prezentacja 1 zywienie

BROMATOLOGIA (gr. broma - poż pożywienie, logoslogos- nauka) jest nauką nauką stosowaną stosowaną, zajmują zajmującą się się jakoś jakością cią zdrowotną zdrowotną żywnoś ywności.

Żywienie człowieka cz I

Bromatologia zajmuje się się badaniem: • poziomu podstawowych skł składnikó adników odż odżywczych środkó rodków spoż spożywczych, fizjologicznej ich dostę dostępnoś pności i przydatnoś przydatności dla zaspokojenia potrzeb organizmu czł człowieka (wartość (wartość odż odżywcza i biologiczna) oraz zmian w nich zachodzą zachodzących podczas przetwó przetwórstwa, magazynowania, transportu itp., • zawartoś zawartości skł składnikó adników nie odż odżywczych naturalnych i obcych oraz uwzglę uwzględnia zwią związane z tym zagadnienia toksykologiczne, • obecnoś obecności i poziomu mikromikro- i makroorganizmó makroorganizmów w środkach spoż spożywczych i uwzglę uwzględnia zwią związane z tym zmiany w ich skł składzie i niebezpieczeń niebezpieczeństwa powstawania choró chorób, • metod badania żywnoś ywności, umoż umożliwiają liwiających ocenę ocenę jakoś jakości zdrowotnej środkó przepisów rodków spoż spożywczych w świetle nauki i obowią obowiązują zujących przepisó prawnych, • przedmiotó przedmiotów uż użytku, mają mających styczność styczność z żywnoś ywnością cią (opakowania, przyrzą przyrządy, aparatura), • wspó współdział działania mię między skł składnikami żywnoś ywności a lekiem. BP, AKK

ROLA ŻYWIENIA W ŻYCIU CZŁOWIEKA Współczesna nauka nie pozostawia dziś cienia wątpliwości, że rozwój człowieka, jego stan zdrowia i wydajność pracy oraz długość życia są ściśle uzależnione od sposobu żywienia. Wiadomo, że nieprawidłowe odżywianie w wieku niemowlęcym, przedszkolnym i szkolnym hamuje rozwój fizyczny i umysłowy dzieci i młodzieży, obniża ich odporność na choroby, a ponadto może prowadzić do nieodwracalnych zmian strukturalnych w tkankach i narządach, powodując trwałe kalectwo. Z kolei wadliwe żywienie się osób dorosłych przyczynia się do wielu różnych chorób, takich jak: otyłość, miażdżyca. cukrzyca, próchnica zębów, niedokrwistość, nadciśnienie, uchyłkowatość i nowotwory jelit itp., które mogą pociągać za sobą umniejszenie wydolności organizmu, jego przedwczesne starzenie się i zgon. Problem racjonalnego żywienia jest więc aktualny w każdym wieku i ma istotne znaczenie zarówno dla jednostki, jak i dla całego społeczeństwa.

Żywienie człowieka – to dyscyplina naukowa, zajmująca się relacjami między żywnością a reakcjami organizmu człowieka na różnych poziomach organizacji biologicznej: - populacji, - organizmu, - tkanki i komórki, - również na poziomach molekularnych i submolekuralnych. Przedmiotem badań w tej dyscyplinie jest poszukiwanie relacji żywność-żywienie-człowiek. BP, AKK

Ktoś mógłby pomyśleć, że aby prawidłowo się odżywiać, wystarczy wybierać to, co więc lubi i jeść tyle, na ile ma się apetyt. Tak jednak nie jest, gdyż w przeciwieństwie do wielu zwierząt człowiek nie ma niezawodnego instynktu, który mówiłby mu. co jest niezbędne i dobre dla jego rozwoju i zdrowia, Niektórzy uważają, że właściwy wybór pokarmu wiąże się z zasobnością portfela i możliwościami zaopatrzenia, ale nawet, gdy dostępna jest obfitość żywności, a wydatki na nią nie stanowią znaczącej pozycji w budżecie, nie gwarantuje to spożywania urozmaiconych i bogatych odżywczo posiłków bez znajomości zasad prawidłowego żywienia opartych na rzetelnej podbudowie naukowej. Wielu ludzi odżywia się niewłaściwie, a to pociąga za sobą określone skutki zdrowotne.

Jak wykazują badania prowadzone w Polsce, na przestrzeni ostatnich lat wśród dorosłych obywateli naszego kraju niepokojąco wzrasta częstość zachorowań i zgonów na choroby cywilizacyjne, znaczący jest też odsetek dzieci, zwłaszcza ze środowiska wiejskiego, które wykazują różnego typu zahamowania i anomalie rozwojowe. Składają się na to różne przyczyny: stopniowo maleje w naszym życiu udział ciężkiej pracy fizycznej i coraz więcej czasu spędzamy w pozycji siedzącej, znaczne jest skażenie środowiska naturalnego, niezadowalający poziom higieny itp. Niemniej lekarze i żywieniowcy są zgodni co do tego, że podstawowe znaczenie ma w tym przypadku fakt, że znaczna część społeczeństwa ma złe nawyki żywieniowe, wybiera niewłaściwe rodzaje żywności, nieprawidłowo ją przechowuje i przygotowuje do spożycia. Zaczynamy być jednocześnie przekarmieni i... niedożywieni. Przekarmieni ponieważ spożywamy zbyt dużo pokarmów i napojów obfitujących w kalorie. Niedożywieni - gdyż jemy mało urozmaicone i wadliwie zestawione posiłki, które nie zaspokajają naszych potrzeb odżywczych.

Żywienie czI1>

1

Organizm każdego człowieka wymaga bowiem dostarczenia z pożywieniem: • odpowiedniej ilości energii niezbędnej do funkcjonowania narządów wewnętrznych, pracy mięśni i utrzymania stałej ciepłoty ciała, • substancji budulcowych potrzebnych do budowy nowych i ustawicznej odbudowy zużytych komórek oraz biologicznie czynnych składników organizmu, • substancji regulujących odpowiedzialnych za prawidłowy przebieg procesów przemiany materii i energii. Szczególnej troski wymaga przy tym żywienie dzieci, osób w wieku podeszłym, kobiet ciężarnych i karmiących oraz sportowców, gdyż są to grupy ludności o pewnej specyfice potrzeb pokarmowych i większej wrażliwości na wszelkie błędy żywieniowe. Osoby przewlekle chore i cierpiące

na

przejściowe

dolegliwości

wymagają

uwzględnienia

dodatkowych

zaleceń

dietetycznych, aby przez odpowiednie żywienie złagodzić cierpienie i ułatwić powrót do zdrowia.

