Pojcie sytuacji trudnej w uczeniu si i nauczaniu

Pojęcie sytuacji trudnej w uczeniu się i nauczaniu
Sytuacja
Sytuacja – jest to zespół okoliczności, położenie, w jakim się ktoś znajduje, ogół warunków w których się coś dzieje.
Sytuację określa się również jako:
Układ wzajemnych stosunków człowieka z pozostałymi elementami środowiska w określonym momencie czasu.
Sytuacja Normalna
Sytuacja normalna – określa się sprawne działanie człowieka w otoczeniu, które wymaga przystosowanie warunków wewnętrznych, jakimi dysponuje jednostka z warunkami zewnętrznymi występującymi w środowisku.
Według Tomaszewskiego zadania które podejmuje człowiek i sposób w jaki je realizuje, dostosowującą się do jego warunków i możliwości wykonania.
W sytułcaj normalnej człowiek ma możliwość sprawnego funkcjonowania, a wewnętrzny system regulacji działa bez zahamowań i nadmiernego obciążenia, zapewniając płynny przebieg czynności oraz osiąganie zamierzonych celów bez szczególnego wysiłku.
Ustalony jest tu wzajemny układ elementów, przy którym zadanie zostaje dostosowane do możliwości jednostki. Odpowiedni dobór metod, czynności i środków służących do realizacji zadań , zgodnych z możliwościami podmiotu. Równowaga między tymi elementami tworzy sytuację normalną. Sytuacja Trudna
Sytuacja trudna ma miejsce, gdy dochodzi do nierównowagi między potrzebami i zadaniami a sposobami i warunkami ich realizacji. Według Lazarusa definicja sytuacji trudnej to pewne okoliczności lub sytuacje zewnętrzne stawiające organizmowi nagłe i niecodzienne wymagania. Mówiąc ogólnie sytuacja trudna zawsze zwiera elementy zagrożenia realizacji potrzeb jednostki lub stanowi czynniki zakłócające tok czynności. Tomaszewski twierdził że sytuacja trudna charakteryzuje się barakiem wzajemnego dostosowania potrzeb, warunków i czynności. Określa sytuacje trudną jako sytuacje w której naruszona zostaje równowaga tych elementów podstawowych ( zadań, warunków i cech podmiotu) . Dodatkowo zwraca uwagę że cechą istotną sytuacji trudnej jest to, że „ osiągnięcie wyniku jest możliwe tylko przy zmianie normalnej struktury czynności”. według Tyczkowej sytuację trudną możemy rozumieć taki układ: zadań (celów), warunków działania i możliwości działającego człowieka, w jakim naruszona została równowaga między tymi elementami w stopniu wymagającym nowej koordynacji, co powoduje przeciążenie systemu regulacji i emocje ujemne.
W konsekwencji trwania tego stanu pojawiają się zmiany w zachowaniu jednostki, m. in. reorganizacja lub dezorganizacja ukierunkowanej na cel czynności.
Takie określenie pojęcia sytuacja trudna uwzględnia wszystkie podstawowe właściwości czynników zewnętrznych ( zadań i warunków), ujmując je w relacji do subiektywnych możliwości i cech człowieka, a zarazem wskazując na mechanizm wpływu niezrównoważonego układu elementów sytuacji na powstawanie zmian w zachowaniu człowieka.
Istnieje powszechne przekonanie że silne emocjonalne reakcje ucznia na sytuację trudną zmniejszają skuteczność uczenia się i nauczania. Nie w każdym przypadku tak jest. Silne emocje u niektórych osób mogą wpływać na podniesienie poziomu wykonania ćwiczenia. Pani Maria Tyszkowa badając dzieci młodsze zauważyła iż napięcie emocjonalne towarzyszące sytuacji trudnej dawało ostatecznie lepsze wyniki. Tworzenie nawyków optymalnej reakcji na sytuację trudną jest współczesnemu człowiekowi bardzo potrzebne. Szkoła ma być przygotowaniem do życia, a jest ona pełna sytuacji trudnych. Powinna zatem również nauczać redukcji nadmiernych reakcji emocjonalnych na takie sytuacje.
