PN-B-06714-01_1989

PN-89/B-06714/01 Kruszywa mineralne Badania Podział, terminologia Pow ielanie dokumentu zabronione. Wszelkie praw a zastrzeżone.

UKD 666.972.12:691.322.001.33:001.4

PN-89 POLSKA

NORMA

B-06714/01

POLSKI KOMITET NORMALIZACJI, MIAR I JAKOŚCI

Zamiast: PN-77/B-06714/01

Kruszywa mineralne

Badania Podział, terminologia

Mineral aggregates. Testings. Classification and terminology

Agrégats minéraux. Essais. Classification et terminologie

Grupa katalogowa 0719 Минеральные заполнители. Испытания. Кдассификация и терминологя

1. WSTĘP Zakres stosowania i zasady ogólne - wg PN-76/B-06714/00. 2. PODZIAŁ 2.1. Typy badań. W zależności od celu prowadzonych badań rozróżnia się trzy typy badań: a) atestacyjne, b) międzyoperacyjne, c) rozjemcze. 2.2. Rodzaje badań. W zależności od zakresu i częstotliwości prowadzenia badań rozróżnia się trzy rodzaje badań: a) niepełne; skrócone, b) pełne, c) specjalne. 3. TERMINOLOGIA 3.1. Typy i rodzaje badań 3.1.1. badania atestacyjne - badania właściwości surowca, półproduktu lub produktu do celów wewnętrznej kontroli jakości produkcji, atestowania lub kontroli zgodności produktu z atestem. 3.1.2. badania międzyoperacyjne - badania wybranych właściwości surowca lub półproduktu pobranego w określonym punkcie linii technologicznej, mające na celu ocenę prawidłowości przebiegu procesu technologicznego. 3.1.3. badania rozjemcze - badania wybranych lub wszystkich właściwości kruszywa przeprowadzone w przypadku sporu w ocenie jego jakości, według uzgodnionych warunków. 3.1.4. badania niepełne; badania skrócone - badania wybranych właściwości kruszywa określonych w normie przedmiotowej. 3.1.5. badania pełne - badania właściwości kruszywa zgodnie z zakresem określonym w normie przedmiotowej. 3.1.6. badania specjalne - badania właściwości kruszywa ustalające jego przydatność do specjalnych zastosowań, które uzupełniają badania pełne określone w normie przedmiotowej. 3.2. Określenia dotyczące badania składu ziarnowego kruszywa 3.2.1. wielkość ziarna - umowny wymiar największego ziarna, równy najmniejszemu wymiarowi boku oczka sita kontrolnego, przez które przechodzi ziarno.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 1

PN-89/B-06714/01 Kruszywa mineralne Badania Podział, terminologia Pow ielanie dokumentu zabronione. Wszelkie praw a zastrzeżone.

