Roach M. - The Prodigy - Oficjalna biografia

-1-

-2-

Od polskiego wydawcy Biografię „The Prodigy - Elektroniczny punk" napisał bliski przyjaciel członków zespołu Martin Roach. Powstała ona w 1995 roku, kiedy to grupa dynamicznie i jakby wbrew swoim zamierzeniom torowała sobie drogę ku szczytom popularności. Polskie wydanie książki ukazuje się, trzy lata, trzy single i jeden album później, gdy formacja jest już doskonale znana niemal każdemu sympatykowi współczesnej muzyki popularnej. Choć mieliśmy początkowo taki zamiar, mimo naszych starań kierownictwo zespołu i sami muzycy nie zgodzili się na jakiekolwiek uzupełnienie treści biografii. Poniekąd jest to zrozumiałe, gdyż trudno byłoby w ewentualnym suplemencie oddać jej specyficzny styl i charakter. Wydaje nam się jednak, ze jest to pozycja na tyle wartościowa, iż bez wątpienia zainteresuje polskich czytelników. I warto pamiętać, ze to jedyna jak dotąd oficjalna biografia The Prodigy. Piotr Kosiński

Od tłumacza Brak dokładnych polskich odpowiedników sprawił, ze terminy związane ze współczesną muzyką (w jej najszerszym pojęciu) takie jak np. sample, loopy, breakbeaty itp. pozostawiono w tekście w oryginale. W takiej, bowiem formie pojawiają się w licznych artykułach i opracowaniach książkowych. Wydało się, to rozwiązaniem o wiele korzystniejszym niż długie opisy w języku polskim bądź tworzenie mało zrozumiałych neologizmów. Mam nadzieje, ze nie zakłóci to lektury biografii The Prodigy. Katarzyna Malita

-6-

Hip hop polega na staniu w kącie, paskudnym zachowaniu i luzackim wyglądzie. Ale to nowe zjawisko powoli stawało się częścią czegoś ważnego. Liam Lepiej będzie jak już sobie pójdziecie. Mężczyzna stal niebezpiecznie blisko i Liam czul na twarzy jego gorący, nieświeży oddech, gdy z gniewem wyrzucał z siebie ostre słowa. Jesteście z Essex, to We wasz teren, więc spadajcie stąd. Mówiąc to otworzył tylne drzwi prowadzące do klubu i gestem nakazał Liamowi i jego trzem kolegom wyjść. Było to przykre zakończenie krótkiego i bardzo nieprzyjemnego wieczoru. Cala czwórka przyjechała do Swiss Cottage po otrzymaniu zaproszenia od jednego z DJ-ów pracuj4cych w klubie hip hop. Jednak tuz po wejściu do niewielkiej salki przyjaciele zorientowali się, że nie są tu mile widziani. Po dwudziestu niespokojnych minutach wyprowadzono ich do pokoju na zapleczu i kazano opróżnić kieszenie. Gdy z pogardą odmówili, doszło do krótkiej acz ostrej konfrontacji, gdy zwinne dłonie próbowały zbadać zawartość kurtek. Liam wraz kolegami próbowali odepchnąć natarczywe ręce, ale nic im to nie pomogło - i tak musieli opuścić klub. Nie mając innego wyboru ruszyli wściekli słabo oświetlonymi bocznymi ulicami pólnocnego Londynu do złotej cortiny, który przyjechali. Po drodze jeden z kolegów Liama wyjął kupiony niedawno na czarnym rynku rewolwer i przez pewien czas rozważał możliwość powrotu do klubu i odpłacenia pięknym za nadobne. Wszyscy jednak doszli do wniosku, że nie

-7-

miałoby to żadnego sensu i tylko pogorszyło całą sytuację. Kiedy drzwiczki samochodu zatrzasnęły się, a zimny silnik wreszcie zaskoczył, całą czwórkę ogarnęło przejmujące uczucie rozczarowania i przez całą drogę do domu w samochodzie panowała grobowa cisza, gdy każdy z uczestników tego nieprzyjemnego zajścia roztrząsał w myślach wydarzenia niefortunnego wieczoru. Kiedy skręcili w kierunku Braintree, Liam zastanawiał się, czy kiedykolwiek zadomowi się i zdobędzie szacunek w środowisku hip hop. Sześć dni później siedemnastoletni Liam Howlett jechał swoim własnym rozpadającym się fordem escortem do klubu The Barn w Rayne na swoją pierwszą imprezę rave. Klub spełniał obietnicę zawartą w nazwie (barn — szopa), gdyż był właśnie starą szopą, a nagie belki i wysokie sufity tworzyły niepowtarzalną atmosferę. Hrabstwo Essex zawsze było bardzo gościnne dla nowatorskich klubów dance; w latach siedemdziesiątych Goldmine w Canvey Island i Pink Toothbrush w Rayleigh były ostoją boomu jazz-funk i Brit soul. Podobnie pod koniec lat osiemdziesiątych The Barn zyskał opinię jednego z najlepszych klubów w Wielkiej Brytanii i w okresie swego rozkwitu gościł wykonawców takich jak N Joi, Shades Of Rhythm, Guru Josh i Lii' Louis. Co więcej, jako DJ pracował tam na stałe Mr. C, który później osiągnął spory sukces współpracując z The Shamen. Jednak pomimo tak dobrej reputacji klubu Liam podchodził do głównego wejścia z podobnym drżeniem, które towarzyszyło większości jego niedawnych wypraw do klubów hip hop — dla niego było to przecież wciąż coś nowego i nie wiedział, jak zachowają się stali bywalcy. Tym razem niepotrzebnie się martwił. Po półgodzinnym pobycie w The Barn Liam wiedział już, że znalazł swój muzyczny dom, a wspomnienia z tego pierwszego wieczoru nadal żyją w jego pamięci. To było naprawdę niesamowite. Pojechaliśmy tam razem z przyjacielem, bo słyszeliśmy sporo o rave — moi starzy kumple ze szkoły tkwili już w tym po uszy, aleja myślałem, że przechodzą tylko przez jakąś narkotykową fazę. Ja do tamtej pory tylko parę razy zaciągnąłem się trawką, którą uznałem za dość mocną, więc kwas uważałem za coś bardzo poważnego. W klubie widziałem, jak ludzie go biorą i nic im się nie dzieje, więc spróbowałem potraktować się połową działki. Nagle wszystko wokół wybuchnęło milionem kolorowych iskier. Cały wieczór przeleciał jak z bicza trzasł — muzyka wirowała Liamowi w głowie, a on sam był przekonany, że pierwsze „kwaśne" doświadczenie w życiu jeszcze spotęgowało cały efekt. Kiedy przebrzmiała ostatnia płyta, Liam stał na środku z tępym uśmiechem od ucha do ucha. Wciąż oszołomiony wyszedł klubu i spacerował po mieście jeszcze kilka dobrych godzin. W przeciwieństwie do przykrego wieczoru sprzed tygodnia jego jedynym zmartwieniem było to, by zdążył dojść do siebie przed powrotem do domu. Następnego dnia wiedział już, że został nawrócony. To była absolutna rewelacja; zupełnie inne przeżycie od tych, które do tej pory znałem. Hip hop był strasznie pretensjonalny, a przy tym elitarny i do pewnego stopnia nie dopuszczał białych zespołów. Przeżycie czegoś takiego jak pierwszy wieczór w The Barn było totalnym przeciwieństwem — strasznie spodobała mi się muzyka i panujący tam nastrój. Nigdy zresztą nie przepadałem aż tak bardzo za tańcem i nie najlepiej mi to wychodziło. Tam jednak nie miało to najmniejszego znaczenia, bo można było sobie podskakiwać, uśmiechać się i doskonale się bawić. Wcale nie trzeba było tańczyć. Gdy zjawiłem się tam tydzień później, już nie wziąłem kwasu, bo chciałem przeżyć to wszystko „ na trzeźwo ". Wszystko było dokładnie takie samo, tak samo wirowało mi w głowie. Wtedy naprawdę się do tego przekonałem. *** W połowie 1988 roku w brytyjskich klubach zaczęła pojawiać się nowa muzyczna forma tętniąca hipnotycznymi rytmami i narkotykową kulturą nowej ery — acid house. Pochodzenie tej nazwy do dziś nie jest w pełni wyjaśnione, choć wiele osób utrzymuje, że inspiracji należy szukać w tytule singla „Acid Trax" grupy Phuture z 1987 roku. Nie jest też łatwo zidentyfikować muzyczne korzenie tej nowej formy. Wielu dopatruje się jej narodzin w muzycznej mekce Chicago. Inni twierdzą, że pochodzi z Detroit, gdzie do jej powstania

-8-

przyczynili się m.in. Juan Atkins, Derrick May, Kevin Saunderson oraz wielu innych pełnych inwencji DJ-ów i muzyków. Jednak bez względu na swoje pochodzenie, minimalistyczny acid house miał wielu muzycznych kuzynów, a jego odjazdowe częstotliwości, niezmordowane rytmy i niekonwencjonalne struktury sprawiały, że sam w sobie stawał się dziwny, niezwykły i bardzo nie ortodoksyjny. Podczas gdy muzyka house łagodziła nieco swą obsesję na punkcie rytmu dodaniem sporej dawki melodii i harmonii, acid house eksploatował rytm do granic możliwości, wykorzystując do tego technikę, która przełamywała bariery osiągane do tej pory przez tradycyjne instrumenty muzyczne. Muzycy z krwi i kości nigdy nie mogli nawet marzyć o odtworzeniu efektów tej transformacji. Nowa muzyka bardzo szybko przekroczyła Atlantyk i zaczęła ogarniać swym zasięgiem Wielką Brytanię, wykorzystując w tym celu organizowane w wielkich magazynach nielegalne imprezy, które z kolei dały początek zjawisku znanemu jako rave. W czasie imprez w tzw. „eleganckich barach" sprzedawano niealkoholowe napoje o dużej zawartości kofeiny, które pomagały utrzymać formę w czasie maratonów szaleńczego tańca, a sama kultura rave szybko zaadoptowała na swoje potrzeby starą mantrę hippisów. W efekcie hasła o wszechobecnej miłości i łączenie się w jakże dobrze znane z dawnych czasów komuny doprowadziły do powstania nowego „Lata miłości". Mediom bynajmniej się to nie spodobało (program „Top of the Pops" wpisał nawet kilka utworów spod znaku acid na swoją „czarną listę"), jeszcze bardziej władzom i starszemu pokoleniu, ale jak to zwykle bywa smaczek „nielegalności" tym mocniej rozpalił bunt i sprawił, że całonocne imprezy stały się jeszcze bardziej popularne. Największą ironią losu jest to, że wiele osób, które potępiały rave jako barbarzyński, bezmyślny, wtórny i nihilistyczny, dorastało w latach sześćdziesiątych wśród głosów wyszydzających ich własne jąkające się od amfetaminy slogany i filozofię „naszego pokolenia". Nieprzychylny stosunek do tego nowego zjawiska nabrał ostrzejszego wymiaru w październiku 1989 roku, gdy do walki ruszyły specjalne antynarkotykowe oddziały. Jednak w tym czasie odziani w workowate dżinsy długowłosi raversi zdążyli już opanować cały kraj. Pirackie stacje radiowe prezentowały nowy materiał tuż pod nosem oficjalnych rozgłośni, a rozmiary nocnych imprez (gromadzących często dziesiątki tysięcy młodych ludzi) udowadniały, że władze nie bardzo potrafią opanować nowe zjawisko. Na południowym wschodzie kraju ulubionym miejscem spotkań uczestników nielegalnych imprez stała się autostrada M25, gdyż prowadziła do południowo-zachodniej części hrabstwa Essex, w którym nowe zjawisko świeciło pełnym blaskiem. Pierwsze imprezy odbywały się w całkowitej tajemnicy — uczestnicy otrzymywali kontaktowe numery telefonów lub adresy stacji obsługi wzdłuż M25, na których odbywały się zbiórki. Niemal całkowity brak zainteresowania zjawiskiem ze strony mediów pogłębiał jeszcze uczucie, że wszyscy uczestniczą w absolutnie undergroundowym i nielegalnym przedsięwzięciu. *** Ostateczne nawrócenie Liama na rave zabrało trochę czasu. Kiedy latem 1988 roku cały naród ogarnęła euforia acid house, on praktycznie nawet tego nie zauważył. Zbyt był zajęty działalnością swojego zespołu Cut To Kill, a wczesna, prosta muzyka spod znaku acid prezentowana w pirackim radiu nie bardzo mu odpowiadała. Liam od pewnego czasu darzył fanatycznym uwielbieniem hip hop, lecz jego muzyczne zaplecze było mieszanką najróżniejszych stylów. Jego pierwszą płytą była „Ska's Greatest Hits", którą dostał w prezencie od ojca. W kolekcji albumów młodego Liama można też było znaleźć nagrania zespołów takich jak The Selector i The Specials. Jesienią 1988 roku, kiedy rozpoczął naukę w lokalnej szkole średniej, poznał wiele innych nowych muzycznych stylów i godzinami przesiadywał w domach kolegów, myszkując w ich winylowych zbiorach. W czasie jednej z takich wizyt znalazł płytę Grandmaster Flash And The Furious Five, grupy z Nowego Jorku, która łączyła encyklopedyczną znajomość czarnej amerykańskiej muzyki z godnymi podziwu umiejętnościami wykorzystywania talerzy gramofonów. Talenty te najpełniej uwidoczniły się na

-9-

nagranym w 1984 roku singlu „The Message". Liam był pod ogromnym wrażeniem nowego odkrycia i w ciągu następnych kilku miesięcy dogłębnie badał ten gatunek muzyki, kupując wszystkie płyty, na jakie tylko było go stać. Powoli jego głód muzycznej wiedzy stawał się nienasycony. Zainteresowanie nowym zjawiskiem wzrosło jeszcze bardziej, gdy w Wielkiej Brytanii pojawił się opowiadający o hip hop film „Beat Street". Teraz Liam był już zagorzałym fanem całego zjawiska, zabawy z talerzami, miksowania, breakdance'u, graffiti, wszystkiego. Jednak mimo całej tej bogatej otoczki, Liama najbardziej interesowała zawsze sama muzyka. I tak powoli zaczął opracowywać własne pomysły, a przy pomocy należącego do kolegi czterościeżkowego magnetofonu spróbował zarejestrować w swoim pokoju kilka prymitywnych miksów. Pomimo słabej jakości tych prób Liam był zachwycony nowym wyzwaniem i złożył sobie uroczyste przyrzeczenie, że zaoszczędzi dość pieniędzy, by kupić sobie własny sprzęt. Kiedy już pobawiłem się z magnetofonem kolegi, wiedziałem że muszę mieć swój sprzęt. Załatwiłem więc sobie latem pracę na budowie, żeby zarobić trochę pieniędzy. Byłem wtedy drobny i chudy jak szczapa, a harowałem jak wół, biegając cały dzień w górę i w dół po drabinach. Wieczorem wracałem do domu zupełnie wypluty, a zarabiałem tylko 50 funtów tygodniowo. Pamiętam jak pod koniec pierwszego tygodnia wychodziłem na wysoką drabinę z ciężkim wiadrem pełnym betonu. Nagle ręka zaczęła mi się tak trząść, że nie mogłem utrzymać wiadra. Byłem zrozpaczony. To był dopiero początek i musiałem jeszcze pracować kilka tygodni, żeby zarobić dość pieniędzy na sprzęt. Pomyślałem sobie: „Pieprzę to wszystko, nie będę tak harował!". Ale zaraz potem wyobraziłem sobie cudowny sprzęt stojący w moim pokoju i jakoś udało mi się wydrapać z tym nieszczęsnym wiadrem na sam szczyt drabiny. Ostatniego dnia wakacji Liam — prosto z budowy — powędrował do sklepu muzycznego, gdzie natychmiast wydał ciężko zarobione pieniądze na dwa przyzwoite talerze. Od tej pory każdego wieczoru po powrocie ze szkoły spędzał kilka godzin eksperymentując z nowym sprzętem. Dopiero teraz znalazł w sobie dość odwagi, by skontaktować się ze wspomnianym już Cut To Kill, lokalnym zespołem hip hop, który oglądał w akcji i bardzo lubił. Został też zaraz przyjęty „na pokład" jako drugi DJ, obok oryginalnego DJ-a, MC i faceta od beatboxu. W Cut To Kill Liam spędził dwa lata, zyskując jako DJ sporą lokalną sławę. W początkach kariery, mimo że wszyscy członkowie byli jeszcze uczniami, grupa występowała dość regularnie w małych salach, takich jak na przykład YMCA w Chelmsford. Specjalnie projektowane na każdy show ulotki przyciągały z reguły około 150 osób. W sumie występów nie było aż tak dużo, ale Liam i tak je uwielbiał. Gdy członkowie Cut To Kill opuścili szkolne mury, sprawy przybrały już poważniejszy wymiar. Po zdaniu końcowego egzaminu z grafiki Liam znalazł pracę w jednym z wielu londyńskich niezależnych magazynów, „Metropolitan", gdzie zaprzyjaźnił się z szefem działu graficznego, którego zabawiał opowieściami z życia grupy. Pewnego dnia ku wielkiemu zaskoczeniu młodego muzyka jego szef zaproponował, że zostanie menedżerem zespołu i wyłoży 4000 funtów na nagranie i produkcję jego debiutanckiego albumu. Członkowie grupy szybko wynajęli lokalne studio, gdzie zarejestrowali 12 utworów. Niestety brak doświadczenia sprawił, że sesja pochłonęła cały budżet, nie zostawiając nic na wydanie i promocję albumu. Nie zrażeni tym muzycy i menedżer wysłali pięćdziesiąt egzemplarzy do różnych wytwórni, agentów i osób związanych z przemysłem płytowym. Nikt nie wyraził najmniejszego zainteresowania ich propozycją. To przykre doświadczenie zbiegło się w czasie z narastającą falą niechęci ze strony undergroundowe] sceny hip hop, której kulminacją było wyrzucenie Liama i jego kolegów z klubu The Swiss Cottage. Dlatego też pierwsze kontakty Liama z rave miały miejsce w czasie, gdy jego entuzjazm w stosunku do hip hop powoli topniał. Na pewien czas wygasł też zupełnie, gdy pozostali członkowie Cut To Kill zaprezentowali jeden z utworów Liama w firmie Tam Tam Records i na tej podstawie podpisali kontrakt, pomijając jednak przy tym zupełnie samego autora. Co dziwniejsze, Liam nie bardzo się tym wszystkim przejął. Dzięki temu zyskał bowiem

- 10 -

coś, do czego dążył od początku — możliwość pisania własnego materiału. Kiedy dowiedział się o całym zajściu, pożegnał się na dobre ze sceną hip hop i ruszył prosto do The Barn. *** W wieku 16 lat James Brown został uznany winnym drobnej kradzieży, po czym wysłano go do szkoły z poprawczakiem, gdzie spędzał całe dnie roztkliwiając się nad sobą i unikając okrucieństwa innych pensjonariuszy oraz personelu. Jego przyszłość malowała się w równie posępnych barwach co przyszłość świata ogarniętego koszmarem II wojny światowej. Kiedy Leeroy Thornhill skończył tyle samo lat, spędzał całe dnie oglądając taśmy wideo i słuchając nagrań tego samego Jamesa Browna, który tworząc od trzydziestu już lat legendarną muzykę zapracował na miano „Ojca chrzestnego muzyki soul". Taneczne kroki Browna i jego szybkość fascynowały Leeroya. Kiedy po drugiej stronie miasta Liam coraz bardziej zagłębiał się w muzyczną stronę zjawiska zwanego hip hop, Leeroya najbardziej pociągał taniec. Oczywiście kochał muzykę, ale jego żywiołem był właśnie taniec. Po krótkiej fascynacji ruchem modsów i parkerów, Leeroy związał się z budzącą się powoli do życia sceną electro. Wiele długich wieczorów spędził w mieście prezentując wraz z przyjaciółmi swe umiejętności w breakdance, by potem wrócić spokojnie do domu na swoim bmx-ie. Kiedy electro zostało wchłonięte przez hip hop, Leeroy natychmiast podążył w tym kierunku, nigdy jednak nie tracąc z oczu pierwszych muzycznych fascynacji takich jak rare groove i soul. Zaczął odwiedzać lokalne kluby, w których tańczył do utworów wykonawców takich jak Maceo, George Clinton, Stevie Wonder i oczywiście James Brown. Niestety, dwa lata po ukończeniu szkoły jego życie towarzyskie legło w gruzach — z powodu pracy musiał przenieść się do oddalonego o trzysta kilometrów uzdrowiska Bath. Pracując tam jako elektryk Leeroy musiał pogodzić się z faktem, że po raz pierwszy w jego młodym życiu ominęły go narodziny nowego zjawiska muzycznego — acid house. Nie chcąc jednak tracić nic ważnego, Leeroy pojechał na jeden z weekendów do domu i dołączył do grupy znajomych, którzy zaplanowali spędzenie wieczoru w The Barn. Sam klub był w porządku, lecz Leeroy nie czuł się tam najlepiej, gdyż nie odpowiadał mu styl tańca —jego zdaniem wszyscy uprawiali po prostu bieg w miejscu, a gdy on sam spróbował swych sił, jego ciało po prostu nie chciało poddać się rytmowi tej nowej muzyki. Nic nie dawało mu koniecznego „kopa": ani muzyka, ani ludzie, ani taniec. Leeroy nie był więc zachwycony: To wcale nie było interesujące. Nigdy nie miałem nic do czynienia z narkotykami, więc wszystko wydawało mi się trochę dziwne. A na dodatek — choć wiem, że może to zabrzmieć śmiesznie —pomyślałem sobie, że to jest muzyka białych. Wszędzie wokół mnie w The Barn widziałem białych ludzi ubranych tak samo i tak samo tańczących. Ja sam nie mogłem tam jednak znaleźć nic, co by mnie zafascynowało i porwało do tańca. Leeroy przez następne dziewięć miesięcy nadal pracował w Bath, a co dwa tygodnie przyjeżdżał do domu. Jednak entuzjastyczne opowieści przyjaciół o raczkującym ruchu rave wciąż nie robiły na nim zbyt wielkiego wrażenia. Latem 1989 roku minimalistyczny charakter acid zaczął się coraz bardziej różnicować: z oryginalnym, luźnym materiałem zaczęto miksować bardziej skomplikowane i złożone warstwy rytmiczne. Nagle Leeroy zdał sobie sprawę, że ma do czynienia z czymś świeżym i bardziej ekscytującym niż poprzednio i postanowił spróbować rave raz jeszcze. I raz jeszcze okazało się, że nie ma tu czego szukać, gdyż za nic nie potrafił dopasować się do dziwnego, opartego na bieganiu stylu tańca. Kiedy siedział smutny i opuszczony przy głośniku, po chwili zastanowienia połknął otrzymaną wcześniej od przyjaciela tabletkę „ecstasy". Nagle całe jego ciało zerwało się do życia. To było to, zupełnie odjechałem! Połączenie potężnej ściany dźwięku i narkotyku zapanowało nade mną w sposób absolutny. Zerwałem się, zacząłem tańczyć i nie przestawałem przez trzy lata. Zacząłem brać „ ecstasy " i na pewien czas to było w porządku, bo wiedziałeś co bierzesz i potrzebna ci była tylko jedna tabletka. Leeroy wreszcie znalazł miejsce, w którym mógł tańczyć przez cały wieczór, a potem przenieść się na inną imprezę i tańczyć dalej aż do rana. Po kilku

- 11 -

tygodniach był już „kupiony": Wtedy wszystko było fantastyczne — spotykało się mnóstwo ludzi, którzy od razu byli twoimi przyjaciółmi, nie było mowy o staniu w kącie z własną paczką. Nie miało żadnego znaczenia jak wyglądasz, jak tańczysz, ile masz lat. Po prostu przez cały czas wspaniale się bawiłeś i poznawałeś nowych ludzi. A na dodatek w ciągu czterech lat nieustannego odwiedzania klubów byłem świadkiem tylko pięciu bójek, co też wiele mówi. Być może Leeroy nie zwracał uwagi na to, jak tańczyli inni, lecz bardzo szybko wszyscy zauważyli jak tańczy on — trudności z naśladowaniem „biegających" kroków typowych dla rave sprawiły, że jego własny styl był naprawdę wyjątkowy. Leeroy zawsze wprowadzał do swego tańca elementy siłowe, ale teraz wykorzystywał także swoje naturalne zdolności. Przesuwające się po podłodze stopy i bardzo szybkie kroki przywoływały na myśl porównania z Jamesem Brownem, ale bez wątpienia największą uwagę przyciągały typowe dla Leeroya ruchy. Ten indywidualny styl w połączeniu z miłym usposobieniem, potężną posturą i wyrazistą osobowością szybko uczynił z Leeroya jedną z głównych atrakcji klubu. Inni przybywali tłumnie, by tańczyć razem z nim i czerpać z emanującej z niego energii nowe siły. *** Gdybyś tańczył jak trzeba, byłbyś całkiem niezły. Keith Flint zdążył się już przyzwyczaić do tego wątpliwego komplementu i dawno zrezygnował z prób wyjaśniania przyglądającym się jego wyczynom osobom, że dla niego taniec to nie technika, a po prostu świetna zabawa. Prawdą jest, że tej dobrej zabawy szukał odkąd tylko sięga pamięcią. Pomimo mało imponujących wyników w szkole, jako pierwszy z grupy przyjaciół znalazł pracę, być może dlatego, że nie został w szkole na tyle długo, by przystąpić do końcowych egzaminów. W ciągu następnych kilku lat podejmował się różnych prac (wśród nich znalazły się nawet wiercenia odkrywkowe), ale nic nie przemawiało na dłużej do jego wyobraźni. Pomimo braku zainteresowania jakąkolwiek pracą, starał się ją utrzymać — nigdy nie przejmował się brakiem wykształcenia, gdyż teraz miał pieniądze i czuł, że świat leży mu u stóp: Po roli największego chuligana w szkole jako pierwszy dostałem pracę i udało mi się zarobić trochę grosza. Byłem więc bardzo pewny siebie i swoich możliwości. Myślałem wtedy: „Jestem teraz mężczyzną i to co wiem i potrafię na pewno wystarczy mi do końca życia. Po co mam się przejmować logarytmami, gdy maluję ściany w salonie?" Mając do dyspozycji regularnie napływające tygodniowe pobory, Keith początkowo związał się z tzw. „luzackim" środowiskiem. Regularnie wydawał też po 60 funtów na odpowiednie koszule i odwiedzał „luzackie" kluby, w których pozerstwo i doprowadzona do przesady próżność były przyjętymi normami zachowania. Mniej więcej w tym czasie jego rodzice rozeszli się i niebawem Keith „wzbogacił" się o nowego przyrodniego brata Gary'ego, którego pojawienie się wywarło duży wpływ na jego rozwój: Mój brat Gary i palenie trawki to dwa kluczowe czynniki, które sprawiły, że jestem taki jaki jestem. Gary nie miał nic wspólnego z pozerstwem; miał chyba o wiele bardziej hippisowski pogląd na świat. Zostaliśmy wielkimi przyjaciółmi; kilka razy zabrał mnie na przejażdżkę na swoim motocyklu, dał mi też parę razy pociągnąć skręta, gdy odwiedziliśmy razem parę hippisowskich domów. Strasznie mi się to wszystko spodobało. Markowe szorty Keitha szybko powędrowały więc do kosza, a zastąpił je niewielki motorower, na którym gnał przez miasto na złamanie karku, a spod kasku widać było tylko powiewające na wietrze sięgające pasa włosy. Zatrzymywał się tylko po to, by zaciągnąć się parę razy skrętem albo poprawić pasek ukochanej cennej skórzanej kurtki. Keith zaczął też jeździć na muzyczne festiwale i wyścigi samochodowe, odwiedzając m.in. Le Mans. Do takiego stylu życia doskonale pasowała muzyka wykonawców takich jak Led Zeppelin, The Hamsters, Pink Floyd i Jimi Hendrix. Keith bardzo dużo podróżował, a trochę czasu spędził nawet pracując w kopalni miedzi w Kornwalii. To były te dobre chwile, które tak bardzo pragnął znaleźć, jednak przez cały czas czuł, że coś go ogranicza, że stale musi trzymać w ryzach swoją

- 12 -

porywczą naturę. Kiedy jego przyjaciele palili skręty i „odjeżdżali", on miał ochotę zrywać się na równe nogi i tańczyć do upadłego, ale ci ludzie przecież tak się nie zachowywali. Tak więc po pewnym czasie życie festiwalowe zaczęło tracić sporo ze swej atrakcyjności, pomimo przyjaznego stosunku wielu nowo poznawanych ludzi. Tańczyłem głównie do muzyki reggae, podskakując jak szalony, a ponieważ jestem dość niski, nie miałem żadnych kłopotów, bo nikt nie czuł się moimi wyczynami zagrożony. Ja tylko doskonale się bawiłem. Jednak po pewnym czasie poczułem się ograniczony i chciałem doświadczyć czegoś spoza mojego świata. Trzeba coś dla siebie znaleźć, a ponieważ czas dany nam na tej planecie nie jest zbyt długi, chciałem spróbować czego się da. Spanie w hamaku na zboczu góry w Walii — co często robiliśmy — nie uczyni z ciebie mistrza filozofii zen, a mimo to wiele osób uważa, że właśnie tak jest. Jeśli przyznawaliby Mercury Award w dziedzinie zen, nie dostałbyś jej tylko dlatego, że zaplotłeś włosy w warkoczyki. Keith sprzedał wszystko co posiadał, sprezentował ukochany motorower bliskiemu przyjacielowi i z małym workiem na ramieniu wyruszył na Bliski Wschód. W ciągu następnych ośmiu miesięcy podróżował po Europie, Bliskim Wschodzie i Afryce Północnej i przed powrotem do domu wziął udział w wielu na szczęście niezbyt poważnych przepychankach. Był to prawdziwie złoty okres w życiu Keitha, który zakończył się z wielkim hukiem, gdy tylko wrócił do Essex. Okazało się bowiem, że ojciec wyrzucił go z domu. I tak po nocach przespanych w cieniu piramid w Egipcie, po dwudziestu czterech godzinach przyszło mu spędzić noc nad brzegiem rzeki w Braintree. Następnego dnia brudny i zrezygnowany odwiedził swoją dobrą koleżankę Ange, która od razu powiedziała mu, że w dużym domu w którym mieszka jest do wynajęcia jeszcze jeden pokój. Wyglądało na to, że pech zaczyna go opuszczać. Wprowadził się już w następnym tygodniu, zorganizował swoje życie w Essex na nowo i stopniowo znów zaczął odwiedzać kluby. Kiedy nie było go w kraju, całe hrabstwo zalała fala rave i nie upłynęło dużo czasu zanim Keith dał się przekonać, by spróbować jak to smakuje. Pomimo początkowych uprzedzeń był zachwycony. To była absolutna rewelacja. Wzięło mnie już pierwszego wieczoru i musiałem tam stale wracać. To nowe zjawisko nie przypominało niczego, co znałem do tej pory. Było tam trochę narkotyków, co wprowadzało element buntu, więcej tańca niż kiedykolwiek przedtem i zawsze rewelacyjna atmosfera. Odrzuciłem wszystkie krępujące mnie ograniczenia i wreszcie byłem wolny. Przypomniało mi to trochę sytuację, gdy jest się dzieckiem, a ojciec przychodzi do twojego pokoju i każe ściszyć muzykę. W tych klubach nigdy nie musiałem nic ściszać, mogłem robić wszystko na co tylko miałem ochotę i tak długo jak chciałem. Tam panowała totalna swoboda. Poznawałeś mnóstwo ludzi i przez cały czas zawierałeś setki nowych przyjaźni. Nie oznacza to wcale, że nagle pojawiały się cale zastępy ludzi gotowych za ciebie umrzeć, ale wspaniałych kumpli liczyłeś na setki. To także była część tego zjawiska. Ja oczywiście byłem w swoim żywiole. W tych klubach panowała sakramencko cudowna atmosfera. Pewnego wieczoru w The Barn Keith tańczył obok Leeroya. Już wcześniej o nim słyszał i podziwiał jego umiejętności taneczne, ale po raz pierwszy w życiu znalazł się tuż obok niego. Tańczyli razem parę godzin i szybko nawiązali bliską przyjaźń. Już niebawem co wieczór odwiedzali wspólnie Raindance, Perception, Astorię i wiele innych klubów, które stały się modnym miejscem spotkań młodych ludzi. Dla Keitha ten okres był jedną wielką imprezą: Leeroy był jednym z miejscowych idoli i wiele osób zaczęło mi zazdrościć, gdyż szybko się z nim zaprzyjaźniłem. Nie mogli tylko zrozumieć, skąd mam dla niego tyle szacunku. A przecież kiedy tańczyłeś z Leeroyem przez cały wieczór w The Barn, przeżywałeś największy odlot z możliwych. Leeroy był najwspanialszy w całym klubie. Nigdy zresztą nie wykorzystywał swojej pozycji, bo wiedział, że jeśli by to zaczął robić, byłoby po nim. Ja sam byłem tak zafascynowany tym nowym zjawiskiem, że chciałem znaleźć, ludzi, którzy co wieczór chodziliby do klubu. Jedyną osobą, która myślała podobnie był Leeroy. Chodziliśmy więc wszędzie razem, a musieliśmy wyglądać zabawnie: on taki wysoki, a ja niski.

- 13 -

Czuliśmy się wspaniale, było naprawdę odlotowo i nic więcej nas nie obchodziło. Razem z nimi wybierała się czasem do klubu dziewczyna o imieniu Sharky, której taniec także stanowił wielką inspirację dla Keitha. Nie mam najmniejszych wątpliwości, że Sharky jest jedną z najbardziej odlotowych tancerek. Czułem się naprawdę niesamowicie tańcząc razem z nią i Leeroyem. Było wspaniale, bo przecież Sharky jest kobietą. Nie mam tu na myśli żadnych przytulanek czy obłapiania się w stylu „Dirty dancing ". Ona po prostu pozwalała muzyce płynąć przez siebie, także ludzie często przystawali patrzyli na naszą trójkę. Nie tańczyłbym teraz tak jak to robię, gdybym nie spotkał Sharky, a przede wszystkim Leeroya. Nie mogę powiedzieć, że nauczyłem się sporo od innych tancerzy; nigdy nie interesował mnie taniec klasyczny ani jego historia. My tylko świetnie się bawiliśmy, śmialiśmy się i było ekstra. Ta dwójka wywarła największy wpływ na mnie jako tancerza. Leeroy i Sharky po prostu nauczyli mnie tańczyć i to wszystko. *** Było lato 1989 roku. W czasie kiedy Keith i Leeroy spędzali pracowicie czas w klubach, Liam także nie próżnował. Regularnie uzupełniał swoją kolekcję płyt — pracował teraz w firmie wykonującej nadruki na podkoszulkach i każdą wolną sumę wydawał na płyty, czasem nawet 50 funtów tygodniowo. Kiedy nie był w pracy lub w sklepie z płytami, spędzał czas w klubie i w rezultacie lato stało się jednym wielkim pasmem wspomnień z imprez, z których większość odbywała się w The Barn: Bywałem tam bardzo często i poznałem całą grupę nowych ludzi. Cały ten okres był naprawdę fantastyczny. Przychodziłeś do klubu, a tam zawsze było wspaniale, po czym dowiadywałeś się o co najmniej dziesiątce imprez, które trwały całą noc już po zamknięciu The Barn. W klubie wszyscy szaleli, ale mogli to robić tylko do pierwszej w nocy. Oczywiście, wszystkim było mało, więc potem konwój 30 samochodów ruszał dalej na jedną z imprez. Nawet same te wyprawy samochodem były odlotowe, bo wszyscy czuli się tak, jakby byli jedną wielką rodziną. Jeździliśmy głównie do takiego wielkiego starego domu należącego do lekko podstarzałego hippisa. Prowadziła tam długa i kręta wiejska droga, zawsze oświetlona blaskiem księżyca. Mogłeś nią iść naćpany i wydawało ci się, że ciągnie się całymi milami, po czym nagle słyszałeś huk muzyki dobiegający z domu stojącego na wzgórzu. Połączenie tego miejsca, szaleństwa, narkotyków i muzyki sprawiało, że wszystko stawało się magiczne. To mała wioska, ale o trzeciej nad ranem zjawiały się tam tłumy ludzi i nie było gdzie zaparkować samochodu. Kiedy tam przyjeżdżałeś, widziałeś tylko stary dom z przyczepą kempingową w ogródku. Jednak już po kilku minutach rozbłyskały światła i zaczynała grzmieć muzyka. Nigdy przedtem nie przeżyłem podobnego uczucia. Hip hop polegał na staniu w kącie, paskudnym zachowaniu i luzackim wyglądzie. Ale to nowe zjawisko powoli stawało się częścią czegoś ważnego. W tak podniosłej atmosferze szybko nawiązywano nowe przyjaźnie i właśnie na jednym z takich spotkań na świeżym powietrzu Liam po raz pierwszy nawiązał rozmowę z Keithem. Pogoda była piękna przez cały dzień i noc, tak więc całe towarzystwo wyległo przed dom, by obejrzeć wschód słońca. Liam pełnił rolę DJ-a w furgonetce ford transit, kiedy nagle podszedł do niego niski, flejtuchowaty osobnik o długich włosach, w kamizelce z kożucha i zielonych wojskowych spodniach. Pięknie grasz, stary. Rzuć nam teraz coś naprawdę funky. Liam chętnie spełnił tę prośbę i przy okazji zyskał nowego przyjaciela. Wszyscy znali Leeroya i Keitha, bo oni naprawdę rewelacyjnie tańczyli. Wokół nich panowała zawsze najbardziej odlotowa atmosfera. Keith był prawdziwym hippisem, dużo podróżował. Sporo słyszałem o nim i jego poczynaniach, bo w tych klubach wszyscy znali się z widzenia. Zagrałem mu te kawałki w stylu funky i patrzyłem jak tańczy obok furgonetki w tym swoim niezwykłym rynsztunku. W tle płonęło ognisko i wszyscy wspaniale się bawili. Od tamtej pory byliśmy już znajomymi, ale tylko takimi z widzenia. To jeszcze nie była przyjaźń.

