Przygotowanie i organizacja produkcji audycji

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Mariusz Winiarski

Przygotowanie i organizacja produkcji audycji telewizyjnej 313[07].Z3.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci: mgr Dariusz Janik mgr Janusz Kalinowski

Opracowanie redakcyjne: mgr Mariusz Winiarski

Konsultacja: mgr inŜ. Jacek Szydłowski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[07].Z3.03 Przygotowanie i organizacja produkcji audycji telewizyjnej, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik organizacji produkcji filmowej i telewizyjnej.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

SPIS TREŚCI 1. 2. 3. 4.

Wprowadzenie Wymagania wstępne Cele kształcenia Materiał nauczania 4.1. Proces produkcji audycji telewizyjnej, warunki nadawania programu telewizyjnego 4.1.1. Materiał nauczania. 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów 4.2. Produkt telewizyjny, przychody z reklam, program stacji telewizyjnej 4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów 4.3. Produkcja programu telewizyjnego 4.3.1. Materiał nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzające 4.3.3. Ćwiczenia 4.3.4. Sprawdzian postępów 5. Sprawdzian osiągnięć 6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

3 4 5 6 6 6 14 14 15 17 17 27 27 28 29 29 41 42 43 44 48

1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przygotowaniu i organizacji produkcji audycji telewizyjnej. W poradniku zamieszczono: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia realizowane w tej jednostce modułowej. 3. Materiał nauczania umoŜliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianu. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. 4. Ćwiczenia, które zawierają. 5. Przykłady zadań oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. 6. Wykaz literatury. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś dokonać wyboru wszystkich poprawnych odpowiedzi (pytanie moŜe zawierać jedną, dwie, lub trzy poprawne odpowiedzi, podobnie jak to jest na egzaminie państwowym). JeŜeli masz trudność ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualnie sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

313[07].Z3 Organizacja produkcji telewizyjnej

313[07].Z3.01 Zarządzanie programem telewizyjnym

313[07].Z3.02 Planowanie produkcji audycji telewizyjnej

313[07].Z3.03 Przygotowanie i organizacja produkcji audycji telewizyjnej

313[07].Z3.04 Prowadzenie dokumentacji finansowej związanej z produkcją audycji telewizyjnych

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

2. WYMAGANIA WSTĘPNE − − − − − − − − − − − −

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: charakteryzować zakres działania, wyposaŜenie i sytuację rynkową funkcjonujących przedsiębiorstw w zakresie produkcji telewizyjnej, charakteryzować strukturę organizacyjną producenta telewizyjnego z wyjaśnieniem jego działów, wyposaŜenia i zadań, wskazywać źródła finansowania produkcji audycji telewizyjnej, charakteryzować system pracy w produkcji telewizyjnej, wskazać stanowiska robocze w systemie pracy w telewizji, definiować pojęcia związane z produkcją i opracowaniem audycji telewizyjnej, jej i dystrybucją, definiować pojęcia usługi produkcyjnej, koprodukcji w produkcji telewizyjnej, opisywać tok produkcji audycji telewizyjnej z uwzględnieniem róŜnych gatunków charakteryzować poszczególne etapy realizacji audycji telewizyjnej, wskazywać ekipę realizacyjną audycji telewizyjną, charakteryzować pracę poszczególnych członków ekipy realizacyjnej audycji telewizyjnej, określać komórki organizacyjne w przedsiębiorstwie telewizyjnym w zakresie produkcji telewizyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

3. CELE KSZTAŁCENIA − − − − − − − − − − − − − −

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: sklasyfikować format projektu produkcyjnego, dokonać analizy zamówienia programowego audycji telewizyjnej, skompletować ekipę zdjęciową do zrealizowania kaŜdego z rodzajów audycji telewizyjnej, zorganizować warunki socjalno-bytowe ekipy realizacyjnej, wskazać i dokonać analizy umowy zawieranej z kontrahentami uczestniczącymi w produkcji audycji telewizyjnej, zawrzeć umowy z realizatorami i podwykonawcami, rozliczyć wypłaty z umów z realizatorami, monitorować zapotrzebowanie na sprzęt telewizyjny i personel techniczny niezbędny do produkcji kaŜdej z omawianych audycji telewizyjnych, przygotować harmonogram prac na kaŜdy etap produkcji i czuwać nad jego realizacją, skoordynować produkcję audycji telewizyjnej, kierować zespołem pracowników, przygotować propozycję oferty dla klienta, przygotować korespondencję w zakresie produkcji telewizyjnej, zorganizować produkcję audycji telewizyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

4. MATERIAŁ NAUCZNIA 4.1. Proces produkcji audycji telewizyjnej, warunki nadawania programu telewizyjnego 4.1.1. Materiał nauczania Głównymi uczestnikami podstawowego rynku telewizyjnego są: − nadawcy telewizyjni, − producenci telewizyjni, − dystrybutorzy oferty programowej, − domy mediowe (medialne), − widzowie, jako ostateczni. KaŜdy z tych uczestników ma do spełnieniu swoje zadania, które wynikają ze specyfiki tego rynku. Na rynku telewizyjnym moŜna wyróŜnić następujące fazy działalności: − powstanie pomysłu audycji telewizyjnej lub programu telewizyjnego − organizacja i realizacja audycji lub programu telewizyjnego (przygotowanie produkcji) − produkcja audycji lub programu telewizyjnego − sprzedaŜ lub przekazanie audycji lub programu telewizyjnego do rozpowszechniania (obrót tymi produktami), − emisja programu telewizyjnego, którego częścią są audycje telewizyjne przez telewizję kablową lub rozsiewcą. (Rys 1) Przedstawia schemat procesu powstawania i emisji audycji telewizyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

Propozycje pomysłów z opisem (akceptacja, odrzucenie lub do poprawy

REDAKTOR NACZELNY (zaakceptowane pomysły)

Pełna koncepcja audycji z kosztorysem

Redaktor Naczelny

Dyrektor finansowy

Komisja

Negocjacje finansowe

Podpisanie umowy i zatwierdzenie kosztorysu

Produkcja

Kolaudacja

Rozliczenie i zapłata

Emisja Rys. 1. Proces powstawania emisji audycji [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

Pierwsza faza procesu produkcji audycji telewizyjnej to powstanie pomysłu. Audycję telewizyjną naleŜy wymyślić i napisać jej konspekt. Na podstawie tego konspektu trzeba napisać scenariusz i sporządzić kosztorys, określić zakres zakupu niezbędnych usług potrzebnych do realizacji audycji. NaleŜy równieŜ zastanowić się nad źródłami finansowania produkcji audycji. W szczególności reklam, produkt placement , zakupu przez stację telewizyjną, sprzedaŜy formatu, praw autorskich do emisji, sponsoring itp. Musi być to określone na etapie projektu produktu, jakim jest audycja. Niekiedy zamawiający audycję Ŝąda przygotowania szczegółowego scenariusza, eksplikacji realizatorskiej czy nawet kasety demo ze zrealizowanym naprędce fragmentem przyszłej audycji (zwłaszcza w przypadku serialu, lub większych form programowych). Drugą fazę stanowi organizacja produkcji i przystąpienie do realizacji audycji. Do wyprodukowania audycji potrzebny jest odpowiedni potencjał produkcyjny. Podstawowy potencjał techniczny w tym obszarze gospodarki to: − kamery telewizyjne, − odpowiednio wyposaŜone studio telewizyjne, które najczęściej jest praktycznym miejscem realizacji audycji, − zestawy montaŜowe, − wozy transmisyjne, − studia emisyjne, które umoŜliwiają nadawanie i rozpowszechnianie programu telewizyjnego. Ponadto są niezbędni pracownicy, którzy umieją wymieniony sprzęt fachowo obsłuŜyć. Audycja moŜe być nagrywana w studiu telewizyjnym, realizowana poza studiem a potem montowana lub nadana na Ŝywo. RównieŜ produkcja audycji moŜe być nagrywana lub nadana na Ŝywo w plenerze z wykorzystaniem wozu transmisyjnego. Wyprodukowaną audycję telewizyjną naleŜy dostarczyć do ostatecznego odbiorcy jakim jest widz. Widz ogląda audycję telewizyjną za pośrednictwem urządzeń odbiorczych – telewizorów i monitorów – przekazujących sygnał od nadawcy telewizyjnego, który emituje program telewizyjny. Poszczególne audycje są częściami tego programu. Nadawca dysponuje odpowiednimi urządzeniami nadawczymi umoŜliwiającymi emisję programu telewizyjnego, który moŜna rozpowszechniać za pośrednictwem: − nadajników naziemnych, − satelity telekomunikacyjnego, − sieci kablowych. Regulacje prawne DuŜe znaczenie w regulacjach dotyczących nadawania programu telewizyjnego w poszczególnych krajach europejskich mają konwencje i dyrektywy Rady Europy, które koncentrują się przede wszystkim na zasadach swobodnego przepływu usług telewizyjnych wewnątrz Unii Europejskiej. NajwaŜniejsze z nich to: − Konwencja o telewizji ponadgranicznej z 5.05.1989 r., − Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich nr 89/552/EEC z dnia 3.10.1989 r. w sprawie koordynacji określonych przepisów prawnych i administracyjnych krajów członkowskich w zakresie wykonywania działalności telewizyjnej, − Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich nr 92/100/EEC z dnia 19.11.1992 r. dotycząca prawa wynajmu i wypoŜyczania oraz określonych praw pokrewnych w zakresie własności intelektualnej, − Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich z dnia 27.09.1993 r. w sprawie koordynacji określonych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

przepisów prawa autorskiego oraz praw pokrewnych w odniesieniu do przekazu satelitarnego i rozpowszechniania kablowego, − Dyrektywa Komisji Finansów Publicznych 2000/52/WE z dnia 26.07.2000 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między Państwami Członkowskimi i przedsiębiorstwami publicznymi, − Komunikat Komisji Finansów Publicznych w sprawie zasad stosowania pomocy państwa na rzecz nadawania programów publicznej radiofonii i telewizji (2001/C320/04). NaleŜy zaznaczyć, Ŝe Konwencja o telewizji ponadgranicznej z 5.05.1989 r., która w Polsce weszła w Ŝycie 1.05.1993 r., przez działalność telewizyjną rozumie nadawanie i rozpowszechnianie programu. Konwencja ta, dotyczy usług programowych zawartych w transmisjach. Celem jej jest ułatwienie stronom transmisji międzynarodowych oraz retransmisji telewizyjnych usług programowych. Transmisja wg Konwencji oznacza pierwotną emisję za pomocą nadajnika naziemnego, kabla lub jakiegokolwiek rodzaju satelity, w postaci zakodowanej lub nie, telewizyjnych usług programowych do odbioru masowego. Natomiast retransmisja oznacza fakt odbioru i jednoczesnego nadawania, bez względu na zastosowane środki techniczne, całych i nie zmienionych telewizyjnych usług programowych lub waŜnych fragmentów takich usług, emitowanych przez stację telewizyjną do odbioru masowego W art. 4 Konwencja podkreśla swobodny odbiór, a takŜe domaga się od sygnatariuszy, Ŝe nie będą ograniczać retransmisji telewizyjnych usług programowych na swych terytoriach. W konwencji zostały omówione sprawy dotyczące m.in. programów, reklam, sponsoringu. Podstawowym celem Konwencji jest stworzenie zasad swobodnego przepływu informacji między wszystkimi państwami Europy. Konwencja odgrywa duŜą rolę w tworzeniu europejskiego porządku medialnego. 1.10.1998 r. wydano protokół zmieniający Konwencję. Protokół uznaje za rozstrzygające, w czyjej jurysdykcji działa nadawca. Okoliczność tę ustala się głównie przez badanie, na terytorium którego kraju ma siedzibę nadawca. Protokół precyzuje, kiedy uwaŜa się, Ŝe nadawca ma siedzibę na terytorium danego kraju (tu: strony transmitującej). Uwzględnia przy tym następujące kryteria: − lokalizacja głównych władz przedsiębiorstwa, − miejsce podejmowania zasadniczych decyzji programowych, − miejsce wykonywania pracy przez znaczną część pracowników zaangaŜowanych w działalność związaną z obsługą programu telewizyjnego, − miejsca rozpoczęcia legalnej działalności nadawczej, pod warunkiem Ŝe nadawca utrzymuje nadal trwałe i rzeczywiste powiązanie z gospodarką tego kraju. Warunki nadawania programu telewizyjnego W Polsce nadawanie i rozpowszechnianie programów telewizyjnych regulowane jest przez ustawę o radiofonii i telewizji z 29.12.1992 r. (z późniejszymi zmianami) oraz przez rozporządzenia wydawane przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (KRRiT) wraz z wykładniami prawa przez właściwe sądy. Warunkiem nadawania programu telewizyjnego jest posiadanie koncesji wydawanej przez KRRiT. Procesowi koncesyjnemu nie podlega Telewizja Polska S.A., gdyŜ jako telewizja publiczna ma zagwarantowane ustawowo prawo do nadawania. Natomiast rozprowadzanie programu w sieciach kablowych wymaga zgłoszenia do rejestru sieci kablowych i koncesji - podobnie jak w wypadku wszystkich innych komercyjnych nadawców telewizyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rynek telewizyjny Na rynku telewizyjnym działają przedsiębiorstwa, które mają za zadanie zaspokoić potrzeby i pragnienia ostatecznego odbiorcy, czyli widza. Przedsiębiorstwa te świadczą usługi dla ich odbiorców, wypełniając zadania telewizji, do których zalicza się m.in: − dostarczanie informacji, − udostępnianie dóbr kultury i sztuki, − ułatwianie korzystania z oświaty i dorobku nauki, − upowszechnianie edukacji obywatelskiej, − dostarczanie rozrywki, − popieranie krajowej twórczości audiowizualnej. Od otwarcia rynku radiowo-telewizyjnego dla nowych podmiotów gospodarczych, niezaleŜnych od państwa, wykształciły się w krajowej praktyce następujące modele podmiotów, których przedmiotem działalności gospodarczej jest nadawanie i/lub rozpowszechnianie programu telewizyjnego oraz produkcja audycji telewizyjnych: − podmiot, który zajmuje się tylko nadawaniem i/lub rozpowszechnianiem programu telewizyjnego bez zaplecza produkcyjnego umoŜliwiającego wyprodukowanie audycji telewizyjnej, − podmiot, który zajmuje się nadawaniem i/lub rozpowszechnianiem programu telewizyjnego oraz posiada potencjał produkcyjny umoŜliwiający wyprodukowanie audycji we własnym zakresie, − podmioty gospodarcze zajmujące się wyłącznie produkcją audycji oraz programów telewizyjnych i/lub świadczące inne usługi na rzecz produkcji tych audycji innym podmiotom. Producentem telewizyjnym jest podmiot gospodarczy (bez względu na formę organizacyjnoprawną), który zajmuje się organizacją produkcji audycji telewizyjnych lub programu telewizyjnego i/lub świadczy usługi na ich rzecz. Producent telewizyjny moŜe działać na zamówienie czy teŜ zlecenie innego podmiotu gospodarczego, który np. dostarczył scenariusz i chce sfinansować produkcję audycji. Producentami mogą być: − nadawcy telewizyjni, − operatorzy telewizji kablowych, − producenci nie związani bezpośrednio z nadawaniem lub rozpowszechnianiem programu telewizyjnego. Nadawca moŜe mieć moŜliwość produkcji audycji telewizyjnej co wiąŜe się z posiadaniem odpowiedniego potencjału produkcyjnego jak: kamery, studio telewizyjne itp. Posiadanie potencjału produkcyjnego wiąŜe się z ponoszeniem kosztów jego utrzymania, niezaleŜnie od tego, kto ten potencjał produkcyjny posiada, nadawca czy teŜ podmiot, który dostarcza wyspecjalizowaną usługę. Działalność producenta telewizyjnego obejmuje m.in.: − pisanie scenariuszy, − produkcję audycji telewizyjnych, − produkcję całych programów telewizyjnych, − organizację produkcji audycji telewizyjnej lub jej części, − usługi w zakresie: montaŜu audycji, wynajmu sprzętu, studia telewizyjnego i radiowego, funkcjonowania zespołów realizacyjnych, − inne specyficzne usługi potrzebne do zrealizowania audycji lub programu telewizyjnego. Producentem niezaleŜnym, (pojęcie które wprowadziła nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji), wobec danego nadawcy, jest producent nie pozostający w stosunku pracy z danym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