3.2.2. frakcja - zbiór ziarn kruszywa, o wymiarach zawartych między dwoma sitami kontrolnymi następującymi kolejno po sobie, w podstawowym lub uzupełniającym znormalizowanym zestawie sit. 3.2.3. grupa frakcji - zbiór ziarn kruszywa obejmujący co najmniej dwie kolejne frakcje. 3.2.4. przesiew - część badanego kruszywa o ziarnach przechodzących przez oczka danego sita kontrolnego. 3.2.5. odsiew - część badanego kruszywa o ziarnach pozostających na danym sicie kontrolnym. 3.2.6. podziarno - część kruszywa o wielkości ziarn mniejszej od badanej frakcji lub grupy frakcji. 3.2.7. nadziarno - część kruszywa o wielkości ziarn większej niż badana frakcja lub grupy frakcji. 3.2.8. skład ziarnowy; uziarnienie - procentowy udział poszczególnych frakcji w badanym kruszywie. 3.2.9. krzywa składu ziarnowego; krzywa uziarnienia - graficzne przedstawienie składu ziarnowego kruszywa. 3.2.10. sito kontrolne - sito, którego wymiar oczka przyjęto za podstawę podziału kruszywa na frakcje. 3.3. Właściwości kruszyw 3.3.1. punkt piaskowy - procentowy udział w kruszywie masy ziarn o wymiarach 0,063 ÷ 2,0 mm. 3.3.2. wskaźnik piaskowy - procentowy stosunek objętości ziarn frakcji piaskowej (do 2 mm) i częściowo żwirowej (do 4,0 mm) do objętości tych frakcji wraz z cząstkami występującymi w formie zawiesiny przygotowanej w sposób określony w normie przedmiotowej. 3.3.3. pyły mineralne - cząstki ilasto-pylaste w kruszywie o wymiarach nie przekraczających 0,063 mm. 3.3.4. zanieczyszczenia obce - zanieczyszczenia w postaci, np. drewna, gruzu, gliny, metali i innych ciał nie będących określonym kruszywem mineralnym, które zostały wprowadzone w wyniku niewłaściwego transportu, składowania lub procesu wytwórczego. 3.3.5. grudki gliny - luźne ziarna o wymiarach większych niż 2 mm, w których przeważają składniki ilasto-gliniaste wykazujące skłonność do rozmiękania w wodzie. 3.3.6. zanieczyszczenia organiczne - substancje organiczne, humusowe szczątki drewna, węgla brunatnego i inne, zawarte w kruszywie. 3.3.7. długość ziarna - wymiar najdłuższego boku najmniejszego prostopadłościanu, jaki można opisać na ziarnie. 3.3.8. szerokość ziarna - wymiar średniego boku najmniejszego prostopadłościanu, jaki można opisać na ziarnie, 3.3.9. grubość ziarna - wymiar najkrótszego boku najmniejszego prostopadłościanu, jaki można opisać na ziarnie. 3.3.10. wskaźnik kształtu ziarna - stosunek wymiaru najdłuższego do najkrótszego wymiaru ziarna kruszywa. 3.3.11. ziarno nieforemne - ziarno kruszywa, którego wskaźnik kształtu wynosi minimum 3. 3.3.12. gęstość - stosunek masy kruszywa w stanie suchym do jego objętości (bez przestrzeni międzyziarnowych i porów wewnętrznych ziarn). 3.3.13. gęstość objętościowa - stosunek masy kruszywa w stanie suchym do jego objętości wraz z porami wewnętrznymi (bez przestrzeni międzyziarnowych). 3.3.14. gęstość nasypowa - stosunek masy kruszywa do jego objętości z porami wewnętrznymi oraz przestrzeniami międzyziarnowymi, gęstość nasypową rozróżnia się w stanie luźnym lub zagęszczonym, suchym lub wilgotnym. 3.3.15. kruszywo w stanie luźnym - kruszywo usypane swobodnie w warunkach określonych normą, nie poddane wstrząsom, wibracji, itp. 3.3.16. kruszywo w stanie zagęszczonym - kruszywo, które zostało zagęszczone przez nacisk, wibrację lub utrzęsienie (np. w czasie transportu). 3.3.17. szczelność - stosunek gęstości objętościowej kruszywa do gęstości kruszywa.

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 2

PN-89/B-06714/01 Kruszywa mineralne Badania Podział, terminologia Pow ielanie dokumentu zabronione. Wszelkie praw a zastrzeżone.

