rewitalizacja 4

Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Plan wykładu
● Pojęcie partycypacji społecznej
● Uczestnicy działań w przestrzeni miejskiej
● Znaczenie partycypacji społecznej w procesie rewitalizacji
● Techniki partycypacji
● Proces
● Partycypacja w regulacjach prawnych
● Podsumowanie
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Zasady identyfikacji obszaru kryzysowego
● Stopa bezrobocia wyższa od średniej krajowej
● Niska aktywność ekonomiczna mieszkańców, wysoki stopień
biedy i wykluczenia społecznego
● Dezintegracja społeczna
● Wysoki poziom przestępczości
● Niski poziom wykształcenia mieszkańców
● Przestarzałe (nieefektywne) funkcje gospodarcze
● Trudne warunki mieszkaniowe
● Wysoki poziom degradacji technicznej infrastruktury i
budynków
● Wyraźne zanieczyszczenie środowiska.
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Lokalny Program Rewitalizacji - zawartość
● Delimitacja, zasięg terytorialny wraz z uzasadnieniem
● Planowane działania i zadania na obszarze rewitalizowanym
wraz z określeniem przedziału czasowego
● Plan finansowania realizacji poszczególnych działań i zadań
● System okresowej aktualizacji realizowanej we współpracy z
lokalnymi partnerami społecznymi i gospodarczymi
● Sposób monitorowania i oceny wdrażania programu oraz
prowadzenia komunikacji społecznej
Wg załącznika nr 4 do Szczegółowego opisu priorytetów RPO WSL na lata 2007-2013 „Wytyczne
do opracowania Lokalnych Programów Rewitalizacji”
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Partycypacja to:
udział, uczestnictwo, współdecydowanie o tym,
co dotyczy osób związanych w różny sposób z miejscem.
różne sposoby (kierunki) inicjowania:
● oddolna – ludzie organizują się sami – NGO'sy –
społeczna, obywatelska (najczęściej wobec/w poczuciu
zagrożenia)
● odgórna – zorganizowana przez władze samorządowe,
ustawowo wymagana – tzw. konsultacje społeczne
Proces ciągły!
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Definicje
Partycypacja społeczna to aktywny udział
mieszkańców gminy w istotnych dla niej,
jej mieszkańców
lub określonych grup społecznych, sprawach.
J. Kwiatkowski Partycypacja społeczna i rozwój społeczny
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Definicje
Partycypacja społeczna to włączanie organizacji
pozarządowych, lokalnego biznesu oraz inicjatyw
obywatelskich, czyli mniej sformalizowanych grup
obywateli, w rozwiązywanie problemów lokalnych i
podejmowanie kluczowych decyzji dotyczących
wspólnoty lokalnej.
Partycypacja społeczna jest nieodzownie związana z
komunikacja społeczną, stanowi bowiem wyższą – w
stosunku do komunikowania – formę współpracy władz
publicznych z mieszkańcami oraz ich organizacjami.
Baza Dobrych Praktyk
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Uczestnicy działań w przestrzeni
miejskiej
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Uczestnicy działań w przestrzeni i ich cele:
● mieszkańcy, użytkownicy przestrzeni – cel: wysoka jakość
życia, przestrzeń dobrej jakości, spełniająca oczekiwania
wynikające z jej przeznaczenia lub przekonań o pożądanym
przeznaczeniu
● władze publiczne – cel: dobro publiczne, zaspokojenie potrzeb
i aspiracji mieszkańców i użytkowników w sposób zgodny z
wymogami prawa, możliwościami ekonomicznymi, technicznymi,
zasadami zrównoważonego rozwoju itd, reelekcja, „nie ryzykować,
nie mieć kłopotu” (działanie wg. sprawdzonych procedur),
● właściciele nieruchomości – cel: swobodne dysponowanie,
korzystanie, zysk, niskie koszty utrzymania,
● inwestorzy – cel: zysk,
● projektanci – cel: dobre rozwiązanie (zazwyczaj
skomplikowanego) zadania projektowego, realizacja swojego
dzieła (ambicje twórcze)
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Rozbieżność/konflikt interesów
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Działania spotykane w systemach niepełnej demokracji:
● Działania siłowe – realizacja (przez samorząd/inwestora)
własnych koncepcji
● Polityka faktów dokonanych
● Ignorowanie argumentów, nie podejmowanie dyskusji
● Autoreferencje (uzasadnienia decyzji uprzednio
podjętymi – często przez siebie – decyzjami)
● Dyskredytowanie i „pacyfikacja” oponentów
● Konfliktowanie społeczności dla pozyskania pozorów
legitymacji społecznej
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Dlaczego warto i należy podejmować
trudy partcypacji?