nadawcą, nie będący sam nadawcą i nie posiadający udziałów w organizacji nadawcy oraz w którym nadawca ani Ŝaden podmiot od niego zaleŜny bądź naleŜący do tej samej grupy kapitałowej nie posiada Ŝadnych udziałów, a w zarządach nie zasiadają Ŝadne osoby pozostające w stosunku pracy z danym nadawcą lub będące nadawcami. Producenci telewizyjni dostarczają ofertę programową dla nadawców telewizyjnych. Istotną rolę na rynku telewizyjnym odgrywają dystrybutorzy oferty programowej. Te przedsiębiorstwa dostarczają nadawcom pozycje programowe. Są przedstawicielami studiów filmowych i ich oferty produkcyjnej. Często sami są inwestorami w produkcję filmów, które później po premierze kinowej i na płytach DVD (lub kasetach wideo) emitują nadawcy telewizyjni. Sieci telewizyjne równieŜ w tych inwestycjach partycypują, aby zapewnić sobie w pierwszej kolejności emisję tych pozycji, zwłaszcza jeśli były to pozycje szczególnie lubiane przez widzów. WaŜną grupą na rynku telewizyjnym odgrywają przedsiębiorstwa, które dysponują sprzętem telewizyjnym. Niezbędny on jest do produkcji audycji telewizyjnych. Przedsiębiorstwa te świadczą usługi w zakresie wynajmu sprzętu telewizyjnego np. kamer telewizyjnych, zestawów montaŜowych, oświetlenia, itp. lub specjalistycznych usług np. postprodukcyjnych. Inne przedsiębiorstwa oferują wynajem studiów telewizyjnych wraz z wyposaŜeniem technicznym. Są to najczęściej wyspecjalizowane przedsiębiorstwa telewizyjne, których podstawową działalnością jest świadczenie usług produkcyjnych producentom czy teŜ telewizjom. Dźwięk do audycji telewizyjnych nagrywany jest niekiedy takŜe w studiach radiowych, a potem miksowany z obrazem (zgrywany) podczas montaŜu. Nadawca telewizyjny (stacja telewizyjna) jest podmiotem gospodarczym, który nadaje i rozpowszechnia program telewizyjny w całości i bez zmian. MoŜna wyróŜnić następujące rodzaje nadawców telewizyjnych: − publiczny, − niepubliczny, − społeczny. Nadawca publiczny ma zagwarantowaną koncesję na nadawanie programu telewizyjnego z mocy ustawy. Wśród ustawowych zadań telewizji publicznej wynikających z realizacji misji naleŜy w szczególności: − tworzenie i rozpowszechnianie programów ogólnokrajowych, programów regionalnych, programów dla odbiorców za granicą w języku polskim i innych językach oraz innych programów realizujących demokratyczne, społeczne i kulturalne potrzeby społeczności lokalnych, − tworzenie i rozpowszechnianie programów wyspecjalizowanych, na których rozpowszechnianie uzyskano koncesję, − budowa i eksploatacja nadawczych i przekaźnikowych stacji radiowych i telewizyjnych, − rozpowszechnianie przekazów tekstowych, − prowadzenie prac nad nowymi technikami tworzenia i rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, − prowadzenie działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej związanej z twórczością audiowizualną, w tym eksportu i importu, − popieranie twórczości artystycznej, literackiej, naukowej oraz działalności oświatowej, − upowszechnianie wiedzy o języku polskim, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

−

tworzenie i udostępnianie programów edukacyjnych na uŜytek środowisk polonijnych oraz Polaków zamieszkałych za granicą. Rolę publicznego nadawcy pełni Telewizja Polska S.A. Jej siedziba znajduje się w Warszawie. Dysponuje takŜe ośrodkami regionalnymi, tzw. terenowymi. Telewizja Polska S.A. nadaje dwa programy ogólnopolskie, programy regionalne „w sieci" swoich oddziałów oraz program satelitarny „TV Polonia", przygotowywany z myślą o Polakach zamieszkałych za granicą oraz produkuje i emituje kanały tematyczne. TVP S.A. ma zagwarantowane ustawowo wpływy z abonamentu, który płaci kaŜdy posiadacz odbiornika telewizyjnego oraz wpływy z normalnej działalności operacyjnej z tytułu: − sprzedaŜy czasu reklamowego, − z audycji sponsorowanych, − z konkursów, np. typu audiotele, − z obrotu prawami do audycji, − ze świadczonych usług, np. wynajmowanie środków produkcji itd. TYP S.A. moŜe otrzymywać dotacje celowe z budŜetu państwa na cele oświatowe. Nadawcami niepublicznymi, zwanymi potocznie komercyjnymi, są pozostałe podmioty gospodarcze, które otrzymały koncesję na nadawanie programu telewizyjnego od KRRiT Zadaniem telewizji niepublicznej jest: − dostarczanie informacji, − udostępnianie dóbr kultury i sztuki, − dostarczanie rozrywki, − popieranie krajowej twórczości audiowizualnej. W dziedzinie programowej w typowych telewizyjnych stacjach komercyjnych moŜna wyróŜnić następujące gatunki telewizyjne: filmy, seriale, telenowele, teleturnieje, audycje informacyjne, publicystyka, bajki dla dzieci, audycje tematyczne, np. o modzie itd. Największe komercyjne stacje telewizyjne, które mają największy udział w rynku ogólnopolskich to TVN i Polsat S.A. Te dwie grupy są najsilniejsze na polskim rynku telewizyjnym. Inne to TV 4, TV Puls, oraz inne telewizje o charakterze lokalnym Specyficznym nadawcą telewizyjnym jest nadawca społeczny. Nadawcą społecznym jest nadawca: − którego program upowszechnia działalność wychowawczą i edukacyjną, działalność charytatywną, respektuje chrześcijański system wartości za podstawę przyjmując uniwersalne zasady etyki oraz zmierza do ugruntowania toŜsamości narodowej, − w którego programie nie są rozpowszechniane audycje ani inne przekazy, które mogą zagraŜać fizycznemu, psychicznemu i moralnemu rozwojowi niepełnoletnich, − który nie nadaje reklam lub telesprzedaŜy oraz sponsorowanych audycji lub innych sponsorowanych przekazów, − który nie pobiera opłat z tytułu rozpowszechniania, rozprowadzania lub odbierania jego programu. Motywem działalności telewizji niepublicznych jest osiąganie zysku. MoŜna wyróŜnić w tym wypadku telewizje płatne i bezpłatne. Telewizje płatne są kodowane, co oznacza, Ŝe ich programy moŜna odbierać za pomocą specjalnych dekoderów. Natomiast telewizje bezpłatne nie pobierają opłat za swoje programy. Telewizje niepubliczne utrzymują się z własnych przychodów. Wpływa to na dobór i jakość emitowanych programów. W duŜej mierze, niezaleŜnie od sytuacji finansowej danej telewizji, wpływ na dobór i jakość programów mają udziałowcy. WyróŜnić tu moŜna przychody ze sprzedaŜy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

− reklam i audycji sponsorowanych, − świadczonych usług, − produkcji audycji, np. reklamówek, − konkursów audiotele, − czasu antenowego, innego niŜ emisja reklam, − pozostałej. Odbiorcy telewizji kodowanej płacą abonament za tę ofertę programową co jest głównym źródłem jej przychodów. Za pośrednictwem satelitów, programy nadają takŜe polskojęzyczne stacje telewizyjne, i to nie tylko z kapitałem polskim. Oprócz wcześniej wymienionych polskich telewizji, które równieŜ nadają przez satelitę, istnieją teŜ polskojęzyczne stacje, które nadają z zagranicy, np. Polonia l z Włoch, Eurosport (niektóre pozycje programowe), Planeta Polska. Świadczy to o globalizacji telewizji i zainteresowaniu zagranicznych koncernów polskim rynkiem, który na tle innych krajów europejskich przedstawia się jako spory Obecnie w Polsce widzowie mają do dyspozycji platformy cyfrowe (o przekazie cyfrowym): Cyfra-t- i Polsat Cyfrowy. Oferują one kanały tematyczne. Za pośrednictwem tych stacji telewizyjnych moŜna odbierać programy np. HBO, Animal Planet, CNN, Discovery Channel, Fox Kids, Polsat, TVN, Canal +, Travel i wiele innych. Ponadto za pośrednictwem tych platform moŜna odbierać stacje radiowe. W przyszłości za pośrednictwem telewizji cyfrowych i telewizyjnych sieci kablowych będzie moŜna równieŜ korzystać z internetu, usług telekomunikacyjnych, bankowych. Będzie to zaleŜeć od rozwoju nowych technologii informatycznych i telekomunikacyjnych. Jest to zupełnie inna jakość, niŜ ta do której są dotychczas przyzwyczajeni widzowie tradycyjnej telewizji. Obok przedstawionych stacji telewizyjnych znajdują się podmioty gospodarcze, które zajmują się rozpowszechnianiem programów telewizyjnych za pośrednictwem telewizyjnych sieci kablowych. Są to operatorzy telewizji kablowych. Rozpowszechnianiem programu telewizyjnego jest: − bezprzewodowa emisja programu do równoczesnego, powszechnego odbioru (system powszechnego odbioru), − wprowadzanie programu do sieci kablowej (system zbiorowego odbioru). Na podstawie ustawy naleŜy przyjąć, Ŝe telewizyjna sieć kablowa (telewizja kablowa) jest to podmiot gospodarczy, który rozpowszechnia programy telewizyjne za pomocą sieci kablowej i został wpisany do rejestru sieci kablowych. Program telewizyjny moŜna rozpowszechniać za pośrednictwem: − nadajników naziemnych, − satelity telekomunikacyjnego, − sieci kablowych. Często telewizje kablowe oferują własny program, poświęcony lokalnym sprawom. Operator sieci kablowej wprowadza programy do sieci kablowej w następującej kolejności: − ogólnokrajowe programy radiofonii i telewizji publicznej, − regionalne programy radiofonii i telewizji publicznej dostępne na danym obszarze, − programy nadawców społecznych dostępnych na danym obszarze, − programy innych nadawców krajowych dostępnych na danym obszarze, − programy innych nadawców krajowych i nadawców zagranicznych. Przewodniczący KRRiT moŜe, w uzasadnionych przypadkach, wydać decyzję zezwalającą na inną kolejność wprowadzania programów do sieci kablowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Operatorzy sieci kablowych, oprócz programów telewizyjnych, mogą oferować takŜe inne usługi, aby zachęcić klientów do korzystania z sieci. Mogą być one wykorzystane do transmisji danych komputerowych czy do usług internetowych. Kolejną metodą rozprowadzania programu telewizyjnego, rozwijającą się intensywnie, jest przekaz sygnału za pośrednictwem satelity. Z ziemi ze stacji nadawczej sygnał nadawany jest do satelity. Na satelicie znajduje się przekaźnik, który ma za zadanie m.in. wzmocnić i przekazać sygnał. Następnie sygnał dociera do wszystkich odbiorców, którzy odbierają program za pomocą anteny satelitarnej lub za pośrednictwem sieci kablowych. Stacja telewizyjna musi wynająć transponder na satelicie, poprzez który nadaje na obszarze objętym sygnałem satelity. Dzięki przekazowi satelitarnemu stacje regionalne mogą stać się stacjami ogólnopolskimi czy nawet kontynentalnymi. Tym sposobem moŜna ominąć ograniczenia przyznanej koncesji na nadawanie programu telewizyjnego na wyznaczonym obszarze. Sygnał telewizyjny moŜe być przesłany techniką analogową lub cyfrową. Sygnał cyfrowy jest systemem binarnym. Dzięki transmisji cyfrowej jakość odbieranego programu staje się lepsza, bardziej odporna na zakłócenia zewnętrzne sygnałów. Stosując cyfrowy przekaz sygnału moŜna zmieścić więcej kanałów telewizyjnych w jednym paśmie niŜ w systemie analogowym, a takŜe wprowadzić nowe usługi. Tak więc, przyszłość naleŜy zdecydowanie do techniki cyfrowej.

4.1.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jakich znasz uczestników rynku telewizyjnego? Jakie znasz fazy działalności na rynku telewizyjnym? Jakie znasz regulacje prawne dotyczące nadawania programu telewizyjnego? Jakie znasz warunki nadawania programu telewizyjnego? Co rozumiesz pod pojęciem rynek telewizyjny? Co rozumiesz pod pojęciem producent telewizyjny? Co rozumiesz pod pojęciem producent niezaleŜny? Co rozumiesz pod pojęciem nadawca telewizyjny? Co rozumiesz pod pojęciem nadawca publiczny? Co rozumiesz pod pojęciem nadawca niepubliczny? Jakie zadanie pełni telewizja niepubliczna? Co rozumiesz pod pojęciem nadawca społeczny? Na czym polega rozpowszechnianie programu telewizyjnego? Jakie znasz metody rozpowszechniania programu telewizyjnego?

4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Opracuj w formie opisowej fazy działalności na rynku telewizyjnym. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące faz działalności na rynku telewizyjnym, 2) zapoznać się z fazami działalności na rynku telewizyjnym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

3) opracować w formie opisowej fazy działalności na rynku telewizyjnym, 4) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia. − − − −

WyposaŜenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, przybory do pisania, notatnik literatura z rozdziału 6 dotycząca faz działalności na rynku telewizyjnym.

