obok domów na wzniesieniu i kamiennych nagrobków – ku plaży jaśniejącej srebrzyście na tle płytkich turkusowych wód zatoki. Dokładnie tak, jak mówił Tormod. Fin przypomniał sobie fragment protokołu posekcyjnego, z którym się zapoznał poprzedniej nocy przy migotliwym blasku świetlówki. „Widoczne owalne brązowoczarne stłuczenie o rozmiarach 5 na 2,5 centymetra w okolicach rzepki. Skóra z wierzchu jest lekko stwardniała i zawiera drobinki srebrnego piasku”. Patolog znalazł srebrny piasek we wszystkich otarciach i miejscach kontuzji dolnej części ciała. Nie złoty piasek, jak na plażach Harris, ale srebrny, jak tutaj, w miejscu, które Tormod nazywał plażą Karola. Fin skupił wzrok na metalicznym półksiężycu, który otaczał zatokę i sięgał na południowym krańcu nowego falochronu, i zastanawiał się, dlaczego stary człowiek nazywał to miejsce plażą Karola.

ROZDZIAŁ 25 – Kto tam? – Pański wnuk, panie Macdonald. Fionnlagh. Mam wrażenie, że go w ogóle nie znam. Widzę innych mieszkańców, którzy siedzą w fotelach, jak choćby lord i lady Muck, i przyglądają się temu chłopakowi, który przyszedł mnie odwiedzić, i jego dziwacznym, sterczącym włosom. Są wyraźnie zaciekawieni. Jak on to robi, że te włosy tak mu stoją? I po co? Pielęgniarka podsuwa krzesło i chłopak siada obok mnie. Wygląda na zakłopotanego. Nic, do diabła, nie mogę poradzić na to, że nie wiem, kto to jest. – Nie znam cię – mówię mu. Jakim cudem mogę mieć wnuka? Jestem za młody, żeby być ojcem. – Czego chcesz? – To ja, Fionnlagh, syn Marsaili – wyjaśnia, a ja czuję, jak serce bije mi żywiej. – Marsaili? Jest tutaj? – Pojechała do Glasgow, dziadku. Zdawać egzaminy. Wróci za jakieś dwa dni. Ta wiadomość jest dla mnie jak policzek. – Obiecała zabrać mnie do domu. Mam dość tego hotelu. Siedzę tylko przez cały dzień w jakimś cholernym fotelu i wyglądam przez okno. Po drugiej stronie ulicy widzę dzieci, które wychodzą rano do szkoły, a wieczorem wracają do domu. I nie mogę sobie przypomnieć niczego, co dzieje się w międzyczasie. Przypuszczam, że jadłem lunch, bo nie jestem głodny. Ale tego też nie pamiętam. – Przypominasz sobie, dziadku, jak pomagałem przy spędzaniu owiec? Jak przyprowadzaliśmy je do strzyżenia? – Boże, tak! Strzyżenie. Cholernie ciężka robota. – Pomagałem już w wieku czterech czy pięciu lat. – Tak, byłeś przystojnym młodym chłopakiem, Fin. Marsaili świata poza tobą nie widziała. – Nie, jestem Fionnlagh, dziadku. Fin to mój tata. Uśmiecha się do mnie w taki sam sposób, w jaki uśmiechają się teraz do mnie wszyscy ludzie. Z zakłopotaniem, jakby uważali, że jestem niespełna rozumu. – Pomagałem ostatnio Murdowi Morrisonowi, zarobiłem trochę grosza. I pomagałem mu, kiedy owce się jagniły. W tym roku. Pamiętam to dokładnie. To było pierwszego roku na wyspie. Nigdy nie padał śnieg, ale bywało cholernie zimno, a wiatr w mokrą marcową noc mógł zwalić człowieka z nóg. Nigdy wcześniej nie widziałem, jak rodzi się owca, i za pierwszym razem omal nie zwymiotowałem. Cała ta krew i łożysko… Ale to było zdumiewające – patrzeć, jak chude maleństwo podobne do zmokłego szczura bierze pierwszy oddech i robi pierwsze niepewne kroki. Życie w całej swej surowej nagości. Dowiedziałem się tamtej zimy wielu rzeczy. Że bez względu na to, co myślałem o swoim pobycie w sierocińcu, istnieją znacznie gorsze rzeczy. Nie znaczy to, by ktoś nas źle traktował. W pełnym tego słowa znaczeniu. Ale walka o przetrwanie była brutalna i nikogo nie zamierzano oszczędzać tylko dlatego, że był dzieckiem. Codzienne obowiązki. Wspinanie się w smolistej ciemności na wzgórze, na długo przed pójściem do szkoły, i napełnianie wiadra wodą ze źródła. Wycinanie wodorostów na wybrzeżu. Donald Seamus dostawał za tonę bardzo dużo w fabryce w Orasaigh. To była koszmarna robota, człowiek ślizgał się zgięty wpół na czarnych skałach w czasie odpływu i ścinał tępym sierpem

wodorosty, a skorupy muszli cięły mu palce jak brzytwy. Wydaje mi się, że palili te wodorosty i używali ich jako nawozu. Ktoś mi kiedyś powiedział, że wyrabiali z tego także materiały wybuchowe, pastę do zębów i lody, ale nigdy w to nie wierzyłem. Sądzili chyba, że jestem tak nierozgarnięty jak Peter. Na owcach się nie kończyło, było jeszcze wycinanie torfu po drugiej stronie Beinn Sciathan i wyciąganie z ziemi brył, kiedy Donald Seamus dobywał je tym, co się nazywało tarasgeir. Układaliśmy je po trzy. Od czasu do czasu obracaliśmy je, aż w porywach wiatru wyschły na kamień, a potem wkładaliśmy do dużych wiklinowych koszy. Mieliśmy z sąsiadem wspólnego kuca, więc ten mały koń nie zawsze mógł nam służyć, a wtedy musieliśmy dźwigać kosze na własnych plecach. No i siano, ścinane kosą, którą brało się szeroki zamach. Potem zbierało się je i układało, żeby wyschło, modląc się przy tym, by nie spadł deszcz. Należało je odwrócić, przetrząsnąć i znowu wysuszyć, bo w przeciwnym razie gniło w stogach. Więc potrzebna była do tego ładna pogoda. Na podwórzu wiązało się siano w bele i dopiero gdy wypełniały każdy jego kąt, Donald Seamus był zadowolony i pewien, że jest dość paszy na zimę. Ktoś mógłby pomyśleć, że na naukę nie było dużo czasu, ale ja i Peter płynęliśmy codziennie łodzią wraz z innymi dziećmi, a potem zabierał nas autobus i zawoził do budynku z blachy falistej niedaleko skrzyżowania – do szkoły średniej. Była jeszcze jedna, technikum, jakieś czterysta metrów dalej. Ale uczyłem się tylko do Nowego Roku, kiedy wydarzył się ten incydent. Potem Donald Seamus nie pozwalał mi chodzić do szkoły, więc Peter musiał jeździć sam. Nie byli złymi ludźmi, Donald Seamus i Mary-Anne, ale nie mieli w sobie ani odrobiny miłości. Wiedziałem, że niektórzy „domownicy” byli straszliwie krzywdzeni. Nas to nie dotyczyło. Mary-Anne prawie się nie odzywała i nie zwracała większej uwagi na naszą obecność – z wyjątkiem chwil, kiedy nas karmiła i prała nam ubrania, których mieliśmy niewiele. Przez większość czasu przędła, farbowała i tkała wełnę i wraz z innymi kobietami impregnowała sukno; wszystkie, siedząc wokół długiego drewnianego stołu, obracały i uderzały tkaninę, aż grubiała i stawała się wodoodporna. Śpiewały w takt tej czynności. Niekończące się pieśni, by ta monotonna praca wydawała się bardziej znośna. Nigdy nie słyszałem, by kobiety tyle śpiewały, co podczas mojego pobytu na tej wyspie. Donald Seamus był surowy, ale sprawiedliwy. Jeśli tłukł mnie pasem, to zwykle dlatego, że na to zasłużyłem. Nigdy jednak nie pozwoliłem mu tknąć Petera palcem. Cokolwiek złego chłopak zrobił, nie było to jego winą; musiało jednak dojść między mną a Donaldem Seamusem do konfrontacji, by to zrozumiał. Nie pamiętam już, co Peter przeskrobał. Może upuścił jajka, wynosząc je z kurnika, i rozbił kilka. Wiem, że przytrafiło mu się to parokrotnie, zanim przestali go po nie wysyłać. Cokolwiek zrobił, Donald Seamus był wściekły. Chwycił Petera za kołnierz i zawlókł do szopy, w której trzymał zwierzęta. Było tam zawsze ciepło i cuchnęło łajnem. Kiedy wszedłem, mój brat miał już spodnie wokół kostek. Donald Seamus kazał mu się pochylić nad kozłem i właśnie przeciągał pasek przez szlufki, gotów sprawić mu lanie. Obejrzał się i kiedy mnie zobaczył, kazał mi się wynosić. Ale ja nie ruszyłem się z miejsca i rozejrzałem po szopie. Dostrzegłem w kącie, oparte o ścianę, dwa nowe styliska do siekiery; wziąłem jedno z nich do ręki, a potem, czując chłodne i gładkie drewno, zacisnąłem na nim palce i sprawdziłem, czy leży mi odpowiednio w dłoni. Donald Seamus znieruchomiał; napotkałem jego wzrok, nawet nie mrugnąwszy, trzymając pałkę przy nodze. Był dobrze zbudowany i nie mam wątpliwości, że gdyby wywiązała

się między nami walka, dostałbym niezłe cięgi. Ale odznaczałem się już wtedy krzepkością dorastającego chłopaka, niemal młodego mężczyzny, i trzymałem w ręku solidny kij. Nie ulegało wątpliwości, że mogę nieźle pokiereszować przeciwnika. Żaden z nas się nie odezwał, ale granica została wyraźnie wyznaczona – gdyby tknął mojego brata, odpowiedziałby za to przede mną. Zapiął z powrotem pas i powiedział Peterowi, żeby zjeżdżał, a ja odłożyłem stylisko do kąta. Nigdy się nie opierałem, kiedy przychodziła moja kolej, żeby dostać w tyłek, i sądzę, że lał mnie dwa razy mocniej, niż było to konieczne. Jakbym musiał znosić karę za nas obu. Ale nie przejmowałem się tym zbytnio. Ból mijał, a ja dotrzymywałem słowa danego matce. Kiedy owce jagniły się po raz drugi, ocaliłem jedno z maleństw od niechybnej śmierci. Było to słabe stworzenie, ledwie zdolne ustać na własnych nogach; jego matka z jakichś powodów odrzuciła je i nie chciała go karmić. Donald Seamus dał mi butelkę z gumowym smoczkiem i powiedział, żebym sam je karmił. Robiłem to przez prawie dwa tygodnie, a to stworzenie uważało mnie za swoją matkę. Nazwałem tę owieczkę Morag, a ona chodziła za mną wszędzie jak pies. Towarzyszyła mi na wybrzeżu, kiedy wycinałem wodorosty, a gdy w południe siedziałem pośród skał, jedząc niewyszukane kanapki, które Mary-Anne zawijała w natłuszczony papier pakowny, warowała przy mnie; grzaliśmy się nawzajem. Głaskałem ją po łebku, ona zaś patrzyła na mnie z uwielbieniem tymi swoimi wielkimi oczami. Kochałem tę małą owieczkę. Był to pierwszy uczuciowy związek z jakąkolwiek żywą istotą od śmierci mojej matki. Pomijając, oczywiście, Petera. Trudno jednak to porównywać. Zabawne, ale sądzę, że to właśnie ten zwierzak był przyczyną moich pierwszych seksualnych doświadczeń z Ceit. Albo przynajmniej wzbudził w niej zazdrość. Wydaje się głupie sądzić, że ktoś może być zazdrosny o owcę, ale trudno przeceniać moje uczuciowe przywiązanie do tej małej istoty. Nigdy wcześniej nie zaznałem seksu i chwilami wierzyłem, że uprawiają go tylko inni ludzie, a ja przez resztę życia będę się onanizował pod kołdrą. Dopóki Ceit nie wzięła sprawy w swoje ręce, że się tak wyrażę. Poskarżyła się kilka razy, że spędzam zbyt dużo czasu z owcą. Zawsze czekałem na nabrzeżu, żeby spotkać się z nią i z Peterem, kiedy przypływali łodzią po szkole, a potem puszczaliśmy kaczki w zatoce albo wspinaliśmy się na wzgórze i schodziliśmy na plażę po zachodniej stronie wyspy; Ceit nazywała ją zawsze plażą Karola. Nigdy nikogo tam nie było, a my z wielką radością bawiliśmy się w chowanego pośród wysokiej trawy czy w ruinach zagród albo ścigaliśmy się w czasie odpływu po ubitym piasku. Gdy jednak pojawiła się Morag, byłem bardziej zajęty niż zwykle. – Ty i to twoje cholerne jagnię – powiedziała mi Ceit pewnego dnia. – Mam tego dość. Nikt nie przygarnia sobie jagnięcia! Psa, owszem, ale jagnię? Już od dawna nie musiałem go karmić, ale nie chciałem się z nim rozstawać. Szliśmy w milczeniu drogą, która prowadziła obok sklepu Nicholsona. Był ładny wiosenny dzień, z południowego zachodu wiał delikatny wietrzyk, a niebo nad naszymi głowami znaczyły strzępy chmur jak pasemka czesanej wełny. Czuliśmy na skórze ciepło słońca i zdawało nam się, że zima przycupnęła wreszcie gdzieś w ciemności, czekając w spokoju na jesienną równonoc, kiedy to da o sobie znać za sprawą wściekłych wichur. Teraz jednak, w tych optymistycznych dniach późnej wiosny i wczesnego lata, wszystko to wydawało się bardzo odległe. Kobiety siedziały na progach domostw, przędąc i tkając. Większość mężczyzn była na morzu. Po wzgórzach, niesione wiatrem, płynęły głosy – dziwnie poruszająca pieśń. Ilekroć ją słyszałem, po plecach przechodziły mi ciarki.

– Spotkajmy się dziś wieczorem – powiedziała cicho Ceit, jakby bojąc się, że ktoś może nas usłyszeć. – Chcę ci coś dać. – Dziś wieczorem? – Byłem zaskoczony. – Kiedy? Po kolacji? – Nie. Jak się już ściemni. Kiedy wszyscy będą spać. Możesz wymknąć się przez okno na tyłach, prawda? Nie kryłem zakłopotania. – Chyba tak. Ale po co? Dlaczego nie możesz dać mi tego teraz? – Bo nie, głupku! Staliśmy na szczycie wzgórza, skąd rozciągał się widok na małą zatokę i dalej, na Ludagh po drugiej stronie cieśniny. – Spotkajmy się przy nabrzeżu o jedenastej. Twoi będą już o tej porze w łóżkach, prawda? – Oczywiście. – Dobrze. Nie ma w takim razie problemu. – Nie wydaje mi się, żeby Peter był zachwycony. – Kurwa, Johnny, czy nie możesz choć raz zrobić coś bez Petera?! Miała zarumienioną twarz i bardzo dziwny wyraz oczu. Byłem zaskoczony jej nagłym wybuchem. Zawsze wszystko robiliśmy razem, ja, Ceit i Peter. – Jasne, że mogę – odparłem nieco zbity z tropu. – Dobra, tylko ty i ja. O jedenastej na molo – rzuciła, po czym ruszyła w stronę zagrody O’Henleyów. Nie wiem dlaczego, ale byłem dziwnie podniecony na myśl, że wymknę się nocą przez okno, żeby spotkać się z Ceit. Kiedy zapadał zmierzch, a wiatr z wolna ustawał, z trudem ukrywałem zniecierpliwienie. Uporaliśmy się z wieczornymi obowiązkami, a potem spożyliśmy posiłek wraz z Mary-Anne i Donaldem Seamusem w milczeniu, które zawsze zapadało po modlitwie. To, że z nami nie rozmawiali, nie było celowe. Sobie też nigdy nie mieli nic do powiedzenia. O czym zresztą można było mówić? Cykl życia ledwie się zmieniał z dnia na dzień. Z pory roku na porę roku, owszem. Ale rzeczy następowały po sobie w sposób naturalny i nigdy nie wymagały jakiejkolwiek dyskusji. Więc to nie od Donalda Seamusa i jego siostry nauczyliśmy się gaelickiego. Peter uczył się go od dzieci w szkole. Na boisku, ma się rozumieć, a nie w klasie, gdzie mówiło się tylko po angielsku. Ja uczyłem się od innych gospodarzy; niektórzy prawie nie mówili po angielsku. A jeśli nawet, to nie zamierzali robić tego w mojej obecności. Donald Seamus palił przez chwilę fajkę przy piecu, czytając gazetę, podczas gdy Mary-Anne zmywała naczynia, a ja pomagałem Peterowi w pracy domowej. Punktualnie o dziesiątej położyliśmy się spać. Ogień w palenisku zgaszono, tak jak lampy, i udaliśmy się do swoich pokoi, czując zapach dymu torfowego, tytoniu i nasączonego olejem knota. Dzieliliśmy podwójne łóżko w pokoju na tyłach chaty. Były tam szafa i komoda; ledwie starczało miejsca, by otworzyć drzwi na oścież. Peter jak zwykle spał już po kilku minutach, nie bałem się więc, że go zaniepokoję, ubierając się i wychodząc przez okno. Nie miałem jednak pojęcia, jak mocno albo czujnie śpią Donald Seamus i Mary-Anne. Tak więc tuż przed wybiciem jedenastej uchyliłem drzwi i zacząłem uważnie nasłuchiwać. Ktoś chrapał tak ogłuszająco, że dźwięk zmieściłby się zapewne na skali Richtera. Czy był to brat, czy siostra, nie wiem, ale po chwili dotarł do mnie inny, wyższy i przerywany odgłos chrapania, dobywający się z gardła, nie z nosa. Oboje więc spali. Zamknąłem z powrotem drzwi, podszedłem do okna i odsłoniłem je, żeby odsunąć rygiel

i podnieść jak najciszej szybę. Peter zamruczał i przekręcił się na bok, ale się nie obudził. Jego usta poruszyły się, być może wypowiadając słowa, których nikt od niego nie wymagał podczas posiłków. Usiadłem na parapecie, przerzuciłem nogi na drugą stronę i zeskoczyłem na trawę. Na zewnątrz wciąż było zaskakująco jasno, niewyraźna poświata przygasała na zachodzie, a księżyc już zalewał swoim bezbarwnym blaskiem wzgórza. Niebo wydawało się bardziej granatowe niż czarne. W pełni lata, nawet o północy i później, nie panowałaby całkowita ciemność, ale tak miało być dopiero za kilka tygodni. Odwróciłem się do okna, zaciągnąłem zasłony i spuściłem szybę. A potem ruszyłem w dół wzgórza jak pies gończy, który wyrwał się z pułapki; biegłem przez wysoką trawę, a moje stopy chlupotały w podmokłym gruncie. Niezwykłe poczucie wolności dodawało mi skrzydeł. Wyrwałem się z domu i noc należała do mnie. I do Ceit. Czekała już na molo, trochę zdenerwowana, jak zauważyłem, i odrobinę niecierpliwa. – Co tak długo? – Jej szept wydawał się niezwykle donośny, a ja w tym momencie uświadomiłem sobie, że nie ma wiatru i że słychać tylko powolny, miarowy oddech morza. – Jedenasta minęła przed chwilą – odparłem, ale ona tylko cmoknęła i wzięła mnie pod rękę, po czym poprowadziła traktem w stronę Rubha Ban. W domach na wzgórzu nie paliło się ani jedno światło; cała wyspa spała albo tak się tylko wydawało. Blask księżyca zapewniał dobrą widoczność, ale narażał nas też na niebezpieczeństwo. Gdyby ktoś wyszedł przypadkiem na dwór, bez trudu by nas dostrzegł. – Dokąd idziemy? – spytałem ją. – Na plażę Karola. – Po co? – Zobaczysz. Był tylko jeden moment, kiedy wszystko mogło się źle skończyć. Ceit pociągnęła mnie gwałtownie za rękaw i rozciągnęliśmy się płasko w wysokiej trawie na poboczu drogi; w otwartych drzwiach jednego z domów błysnęło światło i po chwili zobaczyliśmy w blasku księżyca starego człowieka z łopatą i gazetą w ręku. Większość ludzi załatwiała się w nocy do kubła, który opróżniano rankiem, ale stary pan MacGinty doszedł widocznie do wniosku, że może ulżyć sobie na wrzosowisku. Musieliśmy więc tam leżeć, chichocząc w trawie, podczas gdy mężczyzna wykopał sobie płytką dziurę i kucnął nad nią z podciągniętą na kark koszulą nocną, postękując i pojękując. Ceit zakryła mi dłonią usta, ale sama z trudem panowała nad rozbawieniem; słyszałem, jak parska przez zaciśnięte wargi. Więc i ja zasłoniłem jej usta i tak leżeliśmy przywarci do siebie przez blisko dziesięć minut, kiedy pan MacGinty robił swoje. Przypuszczam, że właśnie wtedy po raz pierwszy zdałem sobie sprawę z seksualnego powabu ciała tej dziewczyny. Czułem jej ciepło, miękkość napierających na mnie piersi, dotyk nogi leżącej na mojej nodze. I doznałem pierwszych drgnień podniecenia, zaskakującego i budzącego grozę. Miała na sobie bladą wzorzystą sukienkę z dekoltem, który ukazywał rowek między piersiami. Pamiętam też, że nie włożyła tamtej nocy butów. Było coś zmysłowego i kuszącego w tych gołych nogach, które odsłaniał blask księżyca. Nosiła dłuższe włosy niż dawniej; opadały miękkimi kasztanowymi splotami na ramiona, a zbyt długa grzywka bezustannie drażniła jej oczy. Kiedy leżeliśmy tak w trawie, wyczułem też, że otacza ją lekka woń kwiatów, z nutką piżma, inna niż ta, która towarzyszyła jej w sierocińcu. W końcu pan MacGinty wrócił do swojego łóżka, a my przestaliśmy zasłaniać usta jedno drugiemu; wciągnąłem nosem powietrze i spytałem, co to za zapach. Zachichotała.

– Woda kwiatowa pani O’Henley – odparła. – Co to takiego? – Perfumy, głuptasie. Spryskałam sobie trochę szyję. Podoba ci się? Podobało mi się. Nie wiem, co ten zapach miał w sobie, ale przyprawiał mnie o tremę. Jej oczy wydawały się bardzo ciemne, kiedy leżeliśmy tam w księżycowej poświacie. Wargi były pełne i obdarzone nieodpartym powabem. Przyłapałem się na tym, że bardzo chcę je pocałować. Lecz zanim zdążyłem ulec pokusie, ona już wstała, wyciągając do mnie rękę i przynaglając do pośpiechu. Dźwignąłem się z ziemi, a ona ujęła moją dłoń i wbiegliśmy na wzgórze, obok szkoły podstawowej i wzdłuż drogi nad plażą. Przystanęliśmy w końcu zdyszani, chłonąc widok, który się przed nami rozciągał. Morze połyskiwało w migotliwej ciszy – półksiężyc zatoki u naszych stóp – falując łagodnie i zalewając piasek delikatną srebrzystą pianą. Odblask księżyca w wodzie ciągnął się w nieskończoną dal, a linię horyzontu przełamywały tylko nieliczne wysepki i posępna Barra. Eriskay nigdy jeszcze nie wydawała mi się taka jak teraz. Łagodna, uwodzicielska, jakby niemal konspirowała z Ceit w realizacji jej wielkiego planu. – Chodź. Ceit poprowadziła mnie wąską ścieżką przez wrzosowisko, w stronę ruin starej chaty na skraju plaży; omijając ostrożnie kamienie, weszliśmy do jej zarośniętego trawą wnętrza. Od razu usiadła na ziemi i poklepała miejsce obok siebie. Też usiadłem i natychmiast poczułem ciepło, jakim emanowało jej ciało, i słyszałem ciche westchnienia morza; firmament nad głową – niebo czarne teraz i wysadzane gwiazdami – wydał mi się nieskończony. Kiedy spojrzała na mnie tymi ciemnymi oczami, nie mogłem złapać tchu. Na twarzy poczułem opuszki jej palców; ich dotyk przypominał leciutkie porażenia prądem elektrycznym. Nie mam pojęcia, skąd wiedzieliśmy, jak robi się te rzeczy, ale nim zdążyłem się zorientować, obejmowałem ją i całowałem. Miękkie i ciepłe wargi rozchylały się, uwalniając języki. Było to szokujące, przyprawiało o dreszcz. Jej dłoń wślizgnęła się między moje nogi, gdzie już rozsadzało mi spodnie, a ja wsunąłem swoją pod bawełnianą sukienkę, by znaleźć miękką, rozkołysaną pierś i dotknąć sutka, którego orzechowa twardość drażniła mi skórę. Czułem się upojony. Pijany. Porwany przez morze hormonów. Całkowicie pozbawiony kontroli nad sobą. Rozebraliśmy się jak opętani, rozrzucając rzeczy w pośpiechu, a potem przywarliśmy do siebie, naga skóra do nagiej skóry. Miękkiej, ciepłej, gorącej, mokrej. Nie miałem pojęcia, co robię. Chłopcy nigdy nie wiedzą. Idą za głosem jakiegoś prymitywnego instynktu. Ceit wykazywała się znacznie większym opanowaniem. Ujęła go i wprowadziła łagodnie do swego wnętrza. Wzdychając, niemal krzycząc. Nie wiem, czy z bólu, czy z rozkoszy. A potem górę wzięły wszystkie pierwotne odruchy i robiłem to, do czego chyba zostałem zaprogramowany. Jej krzyki tylko mnie podniecały, wiodąc ku temu, co nieuniknione, do czego doszło zbyt szybko, oczywiście. Jednak Ceit była na to przygotowana i zepchnęła mnie z siebie, tak że nasienie rozlało się srebrzyście w blasku księżyca na krągłości jej brzucha. – Lepiej, żebym nie zaszła w ciążę – rzuciła i włożyła sobie moją dłoń między nogi. – Dokończ. Nie miałem pojęcia, o co jej chodzi, ale pod jej przewodnictwem moje niezgrabne palce nauczyły się szybko, jak dobywać odpowiednią reakcję spomiędzy jej wilgotnych warg. Gdy wyginała się pode mną, ogarnęło mnie głębokie pragnienie sprawiania jej przyjemności, aż w końcu krzyknęła w nocną ciemność, a potem leżała zdyszana w trawie, zarumieniona

i uśmiechnięta. Wyciągnęła ręce, ujęła moją głowę, przyciągnęła mnie do siebie i pocałowała. Był to długi, leniwy pocałunek, jej język ocierał się o mój, raz za razem. Potem wstała szybko, chwytając mnie za rękę. – Chodź, Johnny. I pobiegliśmy nago między kamieniami na plażę, na łeb na szyję, prosto do morza. Zetknięcie z nim pozbawiło mnie niemal tchu. Lodowato zimna woda na gorącej skórze. Oboje krzyknęliśmy bezwiednie i dzięki Bogu w pobliżu plaży nie było żadnych zagród, bo ktoś by nas usłyszał. Zresztą i tak byłem zdumiony, że tak się nie stało. Nasz głos musiał się nieść po całej wyspie. – Pieprz mnie! – zawołała Ceit. A ja się uśmiechnąłem szeroko i odparłem: – Chyba to właśnie zrobiłem. Rozbryzgując wodę, pobiegliśmy z powrotem na plażę, a potem do chaty, gdzie wytarzaliśmy się w trawie, żeby wyschnąć, i szybko włożyliśmy ubrania. Teraz chłód ustąpił i była tylko rozpalona skóra, kiedy leżeliśmy, obejmując się nawzajem, wpatrzeni w gwiazdy, bez tchu, oczarowani, jakbyśmy odkryli seks po raz pierwszy w dziejach ludzkości. Nie odzywaliśmy się przez dłuższą chwilę; w końcu spytałem: – Co chciałaś mi dać? Wybuchnęła śmiechem, długim i serdecznym, a ja wsparłem się na łokciach i popatrzyłem na nią zdumiony. – Co cię tak śmieszy? – Zorientujesz się pewnego dnia, duży chłopcze – odparła, wciąż rozbawiona. Położyłem się obok niej. Wstyd, że nie rozumiem, o co chodzi, szybko przeminął, niemal stłumiony przez uczucie miłości i pragnienie bycia z nią i chronienia jej, tak by nigdy nie stała jej się krzywda. Wtuliła się we mnie, jej twarz przylgnęła do mojej szyi, ręka objęła mi pierś, noga spoczywała na mojej, a ja patrzyłem w gwiazdy; przepełniała mnie nieznana dotąd radość, jaką daje sama świadomość tego, że się żyje. Pocałowałem ją w czubek głowy. – Dlaczego nazywasz to miejsce plażą Karola? – spytałem. – Tu właśnie wylądował Piękny Książę Karolek, kiedy przybył do kraju, by zebrać armię i ruszyć na Anglików podczas powstania jakobitów w tysiąc siedemset czterdziestym piątym – wyjaśniła. – Uczyłam się o tym w szkole. ••• Spotkaliśmy się kilka razy w ciągu następnych tygodni; szliśmy do tej zburzonej chaty i kochaliśmy się. Piękna wiosenna pogoda trwała w najlepsze, wyczuwało się niemal, jak ocean się nagrzewa, kiedy Golfsztrom zwyciężał w walce z chłodnymi zimowymi wodami północnego Atlantyku. Aż do tej nocy, gdy rozpętała się burza i wszystko poszło nie tak. Umówiłem się wtedy z Ceit, jak zwykle. Jednak późnym popołudniem wiatr się zmienił, a na horyzoncie zaczęły się zbierać chmury, napływające wraz z ciemnością. Wicher był coraz silniejszy, musiał osiągać ósmy albo dziewiąty stopień – ciskał w wyspę deszczem, który siekł prawie poziomo. Tej nocy dym z komina wypełnił naszą wspólną izbę; trzeba było się wcześniej położyć, choć nie zapadł jeszcze zmrok. Leżałem przez długi czas, wpatrując się w sufit i zastanawiając, co robić. Umówiłem się z Ceit i nie mogłem tego w żaden sposób odwołać. Choć w tych warunkach nie było mowy o tym, byśmy się kochali, musiałem się stawić na miejscu na wypadek, gdyby ona przyszła. Nie mogłem pozwolić, by w pojedynkę stawiała czoło tej koszmarnej pogodzie, stojąc samotnie na