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Należy, bo:
● Projektujemy i realizujemy przedsięwzięcia miejskie,
zwłaszcza projekty rewitalizacyjne, nie dla siebie ale dla ludzi -
mieszkańców, użytkowników - zazwyczaj dla całej lokalnej
społeczności
● Jest to sposób na aktywizację społeczności lokalnej i
budowanie społeczeństwa obywatelskiego
● Jest to zasada działania zgodna z najlepiej pojętą ideą
demokracji, samorządności i subsydiarności
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Warto, bo:
● Można się sporo dowiedzieć o problemie, nad którym się
pracuje, udział zainteresowanych w jego rozwiązywaniu
zazwyczaj sprawia, że można znaleźć rozwiązania optymalne
● Z zaangażowaniem społecznym dużo łatwiej przeprowadzić
każdą inwestycję (może być to nawet zaangażowanie
finansowe) bez niego może być to wręcz niemożliwe
● Beneficjenci zmian nie są w roli biernych konsumentów, mają
poczucie aktywnego uczestnictwa w działaniu, co przekłada
się na lepsze i trwalsze skutki procesu rewitalizacji.
● To, co powstaje jest traktowane przez lokalną społeczność
jako coś własnego, a zatem coś, o co trzeba i warto dbać
● Bez porozumienia łatwo o przejście od różnicy interesów do
wyniszczającego konfliktu
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Konflikt w gospodarce przestrzennej
● W pewien sposób stan naturalny (zwłaszcza w sytuacji
niedostatku zasobów)
● W charakterze potencjalnym istnieje w postaci „różnicy
interesów”
● Może rozwinąć się w wyniszczającą wszystkie strony walkę
albo być punktem wyjścia do kreatywnego, wzbogacającego
wszystkie strony doświadczenia i wypracowania korzystnego
dla wszystkich rozwiązania
● Zazwyczaj odpowiednio wczesne podjęcie działań w
charakterze partycypacyjnym jest szansą na uniknięcie
eskalacji i zaognienia konfliktu
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Skutki eskalacji konfliktów
w sferze ekonomicznej i przestrzennej:
● Wydatne przedłużenie i podniesienie kosztów procesu
inwestycyjnego,
● niepotrzebnie poniesione nakłady finansowe,
● realizacja rozwiązań ewidentnie złych
K. Pawłowska Komunikacja społeczna
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Skutki eskalacji konfliktów
złe skutki społeczne będące konsekwencją stosowania
przymusu jako formy rozwiązywania konfliktów:
● brak akceptacji społecznej dla zrealizowanych rozwiązań,
● marnowanie szansy współuczestnictwa społecznego (także
finansowego),
● poderwanie zaufania między władzą publiczną a
społeczeństwem utrudniające rozwiązywanie następnych
spraw
● blokowanie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
K. Pawłowska Komunikacja społeczna
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Techniki partycypacji
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Techniki partycypacji:
● Wywiady, rozmowy – głównie z liderami
lokalnymi oraz osobami, które mają wiedzę
praktyczną (doświadczenie) wynikające ze swojej
unikalnej roli społecznej lub wykonywanej pracy (np.
osoby sprzątające wiedzą, gdzie w mieście jest najwięcej
śmieci)
● ankiety – dobrze służą rozpoznaniu sytuacji w
szerszej skali, kluczową kwestią jest sformułowanie
pytań i dobór próbki reprezentatywnej. Wymaga to
sporych umiejętności, najlepiej powierzyć to
doświadczonemu socjologowi.
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Techniki partycypacji:
● spotkania i dyskusje wstępne - pozyskanie
informacji, ujawniają się różne postawy, tworzy się
społeczna atmosfera współudziału – krok w
kierunku społeczeństwa obywatelskiego, nic o nas bez nas.