Ćwiczenie 2 Wpisz w poniŜszą tabele definicje poszczególnych pojęć. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie. Pojęcia Rynek telewizyjny

Definicje

Producent telewizyjny Producent niezaleŜny Nadawca telewizyjny Nadawca publiczny Nadawca niepubliczny Nadawca społeczny

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące poszczególnych pojęć, 2) wpisać w powyŜszą tabelę definicje poszczególnych pojęć, 3) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia. − − − −

WyposaŜenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, przybory do pisania, notatnik literatura z rozdziału 6 dotycząca proces produkcji audycji telewizyjnej.

4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) wymienić uczestników rynku telewizyjnego? 2) wymienić fazy działalności na rynku telewizyjnym? 3) wymienić regulacje prawne dotyczące nadawania telewizyjnego? 4) wymienić warunki nadawania programu telewizyjnego?

Tak

programu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Nie

5) wymienić zadania telewizji niepublicznej? 6) określić na czym polega rozpowszechnianie programu telewizyjnego? 7) wymienić metody rozpowszechniania programu telewizyjnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2. Produkt telewizyjny, przychody z reklam, program stacji telewizyjnej 4.2.1. Materiał nauczania Produkt telewizyjny Program telewizyjny jest to uporządkowany zestaw audycji telewizyjnych, reklam i innych przekazów, regularnie rozpowszechniany pochodzący od jednego nadawcy. Natomiast programem wyspecjalizowanym jest program, w którym nie mniej niŜ 70 %;czasu nadawania programu w ciągu miesiąca, w godzinach 6-23, stanowią audycje i inne przekazy realizujące przyjętą specjalizację Audycja telewizyjna jest to część programu telewizyjnego, stanowiąca odrębną całość ze względu na treść, formę, przeznaczenie lub autorstwo programu. Audycja telewizyjna moŜe przybierać róŜne formy gatunkowe. MoŜe być to np. teleturniej, dziennik telewizyjny jako całość, a takŜe jego poszczególne części (jedna filmowa informacja w dzienniku), reportaŜ, audycja publicystyczna, talk-show, teleturniej, sitcom i inne W środowisku telewizyjnym audycję telewizyjną nazywa się programem. Nawet komórki organizacyjne stacji telewizyjnych mają w nazwie słowo program, np. Dyrekcja Programów Informacyjnych, Dział Programów Informacyjnych, Redakcja Programów Sponsorowanych. Nazwa „audycja” jest uŜywana i typowa dla radia. Określenie audycja telewizyjna, wprowadzone przez ustawę o radiofonii i telewizji, jest uŜywane w oficjalnych dokumentach. Program telewizyjny, a w nim poszczególne audycje telewizyjne, tak jak kaŜdy produkt musi być adresowany do kogoś i korzystnie sprzedany odbiorcy. Za pośrednictwem oglądanej stacji telewizyjnej widz staje się odbiorcą tego produktu. Zarząd lub upowaŜnieni pracownicy stacji telewizyjnej powinni odpowiedzieć na pytania: − czy tę audycję kupić, − czy wyprodukować we własnym zakresie. Podstawowym kryterium powinien być zysk jaki przynosi produkt, aczkolwiek naleŜy pamiętać takŜe o innych celach, jak choćby niezwykła waga społeczna przekazywanej treści. Z emisją programu telewizyjnego są związane przychody nadawcy telewizyjnego: − ze sprzedaŜy czasu reklamowego, − z audycji sponsorowanych, − z konkursów audiotele, − z wynajmowania czasu antenowego, np. na potrzeby kampanii wyborczej lub audycji typu TV shop, − od operatorów telewizyjnych sieci kablowych. Jakość prezentowanej oferty programowej przez nadawcę będzie mieć wpływ na osiągane przychody. Dlatego nadawcy telewizyjnemu nie powinno być obojętne, co oferuje widzowi, a tym samym, co kupuje od producentów telewizyjnych. Producent audycji telewizyjnej musi ją odpowiednio wypromować. Wszystkie zainteresowane strony (nadawcy, operatorzy telewizji kablowej) powinni wiedzieć o istnieniu tego produktu. Wielu autorów i producentów po ukończeniu produkcji audycji zapomina juŜ o niej, co jest błędem. Po ukończeniu tej produkcji dopiero zaczyna się właściwa praca. Produkt ten naleŜy dobrze „ulokować", tzn. sprzedać tak, aby uzyskiwać odpowiednie przychody ze sprzedaŜy audycji lub sprzedaŜy praw do emisji. MoŜna to powierzyć dystrybutorowi, którego zadaniem jest zaopatrywanie stacji telewizyjnych w pozycje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

programowe. Dziś takŜe moŜna sprzedać tzw. formaty audycji, na podstawie których zostały wyprodukowane audycje w innych krajach i były tam popularne. Koszty promocji obejmują: − reklamę w innych środkach masowego przekazu (radio, prasa), − produkcję zwiastunów audycji, − inne środki promocji, np. plakaty, bilboardy, maskotki itd. Taki sposób najczęściej dotyczy najciekawszych lub najatrakcyjniejszych pozycji programowych. Zaliczyć do nich moŜna nowe audycje, filmowe hity, gorące wydarzenia, np. koncert gwiazdy muzyki, wybory prezydenckie itd. Audycję rozpatruje się inaczej, jeśli ukazuje się ona na antenie telewizyjnej jednorazowo, inaczej zaś, gdy cyklicznie. NaleŜy przy tym pamiętać, Ŝe widz jest przyzwyczajony do układu ramowego programu w swojej telewizji, a szczególnie swoich ulubionych pozycji programowych. Tego nie naleŜy lekcewaŜyć, gdyŜ moŜe to spowodować spadek liczebności widowni audycji, a tym samym zmniejszyć oglądalność stacji telewizyjnej. W Polsce audycje telewizyjne muszą respektować chrześcijański system wartości, choć nigdy w ustawodawstwie krajowym nie sprecyzowano, co naleŜy przez to rozumieć. Emitowane programy telewizyjne nie mogą propagować działań sprzecznych z prawem czy z polską racją stanu, a takŜe postaw i poglądów sprzecznych z moralnością i dobrem społecznym. O znaczeniu warunków kupowania audycji telewizyjnej do programu telewizyjnego decyduje to, Ŝe jest ona utworem audiowizualnym w rozumieniu prawa autorskiego. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4.02.1994 r. reguluje prawną istotę utworu audiowizualnego, a zwłaszcza to: − kto jest właścicielem utworu, − jakie prawa i komu przysługują do utworu, − kto jest współtwórcą utworu. Najwięcej komplikacji prawnych pojawia się z powodu nienaleŜytego respektowania osoby współtwórcy utworu i posiadanych przez nią praw. Współtwórcami utworu audiowizualnego zgodnie z art. 69 ustawy są osoby, które wniosły wkład twórczy w jego powstanie, a w szczególności: reŜyser, operator obrazu, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca utworów muzycznych lub słowno-muzycznych stworzonych dla utworu audiowizualnego oraz twórca scenariusza Autorskie prawa majątkowe do utworu audiowizualnego przysługują producentowi. Jeśli w danej audycji telewizyjnej występują inne utwory, np. muzyczne, to domniemywa się, Ŝe producent utworu audiowizualnego nabył autorskie prawa majątkowe do tych utworów stworzonych na jego zamówienie lub włączonych do utworu audiowizualnego, jednakŜe tylko w zakresie eksploatacji audiowizualnej tego utworu, o czym stanowi art. 70, pkt 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Producent utworu audiowizualnego jest obowiązany do zapłaty naleŜnego wynagrodzenia reŜyserowi, twórcom scenariusza, utworów muzycznych i słowno-muzycznych oraz odtwórcom głównych ról w utworze audiowizualnym. Wynagrodzenie naleŜne współtwórcom utworu audiowizualnego jest naliczane i wypłacane w dwóch etapach. To co dzieje się w etapie pierwszym, reguluje umowa producenta z współtwórcami utworu. Etap drugi przebiega pod dyktando regulacji ustawowych zgodnie z którymi wynagrodzenie z drugiego etapu jest proporcjonalne do wpływów z tytułu publicznego odtwarzania utworu. Stanowią one, Ŝe prawo do wynagrodzenia powstaje równieŜ z tytułu publicznego odtwarzania utworu przez czas trwania praw

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

majątkowych do niego. Ma to istotne znaczenie przy ustalaniu kosztów eksploatacji utworu. NaleŜy wręcz przyjąć, Ŝe wraz z nowym utworem audiowizualnym - audycją telewizyjną, „wyprodukowano" kolejne prawa autorskie i obrót tymi prawami moŜe przyjmować korzystne dla producenta formy: np. sprzedaŜ pełnych praw autorskich do audycji, udzielenie licencji na emisję jednorazową lub wielokrotną z róŜną opcją jej częstotliwości. Dlatego teŜ w umowie telewizji z producentem naleŜy dokładnie zaznaczyć pola eksploatacji audycji. Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności (art. 50): − w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu: wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, − w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, uŜyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, − w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niŜ określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a takŜe publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby kaŜdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym. W umowie równieŜ naleŜy określić zasady i formy wykorzystania fragmentów dostarczonej audycji w celach informacyjnych i promocyjnych. Natomiast bez uszczerbku dla praw twórców, artystów wykonawców i producentów fonogramów i wideogramów, organizacji radiowej lub telewizyjnej przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programów w zakresie: − utrwalania − zwielokrotniania określoną techniką, − nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną, − reemitowania, − wprowadzania do obrotu ich utrwaleń, − odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu, − udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby kaŜdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym. W praktyce radiofonii i telewizji rozróŜnia się kategorię tzw. wielkich i małych praw. Te pojęcia nie mają legitymacji ustawowej, lecz tak przyjęło się te prawa nazywać. Pojęcia te występowały w podpisywanych przez ZAiKS tzw. umowach generalnych z telewizjami i rozgłośniami radiowymi. Stowarzyszenie Autorów ZAIKS, które jest najstarszą organizacją w Polsce reprezentującą właścicieli praw autorskich, definiuje utwory naleŜące do kategorii wielkich praw: a) utwory stanowiące duŜe formy literackie, sceniczne, sceniczno-muzyczne, muzyczno choreograficzne i pantomimiczne będące zamkniętą całością tematyczną i artystyczną, nadawane w całości lub w części, a w szczególności: − w dziedzinie utworów literackich: powieści, opowiadania, nowele, scenariusze słuchowisk, utwory wierszowane powyŜej 13 linijek wraz z tytułem z wyjątkiem tekstów w utworach słowno-muzycznych; − w dziedzinie utworów dramatycznych, dramatyczno-muzycznych: opery, operetki, wodewile, musicale, komedie muzyczne, dramaty, komedie, farsy. b) do kategorii „wielkich praw" naleŜą takŜe większe części tych utworów, stanowiące zamkniętą kompozycyjnie twórczą całość tematyczną i artystyczną, jak np. akt opery, albo akt dramatu (sztuki teatralnej). c) do kategorii „wielkich praw" nie zalicza się nadań pojedynczych fragmentów utworów, które nie mają charakteru zamkniętej całości tematycznej i artystycznej (arie operowe, uwertury itp.).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

