Prowadz swoj plug przez kosci u - Olga Tokarczuk

Spis treści

Karta redakcyjna Dedykacja 1. A teraz uważajcie! 2. Autyzm testosteronowy 3. Światłość Wiekuista 4. 999 śmierci 5. Światło w deszczu 6. Triwia i banalia 7. Przemowa do Pudla 8. Uran w Lwie 9. Wielkie w małym 10. Zgniotek Szkarłatny 11. Śpiew Nietoperzy 12. Pomórnik 13. Nocny Strzelec 14. Upadek 15. Hubertus 16. Fotografia 17. Panna Od Autorki

Ilustracje: JAROMÍR ŠVEJDÍK Opieka redakcyjna: WALDEMAR POPEK Konsultacja astrologiczna: LESZEK WERES Redakcja: TERESA PODOSKA Adiustacja i korekta: HENRYKA SALAWA, EWA KOCHANOWICZ, URSZULA SROKOSZ-MARTIUK, MAŁGORZATA WÓJCIK Projekt okładki i stron tytułowych: MAREK PAWŁOWSKI Redakcja techniczna: BOŻENA KORBUT Na okładce wykorzystano ilustrację Jaromíra Švejdíka © by Wydawnictwo Literackie, 2009 © for the illustrations by Wydawnictwo Literackie, 2009 ISBN 978-83-08-04979-2 Wydawnictwo Literackie Sp. z o.o. ul. Długa 1, 31-147 Kraków tel. (+48 12) 430 00 96 e-mail: [email protected] Księgarnia internetowa: www.wydawnictwoliterackie.pl Konwersja: eLitera s.c.

Zbyszkowi i Agacie

1. A teraz uważajcie!

„Razu pewnego, obrawszy niebezpieczną drogę, Człowiek prawy z pokorą kroczył Doliną śmierci”. Jestem już w takim wieku i na dodatek w takim stanie, że przed snem zawsze powinnam porządnie umyć nogi, na wypadek gdyby mnie w Nocy miało zabrać pogotowie. Gdybym tego wieczoru sprawdziła w „Efemerydach”, co dzieje się na niebie, w ogóle nie kładłabym się spać. Tymczasem zasnęłam bardzo mocno; wspomogłam się herbatą z chmielu i jeszcze na dodatek wzięłam dwie tabletki waleriany. Dlatego gdy w środku Nocy zbudziło mnie dobijanie się do drzwi — gwałtowne, bez umiaru i przez to złowróżbne — nie mogłam dojść do siebie. Zerwałam się i stanęłam przy łóżku, chwiejnie, bo rozespane, rozdygotane ciało nie mogło przeskoczyć z sennej niewinności w jawę. Zrobiło mi się słabo i zatoczyłam się, jakbym miała za chwilę stracić przytomność. Zdarza mi się to, niestety, ostatnio i ma związek z moimi Dolegliwościami. Musiałam usiąść i powtórzyć sobie kilka razy: jestem w domu, jest Noc, ktoś wali w drzwi, i dopiero wtedy udało mi się zapanować nad nerwami. Szukając po ciemku kapci, usłyszałam, że ten, kto się dobijał, teraz obchodzi dookoła dom, mrucząc do siebie. Na dole, w schowku na liczniki elektryczne, mam gaz obezwładniający, który dostałam od Dionizego z powodu kłusowników, i właśnie o tym teraz pomyślałam. Udało mi się w ciemnościach wyszukać znajomy chłodny kształt z aerozolem i tak uzbrojona, zapaliłam światło na zewnątrz. Patrzyłam na ganek przez boczne okienko. Śnieg zaskrzypiał i w polu mojego widzenia pojawił się sąsiad, którego nazywam Matogą. Rękami przytrzymywał wokół bioder poły starego kożucha, w którym czasem widywałam go, kiedy pracował koło domu. Spod kożucha wystawały nogi w pasiastej piżamie i ciężkich butach do górskich wędrówek. — Otwórz — powiedział. Z nieukrywanym zdziwieniem rzucił okiem na mój letni lniany garnitur (sypiam w tym, co latem chcieli wyrzucić Profesorostwo, a co przypomina mi dawną modę i lata mojej młodości — w ten sposób łączę Pożyteczne z Sentymentalnym) i bez pardonu wszedł do środka. — Ubierz się, proszę, Wielka Stopa nie żyje. Z wrażenia straciłam na chwilę mowę, bez słowa wciągnęłam wysokie śniegowce i narzuciłam na siebie pierwszy lepszy polar ściągnięty z wieszaka. Śnieg na zewnątrz w plamie światła padającego z gankowej lampy zamieniał się w powolny, senny prysznic. Matoga stał przy mnie w milczeniu, wysoki, szczupły, kościsty jak postać naszkicowana kilkoma ruchami ołówka. Przy każdym poruszeniu opadał z niego śnieg jak z obsypanego cukrem pudrem faworka. — Jak to „nie żyje”? — zapytałam w końcu ze ściśniętym gardłem, otwierając drzwi, ale Matoga nie odpowiedział. On w ogóle niewiele mówi. Zapewne ma Merkurego w milczącym znaku, sądzę, że w Koziorożcu albo w koniunkcji, kwadracie, czy może opozycji z Saturnem. Może to też być Merkury w retrogradacji — daje wtedy skrytość. Wyszliśmy z domu i od razu ogarnęło nas to dobrze znane zimne i wilgotne powietrze, które nam każdej zimy przypomina, że świat nie został stworzony dla Człowieka, i przynajmniej przez pół roku okazuje nam, jak bardzo jest dla nas nieprzyjazny. Mróz brutalnie natarł na nasze policzki, a z ust popłynęły nam białe obłoki pary. Światło przy ganku zgasło automatycznie i szliśmy przez skrzypiący śnieg w całkowitych ciemnościach, nie licząc czołowej lampki Matogi, która dziurawiła te ciemności w jednym przesuwającym się miejscu, tuż przed nim. Ja dreptałam w Mroku za jego plecami. — Nie masz latarki? — zapytał. Owszem, miałam, ale gdzie, tego mogłabym się dowiedzieć dopiero rano, przy dziennym świetle. Zawsze tak jest z latarkami, że widać je tylko za dnia.

Dom Wielkiej Stopy stał nieco na uboczu, wyżej od innych domów. Był jednym z trzech zamieszkanych przez cały rok. Tylko on, Matoga i ja mieszkaliśmy tutaj, nie bojąc się zimy; pozostali mieszkańcy szczelnie zamykali swoje domy już

w październiku; spuszczali wodę z rur i wracali do miast. Teraz skręciliśmy z nieco odśnieżonej drogi, która biegnie przez naszą osadę i dzieli się na ścieżki wiodące do każdego z domów. Do Wielkiej Stopy prowadziła ścieżka wydeptana w głębokim śniegu, tak wąska, że trzeba było stawiać stopy jedna za drugą i nieustannie zachowywać równowagę. — Nie będzie to miły widok — ostrzegł Matoga, odwracając się do mnie i na chwilę oślepiając mnie zupełnie. Nie spodziewałam się niczego innego. Chwilę milczał, a potem powiedział, jakby chciał się wytłumaczyć: — Zaniepokoiło mnie światło w jego kuchni i ujadanie suki, takie rozpaczliwe. Nie słyszałaś nic? Nie, nie słyszałam. Spałam, otumaniona chmielem i walerianą. — Gdzie ona jest teraz, ta Suka? — Zabrałem ją stamtąd, wziąłem do siebie, nakarmiłem i chyba się uspokoiła. Znowu chwila milczenia. — On zawsze chodził wcześnie spać i gasił światło, oszczędzał, a tym razem świeciło się i świeciło. Jasna smuga na śniegu. Widać z okna mojej sypialni. Więc tam poszedłem, myślałem, że może się upił albo coś robi temu psu, że tak wyje. Minęliśmy zrujnowaną stodołę i za chwilę latarka Matogi wywabiła z ciemności dwie pary świecących oczu, zielonkawych, fluorescencyjnych. — Popatrz, Sarny — powiedziałam podnieconym szeptem i chwyciłam go za rękaw kożucha. — Podeszły tak blisko pod dom. Nie boją się? Sarny stały w śniegu prawie po brzuch. Patrzyły na nas spokojnie, jakbyśmy je zastali w trakcie wykonywania jakiegoś rytuału, którego sensu nie możemy pojąć. Było ciemno, więc nie umiałam rozpoznać, czy to są te same Panny, które przyszły tu jesienią z Czech, czy jakieś nowe? I właściwie dlaczego tylko dwie? Tamtych było co najmniej cztery. — Idźcie do domu — powiedziałam do nich i zamachałam rękami. Drgnęły, ale nie ruszyły się. Spokojnie odprowadziły nas wzrokiem aż pod same drzwi. Przeszedł mnie dreszcz. Tymczasem Matoga, tupiąc, otrzepywał buty ze śniegu przed drzwiami zaniedbanego domku. Małe okienka uszczelniono folią i papierami, drewniane drzwi pokrywała czarna papa. Ściany sieni obłożone były drewnem do palenia w piecu, nierównymi polanami. Było to nieprzyjemne wnętrze, nie ma co mówić. Brudne i zaniedbane. Wszędzie czuło się zapach wilgoci, drewna i ziemi — mokrej, żarłocznej. Swąd dymu, wieloletni, osiadł na ścianach tłustą warstwą. Drzwi do kuchni były uchylone i od razu zobaczyłam leżące na podłodze ciało Wielkiej Stopy. Mój wzrok zaledwie go dotknął, a potem odskoczył. Trwało chwilę, zanim znowu mogłam tam spojrzeć. Potworny był to widok. Leżał skręcony, w dziwacznej pozycji, z rękami przy szyi, jakby usiłował zerwać uciskający go kołnierz. Powoli podchodziłam bliżej, jak zahipnotyzowana. Zobaczyłam otwarte oczy wpatrzone gdzieś pod stół. Brudny podkoszulek był rozerwany koło gardła. Wyglądało to tak, jakby ciało walczyło samo z sobą i pokonane — poległo. Zrobiło mi się zimno ze Zgrozy, krew zamarła mi w żyłach i miałam wrażenie, że cofnęła się gdzieś najgłębiej do środka mojego ciała. Jeszcze wczoraj widziałam to ciało żywe. — Mój Boże — wybełkotałam. — Co się stało? Matoga wzruszył ramionami. — Nie mogę się dodzwonić na Policję, znowu jest czeski zasięg. Wyciągnęłam z kieszeni swoją komórkę, wystukałam numer, który znałam z telewizji — 997, i po chwili w moim telefonie odezwał się automatyczny czeski głos. Tak to tutaj jest. Zasięg wędruje, nie zważając na granicę państw. Czasem granica między operatorami zatrzymuje się na dłuższy czas w mojej kuchni, bywało, że stała kilka dni przy domu Matogi albo na tarasie, ale trudno było przewidzieć jej chimeryczny charakter. — Trzeba było wyjść wyżej poza dom, na górkę — poradziłam mu poniewczasie. — Zanim przyjadą, on całkowicie stężeje — powiedział Matoga tonem, którego szczególnie u niego nie lubiłam: jakby zjadł wszystkie rozumy. Zdjął kożuch i powiesił go na oparciu krzesła. — Nie możemy pozwolić, żeby tak został. Wygląda okropnie, a był przecież w końcu naszym sąsiadem. Patrzyłam na to biedne, skręcone ciało Wielkiej Stopy i trudno mi było uwierzyć, że jeszcze wczoraj bałam się tego Człowieka. Nie lubiłam go. Może to nawet za mało — nie lubiłam. Powinnam raczej powiedzieć — wydawał mi się odrażający, okropny. Właściwie nie uważałam go nawet za ludzką Istotę. Teraz leżał na poplamionej podłodze, w brudnej bieliźnie, mały i chudy, bezsilny i niegroźny. Ot, kawałek materii, który na skutek trudnych do wyobrażenia przemian stał się oddzielonym od wszystkiego kruchym bytem. Zrobiło mi się smutno, przeraźliwie, bo nawet ktoś tak paskudny jak on nie zasłużył na śmierć. A kto zasłużył? I mnie czeka ten sam los, i Matogę, i te Sarny na zewnątrz; wszyscy będziemy kiedyś

niczym więcej niż tylko martwym ciałem. Spojrzałam na Matogę, szukając u niego jakiegoś pocieszenia, ale on zajął się już ścieleniem rozgrzebanego łóżka, barłogu na zdezelowanej wersalce, więc próbowałam pocieszyć się w myślach sama. Przyszło mi wtedy do głowy, że śmierć Wielkiej Stopy mogła być w pewnym sensie czymś dobrym. Uwolniła go od bałaganu, którym było jego życie. Oraz uwolniła inne żywe Istoty od niego. O, tak, nagle zdałam sobie sprawę, jak dobra może być śmierć, jak sprawiedliwa, niczym środek odkażający, niczym odkurzacz. Przyznaję, tak pomyślałam, i właściwie nadal tak myślę. Był moim sąsiadem, nasze domy dzieliło nie więcej niż pół kilometra, ale rzadko miałam do czynienia z Wielką Stopą. Na szczęście. Widywałam go raczej z daleka — jego drobna, żylasta figura, zawsze nieco chwiejna, przesuwała się na tle krajobrazu. Chodząc, mamrotał coś do siebie i czasami wietrzna akustyka Płaskowyżu donosiła mi strzępki tego monologu, w gruncie rzeczy prostego i nieurozmaiconego. Jego słownik składał się głównie z przekleństw, do których doczepiał tylko imiona własne. Znał tu każdy kawałek ziemi, bo zdaje się, tu się urodził i nigdy nie wyjeżdżał dalej niż do Kłodzka. Znał się na lesie — na czym można zarobić, co komu sprzedać. Grzyby, jagody, kradzione drewno, podsuchy do palenia, wnyki, coroczny rajd samochodów terenowych, polowania. Las żywił tego małego gnoma. Powinien więc las szanować, a nie szanował. Kiedyś w sierpniu, gdy była susza, podpalił cały jagodnik. Dzwoniłam po straż pożarną, ale nie udało się wiele uratować. Nigdy się nie dowiedziałam, dlaczego to zrobił. Latem wędrował po okolicy z piłą i ścinał pełne soków drzewa. Kiedy mu zwróciłam grzecznie uwagę, z trudem powstrzymując Gniew, odpowiedział z prostotą: — Odwal się, stara babo. Tylko że dosadniej. Dorabiał sobie tym, że zawsze coś tam ukradł, zwinął, załatwił; kiedy letnicy zostawili na podwórku latarkę czy sekator — Wielka Stopa od razu zwąchiwał okazję i zwijał wszystko, bo można to było potem upłynnić w mieście. Według mnie powinien już kilka razy dostać jakąś Karę, albo nawet iść do więzienia. Nie wiem, jak to się działo, że wszystko uchodziło mu płazem. Może strzegły go jakieś anioły; czasami tak bywa, że stają po niewłaściwej stronie. Wiedziałam też, że kłusuje na wszystkie możliwe sposoby. Las traktował jak swoje gospodarstwo — wszystko tam należało do niego. Był typem grabieżcy. Nie spałam przez niego wiele Nocy. Z bezsilności. Kilka razy dzwoniłam na Policję — kiedy już podniesiono słuchawkę, moje zgłoszenie grzecznie przyjmowano, lecz potem nic się nie działo. Wielka Stopa ruszał znowu w swoją trasę, z pękiem wnyków na ramieniu, pokrzykując złowróżbnie. Małe, złe bóstwo. Złośliwe i nieobliczalne. Zawsze był lekko pijany i chyba to wyzwalało w nim złośliwy humor. Mamrotał do siebie i kijem uderzał pnie drzew, jakby chciał je zgonić ze swojej drogi; wydawało się, że się urodził już w stanie lekkiego zamroczenia. Wiele razy chodziłam jego trasami i zbierałam za nim prymitywne druciane pułapki na Zwierzęta, pętle wiązane do młodych przygiętych drzew w taki sposób, że złapane Zwierzę wylatywało w górę jak z procy i zawisało w powietrzu. Czasem znajdowałam martwe Zwierzęta — Zające, Borsuki i Sarny. — Musimy go przenieść na leżankę — powiedział Matoga. Nie podobał mi się ten pomysł. Nie podobało mi się, że mam go dotknąć. — Myślę, że powinniśmy poczekać na Policję — powiedziałam. Ale Matoga już przygotował miejsce na wersalce i podciągnął rękawy swetra. Spojrzał na mnie przenikliwie swoimi jasnymi oczami. — Chyba nie chciałabyś, żeby ciebie tak znaleziono. W takim stanie. Przecież to nieludzkie. O tak, z pewnością ludzkie ciało jest nieludzkie. Zwłaszcza martwe. Czy to nie mroczny paradoks, że teraz musimy się zająć ciałem Wielkiej Stopy, że to nam zostawił ten ostatni kłopot? Nam, sąsiadom, których nie szanował, nie lubił i miał za nic. Według mnie po Śmierci powinno dochodzić do anihilacji materii. Byłby to najwłaściwszy sposób na ciało. Anihilowane ciała wracałyby w ten sposób prosto do czarnych dziur, z których się wzięły. Dusze wędrowałyby z szybkością światła do światła. Jeżeli coś takiego jak Dusza w ogóle istnieje. Przełamując straszny opór, robiłam tak, jak kazał Matoga. Chwyciliśmy ciało za nogi i ręce i przenieśliśmy na wersalkę. Z zaskoczeniem stwierdziłam, że jest ciężkie, a wcale nie wydaje się bezwładne, lecz raczej uparcie sztywne, nieprzyjemne jak wykrochmalona pościel wieziona z magla. Zobaczyłam też skarpetki, czy też to, co zamiast nich było na stopach — brudne szmaty, onuce zrobione z podartego na pasy prześcieradła, teraz szarego i poplamionego. Nie wiem, dlaczego widok tych onuc tak mocno uderzył mnie w piersi, w przeponę, w całe moje ciało, że nie mogłam już powstrzymać szlochu. Matoga spojrzał na mnie chłodno, przelotnie i z wyraźną naganą. — Musimy go ubrać, zanim przyjadą — powiedział Matoga i widziałam, że też drży mu broda na widok tej ludzkiej nędzy (chociaż z jakichś względów nie chce się do tego przyznać). Najpierw więc spróbowaliśmy mu ściągnąć podkoszulek, brudny i cuchnący, ale nie było mowy, żeby dał się zdjąć przez głowę, więc Matoga wydobył z kieszeni jakiś skomplikowany scyzoryk i rozciął materiał na piersiach. Wielka Stopa leżał teraz przed nami na wersalce półnagi, owłosiony jak troll, z bliznami na piersiach i rękach, wytatuowany w nieczytelne już rysunki, wśród których nie potrafiłam rozpoznać niczego sensownego. Miał ironicznie zmrużone oczy, podczas kiedy my szukaliśmy w rozwalonej szafie czegoś przyzwoitego do ubrania, zanim jego ciało zastygnie na zawsze i na powrót stanie się

tym, czym w istocie było — grudką materii. Podarte majtki wystawały spod nowiutkich srebrzystych spodni dresowych. Ostrożnie odwinęłam te obrzydliwe onuce i zobaczyłam jego stopy. Zdumiały mnie. Zawsze miałam wrażenie, że stopy są naszą najbardziej intymną i osobistą częścią ciała, wcale nie genitalia, nie serce, czy nawet mózg, narządy bez istotnego znaczenia, które zbyt wysoko się ceni. To w stopach kryje się cała wiedza na temat Człowieka, tam spływa z ciała ważki sens tego, kim naprawdę jesteśmy i jak odnosimy się do ziemi. W dotknięciu ziemi, na jej styku z ciałem mieści się cała tajemnica — że jesteśmy zbudowani z pierwiastków materii i jednocześnie jej obcy, oddzieleni. Stopy — to są nasze wtyczki do kontaktu. A teraz te nagie stopy były dla mnie dowodem jego innego pochodzenia. Nie mógł być Człowiekiem. Musiał być jakąś formą bezimienną, jedną z tych, które — jak mówi nasz Blake — rozpuszczają metale w bezmiar, zmieniają porządek w chaos. Może był czymś w rodzaju demona. Istoty demoniczne zawsze rozpoznaje się po stopach, inaczej pieczętują ziemię. Te stopy — bardzo długie i wąskie, o szczupłych palcach z czarnymi, niekształtnymi paznokciami, wydawały się chwytne. Paluch odstawał nieco od reszty, jak kciuk. Porastały je gęsto czarne włosy. Czy ktoś coś takiego widział? Wymieniliśmy z Matogą spojrzenia. W prawie pustej szafie znaleźliśmy kawowy garnitur, poplamiony nieco, ale w gruncie rzeczy rzadko używany. Nigdy go w nim nie widziałam. Wielka Stopa zawsze chodził w walonkach i wyświechtanych spodniach, do tego zakładał kraciastą koszulę i pikowaną kamizelkę, bez względu na porę roku. Ubieranie zmarłego skojarzyło mi się z pieszczotą. Nie sądzę, żeby zaznał takiej czułości za życia. Podtrzymywaliśmy go delikatnie pod ramiona i wciągaliśmy na niego ubranie. Jego ciężar opierał się na mojej piersi, i po fali naturalnego wstrętu, który przyprawiał mnie o mdłości, przyszło mi nagle do głowy, żeby to ciało przytulić, poklepać po plecach, mówiąc uspokajająco: nie przejmuj się, będzie dobrze. Nie zrobiłam tego ze względu na obecność Matogi. Być może poczytałby mi to za jakąś perwersję. Zarzucone gesty zmieniły się w myśli i stało mi się Wielkiej Stopy żal. Może porzuciła go matka i był nieszczęśliwy całe swoje smutne życie. Długie lata nieszczęścia degradują Człowieka bardziej niż śmiertelna choroba. Nigdy nie widziałam u niego żadnych gości, nie pojawiała się żadna rodzina ani przyjaciele. Nawet grzybiarze nie zatrzymywali się pod jego domem, żeby porozmawiać. Ludzie się go bali i nie lubili go. Zdaje się, że trzymał tylko z myśliwymi, ale i to rzadko. Na moje oko musiał mieć koło pięćdziesiątki, wiele bym dała, żeby zobaczyć jego ósmy dom i czy nie ma tam splecionych ze sobą jakimś aspektem Neptuna z Plutonem i Marsa gdzieś na Ascendencie, z tą zębatą piłą w żylastych rękach przypominał bowiem drapieżcę, który żyje tylko po to, żeby siać śmierć i zadawać cierpienie. Żeby mu wciągnąć marynarkę, Matoga uniósł go do pozycji siedzącej i wtedy ujrzeliśmy, że duży, spuchnięty język coś w ustach przytrzymuje, więc po chwili wahania, zagryzając ze wstrętu zęby i cofając raz po raz rękę, delikatnie chwyciłam to coś za koniuszek i zobaczyłam, że trzymam między palcami kosteczkę, długą i cienką, ostrą jak sztylet. Z martwych ust wydobyły się gardłowy bulgot i powietrze, cichy świst, który całkiem przypominał westchnienie. Odskoczyliśmy od zmarłego oboje i zapewne Matoga czuł to samo co ja: Grozę. Zwłaszcza że za chwilę pojawiła się w ustach Wielkiej Stopy ciemnoczerwona, prawie czarna krew. Złowieszczy strumyczek, który wypłynął na zewnątrz. Znieruchomieliśmy, przerażeni. — No cóż — powiedział wtedy Matoga drżącym głosem — udławił się. Udławił się kością. Kość stanęła mu w gardle, zatrzymała mu się kość w gardle, udławił się — powtarzał nerwowo. A potem, jakby uspokajając sam siebie, rzucił: — Do roboty. Nie jest to przyjemność, ale nie zawsze obowiązki wobec bliźnich muszą być przyjemne. Widziałam, że mianował siebie kierownikiem tej nocnej zmiany, i podporządkowałam mu się. Całkowicie oddaliśmy się teraz niewdzięcznej pracy, żeby Wielką Stopę wcisnąć w kawowy garnitur i ułożyć w godnej pozycji. Dawno nie dotykałam żadnego obcego ciała, nie mówiąc już o martwym. Czułam, jak z każdą chwilą wpływa w nie bezruch, jak kamienieje z minuty na minutę; dlatego tak się spieszyliśmy. I kiedy Wielka Stopa leżał już w odświętnym garniturze, jego twarz straciła wreszcie ludzki wyraz, stał się trupem, bez żadnych wątpliwości. Tylko wskazujący palec prawej ręki nie chciał się podporządkować tradycyjnej pozycji grzecznie splecionych dłoni, lecz unosił się w górę, jakby chciał tym przyciągnąć naszą uwagę i zatrzymać na chwilę nasze nerwowe, pospieszne wysiłki. — A teraz uważajcie! — mówił ten palec. — Teraz uważajcie, bo oto jest coś, czego nie widzicie, istotny początkowy punkt ukrytego przed wami procesu, godny najwyższej uwagi. Dzięki niemu wszyscy znaleźliśmy się w tym miejscu i czasie, w małym domku na Płaskowyżu, wśród śniegu i Nocy. Ja jako martwe ciało, wy zaś jako niezbyt ważne, podstarzałe ludzkie Istoty. Ale to dopiero początek. Teraz dopiero wszystko zaczyna się dziać. Stanęliśmy z Matogą w zimnej, wilgotnej izbie, w mroźnej pustce, która zapanowała w nijakiej szarej godzinie, i pomyślałam, że to coś, co odchodzi z ciała, zasysa za sobą kawał świata i że jakkolwiek byłoby dobre czy złe, winne czy nieskazitelne, zostawia po sobie wielkie nic. Spojrzałam przez okno. Szarzało i powoli tę nicość zaczęły zapełniać leniwe płatki śniegu. Spadały niespiesznie, lawirując

w powietrzu i kręcąc się wokół własnej osi jak pióra. Wielka Stopa już odszedł, trudno więc było chować do niego jakiś żal czy urazę. Zostało ciało, martwe, obleczone w garnitur. Teraz wydawało się spokojne i zadowolone, jakby duch cieszył się, że się wyzwolił w końcu z materii, a materia cieszyła się, że wreszcie została uwolniona od ducha. Dokonał się w ciągu tego krótkiego czasu metafizyczny rozwód. Koniec. Usiedliśmy w otwartych drzwiach kuchni i Matoga sięgnął po napoczętą butelkę wódki, która stała na stole. Znalazł czysty kieliszek i nalał — najpierw mnie, potem sobie. Przez zaśnieżone okna powoli wpływał świt, mleczny jak szpitalne żarówki, i w tym świetle zobaczyłam, że Matoga jest nieogolony, a jego zarost jest tak samo siwy jak moje włosy; że jego pasiasta sprana piżama wystaje rozchełstana spod kożucha, a kożuch jest pobrudzony wszystkimi możliwymi rodzajami plam. Wypiłam spory kieliszek wódki, który rozgrzał mnie od środka. — Myślę, że wypełniliśmy swój obowiązek wobec niego. Bo kto by to zrobił? — mówił Matoga, bardziej do siebie niż do mnie. — Był biednym małym sukinkotem, ale co z tego? Nalał sobie jeszcze jeden kieliszek i wypił go jednym haustem, a potem wstrząsnął się ze wstrętem. Widać było, że nie ma wprawy. — Idę zadzwonić — powiedział i wyszedł. Pomyślałam, że go zemdliło. Wstałam i zaczęłam przyglądać się temu strasznemu bałaganowi. Miałam nadzieję, że znajdę gdzieś dowód osobisty z datą urodzenia Wielkiej Stopy. Chciałam wiedzieć, sprawdzić jego Rachunki. Na stole przykrytym wytartą ceratą stała brytfanna ze spieczonymi kawałkami jakiegoś Zwierzęcia, a w garnku obok, przykryty białą warstewką tłuszczu, spał barszcz. Kromka chleba odkrojona od bochna, masło w złotku. Na podłodze wyłożonej podartym linoleum poniewierało się jeszcze kilka Zwierzęcych szczątków, które spadły razem z talerzem ze stołu, podobnie jak szklanka i kawałki ciastek, i na dodatek wszystko to było rozgniecione, wdeptane w brudną podłogę. Wtedy na parapecie okna, na blaszanej tacy, zobaczyłam coś, co mój mózg rozpoznał dopiero po dłuższej chwili, tak się przed tym wzbraniał: była to równo ucięta sarnia głowa. Obok niej leżały cztery nóżki. Wpółotwarte oczy musiały cały czas czujnie śledzić nasze zabiegi. O tak, była to jedna z owych wygłodniałych Panien, które naiwnie dają się zimą zwabić przemarzniętymi jabłkami i które, schwytane w sidła, umierają w męczarniach, uduszone drutem. Kiedy uświadamiałam sobie powoli, co tu się wydarzyło, sekunda po sekundzie, ogarnęła mnie Groza. Złapał Sarnę we wnyki, zabił, a jej ciało poćwiartował, upiekł i zjadł. Jedna Istota zjadała drugą, w ciszy, w Nocy, w milczeniu. Nikt nie protestował, nie spadł żaden grom. A jednak Kara dosięgła demona, choć śmierci nie prowadziła żadna ręka. Szybko, drżącymi dłońmi zbierałam szczątki, te małe kosteczki, w jedno miejsce, na stos, żeby je później pochować. Znalazłam starą reklamówkę i tam je składałam, te kosteczki, jedną po drugiej, w ten plastikowy całun. I głowę też ostrożnie włożyłam do reklamówki. Tak bardzo chciałam poznać datę urodzenia Wielkiej Stopy, że nerwowo zaczęłam szukać jego dowodu — na kredensie, wśród kilku papierów, kartek z kalendarza i gazet, potem w szufladach; tam się trzyma dokumenty w wiejskich domach. I tam właśnie był — w zielonych zniszczonych okładkach, zapewne już nieważny. Na zdjęciu Wielka Stopa miał dwadzieścia kilka lat, długą, niesymetryczną twarz i zmrużone oczy. Nie był ładny, nawet wtedy. Ogryzkiem ołówka spisałam datę i miejsce urodzenia. Wielka Stopa urodził się 21 grudnia 1950 roku. Tutaj. I powinnam dodać, że było w tej szufladzie jeszcze coś: plik zdjęć, całkiem nowych, kolorowych. Przerzuciłam je szybko, z nawyku, a jedno z nich przykuło moją uwagę. Spojrzałam na nie z bliższej odległości i już chciałam je odłożyć. Długo nie mogłam zrozumieć, co widzę. Nagle zapanowała cisza, a ja znalazłam się w jej samym środku. Patrzyłam. Moje ciało naprężyło się, byłam gotowa do walki. Kręciło mi się w głowie i w uszach narastało mroczne buczenie, szmer, jakby zza horyzontu nadciągała wielotysięczna armia — głosy, szczęk żelastwa, skrzypienie kół, wszystko dalekie. Gniew sprawia, że umysł staje się jasny i przenikliwy, widzi się więcej. Zagarnia inne emocje i panuje nad ciałem. Nie ma wątpliwości, że z Gniewu bierze się wszelka mądrość, ponieważ Gniew jest w stanie przekroczyć wszelkie granice. Drżącymi rękami włożyłam zdjęcia do kieszeni i zaraz potem usłyszałam, jak wszystko rusza do przodu, jak zapalają się motory świata i jego maszyneria startuje — zaskrzypiały drzwi, upadł na podłogę widelec. Z oczu popłynęły mi łzy. Matoga stał w drzwiach. — Nie był wart twoich łez. Miał zaciśnięte usta i ze skupieniem wystukiwał numer. — Wciąż czeski operator — rzucił. — Musimy wejść na górkę. Idziesz ze mną? Cicho zamknęliśmy za sobą drzwi i ruszyliśmy, brnąc przez śnieg. Na górce Matoga zaczął się kręcić wokół własnej osi z obiema komórkami w wyciągniętych rękach, szukając zasięgu. Mieliśmy przed sobą całą Kotlinę Kłodzką, skąpaną w srebrnej, popielistej poświacie świtu. — Cześć, synu — powiedział Matoga do telefonu. — Chyba cię nie obudziłem, nie?

Niewyraźny głos odrzekł coś, czego nie zrozumiałam. — Bo nasz sąsiad nie żyje. Myślę, że się udusił kością. Teraz. Dziś w nocy. Głos z tamtej strony znów coś powiedział. — Nie. Zaraz zadzwonię. Nie było zasięgu. Już go ubraliśmy z panią Duszejko, wiesz, moją sąsiadką — tu spojrzał przelotnie na mnie — żeby nie stężał... I znowu głos, teraz jakby bardziej nerwowy. — W każdym razie jest już w garniturze... Wtedy ktoś z tamtej strony zaczął mówić dużo i szybko, więc Matoga odsunął telefon od ucha i popatrzył na niego z niesmakiem. Potem zadzwoniliśmy na Policję.

2. Autyzm testosteronowy

„Pies, który zdycha z głodu, służąc panu, Jest zapowiedzią upadłości Stanu”. Byłam mu wdzięczna, że zaprosił mnie do siebie na coś gorącego. Czułam się zupełnie rozbita i na myśl, że miałabym wrócić do mojego zimnego, pustego domu, zrobiło mi się smutno. Przywitałam się z Suką Wielkiej Stopy, która rezydowała od kilku godzin u Matogi. Poznała mnie i ucieszyła się wyraźnie na mój widok. Machała ogonem i zapewne nie pamiętała już, że mi uciekła. Niektóre Psy bywają głupiutkie, podobnie jak ludzie, i ta Suka na pewno do nich należała. Usiedliśmy w kuchni przy drewnianym stole, tak czystym, że można było na nim położyć policzek. Tak też zrobiłam. — Jesteś zmęczona? — zapytał. Wszystko tu było jasne i czyste, ciepłe i przytulne. Jakie to szczęście w życiu, gdy przydarzy ci się czysta i ciepła kuchnia. Mnie nigdy się to nie przydarzało. Nie umiałam utrzymać wokół siebie porządku. I już się z tym pogodziłam. Trudno. Zanim zdążyłam rozejrzeć się wokoło, miałam przed sobą szklankę herbaty. Mieściła się w ślicznym metalowym koszyku z uchem i stała na podstawce. W cukiernicy był cukier w kostkach — ten widok przypomniał mi słodkie czasy dzieciństwa i naprawdę poprawił mi dość marny humor. — Może rzeczywiście nie powinniśmy go ruszać — powiedział Matoga i otworzył szufladę w stole, żeby podać małe łyżki do zamieszania herbaty. Suka kręciła mu się pod nogami, jakby nie chciała go wypuścić z orbity swojego małego, wychudzonego ciałka. — Przewrócisz mnie — odezwał się do niej Matoga z szorstką czułością. Widać było, że ma Psa pierwszy raz w życiu i nie bardzo wie, jak się zachować. — Jak ją nazwiesz? — zapytałam, kiedy pierwsze łyki herbaty rozgrzały mnie od środka i ten kłąb emocji, który miałam w gardle, nieco się rozpuścił. Matoga wzruszył ramionami. — Nie wiem, może będzie Mucha albo Kulka. Nic nie powiedziałam, ale nie spodobało mi się. Nie były to imiona, które pasowałyby do tej Suki, zważywszy jej osobistą historię. Trzeba by raczej coś dla niej wymyślić. Cóż to za strata inwencji — oficjalne imiona i nazwiska. Nigdy się ich nie pamięta, są tak oderwane od osoby i banalne, że w niczym jej nie przypominają. Na dodatek każda generacja ma swoje mody i nagle wszyscy nazywają się Małgorzata, Patryk albo — nie daj Boże — Janina. Dlatego staram się nigdy nie używać imion i nazwisk, lecz raczej określeń, które przychodzą do głowy samoistnie, gdy patrzymy na kogoś po raz pierwszy. Jestem przekonana, że jest to najwłaściwszy sposób używania języka, nie zaś przerzucanie się słowami wypranymi ze znaczeń. Matoga na przykład nazywa się Świerszczyński, tak ma napisane na drzwiach, a przed nazwiskiem: „Ś.” — czy jest jakieś imię na Ś? Przedstawiał się zawsze: „Świerszczyński”, lecz chyba nie oczekiwał, że będziemy sobie łamali język, by to wypowiadać. Uważam, że każdy z nas widzi innego Człowieka w swój własny sposób, więc ma prawo nadać mu takie imię, jakie uważa za stosowne i pasujące. Tak oto jesteśmy wieloimienni. Mamy tyle imion, z iloma ludźmi wchodzimy w jakieś związki. Nazwałam Świerszczyńskiego Matogą i myślę, że to miano dobrze oddawało jego Właściwości. Ale teraz, gdy popatrzyłam na Sukę, przyszło mi natychmiast do głowy ludzkie imię — Marysia. Może od sierotki, taka była zabiedzona. — Czy ona czasami nie nazywa się Marysia? — zapytałam. — Możliwe — odpowiedział. — Tak, chyba tak. Ona nazywa się Marysia. W podobny sposób odbyło się nazywanie Wielkiej Stopy. To nie było skomplikowane, narzuciło mi się samo, kiedy zobaczyłam jego ślady na śniegu. Matoga mówił o nim z początku „Włochaty”, ale potem zapożyczył ode mnie „Wielką Stopę”. Znaczy to tylko, że imię wybrałam mu dobre. Niestety, sama dla siebie nie mogłam wybrać żadnego porządnego imienia. To zapisane w papierach uważam za skandalicznie niedopasowane i krzywdzące — Janina. Myślę, że naprawdę mam na imię Emilia albo Joanna. Czasem też sądzę, że jakoś podobnie do Irmtrud. Albo Bożygniewa. Albo Nawoja.

Matoga zaś jak ognia stara się unikać nazywania mnie po imieniu. To też coś znaczy. Zawsze mu jakoś tak wychodzi, że od razu zwraca się do mnie na „ty”. — Poczekasz ze mną, aż przyjadą? — zapytał. — Jasne — zgodziłam się ochoczo i zdałam sobie sprawę, że nie odważyłabym się powiedzieć do niego „Matogo”. Kiedy się jest bliskimi sąsiadami, nie potrzebuje się imion, żeby się do siebie zwracać. Kiedy, przechodząc, widzę, jak plewi w ogródku, nie potrzebuję jego imienia, żeby się do niego odezwać. To szczególny stopień zażyłości. Nasza osada to kilka domów, które stoją na Płaskowyżu, z dala od reszty świata. Płaskowyż jest dalekim geologicznym krewnym Gór Stołowych, ich odległą zapowiedzią. Przed wojną nasza kolonia nazywała się Luftzug, czyli Przeciąg, dziś zostało z tego nieoficjalne Lufcug, bo oficjalnie nie mamy nazwy. Na mapie widać tylko drogę i kilka domów, żadnych liter. Zawsze wieje tutaj wiatr, masy powietrza przelewają się przez góry z zachodu na wschód, z Czech do nas. Zimą wiatr staje się gwałtowny i świszczący; wyje w kominach. Latem rozprasza się w liściach i szeleści, nigdy nie jest tu cicho. Wielu ludzi stać na to, żeby mieć jeden dom w mieście, ten całoroczny, oficjalny, a drugi — jakby frywolny, dziecięcy — na wsi. I tak też te domy wyglądają — dziecinnie. Małe, przycupnięte, ze stromymi dachami i maleńkimi okienkami. Wszystkie zbudowano przed wojną i wszystkie postawiono w taki sam sposób: długimi ścianami na wschód i zachód, jedną krótką na południe — i drugą, do której przylega stodoła, od północy. Tylko dom Pisarki jest trochę bardziej ekscentryczny — dobudowano tu wszędzie tarasy i balkony. Nie ma się co dziwić ludziom, którzy opuszczają Płaskowyż zimą. Trudno jest tu mieszkać od października do kwietnia, wiem coś o tym. Co roku spada tutaj wielki śnieg, a wiatr starannie rzeźbi z niego zaspy i diuny. Ostatnie zmiany klimatyczne ociepliły wszystko, tylko nie nasz Płaskowyż. A wręcz przeciwnie, zwłaszcza w lutym, śniegi są większe i dłużej leżą. Mróz kilka razy w ciągu zimy dochodzi do dwudziestu stopni, a zima kończy się na dobre w kwietniu. Droga jest marna, mróz i śnieg niszczy to, co niewielkimi nakładami próbuje naprawić gmina. Do asfaltu trzeba jechać cztery kilometry polną drogą pełną kolein, a i tak nie ma się tam po co pchać — autobus do Kudowy na dole odchodzi rano i wraca po południu. Latem, gdy nieliczne tutejsze wyblakłe dzieci mają wakacje, autobusy nie jeżdżą w ogóle. We wsi jest szosa, która niezauważalnie, jak czarodziejska różdżka, zamienia ją w przedmieścia małego miasteczka. Gdyby się tylko miało ochotę — mogłoby się dojechać tą szosą do Wrocławia albo do Czech. Ale są tacy, którym to wszystko pasuje. Byłoby tu wiele Hipotez do postawienia, gdybyśmy się mieli bawić w tego rodzaju dochodzenia. Psychologia i socjologia mogłyby tutaj wskazać wiele tropów, ale mnie ten temat zupełnie nie zajmuje. Na przykład ja i Matoga dzielnie stawiamy czoło zimie. A zresztą to niemądre określenie: „stawiać czoło”; my raczej wojowniczo wysuwamy dolną szczękę, jak ci mężczyźni na mostku we wsi. Gdy się ich sprowokuje jakimś niepochlebnym słowem, mówią: „No co? No co?”, zaczepnie. W pewnym sensie my też prowokujemy zimę, ale ona nas ignoruje tak samo jak reszta świata. Starzy ekscentrycy. Hipisi z bożej łaski. Zima pięknie otula wszystko tutaj białą watą, skraca maksymalnie dzień, tak że gdy się nieopatrznie zasiedzi w nocy, można się obudzić w Mroku popołudnia następnego dnia, co — przyznam szczerze — zdarza mi się coraz częściej od zeszłego roku. Niebo wisi tu nad nami ciemne i niskie, jak brudny ekran, na którym rozgrywają się nieposkromione batalie chmur. Po to są nasze domy — żeby chronić nas przed tym niebem, inaczej przeniknęłoby do samego wnętrza naszych ciał, gdzie, podobna małej szklanej kulce, tkwi nasza Dusza. Jeżeli coś takiego w ogóle istnieje. Nie wiem, co przez te ciemne miesiące robi Matoga, nie mamy ze sobą zbyt bliskiego kontaktu, choć — nie ukrywam — liczyłabym na więcej. Widujemy się raz na kilka dni i mówimy sobie wtedy parę słów na powitanie. Nie po to przeprowadziliśmy się tutaj, żeby sobie teraz urządzać wspólne herbatki. Matoga kupił dom w rok po mnie i wygląda na to, że postanowił rozpocząć swoje nowe życie, jak każdy, komu skończyły się pomysły i środki na stare. Podobno pracował w cyrku, ale nie wiem, czy był tam na przykład księgowym, czy akrobatą. Wolę myśleć, że akrobatą, i kiedy utyka, wyobrażam sobie, że dawno temu, w pięknych latach siedemdziesiątych, podczas jakiegoś szczególnego numeru stało się coś, co sprawiło, że nie trafił ręką na drążek i upadł z wysoka na wysypaną trocinami podłogę. Po dłuższym zastanowieniu przyznaję jednak, że zawód księgowego nie jest złym zawodem, i umiłowanie porządku właściwe księgowym budzi mój szacunek, aprobatę i niewypowiedziany respekt. Umiłowanie porządku Matogi widoczne jest w jego małym obejściu od razu: drewno na zimę leży poukładane w przemyślne sągi, które przypominają spiralę. Powstaje z tego zgrabny kopiec o złotych proporcjach. Można te jego sągi traktować jako miejscowe dzieło sztuki. Trudno mi się oprzeć pięknemu spiralnemu porządkowi. Kiedy przechodzę tamtędy, zawsze przystaję na chwilkę i podziwiam tę budującą współpracę rąk i umysłu, która w tak banalnej rzeczy jak drewno na opał wyraża najdoskonalszy ruch we Wszechświecie. Ścieżka przed domem Matogi wysypana jest równiutko żwirem i ma się wręcz wrażenie, że jest to żwir specjalny, zbiór kamyczków identycznych, ręcznie selekcjonowanych w podziemnych skalnych fabrykach żwiru, prowadzonych przez koboldy. W oknach wiszą czyste firany, a każda fałda jest równa innej; zapewne używa do tego specjalnego urządzenia. I kwiaty w ogródku ma czyste i porządne, wyprostowane i smukłe, jakby uprawiały gdzieś fitness.

Teraz Matoga, podając mi herbatę, krzątał się po kuchni i widziałam, jak równo stoją szklanki w jego kredensie, jak nieskazitelna serweta leży na maszynie do szycia. Miał więc nawet maszynę do szycia! Ze wstydem wcisnęłam między kolana moje dłonie. Dawno nie poświęcałam im specjalnej uwagi. No cóż, mam odwagę przyznać, że moje paznokcie były po prostu brudne. Kiedy wyciągał łyżeczki do herbaty, na chwilę odsłoniła się przede mną jego szuflada i nie mogłam od niej oderwać wzroku. Była szeroka i płytka jak taca. W środku, w przegródkach, leżały starannie poukładane wszelkie sztućce i inne Narzędzia potrzebne w kuchni. Każde miało swoje miejsce, choć większości z nich w ogóle nie znałam. Kościste palce Matogi z rozmysłem wybrały dwie łyżeczki, które spoczęły zaraz na seledynowych serwetkach tuż przy filiżankach z herbatą. Niestety, trochę za późno, bo ja już swoją herbatę wypiłam. Z Matogą trudno się rozmawiało. Był bardzo małomówny, a skoro nie można było mówić, to należało milczeć. Ciężko się rozmawia z niektórymi osobami, najczęściej męskimi. Mam pewną Teorię na ten temat. Wielu mężczyzn z wiekiem zapada na autyzm testosteronowy, który przejawia się w powolnym zaniku inteligencji społecznej i umiejętności międzyludzkiej komunikacji, a także upośledza formułowanie myśli. Zaatakowany tą Dolegliwością Człowiek staje się milczący i wydaje się pogrążony w rozmyślaniach. Bardziej interesują go różne Narzędzia i maszynerie. Pociągają go druga wojna światowa i biografie znanych ludzi, najczęściej polityków i złoczyńców. Prawie zupełnie zanika jego zdolność do czytania powieści, autyzm testosteronowy zaburza psychologiczne rozumienie postaci. Myślę, że Matoga cierpiał na tę Dolegliwość. Ale tego dnia nad ranem trudno było wymagać od kogokolwiek elokwencji. Byliśmy zupełnie osowiali. Z drugiej strony czułam wielką ulgę. Czasami, gdy pomyśli się szerzej, nie zważając na pewne Przywiązania Umysłu, gdy weźmie się pod uwagę Rachunki uczynków, można zdać sobie sprawę, że czyjeś życie wcale nie jest dobre dla innych. Myślę, że każdy przyzna mi tutaj rację. Poprosiłam o następną szklankę herbaty właściwie tylko dlatego, żeby zamieszać ją tą piękną łyżeczką. — Naskarżyłam kiedyś na Policji na Wielką Stopę — powiedziałam. Matoga na chwilę przestał wycierać do sucha talerzyk na ciastka. — Z powodu psa? — zapytał. — Tak. I kłusowania. Pisałam też na niego skargi. — I co? — I nic. — Chcesz powiedzieć, że dobrze, że umarł, czy tak? Jeszcze przed ostatnim Bożym Narodzeniem wybrałam się do gminy, żeby zgłosić sprawę osobiście. Do tej pory pisałam listy. Nikt na nie nigdy nie odpowiedział, choć przecież istnieje ustawowy obowiązek odpowiadania obywatelom. Posterunek okazał się niewielki i przypominał domki jednorodzinne budowane za komuny z kombinowanych wszędzie materiałów — byle jakie i smutne. I taki też tu panował nastrój. Zamalowane farbą olejną ściany obwieszono kartkami papieru — i wszystkie zatytułowane były „Obwieszczenie”; swoją drogą, co to za okropne słowo. Policja używa wielu wyjątkowo odrażających słów, takich na przykład jak „denat” czy „konkubent”. W tym przybytku Plutona najpierw próbował mnie odprawić młody mężczyzna siedzący za drewnianą barierką, a potem jakiś jego starszy przełożony. Chciałam się widzieć z Komendantem i upierałam się przy tym; byłam też pewna, że w końcu obydwaj stracą cierpliwość i dopuszczą mnie przed jego oblicze. Musiałam długo czekać i bałam się, że zamkną mi sklep, a musiałam jeszcze zrobić zakupy. Aż zapadł Zmierzch, co znaczyło, że było około czwartej i że czekałam ponad dwie godziny. Wreszcie pod sam koniec urzędowania pojawiła się na korytarzu jakaś młoda kobieta i powiedziała: — Proszę, może pani wejść. Trochę się zamyśliłam, więc teraz musiałam oprzytomnieć. Zbierałam myśli, podążając za kobietą na audiencję na piętro, gdzie szef miejscowej Policji miał swój gabinet. Komendant był otyłym mężczyzną w moim, powiedzmy, wieku, ale zwracał się do mnie, jakbym była jego matką, albo nawet babką. Spojrzał na mnie przelotnie i powiedział: — Siadajcie, proszę. I czując, że tą liczbą mnogą zdemaskował swoje wiejskie pochodzenie, chrząknął i poprawił się: — Niech pani siada. Prawie słyszałam jego myśli — nazywał mnie najpewniej „kobieciną”, a gdy moja oskarżycielska mowa przybierała na sile — „babskiem”. „Nawiedzone babsko”, „wariatka”. Byłam świadoma, z jaką awersją obserwuje moje ruchy i ocenia

(negatywnie) mój gust. Nie podobały mu się ani moja fryzura, ani ubranie, ani brak uległości. Lustrował moją twarz z coraz większą niechęcią. Ale i ja widziałam wiele — że apoplektyk, że za dużo pije i ma słabość do tłustych potraw. W trakcie mojej oracji jego duża łysa głowa poczerwieniała od karku po czubek nosa, a na policzkach wyraźnie pojawiły się kłębki rozszerzonych naczyń krwionośnych, jak niezwykły wojenny tatuaż. Na pewno przyzwyczajony był do rządzenia i posłuszeństwa innych i łatwo unosił się Gniewem. Typ jowiszowy. Widziałam także i to, że nie rozumie wszystkiego, co mówię — po pierwsze, z tej oczywistej przyczyny, iż używam argumentów mu obcych, ale także dlatego, że nie zna wielu słów. I że jest typem Człowieka, który gardzi tym, czego nie rozumie. — Jest zagrożeniem dla wielu Istot, ludzkich i nieludzkich — zakończyłam swoje żale na Wielką Stopę, w których opowiedziałam o swoich obserwacjach i podejrzeniach. Nie wiedział, czy żartuję sobie z niego, czy trafił na wariatkę. Innych możliwości nie było. Widziałam, jak krew przez moment nabiegła mu do twarzy, bez wątpienia był to typ pyknika, który umrze w końcu na wylew. — Nie mieliśmy pojęcia, że kłusuje. Zajmiemy się tą sprawą — powiedział przez zęby. — Proszę wrócić do domu i w ogóle się tym nie przejmować. Ja go znam. — Dobra — powiedziałam pojednawczo. A on już wstał, opierając się na rękach, co było widocznym znakiem, że audiencja skończona. Gdy się już ma swoje lata, trzeba pogodzić się z tym, że ludzie będą wiecznie wobec nas zniecierpliwieni. Przedtem nigdy nie zdawałam sobie sprawy z istnienia i znaczenia takich gestów, jak szybkie potakiwanie, uciekanie wzrokiem, powtarzanie „tak, tak”, jakby się było zegarkiem. Albo sprawdzanie czasu, pocieranie nosa — teraz dobrze rozumiem ten cały teatr dla wyrażenia prostego zdania: „Dajże mi spokój, ty stara babo”. Nieraz zastanawiałam się, czy gdyby to samo co ja mówił jakiś piękny, młody, wyrośnięty mężczyzna, to też by go tak traktowano? Albo dorodna brunetka? Oczekiwał zapewne, że zerwę się z krzesła i wyjdę z pokoju. Ale ja miałam do zakomunikowania jeszcze jedną równie ważną rzecz. — Ten Człowiek zamyka swoją Sukę na cały dzień w szopie. Pies tam wyje i jest mu zimno, bo szopa nie jest ocieplana. Czy Policja może z tym zrobić porządek, zabrać mu Psa, a jego przykładnie ukarać? Patrzył na mnie przez chwilę w milczeniu i to, co mu przypisałam na początku, a co nazwałam pogardą, zobaczyłam teraz na jego obliczu bardzo wyraźnie. Kąciki ust obniżyły się, a wargi lekko wydęły. Widziałam też, że stara się opanować ten wyraz twarzy. Przykrył go drętwym uśmiechem, który odsłonił jego duże, zażółcone od papierosów zęby. Powiedział: — To nie jest sprawa dla Policji, proszę pani. Pies to pies. Wieś to wieś. Czego się pani spodziewała? Psy trzyma się w budach i na łańcuchach. — Zgłaszam Policji, że coś, co się dzieje, jest złe. Gdzie mam pójść, jak nie na Policję? Zaśmiał się gardłowo. — Złe, mówi pani, to może do księdza? — rzucił, zadowolony z własnego poczucia humoru, ale widocznie zorientował się, że nie bardzo śmieszy mnie jego żart, bo jego twarz zaraz spoważniała. — Pewnie są gdzieś jakieś towarzystwa do opieki nad zwierzętami, czy coś w tym rodzaju. Znajdzie pani w książce telefonicznej. Liga Ochrony Zwierząt — tam proszę pójść. My jesteśmy Policją od ludzi. Proszę zadzwonić do Wrocławia. Oni tam mają jakąś straż. — Do Wrocławia! — krzyknęłam. — Pan nie może tak mówić! To są przecież kompetencje lokalnej Policji, znam prawo. — O! — uśmiechnął się ironicznie. — I pani mi powie, co należy do moich kompetencji, a co nie? Oczami wyobraźni zobaczyłam nasze wojska rozstawione na równinie i gotowe do walki. — Tak, bardzo chętnie — i już zabierałam się do dłuższej przemowy. W panice spojrzał na zegarek i opamiętał się w swojej do mnie niechęci. — Tak, dobrze, rozpatrzymy sprawę — powiedział po chwili obojętnie i zaczął zbierać z biurka papiery do teczki. Umknął mi. Wtedy pomyślałam, że go nie lubię. Nawet więcej: poczułam do niego nagły przypływ niechęci, ostrej jak chrzan. Wstał zza biurka zdecydowanym ruchem i ujrzałam, że ma potężny brzuch, którego nie jest w stanie objąć skórzany pasek od munduru. Ze wstydu ten brzuch chował się gdzieś pod spód, w niewygodne, zapomniane okolice genitaliów. Sznurówki jego butów były rozwiązane, zapewne pod biurkiem zzuł buty. Teraz musiał je jak najprędzej wcisnąć. — Czy mogę znać pańską datę urodzenia? — zapytałam grzecznie, już przy drzwiach. Stanął zaskoczony. — A na co to pani? — zapytał podejrzliwie, przytrzymując mi drzwi na korytarz. — Obliczam Horoskopy — odpowiedziałam. — Chce pan? Mogę panu postawić. Przez twarz przemknął mu rozbawiony uśmiech.

