Przewodnik - Szczawnica 2000

IN F O R M A C J E O A T R A K C J A C H T U R Y S T Y C Z N Y C H , N O C L E G A C H , G A S T R O N O M II, H A N D L U , U S Ł U G A C H I K O M U N IK A C J I. O P IS Y S P A C E R Ó W I W Y C IE C Z E K .

KOLOROW Y PL A N M IA STA

W ydaw ca: O ficyna W ydaw nicza „Rew asz", 0 5 -8 0 0 Pruszków, skr. poczt. 174, tel./fax: (0 -2 2 ) 7 2 8 -2 7 -8 7 ; tek: (0 -2 2 ) 7 5 8 -7 3 -7 1 ; e-m ail: rew asz@ m edianet.pl h ttp ://w w w .m e d ian e t.p l/" re w a sz /

Z b ie ra n ie i o p ra c o w a n ie in fo rm acji: P iotr A ntoniak, A dam Kulewski Jan Jacek Swianiewicz

R ed a k c ja te c h n ic z n a i sk ład : Jan Jacek Swianiewicz

Z d jęc ie n a o k ła d c e — A dam Kulewski, Na Placu Dietla

Z d jęc ia : P io tr A n to n iak (ss.: 32, 47, 51, 53, 54, 56, 61, 73, 74, 84, 85, 93, 96, 100, 112), A dam Kulewski (ss.: 97, 102), A dam Rzepecki (s.: 105), Jan Jacek Swianiewicz (ss.: 3, 48, 49, 50, 52, 53, 55, 57, 58, 59, 62, 64, 68, 79, 83, 86, 88, 89, 90, 91, 92, 94, 95, 103, 107), Jacek Zachw ieja (ss.: 63, 98)

P la n n a w k ła d ce : Jerem i M elnik P la n ik K ro ś c ie n k a i J a w o re k : P io tr A ntoniak

D ru k : Zakład Poligraficzny, N adarzyn, ul. Sitarskiego 11, tel. 7 2 9 -8 4 -4 0

W ydawca nie odpow iada za treść zam ieszczonych reklam .

© C opyright by O ficyna W ydaw nicza „Rew asz" 2000

ISBN 8 3 -8 5 5 5 7 -7 1 -7

PRYWATME BIURO TURYSTYCZME " P

i e n i n y " w łaściciel W aldem ar M ałecki 34-460 Szczawnica ul. Skotnicka 8 tel./fax (0-18) 262-21-74 (0-18) 262-14-79 tel. kom. 0-602 791-067 e-mail: [email protected] działalność całoroczna czynne codziennie io 00-2 2 00

SPIS TREŚCI

O D W Y D A W C Y ............................................................................................6 IN FO R M A C JE O G Ó LN E O U Z D R O W ISK U

................................... 6

Warunki naturalne 6; Szczawnickie wody 9; Wskazania leczni­ cze 10; Przeciwwskazania 10; Rodzaje zabiegów 10; Urządzenia lecznicze 11 IN FO R M A C JE P R A K T Y C Z N E .........................................................

MIŁY KLIENCIE

— masz kłopoty z zaplanowaniem urlopu, wypoczynku świątecznego, sobotnio-niedzielnego N A P IS Z — Z A D Z W O Ń D O NAS! W y p o c z y n e k w S z c z a w n ic y je s t u d a n y ró w n ie ż p o z a se z o n e m

PROPONUJEMY

! wczasy lecznicze i rodzinne pobyty w dow olnych term inach, z dow olnie w ybranym i posiłkami, zniżki dla dzieci. Noclegi w kw aterach pryw atnych i własnej willi „Palma" — żywienie w stołówkach pryw atnych i dom ach wczasowych. Kwatery posiadają łazienki, wc, ogrzew anie co, w pokojach radioodbiornik. Bogata oferta KO — spacery i wycieczki.

11

Biura turystyczne i kwaterodawcy 11; Noclegi 14; Urzędy i służby miejskie 23; Banki i kantory 23; Pogotowie 24; Przychodnie 24; Apteki 25; Pijalnie i źródła wód mineralnych 25; Godziny nabo­ żeństw 25; Biblioteki 26; Kino 26; Muzea 26; Wystawy 27; Imprezy kulturalne i sportowe 27; Obiekty sportowe i wypoczynkowe 29; Wyciągi narciarskie 30; Restauracje, bary, kawiarnie 31; Sklepy spożywcze 34; Księgarnia 35; Usługi 35; Dansingi i dyskoteki 36; Parkingi 36; Stacje benzynowe 37; Stacje obsługi 37; Komunika­ cja 37 O S Z C Z A W N I C Y ..................................................................................

38

Historia 38; Ludność doliny Grajcarka 44; 70 lat klubu sportowego „Pieniny” 45; Spacer po uzdrowisku 46 K R O Ś C IE N K O ........................................................................................

65

noclegów i żywiena.

JA W O R K I i S Z L A C H T O W A ...............................................................

72

DLA GRUP WYCIECZKOWYCH z zakładów

W Y CIEC ZK I PIESZE I S A M O C H O D O W E ...................................

77

DLA WYCIECZEK SZKOLNYCH najtańsze ceny pracy atrakcyjny program — pieczenie barana, kuligi, spływ przełomem Dunajca, dancingi, wędrówki z przewodnikiem.

Zapraszamy!

Spływ Dunajcem 77; Wycieczki samochodowe 80; Spacery i wy­ cieczki piesze 92; W Pieniny 101; Na Słowację 106 Z N A K O W A N E SZLAKI R O W E R O W E ........................................... 111

6

INFORMACJE OGÓLNE

INFORMACJE OGÓLNE

OD WYDAWCY W KOLEJNYM W Y D A N IU IN FO R M A TO R A u a k tu a ln iliśm y tre ść tu ry sty czn ą , p o p raw iliśm y o p isy w ycieczek i spacerów . Z achęcam y d o k u p n a d o k ła d n ej m a p y tu r y s ty c z n e j „ O k o ­ lic e S z c z a w n ic y ” w skali 1 :5 0 0 0 0, w ydanej p rz ez n a sz ą O fi­ cynę. M apa, o b ejm u jąca sw ym zasięg iem P ien in y i M ałe P ien in y o raz p asm o R adziejow ej, m a a k tu a liz o w a n ą co ro k u tre ść tu ry ­ sty czn ą i b o g a tą część o p iso w ą d o ty czą cą P ienin. N ad al zam ierzam y co ro k u w ydaw ać u a k tu a ln io n ą w ersję in fo r­ m a to ra. Z w d zięczn o ścią p rzy jm iem y w szelk ie u w agi co d o jeg o stro n y form alnej, a ta k że in fo rm ac je zasłu g u jące n a z a m ie sz ­ czenie, a do ty ch cz as p o m in ię te . Z ach ęcam y te ż szczaw nickich p rz ed sięb io rcó w d o re k lam o w a n ia się n a naszych łam ach . >- IN FO R M A C JE zb iera liśm y w g ru d n iu 1999 r. C z ę sto n ie byli­ śm y w sta n ie uzyskać w iary g o d n y ch inform acji, np. o p rz y sz ło ­ ści n iek tó ry ch o b ie k tó w sa n ato ry jn y c h czy h an d lo w y ch . O b a ­ w iam y się także, iż p ew n e d a n e m ogły stać się p o p a ru m ie sią ­ cach n ie a k tu a ln e . Tylko o g ra n ic z o n e z au fan ie m o ż n a m ieć do ro zk ład u jazdy PKS, ze w zg lęd u n a je g o częste, d o ra źn e korekty. Z a e w e n tu a ln e p ro b lem y w ynikające z pow yższych w zględów , ja k i za in n e, w w iększy m sto p n iu od n as zale żn e w ady publik acji serd eczn ie C zy teln ik a przepraszam y. D ziękujem y w szy stk im , k tó ry c h uw agi przyczyniły się d o w y elim i­ n o w a n ia b łęd ó w d o strz e ż o n y c h w p o p rz e d n ic h w y d an iach In fo r­ m ato ra. O ficyna W ydaw nicza „R ew asz”

WARUNKI NATURALNE Szczaw nica m a id e aln e p o ło ż e n ie d la g ó rsk ieg o u zd ro w isk a. R ozłożyła się w pięk n ej, górskiej d o lin ie G rajcarka, p ra w o b rz e ż ­ nego do p ły w u D unajca, o d d zielającej M ałe P ien in y o d B eskidu Sądeckiego, n a w ysokości 4 3 0 -5 6 0 m n p m . D o lin a m a w y ją t­ kow o łag o d n y k lim at. P o rastające g ó rsk ie zb o cza lasy, b ard zo

„P0DHALE-T0UR” \ i/

B iuro U słu g T u ry sty c zn y ch M aria Jak ób ik 34-460 SZCZAWNICA

/

1 \

ul. G łów n a 20 tel. 2 6 2 -2 3 -7 0 , tel./fax 2 6 2 -2 7 -2 7 , dom . 2 6 2 -3 0 -5 5 (kierunkow y 0 -1 8 )

organizuje: • wczasy wypoczynkowe i lecznicze w komfortowych domach wczasowych: „Dzwonkówce”, „Górniku”, „Adrii” i in. • kolonie, obozy dla dzieci i młodzieży • zielone szkoły • wycieczki • noclegi na bazie domów wczasowych i kwater prywatnych • spływy przełomem Dunajca • usługi przewodnickie

Inne ustugi turystyczne według życzeń Klienta

ZAPRASZAM Y

1

8

INFORMACJE OGÓLNE

d u że n a sło n eczn ien ie , zaciszn o ść i s to su n k o w o m a ła ilość o p a ­ dów , a p rz e d e w szy stk im czyste, w o ln e o d a lerg en ó w p o w ie trze , stw arzają w p ro st w y m a rz o n e w a ru n k i d la k u racju szy prag n ący ch p o d rep ero w ać sw oje zdrow ie. M alow niczy górski k rajo b raz, b lisk o ść u n ik a to w e g o w skali e u ro p ejsk ie j z e sp o łu p rzy ro d n ic zo -k ra jo b raz o w e g o P ie n iń sk ieg o Parku N aro d o w eg o i p rz e ło m u D u n ajca spraw iają, że Szczaw nicę m o ż n a z p o w o d zen iem zaliczyć d o n ajatrak cy jn iejszy ch tu ry sty c z ­ n ie m iejscow ości w Polsce. O d p ó łn o cy i p ó łn o c n e g o w sc h o d u o to czy ł Szczaw nicę ro zło ży ­ sty, p o k ry ty lasam i m asy w p a sm a R adziejow ej (1265 m ) z P reh y b ą (11 7 5 m ) i D zw on kó w k ą (9 8 4 m ). O d p o łu d n ia zaś w y rasta, jak że o d m ie n n y krajo b razo w o , strz e listy i o b fitu jący w skałki g rzeb ień M ałych P ienin z Ł aźnym i Skałam i (775 m ), R ab sz ty n em (84 7 m ) i W ysoką (1052 m ). N ad u jściem G rajcarka d o D unajca, ta m gdzie d o lin a S zczaw nicy o tw ie ra się szeroko, w z n o szą się P ien in y w ła­ ściw e, zw ień czo n e sterc z ą cą d u m n ie Sokolicą (7 4 7 m ) i zęb aty m i T rzem a K oronam i (982 m ). Szczaw nica leży n a gran icy dw ó ch je d n o s te k geologicznych, b e ­ sk id zk ieg o fliszu, z b u d o w a n e g o p rz e d e w sz y stk im z p iask o w có w i łupków , o raz P ien iń sk ie g o Pasa S kałkow ego, z b u d o w an e g o z w a­ p ien i. N a ich styku w y stęp u ją, b a rd z o rz ad k ie w p o lsk ich K arpa­ tach, skały p o c h o d zen ia w u lk an icz n eg o — andezyty. W aru n k o m geologiczn ym u zd ro w isk o zaw d zięcza sw oje w o d y m in e ra ln e . Z ró żn ic o w an ie rzeźb y i b u d o w y geologicznej o ra z m ik ro k lim a t szczaw nickiej ko tlin y p o w o d u ją niezw ykłą b u jn o ść i u ro z m a ic e ­ n ie szaty ro ślin n ej. O u n ik a ln o śc i z esp o łó w ro ślin n y c h i k ra jo ­ brazow ych re jo n u S zczaw nicy n ie ch św iadczy fakt, że u zd ro w isk o otaczają ze w szy stk ic h stro n te re n y c h ro n io n e : P ie n iń sk i P ark N a ­ rod o w y (P P N ), słow acki P ie n in sk y N a ro d n y Park (PIEN A P) i n a j­ m łodszy, p o w o łan y w 1987 ro k u , P op rad zk i Park K rajobrazow y.

DLA KURACJUSZY

9

DLA KURACJUSZY SZ C Z A W N IC K IE W O D Y W Szczaw nicy czynnych je s t o b ec n ie 7 źró d e ł m ineralnych. C hoć ró ż n ią się o n e sk ła d em ch em iczp ym , o g ó ln ie m o ż n a je sch a­ rak tery zo w ać jak o szczaw y w o d o ro w ęg lan o w o -ch lo rk o w o -so d o w o -jodkow e, b ro m k o w e, b o ro w e. Są to: □ „ S t e f a n ” , d o stę p n y w P ijalni n a pl. D ietla, zalecany w sc h o rze­

n iac h d ró g o d d echo w y ch , n ie zalecany przy n ad k w aśn o ści żołądka. □ „ M a g d a l e n a ” , zdrój z o najw yższej m ineralizacji (ok. 3,5% ) w E u ro p ie, d o stę p n y w P ijalni n a ul. Z drojow ej; w o d a zalecana w sch o rz e n ia ch d ró g żółciow ych i przy zaparciach. □ „J a n ” , d o stę p n y w P ijalni „M ag d alena”, zalecany w sc h o rze­

n iach d ró g o d d ech o w y ch i n ad k w a so cie żołądka; używ any tak że d o inhalacji. □ „ S z y m o n ” (p ie rw o tn a n azw a „Pod P agórkam i”), zdrój o g ó ln o ­

d o stęp n y , p o ło ż o n y w okolicy doln ej stacji kolei linow ej. Z alecany p rzy n ie d o k rw isto śc i u rek o n w alen scen tó w . □ „ W a n d a ” , zdrój o g ó ln o d o stęp n y , p o ło żo n y w Parku D olnym w p o b liż u d o m u „C h e m ik ” , p o leca n y przy p o d ag rze i ze w zględu n a sto su n k o w o d u ż ą zaw a rto ść jo d u (2,3 m g n a litr) przy alergiach. □ „ P it o n i a k ó w k a ” , zdrój o g ó ln o d o stę p n y p o ło żo n y przy ulicy

S kotnickiej. N a jsm aczn iejsza ze w szy stk ich w ó d szczaw nickich. □ „ H E L E N A ” , zdrój e k sp lo ato w a n y o d 1999 r. Szczaw a alka­ liczna, n ie p o w o d u ją c a w z ro stu w y d zielan ia so k u żołądkow ego, o b n iż a p o z io m c h o le ste ro lu całkow itego, p o dw yższa p o zio m frak ­ cji HDL. W sk a za n a m .in . n a n a d k w a śn e nieży ty żołądka, ch o ro b ę w rz o d o w ą żo łąd k a i d w u n astn icy . D o stę p n a tylko w 5-litrow ych k arto n a c h (do nab y cia w o b u p ijaln iach). N a p o d sta w ie w ie lo le tn ic h b a d a ń p ro w ad zo n y ch p rzez In s ty tu t M edycyny U zd ro w isk o w ej z P oznania, m o ż n a stw ierd zić, że do kuracji p itn ej w o d am i leczniczym i ze ź ró d e ł w Szczaw nicy istn ieją n astę p u ją c e w sk a za n ia i p rzeciw sk azan ia.

USŁUGI TU RYSTYCZNE

DLA KURACJUSZY

10

W S K A Z A N IA >- n ieżyty górn y ch d ró g o d d ech o w y ch i oskrzeli, o tyłość >■ ch o ro b y p rzew o d u p o k a rm o w eg o (n ieży t żo łąd k a z n ie d o k rw i­ sto ści, czynn o ścio w e sta n y d y sp ety czn e, n ie ży t je lit n a tle n ie ­ d o m o g i w ydzielniczej żołądka, zap arcia), >- skaza m oczanow a, >■ ch o ro b y w y n ik łe z pracy w uciążliw ych w aru n k a c h (w w ysokiej te m p e ra tu rz e ), ch o ro b y n a rząd u ru c h u i reu m a ty cz n e.

11

>• o k ład y p arafin o w e, b o ro w in o w e, >* ku racja p itn a z leczniczych w ó d szczaw nickich, >• siło w n ia ,’ >• so la riu m .

U Z D R O W IS K O W E U R Z Ą D Z E N IA L EC ZN IC ZE □ P ij a l n ia W

ody

„ S t e f a n ” przy PI. D ietla. O tw a rta co d zie n n ie

w godz. 7 -1 8 . W ó d „ M a g d a l e n a ” i „J a n ” n a ul. Z drojow ej. O tw a rta c o d z ie n n ie w godz. 7 -1 8 . W oda „M ag d alen a” w ydaw ana je s t tylko w godz. 7 - 7 3 ze w zg lęd u n a m ałą w yd ajność źródła. □ P ij a l n ia

P R Z E C IW W S K A Z A N IA

□ Z a k ł a d P r z y r o d o l e c z n i c z y p rzy ul. Z drojow ej 26, czynny

>- n a d k w a śn o ść żołądka,

w godz. 7 -1 5 , w y p o sażo n y w a p a ra tu rę d o św iatło leczn ictw a, elektro le cz n ic tw a, m ag n e to te ra p ii, k rio te ra p ii o raz u rzą d z e n ia d o m a­ saży p o d w o d n y ch , biczó w w o d n y ch , kąpieli p erełkow ych, galw a­ nicznych, m in eraln y ch a ta k ż e w salę gim n asty czn ą.

>• c h o ro b a w rzo d o w a żo łąd k a i d w u n astn icy , >■ z a b u rz e n ia p rzew o d u p o k a rm o w e g o z b ieg u n k am i, ch o ro b y serca i n e re k z o b rzęk am i.

R O D Z A JE Z A B IE G Ó W >■ inh alacje n a su ro w cach b aln eo lo g iczn y ch w ty m in h alacje s o ­ lan k o w e celkow e, >■ k in ezy terap ia (g im n a sty k a in d y w id u a ln a , zb io ro w a, ścieżka zd ro w ia), >■ zabiegi fizy k o terap eu ty czn e (m a g n e to - i la se ro te ra p ia ), u ltra ­ dźw ięki, d iadynam ic, jo n o fo reza, k rio te ra p ia , św iatło leczn ictw o i in., >■ p łu k a n ia lecznicze n o sa i gardła, >■ h y d ro te ra p ia (m asaż podw odny, g im n asty k a w w a n n ie m o ty l­ kow ej, kąpiele m in e ra ln e , kąpiel czte ro k o m o ro w a, m asaż w i­ rowy, n a try sk szkocki, kąpiel C O 2 , kąpiel p erełk o w a z h y d ro ­ m asażem ), >■ kąp iele b o ro w in o w e, >■ m asaż klasyczny suchy,

□ I n h a l a t o r i u m w P arku G ó rn y m , w y b u d o w an e w latach 1933— - 3 6 p rz e z A d am a hr. S tad n ick ieg o . W yposażone w n o w o czesn e sta n o w isk a d o inhalacji o p arty ch n a szczaw nickich w o d ach oraz w k o m o ry p n e u m a ty c z n e d o leczen ia h y perbarią. □ P r z e d s i ę b i o r s t w o „ U z d r o w i s k o S z c z a w n i c a ” S.A . p r o ­ w adzi tak ż e p ła tn e u słu g i lecznicze d la gości szczaw nickich, zg ło ­ sz en ia w zak ła d zie p rzy ro d o leczn iczy m w b iu rze u słu g czynnym 8 -1 4 (od p o n ied ziałk u d o so b o ty ).

INFORMACJE PRAKTYCZNE B IU R A T U R Y ST Y C Z N E I K W ATER O D AW CY □ P r z e d s i ę b i o r s t w o „ U z d r o w i s k o S z c z a w n i c a ” S.A ., ul.

Z d ro jo w a 26, tel.: 2 6 2 -2 2 -1 1 (c e n trala), te l./fax : 2 6 2 -2 2 -2 8 ; B iuro U słu g tel. 2 6 2 -2 2 - 9 7 , czy n n e 7 -1 5 . R ecepcja: „ In h a la to ­ riu m ”, tel. 2 6 2 -2 3 - 9 2 , 2 6 2 -2 2 - 2 0 , czynna całą dobę.

12

USŁUGI TU RYSTYCZNE

P rzed sięb io rstw o „U zd ro w isk o S zczaw nica” S.A. d y sp o n u je b lisko 300 m iejscam i o z ró żn ico w an y m sta n d a rd z ie w 3 o b ie k ­ ta c h w łasn y ch . B iuro U słu g p ro w ad zi rezerw ację i sp rzed aż m iejsc w d o m ach ad m in istro w a n y c h przez U z d ro w isk o (tu rn u s y sa n a ­ to ry jn e, w czasow e i reh ab ilitacy jn e, p o b y ty in d y w id u a ln e) oraz sp rzed aż zabiegów przyrod o leczn iczy ch .

Oddział Pieniński PTTK

Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego

34-460 Szczawnica, ul. Główna 1 tel. (0-18) 262 23 32, tel./fax 262 22 95

OFERUJE USŁUGI TURYSTYCZNE: o Noclegi ■: Organizację imprez o Przewodnictwo o Spływ Dunajcem

USŁUGI TU RYSTYCZNE

13

BIURO PODRÓŻY ' X Grażyna i Lesław Zyga \ 34-460 Szczawnica ul. Główna 32 (w pobliżu dworca PKS) tel. (0-18) 262-22-57 tel./fax (0-18) 262-22-37 tlx 325572 e-mail: [email protected]

proponuje: Q pobyty wypoczynkowe w komfortowych ośrodkach w Szczawnicy i Krynicy; [ J wczasy i wycieczki zagraniczne w najciekawsze rejony świata; □ obsługę w ycieczek szkolnych i dla Z akładów Pracy . (noclegi, w yżyw ienie, p rzew o d n ik , bilety w stęp u , ^ i m p r e z y folklorystyczne, spływ D unajcem itp.).

ORGANIZUJE WYCIECZKI AUTOKAROWE: • do Zakopanego i na Podhale • do K alw arii Zebrzydow skiej i W adow ic • do Krynicy, Kam iannej i S tarego Sącza • do N iedzicy i Dębna

• w Pieniny do W ąwozu Szopczańskiego • do W ąwozu H om ole i rezerw atu „B iała W oda” • do Nowego Targu na słynny ja rm a rk • na Słow ację (w W ysokie Tatry i na Spisz)

□ B i u r o O b s ł u g i R u c h u T u r y s t y c z n e g o P T T K , ul. G łó w n a 1,

tel. 2 6 2 -2 3 - 3 2 , te l./fa x 2 6 2 -2 2 - 9 5 . C zy n n e 8 -1 6 . O rg a n iz u je p o ­ b y t g ru p w Szczaw nicy, d y sp o n u je 2 4 0 m iejscam i w k w ate ra c h pry w atn y ch kat. II. O fe ru je w ycieczki z p rz e w o d n ik a m i p o m ieście i okolicach o raz spływ y D u n ajcem . □ „ O r b is T r a v e l ” , ul. G łó w n a 32, te l./fa x 2 6 2 -2 2 - 3 7 , tel. 2 6 2 -

-2 2 - 5 7 , tlx 3 2 5 5 7 2 . O rg a n iz u je św iad czen ia d la przyjeżdżających (także g ru p szkolnych ), n oclegi w d o m a c h w ypoczynkow ych.

□ B i u r o U s ł u g T u r y s t y c z n y c h „ P o d h a l e T o u r ” , ul. G łów ­

n a 20 , tel. 2 6 2 -2 3 -7 0 ; te l/fa x 2 6 2 -2 7 - 2 7 , tel. d o m o w y 2 6 2 -3 0 -5 5 . O rg a n iz u je wczasy, kolo n ie, obozy, w ycieczki, noclegi. □ P r y w a t n e B i u r o T u r y s t y c z n e „ P i e n i n y ” , ul. S k otnicka 8, tel. 2 6 2 -1 4 - 7 9 , te l./fa x 2 6 2 -2 1 - 7 4 , tel. kom . 0 -6 0 2 2 9 1 -0 6 7 . C zy n n e cały ty d z ień 1 0 -2 2 , św iadczy u słu g i tu ry sty c z n e d la przy­ jeżdżających (dla g ru p m ło d zieżo w y ch zn iżk i), d y sp o n u je 120 m iejscam i w k w ate ra c h p ry w atn y c h i w e w łasn ej w illi „P alm a” w Szczaw nicy o raz 30 m iejscam i w B ukow inie T atrzańskiej. □ B i u r o T u r y s t y c z n e „ Z a k t u r ” , ul. Ja n a W ik to ra 17 („Jaku-

b ó w k a”), tel. 2 6 2 -1 6 - 0 0 . C zy n n e 9 -1 6 .

14

SA N A TO R IA

SA N A T O R IA

S A N A T O R IA PR Z E D SIĘ B IO R ST W A „ U Z D R O W IS K O SZ C Z A W N IC A ” S.A .

SanatorlümX

Dzwonkówka

R ezerw ację m iejsc p ro w ad zi o raz info rm acji n a te m a t w a ru n k ó w p o b y tu w o b ie k ta c h i ro d zajó w zab ieg ó w u d zie la B iuro U słu g (tel. 2 6 2 -2 2 - 9 7 ) o raz R ecepcja w In h a la to riu m (tel. 2 6 2 -2 3 - 9 2 ). U w aga: w ięk szo ść o b ie k tó w n ie p ro w ad zi w łasn ej k u ch n i. S to ­ łów ka u zd ro w isk o w a m ieści się w b u d y n k u „M alin o w a” o dległym o d poszczeg ó ln y ch o b ie k tó w 2 0 -1 0 0 m .

IT/

□ „ H y d r o t e c h n i k ” , Plac D ietla 13, tel. 2 6 2 -2 6 - 0 4 . 35 m iejsc w pokojach 2 i 3-oso b o w y ch z u m y w alk am i. N atry sk i i to a le ty na k o ry tarzach .

□ „ M o r e l ó w k a ” , Plac D ietla. 15 m iejsc w p o kojach

1 i 2-

i- t

ctprctózct d o k o m fo rto w y c h p o k o jó w i a p a rta m e n tó w z b a lk o n a m i, z k tó ry c h m o ż n a podziw iać p a n o ra m ę P ienin!

□ „ B a t o r y ” , ul. Park Górny, tel. 2 6 2 - 2 2 - 2 4 .3 5 m iejsc w p okojach 2 i 3 -osobow ych z u m y w alk am i. N atry sk i i to a le ty n a k o rytarzach .

□ „ I n h a l a t o r i u m ” , ul. Park G órny, tel. 2 6 2 -2 2 - 2 4 , 2 6 2 -2 3 -9 2 . 2 4 m iejsca w p okojach 1 i 2 -o so b o w y ch z p e łn y m w ę z łe m sa n i­ ta rn y m , 3 ap artam en ty . W p o k o jach telefony, telew izory, lo dów ki. K aw iarenka, d u ż a sala k o n ferencyjna.

15

• V

O O O Rezerwacja bezpośrednio w recepcji tel. (0 -1 8 )2 6 2 -2 7 -8 7 262-22-81 26 2 -2 0 -9 8 w sieci Biur Turystycznych Orbis Licencja w całym kraju lub w Biurze Usług Turystycznych „Podhale Tour' Szczawnica, tel. 262-27-27_______

o so b o w y ch z p ełn y m w ęzłem sa n ita rn y m . □ „ Ś w i e r k i ” , ul. Park G órny 1, tel. 2 6 2 -2 2 - 9 6 . 70 m iejsc w p o ­ kojach 2 o ra z 3 -o so b o w y c h z u m y w alk am i.

S o lariu m , m asaż suchy, łó żk o m ag n etyczne. G araże i m iejsca do p a rk o w a n ia z zab ezp ieczen iam i.

□ „ P a p i e r n i k ” , Al.

1 M aja 3, tel. 2 6 2 -2 3 - 5 9 , 2 6 2 -2 6 - 7 1 . 113 m iejsc w pokojach 1 i 2 -o so b o w y ch z n atry sk am i.

□ „ G ó r n i k ” , w sk ład k tó re g o w c h o d zą te ż d o m y „ G w a r e k ” i „ A d r i a ” , ul. Z d ro jo w a 4, tel. 2 6 2 -2 4 - 1 1 , 2 6 2 -1 7 - 4 6 , 2 6 2 - 2 2 -

IN N E S A N A T O R IA

- 7 9 . Ł ącznie 2 0 0 m iejsc w p o k o jach 1 -3 -o so b o w y ch z łazien k am i. Pokoje w „A d rii” i „G w ark u ” z T V SAT, te lefo n em i lodów ką.

□ „ B u d o w l a n i ” , ul. Z d ro jo w a 27, tel. 2 6 2 -2 5 - 1 0 , 2 6 2 -2 5 - 2 3 .

155 m iejsc w p okojach 1 i 2 -o so b o w y ch z łazien k am i. W ykonyw a­ n ie w szy stk ich zabiegów , b asen , sa u n a i sala g im n asty czn a. P ro ­ w adzi ró w n ież tu rn u s y d la m a te k z d ziećm i. □ „ D z w o n k ó w k a ” , ul. P o ło n in y 14a, tel. 2 6 2 -2 1 - 5 8 , 2 6 2 - 2 2 - 8 1 , 2 6 2 -2 7 - 8 7 , fax 2 6 2 -2 7 - 2 9 . 146 m iejsc w a p a rta m e n ta c h , p o ­ kojach 1 i 2 -o so b o w y ch z łazien k am i, te lefo n am i i TV SAT. W yko­ ny w an ie zabiegów p o d staw o w y ch z w y jątk iem zab ieg ó w w odnych.

□ „ H u t n i k ” , ul. P o ło n in y 13, tel. 2 6 2 -2 7 - 6 0 , 2 6 2 -2 6 - 2 7 , 2 6 2 - 2 0 - 0 3 , fax 2 6 2 -2 1 - 0 1 . 2 1 0 m iejsc w po k o jach 2 -o so b o w y ch i a p a rta m e n ta c h , z tele fo n a m i i TV SAT. W ob iek cie zn ajd u je się sala TV, b ib lio tek a, k a w ia rn ia (w ieczorki ta n e c z n e ). Parking strz e ­ żo n y całodobow y, płatny. O p ie k a lek arsk a i p ielęg n iarsk a o raz za­ biegi w g a b in e ta ch przyrodoleczniczych. □ „ N a w i g a t o r ” , o śro d e k profilak ty czno-w ypoczynkow y „W arta

N ie ru c h o m o śc i”, ul. Z d ro jo w a 28, tel. 2 6 2 -2 3 - 4 6 , te l./fa x 2 6 2 -

NOCLEGI

NOCLEGI

16

17

□ G ó r s k i O ś r o d e k P o d D u r b a s z k ą (w łasn o ść k rakow skiego ▼

▼

N IE R U C H O M O ŚC I Sp. z o.o.

Z a p r a s z a d o D o m u P ro fila k ty c z n o -W y p o c z y n k o w e g o ł f A T _________ ♦ ▼

/f

f

a a w y p o c z y n e k , le c z e n ie , s y m p o z ja i s z k o le n ia , k o n f e r e n c je , s p o t k a n ia h a n d lo w e G w a r a n t u je m y d o m o w ą k u c h n ię , w y g o d n e p o k o j e , m o ż liw o ś ć k o r z y s t a n ia z b a s e n u , k u lig i, o g n is k a i in n e im p r e z y lrojowa 28 tel. (0-18) 262-23-46

y

Szczawnica

tel./fax (0-18) 262-22-71,

- 2 2 - 7 1 . Pokoje 1 i 2 -o so b o w e z łazien k am i, telefo n am i i TV SAT o raz ap artam en ty . □ „ N a u c z y c ie l ” , sa n a to riu m ZN R ul. P o ło n in y 14, tel. 2 6 2 - 2 0 - 0 4 , 2 6 2 -2 4 - 6 7 , 2 6 2 -2 0 - 0 5 , fax 2 6 2 -2 0 - 5 0 . 130 m iejsc w p o k o ­ jach 1,2 i 3-oso b o w y ch (85% z łaz ien k am i) o ra z p ó ła p a rta m e n ta c h . W ykonyw anie w szy stk ich zab ieg ó w z w y jątk iem w odnych.

S C H R O N ISK A I PO LA N A M IO T O W E 0 B e r e ś n i k (PTTK), ul. Języki 22, tel. 2 6 2 -1 3 -5 6 . S ch ro n isk o

zn ajd u je się przy żó łty m szlaku tu ry sty c z n y m n a D zw onków kę, ok. 4 0 m in. m a rsz u od pl. D ietla. 30 m iejsc w p ok o jach 2, 4, 7 1 8-osobow ych. B ufet z cało d z ie n n y m w yżyw ieniem .

S C H R O N IS K O PT T K P O D B E R E ŚN IK IE M Z a p r a s z a m y s tr u d z o n y c h tu r y s tó w n a go rącą h e r b a tk ę i d o m o w e ciasto .