3.3.18. porowatość - stosunek objętości porów wewnętrznych ziarn kruszywa do całkowitej objętości ziarn. 3.3.19. jamistość - udział objętości przestrzeni międzyziarnowych w objętości całkowitej kruszywa. Jamistość rozróżnia się dla kruszyw w stanie luźnym lub zagęszczonym. 3.3.20. kruszywo w stanie suchym - kruszywo wysuszone do stałej masy w warunkach określonych normą. 3.3.21. wilgotność - procentowa zawartość wody w masie kruszywa, możliwa do usunięcia w procesie suszenia w temperaturze 105 ÷ 110°C. 3.3.22. kruszywo w stanie powietrznosuchym - kruszywo w warunkach laboratoryjnych o wilgotności nie większej niż wilgotność ustalona w wyniku przechowywania go przez 1 dobę w powietrzu w temperaturze 20°C, wilgotności 75% i ciśnieniu atmosferycznym. 3.3.23. nasiąkliwość - procentowa zawartość wody jaką mogą wchłonąć ziarna kruszywa w określonych normą warunkach. 3.3.24. kruszywo w stanie nasycenia wodą - kruszywo zawierające maksymalną ilość wody w porach ziarn oraz na jego powierzchni i w przestrzeniach międzyziarnowych. 3.3.25. mrozoodporność - odporność ziarn kruszywa na niszczące działanie wielokrotnego zamrażania i rozmrażania. 3.3.26. odporność kruszywa na krystalizację soli - odporność na krystalizację siarczanu sodowego lub magnezowego w porach ziarn kruszywa; jej ustalenie jest wykorzystywane w przyspieszonej metodzie oceny mrozoodporności kruszyw. 3.3.27. ziarno słabe - ziarno kruszywa naturalnego o obniżonej wytrzymałości, określonej za pomocą znormalizowanego przyrządu. 3.3.28. ziarno zwietrzałe - ziarno kruszywa zmienione wtórnie, dające się odróżnić od pozostałych ziarn na podstawie barwy, struktury powierzchni itp. 3.3.29. skład petrograficzny - procentowy udział w masie kruszywa ziarn zakwalifikowanych do odmiennych grup petrograficznych z uwzględnieniem grudek gliny. 3.3.30. opis mikroskopowy - ogólna charakterystyka kruszywa oraz występujących zanieczyszczeń, możliwa do ustalenia na podstawie oględzin nie uzbrojonym okiem lub za pomocą lupy. 3.3.31. grupa petrograficzna ziarn - ziarna zaliczone do skał o zbliżonej genezie i właściwościach. 3.3.32. ziarna z korą - ziarna kruszywa mające na powierzchni zwietrzelinę skalną o odmiennej od reszty ziarn skalnych barwie lub strukturze. 3.3.33. ziarna ze zgorzelą słoneczną - ziarna kruszywa ze skał bazaltowych wykazujące obecność jasnych, szarych lub niebieskawych plam, drobnych spękań, włoskowatych szczelin, charakteryzujące się nierównym, gruzełkowatym lub zadziorowatym przełamem. 3.3.34. powierzchnia właściwa - stosunek sumy zewnętrznych powierzchni ziarn kruszywa do masy tych ziarn. 3.3.35. wytrzymałość na miażdżenie - odporność kruszywa na działanie siły statycznej lub dynamicznej w warunkach określonych normą. 3.3.36. wytrzymałość na ściskanie surowca skalnego litego - odporność surowca skalnego litego na działanie siły statycznej w warunkach określonych normą. 3.3.37. wytrzymałość na uderzenie surowca skalnego litego; zwięzłość - odporność surowca skalnego litego na działanie siły dynamicznej (uderzeń) w warunkach określonych normą. 3.3.38. wskaźnik rozkruszenia - stosunek masy ziarn kruszywa rozkruszonych w wyniku siły działającej statycznie lub dynamicznie do masy badanej próbki w warunkach określonych normą. 3.3.39. ścieralność ziarn - odporność na wzajemne dynamiczne oddziaływanie ziarn kruszywa w warunkach określonych normą. 3.3.40. ziarno przekruszone - ziarno charakteryzujące się przynajmniej jedną powierzchnią przełamu z ostrymi

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 3

PN-89/B-06714/01 Kruszywa mineralne Badania Podział, terminologia Pow ielanie dokumentu zabronione. Wszelkie praw a zastrzeżone.