— Nie, dziękuję. Nie interesuje mnie astrologia. — Będzie pan wiedział, czego może się pan spodziewać w życiu. Nie chce pan? Wtedy on spojrzał porozumiewawczo na siedzącego w recepcji policjanta i z ironicznym uśmiechem, jakby brał udział w wesołej, dziecinnej zabawie, podał mi wszystkie dane. Zapisałam je, podziękowałam i naciągając kaptur na głowę, ruszyłam do wyjścia. Przy drzwiach usłyszałam jeszcze, jak obaj parskają śmiechem, i dopadły mnie te wykrakane słowa: — Nawiedzona wariatka. Tego samego wieczoru, tuż po Zmierzchu, Pies Wielkiej Stopy zaczął wyć znowu. Powietrze zrobiło się niebieskie, ostre jak brzytwa. Matowy, niski głos napełniał je niepokojem. Śmierć jest u bram, pomyślałam. Lecz śmierć przecież zawsze jest u naszych bram, o każdej porze dnia i Nocy, odpowiedziałam sobie. Bo najlepiej rozmawia się samemu ze sobą. Przynajmniej nie dochodzi do nieporozumień. Położyłam się na kanapce w kuchni i leżałam, nie mogąc robić nic innego, jak tylko słuchać tego przejmującego głosu. Kiedy kilka dni przedtem poszłam do Wielkiej Stopy z Interwencją, nawet nie wpuścił mnie do domu, powiedział, żebym nie wtrącała się w nie swoje sprawy. To prawda, ten okrutnik wypuścił Sukę na kilka godzin, ale potem i tak zamknął ją w ciemnicy, więc znowu wyła w Nocy. Leżałam więc na kanapce w kuchni, próbując myśleć o czym innym, ale oczywiście wcale mi to nie wychodziło. Czułam, jak do mięśni sączy się swędząca, wibrująca energia i jeszcze trochę, a rozsadzi mi od wewnątrz nogi. Zerwałam się z kanapy, włożyłam buty i kurtkę, wzięłam młotek i metalowy pręt, i wszystkie Narzędzia, jakie napatoczyły mi się pod rękę. Po chwili, zdyszana, stanęłam przed szopą Wielkiej Stopy. Nie było go w domu, nie paliło się światło, z komina nie wydobywał się dym. Zamknął Psa i zniknął. Nie wiadomo, kiedy wróci. Ale nawet gdyby był w domu, zrobiłabym to samo. Po kilku minutach pracy, od której cała się spociłam, udało mi się rozwalić drewniane drzwi — deski przy zamku obluzowały się i mogłam odsunąć zasuwę. W środku było ciemno i wilgotno, rzucono tu jakieś stare, zardzewiałe rowery, leżały plastikowe beczki i inne śmieci. Suka stała na stosie desek, przywiązana sznurkiem za szyję do ściany. Tym, co jeszcze rzuciło mi się w oczy, była kupka jej odchodów, widać załatwiała się cały czas w tym samym miejscu. Machała niepewnie ogonem. Patrzyła na mnie wilgotnymi oczami, radośnie. Odcięłam sznurek, wzięłam ją na ręce i poszłyśmy do domu. Nie wiedziałam na razie, co zrobię. Czasami, gdy Człowiek doświadcza Gniewu, wszystko wydaje się oczywiste i proste. Gniew zaprowadza porządek, pokazuje świat w oczywistym skrócie, w Gniewie powraca też dar Jasności Widzenia, o który trudno w innych stanach. Postawiłam ją na podłodze w kuchni i zdumiałam się, jak bardzo była mała i drobna. Sądząc po głosie, po tym mrocznym wyciu, można było spodziewać się Psa wielkości co najmniej Spaniela. A to był jeden z tych lokalnych Psów, o których mówi się Ohydek Sudecki, ponieważ nie są zbytnio urodziwe. Nieduże, na cienkich nogach, często wykrzywionych, maści szaroburej, z tendencjami do tycia, a nade wszystko z widoczną wadą zgryzu. No cóż, nie grzeszyła pięknością ta nocna śpiewaczka. Była niespokojna i cała drżała. Wypiła pół litra ciepłego mleka, od czego brzuszek zrobił jej się okrągły jak piłka, podzieliłam się z nią też chlebem z masłem. Nie spodziewałam się Gościa, więc moja lodówka świeciła pustkami. Mówiłam do niej uspokajająco, relacjonowałam jej każdy mój ruch, a ona patrzyła na mnie pytająco, nie rozumiejąc widocznie tak nagłej zmiany okoliczności. Potem położyłam się na swojej kanapce, sugerując jej jednocześnie, żeby i ona znalazła sobie jakieś miejsce spoczynku. Wreszcie wcisnęła się pod kaloryfer i usnęła. Ponieważ nie chciałam jej zostawiać samej na Noc w kuchni, postanowiłam i ja zostać na kanapie. Spałam niespokojnie, gdzieś po ciele snuło mi się jeszcze widocznie wzburzenie i ściągało skądś te same sny o rozpalonych, buchających żarem piecach, nie kończących się kotłowniach z czerwonymi, gorącymi ścianami. Płomienie zamknięte w piecach z hukiem domagały się uwolnienia, aby kiedy to nastąpi, wyskoczyć na świat potworną eksplozją i spalić wszystko na popiół. Myślę, że te sny mogą być objawem nocnej gorączki, która wiąże się z moimi Dolegliwościami. Obudziłam się nad ranem, gdy jeszcze było zupełnie ciemno. Od niewygodnej pozycji zupełnie zdrętwiała mi szyja. Suka stała przy moim wezgłowiu i wpatrywała się we mnie natarczywie, popiskując żałośnie. Stękając, wstałam, żeby ją wypuścić — bo przecież to całe mleko, które wypiła, musiało w końcu znaleźć ujście. Przez otwarte drzwi wpadł powiew wilgotnego, chłodnego powietrza o zapachu ziemi i gnijącej materii — jak z grobu. Suka wybiegła w podskokach przed dom, zrobiła siku, śmiesznie unosząc tylną nogę do góry, jakby nie mogła się zdecydować, czy jest Psem, czy Suką. Potem popatrzyła na mnie ze smutkiem — mogę śmiało powiedzieć, że spojrzała mi głęboko w oczy — i pędem pobiegła w stronę domu Wielkiej Stopy. I tak Suka wróciła do swego Więzienia. Tyle ją widziałam. Wołałam ją, zła, że dałam się tak łatwo wywieść w pole, i bezradna wobec wszelkich mechanizmów niewoli. Już zaczynałam wkładać buty, ale ten straszny szary poranek przeraził mnie. Czasami mam wrażenie, że żyjemy w grobowcu, wielkim, przestronnym, wieloosobowym. Patrzyłam na świat spowity szarym Mrokiem, chłodnym

i nieprzyjemnym. Więzienie nie tkwi na zewnątrz, ale jest w środku każdego z nas. Może jest tak, że nie umiemy bez niego żyć. Kilka dni potem, zanim jeszcze spadł wielki śnieg, widziałam policyjnego poloneza przed domem Wielkiej Stopy. Przyznaję, że ucieszył mnie ten widok. Tak, miałam satysfakcję, że Policja wreszcie go odwiedziła. Postawiłam sobie dwa pasjanse, które wyszły. Wyobrażałam sobie, że zaaresztują go, wyprowadzą z rękami w kajdankach, skonfiskują zapasy drutu, zabiorą mu piłę (na to Narzędzie powinno się wydawać takie samo pozwolenie jak na broń, bo czyni wśród roślin wielkie spustoszenie). Ale samochód odjechał bez Wielkiej Stopy, zapadł szybki Zmierzch i zaczął sypać śnieg. Zamknięta na powrót Suka wyła cały wieczór. Pierwsze, co zobaczyłam rankiem na pięknej, nieskazitelnej bieli, to chwiejne ślady Wielkiej Stopy i żółte ślady moczu wokół mojego srebrnego Świerka. To mi się przypomniało, kiedy siedzieliśmy w kuchni Matogi. I moje Dziewczynki. Matoga, słuchając tej opowieści, ugotował jajka na miękko i podał je teraz w porcelanowych kieliszkach. — Nie mam takiego zaufania do władzy jak ty — powiedział. — Wszystko należy robić samemu. Nie wiem, co miał wtedy na myśli.

3. Światłość Wiekuista

„Wszystko, co Żyje z Ziemskiego Rodzenia, Musi pochłonąć Ziemia”. Kiedy wróciłam do domu, było już jasno i zupełnie straciłam czujność, bo znowu wydawało mi się, że słyszę tupot Dziewczynek na posadzce w sieni, widzę ich pytający wzrok, zmarszczenie czoła, uśmiech. I już ciało przygotowało się do powitalnych rytuałów, do czułości. Ale w domu było całkiem pusto. Zimna biel wpływała przez okna miękkimi falami i ogromna otwarta przestrzeń Płaskowyżu wpychała się natarczywie do środka. Schowałam sarnią głowę w garażu, gdzie było zimno, podłożyłam do pieca. Tak jak stałam, poszłam spać i spałam jak nieżywa. — Pani Janino. I po chwili znowu, głośniej: — Pani Janino. Obudził mnie głos w sieni. Niski, męski, nieśmiały. Ktoś tam stał i wołał mnie po znienawidzonym Imieniu. Byłam zła podwójnie: dlatego że znowu nie pozwalano mi spać i że nazywano mnie Imieniem, którego nie lubię i nie akceptuję. Dano mi je przez przypadek i bezmyślnie. Tak to jest, gdy Człowiek nie zastanowi się nad znaczeniem Słów, a tym bardziej Imion, i używa ich na oślep. Nie pozwalałam, żeby mówiono do mnie: „pani Janino”. Wstałam i otrzepałam ubranie, bo nie wyglądało najlepiej — spałam w nim przecież już kolejną Noc, i wyjrzałam z pokoju. W sieni, w kałuży roztopionego śniegu, stało dwóch mężczyzn ze wsi. Obaj byli wysocy, barczyści i mieli wąsy. Weszli, bo nie zamknęłam drzwi, i chyba mieli z tego powodu słuszne poczucie winy. — Chcielibyśmy panią prosić, żeby pani tam przyszła — odezwał się grubym głosem jeden z nich. Uśmiechnęli się przepraszająco i zobaczyłam, że mają identyczne zęby. Kojarzyłam ich, pracowali przy wyrębie drzew. Widywałam ich w sklepie we wsi. — Dopiero stamtąd wróciłam — mruknęłam. Powiedzieli, że Policja jeszcze nie dojechała i czekają na księdza. Że w Nocy zasypało drogi. Że nawet droga do Czech i Wrocławia jest nieprzejezdna i tiry stoją w długich korkach. Ale wieści szybko rozchodzą się po okolicy i piechotą przyszło trochę znajomych Wielkiej Stopy. Miło było usłyszeć, że miał jakichś znajomych. Miałam wrażenie, że te przeciwności pogody poprawiają im nastrój. Lepiej jest mierzyć się z zamiecią śnieżną niż ze śmiercią. Szłam za nimi, posuwaliśmy się w puszystym, bielutkim śniegu. Był świeży i od niskiego zimowego Słońca dostał rumieńców. Mężczyźni torowali mi drogę. Obydwaj mieli na nogach walonki — mocne gumowe buty z filcową cholewką, to tutaj jedyna zimowa męska moda. Szerokimi podeszwami wydeptywali dla mnie mały tunel. Przed domem stało kilku innych mężczyzn, palili papierosy. Ukłonili się niepewnie, uciekając wzrokiem. Śmierć kogoś znajomego pozbawia każdego pewności siebie. Mieli taki sam wyraz twarzy — odświętnej powagi i formalnego uroczystego smutku. Mówili do siebie przytłumionymi głosami. Kto skończył palić, wchodził do środka. Wszyscy bez wyjątku mieli wąsy. Stali ponuro wokół wersalki z ciałem. Co chwila otwierały się drzwi i dochodzili nowi, wnosząc do pokoju śnieg i metaliczny zapach mrozu. Byli to głównie dawni robotnicy pegeeru, teraz na zasiłkach, od czasu do czasu imający się pracy przy wyrębie lasu. Niektórzy z nich jeździli do pracy do Anglii, ale jakoś szybko wracali, przerażeni obcością. Albo prowadzili z uporem swoje małe, niedochodowe gospodarstwa, które trzymały się przy życiu dzięki dopłatom z Unii. Sami mężczyźni. Pomieszczenie zaparowało od ich oddechów, czuć teraz było lekki zapach strawionego alkoholu, tytoniu i wilgotnych ubrań. Rzucali okiem na ciało, ukradkiem, szybko. Słychać było pociąganie nosem, ale nie wiadomo, czy od mrozu, czy może rzeczywiście tym wielkim chłopom do oczu napływały łzy i nie mając tam ujścia, spływały do nosa. Nie było Matogi ani nikogo znajomego. Jeden z mężczyzn wyciągnął z kieszeni garść płaskich świeczek w metalowych miseczkach i dał mi je tak oczywistym gestem, że je wzięłam odruchowo, ale nie bardzo wiedziałam, co z nimi zrobić. Dopiero po dłuższej chwili doceniłam ten jego pomysł. O tak, trzeba wokół rozstawić te świeczki i je zapalić; zrobi się poważnie i uroczyście. Może ich płomień pozwoli popłynąć łzom i wsiąknąć w sumiaste wąsy. I to przyniesie wszystkim ulgę. Zakrzątnęłam się więc przy świeczkach

i pomyślałam, że wielu z nich zrozumiało opacznie moje zaangażowanie. Wzięli mnie za mistrzynię ceremonii, za przywódczynię zgromadzenia pogrzebowego, bo kiedy zapłonęły świece, nagle ucichli i wlepili we mnie swój smutny wzrok. — Niech pani zaczyna — szepnął do mnie ten, którego, jak mi się wydawało, skądś znałam. Nie zrozumiałam. — Niech pani zacznie śpiewać. — Co mam śpiewać? — zaniepokoiłam się nie na żarty. — Nie umiem śpiewać. — Cokolwiek — powiedział — najlepiej „Wieczne odpoczywanie”. — Dlaczego ja? — zapytałam niecierpliwym szeptem. Wtedy ten stojący najbliżej mnie odpowiedział zdecydowanym tonem: — Bo jest pani kobietą. Ach tak. Więc to tak rozłożyły się dziś akcenty. Nie wiedziałam, co ma moja płeć do śpiewania, ale nie chciałam w takiej chwili buntować się przeciw tradycji. „Wieczne odpoczywanie”. Pamiętałam tę pieśń z pogrzebów, z wczesnego dzieciństwa; jako osoba dorosła nie chodziłam na pogrzeby. Ale nie pamiętałam słów. Okazało się jednak, że wystarczyło tylko zamruczeć początek, a cały chór grubych głosów natychmiast dołączył do mojego mizernego i powstał z tego niepewny, fałszujący wielogłos, który jednak przy każdym następnym powtórzeniu przybierał na sile. I sama nagle poczułam ulgę, mój głos nabrał pewności i szybko zapamiętałam proste słowa o Światłości Wiekuistej, która, jak wierzyliśmy, ogarnie także Wielką Stopę. Śpiewaliśmy tak z godzinę, ciągle to samo, aż słowa przestały cokolwiek znaczyć, jakby były kamykami w morzu, które, w nieskończoność obracane przez fale, stają się okrągłe i podobne do siebie jak dwa ziarnka piasku. Bez wątpienia dawało to wytchnienie, leżące martwe ciało odrealniało się coraz bardziej, aż stało się pretekstem do tego spotkania ciężko pracujących ludzi na wietrznym Płaskowyżu. Śpiewaliśmy o Światłości, która istnieje wprawdzie gdzieś daleko, na razie niedostrzegalna, ale gdy tylko umrzemy, ujrzymy ją. Teraz widzimy ją przez szybę, w krzywym lustrze, lecz kiedyś staniemy z nią twarzą w twarz. A ona nas ogarnie, bo jest naszą matką, ta Światłość, i z niej się wzięliśmy. A nawet nosimy w sobie jej cząstkę, każdy z nas, nawet Wielka Stopa. Więc właściwie powinna nas cieszyć śmierć. Tak sobie myślałam, śpiewając, ale w gruncie rzeczy nigdy nie wierzyłam w żadne personalne dystrybuowanie Światłością. Żaden Pan Bóg się tym nie zajmie, żaden niebieski księgowy. Trudno byłoby znieść tyle cierpienia jednej osobie, zwłaszcza wszechwiedzącej, sądzę, że rozpadłaby się pod naporem tego bólu, chyba że zaopatrzyła się już wcześniej w jakieś mechanizmy obronne, jak Człowiek. Tylko maszyna byłaby w stanie udźwignąć cały ból świata. Tylko maszyneria, prosta, efektywna i sprawiedliwa. Lecz skoro wszystko miałoby się dziać mechanicznie, to niepotrzebne były nasze modlitwy. Gdy wyszłam na zewnątrz, okazało się, że wąsaci mężczyźni, którzy wezwali księdza, właśnie witają go przed domem. Proboszcz nie mógł dojechać, utknął gdzieś w zaspach i dopiero teraz udało się go dowieźć traktorem. Ksiądz Szelest (tak go nazwałam w myślach) otrzepał sutannę i wdzięcznym ruchem zeskoczył z traktora. Nie patrząc na nikogo, szybkim krokiem wszedł do środka. Przeszedł tak blisko, że owionął mnie jego zapach — wody kolońskiej i kopcącego się kominka. Zobaczyłam, że Matoga świetnie się zorganizował. W swoim roboczym kożuchu, jak mistrz ceremonii, nalewał z wielkiego chińskiego termosu kawę do plastikowych kubków i rozdawał żałobnikom. Staliśmy więc przed domem i piliśmy gorącą, słodką kawę. Chwilę potem przyjechała Policja. Właściwie nie przyjechała, lecz przyszła, bo samochód musieli zostawić na asfalcie — nie mieli zimowych opon. Byli to dwaj policjanci w mundurach i jeden w cywilu, w długim czarnym płaszczu. Zanim dotarli do domu w butach oblepionych śniegiem, dysząc ciężko, wyszliśmy wszyscy przed dom. Wykazaliśmy się moim zdaniem grzecznością i szacunkiem wobec władzy. Obaj mundurowi policjanci byli oschli, bardzo formalni i widać było, że tłumią złość z powodu śniegu, długiej drogi i ogólnych okoliczności tej sprawy. Otrzepali buty i bez słowa zniknęli w środku. Tymczasem facet w czarnym płaszczu podszedł ni stąd, ni zowąd do Matogi i do mnie. — No, dzień dobry. Witam panią, cześć, tato. Powiedział: „Cześć, tato”, i powiedział to do Matogi. Nigdy bym się nie spodziewała, że Matoga może mieć syna w Policji i na dodatek w takim zabawnym czarnym płaszczu. Matoga przedstawił nas sobie dość niezręcznie, zakłopotany, ale nawet nie zapamiętałam oficjalnego imienia Czarnego Płaszcza, bo od razu odeszli na bok i słyszałam, że syn zarzucił ojca pretensjami: — Na miłość boską, tato, dlaczego tato ruszał ciało? Nie oglądał tato filmów? Każdy wie, że cokolwiek by się stało, ciała się nie rusza, dopóki nie przyjedzie Policja. Matoga bronił się słabo, jakby obezwładniało go to, że rozmawia z synem. Sądziłabym, że będzie odwrotnie, że rozmowa z własnym dzieckiem doda tylko sił.

— On wyglądał okropnie, synu. Sam też byś się tak zachował. Udławił się czymś i cały był poskręcany, brudny... To przecież nasz sąsiad, nie chcieliśmy go tak zostawić na podłodze jak, jak... — szukał słów. — ...Zwierzę — uściśliłam, podchodząc do nich bliżej; nie mogłam znieść, że Czarny Płaszcz tak sztorcuje ojca. — Udławił się kością z ukłusowanej Sarny. Zemsta zza grobu. Czarny Płaszcz spojrzał na mnie przelotnie i zwrócił się do ojca: — Może być tata oskarżony o utrudnianie śledztwa. I pani też. — No chyba żartujesz, to by dopiero było. I mieć tu syna prokuratora. Tamten postanowił zakończyć tę żenującą rozmowę. — Tato, dobra. Potem będziecie musieli oboje złożyć oświadczenia. Możliwe, że zrobią mu sekcję. Klepnął Matogę w ramię gestem czułości, w której była dominacja, jakby mówił: dobra, kochany staruszku, teraz ja wezmę sprawy w swoje ręce. Potem zniknął w domu zmarłego, a ja, nie czekając na jakiekolwiek rozstrzygnięcia, poszłam do domu, zziębnięta, ze zdartym gardłem. Miałam dość. Z moich okien widziałam, jak od strony wsi nadjeżdża odśnieżarka, zwana tutaj Białoruśką. Dzięki niej pod wieczór udało się wjechać pod dom karawanowi — długiemu, niskiemu, ciemnemu samochodowi z oknami zasłoniętymi czarnymi firankami. Lecz tylko wjechać. Gdy koło czwartej, tuż przed zmrokiem, wyszłam na taras, dostrzegłam z daleka ruchomą czarną plamę na drodze — to wąsaci mężczyźni pchali dzielnie karawan z ciałem kolegi pod górę, na wieczne odpoczywanie w Wiekuistej Światłości.

* Zwykle cały dzień telewizor jest włączony, od śniadania. To mnie uspokaja. Gdy za oknem panuje zimowa mgła albo świt już po kilku godzinach dnia niezauważalnie przechodzi w Mrok, odnoszę wrażenie, że nie ma tam nic. Patrzy się na zewnątrz, a szyby odbijają tylko wnętrze kuchni, małe, zagracone centrum Wszechświata. To dlatego ta telewizja. Mam wielki wybór programów; antenę, podobną do emaliowanej miski, przywiózł mi kiedyś Dyzio. Jest kilkadziesiąt kanałów, ale to za dużo dla mnie. I dziesięć byłoby za dużo. I dwa też. Właściwie oglądam tylko pogodę. Znalazłam ten kanał, szczęśliwa, że można mieć wszystko, czego się potrzebuje, dlatego już nawet zapodziałam pilota. Od rana więc towarzyszy mi widok frontów atmosferycznych, piękne abstrakcyjne linie na mapach, niebieskie i czerwone, zbliżające się nieubłaganie od zachodu, znad Czech i Niemiec. Niosą powietrze, którym przed chwilą oddychała Praga, a może i Berlin. Napłynęło znad Atlantyku, przemknęło przez całą Europę, można powiedzieć, że to morskie powietrze tu, w górach. Szczególnie lubię, gdy pokazują mapy ciśnienia, które tłumaczą niespodziewaną oporność przy wstawaniu z łóżka albo ból kolan, albo jeszcze co innego — niewytłumaczalny smutek, który z pewnością ma naturę frontu atmosferycznego, kapryśna figura serpentinata w ziemskiej atmosferze.

Wzruszają mnie zdjęcia satelitarne i krzywizna Ziemi. A więc to prawda, że żyjemy na powierzchni kuli, wystawieni na wzrok planet, porzuceni w wielkiej pustce, w której po Upadku światło zbiło się w małe okruchy i rozprysnęło? To

prawda. Powinno się nam o tym codziennie przypominać, bo zapominamy. Wydaje nam się, że jesteśmy wolni, a Bóg nam wybaczy. Osobiście sądzę inaczej. Każdy uczynek zamieniony w drobne drżenia fotonów wyruszy w końcu w Kosmos jak film i do końca świata będą go oglądały planety. Kiedy robię sobie kawę, podają zwykle prognozy pogody dla narciarzy. Przedstawiają chropawy świat gór, stoków i dolin, i kapryśną pokrywę śnieżną — szorstka skóra Ziemi tylko gdzieniegdzie pobielona jest obszarami śniegu. Wiosną miejsce narciarzy zajmują alergicy i obraz nabiera koloru. Miękkie linie ustalają obszary zagrożenia. Tam gdzie czerwony — natura atakuje najmocniej. Całą zimę czekała w uśpieniu, żeby teraz uderzyć w delikatny jak filigran układ odpornościowy Człowieka. Kiedyś nas w ten sposób zupełnie wykurzy. Przed weekendami pojawiają się prognozy pogody dla kierowców, ale ich rzeczywistość sprowadza się do kilku kresek rzadkich w kraju autostrad. Ten podział ludzi na trzy grupy — narciarzy, alergików i kierowców — bardzo mnie przekonuje. To dobra i prosta typologia. Narciarze to hedoniści. Niesie ich po stoku. Kierowcy zaś wolą wziąć los w swoje ręce, chociaż cierpi na tym często ich kręgosłup; wiadomo — życie jest ciężkie. Alergicy zaś — zawsze na wielkiej wojnie. Ja z pewnością jestem alergikiem. Życzyłabym sobie jeszcze kanału o gwiazdach i planetach. „TV Wpływy Kosmosu”. Taka telewizja też właściwie składałaby się z map, pokazywałaby linie wpływów, pola planetarnych rażeń. „Nad ekliptyką zaczyna wschodzić Mars, proszę szanownych widzów, wieczorem przetnie pas wpływów Plutona. Prosimy o pozostawienie samochodów w garażach i na zadaszonych parkingach, a także o pochowanie noży, uważne schodzenie do piwnicy, a póki ta planeta przechodzi przez znak Raka, apelujemy o unikanie kąpieli i wycofanie się rakiem z rodzinnych kłótni” — mówiłaby szczupła, eteryczna prezenterka. Wiedzielibyśmy, dlaczego spóźniły się dziś pociągi, a listonosz zakopał się w śniegu swoim cinquecento, i dlaczego nie udał się majonez, a ból głowy odszedł nagle sam, bez tabletki, tak samo znienacka, jak przyszedł. Znalibyśmy czas, kiedy można zacząć farbować włosy i na kiedy planować śluby. Wieczorem obserwuję Wenus, dokładnie śledzę przemiany tej pięknej Panny. Wolę ją jako Gwiazdę Wieczorną, kiedy pojawia się niby znikąd, jak wyczarowana, i schodzi za Słońcem w dół. Iskra odwiecznego światła. Właśnie o Zmroku dzieją się najciekawsze rzeczy, bo wtedy zacierają się proste różnice. Mogłabym żyć w wiecznym Zmierzchu.

4. 999 śmierci

„Ten, kto wątpi w to, co widzi, Prośby twoje ci wyszydzi. Słońce i Księżyc, gdyby tak wątpiły, Z nieba by zaraz ustąpiły”. Sarnią głowę pochowałam następnego dnia na moim cmentarzu przy domu. Włożyłam do dziury w ziemi prawie wszystko, co zabrałam z domu Wielkiej Stopy. Reklamówkę, na której zostały ślady krwi, powiesiłam na gałęzi śliwki, ku pamięci. Od razu napadało do niej śniegu, a nocny mróz zamienił go w lód. Biedziłam się długo, żeby wykopać jaki taki dół w zamarzniętej kamienistej glebie. Łzy marzły mi na policzkach. Na grobie, jak zwykle, położyłam kamień. Na moim cmentarzu było już sporo takich kamieni. Leżały tu: pewien stary Kot, którego truchło znalazłam w piwnicy, gdy kupiłam ten dom, i Kotka, wpółdzika, która umarła po porodzie razem ze swoimi Małymi. Lis, którego zabili robotnicy leśni, twierdząc, że był wściekły, kilka Kretów i zagryziona przez Psy Sarna z zeszłej zimy. To tylko niektóre Zwierzęta. Te, które znajdowałam martwe w lesie, we wnykach Wielkiej Stopy, przenosiłam tylko w inne miejsce, żeby przynajmniej ktoś się nimi pożywił. Z ładnie położonego cmentarzyka, nad stawem, na bardzo łagodnym zboczu, widać było cały chyba Płaskowyż. Też chciałabym tu leżeć i mieć stąd pieczę nad wszystkim, zawsze. Starałam się dwa razy dziennie robić obchód moich włości. Muszę ciągle mieć Lufcug na oku, skoro podjęłam już to zobowiązanie. Chodziłam po kolei do każdego z domów oddanych pod moją opiekę, a na koniec jeszcze wspinałam się na górkę, żeby ogarnąć jednym spojrzeniem cały nasz Płaskowyż. Z tej perspektywy widać było to, czego nie widać z bliska: ślady na śniegu dokumentowały tutaj zimą każdy ruch, nic nie mogło umknąć tej ewidencji, śnieg starannie jak kronikarz zapisywał kroki Zwierząt i ludzi, uwieczniał nieliczne ślady kół samochodów. Uważnie oglądałam nasze dachy — czy gdzieś nie zrobił się ze śniegu nawis, który mógłby potem oberwać rynny albo — nie daj Boże — zatrzymać się przy kominie, utknąć gdzieś i topnieć powoli, sącząc wodę pod dachówkami do środka. Przyglądałam się oknom, czy całe, czy podczas poprzedniej wizyty czegoś nie zaniedbałam, nie zostawiłam może zapalonego światła; obserwowałam też obejście, drzwi, bramy, szopy, składy drzewa. Byłam stróżem własności moich sąsiadów, gdy oni sami oddawali się zimowym pracom i rozrywkom w mieście — ja spędzałam tu za nich zimę, strzegłam ich domów przed zimnem i wilgocią i pilnowałam ich kruchego dobytku. W ten sposób wyręczałam ich w uczestniczeniu w Ciemnościach. Niestety, znowu dały o sobie znać moje Dolegliwości. Tak właśnie było, że nasilały się z powodu stresu i innych niezwykłych wydarzeń. Czasami wystarczyła nieprzespana Noc, żeby wszystko zaczynało mi dokuczać. Drżały mi ręce i miałam wrażenie, że przez członki przebiega mi prąd, jakby ciało spowijała niewidzialna siatka elektryczna i ktoś wymierzał mi drobne Kary, na chybił trafił. Wtedy bark czy nogi ogarniał niespodziewany, nieprzyjemny skurcz. Teraz czułam, jak zdrętwiała mi zupełnie stopa, ścierpła i kłuła. Idąc, ciągnęłam ją za sobą, utykałam. I jeszcze: od miesięcy miałam wciąż mokre oczy; łzy zaczynały płynąć nagle i bez powodu. Postanowiłam, że dziś mimo bólu wejdę na stok i spojrzę na wszystko z góry. Na pewno świat będzie na swoim miejscu. Może to mnie uspokoi i sprawi, że moje gardło rozluźni się i lepiej się poczuję. Wcale nie żałowałam Wielkiej Stopy. Ale gdy mijałam jego dom z daleka, przypomniało mi się jego martwe ciało kobolda w kawowym garniturze i potem przyszły mi do głowy ciała wszystkich znajomych żywych, szczęśliwe w swoich domach. I ja sama, moja stopa i chude, żylaste ciało Matogi, wszystko wydało mi się podszyte potwornym smutkiem, nie do zniesienia. Patrzyłam na czarno-biały krajobraz Płaskowyżu i zrozumiałam, że smutek jest ważnym słowem w definicji świata. Leży u podstaw wszystkiego, jest piątym żywiołem, kwintesencją. Pejzaż, który się przede mną otworzył, składał się z odcieni bieli i czerni, przeplecionych ze sobą liniami drzew na miedzach między polami. Tam gdzie trawy nie zostały wykoszone, śnieg nie zdołał przykryć pól jednorodną białą płaszczyzną. Źdźbła przebijały się przez jego pokrywę i z daleka wyglądało to tak, jakby wielka ręka właśnie zaczęła szkicować jakiś abstrakcyjny wzór, ćwiczyć się w krótkich pociągnięciach, delikatnych, subtelnych. Widziałam piękne figury geometryczne pól, pasy i prostokąty, każdy inny w swej strukturze, o własnym odcieniu, inaczej nachylony do pospiesznego

zimowego Zmierzchu. I nasze domy, wszystkie siedem, rozrzucone były tutaj jak część natury, jakby wyrosły tu wraz z miedzami, także strumień i mostek na strumieniu, wszystko to wydawało się starannie zaprojektowane i ustawione być może tą samą ręką, która ćwiczyła się w szkicowaniu. Mogłabym i ja naszkicować mapę z pamięci. Nasz Płaskowyż miałby na niej kształt grubego półksiężyca, otoczonego z jednej strony Górami Srebrnymi, niedużym, niewysokim pasmem górskim, które jest wspólne dla nas i dla Czechów, a z drugiej, polskiej strony — Wzgórzami Białymi. Jest na nim tylko jedna osada — nasza. Wieś i miasteczko leżą w dole, na północnym wschodzie, tak jak cała reszta. Różnica poziomów między Płaskowyżem a resztą Kotliny Kłodzkiej nie jest duża, ale wystarczy, żeby się czuć tutaj trochę wywyższonym i patrzeć na wszystko z góry. Droga wspina się z dołu mozolnie, od północy dość łagodnie, ale zjazd z Płaskowyżu po wschodniej stronie jednak kończy się u nas dość stromo, co zimą bywa niebezpieczne. W czasie ostrych zim Dyrekcja Dróg, czy też jak się tam nazywa ta instytucja, wyłącza tę drogę z ruchu. Wtedy jeździmy nią nielegalnie, na własne ryzyko. O ile, oczywiście, mamy dobre samochody. Właściwie mówię o sobie. Matoga ma tylko motorower, a Wielka Stopa miał własne nogi. Tę stromą część nazywamy Przełęczą. Jest tam też w pobliżu kamieniste urwisko, lecz myliłby się ten, kto uznałby je za twór naturalny. Są to bowiem pozostałości dawnego kamieniołomu, który wgryzał się kiedyś w Płaskowyż i z pewnością w końcu by go zupełnie pożarł ustami koparek. Podobno są plany, żeby go znowu uruchomić, a wtedy znikniemy z powierzchni Ziemi, zjedzeni przez Maszyny. Przez Przełęcz prowadzi do wsi polna droga, przejezdna jedynie latem. Na zachodzie nasza droga łączy się z inną, większą, lecz jeszcze nie główną. Przy niej leży wieś, którą nazywam sobie Transylwanią, z powodu ogólnego nastroju, jaki w niej panuje. Są tam kościół, sklep, popsute wyciągi narciarskie i świetlica. Horyzont jest wysoki, więc wiecznie panuje tam Zmierzch. Takie mam wrażenie. Na samym końcu wsi jest jeszcze boczna droga, która prowadzi do fermy Lisów, ale ja raczej nie chodzę w tamtą stronę. Za Transylwanią, tuż przed wjazdem na międzynarodową trasę mamy ostry zakręt, na którym często dochodzi do wypadków. Dyzio nazwał go Zakrętem Wołowe Serce, ponieważ widział, jak kiedyś z ciężarówki jadącej z ubojni należącej do miejscowego tuza wypadła skrzynka z podrobami i krowie serca rozsypały się po drodze; przynajmniej tak twierdzi. Wydaje mi się to dosyć makabryczne i nie wiem naprawdę, czy mu się to wszystko nie przywidziało. Dyzio bywa czasem przewrażliwiony na punkcie niektórych tematów. Asfalt łączy ze sobą miasta w Kotlinie. Przy dobrej pogodzie można z naszego Płaskowyżu zobaczyć i drogę, i nawleczone na nią Kudowę, Lewin, a nawet na północy, daleko, Nową Rudę, Kłodzko i Ząbkowice, które przed wojną nazywały się Frankenstein. To już daleki świat. Ja zwykle moim Samurajem jeździłam do miasta przez Przełęcz. Za nią można było skręcić w lewo i podjechać pod granicę, która wiła się kapryśnie i łatwo było przez nią przejść niezauważalnie na każdym dłuższym spacerze. Często mi się to zdarzało przez nieuwagę, gdy podczas swojego obchodu trafiałam aż tutaj. Ale czasami lubiłam ją też przekraczać specjalnie, z rozmysłem, tam i z powrotem. Kilkanaście, kilkadziesiąt razy. Bawiłam się tak z pół godziny — w przechodzenie przez granicę. Sprawiało mi to przyjemność, bo pamiętałam czas, kiedy nie było to możliwe. Podoba mi się przekraczanie granic. Zwykle najpierw sprawdzałam dom Profesorostwa, mój ulubiony. Był mały i prosty. Milczący, samotny domek o białych ścianach. Oni sami bywali w nim rzadko, raczej ich dzieci pojawiały się tu z przyjaciółmi i wtedy wiatr niósł ich hałaśliwe głosy. Dom z otwartymi okiennicami, oświetlony i wypełniony głośną muzyką, wydawał się trochę oszołomiony i ogłuszony. Można powiedzieć, że z tymi rozdziawionymi otworami okiennymi wyglądał gapowato. Wracał do siebie, gdy oni wyjeżdżali. Jego słabą stroną był stromy dach. Śnieg zsuwał się z niego i leżał do maja pod północną ścianą, przez którą wilgoć przenikała do wnętrza. Musiałam wtedy odśnieżać, co zwykle jest ciężką, niewdzięczną pracą. Wiosną moim zadaniem była troska o ogródek — posadzenie kwiatków i pielęgnowanie tych, które już rosły na kamienistym spłachetku ziemi przed domem. To robiłam z przyjemnością. Zdarzało się, że potrzebne były drobne naprawy, wówczas dzwoniłam do Profesorostwa do Wrocławia i oni przesyłali mi pieniądze na konto. Wtedy musiałam sama zamówić robotników i przypilnować prac. Zauważyłam też tej zimy, że w ich piwnicy zamieszkały Nietoperze, całkiem sporą rodziną. Kiedyś musiałam tam wejść, wydawało mi się bowiem, że słyszę z dołu cieknącą wodę. To by dopiero było, gdyby pękła rura. Zobaczyłam je śpiące, zbite w gromadkę, u kamiennego sklepienia; wisiały bez ruchu, a jednak miałam wrażenie, że obserwują mnie przez sen, że światło żarówki odbija się w ich otwartych oczach. Pożegnałam się z nimi szeptem do wiosny i nie stwierdziwszy awarii, na palcach wróciłam na górę. W domu Pisarki zalęgły się zaś Kuny. Nie nadałam im żadnych imion, bo nie potrafiłam ich ani policzyć, ani od siebie odróżnić. To, że niełatwo jest je ujrzeć, stanowi ich szczególną Właściwość, są jak duchy. Pojawiają się i znikają tak szybko, że nie wierzy się w to, co się zobaczyło. Pięknymi Zwierzętami są Kuny. Mogłabym je mieć w herbie, gdyby była taka potrzeba. Wydają się lekkie i niewinne, ale to tylko pozory. W rzeczywistości są to groźne i przebiegłe Istoty. Prowadzą swoje małe wojny z Kotami, Myszami i Ptakami. Walczą między sobą. W domu Pisarki wcisnęły się między dachówki a ocieplenie strychu i, podejrzewam, sieją tam spustoszenie, niszcząc wełnę mineralną i wygryzając dziury w drewnianych płytach. Pisarka zjeżdżała zazwyczaj w maju, samochodem wyładowanym pod sufit książkami i egzotyczną żywnością. Pomagałam

jej się rozpakować, bo miała chory kręgosłup. Chodziła w kołnierzu ortopedycznym, podobno miała kiedyś wypadek. A może kręgosłup popsuł jej się od pisania. Przypominała kogoś, kto przetrwał Pompeje — jakby cała była przysypana popiołem; jej twarz była popielata, i kolor ust, i szare oczy, i długie włosy ciasno ściągnięte gumką i upięte na czubku głowy w mały kok. Gdybym ją znała trochę gorzej, na pewno przeczytałabym jej książki. Ale ponieważ znałam ją lepiej, bałam się po nie sięgnąć. Może znalazłabym tam siebie opisaną w sposób, którego nie potrafiłabym pojąć. Albo moje ukochane miejsca, które dla niej są zupełnie czym innym niż dla mnie. W jakimś sensie takie osoby jak ona, te, które władają piórem, bywają niebezpieczne. Narzuca się od razu podejrzenie fałszu — że taka osoba nie jest sobą, tylko okiem, które bezustannie patrzy, a to, co widzi, zamienia w zdania; w ten sposób okrawa rzeczywistość ze wszystkiego, co w niej najważniejsze, z niewyrażalności. Spędzała tutaj czas do końca września. Raczej nie wychodziła z domu; czasem tylko, gdy upał pomimo naszego wiatru stawał się nieznośny i lepki, kładła swoje popieliste ciało na leżaku i bez ruchu tkwiła na słońcu, szarzejąc jeszcze bardziej. Gdybym mogła zobaczyć jej stopy, może okazałoby się, że ona też nie jest Istotą ludzką, ale jakąś inną odmianą bytu. Rusałką logosu, sylfidą. Czasami przyjeżdżała do niej przyjaciółka, ciemnowłosa, silna kobieta z jaskrawo pomalowanymi ustami. Miała na twarzy znamię, brązową myszkę, co znaczy, jak mniemam, że Wenus w momencie jej Narodzin znajdowała się w pierwszym domu. Wtedy razem gotowały, jakby im obu przypomniały się atawistyczne rodzinne rytuały. Kilka razy zeszłego lata jadłam z nimi: ostra zupa z mlekiem kokosowym, placki ziemniaczane z kurkami. Dobrze gotowały, smacznie. Ta przyjaciółka była dla Popielistej bardzo czuła i opiekowała się nią, jakby tamta była dzieckiem. Z pewnością wiedziała, co robi. Najmniejszy dom, pod mokrym laskiem, zakupiła niedawno hałaśliwa rodzina z Wrocławia. Ci mieli dwoje otyłych, rozpuszczonych dzieci, nastolatków, i sklep spożywczy na Krzykach. Dom miał być przebudowany i zamieniony w dworek polski — dobuduje mu się kiedyś kolumny i ganek, z tyłu będzie basen. Tak mi opowiadał ich ojciec. Lecz najpierw wszystko zostało ogrodzone odlewanym z betonu płotem. Płacili mi hojnie i prosili, żeby codziennie zaglądać do środka, czy nikt się tam nie włamał. Sam dom był stary, zniszczony i sprawiał wrażenie, jakby chciał, żeby zostawiono go w spokoju, żeby sobie murszał ku przyszłości. W tym roku czekała go jednak rewolucja, już przywieziono góry piasku i zwalono przed bramą. Wiatr zwiewał ciągle folię, którą je okryto, rozkładanie jej z powrotem kosztowało mnie wiele trudu. Na swoim terenie mieli małe źródło i planowali tam zrobić stawy rybne, wymurować grill. Nazywali się Studzienni. Długo zastanawiałam się, czy mam im nadać jakieś swoje imię, lecz potem uznałam, że jest to jeden z dwóch znanych mi przypadków, kiedy nazwisko pasuje do Człowieka. Byli to rzeczywiście ludzie ze studni — tacy, co to wpadli do niej dawno temu i teraz na jej dnie urządzali sobie swoje życie, myśląc, że studnia jest całym światem. Ostatni dom, tuż przy drodze, był domem do wynajęcia. Najczęściej brały go młode małżeństwa z dziećmi, te szukające natury na weekend. Czasami kochankowie. Bywało, że i podejrzane typy, które upijały się wieczorem i całą Noc pokrzykiwały pijacko, a potem spały do południa. Wszyscy oni przemykali przez nasz Lufcug jak cienie. Na jeden weekend. Jednochwilowi. Mały, wyremontowany bezosobowo domek należał do najbogatszego Człowieka w okolicy, który w każdej dolinie i na każdym płaskowyżu posiadał coś na własność. Facet nazywał się Wnętrzak — i to był właśnie ten drugi przypadek, kiedy nazwisko samo z siebie pasuje do właściciela. Podobno kupił dom ze względu na ziemię, na której ten dom stał. Podobno kupował ziemię, żeby ją kiedyś zamienić w kamieniołom. Podobno cały Płaskowyż nadaje się na kamieniołom. Podobno żyjemy tutaj na żyle złota, które nazywa się granit. Musiałam się naprawdę starać, żeby to wszystko ogarnąć. I jeszcze mostek, czy jest w porządku i czy woda nie podmyła wsporników, które mu dobudowano po ostatniej powodzi. I czy woda nie narobiła dziur. Kiedy kończyłam obchód, rozglądałam się jeszcze wokół i właściwie powinnam się czuć szczęśliwa, że wszystko jest. Przecież mogłoby tego po prostu nie być. Mogłaby być tylko trawa — wielkie kępy stepowej trawy smagane wiatrem i rozety dziewięćsiłu. Tak by to mogło wyglądać. Albo w ogóle nic — puste miejsce w kosmicznej przestrzeni. A może tak właśnie byłoby dla wszystkich lepiej. Kiedy wędrowałam na swoich obchodach polami i nieużytkami, lubiłam sobie wyobrażać, jak to wszystko będzie wyglądało za miliony lat. Czy będą te same rośliny? A kolor nieba, czy będzie taki sam? Czy poruszą się płyty tektoniczne i wypiętrzy się tu pasmo wysokich gór? Albo czy powstanie tu morze i wśród leniwego ruchu fal znikną racje, żeby używać słowa „miejsce”? Jedno jest pewne — tych domów tutaj nie będzie, mój wysiłek jest bardzo znikomy, mieści się na główce szpilki, właśnie tak jak i moje życie. O tym należałoby pamiętać. Potem, kiedy wychodziłam poza nasze opłotki, krajobraz się zmieniał. Tu i ówdzie sterczały z niego wykrzykniki, wbite ostre igły. Kiedy wzrok się o nie zaczepiał, drżały mi powieki; oko kaleczyło się o te drewniane budowle postawione na polach, na miedzach, na skraju lasu. Było ich na całym Płaskowyżu osiem, dokładnie to wiedziałam, bo miałam z nimi do czynienia, jak Don Kichot z wiatrakami. Zbijało się je z drewnianych bali, na krzyż, całe składały się z krzyży. Miały cztery nogi te pokraczne figury, a na nich tkwił szałas z oknami strzelniczymi. Ambony. Zawsze mnie ta nazwa zdumiewała i denerwowała. Bo czego nauczało się z tych ambon? Jaką głosiło ewangelię? Czy to nie szczyt pychy, nie diabelski pomysł, żeby miejsce, z którego się zabija, nazwać amboną? Widzę jeszcze ich obraz. Mrużę oczy i w ten sposób rozmywam ich kształt, tak że znikają. Tylko dlatego to robię, że nie mogę znieść ich obecności. Lecz prawdą jest, że kto czuje Gniew, a nie działa, szerzy zarazę. Tak mówi nasz Blake.

Gdy tak stałam, patrząc na ambony, mogłam się w każdej chwili odwrócić, żeby ująć poszarpaną, ostrą linię horyzontu delikatnie jak włos. Zajrzeć poza nią. Tam są Czechy. Tam ucieka Słońce, gdy już się naogląda tutaj tych okropności. Tam schodzi na Noc moja Panna. O tak, Wenus chodzi spać do Czech. Wieczory spędzałam w następujący sposób: siadałam w kuchni przy dużym stole i zajmowałam się tym, co najbardziej lubię. Oto mój duży kuchenny stół, na nim otrzymany od Dyzia komputer, w którym używałam raczej tylko jednego programu. Oto „Efemerydy”, papier do notatek, kilka książek. Suche muesli, które podjadam w czasie pracy, i czajniczek czarnej herbaty; innej nie pijam. Właściwie mogłabym wszystko obliczać ręcznie i może nawet trochę żałuję, że tego nie robiłam. Ale kto dziś jeszcze używa suwaka logarytmicznego? Lecz gdyby kiedyś trzeba było obliczyć na pustyni jakiś Horoskop, bez komputera, bez elektryczności i bez żadnych Narzędzi, to dałabym sobie radę. Potrzebowałabym do tego tylko moich „Efemeryd”, i dlatego gdyby mnie ktoś nagle zapytał (ale niestety nikt tego nie zrobi), jaką książkę zabrałabym na bezludną wyspę, odpowiedziałabym, że właśnie tę. „Efemerydy planet. 1920–2020”. Interesowało mnie, czy w Horoskopach ludzi widać datę ich śmierci. Śmierć w Horoskopie. Jak to wygląda. Jak się przejawia. Które planety grają rolę Mojr? Tu na dole, w świecie Urizena, działa prawo. Od nieba gwiaździstego po moralne sumienie. To surowe prawo, bez zmiłowania i bez wyjątków. Skoro jest porządek Narodzin, to dlaczego nie miałoby być porządku Śmierci? Zebrałam przez te wszystkie lata tysiąc czterdzieści dwie daty urodzin i dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć dat śmierci i nadal prowadzę swoje małe badania. Projekt bez unijnych dotacji. Kuchenny. Zawsze uważałam, że Astrologii należy uczyć się przez praktykę. Jest to porządna wiedza, w dużej mierze empiryczna i tak samo naukowa jak psychologia, powiedzmy. Trzeba dokładnie obserwować kilka osób ze swojego otoczenia i kojarzyć momenty ich życia z układem planet. Trzeba też sprawdzać i analizować te same Wydarzenia, w których uczestniczą różni ludzie. Bardzo szybko da się zauważyć, że podobne astrologiczne wzory opisują podobne zdarzenia. Wtedy właśnie dochodzi się do inicjacji — o tak, porządek istnieje i jest na wyciągnięcie ręki. Ustalają go gwiazdy i planety, niebo zaś jest szablonem, według którego powstaje wzór naszego życia. Po dłuższych studiach będzie można tu na Ziemi zgadywać po drobnych detalach ułożenie planet na niebie. Popołudniowa burza, list, który listonosz wcisnął w szparę drzwi, popsuta żarówka w łazience. Nic nie jest w stanie się wymknąć temu porządkowi. Na mnie działa to jak alkohol albo jeden z tych nowych narkotyków, które, tak sobie wyobrażam, napełniają człowieka czystym zachwytem. Trzeba mieć oczy i uszy otwarte, kojarzyć fakty. Widzieć podobieństwo tam, gdzie inni widzą całkowitą odmienność, pamiętać, że pewne wydarzenia dzieją się na różnych poziomach lub, mówiąc innymi słowy, wiele zdarzeń jest aspektami tego samego. I że świat jest wielką siecią, że jest całością i nie ma żadnej rzeczy, która byłaby osobna. Że każdy, najmniejszy nawet fragment świata związany jest z innymi skomplikowanym Kosmosem korespondencji, które trudno jest przeniknąć zwykłemu umysłowi. Tak to działa. Niczym japońskie auto. Dyzio, który potrafił rozpływać się w swoich dywagacjach na temat dziwacznych symboli Blake’a, nie podzielał mojej pasji do Astrologii. To dlatego że Dyzio urodził się za późno. Jego pokolenie ma Plutona w Wadze, co trochę osłabia ich czujność. I próbują zbilansować piekło. Nie sądzę, żeby im się to udało. Może umieją pisać projekty i aplikacje, ale większość z nich straciła czujność. Dorastałam w pięknej epoce, która już, niestety, przeminęła. Była w niej wielka gotowość do zmian i umiejętność snucia rewolucyjnych wizji. Dziś już nikt nie ma odwagi wymyślić niczego nowego. Bez przerwy mówi się tylko, jak jest, i rozwija się stare pomysły. Rzeczywistość się zestarzała, stetryczała, bo przecież podlega ona zdecydowanie takim samym prawom jak każdy żywy organizm — starzeje się. Jej najdrobniejsze składniki — sensy, ulegają apoptozie jak komórki ciała. Apoptoza to śmierć naturalna, spowodowana zmęczeniem i wyczerpaniem materii. Po grecku to słowo znaczy „opadanie płatków”. Światu opadły płatki. Ale potem musi przyjść coś nowego; zawsze tak było — czy nie jest to zabawny paradoks? Uran jest w Rybach, ale gdy przejdzie w znak Barana, zacznie się nowy cykl i rzeczywistość urodzi się na nowo. Wiosną za dwa lata. Studiowanie Horoskopów dawało mi przyjemność, nawet kiedy odkrywałam te porządki śmierci. Ruch planet zawsze jest hipnotyczny, piękny, nie da się go ani zatrzymać, ani przyspieszyć. Dobrze jest sobie pomyśleć, że ów porządek wykracza daleko poza czas i miejsce Janiny Duszejko. Dobrze jest na czymś całkowicie polegać.

Więc tak: dla oznaczenia śmierci naturalnej rozpatrujemy pozycje hylegu, czyli ciała, które ssie dla nas życiową energię z Kosmosu. W urodzeniach dziennych jest nim Słońce, w nocnych — Księżyc, a w niektórych przypadkach — hylegiem zostaje

władca Ascendentu. Śmierć następuje zazwyczaj wówczas, kiedy hyleg osiąga jakiś radykalnie nieharmonijny aspekt z władcą ósmego domu lub z planetą w nim położoną. Rozważając zagrożenie śmiercią gwałtowną, musiałam wziąć pod uwagę hyleg, jego dom i planety w tym domu posadowione. Zwracałam przy tym uwagę, która z planet szkodliwych — Mars, Saturn, Uran — jest silniejsza od hylegu i tworzy z nim zły aspekt. Tamtego dnia siadłam do pracy i wyciągnęłam z kieszeni pomiętą kartkę, na której zapisałam dane Wielkiej Stopy, żeby sprawdzić, czy jego śmierć odwiedziła go we właściwym czasie. Kiedy wstukiwałam datę jego urodzenia, rzuciłam okiem na samą kartkę papieru z danymi. Zobaczyłam, że zapisałam je na kalendarzu polowań, kartka nazywała się „Marzec”. W tabelce rozmieszczone były figurki Zwierząt, na które można było polować w marcu. Horoskop wyskoczył przede mną na ekranie i na godzinę uwięził mój wzrok. Najpierw spojrzałam na Saturna. To Saturn w znaku stałym bywa nierzadko sygnifikatorem śmierci wskutek uduszenia, udławienia czy powieszenia. Męczyłam się nad Horoskopem Wielkiej Stopy dwa wieczory, aż zadzwonił Dyzio i musiałam odwieść go od pomysłu odwiedzin. Jego stary dzielny maluch ugrzązłby w tym rozmokłym śniegu. Niechże sobie ten złoty chłopiec tłumaczy Blake’a u siebie w robotniczym hotelu. Niechże w ciemni swojego umysłu wywołuje z angielskich negatywów polskie zdania. Lepiej by było, gdyby przyjechał w piątek, wtedy opowiedziałabym mu wszystko i przedstawiła na dowód precyzyjny porządek gwiazd. Muszę uważać. Teraz odważę się to powiedzieć: nie jestem dobrym Astrologiem, niestety. W moim charakterze tkwi pewna przypadłość, która zaciemnia obraz rozłożenia planet. Patrzę na nie przez swój lęk i mimo pozorów pogody ducha, którą mi naiwnie i prostodusznie przypisują ludzie, widzę wszystko jak w ciemnym lustrze, jak przez przydymioną szybę. Oglądam świat tak samo, jak inni patrzą na zaćmione Słońce. Tak ja widzę zaćmioną Ziemię. Widzę, jak poruszamy się po omacku w wiecznym Mroku, jak Chrabąszcze złapane do pudełka przez okrutne dziecko. Łatwo jest nas uszkodzić i skrzywdzić, połamać na kawałki nasze misternie sklecone, cudaczne istnienie. Wszystko odczytuję jako nienormalne, straszne i zagrażające. Widzę tylko Katastrofy. Ale skoro początkiem jest Upadek, to czy można upaść jeszcze niżej? W każdym razie znam datę swej własnej śmierci i dzięki temu czuję się wolna.

5. Światło w deszczu

„Więzienia budowane są z kamieni Prawa, burdele z cegieł Religii”. Uderzenie, dalekie puknięcie, jakby ktoś w sąsiednim pokoju walnął w nadmuchaną papierową torebkę. Usiadłam na łóżku ze strasznym przeczuciem, że dzieje się coś złego i że ten dźwięk mógł być wyrokiem na czyjeś życie. Pojawiły się następne, więc zaczęłam ubierać się w pośpiechu, niezbyt przytomna. Zatrzymałam się na środku pokoju, zaplątana w sweter, nagle bezsilna — co robić? Jak zwykle w takie dni była piękna pogoda, bóg pogody widocznie sprzyja myśliwym. Słońce świeciło oślepiająco, dopiero wzeszło, jeszcze czerwone z wysiłku, i rzucało długie, senne cienie. Wyszłam przed dom i znowu wydawało mi się, że wyprzedzą mnie Dziewczynki, wybiegną prosto w śnieg, ciesząc się z dnia, że przyszedł, i będą tak jawnie i bezwstydnie pokazywać swoją radość, że zarażę się nią. Rzucę do nich śnieżną kulkę, a one potraktują to jako pozwolenie na wszelkie możliwe szaleństwa i ruszą zaraz w chaotyczne gonitwy, w których goniąca nagle zmienia się w uciekającą i z sekundy na sekundę inny staje się powód tego biegu, a ich radość w końcu robi się tak wielka, że nie ma innego sposobu, żeby ją wyrazić, tylko biegać naokoło domu — jak szalone. Znowu poczułam na policzkach łzy — może powinnam iść z tym do lekarza Alego, który jest dermatologiem, ale zna się na wszystkim i wszystko rozumie. Moje oczy muszą być całkiem chore. Gdy szybko szłam do Samuraja, zdjęłam ze śliwki reklamówkę pełną lodu i ważyłam teraz w ręku jej ciężar. „Die kalte Teufelshand”, przypomniało mi się z daleka, z przeszłości. To „Faust”? Zimna pięść diabła. Samuraj odpalił za pierwszym razem i pokornie, jakby znał mój stan, ruszył przez śnieg. Zaterkotały z tyłu szpadle i zapasowe koło. Trudno było zlokalizować, skąd dochodzą strzały; odbijały się od ściany lasu, zwielokrotniały. Pojechałam w kierunku przejścia i jakieś dwa kilometry za urwiskiem zobaczyłam ich samochody — wypasione dżipy i małą ciężarówkę. Jakiś Człowiek stał przy nich i palił papierosa. Dodałam gazu i przejechałam tuż obok tego obozu. Samuraj widocznie wiedział, o co mi chodzi, bo z entuzjazmem rozbryzgiwał naokoło mokry śnieg. Człowiek biegł za mną kilka metrów i machał rękami, pewnie próbował mnie zatrzymać. Ale nie zwracałam na niego uwagi. Zobaczyłam ich, jak szli luźną tyralierą. Dwudziestu, trzydziestu mężczyzn w zielonych mundurach, w panterkach i tych idiotycznych kapeluszach z piórkiem. Zatrzymałam samochód i pobiegłam w ich kierunku. Po chwili rozpoznałam kilku z nich. I oni też mnie zobaczyli. Patrzyli na mnie zdziwieni i rzucali ku sobie rozbawione spojrzenia. — Co się tu, do cholery, dzieje? — krzyknęłam. Jeden z nich, pomocnik, podszedł do mnie. Był to ten sam wąsaty mężczyzna, który przyszedł po mnie z drugim w dniu śmierci Wielkiej Stopy. — Pani Duszejko, niech się pani tu nie zbliża, to niebezpieczne. Proszę stąd odejść. Strzelamy. Zamachałam mu rękami przed twarzą. — To wy się stąd wynoście. Bo zadzwonię na Policję. Podszedł do nas drugi, który odłączył się od tyraliery, jego nie znałam. Był ubrany w klasyczny myśliwski strój, z kapeluszem. Tyraliera ruszyła; trzymali przed sobą strzelby. — Nie ma takiej potrzeby, proszę pani — odezwał się grzecznie. — Tutaj jest już Policja — uśmiechnął się protekcjonalnie. Rzeczywiście, z daleka zobaczyłam brzuchatą postać Komendanta Policji. — Co jest? — krzyknął ktoś. — Nic, nic, to ta starsza pani z Lufcugu. Chce wezwać Policję — w jego głosie zabrzmiała ironia. Znienawidziłam go. — Pani Duszejko, niech się pani nie wygłupia — odezwał się polubownie Wąsaty. — My tu naprawdę strzelamy. — Nie wolno wam strzelać do żywych Istot! — krzyknęłam na cały głos. Wiatr porwał mi te słowa prosto z ust i poniósł przez cały Płaskowyż. — Wszystko jest w porządku, niech pani jedzie do domu. Strzelamy do bażantów — uspokajał mnie Wąsaty, jakby nie zrozumiał mojego protestu. Ten drugi rzucił słodkim głosem: — Nie dyskutuj z nią, to wariatka. Wtedy ogarnął mnie Gniew, prawdziwy, można powiedzieć, że Boży. Zagarnął mnie gdzieś od środka gorącym uderzeniem.

Poczułam się błogo w tej energii; wydawało mi się, że uniosła mnie w powietrze, mały wielki wybuch we wszechświecie mojego ciała. Palił się we mnie ogień, neutronowa gwiazda. Wyrwałam się do przodu i pchnęłam mężczyznę w głupim kapeluszu tak mocno, że upadł w śnieg, zupełnie zaskoczony. A gdy Wąsaty rzucił mu się na pomoc, zaatakowałam Wąsatego, uderzyłam go w ramię z całej siły. Jęknął z bólu. Nie należę do słabych dziewczątek. — Hej, hej, kobieto, co to za narowy? — Miał wykrzywione bólem usta i starał się złapać mnie za ręce. Wtedy podbiegł od tyłu ten sam, który stał przy samochodach, widocznie jechał za mną, i chwycił mnie w kleszczowy uścisk. — Odprowadzę panią do samochodu — powiedział mi do ucha, ale wcale mnie nie chciał odprowadzić, ciągnął mnie do tyłu tak, że upadłam. Wąsaty pomógł mi się podnieść, ale odepchnęłam go ze wstrętem. Nie miałam żadnych szans. — Niech się pani nie denerwuje. Jesteśmy w prawie. Tak powiedział: „w prawie”. Otrzepałam się ze śniegu i ruszyłam do samochodu. Trzęsłam się ze zdenerwowania, potykałam. Tyraliera tymczasem zniknęła w niskich zaroślach, młodych wierzbach na podmokłym terenie. Za chwilę znowu usłyszałam strzały; strzelali do Ptaków. Wsiadłam do auta i siedziałam bez ruchu z rękami na kierownicy, ale musiało minąć trochę czasu, zanim byłam zdolna ruszyć. Jechałam do domu, płacząc z bezsilności. Trzęsły mi się ręce i wiedziałam już, że to się źle skończy. Samuraj z westchnieniem ulgi stanął przed domem i miałam wrażenie, że we wszystkim jest po mojej stronie. Przytuliłam twarz do kierownicy. Smutno odezwał się klakson, jak zawołanie. Jak krzyk żałoby. Moje Dolegliwości pojawiają się zdradziecko, nigdy nie wiadomo, kiedy przyjdą. Coś się wtedy dzieje w moim ciele, zaczynają mnie boleć kości. Jest to ból nieprzyjemny, ckliwy, tak go nazywam. Trwa bez przerwy, nie znika godzinami, a czasem całymi dniami. Nie można się ukryć przed tym bólem, nie ma na niego tabletki ani zastrzyku. Musi boleć, tak samo jak rzeka musi płynąć, a ogień płonąć. Przypomina złośliwie, że składam się z materialnych cząstek, które przemijają w każdej sekundzie. Może dałoby się do niego przyzwyczaić? Żyć z nim tak, jak ludzie mieszkają w mieście Oświęcimiu albo Hiroszimie i wcale nie myślą o tym, co się tutaj przedtem stało. Po prostu żyją. Lecz po tych bólach kości przychodzi ból brzucha, wnętrzności, wątroby, wszystkiego, co tam w środku mamy, nieustający. Jest go w stanie ukoić na jakiś czas glukoza, którą zawsze noszę w kieszeni we fiolkach. Nigdy nie wiem, kiedy może pojawić się Atak, kiedy poczuję się gorzej. Czasami mam wrażenie, że w rzeczywistości składam się z samych objawów choroby, jestem fantomem zbudowanym z bólu. Gdy trudno mi sobie znaleźć miejsce, wyobrażam sobie, że na brzuchu, od szyi do krocza mam błyskawiczny zamek i że go powoli rozsuwam, z góry na dół. I potem wysuwam ręce z rąk, a nogi z nóg, i wyciągam głowę z głowy. Wydobywam się z własnego ciała, a ono spada ze mnie jak stare ubranie. Jestem drobniejsza i delikatna, prawie przezroczysta. Mam ciało jak Meduza, białe, mleczne, fosforyzujące. Jedynie ta fantazja jest w stanie przynieść mi ulgę. O tak, wtedy jestem wolna.