- 14 -

Faktem jest, że Keith był pod tak wielkim wrażeniem DJ-owskich umiejętności Liama, że gdy impreza dobiegła końca, poprosił go, by zmiksował dla niego taśmę, której mógłby słuchać w domu. Kilka dni później Keith szedł właśnie do Leeroya, gdy swoim samochodem podjechał Liam. Opuścił szybę i powiedział: To taśma, o którą prosiłeś. Już miał odjechać, gdy nagle coś sobie przypomniał: Na drugiej stronie nagrałem kilka własnych kawałków. Posłuchaj i powiedz mi, co o nich sądzisz. Keith wsunął taśmę do kieszeni kamizelki z kożucha i zaraz o niej zapomniał. Leeroy czekał na niego w domu i razem wyruszyli do Raindance, gdzie odbywały się jedne z najlepszych imprez w okolicy. Wieczór był rewelacyjny i wrócili do domu w świetnych nastrojach. Dopiero kiedy Leeroy włączył swój sprzęt, Keith przypomniał sobie o taśmie, którą wciąż miał w kieszeni. Od dobrze znanych utworów wolał posłuchać własnych kawałków Liama, więc odwrócił taśmę. Zauważył przy tym napisaną na kasecie nazwę modelu klawiszy, która najwyraźniej była też nazwą zespołu Liama — The Prodigy. Wrażenie wywołane przez taśmę było — krótko mówiąc — nieprawdopodobne. Keith i Leeroy tańczyli w pokoju do niesamowitych melodii, które grzmiąc wypływały z głośników. Nie mogli uwierzyć, że są dziełem spokojnego i nieśmiałego DJ-a z The Barn. Gdy puszczali taśmę raz po raz od początku, przychodziły im wspaniałe pomysły na nowe ruchy i ramię w ramię odlecieli na fali potężnych dźwięków. Leeroy tak to wspomina: Szaleństwo było totalne. Będąc pod wielkim wrażeniem taśmy, obaj przyjaciele postanowili porozmawiać z Liamem przy następnym spotkaniu i spytać, czy mogliby tańczyć obok niego, gdy będzie puszczał te niesamowite kawałki. Okazja do pełnego odlotu przy tak dobrej muzyce była pokusą, której nie mogli się oprzeć. Tydzień później dostrzegli Liama w The Barn. Keith i Leeroy podeszli do niego nieśmiało, a lekko nerwowe zachowanie tym razem stało się fasadą dla nieokiełznanej zazwyczaj energii. Pomimo wyraźnej nieśmiałości Liama, cała trójka zgodnie doszła do wniosku, że wspaniale byłoby coś razem zrobić. Liam snuł pewne plany już od pewnego czasu, ale nigdy nie odważyłby się wyjść sam na scenę. Leeroy i Keith bardzo chcieli rzucić się w wir szaleńczego tańca do tej muzyki, ale aby to zrobić potrzebowali melodii Liama. Na razie zdecydowali więc, że we trójkę założą zespół, do którego dołączy również przyjaciółka Keitha, Sharky. Liam jednak wciąż nie był do końca przekonany do pomysłu, by stanąć na scenie tylko z tancerzami. Twierdził, że potrzebują czegoś więcej, by zespół stał się dynamiczny i przekonujący. I tak narodził się pomysł zaangażowania MC (mistrza ceremonii), choć na tym etapie Liam nie znał nikogo, kto mógłby podjąć się tej roli. Keith miał jednak przyjaciela Ziggy'ego, który posiadał wielki czarny notes pełen pożytecznych kontaktów i gdy podzielił się tą informacją z Liamem, The Prodigy zgodzili się powierzyć mu funkcję menedżera. Dołączenie Ziggy'ego do zespołu było posunięciem bardzo korzystnym z przede wszystkim dwóch powodów. Po pierwsze, znał całe zastępy promotorów i już po kilku dniach załatwił zespołowi pierwszy występ w Dalston w klubie o nazwie The Labyrinth. Po drugie, od razu podsunął nazwisko MC, który mógł się okazać właściwą dla The Prodigy osobą— Maxim Reality. Ziggy pamiętał, jak pewnego wieczoru razem z Maximem oglądali występ amerykańskiego zespołu Mr. Lee. Kiedy potem wskoczyli na scenę, Maxim okazał się lepszym MC niż gwiazda wieczoru. Może właśnie on był facetem, którego The Prodigy szukali. Maxim — alias Keith Palmer lub Keeti — działał aktywnie jako MC w Peterborough na tamtejszej wspaniałej scenie reggae. Sztuki tej nauczył się od swojego brata i MC, Starkeya Ban Tan. Od najmłodszych lat pisał wiersze, a jeszcze jako dziecko opanował trudną sztukę MC. Później rytmiczne wyrzucanie słów na tle muzyki płynącej z głośników w lokalnych klubach stało się dla niego najpełniejszym środkiem artystycznego wyrazu. Podobnie jak pozostali członkowie The Prodigy, także i Maxim przeszedł przez okres fascynacji breakdance'em i hip hopem, ale jego największą miłością zawsze było reggae, ze względu na mocny rytm i wyraźnie zaznaczone linie basu. Jako nastolatek obserwował przy pracy brata, a sam zadebiutował na scenie w wieku 17 lat w lokalnym klubie w

- 15 -

Basingstoke, co przerwało monotonię dni poświęcanych na pracę w firmie dokonującej napraw sprzętu elektrycznego. W tym też czasie zetknął się po raz pierwszy z hip hopem i od razu polubił wyraźnie artykułowane teksty i ciężkie rytmy nowej muzyki. Niedługo potem zrobił kolejny krok naprzód w swoich muzycznych aspiracjach: nawiązał bowiem współpracę z pochodzącym z Nottingham muzykiem łanem Sherwoodem. Razem występowali jako Maxim Reality and Sheik Yan Groove, a prezentowana przez nich muzyka miała bardzo eksperymentatorski charakter i była bardzo nie ortodoksyjna, stanowiąc niezwykłą mieszankę reggae, hip hop i elementów perkusyjnych z całego świata. Pomimo że Maxim nadal pozostawał wierny swej fascynacji reggae, był to dla niego okres dużego rozwoju — Sherwood był już doświadczonym muzykiem i przekazał Maximowi sporą wiedzę o historii muzyki. Puszczał mu też płyty wielu zupełnie nowych dla Maxima wykonawców, takich jak George Clinton, Bootsy Collins, Gil Scott Heron oraz całych zastępów jazzmanów i bluesmanów. Niestety, ich wspólne propozycje nie wzbudziły nigdy poważnego zainteresowania wytwórni płytowych i po trzech miło spędzonych wspólnie latach drogi Maxima i Sherwooda rozeszły się. Maxim podobnie jak Keith doszedł wtedy do wniosku, że chce zobaczyć jak wygląda życie poza Anglią i na trzy miesiące wyruszył w podróż po Europie i Afryce Północnej. W trakcie tej wędrówki uświadomił sobie, jak ważną rolę odgrywa w jego życiu muzyka. Po powrocie do domu przeprowadził się więc do Londynu i zaczął snuć plany podbicia muzycznego świata. W pierwszym tygodniu pobytu w Londynie jechał razem ze swoim kuzynem starym czerwonym autobusem przez Dalston, gdy podeszła do niego do dziwnie wyglądająca starsza kobieta. Powiedziała, że potrafi wróżyć z ręki i spytała, czy nie miałby nic przeciwko temu, by zobaczyła, co jest mu pisane. Nie chcąc okazać się niegrzecznym, lekko podenerwowany Maxim podsunął jej swoją dłoń i w zdumieniu słuchał przepowiedni na przyszłość — pewnego dnia będzie przemawiał do tysięcy ludzi, którzy będą słuchali, co ma im do powiedzenia. Mógł to by najzwyklejszy zbieg okoliczności i okazać się zupełnie błahym wydarzeniem, ale Maxim z tym większą determinacją zaczął dążyć do osiągnięcia wytyczonego sobie celu. Zatonął po uszy w londyńskiej scenie reggae, słuchając muzyki wykonawców takich jak Ninja Man, Supercat and Professor Nuts i Papa San oraz obserwując pracę wszystkich MC związanych z undergroundową sceną reggae. Jednocześnie podchwytywał niuanse z tekstów takich wykonawców hip hop jak Public Enemy, Eric B and Rakim, co sprawiło, że jego własny styl stał się niezwykłą mieszaniną wielu różnych gatunków. Jednak mimo wszystko nadal najpewniej czuł się w reggae. Kiedy więc zadzwonił do niego Ziggy z informacją, że pewien zespół rave z Essex chciałby, by występował z nim jako MC, Maxim nie był do końca pewien, czego ma się spodziewać. W nielicznych kontaktach z rave przekonał się, że to głównie elektroniczne piski rozlegające się na tle surowego rytmu lub bardzo ciężkich linii basu. Mimo to bez wahania przyjął ofertę. Tydzień później zadzwonił do niego spokojny facet o imieniu Liam, który przesłał mu również kasetę ze swoją muzyką. Będąc pod jej silnym wrażeniem, Maxim wyruszył do klubu The Labyrinth w Dalston na pierwszy w historii występ zespołu. Tego wieczoru miał po raz pierwszy spotkać się z pozostałymi członkami The Prodigy.

- 16 -

Wszedł, puścił mi swoją muzykę, a ja od razu byłem pod jej silnym wrażeniem. Nie oznacza to wcale, że muzyka ta była skończonym arcydziełem; miała w sobie jednak wyraźnie wyczuwalną uliczną atmosferę. Można było bez trudu dostrzec, że jej autor miał dużo wspólnego z undergroundem. A sama muzyka była na tyle nowatorska, by mnie od razu zainteresować. Bardzo rzadko się zdarza, by taśma wzbudziła tak duże zainteresowanie w wytwórni już po pierwszym jej przesłuchaniu, w tym przypadku tak jednak się stało... " Nick Halkes z XL Records Mieliśmy tutaj tylko jeden występ i po dwóch utworach gości przepędzono ze sceny butelkami. Takimi słowami wątpliwej zachęty powitał The Prodigy Joe, właściciel klubu The Labyrinth w Dalston, bardzo niespokojnej okolicy w północno-wschodniej części Londynu. Pomimo że mieli wystąpić dopiero o 23, pełni entuzjazmu członkowie zespołu zjawili się na miejscu już o 13 i tak mieli całe dziesięć godzin, by przemyśleć lekko tylko zawoalowane ostrzeżenie właściciela klubu. Spodziewaliśmy się, że przed nami występowały tam dziesiątki zespołów, wspomina Keith. Kiedy więc Joe powiedział nam o tym co spotkało naszego jedynego poprzednika, mieliśmy nieźle w porach ze strachu. W tygodniach poprzedzających ich debiut na scenie, Leeroy, Sharky i Keith przygotowali dla siebie biało-zielone kostiumy z dużym białym kołem wymalowanym na piersi. Wszyscy też przesłuchiwali bez końca taśmę Liama, aż nauczyli się jej na pamięć. Doszli więc zgodnie do wniosku, że są całkiem nieźle

- 17 -

przygotowani. Jedyną niewiadomą było spotkanie z piątym członkiem zespołu, MC Maximem. W jadącym z Tottenham autobusie Maxim zastanawiał się, co też go czeka tego wieczoru i wędrował myślami do jedynej imprezy w stylu rave, w jakiej do tej pory uczestniczył. Uzyskawszy informacje pod podanym numerem telefonu, wraz z przyjaciółmi dołączył do konwoju samochodów jadących na miejsce. Muzyka nawet go zainteresowała, a światła były naprawdę imponujące, ale całość nie zdołała go porwać. Jego przyjaciele bawili się znakomicie, być może dlatego, że łykali „ecstasy", ale Maxim zdecydowanie opowiadał się wyłącznie Za paleniem. Po kilku godzinach wrócił z przyjaciółmi do samochodu, by tam w spokoju zaliczyć skręta. Siedzieli wszyscy stłoczeni paląc spokojnie, gdy po dziesięciu minutach rozległo się pukanie do pokrytego szronem okna. Gdy kierowca opuścił szybę, pojawiła się za nią głowa policjanta, który rzucił im ironiczne Dobry wieczór. Jego słowom towarzyszyło warczenie potężnego wilczura. Maxim zamarł w przerażeniu. Nie miał pojęcia co się dzieje, ale znalazł w sobie na tyle przytomności, by upuścić na podłogę trzymanego w ręce skręta. Gdy kazano im wysiąść z samochodu, zdumiony Maxim zobaczył kilka tysięcy ludzi stłoczonych wokół pustego teraz magazynu. Otaczały ich oddziały policji i psy, a migające na radiowozach „koguty" były perwersyjną parodią rewii świateł , które rozbłyskały w sali jeszcze przed kilkoma minutami. To twój przystanek, przyjacielu. Te słowa kierowcy wyrwały Maxima z zamyślenia. Szybko wyskoczył z autobusu i skręcił za róg, kierując się w stronę klubu. Już w środku przedstawił się członkom The Prodigy i poświęcił kilka niezręcznych minut, by poznać ich troszkę lepiej - w końcu za kilka godzin miał stanąć obok nich na scenie jako MC. Jego zdenerwowanie złagodziły nieco słowa Liama - najspokojniejszego z całej czwórki - który oznajmił, że na koncert przyjedzie mnóstwo ich przyjaciół z Braintree, zapewniając solidne poparcie. Zaraz potem Maxim otrzymał listę utworów, które mieli tego wieczoru zaprezentować i wszyscy jeszcze raz upewnili się, czy wszystko gra i czy Maxim na pewno zna i pamięta kolejność numerów. Kiedy założył swój zielono-biały kostium, The Prodigy byli gotowi do swojego pierwszego występu. Był to krótki program złożony z ośmiu utworów, ale na wszystkich wywarł niezwykle dramatyczne wrażenie. Mimo że w czasie pierwszego utworu wszyscy byli jeszcze mocno spięci i stremowani, szybko zaczęli się rozluźniać. Leeroy i Keith zaaplikowali sobie przed występem po połówce „ecstasy" (potem skutecznie pozbyli się tego nawyku, gdyż emocje wypływające z faktu stania na scenie przed tłumem ludzi w połączeniu z działaniem narkotyku dawały efekt piorunujący), w rezultacie obaj stale wchodzili sobie w drogę i nie bardzo wiedzieli kto i kiedy ma tańczyć. Występ utrudniał jeszcze fakt, że całość odbywała się wyłącznie na żywo, bez użycia żadnych taśm - Liam musiał sam zadbać o całą oprawę muzyczną. Na szczęście okazało się, że nic nie jest specjalnym problemem. Po zakończeniu całego show licząca 250 osób publiczność była jak ogłuszona - nie było mowy o powtórzeniu incydentu z butelkami, które spadły na ich poprzedników w Labyrinth. Dla Maxima było to bardzo dziwne i jednocześnie ekscytujące przeżycie: Pamiętam, że postawili mnie na scenie w samym środku tańca, obok czterech osób, które dopiero co poznałem. Stałem sobie grzecznie z tyłu z mikrofonem w ręce, rzucając od czasu do czasu kilka słów. Tymczasem pozostali członkowie grupy po prostu robili swoje, a publiczność oszalała. To wszystko stało się tak szybko; czułem się dość dziwnie, ale było w porządku. Nie dawała mi wtedy spokoju parszywa myśl, że chciałbym przeżyć coś takiego jeszcze raz. Maxim miał ku temu okazję szybciej niż przypuszczał - zespół wywarł tak ogromne wrażenie, że Joe - właściciel klubu natychmiast poprosił ich, by wrócili za dwa tygodnie i wystąpili w sobotni wieczór, gdy w klubie będzie naprawdę tłoczno. Zazwyczaj zjawiało się 1000 osób. Liam zadzwonił wówczas do Maxima i spytał, czy ten chciałby związać się z The Prodigy na stałe. Nie musiał powtarzać swojej propozycji...

- 18 -

W ciągu dwóch tygodni dzielących ich od następnego występu Liam wytłumaczył Maximowi jakich zmian stylistycznych będą musieli dokonać. Problem polega na tym, że choć pierwszego wieczoru Maxim bardzo dobrze improwizował, jego bogate muzyczne zaplecze sprawiło, że był zbyt śpiewny, zbyt skomplikowany dla zespołu dance. Maxim wysłuchał wszystkiego, co Liam miał do powiedzenia i od razu uświadomił sobie, że jego rola w zespole miała być o wiele subtelniejsza: MC w muzyce reggae dba o stronę tekstową całego przedsięwzięcia, tam ceni się go nie tylko za zdolności rytmiczne, ale również za to, co ma dopowiedzenia. Tutaj wszyscy przychodzą po to, żeby potańczyć, a nie stać przez całą noc i słuchać rapującego gościa. Wypełniałem muzykę zbyt dużą ilością słów i wszystko zaśmiecałem. Po rozmowach z kilkoma osobami i po obejrzeniu kilku MC- na przykład Hardcore Generala - w akcji, wiedziałem już co mam robić. Stonowałem trochę swój styl, w którym nie mogło pojawiać się nic zbyt złożonego ani głębokiego, bo to zupełnie nie pasowało do całości. The Prodigy stawiają swojemu MC zupełnie inne wymagania - trzeba używać prostych słów i zwrotów, wszystko opiera się bardziej na podświadomości. Kiedy już sobie to wszystko poukładałem, moje zapiecze muzyczne: reggae, hip hop i jazz okazało się błogosławieństwem, a nie przeszkodą. Mogłem wykorzystywać całą gamę najróżniejszych niuansów i wypracowałem styl bardzo odmienny od prezentowanego przez większość MC związanych z grupami dance. Zawsze twierdziłem, że najważniejszą cechą każdego MC jest oryginalność. Po rozwiązaniu tego niewielkiego problemu The Prodigy byli już lepiej przygotowani do licznych występów, które pracowicie organizował dla nich Ziggy. Jednak zanim do nich doszło, Liam podzielił się z kolegami naprawdę zaskakującą wiadomością - pod koniec następnego miesiąca miała się ukazać jego płyta. Było Boże Narodzenie 1990 roku, a Liam pisał swoją muzykę dopiero od dziesięciu miesięcy. *** Na wspomnianej płycie zamieszczono cztery utwory z taśmy demo, którą Liam puszczał powstającemu zespołowi, a miała ją wydać firma XL — under-groundowa filia wytwórni Beggars Banąuet. Mimo że wówczas firma była jeszcze stosunkowo młoda, zdążyła już zasłynąć z prowadzonych w klubach poszukiwań, w czasie których odkrywała nowe undergroundowe zespoły. W londyńskim biurze XL u steru stali Tim Palmer i Nick Halkes. Wytwórnia była drugą, do której zwrócił się Liam. Wcześniej przesłał taśmę z dziesięcioma nowymi utworami The Prodigy do Tam Tam Records (która wcześniej przyjęła jego propozycje zarejestrowane jeszcze pod szyldem Cut To Kill), ale tym razem nie miał szczęścia. Kategoryczna odmowa bynajmniej nie zbiła Liama z tropu — przesłał taśmę do XL, po czym zadzwonił do Halkesa z prośbą o spotkanie w biurze firmy. Kiedy nadszedł wyznaczony termin, zdenerwowany Liam wraz z grupką przyjaciół (którzy mieli go podnosić na duchu) udał się do Londynu. Nigdy przedtem nie miał okazji spotkać się z takimi ludźmi; wiedział jedynie, że Tim Palmer jest właścicielem sklepu Groove Records w Londynie, w którym Liam dokonywał większości swoich zakupów. Za ladą pracowała tam matka Palmera — pani w wieku, którego zazwyczaj nie kojarzy się z muzyką dance. Liam szybko jednak przekonał się, że jest znakomicie poinformowana. Podczas weekendów razem z przyjaciółmi przyjeżdżał do Londynu i w sklepie Groove Records testował wiedzę pani Palmer, celowo wybierając najmniej znane, importowane, undergroundowe płyty dance. Zazwyczaj były to płyty, o których słyszeli wyłącznie specjalizujący się w muzyce dance DJ-e. I wiele razy przyszło im stać w zdumieniu, gdy pani Palmer po wysłuchaniu ich pytań natychmiast odpowiadała: Tak, znam ten kawałek, to coś nowego w tym tygodniu. Zaraz sprawdzę. Liam wspomina spotkanie w biurze XL jako bardzo nerwowe: Umówiłem się, że zaprezentuję im swoją taśmę demo. Wszedłem do środka, niby tak na luzie, bo wszyscy moi przyjaciele czekali przecież przed biurem, ale i tak byłem przerażony. Spędziłem w tym małym pokoju chyba z godzinę. Facetom z wytwórni taśma się spodobała, ale nie przesadzali z

- 19 -

entuzjazmem. Byli pierwszymi ludźmi z branży, którym grałem swoją muzykę, więc byłem bardzo zadowolony, że udało mi się dojść aż tak daleko. Wyszedłem z biura przekonany, że nic z tego nie będzie, zwłaszcza że usłyszałem sakramentalne: „ Skontaktujemy się z panem ". Tydzień później Liam pracował spokojnie w swojej firmie, gdy zadzwonił telefon. Gdy podniósł słuchawkę, dowiedział się, że wytwórnia XL chce od razu zaproponować mu kontrakt na wydanie singla. Czy mógłby zjawić się jak najszybciej, by rozpocząć nad nim pracę? Liam odłożył słuchawkę i przez kilka sekund próbował się opanować. Zaraz jednak zrezygnował z tego zamiaru i zaczął skakać po biurze jak oszalały, ku wielkiej uciesze nie mających o niczym pojęcia kolegów. Liam nie mógł uwierzyć w swoje szczęście — zaprezentował swoją muzykę dwóm wytwórniom i ta druga od razu zdecydowała się na niego postawić. Fakt ten od razu wiele mówi o jakości materiału, jaki Liam zaoferował. Wiadomo powszechnie, że wytwórnie przede wszystkim dbają o swoje interesy i szefowie XL najwyraźniej doszli do wniosku, że ten spokojny młody człowiek ma coś, co oni bez trudu potrafią sprzedać. Nick Halkes wyjaśnił, dlaczego tak chętnie podpisali kontrakt z Liamem i dlaczego zaprezentowana przez niego muzyka tak bardzo wyróżniała się spośród setek taśm, które codziennie otrzymywali: W czasie naszej pierwszej rozmowy telefonicznej Liam opowiedział mi o swojej roli w hip hopowym zespole Cut To Kill i o swoim muzycznym zapleczu. Kiedy więc zjawił się w naszym biurze, wiedziałem mniej więcej czego mam się spodziewać. Warto w tym miejscu przypomnieć, że przeprowadzamy mnóstwo takich rozmów i przesłuchujemy setki tam, ale do tej pory większość z nich okazywała się nic nie warta. Przez telefon Liam sprawiał wrażenie zbyt pewnego siebie jak na wykonawcę nie mającego jeszcze kontraktu i tak naprawdę to tylko zwykła ciekawość skłoniła mnie do umówienia się z nim na spotkanie. Wszedł, puścił mi swoją muzykę, a ja od razu byłem pod jej silnym wrażeniem. Nie oznacza to wcale, że muzyka ta była skończonym arcydziełem; miała w sobie jednak wyraźnie wyczuwalną uliczną atmosferę. Można było bez trudu dostrzec, że jej autor ma dużo wspólnego z undergroundem. A sama muzyka była na tyle nowatorska, by mnie od razu zainteresować. Na taśmie pojawiło się dość surowe techno z wykorzystaniem kilku breakbeatów. To bardzo świeża koncepcja —połączenie break-beatów z wpływami techno. Istniała co prawda garstka ludzi eksperymentująca z podobnymi pomysłami, ale nie powstało z tego jeszcze nic konkretnego, więc poczułem nagły przypływ emocji. Czułem, że mam tutaj coś naprawdę wyjątkowego, typowo brytyjskiego, gdyż ludzie którzy wykorzystywali przyspieszone breakbeaty pochodzili ze środowiska związanego z hip hopem. Oprócz czysto muzycznego wrażenia, które Liam na mnie wywarł — a było bardzo silne — wiedziałem, że kryje się w nim coś więcej. Każdy wykonawca musi przecież mieć w sobie także to „ coś ", a zadaniem wytwórni jest znalezienie artysty obdarzonego swoją własną wizją — nie musi by przy tym dokładnie sprecyzowana— ale sam wykonawca musi wiedzieć dokąd zmierza i jaki jest jego cel. Mimo że Liam był bardzo cichy i spokojny i widać było wyraźnie, że The Prodigy wiele jeszcze brakuje, poczułem że ma w sobie to coś, czego potrzebujemy, by zdecydować się na podpisanie kontraktu. Trzeba bowiem pamiętać, że na tym etapie nie było jeszcze The Prodigy jako zespołu, to był tylko sam Liam, ale już wtedy czuliśmy, że będzie się dalej rozwijał, gdyż doskonale zdawał sobie sprawę ze swoich własnych możliwości. Bardzo rzadko się zdarza, by taśma wzbudziła tak duże zainteresowanie w wytwórni już po pierwszym jej przesłuchaniu, tak jednak się stało. Myślę, że to największy hołd jaki mogliśmy złożyć muzyce Liama. Fakt, że taśma wywarła aż tak duże wrażenie nie powinien wcale dziwić — Liam pracował nad nią przecież przez kilka miesięcy, w czasie których duszą i ciałem był związany z nowym zjawiskiem muzycznym. Stale odwiedzał kluby i chodził na imprezy, a po powrocie do domu, w zainstalowanym w pokoju mini-studiu, gdy w głowie czuł jeszcze błogi szum, od razu zaczynał pracę nad nowym materiałem. I tak jego doskonała znajomość nowej sceny muzycznej natychmiast znajdowała odbicie w jego własnej twórczości. Był to bardzo pracowity okres w jego życiu, gdyż w ciągu tygodnia powstawało kilka nowych numerów, a on sam stale słuchał

- 20 -

utworów takich jak „The Phantom" Renegade Soundwave, „Right Before My Eyes" Patti J i wielu innych wykonawców undergroundowych takich jak Meat Beat Manifesto i Joey Beltram. Zawierająca dziesięć utworów taśma demo, która dała początek The Prodigy i stała się początkiem kariery nagraniowej zespołu, była zbiorem czysto undergroundowych numerów. Cztery z nich — „Android", „Everybody In The Place", „We're Gonna Rock" i „What Evil Lurks" — wybrano na wydaną w lutym 1991 roku EP-kę, której tytuł dał ostatni z wymienionych utworów. *** Kiedy Liam oznajmił, że podpisał kontrakt nagraniowy, czterej pozostali członkowie The Prodigy — co zrozumiałe — byli tym faktem trochę zaskoczeni. Keith, Leeroy i Sharky chcieli przecież tylko dobrze się bawić i przeżywać raz po raz odlot tańcząc do muzyki Liama. Co więcej, Keith chciał wyruszyć w kolejną podróż, tym razem do Tajlandii i miał już nawet kupione bilety. W tym czasie jednak zmarła jego babcia, ukradziono mu pieniądze na podróż, a on sam trafił do aresztu za palenie trawki na Soho Sąuare. Wyglądało na to, że okoliczności sprzysięgły się, by nie pozwolić mu wyjechać z kraju. Niedługo po tych przykrych wydarzeniach usłyszał po raz pierwszy taśmę Liama. Maxim z kolei przyjął zaproszenie, by wystąpić w roli MC obok czterech zupełnie obcych osób. Po upływie kilku tygodni zdążyli już wystąpić przed liczącą 1000 widzów publicznością i wydać debiutancki krążek nakładem jednej z najbardziej znanych undergroundowych wytwórni specjalizujących się w muzyce dance. Początkowo ambicje Keitha były o wiele mniej wygórowane: Kiedy zebraliśmy zespół, chciałem tylko, byśmy mogli wystąpić w Raindance, gdyż tam właśnie odbywały się największe imprezy na świeżym powietrzu. Kiedy doszło do wojny w Zatoce Perskiej, byłem wściekły i myślałem tylko: „Kurwa mać, mam nadzieję, że zdążymy wystąpić w Raindance zanim mnie powołają do wojska. Do diabła z tym pieprzonym Husseinem, jak on mógł mi to zrobić! Chcę wystąpić w Raindance, ty draniu. " Jak na debiutancki krążek EP-ka „What Evil Lurks" radziła sobie całkiem nieźle. Mimo braku sukcesu na listach przebojów i zainteresowania ze strony mediów, sprzedano 7000 egzemplarzy, co było wynikiem zupełnie przyzwoitym dla nieznanego undergroundowego zespołu. Płytka została też bardzo dobrze przyjęta przez prasę specjalizującą się w muzyce dance, a wytwórnia XL była zadowolona z reakcji, jaką wywołał pierwszy, ostrożny jeszcze nakład. Kilka lat później, gdy The Prodigy zanotowali już na swoim koncie poważne sukcesy, wciąż poszukiwano tych pierwszych egzemplarzy „What Evil Lurks", które w kręgach kolekcjonerów osiągały cenę ponad 120 funtów. Sama muzyka była bardzo świeża i surowa — niski budżet przeznaczony na nagrania sprawił, że wydawnictwo dalekie było od ideału, lecz to tylko pogłębiało surowy, uliczny feeling całości. Podkreśla go jeszcze wybór instrumentu dokonany przez Liama —jego zaufany Roland W30, w przeciwieństwie do wszech obecnego ATARI, miał ostre, unikatowe brzmienie. Jako że większość jego rówieśników korzystała z bardziej wyszukanego technicznie sprzętu, Liamowi udało się osiągnąć jego własne, niepowtarzalne brzmienie, które w nagraniach The Prodigy słychać do dziś. Jednak poza swoją prostotą W30 otwierał przed Liamem możliwość korzystania z własnego systemu Midi, dzięki czemu mógł wyruszać na zupełnie nowe obszary dźwiękowe. W rezultacie płyta stanowiła zbiór wybuchowych breakbeatów i morderczo ostrych rytmów, znalazło się na niej mnóstwo sampli (w tym jeden z programu radiowego z lat 40. — „what evil lurks in the heart of men" — „jakież zło czai się w sercach ludzi"), ulotne pejzaże syntezatorów i melodyjny bas, a wszystko zaprawione oryginalnym podejściem, którego tak często brakuje w minimalistycznej muzyce. Jednym słowem było to typowo undergroundowe wydawnictwo, które wyraźnie wytyczało obrany przez The Prodigy kierunek. Obok pełnej inwencji i nowatorskiej muzyki Liama, The Prodigy przyjęli także i inną nie spotykaną w tym czasie w ich środowisku postawę — występowali niemal bez przerwy. W

- 21 -

ciągu kilku następnych miesięcy, dobry początek działalności umocniono dziesiątkami koncertów w kraju (jeden raz wystąpili również we Włoszech), a ich kipiący adrenaliną show w połączeniu z debiutancką EP-ką wywierał piorunujący efekt w środowisku. Co tydzień występowali co najmniej trzy razy, czasami nawet sześć, a od czasu do czasu zdarzało im się grać dwukrotnie w ciągu jednego wieczoru. W czasie czterech pierwszych miesięcy swojej działalności wystąpili przed dziesiątkami tysięcy ludzi — tutaj właśnie przebiega różnica pomiędzy The Prodigy i ich środowiskiem a zespołami rockowymi na tym samym etapie kariery. Podczas gdy startująca grupa rockowa bywa bardzo zadowolona mogąc zagrać dla 500 osób, The Prodigy wiele razy stawali przed tłumami liczącymi ponad 5000 ludzi, gdyż w tym okresie tak wielkie było zainteresowanie możliwościami nowego zjawiska muzycznego. Szybko też trafili na szlak koncertowy, który pod względem ilości widzów można było porównać tylko z trasami znanych zespołów rockowych. Zdarzały się jednak wyjątki — piąty występ The Prodigy odbył się w Hatfield College w środowy wieczór, na który „tłumnie" przybyła publiczność w liczbie 9 osób! Pięć z nich należało do ochrony, a jej szef występował w roli supportu. Ulotka reklamująca ten koncert była kserograficzną odbitką popisanej podstawki na piwo. Keith szybko dołączył do tańczących na sali, gdyż wolał to niż tworzenie na scenie odlotowej atmosfery dla czterech osób! Z reguły jednak zespół spędzał czas bardzo pracowicie, występując dla całych rzeszy głodnych odlotu młodych ludzi. Jednego wieczoru mogli występować przed kilkoma setkami widzów w niewielkim klubie na East Endzie, by zaraz potem pojechać na wielką imprezę na otwartym powietrzu, w której uczestniczyło 10.000 ludzi. Był to prawdziwy chrzest bojowy, który mimo swej intensywności — a może dzięki niej — sprawiał członkom zespołu prawdziwą przyjemność. Cały czas tu i ówdzie pojawiały się oznaki, że The Prodigy są bez wątpienia zespołem, który może tylko piąć się w górę, ale w tym okresie zniknęły one w zamęcie otaczającym coraz liczniejsze koncerty. W The Barn zmieniło się kierownictwo, a niedługo potem klub zamknięto, lecz podczas smutnego, ostatniego spędzanego tam wieczoru członkowie zespołu z radością usłyszeli, że DJ gra „Android". Wziąwszy pod uwagę fakt, jak bardzo ważny w rozwoju grupy okazał się klub The Barn, był to wzruszający moment dla wszystkich jej członków. Tydzień później Maxim wędrował przez centrum handlowe i wstąpił do kiosku, by kupić gazetę. Tam wpadła mu w oko lista przebojów muzyki dance, na której na 30. miejscu widniała EP-ka The Prodigy. Uśmiechając się od ucha do ucha pomyślał: Znam tych ludzi, po czym zaraz przypomniał sobie, że sam jest członkiem tej grupy. Innego wieczoru, gdy Leeroy i Keith miło spędzali czas w Raindance, nagle usłyszeli znajome dźwięki „Everybody In The Place" i ku ich wielkiemu zdumieniu 12.000 ludzi stłoczonych w gigantycznym namiocie natychmiast rozpoznało ten utwór i poddało się jego rytmowi tworząc całe morze rozkołysanych ciał. Nikt w tłumie nie rozpoznał za to dwójki przyjaciół, którzy z szerokim uśmiechem na twarzy obserwowali reakcję tańczących. Ten wieczór w Raindance udowodnił jak słuszne było podjęcie przez The Prodigy decyzji O tak częstych występach — otrzymywali propozycje, gdyż promotorzy znali ich płytę, a kiedy już występowali, ludzie rozpoznawali cztery utwory z ich EP-ki. Nawet jeśli nie występowali w jakimś klubie, jeden lub więcej z ich utworów I tak się tam pojawiał. W rezultacie z tygodnia na tydzień o The Prodigy było w środowisku coraz głośniej. Prezentowany przez nich show był wówczas jeszcze w powijakach, ale powoli — dzięki licznym występom — zaczynali zdobywać doświadczenie i osiągać pewną równowagę. Jedynym przykrym momentem w tym okresie była utrata Sharky, która zdecydowała się opuścić zespół. Kiedy przebrzmiało podniecenie kilku pierwszych występów, członkowie The Prodigy zdecydowali, że będzie ich coraz więcej, podczas gdy Sharky zdecydowanie wolała odwiedzać kluby, tak jak robili to przed powstaniem zespołu. Kiedy nie zjawiła się na kilku występach i jej zainteresowanie dalszą działalnością grupy zdecydowanie straciło na sile, stało się jasne, że najlepiej będzie, gdy się rozstaną, a The Prodigy będą występować w

- 22 -

czteroosobowym składzie. Do rozstania doszło w jak najbardziej sympatycznej atmosferze, a Sharky i członkowie zespołu po dziś dzień są dobrymi przyjaciółmi. Niedługo potem The Prodigy doszli do wniosku, że skoro mają poważnie i w pełni profesjonalnie podchodzić do swojej nowej kariery, muszą zacząć odbywać próby. Do tej pory bowiem obywali się bez nich. Umówili się więc na jedno popołudnie i w komplecie stawili się w domu Liama, gdzie zainstalowali cały sprzęt. Była to pierwsza i ostatnia próba w historii zespołu. Z dala od gorącej atmosfery występów i setek lub tysięcy ludzi tańczących do ich muzyki, The Prodigy nie wiedzieli co ze sobą zrobić. Po dwudziestu minutach kłótni i przepychanek pomiędzy Leeroyem i Keithem oraz słabych prób mediacji podejmowanych przez Maxima i Liama, zdecydowali się zwinąć majdan. Swojej sztuki mogli się uczyć tylko w czasie występów, czerpiąc siłę i pomysły z reakcji publiczności. Tam też widzieli dokładnie, które utwory się sprawdzają, które ruchy w tańcu spotykają się z dobrą reakcją i razem z publicznością mogli oddawać się nie kończącym eksperymentom. Zespół był więc w tej materii niezwykły, a nieudana próba w domu Liama udowodniła, że może liczyć tylko na współdziałanie z publicznością. Innym aspektem profesjonalnego podejścia członków zespołu do nowej działalności był ich stosunek do narkotyków. Jeszcze przed powstaniem The Prodigy, „ecstasy" była nieodłączną częścią nowego zjawiska muzycznego. Każdy z członków grupy spróbował jak działa i był z efektu bardzo zadowolony, ale też zdawał sobie doskonale sprawę, że istnieje tyle samo argumentów za co i przeciw jej stosowaniu. Liam wiedział, że nie potrzebuje „ecstasy", by cieszyć się muzyką, że potrafi się wprawić w doskonały nastrój nie uciekając się do jej pomocy: Nie ma co ukrywać, możesz łyknąć pigułkę i iść na zakupy. Też będziesz miał większą radochę. Zarówno Keith jak i Leeroy trafili kiedyś do aresztu za palenie trawki, a Keith znalazł się nawet na sali sądowej. Siedział tam próbując z całych sił powstrzymać cisnący się na usta uśmiech, gdy potężny policjant, który go tam doprowadził, relacjonował sędziemu całe wydarzenie. Zeznał, co następuje: Oskarżony skręcił dużego papierosa zawierającego brązową lepką substancję, którą z doświadczenia rozpoznałem jako konopie indyjskie. Wszyscy członkowie grupy wiedzieli, że kilka osób zmarło z przedawkowania pigułek, ale też wywoływany przez nie odlot był o wiele spokojniejszy niż atmosfera w klubach, gdzie alkohol lał się całymi strumieniami. Jednak gdy dobiegł końca ich pierwszy występ, w czasie którego mieli okazję sprawdzić, jaki efekt wywarło na Keithie i Leeroyu zażycie tylko połowy tabletki, zgodnie doszli do wniosku, że najlepszą polityką w tej materii będzie całkowita abstynencja. Była to głęboko przemyślana decyzja —jeśli ludzie przychodzili, by obejrzeć występ The Prodigy, a grupa nie mogła zaprezentować pełni swoich możliwości, bo jej członkowie łyknęli wcześniej „ecstasy", to najwyraźniej coś było nie w porządku. Co więcej, sami członkowie szybko doszli do wniosku, że atmosfera panująca w czasie koncertów wystarcza im w zupełności i nie potrzebują żadnej pomocy „z zewnątrz" (a może raczej „z wewnątrz"), by całkowicie odlecieć. Liam tak to wyjaśnił: Narkotyki nigdy nie odgrywały ważnej roli w moim odbieraniu muzyki. Dla mnie, podobnie jak dla kolegów, stały zawsze na drugim miejscu. Tak, eksperymentowałem z kwasem i „ ecstasy ", ale nigdy nie brałem nic mocniejszego i nie zamierzam. Nawet przed powstaniem The Prodigy sam się dziwiłem, jak bardzo jestem rozsądny. Niektórzy z moich przyjaciół łykali 4-5 pigułek tygodniowo, ale ja nigdy nie doszedłem do tego etapu. Kiedy zaczęliśmy ostro występować, całkowicie odstawiliśmy narkotyki. Stwierdziliśmy, że jeśli mamy podchodzić do tego profesjonalnie, musimy sobie dać spokój z pigułkami. Kiedy łykniesz jedną z nich, musisz sobie radzić z tak wieloma emocjami, że przestajesz kontrolować to, co dzieje się na scenie. Nigdy nie złamaliśmy tego postanowienia. Kiedy stajemy przed publicznością, jesteśmy zupełnie czyści. Wszystko powoli się uspokoiło i po sześciu miesiącach przestałem brać pigułki także i poza sceną. Przez cały czas gdy The Prodigy dokonywali ustępstw na rzecz profesjonalizmu, dawali coraz więcej koncertów,