M D K ). S ch ro n isk o w M ałych P ien in ach p o d szczytem D urbaszki. D ojście: z Jaw o re k (ok. 1 g odz.) bez szlaku, z górnej stacji k o ­ lejki n a P alenicę ok. 2,5 godz. szlak iem żó łty m i nieb iesk im . A dres d o k o resp o n d en cji: 3 4 -4 6 0 Szczaw nica, skr. po czt. 2, te l./fa x . 2 6 2 - 2 5 - 4 7 .1 0 0 m iejsc w po k o jach 3 -5 -o so b o w y ch . B ufet. R ezerw acja m iejsc w dyrekcji M DK Kraków, ul. R e y m o n ta 18. Turyści in d y w i­ d u a ln i są p rzy jm o w an i tylko w m ia rę w olnych m iejsc. □ O r l ic a (PTTK), ul. P ien iń sk a 12, tel. 2 6 2 -2 2 -4 5 . 49 m iejsc w b u d y n k u (pokoje 2 - 1 2 -o so b o w e ) o raz 3 0 m iejsc sezonow ych w d o m k a ch k em p in g o w y ch . B ufet czynny 8 -2 0 . R ecepcja czynna 8 -1 1 i 1 7 -2 2 . □ P r z e h y b a (PTTK ). S ch ro n isk o w p aśm ie R adziejow ej, pod

szczytem Prehyby, w o d leg ło ści ok. 3 godz. m a rszu od Szczaw ­ nicy (n ie b ie sk im lu b zielo n y m szlak iem ). 90 m iejsc noclegow ych w dw ó ch b u d y n k ach . B ufet z cało d z ie n n y m w yżyw ieniem , k u ch n ia tu ry sty czn a . A dres: 3 3 -3 8 8 G ołkow ice, tel. (0 -1 8 ) 4 4 2 -1 3 -9 0 . □ P o l e N a m i o t o w e „ U E w y ” , N ad G rajcarkiem 51, tel. 2 6 2 - 2 6 - 6 5 . S trzeżo n e. W b u d y n k u łazien k i, p rysznice, w o d a bieżąca. D ojazd sam o c h o d e m d o ść zaw iły d ro g ą g ru n to w ą o d stro n y rzeki. □ P o l e N a m i o t o w e „ W a n d a ” , w sadzie koło w illi o tej sam ej n azw ie, ul. G łó w n a 31, tel. 2 6 2 -2 1 -6 0 . W oda, ubikacje, łazien k i w b u d y n k u (tylko z im n a w o d a). W ygodny dojazd d la sam o ch o d ó w i przyczep. M ożliw ość p o d łą cz e n ia przyczepy d o elektryczności. □ P o l e N a m i o t o w e , P ie n iń sk a 6, tel. 2 6 2 -1 2 - 4 6 , tel. kom .

0 -6 0 4 3 4 0 -5 2 0 . O p ró cz m iejsc n a n a m io ty 6 m iejsc n a przyczepy k em p in g o w e.

PENSJO N ATY, H O TELE I D O M Y W C Z A S O W E

O f e r u je m y n ie d ro g ie n o c le g i w p o k o ja c h 2—8 'o so b o w y c h o ra z c a ło d z ie n n e w y ż y w ie n ie , z n iż k i d la g ru p .

0 „ B e l w e d e r ” , d o m w czasow y, ul. P ołoniny 4, tel. 2 6 2 -2 0 -6 9 .

Katarzyna i Piotr Kosiorowie 34-460 Szczawnica, ul. Języki 22, tel. (0-18) 262-13-56

□ „ C h e m i k ” , d o m w ypoczy n k o w o -san atoryjny, Park D olny 11, tel. 2 6 2 -2 2 - 8 0 , 2 6 2 -2 5 - 7 6 . 70 m iejsc noclegow ych w p okojach 1, 2 1 3 -o so b o w y ch z łazien k am i. N a te re n ie o g ró d zabaw d la dzieci.

50 m iejsc w p o kojach 2, 3 i 4 -o so b o w y ch , część z łazienkam i.

18

NOCLEGI

19

NOCLEGI

□ „ C z a r d a ” , p e n sjo n a t, ul. Szalaya 54, tel. 2 6 2 -1 1 -8 0 . 2 0 m iejsc w p okojach 2 -4 -o so b o w y c h z ła z ien k a m i i telew izo ram i. □ „ G a c k ó w k a ” , ul. G łó w n a 101, tel. 2 6 2 -1 1 -6 0 . □ „ G a g a ” , ul. P o ło n in y 15a, tel. 0 -6 0 2 7 7 -9 4 - 8 6 .1 5 m iejsc w tym

4 a p a rta m e n ty z łazie n k a m i i a n e k sam i k u ch en n y m i. □ „ H a m e r n i k ” , p e n sjo n a t, ul. K ow alczyk 3b, tel. 2 6 2 -1 3 - 0 1 , 0 -6 0 2 - 1 1 0 - 7 5 4 . 30 m iejsc w p o k o jach 2, 3 -o so b o w y ch z łazien k am i i T V SAT o raz a p a rta m e n ta c h . □ „J a k u b ó w k a ” , p e n sjo n a t, ul. Ja n a W ik to ra 17, tel. 2 6 2 -2 2 -3 9 .

70 m iejsc w p okojach 2, 3 i 4 -o so b o w y ch z u m y w alk am i. Ł azienki i ubikacje n a p iętrach .

□ „ M a r i a ” , p e n sjo n a t, ul. Park D o lny 10, tel. 2 6 2 -2 3 - 8 9 , te l./fa x

2 6 2 -1 4 - 9 9 . 85 m iejsc noclegow ych w pokojach 1 -4 -o so b o w y ch z łazien k am i. W yżyw ienie. W p e n sjo n a c ie k aw iarn ia i sa la T V SAT. O b o k plac zab aw d la dzieci i m iejsce n a ognisko, parking. □ „ M a r t a ” , p e n sjo n a t, ul. G łó w n a 30, tel. 2 6 2 -2 2 - 7 0 . 38 m iejsc w p o kojach 1, 2, 3 i 4 -o so b o w y ch z łazien k am i. W każdym pokoju te le w iz o r i telefo n . N a m iejscu śn iad a n ia. P ięk n a ja d a ln ia sp ełn ia ta k ż e ro lę sali ko n certo w ej. □ „ M o d r z e w i e ” , ul. Park G órny, tel. 2 6 2 -2 4 - 0 2 . 4 0 m iejsc w p o ­

kojach 1, 2 i 3 -o so b o w y ch o raz a p a rta m e n ta c h . W iększość pokoi z w ęzłem sa n ita rn y m .

□ „ L a l a ” , ul. Ja n a W ik to ra 18, tel. 2 6 2 -2 2 -9 8 . 45 m iejsc w p o ­ kojach 2 -4 -o so b o w y c h , łaz ie n k i n a k o ry tarzach , w yżyw ienie.

OFERUJE

□ „ M a j e r c z a k ó w k a ” , p e n sjo n a t, P o ło n in y 9, tel. 2 6 2 -2 0 -6 9 .

*NOCLEGI o różnym standardzie

48 m iejsc w p okojach 2 -o so b o w y ch z u m yw alkam i.

* W YŻYW IENIE *M IN I BUS Y — przew ozy do w ybranych miejsc, wycieczki

*KONIE

MOUNTTOUR 3 4 -4 6 0 S z c z a w n ic a ul. P a rk D o ln y 10 tel. (0 -1 8 ) 2 6 2 -2 3 -8 9 fax: (0 -1 8 ) 2 6 2 -1 4 -9 9

Zaprasza na: weekendowe • letnie • pobyty wycieczkowe • szkoły

• wczasy • pobyty zimowiska • kolonie zorganizowane • grupy grupy szkolne • zielone ______

ul. Główna 11 34-460 Szczawnica tel./fax (0-18) 262-26-80 GOPR

STADNINA ul. Jaworki 17B 34-460 Szczawnica (Stacja Badawcza IMUZ)

- j a z d a wierzchem (wycieczki, rajdy) - j a z d a bryczkam i - k u lig i z pochodniam i - zdobyw anie odznak jeździeckich * OGNISKA - z góralską m uzyką -p ie c z e n ie kiełbasek lub barana *IN N E USŁUGI TURYSTYCZNE

□ P H U P „ M o u n t T o u r ” , u l. G łó w n a 11 (b u d y n ek G O PR ), te l./fa x 2 6 2 -2 6 -8 0 . 2 4 m iejsca w p o k ojach 1, 2 i 3-osobow y ch. O rg an izacja w ycieczek z fachow ą o b słu g ą. D o dyspozycji m ik ro ­ b u s i przejażd żk i k o n n e dla dzieci. H ip o terap ia.

20

NOCLEGI

NOCLEGI

□ „ P a l m a ” , ul. Park G órny 14, tel. 2 6 2 -1 4 -7 9 , fax 2 6 2 -2 1 -7 4 .

73 m iejsca w pokojach 1 -4 -o so b o w y ch z u m y w alk am i. S tołów ka. Ś w ietlica z TV SAT i sto łe m d o p in g -p o n g a. M ożliw ość z a k w a te­ ro w an ia g ru p szkolnych (tzw. „zielo n e szk o ły ”) — d u ż e zniżki.

F

Ł

□ „ P o d G ó r k a m i ” , p e n sjo n a t, ul. Szalaya 5, tel. 2 6 2 -2 0 -7 3 .

20 m iejsc w pokojach 2 i 3 -o so b o w y ch z p ełn y m w ę z łe m sa n i­ tarn y m . D o dyspozycji gości k u ch n ia. □ „ P o r ę b ó w k a ” , ul. W id o k 34 (Szczaw nica D o ln a), tel. 2 6 2 - 2 0 -

- 0 9 .1 1 m iejsc w p okojach 1 i 2 -o so b o w y ch . M ożliw ość sto ło w a n ia cało d z ien n eg o i częściow ego.

M a ły i cichy pensjonat z w idokiem na przełom Dunajca

U 7 //, i " S Ł O W I K Ó W K A " Położona w cichym zakątku D olnej Szczawnicy w pobliżu D unajca i Pienin Z a p r a s z a d o p o k o i g o ś c in n y c h .

□ „ P o d K o l e j k ą ” , zajazd p rzy d o lnej stacji kolei linow ej „Pale­

n ica”, ul. G łó w n a 7, tel. 2 6 2 -2 7 -2 4 . 2 4 m iejsca w p o ko jach 1 -4 -o so b o w y c h z łazien k am i, tele w iz o ra m i i tele fo n a m i, 4 a p a rta ­ m enty. W części pokoi lodów ki.

21

ul. Pod Sadam i 10 34-460 Szczawnica

tel.(0-18) 262-25-60 te l./fa x 262-25-48

□ S z a l a y I i II, pen sjo n aty , ul. W ik to ra 12 i 16, tel. 2 6 2 -2 0 - 8 3

(recepcja). 70 m iejsc n o clegow ych w p o k o jach 1, 2 i 3-osobow ych o ró żn y m sta n d a rd z ie . N a m iejscu sto łó w k a. W p en sjo n acie Sza­ lay I g aleria sz tu k i (ek spozycja m ala rstw a Zofii K rzyszkow skiej-R ychlickiej). Z n iżk i dla dzieci i stały ch byw alców . Parking. □ „ Ś w l a t k ó w k a ” , d o m w ypoczynkow y, ul. P ark D olny 14, tel.

2 6 2 -2 1 -7 5 . 26 m iejsc w p o k . 1 -2 oso b o w y ch, część z łazienkam i. □ „ T r z y K o r o n y ” , ul. S ło n eczn a 4, tel. 2 6 2 -2 1 -6 6 .

□ „ U D r a g o n k a ” , ul. S ło n eczn a 18, tel. 2 6 2 -1 1 - 2 1 . 19 m iejsc w p okojach 2 -3 o sobow ych.

oferuje noclegi i posiłki w warunkach dom ow ych.

Zapraszamy do wilii "Ąr/ęadia"

U lica W id ok 34

na kw atery pryw a tn e (całoroczne) z w idokiem na kolej krzesełkow ą i Palenicę

□ „ P r z y S c h o d k a c h ” , ul. Szalaya 4 4 a, tel. 2 6 2 -2 0 - 6 1 . 70 m iejsc

w p okojach 3 ,4 i 6-oso b o w y ch . W yżyw ienie n a m iejscu . M ożliw ość za k w atero w an ia g ru p w ycieczkow ych. □ „ S ł o w i k ó w k a ” , ul. Pod S ad am i 10, tel. 2 6 2 -2 5 - 6 0 , te l./fa x

2 6 2 -2 5 -4 8 . □ „ S y l w ia ” i „ S y l w ia II” , d o m y w czaso w e F W P p rzy ul. Z d ro ­ jow ej 3 i Ja n a W ik to ra 10, tel. 2 6 2 -2 2 - 3 2 . 73 m iejsca w p okojach 1 i 2 -o so b o w y ch (część z ła z ie n k a m i).

.

Stanisława O rlof ul. Główna 14 (wejście od ulicy)

Tel. (0-18) 262-25-81

□ „V i c t o r i a ” , ul. K owalczyk 7, tel. 2 6 2 -2 2 - 5 1 . 50 m iejsc w p o ­

kojach 2, 3 i 4 -o so b o w y ch o raz w 3 a p a rta m e n ta c h . N a każdym

22

U RZĘDY

NOCLEGI

p iętrze ubikacja i łazien k a. M ożliw ość c a ło d z ie n n e g o w yżyw ienia, sto łó w k a n a 100 m iejsc. □ „ Z o f i ó w k a ” , ul. Ja n a W ik to ra 9, tel. 2 6 2 -2 0 - 6 9 . 68 m iejsc

w pokojach 2- (z łazien k a m i) i 4 -o so b o w y ch . □ „ Z o s ia ” , ul.Szalaya 45, 2 6 2 -2 7 -3 6 . 30 m iejsc w p o k o jach 2

i 3-osobow ych, c ało d z ie n n e w yży w ien ie n a m iejscu.

^omWczasowy "SWIATRÓWKA" Przy Parku Dolnym

z a p r a s z a w c ią g u c a łe g o ro k u n a w cza sy , p o b y ty w e e k e n d o w e , z im o w is k a . D y s p o n u je m y p o k o ja m i 1—2 o s o b o w y m i 3 4 - 4 6 0 S z c z a w n ic a , P a r k D o ln y 14 re z e r w a c ja b e z p o ś r e d n ia c a ło d o b o w a te l. (0 - 1 8 ) 2 6 2 - 2 1 - 7 5

KW ATERY PRYW ATNE B ardzo liczne w Szczaw nicy k w a te ry p ry w a tn e m o ż n a za m a ­ w iać w e w szy stk ich działających tu b iu rac h p o d ró ż y lu b b e z p o ­ śre d n io u w łaścicieli lokali.

23

U R Z Ę D Y I SŁUŻBY MIEJSKIE □ U r z ą d M ie j s k i , ul. Szalaya 1 0 3 ,2 6 2 -2 2 - 0 3 (cen trala). G odziny u rzęd o w an ia: p o n ied z iałe k 745- 1 6 , w to re k -p ią te k 745—15 15. □ P o l ic j a , K rościenko, ul. M ickiew icza 1, tel. 2 6 2 -3 0 - 4 7 , 2 6 2 -

-3 0 - 0 7 , tel. alarm o w y 997. P u n k t przyjęć dzielnicow ych w Szczaw ­ nicy ul. Szalaya 95, czy n n y w p o n ie d z ia łk i i śro d y w godz. 9 -1 2 , w p iątk i 1 5 -1 8 . W sp raw ach p iln y ch d zw o n ić d o d y żu rn eg o k o m i­ sa ria tu policji w K rościenku. □ S t r a ż P o ż a r n a : ul. Szalaya 84, tel. 2 6 2 -2 6 - 5 3 , tel. alarm .

998. □ S t r a ż M ie j s k a , ul. Szalaya 95, tel. 2 6 2 -1 2 - 0 7 . P u n k t czynny p o n ie d z ia łe k -p ią te k 8 -1 5 (od czerw ca d o w rz e śn ia d o 2 0 ). □ S t r a ż G r a n i c z n a , S zlach to w a 16, tel. 2 6 2 -2 3 - 7 8 .

□ P r z e j ś c i e g r a n i c z n e S z c z a w n i c a / L e ś n i c a , p iesze i ro w e ­ row e, n a D ro d ze P ien iń sk iej. C zy n n e 8 -2 2 (w o k resie 1 .0 5 -3 1 .1 0 ), 8 -1 7 (1 .1 1 -3 0 .0 4 ). □ T u rysty czn e s. ??.

p r z e jś c ia

g r a n ic z n e

na

szla k a ch ,

p a trz

□ P o c z t a , uf. Szalaya 84a, 2 6 2 -2 3 - 9 3 (n aczeln ik ), fax 2 6 2 - 2 3 -2 0 . K o d p o c z to w y S z c z a w n ic y 3 4 - 4 6 0 . G o d z in y u r z ę d o w a n ia : Inform acja, sp rzed aż zn aczków p o c z to ­ w ych 8 -1 9 , so b o ta 8 -1 4 . K asa w p ła t i w y p łat 8 -1 9 , so b o ta 8 -1 4 . Listy i paczki 8 -1 9 , so b o ta 8 -1 4 . □ U r z ą d T e l e k o m u n ik a c y j n y , o s . P o ło n in y 4, czynny o d p o ­ n ied ziałk u d o p ią tk u 7 -2 1 , w so b o ty 8 -1 5 , tel. 2 6 2 -1 0 - 0 0 , 2 6 2 -1 0 - 0 1 . U słu g i tele k o m u n ik ac y jn e (telegraf, zam a w ian ie rozm ów m ięd zy m iasto w y ch ). T e le fo n k ie r u n k o w y d o S z c z a w n ic y 0 -1 8 .

BANKI I KANTORY □ P K O BP, P ark D olny 1 7 ,2 6 2 -2 3 - 8 5 (dyr.), 2 6 2 - 2 2 - 4 4 ,2 6 2 - 2 4 -7 7 , fax 2 6 2 -2 1 -6 4 , tlx 0 3 2 2 3 7 2 . C zynny w d n i ro b o cze 7 30—17; so b o ty 9 -1 3 . B ankom at.

ZD RO W IE

24

□ K a n t o r y i K a s y W y m ia n y W a l u t • p rz e d p a rk in g ie m n a ul. P ien iń sk iej, czynny m a j-w rz e sie ń 1 0 -1 7 , • n a poczcie, ul. Szalaya 84a, czynny 8 -1 8 , so b o ty 8 -1 2 , • ul. Z d ro jo w a 2, czynny p o n .-s o b . 1 0 -1 7 .

KOŚCIOŁY

25

aptek i □ P a n a c e u m , ul. G łó w n a 10, tel. 2 6 2 -2 1 -8 9 , czynna 8 30—17, so-

b o ta 830—15. □ C e f a r m , ul. Ja n a W ik to ra 17a, dojście o d ul. Z drojow ej, tel.

PO G O T O W IE □ P o g o t o w i e R a t u n k o w e , ul. Szalaya 84, tel. a la rm o w y -999,

□ P ie n i ń s k a , ul. Szalaya 86, tel. 2 6 2 -1 2 - 7 2 , czynna 9 30—16, w so ­

tel. 2 6 2 -2 2 -0 9 . □ G ó r s k i e O c h o t n i c z e P o g o t o w i e R a t u n k o w e , ul. G łó w n a

11, w p o b liżu do ln ej stacji w yciągu k rzesełk o w eg o , tel. 2 6 2 -2 6 - 8 0 . D yżury: p o n ie d z ia łe k -p ią te k 8 -1 6 , w sezo n ie d o d a tk o w o w s o ­ bo ty i n ied ziele 1 3-21 (la te m ), 9 -1 8 (zim ą). R ato w n ik je s t tak że w sc h ro n isk u „D u rb asz k a” (tel. 2 6 2 -2 5 - 4 7 ) o raz (w sezo n ie) w sc h ro n isk u „P rzeh y b a” (tel. 4 4 2 -1 3 - 9 0 ).

P R Z Y C H O D N IE O g ó ln a i dziecięca, g a b in et zab ie ­ gowy, p o ra d n ia „K”, sto m a to lo g ia, cytologia, Szalaya 95, tel. 2 6 2 -2 4 - 7 4 , 2 6 2 -2 2 -1 9 . W b u d y n k u P o g o to w ia (Szalaya 8 4) — la b o ­ ra to riu m analityczne, USG, kardiolog, p e d ia tra , re n tg e n s to m a to ­ logiczny i urazow y. □ P r z y c h o d n ia

2 6 2 -2 2 -2 5 , czy n n a p o n ie d z ia łe k -so b o ta 8 -2 0 , n ied ziela 9 -1 4 , p ełn i tak ż e d y ż u ry nocne.

r e jo n o w a .

□ P r z y c h o d n i a u z d r o w i s k o w a , ul. Z d ro jo w a 26 (w b u d y n k u Z a k ład u Przyrodoleczn iczeg o ). W p rzy ch o d n i o g ó ln ie d o stę p n e g ab in ety specjalistyczne: okulistyczny, laryngologiczny; p o ra d n ia reh ab ilitacyjna; pracow n ie: te s tó w alergo lo g iczn y ch i EKG. □ Z a k ł a d P r z y r o d o l e c z n i c z y P rz e d się b io rstw a „U zd ro w isk o Szczaw nica” S.A., ul. Z d ro jo w a 26. Z zab ieg ó w m o że korzystać każdy (n ie tylko o soby p o siad ające sk iero w a n ie n a leczen ie sa n a ­ to ry jn e). Z abiegi o rd y n u je lekarz uzdrow iskow y. R ejestracja i b a­ d a n ie n a m iejscu. N a d to w Z ak ład zie P rzy ro d o leczn iczy m m o ż n a sk o rzy stać z: si­ ło w n i (czynna 7 -2 0 — p ró cz n ied ziel) i so lariu m (czynne j.w .).

b o ty 9 -1 3 . Tylko leki gotow e.

PIJALNIE I Ź R Ó D Ł A W Ó D M IN E R A L N Y C H □ P ij a l n ia w ó d „ M a g d a l e n a ” i „J a n ” , ul. Z drojow a, czynna c o d z ie n n ie w godz. 7 -1 8 . U w aga: w o d a „M ag d alen a” ze w zględu n a m a łą w y d ajn o ść ź ró d ła w y d aw an a je s t tylko w godz. 7 -7 .

□ P ij a l n ia

wód

„ S t e f a n ” pl. D ietla, czy nna co d z ie n n ie 7 -1 8 .

□ Ź r ó d ł o „ W a n d a ” , Park D o ln y (o b o k d o m u „ C h e m ik ”). □ Ź r ó d ł o „ S z y m o n ” , pon iżej ul. G łów nej, w p o b liżu do ln ej s ta ­ cji w yciągu krzesełk o w eg o . □ Ź r ó d ł o „ P i t o n l a k ó w k a ” , pow yżej bazy tra n sp o rto w e j przy

ul. S kotnickiej.

G O D Z IN Y N A B O Ż E Ń S T W □ K o ś c i ó ł p a r a f i a l n y p.w. ś w . W o j c i e c h a w Szczawnicy, tel. ks. p ro b o szc z 2 6 2 -2 5 - 7 5 , ks. w ik a riu sze 2 6 2 -2 4 - 5 7 , 2 6 2 -2 2 - 9 4 , 2 6 2 -2 7 - 4 0 . M SZE ŚW. w n ied z iele i św ięta o godz.: 6, 730, 9, 1030, 12 (dla d ziec i), 17 (zim ą) i 19 (latem ), w d n i p o ­ w sz ed n ie o godz.: 6 15, 7 o raz 17 (zim ą), 19 (latem ). W IECZYSTA A D O RA C JA N A JŚW IĘT SZ E G O SA K RA M EN TU w d n i p o w sze­ d n ie w godz. 730—19 (la tem ), 730—17 (zim ą). ODPUSTY: n ied ziela p o 2 3 .0 4 (św. W ojciecha — p a tro n a k o ścioła), w n ied zielę p rzed 2 4 .0 6 (M atki B oskiej N ieu stającej Pomocy, któ rej o b raz specjalnie p o b ło g o sław io n y przez p ap ie ż a L eona XIII zn ajd u je się w tu tejszej parafii).

KULTURA

KULTURA

26

27

. M a t k i B o s k ie j K r ó l o w e j N ie b a

□ O ś r o d e k K u l t u r y T u r y s t y k i G ó r s k i e j , P ien iń sk a 12 (przy

w Parku G órnym , m sze św. w lipcu i sie rp n iu w n ied z ie le i św ięta 0 godz. 9. Ś W IĘ T O PA TRO NA LN E: 2 2.08.

sc h ro n isk u PTTK „O rlica”). K lucze w recepcji sch ro n isk a. E k sp o ­ zycja p o św ięc o n a h isto rii tu ry sty k i p ien iń sk iej.

□ K a p lic a S z a la y ó w

p. w

□ K a p l i c a M a t k i B o s k i e j C z ę s t o c h o w s k i e j w P arku D olnym , m sze św. w lipcu i s ie rp n iu w n ied ziele i św ię ta o godz. 16. Ś W IĘ ­ T O PA TRO NA LN E: 26.08. n a S e w e r y n ó w c e (dojście d o lin ą S o p o tn ic k ieg o P o­ to k u , ok. 3,5 k m o d c e n tru m S zczaw nicy), m sz e św. w lipcu i sie rp ­ n iu w n ied ziele i św ię ta o godz. 17. ŚW IĘ T O PATRONALNE: W n ieb o w zięcie N M P 15.08.

□ K a p l ic a

□ K o ś c i o ł p a r a f ia l n y w S z l a c h t o w e j p. w . M a t k i B o s k ie j P o ś r e d n i c z k i Ł a s k , tel. 2 6 2 -2 7 - 5 2 , m sz e św. w n ie d z iele i św ięta

W YSTAW Y □ G a l e r i a J a n a W ie r z b y , ul. Szalaya 100, k o rzen io p lasty k a, m e ­ talo p lasty k a, m in e ra ły P ien in . □ M a l a r s t w o J ó z e f a I g n a c i u k a , ul. F lisacka 16d, sta ła e k s p o ­ zycja w d o m u artysty. W stę p w olny, p o u z g o d n ie n iu z w łaścicie­ lam i. O k. 50 p łó cien — g łó w n ie pejzaże p ie n iń sk ie i portrety.

o 7 i l i 30.

w ó d „J a n ” i „ M a g d a l e n a ” , p rzy ul. Z drojow ej. W sali pijalni o rg a n iz o w a n e są w ystaw y, z m ian a ekspozycji co trzy ty g o d n ie. W stę p w o ln y w godz. 7 -1 8 .

w J a w o r k a c h p. w . ś w . J a n a C h r z c i c i e l a (filialny), m sze św. 9 30 (n ied ziele i św ię ta ), 17 (so b o ty z litu rg ią n ie d zie ln ą ).

□ P r a c e A n n y (m a la rstw o n a szkle) i J ó z e f a M a d e j i (rzeźba d re w n ia n a ), w d o m u a rty stó w p rzy ul. P ienińskiej 4.

□ Ko ś c ió ł

□ P ij a l n ia

BIBLIOTEKI, K INO , M U Z E A

IM PR EZY K U L TU R A L N E I SPO R T O W E

□ B i b l io t e k a M ie j s k a , ul. G łó w n a 6, tel. 2 6 2 -2 3 - 5 8 , czynna w p o n ied ziałk i, w to rk i, c zw artk i i p ią tk i 1 3 -1 8 , w śro d y i so b o ty 8 -1 3 .

>■ 22 sty czn ia — A m a to rsk ie M istrz o stw a M ałopolski w k o n k u ­ ren cjach alp ejsk ich i sn o w b o a rd z ie z cyklu „Fam ily C u p ” na Palenicy i S zafranów ce. >- L uty — P u ch a r Polski w S n o w b o ard zie na Palenicy. O rg an iza­ to r: Polski Z w iązek S n o w b o ard u . >■ L uty — Z aw o d y n a rc ia rsk ie o „ P u c h ar B u rm istrz a M iasta S zczaw n icy ” w k o n k u ren cjach alp ejsk ich (dla dzieci i d o ro ­ słych) n a Palenicy. II poł. lu te g o — M em o ria ł im . K. W ójcika. O tw a rte zaw ody w bieg ach n arc iarsk ich w e w szy stk ich kateg o riach w iekow ych. 1 6 -2 4 k w ie tn ia — XI K onkurs Palm W ielkanocnych — w y staw a p o k o n k u rso w a w M u z e u m P ie n iń sk im p rzed staw iająca palm y w y k o n an e przez dzieci i m ło d zież. M u zeu m P ien iń sk ie. >- K w iecień — O tw a rte zaw o d y m o d eli b alo n ó w n a o g rzan e p o ­ w ie trz e . Plac przy d o lnej stacji Kolei Linow ej. ^ P oczątek m a ja — „Ś w ięto W ó d ” — im p rezy rozpoczynające sezo n tu ry sty c z n y o raz targ i w ó d leczniczych.

U z d r o w i s k o w a , w Z ak ład zie P rzy ro d o leczn i­ czym , ul. Z d ro jo w a 26. C zy n n a p o n ie d z ia łe k -p ią te k 9 -1 3 . B iblio­ te k a p rzezn aczo n a je s t d la kuracjuszy. P o d staw ą d o w y p ożyczenia książki je s t d o w ó d o so b isty i k a rta san ato ry jn a .

□ B ib lio te k a

□ K i n o „ P i e n i n y ” , ul. G łó w n a 6, tel. 2 6 2 -2 4 -0 1 . □ M u z e u m P i e n i ń s k i e , PI. D ie tla 7, tel. 2 6 2 -2 2 - 5 8 . C zy n n e 1 0 - 1 3 i 1 4 -1 6 (prócz p o n ied z ia łk ó w ). E kspozycja p o św ięc o n a h i­ sto rii Szczaw nicy, działaln o ści p isa rz a Ja n a W ik to ra, etn o g rafii re ­ g ionu. Z b ió r p a m ią te k z o k re su II w o jn y św iatow ej.

□ Z b io r y E t n o g r a f i c z n e J a n a M a l i n o w s k i e g o , ul. Szalaya 96 (n ap rzeciw U rz ęd u M ia sta), u d o stę p n ia n e p o u z g o d n ie n iu z w łaścicielem . Z b io ry o b ra zu ją życie co d zie n n e G órali P ien iń sk ich 1 R u sin ó w S zlachtow sk ich .

28

KULTURA

C zerw iec — A m a to rsk ie M istrz o stw a Polski w k o larstw ie g ó r­ skim w cyklu „Fam ily C u p ” . Z aw o d y ro d z in n e n a ro w erach gó rsk ich n a sto k ach S zafranów ki. >■ Lipiec i sie rp ień — k o n certy m u zy k ó w z K rakow a w m u szli koncerto w ej w Parku G ó rn y m (od śro d y d o so b o ty w godz. 1 5 -1 7 ; w nied ziele 1 0 -1 2 ; gdy p a d a d eszcz k o n c e rtó w n ie m a). 7 lipca — u ro czy sty k o n c e rt n a zak o ń czen ie „ M ię d zy n aro d o ­ w ego K ursu In te rp re ta c ji M uzyki W o k aln ej” d la stu d e n tó w A kad em i M uzycznych p o d k ie ro w n ic tw e m Teresy Żylis-G ary. Sala k o n c e rto w a w p e n sjo n a c ie „ M arta”. >• II p o ło w a lipca — „L ato P ie n iń sk ie ”. U ro czy sto ści z okazji 40lecia M u zeu m P ien iń sk ieg o . W y stęp y z e sp o łó w fo lk lo ry sty cz­ nych, k o ro w ó d regionalny, p re z e n ta c ja te a tró w u licznych. Im ­ prezy przy dolnej stacji Kolei Linow ej i n a p lacu D ietla. W ra ­ m ach „L ata P ien iń sk ie g o ” — XX „R edyk”, m ięd z y n aro d o w a im p reza p le n e ro w a b ęd ąca p rze g lą d e m zw yczajów p aste rsk ic h K arpat (e s tra d a w Jaw o rk ach p rz e d w ąw o zem H o m o le ). >- II p o ło w a lipca — K ierm asz tw ó rczo ści ludow ej re g io n u p ie ­ niń sk ieg o . Plac D ie tla (o rg an izato r: M u ze u m P ie n iń sk ie ). >- S ierp ień — „T ransg ran iczn e zaw o d y sp o rto w o -p o ż a rn ic z e ” — zaw ody d ru ży n pożarn iczy ch z Polski i Słow acji. >* W rzesień — „40 M em o ria ł A. i A. W e rn e ró w ” — m ię d z y n a ro ­ d o w e zaw ody w k ajak arstw ie gó rsk im . >• W rz e s ie ń /p a ź d z ie rn ik — D u a th lo n L eśnica - Szczaw nica, za­ w ody o b ejm u jące d w ie dyscypliny: b ieg p rzełajo w y i w yścig na ro w erach górskich. >■ W ystępy z e sp o łu im . Ja n a M alin o w sk ieg o ze sz tu k ą „W esele g ó ralsk ie” odbyw ają się raz w m iesiącu w sali w ido w isk o w ej „M alinow a”. >- In n e w y stęp y i p relek cje o d b y w ają się najczęściej w sali w id o ­ w iskow ej „M alinow a” w P arku G ó rn y m (p o je m n o ść ok. 300 o só b ). Inform ację o im p rez a c h m o ż n a znaleźć n a tab licy o g ło ­ szeń w sali lu b w M iejskim O śro d k u K u ltu ry ul. G łó w n a 6 (b u d y n ek k in a), tel. 2 6 2 -2 6 -6 6 . Szczegółow e in fo rm ac je o w szy stk ich w y m ien io n y ch im p re z a ch są p o d aw an e n a w y w ieszo n y ch w m ieście p lak atach .