* Pod koniec tego tygodnia, w piątek, umówiłam się z Dionizym później niż zwykle, czułam się bowiem na tyle źle, że postanowiłam wybrać się do lekarza. Siedziałam w poczekalni w kolejce i przypomniało mi się, jak poznałam doktora Alego. W zeszłym roku znowu poparzyło mnie Słońce. Musiałam wyglądać dość żałośnie, skoro wystraszone pielęgniarki z recepcji zaprowadziły mnie wprost na oddział. Tam kazały mi czekać, a że byłam głodna, wyjęłam z torby ciastka posypane kokosem i wsuwałam je. Lekarz pojawił się po chwili. Był jasnobrązowy jak włoski orzech. Popatrzył na mnie i powiedział: — Ja też lubię w i e w i ó r k i kokosowe. Tym mnie do siebie przekonał. Okazało się, że miał pewną swoją Właściwość — jak ludzie, którzy uczyli się polskiego już w dorosłym życiu, czasami zamieniał jedne słowa na zupełnie inne. — Zaraz r o z p a c z ę, co pani dolega — powiedział tym razem. Bardzo skrupulatnie zajął się ten Człowiek moimi Dolegliwościami, nie tylko skórnymi. Jego ciemna twarz była zawsze spokojna. Bez pośpiechu opowiadał mi jakieś zawiłe anegdoty, badając w tym czasie puls i ciśnienie. O, na pewno bardzo daleko wykraczał poza obowiązki dermatologa. Ali, który pochodził z Bliskiego Wschodu, miał bardzo tradycyjne i solidne metody leczenia chorób skóry — kazał paniom w aptece przygotowywać niezwykle wymyślne maści i smarowidła, składające

się z wielu składników i pracochłonne. Domyślałam się, że nie lubili go z tego powodu okoliczni aptekarze. Jego mikstury miały zadziwiające kolory i szokujące zapachy. Może Ali wierzył, że leczenie wysypek alergicznych musi być równie spektakularne jak same wysypki. Dziś z uwagą oglądał też siniaki, które miałam na ramionach. — Skąd to przyszło? Zbagatelizowałam sprawę. Niewielkie uderzenie zawsze wystarczało, żebym miała przez miesiąc czerwoną plamę. Zaglądnął mi też do gardła, obmacał węzły chłonne, osłuchał płuca. — Proszę, żeby mi pan dał coś, co by mnie znieczuliło — powiedziałam. — Na pewno są takie leki. To by mi się podobało. Żebym nie czuła, nie martwiła się, żebym spała. Czy to możliwe? Wziął się do wypisywania recept. Nad każdą długo się zastanawiał, gryząc koniec długopisu, w końcu dostałam cały ich plik i każde lekarstwo miało być robione na zamówienie.

* Wróciłam do domu późno. Już od dawna było ciemno, a od wczoraj wiał halny, więc śnieg topniał w oczach i padał straszny deszcz ze śniegiem. Na szczęście w piecu nie wygasło. Dyzio też się spóźnił, bo znowu nie można było wjechać w naszą drogę z powodu rozmiękłego, śliskiego śniegu. Zostawił swojego małego fiata przy asfalcie i przyszedł piechotą, przemoczony i zziębnięty. Dyzio, Dionizy, pojawiał się u mnie w każdy piątek, a ponieważ jechał prosto z pracy, przygotowywałam na ten dzień obiad. Raz w tygodniu, bo dla siebie samej gotuję w niedzielę wielki garnek zupy, którą potem odgrzewam codziennie. Starcza mi, powiedzmy, do środy. W czwartek wyjadam z kredensu suchy prowiant albo jadam w mieście pizzę Margaritę. Dyzio ma paskudną alergię i dlatego nie mogę popuszczać całkowicie cugli swojej kulinarnej wyobraźni. Trzeba mu gotować bez nabiału, orzechów, papryki, jajek, mąki pszennej, co ogranicza bardzo nasz jadłospis. Zwłaszcza że nie jadamy mięsa. Czasami, gdy nieopatrznie skusił się na coś dla siebie nieodpowiedniego, jego skórę pokrywała swędząca wysypka, a małe pęcherzyki napełniały się wodą. Wtedy zaczynał się drapać bez opamiętania, a rozdrapana skóra zamieniała się w jątrzące się rany. Więc lepiej było nie eksperymentować. Nawet Ali swoimi miksturami nie potrafił uspokoić alergii Dyzia. Jej natura była tajemnicza i zdradliwa, a objawy zmieniały się. Nigdy nie udało jej się przyłapać na gorącym uczynku żadnym testem. Dyzio wyciągał z podniszczonego plecaka brulion i baterię kolorowych długopisów, na które zerkał niecierpliwie podczas jedzenia, a potem, gdy już zjedliśmy wszystko co do joty i popijaliśmy czarną herbatę (innych nie uznajemy), relacjonował, co w tym tygodniu udało mu się zrobić. Dyzio tłumaczył Blake’a. Tak sobie postanowił i jak dotąd skrupulatnie wypełniał to postanowienie. Kiedyś, w dawnych czasach, był moim uczniem. Teraz skończył już trzydziestkę, ale właściwie nie różnił się w żaden sposób od tego Dyzia, który zatrzasnął się niechcący w toalecie w czasie matury z angielskiego, w związku z czym oblał egzamin. Wstydził się wołać o pomoc. Zawsze był drobny, chłopięcy, a może nawet dziewczęcy, o małych dłoniach i miękkich włosach. To dziwne, że los nas znowu ze sobą zetknął wiele lat po tej nieszczęsnej maturze, tutaj na rynku w mieście. Zobaczyłam go pewnego dnia, gdy wychodziłam z poczty. Szedł odebrać książki, które zamówił przez Internet. Niestety, chyba się bardzo zmieniłam, bo nie poznał mnie od razu, lecz gapił się na mnie z otwartymi ustami, mrugając oczami. — To pani? — wyszeptał po chwili, zaskoczony. — Dionizy? — Co pani tu robi? — Mieszkam tu niedaleko. A ty? — Ja też, pani profesor. Potem spontanicznie rzuciliśmy się sobie w ramiona. Okazało się, że pracując we Wrocławiu, jako informatyk w Policji, nie umknął jakimś reorganizacjom i restrukturyzacjom. Zaproponowano mu pracę na prowincji i nawet zapewniono czasowe mieszkanie w hotelu, dopóki nie znajdzie sobie prawdziwego mieszkania. Lecz Dyzio nie znalazł mieszkania i mieszkał w tym miejscowym hotelu robotniczym, ogromnym, brzydkim, betonowym, w którym zatrzymywały się wszystkie krzykliwe wycieczki jadące do Czech, a firmy organizowały swoje imprezy integracyjne z pijaństwem do rana. Miał tam spory pokój z przedsionkiem i kuchnię na piętrze, wspólną.

Teraz pracował nad „Pierwszą księgą Urizena”, co akurat wydawało mi się dużo trudniejsze niż poprzednie „Przysłowia piekielne” i „Wróżby niewinności”, przy których mu ofiarnie pomagałam. Miałam rzeczywiście kłopot, bo nie rozumiałam nic z tych pięknych, dramatycznych obrazów, które Blake wyczarowywał słowami. Czy on tak myślał naprawdę? Co opisywał? Gdzie to jest? Gdzie to się dzieje i kiedy? Czy to jest baśń czy mit? Pytałam Dyzia. — To się dzieje zawsze i wszędzie — mówił Dyzio z błyskiem w oku. Gdy kończył jakiś fragment, czytał mi z powagą każdy wers i czekał na moje uwagi. Czasami miałam wrażenie, że rozumiałam tylko poszczególne słowa i w ogóle nie chwytam ich sensu. Nie bardzo umiałam mu pomóc. Nie lubiłam poezji i wszystkie wiersze świata wydawały mi się niepotrzebnie skomplikowane i niejasne. Nie rozumiałam, dlaczego tych rewelacji nie zapisuje się po ludzku — prozą. Wtedy Dyzio się niecierpliwił i gorączkował. Lubiłam go drażnić w taki sposób. Nie wydaje mi się, żebym szczególnie mu pomagała. Był dużo lepszy ode mnie, jego inteligencja była szybsza, digitalna, powiedziałabym; moja pozostawała analogowa. Szybko kojarzył i potrafił spojrzeć na tłumaczone zdanie z zupełnie innej strony, zostawić na boku niepotrzebne przywiązanie do słowa, odbić się od niego i powrócić z czymś zupełnie nowym, pięknym. Podsuwałam mu zawsze pojemnik z solą, mam bowiem swoją Teorię, że sól znacząco wspomaga procesy przewodzenia impulsów nerwowych między synapsami. I nauczył się zanurzać w niej pośliniony palec, a potem zlizywać zeń sól. Ja swój angielski porządnie już zapomniałam, nie pomogłaby mi nawet cała zjedzona Wieliczka, a poza tym taka mrówcza praca szybko mnie nudziła. Czułam się zupełnie bezradna. Bo jak przetłumaczyć wyliczankę, którą mogłyby rozpoczynać grę małe dzieci, zamiast ciągle recytować „Pałka zapałka dwa kije”: Every Night & every Morn Some to Misery are Born Every Morn & every Night Some are Born to sweet delight, Some are born to Endless Night. To najsłynniejszy wierszyk Blake’a. Nie da się go przetłumaczyć na polski, żeby nie zgubić rytmu, rymu i dziecięcej lakoniczności. Dyzio próbował wiele razy i przypominało to rozwiązywanie szarady. Teraz zjadł zupę; rozgrzała go bardzo, aż dostał rumieńców. Włosy naelektryzowały mu się od czapki i miał nad głową małą, śmieszną aureolę. Trudno nam było tego wieczoru skupić się na tłumaczeniu. Byłam zmęczona i czułam się bardzo nieswojo. Nie mogłam myśleć. — Co ci jest? Jesteś dzisiaj roztargniona — powiedział. Przyznałam mu rację. Bóle osłabły, ale nie przeszły mi zupełnie. Pogoda była straszna, wiało i padało. Gdy wieje halny, trudno się skupić. — Co za demon pustkę taką odrażającą stworzył? — zapytał Dyzio. Blake pasował do nastroju tego wieczoru: wydawało się nam, że niebo opadło bardzo nisko nad Ziemię, tak że zostawiało wszystkim żyjącym Istotom niewiele miejsca na życie, niewiele powietrza. Niskie, ciemne chmury przez cały dzień pędziły po niebie, a teraz, późnym wieczorem, ocierały o wzgórza swoje mokre brzuchy. Namawiałam go, żeby został na Noc, tak czasem bywało — ścieliłam mu wtedy na kanapie w mojej małej świetlicy, włączałam piecyk elektryczny i zostawiałam otwarte drzwi do pokoju, gdzie spałam — żebyśmy nawzajem słyszeli swoje oddechy. Ale dziś nie mógł. Tłumaczył mi, pocierając sennie czoło, że komenda przechodzi na jakiś inny system komputerowy; nie bardzo chciało mi się rozumieć jaki, było ważne, że miał z tego powodu mnóstwo pracy. Musiał być wcześnie rano na miejscu. A tu jeszcze te roztopy. — Jak ty dojedziesz? — martwiłam się. — Byle do asfaltu. Nie podobał mi się ten pomysł, że idzie. Narzuciłam na siebie dwa polary i włożyłam czapkę. Oboje mieliśmy żółte przeciwdeszczowe płaszcze z gumy, wyglądaliśmy jak krasnale. Odprowadziłam go do drogi i właściwie chętnie poszłabym jeszcze z nim do asfaltu. Miał pod spodem marną kurtkę, która wisiała na nim jak na kołku, a buty, mimo że suszyliśmy je na kaloryferze, wcale nie wyschły. Ale nie chciał, żebym z nim szła. Pożegnaliśmy się na drodze i już ruszyłam w stronę domu, gdy krzyknął za mną.

Pokazywał ręką w stronę Przełęczy. Coś się tam świeciło, słabiutko. Dziwne. Zawróciłam. — Co to może być? — zapytał. Wzruszyłam ramionami. — Może ktoś tam łazi z latarką? — Chodź, sprawdzimy. — Złapał mnie za rękę i pociągnął, jak mały harcerz, który znalazł się właśnie na tropie tajemnicy. — Teraz, po Nocy? Daj spokój, jest tak mokro — zawołałam zaskoczona jego uporem. — Może to Matoga zgubił latarkę i teraz leży tam i świeci. — To nie jest światło latarki — powiedział Dyzio i ruszył w górę. Próbowałam go zatrzymać. Złapałam go za rękę, ale została mi w dłoni tylko rękawiczka. — Dionizy, nie, nie idźmy tam. Proszę cię. Coś go widocznie opętało, bo w ogóle nie reagował. — Ja zostaję — próbowałam go zaszantażować. — Dobrze, to idź do domu, pójdę sam i sprawdzę. Może coś się stało. Idź. — Dyzio! — krzyknęłam ze złością. Nie odpowiedział. Szłam więc za nim, świecąc nam latarką, wydobywając nią z ciemności jasne plamy, w których znikał każdy kolor. Chmury były tak nisko, że można było podczepić się pod nie i dać się im nieść gdzieś daleko, na południe, do cieplejszych krajów. Tam skoczyć z wysoka wprost w oliwkowe gaje, a choćby tylko winnice na Morawach, gdzie produkuje się to pyszne zielone wino. A tymczasem nogi grzęzły nam w półpłynnej śnieżnej brei i deszcz usiłował dostać się pod kaptury, żeby nas policzkować bez końca. W końcu to zobaczyliśmy. Na Przełęczy stał samochód, duży, terenowy. Wszystkie drzwi były otwarte i dlatego w środku świeciło się światło, słabo. Zostałam kilka metrów dalej, bałam się podejść, czułam, że zaraz rozpłaczę się jak dziecko, ze strachu i z nerwów. Dyzio wziął ode mnie latarkę i powoli zbliżył się do auta. Poświecił w głąb. Samochód był pusty. Na tylnym siedzeniu leżała teczka, czarna, były też jakieś reklamówki, chyba z zakupami. — Wiesz co? — powiedział Dyzio cichym głosem, rozciągając sylaby. — Ja znam ten samochód. To jest toyota naszego Komendanta. Omiatał teraz światłem latarki najbliższe otoczenie samochodu. Maszyna stała w miejscu, gdzie droga skręca w lewo. Po prawej stronie krzewiły się zarośla; tutaj za Niemców stały dom i wiatrak. Teraz były tam zarośnięte krzakami ruiny i wielki orzech, do którego jesienią zbiegały się Wiewiórki z całej okolicy. — Zobacz — powiedziałam — zobacz, co jest na śniegu! Światło latarki wydobyło dziwne ślady — mnóstwo okrągłych punktów wielkości monety, wszędzie ich było pełno, naokoło samochodu, na drodze. I były ślady męskich butów z podeszwami jak traktory. Były dobrze widoczne, bo śnieg topniał i ciemna woda podchodziła pod każdy ślad. — To są ślady raciczek — powiedziałam, kucając i przyglądając się dokładnie małym, okrągłym znakom. — To ślady Saren. Widzisz to? Ale Dyzio patrzył w innym kierunku, tam gdzie rozmokły śnieg był wydeptany, stratowany do imentu. Światło latarki sunęło dalej ku zaroślom i po chwili usłyszałam jego jęk. Stał nachylony nad otworem starej studni w krzakach, tuż przy drodze. — Mój Boże, mój Boże, mój Boże — powtarzał mechanicznie, co mnie zupełnie wytrąciło z równowagi. Wiadomo, że żaden bóg nie przyjdzie i nie zrobi tutaj porządku. — Boże, tutaj ktoś jest — zajęczał. Zrobiło mi się gorąco. Podeszłam do niego i wyrwałam mu latarkę z dłoni. Poświeciłam do otworu i zobaczyliśmy makabryczny widok. W płytkiej studni leżało ciało, głową w dół, skręcone. Zza ramienia widać było kawałek twarzy, z otwartymi oczami, strasznej, zalanej krwią. Na powierzchnię wystawały buty, potężne, o grubych podeszwach. Studnia od lat była zasypana i płytka, ot, dół. Kiedyś sama zakrywałam ją gałęziami, żeby nie wpadły w nią Owce Dentysty. Dyzio kucnął i bezradnie dotknął tych butów, pogłaskał je po cholewce. — Nie ruszaj — szepnęłam.

Serce waliło mi jak oszalałe. Wydawało mi się, że zaraz ta zakrwawiona głowa odwróci się w naszą stronę, spod zastygłych strumieni krwi błysną białka oczu, a usta poruszą się, żeby wypowiedzieć jakieś słowo, a potem całe to zwaliste

ciało zacznie się gramolić z powrotem na górę, do życia, rozeźlone własną śmiercią, gniewne, i złapie mnie za gardło. — Może jeszcze żyje — odezwał się Dyzio płaczliwym głosem. Modliłam się, żeby nie. Staliśmy oboje z Dyziem, zziębnięci i przerażeni. Dyzio dygotał, jakby miał drgawki; bałam się o niego. Szczękał zębami. Objęliśmy się ramionami i Dyzio zaczął płakać. Woda lała się z nieba, wypływała z ziemi, wydawało się, że ziemia jest wielką gąbką nasączoną zimną wodą. — Dostaniemy zapalenia płuc — chlipał Dyzio. — Chodź stąd. Pójdziemy do Matogi, on będzie wiedział, co robić. Chodźmy stąd. Nie stójmy tutaj — zaproponowałam. Ruszyliśmy z powrotem objęci niezdarnie jak ranni żołnierze. Czułam, jak moja głowa płonie od nagłych, niespokojnych myśli, niemal widziałam, jak w deszczu te myśli parują, zamieniają się w obłok i dołączają do czarnych chmur. Gdy tak szliśmy, ślizgając się po rozmiękłej ziemi, na usta cisnęły mi się słowa, którymi bardzo chciałam się podzielić z Dyziem. Bardzo chciałam powiedzieć je głośno, ale na razie nie mogły się ze mnie wydobyć. Uciekały mi. Nie wiedziałam, jak zacząć. — Jezu, Jezu — szlochał Dyzio. — To Komendant, widziałem jego twarz. To był on. Na Dyziu zawsze bardzo mi zależało i nie chciałam, żeby mnie brał za wariatkę. Nie on. Kiedy byliśmy już przy domu Matogi, zebrałam się na odwagę i postanowiłam zrobić kolejny krok, mówiąc mu, co o tym myślę. — Dyziu — powiedziałam. — To Zwierzęta się mszczą na ludziach. Dyzio zawsze mi wierzy, ale tym razem w ogóle mnie nie słuchał. — To nie jest takie niesamowite — ciągnęłam. — Zwierzęta są silne i mądre. Nawet nie wiemy jak bardzo. Kiedyś Zwierzęta stawiano przed sądem. Były nawet skazywane. — Co ty mówisz? Co ty mówisz? — bełkotał nieprzytomnie. — Czytałam gdzieś o Szczurach, które zostały pozwane przed sąd, bo narobiły wiele szkód. Sprawę odwlekano, bo nie stawiały się na rozprawy. W końcu przyznano im obrońcę z urzędu. — Jezu, co ty mówisz? — To było, zdaje się, we Francji, w szesnastym wieku — opowiadałam dalej. — Nie wiem, jak to się skończyło i czy zostały skazane. Nagle przystanął i chwycił mnie mocno za ramiona, i potrząsnął. — Jesteś w szoku. Co ty wygadujesz? Dobrze wiedziałam, co mówię. Postanowiłam to sprawdzić kiedyś, przy okazji. Matoga wyłonił się zza płotu z latarką na czole. Jego twarz w tym świetle wyglądała trupio i niesamowicie. — Co się stało? Dlaczego chodzicie po nocy? — zapytał tonem wartownika. — Tam jest martwy Komendant. Przy samochodzie — powiedział Dyzio, szczękając zębami, i pokazał ręką za siebie. Matoga otworzył usta i poruszył wargami bezgłośnie. Już myślałam, że naprawdę stracił mowę, ale po dłuższej chwili rzekł: — Widziałem dzisiaj ten jego wielki samochód. Musiało się tak skończyć. Jeździł po pijanemu. Dzwoniliście na Policję? — Musimy? — zapytałam, mając na myśli roztrzęsienie Dyzia. — Znaleźliście ciało. Jesteście świadkami. Podszedł do telefonu i za chwilę usłyszeliśmy, jak spokojnym głosem zgłasza śmierć Człowieka. — Ja tam nie wracam — powiedziałam i wiedziałam, że Dyzio też nie pójdzie. — Leży w studni. Nogami do góry. Głową na dół. Zalany krwią. Wszędzie pełno śladów. Malutkich jak sarnie raciczki — bełkotał Dyzio. — Będzie afera, bo to policjant — powiedział sucho Matoga. — Mam nadzieję, że nie zadeptaliście śladów. Oglądacie chyba filmy kryminalne, prawda? Weszliśmy do jego ciepłej i jasnej kuchni, a on czekał przed domem na Policję. Nie odzywaliśmy się więcej do siebie. Siedzieliśmy na krzesłach niczym woskowe figury, nieruchomo. Moje myśli pędziły jak te ciężkie deszczowe chmury. Policja przyjechała dżipem jakąś godzinę później. Na końcu z samochodu wysiadł Czarny Płaszcz. — O, cześć, tak myślałem, że tato tu będzie — powiedział sarkastycznie i biedny Matoga był naprawdę zmieszany. Czarny Płaszcz przywitał się z naszą trójką żołnierskim uściskiem dłoni, jakbyśmy byli jakimiś harcerzami, a on naszym drużynowym. Właśnie spełniliśmy dobry uczynek, a on nam dziękuje. Spojrzał tylko podejrzliwie na Dyzia: — My się chyba znamy? — No tak, pracuję w komendzie. Chyba raczej z widzenia.

— To mój przyjaciel. Odwiedza mnie w piątki, ponieważ tłumaczymy razem Blake’a — pospieszyłam z wyjaśnieniami. Spojrzał na mnie z niesmakiem i grzecznie poprosił, żebyśmy wsiedli z nim do samochodu. Gdy dojechaliśmy na Przełęcz, policjanci ogrodzili miejsce wokół studni plastikową taśmą i zapalili reflektory. Deszcz padał i w świetle reflektorów krople stawały się długimi srebrnymi nitkami, jak anielskie włosy na choince. Spędziliśmy cały ranek na komisariacie, wszyscy troje, choć właściwie Matoga zupełnie niewinnie. Był przestraszony i miałam ogromne poczucie winy, że go w to wszystko wciągnęłam. Przesłuchiwano nas tak, jakbyśmy to my własnoręcznie zamordowali Komendanta. Całe szczęście, że mieli na tej komendzie niezwykłą maszynę do kawy, która robiła także czekoladę do picia. Ta bardzo mi posmakowała i od razu mnie postawiła na nogi, chociaż ze względu na moje Dolegliwości powinnam była trochę bardziej uważać. Kiedy nas odwieziono do domu, było już dobrze po południu. Piec wygasł, więc z mozołem musiałam rozpalać w nim na nowo. Usnęłam, siedząc na kanapie. W ubraniu. Nie umyłam zębów. Spałam jak zabita, a nad ranem, gdy za oknem ciemność była jeszcze w całej swojej sile, usłyszałam nagle coś dziwnego i wydało mi się, że piec do centralnego ogrzewania przestał pracować, że ustał jego łagodny szum. Narzuciłam coś na siebie i zeszłam na dół. Otworzyłam drzwi do kotłowni. Stała tam moja Mama, w kwiecistej letniej sukience, z torebką przewieszoną przez ramię. Była zatroskana i zdezorientowana. — Na miłość boską, co ty tu robisz, Mamo? — krzyknęłam zaskoczona. Ułożyła usta w taki sposób, jakby chciała mi odpowiedzieć, i poruszała nimi przez chwilę bezgłośnie. Potem zrezygnowała. Jej oczy krążyły niespokojnie po ścianach i suficie kotłowni. Nie wiedziała, gdzie jest. Znowu próbowała coś powiedzieć i znowu zrezygnowała. — Mamo — wyszeptałam i chciałam złapać jej umykający wzrok. Byłam na nią zła, że przecież ona już dawno umarła. Nie tak zachowują się matki, które odeszły. — Skąd się tu wzięłaś? To nie jest miejsce dla ciebie — zaczęłam robić jej wyrzuty, ale ogarnął mnie wielki żal. Popatrzyła na mnie przerażonym wzrokiem i zaczęła rozglądać się po ścianach, zupełnie zmieszana. Zrozumiałam, że wyciągnęłam ją skądś niechcąco. Że to moja wina. — Idź stąd, Mamo — powiedziałam łagodnie. Ale ona mnie nie słuchała, może mnie nawet wcale nie słyszała. Jej wzrok nie chciał się na mnie zatrzymać. Zdenerwowana, zatrzasnęłam drzwi kotłowni i teraz stałam po drugiej stronie, nadsłuchując. Słyszałam tylko szelest, coś jakby chrobotanie Myszy lub Kornika w drzewie. Wróciłam na kanapę. Rano przypomniało mi się to wszystko, gdy tylko się obudziłam.

6. Triwia i banalia

„Błąkająca się sarna po lesie Ludzkiej Duszy niepokój niesie”. Matoga był chyba stworzony do życia w samotności, podobnie jak ja, ale nasze osobne samotności nie dawały się w żaden sposób połączyć. Po tych dramatycznych wydarzeniach wszystko wróciło na swe dawne tory. Szła wiosna, więc Matoga z energią wziął się do porządków i zapewne w zaciszu swojego warsztatu szykował już różne Narzędzia, którymi będzie mi latem uprzykrzał życie — takie jak piła elektryczna, gałęziarka i najbardziej znienawidzone przeze mnie urządzenie — kosiarka do trawy. Czasami widywałam jego szczupłą, zgarbioną postać podczas moich codziennych rytualnych obchodów, ale zawsze z daleka. Raz nawet pomachałam mu z górki, lecz nie odpowiedział. Może mnie nie zauważył. Miałam na początku marca kolejny Atak, dotkliwy bardzo, i przeleciało mi przez myśl, żeby zadzwonić do Matogi albo poczłapać tam i zapukać do jego drzwi. Wygasł mi piec i nawet nie miałam siły zejść na dół. Schodzenie do kotłowni nigdy nie należało do przyjemności. Obiecałam sobie, że gdy moi klienci przyjadą do swoich domów latem, powiem im, że niestety, nie podejmę się już tej pracy w przyszłym roku. I że może to jest ostatni rok, kiedy tu mieszkam. Może przed następną zimą będę musiała wrócić do mojego małego mieszkania na ulicy Więziennej we Wrocławiu, tuż przy uniwersytecie, skąd można godzinami patrzeć, jak Odra hipnotycznie, z uporem pompuje swoje wody na północ. Dobrze, że wpadał do mnie Dyzio i palił w tym starym piecu. Woził z drewutni taczką drewno, które było przesiąknięte marcową wilgocią i dawało dużo dymu, a mało ciepła. Ze słoika kiszonych ogórków i resztki warzyw potrafił zrobić pyszną zupę. Kilka dni leżałam, podporządkowana rebeliom mojego ciała. Cierpliwie znosiłam napady drętwienia nóg i to nieznośne uczucie, że płonie w nich ogień. Sikałam na czerwono i mogłabym zapewnić każdego, że toaleta wypełniona czerwonym płynem robi straszne wrażenie. Zasłaniałam okna, bo nie byłam w stanie znieść jasnego, odbitego od śniegu marcowego światła. Ból siekał mi mózg. Mam pewną swoją Teorię. Stała się mianowicie straszna rzecz, że móżdżek nie został należycie i właściwie połączony z mózgiem. Być może jest to największy kiks naszego oprogramowania. Ktoś nas źle stworzył. Z tego powodu powinniśmy jako model iść do wymiany. Gdybyśmy mieli móżdżek połączony z mózgiem, posiadalibyśmy pełną wiedzę o naszej anatomii, o tym, co dzieje się w środku naszego ciała. O, mówilibyśmy sobie, spadł nam poziom potasu we krwi. Trzeci kręg szyjny ma jakieś napięcia. Marne mamy dziś ciśnienie krwi na obwodzie, trzeba się poruszać, a po wczorajszych jajkach w majonezie poziom cholesterolu został przekroczony, więc uwaga na to, co jemy. Mamy to nasze ciało, kłopotliwy bagaż, naprawdę nic o nim nie wiemy i potrzebujemy różnych Narzędzi, żeby się dowiedzieć o najbardziej naturalnych procesach. Czy to nie skandal, że kiedy ostatni raz lekarz chciał sprawdzić, co się dzieje w moim żołądku, kazał mi zrobić gastroskopię? Musiałam połykać grubą rurę i dopiero za pomocą kamery odkryło się przed nami wnętrze mojego żołądka. Jedyne toporne i prymitywne Narzędzie, jakim nas obdarowano na pocieszenie, to ból. Anioły, jeżeli istnieją, zrywają z nas boki ze śmiechu. Dostać ciało i nic o nim nie wiedzieć. Bez instrukcji obsługi. Niestety, błąd został już popełniony na samym początku, tak jak i inne błędy.

Dobrze się stało, że znowu poprzestawiały mi się godziny snu; zasypiałam nad ranem i budziłam się po południu, może to była naturalna obrona przed światłem dnia, przed dniem w ogóle i tym wszystkim, co do niego należy. Budziłam się, a może to

wszystko działo się we śnie, i słyszałam często kroki Dziewczynek na schodach, ich tupot i wydawało mi się, że to, co stało się ostatnio, było męczącym majakiem wywołanym gorączką. I to były piękne momenty. W półsnach rozmyślałam też o Czechach. Pojawiała się granica, a za nią ten piękny, łagodny kraj. Wszystko jest tam oświetlone Słońcem, pozłacane światłem. Pola oddychają równo u podnóża Gór Stołowych, które powstały chyba tylko po to, żeby było ładnie. Drogi są proste, strumienie czyste, w przydomowych zagrodach pasą się Daniele i Muflony; małe Zające hasają w zbożu, a do kombajnów przywiązuje się dzwonki, żeby je delikatnie przepłaszać na bezpieczną odległość. Ludzie nie spieszą się i nie ścigają we wszystkim ze sobą. Nie gonią za mrzonkami. Podoba im się, kim są i co mają. Dyzio mi niedawno opowiadał, że w małej księgarni w czeskim Nachodzie znalazł niezłe wydanie Blake’a, więc wyobrażamy teraz sobie, że ci dobrzy ludzie, którzy żyją po drugiej stronie granicy, którzy mówią do siebie w miękkim i dziecięcym języku, wieczorami po pracy rozpalają w kominkach ogień i czytają sobie Blake’a. I może sam Blake, gdyby żył, widząc to wszystko, powiedziałby, że są takie miejsca we Wszechświecie, gdzie nie doszło do Upadku, świat nie został postawiony na głowie i pozostał Edenem. Tu Człowiek nie kieruje się już regułami rozumu, głupimi i sztywnymi, lecz — sercem i intuicją. Ludzie nie przelewają z pustego w próżne, popisując się tym, co wiedzą, ale tworzą rzeczy niebywałe, posługując się wyobraźnią. Państwo przestaje być kajdanami, codzienną uciążliwością i pomaga ludziom realizować ich marzenia i nadzieje. A Człowiek nie jest jakimś trybem w systemie, rolą, ale wolną Istotą. Tak mi się roiło i od tego moje leżenie robiło się nawet przyjemne. Czasem myślę, że tylko chory jest naprawdę zdrowy. Pierwszego dnia, kiedy poczułam się lepiej, ubrałam się jako tako i ścigana poczuciem obowiązku, poszłam na mój obchód. Byłam słaba jak ziemniaczany pęd, który wyrósł w ciemności w piwnicy. Okazało się, że topniejący śnieg oberwał rynnę w domu Pisarki i teraz woda leje się prosto na drewnianą ścianę. Grzyb murowany. Zadzwoniłam do niej, ale oczywiście nie było jej w domu i chyba nawet w kraju. Oznaczało to, że muszę sobie z rynną dać radę sama. To wielka tajemnica, że każde wyzwanie uruchamia w nas prawdziwie żywotne siły. Poczułam się naprawdę lepiej, tylko lewą nogą szarpał jeszcze ból, niczym prąd elektryczny, więc stawiałam ją sztywno, jakby to była proteza. Potem, kiedy musiałam przenieść drabinę, w ogóle przestałam przejmować się Dolegliwościami. Zapomniałam o bólu. Stałam na tej drabinie z godzinę z rękami w górze i usiłowałam bez powodzenia na powrót założyć rynnę w półokrągłe uchwyty. Do tego jeden z nich się urwał i zapewne leżał gdzieś głęboko w śniegu pod domem. Mogłabym poczekać na Dyzia, który miał przyjechać wieczorem z nowym czterowierszem i zakupami, ale Dyzio jest delikatny, ma małe, dziewczęce dłonie i co tu dużo mówić, jest trochę gapowaty. Mówię to z całą miłością do niego. Nie jest to jego żadna niedoskonałość. Jest tyle cech i Właściwości na świecie, że każdego można obficie wyposażyć, myślałam. I oglądałam z drabiny zmiany, jakie wprowadziła odwilż na Płaskowyżu. Gdzieniegdzie, zwłaszcza na południowych i wschodnich stokach, pojawiły się ciemne plamy — tam zima wycofywała swoje wojsko, ale wciąż dobrze się miała na miedzach i pod lasem. Cała Przełęcz była biała. Dlaczego ziemia zaorana jest cieplejsza niż ziemia porośnięta trawą? Dlaczego w lesie śnieg topnieje szybciej? Dlaczego przy pniu drzewa tworzy się okrągłe zagłębienie w śniegu? Czy drzewo jest ciepłe? Zadałam te pytania Matodze. Poszłam do niego poprosić o pomoc przy rynnie Pisarki. Popatrzył na mnie bezradnie i nic nie powiedział. Czekając na niego, przyglądałam się jego dyplomowi uznania w zawodach zbierania grzybów, organizowanych corocznie przez Towarzystwo Grzybiarzy „Prawdziwek”. — Nie wiedziałam, że jesteś taki dobry w zbieraniu grzybów. Uśmiechnął się ponuro i nie odpowiedział, jak to on. Poszedł ze mną do swojego warsztatu, który przypominał klinikę chirurgiczną — tyle miał różnych szuflad i półeczek, a na każdej z nich tkwiło jakieś Narzędzie, specjalne, wymyślone do zrobienia jednej malutkiej rzeczy. Długo szperał w pudełku, aż w końcu wyciągnął stamtąd kawałek spłaszczonego aluminiowego drutu, skręconego w nie domknięty okrąg. — Objemka — powiedział. Słowo po słowie, wolno, jakby walczył z postępującym paraliżem języka, wyznał mi, że do nikogo się nie odzywał przez ostatnie tygodnie i że widocznie jego zdolność artykułowania mowy się cofa. W końcu, chrząkając, powiedział mi też, że Wielka Stopa umarł z powodu udławienia się kością. I że to był nieszczęśliwy wypadek. Tak wykazała podobno sekcja zwłok. Wiedział to od syna. Zaśmiałam się. — Myślałam, że Policję stać na bardziej wnikliwe odkrycia. Że się udławił, to było widać na pierwszy rzut oka... — Nic nie widać na pierwszy rzut oka — powiedział, jak na swój temperament, bardzo gwałtownie, tak że zapamiętałam sobie to zdanie.

— Wiesz, co ja o tym myślę, prawda? — Co? — Pamiętasz te Sarny, które stały pod domem, kiedy szliśmy? To one go zamordowały. Umilkł i przyglądał się obejmce, bardzo uważnie. — Jak? — Jak, jak. Nie wiem dokładnie. Może go po prostu przestraszyły, kiedy jak barbarzyńca zjadał ich siostrę. — Chcesz powiedzieć, że to była dintojra? Sarny się zmówiły? Długo się nie odzywałam. On, zdaje się, potrzebuje dużo czasu, żeby zebrać myśli, a potem je przetrawić. Powinien jeść więcej soli. Jak mówiłam, sól pomaga w szybkim myśleniu. Powoli też wkładał śniegowce i kożuch. Gdy szliśmy po mokrym śniegu, powiedziałam: — A Komendant w studni? — O co pytasz? Czy chcesz wiedzieć, jaka była przyczyna śmierci? Nie wiem. Nie mówił. Miał oczywiście na myśli Czarny Płaszcz. — Nie, nie, ja wiem, jaka była przyczyna śmierci w studni. — Jaka? — zapytał, jakby go to wcale nie obchodziło. Nie odpowiedziałam więc od razu, tylko poczekałam, aż ruszymy przez mostek do domu Pisarki. — Taka sama. — To znaczy, że udławił się kością? — Nie bądź złośliwy. Zabiły go Sarny. — Potrzymaj drabinę — odpowiedział na to. Wszedł po szczeblach i majstrował przy rynnie, ja zaś rozwinęłam swoją Teorię. Powołałam na świadka — Dyzia. Oboje z Dyziem wiedzieliśmy najwięcej, ponieważ byliśmy pierwsi na miejscu zdarzenia i widzieliśmy to, czego potem Policja już zobaczyć nie mogła. Gdy Policja przyjechała, było i ciemno, i mokro. Śnieg topniał w oczach i zatarł to, co było najistotniejsze — owe dziwne ślady wokół studni, mnóstwo, setki, może nawet i więcej — drobne, punktowe, jakby stado Saren otoczyło Człowieka. Matoga słuchał, ale nie odpowiadał, tym razem dlatego, że w ustach trzymał śrubki. Ciągnęłam więc dalej — że może najpierw było tak, iż on jechał samochodem i z jakiegoś powodu się zatrzymał. Może Sarna, jedna z zabójczyń, symulowała, udawała chorą, a on się ucieszył, że znalazł dziczyznę. I wtedy gdy wysiadł, one go otoczyły i zaczęły spychać w stronę studni... — Miał zakrwawioną głowę — odezwał się Matoga z góry, gdy wkręcił ostatnią śrubę. — Tak, dlatego że uderzył się, spadając do studni. — Już — odezwał się po dłuższej chwili milczenia i zaczął schodzić na dół. Rzeczywiście, rynna trzymała się na aluminiowej obejmce. Tamta stara z pewnością znajdzie się za miesiąc, jak zejdzie śnieg. — Postaraj się nie opowiadać o tej teorii. Jest bardzo nieprawdopodobna i może ci zaszkodzić — powiedział Matoga i skierował się prosto do domu, nie patrząc na mnie. Pomyślałam, że on też bierze mnie za wariatkę, jak wszyscy, i zrobiło mi się przykro. Trudno. Jest napisane u Blake’a: „Przeciwstawność jest przyjaźnią Prawdziwą”.

* Wezwano mnie na ponowne przesłuchania listem poleconym, który przywiózł Listonosz. Ponieważ musiał się drapać z miasteczka na Płaskowyż, był na mnie zły i nie omieszkał mi tego okazać. — Powinno się zabronić ludziom mieszkać tak daleko — powiedział od razu przy wejściu. — Co wam przyjdzie z tego, żeście się tak ukryli przed światem? I tak was dopadnie. — W jego głosie słychać było złośliwą satysfakcję. — Proszę tu podpisać, przesyłka z Prokuratury. Oj, nie należał on do przyjaciół moich Dziewczynek. Zawsze wyraźnie dawały mu do zrozumienia, że go nie lubią. — No, jak się żyje w wieży z kości słoniowej, ponad głowami maluczkich, z nosem w gwiazdach? — zapytał.

Tego najbardziej nie lubię u ludzi — zimnej ironii. To bardzo tchórzliwa postawa; wszystko można obśmiać, poniżyć, w nic się nigdy nie zaangażować, z niczym nie poczuć się związanym. Być jak impotent, który sam nigdy nie zażyje rozkoszy, ale zrobi wszystko, by obrzydzić ją innym. Zimna ironia to podstawowy oręż Urizena. Uzbrojenie niemocy. Mają przy tym ironiści zawsze jakiś światopogląd, który obnoszą tryumfalnie, choć jak się im zacznie wiercić dziurę w brzuchu i dopytywać o szczegóły, to się okaże, że składają się nań jakieś triwia i banalia. Nigdy bym się nie odważyła nazwać kogoś po prostu głupim i nie chciałam potępiać Listonosza z góry. Kazałam mu usiąść i zrobiłam mu kawy, takiej, jaką lubią Listonosze — mocnej, sypanej, do szklanki. Dałam mu też pierniczków, które piekłam jeszcze przed świętami; miałam nadzieję, że nie zwietrzały i nie połamie na nich zębów. Zdjął kurtkę i usiadł przy stole. — Wiele takich zaproszeń ostatnio roznosiłem i myślę, że tyczy się to wszystko śmierci Komendanta — powiedział. Bardzo byłam ciekawa, komu jeszcze Prokuratura wysłała listy, ale nie pokazałam tego po sobie. Listonosz czekał na moje pytanie, które nie padło. Kręcił się na krześle, siorbał kawę. Ja jednak umiałam sobie radzić z milczeniem. — Na przykład rozniosłem takie zaproszenia wszystkim jego koleżkom — powiedział w końcu. — Ach, tak — powiedziałam obojętnie. — Wszyscy oni są po jednych pieniądzach — zaczął powoli, z ociąganiem, ale widać było, że się nakręca i niełatwo mu będzie skończyć. — Dorwali się do władzy. Skąd mieli takie samochody, domy? Na przykład taki Wnętrzak? Wierzy pani, że dorobił się na rzeźni? — Wymownie pociągnął w dół dolną powiekę i pokazał mi swoje błony śluzowe. — Albo na lisach! Wszystko to była przykrywka, pani Duszejko. Milczeliśmy przez chwilę. — Mówi się, że to była jedna klika. Ktoś mu musiał pomóc znaleźć się w tej studni, już ja to wiem — dodał Listonosz z wielką satysfakcją. Jego potrzeba mówienia źle o bliźnich była tak wielka, że nawet nie trzeba go było ciągnąć za język. — Każdy wie, że grali w pokera na wielkie sumy. A ta jego nowa restauracja Casablanka to burdel i handel żywym towarem. Pomyślałam, że przesadził. — Ponoć przemycali luksusowe samochody z zagranicy. Kradzione. Ktoś mi mówił — nie powiem nazwiska — że widział nad ranem piękne bmw jadące polnymi drogami. To niby skąd? — zapytał retorycznie, spodziewając się zapewne, że po tych rewelacjach padnę z wrażenia. Z pewnością wiele z tego, co mówił, było wyssane z palca. — Brali ogromne łapówki. Bo skąd by na przykład mieli takie samochody jak Komendant? Z policyjnej pensji? Powie pani, że władza strasznie uderza do głowy, i będzie pani miała rację. Człowiek traci poczucie wszelkiej przyzwoitości. Rozprzedawali naszą Polskę za psie pieniądze. Znałem Komendanta od lat. Kiedyś był zwykłym milicjantem, zatrudnił się, żeby nie iść do huty szkła, tak jak inni. W piłkę z nim grałem ze dwadzieścia lat temu. A teraz to mnie nawet nie poznawał. Jak to się drogi człowiecze rozchodzą... Ja — zwykły listonosz, on — wielki Komendant. Ja — cinquecento, on — jeep cherokee. — Toyota — powiedziałam. — Toyota land cruiser. Listonosz ciężko westchnął i nagle zrobiło mi się go żal, bo prawdopodobnie on też kiedyś należał do tych niewinnych, a teraz ogromna ilość żółci zalewała mu serce. Z pewnością jest mu ciężko. I pewnie z powodu tej goryczy jest taki zły. — Bóg stworzył Człowieka Szczęśliwym i Bogatym. Lecz przebiegłość uczyniła niewinnych biedakami — przytoczyłam mu tak ogólnie Blake’a. Zresztą tak właśnie myślę. Tylko słowo „Bóg” biorę w cudzysłów.

* Gdy Dyzio przyjechał po południu, był zaziębiony. Pracowaliśmy teraz nad „Mentalnym travellerem” i już na początku powstał między nami spór, czy słowo „mental” należy tłumaczyć jako „mentalny”, czy raczej jako „duchowy”. Dyzio, kichając, czytał: I travel’d thro’ a Land of Men A land of Men & Women too, And heard & saw such dreadful things

As cold Earth wanderers never knew Najpierw każde z nas pisało swoją wersję, potem porównywaliśmy i zaczynaliśmy splatać nasze pomysły. Przypominało to trochę grę logiczną, skomplikowane scrabble. Zjeździłem całą Ludzką Ziemię Kraj Mężczyzn oraz Kobiet Widząc i słysząc straszne Rzeczy Że nikt ich nawet nie wypowie Albo: Przemierzałem Ludzką Ziemię Krainę Mężczyzn i Kobiet Słysząc i Widząc tak straszne rzeczy Jakich nie poznał dotąd żaden Człowiek Albo: Podróżowałem poprzez całą Ziemię, Zmierzyłem Ziemię Mężczyzn oraz Kobiet Widząc i słysząc Rzeczy wprost potworne Jakich nie poznał dotąd żaden człowiek. — Dlaczego uparliśmy się na to „kobiet” na końcu? — spytałam. — A gdyby tak zrobić: „Mężczyzn i Kobiet Kraj”, wtedy rym byłby do „Kraj”. Na przykład „raj”, „maj”. Dyzio milczał, gryzł palce i w końcu zaproponował tryumfalnie: Wędrowałem poprzez męskie kraje, Przez męskie i kobiece obszary I rzeczy straszne tam ujrzałem, Którym nikt na ziemi nie daje wiary Nie podobały mi się te „obszary”, ale od razu ruszyliśmy z kopyta i do dziesiątej gotowy był cały wiersz. Potem zjedliśmy zapiekane pietruszki z oliwą. I ryż z jabłkami i cynamonem. Po tej cudownej kolacji wróciliśmy jakoś mimowolnie do sprawy Komendanta, zamiast drążyć subtelności poematu. Dyzio całkiem dobrze orientował się w tym, co wiedziała Policja. Miał przecież dostęp do całej policyjnej sieci. Oczywiście nie wiedział wszystkiego. Śledztwo w sprawie śmierci Komendanta prowadziła wyższa instancja. Ponadto obowiązywała Dyzia absolutna tajemnica zawodowa, ale przecież nie wobec mnie. Co ja mogłabym zrobić z powierzonym mi największym sekretem? Nie umiem nawet plotkować. Dlatego zwykle wiele mi opowiadał. Wiadomo już było na przykład, że Komendant zginął od uderzenia głową w coś twardego, najprawdopodobniej gdy spadał z impetem do na wpół zawalonej studni. Okazało się też, że był pod wpływem alkoholu, co powinno było zamortyzować upadek, ludzie pijani są bowiem bardziej plastyczni. Jednocześnie to uderzenie w głowę wyglądało na zbyt potężne jak na zwyczajny upadek do studni. Musiałby spadać z kilkunastu metrów. Nie znaleziono jednak żadnych innych możliwych wyjaśnień. Uderzył się w skroń. Brak ewentualnego Narzędzia. Brak śladów. Zebrano trochę śmieci — papierki po cukierkach, reklamówki, stare puszki, zużytą prezerwatywę. Pogoda była straszna, a specjalna ekipa przybyła dość późno. Wiał silny wiatr, padał deszcz i błyskawicznie postępowała odwilż. Oboje bardzo dobrze pamiętaliśmy tę Noc. Zrobiono zdjęcia dziwnych śladów na ziemi, tych, jak to ja się upieram, śladów racic sarnich. Ale Policja nie była pewna, czy owe ślady w ogóle tam były, a jeżeli już, to czy miały związek ze śmiercią. W takich warunkach nie dało się tego stwierdzić. I ślady butów były niewyraźne. Lecz okazało się także, rewelacja, że Komendant miał przy sobie dwadzieścia tysięcy złotych, w szarej kopercie wsuniętej

za pasek od spodni. Pieniądze były równo ułożone w dwie kupki ściśnięte gumką recepturką. To najbardziej zastanawiało śledczych. I dlaczego ewentualny morderca ich nie zabrał. Nie wiedział o nich? A jeżeli był to ktoś, kto mu te pieniądze dał? I za co? Jeżeli nie wiadomo, o co chodzi, z pewnością chodzi o pieniądze. Tak się mówi, ale ja uważam, że to straszliwe uproszczenie. Była też wersja nieszczęśliwego wypadku, dość naciągana. Miałoby mianowicie być tak, że po pijanemu szukał skrytki na forsę, wtedy wpadł do studni i się zabił. Dyzio jednak upierał się, że to musiało być Morderstwo. — Mówi mi to cała moja intuicja, byliśmy tam pierwsi. Pamiętasz, że tam się czuło w powietrzu zbrodnię? Miałam takie samo wrażenie.

7. Przemowa do Pudla

„Koń cięty batem, kiedy w błocie tkwi, Niebiosa wzywa, żąda ludzkiej krwi”. Policja gnębiła nas jeszcze wielokrotnie. Karnie stawialiśmy się na przesłuchania i przy okazji załatwialiśmy w mieście różne sprawy — zakupy nasion, dopłaty z Unii, a raz nawet poszliśmy do kina. Bo zawsze jeździliśmy razem, nawet jeżeli przesłuchiwane było tylko jedno z nas. Matoga przyznał na Policji, że słyszał samochód Komendanta, który, wyjąc i charcząc, przejeżdżał koło naszych domów tego popołudnia. Mówił, że Komendant, zawsze gdy wypił, jeździł bocznymi drogami, więc się specjalnie tym nie zdziwił. Policjantom, którzy przysłuchiwali się jego zeznaniom, było na pewno głupio. Niestety, nie mogłam potwierdzić tego, co mówił Matoga, choć bardzo chciałam. — Byłam w domu i nie słyszałam żadnego samochodu ani nie widziałam Komendanta. Widocznie podkładałam do pieca w kotłowni, a tam nie dochodzą odgłosy z drogi. I szybko przestałam się tym zajmować, choć przez ostatnie tygodnie cała okolica nie mówiła o niczym innym, stawiając coraz bardziej wymyślne hipotezy. Starałam się po prostu odpędzić moje myśli na te tematy — czy mało jest śmierci wokół, żeby obsesyjnie zajmować się tą jedną? Wróciłam do prowadzenia jednego z moich Dociekań. Tym razem uważnie analizowałam wydrukowany program telewizyjny możliwie największej liczby kanałów i badałam współzależności między treścią filmów wyświetlanych danego dnia a konfiguracją Planet. Wzajemne związki były bardzo wyraźne i wydawały się oczywiste. Często zastanawiałam się, czy tam, w telewizji, człowiek, który układa ramówkę, nie próbuje popisać się przed nami swoją rozległą wiedzą astrologiczną. Czy może raczej układał program nieświadomie, nietknięty tą ogromną wiedzą. Może przecież być tak, że współzależności istnieją na zewnątrz nas, a my je odbieramy zupełnie bezwiednie. Moje badania zakroiłam na razie na niewielką skalę i zajęłam się tylko kilkoma tytułami. Zauważyłam na przykład, że pewien film o tytule „Medium”, bardzo poruszający i dziwny, pojawiał się w telewizji, kiedy tranzytujące Słońce wchodziło w jakiś aspekt do Plutona i Planet w Skorpionie. Film opowiadał o pragnieniu nieśmiertelności i o tym, jak można zawładnąć ludzką wolą. Była tam mowa o stanach z pogranicza śmierci, opętaniu seksualnym i innych plutonicznych sprawach. Podobne prawidłowości udało mi się zaobserwować w przypadku serii filmów o Obcym, tym w statku kosmicznym. Tutaj wchodziły w grę subtelne zależności między Plutonem, Neptunem i Marsem. Gdy tylko Mars aspektował jednocześnie te dwie powolne Planety, telewizja powtarzała którąś z części „Obcego”. Czy to nie fascynujące? Zdumiewające są takie zbieżności. Mam wystarczającą ilość materiału empirycznego, żeby móc napisać o tym całą książkę. Na razie jednak poprzestałam na małym zestawieniu i wysłałam je do kilku tygodników. Nie sądzę, że ktoś to w ogóle wydrukuje, ale może ktoś się nad tym Zastanowi. W połowie marca, kiedy poczułam się zupełnie dobrze, wybrałam się na większy obchód, co znaczy, że nie poprzestałam na obejrzeniu pozostających pod moją opieką domów, ale postanowiłam zrobić jeszcze większe koło, podejść aż pod las, potem łąkami pod szosę, zahaczyć o urwisko. O tej porze roku świat jest najbardziej odrażający. Śnieg leży jeszcze wielkimi białymi płatami, jest twardy i zbity, trudno rozpoznać w nim ten piękny, niewinny puch, który pada w Wigilię, żeby sprawić nam przyjemność. Teraz jest jak ostrze noża, jak powierzchnia metalu. Idzie się przez niego ciężko, więzi nogi. Gdyby nie wysokie śniegowce, poraniłby łydki. Niebo jest niskie, szare, wydaje się, że można by je dosięgnąć ręką, gdyby się weszło na jakieś większe wzniesienie. Idąc, myślałam, że nie będę mogła tu żyć wiecznie, w tym domu na Płaskowyżu, pilnując innych domów. W końcu zepsuje się Samuraj i nie będzie już jak jeździć do miasta. Drewniane schody zmurszeją, śnieg oberwie rynny, popsuje się piec, pękną rury od któregoś lutowego mrozu. A i ja staję się słabsza. Moje Dolegliwości niszczą moje ciało, powoli, nieubłaganie. Bolą mnie kolana, z roku na rok coraz bardziej, a wątroba najwyraźniej nie nadaje się już do niczego. Przecież już długo żyję. Tak sobie myślałam, dosyć żałośnie. Ale kiedyś trzeba było zacząć o tym myśleć porządnie. Wtedy zobaczyłam szybki i zwrotny rój Kwiczołów. To są Ptaki, które zawsze widuję tylko w stadzie. Poruszają się zwinnie, jak jeden wielki, ażurowy organizm powietrzny. Czytałam gdzieś, że gdyby zaatakował je Drapieżnik, na przykład jeden z tych znudzonych Jastrzębi, które kołyszą się jak duchy święte na niebie, będą się bronić. Stado bowiem potrafi walczyć, dość specyficznie i perfidnie, umie się też zemścić — szybko wzbija się w powietrze i jak na komendę wypróżnia się na prześladowcę, dziesiątki białych ptasich kup spadają na piękne skrzydła Jastrzębia, brudzą je, sklejają, kwas żre pióra.

Drapieżnik musi się opamiętać w tej sytuacji, zaprzestać pogoni i, zniesmaczony, lądować na trawie. Można by umrzeć z obrzydzenia — tak upaprane są jego pióra. Czyści je cały dzień i potem jeszcze następnego dnia. Nie śpi, nie potrafi spać z tak brudnymi skrzydłami. Wszystko mu śmierdzi, czuje się okropnie. Jest jak Mysz, jak Żaba, jak ścierwo. Nie może usunąć dziobem stwardniałych odchodów, marznie, a do jego ptasiej delikatnej skóry przez sklejone pióra przenika teraz z łatwością deszczowa woda. Unikają go też swoi, inne Jastrzębie. Wydaje im się trędowaty, zarażony straszną chorobą. Jego majestat poniósł szwank. Wszystko to jest dla Jastrzębia nie do zniesienia i zdarza się, że Ptak ginie. Teraz Kwiczoły, świadome swej siły w grupie, wygłupiały się przede mną, wyczyniając w powietrzu skomplikowane figury. Obserwowałam też pewne dwie Sroki i dziwiłam się, że zawędrowały aż na Płaskowyż. Ale wiem, że te Ptaki rozprzestrzeniają się szybciej niż inne i już niedługo będą wszędzie, jak dziś Gołębie. Jedna Sroka — nieszczęście, dwie — szczęście. Tak się mówiło, kiedy byłam mała, ale wtedy Srok było mniej. Dziś można zobaczyć więcej niż dwie. W zeszłym roku po sezonie lęgowym, jesienią, widziałam, jak zlatywały się ich setki na noclegowisko. Ciekawe, czy to oznacza szczęście zwielokrotnione. Przyglądałam się Srokom, które kąpały się w kałuży po roztopionym śniegu. Popatrywały na mnie z ukosa, ale widocznie się mnie nie bały, bo śmiało rozpryskiwały wodę skrzydłami i zanurzały w niej głowę. Oglądając ten radosny trzepot, nie można było mieć wątpliwości, jak bardzo taka kąpiel musi być przyjemna. Sroki nie mogą podobno żyć bez częstych kąpieli. Poza tym są inteligentne i bezczelne. Wszyscy wiedzą, że kradną materiał na gniazda innym Ptakom i potem znoszą do nich błyszczące przedmioty. Słyszałam też, że czasami mylą się i przynoszą do gniazda żarzące się niedopałki; w ten sposób stają się podpalaczkami budynku, na którym uwiły sobie gniazdo. Po łacinie nasza dobrze znana Sroka nazywa się bardzo pięknie — Pica pica. Jaki wielki i pełen życia jest świat. Z bardzo daleka zobaczyłam też znajomego Lisa, o którym mówię Konsul — taki jest wytworny i dobrze wychowany. Wędruje zawsze tymi samymi ścieżkami; zima odkrywa jego trasy — proste jak linijka, zdecydowane. To stary samiec, przychodzi z Czech i tam wraca, widocznie ma tutaj jakieś swoje transgraniczne interesy. Obserwowałam go przez lornetkę: żywo szedł w dół, lekkim truchtem, po śladach, które zostawił na śniegu ostatnim razem — chyba dlatego, żeby ewentualnym tropicielom wydawało się, iż szedł tędy tylko raz. Patrzyłam na niego jak na starego znajomego. Nagle zauważyłam, że tym razem Konsul zboczył z utartej trasy, i zanim się spostrzegłam, przepadł w zaroślach porastających miedzę. Stała tam ambona, a kilkaset metrów dalej jeszcze jedna. Miałam już kiedyś z nimi do czynienia. Lis zniknął mi z oczu, a ponieważ nie miałam nic innego do roboty, poszłam skrajem lasu w jego stronę. Było tu wielkie pole pokryte śniegiem. Jesienią zaorano je i teraz grudy na wpół zamarzłej ziemi tworzyły pod stopami trudną do przejścia płaszczyznę. Już zaczęłam żałować, że wdałam się w to śledzenie Konsula, kiedy nagle, gdy udało mi się podejść trochę w górę, ujrzałam, co go tak przyciągało. Wielki czarny kształt na śniegu, zaschnięte plamy krwi. W pobliżu, nieco wyżej, stał Konsul. Spojrzał na mnie przeciągle, spokojnie, bez strachu, jakby mówił: Widzisz? Widzisz? Pokazałem ci, ale teraz ty musisz się tym zająć. I czmychnął. Podeszłam bliżej i zobaczyłam — to był Dzik. Nie całkiem dorosły. Leżał w kałuży brunatnej krwi. Śnieg wokół był wytarty do samej ziemi, jakby Zwierzę rzucało się po nim w konwulsjach. Wokół widniały też inne ślady — Lisów i Ptaków. Sarnie racice. Mnóstwo Zwierząt tu było. Przyszły na własne oczy zobaczyć zbrodnię i odprawić żałobę po młodzieńcu. Wolałam oglądać te ślady, niż patrzeć na ciało Dzika. Ile razy można oglądać martwe ciała? Czy to nie ma końca? Płuca ścisnęły mi się boleśnie, z trudem oddychałam. Usiadłam na śniegu i z oczu znowu zaczęły mi lecieć łzy. Poczułam ogromny, nieznośny ciężar własnego ciała. Czy nie mogłam pójść raczej w inną stronę, nie podążać za Konsulem, zignorować jego mroczne trakty? Czy muszę być świadkiem każdej Zbrodni? Wtedy ten dzień potoczyłby się zupełnie inaczej i może inne dni — także. Widziałam, gdzie trafiły kule — w pierś i w brzuch. Widziałam, dokąd biegł — w stronę granicy, do Czech, od nowych ambon, które stoją po tamtej stronie lasu. To na pewno stamtąd strzelano, więc musiał przebiec, ranny, jeszcze kawał drogi. Próbował uciec do Czech. Żal, wielki żal, żałoba po każdym martwym Zwierzęciu, która nigdy się nie kończy. Po jednej zaczyna się druga, więc jestem w nieustannej żałobie. Oto mój stan. Klęczałam na zakrwawionym śniegu i gładziłam szorstkie futro, zimne, sztywne.