Aby prawidłowo się odżywiać, umożliwiając osiągnięcie pełnego rozwoju fizycznego i umysłowego oraz utrzymanie jak największej odporności organizmu na choroby i zachowanie jego sprawności do późnego wieku, należy w szczególności: • poznać podstawowe składniki pokarmowe, ich znaczenie dla organizmu i główne źródła w pożywieniu, • nauczyć się rozpoznawać produkty spożywcze o zbliżonej wartości odżywczej i zamieniać je między sobą, • dowiedzieć się, co podnosi i co obniża wartość odżywczą żywności, • poznać, jak funkcjonuje układ pokarmowy i w jaki sposób składniki pożywienia są w organizmie przyswajane, • zapoznać się z normami jako podstawą planowania żywienia, • dowiedzieć się, jak zachować prawidłową masę ciała, • nauczyć się dokonywać odpowiedniej korekty żywienia uwzględniającej porę roku, okres życia oraz specyficzne potrzeby sportowców i osób chorych.

Rola żywienia w naszym życiu nie ogranicza się wyłącznie do zaspokajania głodu, dostarczania

niezbędnych

substancji

odżywczych

i

przywracania

zdrowia.

Jedzenie

wykwintnych potraw i smakołyków jest źródłem przyjemności i radości życia, a wspólne spożywanie posiłków kształtuje określone wzorce estetyczne i przyzwyczajenia żywieniowe umacnia więzi rodzinne i służy przekazywaniu tradycji.

W wielu terminach szczegółowych słowo dieta występuje w połączeniu z różnymi przymiotnikami nadającymi mu odrębne znaczenie. Na przykład więc dieta alternatywna - to sposób żywienia różniący się od zwyczajowego dobrowolną rezygnacją ze spożywania niektórych rodzajów pokarmów (np. produktów mięsnych przez wegetarian); dieta bezglutenowa - to bezglutenowa sposób odżywiania osób chorych na celiakię wykluczający spożywanie produktów z pszenicy, żyta, owsa i jęczmienia zawierających gliadynę. dieta śródziemnomorska - to korzystny dla serca sposób odżywiania właściwy dla krajów rejonu Morza Śródziemnego, obfitujący w produkty pochodzenia roślinnego i morskiego, czerwone wino i oliwę z oliwek; dieta niskokaloryczna - to sposób żywienia z ograniczeniem tłuszczów i węglowodanów zalecany ludziom otyłym pragnącym się odchudzić. Nauka o roli żywienia w etiopatogenezie chorób oraz jego stosowaniu w profilaktyce i leczeniu nosi nazwę dietetyka. Specjaliści mający kwalifikacje z tego zakresu, którzy zajmują się planowaniem jadłospisów w szpitalach i innych placówkach służby zdrowia określani są mianem dietetyków. Nasze pożywienie stanowią rozmaite surowe lub przetworzone produkty roślinne i zwierzęce, a także wyroby garmażeryjne i kulinarne. Różnią się one między sobą nie tylko cechami organoleptycznymi, tj. wyglądem, smakiem, zapachem, konsystencją itp., ale również tym, ile i jakich substancji chemicznych zawierają w swoim składzie.

NAJWAŻNIEJSZE TERMINY ŻYWIENIOWE W miarę rozwoju nauki o żywieniu i powiększania się naszej wiedzy z tego zakresu przybywało pojęć, których jednoznaczne rozumienie jest niezbędne, by wiedza żywieniowa znajdowała właściwe przełożenie na zachowania konsumentów żywności. W przypadku niektórych pojęć okazało się to tak ważne, że ich definicje zostały uchwalone przez Sejm i zapisane w Ustawie o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia, Pojęciami żywieniowymi o najszerszym zakresie znaczeniowym są: sposób żywienia, stan odżywienia i dieta. Sposób żywienia to uwarunkowany kulturowo zespół zwyczajów dotyczących wyboru produktów żywnościowych, sposobu ich przygotowania do spożycia i rozdziału na posiłki. Sposób żywienia charakteryzuje się przez podanie ile, czego, jak często i w jakiej postaci spożywa dany człowiek lub grupa ludności w określonym przedziale czasu. Stan odżywienia to stan organizmu będący następstwem określonego sposobu żywienia. Charakteryzuje się go na podstawie badań antropometrycznych (pomiary masy i wysokości ciała, grubości fałdów tłuszczowych itp.), badań lekarskich (oględziny włosów, twarzy, języka, skóry itp.) i badań biochemicznych (oznaczanie zawartości niektórych składników w krwi i moczu). Dieta oznacza powszechny w danej społeczności sposób zaspokajania potrzeb pokarmowych lub żywienie zalecane chorym, w którym ze względów zdrowotnych dokonuje się modyfikacji składu i konsystencji posiłków oraz wyklucza stosowanie określonych produktów i technik kulinarnych.

Wszystkie zawarte w pożywieniu substancje, które mogą w organizmie człowieka wywoływać działanie pozytywne lub negatywne, nazywa się składnikami pokarmowymi. Najogólniej wśród składników pokarmowych można wyróżnić: składniki odżywcze, składniki balastowe, składniki bioaktywne, składniki antyodżywcze i składniki szkodliwe, przy czym trzy są dla naszego organizmu korzystne i pożądane, natomiast dwóch pozostałych winniśmy unikać. Składniki odżywcze - to substancje, które po strawieniu Składniki i wchłonięciu do krwi są wykorzystywane przez organizm jako odżywcze źródło energii, budulec lub czynnik regulujący procesy życiowe. Większość składników odżywczych, wśród których wyróżnia się białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne, jest niezbędnych dla naszego organizmu, to znaczy, że nie jest on w stanic bez nich normalnie funkcjonować, a sam nic potrafi wytwarzać ich w dostatecznej ilości. Składnik odżywczy, który dodaje się celowo do żywności celem podwyższenia jej wartości odżywczej i zapobiegania niedoborom nosi nazwę substancji wzbogacającej. Skoncentrowane źródło jednego lub wzbogacająca więcej składników odżywczych (głównie witamin lub składników mineralnych) w postaci tabletek, pastylek, proszków lub napojów, stosowane jako uzupełnienie spożycia tych składników z normalną dietą, to suplement diety.