SPORT

29

OBIEKTY SPO R T O W E I W Y PO C Z Y N K O W E □ B a s e n p ł y w a c k i w s a n a to riu m „B u d o w lan i”, ul. Z d ro jo w a 27, tel: 2 6 2 -2 5 -1 0 . W ym iary 17 x 8 m , g łębokość 1 0 0 -1 5 0 cm . U d o ­ stę p n ia n y c o d zie n n ie 7 -1 3 , w e w to rk i i p iątk i 1 7 -20; w n iedzielę i św ię ta nieczynny, w sezo n ie c o d z ie n n ie 7 -2 0 . t e n i s o w y , Park Górny. C zynny 6 -2 1 . Z ap isy p rzyjm uje się telelefo n iczn ie: 2 6 2 -2 3 -3 4 .

□ Kort

k o n n e . T eren p e n sjo n a tu „M o u n t T o u r”, ul. G łó w n a 11, tel. 2 6 2 -2 6 - 8 0 o ra z w s ta d n in ie w Jaw orkach.

□ P r z e ja ż d ż k i

□ S a u n a w sa n a to riu m „ B u d o w la n i”, ul. Z d ro jo w a 27, tel. 2 6 2 -2 5 - 1 0 . N ależy w cześniej u zg o d n ić te rm in korzystania. □ L o d o w is k o

naturalne

p rz y d o ln e j s ta c ji k o lejk i.

□ S i ł o w n i a , Z ak ład Przyrodoleczniczy, ul. Z d ro jo w a 26, czynna

7 -2 0 (prócz n ied ziel). □ T o k -B i k e . z ja z d o w y c h

W y p o ż y c z a l n ia r o w e r ó w g ó r s k ic h , n a r t i BIEGOWYCH, ł y ż e w i s a n e k , ul. Szalaya 8 8 , tel.

0 -6 0 2 6 0 0 -6 9 3 . C zy n n a w o k re sie V -IX c o d zie n n ie 9 -2 1 , w in n e m iesiące 9 -1 7 . P row adzi ta k ż e serw is ro w ero w y i sp rzed aż części ro w erow ych, ro w e ró w i n art. □ W y p o ż y c z a l n ia r o w e r ó w 24, tel. 2 6 2 -2 3 -5 0 , czy n n a 7 -2 2 .

g ó r s k ic h i s a n e k ,

ul. G łów na

□ W y p o ż y c z a l n i a r o w e r ó w g ó r s k i c h i n a r t , ul. G łó w n a 28 (przy re sta u ra cji „ O rie n t”), tel. 0 -6 0 4 - 8 9 7 -7 7 8 . C zy n n a od 9 do zm ro k u . □ W y p o ż y c z a ln ia r o w e r ó w g ó r s k ic h , p o n to n ó w i l e ż a ­ k ó w , ul. P ie n iń s k a p rz y p rz y s ta n i flisac k iej, c z y n n a w s e z o n ie 9 -

21.

□ W y p o ż y c z a l n i a r o w e r ó w g ó r s k i c h , ul. P ien iń sk a 3a (przy p ark in g u n a d D u n a jce m ), czy n n a o d m aja d o p aźd ziern ik a. □ S p a c e r y ł o d z i a m i p o D u n a j c u d o H ukow ej Skały i z p o w ro ­ tem , w o k re sie 1 5 .0 4 .-3 1 .1 0 . Spacer trw a p ó ł godziny.

SPORT

30

G ASTRO NO M IA

31

□ W y p o ż y c z a l n i a k a j a k ó w , w m iejscu p rzep raw y p rzez D u n a ­ jec, czynna w m iesiącach letn ic h . G d y je s t ła d n a p o g o d a D u n ajec w ty m m iejscu n ie je s t b a rd z o rw ący an i trudny.

□ INFORM ACJE O W ARUNKACH ŚNIEGOW YCH m o ż n a Uzyskać w dy żu rce G O PR o p o d a l d o ln ej stacji kolei linow ej „P alenica”, tel. 2 6 2 -2 6 - 8 0 w godz. 9 -1 8 .

KOM PLEKS N A R C IA R SK I N A PALENICY

r e s t a u r a c je , ja d ł o d a jn ie i b a r y

l i n o w a „ P a l e n i c a ” (7 2 2 m n p m .), (w yciąg k rz ese ł­ kow y), d łu g o ść 783 m , ró żn ica w z n ie sień 2 6 2 m , 126 k rze se ł. W y­ ciąg m o że p rzew ieźć zim ą 1200 o s./g o d z ., la te m — 8 0 0 o s./g o d z . (czas przejazd u zim ą — 7 m in ., la te m — 10 m in .). C zy n n a od 9 d o zm ro k u . Tel. d o b iu ra kolejki 2 6 2 -2 2 -6 9 .

□ „ B a c ó w k a ” , Jaw o rk i 14a (o b o k końco w ego p rzy stan k u PKS), tel. 2 6 2 -2 1 - 9 2 , te l./fa x 2 6 2 -2 4 -3 2 , czy n n a w sezo n ie 1 0 -2 2 , poza se z o n e m 1 2 -2 1 , m iejsc 50. M o żn a zam ó w ić p ieczen ie b ara n a z u d z ia łe m kapeli góralskiej. B udynek „B aców ki” to o ry g in aln a karczm a p rz e n ie sio n a z P odhala. W y k o rzy stan o ją w kilku film ach. N a sty lo w y w y stró j sk ład a ją się rzeźb y i o b razy a rty stó w ludow ych z Jaw o rek .

□ Kolej

r a s a n a r c ia r s k a p rzy w yciągu — tru d n a , d łu g o ści 1000 m, ró żn ica w z n ie sie ń 2 5 0 m , sz tu c z n ie śn ie ż o n a i p rzy g o to w y w an a ra tra k ie m . S tok m a licencję P Z N i h o m o lo g ację FIS n a ro zg ry w an ie zaw o d ó w w slalo m ach sp ecjaln y m i g igancie dla p a ń i panów .

□ T

□ S z a f r a n ó w k a (72 0 m n p m .), w yciąg orczykow y z przełęczy m iędzy Palenicą i S zafranów ką. D łu g o ść 4 0 0 m , ró ż n ica w zn ie sień 75 m , p rz e p u s to w o ść 7 0 0 o s./g o d z . T rasa zjazd o w a ła tw a, sz tu c z ­ n ie śn ieżo n a, z p iękny m i w id o k am i n a T atry i Pieniny. □ Rynn a

sno w bo a rdo w a

H a l f p i p e o dłu g o ści 100 m , sz e ro ­

kości 1 2 /1 8 m i głębokości 3 m , sp ełn ia jąc a w ym ogi FIS. □ Z j e ż d ż a l n i a w ó z k o w a — l e t n i a , d łu g o ści 5 4 0 m , ró żn ica w z n ie sie ń 35 m , w raz z 2 2 0 -m e tro w y m w yciągiem h o lującym . Z im ą je s t to w yciąg orczykow y d la n arciarzy i sn o w b o rd z istó w ; przy n im tra s a n arciarsk a ła tw a . Z jeżd żaln ia d ziała w godz. 1 0 -1 7 .

IN N E W YCIĄ G I N A R C IA R SK IE □ P o l a n k i w yciąg ok. 150 m dla początkujących n a sto k ac h Pale­ nicy, sz tu c z n e d o śn ież a n y i o św ietlony.

□ J a d ł o d a j n i a „ B o ż y D a r ” , ul. Z d ro jo w a 23, tel. 2 6 2 -2 3 -0 3 .

S przedaż p o siłk ó w w godz. 1 3 -1 6 . D ziała o d 25 sty czn ia d o końca w rześn ia. □ „B & M ” , Al. P arkow a 8, te l./fa x 2 6 2 -2 4 - 6 4 , czynna o d 13. □ R e s t a u r a c j a B& M , d o ln a stacja kolei linow ej Palenica, te l./fa x

2 6 2 -2 7 -0 8 , czy n n a od 10. S pecjalność: d a n ia z grilla. Przy re s ta u ­ racji p ark in g , plac zabaw. □ B a r „ C h a t k a ” , ul. P arkow a 1, tel. 2 6 2 -2 4 - 3 9 , czynny w godz. 8-2 1 (poza se zo n e m 9 -2 0 ). □ Z a j a z d G ó r s k i „ C z a r d a - S e w e r y n ó w k a ” , resta u ra c ja w d o ­ lin ie p o to k u S o p o tn ick ieg o pow yżej w o d o sp ad u , tel. 2 6 2 -1 4 -6 0 , tel. kom . 0 -6 0 2 7 9 0 -5 7 3 , 0 -6 0 2 7 9 0 -5 7 4 , czynna w sezo n ie od 1030 d o 2 1 30, p o za se z o n e m 1 2 -2 0 . D an ia reg io n aln e, im p rezy ok o liczn o w e z p iecz en iem b aran a. □ „ G r a j c a r e k ” , ul. Flisacka 1, tel. 2 6 2 -2 6 - 5 7 , czy n n a w ok resie 1 5 .0 4 .-1 5 .1 0 ., w godz. 1 0 -2 0 , m iejsc ok. 150. N a do ln ej k o ndy­ gnacji b u fet.

□ D u r b a s z k a (935 m n p m .), w yciąg orczykow y, d łu g o ść 55 0 m, ró żn ica w z n ie sie ń 112 m ; m o ż e p rzew ieźć 4 2 0 o s./g o d z . (52 o r­ czyki). C zas przejazd u 4 m in.

□ R e s t a u r a c j a „ H a l k a ” , ul. G łó w n a 2, te l./fa x 2 6 2 -2 2 -5 4 , czy n n a 9 -2 2 . M iejsc 300. W p iw n icy d an cin g i 18 30—2, gra kapela.

□ J a w o r k i (680 m n p m .), d w a w yciągi orczykow e, d w ie tra sy n arciarsk ie ś re d n io -tru d n a i d la początkujących. O p is n a str. 77.

jo w a 12, tel. 0 -6 0 4 7 2 9 -0 5 6 . C zy n n a w godz. 1 2 -1 7 .

□ J a d ł o d a j n i a „ O b ia d y

domow e

P o d S i e k i e r k a m i ” , ul. Z d ro ­

G ASTRO NO M IA

G ASTRO NO M IA

32

Restauracja

"Halka"

za p ra sza w g o d z . 9 .0 0 -2 .0 0 34-460 Szczawnica, ul. G łów na 2, tel. (0-18) 262-26-92, tel7fax. 262-22-54

kolacje, dancingi, dyskoteki. Dla grup i wycieczek upusty. ORGANIZUJEMY biesiady przy kapeli góralskiej. Możliwość organizacji imprez zamkniętych. PROFESJONALNA i MIŁA OBSŁUGA!

□ K a w i a r n i a „ A id a ” , Park G ó rn y 2, tel. 2 6 2 -2 4 - 0 5 , czy n n a 1 0 -2 2 , w sezo n ie je s ie n n o -z im o w y m od 19 d o 22 dancingi. □ K a w i a r n i a n a d r e s t a u r a c j ą „ H a l k a ” , ul. G łó w n a 2, czynna w p iątk i, so b o ty i n ied zie le (w se zo n ie co d z ie n n ie) o d 20. □ K a w ia r n ia

w

s a n a t o r iu m

„ H u t n i k ” , ul. P o ło n in y 13, tel.

2 6 2 -2 6 - 2 7 , czy n n a od 15. □ „ L i l i p u t ” , ul. Z d ro jo w a 5, czy n n a 1 0 -2 1 . □ „ M a n h a t t a n C l u b ” , ul. Szalaya 5b (PI. T argow y), czynny 9 -2 4 . D rin k bar, bilard, w se zo n ie o g ró d ek .

□ „ R e d P u b ” , ul. G łó w n a 3, czynny w godz. 1 4 -2 3 . D rinki, k o ­ m inek.

zaprasza od 15.IV do 15.X w godz. 9.00-22.00

□ „ S ł o n e c z n a ” , O sie d le XX-lecia l a , tel. 2 6 2 -2 5 - 3 2 , czy n n a 1 1 -2 2 . C o d z ien n ie o d 1830 d isco -d an ce, d o d a tk o w o zakąski i d a n ia obiadow e.

34-460 Szczawnica, ul. Flisacka 1, tel. (0-18) 262-26-57, tel7fax. 262-22-54

k o ło re s ta u ra ­ cji „N ad G rajcark iem ”, ul. Flisacka 35b, tel. 2 6 2 -2 4 - 5 4 . C zy n n a 1 .0 5 .-3 0 .1 0 . i w ferie szk o ln e w godz. 1 2 -1 7 .

□ J a d ł o d a j n l a - b a r „ O b ia d y d o m o w e u Z o s i”,

R e s ta u ra c ja „ O rie n t” ,

k a w ia r n ie

□ „ M iś ” , ul. F lisacka 28, tel. 2 6 2 -2 4 -4 9 , czy n n a 10-21 (poza se­ zo n em 1 2 -2 1 ). W o k re sie 3 1 .1 0 .-2 5 .1 2 . k a w iarn ia nieczynna.

Restauracja

□

33

□ K a w i a r n i a „ S w i n g ” , Park G órny 2 (w b u d y n k u In h a la to riu m ),

czy n n a 1 0 -2 2 , w n ie d zie le 1 1 -2 2 , te l 2 6 2 -2 3 - 9 2 w ew. 46. □ „ S z c z a w n i c z a n k a ” , ul. G łó w n a 79, tel. 2 6 2 -2 6 - 9 1 , czynna 1 4 -2 3 (w so b o ty i n ie d z ie le d o 2 4 ).

ul. G łó w n a 28, tel. 2 6 2 -2 2 - 1 9 . C zy n ­

n a o d 10. □ J a d ło d a jn ia w p e n s jo n a c ie „ S z a la y

CfiFFE P IZ Z E R Ifi

II”, ul. J a n a W ik to ra 16,

czy n n a 8 -2 0 . „ S z a ł a s ” , Jaw o rk i (przy w ejściu d o w ąw o zu H o m o le), tel. 2 6 2 -2 1 - 7 0 . C zynny 1 0 -2 2 (w se z o n ie d o 2 4 ). N a z am ó w ie n ie p iecz e­ n ie b aran a. W ieczo ram i d y sk o te k i i b ilard . □

„ Z d r o j o w a ” , PI. D ie tla 1, tel. 2 6 2 -2 3 - 4 1 , cz y n n a 1 1 -2 2 . D an ­ cingi w to rk i, czw artk i, soboty, n ied z iele 1830- 2 2 . Podw ieczorki przy m uzyce 1530—18 (w p o n ie d z iałk i d o 2 2 ). N a d o ln ej k o ndy­ gnacji „Sala Z b ó jn ick a” c z y n n a 1 2 -2 2 o p ró cz p oniedziałków .

□

Polecamy kuchnię włoską D u ż y w y b ó r d o sk o n a łe j pizzy, p iw o , d r i n k i, n a p o je . C z y n n a w sezo n ie 1 3 - 2 2 (d o o k o ła o g ró d ek ), Ireneusz Hamerski ul. Skotnicka 2 3 4 4 6 0 Szczawnica

POZa o z o n e m 1 5 - 2 2 tel. (0-18) 262-10-03

I

H A N D E L I USŁUGI

34

H A N D E L I U SŁU G I

35

□ C a f f e P i z z e r i a „T o s c a n a ” , ul. S k o tn ick a 2, tel. 2 6 2 -1 0 -0 3 czy n n a w se zo n ie 1 3 -2 2 (p o za se z o n e m o d 15), sp ecjaln o ść k u c h ­

□ D e l i k a t e s y „ C e n t r u m ” , u l. G łó w n a 3, czynne 8 -1 8 , n ied ziela 9 -1 4 .

n ia w łoska. □ W a r k a S t r o n g C l u b , ul. G łó w n a 32, tel. 2 6 2 -2 2 -5 7 . C zy n n a

□ U l . G ł ó w n a 2, w d o m u to w aro w y m „H alk a”, czynny 7 -1 9 , n ied ziele 9 -1 3 .

w se zo n ie 1 0 -2 3 .

□ S k l e p A B C , ul. G łó w n a 24 , c zy nn y 7 -2 2 (poza se z o n e m 9 -2 1 ).

M A ŁA G A S T R O N O M IA

□ D e l i k a t e s y „ B a c h u s ” , ul. G łó w n a 18, czynny 8 -2 2 , w n ie ­ d ziele 9 -2 2 .

□ G r il l B a r „ G a w r a ” , PI. T argow y, tel. 2 6 2 -2 0 - 2 0 , c z y n n y 9 -2 4 (w s e z o n ie ), 9 -2 3 (p o z a s e z o n e m ). □ L o d z i a r n i a , R. Jacak, ul. G łó w n a 15, czy n n a w se z o n ie 8 -2 0 . □ P a w il o n G a s t r o n o m i c z n y „ M iś I I ” , p a rk in g p rzy ul. P ien iń ­

skiej. C zy n n y 1 .0 5 .-3 0 .1 0 . w godz. 9 -2 1 . □ „O gród ek

□ „B a r

pod

B & M ” , d o ln a stacja kolei linow ej Pale­ . N ap o je, k ie łb asy z ro żn a, szaszłyki.

w skałach

nica. C zy n n y od 9

J a ł o w c e m ” , ul. Z d ro jo w a 5, czynny 1 0 -2 1 .

□ B a r P s t r ą g , ul. G łó w n a 24 . C zynny w sezo n ie 9 -2 1 . □ R a n c h o w D o lin ie ,

w

□ „ C a r o ” , ul. G łó w n a 2 3 , czy n n y 7 -2 3 , w n ied ziele 8 -2 3 . □ „ U D o ł k a ” m onopolow y, ul. G łó w n a 23, czynny 9 -2 1 . □ „ S e z a m ” , o s . XX-lecia, czynny p o n ie d z ia łe k -so b o ta 7 -2 0 , św ię ta 8 -1 4 .

K SIĘ G A R N IA □ „ S o k o l i c a ” , ul. Z d ro jo w a 4 (o b o k sa n a to riu m „G ó rn ik ”), czynna 1 0 -1 8 w so b o tę d o 14. U w aga: n a w io sn ę 2 0 0 0 r. przy­ p u szczaln ie b ęd zie p rz e n ie sio n a w in n e m iejsce.

p rz y s ió łk u M a lin ó w .

□ „ S z a ł a s ” , g ó rn a sta c ja k o lei lin o w e j P a le n ic a . M o ż liw o ść z je ­

W Y B R A N E U SŁ U G I

d z e n ia p o s iłk u b e z o d p in a n ia n a rt.

□ F r y z j e r d a m s k i , PI. D ie tla 10, czy n n y 9 -1 8 , so b o ta 9 -1 4 .

□ S m a ż a l n ia „ U B a c y ” , ul. G łó w n a koło zejścia d o kolejki lin o ­ w ej, tel. 2 6 2 -2 0 - 0 9 . C z y n n a 1 0 -2 0 (w se zo n ie o d 9).

□ F r y z j e r d a m s k i , ul. G łó w n a 9, tel. 2 6 2 -2 2 - 2 9 , czynny 9 -1 8 .

□ P o n ad to w se zo n ie fu n k c jo n u ją liczne p u n k ty g a stro n o m ic z n e o ferujące frytki, kiełb asę z ro ż n a itp. p rzek ąsk i. S k up iają się głów ­ n ie w c e n tru m i koło p a rk in g u n ad D u n ajcem .

H A N D E L I U SŁU G I Inform acje w n in iejszy m d ziale o g ran iczy liśm y tylko d o sk le­ p ó w spożyw czych czynnych w n ied zie le i św ię ta o raz d o p u n k ­ tó w h a n d lo w y ch i u słu g o w y c h in te re su ją c y c h z p u n k tu w id z en ia k u racju sza i turysty.

□ F r y z j e r d a m s k i i m ę s k i , o s . P oło n in y 1, czynny 9 -1 2 i 1 5 -1 9 . □ F r y z j e r m ę s k i , ul. P arkow a 9, czynny 1 4 -1 8 sob. 9 -1 4 . □ S a lo n fr y z je rs k i d am sk o -m ęsk i „ B o ż e n k a ”, „G ó rn ik ”. C zynny 1 0 -1 8 , w so b o ty 9 -1 4 .

w

sa n a to riu m

□ F r y z j e r d a m s k i A . K i t a , Park G ó rn y 3 (pod „M alin o w ą”), czynny p o n .-s o b . 9 -1 7 . □ G a b i n e t K o s m e t y c z n y I r e n a S t y c h n o , Park G órny 3 (pod „ M alin o w ą”), czynny 1 0 -1 2 , 1 6 -1 8 . □ U s ł u g i k o s m e t y c z n e , Pod S ad am i lc , czynny 1 0 -1 6 .

W Y B R A N E SKLEPY SPO Ż Y W C Z E □ W

budynku dw o rca

PK S, czynny 8 -1 7 , n ied zie la 1 0-15.

□ S a l o n K o s m e t y c z n y „ I r i s ” w sa n a to riu m „D zw o n k ó w k a”, tel. 2 6 2 -2 1 - 5 8 wew. 272.

D LA ZM O TO R YZO W A N YC H

36

□ S o l a r i u m w Z ak ład zie P rzyrodoleczniczym , Z d ro jo w a 26, czynne c o d zie n n ie o p ró cz n ied ziel 7 -2 0 .

KOMUNIKACJA

□ U l . P a r k o w a , p a rk in g w se zo n ie płatny. M iejsc 10. C zynny w godz. 9 -2 1 .

□ K w i a c i a r n i a , ul. G łó w n a 18 (o b o k d e lik a te só w „B ach u s”).

□ U l . S k o t n i c k a , p ark in g n iestrze żo n y . M iejsc ok. 30.

O tw a rta o d 9.

□

U l. S z la c h to w s k a

□ K w i a c i a r n i a , ul. G łó w n a 59 , w illa „Pod T rzem a K o ro n am i”. O tw a rta co d z ie n n ie 9 -1 7 , w n ie d z. 1 0 -1 6 .

□

S a n a to riu m

□ U słu gi

s z e w s k ie

J a n S p o d n i k , u l. S z a la y a 73 , c z y n n y w t o r e k -

37

7 5 b , p a rk in g strzeżony. Tel. 2 6 2 -2 4 -9 0 .

„ H u tn ik ”,

ul. P o ło n in y 13, tel. 2 6 2 -2 6 - 2 7 . Par­

k in g strz e żo n y płatny.

- p i ą t e k 1 7 -1 9 .

□ P o n ad to p rz y w ięk szo ści d o m ó w w czaso w ych i sa n a to rió w w y­ d zielo n e są n iew ielk ie m iejsca d o p ark o w an ia.

D A N S IN G I I DYSKOTEKI

STACJE B E N Z Y N O W E

□ D is c o „B & M ” , d o ln a stacja kolei linow ej. D y sk o tek a o d 20.

□ D w o r z e c PK S, ul. G łów n a 27, stacja paliw, czy n n a 7 -2 0 . S prze­ daż o leju n a p ę d o w e g o i siln ik o w eg o o ra z E tyliny 94.

□ R e s t a u r a c j a „ H a l k a ” , ul. G łó w n a 2, tel. 2 6 2 -2 2 - 5 4 . D an ­ sin gi co d z ie n n ie p ró c z p o n ie d zia łk ó w 1 8 -2 . □ R e s t a u r a c j a „ N a d G r a j c a r k ie m ” , ul. Flisacka 1, tel. 2 6 2 -2 6 - 5 7 . D yskoteka w se zo n ie w so b o ty i n ied ziele 2 0 -3 .

□ Poza wyżej w y m ie n io n y m p u n k te m , stacji benzynow ej w sam ej Szczaw nicy nie m a. N ajb liższa stacja z n ajd u je się w K RO ŚCIENK U (przy d ro d z e n a N ow y Targ), czy n n a 7 -1 9 (w sezo n ie d o 21).

□ K a w i a r n i a „ Z d r o j o w a ” , PI. D ie tla 8, 2 6 2 -2 3 - 4 1 . D ansingi w godz. 1 8 -2 2 .

STACJE O BSŁUG I

□ K a w i a r n i a „ S ł o n e c z n a ” , o s . X X-lecia 5 /9 , tel. 2 6 2 -2 5 -3 2 . C o d z ie n n ie disco d an c e od 18, a w g o d zin ac h 1 6 -1 8 fajfy.

□ A u t o n a p r a w a , d i a g n o s t y k a , sta c ja k o n tro li pojazdów , ul. S zlach to w sk a 75b, czy n n a 7 -2 1 .

DLA ZM OTORYZOW ANYCH >* U w a g a : w c e n tru m Szczaw nicy (ulice Z d ro jo w a, Park G órny i Ja n a W ik to ra) o b o w ią z u je zakaz ru c h u p o jazd ó w sa m o c h o d o ­ w ych. Z akaz te n je s t je d n a k n a g m in n ie łam any. □ P o m o c D r o g o w a , ul. G łó w n a 37, tel. 2 6 2 -1 1 - 1 1 , całą d o b ę.

PARK ING I

□ „ A u t o - n a p r a w a ” , ul. Pod S adam i lb , tel. 2 6 2 -1 1 - 6 6 , 0 - 6 0 2 -3 0 2 -4 0 1 . M echanika, e le k tro m e c h a n ik a , d iag n o sty k a, w u lk an iza­ cja. Prow adzi tak ż e sk lep z częściam i z a m ien n y m i, olejam i i o g u ­ m ien iem . C zy n n y 8 -1 8 , w so b o ty d o 14.

K O M UNIK ACJA R o z k ła d ja z d y a u to b u s ó w PK S i M in i B u s ó w p o d a je m y n a w k ła d c e .

p a rk in g w sezo n ie płatny.

□ D w o r z e c PK S, ul. G łów na, tel. 2 6 2 -2 2 - 0 8 . Bilety PKS. S prze­ daż n a d z ie ń bieżący 8 - 1 0 40 i 1 1 -1 8 . P rze d sp rzed aż 8 -1 5 , w piątk i i so b o ty ro b o cze 11—17 30.

□ U l . F l is a c k a (koło re sta u ra cji „N ad G rajca rk iem ”), p a rk in g w sezo n ie płatny, czynny o d 9 d o z m ro k u ). M iejsc ok. 100.

-J PK S. Szczaw nica m a b e z p o śre d n ie p o łącz en ia d alek o b ieżn e z: G orlicam i, K atow icam i, K rakow em , K rynicą, L ublinem , R zeszo ­ w em , S an o k iem , T arnow em , W arszaw ą i Z ak o p an em .

□ U l . Z d r o j o w a , (blisko G łów nej) p a rk in g płatny. □ P rzy

d o l n e j s t a c ji k o l e i l i n o w e j ,

M iejsc ok. 20.

Posto je z n ajd u ją się p rzy d w o rcu PKS i p rz y p a r­ kingu o b o k restau ra c ji „N ad G rajcark iem ” . T aksów kę m o ż n a za­ m ów ić telefo n iczn ie po d n u m e re m 2 6 2 -2 4 -9 9 .

□ T a k s ó w k i.

k u rsu ją n a p o p u la rn y c h trasa c h (do Jaw o rek , na spływ D u n ajcem itp .). S k o m u n ik o w a n e z pociąg am i M ini Busy jeżd ż ą d o N o w eg o Targu n a d w o rz ec kolejowy. S tały ro zk ład jazd y m a tylko lin ia d o Jaw o rek . C en a p rz eja z d u M ini B u sem je s t zb li­ żo n a d o ceny przejaz d u a u to b u s e m PKS. O czekujące n a p a sażeró w m ik ro b u sy najczęściej m o ż n a sp o tk ać przy p rz y sta n k u n ap rzeciw d o m u to w aro w eg o „H alk a”. □ M in i B u s y

są m iejsco w ą atrak cją. P ostój n a ro g u ul. G łów nej i Al. Parkow ej. P o p u larn e tra sy w io d ą d o Ja w o rek (w ąw óz H o m o le) o raz K rościenka.

□

H ISTO RIA S Z C Z A W N IC Y

H ISTO RIA S Z C Z A W N IC Y

38

D o ro ż k i

HISTORIA SZCZAWNICY Początki m iejsco w o ści, k tó rej nazw ę należy w iązać z k w aśn y m i źró d łam i m in eraln y m i, zw an y m i p rz e z górali szczaw am i, n ie są zn an e. W iad o m o , że ju ż w p o ło w ie XIV w. istn ie je w Szczaw nicy parafia. W ow ym czasie o sa d a n ależ ała d o sta ro stw a c zo rsz ty ń ­ skiego. W 1413 r. zn ajd u je m y w ź ró d łach w z m ia n k ę o A b ra h a ­ m ie C zarn y m z G oszczyc, k tó ry w zam ian za pożyczkę u d z ie lo n ą królow i o trzy m u je w z asta w sta ro stw o c zo rszty ń sk ie. Przy okazji te g o z a p isu w y m ien ia n e są S zczaw nice: W yżnia i N iż n ia . Ja n D łu ­ g osz w Liber beneficiorum (1 4 7 5 r.) w sp o m in a m iejscow o ść używ ając o k re śle n ia Szczaw nica magna — d uża. Szczaw nica była parafią d o 1529 r., k iedy to b isk u p krak o w ­ ski P io tr Tom icki afiliow ał ją d o parafii w K ro ścien k u . M im o to, n a m iejscu zniszczo n eg o m u ro w a n e g o k o śció łk a szczaw nickiego, w 1550 r. w y b u d o w an o d re w n ian ą , k ry tą g o n tem św iąty n ię. Z n a j­ d o w ał się w niej rze ź b io n y try p ty k z X IV /X V w. p rz e d sta w ia ­ jący M atkę B oską w o to c z e n iu czte re ch św ięty ch . Ś ro d k o w a częśc o w ego try p ty k u , k tó reg o sk rzy d ła u legły z n iszc z e n iu z n ajd u je się o b ecn ie w M u zeu m D iecezjaln y m w T arnow ie. D re w n ia n y k o śció ­

39

łek służył w iern y m , stając się w 1870 r. k o ściołem parafialnym , do czasu z b u d o w a n ia ob ecn ej św iąty n i (1 8 9 2 r.). W XVI w. w Szczaw nicy is tn ia ło so łectw o i w y b ran iectw o — u rz ą d eta to w e g o ż o łn ierza, zw o ln io n eg o z ob ciążeń w ob ec sta ro sty c zo rszty ń sk ieg o w za m ia n za słu żb ę. Ź ró d ła w sp o m in ają konflikt w ybrańca szczaw n ick ieg o Paw ła F leszara z s ta ro s tą czo rszty ń sk im Ł ę k a w s k i m . F leszar o śm ie lił się o d m ó w ić sp e łn ie n ia o b ow iązków p ań szczy źn ian y ch żem je s t w olny od w szelkich czynów i robót, bo służę R zeczypospolitej i w ypraw iłem się na wojnę. S ta ro sta w trącił śm iałk a do lochu, p rze z co te n z o sta ł w tarasie za m ku czorsztinskiego na śmierć zam rożon.