* — Pani bardziej jest żal zwierząt niż ludzi. — Nieprawda. Tak samo żal mi jednych i drugich. Nikt jednak nie strzela do bezbronnych ludzi — powiedziałam funkcjonariuszowi Straży Miejskiej wieczorem tego samego dnia. — Przynajmniej teraz — dodałam.

— Fakt. Jesteśmy krajem praworządnym — potwierdził strażnik. Wydał mi się dobroduszny i niezbyt bystry. Powiedziałam: — O kraju świadczą jego Zwierzęta. Stosunek do Zwierząt. Jeżeli ludzie zachowują się bestialsko wobec Zwierząt, nie pomoże im żadna demokracja ani w ogóle nic. Na Policji złożyłam tylko doniesienie. Zbyli mnie. Dali mi kartkę i tam napisałam co należy. Pomyślałam, że Straż Miejska też jest organem porządku, dlatego tu przyszłam. Obiecałam sobie, że jeżeli to nie pomoże, pojadę do Prokuratury. Następnego dnia. Do Czarnego Płaszcza. I zgłoszę Morderstwo. Młody, przystojny mężczyzna, podobny trochę do Paula Newmana, wyciągnął z szuflady plik papierów i szukał teraz długopisu. Kobieta w mundurze podeszła z drugiego pokoju i postawiła przed nim pełen kubek.

— Napije się pani kawy? — zapytała mnie. Skinęłam głową z wdzięcznością. Byłam zziębnięta. Znowu bolały mnie nogi.

— Dlaczego nie zabrali ciała? Jak państwo myślą? — zapytałam, wcale nie oczekując, że odpowiedzą. Oboje wydawali się zaskoczeni moją wizytą i nie bardzo wiedzieli, jak się zachować. Przyjęłam od tej miłej młodej kobiety kawę i sama sobie odpowiedziałam: — Bo w ogóle nie wiedzieli, że go zabili. Strzelają do wszystkiego, bezprawnie, więc i jego postrzelili i zapomnieli o nim. Myśleli, że jak padnie, to gdzieś w krzakach, i nikt się nie dowie, że zabili Dzika poza dozwolonymi terminami. — Wyciągnęłam z torby wydruk i podsunęłam mężczyźnie pod nos. — Sprawdziłam wszystko. Jest już marzec. Proszę spojrzeć, już nie wolno strzelać do Dzików — dokończyłam z satysfakcją i wydało mi się, że mój sposób rozumowania jest bez zarzutu, choć z punktu widzenia logiki trudno byłoby mnie przekonać, że 28 lutego można kogoś zabić, a dzień później już nie. — Proszę pani — odpowiedział Paul Newman. — To naprawdę nie należy do naszych kompetencji. Niech pani pojedzie zgłosić sprawę dzika weterynarzowi. On będzie wiedział, co się robi w takich przypadkach. Może dzik był wściekły? Odstawiłam z hukiem kubek. — Nie, to ten, kto go zabił, był wściekły — zawołałam, bo dobrze znam ten argument; wiele Mordów na Zwierzętach uzasadnia się tym, że mogły być wściekłe. — Ma przestrzelone płuca, pewnie umierał w męczarniach; postrzelili go i myśleli, że uciekł żywy. Poza tym weterynarz też z nimi trzyma, też poluje. Mężczyzna bezradnie spojrzał na koleżankę. — Czego pani od nas oczekuje? — Nadania biegu sprawie. Ukarania sprawców. Zmiany prawa. — To za dużo. Nie może pani chcieć aż tyle — powiedział. — Mogę! Sama określam, czego mogę chcieć — krzyknęłam z furią. Zmieszał się, sytuacja wymykała mu się spod kontroli. — Dobrze, już dobrze. Zgłosimy to formalnie. — Do kogo? — Najpierw poprosimy o wyjaśnienie Związek Łowiecki. Niech oni się wypowiedzą. — A to nie pierwszy przypadek, bo po drugiej stronie Płaskowyżu znalazłam czaszkę Zająca z dziurą od naboju. Wiecie gdzie? Niedaleko granicy. Teraz mówię o tym zagajniku: Miejsce Czaszki. — Mógł się im zgubić jeden zając. — Zgubić! — wykrzyknęłam. — Oni strzelają do wszystkiego, co się rusza, proszę pana. — Zamilkłam na chwilę, bo poczułam, jakby wielka pięść uderzyła mnie w pierś z całej siły. — Nawet do Psów. — Czasami psy ze wsi mordują zwierzęta. Pani też ma psy i pamiętam, że w zeszłym roku były na panią skargi... Zamarłam. Cios był bardzo bolesny. — Nie mam już Psów. Kawa była niedobra, rozpuszczalna. Poczułam ją w żołądku jak skurcz. Zgięłam się wpół. — Co pani jest? Co się stało? — zapytała kobieta. — Nic, nic — odpowiedziałam — ma się już różne Dolegliwości. Nie powinnam pić kawy rozpuszczalnej i wam też nie radzę. Jest szkodliwa dla żołądka. Odstawiłam kubek. — To co? Spisze pan raport? — zapytałam, jak mi się wydawało, bardzo rzeczowo. Znowu wymienili spojrzenia i mężczyzna z ociąganiem przysunął do siebie formularz. — No dobra — powiedział i prawie słyszałam, co myśli: Napiszę na odczepnego i nawet nikomu nie pokażę, więc dodałam: — I poproszę kopię z datownikiem i pańskim podpisem. Gdy pisał, próbowałam uspokoić jakoś myśli, ale one chyba już przekroczyły dozwoloną szybkość i pędziły w mojej głowie, jakimś cudem przedostając się też do ciała, do krwi. Paradoksalnie jednak powoli, od stóp, od ziemi, ogarniał mnie dziwny spokój. Był to ten sam stan, który już znałam — stan jasności, Gniew boży, straszliwy, nie do zatrzymania. Czułam, jak świerzbią mnie nogi, jak do krwi wpływa skądś ogień i ona płynie szybko, niesie ten ogień do mózgu i teraz mózg jarzy się świetliście, i opuszki palców wypełniają się ogniem, i twarz, i wydaje się, że całe ciało ogarnia świetlista aura i unosi mnie lekko w górę, odrywa od ziemi. — Popatrzcie, jak funkcjonują te ambony. To jest zło, trzeba ten fakt nazwać po imieniu: przemyślne, perfidne i wyrafinowane zło — budować paśniki, sypać tam świeże jabłka i pszenicę, wabić Zwierzęta, a kiedy się już oswoją i przyzwyczają, strzelić im z ukrycia, z ambony w głowę — zaczęłam mówić cichym głosem, ze wzrokiem wbitym w podłogę. Czułam, że popatrzyli na mnie niespokojnie i nadal robili swoje. — Chciałabym znać pismo Zwierząt — ciągnęłam — znaki,

którymi można by było pisać dla nich ostrzeżenia: „Nie podchodźcie tam”. To jedzenie niesie śmierć. Trzymajcie się z dala od ambon, nie wygłoszą z nich do was żadnej ewangelii, nie dostaniecie tam dobrego słowa, nie obiecają wam zbawienia po śmierci, nie zlitują się nad waszą biedną duszą, bo duszy nie macie. Nie zobaczą w was bliskich sobie, nie pobłogosławią was. Duszę ma najpodlejszy zbrodniarz, lecz nie ty, piękna Sarno, ani ty, Dziku, ani ty, dzika Gęsi, ani ty, Świnio, ani ty, Psie. Zabijanie stało się bezkarne. A ponieważ stało się bezkarne, to nikt go już nie zauważa. A ponieważ nikt go nie zauważa, nie istnieje. Gdy przechodzicie koło wystaw sklepowych, na których wiszą czerwone połcie poćwiartowanego ciała, to myślicie, że co to jest? Nie zastanawiacie się, prawda? Albo gdy zamawiacie szaszłyk czy kotlet — to co dostajecie? Nic w tym strasznego. Zbrodnia została uznana za coś normalnego, stała się czynnością codzienną. Wszyscy ją popełniają. Tak właśnie wyglądałby świat, gdyby obozy koncentracyjne stały się normą. Nikt by nie widział w nich nic złego. Tak mówiłam, gdy on pisał. Kobieta wyszła i słyszałam, jak rozmawia teraz przez telefon. Nikt mnie nie słuchał, ale ciągnęłam to swoje przemówienie. Nie mogłam go przerwać, bo słowa same skądś docierały do mnie, musiałam je wypowiadać. Po każdym zdaniu czułam ulgę. I jeszcze bardziej ożywiło mnie to, że wszedł właśnie jakiś interesant, który przybył z małym Pudelkiem, i przejęty widocznie moim tonem, cicho zamknął drzwi i zaraz zaczął szeptać z Newmanem. Tylko jego Pudel usiadł spokojnie i patrzył na mnie, przekrzywiając głowę. A ja ciągnęłam: Że przecież Człowiek ma wobec Zwierząt wielki obowiązek — pomóc im przeżyć życie, a tym oswojonym — odwzajemnić ich miłość i czułość, bo one nam dają o wiele więcej, niż od nas dostają. I trzeba, żeby one przeżyły swoje życie godnie, żeby wypełniły swoje Rachunki i w karmicznym indeksie zaliczyły ten semestr — byłem Zwierzęciem, żyłem i jadłem; pasłam się na zielonych pastwiskach, rodziłam Młode, grzałam je swoim ciałem; budowałem gniazda, spełniłem, co do mnie należało. Kiedy się je zabija, a one umierają w Lęku i Grozie, jak ten Dzik, którego ciało leżało wczoraj przede mną, i wciąż tam leży, poniżone, ubłocone i oklejone krwią, zamienione w padlinę — wtedy skazuje się je na piekło i cały świat zamienia się w piekło. Czy ludzie tego nie widzą? Czy ich rozum jest w stanie wyjść poza małe, samolubne przyjemności? Obowiązkiem ludzi wobec Zwierząt jest doprowadzenie ich — w kolejnych życiach — do Uwolnienia. Wszyscy idziemy w tym samym kierunku, od zdeterminowania do wolności, od rytuału do wolnego wyboru. Tak mówiłam, używając mądrych słów. Z zaplecza wyłonił się sprzątacz z plastikowym wiaderkiem i przyglądał mi się z zaciekawieniem. Strażnik nadal z niewzruszoną miną wypełniał formularz. — To tylko jeden Dzik — ciągnęłam. — A ta ulewa rzeźnego mięsa, która codziennie spada na miasta jak nie kończący się apokaliptyczny deszcz? Ten deszcz zapowiada masakry, choroby, zbiorowe szaleństwo, zaćmienie i skażenie Umysłu. Ponieważ żadne ludzkie serce nie jest w stanie znieść tyle bólu. Cała ludzka skomplikowana psychika powstała po to, żeby nie pozwolić Człowiekowi zrozumieć, co tak naprawdę widzi. Żeby prawda do niego nie dotarła, poowijana w iluzje, pustą gadaninę. Świat jest pełnym cierpienia więzieniem, skonstruowanym tak, że aby przeżyć, trzeba zadawać ból innym. Słyszeliście? — zwróciłam się do nich, ale teraz nawet sprzątacz, rozczarowany tym, co miałam do powiedzenia, wziął się do pracy, więc mówiłam tylko do Pudla: — Co to za świat? Czyjeś ciało przerobione na buty, na pulpety, na parówki, na dywan przed łóżkiem, wywar z czyichś kości do picia... Buty, kanapy, torba na ramię z czyjegoś brzucha, grzanie się cudzym futrem, zjadanie czyjegoś ciała, krojenie go na kawałki i smażenie w oleju... Czy to możliwe, że naprawdę dzieje się ta makabra, to wielkie zabijanie, okrutne, beznamiętne, mechaniczne, bez żadnych wyrzutów sumienia, bez najmniejszej refleksji, którą za to hojnie obdziela się wymyślne filozofie i teologie. Jaki to świat, gdzie normą jest zabijanie i ból? Czy coś z nami jest nie tak? Zapadła cisza. Kręciło mi się w głowie i nagle zaczęłam kaszleć. Wtedy Człowiek z Pudlem chrząknął. — Ma pani rację. Ma pani wielką rację — powiedział. Zmieszało mnie to. Spojrzałam na niego najpierw gniewnie, ale zobaczyłam jego wzruszenie. To był szczupły starszy pan, porządnie ubrany, w garniturze z kamizelką, jak znam życie, pewnie prosto ze sklepu Dobrej Nowiny. Jego Pudel był czysty i wypielęgnowany, powiedziałabym: uroczysty. Ale na strażniku nie zrobiło wrażenia to, co opowiadałam. Należał do tych ironistów, co to nie lubią patosu, więc nabierają wody w usta, żeby czasem się nim nie zarazić. Boją się patosu bardziej niż piekła. — Pani przesadza — powiedział tylko po chwili, układając spokojnie kartki na biurku. — W ogóle to mnie zastanawia — ciągnął — dlaczego starsze kobiety... kobiety w pani wieku tak się zajmują zwierzętami. Czy nie ma już jakichś ludzi, którymi mogłyby się zaopiekować? I czy to dlatego, że ich dzieci wyrosły i one już nie mają nikogo, kim mogłyby się zająć? A instynkt je do tego popycha, bo kobiety mają instynkt opieki, prawda? — spojrzał na koleżankę, ale ta nie potwierdzała owej Hipotezy żadnym ruchem. — Moja babcia — kontynuował — ma na przykład siedem kotów w domu i jeszcze karmi wszystkie okoliczne w swojej dzielnicy. — Proszę to przeczytać — podsunął mi kartkę z wydrukowanym krótkim tekstem. — Pani podchodzi do tego zbyt emocjonalnie. Panią los zwierząt obchodzi bardziej niż los ludzi — powtórzył na zakończenie. Już mi się nie chciało mówić. Wsadziłam rękę do kieszeni i wyciągnęłam stamtąd kłąb zakrwawionej szczeciny Dzika. Położyłam ten kłąb przed nimi na biurku. W pierwszym odruchu chcieli się pochylić, ale zaraz cofnęli się z obrzydzeniem.

— Jezu, co to jest? Tfu — krzyknął strażnik Newman. — Niech pani to zabierze, do jasnej cholery! Oparłam się wygodnie na krześle i powiedziałam z satysfakcją: — To są Szczątki. Zbieram je i gromadzę. Mam w domu pudełka, porządnie oznaczone, tam je składam. Sierść i kości. Kiedyś będzie można klonować te wszystkie pozabijane Zwierzęta. To może będzie jakiś rodzaj zadośćuczynienia. — Ale jazda — wymamrotała kobieta strażniczka do telefonu, pochylając się nad sierścią z wykrzywionymi wstrętem ustami. — Ale ma pani jazdę. Zaschnięta krew i błoto pobrudziły im papiery. Strażnik zerwał się z miejsca i odsunął się od biurka. — Brzydzi się pan krwi? — zapytałam złośliwie. — A przecież lubi pan kaszankę. — Proszę się uspokoić. Koniec tego przedstawienia. Przecież staramy się pani pomóc. Podpisałam papiery na wszystkich kopiach, a wtedy strażniczka wzięła mnie delikatnie pod rękę i podprowadziła do drzwi. Jak wariatkę. Nie opierałam się. Cały czas rozmawiała przy tym przez telefon.

* Znowu miałam ten sam sen. Znowu moja Matka była w kotłowni. Znowu byłam na nią zła, że tu przyszła. Patrzyłam jej prosto w twarz, lecz jej wzrok uciekał na boki, nie mogła spojrzeć mi w oczy. Kluczyła, jakby znała zawstydzającą tajemnicę. Uśmiechała się, a potem nagle poważniała, wyraz jej twarzy był płynny, obraz falował. Powiedziałam, że nie chcę, żeby tu przychodziła. Tutaj jest miejsce dla żywych, nie dla martwych. Wtedy odwróciła się do drzwi i zobaczyłam, że stoi tam też moja Babcia, młoda, dorodna kobieta w szarej sukience. W ręku trzymała torebkę. Obie wyglądały, jakby właśnie wybierały się do kościoła. Zapamiętałam tę torebkę — przedwojenną, śmieszną. Co można trzymać w torebce, gdy przychodzi się w odwiedziny z zaświatów? Garść prochu? Popiół? Kamień? Zbutwiałą chusteczkę do nie istniejącego nosa? Stały teraz obydwie przede mną, blisko, aż wydało mi się, że czuję ich zapach — starych perfum, pościeli ułożonej równiutko w drewnianej szafie. — Idźcie, wracajcie do domu — zamachałam do nich rękami jak do Saren. Ale nie ruszyły się. Więc to ja odwróciłam się pierwsza i wyszłam stamtąd, zamykając za sobą drzwi na klucz. Stary sposób na senne koszmary jest taki, że trzeba je opowiedzieć na głos nad otworem ubikacji, a potem spuścić wodę.

8. Uran w Lwie

„Każda rzecz, w którą można uwierzyć, jest jakimś obrazem prawdy”. To oczywiste, że pierwszy Horoskop Człowiek zawsze oblicza samemu sobie, i tak też było ze mną. Wyłoniła mi się wtedy pewna konstrukcja, wsparta na okręgu. Oglądałam ją ze zdziwieniem — to ja? Oto leżał przede mną projekt mnie samej, moje własne ja w podstawowym zapisie, najprostszy i najbardziej skomplikowany z możliwych. Lustro, które zmienia zmysłowy obraz twarzy w prosty wykres geometryczny. To, co wydawało się mi we własnej twarzy znajome i oczywiste, zniknęło; został charakterystyczny rozrzut punktów, które symbolizują planety na niebieskim sklepieniu. Nic się nie starzeje, nic nie podlega zmianie, miejsca na firmamencie są jedyne i trwałe. Godzina urodzenia podzieliła tę przestrzeń okręgu na domy i w ten sposób wykres stał się praktycznie niepowtarzalny, jak linie papilarne. Myślę, że każdy z nas, patrząc na swój Horoskop, odczuwa wielką ambiwalencję. Z jednej strony jest dumny, że na jego indywidualnym życiu odciska się niebo, jak pocztowa pieczęć z datownikiem na liście, w ten sposób jest naznaczony, jedyny w swoim rodzaju. Lecz jest to zarazem uwięzienie w przestrzeni, wytatuowany więzienny numer. Nie ma od tego ucieczki. Nie mogę być kimś innym, niż jestem. Straszne. Wolelibyśmy myśleć, że jesteśmy wolni i w każdej chwili możemy się stworzyć na nowo. I że nasze życie zależy całkowicie od nas. Ten związek z czymś tak wielkim i monumentalnym jak niebo nas krępuje. Wolelibyśmy być mali, wtedy nasze grzeszki stałyby się wybaczalne. No więc jestem przekonana, że trzeba dogłębnie poznać nasze więzienie. Z zawodu jestem inżynierem budowy mostów, czy już to mówiłam? Budowałam mosty w Syrii i w Libii, koło Elbląga i na Podlasiu — dwa. Ten w Syrii był dziwnym mostem — spinał brzegi rzeki, która pojawiała się tylko okresowo — woda płynęła w korycie przez dwa, trzy miesiące, potem wsiąkała w rozpaloną ziemię i koryto zamieniało się w coś podobnego do toru bobslejowego. Ganiały się w nim dzikie pustynne Psy. Największą przyjemność zawsze sprawiało mi zamienianie wyobrażenia na liczby — z tych liczb powstawał konkretny obraz, potem rysunek, potem projekt. Cyfry zbiegały się na moją kartkę i tam układały z sensem. Bardzo to lubiłam. Talent do algebry przydał mi się do Horoskopów kiedyś, gdy wszystko trzeba było samemu liczyć suwakiem logarytmicznym. Dziś to niepotrzebne; są gotowe programy komputerowe. Kto jeszcze pamięta suwak, kiedy lekarstwem na każdy głód wiedzy jest jedno kliknięcie? Lecz właśnie wtedy, gdy miałam swój najlepszy okres, zaczęły się moje Dolegliwości i musiałam wrócić do kraju. Leżałam długo w szpitalu i wciąż nie było wiadomo, co tak naprawdę mi dolega. Sypiałam swego czasu z pewnym Protestantem, który z kolei wytyczał autostrady, i on mi mówił, podobno cytując Lutra, że ten, kto cierpi, widzi tył Boga. Zastanawiałam się, czy chodzi o plecy, czy może pośladki, jak wygląda ten boski tył, skoro nie potrafimy sobie wyobrazić przodu. Wygląda więc na to, że ten, kto cierpi, ma do Boga dostęp specjalny, kuchennymi drzwiami, jest błogosławiony, ogarnia jakąś prawdę, którą bez cierpienia trudno by było pojąć. W pewnym sensie zdrowy jest więc tylko ten, kto cierpi, jakkolwiek to dziwnie brzmi. To pasowałoby do całości, myślę. Przez rok w ogóle nie chodziłam, a kiedy Dolegliwości zaczęły się trochę cofać, wiedziałam już, że nie będę zdolna do budowy mostów na rzekach pustyni i że nie mogę zbytnio oddalać się od lodówki z glukozą. Zmieniłam więc zawód i zostałam nauczycielką. Pracowałam w szkole i uczyłam dzieci różnych pożytecznych rzeczy: angielskiego, prac ręcznych i geografii. Zawsze starałam się całkowicie zawładnąć ich uwagą i sprawić, żeby pamiętały ważne sprawy nie ze strachu przed dwóją, ale z powodu prawdziwej pasji. Dawało mi to wiele przyjemności. Dzieci zawsze mnie bardziej pociągały niż dorośli, bo i sama jestem trochę infantylna. Nic w tym złego. Dobrze przynajmniej, że o tym wiem. Dzieci są giętkie i miękkie, otwarte i bezpretensjonalne. I nie prowadzą small-talków, którymi każdy dorosły potrafi zamamrotać swoje życie. Niestety, im starsze, tym bardziej poddają się władzy rozumu, stają się, jak by to powiedział Blake, obywatelami Ulro i już nie tak łatwo i naturalnie dają się naprowadzić na właściwą drogę. Toteż tylko małe dzieci mnie cieszyły. Te starsze, powiedzmy, powyżej dziesiątego roku życia, były jeszcze bardziej obrzydliwe niż dorośli. W tym wieku dzieci traciły swoją indywidualność. Widziałam, jak kostniały, wchodząc nieuchronnie w wiek dojrzewania, który sprawiał, że powoli stawały się zależne od bycia takimi jak inni. U nielicznych trwały jeszcze jakieś walki wewnętrzne, zmagania z tą nową formą, ale w końcu i one kapitulowały, prawie wszystkie. Nie starałam się im wtedy nigdy towarzyszyć — bo byłoby to tak, jakbym musiała świadkować Upadkowi, po raz

kolejny. Najczęściej uczyłam dzieci do tej granicy, najwyżej do piątej klasy. W końcu wysłano mnie na emeryturę. Uważam, że o wiele za wcześnie. Trudno to zrozumieć, ponieważ byłam dobra i wszelkiego doświadczenia miałam więcej, i żadnych kłopotów na głowie, wyjąwszy moje Dolegliwości, które jednak dawały o sobie znać tylko od czasu do czasu. Pojechałam do kuratorium i tam złożyłam odpowiednie oświadczenia, świadectwa i podania, żeby pozwolono mi pracować dalej. Niestety, nie powiodło się. Trafiłam na zły czas — reform, uzdrowień systemu, zmian programu i rosnącego bezrobocia. Szukałam potem pracy w innej szkole, i jeszcze innej, na pół etatu i na ćwierć, na godziny, wzięłabym i minuty, gdyby mi tylko dali, ale wszędzie czułam, że za mną stoi mnóstwo innych, młodszych, i słyszałam, jak oddychają za moimi plecami niecierpliwie, dyszą mi w kark, przestępując z nogi na nogę, choć to zawód niewdzięczny i nisko płatny. Dopiero tutaj mi się udało. Kiedy już wyprowadziłam się z miasta, kupiłam ten domek i podjęłam się pracy strażniczki posiadłości sąsiadów, przyszła do mnie przez góry zdyszana młodziutka dyrektorka szkoły. Powiedziała, że wie, iż jestem nauczycielką — a użyła czasu teraźniejszego, co mnie wtedy niezwykle ujęło, ponieważ mój zawód jest kwestią stanu mentalnego, a nie pojedynczych działań. Zaproponowała mi kilka godzin angielskiego w jej szkole, z małymi dziećmi, takimi, jakie lubię. Więc zgodziłam się i raz w tygodniu zaczęłam uczyć dzieci angielskiego. Siedmio- i ośmiolatki, które podchodzą do nauki bardzo entuzjastycznie i równie szybko i gwałtownie zaczynają się nudzić. Dyrektorka chciała mi dać również muzykę — zapewne słyszała, jak śpiewamy „Amazing Grace”, ale byłoby to ponad moje siły. Wystarczy, że w każdą środę zasuwam na dół do wsi w czystym ubraniu, że muszę być uczesana i mieć delikatny makijaż, i maluję wtedy zieloną kredką powieki i pudruję twarz. To wszystko kosztuje mnie bardzo wiele czasu i cierpliwości. Mogłabym wziąć jeszcze wuef, jestem wysoka i silna. Uprawiałam kiedyś sport. Wciąż trzymam gdzieś w mieście moje medale. Ale akurat na wuef nie miałam już żadnych szans z powodu mojego wieku. Lecz przyznaję, że teraz, zimą, nie jest mi lekko tam dotrzeć. Muszę tego dnia wstać wcześniej niż zwykle, kiedy jest jeszcze ciemno, podłożyć do pieca, odśnieżyć Samuraja, a czasami, gdy stoi dalej przy drodze, przebrnąć do niego przez śnieg, co wcale nie jest przyjemne. Ranki zimowe zrobione są ze stali, mają metaliczny smak i ostre krawędzie. W środę o siódmej rano, w styczniu, widać, że świat nie został stworzony dla Człowieka, a na pewno nie ku jego wygodzie i przyjemności.

* Niestety, ani Dyzio, ani nikt z moich przyjaciół nie podziela mojej pasji do Astrologii, więc staram się z tym nie obnosić. I tak mają mnie za dziwaczkę. Puszczam farbę tylko wtedy, gdy muszę zdobyć czyjąś datę i miejsce urodzenia, tak jak to było z Komendantem. Przepytałam w tym celu prawie wszystkich ludzi z Płaskowyżu i połowę z miasteczka. Podając mi swoją datę urodzenia, ludzie wyjawiają mi w istocie swoje prawdziwe imię, pokazują mi swój niebieski datownik i w ten sposób otwierają przede mną swoją przeszłość i przyszłość. Lecz wielu ludzi nigdy nie będę miała okazji o to zapytać.

Datę zdobyć jest stosunkowo łatwo. Wystarczy dowód osobisty, jakikolwiek inny dokument, czasami, przy jakiejś okazji, znajdzie się w Internecie. Dyzio ma dostęp do różnego rodzaju spisów i tabel, lecz nie będę tutaj drążyła tego tematu. Ale

godzina, chodzi o godzinę urodzenia! Nie zapisuje się jej w papierach, a przecież to godzina jest prawdziwym kluczem do Człowieka. Horoskop bez dokładnej godziny jest niewiele wart — wiemy CO, ale nie wiemy JAK i GDZIE. Niechętnemu Dyziowi tłumaczyłam zawsze, że Astrologia była kiedyś tym samym, czym dzisiaj jest socjobiologia. Wtedy przynajmniej wydawał się trochę bardziej zainteresowany. Nie ma co się oburzać na to porównanie. Astrolog wierzy, że na osobowość Człowieka wpływają ciała niebieskie, socjobiolog, że tajemnicze emanacje ciał molekularnych. Różnica jest w skali. Obydwaj nie wiedzą, na czym polega ten wpływ i jak jest transmitowany. Właściwie mówią o tym samym, tylko że posługują się innymi skalami. Czasami mnie samą zadziwia to podobieństwo i fakt, że tak bardzo kocham Astrologię, a zupełnie nie poważam socjobiologii. W Horoskopie urodzeniowym data urodzenia wyznacza również datę śmierci. To jasne — ten, kto się urodził — musi umrzeć. Wiele miejsc w Horoskopie wskazuje nam na czas i rodzaj śmierci, trzeba je umieć zauważyć i połączyć ze sobą. Sprawdzić, na przykład, tranzytowe aspekty Saturna do hylega i to, co się dzieje w ósmym domu. Rzucić jeszcze okiem, jak się do powyższego mają światła. To jest dość skomplikowane i może znudzić każdego, kto się na tym nie zna. Ale kiedy się uważnie przyjrzeć — mówiłam Dyziowi — kiedy powiązać ze sobą różne fakty — to okaże się, że zbieżności wydarzeń tu, na dole, z układem planet tam, na górze, są niezwykle klarowne. Mnie wprowadza to zawsze w stan głębokiego poruszenia. Ale to poruszenie bierze się ze zrozumienia. Dlatego Dyzio mu nie ulega. W mojej obronie Astrologii często muszę używać znienawidzonych argumentów statystycznych, które zawsze przemawiają do młodych umysłów. Młodzi ludzie bezrefleksyjnie i z religijną gorliwością wierzą w statystykę. Wystarczy podać im coś w procentach albo ujęte jako prawdopodobieństwo, a już to biorą za dobrą monetę. Więc powoływałam się wtedy na Gauquelina i na „efekt Marsa” — zjawisko, które może się wydać dziwaczne, ale potwierdza je statystyka. Gauquelin wykazał mianowicie, że w Horoskopach sportowców Mars, który jest planetą tężyzny, współzawodnictwa i tak dalej, statystycznie częściej zajmuje pewne określone miejsce niż w Horoskopach niesportowców. Dyzio oczywiście bagatelizował ten dowód, i wszystkie inne, które mu były niewygodne. Nawet gdy podawałam mu mnóstwo przykładów spełnionych przepowiedni. Na przykład o Hitlerze, kiedy nadworny Astrolog Himmlera, Wilhelm Wolf, przepowiedział „eine grosse Gefahr für Hitler am 20.07.44”, czyli wielkie niebezpieczeństwo dla Hitlera tego dnia, a wiemy przecież, że była to data zamachu w Wilczym Szańcu. A potem jeszcze ten sam mroczny Astrolog przepowiedział beznamiętnie: „dass Hitler noch vor dem 7.05.45 eines geheimnissvollen Todes sterben werde”, czyli, że umrze tajemniczą śmiercią przed 7 maja. — Niesamowite — mówił Dyzio. — Jak to możliwe? — zapytywał sam siebie, lecz zaraz potem zapominał o wszystkim i jego niedowiarstwo zaczynało gorzeć od nowa. Próbowałam go przekonać na inne sposoby, pokazując, jak doskonale to, co na dole, współgra z tym, co na górze: — Na przykład, spójrz, spójrz uważnie — lato 1980, Jowisz w koniunkcji z Saturnem w Wadze. Potężna koniunkcja. Jowisz reprezentuje Władzę, Saturn — robotników. Na dodatek jeszcze Wałęsa ma Słońce w Wadze. Widzisz? Dyzio bez przekonania kręcił głową. — A Policja? Co na niebie reprezentuje Policję? — zapytał. — Pluton. To też służby specjalne i mafia. — No tak, no tak... — powtarzał nieprzekonany, ale widziałam, że miał dużo dobrych chęci i starał się. — Patrz dalej — mówiłam i pokazywałam ułożenie planet. — Saturn w Skorpionie był w roku 1953 — śmierć Stalina i odwilż; 1952–1956 — zamordyzm, wojna koreańska, wynalezienie bomby wodorowej. Rok 1953 był najcięższy ekonomicznie w Polsce. Patrz, i właśnie wtedy Saturn wschodził w Skorpionie. Czy to nie niesamowite? Dyzio wiercił się na krześle. — No dobrze, popatrz tutaj — Neptun w Wadze — chaos, Uran w Raku — lud się burzy, zanikanie kolonializmu. Gdy Uran wchodził w Lwa, wybuchła rewolucja francuska, było powstanie styczniowe i urodził się Lenin. Pamiętaj, że Uran w Lwie zawsze reprezentuje władzę rewolucyjną. Widziałam, że go to męczy. Nie, nie było sposobu, żeby przekonać Dyzia do Astrologii. Nie szkodzi. Kiedy zostawałam sama i rozkładałam w kuchni moje Narzędzia badawcze, cieszyłam się, że mogę śledzić te niezwykłe prawidłowości. Najpierw rozgryzłam Horoskop Wielkiej Stopy i zaraz potem Komendanta. Ogólnie rzecz biorąc, skłonność danego Człowieka do wypadków pokazują — Ascendent, jego władca oraz znajdujące się na Ascendencie planety. Śmierć naturalną wskazuje władca ósmego domu. Jeżeli znajdzie się w pierwszym domu, znaczy to, że śmierć nastąpi z winy własnej. Może to być na przykład Człowiek nieuważny. Jeżeli sygnifikator jest związany z domem trzecim, to Człowiek będzie miał świadomość przyczyny swojej śmierci. Jeżeli nie jest związany — to delikwent nawet nie będzie zdawał sobie sprawy, gdzie popełnił fatalny błąd. W drugim domu — śmierć nastąpi z powodu majątku i pieniędzy.

W takim układzie można zostać napadniętym w celach rabunkowych i zginąć. Dom trzeci jest typowy dla wypadków drogowych i komunikacyjnych. W czwartym — śmierć z powodu posiadanej ziemi albo z powodu rodziny, zwłaszcza ojca. W piątym — z powodu dzieci, nadużycia przyjemności albo w sporcie. W szóstym domu — sami sobie fundujemy chorobę, przez nieostrożność lub z przepracowania. Gdy władca ósmego domu znajduje się w domu siódmym, to przyczyną śmierci stanie się współmałżonek; to może być pojedynek, rozpacz z powodu zdrady. I tak dalej. W Horoskopie Komendanta w domu ósmym (zagrożenie życia, dom śmierci) jest Słońce, ciało symbolizujące samo życie, ale też pozycję władzy. Znajduje się w kwadraturze — bardzo trudnym aspekcie — do Marsa (przemoc, agresja) w domu dwunastym (Morderstwo, zamach, skrytobójstwo) w Skorpionie (śmierć, zabójstwo, Zbrodnia). Władcą Skorpiona jest Pluton, a więc władza może się wiązać ze strukturami takimi jak Policja, hm, albo z mafią. Pluton znajduje się w koniunkcji ze Słońcem w Lwie. Wszystko to oznacza według mnie, że Komendant był bardzo niejednoznaczną i tajemniczą osobą, uwikłaną w różne ciemne sprawki. Że potrafił być okrutny i bezwzględny i czerpał wyraźne korzyści ze swojej pozycji. Bardzo możliwe, że obok władzy oficjalnej, w Policji, miał też dużo władzy gdzie indziej, w czymś sekretnym i złowrogim. W dodatku władca Ascendentu jest w Baranie, który rządzi głową, więc przemoc (Mars) dotyczy jego głowy; to jest przyczyna śmierci — uderzenie w głowę. I przypomniało mi się też, że Saturn w znaku zwierzęcym — Baranie, Byku, Lwie, Strzelcu i Koziorożcu — zapowiada zagrożenie dla życia ze strony dzikiego lub agresywnego Zwierzęcia. — Wergiliusz w „Piekle” Dantego mówi, że astrologowie mieli za karę straszliwie powykręcane szyje — powiedział Dyzio na zakończenie mojego wywodu.

* — Rusz się, bracie, nie rób mi wstydu — powiedziałam do Samuraja, a on warknął tylko na mnie, ale zaraz zaskoczył. Jest to pewna lojalność. Jak się żyje razem tyle czasu i jest się na siebie nawzajem zdanym, rodzi się coś w rodzaju przyjaźni. Wiem, że ma on już swoje lata i z każdym rokiem coraz trudniej mu ruszyć. Zupełnie jak mnie. Wiem też, że go zaniedbuję i że ta zima dała mu się dobrze we znaki. Jak mnie. Mam w nim wszystko na wypadek jakiejś Katastrofy. Szpadel i liny, piłę elektryczną, kanister z benzyną, wodę mineralną i opakowanie krakersów na pewno już zupełnie zawilgłych — wożę je od jesieni. Jest też latarka (a więc tu jest!), apteczka, zapasowe koło i pomarańczowa lodówka turystyczna. Mam tu też drugie opakowanie gazu obronnego, w razie gdyby mnie ktoś napadł na drodze, choć to mało prawdopodobne. Jechaliśmy Płaskowyżem w stronę wsi, przez łąki i cudne nieużytki. Zazieleniło się lekko, nieśmiało. Wystawiły czubki nad ziemią młode pokrzywy, malutkie i jeszcze słabe. Trudno sobie wyobrazić, że za dwa miesiące będą sterczały sztywno, wyniosłe i groźne, z puchatymi zielonymi strączkami nasion. Tuż przy ziemi koło drogi widziałam miniaturowe twarzyczki stokrotek — nigdy nie mogłam się oprzeć wrażeniu, że milcząco przyglądają się każdemu, kto tędy jedzie, i oceniają nas surowo. Armia kwiatoludków. Zaparkowałam pod szkołą i od razu do samochodu podbiegły dzieci z moich klas — zawsze podziwiały głowę Wilka, którą Samuraj ma przyklejoną na przednich drzwiach. Poprowadziły mnie potem do klasy, rozszczebiotane, gadające jedno przez drugie. Ciągnęły mnie za rękawy swetra. — Good Morning — powiedziałam. — Good Morning — odpowiedziały dzieci. I ponieważ była środa, zaczęliśmy swoje środowe rytuały. Niestety, znowu nie było połowy klasy, chłopców, ponieważ zwolniono ich z lekcji z powodu jakichś prób pierwszej komunii. Musieliśmy więc powtarzać poprzednie lekcje. Następną klasę uczyłam słówek z przyrody, więc narobiłam trochę bałaganu, dlatego potem opieprzyła mnie szkolna sprzątaczka. — Zawsze pani zostawia po sobie chlew. Przecież to szkoła, a nie przedszkole. Po co te brudne kamienie i wodorosty? W tej szkole była to jedyna osoba, której się bałam, a jej skrzekliwy, pełen pretensji ton doprowadzał mnie do szału. Lekcje mnie męczyły, nawet fizycznie. Powlokłam się niechętnie na zakupy i na pocztę. Kupiłam chleb, ziemniaki i inne warzywa, w dużych ilościach. Wykosztowałam się też na cambozolę, żeby chociaż serem poprawić sobie humor. Czasami kupuję różne magazyny i gazety, ale zwykle czytanie ich przyprawia mnie o niesprecyzowane poczucie winy. Że czegoś nie zrobiłam, o czymś zapomniałam, nie staję na wysokości zadania, że w jakiejś istotnej sprawie odstaję od reszty. Z pewnością gazety mogą mieć rację. Ale gdy uważnie się przyjrzeć ruchowi na ulicy, można pomyśleć, że wielu innych ludzi też ma ten sam problem i też czegoś nie zrobiło ze swoim życiem. Do miasta pierwsze słabe objawy wiosny jeszcze nie dotarły, pewnie rozgościła się za rogatkami, w ogródkach działkowych, w dolinach strumieni, jak kiedyś nieprzyjacielskie wojska. Na bruku zostało po zimie mnóstwo piasku, którym

posypywano śliskie chodniki, a który teraz, w Słońcu, kurzył się i brudził świeżo wyciągnięte z szaf wiosenne pantofle. Miejskie rabatki były marne. Trawniki zanieczyszczone psimi odchodami. Po ulicach chodzili poszarzali ludzie ze zmrużonymi oczami. Wyglądali na oszołomionych. Ustawiali się w kolejkach do bankomatów, żeby wyciągnąć stamtąd dwadzieścia złotych, akurat na dzisiejsze jedzenie. Spieszyli do przychodni, bo mieli swój numerek na 13.35, albo szli właśnie na cmentarz wymienić plastikowe zimowe kwiaty na prawdziwe wiosenne żonkile. Czułam się do głębi poruszona tą ludzką krzątaniną. Czasami nachodzi mnie taki nastrój wzruszenia — i myślę, że ma to związek z Dolegliwościami; moja odporność słabnie. Stanęłam na pochyłym rynku i powoli zalało mnie potężne poczucie wspólnoty z przechodniami. Każdy był bratem i każda — siostrą. Byliśmy tak do siebie podobni. Kruchutcy, nietrwali, podatni na zniszczenie. Kręciliśmy się ufnie pod niebem, z którego strony nie czekało nas nic dobrego. Wiosna jest tylko krótkim interludium, za nią postępują potężne wojska śmierci; już oblegają mury miast. Żyjemy w oblężeniu. Kiedy przyjrzeć się z bliska każdemu fragmentowi chwili, to można się zachłysnąć z przerażenia. W naszych ciałach niepowstrzymanie postępuje rozpad, wkrótce zachorujemy i umrzemy. Odejdą od nas nasi ukochani, pamięć po nich rozproszy się w zgiełku; nic nie zostanie. Tylko w szafie trochę ubrań i ktoś na zdjęciu, już nierozpoznany. Najcenniejsze wspomnienia rozwieją się. Wszystko zapadnie się w ciemność i zniknie. Zobaczyłam na ławce dziewczynę w ciąży, która czytała gazetę, i nagle pomyślałam, jak błogosławiona jest wszelka nieświadomość. Jak można byłoby wiedzieć to wszystko i nie poronić? Oczy znowu zaczęły mi łzawić, robiło się to już naprawdę żenujące i kłopotliwe. Nie mogłam zatrzymać łez. Niechże Ali coś z tym zrobi. Sklep Dobrej Nowiny mieścił się w bocznej uliczce przy rynku, wchodziło się do niego wprost z parkingu, co nie było najlepszą zachętą dla potencjalnych klientów lumpeksu. Zajrzałam tu pierwszy raz w zeszłym roku późną jesienią. Byłam przemarznięta i głodna. Wilgotna listopadowa ciemność wisiała nad miastem i ludzi ciągnęło do wszystkiego, co jasne i ciepłe. Od wejścia prowadziły dywaniki, czyste, kolorowe, potem rozbiegały się między wieszaki, na których ubrania posegregowano według kolorów, bawiąc się odcieniami; pachniało kadzidełkami i było ciepło, prawie gorąco, a to za sprawą wielkich przemysłowych kaloryferów pod oknami. Kiedyś mieściła się tutaj Krawiecka Spółdzielnia Inwalidów, o czym zaświadczał widoczny jeszcze na ścianie napis. Wielki kwiat w kącie, ogromna tetrastigma, która zapewne przerosła już dawno mieszkanie dawnego właściciela, stała w kącie, a jej mocne pędy pięły się po ścianach do wystawowych okien. Wszystko to było mieszaniną socjalistycznej kawiarni, pralni chemicznej i wypożyczalni strojów karnawałowych. A w środku tego wszystkiego — Dobra Nowina. Nazwałam ją właśnie tak. Imię dla dziewczyny nasunęło mi się samo, przemożnie. Od pierwszego wejrzenia. Przemożnie — to piękne, potężne słowo; używając go, właściwie nie powinniśmy się już więcej tłumaczyć. — Chciałabym ciepłą kurtkę — powiedziałam nieśmiało, a dziewczyna spojrzała na mnie inteligentnie, z błyskiem w swoich czarnych oczach. Pokiwała zachęcająco głową. Więc po krótkiej chwili mówiłam dalej: — Żeby mnie grzała i chroniła od deszczu. Żeby nie była taka jak inne kurtki — szara albo czarna, taką łatwo pomylić w każdej szatni. Żeby miała kieszenie, dużo kieszeni na klucze, smakołyki dla Psów, komórkę, dokumenty, nie musiałabym wtedy nosić torebek, które tylko krępują ręce. Powiedziałam to, zdając sobie sprawę, że tą prośbą oddaję się w jej ręce. — Chyba będę miała coś dla pani — odrzekła Dobra Nowina i poprowadziła mnie w głąb tego długiego, kiszkowatego pomieszczenia. Na samym końcu stał okrągły wieszak, na którym wisiały kurtki. Sięgnęła ręką bez zastanowienia i wyciągnęła piękną puchową w karminowym odcieniu. — Co pani na to? — W jej oczach odbiły się wielkie powierzchnie jasnych okien i zaświeciły pięknym, czystym światłem. Tak, kurtka pasowała jak ulał. Poczułam się jak Zwierzę, któremu oddano zrabowane futro. W kieszeni znalazłam małą muszelkę i uznałam, że jest to drobny prezent od poprzedniej właścicielki. Życzenie: niech się dobrze nosi. Kupiłam w tym sklepie jeszcze rękawiczki, dwie pary. Potem chciałam pogrzebać w koszu z czapkami i wtedy zobaczyłam, że leży tam wielki czarny Kot. A obok, w szalikach — jeszcze jeden, taki sam, tylko większy. Nazwałam sobie te Koty w myślach Czapka i Szalik, choć zawsze potem trudno mi było naprawdę je rozróżnić. Czarne Koty Dobrej Nowiny. Ta nieduża miła ekspedientka o mandżurskiej urodzie (na głowie miała na dodatek czapkę ze sztucznego futerka) zrobiła mi herbaty i przysunęła krzesło do gazowego piecyka, żebym się ogrzała. Tak zaczęła się nasza znajomość.

Kiedy się patrzy na niektóre osoby, gardło zaciska się, a oczy napełniają się łzami wzruszenia. Te osoby sprawiają wrażenie, jakby było w nich więcej pamięci o naszej dawnej niewinności, jakby były wybrykiem natury i nie do końca poturbował je Upadek. Może są jakimiś posłańcami, jak ci słudzy, którzy odnajdują zagubionego, nieświadomego swojego pochodzenia księcia, pokazują mu szatę, którą nosił w swoim kraju, i przypominają mu o powrocie do domu. Ona też cierpiała na swoją chorobę. Bardzo rzadką i dziwaczną. Nie miała włosów. Ani brwi, ani rzęs. Nigdy, taka się urodziła. Geny albo Astrologia. Ja oczywiście myślę o Astrologii. O tak, sprawdziłam to potem w jej Horoskopie: Uszkodzony Mars w pobliżu Ascendentu, po stronie dwunastego domu i w opozycji do Saturna w szóstym (taki Mars daje też ukryte działania i niejawne motywacje). Malowała sobie więc piękne łuki brwiowe kredką, a na powiece malutkie kreseczki, które udawały rzęsy; iluzja była doskonała. Na głowie nosiła zawsze turbany, czapki, czasem nawet peruki, albo motała chustki. Latem ze zdumieniem patrzyłam na jej przedramiona, zupełnie pozbawione tych małych, jaśniejszych lub ciemniejszych włosków, które wszyscy mamy. Często zastanawiam się, dlaczego podobają się nam ci, a nie tamci ludzie. I mam na ten temat swoją Teorię. Istnieje mianowicie pewien idealnie harmonijny kształt, do którego instynktownie dąży nasze własne ciało. Wybieramy w innych te cechy, które mogłyby dopełnić ten ideał. Cel ewolucji jest czysto estetyczny, nie chodzi jej o żadne przystosowanie. Ewolucji chodzi o piękno, o osiągnięcie najbardziej doskonałej formy każdego kształtu. Dopiero obserwując tę dziewczynę, zobaczyłam, jak w istocie brzydkie jest nasze owłosienie — te brwi na środku czoła, rzęsy, szczecina na głowie, pachy i łono. Po co nam ten cudaczny stygmat? Myślę, że w raju musieliśmy być wszyscy pozbawieni włosów. Nadzy i gładcy. Mówiła, że urodziła się na wsi pod Kłodzkiem, w bardzo dużej rodzinie. Jej ojciec pił i wcześnie umarł. Matka była chora, poważnie. Miała depresję i skończyła w szpitalu, otępiała od leków. Dobra Nowina radziła sobie, jak umiała. Zdała celująco maturę, ale nie poszła na studia, bo nie miała pieniędzy i na dodatek jeszcze opiekowała się rodzeństwem. Postanowiła zarobić na studia, ale nie mogła znaleźć pracy. W końcu zatrudniła ją właścicielka tej sieci second-handów, ale zarobki okazały się tak małe, że dziewczyna ledwo była w stanie z nich wyżyć, i studia oddalały się z roku na rok coraz bardziej. Gdy w sklepie nie było nikogo — czytała. Znałam jej książki, bo ustawiała je na półce i pożyczała klientom lumpeksu. Mroczne horrory, gotyckie powieści o wymiętolonych okładkach z rysunkiem Nietoperza. Perwersyjny mnich, ręka oddzielona od ciała, która morduje ludzi, trumny wypłukane przez powódź z cmentarzy. Najwidoczniej czytanie takich rzeczy upewniało ją w przekonaniu, że nie żyjemy w najgorszym ze światów, i uczyło optymizmu. Kiedy słuchałam opowieści Dobrej Nowiny o jej życiu, zaczęłam w głowie formować te wszystkie pytania, które zaczynają się od „dlaczego nie...”, po czym następuje opis tego, co — jak nam się wydaje — powinno się zrobić w takiej sytuacji. Już moje wargi zaczęły się układać w takie bezczelne „dlaczego”, kiedy ugryzłam się w język. To właśnie robią kolorowe magazyny, i ja chciałam być przez moment jak one: mówić nam, czego nie zrobiliśmy, gdzie zawaliliśmy, co zaniedbaliśmy, i w końcu naszczuć nas na samych siebie, żebyśmy sobą gardzili. Nic nie powiedziałam. Historie życia nie są tematem do dyskusji. Powinno się ich wysłuchać i zrewanżować się tym samym. Więc i ja opowiedziałam Dobrej Nowinie swoje życie i zaprosiłam ją do domu, żeby poznała Dziewczynki. I tak właśnie się stało. Chodziłam w jej sprawie do gminy, ale dowiedziałam się, że nie przewiduje się żadnej pomocy dla takich osób jak Dobra Nowina. Nie ma żadnych stypendiów. Urzędniczka poradziła mi kredyt w banku. Taki kredyt spłaca się, kiedy już skończy się studia i zacznie pracować. Są też darmowe szkolenia komputerowe, krawieckie i florystyczne. Niestety, tylko dla bezrobotnych. Musiałaby więc się zwolnić, żeby móc na nie chodzić. Wybrałam się też do banku, gdzie dostałam plik papierów do wypełnienia. Ale jedno było najważniejsze — Dobra Nowina musi się najpierw dostać na studia. I wiedziałam, że w końcu dopnie swego. Dobrze jest siedzieć u Dobrej Nowiny w sklepie. To najprzytulniejsze miejsce w mieście. Schodzą się tu matki z dziećmi i starsze panie w drodze po obiad w emeryckiej stołówce. Przychodzą stróż z parkingu i zziębnięte sprzedawczynie z targu warzywnego. Wszyscy dostają coś gorącego do picia. Można by powiedzieć, że Dobra Nowina prowadzi tu kawiarnię. Dzisiaj miałam poczekać na nią, aż zamknie ten przybytek, i potem z Dyziem wyprawić się do Czech, żeby odwiedzić księgarnię, która sprzedaje Blake’a. Dobra Nowina układała jakieś apaszki. Niewiele mówiła, a jeżeli już się odzywała, to cichym głosem, trzeba było słuchać jej bardzo uważnie. Ostatni klienci szperali jeszcze po wieszakach w poszukiwaniu okazji. Rozciągnęłam się na krześle i przymknęłam oczy z błogością. — Słyszała pani, że w lasach na Płaskowyżu, tam gdzieś koło pani, pojawiły się lisy? Białe i puchate. Zamarłam. Koło mnie? Otworzyłam oczy i zobaczyłam Pana z Pudlem. — Podobno ten bogaty facet o takim śmiesznym nazwisku wypuścił ich część ze swojej fermy — mówił, stojąc przede mną z kilkoma parami spodni przewieszonymi przez ramię. Jego Pudel patrzył na mnie z psim uśmiechem, widocznie mnie poznał.

— Wnętrzak? — zapytałam. — O właśnie — potwierdził mężczyzna, a potem zwrócił się do Dobrej Nowiny: — Czy znalazłaby mi pani spodnie na osiemdziesiąt w pasie? — Nie mogą się doszukać tego Wnętrzaka. Zginął. Przepadł bez śladu. Igła w stogu siana — ciągnął starszy pan. — Prawdopodobnie uciekł ze swoją kochanką gdzieś do ciepłych krajów. A ponieważ był bogaty, uda mu się dobrze ukryć. Podobno był zamieszany w jakieś przekręty. Młody mężczyzna wygolony na łyso, który pytał o dresy Nike albo Pumy, a teraz grzebał na wieszakach, odezwał się, prawie nie otwierając ust: — To nie żadne tam przekręty, ale mafia. Nielegalnie sprowadzali futra z Rosji i podkładali pod jego fermę. Nie rozliczył się z rosyjską mafią, to się przestraszył i zwiał. Ten temat mnie zaniepokoił. Zaczynałam się bać. — Czy to Pies, czy Suczka, ten pański Pudel? — zapytałam grzecznie starszego pana, desperacko próbując skręcić na mniej mroczne tory. — A, mój Maksik? Pies oczywiście. Jeszcze kawaler — zaśmiał się. Ale widać bardziej obchodziły go miejscowe plotki, bo odwrócił się do łysego i kontynuował: — Miał wielki majątek. Hotel przy wylotowej trasie z Kłodzka. Delikatesy. Fermę lisów. Ubojnię i produkcję wędlin. Stadninę koni. Ale ile jeszcze zapisane na żonę! — Tu pan ma na osiemdziesiąt — podałam mu całkiem porządne szare spodnie. Oglądał je starannie i założył okulary, żeby przeczytać przepis prania. — O tak, te mi się podobają, wezmę je. Wie pani, lubię rzeczy dopasowane, obcisłe. Podkreślają figurę. — No widzi pan, jak to ludzie bywają różni. Ja zawsze wszystko kupuję za duże. To daje wolność — powiedziałam. Dyzio przywiózł dobrą wiadomość. Lokalny tygodnik „Ziemia Kłodzka” zaproponował mu drukowanie w kąciku „Poezja” tłumaczeń Blake’a. Był podniecony i onieśmielony zarazem. Jechaliśmy prawie pustą szosą w kierunku granicy. — Najpierw to chciałbym przetłumaczyć jego „Listy”, a dopiero potem wrócić do poezji. Ale jeżeli zamawiają poezję... Mój Boże, co ja im mogę dać? Co damy na początek? Prawdę mówiąc, nie mogłam się już skupić na Blake’u. Zobaczyłam, że minęliśmy nędzne zabudowania przejścia granicznego i wjechaliśmy do Czech. Droga była tu lepsza i samochód Dyzia przestał klekotać. — Dyzio, czy to prawda z tymi lisami? — zapytała go Dobra Nowina z tylnego siedzenia. — Że uciekły z fermy i chodzą po lesie. Dyzio potwierdził. — To się stało kilka dni temu. Najpierw Policja myślała, że on przed zniknięciem sprzedał komuś wszystkie zwierzęta. Ale wygląda na to, że je wypuścił. Dziwne, prawda? — Czy go szukają? — zapytałam. Dyzio odparł, że nikt nie zgłosił jego zaginięcia, więc nie ma powodu go szukać. Żona nie zgłasza, dzieci nie zgłaszają. Może zrobił sobie urlop. Żona twierdziła, że mu się to już przedtem zdarzało. Znikał na tydzień, a potem dzwonił z Dominikany. Dopóki banki go nie ścigają, nie ma powodu do niepokoju. — Człowiek jest wolny i może robić ze swoim życiem, co chce, dopóki nie podpadnie bankom — perorował Dyzio z udzielającym się nam przekonaniem. Uważam, że byłby świetnym rzecznikiem prasowym Policji. Dyzio powiedział też, że Policja domyśla się, skąd były te pieniądze, które Komendant miał za paskiem od spodni. To łapówka. Policja ustaliła, że Komendant wracał właśnie od Wnętrzaka. Mnóstwo czasu zajmuje Policji ustalenie tego, co wydaje się oczywiste. — I jeszcze coś — powiedział na koniec. — Na narzędziu, którym prawdopodobnie zabito Komendanta, były ślady zwierzęcej krwi. Wpadliśmy do księgarni w ostatniej chwili przed zamknięciem. Siwiutki Honza podał Dyziowi dwie zamówione książki i widziałam, jak na Dyziowe policzki wstąpiły rumieńce. Spojrzał rozpromieniony na Dobrą Nowinę i na mnie, a potem podniósł ramiona, tak jakby chciał uściskać Honzę. Były to stare wydania z lat siedemdziesiątych, z porządnym opracowaniem. Nie do dostania. Wracaliśmy wszyscy w stanie jakiegoś uniesienia i już nikt nie wspominał o mrocznych wypadkach. Dyzio pożyczył mi na kilka dni „Wybór listów”, i od razu, jak tylko wróciłam do domu, podłożyłam do pieca, zaparzyłam sobie mocnej herbaty i zaczęłam czytać.