d) do kategorii „wielkich praw" naleŜą opracowania utworów zaliczonych do kategorii „wielkich praw", takie jak tłumaczenia, przeróbki, adaptacje, scenariusze słuchowisk powstałych na podstawie istniejących utworów, e) utwory naleŜące do kategorii „wielkich praw" nie tracą tego charakteru, gdy nadawane są w odcinkach. Utworami naleŜącymi do „małych praw" są utwory słowne z zakresu literatury pięknej, muzyczne, słowno-muzyczne i choreograficzne, nie zaliczone do „wielkich praw" o których mowa była wcześniej. Przychody z reklam Znaczącymi obecnie przychodami stacji telewizyjnych są wpływy m.in. z reklamy i audycji sponsorowanych. Reklamą (według ustawy i radiofonii i telewizji) jest kaŜdy przekaz, nie pochodzący od nadawcy, zmierzający do promocji sprzedaŜy albo innych form korzystania z towarów lub usług, popierania określonych spraw lub idei albo osiągnięcia innego efektu poŜądanego przez reklamodawcę, nadawany za opłatą lub inną formą wynagrodzenia. Sponsorowaniem jest bezpośrednie lub pośrednie finansowanie albo współfinansowanie tworzenia lub rozpowszechniania audycji lub innych przekazów, przez podmiot nie będący nadawcą lub producentem audycji, dla upowszechnienia, utrwalenia lub podniesienia renomy nazwy, firmy, towaru lub usługi, znaku towarowego lub innego oznaczenia indywidualizującego sponsora lub jego działalność. Nadawane reklamy nie tylko powinny być rzetelne i uczciwe, ale teŜ nie powinny wprowadzać konsumentów w błąd ani przynosić szkody ich interesom. Reklamy adresowane do dzieci lub wykorzystujące dzieci w charakterze aktorów powinny unikać wszystkiego, co mogłoby przynieść szkodę ich interesom, oraz uwzględniać szczególny charakter tej grupy widzów. Reklamy mają być wyraźnie wyodrębnione w programie i oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości, Ŝe są reklamami i nie pochodzą od nadawcy. Zakazane są reklamy działające na podświadomość widza. W reklamach nie mogą występować wizualnie lub uŜyczać swojego głosu osoby, które regularnie prezentują programy informacyjne, takie jak dzienniki czy magazyny aktualności. Na emisji reklam nie moŜe ucierpieć ciągłość i wartość programu oraz dobro posiadaczy praw do tego programu. Filmy fabularne i filmy telewizyjne, z wyłączeniem serii, seriali i audycji dokumentalnych, trwające ponad 45 minut, mogą być przerwane, w celu nadania reklam lub telesprzedaŜy, wyłącznie jeden raz podczas kaŜdego okresu pełnych 45 minut. Kolejne przerwy w celu nadania reklam lub telesprzedaŜy są dopuszczalne, jeŜeli film trwa co najmniej 20 minut dłuŜej niŜ dwa lub więcej okresów pełnych 45 minut. Natomiast audycje mogą być przerywane w celu nadania reklam lub telesprzedaŜy, jeŜeli okres pomiędzy kolejnymi przerwami w danej audycji wynosi w programie telewizyjnym co najmniej 20 minut. W programach złoŜonych z niezaleŜnych pozycji, programach sportowych lub innych programach o podobnej strukturze, mających przerwy, reklamy mogą być nadawane wyłącznie pomiędzy poszczególnymi pozycjami lub w przerwach. W transmisjach z uroczystości religijnych nie umieszcza się reklam. Nie wolno równieŜ przerywać reklamami audycji: − serwisów informacyjnych i magazynów na temat aktualnych wydarzeń, − audycji o treści religijnej, − audycji publicystycznych i dokumentalnych o czasie krótszym niŜ 30 nut; jeŜeli czas ich emisji wynosi co najmniej 30 minut, − audycji przeznaczonych dla dzieci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Telewizja publiczna nie moŜe przerywać reklamami audycji, z wyjątkiem audycji z transmisji sportowej. RównieŜ zakazana jest reklama ukryta (kryptoreklama), czyli przedstawianie w audycjach towarów, usług, nazwy, znaku towarowego lub działalności przedsiębiorcy będącego producentem towaru lub świadczącego usługi, jeŜeli zamiarem nadawcy, w szczególności związanym z wynagrodzeniem lub uzyskaniem innej korzyści, jest osiągnięcie efektu reklamowego oraz jeŜeli moŜliwe jest wprowadzenie publiczności w błąd co do charakteru przekazu. Reklama nie moŜe: − naruszać godności ludzkiej, − zawierać treści dyskryminujących ze względu na rasę, płeć lub narodowość, − ranić przekonań religijnych lub politycznych, − zagraŜać fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi niepełnoletnich, − sprzyjać zachowaniom zagraŜającym zdrowiu, bezpieczeństwu lub ochronie środowiska. Zakazane jest nadawanie reklamy: − wyrobów tytoniowych, rekwizytów tytoniowych, produktów imitujących wyroby tytoniowe lub rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z uŜywaniem tytoniu, − napojów alkoholowych, − usług medycznych, − produktów leczniczych, − wideoloterii, gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych, gier na automatach. RównieŜ zakazuje się nadawanie reklam: − nawołujących bezpośrednio małoletnich do nabywania produktów lub usług, − zachęcających małoletnich do wywierania presji na rodziców lub inne osoby w celu skłonienia ich do zakupu reklamowanych produktów lub usług, − wykorzystujących zaufanie małoletnich, jakie pokładają oni w rodzicach, nauczycielach i innych osobach, − w nieuzasadniony sposób ukazujących małoletnich w niebezpiecznych sytuacjach. Natomiast generalnie reklamowanie napojów alkoholowych: − nie moŜe być adresowane do małoletnich, − nie moŜe wiązać konsumpcji alkoholu z tęŜyzną, fizyczną lub prowadzeniem samochodu, − nie moŜe zawierać stwierdzenia, Ŝe alkohol jest środkiem leczniczym pobudzającym bądź środkiem rozwiązywania problemów osobistych, − nie powinny zachęcać do nieumiarkowanego spoŜycia alkoholu ani teŜ przedstawiać abstynencji lub umiarkowania w negatywnym świetle. W wypadku leków i metod leczenia powinny być one łatwo rozpoznawalne jako takie, rzetelne, prawdziwe i moŜliwe do weryfikacji oraz zgodne z wymogiem ochrony jednostki przed szkodą. Konwencja o telewizji ponadgranicznej wymagała pewnych zmian wskutek rozwoju rynku telewizyjnego. Dlatego teŜ 1.10.1998 r. podpisano protokół zmieniający konwencję. W protokole tym wyjaśniono, Ŝe do reklam nie zalicza się: − informacji sporządzanych przez nadawcę w związku z jego własnymi programami oraz materiałów towarzyszących, które pochodzą bezpośrednio z tych programów, − informacji nadawanych bezpłatnie w interesie publicznym oraz apeli słuŜących celom dobroczynnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Zakazane jest sponsorowanie: − dzienników, − audycji publicystycznych o treści społeczno-politycznej, − audycji poradniczych i konsumenckich, − audycji wyborczych lub bezpośrednio związanych z kampanią wyborczą, − udycji religijnych. W wypadku sponsorowania audycji poprzez udostępnianie nagród dla uczestników konkursu, gry lub innej formy współzawodnictwa dopuszcza się dwukrotnie wskazanie osoby, która udostępniła nagrody, oraz nazwy towaru lub usługi stanowiącej nagrodę w czasie trwania audycji. JednakŜe nie mogą być nagrodami produkty lub usługi, których reklama jest zakazana. Przepisy te są waŜne zwłaszcza dla producentów teleturniejów. Wszystkie te regulacje prawne mają wpływ na kształt emitowanego programu, a równocześnie wpływają na koszty jego wytworzenia oraz uzyskiwane przychody. Regulacje prawne mają bardzo silny wpływ na działalność przedsiębiorstw telewizyjnych na tym konkurencyjnym rynku oraz nie pozostają bez wpływu na ich płynność finansową, rentowność i bezpieczeństwo egzystencji tych przedsiębiorstw. Program stacji telewizyjnej Program telewizyjny jest sumą audycji telewizyjnych, które wypełniają jego treść. Treść programową naleŜy zaplanować co później przekłada się na program ramowy nadawcy telewizyjnego. Program ten musi być planowany z duŜym wyprzedzeniem. Dlatego teŜ nadawca telewizyjny poszukuje producentów, którzy wypełnią program treścią. KaŜda telewizja ma swój układ ramowy programu, zwany popularnie ramówką. Układ ramowy programu przedstawia plan telewizyjnego dnia. W kaŜdej telewizji wiadomo w jakim paśmie godzinowym będą nadawane audycje publicystyczne, filmy, dzienniki. Przykładem takim jest dziennik telewizyjny o 19:30 w programie l TVP, który jest emitowany o tej godzinie od niepamiętnych czasów. Jedynie nazwy tego dziennika się zmieniały. Z jednej strony ramówka ułatwia planowanie zakupów, produkcję audycji oraz planowanie kosztów programu, z drugiej zaś strony ułatwia reklamodawcom planowanie i prowadzenie kampanii reklamowych. Ramówka zawiera stałe, regularnie nadawane pozycje programowe. Układana ona jest z uwzględnieniem róŜnych pasm oglądalności tzn. dobowych przedziałów czasowych, w których zainteresowanie widzów jest większe lub mniejsze, np. pasmem o największej oglądalności tzw. prime time są godziny 18-22. W tych godzinach zazwyczaj proponuje się główne wydanie wiadomości i najlepsze bądź najpopularniejsze filmy [Popularna.. .1999]. Proces tworzenia ramówki jest skomplikowany. NaleŜy uwzględnić w nim gusty widzów, a takŜe preferencje własnych pracowników tworzących audycje. Układ ramowy programu odzwierciedla cele danej stacji telewizji, a tym samym politykę programową zarządu stacji lub jej właścicieli. Telewizja publiczna zgodnie z ustawą o radiofonii i telewizji musi realizować tzw. misję publiczną. Dlatego teŜ, nie zawsze moŜe sobie pozwolić na eliminacje kosztownych w produkcji pozycji programowych jak np. teatr. Inne cele i zadania ma telewizja komercyjna, której motywem działania jest osiągnięcie zysku z prowadzonej działalności gospodarczej. Poza tym ramówka musi uwzględniać prawo, które odnosi się do nadawanych treści programowych. Przykładem takim jest nadawanie audycji zawierające treści erotyczne. W Polsce mogą one być nadawane tylko i wyłącznie w godzinach 23:00-6:00. To samo dotyczy filmów zawierających sceny przemocy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Układ ramowy programu stacji telewizyjnych nigdy nie jest stały. Zmienia się on bowiem w zaleŜności od potrzeb widzów, a nawet pory roku. Program telewizyjny powinien być atrakcyjny treściowo i absorbujący oraz zmieniać się tak, aby przyciągał stale widzów. Dlatego teŜ o zakupie ciekawych dla widza propozycji programowych trzeba myśleć odpowiednio wcześniej. Przykładowo, prawa do emisji ciekawych filmów kupowane są od ich dystrybutorów na wyłączność. Trwa ona najczęściej około dwóch do trzech lat. Umowy licencyjne przewidują z reguły dwie – trzy emisje w okresie wyłączności. Wyłączność oznacza to, Ŝe w tym okresie Ŝadna inna stacja telewizyjna na konkretnym obszarze nie wyemituje zakupionego filmu. Większa oglądalność danego programu telewizyjnego moŜe zapewnić większe wpływy z emitowanych reklam oraz pozwala znaleźć odpowiedniego producenta audycji lub sponsora. Program ramowy musi uwzględniać koszty pozyskania tych pozycji programowych, gdyŜ kaŜda stacja telewizyjna określa limit wydatków na zakupy programowe. Wynikać to moŜe z sytuacji ekonomicznej danej stacji telewizyjnej oraz wymagań konkurencyjnego rynku na którym trzeba walczyć o pozyskanie lub o utrzymanie widza przy swoim produkcie. Dlatego naleŜy ustalić optimum kosztowe dla ramówki. Atrakcyjność programu telewizyjnego uzaleŜniona jest od poziomu kosztów pozyskania pozycji programowych i posiadanych zasobów finansowych przeznaczonych na ten cel. Tak więc, czasem program telewizyjny wypełniają tańsze pozycje programowe a innym razem – droŜsze. Suma tych kosztów w pewnym okresie powinna zmieścić się w określonym, wcześniej załoŜonym poziomie kosztów. W ramówce wyróŜnia się dni tygodnia, godziny oraz nadawane pozycje programowe. W skład ramówki wchodzą: − seriale (pozycje wieloodcinkowe), − telenowele (seriale charakteryzujące się tym, Ŝe nadawane są z duŜą częstotliwością, nawet codziennie), − filmy (pozycje jednoodcinkowe, filmy np. familijne przeznaczone dla całych rodzin), − teatr telewizji, − bajki dla dzieci, − teleturnieje (audycje rozrywkowe, mające jednak na celu sprawdzenie określonej wiedzy bądź umiejętności zawodników biorących w nich udział), − magazyny (audycje poświęcone określonej tematyce, np. modzie, filmowi, wędkarstwu itd.), − reportaŜe, − talk-show, − realisty show, − muzyka, − audycje na Ŝywo, − audycje publicystyczne poświęcone róŜnorodnej tematyce aktualnej w danym okresie, − dzienniki (audycje, które relacjonują bieŜący dzień i przygotowywane ą kilka razy dziennie), − audycje sportowe (w tym transmisje i relacje zawodów sportowych oraz informacje), − telezakupy (audycje poświęcone sprzedaŜy za pośrednictwem ekranu telewizora), − inne (np. transmisje z obrad parlamentarnych, sitcomy, docusoap, itp.)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Wymienione pozycje naleŜy wypełnić treścią. Jest to zadanie dziennikarzy, producentów audycji telewizyjnych i innych twórców audycji. Niektóre instytucje czy teŜ organizacje proponują nadawcom nieodpłatną emisję własnych audycji na antenie. MoŜe być to film o przedsiębiorstwie czy teŜ informator o wydarzeniach w mieście przekazanych przez wydział promocji miasta. Nadawca pozyskuje audycję, ale najczęściej wiąŜe się to z tym, Ŝe produkuje tę audycję na zlecenie zainteresowanego. Dzięki temu, nadawca zarabia na wykorzystaniu swojego potencjału produkcyjnego. Aktualnie u wielu nadawców obserwuje się odejście od własnych produkcji na rzecz zakupu pozycji programowych od niezaleŜnych producentów. Dlatego teŜ producenci telewizyjni muszą się starać przekonać osoby zamawiające audycje do swoich produktów. Produkowane przez nadawcę we własnym zakresie audycje to takie, które są wizytówką – wyróŜnikiem stacji telewizyjnej i nadawca nie chce stracić nad tym produktem kontroli, np. serwisy informacyjne. Audycję telewizyjną trzeba przede wszystkim wymyślić, a więc naleŜy posiadać ciekawy pomysł. MoŜe być to nowy teleturniej, reportaŜ, audycja publicystyczna, audycja rozrywkowa, audycja dotyczącą zwierząt, itp. JeŜeli juŜ pomysł audycji został sformułowany, to naleŜy napisać konspekt audycji (krótki opis audycji) i scenariusz (opis przebiegu audycji). − − − − −

Konspekt powinien zawierać następujące informacje o audycji: tytuł audycji, tematykę i rodzaj audycji, cele do osiągnięcia, planowany czas emisji, proponowaną obsadę realizacyjną, itp.