W XVIII w. S zczaw nica u c ie rp iała z p o w o d u p o b y tó w w ojsk i p o tyczek to czo n y c h w okolicy. W 1706 r. w o k re s ie III w ojny p ó ł­ nocnej m iały tu m iejsce w alki m ięd zy w o jskam i rosyjskim i i w o j­ skam i sta ro sty L u b o m irsk ieg o z L ubow li. W latach 1 7 3 5 /3 6 na te ren ie m iejscow ości stacjo n o w ały o d d ziały kozaków przeciw nych w y b ran em u w elekcji kró lo w i S tan isław o w i L eszczyńskiem u. W la­ tach 1 7 6 8 -7 0 w okolicach p o ty czk i toczyli K onfederaci Barscy pod w odzą B eniow skiego. W reszcie w 1769 r. p o d p o z o re m u tw o rz e n ia k o rd o n u sa n i­ ta rn eg o m ającego b ro n ić W ęgry p rz e d zarazą, w ojska a u striac k ie M arii Teresy zajęły cały S pisz i Z iem ię Sądecką dając tym początek p ie rw sz e m u ro zb io ro w i P olski. Szczaw nica n ależała n adal d o s ta ­ ro stw a czo rszty ń sk ieg o . D o p ie ro w 1811 r., p o śm ierci ż o n y o s ta t­ n iego sta ro sty Józefa n a P o to k u P otockiego (zm . 1797), w ład ze a u ­ striack ie zlik w id o w ały sta ro stw o p rzejm u jąc jeg o d o b ra i tw o rząc tzw. K am erę. U rząd K am eraln y zn ajd o w ał się p o czątk o w o w N o ­ w ym Targu, pó źn iej p rz e n ie sio n o go d o K am ienicy. O b szar byłego s ta ro stw a c z o rszty ń sk ieg o ro z p a d ł się w ów czas n a 3 „ d o m in ia ” — szczaw nickie, k ro ście ń sk ie i c z o rszty ń sk ie, a zn aczn a część ziem szczaw nickich d o sta ła się w ręce ch ło p sk ie. B urzliw y rozw ój Szczaw nicy ro zp o czął się w XIX w. i zw ią­ zany był z leczniczym i w łaściw o ściam i tu te jszy ch szczaw. P ierw ­ szej analizy w o d y szczaw nickiej (p ó źn iejszej „Józefiny”) d o k o n ał w 1810 r. d r R h o d iu s z K rakow a. O k o ło 1816 r. b e z im ie n n e jeszcze ź ró d ło zn ala zło się w p o sia d a n iu szczaw n ick iego so łty sa Józefa Za-

40

H ISTO R IA S Z C Z A W N IC Y

H ISTO R IA S Z C Z A W N IC Y

chw ieji, zw an eg o Józiopankiem , k tó ry zaw arł k o n tra k t z U rzę d e m K am eralnym w K am ienicy n a n a p e łn ia n ie b u te le k w o d ą, i ich w y­ syłkę. z teg o w ła śn ie źró d ła. 21 sie rp n ia 1820 r. Jó z e f Z ach w ieja sp rzed ał ź ró d ło m ieszc z a n in o w i z G niazd n a S p iszu , Ja n o w i Kutsch erze. N ow y w łaściciel w z n ió sł p ie rw sz e , sk ro m n e jeszcze, z a b u d o ­ w a n ia zd ro jo w e przy g ó rn y m (p ó źn iejsz a „Józefina”) i d o ln y m (późniejszy „S zym o n ”) źró d le. P o staw ił tak ż e d w a d o m y dla k u ra ­ cjuszy o raz w z n ió sł d o m „Z a p o to k ie m ” n a m iejscu , gdzie d ziś sto i „P ałac” (sied zib a M u z eu m P ien iń sk ieg o ). Z o k re se m je g o d ziała l­ n ości należy w iązać p ie rw sz e zało ż en ie p ark u zd ro jo w eg o (d zisiej­ szy Park G ó rn y ). W 1828 roku d o b ra szczaw n ick ie za p o śre d n ic tw e m Ja n a Podh ajeckiego nab y ła Jó zefin a Szalay, w ty m te ż ro k u o d k u p iła o n a od K utschery źró d ła i z a b u d o w an ia zd ro jo w e. Jó zefin a i jej m ąż S te ­ fan Szalay p o sta n o w ili ze Szczaw nicy uczynić u zd ro w isk o p o d o b n e d o znan y ch im „ b a d ó w ”. W zn ie śli d u ż y b u d y n e k zw any Zam kiem o raz klasycystyczną a lta n ę zd ro jo w ą; p ow iększyli tak ż e zało ż en ie p arkow e. N azw ali ta k że sw o im i im io n a m i g łó w n e szczaw nickie zdroje. W łaściw y m je d n a k tw ó rc ą u z ­ d ro w isk a był ich syn, J ó z e f S te ­ fan Szalay, k tó ry zarz ą d d o b ra m i p rz e ją ł w 1839 r. i ro zp o czął o k re s szybkiej ro z b u d o w y u zd ro w isk a. B u d o w a k u ro rtu n a e u ro p e jsk im p o zio m ie sta ła się n ajw ięk szą p a ­ sją życia Jó zefa S tefan a. Z je g o in i­ cjatyw y z b u d o w a n o kaplicę zak ła ­ dow ą, p ie rw sz e łazien k i, re s ta u ­ rację, będ ące d o d ziś w z o re m p o l­ sk ieg o b u d o w n ic tw a u z d ro w isk o ­ w eg o u ro cze p en sjo n aty . D b ał też o o p raw ę a rc h ite k to n ic z n ą odkryJózef Stefan Szalay

ty ch źró d e ł

„M agdaleny , „Wa-

41

lerii” , „Jana”, „S zy m o n a”, „ H e le n y ” i „A nieli” . R ozszerzył i u n o ­ w o cze śn ił G ó rn y Park Z drojow y, p o b u d o w a ł k ry te ch o d n ik i dla o c h ro n y spaceru jący ch k u racju szy p rz e d d eszczem . Z aczął też za­ sklepiać S zczaw ny P o to k (in w esty cję tę zak o ń czo n o d o p ie ro blisko sto la t p o jeg o śm ierci). Szalay zab ieg ał w szę d z ie o re k la m ę u zd ro w isk a. Z ak ty w izo ­ w ał m iejsco w y ch górali, n a m a lo w a ł p ie rw sze g odła ro d ó w szczaw ­ nickich. D ocen iając ro lę tu ry sty k i w y d ał p ierw szy p rz e w o d n ik po Szcaw nicy o raz A lb u m Szcza w n icki z w łasn y m i ry su n k a m i z pien in i z d ro ju . O rg a n izo w a ł p ie rw sz e p o k azow e spływ y p rz e ło m e m D unajca. Z a p ra sz ał d o Szczaw nicy u czo nych i lekarzy, ch em ik o m zlecał an a liz ę n o w o o d k ry w an y ch źró d eł. P rzyjaźnił się z w ielk im p o lsk im b aln e o lo g iem Jó zefem D ietlem , k tó ry tak o p isa ł ów cze­ sn e zd ro jo w isk o : Szczaw nica pom iędzy zdrojow iskam i Galicji pierw sze zajm uje miejsce. P ierw szeństw o to zjednała sobie niezrów nanie pięknym położeniem , doświadczoną skutecznością w ód i niezm ordow aną gorliw o­ ścią właściciela dla je j w zrostu i upiększenia. Śm iało rzec m ożna, iż ona należy do małej liczby zdrojow isk ojczystych, których sław a p oza granicą kraju je s t rozgłośną.

I rzeczyw iście S zczaw nica sta ła się p o p u la rn y m le tn isk ie m ary­ sto k racji i sfe r arty sty czn y ch . Bywali tu m .in.: C yprian K am il N o r­ w id, Ignacy Jó z e f K raszew ski, A d am A snyk, M ichał Bałucki, H e n ­ ryk S ienkiew icz, M aria K onopnicka, B olesław P rus, Lucjan Siem ień sk i, Ja n M atejko, W ojciech G erso n , W in ce n ty Pol, L udw ik Z ejszner. O k o ło 1860 r. frek w en cja w y n o siła 1200 o só b w ciągu sezo n u . W 1860 r. J ó z e f Szalay w y d zierżaw ił Spółce Z d ro jo w isk K ra­ jow ych n a o k re s 50 la t te re n M ied z iu sia ze zd ro jam i „S zym on”, „H e len a” i „A n iela”, z z ale cen iem u tw o rz e n ia D o ln eg o Z ak ład u Z d rojo w eg o . Spółka zarzą d z a ła Z a k ła d e m d o 1865 r. W tym o k re ­ sie z a ło ż o n o P ark D olny i w z n ie sio n o kilka d o m ó w d la k u racju ­ szy. Po 1865 r. S p ó łk a w y d zierżaw aiła D olny Z ak ład p ry w atn y m d zierżaw co m , kolejno: T eodorow i B aran o w sk iem u i F ranciszkow i T om ankow i, T om ankow ej w ra z z sy n e m oraz dr. Józefow i K ołączko w skiem u . D zięki te m u o s ta tn ie m u w latach 1 8 8 8 -1 9 0 9 p o w stał Z ak ład W odoleczniczy.

42

H ISTO RIA S Z C Z A W N IC Y

H ISTO RIA S Z C Z A W N IC Y

43

ODBĘDZIE SIŁ .

NOW EGO

C H U IN H flL flT O R J U /" l O K A Z NOWOMJCTTCH ZDROJI

„JÓ Z E F IN Y "

i „S T E F A N A "

Nd KTÓRE J W . yrK Z EJrtlŁ Z d rR d S Z d

„Hydropatya” — Zakład Wodoleczniczy dr. Kołączkowskiego

W 1876 r. u m a rł Jó z e f S tefan Szalay. Z g o d n ie z te s ta m e n te m Z akłady Z d ro jo w e w Szczaw nicy p rzeszły n a w ła sn o ść A kadem ii U m iejętn o ści w K rakow ie — z z astrz e ż e n ie m o b o w iązk u w ypła­ can ia p rzez A k ad em ię p o ło w y czy steg o d o c h o d u z Z a k ła d u d w ó m sy n o m Józefa, T ytusow i i W ład y sław o w i. A k ad em ia z o sta ła p o ­ siadaczem jed y n ie Z ak ład u Z d ro jo w eg o bez d ó b r d o m in ialn y ch , k tó re m ocą te s ta m e n tu n ależały d o sy n ó w Józefa. O g ran iczy ło to d o ch o d y i zah am o w ało in w esty cje w u zd ro w isk u . W y b u d o w an o je d n a k „D w orzec G o ścin n y " o ra z d o k o ń cz o n o ro z p o c zę tą p rzez Szalaya b u d o w ę D rogi P ien iń sk iej d o C ze rw o n eg o K lasztoru. W 1893 r. A k ad em ia U m ie jętn o śc i w y d zierżaw iła u z d ro w i­ sko (G órny Z ak ład ) F eliksow i W iśn ie w sk ie m u . R ozpoczął się ok res stagnacji i u b o ż e n ia k u ro rtu . D zierżaw a w ygasła w 1909 r. i w ty m sam ym roku A k ad em ia sp rze d ała zak ła d w Szczaw nicy h ra b ie m u A dam ow i S tad n ick iem u , w łaścicielo w i d ó b r k lu cza naw ojow skiego. R ok pó źn iej u p ły n ął te rm in d zierżaw y D o ln eg o Z a­ kład u Z d ro jo w eg o i od teg o m o m e n tu o b a zak ład y zn ala zły się z n ó w w ręk ach je d n e g o w łaściciela. D ziałalność S tadnick ieg o , przy p ad ająca w zasa d z ie n a o k res m iędzyw ojenny, p rzy n io sła p o n o w n y rozw ój u zd ro w isk a. W yre­ m o n to w a n o w ted y w ięk szo ść d o m ó w zdrojow ych, zb u d o w a n o

n o w e ujęcia w ó d , ro z sz e rz o n o P ark G ó rn y o te re n P ołonin. W la­ ta c h 1 9 3 3 -3 6 w y b u d o w an o n o w o c ze sn e In h a la to riu m w y p o sa­ żo n e w p ierw sz e w Polsce k o m o ry p n e u m aty czn e. P ow ażną in ­ w esty cją la t trzy d ziesty ch była te ż b u d o w a k o m fo rto w eg o sa n a ­ to riu m „M o d rzew ie” o ra z p rz e p ro w a d z e n ie kanalizacji u z d ro w i­ ska. R o zp o częto też elek tryfikację staw iając w 1935 r. elek tro w n ię. Szczaw nica z n ó w sta ła się p o p u la rn y m k u ro rte m . M im o k o n k u ­ rencji p o b lisk iej Krynicy, frek w en cja w y n o siła 5 0 0 0 -1 0 0 0 0 gości w ciągu ro k u . A m b itn e p lan y S tad n ick ieg o p o k rzy żo w ał w ybuch II w ojny św iato w ej. Podczas o k upacji w Szczaw nicy d ziałały placów ki g estap o i g re n z s c h u tz u (stra ż y gran iczn ej) o raz policji k ry m in aln ej, istn ia ła szk o ła niem ieck iej ż a n d a rm e rii. M im o to m iejscow ość była d ru ­ g im co d o zn aczen ia, p o Z ak o p a n e m , p u n k te m p rz e rz u tó w p rzez g ran icę k u rieró w zdążających n a W ęgry. O koło 50 szczaw niczan z g in ę ło w o b o zach , w ięzie n iach i po d czas działań p artyzanckich. S p o łeczno ść żydow ska, zam ieszk u jąca c e n tru m Szczaw nicy (ok. 3 0 0 o só b ) uleg ła ek sterm in acji. Podczas o kupacji u zd ro w isk o nie działało. P ierw szy sez o n z o rg a n izo w a n o zaraz p o w y zw o len iu w 1945 r. 18 m arca 1948 r. n a p o d sta w ie z a rz ą d z e n ia M in istra Z drow ia,

44

H ISTO RIA S Z C Z A W N IC Y

U zd ro w isk o S zczaw nica u p a ń stw o w io n o . W k o m u n isty czn ej rze ­ czyw istości m ia st niew ielk ich p e n sjo n a tó w ro zp o c z ę to b u d o w ę dużych, b rzy d k ich arc h ite k to n ic z n ie sa n a to rió w p o zo stający ch w gestii zw iązków zaw odow ych b ąd ź z ak ła d ó w pracy. 4 p aw ilo n y p re w e n to riu m g ó rniczeg o o d d a n o d o u ży tk u w 1949 r., s a n to riu m „ H u tn ik ” w 1960. W latach sied e m d z iesią ty c h w y b u d o w an o sa­ n a to ria „Z N P ”, „ P ap iern ik ” i „ B u d o w lan i”, a w o sie m d z iesią ty c h „D zw o n k ó w k a” i „N a w ig a to r” . Je d n o c z e śn ie z a n ie d b y w an o k o n ­ serw acji starej zabudow y, co sp o w o d o w a ło zn ik n ięcie z k rajo b ra z u Szczaw nicy p e n sjo n a tu „S o b iesk i”, czy o b ec n ą ru in ę „L itw in k i” . 22 lipca 1962 roku S zczaw nica o trz y m ała p ra w a m iejskie. W 1973 roku w ram ach rad o sn e j tw ó rczo ści ad m in istra c y jn e j p o łą ­ czono ją w je d e n o rg an iz m m iejsk i z K ro ścien k iem . E k sp ery m en t te n sp o w o d o w ał jed y n ie z w ię k sz e n ie w zajem n ej n iech ęci m ie sz ­ kań có w o b u m iejscow o ści. O d 1982 ro k u S zczaw nica p o n o w n ie je s t sam o d zieln y m m iaste m .

LUDNOŚĆ DOLINY GRAJCARKA R d zen n ą lu d n o ść Szczaw nicy sta n o w ią G ó rale Pienińscy, n azy ­ w ani n iek ied y Szczaw nickim i, n iew ielk a, ale b a rd zo m alo w n icza i ciekaw a g ru p a etno g raficzn a. Z anikający n ie s te ty fo lk lo r G órali P ien iń sk ich k u lty w u ją działające w Szczaw nicy zesp o ły folklory­ styczne. T radycyjne g ó ralsk ie stro je o raz in n e sp rz ę ty co d zie n n eg o uży tk u daw nych m ieszk ań có w Szczaw nicy ob ejrzeć m o ż n a w M u­ ze u m P ien iń sk im . D o lin ę G rajcarka zam ieszk iw ali je d n a k nie tylko G ó rale P ie n iń ­ scy. W czte rech w siach g raniczących ze S zczaw nicą o d w sc h o d u — Szlachtow ej, Jaw orkach, Białej W odzie i C zarn ej W odzie, żyli daw ­ niej Ł em kow ie, g ru p a etn o g raficzn a górali ru sk ich , m ów iący gw arą języka u k raiń sk ieg o , w yznaw cy o b rz ą d k u greck o k ato lick ieg o . N ie ­ stety, p o części w yjechali w 1945 r. n a U k rain ę, a p o z o sta ła re sz ta z o sta ła w y sied lo n a w 1947 ro k u w ra m a ch A kcji „W isła” . P o zo ­ staw ili p o so b ie tylko w sp o m n ie n ie n iegdysiejszej ró ż n o ro d n o śc i k u ltu ro w ej i etnograficzn ej tej pięk n ej doliny.

KLUB SPO RTO W Y „PIENINY'

45

70 LAT KLUBU SPORTOWEGO „PIENINY” S zczaw nica w całej Polsce z n a ­ n a je s t ze sw o ich w sp an iały ch ź ró ­ d e ł m in era ln y ch i p rzep ięk n y ch krajobrazów . C iąg n ą do niej rze ­ sze k u racju szy i tu ry stó w . M ało k to je d n a k w ie, że ta n iew ielk a m iejsco w o ść je s t tak że p o tę g ą sp o rto w ą i to n ie tylko w skali k ra ­ ju . W yko rzystu jąc p o ło ż e n ie u z ­ d ro w isk a n ad D un ajcem , szczaw ­ niccy zap aleń cy stw o rzy li je d n ą z n a jp rężn iejszy ch w Polsce se k ­ cji k aja k a rstw a górskiego. Początki były b ard z o sk ro m n e . 7 g ru d n ia 1930 ro k u tu tejszy lek arz d r A rtu r Karol W ern e r i k iero w n ik sch ro n isk a „O rlica” C zesław W in iarsk i u tw o rzy li przy o d d ziale p ie n iń sk im PTT sek ­ cję n arciarsk ą. G łów ny jej celem była org anizacja i p ro p ag o w a­ n ie tu ry sty k i narciarsk iej, zim ow ej w ęd ró w k i p o P ien in ach i Be­ sk id zie Sądeckim . Pasja sp o rto w ej ryw alizacji sp raw iła jed n ak , że czło n k o w ie sekcji zaczęli w y stęp o w ać tak ż e w zaw o d ach narciar­ sk ich (w k o n k u ren cjach biegow ych, alp ejsk ich a n a w e t w skokach). W 1931 r. sekcja w o d rę b n iła się z PTT i p o w sta ł k lu b sp o rto w y p o d n a zw ą T.S. „W isła” Szczaw nica. W k ró tce dzięki pom ocy żo ł­ n ierzy z 1 P ułku S trzelcó w P o d h alań sk ich w y b u d o w an o skocznię n arciarsk ą. W 1934 ro k u w T o w arzystw ie p o w sta ła sekcja kajakow a. D zięki w sp ó łp racy z P olskim Z w iązk iem K ajakow ym zo rg an izo w an o M ię­ d z y n aro d o w e M istrz o stw a Polski n a D u n ajcu. Sekcja org an izo w ała ta k że kajakow e spływ y p rz e ło m e m D unajca. Po II w o jn ie św iato w ej tre n in g i kajakarzy w zn o w io n o ju ż w 1947 roku. W ty m sam y m ro k u zo rg a n izo w an o n a D unajcu V G ó rsk ie M istrz o stw a Polski. W zaw o d ach tych p o raz pierw szy zaw o d n icy szczaw nickiego k lu b u zdobyli ty tu ły m istrz ó w Polski.

46

SPACER PO U ZD RO W ISKU

O d teg o m o m e n tu k lu b w ió d ł p ry m w krajo w y m k ajak a rstw ie g ó r­ skim , a w latach 1 9 6 7 -1 9 6 8 w sz y stk ie reg aty g ó rsk ie ro zg ry w an e w Polsce w ygryw ali zaw o d n icy „ P ie n in ” . W b arw ach k lu b u sta rto w a li ta k u ty tu ło w a n i zaw o d n icy jak: S tefan K apłaniak (brązow y m e d a lis ta o lim p ijsk i z R zym u z 1960 r. i m istrz św ia ta z 1958 r. o raz d w u k ro tn y m istrz E u ro p y z la t 1957 i 1959), M aria Ć w iertn iew icz (zdobyw czyni II m iejsca w P u ch arze E u ropy w 1974 r. i m istrz y n i św ia ta z 1975 r.), Z b ig n iew C zaja (m istrz św iata z 1979 r. o raz w ic e m istrz św iata z 1981 r.), P io tr S arata (brązow y m e d a lis ta m istrz o stw św ia ta), G rzeg o rz S arata (u czestn ik Igrzysk O lim p ijsk ich w B arcelonie). In n i zaw o d n icy tacy ja k E u g en iu sz K apłaniak, W ład y sław Piecyk, B ro n isław W aru ś byli m istrz a m i Polski i należeli d o św iato w ej czołów ki. O b ecn ie, w d o b ie kry zy su idei sp o rtu a m a to rsk ie g o , działacze k lu b u k o n c e n tru ją się n a w y ch o w a n iu m łodzieży. P o m im o tru d n e j sytuacji finansow ej k lu b u m ło d z i zaw o d n icy s ta rtu ją w k a te g o ­ riach m ło d zik ó w i ju n io ró w ; w ie lu z n ich o siąg a k lasę m istrz o w ­ ską. W 1998 ro k u M ich ał M ajerczak zajął IV m iejsce n a M istrz o ­ stw ach Ś w iata Juniorów . D zięki zaan g a żo w a n iu zarz ąd u o d b u d o ­ w an o i zm o d e rn iz o w a n o p rz y sta ń k ajakow ą n ad D u n ajcem , w y n aj­ dyw ani są sp o n so rz y fu n d u jący kajaki. O d 1961 roku n ajw a ż n ie jsz ą im p re zą sp o rto w ą Szczaw nicy są zaw ody w k ajak a rstw ie g ó rsk im — M ięd zy n aro d o w y M em o riał A. A. W ernerów . W 2 0 0 0 ro k u ro zg ry w an y b ęd z ie ju ż 4 0 M em oriał.

SPACER PO UZDROWISKU D w o rz e c P K S - P a rk D o ln y - G łó w n a - Z d ro jo w a - PI. D ie tla - P a rk G ó rn y - J a n a W ik to r a - S z a la y a N ap rzeciw dw o rca a u to b u s o w e g o PKS (rok u ru c h o m ie n ia 1927), rozciąga się P a rk D o ln y . D aw no te m u , w ty m m iejscu ciągnęły się p a stw isk a n ależące do o b u Szczaw nic: D olnej i G ó rn ej. S tąd n azw a teg o m iejsca — M ied ziu ś. G dy zaczęto eksp lo a ta c ję ź ró d e ł „S zy m o n ”, „A n iela” i „H e­

SPACER PO U ZDROW ISKU

47

le n a ” n a M ied ziu siu p o w sta ł D o ln y Z a k ła d Z d ro jo w y . W okół n ieg o w latach 1 8 6 1 -1 8 6 8 z a ło ż o n o p a rk zdrojow y — dzisiejszy Park Dolny. •W g órnej części p ark u , w p o b liżu ulicy Parkow ej, sto i d o m w czasow y „ C h e m ik ” . Je s t to w y b u d o w an y w 1881 r. p e n sjo n a t „Ś w ięcicków ka” . W 1889 r. g o ścił w n im B olesław P rus. W 1907 r. n o w y w łaściciel w illi, d r J ó z e f K ołączkow ski, n a d a ł jej nazw ę „M ic­ k iew icz”. N ie ste ty w w ynik u p rz e b u d o w y w latach sześćd ziesią­ tych b u d y n e k stra c ił sw ój p ie rw o tn y sty lo w y ch arakter. O b o k „ C h e m ik a ” z n ajd u je się z d ró j „ W a n d y ” . P o w stał w 1867 r. z p o łąc z e n ia d w ó ch o d k ry ty ch p rzez Szalaya źró d eł — „ H e le n y ” i „A n ieli”. Z alecan ą p rzy alerg iach i c h o ro b ach p rz e ­ m ian y m a te rii w o d ę tru d n o je d n a k d ziś n ab rać ze w zg lęd u n a m ałą w y d ajn o ść źródła. Z n a jd u jąca się o b o k z d ro ju k a p lic a M a tk i B o sk ie j C z ę s to ­ c h o w s k ie j d o ro k u 1876 słu ży ła jak o p ijaln ia w o d y „W an d a”. Po p rz ez n ac z e n iu b u d y n k u n a kaplicę w o d ę zaczęto po d aw ać w is tn ie ją ­ cej d o d ziś d rew n ian e j altan ce. Przy tej sam ej alei parkow ej sto i „ M a r ia ” . B udynek te n , to d aw n y Z ak ład W odoleczniczy dr. K ołączkow skiego „ H y d r o p a tia ” . Z b u d o w an y w 1889 r. z ak ła d w y­ p o sa ż o n o w e w ła sn e in h a la to riu m i łazien k i. N a gości o czek iw ało 26 k o m fo rto w o w y p o sażo n y ch pokoi. W latach sześćdziesiąty ch , ro z b u Kaplica M a tk i Boskiej d o w a n o p rzy ziem ie, przez co b u Częstochow skiej w Parku d y n ek stra c ił n a w yglądzie. D olnym W ce n tra ln y m p u n k c ie p ark u zn ajd u je się w zn iesio n y w 1984 r. p o m n ik p o ś w ię c o n y m ie s z k a ń c o m S z c z a w n ic y p o le g ły m z a O jc z y z n ę . Bliżej ulicy G łów nej sto i u fu n d o w a n a w 1890 r. s z tu c z ­ n a g r o ta z tab licą sław iącą M ikołaja Z yblikiew icza.

48

SPACER PO U ZD RO W ISKU

SPACER PO U ZD RO W ISK U

49

Mikołaj Zyblikiewicz (1823-1887) będąc marszałkiem Sejmu Galicyj­ skiego przyczynił się w dużej mierze do rozwoju uzdrowiska. Dzięki jego zaangażowaniu i staraniom ukończono m.in. budowę drogi biegnącej nad Dunajcem do Czerwonego Klasztoru. W p ark u w a rto też zw rócić u w ag ę n a p ięk n e , sta re d rzew a, z k tó ry ch w iele ch ro n io n y ch je s t ja k o p o m n ik i przyrody.

Pawilon zdroju „ Szymon ”

Pensjonat „Marta”

N a w sc h o d n im sk raju p a rk u sto i p e n sjo n a t „ M a r ta ” . B udynek w z n ie sio n o n a p rzeło m ie w iek ó w z p rz e z n a c ze n ie m n a h o te l. Do dyspozycji gości o d d a n o 15 p okoi i salę ja d a ln ą n a 100 o só b . P en ­ sjo n a t u trzy m y w ał w łasn e c ało ro czn e p o łączen ie a u to b u s o w e ze stacjam i kolejow ym i w S tary m Sączu i N o w y m Targu. N ap rzeciw „ M arty ”, w do le p o d ru g iej stro n ie ulicy, zn ajd u je się ujęcie je d n e g o z n ajstarsz y c h z d ro jó w szczaw n ick ich „ S z y m o n a ” , k tó reg o sta rsz a n azw a b rzm ia ła „ P o d P a g ó rk a m i” . O k o ło 1850 r. Jó z e f Szalay p o b u d o w a ł tu łazien k i. Z o sta ły o n e ro z e b ra n e n a p o ­ czątku XX w. ze w zg lęd u n a zły sta n te c h n icz n y budynków . D o dziś zach o w ała się tylko stylow a, d re w n ia n a o b u d o w a zdroju . U liczka o b o k alta n y z d ro ju „S zy m o n ” p ro w ad zi d o d o lnej stacji k o le jk i k r z e s e łk o w e j n a Palenicę. K olejkę u ru c h o m io n o w 1991 r. D ługość kolejki pozostającej w g estii P olskich Kolei L inow ych w y­ n o si 783 m , a ró żn ica w z n ie sie ń 2 6 2 m. O b o k „M arty ”, p rzy ul. G łów nej sto i w illa „ G ra ż y n a ” . B udy­ n e k z b u d o w a n o o koło 1890 r. W latach 1 8 9 0 -1 9 0 0 i 1 9 1 5 -1 9 3 5 fu n k cjo n o w ał tu U rząd P ocztow y i Telegraf. W o k re sie m iędzy-

w o jen n y m p o c z ta u trzy m y w ała cało ro czn ą k o m u n ik ację a u to b u ­ sow ą n a tra sie S zczaw nica - S tary Sącz. O b ecn ie w illa je s t w ła­ sn o ścią dr. Z b ig n iew a K ołączkow kiego; m ieści się tu tak że b ar „ O rie n t” . D zisiejsze c e n tru m h an d lo w e Szczaw nicy k o n c e n tru je się w o ­ kół re stau ra cji i d o m u to w aro w eg o „ H a lk a ” . D o II w ojny św ia­ tow ej m iejsce p o m ię d z y D o ln y m Z ak ład e m Z drojow ym (okolice Parku D oln eg o ) i d zisiejszą u licą Z d ro jo w ą w y pełniały d o m y b o ­ gatych Żydów. K o n cen tro w ał się tu h a n d e l a w raz z n im żydow ski folklor. W se z o n ie ściągali d o Szczaw nicy Ż ydzi ze w szy stk ich za­ k ątk ó w E u rop y a tak ż e z A m ery k i o ra z Palestyny. C zęsto spo tk ać m o ż n a było b ro d a ty c h chasydów , z p ejsam i, w ja rm u łk a c h n a g ło ­ w ach, u b ran y c h w chałaty. Do rodziny Krumholtzów i ich spadkobierców Jekielów należały pen­ sjonaty „A rkadia” (dzisiejszy dom przy ul. Głównej nr 14), „P ensjonat” (obecnie Szkoła Podstawowa — budynek w głębi zabudowy), „Temida” (obecnie dom nr 10 z apteką). Sąsiadami Krumholtzów byli Stogerowie, właściciele pensjonatu „P erła” (obecnie siedziba Polskiego Stowarzysze­ nia Na Rzecz Osób Z Upośledzeniem Umysłowym), pensjonatu i restau­ racji koszernej (dzisiejsze kino „Pieniny”) i „Grand Hotelu” (rozebranego w czasie wojny, na jego miejscu stoi dom towarowy „Halka”). Duża, m uro­ wana kamienica po drugiej stronie ulicy, mieszcząca dziś m.in. biura GS to

50

SPACER PO U ZD RO W ISKU

SPACER PO U ZD RO W ISKU

51

dy nku tab lica u p a m ię tn iają c a o b c h o d z o n ą uroczyście w 1993 r. se tn ą ro czn icę p o w sta n ia O d d ziału . Oddział Pieniński jest najstarszym z obecnie istniejących oddziałów PTTK. Założony został w 1893 r. jako oddział Towarzystwa Tatrzańskiego. Oddział ma duże zasługi dla rozwoju turystyki w rejonie Pienin.

Dawny pensjonat „Perła”

dawny „Pasaż W eissm ana” . Numer 1 przy ulicy Zdrojowej ma drewniany budynek z charakterystyczną wieżyczką. To dawny pensjonat „E n g lan d er” noszący to miano od nazwiska właścicieli. Żydowskie domy ciągnęły się wzdłuż głównej drogi, po obu jej stronach, aż do dzisiejszego budynku Urzędu Miasta.

Kaplica na starym cm entarzu

W c e n tru m w a rto zw iedzić p o ło ­ żo n y za k am ien icą W e issm a n a s ta r y c m e n ta r z (w ejście z placu ta rg o ­ w eg o ). Z ach o w an e p o m n ik i św iad ­ czą, że ta z ało ż o n a w lata c h trzy ­ d zie sty c h XIX w. n e k ro p o lia w dużej m ie rz e słu ży ła za m iejsce p o ch ó w k u zm arły ch kuracjuszy. N a c m e n ta ­ rzu , p ró cz zabytkow ych n a g ro b ­ ków, zn ajd u je się n eo g o ty ck a kaplica u fu n d o w a n a w 1870 r. p rz e z Józefa Szalaya. K rypta g ro b o w a kryje d o czesn g szczątki zm arłych w Szczaw .

nicy z ro d zin y Szalayów. Przy sk rzy żo w an iu ulic G łów nej i Z dro jo w ej, o b o k kam ienicy W eissm an a sto i paw ilo n O d d z ia łu P ie n iń s k ie g o P T T K . N a b u ­

Dawny pensjonat „Englander ”

T rakt łączący h a n d lo w e c e n tru m z P lacem D ietla, o b ecn a ulica Z d ro jo w a d o 1945 r. n o sił n a zw ę Jó zefa Ignacego K raszew skiego. Józef Ignacy Kraszewski przebywał w Szczawnicy latem 1866 r. Nie wia­ domo, gdzie wówczas mieszkał. Być może pisarz zatrzymał się w „Domu Kawalerskim" (dziś już nieistniejącym — stał w miejscu gdzie dziś znaj­ duje się kawiarnia „Aida”), skąd roztaczał się piękny widok na Pieniny i gdzie umieszczano co znaczniejszych gości. Opis Szczawnicy zamieścił Kraszewski w powieści „Wielki nieznajomy”. P ierw szy m p e n sjo n a te m p rzy ulicy Z dro jo w ej je s t d rew n ian a, p ię tro w a w illa „ S y lw ia ” . B udynek, w y b u d o w an y w 1890 r. su m p ­ te m ro d zin y B iernackich, n o sił p o czątk o w o nazw ę „Pod K raszew ­ sk im ”. K iedy je d n a k w łaściciele p rzep ro w ad zili się w 1910 r. do

52

SPACER PO U ZD RO W ISK U

SPACER PO U ZDROW ISKU

53

Nowy Zakład Przyrodoleczniczy

cyjny b u d y n e k w b u d o w an o w sk arp ę, a jeg o d ach tw o rzy ta ra s w id okow y d o stę p n y z P arku G órnego. Pensjonat „Sylwia

zak u p io n e g o p e n sjo n a tu w P arku G ó rn y m , p rz e n ie śli ta k ż e nazw ę p e n sjo n a tu (dzisiejsza w illa „Pod K raszew sk im ”). S tary d o m Bier­ nackich nab y ła żydow sk a ro d z in a G a sn eró w i n a d a ła m u d zisiejszą nazw ę od im ie n ia córki. O d 1951 r. p e n sjo n a te m zarząd za FW P Powyżej „S ylw ii”, nieco w głębi, sto ją b u d y n k i sa n a to rió w g ó r­ niczych — „ G w a r k a ” , „ G ó r n ik a ” i „ A d r ii” . Dzisiejszy „Gwarek” to dawny „Jałowiec", wybudowany w 1938 r. sumptem miejscowej rodziny Węglarzy „Spod Jałowca”. „Adria”, wybu­ dowana w stylu lat trzydziestych w 1933 r. Oba budynki w latach pięć­ dziesiątych przystosowano do potrzeb sanatoriów górniczych, a „Adrii” nadano nazwę „Barbórka” (używaną do 1997 r.). Po drugiej stro n ie ulicy, n ap rzeciw „A d rii” sto ją d w a niezam ieszk an e d ziś i niszczejące d re w n ia n e b u d y n k i. To w ille H a b u ró w , w y b u d o w an e w lata ch d w u d z iesty c h . P en sjo n aty jak o je d n e z p ierw szych w Szczaw nicy d y sp o n o w ały w ła sn ą k o m u n ik a c ją sa­ m o chodow ą. N ieco w yżej, p o tej sam ej stro n ie ulicy sto i, z b u d o w an y w 1973 r. N o w y Z a k ła d P rz y ro d o le c z n ic z y . C z tero k o n d y g n a -

Willa „Reduta" przed pożarem w 1993 r.

N ap rzeciw w ejścia d o N o w eg o Z a k ład u P rzyrodoleczniczego u w ag ę zw raca k o m p lek s d rew n ia n y ch p e n sjo n a tó w z końca XIX w. — „ R e d u ty ” , „ B o ż e g o D a r u ” i sto jąceg o z ty łu za „ R ed u tą” sa­ n a to riu m „ L im b a ” .

54

SPACER PO U ZDROW ISKU

SPACER PO U ZDROW ISKU

55

Willę „Reduta” w 1993 r. strawił pożar, do dziś widoczna jest znisz­ czona więźba dachowa. Do pożaru w budynku mieściły się biura dyrekcji uzdrowiska, dziś stoi pusty.