Preparat farmaceutyczny o charakterze paraleku, który oprócz bioaktywnych składników pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego może więcej składników odżywczych (głównie witamin lub składników mineralnych) w postaci tabletek, pastylek, proszków lub napojów, stosowane jako uzupełnienie spożycia tych składników z normalną dietą, to suplement diety. Preparat farmaceutyczny o charakterze paraleku, który oprócz bioaktywnych składników pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego może zawierać także skoncentrowane składniki odżywcze, nosi nazwą nutraceutyku. Składniki balastowe — to substancje, które nie ulegając trawieniu i wchłanianiu wpływają na funkcjonowanie przewodu pokarmowego (np. błonnik pokarmowy, woski). Składniki bioaktywne - to nieodżywcze substancje wywierające udokumentowany korzystny wpływ na zdrowie i wydolność organizmu człowieka (np. flawonoidy, fruktooligosacharydy). Składniki antyodiywcze - to substancje nieprzedstawiające dla organizmu żadnej wartości i utrudniające mu wykorzystanie składników odżywczych (np. fityniany, anty witaminy). Składniki szkodliwe - to substancje, których obecność w żywności stwarza zagrożenie dla zdrowia człowieka. Najczęściej powstają one wskutek niewłaściwego pozyskiwania, przechowywania lub przetwarzania żywności lub są efektem jej zanieczyszczenia (np. nitrozoaminy, metale ciężkie - Pb, Cd, Hg, pestycydy).

Suplement diety

Nutraceutyk Składniki Balastowe Składniki bioaktywne

Składniki antyodżywcze Składniki szkodliwe

Żywienie czI2>

2

Ostatnia grupa podstawowych pojęć żywieniowych wiąże się z oceną wykorzystania składników odżywczych przez organizm konsumenta żywności, nie cała bowiem ich spożyta ilość może przenikać do krwi i skutecznie działać w naszych tkankach i komórkach. Są to, wyrażane w odsetkach: strawność, biodostępność i aktywność biologiczna, przy czym pierwsze z wymienionych pojęć odnosi się do białek tłuszczów i węglowodanów, drugie - do składników mineralnych, a trzecie do witamin. Strawność - to stopień, w jakim dany składnik pożywienia może zostać pod wpływem soków trawiennych rozłożony do cząsteczek zdolnych przeniknąć z przewodu pokarmowego do krwi, Biodostępność lub przyswajalność - to stopień, w jakim spożyty składnik mineralny jest w przewodzie pokarmowym uwalniany z połączeń występujących w żywności, wchłaniany i wykorzystywany przez organizm w procesach metabolicznych lub do tworzenia rezerw. Aktywność biologiczna - to stopień, w jakim określony związek jest przyswajany z pożywienia, przekształcany w postać aktywnej witaminy i zapobiega objawom jej niedoboru.

Żywienie czI3>

3

Tłuszcze Grupy ludności Dzieci 1-3 lat Dzieci 4-6 lat

Ogółem [g]

[%] energii z tłuszczów

50

35

60

32

Dzieci 7-9 lat

75

32

Chłopcy 10-12 lat

90

31

Dziewczęta 10-12 lat

80

31

Młodzież męska 13-15 lat

105-115

31

Młodzież męska 16-20 lat

110-125

30-31

Młodzież żeńska 13-15 lat

90-95

30-31

Młodzież żeńska 16-20 lat

85-90

30-31

Mężczyźni 21-64 lat praca lekka

80-85

29-30

Mężczyźni 21-64 lat praca umiarkowana

95-10

29-30

Mężczyźni 21-64 lat praca ciężka

125-135

30-32

Mężczyźni 21-64 lat praca bardzo ciężka

145-150

30-33

Kobiety 21-59 lat praca lekka

70-75

29-30

Kobiety 21-59 lat praca umiarkowana

85-95

30-32

Kobiety 21-59 lat praca ciężka

105-110

31-33

Kobiety ciężarne (II połowa ciąży)

90

29

Kobiety karmiące

110

29

Mężczyźni 65-75 lat

75

29

Mężczyźni powyżej 75 lat

65

28

Kobiety 60-75 lat

70

29

Kobiety powyżej 75 lat

60

27

Żywienie czI4>

4

Już na początku XX wieku odkryto związek między schorzeniami układu krążenia, a cholesterolem. Zwiększone stężenie "złego" cholesterolu i wolnych trójacylogliceroli w osoczu krwi należy do najważniejszych czynników ryzyka miażdżycy. Kiedy krew swobodnie przepływa przez naczynia krwionośne, wraz z nią do każdej komórki dostarczane są substancje odżywcze i niezbędny do życia tlen. We krwi krążą również związki, które mogą od wewnątrz uszkadzać nasze tętnice (np. wolne rodniki). Powstające w ten sposób uszkodzenia sprawiają, że w miejscach tych zaczynają osadzać się substancje tłuszczowe (głównie cholesterol) oraz płytki krwi. Tworzą się złogi, które utrudniają dopływ krwi do wielu narządów. Tym samym, dociera do nich coraz mniej tlenu, a postępujące niedotlenienie narządów prowadzi do ich niewydolności. Zwykle zwężenie nie obejmuje wszystkich tętnic, pojawia się jedynie na pewnych odcinkach. Najczęściej dotyczy to tętnic wieńcowych, które doprowadzają krew do serca. Należy jednak pamiętać, że cholesterol jest również prekursorem wielu ważnych, niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu związków tj. hormony płciowe, hormony kory nadnercza, witamina D, kwasy żółciowe.

Produkt

Ilość "złego" cholesterolu" w mg/100 g produktu

Baranina

66

Cielęcina

82

Indyk

LDL - "zły cholesterol" Są to lipoproteiny o niskiej gęstości. Powodują podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi przez jego transport z wątroby do tkanek - dlatego przyspieszają rozwój miażdżycy. Podwyższony poziom cholesterolu LDL zwiększa ryzyko chorób serca gdyż ta forma cholesterolu osadza się na ścianach tętnic. Aby ograniczyć poziom tej frakcji należy ograniczyć spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów trans (produkty pochodzenia zwierzęcego np. mięso, masło, tłuste mleko oraz margaryny utwardzane, ciastka, frytki, chipsy), zwiększyć spożycie żywności zawierającej błonnik rozpuszczalny, utrzymywać prawidłową masę ciała. HDL - "dobry cholesterol„ Są to lipoproteiny o wysokiej gęstości. Powodują obniżenie całkowitego poziomu cholesterolu we krwi przez jego transport do wątroby, skąd jest wydalany - dlatego działają korzystnie, hamując rozwój miażdżycy naczyń. HDL zbiera zbędny cholesterol i przenosi go z powrotem do wątroby, żeby został przetworzony przez organizm. Może również usuwać cholesterol zalegający w tętnicach czyli cofać miażdżycę.Jedynym źródłem "złego cholesterolu" w diecie są produkty pochodzenia zwierzęcego, a produkty roślinne (nawet te o dużej zawartości tłuszczu) nie zawierają go. Zbyt duża zawartość "złego cholesterolu" w diecie może zwiększać poziom tego składnika w surowicy krwi, choć niektórzy ludzie posiadają podwyższone "spalanie" cholesterolu pochodzącego z żywności pochodzenia zwierzęcego. Dla pozostałych jednym z zabiegów ochronnych jest ograniczenie dziennego spożycia cholesterolu do 300 mg.