WaŜną częścią konspektu jest wskazanie adresata, czy rodzaju widowni do której dany produkt jest kierowany. Najlepiej, aby równieŜ podać przybliŜoną widownię lub zdobycie odpowiedniej oglądalności. Konspekt powinien być czytelny i zawierać główne informacje o proponowanej audycji. Tak sporządzony dokument przedstawia się redaktorowi naczelnemu, redaktorowi zamawiającemu lub do odpowiedniej komórki kwalifikacyjnej (w zaleŜności od struktury organizacyjnej) w telewizji. Nadawca telewizyjny by pozyskać nową audycję moŜe ogłosić konkurs, którego przedmiotem moŜe być scenariusz, konspekt audycji, produkcja audycji na podstawie scenariusza lub konspektu. Wybrane konspekty audycji telewizyjnych wraz z przybliŜonym kosztami analizowane są przez komisję, która kieruje je do negocjacji. Negocjacje prowadzone są przez przedstawicieli nadawcy telewizyjnego np. dyrektora finansowego i redaktora naczelnego, czyli strony zamawiające z oferentem, czyli producentem telewizyjnym. W szczególności negocjowane są: − warunki finansowe produkcji wynikające z przedstawionego kosztorysu, − formy płatności i rozliczeń, − zakres współpracy m.in. korzystanie z usług nadawcy telewizyjnego, − ilość odcinków i czas emisji, − harmonogram produkcji, − prawa do audycji i późniejsza eksploatacja tych praw, w tym wykorzystanie audycji, − parametry i standardy techniczne nośników na których audycja zostanie przekazana.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Korzystanie z usług nadawcy telewizyjnego moŜe dotyczyć określenia środków technicznych, za pomocą których będzie realizowana produkcja audycji telewizyjnej, określenie obsady ekipy realizacyjnej, obsady aktorskiej itp. KaŜdy nadawca telewizyjny ma wypracowane zasady współpracy z zewnętrznymi producentami. Najczęściej zasady te przedstawione są w formie zarządzeń zarządu przedsiębiorstwa. Ma to istotne znaczenie, jeśli przedmiotem działalności nadawcy telewizyjnego jest równieŜ produkcja telewizyjna a nadawca posiada własny potencjał produkcyjny, który powinien być maksymalnie wykorzystany, a oferowane usługi korzystnie sprzedane. Jeśli strony dojdą do porozumienia to podpisana zostaje umowa o wykonanie dzieła. Po podpisaniu umowy, a w nim kosztorysu, w określonym terminie audycja skierowana zostaje do produkcji i następuje proces jej realizacji. Po wyprodukowaniu audycji jest ona poddana kolaudacji. Podczas kolaudacji nadawca wnosi lub nie swoje zastrzeŜenia. Jeśli są zastrzeŜenia do produkcji, to producent musi poprawić swoje dzieło. Audycja telewizyjna kierowana jest do emisji po pozytywnym procesie kolaudacji oraz pozytywnej ocenie kontroli technicznej nośnika, na którym audycja została utrwalona. Termin emisji audycji wynika z ramówki. Koszt audycji telewizyjnej stanowi jeden z czynników decydujących o koszcie programu telewizyjnego a w konsekwencji całkowitym koszcie działalności nadawcy telewizyjnego i operatora telewizji kablowej. Fakt ten pozostaje w ścisłym związku z wysokością opłat jakie pobierane są od telewidza. Opłaty te przyjmują róŜną formę, poczynając od abonamentu na rzecz telewizji publicznej, poprzez opłaty za korzystanie z sieci telewizji kablowej, oraz na zakupie dekoderów i wnoszeniu opłat w przypadku telewizji z sygnałem kodowanym kończąc. KaŜdy program telewizyjny i audycja telewizyjna ma sobie właściwy zakres i poziom kosztów wytworzenia, którego nie moŜna pod Ŝadnym względem porównywać a tym bardziej utoŜsamiać z kosztem emisji programu telewizyjnego zwanym potocznie kosztem programu. PoniewaŜ nasila się konkurencja między nadawcami telewizyjnymi i producentami audycji telewizyjnych, coraz bardziej zmuszani są oni do troski o odpowiednią wysokość kosztu swojego produktu. Stwarza to naturalny klimat dla tworzenia takiego modelu rachunku kosztów i zarządzania kosztami, w którym znajdzie odbicie całość istoty produktu audiowizualnego. Konspekt PRZYKŁAD Koncepcja programu telewizyjnego typu BIZNES SHOW ZŁOTY INTERES 1. PRZESŁANIE PROGRAMU W uproszczeniu mówiąc, przeciętny człowiek potrzebuje do szczęścia w zasadzie dwóch rzeczy: miłości i pracy. DoŜyliśmy czasów, w których o miłość jest duŜo łatwiej niŜ o pracę. W Polsce brak pracy jest tematem wciąŜ bardziej wstydliwym niŜ brak miłości. Pewnie dlatego większość formatów telewizyjnych zajmuje się sprawami związanymi z potrzebą miłości, a jak na razie nie ma praktycznie programów zajmujących się problemami związanymi z powszechnym juŜ brakiem pracy. Dlatego proponujemy program telewizyjny, w którym chcemy pomóc ludziom mającym pomysł na własną działalność gospodarczą. 2. Ogólne zasady programu: „Złoty interes" to rozrywkowy, ale i jednocześnie edukacyjny program telewizyjny, z elementami talk show, w którym bezrobotni mający dobre pomysły na własną działalność

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

gospodarczą mogą zdobyć pieniądze na ich realizację cotygodniowego programu będzie prezentacja pięciu osób, które wały się zmienić coś w swoim dotychczasowym Ŝyciu i pragną podjąć samodzielną działalność gospodarczą według własnego pomysłu, przed owym Jury Fachowców oraz przed zgromadzoną w studio Widownią , składającą się z Bezrobotnych. Właśnie zgromadzona w studio Widownia podejmie decyzję na podstawie prezentacji Uczestnika oraz ocen Jury, komu z piątki Uczestników przyznać na realizację najlepszego pomysłu na własną działalność gospodarczą, w wysokości 10 tysięcy złotych, Narratorem i gospodarzem wszystkich etapów programu jest Prowadzący dziennikarz. KaŜdy zakwalifikowany na podstawie specjalnego castingu Uczestnik programu zostanie najpierw przedstawiony Widowni i Jury w formie minutowego felietonu filmowego zrealizowanego przez Prowadzącego program dziennikarza, opisującego sytuację Ŝyciową Uczestnika oraz jego potencjalne moŜliwości, a takŜe ukazującego jak Uczestnik zachowywał się podczas castingu. Następnie ten Uczestnik uzyskuje prawo do trzyminutowej prezentacji swojego pomysłu na własną działalność gospodarczą przed Jury Fachowców, składającego się z Psychologa, Ekonomisty oraz znanego Człowieka Sukcesu. KaŜdy z Jurorów ma zapalone na stoliku zielone światełko dopóki jest zainteresowany prezentacją pomysłu Uczestnika. W momencie, kiedy Juror traci zainteresowanie prezentacją Uczestnika włącza czerwone światełko. Uczestnik ma prawo tak długo opisywać swój pomysł dopóki słucha go z zainteresowaniem chociaŜ jeden Juror Po prezentacji Uczestnika Prowadzący wypytuje Jurorów o ich oceny oraz motywacje ich decyzji o zapaleniu zielonego lub czerwonego światła dla Uczestnika. Po zaprezentowaniu się całej piątki Uczestników Prowadzący wypytuje wybrane osoby z Widowni o ich wraŜenia, przypomina teŜ pokrótce sylwetki wszystkich Uczestników, poczym ogłasza głosowanie zgromadzonej w studio Widowni. Uczestnik, który otrzyma największy procent głosów zgromadzone w studio Widowni wygrywa dotację w wysokości 10 tysięcy złotych na realizację swojego pomysłu na własną działalność gospodarczą, oczywiście z moŜliwością obserwacji jego poczynań przez telewizyjną ekipę z programu „Złoty interes". Z biegiem czasu będziemy prezentować widzom przebieg realizacji zwycięskich pomysłów na działalność gospodarczą, poddając je ocenie fachowców i widzów. 3. Typowy przebieg programu: 1. Prowadzący przed Wydziałem ds. Zatrudnienia kwalifikuje bezrobotnych do udziału programie w charakterze Widowni. 2. Zwiastun, informujący o zasadach tego programu. 3. Czołówka programu „Złoty interes". 4. Prowadzący wita telewidzów oraz Widownię zgromadzoną w studio i przedstawia Jury Fachowców: Psychologa; Ekonomistę oraz znanego Człowieka Sukcesu. 5. Prowadzący zaprasza Laureata poprzedniego programu i rozmawia z nim o stanie zaawansowania jego przedsięwzięcia. 6. Po tym wstępie Prowadzący prezentuje na widocznym dla wszystkich telebimie Felieton filmowy o pierwszym z Uczestników. 7. Po Felietonie zaprasza Pierwszego Uczestnika do trzyminutowej prezentacji swojego pomysłu na własną działalność gospodarczą. 8. Podczas prezentacji Pierwszego Uczestnika Członkowie Jury Fachowców mają zapalone lampki o zielonym lub czerwonym kolorze. Uczestnik moŜe opowiadać o swoim pomyśle dopóty dopóki chociaŜ jeden z Jurorów ma zapaloną lampkę o

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

9.

10. 11.

12.

13.

14.

zielonym kolorze. Po zakończeniu prezentacji Pierwszego Uczestnika Prowadzący wypytuje Jurorów o ich oceny oraz motywacje ich decyzji o zapaleniu zielonego lub czerwonego światła dla Uczestnika. Według tego schematu trwa teŜ prezentacja pozostałej czwórki Uczestników. Po zaprezentowaniu się całej piątki Uczestników Prowadzący wypytuje wybrane osoby z Widowni o ich wraŜenia, przypomina teŜ pokrótce sylwetki wszystkich Uczestników, poczym ogłasza głosowanie zgromadzonej w studio Widowni; Prowadzący ogłasza wyniki głosowania Widowni. Uczestnik, który otrzyma największy procent głosów wygrywa dotację w wysokości 10 tysięcy złotych na realizację swojego pomysłu na własną działalność gospodarczą oczywiście z moŜliwością obserwacji jego poczynań przez telewizyjną ekipę z programu „Złoty interes". Prowadzący przedstawia telewidzom oraz wszystkim zgromadzonym w studio felieton filmowy o przebiegu realizacji zwycięskich pomysłów na działalność gospodarczą, poddając je następnie ocenie fachowców i widzów. Prowadzący Ŝegna się i zaprasza na następny program.

4.2.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Co rozumiesz pod pojęciem program telewizyjny? Co rozumiesz pod pojęciem program wyspecjalizowany? Co rozumiesz pod pojęciem audycja telewizyjna? Co obejmują koszty promocji? Komu przysługują autorskie prawa majątkowe? Co rozumiesz pod pojęciem ZAIKS? Co rozumiesz pod pojęciem reklama? Jakich audycji nie wolno przerywać reklamami? Czego nie moŜe reklama? Czego nadawanie reklamy jest zakazane? Czego sponsorowanie jest zakazane? Co rozumiesz pod pojęciem program stacji telewizyjnej? Co wchodzi w skład ramówki? Co powinien zawierać konspekt?

4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wyobraź sobie, Ŝe jesteś właścicielem małej firmy „Kacper” Studio Filmowe. Świadczysz usługi z zakresu: wideofilmowanie (śluby i przyjęcia weselne, I Komunie Święte, Studniówki, realizacja filmów, zdjęć oraz oprawa muzyczna wszelkiego rodzaju innych imprez okolicznościowych).Sporządź ofertę dla klienta z wyceną realizacji swoich usług. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące kalkulacji kosztów, 2) zapoznać się z metodami i sposobem przeprowadzania kalkulacji kosztów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

3) sporządzić ofertę w postaci tabeli z wyceną realizacji swoich usług, 4) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia. − − − − −

WyposaŜenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, przybory do pisania, notatnik, kalkulator, literatura z rozdziału 6 dotycząca produktu telewizyjnego.

4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) wyjaśnić pojęcie program telewizyjny? 2) wyjaśnić pojęcie program wyspecjalizowany? 3) wymienić komu przysługują autorskie prawa majątkowe? 4) wyjaśnić pojęcie reklama? 5) wymienić jakich audycji nie wolno przerywać reklamami? 6) wymienić czego nadawanie reklamy jest zabronione? 7) wymienić czego sponsorowanie jest zabronione? 8) wymienić co wchodzi w skład ramówki? 9) określić co powinien zawierać konspekt?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Tak

Nie

4.3. Produkcja programu telewizyjnego 4.3.1. Materiał nauczania Produkcję programu telewizyjnego moŜna podzielić na poszczególne etapy: − budowa układu ramowego, − zakup audycji telewizyjnych dla potrzeb programu telewizyjnego, − produkcja własnych audycji tv, − dostarczenie audycji telewizyjnych, − reklama programu telewizyjnego, − emisja programu telewizyjnego. Budowę układu ramowego (ramówkę) przedstawiono w podrozdziale Program stacji telewizyjnej. Zakup audycji telewizyjnych jest podporządkowany ramówce. Najczęściej audycje nabywane są w tzw. pakietach od dystrybutorów. Obok najlepiej sprzedawanych filmów, w pakiecie znajdują się inne filmy lub audycje, które nie cieszą się wysokim popytem. Niemniej mogą stanowić uzupełnienie podstawowej oferty. WaŜną częścią zakupów obok filmów są małe formy do których moŜna zaliczyć teledyski z muzyką bądź krótkie etiudy, które stanowią dodatkową atrakcję nadawanego programu. Ramówka stanowi bazę odniesienia do planu produkcji własnej. W odpowiednich pasmach emitowane są audycje wytworzone przez nadawcę. Dlatego teŜ naleŜy zaplanować koszty własnej produkcji, a wcześniej ilość potrzebnych godzin emisji programu. RównieŜ musi być określony rodzaj audycji np. teleturnieje, dzienniki itp. Zakupiona audycja moŜe być dostarczona róŜnymi sposobami do stacji telewizyjnej. Część audycji telewizyjnych jest dostarczana przez dystrybutora na kasetach, czy teŜ innym nośniku np. CD-ROM (reklamy). Program stacji telewizyjnej w załoŜeniu ma dotrzeć do jak największej liczby odbiorców, którymi są widzowie. Ilość kanałów telewizyjnych pozwala widzowi wybierać taki program, który go najbardziej interesuje. Dlatego teŜ do widza trzeba dotrzeć i to nie tylko za pośrednictwem własnych anten. Promocja programu stacji telewizyjnej odbywa się przy pomocy: − opisu programu telewizyjnego w prasie, − zwiastunów wybranych audycji telewizyjnych na antenie własnej lub obcej, − reklam w prasie, − reklam emitowanych w radiu, − reklam na tablicach (billboardy), − internetu. Reklama i jej częstotliwość za pośrednictwem róŜnych mediów jest elementem kampanii reklamowej. Kampania reklamowa programu telewizyjnego powinna być dobrze zaplanowana, gdyŜ wiąŜe się to z ponoszeniem jej kosztów. Istotą reklamy jest dotarcie do odbiorcy produktu. Z punktu widzenia ponoszonych kosztów istotne jest, aby efektywność reklamy była duŜa przy minimalnych kosztach własnych. Emisja audycji telewizyjnej musi respektować prawa autorskie. Audycji telewizyjnej nie moŜna wyemitować bez zgody właściciela praw autorskich do tejŜe audycji. Dlatego teŜ w umowie zakupu praw do emisji audycji telewizyjnej powinno być jednoznacznie określone:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

− − −

ile naleŜy zapłacić z tytułu naleŜnych praw autorskich, formę i termin płatności, na jakim obszarze zakupiona audycja moŜe być emitowana, czyli muszą być określone tzw. pola eksploatacji. Tabela 1. Koszty programu telewizyjnego

L.p.