molo i czekając, aż się pojawię. Odmierzałem więc czas, spoglądając co chwila na zegarek i fosforyzujące wskazówki, aż wreszcie nadeszła odpowiednia pora. Wysunąłem się spod kołdry i ubrałem, potem wyciągnąłem ukrytą wcześniej pod łóżkiem kurtkę przeciwdeszczową. Właśnie otworzyłem okno, kiedy z ciemności dobiegł głos Petera. – Dokąd idziesz? – spytał głośno, by zagłuszyć wycie wiatru na dworze. Serce mi niemal stanęło. Odwróciłem się i poczułem, jak w piersi wzbiera bezsensowny gniew. – Niech cię to nie obchodzi! Kładź się spać. – Ale, Johnny, przecież nigdzie nie chodzisz beze mnie. – Mów ciszej, na litość boską. Udawaj, że leżę w łóżku. Wrócę, zanim się obejrzysz. Podciągnąłem ramę okna do końca i przerzuciłem nogi, by zeskoczyć na zewnątrz, wprost na deszcz. Kiedy się odwróciłem, żeby zasunąć szybę z powrotem, zobaczyłem Petera, który siedział na łóżku i patrzył na mnie, a na jego bladej twarzy dostrzegłem strach i całkowity brak zrozumienia. Zamknąłem okno do końca i zakryłem głowę kapturem. Nie było mowy, żeby tej nocy zbiec ze wzgórza na złamanie karku. Panowały egipskie ciemności, musiałem więc iść ostrożnie między głazami i przez wysoką trawę, zmagając się z wichrem, który ciskał mi w twarz krople deszczu. W końcu dotarłem do drogi na molo i wreszcie mogłem przyspieszyć kroku. Na miejscu okazało się, że nigdzie nie widać Ceit. Zaczął się przypływ i ani nabrzeże, ani rzeźba terenu nie chroniły przed atakami morza. Napływało niepowstrzymanie na skały, fala za wściekłą falą wzdłuż całego lądu. Jego grzmot był ogłuszający. Drobinki wody wyrzucane w górę przez uderzające o molo morze i deszcz sprawiły, że cały przemokłem. Czułem, jak ubranie pod kurtką klei mi się do skóry. Rozejrzałem się w ciemności, zadając sobie jednocześnie pytanie, jak długo powinienem czekać. Wychodzenie z domu było szaleństwem. Mogłem się domyślić, że Ceit nie oczekiwałaby mnie w taką noc. I wtedy dostrzegłem maleńką postać, która wyłoniła się pospiesznie z mroku wzgórza. Ceit, w zielonych gumowcach, o kilka numerów na nią za dużych, otulona płaszczem, który musiał należeć do pani O’Henley. Wziąłem ją w ramiona i przycisnąłem z całych sił. – Musiałem przyjść. Nie mogłem tego nie zrobić, na wypadek gdybyś też przyszła! – zawołałem, by przekrzyczeć tę nocną nawałnicę. – Tak jak ja. – Uśmiechnęła się do mnie, a ja ją pocałowałem. – Ale cieszę się, że to zrobiłeś. Choćby tylko po to, żeby mi powiedzieć, że nie mogłeś dojść. Odpowiedziałem jej uśmiechem. – Niezamierzona gra słów, co? Roześmiała się. – Tylko jedno ci w głowie. Znowu się pocałowaliśmy, a ja tuliłem ją mocno, chcąc osłonić przed wiatrem i deszczem; wokół nas szalała burza. Po chwili Ceit oderwała się ode mnie. – Lepiej już pójdę. Nie mam pojęcia, jak się wytłumaczę z tego mokrego ubrania. Pocałowała mnie po raz ostatni i zniknęła w nocnej ciemności, pochłonięta przez burzę. Stałem przez chwilę, łapiąc oddech, a potem wróciłem na drogę i ruszyłem w górę zbocza, w stronę zagrody Gilliesów. Pokonałem niespełna dziesięć metrów, kiedy z ciemności wyłoniła się jakaś postać. Wystraszyłem się śmiertelnie i prawie krzyknąłem, po chwili jednak uświadomiłem sobie, że to Peter. Nie miał na sobie nic nieprzemakalnego, tylko spodnie robocze i starą znoszoną kurtkę z tweedu, którą odziedziczył po Donaldzie Seamusie. Był cały przemoknięty, włosy lepiły mu się do twarzy, na której – nawet w tej ciemności – mogłem

dostrzec bezbrzeżną żałość. Wstał zapewne, ubrał się i wyszedł tuż po mnie. – Na litość boską, Peter, co ty wyprawiasz? – Byłeś z Ceit – powiedział tylko. Nie mogłem temu zaprzeczyć. Musiał nas widzieć. – Tak. – Za moimi plecami. – Nie, Peter. – Tak, Johnny. Zawsze jesteśmy razem, ty, ja i Ceit. Zawsze. We trójkę, od czasów sierocińca. – Jego oczy płonęły dziwnie intensywnym blaskiem. – Widziałem, jak ją całujesz. Chwyciłem go za ramię. – Chodź, Peter, wracajmy do domu. On się jednak wyrwał. – Nie! – rzucił i popatrzył na mnie z burzowej ciemności. – Okłamywałeś mnie. – Nie, nie okłamywałem. – Czułem, że ogarnia mnie gniew. – Kurwa, Peter, ja i Ceit się kochamy, jasne? To nie ma nic wspólnego z tobą. Stał przez chwilę, patrząc na mnie, a ja nigdy nie zapomnę tego, co dostrzegłem w jego oczach – poczucia absolutnej zdrady. Potem pobiegł w ciemność, znikając na dobre. Byłem tak zaskoczony, że potrzebowałem kilku sekund, by zareagować, a on już zdążył rozpłynąć się w powietrzu. – Peter! – wrzasnąłem za nim. Pobiegł w stronę przeciwną do zagrody, ku morzu. Sapnąłem zdesperowany i popędziłem za nim. Wzdłuż postrzępionego północnego brzegu, gdzie u podnóży klifów zalegały gigantyczne bloki i ostre głazy, rozbijały się potężne fale. Widziałem teraz Petera, jak gramoli się na skały, niewyraźny zarys ciemnej postaci. Było to szaleństwo. W każdej chwili morze mogło go zabrać, a potem wciągnąć do cieśniny i skazać na pewną śmierć. Przekląłem dzień, w którym się urodził, i ruszyłem za nim w pościg. Zawołałem go kilka razy, ale mój głos niknął w grzmocie morza i wściekłym ryku wiatru. Jedyne, co mogłem zrobić, to nie tracić go z oczu i spróbować dogonić. Zbliżyłem się do niego na odległość około pięciu metrów, kiedy zaczął się wspinać. W normalnych okolicznościach nie byłoby to szczególnie trudne, ale tej nocy, w tak koszmarnych warunkach, graniczyło z szaleństwem. Machair na szczycie klifów obniżał się na przestrzeni jakichś siedmiu metrów, a potem opadał niemal pionowo ku skałom w dole, z głęboką rozpadliną, jakby ktoś wziął kiedyś potężny klin i posługując się gigantycznym młotem, zrobił tę wyrwę w kamiennym podłożu. Peter był już niemal na górze, kiedy nagle spadł. Gdyby krzyknął, nigdy bym tego nie usłyszał. Zniknął po prostu w tej czarnej czeluści, utworzonej w powierzchni ziemi. Porzuciłem wszelką ostrożność i w panice zacząłem wspinać się na skałę, zmierzając ku miejscu, w którym widziałem go po raz ostatni. Ciemność u moich stóp, kiedy patrzyłem w rozpadlinę, była nieprzenikniona. – Peter! – krzyknąłem i usłyszałem, jak mój głos wraca echem. Poczułem ulgę, gdy z głębi dotarła do mnie odpowiedź: – Johnny! Johnny, pomóż mi! To, co zrobiłem, było całkowitą głupotą. Gdybym się przez chwilę zatrzymał i pomyślał, pewnie pobiegłbym z powrotem do zagrody i obudził Donalda Seamusa. Bez względu na to, jakie kłopoty to dla nas oznaczało, powinienem był wezwać pomoc. Ale się nie zatrzymałem i nie pomyślałem, niebawem potrzebowałem więc pomocy tak samo jak Peter. Zacząłem się zsuwać w głąb szczeliny, licząc na to, że utrzymam się jakoś między

dwiema jej ścianami, ale nagle kawałek skały pod moją lewą stopą po prostu się ułamał i runąłem w ciemność. Podczas upadku uderzyłem się w głowę i straciłem przytomność, jeszcze nim wylądowałem na dnie. Nie mam pojęcia, jak długo leżałem bez zmysłów, ale pierwszą rzeczą, jaka do mnie dotarła, był głos Petera, tuż przy uchu, powtarzający raz za razem moje imię; brzmiał niczym bezmyślna mantra. A potem, wraz ze świadomością, powrócił ból. Przeszywający ból w lewej ręce, ból, który pozbawia tchu. Leżałem jak długi z rozrzuconymi nogami na pełnym kamieni podłożu skalnym, przygniatając ciałem kontuzjowaną kończynę, wykrzywioną pod dziwacznym kątem. Od razu się zorientowałem, że jest złamana. Wymagało to ode mnie nadludzkiego wysiłku, ale przekręciłem się na bok i dźwignąłem do pozycji siedzącej; potem oparłem się plecami o skałę i wyrzuciłem z siebie w nocną ciemność cały swój gniew, przeklinając Boga, Matkę Przenajświętszą, Petera i każdego, kto tylko przyszedł mi do głowy. Niczego nie widziałem, ale grzmot morza był ogłuszający. Skała pode mną była pokryta mokrymi wodorostami i piaskiem; uświadomiłem sobie, że nie znajdujemy się pod wodą tylko dlatego, że zaczął się już odpływ. Podczas przypływu w taką burzę morze wdarłoby się do rozpadliny z kipiącą, spienioną furią, a my byśmy się utopili. Peter zanosił się płaczem; słyszałem, jak dzwonią mu zęby. Kiedy do mnie przywarł, poczułem jego drżenie. – Musisz stąd wyjść i wezwać pomoc! – zawołałem. – Nie zostawię cię, Johnny – odparł, wionąc mi oddechem w twarz. – Peter, jeśli nic ci nie jest, to musisz wspiąć się na górę i zawiadomić Donalda Seamusa. Mam złamaną rękę. Ale on przywarł do mnie jeszcze mocniej, łkając i drżąc. Oparłem głowę o skalną ścianę i zamknąłem oczy. Kiedy je znów otworzyłem, z góry do rozpadliny przenikało pierwsze światło dnia. Peter leżał obok mnie zwinięty w kłębek i w ogóle się nie ruszał. W panice zacząłem wzywać pomocy. Szaleństwo! Kto mógł mnie usłyszeć? W końcu ochrypłem i prawie się poddałem, gdy u góry, pięć metrów nad nami, pojawił się jakiś cień, a znajomy głos zawołał: – Jezus Maria, co wy tam robicie, chłopcy?! Był to nasz sąsiad, Roderick MacIntyre. Jak się później dowiedziałem, odkrył po burzy, że brakuje paru owiec, i ruszył na poszukiwania w stronę klifów. Gdyby nie ten niezwykły łut szczęścia, mogliśmy obaj umrzeć w rozpadlinie. Mimo wszystko wciąż lękałem się o życie Petera. Nie poruszył się od chwili, gdy otworzyłem oczy. Mężczyźni, którzy nie wypłynęli tego dnia na morze, zebrali się u szczytu urwiska i jeden z nich spuścił się na linie, żeby nas wyciągnąć. Burza minęła, ale wciąż wiał silny wiatr, ja zaś nigdy nie zapomnę wyrazu twarzy Donalda Seamusa w tym żółto-szarym świetle poranka, kiedy znalazłem się w końcu na górze. Nie powiedział nawet słowa, tylko wziął mnie na ręce i zaniósł na molo, gdzie czekała już łódź, by zabrać nas do Ludagh. Peter wciąż był nieprzytomny i usłyszałem, jak ktoś w tłumie otaczających nas ludzi mówi, że chłopak jest wyziębiony. – Hipotermia – powiedział ktoś inny. – Będzie miał szczęście, jak przeżyje. Poczułem straszliwe ukłucie winy. Nic by się nie stało, gdybym nie wymknął się z domu, żeby zobaczyć się z Ceit. Jak mógłbym w innym życiu spojrzeć w oczy matce, gdybym pozwolił, by coś się stało Peterowi? Obiecałem jej przecież! Nie pamiętam wiele z tego, co działo się następnego dnia. Wiem, że kiedy już dopłynęliśmy do Ludagh, umieścili nas w tylnej części furgonetki Donalda Seamusa i zostaliśmy zawiezieni do Szpitala Najświętszego Serca w Daliburgh. Też musiałem być wyziębiony, bo nie

pamiętam, jak zakładali mi gips na rękę. Wielką, ciężką i białą skorupę od nadgarstka do łokcia. Wystawały z niej tylko palce. Pamiętam jednak zakonnice pochylające się nad moim łóżkiem. Były przerażające w tych swoich czarnych habitach i białych kornetach, niczym zwiastuny śmierci. Pamiętam jeszcze, że się strasznie pociłem i trochę majaczyłem; w jednej chwili było mi gorąco, a zaraz potem trząsłem się z zimna. Kiedy odzyskałem w końcu przytomność, na dworze było ciemno. Nie potrafiłbym powiedzieć, czy minął jeden dzień, czy dwa. Przy moim łóżku paliła się lampka, a fakt, że istnieje coś takiego jak światło elektryczne, był dla mnie szokiem. Jakbym został nagle przeniesiony do dawnego życia. Przebywałem w sali, w której stało sześć łóżek. Dwa były zajęte, ale na żadnym z nich nie leżał Peter; ogarnęło mnie złe przeczucie. Gdzie się podziewał? Wstałem, dotykając stopami zimnego linoleum i czując drżenie nóg, na których ledwie mogłem ustać, i poczłapałem do drzwi. Znajdował się za nimi krótki korytarz. Zauważyłem, że jeden z pokoi jest otwarty i wylewa się z niego światło. Słyszałem przyciszone głosy zakonnic i jeszcze jeden, męski. Może był to lekarz. – Dzisiejsza noc będzie decydująca – mówił. – Jeśli ją przeżyje, wszystko powinno być w porządku. Ale to nic pewnego. Ma przynajmniej młody organizm. Ruszyłem jak w transie w stronę tego pokoju i stwierdziłem nagle, że stoję w otwartych drzwiach. Spojrzało na mnie troje ludzi, a jedna z zakonnic natychmiast wstała, podeszła do mnie i chwyciła za ramiona. – Dlaczego, na litość boską, nie jesteś w łóżku, młody człowieku? – Gdzie jest Peter? – spytałem tylko i zobaczyłem, że wszyscy wymienili znaczące spojrzenia. Lekarz był starszym człowiekiem, pod sześćdziesiątkę. W ciemnym garniturze. – Twój brat ma zapalenie płuc – powiedział, co nic mi wówczas nie mówiło, ale mogłem się zorientować po jego minie, że sprawa jest poważna. – Gdzie on jest? – W specjalnym pokoju na końcu korytarza – wyjaśniła jedna z zakonnic. – Jutro go zobaczysz. Ale ja już usłyszałem, że jutra może nie być. Ścisnęło mnie w żołądku. – Chodź, położysz się do łóżka. Zakonnica, która trzymała dłonie na moich ramionach, zaprowadziła mnie z powrotem do sali. Kiedy już leżałem otulony w łóżku, powiedziała, żebym się nie martwił i spróbował zasnąć. Zgasiła światło i wyszła z pokoju, szeleszcząc habitem. Usłyszałem w ciemności głos dochodzący od strony jednego z łóżek: – Zapalenie płuc to zabójca, synu. Lepiej módl się za młodszego brata. Leżałem przez dłuższy czas, wsłuchując się w bicie własnego serca i pulsowanie krwi w uszach, aż zaczęło do mnie docierać ciche pomrukiwanie moich współtowarzyszy, którzy zapadli wreszcie w sen. Wiedziałem jednak, że nie zasnę tej nocy. Czekałem bez końca, aż wreszcie światło na korytarzu zgaszono i niewielki szpital okryła zasłona ciszy. Zebrałem się po dłuższej chwili na odwagę, by wstać z łóżka, i znów podszedłem do drzwi. Uchyliłem je nieznacznie i wyjrzałem na korytarz. Pod zamkniętymi drzwiami pokoju zakonnic widniała jasna smuga, tak jak nieco dalej, pod innymi, też zamkniętymi. Wymknąłem się z sali i minąłem te, za którymi przebywały zakonnice, by dotrzeć po chwili do sąsiedniego pokoju; powoli przekręciłem gałkę. Światło w środku było przyćmione i miało dziwną żółtopomarańczową barwę. Ciepłą, niemal uwodzicielską. W powietrzu panowała nieznośna duchota. Stało tu jedno łóżko z jakimś

sprzętem po jednej stronie, a przewody i rurki pełzły po pościeli, pod którą dostrzegłem sylwetkę Petera. Zamknąłem za sobą drzwi i podszedłem do niego szybko. Jego twarz odznaczała się koszmarnym kolorem. Był blady jak ściana, miał podkrążone oczy, skóra lśniła od potu. Leżał z otwartymi ustami, zorientowałem się też, że okrywająca go pościel jest cała mokra. Dotknąłem wierzchem dłoni jego czoła i niemal natychmiast cofnąłem palce. Dosłownie płonął, źrenice poruszały się pod powiekami, oddech był płytki i przyspieszony. Poczułem w tym momencie, jak przygniata mnie straszliwy ciężar winy. Przysunąłem sobie krzesło do łóżka i przycupnąłem na jego brzeżku, a potem ująłem dłoń brata i ścisnąłem mocno. Gdybym mógł oddać swoje życie za jego życie, zrobiłbym to bez wahania. Nie wiem, jak długo tam siedziałem. Chyba kilka godzin. Musiałem usnąć, bo w pewnym momencie obudziła mnie jedna z zakonnic, która wzięła mnie pod ramię i bez słowa upomnienia zaprowadziła z powrotem do mojego pokoju. Położyłem się do łóżka, a potem drzemałem niespokojnie, w każdej chwili bliski przebudzenia, nawiedzany przez dziwne sny o burzy i seksie, aż do pokoju zaczęło przenikać światło brzasku. A potem nagle linoleum pokryło się wąskimi paskami blasku słonecznego. Drzwi otworzyły się i zakonnice wtoczyły do pokoju wózek ze śniadaniem. Jedna z nich pomogła mi usiąść i powiedziała: – Z twoim bratem wszystko w porządku. Gorączka spadła mu w nocy. Wyzdrowieje. Po śniadaniu będziesz mógł go zobaczyć. Przełykałem pospiesznie owsiankę, grzankę i herbatę. Peter wciąż leżał, kiedy wszedłem do izolatki, ale jego twarz odzyskała normalną barwę, oczy nie były już takie podkrążone. Obrócił głowę w moją stronę, kiedy przysunąłem krzesło do łóżka. Uśmiechnął się blado, ale wydawał się szczerze zadowolony na mój widok. Bałem się wcześniej, że nigdy mi nie wybaczy. – Przepraszam, Johnny – powiedział. Poczułem w oczach piekące łzy. – Za co? Nie masz za co przepraszać, Peter. – To wszystko moja wina. Pokręciłem głową. – Za nic nie ponosisz winy, Peter. Jeśli kogoś można winić, to tylko mnie. – Przez całą noc siedziała przy mnie jakaś kobieta – powiedział, uśmiechając się. Roześmiałem się. – Nie. To byłem ja, Peter. – Nie, Johnny. – Zdecydowanie pokręcił głową. – To była kobieta. Siedziała obok, na tym krześle. – W takim razie to była jedna z zakonnic. – Nie, to nie była zakonnica. Nie widziałem dokładnie jej twarzy, ale miała na sobie coś w rodzaju krótkiego zielonego żakietu i czarną spódnicę. Trzymała mnie przez całą noc za rękę. Wiedziałem, nawet wtedy, że gorączka może przyprawić o majaki. Że człowiek widzi rzeczy, których tak naprawdę nie ma. To ja trzymałem go za rękę, zaglądały też do niego zakonnice. Wszystko to wymieszało mu się w głowie. – Miała piękne dłonie, Johnny. Takie długie palce. I była zamężna. Nie mogła więc być zakonnicą. – Skąd wiesz, że była zamężna? – Nosiła na środkowym palcu obrączkę. Nie widziałem jeszcze takiej. Srebrna, w kształcie dwóch splecionych węży.

Myślę, że w tym momencie zjeżyły mi się wszystkie włoski na ciele. Nie wiedział, że matka dała mi swoją obrączkę ślubną. Nie wiedział, że schowałem ją do worka, który leżał w nogach łóżka w sierocińcu. Nie wiedział, jak ten worek trafił do pieca wraz ze wszystkimi rzeczami, które pan Anderson cisnął tamtego dnia w płomienie. Jest możliwe, jak sądzę, że jakieś dziecięce wspomnienie przetrwało w jego pamięci, że widział tę obrączkę na dłoni matki. Uważam jednak, że to, co zobaczył w nocy, nie miało nic wspólnego z tymi dawno pogrzebanymi wspomnieniami czy delirium. Wierzę, że to matka siedziała przy nim w ciągu tych krytycznych godzin choroby, podtrzymując go zza grobu przy życiu. Pojawiła się, by wypełnić próżnię po mojej niedotrzymanej obietnicy – że zawsze będę go strzegł. Poczucie winy będzie mi towarzyszyć do samej śmierci. ••• Dopiero po paru dniach wypuścili nas do domu. Wciąż miałem rękę w gipsie, oczywiście. Myślałem o powrocie z przerażeniem, bojąc się nieuniknionej kary z rąk Donalda Seamusa. Wyraz jego twarzy, kiedy wyciągnęli nas z rozpadliny, wciąż był żywy w mojej pamięci. Zjawił się pod szpitalem w swojej starej furgonetce i odsunął drzwi, żebyśmy mogli usiąść w tylnej części wozu. Dwudziestominutową drogę do Ludagh przebyliśmy w milczeniu. Podczas przeprawy łodzią Neil Campbell spytał nas o zdrowie, zamienił też kilka słów z Donaldem Seamusem, ale ten nadal się do nas nie odzywał. Kiedy wygramoliliśmy się na molo w Haunn, zauważyłem Ceit, która patrzyła na nas, stojąc w drzwiach domostwa pani O’Henley, maleńka spowita błękitem postać na zboczu wzgórza. Donald Seamus zaprowadził nas do domu, gdzie w środku czekała już Mary-Anne; na piecu grzała się kolacja, a pokój wypełniała smakowita woń. Przyjrzała się nam uważnie, kiedy stanęliśmy w drzwiach, ale i ona się nie odezwała, tylko odwróciła do garnków na ogniu. Pierwsze słowa, jakie tego dnia padły, były modlitwą dziękczynną pod adresem Boga za jadło na naszych talerzach, a zaraz potem Mary-Anne podała nam posiłek godny króla. Nie znałem wtedy zbyt dobrze Biblii, ale przypomniała mi się przypowieść o synu marnotrawnym i o jego ojcu, który powitał go w domu, jakby nic się nie stało. Przełknęliśmy gęstą i gorącą zupę jarzynową i wytarliśmy talerze kawałkami chleba ze świeżego bochenka. Potem zjedliśmy mięso duszone z gotowanymi ziemniakami, a na koniec był deser – pudding z bułki. Nie wiem, czy kiedykolwiek coś smakowało mi bardziej niż ten posiłek. Potem włożyłem kombinezon roboczy i gumowce i poszedłem nakarmić zwierzęta, kury i kuca. Nie było to takie proste z gipsem na lewym przedramieniu. Ale cieszyłem się, że znów tu jestem. I może po raz pierwszy od roku poczułem się jak w domu. Później poszedłem do zagrody poszukać Morag. Byłem pewien, że za mną tęskniła, choć być może gdzieś w głębi duszy obawiałem się, że zapomniała o mnie pod moją nieobecność. Nie mogłem jej jednak nigdzie znaleźć i po prawie półgodzinnych poszukiwaniach wróciłem do domu. Donald Seamus siedział w swoim fotelu przy piecu, paląc fajkę. Odwrócił się w stronę drzwi, kiedy wszedłem. – Gdzie Morag? – spytałem. Dostrzegłem w jego oczach dziwną obojętność. – Właśnie ją zjadłeś, synu. ••• Nigdy nie dałem po sobie poznać, jak głęboko odczułem jego okrucieństwo, ani nie pozwoliłem mu zobaczyć łez, które wypłakałem bezgłośnie tej nocy pod kołdrą. Ale on jeszcze

ze mną nie skończył. Nazajutrz zaprowadził mnie do szopy, gdzie zabijało się owce. Nie wiem, co takiego było w tej starej chacie z jej zardzewiałym blaszanym dachem, ale gdy tylko człowiek znalazł się w środku, od razu wiedział, że jest to miejsce śmierci. Nigdy wcześniej nie byłem świadkiem zabijania owiec, ale Donald Seamus był zdecydowany mi to pokazać. – Zwierzęta są po to, żeby je zjadać – powiedział. – A nie po to, żeby je lubić. Zaciągnął do szopy młodego barana i powiesił go za tylne nogi. Kazał mi chwycić rogi, bo się szarpał, sam podstawił pod zwierzęciem wiadro, a następnie wyciągnął długi i ostry nóż, który błysnął w świetle wpadającym przez małe okienko. Wykonując szybki, krótki ruch, przeciągnął nim po głównej arterii na szyi zwierzęcia i po chwili do wiadra chlusnęła krew. Myślałem, że baran będzie dłużej walczyć, ale wyzionął ducha prawie natychmiast, spoglądając na mnie dużymi, bezradnymi oczami, aż spłynęła cała krew, a ze źrenic zniknął wszelki blask. Tak samo patrzył na mnie Peter tamtej nocy na plaży Karola, kiedy i jemu poderżnięto gardło. ••• Chłopiec, który siedzi obok, przypatruje mi się, jakby oczekiwał, że coś powiem. Nie wiem dlaczego, ale widzę w jego oczach samego siebie i ujmuję jego dłoń. Przeklęte łzy! Zamazują obraz. Czuję, jak ściska mi rękę, i nagle wszystko, czym jest i czym było moje życie, wydaje się czarne od rozpaczy. – Przykro mi, Peter – mówię. – Tak mi przykro.