Pijalnia wód „Magdalena" i „Jan

Budynek „Starej Kancelarii"

W p o b liżu Placu D ietla, p o praw ej stro n ie ulicy sto i ro tu n d a — p ija ln ia w ó d „ M a g d a le n a ” i „ J a n ” . B udow la ze szk ła i a lu m in iu m p o w sta ła w 1970 r. n a m iejscu p o p rz e d n iej pijalni.

czo n o ją n a m ie sz k a n ia p raco w n icze. N ap rzeciw „Starej K ancelarii” sto i o b e lis k u p a m ię tn ia ją c y J ó z e f a D ie tla .

W 1866 r. wzniesiono nad źródłem „Magdalena” rodzaj krytej galerii spacerowej z arkadami wspartymi na kolumnach. Została ona rozebrana w latach sześćdziesiątych i na jej miejscu wybudowano obecny pawilon. Zdrój „Magdalena” został odkryty w 1839 r. przez kuracjusza Jana Cie­ leckiego i nazwany imie bawiącej wówczas u wód Magdaleny Kownackiej — właścicielki dóbr Ponikwa. Zdrój „Jan” odkrył w 1869 r. Jan Zielonka — zarządca Górnego Zakładu Zdrojowego. Samo źródło znajduje się przy ulicy Języki. Do pijalni wodę od 1970 r. sprowadza się rurami.

Józef Dietl (1804-1878) był lekarzem, profesorem i rektorem UJ, członkiem Akademii Umiejętności, balneologiem, propagatorem polskich uzdrowisk oraz gorącym patriotą. Odsłonięcie pomnika w 1865 r. miało szczególną wymowę, gdyż odbyło się w momencie, gdy władze austriac­ kie, pod presją Rosji, usunęły profesora z katedry. Powodem była działal­ ność Dietla w akcji repolonizacji Uniwersytetu i wspomaganie Powstania Styczniowego. Fundatorem pomnika był zaprzyjaźniony z profesorem Szalay.

D alej w k ie ru n k u Placu D ie tla sto i a lta n a z d ro ju „ W a le ria ” . Ź ró d ło z o sta ło o d k ry te w 1840 r. p rz e z lek arza zak ła d o w eg o O n u ­ frego T rem beckiego i n az w an e im ie je g o żony. Po ro k u 1945 w o d a n ie je s t w y k orzystyw ana ze w zg lęd u n a zanieczyszczenia. U w ejścia n a Plac D ie tla sto i „ S ta r a K a n c e la ria ” . B udynek zb u d o w a n o w latach 1 8 6 4 -6 5 . S tan o w i d o sk o n ały p rzy k ład p o l­ skiej a rc h ite k tu ry uzd ro w isk o w ej. W w illi m ie ściła się k an celaria G ó rn eg o Z a k ład u o raz m ie sz k a n ie zarządcy. O d 1948 r. p rz e z n a ­

Z a c h o d n ią p ierzeję p lacu zam y k a w illa P ałac, zb u d o w an a s u m p te m Jó zefa Szalaya w 1864 r. n a m iejscu p ierw szeg o d o m u zd ro jo w eg o . W o k re sie m ięd zy w o jen n y m p o p ro w a d z o n o z placu szero k ie sch o d y d o u m ie sz cz o n e g o c e n tra ln ie g łów nego w ejścia d o b u d y n k u . To re p rez e n ta cy jn e do jście d o w illi zlik w id o w an o w 1972 r. D o 1939 r. „Pałac” fu n k c jo n o w a ł jak o h o tel. Po w o jn ie w b u d y n k u d ziałała resta u ra c ja „Z d ro jo w a ”, a o d 1972 r. m ieści się M u z e u m P ie n iń sk ie im . Jó zefa Szalaya.

56

SPACER PO U ZDROW ISKU

SPACER PO U ZD RO W ISKU

57

m in e ra ln e j p rzezn aczo n ej d o sprzedaży. P ię tro zajm o w ał Z akład Inhalacyjny i W odoleczniczy. W 1975 r., w zw iązku z o tw arciem N o w eg o D o m u P rzyrodoleczniczego i p rz e n ie sie ta m Z a k ład u W o­ doleczniczego, w salach n a p ię trz e u rz ą d z o n o kaw iarn ię „ Z d ro ­ jo w ą ” .

Willa „Pałac

P ó łn o cn o -zach o d n i n aro ż n ik p lacu D ietla zajm u je d o m „ P o d B o g a ro d z ic ą ” , w y b u d o w an y p rze z Jó zefa Szalaya w 1853 r. z p rz e ­ znaczę n a p e n sjo n a t. W przy ziem iach b u d y n k u , g dzie o b e cn ie zn a j­ d u je się kaw iarn ia „Z bójnick a P iw n ica” , m ieściły się sk ład y w ody

Willa „Holenderka"

Dom „Pod Bogarodzicą”

P ó łn o cn ą p ierzeję placu zam ykają w ille „ H o le n d e r k a ” i „ D o m n a d z d r o ja m i” (zdjęcie n a s tro n ie 3). „H o le n d e rk a ” z o sta ła w z n ie ­ sio n a w 1855 r. w „g u ście h o le n d e rsk im ”. W 1863 r. w y b u d o w an o „D om n a d Z d ro ja m i”. Z a stą p ił k lasycystyczną a lta n ę n ad źró d łam i „S te fa n ” i „Józefina”. N a fro n to n ie b u d y n k u zw racają uw agę dw a m alo w id ła: św. K ingi — p a tro n k i P ien in i św. B arbary — p a tro n k i k o p alń i zdrojów .

58

SPACER PO U ZD RO W ISK U

„Józefina” to obok „Szymona” i „Stefana” najstarszy zdrój szczawnicki. Niestety od lat siedemdziesiątych XX w. źródło jest nieczynne. Woda ze zdroju swoim składem znacznie przewyższała słynne wody: „Selterską” i „Emską". „Stefan” jest zbliżony do „Józefiny” pod względem składu che­ micznego, lecz znacznie słabszy. Paw ilon, w k tó ry m m ieści się o b e c n ie p ija ln ia to d a w n a g ale­ ria sp acero w a d la k u racjuszy pijących w o d ę, w z n ie sio n a w latach 1 8 5 7 -5 8 . N ie ste ty o koło 1960 r. galerię z a b u d o w an o przez co s tra ­ ciła sw ój stylow y charakter.

Willa „Szwajcarka Górna” i stojąca ponad nią kaplica zdrojowa

W sc h o d n ią p ierzeję zam yka w z n ie sio n a w 1852 r. w illa „ S z w a j­ c a rk a G ó r n a ” . W 1902 r. m ie sz k a ł tu p o d czas sw ego ty g o d n io ­ w ego p o b y tu w Szczaw nicy p o e ta K azim ierz P rzerw a-T etm ajer. W przyziem iach b u d y n k u z n ajd u je się w ejście d o pijalni. O d w sch o d n iej stro n y d o P lacu D ietla p rzylega P a rk G ó rn y , zajm ujący o k oło 10 ha. Park, zało żo n y w 1824 r., był p rz e d m io te m szczególnej tro sk i kolejnych w łaścicieli u zd ro w isk a. O b ecn y w y­ gląd n a d a ł m u J ó z e f Szalay, k tó ry sp ro w a d z ił rzad k ie okazy drzew .

SPACER PO U ZDROW ISKU

N a tyłach w illi „S zw ajcarka”, n a sk raju p ark u sto i k a p lic a z d r o ­ jo w a . N eog oty ck a b u d o w la zo s­ ta ła z a p ro je k to w a n a i w z n ie sio n a p rz e z Jó zefa Szalaya w 1846 r. W e w n ę trz u o b raz M atki Boskiej z D zieciątk iem p ęd z la sam eg o S za­ laya. U w agę zw racają trzy ście n n e tab lice p o św ięc o n e S tefan o w i, J ó ­ zefinie i Józefow i Szalayom . N a­ przeciw kaplicy zb u d o w a n a ok. 1950 r. m u sz la k o n certo w a. O b o k p lacu k o n ce rto w e g o u w a ­ gę zw raca d u ży b u d y n e k „ I n h a l a ­ t o r i u m ” . O b ie k t z b u d o w a n o w la­ ta c h 1 9 3 4 -3 6 n a m iejscu w cze­ śniej ro z e b ra n e g o „ Z am k u ”, je d ­ n e g o z n ajstarszy ch d o m ó w z d ro ­ jow ych. W szczaw n ick im in h a la to ­ riu m u ru c h o m io n o w latach trzy ­ d z ie sty c h p ie rw sze w Polsce k o ­ m o ry p n e u m a ty c z n e .

59

Kaplica zdrojow a w Parku Górnym

N ieco niżej, p rzy ulicy P ark G órny, sto i b u d y n ek „ M a lin o w a ” . M ieści się w n im ja d a ln ia i sala w id o w isk o w a, a n a p a rte rz e ciąg sklepów . N ap rzeciw „M alin o w ej” ta ra s ze w sp an iały m w id o k iem n a P ien in y i k aw iarn ia „A id a” . D aw niej s ta ł tu b u d y n ek „ D o m u K a w a le rs k ie g o ” . N ieco dalej, p rzy o d ejściu ulicy Ja n a W ik to ra sto i, w y b u d o w an a w 1875 r., w illa „ P o d K ra s z e w s k im ” . Przy d e p ta k u (ul. Park G órny) u w ag ę zw raca b u d y n e k s a n a to ­ riu m „ Ś w ie r k i” , p o w sta ły z p o łąc z e n ia dw ó ch w illi: „B rata” i „S io­ s tr y ”, w zn iesio n y ch su m p te m Jó zefa Szalaya w latach sześćd zie­ siąty ch XIX w. Tuż za „Ś w ierk am i” n a ro z d ro ż u alejek parkow ych fig u ra N a j­ ś w ię ts z e j M a ry i P a n n y u fu n d o w a n a w 1891 r. p rzez kuracjuszy.

60

SPACER PO U ZDROW ISKU

SPACER PO U ZDROW ISKU

61

W sc h o d n ia alejka p ro w ad zi d o m u ro w a n e g o p rzy ziem ia — p o ­ z o stało ści p o sp alo n y m w 1962 r. „ D w o rc u G o ś c in n y m ” , zw anym te ż „K u rsalo n em ”. Budowę zaprojektowanego przez Macieja Moraczewskiego „Dworca” prowadził Stanisław Eliasz Radzikowski. Gmach, uroczyście otwarty w 1864 r., miał niezwykłe rozmiary. Mieścił salę balową na 500 osób, salę widowiskową, cukiernię, salę fortepianową, salon fryzjerski, czytelnię, dwa sklepy, salę bilardową. Na werandazie z podcieniami „ponad stu gości mogło naraz pić kawę na otwartym powietrzu”. Kursalon, z mnóstwem ganków i galerii przedstawiał się niezwykle okazale. W latach 1959-1962 w Kursalonie znalazły swoje pierwsze locum zbiory Muzeum Pienińskiego. W pob liżu p o zo stało ści p o „ D w o rcu ” s ta ł w c ien iu b u k a p o ­ p ie r s ie tw ó r c y u z d r o w is k a — J ó z e f a S z a la y a . P o m n ik w y k o ­ n an y w ed łu g p ro je k tu A lfred a D au n a z o sta ł o d sło n ię ty w 1885 r. N ie ste ty brązo w e p o p iersie z n ik n ę ło w 1999 roku. N a p o łu d n ie od sk rzy żo w an ia alejek p rzy figurce N M P sto i p e n sjo n a t „ B a to r y ” — w y b u d o w an y s u m p te m Jó zefa Szalaya w 1874 r. Był to je d e n z p ierw szy ch p e n sjo n a tó w szczaw nickich posiadający ch piece. W „B ato ry m ” m iesz k ał p o d czas sw ego p o ­ b y tu w u zd ro w isk u w 1909 r. H en ry k S ienkiew icz. „B a to ry ” przez w iele lat p e łn ił w u zd ro w isk u fu n k cje rep re z en ta c y jn e , u m ie sz ­ czano w n im różnych oficjeli przybyw ających d o w ód: p o słó w S ejm u G alicyjskiego, p rzed sta w icie li delegacji rząd o w y ch itp. O d stro n y p o łu d n io w e j z „B ato ry m ” są sia d u je p e n sjo n a t „ P a lm a ” . Są to p o łącz o n e ze so b ą d w ie w ille w z n ie sio n e w latach 1 8 8 5 -8 9 — „M ag d alen a” i „P alm a”. Przy ulicy Ja n a W ik to ra z w illą „Pod K ra sz ew sk im ” sąsia d u je b u d y n ek „ M a łu i” . J e s t to w illa, k tó rą A dela M ału ja — ziem ia n k a z k resó w w sc h o d n ic h — p rzek azała w 1855 r. F undacji d la u b o g ich ch orych . O d 1945 r. b u d y n e k stan o w i w ła sn o ść U n iw e rsy te tu Ja ­ g iellońskiego. O d 1985 r. p o z o sta je je d n a k z a m k n ięty ze w zg lęd u n a zły sta n techniczny. N aprzeciw „M ału i” sto i d re w n ia n a w illa „ L a la ” , a z n ią są­ sia d u ją zielo n e b u d y n k i p e n sjo n a tó w „ S z a la y ” I i II w y b u d o w a n e w o s ta tn im d ziesięcioleciu XIX w. s u m p te m Ju lii Szalayow ej. „Sza­ la y ” I fu n k cjo n o w ał przez p e w ie n czas p o d n azw ą „H o tel N aro -

Ulica Jana Wiktora. Pensjonat „Szalay”, w głębi budynek „Małui”

d o w y ”. W „S zalayu” II m ie sz k a ł po d czas sw ego p o b y tu w Szczaw ­ nicy Ja n W iktor. Jan W iktor (1890-1967) — powieściopisarz i publicysta, piewca kra­ jobrazu i historii ziemi sądeckiej. Autor „Orki na ugorze”, „Skrzydlatego mnicha”, „Pienin i Ziemi Sądeckiej” oraz współautor „Ilustrowanego prze­ wodnika po Pieninach i Szczawnicy”. Od roku 1913 związany był z tymi stronami stałymi pobytami w Szczawnicy. Po d ru g iej stro n ie ulicy, n ap rz ec iw p e n sjo n a tó w „S zalay” sto ją d re w n ia n e w ille z k ońca XIX w. — „ J a k u b ó w k a ” i „ Z o fió w k a ” . Pom ięd zy n im i n o w o w y b u d o w an y d o m m ieszkalny. W m iejscu ty m s ta ł zn a n y h o te l „ S o b ie s k i” , z b u d o w a n y o k o ło 1895 r. „S o­ b ie s k i” o tw a rty był cały rok, p o sia d a ł w ła sn e garaże. O d 1975 r. o b ie k t był n iecz y n n y i n iszczał. O b ecn a b u d o w la m a być rzek o m o re k o n stru k c ją z zach o w an ie m bryły i w yglądu d aw n eg o h o telu . Z p e n sjo n a te m „S zalay ” sąsia d u je, p o ło żo n y n a niższym ta ­ rasie b u d y n e k s ta r e j p le b a n ii. W z n ie sio n y z o sta ł w sp ó łcześn ie z k o ściołem . Prócz p ro b o stw a fu n k c jo n o w a ł tu ró w n ież p en sjo n at. O b ecn ie w b u d y n k u zam ieszk ały S io stry F ranciszkanki. N ieco p o ­ niżej s t a r a sz k o ła . O d 1902 r. w b u d y n k u tym u czą się kolejne p o k o len ia szczaw nickich dzieci. W 1912 r. szkole n a d a n o im ię

62

SPACER PO U ZD RO W ISKU

SPACER PO U ZDROW ISKU

63

Pensjonat „ Zofiówka”

H en ry k a S ienkiew icza. O b e c n ie p ro w a d z o n a je s t tu ty lko n au k a w klasach 1-4. U licę Ja n a W ik to ra Z am y k a „ H o r w a tó w k a ” , m u ro w a n a w illa w zn ie sio n a w latach 1 8 6 0 -6 2 s u m p te m Józefa Szalaya. N ap rzeciw starej pleb an ii c h o d n ik w iodący d o rzy m sk o k ato lic­ k iego k o ś c io ła p o d w e z w ą św . W o jc ie c h a . Ś w iątynię w z n ie sio n o w latach 1 8 8 2 -1 8 9 2 w g p ro je k tu S ta n isła w a E liasza R adzik o w ­ skiego w stylu neog o ty ck im . W ew n ą trz b o g a ta p o lic h ro m ia p ęd zla K arola P o lityńskiego z 1923 r. O b raz M atki Boskiej N ie u sta ją ­ cej Pom ocy zn ajd u jący się w o łta rz u g łó w n y m z o sta ł p o św ięco n y w R zym ie p rzez pap ież a L eona XIII. A u to rem o łta rz a g łó w n eg o je s t K. C h o d ziń sk i, a o łta rz y b o czn y ch i a m b o n y W. Łyczkiew icz. W okół kościoła — stacje z b u d o w a n e j w 1985 r. d rogi krzyżow ej. K apliczki d o niej są dzie łem S ta n isła w a S alam o n a, a figury w y rzeź­ b io n e zo stały p rzez m iejsco w eg o a rty stę R yszarda H am ersk ieg o . Wykup gruntów pod budowę kościoła rozpoczął jeszcze w latach sie­ demdziesiątych Józef Szalay. Zgromadził też na ten cel specjalny fundusz, przechowywany w krakowskiej kasie oszczędności. Akademia Umiejętno­ ści, chcąc zasilić zgromadzony już kapitał, organizowała w sezonie bale dobroczynne, z których dochód szedł m.in. właśnie na budowę kościoła.

Kościół p.w. św. Wojciecha

Całością prac kierował ks. Jan Oleksik. Konsekracja odbyła się 27 lipca 1892 roku. W arto w z d łu ż stacji d ro g i krzyżow ej zejść d o ulicy Szalaya i n ią u d ać się w k ie ru n k u Ja w o re k d o d w o r u J ó z e f a S z a la y a (od k o ­ ścioła ok. 0,5 k m ). K lasycystyczny b u d y n ek w ybudow ali Szalayo w ie w 1839 r. P ie rw o tn ie służył jak o p iętro w y paw ilo n m yśliw ski. W p o ło w ie XIX w. u leg ł niezn a czn ej p rzeb u d o w ie. O b ecn ie d w ó r i o g ró d są w ła sn o śc ią p ry w atn ą. Dwór otoczony był parkiem z rzadkimi gatunkami drzew, jak: tulipa­ nowiec, sosna amerykańska, buk krwawy, jesion płaczący. W zieleń wkom-

64

SPACER PO U ZD RO W ISKU

KROŚCIENKO

65

1887 r. w ubogiej rodzinie szczawnickiej. W 1910 r. pojechał za chlebem za ocean. W Ameryce pracował 4 lata. Tam ożenił się ze szczawniczanką z pochodzenia i postanowił wrócić do rodzinnej miejscowości. W Ameryce ujawnił się po raz pierwszy jego talent, złożył koledze z pracy połamane kości nóg tak dobrze, że w szpitalu lekarze nie mieli co poprawiać. Po po­ wrocie do Szczawnicy w 1914 r. zamieszkał u rodziny żony za ławą (czyli mostkiem) na Grajcarku, w domu na którym dziś wisi tablica pamiątkowa. Zajmował się robie kierpców i ciesielką. Był jednym z budowniczych ka­ plicy na Sewerynówce, plebanii i willi „Wanda”. Jednak przede wszystkim leczył. Nastawiał złamane kości ludziom, a także zwierzętom gospodar­ skim. Ukończył tylko cztery klasy austriackiej szkoły, a „naprawiał” kości nawet w wypadkach, gdy lekarze nie dawali żadnych szans na pomyślną rehabilitację pacjenta. Cieszył się zresztą uznaniem specjalistów, zdjęcia rentgenowskie dowodziły, że Maciek składa kości doskonale. Zmarł na po­ czątku lutego 1958 r. Jego pogrzeb zgromadził tłumy. Ludzie zjechali z da­ leka. W setną rocznicę urodzin ulicę Polną, przy której mieszkał nazwano jego imie.

Dwór Szalayów

ponowane były wodotryski, kaskady i sadzawka. Dworek był przedmiotem dumy swego właściciela. W zasadzie nie był zamieszkany, służył jako miej­ sce reprezentacyjne, w którym przyjmowano co znaczniejszych gości. N ieco dalej, u zb ieg u ulic Szalaya i Ś w ięteg o K rzyża, zn ajd u je się m iejsce, gdzie niegdyś sta ł sta ry d re w n ia n y kośció ł szczaw nicki. N a n ieza b u d o w an ej, o gro d zo n ej p o sesji sto i w y n io sły krzyż. Przy o g ro d zen iu tab lica z w iz e ru n k ie m n ieistn ie ją c e g o kościoła. Po drugiej stro n ie ulicy Szalaya o d ch o d zi uliczka w stro n ę G rajcarka. Przy niej m ieszczą się w starej c h a łu p ie e tn o g r a fic z n e z b io r y J a n a M a lin o w s k ie g o . E k sp o n a ty o b ra z u ją życie c o d zie n n e G órali P ien iń sk ich i Ł em k ó w szlach to w sk ic h . Z w ied zan ie m o żliw e p o u p rz e d n im u z g o d n ie n iu z w łaścicielem . K aw ałek dalej, za m o s te m n a G rajcarku, n a b u d y n k u stojącym n a rogu ulic Szlachtow skiej i M aćka zza Ław y ta b lic a p a m ią tk o w a p o ś w ię c o n a p a tr o n o w i u lic y — M a ć k o w i „ z z a Ł a w y ” . Maciej Dziedzina „zza Ławy” był znanym na całym Podhalu uzdrowi­ cielem, specjalistą od ustawiania złamanych kości. Urodził się 20 lutego

KROŚCIENKO K ro ścien k o je s t z n a n ą m iejsco w o ścią le tn isk o w ą p o ło ż o n ą na w ysokości 4 2 0 -4 4 0 m n p m ., u u jścia K rośnicy (zw anej tu S tarą R zeką) d o D unajca. M iejscow ość je s t sied zib ą gm iny, n ad leśn ictw a i dyrekcji P ie n iń sk ieg o P arku N aro d o w eg o .

H IST O R IA I ZABYTKI K ro ścien k o leży p rzy stary m szlaku h a n d lo w y m z Sącza d o k o ­ tlin y n o w o tarsk iej. P ra w d o p o d o b n ie ju ż n a p rz e ło m ie XII i XIII w. is tn ia ła tu o sa d a słu ż e b n a Z a m k u P ien iń sk ieg o . W 1348 roku K azim ierz W ielki lo k o w ał n a p raw ie m a g d e b u rsk im m ia sto n o ­ szące p rz e z p ierw sz e la ta n azw ę „ C ro sn o ”. Później m iejscow ość z aczę to nazyw ać K ro ścien k iem . Z o k re su lokacji p o ch o d zi d zisiej­ szy u k ła d ulic i ry n e k w c e n tru m m iasteczk a. A k t lokacyjny przy­ z n a w a ł m ie sz cz a n o m w o ln iz n ę od p o d a tk ó w n a 2 0 lat, zezw alał n a ło w ie n ie ryb w rzek ach w o b rę b ie m iasta, w y cinanie d rzew n a w łasn e p o trz eb y i p o lo w a n ie n a zw ierzy n ę w lasach k rólew sk ich.

KROŚCIENKO

KROŚCIENKO

Je d n a k ż e o d XVI w iek u przy w ileje te były o g ran icz a n e p rz e z kolej­ nych k rólów i sta ro stó w c zo rszty ń sk ich , zaś p o w in n o śc i w zrastały. O d 1565 r. p rzy tu tejsz e j parafii fu n k cjo n o w ała szk o ła. Z d o l­ niejsi i zaso b n iejsi u czn io w ie k o n ty n u o w a li n au k ę w k o leg iu m pija rsk im w p o b lisk im P odolińcu. P rzeło m XVII i XVIII w. to o k re s z a sto ju i u p a d k u m iasteczk a. G o sp o d ark ę m ieszczan ru jn o w ały cz ę ste p rz e m a rsz e w o jsk i e p id e ­ m ie dżum y. H a n d lu k ro ście ń sk ie g o n ie u ra to w a ły n o w e przy w ileje o trz y m a n e od k ró la A u g u sta III. D o fu n k cjo n u jący ch ju ż o d XVI w. jarm a rk ó w w Z ielo n e Ś w iątki i n a W sz y stk ic h Ś w iętych, d o d a n o w ó w czas ja rm a rk i n a św. A n n ę i n a św. M ichała. W latach 1 7 6 8 -1 7 7 0 w okolicach K ro ścien k a d ziałały odd ziały k o n fe d e ra tó w b a rsk ic h i ścigające je o d d ziały rosyjskie. W y p rze­ dzając rozbiory, w 1770 ro k u , A u stria p o d p o z o re m tw o rz e n ia k or­ d o n u sa n ita rn e g o przyłączyła n a d g ra n ic z n e te re n y p o lsk ie (w tym K rościenko) d o W ęgier, a w 1772 r. d o G alicji. O k res a u to n o m ii galicyjskiej, czyli la ta 1 8 6 7 -1 9 1 8 p rz y n ió sł sp o lszczen ie a d m in istra c ji i szk o ln ictw a. N aw iązy w an o w ted y c h ę tn ie d o tradycji n aro d o w y ch i uro czy ście św ię to w a n o ro czn ice h isto ry czn e . Tak d ziało się w całej G alicji, z a te m i w K rościenku. Z okazji d w u se tn e j rocznicy zw y cięstw a p o d W ie d n iem w ścia n ę ra tu s z a w m u ro w a n o m a rm u ro w ą tab licę p am iątk o w ą, a w 1898 r. u m ie szczo n o o b o k niej p ły tę ku czci A d am a M ickiew icza. Szczegól­ n ie uroczyście o b ch o d z o n o p ię ć se tn ą ro czn icę b itw y p o d G ru n w a l­ d em . W 1910 roku n a tzw . M ałym R ynku u m ie sz c z o n o p o p ie rsie Jag iełły d łu ta W ład y sław a D ru ciak a. C iekaw ą p ro fesją m ie szk ań có w K ro ścien k a było flisactw o. S p ła­ w ian o tra tw a m i d re w n o i to w a ry aż d o G d ań sk a, a najczęściej d o K orczyna lu b Szczucina n a d W isłą. Z aw ó d te n n ie był ła tw y i b e z ­ pieczny. Spław d re w n a z P ien in o g ra n ic z o n o p o p o w sta n iu P ie n iń ­ skiego P arku N aro d o w e g o , a b u d o w a z a p ó r w R o żn o w ie i C z c h o ­ w ie u n iem o żliw iła całkow icie spław . Tradycje flisackie spraw iły, że zaczęto zarobkow ać p rzew o żąc le tn ik ó w n a tra tw a c h p rz e ło m e m

H en ry k G ro ss i p o sta ra ł się o d o k o n a n ie an alizy k ro ścień sk ich zdrojów . S kład ch em iczn y w o d y p rz y p o m in a ł sk ład sły n n eg o ź ró ­ d ła S e lte r w E m s. W ty m sa m y m ro k u ro zp o częto b u d o w ę ła z ie ­ nek , a w o d ę u ję to w d re w n ia n e o c e m b ro w an ie i zaczęto w yw ozić d o a p te k w K rakow ie i Lw ow ie. P ojaw ili się też p ierw si k u racju ­ sze. Je d n ak ż e k o n k u re n c ja S zczaw nicy i k ło p o ty fin an so w e w ła­ ściciela spraw iły, że Z ak ła d w y p u szczo n o w d zierżaw ę fak to ro m ż y d o w sk im . C i z k olei n ie in w esto w a li w u rząd zen ia. K uracjuszy o d stra sz a ły ceny i p ry m ity w n e w a ru n k i b y tow ania. D o p iero w d r u ­ giej p o ło w ie XIX w. z n o w u zaczęli n ap ły w ać d o K rościenka goście. W 1934 ro k u w ład ze p a ń stw o w e u zn ały K rościenko za u z d ro w i­ sko. D o ku racji u ży w an o w o d y z d w ó ch ź ró d e ł „S tefan ” i „M i­ c h a lin a ”. W 1963 ro k u źró d ła u p a ń stw o w io n o i p rz e k a z a n o p o d zarząd PPU Szczaw nica. W 1977 ro k u p rz y stą p io n o d o m o d e rn i­ zacji u jęć w ó d . O d 1980 ro k u m o ż n a z n ó w ko rzy stać ze zd ro jó w „S tefan ”, „M ich alin a” o raz ze ź ró d ła „M aria”. W 1998 r. ro k u w y­ b u d o w a n o n a ry n k u sty lo w ą stu d n ię , d o k tó re j p o d łącz o n o w odę ź ró d la n ą „ Z ie m ro ź k ę ”, w ypływ ającą w P ieninach. W latach sześćd ziesiąty ch , tw ó rc a R uchu „Ś w iatło-Ż ycie”, słu g a boży ks. F ran ciszek B lachnicki zak u p ił w K rościenku d o m p rzy ul. K ościuszki 28, tw o rzą c w n im je d e n z p ierw szy ch o śro d ­ k ó w R uchu. O d te g o cza su K ro ścien k o s ta ło się je g o c e n tru m . C elem R uchu je s t o d n o w a życia relig ijn eg o . R uch o b ejm u je dzieci, m ło d z ież i rodziny. N ajb ard ziej w id o czn y m z ze w n ą trz p rzejaw em d ziałaln o ści R u ch u są le tn ie rek o lek cje oazow e. N ajcen n iejszy m zab y tk iem K ro ścien k a je s t kościół p.w. W szy st­ kich Ś w iętych. J e s t to św ią ty n ia m u ro w a n a z e le m e n ta m i g otyc­ kim i, zach o w an y m i m im o w ielu p rzeb u d ó w . W ew n ątrz zachow ały się p o lic h ro m ie . N ie ste ty m alo w id ła, p o m im o p rac k o n se rw a to r­ skich z ro k u n a ro k są co raz m n iej w id o czne. N a jsta rsz e z nich, w p re z b ite riu m , p o ch o d z ą z II poł. XIV i z XV w. P ó łn o cn ą ścianę naw y zajm u je m alo w id ło z 1589 r., p ę d z la Ja k u b a K oraba p rz e d ­ staw iające życie C h ry stu sa . C e n n y m i e le m e n ta m i w y p o sażen ia są: chrzcieln ica z o rłe m i d a tą 1493 — d a r k ró la Ja n a O lb rach ta, XVIIIw ieczn e rzeźb y św. P io tra i Paw ła, o b ra z M atki B oskiej z D zieciąt­ k iem w o łta rz u g łó w n y m o raz o b ra z y d ro g i krzyżow ej.

66

D unajca. M iejscow a lu d n o ść o d w iek ó w czerp ała w P o to k u 'S zczaw nym tzw. „k w aśn ą w o d ę ” . W 1827 ro k u g ru n ty ze ź ró d ła m i o d k u p ił

67

68

K R O ŚC IE N K O

K R O ŚC IE N K O

69

p liczk a św. Kingi Pod O ciem n y m , p rzy zielo n y m szlaku , z b u d o ­ w a n a z o sta ła w 1860 r. ja k o ek sp iacja za zb eszczeszczen ie cu d o w ­ n eg o źró d e łk a d o k o n a n e p rzez w ło sk ieg o ro b o tn ik a.

INFO R M A C JE PR A K T Y C Z N E □ U r z ą d G m in y , R ynek 35, tel. 2 6 2 -3 0 -7 7 . C zynny: p o n ied ziałek 8 -1 6 , w to re k -p ią te k 8 -1 5 .3 0 . □ P o l ic j a , M ięd zy g m in n y P o ste ru n e k Policji w K rościenku, ul.

M ickiew icza 1, tel. 2 6 2 -3 0 - 4 7 , 2 6 2 -3 0 - 0 7 , alarm ow y: 997. □ P o c z t a , ul. M ickiew icza 9. C zynna: p o n ie d z ia łe k -p ią te k 8 - 1 8 , so b o ty 8 - 1 4 , kod p o czto w y 3 4 - 4 5 0 , tel. k ieru n k o w y 0 - 1 8 . □ O ś r o d e k Z d r o w i a , ul. E sp e ra n to 2, tel. 2 6 2 -3 0 -4 6 . O ś ro ­

d e k z d ro w ia p o sia d a g abinety: ch iru rg ii o gólnej, ch iru rg ii dziecię­ cej, laryngologii, p o ra d n ię „K”, d entystyczny. D ziała la b o ra to riu m i p rac o w n ia RTG. □ G O P R , ul. Ja g iello ń sk a 107 (w sied zib ie D yrekcji P ien iń sk ieg o Parku N a ro d o w eg o ), tel. 2 6 2 -5 7 - 4 7 , 0 -9 0 3 9 6 -1 1 3 . P laców ka p e łn i d y ż u ry w so b o ty i n ied ziele, a w sezo n ie c o d zie n n ie 9 -1 7 . □ A p t e k a „ M e d i c i n a ” , ul. Św. Kingi 5, tel. 2 6 2 -3 5 -0 5 , czynna

p o n .-p t. 8 -1 9 , so b . 8 -1 4 . □ A p t e k a , ul. M ickiew icza 4, tel. 2 6 2 -3 0 - 1 4 , 2 6 2 -5 5 - 8 9 , czynna p o n .-p t. 745 -1 9 , sob. 745—15, n ied z. 9 -1 2 . Leki g otow e i re c e p tu ­ row e. □ D y r e k c ja P i e n i ń s k i e g o P a r k u N a r o d o w e g o , u l. J a g ie llo ń ­ sk a 107, te l. 2 6 2 -5 6 -0 1 , 2 6 2 -5 6 - 0 2 , t e l ./ f a x 2 6 2 -5 6 -0 3 . Kościół p.w. Wszystkich Świętych przy rynku w Krościenku

Z ach o w ał się zabytko w y u k ła d u rb a n isty c z n y ry n k u o ra z d o m y m ieszczań sk ie z XIX w iek u n a p o łu d n io w e j pierzei. N a ulicy Z d ro ­ jow ej (p o d ru g iej stro n ie D u n ajca) zach o w ało się w ie le b u d y n k ó w o ch ara k te rz e letn isk o w y m . In te re su ją c e są kapliczki w o ty w n e b u ­ d o w an e d la „o d w ró cen ia zara zy ” : Św. R ocha (z 1710 r.) p rzy ul. T rzech K oron, p.w. P rz e m ie n ie n ia P ań sk ieg o (pocz. XVIII w.) p rzy ul. Z drojow ej o raz kaplica p rzy ul. Sw. Kingi (poł. XIX w .). Ka-

□ I n f o r m a c j a T u r y s t y c z n a , R y n ek 32, te l. 2 6 2 -3 3 -0 4 . □ B i u r o t u r y s t y c z n e B O R T P T T K , ul. Jag iello ń sk a 28, tel. 2 6 2 -3 0 - 5 9 , tel./fa x . 2 6 2 -3 0 - 8 1 , czy n n e 8 -1 4 , sob. 8 -1 3 (w se­ zo n ie 7 -1 8 , sob. 8 -1 7 ). □ B i u r o U s ł u g T u r y s t y c z n y c h „ D u n a j e c ” , ul. Z d ro jo w a 28, tel. 2 6 2 -3 0 -6 3 . □ B a n k S p ó ł d z i e l c z y , ul. M ickiew icza 1. C zynny: p o n ie d z ia łe k -p ią te k 745- 1 6 , so b o ta d o 12.