- 23 -

pomiędzy którymi często spotykali się w domu Liama, gdzie słuchali całej masy nowego materiału. Cała atmosfera otaczająca zespół została przeniesiona z The Barn i dla nas występ był po prostu wieczorem spędzanym w klubie. W większości wypadków po koncercie lądowaliśmy wśród tłumu tańczących, gdzie dalej wspaniale się bawiliśmy. Kiedy wracałeam do domu tworzyłem nowe utwory, które doskonale pasowały do nowej sceny muzycznej. W tym okresie wszystko było bardzo mocno ze sobą związane. Dzięki sesjom w domu Liama lub słuchając przesyłanych im taśm, członkowie zespołu uczyli się nowych utworów —jednak za każdym razem prezentowali je po raz pierwszy dopiero w czasie występu. Kilka razy zdarzyło się nawet tak, że słyszeli dany utwór po raz pierwszy dopiero podczas występu. Wszystkie ruchy taneczne były spontaniczne i improwizowane, bez żadnego wcześniejszego przygotowania lub przemyślenia. Podobny styl stosował Maxim w swojej roli MC. Dzięki temu każdy występ The Prodigy był inny. Ta ściśle przestrzegana polityka opłaciła się — tuż po dziesiątym koncercie Ziggy obwieścił kolegom, że w następnym tygodniu załatwi im występ w Raindance w Beckton. Dla wszystkich członków grupy był to największy sukces w ich dotychczasowej karierze. Raindance był przecież największym miejscem imprez i wszyscy bardzo chcieli tam wystąpić, jeśli tylko pozwoli im na to Saddam Hussein. Tak więc zaledwie po dziesięciu występach dzielących ich od debiutu w Dalston, gdzie grali dla 250 osób, mieli teraz stanąć przed tłumem 10.000 tysięcy rozkołysanych ciał w Raindance. Jeden z pierwszych występów zespołu odbył się w klubie Telepathy w Bow we wschodniej części Londynu. Klub mieścił się w starym magazynie, a panowały tam iście spartańskie warunki. Tego wieczoru lało jak z cebra, a Keith zjawił się paskudnie zarażony grypą, lecz ku zdumieniu kolegów nawet nie brał pod uwagę możliwości zrezygnowania z pojawienia się na scenie. Nie przyjmował tego do wiadomości nawet wówczas, gdy przed rozpoczęciem występu musiał co pięć minut kłaść się i odpoczywać. W czasie próby dźwięku osaczony przez zarazki Keith stał obok DJ-a, gdy nagle usłyszał niesamowite dźwięki płynące z głośników. Było to coś o wiele cięższego niż wszystko co słyszał do tej pory. Odwrócił się więc do DJ-a i spytał: Ten kawałek jest nieprawdopodobny, przyjacielu. Co to jest? Ku jego wielkiemu zdumieniu DJ odparł: Nie wiem, to twój kumpel gra. Keith podniósł głowę i zobaczył, że Liam rzeczywiście gra nowy kawałek. Niektóre fragmenty brzmiały znajomo i w końcu Keith uświadomił sobie, że był to radykalny remiks utworu „Charly", który grali od pierwszego występu. Podbudowany na ciele i duchu Keith poczuł się o wiele lepiej przygotowany do mającego się niebawem rozpocząć koncertu. Kiedy wyszli na scenę, deszcz lał się strumieniami z dachu, ale członkom zespołu bardzo się to podobało, gdyż podkreślało jeszcze odlotowo-undergroundową atmosferę. Pomimo zachwytów ze strony publiczności i jej nie kontrolowanego entuzjazmu po dwóch utworach Keith zbladł jak ściana i był tak chory, że w czasie swoich przerw musiał kłaść się na podłodze, by nie zwymiotować. W połowie występu kręciło mu się już nieźle w głowie i ledwie co widział, a kiedy The Prodigy zeszli w końcu ze sceny, nie mógł sobie poradzić z szarpiącymi nim mdłościami. Całą drogę do domu spędził leżąc z tyłu furgonetki, a w umęczonej głowie wciąż słyszał potężne dźwięki „Charly".

- 24 -

Chcieliśmy robić muzykę, a nie pieniądze. Płyta wreszcie się ukazała. Jeśli wam się podoba, to kupujcie, a jeśli nie, to dajcie sobie spokój. Liam Jedną z rzeczy, dzięki którym uwierzyliśmy, iż robimy coś naprawdę ważnego, były telefony ze sklepów płytowych i pirackich rozgłośni z pytaniami o „ Charly". Dzwonili do nas, zanim jeszcze przystąpiliśmy do produkcji. Nie zaczęliśmy jeszcze promocji, a ludzie już się jej domagali. Stało się tak dzięki ogromnemu poparciu dla The Prodigy i ilości występów zespołu. To bardzo rzadkie i niezwykłe w mojej branży, czegoś takiego jeszcze nie przeżyłem. Nick Halkes z wytwórni XL nie był osamotniony w swoim zdumieniu wywołanym zainteresowaniem drugim singlem The Prodigy „Charly", które sięgnęło szczytu na wiele miesięcy przed wydaniem płyty. W marcu 1991 roku zespół miał gotowy morderczy rozkład koncertów w całym kraju, a „Charly" przez cały ten czas był stałym ich elementem. Oznaczało to, że pomiędzy marcem a sierpniem — na kiedy to wyznaczono datę wydania singla—ponad 50.000 tysięcy ludzi słyszało ten utwór na jednej z licznych gigantycznych imprez. Po uznaniu, z jakim spotkała się EP-ka „What Evil Lurks" i po niecierpliwym wyczekiwaniu na następną propozycję zespołu można było sądzić, że tym razem The Prodigy trafią na ogólnokrajowe listy przebojów. Tuż po wydaniu płyty okazało się, że teraz już nic nie powstrzyma jej od osiągnięcia gigantycznego sukcesu komercyjnego.

- 25 -

Tytułowy utwór zawierającej cztery kompozycje EP-ki powstał rok wcześniej przed świętami Bożego Narodzenia w czasie kolejnej poimprezowej sesji twórczej. Tego wieczoru Liam wrócił do domu, włączył telewizor, a na ekranie ukazała się dziwna, przeznaczona dla dzieci reklama, przedstawiająca brązowego kota, który w zabawny sposób naśladował mowę maluchów. Pomyślałem, że to absolutna rewelacja. Doszedłem do wniosku, że gdybym podłożył do tego naprawdę ciężki rytm, wyszłoby coś zupełnie nowego. Jedyny problem polegał na tym, że Liam nie miał pojęcia, kiedy po raz kolejny reklama pojawi się na ekranie telewizora. Na szczęście przedzieliła dwie części zrealizowanego jeszcze w latach siedemdziesiątych programu dla dzieci „Double Decker", więc tydzień później Liam „zaczaił" się o tej samej porze i nagrał co trzeba. Mając już gotowego sampla, mógł bez żadnych przeszkód dać upust swojej własnej inwencji. Podłożyłem te dźwięki pod bardzo ostry rytm. Pierwszy miks tego utworu powstał pod koniec 1990 roku i zagraliśmy go w czasie naszego pierwszego występu w The Labyrinth. Potem zremiksowałem go i w takiej dopiero wersji ukazał się na singlu. Ten drugi miks był bardziej w stylu techno, łatwiej było do niego tańczyć i przyjemniej go słuchać, podczas gdy w pierwszym pod basem pojawiała się ciężka linia ragga. To właśnie ten drugi miks tak zafascynował Keitha w klubie Telepathy, a późniejsza reakcja fanów była równie entuzjastyczna. Kiedy ukazała się promocyjna wersja singla, wszyscy liczący się undergroundowi DJ-e grali ją co wieczór i od razu wokół płyty powstał wielki szum. Gdy wytwórnia XL rozpoczęła swoją promocję, temperatura oczekiwania sięgnęła zenitu. Utwór tytułowy był porażającą masą dźwięku, w której urywana linia basu przebijała się przez gorączkową, biegnąca jak szalona melodię. Niezwykłe sample nadały całości niespodziewanie tajemniczego charakteru, a linijka Charly says never go out without telling your mummy first (Charly mówi: Nigdy nie wychodź z domu, zanim nie powiesz o tym mamusi) rozbijała i nieco łagodziła bardzo ciężki utwór. Pojawiający się od czasu do czasu śpiew skatem jeszcze bardziej podkreślał atmosferę nie z tego świata. W kontekście swojego czasu był to bardzo ciężki i pełen inwencji utwór. Sample bardzo pomogły temu nagraniu zaistnieć, ale nie chciałem, by traktowano tę płytę jako coś nowatorskiego, więc postarałem się, by utwory zamieszczone na drugiej stronie były zupełnie inne. W przypadku tej EP-ki stwierdzenie to okazało się jak najbardziej prawdziwe i „Your Love" pod wieloma względami przyniósł grupie więcej uznania i zainteresowania niż „Charly", ze swoim wstępem na fortepianie, niezwykłą atmosferą, piekielnymi dźwiękami i gorączkowym tempem. Wszystkie te elementy złożyły się na niezwykłą kombinację dźwięków, które podnosiły na duchu o wiele bardziej niż „Charly". Jednym słowem była to bardzo mocna propozycja i ze zrozumiałych względów wytwórnia XL spodziewała się, że drzemiący w płycie potencjał pozwoli jej zajść bardzo daleko. Pomimo to podchodziła do całego przedsięwzięcia bardzo ostrożnie, cały czas mając na uwadze swój podstawowy cel: wydanie ostrego undergroundowego nagrania dla określonego środowiska. Na tym etapie sukces komercyjny odniesiony na szerszym polu mógł być traktowany tylko jako dodatkowa nagroda. Kiedy płyta znalazła się na półkach sklepów, nikt nie był w stanie przewidzieć co potem nastąpi. Niedługo po pojawieniu się na rynku „Charly" odniósł wielki sukces komercyjny. Płyta trafiła na 3. miejsce ogólnokrajowej listy przebojów, na 1. ogólnokrajowej listy przebojów dance i dzięki niej prosty, niskobudżetowy wideoklip zespołu mógł zostać pokazany w programie „Top of the Pops" (zespół odmówił występu na żywo) i „The Chart Show". Miesiąc po ukazaniu się płyty zespół wystąpił na swoim największym do tej pory koncercie, grając w Perception dla 30.000 ludzi. „Charly" znalazł się w pierwszej piątce utworów, które zdaniem mediów najlepiej reprezentowały dokonania 1991 roku i w samej tylko Wielkiej Brytanii sprzedano ponad 200.000 egzemplarzy płyty. Wbrew radom ojca Liam zrezygnował wówczas z pracy w firmie zajmującej się nadrukami na podkoszulkach.

- 26 -

Wiele osób odnosiło wrażenie, że w przeciągu niemal jednej tylko nocy The Prodigy ze stosunkowo mało znanego zespołu stali się kultową formacją, która sprzedawała potężne ilości płyt. Wskazówkę dotyczącą źródeł tego sukcesu można odnaleźć w recenzjach utworu, które niemal bez wyjątku rozpoczynały swą ocenę „Charly" stwierdzeniem Znacie ten kawałek. Prawdą jest, że wszyscy znali „Charly", a na tle rozmiarów nowej sceny muzycznej „wszyscy" oznaczało spory tłumek gotowy kupować płyty. Utwór doskonale odwoływał się do wyobraźni undergroundu, a zaraźliwe i łatwo rozpoznawalne sample od razu podbiły szerszą publiczność, zapewniając ogromny sukces komercyjny. Fakt, że zespół nadal ostro występował pogłębiał jeszcze wywołane przez płytę wrażenie. Jednym słowem była to imponująca propozycja. Sam Liam był jednak bardzo zaskoczony odniesionym sukcesem, może dlatego że nie traktował wejścia do głównego nurtu muzyki jako nieodłącznego elementu w rozwoju zespołu. Kiedy płyta weszła na listy przebojów, przeżyłem szok. Nie wiedzieliśmy co o tym myśleć, bo przecież nigdy nie dążyliśmy do zdobycia takiej pozycji. O wiele więcej znaczyła dla nas możliwość wystąpienia na wielkiej imprezie dla 10.000 ludzi niż umieszczenie singla na listach przebojów. Kiedy stoisz na scenie, możesz z bliska obserwować reakcję ludzi i czerpiesz z tego inspirację. W przypadku singli i list przebojów sprawy przedstawiają się zupełnie inaczej. Jest w porządku, ale nie tak odlotowo jak na wielkiej imprezie. W tym miejscu warto być może pokusić się o umieszczenie „Charly" w kontekście sceny muzycznej, która była domem dla The Prodigy. Przed ukazaniem się singla, bez wątpienia największym i najbardziej popularnym zespołem w tym środowisku był N Joi, ale ich dwa przeboje nie osiągnęły aż tak wielkiego sukcesu komercyjnego, jaki stał się udziałem The Prodigy. Nigdy też grupa nie spełniła wielkich oczekiwań, które początkowo zdawały się w niej drzemać. Podobnie Shades Of Rhythm początkowo cieszyli się większą popularnością niż The Prodigy i udało im się odnieść nawet spory sukces. Cubik 22 i T99 umieścili swoje propozycje w dolnych rejonach list przebojów, podobnie jak Adamski; działały też aktywnie zespoły takie jak Altern 8, Dream Freąuency i 808 State. Jednak tylko garstka zespołów prezentowała naprawdę dobry show. Wszyscy członkowie The Prodigy byli fanami N Joi i Shades Of Rhythm, co początkowo można było zauważyć w ich koncertowych poczynaniach. Poza wspomnianymi jednak trudno było odnaleźć prawdziwe talenty na muzycznej scenie dance. Występy w przeważającej części opierały się na wykorzystaniu DAT-ów, co nie zmuszało grup do rozwijania swych koncertowych umiejętności. The Prodigy byli jednym z najmłodszych zespołów dance, a jednak „Charly" odniósł sukces większy niż stało się to udziałem innych wykonawców. Co prawda Liam niechętnie wypowiada się na ten temat, ale jego komentarz zawiera bardzo interesujący obraz ówczesnej sceny, gdyż pochodzi z samego jej środka: W tym czasie na scenierave powstało bardzo dużo udanych nagrań, dobrych undergroundowych kawałków, które jednak nie odniosły tak wielkiego sukcesu jak „ Charly ". A stało się tak z kilku powodów. Po pierwsze mnóstwo ludzi nie związanych z tym środowiskiem zwróciło uwagę na sample z kotem (zrobił to również człowiek, który opracował głos dla kota, domagając się bezskutecznie tantiemów z tytułu praw autorskich) i ta nowa grupa fanów przyczyniła się do wielkiego sukcesu płyty. My jednak zaraz zaczęliśmy się zastanawiać, czy nie popełniliśmy błędu, ale w końcu doszliśmy do wniosku, że nie zdradziliśmy ani siebie samych, ani naszego środowiska. Po drugie w tym czasie scena rave była tak wielka, że mogłeś grać, wydać płytę i wejść z nią na listę przebojów, a mnóstwo ludzi stało murem za tobą. Po trzecie, zespoły naszych rówieśników zaczęły się powoli wykruszać. Altern 8 co prawda jeszcze działali, ale prezentowali głównie sample z muzyką innych, a ja czułem, że mamy do zaoferowania o wiele więcej. Shades Of Rhythm byli bardzo popularni, brzmieli jednak bardziej komercyjnie od nas, z pełnym wokalem we wszystkich numerach. Prawdziwymi weteranami techno live byli N Joi. Od strony muzycznej nie czerpałem z ich twórczości żadnej inspiracji, ale bez wątpienia zespól ten wywarł niewielki wpływ na stronę

- 27 -

wizualną naszych występów. Sądzę, że to właśnie połączenie tej strony, tańca i muzyki stworzyło całość, która doskonale pasowała do tego, co działo się w tym czasie na scenie muzycznej. *** Jednym z ważnych czynników, które na tym etapie wpłynęły na dalszy rozwój zespołu, było zaangażowanie nowego menedżera. Wszyscy członkowie The Prodigy bardzo kochali Ziggy'ego, ale gdy sukces „Charly" wyniósł ich na prawdziwe wyżyny, potrzebowali już kogoś z o wiele większym doświadczeniem w tej branży. Dlatego też zwrócili się z prośbą o radę do Mike'a Championa, wówczas menedżera najpopularniejszego zespołu sceny rave — N Joi. Mike wręczył im zaproszenia na występ swoich podopiecznych i powiedział, że porozmawia z nimi jeszcze tego samego wieczoru. Członkowie The Prodigy wyruszyli więc na koncert do Leyton we wschodniej części Londynu i podeszli do drzwi dla gości. Ku ich wielkiemu rozbawieniu, gdy oświadczyli, że są z N Joi, bramkarz wziął ich za same gwiazdy wieczoru i czym prędzej zaprowadził do garderoby. Już w środku The Prodigy dojrzeli zmierzającego w ich stronę Mike'a Championa, szybko więc wyrzucili skręty, które palili. Mikę był przecież ważną osobistością na scenie muzycznej i nie bardzo wiedzieli, jak do niego podejść, a już na pewno nie wiedzieli, jak on potraktuje The Prodigy. Po kilku minutach nerwowej rozmowy, w czasie której poruszono kwestię kierowania zespołem, Mikę (który wcale nie był takim potworem jak sobie to wyobrażali) zaproponował, że sam zostanie ich menedżerem. Umowę sfinalizowano po obejrzeniu przez Mike'a występu The Prodigy w Wonderland, gdzie przekonał się, jak wielkie drzemią w nich możliwości. Wcześniej Mike miał swoją własną firmę przewozową, lecz kiedy jego brat założył zespół N Joi, zrezygnował z jej prowadzenia i — ku wielkiemu zdumieniu przyjaciół — przejął obowiązki menedżera grupy. W ciągu dwóch następnych lat N Joi zanotowali na swoim koncie kilka wielkich przebojów klubowych, wśród nich legendarne „Anthem" i „Adrenalin", a ich występy cieszyły się zasłużenie dużą popularnością. W czasie kiedy do Mike'a zgłosili się członkowie The Prodigy, N Joi mieli już ustaloną pozycję pierwszego zespołu na scenie rave. Partnerem Mika'a Championa był w tym czasie inny Mike — Barnet (z zawodu fryzjer), ale The Prodigy nigdy nie polubili go tak jak Championa. Niedługo więc po spotkaniu z grupą drogi obu partnerów rozeszły się i zespół z wielką ulgą mógł powitać Championa jako swego jedynego menedżera. Keith był bardzo zadowolony, że Barnet nigdy zbyt mocno nie zaangażował się w działalność The Prodigy: To był naprawdę dziwny facet. Miał olbrzymią fryzurę w stylu afro i gdy jechał swoim odkrytym samochodem, jego włosy wypełniały wszystkie trzy pozostałe siedzenia. Zawsze wyglądał jak skrzyżowanie Slasha z Guns 'n 'Roses z Brianem Mayem. Miał zupełnie popieprzone w głowie, więc byliśmy bardzo zadowoleni, gdy zniknął nam z oczu. Decyzja zerwania współpracy z odnoszącym sukcesy N Joi i podjęcia się roli menedżera praktycznie nieznanego The Prodigy nie była dla Mike'a trudna: Muzyka była dobrze napisana, bardzo uliczna i undergroundowa. Była też bardzo nowatorska i zdecydowanie wyprzedzała swoje czasy. Nadał zresztą też tak uważam. Co więcej, Liam nie bał się stać twardo przy swoich jasno sprecyzowanych zasadach i wiedziałem, że to w końcu musi się bardzo mocno odbić w jego muzyce. Mniej więcej w tym samym czasie N Joi zaczęli trochę zwalniać tempo, mieliśmy też kilka problemów natury organizacyjnej, nie miałem więc problemów z podjęciem tej decyzji. Efekt zaangażowania się Mike'a w działalność zespołu był znaczący i natychmiastowy. Nowy menedżer miał bowiem setki pożytecznych kontaktów; od razu też wynegocjował o wiele korzystniejszy kontrakt z wytwórnią XL. Występy zespołu były teraz bardzo starannie przygotowywane, a jego członkowie zatrudnili po raz pierwszy w swojej historii kierownika trasy, oświetleniowca i pracowników technicznych. Coraz bardziej profesjonalnie podchodzili też do siebie samych i do coraz

- 28 -

liczniejszych obowiązków. Wszystkie elementy ich show stały się bardziej wyszukane, co od razu wpłynęło na liczbę planowanych występów. Jednocześnie cały czas z typową dla undergroundu pogardą podchodzili do wszystkiego co wiązało się z ich rosnącym statusem. Swoje dochody nadal zrzucali do wspólnej skarbonki, choć w zasadzie tylko Liam korzystał z drogiego sprzętu potrzebnego do tworzenia muzyki The Prodigy. Zaprojektowali też i sfinansowali produkcję koszulek i innych gadżetów grupy, które cieszyły się stale rosnącą popularnością. Dzięki temu mogli zachować kontrolę artystyczną nad tymi poczynaniami i sprostać rosnącym wymaganiom wynikającym z coraz większej popularności grupy, nie rezygnując przy tym ze swojej anty-gwiazdorskiej postawy. Wynikiem bardzo profesjonalnego podejścia do działalności było zorganizowanie pierwszych koncertów zespołu w Niemczech, gdzie występ The Prodigy trochę zbił publiczność z tropu. Od wielu już lat rynek niemiecki wolał bardziej podstawowe rytmy house i materiał czysto industrialny, a dziedzictwo takich eksperymentatorów jak Kraftwerk wciąż wisiało ciężką chmurą nad całym krajem. Tak więc typowo angielski smak The Prodigy dla wielu okazał się nie do przełknięcia. Jednak bilety na wszystkie występy zostały sprzedane, a koncerty stały się ważnym początkiem podbijania rynków poza Wielką Brytanią. *** Nowojorski klub The Limelight w niczym nie przypomina The Barn w Braintree. Mieści się bowiem w starym kościele z zachowanymi starymi witrażami i odpowiednim dla takiego miejsca wystrojem zmieszanym z elementami charakterystycznymi dla nocnego undergroundowego życia. Sale poza główną nawą przeznaczone są na przeróżną działalność, a można tu spotkać całą gamę rodzaju ludzkiego. Znajdują więc tu schronienie transwestyci, geje, transseksualiści, lesbijki, osoby o tradycyjnych seksualnych upodobaniach, miłośnicy łańcuchów i pasów jako seksualnych rekwizytów, posłowie do parlamentu — jednym słowem ludzie wszelkich ras i wyznań. Skąpo odziane tancerki wiją się przy rurach zamocowanych na podwyższeniach, a mężczyźni w garniturach, kurtkach i krawatach w przedziwne wzory (od szpilek i podwiązek po seksowne pończochy) prowadzą przy nich leniwe pogawędki, bawiąc się przy tym najróżniejszymi przekłuwającymi ich ciało przedmiotami. Panuje powszechny liberalizm, a w powietrzu daje się wyraźnie wyczuć że wszystkie chwyty są dozwolone. Tutaj właśnie zjawili się na swój kolejny występ członkowie The Prodigy, którzy przyjechali do Ameryki na krótko, by nakręcić wideoklip do swojego trzeciego singla „Everybody In The Place". Dzień przed występem zaoferowano im darmowe bilety na koncert Guns'n'Roses w Madison Sąuare Garden oraz na prywatne, bardzo ekskluzywne przyjęcie promujące album „Diamonds And Pearls" Prince'a, lecz z obojętnością, której już po kilku minutach pożałowali, stwierdzili, że są zbyt zmęczeni. Na szczęście w klubie Limelight ożywili się na tyle, że ich występ został bardzo dobrze przyjęty, mimo że zespół i jego muzyka były w Ameryce stosunkowo mało znane. Po występie Maxim z wielką radością zabrał się do próbowania oferowanych w barze wysokoprocentowych drinków, szczególnym upodobaniem darząc „Seks na plaży". Popijał go przez prawie metrową słomkę i już niebawem mocno szumiało mu w głowie. Kiedy zajrzał tam Mike, by sprawdzić, jak leci, Maxim zamawiał kolejnego drinka u bardzo wymalowanej i potężnie zbudowanej barmanki, która — czego Maxim nie wiedział — była mierzącym 180 cm wzrostu teksańczykiem. Mike, któremu nieco lepiej udawało się kontrolować rzeczywistość, patrzył z przerażeniem, jak Maxim bierze drinka z rąk „barmanki" i przekrzywiając głowę mówi: Jak na babkę masz potężne nadgarstki. Po chwili przed klubem rozległ się strzał i członkowie zespołu jak jeden mąż rzucili się pod stolik, podczas gdy stali bywalcy klubu popijali i rozmawiali nadal, jakby nic się nie wydarzyło. Po dziesięciu spędzonych pod stołem minutach Keith odważył się wysunąć głowę i spytać: Czy to był autentyczny strzał? Wstał potem, strzepnął ubranie i udał się do toalety.

- 29 -

Tam przez długą chwilę mocował się z zamkiem swojego kostiumu, który składał się wówczas z czarnych winylowych szortów pokrytych zamkami i łańcuchów biegnących od szyi po krocze. Kiedy rozejrzał się wokół, zauważył bardzo malowniczą grupkę podobnie odzianych ludzi (dla nich jednak był to normalny, a nie sceniczny rynsztunek), którzy z rozbawieniem przyglądali się walce z zamkiem młodego Anglika o gładkiej buzi. Na koniec Keith wypadł szybko z toalety i popędził do garderoby, gdzie skorzystał z butelki, którą potem wyrzucił przez okno. Cały czas mruczał do siebie: Mam już tego serdecznie dość. Wideoklip do „Everybody In The Place" powstawał w plenerach Nowego Jorku i jego okolic, a członkom zespołu udało się nawet przekonać kilku robotników, by pozwolili im filmować w na pół zburzonym budynku. Niestety, musieli z tych interesujących planów zrezygnować, gdyż na ich drodze stanęły kłopoty ze zdobyciem koniecznych papierów legalizujących bezpieczeństwo takiego przedsięwzięcia. Mimo to filmik był pełnym tempa klipem dance, przedstawiającym wszystkich członków zespołu w sekwencji trwających ułamek sekundy scen. Jednym słowem był to typowy dla muzyki dance teledysk, który na tym etapie doskonale pasował do wizerunku zespołu. Muzyka dance, z reguły pozbawiona niemal całkowicie partii wokalnych, jest bardzo trudna do przedstawienia na wideo, gdyż nie ma tutaj wokalisty, na którym mogłaby się skupić uwaga kamery, a w przypadku mocno ograniczonego image'u The Prodigy efekt ostateczny był idealnym wręcz kompromisem Sama płyta jednak była jak najdalsza od wszelakich kompromisów. Zaczerpnięta ze strony B pierwszej EP-ki zespołu, nowa wersja „Everybody In The Place" była typową dla gatunku propozycją. Raz jeszcze The Prodigy wykorzystali biegnące w zawrotnym tempie ostre rytmy i delikatną, dźwięczną melodię. Na stronie B zamieszczono przytłaczający „Rip Up The Sound System" i doskonały „Crazy Man". Czwarty utwór „G Force" powstał początkowo, by wypróbować brzmienie nowego modułu U220 Roland, lecz — jak na ironię — ze swoimi szybującymi wysoko rytmami, był jednym z najlepszych zamieszczonych na płycie (wszystko to działo się w okresie, gdy Liam kupował stare analogowe syntezatory, by osiągnąć oryginalność brzmienia uzyskiwanego w początkach działalności na starym W30). Sukces komercyjny „Everybody In The Place" był ogromny — tym razem płyta dotarła jeszcze wyżej niż „Charly" plasując się na 2. miejscu listy przebojów (przed wejściem na pierwsze powstrzymał ją tylko wydany ponownie singel „Bohemian Rhapsody"). Ogółem sprzedano ponad ćwierć miliona egzemplarzy, co dla członków zespołu było bardzo miłym prezentem gwiazdkowym. Raz jeszcze The Prodigy odmówili udziału w programie „Top of the Pops" i raz jeszcze ich płyta zdobyła wielką popularność praktycznie bez pojawiania się na antenie radiowej. Nick Halkes z wytwórni XL zaczął teraz dostrzegać wizję Liama, którą tylko wyczuł w czasie ich pierwszego spotkania. Dotyczyło to zwłaszcza jego poglądów na komercyjną stronę działalności zespołu: Jedną z najbardziej niezwykłych i interesujących cech The Prodigy był stosunek jego muzyków do „Top of the Pops". Dzięki niemu przekonałem się, że naprawdę mają jasno sprecyzowane poglądy, które musiałem uszanować. Dostrzegłem także, że Liam bardzo szanuje innych członków zespołu i ich zapatrywania. W pewnym momencie wydawało nam się, że gdyby wystąpili w „ Top ofthe Pops", „Everybody In The Place " mógłby znaleźć się na pierwszym miejscu listy przebojów. Powiedziałem im wtedy: „Przemyślcie to wszystko bardzo dokładnie. Mam nadzieję, że w przyszłości uda wam się umieścić płytę na pierwszym miejscu listy przebojów działając absolutnie po swojemu, ale nie zapominajcie też o tym, że niewielu wykonawców ma taką szansę. Jeszcze mniej osiąga taki sukces. " Bardzo uważnie słuchali tego, co miałem im do powiedzenia, ale byli już zdecydowani. Nigdy nie dopuszczali do siebie myśli, że mogliby zrobić coś takiego. Z perspektywy wytwórni płytowej było to dla nas sporym rozczarowaniem, ale musiałem uszanować ich godną podziwu postawę. Podejście takie jest charakterystyczne dla etosu undergroundu, który nieustannie towarzyszył wszystkim poczynaniom The Prodigy, a zasada sprzeciwiania się wszelkim

- 30 -

gwiazdorskim tendencjom jest niezbędna w zrozumieniu motywacji i poczynań członków grupy. Kiedy odrzucili zaproszenie do wystąpienia w „Top of the Pops" z utworem „Charly", wiele osób uznało młodych członków zespołu za głupich i aroganckich. Jak mogli rezygnować z czegoś, co prawdopodobnie było punktem szczytowym ich kariery! Jednak The Prodigy podjęli już decyzję, że za wszelką cenę należy unikać masowej reklamy i mediów związanych z muzyką popularną. Czuli bowiem, że wynikające z tego korzyści na dłuższą metę okażą się o wiele mniej istotne niż zło wyrządzone reputacji zespołu. Sukces singla „Charly" udowodnił, że undergroundową promocja, szacunek DJ-ów i morderczy plan koncertów są o wiele ważniejsze i cenniejsze w ich środowisku niż zakrojona na szeroką skalę reklama w radiu i telewizji. Kiedy „Everybody In The Place" osiągnął podobny sukces, nawet nie rozważano możliwości dołączenia do wielkiej machiny rządzącej muzyką popularną, a Liam wyznał, że decyzja ta nigdy nie była powodem żadnych konfliktów: Od razu odpowiedzieliśmy „ nie " na propozycję „ Top of the Pops ". Za wszelką cenę chcieliśmy uniknąć kontaktów z komercyjną stroną całej tej działalności. Chcieliśmy robić muzykę, a nie pieniądze. Płyta ukazała się na rynku —jeśli się podobała, mogłeś ją kupić; jeśli nie — daj sobie spokój. Zbyt wiele zespołów dance wpada w tę pułapkę, która w rezultacie je niszczy, gdyż ich sukces nie opiera się na bardzo silnej podstawie mocnego, undergroundowego poparcia. Nigdy nie będę mógł wystarczająco mocno podkreślić, jak od samego początku byliśmy gorącymi zwolennikami tej anty-komercyjnej filozofii — łatwo mogliśmy wpaść w jej sidła, ale udało nam się tego uniknąć. Dla mnie samego nasze zdecydowanie było wielkim zaskoczeniem i myślę, że był to kluczowy element tak pomyślnego rozwoju zespołu — ostatnią rzeczą jakiej pragnęliśmy było to, że The Prodigy mieliby się stać zespołem jednego przeboju. A poza tym po co mieliśmy się pokazywać w telewizji? Żeby jaki dupek mógł powiedzieć: „Tak, naprawdę podobał mi się tekst tego utworu "? Nigdy nie widzieliśmy się w roli gwiazd i może dlatego staliśmy się popularni, bo wyglądamy jak ludzie z ulicy, którzy jakimś trafem znaleźli się na scenie. Prawdą jest, że w naszym środowisku nie ma miejsca dla gwiazd, tak jak dzieje się to w muzyce gitarowej czy innej. Wiedzieliśmy o tym od początku, bo byliśmy bardzo z naszym środowiskiem związani. Tak więc udział w „ Top of the Pops " czy innych tego typu programach nigdy nie wchodził w grę. Jedyną ciemną plamą na tym etapie rozwoju zespołu była krytyka ze strony niektórych magazynów muzycznych. Recenzując „Everybody In The Place" „Mixmag" napisał: To wcale nie jest techno, bo całość jest bardzo sprytnie skonstruowana. Nie jest to też underground— chyba że zgodnie z naszą radą zakopiecie płytę głęboko. Z pewnością nie jest to też nic szczególnie wyszukanego — to płyta nagrana dla dzieci przez dzieci. Nie może tu by mowy o żadnej miłości do muzyki. Wszystko pachnie podejściem: „ Odwalmy wreszcie tę robotę ". Jednym słowem płyta nadaje się wyłącznie do wyrzucenia. W tym czasie Liam doświadczył też na sobie zainteresowania prasy brukowej, gdy „The Sun" zamieścił artykuł opatrzony nagłówkiem „Dad's the Way to Live Liam" („Nie ma jak u taty, Liam"), w którym rzekomo osobiście rozwodził się nad zaletami mieszkania „ze swoim staruszkiem", mimo że osiągnął już status „super ravera". Najwyraźniej brukowce znów trzymały rękę na pulsie * * * The Prodigy nagrali następny singel dopiero we wrześniu 1992 roku, a w czasie tej drugiej przerwy koncertowali intensywnie w Wielkiej Brytanii i Europie; odwiedzili też na krótko Stany Zjednoczone. W czasie gdy „Everybo-dy In The Place" nadal gościł na listach, członkowie zespołu wyruszyli na całą serię występów — nie była to trasa z prawdziwego zdarzenia, lecz raczej ciąg nieprzerwanych koncertów. Mini-objazd Stanów Zjednoczonych, którego dokonali wiosną 1992 roku, nie miał na celu promocji żadnej płyty, gdyż tam mieli dopiero podpisać kontrakt. Mikę Champion zorganizował im jednak występy jako próbę