ROZDZIAŁ 26 Stary cmentarz rozrastał się poza pokryte porostami mury i teraz objął w posiadanie nawet machair wspinający się po wzgórzu w stronę kościoła. Fin postawił samochód i ruszył między nagrobkami w tym rozbudowanym domostwie dla martwych. Śmierć jest tłumna, nawet na tak maleńkiej wysepce. Krzyże wyrastające z ziemi, brutalnie widoczne w tak bezdrzewnym miejscu. Tyle dusz przeszło z jednego życia do drugiego. Wszystko w cieniu kościoła, gdzie niegdyś wielbiły Pana. Kościoła, za który zapłacili rybacy. Tego z ołtarzem wspartym na łodzi. Po drugiej stronie ogrodzenia stał nowoczesny parterowy dom z oszkloną werandą na tyłach i widokiem na cieśninę. Ale nie było to prywatne lokum. Czerwona tablica na krokwi i owalny drogowskaz na murku przy podjeździe informowały, że to pub Am Politician. Finowi przyszło do głowy, że to dogodnie położona knajpa dla zmarłych, w drodze z kościoła na cmentarz, albo przynajmniej dla żałobników. Miejsce, by utopić smutki w alkoholu. Na parkingu stał różowy kabriolet Mercedesa. Kiedy Fin przechodził obok samochodu, zza szyby wydarł się na niego wrzaskliwy pies rasy york. W pubie było spokojnie, tylko garstka klientów siedziała nad szklankami w to późne popołudnie. Fin zamówił piwo u gadatliwej młodej kobiety za barem, która wyjaśniła mu ochoczo, że pub został nazwany na cześć statku, The Politician, który zatonął w cieśninie, płynąc podczas wojny na Karaiby. – Oczywiście – ciągnęła – każdy, kto czytał Whisky Galore Comptona Mackenziego, wie, że ładunek zawierał dwadzieścia osiem tysięcy beczek doskonałej malt whisky. I że wyspiarze przez następne pół roku „odzyskiwali” je i chowali przed poborcami akcyzy. Kiedy pokazała trzy butelki, rzekomo pochodzące z wraku i wciąż napełnione alkoholem, Fin zaczął się zastanawiać, ile to już razy zdążyła opowiedzieć tę historię. Napił się piwa i zmienił temat. – Ta plaża po zachodniej stronie wyspy… za cmentarzem… – Tak? – Dlaczego ktoś miałby ją nazywać plażą Karola? Dziewczyna wzruszyła ramionami. – Nigdy nie słyszałam, by ktoś ją tak nazywał. – Odwróciła się i zawołała do starszej kobiety, która siedziała sama na oszklonej werandzie, popijając gin z tonikiem. – Morag, słyszałaś kiedykolwiek, żeby ktoś nazywał tę plażę w dole plażą Karola? Morag też się odwróciła i Fin zauważył, że musiała być kiedyś piękna. Miała wyraziste rysy i gładką, opaloną skórę pod grzywą gęstych i niesfornych włosów, które farbowała na blond; na pierwszy rzut oka wyglądała na pięćdziesiąt kilka lat, ale uznał, że jest prawdopodobnie pod siedemdziesiątkę. Oba nadgarstki miała obwieszone złotem i srebrem, palce upstrzone pierścionkami, a szklankę z ginem trzymała w dłoni ozdobionej długimi paznokciami w kolorze fuksji. Miała na sobie wzorzyste bolerko, białą bluzkę i półprzezroczystą spódnicę. W niczym nie przypominała kogoś, kogo można by znaleźć w takim miejscu. Posłała w ich stronę błogi uśmiech. – Nie mam pojęcia, a ghraidh – odparła po angielsku, posługując się jednak gaelickim pieszczotliwym określeniem. – Ale gdybym miała zgadywać, to powiedziałabym, że właśnie tam Piękny Książę Karol Edward zszedł z pokładu francuskiej fregaty, Du Teillay, wraz z siedmioma ludźmi z Moidart, żeby zebrać armię przeciwko Anglikom podczas powstania jakobitów w tysiąc siedemset

czterdziestym piątym. – Nie wiedziałam o tym – wyznała dziewczyna. Morag pokręciła smutno głową. – Niczego was teraz w szkole nie uczą. Karol podobno ukrywał się w zatoczce zwanej Coilleag a’Phrionnsa, czyli w Zatoczce Księcia. – Spojrzała głębokimi piwnymi oczami na Fina. – A kto się tym interesuje? Fin wziął swoją szklankę, wszedł na werandę i uścisnął kobiecie rękę. – Fin Macleod. Próbuję ustalić historię rodziny, która mieszkała w zagrodzie tuż pod pani domem. Zdumiona uniosła brwi. – Och, więc wie pan, kim jestem? – Dowiedziałem się dopiero po przyjeździe na wyspę – odparł, uśmiechając się. – Ktoś mi szybko powiedział. W tej chwili się tylko domyślam i nie ma to nic wspólnego z różowym mercedesem na parkingu. Jest pani aktorką, Morag McEwan? Rozpromieniła się. – Dobrze się pan domyśla. Powinien pan być policjantem. – Byłem. – Znów się uśmiechnął. – Sam się dziwię, że nie znam pani z telewizji. – Nie każdy jest jej niewolnikiem. – Sączyła swój gin. – Naprawdę był pan policjantem? – Teraz jestem tylko zwykłym Finem Macleodem. – No cóż, a ghraidh, dorastałam tu w czasach, kiedy we wszystkich zagrodach toczyło się życie. Więc jeśli ktoś może powiedzieć panu to, co chce pan wiedzieć, to tylko ja. – Dopiła i wstała sztywno, wyciągając nagle rękę, by wesprzeć się na jego ramieniu. – Przeklęty reumatyzm! Zapraszam do siebie, panie Finie Macleod, były policjancie, poczęstuję pana drinkiem, a nawet trzema. I wszystko opowiem. – Nachyliła się ku niemu konfidencjonalnie, choć jej głos nie miał w sobie nic ze scenicznego szeptu. – Wóda jest tam znacznie tańsza. Kiedy wyszli już na zewnątrz, dodała: – Niech pan zostawi swój samochód. Będzie pan mógł wrócić po niego na piechotę. – Wsiadła do różowego mercedesa przy akompaniamencie ekstatycznego szczekania psa. Kiedy Fin zajął miejsce na fotelu pasażera, wyjaśniła: – To jest Dino. Dino, poznaj Fina. Pies spojrzał na niego, a potem wskoczył jej na kolana. Uruchomiła silnik i opuściła dach. – Uwielbia, jak wiatr wieje mu prosto w pysk. Słońce świeci tu tak rzadko, więc wstyd jeździć wtedy z podniesionym dachem, zgodzi się pan ze mną? – Absolutnie. Zapaliła papierosa. – Przeklęte przepisy. Nie można już rozkoszować się dymkiem, popijając drinka, chyba że we własnym domu. – Zaciągnęła się głęboko i odetchnęła z satysfakcją. – No, już lepiej. Wrzuciła ze zgrzytem pierwszy bieg i ruszyła skokami w stronę szosy, omijając słupek bramy tylko o centymetry. Dino usadowił się na jej prawej ręce i wystawił łeb przez otwarte okno, podczas gdy ona, wciąż trzymając papierosa, zmagała się z drążkiem biegów, żeby przyspieszyć i ruszyć w kierunku szkoły podstawowej i drogi wiodącej do kościoła. Fin przyłapał się na tym, że trzyma zesztywniałe ręce po bokach i kurczowo zaciska zbielałe palce na siedzeniu po obu stronach. Morag prowadziła niezbyt uważnie; za każdym razem, gdy zmieniała bieg, wozem zarzucało w prawo albo w lewo. Pęd powietrza porywał popiół z papierosa i dym dobywający się z jej ust. – Dealer Mercedesa powiedział, że nie mają różowych samochodów, kiedy wyjaśniłam, o jaki kolor mi chodzi – oznajmiła w pewnym momencie. – A ja na to: „Oczywiście, że macie”. Pokazałam im swoje paznokcie i zostawiłam buteleczkę z lakierem, żeby mogli dobrać

odpowiedni odcień. Kiedy dostarczyli wóz, powiedziałam: „Widzicie, wszystko da się zrobić”. Roześmiała się, Fin tymczasem modlił się w duchu, by częściej patrzyła na drogę zamiast na niego. Wjechali na szczyt wzgórza, a potem przyspieszyli, gnając w stronę portu w Haunn, po czym skręcili w nowy podjazd pod dużym białym domem Morag. Koła załomotały na kratownicy i zachrzęściły na granitowym żwirze zmieszanym z kolorowymi szklanymi paciorkami. – Błyskają w nocy, kiedy palą się lampy na zewnątrz – wyjaśniła Morag, wysiadając wraz z psem z samochodu. – Jakby się chodziło po świetle. Stopni prowadzących na taras strzegły gipsowe posągi nagich kobiet, w ogrodzie leżały albo stały jelenie naturalnej wielkości, a na jednym z głazów otaczających mały staw usadowiła się syrena z brązu. Fin zauważył, że ogrodzenie jest obwieszone rurkami neonowymi i że między kępami wrzosu i wytrwałymi kwitnącymi krzewami, które jakoś zdołały oprzeć się wiatrowi, biegną ścieżki wykładane terakotą. Zewsząd dobiegał dźwięk dzwonków wietrznych, przypominający bezustanną kakofonię bambusa i stali. – Proszę do środka. Fin wszedł za Morag i Dinem do holu, skąd na piętro prowadziły szerokie schody wykładane grubym tartanowym chodnikiem. Ściany obwieszone były rycinami przedstawiającymi kwiecie majowe i madonny, żaglówki i świętych. Na greckich kolumienkach stały tandetne ozdoby, a w wejściu do salonu i jednocześnie baru leżał smukły srebrny gepard naturalnej wielkości; po obu stronach pokoju znajdowały się duże okna widokowe, a oszklone przesuwane drzwi prowadziły na patio. Każdy dosłownie skrawek wolnej przestrzeni, półki, stoliki i kontuar baru, zajmowały chińskie posążki, lustrzane kasetki na biżuterię, lampy i figurki lwów. Terakota na podłodze wypolerowana była na niemal lustrzany połysk. Morag rzuciła kurtkę na skórzany fotel z podnóżkiem i wsunęła się za bar, żeby nalać drinki. – Piwo, whisky? Może coś bardziej egzotycznego? – Wystarczy piwo. – Fin wypił niewiele w Am Politician. Wziął od Morag szklankę ze spienionym trunkiem i omijając bibeloty, podszedł do oszklonych drzwi, za którymi rozciągał się widok na cieśninę i South Uist. Bezpośrednio w dole leżała mała zatoczka ze swym niewielkim kamiennym nabrzeżem, skąd niegdyś odpływał statek do Ludagh, jeszcze nim powstały drogi, co pociągnęło za sobą uruchomienie linii promowej. – Urodziła się pani tutaj? – Nie, ale tu dorastałam. Fin odwrócił się i zobaczył, jak kobieta pociąga gin z tonikiem. Lód w jej szklance zabrzęczał jak dzwonki wietrzne. – W jaki sposób dziewczyna z Eriskay zostaje sławną aktorką? Roześmiała się głośno. – Jeśli chodzi o sławę, to nie wiem – odparła. – Ale jeśli dziewczyna z Eriskay chce być kimś innym niż dziewczyną z Eriskay, to przede wszystkim musi opuścić to przeklęte miejsce. – Ile pani miała lat w chwili wyjazdu? – Siedemnaście. Zapisałam się do Królewskiej Szkockiej Akademii Muzyki i Dramatu w Glasgow. Widzi pan, zawsze chciałam być aktorką. Od chwili kiedy w kościele pokazali film o Eriskay. Żadna fabuła. Dokument nakręcony przez jakiegoś Niemca w latach trzydziestych, ale postaci na ekranie robiły wrażenie. Miały w sobie coś olśniewającego. Nie wiem, chyba wydawały się nieśmiertelne. Też tego zapragnęłam. – Zachichotała i wyszła zza baru, żeby rozsiąść się na kanapie. Dino natychmiast wskoczył jej na kolana. – Bardzo się

podekscytowałam, kiedy jeden z nauczycieli na wyspie powiedział dzieciom, że będzie pokazywał filmy w swoim domu. Właśnie pojawiła się elektryczność i wszyscy stłoczyli się w jego salonie. Wziął od nas po pensie, a potem puścił nam slajdy z wakacji, które spędził w Inverness. Wyobraża pan sobie? – Zaniosła się głośnym śmiechem, a Dino uniósł łeb i szczeknął dwa razy. Fin uśmiechnął się. – Przyjeżdżała tu pani? Zaprzeczyła energicznym ruchem głowy. – Nie, nigdy. Przez lata pracowałam w teatrach w Glasgow i Edynburgu, objeździłam też Szkocję z przedstawieniami dla dzieci. Potem dostałam od Roberta Love’a propozycję występów w szkockiej telewizji. Nie myślałam w ogóle o przeszłości. Później wyjechałam do Londynu. Chodziłam na castingi, otrzymałam kilka ról, w przerwach pracowałam jako kelnerka. W sumie nieźle sobie radziłam, ale nigdy nie odniosłam wielkiego sukcesu. – Napiła się ginu, który przywołał kolejne wspomnienie. – To znaczy do chwili, kiedy zaproponowano mi rolę w The Street. Dość późno jak na moje lata, ale od razu odniosłam sukces. Nie wiem dlaczego. Ludzie po prostu kochali graną przeze mnie postać. – Parsknęła śmiechem. – Stałam się… jak by to powiedzieć… powszechnie znana. Dwadzieścia lat sławy i wspaniałe zarobki pozwoliły mi na to wszystko. – Objęła ruchem ręki swoje imperium. – Na bardzo komfortową emeryturę. – Co skłoniło panią do powrotu? – spytał Fin, patrząc na nią w zamyśleniu. Odpowiedziała mu spojrzeniem. – Jest pan wyspiarzem, prawda? – Tak. Pochodzę z Lewis. – Więc wie pan dlaczego. Te wyspy mają coś, co sprawia, że w końcu się tu wraca. Zarezerwowałam już sobie miejsce na cmentarzu za wzgórzem. – Wyszła pani kiedykolwiek za mąż? – Raz byłam zakochana, ale nigdy zamężna. – Jej uśmiech był naznaczony smutkiem. Fin obrócił się do okna i spojrzał na wzgórze. – Więc znała pani ludzi, którzy mieszkali w tej zagrodzie, tam w dole? – Och, tak. W czasach mojego dzieciństwa to była stara wdowa O’Henley. Ona i młoda dziewczyna imieniem Ceit. Chodziłam z nią do jednej klasy. Była „domownikiem”. Fin zmarszczył brwi. – „Domownik”? Co to takiego? – Chłopiec albo dziewczynka z domu opieki, a ghraidh. Przedstawiciele władz i Kościoła katolickiego zabierali dzieci z sierocińców i wysyłali tutaj, na wyspy. Przekazywano je zupełnie obcym ludziom. Żadnej weryfikacji. Dzieciaki wysadzano z promu w Lochboisdale, a one stały na nabrzeżu z tabliczkami na szyjach, na których wypisano nazwiska rodzin, i czekały, aż ktoś je odbierze. Pełno ich było w szkole podstawowej. W pewnym momencie prawie setka. Fin nie krył szoku. – Nie miałem o tym pojęcia. Morag zapaliła papierosa, a potem zaciągała się nim co chwila. – Tak się działo aż do lat sześćdziesiątych. Słyszałam raz, jak ksiądz mówił, że to dobrze mieć na wyspie świeżą krew po tych wszystkich niezliczonych pokoleniach, które się rozmnażały między sobą. Chyba o to chodziło. Choć nie wszystkie dzieci były sierotami. Niektóre pochodziły z rozbitych rodzin. Ale nie było powrotu. Jak już ktoś tu trafił, to zrywały się wszelkie więzi z przeszłością. Kontakty z rodzicami albo bliskimi były zakazane. Biedne małe bękarty. Niektóre były koszmarnie krzywdzone. Bite albo jeszcze gorzej. Większość traktowano jak darmową siłę roboczą. Nieliczne miały szczęście, tak jak ja.

Fin uniósł zdumiony brwi. – Była pani takim „domownikiem”? – Byłam, panie Macleod. Mieszkałam u pewnej rodziny w Parks, po drugiej stronie wyspy. Wszyscy już nie żyją, oczywiście. Nie mieli własnych dzieci. Ale w przeciwieństwie do innych dobrze wspominam lata, które tu spędziłam. Dlatego powrót nie był dla mnie trudny. – Opróżniła szklankę. – Muszę sobie dolać. A pan? – Nie, dzięki – odparł Fin. Ledwie tknął swoje piwo. Morag zabrała Dina z kolan i wstała z kanapy. – Oczywiście, nie tylko miejscowi źle traktowali dzieciaki. Przyjezdni także. Głównie Anglicy. Jak chociażby dyrektor szkoły w Daliburgh. – Uśmiechnęła się. – Uważał, że powinien nas cywilizować, a ghraidh, i zakazał Gillean Cullaig. – Co to takiego? – Tradycja sylwestrowa. Chłopcy obchodzili domy w przeddzień Nowego Roku, recytowali jakiś wiersz i dostawali za to chleb, ciasto i owoce. Wszystko to wrzucano do białych worków, które ze sobą nosili. Robiono tak od wieków, ale pan Bidgood uważał, że jest to równoznaczne z żebraniem, i wydał zarządzenie, że żadnemu z uczniów nie wolno wziąć w tym udziału. – I wszyscy posłuchali? – No cóż, większość, ale do mojej klasy chodził pewien chłopiec, Donald John. Też był „domownikiem”. Mieszkał u Gilliesów, brata i siostry, po drugiej stronie wzgórza. Sprzeciwił się zakazowi i poszedł ze starszymi chłopcami. Kiedy Bidgood się o tym dowiedział, zlał go straszliwie rzemieniem. Fin pokręcił głową. – Nie miał prawa tego robić. – Och, mieli wtedy prawo robić to, co im się podobało. Ale Donald Seamus, tak się nazywał człowiek, u którego mieszkał Donald John, nie darował tego. Poszedł do szkoły i skopał dyrektorowi dupę. Przepraszam za wyrażenie. Jeszcze tego samego dnia zabrał Donalda Johna ze szkoły. Chłopak już nigdy tam nie wrócił. – Uśmiechnęła się. – Wiedliśmy w tamtych czasach barwne życie. Fin rozejrzał się i pomyślał, że jego rozmówczyni wciąż wiedzie barwne życie. – Wie pani może, co się stało z Ceit? Morag wzruszyła ramionami i znowu łyknęła ginu. – Niestety, a ghraidh, nie mam pojęcia. Wyjechała z wyspy niedługo przede mną i o ile mi wiadomo, nigdy tu nie wróciła. Kolejna ślepa uliczka. ••• Kiedy Fin zaczął się zbierać, nad zachodnią część zatoki nadciągnęły złowieszczo chmury, a wiatr wzmógł się, niosąc ze sobą rzadkie jeszcze krople deszczu. Gdzieś dalej na zachodzie słońce zalewało ocean płynnym złotem, zmierzając ku horyzontowi. – Lepiej odwiozę pana, a ghraidh – oznajmiła Morag. – Bo złapie pana burza. Otworzę tylko garaż, żebym od razu mogła do niego wjechać, jak wrócę. Wystukała kod w skrzynce obok bramy, która po chwili podjechała do góry. Kiedy wsiadali do samochodu, Fin zauważył w głębi garażu stary kołowrotek. – Przędzie pani wełnę? – spytał. Roześmiała się. – Dobry Boże, skąd! Nigdy tego nie robiłam i nie będę robić.

Dino wskoczył jej na kolana, a ona zatrzasnęła za nim drzwi, nie opuściła jednak dachu. Pies węszył, ujadał i ocierał się mokrym nosem o szybę, aż w końcu ją spuściła, on zaś zajął ulubione miejsce na ręku swojej pani, żeby wysuwać pysk na zewnątrz. Ruszając w stronę drogi, powiedziała: – Każę odnowić tę staroć. Będzie pasowała do jadalni. Pamiątka po dawnych czasach. Wszystkie kobiety przędły wełnę, kiedy byłam mała. Natłuszczały ją, a potem tkały z niej koce, skarpety i swetry dla mężczyzn, w większości rybaków, którzy spędzali na morzu pięć dni w tygodniu, a te swetry z Eriskay z wełny nasączonej olejem były równie dobre jak płaszcze nieprzemakalne. Wszyscy je nosili. – Zarzuciło samochodem, kiedy zaciągnęła się papierosem. Znowu ominęli słupek o centymetry. – Wie pan, każda kobieta tkała według określonego wzoru, zwykle przekazywanego z matki na córkę. Tak charakterystycznego, że kiedy z morza wyciągano ciało jakiegoś mężczyzny, nawet w stanie silnego rozkładu, zawsze można go było zidentyfikować po ściegu swetra. Był równie dobry jak odcisk palca. Pomachała starszemu człowiekowi z psem, temu samemu, z którym Fin wcześniej rozmawiał, i mercedes niemal wylądował w rowie. Jednak ona chyba w ogóle tego nie dostrzegła. – Na wyspie mieszka stary emerytowany ksiądz, trochę historyk z zamiłowania. – Roześmiała się. – Człowiek przestrzegający celibatu nie ma tu wiele do roboty w długie zimowe wieczory. – Obdarzyła Fina figlarnym uśmiechem. – Tak czy owak, jest ekspertem, jeśli chodzi o miejscowe ściegi. Słyszałam, że zgromadził bogatą kolekcję zdjęć i rysunków. Podobno z ostatnich stu lat. Kiedy dojechali na szczyt wzgórza, zerknęła z ciekawością na swojego pasażera. – Niewiele pan mówi, panie Macleod. Finowi przyszło do głowy, że nawet gdyby chciał, byłoby mu trudno coś wtrącić. – Z przyjemnością słuchałem pani opowieści, Morag. – Dlaczego interesuje się pan ludźmi, którzy mieszkali w zagrodzie O’Henleyów? – spytała po chwili. – Właściwie nie chodzi mi o tę kobietę, tylko o życiorys pewnego starego człowieka, który mieszka obecnie na Lewis. Myślę, że urodził się na Eriskay. – No cóż, może go znam. Kto to taki? – Na pewno pani o nim nie słyszała. Nazywa się teraz Tormod Macdonald, ale to nie jest jego prawdziwe imię i nazwisko. – A jakie jest jego prawdziwe imię i nazwisko? – Tego właśnie nie wiem. ••• Kiedy Fin ruszył na północ z Ludagh, zaczął padać deszcz, który zalewał machair od otwartego morza ku wschodowi. Duże, dorodne krople padały najpierw pojedynczo albo po dwie, a potem zaczęła się prawdziwa ulewa, która zmusiła Fina do włączenia wycieraczek na najwyższej prędkości. W Daliburgh skręcił na drogę prowadzącą do Lochboisdale, rozmyślając o tym, że opowieść Morag o wzorach wełnianych ściegów może być jego ostatnią szansą odkrycia prawdziwej tożsamości ojca Marsaili. Strzał w ciemno na dobrą sprawę. Hotel Lochboisdale usadowił się na wzgórzu nad portem, w cieniu góry Ben Kenneth. Był to stary, tradycyjny, pomalowany na biało budynek ze współczesnymi dobudówkami i salą restauracyjną z widokiem na zatokę. Recepcjonistka – dziewczyna w tartanowej spódnicy siedząca przy ciemnym kontuarze – dała mu klucze do jednoosobowego pokoju i potwierdziła, że

mają faks. Fin zanotował sobie numer i poszedł na górę. W gasnącym świetle dnia spojrzał przez okno mansardowe na molo, kiedy zza zasłony deszczu wyłonił się płynący z Oban prom linii CalMac z bliźniaczymi czerwonymi kominami. Gdy zbliżył się do rampy wyładunkowej, opuszczono właz pokładu samochodowego. Pojawiły się maleńkie postaci w żółtych nieprzemakalnych kurtkach i zaczęły kierować ruchem pojazdów. Fin zastanawiał się, co dla tych biednych i zagubionych dzieci oznaczało nagłe oderwanie ich od wszystkiego, co znały, i wylądowanie na tym wybrzeżu, w obliczu nieznanego losu. I poczuł gniew na ludzi, którym takie rozwiązanie podyktowały, religia i polityka. Kto o tym wtedy wiedział prócz tych, których to dotyczyło? Dlaczego nie opisano tego w prasie, tak jak z pewnością stałoby się to dzisiaj? Jak zareagowaliby ludzie, gdyby wiedzieli, co się dzieje? Nie wątpił, że jego rodzice byliby oburzeni. Myśląc o tym, czuł narastający gniew. Gniew rodzica. I ból sieroty. Jego zdolność współodczuwania z tymi nieszczęsnymi dzieciakami była niemal fizyczna. Miał ochotę w imieniu tych małych nieszczęśników wyładować na czymś swoją wściekłość. Na czymś albo na kimś. Po szybie spływał deszcz, niczym łzy przelane nad losem tych biednych zagubionych dusz. Podszedł w wieczornym mroku do łóżka i usiadł na jego brzegu; kiedy zapalił lampkę nocną, poczuł przygnębienie, które spłynęło na niego niczym całun. Odszukał w komórce numer domowy George’a Gunna i zadzwonił do niego. Odebrała żona sierżanta i Fin przypomniał sobie, jak George przy niejednej okazji zapraszał go do domu na dzikiego łososia. Wciąż nie poznał tej kobiety osobiście. – Witam, pani Gunn, mówi Fin Macleod. Zastałem George’a? – Och, witam, panie Macleod – odparła, jakby byli starymi przyjaciółmi. – Chwileczkę, zawołam go. Po kilku sekundach w telefonie odezwał się Gunn. – Gdzie pan jest, panie Macleod? – W Lochboisdale, George. – Co pan tam robi, u licha? – spytał sierżant, a Fin dosłyszał w jego głosie zaskoczenie. – Jestem pewien, że tata Marsaili pochodzi z Eriskay. I chyba istnieje sposób, żeby ustalić, kim był. Albo jest. Ale muszę zadziałać trochę nielegalnie, George, i potrzebuję twojej pomocy. Po drugiej stronie panowało przez dłuższą chwilę milczenie. – To znaczy? – Kazałeś już zrobić rysunki tego wzoru odciśniętego na skórze denata? Wzoru koca, w który był prawdopodobnie owinięty? Znowu zaskoczenie. – Tak. Rysownik zjawił się dzisiaj, prawdę powiedziawszy. – Milczał przez chwilę. – Zechce mi pan w końcu wyjaśnić, o co chodzi? – Zrobię to, George, kiedy będę miał stuprocentową pewność. Po drugiej stronie dało się słyszeć głębokie westchnienie. – Nadużywa pan mojej cierpliwości, panie Macleod. – Fin czekał. – O co chodzi? – Chcę, żebyś przesłał mi te rysunki faksem. Tutaj, do hotelu Lochboisdale.

ROZDZIAŁ 27 Znowu ta przeklęta ciemność! Zawsze jest ciemno. Coś mi się śniło. Coś, co widziałem bardzo wyraźnie. Niech mnie diabli, jeśli potrafię sobie przypomnieć, co to było. Ale się obudziłem. To pewne. Która godzina? Och, Mary musiała mi zabrać zegarek, który stał przy łóżku. Na pewno jest pora dojenia. Mam nadzieję, że deszcz przestał już padać. Odsuwam zasłony i widzę, jak krople spływają po szybie. Cholera! Ubieram się, idzie mi to szybko. Na krześle leży moja stara dobra czapka. Towarzyszyła mi przez długie lata. Dzięki niej było mi ciepło i sucho, i to przy każdej pogodzie; nieraz zwiało mi ją z głowy. Na korytarzu pali się światło, ale nigdzie nie widać Mary. Może jest w kuchni i przygotowuje dla mnie śniadanie. Posiedzę przy stole i poczekam. Nie pamiętam, co jedliśmy wczoraj na kolację, ale teraz jestem głodny. O Boże! Nagle powraca. Ten przeklęty sen. Byłem gdzieś na plaży, spacerowałem z jakimś młodym człowiekiem, a on mi dał przypominający monetę medalik na łańcuszku. Odchyliłem rękę, w której go ściskałem, i wrzuciłem do morza. Dopiero gdy zniknął, uświadomiłem sobie, co to takiego. Święty Krzysztof. Ceit mi go dała. Pamiętam to tak wyraźnie, jak wczorajszy dzień. Tyle że było ciemno, a ja znajdowałem się w okropnym stanie. Peter leżał w tylnej części furgonetki Donalda Seamusa, stojącej na molo w Ludagh, zawinięty w starą narzutę na łóżko. Martwy. Krwawa miazga. Z trudem panowałem nad sobą. Przewieźliśmy go przez cieśninę z Haunn małą łódką, którą Donald Seamus trzymał w zatoce. Noc też była koszmarna. Czułem w powiewach wiatru gniew Boga i słyszałem w jego głosie matczyną przyganę. Dziękowałem niebiosom za światła domostw na brzegu, bo gdyby nie one, nigdy byśmy nie dopłynęli. Panowały egipskie ciemności, a łódką rzucało jak korkiem. Chwilami ciężko było mi zanurzać wiosła w wodzie. Łódka kołysała się dziko w ciemności, przywiązana na końcu molo, a ja wiedziałem, że Ceit będzie musiała popłynąć z powrotem sama. Wiedziałem, że nie chce tego robić, i nigdy nie zapomnę jej spojrzenia. Chwyciła mnie obiema rękami za kołnierz. – Nie jedź, Johnny. – Muszę. – Nie musisz! Możemy powiedzieć o tym, co się stało. Pokręciłem zdecydowanie głową. – Nie, nie możemy. – Ująłem ją za ramiona i ścisnąłem zbyt mocno. – Nie wolno ci nikomu powiedzieć, Ceit. Nigdy. Obiecaj mi. – Nie odezwała się, więc potrząsnąłem nią. – Obiecaj mi! Odwróciła wzrok i spuściła głowę. – Obiecuję. Jej słowo, niemal w chwili, gdy do mnie dotarło, porwał wiatr. Objąłem ją i przytuliłem tak mocno, że mógłbym jej prawie zrobić krzywdę. – Nie ma szans, by komukolwiek to wyjaśnić – powiedziałem. – I muszę coś jeszcze zrobić. Zawiodłem matkę i wiedziałem, że nie zniosę samego siebie, dopóki nie naprawię pewnych rzeczy… jeśli w ogóle mogłem to zrobić. Spojrzała na mnie, a ja dostrzegłem w jej twarzy strach. – Odpuść sobie, Johnny. Po prostu odpuść.

Ale ja nie mogłem sobie odpuścić. I ona też to wiedziała. Uwolniła się gwałtownym ruchem z moich objęć i sięgnęła do karku, żeby odpiąć łańcuszek ze świętym Krzysztofem. Potem mi go podała; wiatr szarpał nim i obracał go na wszystkie strony. – Chcę, żebyś go wziął. Pokręciłem głową. – Nie mogę. Masz go, od kiedy cię poznałem. – Weź! – rozkazała tonem, z którym, jak doskonale wiedziałem, nie ma żadnej dyskusji. – Będzie cię chronił, Johnny. I chcę, żebyś myślał o mnie za każdym razem, kiedy na niego spojrzysz. Żebyś mnie pamiętał. Wziąłem od niej niechętnie medalik i zacisnąłem na nim dłoń. Drobna jej cząstka, która miała mi towarzyszyć całe życie. Dotknęła mojej twarzy, tak samo jak zrobiła to wtedy, za pierwszym razem, i pocałowała mnie. Miękki, słodki pocałunek, pełen miłości i smutku. Widziałem ją wówczas po raz ostatni. I choć się ożeniłem i doczekałem dwóch wspaniałych córek, nigdy już potem nikogo nie kochałem. O Boże! Co mnie opętało, że wrzuciłem medalik do morza? Czy mi się to przyśniło, czy naprawdę to zrobiłem? Po co? Dlaczego miałbym robić coś takiego? Biedna Ceit. Utracona na zawsze. Zapala się światło, mrugam pod wpływem oślepiającego blasku. Przypatruje mi się jakaś pani, jak dziwolągowi o dwóch głowach. – Czemu pan siedzi po ciemku, panie Macdonald? W dodatku ubrany? – Czas na dojenie – odpowiadam. – Czekam tylko, żeby Mary podała mi śniadanie. – Za wcześnie na śniadanie, panie Macdonald. Pan pozwoli, pomogę się panu położyć do łóżka. Wariatka! Już wstałem. A krowy nie będą czekać. Wsuwa mi rękę pod pachę i pomaga się podnieść. Potem przygląda mi się badawczo. – Och, panie Macdonald… pan płakał. Płakałem? Dotykam twarzy i czuję, jak bardzo jest mokra.