Nazwa

Wartość Struktura zł %

1. Pozycje programowe a) wartość zakupionych audycji telewizyjnych b) koszty produkcji własnych audycji c) koszty praw autorskich 2. Koszty reklamy programu telewizyjnego; a) w prasie b) billboardy c) w rozgłośniach radiowych d) Internet e) produkcja zwiastunów f) pozostałe 4. Koszty redakcyjne a) wynagrodzenia b) narzuty na wynagrodzenia c) usługi telekomunikacyjne d) amortyzacja sprzętu e) materiały biurowe f) czynsz za wynajmowane pomieszczenia i ich eksploatację g) koszty badań marketingowych h) pozostałe 5. Koszty emisji programu KOSZTY PRODUKCJI PROGRAMU TELEWIZYJNEGO 6. (1+2+3+4+5) Organizacja produkcji Właściwe przygotowanie organizacyjne produkcji ma istotny wpływ na późniejsze ponoszenie kosztów produkcji audycji telewizyjnej a tym samym programu telewizyjnego. Produkcja audycji telewizyjnej jest specyficznym procesem o zespołowym charakterze. Członkowie ekipy realizacyjnej muszą umieć ze sobą ściśle współpracować. KaŜdy pracownik zaangaŜowany w produkcję audycji telewizyjnej, a w szczególności podczas realizacji audycji na Ŝywo, pewne czynności musi wykonywać intuicyjnie bardzo często na podstawie rutynowych komend lub w ogóle bez słownego komentarza. Dotyczy to w szczególności kamerzystów, oświetleniowców, prezenterów itp. Dlatego dobór odpowiedniego zespołu realizacyjnego ma zasadnicze znaczenie. W konsekwencji właściwy dobór obsady realizacyjnej w duŜej mierze decyduje o końcowym rezultacie wyprodukowanej audycji. − − − − − − − −

Zespół realizacyjny to zespół realizatorów: obrazu, światła, dźwięku, oświetlenia, kamerzystów, prowadzących audycję, autorów innych osób potrzebnych do wyprodukowania audycji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

W telewizji poszczególne audycje mogą realizować zarówno własne zespoły producenckie (wewnętrzne), jak teŜ producenci zewnętrzni (niezaleŜni od nadawcy). Zarówno wśród pracowników stacji telewizyjnych jak i innych producentów telewizyjnych są zespoły ludzi, którzy systematycznie ze sobą współpracują. Tak tworzą się najczęściej samoistne grupy producenckie przechodzące niejako od audycji do audycji. Kosztorys wstępny sporządzany jest zawsze przed ostatecznym skierowaniem audycji do produkcji. Poszczególne pozycje kalkulacyjne kosztów są oparte o dane rzeczywiste lub szacunkowe. Danymi rzeczywistymi znanymi z „góry" są najczęściej koszty wynajęcia techniki telewizyjnej, studia itp., których ceny moŜna znaleźć w ofertach (cennikach) poszczególnych producentów lub stacji telewizyjnych. W przypadku wynagrodzenia poszczególnych współtwórców audycji zazwyczaj stawki za udział w produkcji są z nimi kaŜdorazowo negocjowane i zaleŜą one od róŜnych czynników takich jak: fachowość, pozycja zawodowa, popularność wśród widzów. Produkcja audycji telewizyjnej wymaga zaangaŜowania potencjału produkcyjnego (np. kamery, studio telewizyjne) oraz poniesienia kosztów za usługi niezbędne do jej produkcji. Właściciele potencjału produkcyjnego stosują cenniki swoich usług opartych na ich własnych kalkulacjach kosztów. Przykładowo, jeśli potrzebna jest do realizacji audycji animacja komputerowa to producent tej audycji moŜe kupić tę usługę, co przekłada się na koszty jej produkcji. WaŜnym elementem organizacji produkcji audycji jest sporządzenie harmonogramu jej produkcji. Harmonogram ten powinien być sporządzony przed przystąpieniem do produkcji audycji i zwyczajowo jest załączany do kosztorysu. Sporządzanie harmonogramu produkcji powinno być obowiązkową praktyką, poniewaŜ zasoby, jak: kamery, studia, zestawy montaŜowe są ograniczone. Harmonogram produkcji obejmuje m.in. takie informacje jak: − ilość i terminy dni zdjęciowych, − czas i termin potrzebny na budowę i ustawienie scenografii (jeśli zachodzi taka potrzeba), − termin i czas wynajęcia studia, − termin i czas wynajęcia ekipy realizacyjnej − skład ekipy realizacyjnej, − szczegóły planu pracy aktorów i/lub prowadzących, − inne. Odpowiednia organizacja produkcji audycji ma wpływ na późniejsze ponoszenie kosztów jej produkcji. Dlatego proces organizacji produkcji musi być zaplanowany i przemyślany w najdrobniejszych szczegółach. Kosztorys danej audycji lub cyklu, na podstawie scenariusza lub konspektu sporządza kierownik produkcji w porozumieniu z m.in.: − autorem scenariusza, reŜyserem i scenografem, − osobami odpowiedzialnymi za technikę telewizyjną, (najczęściej technologiem telewizyjnym i/lub inŜynierem studia telewizyjnego lub wozu transmisyjnego), − dyrektorem, redaktorem naczelnym stacji (lub często delegowanym przez niego producentem − wykonawczym), − zespołem realizacyjnym (w tym realizatorami: wizji, fonii i światła), − czasami teŜ z pozostałymi autorami i uczestnikami audycji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Kierownik produkcji reprezentuje i działa w imieniu producenta audycji; odpowiada m.in. za: − skosztorysowanie produkcji audycji w fazie planowania, − właściwą organizację produkcji (np. ustalanie terminów, rezerwację − sprzętu, organizację zespołów realizujących poszczególne części audycji), − nadzorowanie harmonogramu produkcji czyli dotrzymanie terminów realizacji, − utrzymanie dyscypliny finansowej w fazie realizacji, − negocjowanie stawek wynagrodzeń i kosztów usług realizacyjno-technicznych. Telewizja bez wątpienia jest skomplikowanym medium które przy produkcji i emisji wykorzystuje wysokiej klasy wyposaŜenie techniczne. Do obsługi tego wyposaŜenia potrzebni są więc ludzie o wysokich kwalifikacjach. Stąd organizacja produkcji telewizyjnej nie jest prosta. DuŜo przy tym zaleŜy właśnie od sprawnego kierownika produkcji, od którego wymaga się umiejętności łączenia setek detali i inwencji twórczej. NaleŜy znaleźć odpowiednie terminy realizacji, zarezerwować studio, itp. JeŜeli biorą udział w audycji znane osobistości to często bywa, Ŝe właśnie pod ich kalendarz trzeba wszystko zaplanować. Bez odpowiednich umiejętności organizacyjnych kierownika produkcji jest mała szansa w osiągnięciu sukcesu polegającego na zamianie pomysłu audycji w realny, wytworzony produkt. Charakterystyka kosztów produkcji audycji telewizyjnej Dla producenta telewizyjnego obiektem kalkulacyjnym kosztów jest wytwarzana przez niego audycja telewizyjna. Jej powstawanie charakteryzują: − czas realizacji, − zaangaŜowanie środków techniki telewizyjnej i innej, − zróŜnicowany rodzaj oraz jakość pracy ludzkiej. Ma to wpływ nie tylko na ostateczną wysokość kosztu wytworzenia audycji, lecz równieŜ na jego strukturę. Tak więc o strukturze kosztów wytwarzania decyduje przyjęty zestaw kryteriów klasyfikacji kosztów. Logika powstawania audycji telewizyjnej nakazuje wyróŜniać następujące grupy kosztów wytworzenia: − koszty redakcyjne, − koszty wykorzystania techniki telewizyjnej, − koszty realizacyjne. Redakcja audycji telewizyjnej jest waŜnym etapem w procesie jej powstawania. W etapie tym następuje konkretyzacja wizji autorów pomysłu co w dalszym efekcie ma wpływ na ostateczny kształt antenowy audycji. Składa się na to m.in. nabycie praw autorskich, napisanie scenariusza, dobór uczestników audycji, podpisanie umów z wykonawcami itd. Na koszty redakcyjne składają się koszty: − wynagrodzeń zwanymi tu honoriami wraz narzutami, − nabycia materiałów filmowych, − nabycia praw autorskich, − nabycia innych niezbędnych usług, − pozostałe, bezpośrednio związane z pracami redakcyjnymi. Koszty wynagrodzeń obejmują w szczególności wynagrodzenie: kierownika produkcji, wszystkich współtwórców audycji - utworu audiowizualnego (w tym reŜysera, scenarzysty, autora opracowania muzycznego), lektora oraz wykonawców takich jak: prowadzący audycję, gości, aktorów itp. w zaleŜności od rodzaju audycji. W przypadku wykorzystania przygotowanych specjalnie do audycji felietonów czy relacji - takŜe autora felietonu i relacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

np. z jakiegoś wydarzenia, a takŜe dokumentalistów dokonujących wyboru materiałów archiwalnych dla potrzeb audycji, jeśli wymaga tego jej formuła. W przypadku produkcji specjalistycznej audycji telewizyjnej często zdarza się Ŝe niezbędne jest równieŜ zatrudnianie wielu konsultantów - specjalistów we właściwych dla tematu danej audycji dziedzinach. MoŜe to dotyczyć audycji historycznych, medycznych itp. Jeśli będzie to koprodukcja z partnerem zagranicznym zapewne nie obejdzie się równieŜ bez tłumaczy. Koszty materiałów filmowych mogą dotyczyć zakupu materiałów gotowych filmowych niezbędnych do wykorzystania w audycji. Koszty praw autorskich dotyczą zakupu licencji do audycji telewizyjnch, filmów lub ich fragmentów, praw autorskich i wykonawczych. Bez tych praw nie wolno bowiem eksploatować utworów audiowizualnych zgodnie z ustawą o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Za wykorzystanie utworów muzycznych czy teŜ audiowizualnych w produkowanych audycjach naleŜy się ich twórcom wynagrodzenie. Pozycja usługi dotyczy wszelkich usług, które są potrzebne do sprawnej realizacji produkcji. Mogą teŜ być to tłumaczenia tekstów. W przypadku teleturnieju np. naleŜy zatrudnić pracowników lub specjalistyczne przedsiębiorstwo do obsługi konkursu, np. lektora czy teŜ obsługi systemu komputerowego z właściwym oprogramowaniem tak, aby moŜna sprawnie przeprowadzić konkurs. W zaleŜności od charakteru produkowanej audycji usługi mogą być mniej lub bardziej skomplikowane. W kosztach redakcyjnych znaczący udział mogą mieć równieŜ podróŜe słuŜbowe, które najczęściej są niezbędne przy organizacji produkcji. Są to koszty delegacji, hoteli, transportu, wyŜywienia itp. Nie zawsze moŜna zrealizować audycję tylko w jednym miejscu. Przykładem są audycje publicystyczne, gdy reporterzy muszą odwiedzić kilka miejsc w celu zrobieniu dokumentacji. Pozostałe koszty redakcyjne to zakup materiałów biurowych, kaset, nagród i inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania redakcji. RównieŜ moŜna zaliczyć do tej pozycji - koszty rozmów telefonicznych, gdyŜ redakcja nie moŜe pracować bez podstawowych środków łączności jak telefony czy teŜ internet. Na koszty techniczne składają się koszty wynajęcia niezbędnego sprzętu do realizacji audycji telewizyjnej jak: zestawów zdjęciowych, zestawów montaŜowych, wozu transmisyjnego czy teŜ całego studia telewizyjnego oraz pozostałego specjalistycznego sprzętu technicznego. W kosztach technicznych mieszczą się równieŜ koszty przygotowania efektów specjalnych. Reporterski zestaw zdjęciowy tworzy kamera telewizyjna wraz z oprzyrządowaniem takim jak: statyw, monitor, mikrofony przewodowe i bezprzewodowe, mikser fonii oraz przenośny zestaw oświetleniowy. Kamery reporterskie słuŜą do rejestracji obrazu i dźwięku. Rejestracja obrazu moŜe odbywać się na nośniku magnetycznym, lub innym nośniku, np. dyski optyczne. Kamera równieŜ moŜe pracować w studiu telewizyjnym, ale wówczas obraz przekazywany jest do reŜyserki i dopiero tam rejestrowany na magnetowidzie lub emitowany ze studia „na Ŝywo". W zaleŜności od złoŜoności zestawu zdjęciowego koszty jego wynajęcia będą róŜne. Najczęściej za dodatkowe wyposaŜenie zestawu zdjęciowego trzeba równieŜ zapłacić. Dlatego waŜna jest właściwa dla danych potrzeb kaŜdorazowa konfiguracja zestawu zdjęciowego. Od tego bowiem zaleŜą koszty wynajęcia tego zestawu. Zestaw montaŜowy słuŜy do łączenia obrazu, dźwięku, muzyki czy teŜ innych podkładów słuŜących do uzyskania zamierzonego, końcowego efektu. Aktualnie w produkcji telewizyjnej wykorzystuje się juŜ wyłącznie montaŜ elektroniczny, najczęściej montaŜ ten odbywa się komputerowo przy wykorzystaniu specjalistycznego oprogramowania komputerowego. Nieliniowy komputerowy (cyfrowy) zestaw montaŜowy ma znacznie wiele więcej moŜliwości, niŜ do niedawna stosowane analogowe zestawy montaŜowe (liniowe),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

włącznie z zaprogramowaniem kolejności łączenia poszczególnych sekwencji. Zestaw sterowany jest komputerem. MoŜna na nim bardzo często bezpośrednio wykonać efekty specjalne, wpisać napisy, a takŜe wykonać grafikę tzw. montaŜe kompozycyjne itp. Wybór konkretnego typu zestawu zaleŜy od potrzeb realizacyjnych oraz moŜliwości finansowych producenta. Studio telewizyjne jest to miejsce rejestracji/emisji audycji telewizyjnej i jej produkcji. W studiu telewizyjnym, w zaleŜności od wielkości i jego wyposaŜenia, znajdują się wszystkie urządzenia techniczne, które pozwalają i umoŜliwiają zrealizowanie przedsięwzięcia, którego efektem końcowym jest zapisanie audycji na nośniku lub wyemitowanie jej na Ŝywo na antenie. W studiu znajduje się miejsce na zorganizowanie planu zdjęciowego. Na planie zdjęciowym ustawia się scenografię, oświetlenie planu oraz kamery itp. W reŜyserce i pokoju aparatury znajduje się niezbędna aparatura elektroniczna taka jak: mikser wizyjny i foniczny, monitory, magnetowidy, magnetofony oraz sterownik oświetlenia i inne. Studio obsługuje zespół realizacyjny, natomiast zestaw montaŜowy – montaŜysta. Przy czym pamiętać naleŜy, Ŝe montaŜ moŜe dotyczyć zarówno obrazu i dźwięku jak i obu tych warstw osobno, w zaleŜności od skomplikowania audycji telewizyjnej. Studio posiada równieŜ pełne zaplecze techniczne dla realizatorów audycji telewizyjnych, takie jak: − toalety, − catering, − miejsca do charakteryzacji, − inne. W przypadku realizacji większej audycji telewizyjnej w plenerze, np. widowiska sportowego na stadionie, niezbędne staje się uŜycie wozu transmisyjngo z wyposaŜeniem. Wóz transmisyjny pełni w terenie rolę reŜyserki studia telewizyjnego, jeśli zaś zostanie dodatkowo wyposaŜony w wóz łączowy lub satelitarny takŜe jako zespołu emisyjnego. Wóz transmisyjny jest uŜywany do produkcji na zewnątrz, tzn. w miejscach gdzie coś się dzieje. Mogą być to zawody sportowe, czy teŜ spektakl teatralny lub koncert w hali widowiskowej. WyposaŜenie takiego wozu pozwala zarejestrować zdarzenie, do którego nie wystarcza tylko ekipa reporterska. Wóz transmisyjny wraz z wyposaŜeniem umoŜliwia przemieszczanie się oraz posiada środki łączności, które słuŜą do utrzymania kontaktu z realizatorami programu telewizyjnego znajdujących się zarówno na planie jak i w siedzibie w telewizji. Do tego celu wykorzystuje się najczęściej łączność bezprzewodową lub przewodową bazując na łączach, które moŜna wynająć od operatorów telekomunikacyjnych na czas danej transmisji lub na dłuŜszy okres. Na koszty realizacyjne składają się: 1) wynagrodzenia wraz z narzutami obsługi kamer, studia, zestawów montaŜowych: − pracowników i współpracowników realizatorów obrazu, dźwięku, światła − operatorów kamer, − montaŜysty, − inŜynierów i techników, − asystentów i realizatorów, − operatorów oświetlenia, − operatorów magnetowidów, − innych osób związanych bezpośrednio z realizacją audycji, 2) koszty obsługi planu zdjęciowego: − wynagrodzenia wraz z narzutami, − obsługa planu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