KROŚCIENKO

KROŚCIENKO

70

71

□ D o m W y c i e c z k o w y „ H a n k a ” , ul. Ja g iello ń sk a 55, tel. 2 6 2 - 3 2 - 9 8 , 55 m iejsc noclegow ych. □ D o m W y p o c z y n k o w y „ L e ś n i k ” , ul. Ja g ielo ń sk a 102, tel. 2 6 2 -3 0 - 2 2 . Pokoje 1 -3 o so b o w e. □ SK S „ S o k o l i c a ” , ul. Ja g iello ń sk a 86, te l./fa x 2 2 6 -3 1 - 2 6 . 100 m iejsc w p o k ojach 2 -5 -o so b o w y c h . □ O ś r o d e k w y p o c z y n k o w y „ T r z y K o r o n y ” , ul. Ź ró d la n a 3, tel. 2 6 2 -3 1 -0 1 , 2 6 2 -3 1 -0 2 . 2 5 0 m iejsc n o clegow ych w pokojach 2 -4 -o so b o w y c h z um yw alk am i. □ S c h r o n i s k o M ł o d z i e ż o w e w b u d y n k u L iceum , ul. Z d ro jo w a 11, 65 m iejsc k at. II, czy n n e w w akację i ferie. □ P o l e n a m io to w e „ C y p e l” ,

ul. Z d ro jo w a, tel. 2 6 2 - 3 3 - 6 8 ,2 6 2 -

- 3 3 - 7 5 , czy n n e 1.V.-30.IX. □ R e s t a u r a c j a „ P r z e ł o m ” , ul. M ickiew icza, czynna 8 -2 1 , tel. 2 6 2 -3 1 -3 7 . □ R e s t a u r a c j a „ U W a l u s i a ” , ul. Jag iello ńska, tel. 2 6 2 -3 0 - 9 5 , c z y n n a o d 9 d o 21. □ B a r R e s t a u r a c y j n y , ul. P ie n iń sk a 11, tel. 2 6 2 -3 2 - 0 1 , czynny

8- 2 2 . □ B a r p ro w a d z o n y przez u c z n ió w szkół g astro n o m iczn y ch , Rynek 34, czynny p o n ie d z ia łe k -p ią te k 1 0 -1 7 . □ B a r „ D u n a j e c ” , ul. S o b iesk ieg o 3, tel. 2 6 2 -5 6 -0 6 , d a n ia b a­ ro w e, grill, piw o, la te m dysk o tek a. □ K a w i a r n i a - B a r „ P o d k a s z t a n a m i ” , R ynek 9, czy n n a 9 -2 1 . □

K a n t o r W y m ia n y w a l u t ,

R ynek 6, tel. 2 6 2 -3 1 - 3 2 . C zynny

p o n ie d z ia łe k -p ią te k 9 -1 3 i 1 4 -1 7 ; so b o ta 9 -1 3 . □

K a n t o r W y m ia n y w a l u t „ K a p i t a ł ” ,

u l. T argow a 8, tel. 2 6 2 -

- 3 4 - 4 9 . C zynny: p o n .-p t. 8 -1 7 , w s o b o tę d o 15. □ H o t e l „ G o r c e ” , ul. M ickiew icza 3, tel. 2 6 2 -3 3 - 0 3 , 2 6 2 - 3 8 - 5 5 . 2 8 m iejsc w 2 -oso b o w y ch p o k o jach z łazien k am i. □

P e n s jo n a t „ G r a n it” ,

ul. Jag ie llo ń sk a 70, te l./fa x 2 6 2 -3 0 -3 6 .

4 7 m iejsc w p okojach 3 -5 -o so b o w y ch .

□ K l u b „ B o l s ” , ul. Ź ró d la n a 8, czy n n a 2 0 -3 , tel. 2 6 2 -3 1 -6 7 . □ G m i n n e C e n t r u m K u l t u r y , i G aleria S ztuki L udow ej, R ynek 32, tel. 2 6 2 -3 3 - 0 4 . C zy n n e 8 -1 6 . □ K s i ę g a r n i a „ W i e d z a ” , ul. Jag iello ń sk a 41, tel. 2 6 2 -2 5 -8 6 , czy n n a 9 -1 7 w se z o n ie d o 19. □ T a l e r z y k o w y W y c i ą g N a r c i a r s k i , ul. E sp e ra n to — dłu g o ść 850 m. □ W y p o ż y c z a l n i a r o w e r ó w g ó r s k i c h , ul. Jag iello ń sk a 81.

72

JAW O RK I I SZLA C H TO W A

JA W O R K I I SZLA C H TO W A

73

□ S t a c ja P a l i w ul. Jagielo ń sk a, tel. 2 6 2 -3 1 - 7 0 , czy n n a 7 -1 9 , sob.

d o 17, n ied ziela 8 -1 5 , w se z o n ie (V I-IX ) 7 -2 1 . P aliw o 94, 95 , 98, olej i gaz. □ K o ś c i ó ł p. w . W

s z y s t k ic h

Ś w ię t y c h ( s ta r y ), m s z e św . w n ie ­

d z ie le i ś w ię ta o 6 30, w d n i p o w s z e d n ie o 7 30. p. w . D o b r e g o P a s t e r z a (n o w y ), m sze św w n ie ­ d ziele i św ięta o 8 00, 9 30, l l 00, 1700, w d n i p o w sz e d n ie o 630 i 1700. O d p u st w I nied zie lę p aźd ziern ik a. W roku 2 0 0 0 ko śció ł te n b ęd zie k o ścio łem u p rzy w ilejo w an y m , g dzie będzie m o ż n a uzyskać o d p u sty zw iązan e z ju b ile u sz e m d w óch tysięcy lat ch rześcijań stw a.

□ K o ś c ió ł

□ N a b o ż e ń s t w o w r u i n a c h z a m k u P i e n i ń s k i e g o , o d p ra ­ w ia n e je s t w nied zielę p o 2 4 lipca (u ro cz y sto ść św iętej K ingi) m ięd zy godz. 16 a 17.

JAWORKI I SZLACHTOWA O b ie m iejscow ości to p o łe m k o w sk ie w sie w d o lin ie G rajcarka. Po w y sied len iu Ł em ków w ram ach akcji „W isła” p o z o sta ło ju ż tylko w sp o m n ie n ie p o ró ż n o ro d n o ści k u ltu ro w e j i etnog raficzn ej okolicy.

H IST O R IA I ZABYTKI S z l a c h t o w a , d aw n a w ieś łem k o w sk a w d o lin ie S ielskiego P o­ to k u u jeg o u jścia d o G rajcarka, sta n o w iła n ieg d y ś c e n tru m łe m ­ kow skiej w yspy etnograficzn ej zw anej R usią S zlachtow ską. P ierw ­ sze w zm ian k i o w si p o c h o d z ą z XV w iek u . W p o ło w ie XVIII w ieku d ziałała tu p rzez k ró tk i czas n ie w ielk a h u ta w y k o rzy stu jąca ru d y w ydob y w an e w szto ln iac h n a zboczach Jarm u ty . S zlachtow scy Ł em kow ie tru d n ili się p rz e d e w szy stk im w y p asem , ale ta k ż e pracą w lesie i d ru c ia rstw e m . W e w si ocalało k ilk a zab y tk ó w b u d o w n ic ­ tw a lu d o w eg o o raz m u ro w a n a cerkiew , u ży tk o w a n a o b e c n ie jak o kościół rzy m skokatolicki. D ziś w ieś liczy b lisk o 4 0 0 m ieszkańców .

Cerkiew w Szlachtowej

D zisiejsze J a w o r k i sk ład a ją się z trzech daw nych w io sek łe m ­ kow skich : Ja w o re k , Białej W ody i C zarnej Wody. W łaściw e Jaw o rk i to d aw n a w ieś łem k o w sk a u zb ieg u p o to k ó w Białej i C zarnej Wody. P ierw sze w zm ian k i o w si p o ch o d z ą z XVI w ieku. W Jaw orkach je s t o b ec n ie p o n a d 4 0 zag ró d , część z nich to o ryginalne, sta re d o m y d re w n ia n e. L udność liczy ok. 3 0 0 o só b , w tym kilka m iesza­ n y ch ro d z in p o lsk o -łem k o w sk ich . W cerkw i z 1798 ro k u (dziś k o ­ ściół) w a rto o b ejrzeć b aro k o w y ik o n o sta s i ciekaw e rzeźby ludow e. W c e n tru m w si sto i sty lo w a karczm a, p rz e n ie sio n a tu z P odhala i u ży w an a jak o d ek o racja d o kilku film ów. Jaw o rk i są, od czasu w strz y m a n ia g o sp o d a rk i p a ste rsk ie j w T atrach, m iejscem w ypasu o w iec z Podhala. B ia ł a W o d a — d ziś p rzy sió łek Ja w o rek była niegdyś łem k o w ­ ską w io sk ą sły n ącą jak o „sto lic a ” w ęd ro w n y ch druciarzy. D ru to ­ w a n ie m g a rn k ó w tru d n ili się o d p o k o leń w szyscy zam ieszkujący w io sk ę m ężczyźni. O feru jąc sw oje u słu g i p rzem ierzali setk i k ilo ­ m etró w , d o cierając n a w e t d o W arszaw y i K ijow a. Po w y sied len iu Ł em k ó w w e w si p o z o sta ło kilka zag ró d zam ieszk an y ch ob ecn ie p rz e z p o lsk ich osadników . W C z a r n e j W o d z i e , d aw n ej w si łe m k o w sk iej zachow ało się kilka sta ry c h zagród.

74

JA W O R K I I SZLA C H TO W A

W rezerwacie „B iała W oda”

W okolicy Jaw o re k w a rto zw ie­ dzić B ia łą W o d ę , re z e rw a t k ra jo ­ b razo w y o p o w ie rz c h n i 34 h a u s ta ­ n o w io n y w 1961 ro k u w d o lin ie p o to k u o tej nazw ie. T eren o b fi­ tu je w m alo w n icze skałki, w y ch o d ­ n ie i p ro g i skaln e, tw o rz ą c e m a ­ lo w n icze p rze ło m y i w odospady. D ru g im in te re su ją c y m re z e rw a te m je s t W ą w ó z H o m o le u tw o rz o n y p rz e z p o to k K am io n k a w w a p ie n ­ nych sk ałach . Je g o sk aln a część, b lisk o k ilo m e tro w ej d łu g o ści, s ta ­ no w i w ysokiej klasy atra k c ję tu ry ­ styczną.

INFO RM ACJE P R A K T Y C Z N E D o m N o c l e g o w y „ B i a ł a W o d a ” , Jaw o rk i 19, tel. 2 6 2 -2 1 - 7 7 . 50 m iejsc noclegow ych w p o k o jach 3 i 8 o so b o w y ch . P rzyjm uje kolo n ie i d u ż e g ru p y tu ry stó w . □

JA W O R K I I SZLACH TO W A

75

S t u d e n c k a B a z a N a m i o t o w a „ P o d W y s o k ą ” , czynna w lipcu i sie rp n iu . O rg a n iz a to ra m i bazy są S tu d e n c k ie Koło P rzew o d ­ n ik ó w B eskidzkich z Ł odzi o raz T ow arzystw o B eskidzkie z sie ­ d zib ą w Ł odzi (s tro n a in te rn e to w a h ttp ://f re e .n g o .p l/ja w o rk i/). Baza o feru je ok. 50 m iejsc noclegow ych w n a m io ta c h bazow ych (2 -8 -o so b o w y ch ) o raz m o żliw o ść ro zb icia w łasn eg o n a m io tu na p o lu b iw akow ym . N ocujący m o g ą sk o rzy stać z k u ch n i tu ry sty c z ­ nej. D ojście z c e n tru m Ja w o re k (z p a rk in g u koło „B aców ki” — strz a łk a lu b przez w ąw ó z H o m o le) 4 0 m in u t.

□

„ B a c ó w k a ” , Jaw o rk i 14a (o b o k k o ń co w ego p rz y sta n k u PKS), tel. 2 6 2 -2 1 - 9 2 , tel./f a x 2 6 2 -2 4 -3 2 , czy n n a w sezo n ie 1 0 -2 2 , p oza se z o n e m 1 2 -2 1 , m iejsc 50. W iec zo rem p o b y t gości u m ila kapela góralska.

□

H o tel, Jaw o rk i 17. 60 m iejsc w pokojach 2 -8 -o so b o w y c h (część p o k o jó w z ła ­ zien k ą i k u ch n ią), tel. 2 6 2 -2 1 - 9 7 . M ożliw ość z am ó w ie n ia c a ło ­ d zien n e g o w yżyw ienia d la g ru p i tu ry stó w ind y w id u aln y ch . □

I n s t y t u t M e lio ra c ji i U ż y tk ó w Z ie lo n y c h ,

b u d y n k u O ch o tn iczej S traży Pożarnej, tel. 2 6 2 -1 5 - 3 1 . 45 m iejsc w p o k o jach 2 i 3 o s o ­ bow ych. □

D om

N o c le g o w y

w

Ja w o rk a c h

w

Jaw o rk i 2 2 a (w s tro n ę Białej W ody), tel. 2 6 2 - 2 9 - 1 0 , 0 -6 0 4 2 5 -6 5 - 3 8 . 30 m iejsc w p o k o jach 2 ,4 i 6 -o so b o w y ch , w yżyw ienie, park in g . □ „ K o z in ie c ” ,

„ P a r t y k ó w k a ” , Jaw o rk i 44b, tel. 2 6 2 -1 5 - 7 3 , 0 -6 0 2 1 2 3 -1 1 1 . Pokoje 2 -4 -o so b o w e , T V -sat., p ark in g , ro w e ry górskie. □

□

S c h ro n is k o p o d D u rb a s z k ą

— o p is n a str. 17.

„ S z a ł a s ” , Jaw o rk i (przy w ejściu d o w ąw o zu H o m o le), tel. 2 6 2 - 2 1 - 7 0 . C zy n n y 1 0 -2 2 (w se z o n ie d o 2 4 ). N a zam ó w ie n ie p iecze­ n ie b ara n a , p ro sią t. □

K l u b B i l a r d o w y , b u d y n ek O SP w Jaw orkach, czynny 1 0 -2 3 (w se z o n ie ), 1 6 -2 3 (p o za se z o n e m ). M ała g astro n o m ia.

□

„ M u z y c z n a O w c z a r n i a ” J a w o r k i 18a, tel. 2 6 2 -2 2 - 6 6 . M iej­ sce k o n c ertó w m uzycznych in fo rm acje n a plak atach i p o d te le fo ­ n em .

□

S k l e p w S z l a c h t o w e j (przy d ro d z e do Jaw o rek ), czynny p o n .-s o b . 8 -1 7 , nied z. 1230 - 1 4 30.

□

76

JA W O R K I I SZLA C H TO W A

WYCIECZKI

77

nizacja, b la c h a rstw o sa m o ch o d o w e, ślu sa rsk o -to k a rsk ie , sp rzed aż części sam o ch o d o w y ch , olei i o p o n . Jaw o rk i 17b (o b o k In s ty tu tu M elioracji). S ta d ­ n in a koni, jaz d a k o n n a, kuligi, sk ikjo ring, h ip o te ra p ia , w ycieczki k o n n e p ro w a d z o n e p rz e z w ysoko k w alifikow aną kadrę, tel. 2 6 2 -

□ M o u n t-T o u r,

- 2 6 - 8 0 w godz. 1 0 -1 8 . □ W y c i ą g n a r c i a r s k i n a D u r b a s z c e (935 m n p m .), p odw ójny o rczyk, d łu g o ść 5 5 0 m , ró ż n ica w zn ie sie ń 112 m ; m o ż e p rzew ieźć 4 2 0 o s./g o d z . (52 orczyki). C zas p rz ejazd u 4 m in. D w a w y c i ą g i n a r c i a r s k i e w J a w o r k a c h (6 8 0 m n p m .), ta ­ lerzykow e: 1. d łu g o ść 5 2 0 m , ró ż n ic a w zn iesień 102 m , m o że p rz e ­ w ieźć 9 0 0 o s./g o d z .; 2 . d łu g o ści 2 2 0 m , ró żn ica w z n ie sie ń 4 0 m, o św ietlo n y , m o że p rzew ieźć 4 5 0 o s ./g o d z . D w ie tra sy n arciarsk ie po 60 0 m , p rzy g o to w an e p rz e z ra tra k . O b o k w yciągów p u n k t ga­ stro n o m iczn y , w ypo ży czaln ia sp rz ę tu n arciarsk ieg o i p a rk in g na k ilk ad z iesią t sam o ch o d ó w . Tel. 2 6 2 -1 5 -4 3 .

□

□

K o ś c io ł p a ra fia ln y

w

S z l a c h t o w e j p .w . M a t k i B o s k i e j

tel. 2 6 2 -2 7 - 5 2 . M sze św. w n ied ziele i św ię ta o 700 i l l 30; o d p u s t w o s ta tn ią n ied zielę m aja.

P o ś re d n ic z k i

□

□

S k le p w J a w o r k a c h „ J a w o r”

-2 1 , w nied ziele 1030—12

(pow yżej rem izy ), czy n n y 7 30-

□ S k l e p w i e l o b r a n ż o w y w c e n tru m po n iżej p a rk in g u , Ja w o r­ ki 6, czynny 8 -2 0 , w n ie d z iele 1 0 - 1 3 . □

P a rk in g

w

Ja w o rk a c h

(przy „S załasie”), p a rk in g płatny.

M iejsc ok. 30. □

P a rk in g

w

Ja w o rk a c h ,

K o ś c i ó ł f i l i a l n y w J a w o r k a c h p .w . ś w . J a n a C h r z c i c i e l a ,

m sz e św. w n ied ziele i św ię ta o 9 30 o raz w so b o ty o 1700 (latem o 1800) z litu rg ią n ie d z ieln ą . O d p u s t w n ied zielę p o 2 4 czerw ca. □

.

Ł ask,

R o z k ła d ja z d y

PK S i M i n i B u s ó w z J a w o r e k po d ajem y na

w kładce.

WYCIECZKI

przy p ę tli a u to b u so w e j. P ark in g

p ła tn y w sezonie.

SPŁYW PRZEŁO M EM D U N A JC A

G aspol, S zlach to w a 18, tel. 2 6 2 -2 5 - 3 6 , Sklep „Jaw o r” , Ja w o rk i (pow yżej rem izy).

Spływ przełom em na góralskich tratw ach, słynący ju ż n a początku XIX w ieku, organizuje Stow arzyszenie Flisaków Pienińskich. O rgani­ zow any je s t w okresie od 1 m aja d o 30 października w godz. 830-1 7 (we w rześniu do 16, w październiku do 14). Początek spływu w Srom ow cach (dojazd w sezonie au to busem lub busem ), zakończę-

□

N a p e łn ia n ie B u tli T u ry s ty c z n y c h :

□ „ A u t o - T o k ” , przy w jeźd zie d o S zlachtow ej o d Szczawnicy, czy n n e 8 -1 8 , w sob. d o 15, tel. 2 6 2 -2 2 - 3 4 . A u to -n a p ra w a, w u lk a ­

78

W YCIECZKI

WYCIECZKI

79

P ieniński Park N a ro d o w y Dyrekcja Pienińskiego Parku Narodow ego ul. Jagiellońska 107; 34- 450 Krościenko tel. (0-18) 262-56-01, 262-56-02, fax (0-18) 262-56-03 czynna w dni robocze w godz. 7.00 do 16.00 Opłaty obowiązujące zwiedzających Pieniński Park Narodowy Na terenie Parku od 1 .V do 31 .X obowiązują opłaty za korzystanie ze szlaku w Przełomie Dunajca oraz za wstęp' na galerię w idokową Trzech Koron i Sokolicy. Karta wstępu na Trzy Korony upoważ­ nia do wejścia w tym samym dniu na Sokolicę i odwrotnie. Dla osób zwiedzających Park pod opie­ ką upoważnionego przewodnika górskiego wstęp na Trzy Korony i Sokolicę jest bezpłatny. Zwolnie­ ni z opłat na galerię są również stali mieszkańcy gmin: Czorsztyn, Łapsze Niżne, Krościenko i miasta Szczawnica, dzieci do lat 6 włącznie oraz pracownicy parków narodowych.

Pawilony wystawowe przy wejściach do Parku • w Czorsztynie • w Sromowcach W yżnych-Kątach • w Sromowcach Niżnych • w Szczawnicy • W każdym pawilonie znajduje sie punkt informacyjny, czasowa wystawa, toalety i pojemniki na śmieci, tu prosimy wrzucać odpadki, ponieważ są to jedyne kosze na śmieci na terenie Parku.

Zamek Czorsztyn można zwiedzać : od X do IV w godz. 1 0 -1 5 z wyjątkiem poniedziałków, od V do IX w godz. 9 -1 8 , 1.1, 1.XI., 25 i 26. XII oraz w Święta W ielkanocne — nieczynne. Wstęp na zamek jest płatny. Dzieci do lat 6 włącznie i pracownicy parków narodowych mają wstęp darmowy. Samochód można zostawić na bezpłatnym parkingu przed zamkiem i dojść pieszo szlakiem zielony (5 min.).

Szlak wodny w Przełomie Dunajca Przystań początkowa w Sromowcach W yżnych-Kątach czynna jest codziennie od 1.V do 3 1.X z wyjątkiem Święta Bożego Ciała. Bilety na wynajęcie łodzi flisackiej — w każdej ilości — sprze­ dawane są na bieżąco i nie w ym agają wcześniejszej rezerwacji.

K

Życzym y u danego w ypo czynku, p ro sim y w szystkich zw iedzających o p rzestrzeg a n ie regulam inu, z któreg o tekstem m ożna za p o zn a ć się u in fo rm a to ró w w p aw ilonach w ejściow ych oraz w dyrekcji PPN.

nie w Szczawnicy przy ujściu Grajcarka. Telefon przystani: (0-18) 2 6 2 -9 7 -2 1 ; tel./fa x 2 6 2 -9 7 -9 3 . W cześniejsza rezerw acja nie jest jednak konieczna — czas oczekiw ania na spływ nie przekracza pół godziny. Czas spływu 1,5-3 godzin w zależności od stan u wody; gdy jest bardzo wysoki spływ m oże być wstrzymany. Tworzący liczne pętle i gw ałtow ne zakręty D unajec oraz widoki na dochodzące do pięciuset m etró w wy­ sokości ściany skalne Pienin dostarczają niezapom nianych przeżyć. O to jak spływ D unajcem opisał w „Przew odniku po Beskidach Za­ chodnich i P ieninach” (Kraków 1930) Kazimierz Sosnowski. W cieniu wierzb w Sromowcach Niżnich [...] oczekują łódkarze na „gości", a zawarłszy umowę, odwiązują czółna, [...] wiążą sznurami i wikliną po dwa, trzy, a nawet cztery razem ze sobą, kładą na poprzek dwie deski do siedzenia, chwytają do rąk drążki, zapraszają do zajęcia miejsc — i rozpoczyna się jazda. [...] Ledwie odbiliśmy od brzegu, chwyta nas natychmiast wartki prąd rzeki i niesie wprost pod przepaścistą ścianę Trzech Koron; tu poczynają przewoźnicy pracować; z kocią zwin-

Na spływie przełomem Dunajca nością odpychają łódki od nadbrzeżnych lub tkwiących w łożysku rzeki skał, o które grozi czółnom rozbicie, kierują je na pełną wodę i powstrzymują ich bieg zbyt chyży. Koło „zbójeckiego skoku" woda pieni się, bałwani, podnosi się grzbietami w ciasnem korycie, skacze z falą do góry; faluje z jej ruchem i łódka, ścieśniają się ku wnętrzu podróżni, woda bryzga na odzież, dostaje się do łódek. Za chwilę rzeka się uspokaja i płyniemy zwolna, jakby po cichem, śródgórskim jeziorze. Przewoźnicy odkładają drążki, wylewają wodę z czółen, podróżnych opuszcza naprężenie i w spokoju słu­

80

WYCIECZKI

chają objaśnień o nadbrzeżnych widokach, o siedmiu modlących się mnichach za Hutą, o zakonnicy na Facimiechu. Lecz wkrótce powtarza się to samo, znów zakręt, znów wiry i skały, znów woda rzuca się w dzikim pędzie w ciasny przesmyk, jak rozhukany rumak stepowy i porywa nas na swym grzbiecie. Gra w niebezpieczeń­ stwo rozgrzewa krew, nieci ogień w żyłach, podnieca pracę umysłu i nerwów. Każdy zakręt podnosi ciekawość, co dalej będzie, co z nami zrobi ta szalona rzeka, pod której oddaliśmy się władzę? I coraz to nowe mijają przed zdumionym okiem widoki i coraz to piękniejsze, choć wierzyć trudno, by mogło być coś piękniejszego nad to, co widzieliśmy, lub w tej chwili widzimy. Najgoręcej przecież pracuje wyobraźnia, gdy za otwartą Hutą wjedziemy pod Golicę w ciasny wąwóz, zamknięty wyniosłą skałą Facimiechu; skały tak schodzą się blisko, wąwóz tak ze wszech stron zamknięty, iż zdaje się, że rzeka musi tu ginąć w jakimś podziemnym tunelu. Co będzie — py­ tają cię przewoźnicy, pytasz i sam siebie, pędząc coraz to szybszym biegiem wprost na stromą ścianę? Przewodnik przodujący trzyma żerdź wymierzoną przed siebie, pchnął mocno, łódź skręciła za biegiem falującej wody. Zdarza się, że żerdź pęknie! Wtedy przewoźnik rzutem rysia chwyta drugą z dna łodzi, pchnie o skałę raz, drugi — łódź zakręca silnie i wjeżdżamy pod uroczej zieleni Polankę z „czardą”, zamkniętą w głębi Czerwonemi Skałami. Najpiękniejszy krajobraz od Pienińskiego Potoku aż po Sokolicę możemy po­ dziwiać dowoli, bo rzeka rozlewa się tu szeroko, płynie wolno i w nurtach swych odbija dzikie otoczenie. Ostatnia emocja to zawrotne koło Przechodków Wielkich, za któremi przybijamy na chwilę do schroniska Sienkiewicza, aby po krótkiej jeździe zakończyć fantastyczną żeglugę u ujścia Ruskiego Potoku.

SPACERY Ł O D Z IĄ PO D U N A JC U Spacery organizuje Stow arzyszenie Flisaków Pienińskich. Wy­ cieczka łodzią w górę D unajca do Hukowej Skały trw a ok. pół godziny. Przystań znajduje się przy ul. Pienińskiej, niedaleko paw ilonu w ysta­ w owego PPN. Czynna od 17 kw ietnia do 31 października w godz. 7-19 (we w rześniu do 18, w październiku do 17). Te sam e łodzie obsługują przepraw ę przez Dunajec na niebieskim szlaku na Sokolicę.

T R A SY SA M O C H O D O W E 1. S z c z a w n ic a - K ro ś c ie n k o - S ta r y S ą c z - N o w y S ącz Trasa prowadzi doliną Dunajca, starym szlakiem handlowym. Po drodze kil­ kanaście ciekawych miejscowości.

6 k m K rościenko, opis m iejscowości str. 65.

WYCIECZKI

81

11 km K ło d n e, przysiółek wsi Tylmanowa. Wody D unajca przeciska­ jąc się pom iędzy grzbietam i Lubania i Beskidu Sądeckiego tw orzą tu malowniczy p rz e ło m z w an y ty lm a n o w sk im . Po drugiej stronie rzeki strom e stoki Beskidu Sądeckiego pokryte są liściastym i lasam i. Szcze­ gólnie m alow niczo je st tu jesienią. 15 k m T ylm anow a, w ieś znana ju ż w XIV w ieku. R ozwinęło się tu sadow nictw o, czem u sprzyja łagodny klim at. W arto obejrzeć drew ­ niany kościół parafialny z 1756 r. oraz drew niany dw ór klasycystyczny z początku XIX wieku. 23 k m Ł ącko, w ieś istniejąca już w XII wieku, znany w świecie ośrodek sadow nictw a (zwłaszcza jabłoni). Co roku w iosną organizow ane są „Dni Kwitnącej Jabłoni” — św ięto sadow nictw a całego regionu. Na rynku figura św. Floriana. Opodal kościół parafialny z 1748 r. 3 0 k m Ja z o w sk o . Już przed 1225 rokiem istniała tu parafia. Obecny kościół, położony na wyniosłym w zgórzu, pochodzi z 1726 roku. U rzą­ dzenie w nętrza z I poł. XVIII w. Ciekawe portale z XVI w. oraz obraz N arodzenia M atki Boskiej z pocz. XVII w. Jeszcze na pocz. XIX w. w m iejscowości istniał jaz dla połow u łososi ciągnących na tarło — stąd nazw a wsi. 36 k m G o łk o w ice D o ln e, osiedle założone przez kolonistów nie­ m ieckich, m asow o sprow adzanych na teren zaboru austriackiego za panow ania cesarza Józefa II (tzw. osadnictw o józefińskie). We wsi za­ chow ały się charakterystyczne szeregi zw róconych szczytem do drogi, m urow anych zagród (złożonych z budynku m ieszkalnego połączonego m urem z piętrow ym spichlerzem ). 44 k m S ta ry Sącz, m iasteczko lokow ane w XII wieku, położone na w zniesieniu w w idłach Dunajca i Popradu, zabytkowy zespół urbani­ styczny skupiony w okół dużego, czw orobocznego rynku. Z abudow a rynku parterow a i piętrow a; dom y m ają szerokie podcienia i głębo­ kie piwnice. Zwraca uwagę d o m „ N a D o łk a c h ” (Rynek 6) z XVII w. o pięknym m ansardow ym dachu. Mieści się w nim m uzeum Towarzy­ stw a M iłośników H istorii i Zabytków Starego Sącza. W panoram ie m iasta w yróżnia się z e sp ó ł k o ścio ła i k la s z to ru ss. K lary sek . XIV-wieczny, gotycki kościół klasztorny p.w. św. Trójcy m a cenne i bogate wyposażenie. W arto zwrócić uw agę na figuralną de­ korację stiukow ą i m isternie rzeźbioną am bonę barokową. W zniesiony w latach 1601-5 k lasztor otoczony jest m urem z basztam i i dzw onnicą. K ościół p a ra fia ln y p.w . św. E lżbiety, fundow any po raz pierw szy ok.

82

WYCIECZKI

WYCIECZKI

83

1200 r., przebudow any po zniszczeniu w XVII w., m a cenne wczesnobarokow e w yposażenie i obfituje w w ybitne dzieła snycerskie, jak stalle, organy czy łuk tęczowy. 51 km N ow y Sącz, duże m iasto w ojew ódzkie w w idłach Dunajca i Kamienicy Nawojowskiej, założone w 1292 r. przez króla Wacława II. Korzystne położenie na skrzyżow aniu szlaków handlow ych i liczne przywileje królew skie zapew niały m u pom yślny rozwój. N ajstarsze zabytki N owego Sącza to kaplica daw nego kościoła fran­ ciszkańskiego z m urow anym nagrobkiem Jana D obka Łowczowskiego z początku XVII w. oraz zabudow ania poklasztorne przy ul. Pijarskiej. Nad D unajcem m ożna obejrzeć resztki m urów m iejskich z Basztą Ko­ walską oraz piw nice zam kow e (sam zam ek został w ysadzony w pow ie­ trze w 1945 r.). N a Starym Mieście uw agę zwraca kościół parafialny św. M ałgorzaty (z 1446 r.) z gotyckim p rezbiterium oraz zabytkowe ka­ m ienice. W jednej z nich, przy ul. Lwowskiej 3, M uzeum Regionalne (ekspozycje pośw ięcone historii m iasta i sztuce cerkiewnej Łemkowszczyzny). Interesujące wystawy odbyw ają się także w dawnej synagodze (ul. Berka Joselew icza 12). Na w schodnim przedm ieściu S ąd eck i P a rk E tn o g raficzn y , jedno z największych w Polsce m uzeów skansenow skich, prezentujące b u ­ dow nictw o i sztukę ludow ą grup etnograficznych zamieszkujących Są­ decczyznę: Pogórzan, Lachów, Górali Sądeckich oraz Łemków. 2. D o o k o ła z a le w u C z o rs z ty ń s k ie g o Trasa biegnie wokół zalewu Czorsztyńskiego przez Podhale i skrajem Spiszą. Warto obejrzeć ciekawe zabytki, szczególnie kościoły drewniane tzw. grupy podhalańskiej, kościoły spiskie i zam ki w Czorsztynie i Niedzicy.