Makrela

95

Masło

336

Mózg cielęcy

2830

Mleko krowie 3,5% tłuszczu

14

Mleko w proszku pełne

109

Nerki gotowane

804

82

Okoń

38

Ozór wołowy

108 123

Jaja świeże całe

578

Pasztetowa

Jaja świeże żółtko

1592

Płuca wołowe

350

Jogurt

12

Pstrąg

55

Kaczka

70

Sardynka w oleju

120

Kaszanka

100

Kawior

50

Smalec

95

Kiełbasa biała

100

Ser camembert

92

Królik

65

Ser edamski

133

Kurczak mięso z nóg

83

Kurczak mięso z piersi

64

Śmietana 20%

66

Kurczę gotowane

87

Śmietana kremowa 35%

120

Łosoś

360

Tran

850

Tuńczyk w oleju

55

Serca drobiowe

136

Słonina świeża

99

Szpik kostny

3000

Śledź

64

Żywienie czI5>

5

Prawidłowe stężenie cholesterolu we krwi Prawidłowe stężenie we krwi osób dorosłych: Cholesterol całkowity [mg/dl] wskazane: poniżej 200 poziom graniczny: 201-239 niewskazane: 240 i powyżej Cholesterol LDL ("zły cholesterol") [mg/dl] wskazane: poniżej 130 poziom graniczny: 131-159 niewskazane: 160 i powyżej Cholesterol HDL ("dobry cholesterol") [mg/dl] wskazane: powyżej 45 poziom graniczny: 41-45 niewskazane: poniżej 40 Trójglicerydy [mg/dl] wskazane: poniżej 150 poziom graniczny: 151-199 niewskazane: powyżej 200 W przypadku podwyższonego stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi ważne jest zastosowanie skutecznej diety niskocholesterolowej

•Rola Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych: •stanowią jeden z niezbędnych składników budulcowych komórek, •biorą udział w metabolizmie cholesterolu (zwłaszcza kwas arachidonowy) i jego transporcie (przeszło połowa estrów cholesterolu występuje w postaci połączeń z kwasem linolowym, co ułatwia ich rozprowadzenie w organizmie, obniżają poziom cholesterolu we krwi), •hamują agregację płytek krwi, powodują rozszerzanie naczyń krwionośnych, w tym i wieńcowych, działają antyarytmicznie, •są prekursorami do biosyntezy prostaglandyn i prostacyklin, •biorą udział w transporcie wody i elektrolitów przez błony biologiczne, •regulują wydalanie jonów sodu z organizmu.

Niedobór Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych powoduje: •zahamowanie wzrostu i spadek przyrostu masy, •zmiany skórne i wypadanie włosów, •zwiększona wrażliwość na zmiany alergiczne i zakażenia bakteryjne, •spadek napięcia mięśnia sercowego (mniejsza siła skurczu, gorsze krążenie, obrzęki).

Żywienie czI6>

6

Żywienie czI7>

7

Żywienie czI8>

8

Żywienie czI9>

9

Indeks glikemiczny (IG) to lista produktów uszeregowanych ze względu na poziom glukozy we krwi po ich spożyciu. Oblicza się go dzieląc poziom glukozy we krwi po przeprowadzeniu testu żywnościowego z udziałem 50 gram węglowodanów, przez poziom glukozy uzyskany po spożyciu danego produktu. Na przykład indeks glikemiczny wynoszący 70 oznacza, że po spożyciu 50 gram danego produktu, poziom glukozy wzrośnie o 70 procent, tak jak po spożyciu 50 gram czystej glukozy. Indeks glikemiczny żywności nie może być ustalony na podstawie jej składu lub wskaźników wchodzących w jej skład węglowodanów. Aby go wyznaczyć, należy podać konkretny produkt, konkretnej osobie. Podaje się dany produkt grupie osób a następnie przez dwie godziny, co 15 minut pobiera im krew i bada się poziom cukru. W ten sposób uzyskuje się przeciętną wartość IG. Stwierdzono, że wartość średnia jest powtarzalna, a badania wykonane w różnych grupach ochotników dają zbliżone wyniki. Wyniki uzyskiwane u osób chorych na cukrzycę są porównywalne z wynikami uzyskanymi u osób zdrowych. Im wyższa wartość IG danego produktu, tym wyższy poziom cukru we krwi, po spożyciu tego produktu. Zjedzenie węglowodanu o wysokim IG doprowadza do gwałtownego skoku poziomu cukru wywołującego w odpowiedzi duży wyrzut insuliny. Poziom cukru szybko ulega obniżeniu i podobnie do wahadła, które znacznie wychyliło się w jedną stronę i musi to podobnie uczynić w przeciwną - poziom cukru nie spada do wartości wyjściowej lecz znacznie niższej, źle już tolerowanej przez organizm a nazywanej hipoglikemią. Poza różnymi niemiłymi doznaniami - objawem hipoglikemii jest głód. Chęć jego zaspokojenia jest powodem niekontrolowanego pojadania.

Indeks Glikemiczny - zakresy wartości Niski Indeks Glikemiczny = 55 lub mniej Średni Indeks Glikemiczny = 56-69 Wysoki Indeks Glikemiczny = 70 lub więcej Produkt

Produkty o wysokim IG sprzyjają tyciu w dwojaki sposób: wywołują głód, co sprzyja częstszemu jedzeniu i działają anabolicznie dzięki powodowaniu dużych skoków poziomu insuliny. Insulina reguluje poziom cukru ale też powoduje aktywacje procesów przyswajania, składowania określanych mianem anabolizmu, co w praktyce przekłada się na tycie. Insulina aktywuje procesy neolipogenezy - tworzenia tłuszczy - głównie z dostarczanych węglowodanów. W tej też formie następuje składowanie. Ponadto insulina ułatwia deponowanie tłuszczy krążących w surowicy krwi do komórek tłuszczowych. Jest więc ona tzw. hormonem anabolicznym. Wysoki poziom insuliny sprzyja tyciu. Ów wysoki poziom związany jest zaś z konsumpcją pewnej grupy węglowodanów, które w sposób gwałtowny i znaczny podnoszą chwilowy poziom glukozy w surowicy krwi, czyli innymi słowy, mają tzw. wysoki indeks glikemiczny (wyższy lub równy 70). Natomiast spożycie produktu o niskim indeksie glikemicznym powoduje powolny i relatywnie niewielki wzrost poziomu cukru i co za tym idzie - niewielki wyrzut insuliny. Produkty takie nie są więc sprzymierzeńcem tycia. Warto pamiętać, że przetwarzanie produktów żywnościowych (obróbka termiczna, czas obróbki termicznej) podwyższa ich indeks glikemiczny.