Szczególnie spodobał mi się jeden fragment, który sobie w te pędy przetłumaczyłam na papierowej torebce. „Wierzę, że mój Organizm jest w dobrym stanie — pisał Blake — lecz ma wiele Przypadłości, o których poza mną nikt nie wie. Kiedy byłem młody, wiele miejsc przyprawiało mnie zawsze o chorobę — następnego Dnia, a czasami dwa lub trzy dni później, z dokładnie tymi samymi Dolegliwościami, tym samym Bólem Żołądka. Sir Francis Bacon zwykł mówić o potrzebie Dyscypliny, której należy się poddawać w Górskich Okolicach. Sir Francis Bacon jest kłamcą. Żadne ćwiczenia nie uczynią Człowieka innym, nawet w najmniejszej cząstce, a dyscyplinę taką nazywam Zarozumiałością i Głupotą”. To mnie bardzo ujęło. Czytałam i już nie mogłam przestać. I chyba było tak, jak by sobie tego życzył Autor — wszystko, co przeczytałam, przeniknęło do moich snów — i całą Noc śniłam wizje.

9. Wielkie w małym

„Gdy trafionemu ptakowi skrzydło martwo zwisa, Śpiew Cherubinów w Niebie się ucisza”. Wiosna zaczyna się w maju, a ogłasza ją niechcący Dentysta, który wynosi przed dom antyczny aparat do borowania zębów i równie zabytkowy fotel dentystyczny. Odkurza go kilkoma machnięciami ścierki, raz, dwa, i uwalnia od pajęczyn i siana — oba urządzenia zimowały w stodole i tylko od czasu do czasu były wyciągane, gdy pojawiła się jakaś gwałtowna potrzeba. Zimą Dentysta raczej nie pracuje; zimą nic się tutaj nie da zrobić, ludzie tracą zainteresowanie swoim zdrowiem, poza tym zimą jest ciemno, a on źle widzi. Potrzebuje jasnego światła, majowego, czerwcowego, żeby świeciło prosto do ust jego pacjentom, rekrutującym się z robotników leśnych i wąsatych mężczyzn, którzy całe dnie wystają na mostku we wsi i o których dlatego mówi się, że pracują w Mostostalu. Gdy wyschły już kwietniowe błota, zaczynałam coraz śmielej zapuszczać się w okolicę pod pretekstem mojego obchodu. Zaglądałam chętnie o tej porze roku na Achthozję, mały przysiółek tuż przy kamieniołomie, gdzie mieszkał Dentysta. I jak co roku trafiłam na zdumiewający widok — na jaskrawozielonej trawie, pod płachtą błękitnego nieba, stał biały, odrapany fotel dentystyczny, a na nim na wpół leżał zawsze ktoś z otwartymi do Słońca ustami. Nad nim pochylał się Dentysta z wiertłem w dłoni. Jego stopa wykonywała monotonny ruch, z tej odległości ledwie zauważalny, rytmicznie naciskając pedał wiertła. I jeszcze dwie, trzy osoby w kilkumetrowym oddaleniu, w skupionej ciszy przyglądały się temu, popijając piwo. Głównym zajęciem Dentysty było wyrywanie bolących zębów. Czasem, rzadziej — leczenie. Zajmował się także robieniem protez. Kiedy jeszcze nie wiedziałam o jego istnieniu, zastanawiałam się wiele razy, co to za rasa zamieszkała tutaj, w okolicy. Wielu ludzi miało charakterystyczne zęby, jakby wszyscy byli rodziną i mieli ten sam gen albo taki sam układ w Horoskopie. Zwłaszcza ci starsi: ich zęby były wydłużone, wąskie, o sinym odcieniu. Dziwne zęby. Postawiłam też alternatywną Hipotezę, słyszałam bowiem, że pod Płaskowyżem znajdują się głębokie pokłady uranu, które, jak wiadomo, mają wpływ na różne Anomalie. Teraz wiedziałam już, że były to protezy Dentysty, jego znak rozpoznawczy, jego marka. Jak każdy artysta był niepowtarzalny. Powinien, według mnie, zostać atrakcją turystyczną Kotliny Kłodzkiej, gdyby tylko to, co robił, było legalne. Niestety, przed laty został pozbawiony praw do wykonywania zawodu z powodu nadużywania alkoholu. To dziwne, że nie pozbawiają prawa do wykonywania zawodu z powodu złego wzroku. Ta Dolegliwość może być o wiele bardziej niebezpieczna dla pacjenta. A Dentysta nosił mocne okulary, w których jedno szkło było sklejone taśmą. Tego dnia rozwiercał ząb jakiemuś mężczyźnie. Trudno było rozpoznać rysy twarzy, wykrzywionej bólem i lekko otępiałej od alkoholu, którym Dentysta znieczulał swoich pacjentów. Okropny dźwięk wiertła wwiercał się w mózg i przywoływał najkoszmarniejsze wspomnienia z dzieciństwa. — Jak tam życie? — przywitałam się. — Znośnie — powiedział z szerokim uśmiechem, który przypominał o istnieniu starożytnego porzekadła: „Lekarzu, lecz się sam”. — Dawno tu pani nie było. Ostatni raz widzieliśmy się chyba, kiedy szukała tu pani swoich... — Tak, tak — przerwałam mu. — Zimą nie dało się chodzić aż tak daleko. Zanim się wygrzebałam ze śniegu, już było ciemno. Wrócił do borowania, a ja stanęłam z innymi gapiami i w zadumie obserwowałam pracę wiertła w ludzkich ustach. — Widziała pani białe lisy? — zapytał mnie jeden z mężczyzn. Miał piękną twarz. Gdyby jego życie potoczyło się inaczej, byłby zapewne amantem filmowym. Teraz jednak jego uroda nikła pod siecią zmarszczek i bruzd. — Podobno je Wnętrzak przed swoją ucieczką wypuścił — powiedział drugi. — Może miał wyrzuty sumienia — podsumowałam. — Może go te Lisy zjadły. Dentysta spojrzał na mnie z zaciekawieniem. Pokiwał głową i zanurzył wiertło w zębie. Biedny pacjent podskoczył na krześle. — Czy nie można zaplombować zęba bez tego borowania? — zapytałam. Jednak nikt nie wydawał się szczególnie przejmować chorym. — Najpierw Wielka Stopa, potem Komendant, teraz Wnętrzak... — westchnął Piękny Mężczyzna. — Człowiek boi się wychodzić z domu. Ja po zmroku każę wszystko poza domem załatwiać kobicie.

— Inteligentnie pan to rozwiązał — rzuciłam, a potem powoli powiedziałam: — Zwierzęta się na nich mszczą za to, że polowali. — E tam... Wielka Stopa nie polował — powątpiewał Piękny. — Ale naganiał — rzucił ktoś inny. — Pani Duszejko ma rację. A kto tu najwięcej kłusował, jak nie on? Dentysta rozsmarował na talerzyku trochę białej masy, a potem szpatułką wkładał ją do rozwierconego zęba. — Tak, to możliwe — mruczał do siebie. — To naprawdę możliwe, jakaś sprawiedliwość musi przecież być. Tak, tak. Zwierzęta. Pacjent żałośnie jęknął. — Czy wierzy pani w opatrzność bożą? — zapytał mnie nagle Dentysta, nieruchomiejąc nad pacjentem; w jego głosie pobrzmiewała zaczepka. Mężczyźni zachichotali, jakby usłyszeli coś niestosownego. Musiałam się zastanowić. — Bo ja wierzę — powiedział, nie czekając na odpowiedź. Klepnął pacjenta przyjaźnie w plecy, a tamten zerwał się z fotela szczęśliwy. — Następny — powiedział. Z grupki gapiów wystąpił jeden i niechętnie usiadł w fotelu. — Co jest? — zapytał Dentysta. Tamten w odpowiedzi otworzył usta, a Dentysta zajrzał w nie. Cofnął się zaraz, mówiąc: — Ja pierdolę — co miało być zapewne najkrótszą oceną stanu uzębienia pacjenta. Palcami przez chwilę sprawdzał umocowanie zębów, a potem sięgnął za siebie po butelkę wódki. — Masz, napij się. Rwiemy. Mężczyzna wymamrotał coś niewyraźnie, zupełnie zgnębiony tym nieoczekiwanym wyrokiem. Przyjął z rąk Dentysty prawie pełną szklankę wódki i wypił ją duszkiem. Byłam pewna, że go nie zaboli po takim znieczuleniu. Gdy czekaliśmy na działanie alkoholu, mężczyźni z podnieceniem zaczęli opowiadać o kamieniołomie, który ma być podobno znowu otwarty. Będzie połykał Płaskowyż rok po roku, aż go kiedyś całkiem zje. Będziemy musieli się stąd wynieść. Jeśli rzeczywiście go otworzą, to osada Dentysty zostanie wysiedlona pierwsza. — Nie wierzę jednak w opatrzność bożą — powiedziałam. — Załóżcie komitet protestacyjny — poradziłam im. — Zróbcie demonstrację. — Apre nu deliż — rzekł Dentysta i włożył palce do ust ledwie przytomnemu pacjentowi. Potem z łatwością, bez wysiłku, wyciągnął stamtąd poczerniały ząb. Usłyszeliśmy tylko leciutki trzask. Zrobiło mi się słabo. — Powinny się zemścić za to wszystko — odezwał się Dentysta. — Zwierzęta powinny rozpierdolić to wszystko w piździec. — Właśnie tak. Rozjebać w pierdoloną nicość — podchwyciłam, a mężczyźni spojrzeli na mnie ze zdziwieniem i szacunkiem. Wracałam okrężną drogą, było już dobrze po południu. Wtedy na skraju lasu zobaczyłam białe Lisy, dwa. Szły powoli, jeden za drugim. Ich biel na tle zielonej łąki była nie z tego świata. Wyglądały jak służba dyplomatyczna z Królestwa Zwierząt, która przybyła tu na rozpatrzenie sprawy. Na początku maja rozkwitały żółte mlecze. W dobrych latach kwitły już w długi weekend, kiedy do swoich domów, pierwszy raz po zimie, przyjeżdżali właściciele. W latach gorszych — pokrywały łąki żółtymi kropkami dopiero w Dzień Zwycięstwa. Wiele razy z Dyziem podziwialiśmy ten cud nad cudami. Niestety, dla Dyzia była to zapowiedź ciężkich czasów; dwa tygodnie później dopadała go jego alergia na wszystko — z oczu leciały mu łzy, dławił się i dusił. W miasteczku było to jeszcze do zniesienia, ale gdy w piątki przyjeżdżał do mnie, zmuszona byłam szczelnie zamykać wszystkie okna i drzwi, żeby niewidzialne alergeny nie przedostały się do Dyziowego nosa. Na czas kwitnienia traw, w czerwcu, nasze sesje tłumaczeniowe musieliśmy przenieść do niego. Po tak długiej, męczącej, jałowej zimie i na mnie Słońce działało wyjątkowo niedobrze. Nie mogłam rano spać, wstawałam o świcie i czułam się wciąż niespokojna. Całą zimę trzeba było bronić się od wiecznie wiejącego na Płaskowyżu wiatru, teraz otwierałam okna i drzwi na oścież, żeby wpadł do środka i wywiał zatęchłe niepokoje i wszelkie Dolegliwości. Wszystko zaczynało buzować, czuło się pod trawą, pod warstwą ziemi gorączkową wibrację, jakby za chwilę miały pęknąć wielkie, nabrzmiałe z wysiłku podziemne nerwy. Trudno było mi pozbyć się wrażenia, że kryje się pod tym jakaś potężna bezrefleksyjna wola, obrzydliwa jak ta siła, która kazała wchodzić Żabom jedne na drugie i bez końca kopulować w stawie Matogi. Gdy tylko Słońce zbliżało się do horyzontu, zaczęła regularnie pojawiać się rodzina Nietoperzy. Nadlatywały bezszelestnie, miękko, ich lot wydawał mi się zawsze wilgotny. Naliczyłam ich raz dwanaście, gdy oblatywały każdy dom po kolei. Bardzo chciałabym wiedzieć, jak Nietoperz widzi świat; choć raz chciałabym przelecieć się w jego ciele nad Płaskowyżem. Jak

wyglądamy tu wszyscy widziani jego zmysłami? Jak cienie? Jak wiązki drgań, źródła hałasu? Pod wieczór siadałam przed domem i czekałam, aż się pojawią, nadlecą pojedynczo znad domu Profesorostwa, wizytując nas po kolei. Delikatnie machałam im na powitanie. W gruncie rzeczy miałam z nimi wiele wspólnego — ja też widziałam świat w innych zakresach, do góry nogami. Ja też wolałam Zmierzch. Nie nadawałam się do życia w Słońcu. Moja skóra źle reagowała na okrutne, ostre promienie, których nie łagodziły jeszcze żadne liście, żadne miękkie obłoki. Robiła się czerwona i podrażniona. Jak co roku przez pierwsze dni lata zaczęły mi się pojawiać te małe, swędzące bąble. Leczyłam je zsiadłym mlekiem i maścią na oparzenia, którą dostałam od Dyzia. Trzeba było wyciągnąć z szafy zeszłoroczne kapelusze o dużych rondach, które żeby nie zrywał ich wiatr, przywiązywałam pod brodą wstążkami. Gdy pewnej środy wracałam w takim kapeluszu ze szkoły, nadłożyłam drogi, żeby... — sama nie wiem po co. Są takie miejsca, których się nie odwiedza z ochotą, a jednak coś do nich ciągnie. Możliwe, że tym czymś jest Groza. Może dlatego tak jak Dobra Nowina też lubię horrory.

Jakimś cudem znalazłam się w tamtą środę koło fermy Lisów. Jechałam Samurajem do domu i nagle na rozstajach skręciłam po prostu w przeciwną niż zwykle stronę. Po chwili skończył się asfalt i poczułam ten okropny fetor, który odstrasza w tym

miejscu wszystkich ewentualnych spacerowiczów. Ten paskudny zapach był tu wciąż, chociaż fermę oficjalnie zamknięto dwa tygodnie temu. Samuraj zachował się tak, jakby też miał węch — stanął. Siedziałam w samochodzie, porażona smrodem, i widziałam przed sobą, w odległości stu metrów, ogrodzoną wysoką siatką zabudowę — baraki ustawione jeden za drugim. Górą ogrodzenia biegł drut kolczasty, potrójny. Świeciło oślepiające Słońce. Każde źdźbło rzucało ostry cień, każda gałąź wyglądała niczym szpikulec. Było cicho jak makiem zasiał. Wytężałam słuch, jakbym oczekiwała, że zza tego muru dolecą mnie przerażające dźwięki, echa tego, co się tam przedtem działo. Ale było oczywiste, że nie ma tam żywej duszy — ani ludzkiej, ani zwierzęcej. W ciągu lata zarosną to wszystko łopiany i pokrzywy. Za rok, za dwa lata ferma zniknie w zieleni i co najwyżej stanie się miejscem, w którym straszy. Pomyślałam, że można by tu zrobić muzeum. Ku przestrodze. Po chwili zapaliłam samochód i wróciłam na szosę. O tak, wiem, jak wyglądał zaginiony właściciel. Niedługo potem, jak się tutaj przeprowadziłam, spotkałam go na naszym mostku. Dziwne to było spotkanie. Nie wiedziałam jeszcze, kim jest. Pewnego popołudnia wracałam Samurajem z zakupów w mieście. Przed mostem na naszym strumieniu zobaczyłam terenowy samochód; wjechał na pobocze, jakby nagle zapragnął rozprostować kości: wszystkie drzwi były otwarte. Zwolniłam. Nie lubię tych wysokich, potężnych samochodów, stworzonych raczej z myślą o wojnie niż do spacerów na łonie przyrody. Ich wielkie koła miażdżą koleiny polnych dróg i rozjeżdżają ścieżki. Potężne silniki robią dużo hałasu i produkują spaliny. Jestem przekonana, że ich właściciele mają małe fiuty i wielkością samochodu kompensują sobie tę ułomność. Co roku protestuję u wójta przeciwko rajdom tych strasznych aut i wysyłam petycje. Dostaję zdawkową odpowiedź, że wójt rozważy moje uwagi w stosownym czasie, a potem zapada cisza. A teraz stał tu jeden z nich, tuż przed strumieniem, u wejścia do doliny, prawie w progu naszych domów. Jadąc bardzo powolutku, dokładnie lustrowałam tego niepożądanego gościa. Z przodu siedziała młoda, ładna kobieta i paliła papierosa. Miała tlenione blond włosy do ramion i staranny makijaż, którego cechą szczególną były obrysowane ciemną kredką usta. Była opalona tak bardzo, że wydawała się jak zdjęta przed chwilą z rusztu. Spuściła nogi na zewnątrz, z gołych stóp o czerwonych paznokciach zsunął się sandał i spadł w trawę. Zatrzymałam się i wychyliłam przez okno. — Można w czymś pomóc? — zapytałam przyjacielsko. Pokręciła przecząco głową, a potem podniosła oczy do nieba i kciukiem pokazała gdzieś za siebie; uśmiechnęła się przy tym porozumiewawczo. Wydała mi się całkiem miła, choć nie zrozumiałam jej gestu. Dlatego wysiadłam. To, że odpowiedziała gestem, bez słów, sprawiło, że zaczęłam zachowywać się cicho; podeszłam do niej prawie na palcach. Podniosłam pytająco brwi. Podobała mi się taka tajemniczość. — Nic, nic — powiedziała półgłosem. — Czekam na... męża. Na męża? Tutaj? Zupełnie nie zrozumiałam sceny, w której niechcący i ja wzięłam udział. Rozglądnęłam się podejrzliwie i wtedy go zobaczyłam, tego męża. Wyszedł z zarośli. Wyglądał dość dziwacznie i śmiesznie. Ubrany był w coś w rodzaju munduru, panterkę w kolorach zieleni i brązu. Wszędzie poutykane miał gałązki świerczyny, od głowy po buty. Także jego hełm obciągnięto tym samym materiałem co mundur. Jego twarz była pomazana ciemną farbą, na której tle świeciły siwe, wypielęgnowane wąsy. Nie widziałam oczu, bo zakrywał je niezwykły aparat optyczny, coś jak przyrząd okulisty, służący do badania wad wzroku, pełen śrub i przegubów. Jego szeroką pierś zaś i obfity brzuch oplatały menażki, mapniki, przyborniki i taśma z nabojami. W ręku trzymał strzelbę z lunetą; przypominała broń z Gwiezdnych Wojen. — Matko święta — wyszeptałam wbrew własnej woli. Przez chwilę nie mogłam wydobyć z siebie żadnego ludzkiego dźwięku, patrzyłam na tego cudaka, zdumiona i przestraszona, aż kobieta pstryknęła papierosem na drogę i rzuciła dosyć ironicznie: — Oto i on. Mężczyzna podszedł do nas i zdjął z głowy hełm. Chyba nigdy dotąd nie widziałam Człowieka o tak saturnicznym wyglądzie. Był średniej postury, z szerokim czołem i krzaczastymi brwiami. Garbił się lekko i stopy trzymał skierowane do wewnątrz. Nie mogłam się oprzeć wrażeniu, że przywykł do rozpusty i że przez życie prowadzi go jedno — konsekwentne realizowanie swoich pragnień, za wszelką cenę. To był właśnie najbogatszy Człowiek w okolicy. Miałam wrażenie, że ucieszył się, iż widzi go ktoś poza żoną. Był z siebie dumny. Pozdrowił mnie gestem dłoni, lecz zaraz zignorował moje istnienie. Założył na powrót hełm i dziwaczne okulary i spoglądał w stronę granicy. Od razu zrozumiałam wszystko i poczułam uderzenie Gniewu. — Jedźmy już — powiedziała jego żona niecierpliwie, jak do dziecka. Możliwe, że poczuła płynące ode mnie gniewne wibracje. Przez chwilę udawał, że nie słyszy, ale zaraz podszedł do samochodu i ściągnął z głowy całe to oprzyrządowanie, i odstawił strzelbę.

— Co pan tutaj robi? — zapytałam go, bo nie przyszło mi do głowy nic innego. — A pani? — rzucił, nie patrząc na mnie. Jego żona zakładała sandał i sadowiła się na siedzeniu kierowcy. — Ja tutaj mieszkam — odpowiedziałam chłodno. — A, to pani od tych dwóch psów... Już pani mówiliśmy, żeby się trzymały blisko domu. — Są na prywatnym terenie... — zaczęłam, ale mi przerwał. Białka jego oczu zaświeciły złowrogo w umazanej twarzy. — Dla nas nie ma prywatnych terenów, proszę pani. To było przed dwoma laty, kiedy jeszcze wszystko wydawało mi się łatwiejsze. Zapomniałam o tym spotkaniu z Wnętrzakiem. Cóż mnie obchodził. Lecz potem nagle jakaś rozpędzona planeta przekroczyła niewidzialny punkt i dokonała się zmiana, jedna z tych, których my tutaj, na dole, nie jesteśmy nawet świadomi. Może tylko drobne znaki objawiają nam to kosmiczne wydarzenie, ale ich też nie zauważamy. Ktoś nastąpił na gałązkę leżącą na ścieżce, pękło w zamrażalniku piwo, które zapomniano stamtąd wyjąć w porę, spadły z krzaka dzikiej róży dwa czerwone owoce. Jak mielibyśmy to wszystko rozumieć? To jasne, że wielkie zawiera się w najmniejszym. Nie ma wątpliwości, proszę bardzo. Na stole, teraz gdy to piszę, spoczywa konfiguracja planetarna, a nawet cały Kosmos. Termometr, moneta, aluminiowa łyżka i fajansowy kubek. Klucz, komórka, papier i długopis. I mój siwy włos, w którego atomach zachowała się pamięć o początkach życia, kosmicznej Katastrofie, która dała początek światu.

10. Zgniotek Szkarłatny

„Nie zabijaj Ćmy ani Motyla, Bo bliska Sądu chwila”. Na początku czerwca, kiedy domy przynajmniej w weekendy były już zamieszkane, nadal traktowałam swoje obowiązki nader poważnie. Wychodziłam na przykład przynajmniej raz dziennie na górkę i przez lornetkę prowadziłam swoje obserwacje terenu. Najpierw przyglądałam się oczywiście domom. W pewnym sensie są to przecież żywe stworzenia, które współżyją z Człowiekiem w przykładnej symbiozie. Serce mi rosło, bo widać już było po nich wyraźnie, że ich symbionci wrócili. Zapełnili puste wnętrza krzątaniną, ciepłem własnych ciał, myślami. Ich drobne ręce naprawiały wszelkie ranki i usterki po zimie, suszyły zawilgocone ściany, myły okna i naprawiały spłuczki. I domy wyglądały teraz, jakby się przebudziły z ciężkiego snu, w jaki zapada materia, gdy się jej nie niepokoi. Na podwórka wyniesiono już plastikowe stoły i krzesła, otwarto drewniane okiennice, wreszcie do wnętrza mogło się dostać Słońce. W weekendy z kominów unosił się dym. Coraz częściej pojawiali się Profesorostwo, zawsze w gronie przyjaciół. Spacerowali drogą, nigdy nie zapędzali się na miedze. Wybierali się na codzienny poobiedni spacer do kapliczki i z powrotem, zatrzymując się po drodze, rozdyskutowani. Czasami, gdy wiatr zawiał od ich strony, dolatywały mnie pojedyncze słowa: Canaletto, światłocień, tenebryzm. Co piątek zaczęli się pojawiać także Studzienni. Zgodnie zajęli się wyrywaniem roślin, które dotąd rosły koło ich domu, żeby posadzić inne, które kupili w sklepie. Trudno było zgadnąć, jaką kierowali się logiką. Dlaczego nie podobał im się czarny bez, a na jego miejsce woleli wisterię. Powiedziałam im raz, wspinając się na palce, żeby spojrzeć na nich znad ich potężnego płotu, że prawdopodobnie wisteria nie przetrzyma tutejszych lutowych mrozów, ale z uśmiechem pokiwali głowami i dalej robili swoje. Wycięli piękną dziką różę i zlikwidowali kępy macierzanki. Ułożyli przed domem kamienie w fantazyjny kopiec i obsadzili go iglakami, jak mówili: tują, kosodrzewiną, cyprysikami i jodłami. Bez żadnego sensu, według mnie. Na dłużej przyjeżdżała już Popielista i widziałam ją, jak chodziła po miedzach wolnym krokiem, sztywna niczym kij. Wybrałam się do niej pewnego wieczoru z kluczami i rachunkami. Poczęstowała mnie ziołową herbatą. Wypiłam z grzeczności. Kiedy skończyłyśmy rozliczenia, odważyłam się zapytać: — Gdybym tak chciała spisać swoje wspomnienia, to jak miałabym to zrobić? — mówiłam dosyć zmieszana. — Trzeba siąść przy stole i zmusić się do pisania. Samo przyjdzie. Nie można cenzurować. Trzeba pisać wszystko, co przychodzi do głowy. Dziwna rada. Nie chciałabym pisać „wszystkiego”. Chciałabym pisać tylko to, co wydaje mi się dobre i pożyteczne. Myślałam, że coś jeszcze powie, ale ona milczała. Poczułam się rozczarowana. — Rozczarowana? — zapytała wtedy, jakby czytała w moich myślach. — Tak. — Kiedy nie można mówić, wtedy należy pisać — powiedziała. — To bardzo pomaga — dodała i zamilkła. Wiatr wzmógł się i widziałyśmy teraz przez okno drzewa, które kołysały się równomiernie w rytm niesłyszalnej muzyki, jak publiczność na koncercie w amfiteatrze. Przeciąg gdzieś na górze zatrzasnął drzwi. Jakby ktoś strzelił. Popielista wzdrygnęła się. — Niepokoją mnie te hałasy, jakby tu wszystko żyło! — Wiatr zawsze tak hałasuje. Przyzwyczaiłam się — powiedziałam. Zapytałam ją, jakie książki pisze, a ona odpowiedziała, że horrory. Ucieszyło mnie to. Będę musiała je koniecznie poznać ze sobą — ją i Dobrą Nowinę, na pewno będą miały sobie wiele do opowiedzenia. Są ogniwami tego samego łańcucha. Ktoś, kto potrafi pisać o takich rzeczach, musi być odważnym Człowiekiem. — I zawsze zło musi być ukarane na końcu? — zapytałam. — Nie dbam o to. Nie dbam o karę. Lubię po prostu pisać o strasznych rzeczach. Może dlatego że sama jestem strachliwa. To mi dobrze robi. — Co się pani stało? — zapytałam ośmielona zapadającym Mrokiem, i wskazałam palcem ortopedyczny kołnierz na jej szyi. — Zwyrodnienie kręgów szyjnych — powiedziała takim tonem, jakby informowała mnie o jakimś zepsutym urządzeniu domowym. — Widocznie mam za ciężką głowę. Tak mi się właśnie wydaje. Za ciężka głowa. Kręgi nie wytrzymują tego ciężaru i chrup, chrup, wyrodnieją. Uśmiechnęła się i dolała mi tej okropnej herbaty.

— Nie czuje się tu pani samotna? — zapytała. — Czasami. — Podziwiam panią. Chciałabym być taka jak pani. Jest pani dzielna. — O, wcale nie jestem dzielna. Dobrze, że mam się tu czym zająć. — Ja też czuję się bez Agaty nieswojo. Świat tutaj jest taki wielki, taki nie do ogarnięcia — spojrzała na mnie i przez kilka sekund sprawdzała mnie wzrokiem. — Agata to moja żona. Zamrugałam powiekami. Nigdy nie słyszałam, żeby jedna kobieta o drugiej powiedziała: „moja żona”. Ale spodobało mi się to. — Dziwi to panią, prawda? Chwilę myślałam. — Ja też mogłabym mieć jakąś żonę — powiedziałam z przekonaniem. — Lepiej się żyje z kimś niż samotnie. Łatwiej jest iść razem niż w pojedynkę. Nie odpowiedziała. Trudno się z nią rozmawiało. W końcu poprosiłam ją o pożyczenie jej książki. Takiej najstraszniejszej. Obiecała, że powie Agacie, żeby przywiozła. Mrok zapadał, a ona nie zapaliła światła. Gdy obie zatonęłyśmy już w ciemności, pożegnałam się i wróciłam do domu.

* Teraz, spokojna, że domy wróciły pod opiekę swoich właścicieli, z przyjemnością wyprawiałam się coraz dalej i dalej i te wyprawy nadal nazywałam obchodem. Rozszerzyłam swoje włości jak samotna Wilczyca. Z ulgą zostawiałam za sobą widoki domów i drogę. Wchodziłam w las i mogłam po nim błądzić bez końca. Robiło się ciszej, las stawał się ogromną, przytulną głębią, w której można się schować. Kołysał moje myśli. Wtedy nie musiałam ukrywać tej najbardziej kłopotliwej z moich Dolegliwości — że płaczę. Tu łzy mogły płynąć, przemywając oczy i poprawiając wzrok. Może dlatego widziałam więcej niż ci o suchych oczach. Najpierw zauważyłam brak Saren — zniknęły. A może to trawy były tak wysokie, że kryły ich rude, doskonałe grzbiety? Znaczyło to jednak, że Sarny zaczęły się już kocić. Tego samego dnia, kiedy po raz pierwszy natknęłam się na Pannę z młodym, pięknym cętkowanym Koziołkiem, zobaczyłam w lesie Człowieka. Z dość bliska, choć on mnie nie widział. Miał ze sobą plecak, zielony z zewnętrznym stelażem, taki sam, jakie robiło się w latach siedemdziesiątych, pomyślałam więc, że ten Człowiek musi być w podobnym wieku jak ja. Tak też, prawdę mówiąc, wyglądał — staro. Był łysy, a jego twarz zarastała siwa szczecina, krótko obcięta, pewnie jedną z tych tanich chińskich maszynek do trymowania, które kupuje się na Zielonych Rynkach. Za duże wyblakłe dżinsy były nieładnie wypchane na pośladkach. Człowiek ten posuwał się drogą wzdłuż lasu, ostrożnie, patrząc pod nogi. Pewnie dlatego dał się podejść tak blisko. Gdy doszedł do krzyżówki, gdzie składowano wycięte pnie świerków, zdjął plecak, oparł go o drzewo, a sam wszedł w las. Lornetka pokazywała mi drżący, niezbyt ostry obraz, więc mogłam tylko domyślać się, co tam robi. Schylał się mianowicie do poszycia, grzebał w ściółce. Można by pomyśleć, że to grzybiarz, tylko na grzyby było za wcześnie. Oglądałam go sobie z godzinę. Usiadł na trawie, jadł kanapki i pisał coś w zeszycie. Jakieś pół godziny leżał na wznak z rękami założonymi za głowę i patrzył w niebo. Potem wziął plecak i zniknął w zieleni.

Zadzwoniłam ze szkoły do Dyzia z tą wiadomością. Że po lesie kręci się jakiś obcy. Powiedziałam mu też, co mówili ludzie w sklepie u Dobrej Nowiny. Mówili mianowicie, że Komendant był zamieszany w przerzut terrorystów przez zieloną granicę.

Złapano przecież jakichś podejrzanych typów niedaleko stąd. Ale Dyzio zachowywał się dość sceptycznie wobec tych rewelacji. I nie dał się przekonać, że to może być ktoś, kto wędruje po lesie, żeby zatrzeć jakieś ewentualne ślady. Może jest tam schowana broń? — Nie chcę cię martwić, ale śledztwo najprawdopodobniej zostanie umorzone, bo nie znaleziono nic, co mogłoby rzucić nowe światło. — Jak to? A ślady Zwierząt naokoło? To Sarny go wepchnęły do studni. Zapadła cisza, a potem Dyzio zapytał: — Dlaczego opowiadasz wszystkim o tych Zwierzętach? Przecież i tak nikt ci nie wierzy i biorą cię trochę za... za ... — zaciął się. — Świra, prawda? — pomogłam mu. — No tak. Po co to rozgadujesz? Przecież sama wiesz, że to niemożliwe — powiedział Dyzio i pomyślałam, że rzeczywiście trzeba im to jasno wytłumaczyć. Oburzyłam się. Ale potem, gdy zadzwonił dzwonek na lekcje, rzuciłam szybko: — Trzeba mówić ludziom, co mają myśleć. Nie mam wyjścia. Inaczej zrobi to ktoś inny. Niezbyt przyjemnie spało mi się tej Nocy, ze świadomością, że jakiś nieznajomy kręci się tak blisko domu. Ale i wieści o ewentualnym zamknięciu śledztwa budziły męczący, nieprzyjemny niepokój. Jak to „umorzyć”? Tak od razu? Bez sprawdzenia wszystkich możliwości? A te ślady? Czy wzięli je pod uwagę? W końcu zginął Człowiek. Jak to „umorzyć”, do cholery? Po raz pierwszy od zamieszkania tutaj pozamykałam drzwi i okna. Od razu zrobił się zaduch. Nie mogłam usnąć. Był początek czerwca, więc Noce były już ciepłe i pachnące. Czułam się, jakby mnie zamknięto za życia w kotłowni. Nadsłuchiwałam kroków wokół domu, analizowałam szelesty, podskakiwałam przy każdym trzaśnięciu gałązek. Noc wyolbrzymiała najdelikatniejsze dźwięki, zamieniała je w chrząkania, jęki, głosy. Chyba byłam przerażona. Pierwszy raz, od kiedy tu zamieszkałam. Następnego dnia rano zobaczyłam tego samego Człowieka z plecakiem, jak stał przed moim domem. Najpierw zdrętwiałam ze strachu i już ręką zaczęłam sięgać do skrytki z gazem. — Dzień dobry. Przepraszam, że niepokoję — odezwał się niskim barytonem, od którego zawibrowało powietrze. — Chciałbym kupić trochę mleka od krowy. — Od Krowy? — zdziwiłam się. — Nie mam od Krowy, mam z Żabki, czy może być? Był rozczarowany. Teraz, za dnia, wydał mi się całkiem sympatyczny. Nie musiałam używać mojego gazu. Miał białą lnianą koszulę ze stójką, taką, jaką nosiło się za starych dobrych czasów. Okazało się też z bliska, że wcale nie jest łysy. Trochę włosów zostało mu jeszcze z tyłu głowy i z tych robił sobie małą, cienką kitkę, która przypominała przybrudzoną sznurówkę. — A chleb piecze pani sama? — Nie — odpowiedziałam zdziwiona — też kupuję w sklepie na dole. — Aha. Dobrze, niech będzie. Już szłam do kuchni, ale odwróciłam się, żeby go powiadomić: — Widziałam pana wczoraj. Czy spał pan w lesie? — Tak, spałem w lesie. Mogę tu przysiąść? Bolą mnie trochę kości. Wydawał się roztargniony. Koszula na plecach była cała zielona od traw. Chyba musiał wypaść ze śpiwora. Zachichotałam pod nosem. — Może napije się pan kawy? Gwałtownie pomachał ręką. — Nie pijam kawy. Widocznie nie był inteligentny. Gdyby był, wiedziałby, że nie chodzi mi o jego kulinarne sympatie i antypatie. — Może się pan więc poczęstuje ciastem — pokazałam na stół, wyniesiony przez nas z Dyziem ostatnio na dwór. Leżał tam placek z rabarbarem, który piekłam przedwczoraj i już prawie zjadłam. — To może mógłbym skorzystać z łazienki? — zapytał takim tonem, jakbyśmy się targowali. — Jasne — wpuściłam go przodem do domu.

Pił kawę i jadł placek. Nazywał się — Borys Sznajder, ale wymawiał swoje imię śmiesznie, przeciągle — „Booroos”. I tak już dla mnie został. Miał miękki wschodni akcent, a skąd mu się wziął, wytłumaczyło się samo w następnych zdaniach. Pochodził z Białegostoku. — Jestem entomologiem — powiedział z ustami pełnymi ciasta. — Zajmuję się pewnym chrząszczem, reliktowym, rzadkim i pięknym. Czy wie pani, że mieszka pani w miejscu, które jest najbardziej na południe wysuniętym stanowiskiem Cucujus haematodes, zgniotka szkarłatnego, w Europie? Nie zdawałam sobie z tego sprawy. Ucieszyłam się, mówiąc szczerze, bo to było tak, jakby nam tu przybył jakiś nowy członek rodziny. — A jak on wygląda? — zapytałam. Boros sięgnął do sfatygowanego szmacianego chlebaka i wyciągnął z niego ostrożnie plastikowe pudełeczko. Podstawił mi je pod nos: — O tak. W środku przezroczystego pudełeczka leżał martwy Żuk, tak bym go nazwała — Żukiem. Nieduży, brązowy, raczej przeciętny. Bywało, że widywałam bardzo piękne Żuki. Ten nie był pod żadnym względem wyjątkowy. — Dlaczego jest martwy? — zapytałam. — Proszę nie myśleć, że należę do tych amatorów, którzy uśmiercają owady i zamieniają je w okazy. Znalazłem go martwego. Omiotłam Borosa spojrzeniem i próbowałam zgadnąć, na co jest chory. Przeszukiwał martwe kłody, te naturalnie próchniejące i te ścięte, i szukał larw Zgniotka. Liczył je. Inwentaryzował larwy i wyniki zapisywał w zeszycie zatytułowanym: „Rozmieszczenie w Lasach Hrabstwa Kłodzkiego wybranych gatunków chrząszczy saproksylicznych, będących na listach załączników II i IV Dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej, oraz propozycje ich ochrony. Projekt”. Przeczytałam tytuł bardzo dokładnie, co zwolniło mnie z konieczności zajrzenia do środka. Kazał mi sobie wyobrazić, że Lasy Państwowe nie mają w ogóle żadnej świadomości, iż artykuł 12. Dyrektywy zobowiązuje państwo członkowskie do ustanowienia systemu ścisłej ochrony siedlisk rozrodu i zapobiegania ich niszczeniu. Pozwalają wywozić z lasu drzewo, w którym Owady składają jaja i z których później wylęgają się larwy. Larwy jadą do tartaków i do zakładów przerobu drewna. Nie zostaje po nich ślad. Giną i nawet nikt tego nie zauważa. Więc jakby nikt nie jest winny. — Tu, w tym lesie każda kłoda jest pełna larw zgniotka — powiedział. — Przy wyrębie lasu część gałęzi się pali. Wrzucają do ognia gałęzie pełne larw. Pomyślałam wtedy, że każdej niesprawiedliwie zadanej śmierci należy się jednak jakaś jawność. Nawet owadziej. Śmierć, której nikt nie zauważył, staje się podwójnym skandalem. I spodobało mi się to, co robi Boros. O tak, przekonał mnie, całkowicie byłam po jego stronie. Właściwie i tak miałam iść na swój obchód, więc postanowiłam połączyć ciekawe z pożytecznym i poszłam z Borosem do lasu. Przy jego udziale kłody pozwoliły odsłonić przed moimi oczami swoje tajemnice. Zwykłe pnie drzew okazały się całymi królestwami Stworzeń, które drążyły korytarze, komory, przejścia i składały tam swoje drogie jaja. Larwy może nie były zbyt piękne, ale wzruszała mnie ich ufność — powierzały swoje życie drzewom, nie przypuszczając, że te ogromne nieruchome Stworzenia są w istocie tak kruche i na dodatek całkowicie zależne od woli ludzi. Trudno było sobie wyobrazić, że larwy giną w ogniu. Boros podnosił ściółkę i pokazywał mi jeszcze inne rzadkie i mniej rzadkie gatunki: Pachnica Dębowa, Tykotek Rudowłos — kto by pomyślał, że tu siedzi, pod odłupaną korą, Biegacz Zielonozłoty — ach, więc to tak się nazywa; tyle razy go widziałam i zawsze był połyskującym anonimem. Gnilik Czarny, piękny jak kropka rtęci. Ciołek Matowy. Ciekawe imię. Powinno się imiona Owadów dawać dzieciom. I Ptaków, i innych Zwierząt. Dębosz Żukowaty. Dębosz Kowalski. Drozofila Nowak. Corvus Duszejko. To tylko kilka, których nazwy zapamiętałam. Ręce Borosa robiły czary mary, kreśliły tajemnicze znaki i oto pojawiały się jakiś Owad, larwa, jajeczka złożone w grona. Zapytałam, które z nich są pożyteczne, i to pytanie bardzo oburzyło Borosa. — Z punktu widzenia natury nie ma istot pożytecznych i niepożytecznych. To tylko niemądre rozróżnienie stosowane przez ludzi. Przyszedł wieczorem, po Zmroku, bo zaprosiłam go na nocleg. Skoro nie miał gdzie spać... Pościeliłam mu w świetlicy, ale jeszcze trochę posiedzieliśmy. Wyciągnęłam pół butelki nalewki, która została mi jeszcze od czasów odwiedzin Matogi. Boros najpierw opowiadał mi o wszelkich możliwych świństwach i nadużyciach Lasów Państwowych, ale potem trochę się rozluźnił. Trudno mi go było zrozumieć, bo jak można mieć tak bardzo emocjonalny stosunek do czegoś, co się nazywa Lasy Państwowe. Jedyną osobą, którą kojarzyłam z tą instytucją, był leśniczy Wilcze Oko. Tak go nazwałam, zważywszy na to, iż wydawał się mieć podłużne źrenice. Poza tym był porządnym Człowiekiem.

I tak Boros rozgościł się u mnie na dobrych kilka dni. Codziennie wieczorem zapowiadał, że następnego dnia przyjadą po niego jego studenci czy wolontariusze Akcji Przeciwko L.P., ale codziennie okazywało się, że popsuł się im samochód, że musieli pojechać gdzieś w ważnej sprawie, że po drodze zostali w Warszawie, a raz nawet, że zgubili torbę z dokumentami. I tak dalej. Zaczęłam się już bać, że Boros zalęgnie się w moim domu jak larwa Zgniotka w kłodzie świerka i tylko Lasy Państwowe będą go w stanie stąd wykurzyć. Choć widziałam, że starał się nie być kłopotliwy, a nawet był pomocny. Na przykład bardzo dokładnie i z poświęceniem posprzątał łazienkę. Miał w plecaku małe laboratorium, pudło z fiolkami i buteleczkami, a tam, jak mówił, pewne Substancje chemiczne syntetyczne, ale do złudzenia przypominające naturalne owadzie feromony. On i jego studenci eksperymentowali z tymi silnie działającymi środkami chemicznymi, żeby w razie czego móc skłaniać Owady, aby rozmnażały się gdzie indziej. — Jeżeli posmarujesz tym jakiś kawałek drzewa, samice chrząszczy będą tam parły, żeby złożyć jaja. Zbiegną się do tej kłody z całej okolicy, poczują to z odległości wielu kilometrów. Wystarczy kilka kropel. — Dlaczego ludzie tak nie pachną? — zapytałam. — A kto ci powiedział, że nie pachną? — Nic nie czuję. — Może nie wiesz, że czujesz, moja droga, i wciąż w swej ludzkiej pysze wierzysz w swoją wolną wolę. Obecność Borosa przypomniała mi, jak to jest, kiedy się z kimś mieszka. I jak bardzo jest to krępujące. Jak bardzo wytrąca z własnych myśli i rozprasza. Jak drugi Człowiek zaczyna drażnić nawet nie tym, że robi coś denerwującego, lecz tylko tym, że po prostu jest. I kiedy wychodził rankiem do lasu, błogosławiłam moją piękną samotność. Jak to możliwe, myślałam, że ludzie żyją dziesiątki lat razem na niedużej przestrzeni. Że śpią w jednym łóżku, chuchając na siebie i trącając się niechcąco przez sen. Nie mówię, że i mnie się to nie zdarzyło. Przez jakiś czas sypiałam z jednym Katolikiem w tym samym łóżku i nie wyszło z tego nic dobrego.

11. Śpiew Nietoperzy

„Istoty żywej w klatce uwięzienie Wprawia Niebiosa w Oburzenie”. Do Policji Zmuszona jestem napisać ten list, ponieważ niepokoi mnie brak postępów miejscowej Policji w śledztwie w sprawie śmierci mojego sąsiada w styczniu tego roku oraz śmierci Komendanta półtora miesiąca później. Oba te smutne zdarzenia nastąpiły w mojej najbliższej okolicy, nie będzie więc dziwić Państwa, że czuję się nimi osobiście Poruszona i Zaniepokojona. Uważam, że wiele oczywistych dowodów wskazuje na to, że zostali oni Zamordowani. Nigdy nie posunęłabym się do tak daleko idących stwierdzeń, gdyby nie fakt (a rozumiem, że fakty są dla Policji tym, czym cegły dla domu, czy też komórki dla organizmu — budują cały system), że wraz z moimi Przyjaciółmi byłam świadkiem nie tyle samej śmierci, ile sytuacji zaraz po śmierci, zanim jeszcze przyjechała P.T. Policja. Za pierwszym razem współświadkiem był mój sąsiad, Świerszczyński, za drugim — mój dawny uczeń, Dionizy. Moje przeświadczenie o tym, że Denaci padli ofiarą Morderstwa, opiera się na dwóch rodzajach obserwacji. Po pierwsze: na miejscu Zbrodni w obu przypadkach znajdowały się Zwierzęta. W pierwszym przypadku koło domu Wielkiej Stopy obydwoje ze świadkiem Świerszczyńskim widzieliśmy grupę Saren (podczas gdy ich towarzyszka była już w kuchni ofiary poćwiartowana). Co się zaś tyczy przypadku Komendanta, świadkowie, w tym niżej podpisana, widzieli niezliczoną liczbę śladów racic sarnich na śniegu wokół studni, gdzie znaleziono jego ciało. Niestety, niesprzyjająca P.T. Policji aura spowodowała szybkie zniszczenie tych jakże ważnych i znamiennych dowodów, które wprost naprowadzają nas na sprawców obu zbrodni. Po drugie: postanowiłam przyjrzeć się pewnym bardzo charakterystycznym informacjom, jakie możemy uzyskać z kosmogramów (potocznie zwanych Horoskopami) ofiar, i zarówno w jednym, jak i w drugim wypadku wydaje się oczywiste, że mogły one zostać napadnięte ze skutkiem śmiertelnym przez Zwierzęta. Jest to bardzo rzadki rozkład planet, z tym większym przekonaniem polecam go uwadze P.T. Policji. Pozwalam sobie załączyć oba Horoskopy, licząc na to, że skonsultuje je policyjny Astrolog i poprze tym samym moją Hipotezę. Z poważaniem — Duszejko

* Trzeciego albo czwartego dnia pobytu Borosa przyczłapał do mnie Matoga, co należało uważać za kolejne wydarzenie, ponieważ prawie nigdy mnie nie odwiedzał. Miałam wrażenie, że jest nieco zaniepokojony obecnością obcego mężczyzny w moim domu i że przyszedł na zwiady. Poruszał się zgięty wpół, z ręką opartą na krzyżu i ze zbolałą miną. Usiadł z westchnieniem. — Lumbago — powiedział na powitanie. Okazało się, że właśnie rozrobił w wiadrach beton i miał go już wylewać, budując nowe, suche dojście do domu od strony podwórka, i kiedy się schylił po wiadro, coś trzasnęło mu w kręgosłupie. Został więc w tej niewygodnej pozycji z ręką wyciągniętą do wiadra, bo ból nie pozwalał mu się wyprostować ani o milimetr. Dopiero teraz mu trochę przeszło, więc przyszedł, żeby mnie prosić o pomoc, bo przecież wie, że znam się na wszelkich budowach, i sam widział, jak robiłam w zeszłym roku podobną wylewkę z betonu. Spojrzał na Borosa spod oka bardzo krytycznym wzrokiem, a szczególnie na jego kitkę, która zapewne wydawała mu się zwykłą ekstrawagancją.

Przedstawiłam ich sobie. Matoga wyciągnął rękę z zauważalnym ociąganiem. — To niebezpieczne tak włóczyć się po okolicy, bo dzieją się tu dziwne rzeczy — powiedział groźnie, ale Boros zignorował to ostrzeżenie. Poszliśmy więc ratować beton przed zastygnięciem w wiadrach. Pracowaliśmy z Borosem, Matoga zaś przysiadł na krześle i wydawał nam dyspozycje, które przebierał w porady, zaczynając każdą z nich od słów: „Radziłbym wam...”. — Radziłbym wam wylewać po trochu, to tu, to tam, i dolewać, kiedy już się wyrówna. Radziłbym wam poczekać chwilę, dopóki się to nie ustoi. Radziłbym wam nie wchodzić sobie w drogę, bo to powoduje zamieszanie. Było to dość denerwujące. Ale potem, po pracy, usiedliśmy w ciepłej plamie Słońca przed jego domem, gdzie powoli do kwitnienia zbierały się piwonie, a cały świat wydawał się pokryty cieniutką warstwą pozłoty. — Co robiliście w życiu? — zapytał nagle Boros. To pytanie padło tak znienacka, że w jednej chwili dałam się ponieść wspomnieniom. Zaczęły mi przepływać przed oczami i jak to ze wspomnieniami bywa, wszystko w nich wydawało się lepsze, piękniejsze, szczęśliwsze niż w rzeczywistości. Dziwne, ale zamilkliśmy. Dla ludzi w moim wieku nie ma już miejsc, które naprawdę kochali i do których należeli. Przestały istnieć miejsca dzieciństwa i młodości, wsie, dokąd jeździło się na wakacje, parki z niewygodnymi ławkami, gdzie kwitły pierwsze miłości, dawne miasta, kawiarnie, domy. Nawet jeżeli zachowała się ich zewnętrzna postać, jest to tym bardziej bolesne, bo przypomina skorupę, która nie zawiera już nic. Nie mam dokąd wrócić. Przypomina to stan uwięzienia. Ściany celi to horyzont tego, co widzę. Za nimi istnieje świat, który jest mi obcy i nie należy do mnie. Więc dla ludzi takich jak ja możliwe jest tylko teraz i tutaj, bo przecież każde potem jest wątpliwe, każda przyszłość jest ledwie naszkicowana i niepewna, przypomina miraż, który może zostać zniszczony przez najmniejszy ruch powietrza. Tak sobie myślałam, gdy siedzieliśmy w milczeniu. Było to lepsze niż rozmowa. Nie mam pojęcia, o czym myśleli obaj mężczyźni. Może o tym samym. Umówiliśmy się jednak na wieczór i wypiliśmy we trójkę trochę wina. Udało nam się nawet razem zaśpiewać. Zaczęliśmy od „Dziś do ciebie przyjść nie mogę”, ale nieśmiało i cicho, jakby za otwartymi na sad oknami czaiły się wielkie uszy Nocy, gotowe podsłuchać każdą naszą myśl, każde słowo, nawet to z piosenki, i poddać je do rozpatrzenia najwyższemu sądowi. Tylko Boros się nie przejmował. To zrozumiałe — nie był u siebie, a występy gościnne należą zawsze do najbardziej szalonych. Odchylił się na krześle do tyłu i udając, że gra na gitarze, zaczął śpiewać z zamkniętymi oczami: — Derize iiiis e haaałs in Njuuuu Orliiiin, Dej koool de Raaajzin Saaan... A my, jakby pod wpływem czarów, podchwyciliśmy melodię i słowa i patrząc na siebie, zdziwieni tym nagłym porozumieniem, śpiewaliśmy razem. Okazało się, że wszyscy znaliśmy mniej więcej słowa aż do momentu: „O mother, tell your children”, co bardzo dobrze świadczy o naszej pamięci. Wtedy to zaczęliśmy mamrotać, udając, że wiemy, co śpiewamy. Ale nie wiedzieliśmy. Wybuchnęliśmy śmiechem. O, to było piękne, wzruszające. Siedzieliśmy potem w milczeniu, usiłując sobie przypomnieć inne piosenki. Nie wiem, jak pozostałym śpiewakom, ale mnie cały śpiewnik uleciał z głowy. Wtedy Boros poszedł do pokoju i przyniósł malutki woreczek plastikowy, z którego wyciągnął szczyptę suszonych ziół, i zaczął z nich skręcać papierosa. — Wielkie nieba, nie paliłem od dwudziestu lat — powiedział nagle Matoga i jego oczy naprawdę zabłysły, a ja spojrzałam na niego ze zdziwieniem. To była bardzo jasna Noc. Czerwcową pełnię nazywa się pełnią błękitnego Księżyca, bo Księżyc przybiera wtedy bardzo piękny niebieski odcień. Według moich „Efemeryd” ta Noc trwa tylko pięć godzin. Siedzieliśmy w sadzie pod starą jabłonią, na której już zawiązały się jabłka. Sad pachniał i szeleścił. Straciłam poczucie czasu i każda przerwa między wypowiadanymi zdaniami wydawała mi się nieskończona. Mnóstwo czasu otworzyło się przed nami. Rozmawialiśmy całe wieki, ciągle mówiliśmy o tym samym, to samo raz jednymi, raz innymi ustami, i nikt z nas nie pamiętał, że argument, z którym właśnie się spierał, był przedtem tym, którego bronił. A właściwie wcale się nie spieraliśmy; prowadziliśmy dialog, trialog, trzy fauny, inny gatunek ludzi, pół ludzki, pół zwierzęcy. I zdałam sobie sprawę, że jest nas wielu w ogrodzie i w lesie, mamy twarze pokryte sierścią. Dziwne stwory. A drzewo obsiadły nasze Nietoperze i śpiewają. Ich cieniutkie, wibrujące głosy trącają mikroskopijne cząsteczki mgły, więc Noc wokół nas zaczyna cicho dzwonić, przywołując wszystkie Stworzenia na nocne nabożeństwo. Boros na cały eon zniknął w domu i siedzieliśmy z Matogą bez słowa. Miał szeroko otwarte oczy i patrzył na mnie tak intensywnie, że musiałam umknąć przed tym wzrokiem w cień drzewa. Tam się schowałam. — Wybacz mi — powiedział tylko i mój umysł ruszył jak wielka lokomotywa, żeby to pojąć. Jakie to sprawy miałabym wybaczyć Matodze? Przypomniało mi się, jak kilka razy nie odpowiedział na moje pozdrowienie. Albo jak rozmawiał ze mną przez próg, gdy przyniosłam mu listy, i nie chciał mnie wpuścić do środka, do swojej pięknej, czyściutkiej kuchni. I jeszcze:

że nigdy się mną nie zainteresował, gdy zmożona Dolegliwościami dogorywałam w łóżku. Ale przecież nie są to sprawy, które miałabym mu wybaczać. A może miał na myśli swojego chłodnego i ironicznego syna w czarnym płaszczu. No cóż, nie odpowiadamy za swoje dzieci. W końcu Boros pojawił się w drzwiach z moim laptopem, z którego i tak przedtem już korzystał, i podłączył do niego swój naszyjnik w kształcie wilczego kła. Bardzo długo było zupełnie cicho i czekaliśmy na jakiś znak. W końcu usłyszeliśmy burzę, ale nie przestraszyła nas ani nie zdziwiła. Zapanowała nad dzwonkami z mgły. Wydało mi się, że ta muzyka jest najwłaściwsza i że została wymyślona właśnie na ten wieczór. — Riders on the storm — dobyły się skądś słowa. Riders on the storm Into this house we’re born Into this world we’re thrown Like a dog without a bone An actor out on loan Riders on the storm... Boros nucił i kołysał się na krześle, słowa piosenki powtarzały się bez końca, cały czas te same. Inne nie nadchodziły. — Dlaczego niektórzy ludzie są źli i wredni? — zapytał retorycznie Boros. — Saturn — powiedziałam. — Tradycyjna starożytna Astrologia Ptolemeusza mówi, że to Saturn. Że w swoich nieharmonijmych aspektach on ma moc tworzenia ludzi małodusznych, podłych, samotnych i płaczliwych. Są złośliwi, tchórzliwi, bezwstydni, posępni, snują wieczne intrygi i mają podły język, nie dbają o swoje ciało. Wiecznie chcą więcej, niż mają, i nic im się nie podoba. Czy o takich ci chodzi? — Może to być wynik błędów w wychowaniu — dodał Matoga, wymawiając każde słowo powoli i dokładnie, jakby się bał, że za chwilę język zrobi mu psikusa i powie coś zupełnie innego. Kiedy udało mu się wypowiedzieć to jedno zdanie, odważył się na drugie: — Albo walki klasowej. — Albo źle przeprowadzonego treningu czystości — dodał Boros, a ja powiedziałam: — Toksyczna matka. — Autorytarny ojciec. — Molestowanie seksualne w dzieciństwie. — Niekarmienie piersią. — Telewizja. — Brak litu i magnezu w diecie. — Giełda — krzyknął rozentuzjazmowany niebywale Matoga, ale według mnie przesadził. — Nie, daj spokój — powiedziałam. — W jaki sposób? Więc się poprawił: — Szok pourazowy. — Konstrukcja psychofizyczna. Przerzucaliśmy się tymi pomysłami, aż ich zabrakło, co nas bardzo rozśmieszyło. — Jednak Saturn — powiedziałam, umierając ze śmiechu. Odprowadziliśmy Matogę do jego domku i staraliśmy się zachowywać szczególnie cicho, żeby nie obudzić Pisarki. Ale nie bardzo nam się to udawało, co chwilę parskaliśmy śmiechem. Gdy szliśmy już spać, ośmieleni winem, przytuliliśmy się z Borosem do siebie, z wdzięczności za ten wieczór. Potem widziałam jeszcze, jak w kuchni brał swoje tabletki i popijał je wodą z kranu.

Pomyślałam, że to bardzo dobry Człowiek, ten Boros. I dobrze, że ma swoje Dolegliwości. Zdrowie jest stanem niepewnym i nie wróży nic dobrego. Lepiej jest być sobie spokojnie chorym, wtedy przynajmniej wiemy, na co umrzemy.

Przyszedł do mnie w Nocy i kucnął przy łóżku. Nie spałam. — Śpisz? — zapytał. — Czy jesteś religijny? — musiałam mu zadać to pytanie. — Tak — odpowiedział z dumą. — Jestem ateistą. To wydało mi się ciekawe. Podniosłam kołdrę i zaprosiłam go do siebie, ale ponieważ nie jestem Czułostkowa ani Sentymentalna, nie będę się dalej nad tym rozwodzić.