Rodzaje (kategorie) sytuacji trudnej
Tomaszewski wyróżnia 5 kategorii sytuacji trudnej: Przeciążenie gdy trudność zadania jest na granicy sił fizycznych lub umysłowych, ale ich nie przekracza . Uczucie niemożności, wyobrażenie, że cel jest nieosiągalny, znacznie przerastający dotychczasowe pozytywne doświadczenia. Uczen czuje się przeciążony, jeśli nauczyciel stawia mu zadania, którym w przekonaniu ucznia – nie jest w stanie sobie poradzic. Cel dla uczącego się jest nierealny, odległy. „ nigdy nie nucze się pływać”, „czy jeździć na nartach” Zagrożenie - Przeczucie utraty ważnych wartości. Im większe znaczenie człowiek przypisuje wartości, tym większe napięcie pojawia się w momencie jej zagrożenia (np. zdrowie lub życie). Pojawia się jako strach przed pierwszą próbą, np. skok do wody, jazda konna, jazda na rowerze. Zagrożenie bywa odczuwane niekiedy tak silnie, ze uczen nie podejmuje jakiejkolwiek próby realizacji zadania i wykonywania czynności, nawet w sposób uproszczony czy prymitywny. Deprywacja – uczucie osamotnienienia, izolacji, powstaje wtedy, kiedy dochodzi do braku podstawowych elementów do normalnego funkcjonowania człowieka (np. tlenu, kontaktu z ludźmi) Stan ten obserwuje się u kosmonautów samotnie lecących w przestrzeni kosmicznej czy u żeglarzy w samotnych rejsach. Przykładem sytuacji którą uczeń może odbierać jako deprywację bywa niechęć nauczyciela do odpowiadania na pytania ucznia. Utrudnienie sytuacje, w których przy normalnych warunkach zachodzą zmiany szczegółów, np. utrudnienia w przepisach, zakazy, braki w dopływie informacji itp.
Wtedy kiedy uczen zauważa zmiany w szczegółach warunków dla niego normalnych. Np. dotąd zjeżdżał na nartach sprawnie, skręcając w dowolnym miejscu, a teraz przy ustawieniu tyczek i stworzeniu slalomu czyli utrudnieniu, ma problem z przejazdem. Utrudnieniem również będzie wprowadzenie Sytuacja konfliktowa sytuacja, gdy człowiek znajduje się w polu działania sił przeciwstawnych. Mogą to być zarówno: siły fizyczne, sprzeczne naciski społeczne lub naciski moralne
Reagowanie na sytuacje trudne Określa się je terminem: frustracja – zmiany w zachowaniu człowieka, które powstają w wyniku pojawienia się przeszkody uniemożliwiającej realizację celu. stres – pojęcie to jest bardziej zróżnicowane. Frączek i Kofta za stres uważają zespół zmian fizjologicznych i psychologicznych organizmu zachodzących pod wpływem różnego rodzaju sytuacji trudnych. Według Bieli Stres powstaje również wówczas, gdy człowiek spostrzega jakąś sytuację, zjawisko jako zagrażające jego życiu, zdrowiu bądź integracji psychicznej.
Rodzaje reakcji obronnych na sytuacje trudne Reakcje ekstrapunitywne poprzez które człowiek w sposób agresywny przypisuje winę za doznawane niepowodzenia innym osobom lub rzeczą z otoczenia zewnętrznego Reakcje intropunitywne gdy człowiek przypisuje winę za niepowodzenia sobie samej, pojawiające się reakcje maja charakter wyrzutów sumienia , poczucia winy Reakcje impunitywne kiedy człowiek dostrzega i ujmuje w sposób obiektywny czynniki które spowodowały frustrację
Lęk i strach w wychowaniu fizycznym
Lęk - to negatywny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako: niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia.
W odróżnieniu od strachu jest on procesem wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem. Strach - silna przykra emocja o charakterze wrodzonym, pojawiająca się w sytuacjach realnego zagrożenia. Wrodzoną reakcją organizmu w takiej sytuacji jest odruch ucieczki.
Lęk sytuacyjny
Taki lęk wśród uczniów występuje jako uczucie zagrożenia, które można redukować prze celowe działanie dydaktyczne np.: zabawa emocje dodatnie przezwyciężają lęk czyli emocje ujemne. zrozumienie wartości podejmowanego zadania (motywacja), określenie możliwości jego realizacji (realne aspiracje)
Pan Cratty stwierdził że lęk sytuacyjny występujący w trakcie realizacji zadań sportowych tym szybciej mija im dłużej wykonuje się ( zajmuje się) to zadanie. Zaobserwował również że przy prostych ćwiczeniach uczucie zagrożenia może nawet działać pozytywnie i przyczyniać się do wykonania ich szybko i dokładnie.
Inaczej jest w przypadku zadania trudnego i złożonego. Im bardziej skomplikowana jest czynność tym bardziej destrukcyjnie wpływa uczucie zagrożenia na dokładność ruchów, a tym samym na ostateczny wynik uczenia się. Pan Jacobson znalazł sposób radzenia sobie z tymi emocjami.
Typowym objawem stanów lękowych jest nieświadome nadmierne napinanie mięśni. W metodzie postępującego odprężenia prze odpowiedni dobór ćwiczeń uczeń uświadamia sobie siłę tego napięcia i stopniowo stara się ją redukować. Świadome zmniejszenie skurczu mięśni działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego na redukcję ujemnej emocji lęki.