ROZDZIAŁ 28 Dom starego księdza stał na wzgórzu nad plażą Karola, tuż przed zakrętem jednopasmowej drogi prowadzącej do Parks i Acarsaid Mhor. Duchowny był skurczonym, przygarbionym i zasuszonym człowiekiem, na którym lata i pogoda odcisnęły piętno, ale odznaczał się jednocześnie bujną grzywą siwych włosów i bystrymi niebieskimi oczami, które zdradzały przenikliwą inteligencję. Z drzwi jego starego domu widać było Coilleag a’Phrionnsa i nowy falochron, nie wspominając już o wspaniałej panoramie cieśniny Barra. Fin zjawił się tam w południe. Stał na progu, chłonąc ten widok i czekając, aż stary człowiek odpowie na jego pukanie. Widział blask słońca, który przesuwał się falami po kryształowym turkusie zatoki, i czuł, jak wiatr szarpie go za nogawki spodni i kurtkę. – Nie wyobrażam sobie, by na ziemi istniało lepsze miejsce, w którym można by spędzić ostatnie lata życia. – Głos księdza wystraszył Fina, który odwrócił się i zobaczył, że stary człowiek spogląda w stronę cieśniny. – Widzę codziennie, jak przybija tu prom z Barry, i wciąż sobie obiecuję, że wybiorę się w mały rejs. Odwiedzę starych przyjaciół, nim umrą. Barra to piękna wyspa. Zna ją pan? Fin pokręcił głową. – Wobec tego sam pan powinien się tam wybrać, zamiast być takim maruderem jak ja. Proszę wejść. Staruszek pochylił się nad stołem jadalnym w salonie, gdzie pośród albumów z wycinkami, fotokopiami i ręcznie sporządzonymi listami leżały rysunki i zdjęcia. Rozłożył wszystko od razu po telefonie od Fina. Nieczęsto miał okazję pochwalić się swoją kolekcją. Pod swetrem na guziki nosił rozpiętą pod szyją białą koszulę w drobną brązową kratkę. Szare flanelowe spodnie marszczyły się nad brązowymi pantoflami. Fin zauważył, że duchowny ma brud pod paznokciami i że nie golił się od co najmniej dwóch dni; luźna skóra na jego twarzy była pokryta drobniutkim srebrzystym zarostem. – Sweter z Eriskay to jeden z najrzadszych produktów rzemiosła, jaki można dziś znaleźć w Szkocji – oznajmił. – Wciąż to wytwarzają? – Fin nie krył zaskoczenia. – Tak. Dla spółdzielni, nazywa się Co-Chomunn Eirisgeidh. Zajmuje się tym tylko kilka kobiet. Za dawnych czasów materiały były jednobarwne. Granatowe. Teraz robią także kremowe. Szkoda, ale pojedynczy kolor nie pokazuje na dobrą sprawę zawiłości wzorów. Sięgnął do torby podróżnej na podłodze i wyjął z niej kawałek dzianiny, żeby pokazać go Finowi. Rozpostarł materiał płasko na stole i Fin mógł się przekonać na własne oczy, o co księdzu chodzi. Wzór był niewiarygodnie drobny – niekończące się rzędy pionowych, poziomych i skośnych ściegów, niektóre w kształcie szlifowanego diamentu, inne zygzakowate. Stary człowiek przesunął delikatnie palcem po prążkowanej niebieskiej wełnie. – Posługują się bardzo cienkimi igłami i robią zwarte ściegi. Jak pan widzi, materiał jest pozbawiony szwów. Bardzo ciepły, chroni przed wilgocią. Potrzeba dwóch tygodni, żeby coś takiego wykonać. – I każda rodzina miała swój własny, charakterystyczny wzór? – Tak, zgadza się. Przekazywany z pokolenia na pokolenie. Praktykowano to kiedyś na całych Hebrydach, ale teraz pozostała tylko Eriskay. I nie ma wątpliwości, że tam też ta tradycja w końcu umrze. Młodzi nie są tym zainteresowani. Zabiera to zbyt dużo czasu. Dziewczęta chcą mieć wszystko już na dzisiaj. Albo nawet na wczoraj. –

Uśmiechnął się ze smutkiem i pokręcił głową, patrząc na Fina. – Dlatego właśnie uznałem, że byłoby szkoda, gdyby takie wspaniałe rzemiosło przeszło do historii, nie pozostawiając po sobie śladu. – I ma ksiądz próbki każdego rodzinnego ściegu, jaki występował na wyspie? – Owszem, w każdym razie z ostatnich siedemdziesięciu lat. Mogę zaproponować panu coś do picia? Może kieliszeczek? – Trochę za wcześnie jak dla mnie – odmówił grzecznie Fin. – Och, nigdy nie jest za wcześnie na łyczek whisky, panie Macleod. Nie dożyłem swoich lat dlatego, że czekałem, aż będę mógł się napić, albo dlatego, że raczyłem się mlekiem. – Uśmiechnął się i podszedł do starego kredensu z opuszczanymi drzwiczkami, za którymi ukazała się kolekcja butelek. Wybrał jedną i nalał sobie trochę. – Na pewno się pan nie skusi? Fin też się uśmiechnął. – Nie, dziękuję. Stary ksiądz wrócił do stołu i łyknął odrobinę trunku. – Ma pan próbkę tego, czego pan szuka? – Mam. Fin wyjął z torby faks z rysunkiem, który przesłał mu Gunn, i wygładził go na stole. Stary człowiek przyjrzał się uważnie kartce. – Och, tak. Zdecydowanie wzór ściegu z Eriskay – oznajmił. – Skąd pan to wziął? Fin się zawahał. – To odcisk pozostawiony przez koc albo chodniczek. Coś tkanego, w każdym razie. Ksiądz skinął głową. – No cóż, trochę potrwa, zanim porównam to ze swoimi próbkami. Jeśli nie chce się pan skusić na whisky, to proszę nalać sobie herbaty. – Wskazał brodą piec. – I usiąść przy ogniu. – Uśmiechnął się figlarnie. – Mógłby pan poczytać sobie Biblię, ale jest chyba trochę za wcześnie na tak mocną lekturę. Fin usiadł przy kominku z kubkiem ciemnej, słodkiej herbaty i spojrzał przez małe wnękowe okno na plażę w dole. Instynkt mu podpowiadał, że patrzy na miejsce zbrodni. Że to właśnie tutaj zamordowano młodego człowieka, którego ciało zostało wydobyte z torfowiska na Lewis. Wciąż nie miał pojęcia, kim jest ten człowiek, ale odnosił nieodparte wrażenie, że gdyby wstrzymał oddech i wsłuchał się w wiatr, to usłyszałby, że jest już bardzo blisko prawdy. – Panie Macleod? Fin odwrócił się w stronę stołu. Stary ksiądz uśmiechnął się. – Chyba ustaliłem, kto to wykonał. Fin wstał, podszedł do stołu i po chwili stwierdził, że patrzy na starą czarno-białą fotografię przedstawiającą sweter z Eriskay. Była bardzo ostra i gdy leżała tuż obok przesłanego faksem rysunku, obaj mężczyźni mogli – patrząc to na jedno, to na drugie – porównać bezpośrednio oba wzory. Starszy człowiek wskazywał wszystkie zbieżne punkty. Zbyt wiele, by ktokolwiek mógł wątpić, że wyszły spod tej samej ręki. Były, praktycznie rzecz biorąc, identyczne. – Ale to nie był sweter – powiedział Fin, stukając palcem w rysunek. – Nie. – Ksiądz w zamyśleniu pokręcił głową. – Myślę, że raczej jakaś narzuta na łóżko. Utkane kwadraty, zszyte potem ze sobą. Musiała być niewiarygodnie ciepła. – Przesunął palcem wzdłuż prostokątnego narożnika jednego z kwadratów, a Finowi przyszło do głowy, że martwy człowiek nie potrzebował ciepła. – Wciąż mi pan nie powiedział, skąd pan to ma. – Niestety, nie mam jeszcze prawa tego zrobić. Stary człowiek skinął głową z fatalistyczną rezygnacją kogoś, kto opierał całe swoje życie

na wierze. Ale Fin nie mógł już powstrzymać ciekawości. – Czyj to wzór? Ksiądz odwrócił zdjęcie, a po drugiej stronie widniało nakreślone starannym charakterem pisma i wyblakłym atramentem imię i nazwisko: Mary-Anne Gillies. I rok 1949. ••• Ruiny stały na wzgórzu, niemal ukryte w wysokiej trawie, która chyliła się w porywach wiatru. Górna część domu zawaliła się dawno temu, po drzwiach wejściowych został tylko ziejący pustką otwór między kruszejącymi ścianami. Małe otwory po głęboko osadzonych oknach po jego obu stronach pozostały nietknięte, chociaż po drewnie i szkle nie pozostał już ślad. Ocalały kominy po obu stronach dachu. Przy jednym zachowała się nawet wysoka żółta nasada ceramiczna, która tkwiła niepewnie na szczycie. Pośród murawy można było dostrzec fundamenty pozostałych budynków: szopy, gdzie bez wątpienia trzymano zwierzęta, i stodoły, gdzie przechowywano zimą siano na paszę. Pas uprawnej ziemi ciągnął się od wzgórza ku drodze. Po jej drugiej stronie, na wodach niewielkiej zatoki i cieśniny, migotało słońce. Po błękitnym niebie pędziły strzępy chmur, ścigając po zboczach swe cienie. W maleńkim, omiatanym wiatrem ogrodzie przy białej chacie na poboczu pochylały się w gwałtownych porywach wysokie wiosenne kwiaty o jaskrawoczerwonych i żółtych kielichach. Na szczycie przeciwległego wzgórza, dobrze widoczny z tego miejsca, wznosił się granitowy kościół, który zbudowano z zysków, jakie przyniósł połów jednej nocy. Przez ponad wiek dominował nad życiem wyspy i wciąż był fizycznie obecny. Fin stąpał ostrożnie po wnętrzu niegdysiejszego domu, omijając resztki zawalonych ścian, ukryte pośród trawy i pokrzyw. To była zagroda Gilliesów, którą poprzedniego dnia pokazała mu Morag McEwan. Tu mieszkał chłopiec, który nazywał się Donald John i który został ukarany za sprzeciw wobec dyrektora szkoły w Daliburgh. Tu mieszkała Mary-Anne Gillies, ta, co wydziergała koc, którego wzór z kolei odcisnął się na ciele młodego człowieka, wydobytego z torfowiska na wyspie Lewis leżącej na północ stąd, w odległości czterech godzin drogi. Nawet dalej, jak przyszło Finowi do głowy. W czasach, gdy zakopano zwłoki, trakty były znacznie gorsze, groble praktycznie nie istniały, a rejs promem trwał o wiele dłużej. Dla ludzi żyjących wówczas na Eriskay wyspa Lewis znajdowała się na końcu świata. Wiatr przyniósł zawodzenie klaksonu; Fin wydostał się z ruin, brnąc po kolana w trawie i żółtych kwiatach, i zobaczył różowego mercedesa u podnóża wzgórza, obok własnego samochodu. Zauważył, że dach jest opuszczony i że właścicielka wozu macha do niego. Ruszył przed siebie, stąpając ostrożnie w miejscach, gdzie grunt chlupotał mu pod nogami, aż wreszcie dotarł na dół. Dino zaszczekał na powitanie, usadowiony na swoim ulubionym miejscu na kolanach pani. – Dzień dobry – powiedział Fin. – Co pan tam robił, a ghraidh? – Powiedziała mi pani wczoraj, że to była zagroda Gilliesów. – Tak, zgadza się. – I że mieszkał tu „domownik”, Donald John Gillies. – Owszem. Z Donaldem Seamusem i jego siostrą Mary-Anne. Fin skinął w zamyśleniu głową. – We troje? – Nie, Donald John miał brata. – Morag wyjęła papierosa i osłoniła go przed wiatrem. – Próbuję sobie przypomnieć, jak miał na imię… – W końcu udało jej się zapalić i wypuściła z ust chmurę dymu, którą od razu porwał wiatr. – Peter – oznajmiła wreszcie. – Donald Peter. Tak

miał na imię. – Roześmiała się. – Każdy tu jest nazywany Donaldem. Liczy się drugie imię. – Pokręciła ze smutkiem głową. – Biedny Peter. Uroczy chłopak. Ale nie do końca przytomny, jeśli wie pan, co mam na myśli. Fin pojął w tym momencie, że wie, skąd pochodzi ojciec Marsaili i czyje ciało wykopano z torfowiska w Siader.

ROZDZIAŁ 29 Na północną część wyspy Lewis spłynęła dziwna cisza. Stanowiła kontrast z chaosem myśli, które prześladowały Fina w długiej drodze powrotnej. Zatrzymał się tylko raz, w Stornoway, na półgodzinny postój, żeby zdać George’owi Gunnowi relację o tym, czego się dowiedział. Siedzieli w pokoju operacyjnym. Gunn słuchał w milczeniu, patrząc ponad dachami domów na Lews Castle i drzewa na wzgórzu; ostatnie promienie słońca padały ukośnie między konarami i pokrywały zbocze długimi różowymi pasmami. – Więc ten martwy chłopiec to brat ojca Marsaili – powiedział. – Donald Peter Gillies. – Tyle że żaden z nich nie nazywał się tak naprawdę Gillies. Tak nazwano ich po przyjeździe na wyspę. Fin skinął głową. – I nie mamy pojęcia, skąd w rzeczywistości pochodzili ani jak się naprawdę nazywali. Fin zastanawiał się nad tym po wyjeździe ze Stornoway podczas drogi przez wrzosowisko Barvas i przez wszystkie wioski na zachodnim wybrzeżu – Siader, Galson, Dell, Cross. Kościoły zlewające się w jedno, każdy innego wyznania. Parterowe domy, białe i czarne, nowoczesne kryte miejscowym tynkiem i przygotowane na następny atak żywiołów. Nie miał pojęcia, czy Kościół, który zabrał brutalnie te dzieci z ich rodzinnych stron i przeniósł na wyspy, prowadził jakąkolwiek dokumentację swego procederu. Nie było też żadnej gwarancji, że lokalne władze okażą chęć współpracy. Wszystko to wydarzyło się tak dawno temu. I kogo wtedy obchodziły ludzkie pozostałości po rozbitych rodzinach albo osierocone dzieci pozbawione krewnych, którzy mogliby walczyć o ich prawa? Fin odczuwał głęboki wstyd, że czegoś takiego, i to całkiem niedawno, dopuszczali się jego rodacy. Największy problem – jeśli chodzi o tożsamość Donalda Johna i Donalda Petera Gilliesów – polegał na tym, że nikt nie miał bladego pojęcia, skąd tak naprawdę pochodzili. Zjawili się jako anonimowi pasażerowie promu w Lochboisdale, z tabliczkami na szyjach i bez przeszłości, którą skutecznie wymazano. A teraz, kiedy Peter już nie żył, a jego brat Johnny tkwił we mgle demencji, kto mógł cokolwiek pamiętać? Kto mógł poświadczyć, kim byli naprawdę? Dzieje tych chłopców rozpłynęły się w nicości i Fin wiedział, że ani on, ani policja nie dowie się nigdy, kto zabił Petera i dlaczego to zrobił. Wzdłuż przylądka w mroku migotały światła Ness niczym odbicie gwiazd ukazujących się na czystym nieruchomym niebie. Wiatr, który zarzucał jego samochodem na nieosłoniętej niczym drodze przez Uists, zamarł i zmienił się w nienaturalną martwotę. Fin wciąż widział w lusterku wstecznym posępne chmury gromadzące się w swym ulubionym miejscu spotkań, wokół szczytów wyspy Harris. Daleko na zachodzie, na oceanie przypominającym szklaną taflę, ostatnie odbite światło dnia zamierało, by zamienić się niebawem w nocną ciemność. Na żwirowatej drodze, tuż nad domem Marsaili, parkowały trzy samochody. Mini Fionnlagha, stara astra Marsaili i SUV Donalda Murraya. Kiedy Fin zapukał i wszedł do środka, Donald i Marsaili siedzieli przy stole kuchennym. Przez krótką chwilę odczuwał dziwnie nieprzyjemną zazdrość. Bądź co bądź, to właśnie Donald Murray przed tylu laty odebrał Marsaili dziewictwo. Ale działo się to w poprzednim życiu, kiedy wszyscy byli innymi ludźmi. Donald skinął mu głową. – Fin.

– Donald przyszedł z propozycją dotyczącą Fionnlagha i Donny – wyjaśniła pospiesznie Marsaili, jakby chciała go przekonać, że nie ma powodów do zazdrości. Fin zwrócił się do Donalda: – Fionnlagh spotkał się z tobą? – Przyszedł dziś rano. – I? Drwina w uśmiechu Donalda przywodziła na myśl dawne czasy. – Nieodrodny syn swego ojca. Fin też się uśmiechnął odruchowo. – Przeprowadzili się tu na stałe – wtrąciła Marsaili. – Z dzieckiem. Są na górze. – Zerknęła niepewnie na pastora. – Donald zasugerował, żebyśmy podzielili się kosztami związanymi z dzieckiem i pozwolili Fionnlaghowi i Donnie ukończyć szkołę. Nawet jeśli oznacza to, że jedno z nich opuści wyspę i będzie studiować na uniwersytecie. Albo oboje. Wiemy wszyscy, że nie należy odrzucać możliwości, jakie daje życie, kiedy człowiek jest młody. Potem tego żałuje. W jej głosie było coś więcej niż tylko gorycz. Fin zastanawiał się, czy jest w nim także przygana pod jego adresem. – Wygląda to na rozsądny plan. – Nie jestem tylko pewna, czy mnie na to stać – odparła ze wzrokiem wlepionym w blat stołu. – To znaczy czy stać mnie na studia dla Fionnlagha. I opiekę nad dzieckiem. Żyję z polisy Artaira i miałam nadzieję, że starczy mi na opłacenie uniwersytetu, jeśli się dostanę. Będę chyba musiała to odłożyć na później i poszukać jakiejś pracy. – Szkoda by było – zauważył Fin. Wzruszyła ramionami. – Nie mam wielkiego wyboru. – Może masz. Spojrzała na niego pytająco. – Jaki na przykład? – Na przykład taki, że podzielimy się kosztami. – Uśmiechnął się. – W końcu jestem dziadkiem Eilidh. Może nie uda się nam powstrzymać naszych dzieci przed błędami, które sami popełniliśmy, ale przynajmniej im pomożemy. Donald wodził między nimi wzrokiem, rozważając wszystko, co nie zostało powiedziane wprost. Po chwili wstał od stołu. – No cóż, porozmawiajcie sobie o tym, nie będę wam przeszkadzał. – Zawahał się przed podaniem Finowi ręki. Potem jednak ją wyciągnął; uścisnęli sobie dłonie i Donald wyszedł bez słowa. W kuchni zapadła dziwna cisza, prawie nierzeczywista w migotliwym blasku świetlówki pod sufitem. Gdzieś z głębi domu dochodził łoskot muzyki, której słuchał Fionnlagh. – Jakim cudem cię na to stać? – spytała w końcu Marsaili. Fin wzruszył ramionami. – Odłożyłem trochę. I nie zamierzam być wiecznie bezrobotny. Znowu zapadło między nimi milczenie. Zrodzone z żalu – nad porażkami, które ponieśli osobno i razem. – Jak ci poszły egzaminy? – spytał Fin. – Nawet nie pytaj. Skinął ze zrozumieniem głową. – Podejrzewam, że nie byłaś najlepiej przygotowana.

– Nie. Westchnął głęboko. – Mam dla ciebie wiadomości, Marsaili. O twoim tacie. – Wlepiła w niego spojrzenie niebieskich oczu, w których malowała się niekłamana ciekawość. – Może się przejdziemy i odetchniemy świeżym powietrzem. Noc jest piękna, a na plaży nie spotkamy żywej duszy. ••• Ciemność pełna była szeptów morza. Wydawało się, że wzdycha ono z ulgą, uwolnione od konieczności okazywania wiecznego gniewu. Ponad nimi wznosił się w czerni księżyc w trzech czwartych i zalewał swym światłem wodę i piasek – światłem, które rzucało cienie i ukrywało prawdę, nadając jej złudne oblicza. Powietrze było delikatne i brzemienne zapowiedzią bliskiego lata, poezją nocy niesioną na grzbietach małych fal, które rozbijały się wzdłuż brzegu jak spienione źródło Hipokrene. Fin i Marsaili szli blisko siebie, zostawiając ślady na dziewiczym piasku, czuli nawzajem swoje ciepło. – Kiedyś trzymałbym cię za rękę, idąc tak po plaży. Popatrzyła na niego zaskoczona. – Potrafisz teraz czytać w myślach? Finowi przyszło do głowy, że byłoby to jak najbardziej naturalne i jednocześnie krępujące. Roześmiał się. – Pamiętasz, jak opalałyście się na dole, a ja zrzuciłem na was worek z krabami? – Pamiętam, jak cię walnęłam w twarz, aż mnie ręka zabolała. – Też to pamiętam – uśmiechnął się smutno. – I to, że byłaś wtedy topless. – Cholerny podglądacz! Znów się uśmiechnął. – Przypominam też sobie, jak się kochaliśmy wśród skał i zanurzaliśmy w oceanie, żeby się ochłodzić. Nie zareagowała na jego słowa, więc obrócił się do niej i dostrzegł jej nieobecne spojrzenie, będące oznaką myśli, które przenosiły ją w odległe miejsce i czas. Doszli prawie do hangaru na łodzie. Majaczył w ciemności jak złowieszczy znak przeszłości i przyszłego bólu; Fin dotknął lekko jej ramienia, dając znak, by zawróciła, i ruszyli z powrotem. Morze zalewało już odciski ich stóp, zacierając wszelki ślad wędrówki. Objął ją i poczuł, jak nachyla się ku niemu. Poprowadził ją w głąb plaży, z dala od wody. Przeszli w milczeniu połowę drogi, by w końcu przystanąć na mocy jakiegoś niewypowiedzianego porozumienia i spojrzeć na siebie. Jej twarz skrywał cień; Fin ujął ją pod brodę i obrócił ku światłu. Z początku unikała jego wzroku. – Pamiętam tę małą dziewczynkę, która wzięła mnie za rękę pierwszego dnia w szkole – powiedział. – I zaprowadziła do sklepu, i powiedziała, że ma na imię Marjorie, ale woli gaelicką wersję swojego imienia, Marsaili. Tę samą małą dziewczynkę, która doszła do wniosku, że moje angielskie imię jest brzydkie, i skróciła je do „Fin”. Od tej pory wszyscy mnie tak nazywali. Na jej ustach pojawił się uśmiech naznaczony smutkiem; w końcu spojrzała mu w oczy. – A ja pamiętam, jak cię kiedyś kochałam, Finie Macleod. – We łzach, którymi wezbrały jej oczy, błysnęło światło księżyca. – I wcale nie wiem, czy kiedykolwiek przestałam cię kochać. Nachylił się, aż ich usta się zetknęły. Ciepłe, ostrożne, niepewne. I w końcu się pocałowali. Był to miękki, słodki pocałunek, pełen wszystkiego, czym byli niegdyś i co od tamtej pory stracili. Zamknął oczy i poczuł, jak zalewa go fala żalu i namiętności całego życia. A potem było po wszystkim. Odsunęła się, uwalniając z objęć Fina, i popatrzyła na niego

w mroku. Badawcze spojrzenie, pełne lęku i wątpliwości. Potem odwróciła się i ruszyła ku skałom. Stał przez chwilę i patrzył w ślad za nią, potem ją dogonił. – Czego się dowiedziałeś o moim tacie? – spytała, nie zwalniając kroku. – Że nie jest Tormodem Macdonaldem. Zatrzymała się gwałtownie i odwróciła ze zmarszczonym czołem. – Co masz na myśli? – To, że pożyczył sobie albo ukradł tożsamość pewnego nieżyjącego chłopca z Harris. Naprawdę nazywał się Donald John Gillies i pochodzi z wyspy Eriskay. Młody człowiek, którego ciało wydobyto z torfowiska, to jego brat, Donald Peter. Marsaili patrzyła na niego z niedowierzaniem. – Tylko że tak też się nie nazywał – dodał Fin. Dostrzegł ból w jej oczach i zorientował się, że cały świat Marsaili rozpada się na kawałki. Wszystko, czego dotychczas była pewna, rozsypywało się niczym piasek pod jej stopami. – Nie rozumiem… Powiedział jej to, czego się dowiedział, a także to, w jaki sposób udało mu się zdobyć te informacje. Słuchała w milczeniu, jej twarz była bledsza od księżyca, w końcu oparła dłoń na ramieniu Fina, jakby się bała, że upadnie. – Mój tata był „domownikiem”? Skinął głową. – Sierotą wedle wszelkiego prawdopodobieństwa. Przebywał zapewne w domu dziecka, a potem Kościół katolicki wysłał go z bratem na wyspy. Osunęła się na piasek i usiadła ze skrzyżowanymi nogami, kryjąc twarz w dłoniach. W pierwszej chwili sądził, że Marsaili płacze, ale kiedy na niego spojrzała, okazało się, że oczy ma suche. Szok wywołany jego słowami stłumił wszelkie emocje. Fin usiadł obok niej. Popatrzyła na chwilowo łagodne morze i powiedziała: – To dziwne. Człowiek uważa, że wie, kim jest, bo sądzi, że wie, kim są jego rodzice. O pewne rzeczy… – szukała odpowiedniego słowa – …nie należy pytać, nie należy ich wyjaśniać. – Pokręciła głową. – A potem się nagle dowiaduje, że całe jego życie było oparte na kłamstwie, i nie ma już pojęcia, kim jest. – Popatrzyła na niego oczami pełnymi rozczarowania. – Czy mój tata zabił swojego brata? Fin uświadomił sobie w tym momencie, że choć on może zaakceptować fakt, iż nigdy się nie dowie, skąd pochodził jej ojciec i kto zamordował jego brata, to Marsaili nie spocznie, dopóki nie dowie się prawdy. – Nie wiem. – Objął ją, a ona położyła mu głowę na ramieniu. Siedzieli tak długo, wsłuchani w powolny, miarowy puls oceanu, pogrążeni w blasku księżyca, dopóki Fin nie poczuł, że Marsaili drży z zimna. Nie poruszyła się jednak. – Poszłam go odwiedzić przed wyjazdem do Glasgow i znalazłam go siedzącego na deszczu. Wydawało mu się, że jest na jakimś statku. Powiedział, że to RMS Claymore i że odpływa z Anglii. – Spojrzała na Fina; jej oczy były pozbawione blasku i smutne. – Myślałam, że bredzi. Że mówi o czymś, co zobaczył w telewizji albo przeczytał w książce. Najpierw nazywał mnie Catherine, a potem Ceit, jakbym była kimś, kogo dobrze zna. Nie jego córką. I mówił jeszcze o kimś, kto się nazywał Big Kenneth. – Beinn Ruigh Choinnich. To góra tuż przy porcie w Lochboisdale. Widzieli ją, stojąc na pokładzie promu, i to z daleka. – Odgarnął jej niesforne włosy z czoła. – Co jeszcze powiedział, Marsaili? – Nic, co miałoby jakiś sens. Przynajmniej nie wtedy, kiedy go słuchałam. Mówił do Ceit,

nie do mnie. Powiedział, że nigdy nie zapomni dni spędzonych w The Dean. Albo wież u Danny’ego. Coś w tym rodzaju. Że przypominały im o miejscu, jakie zajmowali w świecie. – Spojrzała na niego, a rysy jej twarzy były naznaczone bólem. – I coś jeszcze, co teraz nabiera całkowicie innego znaczenia. – Zamknęła oczy, próbując sobie dokładnie przypomnieć. Potem otworzyła je szeroko. – Powiedział: „Poradziliśmy sobie nieźle jak na dwie osierocone przybłędy”. Czy coś w tym rodzaju. Musiała dostrzec błysk w oku Fina, bo zmarszczyła czoło, przechylając głowę, i wlepiła w niego wzrok. – O co chodzi? Jeśli dostrzegła ten błysk, to musiał on świadczyć o nagłym objawieniu. – Słuchaj, Marsaili, chyba wiem, co twój tata miał na myśli, mówiąc o The Dean. I o tych wieżach. A Ceit, dziewczyna, która mieszkała u wdowy O’Henley, musiała przypłynąć z nimi na wyspę. – I pomyślał sobie, że może mimo wszystko jest ktoś, kto zna prawdę. Wstał i podał Marsaili rękę. Podniosła się i stanęła obok niego. – Jeśli uda się nam zarezerwować miejsca w samolocie, to spróbujemy z samego rana polecieć do Edynburga. ••• Jedynym źródłem światła w pokoju był niebieskawy blask ekranu komputera. Fin siedział sam przy biurku, w ciemności, otoczony ze wszystkich stron przygniatającym bezruchem domu. Obecność innych ludzi, gdzieś za ścianą, tylko potęgowała jego poczucie wyobcowania. To tutaj spędził tyle godzin na korepetycjach udzielanych przez ojca Artaira. To tutaj siedzieli, on i Artair, razem albo osobno, słuchając długich wykładów z historii Hebrydów lub głowiąc się nad równaniami matematycznymi. To tutaj lata wieku chłopięcego upływały mu w dusznej atmosferze uwięzienia, a wolność widywał tylko przelotnie, zerkając czasem w okno. Marsaili powiedziała, że może się przespać na rozkładanej kanapie. Ale z tym miejscem wiązało się zbyt dużo wspomnień. Plama w kształcie Cypru na stoliku do kart, przy którym się uczyli. Rzędy książek ze swymi egzotycznymi tytułami, wciąż stojące na półkach. Zapach dymu tytoniowego z fajki, którą palił ojciec Artaira, unoszący się w nieruchomym powietrzu leniwymi niebieskimi wiązkami. Kiedy oddychał głęboko, ta woń wciąż trwała, chociażby w jego pamięci. Marsaili, krucha i zmęczona, położyła się do łóżka już jakiś czas temu, mówiąc mu, że może siedzieć, jak długo chce, i korzystać z internetu Fionnlagha. Kursor na ekranie mrugał na stronie z symbolem szkockich galerii narodowych. Niżej widniało niebieskie okno z pierzastymi chmurami: „Inny świat. Dali, Magritte, Miró i surrealiści”. Ale już dawno dał sobie z tym spokój. Niemal natychmiast znalazł potwierdzenie swoich podejrzeń i od razu zarezerwował dwa bilety na najbliższy lot, nazajutrz rano. Następną godzinę spędził na dogłębnych poszukiwaniach. Był zmęczony. Czuł ból pod powiekami. Miał wrażenie, że jego ciało jest poobijane, posiniaczone, a umysł nie potrafi skupić się dłużej na żadnej myśli, która się pojawia. Nie chciał wracać do Edynburga, do bolesnej przeszłości, której nie potrafił za sobą zostawić. Jedyne, co mu się udało, to odgrodzić się od niej w jakimś niewielkim stopniu. A teraz los pozbawiał go nawet tego. Marsaili musiała jednak poznać prawdę, ale dla niego będzie to otwarcie starych ran. Zastanawiał się przez krótką chwilę, jak by zareagowała, gdyby przekradł się po cichu do jej pokoju i wsunął obok niej pod kołdrę. Nie z myślą o seksie czy nawet miłości. Z myślą o pocieszeniu. O bliskości i cieple drugiego człowieka. Wiedział jednak, że tego nie zrobi. Wyłączył laptop i przekradł się cicho przez dom, a potem zamknął za sobą drzwi kuchni. Ruszył po ciemku drogą w stronę swojego namiotu. Blask księżyca odbijający się w nieruchomym morzu był niemal boleśnie jasny, a gwiazdy wyglądały jak rozgrzane do białości łebki miliardów szpilek przekłuwających wszechświat.

Wszystko, co czekało go w pozbawionym duszy ciasnym wnętrzu namiotu, to chłodny śpiwór, kilka kartek z żółtobrązowej teczki z dokumentacją śmierci syna i bezsenne godziny, które czekały go przed świtem. Wiedział o tym doskonale.