− − − −

charakteryzacja, rekwizyty, kostiumy, materiały eksploatacyjne potrzebne do obsługi planu zdjęciowego (Ŝarówki, folie itp.) itp, 3) usługi budowy dekoracji: − wynagrodzenia z narzutami, − koszty materiałów do budowy dekoracji, − usługi niezbędne przy budowie dekoracji, 4) pozostałe koszty: − nośniki do rejestracji np. kasety, − wyŜywienie ekipy podczas zapisu audycji, − inne np. kopiowanie itd. W skład zespołu realizacyjnego wchodzą: − realizator wizji, − realizator dźwięku, − realizatorzy światła, − operatorzy kamer, którzy obsługują studio podczas nagrania lub emisji na Ŝywo audycji. W niektórych telewizjach dzieli się osoby obsługujące kamery na operatorów kamer (kamerzystów) i operatora obrazu. RóŜnica polega na tym, Ŝe operator kamery jest prowadzony przez realizatora wizji i pracuje w większym zespole w studio telewizyjnym lub wozie transmisyjnym. Natomiast operator obrazu, w porozumieniu z autorem audycji, najczęściej samodzielnie podejmuje wszystkie decyzje co do sposobu filmowania. Jest niejako okiem autora, przekazuje treść i jego wizję. Realizacja audycji telewizyjnej polega na nadaniu jej formy pozwalającej przekazać jej treści odbiorcy. Przesyłanie treści audycji moŜe odbywać równocześnie z jej realizacją (w czasie rzeczywistym, „na Ŝywo"). Częściej jednak treść audycji jest najpierw nagrywana, następnie poddawana montaŜowi i po tym kierowana do emisji. Kosztorys audycji telewizyjnej Znajomość mechanizmów i przyczyn powstawania kosztów jest pomocna w budowie budŜetów kosztów produkcji, a takŜe kosztorysu pojedynczej audycji telewizyjnej. Na budŜet kosztów produkcji składa się suma kosztów pojedynczych audycji telewizyjnych lub cykl audycji, np. teleturnieje. O budŜecie kosztów produkcji moŜna mówić wtedy, kiedy istnieje zatwierdzony plan produkcji audycji telewizyjnych stworzony na podstawie wynegocjowanych z producentami (wewnętrznymi lub zewnętrznymi) kosztów produkcji poszczególnych audycji. Dopiero na podstawie takiego planu moŜna sporządzić budŜet kosztów produkcji audycji telewizyjnych. BudŜet kosztów produkcji musi mieścić się w wyznaczonym przez decydenta (np. zarząd stacji telewizyjnej) limicie przyznanych środków finansowych, gdyŜ niezbędne jest posiadanie środków na pokrycie wydatków na ich produkcję. W przypadku jednej audycji moŜna mówić o kosztorysie jej produkcji. Kosztorys to zestawienie, które zawiera dane o ilości i rodzaju zaangaŜowanego sprzętu telewizyjnego, zakupie usług, praw autorskich i zasobów ludzkich wyraŜonych wartościowo w przyjętym układzie kalkulacyjnym kosztów. Po wyprodukowaniu audycji sporządza się kosztorys powykonawczy, który jest podstawą do rozliczenia kosztów produkcji i ich ostatecznej akceptacji. Kosztorys audycji odpowiada na pytania: ile jest potrzebnych pieniędzy na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

zrealizowanie przedsięwzięcia oraz ile moŜna spodziewać się pieniędzy na potrzeby produkcji. Powstaje więc wariant optymistyczny i pesymistyczny, najczęściej w fazie negocjacji z zamawiającym. Bez odpowiednich środków finansowych nie ma sensu rozpoczynać produkcji. Podstawowymi celami sporządzania kosztorysu audycji są: − poznanie poziomu kosztów jej produkcji przed podjęciem decyzji o skierowaniu do realizacji, − planowanie kosztów produkcji audycji, bloków programowych i programu telewizyjnego, − planowanie zaangaŜowania zasobów sprzętowych (zestawy zdjęciowe, zestawy montaŜowe, studio telewizyjne i wozy transmisyjne, transport itp.), usług zewnętrznych, − pomiar ilościowy i wartościowy zuŜycia zasobów ludzkich, rzeczowych, finansowych i materiałowych, − racjonalizację zuŜycia zasobów, − sporządzenie budŜetu kosztów produkcji audycji, − sporządzenie budŜetu kosztów programu emitowanego przez stację telewizyjną, − sporządzenie budŜetu kosztów przedsiębiorstwa, − kontrolowanie kosztów na poziomie wykonywania zadania produkcyjnego, − planowanie środków finansowych niezbędnych do wyprodukowania audycji, − racjonalizację wydatkowania środków finansowych. Przykładowy kosztorys audycji telewizyjnej Tabela 2. KOSZTORYS AUDYCJI [A. Wurtzel, J. Rosenbaum 1995]

Data sporządzenia

Tytuł Producent Pozycja

Koszt planowany

Koszt rzeczywisty

Producent / Producer ReŜyser / Director Scenarzysta / Writer/Script Prawa autorskie / Rights a) b) c) Muzyka/Musie Koszty ogólnego zarządu/Office Overhead Pozostałe koszty /Miscellaneous a) b) c) Ubezpieczenie społeczne/Pension & Welfare 1. RAZEM Studio / Studio/technicians

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Odchylenia

Asystent reŜysera / Assistant Director Realizator światła / Lighting Director Scenograf/ Scenie Designer Budowa scenografii / Set Construction a) Dostawy / Supplies b) Pracownicy / Personnel Dodatkowy sprzęt / Special eąuipment a) b) c) Taśma filmowa / Film stock Kasety video / Yideotape Stock Garderoba / Wardrobe Rekwizyty / Props Wydatki / Expenses a) wyŜywienie / Food b) zakwaterowanie / Lodging c) transport / Transportation Grafika / Graphics Przegrywanie i montaŜ / Yideotape Editing & Postproduction Pozostałe koszty / Miscellaneous a) b) c) Koszty nieprzewidywalne / Contingency Narzuty związkowe / Union Benefits 2. RAZEM RAZEM KOSZT PRODUKCJI Układy kosztorysów mogą być bardzo róŜne w zaleŜności od potrzeb producenta, czy teŜ zamawiającego a takŜe w zaleŜności od zwyczajów panujących na lokalnym rynku. Niemniej moŜna zauwaŜyć ich cechy wspólne. W kosztorysach moŜna wyróŜnić trzy podstawowe segmenty kosztów: − koszty redakcyjne, w tym pozyskania praw autorskich, − koszty techniki telewizyjnej i usług niezbędnych do realizacji audycji, − koszty pracy ekipy realizacyjnej, Segmenty te odzwierciedlają organizację procesu produkcyjnego audycji telewizyjnej. WyróŜnione segmenty kosztów produkcji audycji telewizyjnych składają się z właściwych sobie pozycji kalkulacyjnych kosztów. UŜywanie róŜnego rodzaju szablonów pozwala na lepsze planowanie kosztów i skrócenie czasu sporządzania kosztorysu. To takŜe zmniejsza „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

szansę na popełnianie błędów w kalkulacji kosztów audycji. Najczęściej błędy te polegają na nieuwzględnianiu pewnych pozycji w kalkulacji kosztów. NaleŜy pamiętać o tym, Ŝe audycja telewizyjna jest najczęściej niepowtarzalna. Jednak nie zawsze prezentowane są w kosztorysach takie pozycje lub grupy kosztów jak: koszty ubezpieczeń, koszty likwidacji scenografii i dekoracji czy teŜ koszty promocji. MoŜna przyjąć, Ŝe prosta audycja telewizyjna produkowana w studiu telewizyjnym nie potrzebuje specjalnego ubezpieczenia. Jeśli jednak będzie to koncert, to moŜe zdarzyć się uszkodzenie sprzętu. Przy imprezach z duŜą ilością wykonawców z udziałem publiczności, producent audycji musi uzyskać zgody wszystkich słuŜb porządkowych, straŜy poŜarnej, policji, itp. zgodnie z ustawą o imprezach masowych; nieprzestrzeganie tych przepisów grozi odpowiedzialnością cywilno-prawną. Ubezpieczenie się przedsiębiorstwa od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz odpowiedzialności cywilnej jest juŜ powszechną praktyką. Naturalnie, niezaleŜnie od tego, większość przedsiębiorstw, które dysponują własnym sprzętem telewizyjnym ma ogólne, całoroczne pakiety ubezpieczeń swojego majątku. Niemniej mogą zdarzyć się uszkodzenia i kradzieŜe wynajętego sprzętu do realizacji audycji telewizyjnej. W szczególności naraŜone na uszkodzenia są kamery reporterskie podczas wszelkich demonstracji i manifestacji ulicznych, a takŜe w sytuacji wysyłania takich ekip w rejony konfliktów i wojen. W kosztorysach powinno uwzględniać się koszty likwidacji scenografii i dekoracji uŜytych w audycji telewizyjnej. W przypadku gdy jest to audycja cykliczna – koszty ich magazynowania. O tych pozycjach kosztów często zapomina się podczas sporządzania kosztorysów i nie wyodrębnia się tej grupy kosztów. W praktyce koszty promocji nie są wyeksponowane, często kryją się pod innymi pozycjami kosztów. MoŜe być to zakup kaset, montaŜ itp. Jednak dla przejrzystości kosztorysu koszty te powinny być wyodrębnione, jeśli jest to moŜliwe i celowe. Dotyczy to zwłaszcza audycji cyklicznych emitowanych na antenie. Mogą być to reklamy audycji w innych środkach masowego przekazu, druk folderów informacyjnych o audycji dla sponsorów nagród itp. W kosztorysie powinna być uwzględniona pozycja kosztów nieprzewidzialnych. MoŜe ona wystąpić w szczególności w audycjach realizowanych w terenie, gdyŜ wielu rzeczy nie da się z góry przewidzieć tak jak w nagraniu studyjnym. Koszty te powinny być rozliczane po zakończeniu produkcji, niemniej muszą być przygotowane takie właśnie rezerwy finansowe. Koszty pośrednie produkcji audycji w kosztorysach najczęściej planuje się za pomocą narzutu procentowego od kosztów bezpośrednich. Powszechne to rozwiązanie stosowane jest we współpracy telewizji z producentami zewnętrznymi z zastrzeŜeniem, Ŝe wielkość tego wskaźnika wymaga uprawdopodobnienia przez producenta zewnętrznego. Niezbędnym elementem uzupełniającym kosztorys audycji jest harmonogram produkcji. Tabela 3. Przykładowy harmonogram nagrywania i montaŜu audycji rozrywkowej

L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Czynność Data Filmowanie nagród 10.01.2007 MontaŜ przygotowanych materiałów nagród 11.01.2007 Budowa scenografii 17.01.2007 Nagranie 18-19.01.2007 Rozbiórka scenografii 20.01.2007 MontaŜ cyklu 1 0 odcinków 20-31.01.2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Konieczność łącznego posługiwania się kosztorysem i harmonogramem produkcji usprawniają zarządzanie produkcją audycji telewizyjnej i umoŜliwia właściwą kontrolę procesów produkcyjnych. Harmonogram produkcji audycji telewizyjnej powinien jasno określać kiedy odbywają się poszczególne etapu produkcji. Audycje telewizyjne produkowane są na indywidualne zamówienie klienta, a więc jest to produkcja na zamówienie. Uruchomienie zlecenia produkcyjnego następuje po podpisaniu umowy przez zamawiającego i producenta. Integralną częścią tej umowy jest wynegocjowany kosztorys i sprecyzowane zadania kaŜdej ze stron. RównieŜ waŜnym elementem, obok kosztorysu, jak juŜ zaznaczono, jest harmonogram produkcji audycji telewizyjnej i oczywiście scenariusz, które zwyczajowo równieŜ traktuje się jako załączniki do kontraktu produkcyjnego. Organizacja produkcji audycji telewizyjnej zostanie pokazana na przykładzie produkcji audycji rozrywkowej. Do grupy audycji o charakterze rozrywkowym moŜna zaliczyć bardzo wiele ciekawych pozycji programowych. MoŜe być to zarówno teleturniej, kabaret, audycja świąteczna z koncertami, spotkania z ciekawymi ludźmi w formie zabawy, a nie „gadających głów", szopki noworoczne, parodie Ŝycia codziennego lub inne audycje poświęcone ciekawym wydarzeniom. Audycje tego typu mogą być emitowane cyklicznie zgodnie z ramówką lub produkowane i emitowane okazjonalnie w okolicznościowych ramówkach świątecznych bądź weekendowych. Przykładowe audycje rozrywkowe to np. Kabaretowa Liga Dwójki, Maraton uśmiechu, Dziennik telewizyjny Jacka Fedorowicza, Familiada, Europa da się lubić. WyróŜniają się one często bardzo odmiennymi celami oraz bardzo róŜnym zaangaŜowaniem zasobów niezbędnych do ich produkcji. Audycja o charakterze rozrywkowym jest prawie zawsze szczególnym artystycznym przedsięwzięciem. Oprócz dobrej organizacji produkcji liczy się przede wszystkim świetny pomysł, który zostanie zaakceptowany przez telewidzów, dobra - najlepiej znana obsada wykonawców, którzy gwarantują publiczność przed telewizorami oraz właściwie dobrany repertuar tekstowy i muzyczny. Nad całością artystyczną sprawuje piecze reŜyser wspomagany przez realizatora telewizyjnego oraz scenografa. Przykładowa produkcja telewizyjna to 50-minutowa audycja satyryczna o charakterze spektaklu, z udziałem znanych artystów estrady i aktorów oraz publiczności. W audycji przewidziane są piosenki w wykonaniu aktorów wraz z akompaniamentem zespołu muzycznego. Planowane są 3 dni zdjęciowe. Cały okres produkcji potrwa 14 dni. Nagranie audycji ma nastąpić w wynajętym obiekcie (sali teatralnej), a nie w studiu telewizyjnym. Najpierw powstał konspekt (pomysł) audycji a następnie scenariusz audycji i kosztorys. W scenariuszu audycji opisano szczegółowo zawartość audycji, jej autorów oraz uczestników. Ta opisowa część projektu jest niezbędnym elementem całej propozycji programowej. Scenariusz jest niezbędny, aby moŜna było realnie oceniać dostarczony kosztorys w aspekcie planowanych kosztów produkcji audycji. − − − −

W kosztorysie wyodrębniono następujące grupy kosztów: honorariów współtwórców i zespołu produkcyjnego, realizacji zdjęć, realizacji nagrania muzyki do spektaklu, realizacji dźwięku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

− − − − − − − − −

oświetlenia, scenografii, dekoracji i rekwizytów, kostiumów scenicznych i garderoby, charakteryzacji, obsługi planu zdjęciowego, transportu, montaŜu i udźwiękowienia, nośniki magnetyczne (kasety), pozostałe.