krawędziami i szorstkimi powierzchniami, powstałe w wyniku przekruszenia otoczaków i nadziarna kruszywa naturalnego. 3.3.41. rozpad - skłonność kruszywa do samoistnego rozpadu ziarn wywołana zmianą objętości w wyniku przeobrażeń krystalicznych lub reakcji chemicznych. 3.3.42. rozpad wapniowy - rozpad ziarn kruszywa wywołany przejściem tlenku wapniowego (CaO) zawartego w ziarnach w wodorotlenek wapniowy (CaOH2), w warunkach określonych normą. 3.3.43. rozpad krzemianowy - rozpad ziarn kruszywa wywołany przemianą krzemianu dwuwapniowego γ w krzemian dwuwapniowy β w warunkach określonych normą. 3.3.44. rozpad żelazowy - rozpad ziarn kruszywa wywołany utlenianiem się związków żelaza dwuwartościowego zawartych w ziarnach na trójwartościowe, w warunkach określonych normą. 3.3.45. wskaźnik emuglacji - stosunek maksymalnej masy zwykłej smoły drogowej utrzymującej się w stanie emulsji w mieszaninie wypełniacza mineralnego i wody do masy tego wypełniacza w warunkach określonych normą. 3.3.46. przyczepność bitumu - zdolność zwilżania oraz przylegania bitumu do powierzchni ziarn kruszywa w warunkach określonych normą. 3.3.47. żaroodporność - odporność ziarn kruszywa na niszczące działanie wysokich temperatur w warunkach określonych normą. 3.3.48. strata przy prażeniu - procentowy ubytek masy kruszywa w wyniku prażenia, w określonej normą temperaturze i czasie. 3.3.49. kwasoodporność - odporność kruszywa na działanie kwasów w warunkach określonych normą. 3.3.50. ługoodporność - odporność kruszywa na działanie ługów w warunkach określonych normą. 3.3.51. reaktywność alkaliczna - skłonność kruszywa do wchodzenia w szkodliwą reakcję z alkaliami zawartymi w cemencie. 3.3.52. kruszywo potencjalnie reaktywne - kruszywo zawierające minerały lub skały reagujące z alkaliami zawartymi w cemencie. 3.3.53. promieniotwórczość naturalna - łączna aktywność naturalnych pierwiastków promieniotwórczych: potasu K 40, uranu U - 238, toru Th - 232 zawartych w kruszywie. 3.3.54. związki barwiące - związki chemiczne, głównie związki żelaza zawarte w kruszywie, powodujące pod wpływem warunków atmosferycznych (wilgoci) barwienie kruszywa lub elementów betonowych z niego wykonanych.

KONIEC

INFORMACJE DODATKOWE 1. Instytucja opracowująca normę - Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Warszawa. 2. Istotne zmiany w stosunku do PN-77/B-06714/01 a) dostosowano podział badań kruszyw do postanowień norm przedmiotowych oraz PN-87/B-06721, b) poszerzono terminologię dotyczącą kruszywa o następujące pojęcia i odpowiadające im terminy: badania międzyoperacyjne, punkt piaskowy, wskaźnik piaskowy, odporność na kruszywa na krystalizację soli, ziarno słabe, skład petrograficzny, opis makroskopowy, grupa petrograficzna ziarn, ziarna z korą, ziarna ze zgorzelą słoneczną, wytrzymałość na miażdżenie, wytrzymałość na ściskanie surowca skalnego, wytrzymałość na uderzenie surowca skalnego litego (zwięzłość), ziarna przekruszone, rozpad wapniowy, rozpad krzemianowy, rozpad żelazowy, przyczepność bitumu, kruszywo potencjalnie reaktywne, promieniotwórczość naturalna kruszywa, kruszywo w stanie nasycenia wodą, związki barwiące, c) uściślono definicję pojęć: badania kontrolne, badania specjalne, podziarno, nadziarno, sito kontrolne, zanieczyszczenia obce, grudki gliny, pyły mineralne, długość ziarna kruszywa, szerokość ziarna kruszywa, grubość ziarna kruszywa, mrozoodporność, strata przy prażeniu, kruszywo w stanie luźnym, kruszywo w stanie zagęszczonym,

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 4

PN-89/B-06714/01 Kruszywa mineralne Badania Podział, terminologia Pow ielanie dokumentu zabronione. Wszelkie praw a zastrzeżone.

jamistość, porowatość, nasiąkliwość, ziarno zwietrzałe, kruszywo w stanie powietrzno-suchym, wskaźnik emulgacji, d) uaktualniono normy zagraniczne. 3. Normy związane PN-76/B-06714/00 Kruszywa mineralne. Badania. Postanowienia ogólne 4. Normy zagraniczne CSRS ČSN 72 1511 1966 r. Kamenivo pro stawebni učely. Základni ustanoveni RFN DIN 4226 Teil 1 1983 r. Zuschlag für Beton; Zuschlag mit dichten Gefüge; Begriffe, Bezeichnung und Anforderungen DIN 4226 Teil 2 1983 r. Zuschlag für Beton; Zuschlag mit porigem Gefüge (Leichtzuschlag); Begriffe, Bezeichnung und Anforderungen DIN 4226 Teil 3 1983 r. Zuschlag für Beton; Prüfung von Zuschlag mit dichtem oder porigem Gefüge DIN 4226 Teil 4 1983 r. Zuschlag für Beton; Überwachung (Güteüberwachung) USA ASTM C 33-86 1986 r. Specification for Concrete Aggregates Wielka Brytania BS 882 1983 r. Specification for aggregates from natural sources for concrete ZSRR ГОСТ 8269-87 1983 г. Щебен из природного камня, гравий и щебень из гравия для строительных работ. Методы испытаний ZSRR ГОСТ 8735-75 1975 г. Песок для строительных работ. Методы испытаний ZSRR ГОСТ 9758-86 1986 г. Заполнители пористые, неорганические для строителных работ. Методы испытаний 5. Autor projektu normy - mgr Stefan Góralczyk, Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Warszawa. 6. Indeks terminów