6 k m K ro ścien k o — opis na str. 65. 9 km G ryw ałd. W ieś położona przy bocznej drodze, 2 km od szosy. We wsi d re w n ia n y k o śc ió ł p.w . św. M arcin a z XV/XVI w. W ew nątrz polichrom ia z 1618 r., w ołtarzu głów nym piękny tryptyk gotycko-renesansow y ilustrujący życie św. Marcina. 15 k m P rzełęcz S no zk a stanow iąca granicę m iędzy Gorcami i Pieni­ nam i. W pogodny dzień w spaniałe widoki na Pieniny, Tatry, Podhale i Spisz. Na przełęczy parking i pom nik funkcjonariuszy kom unistycz­ nych poległych w latach 1945-7, a u to rstw a W ładysław a H asiora.

Kościółek w Grywałdzie

16 k m rozgałęzienie w lewo do wsi K luszkow ce. Nad brzegiem za­ lewu na półw yspie Stylchyn pow stała O sad a T u ry sty czn a „C zo rsz­ ty n ” . Przeniesiono do niej 20 zabytkowych budynków oraz zespół piw ­ niczek z terenu obecnego zbiornika. Z rekonstruow ane budynki będą przeznaczone na hotel i restaurację, pensjonaty, p u n k t informacji tu ­ rystycznej. W pobliżu pow stają także kąpieliska i plaża, przystań że­ glarska, korty tenisow e, boiska sportow e. Pierw sze budynki m ają być udostępnione w 2000 roku. Pomiędzy Snozką i D ębnem w idokowy odcinek szosy, wiodącej sto ­ kami Gorców opadającymi do zalewu Czorsztyńskiego. W dole błysz­ czą w ody spiętrzonego Dunajca, w pogodny dzień w oddali za taflą jeziora piętrzą się tatrzańskie szczyty. 25 k m D ęb n o . W miejscowości skręcam y w boczną drogę ozna­ czoną drogow skazem „zabytek”. Tym zabytkiem je st przepiękny k o ­ śció ł d re w n ia n y p.w . M ich ała A rc h a n io ła z XV w., w pisany do re­ jestru zabytków UNESCO. W nętrze św iątyni pokryw a niezwykle bo­ gata polichrom ia (z ok. 1500 r.) o m otyw ach geom etrycznych, ro ­ ślinnych, zwierzęcych i ze scenam i polow ań. O łtarz główny w for­ m ie tryptyku gotycko-renesansow ego. We wsi zachow ało się kilka sta­ rych drew nianych zagród — przykładów oryginalnej zabudow y daw-

84

W YCIECZKI

W Y C IE C Z K I

85

historyczne, w którego zbiorach znajdują się m .in. dokum enty zw ią­ zane z dziejam i zamku i Spiszą, a także zbiór grafik przedstaw iających w ydarzenia z historii Węgier. Poniżej zam ku zapora spiętrzającą wody D unajca i tw orząca ok. 8 km zbiornik wodny. W arto odbyć w idokowy spacer koroną zapory. W paw ilonie przy w ejściu na zaporę w ystaw a pośw ięcona w siom le­ żącym nad zalewem oraz samej zaporze. Po drugiej stronie zamku przystań dla statków wycieczkowych czynna od m aja do października. 38 k m N ied zic a, wieś założona w czternastym w ieku. Uwagę zwraca w ielokrotnie przebudow yw any m urow any g o ty ck i k o śció ł p.w . św. B artło m ieja . W ew nątrz piękny barokow y ołtarz główny i bogato zdo­ biona am bona. W ołtarzach bocznych gotycka Pieta i średniow ieczny tryptyk przedstaw iający żyw ot św. Bartłomieja. N a w schód od drogi w śród pól ciekawa k a p lic z k a św. R ozalii. Kościół we Frydmanie

nej wsi podhalańskiej. Od kościoła kierujem y się szosą w stro n ę N ie­ dzicy. 28 k m F ry d m an . Od tej pory, aż do Niedzicy trasa wycieczki w ie­ dzie przez Spisz. W cen tru m Frydm anu w cz e sn o g o ty c k i, m u ro w a n y k o śció ł z przełom u XIII i XIV wieku p.w . św. S ta n isła w a . W ieża kościoła zw ieńczona renesansow ą attyką, która je st charakterystycz­ nym elem entem kościołów na Spiszu. W ystrój w nętrza bardzo bogaty, późnobarokow y (XVIII w.), szczególnie piękna je st ośm ioboczna ka­ plica M atki Boskiej z góry Karmel. O podal XVI-wieczny d w ó r o b ro n n y (k a sz te l), wysoki jednopię­ trow y budynek niedostępny dla zwiedzających. We wsi istnieją dw u ­ kondygnacyjne, tru d n e do odnalezienia piwnice przeznaczone niegdyś do przechow yw ania i leżakow ania w in w ęgierskich. 34 k m F alszty n . W ieś założona w XV w. praw dpodobnie przez osad­ ników niem ieckich (niem . Falkenstein — Sokola Skała). W chodziła w skład tzw. państw a Dunajec — dóbr zam ku niedzickiego. Tu najdłu­ żej utrzym yw ała się pańszczyzna, zniesiono ją dopiero w 1931 roku. 36 km N ied zic a zam e k . Zam ek, zbudow any w 1325 r., położony jest na skalistym w zgórzu nad doliną Dunajca. Z górnego zamku ro zta­ cza się piękny w idok na Pieniny. O becnie mieści się w nim m uzeum

Widok na Pieniny spod kaplicy św. Rozalii

Z Niedzicy kierujem y się w stro n ę przejścia granicznego. N ie d o ­ jeżdżam y doń, a skręcam y w lewo, w drogę w iodącą do Srom owców W yżnych i dalej do Krośnicy, biegnącą koroną zapory zbiornika sromowieckiego. 46 k m o d ejśc ie d ro g i d o p rz y s ta n i flisackiej w K ątach , gdzie zaczy­ nają się spływy D unajcem . N astępny odcinek wycieczki to dziesięciokilom etrow y przejazd przez Pieniny. Droga trud na, stro m a i kręta, w zim ie m oże być czasowo zam knięta. Jest to jednocześnie n ajp ię k n ie jsz y w id o k o w o o d c in e k

86

W YCIECZKI

w ycieczki. Krajobrazy zm ieniają się jak w kalejdoskopie. Jedziem y to lasem, to po otw artej przestrzeni, za oknem przesuw ają się pojedyncze skałki, drogę z jednej strony blokuje czasem skalna ściana, z drugiej zaś otw iera się przepaść. 53 k m o d ejście d ro g i n a H a łu sz o w ą . Za chw ilę wyjedziem y na od­ kryte stoki Majerza. Na szerokich poboczach w arto zatrzym ać pojazd i napaw ać się n ie z ró w n a n y m i w id o k a m i na Tatry W ysokie i Bielskie, całe pasm o G orców z Lubaniem i Turbaczem oraz na pasm o Radziejowej w Beskidzie Sądeckim. W dole w sie H ałuszow a oraz Grywałd.

WYCIECZKI

87

57 k m K ro śn ica. D ojeżdżam y do szosy Nowy Targ - Szczawnica i nią przez G rywałd i K rościenko w racam y do Szczawnicy (13 km). 3. N a S p is z s ło w a c k i: N ie d z ic a /G o le m b a r k (L y sá n a d D u n a j­ c o m ) - S ta r a W ie ś S p is k a - B ia ła S p is k a - P o d o lin ie c G n ia z d a - C z e rw o n y K la s z to r - G o le m b a r k Blisko stukilometrowa wycieczka samochodowa na słowacki Spisz i w Pieniny. Do granicy przez Krośnicę i Sromowce 22 km, przez Dębno i Niedzicę 39 km. N iżej kilometraż liczony je st od przejścia granicznego.

P rzejście g ra n ic z n e w N ie d z ic y /G o le m b a rk (L ysá n a d D u n ajco m ), czynne je st tylko w dzień (od 1.IV do 30.IX w godz. 6-19; od 1.X do 3 l.III w godz. 7-17) i u d ostępnione wyłącznie dla obywateli Polski, Słowacji i Czech. W razie potrzeby m ożna skorzystać z pobliskich całodobowych przejść granicznych na Łysej Polanie, w zględnie w Piw­ nicznej. 2 k m T rzy catek (T rid sia to k ). Nazwa w skazuje, że w tym m iejscu pobierano od kupców cło. W ielki budynek po prawej stronie drogi służył jako kom ora celna.

Panorama Tatr z okna zamku w Czorsztynie 5 5 k m d ro g a d o C z o rsz ty n a (N ad za m cz a ). W arto zboczyć z szosy ok. 1,5 km (parking), by po 10-m inutow ym spacerze dojść do ru in zam k u (przy w ejściu paw ilon Pienińskiego Parku N arodow ego i kasa biletow a). W końcu XIII w. istniał w C zorsztynie gród ziem no-wałowy. Za panow ania Kazimerza W ielkiego w ym urow ano zamek, który stał się siedzibą starostów czorsztyńskich. K ilkakrotnie gościli w nim królowie: Kazimierz W ielki, W ładysław Jagiełło, Jan Kazi­ m ierz. Aż do trzydziestych lat XVII wieku zam ek m odernizow ano. Po ruchaw ce K ostki-N apierskiego i latach p o topu budow lę zanie­ dbano. W 1770 roku zam ek spłonął i nigdy nie został odbudowany. W ostatnich latach po badaniach archeologicznych i adaptacji u d o ­ stępniono do zw iedzania ruiny górnego zam ku. Pysznie wygląda stąd zam ek niedzicki osadzony na skale wyrastającej w p ro st z wodnych toni.

3 k m S ta ra W ieś S p isk a (S p issk á S ta rá V es). W m iasteczku h o ­ tel „C yprian”, restauracja, sklepy, bank (w ym iana pieniędzy), stacja benzynowa. W iadom o, że osada istniała ju ż w XI w. Mieli tu spotykać się k ró ­ lowie polscy i węgierscy: Bolesław K rzywousty z Kolomanem , Kazi­ m ierz Sprawiedliwy z Belą III. W owych czasach m iejscowość należała do Polski. Z niszczona przez Tatarów w 1241 r., pow tórnie lokowana jako Ovfalva (węg. Stara W ieś) przed 1326 r. Była w łasnością kar­ tuzów z C zerw onego K lasztoru. Tradycja spotkań królew skich trwała: w 1423 r. W ładysław Jagiełło spotkał się z Z ygm untem Luksemburczykiem , zaś w 1474 r. w Starej W si pokój zawarli K azimierz Jagiellończyk i Maciej Korwin. Miasteczko, dogodnie położone na trakcie solnym , rozw ijało się szybko. D opiero upadek państw a w ęgierskiego, długotrw ałe wojny z Turkami oraz pow stania przeciw H absburgom spow odow ały zm ianę szlaków handlow ych i pow olny upadek m iasta. Los m iasteczka przy­ pieczętow ał wielki pożar w 1878 r. oraz podział Z am agurza między Polskę i C zechosłow ację w 1920 r.

88

WYCIECZKI

W arto zwiedzić k o śc ió ł p.w . W n ieb o w zię c ia N M P w zniesiony w XIV w., przebudow any w 1772 r. Z czasów gotyku zachow ał p o tężne przypory. W ew nątrz piękne barokow e wyposażenie. 7 km M aty jaszo w ce (M atiaso v ce), wieś w spom inana w 1326 r. w spi­ sie dóbr zam ku niedzickiego. We wsi k o śc ió łe k g o ty ck i z XIV w. 10 km H an u szo w ce S p isk ie (S p iśsk e H a n u so v c e ). O sada założona w XIV w. przez bożogrobców z Lendaku; sprow adzono tu osadników z krakowskiego. We wsi barokow y kościół z 1763 r. trójnaw ow y z transeptem (naw ą poprzeczną) — jedyny tego rodzaju na Spiszu. 18 km P rzełęcz w M a g u rze (M ag u rsk ć sed lo , 94 9 m ) w grzbiecie Magury Spiskiej. Z łąk i polan poniżej widoki na Tatry. 2 6 k m S ło w iań sk a W ieś (S lo v e n sk á Ves), w zm iankow ana w 1311 r. jako villa Slavonicalis. G odny uwagi gotycki k o śc ió ł p.w . N M P z pocz. XIV w. Przebudow any w XVIII stuleciu. W ołtarzu głów nym rzeźba N ajśw iętszej Maryi Panny (1510 r.) wykonana w w arsztacie m istrza Pawła z Lewoczy. We wsi kilka źródeł mineralnych. W Słowiańskiej W si w arto zboczyć z trasy i drogą (wiodącą do przejścia granicznego w Łysej Polanie) udać się do W y b o rn ej i L en­ d aku. W W ybornej (Sorku t) — interesujący g o ty ck i k o śció ł p.w . św. U rsz u li z XIV w. W Len­ daku od 1313 r. gospodarzyli b o ­ żogrobcy z Miechowa, prow adzący intensyw ną akcję osiedleńczą na Zam agurzu i w dolinie Popradu. Zam agurze i dolina Popradu (tzw. Górny Spisz) były wówczas i aż do połow y naszego stulecia te ­ rytorium spornym m iędzy Polską a Węgrami. Z Lendaku p ocho­ dził i tu je st pochow any W oj­ ciech H alczyn, bojow nik o pol­ skość Spiszą z okresu akcji ple­ biscytowej w 1920 r. We wsi g o ­ tycki k o śció ł p.w . św. M ikołaja z pocz. XV w. W rew nątrz drew, , , „ . . .. . , . . niane ołtarze, których rzeźby poLendak. Po niedzielnej mszy świętej chodzą z lewockiej szkoły m istrza

WYCIECZKI

89

Pawła. W Lendaku w niedzielę i św ięta m ożna jeszcze zobaczyć trady­ cyjne stroje kobiece. 28 k m S p isk a B iała (S p iśsk a B ela). O sada z XII w.; po najeździe Ta­ tarów lokow ana ponow nie i zasie­ dlona przez Niemców. G o ty ck i k o ­ ściół p.w . św. A n to n ie g o z XV w. z rom ańskim portalem . Biała Spiska była cen tru m targow ym dla Zam agurza (tym, czym Nowy Targ dla Pod­ hala). W latach 1412-1772 m iasto należało do Polski (w 1412 r. W ła­ dysław Jagiełło udzielił pożyczki k ró­ lowi czeskiem u i w ęgierskiem u Zyg­ m untow i Luksem burczykowi pod za­ staw 13 m iast spiskich oraz dóbr zam ku lubow elskiego). W arto odw iedzić leżący w odle­ Kościół w Spiskiej Białej głości 6 km K ie ż m a rk (Keżmarok) a w nim gotycko-renesansow y zamek, starów kę i drew niany kościół ewangelicki z XVII w. W Spiskiej Białej m ożna także skręcić w drogę w iodącą do pod­ tatrzańskich m iejscowości klimatycznych (Tatrzańska Łomnica, Stary i Nowy Sm okow iec), a wycieczkę wzbogacić o zw iedzanie Jaskini Biel­ skiej. 32 k m B u szo w ce (B u śo v ce). W ieś w zm iankow ane w 1345 r. jako B ussundorf. W miejscowości dw unaw ow y g o ty ck i k o śció ł p.w . św. W aw rzy ń ca z XIV w., przebudow any w XVIII w. 38 k m P o d o lin iec. Miejscowość istniała już w XII w. jako stolica districtus Podoliensis w księstw ie krakow skim . Po najeździe tatarskim

w 1241 r. pod w ładzą Węgier. Prawa m iejskie od 1292 r. N ależał do 13 m iast spiskich zastaw ionych Polsce w 1412 r. Miał praw o składu na tow ary w ożone do Polski gościńcem oraz spław iane Popradem. O środek życia um ysłow ego, dzięki istniejącem u od 1642 r. k o le­ g iu m (g im n a z ju m ) p ijaró w . W ychow ankiem podolinieckiego kole­ gium był m .in. ks. Stanisław Konarski — reform ator szkolnictwa pol­ skiego w XVIII w. i założyciel Collegium N obilium w W arszawie.

22________________________W YCIECZKI Zachowały się zarysy śred n io ­ w iecznego m iasta w raz z fragm en­ tam i m urów m iejskich i zamku św. Kingi. W arto zobaczyć: k o śció ł farn y z końca XIII w. przebudow any w XVIII w. z kaplicą św. Kingi, k o ­ śc ió ł i k la s z to r p ija ró w pow stałe w latach 1648-51 oraz k ap liczk ę św. A n n y z XIV w. (na cm en ta­ rzu) ufundow aną wg legendy przez zbója K rudinhopa jako zadośćuczy­ nienie za zbrodnie.

' w Źródła w w o tw a rty m

4 3 k m D ru ż b a k i N iż n e (N iż n e R u żb ach y ). W ieś w zm iankow ana ju ż w 1287 r. jako R auschenbach. Gotycki kościół z końca XIII w. z ele­ m en tam i barokowymi. W arto zboczyć do odległych 3 km D ru żb a k ó w W yżnych (Vyżne Ruż­ bachy) — uzdrow iska założonego w końcu XIX w. przez A ndrzeja hr. Zam oyskiego, właściciela dóbr lubowelskich. Do dziś na fasadzie oka.. , załego dom u zdrojow ego w idnieją P'JamW herby Zam oyskich - Jelita i burboń0 0 incu skie lilie — h erb Izabeli księżniczki de B ourbon żony hr. Andrzeja. D rużbakach to „K rater" oraz „Izabela". Polecamy kąpiele b a se n ie z w o d ą te rm a ln ą o stałej tem p eratu rze 22 °C.

51 k m G n iazd a (H n ie z d n e ). Istnieją od 1270 r. W latach 1412-1772 należały do Polski. Prawa m iejskie od 1566 r. Słynne były tutejsze targi. Towary spław iano do Polski Popradem . Do 1928 r. istniały „gniazdańskie kąpiele" korzystające z lokalnego źródła siarczanego „Szwabów ki". Po pożarze nie zostały odbudow ane. Z am oyskiem u brakło na to funduszy, w ładze czechosłow ackie zaś nie miały ochoty wspom agać aktyw nego działacza na rzecz polskości Spiszą. W arto zwiedzić odległą o 4 km S ta rą L u b o w lę (Stara L'ubovńa).

WYCIECZKI

91

S tara Lubowla (Stara Lubovńa), miasto na Spiszu, siedziba okresu (odpowiednik powiatu). Gród i osada targowa położona na wzniesieniu powstała już w XIII w. Należała do polskiego rodu Lubowlitów h. Ogniwo. Tutejsza parafia św. Mikołaja należała do diecezji krakowskiej. W 1301 r. miasto i zamek przeszło w ręce węgierskiego rodu Górgeyów. W roku 1315 osada uzyskała prawa miejskie. W 1412 r. cesarz Zygmunt Luksemburczyk (ówczesny król węgierski) pożyczył od Władysława Jagiełły 37 000 kop gro­ szy czeskich na wojnę z Wenecją. Zastawem gwarantującym zwrot długu było 13 miast spiskich i dominium lubowelskie. Stara Lubowla stała się siedzibą starostwa spiskiego. W roku 1768 miasto obsadziły wojska au­ striackie; Maria Teresa wcieliła starostwo spiskie do Węgier. W mieście godne uwagi są stare kamieniczki z XVII i XVIII w. w rynku oraz kościół parafialny p.w. św. Mikołaja. Zbudowany w końcu XIII w., przebudowany w XVII w. w stylu barokowym, wewnątrz ciekawe późnogotyckie nagrobki. Niewątpliwie największą atrakcją Lubowli jest zam ek górujący nad mia­ stem od północy. Gród w tym miejscu istniał już w XIII w. Po 1412 r. z zamku rezydowali starostowie spiscy. Pierw­ szym był Zbigniew Oleśnicki; staro­ stami bywali Kmitowie, Jordanowie, Bonerowie. W 1553 r. starosta Jan Boner zakończył przebudowę zamku. Za­ mek miał wtedy dwa dziedzińce, pa­ radną bramą i bogate komnaty. Na Orzeł zygmuntowski na zamku dziedzińcu zachowały się tablice fun­ w Lubowli dacyjne z godłem Korony Polskiej oraz monogramem Zygmunta Augusta. Od 1591 r. starostwo spiskie jest we władaniu Lubomirskich. Ostateczny wygląd nadał zamkowi w 1647 roku Stanisław Lubomirski. W czasie „potopu" szwedzkiego przechowywano tu klejnoty koronne, przejściowe schronienie znalazł także powracający ze Śląska Jan Kazimierz. Austriacy więzili na zamku konfederatów bar­ skich, m.in. Maurycego Beniowskiego. Od początku XIX w. zamek popa­ dał w ruinę. W latach 1883-1945 r. był własnością Zamoyskich. Obecnie w części komnat mieści się muzeum historyczne. Do zamku prowadzi aleja kasztanowa (25 potężnych drzew o obwodzie 2 m). U podnóża zamku zorganizowano skansen spiski. Chałupy z lat 30 naszego stulecia: słowackie, rusnackie i tzw. góralskie (polskie). Reprezen­

92

WYCIECZKI

towane są też budynki gospodarskie oraz warsztaty: kuźnia, młyn, tar­ tak. Jest też karczma, w której serwowane są regionalne potrawy. Ozdobą skansenu jest cerkiew z Matysowej, drewniana z 1833 r. pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Ikony pochodzą z I poł. XVII w. oraz z początku XVIII w. W 1991 r. cerkiew wyświęcono na nowo i w ważniejsze święta sprawowana jest w niej liturgia.

WYCIECZKI

93

pościerającą się u stó p Szczawnicę. Na w ierzchołku metalowy, ilum i­ now any nocą krzyż. Krzyż, u staw iony w 1902 roku na m iejscu star­ szego drew nianego, wykonała ta sam a firma, co krzyż na Giewoncie. Bryj arka zbudow ana je st z andezytów, o czym łatw o się przekonać, oglądając na jej stokach w spom niany kam ieniołom i gołoborze. Po­ w rót do szlaku tą sam ą drogą.

W G niazdach skręcam y w drogę do C zerw onego Klasztoru. 55 k m K am ienka, w ystępująca w dokum encie z 1364 r. jako villa Lapidis. W ieś zanieszkała przez Rusnaków. Słynęła z druciarzy. W czerw cu odbyw a się w niej przegląd rusnackich zespołów folklorystycznych. We wsi źródło m ineralne. C e rk ie w g re c k o k a to lic k a z 1790 r. Z drogi w idoki na Pieniny, M agurę Spiską i zam ek w Lubowli. 66 k m L ipnik W ielk i (V el'ky L ip n ik ). O pis miejscowości str. 111. 71 k m H aligow ce. O pis m iejsow ości str. 111. 7 4 k m S m ie rd z o n k a (C erv en y K la ś to r-k u p e le ). O pis m iejscowości str. 108. 75 k m C zerw o n y K la sz to r (C erv e n y K la śto r), opis str. 107. 83 km G o le m b a rk (L ysa n a d D u n a jc o m ) — przejście graniczne.

SPACERY I WYCIECZKI PIESZE 4 . N a B ry ja rk ę i d o s c h r o n i­ s k a „ p o d B e r e ś n ik ie m ” Trasa łatwa; na wzgórze ok. 3 0 min., do schroniska 5 0 min. Znaki żółte

Krzyż na Bryjarce

Z placu D ietla szlak w iedzie w górę ulicą Języki. Po ok. 10 min. skręca w lewo w stronę lasu. Da­ lej drogą obok nieczynnego już kam ieniołom u, na łąki za lasem. Na skraju lasu rozw idlenie dróg. Z tego miejsca w arto podejść bez znaków na szczyt B ryjarki (679 m npm .), skąd w spaniała p a ­ noram a na Pieniny i Tatry oraz roz­

Schronisko pod Bereśnikiem. W głębi Małe Pieniny z Wysoką

Znaki prow adzą łąkam i ok. 150 m po czym gw ałtow nie skręcają w niezbyt w yraźną dróżkę i wyprowadzają na w idokowy grzbiet za szczytem Bryjarki. Po ok. 20 m in. m arszu (50 m in. z pl. D ietla) dochodzim y do schro­ niska. W ew nątrz bufet z ciepłymi posiłkam i. Pow rót tą sam ą drogą, bądź przez przysiółek Bereśnik. Wybierając drugi w ariant należy od schroniska w ejść w górę ścieżką do żółtego szlaku, i nim dojść d o roz­ widlenia dróg za szczytem Bereśnika. Skręcić w praw o w drogę grun­ tow ą. N ią w dół grzbietem do rozw idlenia dróg: asfaltow a prow adzi do Parku G órnego, gruntow ą m ożna dojść do ul. Sw. Krzyża.

94

WYCIECZKI

W YCIECZKI

95

5. D o k a p lic y n a S e w e ry n ó w c e i d o k a p lic y n a P rz y s ło p ie Trasa biegnie ulicami miasta i doliną potoku Sopotnickiego; Do kaplicy na Sewrynówce ok. I godz., na Przysłop ok. 2 ,5 godz. Znaki niebieskie, a od leśniczówki Kunie bez znaków. Z placu D ietla za znakam i nie­ bieskim i (szlak na Przehybę) u li­ cam i Park Górny, 1 Maja i Św. Krzyża. Po przejściu grzbietu scho­ dzim y do doliny Sopotnickiego Po­ toku. Po ok. 10 m in. m arszu doliną (z pl. D ietla ok. 40 m in.) przy d ro ­ dze czterom etrow y w o d o sp a d n a S o p o tn ic k im P o to k u . Ok. 400 m dalej leśniczów ka Kunie. W tym m iejscu opuszczam y szlak idąc d a ­ lej p ro sto drogą w górę doliny (szlak skręca w praw o). Przy następnym rozw idleniu doliny (500 m od leśni­ czówki) cel spaceru — k a p lic a na S ew ery n ó w ce. Pow stała w okresie m iędzywojennym jako kaplica stojąKaplica na Sewerynówce ce8 ° ów cześnie w tym m iejscu sana­ toriu m nauczycielskiego. Po w ojnie sanatorium spłonęło. O puszczoną św iątynię przejęła w 1967 r. parafia szczawnicka. W okresie letnim odpraw iane są tu m sze św. W ew nątrz ciekawe w yposażenie wykonane przez m iejscowego rzeźbiarza H en­ ryka Zachwieję. Od kaplicy na Sewerynówce idziem y dalej jeszcze ok. 2,5 km drogą biegnącą doliną Sopotnickiego Potoku, a później skręcam y w lewo w w yraźną drogę wyprowadzającą nas z doliny na przełęcz. W okolicach przełęczy kilka rozrzuconych zagród przysiółka Przy­ słop. N a drugą stron ę grzbietu schodzi droga do Obidzy. Jeszcze przed przełęczą, po prawej stronie drogi stoi k a p lica n a P rz y s ło ­ pie. W kaplicy 3 m aja odpraw iana je st m sza w intencji ojczyzny. Podczas uroczystości składane są także wieńce pod pom nikiem p o ­ ległych 22 lutego 1944 r. na Przysłopie partyzantów AK z oddziału „W ilka”.

Kaplica na Przysłopie

Z Przysłopu w rócić m ożna tą sam ą drogą lub szlakiem czerw onym w kierunku D zwonkówki, a potem żółtym przez Bereśnik.

6 . N a P re h y b ę D łuższa wycieczka w Beskid Sądecki. Możliwość odpoczynku i zjedze­ nia posiłku w schronisku na Prehybie. Podejście szlakiem niebieskim 3 ,5 godz. Zejście szlakiem zielonym 3 godz.

Z Placu D ietla za znakam i niebieskim i. Do leśniczów ki Kunie (1 godz.) opis szlaku przy trasie 5. Tu znaki niebieskie opuszczają d o ­ linę Sopotnickiego Potoku i skręcają w drogę wiodącą dolinką potoku Pod G óram i zw anego też Pod Koszarek. Po ok. 40 m in. rozpoczynam y stro m e podejście przez las na grzbietow ą polanę Koszarki (od leśni­ czówki Kunie dotąd 1 godz. 15 m in.). Przez polanę (widoki) szeroką drogą, a potem stro m ą kam ienistą ścieżką na wąski grzbiet, gdzie sp o ­ tykam y znaki zielone szlaku ze Szczawnicy na Prehybę (z Placu Dietla dotąd ok. 2 godz. 45 m in.). W spólnie z nim i idziem y grzbietem mijając po drodze kilka szczycików, by po 45 m in. osiągnąć grzbietow ą Halę Prehyby ze schroniskiem .

96

W YCIECZKI

Prehyba, nazwa pochodzenia ruskiego lub wołoskiego (Prehyba, Perehyba) odnosiła się pierwotnie do hali, na której Łemkowie ze Szlachtowej wypasali stada wołów i owiec. Obecnie używana na oznaczenie szczytu (1195 m npm.) ze schroniskiem PTTK. Pierwsze schronisko wybudował w tym miejscu Nowosądecki Oddział PTT w latach 1936-37. Spalone w 1944 r. przez Niemców, zostało odbudowane w 1958 r. Stanowi do­ skonały punkt wypadowy w Pasmo Radziejowej.

WYCIECZKI

7. P a le n ic a - sc h r. „ O rlic a ” Krótka przechadzka grzbietem Małych Pienin z widokami na Pieniny i Tatry. Czas przejścia ok. 1 godz. Znaki żółte, potem niebieskie.

O d górnej stacji wyciągu krzesełkow ego żółtym szlakiem na nie­ w ielką przełączkę. Z niej prow adzi traw ersem Szafranówki w yraźna dróżka do granicy państw ow ej (ok. 20 m in .). Tu spotykam y szlak nie­ bieski. N im w praw o. Z łąk ładny w idok na Pieniny, M agurę Spiską, Tatry, Gorce i gniazdo Prehyby. Na przełączce przed urw istym i skałami Bystrzyka, które jakby zagradzały dalszą drogę, przy słupku granicz­ nym 11/91, turystyczne przejście graniczne — żółte znaki prow adzą do Leśnicy. N ieco dalej słupek graniczny 9 1/2, odejście szlaku od granicy, ostry skręt w praw o, po czym dość strom o w dół traw iastą drogą, z w i­ dokiem na K rościenko i piętrzący się nad nim Lubań. Po niedługim czasie teren w yrów nuje się i w zdłuż niew ielkiego potoku dochodzim y do schroniska „Orlica”.

Schronisko na Prehybie

W racamy do Szczawnicy początkow o tą sam ą drogą aż do rozejścia szlaków niebieskiego i zielonego. Dalej szlak zielony prow adzi zalesio­ nym grzbietem . Schodzim y szybko, czasam i urozm aicając w ędrów kę podejściem na niew ielkie szczyciki. Po ok. 2 godz. w ychodzim y z lasu w pobliżu osiedla G abańka. O dkrytym grzbietem , z którego roztaczają się interesujące widoki na kotlinę Szczawnicy, schodzim y do zbiegu ulic Sopotnickiej i Samorody. Znaki zielone w iodą dalej ulicą Szlachtowską, ruchliw ą i bez chod­ ników, dlatego proponujem y nie przekraczać m ostu na Grajcarku i ulicą Sam orody kierować się w stro n ę centrum Szczawnicy. Po ok. 3 godz. od wyjścia z Prehyby kończymy wycieczkę w okolicach dom u tow arow ego „H alka”.

97

Schronisko „Orlica"

98

W YCIECZKI

8. P a le n ic a - D u r b a s z k a - J a w o r k i Trasa wędrówki biegnie głównie odkrytym i grzbietami, przy do­ brych warunkach atmosferycznych wspaniałe widoki. Czas przejścia ok. 4 godz. Znaki żółte; potem niebieskie i wreszcie zielone.

Od górnej stacji wyciągu krzesełkow ego żółtym szlakiem do gra­ nicy państw a. Tam skręcam y w lewo (na w schód) na niebieski szlak. W krótce zdobyw am y szczyt W itkuli (736 m npm .), ok. 25 m in. od kolejki. Szlak prow adzi ściśle granicą — śliskie kam ienie, gęsty las, bez widoków. O dcinek ten m ożna obejść ciągiem widokowych polan na traw ersie W itkuli (traw ers nieznakow any).