* Następnego dnia była sobota i Dyzio zjawił się z samego rana. Pracowałam właśnie w moim małym ogródku nad sprawdzeniem pewnej mojej Teorii. Wydaje mi się, że znajduję dowody na to, iż dziedziczymy fenotyp wbrew ustaleniom nowoczesnej genetyki. Zauważyłam, że pewne cechy nabyte pojawiają się nieregularnie w następnych pokoleniach. Przystąpiłam więc trzy lata temu do powtórzenia eksperymentu Mendla na groszku pachnącym; właśnie jestem w trakcie. Wyszczerbiałam płatki kwiatów, już piąte pokolenie z rzędu (dwa w roku), i sprawdzałam, czy z nasion będą wyrastały kwiaty o naruszonych płatkach. Muszę powiedzieć, że wyniki tego eksperymentu wyglądały bardzo zachęcająco. Rozklekotany samochód Dyzia wyłonił się zza zakrętu tak pospiesznie, że można by o nim powiedzieć, iż był zdyszany i podekscytowany. Dyzio wyszedł z niego równie podniecony. — Znaleźli ciało Wnętrzaka. Zupełnie martwe. Od wielu tygodni. Zrobiło mi się naprawdę słabo. Musiałam usiąść. Nie byłam na to przygotowana. — A więc nie uciekł z kochanką — powiedział Boros, wychodząc z kuchni z kubkiem herbaty. Nie krył rozczarowania. Dyzio spojrzał na niego i na mnie niepewnie i zamilkł, zaskoczony. Musiałam dokonać szybkiej prezentacji. Podali sobie ręce. — O, to już wiedziano od dawna — powiedział Dyzio ze słabnącym podnieceniem. — Zostawił karty kredytowe i pełne konta. Tak, ale rzeczywiście paszport nigdy się nie odnalazł. Usiedliśmy przed domem. Dyzio mówił, że znaleźli go złodzieje drewna. Wybrali się wczoraj po południu wozem do lasu od strony lisiej fermy i tam, już prawie o Zmroku, natknęli się na szczątki, tak powiedzieli. Leżały w zagłębieniu, gdzie kiedyś wybierało się glinę, wśród paproci. I że były to dość okropne szczątki, skręcone i tak zniekształcone, iż dopiero po chwili zdołali sobie uświadomić, że oto widzą ciało Człowieka. Najpierw uciekli z przerażenia, ale sumienie ich gryzło. Oczywiście bali się iść na Policję z prostego powodu — wtedy ich złodziejski proceder wydałby się od razu. No cóż, mogliby co najwyżej utrzymywać, że tamtędy przejeżdżali... Późnym wieczorem zadzwonili na Policję i w Nocy przyjechała ekipa. Po resztkach ubrania udało się wstępnie zidentyfikować Wnętrzaka, bo nosił taką charakterystyczną skórzaną kurtkę. Ale na pewno będziemy wiedzieli wszystko w poniedziałek. Syn Matogi określił potem to nasze zachowanie jako „dziecinne”, ale mnie wydało się ono jak najbardziej przytomne — wsiedliśmy mianowicie wszyscy w Samuraja i pojechaliśmy do lasu za lisią fermę, na miejsce znalezienia ciała. I nie byliśmy wcale jedynymi, którzy zachowali się dziecinnie — przyszło ze dwudziestu ludzi, mężczyzn i kobiet z Transylwanii, a i robotnicy leśni, ci wąsaci, też tu byli. Między drzewami rozciągnięto plastikową pomarańczową taśmę i trudno było z odległości przewidzianej dla widzów coś wypatrzyć. Podeszła do mnie pewna kobieta w średnim wieku i powiedziała: — Podobno leżał tutaj od wielu miesięcy i był już dobrze nadgryziony przez lisy. Pokiwałam głową. Poznałam ją. Często spotykałyśmy się w sklepie Dobrej Nowiny. Miała na imię Innocenta, co mi bardzo imponowało. Poza tym jej nie zazdrościłam — miała kilku synów nicponiów i żadnego z nich pożytku. — Chłopaki mówiły, że był cały biały od pleśni. Że był cały spleśniały. — Czy to możliwe? — zapytałam z przerażeniem. — O tak, proszę pani — powiedziała z wielką pewnością siebie. — I że miał drut na nodze, jakby już wrosły w ciało, tak mocno był zaciągnięty. — Sidła — stwierdziłam — na pewno wpadł w sidła. Zawsze je tutaj zastawiali.

Przesuwaliśmy się wzdłuż taśmy, próbując wypatrzyć coś szczególnego. Miejsce zbrodni zawsze budzi grozę, dlatego gapie prawie nie odzywali się do siebie, a jeżeli już, to mówili cicho, jak na cmentarzu. Innocenta posuwała się za nami, mówiąc za wszystkich milczących ze zgrozy: — Ale przecież od sideł się nie umiera. Dentysta powtarza uparcie, że to jest zemsta zwierząt. Bo oni polowali, wie pani? On i Komendant. — Tak, wiem — odpowiedziałam, zaskoczona tym, że wieści tak szybko się rozchodzą. — Też tak uważam. — Naprawdę? Myśli pani, że to możliwe, żeby zwierzęta... Wzruszyłam ramionami. — Ja to wiem. Myślę, że się zemściły. Czasami możemy czegoś nie rozumieć, ale zupełnie dobrze to czujemy. Pomyślała chwilę i w końcu przyznała mi rację. Obeszliśmy taśmę i zatrzymaliśmy się w miejscu, gdzie dobrze widać było samochody policyjne i mężczyzn w gumowych rękawiczkach kucających przy ściółce. Widocznie Policja chciała teraz zebrać wszystkie możliwe ślady, żeby nie popełnić tych samych błędów, co przy Komendancie. Bo przecież to były błędy. Nie mogliśmy podejść bliżej, ponieważ dwóch mundurowych zaganiało nas z powrotem na drogę jak stadko Kurcząt. Widać jednak było, że sumiennie szukali śladów, i kilku funkcjonariuszy łaziło po lesie, zwracając uwagę na każdy szczegół. Dyzio przestraszył się ich. Wolał nie zostać rozpoznany w tych okolicznościach; było nie było, przecież pracował dla Policji. W czasie podwieczorku, który jedliśmy przed domem — była taka piękna pogoda — Dyzio snuł swoje rozważania: — W ten sposób cała hipoteza legła w gruzach. Snuło mi się po głowie, przyznaję, że Komendantowi pomógł wpaść do studni Wnętrzak. Mieli wspólne interesy, pokłócili się, a może nawet Komendant go szantażował. Myślałem, że spotkali się przy tej studni i zaczęli szarpać. Wtedy Wnętrzak popchnął tamtego i stało się. — A teraz się okazuje, że jest jeszcze gorzej, niż wszyscy myśleli. Morderca jest wciąż nieuchwytny — powiedział Matoga. — I pomyśleć, że gdzieś tu się niedaleko kręci. — Dyzio zabrał się teraz do deseru z truskawek. Mnie truskawki wydały się zupełnie bez smaku. Zastanawiałam się, czy to dlatego że nawożą je jakimś świństwem, czy może dlatego że nasze kubki smakowe zestarzały się tak samo jak my. I nigdy już nie poczujemy tamtych dawnych smaków. Kolejna nieodwracalna rzecz. Przy herbacie Boros zaczął fachowo opowiadać o udziale Owadów w rozkładzie ciała. Dałam się też przekonać, żeby jeszcze raz pojechać do lasu po Zmroku, gdy Policja już sobie pójdzie, żeby Boros mógł przeprowadzić swoje badania. Dyzio i Matoga uznali, że to makabryczne dziwactwo, i, zniesmaczeni, zostali na tarasie.

* Taśma jarzyła się pomarańczowo i fosforyzowała wśród miękkiej ciemności lasu. Najpierw nie chciałam podejść bliżej, lecz Boros zachowywał się pewnie i bezceremonialnie pociągnął mnie za sobą. Stałam nad nim, gdy on z latarką na czole świecił w leśne runo, między paprocie, i szukał palcem w poszyciu śladów Owadów. Dziwne, jak Noc kasuje wszelkie kolory, jakby miała za nic tę ekstrawagancję świata. Boros mruczał coś do siebie pod nosem, a ja, ze ściśniętym sercem, dałam się uwieść wizji: Wnętrzak, kiedy przychodził na fermę i patrzył przez okno, widział las, ścianę lasu pełnego paproci, i tamtego dnia zobaczył piękne, puszyste, dzikie rude Lisy. Nie bały się zupełnie; siadały jak Psy i patrzyły na niego nieustannie wyzywająco. Może w jego małym, chciwym sercu zrodziła się jakaś nadzieja — że oto natrafił na łatwy zarobek, bo takie oswojone, piękne Lisy da się zwabić. A skąd one takie ufne i oswojone, myślał. Może to jakaś mieszanka tych, które żyją w klatkach i całe swoje krótkie życie kręcą się w kółko, w przestrzeni tak małej, że nosem dotykają własnego cennego ogona. Nie, to niemożliwe. Jednak te Lisy były duże i piękne. Więc tamtego wieczoru, gdy je znowu zobaczył, pomyślał, że pójdzie za nimi i sprawdzi na własne oczy, co go tak kusi, jaki to diabeł. Narzucił skórzaną kurtkę i wyszedł. Wtedy zobaczył, że czekają na niego — piękne, godne Zwierzęta o mądrych pyskach. „Psi, psi” — wołał do nich jak do szczeniaków, lecz im bliżej podchodził, tym bardziej one cofały się w las, jeszcze nagi i mokry o tej porze roku. Wydawało mu się, że nie będzie trudno pochwycić jednego, ocierały mu się prawie o nogi. Przyszło mu także i to do głowy — że są wściekłe, ale było mu już właściwie wszystko jedno. Zresztą szczepił się już raz na wściekliznę, kiedyś ugryzł go Pies, którego postrzelił. Musiał go dobić kolbą. Więc jeżeli nawet, to cóż z tego. Lisy prowadziły z nim dziwną grę, znikały mu z oczu i pojawiały się znowu, dwa, trzy, a potem wydawało mu się, że widzi też i piękne, puchate młode Liski. I w końcu, gdy jeden z nich, ten największy, najdorodniejszy Samiec, usiadł przed nim spokojnie, Anzelm Wnętrzak przykucnął z wrażenia i posuwał się teraz powolutku

na zgiętych nogach, pochylony do przodu, z ręką wyciągniętą przed siebie, a palce udawały, że trzymają jakiś dobry kąsek, na co ów Lis być może się skusi i w ten sposób zamieni się w piękny kołnierz. I nagle zdał sobie sprawę, że się w coś zaplątał, że jego nogi utknęły i nie bardzo może się ruszyć za Lisem. Nogawka spodni podwinęła się i poczuł na kostce coś zimnego i metalowego. Szarpnął nogą. I kiedy przyszło mu do głowy, że to wnyk, instynktownie szarpnął się do tyłu, ale było już za późno. Tym ruchem wydał na siebie wyrok śmierci. Drut naprężył się i zwolnił prymitywny zaczep — młoda brzoza przygięta nim do ziemi nagle wyprostowała się z impetem, pociągając Ciało Wnętrzaka do góry tak mocno, że przez chwilę zawisło w powietrzu, machając nogami, ale tylko przez chwilę, bo zaraz znieruchomiało. Po chwili przeciążona brzoza złamała się i w ten sposób Wnętrzak znalazł spoczynek na ziemi, w zagłębieniu po glinie, gdzie pod poszyciem szykowały się do wzrostu pędy paproci. Teraz w tym miejscu klęczał Boros. — Poświeć mi, proszę — powiedział — zdaje się, że mamy tutaj larwy Cleridae. — Czy wierzysz, że dzikie Zwierzęta mogłyby zadać śmierć Człowiekowi? — zapytałam go, przejęta tym, co zobaczyłam w swojej wizji. — O tak, oczywiście, że tak. Lwy, lamparty, byki, węże, insekty, bakterie, wirusy... — A takie jak Sarny? — Na pewno znalazłyby sposób. Więc był po mojej stronie. Niestety, moja wizja nie wyjaśniała, jak Lisy z hodowli wydostały się na zewnątrz. Ani — jak wnyk (na nodze) stał się przyczyną śmierci. — Znalazłem Acarina, Cleridae, larwy os, i Dermaptera, czyli, jak to się mówi, szczypawice — powiedział Boros przy kolacji, którą zrobił w mojej kuchni Matoga. — No i mrówki oczywiście. Tak, i dużo pleśni, ale przy zabieraniu ciała bardzo ją zniszczyli. Według mnie świadczy to o tym, że ciało znajdowało się na etapie fermentacji masłowej. Jedliśmy makaron z sosem z sera pleśniowego. — Nie wiadomo — mówił Boros — czy to była pleśń, czy adipocere, czyli trupi wosk. — Co ty mówisz? Co to jest trupi wosk? Skąd to wszystko wiesz? — dopytywał się Matoga z ustami pełnymi klusek; na kolanach trzymał Marysię. Boros wyjaśnił, że był kiedyś konsultantem Policji. I podszkolił się trochę z tafonomii. — Tafonomii? — zapytałam. — A cóż to jest? — To nauka o rozkładaniu się zwłok. „Taphos” to po grecku grób. — Mój Boże — westchnął Dyzio, jakby prosił kogoś o interwencję. Ale oczywiście nic się nie stało. — To by świadczyło, że ciało leżało tam jakieś czterdzieści–pięćdziesiąt dni. Szybko obliczaliśmy czas w głowach. Dyzio był z nas najbystrzejszy: — Czyli mógł to być początek marca — zamyślił się. — To tylko miesiąc po śmierci Komendanta. O niczym innym nie mówiło się przez całe trzy tygodnie, dopóki nie stało się to następne. Teraz jednak liczba wersji śmierci Wnętrzaka, które krążyły po okolicy, była ogromna. Dyzio mówił, że Policja wcale go nie szukała po zaginięciu w marcu, ponieważ zniknęła również jego kochanka, o której wszyscy wiedzieli. Nawet żona. I choć także różnym znajomym wydawało się dziwne, że tak nagle wyjechali, to jednak każdy był przekonany, że Wnętrzak miał swoje niejasne interesy. Nikt nie chciał wściubiać nosa w nie swoje sprawy. I jego żona też pogodziła się ze zniknięciem, i bardzo możliwe, że też było jej to na rękę. Złożyła już pozew o rozwód, ale teraz widać, że niepotrzebnie. Została wdową. Zdaje się, że to lepiej dla niej. Kochanka się odnalazła i okazało się, że zerwali ze sobą już w grudniu i od Bożego Narodzenia przebywała u siostry w Stanach. Boros uważał, że policjanci powinni byli wydać za Wnętrzakiem list gończy, skoro mieli jakiekolwiek podejrzenia. Ale może Policja wiedziała coś, czego my nie wiemy. Kolejnej środy dowiedziałam się w sklepie u Dobrej Nowiny, że podobno po okolicy grasuje jakieś Zwierzę, które szczególnie chętnie zabija ludzi. I że to samo Zwierzę grasowało w zeszłym roku na Opolszczyźnie, z tą różnicą, że tam atakowało Zwierzęta domowe. Teraz na ludzi na wsiach padł blady strach i wszyscy ryglowali na noc domy i obory. — Ja też zabiłem wszystkie dziury w ogrodzeniu — odezwał się Pan od Pudla, który tym razem kupował elegancką kamizelkę. Ucieszyłam się, że go widzę. I jego Pudla. Siedział grzecznie i patrzył na mnie mądrym wzrokiem. Pudle są inteligentniejsze, niż się to wszystkim zdaje, choć wcale na to nie wyglądają. To samo dotyczy wielu innych dzielnych Stworzeń — nie doceniamy ich inteligencji.

Wyszliśmy razem ze sklepu Dobrej Nowiny i chwilę staliśmy przed Samurajem. — Pamiętam, co pani wtedy mówiła, na posterunku straży. Bardzo mnie to przekonało. Ja myślę, że nie chodzi tu o jakieś jedno zwierzę mordercę, ale o zwierzęta. Że być może na skutek zmian klimatycznych stały się agresywne, nawet sarny i zające. I teraz biorą odwet za wszystko. Tak mówił ten starszy pan. Boros wyjechał. Odwiozłam go na stację w mieście. Jego studenci nie przyjechali, bo ostatecznie tym ekologom zupełnie popsuł się samochód. Może w ogóle nie było żadnych studentów. Może Boros miał tu do załatwienia jakieś inne sprawy, nie tylko sprawy Zgniotka Szkarłatnego. Przez kilka dni bardzo mi go brakowało — jego kosmetyków w łazience i nawet jego kubków po herbacie porozstawianych po całym domu. Dzwonił codziennie. Potem trochę rzadziej, co drugi dzień, powiedzmy. Jego głos brzmiał, jakby mieszkał w innym wymiarze, w jakichś zaświatach na północy kraju, gdzie drzewa mają tysiące lat, a wielkie Zwierzęta poruszają się między nimi w zwolnionym tempie, poza czasem. Przyglądałam się ze spokojem, jak obraz Borosa Sznajdera, entomologa i tafonoma, blaknie i rozwiewa się, zostaje z niego tylko siwy warkoczyk, wiszący w powietrzu, absurdalny. Wszystko przeminie. Mądry Człowiek wie o tym od samego początku i niczego nie żałuje.

12. Pomórnik

„Pies Żebrakowi, Wdowie Kot pozostał, Tyś z tłustym brzuchem się nie rozstał”. Pod koniec czerwca rozpadało się na dobre. Tak tu się często dzieje latem. Wtedy słychać, jak we wszechobecnej wilgoci rosną z szelestem trawy, jak bluszcze wspinają się po murach, jak pod ziemią rozpiera się grzybnia. Po deszczu, gdy Słońce na chwilę przebije się przez chmury, wszystko nabiera takiej głębi, że oczy napełniają się łzami. Chodziłam teraz kilka razy dziennie oglądać stan mostka na strumieniu — czy nie podmyły go wzburzone wody. Matoga pojawił się u mnie któregoś ciepłego, burzowego dnia z nieśmiałą prośbą. Chodziło o to, żebym mu pomogła zrobić kostium na bal grzybiarzy, w noc świętojańską organizowany przez Towarzystwo Grzybiarzy „Prawdziwek”, którego, jak się dowiedziałam ze zdziwieniem, był skarbnikiem. — Przecież sezon jeszcze się nie zaczął — powiedziałam niepewnie, nie wiedząc, co o tym myśleć. — Mylisz się. Sezon zaczyna się wraz z pierwszymi maślakami i pieczarkami, a to się dzieje zwykle w połowie czerwca. Potem już nie będzie czasu na bale, bo będziemy jeździć na grzyby. — Na dowód wyciągnął dłoń, w której trzymał dwa piękne czerwone kozaki. Siedziałam właśnie na tarasie pod dachem i robiłam swoje astrologiczne badania. Od połowy maja Neptun pozytywnie aspektował mój Ascendent, co — jak zauważyłam — wpływało na mnie inspirująco. Matoga namawiał mnie, żebym poszła z nim na zebranie, może nawet chciał, żebym się zapisała i od razu wniosła składkę członkowską. Ale ja nie lubię należeć do żadnych stowarzyszeń. Spojrzałam szybko także do jego Horoskopu i wyszło mi, że i jemu Neptun miło aspektował Wenus. Może rzeczywiście to dobry pomysł iść na bal grzybiarzy? Spojrzałam na niego. Siedział przede mną w szarej, wyblakłej koszuli, z koszykiem truskawek na kolanach. Poszłam do kuchni i przyniosłam miskę. Zaczęliśmy obierać truskawki, należało się spieszyć; były lekko przejrzałe. On, oczywiście, używał swoich szczypczyków. Próbowałam nimi zdejmować szypułki i ja, ale okazało się, że wygodniej to robić własnymi palcami. — Jak ty masz właściwie na imię? — zapytałam. — Co znaczy to „Ś” przed twoim nazwiskiem? — Świętopełk — odpowiedział po chwili milczenia, nie patrząc na mnie. — Och, nie! — zawołałam w pierwszym odruchu, ale potem pomyślałam, że ktokolwiek dał mu to imię, trafił w dziesiątkę. Świętopełk. Miałam wrażenie, że to wyznanie przyniosło mu ulgę. Wziął do ust truskawkę i powiedział: — Ojciec mnie tak nazwał na złość matce. Jego ojciec był inżynierem górnictwa. Został po wojnie oddelegowany jako specjalista do uruchomienia poniemieckiej kopalni węgla w Waldenburgu, który potem stał się Wałbrzychem. Od razu jego współpracownikiem został pewien starszy Niemiec, dyrektor techniczny kopalni, któremu nie pozwolono wyjechać, dopóki maszyny nie zaczną pracować. Miasto było wtedy zupełnie opustoszałe, pociągi codziennie dowoziły nowych robotników, ale oni osiedlali się w jednym miejscu, w jednej dzielnicy, jakby ogrom pustego miasta ich przerażał. Niemiecki dyrektor starał się jak mógł, żeby możliwie najszybciej zrobić, co do niego należało, i w końcu wyjechać do jakiejś Szwabii czy Hesji. Zapraszał więc ojca Matogi do siebie na obiady i szybko się okazało, że inżynierowi wpadła w oko przystojna córka dyrektora. Właściwie było to najlepsze rozwiązanie — żeby młodzi się pobrali. I dla kopalni, i dla dyrektora, i dla władzy ludowej, która miała teraz córkę Niemca jako swego rodzaju zakładniczkę. Ale w małżeństwie od początku nie układało im się najlepiej. Ojciec Matogi dużo czasu spędzał w pracy, często zjeżdżał na dół, bo była to bardzo trudna i wymagająca kopalnia, antracyt wydobywano z ogromnych głębokości. W końcu lepiej się czuł pod ziemią niż na powierzchni, choć trudno to sobie wyobrazić. Gdy wszystko przebiegło pomyślnie i kopalnia ruszyła, urodziło im się pierwsze dziecko. Dziewczynce dano na imię Żywia, celebrując w ten sposób powrót Ziem Zachodnich do Macierzy. Powoli jednak okazywało się, że małżonkowie nie są w stanie się znieść. Świerszczyński zaczął używać osobnego wejścia do domu i zagospodarował dla siebie pomieszczenia piwniczne. Tam miał swój gabinet i sypialnię. Wtedy właśnie urodził się im syn, czyli Matoga, być może jako owoc ostatniego, pożegnalnego seksu. I właśnie wtedy, wiedząc, że jego niemiecka żona ma kłopoty z wymówieniem swojego nowego nazwiska, kierując się jakąś niezrozumiałą już dziś, mściwą emocją, dał inżynier synowi na imię Świętopełk. Matka, która nie potrafiła wymówić imion swych dzieci, umarła, gdy tylko doprowadziła je do matury. Ojciec zaś zdziwaczał do reszty i spędził resztę życia pod ziemią, w piwnicy, rozbudowując wciąż system pokojów i korytarzy pod willą. — I chyba te dziwactwa mam właśnie po ojcu — zakończył Matoga.

Byłam naprawdę poruszona opowieścią, ale i tym, że nigdy przedtem (ani potem) nie słyszałam tak długiej mowy sąsiada. Chętnie poznałabym dalsze odcinki jego życia, na przykład, byłam ciekawa, kim jest matka Czarnego Płaszcza, ale Matoga wydał mi się teraz wyczerpany i smutny. Okazało się też, że bezwiednie zjedliśmy wszystkie truskawki. Teraz, gdy wyjawił mi swoje prawdziwe imię, nie mogłam mu odmówić. Po południu pojechaliśmy więc na zebranie. Gdy Samuraj ruszył, zagrzechotały moje Narzędzia, które trzymałam w bagażniku. — Co ty tam wozisz w tym samochodzie? — zapytał Świętopełk. — Po co ci to wszystko. Lodówka turystyczna? Kanister? Szpadle? Czyżby nie wiedział, że jak się żyje samemu w górach, trzeba być samowystarczalnym? Przybyliśmy, gdy wszyscy usadowili się już przy stołach i pili mocną, parzoną wprost w szklance kawę. Ze zdziwieniem zobaczyłam, że do Towarzystwa Grzybiarzy „Prawdziwek” należy mnóstwo ludzi, tych znanych mi dobrze ze sklepów, kiosków, z ulicy, jak i tych ledwie tylko na ulicy rozpoznawanych. A więc to była ta sprawa, która potrafiła jednoczyć ludzi — zbieranie grzybów. Rozmowę zdominowało od samego początku dwóch mężczyzn — tych z rodzaju Głuszców, bo zagłuszali się wzajemnie, opowiadając swoje mało wyraziste przygody, które obaj nazywali „anegdotami”. Kilka innych osób usiłowało ich bezskutecznie uciszyć. Jak się dowiedziałam od sąsiadki po lewej, bal miał się odbyć w remizie, ta zaś znajdowała się blisko fermy Lisów, niedaleko Zakrętu Wołowe Serce, ale część członków przeciwko temu protestowała. — Nie będzie przyjemnie weselić się niedaleko miejsca śmierci kogoś, kogo znaliśmy — powiedział prowadzący zebranie, w którym z radością poznałam szkolnego historyka. Nie sądziłam, że i jego pasjonują grzyby. — To jedno — odezwała się siedząca naprzeciw mnie pani Grażyna, która sprzedawała w kiosku Ruchu i często zostawiała mi gazety. — Poza tym tam może być wciąż niebezpiecznie, a część pań i panów pali na przykład papierosy i będzie chciała wyjść na świeże powietrze... — Przypominam, że palenie zabronione jest w środku, natomiast alkohol możemy pić tylko wewnątrz, takie dostaliśmy pozwolenie. Inaczej będzie to podpadało pod publiczne spożycie i będzie nielegalne. Wśród zebranych przeszedł szmer. — Jak to? — zawołał pewien mężczyzna w kamizelce khaki. — Ja na przykład jak piję, to i palę. I vice versa. To co mam zrobić? Prowadzący zebranie nauczyciel historii stropił się, a w zamieszaniu, jakie powstało, wszyscy zaczęli udzielać rad, jak sytuację rozwiązać. — Można stać w drzwiach i rękę z alkoholem mieć w środku, a z papierosem na zewnątrz — krzyknął ktoś z końca sali. — To dym i tak będzie leciał do środka... — Tam jest zadaszony taras. Czy ganek to wewnątrz, czy zewnątrz? — zapytał ktoś inny przytomnie. Prowadzący zebranie zastukał mocno w stół i w tym samym momencie wszedł spóźniony Prezes, który był honorowym członkiem Towarzystwa. Wszyscy umilkli. Prezes należał do kategorii ludzi przyzwyczajonych do tego, że zwracają na siebie uwagę. Od wczesnej młodości zasiadał w jakimś zarządzie: samorządu szkolnego, Harcerstwa w Służbie Polski Ludowej, Rady Gminy, Spółki Kamieniołomów, i wszelkich możliwych radach nadzorczych. I choć przez jedną kadencję był posłem, i tak wszyscy nazywali go Prezesem. Nawykły do rządzenia, rozwiązał sytuację od razu. — Zrobimy bufet na ganku, prawda, i ogłosimy taras strefą buforową — zażartował z wdziękiem, ale mało kto roześmiał się z tego żartu. Trzeba przyznać, że był dorodnym mężczyzną, choć szpecił go spory brzuch. Był pewny siebie, czarujący, a budząca zaufanie jowiszowa postura sprawiała bardzo dobre wrażenie. O tak, ten Człowiek urodził się do rządzenia. I nic innego nie umiał robić. Zadowolony z siebie Prezes wygłosił krótką przemowę o tym, jak życie musi iść do przodu po największych nieraz tragediach. Przeplatał ją żarcikami i zwracał się cały czas do „naszych pięknych pań”. Miał ten dość powszechny nawyk, że wtrącał co rusz jedno słowo. W jego przypadku była to „prawda”. Miałam swoją Teorię na temat takich wtrącanych słów: Każdy Człowiek ma swój wyraz, którego nadużywa. Albo używa niewłaściwie. Takie słowo jest kluczem do jego umysłu. Pan „Rzekomo”, Pan „Generalnie”, Pani „Prawdopodobnie”, Pan „Kurwa”, Pani „Co Nie?”, Pan „Jak Gdyby”. Prezes był Panem „Prawda”. Istnieją oczywiście całe mody na niektóre słowa, takie same jak te, które powodują, że nagle ludzie z powodu jakiegoś szaleństwa zaczynają chodzić w identycznych butach czy ubraniach, tak samo nagle ludzie zaczynają używać jakiegoś słowa. Ostatnio modne było „generalnie”, a teraz tryumfuje „aktualnie”. — Świętej pamięci zmarły, prawda — tu zrobił gest, jakby chciał się przeżegnać — był moim przyjacielem, wiele nas łączyło. Był także zapalonym grzybiarzem i zapewne w tym roku by się do nas przyłączył. Był to, prawda, bardzo porządny człowiek, o szerokich horyzontach. Dawał pracę ludziom i za to powinniśmy szanować jego, prawda, pamięć. Praca na ulicy nie leży. Zginął w tajemniczych okolicznościach, ale Policja, prawda, wkrótce wyjaśni tę sprawę. Nie powinniśmy jednak dać

się terroryzować, prawda, strachowi, popadać w panikę. Życie ma swoje prawa i nie możemy ich ignorować. Odwagi, moi drodzy, moje piękne panie, jestem za tym, żeby, prawda, położyć kres plotkom i nieuzasadnionej histerii. Trzeba ufać, prawda, władzy i żyć zgodnie z wartościami — powiedział to tak, jakby przygotowywał się do jakichś wyborów. Po tym wystąpieniu opuścił zebranie. Wszyscy byli zachwyceni. Nie potrafiłam oprzeć się wrażeniu, że ten, kto nadużywa słowa „prawda”, kłamie. Uczestnicy zebrania wrócili do chaotycznych dyskusji. Ktoś znowu przypomniał sprawę zeszłorocznej bestii z podkrakowskich wsi. I czy bal w remizie, która stoi na skraju największego w okolicy lasu, jest bezpieczny?

— Pamiętacie, jak we wrześniu telewizja śledziła obławę, którą Policja urządziła na tajemnicze zwierzę gdzieś koło Krakowa. Ktoś z tej wioski przypadkowo sfilmował biegnącego drapieżnika, prawdopodobnie młodego lwa — mówił

podniecony młody człowiek. Miałam wrażenie, że pamiętałam go z domu Wielkiej Stopy. — Ej, chyba ci się coś pomieszało. Lew? Tutaj? — powiedział mężczyzna w khaki. — To nie był lew, to był młody tygrys — powiedziała pani Meryfifka; tak ją sobie nazwałam, ponieważ była wysoka i nerwowa i szyła miejscowym kobietom bardzo wymyślne stroje, więc to imię najlepiej do niej pasowało. — Widziałam zdjęcia w telewizji. — Ma rację, daj mu skończyć, tak właśnie było — oburzyły się kobiety. — Dwa dni szukała go Policja, lwa czy tygrysa, tego zwierza, wzięli helikoptery i brygadę antyterrorystyczną, pamiętacie? Wszystko kosztowało pół miliona i nie znaleźli go. — Może się tutaj przeniósł? — Podobno zabijał uderzeniem łapy. — Odgryzał głowy. — Pomórnik — powiedziałam. Na chwilę zapadła cisza. Nawet oba Głuszce wlepiły we mnie wzrok. — Co to jest pomórnik? — zapytała zaniepokojona Meryfifka. — Właśnie takie tajemnicze Zwierzę, którego nie można schwytać. Zwierzę mściciel. Teraz wszyscy mówili jednocześnie. Widziałam, że Matoga zaczął się denerwować. Zacierał ręce, jakby za chwilę zamierzał wstać i udusić pierwszego, kto mu się nawinie. Widać było, że zebranie dobiegło końca i nikt nie jest już w stanie przywrócić porządku. Miałam pewne poczucie winy, że w ogóle wspomniałam o tym Pomórniku, ale cóż, też prowadziłam swego rodzaju kampanię. Nie, nie, ludzie w naszym kraju nie mają umiejętności zrzeszania się i tworzenia wspólnoty, nawet pod sztandarem prawdziwka. To kraj neurotycznych indywidualistów, z których każdy, gdy tylko znajdzie się wśród innych, zaczyna ich pouczać, krytykować, obrażać i okazywać im swoją niewątpliwą wyższość. Myślę, że w Czechach jest zupełnie inaczej. Tam ludzie potrafią spokojnie dyskutować i nikt się z nikim nie kłóci. Nawet gdyby chcieli, nie mogliby, bo ich język nie nadaje się do kłótni.

* Wróciliśmy do domu późno i rozdrażnieni. Matoga nie odzywał się w powrotnej drodze. Prowadziłam Samuraja skrótami, po wertepach, i sprawiało mi przyjemność to, że rzucał nami od drzwi do drzwi, biorąc susami jedną kałużę po drugiej. Pożegnaliśmy się krótkim: „na razie”. Stałam w ciemnej i pustej kuchni i czułam, że za chwilę dopadnie mnie to samo co zawsze — płacz. Więc wydało mi się, że najlepiej będzie, jak przestanę myśleć i coś zrobię. Wobec tego siadłam do stołu i napisałam ten oto list: Do Policji Ponieważ nie dostałam odpowiedzi na moje poprzednie pismo, jakkolwiek według ustawy każdy urząd w kraju jest do takiej odpowiedzi zobowiązany w ciągu 14 dni, jestem zmuszona ponowić moje wyjaśnienia dotyczące ostatnich, wielce tragicznych wypadków w naszej okolicy i przedstawić tym samym pewne obserwacje, które rzucą światło na tajemniczą sprawę śmierci Komendanta i właściciela lisiej fermy Wnętrzaka. Jakkolwiek wygląda to na wypadek przy niebezpiecznej pracy policjanta albo może nieszczęśliwy zbieg okoliczności, to jednak należy zapytać, czy Policja ustaliła: CO DENAT ROBIŁ O TEJ PORZE W TYM MIEJSCU? Czy wiadome są jakiekolwiek motywacje, bo wielu osobom, w tym niżej podpisanej, wydaje się to niezwykle dziwne. Zresztą N.P. była tam na miejscu i stwierdziła (co może się wydać ważne dla Policji) ogromną liczbę śladów Zwierząt, a zwłaszcza śladów sarnich raciczek. Wyglądało to tak, jakby denat został wywabiony z samochodu i sprowadzony w zarośla, pod którymi kryła się fatalna studnia. Bardzo możliwe jest, że prześladowane przez niego Sarny dokonały samosądu. Podobnie sytuacja przedstawia się z następną ofiarą, aczkolwiek nie da się stwierdzić obecności śladów po tak długim czasie. Jednakże dramaturgia wydarzeń da się wytłumaczyć rodzajem śmierci. Mamy tutaj łatwą do wyobrażenia sobie sytuację, kiedy denat zostaje zwabiony w zarośla, w miejsce, gdzie zwykle zastawiano wnyki. Tam wpada w sidła i zostaje pozbawiony życia (jak — to należałoby jeszcze zbadać).

Jednocześnie pragnę się zwrócić do P.T. Policji z apelem, by nie wzbraniała się przed samą ideą, że sprawcami powyższych tragicznych wydarzeń mogą być Zwierzęta. Przygotowałam kilka informacji, które rzucą trochę światła na te sprawy; dawno bowiem nie mieliśmy przypadków zbrodni dokonanych przez te istoty. Muszę zacząć od Biblii, w której zostało jasno powiedziane, że jeżeli Wół zabije kobietę albo mężczyznę, powinien zostać ukamienowany. Święty Bernard ekskomunikował rój Pszczół, który brzęcząc, przeszkadzał mu w pracy. Pszczoły miały też odpowiedzieć za śmierć Człowieka w Wormacji w 846 roku. Tamtejszy sejm skazał je na śmierć przez uduszenie. W 1394 roku we Francji Świnie zabiły i zjadły dziecko. Maciora została skazana na powieszenie, ale jej sześcioro dzieci oszczędzono, biorąc pod uwagę ich młody wiek. W 1639 roku we Francji, w Dijon sąd skazał Konia za zabicie Człowieka. Były sprawy nie tylko o Morderstwo, ale także o przestępstwo przeciw naturze. I tak w Bazylei w 1471 roku odbył się proces przeciwko Kurze, która znosiła dziwnie jaskrawe jajka. Została skazana na śmierć w płomieniach, jako pozostająca w konszachtach z diabłem. Tu muszę dodać od siebie, że ograniczenie umysłowe i okrucieństwo ludzkie nie zna granic. Najsłynniejszy proces odbył się we Francji, w 1521 roku, był to proces Szczurów, które spowodowały wiele zniszczeń. Zostały przez mieszczan pozwane do sądu i otrzymały obrońcę z urzędu, którym okazał się bystry prawnik Bartolomeo Chassenee. Kiedy jego klienci nie stawili się na pierwszą rozprawę, Chassenee wnioskował o odroczenie terminu, dowodząc, że żyją w wielkim rozproszeniu, a ponadto na drodze do sądu czyha na nie wiele niebezpieczeństw. Zwrócił się nawet do sądu o wydanie gwarancji, iż Koty należące do powodów nie uczynią pozwanym żadnej szkody w drodze na rozprawę. Niestety, sąd nie mógł dać takiej gwarancji, więc sprawę odraczano jeszcze kilka razy. W końcu Szczury, po płomiennej mowie ich obrońcy, uniewinniono. W 1659 roku we Włoszech właściciele zniszczonych przez Gąsienice winnic wystosowali do nich pismo z pozwem do sądu. Kartki papieru z treścią wezwania przybijano do drzew w okolicy, żeby Gąsienice mogły zapoznać się z aktem oskarżenia. Przytaczając te historycznie uznane fakty, domagam się poważnego potraktowania moich Domniemań i Przypuszczeń. Ukazują one, iż w europejskiej jurysdykcji podobne myślenie występowało i można je potraktować jako precedens. Jednocześnie wnioskuję o niekaranie Saren i innych ewentualnych Zwierzęcych Sprawców, ponieważ ich domniemany czyn stanowił reakcję na bezduszne i okrutne zachowanie ofiar, które były, jak to starannie zbadałam, aktywnymi myśliwymi. Z poważaniem — Duszejko Pojechałam na pocztę następnego dnia z samego rana. Chciałam, żeby list został wysłany jako polecony, wtedy będę miała dowód. Wszystko to jednak wydało mi się trochę bezsensowne, ponieważ Policja znajduje się dokładnie naprzeciwko poczty, po drugiej stronie ulicy. Gdy wychodziłam, zatrzymała się przy mnie taksówka i wychylił się stamtąd Dentysta. Kiedy pije, każe się wozić taksówką w różne miejsca i w ten sposób wydaje pieniądze, które zarobi na wyrywaniu zębów. — Hej, pani Duszeńko — zawołał. Miał czerwoną twarz i rozmazany wzrok. — Duszejko — poprawiłam go. — Dzień zemsty jest już blisko. Nadciągają piekielne pułki — krzyknął i pomachał mi przez okno ręką. Potem taksówka ruszyła z piskiem opon i pojechała w stronę Kudowy.

13. Nocny Strzelec

„Ten, kto się znęca nad Chrabąszczem, W bezmiernej nocy się zabłąka”. Już dwa tygodnie przed planowanym festynem grzybiarzy byłam u Dobrej Nowiny i przerzucałyśmy na zapleczu tony odzieży w poszukiwaniu kostiumów. Niestety, nie było zbyt wielkiego wyboru rzeczy dla dorosłych. Przeważały przebrania dziecięce i tu dopiero było się czym cieszyć; dziecko mogło zostać, kim chciało — Żabą, Zorro, Batmanem, Tygrysem. Ale udało nam się znaleźć całkiem przyzwoitą wilczą maskę. Resztę dorobiłyśmy własnym sumptem i zdecydowałam się zostać Wilkiem. Kostium pasował na mnie jak ulał i składał się z futerkowego kombinezonu zakończonego łapami z wypchanych rękawiczek oraz maski. Mogłam swobodnie wyglądać na świat z wilczej paszczy. Gorzej, niestety, było z Matogą. Nie udało się wyszperać niczego na tak okazałą posturę. Wszystko było na niego za małe. W końcu jednak Dobra Nowina wpadła na prosty, ale świetny pomysł. Bo skoro mamy już Wilka... Pozostawało tylko przekonać do tego pomysłu Matogę. W dniu festynu, z samego rana, po nocnej burzy, kiedy badałam szkody wyrządzone ulewą wśród moich eksperymentalnych groszków, zobaczyłam na drodze samochód leśniczego i pomachałam mu, żeby się zatrzymał. Był to miły młody Człowiek, którego nazywałam w myślach leśniczym Wilcze Oko, bo dałabym sobie rękę uciąć, że z jego źrenicami było coś nie tak — zawsze wydawały mi się podłużne, niesamowite. On też zjawił się z powodu burzy i zliczał w całej okolicy połamane wielkie stare świerki. — Czy zna pan Zgniotka Szkarłatnego? — zapytałam go, przechodząc po wstępnych grzecznościach do meritum Sprawy. — Znam — odpowiedział. — Z grubsza. — I wie pan, że znosi jaja w kłodach drzew? — Niestety, wiem. — Widziałam, że bardzo się stara przewidzieć, dokąd zaprowadzi go to przesłuchanie. — Niszczy w ten sposób pełnowartościowe drewno. Ale do czego pani zmierza? Pokrótce przedstawiłam mu problem. Powiedziałam prawie dokładnie to samo, co mnie opowiedział Boros. Jednak po wzroku Wilczego Oka domyśliłam się, że bierze mnie za wariatkę. Jego oczy zmrużyły się w miłym, protekcjonalnym uśmiechu i odezwał się do mnie jak do dziecka: — Pani Duszeńko... — Duszejko — poprawiłam go. — Pani jest taką dobrą kobietą. Wszystko panią obchodzi bardzo osobiście. Ale chyba nie wyobraża sobie pani, że mielibyśmy zatrzymać pozyskiwanie drewna z powodu zgniotka w kłodach? Czy ma pani coś zimnego do picia? Nagle wyparowała ze mnie wszelka energia. Nie traktował mnie poważnie. Gdybym była Borosem albo Czarnym Płaszczem, wtedy może by mnie wysłuchał, szukał swoich racji, dyskutował. Ale ja byłam dla niego starą kobietą, kompletnie zdziwaczałą na tym pustkowiu. Bezużyteczną i nieważną. Choć nie powiedziałabym, że mnie nie lubił. Czułam nawet jego sympatię. Poczłapałam do domu, a on za mną. Rozsiadł się na tarasie i wychłeptał pół litra kompotu. Patrząc, jak pije, pomyślałam sobie, że mogłabym mu do tego kompotu wcisnąć sok z konwalii albo sproszkowane tabletki nasenne, które przepisał mi Ali. I kiedy by usnął, zamknęłabym go w kotłowni i powięziła przez jakiś czas o chlebie i wodzie. Albo przeciwnie, tuczyłabym go i codziennie bym sprawdzała po grubości palca, czy nadaje się już na pieczyste. Nauczyłby się moresu. — Nie ma już naturalnej natury — mówił i wtedy zobaczyłam, kim naprawdę jest ten leśniczy: urzędnikiem. — Już za późno. Naturalne mechanizmy zostały rozregulowane i trzeba mieć teraz to wszystko pod kontrolą, żeby nie doszło do katastrofy. — Czy grozi nam Katastrofa z powodu Zgniotka? — Oczywiście, że nie. Potrzebujemy drewna na schody, na podłogi, na meble, na papier. Jak pani to sobie wyobraża? Że będziemy chodzić na palcach po lesie, bo rozmnaża się tam zgniotek szkarłatny? Trzeba odstrzelić lisy, bo jeśli nie, to ich populacja wzrośnie tak, że zagrozi innym gatunkom. Kilka lat temu zajęcy było tak dużo, że niszczyły uprawy... — Moglibyśmy im zrzucać środki antykoncepcyjne, żeby się już więcej nie rozmnażały, zamiast je zabijać. — E tam, wie pani, ile to kosztuje, i nie jest skuteczne. Ten zje za mało, inny za dużo. Musimy pilnować jakiegoś porządku, skoro naturalny już nie istnieje.

— Lisy... — zaczęłam, mając na myśli dostojnego Konsula chodzącego do Czech i z powrotem. — No właśnie — wszedł mi w słowo. — Czy wyobraża sobie pani, jakie zagrożenie stanowią na przykład takie lisy wypuszczone z fermy? Szczęśliwie część ich już wyłapano i zawieziono do innej fermy. — Nie — jęknęłam. Trudno było mi znieść tę myśl, ale zaraz pocieszyłam się, że przynajmniej zaznały trochę wolności. — Nie nadawały się już do życia na swobodzie, pani Duszejko. Zginęłyby. Nie umiały polować, miały już zmienione trawienie, słabe mięśnie. Co im z pięknego futra na wolności? Popatrzył na mnie przez chwilę i zobaczyłam, że jego tęczówki mają bardzo nierówno rozłożony pigment. Jego źrenice były zupełnie normalne, okrągłe, jak u każdego z nas. — Niech się pani tak nie przejmuje. Niech pani nie bierze sobie na głowę całego świata. Wszystko będzie dobrze — zerwał się z krzesła. — No, do roboty. Będziemy zwozić te świerki. Może chce pani kupić trochę drewna na zimę? To byłaby okazja. Nie chciałam. Kiedy odjechał, poczułam ciężar własnego ciała bardzo dotkliwie i naprawdę nie miałam ochoty iść na żaden festyn, a tym bardziej na festyn nudnych grzybiarzy. Ludzie, którzy całymi dniami włóczą się po lesie z powodu grzybów, muszą być śmiertelnie nudni.

* Było mi dość gorąco i niewygodnie w moim przebraniu; ogon ciągnął się po ziemi i musiałam uważać, żeby go sobie nie przydepnąć. Podjechałam Samurajem pod dom Matogi i chwilę czekałam, podziwiając jego piwonie. Po chwili pojawił się w drzwiach. Oniemiałam z zachwytu. Miał czarne trzewiki, białe pończochy i śliczną kwiecistą sukienkę z fartuszkiem. Na głowie, podwiązany pod brodą kokardami, tkwił czerwony kapturek. Był zły. Usadowił się koło mnie na siedzeniu i do samej remizy nie powiedział ani słowa. Trzymał na kolanach swoje czerwone nakrycie głowy i włożył je dopiero, gdy stanęliśmy przed drzwiami remizy. — Jak widzisz, jestem zupełnie pozbawiony poczucia humoru — powiedział. Wszyscy przyjechali tutaj prosto z mszy w intencji grzybiarzy i właśnie rozpoczynały się toasty. Toasty te chętnie podchwytywał Prezes, tak bardzo pewny swojej wspaniałej prezencji, że wystąpił po prostu w garniturze, tym samym pozostając przebranym za samego siebie. Większość balowiczów dopiero teraz przebierała się w toalecie; zapewne nie śmiała przyjść w kostiumach do kościoła. Ale był też ksiądz Szelest o niezdrowej cerze i w swojej czarnej sutannie też wyglądał, jakby był tylko przebrany za księdza. Zaproszone Koło Gospodyń Wiejskich odśpiewało kilka ludowych piosenek, a potem zaczęła grać orkiestra składająca się z jednego mężczyzny, który sprytnie manipulował przy urządzeniu z klawiaturą; w ten sposób imitował dość dobrze wszystkie znane przeboje. Tak to wyglądało. Muzyka była głośna i nachalna. Trudno było przy niej rozmawiać, więc wszyscy zajęli się sałatkami, bigosem i plastrami wędlin. W szydełkowych koszyczkach przedstawiających różne gatunki grzybów stały butelki wódki. Po jedzeniu i kilku kieliszkach ksiądz Szelest wstał od stołu i pożegnał się. Wtedy dopiero ludzie ruszyli w tany, jakby obecność księdza przedtem ich krępowała. Dźwięki odbijały się od wysokiego sufitu starej remizy i spadały na tańczących dudnieniem.

Niedaleko mnie siedziała drobna kobieta w białej bluzce, wyprostowana i spięta. Przypominała mi Suczkę Matogi Marysię — taka była nerwowa i rozdygotana. Przedtem widziałam ją, jak podeszła do podochoconego Prezesa i chwilę z nim

rozmawiała. Nachylił się nad nią, a potem wykrzywił twarz, zniecierpliwiony. Złapał ją za ramię i zapewne ścisnął mocno, bo szarpnęła się. Potem machnął ręką, jakby odganiał natrętnego Owada, i zniknął między tańczącymi parami. Domyśliłam się więc, że musiała być jego żoną. Wróciła do stołu i grzebała widelcem w bigosie. A ponieważ Matoga miał ogromne powodzenie jako Czerwony Kapturek, przysunęłam się do niej i przedstawiłam. — O, to pani — powiedziała i na jej smutnej twarzy pojawił się cień uśmiechu. Próbowałyśmy rozmawiać, ale do hałasu muzyki dołączył się jeszcze grzmot tanecznych kroków na drewnianej podłodze. Łup, łup. Żeby zrozumieć, co mówi, musiałam uważnie wpatrywać się w jej usta. Zrozumiałam, że zależało jej na tym, by jak najszybciej wyciągnąć męża do domu. Wszyscy wiedzieli, że Prezes jest niezłym hulaką i ma sarmacką fantazję, niebezpieczną dla siebie i innych. Trzeba było potem tuszować jego wybryki. Okazało się też, że uczyłam ich najmłodszą córkę angielskiego, i rozmowa była przez to łatwiejsza, zwłaszcza że córka uważała mnie za „cool”. Była to bardzo przyjemna pochwała. — Czy to prawda, że to pani znalazła ciało naszego Komendanta? — zapytała mnie ta kobieta, szukając wzrokiem wysokiej postaci męża. Potwierdziłam. — Nie bała się pani? — Jasne, że się bałam. — Wie pani, to wszystko spotkało przyjaciół mojego męża. Był z nimi bardzo blisko związany. On chyba też się boi, choć ja nie bardzo wiem, jakie interesy ich łączyły. Męczy mnie tylko jedno... — zawahała się i umilkła. Popatrzyłam na nią, czekając na dokończenie zdania, ale pokiwała tylko głową i zobaczyłam w jej oczach łzy. Muzyka stała się jeszcze głośniejsza i skoczna, bo zagrali „Sokoły”. Wszyscy, którzy do tej pory nie tańczyli, zerwali się z miejsc jak oparzeni i ruszyli na parkiet. Nie miałam zamiaru przekrzykiwać człowieka orkiestry. Kiedy jej mąż wyłonił się na chwilę z jakąś przystojną Cyganką, pociągnęła mnie za łapę: — Chodźmy na papierosa. Powiedziała to tak, że stało się zupełnie nieważne, czy się tu pali, czy nie. Więc nie protestowałam, choć palenie rzuciłam dziesięć lat temu. Przedarłyśmy się przez szalejący już tłum, potrącane i gwałtem zapraszane do tańca. Podochoceni grzybiarze zamienili się w orszak dionizyjski. Stanęłyśmy z ulgą na zewnątrz, w plamie światła padającego z okien remizy. Był mokry, pachnący jaśminem czerwcowy wieczór. Właśnie przestał padać ciepły deszcz, ale niebo wcale się nie rozpogodziło. Wyglądało na to, że zaraz znowu zacznie lać. Pamiętałam takie wieczory z dzieciństwa i nagle zrobiło mi się smutno. Nie byłam pewna, czy chcę rozmawiać z tą niespokojną, zagubioną kobietą. Zapaliła nerwowo papierosa, zaciągnęła się głęboko i powiedziała: — Nie mogę przestać o tym myśleć. Martwe ciała. Wie pani, kiedy on wraca z polowania, rzuca w kuchni na stół ćwierć sarny. Zwykle dzielą ją na cztery części. Ciemna krew rozlewa się po blacie. Potem tnie to na kawałki i wkłada do zamrażalnika. Zawsze kiedy przechodzę koło lodówki, myślę o tym, że tam jest poćwiartowane ciało. — Znowu głęboko zaciągnęła się dymem z papierosa. — Albo wiesza martwe zające na balkonie zimą, żeby skruszały, i one tam wiszą z otwartymi oczami, z zaschniętą krwią na nosach. Wiem, wiem, jestem neurotyczna, przewrażliwiona i powinnam się leczyć. Spojrzała na mnie z nagłą nadzieją, jakby oczekiwała, że zaprzeczę, a ja w myślach zauważyłam, że są jeszcze normalni ludzie na tym świecie. Ale nawet nie zdążyłam zareagować, bo znowu się odezwała: — Pamiętam, że kiedy byłam mała, opowiadało się bajkę o Nocnym Strzelcu. Zna pani? Pokręciłam przecząco głową. — To stąd, tutejsza legenda, jeszcze podobno od Niemca. Że grasował po nocy Nocny Strzelec, który polował na niedobrych ludzi. Latał na czarnym bocianie, a towarzyszyły mu psy. Wszyscy się go bali i w nocy zamykali drzwi na cztery spusty. I pewien chłopiec stąd, czy może z Nowej Rudy, czy Kłodzka, krzyknął raz do komina, żeby Nocny Strzelec upolował coś dla niego. Kilka dni potem do domu chłopca i jego rodziny wpadło przez komin ćwierć ludzkiego ciała i tak się działo jeszcze trzy razy, aż złożono ciało w całość i pochowano. On sam już się nie pojawił, a jego psy zmieniły się w mech. Zadrżałam od chłodu, który napłynął nagle z lasu. Obraz Psów, które zamieniają się w mech, nie chciał mi zniknąć z oczu. Zamrugałam powiekami. — Dziwna opowieść, taka jak ze złego snu, prawda? — Zapaliła drugiego papierosa i teraz zobaczyłam, że trzęsą jej się ręce. Chciałam ją jakoś uspokoić, ale zupełnie nie wiedziałam jak. Nie widziałam jeszcze w życiu osoby na skraju załamania nerwowego. Położyłam łapę na jej przedramieniu i pogłaskałam ją delikatnie. — Jest pani dobrym Człowiekiem — powiedziałam, a ona spojrzała na mnie wzrokiem Marysi i nagle zaczęła płakać. Płakała cichutko, jak dziewczynka, tylko trzęsły się jej ramiona. Długo to trwało, widocznie miała dużo do wypłakania. Musiałam jej w tym świadkować, stać przy niej i patrzeć. Zdaje się, że nie oczekiwała niczego innego. Przytuliłam ją

i stałyśmy tak razem — sztuczny Wilk i mała kobieta w plamie światła z okna remizy. Przelatywały po nas cienie tańczących. — Jadę do domu. Nie mam już siły — powiedziała żałośnie. Z remizy dochodziły odgłosy donośnego tupania. Tańczono znowu do discopolowej wersji „Sokołów”, chyba się spodobały bardziej niż inne piosenki, i raz po raz dochodziło nas: „Hej! Hej!”. Jak wybuchy pocisków. Pomyślałam chwilę. — Jedź — podjęłam decyzję. Przejście na „ty” sprawiło mi ulgę. — Poczekam na twojego męża i odwiozę go. Jestem na to przygotowana. I tak czekam na sąsiada. Gdzie dokładnie mieszkacie? Wymieniła jedną z tych ulic, w którą wjeżdżało się za Zakrętem Wołowe Serce. Wiedziałam, gdzie to jest. — Niczym się nie przejmuj — powiedziałam. — Nalej wody do wanny i odpocznij sobie. Wyjęła kluczyki z torebki i zawahała się: — Czasami myślę, że można zupełnie nie znać człowieka, z którym się żyje tyle lat — patrzyła mi w oczy z takim przerażeniem, że zesztywniałam. Zrozumiałam, co ma na myśli. — Nie, to nie on. To na pewno nie on. Jestem pewna — powiedziałam. Teraz patrzyła na mnie pytająco. Zawahałam się, czy jej to w ogóle mówić. — Miałam kiedyś dwie Suki, bardzo pilnowały, żeby wszystko było dzielone sprawiedliwie — jedzenie, pieszczoty, przywileje. Zwierzęta mają bardzo silnie rozwinięte poczucie sprawiedliwości. Pamiętam ich wzrok, kiedy zrobiłam coś nie tak, kiedy je niesłusznie skarciłam albo nie dotrzymałam słowa. Patrzyły z takim strasznym żalem, jakby nie mogły tego w ogóle pojąć, jakbym złamała święte prawo. Uczyłam się od nich zupełnie podstawowej, oczywistej sprawiedliwości — umilkłam na chwilę, a potem dodałam: — My mamy światopogląd, a Zwierzęta mają światoczucie, wiesz? Znowu zapaliła papierosa. — I co się z nimi stało? — Nie żyją. Naciągnęłam sobie wilczy pysk bardziej na twarz. — Miały swoje gry, w których oszukiwały dla zabawy. Kiedy jedna znalazła jakąś zapomnianą już kość, a druga nie wiedziała, jak ją odebrać, udawała, że drogą jedzie samochód, który należy obszczekać. Wtedy tamta wypuszczała kość i pędziła do drogi, nie wiedząc, że to fałszywy alarm. — Naprawdę? Jak ludzie. — One były jeszcze bardziej ludzkie we wszystkim niż ludzie. Bardziej czułe, mądre, radosne... A ludziom wydaje się, że można ze Zwierzętami zrobić wszystko, że są jak rzeczy. Myślę, że moje Suki zastrzelili myśliwi. — Nie, dlaczego mieliby to robić? — zapytała niespokojnie. — Mówią, że zabijają tylko zdziczałe Psy, które zagrażają dzikim Zwierzętom, ale to nieprawda. Podchodzą pod same domy. Chciałam jej powiedzieć o zemście Zwierząt, ale przypomniały mi się ostrzeżenia Dyzia, żeby nie opowiadać wszystkim moich Teorii. Stałyśmy teraz w ciemności i nie widziałyśmy swoich twarzy. — To bzdura — powiedziała. — Nigdy nie uwierzę, że zastrzelił psa. — Czy naprawdę jest taka wielka różnica między Zającem, Psem i Świnią? — zapytałam, ale nie odezwała się. Wsiadła do samochodu i gwałtownie ruszyła. To był wielki, wypasiony jeep cherokee. Znałam go. Ciekawe, jak taka mała, drobna kobieta daje sobie radę z tak wielkim samochodem, pomyślałam i wróciłam do środka, bo właśnie znowu zaczynało padać. Matoga ze śmiesznie zaróżowionymi policzkami tańczył z korpulentną krakowianką i wydawał się całkiem zadowolony. Przyglądałam mu się. Poruszał się z gracją, bez żadnej przesady, spokojnie prowadził swoją partnerkę. I chyba widział, że na niego patrzę, bo nagle zakręcił nią z fantazją. Najwidoczniej jednak zapomniał, jak wygląda, i był to zabawny widok — dwie tańczące kobiety, jedna ogromna, druga malutka. Po tym tańcu ogłoszono wyniki głosowania na najlepszy kostium. Wygrało małżeństwo z Transylwanii, przebrane za muchomory. Nagrodą był atlas grzybów. Drugie miejsce było nasze i dostaliśmy tort w kształcie grzyba. Musieliśmy zatańczyć razem przed wszystkimi jako Czerwony Kapturek i Wilk, a potem zupełnie o nas zapomniano. Teraz dopiero wypiłam kieliszek wódki i właściwie przyszła mi wielka ochota na zabawę, tak, niechby nawet zagrali „Sokoły”. Matoga chciał już jednak jechać do domu. Martwił się o Marysię, której nigdy nie zostawiał na dłużej samej, miała przecież traumę po szopie Wielkiej Stopy. Powiedziałam mu, że zobowiązałam się odwieźć Prezesa do domu. Większość mężczyzn zostałaby, żeby mi towarzyszyć w tym trudnym zadaniu, ale nie Matoga. Znalazł kogoś, kto też wcześniej wyjeżdżał z imprezy, może to była nawet ta przystojna Cyganka, i zniknął nie całkiem po dżentelmeńsku. No cóż, jestem przyzwyczajona, że trudne rzeczy robię sama.