- 31 -

delikatnego — na początek — zmierzenia się z tym ogromnym rynkiem. The Prodigy zaprezentowali się więc w Miami, San Diego, Nowym Jorku i Los Angeles. Kolejny krok naprzód w podboju amerykańskiego rynku miał miejsce, gdy The Prodigy podpisali kontrakt z legendarną wytwórnią Elektra, która wśród swoich podopiecznych miała m.in. zespół The Doors. Pracujący dla tej firmy w Wielkiej Brytanii poszukiwacz talentów Harvey Eagle obejrzał jeden z wielu występów zespołu i był przekonany, że przy odpowiedniej kampanii promocyjnej może on odnieść duży sukces w Stanach Zjednoczonych. I tak The Prodigy dołączyli do Altern 8 jako jeszcze jedna z grup, które w tym okresie podpisały bardzo lukratywny kontrakt z amerykańską wytwórnią. Co więcej, rosnąca reputacja Liama jako poważnego twórcy znalazła swe odbicie w wielu prośbach o dokonanie remiksów ze strony zespołów takich jak The Art Of Noise i Dream Freąuency. Ukończone już miksy zostały bardzo ciepło przyjęte zarówno przez media jak i ruch underground, wywołując przy tym zdumienie w bardziej cynicznych kręgach. Utwór The Art Of Noise został zremiksowany tak gruntownie, że faktycznie stał się już utworem The Prodigy i okazał się jednym z najlepszych na albumie „Fon Mixes", zawierającym również propozycje takich wykonawców jak m.in. 808 State, LFO, Youth i Carl Cox. Wkrótce potem podpisano umowę licencyjną z australijskim oddziałem firmy Sony, co podsumowało w pełni bardzo udany okres w karierze zespołu. Wyglądało na to, że wszystko układa się jak najbardziej pomyślnie. Tak było do chwili, gdy członkowie zespołu przeczytali artykuł zamieszczony w 1992 roku na pierwszej stronie sierpniowego wydania magazynu „Mixmag", zatytułowany: Czy „Charly" zamordował rave? Do tej pory rozwój i kariera zespołu były niczym nie zakłócone — The Prodigy mieli na swoim koncie dwa single z Top 5, dziesiątki udanych występów i powszechne uznanie. Niestety, zawsze przychodzi taka chwila, gdy dalszy rozwój nie jest już ani tak łatwy, ani mile widziany. W czasie dłuższej przerwy nagraniowej grupa stanęła w obliczu swej pierwszej większej przeszkody, kiedy to ten bardzo krzywdzący i obelżywy artykuł stał się poważnym zagrożeniem dla ich wiarygodności. Wywód ów otwierało kilka osobistych zarzutów pod adresem Keitha, które zresztą przewijały się przez cały pozbawiony smaku i mało ciekawy artykuł. Jego autor utrzymywał, że ogromny sukces singla „Charly" pociągnął za sobą całą falę „dziecinnych" sampli, która zalała kraj w połowie 1992 roku i tym samym zdyskredytowała rave jako potężną subkulturę. W dalszej części artykułu — zresztą zgodnie z prawdą— pojawiało się stwierdzenie, że cała seria amatorskich wersji „rave" tematów przewodnich programów dla dzieci uczyniła z bardzo ważnej subkultury obiekt śmiechu i niewybrednych dowcipów. „Roobarb and Custard" grupy Shaft, „Trip to Trumpton" Urban Hype i „Sesame's Treet" The Smarties były chyba najgorszymi przykładami tej tzw. nastoletniej lub przedszkolnej fali rave. Autor artykułu pisał o The Prodigy jako o największym „zbrodniarzu", nastoletnim zespole rave, uosobieniu rave w stylu Essex nie mającego nic wspólnego z undergroundem, nagrywającym prościutkie melodyjki. Równocześnie pytał: Dlaczego ludzie tak ich nie znoszą? Bo rave umarł i to oni go zamordowali, ot dlaczego. Cios, który na dobre powalił rave nosi tytuł „Charly". Dalej błyskotliwy dziennikarz opisywał kłótnie, do jakich dochodziło między członkami zespołu i podważał ich inteligencję oraz zdolności muzyczne, przyznając co prawda, że udało im się odnieść spory sukces. Lecz najgorszy był chyba podstęp, jaki wykorzystano, by zamieścić na okładce zdjęcie Liama z bronią przytkniętą do głowy, co pośrednio sugerowało, że członkowie zespołu popierają poglądy wyrażone w artykule. Jak powstało zdjęcie? W czasie zorganizowanej wcześniej sesji fotograficznej uwieczniono wszystkich czterech członków zespołu, po czym jeden z dziennikarzy odciągnął Liama na bok i poprosił go o pozowanie do zdjęcia z bronią. Miał je szybko zrobić polaroidem tylko „do własnych zbiorów". Oficjalne zdjęcia oczywiście nigdy nie ujrzały światła dziennego, a to zrobione polaroidem trafiło na

- 32 -

okładkę magazynu. Było to dokładnie zaplanowane posunięcie, najbardziej paskudne z możliwych. Po przeczytaniu artykułu członkowie zespołu wpadli w szał i wykonali kilka bardzo ostrych telefonów do biura „Mixmag". Zło zostało już jednak wyrządzone. The Prodigy zostali spisani na straty, a Liam — nieświadomie — sam wystrzelił zabójczy pocisk. Osądzeni i skazani. Sprawa zamknięta. Kiedy jednak przeminął początkowy gniew i rozczarowanie, stało się jasne, że wszystkie zawarte w artykule nieścisłości i błędy stały się dla The Prodigy najlepszą linią obrony. Niekompetencja autora była bowiem tak wielka, że artykuł nie zdołał wyrządzić grupie poważnej krzywdy, a „Mixmag" zasłynął jako magazyn o wątpliwej jakości. Pominięcie w artykule kilku bardzo istotnych faktów obnażyło tylko jego rażący subiektywizm. Autor nie wspominał bowiem ani słowa o tym, że do upadku rave przyczyniła się własna chciwość środowiska, a raczej outsiderów, którzy czerpali z niego finansowe korzyści do czasu, gdy źródełko wyschło. Nie pojawiła się też ani jedna wzmianka o powszechnym mieszaniu „ecstasy" z amfetaminą i innymi niebezpiecznie brudnymi środkami, co sprawiało, że każdy biorący „aktywny" udział w imprezie stawał się mimowolnym uczestnikiem narkotycznej rosyjskiej ruletki. Nie było też mowy o snobistycznych DJ-ach, którzy przyczynili się do zdławienia twórczego potencjału środowiska, grając tylko najrzadsze i najmniej znane utwory. Tym samym toczyli swą prywatną wojnę o elitarny charakter sceny dance. W artykule nie znalazło się też ani jedno słowo o dyskredytowaniu rave i jego zwolenników przez sprzyjające muzyce popularnej media. Autor zapomniał też napisać, że „Charly" został wydany półtora roku przed pojawieniem się na rynku jego słabiutkich imitacji, które miały na celu jedynie szybkie powiększenie stanu konta ich autorów. Tym samym The Prodigy stali się ofiarami dążenia do kopiowania wszystkiego, co jest zmorą brytyjskiej muzyki dance. Nie było też żadnej wzmianki o krytycznej recenzji „Everybody In The Place" sprzed kilku miesięcy, która musiała wywołać w redakcji spory niesmak teraz, gdy The Prodigy stali się zespołem uznanym. Pojawiła się za to informacja o nowym gatunku — „progresywnym house" — który „Mixmag" w tym czasie ostro promował i tutaj być może należy szukać prawdziwej motywacji autora artykułu. Magazyny nie miały żadnej kontroli nad rave, była to bestia, która rosła bez ich pomocy, a brytyjska prasa bardzo tego nie lubi. Wszystkie czasopisma jak jeden mąż uwielbiają kontrolować, narzucać opinie i osądzać. Zwracając się w tym samym artykule do czytelnika, by przyjrzał się dobrze „zaraźliwym, głębokim rytmom progresywnej muzyki house", redaktorzy magazynu obnażyli swe egoistyczne pragnienie stania się częścią czegoś, co pozostawało poza ich zasięgiem. Smutne. Tak, przez całą dekadę rave był bez wątpienia najbardziej potężnym ruchem młodzieżowym i tak stoczył się do poziomu sampli wykorzystujących kreskówki, a dalszy rozwój ruchu opierał się wyłącznie na samym tylko jego istnieniu. Jednak The Prodigy i „Charly" nie byli tego przyczyną, a naginanie faktów, którego dopuścił się „Mixmag" dowodziło tylko, jak bardzo ograniczeni ludzie kierowali tym magazynem. Zalety singla „Charly" zostały już w tej książce omówione i nie ma sensu ich powtarzać. Trzeba jednak koniecznie pamiętać, że w brytyjskich mediach aż roi się od podobnych karierowiczów, którzy pragną zdobyć sławę drukując nieuczciwe, sensacyjne informacje, których styl pasuje wyłącznie do najgorszych brukowców. Wielu takich autorów opiera swoje artykuły na niesprawdzonych informacjach i zmiennych nakazach mody, a szukając rozgłosu za wszelką cenę, kompromituje tylko siebie samych i obniża prestiż swojego zawodu. Taki doprowadzony do skrajności subiektywizm odsuwa tylko od nich zespoły, dzięki którym — a o tym nigdy nie wolno zapominać — cały ten przemysł może funkcjonować. Nie mamy tu wcale do czynienia z odwiecznym dylematem: co było pierwsze jajko czy kura. Bez zespołów takich jak The Prodigy, magazyny typu „Mixmag" w ogóle nie miałyby racji bytu. Wiarygodne zespoły nigdy nie zabijają ważnych gatunków muzycznych; ich zagładę często

- 33 -

wywołuje wypaczona i czasami perwersyjna interpretacja ich muzyki prezentowana przez prasę muzyczną. „Mixmag" ma prawo do swoich własnych poglądów, a jako że ta książka jest autoryzowaną biografią The Prodigy, to można się spierać, czy rzeczywiście obiektywizm jest tutaj kwestią najważniejszą. Pora więc zwrócić się do jednej z najważniejszych postaci sceny undergroundowej, by przedstawiła swój własny pogląd na cały ten przykry incydent. Dan Donnelly z wytwórni Suburban Base Records w Romford nigdy nie ukrywał swojej obojętności, a nawet niechęci w stosunku do niektórych utworów The Prodigy i jest być może ostatnią osobą, która zwróciłaby się do zespołu ze słowami pociechy. Jednak jego zastrzeżenia w stosunku do artykułu opublikowanego przez „Mixmag" okazały się silniejsze. Donnelly zdecydowanie sprzeciwił się oskarżeniom, że to „Charly" doprowadził do wchłonięcia rave przez falę muzyki popularnej: Jedno z drugim nie miało absolutnie nic wspólnego; scena rave sama powoli wychodziła na powierzchnię i „ Charly " nie był jedynym utworem, który odniósł sukces „po drugiej stronie ". Dziwne, że media tak ostro rzuciły się na ten kawałek i próbowały całą winę zrzucić na The Prodigy. Za zaistniałą sytuację nie można też obwiniać żadnego innego utworu. „Charly" był bardzo dobrym numerem i całe to zamieszanie wyrządziło Liamowi wielką krzywdę. Media nie zaatakowały zresztą tylko The Prodigy, lecz całą scenę rave — miały już serdecznie tego całego rave dość i chciały się go pozbyć, by móc promować coś nowego. „Mixmag" lansował progresywny house, ale tak naprawdę to nic z tego nie wyszło. Na tym etapie byli gotowi obrzucić scenę rave wszystkimi obelgami, jakie tylko cisnęły im się na usta, a Liam stał się jednym z ich celów. Być może jeszcze bardziej zaskakująca jest ocena Donnelly'ego skutków, jakie publikacja artykułu wywarła na karierę zespołu: Sądzę, że The Prodigy zyskali jeszcze większy szacunek, a już na pewno nie stracili nic z poparcia, jakim cieszyli się w undergroundowych kręgach. Moja wytwórnia, Suburban Base, wycofała w geście protestu wszystkie reklamy z tego magazynu. Nie chcieliśmy bynajmniej bronić The Prodigy lecz całej sceny. Ogólna krytyka sceny rave nie miała w ich wydaniu żadnych podstaw, a wskazywanie palcem jednego tylko zespołu było naprawdę nie na miejscu. Jeśli o mnie chodzi, to nie patrzę na The Prodigy i nie myślę, że zrobili coś bardzo złego, sprzedali się ani nic w tym stylu. Na tym etapie swojej kariery powoli zmierzali w tym kierunku i stawali się zespołem popularnym w najszerszym znaczeniu tego słowa. Nie chcę ich tu wcale obrażać — wiele osób dopatruje się w takim określeniu krytyki, ale dla mnie nie ma w tym nic złego. Nigdy nie traktowałem ich lekceważąco i nie postępowała tak większość ludzi związanych ze sceną rave. Spora grupa ludzi po prostu się wściekła i to wcale nie dlatego, że uwielbiała The Prodigy, ale dlatego, że widziała co media próbują zrobić ze sceną rave. Między wierszami można bez trudu odczytać, że „Charly" z pewnością nie zamordował rave, natomiast magazyn „Mixmag" bardzo poważnie się zranił.

- 34 -

Trzy występy w tygodniu przez dziewięć miesięcy, to było szaleństwo, naprawdę szumiało nam w głowach. Nadal nie mogliśmy uwierzyć, że wyjeżdżamy za granicę i jesteśmy w zespole tak na full. Ja wciąż nie uważałem, że pracuję. To był naprawdę gorący okres — dziewięć miesięcy to dość, by donosić i urodzić dziecko, a ja nie miałem nawet czasu, żeby wyprać sobie majtki. Keith Liam podchodzi do ogniska i wyjmuje z kieszeni egzemplarz magazynu „Mixmag" ze swoim zdjęciem na okładce. Wrzuca go do ognia i czeka kilka sekund, by upewnić się, czy płomienie całkowicie pochłonęły papier. Tak kończy się teledysk promujący najnowszy singel The Prodigy „Fire" nakręcony w walijskich górach. Tym utworem i swoim debiutanckim albumem członkowie zespołu wreszcie zdławili wszelkie kontrowersje i rzucone pod ich adresem oskarżenia „zabójców rave". I tak pod koniec roku cały ten epizod stał się już tylko garstką ledwo tlącego się popiołu. Pomysł scenariusza do „Fire" nie był być może zbyt rewolucyjny — polegał na sfilmowaniu siedzących przy ognisku członków zespołu i „wejścia" do ich głów, by zaobserwować, co dzieje się w ich psychice. Proste to, ale o wiele bezpieczniejsze niż początkowy pomysł Keitha, który zaproponował, żeby po prostu podpalić się na trzy minuty. Atmosfera na planie szybko zamieniła się w koszmar, gdyż dochodziło do nieustannych spięć pomiędzy mało zainteresowaną całym przedsięwzięciem ekipą, a zmęczonymi i

- 35 -

pozbawionymi wszelkiej motywacji muzykami. Na dodatek panował lodowaty ziąb, na zboczu góry nie było się gdzie schować przed przejmującym wiatrem, a posiłek składał się z bułki z kiełbasą i plastikowego kubka letniej kawy serwowanych co dwie godziny. Zdjęcia nawet się nie zaczęły przed drugą nad ranem, a wtedy ekipa, której i tak na niczym nie zależało, zaczęła niechętnie mamrotać pod nosem o nie zapłaconych godzinach nadliczbowych. Członkowie zespołu interesowali się tylko tym, gdzie można by się na chwilę zdrzemnąć. Zwłaszcza Leeroy nie był zbyt zachwycony ekipą -podejrzewał, że jej członkowie nie są zbyt lotni, gdy zauważył, że ognisko, będące centralnym elementem scenerii zbudowano z długich desek, których bezskutecznie przyszłoby szukać na dzikich walijskich wrzosowiskach. Sprawy wcale nie polepszyły się po trzech godzinach niespokojnego snu w furgonetce, gdy wszyscy zdążyli się na tyle zagrzać, by dokończyć zdjęcia ze wschodzącym słońcem w tle. Muzycy byli jeszcze bardziej rozczarowani, gdy zobaczyli efekt końcowy tej męki — był to najdroższy wideoklip w ich karierze, a zastosowana przez firmę wyszukana grafika komputerowa sprawiła, że wyglądał jak odrzut z kiepskiego filmu klasy B rodem z lat sześćdziesiątych. Na szczęście utwór „Fire" był na tyle silny, że radził sobie doskonale bez promocyjnej pomocy wideoklipu. Centralna część sampli przywoływała popularny w latach sześćdziesiątych przebój pod tym samym tytułem — nagrany w 1968 roku przez The Crazy World of Arthur Brown, bardzo ekscentrycznego wykonawcę, który oprócz wielu innych szalonych sztuczek nie zawahał się przed założeniem na głowę płonącego sita. Szerzące się w undergroundowym środowisku plotki, że Liam tym razem zajmuje się bardziej ulotnymi elementami, szybko poszły w niepamięć, gdy po raz pierwszy usłyszano nowy utwór. Był o wiele cięższy niż normalne propozycje The Prodigy, momentami wykorzystywał pianino, krył w sobie bardzo intrygujący mocny rytm i głęboką linię basu z lekkim cieniem ragga, co odzwierciedlało zainteresowanie Liama (a praktycznie i całej sceny) dubową sferą muzyki. Liam w tamtym czasie sam określił ten utwór jako dymkowy, a nie pigułkowy. Kryje w sobie wątki reggae, bo chciałem go połączyć z nastrojem towarzyszącym paleniu. Przecież pod koniec dnia wszyscy, którzy chodzą na imprezy, coś tam sobie palą. Był to piekielny utwór techno i udowodnił wszystkim wątpiącym, że The Prodigy bynajmniej się nie sprzedali ani nie złagodzili swej muzyki, by tylko wejść na listę przebojów. Na drugiej stronie znalazł się jeszcze cięższy i jeszcze lepszy utwór, „Horns Of Jericho", prawdziwy break-beatowy numer z ciężkim, demonicznym nastrojem muzyki jungle. Wypełniający go dźwięk rogów i niesamowita w swym brzmieniu perkusja nadawały utworowi bardzo indywidualny charakter i sprawiły, że stał się najlepszym w dotychczasowej karierze zespołu. Undergroundowi DJ-e tacy jak Carl Cox, Fabio i Ray Keith grali EP-kę w czasie imprez, co sprawiło, że wszyscy z niecierpliwością oczekiwali jej wydania, a spore zainteresowanie wzbudził również remiks utworu „Horns Of Jericho" wykonany przez Genocide II. Była to bardzo ważna propozycja w historii zespołu, gdyż pojawiła sie na rynku niedługo po oskarżeniach o morderstwo dokonane na rave. The Prodigy zdołali się jednak przeciwstawić ostrym głosom krytyki i nagrać bardzo dobrą nową EP-kę. Płytę wydano tylko na dwa tygodnie, po czym szybko ją wycofano. Posunięcie to miało na celu przygotować rynek dla planowanego albumu — singel dotarł co prawda do 11. miejsca listy przebojów, lecz patrząc na wszystko z perspektywy czasu można dojść do wniosku, że poradziłby sobie o wiele lepiej bez ograniczonego pobytu na półkach sklepowych. Kiedy pojawił się na rynku, zespół zbliżał się do końca najbardziej morderczej serii koncertów. Minione dziewięć miesięcy były jedną wielką imprezą, a rozkład zajęć zespołu był tak napięty, że Liam musiał odrzucić propozycję wykonania remiksu dla Take That. Latem 1992 roku scena rave przeżywała swoje wzloty i upadki; z jednej strony ostra komercjalizacja powodowała, że powstawały straszliwie taniutkie imitacje prawdziwego rave, które wyrządzały wiele zła; z drugiej zaś organizowano absolutnie rewelacyjne imprezy

- 36 -

zarówno na otwartym powietrzu jak i w salach. Członkowie The Prodigy z trudem przypominają sobie te występy — ten okres w ich życiu przypominał szaleńczą jazdę kolejką górską, która porywała ich do przodu w takim tempie, że nie mieli czasu, by się obejrzeć, a już na pewno wysiąść choćby na chwilę. Atmosferę tego lata i zatarte kontury wszystkich wydarzeń najlepiej chyba podsumował Keith mówiąc: Trzy występy w tygodniu przez dziewięć miesięcy, to było szaleństwo, naprawdę szumiało nam w głowach. Nadal nie mogliśmy uwierzyć, że wyjeżdżamy za granicę i jesteśmy w zespole tak na fuli. Ja wciąż nie uważałem, że pracuję. To był naprawdę gorący okres — dziewięć miesięcy to dość, żeby donosić i urodzić dziecko, a ja nie miałem nawet czasu, żeby wyprać sobie majtki. Na tym etapie rozwoju grupy nie można przecenić efektów tak intensywnego rozkładu koncertów — wszędzie bowiem słychać było głosy wątpiące w prawdziwą wartość zespołów dance, a bardziej snobistyczna część sceny rave już ostrzyła sobie noże i pragnęła gorąco zareagować na najmniejszą oznakę, że The Prodigy zdecydowali się jednak zaprzedać. Na szczęście tak wielka liczba występów ugruntowała tylko reputację grupy i ustaliła jej renomę doskonałego zespołu występującego na żywo. Trudno bowiem jest rzucać szydercze uwagi o „prawdziwej muzyce", które prześladowały wszystkie zespoły, w obliczu nieprzerwanej serii występów. Co więcej, w czasie gdy scena rave prawdopodobnie wydawała swoje ostatnie tchnienie, ważne było by The Prodigy pokazali, że są zespołem o własnej niepodważalnej tożsamości, mogą działać oddzielnie i nie kierować się we wszystkim wymogami sceny. Szczególnie trzy koncerty z tego okresu udowodniły, że zespół potrafi przetrwać bez żadnej pomocy: jeden z nich był częścią tej właśnie sceny, a odbył się w sierpniu w czasie gigantycznej imprezy zorganizowanej przez wytwórnię XL; dwa inne odbyły się już poza sceną: Sound City '92 w Sheffield i na uniwersytecie w Liverpoolu. Wielki show zorganizowany przez wytwórnię XL miał być spektakularnym widowiskiem dla 35.000 widzów, prezentującym zespoły dance skupione w tej firmie. Niestety, od samego początku wydarzenie to prześladowała okropna pogoda — lało jak z cebra — i wywrotowa taktyka miejscowych władz, które raz po raz ogłaszały w radiu, że impreza została odwołana. Mimo że nie zdołano zrealizować kilku szeroko reklamowanych atrakcji i tak pozostała cała gama zapierających dech w piersiach możliwości: wesołe miasteczko, namiot ambient i prezentacja wirtualnej rzeczywistości. Wszystko to znajdowało sie w pobliżu głównej sceny, która była parodią kraj obrazu rodem z filmu „Blade Runner" („Łowca androidów"). The Prodigy na dwie godziny zatrzymali przed wejściem nadgorliwi porządkowi i kiedy wreszcie udało im się stanąć na scenie było już po szóstej wieczorem. Ich występ został jednak bardzo dobrze przyjęty, a wyczyny Keitha w malowniczej plamie błota rozciągającej się przed sceną udowodniły, że członkowie zespołu gotowi są dobrze się bawić. Występ — co było bardzo ważne — udowodnił, że The Prodigy nadal cieszą się wielkim szacunkiem w swoim własnym środowisku i że ludzie nie zwracają większej uwagi na rzucane pod ich adresem oskarżenia o zaprzedanie się i podążanie wyłącznie szlakiem komercjalizacji. Równie udany był występ zespołu na festiwalu Sound City '92 w Sheffield, który z założenia prezentował dokonania muzyki alternatywnej. Wśród wykonawców znaleźli się Ned's Atomie Dustbin, Senseless Things i Suede, tak że The Prodigy — choć nie czuli się całkiem obco — nie byli też zupełnie „u siebie". Jednak ciepłe przyjęcie ich występu przez publiczność pokazało, że zespół powoli ogarnia swym zasięgiem miłośników kilku gatunków muzycznych i zaczyna też podbijać początkowo cynicznie i niechętnie podchodzących do jego propozycji słuchaczy. Doskonałe recenzje koncertu w Liverpoolu, który odbył się tydzień później, pojawiły się w dwóch ważnych tygodnikach muzycznych. Oba z nich zaprezentowały The Prodigy jako coś znacznie ważniejszego niż uważano do tej pory. „NME": Ze swoją siłą The Prodigy są niesamowici. Liam Howlett może sobie stać skulony nad keyboardami na samym środku sceny. Wszystko zrekompensował zaangażowaniem trzech atletycznych i bardzo energicznych tancerzy, którzy żyją jego morderczymi rytmami. Naga

- 37 -

scena w ułamku sekundy staje się niezwykłym widowiskiem. Źródłem największej fascynacji są złożone warstwy dźwięku, potężne rytmy, które splatają się aż po szaleńczą kulminację. Liam jest niezwykłym mistrzem dźwięków. Przyszłość stała się teraźniejszością. *** Zespoły dance nie sprzedają albumów. Single tak, całymi tonami, ale nie albumy. Istnieje na to mnóstwo dowodów. 1992 był najbardziej udanym rokiem w historii muzyki dance; 17 bestsellerowych singli sprawiło, że dance był jedynym rozwijającym się gatunkiem wśród panującej na rynku przebojów recesji. Jednak nawet wówczas muzyka dance mogła poszczycić się tylko dwoma albumami z Top 40. Kilka miesięcy wcześniej zespół Incognito wszedł do Top 10 ze swoim singlem „Always There", lecz jego album dotarł jedynie do 44. miejsca. Podobny los spotkał grupę Nomad: sprzedała ponad 300.000 egzemplarzy swoich dwóch przebojowych singli, a jej album rozszedł się w liczbie zaledwie 25.000 sztuk. Każda reguła ma oczywiście swój wyjątek, co pokazały najdobitniej zespoły takie jak Soul II Soul, ale ogólnie rzecz biorąc zespołom dance nie udawało się odnieść sukcesów albumowych. Na specjalistycznym rynku hard dance sprawy przedstawiały się podobnie — najwyraźniej ten gatunek nie sprzyjał nagrywaniu udanych albumów. Mając to wszystko na względzie, wytwórnia XL w sumie dość późno zdecydowała się rozważyć możliwość wydania albumu The Prodigy. Takie samo stanowisko zajmował zresztą i sam Liam, który zaczął się zastanawiać nad wydaniem płyty mniej więcej w tym samym czasie: Aż do tej chwili nie myślałem wcale o albumie. Byłem w pełni zadowolony z kontraktu na cztery single. Teraz mam jednak tak dużo nowego materiału, że gdybym chciał go wydawać na singlach, potrwałoby to ponad rok. A na koniec mogłoby się okazać, że wszystko jest już mocno przestarzałe. Postanowiliśmy więc nagrać album, na którym znalazłoby się dość miejsca na wszystkie nowe utwory. Nie chodziło nam jednak tylko o wyrzucenie z siebie dwunastu zgrabnych kawałków —format albumu wymaga przecież od wykonawców poważnego podejścia, a gdy potraktuje się całą sprawę odpowiednio, można zdobyć szacunek całego przemysłu, bardziej niż w przypadku całej serii udanych singli, co nie jest już tak istotne. Jednak nawet gdy zdecydowaliśmy się na nagranie albumu, nie byliśmy wcale opętani myślą odniesienia sukcesu na listach przebojów. Zależało nam o wiele bardziej na tym, by pozostać wiernym scenie muzycznej, która była naszym domem. Wyznaczywszy sobie wstępną datę wydania na wrzesień 1992 roku, Liam zabrał się do pracy nad debiutanckim albumem zespołu. Początkowo chciał, by był to „koncepcyjny album rave" w stylu wczesnych dokonań grupy Pink Floyd, jednak zrezygnował z tego pomysłu, gdy uświadomił sobie, jakie ograniczenia może to narzucić jego muzycznym dokonaniom w przyszłości. Podejście takie mogło go bowiem związać zbyt mocno ze sceną, która cichła coraz bardziej, a poza tym nie znajdował już tam takiej inspiracji, jak na początku swojej działalności. Mimo bardzo wydajnej metody pracy Liama, który sam może przecież napisać, nagrać i wyprodukować swoje utwory, nagranie albumu zabrało sporo czasu. Latem 1992 roku zespół występował bowiem tak często, że Howlett z trudem znajdował czas, by na dłużej zamknąć się w studiu. Pomimo mocnej presji ze strony wytwórni, która jak najszybciej pragnęła wykorzystać popularność zespołu, Liam dopiero po sześciu miesiącach mógł z czystym sumieniem powiedzieć, że płyta jest gotowa. Podwójny album „Experience" („Doświadczenie" — tytuł był echem pośmiertnego klasyka Jimiego Hendrixa z 1971 roku), był brutalną, nie znającą kompromisów muzyczną wypowiedzią, pełną superszybkich breakbeatów, zaskakujących dźwiękowych pejzaży i ogłuszających rytmów. Był „doświadczeniem" ukazującym scenę, z której członkowie grupy wyrośli i kierunek, w którym teraz zmierzali.

- 38 -

Instrumenty dęte otwierające biblijny utwór „Horns Of Jericho" były tylko przedsmakiem godzinnego naporu morderczych breakbeatów, głębokich linii basu i szaleńczych dźwiękowych tworów, które miały nadejść. Na albumie znalazły się wszystkie single, lecz zgodnie z pragnieniem Liama w zremiksowanej formie. „Fire" prezentował się o wiele lepiej niż na małej płycie podczas gdy w nowej wersji utworu „Charly" nie było już śladu kota, którego „porzucono" za drzwiami studia. „Your Love" był wyrafinowany i pełen klasy pomimo szaleńczego tempa, lecz najlepszym chyba miksem okazała się niemal metalowa, nowa wersja „Everybody In The Place". Można tam było też znaleźć elementy hedonistyczne stylu ragga w utworze „Ruff In The Jungle Biznezz" i nawet wersję koncertową „Death Of The Prodigy Dancers". Ta ostatnia jednak w oderwaniu od wielkiego spektaklu, jakim stały się ostatnio występy zespołu, prezentowała się dość blado. Pod wieloma względami album okazał się więc zbiorem singli, z których każdy był nieokiełznanym wybuchem potężnych dźwięków. Całość od początku do końca zapierała dech w piersiach swą prędkością, przesłaniem i wysokim poziomem. Wszystko to jest prawdą z jednym tylko wyjątkiem — utworu, który z perspektywy czasu wydaje się być chyba najważniejszy na całej płycie. Mowa tu o „Weather Experience", którego halucynogenna atmosfera porywała słuchacza w podróż przez różne muzyczne klimaty. Ten wielki, pełen rozmachu pejzaż pozostawał w ostrym kontraście do pędzącej jak szalona pozostałej zawartości albumu. Jednak to on właśnie udowadniał, że Liam potrafi pisać muzykę jakże odmienną od grzmiących breakbeatami utworów, przez wielu uważanych za szczyt jego możliwości. W tym utworze dawał do zrozumienia, że jego muzyczne ambicje mają o wiele szerszy zakres, że cały czas się rozwijają i że nie jest już w pełni zadowolony z jednowymiarowości breakbeatów. W innych utworach można co prawda też było dostrzec interesujące poszerzenie muzycznej wizji, ale tam wszystko odbywało się w ramach struktury breakbeatów i jedynie „Weather Experience" zdecydowanie poza nią wychodził. Pod wieloma względami było to rozwiązaniem bardzo szczęśliwym, gdyż zbyt dalekie zboczenie Liama z jego muzycznego szlaku mogło się okazać na tym etapie za trudne do przełknięcia dla jego wiernych fanów. Ogólnie rzecz biorąc „Experience" był bardzo dobrym debiutem. Mimo że jego formę ograniczało wykorzystanie breakbeatów jako elementu wiodącego, to całość była złożona i bez trudu można było wyczuć, że Liam powoli żegna się ze swoimi korzeniami, by wyruszyć na nowe muzyczne obszary, które stawiały przed nim o wiele większe wyzwania. Album był dokładnym odbiciem sceny undergroundowej, na której narodzili się The Prodigy, lecz prezentował jednocześnie dostateczną dawkę różnorodności i eksperymentów, by nie dać się tej scenie zadławić. Zamieszczenie wewnątrz okładki karykatur członków zespołu było rzuceniem wyzwania tym wszystkim, którzy szydzili z techno i uważali je za zupełnie pozbawione oblicza. Mamy więc tu do czynienia z pierwszym prawdziwym albumem rave, choć oczywiście nie ograniczał się on tylko do tego gatunku muzyki. Jednak tuż po ukazaniu się „Experience", The Prodigy zostali uznani przez wszystkich za niekwestionowanych mistrzów gatunku, a sam Liam za najlepszego twórcę, jaki pojawił się na tej jeszcze tak młodej muzycznej scenie. Album trafił na 12. miejsce brytyjskiej listy przebojów, na której utrzymał się przez 25 tygodni. W samej tylko Wielkiej Brytanii sprzedano ponad 200.000 egzemplarzy „Experience". Oprócz czysto muzycznych osiągnięć, płycie udało się przekazać także i inne treści. Po pierwsze pokazała, że zespoły dance potrafią zaprezentować swoje umiejętności w ramach dłuższej wypowiedzi, a format albumu nie ujmuje nic z mocy ich przesłania. Co więcej, dla wielu osób zespół jest niczym dopóki nie nagra dobrego albumu, a The Prodigy właśnie tego dokonali. Udało im się przy tym zjednoczyć wielki sukces i rzeszę wiernych fanów, których zdobyli dzięki imponującej liczbie singli umieszczonych w Top 20 listy przebojów. Warto przy tym pamiętać, że album ten był niemal w całości dziełem instrumentalnym, co sprawiało, że odniesienie sukcesu komercyjnego było o wiele - 39 -

trudniejsze. Jednak właśnie dzięki temu wymierzył ostry cios tym wszystkim przeciwnikom muzyki dance, którzy twierdzili, że techno i jego pochodne są wyłącznie krótkotrwałą narkotyczną fascynacj ą, bezduszną i przej ściową muzyczną modą bez żadnej przyszłości. „Experience" przeciwstawił się także i bezpośrednim krytykom The Prodigy, którzy wyśmiewali dokonania zespołu głównie dlatego, że obok nich pojawiały się takie „perełki" jak „Roobarb and Custard". Nie zapominajmy, że była to też płyta, którą Liam sam napisał, nagrał, opracował i wyprodukował. To także wiele mówi o możliwościach nowej formy muzycznej. Drugim, niezwykle ważnym elementem związanym z „Experience" był fakt, że ukazał się jako pierwszy i nie można go było porównać z żadną płytą nagraną przez zespoły wyrosłe z podobnej co The Prodigy tradycji. Shades Of Rhythm i N Joi nie wywarły tak wielkiego wrażenia, jakie zapowiadały, a nadworne błazny muzyki rave — Altern 8 — nie liczyły się w tej grze. Nick Halkes z wytwórni XL do dziś jest w pełni przekonany co do niezwykłej natury albumu: W swoim kontekście był wydawnictwem unikatowym —poza The Prodigy ten ruch muzyczny nie zrodził żadnego innego artysty, który tak bardzo przemawiałby do publiczności i którego publiczność przyjmowałaby równie ciepło. Dla mnie „Experien-ce " był niezwykły i jedyny w swoim rodzaju. Gdyby płytę wydali członkowie N Joi, co mogli zrobić sześć miesięcy wcześniej, wszystko mogłoby wyglądać zupełnie inaczej. Ale oni stchórzyli. I tak nie mieliśmy absolutnie żadnych punktów odniesienia. Najlepszym dowodem na to może być fakt, że ja sam zastanawiałem się, jak prezentuje się album na tle dokonań Kraftwerk. Nie chcę tu bynajmniej powiedzieć, że The Prodigy sięgnęli na „ Experience " nieprawdopodobnych szczytów, lecz bez wątpienia album byl bardzo nowatorski, ekscytujący i pokazał, że w zespole jest o wiele więcej głębi niż wszyscy podejrzewali. I co ważniejsze — że może się dalej rozwijać. Nie interesowało mnie za to wcale współzawodnictwo, bo na tym etapie praktycznie nie istniało. Po trzecie, niezwykle istotny był fakt, że album odniósł sukces, pomimo kłopotów, które przeżywała wówczas scena rave. Sugeruje to, że zespół zaczął powoli przemawiać do publiczności spoza rodzimego kręgu. Standard wydawanych niezależnie promocyjnych nagrań („white labels") znacznie się obniżył, wyraźnie rzucał się w oczy brak nowych pomysłów i marne wykorzystywanie technicznych możliwości. Potęga komercji niemalże całkowicie zniszczyła ducha wielkich imprez, a kultura „pigułek rozkoszy" zapadła w chorobliwe odrętwienie. Zdecydowana bowiem większość widziała w tej muzyce jedynie perwersyjną ścieżkę dźwiękową do narkotycznych doznań; uzupełnienie zmian chemicznych zachodzących w organizmach słuchaczy. W powodzi tych wszystkich negatywnych czynników na rynku nagle pojawił się album The Prodigy, który okazał się sporym osiągnięciem. Warto pamiętać, że przytaczając te wszystkie zewnętrzne elementy, możemy popaść w niebezpieczeństwo przeteoretyzowania i nadmiernego skomplikowania muzycznej formy, której cel od zawsze był bardzo prosty i jasno wytyczony — tworzenie dobrej muzyki dance. Wspomniane czynniki są nie więcej niż tylko sugestiami, które pomagają umieścić album w szerszym kontekście i w pełni ukazać niewątpliwe osiągnięcia płyty. A były spore. Kiedy na rynku pojawił się następny album zespołu, na świecie sprzedano ponad 300.000 egzemplarzy „Experience". A utrzymywano, że zespoły dance nie są w stanie sprzedawać albumów!