ROZDZIAŁ 30 Pogoda w Edynburgu była łagodniejsza – od strony Pentland Hills napływał lekki wietrzyk, a słońce wyglądało co chwila zza pękatych cumulusów, rozlewając światło i kolory po szarym mieście z granitu i piaskowca. Wzięli ze sobą torby podróżne na wypadek, gdyby musieli zostać tu dłużej, choć Fin wątpił, czy uda im się znaleźć cokolwiek innego niż miejsca, o których wspominał ojciec Marsaili. Podejrzewał, że wszystko zajmie im nie więcej niż godzinę. Na lotnisku wzięli taksówkę i gdy zbliżali się do Haymarket, kierowca wrzucił lewy kierunkowskaz, chcąc skręcić w Magdala Crescent. – Nie tędy – powiedział Fin. – To skrót, kolego. – Nieważne. Proszę jechać w stronę Palmerston Place. Taksówkarz wzruszył ramionami. – Pan płaci. Fin poczuł na sobie wzrok Marsaili i nie patrząc na nią, wyjaśnił: – Kiedy płynąłem z Padraigiem MacBeanem jego starym trawlerem na An Sgeir, opowiedział mi o tym, jak stracił w cieśninie Minch nowiutką łódź swojego ojca. Ledwie uszedł z życiem. – Obrócił się i zobaczył w jej oczach niekłamaną ciekawość. – Miejsce, w którym doszło do katastrofy, nie jest w żaden sposób oznaczone, a mimo to Padraig twierdził, że je wyczuwa, ilekroć tamtędy płynie. – Twój syn zginął przy Magdala Crescent? – Niedaleko stamtąd, w bocznej uliczce. – Chcesz mi o tym opowiedzieć? Spojrzał ponad ramieniem taksówkarza przez przednią szybę, za którą po West Maitland Street ciągnął się sznur samochodów. – Nie, chyba nie – odparł w końcu. Taksówka skręciła w Palmerston Place, obok czarnych od dymu i sadzy kamienic czynszowych z wykuszowymi oknami, parku skąpanego we wczesnowiosennym listowiu i okazałej gotyckiej katedry episkopalnej pod wezwaniem Świętej Marii, a potem ruszyła w dół wzgórza, by dotrzeć do niegdysiejszego kościoła z czerwonego piaskowca, stojącego na rogu i przerobionego później na schronisko młodzieżowe z jaskrawoczerwonymi drzwiami. Potem znów zaczęła się wspinać w górę Belford Road i zawiozła ich na dziedziniec przed hotelem Travelodge, naprzeciwko kamiennej bramy z furkoczącym na wietrze niebiesko-białym transparentem. – Dean Gallery – przeczytała Marsaili, kiedy wysiedli z taksówki. Fin zapłacił kierowcy i zauważył jej zdumienie. – The Dean to galeria? Skinął głową. – Tak, teraz. Wziął ją pod ramię i ruszyli pospiesznie między samochodami na drugą stronę ulicy. Przeszli przez kutą w żelazie czarną bramę i znaleźli się na wąskiej brukowanej ścieżce, która wspinała się na wzgórze między wysokim prywatnym żywopłotem i kamiennym murem, a potem wiła się przez teren parkowy pogrążony w cieniu wysokich kasztanowców; na zadbanych trawnikach stały cokoły dźwigające posągi z brązu. – Przed nastaniem państwa opiekuńczego w Szkocji funkcjonowało tak zwane prawo ubogich – powiedział Fin. – Coś w rodzaju systemu ubezpieczeń społecznych dla

najbiedniejszych przedstawicieli społeczeństwa, finansowanego głównie przez Kościół. A tam, gdzie były luki, czasem wkraczała prywatna dobroczynność. Na początku osiemnastego wieku Towarzystwo Propagowania Wiedzy Chrześcijańskiej założyło Szpital Sierot w Edynburgu, żeby usunąć jedną z tych luk. – Tego szukałeś zeszłej nocy w internecie? – Tak. – Minęli zmatowiałą rzeźbę Madonny i Dzieciątka, „Dziewicę z Alzacji”, jak głosił napis na cokole. – W tysiąc osiemset trzydziestym trzecim szpital przeniesiono do nowego budynku, tutaj, w Dean Estate. Zaczął być znany jako The Dean. Sierociniec. Obok nich przeszła pospiesznie jakaś mieszkanka Edynburga w nieokreślonym wieku; miała krótko obcięte srebrne włosy i była ubrana w granatową spódnicę. Roztaczała wokół siebie kwietną woń, która przywodziła Finowi na myśl matkę Marsaili. Kiedy dotarli do skrętu na szczycie wzgórza, zobaczyli The Dean w całej jego strzelistej piaskowcowej okazałości: portyki, łukowate okna, czworoboczne wieże i kamienne balustrady. Fin i Marsaili przystanęli, by chłonąć oczami ten widok. Ogarnęło ich dziwne i osobliwe poczucie przeznaczenia – znaleźli tę budowlę na szczycie wzgórza, ukrytą za żywopłotem i drzewami, ujawniającą się nagle niczym przebłysk historii, narodowej i ludzkiej. Krąg losu, którego początkiem był wyjazd ojca Marsaili z tego miejsca, zamknął się teraz, w chwili gdy przybyła tu jego córka. – To był sierociniec? – spytała głosem przyciszonym z powodu zdumienia. – Owszem. – Mój Boże. To wspaniały budynek, ale trudno sobie wyobrazić, by można tu było wychowywać osierocone dzieci. Fin pomyślał, że dom jego ciotki też nie nadawał się do tego, by wychowywać w nim osierocone dziecko. – Czytałem w nocy, że z początku dzieci karmiono owsianką i kapuśniakiem i że dziewczynki musiały szyć ubrania dla wszystkich pozostałych – powiedział. – Podejrzewam, że w latach pięćdziesiątych wyglądało to inaczej. – Umilkł na chwilę. – Ale i tak trudno pogodzić się z tym, że twój ojciec tu przebywał. Marsaili spojrzała na niego. – Jesteś pewien, że właśnie o tym miejscu mówił? Poprowadził ją nieco wyżej i wskazał bliźniacze wieże innego imponującego budynku w dolinie, w pewnej odległości od sierocińca. – Stewart’s Melville – wyjaśnił. – Prywatna szkoła. W czasach, kiedy twój tata tu przebywał, nazywała się Daniel Stewart’s College. – Miejsce Danny’ego. Fin skinął głową. – Koszmarna ironia polega na tym, że twój tata to zapamiętał. Najbiedniejsze i najbardziej upośledzone przez los dzieci jego pokolenia żyły w bezpośrednim sąsiedztwie tych najbardziej uprzywilejowanych. Jak on to powiedział? Wieże u Danny’ego zawsze przypominały im o ich miejscu w świecie? – Tak – potwierdziła Marsaili. – O miejscu na samym dole. – Popatrzyła na Fina. – Chcę tam zajrzeć. Ruszyli wzdłuż podjazdu w kierunku wejścia zwieńczonego portykiem, gdzie do zardzewiałych drzwi prowadziły schody z kolumnadą po obu stronach. Inne schody, po lewej, wiodły w dół ku zielonej połaci zapewne niegdysiejszych ogrodów. Fin przyglądał się twarzy Marsaili, kiedy szli przez wykładany płytkami przedsionek do głównego holu zajmującego całą długość budynku. Po obu stronach znajdowały się okazałe sale, galerie pełne obrazów i rzeźb,

sklep, restauracja samoobsługowa. Z okien klatek schodowych na obu końcach holu płynęły kaskady światła. Można było niemal usłyszeć odległe echo zagubionych dzieci. Widok emocji, jakie malowały się na twarzy Marsaili rozważającej na nowo wszystko, co jej dotyczyło, mógł przyprawić o ból. Kim była? Skąd pochodziła? Jak koszmarne życie stało się udziałem jej ojca, gdy był małym chłopcem? Życie, o którym nigdy nikomu nie opowiadał. Sekret skrywany w duszy. Umundurowany strażnik spytał, czy może im w czymś pomóc. – To był kiedyś sierociniec – rzekł Fin. – Tak. Trudno w to uwierzyć. – Mężczyzna wskazał głową jeden z korytarzy. – Chłopcy przebywali w tym skrzydle, dziewczęta w drugim. W tej sali wystawowej po lewej stronie mieścił się gabinet dyrektora… czy jak to tam wtedy nazywano. – Chcę stąd wyjść – oznajmiła niespodziewanie Marsaili, a Fin dostrzegł na jej policzkach łzy, w których odbijało się światło. Wziął ją pod ramię i poprowadził z powrotem do głównego wejścia, obserwowany przez zdumionego strażnika, który się zastanawiał, co takiego powiedział. Stanęła u szczytu schodów i oddychała głęboko przez niemal minutę. – Nie możemy dowiedzieć się niczego z dokumentów, prawda? To znaczy… kim był. Skąd pochodziła jego rodzina. Fin zaprzeczył ruchem głowy. – Sprawdziłem to wczorajszej nocy w internecie. Archiwa zostały zapieczętowane na sto lat. Tylko same dzieci mają do nich dostęp. – Wzruszył ramionami. – Chodzi pewnie o to, żeby je chronić. Choć przypuszczam, że sąd zezwoliłby policji na wgląd w tę dokumentację. Bądź co bądź, chodzi o morderstwo. Obróciła ku niemu załzawione oczy, ocierając policzki wierzchem dłoni. Dostrzegł w jej twarzy te same pytania, na które nie potrafił odpowiedzieć poprzedniego wieczoru na plaży. Czy jej ojciec zabił brata? Fin uważał, że nigdy się tego nie dowiedzą, chyba że uda im się odszukać dziewczynę imieniem Ceit, która mieszkała w zagrodzie O’Henleyów. Szli w milczeniu po brukowanej ścieżce z powrotem w stronę Belford Road; za wysokim kamiennym murem trwał w zacienionej ciszy cmentarz sierocińca. Kiedy dotarli do bramy, Fin usłyszał w swojej komórce sygnał nadchodzącego e-maila. Przewinął szybko menu i otworzył wiadomość. Kiedy ją odczytywał ze zmarszczonym czołem, Marsaili spytała: – Coś ważnego? – Szukając w internecie informacji na temat sierocińca, natknąłem się na forum dawnych wychowanków, którzy wymieniają się zdjęciami i wspomnieniami. Przypuszczam, że musi istnieć jakaś więź, którą wciąż odczuwają, nawet jeśli znali się tylko w dzieciństwie – powiedział, wystukawszy odpowiedź. – Stanowią coś w rodzaju rodziny. – Tak. Coś w rodzaju rodziny, której nigdy nie mieli. Człowiek czuje się bliższy jakiemuś kuzynowi, którego nigdy nie widział, niż komuś zupełnie obcemu. – Wsunął dłonie w kieszenie kurtki. – Wielu z nich wyemigrowało. Najczęściej do Australii. – Byle dalej od sierocińca. – Nowy początek, jak przypuszczam. Oddzielenie się od dzieciństwa całym światem. Wymazanie przeszłości. – Każde wypowiadane słowo miało taką wagę, że przychodziło mu niemal z trudem. W końcu sam tak postępował. Poczuł na ramieniu dłoń Marsaili. Dotknięcie, które mówiło więcej, niż mogłaby wyrazić inaczej. – W każdym razie jeden z nich wciąż mieszka w Edynburgu. Niejaki Tommy Jack. Niewykluczone, że przebywał w sierocińcu razem z twoim ojcem. W internecie zamieszczono jego adres e-mailowy. Napisałem do niego. – Wzruszył

ramionami. – Niewiele brakowało, a dałbym sobie spokój. Musiałem się długo namyślać. – To on ci teraz odpowiedział? – Tak. – I? – Przesłał swój adres domowy i napisał, że będzie szczęśliwy, mogąc porozmawiać z nami wieczorem.

ROZDZIAŁ 31 Przez szczeliny w zaciągniętych zasłonach poruszanych wiatrem przesączał się blask popołudniowego słońca. Wraz z nim do środka docierał gwar ruchu ulicznego, odległy i nierzeczywisty, a także szum wody z jazu na rzece Water of Leith. Ich pokój znajdował się pod samym dachem, rozciągał się stąd widok na rzekę i Dean Village. Fin jednak od razu zaciągnął zasłony. Potrzebowali ciemności, by się odnaleźć. Nie było wcześniej żadnej dyskusji, żadnego planu. Hotel znajdował się dokładnie naprzeciwko galerii, a oni poprosili o nocleg. Fin nie bardzo wiedział, dlaczego żadne z nich nie wyprowadziło z błędu recepcjonistki, która założyła z góry, że są małżeństwem i że interesuje ich pokój dwuosobowy. Mieli sporo okazji, by wyjaśnić sytuację. Wjechali na ostatnie piętro maleńką windą, nie zamieniając ze sobą nawet jednego słowa. Fin czuł się skrajnie podenerwowany. Żadne nie chciało patrzeć drugiemu w oczy. W jakiś sposób łatwiej było rozbierać się po ciemku, choć niegdyś znali swoje ciała od najbardziej intymnej strony. Każde zaokrąglenie, każdą powierzchnię, każdą miękkość. A teraz, czując na skórze chłód pościeli, odkryli na nowo tę intymność. Jak dziwnie kojące to się wydawało, jak dziwnie znajome, jakby od ostatniego razu nie upłynęła nawet chwila. Fin odnalazł w sobie tę samą namiętność, którą Marsaili wzbudziła w nim wtedy, przed wielu laty. Gwałtowne, rozedrgane, wszechogarniające pożądanie. Odszukał dłońmi jej twarz, wszystkie tak dobrze mu znane kontury. Szyję, ramiona, łagodne wzgórki piersi, krągłość pośladków. Ich wargi przypominały starych przyjaciół, spotykających się znowu po tak wielu latach, badały, drążyły, jakby nie mogły do końca uwierzyć, że tak naprawdę nic się nie zmieniło. Ich ciała wznosiły się i opadały jak jedność, oddech dobywał się z ich krtani głośnymi westchnieniami – niezamierzony wokalny akompaniament. Żadnych słów. Żadnej kontroli. Pożądanie, namiętność, głód, chciwość, wzbudzające żar i pot, całkowite zatracenie. Fin czuł w każdym ruchu, w każdym pchnięciu pulsowanie krwi wyspiarskiego dziedzictwa. Nieskończone, omiatane wichrem wrzosowiska, furię oceanu rozbijającego się o wybrzeże. Gaelickie głosy przodków, wznoszące się w plemiennym monotonnym śpiewie. I nagle było po wszystkim. Tak jak za pierwszym razem. Otwarte śluzy, woda uwolniona po tylu latach spiętrzenia za emocjonalną tamą gniewu i niezrozumienia. Wszystko zniknęło w jednej chwili, porywając po drodze każdą zmarnowaną minutę ich życia. Leżeli potem otuleni sobą nawzajem, zanurzeni we własnych myślach. Po chwili Fin uświadomił sobie, że Marsaili oddycha wolniej i już nie tak głęboko, a jej głowa ciąży mu na piersi. I zastanawiał się, co będzie dalej, na Boga.

ROZDZIAŁ 32 Tommy Jack mieszkał przy Broughton Street, w dwupokojowym mieszkaniu komunalnym nad sklepem z winami i kioskiem z prasą. Fin i Marsaili wysiedli z taksówki przy York Place i ruszyli niespiesznie w dół ulicy w łagodnym świetle wieczoru, wdychając dziwne zapachy miasta. Spaliny, słód, curry. Nic nie mogło być bardziej odległe od wyspiarskiego życia. Fin spędził w tym mieście piętnaście lat, ale wystarczyło kilka dni na wyspach, by wydało mu się obce, nieprawdopodobnie klaustrofobiczne. I brudne. Na chodnikach zalegała wypluta guma do żucia, w rynsztokach fruwały śmieci. Wejście do klatki schodowej znajdowało się przy Albany Street Lane i gdy skręcali w tę uliczkę, Fin zauważył przejeżdżającą niedaleko furgonetkę. Był to samochód należący do instytucji zajmującej się działalnością charytatywną wśród dzieci, a na jego boku widniało hasło: „Oddajemy dzieciom przyszłość”. Zastanawiał się, jak można oddać coś, co zostało już doszczętnie zniszczone. Tommy był niskim człowiekiem o krągłej, błyszczącej twarzy i gładkiej, lśniącej głowie. Kołnierz jego koszuli już dawno się wystrzępił. Nosił szary sweter z plamami po jajkach, wetknięty w spodnie o numer za duże; trzymały się wysoko na jego brzuchu dzięki paskowi zapiętemu na ostatnią dziurkę. Czubki pantofli były poprzecierane. Zaprosił ich do wąskiego przedpokoju z ciemną tapetą, a potem do pokoju frontowego, który za dnia był prawdopodobnie słoneczny, ale teraz, w zamierającym świetle wieczoru, sprawiał wrażenie ponurego i brudnego. W mieszkaniu wyczuwało się zastarzałą woń oleju do smażenia i nieprzyjemny zapach potu ludzkiego. Jednak Tommy okazał się człowiekiem o pogodnym usposobieniu, obdarzonym bystrymi ciemnymi oczami, które błyszczały żywo za okularami w drucianych oprawkach. Fin oceniał jego wiek na jakieś sześćdziesiąt pięć, siedemdziesiąt lat. – Macie ochotę na filiżankę herbaty? – spytał Tommy. – Z chęcią – odparła Marsaili. Potem rozmawiał z nimi przez otwarte drzwi maleńkiej kuchni, gdzie nastawił czajnik i wyjął filiżanki, spodki oraz torebki herbaty ekspresowej. – Jestem zdany na własne siły od czasu, gdy moja żona zmarła osiem lat temu. Byliśmy razem ponad trzydzieści lat. Wciąż nie mogę się przyzwyczaić do jej nieobecności. Fin pomyślał, że jest jakaś tragiczna ironia w tym, iż człowiek zaczyna i kończy życie w całkowitej samotności. – Nie ma pan dzieci? – spytała Marsaili. Tommy stanął w drzwiach kuchni z uśmiechem na ustach, ale był on przepojony żalem. – Niestety. Jedno z największych rozczarowań mojego życia. To, że nie miałem dzieci i nie mogłem zapewnić im dzieciństwa, jakiego pragnąłbym dla siebie. – Odwrócił się w stronę kuchni. – Co nie znaczy, bym mógł im to zapewnić z pensji urzędnika bankowego. – Parsknął śmiechem. – Wyobraźcie sobie, dziesiątki lat liczyłem pieniądze, a wszystkie należały do kogoś innego. Przyniósł herbatę w filiżankach, a potem rozsiedli się w wytartych wiekowych fotelach krytych brudnymi białymi pokrowcami. Na gzymsie wykładanego płytkami kominka, gdzie w mroku płonął rachitycznie ogień gazowy, stały w ramkach czarno-białe zdjęcia przedstawiające Tommy’ego i kobietę, która musiała być jego żoną. Fotograf uchwycił wzajemną tkliwość i przywiązanie w ich oczach; Fin pomyślał wzruszony, że Tommy zaznał w życiu przynajmniej trochę szczęścia.

– W jakim okresie przebywał pan w sierocińcu, Tommy? Mężczyzna pokręcił głową. – Nie potrafię powiedzieć dokładnie. Ale spędziłem tam trochę czasu w latach pięćdziesiątych. Ośrodkiem kierował wtedy pewien drań, nazywał się Anderson. Był kimś, kto sprawował pieczę nad domem, w którym sieroty miały znaleźć schronienie i opiekę, ale nie przepadał za dziećmi. Miał paskudne usposobienie. Pamiętam, że raz zabrał nam wszystkie osobiste rzeczy i spalił w piecu centralnego ogrzewania. Kara za to, że się bawiliśmy – wyjaśnił i parsknął śmiechem. Potrafił się doszukać czegoś zabawnego w tej historii, a Fin nie mógł się nadziwić ludzkiej zdolności do bagatelizowania najgorszych rzeczy, jakie mogły się człowiekowi w życiu przytrafić. Bezgraniczna wytrzymałość. Wszystko sprowadza się do przetrwania, jak przypuszczał. Jeśli ktoś się poddaje, choćby na chwilę, to pogrąża się w ciemności. – Oczywiście, nie byłem tylko w tym sierocińcu. Przenosili nas z miejsca na miejsce. Trudno było się z kimś zaprzyjaźnić na dłużej, więc nikt się w to nie angażował. I nikt nie żywił nadziei, że kiedyś się to wszystko skończy. Nawet gdy przychodzili dorośli, żeby się nam przyjrzeć i wybrać jedno albo dwoje do adopcji. – Roześmiał się. – Teraz się tego nie robi, ale wtedy szorowali nas porządnie, ubierali w najlepsze rzeczy i stawiali w szeregu, a panie pachnące francuskimi perfumami i panowie śmierdzący cygarami przychodzili i oglądali nas jak owce na targu. Oczywiście, zawsze wybierali dziewczynki. Mali chłopcy, tacy jak ja, nie mieli szans. – Nachylił się nad stolikiem. – Mogę wam dolać herbaty? – Nie, dziękuję – odparła Marsaili, przykrywając dłonią swoją wciąż napełnioną do połowy filiżankę, a Fin zaprzeczył ruchem głowy. Tommy wstał. – A ja jeszcze się napiję. Skoro i tak w nocy muszę wstać, to jedna filiżanka nie robi różnicy. – Poszedł do kuchenki nastawić czajnik po raz drugi. Zwrócił się do nich podniesionym głosem, żeby go słyszeli: – Byłem w jednym ośrodku, który odwiedził Roy Rogers. Pamiętacie go? Słynny kowboj, grał w filmach i występował w telewizji. Objeżdżał Szkocję ze swoim koniem, Cynglem. Zatrzymał się w naszym sierocińcu i wybrał jedną z dziewcząt. Zaadoptował ją i zabrał do Ameryki. Wyobraźcie tylko sobie! Biedna mała sierota w ośrodku opieki gdzieś w Szkocji staje się nagle córką zamożnego człowieka w najbogatszym kraju na świecie. – Wrócił z filiżanką w dłoni. – Tak rodzą się marzenia, hę? – Usiadł i niemal natychmiast wstał. – Co ze mnie za gospodarz! Nie zaproponowałem wam nawet herbatników. Fin i Marsaili odmówili grzecznie i Tommy znowu usiadł. – Kiedy byłem już za duży na sierocińce, umieścili mnie w schronisku przy Collinton Road. Wciąż mówiło się o starszym chłopaku, który przebywał tam krótki czas, jakieś dziesięć lat wcześniej. Wrócił do domu po odbyciu służby w marynarce, ale rodzina nie miała dla niego u siebie miejsca, coś w tym rodzaju. Big Tam, tak go nazywali. Przystojny, wielki facet, jak wszyscy o nim mówili. Któryś z chłopaków dowiedział się, że w mieście urządzają przesłuchania do chóru, chodziło o South Pacific, i zasugerował, żeby Big Tam się zgłosił. – Tommy uśmiechnął się szeroko. – Domyślacie się, o co chodzi. Fin i Marsaili nie mieli pojęcia. – Big Tam to Sean Connery! – Tommy roześmiał się. – Wielka gwiazda. I mieszkaliśmy w jednym schronisku! Wrócił do Szkocji na otwarcie parlamentu. Pierwsze posiedzenie w Edynburgu od prawie trzystu lat. Też tam poszedłem. Historyczny moment, co? Nie można było tego przegapić. Tak czy inaczej, siedzę tam i widzę, jak wchodzi Sean. Macham do niego z tłumu i wołam: „Jak leci, Big Tam?!”. – Tommy znowu się uśmiechnął. – Nie poznał mnie, oczywiście.

Fin pochylił się nad stolikiem. – Tommy, czy sierociniec był ośrodkiem katolickim? Brwi starszego pana podskoczyły w górę. – Chryste, skąd! Ten Anderson nienawidził katolików. Zresztą nienawidził wszystkiego i wszystkich, skoro już o tym mowa. – Przebywali tam kiedykolwiek katolicy? – spytała Marsaili. – O tak, ale nigdy nie zagrzewali długo miejsca. Zjawiali się księża i zabierali ich do jednego ze swoich ośrodków. Raz było troje takich katolików, jak pamiętam, ale szybko zniknęli po tym, jak jeden chłopak zginął na moście. – Co to był za most? – spytał Fin z nagłym zainteresowaniem. – The Dean Bridge na rzece Water of Leith, tuż obok Dean Village. Wysoki na co najmniej trzydzieści metrów. – Co się tam stało? – Nikt nie wiedział dokładnie. Oczywiście, było mnóstwo plotek i domysłów. Chodziło o jakiś zakład, próbę odwagi, polegało to na przejściu po zewnętrznym gzymsie za balustradą. Coś w tym rodzaju. W każdym razie brało w tym udział kilkoro dzieciaków z sierocińca. Wymknęły się jednej nocy, a chłopak z Dean Village spadł z mostu i się zabił. Dwa dni później tamtych troje zniknęło. Mówiono, że odjechali dużym czarnym samochodem. Fin poczuł chłód w sercu; miał wrażenie, że prawda jest na wyciągnięcie ręki. – Pamięta pan ich imiona? – Och. – Tommy pokręcił głową. – To było dawno temu, panie Macleod. Dziewczyna, chyba Cathy albo Catherine. I dwaj bracia. Jeden z nich miał na imię John, o ile sobie przypominam. Może Johnny. – Umilkł, szukając w pamięci. – Ale pamiętam dokładnie, jak nazywał się chłopak, który wtedy zginął. Patrick Kelly. Wszyscy oczywiście znali braci Kelly. Mieszkali w Dean Village, ich ojciec należał do jakiegoś gangu. Siedział w więzieniu, jak twierdzili. Ci chłopcy to byli naprawdę twardzi dranie. Człowiek schodził im z drogi, jeśli tylko mógł. – Przechylił głowę jakby w odruchu spóźnionej refleksji. – Paru z nich zjawiło się kilka dni później w sierocińcu. Szukali głuptaka. Marsaili zmarszczyła czoło. – Głuptaka? – Tak, jednego z tych dwóch braci. Jak on miał na imię…? – Nagle rozbłysły mu oczy. – Peter! Właśnie. Brat Johnny’ego. Miły chłopak, ale trochę pomylony. ••• Zapadł prawie zmierzch, kiedy wyszli na ulicę; robiło się tu ciemniej niż na wyspach i wszystko wydawało się trochę nierzeczywiste, wyprane z koloru przez rozlewiska zimnego światła lamp ulicznych. – Więc mój tata i jego brat to tak naprawdę John i Peter – powiedziała Marsaili, jakby znajomość ich imion sprawiała, że obaj wydawali się bardziej realni. – Ale jak ustalimy ich nazwisko? Fin zastanawiał się nad czymś. – Rozmawiając z kimś, kto ich znał. – Kto na przykład? – Bracia Kelly. Zmarszczyła czoło. – Jak ich znajdziemy? – No cóż, gdybym wciąż był policjantem, odpowiedziałbym: bo są nam znani.

– Nie rozumiem. Z pomalowanego na niebiesko wejścia do sklepu z winami wyłoniła się jakaś młoda para, w papierowej torbie pobrzękiwały butelki. Dziewczyna wsunęła chłopakowi rękę pod ramię, a ich głosy przypominały ćwierkot ptaków o zmierzchu. – To znana w Edynburgu rodzina przestępcza, Marsaili. Działa od lat. Zaczynali w slumsach Dean Village. Narkotyki, prostytucja. Byli zamieszani w serię zabójstw związanych z wojną gangów, ale nigdy im niczego nie udowodniono. – Znasz ich? – spytała Marsaili z wyraźnym niedowierzaniem w głosie. – Nie, nigdy nie miałem z nimi do czynienia, ale wiem, że miał z nimi do czynienia mój dawny inspektor. Był moim szefem, kiedy wstąpiłem do policji. Jack Walker. Jest teraz na emeryturze. – Wyjął komórkę. – Pewnie się ucieszy, mogąc wypić z nami drinka. ••• Odnosiło się wrażenie, że ktoś krąży po Edynburgu i pokrywa frontony sklepów, barów i restauracji farbami w podstawowych kolorach. Wandale o spaczonym poczuciu obywatelskiej dumy. Windsor Buffet u wlotu Leith Walk był zjadliwie zielony, znajdujące się tuż obok dawne studia telewizji szkockiej – oślepiająco niebieskie. Wzdłuż całej ulicy kłuły w oczy odcienie żółci i czerwieni, i oczywiście zieleni, a także błękitu. A nad nimi wznosiły się bezbarwne i monotonne kamienice z piaskowca; niektóre poddano czyszczeniu, inne przez lata pokrywała czerń – wyglądały jak zepsute zęby odsłonięte w bezczelnym uśmiechu. Windsor Buffet był zapełniony niemal do ostatka, ale Jack Walker zarezerwował dla nich małą salkę na tyłach lokalu. Popatrzył ciekawie na Marsaili, kiedy zostali sobie przedstawieni, ale o nic nie pytał. Dla siebie i Fina zamówił piwo, dla niej kieliszek białego wina. Był wysokim mężczyzną o szerokich ramionach i niesfornej burzy siwych włosów, które smarował żelem. Choć liczył sobie ponad siedemdziesiąt lat, nie należał do ludzi, z którymi ktokolwiek chciałby się wdawać w bójkę. Miał opaloną twarz i szmaragdowe oczy, które nigdy nie odznaczały się takim ciepłem jak lekko ironiczny uśmiech, błąkający się zawsze na jego ustach. Pokręcił z powagą głową. – Lepiej, żebyś się z nimi nie zadawał, Fin. To prawdziwi dranie. – Nie mam co do tego żadnych wątpliwości, inspektorze. I nie mam zamiaru się z nimi zadawać. – Fin uświadomił sobie, że wciąż zwraca się do byłego szefa oficjalnie: „inspektorze”. Trudno się pozbyć starych nawyków. – Chcę tylko pogadać z jednym z nich, z tym, który może pamiętać lata pięćdziesiąte, kiedy jego rodzina mieszkała jeszcze w Dean Village. Walker uniósł brew. To, co powiedział Fin, wzbudziło jego zainteresowanie, ale jako stary policjant wiedział doskonale, że pewne pytania lepiej pozostawić bez odpowiedzi. – Jedyny, który może coś powiedzieć o tych czasach, to Paul Kelly. Musiał być wtedy dzieciakiem. Byli jeszcze dwaj starsi bracia, ale zastrzelono ich ponad pięćdziesiąt lat temu; zginęli pod własnym domem. Morderstwo w odwecie, jak przypuszczaliśmy. Trwały wtedy dość brutalne wojny gangów. Zaczynałem dopiero pracę w policji. Nie zagłębialiśmy się specjalnie w te zabójstwa, więc nikt nie poszedł siedzieć. A potem, przez lata, obserwowałem, jak Paul Kelly przejmuje ster rządów. Zbudował cholerne imperium na biedzie i nieszczęściu innych ludzi. – Jego twarz z trudem maskowała długo tłumiony gniew i frustrację. – Nigdy nie mogliśmy tknąć go palcem. – Więc wciąż jest bossem? – Trochę podstarzałym, ale owszem. Bez wątpienia lubi się uważać za ojca chrzestnego. Wywodzi się z rynsztoka, ale mieszka w wielkiej pieprzonej rezydencji w Morningside. – Zerknął na Marsaili, ale nie przeprosił za swój język. – Ma teraz dzieci i wnuki. Posyła je do

prywatnych szkół, podczas gdy uczciwi faceci tacy jak ty i ja muszą się zdrowo namęczyć, żeby zapłacić za ogrzewanie. To śmieć, Fin. Po prostu śmieć. Nigdy bym mu nie podał ręki. ••• Leżeli, zdawało się przez całą wieczność, w ciemności pokoju hotelowego. Ich oddechowi towarzyszył tylko szum rzeki. Tej samej wody, która płynęła pod Dean Bridge. Poszli tam od razu po wyjściu z pubu i dotarli na środek mostu; spojrzeli w stronę Dean Village i rzeki trzydzieści metrów niżej. Ojciec Marsaili i jego brat byli tu niegdyś. Coś się stało w tym miejscu i zginął jakiś chłopiec. Głos Marsaili, który wdarł się nagle w jego myśli, wydawał się w tym mroku ogłuszający. – Dziwnie było na ciebie patrzeć dziś wieczorem – wyznała. – Kiedy rozmawiałeś z tym policjantem. Fin obrócił ku niej głowę, choć i tak nie mógł jej zobaczyć. – Dlaczego? – Bo miałam wrażenie, że patrzę na kogoś, kogo nie znam. Nie byłeś Finem Macleodem, z którym chodziłam do szkoły, ani Finem Macleodem, który kochał się ze mną na plaży. Ani nawet Finem Macleodem, który traktował mnie w Glasgow gorzej niż szmatę. Zamknął oczy i przypomniał sobie, jak to było, jak wyglądał ten krótki pobyt w Glasgow. We wspólnym mieszkaniu. Jak źle ją traktował, niezdolny poradzić sobie z własnym bólem, jak się na niej wyżywał. Dlaczego najczęściej krzywdzimy ludzi, którzy są nam najbliżsi? – zastanawiał się. – Jakbym patrzyła na obcego człowieka. Fina Macleoda, którym zapewne byłeś przez te wszystkie lata, kiedy się nie spotykaliśmy. Związanego z kimś innym, wychowującego dziecko, będącego policjantem. Niemal się wystraszył, gdy poczuł jej dłoń na swojej twarzy. – Nie wiem, czy cię w ogóle znam. Nie jestem już pewna. Wydawało się, że od tych kilku chwil namiętności, jaka ich połączyła tego popołudnia, kiedy to cieniutkie kreski blasku słonecznego pokrywały zygzakowatym wzorem ich ciała splecione w gorączkowym miłosnym uścisku, upłynęło już całe życie.