* Nad ranem znowu miałam ten sen. Zeszłam do kotłowni i one znów tam były — moja Matka i Babcia. Obie w letnich sukienkach, kwiecistych, obie z torebkami, jakby właśnie wybierały się do kościoła i zgubiły drogę. Unikały mnie wzrokiem, gdy zaczęłam im robić wymówki. — Co wy tutaj robicie, Mamo? — pytałam ze złością. — Jak to możliwe? Stały między stertą drewna i piecem, absurdalnie eleganckie, chociaż wzory na ich sukienkach wydawały się wyblakłe i sprane. — Idźcie stąd! — krzyknęłam do nich, ale nagle głos uwiązł mi w gardle. Usłyszałam bowiem od strony garażu szuranie i narastające szepty. Odwróciłam się w tamtą stronę i ujrzałam, że jest tam mnóstwo ludzi: kobiet, mężczyzn i dzieci, w przyszarzałych, dziwnie odświętnych ubraniach. Mieli ten sam rozbiegany, przestraszony wzrok, jakby nie wiedzieli, co tu właściwie robią. Napływali skądś tłumnie, tłoczyli się w drzwiach, niepewni, czy mogą wejść. Szeptali między sobą bezładnie, szurali podeszwami o kamienną posadzkę kotłowni i garażu. Napierający tłum wypychał pierwsze szeregi wciąż do przodu. Ogarnęło mnie prawdziwe przerażenie. Wymacałam za plecami klamkę i po cichu, starając się nie zwracać na siebie uwagi, wymknęłam się stamtąd. Potem drżącymi ze strachu rękami długo ryglowałam drzwi do kotłowni.

* Lęk z tego snu wcale nie minął, gdy się obudziłam. Nie mogłam sobie znaleźć miejsca i pomyślałam, że najlepiej zrobię, gdy pójdę do Matogi. Słońce jeszcze dobrze nie wzeszło, spałam niewiele. Nad wszystkim unosiła się delikatna mgła, która zaraz miała zmienić się w rosę. Otworzył mi drzwi, zaspany. Chyba się dobrze nie umył, bo na policzkach wciąż miał rumieńce, które zrobiłam mu poprzedniego dnia szminką. — Coś się stało? — zapytał. Nie wiedziałam, co powiedzieć. — Wejdź — mruknął. — I jak ci poszło? — Spokojnie. Wszystko dobrze — odpowiedziałam zdawkowo, wiedząc, że Matoga lubi zdawkowe pytania i zdawkowe odpowiedzi. Usiadłam, a on wziął się do przygotowywania kawy. Najpierw długo czyścił maszynkę, miarkami nalewał wodę, i miałam wrażenie, że cały czas mówi. Było to bardzo dziwne ożywienie. Świętopełk, który mówi i mówi. — Zawsze chciałam wiedzieć, co tam masz w tej szufladzie — powiedziałam. — Proszę — otworzył ją i zaprezentował. — Bardzo proszę, same niezbędne rzeczy. — To tak jak ja w Samuraju. Szuflada wysuwała się bezszelestnie za lekkim, delikatnym pociągnięciem palca. W eleganckich szarych przegródkach leżały równiutko ułożone kuchenne Narzędzia. Wałek, trzepaczka do jajek, malutka ubijaczka do mleka, na baterie, łyżka do lodów. A potem Narzędzia, których nie umiałabym już rozpoznać — jakieś długie łyżki, szpatułki, dziwne haczyki. Wszystko to wyglądało jak Narzędzia chirurgiczne do skomplikowanych operacji. Widać było, że ich właściciel nadzwyczaj o nie dba — były wypolerowane, poukładane na swoich miejscach. — Co to jest? — wzięłam do ręki szeroką metalową pęsetę. — To szczypczyki do folii, gdy się przyklei do wałka — powiedział i nalał kawę do filiżanek. Potem sięgnął po małą trzepaczkę, ubił nią mleko na śnieżną piankę i wlał je do kawy. Z szuflady wyciągnął zestaw kółek z wyciętymi wzorkami i pojemniczek z kakao. Przez chwilę zastanawiał się, jaki wybrać wzór, i wybrał serduszko. Posypał to teraz kakao i oto miałam na śnieżnej piance na kawie brązowe kakaowe serce. Uśmiechnął się szeroko. Myślałam jeszcze potem tego dnia o jego szufladzie. Że zaglądanie do niej sprowadza na mnie absolutny spokój. Że właściwie chciałabym być jednym z tych pożytecznych Narzędzi. W poniedziałek już wszyscy wiedzieli, że Prezes nie żyje. Znalazły go w niedzielę wieczorem kobiety, które przyszły

do sprzątania w remizie. Podobno jedna z nich dostała szoku i znalazła się w szpitalu.

* Do Policji Rozumiem, że P.T. Policja nie ma możliwości odpowiadania na listy (nie anonimy) obywateli z jakiegoś bardzo ważnego powodu. Nie będę wnikać w te powody, lecz pozwolę sobie wrócić do tematu, który już poruszałam w poprzednim liście. Ale nie życzyłabym ani Policji, ani komukolwiek, żeby był tak ignorowany. Obywatel, którego ignorują urzędy, w jakiś sposób jest skazany na niebyt. Trzeba jednak pamiętać, że kto nie ma swoich praw, tego nie dotyczą obowiązki. Uprzejmie informuję, że udało mi się zdobyć datę urodzenia (niestety, bez godziny, co czyni mój Horoskop niepewnym) denata Wnętrzaka i znalazłam w nim coś niezwykle interesującego, co potwierdza w zupełności Hipotezy, które stawiałam poprzednio. Okazuje się mianowicie, że wyżej wymieniony denat miał w momencie śmierci tranzytującego Marsa w Pannie, co według najlepszych zasad tradycyjnej Astrologii ma wiele analogii ze Zwierzętami futerkowymi. Jednocześnie jego Słońce w Rybach wskazuje na najsłabsze części ciała, jak kostki u nóg. Wygląda więc na to, że śmierć ofiary była dokładnie przewidziana w jej Horoskopie radixowym. Gdyby zatem Policja stosowała się do uwag Astrologów, mogłoby to uchronić wielu ludzi od nieszczęścia. Układ planet mówi nam wyraźnie, że sprawcami tego okrutnego Mordu były Zwierzęta futerkowe, najprawdopodobniej Lisy, dzikie albo te zbiegłe z hodowli (albo obie grupy działające w zmowie), które jakimś sposobem zapędziły ofiarę w sidła, rozstawiane tam od lat przez ludzi. Ta złapała się we wnyki szczególnie okrutne, zwane „szubienicą”, i zawisła na jakiś czas w powietrzu. To odkrycie doprowadza nas do pewnej ogólnej konkluzji. Niech P.T. Policja zobaczy, gdzie mianowicie wszystkie ofiary miały Saturna? Wszystkie one miały Saturna w znakach zwierzęcych, a pan Prezes na dodatek jeszcze w Byku, co zapowiada śmierć gwałtowną od Zwierzęcia przez uduszenie... Pragnę też załączyć wycinek z gazety, gdzie analizuje się doniesienia o pewnym nie zidentyfikowanym do tej pory Zwierzęciu widywanym na Opolszczyźnie, które jakoby zabija inne Zwierzęta uderzeniem łapy w pierś. Ostatnio w telewizji widziałam film nakręcony telefonem komórkowym, na którym wyraźnie widać młodego Tygrysa. Wszystko to się dzieje na Opolszczyźnie, a więc niedaleko od nas. Może są to jakieś Zwierzęta z zoo, które uratowały się z powodzi i żyją teraz na wolności? W każdym razie sprawa warta jest zbadania, zwłaszcza że, jak zauważyłam, okoliczna ludność powoli popada w chorobliwy lęk, wręcz panikę... Pisałam list, kiedy ktoś zapukał nieśmiało do moich drzwi. Była to Pisarka, Popielista. — Pani Duszejko — odezwała się od progu. — Co się tu dzieje? Słyszała pani? — Niech pani nie stoi w drzwiach, bo przeciąg. Niech pani wejdzie. Miała na sobie włóczkowy rozpinany sweter prawie do ziemi. Weszła drobnymi kroczkami i usiadła na brzegu krzesła. — I co z nami będzie? — zapytała dramatycznie. — Boi się pani, że i nas pozabijają Zwierzęta? Żachnęła się. — Nie wierzę w tę pani teorię. To absurd. — Myślałam, że pani, jako Pisarka, ma wyobraźnię i zdolność snucia wizji i nie zamyka się przed tym, co wydaje się na pierwszy rzut oka nieprawdopodobne. Powinna pani wiedzieć, że wszystko, co możemy pomyśleć, jest jakimś rodzajem prawdy — zacytowałam na koniec Blake’a i, zdaje się, zrobiło to na niej pewne wrażenie. — Nie napisałabym linijki, gdybym nie stała mocno na ziemi, pani Duszejko — powiedziała tonem urzędniczki, a potem dodała ciszej: — Nie mogę sobie tego wyobrazić. Niech pani powie, udusiły go chrabąszcze? Krzątałam się wokół herbaty. Czarnej. Niech wie, co to jest Herbata. — No tak — powiedziałam — był cały w tych Owadach, weszły mu do ust, do płuc, do żołądka, do uszu. Kobiety mówiły, że oblazły go Żuki. Ja tego nie widziałam, ale mogę to sobie doskonale wyobrazić. Wszędzie Zgniotek Szkarłatny. Patrzyła na mnie przenikliwie. Nie mogłam odczytać tego wzroku. Podałam kawę.

14. Upadek

„Wypytujący z chytrą miną siedzi. Sam jednak nigdy nie zna Odpowiedzi”. Przyjechali po mnie z samego rana i powiedzieli, że muszę złożyć zeznania. Odpowiedziałam, że postaram się do nich wpaść w tygodniu. — Pani nas nie zrozumiała — odpowiedział młody policjant, ten sam, który kiedyś pracował z Komendantem. Po jego śmierci awansował i teraz to on objął posterunek w mieście. — Pojedzie pani z nami teraz, do Kłodzka. Powiedział to takim tonem, że się nie sprzeciwiłam. Zamknęłam tylko dom i na wszelki wypadek wzięłam ze sobą szczoteczkę do zębów i moje tabletki. Jeszcze by tego brakowało, żebym tam dostała ataku. Ponieważ od dwóch tygodni lały deszcze i była powódź, pojechaliśmy dłuższą drogą, asfaltem, gdzie było bezpieczniej. Gdy zjeżdżaliśmy w kotlinę z Płaskowyżu, zobaczyłam stado Saren; przystanęły i patrzyły bez strachu na policyjny gazik. Z radością przekonałam się, że ich nie znam, musiało to być jakieś nowe stado, które przyszło pewnie z Czech na naszą soczystą zieloną połoninę. Policjantów Sarny nie zainteresowały. Nie odzywali się ani do mnie, ani do siebie. Dostałam kubek neski ze sztuczną śmietanką i zaczęło się przesłuchanie. — Miała pani odwieźć Prezesa do domu? Czy to prawda? Proszę nam szczegółowo opowiedzieć, chwila po chwili, co pani dokładnie widziała? I jeszcze mnóstwo tego typu pytań. Nie było tu wiele do opowiadania, ale starałam się być precyzyjna w każdym szczególe. Powiedziałam, że postanowiłam zaczekać na Prezesa na zewnątrz, wewnątrz był bowiem hałas. Nikt się już nie przejmował strefą buforową i wszyscy palili w środku, co bardzo źle na mnie wpływało. Usiadłam więc na schodach i patrzyłam w niebo. Oto po deszczu pojawił się na nim Syriusz, podniósł się dyszel Wielkiego Wozu... Zastanawiałam się nad tym, czy gwiazdy nas widzą. A jeżeli tak, to co sobie o nas mogą myśleć. Czy rzeczywiście znają naszą przyszłość, czy nam współczują? Że tkwimy w teraźniejszości, bez żadnej możliwości ruchu? Ale myślałam też, że mimo wszystko, mimo naszej kruchości i ignorancji, mamy nad gwiazdami niesamowitą przewagę — to dla nas pracuje czas, dając nam wielką szansę przemiany cierpiącego i bolejącego świata w szczęśliwy i spokojny. To gwiazdy są uwięzione w swej mocy i właściwie nie mogą nam pomóc. Projektują tylko sieci, tkają na kosmicznych krosnach osnowy, które my musimy wypełnić naszym własnym wątkiem. I przyszła mi wtedy do głowy ciekawa Hipoteza. Że może gwiazdy widzą nas tak samo, jak my widzimy na przykład nasze Psy — mając większą niż one świadomość, w niektórych momentach wiemy lepiej, co jest dla nich dobre; prowadzimy je na smyczy, żeby nam nie zginęły, sterylizujemy je, żeby się bez sensu nie rozmnażały, wozimy je do weterynarza, żeby je leczyć. A one nie rozumieją skąd to, dlaczego, w jakim celu. Ale się nam poddają. Więc może i my sami też powinniśmy poddawać się wpływom gwiazd, lecz przy tym rozbudzić naszą ludzką wrażliwość. Tak właśnie rozmyślałam, siedząc na tych schodach w cieniu. A kiedy zobaczyłam, że większość ludzi wychodzi i albo piechotą, albo samochodami zbiera się do domu, weszłam do środka, żeby przypomnieć Prezesowi, że odwiozę go do domu. Ale nie było go tam ani nigdzie indziej. Sprawdziłam toalety i obeszłam remizę dookoła. Pytałam też tych wszystkich podochoconych grzybiarzy, gdzie się podział, ale nikt nie był w stanie udzielić mi jakiejś sensownej odpowiedzi. Część podśpiewywała jeszcze „Sokoły”, inni kończyli piwo i nie przejmując się zakazem, dopijali je na zewnątrz. Pomyślałam więc, że ktoś go musiał zabrać już wcześniej i ja tego nie zauważyłam. I teraz też jestem przekonana, że było to rozsądne założenie. Co by się miało stać złego? Nawet jeżeli usnął gdzieś w łopianach, pijany, to Noc jest ciepła i nic mu nie grozi. Nic podejrzanego nie przyszło mi do głowy, więc wzięłam Samuraja i wróciliśmy do domu. — Kto to jest Samuraj? — zapytał policjant. — Przyjaciel — odpowiedziałam zgodnie z prawdą. — Nazwisko poproszę. — Samuraj Suzuki. Stropił się, a drugi uśmiechnął się pod nosem. — Proszę nam powiedzieć, pani Duszeńko.... — Duszejko — poprawiłam.

— ...Duszejko. Czy ma pani jakieś podejrzenia, kto mógłby mieć powód, żeby zrobić coś złego Prezesowi? Zdziwiłam się. — Nie czytacie moich listów. Tam przecież wszystko wyjaśniłam. Spojrzeli po sobie. — Nie, ale pytamy tak serio. — Ale ja przecież serio odpowiadam. Napisałam wam. Zresztą do tej pory nie dostałam odpowiedzi. To nieładnie nie odpowiadać na listy. Artykuł 171, paragraf 1, mówi, że osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania, zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi. — Ma pani rację — powiedział pierwszy. — Czy to prawda, że cały był pokryty Żukami? — zapytałam. — Nie możemy odpowiedzieć na to pytanie. Dla dobra śledztwa. — A jak umarł? — To my zadajemy pani pytania, a nie pani nam — odezwał się pierwszy, a drugi dodał: — Świadkowie widzieli, jak rozmawiała pani z Prezesem w czasie zabawy, że staliście na schodach. — To prawda, przypominałam mu, że go zabiorę do domu, bo jego żona mnie o to prosiła. Ale on, zdaje się, nie bardzo potrafił się skupić na tym, co mówię. Myślałam, że najlepiej po prostu poczekam, aż bal się skończy i on się będzie szykował do wyjścia. — Czy znała pani Komendanta? — Oczywiście, że znałam. Przecież pan o tym dobrze wie — powiedziałam do młodego. — Po co pytać, skoro się wie. Nie szkoda czasu? — A Anzelma Wnętrzaka? — Miał na imię Anzelm? Nigdy bym nie pomyślała. Raz go spotkałam tutaj, na mostku. Był ze swoją przyjaciółką. To było dawno, ze trzy lata temu. Rozmawialiśmy przez chwilę. — O czym? — Tak ogólnie, już nie pamiętam. Była przy tym ta kobieta, więc wszystko potwierdzi. Wiedziałam, że Policja lubi mieć wszystko potwierdzone. — Czy to prawda, że zachowywała się pani agresywnie w czasie polowania tutaj, w okolicy? — Powiedziałabym, że zachowywałam się gniewnie, nie agresywnie. To różnica. Wyrażałam swój Gniew z tego powodu, że zabijają Zwierzęta. — Czy groziła im pani śmiercią? — Czasami Gniew przywodzi na język różne słowa, ale też i sprawia, że się potem niewiele pamięta. — Są świadkowie, którzy zeznają, że krzyczała pani, cytuję — tu zajrzał do rozłożonych papierów: — „Zabiję was, wy (niecenzuralne słowo), spotka was kara, za te zbrodnie. Nie macie żadnego wstydu, niczego się nie boicie. Porozwalam wam łby”. Przeczytał to beznamiętnie, co mnie rozśmieszyło. — Dlaczego się pani uśmiecha? — zapytał ten drugi urażonym tonem. — Komiczne mi się wydaje, że mogłam mówić takie rzeczy. Jestem spokojną osobą. Może wasz świadek przesadza? — Czy zaprzeczy pani, że miała pani sprawę na kolegium o przewrócenie i zniszczenie ambony? — Nie, wcale nie mam zamiaru zaprzeczać. Zapłaciłam karę na kolegium. Są na to dokumenty. — A na co nie ma dokumentów? — zapytał jeden z nich, jak mu się wydawało, podchwytliwie, ale chyba wybrnęłam inteligentnie: — Proszę pana, na wiele rzeczy. I w moim, i w pana życiu. Nie da się wszystkiego opowiedzieć słowami, a co dopiero urzędowymi dokumentami. — Dlaczego pani to zrobiła? Spojrzałam na niego, jakby spadł z księżyca. — Dlaczego pyta mnie pan o coś, co pan sam dobrze wie? — Proszę odpowiadać na pytania. Muszę to mieć napisane w protokole. Rozluźniłam się już zupełnie. — Aha. Więc jeszcze raz: żeby nie strzelano z nich do Zwierząt.

— Skąd pani zna tak dokładnie niektóre szczegóły zbrodni? — Które? — Na przykład te dotyczące pana Prezesa. Skąd pani wiedziała, że ten żuk to był zgniotek szkarłatny? Tak pani powiedziała Pisarce. — O, tak powiedziałam? To popularny tutaj Chrząszcz. — Więc skąd? Od tego ento... faceta od owadów, który mieszkał u pani wiosną? — Może. Ale przede wszystkim z Horoskopów, wyjaśniałam to już. W Horoskopach jest wszystko. Każdy najmniejszy szczegół. Nawet to, jak pan się dzisiaj czuje, jaki jest pana ulubiony kolor bielizny. Trzeba tylko umieć to wszystko czytać. Prezes miał bardzo niedobre aspekty w trzecim domu, który jest domem małych Zwierząt. Także Owadów. Policjanci nie mogli się powstrzymać, żeby nie popatrzeć na siebie znacząco, co było według mnie niegrzeczne. W swojej pracy nie powinni się przecież niczemu dziwić. Ciągnęłam z całkowitą pewnością siebie i już wiedziałam, że to są dwa patałachy: — Zajmuję się od lat Astrologią i mam spore doświadczenie. Wszystko się łączy ze wszystkim, i wszyscy tkwimy w sieci różnych korespondencji. Powinni was tego uczyć w policyjnych szkołach. To porządna, stara tradycja. Od Swedenborga. — Od kogo? — zapytali razem. — Swedenborg, Szwed. Widziałam, że jeden z nich zapisał sobie to nazwisko. W taki sposób rozmawiali ze mną jeszcze dwie godziny, a po południu przedstawili mi decyzję o aresztowaniu na czterdzieści osiem godzin i nakaz rewizji w moim domu. Gorączkowo zastanawiałam się, czy nie zostawiłam gdzieś na wierzchu brudnej bielizny. Wieczorem dostałam reklamówkę i domyśliłam się, że jest od Dyzia i Dobrej Nowiny. Były tam dwie szczoteczki do zębów (dlaczego dwie? Czyżby poranna i wieczorna), koszula nocna, bardzo luksusowa i sexy (pewnie Dobra Nowina wyszperała ją przy okazji nowej dostawy), trochę słodyczy i tom Blake’a w tłumaczeniu niejakiego Fostowicza. Kochany Dyzio. Po raz pierwszy znalazłam się w więzieniu całkiem materialnym i było to bardzo trudne doświadczenie. Cela była czysta, biedna i ponura. Kiedy zamknęły się za mną drzwi, ogarnęła mnie panika. Serce waliło mi w piersi i bałam się, że zacznę krzyczeć. Usiadłam na pryczy i bałam się ruszyć. Pomyślałam wtedy, że wolałabym umrzeć, niż spędzić w takim miejscu resztę swojego życia. O tak, bez żadnych wątpliwości. Nie spałam całą noc, nawet się nie położyłam. Siedziałam w tej samej pozycji do rana. Byłam spocona i brudna. Czułam, że słowa, które wypowiedziałam tego dnia, pobrudziły mi język i usta. Iskry przybywają z samego źródła światła i są zbudowane z najczystszej jasności, tak mówią najstarsze legendy. Kiedy ma się urodzić ludzka Istota, iskra zaczyna spadać. Najpierw leci przez ciemności kosmicznej przestrzeni, potem przez galaktyki i w końcu, zanim spadnie tutaj, na Ziemię, obija się, biedna, o orbity planet. Każda z nich zanieczyszcza iskrę jakimiś Właściwościami, a ona ciemnieje i przygasa. Najpierw Pluton kreśli ramy tego kosmicznego eksperymentu i odsłania swoje podstawowe zasady — życie jest wydarzeniem chwilowym, po nim następuje śmierć, która kiedyś pozwoli iskrze wydostać się z pułapki; nie ma innego wyjścia. Życie jest czymś w rodzaju poligonu doświadczalnego, bardzo wymagającego. Odtąd będzie się liczyło wszystko, co zrobisz, każda myśl i każdy uczynek, lecz nie dlatego, żeby cię potem ukarać albo nagrodzić, ale dlatego, że to one budują twój świat. Tak działa ta maszyna. Dalej, spadając, iskra przecina pas Neptuna i gubi się w jego mglistych oparach. Neptun daje jej na pocieszenie wszelkie iluzje, senną pamięć o wyjściu, sny o lataniu, fantazję, narkotyki i książki. Uran zaopatruje ją w zdolność do buntu, będzie on odtąd dowodem pamięci tego, skąd iskra pochodzi. Gdy iskra mija pierścienie Saturna, staje się jasne, że na dnie czeka ją więzienie. Obóz pracy, szpital, reguły i formularze, chore ciało, śmiertelna choroba, śmierć ukochanej osoby. Lecz Jowisz daje jej pocieszenie, godność i optymizm, piękny prezent: jakoś-to-będzie. Mars dokłada siłę i agresję, na pewno się przydadzą. Lecąc koło Słońca, zostaje oślepiona, z dawnej rozległej świadomości zostaje jej jedynie małe, skarlałe, oddzielone od reszty Ja i tak już będzie. Wyobrażam to sobie tak: kadłubek, kaleki byt z oberwanymi skrzydłami, Mucha zamęczona przez okrutne dzieci; kto wie, jak przetrwa w Mroku. Chwała Boginiom, że teraz Wenus stoi na drodze Upadku. Iskra dostaje od niej dar miłości, najczystszego współczucia, jedyne, co może uratować ją samą i inne iskry; dzięki darom Wenus będą się mogły wspierać i łączyć. Tuż przed Upadkiem zahacza jeszcze o małą, dziwną planetę, która przypomina zahipnotyzowanego Królika, nie kręci się wokół własnej osi, ale porusza szybko, wpatrzona w Słońce — to jest Merkury. Ten daje jej język, zdolność komunikacji. Mijając Księżyc, dostaje od niego coś tak nieuchwytnego jak dusza. Wtedy dopiero spada na Ziemię i natychmiast obleka się w ciało. Ludzkie, zwierzęce czy roślinne. Tak to wygląda.

Zostałam uwolniona następnego dnia, jeszcze przed upływem tych nieszczęsnych czterdziestu ośmiu godzin. Przyjechali po mnie całą trójką, rzuciłam się im w ramiona, jakby nie było mnie na świecie całe lata. Dyzio popłakał się, a Dobra Nowina i Matoga siedzieli sztywno na tylnym siedzeniu. Widać było, że są przerażeni tym, co się stało, dużo bardziej niż ja, i w końcu to właśnie ja musiałam ich pocieszać. Poprosiłam, żeby Dyzio zatrzymał się przy sklepie, i kupiliśmy lody. Ale ogólnie mówiąc, stałam się bardzo roztargniona od czasu tego krótkiego pobytu w areszcie. Nie mogłam pogodzić się z tym, że policjanci przeszukali mój dom, i odtąd czułam ich obecność wszędzie; grzebali w szufladach, w szafach i w biurku. Nic nie znaleźli, bo co mogli znaleźć? Porządek jednak został zburzony, spokój zniszczony. Pałętałam się po domu niezdolna do żadnej pracy. Mówiłam do siebie i sama zdawałam sobie sprawę, że coś jest ze mną nie tak. Pociągały mnie moje duże okna — stawałam w nich i nie mogłam oderwać oczu od tego, co widziałam — falujące rudawe trawy, ich taniec w niewidzialnym wietrze, sprawcy tego ruchu. I jeszcze zmieniające się plamy zieleni we wszystkich odcieniach. Zamyślałam się i gubiłam całe godziny. Położyłam na przykład klucze w garażu i przez tydzień nie mogłam ich znaleźć. Spaliłam czajnik. Wyciągałam z zamrażalnika warzywa i odnajdywałam je dopiero, gdy były zeschnięte i nieświeże. Kątem oka widziałam, ile ruchu jest w moim domu — ludzie wchodzili i wychodzili, z kotłowni na górę i do ogrodu, i z powrotem. Dziewczynki przebiegały radośnie przez sień. Mama siedziała na tarasie i piła herbatę. Słyszałam dźwięk łyżeczki trącanej o filiżankę i jej długie, smutne westchnienia. Uspokajało się tylko wtedy, gdy przyjeżdżał Dyzio; i prawie zawsze był z Dobrą Nowiną, jeżeli tylko nie miała akurat na drugi dzień dostawy towaru. Kiedy bóle się nasiliły, Dyzio zadzwonił któregoś dnia po pogotowie. Okazało się, że muszę iść do szpitala. To był dobry czas na przyjazd pogotowia — sierpień, sucha, twarda droga, piękna pogoda i — chwała planetom — byłam po porannym prysznicu i miałam czyściutkie nogi. Leżałam teraz na sali, dziwnie pustej, o otwartych oknach, przez które płynęły z działek zapachy — dojrzałych pomidorów, suchych traw, palonych badyli. Słońce weszło w Pannę, a ona zaczynała swoje jesienne porządki i robiła już zapasy na zimę. Odwiedzali mnie, owszem, ale nic mnie tak nie krępuje jak odwiedziny w szpitalu. Naprawdę nie wiadomo, co ze sobą począć. Każda rozmowa w tym nieprzyjemnym miejscu robi się nienaturalna i wymuszona. Mam nadzieję, że nie mieli mi za złe, że kazałam im iść do domu. Często przysiadał na moim łóżku dermatolog Ali. Wpadał tu z sąsiedniego oddziału i przynosił mi zawsze sczytane do imentu gazety. Opowiadałam mu o moim moście w Syrii (ciekawe, czy jeszcze tam jest), a on mnie o pracy z plemionami koczowniczymi na pustyni. Że przez jakiś czas był lekarzem nomadów. Wędrował z nimi, badał ich i leczył. Zawsze w ruchu. Sam był nomadą. Nie zagrzał miejsca w żadnym szpitalu dłużej niż dwa lata, potem nagle coś go zaczynało męczyć, niepokoić i starał się o inną pracę, w innym miejscu. Pacjenci, którzy się w końcu do niego przekonali, przezwyciężywszy wszelkie możliwe uprzedzenia, zostawali przez niego porzuceni — któregoś dnia na drzwiach jego gabinetu pojawiała się kartka, że doktor Ali nie będzie już przyjmował. Tułaczy tryb życia i pochodzenie skazywały go oczywiście na zainteresowanie wszelkich służb specjalnych — dlatego jego telefon był zawsze na podsłuchu. Tak przynajmniej twierdził. — Czy ma pan jakieś swoje Dolegliwości? — spytałam go kiedyś. O tak, miał. Popadał każdej zimy w depresję, a pokój w hotelu robotniczym, który przydzieliła mu gmina, pogłębiał jeszcze tę jego melancholię. Miał jedną cenną rzecz, tego się dorobił przez lata pracy — była nią wielka lampa, która emitowała promienie podobne do słonecznych i w ten sposób miała podnosić Alego na duchu. Często spędzał całe wieczory z twarzą wystawioną do tego sztucznego Słońca i błądził myślami po pustyniach Libii czy Syrii, a może Iraku. Zastanawiałam się, jak mógłby wyglądać jego Horoskop. Ale byłam zbyt chora, żeby zrobić obliczenia. Tym razem było ze mną źle. Leżałam w zaciemnionym pokoju z silną fotoalergią, z czerwoną, popękaną skórą, która piekła, jakby ją siekano małymi skalpelami. — Pani musi unikać Słońca — przestrzegał mnie. — Nigdy nie widziałem takiej skóry, pani jest zatworzona do życia w podziemiach. Śmiał się, bo dla niego było to niewyobrażalne, on był cały nastawiony do Słońca jak słonecznik. Ja zaś byłam jak biała cykoria, pęd ziemniaczany i resztę życia powinnam spędzić w kotłowni. Podziwiałam go za to, że — jak mówił — miał zawsze akurat tyle rzeczy, żeby w każdej chwili móc je spakować do dwóch walizek w ciągu godziny. Postanowiłam się tego od niego nauczyć. Obiecywałam sobie, że jak tylko wyjdę, będę ćwiczyć. Plecak i laptop, to powinno wystarczyć każdemu Człowiekowi. W ten sposób Ali, gdziekolwiek się znalazł, był u siebie. Przypomniał mi ten lekarz włóczykij, że nie powinniśmy się zbytnio rozgaszczać w żadnym miejscu, wobec tego ja ze swoim domem posunęłam się chyba za daleko. Dostałam od tego smagłego doktora dżelabiję — białą koszulę do kostek, z długimi rękawami, zapiętą pod szyję. Powiedział, że biały kolor działa jak lustro i odbija promienie. W drugiej połowie sierpnia mój stan na tyle się pogorszył, że przewieziono mnie do Wrocławia na badania, którymi nie zawracałam sobie zbytnio głowy. W półsnach, w których przebywałam całe dnie, roiłam sobie niespokojnie o moim groszku

pachnącym, że należałoby doglądać już szóstego pokolenia, że inaczej wyniki moich badań przestaną być ważne i znów będziemy sądzić, że nie dziedziczymy naszego życiowego doświadczenia, że wszystkie nauki świata idą na marne, że nie jesteśmy w stanie niczego nauczyć się z historii. Śniłam, że dzwonię do Dyzia, ale on nie odpowiada, bo właśnie moje Dziewczynki urodziły dzieci i jest ich całe mnóstwo na podłodze w sieni i w kuchni. Są to ludzie, zupełnie nowa rasa ludzi urodzonych przez Zwierzęta. Jeszcze są ślepi, jeszcze nie otworzyli oczu. I śniło mi się, że szukam Dziewczynek po wielkim mieście, że ciągle mam nadzieję i że jest to głupia nadzieja i tak bolesna. Któregoś dnia odwiedziła mnie we wrocławskim szpitalu Pisarka, żeby mnie grzecznie pocieszyć i delikatnie poinformować, że sprzedaje swój dom. — To już nie jest to samo miejsce, co przedtem — powiedziała, wręczając mi naleśniki z grzybami od Agaty. Mówiła, że czuje jakieś wibracje, bała się nocą, straciła apetyt. — Nie można żyć w miejscu, gdzie dzieją się takie rzeczy. Przy okazji tych strasznych mordów wychodzą na światło dzienne drobne oszustwa i nieprzyzwoitości. Okazuje się, że żyłam wśród monstrów — powiedziała wzburzona. — Pani jest jedyną sprawiedliwą w tym wszystkim. — I tak chciałam zrezygnować z opieki nad domami następnej zimy, wie pani? — powiedziałam, zmieszana tym komplementem. — Dobra decyzja. Pani przydałyby się jakieś ciepłe kraje... — ...bez Słońca — dodałam. — Zna pani jakieś takie miejsca oprócz łazienki? Zignorowała moje pytanie. — Jest już ogłoszenie w gazecie o sprzedaży domu — zamyśliła się na chwilę. — Zresztą za bardzo tu wiało. Nie mogłam znieść tego nieustannego wycia wiatru. Nie sposób się skupić, gdy cały czas coś szeleści nad uchem, gwiżdże i szumi. Zauważyła pani, ile hałasu robią liście na drzewach? Zwłaszcza na topolach, to naprawdę nie do wytrzymania. Zaczynają w czerwcu i kołyszą się do listopada. Koszmar. Nigdy o tym nie myślałam. — Przesłuchiwali mnie, wie pani? — powiedziała oburzona, nagle zmieniając temat. Wcale mnie to nie zdziwiło, bo przesłuchiwali wszystkich. Ta sprawa stała się teraz priorytetem. Co za okropne słowo. — I co? Przydała się im pani? — Wie pani, czasem mam wrażenie, że żyjemy w świecie, który sobie wymyślamy. Ustalamy sobie, co jest dobre, a co nie, rysujemy mapy znaczeń... A potem całe życie zmagamy się z tym, cośmy sobie wykoncypowali. Problem polega na tym, że każdy ma swoją wersję, i dlatego tak trudno jest się ludziom dogadać. Był to jakiś rodzaj prawdy. Gdy się ze mną żegnała, poszperałam w moich rzeczach i wręczyłam jej sarnią nóżkę. Odwinęła ją z papieru i jej twarz wykrzywił grymas obrzydzenia. — Co to jest, na miłość boską? Pani Duszejko, co mi pani tu daje? — Proszę, niech pani to weźmie. To jest coś w rodzaju Palca Bożego. Ona już wyschła do imentu, nie śmierdzi. — Co mam z tym zrobić? — zapytała strapiona. — Dobry użytek. Zawinęła nóżkę z powrotem w papier, zawahała się jeszcze przy drzwiach, a potem poszła. Długo zastanawiałam się nad tym, co powiedziała Popielista. I myślę, że pasuje do tego pewna moja Teoria. Uważam mianowicie, że ludzka psychika powstała po to, żeby nas obronić przed zobaczeniem prawdy. Żeby nie pozwolić nam na ujrzenie mechanizmu wprost. Psychika to nasz system obronny — dba o to, żebyśmy nigdy nie pojęli tego, co nas otacza. Zajmuje się głównie filtrowaniem informacji, mimo że możliwości naszego mózgu są ogromne. Bo nie dałoby się unieść tej wiedzy. Każda najmniejsza cząstka świata składa się bowiem z cierpienia.

* Więc najpierw wyszłam z więzienia. Potem wyszłam ze szpitala. Nie ma wątpliwości co do tego, że zmagałam się z wpływami Saturna. W sierpniu jednak przesunął się na tyle, że przestał tworzyć nieprzyjemny aspekt, więc resztę lata spędziliśmy jak dobra rodzina. Leżałam w zaciemnionym pokoju, Matoga robił porządki i kierował domem, a Dyzio z Dobrą Nowiną gotowali i zajmowali się zakupami. Kiedy poczułam się lepiej, znowu wybraliśmy się do Czech, do tej niezwykłej

księgarni i odwiedziliśmy Honzę z jego książkami. Dwa razy zjedliśmy z nim obiad i zrobiliśmy sobie małą konferencję blake’owską, bez dotacji i wsparcia unijnego. Dyzio znalazł w Internecie krótki filmik. Trwa minutę, nie więcej. Dorodny Jeleń atakuje myśliwego. Widzimy go, gdy stoi na dwóch nogach, a przednimi uderza w Człowieka. Myśliwy przewraca się, lecz Zwierzę nie przestaje, depcze po nim z wściekłością, nie pozwala mu się wyczołgać spod kopyt. Człowiek próbuje chronić głowę i uciec na kolanach spod tego rozwścieczonego Zwierzęcia, ale Jeleń znowu go przewraca. Ta scena nie ma końca, nie wiadomo, co się potem stało, i z myśliwym, i z Jeleniem. Leżąc w moim ciemnym pokoju, w środku lata, oglądałam ten film w nieskończoność.

15. Hubertus

„Beczenie, Wycie, Ryk, Szczekanie To jak o pomoc w Niebo łomotanie”. Moja Wenus jest uszkodzona albo jest na wygnaniu, tak mówi się o Planecie, która nie znajduje się w tym znaku, w którym powinna być. Na dodatek w złym aspekcie pozostaje do niej Pluton, który u mnie rządzi Ascendentem. Sytuacja ta powoduje, że mam, jak sądzę, syndrom Leniwej Wenus. Tak właśnie nazwałam tę Prawidłowość. Mamy wtedy do czynienia z Człowiekiem, który dostał od losu sporo, ale zupełnie nie wykorzystał swojego potencjału. Jest inteligentny i bystry, ale nie przykłada się porządnie do nauki i wykorzystuje inteligencję raczej do grania w karty i stawiania pasjansów. Ma urodę ciała, ale niszczy ją zaniedbaniem, podtruwaniem się używkami, ignorowaniem lekarzy i dentystów. Taka Wenus to dziwny rodzaj lenistwa — okazje w życiu przechodzą koło nosa, bo się zaspało, bo nie chciało się pójść, bo się spóźniło, bo się zaniedbało. To skłonność do sybarytyzmu, życia w lekkim półśnie, rozpraszanie się na drobne przyjemności, niechęć do wysiłku i zupełny brak skłonności do rywalizacji. Długie poranki, nie otwarte listy, odłożone na później sprawy, zaniechane projekty. Niechęć do każdej władzy i do podporządkowania się, milczące, leniwe chodzenie własnymi drogami. Można powiedzieć, że z takich ludzi nie ma pożytku. Może gdybym się postarała, to poszłabym we wrześniu do szkoły, ale nie mogłam się przemóc, żeby wziąć się w garść. Było mi przykro, że dzieci straciły miesiąc nauki. Ale co mogłam zrobić? Wszystko mnie bolało. Dopiero w październiku mogłam wrócić do pracy. Czułam się już na tyle lepiej, że zorganizowałam dwa razy w tygodniu kółko angielskiego i nadrabiałam z uczniami zaległości. Ale nie można było normalnie pracować. W październiku zaczęło się zwalnianie dzieci z moich lekcji, ponieważ pełną parą szły przygotowania do otwarcia i poświęcenia nowo zbudowanej kaplicy. Miała być poświęcona Hubertowi w dniu jego święta — 3 listopada. Nie chciałam zwalniać dzieci. Wolałabym, żeby znały więcej słówek z angielskiego, niż uczyły się na pamięć żywotów świętych. Interweniowała młoda dyrektorka. — Pani przesadza. Są pewne priorytety — powiedziała takim tonem, jakby sama nie wierzyła w to, co mówi. Uważam, że słowo „priorytet” jest tak samo brzydkie jak „denat” czy „konkubent”, ale nie chciałam, naprawdę nie chciałam się z nią spierać ani o zwalnianie dzieci, ani o słowa. — Pani oczywiście będzie na poświęceniu kaplicy, prawda? — Nie jestem katoliczką. — Nie szkodzi. Wszyscy jesteśmy kulturowymi katolikami, czy nam się to podoba, czy nie. Dlatego proszę przyjść. Nie byłam przygotowana na taki argument, więc umilkłam. Materiał nadrabiałam z dziećmi na popołudniowych kółkach. Dyzio został jeszcze dwa razy przesłuchany i w końcu dostał wymówienie z pracy za porozumieniem stron. Miał pracować tylko do końca roku. Podano jakieś niejasne uzasadnienie, cięcie etatów, redukcja, jak zwykle. Tacy jak Dyzio zawsze odpadają pierwsi. Myślę jednak, że miało to związek z jego zeznaniami. Czy był podejrzany? Dyzio wcale się tym nie zmartwił. Już postanowił, że zostanie tłumaczem. Zamierzał żyć z tłumaczenia poezji Blake’a. Wspaniale. Tłumaczyć z języka na język i w ten sposób zbliżać do siebie ludzi — to piękna idea. Prowadził też teraz swoje własne śledztwo i trudno mu się dziwić — wszyscy oczekiwali w napięciu na jakieś nowe odkrycia Policji, na rewelacje, które raz na zawsze zakończą ten łańcuch śmierci. Pojechał nawet w tym celu do pani Wnętrzakowej i pani Prezesowej i na tyle, na ile mógł, zbadał ich ścieżki. Wiedzieliśmy, że wszyscy trzej zginęli od uderzenia czymś ciężkim w głowę, ale nie było wiadomo, co by to mogło być za Narzędzie. Spekulowaliśmy, że może był to po prostu kawał drewna, gruba gałąź, ale wtedy zostałyby specyficzne ślady na skórze. A tutaj wyglądało na to, że użyto jakiegoś dużego przedmiotu o twardej i gładkiej powierzchni. Na dodatek Policja wykryła w miejscu uderzenia śladowe ilości krwi Zwierzęcia, najprawdopodobniej Sarny. — Miałam rację — mówiłam po raz kolejny, uparcie. — To Sarny, widzicie? Dyzio skłaniał się do Hipotezy, że prawdopodobnie były to jakieś porachunki. Wiadomo na pewno, że Komendant wracał tego wieczoru od Wnętrzaka, od którego dostał łapówkę. — Może Wnętrzak go dogonił i próbował odebrać pieniądze, szarpali się, Komendant upadł, a tamten wystraszył się i zrezygnował z poszukiwania kasy — opowiadał zamyślony Dyzio. — Ale kto zamordował Wnętrzaka? — zapytał filozoficznie Matoga.

Mnie zaś podobała się, prawdę mówiąc, ta wizja złych ludzi, którzy eliminują się wzajemnie, łańcuszkiem. — O, a może to był Prezes? — znowu fantazjował Matoga. Najprawdopodobniej Komendant krył jakieś przestępstwa Wnętrzaka. Ale czy miał z tym coś wspólnego Prezes, nie wiemy. Jeżeli zabił Prezes, to kto zabił Prezesa? Możliwy jest motyw zemsty na nich trzech i najprawdopodobniej również w tym przypadku chodzi o interesy. Czy może być prawdą to gadanie o mafii? Czy Policja ma na to jakieś dowody? Bardzo możliwe, że w te mroczne procedery byli zamieszani także inni policjanci, i dlatego śledztwo tak opornie idzie. Przestałam już mówić o mojej własnej Teorii. Rzeczywiście, narażałam się tylko na śmieszność. Rację miała Popielista — ludzie są w stanie rozumieć tylko to, co sami sobie wymyślą i czym się karmią. Wizja spisku między osobami z prowincjonalnej władzy, skorumpowanej i zdemoralizowanej, pasowała do tego, o czym opowiadała z lubością telewizja i pisały gazety. Ani gazety, ani telewizja nie zajmują się bowiem Zwierzętami, chyba że z zoo ucieknie Tygrys.

* Zima się zaczyna zaraz po Wszystkich Świętych. Tak tu jest, jesień zabiera wszystkie swoje Narzędzia i zabawki, strzepuje liście — nie będą już potrzebne, zamiata je pod miedze, ściąga kolory z trawy, aż staje się szarawa i nijaka. Potem wszystko wychodzi czarno na białym: na zaorane pola spada śnieg. — Prowadź swój pług przez kości umarłych — powiedziałam do siebie słowami z Blake’a; czy tak to szło? Stałam w oknie i patrzyłam na te pospieszne porządki natury, aż zapadł zmrok i odtąd pochód zimy odbywał się w ciemnościach. Rano wyciągnęłam puchową kurtkę, tę czerwoną od Dobrej Nowiny, i wełniane czapki. Na szybach Samuraja pojawił się szron, jeszcze młody, cieniutki i delikatny jak kosmiczna grzybnia. Dwa dni po Zaduszkach pojechałam do miasta z zamiarem odwiedzenia Dobrej Nowiny i kupienia śniegowców. Odtąd już trzeba być przygotowanym na najgorsze. Niebo wisiało nisko, jak zwykle o tej porze roku. Jeszcze nie wypaliły się do końca światła na cmentarzach, widziałam przez siatkę, że kolorowe lampki migotały za dnia, jakby ludzie chcieli wspomóc tym mizernym płomykiem słabnące w Skorpionie Słońce. Pluton przejął władzę nad Światem. Zrobiło mi się smutno. Wczoraj napisałam emaile do moich łaskawych pracodawców, że w tym roku nie podejmę się już trzymania zimowej pieczy nad ich domami. Dopiero po drodze przypomniało mi się, że to właśnie dziś jest trzeci listopada i że w miasteczku będą celebrowane obchody święta Hubertusa. Zawsze kiedy się organizuje jakieś podejrzane hucpy, na samym początku wciąga się w to dzieci. Pamiętam, że tak samo wrabiano nas w pochód pierwszomajowy. Dawno, dawno temu. Teraz miały uczestniczyć w powiatowym Konkursie Twórczości Plastycznej Dzieci i Młodzieży Hrabstwa Kłodzkiego: „Święty Hubert wzorem współczesnego ekologa”, a potem w przedstawieniu pokazującym życie i śmierć świętego. Napisałam pismo w tej sprawie do kuratorium jeszcze w październiku, ale nie dostałam odpowiedzi. Uważałam, że — jak wiele spraw — jest to skandal. Wzdłuż asfaltu zaparkowano wiele samochodów, co przypomniało mi o mszy i postanowiłam wejść do kościoła, żeby zobaczyć efekt tych długich jesiennych przygotowań, za których sprawą tak bardzo ucierpiały lekcje angielskiego. Spojrzałam na zegarek i wyglądało na to, że msza już się zaczęła. Czasem zdarzało mi się wejść do kościoła i posiedzieć sobie w spokoju z ludźmi. Lubiłam zawsze to, że ludzie są razem i nie muszą ze sobą rozmawiać. Gdyby mogli gadać, natychmiast zaczęliby sobie opowiadać głupoty, plotki, zaczęliby zmyślać i popisywać się. A tak siedzą w rzędach, każdy pogrążony w myślach, przeglądają sobie w głowie to, co się wydarzyło ostatnio, i wyobrażają, co się jeszcze wydarzy niedługo. W ten sposób kontrolują swoje życie. Tak samo jak wszyscy siadałam w ławce i zapadałam w swego rodzaju półsen. Myślało mi się leniwie, jakby myśli przybywały raczej spoza mnie, z głów innych ludzi, albo może z drewnianych głów anielskich, rozmieszczonych niedaleko. Zawsze przychodziło mi do głowy coś nowego, innego, niż gdybym myślała w domu. W tym sensie kościół jest dobrym miejscem. Czasem miałam wrażenie, że mogłabym tutaj czytać myśli innych, gdybym tylko chciała. Kilka razy słyszałam także cudze myśli w mojej własnej głowie: „Nowe tapety w sypialni, jaki wzór, czy lepsze są zupełnie gładkie, czy może te wytłaczane w delikatny wzorek. Pieniądze na koncie są zbyt nisko oprocentowane, inne banki dają lepszą prowizję, trzeba od razu w poniedziałek sprawdzić ich oferty i przenieść forsę. Skąd ona ma pieniądze? Jak ją stać na to wszystko, co ma na sobie? Może oni nie jedzą, tylko wszystko, co zarobią, wydają na jej ciuchy... Ależ się zestarzał, ale posiwiał! Pomyśleć, że to był najprzystojniejszy mężczyzna we wsi. A teraz — co? Wrak... Powiem lekarzowi wprost: chcę zwolnienie... Nigdy, przenigdy nie zgodzę się na coś takiego, nie dam się traktować jak dziecko...”. I cóż złego miałoby być w takich myślach? Czy ja mam inne? Dobrze, że ten Bóg, o ile istnieje, a nawet jeżeli nie istnieje, daje nam jakieś miejsce, żeby można tam było spokojnie pomyśleć, chyba na tym polega modlitwa — spokojnie sobie

pomyśleć, nic nie chcieć, o nic nie prosić; po prostu zrobić porządek we własnej głowie. To powinno wystarczyć. Zawsze jednak po pierwszych przyjemnych chwilach odprężenia wracały do mnie dawne pytania z dzieciństwa. Pewnie dlatego, że z natury jestem trochę infantylna. Jak to się dzieje, że Bóg wysłuchuje jednocześnie wszystkich modlitw na całym świecie? A co jeżeli one są sprzeczne ze sobą? Czy musi słuchać modlitw tych wszystkich sukinkotów, demonów, złych ludzi? Czy oni się modlą? Czy są miejsca, gdzie tego Boga nie ma? Czy jest na przykład na fermie Lisów? I co sobie myśli? Albo w ubojni Wnętrzaka? Czy tam chodzi? Wiem, że to są głupie i naiwne pytania. Teologowie by mnie wyśmiali. Głowę mam z drewna, jak ci aniołowie uwieszeni pod sklepieniem sztucznego nieba. W tym myśleniu przeszkadzał mi jednak natarczywy i nieprzyjemny głos księdza Szelesta. Miałam zawsze wrażenie, że gdy się poruszał, jego suche, kościste ciało, pokryte obwisłą, ciemną skórą, lekko szeleściło. Jego sutanna ocierała się o spodnie, podbródek o koloratkę, trzeszczały stawy. Cóż to za boże stworzenie, ten ksiądz? Miał suchą, pomarszczoną skórę i wszędzie było jej trochę za dużo. Mówiono, że kiedyś był otyły, leczył się z otyłości chirurgicznie, dał sobie wyciąć pół żołądka. I teraz bardzo schudł, może to dlatego. Nie mogłam się oprzeć wrażeniu, że cały jest zrobiony z ryżowego papieru, takiego, z jakiego robi się abażury na lampy. Że jest sztucznym wydrążonym stworem, na dodatek łatwopalnym. Na początku roku, kiedy byłam wciąż jeszcze pogrążona w najczarniejszej rozpaczy z powodu Dziewczynek, odwiedził mnie po kolędzie. Najpierw wpadli jego ministranci, w białych komżach założonych na ciepłe kurtki, chłopcy o czerwonych policzkach, które podważały ich powagę księżowskich emisariuszy. Miałam chałwę, którą podjadałam od czasu do czasu, więc ułamałam im po kawałku. Zjedli i odśpiewali jakieś pieśni, a potem wyszli przed dom. Ksiądz Szelest pojawił się zdyszany i szybkim krokiem, nie otrzepując nawet butów ze śniegu, wszedł do mojej małej świetlicy, prosto na dywan. Spryskał kropidłem ściany, spuścił oczy i zmówił modlitwę, a potem migiem postawił święty obrazek na stole i przysiadł na rogu kanapy. Zrobił to wszystko błyskawicznie, ledwie za nim nadążyłam wzrokiem. Miałam wrażenie, że nie czuje się u mnie dobrze i najchętniej by już wyszedł. — Może herbaty? — zapytałam nieśmiało. Nie chciał. Przez chwilę siedzieliśmy w milczeniu. Widziałam, że ministranci przed domem obrzucają się kulkami. Nagle poczułam absurdalną potrzebę wtulenia twarzy w jego czysty, wykrochmalony szeroki rękaw. — Czemu płacze? — zapytał tym dziwnym, bezosobowym księżowskim slangiem, w którym mówi się: „lękać się” zamiast „bać się”, „pochylać się” zamiast „zwrócić uwagę”, „ubogacić” zamiast „nauczyć się”, i tak dalej. Ale nawet mi to nie przeszkadzało. Płakałam. — Moje Suki zginęły — powiedziałam w końcu. Było zimowe popołudnie, Mrok już wlewał się przez małe okna do świetlicy. Nie widziałam wyrazu jego twarzy. — Rozumiem ten ból — powiedział po chwili. — Ale to przecież tylko zwierzęta. — Były moimi jedynymi bliskimi. Rodziną. Córkami. — Proszę, niech nie bluźni — żachnął się. — Nie może mówić o psach, że były jej córkami. Niech nie płacze więcej. Lepiej się pomodlić, to przynosi ulgę w cierpieniu. Pociągnęłam go za ten piękny czysty rękaw do okna i pokazałam mu cmentarzyk. Stały tam teraz smutno nagrobki przysypane śniegiem; na jednym z nich palił się mały lampion. — Już się pogodziłam z tym, że nie żyją. Najprawdopodobniej zastrzelili je myśliwi, wie ksiądz? Nic nie powiedział. — Chciałabym móc je przynajmniej pochować. Jak mam przeżyć żałobę, nawet nie wiedząc, jak zginęły i gdzie są ich ciała? Ksiądz poruszył się niespokojnie. — Nie wolno traktować zwierząt jak ludzi. To grzech, to ludzka pycha — takie cmentarze. Bóg dał miejsce zwierzętom niżej, w służbie człowieka. — Niech ksiądz mi powie, co ja mam robić. Może ksiądz wie? — Modlić się — odpowiedział. — Za nie? — Za siebie. Zwierzęta nie mają duszy, nie są nieśmiertelne. Nie będą zbawione. Niech się modli za siebie. To mi się właśnie przypomniało, ta smutna scena prawie sprzed roku, kiedy jeszcze nie wiedziałam tego, co wiem teraz. Msza ciągle trwała. Zajęłam jakieś miejsce niedaleko wyjścia, koło dzieci z trzeciej klasy, które wyglądały swoją drogą dość dziwacznie. Większość z nich przebrana była za Sarny, Jelenie i Zające. Miały maski zrobione z tektury i niecierpliwiły się, żeby już w nich wystąpić. Zrozumiałam, że przedstawienie odbędzie się zaraz po mszy. Uczynnie zrobiły mi miejsce.

Siedziałam więc między dziećmi. — Co to będzie za teatr? — zapytałam szeptem dziewczynkę z trzeciej A o pięknym imieniu Jagoda. — Jak święty Hubert spotkał w lesie jelenia — powiedziała. — Ja gram zająca. Uśmiechnęłam się do niej. Ale właściwie nie rozumiałam tej logiki: Hubert, jeszcze nie święty, jest nicponiem i utracjuszem. Uwielbia polować. Zabija. I pewnego razu w czasie polowania widzi na głowie Jelenia, którego chce zabić, krzyż z Chrystusem. Pada na kolana i nawraca się. Rozumie, jak ciężko grzeszył do tej pory. Odtąd przestaje zabijać i staje się świętym. Dlaczego ktoś taki zostaje patronem myśliwych? Uderza w tym wszystkim podstawowy brak logiki. Bo gdyby wyznawcy Huberta chcieli go naśladować, musieliby przestać zabijać. A skoro biorą go na swojego patrona myśliwi, to czynią go patronem tego, co było grzechem Huberta i od czego się wyzwolił. Robią go więc patronem grzechu. Już otworzyłam usta i nabrałam powietrza do płuc, żeby podzielić się moimi wątpliwościami z Jagodą, uznałam jednak, że nie jest to miejsce i czas do dyskusji, zwłaszcza że ksiądz śpiewał bardzo donośnie. Postawiłam więc tylko w myślach Hipotezę, że chodzi tutaj o zawłaszczenie przez przeciwieństwo. Kościół był pełen nie tyle z powodu dzieci ze szkoły, które tu spędzono, ale także wielu zupełnie obcych mężczyzn, którzy zapełniali pierwsze ławki. Zrobiło mi się zielono w oczach od ich mundurów. Po bokach ołtarza stali jeszcze inni, którzy trzymali obwisłe kolorowe sztandary. I ksiądz Szelest też był dziś odświętny, a jego szara, obwisła twarz wydawała się namaszczona. Nie mogłam zapaść w swój ulubiony stan i jak zwykle oddać się rozmyślaniom. Byłam niespokojna i podminowana i czułam, jak powoli ogarnia mnie ów stan, jak zaczynają krążyć we mnie wibracje. Ktoś dotknął mnie delikatnie w ramię i obejrzałam się. To był Grześ, chłopiec ze starszej klasy, o pięknych, mądrych oczach. Uczyłam go w zeszłym roku. — Czy pani psy się znalazły? — zapytał szeptem. Przypomniało mi się w jednej chwili, jak zeszłej jesieni z jego klasą rozwieszaliśmy ogłoszenia na płotach i przystankach. — Nie, Grzesiu, niestety nie. Grześ zamrugał. — Bardzo mi przykro, pani Duszejko. — Dziękuję. Głos księdza Szelesta rozerwał chłodną, upstrzoną tylko lekko szuraniami i pochrząkiwaniami ciszę i wszyscy drgnęli, żeby za chwilę z hukiem, który przetoczył się aż pod sklepienie, runąć na kolana. — Baranku Boży... — grzmotnęło ponad głowami i usłyszałam dziwny dźwięk, słabe dudnienie ze wszech stron — to ludzie, modląc się do Baranka, bili się w piersi. Potem ruszyli ku ołtarzowi, wysuwali się z ławek ze złożonymi rękami i spuszczonymi oczami, skruszeni grzesznicy, zrobił się tumult w przejściu, lecz wszyscy mieli więcej niż zwykle dobrej woli, więc nie patrząc na siebie, przepuszczali się, śmiertelnie poważni. Nie mogłam przestać myśleć o tym: co mają w brzuchach. Co jedli dziś i wczoraj, czy strawili już szynki, czy przecisnęły im się już przez żołądki Kury, Króliki i Cielęta. Także to zielone wojsko z pierwszych rzędów podniosło się i ruszyło ławą do ołtarza. Ksiądz Szelest posuwał się teraz wzdłuż barierki w towarzystwie ministranta i karmił ich kolejnym mięsem, tym razem w symbolicznej postaci, lecz jednak mięsem, ciałem żywej Istoty. Pomyślałam, że jeżeli istnieje jakiś naprawdę Dobry Bóg, to powinien teraz pojawić się w swojej prawdziwej postaci, jako Baran, Krowa albo Jeleń, i zagrzmieć wielkim głosem, zaryczeć, a jeżeli nie może się tu zjawić we własnej osobie, to powinien wysłać tu swoich wikariuszy, swych ognistych archaniołów, żeby raz na zawsze położyli kres tej strasznej hipokryzji. Ale oczywiście nikt nie interweniował. Nigdy nie interweniuje. Szuranie nogami cichło z chwili na chwilę i w końcu skłębiony tłum rozszedł się powoli do ławek. Ksiądz Szelest zaczął w milczeniu, z namaszczeniem myć naczynia. Pomyślałam, że przydałaby mu się tam maleńka zmywarka, taka na jeden komplet; przyciskałoby się tylko guzik i byłoby więcej czasu na kazanie. Wszedł na ambonę, poprawił koronkowe rękawy — znowu wrócił mi przed oczy ich obraz sprzed roku w mojej świetlicy — i powiedział: — Jestem uradowany, że w tym szczęśliwym dniu możemy poświęcić naszą kaplicę. Cieszę się tym bardziej, że jako kapelan myśliwych mogłem brać udział w tej cennej inicjatywie. — Zapadła cisza, jakby wszyscy po uczcie choć przez chwilę w spokoju chcieli oddać się trawieniu. Ksiądz rozejrzał się po zebranych i kontynuował: — Jak wiecie, drodzy bracia i siostry, jestem od lat opiekunem naszych dzielnych myśliwych. Jako ich kapelan poświęcam siedziby myśliwskie, organizuję spotkania, udzielam sakramentów i odprowadzam zmarłych do „krainy wiecznych łowów”; troszczę się też o sprawy związane z etyką łowiecką i staram się przysparzać łowczym korzyści duchowych.