● dyskusje/debaty mogą być otwarte, panelowe
(eksperckie), oksfordzkie
● spotkania tematyczne mają na celu zawiązanie
grup społecznych, które będą pracować na dalszym
etapie wdrażania pomysłów, mogą się odbywać w
klubach, kawiarniach, w miejscach publicznych (wtedy
działają aktywizująco – przechodnie się włączają)
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Techniki partycypacji:
● publikacje/dyskusja/debaty w mediach – relacje,
opinie eksperckie, wypowiedzi liderów, fachowe,
krytyczne, polemiczne, pozwalają pokazać różne
punkty widzenia i pozostawiają czas do namysłu,
forma dobra przy trudnych/skomplikowanych
zagadnieniach, które wymagają oswojenia się z
tematem.
Może prowadzić do zaostrzenia konfliktu (sensacje
dziennikarskie, brak obiektywizmu).
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Techniki partycypacji:
● składanie pisemnych wniosków – typowa forma
dla urzędów, wady - brak osobistego kontaktu, brak
poczucia społecznego współdziałania, duży wysiłek
po stronie uczestników, trudniejsze zaangażowanie,
zalety – możliwość uporządkowania debaty,
uzyskania przemyślanych, merytorycznych opinii
● Zła praktyka - pozorowanie konsultacji, brak
rzeczywistej dyskusji, brak odpowiedzi urzędów lub
odpowiedzi wymijające – w efekcie poczucie, że
urzędnicy (samorząd) decydują za obywateli (bez
nich), „nic nie można zrobić”, nie ma co się wysilać,
odwrót od społeczeństwa obywatelskiego, my i oni
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Techniki partycypacji:
● Warsztaty – aktywizacja, wejście uczestników w
problem „w roli projektanta”, bezpośrednie
doświadczenie, lepsze zrozumienie złożoności
sytuacji, utożsamienie się z rozwiązaniem,
poczucie realnego własnego wkładu.
Najbardziej efektywna technika, wymagająca
dużego wysiłku, dająca nieprzewidywalne efekty,
dużą satysfakcję i dobrą sytuację do dalszych
działań
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Proces
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
1. Etap wstępny
● Przygotowanie i wstępne planowanie działań, zebranie
materiałów, informacje o lokalnych liderach, relacjach
społecznych, lokalnej specyfice, obserwacje,
● Przygotowanie miejsc(a) do spotkań, rozpropagowanie
informacji o spotkaniach i całej operacji,
● Rozpoznanie problemów, wstępne hipotezy
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
2. Etap zasadniczej pracy
● Spotkania, dyskusje, „wchodzenie w sytuację”
● Pogłębianie rozpoznania – wywiady, rozmowy (liderzy lokalni)
● Sformułowanie problemów do rozwiązania, określenie
zasobów, wypracowanie i zapisanie wstępnych założeń
programu rewitalizacji
● Opracowanie koncepcji programu z zarysami projektów
● Prezentacja w przystępnej formie, dyskusja (różne gremia –
zespół roboczy, przedstawiciele lokalnej społeczności, szersza
publiczność) zapisanie wniosków
● Wprowadzanie korekt i zmian do koncepcji
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
3. Etap zaawansowanych działań
● Opracowanie programu rewitalizacji, koncepcji
poszczególnych projektów, prezentacja
● Doprecyzowanie projektów, harmonogramów, finansowania,
organizacji itp.
● Realizacja projektów
● Ewaluacja programu, ocena skuteczności i efektywności
podejmowanych działań, korekty, dopracowywanie projektów
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Elementy partycypacji w uregulowaniach
prawnych
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Art. 11.
Wójt, burmistrz albo prezydent miasta, po podjęciu przez radę
gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzania studium, kolejno:
1) ogłasza w prasie miejscowej oraz przez obwieszczenie, a także
w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, o podjęciu
uchwały o przystąpieniu do sporządzania studium, określając
formę, miejsce i termin składania wniosków dotyczących
studium, nie krótszy jednak niż 21 dni od dnia ogłoszenia;
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
10) ogłasza, w sposób określony w pkt 1, o wyłożeniu projektu
studium do publicznego wglądu na co najmniej 14 dni przed
dniem wyłożenia i wykłada ten projekt wraz z prognozą
oddziaływania na środowisko do publicznego wglądu na okres co
najmniej 30 dni oraz organizuje w tym czasie dyskusję
publiczną nad przyjętymi w tym projekcie studium
rozwiązaniami;
11) wyznacza w ogłoszeniu, o którym mowa w pkt 10, termin, w
którym osoby prawne i fizyczne oraz jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej mogą wnosić uwagi
dotyczące projektu studium, nie krótszy niż 21 dni od dnia
zakończenia okresu wyłożenia studium;
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Zasady i tryb konsultowania projektów aktów prawa miejscowego (projekt
uchwały Sejmiku Województwa Śląskiego z grudnia 2010)
§ 1
Zasady określają szczegółowy sposób konsultowania z radą
działalności pożytku publicznego, organizacjami pozarządowymi i
podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z
późn.zm.) projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach
dotyczących działalności statutowej tych organizacji.