ROZDZIAŁ 33 Paul Kelly mieszkał w wolno stojącym domu z żółtego piaskowca o trzech poziomach, ze spadzistym dachem i oknami mansardowymi, wyszukanym gankiem wejściowym i oszkloną werandą na tyłach, sięgającą dobrze utrzymanego ogrodu. Od strony Tipperlinn Road do drzwi frontowych prowadził półkolisty podjazd z kutymi w żelazie i sterowanymi elektronicznie bramami na obu końcach. Kwitnące azalie, nakrapiane zielenią młodych liści, tonęły w blasku słońca. Taksówka podwiozła ich pod południową bramę i Fin poprosił kierowcę, żeby na nich zaczekał. Ale mężczyzna pokręcił zdecydowanie głową. – Nie. Zapłaci mi pan teraz. Nie mam zamiaru tu zostać. Wydawało się, że zna doskonale ten adres i chce jak najszybciej odjechać. Stali potem i patrzyli, jak się oddala i skręca w Morningside Place. Fin odwrócił się w stronę domofonu zainstalowanego na słupku bramy i nacisnął guzik. Po chwili ktoś spytał: – O co chodzi? – Nazywam się Fin Macleod. Kiedyś byłem policjantem. Chciałbym porozmawiać z Paulem Kellym. – Pan Kelly nie rozmawia z nikim, z kim się wcześniej nie umówił. – Powiedz mu, że chodzi o to, co wydarzyło się pięćdziesiąt kilka lat temu na Dean Bridge. – I tak się z tobą nie spotka. – Po prostu mu powiedz. – W głosie Fina pojawił się władczy ton. Ton nieznoszący sprzeciwu. W głośniku zapanowała cisza, a Fin spojrzał niepewnie na Marsaili. Znowu przemienił się w człowieka, którego nie znała. I nie miał pojęcia, jak zakopać przepaść między tymi dwiema osobowościami. Wydawało się, że czekają już bardzo długo, gdy domofon znowu zaskrzeczał, a tamten głos odezwał się ponownie. – Dobrze – powiedział tylko i w tym momencie brama zaczęła się otwierać. Kiedy szli podjazdem, Fin zauważył zamontowane na domu i wokół terenu lampy i kamery monitoringu. Nie ulegało wątpliwości, że Paul Kelly chce za wszelką cenę uniknąć nieproszonych gości. Gdy dotarli do ganku, otworzyły się drzwi wejściowe, a na progu stanął młody człowiek w rozpiętej pod szyją białej koszuli i starannie wyprasowanych szarych spodniach, które marszczyły się zgrabnie na włoskich pantoflach. Obrzucił ich uważnym spojrzeniem. Ciemne włosy były krótko ostrzyżone i zaczesane do tyłu. Kosztowna fryzura. Fin wyczuwał zapach wody kolońskiej z odległości dwóch metrów. – Muszę was obszukać. Fin zbliżył się do niego bez słowa, rozsunął szeroko nogi i rozłożył ramiona. Młody człowiek oklepał go dokładnie, od przodu i tyłu, wzdłuż obu rąk i nóg. – Kobietę też. – Jest czysta – uprzedził Fin. – Muszę ją sprawdzić. – Uwierz mi na słowo. Młody człowiek spojrzał mu prosto w oczy. – Ryzykuję utratę roboty, kolego.

– W porządku – zapewniła Marsaili i ustawiła się do rewizji tak jak wcześniej Fin. Patrzył z ledwie tłumionym gniewem, jak tamten jej dotyka. Od przodu i tyłu, pośladki, nogi. Nie przedłużał jednak tego niepotrzebnie i nie sięgał tam, gdzie nie musiał. Zawodowiec. Marsaili znosiła to z obojętnym wyrazem twarzy, choć trochę się zaczerwieniła. – W porządku – oświadczył mężczyzna. – Chodźcie za mną. Poprowadził ich przez hol wykładany grubym czerwonym dywanem i pomalowany na kremowy i bladobrzoskwiniowy kolor; bukowe schody wiodły aż na drugie piętro. Paul Kelly siedział na białej skórzanej kanapie na werandzie, paląc wielkie hawańskie cygaro. Choć lekki wiaterek szeleścił wiosennymi liśćmi w ogrodzie, dym wisiał w powietrzu nieruchomymi wiązkami, a blask słońca przenikający drzewa nadawał mu niebieskoszarą barwę. Miało się niemal wrażenie, że jest się w samym ogrodzie, choć z zewnątrz nie docierały żadne zapachy ani odgłosy. Metalowy stolik otaczały czerwone pluszowe fotele, a od wypolerowanej drewnianej podłogi odbijało się jasne światło dnia. Kelly wstał, kiedy jego podwładny wprowadził ich na werandę. Był bardzo wysoki, miał dobrze ponad sto osiemdziesiąt centymetrów wzrostu, i choć odznaczał się lekką nadwagą, wciąż cieszył się niezłą kondycją jak na człowieka pod siedemdziesiątkę. Rumiana twarz była gładko ogolona, stalowoszare włosy przypominały szczecinę. Wykrochmalona różowa koszula nieco opinała wydatny brzuch, dżinsy odznaczały się nieskazitelnym kantem. Uśmiechnął się, przechylając lekko głowę, jakby zaskoczony ich widokiem, i podał każdemu z nich dużą dłoń. – Były gliniarz i opowieść o Dean Bridge. Muszę przyznać, że pobudził pan moją ciekawość. – Wskazał czerwone fotele. – Usiądźcie. Mogę zaproponować wam coś do picia? Herbatę? Kawę? Fin pokręcił głową. – Nie, dziękujemy. – Usadowili się oboje niepewnie na brzegu swoich foteli. – Próbujemy ustalić tożsamość pewnego człowieka, mieszkającego obecnie na wyspie Lewis, który mniej więcej w połowie lat pięćdziesiątych przebywał w sierocińcu zwanym The Dean. Kelly roześmiał się. – Na pewno nie pracuje pan już w policji? Mam wrażenie, że nie jest pan tylko byłym gliniarzem. – Zapewniam, że jestem. – No cóż, wierzę panu na słowo. – Kelly zaciągnął się w zamyśleniu cygarem. – Dlaczego sądzicie, że mogę wam w tej sprawie pomóc? – Pańska rodzina mieszkała wtedy w Dean Village, w starych kamienicach fabrycznych. Kelly skinął głową. – Owszem, tak było. – Parsknął śmiechem. – Ale teraz nie poznałbym już tego miejsca. Dzisiaj to raj japiszonów. – Milczał przez chwilę. – Dlaczego uważacie, że mógłbym znać jakiegoś chłopca z tego sierocińca? – Bo przypuszczam, że uczestniczył w pewnym incydencie, do jakiego doszło na moście. W incydencie, który miał związek z pańską rodziną. W oczach Kelly’ego coś się na ułamek sekundy zapaliło, a rumieniec na twarzy pogłębił. Fin zastanawiał się, czy nie jest to ból. – Jak się nazywa? – spytał Kelly. – Tormod Macdonald – odparła Marsaili. Fin spojrzał na nią znacząco. – Ale nie znał go pan pod takim nazwiskiem – dodał.

Kelly zwrócił się do Marsaili: – Kim jest dla pani ten człowiek? – To mój ojciec. Wydawało się, że milczenie, które zapadło, trwa nieruchomo w powietrzu jak dym z cygara i przeciąga się krępująco. – Przykro mi – powiedział Kelly. – Przez całe życie starałem się o tym zapomnieć. Nie jest łatwo stracić w tak młodym wieku starszego brata. Zwłaszcza gdy traktowało się go jak idola. – Pokręcił głową. – Patrick był dla mnie wszystkim. – Wydaje nam się, że ten chłopiec miał na imię John. Nazwiska nie znamy. Właśnie próbujemy je ustalić. Kelly zaciągnął się cygarem; dym dobywał się cieniutkimi strużkami z jego nosa i kącików ust i dopiero po chwili mężczyzna uwolnił jego szarą chmurę wprost w nabrzmiałą od napięcia atmosferę, jaka zapanowała na werandzie. – John McBride – oznajmił w końcu. Fin starał się zapanować nad oddechem. – Znał go pan? – Nie osobiście. Nie było mnie tamtej nocy na moście. Ale byli trzej moi bracia. – Wtedy gdy Patrick spadł i się zabił? – spytała Marsaili. Kelly oderwał wzrok od Fina i spojrzał na nią. – Właśnie wtedy – odparł tak cicho, że prawie nie było go słychać. Znowu się zaciągnął, a zdumiony Fin dostrzegł w jego oczach łzy. – Ale nie rozmawiałem o tym przez ponad pięćdziesiąt lat. I nie wiem, czy chcę o tym mówić teraz. Marsaili skinęła głową. – Przykro mi. Potrafię to zrozumieć. ••• Szli w milczeniu w górę Tipperlinn Road z jej kamiennymi domami ukrywającymi swą prywatność za wysokimi murami i strzelistymi drzewami, obok dawnych wozowni przy Stable Lane. Po prawej stronie, w bujnej zieleni, ciągnęła się wybrukowana Albert Terrace. W końcu Marsaili nie wytrzymała. – Jak myślisz, co się wydarzyło tamtej nocy na moście? Fin pokręcił głową. – Nie sposób się dowiedzieć. Wszyscy, którzy tam wtedy byli, nie żyją. Z wyjątkiem twojego ojca. I może Ceit, choć nie mamy pojęcia, czy już nie umarła. – Wiemy przynajmniej, kim jest mój ojciec. Albo kim był. Fin popatrzył na nią. – Wolałem, żebyś mu nie mówiła, jak nazywa się twój tata. Zauważył, że od razu zbladła. – Dlaczego? Westchnął głęboko. – Nie wiem, Marsaili. Po prostu wolałem, żebyś tego nie robiła.

ROZDZIAŁ 34 Fin spoglądał z głębi późnego popołudnia na postrzępione, nierówne palce skał wyciągające się ku cieśninie Minch; rozbijała się wokół nich spieniona biała woda. W głąb lądu ciągnęło się torfowisko, naznaczone karbami i bliznami pozostawionymi przez setki lat ludzkiej eksploatacji. Jezioro a Tuath odbijało złowieszcze chmury wysoko w górze, rozdzierane przez wiatr, z którym zmagał się dzielnie mały samolot British Airways, by wylądować gładko na krótkim pasie lotniska w Stornoway. Ten sam wiatr, który chłostał ich teraz na parkingu, kiedy wkładali torby podróżne do bagażnika i szukali w samochodzie Fina schronienia przed pierwszymi ciężkimi kroplami deszczu gnanego od zachodu. Fin uruchomił silnik i włączył wycieraczki. Nie potrzebowali dużo czasu, by dowiedzieć się w archiwum państwowym, że John William McBride, urodzony w 1940 roku i Peter Angus McBride, urodzony w 1941 roku, byli synami Mary Elizabeth Rafferty i Johna Anthony’ego McBride’a, mieszkających w Edynburgu, w dzielnicy Slateford. John Anthony zginął w 1944 roku podczas służby w Królewskiej Marynarce Wojennej. Mary Elizabeth zmarła jedenaście lat później na niewydolność krążenia, której przyczyny nie podano. Marsaili zapłaciła za odpisy aktów urodzenia i zgonów wszystkich członków rodziny, a potem włożyła je do żółtobrązowej koperty, a tę do torby, którą przyciskała do piersi, siedząc na fotelu pasażera. Fin nie bardzo wiedział, co Marsaili czuje. Nie odezwała się ani słowem podczas powrotnego lotu na wyspy. Mógł się tylko domyślać, że ocenia ponownie wszystko, co dotychczas wiedziała albo myślała o sobie. Właśnie ustaliła, że choć urodziła się i wychowała na wyspie Lewis, to w gruncie rzeczy nie ma w sobie krwi wyspiarskiej. Angielska matka i ojciec pochodzący z katolickiej rodziny w Edynburgu. Ojciec, który sfabrykował całe swoje życie. To był wstrząs. Fin zerknął na nią. Cera ziemista, oczy podkrążone, rozczochrane przez wiatr włosy pozbawione blasku i życia. Wydawała się zdruzgotana i mała i choć chciał instynktownie wziąć ją w ramiona, wyczuwał dzielącą ich barierę. Coś się z nimi stało w Edynburgu. Nagle jakby odkryli na nowo to, czym byli kiedyś, a w następnej chwili wszystko zniknęło, jak dym na wietrze. Proces powolnego odkrywania, kim był naprawdę jej ojciec, zmienił ją. Ta Marsaili, którą znał, zagubiła się gdzieś w chaosie przeszłości i tożsamości. Obawiał się, że żadne z nich nigdy więcej jej nie odnajdzie. A jeśli nawet, to zmiana okaże się nieodwracalna. Wiedział też, że ustalenie, kim naprawdę był jej ojciec, nie pomogło jak dotąd w odtworzeniu wydarzeń, które doprowadziły przed tylu laty do zabójstwa Petera McBride’a na Eriskay. Siedzieli długo przy zapalonym silniku, w powiewach wiatru i strugach deszczu, wsłuchani w monotonny dźwięk wycieraczek. – Zawieź mnie do domu, Fin – poprosiła w końcu Marsaili. Nie zrobił jednak żadnego ruchu; nie wrzucił biegu i nie wyjechał z parkingu. Zaciskał dłonie na kierownicy. Coś mu nagle przyszło do głowy, zdawało się znikąd. Coś szokująco prostego i niewiarygodnie oczywistego. – Chcę odwiedzić twoją matkę – powiedział. Westchnęła. – Dlaczego? – Zamierzam przejrzeć rzeczy twojego ojca. – Po co?

– Nie jestem pewien, dopóki nie znajdę tego, czego szukam. – O co chodzi, Fin? – Chodzi o to, Marsaili, że ktoś zamordował Petera McBride’a. Dojdzie do śledztwa w tej sprawie. W przyszłym tygodniu przyjedzie inspektor, by je przeprowadzić. Twój tata będzie głównym podejrzanym, dopóki nie zdobędziemy dowodów świadczących na jego korzyść. Znużona wzruszyła ramionami. – Powinnam się tym przejmować? – Tak, powinnaś. To wciąż twój ojciec. To nadal ten sam łagodny wielki facet, który nosił cię na barana, kiedy szliście wycinać torf. Ten sam człowiek, który całował cię wieczorem w czoło, kładąc do łóżka. Ten sam człowiek, który pomagał ci przez całe życie, od twojego pierwszego dnia w szkole do chwili, gdy wyszłaś za mąż. Teraz ty musisz mu pomóc. Popatrzyła na niego, a w jej oczach malowała się niepewność. – Nie wiem już, co o nim myśleć, Fin. Skinął ze zrozumieniem głową. – Założę się jednak, że gdyby mógł, to powiedziałby ci wszystko, Marsaili. Wszystko to, co skrywał gdzieś głęboko przez te lata, wszystko to, czym się z nikim nie podzielił. Trudno mi sobie nawet wyobrazić, jakie to musiało być dla niego trudne. – Przesunął dłonią po włosach, ogarnięty nagłą empatią. Kto by się kiedykolwiek domyślił prawdy pod tą zewnętrzną powłoką? – Idziemy do domu opieki i widzimy ludzi, którzy tylko siedzą. Nieobecny wzrok, smutne uśmiechy. I określamy ich lekceważąco jako… no cóż, starych. Zużytych, niewartych tego, by się nimi specjalnie przejmować. A jednak w głębi oczu każdego z nich kryje się jakieś życie, historia, którą mogliby ci opowiedzieć. Historia bólu, miłości, nadziei, rozpaczy. Wszystko, co i my odczuwamy. I co nie staje się mniej ważne albo mniej realne tylko dlatego, że ktoś się zestarzał. Pewnego dnia my też się tacy staniemy. Będziemy tylko siedzieć, traktowani lekceważąco przez młodych jako… no cóż, starzy. Jak się będziemy wtedy czuli? Dostrzegł w jej oczach błysk winy. – Nigdy nie przestałam go kochać. – Więc uwierz w niego. I uwierz, że cokolwiek się wydarzyło, że cokolwiek zrobił, miał po temu konkretne powody. ••• Widoczność w północno-zachodnim zakątku wyspy była równa prawie zeru. Od strony oceanu wiał wiatr, pędząc kurtyny tak drobnych kropel, że tworzyły niemal mgłę. Za machairem widać było tylko niewyraźny zarys białych fal rozbijających się o czarny gnejs. Nawet potężny strumień światła rzucanego w ciemność przez latarnię morską na przylądku Butt był ledwie dostrzegalny. Matka Marsaili nie kryła zaskoczenia, gdy zawitali do jej domu, kuląc się pod płaszczem Fina; zdążyli przemoknąć do suchej nitki w trakcie pokonywania krótkiego dystansu między samochodem a drzwiami kuchennymi. – Gdzie byłaś? – spytała. – Fionnlagh mówił, że wyjechałaś do Edynburga. – Więc dlaczego pytasz? Pani Macdonald cmoknęła poirytowana. – Wiesz doskonale, o co mi chodzi. – To była sprawa osobista, mamo. W drodze do Ness ustalili, że nie powiedzą matce, czego się dowiedzieli o ojcu Marsaili. Zdawali sobie doskonale sprawę, że pewnego dnia wszystko i tak wyjdzie na jaw, ale doszli do wniosku, że ujawnienie prawdy niczego chwilowo nie da.

– Chcielibyśmy przejrzeć rzeczy Tormoda, jeśli to możliwe, pani Macdonald – oznajmił Fin. Na jej policzkach pojawił się rumieniec. – Po co? – Po prostu chcielibyśmy, mamo – rzuciła Marsaili i ruszyła w stronę ojcowskiego gabinetu, podczas gdy matka deptała jej po piętach. – Jaki to ma sens, Marsaili? Te rzeczy nie przydadzą się ani mnie, ani tobie. Nie bardziej niż jemu. Marsaili zatrzymała się w drzwiach i rozejrzała po pustym pokoju. Ze ścian pozdejmowano obrazy, biurko uprzątnięto. Podeszła do niego i wysunęła szuflady. Nic w nich nie było. Potem zajrzała do szafki na dokumenty. To samo. Stare pudła z osobistymi drobiazgami też zniknęły. To pomieszczenie było sterylne, odkażone, jakby jej ojciec nie był człowiekiem, tylko jakąś groźną chorobą. Usunięto wszelki ślad po nim. Odwróciła się z niedowierzaniem do matki. – Coś ty zrobiła? – Już go tu nie ma. – Poczucie winy podsycało wykrętność kobiety. – Nie chcę, żeby w moim domu walały się jego stare śmieci. Jednak oskarżenie w głosie córki było dobitne. – Mamo, byłaś jego żoną prawie pięćdziesiąt lat, na litość boską! Kochałaś go. Czyż nie? – Nie jest już człowiekiem, za którego wyszłam. – To nie jego wina. Ma demencję, mamo. To choroba. – Wszystko pani wyrzuciła? – spytał Fin. – Zamierzałam wystawić to na zewnątrz, jak będą zabierać śmieci. Pudła stoją w przedpokoju. Marsaili była czerwona z oburzenia. Wycelowała oskarżycielsko palec w twarz matki. – Nie waż się wyrzucać jego rzeczy! Słyszysz? Należą do mojego taty. Jeśli nie chcesz ich w swoim domu, ja je wezmę. – Więc weź je sobie. – Poczucie winy podsycało teraz złość. – Zabierz te przeklęte rupiecie. Nie chcę ich! Możesz je spalić, jeśli o mnie chodzi! – Kobieta przecisnęła się obok Fina, bliska całkowitego załamania, i zniknęła pospiesznie w głębi korytarza. Marsaili oddychała ciężko, z niewygasłym ogniem w oczach patrząc na Fina. Przyszło mu do głowy, że przynajmniej odkryła na nowo uczucia, które żywiła wobec ojca. – Złożę tylne siedzenie i zapakujemy wszystko do samochodu – powiedział. ••• Okna kuchenne w domu Marsaili pokrywała para. Tekturowe pudła zamokły w trakcie przenoszenia, najpierw z domu do samochodu, a potem do drugiego domu. Jednak ich zawartość chroniły plastikowe worki na śmieci, którymi Fin okleił kartony. Sami niestety nie mogli się ochronić przed deszczem. Fin od razu zdjął kurtkę, a Marsaili wciąż wycierała sobie energicznie głowę dużym ręcznikiem. Fionnlagh stał i przyglądał się, jak Fin otwiera po kolei pudła. W niektórych były albumy z fotografiami, w innych stare rachunki. W jeszcze innych wszelkiego rodzaju rupiecie, narzędzia, puszki z gwoździami, szkło powiększające, zużyte pióra, których atrament wysechł na dobre, popsuty zszywacz, małe skrzyneczki ze spinaczami. – Pogodziłem się z wielebnym Murrayem. Tak jakby. Fin spojrzał na chłopaka. – Wspominał, że się z nim widziałeś.

– Kilka razy. Fin i Marsaili wymienili spojrzenia. – I co? – Wiesz, że się zgodził, żeby Donna i Eilidh tutaj zostały. Fin skinął głową. – Tak. – No cóż, powiedziałem mu, że zamierzam rzucić szkołę i znaleźć sobie pracę w Arnish. Żeby nas utrzymać. Wyżywić i ubrać. – Co on na to? – Marsaili nie kryła zaskoczenia. – O mało nie urwał mi głowy. – Fionnlagh uśmiechnął się kwaśno. – Powiedział mi, że jeśli nie skończę szkoły i nie pójdę na uniwersytet, to osobiście skopie mi dupę. – Tak się wyraził? – spytał Fin, unosząc brwi. Fionnlagh uśmiechnął się szeroko. – Mniej więcej. Myślałem, że duchownym nie wolno posługiwać się takim językiem. – Bóg pod tym względem udziela duchownym specjalnej dyspensy. – Fin nie potrafił ukryć rozbawienia. – Mogą kląć, ile zapragnie ich pieprzona dusza, byle w słusznej sprawie. – Zastanawiał się przez chwilę. – Więc idziesz na uniwersytet? – Jeśli się dostanę. W drzwiach pojawiła się Donna z dzieckiem na ręku. – Ty ją nakarmisz czy ja? Fionnlagh uśmiechnął się do córeczki i musnął jej policzek. – Ja to zrobię. Butelka w podgrzewaczu? – Tak – odparła Donna i oddała mu dziecko. Wychodząc z pokoju za dziewczyną, odwrócił się w drzwiach. – Tak przy okazji, miałeś rację, Fin, jeśli chodzi o ojca Donny. Nie jest taki zły. Ojciec i syn milczeli przez chwilę, potem ten pierwszy się uśmiechnął. – Tak, jest dla niego jeszcze nadzieja. Zaczekał, aż chłopak wyjdzie z pokoju, sięgnął do następnego pudła i zerwał plastikową osłonę. W środku były książki i notesy. Wziął do ręki książkę z samego wierzchu; miała twardą zieloną oprawę. Antologia poezji dwudziestego wieku. – Nie wiedziałem, że twój tata lubił poezję. – Ja też nie – wyznała Marsaili i podeszła do stołu. Fin otworzył książkę; po wewnętrznej stronie okładki ktoś nakreślił eleganckim charakterem pisma słowa: „Dla Tormoda Uilleama Macdonalda. Wszystkiego najlepszego w dniu urodzin. Mama. 12 sierpnia 1976 roku”. Fin zmarszczył czoło. – Mama? – Zawsze mówili do siebie „mamo” i „tato” – wyjaśniła Marsaili, a on dosłyszał w jej głosie drżenie. Kiedy wertował strony, z książki wypadła złożona kartka w linie. Podniósł ją. Była pokryta koślawymi literami i zatytułowana „Solas”. – To ten ośrodek dzienny, do którego go wtedy zawieźliśmy, obok domu opieki – powiedziała Marsaili i spojrzała na tekst. – Pismo ojca. Co tam jest? Wzięła kartkę z rąk Fina, a on stanął obok niej. Co trzecie czy czwarte słowo było przekreślone, czasem kilkakrotnie, jakby autor próbował poprawiać swoje błędy. Przygnębiona Marsaili podniosła dłoń do ust. – Zawsze był taki dumny ze swojej ortografii – zauważyła, a potem przeczytała: –

„Przebywało tam około dwudziestu osób, kiedy się pojawiłem. W większości bardzo starych”. – Podjął trzy kolejne próby napisania słowa „starych”. – „Niektórzy są bardzo słabi i wydaje się, że nie potrafią mówić. Inni nie mogą chodzić, ale próbują dreptać, posuwając się o centymetry. Paru jednak zdołało pokonać znaczny dystans”. Nagle słowa utkwiły jej w krtani; nie była w stanie czytać dalej. Fin wziął od niej kartkę. „Kiedy to piszę, nie mogę się ustrzec drobnych błędów we własnych słowach. Oczywiście, ta przypadłość nie pojawiła się nagle, ni stąd, ni zowąd. Zaczęła się pod koniec jedenastego roku życia, ale z początku była ledwie dostrzegalna. Jednakże, z nieubłaganym upływem czasu, zacząłem sobie uświadamiać, że coraz bardziej tracę umiejętność zapamiętywania różnych rzeczy. To coś okropnego, ja zaś jestem bliski tej chwili, gdy zdam sobie sprawę z własnej bezradności”. Fin położył kartkę na stole. Wiatr wciąż hulał pod drzwiami, a deszcz łomotał w okno. Przesunął palcem po nierównym, postrzępionym brzegu papieru, wydartego z jakiegoś notatnika. Pomyślał, że znacznie gorsza od samej choroby musi być świadomość jej nieuchronności. Tego, że człowiek traci cząstka za cząstką rozsądek, rozum i wspomnienia – wszystko, co go określa. Zerknął na Marsaili, która oddychała ciężko, ocierając mokre policzki. Płacz też ma swoje granice. – Zaparzę herbatę – powiedziała. Kiedy zajmowała się czajnikiem i filiżankami, Fin zajrzał do pozostałych kartonów. Były pełne ksiąg rachunkowych, w których zapisywano przychody i rozchody dotyczące farmy, na której Tormod tak długo pracował. Fin wyjmował je po kolei, aż znalazł na dnie album na wycinki, pęczniejący od zbieranych przez lata artykułów z gazet i magazynów. Położył go na stojącym obok pudle i otworzył. Początkowo wycinki były wklejane starannie, potem wkładane luźno. Całe mnóstwo. Słyszał dźwięk gotującej się wody, wiatr i deszcz pod drzwiami, wibrację muzyki docierającą z pokoju na górze, a potem dobiegł do niego głos Marsaili. – O co chodzi, Fin? Czego dotyczą te wszystkie wycinki? Miał wrażenie, że zastygł w głębi ducha i że jego głos dociera z bardzo daleka. – Myślę, że powinniśmy zabrać twojego ojca z powrotem na Eriskay, Marsaili. To jedyne miejsce, gdzie możemy dowiedzieć się prawdy.