B

badania atestacyjne

3.1.1

- międzyoperacyjne

3.1.2

- niepełne

3.1.4

- skrócone

3.1.4

- pełne

3.1.5

- rozjemcze

3.1.3

- specjalne

3.1.6

D

długość ziarna

3.3.7

F

frakcja

3.2.2

G

INTEGRAM BUDOWNICTWO

gęstość

3.3.12

- nasypowa

3.3.14

- objętościowa

3.3.13

grubość ziarna

3.3.9

Strona 5

PN-89/B-06714/01 Kruszywa mineralne Badania Podział, terminologia Pow ielanie dokumentu zabronione. Wszelkie praw a zastrzeżone.

grudki gliny

3.3.5

grupa frakcji

3.2.3

- petrograficzna ziarn

3.3.31

J

jamistość

3.3.19

K

kruszywo potencjalnie reaktywne

3.3.52

- w stanie suchym

3.3.20

- w stanie nasycenia wodą

3.3.24

- luźnym

3.3.15

- powietrzno-suchym

3.3.22

- zagęszczonym

3.3.16

krzywa składu ziarnowego

3.2.9

- uziarnienia

3.2.9

kwasoodporność

3.3.49

Ł

ługoodporność

3.3.50

M

mrozoodporność

3.3.25

N

nadziarno

3.2.7

nasiąkliwość

3.3.23

O

odsiew

INTEGRAM BUDOWNICTWO

3.2.5

odporność kruszywa na krystalizację

3.3.26

opis makroskopowy

3.3.30

Strona 6

PN-89/B-06714/01 Kruszywa mineralne Badania Podział, terminologia Pow ielanie dokumentu zabronione. Wszelkie praw a zastrzeżone.

P

podziarno

3.2.6

porowatość

3.3.18

powierzchnia właściwa

3.3.34

promieniotwórczość naturalna

3.3.53

przesiew

3.2.4

przyczepność bitumu

3.3.46

punkt piaskowy

3.3.1

pyły mineralne

3.3.3

R

reaktywność alkaliczna

3.3.51

rozpad

3.3.41

- krzemianowy

3.3.43

- wapniowy

3.3.42

- żelazowy

3.3.44

S

sito kontrolne

3.2.10

skład petrograficzny

3.3.29

- ziarnowy

3.2.8

strata przy prażeniu

3.3.48

szczelność

3.3.17

szerokość ziarna

3.3.8

Ś

ścieralność ziarn

3.3.39

U

uziarnienie

3.2.8

W

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 7

PN-89/B-06714/01 Kruszywa mineralne Badania Podział, terminologia Pow ielanie dokumentu zabronione. Wszelkie praw a zastrzeżone.

wielkość ziarna

3.2.1

wilgotność

3.3.21

wskaźnik emulgacji

3.3.45

wskaźnik piaskowy

3.3.2

- rozkruszenia

3.3.38

- kształtu ziarna

3.3.10

wytrzymałość na miażdżenie

3.3.35

- na ściskanie surowca skalnego litego

3.3.36

- na uderzenie surowca skalnego litego

3.3.37

Z

zanieczyszczenia obce

3.3.4

- organiczne

3.3.6

ziarno przekruszone

3.3.40

- nieforemne

3.3.11

- słabe

3.3.27

- z korą

3.3.32

- ze zgorzelą słoneczną

3.3.33

- zwietrzałe

3.3.28

związki barwiące

3.3.54

Ż

żaroodporność

3.3.47

7. Deskryptory Materiały budowlane 0334682 Kruszywa 0319808 Badania 0035099 Terminologia 0346580

INTEGRAM BUDOWNICTWO

Strona 8