Chleb - Pieczywo francuskie

Indeks Glikemiczny

95

Chleb biały

95

Chleb pełnoziarnisty żytni

58

Chleb pszenny

85

Chleb pumpernikiel

40

Ananas

59

Chleb żytni na zakwasie

55

Arbuz

75

Chrupki kukurydziane

63

Banan

59

Chrupki pszenne

70

Banany dojrzałe

72

Ciasto francuskie

59

Coca Cola

63

Baton Mars

65

Baton Twix

44

Biszkopt

46

Cukier rafinowany

68

Brzoskwinie

29

Czekolada biała

44

Brzoskwinie z puszki w syropie

52

Czekolada gorzka

22

Budyń

43

Czekolada mleczna

49

Buraki

65

Cebula

15

Chipsy

90

Czereśnie

22

Czosnek

15

Daktyle suszone

103

Dynia

75

Jogurt owocowy

36

Fanta

68

Jogurt 0% tłuszczu

27

Fasola biała

40

Fasola biała, ugotowana

33

Fasola czarna

30

Fasola płaskostrąkowa Fasola szparagowa Figi suszone

Jogurt czysty bez cukru

15

Jogurt naturalny

36

46

Kasza gryczana ugotowana

54

71

Kasza jaglana, ugotowana

71

35

Kasza manna

58

Fruktoza

20

Kiełki fasoli Mung

25

Frytki

95

Glukoza

100

Kiwi

52

Kleik ryżowy

90

Grejpfrut

25

Groch gotowany

22

Knedle ziemniaczane

52

Groszek zielony

45

Kukurydza słodka

53

Groszek zielony z puszki

61

Kukurydza z puszki

55

Gruszki

42

Kus kus gotowany

65

Laktoza

46

Herbatniki

57

Jabłka

38

Jabłka suszone

29

Żywienie czI10>

10

Soja

14

Soja z puszki

18

Sok ananasowy

46

Sok grejfrutowy

48

Sok jabłkowy

40

Sok pomarańczowy

52

Sok pomidorowy bez cukru

38

Sok z marchwi świeży

43

Śliwki

30

Truskawki

40

Winogrona

46

Wiśnie

25

Ziarna całe pszenicy

41

Ziarna całe żyta

34

Ziarno jęczmienia

25

Ziarno kukurydzy

69

Ziemniaki gotowane

95

Ziemniaki młode

57

Ziemniaki pieczone

85

Ziemniaki puree

90

•Indeks glikemiczny produktów żywnościowych spożywanych w ich naturalnej postaci jest znacznie niższy niż gotowanych lub przetworzonych w inny sposób. Pełnoziarniste płatki zbożowe i pieczywo z pełnej mąki zawierają dużo błonnika, witamin i pierwiastków śladowych, które mają zdolność obniżania wysokiego poziomu glukozy we krwi. Aby indeks glikemiczny spożywanych produktów nie był duży musimy wziąć pod uwagę następujące aspekty: •błonnik opóźnia przemianę węglowodanów poprzez częściowe blokowanie dostępu glukozy do krwi. Może również podwyższyć czułość receptorów podatnych na insulinę w mięśniu, tak że glukoza łatwiej przedostaje się do komórki. Jeśli receptory są mało czułe, wtedy trzustka zwiększa wydzielanie insuliny by zrównoważyć dopływ glukozy do komórek mięśni, •formę produktu - czy jest zmielony lub w inny sposób przetworzony czy występują w nim pełne ziarna lub włókna, •stopień przygotowania lub ugotowania - co pozwala na zbadanie zawartości skrobi, •obecność fruktozy i laktozy (obie mają niski indeks glikemiczny), •czas spożywania pokarmu, czas jedzenia ma wpływ na wydzielanie glukozy do krwi - im szybciej jesz, tym jest ono szybsze, •produkty bogate w tłuszcze, o niskim indeksie glikemicznym mogą być błędnie zakwalifikowane, bo tłuszcze i białko spowalniają opróżnianie żołądka, a tym samym i szybkość trawienia w jelicie cienkim. A zatem ich indeks glikemiczny może być relatywnie niższy niż produktów zawierających mniej tłuszczów.

Funkcje •są głównym, najtańszym i najłatwiej dostępnym źródłem energii, służącej przede wszystkim do utrzymywania stałej ciepłoty ciała, pracy narządów wewnętrznych oraz do wykonywania pracy fizycznej. Z 1 g węglowodanów wyzwalają się 4 kcal, •glukoza jest prawie wyłącznym źródłem energii dla mózgu i mięśni, •węglowodany pozwalają na oszczędną gospodarkę białkami i tłuszczami, •węglowodany dostarczane w pożywieniu lub syntetyzowane w ustroju, stanowią materiał budulcowy dla wytwarzania elementów strukturalnych komórek lub substancji biologicznie czynnych (galaktoza, ryboza, kwas galakturonowy, amonocukry, acetylowane cukry, itd.), •węglowodany nie przetworzone (całościowe) odgrywają dużą rolę w gospodarce wodno-mineralnej, zmniejszając wydalanie tych składników, •biorą udział w budowie błon komórkowych, •niektóre wielocukrowce (błonnik) choć nie są przez organizm człowieka trawione i przyswajane, to jednak odgrywają dużą rolę w regulowaniu perystaltyki przewodu pokarmowego.