- 40 -

Fakt, że wszystko nie jest usłane różami, nie oznacza wcale, iż nie uczysz się stale czegoś nowego. To chyba najlepszy sposób na traktowanie takich spraw. Keith Bogatsi o bardzo udany debiutancki album, w październiku The Prodigy wyruszyli na 23-koncertową trasę po Wielkiej Brytanii, która pod wieloma względami również była przedsięwzięciem bezprecendensowym. Mimo że od chwili powstania zespół wystąpił niezliczoną ilość razy, była to jego pierwsza trasa z prawdziwego zdarzenia. Zabrali ze sobą swój własny sprzęt nagłaśniający, sprowadzony specjalnie ze Stanów Zjednoczonych: system dźwiękowy 5OK Apogee z wbudowanym interaktywnym modułem oświetleniowym z trójwymiarowymi heliograficznymi laserami i animacją komputerową. Basy były tak mocne, że wprawiały ściany sal w niekontrolowane drżenie. W trasę wyruszył też sup-port w postaci Sy-Kick oraz trzech DJ-ów: Deviousa D, Physicsa i Ritchiego. Sam show The Prodigy był teraz ognistą, dziką bestią, mieszaniną potężnych dźwięków i zmieniających się w szaleńczym tempie obrazów, które razem wywierały przerażające wrażenie. Podczas gdy

- 41 -

Liam pochylony z tyłu sceny nad swoim sprzętem tworzył pełne inwencji, potężne ściany dźwięków, Leeroy i Keith wpadali w taneczny trans, stojąc do siebie twarzami i naśladując swoje ruchy, podobnie jak robili to w The Barn. Maxim zaś przemierzał scenę „nadzorując" publiczność i kontrolując całe to wielkie zamieszanie. Keith regularnie rzucał się w tłum, gdzie często towarzyszył mu Maxim, a Leeroy z Liamem zostawali na scenie, próbując zapanować nad całością. Cały spektakl pławił się w orgii świateł i laserów, które wypływały z wielkiej konsolety Liama i był wielkim atakiem muzycznej psychozy, niepokojącym lecz jednocześnie wywierającym niesamowite wrażenie widowiskiem. Członkom zespołu towarzyszyły wszędzie opary pachnącego słodko dymu, pełne zjadliwego sarkazmu uwagi oraz niesamowite dowcipy i kawały autorstwa samych The Prodigy. Okazało się jednak, że radzą sobie doskonale z rygorami i trudnymi warunkami wielkiej trasy. Maxim i Liam — zgodnie ze swoją naturą — byli pełni rezerwy i spokojni, podczas gdy Leeroy i Keith przyjęli rolę nadwornych błaznów. Pierwszy występ trasy odbył się w klubie Hacienda w Manchesterze, po czym zespół wystąpił w jednych z największych sal w kraju: w Barrowlands w Glasgow i w Leisure Centre w Aston Villa. Po koncercie w Plymouth członków grupy skierowano do miejsca, gdzie mieli spędzić noc. A był nim samotny, pachnący wilgocią pensjonat stojący nieopodal plaży. Znaleźli tam tylko jednego pracownika: straszliwie nieśmiałego i zdenerwowanego emigranta ze Wschodniej Europy. Członkowie The Prodigy, zmęczeni po bardzo wyczerpującym występie, spytali go, czy ma coś do jedzenia, na co otrzymali dość wymijającą odpowiedź: Zacząłem tu pracować dopiero dziś wieczór. To pierwsza praca, jaką udało mi się zdobyć od siedmiu lat. To dobrze, nie? Muszę utrzymać żonę i siedmioro dzieci. Po tej przemowie wyjął klucz do piwnicy, z którym Keith szybko zniknął w czeluściach hoteliku. Dwadzieścia minut później wrócił, uginając się pod ciężarem jedzenia: bochenków chleba, sera, bekonu, szynki, jarzyn, owoców i puszek. Kiedy wygłodniali The Prodigy pochłonęli wszystkie zapasy, nieśmiały pracownik zastanowił się przez chwilę i powiedział: Chyba najlepiej będzie, jeśli coś mi za to zapłacicie. Inaczej mój nowy szef będzie bardzo zły. Co powiecie na 10 funtów? I tak członkowie zespołu pozostawili za sobą w Plymouth chyba kolejnego kandydata do kolejki po zasiłek dla bezrobotnych. Dalej ruszyli do Szkocji, potem przez wschodnią część Anglii i Midlands. Przed występem w Coventry siedzieli za sceną omawiając program, gdy nagle Hisiadł obok nich nieznajomy mężczyzna i zaczął się bacznie przysłuchiwać ich rozmowie. Po nieudanym przystawianiu się do dziewczyny Maxima (co oczywiście nie spodobało się samemu zainteresowanemu i pozostałym), nieznajomy słuchał jeszcze przez pięć minut, po czym powiedział: Nie, tego nie chcecie zrobić. Wyrzućcie „Jericho", na to miejsce dajcie „Out OfSpace", a na koniec „ Everybody In The Płace ". Po chwili, w czasie której podziwiał swój zmysł artystyczny, spytał: A tak serio, to kim wy jesteście? W czasie występu tego wieczoru potężny system nagłaśniający zespołu okazał się zbyt wymagający dla lokalnego zasilania. Mniej więcej w połowie nagle wszystko „siadło", pogrążając salę i centrum miasta w całkowitych ciemnościach. Rozczarowani fani wszczęli wówczas mini-awanturę. Następnego wieczoru członkowie zespołu palili sobie spokojnie skręty w garderobie, gdy nagle drzwi otworzyły się z hukiem i do środka wpadło czterech studentów z ochrony, którzy najwyraźniej naoglądali się sporo filmów o brygadach specjalnych. Dowódca ekipy przebił się przez gęstą chmurę dymu ze skrętów i powiedział: Chyba czuję tutaj coś bardzo dziwnego. Cały czas uśmiechał się szeroko, dumny ze swej niezwykłej detektywistycznej intuicji.Zaraz potem odebrał skręty wszystkim obecnym w garderobie i umieścił je pomię dzy swoimi palcami. Już po chwili paradował dumnie po garderobie, wygłaszając do członków zespołu kazanie na temat ich zgubnego nałogu. Dziewięć skrętów umieszczonych między palcami otaczało go w tym czasie chmurą malowniczego dymu. Student był tak pełen świętego oburzenia, że oznajmił, iż zmuszony jest

- 42 -

wezwać policję i powiadomić o całym zajściu. Członkowie grupy słuchali go spokojnie, a gdy skończył, Leeroy rzucił niewinnie: W porządku, ale będziesz musiał wyjść i powiedzieć czekającym na nas trzem tysiącom dzieciaków, że nie staniemy dziś na scenie. Na samą myśl o tym dzielny ochroniarz stracił całą odwagę i wyszedł z garderoby mrucząc pod nosem coś na temat tych cholernych narkomanów. Ostatni koncert trasy odbył się w Leas Cliff Hali w Folkestone. Sala ta wbudowana jest w zbocze skały tak, że ludzie schodzący w dół po ścieżce idą bezpośrednio nad jej dachem. Godzinę przed rozpoczęciem występu sala była już szczelnie wypełniona publicznością i niedługo potem organizator wywiesił we wszystkich oknach zwięzłą informację: „BILETY WYPRZEDANE", pozostawiając na zewnątrz kilkuset mocno rozczarowanych wielbicieli grupy. The Prodigy nadal bez przeszkód przygotowywali się do występu, by jak zwykle zarówno światła jak i nagłośnienie działały bez zarzutu. Nagle tuż nad nimi rozległ się potężny huk i przez świetlik w dachu, w powodzi odłamków szkła zleciał mężczyzna w podkoszulku z logo The Prodigy. Minąwszy szybko balkon, na którym próbował się zatrzymać, wylądował głową na konsolecie, gdzie nieprzytomny znieruchomiał. Członkowie zespołu i oniemiały inżynier dźwięku (były członek ekipy Jima Davidsona i hipnotyzer-amator) podbiegli do nieszczęśnika, który zakrwawiony osunął się już na podłogę i zaczął powoli odzyskiwać przytomność. Całą twarz miał mocno pociętą i już zaznaczoną opuchlizną, a spodnie poplamione zawartością pęcherza, nad którym w czasie upadku nie zdołał zapanować. Kiedy odwrócił się w stronę zespołu, którego występ tak desperacko pragnął obejrzeć, na jego twarzy widać było krwawe odciski gałek konsolety, na której wylądował. Obrażenia od niesione przez samą konsoletę okazały się jeszcze poważniejsze i zespół musiał wystąpić wykorzystując jedynie 8 z 32 dostępnych kanałów. Jak gdyby tego wszystkiego było mało, ochrona szybko zaciągnęła rannego nieszczę śnika do garderoby i wezwała policję, która aresztowała go pod zarzutem przestęp stwa. Biedak spędził całą noc na posterunku, wciąż w poplamionych spodniach i z pokrwawioną twarzą. Nie zdołał obejrzeć koncertu, na który tak rozpaczliwie pragnął się dostać. Ten nieszczęsny przejaw fascynacji działalnością The Prodigy był czymś, co wprawiało muzyków w spore zakłopotanie. Oczywiście cieszyli się bardzo z tego, że ludzie tak polubili zespół, ale z rezerwą podchodzili do sławy, która nierozerwalnie łączyła się z tak wielkimi przejawami lojalności. Antygwiazdorska postawa członków zespołu znalazła swój przejaw w wielu ich poczynaniach. Ich stanowcza odmowa występowania w programie „Top of the Pops", zachęcanie głównych stacji radiowych do niegrania ich utworów i niezmienny zwyczaj tańczenia wśród tłumu tuż po zejściu ze sceny to tylko kilka przykładów stanowczej rezygnacji z podążania ścieżką wielkiej sławy. Odmowa stania się częścią tego kołowrotu była nieodłącznym elementem wizerunku The Prodigy, który wcale nie miał zniknąć wraz z rosnącą popularnością zespołu. Wręcz przeciwnie, w miarę jak stawali się coraz bardziej znani, a wyniki sprzedaży albumu coraz lepsze, cała ta ociekająca sławą karuzela coraz mniej im odpowiadała. W czasie swojej pierwszej trasy byli bardzo nieszczęśliwi, gdy spotykali się z jej przejawami. Leeroy: Czasami mocno wkurza to, że nie możesz zejść do ludzi i potańczyć, bo zaraz będą cię traktować inaczej. To psuje nam całą zabawę, nie chcemy wcale być żadnymi gwiazdami. Nie mamy ochoty doświadczyć żadnej z tych rzeczy. My mamy czas dla wszystkich. Trzeba oczywiście wziąć także pod uwagę tych, którzy widzą w nas gwiazdy, ale to dla nas nic przyjemnego. O wiele bardziej wolałbym, by ludzie po spotkaniu z nami odchodzili zaskoczeni faktem, że wcale nie przewróciło nam się w głowie. Na naszej scenie muzycznej nie ma i nigdy nie było miejsca dla gwiazd. Nie funkcjonuje tu żadna machina kreująca gwiazdy, poza

- 43 -

kilkoma ulotkami z nazwiskami DJ-ów. Ale nawet wtedy nie widzisz w ludziach takich jak np. Carl Cox wielkiej osobistości, tylko kogoś kto pomaga ci totalnie odlecieć. Ludzie chcą po prostu tańczyć i trochę poszaleć, a nie oglądać paradującą przed nimi jakąś napuszoną gwiazdę. Tak widzi to wszystko nasza scena, tak zawsze widzieliśmy to my i nasze stanowisko w tym względzie nigdy się nie zmieni. Pod wieloma względami trasa „Experience" zakończyła się wielkim sukcesem, gdyż gorąca reakcja fanów mocno wpłynęła na wyniki sprzedaży albumu. Jednak nie wszystko wyglądało tak różowo. Na wiele koncertów nie udało się sprzedać wszystkich biletów — na pierwszym występie w mogącej pomieścić 1000 widzów Haciendzie w Manchesterze zjawiło się tylko 500 osób, a w wielu innych salach panowały jeszcze większe pustki. Członkowie zespołu z bolącym sercem spotykali na ulicach wieczorem w dzień występu fanów, którzy nawet nie wiedzieli, że The Prodigy mają wystąpić w ich mieście. Ponieważ wielu promotorom spod znaku rave brakowało doświadczenia w organizowaniu tras, promocja i marketing koncertów pozostawały wiele do życzenia. Podkreślała to jeszcze przepaść dzieląca sposób organizacji koncertów i oczekiwania fanów w tym względzie — występy zespołu miały niby przypominać imprezy w najlepszym stylu rave, ale były przy tym za drogie i odbywały się za wcześnie. Może nie wszyscy byli jeszcze w pełni przygotowani na zaakceptowanie idei trasy, w którą wyruszył sztandarowy zespół dance. Bez względu na to, jakie były powody porażki, jej finansowe konsekwencje okazały się bardzo poważne — muzycy po ciężkiej trasie wrócili do domu mocno zadłużeni. Co więcej był to zupełnie nowy i nie zbadany teren dla The Prodigy - do tej pory bowiem wciąż pięli się w górę i mieli na swoim koncie całe pasmo sukcesów. Tak więc był to być może ich pierwszy poważny krok do tyłu. Jedyną pociechę stanowił fakt, że dzięki trasie udało się sprzedać o wiele więcej egzemplarzy albumu, a tam gdzie promotorzy stanęli na wysokości zadania, reakcja tłumów była bardzo gorąca. Trzeba też pamiętać o tym, że w popularnej prasie muzycznej pisano o „eksplozji młodości", którą przypisywano modnym zespołom występującym w małych salkach przed tłumkiem 150 rozkrzyczanych panienek. A tu nagle jakby znikąd pojawiali się The Prodigy, którzy w swoje najgorsze wieczory przyciągali liczącą 1000 osób publiczność. Być może nie było więc aż tak źle. A poza tym tuż po świętach Bożego Narodzenia zespół miał wyruszyć w trasę, która prowadziła przez Australię, Azję i Amerykę. *** Muzycy odlecieli do Melbourne w drugi dzień świąt 1992 roku. W czasie trasy po Australii dołączyli do Sashy i Paula Oakenfolda, co w efekcie przyniosło dość niezwykłą i chyba nie najlepszą mieszankę stylów. Po kilku występach przyjętych przez publiczność z mieszanymi uczuciami, Keith zaczął się zastanawiać, czy takie rozwiązanie było słuszne. Martwił się, że fani The Prodigy uznają muzykę Oakenfolda za zbyt łagodną i nastrojową, podcza^ gdy jego wielbicieli odstraszy dużo ostrzejsze brzmienie grupy. Po kolejnym dość chłodno przyjętym występie, Keith poruszył ten problem w rozmowie z Mike'em. Podejrzewał też, że w czasie koncertu w Sylwestra Oakenfold zamierza zagrać „Trip To Trumpton" z repertuaru Sesame Treet. Kończąc rozmowę wychodził powoli na korytarz z pokoju Mike'a, lecz był zbyt zaabsorbowany swoją przemową, by dojrzeć stojącego przed swoim pokojem Oakenfolda, którego bezlitośnie krytykował. Machając menedżerów/ na pożegnanie Keith rzucił na odchodnym: No, teraz idę pogadać z tym DJ-em, który czyści salę z publiczności!. Leeroyowi bardzo nie podobały się te występy i mało przyjazna reakcja widzów: Oni jeszcze nie byli na to przygotowani i tak do końca nie rozumieli o co nam chodzi. Uwielbiali techno i to było wszystko. W efekcie występy nie sprawiały mi absolutnie żadnej przyjemności. Zmęczeni po pięciu występach w Australii, członkowie zespołu polecieli prosto do Ameryki, by tam w ciągu 30 dni wystąpić aż 28 razy. Pozostałe dwa dni mieli przeznaczyć na zdjęcia do wideoklipu

- 44 -

promującego ich najnowszy singel „Wind It Up". Następny miesiąc miał więc być jednym z najdziwniejszych i najtrudniejszych w całej dotychczasowej karierze zespołu. Pod wieloma względami okazał się też jednym z najbardziej udanych. Jednocześnie o mało co nie przyczynił się do rozpadu The Prodigy. W czasie trwania trasy nie brakowało pamiętnych wydarzeń. Po przybyciu do Los Angeles członkowie grupy z radością zorientowali się, że będą występować w sali, w której kręcono sceny do filmu „Marked For Death" („Naznaczony śmiercią") ze Stevenem Seagalem w roli głównej. Wyglądała pięknie z wykładanymi piaskowcem ścianami, wiszącymi na nich rekwizytami rodem z wojen indiańskich plemion i ogólnym wystrojem nawiązującym do malowniczej kultury Azteków. Niestety, początkowa radość szybko się ulotniła, gdy The Prodigy stanęli w obliczu klienteli klubu, z której większość bez specjalnych problemów mogłaby schrupać potężnego Seagala na śniadanie. Teoretycznie rzecz biorąc, członkowie zespołu powinni być przygotowani na występy w najróżniejszych klubach. Wywodzili się przecież z nielegalnej, undergroundowej sceny rave i w czasie swojej dotychczasowej kariery zdążyli już wystąpić także i w cieszących się najgorszą sławą klubach Wielkiej Brytanii. To miejsce jednak sprawiało, że klub Telepathy na londyńskim East Endzie wyglądał jak serwująca wyłącznie lody i ciasteczka kawiarenka. Kiedy The Prodigy wchodzili do głównego baru, akurat wywiązała się tam ostra bójka. Fruwały stoły i krzesła, rozbijały się na plecach uczestników bijatyki, a odłamki szkła krwawo znaczyły znające już takie doświadczenia twarze. Pod koniec jeden z wyjątkowo nieprzyjemnych typów został wyprowadzony na zewnątrz z kolbą rewolweru mocno tkwiącą między żebrami. Nie poruszeni tym członkowie zespołu podeszli do właściciela klubu, przedstawili się i jakby od niechcenia rzucili, że następnego wieczoru mają wystąpić w konkurencyjnym klubie leżącym osiem kilometrów dalej na przedmieściach. Właścicel parsknął gniewnie i spokojnym, lecz mrożącym krew w żyłach głosem powiedział: Nie zagracie jutro w tym klubie. Jeśli to zrobicie to po was. A właściciel już zapłacił życiem za to, że odważył się was tam zaprosić. Po tak ciepłym i przyjaznym powitaniu The Prodigy nerwowo schronili się w barze i czekając na swój występ popijali bardzo drogie piwo. Na stan ich ducha bynajmniej nie wpłynął pozytywnie wzrok stałych bywalców, który co chwilę zmierzał w ich stronę. Mniej więcej godzinę przed występem dostrzegli, że bar pomalutku cichnie i pustoszeje. Nie uszło to uwadze także i właściciela, który podszedł do Maxima i warknął: Jeśli wam kurwa życie miłe, to wchodźcie zaraz na scenę! The Prodigy natychmiast pojęli subtelną aluzję i zaczęli występ, lecz poruszanie się po scenie ułożonej z kilku skrzynek opartych na stołach, które stale się chwiały, ze zrozumiałych względów przychodziło im z wielką trudnością. Kiedy już ten niezwykły występ dobiegł końca, członkowie zespołu postanowili poskarżyć się kierownictwu i dowiedzieli się, że mogą znaleźć rzeczone osoby w garderobie. Tak też się i stało. Kiedy przeszli przez zatłoczony bar na tyły klubu i otworzyli drzwi do jednego z pomieszczeń, znaleźli tam kierownictwo. Towarzyszył mu cały arsenał noży, kastetów i półautomatycznej broni, a tuż obok potężni goryle zasypywali ostrymi ciosami jakiegoś delikwenta. Mocno zbudowany właściciel rzucił The Prodigy ostre spojrzenie i nie pragnąc wcale się dowiedzieć o co im chodzi, wrzasnął: Spieprzać mi stąd, ale już! i z hukiem zatrzasnął drzwi. Członkowie grupy z wrodzonym rozsądkiem postanowili, że raczej nie będą się już na nic skarżyć. Po odwołaniu występu we wspomnianym już wcześniej klubie, The Prodigy ruszyli dalej. Po drodze przeczytali w lokalnej gazecie, że przed klubem, w którym występowali poprzedniego wieczoru, znaleziono pozbawione głowy ciało kierowcy ciężarówki. Po kilku godzinach jazdy, autobus grupy odmówił posłuszeństwa — stanął na środku drogi i silnik za nic w świecie nie chciał zaskoczyć. Mając przed sobą jeszcze dobrych kilkaset kilometrów, muzycy zaczęli się zastanawiać nad możliwością odwołania występu. Po szybkich przeliczeniach doszli jednak do wniosku, że odwołanie będzie ich kosztować o wiele więcej niż wynajęcie samolotu, by dotrzeć na miejsce na czas. Dla zespołu, który do tej pory był pod każdym

- 45 -

względem absolutnie samowystarczalny, pachniało to tak mocno pogardzanym gwiazdorstwem, ale cóż było robić. Mrucząc coś pod adresem siły wyższej, ruszyli w stronę najbliższego lotniska. Kiedy tam przybyli, oczami wyobraźni widzieli już wspaniały mini-odrzutowiec z telewizorami i całą armią stewardess gotowych na każde ich skinienie. Gdy zapytali, który samolot czeka na nich, kierownik trasy wskazał ręką mały, rozpadający się hangar, z którego wypychano właśnie stary samolot z pięknymi śmigłami, odrapaną farbą i łysymi oponami. Wielkością przypominał dokładnie ich autobus. W istocie był tak mały, że Keith musiał wsiąść pierwszy i skulić się w ogonie, by pozostało dość miejsca dla Leeroya, który spędził cały lot dosłownie złożony w pół. Gwałtowna turbulencja szybko uciszyła przejawy fałszywej brawury panującej początkowo w szeregach The Prodigy, a już po chwili z tyłu rozległo się błaganie Keitha, by obniżyć nieco lot, gdyż czuje sięjak w latającej wannie. Gdy samolot odbił się jak piłka od pasa i wreszcie wylądował, rozległo się powszechne westchnienie ulgi. Członkowie grupy szybko udali się na miejsce koncertu, gdzie powitał ich brytyjski emigrant i wręczył im „pachnące domem" przedmioty: woreczek magicznych grzybów, torebkę trawki i słoik Marmite (bardzo zdrowa marmolada o słonym smaku, którą angielskie dzieci zazwyczaj jedzą z chlebem na śniadanie — przyp. tłum.). Mimo problemów z dojazdem, występ należy zaliczyć do udanych. Tuż po nim członkowie zespołu wsiedli do naprawionego już autobusu i ruszyli w kolejną długą podróż. Sam autobus należał do grupy The Eagles i z boku miał wymalowany stosowny napis oraz „Hotel California". Po trudnych przeżyciach kilku minionych dni The Prodigy postanowili w pełni się zrelaksować i szybko spróbować jak smakują „pachnące domem" przedmioty. Już po chwili wszystkie grzyby zostały zjedzone, a trawka zwinięta w skręty, co sprawiło, że wszędzie unosiły się kłęby pachnącego dymu. W czasie tej trasy zespołowi towarzyszył Moby — dbający o zdrowie muzyk, który nie palił, nie zażywał żadnych narkotyków i na dodatek był wegeterianinem. Już na samym początku trasy usadowił się z przodu autobusu, podczas gdy bardziej zdeprawowani członkowie grupy okupowali tył pojazdu. W ciągu następnego miesiąca biedny Moby spędzał większość czasu błagając towarzyszy, by zamykali drzwi, a on sam zatykał kocami i papierami szpary, by powstrzymać nielegalne opary napływające z mieszczącej się na tyłach jaskini rozpusty. Na występie w Los Angeles wśród publiczności można było dostrzec kilka znaczących osób, m.in. Ricka Rubina (niegdyś) z Def Jam, lana Astbury z The Cult, Grace Jones i Billa Gibbonsa z ZZ Top. Jednak tego wieczoru w pamięci zespołu najbardziej zapisało się spotkanie z zupełnie obcym człowiekiem. The Prodigy siedzieli po występie za sceną, podsumowując wydarzenia minionego wieczoru, gdy Liam dostrzegł nieznajomego mężczyznę, który dzięki uchylonym drzwiom garderoby obserwował ich odbite w lustrze sylwetki. Po dwudziestu minutach tej bacznej obserwacji, członkowie zespołu zaczęli się zastanawiać, co też on może knuć i postanowili zaprosić go do środka. Liam podszedł do niego, podał mu rękę i powiedział: Cześć, jestem Liam. Mężczyzna (który zresztą był pod ostrym działaniem kwasu) stanął jak wryty, otworzył ze zdumienia usta, po czym obejmując dłońmi głowę odwrócił się i odszedł bez słowa. Zaciekawieni The Prodigy ruszyli za nim. Nagle mężczyzna odwrócił się do Liama, uśmiechnął się i powiedział: Steve, jestem twoim bratem, stary. Steve, to ja. Ponieważ Liam z pewnością nie miał brata i nie przypominał sobie, by ostatnio używał imienia Steve, razem z kolegami spędził następne pół godziny próbując wyprowadzić nieszczęśnika z błędu. Za każdym razem jednak słyszeli: Steve,jaksię masz, stary. Jestem twoim bratem, Steve. Jako że byli już trochę tym wszystkim przerażeni, Liam postanowił udobruchać swego niedoszłego brata i przyznać, że rzeczywiście są rodziną. Mężczyzna jednak zupełnie ignorował jego słowa i cały czas przerywał mu rzucając: Steve, stary. W końcu niedoszły brat Liama został siłą wyprowadzony z sali. Ten przejaw rodzinnej zdrady nie przeszedł nie zauważony, gdyż nieszczęśnik wychodząc na ulicę mruczał: Jak mogłeś mi to zrobić, Steve. Jesteś przecież moim bratem, stary.

- 46 -

W Dallas członkowie zespołu mieli zarezerwowane pokoje w hotelu Hilton. Po przyjeździe zorientowali się jednak, że hotel został sprzedany, a nowy właściciel zmienił ostatnią literę nazwy. I tak przyszło im zatrzymać się w Hiltop. Meldując się w recepcji, The Prodigy zwrócili uwagę na rażącą nieobecność innych gości, ale wytłumaczyli to sobie późną porą i faktem, że zjawili się w Dallas w połowie tygodnia. Szybko rozpakowali rzeczy i wyruszyli do miasta na późnego drinka. Kiedy szli sobie spokojnie ulicą, Keith nagle odwrócił się i zauważył, że z wyjątkiem ich własnych pokoi, w hotelu panują zupełne ciemności. Byli jedynymi gośćmi w liczącym 350 pokoi budynku. W czasie całego pobytu nie spotkali żadnego innego klienta. Gdy wrócili po kilku nerwowych drinkach, starsza pani, która prowadziła ten hotel-widmo, oprowadziła ich po apartamencie im. Boba Hope'a (słynny aktor i komik amerykański — przyp. tłum.). Wystroju eleganckiego apartamentu nie zmieniano od lat siedemdziesiątych i wyglądało na to, że przez wiele lat nie był wcale wynajmowany. Po pełnej niespokojnych snów nocy nadszedł jeszcze bardziej niepokojący poranek. Maxim zszedł na śniadanie razem z Keithem i już miał coś zamówić, gdy nagle jakby znikąd pojawiła się starsza pani i powiedziała: Ma pan ochotę na jajka na bekonie, grzankę i kawę zjedna łyżeczką cukru. Miała absolutną rację, ale zanim Maxim zdołał sobie to w pełni uświadomić, odwróciła się do Keitha. A pan chce zamówić dwa jajka, kiełbaski, pomidory i gorzką herbatę z mlekiem. Powiedziawszy to zabrała zdumionym przyjaciołom karty i poszła do pustej kuchni, by przygotować dla nich śniadanie. Występ w Dallas odbył się w The Lizard Lounge, gdzie niegdyś oglądano legendarne koncerty zespołu The Doors. Pomimo niezwykłych przeżyć w hotelu, występ okazał się najlepszym w czasie amerykańskiej trasy i jednym z najbardziej udanych w całej dotychczasowej karierze grupy. The Prodigy byli pod tak wielkim wrażeniem entuzjastycznej reakcji publiczności, że zaprezentowali swój zestaw utworów dwa razy. Dziesięć minut przed wejściem na scenę Leeroy przeciągnął się tak potężnie, że pękła mu guma w spodniach, a te opadły do samych kostek. Szybko znalazł więc szeroką taśmę klejącą, którą zgrabnie owinął się w pasie. Kiedy już stanął na scenie, wraz z każdym skłonem nogawki wędrowały kilka centymetrów w górę. Pod koniec występu sięgnęły już pośladków, tak że Leeroy wyglądał jak dwumetrowy uczniak w przykrótkich szortach. Nie był jednak jedynym, który pojawił się na scenie w dość komicznym stroju. Maxim zapomniał bowiem odlepić ze swego czerwonego kostiumu nalepkę z pralni i przez cały wieczór dumny MC paradował na tle ostrej muzyki dance z naklejką na plecach: Prać w 40 stopniach, nie wykręcać. Do odbioru we wtorek. Problemy z ubraniem Leeroya nie skończyły się wraz z występem w Dallas. Przed innym koncertem zgubił swój bagaż; został więc jedynie w tym co miał na sobie: dżinsach i podkoszulku. Nie mając innego wyjścia, znów wyjął zaufaną taśmę klejącą i przylepił eleganckie lampasy do obu nogawek. Mniej więcej w połowie występu taśma zaczęła się częściowo odklejać, pozostając na miejscu na dole i na górze. Gdy Leeroy zaczynał wirować, wyglądał jak karykatura MC Hammera w wielkich, luźnych szarawarach. Po koncercie nieszczęśnik niemal wpadł w histerię, gdy podeszła do niego dziewczyna i nieśmiało spytała, gdzie kupił tak modne spodnie! Przed kolejnym występem członkowie zespołu siedzieli w holu hotelu, gdy nagle podszedł do nich nieznajomy mężczyzna, przedstawił się jako Bob i usiadł obok Maxima. W czasie trasy dziesiątki osób zachowują się w ten sposób, więc The Prodigy nie byli specjalnie tym faktem zaskoczeni. Poza tym nieznajomy sprawiał wrażenie bardzo sympatycznego gościa, który szczególnie miło odnosił się do Maxima. Siedział i rozmawiał ze mną i z innymi przez dłuższy czas. Było całkiem przyjemnie. Kiedy jednak powiedziałem, że muszę iść do toalety i wstałem, on również się podniósł i spytał: „ Chcesz, żebym poszedł z tobą? " Dopiero wtedy uświadomiłem sobie, że on się regularnie do nas przystawiał! Szybko przeprosiliśmy go i wycofaliśmy się do naszych pokoi. Pokój Maxima przylegał do pokoju Liama, a dzieliły je tylko cieniutkie drzwi. MC poczekał, by Liam zainstalował się spokojnie w swoim pokoju, po

- 47 -

czym zadzwonił do niego. Gdy Liam podniósł słuchawkę, Maxim — zmieniając głos — powiedział: Cześć, tu Bob. Czy mogę przyjść do twojego pokoju? Wiem, że najwięcej rozmawiałem z twoim kumplem, ale to ty mi się najbardziej podobasz. Zanim zaskoczony Liam zdążył cokolwiek odpowiedzieć, głos po drugiej stronie powiedział: Już idę, będę na górze za parę sekund. Liam od razu zaczął podejrzewać Maxima, więc przez dzielące ich drzwi zajrzał do pokoju kolegi. Maxim leżał na kanapie i sprawiał wrażenie pogrążonego w głębokim śnie. Zdenerwowany Liam wrócił do siebie. Tymczasem Maxim szybko wypadł na korytarz, zapukał do drzwi Liama i uwodzicielskim szeptem powiedział: Cześć, Liam. To ja, Bob. Przyszedłem do ciebie. Wpuść mnie, proszę. I tak biedny Liam spędził całą noc zabarykadowany w swoim pokoju, czekając, by wreszcie ustało natarczywe pukanie do drzwi. Tuż przed występem, podobna — choć o wiele mniej przyjazna — propozycja padła pod adresem sprzedającego gadżety grupy Dana, potężnego faceta z malowniczymi tatuażami, w którego żyłach płynęła indiańska krew. Parszywie wyglądający osobnik przez cały wieczór obserwował jak przebiega sprzedaż podkoszulków, a gdy przy stoisku pozostało już tylko kilka osób, podszedł do Danny'ego i powiedział: Co byś zrobił, gdybym tam przeskoczył i rąbnął ci kasę? Danny wyprostował się dumnie, prezentując swą potężną sylwetkę, wyjął broń i odparł spokojnie: Palnąłbym ci prosto w łeb. Facet, lekko podenerwowany, lecz wyraźnie zdesperowany, rzucił jeszcze: Mógłbyś chybić. Szybka odpowiedź brzmiała: Ale nie piętnaście razy. Rankiem po występie The Prodigy wymeldowali się z hotelu i pojechali do miasta, by coś szybko zjeść przed następną długą podróżą. Kelnerka, ładna i sympatyczna blondynka, zebrała zamówienia i zauważywszy odmienną wymowę swych klientów, powiedziała twardym południowym akcentem: Nie jesteście stąd, prawda? Wyjaśnili jej, że są zespołem i próbowali wytłumaczyć, jaką muzykę grają. Szybko jednak doszli do wniosku, że nie czas i miejsce, by rozwodzić się ze szczegółami nad wyższością industrialnej muzyki techno rodem z Belgii nad niemiecką house. I mieli rację. Zakłopotany wyraz twarzy dziewczyny zdradził, że nie ma najmniejszego pojęcia o czym mówią. Czekała cierpliwie aż skończyli, po czym rzuciła niewinnie: Nic z tego nie słyszałam, chłopcy. Słucham tylko muzyki country i chrześcijańskiej. Pod wieloma względami ten zabawny incydent był ilustracją poważnego problemu, w obliczu którego członkowie zespołu stanęli w Ameryce — mało kto znał ich muzykę i musieli ciężko pracować, by udowodnić ile są naprawdę warci. Choć singel „James Brown Is Dead" beligijskiej grupy LA Style był pierwszym wywodzącym się z gatunku techno utworem, który trafił do czołowej setki notowań „Billboardu", to muzyka spod tego sztandaru była w Stanach jeszcze stosunkowo mało znana. Co więcej, media amerykańskie zdążyły już wychwycić aurę skandalu otaczającą imprezy spod znaku rave i karmiły swych czytelników i słuchaczy opowieściami o narkotykach oraz nielegalnych imprezach równie żarliwie jak ich brytyjskie odpowiedniki. Policjanci w cywilu regularnie „sprzedawali" „ecstasy" w czasie imprez, a władze nadzorowały działalność tej sceny muzycznej tak samo dokładnie i z równie wielkim zapałem, jak wczytywały się w teksty hip hop. Ta panująca powszechnie aura dezinformacji i niepewności sprawiła, że niektóre występy były dla członków The Prodigy bardzo trudne. Mimo to w licznych miejscach wzbudzili spore zainteresowanie i choć jego skala była nieporównywalnie mniejsza niż w rodzinnym kraju i opierała się głównie na występach w college'ach, to zespół spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem m.in. w Los Angeles, Nowym Jorku, Detroit oraz w Maine i Teksasie. Pomimo wielu komicznych wydarzeń i udanych występów, w obozie The Prodigy nastroje nie były najlepsze. Pogarszał je zdecydowanie brak obiecanych gratyfikacji finansowych i członkowie zespołu powoli zaczynali wątpić, czy w ogóle dostaną należne im pieniądze. Szczególnie Leeroy od samego początku trasy nie był zadowolony z ustaleń finansowych i dał innym do zrozumienia, że nie powinni występować, jeśli nie zostaną spełnione wszystkie warunki. Szybko jednak wraz z kolegami sprowadzono go na ziemię informacją o możliwych

- 48 -

reperkusjach prawnych wiążących się z odwołaniem występów na tym — tak późnym — etapie. W rezultacie członkowie zespołu byli zmuszeni utrzymywać się z własnych pieniędzy zamiast z ustalanego w takich przypadkach budżetu trasy, a nie chcąc zawieść swoich fanów musieli mimo wszelkich przeszkód kontynuować występy. Jednak już po pierwszym z nich Leeroy oświadczył, że wraca do domu, jeśli spory finansowe nie zostaną wyjaśnione. Po szybko złożonych obietnicach uspokoił się, ale tak naprawdę nic się nie zmieniło: po dziewięciu występach członkowie zespołu nadal nie zobaczyli ani centa z obiecanych pieniędzy. Przed ostatnimi pięcioma dostali maleńki ułamek należnych im stawek wraz z informacją, że to już wszystko na co mogą liczyć. W rzeczywistości ostatnie pięć razy wystąpili za darmo tylko dlatego, że czekali na nich ludzie, którzy dużo wcześniej wykupili bilety. Ciężką sytuację pogarszał jeszcze stan zdrowia członków grupy. Od początku swej działalności The Prodigy wystąpili niezliczoną ilość razy, brali udział w zdjęciach do wideoklipów i powoli zmęczenie zaczęło zbierać swoje żniwo. W ciągu ostatnich stu dni mieli tylko sześć dni wolnych, a w czasie dwóch z nich musieli teraz nakręcić teledysk do „Wind It Up". Wyczerpującą amerykańską część swojej trasy zaczęli już mocno zmęczeni — w wieczór przylotu z Australii musieli od razu stanąć na scenie, a potem wcale nie było lepiej. W konsekwencji po kolei zaczęli zmagać się z grypą i innymi dolegliwościami. W Toronto Maxim zapadł na tak ciężkie zapalenie oskrzeli, że musiał zrezygnować z występu. Zastąpił go improwizujący Leeroy, który też nie czuł się najlepiej. Liam i Keith mieli podobne problemy, tak że cała czwórka regularnie schodziła ze sceny w czasie koncertów, by wymiotować lub choć na chwilę się położyć. Występy kończyli atakami kaszlu i z poważnymi zawrotami głowy, a ludzie wciąż podsuwali pod ich zakatarzone nosy i zaczerwienione oczy umowy ze słowami: Musicie tu wystąpić, podpisaliście przecież kontrakt. Groźby te odnosiły zamierzony skutek, a Keith tak to wyjaśnił: Może to zabrzmi fałszywie i mało prawdopodobnie, ale my naprawdę myśleliśmy, że nie możemy zawieść publiczności. Musieliśmy występować. I tak wbrew wszelkim przeciwnościom losu pojawialiśmy się na scenie. Powoli jednak sytuacja stawała się trudna do zniesienia. Członkowie zespołu nie mogli zrozumieć, co się dzieje. The Prodigy nie byli do czegoś takiego przyzwyczajeni; oni przecież czerpali z siebie nawzajem inspirację i uwielbiali każdą spędzaną w zespole minutę. Teraz byli rozczarowani, wściekli, chorzy i bezradni. Zrobili przecież co do nich należało i co wieczór dawali z siebie na scenie wszystko, pomimo kłopotów ze zdrowiem. Dlaczego więc nikt im nie płacił i nie pozostawiono im choć paru chwil na odpoczynek? Kilka razy w czasie tej amerykańskiej trasy cała czwórka po kolei odgrażała się, że odchodzi z zespołu i wraca do domu. Kiedy przebrzmiały echa ostatniego występu wszyscy byli fizycznie i psychicznie rozbici, a nastroje panujące w szeregach The Prodigy jeszcze nigdy nie były tak parszywe. *** Po powrocie do domu członkowie grupy przez kilka tygodni dochodzili do siebie. Nie mieli na pociechę żadnych pieniędzy, wciąż wisiały nad nimi długi z trasy po Wielkiej Brytanii, a nieustanne, pełne gniewu telefony mające na celu odzyskanie choćby części należnych im sum nie przynosiły żadnych efektów. Jednym słowem był to bardzo przygnębiający okres w historii zespołu. Stopniowo jednak członkowie grupy zaczęli przechodzić nad tym do porządku dziennego, udało im się wytłumaczyć sobie pewne sprawy i wyciągnąć z tych przykrych doświadczeń pouczające wnioski. W imieniu swoim i kolegów Keith tak podsumował te ciężkie chwile: Powinniśmy się zorientować, że coś jest mocno nie tak po reakcji Leeroya. On zawsze jest na luzie i do wszystkiego podchodzi z uśmiechem, tak że gdy jest z czegoś niezadowolny stanowi to sygnał, że mamy do czynienia z poważnym problemem. Po tym wszystkim powiedzieliśmy sobie, że już nigdy nie wyruszymy w trasę. Byliśmy mocno wkurzeni: 70 występów w okresie Świąt i Nowego Roku, a wróciliśmy po uszy w długach. Mieliśmy wszystkiego serdecznie dość, co nie powinno nikogo dziwić po tak

- 49 -

morderczej pracy, jaką odwaliliśmy. Oczywiście sytuacja była mocno złożona, bo trudno sobie radzić z problemami, gdy na dodatek fizycznie parszywie się czujesz. Jednak wraz z upływem czasu poczuliśmy się lepiej i zaczęliśmy układać wszystko według naszej własnej skali wartości. Jako zespół okazaliśmy się tak silni, że pieniądze przestały się dla nas liczyć. Przeszliśmy przez bardzo trudny okres i dzięki tym doświadczeniom tylko zwarliśmy nasze szeregi. W czasie tej trasy udało nam się wyjść z humorem z wielu trudnych sytuacji. To tylko nas do siebie zbliżyło i jako zespół jesteśmy z tego dumni. Cieszyłem się z możliwości spotkania z tyloma różnymi ludźmi, ale ogólnie rzecz biorąc ta trasa była straszliwie ciężka. Niektórzy twierdzą, że wyjazdy to świetna zabawa. Wyobraź sobie wtedy, że mówisz do kogoś: „No dobra, w ciągu najbliższych 30 dni wyjdziemy wieczorem z domu 28 razy i będziemy wracać tak zmęczeni, że z trudem uda nam się poruszać nogami. " Wiele osób na pewno zmieni zdanie. Kilka tygodni po powrocie do domu wręczono nam „złote płyty" za ilość sprzedanych egzemplarzy naszego pierwszego albumu, co wyraźnie wpłynęło na poprawę naszych humorów. Jednak niektórzy z pracowników wytwórni wykorzystali ten fakt, by przekonać nas do słuszności tego, przez co właśnie przeszliśmy. Mówili: „ Tak, to był trudny okres, ale to dzięki trasie macie takie wyniki sprzedaży" i tym podobne dyrdymały. Jednak to nie oni pocili się za oceanem i nikt nie poklepał nas przyjaźnie po plecach i nie przyznał się do błędu. Dostawaliśmy 30 funtów za wieczór, a potem musieliśmy słuchać jak różni ludzie mówią nam, co mamy myśleć. To koszmar. Tak, album sprzedawał się nieźle, ale to Liam go nagrał, Liam napisał, Liam wymyślił cały koncept. To cholerna robota Liama, którą wykonał przy pomocy naszej trójki. Liam nagrał album z pomocą swoich trzech bardzo oddanych przyjaciół. Trasa była w porządku, mimo tak wielkiej ilości występów i ciężkiej harówki, ale nie przyniosła zespołowi nic dobrego. Ktoś gdzieś popełnił jakiś błąd. Teraz, z perspektywy czasu widzimy w tym wielką próbę charakteru i niezbędną lekcję. Fakt, że wszystko nie jest usiane różami, nie oznacza wcale, że nie możesz się czegoś nauczyć. To najlepszy sposób na traktowanie takich spraw.