ROZDZIAŁ 35 Jest Marsaili! Wiedziałem, że zjawi się po mnie któregoś dnia. I ten młody gość. Nie bardzo wiem, kto to taki, ale jest na tyle miły, żeby pomóc mi spakować kilka moich rzeczy. Skarpetki i majtki. Dwie koszule. Parę spodni. Zostawiają mnóstwo rzeczy w szafie i szufladach. Przypuszczam, że przyjadą po nie później. Mam ochotę śpiewać z radości. Stara dobra Marsaili. Nie mogę się doczekać, kiedy wrócę wreszcie do domu, choć nie jestem pewien, czy jeszcze pamiętam, gdzie on się znajduje. Ale oni będą wiedzieć. Wszyscy uśmiechają się do mnie, kiedy wychodzę, a ja macham do nich uszczęśliwiony. Pani, która zawsze próbuje mnie rozebrać i wsadzić do tej przeklętej wanny, nie wygląda na zbyt zadowoloną. Jakby kucnęła na wrzosowisku, żeby się wysikać, i trafiła na oset. Ha! – chcę powiedzieć. Dobrze ci tak. Ale nie bardzo wiem, co mi w końcu wychodzi. Zabrzmiało jak u Kaczora Donalda. Kto to powiedział? Na zewnątrz jest zimno, a ten deszcz budzi wspomnienia. Te wszystkie samotne dni na polu, ze zwierzętami. Kochałem to. Tę wolność. Żadnego udawania. Tylko ja i krople deszczu na twarzy. Młody człowiek mówi mi, żebym powiedział, jeśli zachce mi się sikać. Zatrzyma się gdziekolwiek, w każdej chwili, zapewnia. No, oczywiście, ja na to. Przecież nie chcę się zmoczyć w spodnie, prawda? ••• Wydaje się, że jedziemy już bardzo długo. Nie wiem, czy zdrzemnąłem się choć odrobinę. Patrzę na krajobraz przesuwający się za szybą. W ogóle go nie poznaję. Nie jestem pewien, czy to trawa wyrasta spośród kamieni, czy kamienie spośród trawy. Ale nie ma niczego więcej. Trawa i skały na zboczach. Och, a teraz jeszcze, tam daleko, widzę plażę. Trudno wprost uwierzyć, że plaża może być tak wielka, a morze tak niebieskie. Pamiętam, że raz widziałem taką plażę. Największą w swoim życiu. Znacznie większą niż plaża Karola. Ale przepełniało mnie tak głębokie poczucie żalu i winy, że ledwie ją zauważyłem. Prowadziłem starą furgonetkę Donalda Seamusa. Peter wciąż leżał z tyłu, owinięty kocem, który wziąłem z sypialni, żeby zakryć biedaka i zanieść do łodzi. Mary-Anne i Donald Seamus spali jak zabici. Wydawało się, że nic nie jest w stanie ich obudzić, kiedy już się położyli do łóżek. Chwała Bogu, bo byłem tej nocy panicznie przerażony. Wciąż płakałem. I chyba wszędzie zostawiałem ślady krwi. Ale nie byłem dość przytomny, żeby się tym przejmować. Nim dotarliśmy do Ludagh, trochę się uspokoiłem. Musiałem się opanować, choćby przez wzgląd na Ceit. Pamiętam, że spojrzałem w lusterko boczne furgonetki Donalda Seamusa, a ona stała w ciemności na molo i patrzyła, jak odjeżdżam. I wiedziałem, nawet wtedy, że nigdy więcej jej już nie zobaczę. Ale miałem na szyi świętego Krzysztofa, a to oznaczało, że zawsze będzie mi towarzyszyła. W taki czy inny sposób. Poszczęściło mi się, jeśli chodzi o morze i jego pływy, nie musiałem czekać, aż woda cofnie się z brodów. Zdawałem sobie sprawę, że muszę uciec przed świtem jak najdalej od wyspy. Donald Seamus nie potrzebowałby dużo czasu, by sobie uświadomić, że zniknęliśmy, ja i Peter, z jego pieniędzmi i strzelbą, i że zabraliśmy furgonetkę. Nie wątpiłem, że od razu zawiadomiłby policję. Musiałem pokonać jak największy dystans. Czekałem na Berneray na pierwszy prom tego dnia, kiedy z mgły nad cieśniną Harris wyłonił się blady świt. Większość stojących tam pojazdów służyła do przewozu takich czy

innych towarów, nikt więc nie zwracał na mnie uwagi. Wiozłem jednak skradzioną furgonetką zwłoki brata i byłem podenerwowany jak diabli. Największe niebezpieczeństwo groziło mi właśnie tutaj, a potem w Leverburgh, gdzie prom miał przybić do brzegu, ale próbowałem postawić się na miejscu policji. Ukradłem broń, trochę pieniędzy i furgonetkę. Nikt oczywiście nie wiedział o tym, co stało się z Peterem. Zakładano by, że działamy razem. Dokąd byśmy się udali? Byłem pewien, że według policji próbowalibyśmy się dostać na stały ląd, nie zaś na jedną z wysp, i pojechalibyśmy na Lochmaddy, żeby złapać prom płynący na Skye. Po co kierować się na północ, w stronę Harris albo Lewis? No cóż, takie było moje rozumowanie, chociaż wtedy nie bardzo wierzyłem w jego słuszność. Prom sunął tego ranka przez cieśninę niczym duch, ołowiane morze falowało łagodnie, słońce kryło się za gęstymi, niskimi chmurami. A potem zjechałem po rampie wyładunkowej na nabrzeże i znów ruszyłem w drogę. Właśnie wtedy po raz pierwszy zobaczyłem plaże w Scarista i Luskentyre i przejechałem przez maleńką wioskę Seilebost, uświadamiając sobie, że jest to miejsce, z którego miałem rzekomo pochodzić. Zatrzymałem się tam na kilka minut, wędrując traktem, który zawiódł mnie na machair, i spojrzałem na złote piaski; zdawało się, że ciągną się w nieskończoność. Byłem teraz Tormodem Macdonaldem. I to tutaj dorastałem. Byłem kimś innym wcześniej, teraz też byłem kimś innym i miałem bez wątpienia być kimś innym w przyszłości. Wsiadłem z powrotem do furgonetki i ruszyłem, nie zatrzymując się ani razu; przejechałem przez obrzeża Stornoway, a potem przez wrzosowisko Barvas, kierując się ku drodze wzdłuż zachodniego wybrzeża, tej, która prowadziła do Ness. Nie mógłbym uciec już dalej. W Barvas skręciłem w wyboisty polny trakt, który wiódł obok kilku domów przycupniętych na poboczach, i ruszyłem w stronę omiatanego wiatrem jeziora, niemal całkowicie otoczonego lądem. Widziałem w dali morze rozbijające się wzdłuż brzegu i siedziałem tam z Peterem, czekając, aż się ściemni. Wydawało się, że zmrok nigdy nie nadejdzie. Mój brzuch burczał i powarkiwał na mnie wściekle. Nie napełniałem go niczym przez blisko dwadzieścia cztery godziny i byłem trochę zamroczony z głodu. W końcu zobaczyłem, jak światło na zachodnim horyzoncie zamienia się z wolna w ciemność; stara furgonetka Donalda Seamusa prychnęła niebawem spalinami w nocną czerń, ja zaś ruszyłem z powrotem tym wyboistym traktem do głównej drogi i skierowałem się na północ. W Siader dostrzegłem inny trakt, który niknął w ciemności i zmierzał w stronę morza. Skręciłem tam, wyłączyłem światła, a potem zacząłem powolną, męczącą jazdę ku klifom. Moim przewodnikiem był jedynie przelotny i skąpy blask księżyca. Gdy już usłyszałem i zobaczyłem morze, które niemal fosforyzowało w nieprzeniknionym mroku, zgasiłem silnik i wysiadłem z furgonetki. Nigdzie nie zauważyłem najmniejszego nawet światełka; wyjąłem z tylnej części wozu tarasgeir należący do Donalda Seamusa. Choć torfowisko było grząskie i mokre, niemal godzinę zabrało mi wykopanie dołu dostatecznie dużego, by mógł służyć Peterowi za miejsce wiecznego spoczynku. Najpierw usunąłem kawałki darni z samego wierzchu i ułożyłem je z boku, a potem kopałem, kopałem bez końca, na tyle głęboko, by woda przesiąkająca do dziury została wyparta przez ciało. Na tyle głęboko, że gdy wypełniłbym już ten otwór w ziemi i ułożył na nim z powrotem bryły darni, nikt by się nigdy nie dowiedział, że powierzchnia torfowiska była kiedykolwiek naruszona. A nawet gdyby ktoś się zorientował, to pewnie pomyślałby sobie, że to ślad jakiegoś bezowocnego trudu. Wiedziałem jednak, że ziemia niebawem sama zaszyje swą ranę, że zapieczętuje Petera, weźmie go w ramiona i zamknie w tym uścisku na zawsze. Uporałem się wreszcie z robotą, a potem odwinąłem ciało brata i złożyłem go delikatnie

w jego grobie. Ukląkłem przy głowie Petera, ucałowałem go i pomodliłem się za jego duszę, choć nie byłem już pewien, czy Bóg istnieje gdziekolwiek. Potem przykryłem go kawałkami darni, tak zżerany przez smutek i winę, że z trudem trzymałem w dłoniach szpadel. Kiedy już ułożyłem ostatnią bryłę, stałem przez dziesięć minut, może nawet dłużej, by wiatr osuszył pot na mojej skórze; wreszcie podniosłem z ziemi zakrwawiony koc, powlokłem się przez torfowisko i zszedłem po kamienistym gruncie do maleńkiej piaszczystej zatoczki. Tam przykucnąłem, by osłonić materiał przed gwałtownymi podmuchami, i podpaliłem go, następnie usiadłem od nawietrznej i patrzyłem, jak płomienie rozbłyskują i tańczą przez chwilę w ciemności, wyrzucając w nocny mrok iskry i dym. Symboliczna kremacja. Krew mojego brata wróciła do ziemi. Siedziałem na tej małej plaży, aż nie mogłem już dłużej zmagać się z zimnem, ruszyłem więc sztywnym krokiem przez torfowisko, do furgonetki. Uruchomiłem silnik i wróciłem traktem do drogi, a potem skierowałem się na południe i przejechałem przez Barvas, nim skręciłem na wschód, w jakąś wąską drogę niedaleko Arnol, która wiła się przez torfowisko ku wzgórzom. Początkowo zamierzałem podpalić samochód, ale bałem się, że ktoś zauważy ogień bez względu na to, jak daleko odjadę. I wtedy zobaczyłem w chwilowym blasku księżyca połyskujące w dole jezioro. Wyjąłem z furgonetki swoje rzeczy i podprowadziłem ją do krawędzi wzniesienia. Potem zgasiłem silnik i zeskoczyłem z kabiny na miękką darń; opierając ramię o drzwi, przepchnąłem wóz ostatnich kilkadziesiąt centymetrów, aż zaczął się sam toczyć. Zjechał w ciemności po zboczu, a ja raczej usłyszałem, niż zobaczyłem, jak wpada do wody. Siedząc przez godzinę na szczycie wzgórza, dostrzegałem w krótkich chwilach księżycowego światła fragment furgonetki wciąż widoczny ponad powierzchnią wody; pomyślałem, że być może popełniłem straszliwy błąd. Ale przed nastaniem poranka wszystko zniknęło. Pod osłoną ciemności rozłożyłem strzelbę, której Donald Seamus używał do polowań na króliki, schowałem ją do torby, a potem przy pierwszym świetle dnia dotarłem przez torfowisko do drogi. Szedłem w stronę Barvas ledwie pięć minut, gdy ktoś się zatrzymał, żeby mnie podwieźć. Stary gospodarz udający się do Stornoway. Gadał bez przerwy, podczas gdy ja czułem, jak moje skostniałe ciało odżywa w nawiewie ciepłego powietrza. Byliśmy mniej więcej w połowie drogi, kiedy przejeżdżając przez Barvas, oznajmił: – Dziwnie mówisz po gaelicku, synu. Nie jesteś stąd. – Nie – przyznałem. – Pochodzę z Harris. – Wyciągnąłem do niego rękę. – Tormod Macdonald. Tak się już od tej pory zawsze nazywałem. – Co masz do załatwienia w Stornoway? – Chcę popłynąć promem na stały ląd. Mężczyzna uśmiechnął się. – Wobec tego życzę szczęścia, chłopcze. Trudna przeprawa. Nie miałem wtedy pojęcia, że wrócę tu, kiedy już będzie po wszystkim. Przyciągany pragnieniem, by być w pobliżu brata, jakby mogło to w jakiś sposób naprawić mój straszliwy błąd – niedotrzymanie obietnicy danej matce. ••• – Gdzie teraz jesteśmy? – pytam. – To Leverburgh, tato. Popłyniemy promem na North Uist. North Uist? Jestem pewien, że tam nie mieszkam. Drapię się po głowie. – Po co?

– Zabieramy cię do domu, tato.

ROZDZIAŁ 36 Wyjechali, nie mówiąc Fionnlaghowi, jak długo ich nie będzie, więc Marsaili dała mu swój telefon, by móc się z nim skontaktować w każdej chwili. Późnym rankiem pojechał do Crobost zrobić zakupy na kilka najbliższych dni. Pogoda była paskudna, wiatr uderzał potężnymi porywami, niosąc ze sobą fale drobnego deszczu i przygniatając świeżą wiosenną trawę. Fionnlagh nie przejmował się tym zbytnio. Dorastał w takich warunkach. To było normalne. Uwielbiał czuć na twarzy kłujące krople. Uwielbiał też, gdy niebo rozwierało się gwałtownie w najbardziej nieoczekiwanych chwilach, by uwolnić blask słońca. Migotanie zimnego, oślepiającego światła na powierzchni oceanu, przypominające rozlewiska rtęci. Mogło trwać minuty albo sekundy. Ciemne chmury sunęły przez krajobraz w kłębach tak bliskich ziemi, że można było niemal uwierzyć, iż wystarczy wyciągnąć rękę, by ich dotknąć. Szczyt wzgórza niknął prawie pod ich naporem, kiedy Fionnlagh wracał do domu. Donna obiecała, że będzie na niego czekał lunch. Nic specjalnego. Bekon i sałatka jajeczna, jak powiedziała. Zobaczył ze zdziwieniem białego range rovera na żwirowanym poboczu nad domem, gdzie sam zwykle parkował swojego mini. Nie rozpoznał tablicy rejestracyjnej. Wedle zwyczaju panującego na Lewis każdy patrzył na numery rejestracyjne nadjeżdżającego samochodu i machał, jeśli był to ktoś znajomy. Rzadko udawało się dojrzeć twarze za przednią szybą, odbijającą światło albo zalaną strugami deszczu. Podjechał do range rovera i wysiadając z samochodu, zauważył na tylnym siedzeniu białego wozu egzemplarz „Edinburgh Evening News”. Zabrał torbę z zakupami z bagażnika mini i pobiegł do drzwi kuchni. Udało mu się schylić i nacisnąć klamkę, nie upuszczając jednocześnie torby trzymanej w prawej ręce, i w tym momencie zobaczył Donnę, która stała w głębi przedpokoju. W domu można było wyczuć jakąś obcą woń, a dziewczyna tuliła do siebie Eilidh, jakby się obawiała, że dziecko może w każdej chwili odfrunąć. Jej twarz miała barwę samochodu stojącego na poboczu, źrenice zaś były tak rozszerzone, że oczy wydawały się niemal czarne. Od razu się zorientował, że coś jest nie tak. – O co chodzi, Donno? Jej przerażony wzrok powędrował w stronę kuchni; Fionnlagh odwrócił się i zobaczył mężczyznę siedzącego przy stole. Był potężnie zbudowany i miał krótko przycięte srebrzystoszare włosy. Rozpięta pod szyją biała koszula, marynarka, dżinsy i wysokie buty od znanego projektanta. Trzymał w poplamionych nikotyną palcach wielkie cygaro, które zdążył wypalić już niemal do połowy. W tym momencie ktoś stojący za plecami Donny popchnął ją w stronę kuchni. Zrobiła dwa czy trzy niepewne kroki, nim odzyskała równowagę, a za nią ukazał się jakiś mężczyzna. Był znacznie młodszy od tego, który siedział przy stole. Czarne, lśniące od żelu włosy zaczesywał do tyłu. Był ubrany niezobowiązująco – niebieska koszula i ciemnoszare spodnie pod długim brązowym płaszczem przeciwdeszczowym. Nie wiadomo dlaczego, ale Fionnlagh zwrócił uwagę na to, że jego czarne włoskie buty są oblepione błotem. Potem jednak zauważył z szokiem i niedowierzaniem, że mężczyzna trzyma w prawym ręku przedmiot, który wyglądał jak obrzyn. – Co? – rzucił bezwiednie, nim sobie uświadomił, jak idiotycznie to słowo zabrzmiało. W pierwszej chwili przyszło mu do głowy, że to jakiś głupi żart, choć w całej tej sytuacji nie było nic nawet odrobinę zabawnego. Poza tym dostrzegł w twarzy Donny niekłamany strach. Stał z torbami w rękach, czuł, jak deszcz i wiatr wpadające przez otwarte drzwi chłoszczą go po

nogach, i nie wiedział kompletnie, co ma robić. Mężczyzna siedzący przy stole odchylał się na krześle i przyglądał mu się z uwagą, jakby go oceniał. Zaciągnął się spokojnie mokrą końcówką cygara. – Gdzie jest twój dziadek? Fionnlagh popatrzył na niego skonsternowany. – Nie wiem. – Myślę, że wiesz. Twoja matka i jej przyjaciel zabrali go z samego rana z ośrodka opieki. Dokąd pojechali? Fionnlagh poczuł wściekłość. – Nie mam pojęcia – odparł z nadzieją, że zabrzmiało to dostatecznie wyzywająco. – Nie bądź taki cwany, synu. – Ton mężczyzny palącego cygaro pozostał niewzruszony. Jego spojrzenie przesunęło się w stronę Donny i małej. – To twój dzieciak, co? Prawnuczka starego Tormoda? Fionnlagh poczuł gwałtowne uczucie strachu. – Tknij ją tylko palcem, kurwa…! – I co zrobisz? Co zrobisz, synu? Powiedz mi. Fionnlagh zerknął na mężczyznę z bronią. Na jego twarzy malowała się doskonała obojętność, ale w oczach można było dostrzec przestrogę przed nierozsądnym działaniem. – Powiedz mi tylko, dokąd zabrali twojego dziadka. To wszystko, co musisz zrobić. – A jeśli nie? Mężczyzna z cygarem pokręcił prawie niedostrzegalnie głową, potem zaciągnął się po raz kolejny i uśmiechając się, wypuścił z ust chmurę dymu. – Lepiej, żebyś nie wiedział, co zrobię z twoją dziewczyną i córką. ••• W pierwszej chwili Fionnlagh nie mógł złapać tchu; ogarnęła go panika. Nim sobie uświadomił, że to sen. Nie mogło być inaczej. Znajdował się na dnie oceanu. Było tam bardzo ciemno i zimno, a on wiedział, że jeśli odetchnie, płuca napełnią się wodą. Więc odbił się od podłoża, by wypłynąć na powierzchnię. Gdzieś wysoko nad głową widział sączące się z góry światło. Powoli, zbyt powoli, nabierało blasku, ale zbawienne powietrze wciąż wydawało się odległe. Miał wrażenie, że za chwilę rozerwie mu płuca. Wierzgnął nogami jeszcze mocniej, skupiony bez reszty na tej jasności. Aż nagle przebił się na powierzchnię w oślepiającym błysku, a ból stłumił wszelką przytomną myśl. Wypełniał mu głowę; Fionnlagh słyszał swój własny spazmatyczny oddech, wywołany intensywnością cierpienia. Przewrócił się na bok, zadając sobie pytanie, dlaczego nie może poruszać rękami ani nogami. Mrużył oczy przed blaskiem, aż w końcu otoczenie nabrało ostrości – znajdował się w kuchni. Wciąż jednak miał koszmarny zamęt w głowie i nie mógł się na niczym skupić. Jasność i pamięć powracały niespiesznie. Leżał nieruchomo, kontrolując oddech i próbując ignorować ból w czaszce; zmusił się siłą woli do tego, by przypomnieć sobie powrót ze sklepu: biały rangerover, mężczyzna z bronią, drugi z cygarem, ten, który groził, że zrobi krzywdę Donnie i Eilidh, jeśli się nie dowie, dokąd matka i Fin zabrali Tormoda. Ale choć bardzo się starał, nie potrafił odtworzyć w pamięci niczego więcej. Wtedy zrozumiał, dlaczego nie może się poruszyć. Leżał na podłodze, kostki u nóg miał związane, ręce skrępowane na plecach. Płytki pobrudzone były krwią; przeraził się i krzyknął z całych sił: „Donna!”. Jego głos odbił się echem w pustej kuchni i napotkał mur głębokiej, niepokojącej ciszy. Strach i panika niemal go sparaliżowały. Tylko adrenalina dodawała mu sił, kiedy podejmował rozpaczliwe próby

dźwignięcia się z pozycji leżącej. Kiedy w końcu zdołał usiąść, zobaczył, że stopy ma przewiązane ścierką do naczyń, skręconą i zaplecioną w jakiś przemyślny węzeł. Udało mu się nieludzkim wysiłkiem dźwignąć na kolana, a potem usiąść na piętach, dzięki czemu mógł sięgnąć palcami do więzów na nogach. Uporał się z nimi w kilka minut i zdołał wstać z podłogi. Znowu wykrzyczał imię Donny i ruszył za dźwiękiem swojego głosu, który rozbrzmiewał w pustych pokojach. Nigdzie nie zauważył śladu dziewczyny ani dziecka. W sypialni ujrzał przelotnie własne odbicie w lustrze i zauważył czerwoną strużkę ściekającą z rany w głowie. Jedyną pociechę stanowiła myśl, że na podłodze kuchni widział własną krew, a nie krew Donny czy Eilidh. Ale gdzie były? Dokąd, na litość boską, ci mężczyźni je zabrali? Pobiegł z powrotem do kuchni i rozejrzał się gorączkowo. Na blacie szafki stał drewniany blok z nożami, ale nie miał pojęcia, jak przeciąć nimi więzy krępujące mu dłonie na plecach. Musiał wezwać pomoc. Udało mu się jakoś otworzyć drzwi kuchenne, stojąc do nich plecami i manipulując przy gałce. Po chwili był już na zewnątrz. W deszczu. Biegł przez wysoką trawę po zboczu wzgórza, w stronę szosy. Dotarł do asfaltu, potknął się i runął jak długi, ocierając sobie policzek o twardą nawierzchnię. Dźwignął się na nogi w strugach deszczu, który chłostał go po twarzy, i pobiegł wprost w paszczę wiatru; chciał dotrzeć do bocznej drogi prowadzącej ku kościołowi i plebanii. Nigdzie nie było żywej duszy. Nikt przy zdrowych zmysłach nie wychodził na dwór, jeśli nie musiał. Czuł, jak opuszczają go siły, kiedy wbiegał na zbocze, gdzie znajdował się parking; wolał pokonać zaporę dla bydła, niż zmagać się z bramą, a potem popędził w stronę schodów plebanii. Pokonywał po dwa stopnie naraz. Kiedy dotarł do wejścia, uświadomił sobie, że nie może nacisnąć dzwonka ani zapukać do drzwi. Zaczął więc w nie kopać i krzyczeć. Krew i łzy prawie go oślepiały. Wreszcie ktoś otworzył; na progu stanął Donald Murray i popatrzył zdumiony na Fionnlagha. Wkrótce zdumienie przerodziło się w strach i chłopak zobaczył, jak twarz duchownego blednie.

ROZDZIAŁ 37 Zostawili złą pogodę daleko za sobą; wiatr i deszcz pędziły za nimi od północnego zachodu, by w końcu ustać na zboczach gór na North Uist. Potem, im dalej zagłębiali się na południe, tym bardziej się przejaśniało, deszcz się cofał, wiatr zanurzał w oceanie, żółty blask późnego popołudnia pokrywał ziemię długimi cieniami. Dopiero gdy zatrzymali się na herbatę na Benbeculi, Fin uświadomił sobie, że padła mu komórka. Noce spędzone w pokojach hotelowych i namiocie oznaczały, że ładował ją ładnych kilka dni wcześniej. Kiedy wrócili do samochodu, podłączył telefon do zapalniczki i umieścił go między siedzeniami, we wgłębieniu na kubki. Godzinę później, gdy objechali cypel w East Kilbride, ich oczom ukazały się małe molo w Ludagh i wyspa Eriskay skąpana w blasku słońca. Czystą niebieską taflę cieśniny marszczył tylko słaby wiaterek, kiedy jechali prostą nitką grobli, by dotrzeć do miejsca, w którym skręcała i wspinała się łagodnie między zboczami. Przy końcu drogi Fin ruszył w stronę małej zatoczki i portu w Haunn. Obserwował Tormoda w lusterku wstecznym; stary człowiek patrzył przez okno, a jego przytępiony wzrok dowodził, że nie ma pojęcia, gdzie się znajduje. Jazda wzdłuż długiej wyspy była męcząca. Wraz z przeprawą promową i postojami na lunch i kawę zabrała prawie pięć godzin. Pasażer na tylnym siedzeniu był zmęczony i miał senne oczy. W miejscu, gdzie jednopasmowa droga okrążała zatokę, Fin skręcił w żwirowany podjazd prowadzący do dużego białego domu na wzgórzu. Koła załomotały na zaporze dla bydła i po chwili samochód stanął obok różowego mercedesa. Pomogli Tormodowi wysiąść. Zesztywniał trochę w trakcie długiej podróży i trudno mu było się poruszać, dopóki nie stanął na ścieżce wyprostowany i nie rozejrzał się, czując na twarzy zimny wiatr i wdychając słone powietrze. Sprawiał teraz wrażenie przytomniejszego, wzrok też mu się wyostrzył, ale wciąż było widać, że nie wie, gdzie jest, kiedy rozglądał się po wzgórzach i kierował spojrzenie ku przystani. – Gdzie jesteśmy? – spytał. – Tam, gdzie wszystko się zaczęło, panie Macdonald. – Fin zerknął na Marsaili, ale ona nie odrywała wzroku od ojca. – Chodźmy, chcę, żeby się pan z kimś spotkał. Weszli po schodach na ganek i gdy Fin nacisnął dzwonek, gdzieś w głębi domu rozległy się takty Scotland the Brave. Po chwili drzwi otworzyły się na oścież i na progu stanęła Morag ze szklanką ginu i papierosem w ręku. Dino plątał się przy jej kostkach, ujadając. Przyjrzała się uważnie trojgu gościom, a potem na jej twarzy pojawił się cień rezygnacji. Zwróciła się do Fina: – Miałam dziwne wrażenie, że pan tu wróci. – Witaj, Ceit – odparł. W jej ciemnych oczach pojawiło się na chwilę napięcie. – Już dawno nikt się tak do mnie nie zwracał, a ghmidh. – Być może John McBride był jednym z ostatnich. – Fin obrócił głowę w stronę Tormoda, a Ceit w tym momencie otworzyła usta z wrażenia. – O mój Boże. – Odetchnęła głęboko. – Johnny? Stary człowiek popatrzył na nią pustym wzrokiem. – Ma demencję, Ceit – wyjaśnił Fin. – I tylko w niewielkim stopniu zdaje sobie sprawę z tego, co się wokół niego dzieje. Ceit miała wrażenie, że sięga dłonią przez ponad pół wieku, by dotknąć ukochanego, którego straciła nieodwracalnie tamtej wiosennej burzowej nocy w innym życiu; musnęła palcami policzek. Tormod spojrzał na nią zaciekawiony, jakby chciał spytać: „Dlaczego mnie

dotykasz?”. Nie poznał jej jednak. Cofnęła rękę i spojrzała na Marsaili, która wyjaśniła: – Jestem jego córką. Ceit odłożyła szklankę z ginem i papierosa na stolik w przedpokoju i ujęła obiema dłońmi rękę Marsaili. – Och, a ghràidh, mogłabyś być moja, gdyby sprawy potoczyły się inaczej. – Znowu popatrzyła na Tormoda. – Przez całe życie się zastanawiałam, co się stało z biednym Johnnym. – Albo Tormodem Macdonaldem, bo tak się nazywał, kiedy widziała go pani po raz ostatni. – Fin urwał na chwilę. – To pani ukradła świadectwo urodzenia? Zerknęła na niego. – Lepiej wejdźcie do domu. – Puściła dłoń Marsaili i wzięła ze stolika gin i papierosa; ruszyli za nią i Dinem do salonu z widokiem na wzgórza i zatokę. – Jak się dowiedzieliście, że Ceit to ja? Fin sięgnął do swojej torby i wyjął z niej album Tormoda z wycinkami. Otworzył go na stoliku, żeby Ceit mogła obejrzeć jego zawartość. Po chwili usłyszał, jak kobieta wzdycha gwałtownie, uświadomiwszy sobie, że wszystkie te doniesienia medialne dotyczą jej osoby. Wyrywane albo wycinane przez ponad dwadzieścia lat z gazet i magazynów, od chwili gdy osiągnęła status gwiazdy dzięki roli w The Street. Dziesiątki zdjęć, tysiące słów. – Może nie wiedziała pani, co działo się z Tormodem, ale on z pewnością wiedział, co dzieje się z panią. Tormod zbliżył się do stołu i popatrzył na fotografie i wycinki. – Pamięta je pan, panie Macdonald? Pamięta pan ten album, do którego pan to wszystko wkładał? Wszystko, co dotyczyło aktorki Morag McEwan? Stary człowiek przyglądał się bardzo długo artykułom i zdjęciom. Widać było, że próbuje wymówić kilkakrotnie jakieś słowo; w końcu mu się udało. – Ceit. – Spojrzał na Morag. – Ty jesteś Ceit? Morag nie mogła mówić ze wzruszenia, więc tylko skinęła mu głową. Tormod uśmiechnął się. – Witaj, Ceit. Nie widziałem cię całe wieki. Po jej policzkach płynęły łzy. – Tak, Johnny. – Wydawała się bliska załamania; łyknęła pospiesznie trochę ginu i stanęła szybko za barem. – Ktoś chce się napić? – Nie, dziękuję – odparła Marsaili. – Nie powiedziała nam pani jeszcze o tym świadectwie urodzenia – rzekł Fin. Dolała sobie drżącą ręką i zapaliła następnego papierosa. Wzięła spory łyk alkoholu i zaciągnęła się głęboko dymem. Dopiero wtedy poczuła się pewna swojego głosu. – Johnny i ja kochaliśmy się – powiedziała i popatrzyła na starego człowieka, stojącego teraz w jej salonie. – Spotykaliśmy się wieczorem przy starym molo, a potem szliśmy za wzgórze, na plażę Karola. Były tam stare ruiny z widokiem na morze. Tam się kochaliśmy. – Spojrzała niepewnie na Marsaili. – Tak czy owak, często rozmawialiśmy o tym, żeby uciec razem. Oczywiście, Johnny nigdy by nie zostawił Petera. Wszędzie go ze sobą zabierał. Obiecał swojej umierającej matce, że będzie się zawsze opiekował młodszym bratem. Peter miał jakiś wypadek. Uraz głowy. Nie był do końca normalny. Odstawiła szklankę na bar, trzymając ją mocno. Jakby się obawiała, że jeśli ją puści, to upadnie. Potem znów popatrzyła na Tormoda. – Poszłabym za tobą na koniec świata, Johnny – wyznała, a kiedy Tormod odpowiedział jej pustym spojrzeniem, zwróciła się do Fina: – Wdowa O’Henley zabierała mnie ze sobą, kiedy jechała na wyspę Harris do swojej kuzynki Peggy. Spędzała tam Wielkanoc, wakacje, Boże