Węglowodany Grupy ludności Dzieci 1-3 lat Dzieci 4-6 lat

Ogółem [g]

[%] energii z węglowodanów

165

51

235

55

Dzieci 7-9 lat

290

55

Chłopcy 10-12 lat

370

57

Dziewczęta 10-12 lat

320

56

Młodzież męska 13-15 lat

420-470

56-57

Młodzież męska 16-20 lat

450-545

56-59

Młodzież żeńska 13-15 lat

365-400

56-57

Młodzież żeńska 16-20 lat

355-390

57-58

Mężczyźni 21-64 lat praca lekka

345-385

58-59

Mężczyźni 21-64 lat praca umiarkowana

400-480

57-60

Mężczyźni 21-64 lat praca ciężka

500-600

57-60

Mężczyźni 21-64 lat praca bardzo ciężka

575-605

57-60

Kobiety 21-59 lat praca lekka

300-335

57-58

Kobiety 21-59 lat praca umiarkowana

330-405

55-58

Kobiety 21-59 lat praca ciężka

400-460

55-57

Kobiety ciężarne (II połowa ciąży)

400

57

Kobiety karmiące

490

58

Mężczyźni 65-75 lat

335

58

Mężczyźni powyżej 75 lat

315

60

Kobiety 60-75 lat

320

58

Kobiety powyżej 75 lat

300

60

Żywienie czI11>

11

Białka są to zasadnicze elementy budowy wszystkich tkanek ustroju człowieka oraz wielu związków takich jak: enzymy, hormony, przeciwciała. Białka regulują procesy przemiany materii i wiele funkcji ustroju, zapewniając prawidłowy stan i funkcjonowanie naszego organizmu. Odpowiednie ilości białek decydują o normalnym wzroście i rozwoju człowieka, regeneracji wydalanych lub uszkodzonych tkanek. Białka są to związki wielkocząsteczkowe zbudowane są z aminokwasów. Istnieje około 20 aminokwasów, a 8 z nich, zwanych niezbędnymi lub egzogennymi, zawartych jest w białku pochodzenia zwierzęcego, które przyjmujemy w pożywieniu. Tylko niektóre produkty żywnościowe pochodzenia roślinnego zawierają 8 niezbędnych aminokwasów. dlatego też istotna jest różnorodność przyjmowanych pokarmów.

Funkcje •są niezbędnym materiałem do budowy nowych i odbudowy zużytych tkanek. Zajmują pierwsze miejsce wśród stałych składników ciała - stanowią 75% suchej masy tkanek miękkich ciała, •białka nie wykorzystane do anabolicznych są źródłem energii, przy spalaniu 1 g białka powstają 4 kcal energii, •są podstawowym składnikiem płynów ustrojowych: krwi, płynu śródtkankowego, mleka, •organizm tworzy z nich białkowe części enzymów trawiennych i tkankowych. Niedobory białkowe w diecie po kilku dniach odbijają się w ilościach i aktywności enzymów, •białka są materiałem do biosyntezy hormonów białkowych, •są materiałem do biosyntezy ciał odpornościowych, •biorą udział w odtruwaniu organizmu.

Żywienie czI12>

12

Żywienie czI13>

13

Żywienie czI14>

14

Dzienny poziom zalecanego spożycia Białka dla różnych grup ludności* przy założeniu wartości odżywczej białka 90% Grupy ludności

Białko Ogółem [g]

[%] energii z białka

Dzieci 1-3 lat

45

14

Dzieci 4-6 lat

55

13

Dzieci 7-9 lat

65

13

Chłopcy 10-12 lat

75

12

Dziewczęta 10-12 lat

75

13

Młodzież męska 13-15 lat

95

12-13

Młodzież męska 16-20 lat

100

11-13

Młodzież żeńska 13-15 lat

85

12-13

Młodzież żeńska 16-20 lat

80

12-13

Mężczyźni 21-64 lat praca lekka

75

11-12

Mężczyźni 21-64 lat praca umiarkowana

85

11-12

Mężczyźni 21-64 lat praca ciężka

95

10-11

Mężczyźni 21-64 lat praca bardzo ciężka

100

9-10

Kobiety 21-59 lat praca lekka

70

12-13

Kobiety 21-59 lat praca umiarkowana

80

11-13

Kobiety 21-59 lat praca ciężka

90

11-12

Kobiety ciężarne (II połowa ciąży)

95

14

Kobiety karmiące

110

13

Mężczyźni 65-75 lat

70

12

Mężczyźni powyżej 75 lat

65

12

Kobiety 60-75 lat

70

13

Kobiety powyżej 75 lat

65

13

•wysokie spożycie białka prowadzi do większych strat wapnia, •warzywa zawierają dużo wody, w konsekwencji zajmują dużo miejsca w przewodzie pokarmowym. Przy relatywnie niskiej zawartości białka nie są znaczącym źródłem aminokwasów, •niska zawartość białka w diecie prowadzi do niedożywienia; stanu, które hamuje proces rozwoju organizmu, wzrostu mięśni, gromadzenia rezerw energii, zaburzenia w pracy jelit (upośledzenie wchłaniania) oraz wzrost ryzyka chorób infekcyjnych i niekiedy alergii, •zboża są relatywnie ubogie w białko (8-14%) w porównaniu do innych produktów z naszej diety. Są bogate w bardzo cenne aminokwasy siarkowe (w których skład wchodzi siarka), ale za to ubogie w lizynę aminokwas niezbędny do prawidłowego wzrostu i rozwoju niemowląt i dzieci. Jednak, z uwagi na wysoki poziom konsumpcji produktów zbożowych, ich udział w zalecanym spożyciu białka jest bardzo ważny, •połączenie produktów zbożowych ze strączkowymi lub produktami mlecznymi jednym posiłku, może pokryć zapotrzebowanie na niezbędne aminokwasy. Jest to bardzo ważne, ponieważ takie połączenia produktów są zalecane jako wzór w krajach rozwiniętych (np. płatki zbożowe + mleko) i w krajach rozwijających się (soja + ryż, soja + kukurydza, fasola + pszenica),

•gdy organizm człowieka straci więcej niż 14% całkowitej ilości białka w organizmie, prowadzi to do poważnych schorzeń, co uświadamia nam wagę tego składnika w diecie. Tylko woda jest bardziej istotna dla naszego życia od białka (już strata 8% wody może okazać się fatalna w skutkach). Przeciwieństwem takich strat i konsekwencji dla zdrowia człowieka jest tłuszcz, albowiem utrata nawet do 90% tkanki tłuszczowej może mieć tylko nieznaczny wpływ na nasze zdrowie, •źródła białka zwierzęcego występują w produktach zawsze w połączeniu z tłuszczem zwierzęcym (np. mięsa, sery) i z tego powodu, ten rodzaj białka pokarmowego ma tendencje do podnoszenia we krwi poziomu cholesterolu i wzrost produkcji cholesterolu przez organizm. Przyczyną tego stanu są tłuszcze bogate w nasycone kwasy tłuszczowe, które odpowiedzialne są m.in. za produkcję złego cholesterolu, •produkty bogate w białko zwierzęce często są nośnikami różnych składników mineralnych np. a wapnia w mleku, żelaza i cynku w czerwonym mięsie, •nasiona roślin strączkowych są bogate w białko (25-40%), ale jego skład aminokwasowy nie jest tak dobry jak w białku zwierzęcym (zawierają mało aminokwasów tzw. siarkowych). Wyjątek stanowi soja. Jednakże połączenie nasion roślin strączkowych i zbożowych w diecie może dostarczyć odpowiedniej ilości wszystkich aminokwasów niezbędnych do prawidłowego wzrostu organizmu i utrzymania zdrowia, •orzechy zawierają dużo białka, są spożywane w zbyt małych ilościach i dlatego nie są postrzegane jako jego ważne źródło.