- 50 -

Stary styl powoli stawał się przeżytkiem i uświadomiłem sobie, że zespół powinien się rozwijać i iść do przodu. Ja sam musiałem powrócić do muzyki i stamtąd ruszyć naprzód. Nagranie utworu „ One Love " było chyba naszym pierwszym pionierskim osiągnięciem i odsunęło nas znacznie od początków naszej działalności. To był wielki skok. Liam Liam zjechał właśnie z autostrady M i l i ruszył opuszczoną szosą w stronę domu, kiedy nagle przed swoim samochodem dostrzegł strusia, który z głową chwiejącą się na długiej szyi biegł długimi krokami po asfalcie. Zdumiony kierowca przetarł oczy, ale struś nie znikał. Była mniej więcej szósta nad ranem. Liam razem z kolegami wracał z wielkiej imprezy i trudno się dziwić, że widok olbrzymiego ptaka najwyraźniej zmierzającego do skrzyżowania z autostradą mocno go zaskoczył. Gdy Liam zerknął w lusterko wsteczne, zobaczył jak jeden z jego towarzyszy (którzy dość mocno potraktowali się wcześniej kwasem) ocknął się i na widok afrykańskiego strusia zaglądającego przez okno do samochodu zaczął mruczeć coś o zbyt wielkiej ilości zażytego narkotyku. Przekonywał też samego siebie, że po każdym odlocie jego halucynacje stają się coraz bardziej realistyczne. Po dokładnym przyjrzeniu się pasażerom samochodu struś ruszył majestatycznie w kierunku autostrady, by — prawdopodobnie — zjeść kanapkę w jednym z barów szybkiej obsługi. Osłupiały Liam ruszył dalej w stronę domu, gdzie opowiedział ojcu o niesamowitym spotkaniu. Ojciec, przyzwyczajony, że jego syn wraca z imprez w najróżniejszym stanie, wysłuchał opowieści o wielkim ptaku, pokiwał ze zrozumieniem głową, rzucił: Tak, synku, taki dalej spokojnie jadł śniadanie.

- 51 -

Później okazało się, że struś był zbiegiem z pobliskiego rezerwatu ptaków i został w końcu złapany przez oddział policji, która szukała go pędząc na sygnale autostradą Ml 1 w stronę Cambridge. Dzięki temu niezwykłem spotkaniu Liam zyskał dodatkowy element wideoklipu do utworu „Out Of Space", który ukazał się na singlu w listopadzie 1992 roku, gdy The Prodigy byli w trasie promującej album „Experience". Oprócz strusi, szaleńczego tańca i zdjęć z występów grupy, w klipie pojawiły się również ujęcia Keitha w roli archetypicznego ravera, w masce na twarzy, białym dresie i odblaskowych rękawiczkach. Z jakiegoś zupełnie nieznanego powodu grupa Altern 8 odebrała to jako atak na ich własne kostiumy i w swoim następnym teledysku przebrała się za The Prodigy. Singel już jako piąty z rzędu trafił do pierwszej piętnastki listy przebojów, co nie było najgorszym osiągnięciem dla zespołu, którego początkowy sukces uznano wyłącznie za przelotny. Nigdy nawet nie podejrzewano, że The Prodigy utrzymają się w tym biznesie tak długo. Utwór „Out Of Space" był jednym z najlepszych na albumie, a wyraźne wpływy stylu ragga nadawały mu doskonale pasujący indywidualny rys. Ostry rytm przerywał powtarzający się przewodni sampel, którym był fragment z „Chase The Devil" Maxa Romeo, a jego ograniczone pojawianie się w utworze było dowodem na intencje Liama, który nie chciał nadużywać techniki samplingowej, lecz raczej korzystać z niej w sposób bardzo twórczy i pełen szacunku dla artysty, z którego dokonań czerpał swój materiał. Element dysonansu tak charakterystyczny dla The Prodigy pojawiał się także i tutaj, nadając całości ulotny, nierzeczywisty wymiar, który stał się niemal znakiem firmowym Howletta. Na drugiej stronie singla znalazł się ostrzejszy remiks nagrania tytułowego „Techno Underworld Mix" i koncertowa wersja „Musie Reach 1234", która raz jeszcze pozwoliła zagłębić się w pełne energii i dynamiki występy zespołu. Jednym słowem była to płyta pełna inwencji i dzięki niej zespół nabrał w swej działalności nowego rozmachu. Następny singel ukazał się na rynku w marcu 1993 roku, tuż po powrocie z męczącej amerykańskiej trasy, ale „Wind It Up" nie wywołał żadnych istotnych zmian w twórczym rozwoju grupy, poza tym że oczywiście bardzo dobrze się sprzedawał. Mimo że sam utwór był całkiem przyzwoity, singel nie wnosił nic nowego, gdyż powielał tylko dobrze już znane brzmienie zespołu. W tym wszystkim najgorsze było to, że członkowie grupy doskonale zdawali sobie sprawę z tragicznego efektu, jaki przyniesie wydanie jeszcze jednego opartego na breakbeatach utworu, ale okoliczności nie pozwoliły im uniknąć tej pułapki. Po nagraniu „Out Of Space" Liam zdradził w jednym z wywiadów, że muzyka The Prodigy przechodzi bardzo poważną przemianę. Jesienią 1992 roku wielki boom rave zaczął poważnie tracić sporo ze swego rozmachu i kiedy na rynku pojawił się „Wind It Up" istniały poważne obawy, że całe zjawisko powoli zacznie odchodzić w zapomnienie. Akcje rządu i policji prowadzone przeciwko wielkim imprezom jeszcze bardziej dyskredytowały tę potężną niegdyś formę. W konsekwencji sztandar z napisem „rave" powiewał coraz mniej dumnie, a ostateczny upadek całego zjawiska mógł również oznaczać szybki koniec The Prodi-gy. Nieodłączną częścią tego procesu były również breakbeaty. Członkowie The Prodigy doskonale zdawali sobie sprawę z faktu, że ich rodzima scena powoli staje się parodią samej siebie i że jeśli pozostaną zbyt mocno z nią związani, istnieje poważne niebezpieczeństwo artystycznego samobójstwa. Co więcej, dzięki ostatnim intensywnym podróżom poznali cały nowy muzyczny świat, co bez wątpienia wpłynęło na ich podejście do własnej działalności i w istotny sposób zainspirowało przy tworzeniu nowego materiału. Mimo to „Wind It Up" ukazał się na singlu i nadal porażał mocą breakbeatów. Cóż ci The Prodigy wyprawiali? Problem wiążący się z licznymi podróżami i napiętymi rozkładami występów polegał na tym, że — mimo niewątpliwego poszerzenia horyzontów muzycznych — znacznie ograniczył czas, który Liam mógł spędzić w studiu i poświęcić na tworzenie nowej muzyki. Im więcej The Prodigy podróżowali i koncertowali, tym mniejsze były możliwości Howletta, by pociągnąć zespół do przodu i rozwijać jego twórczość w nowo obranym kierunku. W konsekwencji, tuż przed końcem 1992 roku, kiedy wytwórnia płytowa poprosiła go o materiał na następny singel, który miał utrzymać wysoki - 52 -

poziom popularności osiągnięty przez zespół, nie miał do zaoferowania nic nowego. Szefowie wytwórni bardzo chcieli dostać „Wind It Up", ale Liam był z tego bardzo niezadowolony — utwór brzmiał za bardzo w stylu rave, był nawet nieco anachroniczny — i szczerze mówiąc dla zespołu stanowił wielki krok wstecz. Niestety, Liam nie miał do zaoferowania nic innego, gdyż nadal nie miał czasu, by spokojnie usiąść i popracować w studiu, więc w końcu — bardzo niechętnie — przystał na wydanie „Wind It Up". Wideoklip towarzyszący nagraniu został nakręcony w ciągu dwóch wolnych dni zespołu w czasie amerykańskiej trasy w różnych miejscach w samym Los Angeles i w okolicach, w tym m.in. na plaży w Venice i w Dolinie Śmierci. Spółka nadzorująca powstanie teledysku miała niewielkie pojęcie o tym, w jakich miejscach powstaną zdjęcia, więc członkowie zespołu po prostu jeździli po mieście zatrzymując się tam, gdzie im się podobało. Jednym z widoków, które od razu zwróciły ich uwagę była na przykład ogromna choinka zaatakowana z radością przez Keitha. Innym interesującym miejscem były głazy spełniające rolę falochronu na plaży w Venice. Keith był wyraźnie najmniej zmęczony z całej czwórki i miał całe mnóstwo genialnych pomysłów. Zaraz też zaproponował, że stanie na głazach, a ekipa sfilmuje wielkie fale rozbijające się o jego plecy. Szybko poinstruował kolegów i ekipę, by ostrzegali go przed nadejściem fali, by mógł przygotować się do uderzenia. Spotkania z pierwszymi trzema falami przebiegły bez żadnych zakłóceń. Keith czekał na ostrzeżenie i udało się nakręcić odpowiednie ujęcia. Nagle zauważył, że pozostała trójka stoi jak wryta. Przez ułamek sekundy zastanawiał się dlaczego — nie miał jednak czasu, by spokojnie to rozważyć, gdyż olbrzymia sześciometrowa fala wpadła prosto na niego (wprawiając w osłupienie patrzących na to pozostałych członków The Prodigy) i zmiotła go z głazów. Keith dzielnie walczył z żywiołem, połykając przy tym hektolitry słonej wody, po czym z trudem wyczołgał się na piasek. Wciąż oniemiały, cały podrapany i posiniaczony padł jak długi prosto przed operatorem kamery. Leżał tam ciężko dysząc, nadał mocno oszołomiony, a reżyser spojrzał na niego, rzucił: Cięcie! To było rewelacyjne i spokojnie odszedł na bok. Nakręcony z takimi przygodami teledysk był bardzo dobry, ale Liam nie był ź niego zadowolony. Nie chodziło już wcale o to, że uważał utwór za bardzo słaby. Nic z tych rzeczy. Z wygrywanymi na fortepianie breakbeatami i wokalem w stylu ragga, utwór potwierdził status grupy jako pierwszego brytyjskiego zespołu hard dance, wspinając się od razu na 11. miejsce listy przebojów. Z potężnym i szybkim „We Are The Ruffest" na stronie B oraz z maniakalnymi remik-sami płyta prezentowała się całkiem przyzwoicie. Jednak trzeba pamiętać o tym, że był to piąty singel z albumu. Za podobne „przestępstwo" mocno obrywał w przypadku albumu „Dangerous" Michael Jackson. Liam wiedział doskonale, że gdyby miał więcej czasu, mógłby zaprezentować coś znacznie lepszego i nie mógł uwolnić się od widma ciężaru breakbeatów ciągnącego go ze sobą prosto na samo dno. Mimo że całe zamieszanie dotyczyło tylko jednego singla, Liam uznał (co potwierdza również i dzisiaj), że „Wind It Up" mógł zupełnie zniszczyć ich reputację pełnego inwencji, stale rozwijającego się zespołu: Byłem w stanie napisać coś znacznie lepszego. Mniej więcej w tym czasie bardzo chcieliśmy zmienić naszą muzykę, oderwać się od tych nieszczęsnych breakbeatów i zaproponować coś bardziej w stylu techno. Słuchaliśmy sporo różnych rzeczy powstających za granicą, czego nie mieliśmy możliwości robić podczas trasy. Nieobca była nam także np. Nirvana. Jednym słowem, mieliśmy pełny przegląd. „ Wind It Up " powstał rok przed ukazaniem się na singlu, kiedy pisałem również utwory takie jak „Fire " i nie odwierciedlał za grosz przeróżnych dokonań, pod których wpływem wówczas się znajdowałem. Byłem z tego powodu bardzo niezadowolony. Żałuję, że zgodziłem się na wydanie tego singla, mimo że tak dobrze radził sobie na listach przebojów, gdyż nie zdziałał nic dla naszego dalszego rozwoju, a praw-dopodnie stał się dla niego nawet zagrożeniem. Wydanie singla było zagrywką hazardową w najczystszej postaci, Byłem tym wszystkim mocno wkurzony, bo mogłem napisać coś znacznie lepszego. W tym okresie zespół zaczęła otaczać aura klaustrofobii — czułem wyraźnie, że nasze płyty i - 53 -

wideoklipy brzmią i wyglądają dokładnie tak samo. Wiedzieliśmy, że musimy się wyrwać z kręgu rave, ponieważ związek z nim mógł stać się bezpośrednią przyczyną rozpadu zespołu. Mniej więcej w tym samym czasie Keith bardzo zgrabnie podsumował rosnącą troskę członków grupy o wizualną prezentację ich muzyki: Wyobraźcie sobie wieczór spędzony w pubie, gdy mocno zapiłeś i zacząłeś naśladować Johna Travoltę. Wyłeś też co sił w płucach i ogólnie rzecz biorąc zachowywałeś się bardzo brzydko. Następnego ranka budzisz się i przychodzi ci do głowy tylko jedna myśl: „ O, cholera, wszyscy widzieli jak robiłem z siebie głupa ". A kiedy kręcisz teledysk dla MTVto wiesz na pewno, że wszyscy go zobaczą i to na dodatek ze sto razy! Początkowo bardzo ciężko jest pogodzić się z taką świadomością, ale powoli zaczynasz się coraz poważniej zastanawiać nad tym, jak najlepiej pokazać innym swój zespół. W tym samym czasie członkowie The Prodigy nadal bardzo mocno podkreślali swój negatywny stosunek do nierozerwalnie związanej z tym przemysłem machiny kreującej gwiazdy. Liam tak to wyjaśnił: Od samego początku działalności unikaliśmy wszelkich związków z gwiazdorstwem i szeroko pojętą sławą. To nie dla nas; coś takiego pozostaje w absolutnej sprzeczności z naszym sposobem myślenia. Antygwiazdorski element był zawsze obecny w naszej działalności, ale wraz z ukazaniem się „ Wind It Up " uświadomiliśmy sobie, jak łatwo można stracić wszelką wiarygodność. Cieszyliśmy się szacunkiem na naszej rodzimej scenie i nie szukaliśmy go nigdzie poza nią. A gwiazdy, sława i blask? — dziękujemy, to nie dla nas. *** Latem 1993 roku na scenie undergroundowej pojawiły się nagle dwie promocyjne wersje płyty, na której zamieszczono utwory spod znaku hard house w wykonaniu zespołu Earthbound. Tania i prymitywna okładeczka nie budziła zbyt wielkiego zaufania, a na naklejce ktoś szybko i mało starannie wypisał swój domowy adres. Pomimo tak mało atrakcyjnego opakowania, płyty spotkały się z entuzjastycznym przyjęciem — wszyscy liczący się DJ-e mówili o nich w samych superlatywach, podobna była też reakcja publiczności. Jeden z magazynów zajmujących się muzyką dance napisał nawet: To najlepsze promocyjne wydawnictwo, jakie otrzymaliśmy w tym roku. Wokal w stylu arabskich muezinów z ostrą perkusją i równie mocną linią basu w tle wywierał niesamowite wrażenie. Earthbound 2 był już spokojniejszy, bardziej nastrojowy lecz równie imponujący. Głosy rodem nie z tej ziemi, które rozlegały się na płytach uzupełniały pełne rozmachu akordy i ostre, pulsujące rytmy, a wszystko to kontrolowano z rzadko spotykaną finezją. Najwyraźniej nowy zespół Earthbound krył w sobie ogromny potencjał. Wszyscy zaczęli się od razu zastanawiać, skąd nagle pojawił się na scenie muzycznej, ale nikt nie wpadł na najmniejszy choćby trop. Kiedy nazwisko autora obu kompozycji podano wreszcie do publicznej wiadomości, wśród snobów wywodzących się ze sceny undergroundowej zapanowała spora konsternacja. Przez wiele miesięcy bowiem atakowali The Prodigy z powodu sukcesu komercyjnego, który stał się udziałem grupy. A płyta, którą wychwalali pod niebiosa, powstała w należącym do Liama Howletta studiu Earthbound; oba utwory pochodziły z przygotowywanego nowego albumu The Prodigy. Pseudonim i promocyjny charakter wydawnictwa były posunięciem zamierzonym, prostym i —jak się okazało — niezwykle skutecznym. Pogarda, z jaką spora grupa luminarzy sceny undergroundowej traktowała duży komercyjny sukces odniesiony przez The Prodigy sprawiła, że po ukazaniu się na rynku „Out Of Space" każda z nowych propozycji zespołu nie mogła liczyć na sprawiedliwe potraktowanie. Co więcej, pojawiły się poważne wątpliwości, czy dostąpi zaszczytu kontaktu z cennymi talerzami, których będący wyrocznią właściciele rzadko oceniali utwór na podstawie jego rzeczywistej muzycznej wartości. Kiedy w prasie muzycznej pojawiły się entuzjastyczne recenzje płyty Earthbound, okazało się, że The Prodigy potrafią tworzyć pełną inwencji, nowatorską muzykę dance. Musiała to przyznać

- 54 -

nawet ta wspomniana grupa snobów, gdy tylko udało się jej sięgnąć wzrokiem poza swój własny, mocno ograniczony horyzont. Szok, który ci biedacy przeżyli na wieść o prawdziwej tożsamości autora, był ogromny, a o ich podejściu do całej sprawy niech świadczy fakt, że natychmiast przestali grać Earthbound 1 i 2, gdy tylko powiązano obie te kompozycje z Liamem. Wstrząs ten można chyba porównać tylko z tym, którego doświadczyli najbardziej zagorzali fani The Prodigy — było to bowiem radykalne i całkowite odejście od tego, co zespół proponował do tej pory (dwie płyty promocyjne na rynku kolekcjonerskim osiągają obecnie ceny rzędu 120 funtów). Członkowie grupy pragnęli, by już ich poprzednie wydawnictwo było sporym krokiem naprzód; niestety, tak się nie stało. Teraz, nowa propozycja zatytułowana już oficjalnie „One Lwe" była niemal całkowitym zerwaniem z przeszłością. Liam tak to wyjaśnił: „ One Love " to wielki przełom. Jest utrzymany o wiele bardziej zdecydowanie w nastroju house, jest w nim mniej breakbeatów, dzięki czemu mogliśmy stracić sporo fanów, którzy cenili nas właśnie za nie. Na tym etapie cała nasza scena muzyczna była w pewnym sensie mocno zagmatwana, niepewna i powoli rozsypywała się na różne kategorie. Na dodatek różne grupy DJ-ów ciągnęły każda w swoją stronę. iNie zamierzałem dać się wciągnąć w żadne wewnętrzne rozgrywki polityczne, gdyż to znacznie ograniczyłoby moje twórcze możliwości. I w takiej właśniej atmosferze powstał „ One Love ". Była to jednak nadal bardzo ostra płyta, gdyż znalazł się na niej również bardziej typowy dla The Prodigy utwór „Fuli Throt-tle ", a na stronie B miksy Johnny 'ego L zdecydowanie w stylu niemieckiego techno z odrobiną breakbeatów. Cala ta EP-ka była niezbitym dowodem na to, że od tej pory chcemy podchodzić nieco inaczej do naszej działalności. Stary styl powoli tracił sporo ze swej atrakcyjności, a nam jeszcze się udało jakoś przepchnąć „ Wind It Up ". Miałem dużo zastrzeżeń co do wydania tego właśnie singla, a gdy już pojawił się na rynku szybko doszedłem do wniosku, że nasz zespół musi się dalej rozwijać, ja muszę powrócić do muzyki i też ruszyć do przodu. Zwiastuny tych gwałtownych zmian można było odnaleźć w remiksach dokonanych przez Liama latem 1993 roku. Mimo że były znacznie ostrzejsze od „One Love", kryły w sobie wyraźne wskazówki, że Howlett zamierza podążać w różnych muzycznych kierunkach. Pierwszy z tych remiksów, dokonany dla zespołu Jesus Jones (który w czasie swojej amerykańskiej trasy bez przerwy puszczał w autobusie album „Experience"), był dość niezwykłym, mocno komercyjnym zobowiązaniem, lecz Liam stworzył tak ostry, a czasem nawet brutalny utwór, że wielu ludzi musiało wycofać swe wcześniejsze zastrzeżenia. Jednak dopiero drugi remiks, utworu „Religion" z repertuaru beligijskich „bombardierów" Front 242, przyniósł Liamowi wielkie i powszechne uznanie dzięki zawartej w nim ogromnej dawce wyrafinowanego terroru. Goniący za sensacjami magazyn „Mixmag", który w przeszłości przyniósł zespołowi tyle problemów, był teraz zmuszony przyznać, że praca Liama nad remiksem Front 242 jest: Niesamowita. Naprawdę niesamowita. Przerażenie chwyta cię w swoje szpony już od pierwszej chwili. Liam Howlett jest geniuszem. To jest właśnie to. Szerzące się w przemyśle muzycznym pogłoski, że Liam powoli zaczyna się pogrążać w ostrym i ponurym świecie techno, po ukazaniu się tych dwóch remiksów nabrały jeszcze większego rozmachu. Przyczyny kryjące się za tą zmianą kierunku i wynikającego stąd poszerzenia muzycznej palety The Prodigy były złożone. Po pierwsze — o czym już tutaj krótko wspomniano — intensywne podróże zespołu umożliwiły jego członkom kontakt z nowymi kierunkami muzycznymi, których najprawdopodobniej nie poznaliby, gdyby zostali w Anglii. Budząca się do życia europejska scena dance oferowała niemieckie techno, beligijską muzykę industrialną i wiele innych interesujących zjawisk. W Ameryce, Australii i nawet w Japonii można było znaleźć coś nowego, nie tylko zresztą spod znaku dance, lecz również muzykę gitarową w stylu Sub Pop oraz ambient i funk. Pragnienie rozwoju i dalszych poszukiwań szaleńczo zawładnęło Liamem i ten etap przejściowy okazał się kluczowym w rozwoju zespołu: - 55 -

Czułem, że jest tak dużo nowej muzyki, której należy posłuchać i dzięki której można się mnóstwo nauczyć. Chciałem już skończyć z wykorzystywaniem przyspieszonych sampli hip hop i zacząć pisać muzykę w trochę inny sposób. To wszystko wiązało się z podróżami, poznawaniem coraz to nowych źródeł inspiracji. Nie mogę tutaj wymienić jakichś konkretnych zespołów; dzięki intensywnej trasie uświadomiliśmy sobie, że jest tak dużo ciekawej, wartej głębszego poznania muzyki. Breakbeatjest typowo angielski, sercem tego typu muzyki jest bez wątpienia Londyn, ale jest jeszcze tyle do poznania i posłuchania. Przy pracy nad „ One Love " poczułem, że chyba po raz pierwszy tak na poważnie odeszliśmy od tego, co robiliśmy na początku. To był wielki krok naprzód. Maxim zgodził się z kolegą, że od tej pory interesowała ich o wiele bardziej zróżnicowana muzyka i tak wspomina moment, gdy po raz pierwszy usłyszał nowe nagrania Liama: Utwory z tej nowej EP-ki zupełnie mnie oszołomiły, nigdy przedtem nie słyszałem czegoś takiego. To były najostrzejsze z możliwych kawałki, zwłaszcza „Rhythm OfLife". A potem przyszła pora na „ One Love " znów w zupełnie innym stylu. Liam ma swój własny styl, ale całkiem odmienny od tego, który słyszałem wcześniej. Wszystko co robi brzmi bardzo oryginalnie, od razu można poznać, że to wyszło spod jego ręki. Często słyszy się, że w muzyce nie powinno być szufladkowania, a mimo to ludzie pytają nas, do jakiej pasujemy. Dla mnie Liam ma tak niezwykłą, niepowtarzalną osobowość muzyczną, że bez trudu stworzył swoją własną kategorię. Był to bardzo ważny element drugiej przyczyny, dla której The Prodigy zmienili na tym etapie swój muzyczny kierunek — pozostawili już dawno za sobą album „The Experience", co było rozsądnym posunięciem, gdyż scena muzyczna z której się wywodzili, w 1993 roku powoli zaczęła się rozpadać. The Prodigy nie udałoby się uchwycić dawnego brzmienia i ducha, nawet gdyby bardzo tego chcieli, a całe mnóstwo zmian -— nie tylko muzycznych — sprawiło, że scena z wolna umierała śmiercią naturalną. Nadal co prawda organizowano festiwale i imprezy, by odwołać je dosłownie w ostatniej chwili, a wynikające z tego spory sądowe promotorów ogarniały swą misterną siecią niemal cały kraj. Bez trudu można też było — zamiast „ecstasy" — dostać teraz kokainę. W rezultacie lato miłości stało się latem wielkiej klęski. Odejście The Prodigy z tej sceny zbiegło się z jej ostatecznym upadkiem. Trzecią ważną przyczyną był fakt, że członkowie grupy doszli do wniosku, iż także od strony wizualnej przydadzą się pewne zmiany. Ich teledyski, mimo że w większości bardzo udane, do tej pory opierały się niemal na jednym i tym samym pomyśle — promowały jedynie muzykę dance, praktycznie bez żadnego scenariusza czy też większego zaangażowania ze strony zespołu, którego udział ograniczał się do zaprezentowania tanecznych ruchów. I tak w przypadku nowej płyty wszyscy zrezygnowali z kostiumów (kiedyś bardzo nam się to podobało, ale nie chcieliśmy już dłużej wyglądać jak The Stylistics) i obcięli włosy. Ubiór sceniczny przestał pasować do wymyślonego wcześniej wizerunku i stał się bardziej „uliczny". Do minimum ograniczono również kontakty z prasą, by uniknąć nadmiaru informacji o działalności zespołu. Jednak najważniejszym elementem tej wizualnej zmiany był wideoklip do „One Love", który stał się radykalnym odejściem od wszystkiego, co The Prodigy robili wcześniej. Wykorzystując możliwości sprowadzonego ze Stanów Zjednoczonych komputera, członkowie stworzyli wspaniałe miasto w stylu Azteków, będące prawdziwą ucztą dla oka, opartą na dokonaniach najnowocześniejszej grafiki. Zespół pojawił się w klipie tylko w kilku wprowadzonych do komputera tanecznych ruchach, a Keith mignął przez ostatnie trzy sekundy na samym końcu filmiku. Nowa ekipa reżyserów zrozumiała doskonale pragnienie zespołu, by ruszyć zdecydowanie naprzód i współpraca z nią układała się bardzo dobrze. W rezultacie MTV chętnie przygarnęła wideoklip pod swoje skrzydła i pokazywała go bardzo często, dzięki czemu zespołowi udało się dotrzeć do zupełnie nowej publiczności. To — w połączeniu z europejskim feelingiem „One Love" — sprawiło, że The Prodigy zyskali dużą grupę fanów na kontynencie. Wszystkie te przyczyny złożyły się na znaczne - 56 -

przesunięcie środka ciężkości w muzycznej wizji grupy, choć proces ten był o wiele bardziej płynny i stopniowy niż sugeruje to przeprowadzona tutaj kliniczna analiza. Najważniejsze w tym wszystkim jest to, że The Prodigy jako zespół udowodnili, iż stać ich na dalszy rozwój — zarówno muzyczny jak i wizualny — co z kolei uświadomiło dawnym i zupełnie nowym fanom jak wielki twórczy potencjał drzemie w zespole. To nowe podejście do muzyki sprawdziło się w stu procentach — kiedy „One Love" pojawiła się na rynku w październiku 1993 roku, trafiła na 8. miejsce listy przebojów i — co ważniejsze — przyniosła grupie o wiele większe uznanie i szacunek niż jakakolwiek wcześniejsza płyta. Opinie i oceny pojawiające się na scenie undergroundo-wej i poza nią wreszcie zaczęły przybierać pozytywny ton. *** The Prodigy poświęcili większą część lata i jesieni 1993 roku na występy. W tym okresie zespół koncertował ponad sześćdziesiąt razy i potwierdził swą rosnącą międzynarodową sławę grając często za granicą, głównie w Europie. Pojawił się między innymi na festiwalu Mayday w Niemczech, na koncercie w Atenach i kilku w Irlandii, Japonii, Holandii, Belgii i Danii. W Wielkiej Brytanii jeden z wcześniejszych występów miał miejsce na gigantycznej imprezie Resur-rection w Edynburgu i tam członkowie zespołu w pełni uświadomili sobie całą siłę wprowadzonych właśnie zarządzeń wymierzonych przeciwko takim zgromadzeniom, które już niebawem miały przybrać formę ustawy o odpowiedzialności kryminalnej. Gdy The Prodigy stanęli na scenie przed tłumnie zgromadzoną 12tysięcznąpublicznością, zaraz pojawił się człowiek ze słuchawkami na uszach wyposażony w miernik poziomu natężenia dźwięku. Gdy tylko poziom przekraczał dopuszczalne normy, człowiek ten od razu domagał się, by zespół znacznie ograniczył siłę swego systemu nagłaśniającego. Jako że dopuszczalny poziom kształtował się w okolicy 95 decybeli (co oznacza, że gdyby nad ich głowami przeleciał samolot, zupełnie zagłuszyłby grupę), było to poważne ograniczenie, a stało się tym bardziej denerwujące, że w promieniu ośmiu kilometrów nie było żadnych budynków mieszkalnych. Po półgodzinnych wysiłkach i próbach zaprezentowania swojego show w tak niesprzyjających warunkach, The Prodigy zrobili coś co do tej pory jeszcze nigdy nie przeszło im nawet przez myśl — zeszli ze sceny i przerwali występ. Rozczarowany tłum od razu zafalował ze złości, a jego uczucia w pełni podzielali muzycy, którzy byli przekonani, że ten występ mógł stać się jednym z najlepszych w ich karierze. Niestety, na tym etapie powszechne były wysokie grzywny, konfiskata sprzętu oraz zawieszenie licencji; promotorzy nie mieli więc wyjścia i musieli współpracować z człowiekiem mierzącym natężenie dźwięku. A to w konsekwencji prowadziło do wyciszania aparatury. Władze zdążyły już zresztą wyciągnąć całą undergroundową kulturę na powierzchnię, domagając się licencji i legalizacji imprez, które od tej pory stały się już tylko bladym odbiciem pierwszych spotkań. Teraz z kolei narzucały jeszcze większe ograniczenia na te legalne już zgromadzenia. A najgorsze było to, że z nimi nie można było wygrać. Całe to przykre zamieszanie znalazło finał w oświadczeniu prasowym The Prodigy, które było wiernym odbiciem informacji zamieszczonej przez zespół na okładce „One Love". Członkowie zespołu za wszystko obarczyli winą Ministerstwo Zdrowia i Środowiska, którego ograniczenia i restrykcje wywołały całe to zamieszanie. Przeprosili też fanów za marną jakość dźwięku i bardzo krótki występ. Oświadczenie zamieszczone na okładce płyty precyzowało przekonania i zamierzenia grupy w formie przesłania adresowanego do wszystkich fanów i osób związanych ze sceną dance: Zapomnijcie o władzach, one nie mogą nas powstrzymać. My zadbamy o scenę dance, nawet jeśli świat nie zamierza tego zrobić. To wasz czas i nikt nie może wam go odebrać. Scena dance jest zbyt silna, by tak po prostu zniknąć.

- 57 -

Chciałem nagrać album, który naprawdę zaskoczyłby słuchaczy.