Narodzenie. I wzięła mnie na pogrzeb, gdy syn Peggy utopił się w zatoce. Widziałam go kilka razy. Był miłym chłopcem. Przyjechało mnóstwo krewnych, musiałam spać na podłodze w jego pokoju. Nie zmrużyłam oka przez całą noc. Ktoś, być może rodzice, położył na komodzie jego świadectwo urodzenia. Pomyślałam sobie, że przy całym tym zamieszaniu związanym z pogrzebem nikt nie zauważy, że dokument zniknął. A jeśli nawet, to nikt nie skojarzy tego ze mną. – Ale dlaczego pani to zabrała? – spytała Marsaili. – Uważałam, że jeśli zamierzamy uciec razem, ja i Johnny, to będzie potrzebował nowej tożsamości. Niewiele da się zrobić bez aktu urodzenia. – Zaciągnęła się w zamyśleniu papierosem. – Kradnąc go, nie miałam pojęcia o okolicznościach, w jakich się jeszcze przyda. Wszystko przebiegło inaczej, niż planowałam. – Uśmiechnęła się w tym momencie. Był to nieznaczny uśmiech, zabarwiony goryczą i ironią. – Jak się okazało, w moim przypadku zmiana tożsamości wyglądała znacznie prościej. Zarejestrowałam się w związku zawodowym aktorów pod nowym imieniem i nazwiskiem i już się nie nazywałam Ceit jakaś tam. Stałam się Morag McEwan, aktorką. I mogłam grać, kogo mi się tylko podobało, na scenie i w życiu. Nikt nigdy się nie dowiedział, że byłam kiedyś biedną porzuconą sierotą, którą wysłano na wyspy, by służyła jak niewolnica jakiejś wdowie. W pokoju zapadła cisza brzemienna w pytania, których nikt nie zadał, i odpowiedzi, których nikt nie udzielił. Milczenie przerwał Tormod. – Możemy już wrócić do domu? – Za chwilę, tato. Fin spojrzał na Ceit. – Peter został zamordowany na plaży Karola, prawda? Ceit zagryzła wargę i skinęła głową. – Więc sądzę, że już najwyższy czas, byśmy wszyscy poznali prawdę o tym, co się wydarzyło. – Kazał mi obiecać, że nikomu nie powiem. I nigdy nie powiedziałam. – To było dawno temu, Ceit. Gdyby sam mógł nam powiedzieć, to jestem pewien, że by to zrobił. Ale ciało Petera znaleziono. Wykopano je z torfowiska na wyspie Lewis. Dojdzie do śledztwa w sprawie morderstwa. Jest więc ważne, byśmy wiedzieli. – Zawahał się. – To nie Johnny go zabił, prawda? – Boże, nie! – Wydawało się, że samo przypuszczenie budzi w niej grozę. – Prędzej by umarł, niż tknął tego chłopca. – Więc kto to zrobił? Ceit zastanawiała się dłuższą chwilę, potem zgasiła papierosa. – Będzie lepiej, jeśli zawiozę was na tę plażę i tam wam wszystko opowiem. Łatwiej to sobie wyobrazicie. Marsaili włożyła ojcu czapkę na głowę, po czym wyszli do przedpokoju, gdzie Morag wzięła kurtkę z wieszaka. Schyliła się i podniosła Dina. – Możemy pojechać mercedesem. ••• Fin podskoczył do samochodu po komórkę. Przestała się już ładować, więc ją włączył. Miał cztery nowe wiadomości. Uznał, że może je sprawdzić później. Zatrzasnął drzwi i pobiegł po żwirze do różowego mercedesa. Dach wozu był opuszczony, kiedy Ceit przyspieszała, jadąc w górę zbocza; Dino usadowił się na jej prawym ręku. Czuli, jak owiewa ich ciepłe wieczorne powietrze hebrydzkiej

wiosny. Tormod śmiał się, wyraźnie zachwycony, przytrzymując czapkę na głowie, a pies szczekał w odpowiedzi. Fin zastanawiał się, czy widok kościoła na wzgórzu, szkoły podstawowej albo starego cmentarza wzbudzi jakieś wspomnienia w zasnutym mgłą umyśle starego człowieka, ale wydawał się nieświadomy otoczenia. Ceit zatrzymała się w miejscu, z którego było widać plażę Karola, bezpośrednio nad ruinami zagrody usadowionej na brzegu. – No to jesteśmy – oznajmiła. Wysiedli z samochodu i po chwili zaczęli schodzić ostrożnie po trawiastym zboczu w stronę resztek domu. Wiatr wzmógł się trochę, ale wciąż był ciepły. Słońce zniżało się ku zachodniemu horyzontowi, rozlewając po połyskającym morzu płynną miedź. – Tak samo było tamtego wieczoru – powiedziała Ceit. – Albo wcześniej, w każdym razie nim tu dotarłam, ściemniło się na dobre, a za Lingeigh i Fuideigh zbierały się czarne chmury. Wiedziałam, że nad zatoką rozpęta się burza i że jest to tylko kwestią czasu. Ale wciąż panował spokój, jak przed sztormem. Oparła się o resztki ściany i patrzyła, jak Dino szaleje na plaży, wzbijając łapami piasek. – Tak jak wspomniałam, spotykaliśmy się przy molo w Haunn, a potem wchodziliśmy na wzgórze. Ale było to ryzykowne i kiedy parę razy omal nas nie przyłapali, postanowiliśmy spotykać się tutaj, pokonując zbocze z różnych stron. Dino atakował spienione fale przypływu i szczekał na zachód słońca. – Spóźniłam się tamtego wieczoru. Wdowa O’Henley nie czuła się dobrze i kładła się do łóżka dłużej niż zwykle. Spieszyłam się więc i byłam zdyszana, kiedy tu dotarłam. I rozczarowana, gdy stwierdziłam, że nie ma śladu Johnny’ego. – Urwała pod wpływem jakiegoś nagłego wspomnienia. – Wtedy usłyszałam głosy docierające z plaży. Słyszałam je pomimo szumu morza i wiatru w trawie. Brzmiało w nich coś dziwnego, coś, co od razu kazało mi się mieć na baczności. Przycupnęłam za ścianą i popatrzyłam w tamtą stronę. Fin przyglądał się z uwagą jej twarzy. Zorientował się po jej oczach, że jest tam teraz, ukryta pośród kamieni i trawy, że obserwuje scenę, która rozgrywała się w dole na plaży. – Zauważyłam cztery postacie. Z początku nie mogłam się zorientować, kto to jest, i nie potrafiłam zrozumieć, co się dzieje. I wtedy niebo rozwarło się na chwilę, po plaży rozlało się światło księżyca, a ja z trudem powstrzymałam krzyk. Wyjęła drżącymi palcami papierosa i zapaliła, osłaniając go dłonią. Fin słyszał drżenie w jej oddechu, kiedy się zaciągała. Po chwili jego skupienie zakłócił sygnał komórki w kieszeni. Wyjął ją i zobaczył, że to Fionnlagh. Cokolwiek chłopak miał do przekazania, mogło zaczekać. Nie chciał przerywać toku opowiadania. Wyłączył telefon i włożył go z powrotem do kieszeni. – Szli tuż przy linii wody – ciągnęła Ceit. – Peter był nagi. Miał związane na plecach dłonie, stopy skrępowane na wysokości kostek. Dwaj młodzi ludzie ciągnęli go po piasku, szarpiąc za linę, która oplatała mu szyję. Zatrzymywali się co kilka kroków i kopali go, aż wstał, a potem ciągnęli, aż znowu upadał. Johnny też tam był. W pierwszej chwili nie potrafiłam zrozumieć, dlaczego nic nie robi. Zaraz jednak zobaczyłam, że ma związane z przodu ręce, i dostrzegłam napięty sznur między jego kostkami, krępujący mu ruchy. Kuśtykał za nimi, błagając, by przestali. Słyszałam jego głos, silniejszy niż pozostałych. Fin zerknął ukradkiem na Marsaili. Skupienie na jej twarzy mieszało się z przerażeniem. To jej ojca Ceit opisywała, stojącego tam, na plaży w dole. Bezradnego i zrozpaczonego, błagającego o darowanie bratu życia. I uświadomił sobie, że człowiek nigdy nie wie, kim ktoś był w przeszłości – nawet jeśli uważa, że dobrze tego kogoś zna. Głos Ceit był przytłumiony i chrapliwy od skrywanych emocji; z trudem ją słyszeli na tle szumu morza i zawodzenia wiatru.

– Pokonali około trzydziestu czy czterdziestu metrów, śmiejąc się i pohukując, gdy przystanęli nagle i zmusili biednego Petera, by ukląkł na mokrym piasku, podczas gdy fala przypływu obmywała mu nogi. I zobaczyłam błysk ostrza w świetle księżyca. – Odwróciła się i spojrzała na nich, przeżywając na nowo każdą koszmarną chwilę, której była świadkiem tamtej nocy. – Nie wierzyłam własnym oczom. Cały czas sądziłam jednak, że być może spotkałam się z Johnnym, że kochaliśmy się i że śpię w trawie, i że to wszystko jest tylko jakimś strasznym koszmarem sennym. Zobaczyłam, że Johnny próbuje ich powstrzymać, ale wpadł do wody, kiedy jeden z nich go uderzył. A potem ten człowiek zaczął dźgać Petera nożem. Od przodu, podczas gdy drugi trzymał go od tyłu. Widziałam, jak ostrze unosi się i opada, jak za każdym razem ścieka z niego krew, i chciałam krzyczeć. Musiałam wepchnąć sobie dłoń w usta, żeby się powstrzymać. Odwróciła się, znów spojrzała na wodę, a opisywana scena rozgrywała się na nowo z przerażającą szczegółowością. – Potem ten stojący z tyłu wyciągnął swój nóż i przejechał ostrzem po gardle Petera. Jedno cięcie i po chwili ujrzałam krew tryskającą z rany. Johnny klęczał w wodzie i krzyczał. A Peter tkwił tylko w miejscu, z głową przechyloną do tyłu, w końcu zobaczyłam, jak umyka z niego życie. Nie trwało to długo. Pozwolili, by upadł twarzą w wodę. Nawet z tego miejsca mogłam dostrzec, że piana fal rozbijających się o brzeg nabiera szkarłatnej barwy. Jego zabójcy po prostu się odwrócili i odeszli, jakby nic się nie stało. – Rozpoznała ich pani? – spytał Fin. Ceit przytaknęła ruchem głowy. – Dwaj bracia Kelly, którzy przeżyli tamtą straszną noc na Dean Bridge w Edynburgu. – Spojrzała na Fina. – Zna pan tę historię? – Nie do końca. – Najstarszy spadł i zginął. Patrick. Danny i Tam obwiniali Petera. Sądzili, że go zepchnął. – Pokręciła głową, nie kryjąc rozpaczy. – Bóg jeden wie, jak się dowiedzieli, gdzie jesteśmy. Ale się dowiedzieli. I przyszli pomścić zmarłego brata. Popatrzyła na plażę. Natura, jakby wyczuwając odpowiedni moment, nadała morzu kolor krwi, gdy słońce zanurzyło się w horyzoncie. – Kiedy zniknęli, pobiegłam na plażę; Johnny klęczał nad ciałem Petera. Rozbijały się wokół nich fale. Krew na piasku, różowa spieniona woda. Dowiedziałam się wtedy, jaki dźwięk wydaje z siebie zwierzę opłakujące zmarłych. Johnny był niepocieszony. Nigdy nie widziałam dorosłego mężczyzny, który byłby tak zdruzgotany. Nie pozwolił mi się nawet dotknąć. Powiedziałam mu, że pójdę po pomoc, a on zerwał się na równe nogi i chwycił mnie za ramiona. Przeraziłam się. – Zerknęła na Tormoda. – To nie była twarz Johnny’ego, ta, w którą spoglądałam. Była opętana. Zmieniona prawie nie do poznania. Zażądał, żebym przysięgła na własną duszę, że nigdy nie pisnę nikomu nawet słowa o tym, co się stało. Nie mogłam tego pojąć. Ci chłopcy właśnie zamordowali jego brata. Byłam bliska histerii. Ale on potrząsnął mną mocno, dał mi w twarz i powtórzył to, co mu powiedzieli: że jeśli kiedykolwiek chlapnie o tym, co się wydarzyło, to wrócą po mnie. – Odwróciła się do Fina i Marsaili. – Dlatego zamierzał zrobić to, co mu kazali. Pozbyć się samemu ciała i nigdy nikomu o niczym nie wspominać. Bo w przeciwnym razie mnie zabiją. – Rozłożyła dłonie w geście najczystszej rozpaczy. – Nie przejmowałam się tym wtedy. Chciałam tylko, żeby poszedł na policję. Ale odmówił. Powiedział, że sam pochowa Petera w miejscu, gdzie nikt go nigdy nie znajdzie, i że jest coś jeszcze, co musi zrobić. Nie powiedział co. Tylko tyle, że jest to winien matce, którą zawiódł. Fin spojrzał w stronę ruin domu; tam właśnie oddalił się Tormod, a potem usiadł na resztkach frontowej ściany, wodząc pustym wzrokiem po plaży Karola. Słońce już całkiem

zniknęło, a na niebie pokrytym błękitem zmierzchu zaczęły się pojawiać pierwsze gwiazdy. Zastanawiał się, czy słowa Ceit, tak wyraziście odtwarzające wydarzenia tamtej nocy, przebiły się w jakiś sposób do świadomości starego człowieka. Czy może sam fakt, że się tu znalazł, tyle lat później, zbudzi jakieś odległe wspomnienia. Zdawał sobie jednak sprawę, że niemal na pewno nigdy się tego nie dowiedzą.

ROZDZIAŁ 38 Tak trudno przypominać sobie niektóre rzeczy. Wiem, że są. Czasem je wyczuwam, ale nie widzę ich ani nie mogę ich uchwycić. Jestem taki zmęczony. Zmęczony tą całą podróżą i rozmową, za którą nie nadążam. Myślałem, że zabiorą mnie do domu. Ale to miła plaża. Nie taka jak te na Harris. Przyjemna. Łagodny łuk srebra. Och. Czy to księżyc? Piasek promienieje niemal w jego blasku, jakby podświetlony od dołu. Chyba kiedyś tu byłem. Na pewno, gdziekolwiek jesteśmy, u diabła. To miejsce wydaje się w jakiś sposób znajome. Byłem tu z Ceit. I z Peterem. Biedny Peter. Wciąż go widzę. To jego spojrzenie, kiedy wiedział, że umiera. Jak baranek w szopie, gdy Donald Seamus poderżnął mu gardło. Wciąż zdarza mi się śnić o gniewie. Gniewie, który przeradza się w lodowaty chłód. Gniewie zrodzonym z żalu i poczucia winy. O tym, jak zżerał mnie od środka, pochłaniał każdą cząstkę człowieka, jakim kiedyś byłem. I patrzę na samego siebie w tym śnie. Jakbym oglądał jakiś stary migoczący film, czarno-biały albo w odcieniu sepii. Czekam. Czekam. Czułem tamtej nocy ciepłe powietrze na skórze, choć nie potrafiłem zapanować nad drżeniem. Odgłosy miasta są takie dziwne, inne. Przywykłem do wysp. Przeżyłem niemal szok, gdy znów znalazłem się pośród wysokich budynków, samochodów i ludzi. Tak wielu ludzi. Ale nie tam, nie tamtej nocy. Było cicho, a odgłosy ruchu ulicznego wydawały się bardzo odległe. Czekałem już chyba od godziny. Ukryty w krzakach, kucając na zesztywniałych nogach. Ale gniew daje człowiekowi cierpliwość, jak pożądanie zwlekające z orgazmem, by odczuwać tym większą przyjemność. I sprawia, że człowiek jest ślepy – ślepy na możliwości i konsekwencje. Przytępia również wyobraźnię, zmusza do skupienia się na jednym punkcie i zaciera wszystko inne. Zapłonęło światło na ganku i moje zmysły wyostrzyły się gwałtownie. Usłyszałem zgrzyt zasuwki i skrzypienie zawiasów, nim zobaczyłem, jak wychodzą i stają w pełnym blasku. Obaj. Jeden za plecami drugiego. Danny przystanął, żeby zapalić papierosa, a Tam właśnie się odwracał, by zamknąć drzwi. Wtedy wyszedłem z krzaków na ścieżkę. W krąg światła. Chciałem być pewien, że mnie widzą. Że wiedzą, kim jestem i co zamierzam zrobić. Nie obchodziło mnie, kto jeszcze może mnie zobaczyć, dopóki ci dwaj wiedzieli. Zapałka rozbłysła płomieniem na końcu papierosa Danny’ego i w blasku, który rzucała mu w oczy, dojrzałem to, o co mi chodziło: wiedział, że go zabiję. Tam odwrócił się w tym momencie i też mnie zauważył. Czekałem. Chciałem, by sobie uświadomił. I tak się stało. Podniosłem strzelbę i oddałem pierwszy strzał. Pocisk trafił Danny’ego prosto w pierś, a siła uderzenia rzuciła go na drzwi. Nigdy nie zapomnę najczystszego przerażenia i pewności w oczach Tama, kiedy pociągałem za spust po raz drugi. Poruszyłem trochę bronią, ale strzał był dostatecznie celny, by rozwalić mu pół głowy. Potem odwróciłem się i odszedłem. Nie musiałem biec. Peter nie żył, a ja zrobiłem to, co należało zrobić. Do diabła z konsekwencjami! Już nie drżałem. Nie wiem, ile razy śniłem ten sen. Dostatecznie często, by nie mieć już pewności, czy to wszystko, co się wydarzyło. Ale bez względu na to, ile razy mnie ten koszmar nawiedza, nic się nie zmienia. Peter wciąż nie żyje. I nic nie może go wskrzesić. Obiecałem matce i nie

dotrzymałem słowa. ••• – Chodź, tato. Robi się zimno. Odwracam się do Marsaili, która nachyla się, żeby wsunąć mi rękę pod ramię i pomóc wstać. Podnoszę się i patrzę na nią w świetle księżyca, kiedy poprawia mi czapkę na głowie. Uśmiecham się i dotykam jej twarzy. – Tak się cieszę, że tu jesteś – mówię jej. – Wiesz, że cię kocham, prawda? Bardzo, bardzo cię kocham.

ROZDZIAŁ 39 Kiedy podjeżdżali pod dom, Ceit zmarszczyła czoło. – Nie palą się światła. Powinny włączyć się automatycznie już dawno temu. Lecz dopiero gdy przejechali przez zaporę dla bydła, zobaczyli białego rangerovera stojącego obok samochodu Fina. – Wygląda na to, że ma pani gości. – Fin spojrzał na Ceit. – Zna pani ten wóz? Pokręciła głową. Wysiedli wszyscy z mercedesa, a Dino od razu pognał do drzwi, szczekając zajadle. Kiedy weszli w ciemności na ganek, Fin poczuł pod stopami chrzęst szkła. Ktoś roztrzaskał lampę na zewnątrz. – Proszę zabrać psa! – zwrócił się do Ceit. Słysząc ton jego głosu, nie pytała o nic, tylko natychmiast wykonała polecenie. Fin od razu wyczuł niebezpieczeństwo. Był spięty i zaniepokojony. Zbliżył się ostrożnie do drzwi i dotknął gałki. – Są otwarte – wyszeptała Ceit. – Nigdy ich nie zamykam. Przekręcił gałkę i pchnął drzwi w głąb ciemnego wnętrza. Wysunął rękę do tyłu, dając znak pozostałym, by zostali na zewnątrz, i wszedł ostrożnie do holu. Znowu nadepnął na szkło, które wbiło się w tartanowy chodnik. Tutaj też stłuczono lampę. Stał, nasłuchując i wstrzymując oddech. Nic jednak do niego nie docierało, pomijając szczekanie Dina, którego Ceit trzymała w ramionach. Drzwi do salonu były uchylone. Widział cień srebrnej pantery rzucany przez blask księżyca płynący od strony oszklonych drzwi. Wszedł do pokoju i od razu wyczuł czyjąś obecność, jeszcze nim w mroku rozległ się stłumiony płacz dziecka. Rozbłysła zapałka; w jej świetle ukazała się twarz Paula Kelly’ego. Siedział w fotelu obok okna po wschodniej stronie salonu. Zaciągnął się kilkakrotnie cygarem, którego koniec rozżarzył się czerwono, a potem wyciągnął rękę i zapalił lampę stojącą. Fin zobaczył na jego kolanach strzelbę z odpiłowaną lufą. Naprzeciwko, na brzegu kanapy, siedziała Donna, tuląc dziecko. Obok niej stał czarnowłosy młody mężczyzna, którego Fin widział w willi w Edynburgu; on też miał obrzyn i celował w głowę Donny. Sprawiał wrażenie podenerwowanego. Dziewczyna przypominała ducha; była skurczona i miała podkrążone oczy. Drżała na całym ciele. Fin usłyszał za plecami chrzęst stłuczonego szkła i głębokie westchnienie, które wyrwało się z piersi Morag. Pies ucichł, ale szept Marsaili: „O mój Boże” wydawał się niemal ogłuszający. Nikt się nie poruszył; w ciszy, która zapadła, Fin ocenił sytuację i uznał, że jest fatalna. Kelly nie zadawałby sobie tyle trudu tylko po to, by ich postraszyć. Jego głos zabrzmiał zadziwiająco spokojnie. – Zawsze uważałem, że moich braci zamordował John McBride – powiedział. – Ale zanim wysłaliśmy tu ludzi, zniknął bez śladu. – Przerwał, by zaciągnąć się cygarem. – Aż do teraz. – Wziął strzelbę z kolan i wstał. – Popatrzy sobie, jak umierają jego córka i prawnuczka. Ja też patrzyłem na śmierć swoich braci, którzy umarli w moich ramionach. – Skrzywił usta w odruchowym grymasie, paskudnym i groźnym. – Stałem za nimi w holu, kiedy ich zastrzelono i zostawiono, żeby się wykrwawili na śmierć na schodach domu. Musicie się dowiedzieć, co człowiek czuje w takiej sytuacji. Wtedy zrozumiecie, jak czuję się teraz. Czekałem na ten dzień całe życie.

– Jeśli zabijesz jedno z nas, będziesz musiał zabić wszystkich – powiedział Fin. Paul Kelly uśmiechnął się. Jego oczy zdradzały szczere rozbawienie. – Co ty powiesz. – Nie możesz załatwić nas jednocześnie. Zastrzel dziewczynę, a będziesz miał ze mną do czynienia. Kelly uniósł broń i skierował ją na Fina. – Chyba że ciebie załatwię pierwszego. – To bez sensu! – Głos Marsaili przeszył nieruchomą atmosferę pokoju. – Mój ojciec ma zaawansowaną demencję. I tak nie będzie wiedział, o co chodzi. W oczach Kelly’ego pojawił się lodowaty chłód. – Ale ja będę wiedział. Oko za oko. To mi wystarczy. Ceit wysunęła się do przodu, wciąż tuląc do piersi Dina. – Żadne oko za oko, panie Kelly. To zwykłe cholerne morderstwo. Nie było pana tamtej nocy na moście. Ja byłam. Peter McBride nie zepchnął pańskiego brata. Patrick wpadł w panikę i stracił równowagę, kiedy zjawiła się policja. Peter ryzykował życie, wspinając się na murek, żeby go złapać. Pańscy bracia zabili niewinnego człowieka. Biednego, ograniczonego umysłowo chłopca, który nigdy by nikogo nie skrzywdził. Dostali to, na co zasłużyli. Jest po wszystkim. Niech pan da sobie spokój. Kelly pokręcił tylko głową. – Moi bracia nie żyją. Z winy McBride’ów. Nadszedł czas zapłaty. Odwrócił się w stronę Donny, mierząc do dziecka. Zdesperowany Fin rzucił się na Kelly’ego, dostrzegając jednocześnie, że młodszy mężczyzna kieruje swoją broń prosto na niego. Huk strzelby w zamkniętej przestrzeni salonu był ogłuszający. Wydawało się, że powietrze jest pełne drobinek stłuczonego szkła. Fin poczuł, jak tną mu dłonie, którymi próbował się zasłonić, a na twarz i szyję chlusta krew; jej woń gryzła go w nozdrza. Uświadamiał sobie tylko mgliście, że ciało Paula Kelly’ego zatoczyło się do tyłu, pchnięte siłą pocisku, ale ten widok wprawił go w zdumienie. Wielki mężczyzna rąbnął w okno po przeciwległej stronie pokoju, barwiąc szybę na czerwono; po chwili osunął się bezwładnie na podłogę. W jego piersi ziała ogromna dziura, a na twarzy zastygł wyraz absolutnego zaskoczenia. Krzyczała jakaś kobieta. Dino ujadał wściekle. Eilidh łkała. Fin poczuł na twarzy podmuch powietrza i zobaczył Donalda Murraya stojącego na zewnątrz, po drugiej stronie okna, które roztrzaskał pociskiem ze swojej broni. Trzymał ją pewnie i nieruchomo, mierząc teraz do młodego człowieka, który zjawił się tu z Kellym. Zszokowany mężczyzna rzucił obrzyn i podniósł ręce. Fin doskoczył do broni, chwycił ją i cisnął w kąt pokoju, a gdy Donald opuścił strzelbę, dostrzegł za jego plecami bladego jak ściana Fionnlagha, który stał z szeroko otwartymi oczami. – Nie pozwolił mi wezwać policji. Nie pozwolił. – Chłopak był bliski histerii. – Powiedział, że wszystko schrzanią. Dzwoniłem do ciebie, Fin. Dzwoniłem. Dlaczego nie odbierałeś? Twarz Donalda była pozbawiona wszelkiej barwy. Skierował pełne lęku i niepewności spojrzenie na Donnę i dziecko i spytał głosem cichym jak szept: – Nic ci nie jest? Donna nie była w stanie wydusić słowa, tuliła tylko szlochającą córeczkę do piersi. Pokręciła głową, a jej ojciec odszukał wzrokiem Fina i patrzył na niego chwilę. W oczach pastora kryło się wspomnienie przekonań, których bronił tamtej pijackiej nocy, kiedy to bili się w strugach deszczu, i przy których trwał nazajutrz, w zimnym świetle poranka, na omiatanych wiatrem wzgórzach. Przekonań zniweczonych jednym pociągnięciem spustu. Potem skierował

spojrzenie na człowieka, którego zabił, leżącego w kałuży własnej krwi pośród kawałków szkła i roztrzaskanych ozdób. Zacisnął mocno powieki, by odgrodzić się od tego widoku. – Niech Bóg mi wybaczy – powiedział.

ROZDZIAŁ 40 Nie wiem już, co się dzieje. Wciąż dzwoni mi w uszach i prawie nic nie słyszę. Stało się coś strasznego, tego jestem pewien. Posadzili mnie w kuchni, żebym nie przeszkadzał. W sąsiednim pokoju krąży mnóstwo ludzi, a ten przeklęty pies nie przestaje szczekać. W ciemności migoczą niebieskie i pomarańczowe światła. Wcześniej słyszałem helikopter. Nigdy w życiu nie widziałem tylu policjantów. I ten człowiek, który przyszedł do mnie do Solas, żeby porozmawiać. Pamiętam go tylko dzięki włosom zarastającym środek czoła. Przywodzi mi na myśl jednego chłopca z sierocińca. Zastanawiam się, co tu robi pastor. Widziałem go już wcześniej. Wyglądał kiepsko, nie jak zdrowy człowiek. Żal mi go. Nie ma siły, jaką odznaczał się jego ojciec. To był wspaniały, bogobojny człowiek. Tylko że nie mogę sobie przypomnieć, jak się nazywał, do diabła. Teraz do kuchni wchodzi ta kobieta. Wiem, że skądś ją znam. Nie mogę sobie po prostu przypomnieć skąd. Jest w niej coś, co przywodzi mi na myśl Ceit. Nie potrafię się zorientować, co to takiego. Przysuwa sobie krzesło i siada naprzeciwko mnie, a potem pochyla się, żeby wziąć mnie za ręce. Jej dotyk sprawia mi przyjemność. Ma ładne, miękkie dłonie i tak urocze ciemne oczy, które spoglądają w moje. – Pamiętasz Szpital Najświętszego Serca, Johnny? – pyta, ale nie wiem, o co jej chodzi. – Zabrali was tam obu, ciebie i Petera, po tej nocy na klifach, kiedy byliście uwięzieni w rozpadlinie. Złamałeś sobie rękę, pamiętasz? A Peter miał zapalenie płuc. – Były tam zakonnice – mówię. Dziwne, ale widzę je w tym żółtym półświetle sali. Czarne habity, białe kornety. Uśmiecha się do mnie i ściska mi rękę. – Zgadza się. Teraz to jest dom opieki, Johnny. Poproszę Marsaili, żeby pozwoliła ci tam zamieszkać. Będę odwiedzała cię każdego dnia, a potem zabierała na lunch. Tutaj, do tego domu. Będziemy spacerować po plaży Karola i rozmawiać o sierocińcu i ludziach, których znaliśmy na wyspie. – Ma takie piękne oczy, kiedy się do mnie uśmiecha. – Chciałbyś tego, Johnny? Chciałbyś? Też ściskam jej dłoń, uśmiecham się w odpowiedzi i przypominam sobie tę noc, kiedy widziałem, jak płacze na dachu sierocińca. – Tak. Chciałbym – mówię.

PODZIĘKOWANIA Pragnę wyrazić głęboką wdzięczność tym, którzy poświęcali mi czas i dzielili się ze mną swoją wiedzą, kiedy zbierałem materiały do niniejszej książki. Na słowa podziękowania zasługują zwłaszcza patolog dr Steven C. Campman, specjalista medycyny sądowej z San Diego w Kalifornii, a także Donald Campbell Veale, były „pensjonariusz” sierocińca The Dean, i Mary-Alex Kirkpatrick (Alyxis Daly), aktorka, która okazała mi niezwykłą serdeczność, gdy przebywałem na South Uist, szukając plenerów do powieści. Kolejne osoby to Derek (Pluto) Murray, któremu pragnę podziękować za rady dotyczące języka gaelickiego, Marion Morrison, archiwistka w Urzędzie Stanu Cywilnego w Tarbert, i Bill Lawson z Seallam! Visitor Centre, w Northton na wyspie Harris, który od ponad czterdziestu lat specjalizuje się w genealogii i historii społecznej Hebrydów Zewnętrznych. Sierociniec funkcjonujący pod nazwą The Dean został zamknięty z końcem lat czterdziestych, a przebywające w nim dzieci odesłano do innych ośrodków. Na potrzeby fabuły przedłużyłem jego żywot o mniej więcej dziesięć lat. Jednakże opis panujących w nim warunków jest całkowicie zgodny z relacją „mieszkańca”, który jako ostatni opuścił jego podwoje.

1

Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallotinum, Mt 5.39