Żywienie czI15>

15

Żywienie czI16>

16

Żywienie czI17>

17

Żywienie czI18>

18

Funkcje •woda jest niezbędna do zachowania odpowiedniej objętości i ciśnienia krwi w naszym ciele, •jako główny składnik krwi, woda transportuje niezbędne składniki odżywcze i tlen do wszystkich komórek ciała, •odgrywa ważną rolę w oczyszczaniu organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii (mocz i pot), •bierze udział w regulacji temperatury ciała - w wyniku pocenia organizm pozbywa się nadmiaru ciepła, •woda współpracuje z enzymami trawiennymi w procesie trawienia i pozwala na lepsze przyswojenie składników odżywczych przez organizm, •woda nawilża stawy, gałki oczne, ułatwia przełykanie kęsów pożywienia, jest amortyzatorem dla układu nerwowego oraz uczestniczy w przenoszeniu dźwięku przez ucho środkowe, •utrzymując ciągłe odpowiednie nawilżenie płuc, woda pozwala nam również oddychać.

Żywienie czI19>

19

Woda Grupy ludności

Zalecane normy dietetyczne [l / dzień]

Dzieci 1-3 lat

1,3

Dzieci 4-8 lat

1,7

Chłopcy 9-13 lat

2,4

Młodzież męska 14-18 lat

3,3

Mężczyźni 19-30 lat

3,7

Mężczyźni 31-50 lat

3,7

Mężczyźni 50-70 lat

3,7

Mężczyźni powyżej 70 lat

•niektóre leki zwane diuretykami powodują utratę wody wraz w moczem. Alkohol, herbata i kawa mają również łagodne działanie diuretyczne, i zbyt duże ich spożycie może przyczyniać się do odwodnienia organizmu, •wielbłądy mogą tak długo wędrować przez pustynię bez picia wody dzięki zapasom tłuszczu zmagazynowanym w ich garbach. Gdy tłuszcz ten jest wykorzystywany przez organizm jako źródło energii, powstaje znaczna ilość wody jako produkt uboczny metabolizmu tłuszczu, •każdego dnia tylko z wydychanym powietrzem tracimy od 400 do 500 ml wody, a w trakcie upałów nawet więcej, •jest możliwe spożycie zbyt dużej ilości wody. Wydajność naszych nerek wynosi około 0,6-1,5 l moczu na godzinę. Więc jeśli pije się więcej niż te ilości, lub z przyczyn chorobowych nie możemy pozbyć się odpowiednio szybko wody z naszego organizmu, może wystąpić zjawisko przewodnienia organizmu. Symptomy przewodnienia to m.in. nudności, torsje, duszność, obrzęki, narastające zaburzenia świadomości, skurcze mięśni, drgawki a nawet w skrajnych przypadkach śpiączka, •są dowody na to, że twarda woda może być zdrowsza od wody miękkiej, ponieważ na terenach gdzie ona występuje zaobserwowano niższą zapadalność na choroby układu krążenia,

3,7

Dziewczęta 9-13 lat

2,1

Młodzież żeńska 14-18 lat

2,3

Kobiety 19-30 lat

2,7

Kobiety 31-50 lat

2,7

Kobiety 50-70 lat

2,7

Kobiety powyżej 70 lat

2,7

Kobiety ciężarne do 18 lat

3,0

Kobiety ciężarne 19-50 lat

3,0

Kobiety karmiące do 18 lat

3,8

Kobiety karmiące 19-50 lat

3,8

•woda, która nie spełnia standardów higienicznych bywa przyczyną rozwoju epidemii, •woda mineralna w porównaniu z wodą kranową jest dużo bardziej czystsza pod względem chemicznym, a ponadto dostarcza dodatkowe ilości składników mineralnych, np. wapnia. Jest także bezpieczniejsza dla zdrowia i ma lepszy smak, •ośrodki nerwowe w mózgu kontrolują uczucie pragnienia oraz ilość moczu jaką wytwarza nasz organizm. Niektórzy eksperci uważają, że w chwili gdy odczuwamy pragnienie, nasz organizm jest już w stanie nieznacznego odwodnienia. Jeśli zignorujemy te sygnały, mózg wyśle informację do nerek aby zwiększyły wchłanianie zwrotne wody i zredukowały produkcję moczu. Dlatego też, aby napić się wody, nie powinniśmy czekać dotąd aż poczujemy pragnienie, •im więcej w twoim ciele znajduje się tłuszczu tym zawiera ono mniejszy % wody. Ciało kobiety składa się w około 60% z wody a mężczyzny w około 65%, ponieważ z natury organizm kobiety zawiera więcej tłuszczu. Udział wody w organizmie może z wiekiem spaść nawet do 50%, •woda z niektórych rejonów ma wysoki poziom fluoru. Nadmiar tego pierwiastka, szczególnie u dzieci, może spowodować pojawienie się charakterystycznych plam na zębach. Woda o bardzo niskiej zawartości fluoru może natomiast sprzyjać rozwojowi próchnicy zębów.

Żywienie czI20>

20

Żywienie czI21>

21

Żywienie czI22>

22

Żywienie czI23>

23

Podział Podział produktó produktów spoż spożywczych na grupy dokonano w celu:

Podział Podział produktó produktów spoż spożywczych na 12 grup. I GRUPA – PRODUKTY ZBOŻ ZBOŻOWE • główne źródło wę węglowodanó glowodanów • ↓ zawartość zawartość tłuszczó uszczów • ↑ wartość wartość energetyczna ok. 250250-350 kcal/100 g • biał białko roś roślinne o niepeł niepełnej wartoś wartości odż odżywczej • dobre źródło skł skł. mineralnych (Fe, Mg, Zn, Cu) • dobre źródło witamin z grupy B • dobre źródło bł błonnika pokarmowego

• Ułatwienia racjonalnego planowania posił posiłków. • Ułatwienia oceny jakoś jakości wyż wyżywienia poszczegó ó lnych grup ludnoś poszczeg ludności. • Opracowania planó planów zaopatrzenia ludnoś ludności w żywność ywność..