Zaczęłam się niespokojnie kręcić. Ksiądz mówił dalej: — W naszym kościele piękna kaplica Świętego Huberta zajmuje jedną nawę. W jej ołtarzu stoi już figura świętego, a niebawem tę kapliczkę będą także zdobić dwa witraże. Jeden przedstawia jelenia z promiennym krzyżem, którego według legendy spotkał święty Hubert podczas polowania. Drugi witraż przedstawia samego świętego. Głowy wiernych zwróciły się we wskazaną przez księdza Szelesta stronę. — Inicjatorami budowy kaplicy — ciągnął dalej ksiądz — są nasi dzielni myśliwi. Teraz oczy wszystkich spojrzały w stronę pierwszych rzędów. Moje też. Niechętnie. Ksiądz Szelest chrząknął i widać było, że przygotowuje się do całkiem poważnej przemowy. — Myśliwi, moi drodzy bracia i siostry, są ambasadorami i wspólnikami Pana Boga w dziele stworzenia, opieki nad zwierzyną, współpracy. Przyrodzie, w której człowiek żyje, trzeba pomóc, by się rozwijała. Myśliwi poprzez odstrzały prowadzą właściwą politykę łowiecką. Wybudowali i systematycznie zaopatrują w karmę dla zwierząt — tu spojrzał dyskretnie do notatek — czterdzieści jeden paśników dla saren, cztery magazyno-paśniki dla jeleni, dwadzieścia pięć podsypów dla bażantów oraz sto pięćdziesiąt lizawek soli dla zwierzyny płowej... — A potem strzelają do Zwierząt przy tych paśnikach — powiedziałam na głos, a głowy najbliżej siedzących odwróciły się w moim kierunku z przyganą. — To tak, jakby zaprosić kogoś na obiad i go zamordować — dodałam. Dzieci patrzyły na mnie szeroko otwartymi oczami, z przestrachem. To były te same dzieci, które uczyłam. Trzecia B. Ksiądz Szelest, zajęty swoją oracją, był zbyt daleko, żeby mnie usłyszeć. Stał na ambonie, dłonie wsunął w szerokie koronkowe rękawy komży i podniósł oczy do sklepienia kościoła, na którym łuszczyły się dawno już namalowane gwiazdy. — ...tylko w bieżącym sezonie łowieckim przygotowali na okres zimowy piętnaście ton paszy treściwej... — wyliczał. — Od wielu lat nasze koło myśliwskie kupuje i puszcza do środowiska bażanty, by organizować polowania dewizowe, co poprawia budżet koła. Kultywujemy tradycje i zwyczaje łowieckie, pasowania i ślubowania nowo wstępujących do nas — mówił, a w jego głosie pobrzmiewała duma. — Dwa najważniejsze polowania w roku, w dzień Hubertusa, jak dzisiaj, i w wigilię Bożego Narodzenia, przeprowadzamy zgodnie z tradycją i z poszanowaniem zasad łowieckich. Ale nade wszystko pragniemy doświadczać piękna przyrody, pielęgnować zwyczaje oraz tradycje — mówił dalej natchniony. — Wielu jest wciąż kłusowników, oni nie liczą się z prawami przyrody, prawami natury, zabijają zwierzęta w okrutny sposób, nie dbając o prawo łowieckie. Wy przestrzegacie prawa. Dzisiaj pojęcie łowiectwa na szczęście się zmieniło. Nie jesteśmy postrzegani jako ci, którzy chcą wystrzelać wszystko, co się rusza. Tylko jako ci, co dbają o piękno przyrody; o porządek i harmonię. W ostatnich latach nasi drodzy myśliwi wybudowali własny domek myśliwski, w którym często się spotykają, dyskutując na tematy kultury, etyki, dyscypliny i bezpieczeństwa na polowaniach oraz o innych interesujących ich zagadnieniach... Parsknęłam śmiechem tak głośno, że teraz odwróciło się do mnie pół kościoła. Zakrztusiłam się. Jakieś dziecko podało mi chusteczkę higieniczną. Jednocześnie czułam, że zaczynają mi drętwieć nogi, że zbliża się to nieprzyjemne cierpnięcie, które każe mi poruszać stopami, a potem mięśniami łydek, i jeżeli tego nie zrobię, to zaraz moje mięśnie rozsadzi straszna siła. Wydało mi się, że mam Atak, i pomyślałam też, że to bardzo dobrze. Tak, właśnie, proszę bardzo, mam Atak. Teraz wydało mi się jasne, dlaczego wieże strzelnicze, które przecież bardziej przypominają wieże strażników z obozów koncentracyjnych, nazywa się ambonami. W ambonie Człowiek stawia się nad innymi Istotami i sam przyznaje sobie prawo do ich życia i śmierci. Staje się tyranem i uzurpatorem. Ksiądz mówił natchniony, nieledwie w uniesieniu: — Czyńcie sobie ziemię poddaną. To do was, do myśliwych, Bóg skierował te słowa, bo Bóg czyni człowieka swoim współpracownikiem, aby uczestniczył w dziele stworzenia i by to dzieło było realizowane aż do końca. W nazwie „myśliwy” jest zawarte słowo myśl, co oznacza, że swoje powołanie dbania o ten dar boży, jakim jest przyroda, myśliwi realizują świadomie, rozumnie i roztropnie. Życzę wam, by wasze koło się rozwijało, by służyło drugiemu człowiekowi i całej przyrodzie... Udało mi się wydostać z rzędu. Podeszłam na dziwnie sztywnych nogach prawie pod samą ambonę. — Hej, ty, złaź stamtąd — powiedziałam. — No już. Zapadła cisza i słyszałam z satysfakcją, jak mój głos odbija się od sklepienia i naw, staje się mocny; nic dziwnego, że można się tutaj zapamiętać w mówieniu. — Do ciebie mówię. Nie słyszysz? Złaź! Szelest spoglądał na mnie szeroko otwartymi, przestraszonymi oczami, jego usta poruszały się lekko, jakby, całkowicie zaskoczony, próbował znaleźć jakieś odpowiednie do sytuacji słowo. Ale mu się nie udawało. — No, no — powtarzał ni to bezradnie, ni zaczepnie. — Natychmiast zejdź z tej ambony! I wynoś się stąd! — krzyknęłam. Wtedy poczułam na ramieniu czyjąś dłoń i zobaczyłam, że stoi za mną jeden z mundurów. Szarpnęłam się, a wtedy podbiegł drugi i obaj chwycili mnie mocno za ramiona. — Mordercy — powiedziałam.

Dzieci patrzyły na mnie przerażone. W swoich przebraniach wyglądały nierealistycznie, jak nowa rasa ludzko-zwierzęca, która dopiero ma się narodzić. Ludzie zaczęli szemrać i kręcić się na miejscach. Szeptali do siebie z oburzeniem, ale w ich oczach widziałam też współczucie, to mnie jeszcze bardziej rozzłościło. — Co się tak gapicie? — krzyknęłam. — Usnęliście, że słuchacie tych bzdur bez mrugnięcia okiem? Czy straciliście już rozumy? A serca? Macie jeszcze jakieś serca? Nie wyrywałam się już. Pozwoliłam się spokojnie wyprowadzić z kościoła. Odwróciłam się tuż przy drzwiach i krzyknęłam do nich wszystkich: — Wynoście się stąd. Wszyscy! No już! — Machnęłam rękami. — Idźcie sobie! Sio! Zahipnotyzowano was? Straciliście już resztki współczucia? — Proszę się uspokoić. Tu jest chłodniej — powiedział jeden z mężczyzn, gdy znaleźliśmy się na zewnątrz. Drugi dodał, siląc się na groźbę: — Bo zawołamy Policję. — Macie rację, należy zawołać Policję. Nawołuje się tutaj do Zbrodni. Zostawili mnie i zamknęli ciężkie drzwi, żebym nie mogła wrócić do kościoła. Domyślałam się, że ksiądz Szelest kontynuuje swoje kazanie. Usiadłam na murku i powoli dochodziłam do siebie. Gniew mijał, zimny wiatr chłodził mi rozpaloną twarz. Gniew zawsze zostawia po sobie wiele pustego miejsca, w które natychmiast, jak powódź, wlewa się smutek i płynie wielką rzeką, bez początku i końca. Łzy, znowu odnowiły się ich źródła. Patrzyłam na dwie Sroki, które dokazywały na trawniku przed plebanią, jakby mnie chciały rozbawić. Jakby mówiły — nie przejmuj się, czas pracuje dla nas, dzieło musi się dokonać, nie ma innego wyjścia... Przyglądały się ciekawie błyszczącemu papierkowi po gumie do żucia, a potem jedna z nich wzięła go w dziób i odfrunęła. Powiodłam za nią wzrokiem. Chyba miały gniazdo na dachu plebanii. Sroki. Podpalaczki.

* Następnego dnia, choć nie miałam lekcji, zadzwoniła do mnie młoda dyrektorka szkoły i poprosiła, żebym przyszła po południu, gdy budynek już opustoszeje. Nieproszona, przyniosła mi kubek herbaty i ukroiła kawałek ciasta z jabłkami. Wiedziałam już, co się święci. — Rozumie pani, pani Janino, że po tym, co zaszło... — powiedziała zatroskana. — Nie jestem żadna „pani Janina”, prosiłam cię, żebyś tak do mnie nie mówiła — poprawiłam ją, ale chyba niepotrzebnie; wiedziałam, co powie, zapewne chciała dodać sobie pewności siebie tymi formalnościami. — ...pani Duszejko, OK. — Tak, wiem. Wolałabym, żebyście słuchali mnie, a nie ich. To, co mówią, demoralizuje dzieci. Dyrektorka chrząknęła. — Wywołała pani skandal, na dodatek w kościele. Najgorsze, że stało się to na oczach dzieci, dla których osoba księdza, jak i miejsce, w którym się to wydarzyło, powinny pozostać wyjątkowe. — Wyjątkowe? Więc tym bardziej nie można pozwolić im słuchać takich rzeczy. Słyszałaś sama. Dziewczyna wzięła oddech i mówiła, nie patrząc na mnie: — Pani Duszejko, pani nie ma racji. Są pewne reguły i tradycje i my w tym tkwimy. Nie można tak od razu odrzucić wszystkiego... — Teraz było widać, jak zbierała się w sobie, i już wiedziałam, co powie. — Wcale nie chcę, żebyśmy, jak to mówisz, wszystko odrzucali. Nie pozwalam tylko namawiać dzieci do zła i uczyć ich hipokryzji. Pochwała zabijania jest złem. To proste. Nic więcej. Dyrektorka oparła teraz głowę na rękach i odezwała się cichym głosem: — Muszę rozwiązać z panią umowę. Pani zapewne już się tego domyśliła. Najlepiej by było, gdyby postarała się pani o zwolnienie chorobowe na ten semestr — to będzie ukłon w pani stronę. Była pani chora i pójdzie pani na dalsze zwolnienie. Proszę mnie zrozumieć, nie mogę inaczej postąpić. — A angielski? Kto będzie uczył angielskiego? Zaczerwieniła się: — Nasza katechetka skończyła koledż językowy — spojrzała na mnie dziwnym wzrokiem. — Zresztą... — zawahała się. —

Już przedtem dochodziły do mnie głosy o pani niekonwencjonalnych metodach uczenia języka. Podobno pali pani z dziećmi jakieś świeczki, sztuczne ognie, potem inni nauczyciele skarżą się, że w klasie czuć dym. Rodzice boją się, że to jakieś szatańskie, satanizm. Może to i prości ludzie... I karmi pani dzieci jakimiś dziwnymi rzeczami. Cukierki z duriana. Co to jest? Gdyby któreś z nich się zatruło, to kto by odpowiadał? Zastanawiała się pani? Te jej argumenty mnie dobiły. Zawsze starałam się, żeby dzieci czymś zadziwić, żeby były zawsze na wysokich obrotach. Teraz poczułam, jak spływa ze mnie cała siła. Odechciało mi się mówić. Podniosłam się ciężko z krzesła i bez słowa wyszłam. Widziałam kątem oka, jak nerwowo układała papiery na biurku i jak trzęsły się jej ręce. Biedna kobieta. W Samuraju miałam wszystko, co potrzeba. Sprzyjał mi Zmierzch, który zapadał na moich oczach. Zawsze sprzyja takim jak ja.

* Zupa musztardowa. Robi się ją szybko, nie jest pracochłonna, więc zdążyłam. Najpierw na patelni rozgrzewa się trochę masła i dodaje mąkę, jakbyśmy mieli właśnie ochotę zrobić beszamel. Mąka pięknie wsysa w siebie roztopione masło, potem syci się nim, puchnie z zadowolenia, wtedy zalewamy ją mlekiem i wodą, pół na pół. Kończą się, niestety, harce mąki z masłem, powoli powstaje zupa, trzeba teraz jasny, niewinny jeszcze płyn posolić, popieprzyć oraz dodać kminek, zagotować i wyłączyć ogień. I dopiero teraz dodać musztardę w trzech postaciach: ziarnistej, francuskiej musztardy z Dijon, kremowej, gładkiej sarepskiej czy kremskiej, oraz proszku musztardowego. Ważne jest, żeby Musztarda się nie zagotowała, ponieważ wtedy zupa straci swój smak i będzie gorzka. Podaję tę zupę z grzankami i wiem, jak bardzo lubi ją Dyzio. Przyjechali we troje i zastanawiałam się, co to będzie za Niespodzianka, a nawet czy czasami nie mam jakichś urodzin — tak byli poważni. Dyzio i Dobra Nowina mieli piękne zimowe kurtki, takie same, i pomyślałam, że właściwie mogliby stanowić parę. Tacy oboje drobni i piękni, delikatne przebiśniegi, które wyrosły przy ścieżce. Matoga, jakiś ponury, długo przestępował z nogi na nogę i zacierał nieustannie ręce. Przyniósł butelkę nalewki z aronii, jego własny wyrób. Nigdy nie smakowały mi jego wyroby z alkoholu, według mnie skąpił cukru i jego likiery miały zawsze posmak goryczki. Usiedli już przy stole, ja jeszcze dosmażałam grzanki i popatrzyłam na nich wszystkich razem, być może ostatni raz. To mi właśnie przyszło do głowy — że czas się już rozstać. I teraz zobaczyłam naszą czwórkę inaczej niż do tej pory — jakbyśmy mieli ze sobą wiele wspólnego, jakbyśmy byli rodziną. Zrozumiałam, że należymy do tych ludzi, których świat bierze za bezużytecznych. Nie robimy nic istotnego, nie produkujemy ani ważnych myśli, ani potrzebnych przedmiotów, pożywienia, nie uprawiamy ziemi, nie napędzamy żadnej gospodarki. Nie rozmnożyliśmy się specjalnie, oprócz Matogi, który ma syna, nawet jeżeli to jest Czarny Płaszcz. Nie przysporzyliśmy dotąd światu żadnego pożytku. Nie wpadliśmy na pomysł żadnego wynalazku. Nie mamy władzy, nie dysponujemy niczym oprócz naszych małych włości. Wykonujemy swoje prace, ale one są zupełnie bez znaczenia dla całej reszty. Gdyby nas zabrakło, nic by się właściwie nie zmieniło. Nikt by tego nie zauważył. Przez ciszę tego wieczoru i szum ognia pod kuchnią usłyszałam wycie syren, gdzieś z dołu, ze wsi, niesione przez gwałtowny wiatr. Zastanawiałam się, czy oni też słyszą ten złowróżbny dźwięk. Ale oni rozmawiali przyciszonymi głosami, pochyleni ku sobie, spokojnie. Kiedy nalewałam musztardową zupę do kokilek, ogarnęło mnie wzruszenie tak silne, że znowu popłynęły mi łzy. Na szczęście nie zauważyli tego, zajęci rozmową. Wycofałam się z garnkiem na roboczy blat pod oknem i stamtąd patrzyłam na nich spod oka. Widziałam bladą, ziemistą twarz Matogi, jego zaczesane grzecznie na bok siwe włosy i świeżo wygolone policzki. Widziałam Dobrą Nowinę z profilu, z piękną linią nosa i szyi, z kolorową chustką zamotaną na głowie, i plecy Dyzia, drobne, zgarbione, w swetrze robionym na drutach. Co się z nimi stanie, jak sobie poradzą te dzieci. I jak ja sobie poradzę. Przecież też taka jestem. Plon mojego życia nie jest budulcem niczego, ani w moim czasie, teraz, ani w żadnym innym, nigdy. Ale dlaczego mielibyśmy być pożyteczni i wobec czego? Kto podzielił świat na bezużyteczne i pożyteczne, i jakim prawem? Czy oset nie ma prawa do życia albo Mysz, która zjada ziarno w magazynach, Pszczoły i Trutnie, chwasty i róże. Czyj to rozum odważył się na taki tupet, żeby sądzić, kto jest lepszy, a kto gorszy? Wielkie drzewo, krzywe i dziurawe, przetrwało wieki i nie zostało ścięte, bo w żadnym wypadku nie dałoby się niczego z niego wykonać. Ten przykład powinien podnieść na duchu takich jak my. Wszyscy znają korzyść z pożytecznego, ale nikt nie zna pożytku z nieużytecznego. — Jest łuna nad wsią na dole — powiedział Matoga, stając przy oknie. — Coś się pali. — Siadajcie. Podaję grzanki — zapraszałam, gdy upewniłam się już, że moje oczy są suche. Ale nie dało się ich przywołać do stołu. Stali wszyscy przy oknie, w milczeniu. A potem popatrzyli na mnie. Dyzio — z prawdziwym cierpieniem, Matoga — z niedowierzaniem, i Dobra Nowina — spod oka, ze smutkiem, który łamał mi serce.

Wtedy do Dyzia zadzwonił telefon. — Nie odbieraj — krzyknęłam. — To przez Czechy, słono zapłacisz. — Nie mogę nie odebrać, pracuję jeszcze w Policji — odezwał się Dyzio, a do telefonu powiedział: — Tak? Patrzyliśmy na niego wyczekująco. Zupa musztardowa stygła. — Już jadę — powiedział Dyzio, a mnie ogarnęła fala paniki, że wszystko stracone, że odejdą teraz na zawsze. — Pali się plebania. Ksiądz Szelest nie żyje — powiedział Dyzio, lecz zamiast wyjść, usiadł przy stole i zaczął mechanicznie jeść zupę. Mam Merkurego w retrogradacji, więc lepiej idzie mi wypowiadanie się na piśmie niż w mowie. Mogłabym być sprawną pisarką. Ale jednocześnie mam kłopoty z tłumaczeniem swoich uczuć i motywów postępowania. Musiałam im powiedzieć i jednocześnie nie mogłam im powiedzieć. Jak to wszystko ubrać w słowa? Z czystej lojalności musiałam im wyjaśnić, co zrobiłam, zanim dowiedzą się od innych. Ale pierwszy odezwał się Dyzio. — My wiemy, że to ty — powiedział. — Dlatego tu dzisiaj przyszliśmy. Żeby coś postanowić. — Chcieliśmy cię wywieźć — dodał Matoga grobowym tonem. — Ale nie sądziliśmy, że jeszcze raz to zrobisz. Zrobiłaś? — Odsunął nie dojedzoną zupę. — Tak — powiedziałam. Odstawiłam garnek na kuchnię i zdjęłam fartuch. Stałam przed nimi gotowa na Sąd. — Wpadliśmy na to, gdy dowiedzieliśmy się, jak zginął Prezes — powiedział cicho Dyzio. — Te żuki. Tylko ty mogłaś to zrobić. Albo Boros, ale Borosa już dawno nie było. Zadzwoniłem wtedy do niego, żeby to sprawdzić. Nie wierzył, ale przyznał, że rzeczywiście zginęły mu feromony, bardzo cenne, z których nie potrafił się wytłumaczyć. Był w swojej puszczy i miał alibi. Długo zastanawiałem się dlaczego, co masz wspólnego z kimś takim jak Prezes, ale potem domyśliłem się, że to musi mieć związek z Dziewczynkami. Zresztą nie ukrywałaś tego, że oni polowali, prawda? Wszyscy. I teraz widzę, że polował także ksiądz Szelest. — Był ich kapelanem — wyszeptałam. — Miałem już wcześniej pewne podejrzenia, kiedy zobaczyłem, co wozisz w samochodzie. Nikomu o tym nie mówiłem. Ale czy jesteś tego świadoma, że twój Samuraj wygląda jak auto komandosa? Nagle poczułam, że tracę władzę w nogach, i usiadłam na podłodze. Siła, która mnie wspierała, uszła ze mnie, ulotniła się jak powietrze. — Myślisz, że mnie zaaresztują? Że przyjadą teraz po mnie i znowu mnie zamkną w więzieniu? — zapytałam. — Zamordowałaś ludzi. Zdajesz sobie z tego sprawę? Czy ty to wiesz? — Spokojnie — odezwał się Matoga. — Spokojnie. Dyzio pochylił się, chwycił mnie za ramiona i potrząsnął mną: — Jak to wszystko się stało? Jak to zrobiłaś? Dlaczego? Na kolanach podeszłam do kredensu i wyciągnęłam spod ceraty zdjęcie, które zabrałam z domu Wielkiej Stopy. Podałam im je bez patrzenia na nie. Miałam je wyryte w mózgu i nie mogłam zapomnieć najmniejszego szczegółu.

16. Fotografia

„Tygrysy Gniewu mądrzejsze są niż konie Pouczeń”. Na fotografii wszystko było widać doskonale. Najlepszy dowód Zbrodni, jaki można sobie tylko wyobrazić. Stali tam mężczyźni w mundurach, w szeregu, a przed nimi na trawie leżały porządnie poukładane zwłoki Zwierząt — Zające, jeden przy drugim, dwa Dziki, jeden duży, drugi mniejszy, Sarny i potem wiele Bażantów i Kaczek, Krzyżówek i Cyraneczek, małe jak kropki, jakby te ciała Zwierząt były napisanym do mnie zdaniem, a Ptaki tworzyły długi wielokropek — to będzie trwać i trwać. Lecz to, co zobaczyłam w rogu tego zdjęcia, sprawiło, że o mało nie zasłabłam, i zrobiło mi się ciemno przed oczami. Nie zauważyłeś tego, Matogo, zajęty martwym ciałem Wielkiej Stopy, mówiłeś coś, kiedy ja walczyłam z mdłościami. Kto nie poznałby białej sierści i czarnych łat? W rogu zdjęcia leżały trzy martwe Psy, porządnie ułożone, trofea. Jednego z nich nie znałam. Dwa pozostałe — to były moje Dziewczynki. Mężczyźni dumnie prezentowali się w mundurach. Z uśmiechem pozowali do zdjęcia. Bez trudu mogłam ich rozpoznać. W środku był Komendant, a przy nim Prezes. Z drugiej strony stał Wnętrzak, ubrany jak komandos, a obok niego ksiądz Szelest w koloratce. I dyrektor szpitala, i szef straży pożarnej, właściciel stacji benzynowej. Ojcowie rodzin, przykładni obywatele. Za tym rzędem wyróżnionych, nieco z boku, mieścili się pomagierzy i naganiacze; ci już nie pozowali. Wielka Stopa w półobrocie, jakby właśnie zmitygował się i podbiegł do zdjęcia w ostatniej chwili, i niektórzy z Wąsatych z naręczem gałęzi, bo szykowało się wielkie myśliwskie ognisko. Gdyby nie te trupy leżące u ich stóp, można by pomyśleć, że ci ludzie świętują jakieś szczęśliwe wydarzenie, tak byli z siebie zadowoleni. Garnki z bigosem, nabite na kije kiełbasy i szaszłyki, butelki wódki, które chłodziły się w wiadrach. Męski zapach wyprawionej skóry, naoliwionych strzelb, alkoholu i potu. Gesty panowania, insygnia władzy. Dokładnie zapamiętałam każdy szczegół od pierwszego spojrzenia. Niczego nie musiałam się uczyć. Nic dziwnego, że przede wszystkim poczułam ulgę. Dowiedziałam się w końcu, co się stało z Dziewczynkami. Przecież szukałam ich do Bożego Narodzenia, zanim straciłam nadzieję. Jeździłam po schroniskach i pytałam ludzi; rozwieszałam ogłoszenia. „Zginęły suki pani Duszejko, nie widzieliście?” — pytały dzieci ze szkoły. Przepadły dwa Psy, jak kamień w wodę. Ani śladu. Nikt ich nie widział — jakże miał zobaczyć, skoro nie żyły? Teraz domyśliłam się, gdzie się podziały ich ciała. Ktoś mi powiedział, że Wnętrzak zawsze zabierał resztki z polowania na fermę i karmił nimi Lisy. Wielka Stopa wiedział o tym od samego początku i zapewne bawiło go moje zmartwienie. Widział, jak wołałam je, zrozpaczona, jak chodziłam aż na drugą stronę granicy. Nic nie powiedział. Tego feralnego wieczoru przyrządził sobie ukłusowaną Sarnę. Prawdę mówiąc, nigdy nie rozumiałam tego rozróżnienia między „kłusować” a „polować”. Jedno i drugie jest zabijaniem. Pierwsze skrytym i bezprawnym; drugie jawnym i w majestacie prawa. I po prostu udławił się jej kością. Spotkała go zasłużona Kara. Nie mogłam już przestać o tym myśleć — że to Kara. Ukarały go Sarny za to, że je w tak okrutny sposób zabijał. Udławił się ich ciałem. Ich kości stanęły mu w gardle. Dlaczego myśliwi nie reagowali na kłusownictwo Wielkiej Stopy? Nie wiem. Myślę, że zbyt dużo wiedział o tym, co działo się po polowaniach, kiedy to, jak przekonywał nas ksiądz Szelest, oddawali się dyskusjom o etyce. Więc kiedy ty, Świętopełku, szukałeś zasięgu dla swojego telefonu, ja znalazłam to zdjęcie. Zabrałam też sarnią głowę, żeby pochować te szczątki na cmentarzu. Gdy wróciłam do domu nad ranem po tej strasznej Nocy ubierania Wielkiej Stopy, wiedziałam już, co mam zrobić. Powiedziały mi te Sarny, które widzieliśmy przed domem. Wybrały mnie spośród innych — może dlatego, że nie jem mięsa i one to czują — żebym dalej działała w ich Imieniu. Pojawiły się przede mną jak ten Jeleń Hubertusa — żebym w tajemnicy przed wszystkimi stała się karzącą ręką sprawiedliwości. Nie tylko Saren, ale i innych Zwierząt. Przecież nie mają głosu w parlamentach. Dały mi nawet Narzędzie, bardzo sprytne. Nikt się nie domyślił. Śledziłam Komendanta kilka dni i sprawiało mi to satysfakcję. Obserwowałam jego życie. Nie było ciekawe. Wykryłam na przykład, że chodził do nielegalnego burdelu Wnętrzaka. I że pił tylko absolut. Tego dnia jak zwykle czekałam na niego na drodze, aż wróci z pracy. Jechałam za nim samochodem i jak zwykle mnie nie zauważył. Nikt nie zwraca uwagi na stare, kręcące się wszędzie kobiety z siatkami.

Musiałam długo czekać przed domem Wnętrzaka, aż wyjdzie, ale padało i wiało, więc w końcu zmarzłam i wróciłam do domu. Wiedziałam jednak, że będzie wracał przez Przełęcz, bocznymi drogami, bo przecież na pewno pili. Nie miałam pojęcia, co zrobię. Chciałam z nim porozmawiać, stanąć twarzą w twarz — na moich warunkach, nie na jego, jak wtedy na komisariacie, gdzie byłam zwykłą petentką, marudną wariatką, która nic nie może, jest żałosna i śmieszna. Może chciałam go wystraszyć. Ubrałam się w żółtą pelerynę przeciwdeszczową. Wyglądałam jak wielki krasnal. Przed domem zobaczyłam, że plastikowa reklamówka, w której przyniosłam sarnią głowę i którą potem powiesiłam na śliwce, napełniła się wodą i zamarzła. Zdjęłam ją z haka i wzięłam ze sobą. Nie wiem, czy zabrałam ją z zamiarem użycia. O takich rzeczach nie myśli się wtedy, gdy się dzieją. Wiedziałam, że Dyzio ma przyjechać tego wieczoru, więc nie mogłam czekać na Komendanta zbyt długo. Ale akurat gdy doszłam do Przełęczy, nadjechało jego auto i pomyślałam, że to też jest znak. Wyszłam na drogę i zamachałam rękami. O tak, wystraszył się. Odsłoniłam kaptur, żeby pokazać mu swoją twarz. Był wściekły. — Czego pani znowu chce? — krzyknął do mnie, wychylając się przez okno. — Chcę panu coś pokazać — powiedziałam. Sama nie wiedziałam, co zrobię. Chwilę się wahał, ale ponieważ był dobrze podpity, stał się skory do przygód. Wysiadł z auta i chwiejąc się, szedł za mną kawałek. — Co mi chcesz pokazać? — zapytał, przechodząc na „ty”. — Coś, co się wiąże ze śmiercią Wielkiej Stopy — powiedziałam pierwszą rzecz, która mi przyszła do głowy. — Wielkiej Stopy? — zapytał podejrzliwie, a potem w jednej chwili zrozumiał i roześmiał się złośliwie. — No tak, rzeczywiście stopy miał ogromne. Szedł za mną zaciekawiony, kilka kroków w lewo, w stronę zarośli i studni. — Dlaczego mi nie powiedziałeś, że zastrzeliłeś moje Psy? — zapytałam, odwracając się nagle w jego stronę. — Co chcesz mi pokazać? — zezłościł się, próbując utrzymać władzę. To on będzie tutaj zadawał pytania. Wymierzyłam w niego wskazujący palec jak lufę pistoletu i pchnęłam go w brzuch. — Zastrzeliłeś moje Psy? Zaśmiał się i od razu rozluźnił. — O co ci chodzi? Wiesz coś, czego ja nie wiem? — Tak — powiedziałam. — Odpowiedz na moje pytanie. — To nie ja strzelałem. Może Wnętrzak, może proboszcz. — Ksiądz? Ksiądz poluje? — zatkało mnie. — A co nie ma polować? Jest kapelanem. Poluje, i to jak. Miał nalaną twarz i ciągle poprawiał pasek u spodni. Nie przyszło mi do głowy, że ma tam pieniądze. — Odwróć się, babo, chcę się odlać — powiedział nagle. — Staliśmy tuż nad studnią, gdy on zaczął gmerać przy rozporku. Zupełnie nie myśląc, ustawiłam się z reklamówką pełną zamarzniętego lodu jak do rzutu młotem. Przemknęło mi tylko przez głowę: to jest „die kalte Teufelshand”, o tak, skąd to? Czy nie mówiłam wam, że ten sport, po którym zostały mi medale, to był rzut młotem? Zdobyłam wicemistrzostwo kraju w 1971 roku. Ciało przybrało więc dobrze znaną pozycję i kumulowało całą swoją siłę. O, jakie ciało jest mądre. Mogłabym powiedzieć, że to ono podjęło decyzję, że wzięło zamach i uderzyło. Usłyszałam tylko trzask. Komendant jeszcze chwilę stał, chwiejąc się, a po twarzy od razu zaczęła mu płynąć krew. Zimna pięść trafiła go w głowę. Waliło mi serce i ogłuszał mnie szum własnej krwi. Nic nie myślałam. Widziałam, jak pada tuż przy studni, powoli, miękko, niemal z gracją, a jego brzuch przykrywa jej otwór. Niewiele wysiłku trzeba było, żeby go wepchnąć do środka. Naprawdę. I to wszystko. Nie zastanawiałam się nad tym więcej. Byłam pewna, że go zabiłam, i było mi z tym dobrze. Nie miałam żadnych wyrzutów sumienia. Poczułam tylko wielką ulgę. Jeszcze jedna rzecz mi została. Wyciągnęłam z kieszeni Palec Boży, ową sarnią nóżkę, jedną z tych, które znalazłam w domu Wielkiej Stopy. Pochowałam głowę i trzy nogi; jedną zostawiłam sobie. Nie wiem dlaczego. Zrobiłam nią ślady w śniegu, dużo i chaotycznie. Myślałam, że zostaną do rana i wskażą, że były tu Sarny. Ale tylko ty, Dyziu, je widziałeś. Z nieba lała się woda i zamazywała ślady. To też był Znak. Wróciłam do domu i wzięłam się do przygotowywania naszej kolacji. Wiem, że miałam dużo szczęścia, i to właśnie ono mnie ośmieliło. Czy to nie znaczy bowiem, że trafiłam na dobry moment, na przyzwolenie ze strony Planet? Jak to się dzieje, że nikt nie interweniuje z powodu całego tego zła, które szerzy się wokół? Czy jest tak jak z moimi listami do instytucji? Powinni odpowiedzieć, a nie odpowiadają. Czy nie dość przekonująco domagamy się takiej interwencji? Można się pogodzić z rzeczami błahymi, które powodują zaledwie dyskomfort, ale nie

z bezsensownym, wszechobecnym okrucieństwem. Przecież to proste — szczęśliwi inni sprawiają, że i my jesteśmy szczęśliwi. Najprostsza ekonomia świata. Wyobrażałam sobie, jadąc na lisią fermę z Zimną Pięścią, że zaczynam proces, który odwróci wszystko, co złe. Tej Nocy Słońce wejdzie w Barana i zacznie się zupełnie nowy rok. Bo jeżeli zło stworzyło świat, to dobro musi go zniszczyć. Dlatego do Wnętrzaka wzięłam się z rozmysłem. Najpierw do niego zadzwoniłam i powiedziałam, że musimy się spotkać. Że widziałam się z Komendantem tuż przed jego śmiercią i kazał mi coś przekazać. Zgodził się od razu, wtedy jeszcze nie wiedziałam, że Komendant miał ze sobą jakieś pieniądze, ale rozumiem teraz, że Wnętrzak miał nadzieję je odzyskać. Powiedziałam, że przyjadę na jego fermę, gdy będzie sam. Zgodził się. Był przerażony śmiercią Komendanta. Wcześniej tego samego dnia, po południu, przygotowałam pułapkę — wzięłam z szopy Wielkiej Stopy druciane wnyki. Tyle razy je zdejmowałam, więc dobrze wiem, jak działają. Wybiera się młode, sprężyste drzewo i nagina je do ziemi; tak zgięte przytrzymuje się zamkiem z mocnej gałęzi. Przytwierdza się doń pętlę z drutu. Kiedy Zwierzę złapie się w taką pętlę, zaczyna się szarpać, drzewo się prostuje, a ono łamie kark. Umieściłam drucianą pętlę wśród paproci, naginając z trudem średniej wielkości brzózkę. W nocy i tak nikt z pracowników nie zostaje na fermie, gasi się światło, zamyka bramę. Teraz brama była otwarta. Dla mnie. Spotkaliśmy się w środku, w jego biurze. Uśmiechnął się, gdy mnie zobaczył. — Skądś panią znam — powiedział. Nie zapamiętał naszego spotkania na mostku. Nie pamięta się spotkań z takimi babinami jak ja. Powiedziałam, że musimy wyjść na zewnątrz, tam mam tę rzecz od Komendanta, schowałam ją w lesie. Wziął klucze i kurtkę i wyszedł ze mną. Kiedy go prowadziłam przez mokre paprocie, zaczął się niecierpliwić, ale dobrze grałam swoją rolę. Na jego natarczywe pytania odpowiadałam półsłówkami. — O, to tutaj — powiedziałam w końcu. Rozejrzał się niepewnie i spojrzał na mnie w taki sposób, jakby dopiero teraz zrozumiał. — Co tu? Nic tu nie ma. — Tu — wskazałam, a on zrobił ten jeden krok i jedną nogą wszedł w pętlę. Myślę, że z zewnątrz wyglądało to zabawnie — słuchał mnie jak przedszkolak. Wyobrażałam sobie, że moja pułapka złamie mu kark jak Sarnie. Chciałam, żeby tak się stało, za to, że nakarmił ciałami moich Dziewczynek Lisy. Za to, że polował. Za to, że obdzierał ze skóry Zwierzęta. Myślę, że byłaby to sprawiedliwa Kara. Niestety, nie znam się na Morderstwach. Drut zaplątał mu się koło kostki, a drzewo, prostując się, tylko go przewróciło. Upadł i zawył z bólu, drut na pewno przeciął mu skórę i być może mięśnie. Miałam swój plan awaryjny z reklamówką. Tym razem przygotowałam ją całkiem świadomie, w zamrażalniku. Idealne Narzędzie zbrodni dla starej kobiety. Takie baby jak ja zawsze chodzą z jakimiś plastikowymi torbami, prawda? To było proste — uderzyłam go z całej siły, gdy próbował się podnieść, raz, dwa razy, może więcej. Po każdym uderzeniu czekałam chwilę, czy usłyszę jeszcze jego oddech. W końcu ucichł. Stałam nad martwym ciałem w ciszy i ciemności, bez żadnych myśli. Znowu czułam tylko ulgę. Wyciągnęłam mu z kurtki klucze i paszport, a ciało zepchnęłam do dołu po glinie i przykryłam gałęziami. Wróciłam cicho do fermy i weszłam do środka. Chciałabym zapomnieć to, co tam zobaczyłam. Płacząc, próbowałam otworzyć klatki i wygonić Lisy, ale okazało się, że klucze Wnętrzaka pasują tylko do pierwszej sali, przez którą przechodziło się do następnych. Długo szukałam w rozpaczy pozostałych kluczy, przerzucając zawartość szafek i szuflad, aż w końcu znalazłam. Myślałam sobie, że nie wyjdę stamtąd, dopóki nie uwolnię tych Zwierząt. Długo trwało, zanim udało mi się otworzyć wszystkie klatki. Lisy były ogłupiałe, agresywne, brudne, chore, niektóre miały rany na nogach. Nie chciały wyjść, nie znały wolności. Kiedy na nie machałam, warczały. W końcu wpadłam na pomysł — otworzyłam drzwi na zewnątrz szeroko i wycofałam się do samochodu. Jak się potem okazało, wszystkie uciekły. Klucze wyrzuciłam po drodze do domu, a paszport, po zapamiętaniu sobie daty i miejsca urodzenia tego demona, spaliłam w kotłowni. Tak samo jak pustą reklamówkę, choć staram się nie palić plastikowych śmieci. Wróciłam niezauważona. Już w samochodzie nie pamiętałam o niczym. Czułam się zmęczona, bolały mnie kości i wymiotowałam cały wieczór. Czasami to do mnie wracało. Dziwiłam się, dlaczego jeszcze nie znaleziono ciała Wnętrzaka. Roiłam sobie, że zjadły go Lisy, ogryzły do kości, a kości rozwlokły po lesie. Ale nawet one go nie ruszyły. Spleśniał, więc sądziłam, że to dowód, iż nie był on ludzką Istotą. Od tego czasu wszystkie możliwe Narzędzia woziłam ze sobą w Samuraju. Torbę z lodem w przenośnej lodówce, kilof, młotek, gwoździe, nawet strzykawki i swoją glukozę. Byłam gotowa do działania w każdej chwili. Nie kłamałam, kiedy powtarzałam wam, że to Zwierzęta mszczą się na ludziach. Tak było w istocie. Ja byłam ich Narzędziem. Ale czy mi uwierzycie, że nie robiłam tego do końca świadomie? Że zaraz zapominałam, co się stało, jakby chroniły mnie

potężne Mechanizmy Obronne. Czy nie powinnam przypisać tego moim Dolegliwościom — że po prostu od czasu do czasu bywałam nie Janiną, lecz Bożygniewą, Nawoją. Nawet nie wiem, jak i kiedy zabrałam Borosowi buteleczkę z feromonami. Dzwonił do mnie potem w tej sprawie, ale nie przyznałam się. Powiedziałam, że na pewno zgubił, i wyraziłam ubolewanie z powodu jego roztargnienia. Dlatego gdy powiedziałam, że odwiozę Prezesa do domu, wiedziałam już, co się stanie. Gwiazdy zaczęły odliczać. Szłam jak po sznurku. Siedział oparty o ścianę i patrzył przed siebie otępiałym wzrokiem. Kiedy weszłam w jego pole widzenia, wydało mi się, że wcale mnie nie zauważył, ale on kaszlnął i powiedział grobowym głosem: — Niedobrze mi, pani Duszejko. To był cierpiący Człowiek. „Niedobrze” nie dotyczyło tylko jego samopoczucia związanego z przedawkowaniem. Jemu było ogólnie źle, a przez to był mi bliższy. — Nie powinien pan przesadzać z alkoholem. Byłam gotowa wykonać mój wyrok, ale jeszcze nie podjęłam ostatecznej decyzji. Pomyślałam, że jeśli jestem w prawie, to wszystko ułoży się tak, że będę dokładnie wiedzieć, co robić. — Pomóż mi — wychrypiał. — Zabierz mnie do domu. Zabrzmiało to smutno. Zrobiło mi się go żal. Tak, powinnam go zabrać do domu, miał rację. Uwolnić go od niego samego, od tego popsutego, okrutnego życia, jakie prowadził. To był właśnie Znak, od razu go zrozumiałam. — Niech pan chwilę poczeka, zaraz wrócę. Poszłam do samochodu i z lodówki wyciągnęłam reklamówkę z lodem. Przypadkowy świadek mógłby pomyśleć, że chcę mu zrobić okłady na migrenę. Ale nie było żadnych świadków. Większość samochodów już odjechała. Ktoś jeszcze pokrzykiwał przed wejściem; słychać było podniesione głosy. W kieszeni miałam buteleczkę, którą zabrałam Borosowi. Kiedy wróciłam, siedział z głową odchyloną do tyłu i płakał. — Jak będzie pan tak pił, to dostanie pan kiedyś zawału — powiedziałam. — Chodźmy. Wzięłam go pod pachę i pociągnęłam do góry, żeby wstał. — Dlaczego płaczesz? — zapytałam. — Pani jest taka dobra... — Wiem — odpowiedziałam. — A pani? Dlaczego pani płacze? Tego nie wiedziałam. Weszliśmy w las, popychałam go coraz głębiej i dopiero, gdy światła remizy były ledwie widoczne, puściłam go. — Spróbuj zwymiotować, to od razu ci się polepszy — powiedziałam. — I wyślę cię do domu. Spojrzał na mnie nieprzytomnym wzrokiem. — Jak to „wyślesz”? Poklepałam go uspokajająco po plecach: — No już, rzygaj. Oparł się o drzewo i nachylił. Z ust poleciała mu strużka śliny. — Chcesz mnie zabić, prawda? — wycharczał. Zaczął kasłać i chrząkać, ale potem rzeczywiście zabulgotało i Prezes zwymiotował. — O — powiedział zawstydzony. Wtedy dałam mu w zakrętce trochę Borosowych feromonów do wypicia. — Od razu poczujesz się lepiej. Wypił bez mrugnięcia okiem i zaczął szlochać. — Czy mnie otrułaś? — Tak — powiedziałam. I wtedy uznałam, że nadszedł jego czas. Owinęłam sobie uchwyty reklamówki wokół ręki, skręciłam ciało, żeby nabrać jak najlepszego rozmachu. Uderzyłam. Trafiłam w plecy i kark, był ode mnie sporo wyższy, ale cios był tak silny, że osunął się na kolana. I znowu pomyślałam, że rzeczy same układają się tak, jak ma być. Uderzyłam drugi raz, tym razem skutecznie. Coś trzasnęło, a on jęknął i upadł na ziemię. Miałam poczucie, że jest mi za to wdzięczny. Po ciemku odsunęłam mu głowę tak, żeby miał otwarte usta. Potem wylałam resztę feromonów na jego szyję i ubranie. Po drodze wyrzuciłam lód pod remizą,

a reklamówkę schowałam do kieszeni. Tak się to właśnie stało. Siedzieli bez ruchu. Zupa musztardowa już dawno wystygła. Nikt nie powiedział ani słowa, więc narzuciłam na siebie polar, wyszłam z domu i poszłam w stronę Przełęczy. Gdzieś od strony wsi wyły syreny i ich zawodzący, żałobny dźwięk niósł się z wiatrem po całym Płaskowyżu. Potem wszystko ucichło, zobaczyłam jeszcze tylko oddalające się światła samochodu Dyzia.

17. Panna

„I każda Łza z każdego Oka Znów Dzieckiem staje się w Wieczności, By utulona przez świetlistą Pannę, powrócić do radości”. Dyzio musiał wpaść wcześnie rano, gdy spałam po moich tabletkach. Jakże inaczej mogłabym zasnąć po czymś takim? I nie usłyszałam jego pukania. Nie chciałam słyszeć niczego. Dlaczego nie został dłużej, nie dobijał się do okna? Chciał mi powiedzieć coś ważnego, to pewne. Spieszył się. Stałam zdezorientowana na ganku, ale zobaczyłam tylko położony na wycieraczce pod drzwiami tomik z pismami Blake’a, ten sam, który kupiliśmy w Czechach. Dlaczego mi go tu zostawił? Co mi tym chciał powiedzieć? Otworzyłam go i kartkowałam bezmyślnie, ale nie wypadł z niego żaden świstek papieru, nie zauważyłam żadnej wiadomości. Dzień był ciemny i mokry. Ledwie powłóczyłam nogami. Poszłam zrobić sobie mocną herbatę i dopiero wtedy zobaczyłam, że jedna strona książki jest zaznaczona źdźbłem trawy. Przeczytałam coś, nad czym jeszcze nie pracowaliśmy, fragment jednego z listów Blake’a do Richarda Philipsa, zakreślony delikatnie ołówkiem (Dyzio bardzo nie lubił smarowania po książkach): „...przeczytałem w artykule «Wyrocznia i prawdziwi Brytowie» z 13 października 1807, że — i tu Dyzio dopisał ołówkiem: «Pan Black Coat» — chirurg z zimną pasją Robespierre’a przyczynił się do tego, iż Policja przeszukała Osobę, Dobra i Własności pewnego Astrologa, by go następnie osadzić w Więzieniu. Człowiek, który potrafi Czytać z Gwiazd, często jest nękany ich Wpływem, nie mniej niż Newtoniści, którzy z nich nie Czytają i czytać nie potrafią, a są za to nękani przez własne swoje Rozumowania i Eksperymenty. Wszyscy jesteśmy obiektem Błądzenia; któż mógłby powiedzieć, że nie jesteśmy wszyscy Przestępcami?”. Kilkanaście sekund zajęło mi, żeby to zrozumieć, a potem zrobiło mi się słabo. Wątroba odezwała się tępym, nasilającym się bólem. Zaczęłam zwijać do plecaka swoje rzeczy i komputer, gdy usłyszałam silnik samochodu, co najmniej dwóch samochodów. Nie było się co zastanawiać, chwyciłam to wszystko i zbiegłam na dół, do kotłowni. Przez chwilę miałam wrażenie, że znowu będą tam na mnie czekać Mama i Babcia. I Dziewczynki. Może byłoby to dla mnie najwłaściwsze rozwiązanie — dołączyć do nich. Ale nikogo tam nie było. Między kotłownią a garażem jest mała skrytka na liczniki wody, kable i mopy. Każdy dom powinien mieć taką skrytkę na wypadek Prześladowań i Wojen. Każdy dom. Tam się wcisnęłam z plecakiem i laptopem pod pachą, w piżamie i kapciach. Brzuch bolał mnie coraz bardziej. Usłyszałam najpierw pukanie, a potem skrzypienie drzwi wejściowych i kroki w sieni. Słyszałam, jak wchodzili po schodach i otwierali wszystkie drzwi. Słyszałam głos Czarnego Płaszcza i tego młodego policjanta, który pracował z Komendantem i który mnie potem przesłuchiwał. Ale byli też inni, nie znałam ich. Rozeszli się po całym domu. Wołali mnie: — Obywatelko Duszejko! Pani Janino! — i właściwie już z tego choćby powodu nie chciałam się odezwać. Weszli na górę, na pewno nanieśli błota, i odwiedzili wszystkie pokoje. Potem jeden z nich zaczął schodzić na dół i po chwili drzwi do kotłowni otwarły się. Ktoś wszedł i bacznie się rozglądał, zajrzał też do spiżarni, a potem przeszedł do garażu. Czułam ruch powietrza, gdy minął mnie zaledwie o kilkadziesiąt centymetrów. Wstrzymałam oddech. — Gdzie jesteś, Adam? — doleciało mnie z góry. — Tutaj! — odkrzyknął mi tuż nad uchem. — Nikogo tu nie ma. Ktoś na górze zaklął. Brzydko. — Brr, co za nieprzyjemne miejsce — powiedział do siebie ten w kotłowni i poszedł na górę. Nie zgasił światła. Słyszałam ich, jak stali w sieni i rozmawiali. Naradzali się. — Musiała po prostu wynieść się z domu... — Ale samochód zostawiła. Dziwne, co? Poszła piechotą?

Wtedy dołączył do nich głos Matogi, zdyszany, jakby Matoga przybiegł tu w ślad za Policją: — Mówiła mi, że pojedzie do koleżanki, do Szczecina. Skąd mu do głowy przyszedł ten Szczecin, to śmieszne! — To czego mi ojciec wcześniej nie powiedział? Brak odpowiedzi. — Do Szczecina? Ma tam kogoś? Co ojciec wie? — pytał Czarny Płaszcz w zamyśleniu. Matodze musiało być przykro, że jego syn tak go musztruje. — Jak się tam może dostać? — zaczęła się ożywiona dyskusja, przez którą przebił się znowu głos młodego policjanta: — No cóż, spóźniliśmy się. A niewiele brakowało, żeby ją w końcu złapać. Tak długo nas zwodzić. Nieprawdopodobne, że tyle razy mieliśmy ją na talerzu. Teraz wszyscy stali w sieni i aż tutaj poczułam, że któryś z nich zapalił papierosa. — Trzeba natychmiast dzwonić do tego Szczecina i sprawdzić, jak mogła pojechać. Autobusem, pociągiem, autostopem? Trzeba rozesłać list gończy — mówił Czarny Płaszcz. A ten młody policjant powiedział: — Chyba nie będziemy jej szukać z oddziałem antyterrorystów. To stara, zdziwaczała kobieta. Porządnie stuknięta. — Jest niebezpieczna — rzucił Czarny Płaszcz. Wychodzili. — Trzeba zaplombować te drzwi. — I te na dole. No dobra. Dawaj — mówili jeszcze do siebie. Nagle usłyszałam donośny głos Matogi: — Ożenię się z nią, jak wyjdzie z więzienia. I zaraz odezwał się gniewny głos Czarnego Płaszcza. — Czy ojciec już doszczętnie postradał zmysły na tym odludziu? Stałam tam wciśnięta w kąt, w całkowitej ciemności, jeszcze długo po tym, jak sobie poszli, aż usłyszałam warkot silników ich samochodów, i jeszcze potem odczekałam z godzinę, tylko słysząc własny oddech. Nie musiałam już śnić. Byłam w kotłowni, jak w moich snach, w miejscu, gdzie przychodzą Umarli. Zdawało mi się, że słyszę ich głosy gdzieś pod garażem, w głębi wzgórza, wielki podziemny pochód. Ale to znowu był wiatr, jak zwykle na Płaskowyżu. Zakradłam się na górę jak złodziej i szybko ubrałam się do podróży. Miałam tylko dwie małe torby, Ali by mnie pochwalił. Oczywiście, że było jeszcze trzecie wyjście z domu, przez składzik, i tamtędy się wymknęłam, zostawiając Zmarłym ten dom. Poczekałam w szopie u Profesorostwa, aż się ściemni. Miałam ze sobą tylko najważniejsze rzeczy — moje notatki, Blake’a, lekarstwa i laptop z moją Astrologią. I „Efemerydy” oczywiście, gdybym znalazła się w przyszłości na jakiejś Bezludnej Wyspie. Im bardziej oddalałam się od domu po płytkim, mokrym śniegu, tym lżej mi się robiło na duszy. Spojrzałam z granicy na mój Płaskowyż i przypomniał mi się dzień, kiedy zobaczyłam go pierwszy raz — z zachwytem, ale jeszcze nie przeczuwając, że kiedyś będę tu mieszkać. To, że nie wiemy, co się zdarzy, jest strasznym błędem w programie świata. Powinno się to naprawić przy najbliższej możliwości. W dolinach za Płaskowyżem już leżał gęsty Mrok i stąd, z góry, widziałam światła większych miast — Lewina i Frankensteinu daleko na horyzoncie, a na północy — Kłodzka. Powietrze było czyste i światła migotały. Tutaj, wyżej, noc jeszcze nie zapadła, niebo na zachodzie wciąż było pomarańczowobrązowe i wciąż ciemniało. Nie bałam się tej ciemności. Szłam przed siebie w stronę Gór Stołowych, potykając się o zmrożone już bryły ziemi, o kępy suchych traw. Było mi gorąco w tych moich polarach, w czapce i szaliku, ale wiedziałam, że gdy tylko przejdę na drugą stronę granicy, nie będą mi już potrzebne. W Czechach zawsze jest cieplej, to same południowe zbocza. I wtedy tam, po czeskiej stronie, zajaśniała nad horyzontem Panna. Z minuty na minutę robiła się coraz jaśniejsza, jakby na ciemną twarz nieba wschodził uśmiech, więc wiedziałam już, że obrałam dobry kierunek i idę we właściwą stronę. Świeciła na niebie, gdy bezpiecznie przeszłam przez las i kiedy niezauważalnie przekroczyłam granicę. Prowadziła mnie. Szłam czeskimi polami cały czas ku niej. A ona schodziła coraz niżej i wydawało mi się, że zachęca mnie, żeby pójść za nią za horyzont. Doprowadziła mnie aż do szosy, skąd widziałam już miasto Nachod. Szłam wzdłuż drogi w lekkim, radosnym nastroju — cokolwiek się teraz zdarzy, będzie Właściwe i Dobre. Niczego się nie bałam, choć ulice tego czeskiego miasta były już puste. Ale czy w Czechach można się czegoś bać? Dlatego gdy stanęłam przed wystawą księgarni i nie wiedziałam, co będzie dalej, Panna nadal była ze mną, choć już niewidoczna zza dachów domów. Okazało się, że mimo późnej godziny ktoś jest w środku. Zapukałam i otworzył mi Honza,

bynajmniej nie zdziwiony. Powiedziałam, że potrzebuję noclegu. — Ano — powiedział tylko i wpuścił mnie do środka, o nic nie pytając.

Kilka dni później przyjechał po mnie Boros, przywiózł ubrania i peruki, które starannie przygotowała dla mnie Dobra Nowina. Wyglądaliśmy teraz jak starsza para, która jedzie na pogrzeb, i tak w pewnym sensie było — jechaliśmy na mój

pogrzeb. Boros kupił nawet piękny wieniec. Tym razem miał samochód, choć pożyczony od jakichś studentów, i prowadził go pewnie i szybko. Często zatrzymywaliśmy się na parkingach — czułam się naprawdę słabo. Podróż była długa i męcząca. Kiedy dojechaliśmy na miejsce, nie mogłam ustać na własnych nogach i Boros musiał mnie przenieść przez próg. Mieszkam teraz w stacji Entomologów na obrzeżu Puszczy Białowieskiej i od kiedy poczułam się trochę lepiej, staram się codziennie robić swój mały obchód. Ale chodzę już z trudem. Poza tym nie mam tu wiele do pilnowania, las jest nieprzenikniony. Czasami, gdy temperatura wzrośnie i oscyluje blisko zera, pojawiają się na śniegu ospałe Muchówki, Skoczogonki i Galasówki Dębianki, już się nauczyłam ich nazw. Widuję też Pająki. Dowiedziałam się, że większość Owadów zapada jednak w zimowy sen. Mrówki głęboko w mrowisku tulą się do siebie w wielkim kłębie i tak śpią do wiosny. Życzyłabym sobie, żeby takie zaufanie mieli do siebie ludzie. Chyba ze względu na inne powietrze i ostatnie przeżycia moje Dolegliwości nasiliły się i najczęściej po prostu siedzę, patrząc przez okno. Kiedy zjawia się tu Boros, zawsze ma w termosie jakąś ciekawą zupę. Sama nie mam siły gotować. Przynosi mi też gazety, zachęcając do ich czytania, ale budzą we mnie wstręt. Gazetom zależy na tym, żeby utrzymywać nas w stanie ciągłego niepokoju, żeby kierować nasze emocje nie ku temu, czego naprawdę powinny dotyczyć. Dlaczego miałabym poddawać się ich władzy i myśleć tak, jak mi każą? Kręcę się koło domku, wydeptuję ścieżki raz w tę, raz w tamtą stronę. Zdarza się, że nie rozpoznaję własnych śladów na śniegu i wtedy pytam: kto tędy chodził? Kto stawiał te kroki? Myślę, że to dobry Znak tak nie poznawać siebie. Staram się jednak dokończyć moje Dociekania. Mój własny Horoskop jest tym tysięcznym i często siedzę nad nim, starając się go pojąć. Kim ja jestem? Jedno jest pewne — znam datę mojej śmierci. Myślę o Matodze, że tej zimy będzie sam na Płaskowyżu. I o betonowej wylewce — czy wytrzyma mrozy. Jak wszyscy przeżyją znowu kolejną zimę. Nietoperze w piwnicy Profesorostwa. Sarny i Lisy. Dobra Nowina studiuje we Wrocławiu i mieszka w moim mieszkaniu. Jest tam też Dyzio, ponieważ we dwoje żyje się łatwiej. I żałuję, że nie udało mi się go przekonać do Astrologii. Często piszę do niego ręką Borosa. Wczoraj wysłałam Dyziowi pewną historyjkę. Będzie wiedział, o co chodzi: Pewien średniowieczny mnich Astrolog (a było to w czasach, kiedy jeszcze święty Augustyn nie zakazał czytać przyszłości z gwiazd) przewidział z Horoskopu własną śmierć. Miał zginąć od uderzenia kamieniem, który spadnie mu na głowę. Odtąd zawsze pod mnisim kapturem nosił żelazną czapkę. Aż w pewien Wielki Piątek zdjął ją razem z kapturem, bardziej dlatego, żeby nie rzucać się w oczy zebranym w kościele ludziom niż z miłości do Boga. I wtedy mały kamyczek spadł mu na gołą głowę, niegroźnie go tylko raniąc. Mnich jednak był pewien, że oto przepowiednia spełniła się, więc uporządkował wszystkie swoje sprawy i w ciągu miesiąca umarł. Tak to właśnie działa, Dyziu. Ja jednak wiem, że mam jeszcze sporo czasu.

Od Autorki

Motta i cytaty zamieszczone w tekście pochodzą z Proverbs of Hell, Auguries of the Innocence, The Mental Traveller oraz listów Williama Blake’a. Korzystałam z tłumaczeń Jolanty Kozak, Michała Fostowicza, Zygmunta Krukowskiego, Krzysztofa Puławskiego oraz Dyzia. Przytoczony fragment pochodzi z piosenki The Doors pt. Riders on the Storm. Kazanie księdza Szelesta jest kompilacją zaczerpniętych z Internetu autentycznych kazań kapelanów myśliwych. Dziękuję Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS) za możliwość spokojnej i twórczej pracy.