Liam

Na początku 1994 roku, mając za sobą trudny lecz bardzo udany okres przejściowy zakończony wydaniem „One Love", The Prodigy mogli przystąpić do pracy nad nowym albumem, który miał ukazać się w lipcu. Dla Liama plany te stały się wielkim wyzwaniem, gdyż na poprzednią płytę złożyły się utwory, które zespół prezentował w czasie występów na wiele miesięcy przed ich wydaniem — tym razem stanął w obliczu konieczności napisania nowego materiału od zera. Szczegółowy opis tworzenia utworów na nową płytę stanowi fascynujący obraz twórczego procesu kryjącego się za muzyką The Prodigy i pozwala docenić wielkie umiejętności Howletta, bez których ten proces byłby niemożliwy. Liam: Chciałem nagrać album, który naprawdę zaskoczyłby słuchaczy. W ciągu tego roku kupowałem mnóstwo płyt i w poszukiwaniu inspiracji słuchałem najróżniejszych wykonawców. Ponieważ wtedy nie bywałem zbyt często na imprezach, nie mogłem czerpać zbyt wielu pomysłów z naszych występów. I tak tym razem głównym ich źródłem stała się muzyka z płyt, głównie nie związanych z dance. Chciałem więc wielu zaskoczyć i odcisnąć własne piętno — dla mnie głównym celem pisania muzyki jest dotarcie do emocji słuchaczy. Obojętnie czy ich to rozwesela

- 58 -

czy zasmuca, najważniejszy jest feeling. Ja sam na przykład kupiłem kiedyś nowy album Beastie Boys z utworem, w którym wyeksponowali skrzypce. Słuchałem go w swoim pokoju w całkowitych ciemnościach i ten utwór poruszył we mnie jakąś głęboko ukrytą strunę. Kiedy komponuję muszę poczuć to „coś", a gdy odkrywam jakieś brzmienie lub riff, które mocno do mnie przemawia, to wiem od razu, że coś z tego będzie. Chciałem, by cały nowy album wywierał właśnie taki wpływ na innych. Dla mnie muzyka musi poruszać w słuchaczach najczulsze struny. Interesujący jest fakt, że Liam nie wyobraża sobie konkretnych obrazów czy wydarzeń, kiedy pisze nowy utwór. Zamiast tego woli koncentrować się na atmosferze i nastroju i w nich szuka inspiracji: Bardziej przemawiają do mnie obrazy, sceny niż konkretne wydarzenia i próbuję je potem odtworzyć dla słuchaczy. Z takiej metody skorzystałem tworząc „ The Narcotic Suitę ", składającą się z trzech utworów kompozycję opowiadającą o scenie narkotykowej, którą zamieściliśmy na końcu albumu. Pierwszy z tych utworów, „ Three Kilos ", jest dobrym przykładem wykorzystania tej właśnie metody. Kiedy go pisałem, wyobraziłem sobie zadymiony pokój pełny rozluźnionych, nieco oszołomionych ludzi i od razu usłyszałem muzykę, która mogłaby tej scenie towarzyszyć. Drugi z kolei utwór, „Skylined" jest bardzo optymistyczny i podnoszący na duchu. Ostatni, „Clau-strophobic Sting ", zainspirowały wizje prawdziwej paranoi; to utwór zrodzony z najgłębszych otchłani piekieł. Pod wieloma względami jest najbardziej ponury ze wszystkich jakie napisałem. Jest bardzo przygnębiający, ciężki i wyraźnie abstrakcyjny. Całość była dla mnie zbiorem obrazów. Kiedy ludzie mówią o muzyce ambient, pasywnej, z reguły mają na myśli dokonania Aphex Twin czy The Orb, miłe, łagodnie płynące dźwięki, ale muzyka pasywna tworzy również nastrój i atmosferę i dzięki temu pasuje do różnych obrazów. Innym takim przykładem jest utwór „Speedway", który również jest bardzo „wizualny" — sposób zaprogramowania brzmi tak, jakby rowery jechały prosto na słuchacza; wykorzystane przeze mnie dźwięki stworzyły taki właśnie bardzo wyrazisty obraz. Na drugim albumie znalazło się wiele podobnych utworów. Pod tym względem tworzę muzykę tak jak robią to artyści zajmujący się muzyką pasywną — widzę w głowie konkretne obrazy i jestem bardzo dobry w podkładaniu do nich muzyki. Trzeba pamiętać, że jest wiele różnych sposobów na komponowanie muzyki i bardzo zdrowo jest wykorzystywać od czasu do wszystkie z nich. Weźmy na przykład „ No Good (Start The Dance) " — to jest bardzo ostry, klubowy numer i nie maluje obrazu żadnego innego niż właśnie atmosfera panująca w takim miejscu. To nie jest utwór wizualny, a tytko prosta kompozycja, która wywiera właściwy efekt. W czasie pracy nad tym albumem Liam poznał czym jest prawdziwa twórcza niemoc. Do tej pory nigdy nie miał z tym specjalnych problemów: około 70% utworów, które zaczynał pisać trafiało po doszlifowaniu na płyty zespołu. Tym razem jednak z trudem przyszło mu znaleźć tę niezbędną początkową iskrę. Muza nie bardzo chciała obdarzyć go natchnieniem i stąd częste przerwy w pracy. Liam: Album nie powstał wcale w czasie sześciu miesięcy. Początkowo udało mi się napisać kilka eksperymentalnych utworów, ale potem byłem już zupełnie pusty w środku. Pomyślałem sobie: „ Cholera jasna, skąd wezmę resztę albumu? ". Na miesiąc dałem więc sobie spokój z całym projektem i mnóstwo czasu poświęciłem na słuchanie muzyki, jazdę na snowboardzie, wypady na krótkie wakacje i koncerty, zwłaszcza jeden doskonały w klubie The Marąuee w Londynie. Słuchałem przeróżnej muzyki: The Beastie Boys, Rage Against The Machinę, Floydów, Sen-ser, pasywnej, Teda Nugenta, Deep Purple i czerpałem inspirację z materiału, który był dość odległy od tego, co zazwyczaj sam piszę. Jedną z płyt, która stała się dla mnie w tym okresie źródłem największej inspiracji była ścieżka dźwiękowa do filmu „Flash Gordon " grupy Queen, co dla wielu może zabrzmieć naprawdę głupio. Nie lubię singla „Flash, ah-ha " i podobnego dziadostwa, ale reszta płyty jest naprawdę niesamowita. Słuchałem jej mnóstwo razy i muszę uczciwie przyznać, że była źródłem bardzo ciekawej inspiracji. Można tam znaleźć niesamowite wręcz szczegóły; wszystkie te króciutkie kompozycje są doskonałe. To album z muzyką ambient z prawdziwego zdarzenia. Mniej więcej po miesiącu takiego

- 59 -

odpoczynku wróciłem do pracy z głową pełną nowych pomysłów i nie miałem wielkich problemów z pisaniem nowego materiału. Dzięki tej przerwie udało misie też uniknąć niebezpieczeństwa, że wszystkie utwory będą brzmiały podobnie. Kiedy Liam uporał się już z twórczą niemocą, ze zdziwieniem odkrył, że jego własny nowy materiał stał się inspiracją dla kolejnych utworów. Pierwszym gotowym numerem był „Break And Enter". Przez cały czas myślałem potem, że następny koniecznie musi być bardzo odmienny. Na przykład w „ Voodoo Peopłe " próbowałem stworzyć coś opartego wyłącznie na fragmentach koncertowych. W czasie pracy nad „ One Love" słuchałem dużo muzyki gitarowej, ale początkowo nawet nie przyszło mi do głowy, żeby włączyć i taki element do naszej muzyki. Kiedy skończyłem pisać „ Voodoo People ", ruszyłem w zupełnie innym kierunku, gdyż brzmienie tego utworu było bardzo odmienne od tego, co do tej pory robiłem. I tak czerpałem inspirację z własnej twórczości, by napisać następny kawałek czyli „ TheirLaw ". Wziąłem utwór, który przesłali mi członkowie Pop Will Eat Itself „pokroiłem " go na części i złożyłem „ Their Law" tylko w oparciu głównego fragmenty głównego riffu. W efekcie uzyskałem prawdziwe uliczne brzmienie, gitary surfz ostrą, ciężką perkusją, prawdziwy hardcore z elementami hip hopu o wolne, ciężkie rytmy. „ Their Law " ma w sobie mnóstwo agresji. Bardzo spodobało mi się to brzmienie, miało w sobie feeling utworu zespołowego. I to z kolei zainspirowało mnie, by każda następna kompozycja znów różniła się od poprzed niej. Wciąż odnajdywałem nowe pomysły na to, czego na albumie brakowało. I w ten sposób zbudowałem całość, choć szczerze mówiąc ta płyta praktycznie napisała się sama. Niebezpieczeństwo wydania albumu z tak różnorodną mieszanką utworów polega na tym, że w czasie pracy bardzo łatwo można zgubić poczucie spójności i cały projekt w konsekwencji cierpi z powodu wielkiej różnorodności. Liam był jednak pewny, że potrafi tego uniknąć i sprawił, że różnorodność zaczęła „pracować" na jego korzyść: Różnorodność staje się początkiem nowego życia dla zespołu i to właśnie bardzo pragnąłem osiągnąć w przypadku tej płyty. Nie obchodziło mnie wcale, czy ludziom się to spodoba. Najważniejsze było to, by utwory nie były do siebie podobne. Najważniejsze w mojej twórczej działalności jest to, że w przypadku The Prodigy nie czuję się związany z żadnym stylem, co bardzo ograniczałoby moje możliwości. Gdyby drugi album przypominał pierwszy, cały aż kipiał od szybkich breakbeatów, musiałbym prowadzić ze sobą ostrą walkę, a potem martwić się, żeby coś się we mnie nie wypaliło z powodu braku muzycznego rozmachu. Teraz najbardziej zależy mi na tym, by pisać muzykę jaką lubię. Słuchając różnych stylów, wciąż poszerzam swój krąg zainteresowań i dzięki temu jestem bardziej otwarty, mam z czego czerpać inspirację i nowe pomysły. Jestem jednak przekonany, że nowa płyta jest bardzo zwarta i spójna. Taki utwór jak na przykład „ Three Kilos " na pewno całkowicie zaskoczy najdawniejszych fanów The Prodigy, ale w kontekście całości ma swoje miejsce. Każdy utwór na tej płycie ma swoje miejsce. Liam doskonale zdawał sobie sprawę z faktu, że w karierze każdego zespołu rozwój musi odbywać się stopniowo i dlatego też nie pominął na nowym albumie brzmień, z których The Prodigy do tej pory słynęli. Pomieszał jednak te utwory z bardziej eksperymentalnymi w charakterze kompozycjami, w każdym z nich dodając trochę więcej nowych elementów. Jedna połowa nowej płyty nawiązuje do naszych wcześniejszych dokonań, podczas gdy druga jest zupełnie nowa. Części z tego materiału nigdy wcześniej nawet nie dotykałem; jest też kilka takich utworów, którymi zajmowałem się jeszcze w fazie fascynacji hip hopem, na przykład „Poison ". Można tam znaleźć 104 uderzenia na minutę, co sprawia że jest to w istocie bardzo wolny utwór. Nie napisałem czegoś takiego od czasu zauroczenia hip hopem. Dzięki temu utworowi mogliśmy stracić mnóstwo fanów, gdyż rzeczywiście mógł okazać się dla nich zbyt wolny, ale i takie numery mogą należeć do najostrzejszych, jeśli tylko dobrze sieje zaaranżuje. „ Poison "jest tego najlepszym dowodem, gdyż mimo wolnego tempa, należy do najostrzejszych numerów na płycie. Ja sam chciałem trochę bardziej wyeksponować tutaj Maxima i wszystko

- 60 -

doskonałe zaskoczyło. Maxim próbował wykorzystać kilka pomysłów na tekst, ale nic z nich nie wychodziło, po czym pewnego dnia zjawił się gotowcem, który nie przypominał ani rapu ani reggae, ani — szczerze mówiąc — niczego innego. Spodobał mi się; były tam dość niejasne odniesienia do narkotyków i dzięki czerpanej z tego tekstu inspiracji, szybko skończyłem całość. Bardzo dobrze mi się ten utwór pisało i dla mnie jest to kompozycja z gatunku sztandarowych. To mieszanina hip hopu i techno, a Maxim jest tam wprost rewelacyjny. Jest to też chyba najbardziej autobiograficzny utwór w mojej karierze. Hip hop był pierwszym gatunkiem muzyki, którym zainteresowałem się tak na poważnie i w „Poison" można znaleźć dużo elementów spod tego znaku. W pewnym sensie podsumowuje też pewien etap mojego życia. Od strony muzycznej to też kawał wspomnień, gdyż to głównie elementy hip hopu, którym zajmowałem się przed powstaniem The Prodigy. To jeden z kluczowych utworów na płycie. Między pozostałymi nowościami wpletliśmy kompozycje, które nawiązują bardziej do naszych wcześniejszych dokonań. Nie jest to bynajmniej cofanie się, lecz nawiązywanie do muzycznego dziedzictwa grupy. Dobrym tego przykładem jest „Break And Enter". Ma w sobie feeling sekcji rytmicznej utworu „ Charly ", beaty sąpodobne, lecz mimo wszystko odmienne. Prawdopodobnie tak wyglądałby „ Charly "gdybym zmiksował ponownie jego dłuższą wersję. „Break And Enter" jest jednak dłuższy, a nastrój całości budowany jest stopniowo. Kiedy praca nad płytą zbliżała się do końca, Liam był coraz bardziej przekonany co do jakości jej efektów i gdy przyszło do nadania albumowi ostatecznego kształtu, miał niewiele zastrzeżeń: Żałuję tylko jednego: mogłem tam umieścić inną wersję „ One Love ", ale nie było więcej miejsca. Kiedy zjawiłem się w mon-tażowni, miałem też ze sobą jeszcze jeden utwór, „ We Eat Rhythm ", bo nie wiedziałem, że na płycie kompaktowej można zarejestrować tylko 79 minut muzyki. Musieliśmy więc pociąć „ The Heat (The Energy) ", okroić „ One Love " i wyrzucić cały „ We Eat Rhythm ". To utwór instrumentalny, który pisałem przez całe wieki, ale jestem przekonany, że nie wniósłby nic nowego na albumie, więc wszystko było w porządku. Bardzo ciekawy jest fakt, że gdy Liam zabierał materiał do montażowni, Richard Russell (pracownik wytwórni, z którym Liam nawiązał bardzo bliską muzyczną przyjaźń) zdążył usłyszeć tylko trzy gotowe utwory. Jednak pełne samokrytyki podejście Howletta do własnego dzieła i wysokie standardy jakimi kierował się w pracy, pozwoliły Richardowi na pozostawienie mu tak rzadkiej swobody w dalszym opracowywaniu materiału. Jednym z najmocniejszych elementów na tej płycie, który rozwijał się wraz z procesem jej tworzenia, była jej niezwykła muzyczność i wysoki poziom umiejętności autora, co mogło zaskoczyć nawet najbardziej zagorzałych fanów The Prodigy. Pragnienie Liama, by eksperymentować z niezwykłymi układami akordów i nowatorskimi strukturami nadało jego twórczości zdecydowanie indywidualny charakter. On sam świadomie zresztą dążył do osiągnięcia takich efektów: Czasami mogę poświęcić cały tydzień na zabawę z jakimś dźwiękiem, gdyż naprawdę bardzo interesują mnie najdziwaczniejsze połączenia akordów. Bardzo lubię robić niezwykłe rzeczy i chyba przydaje się tutaj moja wcześniejsza nauka gry na fortepianie, gdyż potrafię dzięki niej usłyszeć melodie i akordy, które często umykają innym twórcom. Jeśli mam gotową linię basu, to z reguły bardzo szybko „słyszę" nad nią linię instrumentów strunowych. Z drugiej jednak strony trzeba koniecznie pamiętać, że niektóre utwory wcale nie muszą być „ muzyczne ". Im z kolei potrzebny jest ten luźny lecz dokładnie zaprogramowany feeling. Przy sporej części kompozycji techno nawet nie można skorzystać z możliwości tradycyjnego zapisu muzycznego i nie ma w tym absolutnie nic złego.

- 61 -

- 62 -

Maxim i Liam, Amnesia, 1992

(Sharon Thornhill) - 63 -

Leeroy w klubie „Perceptron”, 1993

(Sharon Thornhill)

- 64 -

Keith na planie teledysku „Charly”

(Sharon Thornhill)

- 65 -

Mike Champion

Kieth i Gary (inżynier oświetlenia)

Sharky

Ziggy (wszystkie zdjęcia: Sharon Thornhill) - 66 -

Na planie „Everybody In the Place” (Nowy Jork)

(Sharon Thornhill)

- 67 -

Maxi I Liam jak zwykle spóźnieni na występ

(Sharon Thornhill)

- 68 -

The Prodigy na scenie, początek 1994 r.

(Sharon Thornhill)

- 69 -

Liam na scenie

(Sharon Thornhill)

- 70 -

Od strony tematycznej płyta zaczęła powstawać wokół abstrakcyjnej koncepcji walki pokolenia, którego częścią był Liam. Pokolenia ludzi prześladowanych za organizowanie wielkich imprez, za styl życia i za bycie częścią czegoś, czego władze za nic nie potrafiły pojąć. Tytułując album „Musie For The Jilted Generation" („Muzyka dla skreślonego/odrzuconego pokolenia"), Liam napisał doskonałą ścieżkę dźwiękową do nieustannej walki pomiędzy establishmentem i mocno rozczarowaną, pozbawioną wszelkich złudzeń mniejszością. Utwory takie jak „Break And Enter" oraz „Speedway (Theme from Fastlane)" były bezpośrednim atakiem wymierzonym przeciwko władzom, a w „Their Law" nagranym we współpracy z grupą Pop Will Eat Itself, słowa „fuck'em and their law" („pieprzyć ich razem z ich prawem") odnosiły się bez żadnych wątpliwości i ogródek do kontrowersyjnej już ustawy o prawie kryminalnym. Zupełnie nieświadomie Liam napisał płytę o mocnym podtekście politycznym, co też było dla The Prodigy zupełnie nowym obszarem działalności. Utwór nagrany z Pop Will Eat Itself jest bardzo dobrym punktem odniesienia. Zawsze podkreślałem, że nie jesteśmy zespołem politycznym, ale ta jedna sprawa nie mogła przejść nie zauważona przez nas. Cale to prawo związane z imprezami jest naprawdę gówno warte. Jak jakikolwiek rząd może powiedzieć młodym ludziom, że nie mogą wychodzić z domu na imprezy, jak może organizować specjalne brygady, które rozpędzają tłumy i przeszukują ludzi? Chciałem nagrać choć jeden utwór, który odnosiłby się bezpośrednio do tego problemu i choć „ Their Law " od strony muzycznej jest bardzo agresywny, to pragnąłem poruszyć ten problem korzystając z dłuższego tekstu. Ważne było, by nie pozostawić tu żadnych niedomówień. Wraz z upływem czasu, na albumie — niejako wbrew mym intencjom — zaczęła tworzyć się pewna koncepcja. Ja sam nigdy nie zamierzałem napisać płyty wymierzonej przeciwko ustawie o prawie kryminalnym, ale sytuacja polityczna i okoliczności, w jakich płyta pojawiła się na rynku sprawiły, że zaczęto ją postrzegać jako bardziej polityczną niż zamierzaliśmy. To już było dziełem czystego przypadku. W takiej sytuacji od razu może pojawić się niebezpieczna opinia, że jesteś zbyt ostry i bezpośredni. My zawsze opowiadaliśmy się przeciwko policji; nikt w zespole nie przepada ani za nią, ani za żadną inną władzą. Okładka płyty też była dokładnie taka jak planowaliśmy, ale nie zamierzaliśmy wcale, by stała się wyzwaniem rzuconym ustawie o prawie kryminalnym. Teraz bardzo boję się, że zostanę uznany za rzecznika tej sprawy. W pewnym sensie reprezentujemy dokładne przeciwieństwo mocno rozpolitykowanej postawy. My chcemy tylko tworzyć dobrą muzykę hord dance, której ludzie będą mogli słuchać, zapomnieć o wszystkich swoich kłopotach, o polityce i po prostu dobrze się bawić. To wszystko na czym tak naprawdę mi zależy. Wszystkie konotacje kryjące się za ideą „ The Jilted Generation " były bardzo ważne i wiele mówiły o przesłaniu tego albumu ale ja wciąż jestem głęboko przekonany, że dla tego zespołu najważniejsza jest muzyka dance a nie polityka. Kiedy zaczynałem pracę nad płytą nie miałem żadnej skrystalizowanej, „pachnącej "polityką wizji, a całość zaprezentowała się na koniec całkiem nieźle. Dokonana przez Liama analiza własnej pracy i procesu powstawania albumu przedstawia dokładny opis zakamarków twórczego świata, który zamieszkuje. Równie fascynująca jest jednak opowieść Neila McClellana, producenta części utworów z albumu i tym samym jedynego w historii zespołu człowieka z zewnątrz, który mógł wnieść swój własny wkład do twórczości Howletta. Liamowi bardzo podobała się praca McClellana przy EP-ce N Joi „Adrenalin" i postanowił skorzystać z jego usług w przypadku „One Love". Po sukcesie tego utworu postanowiono, że przy pracy nad nowym albumem bardzo przyda się także spora doza obiektywizmu, którą zapewnić może tylko ktoś z zewnątrz. Obserwując Liama przy pracy, Neil miał niepowtarzalną okazję zobaczyć to, czego nikt inny do tej pory nie mógł oglądać — samo sedno twórczego procesu: Moim zdaniem wcześniejsze nagrania Liama były naprawdę rewelacyjne, ale czułem jednocześnie, że sprawia on wrażenie jakby szarpał się na niewidzialnej uwięzi, że bardzo chce ruszyć jeszcze bardziej w głąb i tworzyć jeszcze ostrzejszą muzykę.

- 71 -

Kiedy zjawił się w studiu, wszystkie moje podejrzenia potwierdziły się, a ja sam szybko uświadomiłem sobie, że mam do czynienia z niezwykłym twórcą. Ma bardzo dziwne podejście do pisania i nigdy nie spotkałem nikogo, kto czyniłby to tak jak Liam. Przy tym wcale nie zna się rewelacyjnie na sprzęcie, którego używa — oczywiście wie co do czego służy, ale przy tym ma do wszystkiego absolutnie niezwykłe podejście, które przy pierwszym spotkaniu od razu zwala cię z nóg. Nie chodzi już nawet o to, że pracuje na starym Rolandzie W30, który z reguły kupuje się jako swój pierwszy sprzęt. Jak na dzisiejsze czasy jest w sumie dość prymitywny, jednak w przypadku Liama nie ma to żadnego znaczenia. Przez pierwsze dwie godziny wspólnego pobytu w studiu musiałem powoli „ wybadać teren ", więc skręciłem sobie papieroska i przy ustawianiu sprzętu słuchałem utworów, które Liam opracował w domu. Aż mi dech zaparło z wrażenia. To było naprawdę niesamowite. W pewnych momentach myślałem: „Dobrze byłoby tu dodać odrobinę smyczków ", po czym w następnym takcie pojawiało się dokładnie to, o co mi chodziło. Liam zdążył pomyśleć o wszystkim. A kiedy potem zobaczyłem jak pracuje, byłem naprawdę oszołomiony: to wszystko działo się tak szybko! Samo napisanie utworu może i zabiera Liamowi trochę czasu, ale kiedy już ma w głowie gotowy pomysł, wszystko zaczyna się dziać bardzo szybko. Stałem sobie z boku i patrzyłem jak tworzy te swoje niezwykłe dźwięki, niczym się nie rozpraszając. Miałem sporo do czynienia z muzyką komputerową, ale jeszcze nigdy nie spotkałem kogoś takiego jak Liam. McClellan był również pod dużym wrażeniem sposobu, w jaki Liam wykorzystuje sample, które w uboższej muzyce dance są tak często zaniedbywane: Niektóre z jego pomysłów do sampli są tak niezwykłe, a jednocześnie tak dobrze znane — szuka ich bardzo wytrwałe. Wybrany fragment bardzo zgrabnie „rozcina" czasami nawet na „szesnastki", a potem wykorzystuje wszystko w ten charakterystyczny dla siebie sposób. Trzeba koniecznie pamiętać o jednej rzeczy: bardzo łatwo jest pisać złą muzykę elektroniczną, bo każdy może usiąść przed komputerem, ale pisanie dobrej muzyki elektronicznej to już wielka sztuka. A Liam to doskonale potrafi. Jednym z powodów jego sukcesu jest fakt, że w stosunku do samego siebie jest o wiele bardziej wymagający niż w stosunku do innych osób. Jego własna kontrola jakości i dbałość o najdrobniejsze szczegóły jest naprawdę niezwykła. Jeśli ma choćby cień wątpliwości co do jakiegoś pomysłu, natychmiast z niego rezygnuje. Jako człowiek nie akceptuje żadnego dziadostwa i to widać też doskonale w jego muzyce i w jego charakterze. Kiedy razem z nim pracowałem, jego podejście sprawiło, że zacząłem się dokładnie przyglądać mojemu wkładowi w całe to przedsięwzięcie i w konsekwencji pracowałem tak ciężko jak Liam. Zajeździliśmy się w tym studiu niemal na śmierć. Siedząc obok Liama nie można sobie pozwolić na żadne „skoki w bok" — on oczekuje pełnego profesjonalizmu. W wielu studiach jest sporo rzeczy, które skutecznie odrywają uwagę zainteresowanych od celu, w jakim się tam znajdują. Liam nie pozwala na coś takiego. Jest skoncentrowany wyłącznie na pracy, nie widzi nic poza nią. Ja sam nigdy wcześniej nie spotkałem się z czymś takim. Sam proces nagrywania był również otoczony aurą eksperymentów, co dla McClellana było jak powiew świeżego powietrza: Za każdym razem gdy Liam zaczyna pracę nad nowym utworem, robi to zupełnie inaczej. Na przykład wiele osób wybiera sample i dostraja do nich intrumenty klawiszowe. Liam z kolei ^początkowo dopasowuje klawisze do sampli, a gdy wszystko brzmi już tak jak trzeba, znów stroi klawisze, tak że żadna część sprzętu nie jest w takiej tonacji w jakiej pozornie powinna być. Nie można wytłumaczyć dokładnie jak to robi i skąd czerpie do tego pomysły, bo za każdym razem robi to zupełnie inaczej, polegając wyłącznie na swoim instynkcie. Bardzo mi się to podoba, bo w ten sposób może powstać najlepsza i najostrzejsza muzyka dance. Weźmy na przykład dźwięk didgeridoo w „ One Love " —powstał, gdy Liam korzystał z pomocy wah-wah, a ja bawiłem się trochę eąualizerem. Aby zdobyć ciekawe dźwięki, uciekaliśmy się do naprawdę zwariowanych sposobów. Na przykład ustawialiśmy głośnik pod fortepianem grającym linię basu z 303-ki, sklejaliśmy taśmą wszystkie struny w fortepianie i umieszczaliśmy pod nimi skrzynkę do efektów. Wszystko razem tworzyło

- 72 -

naprawdę niesamowity dźwięk. Innym przykładem naszego nowatorstwa i inwencji może być umieszczenie cegły na jednym z pedałów fortepianu. Gdy wszystkie struny znalazły się nad młoteczkiem, umieściliśmy tam też urządzenie do efektów specjalnych. Rewelacja! Liam potrafił też doskonale wykorzystywać gitary i wyczarowywał z nich niezwykłe dźwięki. Wszystkie te elementy, które z reguły w studiu stara się utrzymywać jak najciszej, my podgłaśnialiśmy do granic możliwości. Liam jest bardzo otwarty na nowe pomysły, lecz jednocześnie bardzo szybko uświadamia sobie co wychodzi tak jak trzeba, co „zaskakuje", a co nie. To była dla mnie wielka radość i przyjemność — mogłem robić rzeczy, których zawsze chciałem spróbować. Liam pozostawia ci tyle swobody, ile tylko zapragniesz. To wielkie nowatorstwo w podejściu do muzyki jest naturalnym, opartym na działaniu instynktu talencie. Nie można się tego nauczyć. Wspaniale jest móc przyglądać się pracy kogoś tak hojnie obdarzonego przez naturę. Kiedy album został ukończony, McClellan był pod wielkim wrażeniem całości i podchodził do całego projektu z wyraźnym szacunkiem: Nie ma na tym albumie niczego, co by mi się nie podobało i co chciałbym zmienić. Takie stwierdzenie bardzo rzadko można usłyszeć z ust producenta. Drugi album jest o wiele lepszy od pierwszego. „Experience" z trudem docierał do słuchaczy innych niż dzieciaki biegające z imprezy na imprezę. Był jednak doskonałym przykładem swoich czasów mimo że grono publiczności, która mogła go docenić było mocno zawężone. Krył w sobie jednak sporo ciekawych melodii i choć niektóre z beatów dziś brzmią już trochę staroświecko, to melodie wciąż pozostają bardzo silne. W muzyce Liama zawsze powinno dostrzegać się melodię; bez względu na to, co się jeszcze w utworze dzieje, ona zawsze tam jest, przykuwa twoją uwagę i sprawia, że nucisz ją potem pod nosem. Nie jest łatwo coś takiego osiągnąć. W porównaniu z pierwszą, ta płyta aż kipiała od nowatorstwa; nie było na niej nic co choćby w najmniejszej części brzmiało tak jak pierwszy album grupy. Styl Liama zdążył rozwinąć się już nawet od „ One Love ", by zaprowadzić go do hip hopowych utworów z drugiego albumu. Jest on zresztą tak bardzo różnorodny. Od strony procesu nagraniowego daleko mu było do jakichkolwiek panujących w tej materii reguł. Pracowałem przy powstawaniu mnóstwa płyt i choć wiele z nich zapowiadało się początkowo na dzieła mocno eksperymentalne, gdzieś po drodze zakradały się reguły, pojawiała się tradycyjna struktura i metody pracy. Natomiast z Liamem nie było nawet mowy o czymś takim. Pod tym względem w jego pracy nie ma nic tradycyjnego — nie widziałem, by ktoś tworzył muzykę tak jak on. Oglądanie go w studiu dosłownie ścięło mnie z nóg. *** Pierwszym wydawnictwem, które pojawiło się po tym wybuchu twórczej energii, był ósmy singel The Prodigy „No Good (Start The Dance)". Utwór ten — zgodnie ze swoimi zwyczajami — sprawdzali przez osiem miesięcy w czasie swoich występów, gdzie przyjmowano go bardzo dobrze. W tym okresie przybierał przeróżne formy i ostateczny miks sprawił Liamowi sporo kłopotów. Wersja oryginalna, zatytułowana „Start The Dance" była ostrym kawałkiem spod znaku hard techno (150 bpm). Miks przeznaczony na rynek amerykański został nieco zwolniony (130 bpm), ale Liam nie był zadowolony z ostatecznego efektu i powrócił do pierwotnego tempa. Jednak nadal nie był tak do końca przekonany, że utwór kryje w sobie to „coś", co jest niezbędne w przypadku singla, więc po wielu przemyśleniach postanowił dodać żeński wokal jako linię przewodnią. Ciężko mu było jednak pogodzić się z tą decyzją i wciąż nie jest w pełni przekonany co do jej słuszności, mimo że singel odniósł spory sukces: Czuję się trochę tak jakbym zawiódł samego siebie dodając ten żeński wokal. To była ładna linia, ale nie byłem całkiem pewny, czy tutaj „zaskoczy". Jeśli uważam, że coś nie jest najlepsze od strony muzycznej, ale za to dobrze się sprzeda, to zawsze rezygnuję z takiego pomysłu. Niestety, te dwa podejścia oddziela bardzo ulotna granica i w przypadku „Start The Dance " miałem trochę wątpliwości. Ten wokal był chyba zbyt chwytliwy, by

- 73 -

go wykorzystać. Podobnie stało się w przypadku „ Out OfSpa-ce", ale w tym czasie pojawiło się już sporo podobnych utworów. Za każdym razem gdy piszę nową kompozycję, boję się, mnie nie zaszufladkowano. Wykorzystanie żeńskiego wokalu w „ Start The Dance " było dość odważnym posunięciem, gdyż mogło nam się nieźle za to oberwać. Całe to ocierające się o pop europejskie techno jest gówno warte i na szczęście udało nam się uniknąć porównań z tym „zjawiskiem". Mimo wszystko był to niezły, ostry klubowy kawałek i w swoim kontekście i w kontekście pomysłów, które wówczas wirowały w mojej głowie, okazał się całkiem udany. Kupująca płyty publiczność w pełni podzielała jego opinię — singel dotarł do 4. miejsca zestawień i dzięki sprzedaniu ponad 250.000 egzemplarzy utrzymywał się w Top 10 przez siedem tygodni. Rytm i bas były tu ostre jak zwykle, lecz wyczuwało się też bez trudu dużo większą „muzyczność". Gorączkowy nastrój robił o wiele większe wrażenie dzięki niezwykłej spójności całego utworu. Błyskotliwy niepokojący rytm krył w sobie dość miejsca i melodii, by uczynić z tego nagrania dobrą, ostrą, prawdziwie uliczną propozycję. Raz jeszcze dzięki stronie B słuchacze mogli odwiedzić szalony świat Howletta. Zamieszczono tam bowiem remiksy CJ Bollanda i Davida Morleya, które same w sobie stały się praktycznie zupełnie nowymi utworami (jest to zamierzona praktyka Liama). I tak na rynku pojawiło się kolejne imponujące wydawnictwo. Pod wieloma względami była to bardziej typowa dla The Prodigy płyta niż „One Love", co nie oznaczało wcale, że w jej przypadku zespół porzucił plany dalszego rozwoju. Prawdą jest, że gdy „One Love" przeniósł grupę na nowe obszary muzyczne i otworzył przed The Prodigy zupełnie nowe pejzaże dźwiękowe, to „No Good" uzupełnił tę fazę przejściową podbijając nieznane obszary wizualne i zaprezentował członków zespołu w zupełnie nowy sposób. Stało się tak dzięki jednemu bardzo prostemu posunięciu: nakręceniu najlepszego wideoklipu w dotychczasowej karierze zespołu. W tym krótkim filmiku muzycy wchodzą do opuszczonego i zaniedbanego podziemnego magazynu, gdzie odbywa się dość niemrawa impreza i przechodzą z sali do sali zatrzymując się tu i tam, by dokładnie przyjrzeć się wszystkiemu, co wokół nich się dzieje. Po chwili rozchodzą się w poszukiwaniu wolnego kąta dla siebie, gdzie każdy z osobna może dać upust rozsadzającej go energii. Keith, który początkowo sprawiał wrażenie dość spokojnego, zaraz wpada w szaleńczy trans, a Leeroy znajduje pusty pokój i poddaje się gorączce tańca. Liam przez długą chwilę obrzuca wszystko spokojnym spojrzeniem, po czym rozbija mur z cegieł, a Maxim w pełnym rynsztunku (czytaj: z „kocimi" soczewkami) siedzi tylko i obserwuje poczynania kolegów. Zdjęcia przedstawiające członków The Prodigy przesuwają się w zwolnionym tempie, a reszta aktorów porusza się normalnie. Jako że film nakręcono w kolorze, a potem „oczyszczono" do wyłącznie czarno-białych zdjęć, całość sprawia wrażenie wizji z posępnego, mrocznego świata gangsterów zamieszkałego zarówno przez normalnych jak i mocno dziwacznych osobników, a nad wszystkim unosi się złowieszcza aura głębokiej paranoi. Jednym słowem było to gniewne, agresywne, bardzo ciężkie wizualne odzwierciedlenie utworu. Wideoklip okazał się przełomowy dla zespołu pod jednym, niezwykle istotnym względem — po raz pierwszy kamera zatrzymywała się na poszczególnych członkach grupy przez dłuższą chwilę, pozwalając widzom dobrze się im przyjrzeć i lepiej poznać ich jakże odmienne osobowości. Do tej pory bowiem teledyski The Prodigy (i większość wideoklipów spod znaku hard dance) prezentowały migawkowe ujęcia muzyków, nie pozostawiając zbyt wielkiej możliwości dokładniejszego przyjrzenia się ich twarzom i zachowaniu. Kręcąc ten promocyjny teledysk The Prodigy po raz pierwszy skłonili się ku żądaniom publiczności, która chciała móc zobaczyć jak naprawdę wyglądają i jak się zachowują. Nie przyszło im to oczywiście łatwo — zbyt mocno ocierało się to gwiazdorstwo, którego zawsze ze wszech miar pragnęli uniknąć. Jednocześnie zrobili poważny krok w kierunku uciszenia męczących już głosów krytyki, utrzymujących, że wszystkie zespoły spod sztandaru techno są pozbawionymi twarzy tworami. Nowym reżyserem wideoklipów grupy został Walter Stern wyglądało na

- 74 -

to, że doskonale zdaje sobie sprawę z tego, co grupa pragnie osiągnąć za pomocą tej formy promocji. Stern znalazł opuszczoną piwnicę pod budynkiem Spitalfields w londyńskim East Endzie i skoncentrował swoje wysiłki na tym, by nadać filmowi typowy uliczny feeling, pragnąc osiągnąć coś co — zgodnie z jego słowami — było jednocześnie prawdziwe i normalne, a przy tym bardzo dziwaczne i niezwykle. Wideoklip pojawiał się bardzo często w programach MTY, dzięki czemu wyniki sprzedaży singla utrzymywały się na wysokim poziomie, co z kolei wpłynęło na jego długi żywot na listach przebojów. Co więcej, pojawienie się w najpopularniejszej w Europie muzycznej stacji telewizyjnej zaprezentowało muzykę zespołu milionom nowych słuchaczy i zapewniło The Prodigy reputację grupy o własnej niezależnej tożsamości. Z oryginalnej wersji wideoklipu trzeba było wyciąć ostrzejsze sceny, które nie mogły pojawić się w MTV, ale na szczęście nie wpłynęło to na ogólne przesłanie filmu. Tak częste prezentowanie teledy-sku było dla The Prodigy czymś zupełnie nowym. Mimo że „One Love" cieszył się wcześniej sporym zainteresowaniem, to po raz pierwszy w karierze grupy jej teledysk pojawiał się na ekranie telewizorów — prezentowano go nawet trzy miesiące po „wypadnięciu" singla z listy przebojów. Dzięki temu zespół trafił do szerszej i znacznie bardziej zróżnicowanej grupy fanów, co z kolei zbiegło się z coraz częstszymi występami w college'ach brytyjskich i w salach na kontynencie. Nowy styl teledysku „No Good (Start The Dance)" uzupełnił muzyczny rozwój zaprezentowany na poprzednim singlu, co w połączeniu podniosło jeszcze temperaturę oczekiwań na mający się ukazać album „Musie For The Jilted Generation". Mimo wszystko jednak nikt nie mógł przewidzieć jaką burzę dźwięków zaprezentują The Prodigy zdumionym słuchaczom.