BP, AKK

BP, AKK

III GRUPA – MIĘ MIĘSO i RYBY

II GRUPA – MLEKO i produkty mleczne

• podstawowe źródło biał białka o wysokiej wartoś wartości odż odżywczej • lipidy w mię mięsie to nasycone kwasy tłtłuszczowe oraz cholesterol, a w rybach wielonienasycone kwasy tłuszczowe. • Podział Podział produktó produktów mię mięsnych ze wzglę względu na zawartość zawartość tłuszczó uszczów: a) wysokotł wysokotłuszowe np. np. boczek, paró parówki, b) tł tłuste np.:wieprzowina, np.:wieprzowina, baranina, gęś gęś,, kaczka, konserwy,pasztety, konserwy,pasztety, wę wędzonki c) niskotł niskotłuszczowe np. np. cielę cielęcina, woł wołowina, kurczak, indyk, d) chude np. np. polę polędwica

• • • •

źródło biał białka o wysokiej wartoś wartości biologicznej ↑ zawartość zawartość łatwo przyswajalnego wapnia ↑ zawartość zawartość makroelementó makroelementów (P i K ) dobre źródło witamin z grupy B (gł (głównie ryboflawiny) • tłuszcz mleczny, któ którego najwię najwięcej zawierają zawierają sery (20wit. A i D (20-30%) jest noś nośnikiem wit. • jedyny wę węglowodan – laktoza • ↓ zawartość zawartość tłuszczu • Mleko sł słodkie – jedyny produkt zwierzę zwierzęcy dział działają ający alkalizują alkalizująco BP, AKK

BP, AKK

Żywienie czI24>

24

• Ryby ze wzglę względu na zawartość zawartość tłuszczy dzielimy na chude i tłtłuste.

IV GRUPA – JAJA • dostarczają dostarczają biał białka o najwyż najwyższej wartoś wartości odż odżywczej • źródło tłtłuszczy o wysokim stopniu strawnoś strawności i bardzo dużą dużą zawartoś zawartością cią cholesterolu • dobre źródło wit. wit. rozpuszczalnych w tłuszczach oraz wit. wit. z grupy B • ↑ zawartość zawartość skł skł. mineralnych (Fe, P, S)

RYBY CHUDE

zawartość zawartość tłuszczu < 8 g w 100 g produktu np.: np.: flą flądra śwież wieża, dorsz śwież wieży, halibut biał biały śwież wieży, karp śwież wieży, mintaj śwież wieży, morszczuk śwież wieży, sandacz śwież wieży wieży, pstrą pstrąg strumieniowy śwież RYBY TŁ TŁUSTE

zawartość zawartość tłuszczu 9-30 g w 100 g produktu np.: np.: węgorz, gorz, łosoś osoś, śledź ledź śwież wieży, śledź ledź solony, solony, makrela śwież wieża, tuń tuńczyk, czyk, pstrą pstrąg tęczowy śwież wieży, sardynka śwież wieża

• ryby morskie są są naturalnym źródłem jodu w poż pożywieniu, dostarczają dostarczają również wnież wię więcej sodu w poró porównaniu z rybami sł słodkowodnymi • mię mięso, a szczegó szczególnie podroby dostarczają dostarczają wielu skł skł. mineralnych (Fe, Zn , Cu) • Mię Mięso i ryby zawierają zawierają witaminy z grupy B oraz witaminy rozpuszczalne w tłtłuszczach A,D,K BP, AKK

BP, AKK

VII GRUPA – ZIEMNIAKI • podstawowy produkt wę węglowodanowy • zawierają zawierają błonnik pokarmowy • należą należą do produktó produktów niskokalorycznych • ↓ zawartość zawartość tłuszczu • dobre źródło wit. wit. C, wit. wit. z grupy B i wit. wit. K • źródło skł skł. mineralnych (K, P., S)

V GRUPA – MASŁ MASŁO Został Zostało wyodrę wyodrębnione z grupy tł tłuszczó uszczów ze wzglę względu na specjalną specjalną strukturę strukturę fizykochemiczną fizykochemiczną, co czyni je przydatne do żywienia ludzi z upoś upośledzoną ledzoną wydolnoś wydolnością cią narzą narządów trawienia. Charakteryzuje je duż duża zawartość zawartość wit. wit. A i D.

VI GRUPA – TŁUSZCZE JADALNE Tłuszcze jadalne dzieli się się na: oleje roś roślinne, zwierzę zwierzęce, margaryny stoł stołowe oraz tł tłuszcze kuchenne • skoncentrowane źródło energii (630(630-900 kcal/100 g) • oleje roś roślinne są są dobrym źródłem nienasyconych kwasó kwasów tłuszczowych

BP, AKK

BP, AKK

VIII, IX, X GRUPA – WARZYWA I OWOCE

XI GRUPA – SUCHE NASIONA STRĄ STRĄCZKOWE

• ↑ zawartość zawartość skł skł. mineralnych i witamin • ↑ zawartość zawartość błonnika pokarmowego (0,5(0,5- 6%) najlepsze źródło: groszek zielony, bó bób, sł słodka kukurydza, brukselka. • Warzywa liś liściaste np.szpinak,seler naciowy, brukselka i kapusta wł włoska, ró również wnież brokuł brokuły charakteryzują charakteryzują się się stosunkowo dużą dużą zawartoś zawartością cią żelaza • Główne źródło witamin antyoksydacyjnych

• źródło biał białka, któ którego wartość wartość odż odżywcza jest wię większa niż niż biał białka zbó zbóż • dominują dominujący skł składnik – węglowodany • bardzo dobre źródło bł błonnika pokarmowego • zawierają zawierają duż dużo NNKT (niezbę (niezbędne nienasycone kwasy tł tłuszczowe) i lecytyn • dobre źródło skł skł. mineralnych i wit. wit. z grupy B • wysoka wartość wartość energetyczna wynosi ok.: 350 Kcal/100g dla soi 440 Kcal/100g.

BP, AKK

BP, AKK

Żywienie czI25>

25

Spożywanie produktów należących do każdej z głównych grup jako warunek zrównoważonej diety.

XII GRUPA – CUKIER i WYROBY CUKIERNICZE ¾ wysoka wartość wartość kaloryczna ( 300300-600 Kcal/ 100g) ¾ Wyroby czekoladowe i czekolado podobne należą należą do produktó produktów wysoko tłtłuszczowych ¾ Cennym produktem cukierniczym jest mió miód, któ którego gł głównym wę węglowodanem są są glukoza i fruktoza. Charakteryzuje się się również wnież obecnoś obecnością cią tzw. substancji czynnychczynnych- głównie enzymó enzymów i substancji bakteriostatycznych.

BP, AKK

BP, AKK

Żywienie czI26>

26

Żywienie czI27>

27