Poświęcenie zjeżdżalni wózkowej na Palenicy

Idziem y dalej grzbietem omijając szczyt Łaźnych Skał i osiągając Cyrhlę — łagodne w zgórze oddzielone przełęczą K lim ontow ską od Jarm uty (trasa 9). O dsłania się w idok na zerw y pobliskiego ju ż Rabsztyna. N ieco wyżej otw iera się w idok na stro n ę słowacką — na pierw szym planie doi. Leśnicy, za nią Haligow skie Skały, za nim i zaś potężny, spiętrzony łańcuch Tatr. Na lewo od Tatr pasm o M agury Spiskiej. Przem ierzam y polanę kierując się ku lasowi. Szlak prow adzi wy­ godną drogą leśną. W yprowadza ona rychło na rozległe hale nad Szlachtow ą z w idokiem na otoczenie doi. Grajcarka, Białą i Czarną W odę, Rogacze oraz przeł. O bidzę. Przed nam i podejście na traw iastą

WYCIECZKI

99

przełączkę m iędzy R absztynem (skała po prawej) i zalesionym w zgó­ rzem (po lewej). W ciepłej porze roku od w iosny do jesieni pasą się tutaj owce i bydło, są bacówki, łatw o o żentycę i oscypki. Uwaga: psy!!! Za chw ilę w yłania się masyw W ysokiego W ierchu i odosobniona turnia Rabsztyna. U w aga: szlak nie prow adzi granicą, lecz traw iastym grzbietem , łagodnie się w znosząc na przełączkę niew yraźną drogą. Koło bacówki zaczyna się wyraźna ścieżka traw ersująca Wysoki W ierch i dochodząca znów do granicy na przełęczy m iędzy nim a D urbaszką. W idok na Jarm utę, dolinę Grajcarka ze Szlachtową, pasm o Prehyby i Radziejowej; po prawej Tatry Bielskie, a za nim i Tatry Wysokie. W arto w ejść bez znaków na W ysoki W ierch, rozciąga się bow iem z niego panoram a należąca do najpiękniejszych w Pieninach. Trzymając się znaków m ijam y pierw sze w idokow e w zniesienie D urbaszki. W lewo opada w ielka hala, pod którą niew idoczne stąd schronisko. Mijamy górną stację wyciągu orczykowego, w zdłuż k tó ­ rego m ożna dojść do schroniska pod D urbaszką. Po prawej w idoczne pojedyncze skałki w apienne. O d tej pory aż do W ysokiej widoków na słowacką stro n ę nie będzie. W krótce w idoczność zasłoni ściana gęstego sosnow ego lasu, gdzieniegdzie św ierki. Z Palenicy dotąd ok. 2 godz. i 45 min. Idziem y dalej granicą państw a osiągając szczyt Borsuczny. G rzbiet zw ęża się i po kilku strom ych, choć krótkich podejściach i zejściach napotykam y znaki zielone (z Palenicy dotąd ok. 3 godz.). Można stąd wejść w 20 min. bez znaków, przecinką graniczną na naj­ wyższy szczyt Pienin — Wysoką, 1052 m npm. Widok ze szczytu w kie­ runkach wschodnim, południowym i zachodnim. W kierunku północnym nieco przesłaniają go porastające wierzchołek jawory, jarzębiny i buki. Naj­ bliższe grzbiety to Małe Pieniny z Wierchliczką. Widoczna jest Stara Lubowla (niestety głównie blokowiska) i zamek lubowelski, Góry Lewockie, Wysokie Tatry, cały masyw Pienin z Trzema Koronami — wyglądają stąd wręcz imponująco, Gorce, Babią Górę. Za znakam i zielonym i schodzim y dość strom o najpierw lasem p o ­ tem zaś halą do zbiegu potoków koło bazę nam iotow ej „Pod W ysoką”. U w aga: na hali brak oznakow ania. W razie mgły należy od wyjścia z lasu schodzić p rosto w kierunku północnym aż trafi się na grupę starych buków i jaworów. Po ich lewej stronie zaczyna się w yraźna ścieżka. Jeśli nie trafim y na nią idźm y spokojnie dalej utrzym ując kie­

100

W YCIECZKI

runek, aż trafim y n a potok. Idąc w dó ł w ody dojdziem y się z pew nością do zbiegu potoków i wyraźnej drogi, gdzie znajdziem y też znaki. O statni odcinek drogi prow adzi przez w ąw óz H om ole (opis — Trasa 10) do Jaw orek. 9. P a le n ic a - J a r m u t a - S z c z a w n ic a Krótszy wariant trasy 8. Czas przejścia 2,5 godz. Znaki żółte, potem niebieskie; zejście z Cyrhli przez Jarmutę do Szczawnicy bez znaków.

W ierzchołek Cyrhli osiągam y z Palenicy w 1,5 godz. (opis przejścia przy trasie 8). Stąd schodzim y drogą na przełęcz K lim ontow ską, mając przed sobą charakterystyczny szczyt Jarm u ty z przekaźnikiem telew i­ zyjnym. Poniżej przełęczy szałas (latem w ypas). Przed nam i kulm ina­ cja Jarm uty (795 m npm .), na którą podchodzim y bezleśnym zboczem porośniętym jałow cam i (z Cyrhli 20 m in.). Spod przekaźnika scho­ dzi droga jezdna, którą m ożna zejść do osiedla Malinów. Ze szczytu ładny widok na M ałe Pieniny. O puszczam y się z pow rotem na przełęcz K lim ontow ską, gdzie skręcam y w praw o (na zach.) i drogą w zdłuż Klim ontow skiego Potoku przez osiedle Potok schodzim y do Szczawnicy osiągając ul. Szlachtowską.

W YCIECZKI

101

10. J a w o r k i - W ą w ó z H o m o le - J a w o rk i Wycieczka przez malowniczy w ąw óz skalny. Czas przejścia ok. 1 godz. Znaki zielone, powrót bez znaków.

Wycieczkę rozpoczynam y u w ylotu w ąw ozu w Jaw orkach (z końco­ wego przystanku PKS w Jaw orkach należy cofnąć się szosą ok. 400 m). W głąb doliny prow adzi znakow ana zielono ścieżka. Przecinamy kil­ kakrotnie p otok K am ionka tw orzący m alownicze kaskady. Z obu stron w znoszą się strom e, w apienne urw iska sięgające 120 m wysokości. Miejsce to było atrakcją turystyczną już w połow ie XIX w. W 1963 r. stw orzono tu rezerw at ścisły im. Jana W iktora. W ąwóz kończy zwali­ sko ogrom nych bloków skalnych. Tu najczęściej spacerowicze kończą wycieczkę i w racają do Jaw orek. My, idąc dalej szlakiem przez zagaj­ nik i łąkę, dochodzim y do gruntow ej drogi. W m iejscu gdzie znaki zielone skręcają w praw o w kierunku Wysokiej, skręcam y w lewo, by widokow ą drogą pow rócić do Jaw orek (opis m iejscowości na str. 73).

W P IE N IN Y Poniżej proponujem y kilka wycieczek w Pieniny. Należy pam iętać, że opisyw ane trasy przebiegają przez teren Pienińskiego Parku N aro­ dowego. O bow iązuje stosow anie się do przepisów mających na celu zachow anie specyficznych w artości przyrodniczych Pienin. Ruch tury­ styczny m oże odbywać się tylko na znakowanych szlakach, w porze między w schodem i zachodem słońca. Z abronione jest zanieczyszcza­ nie terenu, zbieranie kwiatów, grzybów, ziół oraz w prow adzanie psów. W sezonie letnim od wchodzących na Trzy Korony i Sokolicę pobierane są opłaty. Informacje o P ienińskim Parku N arodow ym m ożna uzyskać w pow ilonie parkow ym na D rodze Pienińskiej naprzeciw przepraw y przez Dunajec. Pawilon czynny jest prócz poniedziałków w godz.: 10-1 4 (XII—IV); 10-19 (V-VIII także w poniedziałki); 10-16 (IX); 10-14 (X -); w listopadzie nieczynny. Inne paw ilony zlokalizow ane są w Sro­ mowcach N iżnych oraz przy ruinach zamku Czorsztyńskiego. 11. K ro ś c ie n k o - T rz y K o ro n y Trasa łatwa, liczne ławeczki, piękne widoki. Czas podejścia 2 godz., zejścia 1,5 godz. Znaki żółte, końcówka — niebieskie.

Cerkiew w Jaworkach

W ędrówkę rozpoczynam y na rynku w Krościenku. Idziem y ulicami Mickiewicza, Jagiellońską i Trzech Koron. W spólnie ze znakam i zielo­ nymi podchodzim y dość strom ą ścieżką ok. 20 m in. Po drodze wielki

102

WYCIECZKI

m etalow y krzyż z napisem : N im pójdziesz dalej, podziękuj Bogu za to, że masz oczy.

Na skraju lasu rozstaj szlaków (zielony odchodzi na C zertezik), ła­ weczki. W idok na dolinę Dunajca, Lubań, m asyw Prehyby i Radziejowej. N ieco niżej w pobliżu górnej stacji wyciągu orczykowego otw iera się w idok na Szczawnicę położoną w dolinie G rajcarka oraz n a Kro­ ścienko z w ielką bryłą now oczesnego kościoła i dolinę Dunajca. Po rozejściu szlaków idziem y kilka m in u t wygodnym gościń­ cem. N a Bańkowym G roniku spotkam y znaki niebieskie z Sokolicy. W IO m in. później przekraczam y Pieniński Potok. Po w ejściu w las skręcam y w praw o. Po kilku m in u tach na polanie W yrobek niebieski szlak odchodzi w lewo na Górę Zam kow ą. Łagodnie podchodząc osiągam y w idokow ą przełęcz C hwała Bogu zw aną także Szopką — 771 m npm . (ławeczki).

Widok z Trzech Koron na Czerwony Klasztor i Sromowce Niżne Z przełęczy, n a najw yższą skałę Trzech Koron — Okrąglicę, idziem y jeszcze ok. 30 m in. niebieskim szlakiem . O statn i odcinek biegnie półką skalną i jest zabezpieczony barierkam i (pod koniec schodki). U w aga: odcinek ten przechodzi się w grupach piętnastoosobow ych, gdyż tyle tylko m oże pom ieścić glorietta widokowa. Pow rót tą sam ą drogą lub szlakiem niebieskim przez Z am ek Pieniński (trasa 13).

WYCIECZKI

103

Dookolna panorama z Trzech Koron (Okrąglicy) należy do najwspa­ nialszych w naszych górach. Bardzo blisko, jakby zaraz za lasem, wyrasta podobna do głowy cukru Sokolica, koło niej bieleją urwiska Bystrzyka; nad ujściem Leśnickiego potoku — Holica, dalej grzbiet Małych Pienin (wybija się Rabsztyn i Wysoki Wierch) z Wysoką. Daleko na horyzoncie pasmo Jaworzyny Krynickiej, cały grzbiet Magury Spiskiej, zza której wy­ stają pojedyńcze wierchołki Gór Lewockich. W dole pięknie prezentują się zabudowania Czerwonego Klasztoru i Sromowce ze schroniskiem „Trzy Korony”. Na horyzoncie Wysokie Tatry. Bliżej grzbiet Tatr Bielskich. Na zachodzie, za rozlewiskami jeziora czorsztyńskiego majaczą Pilsko i Babia Góra z pasmem Polic. Widoczne jest też całe pasmo Gorców, andezytowa góra Wżdżar i Lubań.

Stary kościół w Sromowcach Niżnych

12. S ro m o w c e N iż n e - W ą w ó z S z o p c z a ń s k i - K ro ś c ie n k o Trasa prowadzi wąwozem porównywanym z Doliną Kościeliską w Ta­ trach. W miejscach bardziej stromych poręcze, stopnie. Trasa bardzo uczęszczana. Czas przejścia 2 ,2 5 godz. (do przeł. Chwała Bogu 1,25 godz.). Znaki żółte.

104

WYCIECZKI

W ędrówkę rozpoczynamy w Srom owcach N iżnych (dojazd ze Szczawnicy autobusem PKS). W arto obejrzeć stary, obecnie nie uży­ wany, drew niany kościółek z XV w. znajdujący się obok nowej św ią­ tyni. Od przystanku PKS idziem y wiejskim i uliczkami Srom ow iec (za­ chowały się tu charakterystyczne dla Spiszą czw oroboczne zagrody). Przechodzim y obok schroniska „Trzy Korony" (w środku bufet) i po kilkunastu m inutach w chodzim y do ciasnego, skalnego w ąwozu, środ­ kiem którego płynie potok. W edług legend urządzano tutaj zasadzki na Tatarów i Szwedów. Skalna szczelina m a ok. 500 m długości, wyżej wąwóz rozszerza się i rozwidla. Szlak opuszcza drogę i skręca w prawo, by po chwili opuścić dolinkę i serpentynam i w spinać się w górę. Po wyjściu z lasu wchodzimy na drogę i nią po kilku m inutach osiągamy przełęcz C hw ała Bogu. Stąd do K rościenka szlakiem żółtym (patrz trasa 11) ok. 1 godz. 13. S z c z a w n ic a - S o k o lic a - Z a m e k P ie n iń s k i - T rz y K o ro n y - K ro ś c ie n k o Trasa trudna, wiele miejsc eksponowanych. Czas przejścia 5,5 godz. (na Trzy Korony ok. 4 godz.). Z naki niebieskie, zejście do Krościenka żółte.

W ędrówkę rozpoczynamy nad D unajcem , za schroniskiem „Orlica" przepraw ą przez rzekę (inform acje o przepraw ie — str. 80). Po sforso­ w aniu tej malowniczej przeszkody w odnej zaczynamy podejście sto ­ kami Hukowej Skały (ścieżka w zakosy), by po ok. 30 m in. osiągnąć w idokow ą polanę Sosnów (z „O rlicy” dotąd ok. 30 m in.). Za polaną droga staje dęba, miejscam i są na niej schodki ubez­ pieczone m etalow ą poręczą. Im wyżej, tym piękniejsze okazy starych jodeł, trafiają się też w spaniałe okazy buków; ścieżka robi kilkadziesiąt zakosów. O statni zakos pod sam ą granią Sokolicy łagodnie doprow a­ dza do rozgałęzienia ścieżek pod szczytem . Na szczyt (747 m npm ., ok. 10 m in.) wiodą kam ienne sto p n ie zabezpieczone m etalow ą p o rę­ czą. Z w ierzchołka Sokolicy w spaniały w idok na Przełom Dunajca, Małe Pieniny (Rabsztyn, Wysoki W ierch, W ysoka). W oddali Trzy Korony. N a horyzoncie pasm o Magury Spiskiej i Tatry. Pow rót ze szczytu na szlak tą sam ą drogą. Po półgodzinnej w ędrów ce szlakiem , gram oląc się po w apiennych skałkach, pod koniec zaś po drew nianej drabince osiągam y główny

WYCIECZKI

105

szczyt C zertezika skąd w idok na Sokolicę, Trzy Korony i M agurę Spi­ ską na horyzoncie. U rw iste białe skały opadają do Dunajca robiącego u naszych stóp wielki zakręt. N a szczycie C zertezika reliktow e sosny. D alsza droga prow adzi przez Czerteż i skaliste grzędy O ciem nego W ierchu, które od południa obryw ają się kilkudziesięciom etrow ym i ścianam i. Po wyjściu z lasu m ijam y polankę W ymiarki i pod w ierzchołkiem Bańkowego G ronia dochodzim y do żółtego szlaku (m ożna nim zejść do K rościenka skracając wycieczkę). W 1 0 m in. później przekraczam y Pieniński Potok. Po wejściu w las skręcam y w praw o. Po kilku m inu­ tach, na polanie W yrobek skręcam y w lewo niebieskim szlakiem . Droga prow adzi w śród w spania­ łego starodrzew u bukow ego i jo ­ dłowego. G dzieniegdzie pojedyncze skałki. W krótce mijam y m ostek na H ulińskim Potoku, następnie zaś traw ersujem y zbocza O strego W ier­ chu. N iedługo trafiam y na drew ­ niane schodki, które prow adzą do ruin Zam ku Pienińskiego. Podania mówią, że fortalicę tę w zniósł Bolesław W stydliwy dla swej żony św. Kingi i że podczas na­ jazdu Tatarów znalazła tu schronie­ nie w raz z 70 Klaryskami z klasz­ to ru ze Starego Sącza. O bok wej­ ścia do ruin grota, a w niej fi­ gura św. Kingi oraz pam iątkow a ta­ blica. Z ru in zam ku w spaniały w i­ dok na pasm o Lubania. D unajca nie , . , ., , r , , , . \ . Figura sw. Kingi na Górze widać, za to słychac jego potężny 6 7 h szum . ' Szlak w prow adza na lesisty grzbiet O strego W ierchu, a następnie na polanę Koszarzyska. Polaną podchodzim y w górę do lasu, a dalej idziem y ścieżką aż do tzw. Siodła gdzie odchodzi dróżka na główny szczyt Trzech Koron — O krąglicę (opis — trasa 11). Ze szczytu scho­ dzim y na w idokow ą przełęcz C hw ała Bogu, skąd do K rościenka żółtym szlakiem ok. 1 godz. (opis — Trasa 11).

106

W YCIECZKI

W YCIECZK I N A SŁOWACJĘ Dzięki otw arciu kilku turystycznych przejść granicznych, przed od­ poczywającymi w Szczawnicy otw orzyły się możliwości spacerów i wy­ cieczek w słowackie Pieniny. Spacer do Leśnicy, czy C zerw onego Klasz­ toru przestał być kilkudniow ą wyprawą i zyskał właściwe wymiary. Przejścia graniczne dostępne są dla obyw ateli Polski i Słowacji oraz obyw ateli tych państw którzy nie p otrzebują wiz wjazdowych do Pol­ ski i na Słowację. G ranicę przekroczyć m ożna pieszo, na nartach albo na row erze. W ymagany jest paszport, przy sobie m ożna mieć tylko rze­ czy osobiste. Przejście na drodze pienińskiej do Leśnicy czynne jest: od l.V do 31.X w godz. 8-22, od l.X I do 30.IV w godz. 8-17. Od sierpnia 1999 roku otw arto now e p u nkty gdzie m ożna przekraczać granicę. Podobnie jak na D rodze Pienińskiej wymagany je st paszport, przy sobie m ożna m ieć tylko rzeczy osobiste. Z uwagi na zupełną now ość, jaką są przejścia graniczne na szlakach turystycznych w arto przed wyjściem w trasę skontaktow ać się ze strażą graniczną (Szlachtow a 16, tel. 2 6 2 -2 3 -7 8 ) i uzyskać ak tualne inform acje o zasadach przekraczania granicy. O to wykaz pu n k tó w gdzie m ożna przekraczać granicę (w naw iasie podajem y n u m er słupka granicznego): Jaw o rk i-L itm anow a (nr. 11/71), Jaw orki-S trańany (nr. 11/76), Szlachtow a-Velky Lipnik (nr. 11/83), Szczaw nica-Leśnica (nr. 11/91). W szystkie przejścia są czynne od 7 -1 9 w okresie l.V I-31.X , w pozostałych m ie­ siącach od 9-16. Przy opisach wycieczek na Słowację używamy p o ­ w szechnie przyjętych polskich nazw miejscowości, podając jednocze­ śnie w naw iasach ich odpow iedniki słowackie. 14. D ro g ą P ie n iń s k ą d o C z e rw o n e g o K la s z to ru Spacer Drogą Pienińską, dobrze utrzym anym gościńcem w zdłuż D u­ najca. Dość często ławeczki i tablice informacyjne o przyrodzie pie­ nińskiej. Bardzo urozmaicona widokowo (przełom Dunajca!). Wieńczy ją zwiedzanie czternastowiecznego klasztoru kartuzów w Czerwonym Klasztorze. Ok. 2 godz. 2 0 min. (10 km) znaki czerwone.

Trasa zaczyna się od przystani flisackiej i prow adzi w górę D u­ najca. Mijamy schronisko PTTK „O rlica” i paw ilon Pienińskiego Parku Narodowego. Drogą P ienińską nazywany jest bity gościniec biegnący doliną Dunajca przez jego przełom ze Szczawnicy do Czerwonego Klasztoru. Zbudowano ją w 1. 1870-1884 z inicjatywy marszałka Sejmu Galicyjskiego Mikołaja

W YCIECZKI

107

Zyblikiewicza. Wdzięczni szczawniczanie upamiętnili jego osobę fundując tablicę okolicznościową, którą do dziś można zobaczyć w Parku Dolnym. W granicach Polski znajduje się tylko 1,7 km tej blisko dziesięciokilometrowej promenady. 1.5 k m P rze jśc ie g ran ic z n e , a za nim przystań flisacka gdzie kończy się trasa spływu słowackiego. 2 km U jście L eśn ick ieg o P o to k u , ze w spaniałym urw iskam i skal­ nymi. 3 k m ź ró d ło S tu le tn ie . W g tradycji, kto napije się z niego wody sto lat szczęśliwie żyć będzie. 4 .5 k m P o lan k a. W XIX w. stała tu w ęgierska karczm a (csarda), do której zajeżdżali szczawniccy goście i zatrzym yw ały się tratwy. 7 km H u ta — duża polana, daw niej przysiółek Leśnicy, opuszczony w końcu lat sześćdziesiątych. W XVII w. istniała tu h u ta szkła — stąd nazwa. N a polanie źródło zw ane H uciańskim , albo M ałżeńskim . Powiadają, że para zakochanych, która się zeń napije, pobierze się nie później niż za rok. O dejście żółtego szlaku do Leśnicy (1 godz.). 8.5 k m Z b ó jn ick i S k o k — m iejsce gdzie Dunajec zwęża się m ocno osią­ gając 12 m głębokości. Flisacy poka­ zują na lewym brzegu odbity w skale ślad janosikow ych kierpców, pow ia­ dają też, że Janosik do swej w atahy przyjm ow ał tylko tych, którym udało sie przeskoczyć w tym m iejscu D u­ najec. 10 k m C z e rw o n y K laszto r. Droga wychodzi na nadrzeczną łąkę, na której znajduje się pole nam iotow e. Za potokiem w idoczne zabudow ania klasztoru. C zerw ony K lasztor (Ć erveny Klasto r). Ufundowany przez węgierskiego g magnata Kokoszą w 13 9 r Spro¿ e rn o n e g o Klasztoru wadzono tu kartuzów z Lapis Refugii ° (Klaśtorisko) w Słowackim Raju. Na początku XVII w. zamieszkali w nim kameduli. Jeden z nich brat Cyprian (Franciszek Ignacy Jeszke), zasłynął

108

WYCIECZKI

jako lekarz, farmaceuta i malarz. Był twórcą pierwszego zielnika roślin pie­ nińskich, nazwy podawał po grecku, łacinie, niemiecku, słowacku i polsku. Uważany był przez górali wręcz za czarownika. Podobno skonstruował lot­ nię, na której szybował ze szczytu Trzech Koron na dziedziniec klasztoru. Innym znanym kamedułą był Romuald Hadvadny autor słownika łacińsko-słowackiego i przekładu Biblii na słowacki. W okolicy klasztoru i przystani flisackiej nad Dunajcem, od maja do października działają trzy bufety (obcerstvenie) , punkt informacji turystycz­ nej, kiosk z książkami i pamiątkami, restauracja. Nad Dunajcem stare lipy uznane za pomnik przyrody, które otaczały figurę św. Trójcy (z poł. XVIII w. obecnie w konserwacji). Z brzegu widok na wąwóz Szopczański, u wylotu którego wznosi się Schronisko Śląskie oraz na Trzy Korony. Szczególne wrażenie sprawiają urwiska Trzech Koron z dziedzińców klasztoru; zdaje się jakby góra wznosiła się wprost nad głową, zaraz za murem. W klasztorze mieści się muzeum, czynne codziennie (V-IX) w godz. 9-17 oraz od wtorku do soboty w godz. 10-16 (X-IV). Zwiedzanie z prze­ wodnikiem co godzinę. Miejscowość ma połączenie autobusowe z Popra­ dem, Spiską Starą Wsią, Wielką Leśną, Starą Lubowlą, Wielkim Lipnikiem. Na południowy wschód od klasztoru leży Ś m ierdzonka (Ćerveny K laśtor-kupele). Nazwa osady związana jest ze źródłem mineralnym o in­ tensywnym zapachu siarkowodoru. W pobliżu źródła domki campingowe (chatova osada), wyciąg narciarski, restauracja, bar. Proponujem y dw a w arianty p ow rotu do Szczawnicy. 1. Spływ słowackim i tratw am i do ujścia potoku Leśnickiego, skąd do granicy niecałe 5 m in. drogi. 2. Przejście do Leśnicy przez góry jed n ą z proponow anych tras.

WYCIECZKI

109

do Śmierdzonki. W swych wierszach wspom inają Maria Konopnicka. W la­ tach 1938-1939 wieś należała do Polski. Zwała się wtedy Leśnica Pieniń­ ska. W roku 1944 polski oddział partyzancki „Zawiszy” rozbroił tu oddział słowackiej straży granicznej. Wielu mieszkańców jeszcze po wojnie mówiło polską gwarą góralską. Zachowało się kilka tradycyjnych zagród. Wieś jest dobrym punktem wypadowym do całodniowych wycieczek w słowackie Pieniny. W dole wsi schronisko — „Chata Pieniny” dysponująca 52 miejscami noclegowymi. Przy schronisku wypożyczalnia rowerów. W godz. 8-17 chata „Pieniny” oferuje artykuły spożywcze (głównie alkohole). Jest to najbliżej Szczawnicy leżący sklep po stronie słowackiej. We wsi kilka sklepów spożywczych, bar-bistro, bufet, talerzykowy wy­ ciąg narciarski. Połączenie autobusowe z Lipnikiem Wielkim i Starą Lu­ bowlą. Kościół rzymsko-katolicki — msze św. w niedziele o 8 i 10. 16. C z e rw o n y K la s z to r - L e ś n ic a Widokowa wycieczka, szczególnie interesujące widoki na polskie Pie­ niny. Znaki niebieskie, ok. 1,5 godz.

Z C zerw onego K lasztoru szosą w kierunku Lipnika do m ostu nad potokiem (ok. 1 km ). Stąd łagodnie drogą, potem ścieżką na przełączkę pod Cerlą (ok. 30 m in.). Stąd w idokowym traw ersem , potem łagodnie w górę przez las na łąki nad H utą. Piękne w idoki na Trzy Korony i Górę Zamkową. W m iejscu zw anym W yhliadka dochodzą znaki żółte z Huty. Z C zerw onego K lasztoru 1 godz. Dość strom o w dół do doliny potoku Leśnickiego, który osiągam y w pobliżu cm entarza i przystanku autobusow ego. Do chaty „Pieniny” przez wieś ok. 30 min. 17. C z e rw o n y K la s z to r - W ie lk i L ip n ik

15. S p a c e r S z c z a w n ic a - L e śn ic a Spacer nad Dunajcem i przez skalisty przełom Leśnickiego potoku do najbliższej słowackiej wsi — Leśnicy. Przejście w jedną stronę ok. 1 godz.

Spacer zaczynam y na przystani flisackiej w Szczawnicy. Idziemy w górę D unajca do przejścia granicznego, a potem ujścia Leśnickiego Potoku (opis przy trasie 14). Tu skręcam y m iędzy skałkami w górę Leśnickiego Potoku. Do Leśnicy stąd ok. 0,5 godz. Leśnica (Leśnica). Miejscowość od 1518 roku należała do Czerwo­ nego Klasztoru. W XIX w. często odwiedzali ją goście szczawniccy jadący

Widokowa (szczególnie w drugiej połowie) trasa. Znaki czerwone, ok. 2 godz.

Z C zerw onego K lasztoru razem ze znakam i niebieskim i ok. 30 min. (opis trasa 16). Z przełączki pod Cerlą, gdzie opuszczam y znaki nie­ bieskie w idok na Facimiech i zakole D unajca u jego stóp. D ość łagodnie pod górę traw ersem przewijającym się m iędzy skal­ nymi ostańcam i w lesie. Po przejściu potoku W apienickiego dość stro m o lasem aż na w ierzchołek N a Płaśni (Plaśńa). Ze szczytu w i­ dok na Pieniny i Beskid Sądecki. Łagodnie w dół do skrzyżowania z zielonym szlakiem Leśnica-Haligow ce.

110

WYCIECZKI

U trzym ując wysokość i trzym ając się n a ogół grzbietu ścieżka p ro ­ w adzi przewijając się kolejno koło trzech dużych skał, cały czas lasem aż do przekaźnika TV. Od przekaźnika aż do Lipnika łagodnie w dó ł cały czas odkrytym grzbietem z w idokiem na Tatry, Pieniny i M ałe Pieniny, Gorce, Beskid Sądecki. O statn i odcinek drogi z przełęczy między Lipnikiem a Leśnicą jest pozbaw iony znaków, należy kierow ać sie m apą i zdrow ym rozsądkiem , a wyjdzie się na szosę w Lipniku w pobliżu gospody. 18. L e ś n ic a - H a lig o w c e Ok. 2 godz. Znaki zielone. Z grzbietu Pienin malownicze widoki

Od drogi w Leśnicy dolinką, zaś po jej opuszczeniu łagodnym i sto ­ kami G runia na traw iasty grzbiet z w idokiem na Małe Pieniny (ok. 20 m in.). Po dojściu do lasu drogą w praw o, w znosząc się najpierw la­ sem , potem polanam i na grzbiet. N iem al z każdym krokiem horyzont się poszerza (Małe Pieniny, Pieniny, Beskid Sądecki, G orce). Pod ko­ niec podejścia dość raptow ny skręt w lew o na grzbiet gdzie spotykam y znaki czerw one. Z Leśnicy 1 1/4 godz. Do Haligowiec ok. 50 min. Dość strom o w dół, mijając H aligow skie Skały, przez przysiółki o m a­ lowniczych nazwach: Jeżówka, Szpyrki, D ziura, do szosy w przysiółku Bednarze. P olecam y w ycieczk ę d o S tarej L u b o w li (ok. 25 km ) opisaną na stronie 91. W sezonie letnim spod schroniska „C hata P ieniny” w Le­ śnicy odjeżdają do Lubowli pryw atne busy. W arto jednak wcześniej dow iedzieć się o nich w schronisku.

R O W E R E M W P IE N IN Y 19. S z c z a w n ic a - L e ś n ic a - W ie lk i L ip n ik - C z e rw o n y K la s z to r - D ro g a P ie n iń s k a - S z c z a w n ic a Trasa niezbyt męcząca, cały czas dobrą drogą, ruch samochodowy więk­ szy tylko na odcinku Wielki Lipnik - Czerwony Klasztor. N a trasie jeden trudniejszy podjazd na przełęcz między Leśnicą a Lipnikiem. Z przełęczy kapitalny widok. Sądecki i Magurę Spiską. Kierunek trasy o tyle istotny, że je j większość to zjazd. 2 6 km.

3 k m L eśnica (L eśn ica ). O pis drogi do m iejscowości patrz trasa 15. O pis m iejscowości str. 108.

ZN A K O W A N E T R A SY RO W ER O W E

111

A sfaltow ą drogą doliną potoku Leśnickiego, następnie przez wieś ok. 3 km. Potem dość żm udny podjazd na przełęcz m iędzy Leśnicą a Lipnikiem ok. 2 ,5 km. W jazd i zjazd z przełęczy strom e — serpentyny. Z przełęczy m iędzy Leśnicą a Lipnikiem w idok na Tatry, Pieniny i M ałe Pieniny, grupę W iaternego W ierchu w M agurze Spiskiej, Gorce, Beskid Sądecki i Wyspowy. 9 k m L ip n ik W ielk i (V elky L ip n ik ). W miejscowości wjeżdżam y na drogę ze Starej Lubowli do Starej W si Spiskiej. W ielki Lipnik istniał ju ż w XIV w. Słynął z druciarzy. We wsi m u ­ row ana cerkiew grecko-katolicka p.w. św. Michała. W ew nątrz cenny ikonostas. W dole wsi źródło m ineralne. 13 k m H a lig o w ce-B ed n arze. Po północnej stronie drogi H aligow­ skie Skały, a w nich liczne jakinie. Jedna z nich — „A ksam itka” była podobno schronieniem słynnego zbója A ksam ita. 14 k m H aligo w ce — przy szosie motorest „Dunajec ” (parking, restau ­ racja, kaw iarnia). 15 k m S m ie rd z o n k a (Ć erv en y K la ś to r-k u p e le ). O pis na str. 108. 16 k m C z erw o n y K la sz to r (Ć erv en y K la śto r). O pis m iejscowości na str. 107. O pis drogi z C zerw onego K lasztoru do Szczawnicy — trasa 14. Uwaga: D roga Pienińska nie je st ubezpieczona od strony Dunajca, w sezonie panuje tu spory ruch, w skazana ostrożna i niezbyt szybka jazda (do 15 km /g o d z.). Zakaz używ ania sygnałów dźwiękowych, piesi mają pierw szeństw o. 2 6 k m S zczaw n ica p rz y s ta ń flisacka.

Z N A K O W A N E SZLAK I R O W E R O W E W O K O LICACH SZ C Z A W N IC Y Uwaga: Kolory tras nie m ają odpow iednika w skali trudności!!! T ra sa 1. Szczawnica W yżna - Sew erynówka - doi. Jastrzębiego Potoku - Prehyba - doi. Sopotnickiego Potoku - Sew erynówka - Szczawnica. Kolor znaków czarny. Znakow anie i ruch w obydw u kierunkach, d łu ­ gość 3 0 km, czas jazdy ok. 4 godz., różnica wysokości 7 5 0 m. T rasa 2. Szczawnica PKS - Bereśnik - Szczawnica. Kolor znaków nie­ bieski. Znakow anie i ruch w jednym kierunku, długość 8 km, czas jazdy ok. 1,5 godz., różnica wysokości 4 5 0 m.

112

ZN AK O W AN E TRASY ROW EROW E

T rasa 3. Parking nad D unajcem - Stara D roga Pienińska - przejście graniczne - C zerw ony Klasztor. Znaki czerw one szlaku dla turystów pieszych. Znakow anie i ruch w obydw u kierunkach, długość 25 km, czas jazdy ok. 2,5 godz., różnica wysokości 50 m. Uwaga: niezbędny paszport. T rasa 4. Jaw orki parking H om ole - schronisko „Pod D urbaszką” Rabsztyn - Pod Jarm u tą - Szczawnica Wyżna. Kolor znaków czerwony. Znakow anie i ruch w jednym kierunku, długość 10 km, czas jazdy ok. 1 3 /4 godz., różnica wysokości 300 m. T rasa 5. Jaw orki parking H om ole - rez. „Biała W oda” - przeł. Roz­ dzielę - O bidza. Kolor znaków zielony. Znakow anie i ruch w obydwu kierunkach, długość 25 km , czas jazdy ok. 3 godz., różnica wysokości 450 m.

zaprasza

lYlitych Gości na jad to regionalne przy góralskiej watrze i pienińskiej muzyce. ^ Wodospad na Sopotnickim Potoku

S z c z a w n ic a - J a w o r k i 14a,

„ B A C Ó W K A ” c z y n n a o d 10°° d o 2 2 00