- 75 -

Postanowiłem skryć się z moją muzyką pod ziemią, by nie wpadła w niepowołane ręce. Tak właśnie zaczyna się drugi album The Prodigy „Musie For The Jilted Generation" — i nie był to fragment wybrany z lekkim sercem. Po wszystkich trudnościach, przeciwnościach i brakiem zrozumienia, z którymi nieustannie musieli się borykać członkowie zespołu, jasno określał zamiary grupy: porzucenie gry na boisku sławy i powrót na scenę undergroundową z początków działalności. Stukająca maszyna do pisania i stłumiony głos wypowiadający ten początkowy fragment wprowadzają słuchacza do świata albumu z nowoczesną muzyką dance, na którym poszczególne warstwy doskonale ułożonych „hooks", aranżacje, dynamika i niezwykłe połączenia dźwięków tworzą przepełnioną emocjami i napięciem całość, która w przeciwieństwie do pierwszej płyty zespołu jest o wiele bardziej złożona. „Jilted Generation" jest skomplikowaną mieszaniną nastrój ów, a od strony muzycznej — bardzo poważnym dziełem. Album rozpoczyna się na pełnej szybkości wraz z amoralną dwuznacznością utworu „Break And Enter", by po serii bardziej dynamicznych utworów zwolnić nieco w nastrój o wometalowym „Their Law". Potem czas na zapierający dech w piersiach „Speedway (Theme From Fastlane)", ocierający się o hymn, minimalistyczny w wyrazie „One Love" i kolejne przyspieszenie w postaci przepastnego kolażu „Fuli Throttle". Kulminacją płyty jest

- 76 -

niepokojąca kompozycja „Narcotic Suitę" z pełnym agonii kataklizmem utworu „Claustrophobic Sting". Ostre tempo breakbeatów w „Fuli Throttle" zostało przeciwstawione jazzowo-funkowym smaczkom „3 Kilos". Szeroko zapowiadane wykorzystanie gitar złożyło się na jeden z najlepszych utworów płyty — maniakalny „Voodoo People", doskonały przykład połączenia muzyki techno i rocka, będący potwierdzeniem nowej, rozległej wizji The Prodigy. W miażdżących, ostrych rytmach „Poison" można odnaleźć powrót do hip hopu, a prosty utwór spod znaku hard dance pojawił się na albumie w postaci „No Good (Start The Dance)". Zamykający płytę koncepcyjny utwór „Narcotic Suitę" jest pełnym narkotycznych doświadczeń i oparów zakończeniem muzycznej podróży, przy czym każdy z nastrojów oddawany jest za pomocą jednego z trzech utworów. I tak orkiestrowo-nastrojowy „Skylined" wprowadza „Claustrophobic Sting", będący jednym z najbardziej niepokojących utworów ostatnich lat. Na całym albumie sample z dialogiem i pojawiające się od czasu do czasu urywane wypowiedzi „naprowadzały" słuchaczy na różne problemy, a cała paleta emocji została połączona z subtelną antyspołeczną polemiką. Sposób wykorzystania i złożoność dźwiękowych szczegółów skrywa subtelne podejście do procesu pisania materiału i jego późniejszej produkcji, przy czym całość albumu zupełnie na tym nie ucierpiała. Być może największym (i najtrudniejszym) osiągnięciem było to, że płytę od razu identyfikowano z The Prodigy. Mimo że była mieszaniną niezwykle różnorodnych propozycji, nie traciła nic ze swojej jasno określonej tożsamości. Była też propozycją bardzo mroczną i wielkim stylistycznym odejściem od bardziej jednowymiarowego i radośniejszego w nastroju „Experience". Co więcej, okazała się propozycją bardzo wyszukaną, a przy tym niezwykle bezpośrednią— efekt końcowy był przytłaczającym ogromem ostrej muzyki, przejawem słuchowego hedonizmu, który bez wątpienia stał się jedną z najlepszych propozycji spod znaku hard dance w historii gatunku. Ciekawe jest także i to, że Liam ukrywał większą część nowego materiału przed kolegami i w porównaniu z poprzednim' płytami niewiele o niej mówił. Kiedy więc wszyscy po raz pierwszy usłyszeli całość, byli pod olbrzymim wrażeniem. Reakcję całej trójki najlepiej chyba podsumował Keith mówiąc: Jestem największym pesymistą w zespole, zawsze jestem bardzo ostrożny i do wszystkiego podchodzę z dystansem. Ale kiedy usłyszałem nowy materiał, zaraz pomyślałem: „O kurwa, ja też jestem częścią tej muzyki, częścią tej płyty!" To było naprawdę niesamowite, wiedziałem, że to rewelacyjny album już po paru sekundach. To ogromny krok naprzód. Byłem u Liama w domu ze trzy czy cztery razy i za każdym razem mówiłem mu: „Przepraszam, że znowu ci przeszkadzam, ale posłuchałem tej płyty jeszcze raz i wiem, że jesteś geniuszem!!" Nie mogłem uwierzyć, że także i ja jestem z tą rewelacją powiązany. Wiedziałem, że świetnie sobie poradzi na rynku, bo była tak bardzo różnorodna. Leeroy był jeszcze bardziej zaskoczony: Myślę, że razem z Keithem i Maximem mamy największe szczęście na świecie, bo możemy posłuchać tego draństwa jako pierwsi i jako pierwsi możemy totalnie odlecieć. Liam robi z muzyką coś naprawdę niesamowitego. Jest perfekcjonistą i widać to dokładnie w tym, co robi. Stworzył wspaniały, oryginalny materiał. Jest wiele innych dobrych zespołów i dobrych płyt, ale to co on robi jest fantastyczne ,nikt mu nawet do pięt nie dorasta. Kiedy The Prodigy przygotowywali się do wydania albumu, nadal prawie nie pojawiali się na antenie ważniejszych stacji radiowych ani też telewizyjnych poza MTV. Nie mogli też liczyć na żadne poparcie ze strony mediów, a recenzje pojawiające się w pismach zajmujących się ich gatunkiem twórczości były niemal wyłącznie bardzo krytyczne. Tym większym osiągnięciem było wejście albumu na pierwsze miejsce ogólnokrajowej listy przebojów, przy czym sprzedano więcej egzemplarzy niż płyt z dwu niższych miejsc razem wziętych. W pierwszym tygodniu sprzedano trzy razy więcej egzemplarzy albumu niż płyty z drugiego miejsca listy. Jedynym „zagrożeniem" i konkurentem do pierwszego miejsca był wydany tydzień później pierwszy od pięciu lat album grupy The Rolling Stones, ale i tak płyta The Prodigy utrzymywała się w Top 20 jeszcze cztery miesiące od ukazania się na rynku. Wyniki były

- 77 -

rzeczywiście imponujące — po tygodniu sprzedano 60.000 egzemplarzy („srebrna" płyta), po dwóch następnych 100.000 („złota"), a po dwóch miesiącach „Jilted Generation" pobił rezultat „Experience". Po raz pierwszy także i wyniki za granicą przedstawiały się bardzo optymistycznie, zwłaszcza w Niemczech, ale też w Izraelu, Grecji i krajach Bene-luxu. Był to zdecydowany krok naprzód w stosunku do „Experience", który nie sprzedawał się najlepiej poza Wielką Brytanią. Spowodowane było to głównie formą płyty, której mocne wykorzystanie breakbeatów nadało typowo brytyjski feeling, mało zrozumiały dla słuchaczy w innych krajach. Druga płyta zespołu nie miała już takich problemów; przed upływem pięciu miesięcy rozeszła się w nakładzie pół miliona egzemplarzy. Przed ukazaniem się tego albumu The Prodigy i większość innych alternatywnych zespołów dance nie cieszyli się zbyt wielkim zainteresowaniem prasy branżowej — dopiero wraz z nadejściem 1994 roku i pojawieniem się materiału wysokiej klasy, stosunek dziennikarzy do tego gatunku muzyki zaczął się powoli zmieniać. Jednak nawet wtedy wykonawcy tacy jak Aphex Twin i Orbital cieszyli się większym szacunkiem i przykuwali większą uwagę niż The Prodigy, którzy nadal traktowani byli nieufnie, i z dużą dozą podejrzliwości. Z tego też powodu trzeba się na chwilę zatrzymać nad niemal ekstatyczną reakcją prasy na nową płytę grupy, pamiętając wciąż o wcześniejszej obojętności i zdecydowanie negatywnym podejściu dziennikarzy muzycznych. Magazyn „NME" wychwalał album i jego autora pod niebiosa: W wieku 23 lat Liam Howlett jest prawdziwym geniuszem muzyki pop; Robocop i współczesny Beethoven stopieni w jedno. Można też było w nim znaleźć stwierdzenie, że The Prodigy są najważniejszym rock 'n 'rollowym zespołem łat dziewięćdziesiątych. Powszechna opinia głosiła, że w postaci „Jilted Generation" Liam stworzył dzieło genialne, że przeszedł wielką transformację od undergroundowego kultowego twórcy do szanowanego i uznanego autora nowatorskiej i bardzo interesującej muzyki. Cała prasa muzyczna traktowała teraz grupę i jej osiągnięcia zupełnie inaczej, ale trzeba jej sprawiedliwie oddać to, że potrafiła się przyznać do popełnionego wcześniej błędu. Jedynym niepokojącym elementem kampanii prasowej był nacisk położony na polityczne przesłanie albumu. Prawdą jest, że autorem płyty był ktoś głęboko zaangażowany w konflikt swojego pokolenia z władzą w najszerszym pojęciu tego słowa, a efekt jego pracy musiał mieć mocne podteksty polityczne i być zdecydowanie osadzony we współczesnej rzeczywistości. Prawdą też jest, że sami członkowie The Prodigy kilka razy zostali usunięci ze sceny przez policję, zarówno przed, jak i po osiągnięciu dużego sukcesu komercyjnego. Co więcej, projekt okładki albumu dokładnie odzwierciedlał styl konfrontacji, do jakiej dochodziło w całym kraju. Na samej płycie można też było bez trudu odnaleźć kryminalne podteksty w postaci odniesień do włamań, narkotyków i szaleńczej jazdy samochodem. Wszystkie te elementy sprawiały, że ludzie koncentrowali się na politycznych treściach zawartych w tekstach i umieszczali płytę w odpowiednim kontekście jako reakcję na ustawę o prawie kryminalnym i władzę w jej najszerszym pojęciu. W 1994 roku protesty przeciwko ustawie znacznie się nasiliły, a latem zaczęto organizować demonstracje (czasami kończące się zamieszkami) przeciwko jej wprowadzeniu. Zbiegło się to z wielkim sukcesem „Jilted Generation" i faktem jest, że album stał się ścieżką dźwiękową rozbrzmiewającą w tle niepokojów i rozczarowania tysięcy młodych ludzi. Jednak członkowie zespołu nie byli zadowoleni z coraz bardziej powszechnego podkreślania tego społeczno-pohtycznego kontekstu. Stanęli bowiem w obliczu poważnego dylematu: zdecydowane odcięcie się od tego problemu oznaczałoby porzucenie wartości, które wyznawali i dwulicowość w oczach swoich fanów. Gdyby jednak ostro popierali politykę wymierzoną przeciwko ustawie, mogliby bez trudu stać się rzecznikami i symbolami całego ruchu. Pod wieloma względami powróciła niebezpieczna sytuacja z czasów, gdy magazyny muzyczne widziały w nich ostatnią nadzieję rave. Raz jeszcze The Prodigy znaleźli się w bardzo delikatnej sytuacji i musieli podjąć decyzję co do swojego wizerunku. I tak w

- 78 -

wywiadach podkreślali, że nadal są zespołem dance i głównym powodem ich pojawienia się na scenie muzycznej jest pragnienie dostarczenia ludziom dobrej muzyki do tańca. Taka linia obrony nie zakończyła jednak całej sprawy. Pojawiła się bowiem w czasie, gdy pewne rzeczy wymknęły się już nieco spod kontroli i członkowie zespołu musieli cierpliwie poczekać, by przekonać się, czy podteksty polityczne — dla wielu najważniejszy element ich nowego albumu — nie staną się przysłowiowym gwoździem do trumny The Prodigy. Prasa muzyczna bynajmniej nie traktowała tego elementu jako słabej strony albumu — jej uznanie sprawiło, że „Jilted Generation" został nominowany do prestiżowej nagrody Mercury Musie. Wśród innych nominowanych znaleźli się Biur, M People, Pulp, łan McNabb, Take That, Therapy?, Paul Weller, Shara Nelson i Michael Nyman. Już sama nominacja była odzwierciedleniem wpływu jaki „Jilted Generation" wywarł na scenę muzyczną i w powszechnej opinii The Prodigy byli trzecimi w kolejności kandydatami do nagrody (za Biur i ostatecznymi zwycięzcami — M People). Warto też podkreślić, że gdy zapytano Susie Fletcher —jedną z dyrektorów MTV — który album powinien zwyciężyć, bez wahania wymieniła „Jilted Generation". Płyta The Prodigy była bez wątpienia najbardziej nowatorska spośród wszystkich kandydujących do wyróżnienia i jak przyznało szacowne grono przyznające Mercury Musie Award — była najmniej wtórna. Podczas gdy autorzy pozostałych dziewięciu propozycji szukali inspiracji głęboko w historii muzyki, The Prodigy byli przedstawicielami gatunku, który był absolutnie nowy i prezentował nową formę muzyki lat dziewięćdziesiątych. Byli też jedynymi kandydatami w tym gronie, którzy nigdy nie pojawiali się na antenie ważniejszych stacji radiowych. W czasie oficjalnej ceremonii wręczenia nagród członkowie grupy robili wszystko, by uniknąć spotkania z odzianymi w smokingi wielkimi rybami przemysłu muzycznego i wszech obecnymi kamerami. Kiedy odebrali wyróżnienie za nominację, grzecznie podziękowali, wyrazili swoją radość, ale też wyjaśnili, że nie dlatego tworzą swoją muzykę. Wydarzeniem wieczoru był jednak wywiad radiowy, jakiego udzielili dziennikarzowi, który nie miał najmniejszego pojęcia o zespole. I tak spędzili piętnaście minut opowiadając mu, że są zespołem grunge rodem z Seattle, że nazywają się The Pythons i przyjechali do Wielkiej Brytanii na trasę koncertową. Tutaj znaleźli się pod tak wielkim wrażeniem rave i techno, że natychmiast zmienili styl i postanowili przenieść się na Wyspy na stałe. Zachwycony DJ zarejestrował wszystko dokładnie, po czym ścigany chichotami i szyderstwami swoich rozmówców wyruszył do studia, by puścić cały wywiad słowo po słowie. W tym okresie pojawiło się też jedno spore rozczarowanie — zerwanie amerykańskiego kontraktu nagraniowego. Po podpisaniu umowy z wytwórnią Elektra zespół nie odniósł zbyt wielkiego sukcesu w Ameryce: album „Experience" sprzedano tam tylko w ilości 70.000 egzemplarzy, co na tamtejszym rynku jest wynikiem bardzo słabym. Problemy techniczne i zdrowotne, które wynikły w czasie amerykańskiej trasy zespołu, tylko pogorszyły całą sprawę, gdyż The Prodigy nie zjawili się na koncertach za oceanem od czasu niefortunnego tour-nee. Członkowie zespołu poważnie przejęli się całym problemem, gdy Elektra regularnie zaczęła żądać łagodniejszych miksów utworów pojawiających się na rynku brytyjskim twierdząc, że oryginały są zbyt ostre dla amerykańskich słuchaczy. Podejście takie stało się jeszcze mniej zrozumiałe, gdy wytwórnia nie zgodziła się na wydanie w Stanach „One Love" twierdząc, że utwór jest zupełnie nieodpowiedni. Mogło to dziwić w przypadku chyba najbardziej przystępnego nagrania zespołu, ale Elektra najwyraźniej nie wiedziała jak promować grupę, a szefowie wytwórni nie byli przekonani co do drzemiącego w The Prodigy potencjału. Pojawiły się również trudności natury czysto prawnej, gdyż przedstawiciel wytwórni, który podpisał kontrakt z zespołem działał w Wielkiej Brytanii, co jeszcze bardziej oddaliło całą operację od zamierzonego obszaru działania — sprzedanie zespołu w Ameryce jest samo w sobie przedsięwzięciem bardzo trudnym i nie pomaga tutaj fakt, że całością działań steruje się zza oceanu. Cała sytuacja daleka była więc od ideału i w

- 79 -

konsekwencji Elektra zrezygnowała ze współpracy z The Prodigy w niecały miesiąc po wejściu „Jilted Generation" szturmem na szczyt brytyjskiej listy przebojów. *** W czasie gdy The Prodigy cieszyli się z wielkiego sukcesu odniesionego przez drugi album, można im było wybaczyć nieco mniejszą aktywność na polu koncertowym. Oni jednak nie dali do tego żadnych powodów — w 1994 roku występowali co cztery dni, a w 25 krajach ich show obejrzało ponad 300.000 ludzi. Po sukcesie „Jilted Generation" doszło do znaczącej zmiany zarówno w ilości widzów przybywających na występy grupy jak i w charakterze samych koncertów. Już rok wcześniej członkowie zespołu powoli żegnali się z małymi salami odwiedzanymi niemal wyłącznie przez miłośników muzyki dance. Teraz zaczęli pojawiać się w salach i na festiwalach tradycyjnie zarezerwowanych dla muzyki rockowej. Co więcej, coraz częściej występowali też za granicą, nie by uniknąć zbyt częstych spotkań z publicznością w rodzinnym kraju, lecz by odpowiedzieć na zainteresowanie płynące z różnych stron, a będące bezpośrednim wynikiem międzynarodowego sukcesu nowej płyty. Nowe rzesze fanów sprawiły, że The Prodigy mogli nie tylko występować na dużych festiwalach, ale czasem pojawiać się tam także w roli gwiazd. Nowa trasa zespołu rozpoczęła się dość wcześnie —jeszcze przed ukazaniem się albumu — występami w Holandii i Australii, by potem oficjalnie rozpocząć promocję „Jilted Generation" dziesięcioma koncertami w Wielkiej Brytanii. Jej kulminacją był występ w roli gwiazdy wieczoru na Feile Festival, gdzie The Prodigy obejrzało 35.000 widzów. Był to pierwszy z festiwali, na jakich grupa miała pojawić się latem 1994 roku, a nowe doświadczenia bardzo różniły się od przeżyć związanych z występami w mniejszych salach, do których byli przyzwyczajeni. Już sama skala tych koncertów sprawiła, że dla tłumów ważniejsze okazały się same utwory niż osobisty kontakt z członkami zespołu. W lipcu w czasie pięciu festiwali The Prodigy wystąpili przed liczącą w sumie 150.000 publicznością. Co więcej, występowali obok takich zespołów jak Red Hot Chili Peppers i Biohazard, co było okazją do poznania ogromu nowego materiału i czerpania inspiracji z doskonałych koncertów. Wszyscy członkowie grupy przyznali bowiem jednomyślnie, że koncert Red Hot Chili Peppers był jednym z najlepszych jakie mieli okazję oglądać. W październiku w czasie drugiej części trasy brytyjskiej zespół uroczyście przeszedł do ligi wykonawców zdolnych zapełniać największe sale, a rezultatem było wyprzedanie wszystkich biletów na miesiąc z góry. To chyba niezła odpowiedź na zarzuty, że zespoły dance nie potrafią występować na żywo. W czasie gdy The Prodigy promowali swój bestsellerowy album, na rynku ukazał się ich dziewiąty singel „Voodoo People", przenoszący muzykę spod znaku hard dance na zupełnie nowe obszary dzięki niezwykłemu i rewelacyjnemu połączeniu rockowych gitar, szybkich plemiennych rytmów, szalonych dźwięków fletu i zaraźliwego wokalu pojawiającego się w tle utworu. Raz jeszcze zamieszczone na stronie B remiksy The Dust Brothers spotkały się z bardzo ciepłym przyjęciem, ale słowa największego uznania padały pod adresem dynamicznego utworu Liama. Wraz z pojawieniem się tego singla prawdziwie pionierski element twórczości zespołu nabrał pełnego rozmachu. Towarzyszący mu teledysk był kolejnym stylistycznym krokiem naprzód i rozwijał dalej zapoczątkowaną przy okazji „No Good" bardziej osobistą prezentację członków zespołu. Akcja filmu rozgrywała się na tropikalnej wyspie (St. Lucia), na której Leeroy grający rolę szamana kultu voodoo ścigał Liama, Maxima i Keitha. W teledysku znalazło się też kilka autentycznych ujęć obrzędów związanych z voodoo (które muzycy musieli dokładnie zgłębić wziąwszy pod uwagę charakter tego kultu), sceny tortur i rytuałów, które ponownie trzeba było wyciąć z wersji prezentowanej przez MTV. Raz jeszcze teledysk pojawiał się na antenie bardzo często, a singel tuż po ukazaniu się na rynku trafił na 11. miejsce listy przebojów. Wyglądało więc na to, że faza przejściowa w karierze The Prodigy zakończyła się pełnym sukcesem.

- 80 -

Gdy singel „Voodoo People" okupował wyższe rejony listy przebojów, The Prodigy nadal niezmordowanie występowali. W czasie tej trasy złożona natura zespołu stała się jeszcze bardziej widoczna — są płyty i są występy, a oba te środki wyrazu bardzo różnią się od siebie. Sceniczny show grupy stał się teraz bardziej teatralny: Keith miotał się w kaftanie bezpieczeństwa albo też zamknięty w wypełnionej dymem szklanej klatce gorączkowo próbował się wydostać. Kiedy indziej rolę „wodzireja" przejmował Maxim, po raz pierwszy śpiewając w czasie występu tekst utworu „Poison". Jeszcze bardziej aktywny stał się Leeroy, a jego taniec zaczynał cieszyć się coraz bardziej powszechnym uznaniem. W tle całego tego zamieszania pozostawał Liam, pochylony nad masą wyszukanego sprzętu umieszczonego w metalowej klatce niczym wielki czarnoksiężnik wyczarowujący dźwięki towarzyszące szaleństwu, które rozgrywało się przed nim na scenie. Nad Liamem wisiał olbrzymi ekran, na którym migały psychodeliczne zdjęcia i obrazy zza sceny prezentujące zbliżenia członków ekipy technicznej The Prodigy. Uzupełnieniem nowej wizji zespołu było pojawienie się na scenie gitarzysty, który grał w kilku utworach, co spotkało się z prawdziwym entuzjazmem tłumu. Świetlny show zaskakiwał swoim rozmachem, a po obu bokach sceny umieszczono też dwa duże ekrany migające jak szalone obrazami spod znaku hi-tech. Wszystko to w połączeniu dawało efekt masowej histerii, która ogarniała zarówno widzów jak i muzyków, przy czym wyglądało na to, że tylko ci ostatni są zdolni zapanować nad tym zbiorowym amokiem. Pełne najróżniejszych wyskoków życie na trasie nie ustępowało w niczym szaleństwu panującemu na scenie. Cały czas obowiązywał też konkurs na najbardziej obsceniczne zdjęcie wykonane polaroidem, a na zwycięzcę czekała nagroda w wysokości 50 funtów. W Szwajcarii zespół wraz z ekipą jechał na następny koncert po udanym występie w Zurychu. Słuchali na cały regulator „Suicide" grupy Snoop Doggy Dog, gdy autobus wspinał się wąską drogą wiodącą przez zbocze zaśnieżonej góry. Kiedy utwór zdążył już rozgrzać członków zespołu do czerwoności, autobus stanął i zaczął powoli zsuwać się po oblodzonej nawierzchni kierując się prosto w stronę gigantycznej przepaści. Wydawało się, że mijają całe godziny, gdy autobus powolutku sunął w dół, a w tle grzmiały słowa „suicide, it's a suicide" („samobójstwo, to jest samobójstwo"). Pasażerowie ściskali mocno oparcia foteli aż zbielały im kostki u palców i przygotowywali się na swój najszybszy w życiu zjazd z góry. Na szczęście pięć metrów przed krawędzią otchłani, autobus „złapał" asfalt, po czym uderzył w przydrożny słupek, na którym — ku wielkiej uldze wszystkich w środku — wreszcie się zatrzymał. Wszyscy zaczęli nerwowo chichotać i wydawać okrzyki mocno fałszywej brawury, by po chwili ruszyć w dalszą drogę, tym razem z mniej złowieszczym utworem rozbrzmiewającym w głośnikach. W Holandii Liam i Keith uczestniczyli w swojej pierwszej w życiu prasowej promocji, która obejmowała cały tydzień wywiadów, wypowiedzi dla radia oraz wszelkich innych kontaktów z mediami tym razem bez żadnych występów. Tego typu czysto promocyjne trasy zazwyczaj są dla wszystkich wykonawców prawdziwym koszmarem, a tym razem było jeszcze gorzej, gdyż Liam miał ostrą grypę. Ataki nudności, zawroty głowy i tym podobne sensacje sprawiały, że nie miał ochoty na żadne bliższe kontakty z dziennikarzami. Po pierwszym mało udanym dniu wypełnionym pytaniami w stylu: No tak, ale skoro wszyscy nie gracie na instrumentach, to jak możecie tworzyć prawdziwą muzykę?, Liam oświadczył, że z powodu złego stanu zdrowia musi odwołać wszystkie pozostałe wywiady i marzy tylko o tym, żeby wrócić do domu. Jego rzecznik prasowy przekonał go, że tak radykalne posunięcie nie leży w niczyich interesach i w końcu osiągnięto kompromis — Liam dokończy swoją pracę, lecz będzie udzielał wywiadów w łóżku, a wszyscy dziennikarze będą przychodzić do niego. Szybko dokonano koniecznych ustaleń i tak Liam razem z Keithem spędzili następne trzy dni właśnie w łóżku otoczeni niezbędnymi zapasami jedzenia i napitków, a przez pokój przewijały się całe zastępy dziennikarzy zadających głupawe pytania. Dla Keitha cały ten tydzień przypominał scenę z surrealistycznego filmu: Przez cały czas byliśmy dokumentnie zaćpani i straciliśmy rachubę z

- 81 -

kim i o czym rozmawiamy Włączyliśmy sobie kanał z filmami pornograficznymi, mieliśmy wokół talerze pełne ciastek, najróżniejsze drinki i całe mnóstwo trawki. Odpowiadaliśmy na pytania, po czym krzyczeliśmy: „Następny!" i tak przez cały tydzień. Jeden z facetów wyglądał zupełnie jak Jimi Hendrix, a po takiej ilości skrętów wszystko wydawało się dość dziwne. Zamiłowanie Keitha do jointów sprawiło, że w czasie jednego z wywiadów zasnął, jak mu się wydawało na kilka minut, a gdy się obudził, spytał: No dobra, o czym to mówiliśmy? Okazało się jednak, że spał przez bite trzy godziny, a Liam sam uwinął się w tym czasie z dziewięcioma wywiadami. Współpraca członków zespołu z publicznością nie zawsze układała się zgodnie z planem. W Newcastle na przykład Maxim obserwował, jak jeden z fanów z trudem przeciska się przez oszalały tłum, by przeskoczyć jednym susem przez „pas bezpieczeństwa" i po krótkiej acz burzliwej wymianie zdań z ochroniarzami stanąć ostatecznie na scenie. Będąc pod wrażeniem tak wielkiej odwagi i przedsiębiorczości, Maxim wygłosił kilka linijek w jego kierunku, ale zrozpaczony fan zaczął ostro machać rękami, by zwrócić na siebie uwagę i wskazując na swoje uszy krzyczał: Jest za głośno! Za głośno! W czasie innego koncertu Maxim wspiął się na sam szczyt bardzo wysokiego głośnika, odwrócił się tyłem do publiczności, by zaraz rzucić się w dół w całe morze —jak mu się zdawało — gotowych go powitać ramion. Nie mógł niestety zauważyć, że w międzyczasie publiczność rozstąpiła się niczym fale Morza Czerwonego i patrzyła spokojnie, jak biedny MC pada na podłogę niczym kupka nieszczęścia. Rozbawienie fanów sięgnęło zenitu, gdy pod koniec koncertu Liam zapragnął uścisnąć czyjąś dłoń. Przeszedł spokojnie do przodu i... wpadł do wielkiej dziury znajdującej się przy brzegu sceny. Jednak autorem najbardziej malowniczego i pamiętnego „nurka" ze sceny był bezapelacyjnie Keith, który stał się jednocześnie pionierem nowego laserowego show. Czegoś takiego jeszcze naprawdę nigdy nie widziano! Jak wiadomo Keith lubi często rzucać się w ramiona publiczności, patrzyć niektórym osobom złowieszczo w oczy, opluwając przy tym niechcący najbliżej stojących nieszczęśników. Potem niesiony na ramionach fanów przez całą salę wraca spokojnie na scenę. Tego wieczoru „zanurkował" w tłum i po chwili zorientował się, że fani zdarli mu z grzbietu koszulę. Cały brzuch i plecy miałem na wierzchu, a daleko mi do członków grupy Take That, więc nie mogłem tak paradować. Postanowiłem więc jeszcze raz spróbować i wspiąłem się na scenę. Tym razem powędrował na szczyt wzmacniaczy i przygotowywał się do następnego skoku. Kiedy nabierał rozpędu, jeden z potężnych ochroniarzy postanowił go powstrzymać i wielką łapą złapał za spodnie. Niestety, Keith już leciał do przodu i pomimo desperackich wysiłków ochroniarza nie mógł się zatrzymać. W rezultacie spodnie i bokserki Keitha zjechały aż do kostek, obnażając jego białą jak śnieg pupę. Zanim razem z ochroniarzem odzyskał równowagę, publiczność przez chwilę mogła podziwiać niezwykły i niepowtarzalny show, gdy lasery i światła odbijały się od wypiętych w górę pośladków Keitha, rozświetlając całą salę. Pozostała część zespołu, w histerycznych konwulsjach próbowała kontynuować występ, pomimo drgawek i łez płynących im ze śmiechu po twarzach.

- 82 -

Leeroy

(Sharon Thornhill)

- 83 -

Donald Gordon, Australia, 1994

(Sharon Thornhill)

Keith sprawdza stan podniecenia fanów, Australia, 1994

(Sharon Thornhill) - 84 -

- 85 -

Liam na scenie

(Sharon Thornhill) - 86 -

Maxim i Keith (w kaftanie bezpieczeństwa), 1994

(Sharon Thornhill) - 87 -

ST. Lucia, 1994

(Sharon Thornhill)

- 88 -

”Ruff In The Jungle”

(Sharon Thornhill)

- 89 -

The Prodigy --- twórcy elektronicznego punka

(Pat Pope)

- 90 -

Kilka dni później The Prodigy występowali w dużym college'u. Garderobę zorganizowano im w sali do zajęć praktycznych, w której znaleźli całą kolekcję przedmiotów zwanych malowniczo hulajnogami (dzieło studentów w ramach końcowych egzaminów). Po krótkiej zabawie i próbach „dosiadania" pojazdu, nagle drzwi otworzyły się z hukiem i do środka wszedł miejscowy fan, znajdujący się pod przemożnym wpływem kwasu. Gdy grzecznie przedstawił się członkom zespołu, ci poprosili go, by usiadł i wyjaśnili mu, że hulajnogi są najnowszym elementem ich show i jazda na nich jest obecnie ostatnim krzykiem mody w londyńskich kręgach undergroundowych. Daj sobie, stary, spokój z narkotykami, snowboardami, kolczykami w całym ciele i tatuażami, powiedział Liam. Teraz najważniejsze są hulajnogi. Biedny fan siedział oniemiały, próbując to wszystko ogarnąć. Dziesięć minut przed rozpoczęciem występu członkowie zespołu uświadomili sobie, że nie ma nikogo, kto mógłby ich zapowiedzieć. Keith wziął nic nie podejrzewającego nieszczęśnika na stronę i powiedział: Zapowiesz dziś nasz występ. To nic wielkiego, na sali jest tylko kilkaset osób, a dla ciebie to może być ta największa chwila w życiu, twoje własne dziesięć minut. Dla oszoło- , mionego narkotykami fana słowa Keitha były jak najbardziej przekonujące, a on sam bardzo chciał się zapisać w historii muzyki rockowej. Niestety, Keith nie powiedział mu całej prawdy — na The Prodigy czekało tego wieczoru 3500 ludzi. Zaprowadzili go jednak do wyjścia na scenę i gdy przygasły światła, oszołomionego faceta powitał ryk trumnie wypełniającej salę publiczności. Stał tak z pół minuty, a strużki potu spływały mu z czoła. Po chwili zaczął się nerwowo kręcić, a gdy wreszcie przemówił, z jego ust spłynęło jedynie woooooaaaarrr-gggg ggggggghhhhhhhh. Powtarzał to raz po razie, a w jego wirującej głowie oznaczało to nic innego jak Panie i panowie, powitajcie dziś wieczór grupę The Prodigy. Członkowie zespołu przez pierwsze dwa utwory musieli mocno powstrzymywać się, by nie wybuchnąć śmiechem. Już po koncercie z radością powitali za sceną nowego przyjaciela, zachwyconego swym wiekopomnym wystąpieniem. Zaraz też wypełnili mu kieszenie kurtki puszkami piwa i trawką, a w geście prawdziwego uznania Liam uścisnął mu dłoń i powiedział: Słuchaj, stary, to najlepsza zapowiedź, jaką słyszeliśmy. Jako wyraz naszej wdzięczności przyjmij proszę tę hulajnogę. Zaskoczony fan nie mógł uwierzyć własnemu szczęściu i początkowo nie chciał przyjąć prezentu. W końcu uległ jednak namowom swoich idoli i ruszył do domu z szerokim uśmiechem na twarzy, ściskając pod pachą czyjąś cenną, starannie wykonaną hulajnogę. W Islandii po raz pierwszy w historii The Prodigy członkowie grupy zostali powitani przez fanów już na lotnisku, po czym wystąpili w Rejkjaviku dla cztero-tysięcznej publiczności. Liczba ta wywiera spore wrażenie nawet w Wielkiej Brytanii, a trzeba pamiętać, że w Islandii stanowi 2% ludności całej wyspy! Przy przejściu przez odprawę celną na lotnisku, jeden z celników wziął Keitha na stronę i spytał: Czy musisz brać narkotyki, żeby wykonywać swoją pracę! Na co Keith odpowiedział radośnie: Nie, ale musiałbym je brać, gdybym wykonywał twoją! W czasie występu Maxim zeskoczył w tłum i tańczył wraz z nim przez parę minut, ale kiedy chciał wrócić na scenę gorliwi ochroniarze za nic nie chcieli go przepuścić! Musiał dopiero pokazać im swój „backstage pass" i mikrofon, by móc wrócić na swoje miejsce. Tymczasem mniej więcej po pół godzinie Liam zorientował się, że główny element jego sprzętu zepsuł się i przez resztę wieczoru musiał grać wszystko na żywo, w tym partie perkusji, basu i sample. Mimo tych przeszkód występ został przyjęty entuzjastycznie i wszyscy bawili się odlotowo. Dla Keitha regularnie oskarżanego o branie narkotyków przed występem, by mógł szaleć tak jak to zazwyczaj robi, wieczór ten — podobnie jak wiele innych — wiązał się z problemami z żołądkiem i wymiotami wywołanymi wysokim poziomem adrenaliny. Sam tak to wyjaśnił: Wiem, że mówiłem to już wiele razy i może się to wydać nudne, ale koncert sam w sobie jest narkotykiem w najczystszej postaci i nie potrzebuję niczego innego. Występ to dla mnie największy odlot.

- 91 -

W Japonii The Prodigy mieli wystąpić dwukrotnie: raz na bardziej komercyjnej imprezie w stylu rave, drugi występ natomiast miał już być undergroundowym koncertem z prawdziwego zdarzenia. Kiedy zjawili się w miejscu przeznaczenia, ku swemu przerażeniu zorientowali się, jak bardzo komercyjny miał być pierwszy występ — na liście wykonawców znalazły się zespoły takie jak Capella i 2 Unli-mited. Tego wieczoru The Prodigy postanowili „ruszyć w miasto" i we czwórkę na przyjęciu zorganizowanym przez wytwórnię płytową pochłonęli ilość teąuili wartą 300 funtów. Tak „naoliwieni" postanowili zwiedzić miasto, gdzie na jednej z bocznych ulic Maxim zauważył grupkę Japończyków tańczącą do ostrych melodii hip hop. Gdy pozostała trójka szukała bezpiecznej kryjówki, Maxim podszedł do tańczących, wybrał najwyższego z nich i powiedział: Zniszczę cię, stary. Po krótkim tańcu z nowymi przyjaciółmi zauważył przejeżdżającą śmieciarkę, wskoczył na nią i zniknął w ciemności. Tymczasem równie mocno podpici Keith i Liam wyruszyli na poszukiwanie czegoś do jedzenia i niebawem znaleźli sklep, który wydawał się wręcz idealny do nocnych zakupów. Niestety, wszystkie napisy na produktach były oczywiście w alfabecie japońskim, więc Keith postanowił otwierać każde opakowanie, by sprawdzić co jest w środku. Nie miałem zamiaru wrócić do domu z paczką podpasek na kolację!, wyjaśnił. Właściciel sklepu spokojnie przyglądał się buszującym wśród półek klientom, gdy nagle Keith wpadł na genialny pomysł: zapragnął zrobić sobie odbitkę kserograficzną własnej pupy. Liam pomógł mu usiąść na stojącej w sklepie kopiarce i odbił ów malowniczy obiekt. Niestety, rezultat okazał się zbyt ciemny, więc Keith spytał uprzejmie właściciela, czy mógłby im pomóc. Ten podszedł do nich z uśmiechem i pokazał im, jak obsługiwać maszynę i jak powiększać i pomniejszać odbitki. Po chwili wrócił z pytaniem, jak sobie radzą i czy nie potrzebują jeszcze trochę drobnych. *** Sukces albumu „Musie For The Jilted Generation" nie polegał tylko na ilości sprzedanych egzemplarzy i uzyskaniu nominacji do nagród. Dzięki tej płycie zespół obwieścił całemu światu, że jego muzyczne możliwości są teraz nieograniczone, że stale się rozwija i zmienia, a dzięki dojrzałości materiału zawartego na krążku uciszył wielu zjadliwych do tej pory krytyków. Być może największym osiągnięciem albumu było zmuszenie pracowników przemysłu muzycznego do ostatecznego uznania The Prodigy - zespołu, który od chwili swego powstania był ignorowany, wyszydzany, lżony, traktowany z mieszaniną nienawiści, obawy i pogardy. Nagrywając „Jilted Generation" The Prodigy pokazali, że dopiero napinają swoje muzyczne mięśnie, że stojące przed grupą nowe możliwości praktycznie nie mają granic. Twórczość The Prodigy to ostra, uliczna muzyka dance, lecz duch i etos zespołu ma wiele wspólnego z ruchem punk. Dowody na to stwierdzenie można znaleźć w wielu różnych aspektach działalności zespołu. Sukces grupy opierał się na muzyce, która praktycznie rzecz biorąc była nie do przyjęcia dla głównego nurtu rocka i wspierał się na morderczym rozkładzie koncertów, nawet po umieszczeniu albumu na szczycie listy przebojów. Członkowie zespołu nigdy nie odbywali prób (poza jednym, wspomnianym tutaj, bardzo nieudanym podejściem), tak więc ich występy były czystą improwizacją i wybuchem nieokiełznanej energii. Liam pisze muzykę nie po to, by sprzedawać płyty, lecz dla siebie. Pragnie stale rozwijać możliwości zespołu, jego wizję, nie przejmując się przy tym wcale komercyjnymi skutkami swoich eksperymentów. Co więcej, proces twórczy i nagraniowy Howletta nie wiąże się z milionowymi nakładami na wynajęcie studia i skomplikowanego sprzętu, gdyż on sam doskonale daje sobie radę, przyjmując jedynie kilka cennych rad i pomoc kilku zaprzyjaźnionych współpracowników na zakończenie pracy. Zdecydowanie też odrzuca kuszącą zdawałoby się rolę jednego z wielkich arystokratów muzyki dance. Muzyka wystarcza sama w sobie, bez całego pseudo-analitycznego cyrku otaczającego sporą część współczesnych dokonań. Dociera bezpośrednio do ciała i kryje w sobie prawdziwą duszę. Nie ucieka też przed wpływami reggae, rapu, rocka, muzyki klasycznej, punka, world musie i

- 92 -

funka, które przeplata ze zdumiewającą łatwością. Jednocześnie The Prodigy uprawiają gatunek, który nie pławi się w chwale minionych dni, lecz kroczy odważnie do przodu, rozjaśniając swą drogę światłem prawdziwej inwencji. Uparta odmowa związania się z cyrkiem mediów czasami wiele The Prodigy kosztowała, nie mieli jednak nigdy wątpliwości co do słuszności swojej postawy. Główny nurt muzyki zawsze napawał ich wstrętem i tak już pozostanie. Taka postawa sprawia, że nigdy nie zostaną w pełni zaakceptowani jako część oficjalnej sceny muzycznej; sukces odnieśli bez żadnej pomocy ze strony mediów i są z tego bardzo dumni. W czasie całej swojej historii The Prodigy zdołali połączyć uliczną wiarygodność z wielkim sukcesem komercyjnym, co udaje się tylko tym „najostrzejszym" zespołom. Pomimo sprzedania milionów egzemplarzy płyt na całym świecie, ich domem jest underground i tylko underground. To z kolei sprawiło, że jak ognia unikali jakichkolwiek związków z pełnym blasku światem sławy. Udało im się też uporać z oskarżeniami o „brak twarzy", nie wpadając przy tym w tryby machiny kreującej gwiazdy. W czasie całej swojej kariery The Prodigy sami sprawowali kontrolę nad wszystkim co wiąże się z zespołem; nawet kiedy zakładali kostiumy, to sami je projektowali i od samego początku działalności sami tworzyli swój wizerunek w wystąpieniach promocyjnych, w teledyskach i w czasie koncertów. Są najwybitniejszymi przedstawicielami gatunku, który jest chyba najbardziej niezrozumiany, nieudokumentowany i pomijany przez większość zarówno dziennikarzy jak i słuchaczy. Są jednak z tego bardzo zadowoleni i nie zamierzają tego zmieniać. Polityczne zaangażowanie członków zespołu, choć zbytnio nagłośnione przez media, jest dowodem na to, że są grupą działającą na pograniczu najnowszych wydarzeń i kultury undergroundowej. Do swojej popularności podchodzą z zaskakująco dojrzałą świadomością zmienności mód oraz jakże kapryśnej natury bestii, która nazywa się muzyka pop. Nie zamierzają więc łączyć swego losu z żadnym z tych zjawisk. Wiedzą doskonale co jest komercją, a co prawdziwym sukcesem. Są ousiderami, przegranymi, intruzami i wiecznie skłóconymi z życiem. The Prodigy są bez wątpienia elektronicznymi punkami.

- 93 -