§ 3
1. Konsultacje przeprowadza się z organizacjami pozarządowymi i
podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie, a w przypadku powołania
Wojewódzkiej Rady Działalności Pożytku Publicznego również z
Radą.
2. Konsultacje mają charakter opiniodawczy a ich wyniki nie
są wiążące dla Zarządu Województwa Śląskiego.
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Zasady i tryb konsultowania projektów aktów prawa miejscowego (projekt
uchwały Sejmiku Województwa Śląskiego z grudnia 2010)
§ 5
1. Konsultacje mogą być prowadzone w co najmniej trzech z
podanych form:
1) konsultacje pisemne,
2) konferencje,
3) spotkania,
4) korespondencyjne informowanie o możliwości składania opinii,
5) publikacja tekstu dokumentu na stronie internetowej Województwa
Śląskiego,
6) forum dyskusyjne w Internecie,
7) przyjmowanie uwag w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Śląskiego,
8) przyjmowanie uwag za pośrednictwem poczty elektronicznej,
9) powołanie zespołu opiniodawczo-konsultacyjnego.
2. Dopuszczalne są także inne formy, zapewniające szeroki
dostęp do uczestnictwa w konsultacjach.
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Zasady i tryb konsultowania projektów aktów prawa miejscowego (projekt
uchwały Sejmiku Województwa Śląskiego z grudnia 2010)
§ 6
1. Po zakończeniu konsultacji właściwa komórka organizacyjna
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego sporządza
zestawienie wszystkich uwag i wniosków, celem
rozpatrzenia ich przez Zarząd Województwa Śląskiego.
2. Zarząd Województwa Śląskiego w terminie do 21 dni od daty
zakończenia konsultacji przygotowuje sprawozdanie z
przebiegu i wyników konsultacji zawierające wszystkie
zgłoszone propozycje z uzasadnieniem ich przyjęcia lub
odrzucenia oraz przedkłada je do publicznej wiadomości na
stronie internetowej Samorządu Województwa Śląskiego.
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
podsumowanie
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Niechęć:
● urzędników i władz – dodatkowe obowiązki,
nieprzewidywalne skutki
● projektantów – trudność w komunikowaniu kwestii
merytorycznych laikom, dodatkowe komplikacje,
nieprzewidywalne skutki
● potencjalnych uczestników – bierność obywatelska,
poczucie bycia lekceważonym przez decydentów
- partycypacji nie ma lub jest pozorowana
Trudności i zagrożenia:
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
Trudności i zagrożenia:
Konflikt społeczny - niezadowolenie, awantury,
protesty, manifestacje, akcje prowokacyjne:
● projektanci: postawa „to nie nasz konflikt” - obojętność
● decydenci: nieumiejętność postępowania w sytuacjach
konfliktowych, próby pacyfikacji „wichrzycieli”
● uczestnicy – agresja wobec zwolenników innego
rozwiązania, poczucie odpowiedzialności, zaangażowanie
społeczne, bezsilność, strach, poczucie wyobcowania
utrudnia podejmowanie decyzji, rozciąga w czasie
opracowanie/realizację projektu, stanowi poważne
zagrożenie dla powodzenia całego przedsięwzięcia
Rewitalizacja miast i obszarów poprzemysłowych
Wykład 4. Partycypacja społeczna
● Partycypacja społeczna jest naturalnym działaniem w
przedsięwzięciach związanych z gospodarką przestrzenną
miasta (zwłaszcza rewitalizacyjnych) w zaawansowanym
demokratycznie społeczeństwie obywatelskim,
● Działania partycypacyjne wspierają tworzenie takiego
społeczeństwa,
● Dobre wykorzystanie technik partycypacyjnych daje
zdecydowanie większe szanse powodzenia procesowi
rewitalizacji, prowadzi do wyraźnie lepszych projektów,
● Dobre przeprowadzenie procesu partycypacji wymaga wyjścia
ponad obecnie obowiązujące uregulowania prawne,
zaangażowania specjalistów, mediatorów, otwartości
wszystkich stron i odpowiednio dużo czasu.