Do spektaklu zaangaŜowani zostali znani główni aktorzy oraz aktorzy drugoplanowi, którzy mają wspomagać główne postacie. Teksty piosenek muszą odzwierciedlać przesłanie całego spektaklu. Cały spektakl z udziałem publiczności będzie nagrywany w wynajętym obiekcie. Do realizacji takiego przedsięwzięcia naleŜy skompletować ekipę realizacyjną, odpowiednie kamery, sprzęt dźwiękowy, oświetlenie, wózki do kamer, ramię kamerowe, itp. Nagranie zrealizowane zostanie z wykorzystaniem dwóch reporterskich zestawów zdjęciowych. Nie zakładano w tym projekcie uŜycia wozu transmisyjnego. Realizacja zdjęć wymaga zaangaŜowania reŜysera, realizatora wizji, kamerzystów, itd. Sprzęt do tego typu produkcji najczęściej się wynajmuje, gdyŜ dla wielu producentów utrzymanie zwłaszcza sprzętu transmisyjnego i duŜego zespołu ludzi nie jest po prostu opłacalne. Stąd do tego przedsięwzięcia jest on jednorazowo wynajmowany. Dotyczy to oczywiście teŜ zespołu ludzi, którzy ten sprzęt obsługują. W praktyce na naszym rynku produkcyjnych usług telewizyjnych jest wielu bardzo dobrych specjalistów z niezbędnymi kwalifikacjami, których moŜna zawsze zaangaŜować tylko do obsługi konkretnej produkcji. Zanim dojdzie do pracy na planie to naleŜy wcześniej nagrać w studiu dźwiękowym piosenki z udziałem zespołu muzycznego, który będzie akompaniował podczas spektaklu. Podczas samego nagrania spektaklu muzyka będzie puszczana z playbacku. Do wcześniejszego nagrania muzyki naleŜy wynająć studio dźwiękowe i realizatora nagrania. Obiekt zdjęciowy wymaga odpowiedniego nagłośnienia obiektu i obsługi zarówno playbacku, jak i urządzeń do nagrywania dźwięku na Ŝywo (live). NaleŜy uwzględnić koszty w kosztorysie produkcji. Istotnym elementem realizacji zdjęć jest właściwe oświetlenie planu zdjęciowego wraz ze sceną. Światła są elementem gry scenicznej i ich odpowiednia gra pozwala na uzyskanie lepszego efektu scenicznego. Stąd teŜ naleŜy wynająć oświetlaczy, którzy mają równieŜ doświadczenie sceniczne. Zupełne inne warunki pracy są w profesjonalnym studiu telewizyjnym niŜ w wynajętym obiekcie, gdzie trzeba praktycznie wszystko zaplanować i ustawić w warunkach nowej sceny. Sama oprawa sceniczna wymaga przygotowania i budowy odpowiedniej scenografii właściwej dla tego spektaklu. Zatem naleŜy wykonać odpowiednie dekoracje i rekwizyty, kupić je albo wynająć. W ten proces zaangaŜowani są: scenograf, który przedstawia koncepcję scenografii spektaklu, jego asystenci, rekwizytor, asystent rekwizytora i kaŜdy z nich ma swoje zadania do wykonania. Osobnym elementem są kostiumy. Podczas nagrania audycji aktorzy będą musieli przebierać się i zmieniać kostiumy w zaleŜności od konkretnej sceny. W związku z tym kostiumograf musi opracować koncepcję ubioru a później naleŜy te kostiumy kupić, uszyć lub wynająć. Podczas samego kręcenia zdjęć musi być obecny garderobiany, aby ktoś panował nad wszystkimi kostiumami i kolejnością ich przygotowania dla aktorów. RównieŜ muszą być wynajęte pomieszczenia na garderoby, gdzie aktorzy mogą przygotować się do poszczególnych scen. Po uŜyciu kostiumów, a przed ich oddaniem do wypoŜyczalni, naleŜy je wyprać. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Podczas spektaklu muszą być obecni charakteryzatorzy. NaleŜy więc wynająć miejsce dla stanowisk charakteryzacji, kupić niezbędne usługi i materiały do charakteryzacji aktorów oraz zaangaŜować charakteryzatorów. Plan zdjęciowy musi mieć zapewnioną obsługę. Poszczególne ekipy realizacyjne muszą mieć wzajemny kontakt na planie. Nie naleŜy zapominać teŜ o posiłkach profilaktycznych (catering) i napojach ze względu, Ŝe aktorzy i ekipy długi czas spędzają na planie. RównieŜ plan zdjęciowy musi mieć kierownika, który będzie tym wszystkim właściwie zawiadywał i koordynował. Podczas realizacji zdjęć i wcześniej - do organizacji planu zdjęciowego niezbędny jest transport. Transport niezbędny jest w róŜnych fazach produkcji do przewoŜenia kamer, rekwizytów, dekoracji, ludzi. Koszty transportu przedstawiono w tabeli 3.33. Ostatnim etapem produkcji tego typu przedsięwzięcia jest postprodukcja, czyli montaŜ i udźwiękowienie. Materiał zapisany podczas realizacji zdjęć naleŜy odpowiednio zgrać w kolejności poszczególnych sekwencji, aby nadać temu materiałowi postać 50 minutowej audycji. Dźwięk, który został nagrany podczas zapisu, musi przejść odpowiednią obróbkę, aby dostarczona kaseta do telewizji spełniała jej wymagania techniczne do emisji. Normy w tej dziedzinie określa nadawca telewizyjny. RównieŜ naleŜy przegrać audycję na kasety przeglądowe VHS. Podczas produkcji tego typu przedsięwzięcia naleŜy wynająć obiekty zdjęciowe, ubezpieczyć aktorów i ekipy, wynająć hotele itp. Obsługa biurowa produkcji równieŜ musi mieć swoje miejsce, gdyŜ podczas realizacji przedsięwzięcia naleŜy na bieŜąco załatwiać róŜne sprawy kontrahentów. Ponadto trzeba pamiętać o przygotowaniu fotosów dla celów promocji (np. zdjęć do prasy). Pomysł i organizacja takiego przedsięwzięcia artystycznego wymaga szczególnego przemyślenia. Programy satyryczne i muzyczne są jedne z trudniejszych artystycznie do wyprodukowania.

4.3.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jakie znasz etapy produkcji programu telewizyjnego? Co wchodzi w zakup audycji telewizyjnej? Jakimi sposobami jest dostarczana do stacji telewizja? Co powinno być określone w umowie zakupu praw do emisji audycji telewizyjnej? Co obejmują koszty programu telewizyjnego? Co rozumiesz pod pojęciem organizacja produkcji? Jakie informacje obejmuje harmonogram produkcji? Kto sporządza kosztorys danej audycji? Jaki zakres obowiązków pełni kierownik produkcji? Jakie znasz koszty produkcji audycji telewizyjnej? Co obejmuje koszty wynagrodzeń? Co obejmują koszty praw autorskich? Co składa się na koszty realizacyjne? Co wchodzi w skład zespołu realizacyjnego? Co obejmuje kosztorys audycji telewizyjnej? Jakie znasz podstawowe cele sporządzania kosztorysu audycji? Jakie znasz podstawowe segmenty kosztów w kosztorysach? Jakie grupy kosztów wyodrębnia się w kosztorysie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Charakteryzuj w formie opisowej koszt produkcji audycji telewizyjnej. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie. Sposób wykonania ćwiczenia

2) 3) 4)

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące kosztów produkcji audycji telewizyjnej, zapoznać się z kosztami produkcji audycji telewizyjnej, scharakteryzować w formie opisowej koszt produkcji audycji telewizyjnej, dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia.

− − − −

WyposaŜenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, przybory do pisania, notatnik, literatura z rozdziału 6 dotycząca kosztów produkcji audycji telewizyjnej.

1)

Ćwiczenie 2 Sporządź kalkulacje kosztów realizacji audycji telewizyjnej. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące kalkulacji kosztów realizacji audycji telewizyjnej, 2) zapoznać się z metodami i sposobem przeprowadzania kalkulacji kosztów, 3) opracować tabelę kalkulacji kosztów realizacji audycji telewizyjnej, 4) w pierwszej kolumnie wpisać, zaproponowane przez siebie koszty, w drugiej kolumnie – ich wartość, 5) obliczyć koszty całkowite, 6) dokonać prezentacji wykonanego ćwiczenia. − − − − −

WyposaŜenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu, przybory do pisania, notatnik kalkulator, literatura z rozdziału 6 dotycząca kalkulacji kosztów realizacji audycji telewizyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) wymienić etapy produkcji programu telewizyjnego? 2) określić co powinna zawierać umowa zakupu praw do emisji audycji telewizyjnej? 3) wymienić co obejmują koszty programu telewizyjnego? 4) wymienić kto sporządza kosztorys? 5) określić zakres obowiązków kierownika produkcji? 6) wymienić koszty produkcji audycji telewizyjnej? 7) określić co obejmują koszty praw autorskich? 8) wymienić co obejmuje kosztorys audycji? 9) wymienić podstawowe segmenty kosztów w kosztorysie? 10) wymienić grupy kosztów w kosztorysie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Tak

Nie

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 7. Na rozwiązanie testu masz 30 min. Powodzenia ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1.

Głównymi uczestnikami podstawowego rynku telewizyjnego są a) nadawcy telewizyjni. b) komedianci. c) wizaŜyści. d) garderobiane.

2.

Podstawowy potencjał techniczny rynku produkcji telewizyjnej to a) sieci kabli. b) nadajniki satelitarne. c) zestawy montaŜowe. d) regulacje prawne.

3.

Przedsiębiorstwa telewizyjne świadczą usługi dla odbiorców, wypełniając zadania telewizji m.in. a) dostarczają informacji. b) udostępniają nadajniki satelitarne. c) zapewniają finanse. d) udostępniają twórczość.

4. Producent telewizyjny to a) podmiotem gospodarczy, który nadaje i rozpowszechnia program telewizyjny w całości i bez zmian. b) pozostałe podmioty gospodarcze, które otrzymały koncesję na nadawanie programu telewizyjnego od KRRiT. c) podmiot gospodarczy (bez względu na formę organizacyjno-prawną), który zajmuje się organizacją produkcji audycji telewizyjnych lub programu telewizyjnego i/lub świadczy usługi na ich rzecz. d) podmiot, który zajmuje się tylko nadawaniem. 5. Producentami mogą być a) nadawcy telewizyjni. b) wspólnicy. c) publiczne zgromadzenia. d) niepubliczne zgromadzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

6. Działalność producenta telewizyjnego obejmuje m.in. a) pisanie opowiadań. b) pisanie dialogów. c) pisanie scenariuszy. d) organizacja budŜetu. 7. WaŜna grupą na rynku telewizyjnym odgrywają przedsiębiorstwa, które dysponują a) sprzętem telewizyjnym. b) nagraniami akcji. c) budŜetem. d) kostiumami. 8. Nadawca telewizyjny to a) podmiot, który zajmuje się tylko nadawaniem. b) jest podmiotem gospodarczym, który nadaje i rozpowszechnia program telewizyjny w całości i bez zmian. c) pozostałe podmioty gospodarcze, które otrzymały koncesję na nadawanie programu telewizyjnego. d) specjalne studia telewizyjne. 9. Następujące rodzaje nadawców telewizyjnych to a) publiczny. b) osobowy. c) grupowy. d) powołany. 10. Nadawca publiczny ma zagwarantowaną koncesję na nadawanie programu telewizyjnego z a) mocy ustawy. b) prezydenta danego miasta. c) proboszcza parafii. d) burmistrza. 11. Scenariusz to a) surowiec przeznaczony do sfilmowania. b) napisane do czytania. c) napisane do recytowania. d) napisane do opowiadania. 12. ReŜyser z gotowym pomysłem udaję się do a) reŜysera. b) scenografa. c) asystenta. d) scenarzysty. 13. Kto pisze scenariusz a) scenarzysta b) operator c) asystent d) dźwiękowiec

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

14. Scenariusz jest pisany w czasie a) przeszłym. b) teraźniejszym. c) przyszłym. d) tylko i wyłącznie przeszłym. 15. Pracą ekipy budowlanej steruje a) reŜyser. b) scenarzysta. c) kierownik budowy dekoracji. d) asystent. 16. Zalecenia działu technicznego to głównie a) liczenie sprzętu. b) układanie sprzętu. c) drobne naprawy urządzeń elektronicznych. d) dobranie oświetlenia. 17. Dział techniczny to a) operatorzy kamer. b) operatorzy utrzymania porządku. c) lektorzy. d) researcherzy. 18. Dział redakcji to a) dźwiękowcy. b) copywriterzy. c) researcherzy. d) operatorzy kamer. 19. Kolejność prac przygotowawczych do produkcji audycji telewizyjnej to a) skompletowanie ekipy zdjęciowej i podpisanie z nimi stosowanych umów określających czas pracy i wynagrodzenie. b) skompletowanie kostiumów. c) skompletowanie metraŜu. d) dobranie metraŜu. 20. Koszty obsługi planu zdjęciowego to a) wynagrodzenia wraz z narzutami. b) montaŜyści. c) operatorzy kamer. d) nośniki do rejestracji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko..........................................................................................

Przygotowanie i organizacja produkcji audycji telewizyjnej Zakreśl poprawną odpowiedź Nr zadania 1. a 2. a

Odpowiedź

Punkty

b

c

d

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

6. LITERATURA 1. 2. 3. 4. 5. 6.

E. Zajček. Praca i film – system pracy, elementy, relacja, sztuka – tom1, tom 2 J. Lisiecki. FILM i sztuki tradycyjne. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin 2005 K. Damm., B. Kaczorowski. Leksykon PWN –KINO. PWN. Warszawa 2000 O. Schütte. Praca nad scenariuszem. PWN. Warszawa 2005 T. Kingdon. Sztuka reŜyserii filmowej. Wojciech Marzec. Warszawa 2007 W. Dąbal & P. Andrzejew. Kompendium terminologii filmowej Oficyna Wydawnicza. Sadyba 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48